Pagsusuri sa mga

Akda ni
Teodoro
A.
Agoncillo
Ipinasa ni:
Kin Sahara M. Basaes

Ipinasa Kay:
Prop. Marilou Delos Reyes-Nuevo

Ang May Akda

Si Teodoro ANDAL. Agoncillo ay tanyag na istoryador, mangangatha, at
makata. Isinilang siya sa Lemery, Batangas noong 9 Nobyembre 1912, at
yumao noong 14 Enero 1985. Kinilala dahil sa kontribusyon niya sa pagsulat
ng kasaysayan ng Pilipinas. Nakapagsulat siya ng mahigit na 20 aklat at mga
artikulo ukol sa kasaysayan ng Pilipinas. Siya ay hinirang bilang isa sa "Ten
Outstanding Young Men (TOYM)", ng Junior Chamber of the Philippines noong
1963 at "Distinguished Scholar of the University of the Philippines" noong 1968.
Teodoro ang tunay na pangalan, ngunit kilala sa katawagang "Teddy" o
"Ago" ng mga kaibigan. Ipinanganak siya noong Nobyembre 9, 1912. Ang
kanyang magulang ay sina Pedro Medina Agoncillo (ng Taal, Batangas) at Feliza
Zaraspe Adan (ng Lemery, Batangas). Lumaki sa Intramuros, Maynila, at
nakapagtapos ng kanyang doctorate degree (Ph. B.M.A.) noong 1934 at
Philosophy (1935) sa Unibersidad ng Pilipinas. Nagawaran din siya ng Doctors
of Letters, Honoris Causa, mula sa University of Central Philippines, taong
1969.
Ang kanyang mga namumukod na mga aklat ay:
History of the Filipino People

The Revolt of the Masses: The Story of Bonifacio and the Katipunan
Malolos: The Crisis of the Republic
The Fateful Years: Japans Adventure in the Philippines
The Burden of Proof: the Vargas-Laurel Collaboration Case

Introduksyon
Sa Kamatayan Lamang
Ang akdang ito ay nagkamit ng Unang Gantimpala sa Carlos Palanca
Awards noong taong 1953-1954 itoy nasa Panahon Nang Matamo ang
Kalayaan. Sa kwentong ito matutunghayan ang mga naging karanasan ng ating
bansa sa kamay ng mga Amerikanong nagtanggol sa atin sa kamay ng mga
hapones at dahil doon ay inakalang maging ganap nang malaya ang bansang
Pilipinas. Subalit hindi tayo lubusang naging malaya sa pagdating ng mga
mapagpanggap na Messiah ng ating bansa bagkus silay namuno sa bansa at
lahat ng dapat pag-aari ng bansa ay inaring kanila. Ganoon din sa politika at
aspektong pang-ekonomiya ng bansa. Natuto din ang mga Pilipinong luminlang
ng kanilang sariling kababayan dahil sa sarili nilang hangarin o maaaring
pagkatakot na rin sa mga Amerikano. Ang buong akala ng mga Pilipino ay
matatapos na ang digmaan subalit iyon palay hudyat ng bagong digmaang
magaganap. Tinalakay sa kwento ang pakikipaglaban ng mga tulisan sa
Amerikano at kung paano sila linlangin ng kanilang kasamahan. Sa kwento ay
nangingibabaw ang damdaming makabayan ng pangunahing tauhan na si
Macario ang pagtalikod niya sa kanyang mahal sa buhay alang-alang sa

kanyang bayan, nakahanda siyang ibuwis ang kanyang buhay makamit

lamang ang kalayaan subalit siya ay nabigo dahil sa panlilinlang na ginawa ng
kanyang mga kasamahan. Noong panahong iyon walang taong
mapagkakatiwalaan dahil maaaring kasabwat o kaisa ng mga Amerikano ang
ilang Pilipino. Ang akala kasi ng ilang mga Pilipino ay makakatulong sa kanila
ang mga Pilipino subalit kabaliktaran iyon ng kanilang iniisip. Nagkaroon ng
Parity Rights ang mga Amerikano at iyon naman ay tinutulan ng mga
makabayan at dahil sa pagtutol na iyon nabuo ang mga hukbo ng tulisan
noong panahon ng Digmaang Pilipino-Amerikano at ang hukbo ni Macario ang
isa sa mga sumasalamin sa mga uri ng mga mga samahan/hukbo noong
panahong iyon.

Paksa

Tema

Pamagat

May Akda

Wala sa buhay

Sa Kamatayan

Teodoro

Hangad na

ang katarungan.

lamang

maging malaya sa

Sa kamatayan

kamay ng mga

lamang maaaring

Amerikano.

maganap ang
katarunga.

A.
Agoncillo

Tauhan

Tagpuan

Macario

Tunggalian

Kabundukan

Julia

ng Rizal

Pari

Panahon Nang

Tauhang Bilog

Istilo

Tao sa Tao

Flashback
Makatotohan
Makabayan

Matamo ang
Kalayaan

Pagsusuring

Pagsusuring

Pangnilalaman

Panglinggwistika
Pormal na Salita

Pagsusuring
Pampanitikan
Teoryang

Ang mamatay

Historikal

para sa bayan.

Idyoma
Hayperbole
Simili
Simbolo

Pagsusuring
Pangsosyokultural

Sintesis

Wakas

 Pagiging Taksil

Huwag tayo

ng Sariling Kapwa. basta magtiwala

sa kung kanino

Masining at may
proseso ang
kwento.

lamang.

I. Paksa
Hangad na maging malaya sa kamay ng mga Amerikano.
Ito ang naging sentro ng kabuuang kwento at ang pinapaksa nito.
Ang hangad na maging malaya sa kamay ng mga Amerikano. Dahil sa
pagnanais na ang bayan ay maging malaya ang mga taong may
pagmamahal sa sariling bayan ay nakipaglaban upang makamit ang
kalayaang nais makamtan. Bumuo sila ng mga samahang naglalayong
isulong ang kalayaan laban sa Amerikano. Sa kwento ay makikitang
pinapaksa ang hirap na dinanas ng mga bayani ng bayan na
nakipaglaban sa mga Amerikano para sa ating kalayaan subalit ang mga
Amerikano ay hindi mapasusubaliang higit na makapangyarihan sa atin

kung kayat hindi rin nagtagumpay ang ating mga bayani sa pagtatanggol
sa ating kalayaang mas nangibabaw pa rin ang kapangyarihan ng mga
banyagang ito na sumakop lamang sa atin. Hindi naghahangad ng
kabutihan para sa atin bagkus ang sarili lamang nilang kabutihan ang
kanilang nilalayon sa ating bansa. Hindi sila pumarito noon sa Pilipinas
upang tayoy tunay na ipagtanggol kundi magawa nilang isang kolonya
ang Pilipinas na kung saan silay malaya sa kanilang ibig gawin.
II. Tema
Wala sa buhay ang katarungan. Sa kamatayan lamang maaaring
maganap ang katarunga.
Ang temang ito ay nakuha sa ilang bahagi ng kwento o mga piling
sabi. Ito ang napili kong tema sapagkat napagtanto kong ang isang
taong matapat at may malasakit sa bayan ay handang magbuwis ng
sariling buhay alang-alang sa katarungan ng kanyang bayan. Ang
pangunahing tauhan sa si Macario ay aking maihahalintulad kay
kristo, si Kristo na tinalikdan ang lahat upang magturo ng mabuting aral
ng ating Ama sa langit at upang palaganapin ang kabutihan asal ng sa
gayun ay mapalawak ang kabutihan at mailigtas tayo sa ating mga
kasalanan, subalit katulad ni Macario siya ay dinakip at pinagtaksilan
din ng kanyang mga alagad at ang pagdakip na iyon naging dahilan ng
kanyang kamatayan, ganoon ng ganoon din ang nangyari kat Macario,
iniwan niya ang lahat alang-alang ay nadakip ng mga Amerikano pati rin
ang kanyang iba pang kasama at silay pinarusahan ng bitay.
Tinanggap niya ng buong puso ang kamatayang iyon sapagkat
alam

pagmamahal niya sa bayan ay kanyang mapatunayan hindi

lamang sa salita kundi sa gawa rin. Subalit sa kabila ng lahat na kanyang

dinaanan nabigo lamang siya. Ang kanyang kamatayan ang
makapagsasabing ang inambag niyang pagpapakasakit ay maituturing
na wagas at makatotohan ang damdaming kanyang ipinakita.
III. Pamagat
Sa Kamatayan Lamang
Ang pamagat ay nakuha sa ilang piling sabi sa loob ng kwento at
ang pinopokus ng pamagat ay ang mismong pangunahing tauhan na
dahil na rin sa pagiging taksil ng kanyang mga alagad ay nadakip ng
mga Amerikano at pinatawan ng parusang bitay. Iyon sana ay hindi
nangyari kung hindi lamang dahil pinagtaksilan siya. Di sanay may
pagkakataong naging malaya tayo sa mga Amerikano noon.
IV. Banghay

Dumating ang pari sa kulungan upang basbasan at

makapagkumpisal si Macario
Hinagkan ni Macario ang Krus at sa kanyang pagdili-dili ay narinig
niya ang isang tinig na mula sa Krus at tila itoy buhay na

nakikipag-usap sa kanya
Nangumpisal si Macario dahil na araw na iyon ay bibitayin na siya
Nang matapos na siyang mangumpisal at papalapit sa bakal kung
saan siya bibitayin, naulinigan niya ang tinig na binibigkas na

pari, inuulit niya ito sa bawat bitaw ng pari

Piniringan si Macariong isang kayong itim at inaayos ang lubid sa
kanyang leeg. Ang huling kataga ng pari ay hindi na naulit ni
Macario

V. May Akda
Teodoro A. Agoncillo
VI. Tauhan
Macario- Nagtatag ng hukbo sa Bundok ng Rizal at nagtipon ng
maraming tulisan upang makipaglaban sa mga Amerikano. Iniwan niya
ang kanyang mga mahal sa buhay alang-alang sa mga layunin niya para
sa bayang inapi ng mga Amerikano.
Julia- Ang kasintahan ni Macario na lubos ang nadamang lungkot at
pagkatakot dahil sa pagiging tulisan ng kasintahang si Macario. Sa
huling pamamaalam sa kanya ni Macario ay gumuhit ang luha sa
mukha nito habang ang kasintahan ay nagpapaalam papalayo sa kanya.
Pari- Nakinig siya ng taimtim kay Macario habang itoy nangungumpisal
sa kanya. Ang mga tinig ng kataga ng paring ito ang pumukaw sa puso
ni Macario sa matinding kalungkutang kanyang nadarama.
VII. Tagpuan
Kabundukan ng Rizal- Dito unang itinayo ni Macario ang kanyang
hukbo. Doon nila unang sinimulan ang paghahanda sa pagsalakay sa
mga sundalong Amerikano. Napakahalaga ng tagpuang ito sapagkat dito
itinatag ng mga tulisan ang isang nakatagong lugar ng pag-asa at
pangarap ng mga taong may pag-ibig sa bayan.
Panahon Nang Matamo ang Kalayaan- Ang kwentong Sa Kamatayan
Lamang ay nailimbag noong 1953-1954 sakop ng panahong ito ang
ating pagiging malaya sa kamay ng mga Hapones dahil sa messiah daw

na mga Amerikano, subalit ang ating bansa ay hindi naging malaya

dahil ang mga Amerikano ay nagkaroon ng Parity Rights sa ating
bansa, na silay pinahihintulutang gamitin ang ating mga likas na
yaman subalit labis itong tinutulan ng mga makabayan nating
kababayan. Tinalakay sa kwento ang mga karanasan ng ng ating mga
kababayan at ang pambobomba sa mga bayan sa Maynila. Naging
talamak ang patayan at malalaking sunog sa Kamaynilaan dahil sa mga
Amerikano. Hindi agad natapos ang digmaan Pilipino-Amerikano dahil
pilit na nanlaban ang mga kababayan nating tulisan sa mga Amerikano
sumiklab ang digmaan at walang napagkasunduan dahil ang bawat
panig ay may ibat ibang layunin.
VIII. Tunggalian
Tao sa Tao
Si Macario ay nakipaglaban sa Amerikano kasama ang kanyang
mga alagad. Nakipaglaban siya sa hangaring maging malaya tayo at
maging isang Republika ang ating pamahalaan. Parang langit ang
bumagsak sa kanya ng siyay pagliluhan ng sarili niyang kasamang
tulisan. At ang kanyang pinaglalaban ay parang bulang naglaho na
lamang. Dahil sa kanyang kasamang iyon hindi na naipagtanggol muli ni
Macario ang bayan dahil na rin sa pagdakip sa kanya.
IX. Istilo
Flashback
Gumamit ng Flashback ang may akda. Sa unang bahagi ng kwento
mapapansin na iyon ay dapat nasa gitnang bahagi ng kwento at ang

nasa gitnang bahagi ng kwento naman ay mapapansing iyon ang unang

pangyayari bago naganap ang unang pahayag sa kwento. Ang daloy ay
Gitana, Simula at wakas at hindi tuwirang sinabi ang pagkamatay ng
pangunahing tauhan bagkus iniwan sa mambabasa ang kamalayang
ang pangunahing tauhan ay namatay.
Makatotohanan
Makikita sa kwento ang mga pangyayaring naganap noong tayoy
naging malaya sa sa Hapones dahil sa mga Amerikano. Ang mga
karanasan ng mga tulisan at damdaming pinalutang sa kwento ang
damdamin ng isang Pilipino ng mga panahong iyon. Sumapol sa aking
damdamin ang paglalarawan ng panahong iyon na hindi mo lubos
isiping ang kapwa mo Pilipino ang siya ring makakanulo sa iyo.
Makabayan
Ang kwento ay tumatalakay sa pagiging makabayan at humihimok
ng mga mambabasa na dapat tayo ay lumaban sa umaapi sa ating bayan
at ipagtanggol ang bansa sa mga taong mang-aapi lamang at yuyurakan
ang ating pagkatao.
X. Pagsusuring Pangnilalaman
Ang mamatay para sa bayan.
Pinupukaw ng kwento ang damdaming makabansa upang sa
gayun ay ganap tayong maging malaya. Bilang pagmamahal sa bayan
dapat lagi nating isaalang-alang ang kapakanan ng ating bayan at
huwag nating miminsang isiping pagliluhan ang nais na kapayapaang
nais makamtan ng sino man. Ang isang tunay na makabayan ay may

likas na pagmamahal at malasakit sa bayang naaapi kung kayat ang

pagmamahal na ito ang mag-uudyok sa atin upang pukawin at isulong
ang pagiging malaya at ialay ang buhay alang-alang dito. Kailangan ng
ganap na pakikiisa ng bawat kasapi at may wagas na pusong upang
huwag maglilo upang ang sama-samang pinaglalaban o isinusulong
ay makamtan hindi lamang natin kundi ng buong taong kasapi ng ating
bayan at maging ang katarungan ng mga kababayan nating inosenteng
nasawi sa digmaang Pilipino-Amerikano.
XI. Pagsusuring Panglingwistika
Pormal na Salita
Hindi gumamit ng ano mang salitang banyaga ang may akda at
likas sa ati ang mga salitang kanyang ginamit na mga salita subalit
walang mga balbal na salita. Mapapansin ang pagiging likas na Pilipino
na may-akda dahil gumamit siya ng mga salitang pambansa. Subalit
hindi tuwiran ang kanyang pagpapahayag sa mga salita at iniiwan nito
ang kamalayan sa kwento.
XII. Pagsusuring Pampanitikan
Teoryang Historikal
Naitala sa kasaysayan ang mga pangyayaring naganap sa kwento
katulad na lamang ng pakikipaglaban ng mga tulisan sa mga Amerikano
dahil sa hindi natin pagiging isang republika. Si Teodoro A. Agoncillo ay
maaaring nagsulat batay sa kanyang karanasan noong panahon nang
matamo ang kalayaan at itoy nasa kanyang panahon, maaaring itoy
sarili niyang karanasan o batay sa kanyang naobserbahan noong

panahon na iyon. Maaaring ito ang nag-udyok sa kaniya upang gumawa

ng Maikling Kwentong katulad nga kanyang nararanasan at ang mga
naranasan niyang iyon ay isinatitik niya upang magmulat ng bagong
kamalayan sa tao na isulong ang ano mang karapatan pantao na dapat
ay ating tinatamasa sa sarili nating bayan. Subalit nasaan ang
karapatang iyon? Wala, sapagkat inari nilang lahat nang dapat ay atin
at ating pinakikinabangan.
Idyoma
Puno ng Hagdan
Hayperbole/Pagmamalabis
Kumiskap sa mga mata ng punong-bayan ang apoy ng pagkapoot.
Naligo sa sariling dugo
Simili/Pagtutulad
Ang pudlok-pudlok na putting alapaap ay waring nagkakaroon ng
hugis anghel
Simbolo
Krus- Sumisimbolo sa isang pagpapakasakit ng isang tao na
kanyang pinapasan sa mahabang panahon ng paglalakbay subalit ang
Krus na iyon ay ang magiging dahilan rin ng kanyang kasawian o
kamatayan. Pinasan niya iyon kahit na itoy napakabigat, naglakbay siya
sa lusak ng buhay subalit nabigo rin siya sa kanyang hangaring mabuti
at ganap tayong lumaya sa mga mananakop. Sumisimbolo rin ito sa

larawan ni Kristo na katulad ni Macario ay naging biktima rin ng

paglililo ng kapwa niya.
XIII. Pagsusuring Pangsosyokultural
Pagiging Taksil ng Sariling Kapwa.
Maaaring maituturing ngang taksil ang sino mang taong lumabag
sa kanyang sinimulan at sa hukbong kanyang sinalihan higit lalo siyang
taksil sapagkat ang kanyang mga isinuplong ay mga kapwa niya
kasamahan sa iisang layunin. Makikita sa kwento na hindi sa lahat ng
pagkakataon ay may mga kasaping nagpapakatotoo o tapat sa kanilang
ipinangako dahil may mga pagkakataong maaaring naipit lamang siya sa
isang sitwasyon kung kayat ang palililo ay maaaring intensyunal o
hindi. Hindi natin maihihiwalay sa aspektong ito sa naganap sa kwento
sa naganap sa kwento ang ginawang pagtataksil ng ilang kasapi sa
hukbo ni Macario at sa isang pagtitipon na idinaos sa bahay ng isa sa
mga opisyal ng Amerikano bilang patibong upang mahuli si Macario
kasama ang kanyang mga tauhan at iba pang kasamahan. Dahil sa
paghuli kay Macario ang mga Amerikano naman ang nagbunyi sa
pagdakip sa kanya, at ang mga katagang lumabas sa mga bibig ng mga
Amerikano ay pagiging magnanakaw umano ng hukbo ni Macario
samantalang sila itong magnanakaw sa ating kaban at inaaring kanila
ang ating bansa sapagkat ang karapatan natin ay nawala noong sila ang
namuno ng ating bansa.
XIV. Sintesis
Huwag tayo basta magtiwala sa kung kanino lamang.

Ang taoy sadyang nalilinlang sapagkat nagpapadala siya sa bugso ng

kanyang damdamin kahit na nilililo na siya ng kanyang kapwa.
Naniniwala agad tayo sa kanilang sinasab bagamat sa likod ng mga
katagang kanilang binitawan ay maaaring nasa likod lamang niyon ay
ang isang pagtataksil. Paano nga ba tayo hindi magtitiwala kung ang
buong pagkakaalam natin tayo ay kabilang sa kanilang mabuting
adhikain? Madali tayong nanalilinlang sa mabulaklak na kanilang
sinasabi na walang malalim na pag-iisip sa isang salitang binibitawan
sa atin at may kalakip pang mga pangako sa atin, subalit nasaan,
nasaan ang mga pangakong iyon? Tila ginuhit lamang iyon sa tubig, na
inagos at pumailalim ng pumailalim at tuluyang nabaon sa limot at
nawala at hindi na muling sinisid pa. Kay lungkot lamang isipin na ang
mga taong inaasahan mong tutulong sa iyo ay ang mga taong lilinlang
lang pala sa atin. Sadyang may mga taong lilo lalo na kapag nasilaw na
sa salapi at mga pangakong hindi naman tiyak kung kaniyang
makakamtan..

XV. Wakas
Masining at may proseso ang kwento
Nang umpisahan kong basahin ang kwentong ito agad akong nagisip kung bakit sa ganitong paraan nagsimula ang kwento, ang bahaging iyon
ng kwento na sa gitna nararamat makita. Akala ko noong unay hindi o ito
maunawaan subalit ng basahin ko ito ng basahin ay malinaw naman ang
mensaheng nakapaloob. Ang ginawa ng may akda ay nagsimula sa gitnang
bahagi ng kwento habang sa gitna naman niyon ay ang mga unang

pangyayaring pamamaalam ni Macario sa kanyang mahal. Naging malinaw

naman ang naging mensahe ng akdang ito sa katulad kong noong unay medyo
nagulumihanan.

Introduksyon
Madilim Pa Ang Umaga
Ito ay kwento ng isang binatang lalaki na nagngangalang Ruben. Siya ay
dating maituturing na chickboy dahil sa magara nitong dating. Subalit isang
araw ay bigla na lamang nag-iba ang kanyang nayo. Hindi na siya ang dating
Ruben na maituturing ng kanyang mga kaibigangchickboy. Madalas ay
malalim mag-isip ang binatang ito at napapansin iyon ng kanyang mga
kasamahan sa trabaho. Madalas niyang isipin ang sinasabi ng kanyang mga
kaibigan na siya ay madamot subalit hindi nalalaman ng kanyang mga

kaibigan na siya ay may isang malaking pamilya na iniwan ng kanyang Ama.

Madalas din siyang pagtawanan ng mga ito sapagkat nagbago na nga ito mula
nang yumao ang kanyang Ama. Madalas niyang nakikita ang kahirapan sa
paligid at ang mga taong nilulustay ang pera sa mga walang kwentang bagay
bagamat may mas nangangailangan ng perang iyon. Sa kwentong ito
masasalamin natin ang dalawang mukha ng ating Lipunang kinagisnan, ang
isang mukha ay para sa nakaririwasa na walang ibang inaalintana kundi ang
magsaya at walang pakialam sa mga hirap na hirap na mga taong walang
makain, pangalawa ay ang Lipunan ng mga taong mahihirap na katulad ni Ben
ay pinagkakasya ang kinikita para sa pagtulong sa pamilya subalit hindi iyon
napapansin o nakikita ng mga nakaririwasa. Silay walang pakundangan sa
pagwawaldas ng kanilang pera sa walang kabuluhanng bagay samantalang sa
kalye ay naroroon ang mga yagit na naghihintay ng baryang kumalasing
kanilang harapan. Sila bang mayayaman ay bulag? o nag bubulag bulagan
lamang?

Paksa

Tema

Hindi masama

Ang
responsibilidad sa
pamilya ng

Pamagat

May Akda

Madilim Pa Ang

Teodoro

Umaga

A.

ang magdamot

Agoncillo

sa kapwa kung
ang

pangunahing

ipinagkakadamot

tauhan.

moy mas
kailangan ng
iyong pamilya.
Pagsusuring

Pagsusuring

Pagsusuring

Tauhan
Tagpuan
Tunggalian
Istilo
Pangnilalaman
Panglinggwistika
Pampanitikan
Pagbibigay
Ruben Kulturang Maynila Simbolismo
Tao sa Sarili
Pormal na
Pilipino at
Pangatlong
Katauhan
Lydia
Panahon ng
salita
Pagmamalabis
Nene Kahirapan Hapon Panauhan
Context
Teoryang
Realismo
Pagsusuring

Sintesis

Wakas

Pangsosyokultural
Ang bawat kasapi

Huwag lagi sarili

Hindi gaanong

ng pamilya ay may

ang isipin.

napalutang

karapatang

katauhan ang

tumulong sa

ibang karakter.

pamilya.

I. Paksa
Ang responsibilidad sa pamilya ng pangunahing tauhan

Nabuo ko ang paksang ito dahil iyon ang nakita kong mas
nangibabaw sa kwento, ang responsibilidad ni Ruben sa kanyang
pamilya. Hindi niya maaaring panabayaan na lamang ang kanyang mga
kapatid at Ina lalo kung siya ang mas may kakayahang buhayin ang
kanyang mga ito. Ito ay bahagi na ng kulturang Pilipino na kung saan
ang may trabahong anak ang palaging nangunguna sa mga
responsibilidad sa pamilya. Naniniwala akong mapahanggang ngayon ay
dala-dala natin ang kulturang iyan.
Isa pang pinapaksa ng kwento ay ang kasalatan sa buhay ng mga
Pilipino noong Panahon ng Hapon.Kaya ang dapat na gawin ay
kumayod ng doble para mairaos mo ang iyong pamilya sa gutom at sakit.
II. Tema
Hindi masama ang magdamot sa kapwa kung ang ipinagkakadamot
moy mas kailangan ng iyong pamilya.
Ito ang nabuo kong tema sapagkat lubos na dinaramdam ni Ruben
ang mga katagang mula sa knyang mga kaibigan na siya raw ay
maramot, nagdadamot at takot utangan. Maaaring ang pagdaramot ni
Ruben ay isa lamang paraan niya upang ang pera na kanyang
pinaghirapan ay mapunta sa kanyang pamilya imbes sa ibang bagay na
walang kabuluhan. Hindi madamot si Ruben marahil may mga bagay na
mas importante para sa kanya na dapat niyang unahin muna bago ang
pangangailangan ng iba. Mas matatanggap niyang nakikita ang kanyang
sariling nahihirapan kesa makita ang kanyang pamilya sa ganoong
paghihirap na walang makain, nagkakasakit, at katulad ng mga
nasaksaksihan niya sa kalye na namamalimos dahil walang makain.

Kailangang timbangin din natin ang pagbabadget ng ating pera ng sa

gayun ay humusto ito para sa pamilya. Hindi laging waldas dito, waldas
doon, bili dito, bili doon.
III. Pamagat
Madilim Pa Ang Umaga
Ito ang naging pamagat sapagkat si Ruben na ang pangunahing
tauhan sa kwento ay maraming pasanin sa buhay tulad na lamang ng
mga responsibilidad niya sa pamilya na iniwan ng kanyang yumaong
Ama pasanin din niya ang mga panlilibak sa kanya ng kanyang mga
kaibigan. Ang umaga ay tila dilim na kanyang nilalandas na walang
siyang ibang nakikita kundi karimlan, subalit kailangan niyang magising
upang harapin ang hamon sa buhay na hindi niya dapat sukuan bagkus
harapin ito at landasin. Ang hamon na iyon ay ang responsibilidad niya
sa kanyang pamilya.
IV. Banghay
Malaki ang pinagbago ni Ruben mula ng mamatay ang kanyang Ama
hindi na siya ang dating babaero. Hindi na niya alintana ang mga
ganoong bagay.
Napansin ng kanyang mga kasamahan ang pananamlay ni Ruben at
madalas siyang pagtawanan sa trabaho tuwing mamamalas nila ang
ganoong anyo ni Ruben madalas din siyang paratangang maramot kaya
iyon ay talagang kanyang dinibdib.

 Sa kabilang dako ng pag-iisip ni Ruben mulat kanyang isipan sa mga

bagay na nangyayari sa kanyang paligid. Napapansin niya ang
kahirapan at kung gaano maghirap ang tulad niyang maralita rin.
Sa mga pagdaan-daan niya sa mga kalye napapansin niya ang
pamumuhay roon ng mgahirap at mayaman. At dahil doon ay lalong
kinasusuklaman niya ang mga nakaririwasa sa paggasta dito paggasta
riyan samantalang silang mga mahihirap ang sapat lamang ang kita
para sa pamilya.
Sa kanyang pag-uwi maligaya niyang hinarap ang buhay at sa kanyang
pagnilay-nilay sa paligid at pagtanggap ng maluwag sa kalooban ng
responsibilidad sa buhay.
V. May Akda
Teodoro A. Agoncillo
VI. Tauhan
VII.

Ruben- pangunahing tauhan sa kwento at may malaking responsibilidad sa

pamilya.
Lydia- kasamahan ni Ruben sa trabaho
Nene- kasamahan din ni Ruben sa trabaho

Isang, Sisa, Gloria, Juanita, Carling, Fe, Totoy- mga kapatid ni Ruben
Tagpuan

Maynila- natukoy ko ang tagpuan sapagkat naibanggit sa kwento

ang ilang lugar sa Kamaynilaan tulad ng Sta. Cruz, Quiapo, Liwasang
Goiti, Liwasang Burgos at Liwasang Sta. Cruz
Panahon ng Hapon- ang akdang Madilim Pa Ang Umaga ay isa
sat inuring na pinakamabuting Maikling Kathang Pilipino ng 1943 at
nabilang sa aklat-katipunang nalimbag noong 1944; Panahon na Hapon
- Panitikan na Pilipinas: Historikal at Antolohikal
Ang kwento ng Madilim Pa Ang Umaga ay pumapaksa sa buhay
at katotohanan sa lipunang pinamumugaran. Ibinanggit sa kwento ang
dalawang uri ng Lipunan, ang una ay ang mga taong nakaririwasa
kasama na roon ang mga hapon na pilit kinukuha ang mga bigas na
para sa mga Pilipino upang ipakain sa mga kawal nila, at dahil doon
lalong naguton ang mahihirap nating kababayan, umaasa sila sa limos
ng mga tao. Isa itong patunay na noong panahon ng hapon isa ang
kahirapan at mga dinaranas ng mga mamamayan sa kasalatan sa
pagkain, damit, hanapbuhay at pakikisama kung bakit may mga taong
nag-udyok magsulat noong panahon ng hapon.

VIII. Tunggalian
Tao sa Sarili
Lubos na dinamdam ni Ruben ang mga naririnig at nakikita niya
sa paligid, maramot siya yan ang madalas bukambibig ng kanyang
mga kaibigan, nilabanan niya ang ganoong mga bagay na nagpapahirap
sa kanyang

IX. Istilo
Simbolismo
hawak ang isang aklat at isang dahon nitoy hindi naalis

ang

daliring nagsilbing tanda sa bahaging katatapis pa lamang

basahin

sa pagitan ng kanyang kasamahan.

Aklat- simbolo ng yumaong Ama na sa kanyang isipan ay
hindi pa ganoong naglaho.

Pangatlong Panauhan
Karaniwang gamitin ng May Akda ang panghalip na siya.
Nagpapahiwatig itong ang pangunahing tauhan sa kwento ay
walang kaugnayan sa May Akda
X. Pagsusuring Pangnilalaman
Kulturang Pilipino at Kahirapan
Kultura na ng Pilipino o karaniwang nangyayaring nagkakaroon ng
responsibilidad sa pamilya ang mas nakatatandang kapatid o ang
nakaririwasa sa buhay ang umako sa mga responsibilidad kapag ang
mga magulang ay yumao na. Ang kulturang iyon ay ipinakita sa kwento.
Si Ruben ay naging haligi ng tahanan ng yumao ang kanyang Ama.
Makikita rin nating noong Panahon ng Hapon ay nagdanas ng kahirapan
ang ating kababayan may mga nagutom dahil sa kapakanan ng mga
hapones dahil sa pagkuha ng mga pagkaing dapat ay para sa mamayang
Pilipino, at dahil napaka makapangyarihan ng mga hapones noon

walang nagawa ang ating mga kababayan kundi ang sumunod sa

kanilang gusto.
XI. Pagsusuring Panglingwistika
Pormal na Salita
Gumamit ng mga pormal na salita ang may akda subalit may ilan
sa mga salitang itoy malalalim. May mga pahayag din kapag hindi inulitulit basahin ay hindi mauunawaan. Walang anumang balbal na salitang
ginamit sa akda.
XII. Pagsusuring Pampanitikan
Pagbibigay Katauhan
Nagmaliw na sa balintataw ng kanyang mga mata ang amo ng
malamlam na umagang malamig at mat simoy ng amihang nagpapayuko
sa hitik na uhay ng manila-nilaw na palay.
Pagmamalabis
May liwanag na ngayong nakasususnog sa bawat titigan.
Context
Gumuhit sa kanyang alaala ang pangit na larawan ng lipunan:
noong isang araw, samantalang siyay naglalakad sa Avenida Rizal ay
natagpuan niya rito ang magkabilang dulo ng lipunanang dalawang
dulong di niya nakita noong siyay lumilikha ng kanyang kahapon.
Teoryang Realismo

Ipinapakita sa kwento an gang dinaranas ng tao sa kanyang

paligid maging ang mga salitang kanyang naririnig mula sa kanyang
kapwa. At kung paano ang isang taoy nakakayanan ang bunuhay ng
isang malaking pamilya na iniwan sa kanya ng yumao. Sa kwento ay
masasalamin ang kaugalian ng mga nakaririwasa sa walang
pakundangan paglulustay ng kanilang pera sa pag-iinom sa kasiyahan
samantalang may mga taong naghihirap. Sa kwento ay pinakita ang
magkaibang estado ng mga tao sa lipunan at kung paano ang taong may
pera mamuhay at kung paano naman makibaka sa hirap ang mga taong
mahihirap.
XIII. Pagsusuring Pangsosyokultural
Ang bawat kasapi ng pamilya ay may karapatang tumulong sa
pamilya.
Malinaw na unti-unti ring tinanggap ni Ruben ang responsibilidad
niya sa kanyang mga kapatid at Ina. Sa ngayong panahon ay bihira na
tayong makakita ng tulad ni Ruben bagamat akoy hindi naniniwala na
ang kulturang itoy mananatili sa ating mga puso. Kung may iilan mang
hindi kapares ni Ruben siguro iyon ang mga taong walang ibang inisip
kundi ang kanilang sarili sapagkat hindi nila nakikita ang hirap na
diranas ng kanyang pamilya at ang responsibilidad na minsan sa buhay
natin kailangan nating suklian ang anumang ipinagkaloob sa atin ng
ating mga magulang kung hindi dahil sa kanila ay wala tayo sa mundong
ito. Sadyang kay hirap bumuhay ng isang malaking pamilya kung magisa mo lang itong gagawin at wala kang karamay, na tulad ni Ruben ang
dami niyang kapatid, may sakit ang kanyang Ina, sino naman ang

maluluwalhatian kung ganoon ang takbo ng buhay, kay hirap para sa

isang katulad ni Ruben na nag-iisang itinataguyod ang malaking
pamilya.
XIV. Sintesis
Huwag lagi sarili ang isipin.
Sa kabuuan lubos kong naunawaan ang ipinapakitang kutura ng
mga Pilipino noon maging ang lipunang nakapaloob sa panahong iyon. Hindi
ganoon kadali bumuhay ng isang pamilya at matugunan ang pangangailangan
lalot kung iisang kamay lamang ang gumagawa, subalit hindi mo matatakasan
ang ganitong kultura natin sapagkat nakaugat na ito sa ating mga pusot
damdamin. Hindi madali para kay Ruben sapagkat mayroon din naman siyang
personal na buhay na hindi lamang umiikot sa kanyang pamilya, itoy
maaaring hindi na niya matatalos puunan dahil sa kanyang pamilya.
Halimbawa na lamang ng pag-aasawa, si Ruben ay kilalang Chickboy noon
subalit ng magkaroon siya ng malaking responsibilidad kahit ang sumulyad sa
babae ay hindi niya magawa dala ng araw-araw na pangambang dulot sa kanya
ng mga pasanin sa buhay. Subalit para kay Ruben hindi mahalagang unahin
sang sariling kapakanan bago ang pamilya.
XV. Wakas
Hindi gaanong napalutang katauhan ang ibang karakter.
Gumamit pa sana ng maraming tauhan o dinagdagan pa sana ang
mga tauhan sa kwento. Ipinakilala sana ng mabuti ang kanyang Ina at mga
kapatid. Hindi gaanong maligoy ang kwento at talagang pinupunto nito ay ang
pangunahing tauhan lamang na si Ruben at halos sa kanya na lamang umikot

ang buong kwento at walang gaanong ginampanan ang ibang tauhan, o ang
mga kasamahan niya sa trabaho o ang miyembro ng kanyang pamilya. Hindi
ko matukoy kung sino ang tauhang bilog at lapad sa kwento sapagkat hindi
naman ipinakilala ang ibang tauhan sa kwento. .

Introduksyon
Republikang Basahan
Ang akda ay patungkol sa pang-aalipin sa atin ng mga dayuhang
sumakop sa atin. Silay walang mga pusong umapi sa atin at pinigil ang ating
bayan na tumikim ng kaonting kalayaan. Para tayong nasa kandungan ng
isang bayan ubod na tinik at ang tinik na iyon ang unti-unting gupagapos sa
ating pagkatao hanggang sa hindi mo na matutunang manlaban/makawala
dahil masasaktan ka lamang. Sa ating pakikibaka sa mga dayuhang itoy para
na rin nating piata ang ating mga sarili sapagkat walang kalaban-laban ang
sino mang magtangkang pumunta sa templo ng kalayaan sapagkat tatahakin
mo rin doon ang landas ng kamatayan. Iisa lamang ang nais iparating sa atin
ng tulang ito iyon ay ang matinding pagnanais natin na maging malaya mula
sa mga dayuhan. Subalit paano ito pasisimulan kung walang sino man ang
gustong kumampi pagkat halos ang lahat ng taoy tikom ang bibig at may
takot. Sa ibang aspekto ng buhay ay may karapatan at kalayaan kang lumuha,
iluha ang lahat na iyong pasakit at mga bagay na hindi makakamit, iyon
lamang ang kalayaan natin noon ang tumangis.

Paksa

Tema

Pamagat

May Akda

Kalayaang hindi

Walang kalayaan

Republikang

Teodoro

natatamasa ng

ang bayan kung

Basahan

A.

sarili nating

ang mga

bayan.

namumuno ay

Agoncillo

makapangyarihan
, malupit at
maimpluwensya.
Istilo

Pangnilalaman

Lingwistika

Pampanitikan

Pangalawa at

Ang pagiging

Pormal at

Teoryang

Pangatlong

makapangyarihan

Matalinhaga

Imahismo

Panauhan

Lalabing-

Tulang Kopla

Pagsusuri sa

animing pantig

bawat saknong ng

bawat saknong

tula
Sosyokultural

Sintesis

Wakas

 Hindi tiyak ang

Ang sinapit ng

Masasalaminan

kalayaan.

ating lipunan sa

ng mga panahong

mga dayuhan.

nagdaan.

I. Paksa
Kalayaang hindi natatamasa ng sarili nating bayan.
Ito ang napili kong paksa sapagkat naramdaman ko ang
damdamin ng tulang ito. Pinapaksa nito ang isang kalayaang dapat
dapat na makamtan ng isang nilalang sa kanyang mismong bayan
subalit hindi niya ito magawa dahilan sa mga taong nais maghari-harian
at makapangrihan.
II. Tema
Walang kalayaan ang bayan kung ang mga namumuno ay
makapangyarihan, malupit at maimpluwensya.
Nabuo ko ang temang ito sapagkat dito natin makikita na ang taoy
alipin ng kanyang pagpapakasakit na lumaban para sa kanyang
kalayaan walang kasarinlan ang bayang nasa ilalim ng pamumuno ng

mga taong maimpluwensya kahit ipaglaban mo ang iyong karapatan

sadyang walang mangyayari sapagkat mas higit ang kanilang
kapangyarihan. Bawat pakikipaglaban ay walang natatamong kalayaan
bagkus ang tanging nakakamit ay kamatayan.
III. Pamagat
Republikang Basahan
Basahan: sumisimbolo sa tao na isa lamang alipin ng mga
makapangyarihang tao noon tulad ng mga dayuhang sumakop sa
bansang pilipinas. Itinuturing nila tayong kanilang mga alipin,
dinudusta at inaapi. Walang sino man ang umaangal sa ibig nilang
mangyari. Ang republikang basahan ay sumasaklaw sa taong naging
alipin ng mga sumakop at namahala ng ating bayan mga taong
maimpluwensya at makapangyarihan.
IV. May Akda
Teodoro A. Agoncillo
V. Istilo
Pangalawa at Pangatlong Panauhan
Gumamit ng Pangalawa at Pangatlong Panauhan ang may akda .
Makikita ito sa mga panghalip na ginamit tulad ng mo, ikaw, ka at
inyo. Ang paggamit ng pangalawang panauhan ay ang paraan ng
manunulat na pagalawin ang isang tauhan sa tula o kwento. Ang
pangatlong panauhan ay ang mga tauhang sa loob ng isang
kwento o tula ay walang relasyon sa may akda.

VI. Pagsusuring Pangnilalaman

Ang pagiging makapangyarihan.
Ang tula ay nagpapahiwatig ng kawalang pag-asa at ang mga
tunay na damdamin ng mismong may akda. Maaaring sa kanyang
panahon ay nakikita niya na walang pantay na karapatan ang tao at ang
pamahalaan, hindi hinahayaan ng pamahalaang maging ganap ang
katiwasayan ng bansa marahil na rin siguro sa kagustuhanng
mapasunod ang nasasakupan walang karapatan ang sinumang
sumuway sa may kapangyarihan.
Pagsusuri sa bawat saknong ng tula
Republika baga itong busabos ka ng dayuhan?
Ang tingin sa tanikala'y busilak ng kalayaan?
* hindi maituturing na malaya ang bayan kung lagi itong nakagapos
sa karimlam
Kasarinlan baga itong ang bibig mo'y nakasusi,
Ang mata mong nakadilat ay bulag na di mawari?
* hindi kalayaan maituturing ang isang bayan kung hindi
nakapaghahayag ng sariling saloobin
Ang buhay mo'y walang patid na hibla ng pagtataksil
Sa sarili, lipi't angkan, sa bayan mong dumaraing!
* ubod ng pagtataksil ang isang bayang ang mga kasapi ay
nakikikiisa rin sa hungkag na kaisipan ng mga dayuhan
Kalayaan! Republika! Ang bayani'y dinudusta.
Kalayaan pala itong mamatay nang abang-aba!

* hindi pagiging malaya ang pagkamatay ng walang kaawa-awa

Kasarinlan pala itong ni hindi mo masarili
Ang dangal ng tahanan mong ibo't pugad ng pagkasi.
* wala kang karapatang gawin ang ibig mo
Malaya ka, bakit hindi? Sa bitaya'n ikaw'y manhik,
At magbigting mahinahon sa sarili na ring lubid!
* malaya ka sa loob ng iyong mundo subalit sa labas kapag ikawy
nakipaglaban siguradong kamatayan ang iyong kakahatungan
Kalayaan - ito pala'y mayron na ring tinutubo
Sa puhunang dila't laway, at hindi sa luha't dugo!
* kung nais mong makamtan ang IYO lamang sariling kalayaan
marapat na huwag na lamang umimik sa mga nangyayari sa paligid.
Humimbing kang mapayapa, mabuhay kang nangangarap,
Sa ganyan lang mauulol ang sarili sa magdamag.
* manahimik kang magdamag sa kalayaan mo lamang, nakakabagot
isipin na ang kapwa moy di mo maipagtanggol
Lumakad ka, hilain mo ang kadenang may kalansing,
Na sa taynga ng busabos ay musikang naglalambing!
* sa kalansing lamang ng kadena tayo ay natatakot
Limutin mo ang nagdaan, ang sarili ay taglayin,
Subalit ang iniisip ay huwag mong bibigkasin!
* huwag kang magsasalita ng ano man na alam mong hindi nanaisin
ng mga dayuhan
Magsanay ka sa pagpukpok, sa pagpala at paghukay,
Pagkat ikaw ang gagawa ng kabaong kung mamatay.
* matuto tayong harapin ang hamon sa buhay

Purihin mo ang bayaning may dalisay na adhika,

Ngunit huwag paparisan ang kanilang gawi't gawa.
* sundin mo ang gawi ng mga bayani subalit huwag kang
magpakabayani dahil ang mga bayani ay bumubuwis ng kanilang buhay.
Republika na nga itong ang sa inyo'y hindi iyo,
Timawa ka at dayuhan sa lupain at bayan mo!
* hindi ka malaya sa sarili mong bayan
Kalayaan! Malaya ka, oo na nga, bakit hindi?
Sa patak ng iyong luha'y malaya kang mamighati!
* pamimighati lamang ang ating kalayaan
Sa simoy ng mga hangin sa parang at mga bundok,
Palipasin mo ang sukal ng loob mong kumikirot.
* sa kalikasan mo na lamang ibaling ang iyong mga hinaing
Kasarinlan! Republika! Kayo baga'y nauulol,
Sa ang inyong kalayaa'y tabla na rin ng kabaong?
* ang lahat ay naduduwag lumaban para sa kalayaan
Republika! Kasarinlan! Mandi'y hindi nadarama,
Ang paglaya'y sa matapang at sa kanyon bumubuga!
* upang makamit ang kalayaan kailangan lumaban
Bawat hakbang na gawin mo sa Templo ng Kalayaan
Ay hakbang na papalapit sa bunganga ng libingan!
* bawat hakbang patungo sa kalayaan ay hakbang din patungo sa
karimlan
Ang paglaya'y nakukuha sa tulis ng isang sibat,
Ang tabak ay tumatalim sa pingki ng kapwa tabak.
* ang kalayaan ay maaaring makuha/makamit sa dahas na paraan

Ang paglaya'y isang tining ng nagsamang dugo't luha,

Sa saro ng kagitinga'y bayani lang ang tutungga.
* bayani lang ang tanging makapagtatanggol sa bayang hindi malaya
Bawat sinag ng paglayang sa karimlan ay habulin,
Isang punyal sa dibdib mo, isang kislap ng patalim!
* bawat paggamit ng kalayaan isa ang magbubuwis buhay ang
magbubuwis
VII. Pagsusuring Panglingwistika
Pormal at Matalinhaga
Mapapansin sa tula ang bawat salitang ginamit na lubos na
nakapukaw pansin gayun din ang mga matatalihagang pahayag na
lalong nagpasiklab sa damdamin ng mag akda. Ang mga
matatalinhagang salita ay hindi mo lubos na mauunawaan kapag itoy
hindi inulit-ulit basahin.
Lalabing-animing pantig bawat saknong
Ang tula ay binubuo ng lalabin-animing pantig sa baway taludtod.
VIII. Pagsusuring Pampanitikan
Teoryang Imahismo
Gumamit ng ga hindi karaniwang pahayag/salita upang lubos na
mapalutang ang damdaming nakapaloob sa bawat saknong nadarama
at makikita ang dinaranas ng ating mga ninuno noon sa mga dayuhang
sumakop sa atin.

Tulang Kopla
Ang tula ay maiuuri sa Tulang Kopla sapagkat pinapangkat sa
dalawang taludtod ito o sa isang saknong nito ay binubo lamang ng
dalawang taludtod.

IX. Pagsusuring Pangsosyokultural

Hindi tiyak ang kalayaan.
Naging isyung panlipunan ang pagsakop sa atin ng mga dayuhan
naging dahilan iyon upang ang kalayaang tinatamasa ng ating mga
ninuno ay mapanghawakan ng mga sumakop sa ating bansa at tuluyang
magapos sa lubid ng kanilang pamamahala. Ang mga dayuhan ang
nagturo sa atin at nag-impluwensya ng mga ibat ibang akdang
pampanitikan subalit sila rin ang naing dahilan ng kawalng katarungan
ng mga tao noo. Sa kanilang pananakop hindi naiiwasang may nasasawi
o nasasaktan sa ilalim ng kanilang pamamahala. Dahil sa pagsakop na
iyon sumigla ang ginituang panahon sa pagsulat ng mga akdang
tumtuligsa sa kanila. Dahil sa mismong nasaksihan ng mga manunulat
noon sa pamumuno ng mga dayuhan sumibol ang ibat ibang
damdaming walang kinikilingan , sumusulat at patuloy silang
nagsusulat nagsusulat ng mga akdang pumapaksa sa karapatang
lumaya at magpapamukha sa mga dayuhan ang pang-aaping kanilang
ginagawa sa bayanng kanilang sinakop.
X. Sintesis
Ang sinapit ng ating lipunan sa mga dayuhan.

Sa kabuuan nais lamang ng may-akda na pukawin sensibilidad ng

mga taong may lakas na loob na magpahayag ng kanyang damdamin
hinggil sa kanyang nakikitang pagbabago sa paligid na walang
kinikilingan at naglalayong ipamulat sa atin ang kaapihang sinapit sa
atin ng mga dayuhan. Huwag tayo basta magtiwala sa mga dayuhang
nais mamahala sa atin sapagkat wala tayong katiyakan sa magandang
hangarin ng kanilang pamamahala.

XI. Wakas
Masasalaminan ng mga panahong nagdaan.
Ang panahon ng hapon ang siyang masasalamin sa akdang ito
sapagkat noong panahon ng hapon walang magawa ang isang indibidwal
na baliin ang utos ng sino mang kawani ng hapon dahil kapag iyon ay
iyong sinuway siguradong kamatayan ang iyong kahaharapin. Noong
panahon ng hapon takot ang mga karaniwang tao lamang sapagkat wala
silang karapatan na pangunahan ang nais ng mga hapones tangingang
mga edukado lamang ang karaniwang pinagbibigyan ng mga hapones at
ang mga hindi nakaririwasa ay nagiging alipin ng sariling bayan.

Introduksyon
Sa Pag-iisa
Ito ay kwentong may kinalaman sa pagtuklas ng isang indibidwal ng kanyang sarili sa
pamagitan ng pag-iisa.

Paksa

Tema

Pamagat
Sa Pag-iisa

May Akda

Sa pag-iisa

Sa mundong

Teodoro

lamang

tahimik, walang

A.

matutuklas ang

gulo at payapa

Agoncillo

sarili.

nagsisimula ang
kapayapaan ng
Istilo

pusot isipan.
Pangnilalaman

Lingwistika

Pampanitikan

 Punto de Vista

Ang pagtuklas

Pormal na

Teoryang Pormal

ng ating sarili at

salita

Oxymoron

ng ating kapwa ay

Hyperbole

ginagawa sa
pamamagitan ng
pag-iisa.
Sosyokultural
Sadyang may

Sintesis
Kilalanin natin

mga taong pinipili ang ating mga

ang mag-isa

Wakas
Lumilinang ng
pakatao.

sarili.

sapagkat mas
dito higit nilang
nauunawaan ang
sarili.

I. Paksa
Sa pag-iisa lamang matutuklas ang sarili.
Sa simula hanggang sa wakas ng kwento halos ang pinapaksa ay pagiisa. Ipinamumulat ng sanaysay na ito na minsan sa ating buhay kailangan
din nating pagdaanang mag-isa upang higit natung maunawaan ang ating mga
sarili sapagkat kapag nagawa natin iyon makikilala na rin natin ang ating
kapwa. Ang isa pang pinapaksa ng sanaysay ay kung gaano kasalimuot ang
mundo na ang lungsod ay puro kapighatian at puno ng mga taong hindi mo
tiyak kung may maganda bang hangarin sa iyo. Ang pag-iisa ay paraan umano
natin nag pagtuklas sa ating sarili at sa pag-iisa rin natin nakikilala ang
kahinaan at kalakasan ng ating sarili. Sa ating pag-iisa ay maaaring

makatuklas tayo ng mga bagay-bagay na hindi pa natutuklasan ng iba, ika nga

sa sanaysay ang lahat ng dakila sa sining, panitikan at agham ay paraparang
supling ng pag-iisa. Ang taong mapag-isa ay higit ang kabatiran kanino man,
sapgkat ito ang kanyang instrumento upang pa-aralan ang sariling gawi at
kung paano makihalubilo sa ating kapwa.

II. Tema
Sa mundong tahimik, walang gulo at payapa nagsisimula ang
kapayapaan ng pusot isipan.
Hindi bat sa ppook na tahimik wala tayong ibang naririning? May mga
pagkakataon na kung saan mayroon tayong mga tanong na hinahanapan natin
ng kasagutan. Sa katahimikan ng lugar na iyon naglalakbay ang ating diwa at
doon ay nakabubuo ng mga pangungusap sa ating sarili na tila ikaw at iyong
sarili ay dalawang tao. Doon sa lugar na tahimik lamang natin makikita ang
kagandahan ng buhay kahit na ang kugar na iyon ay pangit subalit tahimik.
Hindi tayo(o ilan sa atin) ang nakapg-iisip kung ang ating paligid ay kay ingay
sapagkat ang kaingayang iyon ang sumusira sa kabuuan ng ating pagiisip

kung kayat tayoy naghahanap ng pook na kung saan tahimik, payapa at

walang gumagambala.

III. Pamagat
Sa Pag-iisa
Ito ay nagmula samga ilang piling sabi sa sanaysay at sa damdamin
mismo ng may akda. Kung ating pakasusuriin ng mabuting ang akdang ito isa
lamang ang pinupunto nito ang patuklas sa sarili. Ang paglayo ay hindi pagiisa ito ay paraan lamang natin upang pagnilalayan ang mga nangyayari sa

ating paligid. Hindi palaging pag-iisa ang dapat natin isipin bagkus dapat
lamang nating pagdaanan sapagkat dito lamang natin ang totoong
karunungan. Dito rin tayo kung minsan nakabubuo ng mga Pilosopiya natin
sa buhay na kung saan ang mga pilosopiyang ito ang maggagabay sa atin sa
kabutihan. Sa pag-iisa tayoy nagiging malaya sa mga bagay na nais nating
isipin kagandahan man ito o hindi. Sa ating pag-iisa ay pinapatatag din natin
ang ating mga sarili kapag may mga panahong tayoy may mga pagsubok o
problema. Dito rin tayo nag kakaroon nga pagkakataong makausap ang ating
amang nasa langit.

IV. May Akda

Teodoro A. Agoncillo
V. Istilo
Punto de Vista
Pinahayg ng may-akda ang ibat ibang pananaw niya sa tuwing siyay
nag-iisa ayt naibahagi niya ang ilang patunay na sa pag-iisa ay mayroon
tayong natutuklasan hindi lamang sa ating mga sarili maging para sa ating
kapwa.

VI. Pagsusuring Pangnilalaman

Ang pagtuklas ng ating sarili at ng ating kapwa ay ginagawa sa
pamamagitan ng pag-iisa.
Mahalagang batid natin ang ating sarili at sa pamamagitan ng pag-iisa
ay atin itong makakamtan. Ang mundo natin ay magulo kung ating papansinin
at ang may akda o ang taong nagsasalaysay ay taong nais makawala sa
mundong ito o magkubli sa kugar na kung saan tahimik at payapa at ang
paligid na iyon ay nais niyang may mga taong katalik-loob niya o kaibigang

masasabihan ng kanyang mga hinaing, kahinaan, at ang mundong kanyang

tinutukoy ay ang mundo na kung saan siya lamang ang naroroon walang iba
kundi siya at upang matuklasan niya ang mundo kung bakit kay gulo nito. Sa
lugar na kung saan nauunawaan niya ang mga bagay-bagay. Doon lamang siya
makapag-iisa doon sa mundong tahimik at sa mundong iyon magkakaroon ng
saysay ang kanyang sarili.

VII. Pagsusuring Panglingwistika

Pormal na salita
Gumamit ng mga taal na salita ang may akda

VIII. Pagsusuring Pampanitikan

Teoryang Pormalismo
Gumamit ang mgay akda ng mga salita/pahayag na maaaring maiugnay
niya sa kanyang paksa at upang mapalutang ang nakapaloob sa
akda.

Oxymoron
Ang lungsod ay maingay magulo, masaya at malikot, ngunit siyay
walang kaluluwa, walang diwa, walang ano mang bagay na
makapagbibigay ng lunas sa hapong isip at katawan : isang araw
na

paggawa, ilang oras napag-aaksaya sa mga sugalan o tanghalan Ang

lahat ng itoy kabagot-bagot.

Hyperbole

Sa gitna ng kanyang pag-iisay itinangis niya ang lakas ng

kasamaan at paglagpak ng kalangitan

IX. Pagsusuring Pangsosyokultural

Sadyang may mga taong pinipili ang mag-isa sapagkat mas
dito higit nilang nauunawaan ang sarili.
Kung papansinin natin talagang may mga taong mahilig mag-isa
maaaring ito ang kanilang paraan upang matakasan ang mundong masalimuot
o maaari din namang pinili nilang mapag-isa sapagkat may mga bagay silang
nais malaman at ang pag-iisa at katahimikan ang maaaring solusyon. Maaari
din namang sabihing ayaw lamang nilanng makihalubilo sa iba sapagkat may
iba silang mas pinagtutuunan ng pansin tulad ng pag-aaral, mapapansin
natin ang mgga taong mahilig mag-isa ay iyong mga taong matatalino o
genius hindi lamang sa akademiko pati rin sa pag-unawa ng kanilang kapwa.
Pansinin natin ang mga taong nakikipag-away o nakikipagtalo, hindi bat ang
mga binibitawan nilang salita ay mga katagang basata na lamang lumalabas sa
kanilang bibig na hindi nila namamalayan at pinag-iisipan kung kayat
nakakasugat ito kung pakunggan

X. Sintesis
Kilalanin natin ang ating mga sarili sapagkat ito ang magiging susi ng
pagiging ganap nating tao. Kapg lubusan na nating kilala ang ating sarilit gkakaroon
tayo ng tiwala sa ating sarili ganoon din ang tiwala sa ating kapwa. Matutunan nating
unawain ang kalakasan at kahinaan ng ating sarili at kapwa.

XI. Wakas

Lumilinang ng pakatao at mga kaparaanang dapat nating gawin upang may

maunawaan ang ating sarilit kapwa. Naglalayon ang akdang ito na magpabatid ng
mga katotohananng pinagdaraanan ng mga taong mahilig mag-isa at nagsisiwalat ng
mga katotohang tumatakbo sa isipan ng isang tao. Sa makababasa rin ng sanaysay
na ito mapagtatanto may katotohanan ang sinasabi ng may akda sa sanaysay na ito.
Ang mga tinatalakay ng may-akda ay ang karaniwang nangyayari sa atin sa mga
panahong tayoy nag-iisa at dahil doon maisip kong ginagawa ko rin pala ang ganoong
bagay sa tuwing nag0iisa na ako at tototong sa ating pag-iisa doon lamang natin
naipapakita kung sino talaga tayo na walang pagpapanggap sa mata ng ibang tao.

Introduksyon
Ang Diwa ng Tundo
Ang kwento ay nauukol sa kung paano gumuhit ng ngiti sa labi ang mga
taga Tundo sa gitna ng mga pagsubok na kanilang pinagdaraanan. Sa mga
ngiting iyon ay may lihim na naiinggit at iyon ay ang mismong may akda, nang
minsan pinasya niyang pumasyal sa Tundo ng matupok ang maraming
kabahayan doon, doon niya nasaksihan ang damdaming hindi mo aakalaing sa
ganoong sitwasyon ay may mga taong humalakhak at tila hindi alintana ang
mga nagyayari sa paligid na tila isang inosenteng batang walang kamuwangmuwang sa mundo. Paano mo ba huhusgahan ang ganitong mga tao?
Maaaring isa lamang sa mga Pilosopiya nating mga mahihirap ang idaan na
lamang sa tawa ang lahat ika nga sa wikang ingles Laughter is the best
medicine maaaring ito ang lunas ng mga taong may malaking pasanin sa
buhay, mga taong nalulungkot at mga taong nais mabuhay sa kabilang mundo
na ubod ng saya.

Paksa

Tema

Pamagat

Ang Tundo sa

Balutin ng

Ang Diwa ng

Gitna ng

kasiyahan ang

Tundo

Pagsubok

pusong nasa

May Akda

Teodoro
A.

karimlan

Agoncillo

Istilo

Pangnilalaman

Lingwistika

Pampanitikan

 Teoryang
Punto de Vista

Ang Tundo ay

Matalinhaga

Humanismo

Mapilosopiya

mabubuhay

Hyperbole

kailanman at ang

Imagery

kasaysayan nitoy

Dramatic Irony

hahangaan nino

Narrative Hook

man
Sosyokultural

Sintesis

Wakas

Kultura ng

Kailangan nating

Magandang

mahihirap

harapin ang

instrumento ang

buhay na

sanaysay upang

mayroong sigla at

pagnilayan sa

matatag ng

ating buhay.

kalooban.

I. Paksa
Ang Tundo sa Gitna ng Pagsubok
Pinapaksa nito ang lugar ng Tundo at ang kalagayan ng mga taong
nakatira roon na walang pagbabahala sa mga nangyayari sa kanilang
paligid. Sa panahon ng krisis o problema silay nananayiling matatag.
Ang mga taong naninirahan sa Tundo ay hindi gaanong nag-aasam ng
mataas na pangarap. Ang ilan sa mga taong nakatira sa Tundo ay yaong
mga taong hindi na umaasam ng mataas na uri ng pamumuhay. Para sa
kanila sapat na kung ano man ang mayroon sila at hindi naman sila

gaanong nalulugod sa mga bagay na alam nilang hindi naman nila

makakamtan. Sila ang mga taong humaharap sa totoong salamin na
buhay ng isang mahirap na tao at kung may pangarap man ay iilan
lamang sa kanila ang may ganoong pananaw. Sa ganoong anyo ng mga
nakatira sa lugar ng Tundo hindi natin matatagong may mga
kasaysayang nangyari sa pook na sinasabi dapat natin pahalagahan
kahit na ang Tundo ay isa na marahil sa mga tirahan/lungga ng mga
maralita.
II. Tema
Balutin ng kasiyahan ang pusong nasa karimlan
Ito ang aking nabuong tema sapagkat tumatak sa aking isipan na
sa panahon na tayoy may pagsubok na nadaraanan matutong tayong
ipagpatuloy ang buhay sa pamamagitan ng pagguhit ng ngiti sa ating
labi. Maraming dapat pagtuunan ng pansin upang malihis kahit
nadarama nating pighati. Ika nga ng may akda sanaysay na ito
kinaiinggitan ko ko ang diwa ng Tundo sapagkat ang diwang naroroon
sa mga taong iyon ay mga katotohanang hindi man nila kayang
resolbahin ang pagsubok sa kanilang buhay naroroon pa rin palagi sa
kanila ang pusong puno ng kasiyahan. Buong puso nilang tinatanggap
ang kanilang kasawian sa pamamagitan ng panandaliang pagtakas sa
problema sa pamamagitan ng halakhakan. Silay katulad ng isang
payasong nakilala ko kamakailan na punong-puno ng problema subalit
nagagawa pa rin niyang magpatawa ng ibang tao habang sa kanyang
pusoy may nakakubling labis na kalungkutan. Ang mga Tundo ay

payaso ng kanilang sarili sapagkat nakukubli nila ang kanilang

pinagdadaanang hirap.
III. Pamagat
Ang Diwa ng Tundo
Maaaring ang pamagat na itoy nabuo sa pamamagitan ng
malawak na pang-unawa ng May Akda sa mga taong naroon sa Lugar ng
Tundo at sa kanyang malalim na pag-aaral sa mga gawi ng mga taong
nakatirasa paligid-ligid ng tundo.
IV. May Akda
Teodoro A. Agoncillo
V. Istilo
Punto de Vista
Ah, sadyang ganyan yata ang buhay ng maluwalhating
mangmang! Sa gitna ng nagluluksang pook ay nakukuha pa nilang
magtawanan.
Mapilosopiya
Makikita sa sanaysay ang mga pilosopiya ng mahihirap nating
kababayan na sa gitna ng hirap na nararanasan nila patuloy parin ang
pagguhit ng ngiti sa kanilang mga mukha.
VI. Pagsusuring Pangnilalaman

Ang Tundo ay mabubuhay kailanman at ang kasaysayan nitoy

hahangaan nino man.
Nais iparating ng may akda na hindi puro pighati lamang ang
nararanasan ng mga taong nakatira sa Tundo ay isang lugar na
maiguguhit mo rin sa pangarap balang araw.. Para sa mga taong
nakatira sa lugar na iyon ay hindi nawawalan ng pag-asa sa buhay
sanay lahat tayo ay ganoon ang takbo ng pag-iisip, hindi lamang puro
kalungkutan. Maaaring ang ilan sa kanilay mangmang, walang pinagaralan at alam sa mga nangyayari sa paligid na kanilang kinabibilangan
subalit sa mga puso ng mga taong itoy ang kaluwalhatian ay naroroon.
VII. Pagsusuring Panglingwistika
Matalinhaga
Masyadong malalim ang mga terminolohiyang ginamit ng mayakda at malalalim ang salita.
VIII. Pagsusuring Pampanitikan
Teoryang Humanismo
Nakatuon ang sanaysay na ito sa tao at kanilang mga gawi
Hyperbole
Ano pa ang magiging kabuluhan ng buhay kung lagi na
lamang iuukol sa pagtatangis, sa paghahanap ng mabangis
na

lagablab.
Imagery

Kay lungkot guni-gunihin ang pagdatal ng kamatayan

datapway makapupong malungkot at makirot na isipan ang
lito at

walang ayos na kabuhayang wariy tuyong dahon na

nagkalat sa

lantas at maaaring walisin sa ano mang oras.

Dramatic Irony
Sa gitna ng nagluluksang pook ay nakukuha pa nilang

magtawanan, magbiruan at ariing walang ano man ang nangyayari sa

kanila.
Narrative Hook
Pinagbuksan ko ang linib upang makita kong mabuti ang dikaraniwang tanawing sa mga sandaling yaoy nagdulotna tila itoy
isa nang nakagawian ng taong may dinaramdam.
IX. Pagsusuring Pangsosyokultural
Kultura ng mahihirap
Ipinakikita na sanaysay ang buhay ng mahihirap nating
kababayan na sa gitna ng mga pagsubok na dumarating sa kanila
naroroon parin ang pag-asang sumisilay sa kanilang pagkatao. Tuloy
ang daloy ng kanilang buhay sapagkat doon lamang sila ulit ang
kakaroon ng bagong pag-asa
X. Sintesis
Kailangan nating harapin ang buhay na mayroong sigla at matatag
ng kalooban.

Sa kabuuan tinatalakay ng sanaysay ay ang mga mundo ng mga

taong mahihirap partikular ang mga mahihirap na nasa Tundo, kung
paano sila nabubuhay at kung paano sila humaharap o nakikibaka sa
kanilang paligid at problema. Subalit lagi na lamang bang ganoon? Kay
lungkot ding isipin na silay nakukuntento sa ganoon pamumuhay na
ang Krus na kanilang pinapasan ay kasama parin nila araw-araw at
wala silang ginagawa upang makawala sa krus na iyon. Ganoon na
lamang ba palagi? Lagi na lamang natin nililinlang ang ating mga sarili
sa mga ngiting sumisilay sa mga labi subalit ang kabilang dako ay di
mabigyan bigyan na lunas.
XI. Wakas
Magandang instrumento ang sanaysay upang pagnilayan sa ating
buhay.
Sa buhay ng tao may mga bagay rin na dapat pagdaanan, nariyan
ang lungkot, ang saya, masaktan, mawalan ng mahal sa buhay,
mawalan ng tahanan, mabigo, madapa at marami pang kapighatian sa
buhay subalit huwag tayong sumuko at huwag din naman nating isuko
ang ating problema, harapi natin iyon sapagkat di mo matatakasan iyon
san man mapunta.