alfred adier

wa

guc ocuun
eitimi
<k*^ w

barlk

Bilgi Dizisi : 7
V arlk Yaynlan, S a y : 105
nc basm : ubat 1984

Varlk Y ay n lan A
Gaalolu Yokuu 40/2, stanbul
Kapak d ze n i: S. Maden
D izgi; Nurel M atbaas, B ask : Gm Basmevi

Dr. ALFRED ADLER

G OCUUN
ETM
eviren :
NHAL n o l

VarlkVyaynlan

Dr. HERBERT SCHAFFERN NSZ

ocuk ruhunun ve karakter glklerinin incelenmesi g
nmzn modas haline gelmitir. Geni bir psikopedagojik
edebiyat, sulu ocuklarla ilgili kanun mevzuat, gazete ve der
gilerin mutsuz ocuklar zerine sk sk yaynladklar anketler,
retici radyo yaynlan bu konuya duyulan ilgiyi dile getirir
ler. G ocuklarla ilgilenen ok sayda yol gsterici Child
Guidance Klinikleri de bu konuda yardmc olmaya alyorlar.
lsenberi, edinilmi deneyimler bir eitimde somutlat
rlm ak istenmi ve her an kendine zg bir pedagojik sis
temi olagelmitir. Fakat olgun insann yarn hayatta tutaca
yolun, ocukluunun ilk yllarnda ald terbiyeye bal olaca
nn anlalmas yeni bir kavram, psikopedaojinin bir bulu
udur. ocukla nasl konumal, ocuu nasl anlamal, nasl
yol gstermeli, ne ekilde yetitirmeli, ite bu konuyla ilgile
nenlerin zihinlerini srekli olarak kurcalayan sorulardan bir
ka.
Oysaki bu edebiyatn genilii ve ocuk psikolojisi hareke-1
tinin nemi, bize sorunun nasl ortaya atldn gsteriyor, ama
ayn zamanda zmden de ne kadar uzak olduunu meydana
kartm bulunuyor.
G ocuklarn psikolojik muayenelerinde kk hasta l
ttlr, tartlr, iyiden iyiye incelenir, dinlenir, teste tbi tutulur
ve etiketlenir ocuun fizik durumunu tanmak, glklerinin
niteliini gsterebilmekte faydal olacaktr. Bedensel bakmdan
zayf kalm ocuklarda bu gibi vakalar aznlktadr s hipotiroidizm nedeniyle tembel kalm ocuklar, fazla alma v.b.
gibi tp ve zellikle andokrinoloji bize sinirleri tembih edici,
yattrc veya opoterapik ilalarla mtevazi bir yardmda bu
5

lunuyor. Fakat ok zaman huy aksaklklar beden sal bak

mndan kusursuz ocuklarda grlyor.
Ortam teorisi ocuu elverili bir hava ine sokmak sure
tiyle olumlu yoldan etkilemeye alr. phesiz ocuu dengeli
ve anlayl bir ortamda bytmek, ve her trl zararl etki
lerden uzak tutmak tercih edilmelidir. Ne yazk ki bunlar, ok
zaman gerekletirilmesi mmkn olmayan koullardr. Zaten
btn psikologlar uyumlu evrelerden yetimi g ocuklarla
karlamlardr D koullarn deimesi her zaman umulan
sonucu vermez, nk ocuk, evresini nceden tesbit edilmi
bir emaya, yaantsnn ilk yllarnda ekillenmi bir hayat
tarzna gre ele alr, ve anlaynda, eilimleri hakim olur.
Huylarn kaltmla getii doktrini yalnz soydan gelmi ye
tenekleri tanr. Bu bakmdan her trl pedagojik denemeden
uzak kalmak, vazgemek zorundadr.
Baz dnrler de huy aksaklklarn ocuktaki cinsel bo
zukluklara balamak isterler.
eitli aratrmalarn sonular nropsikiyatri kongrelerin
de, psikopedagoglarla eitimcilerin zaman zaman yaptklar top
lantlarda birbiriyle karlar ve atr. Bu tartm alarda en
sert disipline dayanan eitim sistemiyle en mutlak bir kanal
haline brakma sistemi birbiriyle boy lr.
Psikolog Alfred Adier bu tartm alara byk bir hekimin
ve byk bir eitimcinin yetkili fikirlerini getirmektedir. Me
todu psikojen nitelikteki bozukluklara psikopedagojik bir yol
dan are bulmak iin giriilen ilk sistematik denemeyi temsil
eder. Tedavi, ocuun kendine zel psiik yapma hitabeder,
bu aksaklklarn gizli anlamn znel nedenlerinin gizli amacn
gn na kartarak aratrr, inceler
Kitabn giri blm okuyucuyu Adler retim sisteminin
temel verileriyle tantrm oluyor. Zaten bu konuya ayrntl
bir ekilde dnmek gereksizdir, nk baka teorik eserlerinde

Sinirli Miza, Karakteroloji, Hayatn Anlam karlatrmak

birey psikolojisinin kurucusu grlerini ve doktrinini bir b
tn olarak aklamakta, ortaya koymaktadr. Fakat psikopedagoji ihmal edilmemesi gereken teknik yne sahip bir sanattr.
Louvre Mzesinde la Jocondeun anlam dolu bakn hayran
lkla seyreden bir resim merakls, Chantilly Mzesinde bulu
nan, basit bir desende, sonuca gtren saysz denemelerin bir
delilini bulacaktr. Bu desende byk ressam gzbebeini i-

serken ki daireyi birbirinin zerine getirmek suretiyle modeli

nin Ifadaelndekl btn canll somutlatrmak istemitir. u
voya bu lnmrln kayna olan bu alelacele izilmi krokileri
Inuelnnnk bize nasl pek ok ey retiyorsa, okuyucu da
ve
Azolllltlo podugog ve eitimle ilgilenen herkes Alfred Adler
gibi l bir pedagogun hareket tarzn renmekte ve g octklarla yapt konumalarda hazr bulunmakta pek byk
fayda grecektir.
retmenler tarafndan kaleme alnm raporlarn yorumlan, okurken aklanm zetler, stenografi ile tesbit edilmi
grmeler bu kitaba kaynak olmulardr. Konumalarn ba
sitlii karsnda bazen insan psikopedagoga den grevin b
ykln unutacak gibi olabilir. Fakat ocuu anlamak iin
her eyden nce onun dilini konumak ve onu rahatlatmak son
ra da onun anlayaca alana girebilmek nemlidir. u halde bu
kitabm konulan iinde
hi olmazsa pratik konumalarn yer
ald ksmlarda felsefi teoriler veya g ocuun derdine
hemen are bulmak iin hazrlanm formller aranmamaldr.
Buna karlk, gnlk yaantlarnda eitim sorunlannn g
lkleriyle karlaanlar, retmenler, anaokulu eitimcileri, ocuklannn geleceinden endie eden ana - babalar, psikopedagoglar ve psikoteraptler, ocuk doktorlan ve genellikle dok
torlar bu kitapta zengin bir bilgi kayna bulacaklardr. Mesle
ki faaliyetleri srasnda rastladklan vakalara benzer problem
ler, fizik yap benzerlikleri, aile durum ve topluluklarnda ben
zerlikler, kendilerine faydal olacak konumalarda ie yaraya
cak kelimelerle karlaacaklardr. Fakat bu miza grntleri
ve bu ksa retici oturumlar herkesten ok rencilere he
pimiz renci deil miyiz? fayda salayacak ve onlar kulla
nlan szden, cmleden ve formlden her vakann yapsnn
nedenini ve derinliklerini anlayacaklardr. Zira, gene rnek ola
rak resim sanatm alrsak, yaratlan eserin nitelii frann u
izgisine veya u boyann kullanlna bal deildir, btnn
gze gzel gelen bir ekilde dzenleniine ve btn nanslar
la btn ekillerin uyumlu bir ekilde birbirini tutmasma da
yanr. Bunu baarmak iin de, ele alman konunun gizli anla
mn bilmek gerekir.
te nmzden mark ocuk, yalanc, hrsz, nefret edi
len ocuk, haris ocuk, idrar karan ocuk ve daha biroklar
geit resmi yapyorlar. Her vaka kendine zel nedenleri, belir
7

tileri ve dinamizmi ile ortaya kyor. Hepsi de temel zellii

toplum duygusunun yetersiz gelimesi olan kiiliklerinin gzle
grlmeyen yapsnn grnen kusurlarn ortaya koyuyorlar.
te davranlar bazen ocuun huyundaki bozukluklarn
kayna olan an a-b ab ay krmadan retilecek birka terbi
ye kavram; ve kitabn sonunda anaokulunun nemi konusunda
birka sayfa ki, domakta olan kiiliin edindii ilk izlenimle
rin gelecekteki kaderi zerinde oynayaca roln deeri gznnde tutulacak olursa bunun hi de kmsenmeyecek bir
nemi vardr.
Dr. Herbert SCHAFFER

YAZARIN NSZ

ocuk, insann babasdr.

Birey psikolojisinde bu sz, byk nem kazanmaktadr.
ocuk hayatnn ilk drt, be yl onun, izlenimleri bakmndan
zel ve keyfi eitimini tamamlamasna yetiyor. Bu izlenimler
sadece ocuun organik deerinden deil, ayn zamanda da
rdan gelen kkrtmalardan da domaktadr. Bu devreden iti
baren geirilen tecrbelerin artk keyfi bir tarzda deil, hele
szde illiyet kanunlar uyarnca hi deil de hayat tarz uyarn
ca sindirilmesi ve bunlardan faydalanlmas balyor. Bireyin
kaderi, onun hayat tarz yapsna baldr. Bundan sonra ve
btn yaant sresince duygular, dnceler ve hareketler ha
yat tarz kurallarna boyun eecektir. Hayat tarznn yaratc
faaliyeti, eserini meydana getirmeye balyor. Bu faaliyeti ko
laylatrmak iin kurallar, ilkeler, miza zellikleri ve bir dn
ya anlay hazrlanyor. yice belirli bir idrak emas yerleiyor
ve kararlar, hareketler, ulalmaya allan bu nihai ideal e
kille tam bir uzlama halinde ynetiliyor. Bilinte karklk
yaratm az ve ideale uygun davranr grnen eyler, olduu gibi
muhafaza ediliyor. Geri kalanlar unutuluyor, kstlanyor veya
bilinsiz, tenkit ve anlaytan genellikle uzak bir rnek olarak
etki yaratm aya devam ediyor. Bu emann nihai sonucu, ister
bilinli dinamik izgileri kuvvetlendirsin, ister onlar bir tep
kiyle felce uratmak veya yoketmek suretiyle ve yasaklama
yoluyla anlamazlklara srklesin, daima hayat tarz tarafn
dan nceden tayin edilmitir.
H ayat tarz rnekleri, bu ' arada miza zelliklerinin ana
&

hatlar her zaman uzun bir eitim devresi sonucunda meydana

getiriliyor, bu eitimde, bilinaltnda olduu gibi bilinte de,
genellikle anlalmam anlarn kalntlarna rastlanyor. Te
mel faktrleri yaratan ne anlar, ne de geirilmi tecrbeler ol
mayp bu an ve tecrbelere bir ekil vermi, onlar istedii
yola sokmu ve o yolda yararlanm bulunan hayat tarzdr.
Yeteri kadar anlay gstermek, bilincin etken gcyle bilin
altnn gc arasndaki bu tam uzlamay kavram aya imkn
verecektir. kisinin de anlalmas ise ancak, hayat tarznn fa
aliyet alan kstlanmad srece tam anlamyla mmkn ola
bilir.
Elde ruh hayatnn birka grntsnden baka bir ey
bulunmad hallerde ise, uzun bir tecrbe sonucu bulunmu
ihtimallere dayanmak caiz grlr ki bu ihtimaller sayesinde
baz sonulara varmak mmkn olabilecektir. Fakat varlan bu
sonularn bireyin ruh hayatnn tm sistemine uyup uymad
nn .daima kontrol gerekir. ok defa baka trl davranmak
mmkn olmaz. Bu, tbbi tehisin gereklerine de tam anlamy
la uyan bir usuldr; gerekten tbbi tehiste de ikinci, nc
bir belirti tamamiyle doru bir tehis koymamza yardmc
oluncaya kadar ksmi bir belirtiden sonular kartlarak tah
min edilen hastaln evresini snrlandrmak zorunluu duyu
labilir.
Bu incelememde karlatrmal birey psikolojisi tekniini
uygularken bir taraftan da g ocuklarn hayat tarzn belirt
meye altm.
Bu i, karlatrmal birey psikolojisinin ve denenmi kay
naklarnn da tam anlamyla bilinmesini gerektiren bir i tir :
ayn zamanda yorum sanatnn gerektii kadar bilinip bilinme
diini de pek belirli bir ekilde ortaya koyar. Bunu baarmak
iin de tpk tbbi tehiste olduu gibi, tahmin yeteneinden
vazgemek imknszdr. Bu tahmin ise ancak ksmi belirtilerin
hepsinin bitn ile tam bir uyuma halinde olduu ve ayn di
namizmi gsterdii ispat edilebilirse doru km demektir.
Btn ayrntlar bakmndan birbirine benzeyen bu belirtile
rin en nemlileri unlardr:
1. birlii derecesi (toplumsal duygu ve topluma kar gs
terilen ilgi arasnda).
2. Bireyin stnlk aram akta kendisine zel tarz (gven
lik, iktidar, mkemmellik, bakalarnn deersiz grlmesi).
,10

Hi deimeyen bu ifade ekilleri, bavurduklar usuller ba

kmndan birbirinden farkl olabilirse de sonulan bakmmdan
hep ayndrlar (karlatrmal birey psikolojisinin finalizmi).
Gsterilen cesaret ve ortak duygu derecesi, bireyin dnya an
laynn temeli, topluma faydal olmak veya zararl bir mizaca
sahip bulunmak, bireyin toplumsal temasa elverililik derecesini
yanstan llerdir. Bellibah hayat sorununun (topluluk
iinde yaama, meslek, ak) amz dncesi uyarnca az veya
ok baarya ulaabilmi zm tarz veya bu zmn hazr
lan derecesi, daima varolan aalk duygusunu ve onun ba
arszlna uram karl olan stnlk kompleksini mey
dana karr.
Hayat tarznn tek olduunu kabul etmeyen veya anlama
m bulunan bir kimse birey psikolojisinin deimez ilkeleriyle
bile, belirtilerin nasl meydana geldiini kavrayam ayacaktr.
Bunu kavramay baarm kimse ise bilmelidir ki hayat tarz
n deitirmek elindedir ama belirtileri deitirmek elinde de
ildir.
Karlatrmal birey psikolojisinin genel tehisinden, ken
disine bavurulacak psikologun uygulayaca teknikten ve va
kay ele al tarzndan ileride sz edeceim.
Dr. Alfred ADLER

11

G R

NSAN VE HEMCNS

Bu konuyu gzel kelim eler ve atafatl cmlelerle ssle

mek geri son derece ekici b ir ey gibi grnyor. Uygarln
kaynaklarna kadar karak b ir kabilenin, b ir ulusun, b ir dev
letin, b ir dinsel topluluun ibannda b ir insanlk birim i yerle
tirmek urunda harcanm ab alan da anlatm am mmknd.
Bu hareketin insanda az ok yer etmi b ir fikir, politik ve din
sel bakmdan insanln birlii fik ri tarafndan nasl daima
temsil edilegeidiini gsterebilirdim. Ama btn bunlardan sz
etmek istemiyorum. nsan toplumu iinde bir birlik yaratma,
am acn gden eilimlerin sadece ahlaksal, politik veya dinsel
adan deil, her eyden evvel bilimsel gerek asndan, deer
lendirilmesi gerektiini gstermek istiyorum.
nsan ruhu hayatnn olmak fiiliyle deil de o hale gel
mek fiiliyle belirtilebileceini meydana kartm ak istiyorum.
Bu ruh hayat iindeki kompleksleri, onun eitli grlerini
aklam akta srar etmi olanlarn hepsi ruhu b ir eit makine
saydklarndan, pek fazla ilerleyememilerdir bu yolda. deal
bir ekle ynelmi h er canl organizmada psiik hayatn, ken
disine, glkleri, u dnya zerinde toplum alannda ve k a
dn - erkek arasndaki ilikiler alannda karlat glkleri
yenmeye gtrecek yolu bulm aya altn gryoruz. Bu g
lklerin doru olarak zlebileceini bildiim gibi, hatal yol
dan zlmelerinin de mmkn olduunu biliyorum. Burada,
amac dikkatinizi m utlak doru b ir zm yolu beklememizin
imknszlna ekmek olan bir iarette bulunmak isterim . Bu,
her birey ve herkes iin, insan tr birliinin korunmu gibi
13

grnd bir hedefe varm ak yolunda harcanm b ir abadan

ileri gitm eyebilir. yi dediimiz eyler insanlarn tm iin
yararl olan eylerdir, gzel adm verdiimiz eyler de a n
cak bu y arar asndan gzeldir; toplum kavram dile ve fikir
lere bu derece yerlemi, kk salm tr. Bireyin ve ktlenin b
tn ifade ekillerinde daima bunlarn toplum sorunu karsn
da nasl bdr yer aldklarn buluruz. Hi kimse bu erevenin
dna kamaz. Herkesin bu ereve iindeki davran tarz ken
di bulduu zm yoludur. Doru zm yollan ancak toplum
ile ilikiler asndan gerekletiine gre, insan ilikileri er
evesi iinde birisi yanl b ir zm yolu bulduu zaman e
itli tepkiler meydana gelmesinin nedeni de kolayca anlalabi
lir. Toplulua sk skya bal olmayan, kendisini asla toplulu
un b ir paras hissetmeyen, insanlk iinde kendisini rahat,
yerlemi bulmayan bireye kar bu tepkiler daima olagelmi
tir. nsan yalnz kendisine uygarlk tarafndan bahedilen men
faatleri deil, ayn zamanda sakncalar da hesaba katm al, on
larn kendisini ilgilendirdiini dnp hepsini olduu gibi k a
bul etmelidir. Genel olarak toplum y aran adm verdiimiz ey,
bireyin hemcinsleriyle olan sk ilikilerinin b ir ynnden ba
ka b ir ey deildir ve cesaret dediimiz ey de bireyin ken
disinde tad ve ona btnn b ir unsuru olduu duygusunu
veren o uyumdur. Bugnk evrim ortalam asn gznnde tu t
tuumuz ve henz varolan eksikleri grdmz zaman, hata
ilediimiz kansna sapmamalyz. Bu hal bize, geleceimiz iin
yeni grevleri ykler. Varlm z b ir esas olarak almamalyz,
statik, hareketsiz b ir eymi gibi davranmamal, ve ilerlem e h e
vesine kar dman ta v n taknmamalyz; glkleri, zm
bizden beklenen, bizi faal iyimserlie kkrtan sorunlar ola
rak grmemiz gerekir. nsanlk tarihinde yalnz ve yalnz, faal
bdr iyimserlikle hareket edenlerin sz hakk olmutur, onlar ev
rim in temsilcileriydi ve yle olacaklardr; btn tekiler ger
ekte tam yerlerini bulmu deillerdir, ilerlem eyi geciktirm i
ledir. Onlar, zamann gidiine isteyerek ayak uyduranlarn duy
duu mutluluu duyamazlar. Deer duygusu hem btn ile sk
b ir birlikten, hem de zam ann faaliyetine katlm aktan doar.
Bu sonular bireysel psikolojinin gzlemlerinden kartlm tr
ve uzun b ir alm ann meyvalardr. nsan olm ak yalnz rastgele sylenmi bir sz deildir, btnn bdr ksm olmak, ken
disini btnn b ir paras hissetm ek demektir. Gnmzde bile,
hl, birok kimsenin, bu yola giremeyii, bunlarn kiiliklerin
14

e1

deki yanlmadan ileorl gelmektedir. Toplumsal gereklerin a ra

larndaki balanty kavrayabilmi olan insan bundan sonra,
toplumun iyiliine doru yol alan akntya -dalmaktan asla geri
durmayacaktr.
insann doa iinde ne kadar az yer tuttuunu dnrsek
bir eyi aka grm o lu ru z: bu canl yaratk kendi haline
braklm olsayd muhakkak ki yaantsn srdremezdi. nsan
lk tarihinin gidebildiimiz kadar gerilerinde hibir yerde tek
bana yaayan bireyin izine rastlamyoruz. Topluma duyulan
inan daima varolagelmitir. insann doa karsnda ne kadar
zayf olduunu dnrsek bunun da nedenini kolayca anlarz,
insan, teki canl yaratklarn sahip olduklar silahlardan yok
sundur, etillerin keskin dileri, boynuzlan, onlardaki hz, in
sanda yoktur, trmanam az, uamaz, grme, iitme, koku alm a
gibi duyulan keskin deildir; oysaki btn bunlar teki canJ
yaratklara saldrma, kendisini koruma, u zavall yer kabuu
zerinde b ir yer tutabilme im knlanm salayan stnlklerdir,
insann, sahip olduu zayf organlann sal uruna bire
yin hayatnn devam kadar btnn de hayatn devam etti
rebilmek amacyla bakalanyla birlem ek daima gerekmitir.
te insan, -bu birlikten yeni b ir g bulmutur, insan kltr
nn yaygnl dnlecek olursa, onu yaratanlarn ve on
dan yararlanm ak im knn bulanlarn doa karsnda gerek
tii kadar gl olmadklar anlalr, insan, yoksun olduu
eyleri tamamlamak, eksiklerin yerine baka eyler koymak zo
rundayd. Doadan yararlanm ak iin nce onu yenmesini
renmeye mecburdu. Birlik, insan trnn en byk ve en nem
li icad olmutur. Bu konuda sadece insandan rnek gstermek
doru olmaz, hayvanlar leminde de daha zayf olan canl y a
ratklarn, birlikte avlanm ak veya kendilerini korum ak iin s
rler halinde birletiklerini gryoruz. Gcne hayran olduu
muz gorilin, btn hayvanlan dehetten titreten kaplann, top
luluk iinde yaam aya ihtiyac yoktur, insan kltrn btn
yardmlarndan uzak, zeksnn verdii btn olanaklardan
yoksun kalm olarak dnrsek m utlaka u sonuca v a n n z ki,
balta girmemi orm anda tek ban a kald gn m ahvolur gi
derdi. Gzlemimiz bizi daha da uzaklara gtryor. Evrim s
rasnda insann edindii en deerli kazanlar onun zaafndan
domutur, insan hayatm, insan trnn devamn gznnde
tutarsak, ancak topluluun ona salad byk yardm saye
15

sinde bu hayat devam ettirebildiini de anlarz. M uhakkak ki

psiik bnyesinde ve fizik bnyesinde h u birlie elverili ola
cak btn im knlar ona salanmtr. Duyu organlarnn al
masn dnelim, bu ilikiye n e derece yararl olduklarn
daha kolay anlanz. Herkesin bakasna bak tarznda hemcins
leriyle iliki hazrl ve iliki ifadesi vardr. Dinleyi tarz bize,
dierleriyle birleme olanaklarm gsterir, konuma tarz ise in
sann kendisiyle benzeri arasnda kurmu olduu ba dile ge
tirir. imdi nasl olup da pek ok sayda insann doru bak
madnn, doru dinleyip doru konumadnn nedenini daha
iyi anlam yor muyuz? nemli olan, organlar deil, igdsel
hayattr, nk btn psiik hayat bireyin hemcinsleri kar
snda ve yannda yerini bulduu bu alanlara dou akm akta
dr. Bu birlemeye zorlayan da gene ocuk organizmasndaki
zayflktr. St ocuunun annesiyle olan ilikisi, ilk toplumsal
eitimdir. St ocuunun beninin annesinin senlini anlad
bu toplumsal ilikide btn im knlar ve btn yetenekler ge
liir. Bu noktadan, anne iin nemli b ir grev doduunu an
lyoruz : ocuun gelimesini, daha sonra toplumsal hayatn ih
tiyalarn a doru olarak karlk verebilecei b ir yola sokmak.
Bu yol izildikten sonra ocuk, annesine uyarak konuacak,
dinleyecek ve bakacaktr. te annenin ilk grevi burada bal
yor. Anneler toplumsal duygunun kaynadrlar ve bunu kutsal
saym alar gerekir. Bu mekanizm a her an iler ve neticede o
cuun hayatna ekil veren psiik b ir otomatizm halini alr.
Son derece nemli b ir toplumsal fonksiyon olan konumann
gelime tarzn gznne getirecek olursak topluluun, gcn
nerde kullanm aya baladn grrz. Herkesin anlayabilmesi
iin herkesin konumas gerektiini tahm in ettiim ekilde k o
numalym. ok zaman, annenin ilk grevinde baarszla
urad yerlerde ikinci grevini de baaramadn gryoruz :
bu, ocuun toplum duygusunu geniletmek, onu hem cinsleri
nin karsna gerektii gibi kacak ekilde hazrlam aktr. Bu
halde ocukta bakalarna kar duyulan yetersiz b ir ilgi bulu
ruz ki buv bizi ok uratracaktr. ocuk hayatnn ilk ylla
rnda toplumsal iliki kurulmamsa toplum duyusunu gelitir
me im knn nereden bulabiliriz? Bu yetersiz ilgi ekillenmi ve
kendisini gstermitir b ir kere; b ir ama, ocuun kafasnda yer
etmitir; hayat yolunda hemcinsleriyle ilgilenmeksizin ilerlemek;
daima almak, asla vermemek. Deer duygusu, etkili olmaya
16

balam tr bile. Ancak kendisini tam yerine oturmu hisseden

dir ti ona sahip olabilecektir. Kendisini btnn b ir paras
mline getirmemi olan ise bu duyguyu tanm ayacaktr. nsann
on byk melekesi olan zeky dnerek yle d iyebiliriz:
zel zek, birey zeks yoktur, zek, genel b ir deere sahip
tir. Ancak bakalarn anlam akla geliebilir ki bu da baka
larna yaklamak, kendisini o n la ra ,benzetmek, bakalarnn g
zyle grmek, bakalarnn kulaklaryla iitm ek, bakalarnn
kalpleriyle hissetmek demektir. Anlamak, b ir insan, b ir olay,
herkesin tasavvur etmesini beklediimiz ekilde tasavvur etmek,
ele alm ak demektir. Burada da toplumun kontrol ve yargs
bizim zerimizdedir. Ahlktan, etikten sz am ak istem iyorum ,.
bnlar sadece toplum duygusundan domu oyunun kurallar
dr. Ancak toplulua y ararl olan eye ahlaksal veya etik adn
verebiliriz. Estetik iin de ayn eyi sylemek gerekir. Gzel
dediimiz eyin topluluk iin sonsuzlua giden b ir deeri ol
mas gerekir. H atalara dmemiz bizi artmamaldr. H atala
rmz kabule ve onlar dzeltmeye daima hazr olmuuzdur.
Gzellik idealinde bir deime kendisini aka gsterse bile,
ancak ebediyen gzel olacak ve bizim gzellik kavram larm z
la ilikisi bulunan eylerin gzel olarak adlandrlm aya devam
edecei kesindir. Toplumsal duygunun birey zerindeki o son
suz kudretine, az veya ok nemde birlikler, ulusal, siyasal,
politik veya dinsel akm lar yaratm ak gcne sahip olan o b
yk etkiye de dikkati ekmek istiyorum. Topluma faydal k a
lplar koymak iin de ayn lleri kullanacaz. Ancak, genel
menfaat alanna girenler dndaki k alp lan geerli olarak ta
nyanlayz. Bu konuda uzun uzun tartlabilir, gene de h er za
man kesin b ir cevap verebilmek mmkn olmaz. nsan hayat
devaml gelime halindedir. Bugn hissettiklerimiz, mkemmel
ekil hedefine ynelmi ebedi b ir hareket iinde b ir kesinti
noktasndan baka bir ey deildir. Toplum yolunda hareket et
meyenlerin bana neler gelir? Toplum duygusunun yer etme
dii insanlara ne olur? Burada u noktaya iaret etmek iste
rim : bireyin kendi hakknda sylediklerinin veya dndkleri
nin hibir nemi yoktur, bunlar h ibir ekilde gznnde tu
tamayz. Ancak yaplan hareketleri deerlendirebiliriz. Bu se
bepten, b ir kimsenin kendisini bencil saymas, oysaki bizim onu
ibirlii yapabilecek ve bakalarna kar sevgi gsteren b ir in
san olarak grmemiz mmkndr. Buna karlk birok kimse
G ocuun Eitimi, F.: 2

17

de bakalaryla ibirlii yaptm sanr ama daha dikkatli bir

incelem e bize gerein m aalesef byle olmadn gsterir. Bun
larn m utlaka yalan olmas gerekmez; psiik hayatta h atalar
bilinli yalanlardan ok daha nemli bir rol oynarlar. Bu h a
talar psiik hayata nasl giriyor? Nasl oluyor da toplulua
kar gsterdiimiz sabrsz aba bu kadar a r b ir ekilde ge
liiyor? Bu sorularn birok cevab olabilir, insanlarn byk
bir ksmnda u fikir y erlem itir: bu, insai gcn aan bir
i. Bu gibi insanlar karam sardrlar, evrime hibir ekilde k atl
mayan insanlardr, o evrim ki bize, hayatn balca am ac ola
rak grnr ve glklerin yenilmesini gerektirir. rencileri
mizin karsna sk sk u varsaym koyarm : Pek uzak a ta la
rmzn, belki de henz kuyruklar bile varken, b ir aacm dar
m a tnemi, bu hayatla gerekten pek fakir olduunu, yaa
m ak iin ne gibi arelere bavurmak gerektiini dndkler
rini tasavvur ediyorum. B ir ta n e si: Bouna zntye kapl
mayalm, diyor, insan gc bu koullarla baedebdlecek dere-,
cede deil, en iyisi burada, yukarda kalmak. Eer onun fikri
kabul edilmi olsayd sonu nasl olacakt? htimal bugn hl
b ir aa dal zerindeydik ve kuyruumuzu m uhafaza ediyor
duk. Gerekten de, ya aacn zerindekiler ne oldular? Hepsi
yokedildl- Bu yoketme ilemi hi durmadan srer, gider, kor
kun derecede vahi, acmaszdr, olaylarn mant da acm a
szdr. Srlerle insann, aatan inmedikleri iin kurban git
tiklerine hi phe yoktur. Baz uluslar, hayatm gereklerine
kt cevap verdikleri iin yokedilmi, gene.byle davranan aile
ler mahvolmu, ortadan k alk m tr; Bu ilem, gizli yrtl
d iin pek iz brakmaz; nc veya drdnc kuakta
ulusun veya ailenin sonu gelir de hi kimse nedenini bilmez.
Bu sorun daha yakndan incelendiinde u sonuca v a rla b ilir:
Toplumun mantnn gereklerine hatah cevaplar verilirse, bu
h atalar mutlaka denir; bu deme ister hastalklar, ister ciddi
soy bozukluu belirtileri, herhangi b ir ekildeki psiik zayflk
la r olabilir. Bunlarn, hatalarn sonulan olduu aka belli,
aa yukar, Emersonun hatalardan deil sonularndan ka
nm ak istediimizi sylerken sulad eydir. Bu yntemin ne
rede baladn belirtm itim . Herkes hayat karsnda bir mev
k i alr. Dnya anlaynn her birimizi deil de sadece felse
feyi ilgilendirdiini sylemek, bo laftr. Nereye baksanz her
bireyin dnya anlayn ay n a y n ve aka grebilirsiniz. Bu,
18

anlay gerekletirmemi olan iin, daha iyi bir dnya an la

yna ulaamam bireye yandm imknszl aktr. Sorun u
dur; bize hatal grnen anlayn yerine koymak iin hangi
dnya anlayn benimsemeliyiz? Karm akark ykselen sesler
lirasnda unlar duyabilirsiniz-, ulusal, dinsel, Avrupal, Asyal
bir dnya anlay. Bunlarn hibirine kar hazrlkl deiliz,
nlediimiz, bu anlayn, toplumsal duygu anlayyla son bu
larak bir ekil almasdr; bu da ibirey psikolojisinin felsefi a n
laydr. Bunu temel ta yapmaya urayoruz, nk kitleler
de olduu gibi, bireyde de hatalarn nerede ilenmi olduunu
renmi durumdayz. Kolaylk isteyenlerle, glkler yokedildii takdirde her eyin kurtulacana inananlarla ayn fikirde
olamayz. zm yolu ancak, kaynan bireyin yaratc gcn
den alan toplumsal duyguda bulunabilir. Anne, hayat iin elzem
olan aracdr, toplumsal duyguyu bulup kartm ak, ona yol gs
termek ve bakalarna doru yneltmek zorundadr. Fakat ge
limenin baarszla urayaca tehlikeli geitler vardr; r
nein annenin gerek bir yardmc olmad ve bu nedenle
toplumsal duyguyu hi gelitiremedii zamanlar. Y a da ancak
ocuk iin yardmcdr da bakalar iin deildir. ocuu ken
disine yle kuvvetle balar ki, onun daha sonraki gelimesini,
alm asn tehlikeye drr. Bunlar, tem el hatalardr; bununla
beraber, ocuun gelimesinde daha baka tehlikeli evreler de
vardir.
Hastalkl ocuklar bu dnyay bir gzya ve keder beldesi
olarak kabul ederler ve genellikle ocuklarda pek beendii
miz o gelime sevincini hi gstermezler. Fazlasyla dolu olan,
vcutlarn b ir yk hisseden ve hayat ar bulan bu ocukla
rn bakalarndan ok kendi kiilikleriyle ilgili olularnn ne
denini kolayca anlarz. Bunun sonucu ise panie kaplm bir
ruh h a lid ir: herkes kendi canm kurtarsn. Toplum duygusu
nun gelimesini engelleyen bencil izgiler buluruz. Bu zayf organl ocuklar grubu nemlidir ve insan organizmasnn hay
van organizmasna oranla zayf olduu gznnde tutulunca
bunda alacak hibir yn yoktur. Bundan sonra ikinci b ir
grup ocuk g elir: Bu ocuklar daha hayatlarnn balangcn
da fazlasyla doldurulmular, yklenmilerdir; b ir kiiden ba
ka hi kimseyle ilgilenmeyen mark ocuklar, onun daim a
kendilerine yardm etmesini isterler. Hayat tarz, tam am lanr
tamamlanmaz, yani yaamn drdnc veya beinci ylnda, ar
19

tk kkl deiikliklere uram az olur. ocuklar artk n e his

sederlerse kendi hayat tarzlarna uydururlar : dnyaya kendi
gzleriyle bakarlar, bayat zerinde kendi grleri vardr ki
bu. gr, bakalar tarafndan yardm grmektir; bunlar der
hal baarya ulamak isterler, b ir aba harcam ak zorunda k a
lnca yenilgiye urarlar. Bu gibi ocuklarn yeni b ir durumla
karlatklar zaman baarszla uradklarna ve her trl
durum deiikliinin onlar iin glklere yol aacana ia
ret etmeye lzum grmyorum. m ark ocuklar h ayatta pek
geni b ir yer tutarlar, btn ocuklarn % 50 - 60mm b ak a
larna muhta ve teebbs yeteneinden 'yoksun hale getirildik
lerini sylemekle m balaya kam olmuyorum. Bu, bam
szlk yokluu onlarn btn hayat sresince kendisini belh
eder, bu insanlara h er ey ok zor gelir. Kendilerine hi g
venleri yoktur. Amerikan tarihinde bu gibi insanlara ilgi e
kici b ir rnek gsterebiliriz. Ispanyol - Amerikan savanda Ame
rikallar General G arciann mttefikiydiler. Ona m utlaka b ir
mesaj gndermeleri gerekiyordu am a gnderecek adam bula
myorlard bir trl. Mesaj nemliydi; Amerikan generalinin,
G arciaya m utlaka verilecek b ir mesaj bulunduunu ilan et
mekten ve bunu gtrecek b ir gnll kmasn istemekten
baka aresi kalmamt. Ussun b ir sessizlikten sonra biri or
taya kt, mektubu alp gitti. Amerikan rencilerine yle bir
dev v erilm iti: Sizce modem alarn e n " byk kahram an
kimdir? Bir renci de yle y azd : Garciaya m esaj gtren
asker, Ve gerekesini yle ak lad : ounluk yle derdi;
kim gtrecek bu mektubu? Veya, bakas bu ii benden daha
iyi yapamaz m? Fakat o, hibir ey demeden m esaj alp gitti.
Bamszd, tekiler ise kendilerini aciz hissediyorlard. ite
ruhumuzdaki btn fenalklarn kayna, fazla byk b ir zaaf
duygusu, kendi gcne gven yokluu. Daha hareket nokta
snda fazla yklenmi olan ve hemcinsleriyle ilgilenmeyenler
ise nc gruba g irerler: bunlar, nefret edilen ocuklardr.
B ir hemcinsin, bir bakasnn varolduunu hibir zaman ren
memilerdir. Kltrmzn gerekli hayat koullarn yaratm a
m olduu bu gayrim eru ocuklardan, istenmeyen ocuklar
dan, ksz ve yetimlerden hayatta ok sayda vardr. ok gemeden kendilerine kar olumlu davranlmadm renen ir
kin ocuklar da bu gruptandr. Caniler, ayyalar arasnda ir
kin adam lara niin daha fazla rastlandn bylelikle anlarz.
20

lerinde gzel olanlar da vardr ki, bunlar, m ark ocuklar

dr. Karlarna eitli sorunlar kanlar ve davranlaryla b a
kalarna hi ilgi duymadklarn gsterenler, bireylerin byk
bir yzdesin! meydana getirirler. Bunlar, hayat anlaylar be
nim istediim yerine getirilsin olan g ocuklardr. Hrszlk
yaparlar, kaam aklar yaparlar, alm azlar. Hepsi acnm aya la
yktr, nk her biri bakalaryla beraber olmadn hisseder.
Daha nemli grevler karsnda kaldklar vakit ne olacaktr?
Bakalarnn oyununa katlam adklar ortaya kacaktr. Sinir
hastalar ve deliler toplum erevesi dma kmaya ab alar
lar, nk grevler onlara yerine getirilmesi im knsz gibi g
rnr. Burada da dnya anlay kendisini gsteriyor: bana i
verilmeyecek, canm n istedii h er eyi bulabileceim b ir ge
zegen lazmd. Sulular, hemcinslerine kar ilgiden yoksun ve
bakalanna aldr etmeksizin abuk ve kolayca baarya u la
lmas gerektii fikriyle hareket eden bireylerdir. Btn bu
gruplarda, hayatn getirdii grevleri yklenmek konusunda bir
cesaret yokluu gryoruz. Kaaklardr bunlar, h er eyin on
lara daha kolay, farkl gelmesini isterler, hayat sorunlarn z
mek iin gerekli koullan yaratm aya abalam azlar. Bundan son
ra da, ibirliine ne kadar az ilgi duyduklarn, hayatn gerek
tirdii ileri baarm ak iin ne kadar az cesarete sahip olduklan n bize ispat eden intihar heveslileri gelir. Bu hastaln t
mnn basit istatistiklerle kavranabileceine inanm ak yanl
tr. Buday fiyatnn ykselmesine gz yumun daha ok sayda
intiharla karlarsnz; olumsuz b a n n a k koullan yaratn h a
yatn toplumsal ynnn aksine eilmi muazzam b ir insan
kitlesi bulursunuz karnzda. Y ararl ynden kam aya herkes
hazrdr. Toplumsal duyguda ideal gelime yoktur, onu hedef
olarak normal, toplumsal, iyiliksever sebeplerden deil de bi
limsel sebeplerden gz nnde bulundurmamz gereklidir.
lenen hatalarn m utlaka dendiini gryoruz. Uluslar da, sa
valara kar ayaklanm a cesaretini bulam aynca bakalarna
yeteri kadar ilgi gstermeyince hatalarn derler. Dnya ta
rihi bu gibi felaketler zinciridir. Tatm in olunmamlar konu
sunda daha fazla durmak istemiyorum ancak bu bahse son ver
meden nce, toplumsal gelimenin neminde srar edeceim.
Hayatmzn hibir yan toplumsal duygudan vazgeemez.
Yukarda duyu organlarnn ileyiinden bahsetmitim . Burada
ocuun duygusu, ailesi ile, kardeleriyle olan ilikilerde ken21

diini gsterir. ocuk okula gitm eye balaynca toplum duy

gusunun derecesi bakmndan denemeye tbi tutuluyor demek
tir. Arkadalk sorununun belirdii srada u soru ortaya kv e r ir : Bakalarna duyduun ilgi derecesini nereye kadar ge
litirdin?; bylece toplum duygusunun, eksik olduu zaman n i
in c aldn anlarz nk bu eksiklik yznden birey bir
trl borcunu deyecek duruma gelememektedir.
Fakat bireyin burada sorumlu olmadn da gryoruz. Bu
gne kadar bavurulmu olanlardan baka b ir are dnme
miz gerekiyor. M eslek sorunu da eklenince ortaya u soru
kyor : Bir ite nasl faydal olabilirim? Bakalarna yararl
olmayan mesleki faaliyet yoktur. Ak ve evlilik sorunlar da
bakalarna kar duyulan derin b ir ilgiye ihtiya gsteren so
runlardr. Birey, kendisini b ir toplulua bal hissetmedii za
man, yokolma olaynn nasl gelitiini yenide mahade ede
riz. Bu, e seiminde seenin hakim olmak istemesine veya
eiyle sk b ir iliki kurm ay tercih etmesine gre belirir. Top
lum duygusuna ihtiya gsteren daha birok sorun vardr. Ulus
larn hayatn ilgilendiren sorunlarda d a tam amiyle ayn eye
rastlanr. B ir ulus ancak toplulua kar ilgi gsteriyorsa iler
leyebilir. Merkezi kendisi olan m enfaatleri birinci plana ald
takdirde teki ulus da ayn eyi yapacaktr. B ir kural koymak
zorunludur. Bugnn insanlar kurallar seviyorlar. yle san
yorum ki birey psikolojisi gzlemlerinin sonucu udur: grevi
miz, toplumsal ilerlemeye yardmc olm ak amacyla, ocuklar
mz olduu gibi kendi kendimizi de gelitirmektir.

KENDNE FAZLASIYLA

>|

NEM VERMEK
(AIRI VNMEK)

JL

B ir birey psikologunun srlarn aklam ak am acyla giri

mi bulunduum ie devamla size birka konuda, b ir g o
cuk, b ir sulu veya b ir sinir hastas vakasyla karlatm
hallerde ii nasl ele aldm ksaca gstermek istiyorum. Bu
gibi ocuklarn hatal davranlarnn temellerini bulm aya ve
gerek nedenlerini tesbite alrm daima. Bu aratrm alar so
nucunda da btn olanlarn m utlaka olmas gerekmediini fa
k a t o koullar iinde olmasnn mmkn olduu izlenimine va
22

rrm. Nitekim eer ocukla birlikte hissetmeyi, onunla b era

ber dnmeyi, onun gibi davranmay baarrsak ocuun oy
nad role de girebilir ve kendi kendim ize: ayn koullar al
tnda, ayn hatal kiisel stnlk anlayyla biz de olsak aa
yukar ayn ekilde davranrdk, deriz. Bylelikle cezay ge
rektiren nedenlerin byk bir ksm ortadan k alkar k i bu da,
fena olmaktan uzak b ir eydir. Esas olan, ocuk veya byn
hayat tarzyla btn mahrem gsterileri ve davranlar a ra
snda balant kurm ak bulunduuna gre bilgimiz, anlaymz
artar.
e nasl giritiimiz konusunda doru b ir fik ir verebilmek
iin bilmediim veya hatrandan km b ir vakay size anla
tacak ve onu sizin nnzde tartacam . B ana anlatlan olay
lar konusunda hibir fikrim yok; doktorluk faaliyetimde daima
izlediim yolu izlemeye alacam. H ataya da debilirim ve
bu hatalarm tehisim sonucunda kendiliinden ortaya kabi
lir. Bu hal, benim cesaretim i krm ayacaktr. imin balangta,
yeteneine gre u veya bu ekilde hareket etmek zorunda olan,
daha sonra ise doru grnty elde etm ek iin izgileri g
lendiren, kontrol eden, tatllatran, deitiren b ir ressamn, heykeltran grd ie benzediine inanyorum. Bu noktada he
men hemen m atem atik hesaplara bavurm ak isteyen ve bu he
saplan doru km aynca baarszlklarna sebep olarak soyaekimi gsteren ve ondan daha az karanlk olmayan organik
yntem alann veya kontrol-pek g olan dier alanlar sorumlu
tutan psikologlardan ok farkl davrandm greceksiniz. O rga
nik yntemi hakkyla kavram ak mmkn deildir ve psikoloji
ona k sa b ir sre iinde son verdirir ki bu d a lehinedir. Biz
ise bu gibi kavram lardan vazgeiyoruz. Bylesine bilgi edinme
arelerine bavurm aktansa, hatalarm z itiraf tercih ediyoruz.
Buna karlk da zel miza izgilerinin btn ile olan balan
tsn biz daha iyi tanyoruz; u halde bu noktada daha iyi si
lahlanm durumdayz. Ufak ayrntlar yokediyoruz. T abiat b il
gisinde, kck b ir kemikten o trn btn zerinde bilgi
edinildii veya kk bir pencere kesinden b ir yapnn m i
mari tarznn bulunup kartld gibi bizim de bir unsurdan,
btn zerinde bir kanya varmamz mmkn olabilir. Bunun
la beraber biz tekilerden, b ir hayatn anlalmasn ve an lat
mn kendi nyarglarna gre gerekletirm ek isteyenlerden
ok d aha ihtiyatlyz. Tetikte, m erakl, mantmz daima uyar

nk, birbiri ardndan yrttmz tahm inler ve yaptmz

dzeltmelerle b ir sonuca varm aya alyoruz.
(imdi, benim iin esas tamamen mehul olan b ir hayat h i
kyesini anlatm aya hazrlanrken ihtim al baz ynlerini on be
gn sonra ok daha belirli ekilde grebileceimi sanyorum.
Fakat okulumuzdan yetimi btn psikologlarla ayn sonula
ra varacam a da inanyorum. Baka kelim eler kullanmamza,
baka rnekler sememize, bazan da baka baka noktalarn
zerinde durmamza ram en hepimizin bu inanca sahip olm a
mz ok anlamldr. Fakat kiiliin birlii dncesi bizler iin
daima en gl kaynak olarak kalm aktadr. Her ocuun bir
aalk duygusuyla doduunu ve onu yenmeye altn, s
tnle, btnle yneldiini, kendisini btn glkleri ye
necek durumda hissedebilmek iin btn gcyle abaladn
biliyoruz. Hayatn y ararl ynnde m i yoksa yararsz ynnde
m i yaadm deerlendiriyoruz. Y ararl yn herkese faydas
olan ve saduyunun en yksek derecesine tekabl eden yndr
ki burada gelime ve ilerlem e herkes iin ok deerlidir. Yol
dan km aya sebep olan engeli bulmaya, tesbite alrz; fazla
byk glkler kartm olan problemi kefetm eye urarz.
Bu glkler, olgunluk am a erimi insann davrannda da
kendisini gstermeye devam derse, yle d iy ebiliriz: burada
hayat yolu bir karkla urad, o yolda yryen kii o s
rada karsna kan glkleri yenecek seviyede olamadn
dan yeni b ir ruh hali ortaya kt. Dikkatimiz, onun zmek
ten kand bu sorunlar zerinde toplanr. u halde o kiiyi
fazla cesaret sahibi b ir insan olarak grmediimiz aktr. Bir
dier sorun daha kar karm za: nasl oluyor d a b ir gn geli
yor ve insan kendisini hayat sorunlarn zebilecek dzeyde
hissetmiyor? Nasl oluyor d a o an gence hazrlksz durumu
nu aa vuruyor? Tecrbelerimiz bize gsterm itir ki bu tip
ocuklar toplum duygusunun yetersiz olarak gelitii ve bu se
bepten tam yerlerini bulamam ve bu toplum duygusu ile ba
lanmam ocuklardr. Bunun iindir ki, karlarna kan so
run karsnda duraklamak, kanmak, ksr b ir zm ile ye
tinm ek gibi, bakalar hakknda verdii nyarglar aa vur
mak daha kolay gelm itir ona.
Bu gibi vakalardan birinin yorumunda tekniimizi nasl
kullandmz, ondan nasl yararlandmz gsterm eye ala
cam . Bu olayn on, on iki yl nce getiini biliyorum. Sz
24

konusu ocuu grdm; kendisi bana verilen raporda yle ta

ntlyordu : zninizle size bu ocuu gnderiyor ve derdine
oitim yoluyla bir are bulmanz rica ediyorum. On b ir yan
da, iyi gelimi, evde de okulda da uysal halen ortaokulun b i
rinci snfna devam eden pek uslu b ir kzdr.
Eitimin faydas sorunu u poblemi ortaya k arty o r: b a
arszlklar sz konusu olduunda eitim ne yapabilir? Ei
tim bu gibi vakalar karsnda n e ekilde davranmaldr? p
hesiz h er zaman yaptmz gibi konumak, rnekler vermek,
cezalandrmaktan kanm ak gerekir. Ceza vermenin hibir fa y
das yoktur, hayat tarz yaamn drdnc veya beinci ylnda
tesbit edilmitir ve ancak kiinin hata ve kusurlarnn kendi
tarafndan kabul edilmesiyle deitirilebilir. Szlerle deitiri
lebilen nedir? A ncak ve ancak hatalar.
Eer elimizdeki u vakada sz konusu olan, hayat tarznn
hatal ekillenmesiyle ve biz de bu hatay anlayabilecek du
rumdaysak, belki de bilgimiz bize, ocuu bu bakmdan bir
hata ilediine ve bu hatann bakalarna zararl olacana inadrabilmek im knn verecektir. Bir h ata ilenirse bu, erge
meydana kar ve cezas ekilir, aksi mmkn deildir. Zira b ir
hayat ynteminin bylesine hatal ekillenmesinde, hatann m ut
laka deneceine deilse bile, hi olmazsa ondan zarar grl
dne inanmak, bunu kabul etmek gerekir. Biz, hatay kabui
edenler arasnda yer almak istiyoruz-, ilikiyi kurmak, onu ha
tay ileyenin anlayaca hale getirm ek ve onu inandrmaya
almak istiyoruz, yle 'ki, buna inanmakszm bir adm daha
atamasn. ok zaman da u itirazla k a rla rz : Eer hatay
kabul eder, fakat dzeltmezse ne yaparsnz? Eer hatasn
gerekten kabul eder, ilikiyi an lar ve sebep olduu zararlara
ramen yanl davrannda srar ederse o zaman her eyi ge
rektii gibi anlamam olduunu sylemek zorunda kalrz. Ben
bugne kadar byle b ir olayla karlamadm. Bir hatay ger
ekten kabul etmek fakat onu dzeltmeye almamak, insan
mizacna aykr, hayatn devam ettirilm esi ilkesine kar gelen
bir eydir. Yukardaki itiraz, hatann stnkr tannm as h al
lerinde ne srlebilir, bylesine hatann kabul edilip de dzeltilmeyii gerek b ir kabulleni, sosyal ilikinin gerekten sa
land tam b ir kabulleni olamaz.
Eer elimizdeki ocuk vakasnda sz konusu olan, gerek
ten hatalar ise buna eitim yoluyla are bulabiliriz. ocuk on
25

b ir yanda, iyi gelimi, evde de, okulda da uslu b ir ortaokul

rencisi kzdr. Yann gerektirdii snfa devam etmektedir.
kinci hayati sorun olan alm a ile ilgili konularda bu kzn
tam yerine oturmu olduu sonucuna varabiliriz. H ayattaki yeri
konusunda ileri srecek hibir itirazm z olamaz ve onu geri
zekl ocuklar snfna da sokmamz imknszdr. Bu geri ze
kl ocuklardan sk sk bahsedilmektedir, sanki bunlara her
yerde ve h er zaman rastlanyormu gibi.
Bu ocuk sabahlan okula gidecei srada O derece si
nirli oluyor ki, btn ev halkn son derece zyor.
Bu hal, sk sk grdmz b ir haldir. Okul sorunu l
sz b ir neme brndrlyor. Bylelikle ilikiyi anlayabiliyo
ruz : ocuk bir yanyla iyi rencidir, dier yanyla ise okul
sorununu olaanst b ir gerginlikle karlam aktadr. Fakat bu
kzcazn bu gerginlik iinde bulunm akla beraber ev halkn
zmemesinin de mmkn olduunu dnebiliriz. Demek olu
yor ki, evrenin duyduu zntnn zerinde durmamz bek
lenmektedir. Sinirsel gerginliin nedeni, yalnz kzn gr ta r
zyla deil, ayn zamanda problemin grnrdeki korkutucu ni
teliini bakalarna da aka gstermek arzusuyla aklam ak
tr. Burada kendi sorununun korkunluunu bakalarna da is
patlam ak istediini gryoruz. Oysaki kz karlat pek b
yk glklere ramen, snfn en iyi rencileri arasndadr.
Her eye ramen engelleri aabilmektedir. Olaanst b ir ge
lime yeteneine sahip bulunan bu tip iin baka sonulara da
varp varamayacamz ileride greceiz.
... ocuk, daha uyanr uyanmaz alam aya halyor ve ok
ge uyandrldmdan yakmyor.
u halde herkesin kendisiyle birlikte kalkm asn istemek
tedir.
... Bir trl hazrlanamyor. Giyinecek yerde, oturup a
lyor.
Gerekten bu, bizi hayrete dren b ir nokta. Oysaki, omun
okula byk glklerle, am a tam vaktinde gittiini tahmin
ederdik biz. Belki de mesele ortaya gerektii gibi konmamtr.
Kzn iyi b ir renci olduunu, rendik. Bu gecikme konusu
nun, durumunu daha aka belirtm ek iin kaydedildiini de
dnebiliriz. Bu noktaya, izninizle, b ir soru iareti koymak is
tiyorum. Fakat zerinde duracam ve kzn okula sk sk ge
kalp kalmadn reneceim. ocuun iyi b ir renci olup
23

olmad ancak bundan, sonra anlalacaktr. Zira gnmzde,

ortaokula davam edan b ir ocuun sk sik ge kalm asna ra
men gene de iyi b ir renci olmas asla mmkn deildir.
... zellikle sa taranrken, ikyetlerin ard arkas ke
silmiyor; hibir sa tuvaletini beenmiyor, genellikle en ok
houna gideni bile.
Bunu ancak sa taram a treninden faydalanarak sinirsel
gerginlii daha d a arttrana istei olarak aklayabiliriz. ev
resini adamakll sarsm ak istiyor ve sa taram a sorununu, ba
hane buluyor. imdi b ir soru geliyor a k lm z a : bu kk kz,
evresini zmek iin byle b ir kurnazl nasl akl edebilir?
Bunun cevab olarak sa fetiizm in den bahsetm ek hi de do
ru olmaz; bunu yapmak, kurallar koyan, kurallara gre dav
ranan, zaten bizce bilinen eylere yeni hibir ey katm ayan ya
banc kelim eleri srf cinsel b ir em a iinde kullanan ve gizli
gizli b ir cinsel anlam vermek isteyen aksak b ir psikolojiyi uy
gulamak olurdu. Bizim psikolojimiz ise hayat gibi scak ve can
ld r: kurala ihtiya gstermez, yaratc b ir faaliyet, canl b ir
varln yeniden yaratlmasdr. B akaca b ir yorumdan kana
rak bu kzn byk bir incelikle, evresini zecek ve glklar kartacak b ir zayf noktay yakaladm sylemekle yeti
neceiz.
Vakit geiyor, nihayet ocuk kahvalt etmeden, alaya
rak ve yaknarak, koa koa okula gidiyor.
Bu da grlmemi b ir ey deildir, sk sk rastlarz. Yuka
rda, okula ge kalm a konusunda kk bir tereddt gsterdimse, bunun, belki de evrenin duyduu znty daha iyi
belirtmek iin konmu m balaal b ir ek olduunu sandmsa
ite bu vakit geiyor sz teredddmde yanlmadm ispat
ediyor. ocuk m utlaka okula vaktinde yetiiyordur. ocuun
szlanmalarnn saat bete balad kabul edilemez, ihtim al, en
erken yedide balyordun
.... Bu son meseleye (sa taranm as) san kesm ek yoluy
la are bulmay denedik.
Eer dncelerimizde haklysak bu arenin hibir fay
das olmamtr. Aslnda ocuk iin sa taranm as pek nemli
deildir, nemli olan evresinde b ir gergin hava yaratabilm ek
tir. Sa meselesi, bavurulmas mmkn olan eitli bahaneler
den sadece b ir tanesidir. Eer ocuun zeks konusunda en
ufak b ir phemiz varsa o da burada tamamiyle siliniyor. te
27

bu yaptmz, her zaman tlediim, zek gerilii ve zayf

l konusunda birey psikolojisi denemesidir. Eer ocuk ak l
lysa bu denemeyle anlalacaktr. O rtaya kan bu yeni du
rumda da, akll ocuklarda varolduunu kabul ettiimiz h a
yat tarzna sahip olup olmadn, yani ayn am aca varabilm ek
iin baka b ir yol bulup bulam ayacan greceiz,
... Fakat bunun pek faydas olmad, zira ortaya bu sefer
de hemen b ir file meselesi kt. Ve ayn ikyetler bu sefer
filenin taklm a ekli konusunda balad.
u halde ocuun akll b ir ocuk olduu yargsna vara
biliriz.
... ocuun okula kahvalt etmeden gidii m uhakkak ders
lerini de etkileyecektir, zira o yataki b ir kzn, saat on bire
kadar snfta a karnna dikkati dalmakszm oturabileceine
ihtim al veremiyorum.
Bylece ocuun saat on bire kadar kahvalt etmeksizin d a
yanabilecei konusunda da phe gsterilmi oluyor. Oysaki,
eer gerek hedefi karn doyurmak olsayd on bire kadar bek
lemesinin imknszln kabul etmemiz gerekirdi. Am a ocu
un am ac bakadr, evresini okul sorunuyla zmek istemek
tedir. Bundan, baka sonular da kartm ak gerekip gerekm e
diini bilmiyorum. Yine de yle diyebiliriz: bu ocukta byle
b ir hrs var, evde olduu gibi okulda da btn dikkatleri ze
rine toplamak istiyor, herkese toplum y a ra n yolunda yryor.
Ayrca evde pek uysal ve sz dinler olduunu da biliyoruz;
bir tek kusuru var, durmadan kendisiyle megul olunsun isti
yor. Yersiz bir alanda, kendisine hak verilmesini bekliyor. S a
b ah lan , okula gidecei srada balca ve tek dncesi, aileme
karlatm muazzam gl n e ekilde gsterebilirim olu
yor. Buna da vnmek adm verebiliriz.
imdi, bu ocuun cesaret derecesini lmek istiyorsak
yle d iyebiliriz: Sorunun zmn parlak bir i olarak gs
term eye alyor. Fakat bu, ar b ir cesaret deildir, zira kendi
isteiyle kandm lm akszn, hatt kendisi bile anlamakszm bun
dan kendi hesabna b ir dereceye kadar gvenlik doacaktr.
Gerekten, b ir gn artk iyi b ir renci olmak niteliini kay
bedecek olursa bundan ailesini sorumlu tutacaktr. nsan haya
tnn bu ynteminin bugnknden ok daha iyi anlalm as ge
rekmektedir. Bu yntemi bilinsiz olarak nitelem ek yanl
tr. Dnce yoluyla kavram aya altmz ileyii, hayat ile
28

iki balant halindedir. Hepimiz izleriz am a ak a belirtenle

yiz. Ancak balanty kurabildiimiz takdirde gereince kavrayabilmemiz mmkn olur. Bu sebepten, imdi, bu kz ocu
u fazla cesaret sahibi deil, diyebiliyoruz. Toplum duygusu
nun ekilleniinden de sz edebiliriz: bu kzn ailesine verdii
zntnn kendisini pek etkilemediinden hi kim se phe ede
mez. Onun iin nemi olan tek eyin, kendisini kurban gibi
gstermek, m artir tac giymek olduuna hkmedebiliriz. Btn
glkleri daha da arttrm ak ve saat on bire kadar a kalm ak
yoluyla durumu btn btn zorlatrmaktadr. Kiisel baa
rsna olaanst bir nem vermektedir, 'diyebiliriz ki, bakala
rnn kiiliiyle ilgilenmez bile. Belki de o zaman deiik so
nular kartmam z mmkn olabilecektir. Bu sonulan belirtemediim iin zgnm, am a elimizde b ak a veri yok... r
nein, bu kzn hayat tarz nasl ekillenm itir? diye sorabili
riz. Onu etkilemi bulunan ilk izlenimler nelerdir? Hayat ta r
znn meydana geliinde ne gibi koullar rol oynamtr? Haris,
daima en bata olm ak isteyen b ir kzdr bu. Eer benden mut
laka bir sonuca varmam istenmi olsayd yle d erdim : mut
laka tek ocuktur. Dier yandan, annenin beslenmeye verdii
byk nemi gznnde tutarak bu yardm genelletirir ve bu
ailede beslenmenin olaanst bir rol oynadm da sylerdim.
Hatta bu ocuun narin yapl, solgun yzl bir kz olduunu
da ekleyebilirdim. nk eer salam ve tombul b ir ocuk ol
sayd annesi beslenmesi konusunda bylesine kayglanmazd.
Fakat btn bu tahm inler bu ocuun tipini tam olarak can
landrmamza yetmiyor, nk onlar sadece deneme olarak ne
sryor ve doru olup olmadklarn kesinlikle tesbit edemi
yoruz.
Bu tip ocuklara nasl davranlaca konusunda birka sz :
Bu kz, aile zerinde kurmu bulunduu hakimiyetten fayda
lanyor. Fakat bundan kendisi de habersiz. Sadece evresinin
zldn, gergin b ir hava iinde yaadn farkediyor. Bu,
bizi yanlla sevketmemeli. B ir mltimilyonerin, servetinin tu
tarm hi aklndan karmadn hep onu dndn iddia
edebilir misiniz? Ancak her ey istedii gibi olmaymcadr ki
bu adamn sk sk hiddete kapldn grrsnz. Bu kz da
ayn ruh hali iindedir. Hakimiyete sahip olduu iin ondan
devaml olarak yararlanm ak ihtiyacn duymaz. Sadece sahip
olmas ona yeter. Bylece, sonunu hi gznne getirmeksizin
niin bu yoldan gittiini ve niin sadece karlat glk
29

lerle ilgilendiini anlayabiliyoruz. Fakat btn ibunlan bilseydi,

srf vnmek iin bu olaan okul problemine ne derece m
balaal b ir nem verdii kendisine anlatlabilseydi, bu, byk
b ir baar olurdu.
Yine de, buna ramen, kendi kendisini slah etmemesi mm
kndr : O vakit belki de daha uzaa gitmek ve kza, vn
m enin n e demek olduunu iyice belirtm ek gerekecektir. Ona,
ancak kendi kendisine gerei kadar yeterli olduuna
van insann vnd inanc alanabilir. Ancak kendi davra
nlaryla nemini yeteri kadar is p a tla v a m a m ^ a n^-ddinin
psRalanr~dnr~Ina n d m avar abalayaca anlatlabiin Bunlard an rayri larakT ?u gr' tarz ela benims eritebiliri bana ka
lrsa sen her eyi ok iyi yapyorsun. Fakat ihtim al daha da
iyi yapabilirsin. Btn bu hareketlerin senin sadece ok akll,
evresini artm ak iin en iyi areyi bulmasn bilen b ir kz
olduunu gsteriyor. Bu ikizi doru yola sokmak iin baka
olay ve baka an lar da anlatlabilir ve ona hu gibi kanl
mas im knsz hatalara srkleyen btn bu eilimlerin onun
gibi tek ocuk durumunda olanlarda sk sk grld ak
lanabilir. K za: BtXL_bunlar t e k o c u k l a r n s
tklan^eylerdiFr demeli. Bu sz, ibalbama,
'terrtnS.karklm giderebilecek niteliktedir. Hareketlerinin top
lumsal duygu ile aka eliiklie dtn bylelikle anla
yacaktr. Kendi kendisini kontrol edecek ve muhtemelen u du
rum la karlaacaktr: ilk gnler, ailesinde h er zamanki gibi
sinirli ve gergin b ir hava yaratrken kendi kendisine d e : Dok
tor Adler oLsayd, bu n lan sadece ilgiyi zerine ekmek icTn
gpSmn~~sylerdi. rivecek tlrT B elki de b ir sre bu oyuna de''vam 'edecektir. Eer byle olmazsa ona yardm edebilirim. Byleoe b ir an gelecektir ki tam sinir buhran geirirken davran
n yorumlay eklimi hatrlayacak ve o srada yaptklarnn
biroundan vazgeecektir. Kasa bir s re sonra ise, uyanr uyan
maz unun farkna v a ra c a k tr: imdi evremi kartrm ak,
zmek isteyeceim. te, en basit tedavi yntemi budur. Ba
k a usullere de bavurmak mrnkndfir. Ben de eitli usuller
denemeyiseverim. rnein, yle demeyi de dnebilirdim :
Okul, b ir insannbayatnda en nemli sevdir. Bu yzden,
olr5lgr~giderken daha fazla patrd kartmalsn. Mbalaa yoluvia^bu gibi hareketlere VnrT~rAfitrdii TTTrni baltalardan.:
Hareketlerine ve kiisellm enPoYlnTm a.rbn^
iin
patrt kartm alsn; zira yle anlalyor~ki Bakalarnn dik30

katini yararl hareketlerle zerine ekm ek sana yetmiyor. Kausun dedii gibi, kt davranlarda bulunulduu bilincini
bozmann binibir eit usul vardr. Yatann baucuna asa
can b ir kt zerine kocaman kocam an h a rfle rle : Her sa
bah ailemde en iddetli gerginlik ve sinirlilik havasn y arat
malym diye yaz. Bylelikle evvelce farkna varmakszn fa
kat vicdan huzuruyla yapt eyi bundan sonra bile bile, far
k at vicdan huzursuzluuyla yapmak zorunda kalacaktr ki has
talarm iinde bugne kadar, bu yolu seen bir kiiye bile
rastlam deilim.

BR RENC SINIFTA
KALIYOR
B ir g ocuk konusunda bize gnderilmi bir raporu yo
rumlarken nem verdiimiz, yalnz o ocuun karakterini ak
layabilmek deildir. Bu ksa ve anlamsz anlatm lar tipik ola
rak ele alp genel normdan ne derece ayrldm bulm ak iin
zerinde tecrbelerimizi uygularz; veya daha iyisi ruhun c giz
li kvrmlarnda yaptmz aratrm alarla, b ir eitimcinin, b i
rey psikologunun grne uyduu zaman gsterecei tutumun
nasl olacan bulmak isteriz. Bu anlatm lar okurken am ac
mzn sadece u veya bu ocuu incelemek olmadn ltfen
hatrdan kartmayn. Bizler iin nemli olan, baz genel kav
ram larn aydnlatlmas, belirtilmesidir. Bunlar ele alm ak v e
bu gibi glklerin hangi hayat ekillerinde ortaya ktn
gstermek isteriz biz.
Dokuz yandaki bir kz ocuu iin fikrimizi soruyorlar.
kinci snfta kalm.
Bu verilerle aklmza ilk gelen ey, ocuun zek bakm n
dan geri olup olmad sorusudur. Onun hakknda, ikinci s
nfta kaldndan baka hibir ey bilmiyoruz henz. Birinci
snfta da kalp kalmadn, okuldaki davranlarnn nasl ol
duunu, nihayet ikinci snfa zel bir hogr sonucu geirilip
geirilmediini renmi deiliz. Eer ocuk birinci snftan iki
ye normal olarak gemise, o halde geri zekl olmadn ke
sinlikle syleyebiliriz.
Zek gerilii konusunda unu belirtm ek isterim : zellikle
31

bizim evremizde, yani birey psikolojisi alannda b ir ocua

geri zekl damgas pek ender vurulur, o kadar ki foazan bu
konuda yam lanlar, aksi ynden hataya bile denler olur; geri
zekl b ir ocuu sadece eitilmesi g b ir ocuk olarak tan
trlar. Normal b ir ocua geri zekl demek, byk hatadr. Bu
konuyu ksa kesm ek iin kolaylkla uygulanabilecek b ir dene
me syleyeyim size. Eer ocuun zeks, kendisinden iki ya
kk bir ocuunkinden daha zayf ise, onun geri zekl ol
duundan korkabiliriz. Ayn zamanda bu ocuun beyin geli
mesinde b ir gecikm e olup olmadn, i salg gelimesinde ak
sam alar ve deimeler bulunup bulunmadn, i salg bezleri
ileyiinin anormal olup olmadm ve bu yzden zek geli
mesini engelleyip engellemediini anlam ak iin de ocuk ciddi
b ir fizik muayeneden geirilmelidir. Bu muayeneyi tecrbeli
b ir hekim yapmaldr. Beyin gelimesinde aksama, ocukta hid
rosefal, m ikrosefal, mongoloid gibi aksaklklar bulunup bulun
mad bu hekim tarafndan tesbit edilmelidir. A yrntlar ze
rinde duramayacam, fakat u kadarn belirteyim : ancak by
le b ir muayeneden sonradr ki b ir ocuk hakknda geri zekl
dr, yargsna varabilmemiz mmkn olur. Bu iki yntem ile
h afif zek gerilii vakalarnda iin iinden klam az, onun
iindir ki ben, ocuu nc b ir muayeneye sevkederim dai
ma; bu muayene, tecrbeli bir birey psikologu tarafndan ve
doru metodla yapld takdirde kesin sonu verecektir. Sz
konusu olan, o ocukta b ir hayat tarznn bulunup bulunmad
nn tasbitidir: nk eer bu ocuun, normale yakn bir o
cuun hedefine uymayan bir hedefi varsa fakat bu hedefini
gznnde tutarak, normalden pek farkl olm akla beraber, akl
lca davranyorsa, o vakit ocuk zekidir deriz. Anormal bir
hayat tarz vardr am a bu hayat tarzna uygun b ir zek ile
hareket etmektedir. te g ocuklar adn verdiklerimiz, hu
tip ocuklardr. imdi, konumuz olan, snfta kalm ocuu hu
kategorilerden birine sokmay deneyeceiz. Tbbi kontrol ve
zek kontrol yapmamz mmkn deildir. Zek tesbiti ii ge
nel olarak pek benimsenmediinden ve .ekim serlik uyandrd
ndan, hi kim se bu usule tam kesinlikle gvenmiyor; u hal
de, nc usulle yetinmek ve ocukta b ir hayat tarz bulunup
bulunmadn tesbit etmek zorunda kalyoruz.
ocuun zellikle hesapta pek glk ektii syleniyor.
Tecrbelerimiz bize byle ocuklarn ok defa, kendi ba
larna hareket etmek istemeyen m ark ocuklar olduunu gs-

/ termitir; nk btn dersler iinde en fazla bamszlk ge\ rektiren ders, hesaptr. Hesapta, arpm tablosu dnda hibir
J kesinlik yoktur, her ey bamsz ve zgr ilemlere dayanr.
\ Biliyoruz ki m ark ocuklar, eer bylesine b ir bamsz d( nme tarz kendilerine u veya bu ekilde retilmemise, onu
V asla baaramazlar^ Baka b ir ocuk tipi de vardr ki, bu o
cuklar da, uzun sre etkisi altnda kaldklar baz olaylar se
bebiyle ve zellikle hesap dersi konusunda, cesaretlerini tamamiyle yitirmilerdir. Balangta ilk adm yanl atm lar, de
vam edememiler, tevik grmemilerdir. Y eterli b ir temelden
yoksundurlar ve bu yzden cesaretlerini tam amen kaybetm iler
dir. Bende hesap yetenei yok. Eer aile evrelerinde ayn e
kilde dnen b ir yaknlar daha varsa, hesaba akl ermeme
nin soyaekimle ilgili olduu fikri ocuklarda yer etmi de bu
lunabilir. Baka sebepler de vardr. Bunlardan birisini zellikle
belirtm ek isterim. Kzlarn pek -aleyhinde olan, onlar ezen bir
nyargya rastlanr. Sk sk, kadnlarda hesap yetenei pek ol
mad kzlarn yannda sylenir. Yetenekli birey konusunda
ne dnmemiz gerektiini zaten biliyoruz. ocuk geri zekl
olmadna gre, yeteri kadar cesareti varsa her trl iin s
tesinden geleceine inanrz. Geri zekl ocuklarn hesaba akl
lar ermediini sylemek de pek doru deildir. M atem atikte
yle alanlar vardr ki, bunlar geri zekllar normal -kimseler
den daha iyi kavrarlar.
Okul mdr zek bakmndan ocuu ders program lar
nn gerektirdii derecede bulmuyor; on-u geri zekllara mahsus
bir yardmc okula gndermemizi salk veriyor.
Bu konuda tartamayz.
Ailenin kansm a gre ocuk zek bakmndan normaldir.
A n a-b ab an n fikri ok nemlidir. Genellikle zek bakm n
dan herhangi b ir gecikmeyi ilk farkedanler, ana - babadr, bu
kon-uda yanlm da olabilirler. Ana babann geri zekl b ir o
cuk -ii normal dedikleri b ir vaka hatrlamyorum ben. u h al
de, imdilik an a-b ab an n grn paylaabiliyoruz.
ocuun baarszlnn sebebinin kendisine gven yoklu
u olduunu sanyorlar.
Ben -de ama-- babann fikirlerini doru bulmak -eilimindeyim. Buraya kadar sadece ocuun hesaptan zayf olduunu
rendik. Eer btn derslerden, yle byle de olsa baar salayabiliyorsa, zek snavn gemi demektir. Hesaptan geri ol
mas m utlaka geri zekl tehisi konmasn gerektirmez.
G ocuun Eitimi, F . : 3

33

Ana b aba ocuun, ailenin ilgisini zerine ekmek iin bu

hesapta baar salayamaymdan faydalanmasn da mmkn
gryor. Aile, ocukla yakndan ilgileniyormu.
Konuya girerken karmzda m ark b ir ocuk bulunmas
ihtimalinden bahsettiimizi hatrlatrz. m ark ocuklar bu ra
h at durumlarnn devamn istemek zelliine sahiptirler ve he
defe u yoldan varm aya a lrla r: an a babay kendileriyle il
gilenmeye m ecbur etmek. Kzn d a m ark ocuk olduunu ka
bul edersek ki etmememiz iin hibir sebep yoktur hem
kendisine yeteri kadar gveni olmad, hem de daima b ir d a
yanak noktas arad sonucuna varrz. Demek oluyor ki o
cukta b ir hayat tarz, b ir hedef vardr ki bu hedef, an a baba
sndan yardm beklemektedir. A rtk geri zekl olmadn ra
hata syleyebiliriz. Okul mdr yanlmtr, ocuun geri ze
k llara mahsus b ir okula verilmesine hi gerek yoktur.
Her ikisi de hesapta iyi olan ablas ve kk kardei ona
yardmc olm aya alyorlar. Her ikisi de yetenekli ve bam
sz iki karde arasnda bulunan bu ocuu imdi yeni b ir a
dan gryoruz demektir. ocuun gem iini yaklak olarak
tahm in edebiliyoruz artk. Bu kzcaz b ir sre iin ailenin en
k iken durumu birdenbire deiivermitir. Ardndan or
taya kan baka b ir ocuk onu geride brakm aya balam tr
veya kendisi yle sanmaktadr. Dier taraftan, ablasndan k
k olduu iin onun da nne geemiyor. Burada, kk k a r
deler konusundaki tecrbelerianiz imdadmza yetiiyor. Bunla
rn am ac daima byklerine yetiip onlar gem ektir. Konumuz
olan kz ocuunun da buna abaladn ve ablasna yetimek
umudunu yitirmedii srece olduka normal bir gelime gs
terdiini kabul edebiliriz. Fakat bunu baaram am tr. Byk
lerine yetimek ve onlar gemek umudunu kaybetmi ocuk
lar snfna dahil edilmesi gerekmektedir. Artk glemi ko
ullar altnda byyecek, bakalarna benzeyememek duygusu
iinde yaayacaktr. Byk b ir aalk kompleksi vardr. B ir
de ardndan gelen nc ocuk yeni b ir dman niteliine b
rnnce, bizimki kendisini ok gemeden mahvolmu b ir insan
olarak grecektir; umutsuzlua kaplm aya balayacaktr, zel
likle, kolay baarya ulaamad alanlarda. te hesap da bu
alanlardan biridir. Bunun iindir k i hesap konusundaki davra
nnn izah, beklediimiz g ibi km tr. Artk btn umudu
nu yitirm i durumdadr. Hesap karsndaki bu tutumu olum
34

suzdur. Fakat ya bu ocuun kendisini beendirme abas n e

rede? Bu aba kaybolmu deildir, b ir bakm a nnde ablas
b ir ocuun miza zelliklerini tamaktadr. Hesapta iler iyi
gitmiyor, byk b ir ihtim alle dier derslerde de yle, ocuk
snfta kalyor. Kendinizi byle b ir ocuun yerine koyunuz.
lerlem e konusunda bu ocuk kimseyle yanam az, her eyden
vazgeiyor. Fakat ablasn geride brakm ak iin baka b ir are
bulmak zorundadr. u soru kyor k a r m z a o c u u n bu ar
zusunu nerede gryoruz? Bunu ancak, artk hayatn yararl
ynnde olmayan ve devaml surette an a babay megul etmek
am acn gden bir yoldan baarabilir. Ana - babann onunla
ba derttedir, g ocuktur o, dikkatleri zerine toplamtr.
imdi bu ocuk zeki midir? sorumuzun cevabn alm bu
lunmaktayz. Onun zeksndan phe eden, yararl yoluna en
gel km olan bu ocuun yerine koysun kendisini. Her insan
ancak inan olarak, birey olarak b ir deere sahip bulunmak
umuduyla yaayabileceine gre, ne yapabilir, ne gelir elinden?
Ben de olsaydm, tpk onun davrand gibi davranrdm. Bu
radan bu kzcazn, hatal b ir hedef ulamak amacyla akl
lca davrand gibi, cesur b ir sonu kartyorum. Ailenin dik
kat merkezi olarak, sahte b ir stnlkten, yararsz ynde g
dlen bir hedeften baka bir ey deildir. -Gerek b ir stnlk
ancak toplum duygusunda, toplulukla yaam a kavram iinde
varolabilir. ocuun yaptnda ise, topluluk iinde yaam a duy
gusu yoktur ve okul mdr bunu anlamtr. Bu fikirden de
ocuun geri zekl olduu sonucunu kartm tr.
Aile iindeki davran onun, bakalarn sevmeyen ve hk
metmekten holanan b ir ocuk olduunu ortaya koyuyor. Bir. likte oynanan oyunlara nadiren katlyor.
iimize yarar ite. Bu kzn abas tamamiyle kaybol- mam, hkmetmekten holanyor, herkesi em ri altna alm aya
urayor. Fakat topluluk sz konusu olunca kayor; ancak
ba rol oynad yerlerde grlmektedir.
'v ~ ..Tedavi konusunda, birka sz. Bu kz artk an a - babasn
bu derece megul etmemek v e^ eataZ Sg iSSiE ^ ^ iuna sokIn a y alijm ak gerektiine inanyorum. Fakat ocuk eer ciddi
"konularda k ardelerine ayak uydurabilm ek veva onlarla bov lebilmeE~~umudunu tam amiyle yitirmise, ona cesaret ver
mekten baka arem iz -kalmayacak demektir. Aslnda da elU.
mizdeki arelerin en nemlisi budun Serbest bir yol bulam a35

dka veya yararl bor alanda ilerleyemedike yaay tarzm a,

hkmetme eilimlerinin, ana babas karsndaki taleplerinin,
dzeleceini ^b^le^em eyiz^ Bu ocua yeni, bir yol gstermek
zorundayz. yle sanyorum ki, bu gr anlayam am akla be
raber ocuun terbiyesinde baarya ulaabilecek ana - babalar
dia vardr. ocuun tamamiyle dzeleceinden phe edemeyiz.
Birisinin, bu ocuk konusunda tamamiyle yanl b ir kavram a
sahip bulunan ve belki de cinsiyet konusuna, nem verdiini d
nen birisinin bile baarl olabileceini sylemitim. O n a :
Senin sorunlarn olduka ilgin, birisinin bunlar ele 'almas
gerekli. diyerek cesaret vermesi de mmkn. Eer bu umut
ocuun ruhunu aydnlatacaksa onunla uzun uzun konu
abilir de. ocuk, nasl olduunu bilmeden ilerleyecek, onu te
davi eden hekim ise, uygulad yntemin doru olduundan
emin bulunacaktr. Bu ocua cesaret vermemiz gerektii g
rn savunuyoruz. Bu d a kolay deildir. Ne yapmalyz aca
ba? ocuun kendi k endine k ararlar alacak .duruma gelmesini,
hesap sorunlarn zebilecek hale gelmesinj7~^enrtine gven
kazanmasn, meydana gelen atlaklar kendi kendin tkamajM nrsSlm alyz.jO na. sadece szle ce sa re tv erm ek yetmezT*arTKaaalannm durumuna getirm ek de arttr. Eer bu kz. al
maya balar da sekiz gn sonra b ir yazl snavdan geirilir
se, baarszla urayacandan hi phe yoktur.
atlaklar
bu kadar abuk kapatlam az, .bunun ne kadar zamana ihtiya
gstereceini hesaplamak gereklidir. O zamana kadar da onu
b ir sre korumal, arkadalarnn dzeyine yetimi gibi he
men imtihan etmemelidir, aksi halde eitimcinin btn aba
la n boa, gitmi olur. Bir insana cesaret vermek istendii za
man gvenle dolu b ir psiik durum* yaratm aya byle nem
vermelidir. Onu hissedebilir bir hale getirmeli, yani her ey
den nce gvenini kazanm aldr. O na kar bir dost gibi .dav
ranm al, stn tavrlar taknarak ocuu ezmemeli, utan
drma,mal, kk drmemelidir; asla sertlik gstermemelidir.
Bu gibi ocuklara kar yle sert davranlm tr ki, sonunda
alm aktan tamamiyle vazgemekte hakl olmulardr. ocuk
larn gven duyduklan insanlar evresinin genileyebilmesi iin
onun, eitimcisi ile dostluk ilikileri kurmas arttr. ocuun
yalnz ana babasna .gveni vardr. Okulda kt b ir rol oynu
yor. Aslnda dikkati sadece ana - babasna ynelmi durumda.
Eer b ir yabanc, ilgi duyduu insanlar evresini geniletmeyi
baarrsa toplum duygusu glenecek, gveni artacaktr. By30

lece en byk fenalk, konumuz olan oouk iin benim, aile

evresinden, an a-b ah an n yanndan baka yerde yerim yok
inanc yokedilecektir. Bu gven ve kazanm a ii btn dier
arelerden nce bavurulacak yoldur. Bylece eitimin temel
kaynana, annenin grevinin ocuun gvenini kazanm ak ve
onda bakalarna kar ilgi uyandrmak, hayat problemleriyle
ilgilenmesini salamak, toplum iinde ocua bir yuva hazr
lam ak grevine gelmi bulunuyoruz. Bylelikledir ki ocuk, ce
sur, bamsz olur ve bakalaryla eit seviyede grr kendi
sini. ocuktaki yetersizliin hangi hatadan baladn arat
rrsak, arasnda bulunduu iki kardein ok yetenekli ocuklar
olduklar gerei karm za kyor. Bu, tesadf bir yarg de
ildir, her gn h er saat gznnde olan b ir eydir. ocukta
devaml olarak kardelerine benzeyemedii duygusu hakimdir.
Burada ocuktaki temel h ata aka ortaya kyor. teki iki o
cuun hangi alanda yetenekli grndklerini bilemeyeceim
ama birinci ocuun b ir kardee sahip olm a dramn, onun do
umundan nce durumu salam olduu iin hazmedemediini
syleyebilirim.
kinci ocuun da ncnn doumuna tahamml edeme
diini syleyebilirim. Bunlara, en kn haris mizacm da
eklerseniz, zaten gerilemekte olan bizim ocuun, kn do
umuyla btn btn g duruma dmesini daha iyi anlar
snz. imdi u soruyu soruyoruz: anne neredeydi? yle anla
lyor ki anne, teki iki kzna daha fazla efkat gstermi.
kinci ocuun tekilerle yara girimesini anne ho karlamamtr. Ona hemcinslerine, kardelerine, hayatn gerektirdii
ilere kar ilgi uyandrmasn duymasn retememitir. o
cuk da tpk st ocuu iken gibi annesine muhta olm aya de
vam etmi, beceriksiz bir kk ocuk olarak kalmtr.
kinci v a k a : cnc snfta rala r -dokuz yanda b ir ktzocuu.
>
Bu tek cmleden de, ocuk nc snfa kadar norm al
olarak geldiine gre, geri zekl olmad sonucunu kartyo
ruz. Hayatndaki baz olaylarn onu okula niin devam etme
diini aklam as gerekir. Okulu artk hoa gitmeyen b ir yer
olarak grmeye balam olmal kesinlikle.
Esas ikyet konusu: yalan a ve hrszla eilimj-a
Yalan ile psikolojik h ed e n ^ o n u sund^^cui^n]jyflQnnda
onu korkutan sert, bir-insan n bulunduu sylenebilir. Normal
olTEk'lbtn oouklar, kendilerini gerektii kadar gl his
37

sederlerse yalan sylemezler. ^yJaM e^& eann k endisini em -,

niyette, duymad sonucun a j r aryoruz j B ir_,o cu ^ n _y a ia e^ y le m e ^ ih m m d e n sz edikiiilsam an daim a bunun bir acz duy
gusunun ifadesi olduunu dngmaiglTca~ e d e c e S ^
a ^
lE-^ K m pleSm rrm igakm asm nlemek iin bavurulmu
b ir aredir; ocuk, daha gl olan taraftan korkar, kendisini
zayf taraf olarak grr. Bellibal iki yalan sekli vardr . b i
rincisi korkudan .yalafflr ^ y la m S Br^H K erktr^afehlTA vgnBn.
' 'm m b ir yndr. nsan kendisini gerektii kadar gl hisse
derse hibir eyden korkmaz. kinci tip yalanlar isebir insann kendisini gerekte__inandmdan ^ d^ha>biviik---ffeterfta ek
dabasryiar-s^lenen yafardar3 u 7 B u da acz ve aalk duygu
la r n rtm ek iin sylenin Byk b ir aczden sonra hayal
gc genilemeye balar. Burada, belirli b ir ama gden y a
lanlarla byle olmayan yalanlar birbirinden ayrm aya kalk
m ak yanltr; am asz yalan yoktur. Elimizdeki vakada, sz
konusu olan korkutucu nedeni arayacaz. Byk b ir aalk
duygusuna sahip kabul ettiimiz bu ocuun, hszlk da yap
t ve bakalarnn hakimiyetinden dolambal yollarla k a
m aya abalad da eklenince, tahminlerimiz btn btn g
leniyor. Hrszln psikolojik yaps, insann kendisini fakirle?
rni.-hi-ssgfmesi ve h ek si T n E zan pin 1pmFk s ) ^ ivbv-ftr4meva
abalam as hlme* benzetilebilin^'Bunu da hayatm yararl ynne uyacak 'gfcH de-riSgirde yalana ok benzeyen b ir sahte
yola bavurarak yapar. Hrszlk da kuvvetliden kanmak, k u r
nazlk yoluyla onunla ayn dzeye erimek aresidi r Hrsz
lk ta hib ir zaman cesarete rastlavam ayacam z sylemitim.
Hrszln karakteristik zelliini burada aka gryoruz, o
cuk, korkakln aa vurmaktadr. Ayn durumdaki baka
~tofr ocuun da yalan syleyip'' syleyemeyeceini tayin edecek
durumda deiliz. Fakat bu ocuk eer gl olsayd niin h r
szlk yaptn ve yalan sylediini kesinlikle anlayamazdk,
bunu biliyoruz. Eer bu halde de 'hrszlk yapsa ve yalan sy
leseydi o zaman ona geri zekl damgasn vuracaktk. Bu o
cuun byk b ir acz duygusuna sahip olduunu ve bundan,
gene zayf arelere bavurarak kanm aya abaladm anlar
dk. Fakat ocuk akllca davranyor, o kadar ki eer koullar
izin, verirse yalann affedebiliriz, nk yalan, b ir m aksatla
sylenm itir: kendisini kurtarm ak maksadyla. Hrszlk yapan
b ir insan ancak eer alktan lecek hale gelmise affedebi
liriz; h att bu koullar altnda onu hakl bile grebiliriz. Bu
38

ocukta yalan ve hrszlk incelememizin bandan itibaren

dikkatimizi ekecek ve onun kendisini rah at hissetmedii k a
nsna varacaz.
Ana baba sava bittiindenberi ayr yayorlar.
G ocuklarda buna sk sk rastlarz. Mutsuz b ir evlilik
hi phesiz ocuk iin ok zararldr. statistik sonulan ve
kiisel tecrbeler, ayr yaayan ana babann ocuklarnn pek
g ilerlediklerini ortaya koymutur. Bu ocuklar arasnda cid
di baarszlklara uram olanlarn oran ok yksektir.
ocua isterse annesiyle oturabilecei sylenmi am a o,
istememi.
Bu, bize evvelce sylediklerimizi hatrlatyor. Anne, ocu
un gvenini kazanmay bilememi, ilk grevinde baanszla uram. Bu ocuun babaya yaklap yaklamadm g
receiz. ocuun babasyla olan sevgi ilikisi her zaman, ikin
ci aamay oluturur. Birinci aam ada anne ile olan balar
kopmutur. Bu da ancak ocuun, annesinin gerekten b ir yar
dmc olmadm anlam asyla balar. ok zaman ocuk bu duy
gusunda hataldr. Pek ok ocuklar da ikinci b ir karde gel
diinde analarndan uzaklarlar, nk bunu kendilerine b ir
ihanet sayar ve annelerini sulu grrler. Bu, hayat tarznn
hazrlammda yanl b ir yola girmeye neden olur ok zaman.
imdi de babann her iki grevinde de annenin yerini tutup
tutmadna bakalm. Bozulmu b ir evlilikte bu, kolay deil
dir, hele baba yeterince bo zaman bulamyorsa. O zaman bu
ikinci grevi, toplumsal duyguyu gelitirm e grevim kim ye
rine getirecek? ocuun hrszlk yapt ve yalan syledii
belirtiliyor. Bu, onun toplum duygusunu gelitirememi olduu
nun belirtisidir; dman lkede bymtr sanki. ocuun
okulda baar salayamadn, snfta kaldn duyunca, ho
una gideri retmeni bulamadn anlyoruz hemen. Gryor
sunuz ki bu ocuk teki insanlar dman gzyle gryorsa,
ancak kendi abasyla kurtulabilecei b ir tuzaa dm de
mektir. Bakalarna gvenememesi, dmanlk beslemesi, a rk a
da edinmesine engel oluyor, yeni b ir durumu umutla k ar
lamyor, okulda rah at edemiyor. Btn bu olumsuz koullar
ocuu baarszlktan baarszla srklyor. Bundan da h a
yatn dmanlarla dolu olduu sonucuna varyor. Bizi bu ruha
gtrecek kpry bulmann son derece g olduunu kolay
lkla anlayabiliyoruz imdi. ok kim se bu glkler karsnda
39

gerileyecektir phesiz. imdi baka veriler, belirtiler veya e

lim eler arayacam z alan snrlandrm bulunmaktayz.
Annesi tedenberi ona kar efkat gstermezdi.
Bunu zaten tahmin etmitik.
ocua hemen hemen nefretle muamele ediyor. ocuk,
yapt kabahatlerden dolay kendisini sk sk cezalandrm as
n a ve dvmesine ramen babasna, ok bal.
Bu, bir bakm a eliik b ir eymi gibi grnyor. Eer
doru yoldaysak, bu ocuun, dnyada gvenebilecei, hi ol
mazsa ksmen gvenebilecei b ir tek kiiden baka kimsesi ol
madn unutamayz. Bunun iindir ki onun att tokatlar
kz pek rktmemektedir. Eer baba da kz terfcedecek olur
sa dnyada yapayalnz kalacaktr. Babann kzna att da
yaklar dnda iyi taraflar da olduu anlalyor ki onu anne
sinden daha fazla kendisine balamay bilmitir.
O vakit ocuk uslanacan vadediyor am a sznde hibir
vakit durmuyor, hep su ilemeye devam ediyor.
Bu ocuun dayaktan sonra uslanmaya sz vermediini ve
ya uslanmak istemez grndn kabul edersek, bunun sonuou ne olurdu acaba? Bu oyunu oynayamazd, babas btn
um utlarn yitirirdi. Btn ocuklar, btn bykler umutsuz
lua kaplm b ir insann artk hibir i yaram ayacan, her
trl toplum duygusundan syrldndan, gerek kendisi, ge
rekse bakalar iin byk b ir tehlike tekil ettiini hemen se
zerler. Bu u dem ektir: ocuk, eer babam umutsuzlua s
rklersem , diye dnr, beni kap dar eder. Fakat sularn
tekrarlyor. Bu, bizi babay artt gibi artyor; nk bili
yoruz ki, bu ocuk kendisini her eyden yoksun hissettii iin
zenginlemeyi ama edinmitir. Fakat kendisini gsz de bil
dii iin doruyu sylemez. Alnm olan kt b ir notun evde
yarataca etkiyi gznne getirin b ir defa. Kt b ir not att
mz zaman, i orada bitmez. Evde de tepkiler yaratacak, o
cuk ya cezalandrlacak, y a kendisine b ir armaan verilerek te
selliye allacak, ya da retmen haksz kartlacaktr ki
bunlar birey psikolojisi bakmndan onaylayamadmz sonu
lardr. Bunun iindir ki ibiz, not verme usulnn tam amiyle
kaldrlm asna taraflyz, nk bu notlardan no gibi sonular
kaca evvelden kestirilemez. Eer retmen not verirken aile
durumunu gznnde tutuyorsa o vakit i kolaylar, am a bu
halde de not verme sistem inin hibir anlam kalm am olur.
40

Eer ocuun karnesi -kt notlarla doldurulacak olursa o va

kit evde huzuru kalm ayacaktr.
Mesleki durumu dolaysyla baba ocuu yannda alkoy
mad ve bykannesiyle bykbabasna gnderdi. Dunlar da
ocuu uzun sre alkoyamadlar.
Bykanalarla bykbabalarn ocuklara kar yumuaklk
ve hogryle davranmalarna alkz. Fakat bu ocuk an la
lan doutan talihsizmi ki bykannesiyle bykbabas bile
onu istememiler. stelik bu ocuun kt n evresinde iyi
ce yaylm olmal. Bu da yeni b ir glk yaratyor. ocuun
nasl b ir tuzaa dm olduunu gryorsunuz. Bundan k
masnn ne kadar g olduunu da anlayacaksnz. Bykler
iin bile pek etin olan bu ite ocuklardan ne bekleyebili
riz ki!
Bunun zerine anne ve babasnn da oturduu T. ehrinde,
b ir ailenin yanm a yerletirildi.
Bu suretle durumun dzeldiini kabul edemeyiz. Annesine
gitmek istemiyor, babann ocukla megul olacak vakti yok;
bir aileye yerletirilmi, gvendii tek insandan yoksun kal
masn byk bir kayp olarak hissediyor. Kendisini hakszla
uram gryor. Buna ikinci bir elken de ekleniyor: annesini
grmesini yasak ediyorlar. ocuun ana veya babasyla iliki
kurm asn gletirmek veya imknszlatrmak kadar a r bir
hata yoktur. Byle bir yasan ihtim al uygunsuz b ir hayat s r.
me, ahlak d davranlar, gibi hakl gsteren b ir nedeni bu
lunabilir ama ocuk zerinde hak sahibi olan taraf, grmesini
yasaklad tarafn gzden dmemesini, sulandrlmamasn da
salamaldr. Hatal olacak b ir aksi davran ocua ok za
ra r verir, nk bylelikle bozuk b ir soydan geldiine inana
caktr. Sulandrlan ana veya babasndaki kusurlarn kendi
sinde de bulunduunu sanacaktr.
Bu yasaa ramen anasyla babasn grmeye gitti ve on
lardan biraz para ald. Bu paray da eker alp arkadalar
na datmak iin harcad.
Bu ekilde, alman paray veya ekerleri datmak, ocuk
lar veya erginlik andakiler tarafndan, ilenen hrszlklarn
dikkati ekici b ir gsterisidir. vnmek, bymek ihtiyacn
aa vurur. Bu davrann dier yn de bylece kendisini
aka gsteriyor. Kiinin kendisini sevdirmeye abaladnn
belirtisidir. Hakszla uradna inanan bu kz, bakalarna
arm aanlar verince, yorumlamamz gereken bir huy zellii
41

gsteriyor dem ektir: ocuk anasndan grmedii, babasndan da

zam an zaman fakat hibir vakit emin olmayarak grd sev
giyi baka yerlerde aryor. yi b ir renci deildir. Kendisini
sevdirmek iin ne yapabilir? teki ocuklar, rvet vererek
kazanm aktan baka aresi kalm am tr. imdi b/una alyor
i t e : sevgi ve yaknlk a n y o r ve ocuun en gl igds
de bu aram ada ortaya kyor: hrszlk yaparak ve bakala
rn a arm aanlar vererek kendisini sevdirmek. Bylelikle ken
disini daha zengin hissediyor. Bu da b ir cizin davranz tarz
dr. ocuk, birisi taralndan sevileceim umamayacak kadar
kendisine gvenden yoksundur. Bu huy zellii, byklerde de
rastlan an b ir zelliktir.
Yumurta satarak kazand p aralarla da ayn eyi yapt.
B u yum urtalar yannda oturduu aileden alm ve retme
nine gtrm.
retmeninin yiyecek ihtiyacn karlam aya alan b ir in
san olarak gryor kendisini. Belki de retmenine de b ir a r
m aan vermek istemitir. Belki yum urtalar karlnda para
almtr. Herhalde b ir hizmette bulunmutur. Her iki halde de,
y ararl bir i yapm demektir. Eer retmen kendisinden yu
m urta istememi olmasayd, ocuk da hi phesiz onun bu iste
inden haberdar olamazd.
ledii sular okulda duyulduundanberi herkes ocuktan
kayor. Onu yanna alan aile artk tutmak istemiyor nk
onlar da birka d e f a : zellikle yiyecek maddelerinin alnd
n farketmiler.
Bu yiyecekleri ne yaptn bilmiyoruz. Kendisini hakszl
a uram gren bu kz, terkedilmilik duygusu yznden ok
ve sk ackyor olabilir. Dolu b ir taban nne oturan b ir kim
se nne hibir ey konmamtan ok daha az alk duyar.
T. de durum dayanlr gibi olm aktan kt. Baba ocuu
bandan atmak istiyor.
Tuzam etkisini gryorsunuz.
-Baba geim olanaklarndan yoksundur.
Bundan, ocuun beslenme bakmndan da pek parlak b ir
durumda olmad sonucunu kartyoruz.
te son derece nemli ve anlam tayan bir gzlem d ah a:
Annesinden sevgi grmemesi ve btn evresinin kendisi
hakknda varm olduu yarg yznden ocuk, herkesle an
lamazlk halinde. ledii su lar ksmen iindeki isyan duygu42

unun ifadesi olabilir. Herhalde, aklanan, durumu nedeniyle,

bu kzn topluma yeniden kazandrlmas pek gletmitir.
te ar b ir aalk duygusuna sahip ocuklarn nc
llpine mkemmel b ir rn ek : bunlar, nefret edilen, gayrimeru,
istenmeyen yetim ve sakat ocuklar grubudur. Btn, bu o
cuklarn sk sk, yerli veya yersiz olarak kendilerinden nefret
odildii duygusuna kapldklarm gzlemliyoruz. Bu yanll
dzeltmeli, ocua, bu duygusunda hakl bile olsa, m erham etli
ve iyi insanlarn da bulunduunu anlatm aya almaldr. Bi
zim ocukta bu duygu babasnn kendisine bakm as nedeniyle
ksmen hafifletilm i saylr. Bununla beraber, babann da elin
den pek fazla ey gelmemektedir. Saduyusunun varabildii
sonu, ocuu bandan savmak olmutur. ocuk da bunu his
setmi olmal. Onda ihtim al babamn benim iin harcayacak
paras yok duygusu y er etmitir. Bunun iindir ki kz, btn
dier insanlar dman sayd b ir tuzaa dmtr. Toplum
duygusu gelitirilememektedir. Bylece n planda baz b elir
tilere rastlyoru z: sua giden yolda atlm ilk adm lar olarak
yalan ve hrszlk. Bununla beraber, durumda u fak b ir umut
yaratan bir etmen de kefetm i bulunmaktayz. Bu cocuk
efkat ve gvgi_axadl iin,
getirmek ve sonra da bakalarna duyduu ilgiyi uyandrmak gereklidir^ Onu,

gulanacak tedavi eklinin anahatlann belirttikten sonra ocu

un iinde bulunduu fazla ykl durumdan da kurtarlm as
gerektiini eklemek zorundayz.
ocuk, efkat ve yardma ok ihtiya duyan b ir insan iz
lenimini brakyor. Bu da edindiimiz ilk bilgilerdenberi kur
maya baladmz hipotezi destekliyor. ocuk aryor; arad
n henz bulamam; cesaretini btnyle yitirmi deildir.
Bu konuya son verirken, u satrlar okuduum srada ak
lm a geliveren b ir dncemi aklam ak istiyorum. unu gznnde tutalm : sefalet iinde yaayan bu ocuk, alktan, so
uktan olduu kadar mesleki gelecei bakmndan da umut ve
gven yokluundan sknt ekerek byyor ve iddetle, sevil
mek ihtiyac duyuyor; bu koullar altnda ne olmas beklenir
ki? Onu koruyacak kimse yok, h ibir y er emin d eil: sonunda
kt yola decek, sokak kadm olacaktr. Bu kzn, gvenini
ve kendisiyle ilgilenecek birisini bulm ak umudunu tam am iyle
yitirdiini kabul edelim. Biraz daha byynce karsna ona
43

yaklaacak ve yaltaklanacak, sevgi gsterir gibi yapacak, bir

adam kacaktr; bu her zaman, grlen ve kzlar uuruma,
srkleyen b ir olaydr. Bu ocuun kendisini yanm a alacak
birini bulma umudunu yitirdiini kabul edelim. Artk kim se
den efkat bekleyemez, okulda hibir basar gsteremez, b ir
yuvas yoktur, babo gezmek zorunda kalacak, kendisini su
ilem eye sevkedecek bir 'etenin eline kolaylkla decektir.
Veya kendi bana bir eyler yapmaya alacak, kolay b ir k a
zan yolu arayacaktr. Zaten b ir eit sua, hrszla alk
tr, bu yola devam edecektir. Neticede de baka her trl ola
naktan yoksun brakld iin, alkanl nedeniyle hrsiz
olacaktr. O zaman mahkeme psikiyatrlar ve hakim ler sulu
ocuklarn doru yola girmesinin pek g olduu, daha ar
cezalar vermek gerektii sonucuna varacaklardr. ocuk her
hangi b ir are bulm ak umudunu kaybetmitir; yakalanrsa hap
sedileceim bile bile alar. Yakalanm ayaca fikri onu aldata
bilir. Buna ramen yakalanrsa hapse atlacaktr. Orada da
baka sulularla tanacak ve bunlardan yeni su yollar
renecektir. Hapisten ktktan sonra durumu daha da ktye
gidebilir. O vakit bu kz dzeltmek imkn kalm m dr, Bu
ekilde ona cesaret vermek mmkn olabilir mi? Hayr, kesin
likle olamaz. Ona ancak cesaret verecek ve hatalarn kabul
ettirecek bir servis yardm edebilirdi. Yine de bu kzcazn
emanet edilecei b ir eitimcinin de farkna varmakszn ve ya
rm yamalak da olsa, en nemli eitim grevini yerine getir
mesi, ona cesaret alam as mmkndr.

BR BABA, TOPLUM DUYGUSUNUN

GELMESN ENGELLYOR

Elimdeki vaka, olaanst ksal ve anlam ile dikkati e

kiyor. Bunu incelememin nedeni, genel olarak elimde daha ay
rntl b aka b ir vaka bulunmaydr. Bize verilen raporlara
bakarak gzlemler yapmasn renmeliyiz. Byle b ir raporu
kalem e alm ak sanat zerinde de daha fazla durmaldr. B ir
gn yle ilgi ekici b ir teklif atm ak isterdim o r ta y a : bir
g ocuun, b ir sulunun, b ir sinir hastasnn, b ir ayyan,
v.b. ayrntl hikyesi eitli psikoloji ekollerinin en byk n
clerine sunulsun ve onlardan hikyeyi yorumlamalar ve o44

f
oftu dzeltoeik iin ngrdkleri yntemleri bize bildirmeleri
nlensin. Gnmzde modern psikolojiyi karanla srkleyen
karklk hemen hemen sona ererdi. Genellikle pek tevazu gs
termeyen yazarlarn ou birdenbire glgede kalverirlerdi. Bel
ki de bu teklifim in gereklemesine daha uzun b ir zaman var.
Ilu zamandan biz, vakalarn yorumlanmasnda ve byle b ir h i
kyeyi aklayabilme sanatnda tecrbe sahibi olmak iin fay
dalanmak istiyoruz. Hayat tarz yapsna bal hatalar dei
tirmek veya yoketmek arelerini bulm aya kararlyz,.
Elinizdeki vaka, ilkokulun birinci snfna devam eden alt
yandaki b ir erkek ocuunun hikyesidir. Balangc yle :
ocuk ailesinin yanm a gelmezden nce.
Bu, u demektir ki evvelce baka bir yerde, ihtim al stninenin yannda ve yetimlerevindeydi. Hemen gzmzn nne
bu gibi durumlardaki ocuklarn rahat veya olumlu y,a da olum
suz grntleri geliveriyor.
nce hastanedeydi ve sonra bakmas iin b ir kadnn ya
nna verildi.
Anlalan ocuk gayrimeru. Bundan sonraki cmle de bu
nu doruluyor zaten.
Evlilikten nce domu.
Kanunlarmzn kaydettii btn ilerlem elere ram en bu,
gene de pek normal bir durum deildir, zira kanun gayrim e
ru ocuklar da meru ocuklarla eit haklara sahip saysa bile
byle b ir ocuun nce baka b ir aile yanm a verilmesini n
leyemeyiz. Bu bile balbam a, br ocuun hayatnda derin bir
iz brakm aya yetecek b ir durum dur: kendi ana babas yann
dan daha kt b ir aile evresi bulacandan deil, ok zaman
bu ekilde manevi ana - babalar z an a - babadan daha iyi bile
olurlar fakat bu toplumsal durumun bam baka anlam lar ta
yan b ir durum oluundandr. Gayrimeru ocuklar karsn
da gsterilen genel toplumsal tutumun kanunlardaki ilerlem e
lere uygun bir seyir izlediine de inanmyoruz biz. Bugn de
size u tte bulunm ak suretiyle hepinizi dikkatli davranm a
ya davet ediyorum: dnyaya sakn 'gayrim eru ocuk olarak
gelmeyiniz.
Hayat k o u llar: ana b aba pek fakirdir.
Bundan anlyoruz ki, ocuk z an a babasnn yanndadr,
ancak evlilikten nce domu ve doumundan sonra annesiyle
babas evlenmitir.
Gazete satarak geimlerini salam aya alrlar. Ana baba
45

ile bir, iki, drt ve alt yandaki drt ocuk, hepsi bir tek oda
da o tu ru rlar: geceleri iki yata paylamak zorundadrlar. Ko
numuz olan ocuk en bykleridir ve babasyla yatar. Baba
veremlidir, astm nbetleri geirir ve bu yzden geceleri uyu
yamaz; o zaman en ufak eyden hiddete kaplarak ocuu d
ver.
Demek oluyor ki, ocuk zorunlu olarak babasnn yatanda
uyumakla kalmyor, stelik dayak da yiyor. Bu kadar fazla
dr. kisinden birisi yeter de artard bile. Babasnn olan
pek sevmedii anlalmaktadr. Ondan drt ya kk olan kz
en sevgili ocuudur.
Burada gene ok iyi tandmz sorun km tr karm
za : byk aabey ile kk kzkardei sorunu. ocuun za
ten okluka kt b ir durumda bulunduunu biliyoruz, btn
teki glkler bertaraf edilmi bile olsa durumu gene dzel
mez. kinci ocuk daima onunla rekabet halinde bulunacak ve
onu gemeye alacaktr. Hele ikinci oouk -kz ve by er
kek ise bu, daima byle olur. Kk olan kz, aabeyinin azok
im tiyazl durumda bulunduunu sezer ve kendisinin de ondan
aa kalmadn, hatta daha stn olduunu gstermek ister.
Bunda doa da ona yardmc olur. Kzlar on yedi yam a kadar
daha hzla geliirler; erkek ocuk bunu bilmez, kendisini geri
kalm olarak grr ve kaderine boyun eer. Bunun iindir ki
ok zaman bu gibi vakalar alacak derecede birbirine ben
zer byle, kk kzkardei bulunan erkek ocuklarn daha
az ak tif olduklarn, ok gemeden um utlarn yitirdiklerini, is
tediklerini dolambal yollardan elde etmeye altklarn g
rrz. Bu srada ortaya kan yeni durumlar da olaylarn ak
m deitirebilir. Aabey herhangi b ir faaliyette bulunm aktan
vazgeer. Kzkarde ise bam baka bir durumdadr. Son derece
enerjiktir, h er eyi devirip k n p geer. B ir muhalefetle kar
lanca inat, sz anlam az olur. ok zaman iyi geliir, aabe
yinden daha iyi bir renci, becerikli ve ok daha faal b ir o
cuk olur. Bunda, ok zaman o derece ileri gider ki ana baba
keke olumuz kz, kzmz da olan olsaym derler. Bu du
rum a ok sk rastland iin bu gibi erkek ocuklarn sonu
iyi olmaz, g ocuk olurlar, sinirlidirler, bazlar su iler,
kendini ikiye verir yle demeye m ecbur k a lrz : u halde,
igdler konusunda sylenen szlerin ne anlam kalyor? B
yk aabey daima bu zellii ve kzkardei de kendi zelliini
gsterdiine gre, doutan m evcut akl melekelerin varlndan
46

)
bthlBtm enin ne anlam olabilir? Bu durumun deitirilmesi
(lfri'u uygulanan b ir eitim yntemiyle nlenmesi mmkndr,
ancak, byle b ir iin nemini kavram ak ve yanl usullerle ve
Kortllkle mdahale etmemek kouluyla.
ocuk, geen yl birka defa eve geceyansndan nce dnmodiini anlatyor.
Bu szleri kendi grmz asndan deerlendirecek olurk, hemen u sonuca v a rrz : ocuk evde bulunm aktan pek
holanmyor, yoksa daha erken dnerdi. Sanki eviyle kendisi
arasna b ir mesafe koymak istiyor. Bu gibi olaylar size nce
den de izah etmitim. _ B irjn sa n evinden kp giderse bu, onun,
londisini evde rah at hissetmediine delildirj
~Be defa da polis tarafndan sakakta yakalanm.
Aabeyin kk kzkandei karsndaki ortak kaderi bu
rada da kendisini gsterm itir u halde. Buna evdeki durumu
nun tartm aya yer brakm ayacak derecede kt oluu da ek
leniyor.
ekercilerin ve sinemalarn, nnde dileniyormu.
Bu- davran, onun kendi kendisini kltm e duygusundan
ileri geliyor. Evden katna ve nne konulan iki lokma fakir
yiyeceini bile bulamadna gre dilenmekten baka ne yapa
bilir? Belki hrszlk eder. Bu da bizi artmaz. te nnzde,
yukarda bahsettiim ve aabey ile kk kzkarde arasndaki
ilikiden doan gelimeye bir rnek var.
Okuldaki davran.
Bunu kolaylkla gzmzn nne getirebiliyoruz. Bu o
cuk u veya bu ekilde iyi bir renci olabilseydi, kaderini de
itirebilmesi mmknd. Deitiremediine gre, okulda zel
likle kt bir talebe, bir babelas olduu sonucunu kesinlikle
syleyebiliriz. Bakalm bu konuda ne yazlm?
ocuk okula pis, ykanmam, taranm am , yrtk giysiler
le geliyor.
Giysilerinin yrtk oluunun sorumluluu ihtimal kendisinin
deildir; dier hususlara gelince, yle sanrm ki, alt yana
geldiinde kzkardeinin davranlar bam baka olacaktr. Alt
yanda ykanm asn ve taranmasn renmi bulunacaktr.
Yerinde oturamyor.
(Okulda, yerinde oturamamak! Bu b ir crm. Okulda rah at
durmay, oturmay bilm ek gerek. Bunu yapmayan, davranyla
okula devam etmek istemediini ispat ediyor demektir. Okulda
47

rah at durmann, oturduu yerden kalkm am ann tand anlam ,

hayatta tad anlamdan bambakadr, b ir toplumsal grev
dir bu. Bu davranta b ir ocuun okul ile olan toplumsal ili
kisi dnle getirilmi oluyor. Demek ki yerinde rahat duramad
n rendiimizde, bundan toplum duygusuna sahip bulunm a
d, retmene, rencilere ve genel olarak okula ve problem
lerine ilgi duymad sonucunu kartabiliriz. u halde ne y a
pyor? yle sanyorum ki bunu d a biraz dikkatle ve anlayl
davranmakla kefedebileceiz.
Snfta dolayor, derste ark sylyor ve arkadalarnn
vedii cevaplarn taklidini yapyor.
Bu, onun kam a isteini dile getirmiyor mu. Fakat kolay
deil kamak, baz tehlikeler beliriyor. Ana babaya haber gn
derilecek ve polis ve jandarm a zoruyla bu ocuk okula srk
lenecektir. Bundan kanmann im kn yoktur. Bizim ocuk hi
phesiz svmay ok ister. leri kendisini okuldan kovdur
m aya kadar gtrebilir. te o zaman hibir korkusu kalmaz.
Yanmdakiyle, arkadalaryla kavga kartm aya bahane a r
yor.
Bylece bakalarna kar duyduu ilginin yetersizliini or
taya koymaktadr. Bundan sonraki cmle de ,bu yargmz do
ruluyor :
nne gelen herkesi itip kakyor ve arkadalarndan biri
nin yere dmesi onu son derece sevindiriyor.
Burada da bakalarna ilgi duymaynn bir belirtisini g
ryorsunuz. imdi, kendi kendimize sorm alyz: bu ocuk on
veya yirmi yl sonra ne olacak, Okulda en ac tecrbeler geimi, dilendii gnler de yle, evde ise hayatndan hi mem
nun deil. Btn bunlar ileride ne gibi meyvalar verecek? Bu
nu kefetmenin pek kolay olduunu sanyorum. Toplum duygu
sundan o derece yoksun ki, henz b ir dereceye kadar hareketi
aktif olduuna bakalarnn bana ktlk gelmesiyle ele
niyor, arkadalarn rahatsz etmekten holandna gre,
nnde b ir tek yol var demektir. Su ileme yoludur bu.
ok deil, ksa b ir sre nce, az kalsn bir arkadann par
man kracakt. Az da ok bozuk, ok irkin szler sarfediyor. Kendisine sorulan sorulara gayet iyi cevaplar vermesini
bilen ve hesapta pek kuvvetli olan, uyank b ir ocuk ayn za
manda.
Bu son nokta bizi artmamal. Nedenini ok iyi anlyo
ruz; bu ocuk btn mr boyunca hesaplar yapm o lm a l:
48

kendisine yiyecek bir ey vejrilecek mi, dilenerek ne kadar para

kazanacak vb. gibi. Burada hesap konusunda doutan mevcut
bir yetenekten sz etmek gtr, sadece bu konudaki alkan
lndan, tecrbelerinden faydalanyor olmal.
Fakat yazs pek bozuk, o da yazmay can istedii zaman.
Bu konuda, ocuun sokak olup olmadm renmek ister
dim. nk bu kadar becerik li ve uyank olan bu ocuun her
alanda baarl olmas gerekm ez miydi? Burada bana gelen
btn felaketler dnda b ir de yetersiz (i grme bakmndan)
bir sa elin ykledii yk, ekm ek zorunda kaldn d
nyoruz.
Resim dersinde henz karalam a devresini am deil.
Bu da solak b ir ocuk olmas ihtim alini kuvvetlendiriyor.
Bizce anlam tayan b ir gzlem d aha:
ocuk yabanc uyruklu. Bu, onun bir devlet kurumluna
girmesine engel oluyor.
Demek ki am acna erimek, yani kendisini okuldan kov
durmak zere. Bunu d a hemen hemen baarm sa y lr: ocu
un hilesine kaplan retmen onun arzusunu yerine getiriyor.
Bu ocuk, ne yazk k i ekoslovak uyruklu olduundan, onu
hangi kuruma yerletireceim izi bilemiyoruz. Onun zel b ir ku
rumda yetimesi pek iyi olurdu. Fakat orada da bu ocuun
durumunu anlayabilecek birinin bulunaca kesin deildir. Y ir
mi be yldanberi bu ilk ocukluk ilikileriyle onlarn insann
geleceinde oynadklar nemli rol anlatm aya almaktayz,
hibir kurum szlerimizi dikkate alm deildir. Eer bu ocuk
tecrbelerinin iinde yaratt duygu ile yayor, her zaman
nme geecek biri kacak, hibir ie yaram ayacam , svmalym aradan, hayatn hana ykleyecei grevlerden kur
nazla bavurarak kurtulmalym, diye dnyorsa, bu kuru
m a da ihtiyar dndaki aym davran ile girecek ve ok ge
meden orada da eski oyununu oynam aya koyulacaktr. Orada
da, memnunluk verici bir durum af m ein snf birincisi du
rumuna gem eyi hi bekleineyficektir. Halbuki birinci olmay,
herkesin kendisiyle ilgilenmesini ve btn dikkatleri zerinde
toplamay ne kadar istiyor! Zaten bunu da baarm saylr.
Btn smf onunla megul oluyor. ocuklarn hibiri retmeni
onun kadar uratrmyor. Gerekten de en nemli kii haline
gelmi. Evde gerekletiremediini orada en nemli kii, kzkardeidir okulda baarm. Bunu da b ir hileye bavurarak,
G ocuun Eitimi, F . : 4

49

faaliyetini yararsz b ir yne evirerek, kendi kendisine b ir ki

isel stnlk ideali bularak ve bu am aca ynelerek baarm
tr. imdi btn Devlet artk onu ne yapaca konusuyla u
raabilir. Bu azm sanacak b ir baar mdr? Eer ocuk olan
la r zerinde dnmek isteseydi kendi kendine yle d erd i:
uslu uslu otursaydm ve gece babam n dayaklarna ses k ar
madan boyun emi olsaydm benimle kim ilgilenirdi? Bu o
cuk b ir dereceye kadar hakldr. Bunu inkr edemeyiz ve onun
iin b ir ey yapm aya hazrlandmz srada bu gerei unuta
mayz. Bu ocuktaki beenilm e eilimini eitimci de, teki psi
koloji ekolleri de yok edemeyeceklerdir. ocuk deerlendir' mek, beenilmek istiyor. Bu eilim, yok edilemez. Ona hayatn
yararl ynnde b ir yol amaldr. Y ararl b ir ey yapabilece
ine kendi kendisini inandrmas iin onun cesaretini destekle
meliyiz. Felaketi, kendisini hibir ie yaram az sanmasndan do
maktadr. Freud ekol mensuplarndan biri olsa belki d e : bun
lar, ilkel toplumdan gelmi olan atavik igdlerdir, ocuk b a
basn ldrmek ister, derdi. Bunu yapamayacan kestirdii
iin de retmeni ldrmeye alyor, derdi. retmeni o ka
d ar kzdracak ki o da ciddi surette hastalanacak, lecek ve
ocuk da am acna erimi olacak. Fakat gerekte iler hi de
yle grnmyor. Burada olup bitenler, balang deil sonu
lardr. ocuun kzkardeininkine benzer bir rol oynamak is
tediine hi phe yoktur. Fakat bunu yapmas, daha dou
tan imknszdr. Bu ocuk aslnda kt deil, dnyaya gelen
btn ocuklar gibi, iyi bir ocuktur. Toplum duygusunun ge
limesini nlemiler, nk ocukta bu duyguyu uyandracak
hi kimse yokmu. Bu ii en iyi yapabilecek insan kimdir?
Anne. rendiimize gre ocuk nce hastanede, sonra baka
larnn yannda yaam ve nihayet evine gelmitir; gayrimeru
ocuktur. ki yl sonra ona b ir kzkarde geliyor ve hemen ana
babann sevgilisi oluyor. ocua bize benzeyen baka yaratk
lar da bulunduunu kim anlatacak? Onun topluma yararl b ir
insan rol oynamak yeteneine sahip bulunduundan hi p
he etmiyoruz. Sadece, hu konuda gzn aacak birisiyle k ar
lamas gerekiyordu. Bu kolay b ir i deildir am a baarlm as
mmkndr gene de. Normal olarak anneye den ilk grev,
bugne kadar ocuk karsnda yerine getirilmemi olan gre
vin yaplmasndan ibarettir. Bu bakmdan ocuk yannda bi
risinin annenin yerini tutmas, ona yakn olduunu belirtm esi
ve gvenini kazanm as gerekir. Bundan sonra da annenin*
50

uyanm bulunan toplum duygusunu, gelitirmekten, ve baka

insanlara yneltmekten ib aret bulunan ikinci grevine gee
cektir. Bu ii yapabilecek olan babann toplum duygusunu ge
litirecek nitelikte olmadn rendik, kzkardeler de bu yn
den yararl olamazlar. Bizim hnerimiz, annenin yerini tut
m aktan ve ona den ikinci grevi baarm aktan ibaret bulu
nacaktr.
B ir dnrn kp da bizi tahminler yrtmekle su
landracam ve tahmin sanatnda b ir dereceye kadar hner
kazandmz savunacam sanmyorum. rencilerim e tahmin
sanatn hakkyla retmeyi geri devlerimin en nemlilerin
den sayyorum. Fakat bizim yrttmz tahmini, herhangi
bir kimsenin tesadfen yrtt tahmin ile kantrm am aldr; birey psikolojisinden habersiz olan byle b ir kim se top
lum duygusu ve telafi yahut kiilik birlii gibi szler kul
landnda bizim bu kavram lara verdiimiz anlam da b ir tah
min yrttn sanabilir. Fakat o ancak piyanonun klavye
sini grm demektir ve piyano alm a sanatndan hi haberi
yoktur.
Bilimin btn byk baarlan tahmin sayesinde gerek
letirilmitir. Biri b ir iaretin yanm a binbir glkle ikinci bir
iareti koyar ve her trl yaratc faaliyetten kanrsa, bu,
ksr b ir denemeden baka bir ey deildir. Bazlannm ie
doma adn verdikleri ey, belki de tahminden baka b ir ey
deildir. Tp tahsili yapm b ir kimse, tehis sanatnn da tpk
birey psikolojisinde olduu gibi, insan hayat kurallarnn an
lalmasna bal byk b ir tecrbeye dayanan b ir tahminden
ibaret bulunduundan phe etmemelidir.
Tecrbemize dayanarak u fack belirtilerden btnn yaps
konusunda sonulara varabileceimizi iddia edebiliriz; davran
gzlemlerinden, hayat tarznn ne olduunu bulup kartabile
ceimizi syleyebiliriz. Birka dank cmleden sonular
karacak kadar kendimizi beenmiyoruz geri ama, vakann an
latm ilerledike tezimizin kuvvetlendiini grebilir veya ak
sine baz dzeltmelere gitmek zorunluunu duyabiliriz. Birin
ci yol, birey psikologunun bavurduu yol, kincisi ise bu ie
yeni girien b ir kimsenin izledii yoldur.
" Bu hikyelerden yararlanar-ak bu ocuklar ne dereceye ka
dar anlayabileceimizi aratracaz. Bu rapor eksiktir, nk
kalem e alanlar bizi asl ilgilendiren noktalan tam olarak bi51

mezler. ocuk karm za bize baz zellikleri konusunda bilgi

verebilecek olan ana baba tarafndan getirilseydi tabii ki bu
kadar glk ekmezdik; bu halde renmek istediimiz ba
lca noktalar unlar o la c a k t: birincisi, kusurlarn ilk olarak
hangi g .durumda ortaya kt ve kincisi ise ocuun bun
dan nce ne gibi zelliklere sahip bulunduu. Burada olduka
byk b ir kesinlikle, karmzda hayat problemlerinin zm
ne yeteri kadar hazrlanmam b ir ocuk bulunduu sonucuna
varabiliriz. ocuun kaltm yoluyla bu dnyaya getirdikleri
nin nemi yoktur. Eer ocuk toplumsal ynde hazrlanm am
sa kaltsal faktr kendisini belirtmez. Bu problemlerinden biri
b ir toplum duygusuna ihtiya gsterdii vakit zel b ir tered
dt ile karlarz. te salam b ir ipuou bulduk-, bundan sonra
yapacamiz ey, bu toplum duygusunun niin norm al olarak
gelimediini anlam aktan ibarettir. Btn olaand insanlarn,
g ocuklarn, sinirlilerin, alkoliklerin, cinsel sapklarn, su
lularn veya intihara teebbs edenlerin hayat problemlerinin
zm karsnda geriledikleri kesinlikle ispatlanabilir, nk
founlar, toplum duygusu ynnden gerei gibi eitilmemiler
dir. Bu gerek gr m utlaka aklda tutulmaldr. Bizimle di
er psikoloji ekollerinin arasndaki temel fark yaratan budur.
Mcadele halindeki en kk karde
Drt yanda b ir kz ocuu. Tek ocuk deil, kardelerin
en k.
En kk kardein huy zelliklerini yeteri kadar biliyoruz.
Bununla beraber, en kn, ailesi iindeki durumu sebebiy
le daima en by taklit etmeye hatta mmknse onu ge
meye altn tekrar edeyim. Daha balangta pek belirli
b ir aalk duygusuna sahiptir ve bu nedenle, toplumsal alan
daki ilerlem esi daha g olur. Kiisel stnlk lehine, toplu
mu ihm al etmeye doru daha byk b ir eilim gsterir. Bu
henz b ir baarszlk tekil etmez. Umudu boa kartlm adk
a ocuk, dengesini koruyabilir. Umudunu kaybederse bakala
rn a dman olur. O zaman, hilelere bavurm aya kalkacak
ve en kolay yolu arayacaktr, hayata da fak ir snf niteleyen
bu kskanlkla dolu olarak atlr. Eer kendi kendisini tenkit
gc yetersiz ise ve toplumun nemini gereince kavrayam a
msa byle b ir halde n gibi zellikler bulacamz arat
rrz. n cildeki Yusufu (Joseph) ele alalm , daim a en kn
52

nemli b ir rol oynad m asallar dnelim, o z,aman bireyin

psiik yapsnn, hayat tarznn kardelerinden k olmas
nn etkisinde kald o yzlerce yllk tecrbeyi daha iyi kav
ram oluruz. Btn teki faktrlerin! ayn derecede nemi yok
tur. Kendisini yaantsnn balangcndanberi yneten bu yasa
gereince kaltsal yeteneklerini bu en kk karde rolne uy
duracaktr. Bu canllk hayatn yararl tarafnda, toplum er
evesi iinde kendisini gsterebilecei gibi yararsz ta ra fta da
grlebilir. En kk ocuun yararsz yola sapmas, ilk drt
veya be yl iinde daha byk b ir denge iinde yaam ve
kkln aczini bu derece arpc b ir ekilde anlamam olan
ocuun sapmasndan ok daha kolay olacaktr.
Parman emiyor.
Drt yana gelmi b ir ocuk, bu huyunu oktanberi terketmi olmalyd. Btn ocuklar arasra parm aklarn em ebi
lirler. Burada syleyeceklerimiz, hi phesiz u n lard r: ev
resi ocuu bu huyundan, onun d a benimseyecei b ir are ile
vazgeirmeyi bilememitir. Mcadeleye giriilecek olursa, ocu
un buna karkoyaca gr lecektir: a n a b aba bu ynde ne
kadar, aba harcarlarsa o kadar baarszla urayacaklardr.
ocuk daima dikkati b ir bu hareketiyle zerine ekmeye al
acaktr. htimal ocuun btn deri yzeyine yaylm b ir g
dklanma duygusunun da bunda rol vardr, aksi takdirde ba
parma yerine azna baka eyleri de gtrmesi gerekirdi.
Parm aklarn emen ocuklar bu davranlaryla, mcadele ei
lim lerini dile getirmi olurlar. Bu hareket ocuklarn mcadele
iin bavurduklar tek are deildir. A na baha ocuklarnn te
miz olmasn arzu ediyorlarsa uyumlu b ir anlam a gerekleti
rilmedike, ocuklarn parm aklarm emmeye baladklarn g
receksiniz. Her ocuk, karkoym a durumuna itilebilir. Ana ba
ba yemek yemesiyle zel ekilde ilgileniyorlarsa, ocuklar bunu
bir mcadele bahanesi yapacaklardr. ocuklarnn muntaza
man abdest yapm alarn istiyorlarsa burada da daim a glk
lerle karlaacaklardr. Baz kusurlarn uzun sre devam e t
mesinin nedenlerinden biri budur. Cinsel organlaryla oyna
mak konusunda da ayn ey sylenebilir. ocuklarn srarl e
kilde bu huyu devam ettirmeleri daima b ir mcadele anlamn
tar. Belki de daha nemli baka b ir sebebin ise hi phesiz,
yukarda belirtilm i koullarla iliii v a rd r: bir ocuk elve
rili b ir durumdayken bundan uzaklatrld takdirde, kendi
53

sine dikkatleri zerinde toplama imknm salam bulunan bu

duruma yeniden geebilm ek iin her areye bavuracaktr. Baz
kt alkanlklarn ana babasnn dikkatini zellikle zerine e
keceini tecrbesiyle bilir. Bu gzlemi yaptktan sonra, kiisel
denemesi sonucu kendisine yararl olacan bildii bu kt
alkanlndan onu vazgeirmek pek g olacaktr. Yaknlar
nn dikkatini zerine ekm e eilimi sebebiyle ocuk, evresinin
ilgi m erkezi olduu duygusuna sahip bulunsun da, dayak ye
meyi bile seve seve gze alacaktr. Parm an emme huyunun
da bu ocuun ana babasna kar am bulunduu mcade
lenin sonucu olduunu kabul ediyoruz imdi. Bu mcadele ih
tim al ocuun evvelce bulunduu elverili bir durumdan ay
rlm asndan ve bu durumu tekrar elde etmek istemesinden
domaktadr. Bu tahminimizin dorulanmasn bekleriz phe
siz. Fakat srf b ir egzersiz olarak, byle bir faraziye kurm akla
yetineceim. Bu parman emme alkanl ile ilgili baka
kavram larn da bulunduunu unutmuyorum. rnein Freud an
lay bunu b ir cinsel hareket olarak ele almaktadr. Parm a
n emmek ve cinsel organlaryla oynamak ocuk iin uygun
b ir ared ir ve ona baka arelerden daha elverili gelm ekte
dir. New Yorkta hekim olan Levy birka gzlem toplam fa
k at en ufak bir cinsel tahrik izine rastlam am tr. Parman
emen ocuklarn daima ana stn bol bol, hi aba harcam a
dan alm ve emme organlarn harekete geirememi olduklar
iin, imdi harekete geirm eye alarak bunu huy edinmi o
cuklar olduklar tezini savunur. Fakat bu ocuklarn emme or
ganlarm baka trl, rnein dudaklarn emerek harekete geirm eyilerinin nedenini anlam ak kolay deildir. Daha kesin
sonular beklemek, daha ok sayda gzlem yapabilm ek gere
kecektir. Daha geni aratrm alar sonucu tecrbeler, baka
izah tarzlarnn da mmkn olduunu ortaya koymutur. Biz
ise birey psikolojisi anlaym savunuyor ve bu ocuun m
cadele halinde olduunda ve dikkatleri zerine ekmeyi arzu
ettiinde srar ediyoruz. Bu fikrim izi ispat edebilirsek, birden
bire, birey psikolojisinin, bireyin psiik .yapsnn byk b ir ks
mn kavradm d a ispatlam olacaz. Eer doruluunu gs
teremezsek, o zaman grmz dzeltmemiz gerekecektir.
Bavurulan btn arelere ram en parman emiyor.
Eer her eye ramen parman emiyorsa uzman psikolog
burada mcadele halinde b ir ocuun S2; konusu olduu kaS4

a: sna varabilir. Fakat gene de tbr phe yok deildir. Belki

de parm an ibaka sebeplerden em iyodur ve zevk ald bu
huyuna devam iin mcadele ediyordur. Bu kusur sebebiyle
grmzn doruluunu isbat edemeyiz. Hayatnn btnn
den mcadele halinde bir ocukla kar karya bulunduumuz
sonucu km al ve dmanca davran h er hareketinde belirmelidir.
ok zaman, zellikle b ir eye kar gelince parm am a
zna sokuyor.
Bu ocuun kar gelebildiini de rendik. Zaten 'baka bir
ey yapamayacan nceden kestirmitik. B ir e y e , kar- gel
mek istedii zaman parman azna sokmas ok dikkat e
kici b ir nokta. Tarafsz bir gzlemci iin bu, fikirlerim izin do
ruluuna b ir delildir ve k art anlaylarn yanllm isbat
eder.
En ufak bir eye sinirlense hemen kusuyor.
Yemekleri pek kolaylkla kartabilen ocuklardaki bu k u s
malar biliriz biz. Bu ocuun sindirim aygtnda b ir bozukluk
olduunu da kabul edebiliriz. Bu bozukluk nedeniyle kolay
lkla kusabiliyor demektir. Bu da bize btn psiik canllnn
nasl bu karkoym a davranna srklendiini gstermi olu
yor. Konumuz olan ocuk, saldn silahlarna sahiptir. Kusma
bunlardan biridir. Eer bu ocuk tek bana olsayd ve alk
ve sevginin gsterdii yolda ilerlese, kendi kendisinden baka
gvenecek kimsesi bulunmasayd b ir ey iine gelmedii za
man niin kustuunu anlayamazdk. Burada toplum ile olan
ilikiler kendisini aka gsteriyor: bu ocuk barol oyna
mad zaman sinirleniyor, bakaianm sulam ak ister ve onlar
dan c alm aya alrm gibi kusm aya balyor. Bu davran
bir toplumsal ilikiyi temsil ediyor ve deerlendirilmek isteyen
bir ocuun mcadelesinden baka b ir ey anlamm tamyor.
Bir eyi yemek istemedii zaman da kusuyor.
Bu ocuun kolayca kusmas a n a -b a b a y ilgisiz brakam az.
... Ykanaca srada, ana - babasnn her emri iine gel
meyen ocuu ar b ir sinirlilik haline g e tiriy o r: haykrarak,
debelenerek kendisini yattrm aya alanlar itiyor.
ocuk tam anlam yla bir mcadeleci. Bard ve debelen
dii srada, alk ve sevginin igdleri-nin etkisiyle davrand
ndan phe edilmi olsayd bu derece yzeyde kalm b ir
aklam a tarz hi kimseyi memnun edemezdi.
55

rnein 'bu ocuu b ir m asal anlatm ak yoluyla y attr

maya altm.
ocuu ilgilendirmek iin giriilmi bir deneme. Bu de
nemeyi nasl snflandracamz biliyoruz. Anann ikinci g
revinden dom aktadr: ocua ibirlii yaptrmak, onu baka
lar ile oynatmak. Bu ile kelimesinin altn iziyorsam, en
dikkatsiz b ir insan bile bu denemenin, gereince yerine g e
tirilmemi olan, ocuu topluma sevketme grevini belirttiini
anlayacaktr.
Masal dorudan doruya ocua anlatmyorum.
Bu, sk sk bavurduumuz b ir lledir. Bunu gze batm a
yan b ir ekilde yapanz, nk ocuk, mcadeleci davran
iinde artk objektif deil, sbjektif b ir ekilde hareket etm ek
tedir. Dorudan doruya ona hitap edilecek olursa kendisini
savunmaya giriebilir.
Fakat alt buuk yandaki ablasna m asal anlatyordum.
Demek k i alt buuk yanda bir ablas var ve ondan hi
ikyet edilmiyor. Onun topluma ayak uydurabildiini ve bu
sebepten beenildiini, sevildiini tahm in edebiliriz; bu da k
k kardeini glgede brakyor ve hrslandryor olmal. Ab
laya hitap etmek hilesi iyi dnlm, nk kk, h er alan
da ablasyla b ir olmaya almaktadr.
Sinirlenmi olan kz, dikkatle -dinliyordu.
Demek k i kz, -masal, gerektii gibi anlyor. Bu ocuun,
ablasnn sahip olduu eylere sahip olmak istediini dne
biliriz. O da masal dinlemek istiyor. Mcadele halindeki oculklar-da bu davrana sk sk rastlarz.
Yava yava yatt ve sonuna doru m asalla ok ilgilen
diini gsterdi.
Tedavi bitmi deildir. B-u kzcaz yerlemi ve geleneksel
kanunlarn inedii topluma ayak uyduracak hale getirilme
lidir. Onun toplum duygusunu desteklemeliyiz; bunun da birka
ekilde yaplabilmesi mmkndr. Fakat asl ama, asla gz
den uzak tutulm am aldr; ocua, bizim de kendisini anlad
mz ve aalk duygusundan kurtarm aya altm z an
latabilmek. Bu gibi ocuklar bazen duygularm ok gln b ir
yoldan belli ed e rle r: Kederli oluumun nedeni ablam ile hi
b ir zaman ayn yaa gelemiyeceimi bilmemdir. birlii ve
ortak oyun alann terkederler ve kiisel b ir yoldan evreleri 56

nln dikkat merkezi olmaya abalarlar. nemli olan, b ire y -to p

lum ilikisidir. Bu vakada; eitimde hatalara dld ve ge
rei gibi davranlmad iin hata ilenmi demektir. yle sa
nyorum ki, burada yemek birinci plana getirilmi, beslenme
iine fazlasyla nem verilmi, beslenme iine verdikleri nemi
ocua belli etmemelerini tlerim. ocuklar mcadeleye gi
ritiklerinde, etki yaratacan bildikleri yne saldrrlar.
kinci v a k a : Tek ocuk, her eyden bkm, bezgin. ya
nda b ir olan. Hayatnn ilk iki ylnda ailesi son derece g
mali koullar iinde yayordu. ocuun en nemli ihtiyala
rn bile yerine getiremiyordu.
Toplumsal koullar burada skc b ir ekilde ie karyor.
Fakat ocuk baka hibir ey grmediinden, b u sknty belki
de pek duymuyor. Geri hayatn g olduunu sezm itir kesin
likle. Belki ailesi de ocuun nnde g durumlarndan ya
knm lar ve onda gelecek konusunda karanlk kayglar uyan
drmlardr.
u son aylar iinde ise, aksine, m ali koullar hissedilir
ekilde dzeldi...
Yeni b ir durum!
Ve bu yzden, birdenbire her eyi telafi etmek istediler.
Demek oluyor ki, ocuu her trl arm aanlara, oyuncak
lara, gzel eylere bodular. Bu eitim ynteminin hi de do
ru olmadn hepimiz kabul ediyoruz.
Ailesi, ocuu oyuncaklara bouyor; ocuk bunlarla ilgi
lenmiyor ve genellikle, btn bu eylerin yanndan en ufak
b ir sevin belirtisi gstermeksizin, ilgisizce geip gidiyor.
Bu oyuncaklarn ve gzel eylerin getirdii zevkin arl
yznden ocuun her trl ilgisini kaybettii ve bezdii sy
lenebilir, btn bunlar kendisine olan b ir borcun denmesi
sayyor. Bu gibi ocuklarn kendi oyuncaklarn kendileri yap
mak istediklerini, pak basat bebekler yaptklarn grrz. ok
zaman bu gibi ilkel oyuncaklar en gzel bebeklerden daha ok
oyalar onlar. Bu eitim tarz ocuklar toplumdan uzakla
tryor; hibir aba harcam ak zorunda kalm yorlar ve bizim
dnyamz ile eliik olan bir dnyada yayorlar. Gsterdii
bu ilgisizlikten, otomatik olarak, ocuun hibir sze kulak v er
meyecei ve belki de ailesinin davranyla kolaylatrlan dar
b ir ereve iinde ilerleyecei sonucu kar. Almad iin
faaliyetini gelitirmeyecektir.
57

Anne, ocuun duygulu olduunu iddia ediyor, ben ise

onun duygusuz olduu tezini savunuyora.
Biz de bu ikinci gr kabul ediyoruz.
Yalnz oynamay tercib ediyor, am a baka ocuklara ka
rt zaman ya abuk hiddetleniyor y a da her ilerine ko
uyor.
Bu yeni duruma alk deildir, ona g geldii iin hid
detleniyor. Belki de, teebbs yeteneine sahip bulunmadn
bildiinden bakalarna uyuyor.
Oyunda yenilirse hemen annesinin yanm a smyor.
Karkoymuyor. Bu, gerekten b ir eitim hatasdr. Birbiri
ardna sralanm yenilgiler sonucu bu ocuk toplumun a r
kndan kopartlp alnmtr. Btn durumlar g gelir ona;
ocuk, hi teebbs gstermeksizin, her eyin, aba harcam akszm rah ata elde edildii bir ortam iinde bymtr. Bu
eitimin ocua toplum yolunu kapatm as nedeniyle ne derece
hatal olduunu gryorsunuz. Tedavisi, ocukta bakalar iin
ilgi uyandrmaktan, onu hayatin ykleyecei grevlere hazr
lam aktan, yani aalk duygusundan kurtarm aktan ve onu, b
tn sorunlar zebileceine inandracak b ir iyimserlikle dol
durmaktan ibaret olacaktr.
Byn kaltsal haklan iin mcadelesi
Be yanda bir olan, birka ocuun by.
Bykte tahtndan indirilmek korkusunu dile getiren bir
davran grrz genellikle. ktidarn ne gibi koullarla elde
edildiini ok iyi anladndan, bunu hayatn en deerli eyi
kabul eder ve daima ona ulamaya alr. Hayat kurallaryla
en fazla ilgilenenler, ailenin en by olan ocuklardr. En
kk kurallarn ve ilkelerin can dman, yerlemi kuvvetin
rakibidir ve ona saldrm aya h er zaman hazrdr. Doa kural
larnn ve yasalarnn sihirli gcne inanm ak istemez. Her fr
satta, kesin kurallar konam ayacam istoata alr. Bylece
konumuz olan ocukta yksek b ir iktidar duygusu bulunduu
nu ve tahtndan indirilmek kaygsyla bu iktidarn korumaya
veya yeniden elde (etmeye alacan dnebiliriz. Btn
umutlarn yitirdii andan itibaren, davranlar grnte de
ise bile, gene de i yaps ayn kalr. Asla iktidara geem e
mek znts ve umutsuzluu iindedir, ve cesareti ok azal58

tr. Bu ocukta bu iki halden hangisinin bulunduunu g

receiz. ki halin de ortak yn, byk ocuk durumuna ye
niden gelebilmek iin gsterdii iddetli bir istektir.
Bu olann her zaman byk tavrlar takndn, daima
kendisini kk kzkardeine b ir rnek olarak gstermeye kal
ktn reniyoruz. Bu tutumu d a bizim anlaymza tam a
men uyuyor.
ocuk her bakmdan zekca norm al ocuklar kategorisin
den, h er eyle ilgileniyor ve olaanst bir gce sahip.
Bu ocuun kumanday elde tutmak, dmende kalabilm ek
iin devaml b ir gerilim halinde altn unutmayalm; bu,
byk bir irade gc belirtisi gibi grlebilirse de be yan
daki bir olan ocuunda byleine b ir irade gc bulunabi
leceinden pek emin deilim.
ocuklar itip dryor, eyalar, deerli bile olsalar k
ryor, ksacas; yolunun zerine kan h er eyi devirip geiyor.
Bu davran ocuun dmende kalm aya ok nem verdi
ini belirttii gibi, bize toplum duygusunun da zedelendiini
gstermektedir. Burada alktan ve sevgi den ok iktidar z
lemini buluyoruz. Geri itilmi kkrtm alardan veya izlenim ler
den sknt ekmiyor, fakat toplum duygusunun gelimesine en
gel olunmu demektir. Bu, iktidar peinde komas, kendi ken
disine pek inanmadndan, daha da iyi anlalmaktadr. Erkek
ve kzkarde arasndaki rekabette kzn, erkekten daha hzla
gelitii iin daim a daha talihli olduunu biliyoruz-, bu neden
le aabey kk kzkardei karsnda iktidar koruyabilmek iin
ok sknt ekecektir. Baka koullarn da rol olmutur, zira
aabey, kardeine gaiip gelme umudunu yitirmedike srf bu
stnlk istei kesin bir ey ifade etmez. Eer baarm a umu
dunu tam amiyle yitirirse ibu sefer kurnazla bavuracaktr.
Byk ocuk, b ir sre tek kalm b ir ocuktur. Daha sonra a r
tk tek ocuk olm aktan kmtr, am a toplum iindeki bu du
rum deiiklie nceden hazrlanm deildir.
Babas bana, ocuun b ir sre ok sert b ir eitime tbi
tutulmu olduunu anlatt.
Ona sert muamele edenin kim olduunu bilmiyoruz, belki
de babasyd. Bu d a babasna dman olduuna, bu yzden sal
drlarn ona ynelteceine iaret eder.
Baba, ocuun, salkl bir bedensel ve aklsal gelime so
nucunda enerji fazlasna sahip olduunu iddia ediyor.
59

' Bu, babann yanl anlad, hakim iyet isteidir.

Ve bunun iindir ki, taknlk yapyor. Bugne kadar o
cuk hastalklarnn hibirini geirmemi.
Anlalan baba, huy gelimesinde ocuk hastalklarnn zel
bir etkisi olduuna inanyor.
Kanmca, kendisini aa gren ocuklarn aksine bu o
cuk, haris b ir ocuk saylr.
ocuk, aksine, kendisinden emin olsayd byle ab alar h ar
camazd. Aslnda, aa deildir, b ir aalk duy,gusuna
sahiptir.
ocua her zaman rnek olarak babas gsteriliyor, baba
becerikli ve sevilen b ir insan.
Babann rnek oluu, ocuu daha da skyor anlalsn.
ocua, b ir gn babasnn kiiliine eriecei fikri ala
nyor.
Bu bize pek g b ir ey gibi grnmyor, ama ocuu
korkutm ua benzer.
Baba mhendistir ve zellikle resim alannda pek baa
rl oluyor.
ocuklarna rnek olarak kendilerini gstermekle birok
aileler k arar yetkisini ve bamsz hareket yeteneini gelitir
diklerini sanrlar.
Bu ikinci halde de her eyden nce ocuun toplum duy
gusunun ne dereceye kadar gelitirilmi olduunu tesbit etmek
gerekir. Btn dier sebepler ikinci derecede kalr. Bunun do
al bilim lerle, alk ile, sevgi ile hibir ilikisi yoktur. Bu
rada nemli olan tek ey kendisine deer verdirm ektir ve top.
lumsal duygunu derecesini tayin eden, budur.
u halde, be yandaki bir yumurcan en u fak b ir baha
nede sinirlenmesinden kim sorumludur? Drt yandaki b ir kz
cazn geirdii mide krizlerinin sorumluluunu kim e syle
memiz gerekiyor? Birok vakada u sonuca varmmdr ki; o
cuklarna fena muamele edenler, bizzat an a-b ab ad r; sert dav
ranm ak ve onu dvmek suretiyle deil, fakat sonularn d
nmeden ve birbirini tutmaz davranlar yznden. ocuk
lar eitme hakk ancak, gerekli bilgilerden baka, scak ve
derin b ir toplum anlayna sahip olan kimselere verilmelidir.
A n a -b ab an n sorumluluunu azaltm aya m ecbur duyuyorum
kendimi. Zira, rnein b gibi ocuklar gelitirm e, toplum
60

duygulann daha iyi iletme ii baarlacak olursa, artk a n a babamn sorumluluu kalm az ve bylece toplum duygumuz a ile
yi bu gibi glklerden kurtarm ak iini ele alm ak zorundadr.
Bu, btn karkoymalara ramen, birey psikolojisi uygulama
snn balangc olmutur. Bu ii tek bam za baaram ayaca
mz biliyoruz, sadece ie balam ak ve b ir rnek verm ek a r
zusundayz. Yolumuza devam etmeye yetecek kadar da tevik
grm bulunuyoruz.

IMARIK EN KK
KARDE

y i
T T

Kz, on bir yanda, babas demiryollarndan emekli, an

nesi ev iiyle megul. On drt ocuu olmu, yedisi hayatta
kalm. Petrronille en kkleri.
En kn huy yaps konusunda belirli b ir fikre sahibiz.
Herhalde Incildeki Yusufun yksn hepiniz bilirsiniz: g
nein, ayn ve yldzlarn, nnde dize gelmesini istemi ve bu
ryasn aabeylerine anlatm, onlar da ne demek istediini
ok iyi anlam lar. Kardelerini b ir torbaya koyup satmlar.
Bu yknn retici taraflar pek oktur. Daha sonra Yusuf,
btn ailenin, hatta btn lkenin dayana oluyor ve btn
milletini kurtaryor. En kk! D ikkat ederseniz kardelerin
en k genel olarak iyi veya kt ynde daima bir kiilik,
ou zaman deerli ve gl b ir kiilik haline gelir. B on drt
ocuun cinsiyeti ve birbiriyle olan ilikisi hakknda hibir ey
bilmiyoruz. Fakat yle tahmin ederiz k i, a n a -b a b a , ileri ya
larnda ocuk sahibi olmann verdii memnunlukla en kk
lerini ok zaman zellikle m artm lardr (yine de, bu yata
ocuk sahibi olmak onlar skm da olabilir). En kk, a r
dndan hi kimse gelmediinden btn dier ocuklardan b am
baka bir hava iinde byr. tekilere gelince onlar, yerlerinin
baka b ir ocuk tarafndan alnmas felketini yaarlar. Bu fe
laket en kn bana gelmemitir ve bu da her davrann
dan anlalr. Ardnda hi kimseyi hissetmez, serbesttir.
V aka konusundaki aklamadan u verileri k arty o ru z:
Zaman zaman hevesle alyor, sonra hevesi azalyor.
Bir rencinin almasnda byle b ir dengesizlik grd
61

nzde, onun ibir mark ocuk olduu sonucuna raiata vara

bilirsiniz. Byle b ir ocuk, ancak baz koullar mevcutsa iler
ler : b ir ey yaratm ak iin aba harcam ak zorunda kalmad,
b ir eyi kolaylkla baard zaman. Scak ve ho hava kaybo
lu rsa verimi de azalr. Byle b ir rencinin okul karnesine
bakarak m ark ocuk olup olmad tehisini koyabiliriz.
ocuk, yaz ve resim derelerini ve elilerini tercih ediyor
Demek ki ocuun elleri becerikli. Bu, uzun sredenberi el
lerini iyi altrm olmasndan ileri gelebilir. Kklndenberi elleriyle i grmekten zevk duymasndan, onun solak ol
duu ve glklere sa elini zellikle altrm ak suretiyle kar
koyduu sonucunu da kartabiliriz. Fakat bu ikinci teori ih
tiyatla ele alnmaldr, reddedilmesi de dorulanmas da ko
laydr.
,
Anne, ocuun kt davranlarn savunuyor.
Burada b ir annenin, hakl bile olsa, ocuuna engel olma
dn grmekteyiz. Bylece, ocuun m ank olduu konusun
daki inancmz dorulanyor.
Dikkati kolay uyanyor.
Bu, bize ocuun her eyle ilgilendiini, h er eyi grp iit
tiini ve hayata kar canl b ir ilgi duyduunu anlatr. Cesa
retini kaybetmemi, gerilemeyen, iine kapank olmayan, d
dnya ile iliki kurmak isteyen b ir ocuktur sz konusu. Belki
de gereksiz eylerle ilgili zel b ir alanda ileyen b ir toplumsal
faaliyetle kar karyayz, am a ne de o lsa tem el atlm de
mektir.
Bakalarn rahatsz etmek suretiyle dikkati ekm eye a
lyor.
Bu ocuun h er zaman derste kargaalk yaratm a isteini
anlamalyz. Bizi artmyor, nk bylesine canllk dolu bir
m ark ocuun hkim eilimi olan, her zaman evresinin
ilgisini zerinde toplama eilimine kendisini kaptracam b i
liyoruz; ne yazk ki hu, ok zaman hayatn yararsz tarafnda
geliir. Annesinden gereken destei bulduuna gre b y arar
sz ynde de olduka uzaklara gideceinden hi phe yoktur.
Dikkati ekici b ir anlay yeteneine sahip.
u halde bu ocuun ilgisinin uyank olup olmad konu
sunda en ufak bir phe bile yersizdir. B ir zek testi yapla
62

cak olsa, eminim ki aklnn normalin stnde olduu sonucu

kacaktr
Gnlk hayat olaylarn bamsz ve doru b ir ekilde
izliyor.
Demek ki bu ocukta, onu her eyle ilgilenm eye iten ve
prolblemler karsnda mantkl bir tutum gstermeye sevkedeu
bir faaliyet potansiyeli var.
Anlay keskin, istidatl b ir ocuk, tenkit duyusu yksek.
Tenkit duyusunun daima ardn sylemek istemeyiz.
A rasra hakl bile olsa, gene de bu kzn bakalarn geme
eilimine sahip bulunduunu kabul etmek zorundayz.
Her yeni ie cesaretle atlyor.
u halde yeni b ir ie balarken k ararl b ir halde ilerliyor.
B ir kere daha faaliyeti ispatlanm oluyor demektir. Bu ocu
un hayat tarz ekillenmeye balyor; d dnya ile ilgilenen
ve muhakkak ki bakalarndan yksee km a eilimi gsteren
bir ocukla kar karyay z: Okulun toplumsal evresi iinde
bulunduu zaman, retmen karsndaki davran nasldr
acaba?
Zaman zaman iine delicesine veriyor kendisini.
Bu da, yukarda sylediklerimizi dorulayan b ir sz.
ini iyi baardn sylemek onu ok cesaretlendiriyor.
Beenilme arzusu ok kuvvetli, byk bir rol oynamak
istiyor.
Neeli bir ocuk.
Bu da bize gene cesaretini v.e kararlln gsteren bu
yan. Belki evde de gnleri pek fena gemiyor, nk anne
sinin onu savunduunu biliyoruz.
Kararlarndan amamay seviyor.
Btn kendisini kuvvetli hissedenler gibi.
Derste kargaalk yaratarak baka ocuklarn dikkatini da
tmaktan holanyor.
Bir hedefe ulamak, dikkat merkezi olmak istedii syle
nebilir: Bunu da ancak dersi kartrm akla baarabiliyor.
Ynetici eilimi gsteriyor.
Kardelerin en k, kk Yusuf.
Fakat yneticilik yetenei pek yok.
Niin yok acaba? teki ocuklar ona kar koyuyorlar, her
zaman bu kk yumurcan peinden gitmek istemiyorlar.
Bakalarnn nasl idare edileceini henz anlamam. Fakat erg e bu ynetici yeteneini de elde edeceine hi phe yok.
6S

Dncelerini iyi aklyor ve kolaylkla konuuyor.

Sz, dikkati zerine ekmenin b ir yoludur. G ocuklarda
sinir veya akl hastalarnda bu konuma sevgisine sk sik rast
lanr; bu gibi insanlarn eneleri hi durmaz.
Buraya kadar yaplm olan gzlemler, ocuun ilkokuldaki
hayatyla ilgili. imdi ortaokul gzlemlerine geiyoru z:
Balangta kendisini pek gsteremedi. lk gezinti sra
snda (retmen ile bir k r gezintisi) arkadalar ocuun ya
ram azlklarndan ikyet ettiler.
ocuk, istemesini biliyor zaten; yerini korum ak azminde
dir, Niin kendisini hemen gstermemi? Bu ocuun deneyim
sahibi oluundan ileri geliyor. Her eyden nce, kendisini gs
term e yollarn aram tr kesinlikle.
Aa yukar iki haftadanberi, davran dayanlr gibi
deil. Derste baryor, yerinden kalkyor, tekileri itip kak
yor ve rahatsz etmeye alyor.
Davran, ihtim al tekileri geme eilimini belirtmektedir.
Bu tutumuyla ne elde etmek istediini anlyoruz.: kuvvetini
gstermek istiyor, teki ocuklara hkim olmak istiyor.
Bir kompozisyon devi srasnda ocuk almad, ve yaz
mas ih tar edilince hiddetlendi; mrekkep hokkasn kapt
gibi ellerini m rekkebe 'bulad, sray da mrekkeple ykad.
ocuk, ly ayor ve h er ne bahasna olursa olsun, en
kuvvetlinin kendisi olduunu gstermek isteyen b ir muzaffer
kahram an gibi davranyor. Bu ocuun zeki b ir ocuk olduu
nu kabul ettiimize gre, okulda r a h a t. olmad sonucuna va
ra b ilir ve onun iin b ir eyler yaplmas gerektiini dne
biliriz. Bu kzcaz davranyla bize, okulda b ir rol oynaya
bilmek umudunu yitirdiini gstermektedir.
Anne okula arlyor ve hiddete kaplarak kendisini kay
bediyor, ocuun salarn ekiyor, yersiz olarak tokatlyor ve
kollarn bkyor.
Anne bile soukkanlln kaybetmitir. Bunun, ocuun
canlln, karakterini da vuruunu cezalandrmak iin hi
de iyi b ir usul olmadna dikkati ekmeliyiz. ocuk, annesini
ve retmenini zmekten zevk duyacaktr. Geenlerde Rossegg erin biyografisini okum utum : yazar, ocukken .babasn ken
disine dayak ata'cak derecede kzdrd zaman sonsuz b ir se
vin duyduunu belirtiyordu. D aha sonralar, babasnn ken
disini sevdiini anlaynca, tutumunu deitirmi. ocuk, sevil
64

diinden, kendisine inanldndan em in olm ak ister. Bu g

veni yitirince (birini kzdrmaya ve ileden kartm aya alr,
b ir sonu elde edinceye kadar. Bu, onun gcn kam lar.
Mdire, anneyi glkle yattryor ve ocuu hem en s
nfa gnderiyor. ocuk alamam, barm am tr, m etanetini
korumutur.
Bakn annesine neler demek istiyor, gryorsunuz: Sen be
nim iin fazla zayfsn, senden daha glym ben!

Anne gider gitmez ocuk yeniden, snfta ders yaplmas

n imknsz hale soktuu gerekesiyle mdireye gnderiliyor.
Bylelikle de hibir eyin kendisini etkilemediini, kimse
nin ona tesir edemeyeceini gstermektedir. Bir bakm a bu
ocuk, hayranlk uyandrabilir, olaanst derecede gl. Bu
olaanst gc yararl b ir yne sokulabilse, kesinlikle iyi b ir
sonuca varlacaktr,
Mdire onunla iyilikle konuuyor ve ocuk uslu -duraca
na sz veriyor, ama szn tutm ak niyetinde olmadn da
belli ediyor.
ocuk, mdirenin kendisiyle olumlu ekilde ilgilendini
anlam tr. Ona iyilik yapmak ve sz idini emek istiyor, am a
snfta hayat tarznn mekanizmas ilem eye balyor. Baz ya
zarlar burada ifte kiilikten sz ederler, ocuun b ir yn
nn uysal oluuna karlk, b ir ynnn de si olduunu sy
lerler. Fakat insan ruhu bu derece kesin izgilerle blnemez.
Bu makinelemi hayat tarz da hi phesiz kendi em asna
gre iler, am a duruma gre deiikliklere urayabilir. Mdi
renin yannda iken ocukta bu kiiyi kazandm ben, bana a it
tir, izlenimi var, am a snfta bu izlenime sahip deil.
Mdire ona b ir grev veriyor:- her gn takvimi kopartmak.
Bu, okulda ocuu yattrm a usuldr ve hatta daha de
rin bir anlam da v a rd r: stnlk aray b ir nemli grevle
yattrla,bilecek ocuklar etkilemek. Fakat ocua bu grev
yetmiyor, daha fazlasn istiyor, btn ocuklardan ileri olm ak
istiyor ve onun kesinlikle yattm labileceine inanmyoruz biz.

retmen snfa girince ocuun sz: ne gzel bigudileri

yar! Acaba nereden alm?
Bu, ak b ir dmanln ifadesidir. Bu ocuun retmen
ile aka mcadeleye giritii anlalyor, ancak bir dman
fou ekilde konuabilir.
G ocuun Eitimi, F . : 5

65

Snftaki ocuklar o n -o n iki yalarnda olduklarndan, do

aldr ki bu szlere glmeden edemiyorlar. K argaa devam edi
yor. Balangta ocuun yalnz o retmeni kzdrmak istedii
sanlyordu, fakat sonralar teki retmenler de benzer dav
ranlara hedef oluyorlar.
Belki de btn bu retmenlerin ocua istediini sala
m alar ve onu snfn bana geirmeleri imknszdr. Dier
taraftan bu ocuun isteini hemen yerine getiremediimiz tak
dirde, ondan hibir ey elde edemeyeceimizi de anlyoruz.
Bizi de tekileri srkledii o mcadeleye srkleyecektir. K a
bahatlerini bana kakm ak ise byk hata olur. Onunla iyi
taraflarndan sz ederek konumaya girmek gerekir. Davran
tarz, danmann kiiliine baldr.
ki tabiat bilgisi dersi boyunca dersin yaplabilmesi iin m
dire, aresiz snfta beklemek zorunda kald.
Gc, mdire ile mcadeleye yetecek kadar byk deil:
zaten onunla arasnn daha iyi olduu anlalyor. Bu, belki
saygsndan, belki de kendisini savunduu iin duyduu m in
nettarlktan ileri geliyor.
retmen, ocua baz grevler v e r d i: retim malzeme
sinin tozunu almak, su bulmak gibi; ama burada da ok ge
meden yaram azla balad; sam alklar yapmaya giriti.
Bu, bizi dnceye sevkediyor. Grdmz gibi, mdire
nin isteklerini hakkyla yerine getiriyor. Baka b ir retmen
onu b ir ile grevlendirirse bunu hakkyla yapmyor. Bura
dan d a b ir ey reniyoruz: ocua yaklam a tarzn. Gr
me gre modem eitim, ocua memnun edici bir yer vermek
eilimindedir ve yle b ir mevkide ocuun daha iyi davrand
grlmektedir. Birey psikolojisi ise aksine ocuu dengesini
kaybetmemeye altrmak istiyor, memnunluk verici olmayan,
olumsuz b ir mevkide bulunsa bile. Makinelemi hayat tarz
nn iinde meydana geldii koullan hatrlayacak olursak, bu
hayat tarznn, anann ocuun onun gvenini kazanm as iin
ona olumlu b ir yer Vermesini gerektiren ekilde kurulmu ol
duunu grrz. Anne bundan sonra ocuu toplum iindeki
hayatn b ir orta yapmak zorundadr. Anneye den bu g
revden kamamayz; bu noktadan balam al ve ocuun top
luma katlm asn salamak iin her eyden nce onun sevgisini,,
yaknln kazanmalyz. Kazanamazsak bu ii de baaramayz.
Beden eitimi dersinde renci yaramazlk yapyor ve s
radan kyor. Onu vestiyere kapatyorlar, bu sefer kt par-66

alarm , sonra da rencilerin elbiselerini yere atyor. A ttkla

rn toplamay ise asla kabul etmiyor.
Hep ayn mcadele.
Ancak bizzat mdire ocukla uzun uzun konutuktan son
radr ki ktlar yerden toplamaya raz oluyor.
Demek ki mdire ocua kabahatini kabul ettirmesini ve
boyun edirmesini bile baarabilm itir.
Baka b ir sefer vestiyerde snf arkadalarnn ayakkab
ve oraplarn deitiriyor. B ir ocuk oraplarn bulam yor ve
doal olarak kk H. den phe ediliyor. Ne mdire, ne
retmen, onun gibi pek temiz ve iyi giyinen bir ocuun orap
lar alabileceine ihtim al vermiyorlar. ocuun yiyecek,- giye
cek bakmndan hibir eyi eksik deildir, hibir eye ihtiyac
yoktur. Ertesi gn mdire, anne ve orab kaybolan ocuun
annesi oraplar nereye sakladn itiraf etmesi iin k s
ktryorlar. Fakat ocuk hibir ey sylemiyor. Uzun aram a
lardan sonra hademe, oraplar yerdeki vantilatr aralnda
buluyor. Bugne kadar ocuk, oraplar sakladn inkr etmek
tedir.
ocukta yalana kar eilim 'olmadm sylemeliyim. Y a
lan olduu yerde bylesine b ir faaliyet olamaz. Zira yalan,
korku belirtisidir. Bu gibi hallerde dikkatli olmaldr, nk
orabm baka b ir ocuk tarafndan da saklanm olmas pekl
mmkndr. Bu ocuk b ir tek defa bile olsa, haksz yere ken
disinden phe edildiini renir renmez btn btn stn
grecektir kendisini. Birok defa hrszlk yapm kim seler bi
lirim; bir keresinde alm adklar halde sulandrlrlarsa, dav
ranlar cidden grlecek eydir. Haklarnda takibat alm asna
ses kartm azlar ve uradklar hakszlktan sanki zevk du
yarlar.
Beden eitimi retmeni, ocuun ve dier rencilerin
gvenlii bakmndan sorumluluk kabul etmedii iin mdire
de derste hazr bulunuyor. Gerek davran, gerekse beden h a
reketleri bakmndan ocuun her trl vgye layk olduunu
sylyor,' ertesi ders ocuk iyi hareketlerinden dolay vlyor
am a o, yzn ekitmeye balam tr bile. iky etid ir: aya i m aryor, diyor.
Bu mcadele ekli imdiye kadar incelediim ekilden daha
az sert.
retmen, ocuk beden eitimi hareketlerine katlmad
iin ona kt not veriyor. Annenin sylediine gre, eve gi
67

dince alam. Annesi onu, teselli etm i: zlme evladm, zl

me. demi.
Burada karlm b ir frsattan bahsedilebilir. B ir ocuu d
zelme yoluna sokabilmek iin iyi b ir frsat ele geirm ek pek
g b ir eydir. ocuun gerekten ayann arm olmas ve
dzelme yoluna girmi bulunmas da ihtim al dahilindedir. Fa
kat ikyetine karlk o, fena not ile cezalandrlmtr.
Yaz dersine daha ok heves gsteriyor, am a o derste de
etrafn fazla rahatsz ettii iin mdirenin yanm a gnderildi
b ir defa.
Yakya ilgi duyduu anlalyor, ellerinin becerikli olduu
nu tahmin etmitik, bu alanda, belki de bakalarn gem ek iin
hevesle alyor. Bu am aca eriemedii yerlerde arkadalarn
rahatsz etmeye baladn gryorz.
Corafya, tarih, yabanc dil ve mzik retmenleri ocu
un almasn vyorlar ve daha g olan A kurlarn izleye
bileceini sylyorlar.
Demek ki bu ocuk, normal olan A kurunda deil. Bu, dn
yann her yerinde okul reformunun en can alc sorunlarndan
biridir. Birok lkeler iki kur am aya k arar vermilerdir. Nor
mal gelitii kabul edilen ocuklar A kuruna daha ar geli
tikleri izlenimini brakanlar ise B kuruna katlrlar. B kurun
daki retim buna gre ayarlanr. Yeteri kadar hazrlanmam
ocuklar iin ders hafifletilmi, daha kolay b ir durum ve re
tim yaratlm tr. Fakat bu reform un aksak ynlerini gzden
uzak tutmamaldr. Bana kalrsa, bu B kurunu izleyen ocuk
larda mutlaka, ortann altnda bulunduklar izlenimi y er etmek
tedir. Bunlarn aptallar snf gibi alayl szlere m aruz kal
dklar da sk sk rastlanr b ir eydir. Hi phesiz baz ocuk
lar B kurunun stnlklerinden faydalanrlar, ama dier baz
lar da bunu ar yk olarak ekerler. Ben kurlarda yaptm
aratrm alar sonucu unu tesbit edebildim : B kurunda genel
likle g ocuklar, fakir ocuklar yer alyor; bu, bence zel
likle nem tayan b ir gerektir. Demek ki bu gibi ocuklar
okula dierlerine oranla daha az hazrlanabiliyorlar. Bu sorun
henz tamamiyle zlm deildir. Bu usuln aksaklklar tamamiyle bertaraf edilememitir. Burada asl nemli olan, o
cuun B kuru konusundaki duygulandr.
retmeni de ona, A kurlarn izleyebileceini sylyor. Bu
ocuun hayat tarzn eer gereince anlayabilmisek, B ku
runda bulunmas yznden kendisini alalm grd sonucu

n a rah ata varabiliriz. B kurunun aksaklklar bu z;el vakada

da bizi yeniden dnmeye sevkedecek niteliktedir.
Elileri.
Bu, phesiz baarl olduu b ir konudur.
Elileri retmem ders srasnda, ders malzemesini onun
yerine koyan b ir renciye kfr ettiini, Budala, pis hayvan,
inek gibi ve burada tekrarlanm as im knsz baka szlerle h r
paladn sylyor. Resim retmeni, alm asn beenmiyor...
Bu genel bir yargdr, m utlaka bir eyler yapm olmal.
ocuk hrsndan yapt resm i boyalaryla karm akark
edip bozuyor. retmeni onu mantkl szlerle yattrm aya ar
lyor. S o n u : Babam gelsin de midenize bir yumruk indirsin
grrsnz, o zaman canm skm aktan nasl vazgeeceksiniz
bakalm.
Din dersinde : ocuk katolik, am a din retimi grmyor.
Gene de derslere katlyor ve papaz ona birka defa sorular
sormu. B ir keresinde sorulan soruya ondan baka doru cevap
verebilen olmam. Bunu sevinle annesine anlatm. Ertesi ders
papaz, son derece terbiyesizlik yapt iin ocuu okul idare
sine gndermek zorunda kalm.
Bu iki ders arasnda ne getiini bilmiyoruz, am a gene de
dikkat ekmek iin b ir frsat yaratm olmaktadr.
Mdirenin g r : ocuk idare odasna geldii zaman dik
kati ekecek derecede uysal ve nazik -davranyor. M atematik
dersinde, h er eye iyi balad, am a sonuna doru komik adam
lar izdi; devini niin yapmad sorusuna da u cevab ver
di : Yapamyorum!
Bu, hi phesiz etin bir mesele. B ir eyi bilem edii za
man yle byk bir, aalk duygusuna kaplyor ki bunu ba
ka b ir davranla karlamaya, rtmeye meobur oluyor.
Yukarda szn ettiim iz: Gnlk takvimi kopartm a
iine baka onursal grevleri de ekleniyor; zarflan pullamak,
komu sn flarla irtibat salamak gibi. Bu ilerde son derece
uysal b ir ocuk olarak davranyor am a birka dakika sonra
uslu durma konusunda verdii sze ram en retmen gene onu
snftan kartm ak zorunda kalyor.
ocuk, elenecei yeri bu lm u tu r: Mdirenin odas. Oradan
kartlr ve baka yere gnderilecek olursa gene ne yapp ya
pp dnmek istiyor. Bunun sebebi o odada kendisini mutlu his
setmesidir. Belki retmeni ocuu mdireden daha ok seviyordur, am a her ey ocuun -bunu anlay tarzna baldr.
69

ocuk an latyor: Annem bykleri sevmez, yalnz beni

sever.
Bu izlenim annenin ocuu fazla martmasnn b ir sonu
cudur.
Bana sk sk b ir eyler getirir, am a eker deil, yalnz
jambon, sosis ve sucuk.
retmen olmak isterdim ben de.
Bir retmenin kiiliinde hkmetme imknn grd iin
bu istei bizi artmyor.
rencilerimden birisi yaramazlk yaparsa onu hep dve
ceim.
Dans dersleri alm ak istiyorum, ablam bundan k hola
nacam sylyor, am a annem izin vermiyor, ocuunu kendi
yetitirebileceini, bakalarna muhta olmadn sylyor. Za
ten benim yerim X sokandaki okul deil, listeye gre Y so
kandaki okula gitmem gerekiyordu.
X okulunu yeteri kadar incelemi, etkilemitir. O rada y a
pabilecei her eyi yapmtr. Y sokandaki okulda kendisini
daha fazla gsterebileceini umuyor. Btn bunlar, vnmek,
blf yapmak, bakalarn etkilemek iin uydurulmu yalanlardr.
ocuk gene mdirenin odasna gnderiliyor ve mdire oa
ne yaptm sorunca hemen cevap vermiyor. Sktrlnca ve
kendisine uzun uzun tler verilince nihayet gerei sylyor.
B ir defasnda mdireye yalan sylemi. Beden eitimi retme
ni kulan ektii iin ocuk, kula pansmanl gezdiini id
dia ediyor. Mdire ocuu bu konuda sorguya ekiyor ve o da
iddiasn tekrarlyor. Annesine, babasna syleyecek olursa m
direden hesap soracaklarn da ilave ediyor (ocuk, babasnn
okula geleceini bir tehdit olarak savurm aktadr); ocuk devam
l olarak kulann ardndan yaknacak ve a n a -b a b a s da
onu krm alarnn cezasn greceklerdir. Bu srada ocuk abla
syla kavga ettiini, ablasnn kulana vurduu iin bu pansman tam ak zorunda kaldn itiraf ediyor.
Bu. b ir mcadele uruna sylenmi bir yalandr. retme
ni mat etmek istiyordu. Burada korkaklk yznden yalan
syleme alkanl sz konusu olamaz. Bu, b ir yalan deil,
daha ziyade b ir iftiradr.
.ocuk, baka b ir defa daha yalan syledi; annesi onun
.bakalarn rahatsz etmemesi iin en ark a sraya oturtulm a
sn istemiti, yle yapld. Ertesi gn ocuk snfa gznde
70

gzlkle geldi ve en arka sradan b ir ey grmediini, en n

sraya oturtulmas gerektiini syledi. Tesadfen o gn okulda
doktor bulunuyordu, ocuu muayene etti; iin iyzn re
nince onu yattrarak iyi gremeyiinin b ir sinir meselesi ol
duunu ve en arka srada da rah at rahat alabileceini sy
ledi. Sk b ir aratrmadan ve trl kurnazlklara bavurduk
tan, b ir sre gizlice ocuu inceledikten sonra mdire ona,
gzln annesine ait olduunu itiraf ettirdi. Annesinin gzlk
hikyesi konusunda fikri ise bambakadr.
A nne-baba ocuklarnn kt huylu olduunu anlama
benziyorlar ve ona kar nasl davranacaklarm bilem ediklerini
itiraf ediyorlar. Baba, annenin daima ocuu koruduunu ne
sryor; anne ise teki, yaa byk ocuklarnn en k
hep ne srdklerini ve kendisinin ocuun gvenebilecei tek
kimse olduunu syleyerek hakl km aya alyor.
te gene Yusufun meselesi. Burada d a ayn izah tarzyla
karlayoruz.
Bu bahse son verirken ocuun anlatm n tam amlayan
birka veriyi daha belirtelim :
retmenin d ncesi; ocuk birka ders kusursuz bir
davran gsterdikten sonra gene etraf rahatsz etmeye bal
yor; ok zaman defterleri karm akark am a ev devlerini iyi
ve dzenli olarak yapyor; kendisine sorular sorulmasndan ho
lanyor.
Mzik dersinde ark sylerken b ir trl dierlerine uya
myor, ya daha yava, ya daha hzl sylyor ve etrafn ra
hatsz ettii zaman sevinci aka belli oluyor.
Kimseyi sevmeyii, snf arkadalarna ikence ederken b
yk b ir zevk duymas ve her zaman barol oynama eilimi
zellikle dikkati eken noktalar.
Bu szler bize birok ey retiyor.
Bbrlenme, kstahlk, kendini beenmilik, hainlik, y a
lanclk, Genel olarak u srada daha sakinlemi gibi, hainlii
biraz azald.
Ksa b ir sredenberi halinde hafif bir dzelme belirmi.
Elileri retmeni an laty o r: b ir iskemleye oturuyor ve
bu iskemleyi srkleyerek snf iinde dolayor; anne, babas
n a ikyet edilecei kendisine sylendii zaman da onlar kz
maz, bana ne, ben kimseden korkmam, isterse vali gelsin!
diyor.
71

Ertesi ders bu sefer ku gibi terek retmenin ilgisini bu

hneri zerine ekmeye alyor.
Aritmetik derslerini retmenin devaml yardmyla am a
byk b ir sebatla yapyor.
(u halde daim a enirinde birisinin bulunm asn istiyor ki bu,
m ark ocuun balca zelliidir.
Bir defasnda ders balarken o kadar grlt yapyordu
ki, retim yapmak imknszlat; snfta kouyor, ocuklara
vuruyor, onlar tahkir ediyordu. B ir aralk birine bard; k ar
nna bir bak saplarsam grrsn! Daha sonra da derse k atl
mad. Durmadan anlamyorum, yapamyorum diyordu.
Bu da ayn anlam tay o r: Bakalarn rahatsz etmeliyim.
Barol oynayamazsam, teki rolleri de oynayamam demektir.
t

Zek testi
Genel olarak ortann zerinde, yandan ileri. Anlay ve
idrak ok iyi. Anlatm biraz hatal. Hayat bilgisi ynnden ha
fife geri kalm , pratik sorunlarda iyi, ev ilerini seviyora ben
zer. Bellek biraz normalin altnda.
Dr. A. : Bu tipteki bir ocuun b ir eit nekahat evine kon
mas pek iyi olurdu. Byle bir evi, muayenelerimizin kanl
maz b ir tam amlaycs kabul ediyor ve oktan beri kurulmasn
istiyorum. Uzman pedagoglarla psikologlar tarafndan ynetil
meli. Bu ocuun hatal hayat tarzn anne, bahann ve ret
m enlerin yardmyla deitirmeye alrz. Byle b ir ocuu on
dakika iinde deitirmek imknszdr. Onun tam amiyle anne
sine terkedilmemesi ve birisinin ona, yararl ynde kendisini
gstermek yolunda devaml olarak yardm etmesi son derece
elverili olur.
(Anneye) : Size ve retmene yardm etmek isteriz. Biliyor
musunuz bu ocuk aslnda houmuza gidiyor. ok kararl-, ama
galiba okuldan memnun deil?
Anne : Y sokandaki okula gitmesi gerekiyordu zaten.
Dr. A. : Niin bu okulu tercih ediyor?
Anne : ok kt b ir renci olduu iin o okula alnm a
dn sanyor.
Dr. A. : Evdeki davran nasl?
A nne : En' kkleridir, bykler ona hep taklyorlar, r a
hatsz ediyorlar. On drt ocuum oldu.,.
Dr. A. ; Sizi tebrik ederim!
72

Arne ; B ir boaz daha fazla olmu, ne fark eder? Byk

leri onu kskanyorlar, sevmiyorlar.
Dr. A. : Arkadalar var m?
Anne : Elbette!
Dr. A. : Bu ocua gvenimiz var, onun becerikli b ir kz
olduuna inanyoruz. Her zaman barol oynamak istiyor.
Anne : Sk sk retmenin kendisine soru sormadndan
yaknyor. Evde uysaldr, ok zaman bana yardm eder.
Dr. A. : Onu nasl terbiye ediyorsunuz? Sert mi davranyorsunuz?
Anne : ocuklara daima sert dayranmal.
Dr. A. : yle sanyorum ki bu kza tatllkla da laf anlat
mak mmkn olurdu.
Anne : Ceza vermeden, dayak atm adan olmaz.
Dr. A. : Bence, ocuu anlayabilecek, onunla beraber dola
abilecek, ona daha iyi fikirler verebilecek biri olsayd, yani
ocuun b ir iyi yol gstericisi, arkada bulunsayd ok daha
iyi olurdu. Eer raz olursanz ona bu i iin rencilerimden
birisini gnderebilirim.
Anne : Evvelce b ir ocuk dostlan yuvasna devam etmiti.
Dr. A. : Okul dnda, rencim olan bu gen kzn etkisi
altnda bulunmasn' tercih ederdim. Ondan y ararl b ir eyler
renebilirdi.
Anne : teki ocuklanm iyi yetitirdiimi sanyorum. Bu
nu da yetitirmemem iin sebep gremiyorum.
Dr. A. : Kk, daima barol oynam ak istiyor. Yusufun
hikyesini hatrlyor musunuz? Eer ocuk bugn okulda byle
glkler kartrsa dayakla ondan hibir ey elde edemezsi
niz. Daima yumuak olunuz. Eer kabul ederseniz bize syle
yin, o gen kz gnderelim.
Anne : Okulda yaptklar hep aka; daha alkan am a da
ha yaramaz birok ocuk var orada.
Dr. A. (anne ktktan sonra) : te gryorsunuz, insanlar
kendilerine t verilmesinden nefret ediyorlar. imdilik b ek
lemekte baka aremiz yok.
(ocua) : M aallah kocam an hir kz! Ben onu ok daha
kk sanyordum halbuki. Her zaman d aha byk grnmek
istiyorsun, herkes seni grebilsin diye ayaklarnn ucuna bas
m aktan holanyorsun, deil mi? Kardelerin en k ekseri
byle olur, hep kendilerini gstermek isterler. Sen iyi b ir

rencisin, alkansn ve duyduuma .gre akll b ir ocuksun.

Derslerde bilginle gze arpacana inanm yor musun, daha
doru olmaz m bu? Bunu baarrsan, h er istediini de baa
rrsn. O zaman herkes seni beenir ve sever. Bir denesene,
hem retmenin de houna gidecek, grrsn. O zaman h er
kes seni sayacak. Bunu baarabilir m isin acaba?
ocuk hep susuyor.
Dr. A. : Snfn en iyi rencilerinden olabilirsin istersen.
Ne dersin? yi olmaz myd bu? Giritiin mcadeleyi artk braksan ok daha iyi edersin. unu hi aklndan k a rtm a : Hep
n planda olmaya ve dikkati zerine ekmeye mecbur deilsin
sen; sonunda seni sevmeleri iin iyi alm ak ok daha gzel
bir ey; ama bu hemen olamaz. Snfnzda ka renci var?
ocuk : 32.
Dr. A. : retmen h er renciyle seninle olduu gibi me
gul olamaz ki? Ona biraz yardmc olm ak istemez misin? Bak
sana haber v erey im : Bu, kolay b ir i deil am a yle sanyorum
ki sen baaracaksn.
Bir ay sonra gene gel, o zam ana kadar baarp baarm a
dm veya snfn dikkatini zerine ekm ekte srar edip etme
diini sorup reneceim.
ocuk : (hi cevap yok).
Dr. A. (ocuu gnderdikten sonra) : Askda bu ocuk ok
hassas b ir ruha sahip, alatm as kolay. Nasl davranacan
grm ek iin beklemekten baka aremiz yok. Dikkatinizi tek
nik bir ayrntya ekm ek istiyorum. B ir ocuu b ir topluluk
nne kartm ann iyi b ir etki yarattna inanm bulunuyorum
beri. Bu onda, skntlar yabanclar da ilgilendirdiine gre, zel
bir mesele olmad kansn uyandryor. Belki de bylelikle
toplumsal duygusu daha iyi uyandrlm oluyor. Daima tek
ra r ediyorum : Nasl davrandn, neler yaptn, sorup re
neceim, diye. Bu, bir tehdit deil, ocuktan bir ey beklediimi
ona anlatmann b ir yolu. Metodumuzda bilimsel adan anla
lmas mmkn olmayan b ir de duygusal a var. Eer has
sas noktaya dokunabilirsem ocuk beni muhakkak anlayacak ve
bylece onun toplum iine yerletirilmesi pek nemli b ir rol
oynayacak. Burada da itirazlar ne srlebilir, rnein ocu
un kendisiyle megul olunduunu anlaynca bbrlenecei ve
ya bunun onu ok etkileyecei sylenebilir. Buna da, ocua
hitap etmek yoluyla are bulunabilir. Daima itirazda bulunmak
ve hibir are aramamak, zamanmzn anlayna uymak olur.
74

SZDE ERGNLK
KRZLER

ikyet konusu on drt yanda bir k z d r: Baz cinsel de

nemelere kalkm , evinden kam, on gn sonra da gene evi
civarnda b ir yerde bulunmu.
ocuklu, fakir b ir aileden. ocuklarn en by olan
erkek, ok uzun bir sre hasta yattktan sonra iyileip ha
yatn kazanm aya balam, ald btn paray annesine veri
yor ve bu yzden ok itibar gryormu. ok sk hastalanan
baba ile byk ocuk, annenin devaml bakm na muhta bu
lunuyorlar. Baba ancak zaman zaman ve ksa srelerle al
abiliyor. Konumuz olan kzn bu derece ar koullar altnda
arad ilgiyi hi bulamad kolayca anlalyor. Ailenin bir
nc ocuu daha oluyor, bir kz olan bu ocuun doduu
srada, kt b ir tesadf sonucu olarak baba ile olu nekahat
devresinde olduklarndan anne yeni doan bebekle daha fazla
ilgilenmeye vakit bulabilmitir. Bu ise bizim kzcaz iin bs
btn g b ir durum yaratm. Annesinden hi ilgi grmedii
iin, yuvadan atlm b ir ku gibi gariplik duymu. Anne ef
katinden uzak, nefret edilen bir ocuk gibi bym. Gerekte
ise sonradan ailede bir dereceye kadar denge salanm, am a
ocuk aabeyi ile kk kzkardei arasnda daima hakszla
urad fikrinden b ir trl vazgeememi. Baba otoritermi,
gene de, sertliine ramen, ocuklarna kendisini saydrmasn
bilmi. Bu kzm tpk nefret edilen b ir ocuk gibi ve umutsuz
luk iinde byyeceini kolaylkla tahmin edebiliriz. teki k ar
deleri kadar sevilmediine, martlmadna inanm bulunu
yor bir kez. Byle b ir ocuk daima belirttiim iz ekilde d
nr ve hayat tarz da bu dnnn derin etkisinde kalr.
Bu arada mutlu b ir durum meydana geliyor, yeni getii sn
fn retmenine ok balanyor, ok seviyor; hemen geliiyor,
snfn en iyi rencilerinden oluyor, o kadar ki, ocuun ha
yatta- ok ilerleyecei tahmin ediliyor ve bu, kendisine syle
niyor. 14 yama gelince b ir yukar snfa geiyor ve olculu de
iiyor. te uursuzluk, felaket de burada balyor; yeni
retm eni ocuk ruhunu hi anlamam b ir insandr ve kza daha
balangta sert davranyor. Oysaki ocuun hayattaki tek da
yana okulda grd itibard. Srf retmeninin bu sert dav
ran yznden kendinden phe etmeye balyor, sorulan so
75

ru lara gerekli cevaplan veremiyor ve krk notlar alyor. Bylece hayatn kendisine hazrlam olduu tuzaa dyor. Bir
gn bu yanl balangcn m utlaka etkisini gstereceini ra
hatlkla syleyebiliriz. Bu ocuk .ancak sevgi ve vg grebilir
se ilerler. Okuldan kayor. retmen yapt aratrm a sonu
cu, kzn baz genlerle gezdiini renince okuldan kovulma
sna k a ra r veriliyor. te, bundan daha kt b ir ey yaplamaz.
Okulda baarszlkla karlam tr, evde hakszla ura
dna inanmtr, geriye ne kalyor elinde? Birey psikologunun
hneri, kendisini bu kzn yerine koymak olacaktr. u soruya
ortaya a ta b iliriz : Eer on drt yanda bir kz olsaydk ve ken
dimize deer verdirtmek isteseydik, ailemiz bize bu deeri ver
meyince ne yapardk? B ir tek are v a rd r: vgy, kar cins
te aram ak. Kz bunu, toplum duygusuna aykr olm akla b era
b er akim kullanarak yapyor. Kzn zeksndan emin olduu
muzdan, bundan sonra olacaklar tahmin ed ebiliriz: Kar cins
te de arad vgy bulam ayacaktr. Bu gibi kk ve nem
siz ak oyunlar ancak dardan, baar gibi grnr. Ak ili
kilerinin gzleminde b ir dereceye kadar tecrbe sahibi olmu
b ir kimse, bu gibi ilikilerin kolaylkla kurulabildiini, ancak
daima baarszlkla sonulandn bilir. Kz kendisini erkein
b ir oyunca olarak gryor. Kendimizi onun yerine koymaya
devam edersek, baka ne gibi b ir arem iz kalr? ntihar etmek
ten b aka kar yol yoktur. Her taraftan kaplar yzne ka
panm, kimse tarafndan yaknlk grememi, takdir edileme
mitir. Zaten yazd birka mektupta da intihar edeceini ha
b er veriyor. Eer mutlu b ir rastlant onu alkoymasayd ede
cekti de. Tasansm gerekletirmemi olmasn korkaklk say
m amaldr, korkaklk daha ok bizzat intihar eyleminin iinde
bulunmaktadr. ntihar, cesaretini yitirmi b ir insann, hiddet
buhran geiren b ir insann bavurduu bir yoldur. Kz inti
hardan alakoyan etmen ailesinin nisbeten olumlu tutumudur.
Annesi, babas iyi insanlard, bunu biliyordu, kendisini nasl
sa affedeceklerini de biliyordu. Baba evinin kaps ona akt
her zaman, orada b ir eit anlay bulacakt. Bu nedenle an
nesine; evin evresinde dolan dedik, kznz orada bulacak
snz. nk baba evinin yolunu tutm aya mecburdu. Gerek
ten de anne b ir gn ona rastlad ve alp eve getirdi. Sonra da
b ir psikopedagojik muayeneye bavurdu. vlmeye bu derece
susam bir kza kendisini beendirmek frsat vermelidir. Y a
rarl b ir faaliyet ynnden en iyi ne yapabileceini bulm ak
76

gereklidir; kzan yapabilecei en yararl i ise, okula devam et

mektir. Birey psikolojisi u sonuca varyor: Eer byle bir o
cuk sevilmediine inannsa, kkl bir aalk duygusu yer eder
iinde ve topluma yeteri kadar hazrlkl olmamann btn so
nularn da birlikte getirir. Ailesine kar duyduu btn il
giyi yitirir ve cesaretsizlii kolayca anlalr. Eer ar bir aa
lk duygusuna sahip bulunmasayd kendi kendisine yle der
di: retmen beni anlamyor, ihtimal, daha fazla aba gster
mem gerek. Fakat o, ne pahasna olursa olsun, beenilmek fik
rine sk skya sarlmtr. Bunu da ak servenleriyle baar
dn sanyor.
Burada, ergenlik sorunu zerinde srarla durmak isterim.
Ergenlik, hastalar, aresizler psikolojisi saylyor. Btn felaketler, retim bezlerinden biliniyor. Bu, gln bir savdr. Bu
bezler daha insann doduu gnden hatt henz ana rahmin
de bulunduu zamandan itibaren etken olmaya balamtr. Er
genlik kendisini baka etmenlerle belli eder: gen kzlar bak
mndan kart cins nnde daha fazla zgrlk, daha fazla im
kn ve daha fazla yaknlk. ocuklar, artk ocuk olmadklar,
n ispat etme isteinin iddetli etkisi altnda bulunurlar bu dev
rede. Bu ispat dolaysyla da ok zaman amac aarlar. ocuk,
kz olarak dikkati zerine ekmek ister ve ancak bu alanda
beenileceini sanr. Ergenlik, bir hastalk deildir, hayat ta r
znda zaten mevcut olan eyi da vurmaktan baka bir ey
yapmaz; bunun dnda hibir ey deimemi, kz, gene eskisi
gibi kalmtr. Deiecek olsa bile, evvelden hibir tahmin y
rtenleyiz. Sadece kendisine kapal gibi grnen bir yoldan
vazgemi, baka hibir ey olmamtr. nsanlar hata yapma
ya sevkeden etmenlerin gerek vakalar olmayp sadece bu olay
larn hatal anlayndan domas, ok ilgi ekici bir noktadr.
nsann psiik hayatnn illiyete dayandn sanan herkes ya
nlyor demektir. Gen kz objektif bakmdan yansz, ntr olan
bir etmene bir illiyet deeri vermitir. Birdenbire, reddedilen
sevgi, sebep haline gelir; kz dzelir, iyileirse bu sevgi yok
luu bir sebep olmaktan kar. Kendisine reddedilen sevgiyi
sadece bir sebep derecesine kartmakla yetinmez, ona ayn za
manda kendi yaratt sonular da tanr. retmeninde bula
mad sevgiyi mutlaka baka yerde aramak zorunda kalmas
gerekmez. te hataya dt nokta burasdr. Doutan mev
cut bir eilimin etkisine inanmamakta haklyz biz. nsan psi
ik hayatnn iine dt hatalar da hesaba katyoruz. Et
77

ken olan, olaylar deil, bizim onlar zerindeki kamlarunzdr. Birey psikoloijsi, h ata im knlarn aram aktan ve bu hatalar
tedavi yoluyla asgariye indirmekten ibaret olan o byk adm
atm tr. ki yaratn olaylar zerinde edindikleri izlenimler,
birbirinden esasl surette farkl olabilir. Bu gibi gereklerin
insanlarn ounluu tarafndan iyi anlalmadn ve iyi yo
rumlanmadn asla akldan kartm am ak gerekir.
Bu gen kza, kendisine yasaklanm gibi grnen eyi b a
arabileceini yani iyi bir renci olabileceini ispat imknn
tanm ak gereklidir. Burada da karm za yeni glkler k a r :
byiesine kt bir gemile, yani okuldan kovulmakla, gene de
iyi b ir renci olmak mmkn olur mu? Bu retmenin bu
rencinin problemini zebilecek yetenekte olmadn ortaya
koymaktadr. Psikopedagojik muayenelere bavuran okullardan
kovulan ocuk yoktur, hatt snfta kalanlara bile rastlanm az.
E er byle bir vakayla karlarsak ve buna benzer b ir
renciyi okulda banndram azsak o zaman ne yaplmas gerekti
ini kendi kendimize sormalyz. Bu kzn baka b ir okul iin
tehlike tekil etmesi iin bir sebep gremiyorum ben. Okuldan
kovulmu olma damgasnn ne ar b ir yk olduunu asla unut
mamaldr. Belki de bu bakmdan yetkili birisine bavurmak
en kestirm e b ir zm yolu olacaktr. Belki de kz, bu ocua
kar nasl davranacan bilen b ir retmene teslim edilebilir.
Okulda, gemite kazand baarya yeniden ulaabilmesi iin
mmkn olan h er areye bavurmak g e re k ir: ite o zaman
egenlik hastal tamamiyle ortadan kalkacaktr.
TEK OCUK
retm en: ocuk drdnc sm fa gidiyor. Kz - erkek ka
rk okuyorlar. ki yldr benim rencim. Birinci ve ikinci s
nflarda retmeni deimi. Tek ocuk. Kardei yok. Babas
da, annesi de alt in bykannesinin yannda oturuyor ve
onu dinlemiyor. Cannn her istediini y ap y o r: kulaklar iyi
duymuyor; say bellei iyi, b ir dereceye kadar kritik duyusu
n a sahip. Yazs son derece kt.
Geen yl bu ocuk pek geveze, pek savruktu ve teki o
cuklara rahat vermiyordu. Gzellikle sylenen szler, verilen
tler ve cezalar etkisiz kalyordu; srar edilecek olursa a78

iyor, uslanacana sz veriyor ve ksa b ir sre sonra gene eski

mline dnyordu.
Bu yl da durumu ayn. Mrekkep ielerini tkrk hok
kas olarak kullanyor, kapaklarn kryor. yilii de, sertlii
do denedim. Onunla hi ilgilenmiyormu ve yaram azlklarn
grmyormu gibi davrandm. Hibiri ie yaramad. Her zam an,
ne yapp yapp dikkati zerine ekme abasnda. ocuklar top
lu b ir gezinti iin para biriktiriyorlard. O, sadece 2 frank ge
tirdi. Teneffste ocuklar, K. nn 16 frank olduunu sylediler.
Parann nereden geldiini sordum ve bana vermesini syledim.
Bu benim cep harlmdr. cevabn verdi. Ona, annesinin
gelip bu paray okul idaresinden almasn, nk kendisi sav
ruk b ir insan olduu iin eve dnerken yolda drebileceini
syledim. Annesi gelmedi. ocuun evde hibir ey sylemedi
ini pek iyi biliyordum, nk ailesi pek terbiyeli ve sevimli
insanlardr ve sk sk okula gelip ocuklar konusunda bilgi
alrlar. Nihayet annesini resmen okula ardm. Meseleyi
renince pek ard ve birka defa ufak m iktarlarda parasnn
evden kaybolduunu hatrlad. ocuun evde sk sk yalan sy
lediini de anlatt. Birok defa dikkatimi ekmi olan b ir nok
ta da udur : okulda yalan yzne vurulduu vakit ibu ocuk
insana ylesine bo b ir bakla bakyor ki o an, onun geri ze
k l b ir ocuk olduuna hkmediyorsunuz.
ocuk, annesinin okul idaresinde aladn grd. Kendi
sine tatllkla t verildi, b ir daha byle eyler yapmamas
sylendi, sonra snfna dnd, orada trl m askaralklarla b
tn rencileri elendirdi. Annesi pek korkmutu ve kocasnn,
meseleyi duyacak olursa ocuu ldreceini sylyordu. Ona,
imdilik kocasna hibir ey sylememesi salk verildi. Ertesi
gn baba, okula geldi; anne ona h er eyi anlatm, o da o
cuu cezalandrmam, dvmemiti.

Baba, sorumluluu olunu hrszla kkrtan daha byk

bir ocuun zerine atyordu. Bu ocuk resmi okula gitmiyor,
zel kurlara devam ediyormu.
Dr. A. : Hikyenin bir ksmn da biz dinliyoruz ve hep
ayn ey. ocuk savruktur; ihtimal ki ardnda, datt h er eyi
dzene koyan birisi bulunuyor daima. Okulda alm as ar.
m ark bir ocuun hayat tarzn gsteriyor. Bunu baka b e
lirtilerden de anlyoruz. Bu ocukla okulda ilgilenecek birisini
bulmak gerek. Her zaman dikkati ekm ek istiyor. Kabahatini

(hrszlk) ilk olarak ne zaman ilediini bilmek fayda sala

yacakt. Burada tahmin yrtmek, ezberden b ir tarih sylemek
doru olmaz.
ki yldr anne evden ayrlmtr. ocuk bykannesinin
yannda oturuyor ve bundan hi holanmad anlalyor. Ken
disini hakszla uram, hakk elinden alnm gryor; an
nesinin verdii birok eyin eksikliini duyuyor. Onda zengin
olmak isteyen birisinin miza zelliklerini buluyoruz. Hrszlk,
kaybettiklerini telafi iin bavurduu bir yoldur. ocuun an
latt, daha byk bir ocuk tarafndan kt yola sevkedilmek
meselesini de gz nnden uzak tutmamaldr. Kendisini mazur
gstermeye almayan, kabahatini hafifletm ek iin bahane bul
m ayan sulu veya kabahatli yoktur. Bu bize, ocuun, toplum
yolundan, toplum duygusundan uzaklatm pekl .bildiini gs
teriyor. Hrszlk yapt nk olduundan byk grnmek is
tiyordu. B aka kar yol bulamad. Annesine almt, imdi ise
durumu daha gleti. Bykannesi ona kar annesi gibi dav
ranmyor. Annesinden daha sert o. ocuk bu yal kadnla m
cadele halinde. Aralarnda dmanca bir gerilim belirmi. Onun
gibi, baka birine dayanmay huy edinmi bir ocuk, kendisini
tuzaa dm hisseder. Hayat tarz zaten tesbit edilmitir,
daima kendisiyle ilgilenecek birisini arar. Oysaki .byle birisi
yoktur artk. yle sanyorum ki, ite bu andan itibaren hrsz
la balar. Bu ocuun hrszlk yapmasnn nne ne geebi
lirdi? Ancak, okulda onurlu bir yer tutabilmesi. Bu ise, m a
rk ocuklar iin zellikle g b ir eydir. Eer byle b ir ocuk,
annesinin yanndayken sahip olduu her eye sahip olm aya ka
rarl ise akllca davranyor demektir ve geri zekl deildir.
retmenin karsnda mahup olmu, gzden dmtr.
Scak bir ilgi ve sevgi havas iinde bymeye alktr. Baba
zorla yattrlyor ve ocuk bylelikle her eyin dzene girdi
ini sanyor. Her yeni yoklua ve her yeni hakszla yeni b ir
zenginleme teebbsyle karlk verecektir. Bu ocuun h r
szla iki yldanberi baladn sanmyorum ben. ok daha
eskiden balam olmal. Gizli gizli ele geirdii paralarn ne
yapt acaba? yle sanyorum k i kendisine ekerlem e alm tr.
(retmeni, bir sucuk ald, diyor). Bir bakas tarafndan kkrtlabilecei dncesi nasl geldi aklna? Yaa daha byk
bir ocuun kendisini yoldan karabileceini nasl bilebilirdi?
Anneye sormal, acab a ocuuna: Bu ocukla konuma, seni
,80

yoldan kartabilir, kt yollara sokabilir diye t verdi mi?

Belki do gerekten onu elde edebilmi daha byk bir ocuk
vardr. Bir sredenberi paray zerinde tayorsa, o zaman balu bir amac olduunu dnebiliriz. Belki de kendisine bir
destek, bir sermaye hazrlamak istiyordu. Bu sorunu annesiyle
grmemiz gerekiyor. Baka belirtilerin, zellikle mark o
cuklarda rastladmz belirtilerin de var olup olmadn bil
memiz lazm. Belki de korkaktr, yalnz kalmak istemiyor,
eer yleyse daha byk bir ocukla beraber olma isteinin
nedenini kolayca anlayabiliriz. Muhakkak byle olmas gerek
mez ama biz, eitli sonulara varmaya alyoruz imdi. Belki
geceleri de alyor, baryor. Annesi bu noktay dorulayabi
lir veya yalanlayabilir, ayn zamanda bize, ocuun daha n
ceden de baz eyleri kendisine maletme eilimine sahip olup
olmadn syleyebilir. Bakalarna pek ilgi gstermediini ve
insanlarla iliki kurma yolunun iyi olmadn da eklemeliyiz.
Arkada bulamyor bakalaryla oynad zaman da daima
birinci olmak istiyor kendisinden daha byk veya daha k
k ocuklarla arkadalk yapma eilimi gsteriyor. Tek o
cuklarda sk sk kendisinden byk kimselerle arkadalk etme
isteine rastlyoruz, nk bu gibi ocuklar daima daha yal
kimselerin iinde yaamlardr. Anneyi etkileyebilme yolu ze
rinde bir anlamaya varmalyz. ocuu okulda da ilerletmeli
ve cesaretini kamlamalyz. Orada bir rol oynayabilme, ken
disini gsterebilme umudu yer etmeli iinde. Faaliyet alan ad
verdiim eyde deneme yapmaya almanz tavsiye ederim. G
ocuklarda bu alan daima kstldr. Byle bir ocuun faaliyet
evresi byk deildir. Bu alan geniletmeye almaldr. Bu
ise ancak ocua ok cesaret verebilirsek ve o da faydal bir
i yapabileceine inanrsa mmkn olabilir. te faaliyet ala
nn tamamiyle deitirme olana bu suretle yaratlabilir. Bu
gn iinde bulunduu o ok dar erevede gizli gizli zengin
lemekten ve yalan yoluna bavurarak kendi gzndeki itiba.
rnn ve davrannn bozulmasn nlemekten baka aresi
yoktur.
.
retmen: Yalnz yaz ve imla derslerinde baarsz, b
tn teki dersleri iyi; okulda seviliyor, bir kenarda unutulmu
yor, bertaraf edilmiyor. Snfnda da sevildii muhakkak; hi
snfta kalmam. Ar bir renci ama olduka iyi reniyor
derslerini.
G ocuun Eitimi, F . : C

81

Dr. A. : rencinin okuldan niin memnun olmadn

renmeye alyoruz. Bellibal nedenlerden biri onun daima
dikkatleri zerinde toplam a istei olmal. Byle bir ocuk bu
ii ya m askaralk yaparak, ya da bakalarna tatllkla muame
le ederek baarm aya alr. Her iki halde de sz konusu olan,
kendi kiiliidir. Bizim ocuk, her istediini kurnazlkla elde et
meye abalyor. Cannn ektii eyleri sevimliliiyle kazanm ak
istiyor ve bunu da, kendisini her zaman martm olan anne
sinin davran sebebiyle,, daha kklnden beri iyice ta
lim etmi.
Baka b ir retm en: B ir rencim hrszlk yapmt. Onu
arkadandan 50 santim (kuru) alarken yakaladm. teki o
cuklarn h er eye sahip olduklarn, kendisinin ise hibir eyi
bulunmadn sylyordu. Fakir olan babas ona b ir ey vere
miyordu. O da teki ocuklar gibi her eyi olsun istiyordu. Ken
disine b ir ey alsn diye ona 20, 30 santim verdim. Bunu bir
k a kez tekrarladm ve ondan sonra bu ocuun hrszlk yap
tm hi duymadm.
Dr. A .: Bir ocuu dzeltmek iin kesin kurallar yok eli
mizde. Tedbirlerimiz her ocuk zerinde deiik etkiler yara
tyor. Ayn tedbir eitli hallere uygulanamyor. Bu ocuk 20
veya 30 santim e sahip olm aktan baka iinde yle b ir dayan
ma duygusunun doduunu anlyor k i bu duygu onu manevi
bakm dan destekliyor, glendiriyor. Eer retm en: onu dv
dm, bir daha hrszlk yapmad, deseydi de amazdm. Bu
gibi eyler o derece karktr ki insan ilk bakta b ir yargya
varamaz. Her eyden nce ocuu anlamaya alacaz. B i
zim konumuz olan ocuk, h er eye hakk olduu ve bu hak
kn da hemen ve hi aba harcam akszn kullanabilecei ka
nsyla yayor. Bu, ona anlatm aya alacam z b ir kusurdur
k i anlaynca belki de vazgeecektir.
retmen : ocuun ailesinin durumu iyidir.
Dr. A. : Okulunuzda genellikle fakir ocuklar en tem bel
lerin bulunduu snfta ve aile durumu daha iyi olanlar daha
alkanlarn bulunduu snflarda m toplanmtr?
retmen bu soruya evet cevabn veriyor.
Dr. A. : Dikkat edecek olursanz, hayatnda herhangi b ir
ey, meyva, eker, vr zvr almam bir tek insana rastlaya
mazsnz. Aratrm alarm da hemen hemen daima byle olay
larla karlatm .
82

Dr. A. (anneye babaya) : Bu ocukla konumak isterdim.

Onu kusurlarndan kurtarmak mmkn. Bir bakma zelliklere
sahip bir ocuk gibi grnyor. efkate ihtiyac olduunu an
lamadnz m? Yannzda kalmak iin daima size bir grev
yklyordur. Daima baka birisinin bir i i , kendi yerine yap
masn istiyor, bekliyordun Yemeklerde glk kartyor mu?
(Anne, eskiden yemeini zorlukla yediini ama geen yldanberi bu huyundan vazgetiini, glk kartmadn an
latt.)
Dr. A. : Hi hasta oldu mu? Yatam slatt m?
A nne: tedentoeri salkszdr, hep midesinden ikyet eder.
Dr. A. : Korkak myd? Yalnz kalmak istemez miydi o
cuk yuvasna gitti mi? Ne gibi bir rol oynuyor? Arkadalar
var m?
Baba : Hi bilmiyoruz. Korkak deildi. Fakat aptalca soru
lar sorar. rnein: Anne, bu ne, u ne? der durmadan.
Oysaki ne olduunu pekl bilir, ama srf annesini tedirgin et
mek iin sorar.
Dr. A. : Ev devlerini nasl yapar? Yalnz yapar m yoksa
yardm m bekler?
B a b a : Eer ardnda (biri bulunursa devlerini mkemmel
yapar. Kendisine daha tatllkla davranan insanlarla bir arada
olmay tercih eder daima.
Dr. A. :Yzme bilir mi? Korkulu rya grr m? Btl
inanlar var mdr? Beden eitimini sever mi?
B a b a : Yzmeye kar sonsuz saygs vardr. Bir defasnda
ok korkmutu, o zamandanberi artik yzmek istemiyor. Beden
eitimini seviyor; geen yl dzenli olarak jimnastik yapard.
Korkulu rya grmez ve rkek deildir. Biraz benden korkar,
nk pek sinirli bir insanimdir ben.
Dr. A. : Ona tatllkla muamele ediniz ve karnz almadan,
yalnz ocukla gezintiler yapnz ki sizinle dost olsun ve iste
diklerinizi korkudan, deil, sevgi ve dostluktan yapsm.
Dr. A .: Yaz ve imla dnda, glk ektii baka dersler
yok mu? Solak olup olmadn incelediniz mi? Belki de do
utan solaktr?.
(Anne baba solak olup olmadn bilmiyorlar. Annenin
solak olduu anlalyor.)
Anne olunun, kendisini hrszla sevkeden ocuu ele ver
mekten kammasmdan ve uydurma bir isim sylemesinden ya
kmyor.
83

Dr. A .: Baka ocuklarla arkadalk etmiyor mu? Nasl

giyiniyor, .tuvaletini yapyor, taranyor?
<Baba: Eskiden arkadalk ettii bir ocuk vard ama ld.
A nne: Giyinirken, hazrlanncaya kadar durmadan onu
ikaz etmem gerekiyor.
Dr. A .: kaz etmeye lzum yok, her eyden nce yava
yava ve tatllkla onu bamsz hale getirmek nemli. Eer
isterseniz onu etkilemeye alrm. Okula seve seve mi gidi
yor? Byynce ne olmak istediini sylyor mu? Kendini be
eniyor mu? Yatakta yat ekli nasl? Trnaklarn kemiriyor
mu? Burnunu kartryor mu?
(Anne-baba, ocuun kendini son derece beendiini, b
yynce marangoz olmak istediini, eskiden trnaklarn ke
mirdiini, bundan baka dikkati ekecek bir yn bulunmad
n anlatyorlar. Okula seve seve gidiyormu.)
Dr. A. : Okula kar daha fazla ilgi duymas ve orada ken
dine bir yer salayabilmesi iin onu daha da bamsz hale
getirin. Bu, onu yanl admlar atmak tehlikesinden uzaklat
racaktr. Tehdit etmeyin ve bu meseleyi artk hi amayn.
Midesinden ok ikyeti olan bu ocuun sucuk gibi eyler
satn almas ok ilgi ekici. Artk ona sitemlerde bulunmayn,
azarlamayn ye bamsz hale gelmesine aln.
Dr. A. : Burada katksz bir mark ocuk tipiyle kar
karya deiliz. Bu tipin katkszl ocuun zgrlk iinde
bytlmesi dolaysyla bozulmutur. Devaml gzlem altnda
bulundurulan bir ocukla yalnzla alm bir ocuk arasn
da byk fark vardr.
(Bu arada ocuk ieri girmitir ve doktor Adler ona so
ruyor) :
Byynce ne olmak istiyorsun?
ocuk: Marangoz olmak istiyorum.
Dr. A .: Marangoz olunca ne yapmak istiyorsun?
ocuk: Rendelemek.
Dr. A .: Ka tane arkadan var?
ocuk: .
Dr. A .: Ne yapyorlar onlar?
ocuk : Hrszlk yapyorlar.
Dr. A .: Onlara sormak isterdim: Byle davranrsanz so
nunuz ne olur? diye. Onlar seve seve mi taklit ediyorsam?
(ocuk: Hayr.
84

Dr. A. : Niin bu ocuklar uyuyorsun? yle sanyorum ki

kimsenin yaptn hrszln farkna varmayacan ve byle
likle b ir eyler satn alabileceini sandn. Korkuyor musun?
Cesur b ir ocuksun, okulda da cesur' olmalsn. Kocaman bir
ocuk olmusun bak, h er eyi kendi kendine baarabilmelisin;
kendi kendine giyinmesini biliyorsun. Y a ykanmak; ykana
biliyor musun yoksa annen mi yardm ediyor? Ona fazladan
bir i yklemek istiyorsun. Oysaki h er eyi yapmasn biliyor
sun sen, annenden yardm bekleme, olmaz m ? Yaz nasl gi
diyor? Biraz daha, aba gster, daha iyi gideceine eminim.
(ocuk da annesi gibi solak).
Seni hrszlk yapmaya srkleyebileceklerine sakn inan
ma, budalalk olur bu. nsan kendisini bakalarnn eline b
rakmamaldr. B ir ay sonra gene gel de bana anlat bakalm
her eyi kendi kendine yapabiliyor musun? (ocuk, kyor).
Solak ocuklarda sorunlar bakalar gibi zemeyecekleri inan
c yer etmitir. Sa elleriyle alm ak isterler ve bunu b aara
madklarn grnce her ilerinin ters gideceine inanrlar. So
lak ocuk birok belirtiden tanmr. B ir ocuk okumakta, yazm akta v.b. glk ekiyorsa belki de solak olduu akla gel
melidir. Solak ocuklarn ounluunda yzn sol yars sa
yansndan daha iyi gelimitir. Solaklar genellikle g ocuk
lardr, aralarndan ou da ilerlem ekten vazgeerler, umutla
rn yitirirler, btn hayatlar boyunca yazlan kt olacaktr.
Buna karlk dier bazlan da yazya zellikle alrlar ve
sa eliyle yazan b ir ocuk kadar gzel b ir yazya sahip olmay
baarrlar sonunda. Bunlar aalk komplekslerini yenmi ve
genellikle glkleri yenmeye kendilerini altrabilm i olanlar
dr; sanatkr v.b. olurlar. B ir insann sa eliyle pek gzel yaz
yazdn grrseniz onun belki de solak olduunu hatm nza
getirin. Hayatta belki de % 35 veya % 50 solaa rastlam s
nzdr. Bunu .kendileri de bilmezler am a sonularndan ister
istem ez etkilenirler. nsanlarn en iyileriyle en ktleri arasn
da, eitli huylan, kark problemleri olanlardan sanatkr
lardan balayarak, g ocuklara kadar, pek ok sayda so
lak bulursunuz.
Konumuz olan ocuk hastalkldr, annesi tarafndan
martlm, babas tarafndan hrpalanmtr, bu da onu, anne
sine snmaya iten b ir durumdur. Baba ocuun eitim i ko
nusunda anne ile bir anlam aya varmaldr. Son zamanlarda
85

ise hazrlkl olmad yeni bir durum km tr ortaya. Hi

anlaam ad bykannesinin evine yerlemitir. htiyar kadn
rahatn aramaktadr. ocuk okulda ilerliyor am a okuldan k a
yor da. lerliyor, nk bunu baaracak durumdadr. Buna
b ir karlk a ry o r: snfta huzursuzluk yaratyor ve ocuklar
elendiriyor. Bu da yetmiyor ona, alm ak isteini duyuyor. Ba
kalarnn kkrtm alarna kapldn kabul edelim. Bu, iine
geliyordu. Buna karlk yazsn dzeltmek isteyenlere kapl
myordu. Eskiden alt kadar iyi muamele ve scak ilgi gr
medii izlenimi yer etm itir iinde. Belki de imdi daha olum
lu b ir durumdadr, fak at ce sa re tin e . sahip deildir. Belki de
eskiden okulda bugnk kadar sevgiyle karlanmyordu. Bu
ocuun cesarete ihtiyac olup olmadm anlam ak gereklidir.
Onu sktrmamahdr, beklemeli ve zaman vermelidir. Belki
de yle dem elidir: Her eyin yoluna gireceini anlyorum!
Gene en iyi renciler arasnda y er alacana inanyorum.
retmeninin kendisiyle ilgilenmesini her zaman arzu etm i
tir. B ir defa daha olaand davranacak olsayd ona yle der
d im : Hi zahmet etme, hepimiz seninle ilgileniyoruz zaten.
Byle b ir sz belki de onu etkilerdi. Ama syleyi tarz her
insann kiiliine gre deiebilir. Bunu ben belki de akac bir
yoldan yapardm.

CESARETN YTRM
EN KK KARDE
Emile 14 yandadr,
Bu, ergenlik yadr. Bu problemin eitli yazarlarca farkl
ekillerde ele alndn biliyoruz. Bazlar bu ada ocuun
deta eytana kapldn veya b ir eit i zehirle zehirlendi
ini kabul etmi olabilirler. Oysaki bugn hibir eyin evvelce
gizli kalm b ir ekilde varolm adka birdenbire ortaya ka
m ayacan biliyoruz. Balca etmen ergenlik anda ocuun
artk ocukluktan kp olgun b ir insan haline geldiini gster
mek eiliminde oluudur. Eer artk ocuk olmadm isbata
alsaydm, daima daha ileri gtrrdm ii, an hareketler
de bulunur ve h er areye bavurarak bykleri h er bakm dan
taklide kalkrdm. Psikologlarn (hekim olm ayan), reme b e z
lerinin ancak ergenlik andan itibaren ilemeye baladklar
konusundaki savlar tamamiyle yersizdir, kabul edilemez.

Yalan 26 le 17 arasnda deien dier be ocuun en

kkleridir. lkokulda hep snf birincileri arasndayd ama
liseye girdiindenberi derslerin alm yor ve neredeyse okul
dan kovul aal.
Kardelerin en k, olumlu b ir durum iinde bulundu
u srece daima abalannn karln a lr am a durum dei
ecek olursa buna yeterli ekilde hazrlanmadn grrz. An
cak birinciler arasnda bulunm ak artyla yeni duruma ayak
uydurabilecek demektir.
Snfta kald ve o zamandanberi ok byk glklerle
ilerleyebiliyor.
Skntlar hi phesiz daha nce, yani liseye girdii sra
larda balam t. Bu yeni duruma tahamml edemiyor. Lise
nin kendisine zel koullan, istekleri vardr. retmenler ye
nidir, bu eski firavunu henz tanm yorlar ve ona yeteri ka
dar yaknhk gstermiyorlar; ocuk ksm ve arka plana a tl
mtr. lkokulda durumu kolayd, iyi tannyordu, gz nn
deydi, imdi ise glklerle karlayor ve artk ilerlemiyor.
Okulu sevmediini, nk orada m utlutluktan ok ac ek
tiini sylyor.
Baka b ir ekilde ifade edilmekle beraber bu, bizim kan
mz kuvvetlendiriyor; ancak b ir dereceye kadar memnun edi
lirse ve birinci olabilirse rahatlk duyuyor.
lkokulda zel bir baarya ulaamam eski snf arka
dalarndan biri, lisede snfta kalm am ay baardndan ve
ondan b ir yl ileriye getiindenberi liseden btn btn nef
ret ediyor.
En kk karde baka birinin kendi nne gemesine hi
tahamm l edemez. Bakalarn geinceye kadar uzun b ir yol
am ve pek ok glkle savam tr o.
Okulda kendisine gsterilen kt davranlmadan yakm
yor, kabahatin byk ksmm kendi retmeninin zerine at
yor ve onun, hainliiyle hayat dayanlmaz hale getirdiini
iddia ediyor.
u halde m artlm ad anda hemen huysuzluunu aa
vuruyor dem ektir..
Annenin sylediine gre, liseye girdiindenberi her b a
kmdan deimi, ktye gitmitir.
S k sk ortaya attm z balca sorun udur : hangi du
rum larda ikyetlere yol at, ve kusurlar hangi zamanlarda
87

kendisini gsterdi? Lise bir test olarak kabul edilebilir. Liseye

giriinden sonra deimi olmas bu durum iin yeteri kadar
hazrlanmadna bir iarettir. kinci sorun ise udur: nasd
oluyor da bu ocuk yeteri kadar hazrlanmam bulunuyor?
Biliyoruz ki kardelerin en kdr ve en kk de genel
likle mark olur. u halde incelememizde onun gerekten
mark bir ocuk olduunu ortaya koymaya alacaz.
ocuk sinirli ve abuk hiddete kaplyor...
Tpk, kendisini rahatsz ve g bir durumda hisseden bir
kimse gibi.
... ok heyecanl ve genellikle sz dinlemiyor.
Evdeki davrannn niin bu kadar kt olduunu anl
yoruz. Birey herhangi bir baarya ulat srece bu baa
kendini baka alanlara da ayn ekilde yansyacaktr. Bu o
cuk okulda baarya ulasayd evde de baars etkili olacakt.
Davrann iinde sinirlendirilen, hakaretlere ve tenkitlere ma
ruz kalan ve evine dnnce genellikle kars ve ocuklaryla
kavga eden bir kk memurun davranna benzetebiliriz. o
cuk hi olmazsa evinde en yksek yeri tutmak istiyor. te sz
dinlemeyiinin nedeni de budur.
Anneden edinilen bilgiye gre ocuk iyi kalplidir, sevim
lilii ve tatll, efkatiyle evresini kazanmay bilir.
Bakalarn kazanmakta ve sevgilerini zerine ekmekte
pek becerikli olan mark ocuklara sk sk rastlanr. Bu gibi
ocuklar zellikle uysal, sevimli izlenimi brakrlar.
Annesinin aladn veya ac ektiini grd zaman
onun iin her eyi yapyor.
Sevgisini bol bol harcayan bir kii olarak amacna ulam
yani annesine hem hkmetmi, hem de onu istedii gibi ze
cek duruma gelmi demektir. Bu da akll bir davran saylr.
Eer sert davransayd ocuu belki de bu sertlikten kurtulmak
iin yatl okula verirler, bu da okuldaki verimini btn btn
ktletirir, ocuk, partiyi tamamiyle kaybederdi. Annesinin
gznden dmemeye almas ve onda kendisine bir yardmc
bulmas gerekmektedir. yiliini bir erdem olarak deil, ipleri
kopacak derecede germemek iin bavurulmu ve baarlm
bir hile olarak gryoruz.
Baba, yldanberi evden ayrlmtr.
Belki de okuldaki davranm deitirmi olan, budur. Ba
bann gidii liseye giri hazrl devresine rastlam olabilir
88

y o bu gidi mutlaka ocukta ok derin etkiler brakm tr. Bek

ki o da babasyla gitm ek istemitir, belki de yeni durumun
balad nokta burasdr, sevdii (o zaman ocuk iin b ir en
gel tekil etmesine ramen) baba artk yoktur; bu yzden o
byk bey rol oynamak istemitir.
Annenin fikrince ocuk, banda salam ve sert b ir ira .
deden, b ir otoriteden yoksun kalmtr.
Bu, annenin hayat tarz bakmndan deerli bir bilgi v e r
mektedir b ize: kendi durumundaki bir kadnn ok zayf o l
duu ve ancak b ir erkein, ocuktan iyi sonu alabilecei
inanc iinde yayor demektir. Burada izninizle annenin y al
nz aalk duygusunu ifade etmekle kalm ayp ayn zamanda
Ben fazla zayfm, baaramayacam demek istediini iddia
edecek olursam biroklan bunu niin salt banda salam ve
sert b ir iradeden yoksun ifadesinden kardm anlayamaz.
Kadnn, acsn gstermekten baka hibir ey gelmiyor elin
den.
Bu ocukla baa kamadn iddia ediyor.
Alt aydanberi annesinin odasnda uyuyor ocuk.
Bu belki kendi tarafndan ulalm b ir sonutur, belki de
aksine, annenin onun varlna ihtiyac vardr. Her iki halde
de ocuun 14 yanda bir delikanl olduunu gznnde tu
tarsak, gl fakat an bir balla iaret saylabilir.
Sofraya oturmas iin her zaman srar bekliyor.

m ark ocuklarda ok rastlanan belirtilerden biri de ye

mek yemek iin glk kartm alardr.
Genel olarak, kendisine verilen tleri dinlemiyor. ok
zam an saat dokuza kadar yataktan kalkm yor ve okula ge
kalyor.
Bunun nedeni okuldan pak uzakta bulunuunda aran m a
ldr. B ir ocuk okula ge kalyorsa bu, onun okulla arasnn
h; de iyi olmadna iarettir.
Bu gibi hallerde kahvalt etmiyor ve akam kahvaltsn
da ok zam an okulda yemeyerek eve geri getiriyor.
te annenin duyarl noktas ve bunu ok doru olarak
sezmi bulunan ocuk, davranyla annesine ikence ediyor.
Anne yemein nemi zerinde fazla durmu, buna gereinden
fazla deer vermi ve bylece zayf noktasn ocua bizzat
gsterm itir ki ocuk da annesini bu bakmdan avucunun ii
ne alm bulunuyor.
89

Annesine baklrsa, sk sk yalan sylemiyor, pek ender

olarak para konusunda yalana bavuruyor.
Annenin bu konudaki fikri pek belirli deil ama gene de
yalan, yalandr.
Ykselme hrs kendisini baka alanlarda gsteriyor.
Daha nce rastlamay umduum bir nokta burada aydn
la km demektir. ocuk bir tarafta birinci olmak arzusun
dadr; bu umudunu yitirmiyor ve ona erime areleri aryor.
Byk bir tapman korosunda birinci solisttir.
Bylelikle bir yerde birinci olmay baardm gryoruz.
imdi u soru kyor ortaya: niin bununla yetinmiyor? (Kon
serler veren pek mkemmel bir arkc olan bir aabeyi bu
lunduunu da buraya ekleyelim.) htimal ki bir Tapman ko
rosunda birinci solist olmay baarmas ona yetmiyor. Yksel
me hrs, yeterince tatmin edilmi deildir. Belki daha da yk
selmek istemektedir. Ona baka alanlarda da bir frsat tan
mak gerekirdi. Belki de o koullar altnda okuldaki davran
dzelebilirdi. Btn umutlarm yitirmi deildir, yan terke tmiyor. Fakat bu ocuk cesaretini tamamiyle yitirirse ondan ne
bekleyebiliriz? Bir su ileyebilir veya sinir hastas olabilir.
imdiye kadar edindiimiz bilgilerden faydalanarak bu sorunu
derinletirmek istersek, nisbeten g bir durumda bulacaz
kendimizi. Bu delikanlda baz tereddtlerin bulunduuna ia
ret edecek baka hibir belirti gremiyoruz. Onu saldrgan bul
muyoruz, u halde ileride bir sinir hastas olabilme ihtimali
daha fazladr. Daha faal olsayd, ayrca bakalarna zarar ver
me eilimi gsterseydi, daha saldrgan bir ekilde ilerlemeye
alsayd o zaman ileride su ileyebileceini tahmin edebi
lirdik. Para konularnda yalan sylemesi bize yeteri kadar bilgi
vermiyor. Umudunu yitirecek olursa sinir hastalna yakala
nacam tahmin etmek akla daha yakn geliyor.
Bir sredenberi, zellikle bisiklete merak sard.
Kardelerin en k! Bisiklete binmeyi bilmesi ileride
belki de bisiklet yarlarna katlacan dndrebilir.
imdiki halde en byle arzusu bir bisiklete sahip olmak
tr. Annenin verdii bilgilere baklrsa ocuk msriftir.
Eer bunun doruluu ispatlanabilirse bir yorumda bulun
mak ve bu ocuun her trl umudunu yitirdii takdirde hr
szlk yapabileceini dnmek mmkn olabilir.
Olduka byk miktarda paras var.
90

Bu bilgi ihtimal biraz mbalaldr.

Baka bir okula devam eden birka arkada var ama
annesi bunlardan holanmyor.
Arkadalarn baarszla urad yerden deil de he
nz parlak olduu devri bilenler arasndan semesi ilgi ekici.
ngiltereye, babasna yapt bir ziyaretten ok memnun
kalm.'
Muhakkak ki obadaki davranlar son derece sevimli ve
kibard, nk ho bir durumda bulunuyor ve okul ykn
omuzlarnda duymuyordu.
htimal okula gitmek zorunluundan kurtulduu iin.
Bir sredenberi savrukluu, dankl biraz dzeldi.
(Dr. V. nin tedavisi.)
Bu, mark ocuk belirtisidir.
Okulda yaplan bir aratrma bize bu ocuun urad
ihmalden ihtimal btn ailenin sorumlu olduunu gsteriyor.
Hepsi leye kadar yataktan kalkmyorlar.
Burada, bana ok nemli grnen bir gzlemimi anlatmak
istiyorum. Babann ok sk almasn, hatt birok halde
annenin de almasn gerektiren amzda aile balarm s
klatrm ak frsat pek ender ele geebiliyor; ocuun ilerideki
hayat iin sabahlar btn ailenin saat yedide kahvalt sof
rasnda bulumas (okul saatleri gznnde tutularak) bana
son derece nemli geliyor. Bunun gerekletirilmedii aileler
de birok skntlarn patlak verdiini grrsnz. Daha kk
yalanndanberi aile sofras evresinde toplanmaya altrlma
m olan ocuklarda gerek bir toplumsal eitim temeli eksik
kalacaktr. Gler yz ve nee sofra banda kendisini gste
recek, fikir alverileri orada yaplacak, aka orada tart
lacaktr, ama sofrada tenkit niteliindeki konulara, okulda
alnan kt notlara ve bu gibi eylere asla yer verilmeyecek
tir. Bunu baka bir zamana brakmaldr. Sabah saat yedide
ailenin sofra banda toplanmasnn salad faydalar say
makla bitmez. Yirmi yldanberi bu dmde srar ederim.
Biroklan cevap olarak glmsemekle yetinir, inanmaz ve dm tutmazlar. Bununla beraber baz kusurlara ancak bu
alkanln yerlemedii ailelerde rastladm sylemeliyim:
Btn sabah yataktan kmayan bir kimsenin akam bir trl
uyuyamamas kadar doal bir ey yoktur: normal yatma za
man doal yorgunluk duyulmaz ki! Akamlan kahvede veya
l

sinemada vakit geirmek iin evlerinden kaan ocuklardan i

kyetler dinlediimizde bunu yukarda belirttiim koullara
balayabiliriz. Bu kadar basit ve gerekletirilmesi bu kadar
kolay olan bu are sayesinde, eminim ki birok fenalklarn
nne geilebilirdi.
retmenin sylediklerine baklrsa btn aile yalancy
m ve verilen bilgileri ihtiyatla dinlemek gerekiyormu, n
k anne srf meseleyi bytmek iin doruyu sylemekten k a
nabilirmi...
Yukarda anlatlanlar gznnde tutacak olursak annenin
pek mbalaa etmediini grrz. ocuun akll ve gzel ses
li olduu tartma gtrmez bir gerektir; bu, ihtimal annenin
gzne ok byk grnyor ama mbalaa ile, ii byt
mekle ilgisi yok.
nk btn retmenler bu ocuun yalanc, dikkatsiz,
korkal ve sinsi olduu kansnda birleiyorlar.
Bu ac bir ey. Doru olduunu kabul etsek de gene ok
sert bir yarg. ocuk anlalan btn retmenlerini dman
olarak gryor. Bu zellikleri devaml bir mcadelenin yarat
t dmanlk gsterilerinden baka bir ey deil.
Fakat hepsi de bu ocuun aptal olmadndan ve daha
iyi koullar iinde bulunacak olursa okulun istedii hale ge
lebileceinden emin; imdiki halde okulu memnun etmiyor.
Daima bata gelmek isteyen bu ocuk g bir durumla
karlanca artk okulun isteklerine cevap veremiyor. Burada
daha byk bir kuvvet karsnda kalm bir mcadelecinin
huy zelliklerini buluyoruz.
Yalnz drt derste baar salayamyor: matematik, ta
rih, corafya, dinbilgisi.
Dinbilgisinde baar salayamay hayret uyandryor ama
belki de bu dersin retmeniyle iyi anlaamamtr. Okulda
ne derece gerilediini grmek cidden ilgi ekici. Matematik
konusunda, genellikle mark ocuklarn bu derste glk ek
tiklerini greceksiniz. Burada da retmenle mcadele halinde
olmas mmkndr. Bu ocuun matematikte karlat g
lkleri ancak, dier derslerin aksine, matematiin her trl
kuraldan uzak oluuyla aklayabiliyorum. Her kuraldan uzak
olan bu aers bolukta yzer deta; srf kendi gcne dayana
rak ve eitli ilemler yaparak bir sonuca varmas gerekiyor.
Bu ise, mark ocuklarn asla baaramayaca bir eydir,
92

zira onlar bir eye dayanmak, bir destee sahip olmak ister
ler daima. Bu destei de, yabanc dil kurallarnda gerekirse
bulabilirler, ama matematikte hibir zaman bulamazlar, bu ne.onle mark ocuklar matematik dersinde genellikle baar
salayamazlar.
Son zamanda yaplm bulunan zek testinin bu sonucu
dorulayaca plasdr.
Zek testi ocua yaklak olarak birinci dereceyi veriyor.
Bu ocuun zeki olduundan eminiz. O vakit ne yaplmas
gerektiini kendi kendimize soruyoruz. Tedavi kendiliinden
sylenenlerden kmaktadr. Bu ocuu kazanacak birini bul
mak gerekiyor. Ayn zamanda ona cesaret verecek ve arka
dalarna, derslere duyduu ilgiyi arttrabilecek birini. Byle
bir kimse ocukla aka konuabilir ve onun kendi davran
nda hayal meyal setii eyleri aydnla kartabilir, ona an
latabilir. Bundan sonra ocuk hi phesiz hatal davrann
asgari dereceye indirecektir. Bylelikle dikkatini, glklerin
varoluuna ve karlalan glklere kuvvetle gs germek
gerektii noktasna ekmek mmkn olacaktr. Fakat ancak
ocuun gvenebilecei bir kimse bu ii baarabilir. Bir ar
kadan bu konuda daha baarl olmas muhtemeldir, zira o
cuk kadnlara tpk annesine verdii deer kadar az deer ve
recektir ve dier taraftan babasna kar bambaka bir ekilde
davrandn, babasnn kendisiyle ilgilenemedii andan itiba
ren hareketlerinin ktye gittiini de biliyoruz. Aabeyi onun
gvenini kazanabilir, btn durumu ve ilikilerini anlayabilir.
Onu tenkit etmeksizin yeni bir hayat gsterebilir, gemii unut
masn teklif, edebilir. inde gizledii, iyi bir arkc olma ar
zusunu onca anlalr hale getirebilir. Ancak arkc olarak bir
rol oynayabileceine inand iindir ki okula kar duyduu
btn ilgiyi yitirdiini ona gsterebilir. Bu aabey retmen
lerden de ocuk iin bir mhlet istemelidir, nk aabey onu
kalkndrmay baarsa bile ocuk okulda kt not ald tak
dirde sonu gene iyi olmayacaktr. Bugn okuldaki kt veri
mi, orada bask grd duygusundan ileri gelmektedir.

93

GER ZEKLI MI,

G OCUK MU?

Bize getirilen vakalar zerinde anneyi veya ocuu grme

den kendiliimizden b ir fikir edinmemiz son derece nemlidir.
Sz konusu vakann anlatmm size yorumlayacam, en ufak
b ir bilgiden nasl sonular kartm aya altm greceksi
niz :
1925 yl sonbaharnda B. ana okuluna geldiinde, gerek
bedeni, gerek akli bakmdan onun kadar ihmale uram ve
onun kadar geri kalm b ir ocuk daha dnlemezdi.
Bundan, hi kimsenin ocukla ilgilenmemi olduu sonu
cunu kartabiliriz. Bu, fikri gelimenin zelliidir; b ir ocu
un mutlaka, kendisine akln kullanm a imknm salayacak
birisiyle iliki kurmas gerekir.
yi beslenmemi, iyi baklmam, yeteri kadar giydirilememiti ve k epeyce ilerlemi olm asna ramen ayanda
ayakkabs yoktu.
htimal, fakir b ir ailenin ocuudur.
Akl bakmndan da pek geriydi ve g konuuyordu.
ocuun dilinin gelimesi ancak toplumsal iliki ierisinde
gerekleebilir. Eer b ir ocuk bu ilikiden yoksun ise dili de
geliemez. Bu ocuun geri zekl olup olmadn da kendi
kendimize sormalyz. Bu bir tahminden ibarettir ve aratr
malarmza ihtiyatla devam etmemiz gerekir, nk bylesine
b ir tehis koyacak olursak ocuun ii bitiktir artk. G eri ze
kl olmayan b ir ocua geri zekl damgasn vurmak, affe
dilmez b ir hatadr.
ocua sz sylendiinde hemen saklanyor ve haykrm a
ya, tepinmeye balyordu.
Birisi onunla yaknlk kurm ak isteyecek olursa kendisini
koruyor demek ki. nc tip ocuklara, istenmeyen, gayri
meru veya sak at ocuklar snfna mensup izlenimini brak
yor bu ocuk. evresine dmanca davrandm gryorsunuz.
ok korkakt...
Ancak kendini yerinde, yuvasnda hisseden b ir yaratkta
cesaret aranabilir.
ocuklara saldryor am a onlarn saldrlarna uram am a
ya da dikkat ediyordu.
94

Ynmnklorde yardma ihtiyac vard, yemein azna verilinnalnl bekliyordu.

Il bilgiyi ihtiyatla karlamak gerekir. Yemek yemekte
glk kartanlar, genellikle mark ocuklardr. Fakat burtulu. bile dmanca bir davran beklemesi de mmkndr.
imekten sevilmeyen bir ocua da, bir an evvel iini bitir
ink in yemek yedirmek zahmetine katlanlmas mmknlr. bylelikle, kendisi yemek yemeyi renemez.
Fakat ok zaman, a olmasna ramen verileni yemiyor
du."
Bu ocuk dman lkesindeymi gibi davranyor. Fakat
/.okrt. gerilii belirtileri gsterip gstermediini dikkatle ince
lilmek gerekir.
Ancak evresinin hi ilgilenmedii bir olay kardktan
mmradr ki yatyor ve yemeini itahla yiyor.
Demek ki yemek yemesi pek fena deilmi.
Meru bir ocuktur. Yrmeyi ve konumay pek ge
renmi. Fakat bugne kadar henz istediini doru drst ifa
deyi bilememi.
Dili konusundaki bu glkleri biz de anlyoruz. Yrme
sine gelince, burada organik glkler aklmza gelmelidir.
Belki dilerini de ge kard. Bu gecikme de hastalk tablosu
na girer.
evresini ok fazla megul ediyordu.
Ancak emrinde birini bulabilirse hkmedebilir. Bu, hay
ret uyandrc bir bilgi oluyor. hmal edilmi grn belki
de anne babasnn umutsuzluundan domutur ve phesiz
evresinde kendisine bakan bir kimse bulunmutur. Bu belki
bir bykanne, belki bir teyze veya abladr ve ocuk ona bir
dereceye kadar hkmedebilmitir. Bu koullar altnda bir so
nuca varabilir ve ana okulundaki davranm anlayabiliriz.
... ve en ufak frsatta bakaldryordu.
htimal evresi ona pek sert muamele etmemi. Karkoymak, bir mcadele vastasdr ve zellikle gl bir evre kar
snda bir ocuk bakaldrmaz. Belki de daha nce efkat
grd bir ortamda iken sonradan bu durumu deimi, o or
tamdan kmtr. Aratrmalarmza devam edebilmek iin bu
noktay akldan kartmamamz gerekiyor.
Tekmeler atyor, yerde yuvarlanyor, ulur gibi baryor
ve nne gelene vuruyor.
95

Bu bilgi ocuun, aleyhine deimi bir evre varsaymn

daha da kuvvetlendiriyor. Bunun mali bir durum deiiklii
olmas da muhtemeldir. Demek ki tahminlerimiz doru k
yor : nce martlm, sonra ihmale uram ve bu yzden
vahilemi, dman kesilmi.
Devaml olarak gece yatan slatyor.
htimal ki birini kendisiyle megul etmek istiyor ve ho
olmayan bir ekilde dikkati ekme eilimine sahip.
... ve trnaklarn kemiriyordu.
nat ocuklarda bu huyu daima bulursunuz. Onlara de
vaml olarak trnaklarn kemirmemeleri! hatrlatlr ve inat
etmek suretiyle karkoyarlar...
Yemeklerde yle bir agzl oluyordu ki bazan akam kah
valtsnda teki ocuklarn yiyeceklerini alyordu.
Byk bir toplum duygusuna sahip deil ve bu, davran
larnda da kendisini gsteriyor.
Raitlik ve zek bakmndan pek geri idi.
Bu, sylediklerimizi doruluyor.
Arkada canls deil ve hi kimseyle geinemiyor.
Bu hem mark ocuk tipine, hem de nefret edilen ocuk
tipine uyan bir zelliktir.
Hayvanlara ve insanlara ikence ediyordu.
Byle bir davran yukarda ad geen iki tipte de bu
lursunuz. Bunlar, glerini gstermek isterler.
Sinekleri byk bir zevkle eziyordu.
Zayfn karsnda glnn davrann gryorsunuz.
Daima birinci olmak istiyordu.
Balangta ileri srdmz ihtimal, doru kyor. Belki
de annesi babas evvelce mali bakmdan daha iyi bir durum
da idiler ve bu sonradan deiti; o zamandanberi sevgiden ve
yaknlktan yoksun kald.
Hep emretmeye merakl olduu i in : bunu yapamaymca,
arkadalarna vuruyor, masalar, iskemleleri deviriyor, kendi
sini yere atyor ve tatllkla sylenen hibir d dinlemi
yordu.
Bunlar, daima dikkati zerinde toplamak isteyen bir
mark ocuun zellikleridir.
imdi ise ocuk yuvasna seve seve geliyor ve kendisine
armaan verdiim mendili zerinden hi ayrmak istemiyor.
96

Uomotk ki evreye ayak uydurmaya balam, bu onun ana

ltl retmeniyle bir iliki kurduuna b ir iarettir. retme
nin ocuu kazandn ve martlm olduu ho durumu ye
niden yaratmay baardn gryoruz. Kendi kendisine yle
diyor olm al: te her zaman istediin, hoa gidecek duruma
girilin. Bundan sonra o gne kadar b aan lam an olan, ba
ka eylere de ilgi duymas adm atlabilir.
Burada kendisine gsterilenlerle ilgileniyor. Bir eyle uzun
mire megul edilirse mutlu oluyor, rnein, b ir kuu beslemek,
iekleri sulamak, sprmek, daha kklerin patiklerini giy
melerine yardm etmek gibi iler..
Geri zekl bir ocuk olabilecei konusundaki tahminimiz
sarslmaya balyor demektir. htimal evresine uyuyor, ana
okulu retmenine balanyor ve m anta uygun ekilde dav
ranyor. Geri zek tehisi bana, yetersiz sebeplere dayanyor
gibi gelmeye -balad, bu tahmini b ir ken ara brakalm.
Aile durumu son derece ackl. Babas veremden lm,
annesi iilik yapyor ve ocuun terbiyesiyle ilgilenemiyor.
Peki, ya ocuu m artan kii nerede? Belki de lmeden
nce babas martmt onu?
Kadm ocuun eyasn satyor, rnein ona okulda ver
diimiz klk paltoyu, pabular v.b. satt ve onu bize gene
paavralar iinde gnderdi.
Nefret edilen, sevgiden ve scaklktan (hem manevi hem
de, anas klk paltosunu bile sattna gre, maddi anlamda)
yoksun byyen bu ocuun yerine koyun kendinizi.
Kardelerin en k : tekiler on, on be ve on dokuz
yanda ve hepsi erkek.
Belki de bu ocuklar iinde biri kk kardeine k ar zel
bir ilgi gstermitir. Gelimesi bakmndan ise en kk ol
masn gznnde tutmalyz. martldn hl b ir dereceye
kadar kudrete de sahip olduunu dnebiliriz. nnde r
nek vardr ve onlar taklit etmek istemektedir. Fakat baka
larnn kendisinden daha kudretli olmasn istemez ve daim a
birinci planda, bata, tekilerden ileride olmay arzular.
Sk sk alyor am a yalnz karkoym ak istedii veya hid
dete kapld zaman.
Alam ak zellikle etkili bir silahtr. ocuklar, alam akla
bizi hi etkileyemediklerini farkettikleri zaman hemen susar
lar. O, kendisine deer verdirmek iin bu silah kullanyor.
G ocuun Eitimi, F . : 7

97

Dilsiz ve sar olan bir iftin iyi konuan ve iyi iiten bir olu
vard. ocuk, bir yeri acd zaman alyordu ama en ufak
bir ses kartmakszm. Gzyalar yanaklarndan akar, azn
dan hi ses kmazd. ocuk, grltnn ana babasn hi et
kilemediini biliyordu da ondan. Her zaman evrenin izlerine
rastlyoruz demektir.
En sevdii oyunlar jimnastik ve inaat oyunudur.
Bu ocuk ihtimal o kadar beceriksiz deil, geri zekl hi
deil.
En sevdii masallar Rumpelstilzchen ve 'Ormanda uyu
yan gzel masallar.
Bu ekilde, masallardan bir sonu kartmaya almak
daima verimli olur. Birinci masalda bir kurnazlk baka bir
kurnazlk tarafndan altedilmektedir. Ormanda uyuyan gzelin seimini daha iyi anlyoruz. Bu masal sevmesinin ne
deni hi phesiz zel bir cesaret gsterisiyle bir dereceye ka
dar baar salamak umudunu dile getirmesidir. yle sanyo
rum ki bu konu, bu masallarda bu gibi ocuklar zellikle et
kileyen ilkelerin neler olduunun tespit edilmesi iin esasl
ekilde incelenmelidir. Konumuz olan ocuu eer iyi tandysak bu iki masal niin tercih ettiini de daha iyi anlayabi
liriz,
ok zaman akama doru ryalara dalyor.
Bunu ocuun gndz hayalleri kurmas olarak anlarsak
bu hareket bize, ormanda uyuyan gzeli hatrlatr, o da
uyumaktadr. Belki de bu ocuu daha iyi anlamamza yar
dmc olacak bir ipucu bulabileceiz.
Bir sre nce halsizlikten uyuyakald ki- bu da bize bir
gn uykuya dalp uyanamayaca korkusunu verdi.
Belki de bu halsizlik Ormanda uyuyan gzel fikriyle il
gilidir. Byle b ir ocuun bunun gibi bir masaln ekimine
kapld zaman, baka oouklara oranla uykuya daha fazla
deceini kolaylkla tahmin edebiliriz.
yle anlalyor ki bu ocua ok ikence edilmi.
htimal anas daya esirgememitir.
Hibir yerden istenmedii kans yer etmi iinde ve ba
kalarnn dikkatini ekmek abasnda.
Bu zellik arkasn dnp svmaya alan ikence gr
m ocukta bulunmayan bir zelliktir. Daima dikkati ekmeli
isteyen, mark ocuktur.
98

-vlmeye baylyor. O n a : Aferin B., ok iyi bir ocuknun fionl dendii zaman gzleri parlyor ve bir sre her ey
yi gidiyor.
B, mark ocuun zelliklerinden birisidir. Byle bir du
rumda rahatlk duyar: beenilme, hayatnn, eilimlerinin
amacdr.
Bir ie balamsa onu sonuna kadar gtryor ve yapIiki i vlecek olursa yeniden balamakta hi tereddt etmi
yor.
te bu ocuu harekete geirebileceiniz ipucu. alyor,
nk alnca vldn ve sevildiini gryor. Bu durum
dan faydalanmak ve ona yararl olmasn anlatmak fakat hem vmekten de kanmak gerekir. Onu hemen vmemeli, sa
dece bunu byle byle yaparsan ok iyi olur! demekle yetin
melidir.
Okanmak ve martlmak iin iki yanda bir ocuk gibi
davranyor, bebek gibi konuuyor.
mark ocuklarn hatt byk insanlarn kk ocuklar
gibi peltek peltek konutuklarna zaman zaman hepimiz ta
nk oluruz. Bunlar o eski durumlarn zleyen ve kendilerini
cennette hissettikleri aa dnmek isteyen insanlardr. Bu o
cuun da hastal srasnda martlm olmas muhtemeldir,
liu hastalkta (raitizm) ciddi belirtiler grlr ve ocuu
martmak zorunluu kar. te onun da martlmak ihtiyac
ve kendisini sevdirmek ve beendirmek eilimleri buradan ge
liyor olmal. Kendisi de bilmeden ve farkna varmadan bu e
kilde yaamaktadr. Demek oluyor ki her eyin bir izah tarz
bulunabiliyor.
Konumas pek kt. Grn bakmndan iyi ama kulak
lar zaman zaman akyor.
htimal henz iyilememi bir ortakulak iltihab sz konu
sudur. Eer bu hastalk onda derin izler brakmam olsayd
daha iyi iitebilir ve bu hastala yakalandna gre iitme
duyusu biroklarndan daha kuvvetli olduundan mzie ilgi
duyard. Her ocukta ortakulak iltihab olmaz. Ona belki de
mzik yoluyla yeni bir imkn salanabilir, bir koroya girer
veya mzik alar bu yoldan toplum ile iliki kurabilirdi.
Zek bakmndan, geri kalm ve yanda bir ocuk
davranlarn gsteriyor.
99

Be yanda olduu halde yanda gibi davranan ve

akll olmad izlenimini brakan ocua belki geri zekl de
nebilir; fakat byle b ir yargya varmadan ona birtakm te st
ler uygulamak gerekir.
Genel olarak ancak alt kimselere kar tepki gsteri
yor.
m ark b ir ocuun huy zelliklerinden ibu da.
Pozitif verim leri ancak fizik atanda dikkati ekecek nite
likte, nk en sevdii elence, normal veya ritm ik jim nastik
ve bu alanda parlak baarlara ulayor.
Henz bir trl bir yargya varamyorum. Geri zekl o
cuklarn jim nastikte ve ritm ikte baarya ulamas pek ola
an deildir. Fakat sistem li b ir jim nastik hareketini baarm ak,
parlak b aarlara ulamak, b ir geri zeklda hibir zaman bu
lunmayan b ir uyum kurm a yetenei gsteriyor bize.

YOLUNU AIRMI
YKSELME HIRSI
retmen bize aadaki vakay su n u y or:
M., dokuz yanda, drdnc snfa devam eden b ir kz
dr. Be ocuun en kdr. Abla ve aabeyleri srasyla
25, 23, 15 ve 14 yandadrlar. Evli olan byk ablann birka
haftalk b ir de ocuu vardr. Kardelerin en k, gzel
ve sevimli olduu iin M. gerek ana babas, gerekse aabey
ve ablalar tarafndan zellikle m artlm tr. Eitim ve ter
biyesi her eyden nce aabey ve ablalarna emanet edilmi,
tir, nk annesiyle babas btn gn alyorlar. Baba bir
ticaretevinde memurdur ve sabahn yedisinde evden kp ak
am n altsnda dner. Anne korsecidir ve o da btn gn a
lr. ocuk okula girdiinde snfnda gevezelikleri, ar ca n
ll, kstah davran, duygusuzluu, kavga ve vahilik ei
limiyle derhal gze batmtr. Birinci snf retmeni, onu ok
zaman (mthi b ir ocuk) am a pek akll ve o gnk ruh h a
line gre bazen pek tembel b ir renci olarak tantyor.
Ben ocuu ikinci sm ftanberi tanyorum, tembel diye
mem. Aksine, kusursuz b ir ekilde alyor, kompozisyonu ol
duka kuvvetli, hayal gc canl, dncelerini iyi belirtiyor,
iyi anlatyor, yazs gzel ve temizlie nem veriyor am a bu100

inin, hm mera,kndan ileri geldiini de sylemeliyim. Kendisini

lftondirmeyi ok seviyor. B ir devi ok iyi yapt zaman mutlnk dersten nce gelip bana defterini gsteriyor ve g u ru rla:
'Ilnn ben yazdm. diyor. Kendisini vdm zaman ok se
viniyor. almaya kar hevesli ve becerikli, jim nastikte ok
yi vo ok cesur. Bisiklete binmesini ve yzmesini kendi ken
tlinin renmi, imdi de, bu yl patinaj yapmay renmek
Il paten alsnlar istiyor, ite nitelikleri, iyi taraflar bunlar.
Fakat beenilme eilimi zellikle ok kuvvetli, hi dur
umdun gze arpm ak istiyor ki bu, otuz ocukluk b ir topluluk
iinde imknsz b ir ey. O zaman elinde olmakszn, bakala
rnn szn keserek dersin devamna engel oluyor. Birka
dl bu sebepten azarland halde gene bu kabahatini tek
rarlamaktan kendisini alamyor. M eraknn da nne geemi
yor b ir trl. Baka b ir renciye defterindeki yanl gster
diim zaman hemen yerinden kalkp arkadann yanln o
d grmek istiyor. Yasaklanan b ir ey onu zellikle ekiyor.
Gen yl mdire, karnaval gnnden nce klk deitirilme
ni i yasak etmiti, nk M. nin snfna komu olan birinci
nmf ocuklar korkabilirlerdi. Ertesi gn teneffste M. tuva
lete gitti ve birka dakika sonra eytan klna girmi, elinde
bir karg sallayarak ve olanca gcyle haykrarak, frtn a gibi
snfa dald. Onu iddetle azarladm ve klk deitirme yasa
ndan haberi olup olmadm sordum : cevap alamadm. Ken
disine soru sorulduunda hep byle yapyor. Hibir zaman, hi
kimsenin gzlerinin iine dorudan doruya bakam ay dik
kati eken bir yan. Ders srasnda bir sre ona bakacak olur
sam byk b ir huzursuzluk duyduunu belli ediyor. Skntyla
ban baka tarafa eviriyor ama arasra, hl ona bakyor
muyum diye bana kaam ak bir gz de atm aktan geri kalm
yor. Bu arada terbiyesiz olmadm da sylemeliyim. Annesi
ocuun asla yalan sylemediini belirtiyor. Beenilme ihti
yac u olayla kendisini arpc b ir ekilde gsterm ektedir:
Geen yl mfetti, benim okuttuum snfn devam ettii bir
mzik dersinde hazr bulunuyordu. Birka kez, disiplin nlemi
olarak, M. gevezelii ve arky durup dinlenmeden kesmesi ne
deniyle bu derslerden atlmt. Bu sefer ise gene derse alnd.
tekilerle ayn almay yapamad iin tabiatyla 'baar gs
teremiyor, parlayamyordu. Fakat tekilerle bir arada durmak,
kondini gstermeksizin onlar gibi yapmak onun iin imknsz,
101

dayanlmaz bir eydi. Teneffste retmenlerden birisiyle ko

nuan m fettie yaklat ve b ir bale hareketi gsterdi, nk
jim nastikte ok kuvvetli olduunu biliyordum. Muziplik yapma
y da seviyor. Bir gn bana, ev sahibinin avluya koyduu k a
festen kuu kardn anlatmt. Ev sahibinin hu muziplii
kimin yaptn b ir trl bulamay onu ok sevindiriyordu.
Kafesinde cvldayan bu kua acdn sylyordu. Tatilde so
kakta -oynarken evinin karsndaki b ir kasap dkknnn de
mir parmakln olduu gibi ekmi. Kasap kadn kp M. ye
tokat atnca M. nin annesi de kendi maazasndan km ve
kasap kadna b ir tokat indirdii iin 10 frank para cezasna
arptrlm . Anne, evde onu ok yonan kk kza kar pek
sert davmmamam benden rica etti. Kz ok inat ve an
nesi ona bir ey yapmasn syledii zaman hemen : Gitmeye
ceim, yapmayacam! diye karlk veriyor ve genellikle an
cak zor kullanld zaman boyun eiyormu. Eer bu kadnn
geliri elverili olsayd ocuu yabanclara emanet eder ve on
lara terbiye verdirirdi, nk anne baba kendi ilerinde olduk
larndan ocukla yeteri kadar ilgilenemiyorlar. Aabey ve ab
lalarna gelince, ocuu ok sevmelerine ve ona tatllkla dav
ranm alarna ramen, ocuk hibirini istemiyor. Okulda da tu
tumu byle. Gn gemiyor ki b ir arkadam sebepsiz yere dv
mesin veya itip drmesin. ki defa, duvara veya bir sra ke
narna arpt iki kz olduka ciddi ekilde yaralandlar. O ku
la giderken arkadalarnn salarn ekiyor veya okulda,
knca onlar dveceini sylyor. Btn bunlardan dolay sn
fnda hi kimse onu sevmiyor ve ondan korkuyorlar. Derste
yanndaki arkada ona rahat durmasn ihtar edecek olursa
yumruk atyor, imdikliyor veya srann altndan tekmeliyor.
Bugne kadar anne babasnn okula arlm alar hibir sonu
vermedi. Hep anne geldi ve kabahati, bu ocuu fazla m ar
tan babann zerine att. Baba ile hibir zaman ahsen gr
emedim am a annesi onu bana bugn getireceini vdetti.
Dr. A. : Bu ocuun ayrntl tarifinde gelimesinin canalc
noktasna ok doru olarak deinilmitir. Bu ocuun bee
nilmeye zel b ir eilimi var am a bu eilime iyi yn verilem e
mi. Kardelerin en k olduunu ve martldn reni
yoruz; bu, beenilme eiliminin bylese byk oluunu izah
edebilir. En kk olduu iin btn kardelerini gemek is
tiyor. Fakat iyi verimi yannda o kadar ok da kusuru var ki
102

Im -arp kalyor. ocuun davranlarnn niin gittike

'bozulduunu anlyoruz. ocuk tpk b ir fare kapanna kslm
gibi, kaderini deitiremiyor, dikkat m erkezi olmak, herkesin
lgisini zerine ekmek istiyor am a bugne kadar davranlar
> derece kt olmutur ki her yerde mukavemetle, itirazla k a r
layor ve tuttuu yola devam etm ek zorunda kalyor. Bu
mkemmel anlatmda, ocuun dinamik canllk izgisiyle il
ip I i olarak dikkatimi eken eyi hemen anlataym.
Okulda tekilerden ileri olma eilimini gsteriyor. Ancak
ksmi bir baarya ulaabiliyor ve eksik kalan yann, dersi
sk sk kesmekle, saldrlaryla, annesine kartt glkler
le tamamlamak istiyor. Snfnn birincisi olsayd davrannn
lamamiyle deiecei fikrini ortaya atabiliriz. Deiecek olan
ocuun kendisi deildi ama durumu daha iyileecekti, deer
lendirilme eilimi ev hayatm a tahamml edemiyor; okulda a r
kadalar karsnda mcadele edebiliyor. Bu mcadelede zafer
kazanmak istiyor. Bu ocuu dayakla veya cezalandrm akla
yolundan dndrmek imknszdr. nk o takdirde belki de
aktan aa harekete cesaret edemeyerek ve bakalarna ak
a zarar veremeyecek, bunu gizli yapacaktr. Bu, ocuu yala
na da kkrtm ak olur. yle sanyorum ki kuu kafesten k a
rmasnn gerek nedeni, kendi syledii gibi acm a deil do
bakasnn malna zarar vermekten duyulan zevktir. Arkada
larnn defterlerine de bu nedenle 'bakyor. Bakalarnn h ata
larnn ona verdii bu hnzrca zevkte stnln buluyor
ve bakalarndan daha iyi olduunu sanyor. Her zam an h a
ar kazanabilseydi bu, gelecekteki hayatna hibir ekilde z a -'
rarl olmazd. Fakat kendisine devaml olarak bu im kn sa
layabilecek kimse bulamyor. Fenal daha balangtayken n
lemek iin mdahale etmelidir. ocua, iinde yaad haya
tn yanllarn, anlayaca b ir dille aklamaldr. Daima ba
ta gelmek eilimine sahip olduunu ve bunu y ararl ynden
baaramaynca kendisini zararl ynden gstermeye (bakala
rna ikence, eziyet ederek) altn anlatmaldr. Fakat g e
reken bu aklam a b ir sulama eklini almamaldr, nk o
zurnan yeniden mcadeleye giriecektir. Bu tip bir ocuk byle
bir sulamadan sonra yle dnmeye b a la r: Bundan sonra
daha da fazla yaram azlk yapacam. ocuklar her zaman en
kuvvetli olduklarn gstermek isterler. Onun kusurlarnn bir
konuma ile bertaraf edilebileceini de sanmyorum. evresi
ne, yaknlarna tamamiyle yabanc b ir kim se b ir gn ona dost
103

a baz aklam alar yapmal ve ruhunda neler olup bittiini

gstermelidir. Annesinin kendisini savunduunu biliyor ve onun
tehditlerini hi ciddiye almyor. Akll b ir ocuk olduu iin
bir retmenin de hangi snrlara kadar gidebileceini seziyor
ve ii, hibir zaman sonuna kadar gtrmeyeceini biliyor.
Anne ve babasnn da aabey ve ablalarnn da onu sev
diklerini ve her eye ramen ocuun onlara eziyet ettiini,,
iyi davranmadn reniyoruz. Bakalarn hkm altm a al
maya kalkyor am a abla ve aabeylerinde bunu baaram a
d iin onlara saldrm ak ihtiyacn duyuyor. Her tarafta bu
ayn uyuma ve ayn eyleme rastlarz. Annenin tehditleri tamamiyle faydaszdr ve bu ocuktan sertlikle hibir sonu elde
edilemez. Babann h er zaman kendi tarafnda olacan biliyor.
Zaten onun, ocuun hatal terbiyesinde btn sorumluluu
yklenmemesi de muhtemeldir, nk aile fertleri bu sorum
luluu birbirlerinin zerine atyorlar. A n a -b a b a y a yol gster
mek, onlara aslnda bu ocuun bugne kadar, ocukluunun
ilk yllarmdanberi yerlemi bir hayat tarzn izlemekten ba
k a bir ey yapmad iin sorumlu tutulamayacan anlatmak
gerektir. Hatal amacndan vazgemedike yani her zaman bi
rinci olmak ve dikkati zerine ekmekte srar ettike ondan
bir deiiklik beklenemez.
ocukla birlikte anneyi de aydnlatmann en iyi aresi an
neye en kk kardete bu, daima n planda olma eiliminin
ok sk grldn izah etmektir.
Dr. A. (an a babaya) : B ir ocukla asla mcadele etmeme
lidir, nk ok zaman bu mcadele kaybedilir; ocuklar daima
mcadeleden stn kan kuvvetli taraftrlar. Onunla tatllk
la konumak ve en kk kardelerde sk sk grld gibi
gene tekilere hakim olma hevesine kaplrsa bunun hibir zel
lii bulunmadm sylemek gerekir. Kendisinin de anlamad,,
bu, her zaman dikkat merkezi olm a ihtiyacnn nereden geldi
ini renmelidir.
retmene t : Bundan sonraki muhtemel yaram azlk
lar anlay gsteren b ir tebessmle karlam ak ve o cu a: Sa-.
mrm gene herkesin ilgisini zerine toplamak isteyeceksin.
diyerek dikkatini ekmek.
Dr. A. (Hi durmadan alayan ocua hitaben) ; Snfnn
en iyi rencisi olm ak ve ok ey baarm ak ister miydin?'
104

Alll bir ocuksun. Ancak, bakalarn kendinle megul olma

ya orlama huyundan vazgemelisin. Kardelerin en k
nn vo daima, hakim olduunu gstermek istiyorsun. Bu, k
lt kardelerde sk sk grlen b ir haldir, sorumlusu sen deftlHn, kabul ediyoruz. Bak, yazn gzel, jim nastikte kuvvetli
nin, niin hep arkadalarn rahatsz ediyorsun? M utlaka gere
kiyor mu bu? yi bir annen ve iyi b ir baban var; mutlu olma
lnn; gerekten daima n sraya geme ihtiyacm duyuyor m
min? Emin ol ki gzyalarn tamamiyle yersiz, buraya cezalan
drlmak iin gelmedin, nerede yanldn sana gstermemiz
Il geldin, getirildin. Evde her zaman hallim olduunu gs
termek istiyorsun, lzumsuz bir ey bu. Sen de tekiler kadr 'biliyorsun. nsanlarn, gznn iine bakm ak ve onlara vic
dannn rahat olduunu gstermek de gerek. Kendi kendine
hkmetmek istemiyorum, tatsz bir ocuk olmak istemiyorum,
nem daima benimle urasn diye ona fazladan i yklemek
stemiyorum, diye tekrarla. Anneni memnun etmeye al, bu
nu baaracak ve kendi kendine, Ben geri kardelerin en k
ym ama herkes beni seviyor, diyeceksin. Ne dersin, ya
pabilir misin bunu, yoksa h ep : te, ben hurdaym! diyen
biri gibi mi davranmak istersin?
Bir ay sonra gene gel, bizi gr.

NEFRET EDLEN
OCUK
H. vaktinden nce domu (sekiz aylk) b ir ocuktur.
Bu ilk cmle karsnda ihtiyatl davranmaldr. Vaktinden
nce ve sekiz aylk domu bir ocuk vaktinde domu bir o
cuktan kolay kolay ayrdedilemez ve tehisin her zaman do
ru kaca kesin deildir. Ben olsam, ocua hu konuyu a
maktan, vaktinden nce domu olduunu haber vermekten
kanrdm. Hayatta bunun hibir nemi yoktur.
Daha dokuz aylkken komaya balam t ve on iki ay
lkken tek tk konuuyordu. lk dii de on iki aylkken kt.
Alt aylkken km as gerekirdi.
Bundan sonraki dileri dzenli olarak kt. O zam ana k a
dar kzamk geirmiti. Annesi ocuun bundan sonra ne has
talklar geirdiini bilmiyor, nk ocuk, stnine yannda b
105-,

ym. O devirde ocuun babas Ibir kahvede garsondu, ha

len baka b ir ehirde oturuyor ve ocua bakan aileye aylk
veriyor. Anne onun maddi durumunu tam olarak bilemiyor.
Adam kaba, hain ve alkolikmi. Anne yalnz b ir hastalk ge
irmi : zatrree. St annesinin verdii bilgiye gre, ailede ka
ltsal hastalk yokmu.
Akl nitelikleri konusunda kaltsal hastalklara nem ve
rilmemesi, bunlarn dikkate alnmamas gerektiini biliyoruz.
ocuun annesi bir iiyle evli. Aile hayatlar iyi. Bu ev
lilikten doan iki ocuktan biri b ir yandayken lm, teki,
ise hayatta ve halen yanda.
H., K. da b ir ailenin yanm a yerletirilmi. B aba b ir gaz
fabrikasnda montrm, alkolikmi ve ar derecede hain
mi. ocua bakan bu ailenin 17 yanda bir olu ve iki y a
nda b ir kz varm. Byk olan H. ile geinemiyor, onu kz
dryor, alay ediyor, her frsatta itip kakyor ve dvyormu.
ocuun gzleri nnde ok kt bir rnek var, hele babal
sarho olduu zaman; evde korkun sahneler cereyan ediyor
mu. Adam karsn ve ocuklarn dvyor, hatta b ir gn k
top gibi oradan oraya frlattn bile iddia ediyorlar.
Nefret edilen b ir ocuun ne demek olduunu bilirsiniz.
Bu davranlarn bu ocuk zerinde brakt derin izleri
bizzat inceledim. Kum ile oynayan ocua bir gn yle de
mitim : Dikkat et pantalonunu kirletm e, annenden a zar ii
tirsin sonra. u karl v erd i: Babalm analm da, beni
de her zaman azarlar, bir kere bizi bir kayla dvd bile,
.analm alad o zaman.
Babaln sarholuu srasnda btn aile mahremiyetleri
Hnn gzleri nnde geiyordu. Bununla, annenin, ocuun
cinsel organlar ile oynad sz arasnda b ir yaknlk kuru
labilir.
Bu gibi hareketler ocuklarda pek sk grlen belirtilerdir.
Annesi yle bir sahne anlatyor, b ir gn ocuu ya
ndaki erkek kardeiyle yatakta kendisinin ve kardeinin cin
sel organyla oynarken yakalam. H, pek heyecanl ve soluk
solua imi. Bu konuda syledikleri insan korkutuyor. H.. da
hayvanlara ikence etme eilimi de buldum : pencerelerin ze
rinde dikkatle sinekleri ve hamam bceklerini aryor ve onlar
eziyor. Bir defa onu, parmana b ir ey sararken yakaladm
106

w
Yunm, yaklanca buun pek hrpalad ve gene de elinden
liruknak istemedii bir yer solucan olduunu grdm.
Hayvanlara eziyet etmek onda, zayf yaratklara kar dmunca bir davran dile getiriyor. Dnyay kendine dman
myyor.
Nisan ayndanberi kendi annesinin yannda oturuyor, ev
limi deiti. Annesi drt hafta iin hastaneye yatm ca H.. G. de
bir ocuk bakmevine yerletirildi ve iki gn de bir ailenin
yannda kald. 25 Eyllde anaokuluna girdi. Bedensel bakm
dan ihmale uram ve elimsiz, ama organik anorm allikleri
yok; vcudu sivilcelerle, kafas bitlerle dolu. Anaokulu, ocu
u hastaneye gnderdi ve anneye tedavi usuln retti am a
anne bu tedaviyi uygulamad iin ocuk iyilemedi. Anne,
ocuu sevmediini gizlemiyor.
Nefret edilen bir o c u k : ,b elki de gayrimerudur?
Anneyle ilk grmemde b a n a : ocua sert davrann, ben
dr onu cezalandryor ve dvyorum, dedi. ocuk ancak sert
likle konuulmaktan anlyor, aksi halde sz dinlemiyor; buna
alm bugne kadar bu ekilde muamele grm nk; za
ten stanne yannda yetitirilmi gayrimeru b ir ocuk.
Sanki anne, ocuu gayrimeru domasndan sorumlu tu
tuyor gibi.
Beni sayyor, am a kocam benden ok seviyor. Kendisine
yaklatm zaman hemen alam aya balyor. Bu ocuk beni
her zaman uratryor. Huzursuz, yerinde duramyor ve her
trl i grlmesine engel oluyor. ve yemek srasnda ses
sizlik onu her eyden ok sinirlendiriyor. Kk lklar a t
yor, tepiniyor, dikkati zerine ekmek iin iskemleleri grl
tyle ekiyor veya m asalara vuruyor.
Bu, inanlmas g b ir ey. Ancak dayak cezalarnn ve kor
kunun ocukta cinsel b ir heyecan yaratm as eklinde aklana
bilir. Bu gibi ocuklar dayak yemekten holanr ve bunun iiu
lile bile frsatlar yaratrlar. ocuun cinsel bakm dan kolay
heyecanlandn biliyoruz, belki o da bu tipe mensuptur.
Ona rahat durmasn sylediim zaman, benimle alay edi
yor ve bildiini yapyor. O na dikkat etmezsem sinirleniyor ve
ii -btn btn aztyor. Bazen kendini yere atp sebepsiz a
lad d a oluyor.
nsanda, evresini kkrtm ak istedii izlenimini brakyor,
nk bana gelecei pek iyi bilmektedir.
107

.Bu karkoymas, teki ocuklara, kt rnek oluyor. Ni

tekim, btn ocuklara, belirli b ir emir verdiim zaman H. he
men : Hayr, yapmyacam! diye baryor.
Bu davran ocuun dmanln yanstan b ir davran
tr, ona iyi muamele edecek insanlarn da varolduunu bilme
mektedir.
Onun bu karkoym asm teki ocuklardan farkl b ir yol
dan dzeltmeye alyorum, am a ocuklar arasnda H.y tak
lit eden ve ayn eyi yapabileceklerini sananlar var.
ocuklar kuvvetli bir aalk duygusuna sahipseler ve ken
dilerine deer verilmesini istiyorlarsa, byle bir davran b a
zen bulac olur. ocuk, eitlik ister. Okulda ocuklardan biri
baylacak olursa iki ocuun daha bayldn iitmisinizdir belki.
Toplum duygusu yok. teki ocuklar kzdryor, oyuncak
larn ellerinden alyor, oysaki onda da ayn oyuncaklar var.
tekileri nedensiz yere itip kakyor, trmalyor, vuruyor.
Davranlar bir dman gibi.
Senin ve benim kavram bu ocukta pek belirli deil.
Bu kavram lar ancak bakalarna ilgi duyan kimselerde b e
lirli olabilir.
Bir rnek: H., R.nin ddn elinden alm; R. geldi,
bana ikayet etti. Durumu dzeltmeye alyor ve R ye dd
n b ir sre iin H.'ya dn vermesini t veriyorum. Ni
hayet R. gene de srar ediyor ve hakkn istiyor. H.y ar
yorum, am a bahenin en uzak b ir kesine kayor. Sonunda
yanma yaklanca da kendini yere atyor. Ona sakin bir sesle
yerden kalk ve dd geri ver imdi, R. de biraz ddk al
mak istiyor; sonra sana gene dn verir ddn, diyorum.
Szlerimin tek sonucu, barm aya ve tepinmeye balam as ve
bana vurmaya kalkm as oluyor. Bahede olan biteni gren
b ir sr ocuk, aralarnda baka gruplarn ocuklar da oldu
u halde evremizde toplanyor. Israrla b ir ey elde edeme
yince onu yerden kaldrp ieri gtryorum. Bir sre sonra
yatyor ve ona, bakas onun elinden b ir ey alsa, onun da
bundan hi memnun lmayacam anlatm aya altm. Beklen
medik b ir tepki gsterdi. Dileri, atei ykselmi gibi birbirine
vurmaya balad ve o gn bir daha yanmdan hi ayrlmad,
elimi tutup tutup pyordu. Daha sonra anne ile yaptm bir
konuma srasnda, stannesinin ve babalnn ocuun elin-

w
don btn arm aanlarn aldklarn ve hibirini geri verm e
diklerini rendim.
11u derece uysal ve minnettar davrand bu sahne, foize
plc pheli geliyor. Ne de olsa dd elinden alnmtr,
lin minnet duyduunu anlamak ok g. Belki de o srada
uyrca cinsel bakm dan heyecanlanmt veya dvlmedii iin
minnet duydu?
Dinlenme saati teki arkadalarn da rahatsz eden ok
nemli b ir glk kartyor ortaya. Nedensiz yere bararak,
aceleyle yerinden kalkarak, yatanda grlt yaparak ve ken
di kendine konuarak sessizlii bozuyor. Uyumaya balayan
veya uyumu olan teki ocuklar uyandryor.
Son derece vahi, hain bir dman gibi davranyor u halde.
Anne bize u bilgileri verd i: H. yatam hibir zaman
slatmam, nadiren horlarm. Baba ile yatar ve onun yann
da uyumay severmi.
Bu onun cinsel ynden abuk heyecanlandm doruluyor.
ocuu 8 de yatryorlarm. Uykusu rahatszm, soluk
solua kalyor ve bazen glkle soluyormu. M untazaman sa
bahn birinde uyanyor ve bir daha uyumak istemiyormu.
A n n e-b ab a yeniden uyumas iin her areye bavuruyor, ok
zaman da onu dvyorlarm. leyin evde olduu zaman er
kek kardeiyle ayn yataa, herbirini yatan b ir kesine yatryorlarm ve birka tokattan sonra uyuyormu. Bu da i
kence edilen bu ocuu anlam ann ne derece g olduunu
bir kere daha gsteriyor bize. ocuu, kk baarlarn ve
rek etkilemeyi denedim. B ir an iin beni dinler, tepki gsterir
gibi oldu, ama durumunu dzeltmeye pek niyetli grnmedi.
Anaokuluna ilk geldii gnler, biraz uzakta bile olsa b ir o
cuu okadm zaman oyunu braktna dikkat ettim.
nceden de birka defa buna benzer durumlarda kald
m, ve b hareketin ona, kendisinden daha iyi muamele g
ren kk kardeini hatrlattm unutmamalyz.
Donup kalyor ve gzlerini bana dikiyor. Ertesi gn ya
knnda ayn eyi bile bile tekrarladm; H. gene donup kald
ve gzlerini bize dikti; bu sahnenin onda ne gibi b ir etki ya
rattn gryorum. Belki de kendisini b ir ie vermek konu
sundaki tecrbesizliiyle ilgisi vardr. Bu eksiklik zaten btn
hareketlerinde kendisini gsteriyor.
109

Bakalaryla iliki kurm ak istemeyiinden baz yetenekle

rinin yeteri kadar gelimediini gryoruz zaten.
Szleri birbirini tutmuyor, sebatsz; sprgeyi mi alyor
eline? Birka darbeden sonra hemen vazgeiyor ve oyuncak
bebekleri dar atm ayla balyor. Yemek srasnda bile dik
kati zellikle zerine ekiyor; yerinden kalkm ayarak sakin sa
kin yemek yemesi grlm ey deil. Giyinmek ve soyunmak
iin de yardma ihtiyac var. u son gnlerde hakly haksz
dan ayrdetmeye baladm seziyorum, nk kusur ileyen
ocuklara u veya bu ekilde saldryor.
Demek ki retmen ile iliki kurma abasnda,
Bu ikyetlerle ocuklarn cezalandrlmasn istediini sa
nyorum.
H. anaokuluna gitmeyi seviyor. Annesi pazarlar hep oku
la gitmek istediini sylyor; ancak orada duygulanabiliyormu.
lk gnler evine dnmeyi reddediyordu.
Bu, onun anaokulunu eve tercih ettiine kesin b ir delildir.
Bu yoldan ilerleyebileceinden phem yok.
ok alyor ve kendisini vestiyerde yere atyordu. Ancak
tlerimiz ve ertesi gn gene geleceini vadetmemiz onu yer
den kaldrp kardei de anaokulunda olan, komusu bir k
k kzla evine gndermemizi salayabiliyordu. Evinden kor
kusu imdi kendisini bu kadar belirli ekilde gstermiyor ar
tk, fakat onu alm aya geldikleri saatte endieleniyor ve z
gn grnyor.
H. uyank b ir ocuk izlenimi brakyor. Sorunlar kendine
gre iyi kavryor ve ok canl, yerinde duramyor, hep faal
olmak istiyor. Eli ak, vermekten holanyor; rnein akam
kahvaltsndan bana b ir erik verdi; biraz sonra belip bir tane
daha verdi ve ite bir erik daha, iki eriin olsun diye dedi.
Genellikle elindekini vermekten holanyor.
Bu, onun b ir dereceye kadar toplum duygusuna sahip ol
maya baladn isbat ediyor. Bu tip b ir ocuun snmaya
balamas iin epeyce b ir sre geer. Hemen olmaz, sabr is
ter ve ancak o zaman baka glkleri yenmek im kn beli
rir. Anneye sormak isterdim, ocuk acaba dayak yemek iin
bahane aryor mu? Bununla, tabii ki hi bir tahminde bulu
nuyor deilim. Anneye tatllkla anlatm ak isterdim ki, yapa
ca, yapmas gereken ey ocukta, bakalar kadar deerli ol
duu duygusunu uyandrmaya almasdr.
110

Nllt IIOL OYNAMAK STEYEN

TUK OCUK

11

retm en S., hi kimseyle geinemeyen ve derste durma

dm huzursuzluk yaratan on h ir yandaki bir erkek ocuu
nun hikyesini anlatyor. Birisinden 50 santim (k uru) al1 1 1 1 . t'akat en byk ikyet konusu
baka ocuklarla b ir a ra
ya gelince hemen kavgaya balamas ve daima barol oyna
nld istemesi. Tek ocuk, kardei yok.
Okuldaki verimi vasat, akllya benziyor.
Ailevi durumu konusunda hibir tbilgi yok.
Tek ve hep kendisiyle fazla megul olunduu iin m ar
tlm b ir ocuk olarak baka ocuklarla iliki kuram ay,
toplum duygusunun gelimesine engel olmu. Anne ile gr
mek isterdim.
Anne, ocuun iyi taraflar da olduunu, ama bakalar
nn fazla etkisinde kaldn anlatyor. Sz dinlemedii zaman
ln' oluyormu. ocuklar ann esine: Annemin sylediini yap
mak istemiyorum! dediini sylemiler. S k sk yalan syl
yor ve yalanlar yznden annesi onu cezalandryor. Bazan
dayak atyor, bazan da sevdii her eyden mahrum ediyor.
Bir sre iin kendisine bakacak b ir aile yanm a gnderilmi;
orada iyi muamele grm. Evde daha da iyi muamele gr
yor ve hi bir eyi eksik deil. Eskiden, cezalandrld zaman
af dilermi; imdi ya surat ediyor, ya da alayl karlk veri
yor. Evin hakimi rol oynamaktan holanyor ve boboazla,
l'arfaracla eilimi var. Annenin imdiki kocas ocuun b a
bas deil; fakat ona kar ok iyi; zaten ocuk da z babas
olmadn bilmiyor. Baba evde olduu zaman ocuun hare
ketleri daha da ktleiyor, nk baba ona kar fazla yumu
ak. retmenler sertlik gsterilmesini t vermiler. ocu
un arkada yok; hi kimseyle geinemiyor. Otoriter, teki
renciler' tarafndan sevilmiyor. devlerini yalnz bana ya
pyor.
Geen hafta annesi, para antasndan 50 santim eksilmi
olduunu farketti. Bundan ocuu sorumlu tuttu. ocuk para
y aldm inkr etti, am a annesi paray onun odasnda bul
du. Bu paray niin aldn bir tl anlayamyordu.
ocuk, sk sk kt, resim, kalem gibi eitli eyalarn ar
kadalaryla deitiriyor. Annesi ona, bu alverilerden vazge
111

ecek olursa, her hafta biraz cep harl vereceini vadetti.

Bu, ocuun son derece houna gitmi. Bu huyu dnda se
vimli b ir ocuk, yardma ihtiyac yok, bakalarnn yardmna
seve seve kouyor.
Ryalar konusunda annesi unlar anlatyor : Bir gn, Tu
n a nehri zerinde vapurla yaptklar b ir gezi srasnda o
cuk o derece korkun bir rya grm ve bu ryay o kadar
gerek sanm ki, onu vapurun gvertesinde bulmular. Vapu
run bacasna oturmumu ryasnda ve dmekten korkuyo rmu; ocuu bacaya korkudan smsk sarlm , sinirleri geril
mi bir halde bulmular. Gemi kaptan olm ak istediini sy
lermi ve b ir gemiye kumanda etmekten ok holanacan be
lirtmi b ir defasnda da. ,
Tutumlu b ir ocuk. Annesi yalanlarndan ve arkada can
ls olmayndan ikyeti; cezalandrmak iin ocuu sk sk
dvyor.
Anne ile tartm a: 50 santim alm as o kadar ciddi deil,
bu konuyu hi amamalydnz ocua. Ona cep harl ver
mekle ok iyi etmisiniz. Bu gelire gvenebileceini bilirse, yatacktr. Ben olsaydm, artk onu hi dvmemeye alrdm.
Bu ocuk, yalanlar ve kard grltyle bakalarnn dik
katini ekebileceini ve bylece herkesin ilgisini zerinde top
layabileceini sanyor. Btn cezalar deitirmek ve hatta ya
va yava azaltarak btn btn kaldrmak tavsiye edilir. o
cua geleceini de dndrmek ve srf gururunu tatm in iin
semi bulunduu gemi kaptanl mesleinin ciddi b ir i ol
madm da anlatm aldr. Sizin yerinizde olsaydm, onu anne
lik efkatim le sarmazdm artk. Sizi daima arkasinda bulm a
ya, size dayanmaya alm. Eer jim nastikten holanyorsa, b
rakn yapsn ki teki ocuklara karabilsin bylelikle. Ona, a r
tk b ir ocuk olmadn salayacaktr. Her iine karld
izlenimi yer etmi bu ocukta; son olay bunu gsteriyor. Bir
kiilii bulunduu ve bir rol oynad duygusuna dahip olmak
istiyor.
Dr. A. (Annenin gidiinden sonra hazr bulunanlara d
nerek) ; Bu ocuk kemdi roln oynamaktan holanan, fakat
annesinin engel olduu b ir ocuk.
Dr. A. (ocua) : yi bir matematikiymisin! Byynce
ne olmak istiyorsun?
112

ocuk : Bir transatlantikte kaptan olacam. Ham burg'a

(tm ek istiyorum.
Dr. A. : yi am a, ie mio olarak balaman gerekir. Ham
burg'a gitmek iin ka yama gelmelisin?
ocuk : 20 yana.
Dr. A. : 15-16 yanda da gidebilirsin. O z im ana kadar,
kuptan olmadan, daha pek ok ey renmen gerekecek.
Bu meslei niin bu kadar seviyorsun? Hi gemiye bindin
m? Bu kadar ok houna giden ey ne?
ocuk : Gemide kumanda edebilmek.
Dr. A .: Peki, imdi ne yapyorsun? Niin annenin yann
da veya okulda h ibir ey yapmyorsun?
ocuk: Bakalarna kumanda ediyorum, emir veriyorum.
Dr. A . : Madem k i kaptan olmak istiyorsun, herkesin yap
tnn iyi b ir ey olduunu sylemesi iin em irlerini de akl
lca vermeli, akllca kumanda etmelisin. Fakat okulda, ocuk
larn arasnda kaptan deilsin, orada kumanda etm en ho k a r
lanmaz, iyi olmaz. Okulda niin kumanda etmek istediini
bir trl anlayamyorum? Hi phesiz bu yzden hi arka
dan yok. ocuklarn hakk var, onlar okula kumanda edil
mek iin gitm iyorlar ki! Sen de em ir vermeye ileride, daha son
ra balarsn, imdilik nazik olmaya, arkada edinmeye al.
Kaptan da yolcularna kar nazik davranr. Kaptann kuman
da etmekten baka grevleri de vardr. Dostlar da olmas ge
rekir. Eer tekiler kaptan sevmez veya ondan n efret eder
lerse em irlerini de dinlemezler. teki ocuklara kar nazik
davranmasn m utlaka renmelisin. Em irler vermek, kumanda
etmek botur, gsteriten ibarettir. Eyan deitirmeyi ve bir
eyler satn alm ay seviyorsun. Rol oynam aktan holanyorsun.
Her zaman b ir kaptanmsn gibi kendine baktrm ak istiyor
sun. Kkken ilgini ekmi bulunan baka b ir ey hatrlyor
musun?
ocu k : B ir defa, b ir kulenin tepesine bir an nasl k ar
dklarn grmtm. drt yalanndaydm.
Dr. A .: Seni ilgilendirdi mi bu?
ocu k : Adamlarn uram a tarzlar houma gitti.
Dr. A .: B ir eyin yksee nasl karldm grmek hou
na m gitti A rkadalarn olsun isterdim. B ir genlik kulb
ne devam etmek istemez miydin? Annen belki jim nastik
renmene de izin verir. Hereyi renmek mmkndr. DersG ocuun Eitimi, F . : 8

113

lerini de kulpte yapardn, pek elenceli olurdu. Biriktirdiin

paray nereye harcam ak niyetindesin?
ocu k : B ir gn parasz kalr, skntya dersem bir ke
narda bir eyim olur diye biriktiririm .
Dr. A. : Skntya dmekten korkuyor musun? Her eyi
kaybetm ekten ve dmekten? Eer alkansan bu, sefalete
dmemenin en iyi aresidir. Biliyor musun, paras olmak en
byk gven deildir. Gsteriten de holanyor musun?
ocuk : Evet.
Dr. A .: ... Bu huyundan vazgemelisin. Kaptan olm ak is
teyen, yalan sylememelidir. Annen de, retmenin de seni s e
viyorlar; gerektii gibi alrsan ve namuslu b ir insan olursan
hayattan h er eyi bekleyebilir, umut edebilirsin. Kaptan olmak
iin de iyi b ir temel bulunmaldr insanda.
Bir ay sonra gene gel ve bana arkada edinip edinmediini,
gene derse engel olup olmadm, bakalarn rahatsz edip et
mediini ve kumanda vermeye devam edip etmediini anlat.

TAHTINDAN NDRLM
AABEY
Biri, 7, biri 9 yanda iki olum var. K henz birin
ci snfa gittii iin alm as konusunda bir ey syleyemeye
ceim.
Burada biri byk, biri kk iki erkek ocuk gryoruz.
Oysaki b ir ailede btn ocuklar birbirinden farkl koullar
altnda yetiir, byrler. Birbirine tam amiyle e b ir durumda
gelitiklerini dnmek imknszdr. Byk ocuk iki yl y al
nz kalmtr; tek ocuk olduu iin, ihtim al btn ilgiyi ze
rinde toplam ve ok martlmlar. Btn ev onun emrinde
dir. Birdenbire ortaya ikinci b ir ocuk kar ve durum altst
olur, tamamiyle deiir. Herkese b ir k ral gibi emretmeye al
m tr byk. Birdenbire annenin dikkati ikinci ocua ynelir
ve artk byne eskiden olduu kadar ok zaman ayramaz.
Onu ikinci ocuun geliine hazrlam ak hi de kolay olmad
iin, ok zaman ocuun hazrlksz, b ir kardee sahip oluverdiini grrz. G b ir snav karsnda kalmtr. Pek ok
ocuk, bu halde kskanlkla kendi kendisini yer, an a -b a b a s14

nm dikkatini zerine ekmek ve evvelce sahip olduu olumlu

(turuma yeniden geebilmek iin gizli ve etin bir m cadeleyi
glijlr. tkinci ocuun durumu ise bambakadr, hi yalnz kalmuntr o. Ardmdan gidebilecei, gitm ek istedii, hatta ula
mak istedii birisi vardr. Bir ocuk bana demiti k i : Bu kalr kederli oluumun sebebi, asla aabeyim kadar yal ola.
uluyacam bilmemdir.
Byk, kn douu srasnda gerek bir dram ya
yordun Bu ocuun daima kadei tarafndan takip edilmekten,
mi,ta kk kardeinin kendisini gemesinden korktuunu, b
tn cesaretini yitirdiini duyarsak bu davrann bir otomatiz
min sonucu olduunu anlarz. Psiizminde bir ihtar iareti yaar ve ona, bu yeni gelen, senin yerini kapacak, her eyini
elinden alacak, der.
Davran ocuklara gre deiecektir. Bu, bir kere o tarihe
ludar ocuun hayat tarznn ulat gelime derecesine ve
bunu deitirmenin az veya ok kolay oluuna; ikinci olarak,
ikinci ocuun davranna; nc olarak da an a-b a b a n n tu
lumuna, ve nihayet de byn hazrlamna, toplum duygusu
nun ve bakalarna duyduu ilginin derecesine baldr. Bun
lar daima gz nnde tutulmas gereken ve byk anlam ta
yan noktalardr.
imdi bu ocuun nasl gelitiini g receiz: Buna kar
lk byk, kanmca, tembelin biridir.
Tembellik, tereddd ifade eder; formdan artk hi ilerleyemeyeceini sand, btn cesaretini yitirdii sonucunu k a r
tabiliriz. Hayatn yararl ynnde hibir ekilde etkili olam a
yacam biliyor. Beenilme eilimi hayatu zararl ynnde
kendisini gsterecektir. Tem bellii: Bu ders beni sinirlendiri
yor, nk beni altryor ve megul ediyor. anlam n ta
maktadr. Belki de tuhaf grnr, am a ocuk ihtim al daima
zlemini ektii eye u lam tr: dikkatleri zerine daha fazla
ekmek, bakalarn kendisiyle daha fazla ilgilendirmek. Tem
bellik, sorunlarnn zm karsnda duyduu tiksintiyi belir
tiyor, tereddtl bir davrantr bu. Tembel ocuklarn otoma
tik hayat tarzn gznnde tutacak olursanz, tutum larnn
kendisine gveni olan b ir ocuun tutumundan farkl olduu
nu grrsnz. Bunlar size ok zam an ; Ben kendimi teki
lerden daha aptal bulmuyorum, ama beni hi ilgilendirmiyor
bu hal. diyeceklerdir. ocuk b ir baar hekleseydi tembel ol
115

mazd. Tembellik, kendi kendisine orta derecede deer verme

nin b ir belirtisidir. Tembellik iinde, kendisini deerlendirme
eilimi dile getirilir. Tembel ocuklar genellikle evrelerinin
dikkat ve ilgisini zerlerine toplarlar. Onlar kendilerine b ir ek
i bulm ulardr: evrelerini kendileriyle daha fazla ilgilendir
m enin yollarm aramak. Byle b ir ocuu tembellii konusunda
sorguya ekerken bize u cevab verirse hi amayalm: -Evet,
haklsnz ben snfmn en tembel ocuuyum, am a durmadan
benim le megul oluyorlar ve bana kar daima pek nazik ve
iyi davranyorlar. Yanmda oturan arkadam ok alkandr,
onunla hi kimse ilgilenmiyor. Tembelliinden m enfaat sa
lam aktadr bu ocuk.
En ufak b ir baars derhal vlr; baaram azsa: -Tembel
olmasaydn snfnn en iyisi olurdun. denir. Tembel b ir o
cuun, isteseydi snfn en iyi ocuu olabilecei duygusuyla
ne derece yetinebileceini grmek insan hayrete drecek
bir eydir. Denemek b ile istemez. Burada b ir kere daha haya
tn zararl ynnde deerlendirilme eilimiyle karlam olu
yoruz.
Bugne k adar iyilik ve sertlikle verilen btn tler hi
b ir sonu salayamad.
ocuk, iinde neler olup bittiinin farknda deil, kendi
hayat tarzna gre hareket ediyor. Tpk bir fare kapanna d
rlm gibi. Verilen tlere kulak vermesi onun dikkat
leri zerine toplamak arzusunu dile getiriyor. Baz ocuklar
dayak yemekten holanrlar, o zaman babalarn kzdrm ol
mann zaferini tadarlar. Hatta bazlar atlan tokatlarda cinsel
b ir yn bulunabilecek b ir zevk bile alrlar.
Daha alkan olm aya gayret edeceine sz veriyor.
Gryorsunuz k i : stiyorum! demesini biliyor.
... fakat hibir aba gstermiyor. Derste dikkati en ufak
b ir eyle dalveriyor.
alm asyla kendisini asla beendiremeyeceini sanyor.
Baka b ir yol izliyor.
Dersleri dnda her ey ilgilendiriyor onu. almasn ko
laylatrm ak iin o gn okulda neler rendiini her akam
b an a anlatm asn emrettim.
Burada ocuk gene n plana km tr. Her akam gzn
de b ir tanr gibi bytt babasyla konuuyor!
110

r
Akamlar eve dndmde szn tutm ak iin ortaya k
myor.
Bunu, babann hatrlatm as gerekiyor ona.
Ancak dorudan doruya kendisine sorduumdadr k i b a
m : 'Bilmiyorum. cevabn veriyor.
Biliyoruz, kendisini beendiremeyeceini sanyor. O na cemrot vermek ve eer biraz zahmete katlanacak olursa devle
riyle bile birinci plana kmasnn mmkn olacan gster
mek gerek.
Ona en g gelen dersler; gram er, yaz ve hesap, en faz
la da bunlardan nefret ediyor. Ar aalk duygusunu btn
btn gletiren bir ek unsur da belki solak oluudur. Bu
zelliini tehis etmek ok faydal olacaktr. Dikkatinizi, he
sapta glk eken ocuklar arasnda kendilerine b ir destek
arayan mark ocuklarn bulunduu konusuna ekm ek isterim.
Btn dersler, baka eye benzetilmeleri mmkn klacak anah
tarlara sahiptirler: Hesapta anahtar yoktur. Orada herkes b a
msz ve dnerek hareket etmek, alm ak zorundadr.
mark ocuklar hesap dersinde zellikle iyi hazrlanmam g
zkrler.
almaya otururken duyduu isteksizlik, onun bu dersle
ri hi sevmediini ortaya koyuyor. Tabiat bilgisine ise daha
fazla ilgi gsteriyor. Resimi de seviyor, ama ancak korkun, e
kilsiz karikatrler yapabiliyor, hi phesiz yetenei yok resme.
ihtim al solak b ir ocuktur bu!
Bazen saatlerce oturup veya yatp bo bo baknabiliyor.
Kendilerine bu derece az deer veren bu gibi ocuklarn en
byk dman, zamandr. Bu ocuk vakit geirm enin aresini
bulmu : Bo bo balknyor.
ok kitab olduu ve birkana balad halde henz hi
birini bitirmedi.
Sab r yok, sebat yok! Hi kimse onunla ilgilenmiyor, ba
kalarndan hibir ey bekleyemiyor.
Oyuncaklarn aryor, am a ok gemeden, onlardan da hi
bir zevk almayp b ir keye frlatyor.
Bu ocuun, daha dorusu bu ocuklarn toplumsal yan,
a kalm am alarna ramen, hi de parlak deildir.
Hayatlarnn en ac yn ihtimal, gndzleri b ir ocuk b a
kmevinde bulunmalardr.
117

Bu, oretli b ir tahmindir, nk biz aksine, ocuun byle

bir bakmevinde iyi anlalacan ve tevik greceini umu
yoruz.
Bu bakmevinin mdiresi byk oluma kar zel b ir d
manlk besliyor, nk koyu katoliktir, biz ise dinsisiz. Bana
ocuun yalanc, sinsi ve korkak olduunu sylyor, bunun se
bebini de dinsiz yetitirilm i olmasnda buluyor.
Bu zelliklerin ocuun cesaretsizliini btn btn gn
na kardndan phemiz yok. Byle, dinsiz b ir ocuun
dinsel b ir bakmevinde ancak tevik grd takdirde dzelebileceini kabul etmeliyiz. Mdire dinsiz yetitirildii iin by
le glkler kardn sylediine gre, bu ocuun zayf ta
rafm aram ak iin gereken bilgiye, yetkiye sahip olmad an
lalyor.
Baba ek liy o r:
Dorusunu sylemek gerekirse, huyundaki btn bu ku
surlarn ben de grdm, biliyorum. Halbuki kkte hi ku
sur yok, ondan ancak vgyle bahsediyor ve yalnz by
tenkit ediyorlar.
Btn bunlar, byn kkten arka plana itildiini gs
teriyor.
Byn kt, kn iyi ynden gelimi olmas bir te
sadf sonucu mudur? phesiz hayr. Byk eskiden iyi olan
durumundan kk tarafdan kovulduunu, (onun geliiyle
pabucunun dama atldn) sanyor ve arkadalk ve sevgiyi
kaybettike cesaretini de daha fazla yitiriyor. Halen zafer k a
zanm olan kk ise, kendisini ho b ir durumda buluyor ve
dikkatleri olumsuz ynden zerine ekm ek gereini hi duymu
yor.

KENDN BEENDRME ARACI

OLARAK, YALAN

13
Jfl*.

Burada annesi bizim fikirlerimizden az - ok haberdar olan

bir g ocuun hikyesini anlatm ak frsat geti elime. Anne
nin bu sorun karsnda gsterdii tutumu, anlaynn bizi ne
dereceye kadar izlediini ve ona pek kolay gelmemekle beraber
bizimle nasl ibirlii yaptm greceksiniz.
Dokuz yandaki olum Philippe, g denilen ocuklardan.
118

Uu, u demektir ki; ocuk anneye dert oluyor, onu ok kay

glandryor ve artk toplum duygusu erevesi dna kan b ir
tulum gsteriyor. Mevcut toplum duygusu bu gibi ocuklarn
kusurlarna kar isyan etmeseydi kendimizi yormaya, zihnimi/.I kurcalamaya ve ocuklar terbiye etmeye bi ihtiya duy
mazdk.
Anne b iz e : ocuk sinirlidir, derse gerei kadar bilgi ver
mi saylmaz. Genellikle bu deyim ocuun huzursuz ve yak
lalmas g b ir ocuk olduunu belirtm ek iin kullanlyor.
Duygulu olmann sinir hastalnn en nemli unsuru olduu
hususuna dikkatinizi ekm ek isterim. Bu hassaslk norm al e
kilde belirmez de, kendisini baka sonularla gsterir. Burada
bu son hal ile kar karyayz ve bu ocukta hassasln, ki
iliini deerlendirmeye alm a eilimi olarak belirdiini gre
ceiz. Amerikada birey psikolojisinin etkisi altnda superiority
complex - stnlk kompleksi ad verdikleri ey, ite budur.
Oysaki bu, ikinci aamadr; birinci aam a inferiority comp
le x -aalk kompleksi dir. Bu ikisi arasnda a n b ir duygu
luluun rol oynadn ve bu hassas noktada ocuun durumu
nun b ir baarszlk olduunu anladn greceksiniz. Bunun
sonucu olarak bu durumdan kurtulm aya alacak, bir are a ra
yacak ve kendisini byk grmeye balayacaktr.
Son derece kararsz b ir ocuk.
te, iinde bulunduu durumda, asla rah at edemediini is
pat den bir nokta.
Hibir ey renmiyor.
Bu bilgiler danktr ve bu son bilginin de baka b ir e
kilde anlalmas ve yorumlanmas gerekiyor. Kendisini oku
lun istedii seviyede bulmad iin hibir aba harcam yor de
mektir.
Halbuki aptal deil ve bazen yrtt muhakeme ile in
san artyor.
Bunu ok iyi anlayabiliyoruz. Bu ocuun sadece kendisini
okulun istekleri karsnda zayf bulduunu sanyorduk. Baka
sorunlarla da ilgileniyormu demek. Sylenene baklrsa onu
cesur ocuklardan sayamyacaz. Bu gibi ocuklarn bakala
rna kar az ilgi duyduklarn ve kendi kiilikleriyle ok ilgi
lendiklerini biliyoruz.
.Sokakta olan bitenden hibir ey gznden kamyor.
119

Oyle sanyorum ki, modern psikologlarn ou bu gerei

hi farketmeden geip giderler. Biz ise gzle grlebilen her
eye ilgi duyan b ir ocukla kar karya bulunduumuz kan
sna varyoruz. Bu, birok eyi aydnlatyor. Gzle grlenden
baka b ir eyle ilgilenmediine gre, bu, pratik renimin ko
lay olacan ve teorik aklam alar dinlemeye daha az eilimi
bulunacan gsterir. Bu, okul iin nemli bir eydir ve b ir
ok baarszlklar bu mekanizma ile aklanabilir. Onun, her
eyden nce grme eilimlerini tatmin edecek ocuklardan ol
duu gereini gznnde bulunduracaz. Eyaya bakm akla yetinilirse ne yaplabilir? diye dnrseniz, pek y ararl bir ey
ve herhalde toplum duygusunun dile getirilecei b ir ey ya
plam ayacan greceksiniz. Belki resim yaplabilir diyecek
siniz, belki de gzle grlen her eyin daha iyi anlalaca
gelecek aklnza. B ir insan hayatn bir ynn bu derece be
lirli hale getirdikten sonra, sorun kolay olmaktan kyor artk.
Gerekten, bu koullar altnda hayatn teki ihtiyalarna kar
artk yeteri kadar ilgi kalmyor ve birey artk bu ynde geli
emiyor. Konumuz olan ocuk okula gerei gibi hazlanm de
il, ama bunda onun kusuru yok; buna karlk gzle grle
bilen h er eye, d grn olan her eye kar byk b ir ilgi
duyuyor. Eer yanlmyorsak, hayatnn yetersiz bir anlatm n
dan bile, tahminlerimizi dorulayacak (bilgiler bulacamz
umabiliriz.
Byklerin btn sylediklerini hatrnda tutuyor.
Bu huyu zerine b ir iaret koyalm, bize, byk olan ey
lere kar duyduu ilgiyi gsteriyor. Burada aka deerlen
dirilme eilimini, byk olma isteini buluyoruz.
Ve bunlar doru olarak ve tam sras geldike tekrarla
may biliyor.
Dokuz yandaki bu erkek ocuun (hayat tarz hakknda
b ir dereceye kadar bilgi edinmeye balyoruz. Fakat bu tipin
hangi zel ekline a it olduunu tayin etmemiz iin daha baz
belirti ve bilgilere ihtiyacmz var.
Fakat ok korkak.
Bu kusur da bizi artmyor.
Her eyden korkuyor ve her tehlikeden kayor.
Kendisine hi gveni yok demektir. Annesinin ocuun ge
limesinde byk b ir rol oynadn dnebiliriz. Bamsz de
il, kendi sorunlarn kendi zmeye almyor. Zaten bugne
120

T
(tnlar, bunlar kendi yerine annesinin zmesine alk olduulltt gre, bu sorunlarla karlam aktan hibir ikyeti de yok.
Mitilin teki psikolojik okullardan ok bizim okul, burada b ir
limvn.k ocukla kar karya bulunulduunu kabul ediyor. Bu
Hlbl ocuklar pek byk b ir rol oynar ve g ocuklarn, sinirllltr, intihara teebbs edenler, ayyalar, sulular ve cinsel saplltlrr arasnda saylar pek oktur. Bu, o derece nemli b ir
gerek tir ki, her eye ramen m ark ocuktan ne anlad
n / tanmlamaktan ve gene birka sz eklemeden geemiyeimftlm. (Anneler ok d efa: Arada onu dvdm de oluyor.
(tnrler. Bylelikle ocuklarn martmadklarn sanrlar.) He
men unu syleyelim k i : Biz bu deyimden Freud anlamnda
bir cinsel ilgi kartmyoruz. m ark ocuk, bamsz ve z
gr davran elinden alnm, bu ykten kurtarlm bir ocuk
tur. Onun yerine konuan, tehlikeli durumlar farkeden, tehlikolori uzaklatran, biri vardr daima ve ksaca ocuk, bu b iri
nin peine taklmtr. ocuun emrinde daim a ikinci b ir kii
bulunur, hayatn onunla b ir ortak yaarlk (sembiyoz) halinde
dzenler. Byle bir ocukta b ir asalak karakteri vardr, h er is
imliini annesi araclyla elde etmee alr.
Korkakln irkin bir ey olduunu pekl biliyor ve im
di de en kt yalanlar uydurmaya balad.
Kendisini gstermeye ve beendirmeye hevesli olduunu bil
diimizden, bu yalanlarn niteliini de kolayca tahmin edebili
yoruz. Byklerin sylediklerini dinlediine gre, h phesiz
yalanlarnda da kendisini bir kahram an olarak gsteriyordun
rnein, yle anlatyor : Ben ngilteredeyken ve oldu
um yerden baknca duvarn te tarafnda b ir kaplan grdm.
Bu, balbam a byk b ir yalandr. Fakat beni zellikle il
gilendiren ey, sadece bakm akla kalmayp, ayrca duvann te
tarafn grmesidir. Bu, gerekten baarlm as pek g b ir ey
dir; herkes yapamaz. Fakat bu yalan bize baka eyler de ifa
de ed iyo r: ocuun ilgisi zellikle uyank ve alm as im kn
sz gibi gsterdii glkleri yenmeye merakl. Bu mnasebetle
unu hatrlatalm ki, bu gibi hallerde genellikle grme organ
bozuk olan ocuklar bahis konusudur. imdi ben size bu o
cuun korkak olduunu sylersem, onun gzle grlebilen her
eye kar duyduu ilginin nereden geldiini, niin yeni deyim
le, eidetik terimiyle belirtile tipten olduunu anlayacaksnz.
Duvann tesini grmek isteyiinde bu ocuun gr alann
121

da herkesi hayrete drecek iler (baarma eilimi dile geti

riliyor.
Bir defasnda eve dndmde kapy ak buldum, kim .
se girmeye cesaret edemiyordu, kasann yannda b ir hrsz var
d, baltay kaptm gibi ldrdm onu.
Burada da b ir ey gryor ve b ir kahramanlk yapyor.
Annesi doru olarak una iaret etm ek te:
Her zaman kahram anlk rol oynamak istiyor, h er zaman
herkesin hayran olduu ve her ii baarabilecek insan olmak
istiyor. Eer Bugn okulda benden baka hi kimse b ir ey
bilemedi. derse, o zaman kesinlikle anlyorum ki, okulda i
leri iyi .gitmemi ve bunda da hibir zaman yanlmyorum.

Bu mnasebetle ocuun eksiini kapatma yolunu, aka

belirtmesine ramen, gene de aydnlatmak isterim. Hayal g
cnde b ir telafi im kn aryor, am a orada her ey bolukta, ]
hilikte kaybolmaktadr. Eksiini kapatm akta aktif olamyor.
Yukarda akladmz eyle karlayoruz g en e: Korkaktr bu
ocuk. Her eyi onun yerine yapan annesinden yardm grme
ye alktr.
Onu anlyorum, iyi b ir renci ve cesur b ir ocuk olmak
istediini biliyorum, yalanlarnn, kiilik duygusunu ykseltmek
ten baka b ir ie yaramadm da renmi .bulunuyorum.
te birey psikolojisinin gr tarz beliriyor karmzda. Bu,
saduyu yoludur.
Onu cezalandrmyorum.
Anne ile tamamiyle ayn kamdayz. Bir ey bilememekten
ve bir ey yapamamaktan umutsuzlua kaplan, b ir i b aar
m as gerekince daima b ir uurumla karlaan ve hakl ola
rak gerileyen bu ocuk, cezalandrlm aya layk deil. Bu, ak
b ir hakszlk olur. Cezalandrlnca ne gibi .durumlarn meyda
n a geleceini grr gibiyiz. Yeniden cesaret bulmas iin ve so
runlarnn zlebileceini renmesi iin onu yeteri kadar iler
letmek gerekecektir. lerlerse gelimesi pekl mmkndr.
Amac hayatn zararl ynnde bir deerlendirme olduu ve
hayatn yararl ynnde sorunun zlmesinden kand s
rece bu, gerekleem iyecektir. Y ararl ynde yapacak b ib ir
eyi olmadn ispat iin her areye bavuracaktr. Byle bir
ocuu niin cezalandrm am ak gerektiini anlyoruz; cezalan
drlnca yetersizliini btn btn anlayacak ve cezadan ka122

mim l, uurumun . karsnda gerilemek iin baka yollara

ba
vuracaktr.
Bu kk olan ok seviyorum.
Buraya kadar eksik kalm ve annenin fou ocuu m art
tm bize ispatlayan b ir bilgi.

Onu btn kalbim le seviyorum. Fakat yalan sylyor, g it

tike daha fazla yalanc oluyor ve yalanlarnn meydana
kartlacandan korkuyor.
Burada ocuun b ir -gn korkuyla yalan sylemekten vaz
geecei ve geree yaklaacan grebilmek umudu beliriyor.
O vakit stnlk am ac nerede kalacaktr? Bu, onun gibi bir
ocuun varabilecei tek sonu mudur? B ir ikinci sonu daha
vard r: Yalanlarn o kadar becerikli ve o derece ince b ir e
kilde hazrlam ak ki, asla meydana kmasn. te yryecei
yol foudur; kiiliinin duygusunu tam amiyle kaybedemeyecei
ne gre, baka aresi kalmam demektir. B ir eyi temsil et
mek iin yalanc olmututr ve bylelikle b ir sfr olarak g
r n m e k tehlikesiyle karlam akszm yalanlarndan vazgeemez.
Gerekten de bu sefer daha ince ve kurnaz yalanlara bavu
racaktr.
Kocam, ocuu m arttm sylyor.
Bu, daima rastlayacanz b ir zelliktir. Akmzn teriyle,
size getirilen ocuun hayat tarzm bulup kardktan sonra
daima evresinde -bunu size aka syleyen biri bulunacaktr.
Rakibimiz olan psikologlarn, Biz de ayn eyi sylyoruz, bu
nu sylediimize gre, u halde b ir sonuca varmz demektir.
diye srar eden davranlarn hatrlyor musunuz? Bu, doru
dur; ocuk marktr. Fakat bunun, hayat ile olan ilikilerini
anlayabiliyor mu? Her ocukta -bir beenme, deerlendirilme
eilimi bulunduunu bilse bile bunun ortaya k yolunu in
celeyebilecek yetenekte midir? m ark olduunu sylemekle
hibir ey yaplm olmaz. Bu kelim enin tam anlam henz her
kese bilinmiyor. Anneler bazen hakl olarak so ra rla r: Onu
martmamak iin nasl davranmalym? Bu soru, anne elimizddki rnekte olduu gibi, henz btn ile ilikiyi kavram ad
srece ilgi ekici bir sorudur.
... Bunun iindir ki, ocuun bu kadar kararsz ve yalanc
olduunu ve stelik de babam yakn b ir akrabasyla, kuziniyle
evlendii iin ocukta bir kt tohum bulunduunu iddia edi
yor.
123

Demek ki bykbaba ile anneanne arasnda kan akrabah-I

var. Babann dedii gibi, ocua m ark damgasn vurm ak-]
la hibir ey yaplmam olduunu sylerken hakl deil m iy-
miim? Buna baba da inanmyor ki, daha kandrc ikinci bir;
sebep aryor. ocuun kararszln anneannesiyle bykbaba
snn yakn akraba oluuna yklyor. Bilimin, ocuktaki baa
rszlklarn sorumluluunu anneye ykleyen ve kendisini ta-1
mamiyle temize kartan bu babaya ne derece yardm c oldu
unu gryorsunuz.

Annem ile babam n yakn akraba olular kocamn haya

tn ikence haline getiriyor, bu yzden bana ektirmedii k a l- :
myor. Bakalarnn da ocuklar g ocuk oluyor, am a kocam
bizimkinin sorumluluunu yakn akrabalar arasndaki evlilie
yklemekten bir trl vazgemiyor. O na aksini ispat etmem, i
bu ocuu adam etmem art. ocuk aslnda hain deil, aksine |
iyi kalpli.
yiliinin korkakln bir ynnden baka b ir ey olma
mas muhtemeldir. Bir hayat tarznn b ir elemann tamamiyle
ay ramy aramz ve h er elemann ayr ayr yorumlanabilece
ini sylerken tam amiyle hakl olduumuzu gryorsunuz. yi
lik olumsuz b ir eyi de temsil edebilir, gzellik irkinlik, ir
kinlik ise gzellik haline gelir. te b ir insann hayat tarzn
kavram adka, i dnyasndan hibir ey anlayamaymzn
nedeni bu ayniliktir.
Srf gzlerine girmek, kendisini sevdirmek iin teberisi
ni baka ocuklara hediye bile ediyor.
Gryorsunuz ki bu iyiliinin bencil b ir yan var; kendi
sini ocuklara d a marttrmak iin onlara rvet vermeye k al
kyor.
En kym etli eylerini bile hediye ediyor ve babasn ken
disini m artm am asna ramen, ok seviyor.
Burada belirtm ek isterim ki, bu ocuk yalnz annesini de
il, bakalarn da kazanmak yoluna girm itir bile. Evvelce gr
dmz gibi, kendisini him aye ettirmeye alyor, beenil
mek ve hayran olunmak istiyor, yalanlarn da bu am ala sy
lyor.
Bylece: rnein, babasyla sokaa kmak onun iin b
yk bayram. Sizden t istiyorum. Ona sertlik mi gsterme
liyim acaba? Bunun etkili olacan sanmyorum! Alyor, her
eye szveriyor ve on dakika sonra hepsi unutuluyor.
124

Anosl sert terbiye vermeyi denemi, am a anlalyor ki

bu, tkisiz kalm, uygulanmas mmkn tek yntem, ocuun
huy l tarz yapsndaki bozukluklar, kusurlar ona anlatabilRftkllr. Bu, pratikte u d em ektir: Onu bamsz ve kendi kenlllnt karar verebilir hale getirmek, kendi kiiliine kar g
ven uyandrmak. Bu gerekletirilmedike iyilik de sertlik de
on u vermez, am a biz gene de iyilii tercih ediyoruz. Bu otk hazrlkl deildir, b ir insandan, hazrlkl olmad b ir ey
imi beklemek, insafszln en by olur. Hayvanlarn neler
Verebilecei tam olarak llebilir ve onlardan veremeyecek
mi eyler istenemez. ocuklarn birbirinden farkl derecede
hazrlanp geldikleri okul konusunda bu sorunu dnnz b ir
lttro. Aslnda ocuun yeteneklerini deil de, hazrln len
not verme sistemini kullanm ak onlarn hepsini ayn kazana
koymak demektir.
Bylece gittike daha fazla yalana gmld iin yalan
ylemek zorunda kalyor.
Anne aka belirtm em ekle beraber, ocuun kendisini b e
endirmek iin b ak a yol bulam adn sylemek istiyor.
Benden bir t bekliyordu ve ona, size burada ksaca anluttm ynde t verdim,
Fakat hikyenin devamnda belki baka nemli ksm lar da
bulunabilir.
Son gnlerde yeniden yalan sylemeye balaym ca, bunu
bir aka kabul eder gibi yaptm ve glerek ona niin yalan
sylediini sordum.
Bu niinde anneye v erd im tleri gryorsunuz.
Philippe de yalanm kabul edip utand ve glmeye b a
lad.
ocuk yalannn pekl farknda, u halde yalan bilin ala
nna km demektir. Bilin ile bilinaltn birbirinden ayr
maya kalkan ve kt igdnn bilinaltnda bulunduunu
ve bilince ancak sansr ile ve rtl olarak gestini ispata
alan yazarlara burada soruyoruz: Bu yalan ne demektir?
Eer bilince giriliyor ve yalan olduu gibi kabul etmekle yetinilmiyonsa o zaman bunun b ir kendisini gsterme yolu olduu
biliniyor demektir. Bu ocuun bilinaltn inceleyecek olursak
orada kendini aa vurmaya alan ar bir aalk duygu
sunun gizlendiini grrz. Bu aalk duygusundan kendisi
125

ni 'beendirmek eilimi doar. u halce bu, bilinte de grd- j

mzden baka b ir ey deildir.
phesiz hatalar yapyorum. Geeri gn Philippe babasndan kendisini m ezarla gtrmesini r.ca ,etti, nk b ir okul
devi hazrlam as gerekiyordu. Kocan reddedince m ezarla j
hizmeti ile gitti. Ertesi gn ok iyi bi- ev devi yazmt ama
bir tek kelimesi doru deildi.
Burada devin geree uygun olmasnn m utlaka gerekme
diine iaret etmek isterim; fakat anne tahrir devinde, yalan
larndaki tutumunun aynn bulduysa, hakldr.
Mezarla nasl babasyla gittiini ve babasnn nasl a
ladn ayrntlaryla, uzun uzun anlatyordu. Sonunda da y
le diyordu; Ben alamyordum; bir ertak alamaz.
Demek ki babasn am, am a yalrz hayalinde. Anne bu
nu ok iyi anlyor.
Bylelikle babasn kk drm ve yalan sylerken
kendi kendisine de nem verdirmi olu/or.
Babasn kk drm ve kenci kendisine nem ver
dirmi. imizde, szde Oedipe Komplelsi ad verilen eyi bil
meyen var m? Babasn kk drmenin ve m ezarlkta a
latmasnn nedeni bu mu yoksa istekler; onu, kendisini nemli
gstermeye ve mcadele halinde bulunduu bu babay geme
ye mi zorluyor; Burada, Oedipe kompleksi konusunda zaman
sz cinsel fikirlerin gelimi olmas fa l at bu kompleksin de
bilinte olmas dnlemez mi? Bu soru zerinde durmak ge
rekir. Biz, birey psikologlar, tereddt em iyoruz. Psiizmin di
namik izgisinin btn hayat sresince li r aadan b ir yu
k a r y a doru km aya abaladn ve ku izgide cinsel geli
menin de bulunduunu gryoruz.
Fakat tahrir devi iyi oldu, retmen ocuu kutlad ve
dersin sonunda bu devi yksek sesle okudu. Onu yalanc
kartm ak cesaretini bulamadm kendimde,. Sustum ve dikkat etmiyormu gibi davrandm.
Burada bu ocukla ilgili anlatm sona eriyor. Onun, pek
yaygn olan, kendisine nem verdirmek isteyen yalanclar ti
pine mensup olduunu hakl olarak syleyebiliriz. Bu, ocukla
rn, kklkleri sebebiyle sk sk srklendikleri eilimdir.
Annesi tarafndan martlan, babasndan bask gren bu ocu
un balang noktasn dnn b ir kere, Annesi yannda elde
edebildiklerinin aile evresi dnda hi deeri y o k .. a o126

V fUM Itrn pek sevilmediklerini hepimiz kabul edebiliriz; bunu

f nlt gemeden renirler ve sonucu olarak da dnyay gerek
ti (* olduu gibi anlayam azlar. Bu ocuun, hayata att ilk
lmlardan itibaren bir karkoymayla ve hayatn zel bir y
nyle karlam asna amamak. Cevab, kam aktr. Hi kim
de Kendine hkim olan eilimden kaam ayacana gre o da
hareket izgisini bulmak zorundadr: Bu da gsteri, yalan ola
rak tr. Baka ekiller de yok deildir, fakat hepsinde aa
durumundan kurtulmak (rnein, ceza tehdidi karsnda olay
lar deitirerek) bir kurnazlkla nem kazanmak ve kendisi
ni ykseltmek eilimini bulacaksnz. Baka yalanlarda, uydur
malarda, m balaalarda daim a ocuun, karsnda kendisini
puk zayf hissettii ve hayal gcyle kam aya alt eyler
greceksiniz. Tpk ayaklarnn ucuna basp ykselmek istiyor
mu gibi b ir ey bu. G erek bir ihtiyatan doan bu abay
Nort bir ekilde cezalandrmann ne derece hatal b ir ey ol
duunu kolaylkla anlayabilirsiniz. Ancak aklam a, verimli ola
l l ir. Kaamaa sapman, b ir yalanla, gsterile kendini syr
man faydaszdr. i ciddi olarak ele alr, b ir aba gsterirsen
kendini beendirme eilimini yararl ilerle tatm in edebilir ve
kurnazlklara sapmak zorunluluunu duymayabilirsin.

HAYAL LEMNDE (MGELEMDE)

KAHRAMANLIK GEREK HAYATTA
YARARLI VERMN YERN ALIYOR
retmen, bugn zerinde duracamz ocuu ikinci smftaberi izlediini anlatyor. Dokuz yandaki bu erkek ocuun
davanlar ok hainmi.
Bu bilgilerden ocuun ikinci snftayken mi dokuz yan
da olduu anlalmyor; bugn umarz ki nc snfa devam
('diyordur.
Okula girdiinde henz ancak karalam alar yapyordu, yaz
may yava yava rendi.
D avrannn hain olduunu hatrlyoruz. Belki de bir m
cadeleci huy vardr ocukta. htimal kahram anlk idealine, onur
yasasna bel balam insanlar snfna dahildir. Yazm ay n i
in bu kadar glkle renebilmi? Belki solak olduunu d
nrz, am a bunu kesinlikle syleyemeyiz.
127

En zayf olduu ders, matematik.

(Burada da emin b ir alanda deiliz demektir. Belki de ma
tem atikte, hibir destek gstermeyen bu derste ok glk e
ken m ark ocuklar grubuna mensuptur. teki derslerde ku
rallar vardr, insan bir eyi ezberleyerek renebilir; matema
tikte ise arpm tablosu dnda ezber hi ie yaram az. ma-,
rk ocuklar da hibir eyi kendiliklerinden yapmak istemedik-!
lerine gre aralarnda matematie akl yatm ayanlann bulunu
u bizi hi artmamaktadr. Eer bunu istatistikle kantlayabilirselk, yetenek konusundaki yanl inan, kknden sars-|
lacaktr.
]
Snf dnda, ayrca matem atik dersi alyor.
Bylece ocuk, kendisiyle megul olunmasn salam de
m ektir ki bu, b ir bakm a kendisini marttrmak demek say
labilir.
Bu ek derslere seve seve gidiyor.
Neden, bilmiyoruz. Belki retmen ok iyidir, belki ocuk
orada renimden bekledii koullan yani kendini m arttrm a
olanaklarn bulmaktadr.
zellikle kendisiyle megul olunmasndan holanyor.
te ilk dorulam a: Demek ki kendisini m arttrm ak iste
yen b ir ocukmu gerekten; bunu baka dorulamalar iz liy o r:
Giyinmek iin bir yardmc istiyor, okula gtrp getiri
yorlar, asla yalnz gidip gelmiyor. Oysaki yam a gre iyi ge
limi ve byk. Salar kzl renkte.
Kzl sa konusunda, bunun ocuklar alay konusu yapt
m ve zdn biliyoruz. Hele erkek ocuklar; kzlarda k
zl sa ok defa gzel durur. Buna karlk kzl sal erkek o
cuklar ise pek sevilmezler. Bu; ar h ata tekil eden modas
gemi inanlardan baka b ir ey deildir: Gerekten de, g
lk kartan ocuklar arasnda sk sk kzl sallara rastlarz.
Bu, birka defa dorulandn grdm b ir dncedir ama
kesin b ir nitelik tayan kusur deildir. Neticede kzl sal
ocuklarn her eye ramen glkleri yendikleri izlenimi k a
lr insanda. Darda alay konusu olmak pek ho deildir ama
buna karlk aile iinde iler tam am iyle deiir, aalk duy
gusu pek ar basm az orada.
Bir ii iyi yapamazsa ve annesi taraf nidan tenkit edilirse
hiddetten deliye dnyor.
128

Dernek ki kendisiyle annesi a ra sn d a : Onu (kendisine ba

layan b ir iliki kurmasn baarm. Bunu d a hiddetiyle ve belki
n bazen yedii tokatlarla salyor. Bu sk sk grlen b ir h al
dir. nk m ark ocuklarla yle b ir noktaya eriilebilir ki
rtk bu ocuklar eskiden olduu ekilde martmak imkansz
lar. Bylece bymelerinden doan yeni durum daha da cid
di Lome tehlikesi gsterir.
Eer vlecek olursa ilerin yoluna gireceini syleyerek
kon di kendisine cesaret veriyor.
Burada cesaretini tamamiyl yitirmediinin ispatn gryo
ruz.
Konumay ve yaz yazmay normal rendi.
u halde, organik gelimesinde glklerle karlam ad
sonucunu kartabiliriz.
Bir buuk yamdanberi hiddet belirtileri gsteriyor.
Bu gzlem doruysa altn izmek gerekir. ahsen alt ay
lk bir ocukta bile hiddet iaretleri grdm. ok iyi gelien,
iyi beslenen, stn biberonla alan, hibir glk kartm a
yan bir ocuktu bu. Alt aylkken u zellii gze a r p t: Be
bek uyandnda h afif hafif inliyordu: Y anm a biberonla yak
lanca ve stn iebilirse kusursuz b ir ekilde davranyordu,
fakat biberonsuz gidilince belirli b ir hiddet gstererek bar
maya balyordu. Ailede ocuun yanna her zaman biberonla
gitmek deti yerlemiti.
Okulda, balangta davran silik oldu.
Bunu kolaylkla anlyoruz: Kendisini m arttrabilecei du
rumu aramaktadr. Dikkat merkezi olmak, etrafn ynetmek is
tiyor. Okulda, byle bir frsat bulamaynca ocuklarn davra
nlar silik olur ki m ark ocuu bu belirtisinden tanrz. Bi
rey psikolojisinin yardmyla retmenler ocuun manevi port
resini bylelikle pek kolay bir ynden elde edebilirler. Bu te
mel zerine, phesiz kendilerini dorulayacak belirtiler araya
rak ve muhtemel cezalara bavurarak, b ir eyler meydana getirebilirler.
Hayal lemi (imgelemi) geni.
Bundan, bazen skc olan gerek ile arasnn iyi olmad
sonucunu kartabiliriz. inde, kolaylkla yaad hayali bir
dnya kurmu kendisine. O rada rahatla eriyor, kendini gl
hissediyor, istedii gibi em irler verebiliyor. O rada zaferler, kaG ocuun Eitimi, F . : 9

129

zand mcadeleler, bakalarn m kfatlandrm aya veya kur

tarm aya yarayan servetler hayal ediliyor. Bu gibi ocuklar ba
zen kendilerini yksek kiilie sahip kurtarclar olarak da g
rrler. Hayallerinde drt n ala koturduklar a tla n vardr, k
ral veya kzn kurtarrlar, prensesleri kurtarm ak ii kendi
lerini denize atarlar ve onlar da phesiz, nasl teekkr ede
ceklerini bilemezler. Kendilerini gerek dnyada bulunca da pek
silik davranrlar.
Dleri kzlderili ve haydut hikyeleriyle dolu.
Bu, b ir hayal kahramandr. Emin olabilirsiniz ki korkak
b ir ocuktur aslnda; korkakln telafi etme abasndadr.
Daima grnmeyen b ir dmanla mcadele hevesinde.
Bu hayal gcnden faydalanmak mmkndr ve ocuk,
korkaklna kar psiizmini terbiye edebilir. Ne olurlarsa ol
sunlar bu ocuklar hi phesiz bu yoldan kendilerini bu ku
surdan hi olmazsa ksmen kurtarm ay baarrlar.
Bazen hayalleri iyice dizginlerinden boanyor, annesine
okulda bana gelen uydurma olaylar anlattktan so n ra; Bi
liyor musun anne, diyor, bunlarn hepsi yalan, "ben kendi ken
dime hayal ettim.
Burada da ufack b ir toplum duygusuna rastlanm akta. Y a
lanc yerine konmak istemiyor ocuk, gerein kontroln kay
betmiyor. Aksi halde bu, b ir sinir hastas yalan olurdu. o
cuklar kendilerini oyuna kaptrsalar bile, geree neler borlu
olduklarn bilirler. Hayalinden anlattklar bu ocuun, ayak
larnn ucunda ykselmek ve olduundan fazla grnmek iste
ini dile getiriyor. Bundan, gl b ir aalk duygusuna sahip
olduu sonucunu kartabiliriz ki bu d a ona taktmz m a
rk ocuk sfatyla ilgilidir.
Annesi onun kklnde ok hastalk geirdiini a n
latyor : Drt aylkken barsak sanclan ekmi, daha sonra s
raca ve zatrree olmu.
B ir yargya varamayz ve annenin ocuu pek hasta ol
duu iin onu m artm akta ne derece hakl olduunu syleye
meyiz. Biri daha fazla ilgilendiren nokta, ocuu hasta kabul
ederek zel dikkat ve ayr b ir sevgi ile bytm olabilecei
dir. Bu, ocuu son derece anneye 'bal hale getirm itir mu
hakkak.
Anne, b ir ocuk hasta ise, dikkat etmeli, suyuna gitm eli,
diyor.
130

ocuk konusunda sylediimizi baka bir yoldan ifade

p diliyor.
ocuk, karanlktan korkuyor.
te bizim m ark ocuk belirtileri. Karanlktan korkm ak:
>1 1 1 1 - 1 mutlaka benim yanmda kalmal demektir.
Son derece beceriksiz.
iO iiu bir mark ocuk sayma varsaymmz bylece kuvvet
limmi bulunuyor.
Beceriksizliinde sekiz ya byk ablasnn da etkisi var.
Dernek sekiz ya byk bir ablas varm; onun kardei
mi kar bir abla deil, b ir anne veya teyze muamelesi yap
tn da kabul edebiliriz. ocuk ablasm kendisine rakip grilinden, tek ocuk gibi bymtr..
ocuun abalarna, tenkit ederek ve homurdanarak m
dahalede bulunuyor.
Tpk her eyi tenkit eden bir anne, daha dorusu b ir vey
ne gibi.

ocuk pek saldrgan...

Annesinin daima ardnda olacan, kendisini koruyacan
biliyor. Ablasyla kavgaya giriecek olursa, onun pek ileri gh
lnrniyeeeini de biliyor.
zellikle kendisinden daha kuvvetli olanlara kar.
Bu bilgiyi phe ile karlyoruz. Doru olduuna pek ina
nasm gelmiyor. Eer ksmen doruysa ocuk cesaretini tam aniyle yitirmemi demektir, b ir eyler yapabilecek gte oldu
una inanyor. Fakat bu, kahram anlk saylmaz, nk daha
kuvvetli olanlar ihtimal, ablas gibi, ailesinin yeleridir. Belki
bize kuvvetli -biri gibi grnen retmenine de saldryordun,
Takat burada bile bu ocuun retmeni ayn adan grd
sylenmemi. Belki de retmenin srf kendisi iin varolduu
duygusuna sahiptir.
ocukla sk sk salarnn renginden dolay alay ediyor
lar, o zaman mthi hiddete kaplyor.
Bu, tahm in ettiimiz gibi bir mark ocuktur ve gerek ab
lasnn yznden, gerekse salarnn rengi dolaysyla, devam
l olarak heyecan iinde bulunmaktadr. Bir hayvan heyecan
landrarak hiddetlendirmek mmkndr, bir erkek ocuunu da
yle.
Uyurken konuuyor ve uykusu rah at deil, huzursuz.
m ank ocuklarda bu belirtileri daima grrz.
131

devlerini yaparken de pek heyecanl ve huzursuz.

Bu heyecan yorumlayacak olursak, devleri dolaysyla g ei
gin b ir duruma girdiini ve bu gerginliin huzursuzluk halini
de dar vurduunu syleyebiliriz.
Vahi ruhlu, bakalariyle pek geinemiyor.
Bunu anlyoruz, devaml olarak heyecan iinde.
Fakat ayn zamanda iyilik yapmay seviyor.
Bu, b ir aykrlk deildir. Dmannn karsnda hain dav,
ranan birisinin ac eken biriyle karlanca acm a gsterm e
mesi iin bir sebep gremiyorum. Burada b ir aykrlk bulan
ambivalans (ift deer) teorisine inanyor demektir. Bizce ayni
hayat tarz eitli durumlarda eitli ekillerde kendisini da
n vurur.
Merhameti ablasnn bandan yaraland b ir gn kendi
sini gsterdi.
Ablas, yenilgiye uratlm dmand. ocukta, toplum duy.
gusundan b ir eyler kaldn ve kendisine elverili gelen bir
durumda insanca hareket edebildiini syleyebiliriz.
Okula gidi saatine son derece dikkat ediyor.
Bunu kesin olarak yorumlayamayacam. Eer yukarda
sylediklerimizle b ir iliki kurm aya kalkrsam yle demem
g e re k ir: lerlemek istiyor, okulun nemini belirtm ek istiyor;
bu, ek derslere devamda gsterdii hevese de uyan bir ey
dir. Cesaretini tam amiyle yitirmi deil, bir gn galip gelmek
arzusunda.
Ane de ok sinirli ve kolayca sabr tkeniyor.
te devaml heyecan iinde olan b ir ocuk iin yeni bir
glk. imdi onun sk sk hiddetlenme sebebini daha iyi an
lyoruz.
Gndzleri baba elektriki olarak tiyatroda alyor. Aile
annenin ynetiminde.
Burada da ocuk en kuvvetliye kar kyor demektir.
Anne gl kuvvetli, yaygarac, kendisine ok nem ve
ren b ir kadn, abla da yle. ocuu durmadan tenkit ederek
yetitiriyorlar.
ite annenin yaratt yeni b ir sald n sebebi ki ocuun
heyecann daha da arttryor phesiz.
Baba, oluna kar iyi davranyor.
ocuun babasna daha fazla balanm as bize norm al g
rnr. Bu da ikinci safhay tekil edecektir. Hayatnn ilk dev132

htlndo hi phesiz hasta bir ocuk olduumdan, annesine da

l yaknd. Anne onunla ilgilenmi ve onu martmt. htillI daha sonra, annesi ile kendi arasndaki bu ilikiyi devam
Utlrumedi.
ocuk bir ey ister de alamazsa, istedii yerine getirilinftyo kadar alyor.
nat bir ocuk ve gzyalarnn etkili olacan pekl
ililiyor. Bu zellii pek ok ocukta ve bykte gryoruz.
Ilmlarda gzyalarnn yenilmez bir silah olduu kans yer
p|,initir. Birinin alam asna asla dayanamayan insanlarn da
vurulduunu unutmaynz. Y a onun isteini yerine getirirler, geImezlerse de ar bir heyecan belirtileri gsterirler ki, her
lllsi de alayana yeter.
A nne: Ben, ocua daha sert davranyorum, fakat kocam,
hor dediini yapyor.
Bunun uygun metod olmadn biliyoruz, nk babasna
'bal ocuk, annesini daha da hie saymamak eilimi gstere
cektir. Ana - babasnn, her ikisini de tatm in edecek bir h are
ket tarzn beraberce tayin etm eleri daha iyi olurdu. B irbirle
rine karlkl yardm etmeleri gerekir.
Ben her dediini yapmyorum.
Bu, zaten bildiimiz bir eyin dorulanmas oluyor.
ki karde sk sk kavga ediyorlar. Ablann da kabahati
var. Kardeini hep kkrtyor. Fakat o da hep hakl km ak
istiyor ve ok otoriter.
stelik de iki kardein kdr ve bu sfatla tekileri
gemek iin ok aba harcyor ve sebat ediyor. K arsna g
lk kacak olursa ondan kap daha kolay bir yol aryor. K ar
delerim en kkleri daima, iyilikte olsun, fenalkta olsun,
bakalarna hakim olma olanan kendilerine salayacak yolu
bulurlar.
ocuk, byynce babas gibi elektriki olmak istiyor.
Baba, stnle olan ideal eilimlerinde b ir aam a tekil
etmektedir. Babasnn mesleine girmek istemesi ona olan hay
ranln belirtir. Baba mesleinin bir kutsal iradeyi temsil et
tiine inanmtr.
Fakat avc da olmak istiyor.
Bu isteini kahram an olma eilimine balayarak anlayabi
liyoruz, fakat bu rol sonuna kadar oynamyor. Kendisini ko
rumaktan aciz hayvanlar avlam ak istiyor k i bu kahram anlk
saylamaz.
133

En sevdii oyuncaklar tabanca ve tfek. Hi a rk a d a ^

yok.
te burada baka ocuklarla balanm asn becerem eyen biti
m ark ocuun huy zellii ortaya kyor. Hakimiyet eilifl
mi sebebiyle her eyi berbat ediyor.
Hi kimseyle geinemiyor. Oyun bozanlk ediyor.
Oyunlarda barol oynamak sz konusu olduu zaman bil a]
kendisine gveni yok; oyunu bozmay tercih ediyor.
Hayal alem inin balang noktas, gerek hayat.
Bu, belirsiz b ir bilgidir, nk her hayal alemi iin ay
ey sylenebilir. Geree bal olmayan b ir ey bulm ann m
kn olduu kabul edilemez.
Son gnlerde hep cengele girmek istiyor.
htim al toplarla silahlanm (hayvanlarn silah yoktur), cen
gel hakimidir.
Kahraman roln aynann karsnda oynuyor.
Bu, bize belki de ileride aktrlk mesleini seecei fik
rini verebilir. htim al her aktrn norm al olarak izledii yol
dur b u : Her aktr, meslee atlnn balangcnda tiyatroda
kahram an rol oynamtr. Hi kim se dnde zavall k
ck b ir ihtiyar roln oynamaz da hemen Jean n e dAre gibi
b ir kahram an oluverir.
Aynann karsnda tahtadan klcn sallyor ve bitirince
kendinden m em nun: Hepsi vuruldu artk. diyor.
Burada pek ok ocukta grdmz bir huy zellii ile
karlayoru z: Bunlar belirli b ir ie alr ve kendilerini bir
insann yerine koyar, her duruma ayak uydururlar. Gerekten
kahram an rol oynuyormu gibi davranrlar. leri, olmak is
tedikleri insann duygularyla doludur. H er insanda bu olanak
vardr. Gerein ok skc olduu, stn eitimlerinin k ar
sna zorluklarn kt yerlerde kendisini gsteriverir. Karkoymas a k tr: Ablas eziyet ediyor, annesi tenkit ediyor, d
arda salarndan dolay alay konusu oluyor ve okulda par
lak b ir rol oynayamyor. Biri bize yle b ir problem sorsa,:
Farzedin ki dokuz yamdasmz, evde de, darda da kimse
sizi beenip adam yerine koymuyor, stelik de kardelerin k
snz, ne yapardnz? Bir tek im kan k a lrd : Hayal a le
m ine snmak, gerein bize vermeyi reddettiini orada bul
mak. unu unutmamanz rica edeceim.
Byle davranmak
m antkl deildir. Bir byn, zellikle bir eitimcinin man134

lifti bua hemen itiraz edecektir: Bu ocuk okulda daha fazH iba gstermeli. Bunu yapmadn bilmiyoruz ki. Belki a
l harcad da sonu alamad. Bu sorunun ocuk iin pek ko
lay olmadn da anlyoruz. Belki de kendisi de farknda de
fti Icl ir ide solaktr, bu nedenle gerek glklerle savamtr.
Hayata mark ocuun hayat tarzyla baladm ve h er eyi
bu tarzn emasna uydurduunu bildiimizden yle demeli
y iz : Tamamiyle akllca davranyor; yaptnda hibir h ata
yok. Bunu sylyoruz, nk kendimizi onun yerine koyabi
liriz. Ben bu ocuun yerinde olsaydm ve ayn glklerle
Icarlasaydm, ihtimal ben de byle davranrdm. Bu da ocu
un ne geri zekl, ne sulu olduunu ispat eder. Kurtuluu
olmayan, g b ir durumdur. O zaman tedavi baz koullarn
varl altnda baarl olabilir, rnein ocuk daha iyi b ir
renci haline gelebilirse: Bu da ek derslerle eriilmesi mmkn
bir sonutur. Hi olmazsa b ir sre iin anne ile ablann sus
mas salanabilir ve zellikle onlara bu ocua zararl olduk
lar anlatlabilirse durumunda kesinlikle b ir dzelme meydana
gelecektir. Ona yardma almaldr. H er eyi tatllkla aklamahdu-, aksi halde bu iki saldrgan insann, t veren da
nmana kar gelmesi olasdr. En nemli i, ocuu bamsz
hale getirmek ve ona cesaret vermektir. Birine cesaret ver
mek iin de eitim veya psikoloji konularnda uzman olmak
art deildir. Fakat bu, kolay b ir i olmayacaktr. ocukta an
cak hayalinde kahram an rol oynayabilecei fikri yer etm i
tir b ir kere. Ona, iyi taraflarn anlayabilecek b ir arkada bul
mak pek faydal olur. Tek emin yol, birey psikolojisi yoluyla
tedavi usuldr. ocuun dikkatini olanlara ekm ek gerekir.
Ona, devaml olarak bakalarnn dikkatini zerine toplamak
isteyen b ir kimsenin daima honutsuzluk yarataca gsteril
melidir. Hayatn yararl ynnden kendini tatm in edecek b ir
eyler aramaldr. rnein, oyunbozanlk edecei yerde oyun
lara katlmaldr. Ona, insanlkta pek ok hakszlklarn bulun
duunu ve insanlarn ok zam an .bakalarna bask yapma
frsatn ele geirdiklerini anlatmaldr. Bu, her yerde ayn e
kilde olur. B ir millet b ir dierini alaltm ak m istiyor, b ir aile
kendini b ir bakasndan daha yksek mi sanyor, hepsi bir
saldn noktas bulmak iin baz eylerin zerinde dururlar. F a
kat bunda kar tarafn meydan vermesinin rol vardr. o
cuk, hayata bakalarnn alaylarna hedef olmak iin gelmedi
ini bilmelidir. Bir insan hiddet belirtileri gsterirse ona sai135

dran, kzdrmakta srar der. Kzl salar dolaysyle hedef

olduu saldrlar, saldranlarn aptallna iaret kabul etme
lidir. Bask altndaki rklara mensup insanlarla, yahudi ve zen
cilerle birok defalar konumak frsatm buldum; onlarn dik
katini, bu, hemcinsin bask yapma gibi ok geni eilime
ektim. Herkes burda kendisini kolaylkla ykseltmek aresini
arar. Franszlarn Almanlar kendilerinden aa grdkleri, A l
m an m illetinin ise kendisini seilmi rk a mensup sayd in
kr edilemez -bir gerektir. inliler Japonlar kmser. ok
seyahat etme frsatn bulmu olanlar insanlarn her yerde h e
men hemen ayn olduklarn ve hep bakalarn alaltm ak iin
b ir bahane bulm aya hazr bulunduklarm farketm itir. Bu, bur
juva ile proleter arasnda da byledir. Hayatnda kskanlk
duymam ve bakalarnn hasedine hedef olmam b ir insan
var mdr? M illetler, dinler ve hatta sa renkleri konusunda
hedef olunabilecek tenkitleri ciddiye alm ak zorunda myz?
Bu, ortak b ir eilimin, genellemi mzmin b ir sinir hastal
nn somutlam eklinden baka b ir ey -deildir ki!
nsanlk uygarlk derecesinde ileri b ir adm - atm aya k arar
verinceye kadar bu dmanlk eilimlerini, zel belirtiler ola
rak deil genel ve hatal b ir insanlk davran olarak kabul
etmek zorundayz.
Bu ocua, insanlarn size sanzn renginden dolay bile
saldrabileceklerini anlatm ak gerektir. Daimi b ir saldr nok
tas olan bu ki baka insanlarn da bana gelebilir zel
liini kavraynca, kendisiyle alay edildii zaman glecek ve
alay eden de yaptndan ister istemez vazgeecektir. Bu o
cua cesaret verecek ve ona, birey psikolojisinin salad im
knlarla yaklaacaz. Ona hesapta da iyi b ir renci olabi
lecei bile gsterilebilir. Bunun pek ok rnei vardr. Ben de
bu acy ekmitim, hesaba hi aklm ermez sanyordum. B a
bam eer o zaman verilen tlere uymu olsayd, beni okul
dan alp bir zenaat retseydi belki pek iyi b ir ilingir olur
dum ama hesaba akl eren insanlar olduu gibi hi ermeyen
le r de bulunduu inanc iinde yaar giderdim. Ben kendim
de bu acy ektiim iin rahata syleyebilirim ki, bu, hesa
b a akl ermeyenler kansna hi inanmyorum.

13 6

OYUNBOZAN

15

S. ile G. adl renciler danmaya geliyorlar. Bunlar ola

anst vakalar deil, her zaman rastladmz, ne bahasna
olursa olsun gze batm ak isteyen ve retm enlerin bouna si
nirlendikleri, ksr b ir mcadele atklar oyunbozan tiplerdir.
lk tantm ak istediim, sekiz yanda, teki yedi yanda
dr. ikisi de ikinci snfa gidiyorlar, by snfta kalm. G e
en yl da ayn snftaydlar ama birlikte dersi imkansz hale
getirdiklerinden, ayrldlar. Ayr ayr olunca daha tahamml
edilebiliyor am a yokluklar gerek retim y eleri,. gerekse s
nf iin pek byk b ir rahatlk yaratyor. ki ocukta k arak
ter bozukluunun nedenleri a y n ayrdr. G., annenin verdii
bilgiye gre, b ir ayyan ocuudur. Baba da, 17 yandaki
aabey de arabacdr. 16 yandaki baka b ir aabey motosik
letle b ir frncnn getir gtr ilerini yapyor, 14 yandaki
bir ncs de frnc ra. Bunlardan baka ailenin be ya
nda bir de en k var. Sz konusu ocuk her sabah oku
la, leden sonralar da bir ocuk kurum una devam ediyor.
Bo zamanlarn ahrda, ok iyi tand arabaclarla geiriyor.
Anne alm ak zorundadr; oullarnn alt fnnd a garson
luk yapyor. Olunu btn gn grmyor nk bilgi almak
iin bile ocuu grmesi yasak edilmitir, ihtim al ocuk kurumunun sahibi onun yaram azlklarndan ekinerek alm tr bu
karan. Baba evinde vakit kavga dvle geer. Anne ocuu
nun kusurlarn hi olmazsa ksmen kabul ediyor am a elinden
hibir ey gelmiyor. Gerekten de ocuk babann kymetlisi ve
onun tarafndan herkese kar savunuluyor. Baba evinde vaadler ve para m kfatlan balca terbiye aracm tekil ediyor.
Bayramlarda, yldnmlerinde iki iiliyor, gramofonda en adi
a rk la r' almyor ve bu anklan ocuk ok byk b ir ilgiyle
dinliyor, ona b ir eit bilgi kayna oluyor. ocuk arasra mey
haneye de gtrlyormu ve alkoll ikiler iiyormu am a
bu kesinlikle bilinemiyor, nk ocuun hayali pek geni ve
dier taraftan an a baba d a onu meyhaneye gtrdklerini in
kr ediyorlar. Ana baba sinemaya gittii zamanlar ocua,
kendisine sucuk alsn diye para da veriyorlarm; herhalde, ce
binde bulunan 50 santimin nereden geldiini byle aklyor.
Yetenekleri ortann altnda, alkan deil. Ev devini en
der olarak yapp getiriyor, defterini unutuyor, alm aktan hi
137

zevk almyor. Okulda istekle katld ders resim ve bazen d e f l

yaz. Atlardan baka hibir eye gerek ilgi gstermiyor. Okul S
zamannda ve tatilde hibir ciddi hastalk geirmemi. En ufak
b ir ey dikkatini datmaya yetiyor. steyerek mi yalan sy-jH
ledii yoksa hayalinin rnlerini mi aa vurduu kesinlikle
tesbit edilemiyor. rnein, babasyla uraya veya buraya g i t - S
fiini, onunla u veya bu meyhanede oturduunu, geceyi te y -iS
zesinde geirdiini anlatyor am a o srada evinden ayrlmad M
kesinlikle tesbit ediliyor. Veya tarlada patateslerin topraktan;
bir sabanla kartldn, baka b ir ocuktan duymu, kendi I
grm gibi anlatyor. Tenkit duyusundan tam amen yoksun, fl
ini hep dank b ir ekilde yapyor. radesi kolaylkla etki
lenebiliyor ve abuk k arar veriyor.

Okulda dikkati zerine ekmek iin h er eyi y a p y o r: te- i

neffste baryor, dvyor am a bunlar sk sk derste de
yapyor. Arkadalarn dvyor ve onlara ac ektirm ek iste
diini itiraf ediyor. Azarlanacan hi dikkate almyor. Ken- .
diine verilen grevlerden, kavga etm ekte ve yaram azlk yapm akta faydalanyor; sk SLk arkadalarnn elbiselerini bile bile
lekeliyor, kirletiyor. Kendisininkiler de yeni bile olsa, hi dik- !
kat etmiyor, temiz tutmuyor. Bir sre elbisesini okulda ykamak
istedi. Derste ark sylyor. Bakalarnn h er sylediini yk
sek sesle tenkit ederek derse engel oluyor. Arkadalarnn ver
dikleri doru cevaplar yanl olarak dzeltiyor, cevap vermek
isteyen rencileri dvyor. retmen, bunu yapann kim ol- I
duunu biliyorum derse onunla alay ediyor. Bari doru ol
sa! diye baryor. Sokakta retmeninin taklidini yapyor; in
sanlara da hayvanlara da hain muamele ediyor.

Hrszl yok am a bulunmu eyalar saklyor. Arkada

S. ile ikisini snfta tutabilmek, im knsz b ir ey. Eer ret
menler odasnda altrlrlarsa veya b ir meslekdamm yerine j
baka snfa gittiimde onlar da gtrrsem o snfn havas
n bilmedikleri iin uslu duruyorlar. Herhalde ocuklar b ir
birlerinden ayrldklar zaman beraber olduklarndan baka tr
l davranyorlar, nk o zaman birbirlerini destekleyebiliyor
lar. Bir aydanberi iki arkada ayrdk ve G. baka bir snf
ta, baka bir retmene yk oldu. O rada arkadalar b ir ders
le megulken o resim yapyor veya snf gldren yersiz sz
ler sa rf ediyormu; konumas ok kaba, az bozuk. retmen
arkasn dner dnmez yerinden kalkp kavgaya balyor. Te138

t
noffste onu bakalarndan ayr tutmak gerekiyor, aksi halde
onlar dvyor, iniyor. Jim nastik salonunda hemen hzla ha
lata trmanp b ir yandan dia haykryor. O akam konusunda
da, kendisine sorulmadan argo dili kullanarak yle d iy or: Ba
na vzgelir. B iliyorum : mdr bana soracak uslu mu durdun,
yaramazlk m yaptm, diye. Uslu durdum derim. Vzgelir. Saat
bete gidip saklanacam , alt buukta kim se bulam az beni.
Uyurum, uyandrmaya urasn bakalm. Annem gecenin do
kuzuna kadar alyor!
S. nin durumu baka. Annesinde ciddi bir bbrek iltihab
var, ocuun doumundan nce kendisine ok ine yaplm.
ocuk be yandayken ikinci katn merdiven trabzanndan ka
yp birinci kattan aa dm. Kendisini kaybetmi, hasta
neye kaldrlm, orada b ir sre m ahade altnda kalm ama
b ir ey bulunamam. Okula girinceye k adar diyor annesi
babas ocua ok balym-, ocuk ok yaram azm , eve ak
am lan ge geliyormu, anne de b ir ey yapamyormu. Sk
sk annesine soruyorm u: Sen ne zaman leceksin? Hastane
ye ne zaman gideceksin? diye. Okuldaki ilk ikyetlerden son
ra b ab a oluna kar zellikle sert davranm aya balam ama
b ir sonu kmam. Baba eskiden polismi, imdi evde. Geen
yl bir 'kk kzkardei domu, bu olay ocukta kskanlk
yaratm. Ayn yl bademciklerini aldrmlar, ok hastalanm.
Niin bana ine yapyorlar, beni am eliyat ediyorlar d a k ar
deime yapmyorlar? diye sormu. Anne onu yatl okula ver
mekle tehdit ederse orada evden daia rah at edecei karl
n veriyormu. Annesinden daha fazla sevdii b ir teyze ve
enitesiyle olan ilikileri pek belirli deil. Teyze ve enitesini
daha ok sevdiini saklamyor. Annesine duyduu nefretin
bunda rol olduuna phe yok. Yazn btn snflar bahede
teneffs yapyorlard, pek bakm l b ir kz i in : Onu pmek
isterdim. dedi. Onu b ir kenara ektim ve bunu niin istedi
ini, genel olarak bakalarn pmekten holanp holanmad
m dosta sordum. Sonunda ona annesini pmesini salk ver
dim am a iddetle reddetti. Basit grnen bu pme konusunda,
yle sanyorum ki bu ocuun evde sevgiden ok yoksun k al
dn anlam bulunuyorum. Anneyi okula ardm ve duru
mu, imdi yapt gibi dayak atarak deil de arasra ocuu
perek ve ona sevgi gstererek dzeltmeye alm asn t
verdim. Fakat iddetli b ir karkoym ayla k arlatm : Onlar
da byle ey olmazm.
139

Bunun dnda ocua ok iyi baklyor am a ne stne bar

ma, ne okul eyasna dikkat ediyor. Ana baba devlerini yap
mas iin hep banda duruyor, sert davranyorlar. Yetenei
ortann zerinde, dikkati abuk dalyor. alkan ve her eyi
kendi yapmak istiyor. Genel olarak abuk etki altnda kalyor
ve abuk k arar veriyor. Ders srasnda retmenin szn ke
siyor, ihtarlara kulak asmyor, uzakta oturan rencilere se
bepsiz yere vuruyor, onlara antasn frlatyor veya jim nastik
ayakkablaryla yzlerinden yaralyor. Srann zerine de ya
tyor, snfa kestane atyor, slk alyor, ark sylyor, ret,
menin ve arkadalarnn her szne karlk fikir yrtyor.
Boya kalem lerini alyor ve kendininkiler olduunu iddia edi
yor. Sm fta b ir elii yaplp duvara aslnca paralarn kopar
tp alyor, antasna atyor. alma aralarn sk sk yere
atyor ve topladnda rnein m akas aralarndan ekip al
yor.
Durumunu dzeltmek iin kendisine yklenen onursal g
revleri iyi yerine getirmiyor ve yaram azlk ve kavga bahanesi
yapyor. Sngerle duvarlar ve resim leri slatyor. Bu davran
kahram anlk sayyor. vnyor, yalanlar atyor, rnein has
tanede ineden kap kurtulduunu sylyor. Arkada G. a n
lattklarn az ak dinliyor. S. yi b ir eyle sulayacak olur
larsa iddetle inkr ediyor ve bazen de kabahati G. nin ze
rine atyor. Bu iki ocuk sk sk tartyor ve birbirlerini su
luyorlar. S. dier baz arkadalarna da hayali kabahatler yk
lyor. Ana babasnn onu bugn bize muayeneye getirme ko
nusunda aldklar k arar nce ok kzdrm, hele bunun genel
b ir vcut muayenesi olmadn anlad zaman.
Okulda her areye bavurulmu bu iki ocuu deitirmek
iin ama belirli sonular alnamam. Btn bu eitim areleri
etkisiz kalm. Tatllkla tembihler, b ir istein yerine getirile
cei vaadleri, onursal grevler; onun duygusuna hitap etme,
bakalar da ayn ekilde davransayd kendilerinin ne kadar
sknt ekeceini aklam a, sevdikleri derslere alnmama, idare
odasnda, tek balarna altrlm a gibi. Hibiri fayda verme
mi. Arasra S. nin sz anlad oluyormu am a G. h er eye
glmseyerek karlk veriyormu. Bugne kadar en etkili g
rnen are, b ir vahi hayvan terbiyecisi bak olmu am a
bu da hi phesiz her zaman uygulanamazm.
Dr. A.: Bu iki ocuun bir aada anlatmlarndan bir so
nuca varm ak hi g olm ayacaktr; durumu yalnz birey psi140

Jeolojisi asndan deil, ayn zamanda toplum psikolojisi a

sndan d a ele almaldr. Bunlar baka yerde olduklar zaman
farkl grnyorlar am a hep ayndrlar. Bu ocuklar evlerindon uzaklatrm al ve b ir iki ay iin yatl olarak b ir yere
yerletirmelidir. Bu, bence bu ocuklarn gelecei bakm ndan
bir devdir. Bunun gibi, zellikle glk kartan vak alar nekahatevi diyebileceimiz kuram lara yerletirilmelidir; bu ralard a
ocuklara iyi muamele edilecek am a esasl b ir incelem eden ge
irilecekler ve kusurlannm sebepleri konusunda kendileri ay
dnlatlacaktr. Bu aydnlatmay yapmak, grevimizdir. Bu iki
ocuun tipini size basitletirerek gstermeye alacam .
Birinci vaka, sekiz yanda bir erkek ocuudur, sm fta
kalm tr, zeks ortann altndadr ve atlara kar zel b ir il
gisi vardr.
Bu ocuk okulda severek almyor. O laylar b ir tarafa
brakr ve ocuun nasl davrandna, okulun gerektirdikleri
ni nasl karladna bakarsak, btn bunlar red ve b ertaraf
ettii sonucuna varabiliriz. Bunun nedeni ocuun vard so
nutur ; okulda hibir ey baaramayacan sanm aktadr. Bu
neden bana yeterli grnyor, nk kendimi bu ocuun ye
rine koyarsam ve her eye ramen hibir eyi baaram ayaca
ma inanrsam, her eye ramen okula gitmeye de zorlarlar
sa beni, tpk onun gibi davranrdm. Oysaki bu ocuun dik
katini birdenbire uyandrabilirsek ve ona okulda pekl b a
ar salayabileceini aklayabilirsek, b ir eye yetenei olma
d ancak ahrdan anlad kansnn yanlln o rtaya koya
bilirsek, onun okula kar ilgisini uyandrmak mmkn olur.
Hi phesiz ahsen yardm etmek ve b ir sre sonunda bir
ders konusunda baarya ulamasn kolaylatrm ak d a gerekir.
Biliyoruz ki aile koullar bakmndan btn evre atlar
la, m eyhanelerle ve ak sak arklarla ilgilidir. Bu evrenin
ocukta okula kar ilgi uyandraca beklenmemelidir. Bu il
giyi b ir bakas uyandracaktr ve bu rol yukarda anlattm
ekilde, b ir kuram dan beklenebilir. Bununla beraber, ocuu
gnderecek byle b ir kuram a sahip bulunmadmza gre, an
cak ona, zellikle kendisiyle ilgilenecek birini bulm ak suretiy
le yardm edebiliriz. ocuun sevgisini kazanacak ve onu top
lumsal cesaret yoluna sokacak, candan bir aabey dnyo
rum burada. Okuldaki btn yaptklar, korkaklnn ifadesi
dir, ben olsaydm ona bunu anlatm aya alrdm. Ona, kendi
141

sini hayatn yararl deil, zararl yannda 'buluumuzun nede-

ninin de bu olduunu aklardm. Bu aklam adan ok eyler
bekliyorum ben. Geri byk boluklar var ve ocua isbat et
mek hi kolay deil. zerine ina edebileceimiz (bir temelden
yoksunuz. Onun babasnn gzdesi olduunu da unutm amal
yz. Bu ailenin baz iyi taraflar da yok deil, rnein, ocuk
lara fena muamele edilmiyor, halbuki ikinci ocuun ailesi iin
ayn eyi syleyemiyeceiz. Bu fazla yumuak ortamdan b ir
glkle karlatklar vakit hemen svmaya bakan ocuklar
kyor. Elverisiz b ir durumda 'bulunmaya tahammlleri yok.
Her areye bavurarak, olduklarndan fazla grnmeye bak
yorlar. Burada bu ocuun beenilme eilimini ve n plana k
m a ihtiyacn farketmisinizdir. Hayatn yararl ynnde yolun
kendisine kapal olduunu sanyor. Yukarda ileri srdklerimi
zi dorulamak grevi dyor bize. Anne bize ocuu mar
tp martmadn ve onun ne gibi koullar altnda byd
n syleyebilir. unun altm izmek isterdim : ocuk, cesur
deilse bu cesaret yokluunun baka artlar altnda da kendi
sini gsterip gstermediini anlamalyz. Belki de geceleri an
nesini yannda istiyor, belki uykusunda baryor! Okulda
retmenine kar kstaha davranmas cesaret deildir: re t
menin aam ayaca sn rlan biliyor ve bir kahramanm gibi
davranyor.
kinci vaka kark bir tip, annesinden ok babas tarafn
dan martlm, annesiyle olan ilikileri gergin nk onun
sevgisini kazanm ay bilememi. retmeni ocua sevgiyle
muamele etmesi, onu arasra, dvmek yerine pmesi dne
bu kadnn verdii cevaptan, onun sert ve souk b ir insan ol
duunu anlyoruz. Bizde byle eyler olmaz. demiti. Anne
nin byle davranmas iin ihtimal daha ciddi eyler olmutur
nceden.
Bu ocuun bir kk kzkardei var. B ir ocuk annesin
den ok babasna bal ise bu, onun evriminde ikinci safhaya
geldiine iarettir. Eer anne u veya bu nedenle ocukla ili
ki kuram am sa o vakit baba birinci plana g?er. Konumuz
olan ocuktan nce annenin, efkati zerine eken baka bir
ocuu daha olup olmadn da renmeye almaldr. Belki
de baba, b ir teyze, b ir am ca ocukla daha fazla ilgilendiler, an
nesi hasta olduu iin onunla yeteri kadar megul olamad.
Annesinin hastalnn ocuu ondan uzaklatrm aya yetecek
b ir sebep olup olmadn bilmiyoruz.
14a

ocukta baz organik kusurlarn da bulunm as mmkndr,

/nls ortann stndedir. Bu, bir testten de anlalacaktr phtiHz nk olaylar arasnda iliki kurm a yetenei ok yikloktir. Okuldaki davran arkadammkinden tamamlyle farkl
bir adan izah edilebilir. efkate ihtiyac vardr. martlmak
htiyacn duymaktadr. Yaam ann banda ve alt yl sreyle
tek ocuktu ve bakalarnn dikkat merkeziydi, btn tek o
cuklar gibi herkes tarafndan sevilip okanyordu. Teyze ile
enite de buna katldlar. Okula da zellikle kendisiyle megul
olunmasn bekleyerek geldi. Fakat okulda bu imknszdr, is
tense bile yaplamaz. Dikkatleri daima zerlerine ekm ek iste
yen bu gibi ocuklar hayatn yararl ynnde, ho b ir ekilde
gze arpacak yerde zararl ynnde ve hoa gitmeyen b ir e
kilde gze arpm ay tercih ederler. Bu gibi m ark ocuklar,
genellikle cesur deillerdir, daha kolay b ir durumda n plana
kmay tercih ederler. Eski durumuna oranla ocuk evde oldu
u gibi okulda da hakszla uradn hissediyor. B ir ocuk
hakszla uradna inanrsa ne yapar? Zenginlemeye alr
ve bu eilimini stn insan, kahram an tavrlar taknarak a
a vurur. Yalan ile dolu imgeleminde de ayn huy zelliini
gryoruz. Bu gibi ocuklarn hrszlk yapmas bizi artmaz.
Bu ocukta byle bir davrann balang adm lan kendisini
gstermitir, nk okul arkadalarndan ald teberi nem
siz eyler kolaylkla zengin olma isteini belirtmektedir. Canl,
zengin ve bakalanndan stn biri gibi davranmaktadr.
Birinci ocuk derslerinde tevik edilmelidir; kincisine ise,
her zaman dikkatleri zerine toplamann art olmad ve ev
re bakasyla ilgilenince hakszla urad kansna kapLmamas retilmelidir. Her zam an dikkat merkezi olmak istiyorsa
almas gerekir. Bunu ona bir yabanc sylerse m utlaka d
necek, zerinde duracaktr. Byleoe, yeni bir kavram la zen
ginleecektir. Zaten bu fikir retmenin anlayl bir glm
semesiyle de derinletirilebilir. S a n k i: imdilik, zerinde ta r
ttmz konuyu benliinde canlandracak kadar byk deil
sin. der gibi olmaldr bu glmseme.
Konumamz srasnda tezimizi dorulayacak noktalar bul
mamz gerekiyor. yi yolda myz, yoksa almamzdan vaz
gemek zorunda m kalacaz, aramalyz. Bizim iin ,bu ocu
a b ir yol gstermek pek nemlidir, nk bu, ihtim al onu
cezalandrmamza oranla daha etkili olur ve daha iyi b ir top
143;

lumsal iliki kurar. Ona okulu cezalarla daha naho hale ge-
tirirsek okula gitmeyi kesinlikle reddetmesi mmkndr.

Dr. A. (G. nin annesine) : En nemli nokta hu ocuun iler- ]

lemesini salam aktr. Btn cesaretini yitirmi ve hibir zaman iyi b ir renci olam ayacan sanyor. Arkada var m? :
Anne . Arkada yok. Okulda yazmay seviyor da okumay
sevmiyor. ocuk kurumuna gitmeyi tercih ediyor.
Dr. A .: ocuk kurumunda ne snav, ne not verme var. Ona
ilerlemek, baar kazanm ak im knlarn salamal. Ona, cesa
ret vermek fikrimizde yardmc olmanz dileriz. Akll b ir o
cuksun, sakn iin ucunu brakma. deyin. Bunun dnda iyi
b ir ocuk mu?
Anne : Evet, am a ok yaramaz.
iDr. A . : Kardeleri onu seviyorlar m?
Anne : O nlarla sk sk kavga ediyor.
Dr. A .: Babasna, kardelerine nasl davranyor? Ailede se
viliyor mu?
A n n e: Kocam onu ok seviyor ve ocuk da ona b a l:
beni ancak tatllkla konuursam dinliyor.
Dr. A .: Kkken hi hasta oldu mu?
Anne : Cierlerinden hastaland.
Dr. A. : Bir doktora muayene ettirin, size bu hastalk ko
nusunda t versin. Uykusu iyi mi, rahatsz m? Gece, h aya
letlerden korkuyor mu?
Anne : Hibir eyden korkusu yok.
Dr. A .: Onu b an a gnderin de bakalm utanga m, deil
mi, am a kendisine hibir ey sylemeyin.
(Anne ktktan sonra, hazr bulunanlara) : Bu ocuk, utan
galn kstahlkla rtmeye alabilir.
(ocua) : Byynce ne olmak istiyorsun?
G .: (Cevap yok).
Dr. A .: En ok houna giden ne? Bir eyler yapabilecek
akll bir ocuk olmak ister miydin, yoksa bunu asla baara
m ayacan m sanyorsun?
(ocuun solak olduu grlyor.)'
Bu, ocuun ilerlem esini geni lde engellemi olmal.
Cesaretin yok ve bakalarnn her eyi yapabileceini,
senin ise elinden b ir ey gelmeyeceini, bir ey baaram ayaca
n sanyorsun ve tekileri bunun iin rahatsz ediyorsun. Ben
se seni cesur b ir ocuk olarak gryorum. ine cesaretle at
144

lrsan ve dikkatli davranrsan ok iyi olur. Yarn, brgn i

ler hemet dzelmez am a on be gn sonra iyi b ir renci ola
bilirsin belki de; h er ey yoluna girer; ne dersin? Denemek is
ter m isin? En iyi notu alm asan bile ylmamal, umutsuzlua
kaplmamalsn. Snf rahatsz ediyor, derse engel oluyorsan
dn ki bunu, asla baaram ayacana inandndan yapyor
sun.
ocuk yere ve yan ta ra fa bakyor.
B ir ay sonra gene geldiinde acaba daha fazla cesare
tin olacak m, yoksa bugnk gibi korkak m kalacaksn, m e
rak ediyorum.
(Btn bu sre iinde bir tek kelime sylememi olan o
cuk, kyor.)
Dr. A. (hazr bulunanlara) : Bir nemli noktay eklemek
isterim. Ana babalarla veya ocuklarla konumak iin b ir de
receye kadar tecrbe sahibi olmaya ihtiya vardr ama bu ii
bizzat retmenden baka kim yapabilir? Mesele sadece olan
lar basit kelimelerle aklam aktan ibaret deildir. Burada kar
latmz, pek nemli b ir sorundur. Psikolog ve eitim ci ola
rak belirli b ir hedefi gznnde tutmak ve doru, gereken b e
lirli bir rol oynamak zorundayz. Grevimizi h ibir eye ben
zetenleyiz. unu nemle belirtelim ki gerekli olan izlenim a n
cak sanatta, teknikte bulabileceimiz izlenimdir. Bu, ocuklar
iin olduu kadar bykler iin de son derece etkili olacaktr.
(S. nin annesine) : Olunuzdan memnun musunuz?
A n n e: ok hain. Kkleri hep rahatsz ediyor.
Dr. A. : Alt yl sreyle yalnzm. Kk kardeinin do
umu srasnda b ir facia yaam, nk birdenbire yalnz ol
maktan kvermi. Buna ne diyorsunuz? te anlamanz gere
ken nokta bu. Her zaman sertlikle dnmemeliyiz, ocuk tp
k birdenbire scack bir odadan kp kendini buz gibi sokak
ta buluvermi gibi olmu. Bal olduu baka kimse var m?
A n n e ; Hayr, belki de fazla sertim ben.
Dr. A . : B ir ocua, anne babasnn kardeler arasnda ay
rlk gzettiini anlam ak daim a pek g gelir. Bu konuda baba
ile konumanz ve hareketlerinizi birbirine uydurmamz pek
faydal olacaktr.
A n n e: Ben hastaym; drt aydr hastanedeydim; ok sinir
liyim. ocuk beni h ibir zam an sevmedi, babasndan baka
kimseyi sevmiyor.
Dr. A . : Siz hastanedeyken ocuk nerede kalyor?
G . ocuun Eitimi, F . : 10

145

A n n e : Geen yl alt ay hastanede, alt ay da b ir kaplca

ehrinde kaldm. Bu sre iinde olum da. bykannesinde
kald.
Dr. A .: Bykanne ve bykbabalar ocuklar daima m ar
trlar; imdi aradaki fark daha iyi anlyor. G eceleri a la r m?
Yatan slatr m?
A n n e : Yalnz uykusunda biraz fazla kprdanr. ki yamdanberi yatan slatmyor.
Dr. A .: Kolay arkada edinir mi?
A n n e : ok otoriterdir.
Dr. A .; Bykannesinin
byle olmad izlenimi yer
b ir eit alalm a saylyor.
hakszla kurban gittiine

evinde birinci rol oynad, artk

etmi ocukta. Onca sz dinlemek
Kendisiyle megul olunm azsa b ir
inanyor.

A n n e : Onunla her zaman tartm ak zorundaym, benden

gelen h ibir eyi dinlemiyor. hm alci, ama kendi tuvaletini
kendi yapyor. Sabahlan da. kendi kendise kalkyor.
Dr. A .: Bu ok iyi ve olumlu b ir hareket, yle anlalyor
ki alm as iyi, ancak kendisiyle ilgilenilmedii zamandr ki
hain, sz dinlemez ve yaram az oluyor.
A n n e : Beni her zaman kzdrr. Geen h afta sa a t 10 da
evden kt ve bana leye dneceine sz verdii halde, an
cak 18 de dnd.
Dr. A .: Aranm aktan ve m erak edilmekten holanyor de
mek ki. Cesur mudur?
Anne : Hibir eyden korkusu yok.
Dr. A .: Onunla konumak ve h er zaman kahram an rol
oynam amasn sylemek isterdim. nk okulda byle davran
m aya devam ederse, sonunda hayatta kt bir yola sapacak.
Ona daha yumuak davranmaya aln ve ta tllk la : hep se
ninle megul olmam istiyorsun am a artk bydn, kocam an
b ir adam oldun! deyin.
(Anne, kyor.)
(Hazr bulunanlara) : Bu kadn ban a pek hasta gibi g
rnmedi!
Dr. A. (rencisi S. ye) : Okulda iler nasl gidiyor?
S . : ok iyi!.
Dr. A . : Birinci olmak ister miydin? Hesapta, yazda birinci
olsan ve h er dersi haansan ne iyi b ir sonu olurdu deil mi?
Fakat bunun iin alm an gerek, sense imdilik buna ok za
146

man karkoyuyorsun. almak istemiyor musun? Halbuki ok

daha iyi olurdu alsaydn!
(ocuun solak olduu anlalyor.)
Btn ocuklar solak olduklarn bilm ezler
grrler.
Yaz nasl gidiyor?

am a zararn

S . : yi deil.
Dr. A .: evreni zeceine alkan olsaydn, aba gsterseydin, gzel bir yazn olurdu.
(Dinleyicilere) : te solak ocuk iin zellikle glk
kartan iki ders, yazma ve okuma. B u gibi ocuklarn okuyu
tarzna iyice dikkat edecek olursanz, sadan sola heceledik
lerini grrsnz. Bu ekil okuma yanl oluyor, kulaa yan
l geliyor ve ocuun okuma bilmedii izlenimini uyandryor.
Dr. A. (S. ye) : retmenin seninle megul olmas gerek.
Ama ders verirken ona engel olmamal, rahatsz etmemelisin.
Bundan ne kazancn oluyor?
S .: Hi.
Dr. A . : stersen iyi bir renci olabilirsin. phesiz bu da
bir gnde gerekletirilemez; am a alrsan yazn gzellee
cek, dzelecektir. B ir ay Sonra .bana dzelmi olan yazn ge
tir, gster. almak, retmene yardmc olm ak iin yeteri
kadar cesaret bulup bulmadn da bana anlat. Annen hasta,
bir gn m utlaka iyileecek am a ona sen de biraz yardm et.
Solak ocuklara ok sk rastlanm as konusunda birka kelime daha sylemek isterim. Yetenekli ya da yeteneksiz ocuk
yoktur; iki tip ocuktur b u n lar: her eyden vazgeen birinci
tip hibir aba gstermez, ikinci tip ise daima ilerlemeye a
balar. Bazlar btn hayatlar boyunca beceriksizlikleriyle ken
dilerini aa vururlar; m ark ocuk olduklarn bilm ezler
ama b u zelliklerinin zararn grrler. ak zaman kendi ken
dilerini olduklarndan deersiz, bakalarn da olduklarndan de
erli bulurlar. G ocuklar, sinir hastalar, sulular, intihara
teebbs edenler, cinsel sapklar arasnda ok fazla sayda so
lak insana rastlarsnz am a stn zekllar arasnda da so
laklarn says hi az deildir; rnein, san atkrlar iinde so
laklarn oran olduka yksektir.
En nemli nokta, cesaret vermedir. Solak olan b ir renci
ye cesaret vermekle yetinirseniz daima iyi sonu alrsnz.
147

KAYBOLMU CENNET
URUNA MCADELE

16

Kontumuz, be yanda b ir ocuk; durumu bize, hayatna

bakarak okulda nasl davranacan tahmin etm ek im knn ve
recek. Size ok ksaca, b ir vakann yapsnn nasl kolaylkla
anlalabilecei ve yrttnz tahm inlerin nasl dorulana
cam .gstereceim.
Kendisi g b ir ocuktur.
Bu ocuk hi phesiz mcadele halindedir ve bu h al iin
de, kendisini m utlaka martm bulunan b ir evrede yaam ak
tadr. O zaman u soru kyor o rta y a : Niin u srada mca
dele halinde? nk bugnk durumu eskisi kadar elverili
deil. Bunu kolaylkla tahmin edebiliyoruz.
Fazlasyla hareketli (hiperaktif).
Bu, bizim iin yeni b ir ey mi? Fazla hareketli olm ayan
bir mcadeleci dnebilir miyiz? Bu derece hareketli olm asay
d onun geri zekl olduunu sylerdik. nk bu ikisinin
daima beraber gittii ve modern b ir ocuun hayat tarznn
b ir ksmm tekil ettii, phe gtrmez b ir gerektir.
Eya krm aktan holanyor.
Bu da b ir mcadele ekli.
Zaman zaman hiddet buhranlarna kaplyor.
Btn bu eylerin anlam belli, ocuk m utlaka zeki bir o
cuk. Oysaki sz konusu olan, onun geri zekl ve zel b ir ei
tim grmesi gereken ocuklardan olup olmadnn tesbiti idi.
Bu gibi ocuklarn hayat tarz yoktur. Buna karlk bizimki
nin b ir amac var: mcadele ptmek ve yenmek, m uzaffer k i
inin duyduu zevki tatmak.
Anne, ocuun salkl, hayat dolu olduunu... ve hep bi
risinin kendisiyle megul olmasn istediini anlatyor.
Bu, bakalarn rahatsz etmek iin m utlaka b ir eyler ya
plm as gereken bir ailede yrtlebilecek b ir eit mcade
ledir.
Ar, am urlu ayakkablaryla gzel m asann zerine tr
manyor. Annesi b ir ile megulken lam ba ile oynam aktan son
derece byk zevk alyor.
Nereden saldrya geip vurabileceini ok iyi renmi.
Ikla oynamak iin tam annesinin piyano alm aya veya
kitap okum aya .balad zam an seiyor. Yemeklerde hi ra
148

hat durmuyor, hep hareket halinde ve daimi gz altnda bu

lundurulmak istiyor.
Galip gelmek ve daima dikkatleri zerine toplamak sevda
snda. Buradan u fik ir douyor: Dikkatleri zerine toplamay
bu derece arzuladna gre, bir zamanlar dikkat merkezi ol
duunu ve bu durumuna yeniden kavumak istediini dn
mek gerek. Durumunu ktletiren acaba nasl b ir olayd? Bu,
yeni b ir kardein doumudur.
Babasyla hep boks yapyor ve onunla oynamak istiyor.
Mcadele etmek ve etrafna rahatszlk vermek iin gere
keni bulduunu gryoruz.
Pastaya elini daldrmay ve azna doldurmay huy edin
mi.
Yem ek yemeyi reddederek de mcadelesini srdrebilirdi.
Annenin m isafirleri varsa onlan itiyor, iskemlelerinden ko
vup yerlerine oturuyor.
Bu davran bize, ocuun bakalarn sevmediini ispat
ediyor; kk kardeine kt davranm da aklayan b ir top
lam duygusu yetersizlii gryoruz burada.
Babas ile annesi ark syleyecek veya piyano alacak
olurlarsa durmadan baryor ve bu arky sevmediini sy
lyor.
Bu hi iine gelmiyor da ondan; yalnzca kendisiyle me
gul olunsun istiyor. Fakat b ir kusur grdmz zaman ceza
landrmak doru olmaz; ceza, bir yardm deildir. Nereden
balamamz gerektiini biliyoruz. Bu ocuk hakszla urad
, arka plana, atld kansnda.
Baba arkcdr ve bir konserde ark sylyor, anne de
piyanoda ona elik ediyor. Bu srada ocuk avaz kt k a
dar b a ry o r; Baba, buraya gel!
u halde btn abalan, annesiyle babasm yalnzca ken
disiyle megul etmeye ynelmi.
Bir ey ister de hemen elde edemezse hiddet krizleri ge
iriyor.
te mcadeleci karakterini niteleyen b ir zellik.
Bir tornavida ile her eyi skyor, yatann btn vida
larn kartyor.
Topluma aykm karakteri burada yeniden kendisini gste
riyor. Ailesine zarar vermek ve hiddetini aa vurmak iin
elinden gelen her eyi yapmaktadr.
Bazen akllca szler sylyor, zellikle, kt b ir hareket
149

yapt ve bu szlerle cezalandrlm aktan kurtulacan bildii

zaman. Herkes onu akll b ir ocuk kabul ediyor, nk ok
zeki ve krc szleri var. Sebatsz, ayn ile uzun sre ilgi
lenemiyor. Annesi onu bu kt alkanlndan vazgeirm eye
alyor. (Hi phesiz baaram am tr).
Annesi b ir tokat atm ca glyor ve belki iki dakika rahat
duruyor. Anneye gre b aba ile babaanne ocuu ar b ir e
kilde martmlar. Fakat imdi, dorusunu sylemek gerekirse
artk hi martlmyor.
Srf annesine ve babasna bal kald iin toplum duy
gusu geliememi ki, h atal b ir yetitirm e usuldr.
Baba ile anne daim a yorgunluktan bitkin, ocuk hi yo
rulmuyor.
Houna giden bir oyundan yorulm ayaca belli b ir ey. Ei
tim ci terbiyeci rol annenin de, babann da houna gitmiyor;
onlar yoruyor. Zddna gitm ek h ibir fayda vermiyor nk
istedii yaplmaynca, zddna gidilince ocuk intikam, c al
yor.
Bellei yok, zihnini b ir ey zerinde toplamasn bilmiyor.
Bamsz b ir ekilde hareket edebilmek iin gerekenlerden
ve hazrlktan yoksun da ondan. Bellek ve zihnini toplayam a
m a yokluu buradan ileri geliyor.
Ana okuluna hi gitmemi.
Demek ki anne ocuu srf kendisi iin yetitirmi.
Bu ilikileri anlay tarzmz gznnde tutmak pek nem
lidir. Burada btne mensup bir elemann sz konusu olduu
nu bildiimizde, anlaytan bahsedebiliriz. Bu, fizyolojik bir
yntem deildir. Anlamak, eyalarla olaylar arasndaki ilikiyi
kavram ak demektir.

KAYBEDLM BR SEVG
YZNDEN HIRSIZLIK

*g
X

m r
9

ocuk M acaristann gney ehirlerinden birinde domu.

ki buuk yana geldii zaman babas iflas etmi.
Bu bilginin bize dndrd, udur: ocuk ihtimal,
yana kadar olumlu maddi koullar iinde yaamken bun
dan sonra durum deimitir. Babann iflasndan sonra ocu
un durumu glem itir ve belki de kendisini byk bir yk
150

altna girmi hissetmitir. yi b ir durumda yaam b ir kim

senin olumsuz b ir duruma ayak uydurmas hi de kolay de
ildir. Balangta ailesinin maddi durumu iyi olan ocuklar,
sonradan bu durumda b ir deiiklik olduu takdirde daim a bu
deiiklikten etkilenirler.
Baba, k an s ve tek oluyla birlikte V iyanaya, i bulup
yerlemeye gitmi.
,
Demek ki o tarihte ocuk tekti, m artlm t ve dikkat
merkezi olmaya alkt. Burada yeni ve olumsuz b ir durumun
bu ocuk zerinde gl b ir etki yaratt tahm inini ileri s
rebiliriz.
Bundan sonraki yedi yl baba, hayatn gezici tccar ola
ra k kazand...
Bu, zerinde durulmas gereken b ir noktadr, nk baba
snn gezici b ir ite alt hallerde annenin babann evden
sk sk ayrlmas nedeniyle ikinci grevini yani ocuun top
lumsal ilgisini baka insanlara ve en bata babaya da genilet
mek iini hakkyla yerine getiremediini sk sk gryoruz.
Genel olarak bu unsur, baba sk sk evden ayrlm ak zorunda
kald hallerde byk rol oynuyor. Anne ikinci grevini ye
rine getiremiyor. Ayn faktr, ailede ciddi ve iddetli anla
m azlklar kt hallerde de etkili oluyor. Burada da ocuuu
bakalarna kar ilgisini uyandrmak imknszlayor. Mutsuz
evliliklerin ocuklar, ok zaman g ocuklardr. Babann hid
det krizleri geirmesi veya otoriter arelere bavurm as top
lum sal duygunun gelimesine engel olur.
... ve iflasndan sonra alan dava ile ok urat.
Kendimizi bu ocuun yerine koyarsak, bu davann aileyi
iine gmd sonsuz kederi daha iyi anlayabiliriz belki.
oouk, ailedeki bu keder havasm n kendisini etkileyip et
kilemediini hatrlamyor.
Belki de, bu hava ansndan ktna gre, hayat tarzm
daha az etkilemitir.
Herhalde, nce eskiden sz dinleyen, sakin ve mfik bir
ocukmu...
Bu demek oluyor ki annesine pek balym o zamanlar.
... pek gen ama her zaman hakl davranmayan annesi
ne ve hele yumuak ve iyi kalpli babasna ok byk b ir sev
giyle balym.
Bu gzlem doru ise, her zaman hakl davranmayan de
yiminin zerinde zellikle durmak gerekir. Belki de anne, bi
151

rinci grevini hakkyla yerine getirem eyince ocuk b aka bir

kimse aramtr. Evden sik sk uzaklam asna ramen baba o
cuun sevgisini kazanabilm i ve ocuk, ikinci bir aam ada ona
daha fazla balanmtr.
tkbaharda aile ev deitirdi ve baba, anne ile kardelerin
den birisi iin b ir ticaretevi at.
Bu olay yle yorum luyoruz: anne yeni b ir ie balad
na gre ocuun durumu daha gleecektir, nk anne
nin, ocukla ilgilenmek ve onu m artm ak iin artk eskisi ka
dar ok zaman yoktur.
ocuun kt b ir evreye girmi olmas da muhtemel.
Bu bilgi, yannda birisinin bulunmasn isteyen ocua a n
nenin ayracak az zaman olduu konusundaki savmz doru
luyor.
Ailesinin maazasndan kravat alm..
htim al bu ocukta haklarnn elinden alnd inanc yer
lemi. Baba seyahattedir, anne m aazada alyor, ocuk, b a
kmdan yoksun kalmtr; bu durumda hakszla urad iz
lenimi yer etmi olmal. Kravatlar ne yaptn reneceiz.
Belki de artk annesinde bulamad efkati, ve scak ilgiyi,
sevgiyi bulmak iin baka ocuklara arm aan ediyordu.
... ve o maazada alan demeci raklarna armaan
vermi.
te anlaymz kuvvetle destekleyen b ir nokta.
Civar parklardan birinden de gl alm, bunlar y a evi
ne gtrm, ya da ok sevdii ve pek gzel olan b ir teyzesine
arm aan etmi.
Hakszla uradklarn sanan dier birok ocuk gibi o
da bakalarnn sevgi ve efkatlerini kazanm ak iin arm aan
laryla rvet vermeye balam demektir. Bu, ocuk hrszlk
lar arasnda en ok grlen nedenlerden birisidir. Oysaki o
cuk mahkemesinde hi kimse iin bu ynyle ilgilen m ez; bu
hrszlk nedeninden haberleri yoktur.
Bir gn, o tarihte sekiz yanda olan ocuk okuldan arka
dalaryla beraber km ve onlar, sokakta karlatklar pa
paz selam laynca papaza korkun b ir kfr savurmu.
Demek ki ocuk, zgr dnceli! Tahminlerimizi daha da
ileri gtrmeliyiz im d i: dikkat merkezi olmay bu derece a r
zulayan bu ocuk ihtimal, gze arpmaya kar byk b ir ei
lim duyuyor. Bu, onun iin hibir baar ihtim ali yaratmad
na gre, baka b ir yoldan deniyor.
152

O zaman, ocuk hakknda verilen bilgileri kaydeden kii

soru yor: Niin?
Bu papazla hibir zaman b ir ilikisi olmamt. Bu kt
davrannn nedeni neydi o halde?
Bir saat sonra papazm elini pmesi ve ondan o f dilemesi
iin yeniden okula gtrlm am a syleneni yapmay reddet
mi.
te karakterinin btn izgileri bylelikle ortaya km
bulunuyor. Her zaman hakim rol oynamak isteyen bu o cu i,
kimsenin nnde eilemiyor. Kabahatini kabul etmek istemi
yor. ocuklarn a f dilemeye veya kabahatlerini kabullenmeye
zorlanmasna taraftar deiliz biz. Bir defa bana yaptklar e
kilde hareket edilmesini tercih ederiz. Alt yamdayken anne
ve babam a kt b ir oyun oynamtm. Annem, yz hiddetten
kpkrmz kesilmi halde benden hesap sormu ve ben de ok
sklmtm, nk kabahatim i pekl biliyordum. Annemin y a
nnda, hibir ey sylemeden duran babam sonunda ona: o
cuu brak, diyerek beni elimden tutmutu. Bu sahne bende
ok gl iz brakt, daima anmsarm. Babam a, davranndan
tr minnettarm. Bylelikle beni, ok etkiledi; zr dilemeye
zorlansaydm veya annem bana bir tokat vursayd m utlaka bu
derece etkilenmezdim. ocuktan zr dilemesini srarla istemek
iyi b ir usul deildir. Hi phe yok ki bu ocuk, fena b ir h a
reket yaptn biliyor. Niin ondan, bunu herkesin iinde ka
bullenmesini istemeli? Niin onu herkesin gznden drmeli,
mkl duruma sokmal ve boyun emek zorunda olduunu
gstermeli?
Hal ve giditen kt bir not ald ve yln geri kalan ks
mnda en arka srada oturtuldu.
Bu tedbirin de ocuk zerinde iyi b ir etki yapam ayacan
tahmin edebiliriz, nk bylelikle snfn dikkatini gene ze
rinde toplam olacak. Olumsuz b ir ynde kendisini gsterecek
ve kahram an tavrlar taknacak.
retmen ona kar sert davranmad.
te kesinlikle iyi meyvalar verecek b ir hafifletici durum.
Eer retmen sert b ir davran gsterseydi ocuk btn b
tn bakaldrrd.
Bu tarihte geen basit bir olay, ocuun ansnda silin
mez b ir iz brakm. Bahede dolarken orada alan b ir i
iye yemekte olduu b ir para hamursuz rei (musevilerin
153

zel bayram larnda yaptklar b ir eit rek vermi. i bu

nu tezghna koyarak ekile para para ettikten sonra: yaludileri de ite byle ezmeli demi.
Demek ki ocuk, b ir musevi ocuuymu. Tatlla, sevgiye
ve efkate susam olan bu ocukta byle bir szn ok ar
bir iz brakm as doal b ir ey. Biz bile buna glmyor, genel
bir eilimin belirtisi olarak kabul ediyoruz ve bu sorunu de
ecek olursak kkn daha ziyade, duygularda bulacamz
biliyoruz. Bu olayn baka sonular da yaratp yaratm adn
greceiz.
.
Bu olayn papaz olayndan evvel mi, sonra m getiini
tesbit etmek mmkn deil.
Halbuki bu noktay tesbit edebilmek ilgi ekici ve nemli
ciurdu. Bu olayn ocukta bir dmanca tutum yaratm ol
mas ve papaz tahkir ediinin de bu dmanca tutumunun bir
sonucu bulunmas mmkndr.
Ertesi yln ilkbaharnda b aba ticarethaneyi tasfiye etti ve
aile yeniden, bu sefer baka bir m ahallye tand. B ir sre
sonra da baba, iflas dolaysyla mahkm olduu hapis ceza
sn ekmeye balad.
Sevgiye susam ve babasna pek bal olan bu ocuun ru
hunda bu sefer yeni bir izlenim beliriyor. Zavall babacnn
hapse atlm asna tahamm l etmek zorundadr. Bu ocuun, ya
salarm za kar iddetli bir mukavemet gstermesi ve btn
topluma meydan okumas beni hi artm ayacak. Belki de bu
izlenim onun bakalarna kar gittike artan bir ilgi gster
mesini kesinlikle engelleyecek ve byle b ir ilginin son kalntlarm da yok edecektir. Toplumsal dzeni bozma tehlikesi gs
teren insanlara yaklam a eilimi gsterecek, belki de su ile
me yoluna girecektir.
Hi kimse ocua bu olaydan bahsedemedi.
Byle bir gerei ondan saklam ak son derece g. M uhak
kak ki bunu bilmemesi ok daha verimli olurdu. Ama bu du
rumdan ocuun haberdar edilmemesini imknsz gibi gryo
ru z biz.
Daha sonra, delikanl iken de, bydkten sonra da, bu
konuda bir tartm aya girmekten kand.
Bunu son derece onur krc ve zc b ir olay olarak duy
du. Her zaman bundan haberi yokmu gibi davrand ve e
yakn arkadalarna bile hibir zaman szn etmedi.
:154

Bu, ok ilgi ekici (bir nokta, nk ocuk isyan etmi,

kendisini hakszla uram gibi grm olsayd babasnn
haksz yere hapse atld konusundaki savnda srar ederdi.
Fakat burjuva gelenek ve anlaylarnn kuvvetle etkisi altnda
kald ve bunu, aka ve serbeste konuabilecek derecede
yenememi olmas da mmkndr. Her eyin sz edilemez-,
zerinde konuulmas hibir anlam tam ayan olaylar vardr.
iddetli bir bakaldrm a hareketiyle toplum erevesinden sk
m aya balayan bu ocuun davrannda muhakkak ki b ir de
receye 'kadar tereddt grrz. D olaylar birinci derecede nem
tar. Babas hapse atlmasajyd ve dini yznden baskya m a
ruz kald duygusu ocukta yer etmemi olsayd byk b ir
ihtim alle iyi b ir yoldan gidecekti.
Birdenbire, son iki yldaki yaram azl yokoldu, gen ve
gzel anneciini eskisinden b ir kat fazla b ir efkatle s a rd :
sz dinler ve sakin b ir ocuk oldu.
Burada birisine, yaygn bir evreye deil de tek b ir kiiye
balanm ak ihtiyacnn belirtisini gryorsunuz. ocuun yaps
yledir ki, ancak b ir tek kiiye balanabilir. B ir sre iin b a
bas elinden aldna gre, b ir bakasn arayacaktr. Annesi
iiyle megul iken, ran sevgisini kazanm aya alm t; ona
daima, balanaca b ir insan gereklidir.
Baba hapisten kt zaman, durup dinlenmeksizin al
mak suretiyle, yokluunda domu maddi glkleri yenm e
sini baard. Ailenin zerine uzun sredenberi km olan
dertler artk ortadan kalkm myd?
Bu maddi glkler sebebiyle ocuk yeniden d koullarn
arln hissetti.
ocuk canland, kendisine geldi.
Henz yeteri kadar tatm in edilmi deiliz, nk ne bunun
ne anlamda sylendiini, ne de ocuun niin canlandn
renebildik. O da henz nasl bir tutum gstereceini bilmiyor,
nk babas, anlarnda, kendisini martm bir insan olarak
yaamaktadr.
Okuldaki ilk yllarnda, snfnn en iyileri arasndayd;
ondan sonra, ortann altna dt. imdi ise gene canland ve
neelendi.
Bu, babasnn eve dn tarihine rastlyor.
Sz dinler ve alkan bir ocuk oldu, ok gemeden sn
fnn birincileri aram a girdi.
155

ihtim al sevdii b ir retmene dmt.

ok sayd, deer verdii retmen tarafndan, durumun
daki bu dzelme nedeniyle birok d efalar vld ve bu vg
ona ok iyi geldi.
Gene kendisiyle ilgilenecek birisini bulmu demekti. Bu o
cua gsterilen sevgi ve muhabbetin, onu kurtard anlal
yor.
Sonbaharda lisede iyi bir balang yapt.
Tek ekindiimiz nokta, onun gelimesinin devamyla ilgi
li : okulda vgye deer b ir duruma eriemezse ne olacak? Ho
una gitmeyecek b ir retmene rastlam as veya dini yznden
glklere uramas, bakalarna oranla kendisini eksik grme
si daima mmkndr. Belki de baka bir yerde glklerle kar
laacak veya alm as iin en elverili metodu bulam ayacak
tr. Daha sonra, hayatta bu scak sevginin yokluunu duya
ca durumlar da kabilir karsna, ite ocuun gelimesi
konusunda duyduumuz endieler bunlardr.
Kasm aynda b ir gn babasn eve ciddi surette hasta ge
tirdiler.
Burada da tecrbem iz yardmmza kouyor ve bize, byle
b ir ocuk babann hastal veya o zam ana kadar kendisini
martm olan (babann hasta oluu annenin hemen hemen
btn vaktini alr) annenin yokluu nedeniyle ilikiyi kaybe
decek ve artk eskisi gibi iliki duygusuna sahip olam ayacak
olursa bunun bazen yepyeni ve pek g b ir durum yarattn
hatrlatyor. Baarszlklar ite bu gibi koullar iinde kendi
sini gsterir. Dnn b ir kere. Babay ciddi surette hastalan
m bir halde eve getiriyorlar, anne onunla ilgilenmek zorun
dadr ve oouk yeniden, eskisi gibi tek bana kalmtr. Bu
devirde talihi yardm eder de okulda kendisiyle ilgilenecek bir
retmen bulabilirse bu glk ortadan k alkar am a imdilik,
bu konuda b ir ey bilmiyoruz.
Seyahatten dnerken babaya inme indi ve felli kald.
B ir ailede aile babasnn, ailenin temel direinin hastalan
masnn ne demek olduunu hepimiz anlayabiliriz; hele aile
birbirine bal ise, ki bizim rneimizde, yle olduuna hi
phe yok. Bu olayn sonularm kolaylkla gznne getire
biliriz.
Babay iflasa srkleyen, ana babasna ve kendisinden k
k, ok saydaki kardelerine yapmak zorunda kald maddi ,
fedakrlklard.
156

Bu, ihtim al ocua vermek zorunluu duyulan izahatti, by

lelikle kaba namuslu ve adil b ir adam olarak tantlyordu.
Birka yl srm olan davann yaratt sinirlilik artk,
an a babasna, kardelerine yardm edememekten duyduu zn
t, fazla alm a ve ok m artt karm a bile alamam am ak
gibi byk b ir talihsizlik yaratan zellik, omuzlarna yklenmi
endieler, btn bu etkenler o zamana kadar sal mkem
mel olan bu adamn fizik bakmndan yklm asna yol amt.
Burada hikye sona eriyor ve biz tahm inlere bavurm ak
zorunda kalyoruz. ocuk okulda kendisini rah at hisedecek olur
sa, glkleri yenecektir. Okuldan kopartlp alnrsa kaderine
ve ok derin zntsn duyaca b ir u fak memuriyete boyun
emek, bununla yetinm ek zorunda kalacaktr. Onun, balana
bilecei b ir insan bulm ak ihtiyac eklinde kendisini gsteren
otom atik b ir hayat tarzna sahip olduunu biliyoruz. Kendisini
tekilerden geri kalm, hakszla uram grrse veya ar
bir aalk duygusunun basksn hissederse eskisi gibi id
detle bakaldrm as bizi hi artm ayacaktr. Eer olumlu b ir
durumla karlarsa, birisi kendisiyle ilgilenirse, bu ocuun
hayat yoluna devam etmesi ve aln ak devam etmesi de mm
kndr.
Daha sonra, gelimesi belki de memnunluk verici h al a la
cak tr . Mesleinde kendisine uygun gelen b ir durumda bulu
nuyorsa, zel glklerle karlam ayacaktr. Ancak, h er za
man kendisini m artacak birini arayacandan, ak sorununun
zlmesi onu iin daha g olacaktr. Hayatta daima, arad
, arzulad her eyi kendisine vermi olan annesi gibi dav
ranacak b ir kadn arayacaktr. Bu da ancak pek m utlu bir
rastlant sonucu gerekleebilir.
B ir hayat hikyesinin b ir kk paras zerine tahm inler
yrtmek zorunda kalm z bizi hi de skmyor. Bu m na
sebetle unu belirtm ek isterim ki daha sonra neler olabilece
ini doru tahm in etmi bulunm amz hi de nemli deildir.
B ir eit altrm a yapm olmamz ve ayrntlarn altn, al
landan daha doru b ir ekilde izmi bulunmamz bize yeter.
Hayatta yaantlarnn ancak b ir kk parasn renebil
diimiz ve geri kalan kefetm ek zorunda kaldmz insanlar
la karlanca da ayn eyi yapacaz. Tamamlanm b ir kiilik
portresi bulm ay hibir zaman bekleyemeyiz, daima sonular
mza. kendimiz kartm ak zorundayz.
157

DRARINI KAIRAN OCUK

(ENRETK)

18

Emile 12 yanda ve idrarn karm aktan ikyeti.

drar karm a (enrezi) szn iitince tecrbelerim ize da
yanarak anne ile az grlr olm akla beraber b ir eit iliki
kurmay hedef tutan (bir psiik canlln sz konusu olduu
nu dnebiliriz. Konumuz olan ocuk bize idrar karm a has
tal ile hitap etmektedir. Her ey tpk bir eit mesane dili
ile konuuyor gibidir. Bir konunun btn ifade ekillerini, de
iik birer dil kabul edebiliriz. Burada dil unu demek isti
yor : Yeteri kadar ilerlem i deilim, bu yamda bile birisinin
beni daima gzlemesi gerekiyor! Genel olarak anne gecede iki
veya defa kalkm aya, ocua bakm aya ve onu uyandrmaya
mecbur kalm aktadr. ocuk annesine ek b ir i yklemi olu
yor bylelikle.
Geceleri yatan .slatm a organik b ir hastalk deildir ve
byle b ir ocuun gndz m esanesini pekl kontrol edebildi
ini biliriz. zerinde dnlecek sorun, onu gece idare ede
meyiinin nedenidir. Bu da ocuun, idrarn tutm asn im kn
sz hale getiren bir psiik gerilim iinde bulunmasdr. Bu ge
rilim nereden geliyor? ocuklarn idrar karm akta nasl srar
ettiklerini biliriz. B ir iliki ararlar, birisine balanm ak, birisine
ek b ir i yklemek abasndadrlar (bir hastann sz : baka
birisinde bir eit ube am ak isterler.). te m ark ocuk
tipi. Bu ekilde, kendisini daha fazla m arttrm ak abas ile
karlatm z zaman ocuun bu ilikiyi korum akta b ir dere
ceye kadar glk ektiini grrz. drar karm ann ihtimal,
b ir ocuun birisini kendisine maletm ek iin benimsedii bir
tutumdan domu b ir saldr olduunu syleyecek kadar aydn
latlm durumdayz. Gece uykularnda hi durmadan dnen,
gece korkudan baran (pavor noctum us) ve grlt yoluyla
bakalaryla iliki kurm aya alan ocuklar da bu tipe men
supturlar. Geceleri kalkan, uykularnda yryen ve bu ekilde
bakalaryla b ir iliki kurm aya alan ocuklar da vardr. Bu,
baka b ir organn konutuu b ir dildir. ocuun bunu nasl
ifade edebildiini grmek, ok byk anlam tar. Burada me
sanenin yetersizlii ile ona kumanda eden sinir m erkezleri a ra
snda b ir iliki vardr. drar karan ocukta srt kemiinde de
bir zayflk bulunduunu ortaya ilk atan benim (1907 de). d
158

rar karm a hastalnn omurilikle veya bu blgedeki k alt

sal b ir hastalkla da ilgili olacan belirtm itim . (Profesr
Fuchs bu fikrime katlyor). Dier taraftan, ocuun nasl olup
da mesane ivesiyle konumaya baladm anlam aldr. Bu
hastal her eyden nce, idrar sorununun nemine fazla dik
kati ekilm i ve anneleri, bu temizlie fazla nem verdiinden
ocuun geceleri temiz kalmas iin allmam b ir zahmete
katlanm ocuklarda gryoruz. ocuk bu suretle otomatik
olarak u fikri benim siyor: buradan b ir eyler yaplabilir, bu,
bir saldr noktas olabilir. nk anlarsnz k i btn bu o
cuklarda daima m ark ocuk belirtileri grlmektedir.
Fakat biz kesin pein hkmlere bal kalm ak istemiyoruz,
hikyenin devamn grelim.
ocuk, on iki yandadr. martlm olduunu ve idrar
karm a hastalnn devamndanberi gerektii kadar sevgi gr
mediini gzden uzak tutmamalyz, Bundan baz ayrntlar
kartabiliriz. htim al kendisinden kk b ir kz veya erkek k a r
dei vardr. Bunlar, m ark bir ocuun mcadeleye balam a
nedenlerinden biridir veya an a-babasn n artk kendisini daha
az m arttn bu kabahatiyle sulam ak ister. B ir sulam ann
bir saldrdan hi fark yoktur, ikisi de ayn eydir. Tahtndan
indirilmitir. Belki de bir vey anne veya vey babas vardr.
Kesin b ir kural koyamayz. Neler olup bittiini bilm em iz bi
zim iin ok nemlidir. Bu ocuun imdi niin eskisinden
daha az martldm bulmalyz. ocukta hayali b ir ideal he
def vardr (ideali ayn zamanda niyetlerini aa vurm akta
dr : kendisini m arttrm ak, mcadeleye
giriecek b ir insan
bulmak. Ona bu hedefini deitirtmek, y ararl hale gelebilm e
si iin, b aka bir ama bulm ak gerekir.
drarm hibir zaman gece karm yor, sadece gndzleri
karyor.
Bu, dnce tarzmz kuvvetle etkileyen bir bilgidir. Gn. dzleri ocuk byk b ir gerilim iinde bulunuyor, geceleri ise
rahat olduu anlalyor. Her trl ey dnlebilir ve gece
ok zaman annesinin yannda uyuduu, gndzleri ise olumsuz
b ir ynden kendisini gstermeye alt tahmin edilebilir. San
ki : benimle daha fazla ilgileniniz. der gibi. Gndz, mcadelesi daha iddetleniyor demektir.
Sk sk byk abdestini de karyor.
Ayn sebepten, byk abdestini karp zerini kirleterek
15 &

de gze arpm ak istiyor. Mcadele tam bir cesaretsizlik havas iinde yrtlyor. Bu vakada aptallk tehisinin konmas
hastalk hakknda yrtlecek fikre baldr; S o ra rz : Niin
bunu gece yapmyor? Bazen kendilerini oynadklar oyuna faz
lasyla kaptran ve abdestlerinin kontroln karan ocuklar
grrz. Bu ayrntlardan hareketle bunun toplumsal b ir ilev
olduu sonucuna varabiliriz. Her trl toplumsal davrann
dnda grlen b ir ilevi anormal karlam ak gerekir.
ocuk, gayrimerudur.
ocuklarn yaantlarnn ilk yllar sresince norm al ola
rak evrelerinde yaratlan efkat havasndan, scak ilgiden, sev
giden yoksun bym bir ocuk olduunu tahmin edebilirdik.
Fakat gayrimeru ocuklar arasnda d a m ark ocuklar bu
luyoruz. u halde bu konuda daha da aydnlatlmamz gere
kiyor :
Babas sava alannda vurulmu, annesi yeniden evlenmi.
B ir vey babann varl sav dorulanyor.
Bu ikinci birlemeden iki ocuk domu, imdi sekiz ya
nda olan bir erkek ocuu ve alt yanda olan b ir kz.
Yukarda b ir sulam adan sz ettiimi hatrlayacak olur
sanz, vakay yorumlay tarzmzn doru ktn daha iyi
anlarsnz. htim al, sulam akta hakldr ve bunu hissettiine
de hi kuku yoktur. Annesini, iki haftalkken kaybetmi b ir
erkek ocuu hatrlarm . Baba ksa b ir sre sonra yeniden ev
lenm iti ve hi kim se ocuun o kadmn olmadn bilmiyor
du. ocua da hi sylenmemiti. Son ra ikinci b ir ocuk do
du. ocuk, byd zaman bana muayene iin bavurduun
da vakay anlatrken 14 yam a kadar bu kadnn annesi ol
mayp vey annesi olduu kansyla yaadn ve bu izlenimi
nin doruluunun ancak o zam an anlaldn syledi. Bu olay
bize, ocuklar ok iyi muamele grseler bile bu gibi ayrnt
lar ne derece belirli bir ekilde hissettiklerini ok gzel isbat
ediyor. Her eye rarrien b ir fark seziyorlar; eer baka ocuk
lar d a varsa bunlarn daha fazla dikkat ve itina grdklerini
hissediyorlar.
ocuk, kardelerine kar son derece iyi davranyor.
Bu gibi ocuklar arasnda mcadeleye rastlamazsnz. Bir
ocuun kskan olm akla beraber kardelerini gen de sevdi
ine ok zaman dikkat etmiimdir. Kendisini o n lan n yannda
daha az elverili durumda grr am a onlarla gene de anlaa
160

bilir. Bu gibi b ir duygunun eitli sonulan olabilir. B ir kzn

be yam a gelince, b ir kk, kzkardei oldu. O tarihe kadar
tek ocuktu. Daha sonra bu ocuun, kk kz ldrd
renildi, s a n k i: btn kzlar yokolmal. demek ister gibi.
Buna karlk kk kardeine kusursuz bir muamele gster
di. Cinayetlerini de byk b ir hnerle iledi, ancak ncsnde yakaland.
vey baba balangta ocua kar pek sert davranyor
du.
ocuk ok kederli b ir devirde yaam zaten-, vey baba
nn geliiyle durumu daha d a ktlemi, ite sulam as bu
tarihte balamtr.
Fakat annesinin mdahalesi sayesinde durumu dzeldi.
Bu dzelmenin, ocuun devaml olarak hissedebilecei ni
telikte bulunmadn tahmin ediyoruz.
ocuk genellikle evden uzakta byd; ya b ir teyzesinin
yannda...
Yaantsnn balangcnda demek ki rahatt. Teyzeler veya
bykanneler yannda ocuklar genellikle iyi muamele grr
ler.
Ya da b ir yetimlerevinde.
Bu kurumda da ayn eyin olduunu syleyemeyeceim. B u
gibi evler zerindeki izlenimlerim pek olumlu deildir. B ura
larda ocuklarn stlerini slatmamalar ve kirletmemeleri ko
nusunda sert b ir disiplin hkm srer. Bu disiplinin, konumuz
olan ocua fazla sert geldiini gryorsunuz. Teyzenin de bu
ilevlere fazlasyla nem vermi olmas muhtemeldir. B ir o
cua besin almann nemini anlatm aya kalkacak olursak onun
bu alanda pek ok glk kartacam syleyebiliriz. Vcut i
levlerinin veya organlarnn hakimi olm ak isteyenler de bu ba
kmdan em ir alm ay reddederler. G eceleri yar uykulu halde
yatandan kalkp hi kimsenin yardm olmakszn, oturaa
oturduu grlebilir. Fakat uyannca ve oturaa oturtulunca
iini grmeyi reddeder ve hiddet krizlerine kaplr. Bu ocuun
eitiminde hatann nerede ilendiini bilebilecek kadar aydn
latlm deiliz henz. Ho bir durumda iken elverisiz b ir du
ruma geirilmi olmas mmkndr.
ocuk imdi ortaokulun birinci snfna gidiyor.
yle sanyorum ki ya iin biraz gecikmi. Bu snfa on
veya on b ir yandayken gitmesi gerekirdi. Fakat oraya kadar

G ocuun Eitimi, F . : 11

161

ilerleyebildiine ve ortaokula getiine gre aptal ve geri ze

kl olmadn kesinlikle kabul etmeliyiz. Devaml olarak bu
psiik gerilimden ikayeti bulunmasayd ihtimal daha da iyi
b ir renci olurdu.
lkokulun birinci ve nc snflarnda kalm.
Bu da ocuun b ir dereceye kadar gerginlikten ac ektii
ve zellikle sert bir retmeni olduu sralar snfna^ yeteri
kadar hazrlanamad konusundaki savmza uyuyor. Cesaret
kaybna doru bir adm daha atm tr. Evde bu koullar ona
yararl olmamtr.
Artk okulda gerektii gibi ilerliyor.
htim al retmeni iyi davranyordun
Arkadalar var.
Yeniden umut beslemeye ve hayata daha fazla cesaretle
bakmaya balam demek ki.
Sk sk, okulda veya sokakta yzn ekitiyor, eit eit
m askaralklar yapyor.
Bu m askaralklarn da, bir dil olarak yorumlayabileceimiz
b ir eit dinamizmi vardr. Bu ocuun kendisine baktrm ak
isteinden baka neyi ifade edebilir ki? Amac bakalarnn dik
katini ekmek olan b ir rol, b ir komedi oynuyor demektir. Bu
rada da idrar ve byk abdest karm aya benzer b ir tuhaflk
gryorsunuz. Daha fazla n plana kmak arzusundadr. h
mal edildiini sanyor ve dikkati ekm ek iin mcadele ediyor,
On bir aylkken yrmeye balam, konumas epeyce ge
cikmi.
Konumalarnn gelimesi d koullara gre ayarlanan o
cuklar vardr. Bu ocuun aptal olduunu iddia edenleri bile
geree aykr olm akla beraber hakh grebiliriz.
stelik bir de telaffuz hatas var. Konuurken dili dile
rine arpyor.
Demek ki ocuk peltek dediimiz insanlardan. Bu kusu
runa niin are aranmadn anlamyorum; ona, konuurken
dilini nasl tutmas gerektii tatllkla retilebilir veya bu
am ala diine tel alet taklabilirdi. Oynad roln hi de ho
olmadna ocuu inandrm akta yardm eder bu kusur, kolay
lkla nlenebilecek b ir eydir.
Babasnda da ayn telaffuz kusuru varm.
Babasndan kaltm yoluyla gemi olan telaffuz kusuru de
il, dilin ekli veya alt ene kemiinin yapldr. Her trl
162

telaffuz kusuru m utlaka zel bir organik yap ile kolaylat

rlmtr. Kekemelerde de ok zaman ya ene kemiinde veya
grtlan kemik yapsnda anormal ibir durum, y a da dilerde
anormallik buluruz. Btn bu koullar telaffuzun normal ile
mesini engellemekte yardm c olur ve konuma bozukluklarna
yol aar.
ocukken geirdii h a sta lk la r: kzamk, suiei ve za
trree. yl nce bademciklerini ve burun etlerini aldrmlar.
Bu bilgileri ihm al etmemeliyiz.
ocuk elimsiz, salksz grnl ve utanga, endieli
bir hali var.
Bu ocuun cesur b ir kimse izlenimi 'brakmasn zaten bek
lemiyorduk. Cesaretini yitirmenin eiindedir. Son zamanlarda
durumu biraz dzelmise bu belki de okuldaki ilerlem elerinden
dolaydr.
st ene kemii alt ene kemiinden daha kk olduun
dan ve az hemen daima ak bulunduundan insanda, bu
dala b ir ocuk izlenimi brakyor.
Kemik yapsnda anormallikler bulunduunu gryorsunuz.
Budala grnnn karakterindeki tuhaflklarn artm asna yar
dmc olduuna hi phe yok.
Genel bedeni muayenesi sonucu; dikkati ekecek b ir ey
yok, refleksler normal; sinirsel muayenesi henz yaplmam;
burun ve grtlak muayenesi de. Anne ile kardelerden birinde
nefrit (bbrek iltihab) var.
Birey psikolojisi asndan, idrarm karanlarda btn re
me ve id rar sistemlerinde b ir zayflk (rnein b ir bbrein
zayf oluu) bulunmas ok ilgi ekicidir; bu konu zerinde
organlarn zayfl adl incelememde srarla durmuumdur;
Bu zayflklar bazen hastalklara yol aar ama bu, id rar k a
rm a hastalnn (enrezi) bal bana b ir organik hastalk
sonucu olduu anlamn tamaz. drar karm a hastalna el
verili ortam yaratan b ir embriyon zayfl mevcuttur. drar
karanlarda sindirim borusunda ve reme organm da da za
yflk grlr. reme organnn zayfl hemen hemen btn
bu gibi vakalarda mevcuttur.
imdi mesele anne ile ne ekilde konuacamz ve bu o
cuun durumunun gerekte, grld kadar umutsuz olup ol
madm tesbit sorunudur. ocuun u son gnlerde durumun
da b ir iyiye doru gidi olup olmadm da anlam aya ala
133

lm; nk arkada edinmek ve okulda daha iyi verim alm ak

gibi olumlu belirtiler grmekteyiz. Anneyi bu ocua, b ir degeri olduunu anlatm aya ve ihm al edilmediini gsterm eye de
inandrmalyz. Nihayet onun, babann ocua kar daha iyi
davranmasn, rnein b ir pazar alp babaa gezmeye gt
rerek memnun etmesini salam asna almalyz. Bu koullar
altnda ocuk sulayc tutumundan vazgeecek ve ailenin az
tadn artk bozmayacaktr.
Bizzat ocuu da cesaretlendirmemiz gerekir k i okulda ba
ar kazansn, kendisine b ir am a bulsun ve ona erieceine
em in olsun. O na bu am ac belirtm eye alacaz ve kendisiyle
ana babas arasnda dosta ilikiler kurabilip kuram ayacan
soracaz. Onu daha sevimli hale getirmeyi baarrsak b aka
larn skmam aya kendiliinden aba gsterecektir. retmenin
yanmdayken zerini kirletmediini tahmin ediyoruz; ancak ce
saretini tamamiyle yitirdiine inand yerlerdedir k i byk ve
ya kk abdestini zerine karm aktadr.
En nemli ileri bylelikle anlyorsunuz: sna babann o
cua daha olumlu b ir tutum gstermelerini salam ak, ocuu
cesaretlendirmek ve ona, bir meslein nemini anlatabilmek.
Dr. A. (Anneye) : Sizinle ocuk konusunda konumak isti
yorduk. Okulda alm as nasl?
A n n e: u son gnlerde aba gsteriyor.
Dr. A .: Byynce ne olmak istediini syledi mi?
A n n e : Elektriki olmak istiyormu.
Dr. A .: Demek ki b ir am ac var. Bu meslekten b ir ey an
lyor mu?
A n n e: Evet, bu m eslee kar b ir ilgisi var.
Dr. A .; Evde ie yaryor, i gryor mu?
A n n e: Evet.
Dr. A .: Yapt hizmetleri deerlendirince ve kendisini
vnce mutlu oluyor mu? Bu ocuu sk sk vmenizi isterdim.
vlmeye susam, efkat ve incelikle muamele grmek isti
yor. Sizinle aras nasl?
Anne : Sz dinler. Ona gvenilebilir.
Dr. A .: teki ocuklara gz kulak oluyor m u, onlarla anlayor mu, ok yalnz deil mi?
A nne: O rtanca ocuum onun etkisi altnda kalm ay red
dediyor.
Dr. A .: O rtanca ok daha evik, ok daha atiktir, ortan
ca la r daima daha abuk hareket ederler. Uvkusu nasl?
164

A n n e: ok horlar, burnunda et vard.

Dr. A .: Nerede yatar?
A n n e : Benim odamda yatar. yle sanyorum ki olum ikin
ci kocamdan korkuyor ve pek rkek. Eskiden yabanclarn ya
nndayd; teyzesi ona kar ok iyi davrand, sonra yetimlerovine girdi.
Dr. A .: (Durum deiiklii yetimlerevinde 'balam). B a
baya ocuun bu korkusunu ortadan kaldrmas gerektii an
latlamaz m? yi bir ocuk bu, efkatle ve iyilikle muameleye
ihtiyac var. leride iyi b ir insan olabilir, ie yarayabilir. Baba
bir pazar onu alp gezmeye gtrse ve houna gidecek bir
eyler yapsa ok iyi olur. ocuu asla dvmemek ve ona b a
rmamak gerek. ok iyi b ir yola girm i ve iyi geliecok.
Geceleri uykusunda nasl yatyor?
A n n e: Yzkoyun yatyor.
Dr. A .: Hayattan uzaklayor ve saklanyor demek ki.
A n n e : Yorgan da bann zerine kadar ekiyor. Yetimlerevine girdiindenbei pek rkek oldu.
Dr. A .: Onu tenkit etmemeye, azarlam am aya aln b
kere. Ben olsam o n a : sen beceriklisin! derdim. Onu ver ve
onu sevdiimi gsterirdim. Byle ibir ocuun, sevildiinin is
patna ihtiyac vardr. Byle yaplrsa h er eyiyle daha iyiye
gidecektir. Sizden ayrlm ak hevesine kaplmyor mu hi?
A n n e : Onu yetim lerevine geri gndereceimi sylediim
zaman korkuyor.
Dr. A .: Ben olsam ona byle bir ey sylemezdim. Okulda
da evde olduu gibi mi?
A n n e ; ocuk okulda istedii zaman snftan kamad
iin korkuyor. kma ihtiyacn duyduunda retmenden izin
isiemeye cesaret edemiyor. Dr. A. ; Belki de hastaneden b ir rapor alnp retmene
verilse ve durumdan haberdar edilse iyi olur. (Anne kyor).
Dr. A .: (Emilee) : Gnaydn! yi alyor musun okulda?
Byynce ne olmak istiyorsun?
E m ile: Makinist.
Dr.' A. -. Aferin! Becerikli misin? Yazn nasl?
E m ile : yi deil.
Dr. A .; Y a resim?
Emile ; Eh, fena deil.
D r A .: yi b ir makinist olabilirsin am a, cesaretin olmal,
korkmamalsn. Kimse sana fenalk etm ek istemiyor. Korkm a
105

may renmek ister misin? retmen karsnda bebek halleri

taknm aya meobur deilsin! Artk bymsn bak, bebeklik
ten kmsn; b ir kere fena not alsan bile bu seni korkutma
mak. Ben de kkken fena notlar alm tm ama, o zaman
dersime daha fazla alrdm, iler yoluna girerdi. Her zaman
korkmak hi doru deil! Korktuun zam an tpk bebek gibi
davranyorsun. Okula daha ne kadar gideceksin?
E m ile: ki yl daha gideceim. Sonra rakla gireceim.
Dr. A .: Peki, jim nastik nasl gidiyor?
E m ile : ki aldm.
Dr. A. : ok arkadan var m?
E m ile: Hain arkadalarm da var. Hep beni dvyorlar.
Dr. A . : O nlarla kavga ediyor musun?
E m ile : Bazen.
Dr. A . : Bakalarna fenalk yapmamalsn. Biliyor musun,
insan birini yaralam adan da kavga edebilir? Bu, b ir bakm a
jim nastik saylr. Erkek kardeinle de dvyor musun?
Emile ; O, sekiz yanda.
Dr A .; Demek k i sen aabeysin. yi ocuk mu?
Emile : O da hain, benim le dvyor.
Dr. A .: u halde pek korkak deil. Senin de ilerlem en ve
derslerine alm an gerek. Madem k i o sekiz yanda olmas
na ramen byk gibi davranabiliyor, bunu sen de baarabilmelisin. B ir ay sona gene gel ve ban a neler yaptn, cesare
tini bulup bulmadn, bebek gibi deil de, byk insan gibi
davranp davranmadn anlat. Bunu dene bir kere ve baarp
baaram adn bana anlatrsn. (ocuk kyor).
imdilik yreklendirme, cesaret verme devresindeyiz. Eer
kusurlarndan sz aarsak onu hi de cesaretlendirmi olma
yz. Bir ay sonra gene gelirse ve ilerlem i olduunu grrsek
o zaman kusurlar konusunu ele alabiliriz.

LK KURMA ARACI OLARAK

d r a r

k a ir m a

On ilci yandaki F., idrarm tutamad iin muayenemize

getirilmi.
htim al mcadeleci bir ocuktur, eskiden martlm ve ba
z olaylar yznden artk martlmaz olmutur. O zamanda166

[
beri huzursuzluk duyduundan, annesini geceleri bile kendisiyle uratrm ak suretiyle saldrya gemitir. Onun mark o
cuk olduunu tesbit etmemize yarayacak b e l c i l e r i aramalyz
im d i: cesaretini yitirmi mi, daha kk (bir (kardei mi ks
kanyor, yemek yemekte zorluk kartyor m u, dikkat merkezi
olmak istiyor mu, yoksa .bakalarna sevimli grnmeye mi a
balyor?
... Sk sk gndzleri idrar karyor.
Bir ocuun gndzleri zerini slattm duyarsanz bu.
zaten ok iddetli bir mcadelenin belirtisidir. Bakalarn gece
rahatsz etmekle yetinmiyor, bu ii gndz de yapyor. Hi ol
mazsa aklsa! bozukluu olup olmadn tesbit etmek zorun
dayz. Bu gibi, gndz idrar karm aya neden olan organik
hastalklar pek seyrek grlr.
... geceleri ender olarak karyor.
Gndz iddetli b ir mcadele srdryor, gece ise ihtimal
daha elverili b ir durumda bulunduundan, yatyor. Bu m
cadeleyi bile bile yrttn ve huyunun balca zelliinin
kstahlk olduunu renirsek hi amayaln. nk kstah
lk hemen hemen bile bile yrtlen b ir jicadele demektir.
Yannda annesi olduu zaman veya okulda bulunduu s
ralarda asla idrar karmyor.
Bu, idrar karm a hastalnn psiik nedenlerden ileri gel
diinin belirtisidir. Annesi yannda ise, onu kendisine ekm e
ihtiyacn duymuyor demektir. Okulda d a kendisini huzur iin
de hissediyor ihtimal. Belki de iyi b ir rencidir veya okuldan
atlm aktan korkuyor, bunu nlemek istiyor.
Annesi boanm.
A u a-baba arasndaki geimsizliklefrin, anlamazlklarn o
cuklar zerinde pek kt b ir etkisi vardr. Kavga, eden k a rkoca genellikle ocuklaryla az ilgilenir ve onlara aksi dav
ranrlar. G ocuklar, sulular, sinir h a s t a l a n , cinsel sapklar,
ayyalar arasnda mutsuz veya kt evliliklerin ocuklarnn
orannn- ok geni oluu ilgi ekici b ir gerektir. Bu ocuun
fazlasyla ykl olup olmadm anlam aya alalm, fazla yk
lenme her zaman durumu ciddiletiren bir nedendir.
Bykannesiyle bykbabasnn yannda oturuyor.
Bykanne ve bykbabalarn torunlarna kar genellikle
pek yumuak davrandklarn hatrdan karmamaldr. Am a
her zaman deil; nk eer anne, ocuu m artrsa byk
167

anne ona darlr ve eer anne m artm azsa bu sefer bykan

ne martr.
ocuk eskiden anne ve babasnn odasnda yatard.
Bu, ocuun y a kendi abalaryla annesine yaklam ay b a
ard, ya da anne - babann onu daima yannda istedikleri
iin martlm olduunu gsteriyor.
Artk yalnz yatyor.
Bu durum bizim iin nemsiz .deildir ve hi phesiz id
ra r karm a hastalnda b ir rol oynamaktadr. ocuk, anne
sinin yatanda yatsayd oray slatmazd.
ocuk, annesine ok kuvvetle bal.
Bu da ocuun annesiyle byk b ir ilikisi olduu fikrini
doruluyor. Annesini kazanm aya ve ondan, yardmc olarak
faydalanm aya alyor.
Bykanne ve bykbabas tarafndan da ok m artl
yor.
u halde, tahminlerimiz doru km demektir.
Drt yl nce, b ir kala kemii iltihabndan dolay yedi
ay hastanede yatt.
Bu, yle b ir mzmin hastalktr ki, seyri srasnda ocuk
la r son derece m artlr. Bu ocuklar, iyiletikten sonra has
talklar srasnda grdkleri efkat ve yaknln eksikliini
korkun derecede duyarlar. B ir ocuk hibir zaman, kem ik il
tihab gibi bir hastalktan hastanede yatt sredeki olduu
kadar martlamaz.
O devirde bacan kemiinin bile kesilmesi sz konusu ol
mu, ama hastalk iyilemi, gene de ocukta nemli b ir sa
katlk kalm.
m ark ocuklarda zaten peinen yerlemi b ir aalk
duygusu vardr; kendi yeteneklerinden phe ederler. Bu o
cukta b ir sakatlk olmas sebebiyle aalk duygusu btn
btn artmtr, bakalarna daha fazla dayanmaya alr.
Bu hastalk yznden yedi yandan on yana kadar oku
la gidememi.
Bu yllan hi phesiz annesinin yannda geirm itir.
On yandayken nc yardmc snfa girm i, imdi de
drdnc yardmc sm fa devam ediyor.
Yardmc snflar ocuk, budala veya geri zekl deilse,
onun aalk duygusunu btn btn arttrr. nk ancak o
takdirde geri zekl ocuklarn arasnda bulunduunu farketmez. rnein Viyanada bu gibi snflara aptallar snf gibi
168

aalayc adlar taklr. Normal bir ocuk b ir talihsizlik eseri

b ir yardmc snfa devama mecbur kalrsa son derece onuru
krlr. u halde konumuz olan ocuun, aalk duygusuna
kaplmas ve kendisini g eri kalm grmesi iin pek ok ne
den vardr ortada.
Okulda iyi alyor.
Psiik 'bakmdan normalse okulda ilerlediini renmek bizi
hi artmyor. Krler arasnda a olmak b ir stnlk de
ildir; bir zafer saylmaz.
Hesap dersinde glk ekiyor.
B ir gn hesap yapmann da doru yolunu bulursa orada
da ilerler ve tekiler kadar iyi hesap yapar.
Baka ocuklara sorular sorulduu zaman yksek sesle
sze karyor, cevab o veriyor.
Bundan, ocuun akll b ir ocuk olduu sonucunu kar
tabiliriz. Bu m ark ocuk ilerlemek istiyor. drar karm as
da bu am ala bavurduu bir yoldur. Okulda durumu mem
nunluk verici; kendisini beeniyor olabilir; fak at orada da te
kilerin nne gemek istiyor ve bunun iindir k i her zaman
sesini ykseltiyor.
Bakalaryla elendii zaman bile m utlaka barol oyna
mak istiyor.
Kendine zel b ir tarz var ki, buna geri zekllarda rastla
yamazsnz; bu nedenle, yerinin geri zekl ocuklara mahsus
okul olmadn syleyebiliriz. Hastal nedeniyle norm al bir
snfa yeteri kadar hazrlanamadm ve byle b ir snfa de
vamnn g olacan biliyoruz. Bu gibi renciler iin zel
bir hazrlayc okul almas ok iyi olurdu.
Kendinden drt buuk ya byk ve eskiden babas ta
rafndan ok martlm olan bir aabeyi var.
Bundan, kendinden kk erkek veya kzkardeleri olm a
d sonucunu kartyoruz. htimal, aabeyinin daha ileri ol
duu fikri yer etmi iinde. O, babas tarafndan martlm
ve yardmc okula devam etmiyor.
Aabey ok gzel bir ocuk. lkokulun birinci snfnda
kalm, am a imdi ok iyi alyor, ok ciddi ve akl bamda.
By ok iyi gelimi ve yenilmez olan iki erkek k a r
deten k genellikle g ocuktur. Eer iyi ilerleyen, b
yn kolaylkla izleyen, hatta onun durumunu tehlikeye d
ren kk ise bu sefer aabeyi g ocuk olacaktr. B ura
da bir kere daha grmz dorulanm oluyor. htimal aa
169

beyi de kk kardeinin yardmc okulda bulunduunu orada

burada sylemekten ekinmiyordun
Bizim ocuk soytar rol oynamay pek seviyor.
iddetli b ir aalk duygusuna sahip, hibir ey yapmayan
ve dikkat m erkezi haline gelmek isteyen ocuklarda sk sk
grlen b ir haldir bu. Byle ocuklarda genellikle birbirine
paralel zellik buluyoruz: id rar karm a, bakalarnn s
zn kesme ihtiyac, ve soytarlk yapma.
Geceleri sk sk baryor.
Bu haliyle de b ir iliki aramaktadr. Barm ak ve soyta
rlk yapmak, aklllnn delilleridir, h er eyi gerektii gibi
yapyor, biz de o durumda olsaydk ve cesaret isteyen bu du
rumu iyi anlamam olsaydk tbir caizse biz de ayn ey
leri yapardk herhalde.
Yemek yemekte zorluk kartmyor.
Demek ki bu ailede eitim konusunda h ata ilenmemi,
yemein nemi zerinde gereinden fazla durulmam. ocuk
burada b ir hataya dm : Bu konuda da glk kartm aly
d. B ir hayat tarznn yapsnda tecrbemizle beklediimiz baz
belirtilerin yokluunu farkedecek olursak amamalyz.
Yalnz bana giyiniyor ve ykanyor, tuvaletini yapyor.
htimal bu alanda da aile gerektii ekilde davranm.
Anne babasyla, babasnn anne ve babas akraba oluyor
mu.
Aslnda bunun nemi yok, nk bu hale pek ok ocuk
ta rastlanyor. Onun bu kusurunu kaltsal etkenlere balaya
mayz. Fakat unu belirtm ek isterim ki, cesaretsiz insanlarn
akraba arasnda evlendiine sk sk rostlammdr. Bunlar, e
lerini seerken bir eit gvenlik ararlar. Bunu da daha ok,
ocukluklarmdanberi tandklar kim seler arasnda bulurlar. Bu,
toplum duygusunun zayf oluunun belirtisidir, nk bu gibi
insanlar iin aileleri btn toplumu temsil eder. A kraba a ra
sndaki evliliklerin organik zayflklar (grme ve duyma za
yflklar gibi) yarattn inkr etmek istemem. Fakat bugne
kadar yaptm gzlemler sonucu bu, yalnz iki e arasnda
ayn bozukluklarn varl halinde grlen b ir eydir. Buna k a r
lk, bu gibi paralel zayflklarn mevcut olmad ak rab a ev
liliklerinden tamamiyle salam ocuklarn doduunu grrz.
A kraba arasndaki evlilie kar gelmemiz srf toplum duygu
sunun geni b ir kan karkln gerektirmesindendir. Kendi
170

aile yeleri ile bakalar arasnda bu kadar b yk b ir fark

gzeten bireylerde byk b ir toplum duygusu yoktur.
ocuk, suiei ve bomaca geirmi.
Bu hastalklar srasnda anne-baba, ocuu ok m artr
lar. A n n e-babay otomatik ekilde ocuklarm m artm aya sevkerlen bir dizi ocuk hastal vardr ki, bunlar, rnein kzl
ve bomacadr. Bu hastalklardan sonra okluk hastala a t
fedilen birok huy bozukluklar meydana kar. Bunun aksine,
bazen de g b ir ocuun ciddi b ir hastalk geirdikten sonra
dzeldiini grebilirsiniz. Bununla beraber, kzl hastalnn
ocuk karakteri zerinde olumlu b ir etki yarattn iddia ede
cek kadar ileri gidemeyiz.
On alt aylkken yrmeye balam.
Anne yanlmyorsa, ocukta belki de raitizm vard. Bu gibi
hallerde anne tarafndan, normal duruma oranla daha fazla
ilgi grecei phesizdir.
Doru drst konumay ancak yanda enebilm i
Bu da onun konumaya zel b ir ihtiya duymadn orta
ya koyuyor, nk eer konuma ihtiyac duysayd, daha er
ken konuurdu. Hibir ey sylemesine gerek kalmakszn b
tn istekleri yerine getirilmi ve yapaca h er ey bakas ta
rafndan yaplmtr mutlaka. Bu da kulaklar duyan dilsizler
de de grlen b ir haldir. Bu gibi ocuklar, genellikle pek
martlm olur ve konuma ihtiyacn duymazlar. O - zaman o
cuun h er istediini daha o sylemeden anlayveriiyle v
nen anneler grrsnz; bu gibi ocuklar daima, konum ala
rna gerek kalmakszn am alarnn anlalm asn ve devaml
olarak kendileriyle ilgilenilmesini isterler. Fakat bunlar, konu
m adklarna ve dier taraftan, seilen kii zerine ocuk ta
rafndan yklenen ek grevi daima yerine getirdiinden, ku
laklar duyan bu dilsizlerin psiik yapsnn nasl kurulduunu
anlayabiliriz. ocuklarn btn ilevlerini evrelerine gre e
killendirip ayarlayabildiklerini de biliyoruz.
Sa r - dilsiz bir ana babadan domu, fak at kendisi tam am iyle normal b ir ocuk biliyorum; norm al olarak duyuyor ve
konuuyordu. Bir yerini yaralayacak olursa alam aya bal
yordu, am a ses karmadan. Gzyalar yanaklarndan akyor,
yz acyla buruuyor, ama hi sesi duyulmuyordu. Grlt
nn faydasz olduunu biliyordu. levleri farkl b ir ekilde ge
limiti. Bu dncelere igdler psikolojisini de k atabilirsi
niz, nk igdler yalnz evreye gre geliir. Bu ocuu
171

konum a ihtiyac duyurulmam ve hylece konumay vaktin

de renememi.
Bugn de biraz burundan gelen b ir sesle konuuyor. Drt
yl nce bademcikleri ve burnundaki etler aldrlm. htim al
ksa bir sre sonra burun etlerinin yeniden aldrlmas gereke
cek. Tipi hafife mongoloid '(Mool).
Mongoloid tipe mensup oluunu duymak bizi biraz ar
tyor. Belki de geri zekl ocuklardandr. Onu m uhakkak ki
mongoloid ocuklar snfna sokmazdm ben. Bugne kadar bu
tipten olup da geri zekl bulunmayan b ir tek ocua rastla^
m deilim: fakat baz kim selerin mongoloid tipe benzemekle
beraber, geri zekl olmadklarn da unutmamaldr.
Burun kk geni, kulaklar bandan ayr, kepe gibi, alt
duda byk ve sarkk. Sinir sisteminin muayenesinde zel
likle dikkati ekecek bir ey bulunmam ve zeks normal.
Sa baca kvrlmyor. ocuk jim nastik yapmay seviyor ve
eskiden h er trl jim nastik yapmas yasak iken sonradan b a
cann msaadesi orannda beden hareketlerine katlm a izni
ni alm.
Kol veya bacaklarnda b ir sakatlk olan ocuklarn jim
nastie kar byk heves gsterdiklerine sk sk rastlammdr. Burada birey psikolojisinin temel ilkelerinden (biri, b ir kere
daha dorulanm oluyor, en iyi verimlerin, geri kalm bir
organn yaratt zel b ir ilgi ile elde edilmesi.
Birka yl
oluyor, ehrimizde tek bacakl b ir dansr, seyircilerin k ars
n a sahneye kyordu.
Bize verilen ksa zaman iinde bu ocuktan mmkn olan
h er eyi elde edemeyeceimizi tahmin edersiniz. Biri anne ile
ocuun emrine girseydi iimiz geni lde kolaylam olur
du. ocuu daha bamsz ve daha cesur h ale getirmeye a
lmak ve ek derslerle normal okula devam edecek duruma
gelmesini salamak gerekir. Ona bir ama bulm al ve hayatn
yararl ynnde parlak b ir verim verecek hale gelm esine a
lmaldr. Baar kazanaca andan itibaren ve kazand l
de kt huylarnn varlk nedeni de ortadan kalkacakta-,
son sm a idrar karm a idi. Fakat ocua bu teklifi ya
parken annesi bize kar davranrsa ocuk glklerinden synlam az. Anneye ocuun kiiliinin gerek yapsn gstermek
ve onu etkilemeye alm ak istiyorum.
Dr. A. (Anneye) : ocuunuzdan konualm. Snfn en iyi
rencilerindenmi; yle mi?
172

A n n e : Buna evet diyemeyeceim.

Dr. A .: Yardmc snfn en iyi rencilerinden deil mi?
A n n e : Dersleri olduka iyi gidiyor, matem atik hari. On
dan daha kuvvetli olan baka ocuklar var. retmenin dedi
ine gre, ar a r okursa iyi oluyormu, am a telalanyor...
<Dr. A .: Byynce ne olmak istiyor?
Anne : Marangoz.
Dr. A .: Babas ne i yapar?
Anne (Gururla) : Dii teknisyenidir. Bykbabasnn bir
mobilya maazas var. Babam ocuun meslei renmesini,
mobilya yapmnda bilgi edinmesini istediini sylyordu.
Dr. A : Demek marangoz olmak istiyor? Arkada var m?
A nne: Var, am a hepsi kendisinden kk ocuklar.
Dr. A .: Baka ocuklarla beraber olmaktan holanyor mu?
A nne: Ancak kendisinden kk ocuklarla oynamak isti
yor
Dr. A .: Bir ocuk kurumuna devam ediyor mu?
A n n e: ocuk dostlanndayd. B ir defasnda ocuklar d
vmler, retmen kulaklarm ekmi ve duvara cezaya dik
mi.
Dr. A . : Doruyu syler mi?
A n n e: Bazen hikye anlatt olur, am a yalan sylemez.
Dr. A .: P ara kullanmasn bilir mi?
A n n e: Evet, ok ciddidir. A l-v erite ok ie y arar ve
yaptm iyi bilir; telefona cevap verebilir, ufak tefek ilerde
kendisine gvenilebilir. Ama pek saftr.
Dr. A .: Okuldaki durumu nasl? Memnun mu?
A n n e: Okuldan ok memnun. Eskiden zel kurslara devam
ediyordu, daha iyi ilerleyeceini sandk, am a orada kendisiyle
ilgilenmediler. B ir sinir doktoru, ocuu norm al buldu ve yar
dmc okula yerletirmemizi sadk verdi.
Dr. A .: Yardm c okuldaki ocuklar nasldr?
A n n e : Bu ocuklar rkek, am a benim ki aldr etmiyor.
Pek geri kalm olanlar da var ilerinde. Kendisini savunabile
ceinden emin olsaydm...
- Dr. A .: Bundan phelendiiniz oldu demek?
A n n e: retm enler bana hep ocuun iyi b ir tacir olaca
m sylediler. Hereyle ilgilenir, birok eyden konumasn
b ilir ve insanda bamsz bir ocuk izlenimini brakr. Am a o
kadar saf ki!
Dr. A .: drarm sk sk m karyor?
173

A n n e: Evet. retmene gittim, okulda nasl davrandn

sordum. Sadece fazla yksek sesle konutuundan ikyet etti;
bu huyundan vazgemesi gerek. Okulda d a idrarn karyor.
retmen bunun bir organik zayflktan ileri geldiini syl.
yor. u son gnlerde hu hali daha da sklat.
Dr. A .: Okuldaki durumu ktye mi gitti?
A nne: lerleme gsteriyor. Eskiden devlerini yalnz yapa
mazd, imdi tek bana yapabiliyor.
Dr. A .: Azar iitm i olmasn? rnein matematik dersinde?
A n n e : M atem atikte tekiler daha kuvvetli.
Dr. A .: Bu derste de ilerleyebilseydi ok iyi olurdu. Bu
ocuu bizim bakmevimize gndermek istemez misiniz (Dr.
A. adresi veriyor.) Kendi kendine gidebilir mi
A n n e : Evet, tram vaya binm esini biliyor. Okula da yalnz
gider.
Dr. A . : Bu bakmevinde ocuk her eyi baarabileceine
ve normal okula devam edecek hale geleceine inandrlacaktr.
A n n e : ocuk d o stlarn d a da gzel eyler yapmt. G
zel b ir tiyatro yapt tahtadan. retmenin dedii gibi, pek ok
ocukta bulunmayan b ir zellii var, verilen grevi ok dik
katle yerine getirir.
Dr. A .: ocuun normal okula devam etmesi ok daha iyi
olacaktr. teki olunuz nasl?
A n n e : Mkemmel b ir ocuk.
Dr. A .: Ke kar nasl davranyor?
A n n e : imdilik birbirlerini ok seviyorlar. Daha seyrek
grebiliyorlar. Ben anne ve babam n yanndaym. Byk o
lum ise babaannesinde. ocuklar birbirlerini pek az gryor
lar.
Dr. A .: Kk kardeini rahatsz ediyor, ona taklyor mu?
Anne : Onunla ok ilgileniyor, onun zerine titriyor adeta.
Dr. A. : Demek ki baba gibi davramyor, kendinden emin
aabeylerde bu huy zelliine sk sk rastlanr.
A n n e: Byk, daima iyi gelimitir.
Dr. A .: Byk, herkes tarafndan seviliyor anlalan.
A n n e: Kk daha da ok seviliyor. Byk fazla gurur
ludur.
Dr. A. : Ke yardmc okul yznden taklan, alay eden
oldu mu?
A n n e : Okul yznden taklm yorlar, ama aya yznden
taklyor, alay ediyorlar, korkun b ir ey bu.
174

Dr. A . : Bu yoluna girecek, idrar karm as da yle. o

cua cesaret vermenizi, onu tenkit etmemenizi, krmamanz
ve h er eyi kendi kendine yapmaya altrm anz tavsiye ede
rim.
A n n e: Ailem ocuu durmadan tenkit ediyor, ona kar
yor ve kalbini kryorlar.
Dr. A .: Onlara ltfen selamlarm syleyiniz ve tenkit, k a
rm a ve kalp krm alara b ir son vermelerini rica ediniz; o
cuun durumunu dzeltmek iin yeni b ir yntem deneyeceiz.
(Anne teekkr ederek ayrlyor.)
Dr. A .: Evde ocua daima hcum edildiini renmeli
ok nemli bir nokta. Bilmem hayvanat bahesinde tapir denen
hayvan hi grdnz m? Bu tapirin b ir zellii var. Birisi
onu kzdrr veya rahatsz ederse hemen arkasn dnp idra
rm salveriyor. Bazen, sulu olmayan birisini azarlam ak pek
rahatsz edici b ir ey olur.
Dr. A. (ocua) : Okulda iler nasl gidiyor?
ocu k : yi.
Dr. A .: Sen iyi b ir ocuksun, iyi bir renci de olabilirsin.
yle sanyorum ki, zayfsn, kendine gvenin yok, matematik
te hibir baarya ulaamyacam sanyorsun, ama bunlar bo
laflar. Kolaylkla baarabilirsin, senin matematikte iyi b ir
renci olmana yardm edeceim! O zaman baka b ir okula de
vam edersin; orada da sana yardmc olmak isterim. Bu ie
birlikte, cesaretle g iriiriz : senin de houna gidecek ve baka
caksn ki birdenbire h e rk e s: Tamam, bu okulda da ilerliyor
diyecek. Bizim ocuk bakm evine devam etmeni isterdim; ora
da oyun oynanr, derslerini de yapabilirsin ve memnun k alr
sn. Ben de matem atik dersinde pek zayftm ve biri bana m a
tem atie nasl allacan gsterdikten sonradr ki daha b a
arl olabildim. D aha iyi matematik yapabilseydin retmen ne
derdi sana?
ocu k : ok memnun olurdu.
Dr. A .; Onu memnun etmek ister misin?
ocuk: Evet.
Dr. A .: Yakn b ir zamanda gene gel ve b ir ocuk sana
kt b ir laf sylerse hi zlme, aptallndan sylyordur.
Evde de seni tenkit edecek, azarlayacak olurlarsa, hemen hid
detlenip idrarn karmamalsn. B an a yardm etmen gerek!
Sana gvenebilir miyim?
(ocuk kyor.)
175.

BAARILI KARDELER
YANINDA

20

V akalar nasl ele aldm gstermek zere konularn ak

lanm asna devam ediyorum. nmde b ir sredenberi inceleme
mi olduum, g ocuklarla ilgili birka rapor var. Sizinle
bu konu zerinde alm ak, bu gibi vakalarn nasl incelene
cei hakknda yaklak olarak b ir fik ir vermek, tecrbelerimize
dayanarak ilikileri bulabilmek ve btn belirtileri uyumlu b ir
btn iinde ele alabilm ek iin nasl, en ufak ayrnty bile ih
mal etmemek gerektiini gstermek istiyorum. Pek ok yaza
rn szn ettii, fakat yeteri kadar anlalmam olduklarn
daima savunduum, incelemek, yorumlamak gibi kavram
lardan bizim ne demek istediimizi bylece anlam olacaks
nz Birey psikolojisi konusunda tesadfen b ir eyler okuyan
lar, deerlendirme eili]minden bahsetm ekle veya aalk
duygusu, hakim olm a eilimi gibi deyimleri kullanm akla bu
psikolojiyi anladklarn sanrlar. Bu kavram larn Nietzsche ta
rafndan da kullanld hibir zaman unutulmaz. Hepsi de birey psikolojisini bildiklerini sanrlar. u son zam anlarda karakterolojik ad verilen ve karakterolojiyi en dank b ir ekilde
uygulayan b ir akm belirdi. Hepsi Nietzsclheden esinlendikleri
ni iddia ediyorlar. Buna kanmamalyz, nk psikolojik in ce
lii bu ad ananlara m utlaka yaktrm aya mecbur deiliz. B u
gn biri vnmek iin Nietzschenin adn andnda zaten p
heli duruma girmi olmaktadr.
Sz konusu ocuk, kkken pek ok hastalk geirdi.
ocuk hastalklarndan ok ekmi bir ocuun martlm
olacan belirtmeden unun altn izmek isterim ki, birey psi
kolojisi kendisine balca konu olarak b ir bireyin bakalarna
kar davran eklini aratrm ak ve yorumlamay alm tr ki,
birey iin bundan baka bir kendini davurma aresi yoktur
zaten. Sadece hemcinsleriyle iliki kurmas gerektiini biliyo
ruz ve bunu nasl yaptn tesbit etmemiz gerekiyor. Bu ku
raldan hareketle hissedilebilir b ir veri bulabileceiz. Ben u
ocuk, ocuk hastalklarndan ok ekmitir, dediim zaman
toplumsal bir karlkl iliki tablosunun meydana geldiini g
ryoruz. Bu ocuk, evresiyle nasl b ir iliki kurm utur?
Difteriye yakaland ve ok ine yapld.
Eer bu rapor a n a -b a b a tarafndan yazlmsa, inelerin
.176

okluunun onlar ok etkilediini ve gzlerine korkun bir

ey gibi grndn syleyebiliriz. Hi phesiz difteriye ya
kalanm ak ve ok ine yaplmak kmsenecek b ir ey deil
dir, fak at raporun yazl tarzna baklrsa, biz bunun bizzat
a n n e -b a b a tarafndan kalem e alnm olduu sonucuna var
yoruz. zellikle ocuun ok ac ektii anlatlm ak isteniyor.
Nekahat devresinde sinirsel rahatszlklar b a la d : ocuk
om uzlarn silkiyor, elleriyle sk sfk kalalarm outuruyor ve
dikkati ekecek kadar hzl konuuyordu.
Bu belirtileri sinirsel rahatszlklar saylabilir, fakat he
kim lerce bilinen ve difterinin ardndan gelen sinir bozukluk
lar bunlar deildir. Bu sinir bozukluklar, daman, baz kas
gruplarnn, baz beyin kesimlerinin felce uramas gibi ey
lerdir ki, bizim vakamzda bu, sz konusu edilmemitir. Biz,
bunun ya bir tik, ya da belirli bir hedefi olan b ir istemli ha
reket olduunu dneceiz. Bu hedef tikte de bulunabilir,
am a bu kadar belirli olamaz. Bir ocuun kalalarn ovutur
mak suretiyle gze arpm ak, d ikkati ekm ek istediini duydu
umuz zaman bunun organik bir nedene balanmad konu
sundaki dncelerimiz dorulanm olur. Bu ocuun davra
n phelidir ve bu gibi gsterilerin b ir erken bunama ba.
langcmda belirdiini unutmamaldr. Fakat rapora gre, bu
gsterilerin o kadar kk bir yata belirdii anlalyor ki,
erken bunama gibi b ir hastal dnmemiz imknszdr. Ba
ka b ir ey dnmeli ve an a temamz ortaya koym alyz: bu
davran bakalar zerinde nasl b ir etki yaratyor? Bu, bir
kendini davurma aresidir, ama tatm in edici olmayan b ir a
re. Omuzlarn silkmek, kalalarn outurmak gibi hareketler
hi phesiz a n n e-b ab an n ve genellikle evrenin dikkatini
ekm itir. ocuun an n e-babasyla olan ilikilerinde bir a
tm a olduunu da tahmin edebiliriz, nk bu eit b ir dav
ran normal karlanamaz. Kendi tecrbelerimize dayanarak
syleyebiliriz ki, byle b ir tutum dikkati ekecektir. Hepinizin
de bu sonuca varacandan phem yoktur. Bu ocuun m ar
tlm olmas gerektiini tesbit ettikten sonra evresinin efka
tini devam ettirmek zere bundan sonra giritii abalarda da
fo hareketini genilettiini tahmin edeceiz. Bu ekilde dikkat
merkezi olmak abas cesaretli b ir davran deildir, anlal
y o r ki, ocuk kendine gvenmiyor, aksi halde daha sk rast
lanan arelere bavururdu; rnein, ciddi olarak alr, uysal,
sevimli hareket eder, hoa gitmeye ve sevilm eye abalard. Har ocuun Eitimi, F . : 12

177

yatn yararl ynnde ilerlerdi. Fakat bu fikir, ihtimal kendi

sine gveni bulunmad iin, hi akima gelmemi. Bu ocuk
ok hzl konuuyor. Bu gibi hallerde evrenin dikkatini zel
bir ifade tarzyla zerine ekme gibi bir teebbs bulunup bu
lunmadn dnrz. Bu gibi byk hareketler kuvvetli bir
aalk duygusunun bulunduu yerlerde ortaya kar. Daha o
devirde bu aalk duygusunun nedenini ortaya koyabilseydik
pek iyi olurdu. Bu ocuun niin bu derece byk hareketlere
bavurduunu renmeliyiz. Eer ok ho bir psiik durumda
bulunuyorsa -hastalk geilmi, ok ine yaplm, bu sebep
ten, an derecede martlm- bu ho durumundan isteyerek:
ayrlmayacaktr. Fakat olaylann gelime seyri ve bu gibi o
cuklarn kaderi, bunlarn bir an gelip durumlarnn deime
sini gerektirir. O zaman tahtndan indirilmi izlenimi yerleir
bu ocuklarda. Btn dnyay harekete geiren bu deerlendi
rilme, beenilme evrelerinin dikkatlerini yeniden zerlerine
toplamak arelerini aratrmalar normaldir.
Bugn iyilemi
olmasna ramen konumuz olan ocuk, hl kendisine hasta
l srasnda gsterilmi bulunan efkati getirecek yolu ara
maktadr. Bunun, bu oouu eski ho durumu yeniden yarat
ma isteine iten tek neden olup olmadn henz syleyeme
yeceim. Belki baka nedenler de vardr. Hemen hemen btn
ocuklar, martlmak istedikleri bir devreden getiklerine gre,
baka ocuklarn ciddi hastalk geirmemekle beraber ayn be
lirtileri gsterdiklerine bakarak cesaretimizi kaybetmemeliyiz..
Ilk iki veya yl iinde her ocuk eer anne-babas onun il
gisini baka eylere ve baka kiilere ekmeyi baaracak uy
gun yntemi benimsemezlerse martlma isteine kaplacaktr.
Bunun iindir ki, bu aalk duygusunu glendirecek baka
nedenler aramamz gerekmektedir.
Sk sk muayene iin arlan hekim, bu hastalnn er
genlik srasnda geeceini sylyordu.
Bu ifade karsnda sanrm ocuun henz ergenlie eri
memi olduu sonucunu kartabiliriz. Zaten hekimin bu ak
lama tarz da genellikle baz psikologlarn ergenliin nemi
konusundaki hayal ve hatt kayglandnc kavramlarndan d a r
ha doru saylamaz. Bunlar ergenlii korkutucu bir evre sanr
lar, cinsiyetin ocuklar mahvettiini ve bu devirde organizma
da esasl bir deiikliin yer aldna inanrlar. Gerekte ise
ancak bir ey olmutur, bir tek ey: ocuk daha fazla zgr
lk, daha fazla g, daha fazla olanak kazanmtr ve hu a
178

da, iinden, sanki artk ocuk olmadn gsterir ekilde dav

ranmaya davet eden bir an duymutur. Bu amya daima
an bir ekilde karlk verir. amz, ibireyin nasl ve niinini daima cinsel bezlerinin gelimesiyle anlamak isteyen b
yk bir eilim gstermektedir. ok gemeden, zekmzn kay
nann da cinsel bezlerde bulunduundan phe edemeyecek
hale geleceiz. Bu anlay, istenilen ekile ekilmekte
dir: eer ocuun tutumunda bir ktye gidi varsa bu, ergen
liin kabahatidir, eer bir dzelme varsa sebebi gene ergen
liktir. Ergenlik artk bir
aratrma alan olmaktan ok, bir
Cahiller sma halini almtr.
ocuun babas da kkken ok utangam, ama daha
ufak lde.
Burada satrlarn arasndan kardmz anlam udur: o
cuk da utanga. Nietzscheye dayandklarn iddia edenlerin,
karakterologlarn utangalktan ne anladklarn bilmiyorum.
Biz onu kendi toplumsal lmze vuracak olursak, bu deyim
kendi kiiliinin kmsenmesi veya ayn ey demek olan, ba
kalarnn deerinin olduundan byk grlmesi anlamn ta
r; baka bir deyile, ocuk kendisini zayf grr. Bu zayflk
da byk hareketlerle, ana babaya kar kstaha davranlar
la belirir. Aalk duygusu ile yabanclarda daha byk kuv
vetlerle att zaman anlaynn gerek niteliinin ortaya
kmas bizi artmyor. Bu utangalk kenara ekilmek,
bakalarna karmak istememek anlamlarn tamaktadr. Bu
harekete bakarak gerei tesbit edebilirsiniz: ocuk, hibir ba
arya ulaamyacama inanm bir ocuktur. Bunu kesin bir
hareket noktas olarak ele alrsak artk hibir ey bizi arta,maz. Her eyin beklediimiz gibi cere-yar etmesi gerekir. u ve
ya bu toplumsal sorun karsnda, rnein dostluk karsnda
nasl davranacan tesbit edebiliriz.
teki kardelerde bu utangalk yoktu.
Demek ki, ailenin baka ocuklar da var. teki ocukla
rn utanga olmadklarm renirsek onlarda bu derece belirli
bir aalk duygusu olmadn tesbit edebiliriz. Bu ar aa
lk duygusu bu ocuun iddetle martlm olmasndan ve
fazla uzun bir sre baka kiilere dayanmak zorunda kalm
bulunmasndan domutur ki bu, bir an gelip gemi olmas
gereken bir durumdur. Baka kardelerin varlm renince
bu ocuun ikinci bir trajedi yaadn da dnebiliriz. Belki
de bir sre ailenin en k o kalmtr. Tek ocuk diyemi
179

yorum. En kk teki ocuklardan daha ok dikkati zerine

toplar ve eer daha sonra bir an gelir de baka biri onun
yerini alrsa btn durumunda bir ciddileme hissettiini ko
layca anlarz. Belki de evresinde en ok sevilen bir kk kar
dei bulunduunu renirsek bu ocuun gze batma dilei da
ha iyi anlalacaktr.
Byk aabeyisi niversite tahsilini bitirmek zere.
Bir ailede, biri niversite tahsili yapyor ve teki yapm
yorsa, bu ayrlk daima vasat insan zerinde byk bir niddet dourur. Bu, belki de sebepsiz deildir, nk kk olan
yle diyebilir. Niin beni de sekin bir insan olmaya tevik
etmediniz? Bu knamann, bu ocuk pek ilerleyecek durum
da deildi anlamna gelip gelmediini aratralm imdi. Eer
ona hissettirilmi olan bu ise, o zaman bu ocuun kendisini
aa hissetme sebeplerini tesbit iin aradmz nedenleri bul
mu oluruz.
En kkleri dikkati ekecek derecede yetenei olan bir
ocuktu.
Bu da tahminlerimizi kuvvetle destekleyen bir sz.
ki yl nce, on be yandayken, birdenbire menenjite ya
kaland ve ld.
Konumuz olan ocuun ya hakknda bilgi edinmi olu
yoruz; on yedisini gemi demek ki. u halde, niversite tahsili
sorununu aydnlatabileceiz. En kklerinin dikkati ekecek
derecede zek olduunu da rendik. Bizim ocuun baarya
nasl ulaabileceini bir kere dnn. En byk kardei ni
versite rencisi, kk ok zek, kendisi ise arada kalm. Ye
tenekleri konusunda henz hibir ey bilmiyoruz: ancak deer
siz arelere bavurduundan haberimiz var. Bu ocuun ni
versiteye gitme yetenekleri gstermedii aktr, aksi halde,
omuzlarn silkmez, kalalarn outurmaz ve utanga olmaz
d. Bu utangalarn niversiteye gidemiyecekleri anlamn ta
maz ama, raporun bize bunu demek istediini anlyoruz: o
cuk, zekca gecikmitir, bakalaryla karlatrlamaz. Bu be
lirtilerin nedenini bulmakta bunlar gerekten pek nemsiz ve
rilerdir, eer ocuu karmza alabilsek yz katn bulabilme
miz mmkn olur.
Bu ocuk okulda pek iyi almyordu.
Szm tutabileceim. Bu ocuk konusunda yeni hibir ey
renemiyeceiz anlalan.
Tecrbelerimize dayanarak onun
geri zekl olmadn syleyebiliriz. Her ey evvelce tahmin et
180

tiimiz gibi, onun bayat tarzna uyacak bir ekilde geliiyor;

tutumunda zek ve mantk bulunmal.
ki defa snfta kalm.
Bu baarszlk da onu cesaretlendirmemitir muhakkak.
Snfta kalnca almaya balayp iyi renci olan ve hzla
ilerleyen ocuklar vardr. Fakat genel olarak byle bir baar
szlk ocuu uzun bir sre etkiler, arlatrr. Bir ocuu s
nfta brakmak iin nce uzun bir sre dnmeli ve baka a
relere bavurma imkn olup olmadn aratrmaldr bence.
zel bir izinle on alt yana kadar okulda kalabildi ve an
cak bylelikle ilkokulu bitirmesi mmkn oldu.
Aabeyisine oranla ne kadar gecikmi olduunu bize sy
lemilerdi. Tahmin edildii gibi bu, bir kk kardeti. Byk
lk hakkn alabilmek iin her areye bavuruyor. Onun iin,
bu derece becerikli bir aabeyi tahtndan indirmenin bir tek
yolu var: ana-babaya daha fazla balanmak ve onlar deersiz
arelere bavurarak kendi tarafna ekmeye almak. Bylelik
le akladmz ve baka aratrmaclarn asla aydnlatamadk
lar ey kendisini gstermi oluyor: iki erkek kardeten k
byn peinden gitmeyi baarr ve bir gn onunla ayn de
receye ulaabilme umudunu yitirmezse olaysz olarak geliir ve
kk, kendisine zel huylar gsterir. Daima bask altnda bu
lunacak, ok byk canllk gsterecek, koacaktr. Eer bu
davranta baarl olur ve umut ve cesaretini hibir zaman yi
tirmezse gelimesi de salanm olur. Eer bunu baaramazsa,
umudunu yitirirse bir g ocuk haline gelecektir. Bunu unut
mamalyz. Kk kardete bu huy zellii vardr: adeta bir
yarmadaym gibi ilerler.
Aratrmalarm srasnda bunu,
tam knt hallerinde daima grmmdr. Elimizdeki vaka
da bile bu yarma belirtilerini bulabiliyor muyuz? ocuk dik
kati ekecek derecede hzl konuuyormu! Hi olmazsa bura
da mutlak bir -bask durumunu aa vuran bir hareket gr
yorsunuz; dierlerinin nne, diliyle, konumasyla gemek is
tiyor.
Okuldan sonra pastac ra oldu.
Gene bir durum fark gryorsunuz. Kendi pastac ra,
' aabeyi niversite rencisi olmann ne gibi bir anlam ta
dn dnn bir kere. Bu kolay bir durum deildir ve ken
disi hakknda vasat sfatnn kullanldn duymak, gene de
sakin kalabilmek iin byk bir ruh ykseklii gerekir. Eer
181

ona verilecek bundan baka bir tesellimiz' yoiksa, iten vazge

elim daha iyi. Her eyi terketmekte hakl olacaktr o vakit.
Patronunun verdii bilgilere gre, g sorunlar karsn
da kalacak olursa korkun endielere kaplyormu.
Aalk duygusunun, cesaretsizliinin
arlm,onu a
lma gibi toplumsal bir sorundan ayran, byk uzakl gr
yorsunuz. Bu, ancak toplumsal nlem ile ele alnrsa anlalabi
lecektir. Bu olaylarn i salglar ve cinsel bezlerle ilgili oldu
unu sanyorsanz o zaman bir ey diyemeyiz, ocua gene i
ne yapmaktan baka are yoktur demekle yetiniriz.
Titremeye balyor ve elindekini hemen almamzgereki
yor.
Bu demek oluyor ki, btn toplumsal hayatn baka biri
sinin ii kendi adna yapmas fikrine dayandrm. Bu, hibir
eyi yalnz bana kendisine yardm edecek birini arayan ma
rk ocuun hayat tarzdr.
Matematie ok yetenekli grnyor.
Anne-babann ne demek istediini bilmiyorum ama, bu o
cuun okula byk bir istek ve hevesle devam ettiini bildi
imize gre, ilkokulda istenen matematik bilgisine sahip oldu
unu syleyebiliriz.
Ona byk miktarda paralar teslim edilebilir, hibir ey
kaybetmemi ve hibir zaman tenkide yer verecek bir hare
kette bulunmamtr.
Bu demektir ki, hibir zaman hrszlk yapmam, hileye
sapmam veya bir ey kaybetmemitir. Yalnz herhangi bir ii
kendi kendine gerekletirmek iin gereken gvenden yoksun
dur. Bir asalak gibi yayor. Onun kuvvetli bir kritik manta
sahip olduunu kabul etmeliyiz; oysaki davran feci bir ha
tadan baka bir ey deildir. Zira bu yoldan toplumsal bir iliki kurabilmesi imkn yoktur.
Bu ocuk zellikle ok iyi bir insan.
Bu sze Freud taraftarlar itiraz ederlerdi: hi phesiz bi
linalt kinle doludur, bu kini oraya ittii iindir ki iyi bir in
san olabilmitir. evresine kar kin ile dolu olsayd -bu gibi
cesaretsizlik hallerinde inkr edilen duygu- bu kinin bilinaltndan geldii COedipe kompleksi) hu ocua yardma imkn
bulunmad, aka anlalacakt; o zaman bu, cinayet arzusu
ve su ileme eilimleriyle dolu bir ocuk olacaktr. Biz ise
onun uysal bir ocuk, bakalarna katlmak isteyen saf bir in
san olduunu sanyoruz. Utangal, zayflyla iyi olmak is
182

temitir. ok fazla titrediini, elindekini drecek diye almak

zorunda kaldklarn rendik.
Zillin hesabnda pek kuvvetli ve ok kolay ezberliyor.
Buna iyi hazrlanm ve ihtimal btn hayat boyunca uy
sal bir renci olmu, ama bu devreyi bir trl geride brakamam. Hayatla karlat andan itibaren bu hayat iin ha
zrlkl olmadn gsteriyor.
Mzik kula var ve edebiyatla ilgileniyor. En sevdii e
lence mzeleri gezmek.
Anne-baba, edebiyatla ilgileniyor derken okumay sevdii
ni kastediyorlar. Bu pheli bir nokta, nk okuma ona ha
yatn gerek sorunlarndan uzaklama imknn veriyor.
Dinledii konferanslar gerektii gibi anlayabiliyor ve hat
t doru olarak tekrarlyor.
Bu son szler bizi dndryor. Okumay seviyor, mze
leri gezmeyi seviyor ve imdi de konferanslar dinleyip bunlar
doru olarak tekrarladn reniyoruz:
btn bunlar, ok
okuduunu ve konferanslara ttiini bildii aabeyini taklit et
mek arzusundan douyor. Grdnz b i, kolay kolay ye
nilmiyor ve pastac ra olmasna ramen, ilerleme abas
iinde. te bize harekete geme ve onu daha yksek bir dere
ceye ulatrma olanan verecek nokta. Endieli titremesinin,
baka bir alanda bir i arama elimini dile getirdiini anlyo
ruz, nk pastaclktan memnun deildir. Bir tek istedii var
dr: bu ii onun yerine bir bakasnn grmesi; o, kafa alt
racak ileri tercih ediyor. Mzede titremiyor, akllca davran
yor. Fakat hi kimse tarafndan anlalmad ve belki de iki
defa snfta kald iin bu yol ona kapanm gibi geliyor.
Korkutucu bir hzla konuuyor.
Bu noktaya evvelce deinmitik; birinci olmak istenden
douyor bu.
Baklar rkek ve hep nne bakyor.
Bu, bize utangal, bak ile bir iliki kurmaktan ekin
meyi ifade eden bir ifade tarz. Duyu organlarmzn bile -teki
psikologlar ne derlerse desinler!- toplumsal grevleri vardr;
dil organlar gibi onlar da bir iliki ararlar. Dil, komumuzla
bir iliki kurma eilimini temsil eder. Bak dilinde de dil
tekniinde olduu gibi, zayflk duygusu aklanmaktadr. Hzl
konumasyla zayfln gsteriyor. O kadar hzl konumazsa
bir saldrya urayacandan korktuunu syleyebiliriz.
Spora kar ilgisi yok.
183

phesiz.
Okula devam ettii srada, bir kask lenf bezi iltihabndan
dolay jimnastikten uzak tutulmutu.

Burada da bir kere daha ocukluunu evrelemi olan faz

la byk efkat yansyor. Birisinin bir lenf bezi iltihabndan do
lay jimnastik almalarndan kesinlikle uzak tutulmas bana
biraz mbalaal geliyor. Bu iltihap ihtimal ayak parmaklan
arasnda km kk bir yaradan ileri gelmedir. Genellikle bu
gibi arzalar ok abuk silinir.
raklk okulunun her rencisinin gemesi gereken tbb
muayenede hekimler bir sinir hastal buldular ve ocua zel
bir tedavi uygulamak istediler. Fakat bu tasan gerekleeme
di, nk patronu personel yokluundan, ve ilerin o srada ok
skk olmasndan dolay, ondan vazgeemedi.
u halde, her eye ramen ie yaradn tahmin ediyoruz.
imdi ocuk, raklk snavn parlak bir ekilde gemi
durumdadr; buna ramen anne-baba gelecei konusunda en
die duyuyorlar. ocuun mesleinin ve bu meslein gerektir
dii almann icaplarm yerine getirebilecek durumda olma
yndan korkuyorlar.
raklk snavm ok parlak bir dereceyle ve dl alarak
kazanmasna ramen! Bu gibi hallerde endieye kaplan annebabalara pek rastlanmaz. Anlalan, bu ocuun zerine anne
-babas tedenberi titremi. htimal ocuun cesaretinin krl
masna yol aan da, bu tutum olmu. Onun bir ey baaraca
na hi inanlmam-, daima gelecei konusunda endie duyul
mu ki, bu davram bence yersizdir. Demek ki bu ocuk az
cesaret ve tevik grm. Bavurulacak yollarn en nemlisi,
ocuu bu kusuru zerinde aydnlatmaktr. Buna bir teori di
yebilir miyiz bilmiyorum, nk baka psikolojik teorilerle ayn
ereve iinde ele alnamaz. Bu ocukla ilgilenen birey psiko
lojisinden uzak biri ayn sonuca varsayd hi zlmezdik buna.
Dier taraftan tecrbelerimiz sayesinde btn bunlar baka
larndan daha iyi ekilde bulsaydk o zaman da kendi kendi
mizi sulamamz gerekmezdi. Anlalan psikoloji ve felsefe ile
ilgilenmek bunu kendilerine i edinmi olan herkesin gzn
miyop etmi. Bu ok znt verici bir hal, ama kabahat bizim
tarafta deil. Son bir bilgi daha, cinsiyete amzda gerein
den ne kadar fazla nem verildiini ortaya koymaktadr.
Bu erkek ocuunda henz en ufak bir cinsel eilime rast
lanmadn da belirtmek gerekir.
184

17-18 yalarnda bir delikanldr sz konusu olan. Belki de

ana-babanm bu eilimler konusunda bir ey bilmedikleri iti
raz ne srlebilir. Eer haklysak ana-babanm doru grd
n iddia edebiliriz. Gerekten de eer bu delikanl toplum
sal ilikilerinde cesur olsayd ve -cinsel eilim de bir toplum
sal iliki demektir- o zaman izah edemeyeceimiz bir elime
ye dm olurduk biz. Fakat igdsel hayatnn rgtlenmesi
btn hayatndaki deiikliklere tpatp uyuyor. Bu ocuk ka
ltsal yolla akim hayalin alamayaca bir igdy alm, doumundanberi en sapk, veya olaanst bir gce sahip bir ya
radln igdlerine, yahut tam aksi, en zayf igdlere sahip
bulunabilir. Fakat bu igdler demeti bu ocuun balca ama
cna, yani sorunlardan uzak kalmak ve zmlerinden syrl
mak, kendi yerine bakalarn altrmak amacna uymak zo
runda olacaktr. Gelecee bir gz atabiliriz, ana-babay haksz
bulamayz, nk bu ocuk hayat tarzn deitirmeyecek olur
sa glkler artacaktr. Ona sorunlarnn zmn kesinlik
le yasaklayacak olan hareketin ve uzakln neler olduuna
tahmin edebiliriz. Bir destek bulduu, renci olduu zaman
dikkati ekmeyecektir, ama erkek olarak davranmas gerekti
inde kendi erkek roln ciddiye almadnn farkna varla
caktr.
Eitimcinin bu ocua gsterecei tutum, sylediklerimiz
den kartlabilir. Bir iki sz daha eklemek isterim. Eitim me
todu otomatik olarak ocuun hayat tarzndan ve burada bul
duumuz hatalardan, kendiliinden kyor. Bu ocuu cesaret
lendirmek gerekiyor. Bu da ancak, dikkatini zayf noktalarnn
doru olarak anlalmas zerine ekmekle olabilir. ok mar
tlm bulunduu iin hayatta ilerlemediini kendisi de anla
maldr. Bunun altnda gizli olan anlam udur: btn olaylar
ayn soru ile karlayacaktr; bu bana ne kazan salayacak?
Zira bakalarnn yardmn olduu kadar scak ilgisini ve v
gsn de aramaktadr; ve birisine byle bir kavram anlata
bilmek o kadar g b ir ey deildir. Gereken psikolojik bilgi
kullanlrsa ve sorun, sanat bir igdyle ele alnrsa baar
salanacaktr. Onun aabeyinden daha az yetenekli olduu fik
rinden vazgemelidir. Yeteri kadar almak artyla her ii.
baarabileceini ona anlatmaldr. Fakat yolunu da deitirme
lidir. Baba ve anne: hibir i baaramayacaksn demekte srar
etmemelidirler. Bu ocuun buna inanmamas faydal olur, n
k baarszlklara uramsa, bunun nedeni hayata hatal bir
185

yoldan ve baka birinin her eyi onun yerine yapmas gerektii

gibi talihsiz bir fikirle balam olmasdr. Btn bunlar onun
anlayabilecei bir ekile sokmal ve imknlarnn snrna he
nz ulamad konusunda onu aydnlatmaldr. Ona yle sy
lemelidir: Konferanslarla ilgileniyorsun ve onlan izliyorsun,
nk buna hazrlklsm ve iyi bir rencisin! Akln bu ynden
altrmas ona byk fayda salayacaktr. Onu o kadar cesa
retlendirmelidir ki, aabeyini yenebileceine inansn. te bu
yoldan yrmeliyiz: stnlk zafer kazanandadr.
Sorunlar ele almamzda iimize yarayacak olan pedagojik
usul ve sanat yorum toplumsal ilemlerdir. Pedagojik usul bir
insamn hemcinsine kar tutumuna uygulanr. Hemcinsinin ruh
durumunu iyimser bir yoldan dzeltmek gibi bir istek gste
rir. Byle bir tutum nasl aklanabilir? Kolaydr, bu ruh du
rumunu kendi kendisinde yaratmak ve tekiyle iliki kurmak
yeter. tekinin gzleriyle grmeli, tekinin kulaklaryla iitmeli, tekinin yreiyle duymal, kendini tekinin yerine koyma
ldr. Bu, Freud anlayna uyan usulden bambaka bir usul
dr. Asl sz konusu olan psikolojide bakasnn yerine konma
diye adlandrdmz eydir (identificationl. Bu da ancak top
lumda benin evresiyle olan ilikisi yararl bir ekilde geliti
rildii ve toplumsal yaratk ynnde ideal bir gelime izlendii
takdirde renilebilir. Eitim bolukta deil, benliimizin hem
cinslerimizle olan ilikilerinde gerekletirilmitir. Toplumsal ili
kilerin her eidi, arkadalk, bakalarna ilgi, tadlmaldr.
ocuklarmzn olmasn istediimiz hale gelmek eilimini gs
termeliyiz, ne fazlasn, ne eksiini.
Sanat ve sanatnn ii sorununu ele aldmda bir yanar
da zerinde yrr gibi oluyorum. kinci derecedeki pek ok
psikolog sanata sanat olarak pek yksek bir yer vermekle ok
ilerlemi pozlar taknrlar, ama biz sanattan bir ey anlamyo
ruz. Bir sanatya kendi anlay eklimizle yaklatmzda onu
gurunu iinde ok ykselttiimizi her zaman grmzdr. Biz
sanatlar anlalmas imknsz yaratklar saymadmzda on
lara en yksek erefi vermi oluyoruz: insanln dostu ve yol
gstericisi olmak erefini! Bize nasl grmemiz, dnmemiz ve
hissetmemiz gerektiini reten, onlardr. nsanln en byk
varlklarm onlara borluyuz. Bir kere daha toplumsal ly
uygulayacak olursak sanatnn en geni lde bir toplumsal
grev yerine getirdiini gryoruz. Eskiden bunun farkna va
186

rlmt, bugn ise unutulmutur. Lessingin Schillero, Ham

burg tiyatrosunun al dolaysiyle syledii szleri d
nyorum: Sahne, ahlak enstits olarak dnlen bir ey
dir. Sanat, insanl zenginletirmekten, yeni yollar amak
tan, daha iyi anlay ve daha derin bir duygululuk iin al
maktan baka hibir hedef gtmemelidir. Burada da yeniden
ayamz salam topraa, birey psikolojisinin temeline basm
oluyoruz.

ANA-BABALARLA NASIL
KONUURUM?
yle sanyorum ki, anne - babalarla gerektii ekilde konu
mak pek nemlidir. Fakat bunun tekniini aklamak g bir
ey. Btn danmanlarn arasra bu sorunu aralarnda tart
malar yararl olur. nce ana-babanm gvenini kazanmak gere
kir; onlar aceleye getirmemeli, artmamaldr. Anne-baba bi
ze .danmak iin geliyorlarsa, bunu bir eit yetersizlik duy
gusu ile yapyorlar demektir. Onlarn sorumluluk duygularn
tenkit etmemizi bekliyorlardr. Her eyden nce bu yk annebabadan almak gerekmektedir. Onlara her zaman: Gryo
rum ki doru yoldasnz. derim. Aksine inanm olsam bile.
Yararl bir ekilde davranmak istiyorsam uygun yntemi se
mesini bilmeliyim. Benjamin Franklinin eski bir biyografisinde
onun da bu ekilde davrandm okudum. Her trl kesin sz
den kanrm. Bir ayrnt konusunda anneyi fazla sorguya
ekmemenin doru olacam grdm. Okul danmalarnda
retmen bize yardmc oluyor. retmenler bu gibi danmala
rn nemini anlamlardr. Biz, psikologlar nisbeten elverili bir
durumdayz, retmen ve anne gnn geri kalan ksmn o
cukla geiriyorlar: en ar yk tayan, onlardr. Vakann te
mel noktasn kavramak ok nemlidir, ama her anlalan da
hemen annenin bana kakmamak da o derece nem tayan
bir eydir. Bunu kendine saklamal ve sras gelince szn et
melidir. Bu alkanl benimsemek ve bu usul uygulamak ge
reklidir. Psikologlarn ve pedagoglarn tenkit duyusu iyice kk
lemitir. Belki veya bunun etkili olacam sanyorum gibi
kesin olmayan kelimeler kullanmak tavsiye edilir. Anababay
da tedavi edecek deiliz; onlara gerekirse ancak fikir verebi
187

liriz. Kklemi bir sistemi birka kelimeyle deitirmek imkn

szdr. Zaten ocuklarn gvenini kazanabilir ve onlara glk
leri bir facia olarak grmemelerini cesur olmann daha fazla
nem tadm anlatabilirsek bu gereksiz bir ey olur. Bir
danmann elinde kendisini uurumun eiine gelmi gren bir
ocuu yarm saat iinde cesaretlendirme imknlar vardr. Bu
nedenle, durumumuz elverilidir: tenkit edilmi ocuklarladr
iimiz. Birdenbire umutsuz vakalar
olarak ele alnmadklar
yepyeni bir atmosfer iine girmilerdir.
Bu ocuklarla daiha
uzun bir sre iliki kurabilsaydik, elimizde yeteri kadar eitim
ci bulunsayd, pek iyi olurdu. Ne yazk ki, istatistik yaymlayamyoruz, ama retmenler bize cesaret verici sonular getiri
yorlar.
lk admda anne-babay kazanmak gerekir. Her danman
bu yntemi ok yksek bir derecede gelitirebilir. Peinen ok
tatllkla hareket etmek zorundayz. Baz pedagoglar tatl teda
viler konusunda gerek bir ustalk kazanmlardr. Hiddet gibi
kusurlardan sz ettiimizde, bu, mutlaika gereklidir. Fakat bu
tatlln sorunun ancak d grn olduunu ve bizim iin
asl nem tayan eyin, merkez noktay aydnlatmak ve sz
konusu ocuun hayat tarzn ortaya kartmak bulunduunu
da asla unutmayacaz. Bu, bizi tekilerden ayrdeden byk
stnlktr. Bu grevimizi bilerek ve akllca hareket ederek
uygulamak zorundayz. ocuu martarak dzeltmek istemiyo
ruz, esas sorunu, yani cesaretini yitiriini, kusurlarn ve kendi
kendisini mahkm etmesini hedef tutuyoruz. Sorunun merkezi
ite taudur, geri kalan giri ksmndan baka bir ey deildir.
Bunun iindir ki, iliki yntemi hepsinden nce gelmelidir. Fa
kat iliki kurmakla yetinen aldanyor demektir. Bylelikle bir
ocuun iyileeceini sanyor. yileme olursa bu rastlantsaldr,
tedavinin baarsndan ileri gelmemitir. Baz yle haller olur
ki, pedagogun anlamadn ocuk anlar. nsanln bir dostu,
iyimser bir danman olmak yetmez; herkes ayn usul uygu
lar, ayn ekilde davranr. Bu eitimciler ocuun hayatm ok
gzel gsterir, durmadan onu ver, kiiliklerinin ekicilii ile
sonu alabileceklerini sanrlar. Tatllk m, sertlik mi kullan
laca konusundaki tartmaya dikkati ekmeyi gereksiz bulu
yorum. nsan ruhuna giri yolu ancak alakgnlllkle bu
lunabilir.
Birisinin gvenini kazanmak, onda baz duygular
uyandrmak, onu izah edileni dinleyecek ve anlayacak hale ge
tirmek bir sanattr ve bu gibi ocuklarn yannda arttr bu
188

sanat. ok zaman u szleri dinlemii zdir: Danmaya geldi

inde ocuk genellikle pek uysal davranyor, ama evde ey
tandan beter, Eer anlamsa bu, bir anlamaya doru atl
m ilk admdr. Bir ocuu devaml olarak bouna giden ko
ullar iinde tutabilmek imknszdr. Onu martarak kusurla
rm gideremeyiz; fakat gelimesinde hatal olan eyi ona anlat
mak da lazmdr ve burada birey psikolojisinin salam yasalar
yardmmza koar. Bazen bir vaka zerinde danmann tamamiyle aydnlanmas iin on dakika yeter. Hner, kendi anla
dm baka birisine anlatmaktadr. Bilgisi geni olan, fakat
bunu bakalarna retmekten aciz pek ok insan vardr. n
sanlarla bir dereceye kadar iliki kurmu kimseler iin bu g
rev daha kolay olacaktr, nk onlar, insanlarla gnlk al
verite olduklarndan kendi isteklerini aklamay renmiler
dir. te birey psikolojisi danmannn ilk ve en nemli g
revi de budur.

ANAOKULUNA DEN
GREV
Okul ama gelmi bir ocuun retimine verilen byk
neme dikkatinizi ekmeye hi gerek grmyorum. Temsil et
tiim yeni psikoloji birey psikolojisi- okulda grlen ei
timin en nemli eitim olduu ve ocuun btn hayatn et
kiledii gerei zerinde srarla durur. Drdnc veya beinci
yatan sonra bir ocuun hayat tarz o kadar iyi tesbit edil
mitir ki, artk d etkiler onu deitiremez. Eskiden eitli
durumlara ve yalara gre, her ocuun davrannn birbirin
den farkl olduu sanlrd. Ham bir meyva, olgun bir meyvadan farkl grntedir. Ama iten anlayan biri, onun olgun
lanca nasl bir hal alacam syleyebilir. Ben bu olgunlaan
meyvanm gelimekte olan bir hcre ynndan da fazla bir
ey olduunu ekleyeceim. Bu, ideal bir ekil almaya ynel. mi, hayatn grevlerini yerine getirmesi gereken ve bunu is
teyen canl, eilimleri olan bir ey, psiik bir dinamizmdir.
Her hareket ocukta hayatn -daha ilk yllarnda mekaniklemitir. Bu hareketler artk ksaca dnlm veya analiz edil
mi deildir, aksine bu hayat tarz iinde yaantnn btn so
runlarna kar verilen canl cevaplardr. ocuklar psiik dav189

ranlarma gre birbirinden aydetmek mmkndr. Bu iten

gerekten anlayan biri, bir ocuun utanga veya iine kapa
nk olduunu tesbit ettii veya bu ocua bir grev verildii
zaman, ona isteksizce sarlacan veya tereddt edeceini, ya
hut kamaya alacam sylediinde nadiren yanlacaktr.
Bunlar kk ayrntlardr, ama bize birok bilgi verebilir. K
k ocuu insan toplumu dnda dnmemeliyiz. lk drt
veya be yalar iinde kiiliin ve bireyliin temelleri ortaya
konmutur bile. Aksayan bir yn varsa, d etkilerle hibir ey
deitirilemez.
hayatmz iliki ekillerinden ibarettir. Fizyoloji ve biyo
lojide baz ksmlara bakarak igdlerin, hareketlerin asln
aratrmak ok ilgi ekicidir. Psikolojide hep ilikiler alannda
kalnz. rnein bir ocuk sorguya ekilmedii takdirde ondan
olumlu ve anlaml bir cevap alnamaz. Ancak onu bir grevle
kar karya braktmzdadr ki nasl bir tepki gsterdiini
renebiliriz. Ho bir durumda bir ocuk, iinde gizlenen ey
tana ihanet etmiyecektir. ocuk bir kere g bir durumla kar
karya, braklnca da bu eytan onu ele verecektir. Bir o
cuun ruh durumu ancak byle bir karlamada ortaya ka
caktr. Buh ve psiizm bizim iin; toplumsal iliki ve hareket
anlamlarn tar. Bu toplumsal ilikinin nereden geldiini ve
niin bu kadar deiebilir nitelikte olduunu greceiz.
ocukta gzleyebileceimiz btn nitelikler daha doumun
da mevcut olan eylerdir. Ne bir ocuun gelecekteki imkn
larn inceleyebilir, ne de bunlar ne dereceye kadar geliti
rebileceini bilebiliriz. Uygun bir yntem kullanarak pek s
nrl kuvvetlerden hareketle verimli bir ey yaratmak mm
kndr. rnein: sar ve kr olan Helen Keller ok nl bir
kiilik haline gelmitir. Az yetenekli ocuklarn da srf uygun
eitim yntemi bulunduu iin gelierek ok byk birer in
san olduklarn grmzdr. Bir ocuun yeteneklerinin geli
tirilmesi, sahip olduu kuvvetlerden ok, eitimin eseridir. Bir
karlatrma yapalm : birisinin byk bir serveti var, hepsini
harcyor ve sknt iinde kalyor; fakat paras az olan bir
bakas hi sknt ekmiyor bu halinden.
Eitimcilerin devi, engelleri bertaraf etmekten, ocuun
d rt-be yalarnda kazanm bulunduu kiilik ona ileride
btn devlerini yerine getirebilecei hale gelsin diye gereken
yolu amaktan ibarettir. Bir ideal nceden tesbit edilmelidir,
190

ama, ulalmas iin deil de, izlenecek yolu gstermek iin.

Topluma yaknlk duyan kiileri yetitirmek amacyla uygula
nan eitim, teorik bir fikir deildir. ocua, hayatnda byk
lerin arasnda ileyebilecei hatalarn en ktsnn insanlara
yaklamamak olduu anlatlmaldr. Bu ilk ilikinin temelleri
nasl atlr? ocuk, ilk toplumsal iliki denemesini annesinin
kiiliinde yapar. ocuk ilk olarak anne ile ilgilenir, hu daha
6onra bakalarna gsterecei ilgiye doru atlm ilk admdr.
Bu ilk deneme ocuk iin byk anlam tar. ocuun anne
siyle yapt deneme, hayati neme sahip bir eydir.
Anaokulunda eitimciler, annenin yerini alrlar ve anne
nin roln oynamak zorundadrlar. Anne tarafndan ilenmi
hatalar dzeltmelidirler. ocuklar bakalaryla iliki kurabil
me imknm salayacak ekilde ynetmelidirler. Bu, senden
bana ilikisi, bireyin btn nemli niteliklerinde barol oy
nar. Ses, bir yarat bir dierine balayan badr. Bu ba
tamamiyle gelitirilmezse dil de iyi gelimeyecektir. Dili iyi ge
limemi olan, fakat organik kusuru bulunmayan btn ocuk
lar veya ou, senden bana ilikilerine yeteri kadar hazr
lanmamlardr. Bir adamn konuma dilinin fakirlik ve zengin
liine bakarak sonular kartabilirsiniz, nk ancak ilikiler
kurduu ve kabul ettii bir toplumsal ortamda zengin bir ko
numa dili edinebilir.
Anlay, zel bir i deildir. Anlamak, dnmek,
mak, sonu kartmak demektir, her mantkl insann
zer koullar iinde tpatp ayn ekilde dndn
ederim ben. Mantn deeri evrenseldir. Onu kiisel
re gre ekillendiremem.

yargla
da ben
tahmin
bir g

(G ocuklarn mantkl saymadmz cinsten kiisel fi

kirlere sahip olduu dikkatinizi ekecektir. Bunlar saduyuya
Ccommon sense) uymayan fikirlerdir, gzel ve irkin iin de
ayn eyi syleyebiliriz. Gzel dediimiz ey de genel bir de
eri temsil eder.
Annenin ilk devi ocua, benzer hemcinslerinin varl fik
rini alayarak onda toplumsal hayat duygusunu uyandrmak
tr. Bu fikri almadklar iin hemcinslerinin varlndan haber
siz pek ok ocua rastlarsnz. Bunlar zellikle yetimler ve
gayrimeru ocuklardr. Bu kural kesin ve mutlak deildir,
nk bu ocuklar arasnda da toplum duyusuna sahip olanlar
191.

da kendine dman bir atmosferde byr. Byle bir ocuun

gsterecei ilk tepki bakalarndan ok kendisiyle ilgilenmek
olacak tr.
rnein ana okulunda byle bir tepkinin bazen panik ha
lini alacan grmeniz mmkndr. Bu gibi ocuklar kusar
lar, bir ey yemezler ve hastala yakn bir i gerginliin belitilerini gsterirler. Durumlarnn tehlikede olduunu hisseder
ler. Bunlar bencildirler. Bu iyi bir salk durumu deildir. z
meleri gereken bir toplum sorunuyla karlanca dost kazan
malarna, retmene balanmalarna yardmc olacak tecrbe
den yoksun kalacaklardr. Bir ey zerinde dikkatlerini topla
yabilirler, nk daima korkmaktadrlar. Byle bir ocuu ce
zalandracak olursanz kendisini daha fazla hakszla uram
ve tehlikeye maruz kalm hissedecektir. Bu ocuklar kstahsa
bu onlarn kendilerini kk ve zayf grdklerine iarettir.
Tpk olduklarndan byk grnmek iin ayaklarnn ucuna
basyormu gibi davranrlar.
ounlukla bakalarna kar ilgi gstermek yeteneinden
yoksun nc bir tip ocuk daha vardr. Bunlar zayf, elim
siz veya eksik organlarla domu ocuklardr. Zayflklarn,
ektikleri aclar bir yk sayarlar ve bu yzden bunlar da teki
tipler derecesinde ykldrler. Kendilerine daha kolay bir mev
ki ,b ulma abas iindedirler. Organizmalarnn zayfl nede
niyle cesaretleri azdr veya hi yoktur ve kendilerine gvenleri
de yoktur. Vcut sakatlklarna kar mbalaal bir ilgi du
yarlar. Bazlarnn bu zayfl yenme abasna karlk dier
leri umutsuzlua derler. rnein: gr zayf olan ocuk
larn ou gzle grlebilen eyleri gr iyi olanlardan ok
daha kolay grmeye altrmtr kendilerini. Bunlar daha iyi
tanmaya pek merakldrlar; glgeleri, renkleri, perspektifleri
daha dikkatle inceler, gzlerler. Bu, gr zayflndan b
yk bir kuvvet doar. Bu, kulaklarda, solunumda, sindirim or
gannda vb. bulunan sakatlklar iin de ayn ekilde sz ko
nusudur.
Ana okulu, cesaret dereceleri birbirinden ok farkl olan
ocuklar kabul eder. Baz hallerde her dnce, her duygu
ocuun ruhunda olup bitenleri anlamaya yardmc olan bir
belirti halini alr. Bir ocuun geri zekl olup olmadn tesbit etmek son derece nemlidir. Aptallk veya zek gerilii hal
lerinde gelime normal derecesine ulaamaz. Bu gibi ocukla
194

rn ok farkl bir tarzda eitilmeleri gerekir. Bunlar normal

ocuklarn ulatklar derecelere asla ulaamayacaklardr. Bir
ocuun geri zekl olup olmadm tesbit etmek son derece
gtr. Ancak retmenler, psikologlar ve hekimler anasnda
yaplacak bir ibirlii bunu tartabilir ve bir karara varabilir.
Baz kusurlar zek zayflna balanabilir. En zararsz vaka
lar bile hekimin byk tecrbesini gerektirir. Zeky hibir e
kilde etkilemeyen pek ok anormallik vardr. Zek gerilii yar
gsna varmak iin bir ocuun hidrosefal veya mikrosefal ol
mas yeterli deildir. Her eyden evvel bir ocuun eitiminde
yaplm olan hatalardan zarar grp grmediini tesbit et
mek gerekir. Belki de ilk olarak testlere bavurmak doru olur.
Geri zekllarn belirli bir kiilii yoktur. Bir geri zeklnn u
veya bu i karsndaki davrann ancak onu bu konuya s
rkledikten sonra tahmin edebilirsiniz. Uyumlu bir hayat tar
zna ynelemez, nk teki ocuklarda yaay tarzlaryla ta
nyabileceimiz o, insanlara zel psiik hayat btnlnden
yoksundur. Her eyden nce bir ocuun geri zekl olup ol
madn tesbit etmek gerekir, nk davranlarnz duruma
gre tamamiyle deiik olacaktr. ocuun psiik hayat esasl
surette aratrlmaldr. Onu anlamaldr ve ancak bundan son
radr ki ocua verilecek terbiye ekli kendiliinden ortaya
kacaktr.
Eitimciler herkesin bilmedii bir zellie sahip solaklan
da ele alrlar. Bu gibi ocuklar beceriksizdir, glkle okur ve
yazarlar; bunlan inceleyin, solak olup olmadklarna bakn. An
ne babann bu konuda sylediklerinin nemi yoktur. Byle bir
ocuk cesaretini kolaylkla yitirir, kullanamad elinin zayf
ln anlar ve kendisinden nefret edildiini sanr. Bir ocuk
kendisiyle ok alay edildii veya ok taklmd, daima rahat
sz edildii hallerde de cesaretini yitirir. Utanga olur. Fazla
sert bir eitimin de ayn ekilde byk zararlara yol aaca
bilinmelidir. Byle bir zayf ve ihmale uram yaratn, b
tn cesaretini yitirmise, bakalarna karma cretini gster
mesi imknsz bir eydir. Demek kendileri yerine annelerinin
sz ald ocuklar greceksiniz. Anne bu gibi ocuklar her
trl glkten kurtarm ve bylelikle ocuk tamamiyle ba
kalarna muhta, bal duruma gelmitir. Belki de bir telaffuz
kusuru vardr, dncesi pek iyi gelimedii iin zihnini bir
ey zerinde toplayamyordur. Baz ocuklar ise bir cmlenin
ortasnda birdenbire susuverirler, bunlar annelerinin bir keli
195

me sylemesine vakit brakmadan devaml olarak durdurduk

lar, susturulan ocuklardr. Bunlar, annenin bu davrannn
izlerini daima tayacaklardr. ocuktaki bu cesaret ve iyim
serlik derecesini tesfoit edebilmek iin btn bu ifade ekilleri
ni anlamanz gerekir.
Kardeler arasndaki rekabet de pek byk bir rol oynar.
ocuun kardelerinin yam bilmek gerekir. Bir ocuun kar
delerin by, k, en k, tek ocuk, erkek karde
ler arasnda tek kz veya kzlar arasnda tek erkek v.b. oluu,
hep ihmale uramamas gereken hususlardr.
ocuklar bir koruluk iindeki kk aalardan birine
benzetebiliriz; hepsi aydnla kavuma abasndadrlar.
Bir byk kardein durumu ortancanmkinden tamamiyle
farkldr. Bir sre tek bana kalm sonra hayat alan baka
bir ocuun doumuyla daraltlmtr. Onun iin bu bir facia
dr. Sonralar bu ocuklar daima bakalarnn, yerlerini alma
sndan korkar gibi davranrlar. Daima baka birinin kendile
rine tercih edilip edilmediini aratrrlar, tetikte beklerler.
Daima n plana geme abasndadrlar. Ortanca ocuk ise hi-'
bir vakit tek, hibir vakit dikkat merkezi olmamtr. Onun
durumu daha iyidir, birok bakmlardan ilerini kolaylatran
bir yol ac vardr nnde. Tpk bir yarmada olduu gibi,
eer hibir ey engel olmuyorsa, nmden gidenin yerini almak
ister gibi davranr. Kardelerin en k ise bambaka bir
durumda yetiir; onun yerine geen kimse yoktur, buna kar
lk nnden giden birka kii vardr. Hi phesiz en elve
rili durumda odur, niyetlerinde ak ak davranr ve zel
likle bata gitmesi gerektiini ispat etmek ister (rnein In
cildeki Yusuf kardelerin en k idi). Bu abas dllen
dirilir, nk byle bir ocuk glklere kar giritii mca
delede dikkati ekecek kadar iyi silahlanmtr.
Zafer, hepsini yenebilenindir. u halde ocuklara yenmele
rine imkn verecek materyeli salamaya dikkat edeceiz. On
lara cesaret vereceiz; bu, eitimin en nemli kuraldr. Bir' o
cuun cesaretsizlie kaplmas tehlikelidir. ocuk hayatnn pek
ok sorunu gtr ama asla cesaretini yitirmemelidir.
Sonu olarak: bir ocukla hibir zaman mcadeleye giri
memelidir : bunun sebebi ok basittir, nk ocuk mcadele
de kuvvetli taraftr daima. ocuk hibir sorumluluk yklenmez.
Sorumluluk yklenen bir kimse ise asla kuvvetli taraf olamaz.
196

Gerek serimiz, pratik tatbikat olacaktr. Hibir oftttlm

bolukta kurulamaz. Bilimsel aratrmann deiik yorumlarn*
dan doan glklerle mcadele zorunda kalacaksnz. Biz imr*
latrmay hogrnz. Baka teorileri ve gr tarzlarn h
bilmeniz gerekmektedir. Dikkatle karlatrnz, ihi kimsenin
srf szne inanmaynz, benim bile.

197

 N D E K L E R

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22

Dr. Herbert Schafferin n s z ...........................................

Yazarn nsz ...........................................................................
Giri ..................................................................................................
Kendine fazlasyla nem vermek (an vnmek) ...
B ir renci snfta k a ly o r ......................................................
B ir baba toplum duygusunun gelimesini engelliyor
m ark en kk karde ......................................................
Szde erginlik krizleri ................
Tek ocuk .......................................................................................
Cesaretini yitirm i en kk karde ...............................
Geri zekl m, g ocuk mu? ......................
Yolunu arm ykselme hrs ........................
Nefret edilen o c u k ...................................................................
B ir rol oynamak isteyen tek ocuk ...................................
Tahtndan indirilmi aabey .................................................
Kendini beendirme arac olarak, yalan ..........
Hayal leminde (imgelemde) kahram anlk gerek
hayatta yararl verimin yerini alyor ................ ... ...

Oyunbozan .....................................................................................
Kaybolmu cennet uruna mcadele ........................ ...
Kaybedilmi b ir sevgi yznden hrszlk ..................
drarn karan ocuk (Enretik) .....................................
liki kurma arac olarak idrar karm a .......................
Baarl kardeler y a n n d a ......................................................
A na babalarla nasl konuurum? ......................................
A na okuluna den grev ............................................ ...

5
9
13
22
31
44
61
75
78
86
94
100
105
111
114
118
127
137
148
15
158
166
176
187
189

varlk / bilgi dizisi

A sle n AvusturyalI bir bilgin olan A lfre d A dler,

Jung'la birlikte
Freud 'un p sik o lo jiy e getirdii
y en i gr ve devrim in en yakn savunucu
ve tam am laycs olm utur.
A m a A d le r yalnz bir p sik o lo g d e il
ayn zamanda bir pedagog olarak da
tannm ve geni yanklar uyandrm tr.
A n a babalarla retm enlerin
balarna d ert olan g yetitirilir
ve ynetilir ocuklarn
p sik o lo jisi ile eitim ini ele alan A d ler,
bu konuda g erek bir o to rite o ld u u n u kantlam tr.
B ilim bugn de
onun bu alandaki alm alarndan
yararlanmakta devam ediyor.

3 50 LRA