Aziz Nesin (1915-1995): Edebiyatmzn en nl ve en ok

eser veren mizal ustalarndan biridir. Asl ad Mehmet

Nusret Nesin'dir. Edebiyat yaam boyunca yz akn
takma ad kullanmtr. En sradan olaylardan bile yk
konusu karm, eletiren ve yeren bir yaklamla, byk
bir ustalkla anlatm, ada mizal edebiyatmzn dnya
apnda temsilcisi olmutur. Harp Okulu'nda okudu,
stemenken ordudan karld. Bir sre bakkallk yapt,
sonra gazetecilie balad. Yedign, Karagz ve Tan'da
alt. Cumartesi adl bir dergi kard, Sabahattin Ali ile
birlikte Markapaa adl mizal dergisini yaymlad. Akbaba dergisinde takma adlarla mizal ykleri yazd. Kemal
Tahir'le birlikte Dn Yaynevi'ni kurdu. Yeni Gazete,
Akam ve Tanin' de ke yazlar yazd. nc, Yeni Tanin
ve Gnaydn gazetelerinde alt. Zbk adl bir mizal
dergisi yaymlad. Yaptlar arasnda 10'a yakn roman,
bir o kadar oyun, 40'a yakn yk kitab, masal, fkra,
an ve inceleme kitaplan yer alr. En tannm yk ve
romanlar: Fil Hamdi, Damda Deli Var (1956), Gol Kral,
Toros Canavar (1957), Nazik Alet (1958), Zbk, Yz
Liraya Bir Deli (1961), imdiki ocuklar Harika (1967),
Hayvan Deyip Geme (1973), Tatl Bet (1974), Yaar
Ne Yaar Ne Yaamaz (1977). iir kitaplar: Sondan Baa
(1984), Hoakaln (1990). Yurt iinde 1968'de Karacan Armaan, 1970'te TOK Tiyatro dl Aziz Nesin'e
verildi. Kazand uluslararas dllerden bazlan 1956 ve
1957'de Altn Palmiye, 1966'da Altn Kirpi, 1969'da Krokodil, 1975'te Lotus Edebiyat dlleridir.

sesol

TRK EDEBYATI
AZZNESN

AZiZ NESN'DEN OCUKLARA EN GZEL YKLER

TRKYE BANKASI KLTR YAYlNLAR!, 2013

Sertifika N o: 11213
Genel Yayn: 2775
EDTR

AL

ALKAN NAL
D ZELT

NEBYE AVU
GRAFK TASARlM UYGULAMA

TRKYE

BANKASI KLTR YAYINLARI

TRKYE BANKASI KLTR YAYlNLARI'NDA

I. BASIM: MAYIS 2013, STANBUL

ISBN 978-605-360-869-1
BASK!

BAAK MAT. TAN. HZ. TH. HR. TC. LTD. T.

ANADOLU BULVAR! MEKA PLAZA N0: 5 f 5
GMAT- YENMAHALLE

1 ANKARA

(OJI2) 397 I6 I7
SERTFKA NO: 12689

Bu kitabn tm yayn haklar sakldr.

kaynak gsterrnek artyla yaplacak ksa alntlar dnda
gerek metin, gerek grsel malzeme yaynevinden izin alnmadan hibir yolla
oaltlarnaz, yaymlanamaz ve datlarnaz.

Tantm amacyla,

TRKYE

BANKASI KLTR YAYINLARI

STKLAL CADDESi, MEELK SOKAK NO:

2l4 BEYOGLU 34433

Tel. (0212) 252 39 91
Fax. (0212) 252 39 95
www.iskultur.corn.tr

STANBUL

sesol

yk

aziz nesin 'den

ocuklara en gzel ykler
AZZ NESN

TRKiYE $BANKASI
Kltr Yaynlar

sesol

Sevgili ocuklarmz,
ounuzun bildii gibi, Byk nder Atatrk,
Cumhuriyet'in ilanndan hemen sonra, lkemizin ekonomik geliimine katk salamas amacyla 1924 ylnda
Trkiye Bankas'n kurdu.
Bankas, almalaryla her dnem toplumun geliimine katk salamay en nemli grevleri arasnda
grd. Bugn admzn bankaclk, finans, ekonomi ve
sanayi alanlarnda ilk sralarda yer almasnn temelinde
yatan en nemli etkenin de bu olduunu dnyoruz.

Bankas olarak siz sevgili ocuklarmzn geleceine

yatrm

yapmak, sizlere daha gzel bir dnya hazrlamak

iin almaktan mutluluk duyuyoruz.

"Karneni Gster, Kitabn Al" ahmamzn 6. yln

da, gelecekteki byk ktphaneniz iin yeni bir kitap
daha hazrladk: Aziz Nesin'den ocuklara En Gzel
yk/er... Aziz Nesin mizal edebiyatmzn doruuna
km bir yazarmzdr. ann sorunlan karsnda
etkin bir aydn olarak durmu, konularn gnlk yaa
mn iinden, kahramanlarn halktan semitir. Geni
halk kesimlerinin sorunlarn byk bir ustalkla dile
getirirken, toplumsal deiim srecindeki insann konumunu da yetkin bir biimde yanstmtr. Bu kitab severek okuyacanz mit ediyor, mutlu bir tatil geirmenizi
diliyoruz.
Trkiye Bankas

sesol

yk

aziz nesin'den
ocuklara en gzel ykler
AZZNESN

sesol

NDEKLER

Mizahi Bir Trkiye Manzaras 1Doan Hzlan .. ....... .x

Ben Hayatta Daima .....
Gzne Gzlk .
Gemiyi stila Eden Salyangozlar ...
ermendi Ne Zaman Dodu? ..
Uyusana Tosunuru Ninni
Okul Aile Birlii .
Usulen .
Sinekler Olmasa ...
Alt Beki Atlkarnca da ..
Bizim Eve Amerikal Misafir Gelecek ..
Gnde ngilizce... .
ocuk Ne Zaman Alar ...
Konserve Kutusu ..
Amerika'y Yapan Mimar

............. 1
.......... 7
............... 14

20
. ......... 31
.... 40
............ 52

.. ..

57

. ..... 67
..... 80
. .............. 92
. 99
................ 106

sesol

MZAH BR TRKYE MANZARASI

Okuyacanz

Aziz Nesin ykleri,

mzn en gzel rnekleridir.

mizal edebiyat

Mizal reticidir. nsana anlamay, sevmeyi, hog

ry retir.
Gnlk yaam iinde rastladmz birok kii bizde
glme duygusu yaratabilir. Onlara glerken size de glneceini aklnzdan karmayn.

Aziz Nesin'in yazdklar bizi niye etkiler, onlar neden

severiz?
nk Aziz Nesin Trkiye manzarasm mizahla izmitir! Hepimizin vesikalk fotorafn ekmi, o fotora
fn ardnda kalan hikayeyi anlatmtr ...
nk yaadmz toplumdaki insanlar anlatr,
hatalanmz gsterir, gzel yanlarmz ver, irkin yanlarmz yerer, aklmzn kestii kesmedii yerleri bize
sunar. ylece bir insan btn kar ortaya.
Yerli yersiz kzgnlklar, fkeler mizahla buluunca
yumuar.

ok

rastladmz

ama dikkatimizden kaan tipleri

yaratmann ustasdr.

Her eyin ars insan yok eder, hele bu nasihat,

uyar ise tepki uyandrr. Ben Hayatta Daima'nn baba
kahraman ite bu adan hem gln hem trajiktir.
IX

sesol

Elbette sahmza dikkat edeceiz, ama bu konuda

her doktorundediini yaparsanz, dostlannzn tavsiyelerine gre salmz ynlendirirseniz, Gzne Gzlk'teki
kahramann durumuna dersiniz.
aydn grnmek iin gzlk takarsnz, hibir
gremezsnz.
zenti de byk kusurdur.
fantezi deilGemiyi stila Eden Salyangozlar
dir, gerekten Trkiye'den darya salyangoz ihracat
vardr ama bir gemide hepsi dar frlaynca hayat yaanmaz olur.
Batda ok sevilen bu yemein Trkiye'de pek itahls
yoktur, bu yk iki dnya arasndaki fark da anlatyor.
Aziz Nesin'in yazd her yknn hayatmda kar
l vardr, onun geni eletiri yelpazesindeki yklerden
ermendi Ne Zaman Dodu? gerekten baz bilim adamlarnn, aynntda kaybolup esas unutnalarma gzel bir
gndermedir.
Yazar, air ermendi'nin doum tarihini saptamak
iin ciltlerce yazacak ama air hakknda bilgi vermeyecektir. .. te nl mizah burada laf salatasnn nasl
zaman kayb olduunu gsteriyor. Hepimizi esasa gelmeye aryor. ok ve anlamsz konumak, insann hem
kendi zamann hem bakalannn zamann almaktr.
Okul Aile Birlii toplantsn ananz babanz yaamtr, siz de grmsnzdr.

Nfus ktndeki yanllklardan doan glnl

birok oyunda, film de grmsnzdr. Yazann nl
oyunu Yaar Ne Yaar Ne Yaamaz, nfus kayd yanl
lklarnn ortaya kard glnl sergiler.
X

Usulen szn bu yata duymusunuzdur ama btn

hayatnz boyunca duyacaksnz. Birok gereksiz ilemin
hep usulen emsiyesi altmda yapldna tank olacaks
nz, kzmayn, nk elinizden bir ey gelmez.
Bu yanllk sonucunda anl anl hanmefendi erkek
olduunu(!) kabul eder.
Sinekler Olmasa ...
Baz kiiler vardr ki doutan itibaren baarszla
eitli gerekeler uydururlar, bedelini hep bakalarna
yklerler. stelik erteleyerek yaarlar.
nsann kendini olduundan baka gstermek iin
harcad abalar onu gln yapar. Hele bu para konusunda ise glnln derecesi daha da artar.
Eer mutlu yaamak istiyorsanz, kendinizden baka
sym gibi grnmeye almayn. Bizim Eve Amerikal
Misafir Gelecek, bu durumun glnln sergiliyor.
Gnde ngilizce ve ocuk Ne Zaman Alar? da
keyifle okunacak neeli yklerdir.
.. Bir edebiyat yaptn okuduumuzcia neden beeniriz.
Uzlrz, gleriz, kzarz, duygulanrz.
Btn bunlarn nedeni, onunla hayatmz arasnda bir
ba kurmaktr, ya bamzdan gemitir ya geecektir.
Mizah insann kendini eletirmesi, z eletiri yapmasn da salar.
Okuduunu, rendiini, bildiini kendi yaamna
geirmesi iin de bir aracdr.
Mizah; bir aynadr, ona baktmzda nce kendimizi
sonra btn dnyay grrz.
yi okumalar dilerim.
Doan Hzlan
Xl

sesol

BEN HAYATTA DAiMA

Smskk

oturuyorduk; o gece Spor ve Sergi Saray

ine atlsa yere dmeyecek kadar kalabalkt.
Solumda, benim yamda gsteren tombul bir adam
oturuyordu; konumalarndan yannda oturan ocuun
babas olduunu anladm. ocuun terbiyeli bir lise
rencisi olduu klmdan, yandan, davranlarndan belliydi.
nce gre minderine Rus milli takm kt, alklan
d. Arkasndan bizim takm knca alk Spor Sarayn
nlatt. ocuk da alklyordu. Babas,
- Sakin ol, dedi, hayatta hibieyin ans iyi deildir.
Bir insan, evladm, hayatta hibir zaman arya kamamaldr; alklarken de yle ... Hayatta hibir zaman ly karma!.. Orta yol en iyi yoldur.
Tren balamt. Greiler karlkl birbirlerine armaanlar verirlerken, baba oluna anlatyordu:
- Bak olum, greierin sonu alnncaya kadar beklemek yok. Son grein bitmesine be dakika kala hemen
kalkarz. Erken kalkarsak, ancak otobste yer bulabiliriz. Sona kalrsak, hem bu kalabalkta eziliriz, hem de ne
otobs, ne otomobil bulabiliriz. ok da erken kalkmak

sesol

olmaz. Tabii gre seyretmek iin ... Msabakalar bitmeden be dakika nce kalkarz. Ne ok erken, ne ok ge ...
Hayatta hibir zaman ne nde olmal, ne arkada kalmal..
Baa gemek iyi deildir, geride kalmak da... Hayatta br
insan, ne ge, ne erken, tam zamann bilmelidir.
Adamn oluna verdii tler yznden mikrafonda
konuulanlar anlayamadm. Biraz sonra da greler ba
lad. Ama babann tleri bitmiyordu:
_ Bak, evden karken pardsn almadn. Bir evlat
hayatta daima baba sz dinlemelidir. Ben sana, "Yavrum, pardsn al!" dedim. Evet, evden karken hava
gzeldi. Ama geceyars hava serinler. Burada da terleyeceksin. Dar knca, haydi bakalm, so~kta n~ ~~
pacaksn? .. Tabii hasta olursun ... Hayatta dama buyuk
sz dinlemelidir.
Yksek sesle oluna her konuda tler veren baba,
birden bana dnd:
- Baz babalar, beyefendi, gittikleri yerlere ocuklar
n gtrmezler. Gayet yanl bir hareket ... Bir baba hayatta daima olu ile arkada olmaldr. Mesela ben olumu
bu greleri seyretmekten mahrum brakma?~. ocuktur, hereyi grp renmelidir. Onun hatr n kalktm,
buraya geldim.
.
Bu srada birinci gre bitmiti ama adamn gevezel
inden grein sonucunu anlayamadm, ikinci gre ba
lad. Salon ok scak olmutu. ocuk ceketini karyordu.
- Ne o, ceketini mi kanyorsun? Evet, ok scak
oldu ierisi, kar ceketini. Ama bikez bana sorr:~lydn ...
Oluna byle diyen adam, ban geriye evrp arkasnda oturana anlatmaya balad:

- Beyefendi, ben ocuumun hibir arzusuna engel

olmam. Hayatta hibir zaman babalar ocuklarn arzularna engel olmamaldrlar; ancak yeter ki o arzu makul olsun. Deil mi efendim? Mesela olum ceketini karyor.
Mademki yle istiyor, yle olsun ... Yalnz ...
ocuuna dnd:
- Bak olum, ceket karmann bir usul vardr. Ceket yle geliigzel kanlnaz. nk sen ceketini karr,
dizinin stne koyarsan, cebindekiler yere dklebilir, senin de haberin olmaz. Onun iin ceketini karrken, nce
cebindekilere bakacaksm, cebinde olanlar dklmeyecek, dmeyecek gibi yerletirip ondan sonra ceketini
karacaksn. Ben hayatta hibir zaman cebimdekileri iyice
yerletirmeden ceketimi karm deilimdir; onun iin de
hayatmda hibieyimi ne drdm, ne kaybettim...
Adamn enesinden iime fenalk geldi. Oturacak ba
ka biyer olsa, hemen oradan kalkacaktm. Ama oturacak
deil, ayakta duracak yer bile yoktu.
Sa yanmdakine,

- Affedersiniz, bu ikinci gre deil mi? diye sordum.

-Hayr, nc gre balad.
Ne seyrettiim grei, ne hakemierin sylediklerini anla ya biliyorum.
Baba oluna diyordu ki:
- Susadn m? .. Bak, bu olmad. Hayatta insan daima, byle biyere gelirken, evinden kmadan nce, suyunu iyice imelidir. Bir gazoz biey deil... iersin, ne
olacak ... Ama bak, terledin, buz gibi gazozu iince ksreceksin. Hayatta hereyden nce salk gelir, hereyin
ba salk. .. Olmaya devlet cihanda bir nefes shhat gibi.

sesol

Suyunu i, evinden yle k! Bu sana ders olsun ... Gazozcu! Gel bakaym, bir gazoz ver!
Adamn enesinden kurtulmak iin oradan kalktm
ama kalabalktan kprdayamadm bile, yine eski yerime
oturmak zorunda kaldm.
- Gazozu birdenbire ime olum! Hibir zaman souk bieyi birden imemeli... Scack mideye, hele byle
terliyken buz gibi gazoz girince, al ite hastalk ... Onun
iin daima yudum yudum imeli, be dakika durmal,
dinlenerek ... Hem de gazozu st, sonra yut ... Ben hayatta
hibir zaman dondurma gibi, gazoz gibi souk eyleri birdenbire imemiimdir; onun iin de maallah, demir olsa
midem hazmeder.
Of, puf diyorum ama adam oral deil. Kim yendi, ki~
yeniidi anlamadan drt gre bitti, on dakika ara verild.
Galiba ocuk helaya gitmek istedi. Babas,
-te bir yanl daha, dedi, bu kalabal~ta helaya nasl gideceksin? Adm atlacak gibi deil ki ... Insan hayatta
daima ihtiyatl1 olmaldr. Madem byle biyere geliyorsun, burada saatlerce oturacam dnp evinden k
madan nce hertrl ihtiyacm greceksin. iini miini
et, yle k sokaa ... Ben hayatta hibir zaman aptesimi
etmeden evden kmammdr. Sen de yle yap olum ...
Peki imdi ne olacak? Helann nerede olduunu biliyor
musun? .. Grdn m, bilmiyorsun ... nsan hayatta herzaman iin tedbirli olacak ... Byle biyere girdin mi, nce
helann nerede olduunu sorup reneceksin... Haydi bakalm, git de ara bul!..
1

ihtiyat: Herhangi bir konuda ileriyi dnerek ll davranma, saknma.

4

ocuk gitti. Adam bana anlatmaya balad:

-Kimi babalar, ocuklarm byle yerlere yalnz ba
larna brakrlar. Hi doru deil... Gece vakti ocuklar
elence yerlerine yalnz gndermek yanltr; ahlaklar,
terbiyeleri bozulur. Ben hayatta ocuumu hi yalnz b
rakmammdr.
Bam

br yana evirince, adam konumasnn arkasn sol yanndakine anlatmaya devam etti:
- Bir baba, olu ile arkada olmaldr beyefendi. Ben
daima byle yapmmdr.
ocuk geldi. Babas,
- Ge kaldm, dedi, hayatta daima, biyere gittin mi
abucak iini yapp dneceksin ...
Greler sryor, adam susmak bilmiyor. Artk bu
gevezeye dayanarnayp yanndan kalktm, oturanlarn
ayaklarna basarak, ayaktakileri ite kaka ordan uzakla
tm.

Biraz sonra da greler bitti. Adm adm dar kyor

duk. t adamn sesini arkarndan duydum. ocuk
yoktu yannda. Birden beni grp,
-Kayboldu, dedi.
-Kim? dedim.
- Bizim ocuk kayboldu ...
-Merak etmeyin, koca delikanl kaybolur mu, kapda bekliyordur.
-Hayr, beklemez.
-Eve gelir yleyse ...
- Gelmez... Biliyorum, gelmez. Bitti artk... Benim
yedi olum, drt kzm var, hepsi gitti, bir bu kalmt.
- Bu kadar ocuk!.. Maallah, onbir ocuk!..
5

sesol

Hepsi bir kadndan deil, drt kadnla evlendim.

Kadnlar gitti, ocuklar gitti ... Bir bu olum kalmt.
-alacak ey, bu ocuk nasl dayand?
-Bu, biraz eycedir, nasl syleyeyim, biraz saf... Onyedi yanda, hala bitrl ilkokulu bitiremedi.
-

GZNE GZLK

Kapdan ktk, ayrlrken,

- Grelerde kim yendi, allahakmza dedi, bizimkiler mi galip, onlar m? Hi anlayamadm ...
-Ben de anlayamadm, dedim, yarn sabah gazetelerden okur, reniriz.

Bir salk raporu alnam gerekiyordu. Yirmidrt ya

mm aklnca, geleceim bu salk raporuna balyd.
Srayla btn muayenelerden getim, hepsinden sa
lam ktm. Bitek gz muayenesi kald. Gzlerime ok
gvendiim iin onu sona brakmtm.
Gz doktoru muayeneden sonra,
- Raporunuza yazyorum, dedi, bir diyoptril m
yop ... Bir de reete yazyorum, gzlk takacaksnz.
Dnya karard sandm. O yann anlayna gre, gzm bozuk kp da parlak geleceim birden snmeseydi, imdi bambaka biri, byk bir adam olacaktm. Ne
gibi? Deyin ki Boaz vapurlarncia kaptan yada bir devlet
dairesinde ube mdr filan ...
Eskiden beyz adm tedeki kara inein kuyruuna
konmu atsineini bile seerken, muayeneden ktktan
sonra, burnumun ucuna yaklatrdm gazetenin yazla
rn okuyamaz oldum. Her sorana,
- Gzlerim miyop ... diyordum.
- Miyop olamaz, dediler.
1

Diyoptri: Optik sistemlerin yaknsaklk birimi, gzlk

nn numarasn belirten rakamlar.

camlar

sesol

-Neden?
- Miyop uza grmez. Sen yakn grmyorsun.
Miyop gzn uza grmediini okulda renmi
tk ama unutmutum. Bakalarnn uyarmasndan sonra yaptm yanll aniayarak gazete, kitap okumaya
baladm. Ama adm tedeki duvar grmyordum.
Gzlk alacaktm ama reeteyi yitirmitim. Baka bir gz
doktoruna muayene oldum.
Doktor,
-Gzleriniz sapasalam, dedi.
-Nasl olur, daha bir ay nce bir diyoptri miyop vard.
Doktor kzd,
- Onu kim sylemise dpedz halt etmi, dedi.
Ben de o kanda olduum iin gzlerim eskisinden ok
daha iyi grmeye balad. Krkbe yama kadar gzlk

Bu iki isteimin biri bile olmad. Ne istedik de oldu ki

bunlar olsun.
Sa dersen, gnden gne sklar. Hi olmazsa gzlk
takaym da, grenler de okuryazar adam desin.
Bir gz uzman doktora gittim. Muayene etti,
- Bir yetmibe diyoptri miyop, dedi.
Demek yirmi yl nceki ilk muayene eden daktorun
dedii doruymu. O zamanki bir diyoptri artm, bir yetmibe olmu.

-Neden gzlk kullanmyorsun? diye sordu.

-Neden kullanaym?
-nsan bu yaa geldi migzlksz olmaz. imdi gzlk kullanmazsan, ilerde bsbtn gzlerin bozulur, hi
grmezsin.
Arkada gitti, benim gzlerimde de bir bulanklk ba
lad. Ne uza, ne yakn grebiliyorum. Ayrca bir de gizli
zentimi syleyeyim. Hayatta gizli gizli iki ey istemiim
dir. Biri salannn dklp alnnn almasn, biri de
gzlk takmay. Bu ikisi, insan aydn kii gsterir. Kasap
ran al, sa dklp aln alsn, bir de gzlk taksn,
niversiteye doent yap gitsin.

Reeteye gre bir gzlk aldm. Gzl taknca bir

ba dnmesi, mide bulanmas balad, -affedersiniz- durmadan kusuyorum. Vapur tutmu gibi iim dma ka
cak. Gzl karyorum, hibiey grmyorum. Takn
ca hem grmyorum, hem kusuyorum. Taksam bitrl,
takmasarn bitrl, gzlk deil, bela ...
Bir arkada halime acd,
- Ben sana ok iyi bir gz doktoru salk vereyim, ona
git... dedi.
Gittim. Doktor nce beni, sonra gzmdeki gzl
muayene edip,
- Bu gzln reetesini hangi sersem verdi? Senin
gzlerin miyop deil... dedi.
-Ya ne?
- Hipermetrop, iki diyoptri hipermetrop ...
Bir bozukluk olduunu anlamtm. Hipermetrop yerine miyop denirse, yanllk olmaz m?
Reeteye gre bir gzlk yaptrdm. Bu gzlk kusturmuyor, mide bulandrmyor. Gelgelelim, bu da beni
alatyor. Gzl taknakla gzlerimden ya boanyor.
Hngr hngr alyorum. Aladka da iime bir garip-

takmadm.

Bundan yedi sekiz ay kadar nce eve gelen bir arkadam,

sesol

lik kyor, bsbtn alyorum. Yalnz cenaze trenlerinde taklacak bir gzlk. Aiaya aiaya gzlerim kan
anana dnd.
Candan bir arkada,
- Yahu, kr obcaksn. Bir deder hastanesine git,
dedi. zel doktor b.1sb.
koca deYietin hastanesi baska.
,
,
Hastanedeki gz doktoru stelik profesrm. EYet,
hastane klinii baka. Hertrl ara \ar, prl pnl...
Profe<>r gzlerimi muayene etti. Ben de ba?ma gelenleri anlattm:
-Biri miyop dedi, br hipermetrop dedi.
Profe<>r kzd,
-Vay ~ey olu ~eyleri!.. diye bard. Senin gznde
ne miyopi var, ne hipermetropi ... Senin gzlerinde astigmatizm var...
Profe'>rn reete'>ne gre bir gzlk yaptrdm. Bu
gzlk ok iyi geldi. Hereyi ok iyi gryorum. Yalnz hibieyi yerli yerinde gremiyorum. Dnya benden
uzaklat. On yldr iinde oturduumodann kar duvar otuz metre uzaa gitti. Bir arkadann elini skacam,
ne mmkn ... Yaz yazacam, elimin altndaki kat iki
metre ilerde grnyor. Drbnn tersinden bakar gibi
biey. Herey uzakla'jt ve kld, insanlar mercimek
kadar... Aman bu benim houma gitsin de bana bir byklk gelsin! Herey benden kk ve uzakta, aman ne
gzel!.. Hepsi iyi de, yemek yiyemiyorum. ~1asaya orumyorum, nmdeki yemek taba yirmi metre tede grnyor. Burnum scak orbann iine giriyor da ben ka
iki metre uzakta grnen kaseye uzatyorum. Yiyemez,
iemez, yryemez oldum.

Kolumdan tutup bir baka gz doktoruna gtrdler.

renimini Amerika'da yapm bir doktor... Dediklerine
gre, kstebee kurt gz takarm~. Uzun uzun muayene
ettikten sonra,
-Bu gzl hangi( ...... ) verdi, dedi. Vay sersem herif vay... Bunlar da doktoruz diye geiniyor, yle mi? Savcla ikayet erseniz, diplomasn elinden alrlar.
- Benden bulmasn, Allahndan bulsun ... dedim.
- Sizin sa gznz birbuuk, sol gznzse iki diyoptri miyop.
Yeni bir gzlk aldm. Bu kez de hereyi atal atal
gryorum. Bizim evdeki yedi nfus, olmu ondrt kii ...
nceleri, "nsan insana benzer, bu insanlar ift yaratl
mlardr," diye aldrmadm. nsan insana benzerse bu
kadar da m benzer... Haydi baka insan yle, ya kendim.
Ayaklarma bakyorum, drt. Bir elimde on parmak. l

10

ll

dracam.

Baka

bir gz doktoruna gittim. Bu da Almanya'da

okumu.

-Size bu gzl hangi( ...... ) verdi? dedi.

-Ne var?
- Ne olacak, yanl.
Benim sol gzm diyoptri miyop astigm~1t, sa gzm ikibuuk diyoptri hipermetropmu.
Onun verdii gzlkten sonra ne gece, ne gndz, hibiey gremez oldum. Heryer zifiri karanlk. Baka bir
doktora gtrdler. Adam gld:
-Hangi (...... )verdi bu reeteyi? .. Sizin gzlerinizde
hibiey yok, sapasalam.
- Gremiyorum. Heryer karanlk.

sesol

- Gzlerinizde tavuk karas var da ondan ...

Haplar, ineler, vitaminler, bir de yeni gzlk... Bu
gzl taknca uzakta olan burnumun dibinde gryorum. skeleden vapura binrnek iin ayan attm, azkalsn denize gidiyordum. Vapur daha iskeleye yanamam,
ben vapura biniyorum.
Dolamadk, gitmedik gz doktoru kalmad. Biri sa
gzm miyop, sol gzm hipermetrop dediyse, br tersini syledi. Biri astigmat dedi, br perde inmi dedi.
Perde inmi diyenin verdii gzlkle hereyi yeil grmeye
baladm. Bu kez de doktor, "Daltonizm var!" dedi.
Yani, aldm gzlkler sayesinde eyann nden, yandan, uzaktan, yakndan, ka trl, ka renk grlebilirse
hertrlsn, her rengini grdm. Son taktm gzlk
de hereyi bana yukardan gsteriyordu. Dnya ayarnn
altndan 40-50 santim aa inmiti. Dz yolda yrrken,
kendimi merciivenden iniyorum sandm. Deve gibi lap lap
adm atmaya baladm. Buyzden kpr merdiveninden
inerken, ayarnn altndaki basamak bana bir metre daha
aada grnd iin, admm ataym derken dp ta
aaya kadar yuvarlandm.
Gzlm dmt. Gzlksz hibieyi gremiyordum. Yrem buu iindeydi. Beni yerden kaldrdlar.
-Aman gzlm nerede? dedim.
Gzlm bulup verdiler, taktm. Allah Allah ... Hayatmda hi bu kadar iyi grdm hatrlamyorum.
Herey yerli yerinde, net, gzel. Yanllkla bakasnn
gzln m taktm diye baktm. Hayr, benim kaln
siyah ereveli gzlm. Ne kadar sevindiimi anlatamam. Artk gz doktorlarndan kurtulmutum. Gazete-

12

nin en kk harflerini grdm gibi, uzaktaki vapurlarn burnundaki yazlar da okuyorum.

O sevinle eve girdim.
Karm,

- Gzln camna ne oldu? dedi.

-Ne olmu?
Gzl kardm. Parmam erevenin halkasndan
br yana geti. Gzln camlar yoktu. Merciivenden
dnce krlm.

O gndenberi gzlksz ok iyi grmekteyim.

13

sesol

GE?v1Y STLA EDEN SALYANGOZLAR

- SOS! SOS! Kokta, har , hat, hat, nokta nokta, nokta, hat. SOS! Tat, taa ... tat, tat, taa... tat ... SOS! Hat, hat,
nokta, hat, nokta. SOS!
Telsiz Unkapan iiebinden geliyordu. En yakn liman
bakanlnn telsizcisi, Unkapan ilebine morsla sormustu:
-:-\e ,ar?
,
Gelen cevap ksayd:
- Adalar Denizi, sfr sfr derece kuzev sfr sfr
'
bir derece saniye batdayz. Gemiyi salyangozlar ele geirdi. Tehlike byk. SOS! SOS!

Unkapan iiebinden son alnan haber, ite bu kadarckt. Liman bakanlnn telsizcisiyle, ba~ka yerlerdeki,
seferde olan gemilerin telsizeileri bou bouna manipieye
bastlar. Unkapan iiebinden baka hibir cevap alnmad.
Haber bika dakika iinde Adalar Denizi'ndeki btn
gemilere ,erildi. Telsizler durmadan alyordu:
- Unkapan ilebini salyangozlar ele geirdi.
- Salyangoz mu?
-Evet salyangoz.

-Ne salyangozu?
-Ne bikyin ben nt' s~1lyangozu? Telsizeinin son sz
salyangoz olm~. saly~mgozbr g._'niyi zapr etti" demi,
sonra susm~.
- s~1ly~mgozu ~mLmudm. Hu bizim bildi~iniz smklb,:ek olnusn s~1kn?
- Snklbii-.t'k mi? Smklbeek gemiyi zapt
edn mi vahu?
-Peki ykyse nedir bu s~1ly~mgm? Yanl~ ~mbn olmasnbr?

- Zannetnem ... Bir kii deil ki, btn telsizeiter ayn

indat iaretini almlar... Bizim telsizei onsekiz yllk telsizei. "Unkapan iiebi salyangozlarn eline get.;ti" demi.
-Demek, sana gre bu saly~mgozlar, sniiklbeek
olamaz.
- Snklbeek gemiyizapt edebilir mi kardeim?
- Orasn bilmem. imdi biz kurtarma gemisine ne
diye bildirdim?
-Biz llt' aldksa, onu sat~lrl. s~lly~mgoz, S~lly~mgoz ...
-llnbp~m ilebini

salyangoz ...

- En't. ..
-Bunlar korsan fiLm olm~lsm?
- Bilmem ki ...
- Saly~mgoz kors;mbr.
-Bak ~u harit;lya.
- Sardunya Adas var, Sakz ,.~ll~ Sis;un ALbs. ..
- Sardunya'y salyangoz anbm;lsnlar?
- Bilmem ... Hdki de Sarduwa korsanlardr.

Hat: izgi

14

15

sesol

Unkapan ilebine Istanbullimanndan be

ton salyangaz yklenmiti. Salyangozlar sandklar iinde ambara

kondu. Bu salyangozlar Fransa'ya gidecekti. Daha ba
ka ykler de alan gemi yola kt. .. Geminin hareketinin
ertesi gecesiydi. Kaptan yatanda uyuyordu. Yznde
gezinen yumuack ve slak bieylerle uyand. Elini yzne att. Yumuak, cvk biey... Biey deil, bika ey...
Gece lambasn yakt. .. Yaz scanda han odasnda tahtakumsu istilasna uram gibi, btn vcudunu, yata,
salyangozlar sarmt. Kaptan bararak kamarasmdan
frlad. Ayan att yerde tr tr salyangaz eziyordu.
Kimisi kabuklarndan km, kimisi srtndaki kabuunu
tayan binlerce salyangoz ...
Kaptann sesini ilk duyan, dmenci ile nbeti tayfa
olmutu. Sese kotular. Daha dorusu komak istediler
ama koamadlar... Dmenci ilk admn atar atmaz, bir
salyangozun stne bast. Basmasyla da aya kayp gvertenin stne kapaklanmas bir oldu. Elinin altmda da
iri ceviz byklnde bieyler kprdayp duruyordu.
O srada ikinci ark gverteye frlad. Btn makine
dairesini salyangozlar sarmt. Yerler, duvarlar, makineler, pistonlar, saatler...
Yalnz makine dairesini byle sanan ark, gverteye
karken bsbtn ard. Merdivenler, trabzanlar, hatta
geminin direkleri, halatlar bile salyangozla rtlmt ...
Gemicileri bir korku ald. Tehlike gerekten bykt. nk hikimse bu kk hayvancklara elini sremiyordu. Hatta kaptan bir rt alm, doru helann
musluuna komutu. Ama helay, musluu, pencereleri
16

de salyangozlar istila etmiti. En son bararak gverteye

kan atei oldu. Kazan dairesinde salyangozlardan bir
kar bo yer kalmamt.
Gemi su alsa, delinse, pervanesi krlsa, korku bu denli
byk olmazd.
Tayfalar al sprgeleriyle salyangazlar sprp
denize atyorlar ama onlar biyandan ar ar, boalan
yerleri doldurmaya devam ediyorlard. Sanki durmadan
douruyor, biyerden kaymyordu ...
Salyangozlar gemicilerin stne yrmeye baladlar.
Son are, imdat istemek ... Telsizci, byk bir tiksinti iindeydi, enok irenen oydu. Saatlerdir ren kaptan emir
verdi:
-abuk, imdat iste!
Telsizci, salyangozlarn kaplad telsiz aletine yakla
t. Elini srmeye irendii iin, ayaklaryla telsizi kaplayan salyangazlar itti, telsizi altrd:
- SOS! SOS! Gemiyi salyangozlar ele geirdi.
Salyangozlar ayaklanndan yzne doru yrm
lerdi. Bararak dar frlad. Telsizi grecek, manipieye
basacak hali yoktu.
Unkapan iiebi
pa att.

bu mcadele iinde Marsilya'ya kaGemiyi salyangozlardan temizleyemediler ama

batnadan kurtarabilmilerdi.

iiebi

bir ilala, mesela zehirli bir dumanla temizlemekten baka are yoktu. Kaptan, ikinci kaptan, ark
ba, makinist, daha bika gemici kendilerini karaya dar
attlar. Hemen bir otele gittiler, soyundular. Elbiselerinin
ceplerinden bile salyangozlar kyordu. lk i otelde ban17

sesol

yoya girdiler,

ykandlar.

Elbiselerinin stnde salyangazlarn gm paria izleri duruyordu. ki gn gemide

yemek yiyemeyen gemiciler, hemen otelin lokantasna indiler. Kaptan garsona,
- Aman bize yemek ... dedi.
- N e emredersiniz?
- Ne olursa olsun. Biz yoldan geldik. En iyi yemeiniz neyse getirin.
Tka basa karnlarn doyurdular. ark,
- orba ok nefis! dedi.
Makinist,
- Kzartma da enfes! dedi.
Kaptan,
-Ya bu halamaya ne buyurulur! dedi.
yice karnlarn doyurdular.
Bir gemici,
- Dana eti bu, dedi.
-Sanmam.
- Dana eti kardeim. Buzdolabnda dinlendiriyorlar,
sonra araba yatryorlar. te byle yumuuyor.
-Kuzu eti ...
-Bana kalsa balk!
- Garson, baksamza garson!
-Efendim?
-Bu kzartma ne eti?
- Beendiniz mi msy? Geen hafta Trkiye'den bir
gemi salyangaz gelmiti.
-Neee?

-Evet, dedi. O da salyangoz.

- Neee? orba?
- Bizim patron, lokantann yemeklerine ok nem
verir efendim. Paradan kamaz. O da salyangaz orbas.
- Salata?
-Evet msy ... Salyangaz salatasl

-u halama?

Garson, mterilerini memnun ettii iin glmseyerek:

18

19

sesol

Hayr.

ERMEND NE ZAMAN DOGDU?

Byle nemli bir mesele bir ciltle ispat edilebilir mi? Birinci ciltancak meseleye giri ...
-Yani?
Yani, birinci ciltte stat, ermendi'nin 4 Mays'ta
domadn sylyor.
-Sonra?
- Sonra, artk ikinci ciltte mi olur, yoksa nc,
drdnc ciltte mi, orada da 4 Mays tarihinin yanll
n ispat edecek. Beinci, altnc ciltlerde de ermendi'nin
doduu tarihi bildirecek.
- Hepsi ka cilt olacak?
- Daha belli deil. imdiye kadar ancak bir cildini
yazabilmi. Bunun iin de onbe yl alt.
-Ne diyorsunuz? Onbe yl m?
- Elbette ... Anlalan siz bilimin ne demek olduunu
hi bilmiyorsunuz.
-br cilderi ne zaman yazlacak?
- inallah, Allah mr verir de yaarsa, onbe, yirmi
yl sonra ikinci cildini bitirir. nk stat imdi altm
drt yanda ...
- Ya, Allah gecinden versin ...
-O zaman, onun kald yerden baka bilginler a-

- ok byk bir bilgindir.

- Bulular var m?
-Bu da soru mu? Sizin bunu sormanz ok grrm.
Halk neyse ama aydnlar da bilime kar ilgisiz davran
yorlar.
- Sylesenize canm, ne yapm bu nl bilgin?
- Edebiyat tarihlerimizin bugne kadar hep yanl
yazdklar bir tarihi dzeltti.
- imdiye kadar yanl yazlan tarih neydi?
- Ondrdnc yzylda yaam air ermendi var
ya ...
- Bilmiyorum.
- Koca bir divan vardr. Elyazmas edebiyat tarihlerinin ounda ad geer.
-Evet?
- te o air ermendi'nin btn edebiyat tarihleri 4
Mays'ta doduunu yazarlar. stat, ermendi'nin 4 Mays'ta domadn ispat etti.
-Nasl ispat etti?
- Altyz sayfalk bir kitap yazmakla ...
- O kitapta ispat ediyor mu?

- Biey sorabilir miyim? ok merak ettim: u er

mendi dediiniz air 4 Mays'ta domam da, ya ne zaman domu?
- te edebiyat tarihini aydnlatan esas nokta da bu.
ermendi 4 Mays'ta deil, 3 Mays' 4 Mays'a bala
yan gece domu. Saat yirmidrtten nce doduu iin,
3 Mays'ta domu olmas gerekirken, btn edebiyat tarihileri bu noktada yanlmlar, 4 Mays diye yazmlar.

20

21

lmaya balarlar.

sesol

- Sama bir soru. Hikimse bir bilginin yazd eseri

okuyarak, onun ne demek istediini anlayamaz. Bilim o
kadar derindir ki ...
-Ben de onu soruyorum. yleyse siz nasl rendiniz?
-phesiz kitaptan deil. Bana kendisi syledi. Zaten bu kitaplar okunsun diye yazlmaz ki ...
-Peki, ne diye bu kitaplan hasarlar?
- Anlalan, bilim iin en ufak bir dnceniz yok.
Bir eser ne kadar ok satlr, anlalr, okunursa, o kadar
deerinden kaybeder. Onun iin bilginler, kitaplannn
okunup anlalnasn deil, raflarda dura dura tozlanmasn daha ok isterler. Az okunan, hatta hi okunmayan,
zor anlalan, hatta hi anlalnayan kitap, yazarnn de-

birbirimizi anlyoruz. Greyim sizi,

yalnz be dakikack kimsenin anlayamayaca laf edin
bakaym. Kolay m?
-Zor.
- Zor deil, olanaksz. Be dakikack konuma yerine beyz sayfa yazmay dnn. Hem de yle sama
sapan deil. Baz deliler de saatlerce, hatta gnlerce birbirini tutmayan, sama sapan laf ederler ama hibir zaman
bilgin olamazlar. Bilginlerle delilerin fark udur: Bir bilgin hikimsenin anlayamayaca beyz sayfalk bir eser
yaznca, iinde noktasna, virglne kadar bitek dilbilgisi
yanl, bozuk bitek cmle, kk bir mantkszlk, eli
me bulamazsn. Delilerinse byle dzgn, dilbilim kurallarna uygun samalamalar olanakszdr.
- Biey daha renmek istiyorum. stat, air ermen
di'nin 4 Mays'ta deil de 3 Mays' 4 Mays'a balayan
gece doduunu nasl ispat ediyor?
- ispat ettii filan yok ... Mesele u: ermendi, divanndaki iirlerinden birinde yle diyormu: "Ben, dn
ile yarn selamiarken dnyaya geldim." ok ak deil
mi? Dnle yarn ne zaman selamlar? Saat 24'te deil mi?
"Selamlarken" dediine gre, daha selamlamamlar,
selama hazrlanyorlar, demektir. Yani, saat 24 olmam,
belki be dakika, belki iki dakika var. Byle olunca demek
ki ermendi 4 Mays'ta deil, 3 Mays'ta domu oluyor.
- yi ama azizim, btn bunlarn neye yaradn an-

erini artrr.

layamyorum.

- atm dorusu.
-Bunda alacak ne var? Siz hikimsenin anlamayaca laf etmeyi kolay m sanyorsunuz? Bakn urda saat-

mu sanyorsun? Bir bilgin kp

ermendi'nin 3 Mays'ta saat 1.30'da doduunu ispat
iin cilt eser yazacak. br 1.30'da deil, 1.35'te

22

23

- Hepsi hepsi bu kadarck m?

- Az ey mi bu? Bir eski airin doduu tarihi ortaya
koymak az ey midir?
- Bunu biriki satda yazamaz myd? Bunun iin mi
altyz sayfa yazd?
- Eer biriki satda bunu aklasayd, o zaman senden, benden ne fark kalrd? Bilgin demek, herkesin bildii eyleri hikimsenin bilemeyecei biimde yazabilen,
be kelimeyi beyz sayfa uzatabilen adam demektir. Bir
bilginle bir bilgisizin ayrm ite budur.
-yleyse air ermendi'nin 4 Mays'ta deil, 3 Mays'ta doduunu siz nasl anladnz? Kitab okuyup da
m anladnz?

lerdir

konuuyoruz,

Bir

ie yaramyor

sesol

doduunu

le

air

ispat iin be cilt yazacak. Derken byle byermendi'nin doduu yer, saat tastamam ortaya

kacak.

- Affedersin, yine anlayamadm. ermendi 3 Mays'ta

deil de, 4 Mays'ta dosa, 11.30'da deil de, 11.35'te
dosa ne olur, bundan ne kar?
- Azizim, btn bunlar olmasa edebiyat tarihi olur
muydu sanyorsun? Bir bilgin 3 Mays diyecek, br hayr 4 Mays diyecek, tartma balayacak. Hangisi daha
ok, daha anlalmaz, daha iinden klmaz eyler yazarsa, o daha bilgin olduunu ispat edecek.
- Anlamyorum, bunun yarar nedir?
- Yahu, bitakm insanlar bu ilerle uraarak profesr olurlar, n kazanrlar. Hem rahat yaarlar, sayg grrler, hem de isimleri yarna kalr. Bilginler olmasayd,
rnein ermendi'nin hangi gn, hangi saatte doduunu
bilemeyecektik. Daha bunun gibi biok gerekleri re
nemeyecektik. Bilgisizlik iinde, kapkaranlk bir dnyada
yaayacaktk

nsanlk byle ilerliyor. Bir bilgin hi yoktan ortaya

biey atyor,

br,

hayr

yle

deil,

byle diyor. Bir tartma balyor. Baka biri kyor, ne yle, ne byle diyor.
te byle byle dnyamz adm adm ilerliyor.
- ok doru... nsan dnyor da, eer bilginler
olmasa hibir gerek ortaya kmayacakm gibi geliyor.
Aman Tanrm! Gereklerin aydnlanmad kapkaranlk
bir dnyada nasl yaardk? Onlar olmasa hibiey bilemeyecektik. Hatta air ermendi'nin ne zaman doduu
nu bile bilemeyecektik; onu 4 Mays'ta domu sanacaktk. Byle bir dnyada yaanamazd. Bilginler olmasa ne
yapardk bilmem ki ...
24

UYUSANA TOSUNUM NNN

Uyumalydm. Karnm tok, srtm

pekti. Vakit gece ya-

rsn oktan gemiti. stelik elime uykuya birebir olan,

kaln kitaplardan birini almtm. yle byk dncele

rim, dertlerim de yoktu. Evet, uyumalydm. Ama bitrl

uyuyamyordum. Uyku tutmazsa say say, derler. Bala
dm saymaya ... Bir... iki ... ... be ... on ... yz ... bin ...
Dardan fsltlar duydum. Yava yava kap ald.
Evdekilerden baka, konu komu da gelmi. Ben saylan
yksek sesle saymaya balaynca, ne oluyor, diye meraklanmlar.

-Bir saattir kapdan seni dinliyoruz, dediler.

Sekizyzbindokuzyzyetmiikiye
kadar gelmiim.
Tam o srada kapy amlar.
Ben onlara,
-Durun, beni artmayn! dedikten sonra saymaya
devam ettim:
Sekizyzbindokuzyzyetmi... sekizyzbindokuzyzyetmidrt ... sekizyzbin ...
Korkudan bym gzlerle bana bakyorlard.
-Yok canm, meraklanmayn, ldrmadm. Uyumak
n sayyorum.

25

sesol

-Ne uyumas, saat dokuz ... Pencereden baksanaL

Gne tepeye km. Azkalsm saya saya, ben saylar
bitirecekmiim.

O geceden sonra bitrl gzm uyku tutmad.

Doktor,
- ok alyorsunuz. Sinirleriniz bozulmu ... dedi.
Sinir yartrc ilalar verdi. lalar aldka bsbtn
uykum kayordu. Uyku haplarn cebime doldurup leblebi gibi yemeye baladm. Doktor inanmad. Gznn
nnde iki uyku hapn birden azma atmca, gzleri d

Yapacam ileribikez

de bana tekrarlatt. Sonra gitti.

Ali'yi bilmez miyim ... Kendi kendine oyna; kuzu gibi
stn ier, ml ml da uyur.
Karm kapdan kt, olan da mzldamaya balad.
Allah Allah ... Olur ey deil. Mzldanp dururken ala
maya da balad. Ama nasl alyor, sanrsnz etinden et
kopanlyor.
-Olum

- Sen bugn ocua bakar msn, ben klk teberi

almak iin arya gideceim, dedi.
Olumuz onbir aylk. Ama hi yaramazl yok. Mamasna, uykusuna saatiyle altrdn m ocuun zorluu
olmuyor. Bizim Ali, haftada bir bile alamaz. Sabah altda
uyamr. Mamasm yer. Tahta parmaklkl parknn iinde
kendi kendine oynar. Onda uyur. Onbirde uyanr. Mamasn yer. e kadar yine oynar. ten bee kadar uyur.
Sonra yine oynar. Yedide ykanr, haydi yataa ... Onun
ml ml uyumasna imreniyorum.
Ksacas Ali'ye bakmann hibir zorluu yoktur.
- Elbette bakann, dedim.
Saat birdi. Karm yaplacak eyleri bir bir anlatt:
- e kadar hi dokunma, kendi kendine her zamanki gibi parknda oynasn. te stn ver, yatr. O
kendisi uyur. Beten nce uyanmaz. O zamana kadar da
ben gelirim.

sus!..
Sus, dedike, yaygaray basyor. Piremi srd desem ...
Batan aa soydum, yeniden giydirdim. Susmuyor. Belki
karn atr, dedim. Ama bu ocuun belli mama saati var.
imdi a olmaz. Ne olur ne olmaz diye st iesini getirdim. ienin lastik memesi azna gelinceye kadar ylece
durdu. Tam memeyi azna sokarken elini bir arpmasn
n! ie biyana ... stm bam st iinde kald. Hi durmadan alyor.
Hey yarabbim ... Su mu istiyor? Kk bardayla su
verdim. Elinin tersiyle bir de bardaa arpt, haydi bardak yere ... Yaygaray da iki kat artrd.
Annesi ocuun kucaa alnmasna kzar. Ama ne yapacaksn ... Kucama aldm, baladm hoplatmaya:
- Hop tiri yavrum, hop tiri ... Hop tiri yavrum, hop
tiri ...
Havaya atp tutuyorum, olmuyor, hop tiri diyorum
susmuyor...
nne gazeteler koydum. Gazeteyi yrtarken susar
gibi oluyor, sonra yaygaraya balyor. ieklee saldrd.
Aman iekleri koparsnda sussun tek ... Trl maskaralk yapyorum. Elimle gbeime vurup davul alyorum,
yanan iirip azmla dmbelek alyorum. Ellerimi

26

27

an urad.

Doktor, daha keskin ilalar verdi. Onlar da etkisiz ...

Uykusuzluumun altnc gnyd. Evde kaldm iin
karm,

sesol

yere dayayp drt ayak oluyorum. Srtma alyorum. Boynurndan ayaklarn geirip bama karyorum. Ne yapacam ardm.

Her yeni numara yaptka biraz susar gibi oluyor. Arsz glyor. Sonra o nurnaraya alnca yeniden alamaya
balyor.

Zplyorum.

Sama sapan konuuyorum. Nutuk veriyorum. Opera syler gibi baryorum. Dans ediyorum.
Ali bana bakyor. nce glyor. Sonra alyor. O a
laynca, yeni bir numara istediini anlyorum. Kollarma
alp sallyorum, havaya atp tutuyorum. Hibiri ie yaramyor. Kankan m yapmadm, sallan yuvadan m yapmadm, ifteteili mi oynamadm, gbek mi atmadm ... Tek
sussun diye trl hnerimi gsterdim. u numaralar sahnede yapsam, nl bir komik olur kardm.
Byle byle saat ettik. Ben de geni bir soluk aldm. Keratann uyku saati gelmiti. Yatrdm yatana stn verdim. ieye bir tekme savurdu, yallah ... Olann
bir iyi huyu vardr, saatinde yatana yatar yatmaz hemen
uyur.
O gn bugn huylarn deitirmi. Uyumaz bitrl.
Olum uyu ... Uyumaz. Yataktan aldm, dizime yatrdm.
Hem dizimde sallyorum, hem de ninni sylyorum:
- Uyusana yavrum ninni ... Uyusana aslamm ninni ...
Uyusana tosunuru niiinni ... P p, p p ... P olu
ma niinni ... Hadi gzel olum niinni ... Uyusana be niiinni ... Canma okudun benim niinni ... Hadi benim tonton
olum niiinniii ... Eeee ... eee ... eee!.. E benim oluma niiinni ... Benim olum byk adam olacak ninni ... Benim
olum ok byk adam olsa kimin uruurunda ninni ...

28

lhdi canm olum, uyusana artk niiinnii! Eee, eee, eeee ..

d Benim olum byynce babasnn elini pmeye geleniinni ... Biz babamzn elini pmeye ok gittik ya, o
gelir niinniii ... Hadi uyu artk ninni ... Ben olumla ittiedeceim ninni ... Bekle edersin ninni ... Ne mal olaca imdiden belli ninni ... Ne kzyorsun, babasna ekmi
ninni ... Uyusana artk, tak dedi canma ninni ... Eeee, eee,
cee, e! Pu p pm p! Bu ocuklar ne zor byyormu
ninni!.. Anla babann kymetini ninni ... Sen aniadn ya, o
anlar ninni ... Vatana evlat yetitiriyoruz ninni ... Benim
olum byynce babasna bakacak ninni... Avucunu
ninni ... Zor bakar ninni ... Sen babana ok baktm, o
sana bakar ninni ... Uyusana cici olum, hadi aslan o
lum ninni ... Sen daha bu ocuktan neler ekeceksin ninHuyun bana ekmez inallah ninni ... Adam olursun
inallah ninni ... Hanimi benim olum ninni ... Uyusana
olum ninni ... Hadi beee, uyu artk ninni ... Benim olum
babasn sevecek. .. Grrz ... Her ocuk benim gibi olmaz ... Bu ocuk iyi ocuk olacak ninni ... Hele bysn,
o da senin gibi babasndan para koparacak ninni ... Suratndan belli ne mal olduu niiinnii ... Uyu artk yavrum
inni ... imdi suratma tokad yersin, ninni ... H hn h!..
eee eee e! P, p, p!
Derken efendim, ben ninniye iyice kaplmm. Eeee e,
p p, h h derken, olan saHayaym diye sallana saluyuyakalmm. Ben uyumasna uyumuum. Olana
gelince, o dizimin stnden kalkm, odada ne var ne yok
henzetmi.

Karm

eve geldii zaman

stnde buldu.

olan

son

yazdm

hikaye-

29

sesol

-Nedir bu hal? diye bard.

Ben uyku sersemi birden kendimi toparlayamadm da,
olan uyand sanarak gzlerim kapal, iki yanma sallanarak, ninniye baladm:
- Uyusana yumucak niiinni ...

OKUL ALE BRLG

Karm,

-N' oluyor. dedi.

- Uyumuum galiba ... dedim.
imdi ne zaman uykum kaar da uyuyamazsam, hemen olan uyutnaya balyorum. Ben uyuyorum, o da
kendi iini yapyor.

Bu Okul Aile Birlii toplantsna gitmem gerekli mi,

mi, hi bilmiyordum. Syleyecek bir szm yok.
Olsa da kalabalkta hi konuamam.
Toplantya ge kalmm. Ben okula gittiim zaman,
rencilerin ana babalanyla retmenler salonda konu
maya balamlard.
Salonun kapsn ap admm yeni atmtm, ayakta
bir kadn yumruunu skarak,
- Ge kalyorlar efendim, ge kalyorlar!.. diye bard.
Utancmdan kulaklarma

kadar kzarmtm.
- Yollarn durumu ... Dolmu bulunmuyor... Otobs
yok ... diye kekeledim.
Ayaktaki kr sal kadn,
- Btn bunlar idareyi ilgilendirmez, dedi.
Acaba hangi idareden sz ediyor? .. Tramvay daresi
mi, Otobs daresi mi?
Kadn,

- Okul idaresinin ikayetlerinden en by, ren

cilerin okula ge gelmeleridir, dedi. Dokuzda ders bala
dma gre ...

30

31

sesol

Kadnn rencilerin

ge kalmalarndan yakndn
biraz rahatladm.
Oturduu yerden baka bir kadn,
-Asl siz, dedi, kz ocuklarna ipek orap giymelerini yasak etmelisiniz. Yalnz rencilere deil, kadnlara
bile yasak etmeli ipek orab ...
Gzm bunlar syleyen kadnn hacaklanna gitti.
- Ben de hanmefendinin dncesine katlyorum,
dedim.
Kadnn bacaklan, grdm kadn bacaklarnn en
irkiniydi. Bacaklan kuyu engeli gibi eri olduktan ba
ka, ayak bilekleri dizkapandan daha kalnd. Bacanm
i i mavi varisli damarlar kaln orabm dndan bile
belli oluyordu.
Gzlerim kadnn bacaklarnda,
- Okula giden btn kzlarmz siyah, kaln orap
giymelidirler, dedim.
Buraya gelirken hi konumak niyetinde deilken, neden kendimi tutarnayp birden orap konusuna kart
m bilmiyordum.
rencilerden birinin babas olduunu sandm bir
bay yerinden frlad,
- oraptan nce konuacak nemli eylerimiz var,
diye bard, orap meselesi solda sfr kalr. lknce yabanc dil iini konumalyz. Bana kalrsa, btn dersler
Almanca okutulmaldr. Ben uzun zaman Almanya'da
bulundum. Orada da ocuklar btn dersleri Almanca
okuyorlar.
Toplantya ge gelmenin utancndan kurtulmak iin,
- Ben Almanya' da bulunmadm ama, ben de derslerin Almanca okutulmas dncesindeyim, dedim. Neden

derseniz, nk dnyadaki btn ilerleme, teknik, herey,

Almanlarn sayesinde oluyor. Alman ocuklar dersleri
Almanca okumasalard. ..
Gzlkl bir bay,
- Efendim, dedi, bu konumuzun dndadr. Hangi
yabanc dilin retilecei bakanla kalm bir i. Bununla
birlikte okulumuzda Almanca retimi de var. Biz burada
daha ok, velilerle okul idaresi arasnda bir ibirlii ...
Almanca zerine konuan adam,
- Haftada ka saat Almanca dersi var? diye sordu.
Gzlkl adam,
-Her snfta deiir, dedi. lk snfta alt, yedinci snfta sekiz saat...
- Az ... diye adam bard.
Ben de,
-Az! diye bardm.
Yal bir erkek,
-Siz, dedi, nce ocuklara u futbolu yasak edin. Pabu yetitiremiyoruz. Her ay bir pabu eskitiyorlar.

32

33

renince

Salar krlam kadn,

- Bizim kzlarmz futbol oynamazlar, dedi.

Yal adam,
- Olanlar oynuyor, dedi.
-Biz erkek ocuklarna kanmayz. Buras kz okulu.
Kz okulu mu? .. Yahu buras Maka Sultanisi demi?
- Beyefendi, yanlyorsunuz ... Maka neresi, Horhor
neresi ... Buras Horhor Kz Ortaokulu ...
- Haaa ... Kk tomnurnun gittii mektep. Ben ey
sandm. Herneyse, kz olsun, olan olsun, u futbolu ya-

sesol

sak edin bir. Sonra da, ocuklarmz gnden gne bizim

eski geleneklerimizden ...
Kadn retmen,

Btn

bunlarn balca

devamszldr,

dikkatli

nedeni ocuklarn okula

dedi. Anneler, babalar bu hususta daha

olmaldrlar.

Yanmda oturan bir gen adam yavaa bana,

- Msamere ne zaman? diye sordu.
- Bilmiyorum, dedim. Mdr beye sorun.
-Mdr hangisidir?
- Burada mdre benzeyen kii var... Hangisi bilmem.
Adam, mdr diye gzne kestirdii birine,
- Mdr bey, msamere ne zaman balayacak? diye
sordu.
Kendisine sorulan adam,
-Kim mdr bey? diye etrafna baknd.
Gzlkl kadn,
-Mdr bey hasta, bu toplantya katlmad, dedi.
Yanmdaki adam, gzlkl kadna,
- Msamere ne zaman? diye sordu;
Kadn,

-Ne msameresi? dedi.

Yanmdaki gen adam utanarak yerine oturdu. Bana,
- e bakn beyim, dedi. Ben eve gidince o kzn pestilini karmaz mym? Bir gzel daya hak etmedi mi?
- Meseleyi bilmediimden size hibiey syleyemem,
dedim.
- Benim kz, baba bugn okulda msamere var, diye
beni kandrm. Grdnz m beyim? Bir de stelik, ben

34

harmandal oynayacam,

dedi. Arnesi gebe olduun

gelemedi. Bizim kz harmandal oynayacak diye ko
geldim.
Btn bu konumalar srasnda, kz rencilerin kaln
siyah orap giymelerini isteyen kadn, bakalarn da kendi
diincesine ekmek iin, sana soluna kaln orap propagandas yapyordu. Derslerin Almanca okutulmasn isteyen de, etrafndakilere Almanya'daki hayatn anlatyordu.
Solurudaki gen adam:
Affedersiniz, dedi, demindenberi neler konuuldu
unu bitrl anlayamyorum.
Ben de adama ksaca, bu toplantda arpan dn
celeri zetledim:
- u ihtiyar adam ocuklara futbolun yasak edilmesini, gelenekierimize gre terbiye verilmesini istiyor. Bu
kadn retmen de ocuklarn okula ge gelmelerinden,
devamszlklarndan ikayeti. u kadn da ...
Adam,
-Ben uradan bir ka bilsem, dedi.
-Neden? dedim.
-Yanl gelmiim. Ben buraya sendika toplants var
diye geldim. Arkadalar bana burasn tarif etmilerdi. yi
ki konumak iin sz almadm. Yoksa grev hrriyeti, diye
balayacaktm.
Kr sal kadn ayaa kalkt,

- Efendim, dedi, yoksul rencilerimiz var. Okulumuzdaki altyzyetmi ocuumuzdan hemen yarya yakm ders kitaplarn bile alamayacak durumdadr. Hi
olmazsa, yz ocua le yemekleri vermek istiyoruz.
Bunun iin yardmlarnz. ..

35

sesol

Bir kadn hemen frlad,

- Her Allahn gn yardm, dedi. Bizim kz hergn
yardm paras istiyor. "Vermezseniz okula gitmem. Arkadalarma kar malcup oluyorum," diyor. Bu yardm paralar ne oluyor, renebilir miyiz? Hergn yardm olmaz
ki ... u ii bir ayla balayalm da hesabmz kitabmz
bilelim.
Ben atldm:
-ok doru ...
retmen olduunu sandm kr sal kadn kpkrmz

oldu. Yardm paralarnn hesabn soran kadna,

- Sizin ocuunuzun ad ne? diye sordu.
- Glten Yaoba.
Kr sal kadn,

- Hmm, dedi, 3 B, 141 Glten Yaoba ... Kznz

okullar ald zaman bir hafta okula geldi. Ondan sonra
hi gelmedi. Biz de size mektupla bunu bildirdik.
Kadn,

- Yani ben yalan m sylyorum, dedi, kz hergn

benden yardm paras alyor.
Sonra yanndaki kadna,
- Eve de gelmiyor karde, dedi, bu kz nereye gidiyor? Babasndan ayrldm. Kz babasnn yannda ...
Salonda otuz kii kadar vardk. Herkes kendi kendine, ama yksek sesle konuuyor, kendi dncesini savunuyordu.
Kr sal kadn,

- Anialnyor efendim, dedi, konumak isteyenler

ltfen srayla konusunlar.
.
Hepimiz ellerimizi havaya kaldrp sz istedik. Ilk sz
alan bir yal adam oldu.
36

Muhterem muallimel hanmlar, muallim2 beyler,

sze balad, ondan sonra da futbolun ocuklarn
ahlakn nasl bozduunu, ilk defa Yezitlerin Hazreti Hseyin'i ehit ederek, ba ile top oynadklarn, bu oyunun
o zamandan kaldn, top oynamann gnah olduunu
-

anlatt.
Konuma o kadar uzun srd ki, hepimiz,
- Biz de konuacaz, diye bardk.
Sras gelenlerden biri, hali vakti yerinde olanlarn, ocuklarnn sefertasna iki kiilik yemek koymalarn ne
srd. Yemei olmayan yoksul ocuklarn karn byle
doyacakt. Oradan hayat pahallna, iyi ya bulunmadna, derken kmr skntsna geti.
Adam bitrl susturamyorduk. Zorla oturttuk ama
yine susturamadk. Oturduu yerden konuuyordu.
Konuma srasnn bana gelmeyeceini anladm iin

kendiliimden frladm,

- Sayn bayanlar, baylar!.. diye sze baladm.

Ama daha nce ne syleyecein bilmediimden, konumamn ilgi ekmesi iin sze Nasrettin Hoca'nn bir
fkras ile baladm. Fkrann sonu aklma gelmedinden
yar yerde,
- Sonunu hepiniz bilirsiniz, dedim.
Hi duralamaya gelmezdi. Baka birine sz sras verilebilirdi. Demindenberi hep okul idaresine muhalif durumda olduumdan retmenler kzp benim kz snfta
brakrlar diye korktum.
- ocuklanmz snf geemiyorlarsa, btn su ana
babalarn, dedim. Anneler, babalar ocuklaryla ilgilen1 Muallime: Kadn retmen.
2 Muallim: Erkek retmen.
37

sesol

miyorlar. ocuklannn hangi okula gittiini, kanc s

nfta olduunu bilmeyen babalar bile var.
yice cotum. retmenler beni sk sk alkladlar.
Kr sal kadn,

Ge oldu, dedi, konumanz gelecek toplantya b-

rakalm.

- O rdan kardlar ya anne ...

Kzm,

- Terbiyesiz! diye payladm, insan annesine babasma

bu kadar zamandr hangi okula gittiini, kanc smfta
olduunu sylemez mi? Bu zamann ocuklarnda ana
babaya sayg diye biey kalmam ...

- Daha yeni sze balamtm, dedim.

Okuldan ayrlrken, retmenler bana teekkr ettiler.
Eve gidince karm,
-Neden bu kadar ge kaldn? diye sordu.
Saatime baktm, gecenin onu ...
-Okul Aile toplantsna gittim, dedim. ok gzel bir
konuma yaptm. Ana babalar ocuklaryla hi ilgilenmiyorlar. Sonra ocuklar smfta kalnca suu retmeniere
atyorlar.
Kzm,

- Akolsun baba, dedi, btn retmenler, yine babanz gelmedi mi diye sordular. Neden toplantya gelmedin?
Karm kukuland.

- Bir de ocuun yannda yalan sylyorsun, dedi.

Gece yanlarna kadar gez, dola ... Sonra Okul Aile Birlii ...
- Geldim ya kzm, dedim, hatta konutum bile ...
Kz,

- Ben oradaydm baba ... dedi.

- Sen Horhor Kz Ortaokulunda deil misin?
Kzm,

- Aman babaaa, dedi. Ben Beyazt Lisesinin son smfndaym.

Annesi,
- Aaaa, dedi, kz sen Modern Koleje gitmiyor musun?
38

39

sesol

USULEN

Sanyer'in ierlerinde bir evdi. .. Bulana kadar epiy aradm, yoruldum. Kk byk bir bahe iindeydi. Yaln
ocukluk arkadamdr.
- ok gzel bir kknz var, dedim.
- Gher Teyzemin kk ... dedi.
Yaln'n kitaplarn grmek iin gitmitim. Beni byk, kitaplada dolu bir odaya ald.
Yaln,

- aylarmz burada ielim, dedi.

Ben kaln cilderi kartnrken yukar kattan titrek, atlak, atal atal bir ses geldi:
-Hedef aml Tepe ... Mar mar! .. Allah Allah! ..
Bir duraladm. Bu sese bir anlam veremedim. Yeniden
kitaplara daldm. O atlak ses bir daha duyuldu:
-Saa ark, mar! iiileriii, mar!
Yaln'a soracam ama bitrl soramyorum. Korout
veren ses, ocuk sesine benzese, bir ocuk askerlik oynuyor diyeceim.
Yumuak, geni koltuklar iinde aylanmz ierken,
yukar kattan nce,
- stikamet dere iiii! Mar mar!.. diye yine o ses
duyuldu, sonra bir gmbrt koptu.
40

Birden kap kt diye ald. ieriye, alas bir klk

ta, kadna benzemeyen, erkee hi bemerneyen biri girdi.
Salar bembeyaz, uzundu. Bamda ok eski zamandan
kalma bir komutan apkas vard. Salanna, yzne bakarsan kadn. Giyinii erkek. Gs, nianlarla, madalyalada dolu. Ayanda klot pantolon, eski ipek kadn
oraplarn da stne ekmi. Belinde bir kl var.
O klkta bir yarat birden karmda grnce, hemen
yerimden frladm. Yaln elimden tuttu.
- Gher Daym ... diye ieri gireni bana tantt.
- Naslsn delikanl? dedi.
-Teekkr ederim efendim, dedim.
-Bir onbaya teekkr ederim denmez. "Saol" demr.
Yaln'a dnd:
-Topu kadanalar iin kuru ot lazm.
Sonra, "leriii, mar!" diye bararak dar kt. a
knlk iindeydim.
Yaln,

-Ben sana Gher Teyzemi anlatmamtm, deil mi?

dedi.
-Hayr, dedim. nce Gher Teyzen mi, Gher Dayn m?

- kisi de ... Bak, anlataym. Gher Teyzem, bu koca

kkte, iki evlatlyla birlikte yayordu. Yannda hep iki
evlatlk bulundururdu. Birini yetitirip bytr. Onu evlendirince yeniden bir kk kz alr. Babam Ankara'dan
Istanbul'a tayin olunca, bir zamanotelde kaldk. Kendimize uygun bir ev bulamadk. Gher Teyzem, "Koskoca kkte canm sklyor, gelin birlikte oturalm," dedi.

41

sesol

Annemle aralannda ok ya fark olduundan, annem

her dediini dinler. Biz de bu kke tandk Birlikte oturmaya baladk. O zaman Gher Teyzemin byk olu
Amerika' da, Gher Teyzemin kz, aa yukar annemle
yattr. O da evli, Maka'da oturuyorlar.
Bylece biriki yl geti. Bir sabah, ne ben, ne babam
daha ie gitmemitik, girite ayakkabm giyerken sokak
kaps alnd. Kapy ben atm.
Eli antah bir polis,
- Gher burada m oturuyor? dedi.
Polisin Gher deyiine ierledim. Gher Teyzem o zaman yetmidrt yanda, eski bir Istanbul hanmefendisi.
Ona Saryer'de herkes "Hanmefendi", "Gher Hanme
fendi", "Byk Hanmefendi" der. Buralarda tanmayan
da yoktur. ok kii adn bile bilmez de, "Hanmefendi"
der. Hanmefendilerin kk ... Hanmefendilerin bahesi ... Hep byle. Hanmefendi denilince, onun Gher Teyzem olduunu herkes anlar.
Polise,
-Burada. Ne yapacaksnz? dedim.
- arn. Biraz lazm ... dedi.
Gher Teyzem o zaman, oturduu yerden hi kalkm
yor. Ktrm deil ama, rahattan, imanlktan, yallk
tan yar yatalak olmu.
- Gelemez, dedim, ne istiyorsanz, bana syleyin.
Babam da sesimize geldi. O da polise,
- Gelemez, dedi.
Polis,
- Neden gelemiyormu ... Biz adam getirmesini biliriz, dedi.

Babam,
- Getirin de grelim, dedi.
-Yani, kanun kuvvetine kar m geliyorsunuz?
Yoo ... imandr da ondan, aa kata inemez.
Polis ard.
- Gen insan o kadar iman olur mu? Nasl merdivenlerden inemezmi ...
-Gen mi? Ne genci? Yetmiini gekin ...
Polisin gzleri byd. Elindeki kad okudu.
- Burada yirmidrt yanda yazyor. Peki, yetmi yana kadar hi askerlik yapmam m?
-Kim?
-Gher.
- Siz ne diyorsunuz? Gher Hanmefendi kadndr.
- Allah Allah ... Asker kaa diye askerlik ubesi aryor. yleyse bu Gher baka Gher olacak.
Annem doma byme Sanyerli olduu iin,
- Buralarda baka Gher yoktur, dedi.
Polis elindeki katta yazl adrese bir daha bakt. Tamam, adres buras. Btn bunlardan sonra polis bize ku
kulu kukulu,
-Gelsin rica ederim, dedi, nihayet bu vatani vazifedir. Hepimizin bandan geti. Bundan kamak olmaz.
Devletin kolu heryere yetiir. Nereye kasa yakalarlar.
Polis balamken daha nasihat edecekti ama, babam,
- Kendi aa inemez, dedi, siz buyurun yukarya,
grn ...
Annem,
-Yalnz, dedi, ok affedersiniz, ltfen ayakkablarn
z karacaksnz. ok sinirlidir, kyameti kopanr.

42

43

sesol

Polisin kunduralarm, getirlerinil karmas epiy zor

oldu. Polis yukar kp Gher Teyzemi dizlerine battaniye rtlm, koltukta oturur grnce ard. Biz asker
kaaklm renince Gher Teyzemin kzacan sann
tk Kzmad, gld, ii akaya vurdu. Polis elindeki ka
da bakarak,
- Adnz? dedi.
-Gher.
-Tamam. Soyadnz?
- Yenolu.
- O da tamam. Babanz?
-Tophane Nazr Halim Paa ...
-Tutuyor. Burda da Halim ... Anneniz?
- Vesamet ...
Polis,
- Allah Allah, dedi, her ey uyuyor. Bir yanz, bir
de erkek olmamanz ii bozuyor. Efendim, usulen bize bir
nfus kad sureti getirirsiniz. Biz de ubeye yazanz.
Polisin dedii gibi "usulen" Gher Teyzemin nfus kad suretini kartp karakala gtrdk. Aradan bi onbe
gn kadar geti gemedi, yine o polis, yannda komiserle
geldi. Komiser uzun zamandr Sanyer'de bulunduundan
Gher Teyzemi tanrm.
-Bir zabt tutacam hanmefendi, dedi.
Gher Teyzem,
- Ayol, madem beni tanyorsunuz, ne zapt? .. dedi.
Komiser,
- Usulen ... dedi.
1

Getir [getr]: Bacan alt blmn ve ayakkabnn stn rten kuma veya kseleden yaplm bir tr tozluk.
44

Gher Teyzemin erkek deil, kadn olduuna dair bir

za bt tutuldu. Komiserle, polisle birlikte biz de imzaladk.
Aradan bir zaman daha geti. Kapya iki inzibat eriyle
polis geldi. Komiser, polisle haber yollam:
- Hanmefendi, bir zahmet, askerlik ubesine kadar
usulen gidecek. ..
Biz,
- Bu nasl i ... filan diye sylenecek olduk.
Polis yzn yumuatarak,
- Usulen beyim ... dedi.
Syleniten yle anlyorduk ki, herhangi biey "usulen" oldu mu, "aldrma, bo ver, hibiey gerekmez, hibir sorumluluu yoktur, ama yine de yaplr" anlamna
geliyordu.
Gher Teyzem,
- Eh madem usulenmi, gidelim bakalm ... dedi.
Gher Teyzemin askerlik ubesine gitmesi bir i. Koltukta, kucakta merdivenden indirdik, arabaya bindirdik,
askerlik ubesine gittik. Askerlik ubesinin bakan bir
yarbayd. Yarbay, Gher Teyzeye bieyler sordu.
Gher Teyze,
-Benim beyim generaldi. Yirmi yl oldu leli. Nasl
olur da, benim gibi yetmidrt yanda bir kadn askere
almaya kalkarsmz? Ben Memduh Paa'nn hanmym,
dedi.
"Memduh Paa" lafn duyar duymaz, yar bay,
- Vay hanmefendiciim ... diye yerinden frlad, Gher Teyzemin ellerine yapt.
Bu yarbay temenken, Memduh Paa'nn emrinde alm. Gher Teyzemin genliini bilirmi.
45

sesol

-Aman hanmefendi, beni tanmadnz m? Memduh

Paa benim velinimetim ...
Askerlik ubesi bakan da tandk knca, artk u
asker kaakl belasndan Gher Teyzem kurtuldu diye
sevindik.
Yar bay,
- zlmeyin hanmefendi, dedi, byle yanllklar sk
sk olur. Yalnz sizden bir ricam var, usulen nfustaki kayd dzelteceksiniz, o kadar.
Gher Teyzem kzd,
-Canm, bu ne biim i? Karakol kadn olduumu
bilir, yine de size yollar. Siz benim krk yl nceki halimi
bilirsiniz, nfus memuruna yollarsnz ...
- Usulen hanmefendi, usulen ... dedi.
Dikkat ettim, "usulen" diyenierin surat yumuuyor
du. Askerlik ubesinden ktk. O gnden sonra iki
gnde bir, bizim eve inzibatlar, polisler, bekiler gelmeye
balad.

- Nfustan kaydmz gelmedi. Yanllk dzeltilmezse

askere almak mecburiyetinde kalacaz...
Boyuna sktryorlar. Bizi bir korkudur ald. Yetmi
drt yandaki, f gibi iman Gher Teyzeyi hi aka
s yok askere alacaklar. nce Maka' da oturan kz ile
damad yetiti. Hep birlikte nfus mdrlne gittik.
Nfus mdr de Gher Teyzemin damadnn snf arkadaym. Hatta iki kez de eve gelip Gher Teyzemin
elini pm.
- Ben hanmefendiyi tanyorum, dedi.
Hepimiz bir oh ektik ... Nfus mdr ii memurlara
brakmad. Kalkt kendisi urat. Defterleri odasna ge-

46

Hepimize ay smarlad. Bir kaln kocaman defteri

kartrd.

Evet, dedi, bir yanllk olmu. Doum tarihi 1301

yazlacakken yanllkla 1351 yazlm. Yani hanmefen
yetmidrt yandayken, yirmidrt oluyor. "Gher"i
erkek ad sanmlar.
Hepimiz gltk. Sonunda yanllk anlalmt. Orayrlrken, nfus mdr,
- imdi siz hanmefendi, bu yanll dzeltmek iin
mahkemeye mracaat edeceksiniz, dedi.
-Aman, ne mahkemesi? ..
- Usulen hanmefendi, usul en bir mahkeme ... Mahkeme karar olmadan biz deitiremeyiz.
- Canm efendim, yanll ben mi yaptm? Kim bu
yanll yapmsa o gitsin mahkemeye ...
- Hanmefendi bu mahkeme nemli biey deil, us ulen bir mahkeme ...
Eve dndk. Kapmzdan polisler, inzibatlar eksik olmuyor. Neredeyse Gher Teyzeyi alp askere gtrecekler.
Biz baa kamaynca zmir'deki oluna "anneni askere
alyorlar, abuk gel" diye telgraf ektik. Olan apar topar
geldi. Karsn, ocuklarn da birlikte alm. Bu arada da
askere almasnlar diye korkudan Gher Teyzeyi karp
duruyoruz. Bir yakalarlarsa askere gtrecekler. Gher
Teyzem hepimizi toplad.
- in akas yok, dedi, usulen musulen derken beni
askere alacaklar. Aman ii sk tutun.
zmir'den gelen Gher Teyzemin kk olu, tann
m bir avukat tuttu. Bazen insann ans iyi gider. Teyzemin davasna bakacak olan yarg da Saryerliymi.

47

sesol

Gher Teyzemin elinde bym. ocukken kkten

kmazm.

Mahkeme gn geldi. Gher Teyze koltukta, sank

yerine geti.
Avukat,
-Sayn yargcm. Mvekkilimin2 temiz nasiyesinden3
de anlalaca zere ... diye sze balad.
Asker kaa olmadn, kadn olduunu, yann da
yetmidrt olduunu anlatmaya alt. ki duruma sonra mahkeme tanklarn dinlenmesine karar verdi. Hep
birden yargcn evine kotuk. Yarg, Gher Teyzemin ellerine sarld. Gher Teyze barut olmutu.
- Ayol, sen beni bilmiyor musun? dedi, daha ne tan
istiyorsun?
Yarg,

-Aman teyzeciim, usulen ... dedi, usulen tank dinlemek gerekir. ki tank bulun yeter... Usulen ...
Oul, damat, yeen, karde, gelin, biz btn akrabalar iin iinden kamaynca Gher Teyzenin Amerika'daki
byk oluna uakla mektup yolladk: "Acele gel. Anneni
askere alyorlar." Bir hafta srmedi. "Siz deli misiniz?" diye
cevap geldi. "Deliyi aklly brak, anneni askere alyorlar."
Karsn, ocuklarn alm, Amerika'dan geldi. Olan
biteni renince kplere bindi.
- Beceriksizler! diye de bize bard.
Hep birden tank aramaya baladk. Gher Teyzemin
yetmidrt yanda olduuna tanklk edecek adamn
enaz doksan yanda olmas lazm. Kime gidiyorsak,
2
3

Mvekkil: Birini [bir avukat] kendinevekil olarak seen.

Nasiye [nasye]: Aln, (mec.) grn, tavr.
48

Ben yapamam, diyor. Yetmidrt yl nce ben deil,

bile domamt.
-Canm bu usulen bir tanklk. Yetmidrt deme de
de, altm de, elli de ... Ne dersen de ... Usulen ...
Kimisi,
Allah var, ben bilmediim eye tanklk edemem,
diyor.
Kimisi,
Anlarlar da bam belaya girer. Yalanc tankln
cezas byk ... diyor.
Ara tara, biri ellibeinde, biri de altm var yok, iki
tank bulduk. Mahkeme tanklar dinledi. Bu sefer de yarg, Gher Teyzemin muayeneye sevkine, kadn olduuna
dair rapor almasna karar verdi. Bu karar verilirken mahkeme salonunda Gher Teyzemin kz, iki olu, sekiz de
torunu vard.
Yeniden yargca gittik. Ne desek bo ...
-Canm, diyor, Gher Teyzenin kadn olduunu ben
biliyorum. Elinde dodum bydm. Ama ne yapalm, usulen bikez muayenesi lazm. Usulen biey bu ...
Biz usulen olan ilemleri tamamlayaduralm, biyandan da Gher Teyzeyi askere alacaz diye sktrp duruyorlar.
- Msaade edin ... diyoruz.
-Yahu, ne msaadesi ... Aylar geti, diyorlar.
Bizde iler kolay yrr m?
Gher Teyze,
- Ben bu yatan sonra kadnlm muayene ettirmem ... diye tutturdu.
Bu sefer biz yalvarmaya baladk:
49

sesol

-Aman Gher Teyze, bu muayene usulen bir muayene ... Saliden muayene deil ya, usulen ...
Hem de muayene resmi hastanede olacakm. nsann
ans yrd m yrr. Muayeneyi yapacak olan kadn
doktoru, Gher Teyzenin byk olunun yakn bir arkada kt. Hastanenin bahekimi de Gher Teyzenin
kocas Memduh Paa'nn ok iyiliklerini grm. Askeri
okula veren bile oymu.
Gher Teyzeyi muayeneye gtrdk. Mtehasss4
doktor, Gher Teyzenin elini pt.
-Bugn olmaz, dedi.
-Neden? diye sorduk.
- Efendim, bugn kurul gn deil. Yalnz benim
muayenemle de olmaz, salk kurulu grecek.
Gher Teyzenin byk olu,
- Yahu, ne kurulu? dedi. Sen benim annemin kadn
olduunu bilmiyor musun kardeim?
- Bilmez olur muyum kardeim! Biliyorum. Ama bu
usulen bir muayene ... Kurul muayenesi dedikse saliden
muayene deil ya... Usulen.
Gher Teyzenin erkek olmadn, kadn olduunu,
yirmidrt deil yetmidrt yanda olduunu herkes biliyor ama, yine de usulen herkes birbirine ii atyordu.
Yetmidrt yanda ocuk, sekiz torun sahibi Gher
Teyzenin kadn olduunu bitrl ispat edemiyorduk.
Sonunda Gher Teyzeyi salk kuruluna kardk
Hibir doktor Gher Teyzenin elini bile tutmad, nabzna
bile bakmad. Kadn olduuna dair, yedi kiilik salk kurulu yelerinin imzalarn tayan raporu verdiler. Artk i
4

Mtehasss:

bir durumalk yarglamaya kalmt. Ama Gher

de askere gtrmek iin bizi durmadan sktn
Mahkeme gn geldi. Bizim gibi yakn akrababaka, uzak akrabalar, tandklar, uzak tandklar,
; n dklarn tandklar, merakllar, hi tanmadklanmz
ahkeme salonunu doldurmutu. nk Gher Teyzeaskere alnacan gazeteler yazm, bir yldan beri
siircn usulen ilemler yznden bu olay duymayan kalmamt.

Mahkemede rapor okundu. Tam yarg karar okurGher Teyze birdenbire,

- Ben erkeimi diye bararak frlad.
nce bir aknlk oldu. Sonra bir gl me ...
Gher Teyze,
Ben usulen erkeim, askere gideceim. Bu tanklar,
raporlar, hepsi yalanc. .. dedi.
Mahkeme, Gher Teyzenin kadn olduuna karar verdi ama, o gn bugn Gher Teyzekendini onba sanyor.
herkese kendisine Gher Day dedirtiyor. Kocas
Memduh Paa'nn eski elbiselerini sandktan kard. Giydi. Klcn kuand. Sabahtan akama kadar mangasna
talim yaptnyor.
Yukardan crlak, kart, atall bir ses geldi:
stikamet top aa ... Mar mar! Allah Allah Allah
Allah!

Uzman

so

51

sesol

* * ~:.stedikleri yirmi yamdayken oldu.

SNEKLER

OLMASA

On yandayken yle diyordu:

- Ah bir antam olsa ... Ah, benim de br ocuklar
gibi kitaplanm, oyuncaklarm olsa!.. Benim de romanlann olsa ... Bak grsnler o zaman, nasl almm. Hibieyim yok. Byle nasl alaym ben? ..

- Ah u okul bir bitse ... Hayat baka, okul baka ...

Faklteyi bitirince yle alacam, yle alacam,
grsnler... yle bir eser yazacam ki... Ah, ah, u faklte bir bitse .. .

Yirmidrt yanda faklteyi bitirdii zaman yle sylyordu:

- Bitrl istediim gibi alamyorum. Aklm fikrim
hep askerlikte ... Ah, u askerlii bir bitirsem, gece gndz
demeden alacam ... almadan eser verilmez. Bir eser
yazacam, herkes benden sz edecek. Ah u askerlik ...

On yana gelince, br ocuklar gibi kitaplar, defterleri, antas, oyuncaklar oldu. Ama bitrl alam
yordu.
- Arkadalarm gibi elbiselerim yok ki... diyordu.
Arnem, babam, kardelerim hep bir odada oturuyoruz.
Byle darack yerde allr m? Ah, bir masarn olsa, kendi bama bir masam, bir dolabm. te o zaman nasl allr, grsnler...

- alarnyorum ki ... Bitrl istediim gibi alam

yorum. Eserimi yazamyorum. Bu durumda nasl yazlr?
Hergn ekmek paras peindeyim. nsann salam bir ii,
belli bir geliri olmazsa nasl alabilir? Ah ah ... Bir sa
lam i bulsam, eserimi yazmak iin, her gece sabahlara
kadar alacam.

Onsekiz yanda kendi odas da oldu.

- Benim yamda bir insan haftada on lira bile cep
harl alnazsa nasl alabilir? Kitaplar almalym, resimler almalym ... Ah, ah ... Bilirim o zaman nasl ala
cam ...

Yirmisekiz yanda i g sahibi olmutu.

- alarnyorum vesselam, diyordu, nasl alaym
byle? nsann iki odal evi olacak. Radyosu olacak.
Aacaksn radyoyu, mzikten ilham alacaksn ... te o
zaman durmadan al!.. Ah, ah!.. Bir radyo olsa .. .

52

53

Yirmialt yamda askerliini bitirmiti:

sesol

Yirmidokuz yanda iki odal bir apartman kat kiralad. Bir de radyo ald. Ama yine istedii gibi ahamyor,
yllardan beri dnd eserini veremiyordu.
- Ah, ah!.. diyordu, bu yalnzlk yok mu, bu yalnz
lk... Sanki bu gsmn ii, sonsuz, dipsiz maaralar
gibi bombo ... nsan bu yalnzlk iinde nasl alp da
eser verebilir? Bir insan, almaya heveslendiren, evk
lendiren, zorlayan bir kuvvet olmal. Kimin iin alaca
m? Kimden esinlenip de eser vereceim? Ah, ah ... Ey
ak,

neredesin? ..

Otuz yanda ak oldu. Hem seviyor, hem seviliyordu.

Ama yllardr dnd o byk eserini bitrl veremiyordu.
- Ak gzel ey, diyordu, gzel olmasna gzeL Ama
evlenmeden allnyor ki ... Bir evlensem, o zaman hayatm dzene girer, istediim gibi alrm. Evlenmek de
kolay deil. Ah, ah, bir evlensem ..... Bir dakikarn bile bo

Otuzalt yanda kazanc artmt. Artmt ama, bir de

kendisini dinleyelim:
- ki odal bir kat... Odalar da kck. oluk ocuk
grlts de biyandan ... nsan bu grlt patrt iinde
t~ser yazabilir mi? Ah, ah ... yle drt be odal bir eve
ksam, ne alacam, ne alacam...

Otuzsekiz yanda be odal bir eve tand. Bitrl

eserini yazamyordu. alamyorsa su onun deil ki ...
-ehir iindeki bir evde insan nasl alabilir? Bu grlt patrt iinde gel de al ... Eserimi yazahilrnek iin
sessizlie, kendimi dinlemeye ihtiyacm var. Buras toz
toprak, grlt ... Olmaz burada. Ah, ah ... yle sakin,
sessiz bir eve tansam, yle bir alacam ki ... imde
almaya kar dinmez bir susuzluk var.

Otuziki yanda evlendi. Mutluydu ama eserini bitrl

veremiyordu. nk hakl sebebi vard.
- Geim derdi bindi omuzlarma. Ekmek paras iin
ha babam ha komaktan, kendi istediim gibi almaya
vakit yok ki ... Eser vermek iin, insann btn zamanm o
esere verip almas gerek. O da bu parayla olmaz.

tam arad gibi, sessiz biyerde gmanzaral, geni bir eve tanmt. stedii gibi ala
biliyor muydu? Hayr. nk,
-Ah, ah!.. diyordu, insann evinde gzel eyalar olmazsa, duvarlarda deerli tablolar, byk bir yaz masas,
hiblolar olmazsa, antikaeyas olmazsa, rahat koltuklar,
yumuack hallar olmazsa, nasl alabilir... yi eser verebilmek iin, insann gz zevkli eyler grmeli. Bir pikabm olacak. Klasik mzik plaklarn olacak. Biyandan
giizn, biyandan kulan zevk alrken, sen hi durmadan
;alacaks~. Ah, ah ... u istediklerim bign olacak m yarabbim? .. Oyle bir alacam ki ...

54

55

geirmem, boyuna alrm.

Krk yandayken,

sesol

Krkiki yanda

tam

istedii

gibi rahat, gzel, deerli

Eer yine de bitrl eserini vere-

eyalara da kavumutu.
miyorsa, o ne yapsn?
-Ah, ah, diyordu, benim halimi bir bilseniz. Uzaktan
kimse kimsenin derdini bilmez. Para derdi, geim sknts
ekmiyorum. Karm beni mutlu ediyor. ocuklarm da
iyi ... Evim geni, ferah, rahat, manzaras da gzel. ok
deerli, pahal eyalarm da var... Bol bol zamanm da var.
Ama u sinekler yok mu, sinekler... Bitrl rahat vermiyorlar ki oturup da alaym. Ne olacak benim halim?
Nedir bu sineklerden ektiim? Ah, ah ... u sinekler olmasa ben bilirim nasl alacam ... Ama ne yapaym ki,
sinekler brakmyor. Bitrl eserimi yazamyorum. Gndz sineklerden uyuyanyorum ki, geceleri alaym ...
Pencereleri kapasam scak oluyor.
Pencerelere tel eksem, irkin oluyor. Kn m ala
ym dediniz? Kn sinek olmaz, deil mi? Sanki bu sinekler kn niye yaamazlar? Ah, ah ... Sinekler de olmasa
ben ne yapacaktm, bilmem ki? ..

imdi krkiki yanda olduu iin, daha bizim ondan

umudumuz krlmad. Elbet bign arad koullara kavuacak, soluk almadan alp o byk eserini verecektir.

ALTI BEKi ATLIKARINCADA

Monolog
Yaayamadm ocukluurnun

zlemi hala iimde

kprdar. ocukluumu hi yaayamadm. Hibir oyuncam olmad, ne oyuncak tirenlerim, otomobillerim, ne
leendeki suda ileyen oyuncak vapurlar... Mile 1 oynayamadm, bitek zpzpm2 olmad. Hi uurtma uurtmadm. Hi ember evirmedim. Hi balonum olmad.
Annemle bir zengin evine bayram ziyaretine gitmitik.
Zengin ocuunun bidolu, bidolu, biok, biok oyuncaklan vard. Raylar stnde giden tirenine tirenine tirenine
tireni tiren tir... dokunmak istedim. Elimi uzattm, annem
fsldayarak paylad:

- it, bozarsn!
ektim elimi ...
Koro
ocukken iimden hep derdim ki:
Byynce zengin olacam, ok, ok zengin ... Zengin
olunca da oyuncaklar, oyuncaklar alacam kendime, bil
2

56

Mile: Bilye.
Zpzp: 1. Bilye. 2. Bir yerinden lastik bir bala
dolu hafif bir top olan ocuk oyunca.

aslm,

ii tala

57

sesol

dolu, bidolu ... Biok, biok. .. , dnya kadar. yle

ok oyuncaklarm olacak kiii, oyuncaklarlarlarlar...
Kocaman adamlarm oyuncaklarla oynamasn ayp
larlar. Onun iin ben oyuncaklarm bir odaya dolduracam. almadm, ie gitmediim gnle; geceleri
oyuncak odama girip kapy arkadan kilitleyeceim;
oyuncaklarmla oynarken kimse grmesin de alay etmesin benimle ... Tirenlerim olacak bidolu, kuracam:
Dtt!.. ih, uf, ih, uff, ihh ufff!..
Milelerim, cicozlarm3, cinalilerim, gazozlanm ...
Renkli balonlanm, ddkl balonlanm... Kat fen ederim, fnldaklarm ...
Benim memleketimde Byk Millet Medisinin kuruluu 23 Nisan ocuk Bayramdr.
Birinci olay
ocuk Bayram gn evde oturmaktan canm skld.
Akama doru ktm evden. skele caddesi stnde bir
evde oturan doktor arkadama gittim. O da sklm evde
oturmaktan. Geni caml pencereden soka seyrediyorduk. Aadan arabalar geiyordu. Birden arabalar arasnda bir mavi balon kt ortaya; balon zplaya zplaya
kar yaya kaldrrnma doru gidiyordu. Yaya kaldrm
tenhayd. Uzaktan bir kundura boyacs geliyordu: Otuzbe krk yalarnda bir adam, sarkk bykl, yalnayak,
uzun salan dank, yrtk prtk gmlek giymi ... Boyacyla balon arasnda aa yukar krk adm var. Ar ar
yrrken, yerde yuvarlanan balonu grnce, hemen sr3

Cicoz: 1. Cam veya toprak bilyelerle oynanan bir ocuk oyunu. 2. Bu oyundaki bilyelerin her biri.
58

asl boya sandn kard, yere koydu, sonra ko-

balona gitti. Balonu ald yerden, bakt. Sonra yaya

kaldrmnda balonla oynamaya balad. Ama balonla

ayaktopu oynuyordu. Balona ayayla vuruyor... Duvara

arpan balon geri geliyor. Havalandryor balonu, sonra
zplayp kafa atyor balona ... Bir ut daha ... Bir kafa ...
alm atyor. Balon patlayp snd. Patlak balonu ald
boya sandnn yanma gitti. Sand omuzlad. Balonun'
patlak paralarn aznda iirmeye alarak yava yava geip gitti nmzden ...
Doktor glyordu, ama nasl, baulacak gibi glyor... Gzlerinden yalar geliyor glmekten.
-Ne glyorsun? diye soruyorum.
Cevap veremiyor glmekten... Boulacak, baylacak
diye korktum.
Koskocaman, bykl adamn balonla oynamasna ben
glmtm ama, onun kadar deil... Onun glmesine
bakp ben de kendimi tutamadm; ikimiz karlkl glyoruz: Hahhah ... Hal ... Hih ... Hal hih ... Hal hal ...
Hihi ... Hoho!..
kinci olay

Doktor anlatyor:
Bursa'da, hastanede doktordum. Nbeti olduum
bir geceydi. ok ge yatmtm. Daha gn yeni rken
kaldrdlar.

-Ne var?
- Alt hasta getirdiler Doktor Bey...
Giyinip gittim koua. Beki elbiseli alt kii, hi arasz
rp duruyor. Uzun zamandr ryor olmallar ki,
dermanlar kalmam, alts da bitik. ..
59

sesol

- Neyiniz var? diyorum.

rmekten cevap veremiyorlar. ilkin zehirlenmi
olmalan aklma geldi. Kalaysz, bakr kapta yemek yedilerse zehirlenmilerdir. Ama zehirlenneye de pek benzemiyor, zehirlenme belirtisi yok. .. Bir rmedir gidiyor,
kusmuyorlar...
Teskin4 edici ine vurdum, alts da kendinden geti,
uyuyakald.
Bekilere ne olduunu kimse bilmiyordu. Bir cankurtaran arabasyla sabaha kar polisler hastaneye getirip
brakmlar.

Deliksiz onbe saat uyuduktan sonra ilerinden biri

uyand, brleri daha ge uyandlar.
Bekilerden biri anlatyor
Lunapark var ya ... Hani vali konann tam karsn
da ... Ben ite o Lunapark'n olduu yerlerin bekisiyim ...
yl oldu bekilie girdi.
Yaz geceleri Lunapark geceyanlarndan sonraya kadar
alr, sonra ierde kendi adamlar vardr. Yani alan
lar, onlar kendi mallarn beklerler. Yani yazn benim iim
daha kolaydr. Ama kn yle deil... Kn zor. nk k
n ilemez Lunapark. ierde de bisr salncak var, oyuncak var, adkannca var, kayk salncak var, dnmedolap
var, pavyon var, herbiey var... Bunlar hep size teslim,
yle ya ... oluk ocuk takm, serseri takm, ipsiz sapsz takm, braksak dolar Lunapark'a sahneaklara binerler, atlkarncaya binerler, her eyi bozarlar. Bozmalarn
4

Teskin: Ac, fke, heyecan vb.

ye alma.
60

duygular yattrma,

brak, kk ocuklar doluyor ieri, biri der Allah

korusun, bir kaza olur, ondan sonra hesap ver, al bana

belay ... Yani kn benimiim daha zor... stelik blgem
konann tam kars ... Karakol da Lunapark'n hemen yannda. O yzden teki beki arkadalar gibi kaytaramam da ...
Yazn iim kolay olduktan baka keyifli ve de elence
lidir. nk beyim, lambalar ll yanar, dnmedolaplar dner, herkes sahneaklara biner, oynar gler... Kadn
kz var, ocuu by var, iyidir yazn ... Bizim memlebyle elence ney yok ... Benim enok o atlkarnca
houma gider... Nasl da dner fr fr... Pek keyifli canm.
imden, una bir binsem derim ... Hey Allah binsem ya,
nasl binsem? .. Biz burann bekisiyiz ... stmzde resmi
devlet elbisesi ... Hem de ayp canm bu yatan sonra ... Gelir dinelirim atlkarncann dibine, bakar dururum ... una
bir binsem? Yalnz bama kalsam bineceim de ... Ama
teki bekiler de dolar Lunapark'a geceleri ... "Yahu," derim, "sizin burda iiniz ne? Gitseniz ya kendi mahallenize ... " Giderler, aradan yarm saat gemez, dner gelirler
Lunapark'a. Bu bizim Aptullah var ya, hastaneye benimle gelenlerden, taa yukar mahallenin bekisidir, bir gece
dedi ki: "Yahu," dedi, "u fr fr dnen cenabete5 bir de
biz binsek ... " dedi.
Ben onlarn hepsinin dnmedalap iin Lunapark'a
geldiklerini zaten biliyorum. Yoksa k gecesi frn klhannda uyuklamak varken, Lunapark'ta ileri ne?
Bu Lunapark benden sorulur. Aptullah'a, "Byklarn
dan utan, sen ocuk musun da atlkarncaya bineceksin?"

dindirme-

Cenabet: Pis, kt,

holanlmayan

[kimse veya

ey).

61

sesol

dedim. Hemen ardan Ahmet, o da bizimle hastaneye yatanlardan, "Canm binsek ne olur ki ... " dedi. tekiler de,
"Bir binelim canm ... " diye tutturdular. Allahn bildiini
kuldan ne saklamal, ben onlardan ok istiyorum atlka
rncaya binmeyi ama, hem utamyorum, hem de burann
bekisi olarak, bana "Olmaz" demek der...
kinci beki anlatyor

Doktor Bey, biz sonunda Lunapark bekisi Arif'i kan"Hadi binelim... Yalnz polisler grrse yandk,"
dedi. Ben de, "Bineriz, bindikten sonra frt frt ddk ttrrz ki, polisler nbette olduumuzu bilsin," dedim.
Arif raz geldi ama, bekiler atlkarncaya binmi diye duyulur korkusundan, "Arkadalar, bikez binelim, ama bir
daha yok ... " dedi. Ben hem binrnek istiyorum, hem de
korkuyorum. nk dnmeye balad m, gayet yksek
havalanyor. Biz atlkarncaya bindik. Binmesine bindik
ya, yrtemiyoruz. Yahu bu meret nasl gidecek? Yusuf
var, bir arkada, o daha uyanmad, "Elle iteleyelim,"
dedi. Arif esas Lunapark bekisi olduundan, o yazn atlkarnca ilerken grm, onun iin, "Bu elektrikle iler,
bir dmesi olacak ya, nerde, bulamam gece karanln
da... Ben yarn gndz gzyle dme yerini bulurum.
Yarn gece bineriz," dedi.
drdk

binip ondan sonra yerierimize gideceiz ... Mdr

gelmesine daha ok var; teftie yetiiriz. Arif, "Ben
dmesini . rendim. Dmeye basp dnmeye
balamaz koup atlayacam," dedi. ilkin biz binArif'in dmeye basmasyla dnmeye baladk. Arif
kotu, demir kutulardan birine adayacak ama, dneratlayamad, benim bindiim kutuya tutundu. Elinden
yakalayp ekmesem, demire arpp yuvarlanacak. .. ekaldm ieri bunu ... Baladk dnmeye ... Bir de keyifli
ki hi sorma ... Dndke dnyor ve de hzianyor ve de
hzlandka biz havaya ykseliyoruz ...
Atlkarnca y bildin mi? Ortada bir demir direk, diree
zun zincirle bal demirden tekneler. Dnmeye balad
m, zincirler havalanyar ve tekneler ykseliyor... Biz teknelerde ykseldik, ykseldike hzl dnyor, hzl dndke ykseliyor...
Bizim arkadalar glmeye balad kkr kkr... Yahu
valinin evi karda, karakol yan bamzda, duyulacak ...
Velakin yle bir i ki, glmernek mmkn deil, hep glyoruz ... Glyoruz, fr fr dnyoruz ve hzlana hzlana
ykseliyoruz. Bi zaman bylecene havada dndk ...

Bir baka beki anlatyor

O gece de Emniyet Mdrnn teftie kacan ben
biliyorum. Ama Mdr Bey sabaha kar teftie kacak ...
Baz bekiler simiti frnnda uyuyorlar diye ikayetler
olmu da, Mdr Bey bekileri kollayacak ... Biz atlka-

Baka bir beki anlatyor

Derken bey... yle hzlandk ki biz tekneden frlayp
uacaz nerdeyse ... Ben korkudan glmeyi unutup tekneye skca yaptm, baka are yok. Ve birden aklm
bama gelip, "Arif, unun hzn kes, uacaz olum
havaya ... " dedim. Arif, "Nasl hz kesilir, ne bileyim
hen?" demez mi? Tuu, hay Allah belan versin ... Alt
beki havada alt ahin olmu uuyoruz. "Arif, yleyse

62

63

sesol

durdur unu da indim ... " diye bardm. Arif, "Yahu,

bu nasl durdurulur?" diye barmaz m? Ocan batsn
Arif, havada kaldk, ne olacak imdi? Arkadalar, "Durdur... " diye baryor. Arif, "Ben iletmesini rendim,
durdurmasn renmedim," diyor. Bey, bizim halimize
bak, havada kaldk ve de uar gibi vaziyette ... "Arif, bunun dmesi aada kald olum, bunu durdurmann
mmkn yok. .. " Benim bam dnmeye ve de gzlerim
kararmaya balad. Benim arkarndan uan demir kutuda Aptullah var. Aptullah, "Arkadalar, bunun makinesi
elektrikle iler," dedi. Elbet elektrikle iler, bunun can
mz kurtarmaya faydas ne? Demek herif dnerek umaktan akln arm ... "N'olacak elektrikle ilerse?"
dedim. "Yani," dedi, "bitek kurtuluumuz var, hepimiz
dua edelim ki ehrin umumi6 elektrii kesilsin, bu cenabet de dursun. Yoksa biz kyamete dek havada dnp
duracaz ... " demeye kalmad, nmden biey aa
dyor... Aman nedir? ndeki kusuyormu ... Benim
de dnmekten midem bulanyor, iim kabanyor. Artk
tutamadm kendimi, iimde ne varsa dar verdim. Kus
ha kus, kus ha kus ... Biz havada dnp duruyoruz. Kim
bard fark edemedim, arkadalardan biri, "Hakknz
helal edin!" dedi. Ben de kelimeiehadet getirmeye ba
ladm. Laf deil beyim, belki be minare boyu havada jet
hzyla dnmedeyiz ... Allah dmannn ayan yerden
kesmesin ve de hibir kulun altndan yel esmesin; hibir
belaya benzemiyor.
Birisi hem kusuyor hem de, "Hay bu makineyi icat
edenin ... " diye silme svama svyor. Kimdir bilemedim,
6

"Benzinle ileseydi ya, benzini biter, dururdu, biz

" diyor... Btn iim dma kt kusmaktan.
biey kJmadndan iimde, barsam, cie
sklecek...
Arif, "Hep birden imdat diye baralm ... " dedi. Bak
~u aklsza ... Karcia valinin kona, yanmzda karamdat diye barlr m? Sus mus dedikse de, Arif
"mdaaat..." diye bir nara atmasyla, sesi de kesildi,
galiba baylp kt teknenin iine ... Onun arkasndan
Yusuf da ddk ttrmeye balad, o da yuvarland teknenin iine ... Karakoldan da polisler dar frlad ... Ve
Lunapark'a daldularsa da, biz havada olduumuzdan
ve havaya bakmak akllarna gelmediinden, onlar da
ddk ttrerek dnp dolap gittiler... Ne kadar zaman utuk, ne kadar zaman rdk, bilemiyorum, ben
kendimi kaybetmiim, bir de gzm atm ki hastanedeyim. Hala kendimi havadaym ve de umaktaym sanyorum ...
Doktor szn balyor
Sabaha kar teftie kan Emniyet Mdr mahallelerde hibir bekiyi bulamaynca kplere biner.
Bulunmayan bekilerin bal olduu karakala giderken gn maktadr; bir de bakar ki karakolun yannda
havada bir acayip sesler... Karga sesi deil, aakakan sesi
deil... Bunlar ne kuu diye meraklanr. Bir de grsn ki,
Lunapark'n atlkanncas dnp duruyor, kendinden gemi alt beki de durmadan ryor. Kiminin ba sarkm, kiminin kolu, baca. ..

Umumi: Genel.
64

65

sesol

Epilog
Eve geldim. Bizim evdekilerin yznde acl bir znt ...
-Ne oldu, biliyor musun?
-Ne var?
- Kardaki elektrik tellerine bir uurtma taklm ...
Bir ocuk aaca trmanm uurtmay almak iin, aatan
elektrik direine geerken ... "Susun!" dedim.
Pencereden baktm. Kuyruu elektrik tellerine dolanm uurtma, hala rzgarda pr pr edip duruyordu.
Koro
ocukken iimden hep derdim ki: Uurtmalarm olacak byynce.
Bidolu, bidolu... Biok, biok... Uurtmalarlarlar...
, dnyalar kadarlarlarlar...

66

BZM EVE AMERKALI MiSAFiR GELECEK

Mr. Frank bizi evine yemee annca altta kalmak

nezaket olsun diye,
Siz de bize buyurun. Bir akam yemee bekleriz,
dedim.

olmazd. Ayrlrken

Karkoca,

- Geliriz, dediler.
Onlar geliriz deyince yreim hop etti.
- Biz ne zaman geleceimizi size sonra bildiririz, dedi
Frank.
lk iimiz Amerikallarn bizim eve misafir geleceklerini btn mahalleye yaymak oldu. Yolda biri grse de,
-Nereye byle koa koa Hasan Bey? diye sorsa,
- Bizim eve misafir gelecek de ... Amerikal misafirler... diyorum.
Mahallemizde duymayan kalmad.
Bakkal Cevat,
- Maallah Hasan Bey, dedi, Amerikal misafirleriniz
gelecek diye duyduk. Doru mu?
Umursamaz grnerek,
- Hu ... evet, gelecekler, dedim.

67

sesol

Artk beni gren, "Naslsn, iyi misin?" demeden,

Hele bizim altmzdaki katta oturanlar, bize Amerikallar gelecek diye kskanlklarndan atlyorlar. Bir akam
merciivenden karken, alt katta oturan Sabri Bey,
- Haber aldk. Allah versin, dedi, Arnerikah misafirleriniz gelecekmi ...
- Gelecekler ya ... Gelirler elbet ... dedim, yrdm.
ok kt kalpli insanlar var. Bizim iin dedikodu
karmlar. Szde bizim eve Amerikal misafir filan gelmeyecekmi de, biz byle bir laf karmz ki, hakkaila
kasap krediyi bize artrsnlarm ... yi sucusu, manav,
alacak diye bizi sktrmasmlarm.
Her ey kulama geldi. Eczac Memduh,
-Yalan, demi, Amerikalnn gelecei yalan ... Gbei, k olmayan, uzun boylu, sarn bir albabn eve getirecek, bize de Amerikal geldi diye atacak. Yutadar m?
Ben size gsteririm. Bu Amerikallar bir gelsinler, eer
hepinize anahtar deliinden baktrtmazsam bana da Hasan demesinler.
-Hava rzgarl bugn ... diyecek olsalar,
- Yaa ... Bize de Amerikallar gelecekti ... Ne fena ...
diye sze bir kam koyuyorum.
Hikimse biey sylemese,
- Acaba yamur yaacak m? diye oradakilere soruyorum.
Yaacak gibi ... derlerse,
- Vah vah, bize de Amerikal misafirler gelecekti.
Tuu u, grdn m ... diye elimi dizime vuruyorum.
-Yok canm, yamur filan yok. .. derlerse, o zaman da,
-Oh oh, aman yamasn, bize Amerikal misafirler
gelecek de, diyorum.

- Ne diye bir de Amerikallar davet edersin? diye

tutturdu.
Ben de yaptm ii beenmediimden,
- Allah Allah, diye bardm, yahu durup dururken
mi ardm? Onlar beni yemee ardlar, sonra giderken, bir akam da biz size geliriz, dediler. Ne demeliydim?

68

69

-Amerikal misafirleriniz geldi mi Hasan Bey? diye

soruyor.
Uzakta, tarada, Ankara'da, zmir'de ne kadar bildik tandk varsa, on onbe yldr arayp sormadklarma
mektuplar yazp bir srasna getirdim, bize Amerikallarn
misafir geleceini bildirdim.
Derken haber kt: Amerikallar bu cumartesi geliyorBizi bir telatr ald. Karm ayaa kalkt:
- Ben sana ka zamandr bu evden kalm diye sylcmez miyim? Bu evde oturulur mu! Bak imdi Amerikallar da gelecek, ne yapacaz? Rezil olduk gitti ...
Annemin surat bsbtn asld. Evin dirlii dzeni
bozuldu.
- Rezil olacaz, diyorlar, rezil... Bizden birine olsa
neyse, Amerikalya kar rezil olacaz.
Bizim buyzden kavgalarmz btn mahalleye yayl
d. Dedikodu ald yrd:
- Neyine, hangi eyasna bir de Amerikal davet etmiler!

Biz herkesin yannda bunun kavgasn ediyoruz. Taa

ocukluk arkadam bir Ragp vardr, bir gece ailece bize
gelmilerdi, onlarn yannda da kavgaya baladk.
Karm,

sesol

"Olmaz, bizim evde gzel eya yok, biz utannz," m diyecektim? Hem bu Amerikallar allasen, 1 bana m geliyorlar, eyalara m? Yahu, ben en lks eya alp bu eve
ysam, herifler onun daniskasm grmlerdir. Evlerinde
herbiey var.
Kaynanam,
Peki ne grmeye geliyorlar? dedi.
- Onlar beni grmeye geliyorlar be ... Beni...
- Ayol seni grp de ne yapsnlar, grlecek biyerin
olsa ...
- Siz adamdan ite o kadar anlarsnz, dedim.
Sonra bana hak verir diye bizim Ragp'a dndm:
-Yahu, sen syle Ragp'm, bu adamlar eya grmeye mi geliyorlar, yoksa bizi grmeye mi?
Ragp,

- Yooo ... diye elini havaya kaldrd. Arkada! Onlar buraya Trk evini grmeye geliyorlar, aniadn m?
Senin de bizi rezil etmeye hi hakkn yok. Bu i akaya
gelmez arkada. Amerikal, Trk evini grecek, nasl
olurmu diye ... Hani senin elektrikli sprgen? Ayp
deil mi?
u Ragp'a bak sen ... Vay alak kerata. Dn evine hem
takside, hem de elden dme bir elektrikli sprge ald
diye, bak nasl da kaslyor.
Haber birdenbire mahalleye yayld:
"Amerikallar, Trk evini grmek iin Hasan Beylerin evine geleceklermi. Bu Hasan hepimizi rezil edecek.
Kendi evini Trk evi diye Amerikallara gsterecek. Gidip
bunu polise ihbar etmeli."
1

Allasen: (Halk aznda ksaltma) Allahn seversen.

70

Yahu, bam zorla belaya soktum. Nerdeyse beni

mahkemeye verecekler. Peki, yani bizim ev Trk evi deil
mi?
- Seninki de Trk evi ama, yabanclara gsterilir gibi
diyorlar.
Bir akam bakkal Cevat'n kz geldi, kekeleye keke-Amca, babam selam syledi, dedi.
Aleykmselam ...
- Babam, dedi ki, sizin eve Amerikal misafirler gelen:kmi, dedi.
-Eee?
- Sizin evin salonu salamancas2 yokmu, stil mobilyanz da yokmu, berjer koltuklarnz da yokmu ...
-E peki?
- Babam selam syledi, dedi ki ... Amerikallara kar
ayp olur, dedi, ben yeni buzdolab aldm, hem de sekiz
ayakl, dedi.
-E sonra?
- Amerikallar bizim eve gelsinler, daha iyi olur, dedi.
Mahsus selam syledi.
Yerimden nasl frladm bilmiyorum, kz basamaklardan adaya adaya zor kat da kurtuldu.
Sabah akam evde kavga ediyoruz, birbirimize giriyoruz. Yirmiiki yllk kannla bikez kavga etmemiken nerdeyse mahkemelik olup aynlacaz.
Sabahleyin de ini karo yapan Recep Usta bir pusula
yollam:

"Kardeim

Hasan Bey,

Salamanca [salomanje]: Yemek

odas.

71

sesol

Haber aldma gre Trk evini gstermeklik iin evinize bir Amerikan familyasm3 maaile4 davet etmi bulunuyormusunuz. Kardeim Hasan Bey, bu i bir memleket ii ve millet meselesi olduundan nai5, memleketimizi
yabanclara kar tantrken, bu harici bir peresti6 ii
olduundan daha bir ihtiyatl olmaklnz icap eder kanaatindeyim. Bu mnasebetle, Amerikallarn bizim eve
gelmeleri daha mnasip olduu fikrinde bulunduumdan
imdiye kadar her ne kadar masarifiniz varsa, gerek maddi ve gerekse manevi tazminat olaraktan peinen demeye
amade7 olduumu bildiririm. Acele cevabmz beklerim."
Mektubu para para yrtp getirenin suratma attm.
Sokakta Recep Ustayla karlatk.
- Ne o, niye gzdn gardam, kt biey mi didik?
Nehayet bu melmekit ii ... Bunda sen ben yok, biz varz
gardam. Bizim gz bu yl Emerigan golleeine girdi. Sizde doru drst Emeriganca bi okey diyecek, yes diyecek
adam bile yok. Yeniden dibudah bi gardolap aldm, grmelere seza ... s Pigap disen va, amar makinesi disen en
aliylalas ... 9 ste para da viriyok ... Daha Allahtan belan
m isten?

Yrdm gittim. Kimi, "Bizde buzdolab var," kimi,

"amar makinesi var, Amerikallar gelsinler," diye haber yolluyor.
3 Familya: Aile.
4 Maaile: Ailecek.
5 Nai: tr.
6 Peresti [prestij]: Saygnlk.
7 Amade: Hazr.
8 Seza: Uygun, yarar, bir eye deer.
9 Aliylala: En yksein yksei.
72

Derken evdekilerin de buna akl yatt.

Karm,

Bizim evi, nasl olsa bilmiyorlar ya... dedi, bizim

evmi gibi Amerikallan baka bir eve gtrrz.
Bir dndm, birden aklma geldi:
-Yahu, siz bu bizim komular bilmez misiniz? Bizim
ev diye Amerikallan baka eve gtrrz. Durmaz, mahsustan bir gevezelik eder, kendi evleri olduunu sylerler.
Kaynanarn akll kadn,
- Syler bunlar, dedi, ben de olsam sylerim. Amerikallar inansn diye kontrat bile gsterirler.
Cuma oldu. Ertesi akam Amerikallar geliyor. Biz de
evi badanaya baladk. i gc braktk, kk byk
hepimiz evi gzelletirmeye alyoruz. Badanay bitirdik, evi elbirliiyle sildik sprdk. Amerikallardan haber geldi:
"imiz ktndan bu cumartesi gelemeyeceiz. zr
dileriz."
Ooooh ... diye geni bir soluk aldk. Daha nmzde
bir haftalk zaman vard. Evimize yeniden ekidzen verebilirdik.
Takside mal alalm diye saa sola kotum. Takside
mal satlar durmu. Yalnz takside elbise dikiyorlar, ba
ka hibiey yok. Madem takside, be on kat elbise yaptrp da duvarn arasna burasna m assak. .. Bilmem ki
ne yapalm? Benim artk Amerikallar filan dndm
yok. Ben konu komunun enesini kapatmak istiyorum.
Dillere dtk ... "Bizim itibarmz var," diyorlar da, bir
daha demiyorlar.
-

73
sesol

oluk ocuk evi dzeltmeye, sslemeye koyulduk. E

dost yardmyla, takside bir hal alabildik. Pein para bir
deavize aldm. Bir haber geldi. Amerikallarn ii km,
bu cumartesi de gelemiyorlarm, gelecek cumartesi geleceklermi.

Bir hafta daha geti. Amerikallarn gelmesi yine gelecek cumartesiye kalnca,
- Hanm, dedim, bunda bir i var. Bu Amerikal nsafirlerin gelmesi Amerikan yardmna dnd.
Karm,

-Ne gibi i? dedi.

- Ne gibisi var m? Bir dmanmz gitti Amerikallara, "Onlarn evinde oturacak iskemle bile yok, bizim
eve gelin," dedi. Amerikallan kandrd. Sen dman m
ararsn?

Karm

biyandan, annem biyandan, kaynanarn biyandan baladlar dvnmeye:

- Tuuu ... Bak grdn m! Demek biz evi batan
baa bouna m sildik sprdk? Yeni perdeleri de taktk,
eyvaaah ... Ya gelmezlerse? .. Badana etmitik. Ah, yazk
oldu.
Kaynanam,
- Dmanlarm gz kr olsun inallah ... diyor.
Eh, bir cumartesi daha bekleriz. Bu kez bizim ev tak
m, Amerikallarn karsnda giyecek elbisemiz yok, diye
tutturdu. Biz sekiz ba insanz evde. Dnn, her birine
bir elbise ne demek ...
Karm,

-Acaba tuvalet mi yaptrsam? diye

Annem,

74

dnyor.

-Eer

gelin tuvalet yaptnrsa, ben de tuvalet isterim,

diye tutturdu.
Kaynanam,
- yleyse ben de klk manto isterim, demesin mi!
-Yahu, evin iinde yaz ortas manto giyilir mi?
Nasl anlatrsn?

- Hazr frsat kmken bana da manto yapn, diyor

kaynanam, bidaha bizim eve ne Amerikallarn gelecei,
ne de sizin bana manto yaptracanz var...
Uratk didindik ama, ev yine tamtakr kuru bakr.
Acaba kira ile elbise verdikleri gibi, kira ile eya vermezler
mi? Aradk sorduk, vermezlermi. Tandklara gittim,
-Aman arkadalar, bize Amerikal misafirler gelecek.
Birimizin erefi hepimizin erefi demektir. Gznz seveyim, ayanz peyim. Bana bir geceliine eya verin.
nsan insana lazm olur. Elbet bign sizin de iiniz bana
der...
Bir tanesi,
- Ben haly veririm ama, depozito brakrsn, dedi.
Haly getirir, depoztoyu alrsn. Bak, en ufak leke istemem. Bir bozukluk olursa, paran geri vermem.
Kabul. Depoztoyu verdik, haly aldk.
Bir arkada da eksik olmasn,
- Amerikallar gelmeden yarm saat nce bozdolab
n veririm, gittiklerinden yarm saat sonra da geri isterim,
dedi.
- Bastne ...
Her biri bir artla, kimi amar makinesi, kimi pikap,
kimi ddkl tencere verdi. Aldklarmz Amerikallarn
grmesi iin, en gze grnr yerlere koyduk. Fakat en

75

sesol

belals, bir dostumuzun verdii ceviz kaplama karyola

oldu. Onu vallahi ben istemedim. Karm istemi.
Karyolay veren kadn,
-Ben iyilik yapmasn severim, demi, bizim mahallede kimin ocuu snnet olsa gelir benim karyolarn ister.
Sevabna veririm. Siz de aln ...
ki kiilik ceviz kaplama karyolay evin iinde koyacak
yer zar zor bulunduktan sonra bizim sofann ad salon
oldu.
Cumartesi gecesiydi. Ereti aldmz btn eyalan yerletirdik Bir buzdolabyla pikap kalmt. Ev nasl
oldu diye, bu iten antayanlara gsterdim. Hepsi de,
- Maallah ... Olursa bu kadar olsun, tpk filmlerdeki Amerikan evlerine benzemi, dediler.
lerinden biri,
-Yalnz buzdolab eksik, dedi.
- Gelecek, dedim, urda bo kalm bir aralk var ya,
oraya da buzdolab yerletireceiz. Sahibi misafirler gelmezden az nce veririm, dedi de ...
Biz pikab merciivenden kanrken Amerikallar da
bastrdlar... Tuu ... yle de ters zamanda ki, hi sormayn. Evin kaps dar, pikap ieri girmez. Biz ieri sokalm
derken, kap tkand. Amerikallar kapnn aznda bekler, pikap ieri girmez ki yol verelim. Zorlaya, ite kaka,
pikab ieri soktuk, biyan da galiba krld.
Amerikallar ieri yrdler. Karm nlerini kesti,
-Burdan ms, burdan ms ... diye nce yatak odasna soktu. Ar ar ordan geirip eskiden sofa dediimiz
salona gtrd. Tam oturduk, oturmadk darda bir
grlt. Aman, nedir, diye kotuk ... Bir de baktk, buzdo-

76

lab

geliyor. Th ... Sras m? Gecenin bir vakti buzdolab

gelirse Amerikallara ne denir?
Ben,
- Aman durun, vazgetim. istemez. Gtrn unu ...
Biyana ekin! dedike, buzdolabnn sahibi,
- Ne demek? Krk ylda bir, bir arkadaa yardm etmek frsat gemi elime ... Olmaz ... diyor.
Buzdolabn ask ile tayan iki hamala,
-Ne duruyorsunuz, sokun ieri!.. diye bard.
Buzdolabnn sahibinin kz Amerikalya bieyler syledi. Ben de nceden bir tercman armtm.
Tercmana,
-Ne diyor? dedim.
Demi ki, biz birbirimize ok yardm ederiz, demi. Arkadan buzdolab olmadndan demi, size kar mal
cup olmasn diye kendi buzdolabmz getirdik, demi.
Burda grdnz btn eyalar hep yardm faslndan,
demi. Kan tepeme kt. Suratma tkrsem, Amerikal,
"Bunlar ne biim ey!" diyecek. O srada benim kk
olan koluma yapt.
-Ne var olum?
-Baba, bunlar Amerikal deil.
-Nerden bildin?
-Yahu, sen hi Amerikan filmi grmedin mi baba?
Hani bunun tabancas, hani bunun kovboy elbisesi ...
Kovboy apkas nerde?
- Git olum iine, herif halis Amerikal.
-Peki, madem Amerikal, karsnnan bir raknrol oynasn da grelim .. .
Tvbe yarabbi ... Derken bizim aile efrad, teker teker
skn etmeye balad. Bir arkada daha nce,

77

sesol

- Sen btn nfusu birden ortaya dkme, Amerikal,

bunlar nasl besliyorsun diye aar. Amerikalnn akl bizim iierimize ermez, adam anr, demiti.
yle yapmak varm. Ama dinletebildik mi? Bizim
kadn tayfas, gelin davetine gider gibi giyinmiler, kuanmlar, takp taktrm, srp srtrmler, alna
salma geldiler. Amerikal kadn da basma bir entari giymi, ayanda orap bile yok ... Benim kk kz geldi,
Amerikal kadnn elini ap diye pp bir de bana koymasn m! Yahu, unu nceden ka kez de talim ettirmi
tim. Haydi kz kk diyelim. Ya kaynanarn ne yapsa
iyi ... Amerikalya elini uzatt. Amerikal elini skt. Ama
bizimki elini ekmez. ylecene bekler. Amerikal ard.
Sonra kaynanarn elini zorlan herife ptrp de, bir de
kendi elini adamn alnna gtrmesin mi! Rezil olduk ki
hi sormayn.
-Haydi buyurun yemee, dedik.
Gsteri olsun diye ben buzdolabna asldm. Buzdolab almaz. Yahu biz bu aletlerin nasl kullanlacan
bilir miyiz. Bikez buzdolabnn kordonunu elektrik prizine takmamz. Bre priz ... Priz taa cehennemin dibinde.
Ordan bir akll, "Pikaba tak," dedi. Pikaba saldrdm,
alamam. Radyoya giderim, dmesini dndremem.
Buzdolabna giderim, kapan aamam ... Zorlarken
buzdolabnn kulpu elimde kald. Amerikal glrnekten
yerlere seriliyor. yice kzdm.
Kanma,
- Yahu, ne bakp duruyorsunuz! diye bardm.
Amerikallara kar malcup olduk. Makine aksamndan
hibiey altramadk. Hi olmazsa u amar makinesini altrp fora edin. altralm da adam grsn be ...

amar

makinesinin kolunu da harnallar getirirken

krmlar.

Derken annem,
- Eyvaaaah!.. diye feryat bast.
Kk ocuk halnn stne eyini yapm.
Annem,
-Emanet mal byledir ite ... Grdn m?
yapacaz diye bar bar baryor.

imdi

ne

Karm ocua yapm,

-Hani i, hani i? Getirin maay bana. Bibini yasenin? .. diye baryor.

ocuk, bibisini yakacaklar diye feryat eder. Ben ha
babam, u modern makineleri altracam diye ordan
oraya koarm.
Derken sokaktan bir grltdr koptu. Yahu bu ne?
M~hallenin delikanllar toplanmlar, Amerikallara gster olsun diye, bizim pencereye doru hep bir azdan
"ktk ak alnla" marn sylyorlar. O mar bitiyo;
arkadan, "Da ban duman alm" mar...
'
Yemekler yendi. Amerikal karkoca
'
- Biz gidiyoruz, dediler.
Ca~larn sokaa zor attlar. Onlar kapdan kar k
maz br alktr koptu. Yedi mahalle oraya toplanm,
kaym m imdi

Amerikallar alklyorlar.

Biz de bylece bu iten kurtulduk ... Yooo ... Hemencecik kurtulamadk Misafirler iin eve ondan bundan
e~reti aldmz eyalarn iinde krlmayan, bozulmayan,
krlenmeyen kalmad. imdi yldan beri, onlarn borcunu demeye alyorum.

79

sesol

-Acaba ne milletten? dedi.

GNDE iNGiLiZCE

Ad~mm dediini anlyormuuro gibi,

- Ingiliz ... dedim.
- ngilizce konusana ...
Babamn arkadalan da,
-Hadi konu, konu! diye stelediler.
Adam. d~ durmadan biey soruyordu. mam ngilizce
ogretmenmzden rendiklerimi kafamda yle bir toparlayp, ne olursa olsun diye adama,
- Vat iz yor neym? dedim.
Adam paldr kldr bieyler syledi; dediinden hibiey anlamadm. Sussam olmaz. Ben de sanki onun dediklerine cevap veriyormuuro gibi,
- May neym iz Hasan ... dedim.
Adam kzd bana; kzdm sesinin titremesinden barr gibi konumasndan anlyorum, yoksa ne dediini
anladm yok. ..
Heybeliada'ya gelsek de kurtulsam u beladan diye
dua ediyordum. Oysa vapur Knahada'dan daha yeni
kalkmt. Adamn szn kesip,
- Hav ar yu? dedim.
Kanepenin sol banda oturan ve bizim konumalar
mz dinleyen bir adam hk diye bir ses karp hkrda
maya, sonra da glmeye balad. Ben ok kt bozuldum
ama artk geri dnemezdim. mam ngilizce retmenimi
zin bize rettiklerini kafamda toplayp topariayp sylyordum.
- Vat iz dis? Hev yu pensil? Tenk yu ...
Adam bsbtn kzd, kalkp oturdu, ellerini, kollann oynatp uzatarak fkeli fkeli bieyler syledi.
V

imdi, be evlik bir Trk kyne gitseniz, orada bile

ngilizce bilen biriki kii bulursunuz. Eskiden yle miydi?
ocukluumda koca Istanbul'da ngilizce bilen parmakla
gsterilirdi. Okullarda yabanc dil olarak ngilizce okuyanlar ilk bizleriz. rencileri yabanc dil iin seerlerken
hibir ocuk ngilizceye ayrlmak istemezdi.
Okullara ngilizce dersi konulmutu da, ngilizce
retmeni bulamyorlard. Arana tarana ngilizce retmeni
olarak bize bir imam bulunmutu. Bizim ngilizce ret
meni, Edirnekap dolaylarnda bir mescidin imamyd.
Birinci Dnya Savanda Filistin'de ngilizlere tutsak d
m, ngilizler Hindistan'a srmler de orada ngilizce
renmi. Aradan yllar gemi mumla ngilizce bilen
aranrken imam efenciiyi bulup bizim okula retmen
yapmlar.

Evde, "ngilizceyi rendim, ngilizce konuuyorum

retmenle," diye atp tutuyordum; babam da inanyor,
seviniyordu. Bir akam babamla birlikte Kpr'den vapura bindik, Heybeliada'ya evimize gidiyoruz. Vapurun
gvertesinde babamn tandklar da vard. Karmzda
oturan bir yabanc, anlamadmz bir dille bieyler syledi. Babam,
80

81

sesol

anlyor, ne ben onu ... Biyandan da neler konutuu:n~zu,

babama ve arkadalarna eviriyorum. Bu patrt nde
Heybeliada'ya geldik de o yabancdan kurtuldum. Vapur-

dan iskeleye karken gvertede bizim konumalannza

glen adam yanma sokuldu, herhalde brleri duymasnlar da utanmayaym diye kulama,
- O adam ngiliz deildi ... dedi. Azkalsn, "Biliyorum, Amerikalyd," diyecektim ki, herif Almand. Ama
iyi kaynattn kk ... dedi.
te benim ilk ngilizce tercmanlm byle bir fiyaskodur. kincisi daha baarl olmad. Ortaokulun ikinci
snfna gemitim; yani ngilizcem daha da ilerlemiti.
Babam vapurdaki tercmanlk baarm nne gelene anlatp beni vyordu.
Adadaki evimizin karsndaki kke, o yaz bir ngi
liz ailesi tanmt. Babam, "lle de ngilizlere gideceiz,
glegle oturun diyeceiz, sen onlarla ngilizce konua
caksn," diye tutturdu. Daha nce yle palavra atmtm
ki, olmaz, konuamam, diyemiyorum. Bika kere atlatty
sam da sonunda babam elimden tuttu, birlikte ngilizlerin
oturduu kke gittik. Baheden geip kkn kapsn
aldk. Bir gen kz kapy at, yzroze bakt. Ben im
di ne diyeyim? Babam,
- Konusana ... dedi.
Canm skkn, terslendim:
-Baba, bakalm bu kz ngilizce biliyor mu? Herkesle
ngilizce konuulmaz ya ...
O srada kz ngilizce, "Ne istiyorsunuz?" diye sordu.
Kzn dediini anladm ama, cevap veremiyorum. Benim
sustuumu gren babam Trke,
- Ms evde yok mu kzm, onunla greceiz, dedi.
Ben de yan ngilizce, yan Trke: "Nerde mister, ver
is sr... " falan diye laflar syledim. Kz anlad galiba, bizi

82

83

- Det iz may buk.

Bu sefer adam saatini gstererek daha yksek sesle
bieyler haykrd. Anlamm gibi bam uzat~ ~d~~~
kolundaki saate baktm, sonra ok amm gb dln
damama arparak ck ck sesleri karp bam iki yana
salladm:

- Noo noo, nooo!.. dedim.

Kanepe~in sa banda oturan adam yle glyor ki
gzlerinden ya gelmi. Anlyorum, beni utandr~.asn
diye, gldn grmememiin ban te yana evryor.
Yabanc, kol saatini ta gzme uzatp yine yksek sesle gr gr bieyler syledi. Bu sefer ben de ona bararak,
- May nambr is forti van ... dedim.
O da bard. Ben de ona,
- Du yu drink voter? diye bardm.
Tam bu srada babamn arkadalanndan biri bana,
-Ne diyor adam? diye sormasn m!
Ben imdi ne diyeyim? .. Durmak da olmaz, birdenbire,
- Bu ne biim vapur, amma da ar gidiyor. Ka saattir yollardayz, saate bak, bebuukta kalktk, haLi gelmedik, diyor... dedim.
- Peki sen ona ne diyorsun?
- Ben de ona, "Sinirlenmeyin," diyorum; "belki sizin
saatiniz bozuktur," diyorum.
Kanepenin sol bandaki glen adam dayanamad,
kalkt aaya indi.

Yabancyla szm ona konuuyoruz ama, ne o bem

sesol

salona ald, ev sahibi ngiliz de geldi. Upuzun, kupkuru,

souk mu souk, agrandizman edilmi iroz bal gibi
bir adam ... Biz de ayaktayz, o da, kar karya duruyoruz. ngiliz bize akn akn bakyor. Babam,
-Haydi syle, konu olum ... dedi.
-Ne syleyeyim? ..
- Komu olduumuzu, ziyarete geldiimizi syle ...
Ter dkyorum utantan. Bildiim krk dkk bika
ngilizce szck varsa onlar da akhmdan uup gitti. Babamn bile tepesinden bakan ngiliz, her hecesi kurun
arlnda bieyler syledi.
mam olan ngilizce retmenimiz, bize okuttuu
"Metod Alge" kitabndan ngilizce bir ocuk hikayesi ezberletmiti. Bu, bir kyden kaan bir kk farenin macerasyd; ok basit, ksa cmlelerle yazlm bir hikaye
idi. Ezberlemitik. Ben hemen o hikayeyi ezbere okumaya
baladm.

- Bir zamanlar bir kk fare vard ...

O upuzun, ok ciddi ngiliz'in gzleri byd. Ben de-

vam ettim:
- Bign kk farenin karn ackmt.
ngiliz akn akn bir bana, bir babama bakyordu
Adamn dili tutulmu gibiydi.
- Kk fare kilere girdi. Fakat tam o srada kilerde
evin kedisi vard.
Bir kelimesini bile anlamad bir dille benim tkr tkr
konutuumu duyunca vnten babamn yz glmeye
balad.

-Kedi kk fareyi grnce stne atlad. Fare hzla

ekilince kedi reel kavanozunu devirdi. Kedi yine fareyi

84

tutmak iin srad. Fakat fare kat. Kedi ya iesini devirdi.

O kuru ngiliz'in yava yava yz gevedi, yz izgileri yayld; glmeye balad. O glnce bana da bir cesaret
geldi.
-:-Kedi, yakalamak iin fareye sraynca fare kat.
Ingiliz'in azndan ilk kelime kt:
- Yes!..
- Kedi un uvalna dalmt ...
- Yes, yess!..
ngiliz kahkahalarla glyordu. Ellerini omuzlarmza
koyup bizi koltua oturttu:
-Fare kat ...
-Yes ...
Katlyordu glmekten ...
- Kedi kovalad ...
-Yes ...
Hikaye bylece devam ediyor, fareyi yakalamak iin
oradan oraya srayan kedi kilerde ne varsa devirip dkyor, sonunda fare bir delikten kap gidiyor, ev sahibi
de kilerde yakalad kediyi, bu kadar zarar verdii iin
dvyordu.
ngiliz, benim yarm yamalak ngilizcerole anlatm
dan o kadar memnun olmutu ki, bize biskviyle ay ikram etti. Bu sefer o ngilizce konumaya balaynca ben
glerek,
- Yes yes ... diyordum.
"Gudbay" deyip kkten knca babam,
-Neler syledin de herifi o kadar gldrdn? dedi.
- Baktm herif somurtuyor, biraz aka yaptm ... dedim.

85

sesol

nc tercmanlm lise son snftayken oldu. Ehh,

azbuuk ngilizce konuabiliyordu~.
Bign Kpr' den giderken iki Ingilizin yoldan geenIere biey sorduklarn grdm. Yanlarna sokul~u~. Boazii'ne gitmek iin nereden vapura bineceklern soruyorlard. O kadarck meram anlatabiliyordum ..
- Ben de gidiyorum, birlikte gidelim ... dedm.
Benim maksaclm onlarla konuarak biraz pratik kazanmak. nk bir emekli deniz subay olan ngilizce hocamz her derste, "Prektis meyks perfekt," derdi.
.
iki ingilizle ok iyi konuup anlayoruz. Birinin m~v
renkli spor ceketinin st cebi stnde "R.A.F." harflernden ili bir arna vard.
- Bu harfler nedir? dedim.
- "Kraliyet Hava Kuvvetleri- Royal Air Force," demektir, dedi.
.
Adam yedek subay, havac binba, hem de mh_endsmi. O zaman Karabk Demir elik Fabrikas ye~. ya~
lyor. O fabrikay kuracak olan mhendisler~en.~rym.
ok iyi anlayoruz. Bilet alacamz zaman Inglz bana,
- Kevikleeer... dedi.
Bu kelimenin anlamn bitrl karamyorum. ngiliz
anlatamamaktan sklm, "Kevikleer," diye barp duruyor. Yammdan ayrmadm bir kk ngilizce szlk
vard. Szl ap baktm, byle bir kelime yok.
-Nedir Kevikleer? diyorum.
O, boyuna,
- Kevikleer, Kevikleer... diyor.
Etrafmza kalabalk topland. Kalabaln iinden bir
mac,

86

- Yahu, anlamyor musun, herifler iki saattir, "Kavaklar, Kavaklar!" diye baryor be!.. dedi.
Hay Allah ... Oysa onlar ngiliz azyla Kevikleer diye
"Kavaklar" derlermi, Kavaklar'a gidecekler.
Kavak'a bilet alp vapura bindik. Boyunlarnda drbnleri, fotograf makineleri asl, boyuna fotograf ekiyorlar.
Dnte vapur Beykoz'a gelince, iki polis gelip ngiliz
leri ald. O zamanlar burada daha ok Almanlarn borusu terdi. ngilizler, Amerikallar yabanc saylrd.
ngilizler polislere dertlerini bitrl anlatamyorlar.
"Aman bizi brakma," diye rica ettiler. Birlikte karakola gittik. in iyz anlald. ngilizler vapurda giderken
drbnle baktlar, Boaz'n fotograflann ektiler ya, sk
yurttalarmzdan birisi ilk iskelede inip,
-u vapurdaki gavurlar, mbarek Boaz'mzn resmini ekti! diye ihbar etmi.
O iskelenin polisi de Beykoz Karakoluna telefon
edince, ngilizleri yakalamlar. Benim tercmanlmla
adamlarn ifadeleri alnd, sonra iki polis onlar Istanbul
Emniyet Mdrlne gtrd. Orada da ifadeleri aln
d, filmleri makinelerden kanld ve ngilizler serbest b
rakld.

ki ngiliz, tercmanlma teekkr olmak zere, beni

kaldklar

Park Otel' e yemee ardlar. Gittik, yemekten

nce dayadlar nme viskiyi ... O zamanlar Istanbul'da
viskiyi bilen ka kii? Ben de hayatmda ilk defa viski iiyordum. Bardam boaldka ikisi birden dolduruyorlar.
Bardam bir biri dolduruyor, bir teki ... yice sarho
olmaya baladm. Adamlara, "Birer birer koyun viskiyi!

87

sesol

kiniz birden doldurmayn!" diyeceim a~~ bitrl "bi-

. r"n ingilizeesi aklma gelmiyor. Blyorum, ama

rer bre
b 1
"b.
sarholukla unutmuum. Ben de o halle un ara, rer
birer" diyeceim szde...
.
-Yanar vanar yahu, vanar vanar!.. ded.m..
nc tercmanlm da ite byle br. f_rask~du~.
Ama drdnc tercmanhm beeneceksnz_. Turk
e'ye Amerikan yardm daha yeni bala~ ve lk _An~
~ikan yardm heyeti yola km. Bizim darede (daren~
.. 1 nmez mahremdir 1) ilk Amerikan yardm heyet
a d soy e
,
.
1 h h
ba kanna tercmanlk edecek birim aryor ar .an ~~
nl~. Bula bula beni bulmular. al.tmz ~er~n am~~
olan zat bem. agr d . Odasnda ilen gelenlenmzden u
kii daha vard.
-Tercman olarak seni setik. Heyet bakanna sen
v

tercmanlk edeceksin ... dedi.

. ..
.
- Aman efendim, dedim, bendeniz Inghzce blmem ...

Odadakilerden biri ok sert,

..
-Nasl bilmezsin, dedi, pekala da bhyorsun ...
Hoppala...
.. d b .
-Efendim, bilsem niin yapmayaym, bu o ev em~
. .
f Ama bendeniz ngilizce bilmem. bYok,
n ere ...
.. Arnen..
kan yardm heyeti bakan Tr~~e biliyorsa austune ...
..
_ Amerikal Trkeyi ne blsn? ..
-Burada uzun zaman kalacaksa ilkin Trke ogreteV

yim, sonra gezdiririm Istan~~l'u ...

Odadakilerden baka bn,
_ Biliyorsun, biliyorsun... dedi.
. ..
- ngilizce bildiimi ben bilmiyorum, sz blyorsunuz, yleyse biliyorumdur.
1

Tabii biliyorsun, biz senin siciline baktk, okulda

ngilizce renmisin ...
Allah Allah ... Okulda ngilizce okuyan bir ben miyim? ..
- Efendim, iyi ngilizce bilen bakalar var, ben bilmem ...
- ngilizce bilen var ama, onlar meslekten deil. Grmeler mahrem, ok mahrem. Herkese gvenilmez. Senin sicilinde, yabanc dil hanesinde, "Mkemmel ngilizce
bilir, fevkalade konuur, pratii de kuvvetlidir," diye yazl ... Tevazu gsterme!.. Senden iyi ngilizce bileni, hem
de meslekten ve gvenilir bir arkada nerden bulalm? ..
te drdnc tercmanlm da byle oldu. Heyet
bakannn gelmesine gn vard. Ben gn, geeeli
gndzl ngilizce altm. Aradan yllar, yllar getii
iin eskiden bildiklerimi de tmden unutmuum.
Kendi kendime hesaplyorum: Bu adam bana neler
sorar?.. unu, unu, unu sorar diye tasariayp deftere
yazdm. Bu sorularm cevaplarn da yazdm karlanna;
baladm bunlar ezberlemeye... Eer bu yazdklarm
sorsa, mkemmel anlaacaz. Kendi kendime, adama Istanbul'u gezdireceim diyorum, yleyse Istanbul'un tarihi
yerlerini anlatrm. Bunlarn ngilizcelerini yazyorum.
Adam amiral. yleyse denizle ilgili eyler gerekli ...
Barbaros'un, Turgut Reis'in hayatlarn ngilizce olarak
ezberledim.
En sonunda heyet geldi. Ben bir sabah kaldklar otele
gidip, heyet bakannn huzuruna ktm. Byk bir baaryd. ngilizce olarak kendimi tanrtm ve tercmanlk
yapacam syledim. Adam da beni saliden ngilizce bi-

Mahrem: Gizli.
88

89

sesol

lir sanarak bieyler syledi, ama sylediklerinin tek kelimesini bile anlamadm.
O ne sylyorsa sylyor, varsn sylesin, ben de ezberlediklerimden, kendince uygun denlerini sylyorum.
Arniralle sokaa ktk. Bieyler o bana sylyor, ben
de ona sylyorum. kimiz de ayr ayr tellerden ahyoruz. yle sklyorum ki ... Baktm olmayacak, bir kurnazlk edeyim de dedim, bari ona konuma frsat vermeden

O gn bugn, aradan yllar geti, boyuna

~al_~m ve rendim. Artk her ne istersem,
Inglz_e ~erikalya anlatyorum. Ne var ki kar~
bana Inglzce olarak hibiey anlatamyor. Tabii
mazlar! Yalnz benim almarula olmaz k
1
1
on ann
a p ng zce renmeleri gerekir!

ben soraym:
- Yolculuunuz nasl geti efendim?
Bieyler syledi ne dediyse ... Ben yine sordum.
-Buradan sonra nereye gideceksiniz?
Yine bieyler syledi. Ben boyuna soruyorum. Ben s
klmaktan kurtuldum ama, bu sefer amiral sklmaya ba
lad; adamn halinden belli skld . ..
Bana unlar unlar sorar diye gndr hazrladk
lanndan bitanesini bile sormuyor. Baladm adama nceden ezberlediklerimden Istanbul'un fetbini anlatmaya ...
Barbaros'u da anlattm. Zavall adam sustu, tek kelime
konumuyor.

le yemeine otele dndk. Ben otelin salonunda

onu bekledim, ama kmad ortaya ... Otel personelinden
biri gelip,
- Amiral Ankara'ya hareket etti beyim ... dedi.
Yardm heyeti benim tercmanlm yznden program deitirmiti. Aradan bir ay kadar getikten sonra
Amerika damgal bir mektup aldm:
"Istanbul'daki yardmlannz ve gsterdiiniz ilgi ve
baarl hizmetleriniz iin teekkr ederim."
Altnda yardm heyeti bakannn imzas vard.

90

91

sesol

OCUK NE ZAMAN AGLAR?

- Bir olum var, grmelisin... dedi.

- Allah balasn ... dedim.
kimiz bir yerde altmzdan gnde biriki kez karlayorduk. Beni her grnde olunu vyordu:
_ Zeka tulumu ... yle bir ocuk ite. Macaaaan ...
-Maallah ...
- Hepimize kan kusturuyor.
- Allah balasn...
.
..
Analarn babalarn ocuklarn vmektek enaylkle-

rini, kendi~ de drt ocuk babas olduumdan, ok iyi bilirim. Byleyken, yine de Cack Cavit'in ~lunuvmerak etmeye balamtm. Beni her grnde evn~ ;.agn!ord~.
Bir cumartesi leden sonra Cack Cavt n evne _gt
tim. Kap alr almaz, merciivenden paldr kldr bey
yuvarlanmaya balad. Yuvarlanan o ey, takla_ata a~a-taa
ayaklarmn dibine kadar geldi, dt. Dmes~le brlikte
ok gibi frlamas bir oldu. Karmda eci bc be!. vard.
nsan deseminsan deil, hayvan desem hayvan degl...
Cavit,
_te olum, dedi, nasl?
-Maallah ...

92

Beni salona ald. Karsyla, kaynanasyla, baldzyla ta

ntm. Hep birlikte salonda oturuyorduk. Ben elimde
bardan tutuyordum. Bardan stne biey dt. S~
cak ay stme dklnce, ben can acsyla banrken bu
kez kafama biey geti. Ne olduumu, neye uradn
anlayamadm. Kafan kurtarmaya alrken bir kovalamaca oldu. Cavit ve btn ailesi, olan kovalyorlard.
Olan artmaca verip bir o yana, bir bu yana zikzak
yaptndan kendisini kovalayanlar birbirine arpp yerlere yuvarlanyorlard. Salon birden kart. Herkes birbirine girdi, yle ki, ocuu tutmak iin kovalayan drt
kii, koumalanndan, gzme ondrt kii gibi grnd.
Bu kanklk srasnda, ben kendimi koruyabilmek iin
kap kanadnn arkasna sndm. nk ocuk, kendisini kovalayanlardan kurtulmak iin, hem kayor, hem
de biyandan eline ne geerse arkasndakilere frlatyordu.
Babas, annesi, haminnesi, teyzesi olan bir keye sk
trdlar. ocuk, en yaknndaki teyzesinin suratma bir tr
mk atp bir maymun, evet, tpk bir maymun evikliiyle
gardrobun tepesine srad. Orada ne varsa dmanlan
nn stne yadrmaya balad. Artk gardrobun stnde
atacak cephane kalmaynca annesi,
-n olum aa, dedi, bak misafir amca gelmi. Sonra seni ayplayacak. Ne yaramaz ocuk diyecek.
ocuk buna karlk olarak annesini tkrk yamu
runa tuttu. Babas bsbtn kzd:
- n aa! diye bard.
ocuk babasna da karlk vermekte gecikmedi.
nce,
- Sensin... dedi.

93

sesol

Ondan sonra silahn kulland, babasnn stne doru iemeye balad.

Cack Cavit de,
-yi ya otur orda ... dedi.
Kadn bana,
- Affedersiniz, kusura bakmayn... ok yaramaz
saolsun, ba edemiyoruz ... dedi.
Yeniden yerierimize oturduk. Ben mendilinle pantolonuma dklen aylar siliyordum. Scak aydan bacam
yanmt. Cack Cavit bana keyifli keyifli gz krpt:
-Nasl? Dediim kadar var m?
-Fazlas var, eksii yok ... Ka yanda?
- Daha altsn bitirmedi.
- Allah kolaylk versin.
Yan gzle gardrobun stne tneyen ocua bakyordum. Ba, tpk tyl kpeklerin bana benziyordu.
Salar yzn kapadndan gzleri hi grnmyordu.
Oturduumuz salonun pencere camlar, mermi gemi
gibi, yer yer delikti. Tavanda asl be kollu avizenin yalnz bir kolunda cam kavanoz ve lamba kalmt. br
kollar plak demirdi. Kaplarn hibirinde tokmak yoktu. Btn bunlarn olann ii olduu belliydi.

Cavit,
- Birader, dedi, byle bir ocuk, grlm ey deil.
imdiye kadar, inanr msn, hi alamad.
Kaynanas da onu onaylad:
- Maallah hi alamaz ... Dn ne oldu, biliyor musunuz? Sen buzdolabnn arkasna keserin sapn sok. Oynaya oy1aya buzdolabn devir. Bir de gittim, buzdolab
stne devrilmi, altnda yatyor. Gk demiyor efendim.

Alnndan da akr akr kanlar akyordu. Kapcy

dk da, buzdolabnn altndan zor kardk.
Cack

Cavit,

. -Bu ocuu ne yapsak bilmem ki ... dedi, acaba

yapsak?
ocuun annesi,
~Herkes a~yor, dedi, alamayan ocuk hi grl~
mem. Beyefend, geen gn kediyi evin iinde belki bir
saat kovalad. Zaten kedi onu grdu mu k ayor. Kova~
d.ad, kovalad. Kedi en sonunda balkondan baheye kenm att. Ne yapsa beenirsiniz? Kedinin arkasndan o da
balkondan baheye atlamaz m?
.. imden glrnek geldi ama, zor kendimi tuttum. nku halkonun baheden ykseklii enaz drt metre
m

vard.

- Biyerine biey oldu mu? dedim.

- __lmutur herhalde ... Tutamadk ki anlayalm ... Bika gun topallad, sonra geti.
Biz ko~_uup du~urk:n, kt diye enseme biey dt.
Enseme duen eyn agrlyla, bam sehpaya arpt.
ocuk, gardrobun stnden enseme adam, bacaklarn
boynurndan geirip ayaklarn sallayarak,
- Deeeeh!.. diye baryordu.
~ab~s saldrp tuttu. ocua iki tokat sallad ki, tam
yencie~ amar. Ama olan hi oral deil, srtyor.
ogrusu ben, ocuu korkutmuyorlar, dvmyorlar
da ondan bu kadar yaramaz sanyordum. Ama o iki tok:ttan .s~nra da olan ylnca, pes dedim. Cack Cavit,
oglan k hacann arasna ald ' yuzunu
k apayan salarn kaldrd ... Alttan yumru yumru ' patates g"b" b"r surat
.

95
94

sesol

kt. Babas, olann bandaki yumruk byklnde

bir ii gsterdi,
..
-Dn akam kafasna vazoyu drd de, ba boyle
iti, dedi.

Annesi,
. d.. .. v..
- Vazonunki o deil, dedi, o i semavern utugu
yer... Hem de semaverin iinde kaynar su vard.
Haminnesi,
.
- Semaverin ii arkada, dedi, tepesindeki i merdvenden tala dnce oldu.
Olan babasnn hacaklar arasnda rpmp duruyordu.
Cack

Cavit karsna,
Aman, tentrdiyot iesini getir, yakalamken u-

nun orasna burasma srelim, dedi.

. .
Kadn bir paket pamukla bir ie tentr~iyot getrd.
ocuun elbisesinin dnda gr~en heryven yar~.' b~re,
kan syrk iindeydi. Cack Cavt pamugu tenturdyo
ta bulayp bulayp ocuun heryeri~e sv_~m~ya bala?.
Synklann, yaralarn stne tentrdyot surduk~e, benm
canm yanyor gibi oluyor, ama ocuk suratn ble buruturmuyordu.
Ben artk kendi kendime ocuun kafadan sakat, d~yarln yitirmi olduuna inanmtm. Kendi bama_ b_r
sakatlk gelmeden bir ayak nce oradan kurtulmak n
ayaa kalktm. Kapdan kana kadar olan bika ey
daha devirdi.
Giderken yarm azla,
- Bize de buyurun ... dedim.
_ Perembe gn geliriz, dediler.

96

Az daha yreime inecekti. Eve gidince bizimkilerine,

- Aman, dedim, bu perembe akam bize bir bela
geliyor. Ortalkta knlacak, dklecek biey bulunmasn.
Ertesi gn de Cavit'e,
- Olan da getirecek misin? diye sordum.
-Yok canm, dedi, hi getirir miyim ...
Getirmeyeceine o kadar sevindim ki, o sevinle,
- Aaaa ... olmaz, getir allasen ... deyivermiim.
-Olmaz, dnyada getirmem. Evi ykar.
Byle dedii halde olunu da getirdi. Onu banyoya
kilitleyip yola kmlar. Olan da banyonun penceresinden, yamur borusuna tutunup inmi. Arkalarma d
m. stelik babasn talamaya balam.
Sokak kapsndan ieri girer girmez ocuun aya
kayd, dt. Ama bu ok nemsiz bir dt. Deil
onun gibi yedi canl bir yaratk, en snepe bir ocuk bile
bu kadarck dmeye alamazd. Ama annem,
-Ah evladm!.. diye ocuun zerine atlnca, ocuk
aalad.

Arkasndan karm,

- Vah yavrum ... Biey oldu mu? Vah vah!.. Mutlaka

incindi biyeri ... diye barmaya balad.
Ben de onlara katldm:
- Grdn m terslii ... Nasl da dtn yavrum ...
Hizmeti lk la yetiti:
-kt m, krld m? Vah, vah, vah!.. Doktora m
gidelim, ne yapalm?
Evde konuumuz bulunan iki kadn da ocuun zerine atldlar. Kadnlar lk la ocukla urayorlard.

97

sesol

barp aran kadnlara bir zaman a~~

kn bakt. Sonra altduda bkld. Surat ekd.

ocuk
a

B' ..
Bir lkla alamaya balad. Ama ne alama... tur u
susmaz.
_ Kendi den alamaz, diyoruz.
_ Canm biey olmad. .. diyoruz.
.
Ne desek bo. Olan iki gz iki eme, belk yarm
saat alad. Olana bitene, annesi babas da ~r~. Daha
yeni susmutu, su istedi. Hizmeti suyu ge~.r~~ oc~k
elinden su bardan drd. Ama bardak ustun~ degl,
ere dp krlmt. Bizim evdeki kadnlar hep brden,
y - Aaaa!.. diye bir bart ile ocua yrdler.
_ Biey oldu mu yavrum?
_ Biyerin acd m evladm?
_ abuk kolonya getirin...
. .. .. ..
ocuun yine dudaklan bkld, enes buzul~u, surat ekidi, bir alama daha tutturdu. Cam yand~~nda~
yada korktuundan alamyor~u. Ama kadnlar oyle br
hkla szde ilgileniyorlard k, zavall ocuk da bu~ca
tela karsnda alamak zorunda kal~y?rdu. Her .aglamas yarm saatten uzun sryordu. Bzm evden gdene
kadar drt posta alad. Ama yaramazlk da yapmad.
imdi Cack Cavit'i grdke olunu soruyorum.
- Hibir yaramazl kalmad ama, durmadan aglV

yor, diyor.
Baka bir arkadaa da,

- Olumun huyunu bozd~lar, diye bizden yaknm.

98

KONSERVE KUTUSU

Terslik olunca st ste olur. Kemaller bize geldikleri

gece evde yemek yoktu.
Annesi,
- Ko, bakkaldan bir kutu konserve al, dedi olana.
-Ne konservesi anne?
- Ne bulursan artk, dolma, fasulye, ne varsa ...
Biz salonda oturuyorduk misafirlerle. Kemal saatine
bakt. Yemek ge kald iin skld belliydi. Bu ne kurulmaz sofra? Evde kadn var, bir sofra kuramadlar.
Saat dokuza geliyor. Misafirleri oyalamak iin, laf iir
stne atm. Ne de olsa iirin laf uzun srer.
Darda bitakm grltler oluyor, keser, eki sesleri ... Kemal alayl,
-Ne o, tamirat m var? dedi.
Kulama yemek odasndan sesler geliyordu:
- Ayol yle almaz o ... Nerede kutu aaca?
- Sen bana ver.
- Brak canm, ekmek ban getir sen.
Derken bir lk duyuldu.
Ne var? Ne oluyor? diye dar frladm. Bir de bakaym ki, karmn bileinden kan fkryor, yerde bir

99

sesol

konserve kutusu, keser, baklar, eki, tirbuon, kutu

aaca ...

-Bu ne rezalet! diye bardm, misafirler yemek bekliyor, siz burada birbirinize girmisiniz.
Annem, ne de olsa kaynana deil mi ya,
-Ben syledim, dedi, hi yle konserve alr mym?
Kzm, annesinin kan akan bileini sararken, annem
de eline kutu aacan ald. Biyandan konserve kutusunu
amaya alyor, biyandan da syleniyordu:
- Her bir iin bir usul var. Tirbuonla kutu alr
m? Byk laf dinlemezsiniz ki ... Daha ok syleyecekti
ama, hay Allah kahretsini diye kutuyu da, kutu aacan
da biyana frlatt. imdiki kutulan da ne biim yapyorlar
canm? Eski konserve kutularn eline alp hismillah diye
kutu aacan yle bir evirdin miydi kat gibi yrthverirdi.
Kzm bu sefer annesini brakt, haminnesinin imdadna

kotu.

Artk sz sras bana gelmiti. Konserveyi alan oluma

atm azm, yumdum gzm, sylemedik laf brakmadm:

-Hi sende akl yok mu be? nsan konserveyi alrken

bakkala atrmaz m? Kafa yok ki ... Ko, kapanmadan
bakkala gtr asn.
- Baba, syledim vallahi, bakkal amyor.
- N asl amazn ?
- Amyor ite ... ra geen gn aacak olmu, nabz damarlar atlam, ilkyardm hastanesine zor kaldr
mlar. Ben canm sokakta bulmadm, diyor bakkal.
- Gtr sen. Benden de selam syle, abuk asn ...

100

Misafirlerin yanna girdim. Tabii Kemal grlt .. ..

duymu,
'
muzu
. -.Ne. bu tela? dedi, yemek iinse, hi zahmet etme-

yn. Bz gdeceiz.

Dnya~a brakmam. Bu vakit gidilir mi hi? Bizim

oglann becerksizlii ite ... Kapan atrmadan konserve a.lm bakkaldan. Annesi de aaym derken damarn
kest. Annem ie kart. O da yaraland. imdi tekrard
V

b kk I .. d d.
an
a aa g~n er m. Aklsz ban cezasn ayak ekermi .

Kemal n kars

'

- Bouna gndermisiniz ocuu, dedi. Bakkallar

konserve kutularn amyorlar. Geen gn b . k
1 b. k
zm omuar r utu sardalye aldlar da, btn mahalle bir old k
aamadk.
u '
.. Kemal cebinden zincire bal bir ak kard. aknn
dort be ucu, bika paras vard. Kansna
- Sen v~unu gryor musun? dedi, b~unla konserve
k utusu degl, kasa alr, kasa ...
Kemal'.in ~rkek kardei de ce binden baka biey kard.
- Se~nkler demode oldu, dedi, onu tamak bir i.
~ak bu btane sap, ama ne marifetleri var. Byle yaparsan
e mantar. aar, bu tarafyla kutu aar, yle tutarsan
gaz tenekes alr. Mesela evde bir dolabn anahtar kayboldu. O zaman ~ tarafn sok delie, hemen dolap alr.
Bunun tam. on dort marifeti var. Amerika'dan gelirken
aldm. Her nsana lazm.
Kemal,
- Ben babamdan grdmden amam, dedi. Bana
bu babamdan kald. Deil konserve kutusu, petrol kuyusu olsa aar.

101

sesol

Bu srada olum elinde konserve kutusuyla ieri girdi.

- Atrdn m?
Olumun elindeki konserve kutusu ya~r_y~mru olmutu. Kutunun kapa, kenan birbirine grmt.
-Eline ivi batt baba, sonra bakkal, ben b~ kutunun
da, kutuyu yapann da, alann da ... diye kfrett. Kaldrd
kutuyu frlatt.
Kemal glerek,
-Ver unu bana, dedi.
. .
Babasndan kalan aleti cebinden kard. Dzme kutuyu dayad. Sonra o aleti bastrd. Biyandan da bakkala
syleniyordu:
_ Eek herif, bir de bakkal olacak ... Ne biim bakkal
bunlar? Ah ... aman ...
Bereket evde ecza dolab var da, hemen kotuk ~ola~tan tentrdiyot getirdik, dizkapan skca sardk. Ustelk
pantolonu da yrtlmt.
Kemal' de kfrn bini bir para:
- Konserve kutusu deil, sr kp namussuz. Alt taraf iinde be dolma var bunun, devlet srr yok ya ...
Bu kadar sk yapacak ne var bunu?
Kemal'in kardei,
_Ver unu da gr, kutu nasl alrm, dedi.
.
Amerikan icad kutu aaca da ie yaramad. Alet~ o
yana evirdi olmad, bu yandan sokmak istedi, girmed.
-Vay anasn be ... Keser var m, keser?
- D olmalar ezilir yahu ...
Kemal'in kars,
- En iyisi ivi, dedi, bana byk bir ivi verin, temel
ivs. ..

102

Herkes denedi. Kimi keserle vurdu, kimi iviyle delneye alt:

- Verin bunu!.. dedim. Artk i baa dmt.

tuyu aldm, mutfaa gtrdm. Kemik krmak iin kulland~m satr elime aldm. Karmdaki konserve deil,
sank bir dmand. Artk kutuyu amak deil, ezmek,
paralamak istiyordum. Satr kaldrdm, kaldrdm, btn gcmle kutuya indirdim. Prrt... Kutu kayd, havaya
frlad. nce tavana arpt, sonra duvara, hzn alamad,
bilardo yuvarla gibi geldi kafama arpt, yere dt. Elimi, bama gtrdm:
- Tuh Allah kahretsin.
Bam ceviz gibi imiti.
Kemal,
- Bunu ilingirden bakas aamaz, dedi.
Karm,

ilingir dediniz de aklma geldi, dedi, alt kattaki

hamnn kocas demirci, gtreyim, belki aar.
. Eri br, yamru yumru olan kutu, fnyesi taklm
br el bombas gibi yerde duruyordu. Dokuz kii bana
toplanm, korkuyla, kinle ona bakyorduk.
Karm, komumuz demirciye onu gtrmeye hazrla
-

nrken kap alnd.

- Yukanda grlty duyduk da, merak ettik, acaba

bi ey mi oldu diye ...
Demircinin kars gelmiti. Ben dorusu kutunun al
masndan vazgetim ama, bu kadar sk skya iinde saklanan eyi merak ediyordum. Beon yalanc dolma iin bu
kadar sklk olamazd.
Karm, demircinin karsna her eyi anlattktan sonra,

103

sesol

- Ah karde, sorma bamza gelenleri, dedi, kan revan iinde kaldk; kimimizin eli kesildi, kimimizin ba
yarld.
Kadn,

- Vah vah!.. dedi.

-Acaba sizin bey aabilir mi?
Kemal,
- Eer demir matkab yoksa aamaz, dedi.
Kemal'in kardei,
-Buna demir matkab ilemez, dedi, elik kalem olur
da, varyozla vurulursa, belki alr.
Kadn,

-Bizim bey evde olsa aard ama, yok, daha gelmedi,

dedi, ama rak evde. Onu gndereyim belki aar.
- Aman hanmefendi, dedim, bu ran yapacag
V

Aman ocuum yava. ok belal biey. Biyerini

sakatlarsn ...
ocuk o eri br kutuyu sol eline ald, sa eliyle,
cgara paketi aar gibi averdi.
-Buyurun!
Gzlerimiz fal ta gibi almt.
-Aman olum, nasl atm?
ocuk,
-Sizin okumanz, yaznanz yok mu? dedi. te burada yazyor ya nasl alaca ...
Konserve kutusunun stndeki katta unlar yazly
d: "Kutuyu amak iin, st taraftaki ucu tutup, yavaa
sola doru eviriniz."
O kadar armtk ki, elimsiz demirci ra giderken teekkr bile edemedik.
-

deil.

.
- ok beceriklidir. Daha oniki yanda ama ehnden
her i geliyor. Kyden yeni geldi. Zavall okuyamam, zanaat renecek.
.
.
Bunu syledikten sonra kadn koarak merdvenlen
indi. Be dakika sonra elimsiz, sska bir ocukla dnd.
-Yusuf u kutuyu a olum, dedi.
Biz hepi~iz, yerde duran konserve kutusuna bir .l~m
makinesiymi gibi, korkuyla bakyorduk. ocuk bzm
perian halimize teker teker bakt. Sonra yerden kutuyu
ald. Elinde yle bir evirdi.
Hepimiz bir dnce ileri sryorduk:
- Aletsiz almaz olum.
- Ayol, biz koca insanlar aamadk. Bu parmak kadar ocuk aabilir mi?

104

105

sesol

gzden

geiriyormu.

Ondan sonra,

ayn sorular soruyormu. Sorduu

unlarm:

AMERiKA'YI YAPAN MiMAR

Istanbul, 15 Kasm 1963

Sevgili Kardeim Zeynep,
Mektubunu alnca ok sevindim. Saol. Dorusu
Ankara' daki okula gidince bizi unutursun sanyordum.
Mektubunu snfta btn arkadalara okudum. Hepsi de
sevindi. Sana selam yazman syledi.
Ben de verdiim sz tutuyorum. Burda geen nemli
olaylar sana yazacam.

Sen burdan gittikten biriki gn sonra, hi unutamayacam biey oldu. Onu anlataym sana.

retmenimiz bir sabah okula mfetti geleceini sy-

ledi. ok heyecanlyd. Ama biz daha ok heyecanlandk.

O gn mfettiin burda yaknlarda olan baka okullara da gittiini duyduk. Baka okullardaki arkadalar
mza mfettiin ne yaptn sorduk. Onlarn sylediine
gre, mfetti her girdii snfta retmene, "Bir problem
yazdrn da rencileriniz zmlesin," diyormu. Sonra,
yine retmene, rencilere bir iir yazdrmasn syl-

Aziz Nesin'in

"Amerika ka ylnda kefedildi?",

"Enok sevdiin insan kimdir?", "Istanbul'u kim fethetti?", "Sleymaniye Camisini kim yapt?".
ret:enimiz bize yeni defterler aldrtt. Karatahtaya
ok zor br problemle zmn yazd.
- Bunu defterinize olduu gibi geirin! dedi.
Hepimiz defterierimize karatahtadaki o problemle zmn geirdik. Sonra retmenimiz karatahtaya bir de
iir yazd.

- Bunu da defterinize dikkatle geirin! dedi.

iiri de yazdk defterlerimize. Sonra retmenimiz defterierimize bakt. Doru yazp yazmadmz denetledi.
Yanl yazlanlar dzeltti.
. - ocuklar, Mfetti Bey dersanemize gelirse, ben
sze bu problemle bu iiri yazdracam... dedi.
Btn bu iler olup bittikten sonra,
-imdi de baz sorularn cevaplarn reneceksiniz.
Mfetti Bey kaldrp sorarsa birinize, makine gibi abuk
cevap vereceksiniz ... dedi.
Sonra bize sorular ve cevaplarn ezberletti.
-Amerika ka ylnda kefedildi?
Hep bir azdan baryorduk:
-1492.
-Dnyada enok sevdiin kim?
Bu soruya herkes baka trl cevap verdii iin bir
uultu-grlt ykseliyordu. Kimimiz "Atatrk" kimimiz "Annem" yada "Babam" diye baryorduk. '
Sonra retmenimiz nc soruyu soruyordu:

imdiki ocuklar Harika adl romanndan.

107
106

sesol

- Istanbul'u kim fethetti?

p diye cevab yaptryorduk:
-Fatih Sultan Mehmet.
- Sleymaniye Camisini kim yapt?
retmenimiz sorusunu bitirmeden, ezberlediimiz
cevab hep birden banyorduk:
-Mimar Sinan...
ki gn hep bu sorularla cevaplarn ezberledik. retmenimiz sk sk "Sakn unutmayn ha!" diyordu.
Ben artk iimden arka arkaya cevaplan diziyordum:
"1492. Babam. Fatih Sultan Mehmet. Mimar Sinan.
1492. Babam. Fatih Sultan Mehmet. Mimar Sinan. 1492.

Babam... "
yle ahmtm ki, nerde olsam, elimde olmadan bu
cevaplan srasyla mnldanp duruyordum.
Bir sabah annem,
-Hasta msn? diye sordu.
-Deilim... dedim.
- Btn gece, "1492, Babam, Fatih Sultan Mehmet,
Mimar Sinan... " diye saykiayp durdun da, atein ykseldi sandm... dedi.
O gn ilk derste mfetti snfmza geldi.
Bilirsin, ben yle ok heyecanl deilimdir ama, nedense o gn ok heyecanlandm. Titriyordum heyecandan.
Belki de retmenin heyecan bana gemiti. nk onun
ellerinin titrediini grdm.
Mfetti,

- rencilerinize bir iir yazdnnz ... dedi.

Bunun zerine retmenimiz bize,
-Yazn! dedi.

108

yazdrd iiri

okumaya

ettert~rn1z<1e yazlyd. Arkadala

yazarmi

gibi yapyordu.
iiri okumasm bitirdi. Mfetti teker
teker defterierimize bakt. Hibirimizinkinde imla yani
bulamad. retmenimize,
-Teekkr

dedi.
Solurodaki

ederim, rencilerinizi iyi yetitirmisiniz,

srada

oturan Cengiz'in defterine bakma-

mt.

- Bakaym defterine ... dedi.

Cengiz defterini uzatt.
Mfetti,

- Bu ne? dedi.
- iir efendim.
Mfetti,

-Bu nasl iir? diye barnca, bam uzatp yan gzle

baktm.

Cengiz heyecandan yanllkla, iir yazl diye, nceden

matematik probleminin yazl olduu sayfay am.
-Nerde yazdn iir?
Azkald, Cengiz iir yazl br sayfay aacakt. Mfettiin arkasna gelen retmenimiz, eliyle, gzyle ia
retler yapmaya balaynca, Cengiz durumu anlad.
- iiri yazamadm efendim... dedi.
retmenimiz hala eliyle Cengiz'e iaretler yaparken,
Mfetti birden geriye dnd.
- Bir de matematik problemi yazdrn da zmlesinler... dedi.
retmenimizin yz kpkrmz olmutu.

109

sesol

Mfettiin nce problem yazdracan, sonra iir yazclracan sanyorduk. Bize yle sylemilerdi. Mfetti,
soru srasn deitirince Cengiz de armt.
Cengiz'in defteri mfettiin elindeydi. Onun iin
retmenimiz eskisinden baka bir problem yazdrd. Matematikten hep pekiyi alnm, bilirsin. Artk yle armz
ki, problemi ben bile zmleyemedim. Defterierimize
bakan mfetti suratn buruturdu. retmenimiz ok
utanmt. imden, "Mfetti, ah, beni kaldrpsorsada
makine gibi cevaplar versem," diyordum. retmenimi
zin yzn aartmak istiyordum. Kendi kendime boyuna: "1492. Babam. Fatih Sultan Mehmet. Mimar Sinan.
1492 ... " diye mrldanp duruyordum.
Sanki iimden geenleri okumu gibi, mfetti bana,
- Sen kalk! dedi.
Sevinle frladm. Sonradan bana arkadalarn sylediine gre, mfetti,

-Ka yandasn? diye sormu.

Ben heyecandan soruyu anlayamadm iin, Amerika'nn kefini soruyor sandm,
-1492 efendim ... diye bardm.
aknlktan gzleri byyen mfetti,
- Neee? Ka yandasn? diye bir daha sordu.
Ben de doru cevap verdiimi sanarak,
-1492 efendim ... diye daha yksek sesle bardm.
Mfetti,

- Istanbul'u kim fethetti? diye sormu.

Ben ezberlediim cevap srasna gre,
-Babam... dedim.

Mfettiin sorularn srasn deitireceini nceden

Mfetti ayan yere vurup bard:

- Istanbul'u kim fethetti, diye soruyorum.
-Babam, efendim.
- Senin baban kim? ..
-Mimar Sinan.
-Azndan kan duymuyor musun olum?
sor~yorum, Mimar Sinan diyorsun.
Ite ancak o zaman krdm
heyecandan, nni;h,,>+;
tm ki, bitrl rn"'"~
-Peki, Mimar
ne
Artk bsbtn armtm. ()
- Istanbul'u fethetti efendim ...
-Kim?
Szde yanlm dzeltmek iin,
-Mimar Sleyman... dedim.
-Sleymaniye Camisini kim yapt yleyse?
- Sultan Sinan Fatih...
Kelimeleri birbirine kartrdn sezinliyordum ama

artk toparlanamyordum.

'

Mfet:i yle kznt ki, kzgnlkla o da arp,

- Oglum, dedi. Amerika'y yapan Mimar Sultan

Mehmet'tir, Sleymaniye Camisini de kefeden Fatih Sinan'dr.

ocuklar kendilerini tutarnayp kkrdayarak gl

meye balaynca, mfetti yanl sylediini anlad. Yanl
n dzeltmek istedi:
~. Ya~i Sinaniye Camisini Mimar Sleyman yapt,
Fat~ Mmar Sultan Mehmet fethetti demek istiyorum ...
Yne yanl sylediini anlayp,

hi dnmemitim.

ll

110

sesol

- Beni de arttn be ocuk!.. dedi.

Kzgnhkla ban sallaya saHaya, kapy hzla arpp
dersaneden kt.
Dersanede t yoktu. Bisre sonra retmenimiz,

AZZ NESN'E ZG

- Yazklar olsun!.. dedi.

Bu sz bana m, mfettie mi, yoksa kendisi iin mi

BALlCA YAZIM BMLER

sylediini anlayamadm.

Bu olayn beni nasl zdn anlatamam. Her hatrlaymda utanyorum. Oysa, abuk abuk cevaplar verip, retmenimizin yzn aartmak istemitim.
Sz verdiin gibi, sen de bana orada olup bitenleri yaz,
e mi? Mektuplarn bekliyorum. Ben de sana baarlar dilerim kardeim.

-beri
-buuk
aradabir
arasra

arayer
ardarda

Snf arkadan

akolsun

Ahmet Tarbay

az biraz
azok
azkald
azkalsn

bi bakma
bi bana
biok
bidaha
bidolu
bign
bika
bikez
birara
birarada

112

[beri]
[buukl
[arada biri
[ara sra]
[ara yer]
[art arda]
[ak olsun]
[az biraz]
[az ok]
[az kald]
[az kalsn]
[bir bakma]
[bir bana]
[birok]
[bir daha]
[bir dolu]
[bir gn]
[birkal
[bir kez[
[bir araJ
[bir aradal

bitek
bitrl
biyana
biyandan
biyer
burda
buyzden
candarma
cgara

okaz
ukulata

[bir

[bir yanaJ
[bir yandan]
[bir yer]
[burada]
[bu yzden]
[jandarma]
[sigara]
[ok az]
[ikolata]

darda

[darda]

enaz
enok
epiy
fotograf

[en az]
[en ok]
[epey]
[fotoraf]

lLl

sesol

glegle
herbiey

hergn
herhangibir
herneyse
herey

hertrl
heryan
heryer
herzaman
hibiey

hikimse
hogeldin

Istanbul
ierde
ikidebir

[gle gle]
[her bir ey]
[her gn]
[herhangi bir]
[her neyse]
[her ey]
[her trl]
[her yan]
[her yer]
[her zaman]
[hibir ey]
[hi kimse]
[ho geldin]
[stanbul]

[ieride]
[ikide bir]

ilerde
igren

kravat

kimbilir
nara

nerde
orda
pekaz
pekok
saol
Svas

[ileride]
[i gren]
[kravat]
[kim bilir]
[nara]
[nerede]
[orada]
[pek az]
[pek ok]
[sa ol]
[Sivas]

urda

[urada]

tire n
varol
yada
yukardan

[tren]
[var ol]
[ya da]
[yukardan]

yazyla gsterilen

[yazyla gsterilen

her say bitiik

her say ayr]

Aziz Nesin, yaptlannn telif haklarn tmyle

NESN V AKFI'na balamtr.
NESN

VAKFI'nn amac, kimsesiz, yoksul ve

eitime muhta ocuklar, ilkretimden balatarak
bir yksekokul bitirinceye ya da bir meslek
edinineeye dek her trl gereksinimlerini salayarak
barn drmaktr.

NESN

VAKFI'nn senedi gereince,

vakfn amacna uygun olmas kouluyla,
her dileyen her trl yardm, katk ve
bata bulunabilir.
Her trl bilgi ve bror istekleri iin posta adresi:
NESN VAKFI, PK 5 atalca 34540 stanbul

Ba hesaplar ve bilgi iin NESN V AKFI'mn

internet sitesi: www.nesinvakfi.org

e-posta: nesinvakfi@nesinvakfi.org

114

sesol