ZARAZNE BOLESTI

1. OPTA INFEKTOLOGIJA?
Infektologija je grana medicine koja se bavi prouavanjem infektivnih bolesti, njihove prevencije,
dijagnostike i terapije ( lijeenja).
Infekcija- je bioloki proces koji nastaje ulaskom patogenih mikroorganizama u makroorganizam.
Infektivna bolest- nastaje zbog oteenja tkiva makroorganizma prouzrokovanog
mikroorganizmom i to njegovom invazivnou ( sposobnou razmnoavanja i prodiranja) i
toksinou.
esto se pojam infekcija identificira sa pojmom infektivne bolesti. To je neispravno, jer je pojam
infekcije mnogo iri od pojma infektivne bolesti. Da li e doi do razvoja infektivne bolesti zavisi
od virulencije patogenog mikroorganizma i infektivne doze uzronika, te od otpornosti
makroorganizma ili njegove otpornosti na uzronika.
2.VOGRALIKOV LANAC?
Vogralikov lanac (prema rus. infektologu i epidemiologu Gabrijelu F. Vograliku, 18871937),
epidemioloki lanac, didaktiki predloak za prikazivanje uvjeta nastanka zaraze i irenje
epidemije.
Vogralikov lanac ine :
Uslovi nastanka infektivnih bolesti
Da bi nastala infektivna bolest potrebni su odreeni uslovi. Ti uslovi su:
1.Izvor zaraze- moe biti bolesnik, kliconoa, a kod bolesti koje su zajednike ljudima i
ivotinjama ( zoonoze), izvor moe biti i inficirana ivotinja.
Kliconoa je osoba u kojoj se nalaze patogeni mikroorganizmi, ali nije dolo do razvoja bolesti.
2.Putevi irenja- dodir ( direktni i indirektni) , zrakom, kontaminiranom vodom, hranom, ugrizom,
arteficijalno prilikom davanja injekcija, razliitih punkcija i drugih zahvata....
3. Ulazno mjesto- je put kojim infektivni agens ulazi u osjetljivog domaina ( respiratorni trakt,
probavni trakt, koa i sluznice, krv ili tjelesne tekuine.. Obino je ulazno mjesto isto kao izlazno.
3. PODJELA ZARAZNIH BOLESTI?
Prema nastanku i trajanju:
AKUTNE ( poinju naglo, traju kratko i najee prolaze bez komplikacija) -HRONINE
( postepeno poinju, dugo traju i najee ostavljaju oteenja)
PREHLADA I GRIPA-virusne bolesti PREHLADA : hunjavica, zaepljen nos, kihanje, grlobolja,
kaalj, poviena temperatura GRIPA: temperatura 39 i vie, drhtavica, bolovi u miiima i
zglobovima, kaalj,iscrpljenost, glavobolja, grlobolja
UPALA PLUA- akutna infekcija plunog tkiva UZRONICI: bakterije, virusi, gljivice,
aspirirana hrana ili povraeni sadraj TIPINE ( bakterijske) i ATIPINE (bakterijske i virusne)
SIMPTOMI UPALE PLUA- KAALJ ( suh ili sa ispljuvkom) BOL U PRSIMA OTEANO
DISANJE TEMPERATURA OPTI SIMPTOMI ( malaksalost, bol u miiima i zglobovima,
glavobolja,...)
BRONHITIS- upala bronhija i bronhiola AKUTNI I HRONINI AKUTNI: traje nekoliko dana,
kaalj, ukastosivi ispljuvak, oteano disanje HRONINI: kaalj, sluzavi ispljuvak,oteano
disanje
4 IMUNITET
Imunitet ( otpornost) predstavlja sveukupnu sposobnost organizma da se odbrani od invazivnog
djelovanja patogenih mikroorganizama i tako sprijei nastanak bolesti. Od infekcije se ovjek brani
nespecifinim i specifinim imunitetom.
5.NESPECIFINI IMUNITET?
Nespecifini imunitet ine sljedei faktori:
1. Mehaniki ( koa, sluznice, sluz, suze, urin, kaalj, kihanje, gutanje, peristaltika..)
2. Hemijski ( upalni faktori, citokini, sistem komplementa, pH, masne kiseline, minerali, une
kiseline..)
3. elije ( leukociti, monociti, makrofagi, elije ubice..)
1

6.SPECIFINI IMUNITET
Specifini imunitet ine celularni ( elijski) i humoralni imunitet. Celularni ( elijski) imunitet ine
T limfociti koji nakon senzibilizacije intracelularnim antigenom lue enzime, citokine... Humoralni
imunitet ine B limfociti, koji kada prepoznaju strani antigen prolaze kroz nekoliko elijskih faza i
zavravaju kao plazmociti, koji stvaraju antitijela ( imunoglobuline). Imunoglobulini su
bjelanevine iji je zadatak da neutraliziraju antigene koji su prodrli u organizam. Postoji 5 klasa
imunoglobulina: IgM, IgG, IgA, IgD, IgE.
Specifini imunitet moe biti aktivni i pasivni imunitet.
1. Aktivni imunitet je onaj kada organizam stvara vlastita antitijela:
Prirodni ( nakon preboljene bolesti stvaraju se specifina antitijela)
Steeni ( nakon vakcinacije davanjem antigena-mrtvih mikroorganizama ili oslabljenih
toksina stvaraju se specifina antitijela)
2. Pasivni imunitet je onaj kada organizam dobije gotova antitijela i pri tome ne sudjeluje u
stvaranju vlastitog imuniteta.
Prirodni ( transplacentarni prenos antitijela sa majke na dijete koji titi dojene od nekih
infektivnih bolesti npr, ospice, arlah..)
Steeni ( davanjem gotovih antitijela im ili iv npr. serum protiv tetanusa nakon povrede)
7.OPTI SIMPTOMI INFEKCIJE?
Opti simptomi i znaci su zajedniki za veinu bolesti, a podrazumijevaju: poremeaj opteg stanja
bolesnika ( opta slabost, malaksalost, nevoljkost), algiki simptomi ( bolovi u miiima,
zglobovima, cijelom tijelu), gubitak apetita, munina, povraanje, proliv, gubitak na tjelesnoj teini,
poviena temperatura, obloen jezik i drugi poremeaji probavnog sistema, promjene na
kardiovaskularnom sistemu, promjene u krvi i u urinu, uveanje slezene, povean metabolizam,
herpes febrilis itd..
8. SALMONELLOSIS,KLINIKA SLIKA?
Salmonele su nesporogene gram negativne bakterije iz porodice Enterobacteriaceae. Razlikuju se tri
osnovne vrste: Salmonella typhi, S. cholera suis i S. enteritidis. Salmonele posjeduju somatske ( O)
antigene koji su lipopolisaharidna komponenta elijskog zida i flagelarne (H) antigene koji su
proteini. Prema O- antigenu salmonele su podijeljene u vie od 10 skupina. Mogu se podijeliti i na
S. typhi koja je uzronik trbunog tifusa i netifusne salmonele koje su uzronici netifusnih
salmoneloza ( akutni enteritis). Rastu i u aerobnim i u anaerobnim uslovima.
Epidemologija
Ljudi se inficiraju salmonelama konzumiranjem kontaminirane vode i hrane ( meso peradi i jaja, ali
i govedina, svinjetina, mlijeko i mlijeko u prahu).). Prenosi se i fekalno-oralnim putem, naroito
kod djece. Rezervoar infekcije su ivotinje, a najee inficirane ivotinje su perad ( kokoke,
urke, patke), izuzev u sluaju S. typhi gdje je ovjek glavnim izvor infekcije. Infekcija se moe
javiti sporadino ili u vidu epidemija, manjih ili veih. Epidemije se obino javljaju tokom toplih
dana u godini.
Patogeneza i patologija
Salmonele ulaze u organizam ingestijom, dospijevaju u eludac, gdje vei dio bakterija biva ubijen
u kiselom eluanom soku ( pH 2). Preivjele bakterije prelaze u tanko crijevo gdje se nastavljaju
razmnoavati. Ove bakterije spadaju u grupu enteroinvazivnih mikroorganizama ( prodiru u
sluznicu i izazivaju ulceroinflamatorne promjene). Mogu da prodru u krv ( bakterijemija), a putem
krvi u mnogobrojne organe i da izazovu lokalizovane infekcije ( meningitis, ostemijelitis, artritis,
arteritis, pneumonija, endokarditis, apces slezene i jetre, apces mekih tkiva..).
Klinika slika
Period inkubacije traje 6-48h, nakon ega se pojavljuju opi simptomi: munina, povraanje,
glavobolja, bolovi u miiima. Glavni simptom je proljev ( srednje obilne, tene, zelenkaste stolice,
bez prmjesa krvi), praen sa povienom tjelesnom temperaturom ( 38-39 C), tresavicom i
abdominalnim grevima. Abdomen je napet, slezena je esto poveana. Temperatura obino traje 2
dana, a proljev do 7 dana. Zbog gubitka tekuine i elektrolita iz organizma moe doi do
2

dehidratacije i hipovolemijskog oka ( naroito kod djece i imunokompromitovanih osoba). Mogu

se javiti i komplikacije.
9.SALMONELLOSIS,DIJAGNOZA I TERAPIJA?
Dijagnoza
1. Klinika slika ( febrilni enterokolitis) 2. Epidemioloki podaci 3. Bakterioloka ispitivanja
( hemokultura, koprokultura-analiza stolice, urinokultura) 4. Seroloki testovi: Widal-ova reakcija
aglutinacije (antitijela na O i H antigene-O i H aglutinini).
Terapija-lijeenje
1. Mirovanje bolesnika2. Rehidratacija ( davanje tenosti i elektolita na usta-per os, a u sluaju
perforacije crijeva iv) 3. Dijeta ( lako svarljiva, visoko kalorina hrana-pasirano povre, supa,
pirina, mlijeko, jaja..) 4. Antipireza ( visokofebrilne bolesnike tretirati oblozima i antipireticima)5.
Antibiotici: kinoloni, amoksicilin. Antibiotici produavaju kliconotvo, poveavaju uestalost
recidiva i rezistenziju ( otpornost) salmonela na antibiotike, te se oni zbog toga daju samo osobama
sa oslabljenim imunitetom 6. Hirurki tretman u sluaju perforacije crijeva
10.TRBUNI TIFUS,KLINIKA SLIKA,KOMPLIKACIJE?
Trbuni tifus je akutno infektivno oboljenje koje izaziva bakterija Salmonella typhi. To je teka,
dugotrajna bolest sa komplikacijama u velikom broju sluajeva.
Epidemiologija
Trbuni tifus je bolest podruja sa niskim higijenskim standardom. Izvor infekcije je ovjek
( bolestan ili kliconoa) koji izluuje klice putem mokrae i stolice, a ovjek se inficira putem
kontaminirane vode, hrane ili prljavim rukama.U crijevima ova bakterija ima invazivno djelovanje.
Klinika slika
Period inkubacije traje 10-14 dana. Poetni stadij ( inavazivni/inicijalni stadij) traje oko 7 dana.
Bolest poinje postepeno, a poetni simptomi su nespecifini i ukljuuju: slabost, malaksalost,
gubitak apetita, bolovi u miiima, povienu tjelesnu temperaturu, praenu tresavicom i
preznojavanjem. Tifozni stadij ( stadij razvijene bolesti) traje 10-14 dana. U ovom stadiju imamo
povienu tjelesnu temperaturu, praenu zimicom, znojenjem, tresavicom, simptomima
gastoenteritisa ( uestale stolice, srednje obilne, tene, zelenkaste boje bez primjesa krvi-osim u
sluaju perforacije crijeva kao komplikacije). Pojavljuju je i neuropsihijatrijske manifestacije
( konfuzija, vrtoglavica, konvulzije ili akutno psihotino ponaanje-san je isprekidan, bolesnici
postaju indiferentni prema okolini, noni delirij, halucinacije). Na koi gornjeg dijela abdomena se
javljaju svijetlo crvene, makulozne promjene koje nestaju na pritisak ( roseola typhosa). Ospa je
oskudna i treba je traiti, a obino se javi do 10 lezija koje nestaju u roku od nekoliko sati do
nekoliko dana. Moe biti prisutna i cervikalna limfadenopatije ( uveanje limfnih vorova
vrata).Komplikacije su este kod trbunog tifusa i mogu biti uzrokovane: 1. Lokalnim lezijama
crijevne sluznice koje mogu dovesti do krvarenja iz digestivnog trakta i perforacije crijeva 2.
Komplikacije usljed toksemije ( miokarditis, hiperpireksija, oteenje jetre i kotane sri) 3.
Komplikacije koje mogu da nastaju zbog duine bolesti ( dekubitus, pneumonija-upala plua)
Stadij smirivanja simptoma ( regresije bolesti) i stadij rekonvalescencije traju po 10-14 dana.
11. TRBUNI TIFUS,DIJAGNOZA I LIJEENJE?
Dijagnoza se potvruje izolacijom tifusnih bacila u kulturi, iako klinika slika i hematoloki
poremeaji mogu ukazati na trbuni tifus. Bacili tifusa se obino izoliraju iz hemokultura ili
kulture kotane sri samo za vrijeme prva 2 tjedna bolesti, dok su koprokulture obino pozitivne za
vrijeme 3. do 5. tjedna. esto su pozitivne i urinokulture. Organizam je mogue izolirati i iz kulture
bioptikog uzorka jetre ili rozeole.
Bacili tifusa sadre antigene (O i H) koji potiu stvaranje odgovarajuih protutijela. etverostruki
porast titra O i H protutijela u parnim uzorcima seruma, uzetim u razmaku od 2 tjedna, ukazuje na
S. typhi infekciju. Ipak, ovaj je test (Widalova reakcija aglutinacije) tek umjereno osjetljiv (kod
30% kulturom dokazanih sluajeva je negativan) i nedostaje mu specifinost (mnogi netifusni sojevi
salmonela imaju O i H antigene koji unakrsno reagiraju; kod ciroze postoji nespecifina
proizvodnja protutijela, koja uzrokuje lano pozitivnu Widalovu reakciju). Za sada se jo ispituju
3

metode kao to je enzimski imunotest za detekciju antigena S. typhi u serumu i urinu u ranom
stadiju bolesti.
Diferencijalna dijagnoza ukljuuje ostale Salmonella infekcije koje uzrokuju salmonela vruicu ili
paratifusni sindrom, rikecioze, leptospirozu, diseminiranu tuberkulozu, malariju, brucelozu,
tularemiju, infektivni hepatitis, infekcije koje uzrokuje Yersinia enterocolitica i limfom. Rano u
tijeku bolesti, trbuni tifus moe liiti i na virusnu infekciju gornjih dinih puteva ili infekciju
mokranih puteva.
LIJEENJE- Antibiotici znaajno smanjuju teinu i trajanje bolesti, te reduciraju komplikacije i
mortalitet. Lijekovi izbora su ceftriakson i cefoperazon. Primjenjuju se u slijedeim dozama:
ceftriakson 30 mg/kg/dan IM ili IV, podijeljeno u 2 doze, kroz 2 tjedna (npr. 1 gr IV svakih 12 h za
odrasle); cefoperazon 60 mg/kg/dan IV, podijeljeno u 2 doze, kroz 2 tjedna. Kloramfenikol se i dalje
upotrebljava irom svijeta, no rezistencija je u porastu. Kinoloni mogu biti korisni i mogu se
upotrijebiti kao stabilizirajua peroralna terapija (npr. ciprofloksacin 500 mg PO svakih 12 h)
nakon inicijalne parenteralne terapije cefalosporinom 3. generacije. Primjena kinolona se ne
preporua kod djece prije puberteta.
Kao
alternativna
terapija,
ovisno
o
in
vitro
osjetljivosti,
moe
se
primijeniti ampicilin 100 mg/kg/dan IV ili IM podijeljeno u 4 doze, kroz 14 dana. Kortikosteroidi se
mogu upotrijebiti uz antibiotike, za lijeenje tekih toksinih simptoma. Njihova primjena obino
dovodi do pada temperature i klinikog poboljanja. Prednison 20 do 40 mg/dan PO (ili ekvivalent)
u prva tri dana lijeenja je obino dovoljno. Vie doze kortikosteroida (deksametazon 3 mg/kg IV
inicijalno, zatim 1 mg/kg svakih 6 h kroz ukupno 48 h) upotrebljavaju se kod bolesnika koji su
u deliriju, komi ili oku.
Od suportivnih mjera, vana je prehrana, koju treba odravati estim obrocima. Mirovanje u krevetu
potrebno je dok je bolesnik febrilan. Valja izbjegavati salicilate (koji mogu uzrokovati hipotermiju i
hipotenziju), kao i laksative i klizme. Proljev se moe smanjiti tekuom dijetom i ako je potrebno,
parenteralnom prehranom. Mogu biti potrebni nadoknada tekuine i elektrolita, te transfuzija krvi.
Perforacija crijeva i s njom povezan peritonitis, zahtijevaju iru antibiotsku terapiju koja e pokriti
gram-negativne i anaerobne bakterije. U lijeenju perforacije, uz antibiotike, preferira se kirurka
intervencija, iako i sama konzervativna terapija moe imati stanovitog uspjeha. Relapsi se lijee kao
inicijalna bolest, s tim to trajanje antibiotske terapije rijetko treba biti due od 5 dana. Kliconoe se
moraju prijaviti lokalnom odjelu javnog zdravstva i treba im zabraniti manipuliranje hranom.
Nakon akutne bolesti bacili tifusa se mogu izolirati i nakon 3 do 6 mjeseci u osoba koje nee postati
kliconoe; nakon toga, tri negativne koprokulture u tjednim intervalima, iskljuuju stanje
kliconotva. Kliconotvo se moe eradicirati kod osoba s normalnim bilijarnim traktom u oko 60%
sluajeva i to primjenom antibiotika kao to su ampicilin 4x1,5 gr PO ili IV kroz 6 tjedana ili
amoksicilin 3x2 gr kroz 4 tjedna. Uz ampicilin se moe dati probenecid 4x0,5 gr PO.
U nekih kliconoa s boleu unog mjehura, eradikacija je bila postignuta primjenom
kotrimoksazola i rifampicina. U drugim sluajevima, kliconotvo se obino moe eradicirati
kolecistektomijom uz primjenu antibiotika kroz 1-2 dana preoperativno i 2-3 tjedna postoperativno
(ampicilin 6 gr/dan IV, podijeljeno u 4 doze).
12.PARATIFUS,KLINIKA SLIKA?
Uzronik paratifusa je gram negativna bakterija, Salmonela paratyphi A, B i C.
Epidemiologija Izvor infekcije je ovjek ( bolestan ili kliconoa) koji izluuje klice putem mokrae
i stolice, a ovjek se inficira putem kontaminirane vode, hrane ili prljavim rukama. Ova bakterija
spada u grupu enteroinavzivnih bakterija.
Klinika slika
Klinika slika tifusa i paratifusa je slina, ali je ona kod paratifusa obino znatno blaa. Kod
paratifusa bolest je kratkog trajanja, za razliku od trbunog tifusa, gdje bolest traje jako dugo.
Inkubacija traje 3-7 dana i bolest zapoinje iznenada visokom temperaturom, glavoboljom,
grozniavim stanjem i simptomima gastroenteritisa (stolice su uestale, 5-6 dnevno, uto-zelene kao
orba od graka). Tifozni stadij je slabije izraen, a roseola (ospa po trupu i trbuhu) je izraenija i
obimnija. Redovno se sree febrilini herpes.
4

13.PARATIFUS,DIJAGNOZA I LIJEENJE?
Dijagnoza
Postavlja se na osnovu anamneze, klinike slike, epidemiolokih podataka. Potvruje se
laboratorijskim (mirna sedimentacija, smanjen broj belih krvnih zrnaca i smanjen broj trombocita),
mikrobiolokim (uzronik u hemokulturi, stolici, mokrai) i serolokim (Widalova reakcija
aglutinacije)
ispitivanjima.
Lijeenje
Primenjuje se etioloka, dijetalna i simptomatska terapija. Kao kauzalni lek obino se preporuuje
hloramfenikol. Dijetalna terapija je vana i preporuuje lako svarljivu, visoko-kalorinu ishranu
(pasirano povre, supa, pirina, mleko jaje) u manjim koliinama i ee. Simptomatska terapija
podrazumeva antipiretike, analgetike, antimikotike i vitamine.
14.GASTROENTERITISI,KLINIKA SLIKA?
Gastroenteritis predstavlja infekciju i zapaljenje sluznice eluca i creva koja se
manifestuje povraanjem, prolivom i grevima u trbuhu.
Uzrok nastanka
Etiologija gastroenteritisa je raznovrsna a najei izazivai su:
bakterije (Salmonella, Shigella, Vibrio cholerae, Campilobacter jejuni, Yersinia
enterocolitica, Escherichia coli, Vibrio parahaemolyticus, Clostridium botulinum,
Staphylococcus i dr.),
virusi (Rotavirusi, Norwalk virusi, HIV, astrovirusi, Coxackie, Echovirusi), protozoe
(Entamoeba histolytica, Blastocystis hominis, Giardia intestinalis),
helminti (Plathelmintes, Nematode, Trichinela spiralis, Taenia solium),
gljivice (Candida albicans, Histoplasma capsulatum i dr.)
Izvori infekcija su ivotinje i ljudi tokom akutne faze bolesti ili kao kliconoe akutne, hronine i
tranzitorne. Oboleli ovek izluuje uzronike preko stolice. Ako su ivotinje izvor, ovek se zarazi
preko primarno ili sekundarno kontaminiranih namirnica ivotinjskog porekla. Infekcija se prenosi
alimentarnim, hidrinim putem, prljavim rukama i preko muva.
Klinika slika
Akutni gastroenteritis se odlikuje mukom, nagonom na povraanje, povraanjem, bolom u
epigastrijumu i paraumbilikalno, uestalim prolivastim stolicama (najee bez patolokih primesa),
meteorizmom ( nadutost trbuha), znacima gubitka tenosti i elektrolita, povienom
telesnom temperaturom.
Hronini oblici se odlikuju duom inkubacijom, postepenim poetkom, slabo ispoljenim lokalnim i
optim znacima bolesti. Prolivi se esto smenjuju sa opstipacijama (zatvor). Bolest je povremeno
latentna ali naginje ka egzacerbacijama i recidivima.
15.GASTROENTERITISI,DIJAGNOZA I LIJEENJE?
Dijagnoza
Postavlja se na osnovu anamnezno - epidemiolokih podataka, klinike slike i laboratorijskih
ispitivanja. Dijagnoza se potvruje bakteriolokim, virusolokim, parazitolokim, mikolokim
pregledom stolice, krvi i serolokim testovima. Uzronici bolesti se trae u stolici, brisu rektuma ili
materijalu uzetim endoskopijom.
Lijeenje
Leenje je kompleksno jer podrazumeva nadoknadu tenosti i elektrolita, etioloku terapiju i
dijetetski reim.
Nadoknada tenosti i elektrolita moe biti per os ili parenteralna. Oralna rehidromineralizacija se
sprovodi kod manjeg gubitka tenosti bez povraanja i malog broja prolivastih stolica. Za efikasniju
nadoknadu tenosti i elektrolita koriste se bikarbonati radi korekcije acidoze. Za parenteralnu
nadoknadu se koristi fizioloki ili Ringer rastvor, rastvor bikarbonata, plazma, zamene plazme i dr.
Za bakterijske nokse koriste se antibiotici, a za virusne ne postoje specifina antivirusna terapija.
Kod mikotine (gljivine ) geneze koriste se antimikotici. U sluajevima kada je izaziva protozoa
ili helminti koriste se antiprotozoalna i antihelmintska sredstva.
5

Dijetetski reim ima zadatak da zadovolji energetske potrebe obolelog organizma a da istovremeno
bude poteen ve razdraen digestivni trakt. Nepotovanje dijete je est uslov za prolongiranu
bolest ili pojavu recidiva bolesti.
16. SHIGELOZE,KLINIKA SLIKA?
igeloza je akutno infektivno oboljenje uzrokovano igelama, a manifestuje se :
1. Dizenterinim sindromom ( uestalim vodenasto-sluzavim i krvavim stolicama sa tenezmimalanim pozivima na stolicu)
2. Gastroenteritisom ili enterokolitisom bez izraenog dizenterinog sindroma
Etiologija
Shigelle su gram negativne bakterije iz porodice Enterobacteriaceae, podijeljene na 4 grupe:
1. Grupa A ( S. dysenteriae); 2. Grupa B (S. flexneri); 3. Grupa C ( S. boydii) i 4. Grupa C ( S.
sonnei)
Epidemiologija
Bolest se javlja obino u tropskim klimatskim uslovima ili u ljetnim mjesecima u podrujima sa
umjerenom klimom, uz niske higijenske uslove ivota. U veini sluajeva do infekcije dolazi
direktnim kontaktom, a neto rjee se uzronik prenosi kontaminiranom hranom i vodom. Muhe
imaju vanu ulogu u prenosu bolesti.
Shigelle spadaju u grupu enteroinvazivnih bakterija, ali imaju malu invazivnost, te se zbog toga ne
izoluju iz krvi. Ova bakterija lui i enterotoksin koji pospjeuje destrukciju crijevne sluznice,a
moe se smatrati i odgovornim za hiperpireksiju i toksemiju.
Klinika slika
Inkubacija traje 1-3 dana. Bolest poinje naglo sa bolovima u trbuhu i proljevima. Stolice su u
poetku kaaste, a potom postaju tene, oskudne, sluzave ili sluzavo-krvave, esto su bez fekalnog
sadraja, sline ispljuvku, sastavljene samo od sluzi, krvi, a ponekad i gnoja. Defekacija je praena
bolnim grevima i tenezmima. Bolesnik obino ima 10-20 stolica/24 h. Prisutni su i poviena
tjelesna temperatura, bljedilo, somnolencija, znaci dehidratacije. Simptomi bolesti traju 5-6 dana,
nakon ega se postepeno smire. Kao komplikacije mogu nastati: 1. Crijevne komplikacije:
perforacija crijeva, krvarenje, lokalni peritonitis; 2. Tokso-alergijske komplikacije ( Reiter-ov
trijas): poliartritis, konjuktivitis, uretritis.
17. SHIGELOZE,DIJAGNOZA I LIJEENJE?
Dijagnoza
1.Klinika slika 2. Epidemioloki podaci 3. Mikrobioloka ispitivanja ( koprokultura, izolacija
uzronika iz stolice ili brisa rektuma)
Terapija-Lijeenje
1. Rehidratacija i korekcija elektrolita 2. Dijetske mjere 3. Antipireza 4. Antibiotici ( kinoloniCiprofloksacin, kotrimoksazol) ne due od 5 dana.
18. INFEKCIJE STREPTOKOKOM,STREPTOKOKNA ANGINA,SARLAH?
Streptokokne bolesti ( streptokokoze) su akutne infektivne bolesti uzrokovane streptokokima. Kod
ljudi streptokoke uzrokuju anginu, arlah, erizipel, upalu plua, upalu srednjeg uha, peritonzilitis i
peritonzilarni apces, celulitis, infekciju rana, meningitis...
Etiologija
Streptokoke su gram pozitivne koke, okruglog do ovalnog oblika, koje mogu biti u parovima ili u
vidu manjih ili veih lanaca. Na osnovu ugljikohidratnih antigena koji mogu biti izolovani iz
elijskog zida, podijeljene su u 12 grupa. Virulentne supstance koje lue su : streptokinaza, protein
M, hijaluronidaza, streptokokni pirogeni egzotoksin ( SPE)...
Epidemiologija
Izvor infekcije je bolesnik koji boluje od streptokokne infekcije gornjih respiratornih puteva i
kliconoa. Bolest se prenosi najee kapljinim putem, rjee prainom ili kontaminiranim
predmetima.
Klinika slika
Klinika slika streptokoknih infekcija zavisi od ulaznih vrata, od tipa uzronika, od odbrambene
sposobnosti organizma i od starosne dobi oboljelog.
6

Dijagnoza
Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze i klinike slike, laboratorijskih nalaza, mikrobioloke
obrade, izolacijom uzronika (iz grla, iz konih promjena) i serolokim pretragama ASTO
( ANTISTREPTOLIZINSKI TITAR).
1. Streptokokna angina ( Tonsillopharingitis acuta streptococcica)
Streptokokna angina je akutna infektivna bolest drijela i tonzila uzrokovana beta hemolitikim
streptokokom grupe A ( Streptococcus pyogenes).
Izvor infekcije je ovjek ( bolestan i kliconoa), a bolest se prenosi kapljinim putem.
Klinika slika
Bolest poinje naglo. Javljaju se bolovi u grlu sa oteanim gutanjem, poviena tjelesna temperatura,
glavobolja, malaksalost, zimica, povraanje i bolovi u stomaku.
Jezik je bijelo obloen, drijelo i nepani lukovi plameno crveni. Tonzile uveane i crvene, sa
gnojnim epiima sivobjele do ukaste boje. Regionalni limfni vorovi su bolni i uveani. Bolest
traje obino 3-5 dana, a u teim sluajevima i due.
Mogue komplikacije uzrokovane imunolokom reakcijom na antigene ovog uzronika:
reumatska groznica sa karditisom ( upala srca) i artritisom ( upalom zglobova) i akutni
glomerulonefritis ( upala bubrega).
Lijeenje
Etioloko ( djelovanje na uzronika)- penicilin, a u sluaju alergije na isti eritromicin, azitromicin..
Simptomatsko-mirovanje u krevetu, topli napici, tena ishrana,ispiranje grla, analgetici ( protiv
bolova), antipiretici ( za sniavanje poviene tjelesne temperature).
ARLAH ( SKARLATINA)
arlah je akutna infektivna bolest uzrokovana beta hemolitikim streptokokom grupe A. Karakterie
je upala drijela i ospa.
Izvor zaraze je ovjek ( bolestan-koji boluje od arlaha ili tonzilofaringitisa ili kliconoa), a prenosi
se kapljinim putem, vrlo rijetko kontaminiranim predmetima.
Patogeneza
Ulazna vrata su sluznica drijela, a jako rijetko sluznica enskih genitalnih organa i povrijeena
koa. U patogenezi dolaze do izraaja tri svojstva: invazivno, toksino i alergijsko. Za nastanak
bolesti je vaan streptokokni pirogeni egzotoksin ( SPE) , naroito za nastanak ospe.
Klinika slika
Inkubacija iznosi 3-5 dana, rijetko due. Klinika slika se moe podijeliti u 3 stadija:
1. Invazivni stadij (1-2 dana)-poinje naglo, povienom tjelesnom temperaturom, bolovima u grlu,
glavoboljom, optom slabou, povraanjem, bolovima u stomaku i zglobovima..
2. Osipni stadij (2-7 dana)- ospa na vratu, bonim stranamagrudnog koa, unutranjim stranama
ekstremiteta, leima i donjem dijelu stomaka, a nema je u podruju lica, tabana i dlanova. To je
sitna, difuzna ospa, koja na pritisak nestaje, a ostavlja blijedoukasti trag. Koa je suha,
sitnozrnasta, kao najeena ( kokoija ili guija koa).
Na pregibnim mjestima lakta, koljena, na vratu i u podruju aksile ( pazuha) ospa je intenzivnija,
moe biti i hemoragina PASTIJIN ZNAK.
Bolesnik ima zaarene obraze, a ostali dio lica je blijed. Bljedilo je izraeno oko usta i nosno-usne
brazde-FILATOVLJEV ZNAK.
Jezik je u poetku bjeliasto obloen, a kasnije ogoljen, postaje malinast po izgledu i boji. Tonzile
su intenzivno crvene, pa zbog toga arlahnu anginu nazivamo arko ili plameno crvenom. Na
krajnicima ( tonzilama) se mogu ponekad vidjeti gnojne promjene koje se lako skidaju. Na mekom i
tvrdom nepcu se vide takasta krvarenja. Submandibularni, naroito angularni limfni vorovi su
uveani.
3. Stadij perutanja- obino poinje 7-og dana bolesti. Po tabanima i dlanovima je perutanje krupno,
lamelozno, a po ostalim dijelovima sitno branasto. Ovo je vano za retrogradno postavljanje
dijagnoze arlaha.
Prognoza arlaha je jako dobra. Izuzetno je rijedak letalni ishod bolesti.
7

19. INFEKCIJE STREPTOKOKOM,ERIZIPEL,IMPETIGO?

Erizipel je akutna infektivna bolest koju uzrokuje beta hemolitiki streptokok grupe A.
Izvor zaraze je bolesnik koji boluje od streptokokne bolesti ili kliconoa, a prenosi se direktnim
kontaktom. Mjesto ulaska je oteena koa. Pogoduje mu limfna staza, a kako i sam stvara
opstrukciju limfnih sudova, sam sebi stvara uslove za recidiv. Erizipelu su skloni bolesnici sa
hroninim bolestima bubrega, proirenim venama, dijabetiari, osobe sa poremeenom drenaom
limfe ( opekotine, hirurki zahvati). Najee se javlja kod starijih osoba.
Patogeneza
Mjesto ulaska su oteenja na koi. Streptokoki se razmnoavaju, prodiru u limfne prostore,
izazivaju upale limfnih vorova, stazu limfe, kao i upale gornjeg sloja koe.
Klinika slika
Inkubacija traje od 1-7 dana. Bolest poinje naglo sa optim simptomima ( poviena tjelesna
temperatura, slabost i malaksalost, zimica..). Obino se istog dana dana jave i promjene na koi.
Promjene su najee lokalizovane na koi nogu, a zatim na licu, rukama i trupu. Javlja se crvenilo
koje je otro ogranieno prema zdravoj koi, sa bedemasto uzdignutim rubovima. Taj zahvaeni dio
je edematozan ( oteen), tjestast i nije bolno osjetljiv na pritisak. Ako se javi u podruju lica, onda
su ulazna vrata respiratorni trakt i tada uz karakteristine promjene na koi lica ( poinje u podruju
nosa i iri se prema obrazima u obliku krila leptira uz crvenilo i otok kapaka) imamo i upalu
drijela. Opti simptomi nestaju u roku od 24 h, a kone promjene traju 5-7 dana.
Dijagnoza je ista kao i kod ostalih streptokoknih bolesti.
Lijeenje-penicilin, a u sluaju alergije na isti eritromicin, azitromicin, uz lokalnu terapiju sa 2%tnom bornom kiselinom (Acidi borici) i mirovanje.
20. AKUTNI TONZILITIS,OBLICI AKUTNOG TONZILITISA?
Tonzilitis je upala krajnika (nakupina limfnog tkiva) u ustima.
Simptomi tonzilitisa mogu biti bol u podruju tonzila, oteano i/ili bolno gutanje. Upala je obino
praena bolnim grlom i povienom tjelesnom temperaturom. Upala tonzila moe biti akutna,
subakutna (ako traje due od tri tjedna, a krae od tri mjeseca) i kronina.
Uzronik upale mogu biti bakterije, virusi i gljivice. Najei uzronici tonzilitisa su bakterije
hemolitiki streptokok i stafilokok, od virusa, obini virus prehlade, virus gripe, a od gljivica
kandida.
Prema patoanatomskoj slici akutne upale tonzila dijelimo na:
tonsillitis acuta catarrhalis - karakterizira ga izrazito crvene oteene tonzile
prekrivene eksudatom
tonsillitis lacunaris (akutni gnojni tonzilitis) - tonzile su crvene, oteene, prekrivene
ukastim tokicama
tonsillitis pseudomembranacea - tonzile su prekrivene sivkasto-ukastim naslagama
tonsillitis ulceronecrotica - na tonzilama se nalaze duboki ulkusi sa smeim naslagama
Lijeenje upale obino je antibioticima, a u obzir dolazi i tonzilektomija i adenektomija. Najea
komplikacija upale tonzila je nastanak apscesa u neposrednoj okolici (peritonzilarni apsces,
parafaringealni apsces, retrofaringealni apsces).
21. AKUTNI TONZILITIS,DIJAGNOZA I TERAPIJA?
Dijagnoza
Anamneza
albe bolesnika zavise od vrste obolenja, lokalizacije upale i od toga da li je zapalenje limfnog
tkiva lokalno obolenje ili je simptom opteg obolenja.
Najee tegobe bolesnika su bolovi pri gutanju, oteano gutanje, poveana temperatura i
poremeaj opteg stanja.
Klinika slika
Zavisno od vrste i lokalizacije obolenja bie razliit i lokalni nalaz.
Poremeaj opteg stanja, isto tako, zavisie od vrste upale i eventualno nekog teeg opteg
obolenja, kojem je akutni tonzilitis samo simptom.
8

Laboratorijsko ispitivanje
Bakteriolokim i virusolokim pregledima esto otkrivamo uzrok obolenja.
Pregled krvi, mokrae i opti internistiki pregled, mogu da otkriju eventualno opte obolenje
(leukemija, uremija itd.).
Dijagnoza se postavlja u ORL ambulantama u saradnji sa klinikim laboratorijama.
Minimum za dijagnozu

anamneza,

lokalni ORL nalaz,

laboratorijski pregled krvi i mokrae i

internistiki pregled.
Prognoza
Prognoza zavisi od vrste upale.
22.ARLAH,KLINIKA SLIKA?
arlah je akutna infektivna bolest uzrokovana beta hemolitikim streptokokom grupe A. Karakterie
je upala drijela i ospa.
Izvor zaraze je ovjek ( bolestan-koji boluje od arlaha ili tonzilofaringitisa ili kliconoa), a prenosi
se kapljinim putem, vrlo rijetko kontaminiranim predmetima.
Patogeneza
Ulazna vrata su sluznica drijela, a jako rijetko sluznica enskih genitalnih organa i povrijeena
koa. U patogenezi dolaze do izraaja tri svojstva: invazivno, toksino i alergijsko. Za nastanak
bolesti je vaan streptokokni pirogeni egzotoksin ( SPE) , naroito za nastanak ospe.
Klinika slika
Inkubacija iznosi 3-5 dana, rijetko due. Klinika slika se moe podijeliti u 3 stadija:
1. Invazivni stadij (1-2 dana)-poinje naglo, povienom tjelesnom temperaturom, bolovima u grlu,
glavoboljom, optom slabou, povraanjem, bolovima u stomaku i zglobovima..
2. Osipni stadij (2-7 dana)- ospa na vratu, bonim stranamagrudnog koa, unutranjim stranama
ekstremiteta, leima i donjem dijelu stomaka, a nema je u podruju lica, tabana i dlanova. To je
sitna, difuzna ospa, koja na pritisak nestaje, a ostavlja blijedoukasti trag. Koa je suha,
sitnozrnasta, kao najeena ( kokoija ili guija koa).
Na pregibnim mjestima lakta, koljena, na vratu i u podruju aksile ( pazuha) ospa je intenzivnija,
moe biti i hemoragina PASTIJIN ZNAK.
Bolesnik ima zaarene obraze, a ostali dio lica je blijed. Bljedilo je izraeno oko usta i nosno-usne
brazde-FILATOVLJEV ZNAK.
Jezik je u poetku bjeliasto obloen, a kasnije ogoljen, postaje malinast po izgledu i boji. Tonzile
su intenzivno crvene, pa zbog toga arlahnu anginu nazivamo arko ili plameno crvenom. Na
krajnicima ( tonzilama) se mogu ponekad vidjeti gnojne promjene koje se lako skidaju. Na mekom i
tvrdom nepcu se vide takasta krvarenja. Submandibularni, naroito angularni limfni vorovi su
uveani.
3. Stadij perutanja- obino poinje 7-og dana bolesti. Po tabanima i dlanovima je perutanje krupno,
lamelozno, a po ostalim dijelovima sitno branasto. Ovo je vano za retrogradno postavljanje
dijagnoze arlaha.
Prognoza arlaha je jako dobra. Izuzetno je rijedak letalni ishod bolesti.
23.ARLAH,DIJAGNOZA I TERAPIJA?
Dijagnoza arlaha postavlja se na temelju anamnestikih i epidemiolokih podataka, klinike
slike i tijeka bolesti, laboratorijskih nalaza (povieni upalni parametri, povean broj leukocita uz
raspored u diferencijalnoj krvnoj slici koji ukazuje na bakterijsku etiologiju bolesti) te
dokazivanjem uzronika uzimanjem brisa drijela (negativan nalaz ne iskljuuje dijagnozu) ili
brzim antigenskim testovima.
Diferencijalno dijagnostiki u obzir dolaze druge vrste angina, druge febrilne bolesti praene
osipom (kao to su, primjerice, adenovirusne ili enterovirusne infekcije, rubeola ili morbili) te
alergijske reakcije.
9

LIJEENJE- Lijek izbora u terapiji arlaha su penicilinski antibiotici primijenjeni peroralno ili
parenteralno, a u sluaju kontraindikacija za njihovu primjenu (primjerice, kod potvrene alergije)
provodi se terapija azitromicinom ilicefalosporinima druge, tj. tree generacije. Uz antibiotsku
terapiju skrano je trajanje bolesti, skraena je infektivnost bolesnika, klinika slika je blae
izraena (ili se kod ranog poetka antibiotske terapije u potpunosti niti ne razvije), a tee forme
bolesti i komplikacije su rijetke. Osim antibiotika nuno je i provoenje mjera za sniavanje
poviene tjelesne temperature, adekvatni unos tekuine i mirovanje.
Uz adekvatno lijeenje oboljelih nuno je i provoenje drugih mjera za sprjeavanje irenja
arlaha. To se prvenstveno odnosi na provoenje higijenskih mjera (pranje ruku, posebno nakon
kihanja, kaljanja ili brisanja nosa) te adekvatno ienje svih predmeta s kojima su oboljele osobe
dolazile u kontakt. Takoer je vano naglastiti kako se oboljela djeca ne smiju vratiti u kolektiv
minimalno 24 sata nakon poetka antibiotske terapije.
24.ERIZIPEL,KLINIKA SLIKA?
Erizipel je
akutna infektivna bolest
(kutani celulitis i limfangiitis)
uzrokovana
bhemolitikim streptokokom skupine A
Najee se javlja na licu i okrajinama, esti su recidivi. Najee do infekcije dolazi preko sitnih
ozljeda i ogrebotina.
Simptomi: crvenilo koe, osjeaj napetosti ili svrbea, ponekad mjehuri ispunjeni seroznim
sadrajem, pa i nekroza, poviena temperatura, limfangiitis i limfandenditis.
Lijei se mirovanjem i penicilinom G.
Klinika slika
Inkubacija traje od 1 - 7 dana. Crvenilo je otro ogranieno prema zdravoj koi, zahvaeni dio je
edematozan i tjestast pa nije bolno osjetljiv na pritisak. U nekih bolesnika je eksudacija tako jaka da
dolazi do stvaranja mjehuria ili mjehura (erysipelas vesiculosum, bullosum) pa ak i gangrene
(erysipelas gangraenosum). Regionalni limfadenitis se oituje laganim otokom i osjetljivou
limfnih vorova. Najea lokalizacija su noge potom lice, ruke i trup. Ako se javlja na licu obino
postoji podatak o upali drijela pri kojem streptokok dolazi u nos. stoga erizipel lica najee
poinje od nosa i iri se na oba obraza u obliku krila leptira uz crvenilo i edem vjea. Ukoliko
se erizipel pojavi na sluznicama (drijelo, vanjsko spolovilo, usna upljina) dovodi do vrlo jakog
edema. U nelijeenih bolesnika bolest traje 8 - 10 dana i moe obii itavo tijelo (erysipelas
migrans), ovaj oblik bolesti je u dananje doba vrlo rijedak, inae crvenilo na periferiji brzo
napreduje
dok
u
centru
nestaje.
Komplikacije bolesti mogu biti lokalne (celulitis, konjuktivitis, keratitis, edem glotisa itd.) i ope
(sepsa, intersticijska upala bubrega). Poststreptokokni glomerulonefritis i reumatskagroznica su kod
erizipela rijetke, kao i sve komplikacije ako se erizipel pravilno lijei. Kod uestalih recidiva moe
doi do elefantijaze (poveanja volumena) zahvaenog podruja uslijed opstrukcije limfne
cirkulacije.
25.ERIZIPEL,DIJAGNOZA I TERAPIJA?
Dijagnoza je bolesti laka i temelji se na klinikoj slici, dok je izolacija uzronika mogua iz
mjehuria i mjehura ili na poetku bolesti iz krvi. Druge bolesti koje imaju sline simptome
su celulitis i flegmona (furunkul) nosa gdje postoji izrazita bolnost i osjetljivost na dodir, crvenilo
nije otro ogranieno i koa je tvrdo infiltrirana. Erizpeloid je vrlo slian erizipelu.
Prognoza je vrlo dobra kako zbog terapije tako i zbog openitog blagog tijeka streptokoknih bolesti
danas.
Lijeenje U terapiji se daje penicilin, u sluaju preosjetljivosti eritromicin, azitromicin ili
cefalosporini, potrebna je jo i lokalna terapija 2%-tnom bornom kiselinom. Na ovakvu
terapiju vruica i opi simptomi nestaju u roku 24 sata, a kone promjene brzo nestaju.
26.MENINGITIS,KLINIKA SLIKA?
Bakterijski meningitis je akutna gnojna upala mekih opni mozga i kimene modine uzrokovana
bakterijama. To je jedna od najteih infektivnih bolesti, koja i u dananje vrijeme predstavlja bitan
uzrok morbiditeta i mortaliteta.
Etiologija
10

Bakterije koje najee uzrokuju meningitis su: Neisseria meningitidis (meningokok),

Streptococcus pneumoniae (pneumokok) i Haemophilus influenzae. Ove bakterije izazivaju 75-80
% bakterijskog meningitisa. Pored ova tri najea uzronika, znaajniji su jo i Streptococcus B
grupe, Listeria monocytogenes, Staphylococcus, Escherichia coli, , Salmonellae, Pseudomonas
aeruginosa i dr. Epidemije moe izazvati samo Neisseria meningititis, a ostali meningitisi se
pojavljaju sporadino. Infekcija se u najveem broju sluaja prenosi kapljinim putem, a ulazna
vrata su respiratorni trakt.
Klinika slika
Bakterijski meningitis obino poinje naglo sa pojavom poviene tjelesne temperature, zimice,
glavobolje-(zbog povienog intrakranijalnog pritiska, difuzna je i najvie je izraena u eonom i
potiljanom dijelu glave), munine i povraanja. U mnogim sluajevima su prisutni slabost,
fotofobija (osobi smeta svejtlost), poremeaj svijesti, grevi. Kao znak nadraaja meninga javlja
se ukoenost vrata-oteano je savijanje glave prema prsima. Pacijent esto zauzima poloaj
leei na boku sa flektiranim nogama i rukama, te glavom zabaenom unazad i licem okrenutim od
svjetlosti (meningealni poloaj).Kod kolske djece se esto vidi i znak tronoca dijete se u
sjedeem poloaju oslanja na dlanove, gluteus i pete.
Kod male djece u dobi od 3 mjeseca do 2 godine simptomi su manje predvidivi (vruica,
povraanje, iritabilnost, grevi cijelog tijela, krikovi i napetost fontanele najei su simptomi, a
koenje vrata moe izostati).
27.MENINGITIS,DIJAGNOZA I TERAPIJA?
Dijagnoza
1.Anamneza sa klinikom slikom, 2. Nalaz likvora (likvor se dobija lumbalnom punkcijom),
3.Nalaz krvi ( kod meningokoka), 4. Bris grla i nosa 5. Laboratorijski nalazi krvi (leukocitoza,
neutrofilija, poviena sedimentacija) 6. Radioloke dijagnostike metode-CT ili MRI mozga
(magnetna rezonanca)
Lijeenje/Terapija
Lijeenje meningitisa se sprovodi u bolnici. U lijeenju se sprovode antibiotici u zavisnosti od
uzronika ( Penicilin, Hloramfenikol, Cefalosporini tree generacije..) u trajanju od 7 do 21 dan, a
po potrebi i due. Od antiinflamatornih lijekova koristi se deksametazon, a u sluaju edema mozga
Manitol-20 %-tna otopina. Uz ovo se sprovodi i simptomatsko lijeenjepoviene tjelesne
temperature, glavobolje i konvulzija-greva.
Profilaksa
Danas se primjenjuje vakcina protiv Haemophilusa influenzae tip b, koja spada u obaveznu
vakcinaciju, a koju primamo sa 2, 4 i 18 mjeseci. Primjenjuje se i vakcina protiv meningitisa
uzrokovanog sa Neisseria meningitidis (protiv serogrupa A, C, Y, W, dok za grupu B koja je kod nas
dominira ne postoji vakcina) i protiv Streptococcus pneumoniae.
28.MENINGOKOKNA SEPSA FULMINANTNOG TOKA?
Akutna ili fulminantna meningokokna sepsa moe se pojaviti s meningitisom ili kao samostalna
bolest. Bolest poinje naglo, iz punog zdravlja, sa znacima opteg infektivnog sindroma. Uz tegobe
se javljaju povraanje, glavoblja i pospanost. Jedan od glavnih klinikih simptoma jete pojava ospe
po koi koja je prvo petehijalna a zatim se iri i dobija izgled manjih ili veih krvnih podliva.
Promene su najizraenije na mestima pojanog pritiska. U toku meningokokcemije este su
metastaze u druge organe. Bolesnici su veoma uznemireni, javlja se ubrzano disanje i tahikardija
(ubrzan rad srca). Poremeaj stanja svesti ide od somnolencije do kome. U sluaju neleene bolesti
veoma brzo se razvija DIC (diseminovana intravaskularna koagulopatija) i septini ok a bolest se
zavrava letalnim ishodom. DIC predstavlja hemostatski poremeaj koji se manifestuje u vidu
patoloke aktivacije koagulacionog sistema sa diseminovanim stvaranjem tromba, uz sekundarnu
aktivaciju fibrinolitikog sistema u cilju kompenzacije prethodnog poremeaja. U toku DIC-a dolazi
do pojaanog pada tromboplastinog materijala, bolesnik krvari iz mesta uboda, desni, nosa,
gastrointestinlanog trakta.

11

29. MENINGOKOKNA SEPSA SUBKUTANOG TOKA?

Subakutna meningokokna sepsa poinje postupno i manifestuje se nejasnim optim infektivnim
simptomima. Kasnije se moe javiti osip (rozeoliformni, morbiliformni, urtikarijalni ili
hemoragini) ili zapaljenje nekog organa. U krvi se moe dokazati meningokok, kao i eventualno iz
konih eflorescencija.
30.MENINGOKOKNA SEPSA,DIJAGNOZA I TERAPIJA?
Dijagnoza
Postavlja se na osnovu anamneze, klinike slike, klinikog pregleda, laboratorijskih analiza
(kompletna i diferencijalna krvna slika, hemokultura, pregled likvora, bojanje po Gramu, biopsija
konih promena i bojenje po Gramu, analiza urina, testovi zgruavanja).
Lijeenje
Kod meningokokne sepse se daje penicilin u visokim dozama, a u fulminantnim oblicima se daju i
kortikosteroidi i heparin.
31.STAFILOKOKNA PNEUMONIJA?
Staphilococcus aureus uzrokuje samo 2% pneumonija koje se stjeu izvan bolnice, ali 10-15% onih
koje se stjeu u bolnicama za vrijeme lijeenja neke druge bolesti. Taj se tip pneumonije razvija u
vrlo mladih, vrlo starih i u ljudi koji su ve oslabljeni nekim drugim bolestima. Isto tako ima
sklonost pojavljivanja u alkoholiara. Smrtnost je oko 15-40% djelomino i zbog toga to su oni
koji razviju stafilokoknu pneumoniju ve obino teko bolesni.
Stafilokok uzrokuje tipine simptome pneumonije, ali su osjeaj hladnoe i poviena temperatura
trajniji kod stafilokokne nego kod pneumokokne pneumonije. Stafilokok moe uzrokovati apscese
(nakupine gnoja) u pluima i moe dovesti do stvaranja cista u pluima koje sadre zrak
(pneumatocele), naroito u djece. Bakterije mogu biti krvnom strujom noene iz plua i uzrokovati
apscese na drugim mjestima. Relativno su este nakupine gnoja u pleuralnom prostoru (empijem).
Te nakupine se ispranjavaju pomou igle ili cijevi u prsnoj upljini.
32.FURUNKULUS?
Gnojni irevi (furunkuli) su velika, bolno osjetljiva, nateena, uzdignuta podruja koja nastaju
uslijed staftlokokne infekcije oko folikula dlake.Najee nastaju na vratu, grudima, licu i
stranjicama, ali su naroito bolni kada nastaju oko nosa ili uiju ili na prstima. Gnojni irevi obino
u sreditu imaju gnoj. esto iz gnojnog ira istjee bijela, lagano krvava tvar. U nekih se ljudi
ponavljano razvijaju (recidiviraju) gnojni irevi (furunkuloza), a ponekad meu mladima koji ive u
prenatrpanim etvrtima i odravaju slabu higijenu dolazi do epidemije gnojnih ireva.
33.INTRAHOSPITALNE INFEKCIJE?
infekcije steene tokom boravka bolesnika u bolnici (najmanje 48 h posle prijema i najvie 48 h
posle izlaska iz bolnice) infekcija nije postojala ili nije bila u periodu inkubacije u trenutku prijema
bolesnika na lijeenje
Ko moe da oboli?
bolniko osoblje (lekari, medicinske sestre i tehniari, bolniari, osoblje zadueno za hranu,osoblje
zadueno za ienje,...) posetioci , student
Faktori rizika za nastanak intrahospitalnih infekcija : imunokompromitovani pacijenti (bolest ili
hemoterapija) hirurke intervencije, primena katetera, respiratora i drugih instrumenata koji
naruavaju epitelne barijere duina boravka u bolnici antibiotska terapija (> 10 dana) prisustvo
multirezistentnih mikroorganizama u bolnikoj sredini zbog selektivnog pritiska i mogunosti
razmene gena rezistencije
34. INTRAHOSPITALNE INFEKCIJE,PREVENCIJA?
Pranje ruku!!!
Prevencija i kontrola upotreba zatitne odjeee, maski, rukavica korienje instrumenata za
jednokratnu upotrebu sterilizacija instrumenata dezinfekcija povrina i vazduha pravilno
odlaganje kontaminiranog materijala i krvi ,izolacija pacijenata sa infekcijom
obeskliavanje bolnikog osoblja imunizacija bolnikog osoblja i pacijenata u visokom riziku
(rotavirusi, VZV, influenca,...) antibiotska profilaksa kontrola krvi i krvnih produkata osoba
zaduena za praenje i kontrolu bolnikih infekcija
12

35. RESPIRATORNA DIFTERIJA?

Respiratorna difterija
Difterija drela - inkubacija traje 2 - 3 dana, javlja se guobolja, neraspoloenje,
malaksalost, slabiji apetit, temperatura je slabo poviena. Krajnici su oteeni, crveni a
karakteristini eksudat u vidu skrame se javlja od treeg dana bolesti. Skrama je beliasta,
sjajna, sedefasta, glatka i jasno ograniena, vrsto prirasla za podlogu i pri nasilnom
skidanju podloga krvari. Lako su uveane podviline limfne lezde i bolne su na dodir.
Ukoliko se ne aplikuje serum, progredira u tei oblik, kada su svi simptomi izraeniji.
Skrame se ire na okolinu, na meko nepce, resicu. Bolesnik je bled, adinamian, febrilan,
ubrzan je rad srca, snien krvni pritisak.
Bez specifine terapije difterija progredira u maligni oblik sa naglim skokom temperature,
glavoboljom, guoboljom, oteanim gutanjem, krvavljenjem iz nosa, povraanjem, oseajem
guenja. Bolesnik je votano bled, teko i ujno die na otvorena usta, vrat je deformisan
uveanim lezdama, ubrzo se javljaju znaci kardiovaskularnog kolapsa, prisutno je modrilo
usana, znaci oteenja bubrega sa azotemijom.
Difterija nazofarinksa - lokalizovana na treem krajniku, javlja se oteano disanje, pojaane
serozno-sluzavo-krvave sekrecije iz nosa.
Difterija larinksa (grla) - nastaje irenjem iz drela i nosa, karakterie se opstrukcijom
larinksa zbog prisutnog otoka i fibrinskih membrana koje se lako ljute i javlja se
laringospazam.
36. EKSKRETORNA DIFTERIJA?
Ekstrarespiratorna difterija
Difterija oka - prenosi se zagaenim rukama, obino na jednom oku, gde se primeuje otok
konjunktiva i pseudomembrane koje slepljuju one kapke. Ako proces zahvati i ronjau,
moe doi i do gubitka vida.
Difterija vulve - kod malih devojica na unutranjoj strani velikih usana se javljaju otok i
pseudomembrane.
Difterija koe - nastaje na oteenoj koi, sa otokom, crvenilom i sekreceijom i stvaranjem
krusti.
37. DIFTERIJA,DIJAGNOZA I LIJEENJE?
Difterija je akutna infektivna, kontagiozna bolest koju uzrokuje Corynebacterium diphteriae
(korinebakterium difterije). To je gram pozitivni bacil, koji lui egzotoksin i veoma je otporan u
vanjskoj sredini.
Epidemiologija
Obolijeva samo ovjek. Izvor infekcije su oboljeli ili kliconoe. Put irenja je kapljini (najee),
ali moe i kontaktom (direktnim i indirektnim). Ulazna vrata su najee nos i drijelo, ali mogu biti
i konjuktiva, opekotine, rane, vulva. Javlja se preteno zimi.
Patogeneza
Na mjestu ulaska ova bakterija lui toksin koji izaziva nekrozu sluznice, te nastaju
karakteristine(lokalne promjene), bjeliaste, sjajne, sedefaste, glatke i jasno ograniene
promjene (pseudomembrane), koje su vrsto privrene za podlogu i pri nasilnom skidanju
istih, podloga krvari. Nakon prodora toksina u krv nastaju sistemski poremeaji (degeneracija
sranog miia, jetre, bubrega, oteenja na nervnom sistemu-demijelinizacija..).
Klinika slika
Postoji vie klinikih oblika: difterija drijela i tonzila, difterija larinksa, nosa, oka, koe, vulve..
Dijagnoza
Postavlja se na osnovu: 1.anamneza, klinika slika i epidemioloki podaci, 2.bris grla 3. Seroloki
testovi (izolacija uzronika iz krvi)
Lijeenje
Podrazumijeva: 1. Specifinu terapiju antitoksinom (antidifterini serum), 2. Antibiotici
(penicilin/eritromicin 7-14 dana) 3. Simptomatska terapija (kortikosteroidi, inhalacije, higijenskodijetski reim, strogo mirovanje u postelji, a ponekad je potrebno uraditi i traheotomiju).
13

Profilaksa
Prevencija infekcije se sprovodi aktivnom imunizacijom (vakcina DiTePer) koja je obavezna, a
primamo je sa 2, 4, 6 mjeseci, sa 5 i 14 godina. Uvoenjem vakcinacije difterija je eradicirana.
38.KRUP?
Krup je akutno upalno suenje gornjih i srednjih dinih puteva koju uzrokuje virusna infekcija.
Kod ove infekcije dolazi do oticanja grla, to uzrokuje smetnje pri disanju. Simptomi krupa
su kaalj "poput lavea", stridor (otar zvuk visoke frekvencije), i promuklost. Simptomi mogu biti
blagi, umjereni ili teki i esto se pogoravaju nou. Stanje se moe izlijeiti pojedinanom dozom
oralnih steroida, dok se kod teih sluajeva ponekad se koristi adrenalin. Ovo stanje rijetko
zahtijeva hospitalizaciju.Krup se dijagnosticira na temelju znakova i simptoma, nakon to
iskljuimo mogue ozbiljnije patologije (na primjer, epiglotitis ili strano tijelo u dinim putevima).
Daljnje pretrage kao to su krvna slika, radiografska kontrola i virusne kulture u veini sluajeva
nisu potrebni. Krup je esto oboljenje i javlja se kod otprilike 15% djece, obino u dobi izmeu est
mjeseci i 5-6 godina ivota, dok tinejderi i odrasli rijetko dobivaju krup. U prolosti je vrlo est
uzrok krupa bila difterija, ali ona danas ima samo povijesno i didaktiko znaenje u razvijenim
zemljama, poto je potpuno iskorijenjena kampanjom cijepljenja i poveanim higijenskim uvjetima
i boljim ivotnim standardom.
SIMPTOMI- Simptomi krupa ukljuuju kaalj "poput lavea" , stridor ( otar zvuk visoke
frekvencije uglavnom kod udisanja), promuklost i oteano disanje, koji se obino pogoravaju nou.
[1] Kaalj "poput lavea" esto se opisuje kao zvuk slian glasanjutuljana ili morskog lava.[2] Pla i
nemir mogu pogorati zvidanje (stridor). Ako je zvidanje prisutno i kod pacijenta koji je miran
obino ukazuje na suenje dinih puteva i pogoranje stanja. U uznapredovaloj fazi, zvidanje pri
disanju se zna smanjiti kao posljedica ozbiljnog suenja dinih puteva.[1]
Ostali simptomi ukljuuju vruicu, rinitis (simptomi koji su tipini za prehladu) i uvlaenje koe
izmeu rebara.[1][3] Slinjenje ili bolestan izgled obino ukazuju na neka druga medicinska stanja.
39.PERTUSIS,KLINIKA SLIKA?
Veliki kaalj (magarei kaalj, kukurekavac, zacenka) je akutna infektivna i kontagiozna bolest,
najee odojeta i malog deteta, a manifestuje se kaljanjem i karakteristinim zacenjivanjem.
Izaziva bolesti je Bordetella pertussis, koja je Gram-negativan bacil, neotporan na spoljanjoj
temperaturi. Bordetela pertusis produkuje bioloki aktivne supstance koje imaju vanu ulogu u
patogenezi bolesti. Najznaajnije su povrinske komponente, koje omoguavaju adheziju bakterije
na trepljasti epitel respiratorne sluznice (fllamentozni hemaglutinin-FHA, pertaktin, fimbren), zatim
pertusis toksin i dr. Deo toksina, poznat kao podjedinica A, nosilac je bioloke aktivnosti toksina.
Za oveka je patogena i Bordetella Parapertussis, koja je morfoloki i biohemijski slina, ali
antigenski razliita od B. pertussis. Klinika slika koju ona daje je slina pertusisu, ali blaa.
Pertusis je veoma kontagiozna bolest, od koje najee obolevaju mlaa deca. Jo uvek je veoma
vana bolest u nekim zemljama sveta, jer znaajno doprinosi morbiditetu i mortalitietu, naroito
kod neuhranjene dece u siromanim zemljama.
Uvoenjem obavezne vakcinacije, morbiditet dece uzrasta od 1-5 godina se znaajno smanjio, ali je
zapaen porast incidencije kod dece mlae od godinu dana, kao i kod odraslih kod kojih je iezao
vakcinalni imunitet.
Izvor infekcije je bolesnik u inkubaciji i tokom bolesti, to je vremenski dugaak period, pa to
omoguava irenje i odravanje infekcije. Blizak kontakt u porodici ili ponavljani kontakt u deijim
kolektivima doprinose pojavi i irenju oboljenja. Kako se imunitet ne prenosi transplacentarno sa
majke na dete, mogua je pojava oboljenja u najmlaem uzrastu (kod novoroeneta, odojeta).
Kako se manifestuje veliki kaalj?
Inkubacija bolesti traje 7-14 dana. Bolest protie kroz tri stadijuma: kataralni stadijum, stadijum
zacenjivanja i stadijum rekonvalescencije. Svaki stadijum traje oko 2 nedelje.
Bolest protie bez poviene temperature i njena pojava obino je znak komplikacija.
Poetak bolesti je postepen. U kataralnom stadijumu bolesnik ima blag, neproduktivan i neupadljiv
kaalj, blagu kijavicu i umeren konjun ktivitis.
Obino je afebrilan. Posle otprilike 7 dana, bolest prelazi u sledei stadijum - stadijum zacenjivanja.
14

Kaalj postaje jai, bolesnik ee kalje, naroito u toku noi, i javljaju se napadi kalja uz
karakteristino zacenjivanje.
Zacenjivanje se sastoji iz ponovljenog kalja, praenog oteanim i ujnim inspirijumom
(udisanjem), dok bolesnik konano ne udahne vazdun. Ovaj karakteristian ujni fenomen podsea
na riku magarca, zbog ega je bolest i dobila narodno ime "magarei kaalj".
Zatim nastaje otean i isprekidan ekspirijum (izdisanje). U toku zacenjivanja, dete moe postati
modrocijanotino (plavo), a u tekim sluajevima moe nastati i fatalna hipoksija.
Posle zacenjivanja, dete iskaljava malo lepljivog sekreta, staklastog izgleda, esto povraa i veoma
je iscrpljeno. Zacenjivanje mogu provocirati razliiti stimulusi kao to su hladan vazduh, buka,
uzimanje hrane, pregled drela patulom i dr.
Karakteristian je i izgled malog bolesnika: dete u toku napada sedi ili stoji, drei se za ogradu
kreveta, crveno je u licu, sa oteenim onim kapcima. esto postoje i supkonjunktivaina (ispod
venjae oka) krvarenja na bulbusnim venjaama (efuzije), kao i petehijalna krvarenja na licu i
vratu, koja nastaju zbog naprezanja. Moe doi i do povrede podjezine vezice ("frenulum)
zubima.
Dete je oznojeno i uplaeno. U toku dugakih i tekih napada ono postaje bledo i na kraju
cijanotino.
Van napada dete je umorno i odbija hranu.
Auskultatorno na pluima moe postojati bronhitini nalaz, a na rendgenskom snimku plua vide se
meke mrljaste trakaste senke, koje se pruaju od hilusa ka dijafragmi, pa daju srcu karakteristian
izgled kao da je umotano u vatu, tzv. "vatasto srce".
Pred kraj ovog stadijuma, koji traje oko 2 nedelje, kaalj postaje sve slabiji, zacenjivanje se
proreuje i sledi duga rekonvalescencija, tokom koje se dete postepeno oporavlja.
Teak pertusis karakterie veliki broj tekih zacenjivanja, a napadi se zavravaju cijanozom i
povraanjem.
Mogu nastati gubici svesti sa konvulzijama. Najtee forme bolesti viaju se kod odojeta i praene
su apnoinom krizom: posle napada zacenjivanja dete prestaje da die 1-2 minuta, pomodri, da bi
potom dubokim inspirijumom ova kriza bila zavrena. U toku ovakvih napada moe nastati i smrtni
ishod.
Laki kliniki oblici bolesti viaju se kod starije, delimino vakcinisane dece i protiu bez
zacenjivanja.
Glavne komplikacije u toku velikog kalja su sekundarne infekcije (zapaljenje srednjeg uha i
pneumonija), zatim mehanike komplikacije koje nastaju zbog poveanog pritiska u lobanji,
grudnom kou i trbuhu (modana
i druga krvarenja, umbilikalne i ingvinalne hernije, prolaps rektuma, atelektaza plua, emfizem i dr.)
i encefalopatija sa konvulzijama.
Imunitet je, posle preleane bolesti, trajan.
40. PERTUSIS,DIJGNOZA I LIJEENJE?
DIJAGNOZA- Najee se postavlja na osnovu karakteristine klinike slike, epidemiolokih
podataka o kontaktu sa obolelim i bakteriolokog nalaza brisa nazofaringsa (nosni deo drela).
U krvnoj slici, u stadijumu zacenjivanja, postoji leukocitoza (povieni nivo leukocita) kod najteih
oblika bolesti moe biti i vrlo visoka sa limfocitozom (80%) ("leukemoidna krvna slika").
Etioloka potvrda bolesti mogua je izolacijom B. pertussis u brisu nazofaringsa. Direktna
imunofluorescencija materijala dobijenog brisom nazofaringsa omoguava bru dijagnozu, pa se
ee i koristi za dokazivanje B. pertussis takoe se moe koristiti i metoda lanane reakcije
polimerizacije (PCR).
Seroloka dijagnoza, bolesti postavlja se na osnovu prisustva antitela klase IgM i IgG u krvi, ili IgA
klase u respiratornim sekretima, koja se dokazuju imunoenzimskom metodom (ELISA). Meutim,
porast titra antitela je spor i slab, naroito kod male dece.
Diferencijalna, dijagnoza. Meu infektivnim uzronicima koji daju kliniku sliku slinu pertusisu,
najznaajniji su Bordetella parapertussis i neki virusi (adenovirusi, virusi parainfluenze).
15

Kako se lei veliki kaalj?

Preporuuje se hospitalizacija odojadi, jer je mogu brz razvoj teke klinike slike uz
komplikacije.
Preporuuje se primena eritromicina, 35-50 mg/kg, jer smanjuje teinu i trajanje bolesti. Terapija
treba da se sprovodi 14 dana, U leenju komplikacija koriste se i drugi antibiotici, koji se
primenjuju parenteralno (putem vene).
Simptomatska terapija ima za cilj da smanji broj i intenzitet napada kalja i zacenjivanja.
Primenjuju se antitusici, spazmolitici, sedativi. Katkad se preporuuje i primena kortikosteroida u
toku 7 dana. Veoma su znaajni nadzor nad bolesnikom tokom napada, sprovoenje
oksigenoterapije, adekvatna ventilacija i ishrana bolesnika.
Vakcinaciia je najbolja mera zatite. Vakcinacija kombinovanom DiTePer vakcinom se zapoinje u
3. mesecu ivota. Primenjuje se mrtva pertusis vakcina, koja sadri suspenziju celih bakterijskih
elija. Postoje podaci o neurotoksinosti vakcine izraene od celih bakterijskih elija, to je dovelo
do razvoja acelularne vakcine, koia sadri inaktivisani pertusis toksin.
41 LEGIONELOZE,KLINIKA SLIKA I TERAPIJA?
Uzronik legionarske bolesti je dobio naziv Legionella pneumophila. Legionele su gram negativni
aerobni bacili, a vrlo esto su izvor infekcije kontaminirani vodeni ekosistemi u kojima cirkulie
voda u zatvoreenom sistemu.
Klinika slika
Nakon inkubacuje od 2-10 dana zapoinju klinike manifestacije bolesti. Poetak bolesti je nagao sa
skokom temperature, jezom, malaksalou. Ubrzo bolesnik poinje ubrzano da die, da kalje najpre
neproduktivno, ali sa moguim iskaljavanjem krvi. Osea bolove u grudima, ali se na jaku
glavobolju, bolove u zglobovima. Vrlo esto se javlja mentalna konfuzija, a mogue su i
halucinacije. Kao posledica toksemije prisutni su relativna bradikardija (usporen rad srca),
munina ,povaraanje, vodenasti prolivi.
Kod neleenih bolesnika bolest napeduje do vrlo ozbiljnih komplikacija u vidu respiratorne
insuficijencije,
septikog
oka,
bubrene
insuficijencije.
Pontijak groznica-znatno blai oblik infekcije legionelom koji se karakterie influenca-like
sindromom (sindrom nalik gripu). Nakon kratke inkubacije od par sati do dva dana bolest zapoinje
temperaturom, glavoboljom, bolovima u miiima i zglobovima, kaljem, bolom u grudima. Prolazi
za sedam dana sa ozdravljenjem.
Dijagnoza
U laboratorijskim analizama se zapaa povien broj belih krvnih zrnaca, porast azotnih produkata,
poveana aktivnost aminotransferaza, patoloki sediment urina. Rendgenografija plua pokazuje
nespecifine promene. Dijagnoza se utvruje izolacijom uzronika iz sputuma (ispljuvka),
bronhijalnog
sekreta,
pleuralnog
izliva,
krvi,
mokrae.
Lijeenje Koristi se eritromicin, rifocin, penicilin G ili cefalosporini tree generacije.
42. GONOREJA,KLINIKA SLIKA?
Gonoreja, kapavac ili triper je spolna bolest koju uzrokuje bakterija Neisseria gonorrhoeae.
Prenosi se vaginalnim, oralnim i analnim seksom, ponovno je uestala, posebice u adolescenata.[1]
GONOREJA KOD ENABolest se tee otkriva kod ena, a najei simptomi su bijelo-ukasti ili utozelenkasti vaginalni iscjedak, peckanje pri mokrenju i oteenost stidnice. Potrebno ju je lijeiti jer
se u protivnom moe proiriti na unutarnje organe, kao to sumaternica, jajovodi i jajnici. Nakon to
se proiri moe doi do upale, a simptomi su bolovi u zdjelici, grevi i poviena temperatura.
Ponekad se javljaju i znaci upale potrbunice, munina i povraanje. Nakon duljeg vremena moe
doi i do zaepljenja jajovoda, a samim time i do neplodnosti.
GONOREJA KOD MUKARACA- Poslije razdoblja kratke inkubacije (1-7 dana) kod mukarca je
najvaniji simptom area bol kod mokrenja, uz pojavu gustog, ukastog, gnojnog iscjetka. U
sluaju zaputanja bolest se moe proiriti na prostatu, sjemenike i pasjemenike, te takoer utjecati
na plodnost.

16

GONOREJA KOD DJECE- Bolest se moe prilikom poroda prenijeti na novoroene, to moe
imati za posljedicu gonokoknu upalu onih spojnica i vjea u novoroeneta, to moe dovesti
do sljepoe.
43. GONOREJA DIJAGNOZA I TERAPIJA?
Dijagnoza
Bris uretre i analiza vaginalnog sekreta.
Lijeenje
Penicilin 7-10 dana, uz obavezno lijeenje oba partnera.
44. TETANUS,KLINIKA SLIKA?
Tetanus je teka akutna infektivna bolest koju karakteriu toniki i paroksizmalni grevi miia.
Izazvana je toksinima bakterije Clostridtum tetani
U narodu je ova bolest poznata pod imenima zli gr ili gr vilice.
Tetanus izaziva Clostridium tetani, gram-pozitivni, obligatno anaerobni i sporogeni baci. Spore
su,veoma otporne u spoljanjoj sredini.
Dospevanjem u ranu ili povreeno tkivo oveka, spore prelaze u vegetativni oblik bakterije. Za
isklijavanje spora neophodni su anaerobni usiovi. U takvoj sredini bakterija produkuje vie vrsta
egzotoksina. Za nastanak tetanusa najvaniji je tetanospazmin.
Tetanospazmin je jedan od najjaih biolokih otrova. Patogen je za oveka i mnogobrojne domae i
divlje ivotinje. Smatra se da 1 mg otrova moe da ubije vie od stotinu ljudi.
Tetanus je infektivna i nezarazna bolest iz grupe zoonoza. Prirodni rezervoar bacila tetanusa je
digestivni sistem nekih domaih i divljih ivotinja (konja, goveeta, vuka, lisice). Dospevanjem u
spoljanju sredinu, bakterija prelazi u sporogeni oblik. Spore se zadravaju u zemlji, travi, senu,
predmetima iz ovekove okoline. ovek se zarazi sporama kada one dospeju u povreeno tkivo.
Svaka, pa i najmanja povreda moe biti tetanogena, ukoliko u njoj postoje anaerobni usiovi.
Klasinim tetanogenim ranama se smatraju ubodi, posekotine prljavim i zagaenim predmetima i
razderotine. Anaerobni usiovi se razvijaju i u meovito inficiranim ranama, u kojima piogene
aerobne bakterije potronjom kiseonika pomau nastanak anaerobnih uslova. Anaerobna sredina se
moe razviti i naknadno, na mestu hronino oteenog i slabije ishranjenog tkiva, kao to su
dijabetineulceracije ili ulceronekrotine rane kod drugih vaskularnih oboljenja. U tetanogene rane
spadaju, takode, kra sindromi, smrzotine i opekotine. Od tetanusa mogu da obole i nevakcinisane
trudnice i porodilje, ukoliko je prekid trudnoe ili poroaj obavljen u nehigijenskim uslovima,
nesterilnim instrumentima ili prirunim sredstvima.
Novoroena deca neimunizovanih majki mogu takoe da obole od ove bolesti, ukoliko se pupana
vrpca presee kontaminiranim instrumentima u nesterilnim uslovima (srp u seoskim sredinama
ranije).
Od tetanusa mogu da obole osobe svih uzrasta, od novoroeneta do najstarijih osoba. Danas ee
obolevaju osobe starije od 60 godina.
Tetanus je sporadina bolest. ee se javlja u vreme poljskih radova, leti i u jesen. Vea incidenca
obolevanja mogua je u ratnim uslovima i za vreme veih elementarnih nepogoda i razaranja.
Takoe, saobraajni traumatizam poveava uestalost ove bolesti.
Globalna incidenca tetanusa u svetu kree se oko 18 bolesnika na 100 000 stanovnika godinje. Ona
je razliita u razliitim delovima sveta i najvie zavisi od sistematske imunizacije i socijalnih uslova
stanovnitva. Bolest se ee javlja u nerazvijenim sredinama, sa niim socijalnim i ekonomskim
standardom, mada je ima i u bogatim zemljama sa dobro razvijenom zdravstvenom slubom.
Smrtnost od tetanusa u dananje vreme je jo uvek visoka i kree se oko 50% za generalizovani
oblik bolesti, a oko 80-90% za ginekoloki i neonatalni tetanus.
U naoj zemlji, morbiditet tetanusa je znatno smanjen sprovoenjem sistematske imunizacije dece i
omladine, ime je starosna granica obolelih pomerena iznad 60 godina. Kod delimino vakcinisanih
osoba mogua je laka slika bolesti.
Tetanus nije kontagiozna bolest i ne moe se preneti sa obolele na zdravu osobu. Posle preleane
bolesti nema trajnog imuniteta.
17

Klinike manifestacije tetanusa su posledica, pre svega, izraenog neurotropizma tetanospazmina,

odnosno njegove sposobnosti da se vezuje za receptore (gangliozide) u nervnom tkivu (neurointoksikacija). Posle dospevanja tetanospazmina u nervna vlakna, dalje kretanje se nastavlja retrogradno, od neuromiine spojnice ka aksonima motornih nerava i motornim jedrima jnoziza i
kimene modine.
Poremeaji neurotransmisije kliniki se ispoli avaj u pojavom tonikih i kloninih greva, koji su
posledica gubitka ili snienja miine inhibicije, odnosno preovladavnnja ekscitacije i hiperaktivnosti Poremeaji autonomnom nervnos sistema ogledaju se u dezinhibiciji sinaptike aktivnosti, ija
je posledica preterana stimulacija simpatikusa, pa se zbog loga javljaju arterijska nestabilnost,
hipertenzija, tahikardija, obilno znojenje, hiper-pireksija i dr. Retko nastaje oteenje parasimpatikusa, kada se javljaju bradikardija i opstipacija.
Patoloko-anatomske promen kod bolesnika sa tetanusom nisu specifine. Makroskopski, moe
doi do oteenja miia, tetiva i zglobova usled izrazitog hipertonusa, a naroito pri pojavi
paroksizamalnih greva (kompresivne frakture prljenova, rupture miia ili tetiva).
Mikroskopskim pregledom miia moe se zapaziti bazofilna infiltracija miinih vlakana sa
ognjitima degeneracije i nekroze. Promen u nervnom tkivu nisu specifine. Tetanospazmin nema
citopatogeni efekat.
45.TETANUS,DIJAGNOZA I LIJEENJE?
Klinikom slikom tetanusa dominira gr miia popreno-prugaste muskulature, kao karakteristian
i stalan znak bolesti. Po njemu je tetanus i dobio ime (grka re ttanos znai zategnutost).
Inkubacioni period kod tetanusa je vreme koje protekne od povrede do pojave prve
manifestacije bolesti, odnosno trizmusa. On najee iznosi 7-13 dana. Moe biti i krai, 3-5 dana, a
retko dui od 20 dana. Vreme inkubacije ima veliki prognostiki znaaj. Inkubacija kraa od 7 dana
nagovetava hipenoksini tetanus, sa neizvesnim tokom i visokom stopom smrtnosti.
Grevi miica mogu biti stalni (toniki) i povremeni (paroksizmalni).
Toniki grevi se javljaju kod svih oblika bolesti. Stalni su, ne poputaju spontano i traju nedeljama.
Paroksizmalni grevi se javljaju kod tekih oblika bolesti, razliitog su intenziteta i trajanja. Nastaju
spontano ili na provokaciju spoljanjim draima (dodir, bol, toplola, govor, svetlost i si.). Kada
grevi zahvate celokupnu, a naroito lenu muskulaturu, bolesnik je u poloaju opistotonusa
(zategnutost tela unazad, kao da pravi most). Najopasniji su grevi faringealne i laringealne
muskulature, jer dovode do opstrukcije disajnih puteva i neposredno ugroavaju ivot bolesnika.
Broj i jaina paroksizmalnih greva, a naroito pojava laringospazama, odreuju tok i ishod bolesti i
karakteristini su za teke oblike tetanusa.
Kliniki oblici tetanusa. Kliniko ispolja-vanje tetanusa zavisi od vrste i lokalizacije povrede,
duine inkubacionog perioda, stepena neurointoksikacije i prethodnog vakcinalnog stanja obolelog.
Delimino zatiene osobe obino imaju laki oblik tetanusa.
Postoji nekoliko klinikih oblika tetanusa: generalizovani tetanus, ginekoloki tetanus, tetanus
novoroeneta, hirurki tetanus, cefaliki tetanus i lokalni tetanus.
Generalizovani tetanus. Generalizovani tetanus je najei oblik bolesti. Javlja se kao generalizovani tetanus sa tonikim grevima, ili kao generalizovani tetanus sa tonikim i
paroksizmalnim grevima.
Bolest uglavnom poinje naglo i gotovo uvek na isti nain. Prvo se javlja trizmus, koji je glavni i
stalni znak bolesti. Trizmus je bolni gr mastikatornih miia vilica (za vakanje), onemoguava
otvaranje usta, oteava govor i uzimanje hrane. irenjem greva na mimine miie lica ispoljava se
tzv. "risus sardonicus seu cinicus". On daje karakteristian, podrugljiv izraz na licu bolesnika. Oi
su poluzatvorene., mirave, elo nabrano, a usnice razvuene u "bolni osmeh". Bolesnik teko
govori, iti kroz stisnute zube i oteano die. Hipertonus se dalje sputa na miie vrata, grudnog
koa i ekstremiteta. Izrazit hipertonus lene muskulature dovodi do opistotonusa.
Brzina irenja hipertonusa je razliita. U najteem, hipertoksinom tetanusu, generalizaciji greva
na ceiokupnu popreno-prugastu muskulaturu moe se razviti za 24 sata od pojave trizmusa.
Bolesnik osea bol u zahvaenim miiima. Oteano se kree, svaki pokuaj da napravi pokret je
bolan i ogranien. Trbuh moe da bude "tvrd kao daska i podsea na akutni hirurki abdomen.
18

Kada postoje smetnje sa disanjem, bolesnik je uznemiren. Zbog gra dijafragme i interkostalnih
miia disanje je oteano. Bolesnik ima oseaj "kao da je u oklopu i postoji strah od guenja.
Znojenje je obilno. Svest je uvek ouvana. Na ukoenom trupu i licu pokretne su samo one
jabuice, koje impresivno odraavaju patnju i strah bolesnika.
Pored stalnog hipertonusa, mogu se javiti paroksizmalni grevi, koje bolesnik najee doivljava
"kao udar struje" Paroksizmalni grevi su dodatno bolni, razliite su uestalosti i trajanja.
Najopasniji i vitalno ugroavajui je gr miia grkljana (laringospazam), koji oteava disanje i
moe da dovede do uguenja svesnog bolesnika.
esti su poremeaji funkcije autonomnog nervnog sistema (obilno znojenje, tahikardija,
hipertenzivne krize, nestabilnost arterijskog krvnog pritiska, sklonost ka oknom stanju i dr.).
Duina inkubacionog perioda, brzina razvoja hipertonusa i uestalost i trajanje paroksizmalnih
greva odluujue utiu na prognozu bolesti.
Ginekoloki tetanus. Ginekoloki tetanus moe nastati kod nevakcinisanih ena, posle poroaja ili
pobaaja koji su obavljeni u nehigijenskim uslovima ili kontaminiranim predmetima. Inkubacija je
obino kratka. Klinika slika odgovara tekom, generalizovanom tetanusu, sa brojnim
komplikacijama i visokim stepenom smrtnosti.
Tetanus novoroeneta (Tetanus neonatorum). Ovaj oblik tetanusa nastaje infekcijom pupanika u
neadekvatnim uslovima poroaja i obrade pupane vrpce. Obolevaju novoroena deca ije majke
nisu bile vakcinisane protiv tetanusa.
Inkubacija je veoma kratka, bolest se razvija brzo i ima sliku hipertoksinog, generalizovanog
tetanusa, sa izrazitim hipertonusom (novoroene je ukoeno "kao lutka od kauuka"). Paroksizmi
su esti, praeni cijanozom (plaviasta prebojenost koe) i respiratornom insuficijencijom. Smrtnost
je visoka (80-100%) i nastaje ve u prvim danima bolesti.
Hirurki tetanus. Ovaj oblik tetanusa je redak. Javlja se posle hirurkih intervencija obavljenih u
nesterilnim uslovima, naroito u ratu i veim elementarnim nepogodama. Ulazno mesto infekcije je
hirurka rana. Obino ima perakutni tok, sa visokom smrtnou.
Cefalini tetanus. Cefalini tetanus je oblik lokalnog tetanusa. lavlja se posle povreda na glavi,
najee u predelu lica.
Hipertonus uglavnom zahvata miie lica i vrata. Karakteristino je da se na strani povrede javlja
paraliza n.facialisa. Ispoljava se slabost miia lica na strani povrede, uz parezu kapka i iroku,
esto paralitinu zenicu. Zbog ovakvih promena lice obolelog je asimetrino, iskrivljeno. irenjem
paraliza mogu se javiti disfonija i disfagija. Mogua je i pojava laringospazma.
Ovaj oblik tetanusa moe da se generalizuje. Tada klinika slika ima obeleja generalizovanog
tetanusa, ukljuujui pojavu paroksizama, respiratorne insuficijencije i disfunkcije autonomnog
nervnog sistema.
Smrtnost je u direktnoj zavisnosti od teine klinikih manifestacija i komplikacija bolesti.
Lokalni tetanus. Lokalni tetanus je najlaki, ali redak oblik bolesti. Obino se javlja kod nepotpuno
imunizovanih osoba.
Inkubacija je obino dua, a razvoj bolesti postepen.
Najee se javlja posle povreda na ekstremitetima, gde se ispoljavaju prvi znaci bolesti. Bolesnik
zapaa koenje povreene ruke ili noge, to mu oteava pokrete. Hipertonus je obino umeren, a
paroksizmalni grevi zahvaenog ekstremiteta retki.
Bolest obino prolazi za nekoliko nedelja, bez komplikacija.
Generalizacija lokalnog tetanusa je retka.
Komplikacije kod bolesnika sa tetanusom su este. One mogu biti plune, kardiovaskularne,
bubrene i kotano-miine.
Plune komlikacije. Oteano gutanje, kaalj, iskaljavanje i oteano disanje tokom bolesti dovode
do hipoventilacije i nakupljanja sekreta u disajn-im putevima. Zbog toga esto nastaju atelektaze i
zapaljenje plua.
Hipoksija, koja se pogorava tokom paroksizama, naroito laringospazma, moe imati teke
posledice na rad srca i mozga. Plune komplikacije (naroito intrahospitalne pneumonije) su este,
19

pogotovu kod traheotomisanih bolesnika na vetakom disanju. Plune komplikacije su est uzrok
smrtnog ishoda bolesnika sa tetanusom.
Komplikacije na kardiovaskularnom sistemu su posledica hiperaktivnosti simpatikusa i hipoksije u
toku paroksizmalnih greva. Mogue su ishemija miokarda, poremeaji sranog ritma, nestabilnost
arterijskog pritiska i sklonost ka stanjima oka i dr. Akutno poputanje sranog rada je est uzrok
smrti kod obolelih od tetanusa.
Poremeaji bubrene funkcije javljaju se kod tekih oblika bolesti. Akutna bubrena insuficijencija
posledica je ekstenzivne rabdomiolize (raspadanje prpeno prugaste muskulature) i akutne
tubularne nekroze.
Komplikacije na urinarnom sistemu se mogu javiti u obliku sekundarnih zapaljenjskih procesa
urinarnih puteva i bubrenog parenhima.
Komplikacije na kotano-misinom sistemu viaju se kod najteih oblika bolesti. Kao posledica
izrazito pojaane miine aktivnosti javljaju se miina hipoksija, hemangiomi i rupture pojedinih
miinih grupa. Frakture kostiju, naroito kompresivni prelomi prljenova torakalne kime, obino
se dogaaju kod starijih osoba. Ovakve komplikacije su danas retke.
46.LEPTOSPIROZE,KLINIKA SLIKA?
Leptospiroza, zoonoza koja pogaa mnoge domae i divlje ivotinje, varira od inaparentne do
smrtonosne bolesti. Kod ivotinja postoji stanje kliconotva u kojemu se leptospire mjesecima
izluuju urinom. Ljudi se zaraze izravnim kontaktom s inficiranim ivotinjskim urinom ili tkivom
ili neizravno, kontaktom s kontaminiranom vodom ili tlom. Uobiajeno ulazno mjesto je oteena
koa ili eksponirane sluznice (konjuktive, nosa, usne upljine). Inekcija se pojavljuje u svim dobnim
skupinama; >75% sluajeva pojavljuje se u mukaraca. Leptospiroza moe biti
profesionalna bolest (npr. ribolovaca, seljaka, rudara ili radnika u klaonicama), no veina bolesnika
zarazi se sluajno (npr. plivanjem u kontaminiranoj vodi). Psi i takori su drugi, esti vjerojatni
izvori. Bolest se kod ljudi pojavljuje uglavnom u kasno ljeto i u ranu jesen. Budui da je klinika
slika nespecifina, vjerojatno se mnogo vie sluajeva ne dijagnosticira i ne prijavljuje.
Klinika slika- inkubacija se kree u rasponu od 2 do 20 dana (obino 7 do 13 dana). Bolest je
karakteristino bifazina. Septikemina faza poinje naglo s glavoboljom, jakim mialgijama,
zimicama i vruicom. Karakteristina su subkonjuktivalna krvarenja koja se obino pojavljuju 3. ili
4. dana. Splenomegalija i hepatomegalija nisu este. Ova faza traje 4 do 9 dana s rekurentnim
zimicama i vruicom koja esto ide do >39 C (102 F). Slijedi pad temperature; zatim se izmeu 6.
i 12. dana bolesti pojavljuje druga ili imuna faza bolesti, koja je u korelaciji s pojavom protutijela u
serumu. Ponovno se pojavljuju vruica i raniji simptomi, a mogu se razviti i znakovi meningitisa.
Ispitivanjem cerebrospinalnog likvora nakon 7. dana, otkriva se pleocitoza u najmanje 50%
bolesnika. Iridociklitis, optiki neuritis i periferna neuropatija nisu esti. Leptospiroza u trudnoi,
ak i u rekonvalescentnom razdoblju, moe izazvati pobaaj.
Weilov sindrom (ikterina leptospiroza) je teak oblik leptospiroze sa uticom i, obino,
azotemijom, krvarenjima, anemijom, poremeajem svijesti i kontinuom. Poetak je slian kao kod
manje tekih oblika bolesti; izmeu 3. i 6. dana bolesti pojavljuju se znakovi hepatocelularne i
renalne disfunkcije. Bubreni poremeaji ukljuuju proteinuriju, piuriju, hematuriju i azotemiju.
Krvarenja nastaju zbog oteenja kapilara. Mogua je i trombocitopenija. Serozni meningitis je
mogu kod infekcije s bilo kojim serotipom. Broj stanica u cerebrospinalnom likvoru je izmeu 10 i
1000/mL (obino <500/mL), a prevladavaju mononuklearne stanice. Razina glukoze u likvoru je
normalna; bjelanevine su <100 mg/dL. U veine bolesnika sa seroznim meningitisom nema
manifestacija znaajnije bolesti jetre ili bubrega. Kanikola vruica uzrokovana je jednim od mnogih
geografskih sojeva leptospira, koji se ni na koji nain, kliniki ili epidemioloki, ne razlikuje od
drugih leptospira.
47. LAIMSKA BOLEST,KLINIKA SLIKA?
Lajmska bolest ili Lajmska borelioza je multisistemsko oboljenje subakutnog i hroninog toka,
koje
izaziva bakterija Borrelia
burgdorferi.
Ona
zahvata
prvenstveno kou,
a
zatim srce, zglobove i centralni nervni sistem.[1][2][3]
20

Lajmska bolest je otkrivena 1975. godine u gradu Lajm (Konektikat, SAD) povodom epidemine
pojave juvinalnog artritisa, a 1981. Burgdorfer je iz krpeljaizolovao spiralno uvijen, pokretan
mikroorganizam koji pripada rodu Borrelia, odnosno porodici Spirohetacea. U Srbiji je prvi sluaj
zabeleen 1987.
Rezervoari ove bakterije su krpelji, glodari, jeleni i dr. Vektori infekcije su tvrdi krpelji koji prenose
bolest na oveka i domae ivotinje, a ona se javlja obino sezonski (od ranog prolea do
kasne jeseni) i to uglavnom kod osoba koje esto borave u prirodi.
Lajmska bolest se kliniki manifestuje pojavom lokalnog otoka i crvenila (lat.erythema migrans) na
mestu uboda i to 3-32 dana nakon incidenta. Lokalno crvenilo je toplo i uglavnom nije bolno. Kod
50% pacijenata identine promene se mogu javiti na drugim delovima tela, a kod 15% pacijenata
kone promene mogu da izostanu. Pored promena na koi mogu da se jave temperatura, jeza,
malaksalost, glavobolja, regionalno uveanje limfnih lezda itd. Ukoliko se bolestne prepozna i ne
lei na vreme, nakon nekoliko nedelja razvija se drugi stadijum sa neurolokim simptomima,
pojavom bolova u zglobovima i kardiolokim simptomima, a ukoliko se i u ovoj fazi bolest ne
tretira nakon vie meseci ili godina ona ulazi u treu fazu sa tekim neurolokim ispadima,
promenama na zglobovima i koi.
Dijagnoza se postavlja na osnovu klinike slike i podataka o ujedu krpelja, a potvruje se testom
indirektne imunofluorescencije ili primenom ELISA tehnika kojim se otkrivaju IgM antitela u
serumu, likvoru i sinovijalnoj tenosti zglobova. Nakon 1-3 meseca javljaju se IgG antitela koja se
dugo odravaju. Izolacija uzronika se ne praktikuje. Kao konfirmacioni test moe se koristiti
i Western blot.
Terapija ove
bolesti
zavisi
od
njenog
klinikog
stadijuma.
Obino
se
koriste: penicilin, tetraciklini i hloramfenikol, a kod neuspene antibiotske terapije u treoj fazi
preporuuju se i kortikosteroidi.
48. SIFILIS,KLINIKA SLIKA I TERAPIJA?
SIFILIS
UZRONIK bakterija. Sifilis (lues) je kronina zarazna bolest koju uzrokuje Treponema
pallidum, spiralna bakterija. Prenosi se spolnim kontaktom sa zaraenom osobom. Kod zaraene
trudnice bakterija moe kroz posteljicu prodrijeti do ploda. Moe se prenijeti i neseksualnim
kontaktom izmeu odraslih bolesnika i djece, ili preko kontaminiranih predmeta.
SIMPTOMI ir (ranica). Bolest se obino dijeli u tri stadija. Svaki stadiji ima neka temeljna
klinika obiljeja na koi i dugim organima. Prvi stadiji poinje 10 do 21 dan nakon infekcije, kad
se na mjestu zaraze pojavljuje ir (ranica)-moe ih biti i vie (najee je smjeten na vanjskom
spolovilu: kod mukaraca na vrhu penisa, kod ena na malim ili velikim stidnim usnama, rjee na
grliu maternice). Bezbolan je, traje oko mjesec dana, i spontano nestaje. Drugi stadiji
karakteriziraju promjene koe i sluznica te opi simptomi (poviena tjelesna temperatura, umor,
glavobolja, bolovi u kostima, zglobovima i miiima). Prve dvije faze traju oko dvije godine i za to
vrijeme oboljela osoba je zarazna. Svi simptomi drugog stadija nestaju nakon ega slijedi razdoblje
latencije, kada nema vidljivih znakova bolesti i koje moe trajati razliito dugo. No bakterija je u
tijelu i s vremenom oteuje razne organe. U kasnijim fazama sifilis nije zarazan, ali moe
uzrokovati destruktivne promjene koe, bolesti srca i krvnih ila, mentalne poremeaje, neuroloke
probleme
i
smrt.
LIJEENJE antibiotici. Vana je rana dijagnoza jer se bolest u ranim fazama uspjeno lijei.
49.PJEGAVI TIFUS,KLINIKA SLIKA I TERAPIJA?
Pegavi tifus (pegavac, epidemini pegavac, evropski pegavac, typhus exanthematicus) je akutna
infektivna, nekontagiozna bolest koju karakteriu nagli poetak, visoka temperatura, jaka
glavobolja, generalizovani makulozni i makulopapulozni osip, simptomi encefalitisa, litini pad
temperature i relativno visokim letalitetom. Do 1971. godine pegavac je bio karantinska bolest.
Pegavi tifus izaziva rikecija provazeki (Rickettsia prowazeki), koja se u elijama nalazi samo u
citoplazmi (za razliku od drugih rikecioza sa ospom). Ona je veoma otporna na isuivanje, a u
sasuenom izmetu vaki, na niskoj temperaturi ostaje iva vie meseci.
21

Pegavi tifus je iskljuivo bolest ljudi koju prenosi bela vaka (Pediculus humanus corporis). Izvor
infekcije je bolesnik oboleo od pegavca ili Bril-Cinserove (Brill-Zinsser) bolesti. Vaka se zarazi
siui krv obolelog koji je zarazan 2-3 dana pre prvih simptoma bolesti i tokom celog perioda
febrilnosti. Rikecija se nastanjuje i razmnoava u epitelnim elijama creva, odakle se stolicom
izbacuje u spoljnu sredinu. Inficirana vaka ivi oko 1-2 dana i ugine u naborima odee. ovek se
zarazi utrljavanjem izmeta u kou, eanjem, udisanjem zaraene praine iz odela ili utrljavanjem u
konjunktive.
Bolest se javlja epidemino, u ivotnim situacijama loih sanitarnih uslova (zbegovi, elementarne
nepogode i si.), kada je valjiv veliki broj ljudi koji moraju biti u bliskom kontaktu.
U prolosti je pegavac pratio ratove i odnosio mnoge ivote. Jugoslavija je poslednja zemlja u
Evropi koja se oslobodila pegavog tifusa: Srbija 1968. godine i C.Gora 1965. godine prijavljuju
poslednje obolele.
Klinika siika
Inkubacija traje 10-14 dana. Pred kraj se mogu javiti prodromalni znaci: glavobolja, supfebrilna
temperatura, umor i malaksalost. U veini sluajeva bolest poinje naglo, optim simptomima.
Invazivni stadijum traje 3-5 dana.
Temperatura se penje tokom nekoliko dana do 40C i vie, i ostaje kao kontinua, sa manjim
dnevnim oscilacijama. Opte stanje bolesnika se pogorava, javljaju se intenzivna glavobolja,
vrtoglavica, zujanje u uima, jaki bolovi u miiima, bolesnik je neraspoloen, iscrpljen, nerado
uzima hranu i tenost, mokri uredno, opstipiran je.
Lice dobija karakteristian zaaren izgled, podbulo je (caput rubrum), sa konjunktivitisom
(perikornealno crvenilo), sluznice su suve, prekrivene sasuenom sluzi, jezik je suv, obloen
prljavosivim ili mrkim naslagama.
Na pluima se uju bronhitini unjevi. Ostali nalaz je neupadljiv. Pred kraj ovog stadijuma javlja
se enantem, koji kasnije postaje
Egzantematini stadijum (tifozni stadijum) je vrhunac bolesti. On poinje izmeu 5. i 7. dana
bolesti, pojavom karakteristinog osipa koji izbija u jednom mahu, obino ga nema na licu, dlanovima i tabanima, ali se kod tekih oboljenja javlja i na tim mestima.
Osip je uvek makulozan, retko makulopapulozan, nekad moe da postane delimino petehijalan, tj.
nikada sve makule ne prelaze u petehije.
Bolesnici postaju sve vie prostrirani, ne mogu jesti ni piti bez pomoi, apatija i pospanost prelaze u
duevnu tupost, pa se ini da su potpuno gluvi, to moe da progredira do stupora i kome. Oni lee
nepomino u krevetu i govore sami za sebe, oi su im napola otvorene, enice suene, pogled
ukoen i prazan (coma vigile).
Stupor se moe smenjivati sa epizodama delirijuma, kada postaju agresivni. Javlja se ili retencija ili
inkontinencija urina.
Disanje je vrlo ubrzano i povrno. Javljaju se znaci kardiovaskularne insuncijencije, apsolutna i
relativna tahikardija, arterijska hipotenzija, periferna cijanoza (usled poremeaja vazomotora), puls
je brz i mekan, srani tonovi su tihi i rnukli, pritisak je snien, vie sistolni nego dijastolni.
Diureza (mokrenje) je smanjena, prisutni su znaci nefritisa i azotemija.
Splenomegalija (uveanje slezine), koja je postojala u poetku ovog stadijuma, nestaje. U perifernoj
krvnoj slici smenjuju se umerena leukopenija i umerena leukocitoza. Ovaj stadijum bolesti traje 1012 dana.
Nagli pad temperature predstavlja poetak rekonvalescencije.
U sluaju ozdravljenja oporavak je brz i bez posledica. Jedino kod tekih formi sa encefalitisom
oporavak due traje.
Bolest ima irok dijapazon klinikih manifestacija, od tekih formi u kojima smrt nastupa 3. dana
(typhus siderans), do veoma blagih formi kod stanovnitva u endemskim krajevima.
Komplikacije su raznovrsne, nastaju prvenstveno usled tromboze krvnih sudova (u bilo kom organu
ili na akrima u smislu gangrena) i bakterijske superinfekcije.

22

Dijagnoza
Dijagnoza je gotovo nemogua u inicijalnom stadijumu, sem u epidemijama. Nakon pojave osipa u
tipinim sluajevima, dijagnoza je prilino jednostavna. Diferencijalno dijagnostiki dolaze u obzir
trbuni tifus, morbili i druge osipne bolesti.
Dijagnoza se potvrivala Vajl-Feliksovom (Weil-Felix) reakcijom, sa proteusom OX-19 kao
antigenom.
Pozitivna reakcija vezivanja komplementa (RVK) sa specifinim rikecijskim antigenom javlja se
kasnije, oko 10. dana bolesti, a za dijagnostiku dinamiku titra treba ekati bar 3 nedelje. Danas se
preporuuje da se upotrebljavaju nove, specifinije metode.
Terapija
Leenje se sprovodi tetraciklinima, hloramfenikolom i hinolonima, u uobiajenim dozama, tokom
7-10 dana.
U sluaju povoljne reakcije, temperatura pada nakon 36-48 sati. Neophodno je sprovoditi i
simptomatsku terapiju u smislu rehidratacije bolesnika, korekcije elektrolitnog disbalansa, korekcije
uremije i kardiocirkulatorne slabosti, davanja transfuzija krvi, sedativa i kortikosteroida. Uz sve ovo
je neophodna dobra nega obolelog.
Pre antibiotske ere, kod odraslih bolesnika letalitet je bio visok (do 20%), dok je kod dece pegavac
proticao kao laka bolest. U sluaju brze primene antibiotika, bolest ima krai i blai tok. Pojava
antitela ukazuje na dobru prognozu.
Profilaksa pegavca je brzo otkrivanje novih sluajeva, prijava bolesnika, izolacija i depidikulacija
bolesnika i odee, tj. ograniavanje epidemije i prekidanje lanca infekcije. Vakcina je napravljena
od mrtvih rikecija, ali nije nikada ula u iroku primenu jer se veoma dobri rezultati postiu
depedikulacijom i antibioticima.
50. Q GROZNICA?
Q-groznica je akutna zarazna bolest uzrokovana bakterijom Coxiella burnetii, a oituje se naglim
poetkom - vruicom, glavoboljom i intenzivnim znojenjem. Bolest moe pratiti i pneumonitis.
Inkubacija traje 2 do 3 tjedna.
Coxiella burneti je obvezatan unutarstanini parazit, nema kapsulu, moe stvarati spore. Visoko je
infektivna bakterija i vjeruje se da samo jedan udahnutimikroorganizam moe uzrokovati infekciju.
Izvor su zaraze zaraene domae ivotinje, najee se radi o ovcama i kravama. Coxiella burneti se
razmnoava u posteljici i plodnim ovojima zaraenih ivotinja i prilikom janjenja odnosno telenja
dolazi do izbacivanja u vanjsku sredinu velike koliine uzronika, stvara se aerosol kojeg svi
prisutni mogu udahnuti.
Uestalost je najvea u proljee, ali ima je tijekom cijele godine. Prevencija se ponajprije svodi na
prevenciju meu ivotinjama, a te su mjere u domeni veterine.
51. VARICELLA?
. VARICELLA (varicela, vodene kozice )
Uzronik variele je varicela-zooster virus.
Izvor zaraze bolesnik (djece kolske i predkolske dobi).
Put prenosa- kapljini, ali je mogue i direktnim i indirektnim kontaktom.
Ulazna vrata- respiratorni trakt.
Mogue su epidemije ove bolesti, pogotovo u kolama, djeijim domovima, obdanitima.. Bolesnik
je infektivan zadnjih dana inkubacije, zatim za itavo vrijeme izasipanja i jo 7-9 dana nakon
poetka izasipanja. Imunitet nakon preleane bolesti je trajan, ali se rijetko moe desiti da osoba
ponovo boluje varielu.
Klnika slika
1. Inkubacija- 2-3 sedmice.
2. Inicijalni/ invazivni st. umjereno poviena tjelesna temperatura, slabost, malaksalost, bolovi u
miiima i zglobovima, glavobolja...
3. St. razvijene bolesti (osipni stadijum)- se karakterie pojavom ospe, gdje se mogu javiti makule
koje prelaze u papule, papule u vezikule, a vezikule u kruste. Osip poinje na trupu (stomak, lea)
odakle se centripetalno iri na donje i gornje ekstremitete, kao i na vrat, lice i kosmati dio glave.
23

Osim na koi osip se javlja i na sluznicama- sluznica usta, drijela, vaginalna, rektalna sluznica,
konjuktiva itd. U isto vrijeme su prisutne makule, papule, vezikule i kruste, u zavisnosti od dijela
tijela. Ospa se povlai redosljedom kojim je izbijala.
3. St. Regresije bolesti- dolazi do povlaenja simptoma bolesti.
5. St. Rekonvalescencije- oporavak. Bolest traje prosjeno 10 dana.
Komplikacije
1. Komplikacije uzrokovane samim virusom (oteenja oka, varielozna upala plua, hepatitis,
miokarditis..)
2. Komplikacije koje su posljedice sekundarne bakterijske infekcije (gnojenja u eflorescencama
uzrokovana streptokokom i stafilokokom, furunkuli, karbunkuli, apcesi, flegmona..)
3. Nervne komplikacije (meningitis, encefalitis, upala malog mozga sa ataksijom, vrtoglavicom i
nesigurnim hodom...)
4. Kongenitalne malformacije (u toku trudnoe virus prolazi kroz posteljicu i moe izazvati brojne
malformacije na plodu -CNS).
Profilaksa
Bolesnike sa varielom treba izolirati. Od variele treba posebno uvati tudnice, kao i osobe sa
oslabljenim imunitetom
52. VARIOLA VERA?
VARIOLA VERA (VELIKE BOGINJE)
Velike boginje su ozbiljna zarazna bolest koja je ponekad smrtonosna. Naziv velike boginje dolazi
od latinske rijei takast i odnosi se na bubuljice koje se javljaju po licu i tijelu zaraene osobe.
Uzronik je virus variole, a izvor zaraze je osoba koja boluje od velikih boginja.
Potreban je direktan i dovoljno dug kontakt licem u lice da bi se velike boginje prenijele sa jedne na
drugu osobu. Velike boginje se mogu takoer prenositi u direktnom kontaktu sa zaraenim tjelesnim
izluevinama ili kontaminiranim predmetima kao to su posteljina ili odjea. Posljednja velika
epidemija velikih boginja u Europi je izbila 1972.godine, kada se jedna osoba vratila sa Hada na
Bliskom Istoku, gdje je dola u kontakt sa virusom. Tada se zarazilo 175 osoba, a umrlo 35.
1. Inkubacija traje 12-14 dana i u ovom periodu ljudi nisu zarazni.
2. Inicijalni/ invazivni/ prodromalni stadij- traje 2-4 dana (poviena tjelesna temperatura 38-40
C, glavobolja, slabost, malaksalost, bolovi u tijelu, osobe su jako bolesne i ne mogu da vre
uobiajene aktivnosti..). U ovom stadiju osoba nije zarazna (osim u rijetkim sluajevima).
3. Stadij razvijene bolesti (pojava ospe) Ospa se prvo pojavljuje u ustima i na jeziku, a onda na
licu (prvo na elu) odakle se iri na ostale dijelove tijela. Sa pojavom ospe dolazi prvo do pada
temperature, koja ponovo raste i ostaje poviena do pojave krusti .Ospa je prvo makulopapulozna,
pa prelazi u oblik vezikula. Vezikule su u poetku ispunjene bistrom tenou, a kasnije
zamuenim sadrajem i u centalnom dijelu su udubljene te podsjeaju na pupak (to je bitna
karakteristika). Vezikule prelaze u pustule, a pustule u kruste. Nakon otpadanja krusti ostaju duboki
oiljci. Tokom cijelog ovog stadija osoba je zarazna. Tek kad otpadne posljednja krusta osoba nije
vie zarazna.
Komplikacije su najee respiratorne, i variraju od bronhitisa do upale plua sa smrtnim ishodom.
Sekundarne bakterijske infekcije koe su rijetke. Ostale komplikacije ukljuuju encefalitis, koji je
ei kod odraslih i moe uzrokovati privremenu invalidnost, trajne oiljke, najee na licu;
probleme s oima. Bubuljice se mogu razviti na onim kapcima to dovodi do konjunktivisa,
keratitisa, ulkusa ronice, upale arenice i vidne atrofije. Sljepoa se javlja u 35-40% sluajeva
keratitisa i ulkusa ronice. Kod djece virus moe napasti i zglobove i kosti, to uzrokuje
osteomijelitis. Oteeni zglobovi mogu uzrokovati ogranienu pokretljivost, artritis koji moe
dovesti do deformiteta udova, kosti, zglobova i prstiju.
Lijeenje
Izolacija bolesnika, simptomatsko lijeenje i vakcinacija (koja ne ostavlja doivotni imunitet).

24

53 ZAUNJACI?
PAROTITIS EPIDEMICA (zaunjaci, mumps)
Epidemini parotitis je akutna infektvna virusna bolest koja se manifestuje upalom pljuvanih
ljezda, a rjee modanih ovojnica, testisa i pankreasa.
Uzronik parotitisa je virus mumpsa.
Epidemiologija
Bolest se javlja tokom cijele godine i javlja se u vidu manjih epidemija u zatvorenim kolektivima.
Uglavnom obolijevaju djeca i omladina, rjee dojenad i odrasli. Izvor infekcije je ovjek, bolestan
ili kliconoa, koji izluuje virus slinom i drugim ekskretima. Infekcija se prenosi direktnim
kontaktom, indirektno preko kontaminiranih predmeta i kapljinim putem.
Patogeneza i patologija
Nakon ulaska virusa kroz nos i usta, virus se razmnoava u pljuvanim ljezdama i dalje putem krvi
dospijeva u ostale organe, a to su najee CNS, pankreas i testisi.
Klinika slika
Nakon inkubacije od 2-3 sedmice, bolest se manifestuje povienom tjelesnom temperaturom,
slabou, malaksalou, otokom (jednostranim ili obostranim) i bolom zaunih pljuvanih ljezda.
Mogu biti prisutni i znaci meningitisa, pankreatitisa i orhitisa. Bolesnik je infektivan nedjelju dana
prije pojave klinikih manifestacija bolesti. Otok dostie maksimum treeg dana bolesti, a zatim se
narednih 3-5 dana smanjuje i svi znaci bolesti nestaju.
Lijeenje
Simptomatsko
Profilaksa
Vakcinacija- MRP vakcina sa 12 mjeseci i sa 6 godina.
54 GRIPA?
Gripa i prehlada nisu ista bolest. Gripa je akutna, lako prenosiva infektivna bolest respiratornog
sistema uzrokovana virusima influenze A,B i C. Javlja se najee epidemijski, a povremeno i
pandemijski. Najee su epidemije uzrokovane tipom A virusa, dok tip C ne izaziva epidemije.
Pehlada je infekcija gornjih dijelova respiratornog sistema, uzrokovana virusima, najee blagog
toka i trajanja do sedam dana. Poznato je vie od 200 vrsta virusa koji izazivaju simptome prehlade,
a najei su : adenovirusi, coronavirusi, rhinovirusi, coxackie virusi... Izvor zaraze je zaraen
ovjek, put prenosa kapljini, kao i direktnim i indirektnim kontaktom, ulazna vrata su respiratorni
trakt.
Komplikacije su ee kod gripe nego kod prehlade. Obje bolesti mogu biti komplicirane sa
sekundarnom bakterijskom infekcijom srednjeg uha (posebno kod djece), sinusa ili upale plua, to
zahtijeva lijeenje antibioticima.
55.SEROZNI MENINGITIS?
Serozni (virusni) meningitis je relativno esto oboljenje, razliite virusne etiologije, obino blagog
toka. Preteno se javlja kod dece predkolskog i kolskog uzrasta. Serozni meningitis se registruje
irom sveta, najee sporadino, a retko u obliku epidemija. U umerenom klimatskom podruju se
obino javlja leti i poetkom jeseni.
KOJI SU SIMPTOMI?
Simptomi kod novoroenadi i odojadi ukljuuju:
Groznicu,
Razdraljivost,
Odbijanje hrane,
Napetost fontanele
Simptomi kod dece i odraslih ukljuuju:
Povienu temperature,
Jaku glavobolju,
Ukoenost vrata,
Osetljivost na svetlo (fotofobiju),
Muninu, povraanje.
25

nkubacioni period zavisi od vrste virusa koji je prouzrokova oboljenja. Period inkubacije za
enteroviruse je obino izmeu tri i sedam dana, a odnosi se na period od kada se osoba inficira pa
dok se ne ispolje simptomi. Virus se moe preneti poev od treeg dana nakon to se osoba inficira,
pa sve do desetog dana nakon to se ispolje simptomi.
KOLIKO JE SEROZNI MENINGITIS OPASAN?
Ozbiljnost oboljenja zavisi od vrste prouzrokovaa i uzrasta obolele osobe. Obino je blagog toka i
kratkog trajanja, a pacijenti se u potpunosti oporavljaju. Poto su simptomi virusnog meningitisa
slini simptomima bakterijskog meningitisa, koji je esto teko oboljenje sa ozbiljnim posledicama i
visokim letalitetom, vrlo je vano da se osoba u sluaju pojave pomenutih simptoma odmah javi
lekaru.
TA UZROKUJE SEROZNI MENINGITIS?
Najei uzronici virusnog meningitisa su enterovirusi (koksaki i eho), a znatno ree virusi zauki,
herpesvirusi, virusi gripa, malih i ovijih boginja i arbovirusi. Rezervoar zaraze su inificirane (bez
simptoma i znakova bolesti) ili obolele (sa tipinom ili atipinom klinikom slikom) osobe. Veoma
je znaajno da se veina onih koji se inficiraju enterovirusima ne razboli ili imaju neke blage
simptome bolesti, i teko je spreiti irenje virusa jer su oni takozvani sejai klica, i da samo mali
procenat inficiranih razvije kliniku sliku virusnog meningitisa.
KAKO SE SEROZNI MENINGITIS MOE PRENETI?
Najei putevi prenoenja su:
Preko prljavih ruku,
Preko respiratornih kapljica (kaljanjem i kijanjem),
Preko kontaminiranih predmeta, a ree
kontaminiranom hranom i
Vodom (kupanjem u loe odravanim bazenima u kojima se voda ne hlorie redovno, ali i u
stajaim vodama)
KAKO SE SEROZNI MENINGITIS MOE SPREITI?
Mere line i kolektivne higijene najbolje su mere spreavanja seroznog meningitisa. Ukoliko se
osobe pridravaju dobrih navika line higijene smanjuje se rizik od inficiranja, a time i rizik od
obolevanja.
Perite ruke temeljno i esto, naroito pre jela i nakon upotrebe toaleta.li,
Prekrivajte nos i usta prilikom kaljanja i kijanja, a jednokratne maramice nakon svake upotrebe
bezbedno odloite.
istite kontaminirane povrine, prvo sapunom i vodom, pa ih potom dezinfikujte sa razblaenim
rastvorima dezinficijensa koji sadre hlor.
Izbegavajte kupanje u rekama i bazenima ija voda nije podvrgnuta kontroli higijenske
ispravnosti. Ako se ve kupate na takvim mestima, nemojte gledati pod vodom i trudite se da vam
voda ne ulazi na usta. Po izlasku iz vode obavezno se istuirajte.
U sluaju pojave pomenutih simptoma, odmah se javite lekaru kako bi se na vreme postavila
dijagnoza i zapoelo leenje.
LEENJE SEROZNOG MENINGITISA
Ukoliko imate neke od simptoma koji ukazuju na meningitis, obavezno se javite svom odabranom
lekaru. Tokom leenja treba mirovati, redovno uzimati tenost i terapiju za sniavanje temperature i
ublaavanje glavobolje. Za najee uzronike (enteroviruse) ne postoji specifina terapija, niti
postoji vakcina protiv ove bolesti. Bolest se zavrava potpunim oporavkom pacijenta.
56. HIV/AIDS,PRENOS INFEKCIJA?
Knjiga
57. HIV/AIDS,PREVENCIJA INFEKCIJE?
Knjiga
58 BJESNILO,KLINIKA SLIKA?
BJesnilo je teka zarazna bolest od koje mogu oboleti svi sisari, meu njima i ovek. No od besnila
najee obolevaju psi, vukovi, make i lisice. Poto se uzronik besnila nalazi u balama (pljuvaci)
besne ivotinje, ove ivotinje najee obolevaju od besnila zbog toga to se meusobnim
26

ujedanjem zaraze. Od besnila obolevaju i goveda, konji, svinje i koze, ali znatno ree, i to samo ako
ih ujede besan pas ili, ee, besan vuk. One meusobno gotovo nikad ne prenose besnilo. Do
Pasterovog pronalaska vakcine protiv besnila i ljudi su prilino esto obolevali od besnila, i to samo
posle ujeda besnog psa ili besnog vuka. Prenoenje besnila sa oveka na oveka je vrlo retko. Posle
Pasterovog pronalaska, meu ljudima se sve ree sree besnilo.
Ova se bolest javlja u dva razliita oblika, oba objanjiva injenocom da virus napada nervni sistem.
Javlja se u vidu jednog jako razdraenog stanja, po kome je bolest i dobila svoje ime, i u vidu tzv.
tihog besnila, koje i ne zasluuje ime besnila. Oba oblika se javljaju manje-vie kod svih ivotinja
koje obolevaju od besnila.
Prvi znaci besnila kod oveka javljaju se obino poto su rane od ujeda ve zarasle. Ako je rana bila
na licu, znaci besnila mogu se javiti ve 14-tog dana posle ujeda, ali ako su rane na prstima noge, do
pojave prvih znakova besnila moe proi i dva meseca. Za to vreme rana zaraste kao i svaka druga
rana. Ponekad se oko oiljka javljaju bolovi, mravci, peckanja, a sama rana je neosetljiva.
U cilju suzbijanja besnila sprovodi se zatitno vakcinisanje pasa i maaka i tu meru ne treba nikako
napustiti.
59. BJESNILO PREVENCIJA,LIJEENJE?
Knjiga
60 INFEKTIVNA MONONUKLEOZA,KLINIKA SLIKA?
Mononukleoza, poznata i kao bolest poljupca, je zarazna bolest uzrokovanaEpstein-Barrovim
virusom (EBV) u 90% sluajeva, a u preostalih 10%citomegalovirusom (CMV). Kada
se djeca zaraze ovim virusom, infekcija obino prolazi bez simptoma. Ukoliko se odrasli zaraze, 2575% razvit e simptome ove bolesti, za koju su tipina tri simptoma: poviena tjelesna temperatura,
poveani limfni vorovi i upala grla.
61.INFEKTIVNA MONONUKLEOZA,DIJAGNOZA I LIJEENJE?
prenosi putem pljuvake, a rjee transfuzijom krvi. Obino se prenosi ljubljenjem i dodirivanjem
dijelova tijela i predmeta natopljenih zaraenom pljuvakom. Budui da je prijenos kapljicama
malo vjerovatan, izolacija oboljelih nema smisla. Virus u domainu ostaje doivotno; prvih 18
mjeseci nakon infekcije izluuje se pljuvakom, a nakon toga povremeno. Osobe
slabijeg imunolokog statusa (praktiki svi bolesnici s AIDS-om, 23-56% osoba s presaenim
organima) ee ire virus.
SIMPTOMI- 4-8 sedmica nakon infekcije pojavljuju se prvi simptomi: malaksalost, gubitak apetita
i drhtavica, koji po nekoliko dana prethode poetku upale grla, vruice i poveanja limfnih vorova.
Teki oblik upale grla obino natjera bolesnike da potrae medicinsku pomo. Povremeno e
bolesnici primijetiti samo vruicu ili poveane limfne vorove ili e biti prisutna samo jedna od
komplikacija. Veina bolesnika tui se na glavobolju i malaksalost.
DIJAGNOZA- Osim nabrojenih simptoma, dijagnozu potvruju sljedei laboratorijski nalazi:
povien broj leukocita
povean broj atipinih limfocita (kod 75% oboljelih). Limfociti su vrsta bijelih krvnih elija
koje se u ovoj bolesti razlikuju od normalnih - poveani su i promijenjena im je jezgra
postojanje heterofilnih antitijela (u 50% djece i do 95% odraslih). To su antitijela na ovije
eritrocite koji se dokazuju tzv. monospot testom.
blaga granulocitopenija (smanjenje broja granulocitnih leukocita)
blaga trombocitopenija (smanjenje broja trombocita)
blagi porast imunoglobulina IgM, IgG i IgA
blagi rast jetrenih enzima
prisutnost EBV-specifinih
antitijela - ovi seroloki testovi sa sigurnou
dijagnosticiraju EBV-infekciju, a mogu se napraviti odmah ili ako su gore navedeni nalazi
protivrjeni
LIJEENJE- Lijeenje je simptomatsko jer nema lijeka protiv uzronika. Bolesnicima se
preporuuje:
mirovanje - bolesnici trebaju mirovati, to ne znai da trebaju strogo leati u krevetu jer
nema dokaza da strogi odmor pospjeuje oporavak
27

pijenje veih koliina tekuine dok traje vruica

po potrebi uzeti lijekove za snienje visoke temperature koje preporui lijenik. Djeca do 12
godina trebala bi izbjegavatiacetilsalicilnu kiselinu (aspirin, andol) zbog opasnosti od
komplikacija (Reyev sindrom).
pastile ili tvrdi bomboni mogu se uzeti kod grlobolje jer njihovo vakanje pospjeuje
izluivanje pljuvake i gutanje nakupljenog sekreta
izbjegavati sportove 6-8 sedmica - zbog rijetkih komplikacija kao to je prsnue slezene
odreeni lijekovi primjenjuju se u rijetkim situacijama
kortikosteroidi mogu olakati simptome upale grla, ali se zbog nuspojava obino daju jedino
ako postoje komplikacije - opstrukcija disajnih puteva i hematoloki poremeaji (anemija,
granulocitopenija, trombocitopenija)
alfa-interferon - ima antivirusno djelovanje i moe smanjiti irenje EBV, ali se zbog visoke
cijene primjenjuje obino kod osoba s poremeajem imunosti
aciklovir - u visokoj dozi zaustavlja irenje EBV-a u grlu; meutim, njegova klinika korist
je minimalna ili neuoljiva
62 HEPATITIS A
KNJIGA
63 HEPATITIS B
KNJIGA
64 HEPATITIS C
KNJIGA
65 AMEBIJAZA,KLINIKA SLIKA
Klinika slika
Crevna amebijaza se odlikuje inkubacijom koja se kree od nekoliko dana do 3 i vie meseci,
proseno 2-4 nedelje. Bolest poinje akutno ili sa prodromom (umereno poviena temperatura,
glavobolja, adinamija, bol u trbuhu i dr). Stolice su kaaste sa primesama sluzi i krvi, njihov broj se
kree od 4-5 ili vie za 24 asa. Stolice su koliinski male pri emu intimno izmeane sa primesma
sluzi i krvi kao "ele od malina", a ne u vidu kapi ili ila kao kod bacilarne dizenterije. Objektivnim
pregledom bolesnika zapaa se meteoristini trbuh (nadut), bolno osetljiv, bol prati poloaj debelog
creva. Amebna dizenterija moe da se komplikuje sa masivnim crevnim krvarenjem ili perforacijom
debelog creva. Nekomplikovana forma se zavrava ozdravljenjem tokom 1-2 meseca. Meutim,
esto dolazi do hronifikacije koja se odlikuje periodima akutizacije i remisije. Kod male dece bolest
protie sa povienom temperaturom, povraanjem, prolivima i znacima gubitka tenosti i minerala.
Amebna dizenterija moe da ima akutni, hronini, lak, teak i fulminantni blik. Fulminantni oblik
bolesti se sree kod 5-10% hospitalizovanih prvenstveno kod trudnica i ena u postporoajnom
periodu. Kod ove forme sluzokoa debelog creva je u 50% pokrivena ulceracijama te dolazi do
perforacije sa peritonitisom i paralitikim ileusom. Stanje bolesti se progresivno pogorava te za
nekoliko dana dolazi do smrtnog ishoda.
Vancrevne manifestacije amebijaze nastaju kao posledica hematogene diseminacije parazita
najee u jetri, pluima, mozgu i na koi. Dospeli parazit u jetri moe da izazove akutni amebni
hepatitis ili amebni apsces. Kod amebnog hepatitisa zapaa se poviena telesna temperatura i bolna
osetljivost jetre. Pleuropulmonalna amebijaza se javlja kao zapaljenje plua, apsces ili gnojni
pleuritis. Amebijaza mozga se retko javlja i ponaa kao i svaki ekspanzivni proces na mozgu.
66.AMEBIJAZA,DIJAGNOZA,LIJEENJE?
Dijagnoza
Postavlja se na osnovu epidemiolokih podataka (postojanje slinog oboljenja iz okoline bolesnika,
boravak u subtropskim i tropskim predelima), klinike slike i laboratorijskih i drugih ispitivanja.
Laboratorijska dijagnoza je prvenstveno usmerena na direktnu etioloku potvrdu parazita iz svee
stolice ili aspirata amebnog apscesa.
Leenje
Leenje amebijaze se sprovodi u zavisnosti od stadijuma i organolokalizacije amebijaze:

28

kolitini oblici se lee metronidazolom tokom deset dana. Artrocin se daje 14 dana, tiberal 5 dana a
potom se nastavlja sa jodoquinolom 20 dana. Pored ovog kao lek drugog reda se mogu davati
tetraciklini u kombinaciji sa dehidroemetinumom.
Kod vancrevne amebijaze prvenstveno se daje metronidazol 10 dana, a potom se nastavlja sa
jodoquinolom tokom 20 dana.
67 MALARIJA,KLINIKA SLIKA?
Klinika slika
Duina inkubacije zavisi od vrste parazita, tipa plazmodijuma, koliine dospelih parazita, naina
dospevanja uzronika kao i od imuniteta. Period inkubacije se kree od oko 8-10 dana a moe biti i
od 8-14 meseci. Na kraju inkubacionog perioda dolazi do pajave sl.simptoma: poviene temperature
do 38oC , ne-raspoloenje, glavobolja, bolovi u miiima, krstima i dr. Nakon toga sledi malarini
napad koji se sastoji od tri faze:
1-oseaj hladnoe-drhtavica, 2-oseaj toplote i 3-znojenje.
-Prva fazaodlikuje se jakim oseajem hladnoe, groznice, bolesnik cvokoe zubima, koa je bleda,
cijanotina, najeena. Javlja se glavobolja, bolovi u miiima, krstima, gadjenje a nekad i
povraanje. Ova faza traje 15 minuta do 3 asa a potom nastaje skok telesne temperature do 41 oC i
prelazi u fazu toplote.
-Druga fazapojaavaju se miini bolovi, glavobolja, bolesnik postaje uznemiren, javlja se esto poremeaj
svesti. Koa je hiperemina, suva, posebno lice. Krvni pritisak se sniava, registruje se ubrzan rad
srca. Ova faza traje 2-6h.
-Trea fazazapoinje obilnim preznojavanjem. Bolesnik se osea bolje i ima potrebu za snom. Ovo stanje se
odrava 48-72 asa. Tokom napada dolazi do poveanja jetre a potom i slezine. Jetra i slezina su
bolne. Sa smirivanjem napada dolazi do postepenog normalizovanja njihove veliine. Na koi lica
mogu da se zapaze herpetine promene, lak ikterus, bledilo koe. Rano se razvija anemija,
retikulocitoza, pojkilocitoza, leukopenija, neutropenija. Sedimentacija je ubrzana. Povien je nivo
indirektnog bilirubina, a snien nivo holesterola i albumina, dok je nivo globulina povien.
Poseban kliniki oblik malarije je malarija kod: dece (5-15% ima smrtni zavretak), trudnica
(abortus, prevremeni porodjaj, letalni ishod), lica iz endemskih podruja (klinika slika slabo
ispoljena) , tropska algidna malarija (kardiovaskularni kolaps). Recidiv bolesti nastaje zbog
neadekvatnog leenja ili pojave rezistencije uzronika.
Komplikacije
Tokom malarije sreu se razliite komplikacije. Posebno mesto zauzima malarina koma,
hemoglobinurina groznica, ruptura slezine, akutna bubrena insuficjencija, edem plua i mozga i
dr.
68 MALARIJA,DIJAGNOZA I LIJEENJE?
Dijagnoza
Dijagnoza malarije se postavlja na osnovu epidemiolokih podataka, klinike slike, a potvrdjuje se
laboratorijskim analizama. Laboratorijska potvrda se sprovodi pregledom razmaza krvi, guste kapi i
serolokim testovima.
Leenje
Terapija zavisi od uzronika malarije.
69. TRIHOMONAS INFEKCIJE?
Trihomonijaza je upalno stanje urogenitalnog trakta uzrokovano protozoom (praivotinjom)
Trichomonas vaginalis.
Trihomonijaza se javlja u svim ivotnim razdobljima, no najvie su joj podlone mlae, spolno
aktivne ene i djevojke.
Infekcija se ubraja u spolno prenosive bolesti, jer se najee prenosi nezatienim spolnim
odnosom. No to nije i iskljuivi nain prenoenja.
Naime, Trichomonas je parazit ijih se nekoliko tipova moe nai diljem svijeta.
29

Kako uglavnom ivi u probavnom i urinarnom traktu toplokrvnih bia, ukljuujui u to i ovjeka,
bude isputen gdje god se ta toplokrvna bia nalaze, a to znai svagdje.
Ima je u rijekama, potocima, jezerima, a infekcija je Trichomonasom nekad, kad nije bilo
kanalizacije, bila vrlo uestala. Infekcija Trichomonasom u bazenu, toplicama, blatnim kupkama ili
jaccuziju nije iskljuena.
Trichomonas je vrlo otporna mala praivotinjica, sposobna preivjeti u raznim uvjetima i otporna na
mnogo lijekova.
Moe se nalaziti u organima domaina godinama, a da ne prui niti jedan dokaz svoje prisutnosti.

30