Scribd Logo
Cargar

¡Te damos la bienvenida a Scribd!

  • Alcuinus - Grammatica PL

    Cargado por

    ܕܢܝܐܝܠ ܕܢܝܐܝܠ
    42 vistas27 páginas
    Alcuino de York

    Derechos de autor

    © © All Rights Reserved

    Formatos disponibles

    PDF o lea en línea desde Scribd

    ¿Le pareció útil este documento?

    ¿Este contenido es inapropiado?

    Denunciar este documento
    Alcuino de York

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Descargue como PDF o lea en línea desde Scribd
    Marcar por contenido inapropiado
    42 vistas27 páginas

    Alcuinus - Grammatica PL

    Cargado por

    ܕܢܝܐܝܠ ܕܢܝܐܝܠ
    Alcuino de York

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Descargue como PDF o lea en línea desde Scribd
    Marcar por contenido inapropiado
    de 27
    DIDASCALICA. — GRAMMATICA. OPUSCULU! M PRIMUM. GRAMMATICA. 265 MONITUM PREVIUM. rasens opusculumex bino dialogoconstat; intermagistrum et, dseipuls, qui quasi pre Hisinsiructio est ad veram sapientiam acquirendam, ‘ad quam per grammaticam, thetorieam, dialeeticam, Arithmeticam, geometriam, musicam et ast ‘eluti per gradus ascendendum esse ma iquedeo huic primo dialogo in cod ms, Frisingensi nga has rami tacit: Digi de tere ‘hier ai propre de Arte grammatica fest, tres abet interlocutores, magistrum nespe ‘Guosque pueros, unum Saxonem, allerum Franco- primus trem: Guan ape beat Alcsntgrammaticam feet alin ile Noweres Dalbluy ex is ‘emus dslpoim, poses Con fniscopum,veris sina Chem grammatieam cond ‘hu, Dueitheus, et noster ricinus n vs compa falice nil esse sdeantor » Sed hoe quidem elo miu est; vider Langa poset, Hane gram jen trttatar, mulls as tate prastae; quod jodiiumest D, Rive, Hist. irate tu. 1 pop. $1 nam Decade innatea, deegregis cris na reper, d= SeduebuspuerisSazone ct ranconecoposeeteru- Eesti iii, fa. de eloquent profesor pubes, bina diseria- tione de Erudiione Saronis Caro ta Bic anoo 1744; eojuscopiam augue ob sogularem eradiionscopiam ca Guat: Adolpus Kiotatus rege Borussia Primus boe opusculum in publicum prodaxit Ca- nisius tom. V Lect. Antiq., pag. 988 el seqq-, ‘et apud Basnage, tor pag. B06. Posi hae illed Collectioni veterum grammaticorum Put- ‘sebii, que anno 4605 Hanovie prodiit, insertum fut, Hic vero. hane beati Aleuini grammaticam ad codd. mss, vetustissimos et optime note Frisin- gepemetS, Emmerami diigenter enendatam ex- ibemus, sublatis.plurimis mendis, expletisque la- ‘ennis in editione D. Quereetani exstantibus, quze om- ‘hia, more 1ostro, bis | signis conclusa signifleanus. DISCIPULI. MAGISTER. Disciroces. Audivimus, o doctissime magister! sa ‘Pius te dicentem quod philosophia esset omuium vir- tatum magistra, et hee sola fuisset quae inter om- ‘nes saculi divitias ounquam miserum se possidentem vreliquisset. Incitasti nos, ut vere fatemur , his dictis ad tam excellentis felicitatis indagationem, ‘scire cupientes que eseet hujus magisterii summa, el quibus gradibus ascendi potuisset ad eam. Bias [enim (Edit., igitur)] nostra tenera est, et te ‘mon dante dexieram sola surgere satis infirma est. Animi vero nostri naturam esse intelligimus in corde, seu oculorum in capite. Oculi itaque si splendore solis, vel alia qualibet Iucis presentia asperguntur, perspicacissime, quidquid obtytibus « Pezius, tom. I Thes. Ancedot., pag. 8. A occurrit, discernere valent: extterum sine lucis ac- ‘essa in tenebris manere notissimum est. Sie animi ‘igor acceptabilis est sapienti, si erit qui eum strare incipiat. — Macisren. Bene siquidem, fii ‘comparationem oculorum et animi protulistis, Sed ‘quilluminat omnem hominem venientem in hun mun- dum (Joan, 1, 9), illuminet mentes vestras, ut in ea roficere valeatis philosophia, que nunquam, ut Aixistis, deserit possidentem. Dis. Scimus, magister, scimus certssime quod ab €0 postulandum est qui dat afluenter et nulliimpro- erat. Nos tamen morulis quibusdam instruendi su- ‘et quasi infirmi tardiore gressu duceadi, quo- tid fortitudinis accrescat io nobis. Ignem se, qui solet Naturale itaque est mentibus huma- nis scientia lumen, sed nisi crebra. doctoris inten- fone excutisgur, in se quasi scintilla in slice late, — Mac. Est equidem facile viam vobis demonstrare ‘sapientie, si eam tantummodo propter Deum, [pro- ler-rerum scientiam), propier_puritatem anime, repter veritatem cognoscendam, etiam et propter ‘seipsam diligatis; et non propter humanam laudem, ‘el honores szeculi, veletiam divitiarum fallaces vo luptates, quae omnia 2GG quanto plus amantar, tantolongius aberrare faciunt a vero scieatie lumine istaquerentes: velat ebrius domum, quo tramito re- vertatur, ignorat. Dis, Fatemur scilicet nos beatitudinem amasse coed boc ssculo esse ignoramus. — Mac. Est enim mentibus hominum veri boni natura live inserta cupiditas: sed ad falsa quaelam pluri- ‘mos eorum devius error abducit. Quorum quidem ii maximam felicitatem divitis abundare eredunt [AL eredentes}, alii honoribus gaudent, alii potentia ‘congratulantur, alii voluplatibus delectantur, aliilau- dlibus inhiant.’ Qua diligentius considerala tantis implicantur calamitatibus, ut vix aliquid beatitadi- nis habere videantur. He enim sibi somniantes Yeram aliqui felicitatem fore existimant,et dum eos ad verum booum naturalis inteatio ducit, multiplex tamen error propter igoorantiam abduct. Dis. Quis sanum sapiens hee esse transitoria fignorat tamen hujus vite viatorem horum abun- D dantia adjuvari quis nesciat?’ — Mac. Moderatus corum usus adjuvat,nimius gravat. Unde philusophi- ccum illud valet elogium: Ne quid nimis. Dis. Notum est, omnia nimia nocere. Sed usque ad quem finem eorumest, quse paulo ante numerasti, abundantia petenda? — Mac. Quantum necessiias 8st ‘corporis exigit, et quantum sapientis expostulat A studiam. Dis. Perfectorom esse arbitramor hujusmodl ra- tlonis frenis animaram cursus coercere. — Mac. Ad hrane scilicet perfectionem, dum aias foret, dum animus viget, ¥0, i, eohortor. Dis. Due, age, et reduc per divina vias rations, ead ojus eacumen perfectionis transfer. Nam, lices impart gressu, te ductorem sequimar. — Mac Qufd homo, rationale animal, meliore parte immor- tai, tai Conditoris imago , quid propria perdis ? quid aliena petis? cur infima, quzris et summa re- Dis. Que sunt propria, vel que aliena ? — Mac. Alien sunt, qu extra queruntur, ut divitiaram con tw, 0 homot B 4 tuilpsius compos exis, possidebis quod necunquam amittere dotebs, nec ula tibi fortuna auferre valebit. Qvid igitur, o mortales, extea pettis, dum intra ha- Detis quod quictitis ? Dis. Felicitatem queerimus. — Mac. Bene quer tis, si manentem quaritis, et non fugientem. tls quam moltis amaritodinibus terrena felicitas sspersa est, quat_nulli vel tota proveniet, vel Ada permanet, quia nil non mutabile prasentis vite in- ‘veniri potest. Quid pulchrius Ince? et hee tene- bris succedentibus obfoscatur. Quid foribus venu- ‘tius statis? qui tamen hiemalibus frigoribus pe- reunt. Quid salute corporis suavius? et quis hane perpetuam habere confit? Quid tranquilla pace ju- ccundius? et tamen spe hee tristidiscordiarum fo- rite irritatnr. Dis. Heec omnia ste se habere, slent dics, non du- bitamns. Sed quorsum ista? — Mac. Ut ex majori bus minora cognoseatis. Dis. Quonam modo? — Mao. Si ecelum terraque suis semper viissitudinibns matantor,generalis om- thium (mortaliam] pulchritndo et utiitas; quanto magis exfuslibet rei specalis delretatio transitoria esse necessa est? Et cur ea amari debent que per- ‘manere nequennt? Quid vos homines de (nominis (Edit, hominis) | laude, de honoris dignitate, de di- darum congregatione cogitais? Legistis Cres di- Vitias, Alexandri famam, Pompeii honoresa? Et quid hae perituris proderunt? dum quisque illorum im- py rmatura morte cum magno quaesitam labore cito per- Gidit gloriam, minuitque quodammodo propre i togritatem scientie [Ms. sermunculistaudem quzrit. Qu gandis stuetis, qua ve! deserunt, vel deseruntur? que effundendo quam servando metivs ditant (Bf nitent]? Siquidem avaritia odiosos, claros largi- fas facit. Quarum abandantia noonisi exaliorum dtigentia (Ms., indulgentia} congeritur. Quid hono- es fomenta superbie quaritis? Nonue unus est om- Pater? Et cur injariam facitis Conditori vestro Peiora amando, et melioraamittendo? Ile genus hu- Baus lerrenis omnibus prastare voluit, vos digni- 4 Hae restituta sunt ex cod. ms. Frisingensi. B. F. ALBIN SEU ALCUINI OPERUM PARS Vil. tatem vestram infra infima quzequedetrditis. Quanto ‘melius est imterius ornari, quam exterius, antmam erpetuam splendore polire. 267 Dis. Que sunt anime ornamenta {perpetual? — Mic. Primo omnium sapientia, cui vos maxkme studere cohortor [Ms., suadeo}. Dis. Unde scimus sapientiam esse perpetuam? Bt si hee omnia qua ante nomerasti, transitoria sunt, cur non et horum scientia pertransit? — Mac. Ani- ‘mam putatis esse perpetuam? Dis, Non solum patamus , sed etiam certissime ecimus. — Mac. Estne sapientia decus et dignitas [+ Mac. Quomodoabsque sapien tia, decore suo, anima feliciter poterit esse perpe- tua? Nonne absque ratione est, animam abeque ée- core et dignitate sua esse perpetuam'] Conseqnens vYdetor utramque esse perpetuam, animam scilicet et sapientiam. Videtisne quolibet casu sepissime di- vitias habentem deserere, et omnes sweculi honores ‘mltoties minui? Dis. Videmus itaque ut ne regni quidem poteatia erduret (Ms., utiperdurat].— Mac. Quid divitie tia? Dis. Quod corpus sine anima, Salomone dicente : Quid prosunt divitie stulto, cum sapientiom emere non possit (Prov. xvit, 16)? — Mac. Noone bre est, que humilem exaltat, et erigit de stercore auperem, ut sedeat cam principibus, et solium glo- rie teneat ? Dis. Eat quidem, sed quam speciosa in habendo, ‘tam laboriosa in acquirendo. — Mac. Quis miles sine cettamine coronabiturt Quis agricola sive La- ‘bore abundat panibus? Nonne vetus proverbium, ra- dices literarum esse amaras, fructus aatem duloee ? Igitur et poster orator in Epist, ad Hebr. idem probat. Omnis quidem discipkina in presenti non ‘idetur esse gaudii sed morroris; postea (vero) p> catissimum fructum exereitatis iu ea affert justitie. + quo lileat’, sequimar libenter, ‘quia syes prasmii solet laborem relevare. Omnis uippe qui arat, in spe arat percipiendi fructas. Fertur itaque, dum Diogenes magnus jlle philose- 1 se expulit discipalos dicens: rmagistram, ego vero [invel] mihi, ef solus Plato adbesit, et quadam die lutalee tis pedibus super exstructm magistri lectalum oF currit assidere doctori, quem Diogenes braeulo Ferre minitabatur; ext puer inclinato capite respoadit: ‘Nollus est tam durus baculus, qui me a tuo seqre- gare possit latere. At si (Mé., Si ergo} ille amore secularis sapientia fagrans, ccblestis vero, qua ad vitam ducitperpetuam, ignarus, sic ardenter m+ sistrum soqu persistebat, quanto magis nos tua, m- sister, ingredientem vel egredientem vestgia seqei debemas, gui non solum litterario [Ms., litteratorol ‘nos liberalium studiorum itinere ducere nosti, sed ‘etiam meliores sophie vias, que ad vitam ducit =e 833, ssam [pandere] poteris? — Mac. Divi Us], ul sit in vobis fons aquae salients in vitam zouer- pam. Sed quia Apostolo precipiente legimus: Om nia vestra lonesta cum ordine fant, vos per quos- dam eruditionis gradus ab inferioribus ad supe- ra esse ducendos reor, donee penne virtutum paulatim accrescant, quibus ad altiora puri stheris spectanina volantes dicere valeatis : Introduzit nos rex in cellaria sua, exsultabimus et latabimur in it (Cant. 1, 3). Da dexteram, magister, et nos ab humo inipe- ‘leva, et in gradus sophie nos tecum cousti- rum ratio pulcherrima ab ineante , ut au late perduxit; et si poetics licet aures accom- modare fabulis y nobis noo incougruum videtur, uot asserunt, epulas deorum esse rationes. — Mac. Verius, 0 fili! dicere potestis, rationes esse angelorum cibum, aninarum decorem, quam epulas decorum, Dis. Quoquo modo be dici debeant, primos pre- ‘camur nobis sapientize ostendi gradas, ut Leo do- ante et te edocente ab inferioribus ad superiora ervenire valeamus. — Mac. Legimus, Salomone icente, per quem ipsa se eecinit (Sapicntia] : Sa- pientia edifcarit sibi domum, excidit columnas ‘Septem (Prov. 1s, 1). Qua sententia lice ad divinam pertineat sapientians, qua sbi in utero virginali G esse arbitramini onium, id est compus, aediicavit, hane et septem tus confirmavit : vel Eeclesiam, nen sapientia 268; liberalium litwerarum septean co- Jomnis conirmatur; nee aliter ad perfectam quem- Tibet deducit scicntiam, nisi his septem columnis vel etiam gradibus exaltetur. Dis. Tandem aliquando pande quod promisist, et Dropter fragilitatem nostra ztatis nos mollioribus {ncipe lactare, ut ad solidiora, erescente state, faci- ius perveniannus. — Mac. Divina preveniente etiam ‘et perficiente gratia faciamn quod rogastis, vobisque ad videndum ostendam (Ms, ostendcro] septem phi- osophie gradus, per eosdemque Deo donante et vita ‘comite pro nostrarum portione viriam penes temporis et ztatis opportunitatem ad sublimiora speculitivse scieatiz dedurero. Dis. Duc etiam, duc et tandem aliquando de ni- dulo ignaviz. in ramos tibia Deo date sapientiz ‘compose ; unde aliquod veritatis lumen cernere va- ‘eamus ; et quos toties promisisti, septenos theora- ‘tice [Ms. forastice] disiplinze gradusnobis ostende. — Mic. Sunt igitur gradus, quos quarts, et ui- ‘Ram tain ardentes sitis semper ad [ascendendum (Edit., diseentum) |, quam curiosi modo estis. ad Yidendum: grammatiea, rhetor * In cod. ins. Reg. Paris Enchitidium, cliciter ine DIDASCALICA. — GRAMMATICA. {dialectica), arith- * 85h fos pravce- A metica, geometrica, musica et astrologia. Per hos enim philosophi sua contriverunt fia aique nego- Tis namque consulibus lariores effect Gibus celebriores , fis videlicet eterna memoria laudasites: fis quoque sancti et catholici nostex fidei doctores et defensores omnibus haresiarchis in ‘conteotionibus publicis semper superioresexstiverunt. Per has vero, fii charissimi, semitas vestra quo- lidie curratadolescenti, donecperfector ztaset ani- tgs sensu robustior ad culmina sanctarum Seriptu- rarumperveniat. Quatenus hineindearmati vere iel defensores et veritatis asseriores omnimodis invinei- Biles eficiamini SAXO, FRANCO, DISCIPULI; MAGISTER. istri duo pueri, uous ler Saxo, qui nuperrime spineta gramma- tis irruperunt. Quapropter placu ‘paueas literals [Ms., paucis literulis] scient jgulas memorise causa per interrogationes et respon- sioves excerpere. ‘Atprior illorum Franco dixit Saxoni: Eia, Saxo, ‘me interrogante responde, quia tu majoris es xtatis. Ego xiv annorum ; tu ut reor xv. Ad bate Saxo re- spondit: Faciam; ita tamen, ut si quid altius sit in- Aerrogandum, vel ex philosophica diseiplina proferen-” ‘dum, liceat magistrum interrogare. ‘Ad hae magister: Place, filii,propositio vestra: et Fibens annuo vestew sagacitai. Et primum dicte ‘unde [primum] vestram convenientius disputationean ipiendamt Dis. Unde, domine magister, nish a littera? — ‘Mac. Bene anbitramini, si non philosophie memo- riam pavlo prius fecissetis (Ms, fecissemus}. Unde a voce, cujus causa livers suot invente, inchoan- dam disputationem coustat [Ms., censeo): vel may primo omniu interrogandum est, quibus modis coustet disputatio ? Dis. Et a te, magister, suppliciter rogamus ex- oni. Nam nos uescire confitemur quibus modis constet disputatio. — Mac. Tria sunt quibus om: nis collocutio disputatiogue pertlcitur, res, intel- lectus, voces. Res sunt, que animi ratione perci- pimus. Intellectus, quibus res ipsos addiscimas. Voces, quibusres intellectas proferimus; eajus.ansa, ut diximus (Ss.,ut prius dix), literw invent sunt. Dis. Sed quia disputationis modos dixisti, vocis ifferentias utexponas, precamur. — Mac. Quatuor ‘sunt diferente vocis: ta Tite terata, ilitterata. Articulata est, qu copulata atque coaretata cum sensu profertur, ut: Arma rirunque ano. . . narticulata, qua a nullo sensu profciscitur, ut crepitus, mugitus. Litterata, que seribi potest ; ilierata, que scribi non potest. Dis. Unde dicta vox? —Mac. A vocando. Beoe hhabetis qua: interrogastis. Nunea ltteratneipite, Mil, Fayco. Dic Saxo prior, unde littera sit cat — i sequenti Dialogo hie pre‘igitur titulus: Alcwini Opusculum, quod vocaiur 5 B. F. ALBINI SEU ALCUIN OPERUM PARS Vil. 836 Baxo. Ut reor, litera est quasi legitera, quia legen- A cum in principio syllabe alis vocalibus junguntur. Ue: janue tibus iter prabet. ‘269 Fr. Da deSinitionem quoque. — Saxo. ‘era est pars minima voeis articulatz, ‘Dis, Habet et, magister, alteram definitionem li tera? — Mac. Habet, sed in eumdem cadentem sen- sum. Littera est individaa, quia sententias in pa ‘tes, partes in syllabas, syllabas in‘itteras dividimas. Littere vero indivisibiles sunt. Drs. Unde littere elementa dicuntar? — Mac. ‘Quia sicut elementa coeuntia corpus perfciunt, sie haz conglotinate litteralem vocem componunt. Fr. Da, collega, divisionem litterarum. — Saxo. ‘Sunt aut Yocales aut consonantes. Item consonantes Gividantur in semivocales et mutas. Fx, Rationem pone singulis divisionibus.— Saxo, Yocales per se proferantur et per se syllabam fa- ¢innt. Consouantes nec per se edici possunt, nec per se syllabam facere. Dis. Habentne, magister, alteram rationem cur dividantur? — Mac. Habent. Vocales sunt sicat anime, consonantes sicat corpora. Anima vero et se ‘movet et corpus. Corpus vero immobile est sine . anima, Sic sunt consonantes sine vocalibus. Nam seribi possunt per se; edici vero vel potestatem ha- ‘bere sine vocalibus nequeunt. Fn. Unde dicte sunt voeales et consonantes? — Baro, Vocales dicte sunt, quia per se vocem im- ‘pleant nulla adbzrente consonante. Consonantes ‘Yocate sunt, quia per se non tonant, sed vocalibus ‘consonant. “Fr. Que est differentia inter semivocales et ma- tas? — Saxo. Quantum enim a vocalibus superan- ‘ur semivocales, tantom semivocales superant mu- fam a voealibus incipiunt ot in ve desinont : et ‘majori euphonia sonant, et sapius dictiones se:nivo- calibus quam matis, propter eaphoniam, id est, s0- noritatem, finiuntur. Mute vero a se incipiunt et in vocales desinant et detormius sonant. Fr. Utreor, in Donato legimos, tria accidisse lit- ‘eris : nomen, flguram, potestater. De nominibus et figuris non est opus dicere, sed de potestate velim dicas, et primo vocaliam. — Saxo. Vocales sani apud Latinos quingue. Nam y[itteram sextam yocalem, ‘causa Graecorum nominum, assumpsere Latini, lutet s contonantem, Tlaque vocales et per #¢ ut dictum est, faciunt syllabas; plenas quoque sole posite explent partes; A, ut : A mii noo {enoras glacies secet aspera planias *! Siufens simul ebibit amaem. 0, ut 0 ai Gallorum victor remeamet ia urbem ! J quoque verbum est : 1, decut, t nostram melioribas utere fatis >! Sed Tet U transeunt in consonantim potestaten, * Virg., x Fel, 49, Ak! tibi ne teneras, etc. > Virg., 1 Eo. Cr, Syllaba quid’. atet, jecur, veritas, Jonas, votum. Vel is anteponuntur, ut : Juno, virgo. Fiuat quoque hz ips mediaz, quando y Grivez: vocalis so- ‘num habent [ut é J, quando post loco consonantis osita [ Ed., posite ] sequente d, vel m, vel r, vel 4, vel: video, vim, virtus, vitixm, viz. U eumdem hhabet sonum, id est y, eum inter get aliam voea- Jem, vel post g et aliam vocalem in eadem syllaba [constituitur), ut :quisaue, pingue, lingua. Est quo- que ubi i pro duabus povitur consonantibus, ubi ter duas vocales ponitur, ut: Troja, Maja. U quoque loco duplicis digamme: in qdibusdam locis accipitar, ‘ut cupii, bre |, longa i. Et ubicunque » Joco consonantis ponitur, semper pro digamma ha- benda est. Fa, Habentne atiquee ex consonantibus aliquas singolares potestates? — Saxo. Habent. Primo quod ‘unaquaque suam habet potestatem, sicut et nomen et figuram ; sunt alique ex illis iquide, quae: vim consonantium amittunt. Accentus quoque sepe in rosa mutant, Fa, Quer sunt ille?—Sazo. L, R, M, N. Sed et8 tionis nota. X vero et Z duplices sunt, Sed has ra- tones metrice subtlitatis esse reor, in quibus. nes dain eruditi sumus, Ideo noli me de illis plus inter- rogare, sed festinemus ad syllabas, DE SYLLABA. Saxo, Vor liieralis sab emo accent et uno spiritu prolata ‘270 Fr. Qvot litteris fant syllabe? — Saxo. Ab tuna inelpiens usque ad sex : 6, ab, abs. Mers, stam, stings, . Fa, Habet syilaba sensum per se? Suxo. Now ba- bet, nisi plena dictio per unam syllabam coostet, wt dic, et alia. Fr, Syllabse quotaccidant [Al., accodunt]?—Saxo. Quatuor : tenor, spiritus, tempus, namerus. Accen- us; acotus, gravis, circumflerus; in dictione cer- tas, absque dictione incertus; non potest tamen sine €0 esse. Spiritus; asper vel levis. Tempast vel u (Ms., voum vel duo). Numerss litterarum. Fx. Quomodo habet syllaba unum tempus vel dua? D _ Saxo. Brevis syliaba unum habet, longa duo. Fa. Quomodo flunt breves vel longe? — Sazm. Breves flunt natura et potestate ¢ [longe natura et position). Brevis est natura, dom raptim vocals fenuntiatar, ut: pater. Longa, dam moratur vo%, ‘ut mater. Vel dum daz yocales in unam concer runt syllabam, quod diphthongon vocent : et suat tales compositiones quinque : @, a, au, ou, ei. Fa. Unde dicitur diphthongos? — Saxo. Quasi dualis vox. Nam quoties duarum vocaliom voces ia tunam syllabam et in unam vocen: cocunt, diphthoo- 0s dicitur. Fa, Quot modis Ount splabe © Cod. ms., Breves unt natura vocal 87 Saxo. Sex. Cum correpta vocalis in duas desi eonsonantes, ut: ast. Aut in unam duplicem, ut daz. Aut in unam desinit consonantem et excipitur ab altera, ut: arca. Aut excipitur ab x dopl ais, Aut j loco consonantis posita, ut Troja. Aut Gesinit in consonantem [et] excipiwur ab i, vel x, oco consonants posita, ut : advena, adjutor. Fa. Si [Pro an] nccesse est unamquamque sylla- ‘bam longam esse vel brevem? — Saxo, Sunt syl- labe [que dieuntur] communes. Que ad votum poe- ‘taruim possunt vel breves vel longw esse. Sed he, {quia ad metricos pertinent, relinguamus. interrogemus magistrum, ne ignari si- ‘mus hujus quoque rationis. Dis. Dic nobis, magister, qua ratione vel quibus ‘modi communes possunt esse syllabe? — M. ‘Yem modis unt syllabe communes. Co sont, cum correpta vocalis in meio verlo exc ‘aduabus consonantibus, quarum prior mi bet est, vel f semivocalis: posterior liquida, ut : Tenebree, pharctra, refluit. Aut, cum correpta voca- lis in consonantem desinit, excipitur ab f, ut : vir fwmiti. Aut cum aliqua syllaba in brevem desinit et excipitur a duabus consonantibus, qua- Fum prior est s, ut: alba amaragdus. Aut cum post {[pedem (Ms. pedes duos) quemlibet) una brevis re- 1manserit syllaba de verbo, ut: Omnis vineit amor, et nos cedamas amori ® Ant cum pars aliqua in diphthongon desinit, et excipitur a vocali sequentis verbi, ut : Insule To- C nic... Autcum productam vocalem in eodem verbo tox alleriussyllabe sequitur vocals, ut: dei. Aut cum pronomen litera ¢ terminatum est, et a vocall fsequentis verbiexcipitr, ut: hoe etl, AUL eum ‘correptam vocalem in una parte 2 duplex. sequitar, tut: gaza, Nem novissima syllaba in metro semper indifferens est, et voluntati poetz subjecia est. Est quoque, quando in tribus consonantibus At, com- unis syllaba, dum in brevem vocalem desinit syl- Taba et excipitur ab s sequente muta et liquids, ut Horat. : ‘Lingeitmus isan ridentes praia serie ®, Plenius hec, vita comite, in metriea ratione vobis, Alii, monstravero. Drs. Quid vis, magister, an de pedibus et accen- tibus ordinem Donati magistri sequentes inerroge- mas? — Mac. Amplins [Ms., Aptis] hee quoqae illa metrorum subtltave intligetis. Quia pedes vel aecentus, nisi ex brevibus longisque syllabis ne- queunt intelligi. Unde ad partes vos | converte (Edit., convenite) }- Das. Prius, si placeat, magister, unde grammatica sitticia vel quod: sit ejus oficium, pande nobis. — Mac. Grammatica es literals scientia, et est custos recteloquendi et seribendi; que constat natura, ra- tione, auctoritate, consuetudine. Dis. In quot species dividitur grammatica? — Virg., x Ecl., 69. DIDASCALICA. — GRAMMATICA. it A Mac. In xxv1. In vooem, in a6 Fas, In syllabas, par tes, di 3s, definitiones, pedes, accen- tus, posituras, notas, orthographic (Ms., orthogra- |. analogie, etymologie, glossns, differen tias, 2711 barbarismam, soloxismom, vitia [Ms vitium}, metaplasmum, schemata, tropos, prosam, metra, fabulas, historias. ‘antequam ad partium ten- amus disputationem, aliquam cognitionem edissere nobis, magister, per singula curt Mac. de voce, lttera ayllaba in superioribus habuistis. Dictio est pars minima vocis constructe, plenamque sensum habentis. Oratio est orinatio. diction emmgruam sententiam perfectamjue demonstrans test oratio dicta quasi oris ratio. Definitio est bre- B vis oratio, unamquamque rem propria significations concludens, ut: homo est animal moriale, rationale, risus copaz. Scire omnes disciplinas et res pertinet. Pes est syllabaram compositi et temporum certa dimensio (Mz., dinu- rmeratio). Peiles dieti, €0 quod ipsis (Ms, per ipsos} rmetra ambulent. Accentus est certa Tex et regula ad levandam et comprimendam syllabam. Posture sunt puncti ad distinguendos sensus. Note sunt f- gure quadam, vel ad bresianda verba, vel sensus ‘exprimendas : vel ob diversas eausas estitute, ut in Seriptura sacra obelus + , vel asteriscus *. Or- thographia est recta seriptura, ut puta ad preposi- tio d accipiat; [at conjunetio). Analogia est simi Tum eomparatio, ut incerta certis probentur. Ery- mologia est origo et ratio voeabulorum, ut : a re ggendo rex, et ab humo homo dicitur. Gloxsa est ‘unius verbi vel nominis Interpretatio, ut: cates, id est, docius. Differentia est distinetio duaram rerum cum inlerpretatione, ut : rex dicitur, quia mode stas est; tyrannus, quia crudolis est. Barbarismus est una pars vitiose dicta, ut vulgare proverbium est : malz arboris noo malus cunens queerendus est. Solacismus est oratio vitiose composita. Vitia sunt, que in eloquiis cavere debemus ot sunt vu. Metaplasinus est motrica licentia, vel necessitate immutata regula loeutionis. Schemata sunt orna- rmenta cloquii et habitus, quibus sententiz vestiua- tur. Tropus est dictio translata a prepria signifier- Aione ad non prepria:n similitudinem, ornatus ne- cessitatisse causa. Prasa est recta locutio absque metro et versu composite, Metra vocata sunt, quia ‘ertis pedum mensuris terminantur. Fabule res suet fete ludendj causa vel cujuslibet signification nis. Historia est narratio rei geste. Eece hae deliitiones breves singularum specierum. Nune ad partes convertive vos. Dis. Faciemus ut jubes. Atamen singolarum par- ‘ium proprietstes prius breviter ut pandas nobis, flagitamys. — Mac. Ves{ra curiositas modum non Ihabet. Jdeoque modum manualis lielli excedere vultis. Proprium nomipis est substantiam vel quali- tate vel quantitatem significare : et proorium est > Horat, orm. 5, 35, 859 pronominis pro nomine poni proprio et certas ficare personas. Verbi vero proprium est actionem ‘el passionem sive utrumque cum modis et tempo- ribus signiieare. Proprium adverbii est cuin verbo Poni, ct sine eo perfoctam signifcationem non ha- "ere, ut: bene lego. Paricipit proprium est tempus Ihabere et casus; ideo a quibusdam verbum casuale citar. Proprium conjunctionis est cum omnibus partiLus moo preposit, modo postpositajungi et conjungere partes. Proprium prapostionis est ante- poni easualibus semper separatim. DE NOMINE, Fa. Eia age, Saxo, ingrediamur disputationem ‘nominis per ordinem , et primum dic, quid ‘men? — Saxo. Nomen est pars orati ‘grammaticos, qu22 unicuique corpori vel rei com- rmunem vel propriam qualitatem distribuit ; et est ‘women dictum quasi notamen, €0 quod hoc nola- mus singulas sulstantias vel res, communes, ut : Homo , diaciplina ; vel proprias, ut : Virgilius, arithmetica, Interrogemus tamen, o Franco, magi- ‘strum philosophicam definitionem nomi Mac. Nomen est vox significativa secunduin pla- citom, sine tempore, definitam aliquid significans in nominative, cum est aut non est, ut: homo est, hhomo non est. In (aliis] casibus licet addas est vel ‘sit vel quid non sit. Ut: hominis ext, hom: Secundum placitum, id est compositio- nem singular Posita, ut quod Latine dicis aurum, boc Grace diciur. Una est substantia, sed diversa no~ Fr. Quot accidunt nomini? — Saxo. Sex, secum dum Donatum : qualites, comparatio, genus, nume- ‘rua, figura, casus. Secundum Priscianum, quinque; ‘quia ille qualitateim et comparationem simul, species vit, quia sunt omnia nomsina propriee speciei, ‘wel appellative : principals vel derivative. Propriz, wt: Julius. Appellativae, ut : Mons. Principals, ut: Jolius, Mons. Derivative ut: Julianus, Montanus, In quibus, id est [Afs., idem] derivativis compara- tiones nomiuum imposuit. Fe, Propriorum nominum species quot sunt? — Saxo. Quatuor: prarnomen, nomen, cognomen, agno- men, Prenomina sunt, que dignitais vel differenti ‘causa propriis nominibus preponuntur, ut: Anicius Boetius : Anicius a nobitiate et libertate generis di- ‘itur. Diflerentie, ut Lucius Cornelius et Publius Cornelius. Nolanturque prenomina vel singulisLitte- tis vel binis vel ternis. Singulis, ut : M., Marcus. Binis, ut: Cn., Cneus. Ternis, ut : $ez., Sextus. Nomen est unius cujusque proprium, ut: Paulus, Cognomen est cognationis vel familie commune no- ‘men, ut Scipio. Nam ab ejus nomine omnis cognatio ila sic dicebatur. Agnomen, quod ab aliquo eventa ie dicitur, ut : Africanus, quia Afvicam vincebat JF, vicerat). B. F. ALBIN SEU ALCUINI OPERUM PARS Vil. i- A Fr. Appellativorum species quot 272 com © 80 ult — Saxo, Mule sunt: alia corporal, ut :Aomo, terra, mare, ‘Aa incorporalia, ut pictus, dignitas, justia. Al Principal, ut mons, achola, Alia derivativa, wt m tanus, scholasticus. Alia comparativa, ut fortor, fortissimus, Alia denominativa, ut sanctus, sanctites; ‘sapiens, sapientia. Alia diminutiva, ut rez, regulus, Alia lomonyma, ut nepos, acies. Alia synonyma, wt gladius, ensis, mucro. Alia ajectiva, que possunt in laude vel vivuperatione poni, ut justus homo, stus homo. Alia in medio posia, ut magnus. Dicimus ‘magnus imperator, et magnus latro. Une et acciden tia sepe funt, ut niger corcus, altum mare. Alin ad (oliquid dicta (Edit, ad aliud) ] ut fins serous. Di cendo [enim] flium et servum, patrem sigaiticames is, secundum Bet dominum. Alia quasi ad aliquid, ut dies, nos; deatera, sinatra. Nam quamvis num borum inter~ ‘at, polest tamen alterum manere. Non sic de fio ‘et de servo, Alia sunt gentem signifcativa, ut Gre- ‘cus, Hispanus : alia patriam, ut Romanus, Thebawes, Alia interrogativa, ut qualis, quantus, quot? com ‘suos servant accentus. Alia relativa, ut cantus, talis, fot. Alia collectiva qua in singulari numero sults significant, vt populue, plebs. Alia dividua, ut bixi, termi, centeni Alia factilia, id est, de sono facta, ut fininnabulum, turtur, clangor. Alia sunt geveralia, que in diversas species possunt dividi, ut animal, arbor. Alia special, ut homo, sit’, Alia ordioalia, Wt primus, secundus, Alia numeralia, ut unum, duo, tres. Alia absoluta, ut Deus, ratio. Alia temporali, ‘ut mensis, annus, Alia localia, ut propinguus, longin- ‘quus. Alia patronymica (Ms., patrimoniea), ut Sci- Piades a Scipione, Thesides a Theseo. lize expe ab avis unt et a conditoribus, ut Iiades, Armeades, Sunt alia possessiva, que aliquid ex his significant que possidentur, ut Evandring ensis, et repins ho- nor. Hae cum genitivo principali interpretantur (Me., Hae genitivo principali deserviunt), ut Evan- dri ensis et regis houor. Sunt et aliz species, quas Donatus ponit, sed ille in his reperiuntur, ut qualitas et quantitas. In adjectivis et accientibus inveniune tur bonus, magnus et] medize sunt sigaifieationis, Fa, Comparationes. nominum unde veaiunt? — is et accidentibus alicw- ‘ualitatem vel quantitatem animi si- tibus Yel corporis, quse possunt vel incre- ‘menta vel detrimenta sumere. Homo vel lapis, sub- ia est. Homo prudens et prudeotior; lapis ma {gnus et major dicitur. Et semper comparativus com- ‘munis est generis, ut hie et hee prudentior. Et new- trum in ius, ut hoc prudentius, facit. Invenitur et ‘comparativus pro positivo poni, ut Virgil. (.Ex. vy 301): ++ Comites seniors Aceste , ro seni, Est quando minus positive singular [., ositivum singolarem} significat, et nulli compara tur ut Virgil (Ain. 1, 323) ‘riatorsuque oculos ncymis sofas ateates. Trisiior bic ex parte significa wistem, Fluut et a 661 DIDASCALICA. — GRAMMATICA. comparativis diminutiva, wt mayusculus, minusculus; A Fx, Non sum tam avidus quam tu invidus, qui ted non absolute (Ms., absolute] 973 ut exterse diminutiones, sed ad aliquid respiciunt, ut Terent. (Exawch. it, 3, 21) ¢ ‘Thris pant, quam ego sam, msjascula es. Fr. Cujus generis supertativas ft (Ms., sit]? — Saxo. Superlativus mobili est per tria genera. Pra- dentissimus, a, am. Fn, Superlativorum quot sunt species? — Saxo. Octo : simus, rimus, in quas pleraque desinunt su- perlativa : limus, zimus, timus, treous, imu, ni ‘dum ubique { penultima corripitur, preter, primus et imas. Fr, Comparativus et superlativus quibus jungun- tur casibus? — Saxo. Ablativo utriusque numeri jungitur comparativus, ut, Hector fortior Diomede uit, et andacior Trojanis. Superiativas genitivo plu- Tali, ut, Hector fortissimus Trojanorum (uit. nve- nitar et [in] singulari jungi (genitivo (Ed. , generi)] ‘com ipsum singulare nomen multitudinem signifcat, ut, Hector fortssimus est Trojance gentis. Est, quando ‘superlativus per se ponitur et nt sed pro valde adverhio accipiendus est ; ut : forte simus fait Hercules, id est, valde fortis. Fa. Memini te, Saxo, disisse quod aliqua nomina appellativa essent diminutiva. Num a propriis nomi- nibus possint eri diminutiva ? — Sexo. Possunt, ut 1 Sergio Sergiotus ; ab Antonio, Antoniaster. Fa. Quot modis diminutiva funt ? — Sito. TH- Dus modis. Aut necessitatis cansa, ut a rege regulus, hhoe est, parvus rex, ut Sallust. Postquam reguti coire (Ms., contenere] in unum. Aut urbanitatis causa, ut Juvenalis (Sat, 98) : ++ Mali fraterealos esse gigantum, ‘Aut adulationis causa , ot [in puerulis dicitur Ser- giolus (Edit,, pueris Sergiois)). Fa, Forme igitur diminativorum quot sunt ? — Saxo, Masculini generis x1: culus, wus [Ms., illus), lus, ells, zillus, illus, ulus, cio, aster, llews, talus. Ut: Agniculus, tantulus (Ms., tantillus], capreotus, cagnelus, pousillus, codicilus, homulus, homuncio, parasitater, aculeus, nepotulus. Feminini generis vi: cula, wla, of ila , ulla, Ut: Aguicula, syleula, unciola, capella, mazilla, anguilla, ‘Neutrorum vir sunt forma. Culum, ulum, ofum, lta, ium, zillam, ullum. Ut: Corpusclum, capl- tala, laurcolum , fucellum, villum, vexillam, ul- fam. Fiunt et diminutivorum diminutiva tertio et quarto gradu, ut: Paulus, Paululus ; et pousillus, et assis ; home, homuncio, homunculus, homalas, ‘homllulu Tece, France, de appelavis speccbos babes abunde, ut reor, licet mullus tux aviditati posit lisfacere. ella, zilla, e ‘nulla vis aperire, nisi interrogatione coactus. — ‘Saxo. lnterroga que vis: ego non ero segnis re- re. DE GENERIBUS. Fa, Nanc, ut estimo, ordo accideativm nominis Potcit a gencribus inquirere. Unde genera dicta sint, primo velim scire. — Saxo. Genera dicta sunt ‘a generando, Quapropler proprie genora sunt, qu (enerare possunt : id est, masculiaum, femininam, Nam neutrum et commune magis vocis qualitate, ‘quam natura digooscuntur. Epiccena promiscua sunt, et sub una voce profertur [Ms., proferunt] mascali- ‘est inter commune et epiccenum ? — Saxo. Quod commune modo masculino, modo femi- ino articulo, prout constructio orat Fa. Num omoia nomina certi sunt generis? — ‘Saxo, Nequaquam. (Multa enim dubii generis.) Fr. Unde sunt dubii generis nomina ? forte diffe rentise causa ? — Saxo. Non differentiz, nec aliqua necessitatis causa, sed sola auctoritate veterum, ut: hic et hare fnis, cortes, tiles, margo, cardo, fornaz, [cinis,] frates, frons, semper, humus, artus, limes (Edit, arcus, imu}, latex. Hic et hoe sal. Cato: Ez sale, qui opud Carthaginenses fit. Africanus: Quidguid (oguitur, sal merum (Ed., verum| eat. 276 Fr. Que sunt fixa nomina ? — Saxo. Que in alterum genus transire non possunt, ut, pater et mater. Fa. Que sunt mobilia? — Saxo. Que moveri pos sunt et in aliud transire geaus. Alia ex propriis no- 8, ut: Marcius, Marcia, Alia ex appellativis, ‘ut: Bonus, bona, bonum. Fr, Quot litters masculina Gniuntur nemina ? — Saxo. Seplem: a, 05 l,m, ry 6 £5 ut: scriba, CF cero, sol, flumen [Ms., flamen], Coser, bonus, rex, Fa, Feminina quot? — Saxo. Eisdem, ut : Roma, virgo, Tanaguil, Siren, mater, cititas, pas. Fa, Neutra quot? — Saxo. Duodecim, a, ¢. i, myn, F456, d5 ut: Poema, mare, gumm cornu, mel, regnum, rumen, tuber, sidus, lac, caput, ‘aliquid. (Commuvia, uti triam gencram, desinunt in i,m, 1,425 ut: hic et hac et hoc frugi, nequam, par, prudens, audas.] Fx. Quomodo possum scire cujus generis sit no- men quoilibet. — Saxo. Singule vero terminatio- nes habent regulas pratfixas, quot genera possint in cis esse. Sed longum est hoc et buic nostra puerili disputation: onerosum edicere. Fn, Hoe est, quod pridem dixi, — Saxo, Quid Fa, Quid? nisi quod invides mes peritie. — Suxo, Neyuaquam, frater; sed tux avaritia, moduin in- pouere votui. 805 Impooere vis. — Saxo. ia, perge, quo vais s¢- quar te. Fa, Pergam interrogando , tu sequere respon- endo. Et primum die in quo sit maxima nominis diflcalias? — Saxo. In generibus et declination bus. Fa, Declinatio in quo agnoscitur? — Saxo. tn terminatione genitivi casus. Fa. Quot sunt terminationes gevitivi casus? — Saxo. Qningue. Atque ideo quingne sunt nominem Aeclinatios Fa. Die singulas..— Saxo. Prima in @, ut: hie poeta, hujus poete. Secunda in i, ut hie doctus, ha {jus doct. Terta in is brevem, at hie pater, hujus pairis. Quarta in ue productam, ut : hie senatus, hnujus senatus. Quinta in ef divisas, ut: hic dies, ha jus di. Fa. Nomina in a [Qoita] cujus generis vel decti- nationis sunt? — Saxo. Omnia [nomina}, si Latina ‘sunt, prime (declinationis sunt] ot trium generum, i, feminiai, communis, Fa. Discerne qua pertineant ail hoe vel illad ge- ts. Saxo, Hominum nomina in a desinentia mascu- Sylla, Seneca, Aliarum vero ‘rum propria feminina sunt, ut: Roma, Ilia (Mf i}, euria. Et omuia appellaiva feminini Guat + sunt} generis, ut : regina, justitia : nisi hee irorum pertinent, ut: liza, scriba, college, et que aGracis sumpsimas mutatione « fina- tis in a, ut poetes, cisharste ; nos poeta et citharista dicimus : et qua a verbis composita sunt, vel der valiva sont, commonia sunt, ut: hie et’ hee «ola, rurigena, advena, patrcida, contiva, et his si pila. Fa, Aliarum proseuere vocalium regulas. — Saxo, Faciam. In e omnia tertie decinationis et reutri generis, ut: hoc monife. In i neatrum ; hoc gumini. Ino finita omnia tertie sunt declinations, sed diversi generis, E antecedente o masculina prow pria sunt, ut: Labeo, ganeo, aleo. I antecedenle quando sunt verbal, feminina sunt, ut: oratio, acti, conjugatio, ee. G veld praposits o, si mata tur o ini in obliquis casibus, feminina sunt, ut: tirgo, wligo, dulcedo, cupido, quod et matcolinum fest, quando proprium est. Excipiuntur : hie, ordo, ‘tardo, mango, margo, prado, cudo, spado ; et com: niunia, ut: homo, latro. Item : duo, ambo, oct, ‘pondo communia {sunt}. Et Juno et caro feminina [sunt]. Alia omnia masculina sunt, ut : stelli, Ci- cero, carbo, sermo. In w neutra unt et quarte de- linationis, ut: corma, genu, gelu. Et sunt aptota in singulari numero. Fr. Placet quod dicis, Hicet 1 [AL., vt, sew vi at violenter}dieas. Sed consonantium regulas pande er te, me tacente et probante. — Saxo. Fiat. In € neutra duo, ut: Lac, ale. In d neutra, ut: quid, qned, uliud ; que nomina esse multis modis ratio probat. In al, 975 si Latina, neutea sunt, ut: tr BF. ALBIN SEU ALCUIM OPERUM PARS Fa. Modum mest avaritix et non we tenacitati A bunal, vectigal et sal, quod mascul {invenitur. Si barbara flunt, masculina sunt, at Axxi- bal, ete. In el neutra. Mel, fel. In il unum maseuli- num, pugil; unum femininum, Tenagail. Unom ‘commune, vigil. Unum neutrom indectinabile, niki In of unum masculioum, sol. In w! Gnita dvo mascu- lina, consul, presul. Unum commune, ut : exsul. In am unm commune, ut hic et arc et hoc nequam. Et hee omnia justa tertium fectuntar ordinem (Al. + dectinationem]. In xm ompia neutra sunt jouis, ut emplum, templi. In en ‘ovem sunt masculina : lien, rien, flamen, peeter, fibicen, Adicen, litcen, tubicen, cornicen ; catera ‘omnia neutra sunt, ut carmen, lumen ; et omnia ter te declinationis. In ar fnita sunt teri declinatio B pis et neutralia, ut ‘orcular, pulvinar. Exceptis : hie {AL his] Cesar, Jar, et Nar, Buvii nomen : et com generis, ut hic ct hec et hoc par, et que ex €0 composita sunt: impar, dispar, compar. In er Anita, exceptis : hee mater, hc malier: et bis new tris, Juber, papaser, (tuber,] cadaver, laser, siler, ter, eicer, seer; eh communibus bis, [pauper (EA, paucis)} uber, celer, alia omnia masculini sunt gene is; alia seconde, alia tertie declinationis, quorum declinatio facile ex obliquis easibys inteligh potest. Et ideo de declinationyn diversitate minime Iabo- randuia censeo. Fr. Fac ut placet. Ex me enim porsum dediinatio- thes, ut dixisd, experiri. — Saxo. In ir unum mi sculinum, hic vir; et ex €0 composita, ut, semis, duumeir, lvir (AL, Levit}. Et unum neutram, ut hee ir [medietas palm] imdeclinabile : et sunt secunde declinationis. In. or desinentia sequuntur formam tertix declinationis, ot sunt maseutina, propria vel apoellativa, ut : Hector, eralor, furor, doctor ceptis tribus femi rer, user, arbor: et Dea Aris his: Ador, marmor, equor, ebor, olor, femor, cor: et commune, hic et hac axctor, discolor, com color; hic et here memor et immemor ; et omnia com- Parativa or fnita communis sunt generis, ut hie et ‘hae doctior, melior ; excepto uno, hic seni ‘unui secundse [Jeclnationis] invenitur et facit sttura fe turtur, eultur, Communia, ut hic et hee far, Alia omnia neutra suot, ut guttur, sulphur, mar mur, jecur ; et \ertie declinations. In as terminata feminini sunt generis, wi hec dignites, pictas, exce- iis, hic as, atsis, mas, mari, vas, sadie ; et hoc vas lertie declinationis. Sed inve- ut hie AEneas, Aiuntur propria prima decioation Lysias. Et ertise quoque declina sospes, hospes, privses, detes, obses, superstes, quedrupes, sonipes. Alia vero omnia, id ext, que nuke Jam naturalem communionem [Al., natar.in com- * hic et hee et hoc vetus veri 865 munem] cum feminis habent, mascolina sunt, utati- pes, limes, fomes, cespes (meridies]; exceptis in ges syllabain desinentibus, in genitivo servantibus, ut hece segee.segelis, tegen eb abies: stunt declinationis. Alia in es productam desinentia, ‘i propria Gust, masculina erunt, ut Hercules, Ulises, ft verres appeliativum, cum porcum signifieat : et commania, ut hares, focuples. Alia vero omnia fe- miniua suit: qualam tertiz, ut cedes, strages, swuper, apes ; quedam vero quinte (deci Lut facies, effigies, spes, res, fides rum finita quinte sunt declinationis, preter quies, ‘abies, paries: et omnia consonante precedente ter- tie sunt declinationis, preter, spe, fides, res. In is [terminata] omnia tertix declinationis 4s, terminala, si n vel ¢ ant syllaba supercrescunt in genitivo, omnia masculi ‘sunt, ut hic panis, piscis; hic lapis lapidis : exce- tis : hac bipennis, et hare cusps, cassis cassidis, hic et hare canis. Inveniuntur quoque panca, liet his re- ‘gulis non subjaceant, masculina, ut hic fuatis, ensis, is, angus coli, follis.corbis,vectis, men Si unt vero adjectiva vel derivativa vel ad homines solos pertinentia, semper ‘communia flunt, ut hic et hac fortis, suavis, dulcis, ‘exsanguis, exanimis, ciis, hostis, edi ‘omnia feminina sunt, ut, hee et tertiiordinis [id est, dectinationis] cuncta. In os Feminina tria, cos, dos, gles. Communia quingue, cx stot, sacerdos, bos, compos, impos. Neutra duo, ot cris, on oxss, Ala omnia masculina, mot, fo, ro, © ‘nepos, lepos : ot tertix declinationis omnia. Us tam ‘moltiplex est in generibus et declinationibus,, ut nollatenns tibi ,0 France, sub angustia hujus nostri ‘asus ejus possim pandere diversitates. Nam trium declinationum ést, secunde, tertie, et quart. Ge- nevis quoque masculini, feminini et neutri, commu zis et omnis et epicceni. Fa, Pande tamen aliquas de eo regulas. [Nam] ‘szpe, dum solem non habemus, ad effugandas no- ‘@arnas tenebras, laternis utimur. — Saxo. Ergo in ‘es masculini generis propria vel appellativa, mobilia ‘vel ia, secund sunt declinationis. Propria, ut Te- hort, fumus fumi. Et tria feminina : hae colus, al- sus, humus : item feminina arborum nomina.se- ceunde sunt [declinationis), hee pirus, prunus, pinus, fagus gi, etc. Mem neutra tra : hoc vulgus, virus, elagus. Alia neutra in us finita omnia tert sunt eclinationis, ut jus, juris : [thus], manus, pondus, ‘corpus, pecius. Jn xs productum feminina, omnia tert sunt [Jeclinationis), et una syllaha in genitivo acerescunt : ut salus salutis, tellus tellus ; 4 pro- ducta in obliquis , excepto palus paludis, Venus Veneris et uno (Edit, uoum} omnis generis, ut st paueis communis eneris, ut hic et hae ligus figura ; grua gruis; sus suis: et epicaznon, mus muris ; et uno mascalino, DIDASCALICA. — CRAMMATICA. 306 ‘Avut lepus leporis. Igitur quartz dectinationis femi- nina hee tantum sunt : anus, manus, portcus, tri- bus, domus, murus, socrus, quercus. Que vero a Yer~ Dis vel nominibus participalibus [Ms., principaibus) ‘veniunt, wmasculina sunt, et quartz declinationis: ut ‘hic status, hjus status, a sto; hic ductus, a duco ; conaulatus, a consule ; tribunatus, 2 tribuno. Item ‘vel z antecedentibus us masculina et quarte decli- ‘nationis sunt; ut risus, metus, sexus, Mem penus, et apecus tam maseulina quam feminina, et neutra. In- ‘enitur etiam secundsr, tertie et quarts declinatio- nis, Invenitur etiam in usu : {hic et hee acus] et hoe ‘acus, hujus aceris, purgamentam frumenti. Pus et tirus indeclinabilia suat, In liieram, quacungue vocali vel consoaante Bantecedente cam, omnia tertie sunt declinationis, ed diversorum generum. Ut tamen breviter dicam, ‘omnia accidentia = litera finita, communia sunt, ut bic et hare et hoc audas, aurifes, velox. lem appel- lativa ad utrumque sexum hominum pertiventia communia sunt, ut hic et hec conjuz, duz. Qux Yero ad solos mares pertivent, mascolina sunt, ut rex: el qua ad solas feminas, feminina sunt, ut pel= es. Propria masculina sunt, ut hic Ajaz, Pollus. tem que una syllaba accrescuat in genitivo ma- sculina sunt, ut hie vertex, apez, [saris] latex, cor tex, codes, polles, caliz, forniz, et reliqua, Femi nina vero sunt hae, fornaz, silez, ile, carex, sali radix, cornis, flex, meretriz, cicatriz, veloz. Item ‘omnia verbalia feminina sunt, ut victriz, genitriz, nutri [AL natriz, quod et masculinunest). Item mo- nox [Al., muz], tur, tre, falz: excepto res et hie rez, et hic et hac dus. lo ¢ Guitum unum invenitur Deutrum, wt caput : et ex e0 composita, sinciput, oc- eiput. Qua nomina in duas desinunt consonantes, si sint AL, flunt}accidentia, trum generum omaia, ut hie et fare ot hoc expers, prudent, inopt, celeb, prin- cepty parens. Pavea’ masculina, ut Mavors, Aruns. Pavca feminina, ut hiems, cohors, edeps. Monosyllaba jn duas desinentia consonantes maxime feminina sunt, ut ars, fors, gens, mors, lens, frons, pars, sors, sérobs, styps, trab, urbs, pals. Exceptis : hie mons, pPent, font, dens, Mars. In aut, feminina : las, fraus. Ia as, masculioum, ut pres predis, Neo tqum, ut es aris. Vix tandem aliquando fenore me solvebam gravissimo. Fa, Sed gratissimo. Quapropter ad numeros tran. eamus. — Saxo. Fiat, 977 DE NUMERO. Fn, Numerus quid est? — Saxo. Dictionis forma, diseretio quantitats (41, distinctions forma, quan- Aitas diseretionis). Fr, Numeri nominum quot sunt? — Saxo. Duo. Singular, ut homo. Plucalis, ut homines. Sed sin- gularis numerus Gnitus est; pluralis infinitus est. Gum dico homo, eertam est, unam me significsse. 367 B, F. ALBIN] SEU ALCUINI OPERUM PARS VU. Cam komines dico, incertum est de quot, nisi ad- A per, [et] solubilia debent esse in integras dictiones; dam, decem, centum, mille, vel quotlibet : nam a ‘duobus ad innumerabiles extenditur significatio. Fr, Que dictiones habent numeros?—Saxo. Quze [personas habent : id est, nomina, pronomina, verba, participia. Ut, vir, viri. Ego lego, nos legimus. Hic legens, hi legentes. Wdeo [autem] infinita verba et im- personalia carent numero, quia mon habent per- sonas. .- Nunquid adverbia non habent numeros ? — ‘Saxo. Habent : sed inter accidentia adverbii nume- rus non ponitur : ‘erbiorum : et ad singularem et(ad] pluralem dictio- nem xque ponitur, ut : ter fec, ter fecimus. Fn. Quid tum interest inter numerorum nomina tur. UL: millies dizi, et millies dizimus. No ‘vero non nisi pluralibus, ut, mille homines dizimus. Fa. Sontne aliqua nomina quae una litteratura ‘utrosque habent numeros? — Saxo. Sunt. Nam in Prima declinatione (genitivus et dativus singulares {Ed., generis dativi siogularis} una voce eum nomi Iativo et voeativo plorali proferuntar : ut hujus et hhuic poeta, (ut ‘hi eto poete). Et in omnitas hue {dem invenies decinationibus sapissime. fo secunda: ut hujus doctiet hi docti. Tertia, hee codes, et hee cardes. Quarta, hic fuctus et hujus luctus : hi ct hos eto flucius : us producta in omnibus his casibus. hire re, eb 0 res: heel has eto res. In i= invenies voce nativt plurals. In participiis mobilia omnia in eadem ‘yoce habent feininina in singulari nominativo et nea tralia in plural ut Are victurafemina, et he tura animals In verbis vero nulla vox est qu eadem possit esse in singulari numero et plural. ina, sicut in Donato lei sem- a sunt, et alia semper pluralia?— Saxo. Natora, vel usu. Natura, ut propria, que naturaliter ini tu Hector, Achilles; sol, tuna, Talia, Sicilia. Usu, ut sanguis, pulvis, lux, ad pondus vel mensuram pertinent, ‘ut aurum, friticum, etc. Similiter natura vel ust quedam sunt semper pluralia : natura, ut Gemini, Pisces, in conto. Us, ut arma, mania, mundine, Ka lende. Nam per omnia genera invenies quedam semper singularia, quiedam semper pluralia, qu ‘tudio brevtats noLis pratermittenda esse reor. DE FIGURIS. Fa. Fiat ut vis, etsi non libens, tamen consentio. Sed de figuris disputemus. Et prio ter figuratas dictiones et derivativas? — Saxo. Quod figurate dictiones aut simplices sunt, ut magnus, composite, ut magnanimus, Derivative autem a sim- Dlici nomine derivantur, ut a pio pietas; aut a com- Posito, ut a magnanimo magnanimitas, que decom- posita dicuntur. Composita [enim] intetigiblia sem- sive ex integris, sive ex corruptis componantur, ut respublica; ex dvobus corrupts, ut, parricide, ex parente nomine, et cedere verbo, Magnanimitas [Edit., magnanimus} si dico, a magno et animitae esse composituim non potest e:8e, quia animitas [Ms, tas) intl ‘composito, id est megnanimo, sit derivatum magua- nimitas. 140, wt inimicus. Ex corrupto et integro, ut efleres, Fa. Cum quibus partibus componuntur nomina?— Saxo. Curn omnibus preter interjectionem. Cam no- mine (Edit, nominibus}, ut paterfamifas. Cum pre= nomine, ut ilfusmodi. 278 Cum verbo, ut Lucifer. Cam aiverhio, ut satsfactio. Cum participio, utple- biscitwm. Gum conjunctione, ut wlergue, Cum prepo- sitione, ut perf Fx. A quot dictionibus componuntar nomina? — Saxo. A duabus, ut seplenirio. A tribus, ut inexpa gnabilis, Vela compluribus (Ms., ab amplioribus}, ut cujuscunguemodi, Fa, Quomodo dectinantur composita nomina ? — Saxo. Si ex nominativo et obliquo easu componun~ ‘ur, ea parte qua nominativus easus est, declinantur [nam alter casus non dectinatur], ut hie éribunasple- bis, fujus triuniplbie, hui tribunoplebis. Si ex duo- bus nominativis, utrinque declinantur, ut hoc jusju- randum, hujus jurisjurandi, huic jurijurando. Sin ex

    También podría gustarte