Está en la página 1de 875

1

Aidpu Sk
jg si] Xr Zr
Tm idnAelA
Zret/ Vr AkAz o p]iTbI s]iX kreln.
Tem p]iTbI spU,R zU iCl; p]iTbIet ikC
iCl n. 2 kAer Ab]t iCl jlrAiz Ar Verr
A es jlrAizr pr idey eBes ebAiCl.
3
tArpr Vr bleln/ "AelA Puwk? tKn AelA
Puwet Zr krl. 4 AelA edeK Vr buJeln/ AelA
BAl. tKn Vr kAr eTek AelAek p]Tk
kreln. 5 Vr AelAr nAm ideln "idn/ bM
kAerr nAm ideln "rAi^.
sYA hl bM esKAen skAl hl. hl Tm
idn.

AelAil ibezx sBA* Zr krAr ibezx ibezx


sMekt iheseb bYbht heb. Ar idn o bCr
ebAJAbAr j AelAil bYbht heb. 15
AelAil AkAez TAkeb p]iTbIek AelA edoyAr
je. bM tA- hl.
16
tKn Vr iw mhejYAit bAnAeln. Vr idenr
ebl rAj krAr je biw Ar rAi^ebl rAj
krAr je eCAwiw bAnAeln. Vr tArkArAijo
s]iX kreln. 17p]iTbIek AelA edoyAr je Vr
AelAilek AkAez SApn kreln . 18idn o
rAi^ek kt$] edbAr je Vr AelAilek
AkAez sAjAeln. AelAil AelA Ar
kArek p]Tk ker idl bM Vr edKeln
bYbSAw BAl heyeC.
19
sYA hl bM skAl hl. BAeb c&uTR idn
hl.

i tIy idnAkAz
tArpr Vr bleln/ "jlek BAg krbAr
j AkAzmelr bYbS ehAk? 7tA Vr
pm idnmAC o pAKI
AkAzmelr s]iX ker jlek p]Tk kreln. k
20
tArpr Vr bleln/ "b kAr jIb A,Iet
BAg jl AkAzmelr per Ar BAg jl
AkAzmelr nIec TAkl. 8Vr AkAzmelr jl pU,R ehAk Ar p]iTbIr oper AkAez obAr
nAm ideln "AkAz. sYA hl Ar tArpr skl j b pAKI ehAk.21sutrAM Vr b b jlj
bM jel ibcr, kreb mn smS A,I s]iX kreln.
hl. wA hl itIy idn.
enk kAr sAmui@k jIb reyeC bM es sb
tIy idnZkenA jim o gACpAlA
Verr s]iX? yt rkm pAKI AkAez oe essbo
9
tArpr Vr bleln/ "AkAezr nIecr jl Vr bAnAeln. bM Vr edKeln bYbSAwA BAl
k jAygAy jm ehAk yAet Zken fA[ edK heyeC.
22
Vr smS A,Iedr AzIbRAd kreln.
yAy. bM tA- hl. 10Vr Zken jimr nAm
ideln/ "p]iTbI bM k jAygAy jm jelr Vr sAmui@k A,Iedr sMKYAb]i ker smu@ Birey
nAm ideln "mhAsAgr. Vr edKeln bYbSAwA BAl &ulet bleln. Vr p]iTbIet pAKIedr sMKYAb]i
heyeC. 11tKn Vr bleln/ "p]iTbIet GAs ehAk/ kret bleln. 23sY hey egl bM tArpr skAl
zsdAyI gAC o Pelr gACpAl ehAk. Pelr hl. BAeb pm idn ekew egl.
gACilet Pl Ar Pelr eBter bIj ehAk.
x idnfA[Ar j jAenAyA r o mAnx
u
etYk id Apn Apn jAetr bIj s]iX krk.
24
tArpr Vr bleln/ "nAnArkm A,I p]iTbIet
sb gACpAl p]iTbIet ebe Wk. Ar tA-
12
hl. p]iTbIet GAs Ar zsdAyI id p p ehAk. nAnArkm b AkAerr j-jAenAyAr
hl. AbAr PldAyI gACpAlAo hl/ Pelr eBter Ar buek ehew clAr nAnArkm eCAw A,I ehAk bM
bIj hl. etYk id Apn Apn jAetr bIj cr sMKYAy tAedr sMKYAb]i ehAk. tKn eymn
s]iX krl bM Vr edKeln/ bYbSAw BAl heyeC. itin bleln sbikC sp hl.
13
sYA hl bM skAl hl. BAeb hl tIy idn.
6

c&u TR idnsy
U /R cA d o tArA
tArpr Vr bleln/ "AkAez AelA Puwk.
AelA idn eTek rAi^ek p]Tk kreb.
14

ibezx sB keb mAs bM bCr Zr heb t inRAr krAr


j SAeylIyr sUyR bM cer bYbhAr krt bM b dIy
Ciwr idn bM ibezx sBsmUh pUi,Rm bM mAbsAr smy
Zr ht.

Aidpu Sk 1:25-2:22
25

su t rAM V r sb rkm j - jAenAy A r


etmnBAeb qtrI kreln. b j/ epA` j Ar
buek hAwAr sbrkemr eCAw eCAw A,I Vr bAnAeln
bM Vr edKeln itiw ijinx ebz BAel
heyeC.
26
tKn Vr bleln/ "Kn s/ Amr mAnux
s]iX kir. AmAedr Adel Amr mAnux s]iX krb.
mAnux heb iWk AmAedr mt. tAr smue@r smS
mAeCr oper Ar AkAezr smS pAKIr oper
kt$] kreb. tAr p]iTbIr smS b jAenAyAr
Ar buek hAwAr smS eCAw A,Ir per kt$]
kreb.
27
tA Vr inejr metA mAnux s]iX kreln.
mAnux hl tAr C<Aec g jIb. Vr tAedr purx o
SIrep s]iX kreln. 28Vr tAedr AzIbRAd ker
bleln/ "etAmAedr b sAnsit ehAk. mAnuex
mAnuex p]iTbI pirpU,R kerA bM etAmr p]iTbIr
inye,r BAr nAo. smue@ mAeCedr bM bAtAes
pAiKedr zAsn kerA. mAiwr opr y ikC nece/
yAbtIy A,Iek etAmr zAsn kerA.
29
Vr bleln/ "Aim etAmAedr zsdAyI smS
gAC o smS PldyI gACpAl idiC. sb gAC
bIjyu) Pl pAdn ker. smS zs o Pl
heb etAmAedr KA. 30bM jAenAyAredr smS sbj
u
gACpAl idiC. tAedr KA heb sbuj gACpAl.
p]iTbIr smS j-jAenAyAr/ AkAezr smS pAiK
bM mAiwr per buek hAew eysb kIw sbA
KA KAeb. bM sbikC sp hl.
31
Vr y ikC s]iX kereCn essb ikC edKeln.
bM Vr edKeln smS s]iX Kub BAl heyeC.
sYA hl/ tArpr skAl hl. BAeb x idn hl.
sm
idn ibAm
sutrAM p]iTbI/ AkAz bM tAedr ABYrI,
yAbtIy ijins spU,R hl. 2ey kAj Vr Zr
keriCeln tA ezx ker sm iden itin ibAm
ineln. 3sm idniwek AzIbRAd ker Vr esiwek
pib^ iden pir,t kreln. idniwek Vr k
ibezx idn kreln kAr, idniwet p]iTbI s]iXr
smS kAj eTek itin ibAm ineln.

mAnb jAitr Zr
4

2
qtrI kreln bM es mAnuexr nAek P<u idey A,bAyu
ebz krAeln bM mAnuxiw jIb hey Wl. 8 tKn
Bu Vr pUbRidek kiw bAgAn bAnAeln Ar es
bAgAniwr nAm ideln dn bM Bu Vr tAr s]iX
kr mAnuxiwek es bAgAen rAKeln. 9 bM es
bAgAen Bu V r sbrkemr su r b] ( bM
KAeApeyA Pl edy mn itiw b]( erAp
kreln. bAgAenr mAJKAniwet Bu Vr erAp
kreln jIbn b](iw y BAl bM m ibxey |An
edy.
10
dn het k ndI bAiht hey es bAgAn
jlis) krl. tArpr es ndI ibB) hey cAriw
eCAw eCAw DArAy pir,t hl. 11Tm DArAiwr nAm
pIezAn. ndIDAr puerA hbIl edziwek iGer
bAiht. 12:es edez esAn reyeC Ar t <c
mAenr. CA edez g@bY/ gala Ar mUlYbAn
egAemdkmi, pAoy yAy.
13
itIy ndIr nAm gIehAn/ ndIiw smS kUz
edziwek iGer bAiht. 14tIy ndIiwr nAm
ihekl. ndI zUiry edezr pUbR idek bAiht.
c&uTR ndIiwr nAm PrA.
15
Bu Vr k]ixkAj Ar bAgAenr r(,Aeb(e,r
je mAnuxiwek dn bAgAen rAKeln. 16Bu Vr
mAnuxiwek Aedz ideln/ "bAgAenr ey ekAno
b]e(r Pl &uim eKet pAer. 17ik ey b]( BAelA
Ar m ibxey |An edy es b]e(r Pl kKno
eKey n. yid &uim es b]e(r Pl KAo/ etAmAr
m]&uY heb?
Tm nArI
tArper Bu Vr bleln/ "mAnuexr in>s
TAkA BAl ny. Aim oek sAhAyY krAr je or
mt Ar kiw mAnux qtrI krb.
19
Bu Vr p]iTbIr oper smS pZ Ar
AkAezr smS pAiK qtrI krbAr j m]i%kAr
DU i l bYbhAr keriCeln. Bu V r sm S
pZpAKIek mAnuxiwr kAeC iney eln Ar mAnuxiw
tAedr etYekr AlAd AlAd nAm idl. 20mAnuxiw
smS g]hpAilt pZ/ AkAezr smS pAiKr bM
re,Yr smS bA,Ir nAmkr, krl. mAnuxiw
sMKYA pZ-pAKI edKl ik es tAr eyAgY
sAhAyYkArI kAek edKet epl n. 21tKn Bu
Vr es mAnuxiwek Kub gBIr Geu m AC kreln.
mAnuxiw yKn Geu mAiCl tKn Bu Vr tAr p<Ajerr
kw hA ebr ker ineln. tArpr Bu Vr
eyKAn eTek hAiw ebr keriCeln esKAnw cAm
idey eFek ideln. 22Bu Vr mAnuxiwr p<Ajerr
es hA idey !tir kreln kjn SI. tKn es
18

hl AkAz o p]iTbIr ithAs. Vr yKn


p]iTbI o AkAz s]iX keriCeln/ tKn yA ikC GewiCl
wA tAr g. 5 p]iTbIet tKn ekAno gACpAl
iCl n. mAeW tKn ikC jAetA n. kAr, Bu
tKno p]iTbIet b]iX pAWAn in bM e(et cAxbAs
krAr j tKn ek iCl n. 6 p]iTbI eTek jl*
eW cArpAezr jimet Ciey pl. 7tKn Bu
Vr mAiw eTek DUelA &uel iney kjn mAnux jl Tb "k imih kuyAz.

Aidpu Sk 2:23-3:22

3
SIek Bu Vr mAnuxiwr sAmen iney eln. 23bM
es mAnuxiw bll/
"bezex AmAr s#z kjn hl. AmAr p<Ajr
eTek tAr hA/ zrIr eTek tAr edh qtrI heyeC.
eyeh&u nr eTek tAr s]iX heyeC/ eseh&u 'nArI
bel r pircy heb.
24
j purx iptmAtAek tYAg ker SIr
se imilt hy bM BAeb jen k hey yAy.
25
tKn nrnArI l iCl/ ik esje tAedr
ekAn lAebAD iCl n.

Pl eKet Aim bAr keriClAm &uim ik es ibezx


gAeCr Pl eKeyC
12
es purx bll/ "AmAr j ey nArI Apin
qtir keriCeln es nArI gACw eTek AmAy Pl
ideyiCl/ tA Aim esw eKeyiC.
13
tKn Bu Vr es nArIek bleln/ "&uim
ik kerC
es nArI bll/ "sApwA AmAr se cAlAik
kereC. sApw AmAy Builey idl Ar Aimo Plw
eKey ePllAm.
14
sutrAM Bu Vr sApwAek bleln/

pAepr Zr
Bu Vr yt rkm b A,I s]iX keriCeln es
sbelAr meDY sAp sbecey cAlAk iCl. sAp
es nArIr se kw cAlAik kret cAl. kidn
sApw es nArIek ije|s krl/ "nArI/ Vr ik
bAgAenr ekAno gAeCr Pl n eKet sitY Aedz
ideyeCn
2
tKn nArI sApwAek bll/ "n? Vr t beln
in? bAgAenr sb gACelA eTek Amr Pl eKet
pAir. 3ZDu kiw gAC AeC yAr Pl ikCet eKet
pAir n. Vr AmAedr beliCeln/ 'bAgAenr
mAJKAen ey gACw AeC/ tAr Pl ekAnmet KAeb
n. mn ik gACw eC<Aebo n Cel mreb.
4
ik sApw nArIek bll/ "n/ mreb n. 5Vr
jAenn/ yid etAmrA gAeCr Pl KAo tAhel
etAmAedr BAelA Ar mer |An heb. Ar etAmr
tKn Verr mt hey yAeb?
6
es nArI edKl gACw sur bM r Pl
suSVA/ Ar eBeb es e%ijt hl ey gAC
tAek |An edeb. tA nArI gACwAr eTek Pl iney
eKl. tAr SVAmI esKAen iCl/ tA es SVAmIeko
Pelr kw wkerA idl Ar tAr SVAmIo esw
eKl.
7
tKn es nArI o purx jenr meDY kw
pirbt$n Gwl. eyn tAedr ecAK Kuel egl Ar
tAr sb ikC BAeb edKet Zr krl. tArA
edKl tAedr ekAno jAmAkAp en. tAr l.
tA tAr keykw fmuerr pAt ejAgA ker
eselAek jue jue eslA krl bM eselAek
epAzAk iheseb prl.
8
Bu Vr ibekl ebl bAgAen ebAiCeln.
tAr pAeyr z Zen es purx o nArI bAgAen
gACilr mAJKAen igey luekAl. 9 ik Bu Vr
purxiwek fAkeln/ "&uim ekATAy
10
purxiw bll/ ''ApnAr pAeyr z Zen By
eplAm. Aim ey l. tA Aim luikey AiC.
11
Bu Vr mAnuxiwek bleln/ "ek bll ey
&uim l etAmAr l kreC ekn ey gACwAr

"&uim BIx KArAp kAj kerC; tAr Pel etAmAr


KArAp heb. A pZr ecey etAmAr pe( ebzI
KArAp heb. smS jIbn &uim buek ehew cleb Ar
mAiwr DuelA KAeb.
15
etAmAr bM nArIr meDY Aim z^tA Anb
bM tAr sAnsit bM etAmAr sAn sitr
meDY z^t bey cleb. &uim kAm edeb tAr
sAenr pAey ik es etAmAr mAT c,R kreb.

tArpr Bu Vr nArIek bleln/


"&uim yKn gB$btI heb/ Aim es dzAwAek
>sh ker &ulb/ &uim s bYTAet sAenr j
edeb. &uim etAmAr SV AmIek AkulBAeb kAmn kreb
ik es etAmAr per kt$] kreb.

16

tArpr Bu Vr purxek bleln/


''Aim etAmAy gAeCr Pl eKet bAr,
keriClAm. tbu &uim nArIr kT Zen inix gAeCr
Pl eKeyC. tA etAmAr kAre Aim BUimek
zAp edb. BUim etAmAedr ey KA edeb tAr je
Kn eTek sArAjIbn etAmAy it kiWn pirm
kret heb.
18
BUim etAmAr j k<AweJAp j edeb bM
etAmAek buenA gACpAl eKet heb.*
19
etAmAr KAer je &uim keWAr pirm kreb
ey pyR n muK GAem Ber yAy. &uim mr, py$
pirm kreb tArpr punrAy DUil hey yAeb. Aim
DUil eTek etAmAy s]iX keriC bM yKn m]&uY heb
punrAy &uim DUilet pir,t heb.
17

20

Adm tAr SIr nAm rAKl hbA/ kAr, es smS


jIibt mAnuexr jnnI hl.
21
Bu Vr pZr cAm idey Adm o hbAr
j epAzAk bAiney tAedr pirey ideln.
22
Bu Vr bleln/ "edK/ or Kn BAelA
Ar m ibxey ejen AmAedr mt hey egeC.
BU im heb Aid 118-29

Aidpu Sk 3:23-4:24
Kn mAnuxw jIbnb]e(r Pl epeo eKet pAer.
Ar t yid KAy tAhel or icrjIib heb.
23
sutrAM Bu Vr mAnuxek dn bAgAn tYAg
kret bADY kreln. ey BUim eTek Admek !trI
kr heyiCl/ bADY hey es es BUimet kAj kret
TAkl. 24Bu Vr mAnuxek bAgAn eTek tAiey
ideln. Bu krb dUtedr bAgAenr ebz peT
pAhArAy rAKeln bM itin Aenr kw
trbAireko esKAen rAKeln. jIbnb]e(r kAeC
yAbAr pTiw pAhAr edbAr j trbAiriw cAridek
ll kriCl.
Tm pirbAr
Adm o tAr SI hbAr meDY eyQn spkR hl.
hb kiw izZr j idl. izZiwr nAm rAK
hl kiyn. hb bll/ "Bur shAytAy Aim kiw
mAnuexr rp ideyiC?
2
per es Ar kiw izZ sb krl. izZiw
hl kiyenr BA ehbl. ehbl hl emxpAlk Ar
kiyn hl k]xk.

Tm Knu
Psl kAwAr smy Bur je kiyn ikC phAr
iney l. kiyn e(et y PileyiCl tAr eTek
ikC Psl iney l. Ar ehbl Bur je tAr
emxpAl eTek bACA kr esr emxelAr esr
Mz iney l.*
Bu ehbl o tAr phAr h, kreln/ 5 ik
Bu kiyn o tAr phAr tYAKYAn kreln. et
kiyenr BIx >K Ar rAg hl. 6Bu kiynek
ije|s kreln/ "&uim rAg krC ekn etAmAr muK
ibx ekn 7&uim yid BAl kAj kr/ tKn Aim
etAmAy h krb. ik yid Ay kAj kerA es
pAp TAkeb etAmAr jIben. etAmAr pAp etAmAek
Aye% rAKet cAy/ ik etAmAek es pApek
Aye% rAKet heb.*
8
kiyn tAr BA ehblek bll/ "celA/ mAeW
yAoyA yAk. tKn kiyn Ar ehbl bAer mAeW
egl. tKn kiyn tAr BA ehbelr pr J<Aipey
pe tAek htY krl.
9
per Bu kiynek ije|s kreln/ "etAmAr
BA ehbl ekATAy
kiyn bll/ "Aim jAin n. BAeyr pr
njrdAir kr ik AmAr kAj
10
tKn Bu bleln/ "&uim ik kerC etAmAr

4
BAek &uim htY kerC tAr r) mAiwr nIec eTek
AmAr ee ickAr kreC. 11&uim etAmAr BAek
htY kerC bM etAmAr hAt eTek tAr r) enoyAr
je p]iTbI ibdI,R heyeC. tA Kn/ Aim
BUimek iBzAp edb. 12tIet/ &uim gACpAl
lAigeyC bM etAmAr gACpAlAr BAl bAb]i
heyeC. ik Kn &uim gACpAl lAgAeb bM mAiw
etAmAr gACpAl bAet Ar sAhAyY kreb n.
p]iTbIet etAmAr ekAno bAI TAkeb n/ &uim k
jAyg eTek Ar k jAygAy Guer Guer ebAeb.
13
tKn kiyn bll/ " zAiS AmAr pe( Kub
ebzI? 14edK/ &uim AmAy inbRAsen eyet bADY krC.
Aim etAmAr kAeCo Aset pArb n/ etAmAr se
Ar AmAr edKAo heb n? AmAr ekAno GrbAI
TAkeb n? Aim p]iTbI jue k jAyg eTek
Ar k jAygAy Guer ebAet bADY hb bM AmAy
ey edKeb es htY kreb.
15
tKn Bu kiynek bleln/ "n/ Aim t
Gwet edb n? etAmAy yid ek htY ker tAhel
tAek Aro ebzI zAiS edb. tKn Bu kiyenr
gAey kw icH ideln yAet ek tAek htY nA
ker.

3-4

kiye nr pirbAr
kiyn Bur kAC eTek cel l bM denr
pUbRidek enAd nAmk k edez bAs kret lAgl.
17
kiyenr se eyQn spek$r Pel tAr SI
kiw pue^r j idl. tAr nAm rAK hl henAk.
kiyn kiw ngr p%n ker tAr nAmo pue^r nAem
rAKl henAk.
18
henAekr rd nAem kiw pu^ hl. redr
pue^r nAm mhy
A eyl. Ar tAr pue^r nAm mTUzAeyl.
Ar tAr pue^r nAm elmk.
19
elmekr jn SI iCl. kjenr nAm Ad/
Ar kjenr nAm is. 20AdAr geB$ j hl
yAbelr. yAr tAbuetbAs ker bM pZpAln ker
es jAitr jnk hl yUbl. 21AdAr pue^r
nAm yUbl. tAr sAnsit eTek ey jAitr s]iX
hl tAr bI, o b<Aiz bAjAy. 22elmekr SI
is k pue^r o k kAr j idl. pue^r nAm
&Ubl-kiyn Ar kAr nAm nym. &Ubl-kiyenr
sAnsit iptl o elAhAr kAej d(.
23
elmk tAr SIr ee bll/
"Ad Ar is/ idek kAn dAo. elmekr
SIr/ AmAr kT ezAenA? kw elAk AmAy
emeriCl/ tA tAek Aim htYA keriC. kjn
ehbl l A(irk eTR/ ''ehbl tAr TmjAt emxedr
tr, AmAy AGAt keriCl/ tAr bdel Aim tAek
meDY eTek keykiw eniCl/ ibezx ker tAedr cibR.
htYA keriC.
ik heb Tb ''&uim yid ict kAj nA kr teb pAp
24
kiynek htYAr zAiS iCl sAt / elmkek
etAmAr edAregAAy GApiw emer TAek. es etAmAek cAy/ ik
htYAr
zAiS sAtA%r ebzI?
etAmAek tAek zAsn kret heb.
16

Aidpu Sk 4:25-6:9

itmeDY tAr Aro pu^k hy. 23sutrAM henAk


emAw 365 bCr eb<eciCeln. 24kidn henAk Verr
se pdcAr, kret kret # hey egeln.
Vr tAek iney ineln.
25
mTUezlhr yKn 187 bCr bys
tKn tAr elmk
nAem kiw pu^ hy. 26elmekr jer pr mTUezlh
782 bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k
hy. 27sutrAM mTUezlh emAw 969 bCr eb<eciCeln.
tArpr tAr m]&uY hy.
28
Adm pirbAerr ithAs
elmekr yKn 182 bCr bys tKn tAr kiw
b hl AdmpirbAerr ibxey. Vr inejr pu^ helA. 29elmk pue^r nAm rAKeln enAh. itin
CAec mAnuxek s]iX keriCeln. 2Vr mAnuxek bleln/ "Vr BUimek iBzAp ideyeCn bel
purx o SI rep s]iX keriCeln. bM es s]iXr k]xkrep AmAedr keWAr pirm kret hy. ik
iden Vr AzIbAR d ker tAedr nAm ideln ''Adm. enAh AmAedr ibAm edeb.
3
30
Ademr yKn 130 bCr bys tKn tAr Ar
enAehr jer per elmk 595 bCr eb<eciCeln.
kiw pu^ hl. pu^iwek edKet b Ademr metA. itmeDY tAr Aro pu^k hy. 31sutrAM elmk
Adm tAr nAm rAKeln ezT. 4 ezeTr jer pr emAw 777 bCr eb<eciCeln. tArpr tAr m]&uY hy.
32
800 bCr Adm eb<eciCeln. smey Ademr
enAhr 500 bCr byes ezm/ hAm bM eyP
Aro pu^k helA. 5 sutrAM Adm emAw 930 bCr nAem itniw pu^ helA.
eb<eciCeln. tArpr tAr m]&uY helA.
6
elAekr m ehAl
ezeTr yKn 105 bCr bys
hy tKn tAr kiw
pu^ hy. tAr nAm rAK hy enAz. 7enAezr jer
p]iTbIet mAnuexr sMKY *mz> ebe clelA.
enekr enk kA helA. 2-44Verr pue^r
per ezT 807 bCr eb<eciCeln. itmeDY ezeTr
8
Aro pu^k hy. sutrAM ezT eb<eciCeln emAw edKelA ey tAr surI. sutrAM Verr pue^r yAr
yAek pC es tAek ibey krelA.
912 bCr. tArpr tAr m]&uY hy.
9
nArIr sAenr j idelA. es smy bM
enAezr yKn 90 bCr bys tKn tAr !knn
10
nAem kiw pu^ hy. qknenr jer pr enAz prbtI$ kAel p]iTbIet eniPilm jAtIy mAnuxrA bAs
815 bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k krt. AcInkAl eTek eniPilmr mhAbIrrep
hy. 11sutrAM enAz emAw 905 bCr eb<eciCeln. ibKYAt iCl.
tKn Bu bleln/ "mAnux enhAt r)mAMesr
tArpr tAr m]&uY hy.
12
qknenr 70 bCr byes tAr mhlell nAem jIb mA^. oedr ArA Aim AmAr A Aek icrkAl
kiw pu^ hy. 13mhlelelr jer pr qknn 840 pIit het edb n. Aim oedr 120 bCr ker
bCr eb<eciCeln. itmeDY qknenr Aro pu^k Ayu edb.
5
hy. 14sutrAM qknn emAw 910 bCr eb<eciCeln.
Bu edKeln ey p]iTbIet elAek ZDu m kAj
tArpr tAr m]&uY hy.
kreC. Bu edKeln ey elAk sArA(, m ijinesr
15
mhlelelr yKn 65 bCr bys
tKn tAr eyrd kTA ic kreC. 6 p]iTbIet mAnux s]iX krAr je
nAem kiw pu^ hy. 16eyredr jer pr mhlell Bur nuezAcn hl bM tAr hdyek ebdnAy pU,R
830 bCr eb<eciCeln. itmeDY tr Aro pu^k krl.
7
sutrAM Bu bleln/ "p]iTbIet yt mAnux s]iX
hy. 17sutrAM mhlell emAw 895 bCr eb<eciCeln.
tArpr tAr m]&uY hy.
keriC sbAek Aim DbMs krb. etYk mAnux/
18
eyredr yKn 162 bCr bys tKn tAr henAk etYk jAenAyAr bM p]iTbIr per y ikC cel
nAem kiw pu^ hy. 19henAekr jer pr eyrd iPer ebAy sb ikCek Aim DbMs krb. bAtAes
800 bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k yt pAKI oe eselAeko Aim DbMs krb. ekn
hy. 20sutrAM eyrd emAw 962 bCr eb<eciCeln. kAr, sbikC s]iX keriC bel Aim >iKt.
8
tArpr tAr m]&uY hy.
p]iTbIet ZDu kjn mAnuexr it Bu sX
21
iCeln
es hl enAh.
henAekr yKn 65 bCr bys tKn mTUezlh
22
nAem tAr kiw pu^ hy. mTUezlhr jer pr
enAh o jlA bn
henAk Aro 300 bCr Verr se pdcAr, kern.
9
hl enAehr pirbAerr b]%A. enAh tAr
elAekrA krelA A(irk eTR/ "elAekr iyehAbA nAm
jer
kjn BAl o s mAnux iCeln bM
inet Zr keriCl.
Adm o hbAr n&u n p^
u lAB
Ademr se eyQn spekRr Pel hb Ar
kiw pue^r j idelA. tAr tAr nAm rAKelA
ezT. hb bleln/ "Vr AmAy Ar kiw pu^
ideyeCn. kiyn ehblek emer ePlelA/ ik AmAr
Kn ezT AeC. 26ezeTro kiw pu^ helA. es
tAr nAm rAKl enAz. es smy elAekr Bur
kAeC ATRn kret Zr krelA.*
25

Aidpu Sk 6:10-7:22
itin sbRdA Vrek nusr kretn. 10enAehr itn
pu^ iCl ezm/ hAm Ar eyP.
11-12
Vr nIec p]iTbIr idek #iXpAt kreln
bM edKeln ey mAnux t DbMs kereC. sbR^
ihMs k i*yAklAp. mAnux X bM inur hey
egeC bM inejedr jIbn nX kereC.
13
sutrAM Vr enAhek bleln/ "smS elAk e*AD
Ar ihMs idey p]iTbI pirpU,R kereC. tA Aim
smS jIb A,Iedr DbMs krb. p]iTbI eTek
sbikC mueC ePlebA. 14egAPr kAW idey kw
enQek bAnAo. enQekAr eBter enkil k( qtrI
kreb bM bAer kAW sMr(e,r je AlkAtr
lAgAeb.
15
"enQekAw 300 hAt lV/ 50 hAt co Ar
30 hAt <c ker qtrI kreb. 16CAedr eTek Ay
18 i nIec kw jAnAl qtrI kreb. enQekAr
pAezr idek kw drj qtrI kreb. perr
tl/ mAeJr tl Ar nIecr tl BAebenQekAr
itnew tl TAkeb.
17
"bAr y bliC/ mn idey ezAenA. p]iTbIr
per Aim k mhAAbn GwAebA. AkAezr nIec
yt jIb A,I AeC/ sb DbMs krebA. p]iTbIr
smS ikCr m]&uY heb. 18ik etAmAr se AmAr
kw ibezx ci) heb. &uim/ etAmAr SI/ etAmAr
pue^r/ etAmAr pu^bDr
U etAmr sbA enQekAet
Web. 19Ar p]iTbIr smS A,Ir eTek &uim kiw
ker purx Ar kiw ker SI ebeC eneb. &uim
b tAedr enQekAet &uel eneb bM etAmAedr
se tAedro b<Aicey rAKeb. 20smS rkm pAKIr
kiw ker ejA/ smS rkm pZr kiw ker
ejA bM mAiwet buek ehew cel esrkm sb
A,Ir k-k ejA K<uej ebr kerA. p]iTbIet
yt rkm jIbj AeC es sbelAr k ejA
SI purx ejAgA ker etAmAr enQekAet tAedr
b<Aicey rAKeb. 21etAmAedr j Ar A pZpAKIr
j smS rkm KAbAro b ejAgA ker
rAKeb.
22
smS ikC enAh kreln. Vr eymn
A| ideyiCeln/ enAh sbikC iWk esBAeb pAln
kreln.
bAr Zr
tKn Bu enAhek bleln/ "&uim ey kjn s
mAnux t Aim l(Y keriC. mnik yuegr
X elAekedr meDYo &uim inejek s ereKC. sutrAM
etAmAr pirbAerr sbAek iney &uim igey enQekAet
oeWA. 2p]iTbIr smS Zic pZpAKIr* sAt sAt
ejA bM A etYk pZr k k ejA

Zic pZpAKIr pAKIr bM pZr yAr bilr j bYbht


het pAer bel Vr beliCeln.

6
nAo. smS pZpAKIedr &uim enQekAet etAmAr
se eneb. 3 smS rkm pAKIr sAtiw ker ejA
eneb. r Pel p]iTbIr A smS pZpAKI Aim
DbMs ker ePlAr pero sb pZpAKI spU,B
R Aeb
4
bMzelAepr hAt eTek r(A pAeb. Kn eTek iWk
sAtidn per Aim p]iTbIet bl bxR, GwAebA. 40
idn 40 rAt Der b]iX heb. Aim p]iTbIr smS
jIb A,I DbMs ker edb. y ikC Aim s]iX
keriC/ sb iniH hey yAeb. 5 Bu y y kret
bleln/ enAh es smS kreln.
6
yKn es bxR, Zr hl tKn enAehr bys 600
bCr. 7 enAh bM tAr pirbAr mhAAbn eTek
pir^Ae,r je enQekAet ebz kreln. enAehr
se tAr SI/ tAr pue^r o pu^bDr
U A sbA enQekAet
8
iCeln. smS Zic o Zic pZpAKI bM mAiwet
yAr buek ehew cel essb A,I 9 enAehr se
enQekAet igey Wl. V r eymniw Aedz
keriCeln iWk etmnBAeb SI o purex juiw eb<eD
smS pZpAKI enQekAet cel/ 10sAt idn per
Zr hl Abn. p]iTbIet Zr helA bx$A.
11-13
enAhr 600 tm bCerr itIy mAesr 17 tm
iden smS BUgB$S Sbn ePew ebirey l bM
mAiw eTek jl bet Zr krl. idn muxlDAer
b]iX Zr hl/ b<AD eBe[ egl bM smS p]iTbI
jlAibt helA. es k iden muxlDAer b]iXpAt
Zr hl/ eyn AkAezr smS jAnAlA Kuel egelA.
40 idn Ar 40 rAt Der smAen b]iX helA. es
idniwet enAh o tAr SI bM tAedr itn pu^
ezm/ hAm/ eyP Ar tAedr itn SI skel enQekAy
ebz kern. 14 sb mAnux Ar p]iTbIr yAbtIy
pZpAKI enQekAr meDY Ay inelA. sb rkemr
g]hpAilt j bM p]iTbIet yt rkemr pZpAKI
cel iPer Ar e ebAy sbA enQekAr eBter
inrAped TAkelA. 15smS j jAenAyAr/ pAKI
tYAid enAhr se enQekAet WelA. A,bAyu ibizX
smS rkm pZpAKI enQkAet ejAAy ejAAy TAkl.
16
Vr eymn Aedz ideyiCeln/ enAh es nusAer
p]iTbIr yAbtIy A,Ir k k ejA enQekAet
WAel/ Bu bAer eTek enQekAr drj b ker
ideln.
17
p]iTbIet 40 idn Der b clelA. jelr mA^
*mz> <c het lAgl Ar es enQek mAiw eCe
jelr per BAsetTAkelA. 18jl bAet TAkl
Ar enQekA mAiw eTek enk <cet BAset lAgl.
19
jl t bAelA ey sbecey <c pbRtelA pyR
feb egelA. 20pbRtelAr mAT CAipey jl bAet
lAgelA. sbecey <c pbRetr pero 20 Puewr ebzI
jl dAAl.
21-22
p]iTbIr smS jIb mArA egl. itiw purx
o SI bM p]iTbIr smS j jAenAyAr mAr pl.

Aidpu Sk 7:23-9:7

7
smS b A,I/ srIs]p DbMs hey egl. Slcr yt
A,I VAs VAs eny tArAo mAr egl. 23BAeb
Vr p]iTbIek ekbAer pirAr ker ePleln.
Vr p]iTbIr smS jIb ijins DbMs ker
ePleln. smS mAnux/ smS j jAenAyAr/ buek
hA w smS A,I bM smS pAKI sbikC p]iTbI
eTek iniH hey egl. enAh Ar enAehr pirbArpirjn bM enQkAet Ay pAoy pZpAKI
ZDu wku Ae,r bezx p]iTbIet eb<ec TAkelA.
24
kwAn 150 idn p]iTbI ibpul jlrAizet feb
TAkelA.
bAr ezx
ik Vr enAhr kT Buel yAnin. enAh bM
enAehr enQekAy Ay pAoyA sb jIbjr
kTA Verr men iCl. p]iTbIr pr idey Vr
k bAtAs bey ideln. bM smS jl ser eyet
Zr krl.
2
AkAz eTek ibA bxR, b hl. BUgB$S
Sb,il eTek jl ingRt hoy b hl. 34
p]iTbIr pr eTek jlrAiz *mz> enem eyet
lAgl. 150 idn per jl tw enem egl ey
enQekAw AbAr mAiw SpzR krelA. enQk igey eWkl
rArewr kw pbRet. esw iCl sm mAesr 17
tm idn. 5 jl *mAgt> enem eyet lAgelA bM
dzm mAesr Tm iden pbRetr mATAelA jelr
per ejeg WelA.
6
Aro 40 idn per enAh inejr qtrI enQekAr
jAnAlAw Kuleln. 7 tArpr itin enQek eTek kw
dAkAk iey ideln. bM ytidn n jl enem
igey ZkenA fA[ edK idl ttidn es dAkAkw
enQek eTek e igey k jAygA eTek Ar k
jAygAy e ebAet lAgl. 8enAh kw pAyrAo
iey ideln. pAyrAw ZkenA fA[ K<uej pAy
ikn t enAh jAnet cAiCeln. itin jAnet
cAiCeln ey p]iTbI Kno jel feb AeC ik n.
9
p]iTbI tKno jel FAk/ tA pAyrAw bsAr
jAyg n epey iPer l enQekAet. enAh hAt
bAiey pAyrAwAek Der enQekAr iBter ewen ineln.
10
sAt idn per enAh AbAr pAyrAw iey
ideln. 11bM esidn ibekel pAyrAw jlpAeyr
kw kic pAt eW<Aew iney iPer l. p]iTbIet
ey AbAr fA[ ejeg Wet Zr kereC kic
pAtAiw tAr icH. 12sAt idn per enAh AbAr
pAyrAw iey ideln. ik bAr pAyrAw Ar
iPer l n.13tArpr enAh enQekAr drjAw
Kuleln. enAh tAikey Zken fA[ edKet epeln.
esw iCl bCerr Tm mAesr Tm idn. enAhr
bys tKn 601 bCr. 14itIy mAesr 27 tm idenr
meDY fA[ spU,R Zken hey egl.

15

Vr tKn enAhek bleln/ 16"enQekA eTek


enem s. &uim/ etAmAr SI/ etAmAr pu^r Ar
tAedr bDUr enQekA eTek bAr bAer yAo.
17
etAmAedr se enQekAr smS pZpAKI iney bAer
yAo. smS pAKI/ smS j jAenAyAr bM buek
ehew cel rkm smS A,I iney bAer esA.
sb pZpAKI Aro enk pZpAKIr j edeb
Ar es seb AbAr p]iTbI Ber yAeb.
18
sutrAM enAh/ tAr SI/ pu^ o pu^bDUedr iney
enQek eTek mAiwet nAmeln. 19smS j
jAenAyAr/ smS A,I y buek hAew bM smS pAKI
enQek eCe bAer ebirey l. enQekA eCe l
ejAAy ejAAy smS pZpAKI.
20
tKn enAh Bur je kw ebdI !tir kreln.
enAh keykiw Zic pZ o keykiw Zic pAKI Verr
ee inebdn ker es ebdIet ehAm kreln.
21
Bu ehAemr g AA, ker It heln. Apn
men Bu bleln/ "mAnuxek zAiS edoyAr je
Aim Ar kKno m]i%kAek iBzAp edebA n.
kAr, bAlYkAl eTek mAnuexr SVBAb m. sutrAM
mA^ Aim eymniw keriClAm Ar kKno esBAeb
p]iTbIr smS A,Iedr DbMs krebA n. 22ytidn
p]iTbI TAkeb ttidn zesr cAr erApe,r Ar
Psl kAwAr inidRX smy TAkeb. ttidn WAA Ar
grm/ zItkAl Ar IkAl bM idn Ar rAt
hey cleb.
n&u n ker Zr
Vr enAh Ar tAr pu^edr AzIbRAd kreln.
Vr tAedr bleln/ "etAmAedr b sAn ehAk.
etAmAedr %rpu r xr p] i TbI pirpU , R krk.
2
p]iTbIr smS j jAenAyAr/ AkAezr smS pAKI/
ytrkemr jIb mAiwr per buek ehew cel bM
jelr smS mAC etYek etAmAedr By kreb.
smS A,Ig, etAmAedr zAsen TAkeb. 3 tIet
ZDu sbuj id Aim etAmAedr KA iheseb
ideyiClAm. Kn eTek smS jAenAyAr etAmAedr
KA heb. p]iTbIr smS ikC Aim etAmAedr idiC.
sb ikC etAmAedr. 4 ey mAMesr meDY tKen tAr
A, :r) AeC es mAMs kKno KAeb n. 5 Aim
etAmAedr jIbenr je etAmAedr r) dAib krb.
TRA yid ekAno jAenAyAr ekAno mAnuxek htY
ker tAhel Aim tAr A, dAbI krb. bM yid
ekAn mAnux ekAno mAnuexr A, eny Aim
tAro A, dAbI krb.
6
"Vr mAnuxek Apn CAec qtrI kereCn. tA
ey mAnux pr mAnuxek htY ker tAr b
mAnuexr hAet m]&uY heb.
7
"enAh/ &uim o etAmAr pu^edr enk sAnsit
ehAk. Apn pirjnedr idey p]iTbI pirpU,R kerA.

Aidpu Sk 9:8-10:12
8

tArpr Vr enAh o tAr pu^edr bleln/ 9"Aim


Kn etAmAek bM etAmAr elAekedr yAr etAmAr
per eb<ec TAkeb tAedr itit idiC. 10enQekAr
meDY eTek etAmAr se eysb pAKI/ eysb g]hpAilt
j bM A eysb jAenAyAr enemeC tAedr
sbAek AmAr itit idiC. p]iTbIr smS A,Ir
kAeC AmAr itit idiC. 11etAmAedr kAeC AmAr
itit hl p]iTbIr smS A, b idey
DbMs kr heyiCl. ik mn GwnA Ar kKno
heb n. ekAno b Ar kKno p]iTbI eTek smS
A iniH kreb n.
12
Vr Aro bleln/ "Ar Aim ey
itit idlAm r mA,SVrp Aim etAmAedr
kw ijins edb. mA eTek skel jAneb
ey Aim etAmAr se bM p]iTbIr smS jIb
ijinesr se ci)b . ci) icrkAlIn.
13
mA,w ey/ AkAez Aim emeG emeG
sAtre[r k r[Dnu bAineyiC. r[Dn
u hl AmAr
14
Ar p]iTbIr meDY ci)r icH. Aim yKn p]iTbIr
per emGmAl Ciey edeb/ tKn etAmr emeG
r[Dnu edKet pAeb. 15Ar Aim yKn r[Dnu
edKet pAebA/ AmAr tKn etAmAr o p]iTbIr yAbtIy
jIb ijinesr se ci)r kT men peb.
ci)r mmR hl ey p]iTbIet Ar kKno smS A,
DbMs ker edeb mn b heb n. 16Aim yKn
emeGr meDY r[Dnu edKebA tKn icrkAelr je
sp ci)r kT AmAr men pe yAeb. AmAr
Ar p]iTbIr etYk A,Ir meDY ci)r kT
Aim men rAKb.
17
tArpr Bu enAhek bleln/ "p]iTbIr smS
A,Ir se Aim ey kw ci) keriC r[Dnu
tAr mA.
pnu rAy smsAr Zr
enAhr se tAr pue^rAo enQek eTek ebirey
elA. tAedr nAm ezm/ hAm Ar eyP. :hAm
knAenr iptA. 19 itnjn hl enAhr pu^.
itn pue^r eTek p]iTbIr smS mAnux eseC.
20
mAiwet enem enAh k]ixkAj Zr kreln. kw
jimet itin @A(A cAx kreln. 21es @A( eTek
enAh @A(Ars bAnAeln/ tArpr es @A(Ars pAn
ker enzAy cr hey tAbur iBter Zey peln.
enAhr gAey Abr,TAkl n. 22knAenr ipt hAm
es l bSAy inejr iptAek edeK ePlelA.
tAbur bAer igey eskT BAedr blelA. 23tKn
ezm Ar eyP k K bS iney inejedr ipeWr
pr Ciey inelA. tArpr ipCn idek ehew ehew
tAbur iBter Fek bSK idey iptAek eFek
idl. BAeb/ tAedr muK ibprIt idek iCl bel
tAedr iptAr nt tArA edeKin.
18

8
@A(Aresr BAeb enAh Guimey peiCeln.
itin yKn Gum eTek Weln tKn jAnet pAreln
tAr tr pu^ hAm tAr it ik kereC. 25tKn
enAh bleln/
"iBzAp knAenr per puk? tAek tAr
BAedr icrkAl dAs hey TAket heb.
24

26

enAh Aro bleln/


"ezemr Bu Verr zMs kr?knAn eyn
ezemr dAs hy.
27
Vr eyPek Aro jim idn/ Vr ezemr
tAbuet bSAn krn bM knAn tAedr dAs hk.
28
bAr per enAh 350 bCr eb<eciCeln. 29enAh
eb<eciCeln emAw 950 bCr; tArpr tAr m]&uY hy.
ibiB jAitr bi] o ibSA r
ezm/ hAm o eyP itnjn iCl enAhr
pu^. bAr per itnjenr Aro b
sAn-sitr j helA. ezm/ hAm o eyPetr
%rpurexr

10

eyPetr %rpru x
eyPetr pu^g, hl egAmr/ mAegAg/ mAdy/
ybn/ &Ubl/ emzk bM tIrs.
3
egAmerr pu^g, hl iSns/ rIP bM
etAgmR.
4
ybenr pu^g, hl lIz/ tzRIz/ ik%Im bM
edAdAnIm.
5
BUmDYsAgr el eyskl mAnuexr bAs tAr
skel eyPetr sAnsit. etYk pue^r injSV
BUim iCl. smS pirbAr b]i epet epet kiw
jAitet pir,t hy. etYk jAitr injSV BAx
iCl.
2

hAemr %rpru x
hAemr pu^g, hl kUz/ imzr/ pUw bM knAn.
7
kUezr pu^g, hl sb/ hbIlA/ s/ rym
bM sk.
rymAr pu^g, hl izb bM ddAn.
8
ineAd nAemo kUezr k pu^ iCl. kAl*em
ineAd dAr, zi)mAn purex pir,t hy. 9Bur
seu K ineAd kjn b izkArI hey Wl. esje
tAr se A elAekedr &uln ker skel bletA/
" mAnuxiw ineAedr mt/ mn ik Bur sAmeno
dAr, izkArI.
10
ineAedr rAj bAibl eTek izinyr edez
rk Od bM klanI pyR ibSt
] heyiCl. 11ineAd
zUe ro igeyiCl. ineAd zUr edez nInbI/
rehAebA-purI/ eklh bM 12erx,. :nInbI bM
eklehr mDYbtI$ BUBAeg erx, mhAngerr p%n hy.
6

Aidpu Sk 10:13-11:19

9
13

imzr iCl lUdIy/ nAmIy/ lhAbIy/ nuhIy/


peTAxIy/ ksalUhIy Ar keArIy lilr
iDbAsIedr jnk. :pelXIyr ksalhU Iy edz eTek
esiCl.
15
knAn iCl sIedAenr ipt. sIedAn knAenr
Tm sAn. knAn ih%Iyedr pUbRpurx 'ehetro
ipt iCeln. eh eTek ih%Iyedr b. 16knAn
iCeln iybUxIy/ emArIy jnegAI/ iggRAzIyedr
ipt. 17ihbbIy jnegAI/ kRIy jnegAI/ sInIy
jnegAI/ 18bdR Iy jnegAI/ smArIy jnegAI bM
hmAtIy jnegAI knAn eTek t
hy. per knAnIy
egAIil p]iTbIr ibiB Mez Ciey pl.
19
knAnIyedr edz %er sIedAn eTek di(e,
grAr pyR/ piem GsA eTek pUebR sedAm o GemArA
pyR bM dam o sebAyIr eTek lAz pyR
ibS]t iCl.
20
smS mAnux iCl hAemr %rpurx. sb
pirbArilr injSV BAx o injSV edz iCl.
tAr *em *em p]Tk p]Tk jAit hey oWl.
14

ezemr %rpru x
eyPetr b BA iCl ezm. ezemr kjn
%rpurx hl br bM br smS ih jnegAIr
jnk rep pirict.*
22
ezemr pue^r hl lm/ zUr/ PRkaxd/ lUd
bM rAm.
23
rAemr pue^r hl x/ hl/ egTr bM mz.
24
PRkaxedr pu^ ezlh/ ezlehr pu^ br.
25
berr pu^. k pue^r nAm eplg. tAr
Amel p]iTbI ibB) hy bel tAr nAm hy.
pue^r nAm y)n.
26
y)enr pu e ^r hl la e mAdd/ ezlP/
hsmRAb/ eyrh/ 27hedArAm/ xl/ idL/ 28obl/
bImAeyl/ izb/ 29oPIr/ hbIl bM eyAbb. r
sbA iCl y)enr pu^. 30pUbR idek* emxA bM
pAbRtY edezr mDYbt$I BUBAeg tAr bAs kret.
emxA iCl sPAr edezr idek.
31
r sbA iCl ezemr pirbAerr gRt.
pirbAr/ BAx/ edz o jAit nusAer tAedr
sAjAenA heyeC.
32
sbelA enAehr pu ^ edr pirbAr.
pirbArilr tAilk tAedr jAit nusAer St
kr heyeC. Abenr per pirbAril eTek
sAr p]iTbIet mnu`smAejr ibSAr heyeC.
21

Abenr per smS p]iTbI k BAxAet kT


blt. smS mAnux k zAbil bYbhAr
kretA. 2es elAekrA pUbR idk eTek Guret Guret
izinyr edez es smtl BUim epl. tAr esKAen
bsbAs Zr krelA.
3
tAr bll/ "Amr mAiw idey <w qtrI krb/
tArpr Aro z) krAr je <welA epAAb.
tKn mAnux pATerr bdel <w idey bAI qtrI krl.
Ar g<ATin z) krAr je isemer bdel
AlkAtArA bYbhAr krelA.
4
tAr bll/ "s Amr AmAedr je k
b zhr bAnA. Ar mn kiw <c S bAnA y
AkAz SpzR kreb. tAhel Amr ibKYAt hb bM
wA AmAedr k se Der rAKeb. sAr p]iTbIet
Amr Ciey TAkb n.
5
es ngr Ar es cgh] edKet Bu p]iTbIet
enem eln. mAnux ik ik qtrI kereC essb Bu
edKeln. 6 Bu bleln/ "sb mAnux k BAxAet
kT bleC. Ar edKet pAiC ey sb kAj krAr
je tAr kYb. tAr ik kret pAer etA
seb tAr Zr. zI tAr y cAy tA kret pAreb.
7
tAhel s Amr nIec igey oedr k BAxAek
nAnArkm BAx ker id. tAhel tAr prSprek
buJet pAreb n.
8
sutrAM Bu smS elAekedr sAr p]iTbIet
Ciey ideln. Pel elAek Ar es zhr qtirr
kAj ezx kret pArl n. 9 es SAn eyKAen
Bu smS p]iTbIr k BAxAek enk BAxAet ibA
kreln. tA SAniwr nAm helAbAibl. BAeb
Bu tAedr es SAn eTek p]iTbIr ibiB SAen
Ciey ideln.

11

ezemr pirbAerr kAihnI


w hl ezemr pirbAerr kAihnI. Abenr
bCr per/ yKn ezemr bys 100 bCr tKn tAr
PRkaxd nAem pu^iwr j hy. 11tArper ezm
500 bCr eb<eciCeln. tAr Aro pu^k iCl.
12
PRkaxedr 35 bCr byes tAr pu^ ezlehr
j hy. 13ezlehr jer per PRkaxd 403 bCr
eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k hy.
14
yKn ezlehr bys 30 bCr tKn br nAem
tr k pu^ hy. 15berr jer per ezlh 403
bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k hy.
16
berr yKn 34 bCr bys tKn eplg nAem
tAr k pu^ hy. 17eplegr jer per br 430
pi] TbIr ibBAjn
bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k hy.
18
eplegr yKn 30 bCr bys tKn iryU nAem
e z e m r p i r i c t A(irk eTR/ "berr pu^edr iptA
t
A
r
k
pu^ hy. 19iryUr jer per eplg Aro
ezemr pu^ hey jeiCl.
209 bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k
pbU R idek TRA wAis o PrA ndIr mDYbt$I BUBAg eTek
heyiCl.
pArs psAgr py$ ibS]t l.
10

Aidpu Sk 11:20-12:20
20

10

iryUr yKn 32 bCr bys tKn srg nAem tAr


k pu^ hy. 21sregr jer per iryU 207 bCr
eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k heyiCl.
22
sregr yKn 30 bCr bys tKn nAehAr nAem
tAr k pu^ hy. 23nAehAerr jer per srg
200 bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k
heyiCl.
24
nAehAerr yKn 29 bCr bys tKn etrh nAem
tAr k pu^ hy. 25etrehr jer per nAehAr
Aro 119 bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro
pu^k heyiCl. 26etrh 70 bCr byes yTA*em
Am/ nAehAr o hAr, nAem pu^edr j ideln.

knAn edezr mDY idey iziKm zher egeln bM


tArper emAiret k ibzAl gAeCr kAeC egeln.
es smy knAnIyr esKAen bAs kretA.
7
Bu Aemr skAez A kAz kreln. Bu
bleln/ "etAmAr %rpurxedr Aim edz edb.
Bu eyKAen Amek dzRn ideyiCeln esKAen
Am Bur ee sgR spAdenr je pATerr
kw ebdI inm$A, kreln. 8tArpr Am es SAn
tYAg ker egeln qbeTelr pUbRidek biSt pbRet
bM esKAen tAr izibr SApn kreln. qbeTl
ngr iCl picm idek Ar y iCl pUbR idek.
esKAen Am Ar kiw ebdI inm$A, kreln bM
Bur pAsn kreln. 9 t>pr itin punrAy tAr
etrehr pirbAerr kAihnI
yA^ Zr kreln. itin enegeBr idek sr
27
w hl etrehr pirbAerr kAihnI. etrh hl heln.
Am/ nAehAr o hAre,r iptA. hAr, iCl elAewr
imzer Am
iptA. 28ik etrehr jIbzAet Apn jSAn
10
kladIy edezr er hAre,r m]&uY hy. 29Am o
tKn edzw iCl Kub Z. nAbi] Xr je ekAno
nAehAr jen ibbAh kern. Aemr SIr nAm sArI zs pAdn sb iCl n. tA Am bsbAesr
Ar nAehAerr SIr nAm imlak. imlak iCl hAre,r j Aro di(e, imzer egeln. 11itin eKyAl
k. hAr, iCeln imlak o iykAr iptA. 30sArI kreln ey tAr SI sArI kt surI. tA imzer
ebezr iWk Aeg sArIek bleln/ "Aim jAin
bY iCl tA tAr ekAno sAn hyin.
31
etrh tAr pirbAr iney kladIy edezr r &uim surI. 12imzrIy purxr etAmAy edKeb. tAr
pirtYAg kreln. tAedr pirkn iCl knAn edez bleb/ ' mihl elAkwAr SI. tAr tKn
yoyAr. etrh tAr pu^ Am/ tAr epQ^ elAw etAmAek pAoyAr je AmAy emer ePleb. 13tA
bM pu^bDU sArIek se ineln. tAr hAr, nAem sbAek bleb ey &uim AmAr ebAn. tAhel tAr
kw zher ep<QeC esKAen bAs krAr isA ineln. Ar AmAy htYA kreb n. tAr AmAy etAmAr
32
etrh 205 bCr eb<eciCeln bM hAre, tAr m]&uY BA BAbeb/ AmAr se BAl bYbhAr kreb. BAeb
&uim AmAr A b<AcAeb.
hy.
14
tKn Am imzer egeln. imzrIy purxr
rV Amek fAk edn
edKl ey sArI ktsurI. 15imzerr entAr ek
Bu Amek bleln/ "&uim edz/ inejr ek tAek edKeln. sArI ey kt surI es kT
|AitkuwV bM iptAr pirbAr tYAg ker/ tAr SVyM PerQe,r kAen &uleln. tAr sArIek
PerQe,r AsAed iney egeln. 16Amek sArIr
Aim ey edezr pT edKAb es edez cl.
2
etAm het Aim k mhAjAit p krb. BA men ker PerQ, Aemr it sdy bYbhAr
etAmAek AzIbAR d krb bM &uim ibKYAt heb. ek kreln. Amek PerQ, emx/ gbAid pZ bM ebAJ
bbAr je gAD ideln. es se Am dAsdAsI
AzIbRAd jAnAet elAek etAmAr nm eneb.
3
yAr etAmAek AzIbRAd kreb/ es elAekedr bM wo epeln.
17
Aim AzIbRAd krb bM yAr etAmAek iBzAp
Ar PerQ, Aemr SIek ineln. kAre,
edeb/ es elAekedr Aim iBzAp edb. etAmAr PerQ, bM tAr AsAedr sb elAekedr Bu Byr
mADYem Aim p]iTbIr sb elAekedr AzIbAR d krb. suK ideln. 18tKn PerQ, Amek efek bleln/
"&uim AmAr it Kub Ay kerC? sArI ey etAmAr
Aemr knAn yA^A
SI es kT AmAy belAin ekn 19&uim ekn beliCel
4
t>pr Am Bur A|A pAln kreln. itin ey sArI etAmAr ebAn etAmAr ebAn men ker Aim
hAr, tYAg kreln bM elAw tAr se egeln. oek AmAr SI krb bel eniClAm. ik Kn
Aemr bys tKn 75 bCr. 5 Am se ineln SI etAmAy etAmAr SI ePrt idiC. oek iney &uim
sArI/ A&upu^ elAw bM hAre, tAedr y ikC iCl cel yAo? 20tArpr PerQ, tAr elAkjnedr Aedz
es sb iney egeln. hAre, Aemr eysb dAsdAsI kreln/ "Amek imzerr bAer iney yAo. sutrAM
iCl tAedro itin se ineln. dlbl semt hAr, Am o tAr SI es edz tYAg kreln. bM se
tYAg ker Am knAn edez yA^ kreln. 6Am tAedr smS ijinsp^oiney egeln.

12

11
Aemr knAen tYAbtn$
t>pr Am imzr tYAg kreln. tAr SI
bM tAedr smS ijinsp^ iney Am
enegeBr meDY idey sr heln. tAr se tKn
elAwo iCl. 2 smy Am Kub DnI. tAr cr
pZ bM cr esAn o rp iCl.
3
Am tAr yA^ bYAht rAKeln. enegB tYAg
ker itin !beTel iPer egeln. esKAn eTek qbeTl
ngr Ar y ngerr mDYbtIR SAen egeln. KAen
Am o tAr pirbAr Aeg kbAr izibr SApn
keriCeln. 4 SAniwet kiw ebdIinm$A,
keriCeln. tA Am SAniwet Bur pAsn
kreln.

13

Am Ar elAewr meDY CAACAi


pyRwenr smy Aemr se elAwo iCl.
elAewr enk pZ o tAbu iCl. 6 Am Ar elAewr
t pZ iCl ey tAedr Byek KA eyAgAbAr j
es edz smTR iCl. 7 smy knAnIy bM pirxIy
jAitrAo es edez bAs krt. Aemr pZpAlkedr
se elAewr pZpAlkedr ibbAd het lAgl.
8
tKn Am elAwek bll/ "etAmAr AmAr meDY
ekAno ibbAd TAket pAer n. etAmAr elAekedr
se AmAr elAekedr ekAno ibbAd hoy ic
ny. Amr sbA prSperr Apnjn. 9AmAedr
p]Tk hey yAoy ic. etAmAr ey jAyg pC
es jAygAet yAo. &uim b< idek egel Aim fAn
idek yAb. yid &uim fAn idek yAo/ Aim b< idek
yAb.
10
elAw ecAK &uel edKl/ sAmen ibS]t y$n
ptYk. elAw edKl jAygAw py$A jel srs.
:w Bu k%]k$ sedAm o GemAr DbMs krAr Aegr
Gwn. tKn esAyr py$ y$n ptYk iCl Bur
bAgAenr mt. KAnkAr mAiw iClimzerr mAiwr
mt BAl jAetr mAiw. 11tA elAw yn
$ ptYkAet
bAs kreb bel iWk krl. jen p]Tk hey egl
bM elAw pUbR idekigey cll. 12Am knAen
eTek egeln bM elAw ptYkAr jnpdilet
bAs kret lAgeln. elAw ptYkAr sudUr di(e,
sedAem cel egeln bM esKAen tAbu pAteln.
13
Bu jAnetn ey sedAemr iDbAsIr mhApApI.
14
elAw cel egel Bu Amek bll/ "etAmAr
cAridek tAikey edK. %r di(, pUbR pim
cAridektAkAo. 15yt jimjAyg edKet pAC/ sb
Aim etAmAy bM etAmAr bMzDredr edb.
edz icrkAelr je etAmAr heb. 16p]iTbIr DUelAr
mt Aim etAmAr %rpurxedr sMKYAb]i krb.
yid elAek p]iTbIr sb DUelA ,et pAer tAhel
etAmAr elAekedr egAn yAeb. 17tb igey yAo/
etAmAr inejr edez &uim ehew ebAo. edz
5

Aidpu Sk 13:1-14:13

Aim etAmAy idlAm. 18tKn Am tAr tAbu iWey


ineln. itin mir c b](ilr kAeC bAs kret
egeln. SAniw iCl iheA, ngerr kAeC. esKAen
Am Bur pAsnA krAr je kiw ebdI inm$A,
kreln.
elAw bI hl
izinyerr rAj iCeln APl. ireyAk
iCeln Aserr rAj. lemr rAj iCeln
kdlAeyAmr bM egAyIemr rAj itidyl. 2 sb
rAj/ sedAemr rAj ibr/ GemArAr rAj ibzR/
damAr rAj iznAb/ sebAiyemr rAj izembr bM
iblAr:ibl esAyr nAemo pirict iCl rAjAr se
yu kreln.
3
smS rAjAedr !sbAihnI isIm ptYkAy
imilthl. :isIm ptYk bt$mAen lb, smu@.
4
rAjAr bAerA bCr Der kdl$AeyAmerr nugt
iCl. ik 13tm bCer tAr sbA kdl$AeyAmerr
ibre ibe@Ah krl. 5sutrAM 14tm bCer rAj
kdl$AeyAmr o tAr im^ rAjAedr se ibe@AhI
rAjAedr yu hl. kdlRAeyAmr o tAr im^ rAjAr
SerA k,Riyemr iDbAsI rPAyIy nAmk jAitek
prAS kreln. tAr hemr suxIyedro prAS kreln
bM zAib-ikiryATiyemr iDbAsI mIyedr prAS
kreln. 6tArpr tAr ehArIyedr prAS kreln.
ehArIy r esy I r eTek lpAr, :lpAr,
mrBUimr kAeC biSt pyR pAbRtY edez bAs
krt. 7tArpr rAj kdlA$ eyAemr %r idek egeln
bM nimpew TR A kAedez igey smS
mAelkIyedr prAS kreln. itin hsesAn
tAmerr iDbAsI emArIyedro prAS kreln.
8
es smy sedAemr rAj/ GemArAr rAj/ damAr
rAj/ sebAiyemr rAj bM iblAr rAj tAedr
zedr ibre siiltBAeb isIm ptYkAy
yu kret egeln. 9 yue pr pe( iCeln
lemr rAj kdlA$ eyAmr/ egAyIemr rAj itidyl
/
izinyerr rAj APl bM lAserr rAj
ireyAk. TRA yu w iCl p<Acjn rAjAr ibre
cArjn rAjAr.
10
isIm ptYkAy AlkAtArAy pU,R enk gt$
iCl. sedAm bM GemArAr rAj bM tAedr !sr
yu e(^ eTek pAiley egl. enk !s sb KAet
pl. ik iDkAMz pAhAe pbRet pAiley egl.
11
sutrAM sedAm bM GemArAr smS srAm/
tAedr smS KAsAr/ bSAid bM A sb
ijinsp^ itp(rA iney cel egl. 12Aemr
A&upu^ elAw tKn sedAem bAs kriCl bM
sedAemr zrA elAwek bI krl/ elAewr y ikC
iCl sb iDkAr krl. 13elAewr kiw elAkek
tAr bI kret pAerin. es pAiley igey y y

14

Aidpu Sk 14:14-15:13

12

GeweC sm S Amek jAnAl. Am tKn Aenr/ eAl bM miek idey yAn. r yue
emArIyedr mir gACilr kAeC iziber bAs AmAy sAhAyY kereCn.
kriCeln. mi/ eAl bM Aenerr meDY
Aemr se eV rr ci )
prSprek sAhAyY krAr k ci ) iCl. tAr Amek
sAhAyY krAr kw ci)o keriCl.
sb GwnAbilr per Am dzRenr meDY
Bur kT Znet epeln. Vr bleln/
Am elAwek Ar kreln
"Am ic ekAerAn. Aim etAmAy r( krb.
14
elAw bI heyeC jAnet eper Am pirbAerr Aim etAmAy k mhpurSAr edb.
2
sbAek efek pAWAeln. tAedr meDY 318 jn izi(t
ik Am bleln/ "Bu Vr/ AmAy KuzI
!s iCl. Am tAr elAekedr pircAln ker krAr mt Apin ikC idet pArebn n. ekn
zedr dUer dAn ngr biD tAiey iney egeln. kAr, AmAr ekAno pu^ en. tA AmAr m]&uYr
15
es rAe^ itin o tAr !sr tikRet zedr per AmAr dezkIy dAs lIeyxr AmAr smS
A*m, kreln. tAr zedr prABUt ker spi%r %rAiDkArI heb. 3Am bleln/ "Apin
dezekr %er ehAb pyR ibtAit kreln. AmAy pu^ ednin. tA ey dAs AmAr Ger j
16
tArpr zr y y iDkAr keriCl/ es smS lAB kereC es- pAeb AmAr smS Dnspi%.
4
punrAr kreln. elAw/ elAewr smS nArI o
tKn Bu Aemr se kT bleln. Vr
B]tYedr pyR Am iPirey Aneln.
bleln/ " dAs etAmAr smS Dnspedr
17
tArpr Am kdlAey A mr o t A r se %rAiDkArI heb n. etAmAr inejr pu^ heb. bM
eyAgdAnkArI rAjAedr prAS ker tAr Aegr etAmAr rsjAt pu ^ etAmAr smS ikC r
jAygAy iPer eln. itin iPer el sedAemr %rAiDkAr pAeb.
5
rAj tAr se zAbI ptYkAy :Kn SAn
tKn Vr Amek bAer efek iney egeln.
rAjAr ptYk nAem pirict edK kret Vr bleln/ "AkAezr idek tAkAo. edK/ esKAen
egeln.
kt tAr. t tAr ey &uim ,et pAreb n.
Bib`et etAmAr bMzDerrAo rkm ,it heb.
6
m Iexdk
Am Vrek ibVAs kreln. bM Vr
18
Aemr
ibVAsek tAr DAim$ktA iheseb ibebcn
zAelemr rAj mIexdko Aemr se
7
sA(A kret egeln. mIexdk iCeln prApr kreln. bM Vr Amek bleln/ "Aim es
Verr kjn yAjk. mIexdk iney eln riw Bu/ iyin etAmAy bAibelr r eTek iney esiClAm/
o @A(Ars. 19Amek AzIbRAd ker mIexdk yAet edzw Aim etAmAy idet pAir. edz
&uim pAeb.
bleln/
8
"eh Am/ prApr Vr etAmAek AzIbRAd
ik Am bleln/ "Bu AmAr r/ edz
krn. Vr SVgR o mtRY s]iX kereCn .
ey Aim pAb tAr inyt ik
20
9
Amr prApr Verr zMs kir. itin
Vr Amek bleln/ "Amr kw ci ) krb.
zedr prAS kret etAmAek sAhAyY kereCn.
AmAy kw itn bCerr bACr/ itn bCerr CAgl
Ar itn bCerr emx en dAo. kw bAc pAyr
Am yuer smy y y epeyiCeln tAr eTek Ar kw GuGupAKIo en dAo.
10
k-dzmAMz mIexdkek ideln. 21sedAemr rAj
Am smS Verr kAeC en ideln.
bleln/ "Apin inejr je sb ereK idn. zr Am A,Iil htY ker bM itiwr iw ker
ey elAekedr iney egeC ZDu AmAr es elAkedr K ker Kil TAka-TAka ker sAijey rAKeln.
AmAek idn.
ik pAKIilek Am K kern in. 11per sb
22
ik sedAemr rAjAek Am bleln/ "prApr A,Ir mAMsKer je b b pAKI eC emer
Vr/ iyin SVgR mt$Y s]iX kereCn es Bur kAeC elA. ik Am esil tAiey ideln.
12
Aim zpT kriC. 23y ikC ApnAr tAr ikC
ebl bAet TAkl/ Fel pet lAgl sUyR.
Aim rAKb n. Aim itit kriC ey Aim ikC Aemr BIx, Gm
u epl bM ezx pyR itin Giu mey
rAKb n. mnik kw suet Tb juetAr iPeto peln. tKn enem l k BIx, kAr. 13tKn
n. Aim cA n ey Apin blebn/ 'Amek Aim Bu Amek bleln/ "etAmAr keykw kT ejen
b elAk bAineyiC.
rAK ic. etAmAr %rpurxrA ey edez bAs kreb
24
Aim ZDu eswku enb y AmAr eyAAr es edz tAedr ny/ esKAen tAr ibedzIbel g,Y
eKeyeC. ik edr Apin tAedr BAg idn. heb. bM es edezr iDbAsIr 400 bCr Der
yue y ijetiC t Apin iney yAn/ ik ikC etAmAr %rpurxedr dAs ker rAKeb bM tAedr

15

Aidpu Sk 15:14-17:4

13
pr nAn pIn kreb. 14ik tArpr ey jAit
etAmAr %rpurxedr dAs ker ereKiCl tAedr
Aim zAiS edb. etAmAr %rpurxr es jAit
tYAg kreb bM tAedr se iney yAeb b BAl
ijins.
15
''&uim inej bkAl jIibt TAkeb. zAiet
&uim ezx in>VAs tYAg kreb. etAmAr smAiD heb
etAmAr pirbAerr meDY. 16cAr j per etAmAr
A IySVjnr AbAr edez Aseb. tKn tAr
KAnkAr iDbAsI emArIyedr prAS kreb. etAmAr
A IySVjnedr mADYem Aim emArIyedr zAiS
edb. w Bib`et Gweb. kAr, emArIyr Kno
AmAr kAeC zAiS pAoyAr mt KArAp hyin.
17
sUyR S egel gA kAr GnAl. K krA
m]t pZil tKno mAiwr per pe AeC. es
smy n o eD<AyAr S m]t pZilr eDRk
Kilr mDY idey cel egl.*
sutrAM idn Bu Amek kw itit
ideln bM es nusAer Aemr se kw ci)
kreln. Bu bleln/ " edz Aim etAmAr
%rpurxedr edb. imzr nd bM PrA nedr
mDYbt$I ibzAl BUBAg Aim tAedr edb. 19w hl
eknIy/ kinxIy/ kdaemAnIy/ 20ih%Iy/ pirxIy/
rPAyIy/ 21emArIy/ knAnIy/ iggRAzIy bM iybUxIy
bMzilr edz.
18

dAsI k hAgAr
sArI iCl Aemr SI. tAr o Aemr ekAno
sAnAid iCl n. sArI imzr eTek kjn
dAsI eniCl. tAr nAm hAgAr. 2 sArI Amek
bleln/ "Bu AmAy sAn DAre,r (mt edn in.
tA &uim AmAr dAsI hAgAerr kAeC yAo. AmAek
kiw sAn dAo bM Aim es sAnek inejr
bel h, krebA.
Am sArIr ined$z nusr, kreln. 3 Am
knAen dz bCr bAs krAr per GwnA Gew. sArI
hAgArek tAr SVAmI Aemr kAeC pAWAeln. :hAgAr
iCl tAr imzrIy dAsI.
4
Aemr ArA hAgAr gB$btI hel. yKn es
kT jAnet pArl es Kub gibRt hey Wl bM
es BAbl tAr minb p I sArIr ecey BAl. 5ik
sArI Amek bleln/ "AmAr dAsI Kn AmAek
itrSAr ker bM r je &uim dAyI. Aim

16

mt
] egl r eTek ebAJ yAy ey Vr AhAemr se kr
ci)et "s kreln Tb ''sIl kreln. tKnkAr iden
yAr er se ci) kretn tAr m]t A,Iedr edehr eDRk
KAMezr meDY idey ehew igey ebAJAetn ey tAr inAbAn
bM bletn/ "yid Aim ci) B kir teb AmAro eyn
k pir,it hy.

tAek etAmAr kAeC pAiWeyiClAm. es gB$btI hl.


Kn es inejek AmAr ecey BAl men ker. Bu
ibcAr krn ey ekAnw iWk.
6
ik Am sArIek bll/ "&uim hAgAerr g]hk^RI
. etAmAr ey rkm eC es rkm BAeb &uim hAgAerr
bYbS kreb. Pel sArI tAr dAsI hAgArek >K
ideln. bM hAgAr esKAn eTek pAiley egl.
hAgAerr p^
u Aeyl

mrBUimr meDY k jlpU,R kUepr pAez Bur


dUt hAgArek edKet epl. jlAzyiw iCl zUr yAoyAr
peT. 8es dUt bll/ "hAgAr/ &uim etA sArIr
pircAirk. &uim KAen ekn &uim ekATAy yAeCA
hAgAr bll/ "Aim sArIr kAC eTek pAlAiC.
9
Bur dUt hAgArek bll/ "sArI etAmAr g]hk^RI.
tAr kAeC iPer yAo. tAr bADY ho. 10hAgArek
Bur dUt Aro bll/ "etAmAr eTek ibzAl jnsmiX
s]iX heb. t ibpul jnsMKY heb ey tAedr en
ezx kr yAeb n.
11
Bur dUt Aro bll/
"hAgAr/ Kn &uim gB$btI/ &uim heb k pue^r
jnnI. pue^r nAm edeb Aeyl/ kAr, Bu ZeneCn
etAmAr pr bRYbhAr heyeC/ itin etAmAek sAhAyY
krebn.
12
"Aeyl b gADr mt SVADIn bM Am
heb. es sbAr ibre dAAeb bM sbA heb tAr
itp(. es SAn eTek SAnAer Guer ebAeb bM
BAedr bsitr kAeC tAbu gAeb.
7

Bu hAgAerr se kT bleln. hAgAr Verr


k n&un nAm idl. es tAek bll/ "Apin heln
'Vr iyin AmAy edeKn. es kT bll
kAr, es BAbl/ "rkm jAygAeto Vr AmAy
edKet pAeCn/ AmAr BAlmer kTA ic
kreCn? 14sutrAM kUepr nAm hl ebr-lhy- erAyI.
kAedz bM ebrd elr meDY kUepr bSAn.
15
hAgAr Aemr pue^r j idl. es Am
pue^r nAm idl Aeyl. 16yKn hAgAerr geB$
Aeyelr j hy tKn Aemr bys 86 bCr.
13

su etr ci )r mA,
Aemr 99 bCr bys hel Bu tAr sAmen
AibB$ U t heln. Bu bleln/ "Aim
sbRzi)mAn Vr. AmAr je kAjil kerA
AmAr kTAmt celA bM speT jIbnyApn kerA.
2
w yid kerA tAhel AmAedr meDY kw ci)r
bYbS krb. Aim itit kriC ey etAmAr
bMzDredr Aim k mhAn jAitet pir,t krb.
3
tKn Am Verr sAmen ,Aem nt heln.
Vr tAek bleln/ 4"AmAedr ci)et iw AmAr

17

Aidpu Sk 17:5-18:7

14

Mz. Aim etAmAek b jAitr ipt krb. 5Aim


etAmAr nAm pirbt$n krb. etAmAr nAm Aemr
pirbet$ AhAm heb. Aim etAmAy nAm idiC
kAr, Aim etAmAy b jAitr ipt kriC. 6 Aim
etAmAr bMz itzy b]i krb. etAmAr eTek n&un
n&un jAitr bM rAjAr j heb. 7 bM etAmAr
o AmAr meDY k ci) sp heb. etAmAr smS
%rpurxge,r jo k ci) eyAjY heb.
ci) icrkAl bhAl TAkeb. Aim etAmAr o
etAmAr %rpurxge,r j Vr TAkb. 8Aim
etAmAek bM etAmAr sb %rpurxedr knAn
edz edb yAr mDY idey etAmrA yA^ krC. Aim
etAmAek edz icrkAelr j edb. bM Aim
hb etAmAr Vr.
9
bM Vr AhAmek bleln/ "Kn etAmAr
idk eTek ci ) heb rkm. &uim bM etAmAr
%rpurxg, AmAr ci) mA kreb. 10w ci)
yA &uim emen cleb. etAmAr o AmAr meDY wA
hl ci ). etAmAr %rpurxge,r jeo wA ci )
yt pu^sAn heb etYkek su kret heb.
11
etAmAr Ar AmAr meDY ci) ey &uim emen cleb/
su heb tAr mA,SVrp. 12izZpue^r bys
Aw idn hel &uim tAek su kreb. etAmAr pirbAer
yt eCelr bM etAmAr dAsedr meDY yt eCelr
j heb/ etAmAr bMzDr ny mn ibedzIedr kAC
eTek etAmAr TR idey &uim ey dAsedr ikeniCel
tAedr ey eCelrA jAeb/ skelr b su
kr heb.
13
sutrAM etAmAr jAitr etYk izZpu^ek su
kr heb. etAmAr pirbAerr Tb dAsedr sb
pu^edr BAeb su krA heb. 14AhAm/ etAmAr
o AmAr meDY wA ci); su kr hyin mn
ekAn purx TAkel es heb tAr inejr elAekedr
SVjAitr eTek ibiC. kAr, es bYi) AmAr ci)
BkArI.
itt p^
u sha Ak
Vr AhAmek bleln/ "etAmAr SI sArIek
Aim k n&un nAm edb. tAr n&un nAm heb sAr
TRA rAnI. 16Aim tAek AzIbAR d krb. Aim tAek
kiw pu^ edb bM &uim heb es pue^r ipt.
sAr heb b n&un jAitr mAt. sAr eTek Aseb
b jAitr b rAj.
17
Vrek ey itin mA kern kT ebAJAbAr
je AhAm ABUim mATA nt kreln. ik itin
inejr men ehes bleln/ "AmAr 100 bCr bys.
AmAr Ar sAn het pAer n. bM sArAr 90
bCr bys. es sAenr j idet pAreb n.
18
tKn AhAm V r ek bll/ "Azkir
Aeyl eb<ec eTek ApnAr esb kreb.
15

19

Vr bleln/ "n? Aim beliC ey etAmAr SI


sArAr kiw pu^ heb. &uim tAr nAm edeb sahAk.
tAr se Aim AmAr ci) spAdn krb. tAr
se ci) mn heb y tAr %rpurxge,r
seo icrkAl bjAy TAkeb.
20
"&uim Aeyelr kT belC bM Aim es
kT ZeniC. Aim tAek AzIbRAd krb. tAr b
sAnsit heb. es bAerAjn mhAn entAr ipt
heb. tAr pirbAr eTek s]iX heb k mhAn jAitr.
21
ik Aim sahAekr se ci)b hb. sArAr ey
pu^ heb es- heb sahAk perr bCr iWk
smy es pue^r j heb.
22
AhAemr se kT ezx ker Vr per
SVegR cel egeln. 23Vr AhAmek tAr pirbAerr
smS purx o bAlekr suetr kT beliCeln.
sutrAM AhAm Aeyl bM tAr g]eh j heyeC
mn smS dAsedr ke^ smebt kreln. yAedr
TR idey *y kr heyiCl/ es *ItdAsedro
itin smebt kreln. AhAemr bAIr etYk purx
o bAlkek k^ kr hl. bM etYkek su
kr hl. tAedr sklek k iden su kr hl.
24
AhAmek yKn su krA hl tKn tAr bys
99 bCr. 25bM tAr pu^ Aeyelr suetr smy
13 bCr bys iCl. 26AhAm o tAr pu^ek k
iden su krA hy. 27es kiden AhAemr
bAIr smS purexro su hy. eysb dAsedr TR
idey *y kr heyiCl bM eysb dAesr tAr
g]eh j heyiCl skelr su krA hl.
itnjn itiT
per Bu punrAy AhAemr sAmen AibB$Ut
heln. mir ok b](ilr kAeC AhAm
bAs kriCeln. kidn AhAm inejr tAbur ebz
peT besiCeln. tKn idenr sbecey c gremr
smy. 2 AhAm ecAK &uel edKeln ey tAr sAmen
itnjn Agk dAiey. tAedr edeK AhAm tAedr
kAeC igey iBbAdn jAnAeln. 3 AhAm bleln/
"mhAzyg,/ Aim ApnAedr esbk/ AmAr KAen
ApnAr ikC(, bSAn krn. 4 ApnAedr p
eDAyAr je Aim jl en idiC. ApnAr gAeCr
CAyAy ibAm krn. 5 Aim ApnAedr KAbAerr bYbS
kriC bM ApnAr CAmt AhAr ker AbAr
ApnAedr gbY iBmueK yA^ kret pAern.
itnjn bleln/ "ebz BAelA kT. Apin
eymn bleln Amr etmn krb.
6
AhAm tAAtAi tAbur eBter egeln.
AhAm sArAek bll/ "cw ker itnjenr mt riwr
bYbS kerA.
7
tArpr AhAm tAr egAyAel edQe egeln.
sbecey BAl bACrw ebeC ineln. AhAm tKn

18

15
k B]tYek owAek emer rAA krAr je bleln.
8
tArpr AhAm es mAMs Ar KAinkw D o
pnIr en itiT itnjenr sAmen rAKeln.
pirebzn krAr je AhAm sAmen dAiey TAkeln
bM tAr gAeCr CAyAy bes eBAjn kreln.
9
tArpr tAr ij|AsA kreln/ "etAmAr SI sAr
ekATAy
AhAm bleln/ "oKAen tAbur meDY.
10
tKn Bu bleln/ "Aim AbAr bskAel
Asb. tKn etAmAr SI sArAr kiw pu^ heb.
t A bu r eBtr eTek sAr smS kTAbAt$
ZniCeln. 11AhAm o sAr tKn rIitmt b] -b].
sAn j edoyAr bys sAr enkidn Aeg pAr
hey eseCn. 12SV BAbt> sAr y Zneln t ibAV s
kreln n. inejr men men sAr ehes bleln/
"Aim b] A heyiC Ar AmAr SVAmIo b] . sAn
sebr pe( AmAr enk ebzI bys heyeC.
13
tKn Bu AhAmek bleln/ "sAr hAseC.
sArA BAbeC ey sAenr j edoyAr pe( tAr
enk ebzI bys heyeC. 14ik Bur pe( ik
ekAno kAj Kub kiWn n? Aim eymn beliC/
AbAr bskAel/ etmn Asb. bM etAmAr SI
sArAr tKn sAn heb.
15
ik sAr bll/ "Aim hAis in? :kT
bleln kAr, itin By epeyiCeln.
ik Bu bleln/ "n. Aim jAin/ t sitY
ny. &uim ehesiCel?
16
tArpr es itnjn Agk yAoyAr je
eW dAAeln. sedAemr idek #iX ine(p kreln
bM sedAm iBmueK clet Zr kreln. tAedr
igey edoyAr j AhAmo tAedr se se
hAwet Zr kreln.
eV rr se AhAemr drAdir
Bu Apn men bleln/ "Kn Aim ik krb
t ik AhAmek blb 18AhAm eTek jlAB
kreb k mhAn o zi)zAlI jAit. bM AhAemr
je p]iTbIr smS mAnux AzIbRAd A heb.
19
Aim AhAemr sAeT k ibezx ci) keriC.
Bur C nusAer jIbnyApenr je yAet
AhAemr sAnsit o %rpurxg, AhAemr
A|A pAln ker tA bYbS keriC. w keriC
yAet tAr AyprAy, o s jIbnyApn ker. tAhel
Aim Bu/ itt ijinsil idet pArb.
20
tArper Bu bleln/ "ey indAr pAp esKAen
sMGiwt heC tAr j Aim sedAm bM GemArAr
ibre tI At$nAd ZeniC. 21yt KArAp bel ZeniC
tA sitY tt KArAp ikn t Aim inej igey
edKb. tAhel Aim initBAeb sb jAnb. 22tKn
tAr itnjn sedAm iBmueK hAwet Zr kreln.
17

Aidpu Sk 18:8-32

ik AhAm Bur sAmen dAiey reln. 23AhAm


Bur kAeC eln bM ije|s kreln/ "Bu/ Apin
ik BAl elAkedro DbMs krebn eymn Apin m
elAkedr DbMs kern 24sedAm nger yid 50 jno
BAl elAk TAek tAhel Apin ik krebn tAhelo
ik Apin ngrw DbMs krebn iny Apin
ngrbAsI 50 jn BAl elAekr je ngrw r(
krebn
25
tAhel Apin iny ngrw b KArAp
elAekedr DbMs kret igey 50 jn BAl
elAkedro DbMs krebn n yid t kern tAhel
BAl bM m elAekedr k pir,it heb. tAr
TR/ BAl bM m jAtIy By elAkedr m]&u Yd
edoy heb. Apin smS p]iTbIr ibcArk. Aim
jAin Apin iWk ibcAr krebn.
26
tKn Bu bleln/ "Aim yid sedAm nger 50
jn BAl elAk pA tAhel Aim sm ngrwAek
r( krb.
27
tKn AhAm bleln/ "Bu ApnAr &ulnAy
Aim enhAt DUelA Ar CA. ik kw ker
AbAr ApnAek ibr) kriC
28
yid BAl elAkedr eTek 5 jnek K<uej n
pAoy yAy tKn ik krebn nger yid mA^ 45
jn BAl elAk TAek mA^ 5 jnek pAoy egl n
bel ik Apin egAw ngr DbMs ker ePlebn
tKn Bu bleln/ "yid Aim 45 jn BAl
elAkeko pA tAhel ngr DbMs krb n.
29
AhAm AbAr bleln/ "esKAen igey Apin
yid mA^ 40 jn BAl elAkek pAn tAhel ik
Apin puerA ngr DbMs krebn
Bu bleln/ "Aim yid 40 jn BAl elAkeko
pA tAhel Aim ngrw DbMs krb n.
30
AhAm bleln/ "Bu dy ker AmAr opr
rAg krebn n. kw kir yid nger mA^ 30
jn BAl elAkek pAn tAhelo ik Apin ngr
DbMs krebn
tKn Bu bleln/ "Aim yid 30 jn BAl
elAk pA tAhel ngrw DbMs krb n.
31
tKn AhAm bleln/ "Bu ApnAek ik Ar
kbAr ibr) kret pAir yid esKAen mA^ 20
jn BAl elAk pAn tAhel ik krebn
Bu bleln/ "Aim yid 20 jn BAl elAk pA
tAhel Aim ngrwA DbMs krebA nA.
32
tKn AhAm bleln/ "Bu dy ker rAg
krebn n ik ezxbAerr mt Ar kiw
idey ApnAek ibr) kir. Apin yid esKAen
mA^ 10 jn BAl elAk pAn tAhel Apin ik
krebn
Bu bleln/ " nger 10 jn BAl elAk epelo
Aim t DbMs krb n.

Aidpu Sk 18:33-19:20

16

Bur AhAmek y blAr iCl/ sb bl hey eBter ewen iney egl bM eBtr eTek drj
egl. bAr Bu tAr peT cel egeln bM AhAm b ker idl. 11tArpr tAr bAerr mArmueKA
inejr bAsSAen iPer egeln.
jntAr je ikC kw krl. Pel yubk/ b] /
sb bdmAz elAekr hey egl. r Pel yAr
elAewr itiTg,
bAir eBtr ejAr ker eFAkAr ecX kriCl tAr
esidn sYAy sedAm nger jn dUt eln. eBter eFAkAr drjA K<uej epl n.
tKn elAw ngerr ebz peT besiCeln.
sedAm het plAyn
itin dUtedr Aset edKeln. elAw BAbeln ey
12
tAr sADAr, piTk/ ngerr mDY idey ekATAo yAeC.
itiT jn elAwek ije|s kreln/ "etAmAr
elAw eW igey tAedr iBbAdn ker 2 bleln/ pirbAerr Ar ek ik zher bAs ker etAmAr
"mhAzyg,/ nuh ker kbAr AmAr bAIet Asun jAmA/ eCel/ emey ikMb pirbAerr Ar ek ik
bM ApnAedr esb krAr sueyAg idn. esKAen KAen AeC yid TAek tAhel tAedr Kn
ApnAr hAt-p Duey rAi^bAs kret pAern. jAyg eCe cel yAoyAr j belA. 13Amr
tArper kAl skAel AbAr ApnAedr gbY ngr DbMs ker edb. ngr ey kt KArAp t
iBmueK yA^ kret pArebn.
Bu ZeneCn. tA ngr DbMs ker edoyAr
dUt jn bleln/ "n/ Amr cek rAi^bAs j itin AmAedr pAiWeyeCn.
14
krb.
tKn elAw ebirey igey tAr A emeyedr
3
yAr
ibey kereC es emeyedr SVAmIedr TRA
ik elAw inejr bAIet tAedr iney yAoyAr
je pIApIi kret lAgeln. tA dUtr ezx jAmAedr se kT bleln. elAw bll/ "tAAtAi
py$ elAewr bAIet eyet rAjI heln. tAr elAewr kerA? (uin ngr eCe cel yAo? Bu zI
bAIet egeln. elAw tedr ikC pAnIy ideln. ngr DbMs krebn? ik tAr BAbl/ elAw
elAw tAedr riw bAiney ideln bM tAr es riw ebADhy tAmAz kreCn.
15
eKeln.
pridn eBAer es dUetrA elAwek tA ideln.
4
t
A
r
bleln/ " ngrbAsIedr zAiS edoy heb.
esidn sYAy Geu mAet yAoyAr iWk Aeg/ ngerr
nAn A eTek nAn bye sr b elAk elAewr bAiet sutrAM &uim/ etAmAr SI bM ey jn emey etAmAr
l. sedAemr essb elAekr elAewr bAI iGer kAeC TAek tAedr iney zI jAyg eCe cel
ePll bM elAwek ickAr ker fAket lAgl. yAo. tAhel ngerr se etAmr Ar DbMs
5
tAr bll/ "Aj sYAy yAr eseC/ ekATAy heb n.
16
tAr tAedr bAer iney s Amr tAedr sAeT
ik elAewr sb iley egl bM itin ngr
eyQn shbAs kret cA.
eCe yAoyAr bYApAer tA kreln n. sutrAM
6
elAw bAer ebirey es drj b ker idl. jn elAw bM tAr SIr bM emeyr hAt ecep
7
es jntAr ee elAw bll/ "n? bur/ Aim Drl. jn elAw bM tAr pirbArek inrAped
imnit kriC/ mn KArAp kAj ekAerA n. 8 edK/ ngerr bAer iney egeln. elAw bM tAr pirbAerr
AmAr iw emey AeC ekAno purx tAedr SpzR it Bu dyAlu iCeln. 17tA jn elAw bM
kerin. etAmAedr je Aim inejr kAedr edb. tAr pirbArek ngerr bAer iney eln. t<Ar
etAmr tAedr iney y KuzI kret pAerA. ik dy ngerr bAer cel el es jn dUetr kjn
ker itiT jenr it ikC ekAerA n. bleln/ "bAr A, b<AcAbAr je etAmr edQ
jn AmAr Ger eseC bM AmAr b edr dAo? Ar epCenr idek tAkAeb n. ptYkAr
r( krA ic.
ekAno jAygAet dAAeb n. yt(, n pbRet
9
eysb elAekr elAewr bAI iGer ereKiCl tAr ep<QCebtt(, ZDu edQeb. TAmel/ ngerr se
%r idl/ "AmAedr pT eTek ser yAo? tArpr etAmro DbMs hey yAeb?
18
tAr inejedr meDY blAbil krl/ " elAkw
ik elAw jnek bleln/ "mhAzyg,/
kidn itiT iheseb AmAedr nger bAs kret dy ker AmAy t dUer edQe eyet blebn n?
esiCl. Kn |An ideC/ Amr ik krb n krb? 19Aim ApnAedr esbkmA^/ tbu AmAr it
tKn es elAekr elAwek bll/ "Kn etAmAr ApnAedr sIm dy. dy ker AmAr jIbn r(
it oedr ecey Aro ebzI KArAp bYbhAr krb. kereCn. ik pbRt pyR smS pT edQeAbAr
tb es jnt elAewr idek igey eyet TAkl. (mt AmAr en. yid Aim Kub DIer yA teb
*em drj eBe ePlAr p*m.
ibpd Gweb bM Aim inht hb? 20edKun/ KAen
10
ik ey jn purx elAewr bAiet Ay kAeC kw Kub eCAw zhr AeC. Aim es zhr
ineyiCl tAr hWA drj Kuel ebirey es elAwek py$ edQe eb<ec eyet pAir.
33

19

Aidpu Sk 19:21-20:8

17
21

dUt Awek bleln/ "BAel kTA Aim etAmAr


nuerAD SVIkAr keriC. Aim etAmAek esw kret
edb. Aim zhr DbMs krb n. 22ik esKAen
zI edQe yAo. yt(, n inrAped zher &uim
ep<QeCAC tt(, sedAm DbMs kret pArb n.
: zherr nAm esAyr kAr, zhriw Kub eCAw.
sedAm o GemAr DbMs hl
sUeyRAdeyr se se elAw esAyer ep<Celn.
24
k smey Bu sedAm o GemAr DbMs kr Zr
kreln. Bu AkAz eTek An Ar l gk
bxR, Zr kreln. 25TRA Bu ngril DbMs
kreln. smS gACpAl/ smS elAkjn/ sm
ptYkAwA Bu DbMs kreln.
26
elAw yKn SI o emeyek iney edQe
pAlAiCeln tKn elAewr SI inexD Buel kbAr
epCen ngerr idek tAkAeln bM tKn lbe,r
mUi%$ hey egeln.
27
Kub skAel AhAm Aeg eyKAnwAet Bur
sAmen dAieyiCeln es SAniwet itin AbAr igey
dAAeln. 28AhAm sedAm bM GemArAr idek
tAikey edKeln. sm ptYkAr opr #iXpAt
ker AhAm edKeln ey smS ptYk eTek eDA< y
WeC. edeK men hl ibzAl ikAer PlSVrp
eD<Ay.
29
Vr ptYkAr smS ngr DbMs kreln. ik
Vr ngril DbMs krAr smy AhAemr kT
men ereKiCeln bM itin AhAemr A&upu^ek
DbMs kern in. elAw ptYkAr ngrilr meDY
bAs kriCeln. ik ngril DbMs krAr Aeg
Vr elAwek ^ pAiWey ideyiCeln.
23

elAw bM tA r emey
esAyer bAs kret elAewr By kriCl. tA
itin o tAr emey pbRet bAs kret cel egeln.
esKAen tAr kw hAr meDY bAs kret lAgeln.
31
jenr meDY ey emey b es kidn eCAw ebAnek
bll/ "p]iTbIet sbR^ SI o purx ibey ker bM
tAedr sAnAid hy. ik AmAedr iptA b] heyeCn
bM AmAedr sAnAid idet pAer mn purx
KAen en. 32tA Amr iptAek cr @A(Ars
pAn kirey eb<z kirey edb. tArpr tAr se
Amr eyQnsm krb. AmAedr pirbAr r( krAr
je Amr BAeb AmAedr iptAr sAhAyY enb?
33
es rAe^ emey tAedr iptAr kAeC egl
bM tAek cr @A(Ars pAn kret idl. tArpr
b emey iptAr ibCAnAy igey tAr se eyQn sm
krl. elAw mn enzAS iCeln ey tAr ibCAnAy
ek kKn l bM ek kKn egl ikC bJu et pAreln
n.
30

34

pridn eCAw ebAnek b ebAn bll/ "gt rAet


Aim iptAr se k ibCAnAy ZeyiC. Aj rAet
AbAr tAek @A(Ars pAn kirey eb<z ker edb.
tAhel &uim tAr se eyQnsm kret pAreb.
BAeb Amr sAnAid epet AmAedr iptAr sAhAyY
enb. et AmAedr bMzDAr bYAht TAkeb.
35
sutrAM es rAe^ emey AbAr iptAek enzAet
eb<z ker idl. tArpr eCAw emey iptAr ibCAnAy
igey iptAr se eyQnsm krl. bAero elAw
mn enzAS iCeln ey jAnet pAreln n ek
tAr ibCAnAy l/ ek egl.
36
elAewr emey gB$btI hl. tAedr iptA
tAedr sAnAidr ipt. 37b emeyr hl k pu^
sAn. tAr nAm hl emAyAb. bt$mAen ey emAyAbIy
jAit AeC tAedr Aidpurx heln emAyAb. 38eCAw
emeyo k pu^ sAenr j idl. tAr nAm ibnai. bt$mAen ey eAn jAit AeC tAedr
Aidpurx heln ibna-i.
AhAemr grAr yA^A
AhAm pUebRr bAsSAn tYAg ker enegeB
egeln. itin kAedz bM zUerr mDYbt$I
grAr nger bAs kret Zr kreln. 2grAer bAs
krAr smy AhAm sklek bleln ey sAr tAr
ebAn. grAerr rAj bIemlk es kT Zneln.
bIemlk sArAek kAmn kreln/ tA sArAek iney
AsAr j keykjn B] tYek pAWAeln. 3 ik rAe^
Vr SVe bIemlekr kAeC eln. Vr bleln/
"etAmAr mr, Giney eseC. ey nArIek &uim enC
es ibbAiht.
4
ik bIemlk tKn pyR sArAek zyYAr sinI
kern in. tA bIemlk bleln/ "Bu/ Aim etA
prAD kirin. Apin ik kjn inrprADek htYA
krebn 5AhAm inej AmAy beleC ey/ '
nArI tAr ebAn. Ar nArIo beleC ey/ ' purx
tAr BA. Aim etA ekAno prAD kirin. Aim
etA jAntAm n ey Aim ik kriC.
6
tKn Vr SVer meDY bIemlkek bleln
ey/ "</ Aim jAin &uim ined$Ax. bM wAo jAin
ey &uim ik krC t &uim jAnet n. etAmAy Aim
b<Aicey ideyiC. Aim etAmAek AmAr ibre pAp
kret idin. Aim etAmAy nArIek zyYAy iney
eyet idin. 7 sutrAM &uim AhAm o tAr SIek
iPirey dAo. AhAm kjn BAbbAdI. es etAmAr
je ATRn kreb bM &uim tAet jIbn lAB
kreb. ik &uim yid AhAm o tAr SIek iPirey
n dAo tAhel Aim inict ey etAmAr m]&uY As.
bM etAmAr smS pirbAerro m]&uY heb.
8
sutrAM pridn Kub skAel bIemlk tAr
B]tYedr efek tAr SVer kT bleln. tAr SVer

20

Aidpu Sk 20:9-21:21

18

kT Zen B]tYr Kub BIt hey pl. 9tKn


bIemlk AhAmek efek pAiWey ij|AsA kreln/
"ekn Apin AmAedr it krm bYbhAr kreln
Aim ApnAr it ik Ay keriC ekn imeTY
bleln ey nArIiw ApnAr ebAn AmAr rAje
Apin enk ibpyRy efek eneCn. AmAr it
sb kr ApnAr ic hyin. 10Apin ikesr
By pAiCeln ekn Apin AmAr se rkm
bYbhAr kreln 11tKn AhAm bleln/ "Aim
By epeyiClAm. Aim eBebiClAm/ KAen ek
ebADhy Vrek A ker n. tA eBebiClAm/
sArAek pAoyAr je AmAek ek htYA kreto
pAer. 12sAr AmAr SI/ AbAr AmAr ebAno bew.
sAr AmAr iptAr k bew/ ik AmAr mAtAr
k ny. 13Vr AmAek ipg]h eTek dUer ekATAo
iney yAeCn. Vr AmAek enk edez iney egeCn.
yKn rkm hl tKn Aim sArAek bllAm/ 'AmAr
j ikC ker; eyKAen Amr yAb/ sbAek bleb
ey &uim AmAr ebAn.
14
tKn bIemlk Asl bYApArw buJeln. tA
bIemlk AhAemr hAetsArAek iPirey ideln.
es se bIemlk AhAmek ikC dAs/ emx o
gbAid pZo ideln. 15bM bIemlk bleln/
"cAridek tAikey edKun. sb AmAr jim.
ApnAr eyKAen KuzI/ esKAen TAket pAern.
16
Ar bIemlk sArAek bleln/ "etAmAr BA
AhAmek Aim 1/000 erQpYmu@ ideyiC. y ikC
GeweC essebr je Aim >iKt w ebAJAet
erQpYmu@. sbA jAnuk ey Aim Ay emen
kAj keriC.
17-18
bIemlekr pirbAerr smS nArIr
gB$DAre,r (mt
Bu hr, keriCeln. bIemlk
sArAek iDkAr keriCeln bel Vr
kAj keriCeln. ik AhAm Verr kAeC
ATRn kreln bM Vr bIemlk/ bIemlekr
SI o dAsIedr sAenr j edoyAr (mt iPirey
ideln.
bezex sArAr sA n lAB
Bu sArAr je ey itit ideyiCeln/
t r( kreln. Bu sArAr je edoy
itit pAln kreln . 2sAr gB$btI heln bM
b] byes AhAemr je kiw pu^ sAn
sb kreln. Vr eyBAeb itit ideyiCeln
esBAeb sb sp hl. 3 sAr kiw pue^r j
ideln bM AhAm tAr nAm rAKeln sahAk.
4
sahAekr Aw idn bys hel/ Vr eymn A|A
beriCeln iWk esBAeb AhAm tAek su kreln.
5
sahAekr jer smy AhAemr bys
iCl 100
bCr. 6bM sAr bleln/ "Vr AmAek Anit

21

kereCn. ey Zneb es AmAr sueK suKI heb. 7ek


BAebin ey Aim AhAemr pue^r j edb. ik
b
] bye so Aim AhAmek pu^ idet eperiC.
Gerr meDY zAi
sahAk *mz> b het lAgl. zI es z)
KAbAr KAoyAr mt b hl. tKn AhAm kw
mS eBAj ideln. 9AhAemr Tm sAenr j
ideyiCl hAgAr nAem imzrIy dAsI. sAr edKeln
hAgAerr es pu^ sahAkek iney mjA kreC. tA
sAr ibcilt heln. 10sAr AhAmek bleln/ "
dAsI Ar tAr pue^r hAt eTek AmAedr b<AcAo.
oedr ibdAy ker dAo? yKn AmAedr m]&uY heb
tKn AmAedr y ikC Dn-spd sahAk pAeb.
Aim cA n ey AmAr pu^ sahAekr se AmAr
dAsIr pu^o sbikCr BAg pAk?
11
et AhAm Kub ibcilt heln. itin tAr
pu^ Aeyelr je i heln. 12ik AhAmek
Vr bleln/ " pu^ Ar dAsIr je i ekAerA
n. sAr y cAy t- kerA. etAmAr kmA^
%rAiDkArI heb sahAk. 13ik etAmAr dAsI
pu^eko Aim AzIbAR d krb. es etAmAr pu^ sutrAM
tAr pirbAr eTeko Aim k mhAn jAit s]iX
krb.
14
pridn Kub eBAer AhAm ikC KA o pAnIy
jl en hAgArek ideln. t sVl ker hAgAr
pu^ek iney cel egl. hAgAr es SAn tYAg ker
ebra-ezbA mrBUimr meDY Guer ebAet lAgl.
15
ikC(, per sb jl Puirey egl. ippAs
emwAbAr je Ar ikC TAkl n. tKn hAgAr tAr
pu^ek kw eJAepr nIec rAKl. 16hAgAr KAinkw
dUer ehe w egl. tArpr esKAen bes pl. hAgAerr
By hl/ jelr BAeb tAr pu^ ebADhy mAr yAeb.
pue^r m]&uY es edKet pAreb n. tA esKAen bes
bes es k<Adet lAgl.
17
Vr es pue^r kA Znet epeln bM SVgR
eTek Verr dUt hAgArek bll/ "ik heyeC By
epo n? Bu etAmAr pue^r kAA Znet epeyeCn.
18
yAo/ pu^ek igey edK. or hAt Der igey celA.
Aim tAek k b]h jAitr ipt krb.
19
tKn hAgAr Verr k]pAy kw kUp edKet
epl. tArpr hAgAr es kUepr jel inejr jlpA^
pU,R krl. tArpr es jl iney igey pu^ek pAn
krAl.
20
es pu^ b het lAgl Ar Vr sArA(,
tAr se TAkeln. Aeyl es mrBUimr meDY
b het lAgl. *em *em es hl kjn izkArI.
tIrDnuek es hey Wl Kub d(. 21tAr m k
imzrIy kAr se tAr ibey idl. tAr es pAr,
nAemr mrBUimet bAs kret lAgl.
8

Aidpu Sk 21:22-22:13

19
bIemlekr se AhAemr drAdir
tArpr bIemlk o PIeKAl AhAemr se
kTA bleln. PIeKAl iCeln bIemlekr
!sbAihnIr DAn. t A r AhAmek bleln/
"etAmAr sb kAejet Vr etAmAr se AeCn.
23
sutrAM Verr sA(Aet &uim AmAy kw itit
dAo. it| kerA ey &uim AmAr o AmAr
sAnsitr it AyprAy TAkeb. itit dAo
ey &uim AmAr it bM ey edez bAs krC es
edezr it dyA prAy heb. itit dAo ey Aim
etAmAr it eyrkm dyAprAy/ &uimo AmAr it
esrkm dyAprAy heb.
24
bM AhAm bleln/ "Aim it| kriC ey
Apin AmAr it eyrkm Acr, kereCn
Aimo ApnAr it esrkm Acr, krb. 25tArpr
AhAm bIemlekr kAeC kw iBeyAg kreln.
AhAm bIemlekr kAeC iBeyAg kreln ey
tAr dAesr kw pAnIy jelr kUp iDkAr
ker ereKeC. es kUpiw AhAemr dAesr Knn
keriCl.
26
ik bIemlk bleln/ "ek rkm kereC
Aim jAinn. Apin etA r Aeg bYApAer
kKno ikC beln in?
27
sutrAM AhAm Ar bIemlk jen ci)b
heln. bIemlkek ci)r mA, iheseb AhAm
keykw emx Ar gbAid pZ ideln. 28AhAm
bIemlekr sAmen sAtw emx p]Tk ker rAKeln.
29
bIemlk AhAmek ije|s kreln/
"AmAr sAmen sAtw emx p] T k ker
rAKelnekn
30
AhAm %r ideln/ "Apin yKn sAtw
emx AmAr kAC eTek enebn tKn mAi,t heb ey
Aim kUp Knn keriClAm.
31
tArpr eTek kUepr nAm hl ebra-ezbA.
kAr SAen jen prSperr kAeC itit
ideyiCeln.
32
tb ebra-ezbAet AhAm o bIemlk
jen kw ci) spAdn kreln. tArper
bIemlk tAr qsAD(Yedr iney pelXIyedr edez
iPer egeln.
33
ebra-ezbAet AhAm kw icrhir JAgAC
erAp, kreln. esKAen itin Bu zAVt Verr
kAeC ATRn kreln. 34AhAm pelXIyedr edez
bkAl bAs kreln.
22

tKn Vr bleln/ "etAmAr kmA^ pu^ yAek


&uim BAlbAs es sahAkek emAiry edez iney
yAo. esKAen pbRtilr meDY kiwr oper tAek
AmAr ee ehAmbil iheseb bil dAo . Aim
etAmAek blb ekAn pbRetr opr &uim tAek bil
edeb.
3
pridn skAel Gum eTek eW AhAm yA^Ar
je gADAr ipeW ijn sAjAeln. se sahAkek
ineln/ Ar ineln jn B]tYek. AhAm ehAemr
je kAW kAweln. tArpr Vr eyKAen eyet
beliCeln es SAenr ee ron ideln.
4
itnidn clAr per AhAm dUer #iXpAt kreln
Ar gbYSl edKet epeln. 5tKn B]tY jenr
ee AhAm bleln/ "gADAw iney etAmr
KAen ep( kerA/ Aim eCelek iney inid$X
SAniwet yAb bM pAsn krb. per etAmAedr
kAeC iPer Asb.
6
AhAm ehAemr je ekew An kAW eCelr
k<eD ideln. bM se ineln K<A o An.
tArpr AhAm o tAr eCel jen pAsn
spAdn krAr je inid$X SAniwet egeln.
7
sahAk ipt AhAmek bll/ "iptA?
AhAm %r ideln/ "belA/ pu^?
sahAk bll/ "iptA? ehAemr je sb AeyAjn
edKet pAiC/ ik ehAemr Aeg bil edoyAr je
emxzAbk ekATAy
8
AhAm bleln/ "AmAr pu^/ SVyM Vr bilr
je emxzAbekr bYbS krebn.

sha Ak r( epeln
sutrAM AhAm Ar sahAk jen imel inid$X
SAniwet egeln. 9tAr es SAniwet ep<QCeln
eyKAen Vr eyet beliCeln. esKAen AhAm kiw
ebdI !tir kreln. ebdIr per AhAm kAWelA
sAjAeln. tArpr AhAm tAr pu^ sahAkek
b<ADeln bM ebdIr per sAjAenA kAWelAr pr
tAek ezAyAeln. 10bAr AhAm K<A ebr ker
sahAkek bil edoyAr je !trI heln.
11
ik tKn Bur dUt AhAmek bAD ideln.
es dUt SV gR eTek "AhAm/ AhAm bel fAkeln?
AhAm eTem igey sA ideln/ "blun.
12
dUt bleln/ "etAmAr pu^ek htY ekAerA n/
tAek ekAn rkm AGAt idey n. Kn Aim
edKet pAiC/ &uim Vrek Bi) kerA bM tAr
A|A pAln kerA. Bur je &uim etAmAr kmA^
AhAm/ etAmAr p^
u ek bil dAo?
pu^ek pyR bil idet St.
13
smS ikCr per Vr iWk kreln ey
tKn AhAm kw emx edKet epeln. kw
itin AhAemr ibVAs prI( krebn. tA eJAep tAr izM Awek egeC. sutrAM AhAm es
Vr fAkeln/ "AhAm?
emxw Der en bil ideln. emxwA hl Verr
bM AhAm sA ideln/ "blun?
je AhAemr bil. Ar r( epl AhAemr

22

Aidpu Sk 22:14-24:2

20

pu^ sahAk . 14sutrAM AhAm SAniwr kw


nAm ideln/ "iyehAb-iyir.* mnik Ajo
elAekr bel/ " pbRet Buek edK yAy.
15
SVgR eTek Bur dUt itIybAr AhAmek
16
efek bleln/ "AmAr je &uim etAmAr kmA^
pu^eko bil idet St iCel. AmAr je &uim
t b kAj kerC bel Aim etAmAr kAeC itit
idiC Aim/ Bu inejr idbY ker itit kriC
ey/ 17Aim etAmAek b AzIbRAd krb. AkAez
yt tAr/ Aim etAmAr %rpurxedro sMKYAy tt
krb. smu@tIer yt bAil/ etAmAr %rpurxro
tt heb. bM etAmAr bMz tAedr smS zedr
prAS kreb. 18p]iTbIr etYk jAit etAmAr
%rpurxedr mADYem AzIbRAd pAeb. &uim AmAr
A|A pAln kerC bel etAmAr %rpurxedr je
Aim kAj krb.
19
tKn AhAm tAr B] tYedr kAeC iPer egeln.
tAr skel ebra-ezbAet iPer eln bM AhAm
ebra-ezbAet eTek egeln .
20
sb GwnAr per AhAemr kAeC Kbr
l/ "ezAenA/ etAmAr BA nAehAr bM tAr SI
imAro Kn sAnAid heyeC 21Tm pue^r nAm
x/ itIy pue^r nAm bUx/ tIy pu^ kmUeyl hl
rAemr iptA. 22tArper AeC ekxd/ hes/ ipladz/
ixdalP bM bTUeyl. 23bTUeyl hl iribkAr iptA.
Aw pue^r mAtA hl im bM iptA hl nAehAr.
Ar nAehAr heC AhAemr BA. 24tACA dAsI
rmAr eTeko nAehAerr Aro cArjn pu^iCl.
cAr pue^r nAm ewbh/ ghm/ thz bM mAK.

AhAm tAedr bleln/ "ApnArA sitY yid AmAr


m]t SIek kbr edoyAr bYApAer sAhAyY kret cAn
tAhel AmAr hey esAherr pu^ ePAe,r se
kT blun. 9ePAe,r e(etr ezex ey mkaeplAr
hAw AeC esw Aim iknet cA. ePA,
hAr mAilk. y dAm hy/ sbwA Aim edb. Aim
cA ey AmAr SIr kberr je ey jAyg
ikniC ApnArA sbA tAr sA(I TAkun.
10
yAedr se AhAm kT bliCeln tAedr meDY
ePA, pibX iCeln. Kn ePA, AhAmek
bleln/ 11"n/ mhAzy/ KAen e(t bM hAiwo
Aim AmAr elAekedr sAmen ApnAek edb. Apin
yAet ApnAr C mt ApnAr SIek smAiDS kret
pAern esje jim/ h Aim ApnAek edb.
12
tKn AhAm smebt ehetr elAkedr sibny
nmS Ar kreln. 13skelr piS i tet itin
ePA,ek bleln/ "ik Aim jimr puerA dAm
ApnAek idet cA. AmAr edoy dAm Apin dy
ker h, krn/ Aim iniRDAy AmAr SIek kbr
id.
14
%er ePA, AhAmek bleln/ 15"mhAzy/
AmAr kT Znun. ApnAr o AmAr kAeC 10 pA
ojenr repAr etA ekAn dAm en? sutrAM Apin
jimw inn bM esKAen inice ApnAr SIek
smAiDS krn.
16
AhAm buJet pAreln ey ePAe,r kTAr
meDY jimwAr mUlY iiKt heyeC. sutrAM AhAm
mUlY ePA,ek ideln. ePAe,r je AhAm
10 pA rep ojn kreln bM es rep
bi,kek ideln.
17-18
su t rAM eP Ae,r jimr SV %AiDkArIr
pirbt$n hl. mir pUbRidek mkaepAlAy jim
biSt. Kn jimr SV%AiDkArI heln AhAm.
itin jimr gRt h bM smS b](Aidr
SV%A iDkArI heln. sm S ngrbAsI eP A, o
AhAemr meDY ci) spAdn tY( kreln.
19
tArpr AhAm mir :iheAe, inkwS jimet
TRA knAn edezr k hAr meDY tAr SI sArAek
smAiDS kreln. 20AhAm ehetr jnegAIr kAC
eTek jim o jimr meDYkAr h ikneln.
Kn jim-h hl AhAemr spi% bM
jAyg itin smAiDSl iheseb bYbhAr kret
lAgeln.

sArAr m&
] u Y
sAr 127 bCr eb<eciCeln. 2 knAn edezr
ikiryT bR TRA iheA, nger tAr m]&uY
hy. AhAm BIx, >K epeln/ sArAr je enk
k<Adeln. 3 tArpr S I r m] t edh ereK ehetr
jnegAIr se kT blet egeln. 4 itin bleln/
"edz pyRwn kret kret ApnAedr edez es
Aim prbAsI iheseb bAs kriC. Pel AmAr m]t
SIek kbr edoyAr mt AmAr ekAno jAyg en.
Aim yAet SIek kbr idet pAir tAr je dy
ker AmAy KAinkw jAyg idn.
5
ehetr %er bll/ 6 "mhAzy/ AmAedr meDY
Apin Verr mhAn entAedr kjn. AmAedr
e jimet Apin ApnAr m]t SIek smAiDS
sha Aekr SI
kret pAern. ApnAr SIek Apin ApnAr
pCmt jAygAet smAiDS krel ek ApnAek
AhAm tY b] bys pyR jIibt
bAD edeb n.
iCeln. AhAm o tAr k]t smS kem$ Bur
7
AzIbR
A
d
iCl. 2 AhAemr smS spi% edKAezAnAr
AhAm eW dAiey tAedr nmSAr kreln.
je kjn purAen B] tY iCl. AhAm es B] tYek
kidn efek bleln/ "AmAr rr nIec hAt dAo.
iyehAb-iyir r TR/ "Bu edeKn Tb "Bu edn.

23

24

Aidpu Sk 24:3-30

21
Kn AmAr kAeC &uim kw it|A kerA. SVgR o
met$Yr Vr Bur sA(Aet AmAy kTA dAo ey
knAenr ekAn kAek AmAr pu^ ibey kreb/
rkmw &u im kKno het edeb n. Amr
knAnIyedr meDY bAs kir bew/ ik AmAr pue^r
se ekAno knAnIy kAr ibey het edeb n.
4
AmAr edez AmAr SVjAitr kAeC iPer yAo.
esKAen AmAr pu^ sahAekr je pA^I K<uej ebr
ker tAek KAen iney s.
5
B]tYiw tAek bll/ "mn et het pAer ey
ekAno pA^I AmAr se edez Aset rAjI hl
n. tAhel ik Aim ApnAr pu^ek AmAr se
iney ApnAr jBUimet yAb
6
AhAm tAek bll/ "n? AmAr pu^ek
edez iney eyo n. 7 SVegRr Bu SVyM Vr AmAr
SV edz eTek spirbAer AmAy KAen iney eseCn.
edz AmAr iptAr o pirbAerr SVedz iCl.
ik Bu kT ideyeCn ey n&un edz heb
AmAr pirbAerr SVedz. Bu etAmAr Aeg tAr
dUt pAWAebn yAet &uim AmAr pue^r je kiw
pA^I pC ker tAek KAen Anet pAr. 8 ik
yid es pA^I etAmAr se edez Aset n
cAy tAhel &uim etAmAr zpT eTek mui) pAeb.
ik &uim kKno AmAr pu^ek es edez iPirey
iney yAeb n.
9
sutrAM B]tYiw tAr minebr rr nIec hAt
idey es rkm zpT krl.
3

s Aenr Zr
B]tYiw AhAemr dziw winey es SAn
tYAg krl. se iney egl nAn Dre,r sur
su r phAr. es egl nAehAerr ngr
emesApewimyAet.
11
ngerr bAer es B]tY jelr kUepr idek
egl. sYAr smy ngerr emeyr es kUep jl
inet ebirey l. B]tYiw welAek esKAen hAw
ege bsAl.
12
B]tYiw bll/ "Bu/ Apin AmAr minb
AhAemr Vr. Aj AmAr minebr pue^r je
kiw eyAgY pA^I inbRAcen Apin AmAy sAhAyY
krn. nuh ker AmAr minb AhAmek dy
krn.
13
KAen kUepr DAer Aim dAiey AiC. ngerr
tr,I rm,IrA kU epr jl inet AseC.
14
sahAekr je ekAn pA^Iiw pyu) t jAnAr
kw ibezx it edKet pAb bel KAen Aim
ep( kriC. es ibezx itiw hl Aim
emeyiwek blb/ 'etAmAr klsI eTek AmAy kw
jl dAo. es emeyiw ey pyu) t Aim bJu et
pArb yid es bel/ 'inn/ jel etX emwAn.
10

ApnAr welAeko Aim jl idiC. rkmw


yid Gew tAhel Aim buJb ApnAr kAC het As
eswA mA, ey emey sahAekr je siWk
pA^I. bM Aim jAnb ey Apin AmAr minbek
dy kereCn.
kiw p I pAoy egl
B]tY ATRn ezx krAr Aeg iribk nAem
kiw tr,I kUepr kAeC l. iribkA bTUeyelr
k. bTUeyl iCl AhAemr BA nAehAr o tAr
SI imAr pu^. jl enoyAr klsI k<AeD iney iribk
kUepr kAeC l. 16iribk sADAr, surI. es
kKen ekAn purexr se Gm
u Ay in; es iCl kumArI.
kUepr DAer igey es klsI Ber jl inl. 17tKn
es B]tY tAAtAi tAr kAeC igey bll/ "dAr,
\/ dy ker etAmAr klsI eTek kw jl
dAo.
18
iribk se se k<AD eTek klsI nAimey
tAr AjlAy jl eFel idey bll/ " inn/
\A emwAn. 19tAek jl pAn kret edoyAr per
iribk bll/ "ApnAr welAeko Aim jl
idiC. 20tKn iribk klsI KAil ker sbw jl
eFel idl ewedr pAnpAe^. tArpr AbAr kUp
eTek Aro jl Anet egl. BAeb es sbelA
wek jl pAn kret idl. 21es B]tY nIreb
iribkAr smS kAj l(Y kret lAgl. es init
het cAiCl ey Bu tAr ATRn ZeneCn ikn bM
sahAekr je pA^I sAn sPl heyeC ikn.
22
welAr jlpAn ezx hel es iribkAek kw
1
/4 As ojenr esAnAr AMiw idl. tACA es
k-kiw 5 As ojenr KAn esAnAr bAlAo
iribkAek idl. 23B]tYiw iribkAek ije|s krl/
"etAmAr ipt ek etAmAr iptAr g]eh ik AmAr
elAekedr rAe^ TAkAr ekAno bYbS het pAer
24
iribk %r idl/ "bTUeyl AmAr ipt. itin
im o nAehAerr pu ^ . 25tArpr es bll/
"welAek eKet edoyAr mt K Ar ApnAedr
Geu mAet edoyAr mt jAyg ewA AmAedr AeC.
26
B]tYiw sAXAe i,pAt ker Bur pAsn
krl. 27es bll/ "D Bu/ AmAr minb AhAemr
Vr. AmAr minebr it Bu dyA o ibVStAr
bYbhAr kereCn. Bu AmAek AmAr minebr
A Iyedr bAIet iney eseCn AmAr minebr
pue^r j eyAgY pA^I K<uej ebr krAr j.
28
tKn iribk Cew igey y y GeweC essb
tAr pirbAerr sbAek bll. 29-30iribkAr k BA
iCl. tAr nAm lAbn. es Agk y ikC beleC/
essb iribk yKn bliCl tKn lAbn mn idey
sb ZniCl. bM lAbn yKn tAr ididr A[uel
AMiw Ar hAet bAl edKl tKn Cew ebirey igey
15

Aidpu Sk 24:31-58

22

es kUepr DAer l. es elAkiw tKn kUepr


DAer welA iney dAiey iCl. 31lAbn bll/
"mhAzy/ ApnAek AmAedr Aley SVAgt jAnA.
ApnAr KAen d Aiey TAkAr drkAr en.
ApnAedr ibAemr je Aim smS beAbS kriC
bM ApnAedr welAr je AmAedr bAIet
jAyg AeC.
32
tA AhAemr B] tY tAedr bAIr eBter egl.
welAr eTek ebAJ nAmAet lAbn tAedr sAhAyY
krl bM welAek KAbAerr j Ko idl.
lAbn tArpr es B] tY o tAr elAekedr p eDAoyAr
je jl idl. 33tArpr lAbn tAedr KAoyAr je
KAbAr idl. ik B]tYiw eKet rAjI hl n. es
bll/ "Aim ekn esiC t n bel Aim KAb n.
tKn lAbn bll/ "tAhel AmAedr blun.
iribkAr je drAdir
tKn es B]tY bll/ "Aim AhAemr B]tY.
35
Bu smS ibxey AmAr minbek AzIbRAd
kereCn. AmAr minb Kn k mhAn bYi).
AhAmek Bu enk emexr pAl bM cr gbAid
pZ ideyeCn. AhAemr Kn enk esAn/ rp/
enk dAsdAsI. AhAemr enk w o gAD AeC.
36
AmAr minebr SI iCeln sAr. b] byes itin
kiw pue^r j ideln. bM AmAr minb tAr
smS Dn-spd tAr pu^ek ideyeCn. 37AmAr
minb AmAy kw zpT inet bADY kereCn. AmAr
minb AmAy bleln/ 'AmAr pu^ek &uim knAenr
ekAno kAek ibey kret edeb n. Amr knAenr
elAekedr meDY bAs kir bew/ ik Aim cA n ey
es knAenr ekAno kAek ibey krk. 38sutrAM
&uim zpT kerA ey &uim AmAr iptAr edez yAeb.
AmAr A IySV jnedr kAeC yAo bM AmAr pue^r
je kjn pA^IinbAR cn kerA. 39tKn Aim AmAr
minbek bllAm/ 'es pA^I AmAr se edez
Aset n cAeto pAer. 40ik AmAr minb
bleln/ 'Aim Bur esb keriC bM es k
Bu tAr dUt pAWAebn etAmAr se etAmAr sAhAeyYr
j. AmAr A IySVjnedr meDY &uim AmAr
pue^r je pA^I K<eu j pAeb. 41ik &uim yid AmAr
iptAr edez yAo Ar tAr yid AmAr pue^r je
emey idet SVIkAr kern/ tAhel &uim zpeTr
dAy eTek mu) heb.
42
"Aj Aim kUepr pAe es ATRn
krlAm/ 'Bu/ Apin AmAr minb AhAemr Vr/
dy ker AmAr yA^Aek sPl krn. 43Aim
kUepr pAez dAiey jl enoyAr je As
kiw emeyr je ep( krb. es jl inet
el Aim blb/ "dy ker etAmAr klsI eTek
AmAy kw jl pAn kret dAo. 44et pyu)
34

pA^I kw ibezxBAeb %r edeb. es bleb/ ''


jl Apin pAn krn Ar ApnAr welAeko
Aim jl pAn kret edb. ey emey BAeb %r
edeb/ Aim jAnb/ es- AmAr minebr pue^r je
pyu) pA^I yAek Bu inbRAcn kereCn.
45
"AmAr ATRn ezx krAr Aeg iribk jl
enoyAr je kueyAtlAy l. jelr klsIw tAr
k<AeD iCl. Aim tAr kAeC \A inbAre,r je
jl cAlAm. 46mn es k<AD eTek klsI nAimey
AmAr AjlAy KAinkw jl eFel idl. tArpr
es bll/ ' jl Apin pAn krn Ar ApnAr
welAr je Aim Aro jl idiC. tKn Aim
es jl pAn krlAm bM emeyiw welAeko
jl pAn kret idl. 47tKn Aim tAek ije|s
krlAm/ 'etAmAr ipt ek es bll/ 'bTeU yl AmAr
ipt. itin im o nAehAerr pu^. tKn Aim
tAek AMiw Ar bAlA ejAA idlAm. 48Ar i,pAt
ker Aim Buek DbAd jAnAlAm. Aim Buek/
AmAr minb AhAemr Vrek zMsA krlAm.
AmAy esAj AmAr minebr BAeyr nAtinr kAeC
ep<QeC edoyAr je Buek DbAd jAnA. 49Kn
AmAy blun/ Apin ik AmAr minebr it sdy
bM ibVS hey tAek ApnAr kAiwek edebn nA
ik grrAjI hebn Apin Kuel blun yAet Aim ik
krb/ n krb/ iWk kret pAir.
50
tKn lAbn bM bTUeyl %r ideln/ "AmrA
edKet pAiC/ sb Bur C nusAer heC. sutrAM
etAmAek Amr iw bdlAbAr j ikC blet
pAir n. 51tA iribkAek idlAm. oek iney yAo.
or se etAmAr minebr pue^r ibey dAo. Bur
wA C.
52
yKn AhAemr B]tY kT Znl es Bur
sAmen BUimet i,pAt krl. 53tKn es eysb
phAr sAmI eniCl essb iribkAek idl. es
tAek Kub sur sur jAmAkAp bM esAn o
rpAr nAn lAr idl. tAr BA bM mAeko es
idl b rkm mUlYbAn sAmI. 54tArpr tAr
KAoyAdoy eser esKAen rAi^yApn krl. pridn
Kub skAel eW tAr bll/ "Kn AmAr minebr
kAeC AmAedr iPer eyet heb.
55
tKn iribkAr m o BA bll/ "iribk Aro
ikCidn AmAedr kAeC TAkuk. Ar dz idn AmAedr
kAeC TAk. tArpr es eyet pAer.
56
ik B]tY tAedr bll/ "AmAy edrI kirey
edebn n. Bu AmAr yA^ sPl kereCn. bAr
AmAr Bur kAeC tAAtAi iPer yAoy drkAr.
57
iribkAr m o BA bll/ "iribkAek efek
Ain o ik bel ezAn yAk. 58tAr iribkAek
efek ije|s krl/ "&uim ik r se Kn
eyet cAo

23
iribk bll/ "</ Aim yAb.
59
sutrAM tAr AhAemr Bt
] Y o tAr elAkjenr
se iribkAek eyet ideln. iribkAek eCAwebl
eTek ey dAsI mAnux kereC es-o tAedr se cll.
60
yKn iribk yA^ Zr krl tAr tAek bleln/
"AmAedr ebAn/ &uim ho l( l( jenr jnnI.
etAmAr %rpurxg, zedr prAijt ker dKl
krk tAedr ngril.
61

Aidpu Sk 24:59-25:26

idl. esAherr pu^ ePAe,r jimet h.


jAygAw iCl mir pUbR idek. 10 es h eyw
AhAm ehetr sAnedr kAC eTek ikeniCeln.
esKAen SI sArAr kberr pAez AhAmek kbr
edoy hl. 11AhAemr m]&uYr per Vr sahAkek
AzIbRAd kreln. sahAk ebra-lhya-erAyIet bsbAs
kret TAkeln.
12
Aeyelr bMz b%
] A . AhAm o hAgAerr
pu^ iCeln Aeyl. :hAgAr iCeln sArAr imzrIy
dAsI. 13Aeyelr pu^edr nAmelA hl Tm
pu^ iCl nbAeyA/ tArpr jAy ekdr/ tArper
yTA*em daebl/ imbs
a m/ 14imzam/ dUm/ ms/ 15hdd/
etm/ iywr/ nAPIz bM ekdm. 16il hl
Aeyelr pu^edr nm. etYekr k-kw eCAw
bsit iCl bM etYkiw bsit AeS AeS zher
pir,t hy. bAerAiw pu^ eyn bAerA jn rAjpu^
bM etYekr injSV jnbl. 17Aeyl 137 bCr
eb<eciCeln. tArpr tAr m]&uY hy bM tAek tAr
pUbRpurxedr kAeC iney yAoy hy. 18Aeyelr
%rpurxr sm mrBUim el bsit SApn ker.
liw iCl imzerr kAeC hbIl eTek zUr
pyR ibSt
] . bM KAn eTek t ibSt
] iCl zUiry
pyR. Aeyelr %rpurxr Ay tAr BAeyr
elAekedr A*m, k rt.

tArpr iribk o tAr dAsI ewr ipeW ce


AhAemr B]tY o tAr elAkjnedr nusr, krl.
sutrAM es B]tY iribkAek iney minebr g]ehr peT
yA^ krl.
62
sahAk tKn ebr-a lhy-a erAyI tYAg ker enegeB
bAs keriCeln. 63kidn sYAy kAe DYAn krAr
je sahAk inj$n Aer ebAet igeyiCeln.
sahAk ecAK &uel edKelney dUr eTek ewr sAir
AseC.
64
iribkAo sahAkek edKet epeln. tKn es
ewr ipW eTek lAiPey enem pl. 65B]tYek
ije|s krl/ "ek tr, mAeWr meDY idey AmAedr
idek igey AseC
B]tY %r idl/ " AmAr minebr pu^. Zen
iribk on idey tAr muK FAkl.
66
es B]tY y-y GeweC sb sahAkek bll.
67
sha Aekr pirbAr
tKn sahAk emeyiwek tAr mAeyr tAbuet iney
19
egeln. esidn eTek iribk hl sahAekr SI.
bAr sahAekr kAihnI. sahAk nAem AhAemr
sahAk tAek Kub BAlbAseln. tAek BAlebes k pu^ iCl. 20yKn sahAekr bys 40 hl tKn
sahAk mAeyr m]&uYr ezAek sAvn epeln.
itin iribkAek ibey kreln. iribk iCeln pna
rAm elr emey. tAr iptA bTeU yl bM rAmIy
AhAemr pirbAr
lAbn iCeln tAr BA. 21sahAekr SIr sAnAid
AhAm AbAr ibbAh kreln. tAr n&un hiCl n. tA itin Bur kAeC tAr SIr je
SIr nAm kwr. 2AhAemr res kwr ATRn kreln bM Bu tAr ATRn Znel iribkA
is,/ ykax,/ mdAn/ imidyn/ iyzabk bM zUherr gB$btI heln.
22
j edn. 3 ykax, iCeln izb o ddAenr iptA.
gB$btI bSAy iribk y, eBAg kriCeln
zUrIy/ ilyU Iy Ar lwzIy iDbAsIr iCl ddAenr kAr, tAr geB$ iw izZ ek prek ejAer
%rpurx.
eWlAeWil kriCl. gB$S izZr je iribkA
4
PA/ Pr/ henAk/ bId bM ladAy iCl enk kX epet TAekn. itin Bur kAeC ATRn
imidyenr sAnsit. AhAm o kwrAr ibbAehr ker jAnet cAeln/ "AmAr ekn mn heC
Pel sb pu^edr j hy. 5-6m]&u Yr Aeg AhAm 23Bu %er bleln/ "etAmAr geB$r meDY iw jAit
tAr ri(t dAsIedr gB$jAt pu^edr nAn rkm AeC. &uim mhAn bMezr zAskedr j edeb.
phAr idey tAedr pUbR edez pAWAn. itin tAedr tAedr meDY ibeCd Gweb. k pue^r ep(
sahAekr kAC eTek dUer pAiWey idey tAr y ikC pu^ zi)zAlI heb. eCAw pue^r esbA kreb b
iCl sb sahAkek edn.
pu^.
7
24
AhAm 175 bCr bys py$ eb<ec iCeln.
yTAsmey iribk iw ymj sAenr j
8
25
ideln.
tArpr AhAm *mz> bRl hey bezex ezx
Tm sAenr gAeyr rM iCl lAl. gAeyr
in>VAs tYAg kreln. sudIGR o suKI jIbn iCl
k iCl elAmz beSr mt. tA tAr nAm rAK hl
tAr. itin mAr egeln bM tAek tAr Apnjenr ex. 26tArper yKn itIy sAniwr j hl
kAeCiney yAoy helA. 9 tAr pu^. sahAk Ar tKn tAr z) mueWAr meDY exQr pAeyr egAAil
Aeyl imel tAr m]tedh mkaeplAr hAet kbr Dr iCl. tA tAr nAm rAK hl yAekAb. ex

25

Aidpu Sk 25:27-26:20

24

bM yAekAebr jer smy sahAekr bys iCl 60


bCr.
27
eCel iw b het lAgl. ex hl kjn
d( izkArI. es jel Aer Guer ebAet
BAlbAst. ik yAekAb iCl zA k]itr. es
tAbuet TAkt. 28sahAk exQek BAlbAsetn.
exQr izkAr kr pZr mAMs eKet itin
BAlbAsetn. ik iribk yAekAbek BAlbAsetn.
29
kbAr ex izkAr eTek iPer l. (uDAy
es iCl LA o bRl. tKn yAekAb k hAi izm
es kriCl. 30ex yAekAbek bll/ "i(eDr
AlAy Aim LA. AmAy lAl bIn ikC eKet
dAo. :esje sbA tAek edAm bel.
31
ik yAekAb bll/ "tAhel &uim Aj b
pue^r iDkAr AmAy ibi* kerA.
32
ex bll/ "i(eDr ecAew Aim minet
ADmr hey egiC. mer yid yA tAhel iptAr
sb spi% AmAr ekAna kAej lAgeb tA AmAr
BAg Aim etAmAy edb.
33
ik yAekAb bll/ "Aeg it|A kerA ey
etAmAr BAg AmAy edeb. tb yAekAebr kAeC
exQ it|A krl. ex iptAr spi% eTek inejr
BAg yAekAbek ibi* krl. 34tKn yAekAb exQek
riw o KAbAr idl. ex eKeyedey pir hey
cel egl. sutrAM ex mA, krl ey b pue^r
iDkAr iney tAr ekAno mATAbYT en.
bIemlekr kAeC sha Aekr imTYABAx,
kbAr iB$( hl. AhAemr smy eymn
heyiCl iB$(w etmn iCl. tKn
sahAk pelXIyedr bIemlekr se edK krAr
je grAer egeln. 2Bu sahAkek dzRn ideln
bM bleln/ "imzer eyo n. Aim etAmAy ey
edez bAs krAr prAmzR idiC es edez bAs kerA.
3
es edez TAekA bM Aim etAmAr se TAkb.
Aim etAmAy AzIbAR d krb. yt jimjm edKC/
sb Aim etAmAy o etAmAr pirbArek edb. etAmAr
iptA AhAmek Aim y-y it|A keriClAm es
sb kT Aim rAKb. 4AkAezr tArAr mt etAmAr
%rpurxr heb sMKY bM etAmAr pirbAr
smS jimr mAilk heb. etAmAr %rpurxedr
mADYem p]iTbIr smS jAit AmAr AzIbRAd peb.
5
etAmAr iptA AhAm AmAr kT/ AmAr Aedz/
AmAr ibiD/ AmAr inym sb ikC pAln keriCl
bM Aim tAek y y kret beliClAm sb keriCl
bel Aim w krb.
6
su t rAM sa h Ak grAer eTek egeln bM
esKAen bAs kret lAgeln. 7sahAekr SI iribk
iCl pUbR surI. grAerr bAisAr iribkAr
spekR sahAkek ij|AsAbAd kret lAgl. sahAk

26

bleln/ "o AmAr ebAn. iribkAek tAr SI iheseb


pircy idet sahAk By epl. sahAekr By hl ey
iribkAek pAoyAr je tAr tAek htY kret
pAer.
8
tArpr sahAk esKAen bidn eTekiCeln.
kidn bIemlk jAnAl idey sahAk o tAr SI
iribkAek eKlA kret edKeln. 9 tKn bIemlk
sahAkek efek pAWAeln. bIemlk bleln/ "
nArI Asel etAmAr SI. AmAy ekn imeTY ker
beliCel ey etAmAr ebAn
sahAk bll/ "Aim By epeyiClAm ey ek
SI bel pircy idel oek pAoyAr je Apin
AmAy htY krebn.
10
bIemlk bleln/ "AmAedr it tY
Ay ibcAr kerC. AmAedr meDY ek yid etAmAr
SIek zyYAsinI kretA tAhel es mhApAepr BAgI
ht.
11
sutrAM bIemlk tAr smS jAedr sAbDAn
ker ideln. itin bleln/ "ek elAkiwr b
r SIr ekAno (it kreb n. yid ek edr
ekAno (it ker tAhel tAr zAiS heb m]&uY.
sha Ak DnI heln
sahAk tAr e(et cAx kreln. bM es bCr
Kub BAl Psl hl. Bu tAek Kub AzIbAR d kreln.
13
sahAk DnI heln. itin Aro enk Dn pAj$n
kreln. BAeb itin kjn tY DnbAn bYi)
heln. 14itin cr emxpAl o egA-pAelr mAilk
heln. tAr enk dAs-dAsI iCl. smS pelXIy
elAekr tAek xR kret lAgl. 15Pel enk
kAl Aeg AhAm o tAr elAkjn eysb kUp
Knn keriCeln eselA pelXIyr buijey ePll.
16
mnik bIemlk pyR sahAkek bleln/
"AmAedr edz eCe cel yAo. &uim AmAedr ep(
enk ebiz zi)zAlI hey egC.
17
sutrAM sahAk es SAn tYAg ker eCAw grAr
ndIr DAer es izibr SApn kreln. sahAk esKAen
bSAn ker esKAen bsbAs kret lAgeln. 18r
bkAl Aeg AhAm cr kUp b jlAzy Knn
keriCeln. AhAm mAr egel pelXIyr essb
kUp mAiw idey buijey ePeliCl. 19tKn sahAk
iPer igey AbAr es kUpil Knn kreln.
sahAekr B]tYrAo eCAw ndIiwr kAeC kw kUp
Knn krl bM tAr es kUepr meDY kiw jelr
J,RA edKet epl.
20
grAr ptYkAy yAr emx crAt tAedr se
sahAekr elAkjnedr ibbAd bADl. tAr bll/
" jl AmAedr. tA sahAk kUpiwr nAm
ideln xk. itin kUpiwr nAm ideln/ kAr
KAen tk$AtikRw heyiCl.
12

Aidpu Sk 26:21-27:17

25
21

sahAekr elAekr Ar kiw kUp Knn krl.


es kUp iney sahAekr elAekedr se SAnIy
elAekedr AbAr ibbAd bADl. tA sahAk kUpiwr
nAm ideln iswan.
22
esKAn eTek ser igey sahAk AbAr kiw
kUp Knn kreln. bAr kUp iney ek ibbAd
kret l n. tA sahAk kUpiwr nAm ideln
rehAebA. sahAk bleln/ "bAr Bu AmAedr
je kw jAyg epeyeCn. KAen Amr b
hb o sPl hb.
23
esKAn eTek sahAk egeln ebr-a ezbAet. 24es
rAe^ Bu sahAekr se kT bleln. Bu bleln/
"Aim etAmAr ipt AhAemr Vr. By epey
n. Aim etAmAr se AiC bM etAmAy AzIbRAd
kriC. etAmAr pirbArek Aim k mhAn pirbAer
pir,t krb. AmAr ibVS esbk AhAemr je
Aim kAj krb. 25sutrAM sahAk k ebdI
inm$A, ker esKAen Bur pAsn kreln. sahAk
es jAygAy tAbu SApn kreln Ar tAr B]tYrA
esKAen kUp Knn krelA.
26
grAr eTek bIemlk eln sahAekr se
edK kret. bIemlekr se tr pedX hx

bM tAr !sADY( PIekAlo eln.
27
sahAk ij|AsA kreln/ "AmAr kAeC eseCn
ekn Aeg Apin AmAr se bur mt bYbhAr
kern in. mnik ApnAr rAjY eTek Apin AmAy
tAiey ideyiCeln.
28
%er tAr bleln/ "Kn Amr ejeniC ey
Bu ApnAr se AeCn. Amr men kir ey
AmAedr meDY kw ci) hoy ic. Amr cA
Apin AmAedr kAeC zpT inn.
29
Amr ApnAek kKno AGAt kirin.
Apino idbY krn ey AmAedr kKno AGAt
krebn n. Amr ApnAek bihSAr keriClAm
bew/ ik Amr zAipU,RBAeb ApnAek bihSAr
keriClAm. Kn w pirkAr ey Bu ApnAek
AzIbRAd kereCn.
30
su t rAM sa h Ak BYAgtedr je k
eBAjsBAr AeyAjn kreln. sbA pirir
se
pAn eBAjn kreln. 31pridn Kub skAel tAr
ek perr kAeC kiw it| kreln. tArpr
tAr zip,
U B
R Aeb ibdAy ineln. 32esidn sahAekr
B]tYrA es tAr ey kUp Knn keriCl tAr kT
jAnAl. tAr bll/ " kUepr meDY jl pAoy
egeC. 33tA sahAk kUepr nAm ideln izibyA
bM Kno ngrI ebra-ezb nAem pirict.

iyhdI. jn iCl lenr k bAsm. 35


ibbAh iwet sahAk bM iribk mAnisk BAeb
ibpyRS heyiCeln.
%rAiDkAr smsA
sahAk *mz> b] heln/ (I, hl tAr
#iXzi) Ar ikC BAl edKet pAn n.
kidn itin b pu^ek fAkeln/ "ex?
ex %r idl/ "Aim KAen.
2
sahAk bleln/ "Aim b] heyiC. zI mArAo
eyet pAir? 3 tA etAmAr tIrDnuk iney izkAer
yAo. AmAr KAoyAr je kw ikC izkAr ker
AenA. 4Aim BAlbAis mn ekAno KAbAr qtrI
kr. AmAy KAbAr en dAo/ Aim KA. m]&uYr Aeg
etAmAy AzIbRAd ker yA. 5 tKn ex izkAr
kret ebirey egl.

27

sha Aekr se yAekAebr cAlAik


sb kT sahAk yKn exQek bliCeln tKn
iribk sb ZniCeln. 6iribk tAr iy pu ^
yAekAbek bll/ "ezAn/ etAmAr iptA etAmAr BA
exQek ik bliCeln sb ZeniC. 7etAmAr iptA
bleln/ 'AmAr KAoyAr je kw jAenAyAr
izkAr ker AenA. AmAy er<eD dAo/ Aim KA.
tAhel Aim m]&uYr Aeg etAmAy AzIbRAd krb.
8
Kn ezAn bAb/ Aim y bil t kerA. 9 AmAedr
CAgelr eK<AyAe yAo/ ew CAgl CAn iney s.
etAmAr iptA eymn mAMs eKet BAlbAes etmn
ker Aim er<eD edb. 10tArpr es KAbAr iptAr
kAeC iney yAeb. m]&uYr Aeg itin etAmAy AzIbRAd
krebn.
11
ik yAekAb m iribkAek bll/ "AmAr BAeyr
g-Bit$ elAm. ik AmAr zrIerr k ms]. 12iptA
AmAy Cel ewr pAebn ey Aim ex n. tAhel
iptA AmAy AzIbRAd edebn n. brM iBzAp
edebn? ekn eknn Aim tAr se cAlAik kret
igeyiClAm.
13
sutrAM iribk tAek bll/ "yid itin iBzAp
edn teb t AmAr opr Asuk. Aim eymn bliC
etmniw kerA. yAo/ AmAr rAAr je CAgl iney
s.
14
tKn yAekAb ew CAgl iney es tAr mAek
esil idl. tAr m iWk eyBAeb sahAk eKet
BAlbAesn es ibezxBAeb CAgl ewA rAA
kreln. 15tArpr iribk b pu^ exQr iy
jAmAkAp ineln. es jAmAkAp pirey ideln
eCAw pu^ yAekAbek. 16Ar yAekAebr hAet o
exQr p Ig,
glAy lAigey ideln CAgelr cAm. 17tArpr
34
exQr yKn 40 bCr bys hl tKn es jn iribk es rAA kr mAMs iney es yAekAbek
ih%Iy rm,Iek ibbAh krl. kjn iCl ebirr k ideln.

Aidpu Sk 27:18-42
18

26

yAekAb iptAr kAeC igey fAkl/ "iptA.


tAr ipt sA ideln/ "&uim ek bAbA
19
yAekAb bll/ "Aim etAmAr b pu^exQ.
&uim eymn beliCel Aim sb etmnBAeb ker eniC.
Kn eW besA/ etAmAr je y izkAr keriC/
KAo Aeg. AmAy per AzIbRAd ekAerA.
20
ik sahAk tAr pu^ek ije|s kreln/ "&uim
ik ker t tAAtAi jAenAyAr izkAr krel
yAekAb %r idl/ "kAr, Bu/ etAmAr Vr
AmAek jAenAyAril tAAtAi K<eu j epet sAhAyY
kereCn.
21
tKn sahAk yAekAbek bleln/ "kAeC s/
bAb/ Aim etAmAy Cey ediK/ &uim sitY AmAr
pu^ ex ikn.
22
sutrAM yAekAb tAr iptA sahAekr kAeC egl.
sahAk tAr gAey hAt builey bll/ "etAmAr glAr
SV r yAekAebr mt ezAnAeC. ik etAmAr hAt exQr
mt elAmz. 23sahAk buJet pAreln n ey
Asel yAekAb. kAr, tAr hAt exQr hAetr mt
elAmz. sutrAM sahAk yAekAbek AzIbRAd kreln.
24
sahAk in>seh hbAr je AbAr ije|s
krl/ "&uim sitY AmAr pu^ exQ etA
yAekAb %r idl/ "hY/ ipt/ Aim ex.

cel egl min ex izkAr eTek iPer l.


31
iptA iWk eymn eKet BAlbAes iWk esBAeb
ex mAMs r<ADl. tArpr KAbArw iney l iptAr
kAeC. iptAek es bll/ "iptA/ Aim etAmAr pu^.
oeWA/ etAmAr je izkAr ker Aim mAMs er<eD
iney esiC/ KAo/ tArper AmAy AzIbRAd kerA.
32
ik sahAk ije|s kreln/ "&uim ek
es %r idl/ "Aim etAmAr pu^ etAmAr b
pu^ ex.
33
tKn sahAk mh i hey ije|s kreln/
"tAhel &uim AsAr Aeg ek mAMs rAA ker en
idl AmAy Aim smS mAMs eKey tAek AzIbRAd
krlAm. Kn es AzIbAR d iPirey enoyAr pe(o
eFr edrI hey egeC.
34
ex tAr iptAr kT Znl. es Kub *u o
it) hey Wl. es ickAr ker ek<ed Wl. iptAek
bll/ "tAhel AmAeko AzIbRAd kerA/ iptA?
35
sahAk bleln/ "etAmAr BA AmAr se
cAlAik kereC? es es etAmAr AzIbRAd iney
egeC?
36
ex bll/ "tAr nAm yAekAb. or je
nAm iWk. AmAr se BA bAr cAlAik krl.
TmbAr ekQzel es Tm sAn iheseb AmAr y
iDkAr iCl tAr eTek bit kereC. bM bAr
AmAr ApY AzIbRAd eTek AmAek bit krl.
tArpr ex ije|s krl/ "AmAr je ik etAmAr
Ar ekAn AzIbRAd bizX en
37
sahAk %r ideln/ "n/ tAr je b edrI
hey egeC. Aim etAmAy zAsn krAr iDkAro
yAekAbek idey ePeliC. AmAr AzIbRAed es
pAeb tAr smS BAedr esb. Ar Aim
tAek cr zs Ar @A(Aresr je AzIbRAd
ideyiC. etAmAy AzIbRAd krAr je Ar ikC
bAik en.
38
ik ex AzIbAR edr je iptAek pIApIi
ker bll/ "iptA etAmAr kAeC ik ZDumA^ kiw
AzIbRAd AeC ex k<Adet Zr krl.
39
tKn sahAk bleln/
"&uim kKno bRr jim pAeb n/ &uim kKno
pyRA bx$A pAeb n.
40
etAmAek let heb jIbenr je bM AtAr
B]tY heb &uim. ik le &uim heb spU,R SVADIn.
mui) pAeb etAmAr AtAr zAsn eTek.

yAekAbek AzIbAR d
tKn sahAk bleln/ "AmAek AmAr pue^r
izkAr kr pZilr eTek KAbAr en dAo. Aim
esw eKey etAmAy AzIbRAd krebA. tKn yAekAb
KAbArw idl bM sahAk t eKeln. tArpr yAekAb
ikC @A(Ars idel sahAk t pAn kreln.
26
tArpr sahAk tAek bleln/ "kAeC s/
AmAy cmu dAo. 27sutrAM yAekAb tAr iptAr kAeC
igey tAek cVn krl. tKn sahAk yAekAebr
jAmAkApe exr jAmAkAper g epl bM
tAek AzIbRAd kreln. sahAk bleln/
"ey Ar Bur AzIbRAd-D/ AmAr sAn
es Aerr g beh.
28
etAmAek Bu cr b]iX idn yAet cr Psl
Ar @A(Ars hy.
29
&uim skelr esb pAeb. b jAit etAmAy
esb kreb bM etAmAr it nt TAkeb.
BA|Aitedr oper etAmAr Bu bhAl heb. etAmAr
mAtAr pu^g, etAmAr DIn heb bM tAr etAmAr
Aedez cleb. etAmAek yArA zAp edeb tArA heb
41
iBz/ yAr etAmAek AzIbAR d kreb tAr AzIbAR d
tArpr AzIbRAedr je exQ yAekAbek
pAeb.
G,
] kret Zr krl. men men ex BAbl/ "AmAr
iptA zI mAr yAebn. tAr j ezAk krAr
exQr j "AzIbAR d
smy ezx hbAr per Aim yAekAbek htYA krb.
30
42
sahAk yAekAbek AzIbRAd kr ezx kreln.
iribk jAneln ey ex yAekAbek htY krAr
tArpr ey yAekAb iptAr kAC eTek AzIbAR d iney kT BAbeC. itin yAekAbek efek pAWAeln.
25

Aidpu Sk 27:43-29:2

27
yAekAbek itin bleln/ "ezAn/ etAmAr BA ex
etAmAy htYA krAr kT BAbeC. 43tA Aim y bil
t- kerA. AmAr BA lAbn bAs ker hAre,. tAr
kAeC igey &uim luikey TAekA. 44tAr kAeC &uim
ikCidn TAekA ytidn n etAmAr BAeyr rAg pe.
45
ikCidn per etAmAr BA/&uim tAr it ik kerC
n kerC sb Buel yAeb. tKn Aim etAmAy iPirey
AnAr je kiw B]tY pAWAb. Aim k iden
AmAr pu^ek hArAet cA n.
46
tArpr iribk sahAkek bleln/ "etAmAr pu^
ex ih%Iyedr kAek ibey kereC. AmAr
emAew BAl lAegin. eknn tAr AmAedr Apnjn
ny. yAekAbo yid emeyedr kAek ibey ker
tAhel Aim inGRAt mAr yAb.

eV rr gh] qbeTl
yAekAb ebra-ezb eCe hAre, egl. 11hAre,
yAoyAr peT sUyRAS hl. tKn yAekAb rAt kAwAbAr
je kw jAygAy egl. esKAen kw pATr
edKet epey es tAr oper mAT ereK Guimey
pl. 12Guemr meDY yAekAb kw SV edKl. es
edKl/ mAiw eTek kw isi egeC SVegR. yAekAb
edKl ey Verr dUtr isi idey oWAnAm
kreC. Ar yAekAb edKl ey Bu isiet dAiey
AeCn.
13
Bu bleln/ ''Aim Bu/ etAmAr iptAmh
AhAemr Vr. Aim sahAekr Vr. ey jimet
&uim Kn Zey AC t Aim etAmAek edb.
jim Aim etAmAek bM etAmAr bMzek edb.
14
etAmAr b sMKYk %rpurx heb. tArA p]iTbIr
DUelAr met sMKY heb. tAr pUbR/ pim/ %r
o di(e, Ciey peb. p]iTbIr sb jAitrA
etAmAr bM etAmAr %rpurxedr mADYem AzIbRAd
pAeb.
15
''Aim etAmAr se AiC. &uim ey ekAn
jAygAy yAo n ekn Aim etAmAek r(A krb bM
edez AbAr iPirey Anb. Aim etAmAr kAeC
y it|A keriC t pU,R n kr pyR Aim etAmAy
tYAg krb n.
16
yAekAb Gum eTek eW bll/ ''Aim jAin Bu
jAygAy reyeCn. ik Aim n GumenA pyR
jAntAm n ey itin KAen reyeCn. 17yAekAb By
epl. es bll/ '' k mhAn jAyg. hl
Verr g]h. hl SVegRr Ar.
18
yAekAb Kub eBAer eW pl. ey pATer mAT
ereK es ZeyiCl t dA kirey SApn krl. tArpr
es es pATerr pr etl FAll. BAeb es es
pATrek Verr Sr,AeTR S]it icH SVrp krl.
19
es jAygAr nAm iCl lUs ik yAekAb tAr nAm
qbeTl rAKl.
20
rpr yAekAb k it|A ker bll/ ''yid
Vr AmAr shAy TAekn/ yid itin AmAek
yA^Ay r( kern/yid itin AmAr KA o prenr
kAp eyAgAn/ 21Ar yid Aim zAiet AmAr iptAr
g]eh iPret pAir/ yid Vr smS ikC sADn
kern tAhel Bu AmAr Vr hebn. 22 pATr
Aim S]itSrep SApn kriC. wA mA, kreb
ey jAyg Verr ee k pib^ jAyg.
bM Vr AmAek y ikC edebn tAr dz BAegr
k BAg Mz Aim Vrek edb.
10

yAekAebr p I sAn
sahAk yAekAbek efek pAWAeln bM tAek
AzIbRRAd kreln. tArpr sahAk yAekAbek
kiw A|A kreln. itin bleln/ "&uim kKno
knAenr emey ibey kreb n.
2
tA jAyg eCe pna-rAem cel yAo.
etAmAr dAdAmzAy bTeU yelr kAeC yAo. etAmAr mAm
lAbenr kAedr ekAn kjnek ibey kerA. 3 ATRn
kir ey sbRzi)mAn Vr etAmAy AzIbRAd krebn
bM etAmAy b sAnsit edebn. &uim yAet k
mhAn jAitr jnk ho tAr je Aim ATRn
kir.
4
eyBAeb Vr AhAmek AzIbRAd keriCeln
esBAeb itin eyn etAmAy o etAmAr sAnsitek
AzIbRAd kern ATRn kir. bM Aim ATRn
kir ey ey edez &uim bAs kreb es edz etAmAr
heb. Vr edz AhAmek ideyiCeln.
5
tKn sahAk yAekAbek pn-a rAm nAmk SAen
pAWAeln. yAekAb egeln iribkAr BA lAbenr kAeC.
bTUeyl lAbn o iribkAr jnk. bM yAekAb o
exQr m heln iribk.
6
ex jAnet pArl ey tAr iptA sahAk
yAekAbek AzIbAR d kereCn. ex jAnl ey sahAk
yAekAbek pna-rAem pAiWeyeCn esKAen ibey
krAr je. sahAk ey yAekAbek knAenr emey
ibey n krAr Aedz ideyeCnes kTAo exQ jAnl.
7
ex jAnl ey yAekAb iptAmAtAek emen celeC
bM pna-rAem egeC.
8
sebr eTek ex bJu l ey tAedr iptA sahAk
cAetn n ey pu^r ek knAenr emeyedr ibey
ker. 9exQr tKn jn SI iCl. ik es
yAekAebr se rAehelr sA(A
Aeyelr kAeC igey Aro kiw ibey krl.
tArpr yAekAb AbAr tAr yA^ peT cll.
bAr es Aeyelr kA mhlek ibey krl.
es pUbRidekr edez egl. 2 yAekAb tAikey
AhAemr Ar k pu^ Aeyl. mhl nbAeyAetr
ebAn.
edKl mAeW kw kUp reyeC. kUepr DAer iCl itn

28

29

Aidpu Sk 29:3-33

28

pAl emx. emexr kUepr jl pAn krt.


kw b pATr idey kUepr muKw FAk iCl. 3 pAelr
sb emx j hel emxpAlekr kUepr muK eTek
pATrw giey idetA. tKn sb emexr jl pAn
krt. emexedr jl pAn ezx hel emxpAlekrA
es pATrw AbAr yTASAen giey idt.
4
esKAnkAr emxpAlkedr yAekAb bll/
''BAeyr/ etAmr ekAT eTek esC
tAr %er bll/ ''Amr hAerA, eTek esiC.
5
tKn yAekAb bll/ ''etAmr ik nAehAerr pu^
lAbnek ecn
emxpAlekr %er bll/ ''Amr tAek icin.
6
tKn yAekAb bll/ ''itin ekmn AeCn
tAr bll/ ''itin BAl AeCn. sb ikC iWkWAk
reyeC. edKun/ tAr kA rAehl Kn emxpAl iney
AseCn.
7
yAekAb bll/ ''edK/ Kno idenr AelA reyeC
bM sUy$ fbet Kno edrI. emx jeA krAr
smy etA Kn ny. tA tAedr jl pAn kirey
mAeW AbAr cret dAo.
8
ik emxpAlekr bll/ ''sb emxpAl k
jAygAy jeA n hoy pyR Amr t kret
pAir n. tArpr Amr kUepr muK eTek pATr
sirey edb Ar sb emx jl pAn kret pAreb.
9
ey smy yAekAb emxpAlkedr se kT bliCl/
rAehl tAr iptAr emxpAl iney l. :rAehelr
kAj iCl emexedr y enoy.
10
rAehl iCl lAbenr k. lAbn iCeln
yAekAebr mAtAr TRA iribkAr BA. yAekAb
rAehlek edeK igey igey pATr sirey tAr mAmAr
emexedr jl idl. 11per yAekAb rAehlek cmu
eKey <c glAy k<Adet lAgl. 12yAekAb rAehlek
bll ey es tAr iptAr pirbAerr idk idey A Iy.
iribkAr pu^. tA rAehl edQe bAI igey tAr
iptAek t jAnAl.
13
lAbn tAr ebAenr pu^ yAekAebr kT Zneln.
bAr tA lAbn edQe tAr se edK kret egeln.
lAbn tAek jiey Der cmu eKeln bM inejr
bAIet iney eln. y GewiCl tAr sb ikC yAekAb
lAbnek bll. 14tKn lAbn bleln/ ''&uim ey
AmAr pirbAerr kjn b Aner? tA
lAbn yAekAebr se k mAs kAwAeln.

17

rAehl surI iCl. elyAr ecAK iw zA iCl.*


yAekAb rAehlek BAelAbAsl. yAekAb lAbnek
bll/ ''Aim sAt bCr kAj krb yid Apin AmAek
ApnAr kinA kA rAehlek ibey kret edn.
19
lAbn bleln/ '' kAro se ibey hoyAr
eTek etAmAr sAeT ibey hoyAw or pe( ml
heb. tA AmAedr se eTek yAo.
20
tA yAekAb eTek egl bM lAbenr j sAt
bCr kAj krl. ik rAehlek es BAlbAst bel
sAt bCr smy tAr kAeC bel men hl.
21
sAt bCr pr yAekAb lAbnek bll/ ''rAehlek
AmAy idn/ Aim tAek ibey krb. ApnAr kAeC
pirm krAr emyAd ezx heyeC.
22
tA lAbn esKAnkAr smS elAkek eBAej
inmit kreln. 23es rAe^ lAbn tAr k elyAek
yAekAebr kAeC iney eln. yAekAb o ely eyQn
shbAs kreln. 24:lAbn tAr dAsI isAek tAr
kAr dAsI hbAr jo ideln. 25skAl ebl
yAekAb edKeln itin elyAr sAeT rAt kAiweyeCn.
yAekAb lAbnek bll/ ''Apin AmAr se cAlAik
kereCn. rAehlek ibey krAr j ApnAr j
kt keWAr pirm keriC/ teb ekn Apin AmAr
se cAlAik kreln
26
lAbn bleln/ ''AmAedr edezr T nuyAyI
b kAr Aeg eCAw kAr ibey Amr id n.
27
ik ibbAh sebr puerA sAhw kAwAoAr
Aim rAehelr se etAmAr ibey edb. ik &uim
Aro sAtbCr AmAr esb kreb.
28
su t rAM yAekAb tA kreln bM ibbAh
nuAenr sAhiw ezx kreln. tKn lAbn tAr
k rAehlek yAekAebr SI het ideln. 29:lAbn
tAr dAsI iblahAek rAehelr dAsI iheseb ideln.
30
sutrAM yAekAb rAehelr seo eyQn shbAs
kreln. Ar yAekAb rAehlek elyAr eTeko ebzI
BAlbAsl. yAekAb lAbenr j Aro sAt bCr
pirm krl.
18

yAekAebr pirbAr bi] epl


Bu edKeln ey yAekAb elyAr eTek rAehlek
ebzI BAlbAes. tA Bu elyAek sAn sebr
j s(m kreln. ik rAehelr sAn hl n.
32
ely k pue^r j ideln. itin tAr nAm
rAKeln reb,. ely tAr nAm ideln kAr,
yAekAebr se lAbenr cAlAik
itin bleln/ ''Bu AmAr kX skl edeKeCn.
15
kidn lAbn yAekAbek bleln/ ''pAirimk AmAr SV AmI AmAy BAlbAesn n. tA bAr AmAr
ibn AmAr je etAmAr pirm krAw iWk SVAmI AmAy BAlbAseto pAern.
33
heC n. &uim AmAr A Iy/ dAs no. Aim etAmAy
ely AbAr gB$btI heln bM tAr Ar kiw
ik pAirimk edb
pu^ hl. itin tAr nAm rAKeln izimeyAn. ely
16
lAbenr iw kA iCl. biwr nAm ely bM
e l y A r i C l iw ibnBAeb blAr kiw pAy ey ely
eCAwiwr nAm rAehl.
edKet Kub surI iCl n.
31

Aidpu Sk 29:34-30:31

29
bleln/ ''Aim ey BAlbAs eTek bit t Bu
ZeneCn tA itin AmAek pu^ ideyeCn.
34
ely AbAr gB$btI heln bM tAr Ar kiw
pu^ hl. itin pue^r nAm elib rAKeln. ely
bleln/ ''bAr b AmAr SV A mI AmAy
BAlbAsebn. Aim tAek itniw pu^ ideyiC.
35
rpr ely Ar kiw pue^r j ideln.
itin pue^r nAm rAKeln iyhdA. ely tAr
nAm rAKeln kAr, itin bleln/ ''Kn Aim Bur
zMs krb. bAr elyAr Ar sAn hl n.
rAehl edKl ey es yAekAbek ekAn sAn
idet pAer in. rAehl tA tAr ebAn elyAr
it xRAiVt hl. tA rAehl yAekAbek bll/
"AmAy sAn idn n&ubA Aim mAr yAb?
2
yAekAb rAehelr it *u hl. es bll/ ''Aim
Vr n. Vr etAmAr gB$ r ker ereKeCn.
3
tArpr rAehl bll/ ''Apin AmAr dAsI
iblahAek inn. tAr sAeT zyn krn bM es AmAr
j sAn sb kreb. tAhel Aim tAr mADYem
mtA het pArb.
4
tA rAehl iblahAek yAekAebr kAeC pAWAl.
yAekAb iblahAr se eyQn shbAs krl. 5 iblah
gB$btI hey yAekAebr j k pue^r j idl.
6
rAehl bll/ ''Vr AmAr ATRn ZeneCn.
itin tA AmAy k pu^ idet mnS kreln.
tA rAehl sAenr nAm dAn rAKl.
7
iblah AbAr gB$btI hey itIy pue^r j
idl. 8rAehl bll/ ''Aim AmAr ebAenr se BArI
itit keriC bM Aim ijetiC. tA es
es pue^r nAm idl nAil.
9
ely edKeln ey tAr Ar sAn hbAr sAbn
en. tA itin tAr dAsI isAek yAekAbek ideln.
10
bAr isAr k pu^ hl. 11ely bleln/ "Aim
Kub esQBAgYbtI. tA itin pue^r nAm gAd
rAKeln.
12
is Ar kiw pue^r j idl. 13ely
bleln/ ''Aim tY Anit? Kn het SI
elAekr AmAy D bleb. tA itin tAr nAm
Aezr rAKeln.
14
gm kAwAr smy reb, e(et igey kiw ibezx
Dre,r Pul* edKet epeln. reb, es Pulil
tAr m elyAr kAeC iney l. ik rAehl elyAek
bll/ ''etAmAr pue^r An Puelr ikC AmAek
dAo.
15
ely %er bleln/ ''&uim r meDY AmAr
SVAmIek iney ineyC. Kn &uim AmAr pue^r
Pulilo inet cAC
ik rAehl bll/ ''&uim etAmAr pue^r An
Pul AmAy idel Aj rAet AmAr SVAmIr se
shbAs kret pAeb.

30

16

e(t eTek rAet yAekAb bAI iPrl. ely


tAek edeK tAr se sA(A kret bAer eln.
itin bleln/ ''Aj rAet &uim AmAr se ezAeb.
Aim etAmAr j mUlY ihsAeb AmAr pue^r Pul
idey ideyiC. tA es rAet yAekAb elyAr se
zyn krl.
17
rpr Verr dyA y ely AbAr gB$btI heln.
itin pm pue^r j ideln. 18ely bleln/
"Aim AmAr dAsIek AmAr SVAmIr kAeC pAWAenAy
ebtn ihsAeb Vr AmAek sAn ideln.
itin es pue^r nAm xAKr rAKeln.
19
ely AbAr gB$btI hey x pue^r j ideln.
20
ely bleln/ ''Vr AmAek pUbR phAr ideln.
Kn iny yAekAb AmAek h, krebn kAr,
Aim tAek Ciw pu^ ideyiC. tA ely es pue^r
nAm sbUlUn rAKeln.
21
per ely kiw kAr j ideln. itin tAr
nAm rAKeln dI,A.
22
bAr Vr rAehelr ATRn Zneln. Vr
rAehelr gB$ mu) kreln. 23-24rAehl gB$btI hey
k pue^r j idl. rAehl bll/ ''Vr AmAr
lA dUr kereCn bM k pu^ ideyeCn. tA
rAehl Vr AmAek Ar kiw pu^ idn/ kT
bel tAr nAm rAKl eyAexP.
lAbenr se yAekAebr cAlAik
eyAexePr jer pr yAekAb lAbnek bll/
''bAr AmAek AmAr bAI iPret idn. 26AmAek
AmAr SI o pu^edr ineyeyet idn. Aim 14 bCr
pirm ker tAedr ApnAr kAC eTek lAB keriC.
Apin jAenn Aim BAlBAeb ApnAr esb
keriC.
27
lAbn tAek bleln/ ''Kn AmAy ikC blet
dAo? Aim jAin etAmAr j Bu AmAy AzIbRAd
kereCn. 28AmAy bl etAmAr pAirimk ihsAeb ik
idet heb Ar Aim etAmAy t edb.
29
yAekAb %er bll/ ''Apin jAenn ey Aim
ApnAr j keWAr pirm keriC. AmAr t%AbDAen
ApnAr pZdl BAl reyeC bM b]i epeyeC.
30
yKn Aim esiClAm tKn ApnAr iCl.
ik Kn ApnAr cr heyeC. itbAr Aim
ApnAr j ikC kAj krel Bu ApnAek AzIbRAd
kereCn. Kn AmAr inejr j kAj krAr smy
eseC. smy eseC AmAr inejr g]h inm$Ae,r.
31
lAbn ij|AsA kreln/ ''tAhel Aim etAmAy
ik edb
25

ibezx Pu l Tb ''ibxA) id. ih ziwr TR


''em id. elAek men krt idil SIelAekr
sAn lAeB sAhAyY ker.

Aidpu Sk 30:32-31:16

30

tIetr mt Ar bumenABAbAp ny . 3 Bu
yAekAbek bleln/ ''etAmAr pUbRpurexr ey edez
bAs kretn/ etAmAr es inejr edez iPer yAo.
Aim etAmAr se se TAkb.
4
tA yAekAb rAehl o elyAek es mAeW edK
kret bll. eyKAen es tAr emxpAl o CAgpAl
ereKiCl. 5yAekAb rAehl o elyAek bll/ ''Aim
edKiC ey etAmAedr ipt AmAr opr ereg egeCn.
tIet sb smy itin AmAr se bu e r menABAb
epAx, kretn ik itin Ar esrkm nn. ik
AmAr iptAr Vr AmAr se reyeCn. 6 etAmr
Bey jAn Aim etAmAedr iptAr j AmAr
sADYmt keWAr pirm keriC. 7ik etAmAedr ipt
AmAek WikeyeCn. iney dzbAr itin AmAr
ebtn bdeleCn. ik skl smy Vr lAbenr
smS cAlAik het AmAek r(A kereCn.
8
''kbAr lAbn bleln/ 'ibiu ciHt smS CAgl
&uim rAKet pAr. tA heb etAmAr ebtn. itin
kT blAr pr smS pZr ibuiciHt zAbk
jl. tA essb AmAr hl. ik tKn lAbn
bleln/ 'sb ibuiciHt CAgl AmAr. &uim efAr
kAw CAgil rAKet pAr. es heb etAmAr ebtn.
itin kT blAr pr smS pZ efArAkAw zAbekr
j idl. 9 sutrAM Vr pZilek etAmAr iptAr
kAC eTek iney AmAy ideyeCn.
10
''kiw SVe Aim edKlAm/ delr se sm
kreC ey purx CAglr/ tAedr gAey efArAkAw
bM ibuicHt. 11Verr dUt es SVe AmAr
se kT bleln/ 'yAekAb?
"Aim %r idlAm/ 'Ae|?
12
"dU t AmAek %r ideln/ 'edK ekbl
efArAkAw o ibuiciHt CAglrA sm kreC.
Aim t GwAiC. lAbn etAmAr it ey smS
Ay kereCn tAr smS Aim edeKiC. Aim
mnw kriC yAet smS n&un CAg zAbk etAmAr
hy. 13Aim es Vr iyin !beTel etAmAr kAeC
esiClAm. esSAen &uim k ebdI SApn keriCel.
&uim es ebdIet oilB etl eFeliCel. bM AmAr
kAeC k it| keriCel. Kn Aim cA ey &uim
ey edez jeiCel es edez iPer yAbAr j
St ho.
14-15
rAehl o ely yAekAbek %er bleln/
''AmAedr ipt tAr m]&uYr smy AmAedr j
ikC ereK yAebn n. itin AmAedr se mn
SA enr smy- yAekAebr plAyn
bYbhAr kern eyn Amr ibedzI. itin AmAedr
kidn yAekAb Znl ey lAbenr pu^r etAmAr kAeC ib*I kereCn bM tArpr ey TR
kTbAt$A bleCn. tAr bll/ "AmAedr AmAedr pAbAr kTA t itin Krc ker ePeleCn?
iptAr sbikC yAekAb iney ineyeC. yAekAb Kub 16Vr smS Dnspd AmAedr iptAr kAC
DnI heyeC. or Denr sbwA es AmAedr iptAr eTek ineyeCn yAr mAilk Kn Amr bM AmAedr
kAC eTek ineyeC. 2yAekAb l(Y krl ey lAbn sAenr. esj Vr eymniw beleCn esmt

yAekAb %er bll/ ''Aim ApnAr kAC eTek


ikC cA n. ekbl cA Apin AmAr emr ebtn
idn. ekbl kiw kAj krn Aim iPer igey
ApnAr emxpAelr y enb. 32ik Ajek AmAek
ApnAr smS pZpAelr meDY idey eyet idn bM
ey smS emexr gAey egAl egAl dAg bM efAr
kAw dAg reyeC tAedr etYkek inet idn. Ar
smS kAelA CAg izZo AmAek inet idn. bM
egAl egAl CAp o efAr kAw dAg reyeC mn
smS SI CAg izZo AmAr ehAk. es heb AmAr
ebtn. 33tAhel Aim ApnAr it ibVS ikn t
shej bJu et pArebn. Apin es AmAr pZpAl
edKet pAern. yid ekAn CAg ic^ ibic^ n hy
bM emx kAelA re[r n hy tAhel Apin buJet
pArebn ey Aim cir keriC.
34
lAbn bleln/ ''et AmAr sit reyeC.
&uim y cAel Amr es mt krb. 35ik es
idn lAbn smS ic^ ibic^ puM CAgl bM ic^l SI
CAglilek luikey ePleln bM kAelA emxilek
luikey ePleln. lAbn tAr pu^edr es smS
pAhAr idet bleln. 36tA tAr pue^r ic^ ibic^
es skl pZ iney tAedr k jAygAy cirey
iney itn idn peTr dUr bjAy rAKeln. bAkI pZ
y pe rl yAekAb tAr y inl. ik es pAel
ic^ ibic^ TbA r[In ekAn pZ iCl n.
37
tA yAekAb JA o bAdAm gAeCr kic fAlpAl
kAwl bM fAelr CAl ikCw ker CAAl yAet
efAr kAw edKAy. 38yAekAb es fAlil pZedr
jl KAoyAr jAygAr sAmen rAKl. pZr esSAen
jl pAn kret el 39smo krl. rpr es
fAelr sAmen sm kr pZedr ic^ ibic^/
efArAkAw Tb kAelA zAbk jAl.
40
pZpAelr smS pZr meDY eTek yAekAb
ic^ ibic^ o kAelA pZedr p]Tk krl. yAekAb
tAr pZedr lAbenr pZedr eTek AlAd ker
rAKl. 41ey ekAn smy blbAn pZr sm krel
yAekAb es fAlil tAedr sAmen rAKt. blbAn
pZr es fAlpAlAr sAmen sm krt. 42ik
bRl pZr sm krel yAekAb esKAen fAlil
rAKtn. tA bRl pZedr zAbkil lAbenr hl.
Ar blbAn pZedr zAbkil hl yAekAebr.
43
BAeb yAekAb ebz DnI hey Wl. tAr enk
pZ/ B]tY/ w bM gAD hl.

31

31
ApnAr kAj kr ic? 17esj yAekAb yA^Ar
j St hl. es tAr sb pu^edr o SIedr
ewr ipeW oWAl. 18tArpr tArA knAn edez iPer
egl. eyKAen yAekAebr ipt bAs kretn. yAekAebr
smS pZpAl tAr sAmen sAmen ehew cll. pnarAem TAkkAlIn es ey smS ikC j$n keriCl
tAr sb ikC iney cll. 19es smy lAbn emexedr
elAm CAwet egeln. itin es kAej egel per
rAehl tAr Ger Fek tAr iptAr WAkurelAek cir
krl.
20
yAekAb rAmIy lAbenr se cAlAik krl
kAr, tAr cel yAbAr ibxey es tAek jAnAl n.
21
yAekAb tAr pirbAr o smS spi% iney t
ebirey pl. tAr PrA ndI pAr hey pbRtmy
edz igilyedr idek ron ideln.
22
itn idn per lAbn jAnet pAreln ey yAekAb
pAiley egeC. 23tA lAbn tAr elAkjn jeA
ker yAekAebr epCen DAoy ker cleln. sAt
idn pr lAbn yAekAbek pAbt
R Y igilyd edezr kAeC
edKet epeln. 24es rAet Vr SVe lAbenr
kAeC egeln. Vr bleln/ ''sAbDAn? yAekAebr
se eBeb ice kT ebAelA.

Aidpu Sk 31:17-44

heb. ApnAr y ikC t Apin K<eu j edKet pAern.


y ApnAr t iney inn. :yAekAb jAnetn n ey
rAehl lAbenr WAkurelA cir kereC.
33
tA lAbn igey yAekAebr tAbu bM tArpr
elyAr tAbu K<uej edKeln. tArpr es dAsIr
tAbo
u K<eu j edKeln. ik es WAkurelAek tAedr
Ger K<uej epeln n. tArpr lAbn rAehelr tAbur
idek egeln. 34rAehl WAkurelAek ewr gidr
tlAy luikey tAr oper bes iCeln. lAbn smS
tAbu t t ker K<eu jo WAkurelAek K<eu j epeln
n.
35
rAehl tAr iptAek bll/ ''ipt AmAr pr
rAg krebn n. Aim ApnAr sAmen eW dAAet
pAriC n kAr, AmAr mAisk cleC. tA lAbn
tAbur iBter edKeln ik tAr WAkurelA K<uej
epeln n.
36
tKn yAekAb Kub ereg igey bll/ ''Aim ik
edAx keriC ekAn An eBe[iC ik iDkAer
Apin AmAek tA ker TAmAet eseCn 37AmAr
y ikC reyeC tAr sbikC Apin K<uej edeKeCn.
ik ApnAr ikC K<uej pAn in Ar yid epey
TAekn teb t edKAn. esw KAen rAKun yAet
AmAedr elAekr t edKet pAy . AmAedr
elAekrA ibcAr krk AmAedr meDY kArA iWk.
38
Aim 20 bCr ApnAr j kAj keriC.
smy ApnAr ekAn emxzAbk b CAgizZ jAbAr
smy mAr yAy in. Ar Aim ApnAr pAelr ekn
emx emer KA in. 39ekAn smy b pZr Ar ekAn
emx mAr egel Aim sbsmy inej es pZiwr
mUlY ideyiC. ekAn m]t pZ iney ApnAr kAeC
es bilin ey AmAr edAex w hy in. ik idn
rAt Aim (it SVIkAr keriC. 40idenr ebl sUy$
eyn AmAr zi) in[e int bM rAet zIet Gum
AmAr ecAK eTek DAo hey eyt. 41Aim 20 bCr
Der ApnAr kAeC dAesr mt kAj keriC. Tm
14 bCr Aim ApnAr k lAB krAr j
eKewiC. ezx 6 bCr Aim ApnAr pZ lAB krAr
j eKewiC. bM smy Apin dz bAr AmAr
ebtn bdeleCn. 42ik AmAr pUbRpurexr Vr/
AhAemr Vr bM sahAekr By* AmAr se
iCeln. Vr AmAr se n TAkel Apin AmAek
KAil hAet ibdAy idetn. ik Vr AmAr kX
skl o AmAr pirm edKeln. j gt
rAet Vr mA, kereCn ey Aim iWk.

ci r yAoy eV rr eKA< j
perr idn skAl ebl lAbn yAekAbek edKet
epeln. yAekAb pbRetr per tAr tAbu KAiweyiCl.
tA lAbn o tAr elAkjn pbRtmy edz igilyed
tAedr tAbu KAwAeln.
26
lAbn yAekAbek bleln/ "&uim ekn AmAr
se cAlAik krel ekn &uim AmAr kAedr yu
bIedr mt Der iney egel 27&uim AmAek n
jAiney ekn pAlAel yid AmAy blet teb Aim
kw eBAejr AeyAjn krtAm. bAjnAr sAeT
nAc gAenr bYbSAo krtAm. 28&uim mn ik AmAr
nAit nAtinedr cm
u eKet o kAedr ibdAy jAnAbAro
sueyAg idel n. BAeb &uim Kub e|r mt kAj
kerC. 29etAmAek AGAt krAr (mt AmAr reyeC.
ik gt rAet etAmAr iptAr Vr AmAr SVe
AmAr kAeC eln. itin AmAek sAbDAn ker ideln
yAet etAmAr ekAn (it n kir. 30Aim jAin &uim
etAmAr bAI iPer eyet cAo Ar esj &uim
cel esC. ik ekn &uim AmAr Gr eTek
WAkurelAek cir krel
31
yAekAb %er bll/ "Aim By epeyiClAm
tA ApnAek n bel cel esiC? Aim eBebiClAm
yAekAb o lAbenr ci )
Apin hyetA AmAr kAC eTek ApnAr kAedr
32
43
iCiney enebn. ik Aim ApnAr WAkurelA cir
lAbn yAekAbek bleln/ '' mihlAr AmAr
kir in. yid KAen AmAr ser ekAn bYi) kA. sAenrA o pZrAo AmAr. y ikC
WAkurelAek iney TAek teb tAek htYA kret edKC sb etA AmAr/ ik AmAr kAedr o
heb. ApnAr elAekrA ibxey AmAr sA(I nAit nAtinedr AmAr kAeC rAKAr j ikC kret
25

Aidpu Sk 31:44-32:21

32

pAir n. 44esje Aim etAmAr se ci) kret


St. AmAedr ci)r mA,SVrp Amr k
pATerr TAm SApn krb.
45
ci)r mA, ihsAeb yAekAb kw b pATr
K<uej en esw SApn krl. 46es tAr inejr
elAkedro pATr en rAiz ker rAKet bll. tArpr
es pATerr rAizr DAer bes KAoy dAoy krl.
47
lAbn es SAenr nAm rAKeln iygra sAhdUT.
ik yAekAb es SAenr nAm idl gla-d.
48
tKn lAbn bleln/ ''pATerr rAiz AmAedr
ci ) Sr, kret sAhAyY kreb. kAre, yAekAb
es SAenr nAm gla-d rAKl.
49
rpr lAbn bleln/ ''Amr prSperr eTek
dUer cel egel Bu eyn AmAedr pAhAr edn.
esje es SAenr nAm imSpA rAK hl.
50
tArpr lAbn bleln/ ''men ereKA &uim yid
AmAr kAedr AGAt kr teb Vr etAmAek
zAiS edebn. &uim yid Ar ekAn SI elAkek
ibey kr teb men ereKA Vr l(Y rAKeCn.
51
AmAedr meDY SAipt S o rAiz kr
pATrelA Sr, kirey edeb AmAedr ci)r kT.
52
Aim kKn pATrelA pAr hey etAmAr sAeT
lA kret yAebA n bM &uimo b pAr hey
AmAr se lA kret Aseb n. 53Amr yid
ci ) l[Gn kir teb AhAemr Vr/ nAehAerr
Vr bM tAedr pUbRpurexr Vr AmAedr ibcAer
edAxIkrn.
yAekAebr ipt sahAk Vrek "By bel
fAketn. tA yAekAb es nAm bYbhAr ker it|
krl. 54tArpr yAekAb es pbeR t kw pZ bildAn
rep sgR krl. Ar tAr Apnjnedr eBAej
inm, krl. KAoy dAoy ezx hel tAr es
rAtw pAhAe kAwAl. 55perr idn eBAer lAbn
tAr nAit nAtinedr o kAedr cmu eKey ibdAy
jAnAeln. itin tAedr AzIbRd ker Ger iPer
egeln.
exQr sAeT pnu iml
R n
yAekAbo es SAn het eW cll. peT es
Verr dUtge,r edK epl. 2tAedr edeK
yAekAb bll/ '' Verr izibr? es je es
es SAenr nAm mhniym rAKl.
3
yAekAebr BA ex TAkt esyIer. jAygAw
iCl pAhAI edz edAem. yAekAb exQr kAeC
bAt$AbAhkedr bel pAWAl/ 4" sb kT AmAr
minb exQek igey belA. ApnAr dAs yAekAb bel
'Aim til bCr lAbenr kAeC kAiweyiC. 5 AmAr
enk gr/ gAD/ emxpAl/ elAkjn o dAsI reyeC.
mhAzy Aim bAt$A pAiWey nuerAD kriC/ Apin
AmAedr h, krn.

32

bAt$AbAhekrA yAekAebr kAeC iPer es bll/


''Amr ApnAr BA exQr kAeC igeyiClAm. itin
ApnAr sAeT edK kret AseCn. tAr sAeT 400
jn elAk reyeC.
7
bAt$Ay yAekAb BIt hl. es tAr elAkjnedr
del BAg krl. es tAr emxpAl/ pZpAl o
ewr pAlek BAeg BAg krl. 8 yAekAb BAbl/
''yid ex es k dlek DbMs kr teb pr
dl iny pAiley r( pAeb.
9
yAekAb bll/ "eh AmAr iptA AhAemr Vr/
AmAr ipt sahAekr Vr? Bu &uim AmAek
AmAr edez AmAr pirbAerr kAeC iPer eyet
beliCel. &uim beliCel AmAr ml kreb. 10&uim
AmAr it kt kr, kerC. AmAr kt ml
kerC. TmbAr yKn Aim yn
$ pAr hiClAm tKn
ekbl pT clAr lAiW CA AmAr kAeC ikC iCl
n. ik Kn AmAr sb ikC cr bel ewA dl
heyeC. 11dyA ker AmAy AmAr BA exQeyr hAt
eTek r(A krn. Amr By hy ey es AmAedr/
mnik sAnedr se mAeyedro htYA kreb. 12Bu
&uim AmAy beliCel/ 'Aim etAmAr ml krb.
Aim etAmAr bMzDredr sMKYAy smue@r bAilr mt
krb y en ezx kr yAy n.
13
es SAen yAekAb rAt kAwAl. exQek phAr
ihsAeb edbAr j ijins egACAl. 14yAekAb 200iw
CAgI/ 20iw CAg/ 200iw emxI o 20iw emx inl.
15
Aro inl 30iw w bM tAedr bAc/ 40iw gr/
10iw xA/ 20iw g$BI o 10iw g$B. 16yAekAb
itiw pZpAl tAr dAsedr hAet idl. tArpr
yAekAb tAr dAsedr bll/ ''itiw pZr pAl p]Tk
kr. AmAr Aeg Aeg yAo Ar itiw pAelr
meDY ikCw dUr ereKA.
17
yAekAb tAr dAsedr A|A idl. Tm delr
pZ ey dAesr hAet tAek es bll/ ''yKn AmAr
BA ex es etAmAek ij|As kreb/ ' sb
pZ kAr &uim ekATAy yAC &uim kAr dAs 18tKn
&uim bleb/ 'sb pZ ApnAr dAs yAekAebr.
yAekAb sb phAr ihsAeb ApnAr kAeC
pAiWeyeCn. Ar yAekAb inejo epCn epCn
AseCn.
19
yAekAb itIy/ tIy bM sb dAsedro
k kAj kret bll. es bll/ ''exQr se
edK hel etAmrAo sbA k kAj kreb.
20
etAmr bleb/ ' phAr ApnAr je/
Ar ApnAr dAs yAekAb AmAedr epCen
AseCn. yAekAb BAbl/ ''yid Aim elAkedr
phAr semt AmAr Aeg pAWA teb hye tA ex
AmAy (mA ker h, krebn. 21tA yAekAb
exQek phAril pAWAl. ik es rAet yAekAb
tAbuet rl.

33
22

per es rAet eW yAekAb esKAn eTek cel


egl. es tAr sAeT tAr SI/ dAsI o tAr
gAerAiw sAnekiney yebbAk ndI pAr hl.
23
yAekAebr pirbAr ndI pAr hey egel es tAr
smS ijinxp^o pAr hbAr j pAWAl.
eV rr sAeT y
u
bezex yAekAb ndI pAr hbAr j rl.
ik es k pAr hbAr Aeg kjn purx es
tAr se my
u kreln. sUy$ oWAr Aeg pyR
es purxiw tAr se yu kreln. 25purxiw yKn
edKeln itin yAekAbek prAijt kret pAreCn
n tKn yAekAebr pAey AGAt kreln; tAet
yAekAebr pAeyr hA ser egl.
26
tArpr es purxiw yAekAbek bleln/ ''AmAy
eyet dAo. sUy$ WeC.
ik yAekAb bll/ "Apin AmAek AzIbRAd n
krel Aim ApnAek eyet edb n.
27
es purxiw tAek ij|As kreln/ ''etAmAr
nAm ik
yAekAb %r idl/ ''AmAr nAm yAekAb.
28
tKn es purxiw bleln/ ''etAmAr nAm
yAekAebr pirbet$ SAeyl heb. Aim etAmAr
nAm rAKlAm kAr, &uim Verr se o mAnuexr
se yu kerC ik prAijt ho in.
29
tKn yAekAb tAek ije|s krl/ ''dy ker
blun ApnAr nAm ik
ik es purxiw bleln/ "ik j AmAr nAm
ije|s krC es smy purxiw yAekAbek
AzIbRAd kreln.
30
tA yAekAb es jAygAr nAm pnUeyl rAKl.
yAekAb bll/ '' SAen Aim Vrek mueKAmuiK
edKlAm ik tAo Ae, b<AclAm. 31es pnUeyl
pAr hel sUy$ Wl. yAekAb pAeyr j eK<AAet
eK<AAet cll. 32esj Ajo SAeylIyr
rsir epzI eBAjn ker n/ kAr, yAekAebr
es epzI Aht heyiCl.
24

yAekAb sAhesr pircy ideln


yAekAb tAikey edKeln ex AseCn. ex
tAr se 400 jn elAk iney AsiCeln.
yAekAb tAr pirbArek cAriw del BAg krl. ely
bM tAr sAenr kiw del/ rAehl o eyAexP
Ar kiw del/ bM dAsI o tAedr sAenr
Aro iw del iCl. 2 yAekAb tAr dAsIedr sAnedr
sAmen rAKl. ely bM tAr sAnedr es tAedr
epCen rAKl. yAekAb rAehl o eyAexPek sbezex
rAKl. 3yAekAb inej exQr idek igey egl. r
Pel exQr sAeT Tem tAr sA(A hl. yAekAb

33

Aidpu Sk 32:22-33:16

tAr BAeyr idek ehew yAbAr smy sAtbAr ABUim


,t hl.
4
ex yAekAbek edKet epey tAr sAeT edK
krAr j edQe egeln. ex yAekAebr gl jiey
Der cmu eKeln. tArpr tAr jen k<Adeln.
5
ex tAikey es SIelAk o izZedr edKet epey
bleln/ ''etAmAr sAeT elAkjenr kAr
yAekAb %er bleln/ ''Vr nuh ker AmAek
sb sAnsitedr ideyeCn.
6
tArpr sAnedr iney dAsI exQr se
edK kret egl. tArA tAr sAmen sA i,pAt
krl. 7 rpr ely o tAr sAenr exQr se
edK ker tAr sAmen sBAeb pu hey tAek
,Am krl. ezex rAehl o eyAexP exQr se
edK ker pu hey ,Am krl.
8
ex bleln/ ''Aim KAen AsAr smy ey
jnsmAerAh edKet eplAm t bM sb pZ b
ikesr j
yAekAb bll/ '' sb ApnAr j AmAr
phAr. eyn Apin AmAek h, kern.
9
ik ex bleln/ ''etAmAek phAr idet
heb n/ BA AmAr yeTX reyeC.
10
yAekAb bll/ ''tA n/ AmAr ibnit yid
sitYsitY Apin AmAek h, ker TAekn teb
Aim ey phAr ApnAek id t h, krn.
Aim AbAr ApnAr muK edKet epey Anit.
eyn Verr muK dzRn krlAm. Apin ey AmAek
h, kreln et Aim Kub KuzI. 11esj ibny
kir Aim ey ey phAr ApnAr j eniC t
h, krn. Vr AmAr it nuh kereCn tA
AmAr eyAjenr itir) reyeC. BAeb
yAekAb tAr phAril SVIkAr krAr j exQr
kAeC ibnit krl. esj ex phAril SV IkAr
kreln.
12
tArpr ex bleln/ ''bAr &uim etAmAr yA^
peT clet pAr. Aim etAmAr se yAb.
13
ik yAekAb tAek bll/ ''Apin jAenn ey
AmAr izZr bRl bM AmAek AmAr pZpAl
spekR sAbDAn het heb. yid Aim tAedr kiden
tdUr eyet bADY kir teb sb pZ mAr peb.
14
esje Apin Aeg Aeg yAn. Aim AeS
AeS ApnAr epCen yAb. gbAidpZ bM nA
pZedr inrAp% init kret bM sAenr
yAet Kub LA n hey pe es idk edeK Aim Kub
DIr gitet yAb. Aim esyIer ApnAr se edK
krb.
15
tA ex bleln/ ''teb etAmAek sAhAyY krAr
j AmAr ikC elAk etAmAr kAeC ereK yA.
ik yAekAb bll/ ''Apin b dyAlu ik
eswr b eyAjn ik 16esidn ex esyIerr

Aidpu Sk 33:17-34:30

34

peT yA^ Zr kreln. 17ik yAekAb sueOAet


egl. es jAygAy es inejr j kw g]h qtrI
krl Ar tAr pZpAelr j CAin qtrI krl.
j es jAygAr nAm rAK hl sueOA.
18
yAekAb inrAped pna-rAm het yA^ ker
knAn edezr iziKm nger es piSt hl. es
zherr kAeC k mAeWr meDY es izibr SApn krl.
19
iziKemr ipt hemAerr kAC eTek yAekAb mAWiw
100 erQpY K idey ikeniCl. 20yAekAb es jAygAy
Verr pAsn krAr j k ebdI !trI ker
tAr nAm rAKl/ ''la elAeh/ SAeyelr Vr.

jG kAj keriCeln. 14tA BAeyr tAek


bll/ ''Apin su nn bel ApnAr se AmAedr
ebAenr ibey idet pAir n. yid AmrA AmAedr
ebAnek ApnAek ibey kret id t heb AmAedr
pe( k pmAn. 15ik Apin kiw kAj
krel Amr tAr se ApnAr ibey idet pAir.
ApnAr zherr etYkiw purxeko AmAedr mt
su het heb. 16tAhel ApnAedr pue^r AmAedr
kAedr bM AmAedr kAr ApnAedr pu^edr
ibey kret pAreb. tAhel Amr k jAit hb.
17
yid Apin su het SVIkAr kern teb Amr
dI,Aek iney yAb.
18
dI,Ar opr blAkAr
ci) hemAr bM iziKmek Kub Anit
dI, iCl yAekAb bM elyAr k. kidn krl. 19dI,Ar BAeyr y kret bll tAet iziKm
dI, es jAygAr emeyedr se edK kret KuzI hey rAjI heln.
egl. 2hemAr iCeln es edezr rAj; tAr pu^
itezAD
iziKm dI,Aek edKet epeln. iziKm dI,Aek Der
iney igey blAkAr kreln. 3 iziKm dI,Ar eem
iziKm iCeln tAr pirbAer sbecey sAint
pe tAek ibey krAr j nuny kret lAgeln. bYi). 20hemAr o iziKm tAedr zherr smAgm
4
iziKm tAr iptAek bleln/ ''dy ker oek AmAr SAen egeln. tAr zherr purxedr se kT
bleln. 21tArA bleln/ ''SAeyelr elAekr
je en dAo eyn Aim ibey kret pAir.
5
yAekAb jAnet pArl ey eCeliw tAr kAr AmAedr bu het cAy. tAr AmAedr edez bAs
sAeT mArA k KArAp kAjiw kereC. ik eyeh&u krk o AmAedr se bYbsA krk. AmAedr
tAr sb kiw pu^ mAeW pZ crAet igeyiCl/ es skelr j yeTX jAyg AmAedr reyeC. tAedr
j tAr Ger iPer n As pyR itin ikC se AmAedr pArSpirk ibbAho het pAer.
kreln n. 6 es smy iziKemr iptA hemAr AmAedr eCelr tAedr emeyedr ibey kret pAer
bM tAedr emeyr AmAedr eCeledr ibey kret
yAekAebr se kT blet eln.
7
yAekAebr pue^r mAeW jAnet pArl ik GeweC. pAer. 22ik kiw ibxy AmAedr sbAek emen
Gwn Zen tAr Kub ereg egl kAr, iziKm inet heb. AmAedr sb purxek su het heb/
yAekAebr kAek blAkAr ker S Aeylek lAy eymniw SAeyelr elAekr hey reyeC. 23 kAj
ePeliCeln. iziKemr kr Byr Gwn Znet krel Amr tAedr egA-emxAidr pAl o pZr
epey BAeyr e(t eTek iPer l.
Ar bM spi%r ArA DnI hb. sutrAM tAedr
8
ik hemAr BAedr bleln/ ''AmAr pu^ iziKm se AmAedr ci) kr ic/ tAhel tAr
dI,Aek Kub cAy. nuh ker oek ibey kret KAen AmAedr se TAkeb. 24smebt smS elAk
dAo. 9 ibbAh ebAJAeb ey etAmAedr se AmAedr hemAr o iziKemr kT Zen sit jAnAl. Ar
k ibezx ci) heyeC. tKn AmAedr pu^r sb purexr essmy su hl.
25
etAmAedr kAedr bM etAmAedr pu^r AmAedr
itn idn pero su hoy elAekr tKno
10
kAedr ibey kret pAreb. etAmr AmAedr se pIit iCl. yAekAebr pu^ izimeyAn o elib
k edez TAket pAreb. etAmr KAnkAr jAnt ey elAekr smey bRl TAkeb. tA
tAr zher Fek esKAnkAr smS elAkek htY
jimr mAilk het o bYbs kret pAreb.
11
iziKm inejo yAekAb o BAeyedr se kT krl. 26dI,Ar BA izimeyAn o elib jen
bleln. iziKm bleln/ ''dy ker AmAy h, imel hemAr o tAr pu^ iziKmeko htY krl.
kr. etAmr AmAek y kret bleb tA- krb. tAr iziKemr bAI eTek dI,Aek bAr ker iney
12
yid etAmrA AmAy ekbl dI,Aek ibey kret l. 27yAekAebr pu^r zherr sb ikC luW krl.
dAo/ teb etAmAedr cAoy ey ekAn phAr Aim iziKm tAedr ebAenr se XAcAr krAr j tAr
etAmAedr edb. etAmrA y cAeb tA- edb/ ekbl tKno ereg iCl. 28tA BAeyr smS pZ/ gAD
dI,Aek ibey kret dAo.
bM zher o e(et y ikC iCl tAr sb iney
13
yAekAebr pu^r iziKm o tAr iptAek imTY inl. 29es elAekedr sbRSV mnik tAedr SI o
blb bel iWk krl. BAeyr tAedr rAg sAmlAet izZedr iDkAr krl. 30ik yAekAb izimeyAn o
pAriCl n kAr, iziKm tAedr ebAn dI,Ar it elibek bll/ "etAmr AmAy enk ibped ePelC.

34

35
elr smS elAk Kn AmAy G], kreb.
knAnIy o pirxIy smS elAekr AmAr ibre
eW dAAeb. Amr KAen keykjn reyiC.
yid jAygAr elAekr ke^ AmAedr se
yu kret Aes/ teb Aim etA DbMs hebA mnik
AmAr smS elAko AmAr se DbMs heb.
31
ik BAeyr bll/ '' elAekr AmAedr
ebAenr se ebAr mt ey bYbhAr kereC eswAo
ik ic iCl n? elAekr AmAedr ebAenr
it Ay kereC.

Aidpu Sk 34:31-35:27

nAm heb SAeyl. tA Vr tAr nAm rAKeln


SAeyl.
11
Vr tAek bleln/ ''Aim sbRzi)mAn Vr
bM Aim etAmAy AzIbAR d kriC etAmAr enk
sAn-sit ehAk/ k mhAjAit hey ebe oeWA.
etAmAr eTek enk jAit bM rAjAr p
heb. 12Aim AhAm o sahAkek ey edz ideyiClAm
es edz Kn etAmAy idiC. etAmAr per etAmAr
bMzDredr Aim es edz idiC. 13rpr Vr
es jAygA eTek cel egeln. 14-15 SAen yAekAb
kiw Sr,S SApn krl. es pATerr per
yAekAb !beTel
@A(Ars o etl eFel yAekAb esw pib^ krl.
Vr yAekAbek bleln/ ''!beTl zher yAo. w iCl k ibezx jAyg kAr, KAen Vr
esKAen bAs kr Ar pAsnAr j kw yAekAebr se kT beliCl. bM yAekAb
ebdI !trI kr. Sr, kr laek. &uim yKn etAmAr jAygAr nAm rAKl qbeTl.
BA exQr kAC eTek pAiley yAiCel tKn esKAen
rAehl sebr pr mAr egeln
Vr etAmAy dzn
R ideyiCeln. esKAen etAmAr
16
Verr pAsnAr j ebdI !trI kr.
yAekAb bM tAr dl !beTl tYAg krl. tAr
2
tA yAekAb tAr pirbAr o tAr smS dAsek PAeT ep<QCAbAr Aeg rAehelr sebr smy l.
bll/ ''etAmAedr keC kAW o DA&ur ey smS pu&ul 17ik bAr sbkAel rAehelr BIx kX ehAl/
WAkur reyeC tAr smS DbMs kr. inejedr pib^ sbebdn tI hey Wl. rAehelr DA^I edeK
kr bM pirAr kAp pr. 3 Amr jAyg bleln/ "By epeyA n rAehl. &uim Aerkiw pue^r
eCe !beTel yAb. esKAen Aim AmAr Verr j idet celC.
18
ee kiw ebdI !trI krb/ Vr sewr
rAehl pu^iw sb krAr smy mAr egl.
smy AmAy sAhAyY keriCeln. Aim eyKAen igeyiC mAr yAbAr Aeg rAehl pu^iwr nAm rAKl ibenAnI.
esKAen Vr AmAr se egeCn.
ik yAekAb tAr nAm rAKl ibAmIn.
4
19
esj elAekr ibedezr smS WAkurelAek
rAehlek PATa yAbAr peT kbr edoy hl.
yAekAebr kAeC en idl. tAr yAekAbek tAedr :PATa qbelhm. 20rAehlek sAn jAnAet
kAenr lil en idl. yAekAb sb ikC iziKm yAekAb tAr kber kiw S SApn krl. es
zherr kAeC kw lA gAeCr tlAy p<uet rAKl.
ibezx Siw Ajo esKAen reyeC. 21rpr
5
yAekAb Ar tAr pu^r es jAyg pirtYAg SAeyl AbAr tAr yA^ peT cleln. itin
krl. es SAenr elAekr tAedr tA ker htY imgadldr di(e, tAr tAbu KAwAeln.
22
kret eceyiCl ik tAr BIx By epey yAekAbek
S Aeyl SAen kAl reln. SAen
6
Ar nusr, krl n. rpr yAekAb Ar tAr reb, tAr iptAr dAsI iblahAr kAeC egl bM tAr
elAekr lUes egl. lUesr bt$mAn nAm !beTl. iw sAeT zyn krl. SAeyl Kbr jAnet eper
knAn edez biSt. 7 yAekAb es jAygAy kiw tY *u heln.
ebdI !trI ker tAr nAm rAKl "la !beTl. yAekAb
S Aeyl
pirbAr
nAm ebeCinl kAr, BAeyr kAC eTek pAiley
yAbAr smy KAen Vr tAr sAmen AibB$Ut
yAekAebr 12 iw pu^ iCl.
23
heyiCeln.
yAekAb bM elyAr pue^r ehAl yAekAebr
8
iribkAr dA debArAr esKAen m]&uY hl. tAr Tm jAt pu^ reb,/ izimeyAn/ elib/ iyhd / xAKr
tAek !beTel kw elAn gAeCr nIec kbr idl. o sbUlUn.
24
bM es jAygAy nAm rAKl elAna bAKu .
yAekAb bM rAehelr pue^r hl eyAexP o
ibAmIn.
25
yAekAebr n&u n nAm
iblha iCeln rAehelr dAsI. yAekAb o iblha Ar
9
pu
e
^r
ehAl dAn bM nAil.
pna-rAm eTek yAekAb yKn iPer l Vr
26
tAek AbAr dzRn ideln bM Vr tAek AzIbRAd
isA iCeln elyAr dAsI. yAekAb bM isAr
kreln. 10Vr yAekAbek bleln/ ''etAmAr nAm pue^r hAl gAd o Aezr.
pna-rAem yAekAebr kiw pue^r j hy.
yAekAb ik Aim etAmAr nAm rAKb. Kn
27
eTek etAmAek yAekAb bel fAk heb n/ etAmAr
yAekAb ikiryT bbRy iSt mi nAmk SAen

35

Aidpu Sk 35:28-36:43

36

tAr ipt sahAekr kAeC egeln. jAygAy


AhAm o sahAk bAs kretn. 28sahAk 180 bsr
eb<ec iCeln. 29rpr sahAk b] o pu,RAyu hey
mAr egeln. tAr pu^ ex o yAekAb tAr
iptAek ey SAen kbr edoy heyiCl esKAen
tAek kbr ideln.
exQr pirbAr
exQr :edAm bMz-b%
] A . 2 ex knAn
edezr k SIelAkek ibey kern. exQr
SIr iCeln ih%Iy/ elAenr k Ad/ nAr
k hlIbAm/ n iCeln ihbbIy isibeyAenr
epQ^I . 3 bM Aeyelr k bAsm/ bAsmetr
ebAenr nAm nbAeyAt. 4ex bM AdAr pue^r nAm
lIPs. bAsmetr pu e ^r nAm iCl rey l .
5
hlIbAmAr itniw pue^r nAm iyyz
U / yAlm o ekArh.
exQr pue^r knAn edez jeiCeln.
6-8
ex bM yAekAebr cr spi% bM b
elAkjn hey yAbAr j tAedr pe( kse
TAk sb hey Wl. tAedr cr pZpAl iCl
bel es jimiw/ eyKAen tArA TAkt/ tAedr eyAjn
emwAet pArt n. tA ex tAr BA yAekAebr
kAC eTek cel egeln. ex tAr SI/ pu^/ k/
smS dAs dAsI/ gr bM A pZ bM knAn
edez tAr Ar y ikC iCl sb iney pbRtmy edz
esyIer cel egeln. :ex edAm nAemo pirict
bM edAm esyIr edezr pr nAm.
9
exQ heln edAmIyedr pUbp
R r
u x. pAbt
R Y esyIr
:edAm edez bsbAskArI exQr pirbAregAIr
nAmil
10
exQ bM AdAr pu^ lIPs. ex bM
bAsmetr pu^ reyl.
11
lIPesr p<Aciw pu^ iCl !tmn/ omAr/ sePA/
giytm o kns. 12it nAem exQr kjn dAsIo
iCl. it o lIPesr pue^r nAm mAelk.
13
reyelr cAr pue^r nAm nh/ esrh/ z o
ims. r iCl exQr SI bAsmetr nAit.
14
exQr tIy SIr nAm iCl hlIbAm; in
iCeln nAr k. :n iCeln isibeyAenr pu^.
ex bM hlIbAmAr sAenr ehAl iyyuz/ yAlm
o ekArh.
15
ex het p pirbAregAIil hl inrp
exQr Tm pu^ lIPs eTek p !tmn/
omAr/ sePA/ kns/ 16ekArh/ giytm o mAelk.
smS pirbAregAI exQr SI Ad eTek
p.
17
exQr pu^ reyl iCeln nh/ esrh/ z o
imsAr ipt.
smS pirbAerr m iCeln exQr SI bAsm.
18
exQr SI hlIbAm/ nAr k/ iyyz
U / yAlm

36

o ekArehr j ideln. itnjn iCeln tAedr


pirbAerr ipt. 19ex het p purexr/
etYek iCeln tAedr inj pirbAregAIr ent.
20
ehArIy esyIerr pue^r es edez bAs
krt. r hl elAwn/ ezAbl/ izibeyAn/ n/
idezAn/ sr o dIzn. 21 pue^r iCl edAm
edez esyIr het As ehArIy pirbAerr egAIr
entskl.
22
elAwn iCeln ehAir bM ehmemr ipt. :it
iCeln elAwenr ebAn.
23
ezAbl iCeln labn/ mAnh/ bl/ zeP o
onemr ipt.
24
isibeyAenr pu^ iCl y o n. :nA
es jn iyin tAr iptAr gADAedr crAbAr smy
mrBUimet \ Sb, K<uej epeyiCeln.
25
n iCeln idezAn o hlIbAmAr ipt.
26
idezAenr cAr pu^ iCl. tAedr nAm ihmadn/
zabn/ iy^, o krA,.
27
serr itn pu^ iCl. tAedr nAm iblahn/
sAbn o Akn.
28
dIzenr pu^ iCl. tAedr nAm x o rA,.
29
ehArIy pirbArilr dlpitedr nAmil
rkm elAwn/ ezAbl/ isibeyAn/ 30n/ idezAn/
sr o dIezAn. esyIr edez ey pirbAril bAs
krt/ elAekr iCl tAedr dlpitg,. 31es
smy edAem rAjAr rAj kretn. SAeyel rAj
zAsn cAlu hbAr bpUebR edAem rAjAr rAj
kretn.
32
ibeyAerr pu^ ebl edAm edez rAj kern/
tAr rAjDAnIr nAm idnahAb. 33eblAr m]&uYr pr
eyAbb rAj heln. eyAbb iCeln bS inbAsI esrehr
pu^. 34eyAbebr m]&u Yr pr hz
m rAj kreln. hz
m
iCeln !tmn edzIy. 35hzemr m]&uYr pr ebdedr
pu^ hdd es ngr zAsn kreln. :hdd emAyAb
edez imidy n edr prAijt keriCeln. hdd
esiCeln bI zhr eTek. 36hdedr m]&uYr pr
smL es edz zAsn kret TAekn. smL esiCeln
meSk eTek.
37
semLr m]&uYr pr ezQl es edz zAsn kret
TAekn. ezQl esiCeln PrA ndIr DAer iSt
rehAebA eTek. 38ezQelr m]&uYr pr bAlahAnn es
edez rAj kern. bAlahAnn iCeln kaebAerr pu^.
39
bAlahAnenr m]&u Yr pr hdr es edez rAj kern.
hdr iCeln pAyU zherr elAk. hderr SIr nAm
mehwebl; in iCeln mewedr k. :mewedr iptAr
nAm emxAhebr. 40-43ex iCeln edAm
pirbArilr ipt. edAm pirbAril hl it/
lab/ iyeT/ hlIbAmA/ l/ pIenAn/ kns/
qtmn/ imbs
a b/ mgdIeyl o rm. pirbArilr
nAm nusAer tAedr bsit SAenr nAm hl.

Aidpu Sk 37:1-30

37
SV d zkR eyAexP
yAekAb knAn edez bAs kret lAgl.
es edz eyKAen pUebR tAr ipt bAs kretn.
2
yAekAebr pirbAerr b]%A rkm.
eyAexP tKn 17 bCr byS yubk. tAr kAj
iCl emx/ CAgelr t%AbDAn kr. eyAexP kAj
kretn tAr BAeyedr se TRA iblah o isAr
sAnedr se. :iblha o is tAr s m iCeln.
BAeyrA m kAj krel eyAexP t tAr iptAek
es jAnAetn. 3eyAexP iCeln S Aeyelr b]AbSAr
sAn. j SAeyl tAr A pu^edr ecey
eyAexPek ebzI BAlbAsetn. yAekAb tAek kw
ibezx jAm phAr ideyiCl. jAmAiw iCl lV
bM ebz sur. 4 eyAexePr BAeyr edKl ey
tAedr ipt tAedr cAet eyAexPek ebzI
BAlbAesn. j tAr tAek G],A kret lAgl.
tArA eyAexePr sAeT b uBAeb kT bleto cAl
n.
5
kidn eyAexP kw SV edKeln. per itin
tAr BAedr es S
V w bleln. rpr tAr BAeyr
tAek Aro G], kret TAkl.
6
eyAexP bleln/ ''Aim kw SV edeKiC.
7
edKlAm Amr skel e(et kAj kriC. Amr
skel gemr Aiw b<ADiClAm/ mn smy AmAr
Aiww eW dAAl. Ar AmAr Aiwr cArpAez
egAl ker iGer TAk etAmAedr AiwelA ek
ek AmAriwek ,Am jAnAl.
8
tAr BAeyr bll/ ''&uim ik men kr r TR
&uim AmAedr rAj hey AmAedr pr rAj
kreb tAr BAeyr tAedr sV e edK SV er
j tAek Aro G], kret lAgl.
9
rpr eyAexP Aerkiw SV edeK es SV
sVe tAr BAeyedr bll/ ''Aim Aerkiw SV
edeKiC. edKlAm sUyR/ cAd bM gAerAiw tAr
AmAek ,Am kreC.
10
eyAexP tAr iptAeko SViw sVe
bleln. ik tAr iptA r smAelAcn ker bleln/
'' ik Dre,r SV &uim ik ibVAs kr ey etAmAr
m/ etAmAr BAeyr/ mnik Aimo etAmAy ,Am
krb 11eyAexePr BAeyr tAek xRA krt. ik
eyAexePr iptA essb men rAKeln Ar eBeb bAk
heln r TR ik het pAer.
12
kidn eyAexePr BAeyr tAedr iptAr emx
crAet iziKem egl. 13yAekAb eyAexPek bll/
''iziKem yAo. esKAen etAmAr BAeyr AmAr emx
crAeC.
eyAexP %r kreln/ ''Aim yAebA.
14
eyAexePr ipt bleln/ ''yAo igey edK
etAmAr BAeyr inrAped AeC ikn. tArpr iPer
es AmAy jAino emxedr bS ekmn. BAeb

37

eyAexePr ipt tAek iheA, ptYk eTek iziKem


pAWAeln. 15iziKem eyAexP pT hArAel kjn
elAk tAek mAeW Guer ebAet edKl. es elAkiw
bll/ ''&uim ik K<uej ebAC
16
eyAexP %r idl/ ''Aim AmAr BAedr eK<Aj
kriC. blet pAern tAr tAedr emx iney ekATAy
egeC
17
es elAkiw bll/ ''tAr etA cel egeC. Aim
tAedr edATen yAbAr kT blet ZeniClAm. tA
eyAexP tAr BAedr K<ujet egeln bM edATen
tAedr K<uej epeln.
eyAexP dAs ihsAeb ib*It heln
eyAexePr BAeyr tAek dUr eTek Aset
edeK tAr tAek htY krAr pirkn krl.
19
BAeyr inejedr meDY blAbil krl/ '' edK
SVdzRk eyAexP AseC. 20tAek emer ePlAr
etA sueyAg. tAek Amr ey ekAn kw KAil kUepr
meDY ePel idey iptAek igey blet pAir ey k
buenA j tAek emer ePeleC. BAeb Amr
oek edKAb ey tAr SVelA sAr.
21
ik reb, eyAexePr A, b<AcAet cAl. 22es
bll/ "Amr tAek htY krb n. s/ Amr
tAek htY n ker brM ibn AGAet ZkenA
kUepr meDY ePel id. rebe,r pirkn iCl
eyAexPek BAeb Ar ker tAr iptAr kAeC
ePrt pAWAenAr. 23eyAexP tAr BAedr kAeC el
tAr tAek A*m, ker tAr sur lV jAmAw
iCe ePll. 24rpr tAr tAek Der Cue idl
k ZkenA kUepr meDY.
25
eyAexP yKn kUepr meDY/ es smy tAr
BAeyr eKet bsl. smy tAr kdl bi,kek
edKet epl yAr igilyd eTek imzer yA^ kriCl.
tAedr welA bhn kriCl b rkm mzl o Dn
edQlt. 26tA iyhd tAr BAeyedr bll/ ''AmAedr
BAek htY ker Ar tAr m]&uYr sMbAd egApn
ker AmAedr ik lAB heb
27
r eTek lAB heb yid Amr tAek
bi,kedr kAeC ib*I ker id. BAeb Amr
AmAedr inejr BAeyr m]&uYr j edAxIo hb
n. BAeyrAo sit jAnAl. 28imidynIy
bi,ekr kAeC Aset BAeyr eyAexPek kUp
eTek &uel AnelA. tAr tAek 20 iw erQpYmu@Ar
ibinmey ib*I ker idl. bi,kr bAr tAek imzer
iney cll.
29
smy reb, esKAen tAr BAeyedr se
iCl n. es jAnetAo n ey tAr eyAexPek ib*I
ker ideyeC. reb, kUepr DAer iPer es edKl
eyAexP esKAen en. tKn es >K kAz krAr
j inejr kAp iCe ePll. 30BAeyedr kAeC
18

Aidpu Sk 37:31-38:25

38

iPer igey reb, bll/ "eCelw esKAen en/ Kn


Aim ik krb 31BAeyr tKn kw CAgl emer
tAr re) eyAexePr sur zAlw rAiey inl.
32
rpr tAr es zAlw tAedr iptAek edKAl.
BAeyr bll/ ''Amr zAlw epeyiC/ edKun
etA w eyAexePr ikn.
33
tAedr iptA zAlw edeK icnet pAreln ey
esw eyAexePr. iptA bleln/ ''<A/ wA etA
tAr? hyetA ekAenA b j tAek emer ePeleC.
AmAr pu^ eyAexPek k ihMS pZ eKey ePeleC?
34
pu^ ezAek yAekAb tAr kAp iCe ePll/ tArpr
cw bS per dIGR smy tAr pue^r j ezAk krl.
35
yAekAebr pu^ kArA tAek sAvn idet cAl.
ik yAekAbek sAvn edoy egl n. es bll/
''AmAr m]&uY idn pyR Aim AmAr pue^r j
>K ker yAb.* tA yAekAb eyAexePr j >iKt
hey rl. 36imidynIy bi,ekr per eyAexPek
imzer iney igey PerQe,r r(k esnApit
epAwIPerr kAeC ib*I ker idl.

emxedr elAm CAwet itAy egl. 13tAmr jAnet


pArl ey tAr VZr itAy tAr emxedr elAm CAwet
yAeCn. 14tAmr ibDb bel ey kAp prt t Kuel
ePel kAp prl o tAr muK on idey
FAkl. tArpr es itr kAeC biSt niym
zherr idek ey rAS cel egeC tAr DAer bsl.
tAmr jAnt ey iyhdAr eCAw pu^ ezl Kn b
heyeC ik tbu ezlAr sAeT tAr ibey edbAr ekAn
pirknA iyhdA kerin. 15iyhd es peT eyet
eyet tAek edeK BAbl ebAD hy ebA. :ebr
mt tAr muK on idey FAk iCl. 16iyhd tAr
kAeC igey bll/ ''s AmAr sAeT ezAo. :iyhd
jAnt n ey iCl tAmr/ tAr pu^bDU.
es bll/ ''AmAy kt edebn
17
iyhd %r krl/ ''AmAr pZpAl eTek
etAmAr j kw bAc CAgl pAiWey edb.
es bll/ ''iWk AeC. ik CAglw ep<QCAbAr
Aeg AmAr kAeC ikC bk rAKun.
18
iyhd ije|s krl/ ''etAmAek ey CAgl pAWAb
tAr mA, ihsAeb &uim AmAr kAeC ik cAo
tAmr bll/ ''iciWet mArbAr etAmAr emAhr/
o tAr suetA bM hAwAr CiwAo AmAy dAo.
iyhd tAek ijinxelA idl. tArpr iyhd o
tAmr shbAs krel tAmr gB$btI hl. 19tAmr
Ger iPer igey mueKr onw Kuel ePel ibDbAr
sAej sAjl.
20
per iyhd tAr bu hIrAek niyem pAWAl
es ebAek CAglw idet. iyhd hIrAek Aro
bll eyn es tAr kAC eTek es emAhr o Ciw
iney Aes. ik hIr tAek K<uej epl n. 21hIr
niym zherr elAekedr ij|AsA krl/ ''rASAr
DAer bes TAk ebAw ekATAy
elAek %r idl/ ''KAen kKn ekAn eb
iCl n etA.
22
tA iyhdAr bu iPer es bll/ ''es
SIelAkek K<uej eplAm n. esKAnkAr elAkjn
bll esKAen ekAn eb kKn iCl n.
23
tA iyhd bll/ ''essb ijinx tAr kAeC
TAkuk. Aim cA n ey elAek AmAedr iney hAes.
Aim CAglw tAek idet eceyiClAm ik K<uej
eplAm n. wA yeTX.

iyhd o tAmr
es smy iyhd tAr BAeyedr eCe hIr
nAem kiw elAekr se bAs kret egl.
hIr iCeln mIy zherr elAk. 2esKAen iyhd
k knAnIy SIelAkek edKet epey tAek ibey
krl. emeyiwr iptAr nAm iCl zUy. 3knAnIy emeyiw
kiw pue^r j idey tAr nAm rAKl r. 4 per
es Aerkiw pue^r j idey tAr nAm rAKl onn.
5
per tAr ezl nAem Aerkiw pu^ hl. tIy
pue^r jer smy iyhd kxIeb bAs kriCl.
6
iyhd tAmr nAem k kAek en tAr se
Tm pu^ err ibey idl. 7 ik r enk m
kAj krAy Bu tAr it sX heln bM tAek
htY kreln. 8 tKn iyhd err BA onnek bll/
''yAo etAmAr m]t BAeyr SIr se zyn kr. tAr
SVAmI ho. inejr BA err j bMz p kr.
9
onn buJl imlenr Pel sAnsit hel t
tAr heb n. onn tA eyQn sm krl. es tAr
zrIerr BYer bIyRY tYAg krl n. 10 kAej
Bu *u heln bM onneko emer ePleln.
11
tKn iyhd tAr ebQm tAmrek bll/ ''yAo/ etAmAr
iptAr bAI iPer yAo. ey pyR n AmAr eCAw
tAmr gBb$ tI hl
pu^ ezl b hy es pyR ibey n ker esKAen
24
TAk. iyhd Asel By epeyiCeln/ eBebiCeln
itn mAs per ek kjn iyhdAek bll/
BAeyedr metA hyetA ezlAo mAr yAeb. ''etAmAr pu^bDU tAmr ebAr kAj kereC Ar
tAmr tAr iptAr bAI iPer egl.
Kn es gB$btI heyeC.
12
tKn iyhd bll/ ''tAek bAer iney es puiey
per iyhd Ar SI/ zUeyr kAr m]&u Y hl. ezAekr
dAo.
smy egel iyhd tAr mIy b u hIrAr sAeT
25
es elAkiw tAmrek htY kret el es
AmAr yAb A(irk eTR/ "Aim >eK pAtAel AmAr
"
tAr
V
Zrek k Kbr pAWAl. tAmr bll/ ''ey
pue^r kAeC yAb.

38

Aidpu Sk 38:26-40:3

39
elAkiw AmAy gB$btI kereC ijinxil tAr.
ijinxilr idek edK. elA kAr emAhr
o suetA kAr Ciw kAr
26
iyhd es ijinxelA icnet eper bll/
''es iWk. AmAr Bul heyeC. Aim AmAr
pu^ ezlAek edb bel it|A kero tAek id
in. rpr iyhd ik tAr sAeT Ar shbAs
krl n.
27
tAmerr sebr smy piSt hel tArA edKl
tAr ymj sAn het celeC. 28sebr smy kw
bAc tAr hAt ebr krel DAm tAr hAet kw
lAl suetA b<ADl Ar bll/ '' bAcAw Aeg
jAeb. 29ik bAcAw tAr hAt iwey inel
bAcAw Tem jAl. tA es DAm bll/ ''&uim
Tem eWel ebirey Aset eperC? tA tAr
tAr nAm eprs rAKl. 30rpr izZiwr j
hl/ yAr hAet lAl suetA bAD iCl. tAr r nAm
rAKl esrh.
eyAexPek imzer epAwIPerr kAeC ib*I kr hl
bi,ekrA yAr eyAexPek ikeniCl/ tAr
tAek imzer iney egl bM PerQe,r
r(kedr esnApit epAwIPerr kAeC ibi* ker
idl. 2ik Bu eyAexPek sAhAyY kreln. eyAexP
sPlkmR heln. eyAexP es imzrIy epAwIPerr
TRA tAr minebr bAIet bAs kretn.
3
epAwIPr edKeln ey Bu eyAexePr sAeT
reyeCn bM eyAexP y ikC kern tAet itin
tAek sPl het edn. 4 esj epAwIPr KuzI hey
eyAexPek tAr inejr bAIr DY( ker tAr
hAet sb ikCr BAr ideln.
5
eyAexPek es bAIr DY( kr hel Bu
epAwIPerr bAI bM tAr sb ikCek AzIbRAd
kreln. eyAexePr j Bu kAj kreln. Ar
itin epAwIPerr e(et y jAt tAeko
AzIbRAdyu) kreln. 6tA epAwIPr tAr bAIr sb
ikCr BAr eyAexePr hAet idey ideln/ ekbl
inejr KAbArw CA Ar ikCr j itin icit
iCeln n.

39

se Zet pAir n. w mArA k Bul kAj? Verr


ibre pAp kAj.
10
SI elAkiw erAj eyAexPek kT blt/
ik eyAexP rAjI hetn n. 11kidn eyAexP
inejr kAj kret bAIr eBter egeln. es
smy es bAIet ekbl k itin iCeln. 12tAr
minebr SI essmy tAr kAp ewen Der bll/
''AmAr se ibCAnAy s. ik eyAexP es bAI
eTek t t edQe pAlAl ey jAmAw SIelAkiwr
hAet rey egl.
13
SIelAkiw edKl ey eyAexP tAr hAet jAmAw
ePel bAIr bAer edQe ebirey egeC. tA es
ic ker iWk krl y GeweC es sVe imTY
kT bleb. 14es tAr bAIr B]tYedr efek bll/
"edK? Iy *ItdAsek ik AmAedr iney WAA
krAr j KAen An heyeC es iBter es
AmAek A*m, krAr ecX keriCl/ ik Aim
ecicey WlAm. 15AmAr ickAer es By epey
pAlAl. ik es tAr jAmAw ePel egeC. 16tArpr
tAr SVAmI TRA eyAexePr minb As pyR es
es jAmAw tAr kAeC ereKidl. 17SVAmIeko es
k Gwnbll. es bll/ ''ey Iy dAsiwek
&uim KAen enC/ es AmAek A*m, krAr ecX
keriCl? 18ik es AmAr kAeC Aset Aim
ickAr ker WlAm. es edQe pAlAl bew ik
tAr jAmAw ePel egl.

eyAexP kArAgAer
eyAexePr minb tAr SIr sb kT Zen *u
hl. 20tA rAjAr z*edr ey kArAgAer rAK ht/
epAwIPr eyAexPek esKAen rAKl. eyAexP esKAen
reln.
21
ik Bu eyAexePr se iCeln. Bu
eyAexePr it dy ker cleln. ikCidn per es
kArAgAerr r(kedr DAenr kAeC itin iy heln.
22
es kArAgAerr smS bIedr BAr eyAexePr hAet
ideln. es ped iDit ey ekAn pdAiDkArI
SVABAibkBAeb y kern/ eyAexP tA kretn.
23
su t rAM eyAexePr DIenr ekAn kAj
kArAiDkArIek t%AbDAn kret ehAt n. w
eyAexP epAwIPerr SI ek tYAKAn kreln
heyiCl kAr Bu tAr se iCeln bM tAek sb
eyAexP iCeln tY rpbAn o sudzRn purx. kAej sPl keriCeln.
7
ikC smy per eyAexePr minebr SIo tAek pC
eyAexP iw SV er bYAKYA kreln
kret Zr krl. kidn es tAek bll/ "AmAr
per PerQe,r B]tY PerQe,r it ikC
se ezo.
8
Ay kAj krl. B]etYr iCl tAr
ik eyAexP tYAKAn ker bll/ ''AmAr minb
jAenn tAr bAIr itiw ibxeyr it Aim ibV S. riwoyAl o @A(Ars pirebznkArI. 2PerQ, DAn
itin KAnkAr sb ikCr dAy dAiy AmAek riwoyAl o @A(Ars pirebznkArIr pr *u
ideyeCn. 9AmAr minb AmAek bAIet Ay heyiCeln. 3tA PerQ, tAedr eyAexePr sAeT k
tAr smAn SAen ereKeCn. Aim kKn tAr SIr kArAgAer rAKeln. epAwIPr/ PerQe,r kArAr(kedr
19

40

Aidpu Sk 40:4-41:13

40

DAn es kArAgAerr dAiy e iCeln. 4 DAn


kArr(k es bIek eyAexePr pircyAR r DIen
rAKeln. es jn elAk ikCsmy es kArAgAer
rl.
5
kidn rAe^ bI SV edKl. :
bI iCl imzerr rAjAr riwoyAl o @A(Ars
pirebznkArI. etYk bI iB iB SV edKl
bM itiw SVer injSV TR iCl. 6perr idn
skAel eyAexP tAedr kAeC igey edKeln ey tAr
>iAS. 7 eyAexP ij|AsA kreln/ ''etAmAedr
t ibx edKAeC ekn
8
elAk iw %r krl/ ''gt rAet Amr SV
edeKiC ik SVer TR buJiC n. es SVer TR
blAr b t buiJey edbAr ek en.
eyAexP tAedr bleln/ ''Vr kjn iyin
ebAeJn o SVer TR blet pAern. tA AmAr
nuerAD/ etAmAedr SVelA bl.

eyAexePr kT men rl nA
tIy idnw iCl PerQe,r jidn. PerQ,
tAr sb dAsedr j eBAejr AeyAjn kreln.
es smey PerQ, riwoy A l o @A(rs
pirebzkek kArAgAr eTek mui) ideln. 21PerQ,
pAnpA^ bAhkek mui) idey punrAy tAek tAr kAej
ineyAg kreln. Ar es pAnpA^ bAhk AbAr
PerQe,r hAet pAnpA^ idet lAgl. 22ik PerQ,
riwoy A lAek P< Ais ideln. eyAexP eymniw
beliCeln esrkm BAeb sb Gwn Gwl. 23ik
es pAnpA^bAhekr eyAexPek sAhAyY krAr kT
men rl n. es eyAexePr ibxy PerQ,ek ikC
bll n/ eyAexePr kT Buel egl.
20

@A(Ars pirebzekr SV
sutrAM @A(Ars pirebzk eyAexPek tAr SV
bll/ ''Aim SVe kw @A(AltA edKlAm. 10es
ltAy itnew zAK iCl. Aim edKlAm zAKilet
Pul hl bM @A(A Pll. 11Aim PerQe,r pAnpA^
DeriClAm/ tA es @A(AelAek es kAep in[e
inlAm. tArpr es pAnpA^ PerQ,ek idlAm.
12
tKn eyAexP bleln/ ''es SVer TR Aim
etAmAy bliC. itniw zAKAr TR itn idn. 13itnidn
ezx hbAr Aeg PerQ, etAmAy (m ker AbAr
etAmAy kAej bhAl krebn. &uim PerQe,r j
Aeg ey kAj kret tA- kreb. 14ik &uim
CA epel AmAy Sr, ekAr. AmAr it dy
ekAr. PerQ,ek AmAr sVe ebAl yAet Aim
kArAgAr eTek ebirey Aset pAir. 15AmAek ejAr
ker AmAr inejr jAygA/ Iyedr edz eTek
iney yAoyA heyeC. kArAgAer TAkAr mt ekAn
Ay Aim kirin.

PerQe,r SV
bCr pr PerQ, kw SV edKeln.
edKeln itin nIl ndIr DAer dAiey reyeCn.
2
SVe ndI eTek sAtw gr eW es GAs eKet
lAgl. grelA iCl hXpuX/ edKeto BAelA. 3rpr
ndI eTek Aro sAtw gr eW es pAer hXpuX
grelAr g eG<ex dAAl. ik o grelA erAgA
iCl/ edKeto suS. 4 es sAtw suS gr sAtwA
hXpuX grelAek eKey ePll. tKn PerQe,r
Gum eBe egl.
5
PerQ, AbAr Zet egeln; AbAr SV edKeln.
bAr edKeln kw gAeC sAtw zIx ebe WeC.
zIxelA puX bM zes Br. 6 tArpr edKeln
Aro sAtw zIx WeC. ik zIxelA puX Ar
pUebr bAtAes Jles egeC. 7 rpr erAg erAgA
sAtw zIx puX sAtw zIxek eKey ePll. PerQe,r
Gum AbAr eBe egl. itin buJeln ey itin SV
edKiCeln. 8perr idn skAel rAet edK SV
elAr
j PerQe,r mn iSr hey Wl. tA itin imzerr
smS yAkr o |AnI elAkedr efek pAWAeln.
PerQ, tAr SV tAedr bleln ik ek tAr TR
blet pArl n.

riwoyA lAr SV
riwoyAlA edKl B] etYr SV w BAl. tKn
es eyAexPek bll/ ''Aimo kw SV edeKiC.
edKlAm AmAr mATAy riwr itnew Jui reyeC.
17
perr Juiet sb rkemr esk KAbAr iCl. es
KAbAr rAjAr j iCl ik pAKIr KAbAr eKet
lAgl.
18
eyAexP bleln/ ''Aim etAmAek SVer TR
bliC. itnew Juir TR itn idn. 19itn idenr
meDY rAj etAmAek kArAgAr eTek mui) edebn.
itin etAmAr izreCd ker kw b<Aezr mATAy
Juiley edebn. Ar pAKIr etAmAr edehr mAMs
KAeb.

B] tYiw eyAexePr kT bll


tKn pAnpA^bAhekr eyAexePr kT men pl.
B]tYiw PerQ,ek bll/ ''AmAr sAeT y GewiCl
t men peC. 10Apin AmAr o riwoyAlAr pr
ereg igeyiCeln bM AmAedr bI keriCeln.
11
tArpr k rAet es o Aim SV edKlAm.
etYkiw SVer AlAd TR iCl. 12AmAedr sAeT
kArAgAer k Iy yubk iCl. es iCl r(Iedr
iDkArI B]tY. Amr tAek AmAedr SV blel
es tAr mAen bel idl. 13Ar es y bll bASeb
tA- Gwl. es beliCl ey Aim mui) epey AbAr
puerAenA kAj iPer pAb Gwlo tA. riwoyAl
sVe beliCl ey es mAr yAeb Gwlo tA?

16

41

41
SV er bYAKYA k ret eyAexePr fAk pl
tA PerQ, eyAexPek efek pAWAel jn
r(I t tAek kArAgAr eTek br ker Anl.
eyAexP dAi kAmAeln/ pirAr jAm preln.
tArpr PerQe,r se edK kret egeln. 15PerQ,
eyAexPek bleln/ ''Aim kw SV edeKiC ik
ek tAr bYAKYA kret pAreC n. Aim ZeniC ey
&uim SV Znel tAr bYAKYA kret pAr.
16
%er eyAexP bleln/ ''Aim pAir n? ik
hyetA PerQe,r j Vr tAr TR bel edebn.
17
tKn PerQ, eyAexPek blet lAgeln/ ''AmAr
edK SeV Aim nIl ndIr DAer dAieyiClAm. 18tKn
ndI eTek sAtw gr eW es GAs eKet Zr
krl. grelA iCl hXpu X/ edKeto sur.
19
tArpr Aim ndI eTek Aro sAtiw gr eW
Aset edKlAm. ik grelA erAg erAg/
edKeto suS. rkm ib gr Aim imzer kKno
ediKin. 20tArpr erAg suS grelA Tem As
hXpuX grelAek eKey ePll. 21ik tAo tAedr
echAr erAg Ar suS rl. edeK men heb n
ey tAr es emAw esAw grelA eKeyeC. tArpr
AmAr Gum eBe egl.
22
"AmAr perr SVe Aim edKlAm kw gAeC
sAtw zIx ebe WeC. zIxelA puX zesr dAnAy
Br. 23tArpr eselAr per sAtw Aro zIx
eW elA. ik elA erAgA Ar pUebr bAtAes
JlsAenA iCl. 24rpr es puX zIxelA puX
zIxelAek eKey ePll.
''AmAr yAkredr Aim SVelA bllAm
bew ik tAr tAr TR blet pArl n. SVelAr
TR ik
14

eyAexP SV er bYAKYA kreln


tKn eyAexP PerQ,ek bleln/ '' SV er
ibxyw k.Vr zI y kret celeCn t
ApnAr kAeC kAz kereCn. 26By SVer k]t
TR k. sAtw BAl gr bM sAtw BAl zIx
sAtw BAl bCrek ebAJAeC. 27Ar sAtw erAg
gr/ sAtw puX zIx ebAJAy sAtw iB$e(r bCr.
sAtw BAl bCerr pr iB$e(r sAt bCr Aseb.
28
zI y Gwet celeC Vr tA- ApnAek
ediKeyeCn. ey BAeb Aim bllAm Vr esBAeb
sb GwAebn. 29sAt bCr imzer cr zs p
heb. 30ik tArpr Aseb iB$e(r sAtw bCr.
imzerr elAekr Buel yAeb tIet kt zs n
ht. iB$e( edz nX heb. 31elAekr Buel yAeb
zesr Acy$Y blet ik ebAJAy.
32
''PerQ,/ Apin kiw ibxy iney iw SV
edeKeCn. kAr, Vr ey sitY t GwAet celeCn
t ApnAek edKAet cAeln. Ar itin zI t
25

Aidpu Sk 41:14-49

GwAebn? 33tA PerQ,/ ApnAr ic kjn subiu


o |AnbAn elAk K<uej tAek imzr edezr j
inyu) kr. 34tArpr Apin elAkedr ineyAg
krn eyn tAr KA sMh ker. sAtiw BAl bCerr
etYkiw elAk tAedr p zesr k pmAMz
es elAekedr idk. 35BAeb elAekr sAtiw
BAl bCer cr KA sMh ker eyAjn n p
pyR zher zher sMh ker rAKeb. BAeb PerQ,/
ApnAr DIen KA Aseb. 36tArpr iB$e(r
sAt bCer imzr edezr j KA TAkeb. Ar
iBRe( imzr DbMs hey yAeb n.
37
pirknA PerQe,r mnput> hl Ar tAr
AiDkAirkrAo emen inl. 38tArpr PerQ, tAedr
bleln/ '' kAj krAr je men hy n Amr
eyAexePr eTek Ar BAl kAek pAb? Verr
A tAr se reyeC Ar es j es |AnbAn?
39
tA PerQ, eyAexPek bleln/ "Vr etAmAek
smS yKn jAineyeCn tKn etAmAr mt |AnI
Ar ek het pAer 40Aim etAmAek AmAr inyenr
j inyu) krlAm/ smS elAk etAmAr Aedz
pAln kreb. (mtAr idk eTek ekbl Aim etAmAr
ecey b TAkb.
41
PerQ, eyAexPek ibezx nuAenr mADYem
rAjYpAl kreln. PerQ, eyAexPek bleln/ ''Aim
etAmAek sm imzerr rAjYpAl iheseb inyu)
krlAm.
42
tArpr PerQ, tAr AMiw Kuel eyAexePr hAet
pirey ideln. es AMiwet rAjkIy CAp iCl.
PerQ, tAek imih kApRAesr epAzAk ideln bM
tAr glAy esAnAr hAr pirey ideln. 43PerQ,
eyAexPek itIy reT cet ideln. r(kr
eyAexePr reTr Aeg Aeg eyet eyet elAekedr
blet TAkl/ ''eyAexePr sAmen hAw gAeA.
BAeb eyAexP sm imzerr rAjYpAl heln.
44
PerQ, tAek bleln/ ''Aim rAj PerQ,/ sutrAM
Aim y cA tA krb ik imzerr Ar ek
etAmAr A|A CA hAt TbA p &ulet pAreb
n.
45
PerQ, eyAexePr Ar k nAm sAPnpAenh
rAKeln. PerQ, eyAexPek Asn nAem k kAr
se ibeyo ideln. es iCl on nAmk zher yAjk
epAwIPerr k. BAeb eyAexP smS imzr
edezr rAjYpAl heln.
46
eyAexePr 30 bCr byes itin imzr edezr
rAjAr esb kret Zr kreln. itin smS imzr
edz Gr
u eln. 47sAt bCr imzer Kub BAl zs p
hl. 48Ar sAt bCr Der eyAexP imzer KAbAr
sy kreln. etYk zher zher eyAexP es
zherr AezpAezr e(et y jAt tAr eTek
sMh kretn. 49eyAexP smue@r bAilr mt t

Aidpu Sk 41:50-42:21

42

zs sMh kreln ey t mAp egl n kAr, t


mAp sb iCl n.
50
eyAexePr SI Asn iCeln on zherr
yAjekr k. iB$e(r Tm bCr AsAr Aeg
eyAexP bM Asnetr iw pu^ hl. 51Tm pue^r
nAm rAK hl mn>iz. eyAexP nAm ideln kAr,
itin bleln/ ''Vr AmAr smS kX o AmAr
bAIr smS ic Buel eyet ideln. 52eyAexP
itIy pue^r nAm rAKelm Piym. eyAexP
nAm rAKeln kAr, itin bleln/ "AmAr mhAkeXr
meDYo Vr AmAek PlbAn kereCn.
iBe$ (r smy l
sAt bCr elAekr KAer j cr
zs epl.
tArpr es bCrelA ezx hl. 54bAr iB$e(r
sAtw bCr Zr hl iWk eymniw eyAexP beliCeln.
es elr ekAn edez ekATAo ekAn KA zs
jAelA n. ik imzerr elAekedr j yeTX
KA iCl? kAr, eyAexP zs jm ker ereKiCeln.
55
iB$e(r smy Zr hel elAekr KAer j
PerQe,r kAeC es kAAkAiw krl. PerQ,
imzrIyedr bleln/ ''yAo eyAexPek igey ije|s
kr ik kret heb.
56
sb jAygAy iBR( edK idel eyAexP dAm
eTek elAekedr zs ib*I kret Zr kreln.
iB$( imzero ByAbh rp inl. 57sb^
R es iB$(
bl hl/ Pel imzerr AezpAezr edz eTeko
elAekr zs iknet elA.
53

SV sitY helA
knAn edezo blBAeb iB$( hl. yAekAb
jAnet pArl ey imzr edez zs reyeC.
tA yAekAb tAr pu^edr bll/ ''Amr ikC n
ker ekn KAen bes reyiC 2ZnlAm imzr edez
zs ib*I heC. cl esKAen igey Amr zs ikin.
tAhel Amr b<Acb. mrb n?
3
tA eyAexePr dz BA imzer zs iknet
egeln. 4 yAekAb ik ibAmInek pAWAeln n.
:ekbl ibAmIn eyAexePr sehAdr BA iCeln.
yAekAb By epeln pAeC ibAmIenr KArAp ikC
Gew.
5
knAeno iB$( ByAbh rp inl Pel knAn
edezr b elAk imzer zs iknet egl. tAedr
meDY SAeyelr sAnrAo iCeln.
6
es smy eyAexP imzr edezr rAjYpAl iCeln.
Ar ey sb elAk imzer zs iknet Ast tAedr
pr eyAexP njr rAKetn. tA eyAexePr
BAeyrAo tAr kAeC es ehw hey ,Am krl.
7
eyAexP tAr BAeyedr edeK icnet pAreln/ ik
mn BAn kreln eyn tAedr ecenn n. itin

42

tAedr se kk$zBAeb kT bleln. itin bleln/


''etAmr ekATA eTek esC
BAeyr %r idl/ ''Amr knAn edz eTek
KAen KA iknet esiC.
8
eyAexP jAnetn ey elAekrA tAr BA
ik tAr eyAexPek icnl n. 9Ar BAeyedr
iney eyAexP ey SVil edeKiCeln t tAr men
pe egl.
eyAexP tAr BAeye dr c r bel AKY ideln
eyAexP tAr BAedr bleln/ ''etAmr KAen
zs iknet Asin? etAmr cr. etAmr
AmAedr bRl jAygelA jAnet esC.
10
ik tAr BAeyr bll/ ''t ny mhAzy?
Amr ApnAr dAs. AmrA ekbl KA iknet
esiC. 11Amr BAeyr k iptAr sAn. Amr
selAk/ Amr ekbl KA iknet esiC.
12
tKn eyAexP tAedr bleln/ ''t ny/ ik
etAmr AmAedr ekATAy bl
R t tA edKet esC.
13
Ar BAeyr bll/ ''n? Amr sbA BA
BA. AmAedr pirbAer Amr bAerA BA. AmAedr
skelr ipt kjn. eCAw BA Kno AmAedr
iptAr kAeC reyeC. BAiw b bCr Aeg mAr
egeC. Amr ApnAr dAs/ knAn edz eTek esiC.
14
ik eyAexP tAedr bll/ ''n? Aim edKiC
AmAr kTA iWk. etAmr cr bew. 15ik
etAmr ey stY blC t Aim etAmAedr mA,
kret edb. PerQe,r nAem idibY idey bliC/ ey
pyR n etAmAedr eCAw BA KAen Aes Aim
etAmAedr eyet edb n.
16
Aim etAmAedr kjnek eyet edb ey eCw
BAek AmAr kAeC iney Aseb/ es smey etAmr
kArAgAer TAkeb. Amr edKb ey etAmAedr kT
sitY ikn/ yido AmAr ibAV s ey etAmr c r.
17
tArpr eyAexP tAedr itnidenr j kArAgAer
rAKeln.
izimeyA nek bkrep rAK hl
itn idn per eyAexP tAedr bleln/ ''Aim
Vrek By kir? kAj krel etAmr b<Aceb.
19
etAmr yid sitY selAk ho teb etAmAedr
k BA KAen kArAgAer TAkuk. r zs
bhn ker Apnjenr kAeC iney eyet pAer. 20ik
etAmr b eCAw BAek KAen AmAr kAeC
iney Aseb. tAhel Aim jAnb ey etAmr stY
blC bM etAmr Ae, b<Aceb.
BAeyr et sit jAnAl. 21tAr ek
prek bll/ ''AmrA eyAexePr it ey Ay
kAj keriClAm tAr j zAiS pAiC. Amr
tAr kX edeKo tAr Ae,r j ibnit Znet
18

Aidpu Sk 42:22-43:9

43
SVIkAr keriClAm/ Ar Kn tA Amr
smsAy peiC.
22
tKn reb, tAedr bll/ ''Aim etAmAedr
beliClAm eCelwAr it ekAn Ay ekAr n.
ik etAmr AmAr kT Znet cAo in. tA Kn
tAr m]&uYr j Amr zAiS pAiC.
23
eyAexP BAeyedr se kT blAr j
nubAdk bYbhAr kriCeln. tA BAeyr buJl n
ey eyAexP tAedr BAx bJu et pAreCn. ik eyAexP
y ZniCeln tAr sb ikC bJu eln. tAedr kTAbAt$A
eyAexPek >iKt krl. 24tA eyAexP tAedr eTek
dUer igey k<Adeln. ikC(, per eyAexP AbAr
tAedr kAeC iPer eln. itin izimeyAnek Der
tAedr sAmen b<ADeln. 25eyAexP tAr B]tYedr
bleln eyn tAedr bSelA zesY Ber edy.
BAeyr zesr j eyAexPek wAk idl. ik
eyAexP es wAk n iney tAedr bSAet ePrt
rAKeln. tArpr itin tAedr pT yA^Ar j
eyAjnIy ijinxilo ideln.
26
tA BAeyr gADAr ipeW zs cAipey ron
hl. 27es rAe^ BAeyr rAt kAwAenAr j k
jAygAy es TAml. k BA gADAr KAbAr zs
ebr krAr j bS Kulet bSAy tAr wAk edKet
epl. 28es BAedr bll/ ''edK/ zs iknet
ey wAk ideyiClAm t ePrt eseC. ek bSAy
wAk ePrt ereKeC? et BAeyr Kub By epey
egl. tAr ek ek bll/ ''Vr AmAedr it
ik kereCn
BAeyr yAekAbek GwnAr ibbr, idl
BAeyr tAedr knAn edez ipt yAekAebr
kAeC iPer egl. y GeweC tAr sb ikC tAr
yAekAbek bll. 30tAr bll/ ''es edezr rAjYpAl
AmAedr se kkRzBAeb kT bleln. itin BAbeln
Amr c r? 31ik Amr tAek bllAm ey Amr
c r n/ Amr s elAk. 32AmrA tAek AmAedr
iptAr kT bM eCAw ey BA knAn edez iptAr
se bAIet reyeCtAr kTA bM k BA ey
mArA egeC tAr kTAo bllAm.
33
''tKn es edezr rAjYpAl AmAedr kT
bleln/ 'etAmr ey selAk tAr mA, edbAr
kw pT reyeC AmAr KAen etAmAedr k
BAek ereK yAo. etAmAedr zs etAmAedr
pirbAerr kAeC iney yAo. 34tArpr etAmAedr eCAw
BAek AmAr kAeC iney esA. tAhel Aim buJb
etAmr selAk/ Tb etAmr c r hey AmAedr
DbMs kret esC ikn. etAmr yid sitY blC
mA, hy teb Aim etAmAedr BAek ePrt edb
Ar etAmr AbAr SVCe edz eTek zs
iknet pAreb.
29

35

tArpr BAeyr tAedr bS eTek zs ebr


kret Zr krelA. Ar etYk BA inejr inejr
bSAy inejr inejr wAk K<uej epeln. BAeyr
o tAedr iptA es wAk edeK BIt hl.
36
yAekAb tAedr bleln/ ''etAmr ik cAo Aim
AmAr sb sAnedr hArA eyAexP cel egeC.
izimeyAno en. Ar Kn etAmr ibAmIneko
iney eyet esC.
37
ik reb, tAr iptAek bll/ ''iptA/ yid
Aim ibAmInek etAmAr kAeC iPirey n Ain
teb &uim AmAr sAnek htY ekAr.
38
ik yAekAb bleln/ ''Aim ibAmInek
etAmAedr se eyet edb n. tAr BA m]t Ar
AmAr SI rAehelr pu^edr meDY es bizX. imzer
yAbAr peT tAr yid ikC hy teb t AmAek emer
ePleb. thel >eK etAmr AmAek/ b]
mAnuxek emer ePleb.
ibAmIenr imzer yAoyA r j yAekAebr sit
iB$e(r smyw es edezr pe( KArAp
hl. 2imzr eTek An sb zs elAekr
eKey ezx ker ePll. yKn essb zs ezx hl/
yAekAb tAr iw pu^ek bll/ ''imzer igey KAbAr
j Aro zs iken AenA.
3
ik iyhd yAekAbek bll/ ''ik es edezr
rAjYpAl AmAedr sAbDAn ker idey beleCn/
'etAmr etAmAedr BAek iney n el Aim
etAmAedr se kT blb n. 4 Apin ibAmInek
AmAedr se pAWAel Amr AbAr zs iknet
eyet pAir. 5 ik ibAmInek n pAWAel Amr
yAb n. es rAjYpAl AmAedr sAbDAn ker idey
beleC tAek n iney As cleb n.
6
SAeyl bleln/ ''ekn etAmr tAek blel
ey etAmAedr Aerk BA reyeC ekn etAmr AmAr
rkm ibpd en idel.
7
BAeyr %er bll/ ''elAkiw enk
ij|AsA kriCeln. itin AmAedr o AmAedr
pirbAr sVe sbikC jAnet cAiCeln. itin o
ij|AsA kreln/ 'etAmAedr ipt ik Kno jIibt
AeCn etAmAedr bAIet ik Ar ekAn BA reyeC
Amr ekbl tAr er %r ideyiC. Amr
jAntAm n ey itin eCAw BAek iney Aset
blebn.
8
tKn iyhd tAr ipt SAeylek bll/
''ibAmInek AmAr se eyet idn. Aim tAr y
enb. AmAedr imzer eyet heb/ n egel Amr
sbA mAr yAb/ mnik AmAedr sAnrAo mreb.
9
Aim initBAeb tAr inrAp%Ar idek njr rAKb.
Aim tAr dAiy enb. Aim yid tAek ePrt n
Ain teb icrkAl etAmAr kAeC prADI TAkb.

43

Aidpu Sk 43:10-44:2
10

44

AmAedr yid Aeg eyet idet teb Amr


itIybAr KAbAr iney Aset pArtAm.
11
tKn tAedr ipt SAeyl bleln/ '' yid
sitY hy teb ibAmInek etAmAedr se nAo.
ik rAjYpAelr j ikC phAr iney eyo. es
smS ijinx y Amr AmAedr edez sMh keriC
t iney yAo. tAr j mDu/ epS/ bAdAm/ DuenA
AWA/ bM sug@bY sb iney yAo. 12bAr
etAmAedr se i, wAk ino. gtbAr dAm emwAbAr
pr ey wAk etAmAedr kAeC ePrt esiCl t
se nAo. het pAer rAjYpAelr Bul heyiCl.
13
ibAmInek iney tAr kAeC yAo. 14AmAr ATRn
etAmr yKn rAjYpAelr sAmen dAAeb tKn eyn
sbRzi)mAn Vr etAmAedr sAhAyY kern. ATRn
kir es eyn ibAmIn o izimeyAnek inrAped iPer
Aset edy. yid t n hy teb Aim pu^ hArAenAr
ezAek AbAr muxe pb.
15
tA BAey r rAjYpAlek edbAr j
phArelA inl Ar se Aeg y ineyiCl tAr
i, wAkAo inl. bAr ibAmIno tAr BAeyedr
sAeT imzer egl.

iney egl. es tAedr jl idel tAr p Duey inl.


tArpr es tAedr gADAedr KAbAr eKet idl.
25
BAeyr Znet epl ey tAr eyAexePr se
KAeb. tA tAr pur pyR tAedr phAr sAjAl.
26
eyAexP bAI iPrel BAeyr tAedr se
ker An phAr tAek idl. tArpr tAr hAw
ege tAek ,Am krl.
27
eyAexP tAr ekmn AeC ije|s kreln.
tArpr bleln/ ''etAmAedr b] ipt yAr sVe
AmAek beliCel itin ekmn AeCn itin ik Kno
jIibt AeCn
28
BAeyr %r idl/ ''< mhAzy/ AmAedr
iptA Kno jIibt AeCn. tArpr tAr AbAr
eyAexePr sAmen hAw ege tAek ,Am krl.
eyAexP tAr BA ibAmInek edKeln
tKn eyAexP ibAmInek edKet epeln.
:ibAmIn o eyAexP iCeln k mAeyr sAn.
eyAexP bleln/ '' ik etAmAedr eCAw BA yAr
sVe etAmr AmAy beliCel tArpr eyAexP
ibAmInek bleln/ ''bs/ Vr etAmAy AzIbRAd
krn?
30
es smy eyAexP Gr eTek edQe ebirey
egeln. eyAexP tAr BA ibAmInek ey BAlbAesn
t kAz kret cAeln. tAr kAA epl/ ik
itin cAeln n ey tAr BAeyr tAek k<Adet
edKuk. tA eyAexP edQe tAr Ger igey k<Adet
lAgeln. 31tArpr eyAexP tAr muK Duey bAer
ebirey eln. inejek sAmel iney itin bleln/
''Kn KAbAr smy heyeC.
32
B]etYr eyAexePr j kw ewibel bYbS
krl. ewibel tAr BAedr bsAr bYbS hl.
CA imzrIyedr j AlAd Aerkw ewibel
bYbS kr hl. imzrIyrA men men ibVAs krt
ey Iyedr se bes tAedr KAoyAw ict kAj
ny. 33eyAexePr BAeyr tAr sAmenr ewibel
bsl. BAeyr eCAw eTek bjn prpr besiCl.
ik GwiCl tA eBeb BAeyr ibSey ek perr
idek cAl. 34B] etYr eyAexePr ewibl eTek KAbAr
en tAedr idiCl. teb B]etYr ibAmInek
edr cAet p<Ac, ebzI KAbAr idl. BAeyr
eyAexePr se eKl/ pAn krl ey pyR n tAr
Ay m% hey egl.
29

BAeye dr eyAexePr bAIet inm,


jAnAn hl
16
imzer eyAexP ibAmInek tAr BAeyedr se
edKet epey B]tYedr bleln/ '' elAkedr AmAr
bAI iney s. pZ emer rAA kr. elAekr
Aj puer AmAr se KAeb. 17B]tYiw kT mt
kAj krl. es elAkedr eyAexePr bAIr iBtr
iney l.
18
eyAexePr bAI yAbAr smy BAeyr By epey
egl. tAr bll/ ''gtbAr ey wAk AmAedr bSAy
ePr edoy heyiCl tAr j ebADhy AmAedr
KAen An heC. ibxyiwek AmAedr ibre
mA, iheseb bYbhAr ker tAr AmAedr gAD eke
iney AmAedr dAs ker rAKeb.
19
tA BAeyr eyAexePr bAIr DAn B]etYr
kAeC egl. 20tAr bll/ ''sitY bliC gtbAr Amr
zs iknet esiClAm.
21-22
bAI ePrAr peT Amr bS Kuel etYk
bSAy AmAedr wAk K<uej eplAm. Amr jAin n
wAkA esKAen ik ker elA. ik Amr es wAk
ePr edbAr j iney esiC. Ar bAerr zs
eknAr jo wAk eniC.
23
ik es B]tY bll/ ''By epo n/ AmAy
eyAexP P< Ad pAteln
ibVAs kr. etAmAedr Vr/ etAmAedr iptAr Vr
tArpr eyAexP tAr B]tYedr k Aedz
incy phAr ihsAeb es wAk etAmAedr bSAy
idey bleln/ ''oedr etYekr bS bbAr
ePr ideyeCn. AmAr men AeC etAmr gtbAr
(mt nusAer zs Bit$ ker dAo. Ar etYekr
zesr j dAm ideyiCel.
tArpr es B]tYiw izimeyAnek kArAgAr eTek wAkAo tAedr zesr se ereK dAo. 2 AmAr eCAw
ebr ker Anl. 24B]tYiw tAedr eyAexePr bAI BAeyr bSAy tAr wAkAw erK bM tAr se

44

Aidpu Sk 44:3-34

45
AmAr ibezx repAr epyAlAwo rAK. B]etYr
eyAexePr kT mt kAj krl.
3
perr idn eBArebl BAeyedr gADAy ker edez
ePrAr j ibedy kr hl. 4tAr zhr eCe eberAel
eyAexP tAr B]tYek bleln/ ''yAo/ oedr ipC
nAo. oedr TAimey bl/ 'Amr etAmAedr it ik
BAl bYbhAr kir in teb etAmr ekn AmAedr
se KArAp bYbhAr krel ekn etAmr AmAr
minebr repAr epyAlA cir krel 5 AmAr minb
es epyAlA eTek pAn kern bM g,nAr jo
bYbhAr kern. etAmr y kerC t Ay kAj.
6
B]tYiw es mt kAj krl. es esKAen ep<QeC
BAeyedr TAmAelA. eyAexP y blet beliCeln/
B]tYiw es mt kT bll.
7
ik BAeyr B]tYiwek bll/ "rAjYpAl ekn
rkm kT bleCn Amr esrkm ekAn kAj
kret pAir n? 8 Amr AmAedr bSAy ey wAk
Aegr bAr epeyiClAm t iPirey eniClAm.
tAhel iny Amr etAmAr minebr bAI eTek
esAn ik rp ikC cir kret pAir n. 9&uim yid
es repAr epyAlA AmAedr kAro bSAy K<uej
pAo teb tAr m]&uY ehAk. &uim tAek tAhel htY
kret pAerA bM ese(e^ AmrAo etAmAr dAs
hb.
10
B]tYiw bll/ ''Amr etAmAedr kT mt
kAj krb. ik Aim es jnek htY krb n.
Aim repAr epyAlA K<uej epel es jn AmAr
dAs heb/ er cel eyet pAer.
ibAmIn P< Aed Dr pl
tKn etYk BA tAAtAi mAiwet inejedr
bS Kuel ePll. 12B]tYiw bSAil edKet lAgl.
ejY eTek Zr ker kiner bS K<uej edKel
ibAmIenr bSy es epyAlA K<uej pAoyA egl.
13
BAeyr et tY >iKt hl. tAr tAedr
ezAk kAz kret jAm iCe ePll. inejedr
bS AbAr gADAy cAipey zher iPer cll.
14
iyhd tAr BAeyedr iney eyAexePr bAI
egl. eyAexP tKno bAIet iCeln. BAeyr tAr
sAmen mAiwet pe tAek ,Am krl. 15eyAexP
tAedr bleln/ "etAmr ekn kAj kerC. etAmr
ik jAnet n ey Aim g,n kret pAir. kAej
AmAr eTek BAelA ek en.
16
iyhd bll/ ''mhAzy/ AmAedr blbAr ikC
en? bYAKY krAro pT en. Amr ey ined$Ax t
mA, krAro pT en. ekAn Ay kAejr
j Vr AmAedr ibcAer edAxI kereCn. esj
Amr sb mnik/ ibAmIno/ ApnAr dAs hb.
17
ik eyAexP bleln/ ''Aim etAmAedr sbAek
dAs krb n? ekbl ey epyAlA cir kereC es
11

AmAr dAs heb. bAkI etAmr etAmAedr iptAr


kAeC zAiet iPer yAo.
iyhd ibAmIenr j imnit kreln
tKn iyhd eyAexePr kAeC igey bleln/
''mhAzy/ dy ker AmAek sb kT pirAr ker
ApnAek blet idn. dy ker AmAr it rAg
krebn n. Aim jAin Apin PerQe,r smn.
19
Amr Aeg yKn KAen esiClAm tKn Apin
ije|s keriCeln/ 'etAmAedr kjn ipt Ar
BA AeC ik 20Amr ApnAek %r ideyiClAm/
'AmAedr k ipt AeCn/ itin b]. AmAedr
k eCAw BA reyeC. AmAedr iptA tAek BAlbAesn
kAr, es tAr b] byesr sAn. Ar es eCAw
BAeyr inejr k BA mAr egeC. tA tAr mAeyr
pu^edr meDY kmA^ es eb<ec AeC bM tAr
iptA tAek Kub BAlbAesn. 21tArpr Apin bleln/
'teb es BAek AmAr kAeC iney s. Aim
tAek edKet cA. 22Ar Amr ApnAek bllAm/
'es eCAw BA iptAek eCe Aset pAer n. Ar
iptA tAek hArAel ezAeket mArA yAebn. 23ik
Apin AmAedr bleln/ 'etAmAedr b es
BAek Anet heb n&ub Aim zs ib*I krb
n. 24tA Amr iPer igey Apin y beliCeln
t AmAedr iptAek jAnAlAm.
25
''per AmAedr iptA bleln/ 'yAo/ igey Aro
ikC zs iken AenA. 26Ar Amr iptAek bllAm/
'Amr eCAw BAek n iney eyet pAir n. rAjYpAl
beleCn eCAw BAek n edKel itin AmAedr kAeC
zs ib*I krebn n. 27tKn AmAedr iptA bleln/
'etAmr jAn AmAr SI rAehelr iw sAn hy.
28
tAedr kjnek Aim eyet idel bj tAek
emer ePll. es eTek Ar kKno tAek ediKin.
29
etAmr yid jneko AmAr kAC eTek iney
yAo Ar tAr yid ikC Gew tAhel Aim ezAek
mAr yAb.
30
Kn eBeb edKun eCAw BAek iney bAI n
iPrel ik Gweb eCAw BA iptAr Ae,r j
tY r pU,R? 31eCAw BAek AmAedr se n
edKel AmAedr iptA mArA yAebn Ar edAxw
heb AmAedr? tAhel Amr AmAedr b
] iptAek
>eKr kAre emer ePlb.
32
'' eCAw BAeyr dAiy Aim ineyiClAm.
Aim iptAek beliClAm/ 'Aim yid tAek etAmAr
kAeC iPirey n Ain teb sArAjIbn Aim prADI
hey TAkb. 33tA Kn AmAr iB(/ dy
ker eCAw BAek tAr BAeyedr se iPret idn.
Ar Aim KAen ApnAr dAs hey TAik. 34 eCAw
BA n iPrel Aim iptAek muK edKAet pArebA
n. eBeb By pAiC AmAr iptAr ik heb.
18

Aidpu Sk 45:1-28

46

eyAexP inejr pircy ideln


eyAexP Ar inejek sAmel rAKet pAreln
n. itin esKAen piSt smS elAekr
sAmen ek<ed Weln bM bleln/ ''sbAek cel
eyet belA. tA sb elAk cel egl. ekbl
eyAexePr BAeyr eyAexePr se rl. tKn
eyAexP inejr pircy ideln. 2 eyAexP Kub cSV er
k<AdiCeln/ Ar PerQe,r bAIr smS imzrIyr
t Znet epl. 3 eyAexP tAr BAedr bleln/
''Aim etAmAedr BA eyAexP. AmAr iptA BAl
AeCn etA ik BAeyr ekAn %r idl n
kAr, tAr htbui heln bMBy epeln.
4
tA eyAexP AbAr tAr BAedr bleln/
''KAen AmAr kAeC s. dy ker KAen s.
tA BAeyr eyAexePr kAeC egl. eyAexP tAedr
bll/ ''Aim etAmAedr BA eyAexP. Aim es/
yAek etAmr dAs ihsAeb imzerr j ibi*
keriCel. 5Kn ic ekAr n. etAmr y keriCel
tAr j rAgo ekAr n. Verr pirkn nusAer
Aim KAen esiC. Aim etAmAedr A b<AcAet
KAen esiC. 6iB$e(r ekbl ewA bCr ekeweC.
Kno Aro p<Ac bCr ekAn cAx heb n/ Pslo
Pleb n. 7 sutrAM Vr AmAek etAmAedr Aeg
KAen pAiWeye Cn yAet Aim etAmAedr elAkjnedr
edez en bA<cAet pAir. 8 AmAek ey KAen
pAWAenA heyeC tAet etAmAedr edAx en. iCl
Verr pirkn. Vr AmAek PerQe,r iptAr
SAen biseyeCn. Aim tAr smS bAIr smS imzr
edezr rAjYpAl heyiC.

45

S Aeyl
imzer Amit
heln
eyAexP bll/ ''etAmr tAAtAi AmAr iptAr
kAeC yAo. tAek bl tAr pu^ eyAexP bAt$
pAiWeyeC.
Vr AmAek imzerr rAjYpAlkereCn. tA
KAen AmAr kAeC cel Asun. edrI krebn
n. Kn cel Asu n . 10Apin AmAr
kACAkAiC egAzn edez TAket pAern.
Apin/ ApnAr s A nr/ ApnAr
nAitnAtinr bM ApnAr smS pZedro
iney Asun. 11iB$e(rperr p<Ac bCr Aim
ApnAr y enb. Pel Apin bM ApnAr
pirbAerr y AeC tAr ikC hAirey yAeb
n.
12
eyAexP tAr BAedr bll/ ''Aim ey sitY
sitY eyAexP t etAmr ecAeK edKC. Kn AmAr
BA ibAmIno jAen ey Aim etAmAedr BA/
etAmAedr se kT bliC. 13Aim imzr edez ey
sAn j$n keriC es sV e iptAek ebAl. KAen
etAmr y y edKC es sVe tAek ebAl. bAr
9

oW/ yt tAAtAi sb AmAr iptAek KAen


iney s. 14rpr eyAexP ibAmInek beu k jiey
Der jen k<det lAgeln. 15eyAexP A
BAedro cmu eKey k<Adeln. rpr BAeyr tAr
se kT blet Zr krl.
16
PerQ,o jAnet pAreln ey eyAexePr BAr
tAr kAeC eseC. Kbr PerQe,r sAr Ger
Ciey pel PerQ, o tAr dAesr tY sX
heln. 17PerQ, eyAexPek bleln/''etAmAr BAedr
bl tAedr ey pirmA, zesr eyAjn t iney
eyn knAn edez yAy. 18Aro bl eyn tAr tAedr
ipt bM tAedr pirbAerr sbAek iney AmAr
kAeC KAen iPer Aes. Aim etAmAedr bAs
krAr j imzer sb cAet BAl jim edb. Ar
etAmAr pirbAr KAnkAr sb ecey BAl KAbAr eKet
pAeb.
19
tArpr PerQ, bleln/ ''AmAedr mAlbAhI
gAIelAr meDY eyelA BAelA tAr ikC etAmAr
BAedr dAo. tAedr belA eyn/ tAr knAn edez
igey tAedr iptA bM inejr inejr SI o pu^
kA iney gAI ker iPer Aes. 20esKAn eTek
tAedr smS spi% iney AsAr bYApAer tAr eyn
ic n ker/ kAr, imzerr smS %m ijinx
tAedr.
21
S Aeyelr sAnr tA kreln. PerQ, eymn
Aedz keriCeln es metA eyAexP tAedr BAelA
ikC mAlbAhI gAI ideln Ar yA^Ar j yeTX
KAbAro ideln. 22eyAexP tAr etYk BAek sur
jAmA ejAAo ideln. ik eyAexP ibAmInek
ideln p<Ac ejAA jAm Ar 300 erQpY mu@.
23
eyAexP tAr iptAr jo phAr pAWAeln. itin
dzw gADAr ipeW bS Ber imzerr b %m ijinx
pAWAeln. Ar tAr iptAr ePrbAr peT yA^Ar j
Aro dziw SI gADAr ipeW ker zs/ riw bM
A KAbAr pAWAeln. 24tArpr eyAexP tAr
BAedr ibdAy ideln. Ar tAr yKn peT yAeC
eyAexP tAedr bleln/ ''esAj bAI yAo. peT
Jg ekAr n.
25
tA tArA imzr edz eCe tAedr iptAr kAeC
knAn edez igey ep<QCAl. 26BAeyr bll/ ''iptA
eyAexP Ken jIibt? Ar itin smS imzerr
inyu) rAjYpAl. tAedr iptA Zen htbui
hey reln; Tem etA tAr ibVAs hl n. 27ik
tArpr tAr eyAexP y beliCeln t bll. Ar
eyAexP tAek imzr edez iney yAbAr j ey mAlbAhI
gAIelA pAiWeyiCeln t yKn yAekAb edKeln/
tKn itin Ane e%ijt hey Weln. 28SAeyl
bleln/ ''bAr Aim etAmAedr kT ibVAs kriC.
AmAr pu^ eyAexP Kno eb<ec AeC? Ah/ m]&uYr
Aeg Aim tAek edKet pAb?

Aidpu Sk 46:1-32

47
rV S Aeyl
ek AAV s ideln
SAeyl imzr edezr ee yA^ Zr
kreln. Tem itin ebra-ezbAet egeln.
esKAen SAeyl tAr ipt sahAekr Verr
pAsn kreln bM bil ideln. 2 rAe^ Vr SVe
yAekAebr se kT bleln. Vr bleln/ ''yAekAb/
yAekAb.
SAeyl %r ideln/ '' ey Aim.
3
tKn Vr bleln/ ''Aim Vr/ etAmAr iptAr
Vr. imzer eyet By ekAr n. imzer Aim
etAmAek k mhjAitet pir,t krb. 4Aim
etAmAr se imzer yAb Ar etAmAek esKAn eTek
iPirey Anb. &uim imzer mAr yAeb ik eyAexP
etAmAr se TAkeb. &uim mAr egel eyAexP tAr
inejr hAt idey etAmAr ecAK buijey edeb.

46

S Aeyl
imzer egeln
tArpr yAekAb ebra-ezb eCe imzerr idek
yA^ kreln. SAeyelr pue^r inejedr ipt
yAekAbek bM etYek inejr pu^ kA o SIedr
iney imzer cleln. PerQ, ey mAlbAhI gAIelA
pAiWeyiCeln eselA ker tAr egeln. 6 tAr
tAedr pZpAl bM knAn edez tAedr y y iCl
sb iney cleln. sutrAM SAeyl imzer tAr smS
sAn bM tAedr pirbAr iney egeln. 7 tAr se
iCl tAr pue^r bM nAitr/ tAr kAr bM
nAtinr. sutrAM tAr smS pirbAr tAr sAeT imzer
egeln.
5

yAekAebr pirbAr
SAeyelr pue^r bM tAr bMzDerrA yAr
tAr se imzer igeyiCeln tAedr nAmil
reb, iCeln ejY pu^. 9 rebe,r pue^r iCeln
henAk/ plalu/ ihexA, o kimR.
10
izimeyAenr pue^r iCeln iymUeyl/ yAmIn/
ohd/ yAKIn/ esAhr CA ezQl. :ezQelr m iCeln
kjn knAnIy SIelAk.
11
elbIr pue^rA iCeln egezRAn/ khA o mrAir.
12
iyhdAr pue^r iCeln r/ onn/ ezl/ eprs
o esrh. :r o onn knAn edez mAr igeyiCl.
epresr pue^r heln ihexA, o hAmUl.
13
xAKerr pue^r iCeln etAly/ pUy/ eyAb o
izeA,. 14sbUlUenr pue^r iCeln esrd/ elAn o
yhell.
15
reb,/ izimeyAn/ elib/ iyhd / xAKr o sbl
U n
U
nAr iCeln yAekAb o ely A r s A ng,.
pnarAem elyAr sAnr jeiCl. tAr
dI, nAem kiw kAo iCl. tAr pirbAer emAw
sds sMKY iCl 33 jn. 16gAedr pue^r iCeln
isiPeyAn/ hig/ zUnI/ xaebAn/ ir/ erAdI o erlI.
8

17

Aezerr pue^r iCeln iy/ iyzab/ iyzaib/


biry bM tAedr ebAn esrh. bireyr pue^r TRA
ehbr o mIeylo iCeln. 18yAekAebr pue^r
iCelntAr SIr dAsI isAr. :isA es dAsI yAek
lAbn tAr k elyAr sAeT ideyiCeln. tAr
pirbAerr emAw sds iCeln 16 jn.
19
ibAmIno yAekAebr se iCeln. ibAmIn
iCeln yAekAb o rAehelr pu^. :eyAexPo rAehelr
pu^. ik eyAexP itmeDY imzer iCeln.
20
imzer eyAexePr pu^ hy. tAedr nAm mn>iz
o Piym. :eyAexePr SIr nAm iCl Asn. itin
iCeln on zherr yAjk epAwIPr r kA.
21
ibAmIenr pue^r hl ebl/ ebKr/ saebl/
egr/ nAmn/ hI/ erAz/ mupapIm/ papIm o d$.
22
r iCeln yAekAb o tAr SI rAehelr sAn.
pirbAerr emAw sds sMKY 14 jn.
23
dAenr pu^ iCeln hzIm.
24
nAilr pu^ iCeln yhiseyl/ gUin/ eysr o
izem.
25
r iCeln yAekAb o iblha Ar sAn. :iblha -
es dAsI yAek lAbn tAr kA rAehelr sAeT
pAiWeyiCeln. pirbAerr emAw sds sMKY
iCl sAt.
26
srAsir yAekAb het p %rpurxedr emAw
66 jn tAr se imzer igeyiCeln. : sMKYAr
meDY yAekAebr pu^edr SIedr g,n krA hyin.
27
AbAr eyAexePro sAn iCeln yAr imzer
jeiCeln. sutrAM imzer yAekAebr pirbAerr emAw
sds sMKY hl 70 jn.
S Aeyl
imzer epQ< CAeln
eyAexePr se kT blAr j yAekAb iyhd Aek
tAr Aeg pAWAeln. r per yAekAb bM tAr
pue^r egAzn edez ep<QeCAeln. iyhd egAzn
edez eyAexePr se kT blet egeln. yAekAb
bM tAr pirbAerr elAkjn rpr es edez
ep<QCAeln. 29eyAexP yKn Zneln ey tAr ipt
AseCn tKn itin rT St ker egAzn edez
tAr iptA SAeyelr se edK kret egeln.
eyAexP tAr iptAek edeK gl jiey Der b(,
k<Adeln.
30
tKn S Aeyl eyAexPek bleln/ ''Kn Aim
zAiet mret pArb. Aim etAmAr muK edKlAm
bM jAnlAm ey &uim Kno jIibt.
31
eyAexP tAr BAedr bM iptAr pirbAerr
bAkIedr bleln/ ''Aim PerQ,ek blet yAiC ey
etAmr KAen esC. Aim PerQ,ek blb/ 'AmAr
BAeyr bM iptAr pirbAerr bAkI sbA knAn
edz eCe KAen AmAr kAeC eseCn. 32pirbAerr
sbA emxpAlk. tAr brAbr emxpAl o egA-pAl
28

Aidpu Sk 46:33-47:26

48

ereK TAekn. tAr tAedr pZ o Ar y ikC


tAedr iCl sb tAedr se iney eseCn. 33PerQ,
etAmAedr fAkel ije|s kreb/ 'etAmr ik kAj
kr
34
etAmr tAek bleb/ 'Amr emxpAlk.
sArAjIbn Der Amr emx pAln ker AsiC.
AmAedr Aeg AmAedr pUbRpurexr emxpAlk
iCeln. PerQ, etAmAedr egAzn edez TAket
edebn. imzrIyr emxpAlkedr pC kern n/
esj etAmAedr egAzn edez TAkAwA BAl heb.
S Aeyl
egAzen bAs kret lAgeln
eyAexP PerQe,r kAeC igey bleln/ ''AmAr
ipt/ AmAr BAeyr bM tAedr pirbAerr
sbA KAen eseCn. tAr tAedr pZ o sbRSV
iney knAn edz eTek cel eseCn. tAr Kn
egAzn edez reyeCn. 2PerQe,r sAmen yAbAr
j BAedr meDY p<Acjnek menAnIt kreln.
3
PerQ, BAedr ije|s kreln/ ''etAmr ik
kAj kr
BAeyr PerQ,ek bll/ ''mhAzy/ Amr
emxpAlk. Ar AmAedr Aeg AmAedr
pUbRpurxrAo emxpAlk iCeln.
4
tAr PerQ,ek bll/ ''knAn edez ByAbh iB$(
heyeC. tA pZedr KAbAr GAesr BAb heyeC.
tA Amr edez bAs krb bel KAen esiC.
dy ker AmAedr egAzn edez TAket idn.
5
tKn PerQ, eyAexPek bleln/ ''etAmAr iptA
o etAmAr BAeyr etAmAr kAeC eseCn. 6 tAedr
TAkbAr j &uim imzer ey ekAn jAyg ebeC
inet pAerA. etAmAr iptA bM etAmAr BAedr sb
cAet BAl jimw ido. tAedr egAzn edez bAs
kret dAo. Ar tAr yid d( emxpAlk hy teb
tAr AmAr pZpAelro y inet pAer.
7
tKn eyAexP tAr iptAek PerQe,r se edK
krbAr j efek Aneln. yAekAb PerQ,ek
AzIbRAd kreln. 8PerQ, tAek ij|AsA kreln/
''ApnAr bys kt
9
yAekAb PerQ,ek bleln/ ''AmAr Ayur
smey AmAek enk smsAr suKIn het
heyeC. Aim ekbl 130 bCr byS. AmAr ipt
bM AmAr pUbRpurxr AmAr cAeto ebzI bCr
eb<eceCn.
10
yAekAb PerQ,ek AzIbRAd kreln bM tAr
sAmen eTek ibdAy ineln.
11
PerQe,r kTAmt eyAexP tAr iptA o BAedr
imzer jimjm ideln. rAimexx zherr kAeC iSt
es jim imzerr sb jimr ecey esr iCl. 12Ar
eyAexP tAr iptA/ tAr BAedr bM tAr smS
pirjnedr tAedr eyA jnIy KA srbrAh kreln.

47

eyAexP PerQe,r j jim ikneln


iB$( Aro ByAbh hey Wl. Pel edez
ekATo ekAn KA rl n. dAr iB$e(r
je imzr bM knAn edz dir@ hey pl. 14edezr
elAekr Aro zs iknet TAkl Ar eyAexP
es TR jimey PerQe,r kAeC iney l. 15ikC
per imzrIy bM knAnIyedr sb TR ezx hey
egl. kAr, tAr smS TR zs iknet bYy
keriCl. tA imzrIyrA eyAexePr kAeC igey bll/
''AmAedr KA idn. AmAedr TR ezx hey egeC.
Amr eKet n epel ApnAr ecAeKr sAmen mArA
yAb.
16
ik eyAexP %r ideln/ ''etAmAedr egA-pAl
dAo/ Aim etAmAedr KAbAr edb. 17BAeb KA
eknAr j elAekr tAedr egA-pAl/ eGA bM
A pZr bYbhAr kreln. es bCer eyAexP
pZr bdel tAedr KA ideln. 18ik perr bCer
elAekedr KAbAr eknAr j pZ bM ikC
iCl nA. tA elAekr eyAexePr kAeC igey bll/
''Apin jAenn AmAedr kAeC Ar ekAn TR en.
Ar AmAedr sb pZo Kn ApnAr. sutrAM
Apin y edKeCn AmAedr es edh o AmAedr
jim CA AmAedr kAeC Ar ikC en. 19sitY
Amr ApnAr ecAeKr sAmen mAr yAb. ik Apin
AmAedr KA idel Amr PerQ,ek AmAedr jim
edb bM Amr tAr dAs hb. AmAedr bpn krAr
bIj idn. tAhel Amr mrb n. Ar jimet
AbAr AmAedr j zs heb.
20
tA eyAexP imzerr smS jim PerQe,r j
iken ineln. elAekr (uDAr j imzerr smS
jim PerQe,r kAeC ib*I ker idl. 21Ar imzerr
sbR^ elAekr PerQe,r dAs hl. 22eyAexP ekbl
yAjkedr jim ikneln n. yAjkedr jim ib*I
krAro eyAjn iCl n kAr,/ PerQ, tAedr kAejr
j pAirimk idetn Ar tAr es TR idey
KA iknt. 23eyAexP elAekedr bleln/ ''Kn
Aim etAmAedr bM etAmAedr jim PerQe,r j
iken ineyiC. tA Aim rpr etAmAedr jimet
bpn krAr bIj edb. Ar etAmr t bpn kret
pAr. 24zs eCdenr smy etAmr b p
zesr p<Ac BAegr k BAg PerQ,ek edeb. bAkI
p<Ac BAegr cAr BAg zs etAmAedr heb. etAmr
etAmAedr KAer j es rAK zesr bIj perr
bCr bpn krAr j bYbhAr kret pAreb. Ar
tAet etAmAedr pirbAr o sAnedr jo KA
TAkeb.
25
elAekr bll/ ''Apin AmAedr A,
b<AiceyeCn. Amr PerQe,r dAs hey KuzI.
26
tA eyAexP es smy jimr bYApAer An
!trI kreln/ Ar es An Ajo blb reyeC.
13

49

Aidpu Sk 47:27-48:18

es An nuyAyI jimet p sbikCr p<Ac jn pu^ AmAr ehAk. tAr AmAr sb ikCr
BAegr k BAg PerQe,r. yAjkedr jim CA MzIdAr heb. ik etAmAr yid Ar ekAn pu^
smS jim PerQe,r.
TAek teb t etAmAr ehAk. Ar tAr Piym o
mn>izr kAeC sAenr mt ehAk TRA Bib`et
"imzer kbr ny
tAr Piym o mn>izr iDkArBu) sb ikCr
27
SAeyl imzerr egAzn edez SAyI heln. MzIdAr heb. 7 pn-a rAm eTek AsAr smy rAehl
tAr pirbAr sMKYAy b]i epl bM ibzAl hey mAr egeln. GwnAy Aim tY >K eplAm.
Wl.imzr edez tAr ikC jim epeln bM sPl Amr yKn PAeTr idek yAiClAm tKn knAn
heln.
edez itin mAr egeln. Aim tAek esKAen PAT
28
yAekAb imzer 17 bCr eb<ec iCeln sutrAM yAbAr peTr DAer kbr idlAm. :PAT !belehemr
tAr bys hl 147bCr. 29smy hl yKn SAeyl pr nAm.
8
buJeln ey itin zI mAr yAebn. tA itin tAr
tKn SAeyl eyAexePr pu^edr edeK ij|AsA
pu^ eyAexPek inejr kAeC fAkeln. itin bleln/ kreln/ '' bAlekr kAr
9
''yid &uim AmAy BAlbAs teb AmAr rr nIec
eyAexP tAr iptAek bleln/ ''r AmAr
hAt rAK bM it| kr. it| kr ey &uim pu^r/ Vr edr AmAy ideyeCn.
etAmAr kTAy ibVS heb. Aim mAr egel AmAy
SAeyl bleln/ ''etAmAr pu^edr AmAr kAeC
30
imzer kbr ido n. ey jAy g Ay AmAr iney s. Aim tAedr AzIbRAd krb.
10
pUbRpurxedr kbr edoy heyeC esKAen AmAy
SAeyl b] heyiCeln bM ecAeKo BAelA
kbr ido. AmAek imzr eTek bey iney igey edKet epetn n. tA eyAexP pu^ek iptAr
AmAedr pAirbAirk kber kbr ido.
Kub kAeC iney eln. SAeyl tAedr gl jiey
eyAexP %r ideln/ ''Aim it|A kriC cmu eKeln. 11tArpr SAeyl eyAexPek bleln/
ApnAr kT metA kAj krb.
"Aim BAbet pAirin ey kKno etAmAr muK edKet
31
tArpr yAekAb bleln/ ''AmAr kAeC idbY pAb. ik edK? Vr AmAek etAmAr mnik etAmAr
kr. tKn SAeyl ibCAnAy tAr mAT nAimey Verr pu^edro edKet ideln.
12
pAsn kreln.*
tArpr eyAexP SAeyelr ekAl eTek tAr
pu^edr ineln bM tAr SAeyelr sAmen mAT
mn>iz o P iye mr j AzIbAR d
nt krl. 13eyAexP Piymek tAr fAnidek bM
ikC smy per eyAexP jAnet pAreln ey mn>izek tAr b< idek rAKeln. :sutrAM Piym
tAr iptA Kub suS. tA eyAexP tAr S Aeyelr bAm idek o mn>iz tAr fAn idek rl.
pu^ mn>iz o Piymek iney tAr iptAr kAeC 14ik SAeyl tAr hAt AAAi BAeb ereK
egeln. 2 eyAexP esKAen ep<QCAel SAeylek tAr fAn hAt eCAw pu^ Piyemr mATAy rAKeln.
ek Kbr ideln/ ''ApnAr pu^ eyAexP ApnAek SAeyl tAr bAm hAt b pu^ mn>izr mATAy
edKet eseCn. S Aeyl Kub bl
R hey peiCeln/ rAKeln. mn>iz TmjAt helo itin bAm hAt
ik itin Kub ecX ker ekAn met ibCAnAy eW tAr per rAKeln. 15SAeyl eyAexPek AzIbRAd
bseln.
ker bleln/
3
"AmAr pUbRpurx AhAm o sahAk AmAedr
tKn S Aeyl eyAexPek bleln/ ''knAn edezr
lUs nAmk jAygAy sbRzi)mAn Vr AmAr sAmen Verr pAsn kretn. Ar es Vr sAr
AibBRUt heyiCeln. esKAen Vr AmAy AzIbRAd jIbn AmAy bhn kereCn.
16
keriCeln. 4Vr AmAy beliCeln/ 'Aim etAmAek
itin es edbdUt iyin AmAy sb sms
b bMz krb. etAmAr enk sAnsit heb bM eTek r( kereCn. AmAr ATRn/ itin pu^edr
tAr mhAn heb. edz etAmAr bMzDerr AzIbAR d krebn. Kn pue^r AmAr bM AmAr
icrkAelr j tAedr iDkAer rAKeb. 5Ar Kn pUbRpurx AhAm o sahAekr nAem AKYAt ehAk.
etAmAr pu^/ AmAr AsAr Aeg imzr edez AmAr ATRn tAr eyn p]iTbIet b]i epey b
edr j heyiCl. etAmr pu^ mn>iz o Piym bMz o b jAit hy.
AmAr kAeC inejr pue^r mt ehAk. tAr AmAr
17
kAeC reb, o izimeyAenr mt ehAk. 6 sutrAM
eyAexP yKn edKeln tAr iptA fAn hAt
Piyemr mATAy ereKeCn/ tKn itin KuzI heln
tKn kreln TbA "tKn SAeyl tr lAiWr mATAy pUjA n. eyAexP iptAr hAt Piyemr mAT eTek &uel
kreln. "lAiWr ih itziw "zyY o ebAJAy. bM
Der mn>izr mATAy rAKet cAeln. 18eyAexP tAr
"pUjAr ih itziw "nt hoy TbA "ehlAn edoy
iptAek bleln/ ''Apin ApnAr fAn hAt Bul
rkmo ebAJAy.

48

Aidpu Sk 48:19-49:20

50

jenr mATAr pr ereKeCn. mn>iz TmjAt.


tAr per fAn hAt rAKun?
19
ik tAr iptA tk$ ker bleln/ ''Aim jAin
bs/ Aim jAin. mn>iz TmjAt es mhAn heb/
belAekr ipt heb ik eCAw jn bjenr eceyo
mhAn heb Ar tAr bMz Aro enk heb.
20
tA SAeyl es idn bel AzIbRAd
kreln/
''SAeyl kAek AzIbRAd kret etAmAedr
nAm bYbhAr kreb. tAr bleb/ "Vr etAmAek
eyn mn>iz o Piyemr metA kern.
BAeb SAeyl mn>izr cAet Piymek b
kreln.
21
tArpr SAeyl eyAexPek bleln/ ''edK
AmAr m]&uYr smy kAeC es egeC. ik Vr
etAmAr se TAkebn. itin etAmAek AbAr etAmAr
pUbRpurxedr edez iney yAebn. 22Aim etAmAek y
idlAm t etAmAr BAedr id in. emArIyedr hAt
eTek ey pAhA Aim jy ker ineyiClAm t etAmAy
idiC. Aim es pAhA jy kret AmAr trbAir
o Dnu k bYbhAr keriClAm bM Aim jy I
heyiClAm.

tAedr e*AD k iBzAp. kAr, t c.


% hey Wel tAr inurtAy pU,R hy. tAr
yAekAebr edez tAedr Mz pAeb n. tAr smS
Seyel Ciey peb.
7

iyhd A
''iyhd etAmAr BAeyr etAmAr zMs kreb.
&uim etAmAr zedr prAijt kreb. etAmAr
BAeyr etAmAr kAeC jAnu pAteb.
9
AmAr bAC/ &uim izkAerr opr dAiey TAk
isMehr mt. es ibAm krel tAek ibr) krAr
sAhs kAr AeC.
10
iyhdAr bMz eTek rAjAr Web. tAr bMz
ey zAsn kreb icH k]t rAjA n AsA pyR
reb. per b elAk bADY hey tAr esb kreb.
11
es @A(Alt idey tAr gAD b<ADeb. gADAr
zAbkek %m @A(AltAy b<ADeb. %m @A(Ares
inejr bS eDQt kreb.
12
tAr ecAK @A(Ars pAn ker lAl/ tAr dAt
D pAn ker sAd.
8

sbl
U n
U
''sbU l U n smu e @r kAeC bAs kreb. tAr
smue@Apkul jAhAejr pe( heb inrApd. sIedAn
pyR ibS]t heb tAr edz.
13

yAekAb tA r p^
u edr AzIbAR d kreln
rpr yAekAb t A r pu ^ edr tAr kAeC
xAKr
fAkeln bM bleln/ ''AmAr bACAr KAen
14
AmAr kAeC s. Bib`et ik Gweb t Aim
"xAKr Kcerr mt kiWn pirm kereC.
etAmAedr bliC.
BArI ebAJ bhn krAr pr es ibAm kreb.
2
15
''yAekAebr pue^r s/ ksAeT es ezAn
es edKeb tAr ibAm SAn %m. tAr edz
etAmAedr ipt SAeyl ik bleCn.
heb menAhr. tKn es BArI ebAJ bet st
heb. dAs ihsAeb kAj kret sit jAnAeb.
reb,
3
dAn
"reb, AmAr Tm jAt/ &uim etA AmAr
16
Tm sAn/ purx ihsAeb AmAr zi)r Tm mA,.
''dAn SAeyelr bMezr metA inejr
&uim AmAr sAnedr meDY sbecey sAint bM jAedr ibcAr kreb.
17
zi)mAn.
dAn heb peTr DAerr sAepr mt. es peT
4
Zey
TAk
ibxDr sAepr mt heb. es sAp/ ey
ik bAr mt etAmAr kAemCA/ &uim t dmn
kerA in. esj &uim sAint sAn ihsAeb etAmAr eGAAr pAey dMzn ker cAlkek mAiwet ePel
ADA hArAeb. &uim etAmAr iptAr zyYAy eWiCel edy.
18
Ar tAr k SIr sAeT ZeyiCel. &uim es zyYAy
eh Bu/ Aim etAmAr pir^Ae,r ep(
GuimeyC bM es zyYAek pib^ kerC.
kriC.

49

izimeyA n o elib
gAd
19
"izimeyAn o elib BA BA. tAr eyAA bM
''k dl dsuY gAdek A*m, kreb. ik
tAr tAedr trbAir iney yu kret BAlbAes.
gAd tAedr ipCen tA kreb.
6
tAr egApen m ibxy iney pirkn krl.
Aezr
AmAr A A tAedr pirknAy Mz eneb n. tAedr
20
egApn sBA Aim SVIkAr krb n. tAr rAeg mAnux
''Aezerr edez %m KA p heb. rAjAr
htYA krl. ekbl WA kret pZedr AGAt krl. pyu) KA es eyAgAeb?
5

51

Aidpu Sk 49:21-50:15

nA il
jiey Der cm
u eKeln. 2eyAexP tAr B] tYedr iptAr
"nAil mu) hir,Ir metA/ Ar tAr bAkY edh St kret bleln. : B]etYr iciksk
iCl. iciksekr imzrIyr ey ibezxBAeb edh
tAedr sur izZr metA.
St ker esBAeb yAekAebr edh kbr edbAr
eyAexP
j St krl. 3 edh ibezxBAeb St krAr
22
"eyAexP k]tkAy$Y heyeC. es Pel FAk ltAr smy kbr edbAr Aeg tAr 40 idn pyR ep(
metA. bse ebe oW zAKAr metA. ebAr gAey krl. tArpr 70 idn Der imzrIyr yAekAebr j
ezAk pAln krl.
ebe oW ltAr metA.
23
4
enk elAk tAr ibre egeC bM tAr se
ezAekr 70 idn ezx hel eyAexP PerQe,r
yu kereC. DnukDArIr tAr z heyeC.
AiDkAirkedr bleln/ 5 'PerQ,ek dyA ker
24
ik es tAr prA*mI Dnu o d( bAr sAhAeyY kT blun "AmAr ipt yKn m]&uYzyYAy iCeln
yu jy kereC. es (mtA pAy yAekAebr k tKn Aim tAr kAeC it| keriClAm ey tAek
zi)mAn V e rr kAC eTek/ k emxpAlk knAn edez k hAy smAiht krb. h itin
inejr j St keriCeln. tA dyA ker AmAr
SAeyelr !zelr kAC eTek.
25
etAmAr iptr Verr kAC eTek Vr etAmAy iptAek kbr idet idn. tArpr Aim AbAr ApnAr
AzIbRAd krn. sbRzi)mAn Vr etAmAy AzIbRAd kAeC iPer Asb.
6
krn/ perr AkAz het AzIbRAd bxRAn/ Ar
PerQ, bleln/ ''etAmAr it| pAln kr.
gBIr jl eTeko AzIbRAd krn. itin etAmAek yAo etAmAr iptAek kbr dAo.
7
Sn o gB$ heto AzIbRAd krn.
tA eyAexP tAr iptAek smAiht kret
26
cleln.
PerQe,r smS AiDkAirk/ PerQe,r
AmAr pUbRpurexr enk AzIbRAd eBAg
kereCn. ik etAmAr iptA Aim Aro ebzI entAr bM imzerr bIe,r eyAexePr sAeT
AzIbAR d epeyiC. etAmAr BAeyr etAmAy sb eTek egeln. 8 eyAexePr pirbAerr sbA/ tAr BAeyr
bit krl; ik Kn Aim pbRetr smAn <c o tAr iptAr pirbAerr sbA tAr se egeln.
AzIbRAd etAmAr mATAy rAizk]t krlAm.
egAzn edez ekbl tAedr sAnsit o pZr
eTek egl. 9 es k ibrAw dl hl mnik k
ibAmIn
dl !sinko reT o eGAAy ce cll.
27
10
"ibAmIn (uDAt$ enke. skel es izkAr
tAr y$n ndIr pUbRidek egAern Awedr*
ker eKet bes. sYAeblA y pe TAek t BAg KAmAer eln. SAen tAr SAeyelr j dIGR
ker eny.
smy Der ezAk sB kreln. es ezAk sB sAt
28
hl SAeyelr bAerA bMz. Ar idn Der cll. 11knAn edezr elAekr egAern
kTAelA tAedr ipt tAedr beliCeln. itin Awedr es e Y iX i*y edeK bleln/
etYkiw sAnek tAedr pyu) AzIbAR ed AzIbAR d ''imzrIyedr dAr, ibxAdmy ezAekr nuAn?
kreln. 29tArpr SAeyl tAedr ined$z idey esj y$n ndIr pAerr es jAygAr nAm hl
bleln/ ''m]&uYr pr Aim cA AmAr elAkedr se Aebla-imSyIm. 12sutrAM yAekAebr pue^r tAedr
punimRilt het/ sutrAMehtIy ePAe,r e(et ey iptAr kTAnusAer kAj kreln. 13tAr tAr edh
h AeC esKAen AmAr pUbRpurxedr es hAy knAn edez bhn ker en mkaeplAr hAet kbr
AmAy kbr ido. 30es kbr knAn edez mir idl. AhAm ehtIr ePAe,r kAC eTek mir
kAeC mkaepl e(et reyeC. es e(t AhAm kAeC ey e(t ikeniCeln kbr esKAen iCl.
ePAe,r kAC eTek ikeniCeln eyn es kbr idet AhAm kbr edbAr j w ikeniCeln.
pAer. 31AhAm o tAr SI sArAo es kber smAiht 14eyAexP tAr iptAek kbr edbAr pr tAr delr
heyiCeln. sahAk o tAr SI iribkAeko es kber sbA imzer iPer egeln.
smAiht kr heyiCl. Aim AmAr SI elyAeko
BAeyr tbo
u eyAexPek By ker cll
esKAen smAiht keriC. 32es h ehtIyedr kAC
15
eTek ekn es e(etr meDY reyeC. 33yAekAb
yAekAb mAr egel eyAexePr BAey r
tAr pu^edr se kT bl ezx ker Zey peln. >iS hl. tAr eBeb BIt hl ey b
ibCAnAy p iWey rAKeln/ tArpr mAr egeln.
bCr Aeg tAr eyAexePr it y keriCl/ eyAexP
hyt
tAr itPl edeb. tAr bll/ ''hye tA eyAexP
yAekAebr eY iXi*yA
Kno Amr y keriClAm tAr j AmAedr
SAeyl mAr egel eyAexP tY >iKt
heln. itin k<Adeln bM tAr iptAek egAern Awedr r TR "Awedr zs JAA krAr KAmAr.
21

50

Aidpu Sk 50:16-26

52

G], ker. 16j BAeyr eyAexPek bel


pAWAl
iptA mAr yAbAr Aeg ApnAek bAt$A
idet beliCeln. 17itin bleln/ 'eyAexPek
AmAr nuerAD/ es eyn dy ker tAr
BAedr Ay kAj (m ker edy. es j
Amr Kn AmAedr etAmAr it kr es
Ay kAejr (m cA. Amr es Verr
dAs iyin etAmAr iptAro Vr. Kber
eyAexP Kub >K epeln bM k<Adeln. 18tAr
BAeyr tAr sAmen igey ,Am kreln bM
bleln/ ''Amr ApnAr dAs hb. 1 9tKn
eyAexP tAedr bleln/ "By ekAr n/Aim
Vr n? zAiS edbAr iDkAr AmAr en.
20
w sitY ey etAmr AmAr inX krAr
pirkn keriCel/ ik k]tpe( Vr
AmAr j BAl ikC pirkn kriCeln.
Verr AmAr mADYem enekr A b<AcAenAr
pirkn iCl. 21Ar Gwl o t-? tA By
epo n. Aim etAmAedr bM etAmAedr
sAnedr shAy hb. BAeb eyAexP BAedr

BAel BAel kT blel tAr BAel ebAD


krl. 22eyAexP tAr iptAr pirbAerr se
imzer reln. eyAexP 110 bCr byes mAr
egeln. 23eyAexePr jIbnkAel eyAexP o
edKeln ey tAr pu^ mn>izr mAKIr nAem
kiw pu^ hl. eyAexePr jIbnkAel
mAKIerr pu^r jAl bM eyAexP tAo edeK
eyet pAreln.
eyAexePr m&
] u Y
im zyYAy eyAexP tAr BAedr bleln/
''AmAr m]&uYr smy inkw/ ik Aim jAin Vr
etAmAedr y enebn bM edz eTek ebr ker
iney yAebn es edez/ ey edz itin AhAm sahAk
o yAekAbek edebn bel it|A keriCeln.
25
tArpr eyAexP tAr elAkedr kiw zpT
inet bleln ey Vr tAedr yKn n&un edez iney
yAebn/ tKn tAr eyn tAr iS bhn ker iney
yAy.
26
eyAexP 110 bCr byes imzer mAr egeln.
iciksekr tAr edeh xD idey imzer k
zbADAerr meDY rAKeln.
24

53

yA^Apu Sk
imzer yAekAebr pirbAr
yAekAb tAr pu^edr iney imzerr peT cleln.
pu^edr se tAedr inj inj pirbAro iCl.
S Aeyelr pu^r hl 2 reb,/ izimeyAn/ elib/ iyhd
3
xAKr/ sbUlUn/ ibAmIn/ 4dAn/ nAil/ gAd bM
Aezr. 5 yAekAebr sbZ 70 jn %rpurx iCl.
eyAexP tAr bAerAjn pue^r kjn/ ik es Aeg
eTek imzer iCl. 6 per eyAexP/ tAr BAeyr
bM jer etYek mAr egelo 7SAeyelr
elAekedr sMKY sAn iCl. tAedr elAksMKY
Kub tAtAi ebe igeyiCl. PlSV rp/ imzr edziw
SAeylIyet Ber igeyiCl.

S Aeye lr elAekedr smsA


essmy kjn n&un rAj imzr zAsn kret
lAgeln. rAj eyAexPek icnetn n. 9 rAjA
t A r jAedr ee bleln/ ''S A ey e lr
elAekedr idek ecey edK/ orA sMKYAy sMKY
bM AmAedr eTek ebzI zi)zAlI? 10tAedr
zi)b]i b krbAr j mAedr ikC kw
c&urtAr sAhAyY inet heb. kAr,/ Kn yid yu
lAeg tAhel or AmAedr prAijt krbAr j o
AmAedr edz eTek ebr ker edbAr j AmAedr
zedr se hAt emlAet pAer.
11
imzerr elAekrA tA SAeyelr elAekedr
jIbnek ibRxh ker etAlAr Pi Awl. sutrAM
SAeylIyedr t%AbDAn krbAr j imzrIyr
*ItdAs minbedr ineyAg krl. dAs zAsekr
dIedr idey ejAr ker rAjAr j ipeTAm o
rAimexx nAem iw ngr inmRA, krAl. ngerr
rAj zs bM A ijinsp^ mjut ker
rAKeln.
12
imzrIyr SAeylIyedr kiWn pirm kret
bADY krl. ik tAedr yt ebzI kiWn pirm
krAenA het TAkl tt SAeyelr elAekedr
sMKYAb]i bM ibSAr Gwet TAkl. Pel imzrIyr
SAeyelr elAekedr Aro ebzI By epet Zr
krl. 13Ar esj tAr i hey SAeyelr
elAekedr it Aro ebzI ind$y hey Wl. sutrAM
imzrIyr S AeylIyedr Aer kiWn pirm krAet
bADY krl.
14
imzrIyr SAeylIyedr jIbn ibRxh ker
&ull. tAr SAeylIyedr <w !tir krbAr j
8

gAd gAd BArI FAlA r im, bhn kret bM


mAeW lA[l cAlAet bADY keriCl. tAr
SAeylIyedr sb rkemr kiWn kAj kret bADY
keriCl.
rV ek ns
u r,kArI DAmAg,
SAeylIy mihlAedr sAn seb sAhAyY
krbAr j jn DAm iCl. tAedr jenr nAm
iCl izP o pUy. 16SVyM rAj es es
DAmAek bleln/ ''edKiC etAmr brAbr ih
mihlAedr sAn sebr smy sAhAyY ker celeCA.
edK/ yid ek kA sn sb ker tAhel iWk
AeC/ tAek b<Aicey erK/ ik pu^ sAn hel se
se es seAjAt pu^ sAnek htY kreb.
17
ik DAmAr Verr it ibVAs ereK rAjAr
Aedz mA ker pu^ sAnedr b<Aicey rAKl.
18
rAj bAr tAedr efek pAiWey bleln/
''etAmrA w ik krel ekn etAmr AmAr bADY
heyC bM pu^ sAnedr b<Aicey ereKC
19
DAmAr rAjAek bll/ ''eh rAjA/ SAeylIy
mihlAr imzerr mihlAedr eTek enk ebzI
zi)zAlI. Amr tAedr sAhAeyYr j ep<QCbr
Aeg S AeylIy mihlAr sAn sb ker ePel.
:20-21Vr DAmAedr Acre, KuzI heln.
tA Vr DAmAedr AzIbRAd kreln bM tAedr
inejedr pirbAr bAnAet ideln. SAeylIyr
sMKYAy Aro bAet TAkl bM Aro zi)zAlI
hey Wl.
22
per PerQ, injSV elAekedr Aedz ideln/
''etAmr kA sAn b<Aicey rAKet pAerA. ik pu^
sAn hel tAek nIlned Ce ePlet heb.
15

izZ emAiz
elib pirbAerr kjn purx elib pirbAerr
k kAek ibey keriCl. 2 es sAnsb hl
bM kw sur PuwPuew pu^ sAenr j idl.
pu^ sAn edKet t sur heyiCl ey tAr mt
tAek itn mAs luikey ereKiCl. 3 itn mAs per
yKn es tAek Ar luikey rAKet pAriCl n/ tKn
es kiw Juiet AlkAtr mAKAelA bM tAet
izZiwek ereK ndIr tIer lV GAsben ereK elA.
4
izZiwr b ebAn tAr BAeyr ik bSA het pAer
edKbAr j dUer dAiey BAeyr Juir idek l(Y

yA^Apu Sk 2:5-3:3

54

rAKiCl. 5iWk tKn PerQe,r emey ndIet SAn


kret esiCl. es edKet epl GAsben kiw
Jui BAseC. tAr shcrIr tKn ndI tIer Guer
ebAiCl. tA es tAr shcrIedr kjnek Juiw
&uel Anet bll. 6tArpr rAjk Juiw Kuel
edKl ey tAet reyeC kiw izZpu^. izZiw tKn
k<AdiCl. Ar t edeK rAjknYAr b dyA hl.
BAl ker izZiwek l(Y krAr pr es buJet pArl
ey izZiw ih.
7
bAr izZiwr idid AAl eTek ebirey es
rAjkAek bll/ ''Aim ik ApnAek sAhAeyYr
j ekAno ih DA^Iek efek Anb ey t
izZiwek D KAoyAet pAreb
8
rAjk bll/ ''ebz yAo.
sutrAM emeyiw egl bM izZiwr mAek efek
Anl.
9
rAjk tAek bll/ "AmAr hey &uim
izZiwek D pAn kro. rj Aim etAmAek
wAk edb.
tAr m izZiwek y ker b ker &ulet
lAgl. 10izZiw b hey Wel mihlAiw tAr sAnek
rAjkAek idey idl. rAjk izZiwek inejr
eCelr metA h, ker tAr nAm idl emAiz. izZiwek
es jl eTek epeyiCl bel tAr nAmkr kr hl
emAiz.

imidye n emAiz
imidyen es kiw kueyAr sAmen emAiz bes
pl. 16esKAen k yAjk iCl. tAr iCl sAtiw
emey. kueyA eTek jl &uel iptAr epAx emxpAlek
jl KAoyAenAr j es sAtiw emey kueyAr kAeC
l. tAr emexedr jl pAenr pA^iw Bit$ krAr
ecX kriCl. 17ik ikC emxpAlk esiCl bM
tr,Iedr tAiey ideyiCl. tA emAiz tAedr sAhAyY
kret el bM tAedr pZr pAlek jl pAn
krAel.
18
tKn tr,Ir tAedr iptA reyelr kAeC iPer
egl. es bll/ "etAmr Aj tAAtAi iPer esC
edKiC?
19
tr,Ir %r idl/ "hYA? oKAen kuey eTek
jl etAlAr smy ikC emxpAlk AmAedr tAiey
idl. ik kjn ecn imzrIy el bM
AmAedr sAhAyY krl. es AmAedr j jlo
&uel idl bM AmAedr emexr pAlek jl pAn
krAel. 20reyl tAr emeyedr bll/ ''es elAkiw
ekATAy etAmr tAek oKAen eCe el ekn
yAo tAek AmAedr se KAbAr enm ker esA.
21
emAiz reyelr se TAkbAr j KuzIr se
rAjI hl. reyl tAr emey iseArr se emAizr
ibey idl. 22ibeyr pr iseAr kiw pu^ sAenr
j idl. emAiz tAr nAm idl egezRAm kAr es
iCl bAes TAk kjn pirict bYi).

emAiz tAr elAekedr sAhAyY krl


kidn/ emAiz b hey yAbAr pr/ es tAr
inejr elAekedr edKbAr j bAer egl bM
edKl tAedr BIx kiWn kAj kret bADY kr
heC. es o edKl ey kjn imzrIy kjn
ih eCAkrAek c mArDr kreC. 12emAiz cAiridek
tAikey edKl ek bYApArw l(Y kreC n. tKn
emAiz es imzrIyek htY ker tAek bAilet p<uet
idl.
13
pridn emAiz edKl jn S AeylIy inejedr
meDY mArAmAir kreC. tAedr meDY kjn AyBAeb
Aerkjnek mAreC. emAiz tKn es AykArI
elAkiwr ee bll/ ''ekn &u im etAmAr
itebzIek mAreCA
14
elAkiw %er jAnAl/ "etAmAek ek AmAedr
zAiS idet pAiWeyeC belA/ &uim ik AmAek mAret
esC eymnBAeb &uim gtkAl imzrIyek htY
keriCel
tKn emAiz By epey men men bll/ ''tAhel
Kn bYApArw sbA ejen egeC.
15
kidn rAj PerQ, emAizr kIit$ jAnet
pAreln; itin tAek htY kret cAeln. ik
emAiz imidyn edez pAiley egl.

rV S Aeyl
ek sAhAyY krAr isA ineln
23
edKet edKet enk bCr epirey egl.
imzerr rAjAo itmeDY mAr igeyeC. ik
SAeylIyedr tKno ejAr ker kAj krAenA
hiCl. tAr sAhAeyYr j kAAkAiw Zr krl.
bM es kAA SVyM Vr Znet pAiCeln. 24Vr
tAedr gBIr At$nAd Zneln bM itin Sr,
kreln es ci)r kT y itin AhAm/ sahAk
bM yAekAebr se keriCeln. 25Vr
SAeylIyedr edeKiCeln bM itin jAnetn itin
ik kret yAeCn. bM itin iSr kreln ey zI
itin tAr sAhAeyYr hAt tAedr idek bAiey edebn.

11

l eJAp
reyl CAAo emAizr VZerr Ar k nAm iCl
iyeTA. iyeTA imidynIr kjn yAjk. emAiz
iyeTAr emexr pAelr edKAezAnAr dAiy inl. emAiz
emexr pAl crAet mrBUimr pim Ae eyt.
kidn es emexr pAl crAet crAet Verr pbRt
ehAereb :isny igey piSt hl. 2 pbRet es
l eJAepr iBter Bur dUetr dzn
R epl. emAiz
edKleJAep An lAgelo tA pue CA hey yAeC
n. 3 tA es bAk hey l eJAepr Ar kw

yA^Apu Sk 3:4-4:2

55
kAeC igey egl. men men BAbl ik AyR bYApAr/
eJAep An elegeC/ Tc eJApw pue nX heC
n?
4
Bu l(Y kriCeln emAiz *mz> eJAepr idek
#iXpAt kret kret kAeC igey AseC. tA
Vr eJAepr iBtr eTek fAkeln/ "emAiz/
emAiz?
bM emAiz %r idl/ "hY Bu.
5
tKn Bu bleln/ ''Ar kAeC esA n. pAeyr
ciw Kuel nAo. &uim Kn pib^ BUimet dAiey
AeCA. 6 Aim etAmAr pUbRpurxedr Vr. Aim
AhAemr Vr/ sahAekr Vr bM yAekAebr
Vr.
emAiz Verr idek tAkAenAr Bey tAr muK eFek
ePll.
7
tKn Bu bleln/ ''imzer AmAr elAekedr
d$z Aim inejr ecAeK edeKiC. bM yKn tAedr
opr tYAcAr kr hy tKn Aim tAedr ickAr
ZeniC. Aim tAedr y,Ar kT jAin. 8Kn
smtel enem igey imzrIyedr hAt eTek AmAr
elAekedr Aim r( krb. Aim tAedr imzr eTek
Ar ker iney yAb bM Aim tAedr mn k
sur edez iney yAb ey edez tAr SVADInBAeb
zAiet bAs kret pAreb. es edz heb b BAl
ijines Br BUK.* nAn Dre,r mAnux es edez
bAs ker knAnIy/ ih%Iy/ emArIy/ pirxIy/ ihbbIy
o iybUxIy egAIr elAekr esKAen bAs ker. 9Aim
SAeylIyedr kAA ZeniC. edeKiC/ imzrIyr
ikBAeb tAedr jIbn ibRxh ker &ueleC. 10sutrAM
Kn Aim etAmAek PerQe,r kAeC pAWAiC. yAo?
&uim AmAr elAk SAeylIyedr imzr eTek ebr
ker AenA.
11
ik emAiz Vrek bll/ ''Aim ekAno mhAn
bYi) n? sutrAM Aim ik ker PerQe,r kAeC yAb
bM dIedr imzr eTek Ar ker Anb
12
Vr bleln/ ''&uim pAreb/ kAr, Aim
etAmAr se TAkb? Aim ey etAmAek pAWAiC tAr
mA, heb &uim SAeylIyedr imzr eTek Ar
ker AnAr pr pbRet es AmAr pAsn
kreb.
13
tKn emAiz Verr ee bll/ ''ik Aim
yid igey S A ey l Iy e dr bil ey/ 'etAmAedr
pUbRpurxedr Vr AmAek pAiWeyeCn/ tKn tAr
AmAek ij|As kreb/ 'tAr nAm ik tKn Aim
tAedr ik blb
14
tKn Vr emAizek bleln/ ''tAedr belA/
'Aim Aim. yKn &uim S AeylIyedr kAeC yAeb
tKn tAedr bleb/ 'Aim AmAek pAiWeyeCn.
b B U K A(irk eTR/ "ey edez D bM mDu bey
yAeC.

15

Vr emAizek Aro bleln/ ''&uim b


tAedr kT bleb 'iyehAb heln etAmAedr
pUbRpurxedr Vr/ AhAemr Vr/ sahAekr Vr
bM yAekAebr Vr. AmAr nAm sbRd heb iyehAb.
nAem AmAek elAek bMzprprAy icneb.
elAekedr ebAelA/ 'iyehAb etAmAek pAiWeyeCn?
16
Bu Aro bleln/ ''yAo/ S Aeyelr bI,edr
k^ ker tAedr belA/ 'iyehAb/ etAmAedr
pU b R p u r xedr V r AmAek dzR n idey e Cn.
AhAemr/ sahAekr bM yAekAebr Vr AmAek
beleCn etAmAedr se imzer y GweC t sb
Aim edeKiC. 17Aim isA ineyiC ey imzerr
d$zA eTek etAmAedr Ar krb. Aim etAmAedr
Ar krb bM etAmAedr knAnIy/ ih%Iy/ emArIy/
pirxIy/ ihbbIy o iybx
U Iyedr edez iney yAb. Aim
etAmAedr b BAl ijines Br BUKe iney yAb.
18
''bI,r etAmAr kTA Zneb bM tKn &uim
bI,edr iney imzerr rAjAr kAeC yAeb. &uim
b yAeb bM rAjAek bleb ey iyehAbA/
SAeylIyedr Vr AmAedr sAmen AibB$Ut
heyiCeln. Kn AmAedr itnidn Der mrBUimet
m kret dAo. esKAen Amr iyehAbA/ AmAedr
Verr ee sgR dAn krb.
19
''ik Aim jAin ey imzerr rAj etAmAedr
esKAen eyet edeb n. ekblmA^ kiw mhAn zi)
etAmAedr yAoyAr e(e^ tAek bADY krAet pAer.
20
tA Aim AmAr mhAn (mt idey imzrIyedr
AGAt krb. Aim edez AcyR sb kA GwAb.
AmAr sb Ay$ kA GwAenAr per edKeb ey
es etAmAedr eyet ideC. 21bM Aim
SAeylIyedr it imzrIyedr dyAlu ker &ulb.
Pel etAmr yKn imzr tYAg kreb tKn imzrIyr
etAmAedr hAt phAer Ber edeb.
22
etYk S AeylIy mihl inejr inejr imzrIy
itebzIr bAI yAeb bM imzrIy mihlAr kAeC
igey phAr cAeb. bM imzrIy mihlAr tAedr
phAr edeb. etAmAr elAekr phAr ihsAeb esAn/
repA bM imih o ms], epAzAk pAeb. tArpr
yKn etAmr imzr tYAg kreb tKn es phAril
inejr inejr eCelemeyedr gAey pirey edeb.
BAeb etAmr imzrIyedr spd iney Aset
pAreb.
emAizr j mA,
tKn emAiz Vrek bleln/ ''ik Apin
AmAek pAiWeyeCn blelo SAeyelr elAekrA
t ibVAs kret cAeb n. brM tAr ew bleb/
'Bu etAmAek dzRn ednin.
2
ik Bu emAizek ij|As kreln/ ''etAmAr
hAet ow ik

yA^Apu Sk 4:3-23

56

emAiz %r idl/ ''w AmAr pT clAr lAiW.


3
tKn Bu bleln/ " lAiWek mAiwet Ce
ePl.
Bur kTAmet emAiz tAr hAetr pT clAr
lAiWek mAiwet Ce ePlet lAiW t(,A
sAep pir,t hl. emAiz t edeK Bey pAlAet
cAl. 4 Bu emAizek bleln ''yAo kAeC igey
sApiwek elejr idk eTek DerA.
sutrAM emAiz sApiwr elj Der eJAlAet edKl
sApiw AbAr lAiWet pir,t hl. 5 tKn Bu bleln/
''lAiW idey cmkAir edKAel elAekr ibAV s
kreb ey &uim Bu/ etAmAr pUbp
R r
u exr Verr edK
epeyC. edK epeyC AhAm/ sahAk bM yAekAebr
Verr.
6
tArpr Bu emAizek bleln/ ''Aim etAmAek
Aro kiw mA, edb. AlKAAr inec hAt
rAeKA.
tA emAiz AlKA Kuel hAt eBter rAKelA.
tArpr es tAr hAt ebr ker edKl hAtiw eVtIet
Ber egeC.
7
tKn Bu bleln/ ''bAr AbAr AlKAAr
eBter hAt Fikey dAo. tA emAiz AbAr tAr
hAt AlKAAr eBter Fikey idl bM t ebr
ker AnAr pr emAiz edKl tAr hAt AbAr Aegr
metA SVABAibk sur hey egeC.
8
tArpr Bu bleln/ ''yid elAekr lAiWek
sAp bAnAenAr kIit$ edKAr pro etAmAek ibVAs n
ker tAhel hAetr bYApAriw edKAeb. tKn etAmAek
tAr ibVAs kreb. 9 yid ewA mA, edKAenAr
pro elAekr etAmAek ibAV s n ker tAhel nIlnd
eTek sAmA jl eneb. es jl mAiwet FAleb
bM jl mAiwek SpzR krAr se se t re)
pir,t heb.
10
ik emAiz Bur ee bleln/ ''Bu/ Aim
sitY kjn c&ur b) n. im ekAenAkAel
sAijey iCey kT blet pAir n. bM Kno
ApnAr se kT blAr pero Aim sub) het
pAir in. Apin jAenn ey Aim DIer DIer kT
bil bM kT blAr smy BAl BAl z cyn
kret pAir n.
11
tKn Bu tAek bleln/ ''mAnuexr muK ek s]iX
kereC bM ek kjn mAnuxek ebAb o kAl
!tir ker ek mAnuxek !tir ker ek mAnuxek
#iXzi) edy Aim iyehAb. Aim kmA^ sb
kret pAir. 12sutrAM yAo. yKn &uim kT bleb
tKn Aim etAmAy kT blet sAhAyY krb. Aim
etAmAr mueK z ejAgAb.
13
ik emAiz bll/ ''eh AmAr Bu/ AmAr
kwA nuerAD Apin kAejr j
kjnek menAnIt krn/ AmAek ny.

tKn emAizr it Bu *u hey bleln/


''ebz? tAhel etAmAek sAhAyY krAr j Aim
etAmAr BA hAerA,ek etAmAr se idiC. hAerA,
elbIy pirbAerr sAn bM es ebz BAl b).
hAerA, itmeDY etAmAr se edK krAr j
AseC. bM es etAmAek edeK KuzI heb. 15hAerA,
etAmAr se PerQe,r kAeC yAeb. etAmAedr ik
blet heb t Aim bel edb. ik kret heb t
Aim etAmAedr iziKey edb bM &uim t hAerA,ek
bel edeb. 16etAmAr hey hAerA, elAekedr se
kT bleb. &uim heb tAr kAeC Verr met. Ar
hAerA, heb etAmAr muKpA^.* 17sutrAM yAo bM
se etAmAr pT clAr lAiW nAo. Aim ey etAmAr
se AiC t mA, krAr j elAekedr
icH-kAy$Yil edKAo.
14

emAizr imzer tYAbtn$


emAiz tKn tAr VZr iyeTAr kAeC iPer egl.
emAiz tAr VZrek bll/ ''nuh ker AmAek
imzer iPer eyet idn. Aim edKet cA AmAr
elAekr Kno esKAen eb<ec AeC ikn.
iyeTA tAr jAmAtA emAizek bll/ ''iny?
AzA kir &uim esKAen BAelABAeb ep<QCAeb.
19
imidyen TAkAkAlIn Bu emAizek bleln/
''imzer iPer yAoyA Kn etAmAr pe( BAl. kAr,
yAr etAmAy htY kret eceyiCl tAr Kn ek
eb<ec en.
20
sutrAM emAiz tKn tAr SI o eCelemeyedr
gADAr ipeW cAipey imzer tYAbt$n krl.
se es tAr pT clAr lAiWo inl. w es
pT clAr lAiW yAet reyeC Verr elQikk
zi).
21
imzer AsAr peT Bu emAizr se kT
beliCeln. itin beliCeln/ ''Aim etAmAek
elQikk kAj edKAenAr ey sb zi) ideyiC
eselA sb PerQe,r se kT blAr smy tAr
sAmen ker edKAeb. ik Aim PerQ,ek key
bM ejdI ker &ulb. es elAekedr ikCet eCe
edeb n.
22
tKn &uim PerQ,ek bleb 23Bu beleCn/
'SAeyl hl AmAr TmjAt pu^ sAn.
TmjAt s A n kiw pirbAer jeiCl.
tItiden TmjAt sAenr r iCl sIm.
bM Aim etAmAek bliC AmAr pu^ek AmAr
pAsnAr j eCe dAo. &uim yid Seylek
eCe idet SVIkAr kerA tAhel Aim etAmAr
TmjAt pu^ sAnek htY krb.
18

&u im mK
u pA^ A(irk eTR/ ''es heb etAmAr muK Ar &uim
heb tAr Vr.

yA^Apu Sk 4:24-5:16

57
emAizr peu ^r s
u kr,
imzer ePrAr peT emAiz kiw pAzAlAy
rAi^yApn kriCl. tKn Bu tAek htYA kret
ecX kreln.* 25ik iseAr kw DArAelA
pATerr Cir idey tAr pue^r su krl. bM su r cAm :cAmAiw iler mu K eTek iC e
ebireyiCl. emAizr pAey eC<AyAl. tArpr es
emAizek bll/ ''AmAr kAeC &uim re)r SVAmI.
26
iseAr kT beliCl kAr, tAr pue^r su
tAek kret ehAt. tA es tAedr kAC eTek ser
l.
24

eV rr seu K emAiz bM hAerA,


Bu hAerA,ek bleln/ ''mrAer igey
emAizr se edK kerA. Bur kTAmetA hAerA,
Verr pbRet igey emAizr se edKA ker tAek
cVn krl. 28Bu ey sb kTA blbAr j emAizek
pAiWeyiCeln bM Bu ey tAek pAiWeyeCn t
mA, krbAr j ey sb elQikk kAj kret
beliCeln tAr sV e/ sb emAiz hAerA,ek jAnAl.
Bu y beleCn tAr sbikC emAiz hAerA,ek Kuel
bll.
29
sutrAM emAiz bM hAerA, S Aeyelr elAekedr
meDY bI, bYi)edr k^ krAr jegl. 30tKn
hAerA, es kTAelA bll eyelA Bu emAizek
blet beliCeln. Ar emAiz elAekedr sAmen es
skl icH-kAyRY ker edKAl. 31tAr Pel elAekr
ibAV s krl ey Bu emAizek pAiWeyeCn. pAzApAiz/
SAeyelr elAekr jAnl ey/ Vr tAedr >K
d$z edeK tAedr sAhAeyY igey eseCn. tA
tAr skel ntjAnu hey Verr pAsn kret
lAgl.
27

PerQe,r seu K emAiz bM hAerA,


elAekedr se kT blAr pr emAiz bM
hAerA, PerQe,r kAeC igey bll/ ''Bu
SAeyelr Vr beleCn/ 'AmAr sAnAeTR sb
krAr j AmAr elAekedr mrAer yAoyAr
CAp^ dAo.
2
ik PerQ, bll/ ''ek Bu Aim ekn tAek
mAnb ekn SAeylek eCe edb mnik
Bu ek Aim tA jAin n. sutrAM Aim BAeb
SAeyelr elAekedr eCe idet pAir n.
3
tKn hAerA, bM emAiz bll/ ''SAeylIyedr
Vr AmAedr se kT beleCn. tA Amr itn
idenr j mrAer me,r numit ATRnA kriC/
esKAen Amr AmAedr Bu/ Verr ee !neb
sgR krb. AmrA yid tA n kir tAhel itin

tKn kreln e(e^ htYAr TR sbt> Vr emAizek


su kret cAiCeln.

c *u hey AmAedr DbMs ker edebn. AmAedr


mhAmArI Tb yuer ekAep emer ePlebn.
4
ik tKn imzerr rAj tAedr %r ideln/
''emAiz o hAerA,/ etAmr kAejr elAekedr ibr)
krC. oedr kAj kret dAo. igey inejr kAej
mn dAo. 5edK/ edez Kn cr kmRI AeC bM
etAmrA tAedr kAj kr eTek ibrt krC.
PerQ, elAekedr zAiS ideln
k iden *ItdAs Buedr bM SAeylIy
t%AbDAykedr PerQ, Aedz ideln SAeylIy
elAekedr Aer ikC kiWntr kAj idet. 7PerQ,
tAedr bleln/ ''<w !tirr j tidn etAmr
K srbrAh kereCA. ik oedr belA/ Kn eTek
<w !tirr j eyAjnIy K or inejrA eyn
K<uej Aen. 8ik K K<uej Anet heb bel <ewr
pAdn eyn n kem. Aeg or sArAiden ey
pirmA, <w !tir kretA inejrA K ejAgA ker
AnAr pro oedr Aegr metA k pirmA <w
!tir kret heb. AjkAl or BIx, ls hey
egeC. bM esj or AmAr kAeC mrAer
yAoyAr CAp^ cAeC. oedr hAet ibezx kAj
en tA or oedr Vrek !neb sgR kret
eyet cAy. 9 tA elAekedr Aro kiWn pirm
krAo yAet or bYS TAek. tAhel oedr Ar
tAr,mUlk kT ezAnbAr smy heb n.
10
tA imzerr *ItdAs Bu bM SAeylIy
t%AbDAykr S Aeyelr elAekedr kAeC igey bll/
''PerQ, isA ineyeCn ey <w !tirr j etAmAedr
Ar K srbrAh kr heb n. 11bAr eTek etAmr
inejr K ejAgA ker Aneb. sutrAM yAo igey
K ejAgA kerA. ik <w !tirr pirmA, Aegr
metA rAKet heb. K ejAgAer nAm ker km <w
!tir krel cleb n.
12
sutrAM elAekr imzerr cAiridek Ker eK<Aej
egl. 13*ItdAs Bur SAeylIyedr AerA kiWn
kAj krAel bM tAedr kiden smAn sMKYk <w
!tir kret bADY krl y tAr K TAkAkAlIn
krt. 14imzrIy *ItdAs Bur S AeylIyedr idey
hABAA pirm krAenAr dAiy cApAelA
SAeylIy t%AbDAykedr opr. imzrIy *ItdAs
Bur SAeylIy t%AbDAykedr mArl bM tAedr
bll/ ''ekn etAmr Aegr metA <w !tir krAet
pAreCA nA etAmr Aeg y kret pAret Kno
etAmAedr tA pAr ic.
15
tKn SAeylIy t%AbDAykr PerQe,r kAeC
nAilz jAnAet egl. tAr PerQ,ek bll/ ''Amr
etA ApnAr nugt B]tY/ tAhel AmAedr se
ekn rkm bYbhAr kreCn 16Apin AmAedr K
srbrAh b kereCn. AbAr bleCn Aegr metA
6

yA^Apu Sk 5:17-6:19

58

<ewr pAdn cAlu rAKet heb. <w !tirr pirmA,


km hel AmAedr minbr AmAedr mAreDAr kreC.
ApnAr elAekr wA et Ay kreC.
17
%er PerQ, jAnAeln/ "etAmr kAj kret
cAo n. etAmr ls hey egC. esj etAmrA
Bur ee !neb sgR kret yAbAr bYApAer
AmAr numit eceyeCA. 18yAo/ Kn AbAr kAej
iPer yAo. Amr etAmAedr ekAno K srbrAh
krb n. bM etAmAedr Aegr metA smpirmA,
<w !tir kret heb.
19
tKn SAeylIy t%AbDAykrA buJet pArl ey
tAr gBIr sew peeC. tAr jAnetA ey ikCet
tAr Aegr pirmA, metA <w Ar !tir kret
pAreb n.
20
PerQe,r se edK ker ePrAr peT emAiz
bM hAerAe,r se tAedr edK hl. emAiz o
hAerA, b tAedr se edK krAr j ep(
kriCl. 21sutrAM SAeylIy t%AbDAykr emAiz o
hAerA,ek bll/ ''AmAedr yAoyAr CAp^ cAoyAr
bYApAer PerQe,r se kT bel etAmr kwA
mArA k Bul kereCA. Bu eyn etAmAedr zAiS
edn. kAr, etAmAedr j PerQ, o tAr zAsekr
AmAedr Kn G], ker. etAmrA tAedr hAet
AmAedr htY krAr juhAt &uel ideyC.
rV ek emAizr nAilz
tKn emAiz Bur kAeC iPer egl bM bll/
''Bu ekn Apin ApnAr elAekedr it mn
ml kreln ekn Apin AmAy KAen
pAiWeyiCeln 23Apin y blet beliCeln Aim
eskTAelA blet PerQe,r kAeC igeyiClAm. Tc
es smy eTek PerQ, ApnAr elAekedr it
tY KArAp bYbhAr kreC. bM Apin sb
elAekedr sAhAeyYr j ekAno ikC kreCn n.
Bu tKn emAizek bleln/ "PerQe,r Kn Aim
ik bSA krb t &uim edKet pAeb. Aim tAr
ibre AmAr mhAn (mtA bYbhAr krb bM es
AmAr elAekedr cel eyet bADY kreb. es ey ZDu
AmAr elAekedr eCe edeb t ny/ es tAr edz
eTek tAedr ejAr ker pAiWey edeb.*
2
Vr tKn emAizek Aro bleln/ 3 ''Aim
hlm Bu. Aim AhAm/ sahAk bM yAekAebr
sAmen inejek kAz krtAm. tAr AmAy lasdA
:sbRzi)mAn Vr bel fAkt. AmAr nAm ey
iyehAb t tArA jAnt n. 4 Aim tAedr se
kiw ci ) keriClAm. Aim tAedr knAn edz edbAr
itit ideyiClAm. edez tAr bAs krelo
22

edziw ik tAedr injSV edz iCl n. 5 Kn Aim


S AeylIyedr iblAp ZeniC yAedr imzrIyr tAedr
*ItdAs ker ereKiCl bM Aim AmAr ci)ek
men rAKb bM Aim y itit keriClAm tA
krb. 6sutrAM S Aeyelr elAekedr igey belA Aim
tAedr beliC/ 'Aim hlAm Bu. Aim etAmAedr
r( krb. Aim etAmAedr mu) krb. etAmrA
Ar imzrIyedr *ItdAs TAkeb n. Aim AmAr
mhAn zi) bYbhAr krb bM imzrIyedr Byr
zAiS edb. tKn Aim etAmAedr Ar krb. 7Aim
etAmedr AmAr elAk ker inlAm bM Aim hb
etAmAedr Vr. etAmr jAneb ey Aim hlAm
etAmAedr Bu/ Vr ey etAmAedr imzr eTek mu)
kereC. 8Aim AhAm/ sahAk bM yAekAebr kAeC
kiw mhAn itit ideyiClAm. Aim tAedr kiw
ibezx edz dAn krAr itit ideyiClAm. tA
etAmAedr edez iney eyet Aim en edb.
Aim etAmAedr edziw idey edb. es edziw
kABAeb etAmAedr heb. Aim hlAm Bu.
9
emAiz kTAelA SAeylIyedr bll/ ik
tAedr qDy$YhIntA o keWAr piremr dr tAr
tAr kT Znet SVIkAr krl.
10
tKn Bu emAizek bleln/ 11''yAo imzerr
rAjA PerQ,ek belA ey SAeylIyedr tAr edz
eTek tAr mui) edoy ic.
12
ik emAiz %er jAnl/ ''S A ey e lr
elAekrA AmAr kT Znet SVIkAr kreC/
ese(e^ PerQ, Ar ik Zneb? eso AmAr kT
Znet rAij heb n. bYApAer Aim krkm
init. tAr pr Aim BAel BAeb "kTA bleto
pAir n.
13
ik Bu emAiz bM hAerAe,r se kT bleln
bM tAedr SAeylIyedr se o PerQe,r se
kT blet Aedz ideln. Bu tAedr S AeylIyedr
imzr eTek Ar ker Anet Aedz ideln.

S Aeye lr keyk iw pirbAr


S Aey l Iy pirbArilr entAedr nAm
*mAnusAer rp SAeyelr ejY pue^r nAm iCl
reb,. tAr pu^rA iCl henAk/ pu/ ihexA, o
kiR. 15izimeyAenr pu^r iCl iymUeyl/ yAmIn/
ohd/ yAKIn/ esAhr bM ezQl ey iCl k knAnIyA
mihlAr gB$jAt sAn. 16elib 137 bCr jIibt
iCeln. elibr pu^edr nAm hl egezRAn/ khA o
mrAir. 17egezRAenr AbAr pu^ iCl ilbain o
izimiy. 18khA 133 bCr pyR jIibt iCl. khAetr
pue^r hl m/ iyxahr/ iheA, bM xIeyl.
19
mrAirr pu^ hl mhil o mUiz. etYkiw
A i m e d e b A(irk eTR/ zi)zAlI hAetr kAre, es
pirbAerr Tm pUbRpurx iCl SAeyelr sAn
oedr eCe edeb. bM kiw z) hAetr kAre, es tAek
elib.
oedr eCe idet bADY kreb.
14

yA^Apu Sk 6:20-7:21

59
20

m 137 bCr eb<ec iCl. m tAr Apn


ipis eyAekbdek ibey keriCl. m o eyAekbedr
sAn hl yTA*em hAerA, bM emAiz. 21iyxaherr
pu^r hl ekArh/ enPg o isiK. 22Ar xIeyelr
sAn hl mIzAeyl/ lasAPn o isiT.
23
hAerA, InAdebr kA/ nehAzenr ebAn
lIezbAek ibey keriCl. hAerA, o lIezbAr
sAnr hl nAdb/ bIh/ ilyAsr o TAmr.
24
ekArehr pu^ sIr/ lakAn o bIyAsP hl
ekArhIy egAIr pUbRpurx.
25
hAerAe,r pu^ ilyAsr pUwIeyelr k kAek
ibey krAr per tAedr ey sAn hy tAr nAm edoy
hy pInhs. r etYek SAeyelr pu^ elibr
bMzjAt.
26
hAerA, bM emAiz iCl pirbAregAIr. Bu
tAedr jenr se kT beliCeln bM beliCeln/
"AmAr elAekedr imzr eTek del del ebr ker
iney es. 27hAerA, bM emAiz Bey imzerr
rAj PerQe,r se kT beliCl. tArA PerQ,ek
beliCl SAeyelr elAekedr imzr eTek eCe
edoy ehAk.

emAizr pT clAr lAiW sAep pir,t hl


emAiz bM hAerA,ek Bu bleln/ 9"PerQ,
etAmAedr zi)r pirceyr mA, ihsAeb ekAno
elQikk kAj Giwey edKAet bleb. tKn hAerA,ek
bleb etAmAr pT clAr lAiWiw mAiwet Ce ePlet.
PerQe,r ecAeKr sAmen mAiwet pe TAk lAiW
inemexr meDY sAep pir,t heb.
10
tA emAiz bM hAerA, Bur kTAmetA PerQe,r
kAeC egl. hAerA, tAr sAmen lAiWiw mAiwet Ce
ePeliCl. PerQ, bM tAr sBAsdedr ecAeKr
sAmen lAiW sAep pir,t hl.
11
rAj Gwn edeK tAr |AnI,I bYi) o
yAkredr fAkeln. rAjAr injSV yAkrr tAedr
mAyAbel hAerAe,r metA tAedr lAiWiwo sAep
pir,t ker edKAl. 12essb yAkerrAo inejr
inejr hAetr lAiWek mAiwet Ce ePel mUet$
lAiWilek sAep rpAirt ker edKl. ik
hAerAe,r lAiW tAedr lAiWelAek As ker inl.
13
tbuo PerQ, t hey rl. Bur Bib`bA,I
nuyAyI rAj emAiz bM hAerAe,r kTAy kAn idl
n.

rV pnu rAy emAizek AhbAn jAnAeln


imzer eyidn Bu emAizr se kT bleln/
29
itin tAek beliCeln/''Aim hlAm Bu. Aim
etAmAek y ikC beliC tA imzerr rAjA PerQ,ek
igey bel.
30
ik emAiz %r idl/''Aim BAelBAeb kT
blet pAir n. rAj AmAr kT Zneb n.
Bu tKn emAizek bleln/ ''Aim etAmAek
PerQe,r kAeC kjn Vr ker &ueliC. Ar
hAerA, etAmAr BA heb etAmAr BAbbAdI. 2etAmAr
BA hAerA,ek AmAr smS AedzelA belA.
tAhel hAerA, rAjAek AmAr kTelA jAnAeb.
PerQ, SAeylIyedr tAr edz eTek cel eyet
numit edeb.
3-4
ik Aim PerQ,ek ejdI ker &ulb. tA
es etAmAedr kT mAneb n. tKn Aim inejek
mAe,r ee imzer nAnArkm elQikk o t

kAj krebA. tbuo es etAmAedr kT Zneb n.


sutrAM tKn Aim imzrek kiWn zAiS edb bM
Aim imzr eTek AmAr elAekedr ebr ker Anb.
5
yKn Aim tAedr ibre yA tKn imzerr
elAekrAo jAnet pAreb ey Aim hlAm Bu.
es mUe%R Aim AmAr elAekedr imzrIyedr edz
eTek ebr ker Anb.
6
Bu tAedr y beliCeln emAiz bM hAerA, t
emen celiCl. 7 yKn tAr PerQe,r se kT
beliCl es smey emAizr bys iCl 80 bM
hAerAe,r bys iCl 83 bCr.

jl re) pir,t hl
tKn Bu emAizek bleln/ "PerQ, elAekedr
eCe n edbAr ejd Der rl. 15skAel PerQ,
ndIr idek yAy. &uimo tAr se edK krAr j
nIl nedr tIer dAAeb. sAep pir,t hy lAiWek
se eneb. 16PerQ,ek bleb 'Bu/ SAeylIyedr
Vr AmAek pAiWeyeCn. Bu AmAy ApnAek
blet beleCn ey tAr elAekedr eyn tAr pAsnAr
j mrAer eyet edoy hy. Kno pyR b
Apin Bur kT ezAenn in. 17tA Bu ApnAr
sueK inejr SVrp mAe,r ee ikC kA
GwAebn. bAr edKun Aim AmAr pT clAr lAiWek
nIl nedr jel AGAt krb bM se se ndIr
jl re) pir,t heb. 18ndIr smS mAC mAr yAeb
bM ndIr jel gR CAeb. Pel imzrIyr Ar
ndIr jl pAn kret pAreb n.
19
Bu emAizek bleln/ ''hAerA,ek belA
lAiW iney es eyn imzerr smS jlAzey/ ndI/
KAl ibl/ d etYkiw jAygAr jel SpzR ker.
lAiWr SpezR smS jlAzeyr jl re) pir,t
heb. mnik kAW o pATerr pAe^ sMh ker rAK
pAnIy jlo re) pir,t heb.
20
sutrAM emAiz bM hAerA, Bur Aedz kAyRkr
krl. hAerA, PerQ, o tAr sBAsdge,r sAmen
tAr hAet lAiW <icey Der nIl nedr jel AGAt
krl. Ar se se ndIr jl re) pir,t hl.
21
ndIr smS mAC mAr egl bM ndIr jel gR
CAet Zr krl. Pel imzrIyr Ar es ndIr

28

14

yA^Apu Sk 7:22-8:22

60

jl pAn kret pArl n. imzerr smS jlADAerr


jl re) pir,t hl.
22
hAerA, o emAizr metA rAjAr yAkerrAo
tAedr mAyAbel k Gwn Giwey mA, krl tArAo
km jAen n. Pel Bur Bib`bA,I nuyyI PerQ,
AbAr emAiz o hAerAe,r kT Znet SV IkAr krl.
23
PerQ emAiz o hAerAe,r kTAy menAeyAg nA
idey inejr AsAed Fek egeln.
24
imzrIyr ndIr jl pAn kret n eper tAr
pAnIy jelr sAen ndIr cArpAez kuey K<uet
TAkl.

10

%er PerQ, jAnAeln/ ''AgAmIkAl.


emAiz bll/ ''ebz ApnAr kT metA tA heb.
teb bAr iny Apin buJet epereCn ey
AmAedr Bu Verr metA Ar ekAn Vr KAen
en. 11bYAe[r ApnAek/ ApnAr Gr bM ApnAr
sBAsdg, o jAedr sbAek eCe iPer yAeb.
ekblmA^ ndIet tAr bAr eTek bAs kreb.
12
rpr emAiz bM hAerA, PerQe,r kAC eTek
iPer elA. PerQe,r ibre pAWAen smS bYAe[edr
sirey enbAr j emAiz Bur kAeC ATRn krl.
13
emAizr ATRny sA idey Bu Ger/ bAer/ mAeW
GAewr smS bYA[ek emer ePleln. 14ik m]t
bYAe[rA
bYAe[r Sp pcet Zr krl bM sAr edz gRe
25
Ber
Wl. 15bYAe[edr p@b eTek mui) pAoyAr
Bur nIlnedr jlek re) pir,t krAr
pr sAtidn pAr hl.
pr PerQ, AbAr key o ejdI hey Wl.
Bu tKn emAizr ee bleln/ ''PerQ,ek Bur Bib`bA,I nuyAyI emAiz o hAerA,ek edoy
igey belA ey Bu beleCn/ 'AmAr elAekedr itit rAj pAln krl n.
AmAek pAsnAr j eCe idet? 2 yid &uim
ku n
oedr eCe n dAo tAhel Aim imzr bYAe[ Bit$
16
ker edb. 3nIl nd bYAe[ Bit$ hey Web. ndI
tKn Bu emAizek bleln/ ''hAerA,ek belA
eTek bYAe[r eW es etAmAr Ger zyYAke( tAr hAetr lAiW idey mAiwr DUelAy AGAt kret/
ebz ker ibCAnAy eW bseb. etAmAr nuenr bM tArpr es DUel imzerr sbR^ kuen pir,t
c i / jelr pA^ bYAe[ Ber yAeb. etAmAr heb.
17
sBAsdge,r Gro bYAe[ pirpU,R hey Web.
hAerA, Bur kT metA DUelAet tAr lAiW
4
etAmAedr cAiridek bYAe[r Guer ebAeb. etAmAr AGAt kret imzerr sbR^ DUelA kuen pir,t
sBAsdg/ etAmAr elAekedr bM etAmAr gAeyo hl. ik es kunel mAnux o pZedr gAeyr
opr ce bsl.
bYA[ eCek Dreb.
5
18
Bu rpr emAizek bleln/ ''&uim hAerA,ek
rAjAr yAkerr bAro k ijinx ker
belA es eyn tAr hAetr pT clAr lAiW ndI/ KAlibl edKAenAr ecX krl ik tAr ikCet DUelAek
o edr opr ibSAr ker imzr edez bYA[ en kuen pir,t kret pArl n. ik es kunelA
Birey edy.
mAnux o pZedr zrIer rey egl. 19yAkerr bAer
6
hAerA, imzerr jelr opr tAr lAiW semt bYTR hey igey rAj PerQ,ek bll ey Verr
hAt ibSAr kret ndI/ KAlibl o d eTek rAiz zi) wAek sb kereC. ik PerQ, tAedr
kTAet kAn ideln n. Bur Bib`bA,I nusAer
rAiz bYA[ eW imzerr mAiw eFek ePll.
7
hAerAe,r se pA A idet igey rAjAr b Gwn Gwl.
yAkerrAo tAedr mAyAjAl ibSAr ker k kA
mAiC
Giwey edKAl. Pel imzerr mAiwet Aro sMKY
20
bYA[ eW elA.
Bu emAizek bleln/ ''skAel eW PerQe,r
8
PerQ, bAr bADY hey emAiz bM hAerA,ek kAeC yAeb. PerQ, ndIr tIer yAeb. tKn tAek
efek pAiWey tAedr bleln/ ''Buek belA itin bleb Bu beleCn/ 'AmAr pAsnAr j AmAr
eyn AmAek bM AmAr elAekedr bYAe[r elAekedr eCe dAo. 21yid &uim tAedr eCe nA
p@b eTek erhA edn. Aim Buek !neb sgR dAo tAhel etAmAr Ger mAiCr J<Ak Fkeb. ZDu
krAr j elAekedr yAbAr CAp^ edb.
etAmAr Ger ny etAmAr sBAsdg, o etAmAr
9
emAiz PerQ,ek bll/ ''blun/ Apin kKn cAn jAedr Gero mAiCr J<Ak Fkeb. imzerr etYkiw
ey bYAe[r iPer yAk. Aim ApnAr j/ Gr mAiCr J<Aek pirpU,R hey Web. imzerr mAeW
R ZDu J<Aek J<Aek mAiC e ebAeb? 22ik
ApnAr sBAsdg, o jAedr j tAhel ATRnA GAew sb^
krb. tArpr bYAe[r ApnAek bM ApnAr Gr imzrIyedr metA SAeyelr elAekedr Aim
eCe ndIet iPer yAeb. bYAe[r ndIet TAek. sms eBAg krAebA n. egAzn edez/ eyKAen
blun Apin keb bYAe[edr p@b eTek AmAr elAekr bAs ker/ esKAen kiwo mAiC
bYAhit cAn
TAkeb n. kAr, esKAen AmAr elAekr bAs ker.

yA^Apu Sk 8:23-9:19

61
r Pel &uim buJet pAreb ey edez Aim
hlAm Bu. 23sutrAM AgAmIkAl eTek &uim AmAr
ibeBd nIitr mA, pAeb.
24
sutrAM Bu tA kreln y itin beliCeln.
J<Aek J<Aek mAiC imzer es egl. PerQe,r bAI
bM tAr sBAsdge,r bAI mAiCet Ber egl.
mAiCelAr j sm imzr DbMs hl. 25PerQ,
emAiz bM hAerA,ek efek bll/ "etAmrA etAmAedr
Vrek edezr meDY !neb sgR kerA.
26
ik emAiz bll/ ''n/ t KAen kr iWk
heb n. kAr, Bu/ AmAedr Verr ee pZ
bildAn imzrIyedr ecAeK Byr bYApAr. Amr
yid KAen t kir tAhel imzrIyr AmAedr edKet
epey pATr Ce htY kreb. 27tA itnidenr j
AmAedr Bu Verr ee !neb sgR krAr
j AmAedr mrAer eyet idn. Bu AmAedr
w kret beleCn.
28
sb Zen PerQ, bll/ ''ebz Aim etAmAedr
mrAer yAbAr CAp^ idiC. etAmAedr Bu
Verr ee !neb sgR krAr j. ik
men ereKA etAmr ik ebzI dUr cel yAeb n.
Kn yAo bM AmAr j ATRnA kerA.
29
tKn emAiz PerQ,ek bll/ "edKun/ Aim yAb
bM Buek nuerAD krb yAet AgAmIkAl itin
ApnAr kAC eTek/ ApnAr elAekedr kAC eTek
bM ApnAr sBAsdge,r kAC eTek mAiCel
sirey enn. ik Apin eyn AbAr Aegr metA
Buek !neb sgR krAr ibxyiw iney per Api%
krebn n.
30
kT bel emAiz PerQe,r kAC eTek iPer
l bM Bur kAeC ATRnA krl. 31bM emAizr
ATRnAy sA idey Bu PerQ,ek/ sBAsdg, o
jAedr mAiCr p@b eTek r( kreln. imzr
eTek mAiCedr ebr ker ideln. Ar kiw mAiCo
esKAen rl n. 32ik PerQ, AbAr ejdI hey
egeln bM elAekedr eyet ideln n.
gbAid pZedr sK
u
tArpr Bu emAizek bleln/ PerQ,ek igey
bl/ ''Bu/ SAeylIyedr Vr beleCn/ 'AmAr
elAekedr AmAr pAsn krAr j eCe dAo.
2
&uim yid tAedr Der rAeKA bM eyet bAD dAo
3
tAhel Bu etAmAr gbAid pZedr ibre tAr
(mt eyAg krebn. etAmAr smS eGA/ gAD/
w/ gr o emexr pAl Bur ekAep k Byr
erAegr izkAr heb. 4ik Bu imzerr pZedr
metA SAeyelr pZedr d$zS krebn n.
SAeyelr elAekedr ekAno pZ mAr yAeb n.
5
Bu AgAmIkAl Gwn GwAbAr j smy inbAR cn
kereCn.

pridn/ Bu eymn beliCeln etmn kreln.


imzrIyedr smS g]hpAilt pZ mAr egl. ik
SAeyelr elAekedr ekAno pZ mAr egl n.
7
SAeylIyedr ekAno pZ mAr egeC ikn t
edeK Aset PerQ, tAr km$cArIedr pAWAelA bM
es jAnet pArelA ey SAeylIyedr kiw pZo
mAr yAyin. ik tbuo PerQ, ejdI hey rl bM
elAekedr eyet idl n.
6

eP< AA
Bu emAiz bM hAerA,ek bleln/ ''kwA nun
eTek k mueWA CA nAo. emAiz &uim es CA
PerQe,r sAmen bAtAes Ce dAo. 9 CA DiU lk,
hey sAr imzer Ciey peb. bM yKn
DUelA imzerr ekAno mAnux b pZr gAey peb
tKn tAedr gAey eP<A ebr heb.
10
tA emAiz o hAerA, ci eTek CA iney
PerQe,r sAmen dAAl. emAiz es CA AkAez
Cue idl Ar pZ o mAnuexr gAey eP<A ebr het
lAgl. 11yAkrrA emAizr se iteyAgItA kret
pArl n. kAr, tAedro sAr gAey eP<A iCl.
imzerr itiw jAygAy erAg edK idl. 12ik
et Bu PerQ,ek Aro t ker &uleln.
tA PerQ, tAedr kT Znet SV IkAr krl. Bur
kTAmetA sb GewiCl.
8

izlAbi] X
rpr Bu/ SAeylIyedr Vr emAizek
bleln/ "skAel eW PerQe,r kAeC igey bleb/
Bu Vr beleCn/ 'AmAr elAekedr AmAr pAsn
kret eyet dAo. 14yid &uim t nA kr/ teb Aim
etAmAr ibre/ etAmAr smS rAjkmRcArIedr bM
elAekedr ibre smS rkemr eB$Ag pAWAeb.
tKn &uim jAneb ey p]iTbIet AmAr metA
Vr Ar en/ 15Aim AmAr (mt idey etAmAedr
mn erAg idet pAir y etAmAedr p]iTbI eTek
mueC edeb. 16ik Aim etAmAedr kw kAre,
KAen ereKiC. Aim etAmAek AmAr (mt
edKAenAr j ereKiC. yAet sAr p]iTbIr elAk
AmAr kT jAnet pAer. 17&uim KenA AmAr
elAekedr se iberAiDt krC bM tAedr eyet
idC n.
18
"tA AgAmIkAl smey Aim k Byr
izlAb]iX GwAebA. imzerr Zr eTek Aj pyR
rkm Byr izlAb]iX Ar kKenA hy in. 19Kn
&uim etAmAr pZedr kiw inrApd SAen iney yAo.
etAmAr e(et y ikC AeC sb kiw inrApd
SAen iney yAo. ekn kAr, ekAn elAk yid e(et
pe TAek/ teb es mAr yAeb; yid ekAn pZ mAeW
pe TAek es mAr yAeb. etAmAr bAIr bAer y
13

yA^Apu Sk 9:20-10:12

62

ikC pe TAkeb es sb ikCr oper izlAb]iX


heb.
20
PerQe,r es km$cArIr yAr Bur bAt$Aek
r ideyiCl tArA tAedr pZ o *ItdAsedr
e(t eTek iney el bM Ger ereK idl. 21ik
ey sb kmRcArIr Bur bAt$ A keriCl tAr
tAedr *ItdAsedr o pZedr mAeW ereK idl.
22
Bu emAizek bleln/ "etAmAr hAt AkAezr
idek etAl/ tAhel imzerr opr izlAb]iX Zr hey
yAeb. imzerr smS e(etr mAnux/ pZ o gACpAlAr
opr izlAb]iX heb.
23
tA emAiz tAr hAetr Ci AkAezr idek
&ull/ tArpr Bu BUimr opr bjineGRAx/ izlAb]iX
o zin GwAeln. sAr imzer izlAb]iX hl.
24
izlAb]iX hiCl bM cAiridek ibY cmkAiCl.
Dre,r Byr izlAb]iX imzerr Zr eTek Aj
pyR Aeg kKenA hyin. 25 izlAb]iX imzerr
e(etr smS ikC/ elAkjn o pZsh gACpAl
DbMs ker idl. izlAb]iXet mAiwr smS gAC
eBe peiCl. 26kmA^ SAeyelr elAkedr
bAsSAn egAzn edez izlAb]iX hl n.
27
PerQ, emAiz o hAerA,ek efek bll/ ''bAr
Aim pAp keriC. Bu iWk iCeln. Aim o AmAr
elAekr Bul keriC. 28Bur edoy izlAb]iX o
bjpAt Ar s heC n. Vrek igey J
TAmAet bl. tAhel Aim etAmAedr eyet edb/
etAmAedr Ar KAen TAket heb n.
29
emAiz PerQ,ek bleln/ ''Aim yKn zhr tYAg
ker yAeb tKn Aim Buek ATRnr BIet AmAr
hAtel oper &ulb. bM tArpr bjpAt o
izlAb]iX TAmeb. tKn &uim jAneb ey p]iTbI
Bur iDkAer. 30ik Aim jAin ey &uim bM
etAmAr kmRcArIr KenA Buek kerA n.
31
yb o zn gAeC Pul es igeyiCl. tA
smS zs nX hey egl. 32ik eyeh&u gm o
jnAr b hl n tA esel nX hl n.
33
emAiz PerQe,r kAC eTek zherr bAer egeln/
Buek ATRn krAr BIet tAr hAtel oper
&uleln bM t(,A bj/ izlAb]iX mnik b]iXo
eTem egl.
34
yKn PerQ, edKl b]iX/ bjpAt o izlAb]iX
eTem igeyeC tKn es AbAr Bul krl. es o tAr
kmRcArIr ejdI hey egl. 35PerQ t hl bM
SAeyelr elAekedr eyet idet SVIkAr krl.
sb heyiCl iWk Bu eymn emAizek beliCeln
esrkm BAeb.

10

ker &ueliC yAet Aim AmAr elQikk zi) tAedr


edKAet pAir. 2 Aim wA kAre,o keriC yAet
etAmr/ etAmAedr sAn bM nAit nAtinedr Aim
imzrIyedr ibre ik ik keriClAm bM imzer
ekmn ker icH-kAy$Yil keriClAm tAr sVe
blet pAer. tAhel etAmrA sbA jAnet pAreb
ey Aim Bu.
3
tA emAiz o hAerA, PerQe,r kAeC egl bM
bll/ ''Bu/ SAeylIyedr Vr beleCn/ '&uim
Ar ktidn Buek mA kreb AmAr elAekedr
AmAr pAsn kret eyet dAo. 4 &uim yid AmAr
Aedz mA kr teb AgAmIkAl Aim etAmAedr
edez ppAl iney Asb. 5ppAelrA sAr
edz eFek ePleb/ cAiridek t ppAl Aseb
ey etAmrA mAiw edKet pAeb n. izlAb]iXr hAt
eTek y ikC eb<ec igeyeC essb ppAelr eKey
ePleb/ mAeWr etYkiw gAeCr smS pAt
ppAelr eKey ePleb.
6
etAmAr smS Gr/ etAmAr km$cArIedr Gr bM
imzerr sb Gr ppAel Ber yAeb. t ppAl
heb y etAmAr iptAmAtA Tb etAmAr iptAmhr
kKen edeKin. imzer jnbsit ge oWAr smy
eTek Aj pyR t ppAl Ar kKenA ek
edeKin. tArpr emAiz ipCn iPer PerQ,ek eCe
cel egl.
7
rpr PerQe,r kmRcArIr tAek ij|As krl/
''Ar ktidn Amr elAekedr P<Aed pe
TAkb edr Vr/ Bur pAsn kret eyet
idn/ Apin yid t n kern teb ApnAr ebAJAr
Aeg imzr CArKAr hey yAeb.
8
tKn PerQ, tAr kmRcArIedr bleln emAiz o
hAerA,ek iPirey Anet. tAr el PerQ, tAedr
bleln/ ''yAo/ etAmr etAmAedr Bu Verr
pAsn kr. ik AmAek bel yAo iWk kAr
kAr yAeC
9
emAiz %r idl/ ''AmAedr smS elAk yubk
o b] skel yAeb. Amr AmAedr pu^edr/
kedr/ emx/ gbAid pZ bM etYkiw ijinx
AmAedr se iney yAb. kAr, Bu AmAedr
sklek seb Am, kereCn.
10
PerQ, tAedr bleln/ ''Aim etAmAedr o
etAmAedr sAnedr imzer eCe eyet edoyAr Aeg
Buek sitY etAmAedr se TAket heb? edK
etAmAedr iny ekAn ku-mtlb AeC. 11ZDumA^
purxrA Bur pAsn kret pAreb kAr, Tem
etAmr kTA beliCel. ik etAmAedr sb elAk
eyet pAreb n. rpr PerQ, emAiz o hAerA,ek
ppAl
ibdAy ideln.
12
tArpr Bu emAizek bleln/ ''PerQe,r kAeC
Bu bAr emAizek bleln/ ''&uim imzerr
yAo/ Aim tAek o tAr kmRcArIedr ejdI opr etAmAr hAt emel do. tAet ppAelr

yA^Apu Sk 10:13-11:10

63
Aseb. sAr imzr ppAel Ber yAeb. izlAb]iXet
ey sb gAC nX hyi n esil ppAl eKey ePleb.
13
emAiz tAr hAetr Ci imzerr opr &uel
Drl. bM Bu pUbR idk eTek k bl bAtAs
pAWAeln. sAr idn sAr rAt Der es hAoy bey
egl. bM skAlebl es hAoyAy ppAlrA es
imzer Fek pl. 14ppAelr e es imzerr
mAiwet bsl. t ppAl itpUebR kKenA imzer
edK yAy in Ar prbt$I kAelo kKenA edK yAeb
n. 15ppAelr mAiw eFek ePll bM sAr edz
kAer eFek egl. izlAb]iX y DbMs ker in es
smS gAC bM gAeCr Pl ppAl eKey ePll/
imzerr ekATAo ekAno gAC b ltA-pAtAo bizX
rl n.
16
PerQ, tAAtAi emAiz o hAerA,ek efek
pAiWey bleln/ "Aim etAmAedr o etAmAedr Bu
Verr kAeC pAp keriC. 17bArkAr metA AmAr
prAD (m ker dAo. etAmAedr Buek bl
ppAlelAek sirey inet.
18
emAiz PerQe,r kAC eTek cel egl bM Bur
kAeC tAr j ATRn krl. 19Bu hAoyAr idk
pirbt$n ker pim idk eTek bAtAs pAWAeln/
bl hAoyAy smS ppAl imzr eTek ebirey
igey sUP sAger pl. imzer Ar kiwo ppAl
rl n. 20ik Bu AbAr PerQ,ek ejdI ker
&uleln bM PerQ, SAeyelr elAekedr eyet
ideln n.
kAr
tArpr Bu emAizek bleln/ ''etAmAr hAt
per AkAezr idek etAl yAet sAr imzr kAer
eFek yAy. kAr t gA heb ey etAmr t
nuBb kret pAreb.
22
tA emAiz AkAezr idek hAt &ull/ tKn
kAelA emG es imzrek eFek ePll. itnidn
Der kAr rl. 23ek kAek edKet epl
n b ek eW ekATAo eyet pArl n. ik
SAeylIyrA eyKAen bAs krt esKAen Ael iCl.
24
AbAr PerQ, emAizek efek pAiWey bleln/
''yAo igey etAmAedr Bur pAsn kr? etAmr
etAmAedr sAnedr iney eyet pAreb ik gr b
emexr dl inet pAreb n/ KAen ereK yAeb.
25
emAiz bll/ "n/ AmAedr Bu Vrek sgR
bM ehAmbil edoyAr j etAmAek AmAedr
pZsmUh idet heb. 26< Amr AmAedr pZsmUh
Bur pAsnAr j iney yAb. AmrA kw (uro
ePel yAbn. kAr, Amr jAin n AmAedr Bu
Verr pAsnAr j iWk ik ik lAgeb. kT
Amr AmAedr gbYSel ep<QeC jAnet pArb.
tA Amr sbikC se iney yAb.
21

Bu AbAr PerQ,ek ejdI ker &uleln bM


PerQ, tAedr eyet bAD ideln. 28PerQ, emAizek
bleln/ ''KAn eTek dUr hey yAo/ Ar kKenA
eyn KAen etAmAek n ediK/ yid &uim KAen
AmAr kAeC edK kret AesA teb etAmAy mret
heb.
29
tKn emAiz bll/ ''&uim kw kT iWk
beleCA/ Aim Ar kKenA etAmAr kAeC Asb n.
27

Tm jAtekr m&
] u Y
Bu tKn emAizek bleln/ ''imzr bM
PerQe,r ibre Aim Aerkiw ibpyRy bey
Anb. tArpr/ es etAmAedr sbAek pAiWey edeb.
bSt/ es etAmAedr cel eyet bADY kreb.* 2&uim
SAeyelr elAekedr bAt$ pAWAeb 'nArI o
purx inibeR zex etAmr inejr inejr itebzIedr
kAC eTek esAn o repAr lAr cAeb. 3Bu
imzrIyedr etAmAedr it dyAlu ker &ulebn.
imzerr elAekr/ mnik PerQe,r km$cArIrA
emAizek k mhAn bYi)r my$Ad edeb.
4
emAiz elAekedr jAnAl/ ''Bu beleCn/ 'Aj
mDYrAt nAgAd Aim imzerr meDY idey yAb. 5 bM
tAr Pel imzrIyedr smS TmjAt pu^r mArA
yAeb. rAj PerQe,r TmjAt pu^ eTek Zr ker
yAtAkel zs epx,kAir,I dAsIr TmjAt pu^
pyR sbA mAr yAeb. mnik pZedro Tm zAbk
mArA yAeb. 6tArpr/ smS imzer mn ejAer kAAr
erAl Web y tIet kKno hyin bM yA
Bib`eto kKno heb n.
7
ik SAeyelr elAekedr ekAnrkm (it heb
n. mnik ekAenA kukur pyR S AeylIyedr TbA
tAedr pZedr idek eG eG ker ickAr krebn.
r Pel/ etAmrA buJet pAreb Aim imzrIyedr
eTek SAeylIyedr se ktKAin rkm Acr
kir. 8tKn etAmAedr smS :imzrIy kmRcArIr
ntjAnu heb bM AmAr pAsn kreb. tAr bleb/
''&uim etAmAr smS elAkek etAmAr se iney
cel yAo. tKn emAiz e*AeD PerQ,ek eCe cel
egl .
9
Bu rpr emAizek Aro bleln ey/ ''PerQ
etAmAr kT ezAenin. ekn ezAenin ezAenin bel
etA Aim imzerr opr AmAr mhAzi)r BAb
edKAet eperiClAm. 10emAiz o hAerA, PerQe,r
kAeC igeyiCl bM smS elQikk kAjel
keriCl. ik Bu PerQe,r hdy e k t

11

tArpr kreb Tb "tArpr es etAmAedr jAyg


eTek pAiWey edeb. eymn kjn purx tAr SIek pirtYAg
ker/ es etAmAedr eyQ&uksh pAiWey edeb. AcIn SAeyel/
yid kjn purx ibbAh ibeCd krt tAek tAr SI ibeyet y
TR eniCl esw b ePr idet het.

yA^Apu Sk 12:1-30

64

keriCeln yAet es SAeylIyedr tAr edz eTek KAeb n. yid ek eswA KAy teb es bYi)ek
eyet n edy.
S AeylIyedr eTek AlAd ker edoy heb. 16
Ciwr Tm o ezx iden pib^ smAgm nuit heb.
inSA rpbR
etAmr idnelAet ekAn kAj kreb n. etAmr
emAiz o hAerA, imzer TAkAr smy Bu tAedr idnilet kmA^ etAmAedr AhAerr j
bleln/ 2 '' mAs heb etAmAedr j bCerr KA !trI kret pAreb. 17etAmr KAimribhIn riwr
Tm mAs/ 3-5 Aedz smS SAeylbAsIr j sebr kT men rAKeb. ekn kAr, idn
mAesr dzm iden etYek tAr bAIr j Aim etAmAedr sb elAkek del del imzr eTek
kiw ker pZ ejAgA kreb. pZiw kiw emx ebr ker eniClAm/ tA etAmAedr sb %rpurx
Tb kiw CAglo het pAer. yid tAr bAIet idniw Sr, kreb/ inym icrkAl TAkeb.
kiw egAw pZr mAMs KAoyAr metA yeTX elAk 18tA Tm mAesr c&ud$z idn ibekel etAmr
n TAek teb es tAr ikC itebzIek mAMs BAg KAimribhIn riw KAoy Zr kreb. etAmr riwiw
ker KAoyAr j inm, kreb. etYekr KAoyAr mAesr kibMz idenr sYA pyR KAeb. 19sAtidn
j yeTX mAMs TAkeb. pZiwek het heb kiw Der etAmAedr Ger ekAn KAimr TAkeb n/ ey ekAn
k bCerr puMzAbk bM spU,Rrep SVASYbAn. bYi) es SAeyelr nAgirk ehAk b ibedzI/ ey
6
mAesr c&u d$z idn pyR pZiwr opr etAmAedr smey KAimr KAeb tAek SAeyelr bAik
njr rAKet heb. esidn SAeylIy mlIr smS elAekedr eTek AlAd ker edoy heb. 20
elAekrA pZiwek egADUil eblAy htY kreb. Ciwet etAmr b KAimr KAeb n/ etAmr
7
etAmr A,Ir r) sMh kreb/ ey bAIet eyKAen TAk n ekn KAimribhIn riw KAeb.
21
elAekr eBAj KAeb es bAIr drjAr kAWAemAr
tA emAiz S AeylIyedr smS bI,edr efek
oper o pAez r) lAigey edeb.
bll/ ''etAmAedr pirbAerr j emxzAbk ejAgA
8
'' idn rAet etAmr emxiwek puiey tAr kr bM inSArpebRr j emxzAbkiwek htY kr.
mAMs KAeb. etAmr etetA zAk o KAimribhIn riwo 22k Aiw ker esAb iney pAe^ rAK re) fibey
KAeb. 9emxiwek k<Ac TbA jel is kr bSAy t idey drjAr kAWAemAr opr o pAezr idk r[
etAmAedr KAoy ic heb n/ ik Aenr tAep kerA. skAelr Aeg ek inejr bAI tYAg kreb
eskeb. emxzAbkiwr mAT/ p bM iBterr Mz n. 23 smy/ Bu imzerr eBtr idey imzrIyedr
sbikC (u TAkeb. 10etAmr sb mAMs rAetr htY kret yAebn. yKn itin drjAr kAWAemAr
meDY eKey ezx kreb. yid pridn skAel ikC pAez o oper re)r elp edKebn/ tKn itin
es drjAelAr opr idey yAebn. Bu
bizX TAek teb t puiey ePleb.
11
''yKn etAmr AhAr kreb tKn etAmr yA^Ar DbMskArIek etAmAedr bAIet es AGAt kret
j puerApuir St hey TAkAr epAzAek TAkeb. edebn n. 24etAmr b Aedz men rAKeb/
etAmAedr pAey juetA TAkeb/ hAet Ci TAkeb ibiD etAmAedr o etAmAedr %rpurxedr j
bM etAmr tAAe ker KAeb. kAr, hl icrkAl TAkeb. 25yKn etAmr Bur itit mt
Bur inSArpbR.
tAr edoy BUKe yAeb tKn etAmAedr
12
''Aim imzrIyedr TmjAt izZilek bM ijinxil b men rAKet heb. 26yKn etAmAedr
tAedr smS pZr TmjAt zAbkilek htY sAenr ij|As kreb/ 'Amr ekn sb
krb. BAeb/ Aim imzerr smS edbtAedr opr kriC 27tKn etAmr bleb/ ' inSArpbR Buek
rAy edb yAet tAr jAnet pAer ey Aim Bu. sAn jAnAbAr j. ekn kAr, yKn Amr imzer
13
ik etAmAedr drjAy lAgAenA r) kiw ibezx iClAm tKn Bu AmAedr S A ey l bAsIedr
iceHr kAj kreb. yKn Aim o r) edKb tKn bAIilek inSAr ideyiCeln. Bu imzrIyedr htY
Aim etAmAedr bAIelAr opr idey cel yAb. keriCeln ik AmAedr elAekedr bAIel r(
Aim ZDu imzerr elAekedr (it krb. ik keriCeln. sutrAM elAek nt hey Bur pAsn
krl.
sb mArA k erAeg etAmAedr ekAn (it heb n.
14
28
''tA etAmr sbsmy men rAKeb ey/ Aj
Bu emAiz o hAerA,ek Aedz ideyiCeln
etAmAedr kiw ibezx C i wr idn. etAmAedr tA SAeylbAsI Bur AedzmetA kAj krl.
29
%rpurxr Ciwr idenr mADYem Buek sAn
mDYrAet imzerr smS Tm nbjAtk pu^edr
jAnAeb. 15 C i wet etAmr sAtidn Der Bu htY keriCeln. PerQe,r TmjAt pu^ eTek
KAimribhIn riw KAeb/ Ciwr Tm iden etAmr ejelr bIr TmjAt pu^ pyR. smS pZr
etAmAedr bAI eTek smS KAimr sirey ePleb. TmjAt zAbkeko htY kr hl. 30es rAet
Ciwet puerA sAt idn Der ek ekAn KAimr imzerr etYk Ger ek n ek mAr egl. PerQ,/

12

yA^Apu Sk 12:31-13:9

65
tAr kmRcArI o imzerr smS elAk cSVer kAA
Zr krl.

tAr inSArpbR eBAj KAoy ic ny. inSArpbR


ZDumA^ SAeyelr elAekedr j.
46
''etYk pirbAr kiw bAIet AhAr kreb.
ekAno KAbAr bAIr bAer yAeb n/ emx zAbekr
ekAn hA BAeb n. 47smS SAeyl jAitr
mAnux sb pAln kreb. 48yid SAeylIy
CA ekAn pjAitr elAk etAmAedr se
TAek bM etAmAedr KAbAer BAg bsAet cAy teb
tAek bM tAr pirbAerr etYk purxek su
krAet heb. tAhel es A S AeylIyedr smk(
hey yAeb bM tAedr se KAbAr BAg ker eKet
pAreb. ik yid ekAn bYi)r su n krAenA hy
teb es KAbAr AhAr kret pAreb n. 49
inym skelr j eyAjY. inymiw S AeylIy
Tb -S A ey l Iy skelr j smAnBAeb
eyAjY.
50
tA Bu emAiz o hAerA,ek y Aedz
ideyiCeln smS SAeyelr elAk t pAln krl.
51
tA es idn Bu BAeb del del
S AeylbAsIedr imzr edz eTek ebr ker Aneln.
tKn Bu emAizek bleln/ 2 ''SAeyelr
itiw nArIr TmjAt pu^ sAnek AmAr
ee dAn kr. mnik etYkiw pZr Tm
purx zAbkiwo AmAr heb.
3
emAiz elAekedr bll/ '' idniwek men
ereKA. etAmr imzerr *ItdAs iCel. ik Bu
tAr mhAn zi) idey iden etAmAedr dAse r
z]l eTek mu) kereCn. etAmr KAimribhIn riw
KAeb. 4Aj AbIb mAesr :bskAelr iden
etAmr imzr tYAg kerC. 5 Bu etAmAedr
pUbRpurxedr kAeC knAnIy/ ih%Iy/ emArIy/ ihbbIy
o iybUxIyedr edz etAmAedr edoyAr itit
ideyiCeln. Bu etAmAedr b BAl ijines Br
BUKe iney AsAr pr etAmr b it bCr
Tm mAesr ibezx iden pAsn kreb.
6
''sAtidn Der etAmr KAimribhIn riw KAeb.
sAtidenr idn eBAjn sb kreb. mhAeBAj
sb heb Buek sAn jAnAenAr ee. 7tA/
sAtidn Der etAmr KAimribhIn riw KAeb. etAmAedr
edezr ekATAo ekAn KAimribizX riw b TAkeb
n. 8 esidn etAmr etAmAedr sAnedr bleb/
'Bu AmAedr imzr edz eTek Ar ker eneCn
bel Amr mhAeBAj sb pAln kir.
9
'' ibAemr idniwek ekAno ibezx iden hAet
b<AD suetAr met etAmAedr men rAK ic.* men

S Aeyl
Iye dr imzr tYAg
tA/ es rAet PerQ, emAiz o hAerA,ek efek
bleln/ ''eW p/ AmAedr elAekedr eCe dAo
bM cel yAo. &uim o etAmAr SAeyelr elAekr
y C tA kret pAr. etAmrA eymn beliCel/
igey Bur pAsn kr. 32etAmAedr cAihd metA
smS gr o emexr dl etAmrA iney eyet pAer.
yAo? yKn etAmrA yAeb AmAy AzIbRAd krAr j
Bu r kAeC ATR n ker. 33imzrIyr tAedr
tAAtAi cel yAbAr j imnit krl. ekn kAr,
tAr bll/ ''etAmr n cel egel Amr skel
mAr yAb?
34
SAeylIyrA tAedr riwet KAimr edbAr smy
epl n. tAr iBej mydAr tAelr pA^ kApe
jiey k<AeD bey iney cll. 35tArpr SAeyelr
elAekr emAizr kTAmetA tAedr imzrIy
itebzIedr kAeC igey kAp o esAn-rpAr !trI
ijinx cAl.
36
Bu imzrIyedr S AeylIyedr it dyA lu ker
&u leln yAet imzrIy r A tAedr Dnspd
S A ey l bAsIedr hAet &u el edy ? BAeb/
SAeylIyrA imzrIyedr lun krl.
37
SAeyelr elAekr rAimexx eTek sueOAet
yA^ krl. izZr CA esKAen Ay 6/00/000
elAk iCl. 38esKAen cr emx/ gbAid pZ bM
ijinxp^ iCl. tAedr se enk -SAeylIy
elAk igeyiCl. 39eyeh&u tAedr imzerr bAer eyet
bADY kr heyiCl/ eseh&u tAr mAK mydAy/ eywA
tAr imzr eTek eniCl/ KAimr emzAbAr smy
pAyin. bM yA^Ar j ekAn ibezx KAbAr St
krAro smy hyin. tA tAr KAimribhIn riw
esek ineyiCl.
40
SAeylbAsIr 430 bCr Der imzer bAs
keriCl. 41Bur qsnYrA * 430 bCr pr es ibezx
iden imzr tYAg keriCl. 42tA esw iCl kiw
ibezx rAi^ kAr Bu tAedr imzr eTek ebr ker
AnAr j l(Y rAKiCeln. esBAeb/ smS
S AeylbAsIr Buek sAn jAnAenAr j icrkAl
ibezx rAtiwr it l(Y rAKeb.
43
Bu emAiz o hAerA,ek bleln/ '' hl
inSArpebRr bilr inymAblI ekAn ibedzI
inSArpebR AhAr kreb n. 44ik yid ekAn bYi)
ekAn dAs eken bM tAek su krAy tAhel es
dAs inSArpbR eKet pAreb. 45ik ey elAk etAmAr ic A(irk eTR/ "etAmAr hAet kiw dAg bM
edezr kjn sAmiyk bAis b BAkr kmRI etAmAr c(ueyr mAJKAen kiw SArk-icH. kjn dI
31

13

Bu r qsnY SAeyelr elAekr.

tAr sVe Verr ibiDil men rAKAr j tAr hAet bM


kpAel ey ibezx ijinsiw b<AeD KAen sbt> es kTAr
eK kr heC.

yA^Apu Sk 13:10-14:10

66

rAKeb ecAeKr mAJKAen kpAel lAgAenA itlekr


metA. Ciwr idniw etAmAedr Bur iz(AmAlAek
men rAKet sAhAyY kreb. wA etAmAedr sAhAyY
kreb Bur mhAn zi)ek men rAKet iyin etAmAedr
imzr eTek mu) kereCn. 10sutrAM it bCr Ciwr
idniwek etAmr siWk smey Sr, kreb.
11
''etAmAedr pUbRpurxedr bM etAmAedr kAeC
ititmt Bu etAmAedr knAnIyedr edez iney
yAebn. ik Bu etAmAedr pUbRpurxedr kAeC
itit ideyiCeln ey etAmAedr itin edz
idey edebn. Vr etAmAedr edz edoyAr pr/
12
etAmr ik tAek etAmAedr Tm pu^ sAn
bM BUim hoyA Tm purx zAbkek Bur ee
dAn kreb.
13
itiw gADAr TmjAt purx zAbkek itiw
emx zAbekr ibinmey Bur kAC eTek iken mu)
ker Anet pAreb. yid mu) kret n pAerA tAhel
gADAr zAbkiwek GA mwek htY kreb. bM eswA
heb Bur it !neb. ik mAnuexr TmjAt
pu^ sAnedr b Bur kAC eTek ePrt iney
Aset heb.
14
''Bib`et etAmAedr sAnr ij|As kreb/
etAmr elA ekn krel/ 'elAr mAen b
ik tKn etAmr bleb/ 'Amr imzer dAs
krtAm. ik Bu tAr mhAn zi) eyAg ker
AmAedr imzr edz eTek Ar ker eniCeln.
15
imzer PerQ, iCl BIx, ejdI. es ikCet
AmAedr mui) idiCl n. tA Bu tKn es edezr
etYk TmjAt sAnedr htY keriCeln. Bu
mAnux o pZ Beyr TmjAt purxsAnedr
htY keriCeln. esj Amr smS TmjAt
puM pZedr Bur kAeC sgR kir bM Bur
kAC eTek AmAedr TmjAt pu^ sAnedr
iken in. 16r icH ihsAeb etAmAedr hAet
suetA b<AD bM ecAeKr mAJKAen itlk. yAet
etAmr men rAKet pAr ey Bu tAr prA*m zi)
eyAg ker AmAedr imzr edz eTek Ar ker
eneCn.
imzr edz tYAg krAr yA^ApT
PerQ, yKn elAekedr cel eyet ideln/ Vr
tAedr pelXIy edezr meDY idey BUmDYsAgr brAbr
shj smu@ pT bYbhAr kret ednin/ yido eswA
iCl. Vr beliCeln/ " idk idey egel yu
kret heb. tKn elAekr mt pirbtn
$ ker AbAr
imzer iPer eyet pAer.
18
tA Vr tAedr sUP sAgerr idkbtI$ mrBUimr
meDY idey iney esiCeln. imzr tYAg krAr smy
SAeyelr elAekr yuer epAzAek inejedr
sit krl.
17

eyAexP Ger egl


emAiz eyAexePr iS bey iney cll. :eyAexP
mAr yAbAr Aeg S Aeyelr pu^edr kAj krAr
itit kirey ineyiCl. eyAexP beliCl/ ''Vr
etAmAedr yKn r( krebn tKn etAmr imzr
edz eTek AmAr iS skl bey iney es.
19

Bu tA r elAekedr en ideln
S AeylIyrA sueOA eCe esiCl bM Tem/
eywA mrBUimr kAeC iCl/ esKAen tAbu gAl. 21Bu
es smy tAedr pT ediKey iney eln. es
yA^Ar smey Bu pT edKAenAr j idenr eblAy
lV emG S bM rAetr eblAy Aenr izK
bYbhAr kretn. Aenr izK rAetr eblAy
tAedr pT clAr AelA ejAgAetA. 22lVA emG S
sArAidn tAedr se TAkt bM rAet TAkt Aenr
izK.
tArpr Bu emAizek bleln/ 2''oedr belA/
imga e dAl bM sU P sAgerr mAJKAen
bAlasePAenr sAmen rAi^yApn kret. 3tAhel
PerQ, BAbeb ey SAeyelr elAekrA mrBUimet
hAirey egeC. oedr Ar ekATAo yAbAr jAyg
en. 4 tKn Aim PerQ,ek sAhsI ker &ulb yAet
es etAmAedr tA ker. ik ezxpyR Aim PerQ,
o tAr esnAedr prAijt krb. w AmAr sAn
bAAeb. bM imzerr elAekrA tKn jAnet pAreb
ey Aim Bu. SAeyelr elAekr Verr
kTAmetA kAj krl.
20

14

PerQ S Aeyl
Iye dr tA kreln
imzerr rAjA Kbr epeln ey SAeylIyrA
pAileyeC. Kbr Zen PerQ, o tAr sBAsedr
Aegr mt mn pirbt$n kreln. PerQ, bleln/
"Amr ekn S AeylIyedr eyet idlAm ekn oedr
pAlAet idlAm Kn Amr AmAedr *ItdAsedr
hArAlAm.
6
sutrAM PerQ, tAr reT ce elAkjn semt
iPer egeln. 7 PerQ, tAr sb ecey BAelA 600 jn
sArTIek ineln. etYkiw reT kjn ker ibizX
sBAsd iCl. 8SAeylIyr tAedr yu jey <c
krA SzS iney eCe yAiCl. ik imzerr rAjA
PerQ,/ y A r hdy Bu r A r t heyiCl
SAeylIyedr tA kreln.
9
imzrIy !srA tAedr tA krl. PerQe,r
smS VAerAhI/ rTAerAhI bM !s SAeylIyedr
Der ePll yKn tAr sUP sAgerr kAeC bAlasePAenr
pUebR pI-hhIerAet izibr keriCl.
10
SAeyelr elAekr edKet epl PerQ, bM
tAr esnAr tAedr idek igey AseC. tKn tAr
By epey Bur kAeC sAhAeyYr j ickAr ker
5

67
Wl. 11tAr emAizek bll/ "ekn &uim AmAedr
imzr eTek ebr ker Anelekn mrAr j &uim
AmAedr mrBUimet iney el Amr t
imzer etA zAiet mret pArtAm. esKAen Ar
ikC TAk n TAk cr kbr iCl. 12rkm ey
Gwet pAer t ik Amr Aeg beliClAm. Amr
beliClAm/ 'nuh ker AmAedr ibr) ekAerA n.
AmAedr KAen TAket dAo/ imzrIyedr esb
kret dAo. mrBUimet es mrAr eTek
imzrIyedr dAs enk BAl iCl.
13
ik emAiz %er bll/ ''By epey pAiley
eyo n? edeKA/ Bu ikBAeb Aj etAmAedr r(A
krebn. etAmr Ar ekAno idn imzrIyedr edKet
pAeb n. 14etAmAedr ikC kret heb n. ZDu zA
hey edeK yAo ik GweC. Bu etAmAedr hey yu
krebn.
15
es smy Bu emAizek bleln/ ''&uim KenA
ekn AmAr sAmen k<AdeCA? SAeylIyedr igey
eyet belA. 16yKn &uim sUP sAgerr opr etAmAr
hAetr lAiW &uel Dreb sUP sAgr BAg hey yAeb.
tKn elAekr smue@r mAJKAen !tir hoy es
ZkenA pT idey pAey ehew eyet pAreb. 17Aim
imzrIyedr sAhsI ker &ueliC. tA or etAmAedr
tA kreC. ik Aim etAmAedr edKAb ey Aim
PerQ,/ tAr smS !s/ tAr VAerAhIsmUh bM
sArTIedr ecey enk ebzI zi)zAlI. 18tKn
imzro jAneb ey Aim Bu. imzrIyrAo AmAek
sAn jAnAeb yKn Aim PerQ,/ tAr VAerAhIg,
bM sArTIedr prAijt krb.
Bu imzerr esnAedr prAijt kreln
rpr Bur dUt ey sAmen eTek S AeylIyedr
en idiCl/ es SAeylIyedr ipCn idek cel
elA. tA k lV emGS mUet$r meDY
elAekedr sAmen eTek ipCen cel l.
20
BAeb emGS imzrIyedr mAJKAen ibrAj
kret TAkl. tKn imzrIy e dr j kAr
TAkelo SAeylIyedr j AelA iCl. tA
rAe^ imzrIyr SAeylIyedr kAeC Aset pArl
n.
21
emAiz sUP sAgerr opr tAr hAt emel Drl.
Bu pUbRidk eTek bl Jer s]iX kreln.
J sArArAt Der clet lAgl. BAg hey egl
smu@. bM bAtAs mAiwek Zken ker idey smue@r
mAJKAn brAbr peTr s]iX krl. 22SAeyelr
elAekr pT idey ehew sUP sAgr epirey egl.
tAedr idek iCl jelr edoyAl.
23
ipCen PerQe,r smS VAerAhI esn o rT
DAoy krl. 24pridn skAel emGS o iizKAr
opr eTek Bu imzrIy esnAedr idek #iXpAt
19

yA^Apu Sk 14:11-15:7

kreln. tKn Bu S AeylIyedr p( iney imzrIy


!sbAihnIek Ate ePel ideln.
25
reTr cAk Awek igey rT cAlAenA kiWn
hey dAAl. imzrIyr ickAr ker Wl/ "celA
KAn eTek ebirey yA. Bu dIedr hey AmAedr
ibre lA kreCn.
26
tKn Bu emAizek bleln/ ''smue@r opr
etAmAr hAt &uel Dr. edKeb tI jelACAs
imzrIyedr rT o VAerAhI esnAedr As kreC.
27
emAiz tAr hAt smue@r opr emel DrelA.
tA idenr AelA ePAwAr iWk Aeg smu@ tAr
SVABAibk bSAy iPer egl. imzrIyr jelACAs
eTek b<AcAr tAiged A,pe, edQet lAgl. ik
Bu tAedr smue@r jel eWel ideln. 28jelACAs
rT o VAerAhI esnAedr As krl. PerQe,r ey
smS esnAr SAeylIyedr tA ker AsiCl
tAr sb DbMs hl. ek eb<ec TAkl n.
29
SAeyelr elAekr smue@r mAJKAen !tir
hoy pT idey sUP sAgr epirey egl. tAedr
peTr pAez iCl jelr edoyAl. 30sutrAM esidn
BAeb Bu imzrIyedr hAt eTek SAeylIyedr
r( kreln. per SAeylIyr sUP sAgerr tIer
imzrIy e dr m] t edehr sAir edKet epl.
31
imzrIy e dr es pir,it edKAr pr eTek
SAeyelr elAekrA Bur zi) spekR in>seh
hl. tAr Buek By o sAn kret Zr krl.
tAr Buek bM tAr dAs emAizek ibVAs kret
Zr krl.

15

emAizr sIt
rpr emAiz bM SAeyelr elAekrA Bur
ee gAniw gAl

''Aim Bur ee gAn gAb? itin mhAn


kAj kereCn. itin eGA bM eGAsoyAredr
smue@ Ce ePel ideyeCn.
2
Bu AmAr zi). itin AmAr pir^At. bM
Aim tAr zMsAr gAn gAb. Bu AmAr Vr/
Aim t A r zMsA krb. Bu heln AmAr
pUbRpurxedr Vr. bM Aim tAek sAn krb.
3
Bu heln mhAn eyA. tAr nAm hl Bu.
4
PerQe,r rT bM esnAedr itin smue@ Ce
ePel ideyeCn. PerQe,r esr qsr sUP sAger
feb egeC.
5
jelr gBIer tAr tiley egeC. pATerr metA
tAr jel feb egeC.
6
''Bu ApnAr fAn hAt sb zi)zAlI. Bu
ApnAr fAn hAt zbAihnIek crmAr ker ideyeC.
7
Apin ApnAr mhAn rAjkIy Fe[ ApnAr
ibrAcArIedr DbMs kereCn. Aenr izKA eymn

yA^Apu Sk 15:8-16:5

68

22
ker K puiey edy/ etmin ApnAr e*AD tAedr
S Aeyelr elAekedr sUP sAgr eperAet emAiz
DbMs ker ideyeC.
en ideyiCl. itn idn Der zUr mrBUim it*m
8
ApnAr in>VAesr kiw sejAr PukAer jl kret kret tAr jelr sAn epl n. 23itnidn
jem eWiCl. es jelACAs kiw inerw edoyAel pr tAr mArAet es ep<QCAelA. mArAet jelr
pir,t heyiCl bM smue@r gBIrtAo Gn hey sAn imlelo es jl t etetA iCl ey t
eWiCl.
pAenr eyAgY. (rj jAygAr nAm rAK
9
zr beliCl/ 'Aim tAedr tA ker Der heyiCl mAr b it)t.)
24
ePlb. Aim tAedr smS Dn-spi% luW krb.
elAekr emAizr kAeC es nAilz jAnAelA.
Aim trbAir bYbhAr ker sb luW ker enb. sbikC tAr bll/ ''Kn Amr ik pAn krb
25
AmAr inejr j iney yAb.
emAiz Bur kAeC ek<ed pl. Bu tAek k
10
ik Apin ApnAr in>VAs idey smu@ek gAeCr sAn ideln. emAiz es gAC etetA jel
iey ideyiCeln bM tAedr eFek ideyiCeln. febAet es jl suSVA hey Wl.
SAen Bu elAkedr ibcAr ker tAedr j
tAr sIsAr metA es *u smue@r nIec cel egeC.
11
kiw
ibiD ,y n o keriCeln. Bu tAedr
Bur metA Ar ik ekAno edbtA AeC n?
ApnAr metA Ar ekAno Vr en. Apin tY ibVAesro prI( ineln. 26Bu bleln/ ''etAmr
pib^. Apin AyRjnk zi)zAlI. Apin mhAn b/ etAmAedr Bu Vrek emen cleb. itin
elQikk Gwn GwAn.
eyw siWk men krebn eswA etAmr kreb. etAmr
12
Apin ApnAr fAn hAt sAirt keriCeln/ yid Bur smS ined$z o ibiD emen cel tAhel
etAmr imzrIyedr metA suS TAkeb n. Aim/
tA p]iTbI tAedr igel ePeliCl.
13
Apin ApnAr mhAn kr,A idey elAekedr Bu etAmAedr imzrIyedr metA suS ker &ulb
r( kereCn. bM ApnAr zi) idey elAekedr n.Aim es Bu iyin etAmAedr AerAgY dAn
ApnAr pib^ o sur edez Apin iney eseCn. kereCn.
14
27
''A edz kAihnI Zen By pAeb.
tArpr elAekr lIem es piSt hl.
pelXIyr Bey ek<ep Web.
esKAen bAerAiw jelr J,RA bM 70iw tAl gAC
15
edAemr entAr Bey k<Apeb. emAyAebr entAr iCl. tAr es jAygAy jelr DAer tAedr izibr
!tir krl.
Bey k<Apeb. knAnbAsIr m hArAeb.
16
tArpr SAeyelr smS jnmlI lIm
zi)zAlI elAekrA yKn ApnAr (mtAr
CAl bM sIny mrBUimet l eywA iCl
mA pAeb tKn tAr By epey yAeb. or pATerr
metA n hey TAkeb yt(, n ApnAr elAekrA lIm o sIneyr mAJKAen. imzr edz eCe AsAr
itIy mAesr 15 idenr mATAy tAr esKAen ep<QCAelA.
cel yAy; </ eh Bu/ yt(
n ApnAr elAk yAedr Apin ikeniCeln/ cel 2tArpr S Aeyelr smS jnmlI mrBUimet emAiz
yAy.
o hAerAe,r keC nAilz krl. 3sb elAekr
17
tAedr ApnAr pbRet iney yAn eyKAen ApnAr bll/ ''Bu yid AmAedr imzr edez emer ePletn
bAsSAn bM esKAen tAedr SApn krn. AmAr tAhelo BAl iCl. t esKAen etA KAbAr eptAm.
Bu/ jAygAwA heC es jAygA eywA Apin AmAedr CAmetA KAbAr esKAen mjut iCl. ik
!trI kereCn. pib^ SAn eywAek ApnAr hAt Kn etAmr AmAedr mrBUimet en ePlel.
KAen etA Amr KAbAerr BAeb mArA yAb.
it kereC.
18
4
Bu icrkAelr j yueg yueg zAsn krebn.
tKn Bu emAizek bleln/ ''Aim etAmAedr
19
yKn PerQe,r smS eGAA/ rT o VAerAhI j AkAz eTek KAbAr ePlbAr bYbS krb. es
smue@r nIec cel egl/ tKn Bu AbAr smue@r KAbAr etAmAedr KAbAr eyAgY heb. elAekr itidn
jl tAedr opr ePr Aneln. ik S AeylIyr bAer ebirey es tAedr eyAjnmetA sArAidenr
KAbAr kuiey iney Aseb. Aim y bliC etAmr
smue@r mAJKAn idey ZkenA peT ehew igeyiCl.
20
tArpr hAerAe,r ebAn miry m / mihl t krC ikn ZDu t edKAr j Aim w krb.
BAbbAidnI/ hAet kiw KnI &uel inl. mirym o 5etYkidn tAr ekblmA^ kidenr metA pyRA
tAr mihlA sIr nAcet o gAet Zr krl. KAbAr sMh kreb. ik Z*bAr yKn tAr KAbAr
gAenr ey kTAelA mirym cAr, kriCl t hl !tir kreb/ tKn tAr edKeb ey idenr mt py$A
KAbAr sit AeC.*
21
"Bur ee gAn kr? itin mhAn kAj
kereCn. itin eGA bM eGAAsoyArIedr smue@
Z*bAr AeC iw GewiCl yAet elAekedr zinbAr :ibAemr
Ce ePel ideyeCn.
iden kAj kret n hy.

16

yA^Apu Sk 16:6-32

69
6

emAiz bM hAerA, SAeyelr elAekedr bll/


''rAet etAmr Bur zi)r mA, pAeb. etAmr
jAneb ey itin etAmAedr imzr eTek Ar ker
iney eseCn. 7 etAmr Bu r kAeC nAilz
jAineyeCAbM itin t ZeneCn. tA AgAmIkAl
skAel etAmr Bur mihm SVce( edKet pAeb.
etAmr AmAedr kAeC ekbl nAilz jAiney yAC.
Kn ik Amr KAinkw ibAm epet pAir
8
bM emAiz bll/ ''etAmr nAilz jAineyeCA
bM Bu etAmAedr iBeyAg ZeneCn. tA Aj
rAet Bu etAmAedr mAMs edebn. bM kAl skAelr
meDY etAmr etAmAedr cAihdAmetA riwo epey yAeb.
etAmr AmAr kAeC bM hAerAe,r kAeCo nAilz
jAiney esC. ik AmrA Kn jen ikC smeyr
j ibAm inet pArb bel men hy. men ereKA/
etAmr AmAr ibre ikMb hAerAe,r ibre nAilz
jAnAoin/ etAmr SV y M Bu r ibre nAilz
jAineyeCA.
9
tArpr emAiz hAerA,ek bll/ ''S Aeyelr smS
elAkedr belA/ 'Bur sAmen piSt het. kAr,
Bu etAmAedr nAilz ZeneCn.
10
hAerA, SAeyelr smS elAekedr es kT
bll. tKn tAr sbA kse k jAygAy es
jeA hl. hAerA, yKn sbAr se kT bliCl
tKn sbA ipCn iPer mrBUimr idek tAikey edKet
TAkl emeGr iBtr idey Bur mihm kAizt
heC.
11
Bu emAizek bleln/ 12''Aim SAeyelr
elAkedr nAilz ZeniC. sutrAM oedr belA/ 'Aj
rAet etAmr mAMs eKet pAerA. bM skAel etAmr
ytKuiz riw eKet pAerA. tKn etAmr buJeb ey
etAmr etAmAedr Bu etAmAedr Vrek ibVAs
kret pAr.
13
rAet/ ititr pAKIrA esiCl bM iziberr
cArpAez besiCl. elAekr es pAKIelAek Der
tAr mAMs eKl. skAel iziberr cArpAez izizr
peiCl. 14izizr Zikey egel &uxAr k,Ar sr
Serr metA k bS mAiwet pe TAkl. 15t
edeK SAeylbAsIr ek prek ij|As kret
Zr krl/ ''wA AbAr ik ijins* tAr jAnt
n esw ik. tA tAr ek prek ekQ&uhlI hey
ij|As kriCl. tKn emAiz tAedr bll/ "w
k Dre,r KAbS y Bu etAmAedr KAbAr j
ideyeCn. 16Bu beleCn/ 'etYek tAr eyAjn
metA w kuiey eneb. bM etYkek tAr
pirbAerr etYekr j t epAy ker inet
heb.

wA ijins ihet iw heC es zer mt yAr TR


''mA.

kT Zen S AeylbAsIr etYek KAbS


kuiey inl/ ek ek AbAr edr eTek ebzI
kueAl. 18per ojen edK egl ey yAr ebzI
sMh keriCl tAedr kAeC itir) pirmA, iCl
n bM yAr km sMh kret eperiCl tAedro
KAbAer km pein. etYekr pirbAr pyRA
pirmAe, KAbAr epl.
19
emAiz tAedr bll/ ''perr idenr j KAbAr
mjut ker ereKA n. 20ik keykjn emAizr
kT n Zen perr idenr j KAbAr ereK idl.
ik mjut kr KAbArelAy epAk Der gR Ciey
egl. tA emAiz sb elAekedr opr *u hl.
21
itidn skAel etYek KAbAr pyRA
pirmAe, jm krt. ik puerr meDY KAbS
gel DAo hey eyt.
22
Z*bAer mAnuexr i, KAbAr jm krt.
tAr mAT ipC epAy ker KAbAr jmAt. tA
edeK ibiB delr entAr es emAizek t jAnAl.
23
emAiz tKn tAedr bll/ ''Bu oedr
beliCeln w kret. kAr, AgAmIkAl hl Buek
sAn dzRenr j ibezx ibAemr idn. etAmr
Aj sb KAbAr rAA ker Ajek KAbAr per bizX
KAbAr kAlekr j mjut ker rAKet pAerA.
24
emAizr Aedzmt/ elAekr esidnkAr
itir) KAbAr perr idenr j sy ker ereK
idl. ik KAbAr twku nX ehAl n. tAr meDY
kwAo epAk iCl n.
25
zinbAr emAiz elAekedr bll/ "Aj hl Bur
it sAn dzRenr j ibezx ibAemr idn.
tA Aj Ar ek etAmr mAeW yAeb n. gtkAelr
mjut kr KAbAr Aj KAeb. 26sA ehr bAik Cyidn
KAbAr sMh krelo it sAtidenr idn heb
ibAemr idn. tA ibAemr iden mAeW ekAno KAbAr
pAoy yAeb n.
27
kT bl se%o zinbAr keykjn KAbAerr
sAen bAer egl. ik edKl ekAno KAbAr mAeW
pe en. 28tKn Bu emAizek bleln/ ''Ar
ktidn elAekr AmAr ined$z o iz(Aek mA
kreb 29edK/ Bu ibAemr idniw etAmAedr
bserr j inid$X kereCn. tA Bu Z*bAr
etAmAedr idenr j pyRA KAbAr idey edn. sutrAM
ey eyKAen TAekA n ekn zinbAr ibAemr iden
etAmrA skel ibAm eneb o ArAm kreb. 30tA
elAkjn Bur kTAmetA ibAemr iden ArAm kret
lAgl.
31
SAeyelr elAekr o KAbSr nAm idl
"mAA. mAAek edKet sAd re[r Den bIejr metA
helo r SVAd enkw mDu idey !tir kr ipeWr
metA. 32emAiz bll/ ''Bu beleCn 'prb%$I
%rpurexr j etAmAedr epAy ker mA sy
17

yA^Apu Sk 16:33-18:7

70

ker rAKet heb. tAhel per tAr edKet pAeb


ibezx KAbAr y Aim etAmAedr imzr edz
eTek Ar ker en mrBUimet ideyiC.
33
tA emAiz hAerA,ek bll/ ''kw pA^ nAo
bM tAet epAy mAA rAeKA. Bur sAmen AmAedr
%rpurxedr j mAA rAeKA. 34emAizr it
Bur ined$z met hAerA, kiw pAe^ mAA Brl
bM sA(Yisuekr eBtr rAKl. 35SAeylIyr 40
bCr Der mAA eKeyiCl. knAn edezr sImAe es
n ep<QCAenA pyR tAr mAA eKeyiCl. 36(mAA mAp
ht epAy iheseb. k epAy 8 kAepr smAn.)
smS SAeylIyrA kse sIn mrBUim
eTek tAedr yA^ Zr krl. Bu eymnBAeb
tAedr en ideln tAr esBAeb k jAyg
eTek Ar k jAygAy eyet Zr krl. Guret
Guret tAr rPIdIem igey izibr SApn krl. esKAen
ekAno pAnIy jl iCl n. 2 tA sb elAekrA
AbAr emAizr se tkR Zr krl bM bll/
''AmAedr pAnIy jl dAo.
emAiz tAedr bll/ ''etAmr ekn AmAr
iberAiDt kreCA ekn b etAmr Buek prI(
kreCA
3
ik elAekr tKn c \At$ iCl. tA
tAr punrAy emAizr kAeC nAilz jAnAet Zr krl.
tAr bll/ ''ekn &uim AmAedr imzr eTek ebr
ker Anel &uim ik AmAedr/ AmAedr sAnedr
bM gbAid pZedr pAnIy jelr BAeb mArAr
j imzr eTek ebr ker iney eseCA
4
tArpr emAiz Bur kAeC ek<ed pl bM bll/
''Aim edr iney ik kir yid Kuin ikC n kr
yAy tAhel r etA sitY sitY AmAek pATr idey
emer ePleb.
5
Bu emAizek bleln/ ''ikC bI, entAedr
iney SAeyelr elAekr sAmen igey dAAo. se
etAmAr pTclAr lAiWeko eneb ey lAiW idey &uim
nIlned AGAt keriCel. 6 Aim etAmAr sAmen
ehAerb pbRetr :sIny pbt
R opr dAAb. pT clAr
lAiW idey pATer AGAt kerA Ar tKn edKeb
pATr eTek jl ebirey AseC. jl elAekr
pAn kret pAreb.
emAiz tA krl bM S Aeyelr bI, entArAo
t SVce( edKet epl. 7 emAiz SAenr nAm idl
m>s o mrIbA/ kAr, SAen SAeyelr elAekrA
tAr iberAiDt bM Verr prI( ineyiCl.
elAkjn Bu tAedr se AeCn ikn t prI(
ker edKet eceyiCl.
8
essmy mAelk egAIr elAekr el bM
rPIdIem S Aeyelr elAkedr se yu bAiDey idl.
9
tKn emAiz iyehAzUyek bll/ "ikC elAkek ebeC
iney AgAmIkAl eTek mAelkedr se yu kerA.

17

Aim etAmAek pT clAr lAiW eywAet Verr prA*m


ibmAn/ eswA iney pAhAer opr eTek l(Y
krb.
10
pridn iyehAzUy emAizr Aedz emen yu kret
egl. k smey emAiz/ hAerA, bM hr pAhAer
cAy Wl. 11yt( pyR emAiz tAr hAt &uel
rl/ SAeylIyrA yu ijtiCl/ yKn es tAr hAt
nAimeyiCl tKn tAr eher yAiCl.
12
ikC smy per hAt &uel TAket TAket emAiz
LA hey Wl. tKn hAerA, o hr kw ibzAl
pATer emAizek bisey tAr Bey emAizr idek
igey tAr hAt &uel Drl. sUy$ n efAb py$ tAr
BAeb emAizr hAt ewAek &uel Der rl. 13Ar
iyehAzUy mAelkedr yue prAijt krl.
14
tKn Bu emAizek bleln/ '' yu iney
kw b elK yAet elAekrA men rAeK KAen ik
GewiCl. bM iyehAzUeyr kAeC wA ejAer pe
ezAnAo yAet es jAnet pAer ey Aim mAelkedr
p]iTbI eTek spU,Rrep iniH ker edb.
15
rpr emAiz kiw ebdI !trI krl. es
ebdIr nAm hl "Bu AmAr ptAk. 16emAiz bll/
"Aim Bur isMhAsenr idek hAt bAieyiClAm
bel Bu mAelkedr ibre yu keriCeln/ eymn
itin sbRd kern.
emAizr Z
V err prAmzR
emAizr VZr iyeT iCl imidynIyr yAjk.
V r ey kAiDkBAeb emAizek bM
SAeye lr elAekedr sAhAyY kereCn t es
ZeniCl. iyeT ZeniCl ey Bu S AeylIyedr imzr
eTek ebr ker eneCn. 2 tA iyeT emAizr SI
ispepArAek inl bM emAizr se edK kret
egl. emAiz tKn Verr pbRetr kAeC izibr ker
reyeC. emAizr SI ispepAr tKn bAepr bAIet
TAkt kAr, emAiz tAr SIek bAepr bAI pAiWey
ideyiCl. 3 iyeT ZDu se emAizr SIek ny emAizr
pu^eko iney igeyiCl. Tm pue^r nAm egezRAm
kAr, es yKn jAy tKn emAiz beliCl/ "Aim
predez bAsI. 4 itIy pue^r nAm lIeyxr.
nAmkre,r kAr, iheseb itIy pue^r jer smy
emAiz beliCl/ "AmAr iptr Vr/ AmAek sAhAyY
kereCn bM PerQe,r trbAir eTek r( kereCn.
5
sutrAM iyeTA emAizr SI o pu^ek iney emAizr
iziber ep<QCelA. emAiz tKn Verr pbRetr kAeC
mrBUimet iziber iCl.
6
iyeTA emAizr ee k bAt$Ay bel pAWAl/
"Aim etAmAr VZr iyeTA. Aim etAmAr SI o
pu^ek se ker iney esiC.
7
tKn emAiz tAr tAbu eTek ebirey es VZrek
h<Aw ege ,Am o cVn krl. jen jenr zrIr

18

71
o SVAeSYr eK<Aj Kbr iney emAizr tAbuet ebz
krl. 8 S Aeyelr elAekedr j Bu yA y kereCn
emAiz t ibSAirtBAeb iyeTAek bll. emAiz jAnAl/
Bu PerQ, o imzerr elAekedr ik hAl kereCn.
yA^ApeT suKIn hoy smS smsAr kTAo es
bll. etYkiw smsAr e(e^ Bu ikBAeb
S Aeyelr elAekedr r( kereCn tAo es VZrek
Kuel bll.
9
imzrIyedr hAt eTek SAeylIyedr Ar
krbAr smy Bu tAedr it ey smS BAl kAjil
keriCeln es sVe Zen iyeTA KuzI hl. 10iyeTA
bll/
''Bu r zMsA kerA? itin etAmAedr
imzrIyedr kbl eTek mu) kereCn. PerQe,r hAt
eTeko Bu etAmAedr r( kereCn.
11
Kn Aim jAin skl edbtAr eTek Bu
mhAn? tAr BAbt tArA kmA^ (mtAr iDkArI
ik edK Vr ik ker edKAeln?
emAizr VZr iyeTA Verr it sAnAeTR
!neb o bil idl. tKn hAerA, o SAeyelr
A bI,r es Verr sAmen emAiz o iyeTAr
se kse AhAr krl.
13
pridn emAiz elAkedr ibcAr kret bsl.
ibcAr sBAy t elAk heyiCl ey sklek skAl
eTek sY pyR dAiey TAket hl.
14
emAizek elAekedr ibcAr kret edeK iyeTA
tAek ije|s krl/ "&uim ekn k ibcArekr dAiy
pAln kreCA bM sbA sArAidn Der ekn b ZDu
etAmAr kAeC AseC
15
tKn emAiz tAr VZrek bll/ ''elAekr AmAr
kAeC Verr isA jAnet Aes. 16yKn mAnuxedr
meDY ekAn ibbAd !tir hy tKn tAr AmAr kAeC
Aes. Aim iWk ker id ek siWk Ar ek
ebiWk. pAey Aim mAnuxedr meDY Verr
ibiD o iz(AmAlAek Ciey id.
17
ik emAizr VZr tAek bll/ ''wA kAejr
siWk pAy ny. 18w etAmAr kAr kAj ny.
&uim k kAj kret pAreb n. BAeb &uimo
m hArAeb bM elAekrAo LA hey peb? 19Kn
mn idey AmAr kT ezAn. AmAr ikC pedz
h, kerA. bM Aim ATRn kir Vr eyn sbRdA
etAmAr se TAekn. &uim sbRd elAekedr sms
Zen yAeb bM eselA iney &uim sbRd Verr
kAeC bleb. 20&uim Verr ibiD o iz(AmAlAek
elAekedr meDY jAigey &uleb. tAedr bleb tArA
eyn Vr d% ibiDek n BAe. tAedr bleb
siWk peT clet. tAedr ik kr ic tAo bel
edeb. 21ik etAmAek ikC mAnuxek ibcArk ihsAeb
bM ent iheseb inbRAcn kret heb.
12

yA^Apu Sk 18:8-19:6

''ikC BAl mAnux yAedr &uim ibVAs kret pAerA


tAedr inbRAcn kerA mAnuxr Vrek sAn
kreb. tAedr inbRAcn kreb yAr eTRr j
inejedr isA bdl kreb n. bM edr mAnuxedr
zAsk ihsAeb !tir kerA. 1/000 jn it/ 100
jn it/ 50 jn it bM 10 jn it zAsk
menAnIt kerA. 22bAr elAekedr zAsenr BAr
zAskedr hAet eCe dAo. yid ekAno r p,
U R
mAml TAek tAhel es zAsekr isA he,r
jetAmAr kAeC Aseb. ik sADAr, mAmlAr
isAil b tAr inejrA ker eneb. BAeb
etAmAr ebz ikC kAejr BAr tAr bhn kreb bM
tAr Pel elAekedr en idet etAmAro suibD
heb. 23yid &uim BAeb egAet pAerA/ Ar Vr
yid cAn tAhel &uim etAmAr dAiy pAlen s(m
heb. bM kBAeb elAekrAo tAedr smsAr
smADAn ker Ger iPer eyet pAreb.
24
iyeTA yA bll emAiz tA krl. 25SAeyelr
elAekedr eTek ikC BAl elAkek es menAnIt
krl. tArpr es tAedr ent iheseb &uel Drl.
emAiz it 1/000 jenr j/ it 100 jenr
j/ it 50 jenr j/ mnik it 10 jenr
jo zAsk inyu) krl. 26rpr eTek es
DAnrA sADAr, elAekedr zAsn kret Zr krl.
elAekedr meDY ibbAd edK idel tAr sms
smADAenr j inejr inejr elr inid$X
DAenr kAeC eyet lAgl. ekblmA^ r p,
U R ekAn
sms b mAmlr isA h, kret ht emAizek.
27
ikCidn pr emAiz tAr VZr iyeTAek ibdAy
jAnAl bM iyeTA tAr edez iPer egl.

S Aeye lr se eV rr ci )
imzr eCe AsAr me,r tIy mAes
S Aey e lr elAekrA sIny mrBU imet
ep<QeCAl. 2tAr rPIdIm eTek sIny pyR m
keriCl bM pbRetr kAeC tAbu ePeliCl. 3tArpr
emAiz pbRet Wl Verr se sA(A krAr
eezY. es pbRet Vr emAizek efek bleln/
''SAeyelr elAkjn o mhAn yAekAb pirbAerr
elAkjnek kTil belA 4 'etAmr inejrA
edeKC Aim imzrIyedr ik keriC. etAmr edeKeCA
Aim ikBAeb gl pAKIr metA imzr eTek etAmAedr
ebr ker AmAr kAeC KAen iney esiC. 5 tA
Kn Aim etAmAedr AmAr ined$zelA emen clet
bliC. AmAr ci) pAln kerA. etAmr yid t
kerA tAhel etAmr heb AmAr ibezx elAk.
puer p]iTbIwA AmAr; ik Aim etAmAedr AmAr
ibezx elAk iheseb menAnIt keriC. 6etAmr
yAjkedr kiw ibezx rAjY heb. emAiz &uim ik

19

yA^Apu Sk 19:7-20:10

72

Aim y beliC t SAeyelr elAekedr b


bleb.
7
tA emAiz AbAr pbRt eTek nIec enem es
SAeyelr bI,edr Bur smS ined$z jAnAl.
8
tAr sbA smSVer jAnAl/ ''Bur sb kT Amr
emen clb.
tKn emAiz Buek bll ey etYek tAek
emen cleb. 9 bM Bu emAizek bleln/ ''Gn
emeGr meDY idey Aim etAmAr kAeC Asb bM
etAmAr se kT blb. bM etAmAr se AmAr
bAkYAlAp etYkiw elAk Znet pAeb. elAekedr
kAeC etAmAr ibVAseyAgYt bAAenAr j Aim
pAey etAmAr se kT blb.
tKn emAiz elAekedr yAbtIy b)bY Vrek
jAnl.
10
bM Bu emAizek bleln/ ''Aj bM
AgAmIkAl &uim kw ibezx sBAr j elAekedr
St kerA. tAedr b tAedr epAzAk Duey
inet heb. 11bM tIy iden AmAr j qtrI
TAket heb. tIy iden Bu sIny pbRt eTek
nIec enem Aseb bM etYkiw mAnux AmAr dzRn
pAeb. 12-13ik &uim etYkek bleb pbRt eTek
dUer ser TAket. kiw erK ewen es erK oedr
pAr het bAr, kreb. ekAn elAk bA A,I yid
pbRtek SpzR ker tAhel tAr m]&uY heb. tAek
b pATr idey Tb tIr ib ker emer ePlet
heb. tAek ek eCAeb nA. iz[A ebej n oW
pyR etYek ep( kreb. tArpr tArA pbRet
Wet pAreb.
14
sutrAM emAiz pbRt eTek nIec enem es
elAkedr ibezx sBAr j St krl. elAekr
tAedr epAzAk pirAr ker inl.
15
tKn emAiz elAekedr bll/ "tIy iden
Verr se ibezx sBAr j St ho. idn
py$ ekAn purx nArIek SpzR kreb n.
16
tIy idn skAel/ pbRetr cA eTek Gn emG
nIec enem l. emG gj$n o ibY erKAy cSVer
iz[A ebej Wl. iziberr etYek By epey egl.
17
tKn emAiz sbAek izibr eTek ebr ker pbeR tr
kAeC Verr se sA(Aetr j iney l. 18sIny
pbRt eD<AyAy eFek egl. cIr metA eD<y pAikey
pAikey opr Wet lAgl. smS pbRt k<Apet
Zr krl. Aenr izKAy Bu pbRt eTek nIec
enem eln bel Gwn Gwl. 19iz[Ar z
*mz> ejArAelA het TAkl. emAiz ytbAr Verr
se kT bll ttbAr bejr metA kiWn SVer
Vr %r idet TAkeln.
20
Bu sIny pbRet enem eln. rpr Bu
emAizek pbRt z]e tAr kAeC eyet bleln. tKn
emAiz pbRet cl.

Bu emAizek bleln/ ''nIec igey elAekedr


belA orA eyn AmAr kAeC n Aes. AmAek eyn
n edeK. yid t ker tAhel enek mArA peb.
22
Ar ey skl yAjk AmAr kAeC Aseb tAedr
belA tAr eyn ibezx sBAr j inejedr
qtir ker Aes. yid tAr t n ker tAhel
Aim tAedr zAiS edb.
23
emAiz Buek bll/ ''ik elAek pbRet cet
pAreb n. kAr, Apin etA beliCeln kiw
erKA wAnet bM es erK l[Gn ker ek eyn
pib^ BUimet n Aes.
24
Bu tAek bleln/ ''nIec mAnuexr kAeC yAo.
igey hAerA,ek etAmAr se iney esA. ik ekAn
sADAr, mAnux o yAjkek AmAr kAeC Aset
ido n. yid tAr AmAr Kub kAeC Aes tAhel
Aim tAedr zAiS edb.
25
sutrAM emAiz elAekedr kTil blAr
j nIec nAml.
21

dziw A|A
tKn Vr sb kT bleln 2 ''Aim
Bu/ etAmAedr Vr. Aim etAmAedr
imzerr dAs eTek mu) keriC. tA etAmr
ined$zil mAneb
3
''AmAek CA etAmrA Ar ekAno edbtAek
pAsn kreb n.
4
''etAmr b ekAn mUi%$ geb n
eyel AkAezr/ BUimr Tb jelr nIecr
ekAn A,Ir mt edKet. 5ekAn mUi%$r pAsn
b esb kreb n. kAr,/ Aim Bu/ etAmAedr
Vr. yAr edbtAr pAsn kreb tAedr
Aim G], kir. AmAr ibre yAr pAp kreb
tAr AmAr zet pir,t heb. bM Aim
tAedr zAiS edb. Aim tAedr sAnsit bM
prbtI$ jeko zAiS edb. 6 ik yAr AmAy
BAlbAseb o AmAr ined$z mA kreb tAedr
it Aim sbRdA dyAlu TAkb. Aim tAedr
hAjAr j pyR dy dzRn krb.
7
''etAmrA etAmAedr Bu Verr nAm Bul
BAeb bYbhAr kreb n. yid ek t ker tAhel
es edAxI bM Bu tAek ined$Ax sAbYS krebn
n.
8
''ibAemr idniwek ibezx idn ihsAeb men
rAKeb. 9 sAeh Cy idn kAj kerA. 10ik
sm
idniw heb ibAemr. Bu/ etAmAedr Verr
it sAn d$zenr idn. sutrAM es iden
ek kAj kreb n &uim ny/ TbA etAmAr
eCelr bM emeyr/ Tb etAmAr SI/ Tb
tAmAr *ItdAsdAsIr ek ny. mnik
etAmAedr g]hpAilt pZ bM etAmAedr zher

20

yA^Apu Sk 20:11-21:13

73
bAs kr ibedzIrAo ibAemr iden ekAn kAj
kreb n. 11kAr, Bu sAeh Cy idn kAj
ker AkAz-ml/ p]iTbI/ smu@ bM r
mDYiSt sb ikC bAineyeCn bM smiden
itin ibAm ineyeCn. BAeb ibAemr idniw
Bur AzRIbAd D Ciwr idn. Bu idniwek
ibezx idn ihsAeb s]iX kereCn.
12
''&uim b etAmAr iptmAtAek sAn
kreb/ tAhel etAmr etAmAedr edez dIGR
jIbnyApn kreb. eyw Bu/ etAmAedr Vr
etAmAedr ideCn.
13
''kAek htYA ekAerA n.
14
''bYiBcAr ekAerA n.
15
''cir ekAerA n.
16
''edr sVe imTY ebAl n.
17
''etAmAedr itebzIr GrbAIr it elAB
kerA nA. tAr SIek eBAg kret eco n. bM
tAr dAs-dAsI/ gbAid pZ Tb gADAedr
A sA kret eco n. edr ekAn ikCr
it elAB ekAerA n.
elAekr rV ek By epl
smey/ elAkjn bj ineGRAx Znet epl
bM ibY edKet epl. tAr iz[Ar z Znet
epl bM edKl eD<Ay opr idek WeC. edeK
elAekr Bey ku<ke egl. pbRt eTek dUer dAiey
tAr Gwn edKet lAgl. 19tKn elAekr
emAizek bll/ ''&uim yid AmAedr se kT blet
cAo tAhel t Amr Znb. ik Vr eyn AmAedr
se kT n beln. itin kT blel Amr Bey
mAr yAb.
20
tKn emAiz tAedr bll/ ''By epo n? Bu
etAmAedr prI( kret AibB$Ut heyeCn. itin
cAn etAmr tAek sAn kr/ yAet etAmr pAp
kAj n kr.
21
elAekr pbRt eTek dUer dAiey TAkl/ Ar
tKn emAiz kAr emeGr eBtr Verr kAeC
egl. 22tKn Bu emAizek/ SAeyelr elAekedr
kTil blAr j bleln ''etAmrA edeKeCA
ey Aim SVgR eTek etAmAedr se kT beliC.
23
sutrAM etAmr AmAr se &uln ker esAn
Tb repA idey ekAn mUi%$ geb n.
24
''AmAr j kiw ibezx ebdI qtrI kerA.
ebdI qtrIr smy mAiw bYbhAr kreb. AmAr it
sgR iheseb ebdIr opr ehAmbil o ml
!neb inebdn kreb. bilet etAmAedr g]hpAilt
emx TbA gbAid pZ bYbhAr kreb. eyKAen eyKAen
Aim etAmAedr AmAek men rAKet beliC es sb
SAen etAmr bilil edeb. tKn Aim es
etAmAedr AzIbAR d krb. 25pATerr ebdI qtrI krel
18

ekAn elAhAr S idey kAw pATerr Plk idey


es ebdI qtrI kreb n. yid t kerA tAhel es
ebdI h,eyAgY heb n. 26bM AmAr ebdIet ekAn
isi qtrI kreb n. yid ebdIet isi TAek tAhel
isi idey mAnux yKn Web tKn nIecr elAekedr
kAeC tAedr nt kAz pAeb.
ibiD o A|A
tArpr Vr emAizek bleln/ ''&uim
sb inyemr kTAo elAekedr bleb.
2
''&uim yid Iy dAs *y kerA teb es Cy
bCr dAs krAr pr ibnAmUelY mui) pAeb. 3 yid
etAmr dAs TAkAkAlIn es ibbAiht n hy tAhel
mui)r smeyo es kA mui) pAeb. ik yid es
ibbAiht hy tAhel es sSIk mui) pAeb. 4 yid
dAsiw ibbAiht n hy tAhel tAr minb tAek ibey
idet pAer. es yid pu^ TbA knYA DAr ker
tAhel es bM tAr eCelemey r A minebr
iDkrBu) heb. bM es inej minebr kAeC
TAkeb bM dAesr inejr kmRkAl ezx hbAr pr
es k mui) pAeb.
5
''ik yid dAsiw bel/ 'Aim AmAr minbek/
AmAr p Iek bM eCel-emeyedr BAlbAis/ tA
Aim mu) het cA n/ 6yid rkm hy tAhel
tAr minb dAsiwek Verr kAeC iney Aseb. tArpr
tAr minb tAek kiw drj b drjAr kAeWr
kAWAemAr kAeC iney yAeb. tArpr CucAelA kiw
y idey minb tAr dAesr kAen kiw Puew kreb.
tAhel es dAs sArAjIbn tAr minebr esb kreb.
7
''ekAn bYi) yid tAr knYAek dAs iheseb ib*I
kret cAy tAhel tAr mui) pAoyAr inym purx
dAsedr inyemr eTek AlAd heb. 8 yid es mihlAr
minb tAr it sX hy tAhel es tAr mihl
dAsiwek tAr iptAr kAeC ePr pAWAet pAer. yid
minbiw tAek ibeyr itit idey TAek/ tAhel
elAekr kAeC es tAek ibi* kret pAreb n
kAr eswA heb Ay. 9yid tAr minb mihl
dAsiwek tAr pue^r se ibey edeb bel itit
edy teb tAek dAesr metA n ereK emeyr metA
rAKet heb.
10
''yid minb ekAno SIelAkek ibey ker
tAhel es tAr Tm SIek km KAbAr b km
jAmAkAp idet pAreb n. es tAr SIr it
ibbAehr iDkAr iheseb sb kt$bY kreb. 11minb
yid itniw ijinx n ker tAhel tAr SI
ibnAmUelY tAr kAC eTek mui) pAeb.
12
''yid ekAno bYi) kAek AGAt ker htY
ker tAhel es bYi)eko htY kr heb. 13ik
yid kiw GRwnAy ekAn bYi) mArA yAy tAhel
esw Verr iBAy bel Der enoy heb. Aim

21

yA^Apu Sk 21:14-22:4

74

ktil ibezx jAyg ebeC edb eyil elAekr


inrApd Ay iheseb bYbhAr kreb. 14ik ekAno
bYi) yid e*AD b G], eTek kAek htY ker
teb es zAiS pAeb. tAek AmAr ebdI eTek sirey
iney igey htY kr heb.
15
''ey bYi) ipt b mAtAek AGAt kreb tAek
htY kr heb.
16
''yid ekAno bYi) kAek ci r ker dAs iheseb
ibi* kret cAy b inejr dAs ker rAKet cAy
tAhel tAek htY kr heb.
17
''ey bYi) tAr ipt b mAtAek iBzAp
edy/ tAek htY kr heb.
18
''prSpr JgA krbAr smy yid kjn pr
bYi)ek pATr Tb tAr muiX idey AGAt ker/
tAhel tr zAiS pAoy ic. ey Aht es yid
mAr n yAy teb ey AGAt kereC tAek htY kr
heb n. 19Aht bYi) yid ikC smeyr j zyYAzAyI
TAek tAhel ey AGAt kereC es tAr smeyr
(itpUr, edeb/ ytidn n Aht bYi) suS hey
oeW.
20
''kKenA kKenA minb tAr purx b SI dAsedr
hAr ker TAek/ yid hAer dAsiw mAr yAy
teb tAr GAtk zAiS pAeb. 21ik yid dAsiw mAr
n igey keykidn bAed eser oeW teb tAr minbek
ikC bl heb n kAr, es tAr dAesr j TR bYy
ker TAek bM es dAsiw tAr spi%.
22
''iw mAnux Jg krAr smy yid ekAno
gB$btI mihlAek AGAt ker bM r Pel yid
tAr gB$pAt hey yAy bM ekAn (it n hy tAhel
ey AGAt kereC es ZDu tAek jirmAn idey CA
epey yAeb. mihlAr SVAmI jirmAnAr wAkAr Mz
iWk ker edeb. ibcArekr bYApAer tAek sAhAyY
kreb. 23ik yid es mihlAr AGAetr Pel ekAn
(it hy tAhel ey tAek AGAt kreb tAek zAiS
edoy heb/ ey ek htY kreb tAeko mret
heb. kjenr jIbenr bdel er jIbn enoy
heb. 24&uim ecAeKr bdel ecAK eneb/ dAetr bdel
dAt/ hAetr bdel hAt/ pAeyr bdel p eneb.
25
epAAr bdel epAAeb/ ecAewr bdel ecAw edeb/
kAwAr bdel kAweb.
26
''yid ekAn bYi) tAr dAesr ecAeK AGAt
ker tAek ker edy tAhel es dAsek mui)
idey idet heb. tAr ecAK hl tAr mui)r mUlY/ SI
b purx dAesr e(e^ k inym heb. 27yid
ekAno minb tAr dAsek mueK AGAt ker tAr dAt
ePel edy teb tAek mui) idet heb/ tAr dAt
heb tAr mui)r mUlY/ inym SI o purx By
dAesr e(e^ eyAjY heb.
28
''yid ekAno bYi)r xA ekAn SI b purxek
emer ePel tAhel o xAek pATr emer mAret

heb. o xAek KAoyAo yAeb n. ik xAer


mAilk edAxI heb n. 29ik yid xAiw itpUebR
kAek AGAt ker TAek bM tAr mAilkek stkR
ker edoy hey TAek/ tAhel es mAilkek edAxI
sAbYS krA heb. eknn es jAn se%o xAiwek
yTASAen eb<eD b Awek rAeK in. Ar yid rkm
xAek eCe rAKAr Pel kAerA A, yAy tAhel
es xA o tAr mAilk jnek pATr idey AGAt
ker emer ePl heb. 30ik m]t bYi)r pirbAr
yid TR h, ker tAhel xAer mAilkek mAr
heb n. ik es ibcArkedr inDRAirt wAkAr
jirmAn edeb.
31
'' k inym TAkeb yid xAiw ekAno
elAekr pu^ b kAek htY ker. 32ik xAiw
yid ekAno dAsek htY ker teb tAr mAilkek
30 wkerA rep idet heb mUlY iheseb bM xAiwek
pATr idey mAr heb. inym SI o purx dAesr
e(e^ k heb.
33
''ekAno bYi) k<u eyAr operr FAk sirey idet
pAer b gBIr gt$ K<ue FAk n idey rAKet pAer.
yid ekAn bYi)r epAx j es get$ pe
yAy teb get$r mAilkek dAyI kr heb. 34get$r
mAilkek jiwr mUlY idet heb ik mUlY edoyAr
pr es jiwr edh inejr kAeC rAKAr iDkAr
pAeb.
35
''yid k bYi)r xA Aerk bYi)r xAek
htY ker tKn jIibt xAiwek ibi* ker idet
heb. By bYi) es ib*y mUelYr eDRk BAg
pAeb bM m]t xAiwr edehr eDRk BAg pAeb.
36
yid kAerA xA kAerA bYi)r jedr itey
emer ePlAr j pirict TAek/ teb es xAer
mAilkek tAr j dAyI kr heb. yid xAiw
xAek emer ePel/ tAhel tAr mAilkek dAyI
kr heb kAr, es xAiwek eCe ereKeC. tAek
b m]t xAer mUlY idet heb ik m]t xAiw
es inejr j rAKet pAer.
''ey bYi) xA b emx cir kereC tAek
ikBAeb zAiS edeb yid es A,Iiwek htY
ker b ibi* ker edy teb es esw ePr idet
pAreb n/ tA tAek kw cir kr xAer bdel
p<Acw xA iken idet heb b kw emexr bdel
cAriw emx idet heb. tAek cirr j jirmAn
idet heb. 2 -4yid tAr kAeC ikC n TAek tAhel
tAek dAs iheseb ibi* ker edoy heb. yid &uim
elAkiwr kAeC jiwek edKet pAo/ teb ecArek
b cir kr jiwr mUelYr i, mUlY idet
heb. A,Iiw xA b gAD bA emx yA ehAk n ekn
inym k TAkeb.
''yid isd ekew cir krAr smy ekAno ecAr
mAr yAy teb ek edAxI heb n. ik yid w

22

yA^Apu Sk 22:5-23:2

75
idenr eblAy hy tAhel ey htY kreb es dAyI
heb.
5
''yKn kiw bYi) tAr g]hpAilt jedr tAr
inejr e(et Tb @A(Ae(et cret edy/ ik
tAr yid ibpeT igey kAer e(et Tb
@A(Ae(et cer ebAy tAhel tAek tAr e(etr
Tb @A(Ae(etr sbecey BAel Psl idey
(itpUr, idet heb.
6
''ek yid tAr itebzIr zesr gAd Tb
ey zs kAw hyin t Tb puer e(tiw puiey
ePel/ tAhel y ikC pue egeC tAr (itpUr,
tAek idet heb.
7
''ekAno bYi) tAr wAk b ikC tAr
itebzIr kAeC rAKet idet pAer. ik yid
itebzIr bAi eTek es ijinx cir hey yAy
teb ik kreb ecArek K<uej ebr krAr ecX kreb.
yid ecArek pAo teb ecAr ci r kr ijinexr mUelYr
i, jirmAn edeb. 8yid ecArek K<uej pAoy n
yAy/ tAhel Vr ibcAr krebn eyKAn eTek cir
heyeC es bAir mAilk edAxI ik n. bAir mAilk
Verr kAeC yAeb bM Vr ibcAr krebn ey es
ik C cir kereC ik n.
9
''yid ekAno bYi) Bey ekAno xA b
gAD b emx b bS b ekAno hArAenA b Sek inejr
bel dAbI ker tAhel tAr jen Verr kAeC
yAeb. Vr yAek edAxI krebn es pr bYi)ek
es ijinxiwr mUelYr i, edeb.
10
''ekAno bYi) tAr itebzIek tAr ekAn
A,Ir r(,Aeb(e,r smeyr j BAr idet
pAer. eswA gAD b xA b emx het pAer ik
yid es A,I Aht hy b mAr yAy b kAerA
le(Y cir hey yAy tAhel ik kreb 11tKn es
itebzIek Bur nAem zpT ker blet heb ey
es cir kerin. tKn A,Ir mAilk es zpT A
kreb bM itebzIek es m]t A,Ir j ekAn
jirmAn idet heb n. 12ik yid es itebzI
cir ker TAek teb tAek jirmAn idet heb.
13
yid ekAn b j A,Iiwek emer ePel teb
tAr edh mA, iheseb edKAet heb. tAhel
itebzIek jirmAn idet heb n.
14
''yid ekAno bYi) tAr itebzIr kAC eTek
DAr ker teb es tAr j dAyI TAkeb. yid ekAn
A,I Aht hy b mAr yAy teb itebzI A,Ir
mAilkek jirmAn edeb. itebzI dAyI kAr,
mAilk esKAen piSt iCl n. 15ik yid A,Ir
mAilk esKAen piSt TAek tAhel itebzIek
jirmAn idet heb n. yid itebzI A,Iiwek
bYbhAerr j wAk edy tAhel tAek A,Iiw Aht
hel b mAr egel jirmAn idet heb n. es
A,Iiw bYbhAerr j y mUlY ideyeC tA yeTX.

16

''yid/ ekAno bYi) kjn bAgd%A kumArI


emeyr se eyQn spekR il hy tAhel es b
tAr iptAek puer eyQ&uk edeb bM tAek ibey
kreb. 17yid tAr ipt emeyiwek es bYi)r se
ibey idet nAo cAn tAhelo tAek emeyiwr j
puerA TR idet heb.
18
''yid ekAn SIelAk X kuhk ker teb tAek
b<Acet ido n.
19
''ekAn mAnux yid ekAn pZr se eyQn spkR
ker teb tAek b htY kreb.
20
''yid ekAn bYi) mUi%$ek qneb edy teb tAek
htY kreb. etAmrA b ekblmA^ Bur kAeC
!neb sgR kreb.
21
''men rAKeb etAmr itpUebR imzer ibedzI
iCel tA etAmr ekAn ibedzIek WkAeb n b
AGAt kreb n.
22
''ekAn ibDb b nAT izZr kKenA ekAno
(it ekAr n. 23yid &uim sb ibDb o nATedr
inyRAtn kr tAhel Aim tAedr d$zAr kT ejen
yAb. 24et Aim ereg igey etAmAek htY krb
yAr Pel etAmAr SI ibDb bM etAmAr sAenr
nAT heb.
25
''yid AmAr elAekedr meDY ek dir@ hy
bM tAek &uim ikC wAk DAr dAo/ tAhel wAkr
opr ekAn sud dAbI ker n Tb tAek sud idet
bADY ker n. sud iney ey wAk edy tAr met
bYbhAr ekAr n. 26yid ekAno bYi) etAmAr kAeC
DAr ezAD krAr mA, iheseb tAr gAeyr zItbS
bk rAeK teb &uim sUy$AeSr Aeg tAek esw
iPirey edeb. 27yid tAr zItbS n TAek teb es
zIet kX pAeb bM tAr kAA Aim Znet pAebA
eknn Aim dyAlu.
28
"Vr b jnge,r entAedr kKenA iBzAp
ido n.
29
"Psl kAwAr smy Tm zesr dAn o Tm
Pelr rs bCerr ezx pyR ep(A n ker
AmAek edeb .
"etAmAedr Tm sAnek AmAr kAeC sgR
kreb. 30etAmAedr TmjAt gr b emxo AmAek
edeb. Tm nbjAtkek tAr mAeyr kAeC sAt idn
ereK Xm iden mAek idey edeb.
31
"etAmr AmAr ibezx elAk/ ekAn b A,Ir
emer ePl pZr mAMs KAeb n. es mAMs kukurek
eKet edeb.
''edr ibre imeTY pbAd riwo n.
yid &uim AdAlet sA(I idet yAo tAhel
kjn KArAp elAkek sAhAeyYr j imTY sA(Y
ido n.
2
''sbA y kreC &uimo tA kret eyo n.
yid kiw egAIr mAnux Ay ker tAhel &uimo

23

yA^Apu Sk 23:3-24

76

tAedr del igey iBe eyo n brM &uim tAedr


kAej n n juigey y siWk bM Ay tA
kerA.
3
''ekAn mAml-mkmAy ekAn dir@ elAkek
etAmAr ibezx nuh kr b ic ny.
4
''yid ekAno bYi)r bld Tb gAD hAirey
yAy Ar t yid &uim K<uej pAo tAhel se se
&uim hAirey yAoy bld b gADAiwek tAr mAilekr
kAeC iPirey edeb. mnik es yid etAmAr z
hy tAhelo &uim wA kreb.
5
"yid ekAno mAlbAhI pZ mAelr BAer Ar
clet n pArAr mt bSAy ep<QeC yAy tAhel &uim
es pZiwr BAr lAGb kret secX heb. es pZiw
yid etAmAr zo hy tAhelo &uim t kreb.
6
''ekAno dire@r se ekAnorkm Ay het
ido n. sADAr, mAnuxedr metA k ibDAen es
dire@ro ibcAr hoy ict.
7
"kAek edAxI iheseb iciHt krAr Aeg sectn
eTekA. kArr ibre imTY pbAd ido n. ekAno
ined$Ax mAnuxek zAiS epet edKel tAr ibre
reK dAiey Aeyr itbAd jAnAeb. ey kjn
ined$Ax mAnuxek htY ker es kjn pApI bM
Aim kKenA tAek (m krb n.
8
"yid ek etAmAek tAr Ay kAjkemRr s
edoyAr j Gux idet cAy tAhel &uim es bYi)r
SAb h, kreb n. kAr, Guexr TR stYek
edKAr #iX eFek edy bM Dre,r Guexr TR
BAl mAnuxedro imTY blet lu kreb.
9
"ekAno ibedzIr se KArAp bYbhAr kreb n
kAr, k smy etAmr yKn imzer iCel etAmro
tKn es edez ibedzI iheseb bAs kret.
ibezx Ci wr idn
''Cy bCr Der jimet cAx kerA/ bIj ebAenA/
Psl PlAo. 11ik sm
bCer Ar inejr jimek
cAexr j bYbhAr kreb n. sm bCriw heb
jimr ibezx ibAemr smy. tA jimet es bCr
Ar ekAno cAx kreb n. tbu yid es jimet
ekAno Psl Pel tAhel es Psl grIb mAnuxedr
idey idet heb bM bAkI y pe TAkeb t eKet
edeb b A,Iedr. etAmAedr @A(Ae(t o jlpA
gACilr e(e^o k inym KAwAeb.
12
''sAeh Cidn kAj krAr pr sm idniw
Ciwr idn ihsAeb eGAx, kerA. Ciwr idn ZDu ibAemr
j &uel rAKeb. &uim b etAmAr *ItdAsedr
bM ibedzIedr bM mn ik etAmAr g]hpAilt
xA bM gADAedro sAmiyk bkAz edeb.
13
" smS inymelA &uim sAbDAen emen cleb.
edbtAedr nAmo cAr ker n; etAmAr
mueK eyn oel n Znet pAoy yAy.
10

14

''etAmAedr j bCer itniw ibezx Ciwr idn


TAkeb. etAmAedr AmAek pAsnAr j inid$X
S A en Aset heb. 15Tm C i wr idniw heb
KAimribhIn riwr sb. AmAr ined$z metA t
pAln kr heb. smy etAmr ey riw KAeb t
heb KAimribhIn. sAt idn BAeb cleb. etAmr
ined$z pAln kreb AbIb mAes. kAr,
smey etAmr imzr eTek iPer esiCel.
AbIb mAes etAmr etYek AmAek sgR krAr
j ikC n ikC iney Aseb.
16
''itIy Ciwr idniw heb Psl kAwAr sb.
Ier Tmidek itIy Ciwr idn heb. es
smy etAmr e(t eTek Psl kAweb.
''tIy Ciwr idniw heb Psl etAlAr sb.
bCerr ezex yKn etAmr jim eTek sb zs Ger
&uleb tKn sb pAilt heb.
17
''sutrAM etYk bCer itnidn skel es inid$X
ibezx SAen je hey etAmAedr Bur se kAwAeb.
18
"yKn etAmr pZ bil idey tAr r) Bur
ee sgR kreb tKn Ar KAimr edoy riw
sgR kreb n. bM bilr mAMs etAmr kiden
eKey eneb/ perr idenr j jimey rAKeb n.
19
''e(t eTek Psl etAlAr smy sb Psl
&uel Tem iney Aseb etAmAedr Bu Verr
g]eh.
''ekAn CAg izZek tAr mAeyr eD PuiweyA nA.
S Aeyl
ek tAr SV edz iPirey idet
rV sAhAyY krebn
20
Vr bleln/ ''edK etAmAedr j Aim k
dUt pAWAiC. Aim etAmAedr j ey SAn inbRAcn
keriC etAmAedr esKAen iney yAoyAr j AmAr
pAWAenA dUt etAmAedr en edeb. dUt etAmAedr
r( kreb. 21 dUtek mA n ker tAek nusr,
kerA. tAr ibre kKenA seAx kAz ekAr
n. dUetr zrIer AmAr zi) AeC; sutrAM es
ekAnrkm Ay brdAS kreb nA. 22etAmr tAr
sb kT emen cleb. AmAr sb kTAo (er
(er pAln kreb. yid etAmr t kerA tAhel
Aim etAmAedr se TAkb. etAmAedr zedr
iberAiDt krb bM yAr etAmAr ibre yAeb Aim
tAedro zet pir,t hb.
23
Vr bleln/ ''AmAr eirt dUt etAmAedr
Aeg Aeg yAeb. es etAmAedr en edeb
emArIy/ ih%Iy/ pirxIy/ knAnIy/ ihbbIy o
iybUxIyedr ibre. ik Aim tAedr etYkek
prAijt krb.
24
''tAedr edbtAedr etAmr pUjA kreb n.
etAmr essb edbtedr kAeC ntjAnu heb n.
tAedr jIbnyApenr se etAmr inejedr jAeb

yA^Apu Sk 23:25-24:16

77
n. etAmr tAedr mUi%$edr DbMs kreb bM etAmr
tAedr edbtAek men rAKAr smS S eBe ePleb.
25
etAmr sbRd etAmAedr Bu Verr esb b
kreb. Aim etAmAedr riw o jlek AzIbRAd
krb. Aim etAmAedr kAC eTek smS erAg sirey
enb. 26etAmAedr mihlAr sAn DAre, s(m hey
Web. tAedr ek sAn sbkAel mAr yAeb
n. Aim etAmAedr dIGR jIbn edb.
27
''etAmr yKn etAmAedr zedr se yu
kreb tKn Aim etAmAedr zi) ejAgAebA. Aim
etAmAedr zedr hArAet sAhAyY krb. etAmAedr
zr htcikt hey yue(^ eTek pAlAet Zr
kreb. 28Aim etAmAedr Aeg kw BImrl*
pAWAb. es etAmAedr zedr ejAr ker tAiey
edeb. ihbbIy/ knAnIy o ih%Iyr etAmAedr edz
tYAg ker pAlAeb. 29ik Aim zIG smS
mAnuxelAek ejAr ker etAmAedr edz eTek tAAb
n. t k bCr Aim oedr tAAb n. kAr,
tAhel Kub tAtAi etAmAedr edz jnmAnb zU
hey peb. Pel essmy b A,Ir Fek pe
bMzb]ir Ar edzwAek dKl ker eneb bM tKn
es smS A,IrA etAmAedr sms s]iX kreb.
30
tA Aim Kub DIer DIer mAnuxelAek etAmAedr
edz eTek tAAb. etAmrAo *mz> edezr BYer
ebz kret TAkeb Ar Aimo oedr ek ek
tAAet TAkb.
31
''sUP sAgr eTek PrA ndI pyR smS jim
etAmAedr idey edb. etAmAedr edezr pim sImA
heb pelXIyedr smu@ pyR. Ar pUbR idekr sImA
heb Arb edezr mrBUim. sImAnAr meDY
bsbAskArI etYkek Aim etAmAedr idey
prAijt ker tAiey CAb.
32
''etAmr smS elAekedr se Tb tAedr
edbtAedr se ekAnorkm ci ) kreb n. 33tAedr
etAmAedr edez kdm TAket edeb n. yid TAket
dAo tAhel tAedr P<Aed p idey etAmr AmAr
ibre pApek sMGiwt kreb. bM etAmr
elAekedr edbtAedr pUjA kret bADY heb.

bll. tKn sbA rAjI hl bM bll/ ''Amr


Bur smS ined$z emen clb.
4
sutrAM emAiz kiw KAtAy Bur smS ined$z
ileK rAKl. pridn skAel es ejeg Wl bM
pbRetr pAdedez kiw ebdI bM SAeyelr Adz
pirbAregAI nusAer bAerAiw S inm$A krl.
5
tArpr emAiz SAeyelr yubkedr pAWAl Bur
ebdIet ikC segRr j. yubekr ehAmbil
o ml !neb SVrp Bur kAeC xAil sgR
krl.
6
pZ bilr smy emAiz pA^ilet eDRk r)
rAKl bM bAkI r) ebdIr opr eFel idl.
7
emAiz tKn KAtAiw iney tAet elK ci)il
ecicey pet TAkl. elAekrA t Zen bel Wl/
''Amr Bur edoyA ibiDil ZeniC bM t mAnet
rAij.
8
tKn emAiz elAekedr mAeJ eW dAAl bM
pA^ilet rAK r) iCiwey idl. es bll/
''edK/ heC es r) y etAmAedr se Bur
ci )r sUcn ker. ci )iwek bYAKY krAr j Vr
etAmAedr j ibiD ,yn kereCn.
9
rpr emAiz/ hAerA,/ nAdb/ bIh bM
SAeyelr 70 jn bI, enb] es pbRet cl.
10
pbRetr opr tAr SAeyelr Vrek edKet
epl. Vr nIl AkAezr metA SVC nIlkA mi,r
rASAr oper dAiey iCeln. 11SAeyelr bI,edr
etYek Vrek edKet epl. ik Vr tAedr
DbMs kern in.* pirbe%$ tAr sbA ke^ eBAjn
o pAn krl.

emAiz eV rr ibiDr j egl


Bu emAizek bleln/ ''pbRetr opr AmAr
kAeC esA bM oKAen TAekA. Aim elAekedr
j AmAr iz(AmAl o ibiDil ewA Sr Plek
ileK ereKiC. Aim Sr Plkil etAmAek
idet cA.
13
tKn emAiz o tAr pircArk iyehAzUy Verr
kAeC yAoyAr j pbRet celA. 14emAiz bI,edr
bll/ ''KAen etAmr AmAedr jenr j ep(
rV bM S Aeye lr ci )
kerA. Amr etAmAedr kAeC iPer Asb. Aim
Bu emAizek bleln/ ''&uim hAerA,/ nAdb/ yAbAr pr etAmAedr kAerA ekAn sms hel hAerA,
bIh bM S Aeyelr 70 jn bI, pbRetr o herr kAeC yAeb.
opr eW es dUr eTek AmAr pAsn kerA.
2
emAiz eV rr sA(A epl
ik emAiz kA Bur kAeC Aseb. r eyn
15
Bur kAeC n yAy. mnik bAkI elAekr emAizr
emAiz yKn pbRet Wl tKn pbRt emeG AC
se pbRet Web n.
iCl. 16sIny pbRet Bur mihm SAyI hl. Cy idn
3
Bur smS ined$z o smS ibiD emAiz elAekedr
12

24

BImrl iw kiw emQmAiCr mt pt. iw kiw sitY


BImrl het pAer Tb Verr dUt Tb tAr mhAn (mtA
het pAer.

S Aeye lr kern in bAebl bel ey elAek Vrek edKet


pAer n. ik Vr eceyiCeln ey entAr jAnuk itin ik
rkm. esj itin tAedr tAek kiw ibezx pAey edKet
ideyiCeln.

yA^Apu Sk 24:17-25:35

78

pbRt emeG eFek rl bM smiden Vr emeGr


eBtr eTek emAizr se kT bleln. 17Ar tKn
SAeyelr elAekrA Bur mihmA edKet epl. eyn
k Aenr egAl liCl pbRetr cAy.
18
tKn emAiz emeGr meDY idey pbRetr cAy
Wet lAgl. emAiz o pbRet 40 idn o 40 rAt
kAiweyiCl.

18

''epwAen esAn idey iw krb dUt bAnAo bM


esAnAr ACAdenr Ae tAedr rAeKA.
19
ACAdenr ekA,Ay tAedr ereK k
ACAdenr nIec oedr SApnkreb. rpr dUtedr
bM ACAdniwek kiw K bS krbAr j
tAedr yu) ker. 20dUtedr fAn iwek b
AkAezr idek ibS]t ker idet heb. bAr fAn
semt dUetr mUi%$ek isuek mnBAeb rAKeb eyn
jen mueKAmuiK ACAdenr idek tAikey TAek.
21
''Aim etAmAedr ci)iw edb bM etAmr t
isuek Ber rAKeb bM isuekr opr FAkniw
idey edeb. 22Aim yKn etAmAedr se sA(A
krb tKn Aim prSpr mueKAmuiK krb dUtedr
mAJKAen ACAdenr opr eTek kT blb.
SAeylbAsIek edbAr j Aim etAmAedr AmAr
smS AedzsmUh edb.

pib^ ibxey phAr


Bu emAizek bleln/ 2 "SAeyelr
elAekedr belA AmAr j phAr iney
Aset. tAr bYi)gtBAeb inejedr men men iWk
ker eneb tAr AmAek ik idet cAy. AmAr hey
&uim es phAril h, kerA. 3 hl tAr Pd$
y y &uim tAedr eTek h, kreb esAn/ repA
bM iptl/ 4nIl/ ebnI bM lAl suetA o ms],
zenr kAp bM CAgelr elAm/ 5emexr lAl re[r
ewibl
cAm/ ms], cAm/ bAbl kAW/ 6dIepr etl/
23
iBexekr etl/ sugi mzl/ sugi DUp !tirr
''bAbl kAeWr kiw ewibl qtrI kreb.
mzl. 7il CAAo lIk mi, bM A ewibliw qdeGRY heb 2 hAt/ eS 1 hAt bM ctAy
mi,mAi,kY eyelA yAjk Ar piriht ePAd bM 1.5 hAt. 24ewibliw K<Aiw esAnA idey emA TAkeb
b(Abre,r opr bYbht heb tA h ker.
bM ewibelr cAridek esAnAr inekl kr TAkeb.
25
tArpr ewibelr cAiridek 1 hAt coA kiw
pib^ tAb< u
kAeWr kAWAemA qtrI kreb bM kAeWr kAWAemAet
8
Vr Aro bleln/ ''elAekrA AmAr j kiw esAnAr inekl kr TAkeb. 26ewibelr cAr pAyAy
pib^ SAn !tir kreb. tKn Aim tAedr meDY cAriw esAnAr k !tir ker rAKeb. 27pAyAy esAnAr
TAket pArb. 9Aim etAmAedr pib^ tAbu bM tAr k cAriw ewibelr opr rAK kAWAemA brAbr esAj
AsbAbp^Aid ekmn edKet hoy ic edKAb. &uel Aneb. bAr cAriw kAy d Fikey ewibliwek
bM Aim eymniw edKAb iWk etmin kiw tAbu bhn kr yAeb. 28bAbl kAeWr d !tir ker
qtrI kreb.
esil esAnArpAet mue ewibliwek bhn kreb.
29
esAnAr TAl/ cAmc/ mg o pA^ !tir kreb. mg
sA(Yisku
o pA^ epy !nebr j bYbhAr krA heb. 30ewibelr
10
''kiw ibezx isuk qtrI kreb. isukiw opr AmAr j ibezx riw rAKeb. bM t eyn
etAmrA bAbl kAW idey qtrI kreb. pib^ isku iwr sbR(, AmAr sAmen rAK TAek.
qdGRY heb 2.5 hAt/ S 1.5 hAt/ bM ctAy 1.5
dIpdAn
hAt. 11puerA isukiwr eBter bAer esAn idey
31
mue edeb. etAmrA b tAr cArDAer esAnAr
''rpr kiw dIpdAn bAnAeb. K<Aiw esAnAek
JAlr edeb. 12etAmrA isukiwek bey enoyAr j ipiwey kiw su# dIpdAn !tir kreb.
cAriw esAnAr AMw isukiwr cAridek lAgAeb. dIpdAenr kA/ zAK/ egAlADAr/ B]it sb K
idek ew ker esAnAr k b AMw TAkeb. heb.
13
32
rpr isukiwek bhn krAr j ewA bAbl
'' dIpdAen b Cyiw zAK TAket heb.
kAeWr d bAnAeb. diwo esAn idey emA itniw zAK kidek sAirt TAkeb bM idek
TAkeb. 14rpr isukiwr Aer AMwAr meDY TAkeb itniw zAK. 33etYk zAKAy itniw Pul
dil eFAkAeb bM isukiwek bey iney yAoyAr TAkeb. dIpdAenr Pulil bAdAm Puelr metA
kAej bYbhAr kreb. 15 dil b isku iwr heb bM tAet mukulo TAkeb. 34dIpdAenr j
hAtAr eBtridek # hey TAkeb bM eselA Aro cArew Pul !tir kreb. Pulil heb
kKenA Kuel enoy heb n.
bAdAm Puelr metA se muku lo TAkeb. 35dIpdAenr
16
Vr bleln/ ''Aim etAmAedr ci)iw edb. Cyiw zAK TAkeb. hAtelr b dIpdAenr kAer
t isuek ereK edeb. 17A hAt lVA o idk eTek yTA*em itniw ker zAK ebirey
ed hAt coA kiw esAnAr ACAdn qtrI kreb. Aseb. kAer eyKAen zAKil imzeC esKAen

25

yA^Apu Sk 25:36-26:36

79
Pul o mukul !tir ker lAgAeb. 36puerA dIpdAniw
mnik zAK Pulilo K<Aiw esAnAr hoy cA.
bM puerAwA kCAec TRA K het heb.
37
rpr sAtiw dIp bAnAeb dIpdAen rAKAr j.
dIpil dIpdAenr sAmen AelAikt ker
rAKeb. 38dIepr icmwAiwo esAnAr hoy cA. ey
TAlAiwet dIpdAniw rAK heb esiweko esAnAr het
heb. 39 dIpdAn o dIpdAenr Anuxik Mz
qtrI kret b 75 pA esAn bYbhAr kret
heb. 40pbRetr opr Aim etAmAedr y y ediKeyiC
t !tir krAr smy sbRd st$k eTekA/ eyn ekAn
Bul n hy.
pib^ tA bu
Bu emAizek bleln/ ''pib^ tAbuiw qtrI
kreb 10iw pd$ idey. pd$il qtrI heb
ms], zenr kApe bM nIl/ ebnI o lAl suetAy.
kjn d( kAirgr pd$Aiw buneb bM tAet es
krb dUetr ic^ eslA kreb. 2etYkiw pd$A k
rkm Ak]itr qtrI kreb. etYkiw pd$A qdeGRY
28 hAt o eS 4 hAt heb. 3 k BAg krbAr j
5iw pd$Aek yu) kerA. pd$il smAn BAeg BAg
kreb. 4 k BAegr ezx pd$iwr DAr jue P<As
qtrI krbAr j nIl kAp bYbhAr kr. 5 BAegr
ezx pd$ iwet 50iw nIl kAper JAlr TAkeb.
6
pd$ilek ke^ yu) krbAr j 50iw esAnAr
AMwA qtrI kr. w pib^ tAbuiwek kse yu)
kreb kiw K tAbu krbAr j.
7
''kiw tAbu qtrI krbAr j CAgelr elAm
idey !trI gAerAiw pd$ bYbhAr kr. tAbuiw
heb Aegr pib^ tAbr
u ACAdn. 8 smS pd$Ail
b k Ak]itr heb. etYkiw pd$ heb 30
hAt lVA bM 4 hAt co. 9gAerAw pd$ BAeg
BAg ker k BAeg p<Acw o BAeg Cyiw pd$
rAKeb. pib^ tAbur sAmen x pd$Aiw BAj ker
rAKeb. 10itiw BAegr ezex pd$r nIec 50iw P<As
lAgAo. 11bAr pd$il k^ krAr j 50iw
iptl AMw qtir krAeb bM kse esil
wAAeb. 12 tAbur ezx pd$Aiwr eDRk b
pib^ tAbur ipCnidek Juel TAkeb. 13 ideko
1 hAt ker pd$ pib^ tAbur BUimedz eTek nIecr
idek Juel TAkeb. Beb pib^ tAbuek prbt$I
tAbiu w cAiridk eTek ACAdenr metA iGer TAkeb.
14
eBterr tAbu eTek bAerr tAbuet yAoyAr j
KAin cAmAr CAd !tir kreb. kiw heb puM emexr
pAkA cAmAr !trI bM iw heb k]X cAmAr.
15
''pib^ tAbuiwek KA ker rAKAr j bAbl
kAeWr kiw kAWAemA qtir kreb. 16o kAWAemAiw
10 hAt <c o 1.5 hAt coA. 17etYkiw kAWAemAr
nIec ewA pAy TAkeb. pib^ tAbr
u etYkiw kAWAemA

26

k AkAerr heb. 18pib^ tAbur di(, idekr


j 20iw kAWAemAbAnAeb. 19kAWAemAilr nIec
lAgAenAr j repA idey 40iw BUimmUl !tir kreb.
etYkiw kAWAemAr egAAy iw ker repAr pAy
b BUimmUl TAkeb. 20%r idekr j Aro 20iw
kAWAemA !tir kreb. 21krkmBAeb kuiiw
kAWAemAr iw ker pAyAr j Aro 40iw repAr
pAy !tir ker lAgAeb. 22pib^ tAbur ipCnidk
TRA pim idekr j Aro CyKAin kAWAem
bAnAo. 23pib^ tAbur ipCnidek ekAe,r j
KAin kAWAemA bAnAeb. 24 ekA,r kAWAemA KAin
prSperr se nIecr idek yu) TAkeb. oper
kiw k KAin kAWAemAek ke^ Der rAKeb.
idekr ekA,Aet krkm heb. 25rkm emAw
Awiw kAWAemA TAkeb bM 16iw repAr pAy TAkeb.
26
"pib^ tAbr
u kAWAemAil ejA lAgAenAr j
bAbl kAW bYbhAr kreb. pib^ tAbur Tm idek
p<Aciw ejA t) TAkeb. 27ideko p<Aciw t)
ejA edoy TAkeb. bM ipCnideko p<Aciw ejA
t) TAkeb. 28t)Ailr mAJKAen kiw ekiSt
ekA lAgAet heb.
29
''kAWAemAil tArpr esAn idey mue edeb.
t)Ail AwkAenAr j AMw bYbhAr kreb.
AMwilo b esAnAr heb. kIlkilek esAn
idey eFek dAo. 30BAeb pbRetr opr edKAen
pirkn nuyAyI b etAmAedr pib^ tAbuiw
!trI kret heb.
pib^ tA bru BYr
''pib^ tAbr
u eBtr ibBAjenr j ms], zenr
kAper pd$ bAnAeb. pd$r opr b krb
dUetr echAr TAket heb. lAl/ nIl/ ebnI suetAr
kArkAey$ t Puew Web. 32bAbl kAeWr cAriw K<uiw
!tir ker esAn idey tAo mue edeb. cArew K<uiwet
esAnAr AMw lAgAeb. K<uiwr nIec repAr pAy
lAgAeb. bAr pd$iw esAnAr AMwy lAigey wAiey
edeb K<uiwr se. 33pd$Aiw esAnAr AMwAilr nIec
wAi[ey dAo. tArpr iWk pd$Ar ipCen sA(Yisuk
rAKeb. wA[AenA pd$ idey pib^ SAn bM it
pib^ SAenr meDY ibBAjn kreb. 34it pib^
SAn ihsAeb sA(Yisuekr opr kiw Abr,
rAKeb.
35
''pib^ SAen pd$Ar ew idek inimRt ibezx
ewibliw rAKeb. ewibliw bsAenAheb pib^ tAbur
%r idek. bAr dIpdAniwek bsAeb di(, idek
ewibelr eTek KAinkw dUer.
31

pib^ tA bru drjA


''bAer kiw pd$A idey pib^ tAbur ebz
pT eFek edeb. pd$Aiw bAnAeb lAl/ nIl/ ebnI
36

yA^Apu Sk 26:37-28:6

80

o cAriw pAy TAkeb. 17eWAenr cAiridekr smS


K<uiw pd$Ar repAr d idey yu) heb. K<uiwr opr
pd$ wAAenAr AMwil heb repAr bM K<uiwr
nIec pAyAil heb iptelr. 18AdAlt c riw heb
100 hAt lV o 50 hAt co. AdAlt c err
cAiridek 5 hAt ctAr wAn pd$Ar edoyAl TAkeb.
ehAmbilr je ebdI
pd$Aiw heb imih msInA kAper. K<iu wr nIecr pAyAil
Bu emAizek bleln/ ''bAbl kAeWr kiw heb iptelr. 19pib^ tAbu !trIr yAbtIy ijinsp^
ebdI bAnAeb. ebdIKAn heb ecQekA AkAerr. heb iptelr. eWAenr cAiridekr/ pd$Ay bYbhAerr
ebdIr ct heb 3 hAt/ lVAy heb 5 hAt bM j kIlkil iptelr !trI heb.
coAy heb 5 hAt. 2 ebdIr cAr ekA,Ar etYkiwr
dIp AlAenAr etl
j kiw ker izKr bAnAo bM etYkiw izKr
20
ebdIr ekAnAy yu) kr yAet trA K hy. tArpr
''S Aeyelr elAekedr Aedz kerA/ tAr eyn
oiwek iptelr pAt idey mue dAo.
etYk sYAy ey dIp AlAenA heb tAr j sb
3
''ebdIr smS ypAit bM bAsn-ekAsn iptl eTek BAl jlpAeyr etl iney Aes. 21hAerA,
idey !trI kr. ebdI eTek CA &uel enoyAr j o tAr pu^edr kAj hl it sYAy Bur sAmen
pA^/ tAr eblcAsmUh/ isnkArI pA^smUh/ Akiz dIp AlAenAr j dIpek St ker rAK.
bM nun !trI kr. bYbhAerr pr ebdIr ehAmbilr Ar sA(Yisuekr Gerr bAer pd$ idey ibBAjn
CA idey elA pirAr kreb. 4 ebdIr j CAknIr kr kiw Ger b smAgm tAbur Ger tAr
AkAerr kiw J<AJir rAKeb. J<AJirr cArekA,Ar sY eTek skAl py$ sbRd Bur sAmen dIp
j iptelr AMwA bAnAeb. 5 ebdIr nIec J<AJir Ailey rAKeb. SAeyelr elAekrA bM tAedr
rAKeb. ik r ct heb ebdIr mDYBAg pyR. prbt$I %rpurxrA icrSAyI ibiD emen cleb.
6
''ebdIr j iptel emA bAbl kAeWr K<uiw
yAjekr epAzAk
bYbhAr kreb. 7ebdIr pAez lAgAen AMwAr meDY
Bu emAizek bleln/ ''etAmAr BA hAerA,
K<uiw Fikey ebdIek eyKAen eC bey iney ebAo.
8
o tAr pu^g, nAdb/ bIh/ lIyAsr bM
KAil DArilet kAeWr t)A bYbhAr ker ebdIiw
kiw zUnY isuekr AkAer bAnAo. bM pbRet TAmrek etAmAr kAeC AsetbelA. tArA yAjk
ihsAeb SAeyelr elAekedr hey AmAek esb
Aim eyBAeb edKAlAm iWk esBAeb bAnAeb.
kreb.
2
pib^ tA bru Ae, AdAlt c r
''etAmAr BA hAerAe,r j kiw ibezx Dre,r
9
''pib^ tAbr
u je kiw AdAlt c r bAnAeb. epAzAk bAnAeb. epAzAk hAerA,ek ibezx sAn
di(, idek 100 hAt lV pd$ edoy edoyAl o egQrb en edeb. 3keykjn d( dij$ es
TAkeb. pd$ ms], zenr kAper qtrI hoy epAzAk !tir kreb. Aim es dij$edr ibezx
cA. 10kuiiw K<iu w bM K<iu welAr nIec 20iw iptelr |An b d(tA dAn keriC. es dij$edr belA
iBi% qtrI kr. AMwA bM pd$Ar dil rep hAerAe,r j ibezx epAzAk !trI kret.
idey qtrI kr. 11%rideko kBAeb 100 hAt epAzAk mA, kreb es yAjk AmAek ibezx
lV kiw pd$Ar edoyAl TAkeb. rj b BAeb esb kreC. tKn es AmAek yAjekr metA
20iw K<iu w o 20iw iptelr iBi% TAkeb. K<iu wilr esb kreb. 4 tAedr ey epAzAkil bAnAet heb
j AMwAsmUh o pd$Ar dil heb repAr qtrI. t hl kiw b(Abr,/ kiw ePAd/ kiw
12
''AdAlt c err pim idek 50 hAt lV nIlre[r pirCd bM kiw sAd ebAnA bS/ kiw
pd$ TAkeb. Ar r j cA dziw K<uiw o pAy. pAgi bM kiw ekAmr bnI. ibezx epAzAk
13
pUbR ideko 50 hAt lV pd$ TAkeb. 14 pirCdil bAnAenA heb hAerA, o tAr pu^edr
pUbRidkiw heb ebz pT. ebz peTr kidek j. epAzAk prAr per or AmAy yAjk
TAkeb 15 hAt lV pd$. tAr jo cA itniw iheseb esb kret pAreb. 5 epAzAkilet bYbhAr
K<uiw o pAy. 15ideko es 15 hAt lV pd$ heb esAnAr jir/ ms], msIn bM lAl/nIl/ ebnI
suetA.
o tAr j cA 3iw K<uiw o 3iw pAy.
16
''AdAlt c err pTiw FAket bAnAeb 20 hAt
ePAd bM ekAmr bnI
lV pd$. pd$ !trI heb imih msInA beSr bM
6
lAl/ nIl/ ebnI o lAl suetAr bM tAet sur
''ePAd bAnAet esAnAr jir/ ms], zenr kAp
ic^ Puiwey &uleb. pd$Aiw wAAenAr j cAriw K<uiw o lAl/ nIl/ ebnI suetA bYbhAr kreb. d(tAr
suetA o ms], zenr kAp idey. bM tAet ic^
Puiwey &uleb. 37 pd$ wAAenAr j esAnAr
AMwA bAnAeb. bM bAbl kAeWr p<Aciw K<iu w bAnAeb.
esilo esAnAr pAet emA TAkeb. p<Aciw K<uiwr
pAy iptl idey bAnAeb.

27

28

yA^Apu Sk 28:7-41

81
se it ye t !trI kret heb. 7 ePAedr
itiw k<AeD kiw ker k<AD pi TAkeb. ePAedr
ekA,Ar se k<AD pi sMyu) heb.
8
''ePAedr j ekAmr bnI !tirr smy
dij$edr stkR TAket heb. ePAedr metA ekAmr
bnIeto esAnAr jir/ ms], zenr kAp o lAl/
nIl/ ebnI suetA bYbhAr krA heb.
9
''ewA egAemdk mi, nAo bM tAr opr
SAeyelr pu^edr nAm eKAdA kr. 10Cyjenr nAm
k mi,et o Cy jenr nAm pr mi,et
eKAdA kreb. nAm eKAd krAr smy bys nuyAyI
b eTek eCAw BAeb pr pr sAjAeb.
11
zIlemAherr metA nAmelA eKAdA ker esAn
idey b<AiDey eneb. 12bAer iw mi, ePAedr
k<AeD lAgAeb. hAerA, yKn Bur sAmen dAAeb
tKn es SAeyelr pu^edr nAemr SArk iheseb
ibezx ACAdniw preb. 13ePAedr k<AeD
yAet eKAdA kr mi, iw siWkBAeb Awek TAek
tAr j K<Aiw esAn bYbhAr kreb. 14K<Aiw esAnAr
iw izkl !trI kr/ etYkiw dir mt pAkAen
bM tAedr mi, iwr se Awek dAo.
b(Abr,
''mhAyAjekr j b(Abr, !tir kreb. d(
dij$r ePAedr metA y ker b(Abr, !tir
kreb. b(Abr, !tir heb esAnAr jir/ ms], msIn
kAp o lAl/ nIl/ ebnI su e tA idey .
16
b(Abr,iwek cArekA, krbAr j b bAr
BAj kret heb. r !dGRY heb 1 ibGt o S heb
1 ibGt. 17b(Abre, cAr sAiret mi,mAinkY bsAo.
Tm sAiret TAkeb c,
I/ pItmi, o mrkt. 18itIy
sAiret TAkeb prAg/ nIlkA o pAA. 19tIy/
sAiret TAkeb epAKrAj/ iyS o kwAehl. 20c&uTR
sAiret TAkeb !bdUyRY/ egAemdk o sUyRYkA mi,.
mi,il inejr inejr sAiret esAnAy Aw
TAkeb. 21bAerAiw mi,r opr SAeyelr sAnedr
nAm AlAd AlAd ker eKAdA TAkeb. sIlemAherr
metA mi,ilet bAerAjenr nAm eKAdA kr
TAkeb.
22
''b(Abre,r operr Mziwr j K<Aiw esAn
idey etYkiwek dir mt pAikey ezkl !trI
kr. 23ewA esAnAr AMw lAgAenA TAkeb b(Abre,r
ekAe,. 24ewA esAnAr ecn b(Abre,r pAezr
AMwAy lAgAeb. 25pAkAenA ezkl iwr A
ePAedr k<AeDr pielAr se b sAmen idey
ejA TAkeb. 26Aro ewA esAnAr AMw bAiney
b(Abre,r Ae lAgAeb. ePAedr per
b(Abre,r iBtr BAeg AMw TAkeb. 27Aro
ewA esAnAr AMw ePAedr sAmenr idek k<AeDr
pir nIec lAgAeb. ePAedr ekAmr b nIr oper
15

AMw SApn kret heb. 28b(Abr, eTek ePAd


yAet Kes pe n yAy tAr j b(Abre,r AMwAr
se ePAedr AMw nIl re[r iPet idey eb<eD
eneb. BAeb b(Abr, ekAmr bnIr kACAkAiC
eTek ePAdeko Der rAKet s(m heb.
29
''hAerA, pib^ SAen ebz krel tAek
b(Abr, pret heb. BAeb/ es tAr be(r opr
SArk iheseb SAeyelr bAerAjn sAenr nAm
preb yKn es Bur sAmen dAAeb. 30Ar es
b(Abre,r BYer rIm o &uIm rAKeb. Bur
sAmen egel sbRd esil hAerAe,r hdeyr opr
TAkeb. BAeb hAerA, sbR d Bu r sAmen
S Aeyelr sAnedr ibcAr itinyt inejr hdeyr
opr bey iney ebAeb.
yAjkedr A epAzAk
''ePAedr j kiw spU,Rrep nIl re[r
AlKA !tir kreb. 32AlKAAr mAJKAn idey
mAT eFAkAenAr j kiw iC@ kreb bM
iC@iwr cArDAr jue kiw ebAnA kAper wkerA
eslA ker dAo yAet iw iCe n yAy. kAp
iC@iwr cAridek glb nIr kAj kreb/ Pel t
iCe yAeb n. 33lAl/ nIl/ ebnI suetA idey fAilemr
metA suetAr egAl qtrI kr bM AlKAAr nIec
Juiley edeb Ar suetAr belr mAJKAen mAJKAen
esAnAr eCAw eCAw Gw lAgAeb. 34puerA AlKAAr
nIecr cAiridek rkm kw ker suetAr egAl
o kw ker esAnAr G lAgAenA heb. 35yAjk
iheseb Bu ek esb krAr smy hAerA,
AlKAAiw preb. Bur sAmen dAAenAr j hAerA,
pib^ SAenr idek egAel Gil bAjeb bM
pib^ SAn eCe ebrenAr smyo Gil bAjeb.
BAeb hAerA, kKenA mAr yAeb n.
36
''inmRl esAnAr Plk bAiney tAet zIlemAherr
metA jnge,r ee eKAdA kreb kTAil
iw Bur kAeC sgRIk]t. 37esAnr Plkiwek
nIl iPetet Ab kreb. pAgir opr cAiridek
nIl iPet b<D TAkeb. pAgir sAmenr idek TAkeb
esAnAr Plkiw. 38hAerA, pAgi semt o esAnAr
Plkiw mATAy preb. Ar t sbsmy hAerAe,r
mATAy TAkeb tr Pel SAeyelr elAekrA Buek
ey smS peFQkn edeb hAerA, tA edAx mu) ker
sbikC pib^ ker &uleb yAet es smS peFQkn
Bu h, kret pAern.
39
''ms], sAd msIn suetA idey Aro kw
AlKA buneb. pAgio bAnAeb ms], msIn
kAper. ici^t ekAmr b nI bAnAeb. 40hAerAe,r
pu^edr jo gAeyr epAzAk/ ekAmr bnI o pAgi
bAnAeb. epAzAek tAedr egQrb o sAn en
edeb. 41 epAzAkil etAmAr BA hAerA, o tAr
31

yA^Apu Sk 28:42-29:27

82

pu^edr prAeb. yAjk iheseb iBexekr j


tAedr gAey ibezx sugi etl eCwAeb. BAeb
tAr pib^ heb bM Bur esb krAr eyAgY yAjk
hey Web.
42
''yAjkedr nt FAkAr j zrIerr eBterr
epAzAk ms], msIn kApe !tir heb. eBterr
epAzAk tAedr j[GA eTek ekAmr pyR eFek rAKeb.
43
smAgm tAbeu t ebezr smy hAerA, o tAr pu^edr
b epAzAkil pret heb. pib^SAen Bur
esbAr ee ebdIr kAeC Aset hel tAedr
epAzAk pret heb. tAr yid epAzAk n per
tAhel tAedr mret heb kAr, tAr prADI.
epAzAk prAr ibiD hAerA, o tAr prbtIR bMzDredr
icrSAyI BAeb emen clet heb.
yAjk ineyA egr sb
Bu emAizek bleln/ "Kn Aim etAmAek
blb AmAr esbAy ibezx yAjk iheseb
ineyAg krAr j hAerA, o tAr pu^edr ik ik
kret heb. kiw ined$Ax eCAw bld o iw emxzAbk
ejAgA ker AenA. 2 tArpr k]X mAenr gemr
Aw eTek KAimribhIn riw !tir kreb. bM k
Aw b myd idey jlpAeyr etl imizey ipeW
!tir kreb. etel BAj srcAklI ipeWo bAnAeb.
3
riw o ipeWil Juiet Breb. bAr
Juiiw bM xA o emx iw smAgm tAbuet iney
es.
4
''rpr hAerA, o tAr pu^edr smAgm tAbur
drjAy iney Aseb. pirAr jel tAedr SAn
krAeb. 5ibezxBAeb bAnAenA epAzAkiw hAerA,ek
prAeb. tAek ebAnA sAd epAxAkiw bM nIl bS
semt ePAd prAeb. ePAedr se yu) kreb
b(Abr,. rpr su# ekAmrbnI lAigey edeb.
6
tAr mATAy pAgi prAo bM pAgiiw iGer ibezx
pib^ mukuwiw prAo. 7bAr iBexekr etl
hAerAe,r mATAy iCiwey edeb. BAeb hAerA, yAjk
iheseb iBix) heb.
8
''rpr hAerAe,r pu^edr SAen iney es
sAd AlKA prAeb. 9tAedr ekAmer b<ADeb
ekAmrb nI. tAedr mATAy prAeb izerABU x,.
BAeb tAr yAjk ihsAeb iciHt heb. icrSAyI
iDkAr ibiD nuyAyI tAr yAjk ped %I,R heb.
BAeb &uim hAerA, o tAr pu^edr yAjk ihsAeb
iBix) kreb.
10
''bAr es bldek smAgm tAbr
u sAmen AenA.
hAerA, o tAr pu^r es bledr opr tAedr hAt
rAKeb. 11smAgm tAbr
u ebzpeT bldiwek Bur
piSitet bil dAo. Bu t edKebn. 12es bld
bilr ikC pirmA, r) nAo bM etAmAr Aul
idey ebdIr z]ilr oper iwr elp lAigey

29

dAo. bAik r) ebdIr nIec Ciey edeb. 13bAr


bil edoy es bledr zrIerr smS cibR/ yk]
r cibR bM ewA mU^I o tAr cArpAezr cibR
jeA ker ebdIr opr AlAeb. 14bAr bledr
mAMs/ cAm bM egAbr tAbur bAer iney yAo
bM tA Aen puiey dAo. yAjkedr pApemAcenr
ehAmbil heb pit.
15
''bAr hAerA, o tAr pu^edr belA kiw
emexr opr hAt rAKet. 16 emxiwek ekew ePl.
tAr bM bilr r) sMh kr bM r) ebdIr
cArpAez lAigey dAo. 17rpr emxiwek K K
ker kAewA. emexr BYr BAg bM pA-il eDAo.
Mzil A Mezr se bM mATAr se
rAeK. 18bAr esil ebdIet en puiey edeb.
ebdIet epAAel t heb ehAmbil. Bur ee
Aenr phAr. Bu r ge KuzI hebn.
19
''bAr kiw emx iney esA bM hAerA,
o tAr pu^edr bel mATAy hAt rAKet. 20CAgliwek
bil dAo o tAr kw r) nAo bM esiw hAerA,
o tAr pu^edr fAn kAenr litet lAigey dAo.
kw r) lAgAo fAn hAetr bueA A[uel bM
ikC r) lAgAeb fAn pAeyr bueA A[uel. rpr
bAkI r) ebdIr cAridek eFel edeb. 21bAr ebdI
eTek kw r) &uel nAo bM kiw ibezx
iBexekr etelr se imizey hAerA, o tAr
pu^edr opr o tAedr epAzAekr opr iCiwey edeb.
w ebAJAeb ey hAerA o tAr pu^edr epAxAkil
Bur kAeC sgRIk]t.
22
''rpr es emexr cibR CAiey eneb. (
es CAgl b emx y ikn hAerAe,r mhyAjk
iheseb iBexekr smy bYbht heyeC.) bil edoy
CAgelr elejr bM zrIerr eBterr cibR CAiey
eneb. yk] o mU^Ir operr cibR bM fAn pAeyr
cibRo sMh kreb. 23bAr Bur sAmen rAKAr j
KAimribhIn riw bM etel BAj ipeW Bit$
Juiiwek Aneb. Jui eTek kiw riw/ kiw
etelBAj ipeW o kiw eCAw srcAklI ipeW
ebr kreb. 24 ijinxil hAerA, o tAr pu^edr
dAo bM oedr bel il hAet inet bM
Bur sAmen esil edAlAet. w heb edAlnIy
!neb. 25bAr ijinxil tAedr kAC eTek
iney nAo bM tAedr ebdIr opr rAeK bM il
emexr se puiey dAo. iw kiw ehAmbil. r
g Buek KuzI ker.
26
''rpr bil edoy emxiwr b( ekew eneb.
(hAerAe,r mhAyAjekr ped iBexk seb
emxiwek bYbhAr kr heyiCl.) emxiwr b( Bur
sAmen edAlnIy !nebr mt edAlAo bM tArper
ereK dAo. iw etAmAr KAbAr j TAkeb. 27hAerAe,r
mhyAjk ihsAeb iBexekr izXAcAer bYbht

yA^Apu Sk 29:28-30:10

83
CAgelr p o Sn ibezx iw pib^ hl.
bAr iw hAerA, o tAr pu^edr idey edeb.
28
rpr eTek sbRd SAeyelr jng, Buek
yAjekr mADYem ibezx iw sgR kreb.
tAr yKn yAjkek iw edeb tA heb Buek
edoyAr smAn.
29
"ibezxBAeb qtir kr ibezx epAzAkelA
hAerAe,r j qtir kr helo eselA y ker
ereK edeb. kAr, hAerAe,r pr ey mhAyAjk heb
es epAzAkelA per Bur esbA kreb.
30
hAerAe,r pr tAr pu^edr meDY eTek kjn
mhAyAjekr dAyBAr sAmlAeb. es yKn smAgm
tAbuet pib^ SAenr esbAy ineyAijt heb tKn es
sAtidn o epAzAkelA preb.
31
"hAerAe,r mhAyAjk iheseb iBexk seb
bYbht emexr mAMs es kr. pib^ SAen
mAMs rAA heb. 32smAgm tAbur sAmenr drjAy
bes hAerA, o tAr pu^r rAA kr mAMs KAeb.
Juir riw idey tAr mAMs KAeb. 33 pitet
tAedr pApemAcn heb bM tAr Ayie%r mADYem
yAjk iheseb A kAz kreb. Ar kAek
oel eKet edoyA heb n/ kAr esil pib^.
34
yid ekAn KAbAr riw b mAMs bizX TAek tAhel
pridn skAel eselA puiey ePlet heb. ek
KAbAr KAeb n kAr, KAbAr ibezx pAey
ibezx smey eKet hy.
35
"AmAr Aedz metA &uim hAerA, o tAr pu^edr
il krAeb. Aim y y beliC &uim tAedr j
iWk tA tA kreb. tAedr yAjk ihsAeb
iBexekr izXAcAr sAt idn Der cleb. 36sAtidn
Der &uim etYkiden kiw ker bld bil edeb.
hAerA, o tAr pu^edr pApemAcenr j pAy
blV n kret heb. Ayi% ebdIek pu,Y krAr
j kret heb. bM ebdIek pib^ krAr j
jlpAeyr etl FAleb. 37&uim sAt idn Der Ayi%
ker sAtidn Der ebdIek pu,Y o pib^ ker &uleb.
es smy ebdIiw it pib^ SAn hey Web. ebdIr
sMSpezR y Aseb tA- pib^ hey yAeb.
38
"etYkidn &uim ebdIet ikC n ikC !neb
edeb. etAmAek k bCr byesr ewA emx bil
idet heb. 39kw emxek skAel o iwek
sYAy bil edeb. 40yKn &uim Tm emxiwek bil
edeb tKn tAr se k epAyA K<Aiw jlpA etl
Ar itn epAy @A(Aresr se Aw bAiw BAl
gemr Awo sgR ker. 41bAr itIy emxiw
egADUil eblAy bil edeb. iwr zs !neb bM
iwr epy !neb heb skAelr !nebr mt. wA
heb kiw sug esQrB/ Buek inebidt kiw
ehAmbil. bM Bu t in>VAes h, krebn bM
r g Buek KuzI kreb.

''Bu r itidenr !nebelAek puiey


ePlet heb. smAgm tbur drjAet w kreb.
Buek !neb edbAr smy sbRd wA kreb. Aim/
Bu etAmAedr se kT blAr j oKAen dzRn
edb. 43SAeyelr elAekedr se sA(A krb
SAen bM AmAr mihm SAnek pib^ ker
&uleb.
44
''tA smAgm tAbuek Aim pib^ ker &ulb.
bM ebdIek o pib^ ker &ulb. hAerA, o tAr
pu^r yAet AmAek yAjkrep esb kret pAer
tAr j Aim oedro pib^ ker &ulb. 45SAeyelr
elAekedr se Aim TAkb. Aim hb tAedr
Vr. 46elAekrA jAneb Aim tAedr Bu bM
Vr. tAr jAnet pAreb ey Aim 'es jn ey
tAedr en idey imzr eTek ebr ker eniC
tA Aim tAedr mAeJ bAs krb. Aim tAedr
Bu/ Aim tAedr Vr.
42

Dp
U AlAbAr ebdI
Bu emAizek bleln/ ''bAbl kAeWr kw
ebdI qtrI kreb. DUpdAn ihsAeb ebdI
bYbhAr kreb. 2ebdIiw heb cArekA,A. ebdIr qdGRY
o S heb 1 hAt bM ct heb 2 hAt. ebdIr
z]il ebdIr se kiw K wker heb.
3
oiwek K<Aiw esAnA idey mue dAo r pirBAg/
ebdIek iGer tAr cAr DAr bM tAr z]il ebdIr
cArDAer esAnAr inekl dAo. 4esAnAr inekelr nIec
ebdIr ibprIt idek ewA esAnAr AMw lAgAeb.
AMwAy d Fikey ebdIek bey iney yAoy
heb.
5
do bAblAkAeWr heb bM dek esAn idey
mue edeb. 6DUpebdIiw ibezx pd$Ar sAmen bsAo.
pd$Aiw sA(Yisuekr opr ey ACAdn AeC
tAr sAmen TAkeb. es SAn eyKAen Aim
etAmAedr se sA(A krb.
7
''it skAel hAerA, ebdIet sugi Dp
U AlAeb
yKn esbAitil iWk kret Aseb. 8sYAy yKn
es dIp AlAet Aseb tKno tAek ebdIet DUp
AlAet heb. Kn eTek/ DUp inyimtBAeb
Bur sAmen pR, kret heb. 9 ebdIr opr
ekAn DUp TbA ehAmbil sgR kreb n.
ekAn rkm zs !neb o epy !nebr j
ebdI bYbhAr kr heb n.
10
''bCer kbAr hAerA, Bur it kiw ibezx
pZ sgR kreb. mAnuexr pApemAcenr ee
es pApbilr r) idey Ayi% kreb. pApemAcenr
!nebr r) idey Ayi% kret heb. iw
Bur kAeC sbecey pib^. idniw iciHt heb
Ayie%r idn iheseb. idniw heb Bur kAeC
kiw ibezx idn.

30

yA^Apu Sk 30:11-31:6

84

mierr kr
Bu emAizek bleln/ 12''S Aeyelr jnsMKY
g,n kerA tAhel buJet pAreb ktjn SAeyel
bsbAs ker. tAedr etYek Buek ikC n ikC
TR dAn kreb. yid etYek w emen cel tAhel
tAedr jIben ekAn Byr Gwn Gweb n. 13
elAekedr etYkek AmltAik mAn nuyAyI 1/2
ezkl idet heb. AmltAik ezkelr ojn
hl 20 egrA. 1/2 ezkl Bur it kiw
qneb. 14kui bCr hel tAek g,nAr AotAy
An heb. bM g,nAr AotAy cel As etYek
!neb edeb Bur it. 15belAekr 1/2
ezkelr ebzI edeb n AbAr grIbr 1/2 ezkelr
km edeb n. Buek tAedr jIbenr Ayie%r
j etYkek b smpirmA, !neb idet heb.
16
Ayi% qnebr smS TR jmA kr bM TR
smAgm tAbur yAbtIy Krecr j bYbhAr kr.
!neb rkmBAeb Buek tAr elAekedr kT men
rAKAbAr j. tAr tAedr inejedr jIbenr j
mUlY edeb.
11

ehAmbilr je bYbht smS pAe^ bM hAt p


eDAyAr es pA^ o pAe^r nIec rAK pAyAeto
etliCiwey dAo. 29Bur esbAr j smS
ijinxelAek etAmAek pib^ ker &ulet heb.
tAhel tAr pib^ hey Web. ijinxelAek
ikC SpzR krel eselAo pib^ hey Web.
30
''yAjk iheseb ibezx pAey AmAek esbAr
j hAerA, o tAr pu^edr gAeyo etl iCiwey
edeb. 31S A ey e lr elAekedr belA ey
iBexekr etl hl pib^. SAeyelr elAekedr
bl ey etl b etAmAedr bMz prprAy
kmA^ AmAr j bYbht heb. 32sADAr, sugi
iheseb ek eyn etl bYbhAr nA ker. sU^
nusAer ekAn etl !trI kreb n. etl
pib^ bM etAmAedr kAeC r ibezx TR AeC.
33
yid ek pib^ etl sADAr, sugi ihsAeb
!tir ker Tb iw kAer opr AerAp ker/
tAr elAekedr eTek tAek ibtAit ker edoyA
heb.

pirkAr krAr pA^


17
Bu emAizek bleln/ 18"iptelr kiw pAy
!tir ker tAr opr kiw iptelr pA^ bsAeb.
pAe^ sb ikC pirkAr ker eDAy heb.
smAgm tAbu o ebdIr mAJKAen pA^ bisey tAet
jl Bit$ kreb. 19hAerA, o tAr pu^r pAe^r
jel tAedr hAt p eDAeb. 20yKn tAr smAgm
tAbuet ebz kreb Tb Bur kAeC !neb
epAAbAr j ebdIr kAeC Aseb tKn tAedr
pAe^r jl idey inejedr pirAr kret heb yAet
tAr mAr n yAy. w emen clel tAr mAr yAeb
n. 21yid tAr mret n cAy tAhel ibiD tAedr
emen clet heb. ibiD hAerA, bM tAr
%rpurxedr icrkAl emen clet heb.

Dp
U
rpr Bu emAizek bleln/ '' sugi
mzlAelA ejAgA ker AenA DuenA/ nKI/ gal/
kuur. men rAKeb etYkiw mzlAr pirmA, heb
smAn. 35pirAr lbenr se sugi mzlAelA
emzAo bM sugi !tir krAr metA sugi DUp
bAnAo. i*y Dupek K<Aiw bM pib^ kreb.
36
KAinkw pAfAerr met DUepr g<ueA ker iney
es imih kr DUepr eA ey smAgm tAbuet Aim
etAmAedr dzRn edb tAr meDY rAK sA(Yisuekr
sAmen rAKeb. ibezx eyAjen ZDumA^ DUepr
eA bYbhAr kreb. 37Bur j ibezx eyAjn
CA r bYbhAr heb n. 38sugi DUepr g nuBb
kret ek yid inejr j DUepr eA iney
yAy tAhel es smAjcYt heb.

iBexekr etl
Bu emAizek bleln/ 23"sugi msl K<uej
AenA. 12 pA ojenr trl mSik/ 6 pA
ojenr sugi dAricin/ 6 pA ojenr sugi
bM 24bAerA pA ojenr sU Dre,r dAricin
iney es. ilek cilt ezkelr mAn nuyAyI
ojn kr. 1 gYAln jlpAeyr etlo enA.
25
''sugi iBexekr etl !tir krbAr j
ijinxil ibezxe|r mt emzAo. 26smAgm
tAbur opr o sA(Yisuekr opr o etl iCiwey
dAo. r Pel o ijinxelAr ibezx kAz
pAeb. 27ewibl bM ewibelr opr rAK eew o
etl iCewAeb. dIpdAn o tAr skl pA^ o Dp
U ebdIet
o etl iCewAeb. 28ehAmbilr ebdIet bM

bsell bM hlIyA b
tKn Bu emAizek bleln/ 2''AmAr ibezx
kAejr j Aim iyhd pirbAregAIr k
jnek inbRAcn keriC. tAr nAm hl bsell.
bsell hl herr epQ^ bM irr pu^. 3 Aim
bsellek Verr A A/ pwt/ d(t bM smS
rkemr kl o izer |An idey Ber ideyiC.
4
bsell kjn BAl izkAr. bM es esAn/
repA o iptl eTek nAn ijinxp^ qtrI kret
pAer. 5bsell nAn mi, mAi,kY kAwet o tAet
eKAdA ker sur lAr qtrI kret pAer. es
kAeWr izkemRo pArdzIR . bsell sb Dre,r kAj
kret pAer. 6 bselelr se kAj krAr j
Aim hlIyAbek inbRAcn keriC. hlIyAb hl dAn

22

34

31

yA^Apu Sk 31:7-32:12

85
pirbAregAIr hIxAmekr pu ^ . Aim bAkI
kArIgredr sb rkm d(t ideyiC yAet or
etAmAek edoy AmAr ined$zelA pAln kret
pAer
7
smAgm tAb/u sA(Yisku / sA(Yiseu kr operr
ACAdn bM smAgm tAbur smS AsbAbp^.
8
ewibl o tAr opr rAK yAbtIy sb ikC/
Anuxik Mzsh K<Aiw esAnAr bAitSiw bM
DUpebdI.
9
ehAmbilr ebdI bM ebdIet bYbht ijinxp^.
hAt-p eDAyAr pA^ o pAe^r nIecr pAy.
10
yAjk hAerAe,r j ebAnA ibezx epAzAk
pirCd bM hAerAe,r pu^r yKn yAjekr kAj
kreb tKn tAedr j ebAnA ibezx epAzAk pirCd.
11
sugi iBexekr etl/ pib^ SAen bYbhAerr
sugi DUp.
Aim etAmAek iWk eyBAeb ined$z ideyiC iWk
esBAeb tAedr ijinxelA !tir kret heb.
ibAemr idn
Bu emAizek bleln/ 13''S Aeyelr elAekedr
kTAil belA 'etAmr b AmAr
ibAemr idn ibiD nusAer pAln kreb. etAmr
w b kreb kAr, jer pr j w
etAmAr bM AmAr meDY kiw icH ihsAeb ibrAj
kreb. icH edKAeb ey/ Aim Bu/ etAmAedr
pib^ keriC.
14
''' ibAemr idnek kiw ibezx idenr
myRAd edeb. yid ek ibezx ibAemr idnek
kiw sADAr, idenr metA pAln ker tAhel
tAek b htYA kret heb. yid ek ibAemr
ideno kAj ker/ tAhel tAek tAr elAekedr eTek
ibtAit kret heb. 15kAj krAr j sAehr
bAik Cyidn inid$X TAkeb ik sm idniw heb
ibezx ibAemr idn. idniw etAl TAkeb Bur
it sAn dzeR nr idn iheseb. ibezx ibAemr
iden ek kAj krel tAr m]&u Y inbAyR. 16ibAemr
idniwek sbRd men ereK SAeyelr mAnux ibezx
idn iheseb pAln kreb. tAr sbRd w emen
cleb. w hl AmAr o tAedr meDY k icrSAyI
beAbS. 17ibAemr idniw kiw icrSAyI icH
iheseb eb<ec TAkeb AmAr o SAeyelr elAekedr
meDY. Bu sAehr Cyidn pirm ker AkAzml o p]iTbI qtrI kereCn. ik smiden itin
ibAm o bserr meDY kAiweyeCn.
18
sIny pbR e t rpr Bu emAizr se
keTApkTn ezx kreln. tArpr itin beAbeS
elK ewA smArAl pATr Plk emAizek ideln.
Vr inejr hAet pATr Plek ileKeCn.
12

esAnAr bACr
pbRt eTek emAizr nAmet edrI heC edeK
elAekr i hey hAerA,ek iGer Drl.
tAr bll/ ''emAiz AmAedr pT ediKey imzr edz
eTek ebr ker eneC ik Amr etA KAn eTek
ikC bueJ Wet pAriC n ey emAizr ik heyeC.
sutrAM esA/ Amr AmAedr en edbAr j
edbtAedr !trI kir.
2
hAerA, tKn elAekedr bll/ ''etAmr AmAr
kAeC etAmAedr SI/ pu^/ kAedr kAenr esAnAr l
en dAo.
3
sutrAM sbA tAedr SI/ pu^ o kAedr kAenr
l en hAerA,ek idl. 4 hAerA, sbAr kAC eTek
esAnAr lelA iney eselA giley kiw bACerr
mUi%$ gl. hAerA, bAwAil idey bACerr mUi%$ gl
bM esAn idey mUi%$iwr ACAdn !tir krl.
tKn elAekr bll/ "eh SAeyl etAmAr
edbt iyin etAmAek imzr edz eTek ebr ker
eneCn. 5 sb edKAr pr hAerA, bACerr mUi%$r
sAmen kiw ebdI !tir krl. rpr hAerA, eGAx,
ker jAnAl/ ''AgAmIkAl Bur sAnAeTR kiw
ibezx cu BAit sb pAln krA heb.
6
pridn Kub eBAer elAekr eW ikC pZek
emer ehAmbil o ml !neb idl. tArpr tAr
bes pAt epe KAoy dAoy ker An PUit$et
emet Wl.
7
iWk es smey Bu emAizek bleln/ ''etAmAr
elAekr/ yAedr &uim imzr edz eTek ebr ker
eneCA/ tAr mArA k pAp kAej il heyeC.
8
AmAr ined$z spU,$rep A ker esAn giley
tArA kiw bACerr mUi%$ qtrI kereC. tAr gl
esAnA idey !trI kiw bACerr mUi%Rek pUej kreC
bM tAek !neb ideC. AbAr tAr bleC/
'SAeyl/ heC etAmAr edbtA iyin etAmAek
imzr eTek ebr ker eneCn.
9
Bu emAizek bleln/ ''Aim o elAekedr
BAl ker icin. or BIx, ejdI o t. 10sutrAM
AmAek k TAket dAo. Aim tAedr opr *u /
Aim tAedr DbMs krb. tArpr Aim etAmAek
idey kwA b jAitr s]iX krb.
11
ik emAiz ibneyr se Bu/ tAr Vrek
nuerAD krelA/ ''Apin e*AD idey ApnAr
elAekedr DbMs krebn n. Apin ApnAr zi)
o prA*m idey o mAnuxedr imzr edz eTek ebr
ker eniCeln. 12ik Apin yid oedr DbMs
kern tAhel imzrIyr blet pAer ey/ 'Bu inejr
elAekedr j KArAp ikC krAr pirk n
keriCeln. tA itin elAekedr imzr eTek
ebr ker iney igeyiCeln. itin eceyiCeln pbRetr
opr iney igey tAedr htY kret. itin eceyiCeln

32

yA^Apu Sk 32:13-33:3

86

tAedr p]iTbI eTek sirey idet. tA Apin tAedr


opr rAg krebn n. dyA ker ApnAr mnek
bdlAn. ApnAr jng,ek DbMs krebn n.
13
ApnAr dAsg, AhAm/ sahAk bM yAekAbek
Sr krn. bM Apin tAedr kAeC inejr nAem
zpT iney beliCeln 'Aim it|A kriC ey
AkAezr tArAedr metA etAmAedr bMzb]i heb.
edz etAmAedr bMzDredr idey edb. or KAen
icrkAelr j TAkeb.
14
tA Bu tAr mn pirbt$n kreln bM tAr
elAekedr DbMs krbAr BIit dzRn pAln kreln
n.
15
tKn emAiz Guer dAAl bM pbRetr nIec nAml.
tAr hAet iCl beAbS elK pATr Plk. o
pATr Plekr pAez elK iCl Bur
ined$zil. 16Vr inejr hAet o pATr Plk
!tir ker inej ined$zil ileKeCn.
17
iyehAzUy iziberr gBIer elAkjenr ekAlAhl
Znet epl bM emAizek bll/ "men heC iziberr
elAekr yu kreC.
18
%er emAiz bll/ '' ekAlAhl ekAn yu
jeyr As ny AbAr prAjeyr kAAo ny. Aim
ik gAn bAjn Znet pAiC.
19
emAiz es iziberr kAeC egl. es edKl esAnAr
bACerr mUi%$iw bM elAekrA t iney nAcAnAic kreC.
sb edeK emAiz ereg egl/ rAegr ecAew hAt eTek
pATr Plkil nIec Pel idl bM pbRetr
pAdedez tAedr eBe c,R-ibc,R ker idl. 20emAiz
es esAnAr bACerr mUi%$ek Aen Ce ePel idl.
tArpr Aen es mUi%$ gel egel es CA jel
imizey SAeyelr elAekedr es jl eKet bADY
krl.
21
emAiz hAerA,ek bll/ '' elAekrA etAmAr
se ik keriCl ey &uim oedr mn pAepr idek
eWel idel
22
hAerA, %r idl/ "mhAzy/ rAg kerA n. &uim
etA jAenA r sb smy Bul peT p bAAy.
23
or AmAy beliCl/ 'emAiz AmAedr imzr edz
eTek en idey ebr ker Anelo Kn ik
tAr ekAn Kbr pAoy yAeC n. tA AmAedr
jnY mn dbtAsmUh qtrI ker dAo yArA AmAedr
en edeb. 24tKn Aim oedr beliClAm/ 'yid
etAmAedr ekAn esAnAr l TAek tAhel AmAek
sb dAo. or AmAek esAnAr l idel Aim eselA
Aen ePel idel An eTek bACriw ebr
hl.
25
emAiz edKl hAerA, elAekedr opr iny,
hAireyeC bM tAr eSV CAcArI hey eWeC. elAekr
b hey eWeC. bM tAedr smS zr ebAkAmI
edKet epeyeC. 26tA emAiz es iziberr ebz

Aer dAiey bel Wl/ ''ek yid Buek nusr,


kret cAo tAhel AmAr kAeC esA. bM elib
bMzjAt elAekr sbA edQe emAizr kAeC cel
l.
27
tKn emAiz tAedr bll/ ''Bu SA eyelr Vr
ik beln tA Aim etAmAedr blb 'etYek tAr
inejr inejr trbArI hAet &uel iney iziberr
A eTek o Ae igey smS elAekedr htY
ker tAedr zAiS dAo. etYek tAr b u-BA bM
itebzIeko htY kreb.
28
elib bMzjAt etYk mAnux emAizr ined$z
pAln krl. es idn t 3/000 SAeylbAsIek
htY kr heyiCl. 29tKn emAiz bll/ ''Aj eTek
Bu etAmAedr tAr esbAr j sgR kereCn bM
Aj itin etAmAedr AzIbRAd kereCn kAr etAmr
etYek etAmAedr pu^edr bM BAeyedr ibre
Jg kerC.
30
pridn skAel emAiz sbAek bll/ ''etAmr
mArA k pAp kAj kereCA ik Kn Aim Bur
kAeC yAb bM ecX krb yAetitin etAmAedr
pApek (m ker edn. 31sutrAM emAiz AbAr Bur
kAeC iPer igey bll/ Bu nuh ker Znun. or
esAnAr edbtA !tir ker mArA k pAp kereC.
32
Kn Apin oedr pApek (m ker idn.
yid Apin oedr (m n kern tAhel ApnAr
elK puSk* eTek AmAr nAm mueC idn.
33
Bu emAizek bleln/ ''ey AmAr ibre pAp
sMgiWt kereC Aim ekbl tAr nAm AmAr puSk
eTek ekew ePlb. 34tA Kn &uim nIec igey
elAekedr ey edez iney eyet beliC es edez
iney yAo. AmAr dUt etAmAedr Aeg pT edKAet
edKAet yAeb/ pApIr yKn ibnAezr smy heb tKn
es zAiS pAeb. 35tA Bu elAkedr opr kiw
mhAmArI GwAeln kAr, tAr hAerA,ek bACerr mUi%$
qtrI kret bADY keriCl.
"Aim etAmAr se yAb n
tKn Bu emAizek bleln/ ''&uim bM
etAmr elAekedr/ yAedr &uim imzr eTek
eniCel tAedr b KAn eTek cel eyet
heb. AhAm/ sahAk o yAekAbek Aim ey edz
edb bel it|A keriClAm es edez cel yAo.
Aim it|A keriClAm ey Aim oedr prbt$I
%rpurxedr edz idey yAb. 2 tA Aim etAmr
Aeg kjn dUt pAWAb bM knAnIy/ emArIy/
ih%Iy/ pirxIy/ ihbbIy o iybx
U Iyedr prAijt ker
3
edz eTek tAiey edb. etAmr es b BAl
ijines Br BUKe yAo/ esKAen sb ikC sur.

33

pu Sk iw hl ''jIbn puSk/ Verr sb elAekedr nAm


et elK AeC.

yA^Apu Sk 33:4-34:7

87
ik Aim etAmAr se yAb n. etAmr BIx,
key o ejdI. etAmr AmAek *u kerC. yid
Aim etAmAedr se yA tAhel hyetA Aim
etAmAedr DbMs kret pAir. 4 >sMbAd ezAnAr
pr elAekr BIx, htAz hey pl bM tAr
mi,mAi,kY prA b ker idl. 5 ekn kAr emAizek
Bu beleCn/ ''SAeylbAsIek belA/ 'etAmr
key ejdI k]itr mAnux. Kub km smeyr jo
Aim yid etAmAedr se m, kir tAhel etAmAedr
ibnAz het pAer. sutrAM yKn Aim iSr krb
SAeylek ik kret heb tKn etAmr inejedr
edh eTek lArAid Ku e l ePl. 6sutrAM
SAeylbAsIrA ehAerb pbRt eTek tAedr yA^ApeT
inejedr lArAid Kuel ePll.
SA yI smAgm tA bu
emAiz iziberr kw dUer kiw tAbu SApn
krl. emAiz tAbur nAm idl ''smAgm tAbu.
Buek ek yid ikC ij|As kret cAy tAhel
es iziberr bAer smAgm tAbuet eyet pAer.
8
yKn Kuiz emAiz smAgm tAbuet eyt. sbA
tAek l(Y krt. skel injSV tAbr
u drjAy dAiey
emAizr smAgm tAbur BYer yAoy edKetA.
9
emAiz yKn smAgm tAbeu t ebz kretA tKn
tAbur drjAy emGS enem Ast bM Bu tKn
emAizr se kT bletn. 10elAekr smAgm tAbur
drjAy emGS edKet epel tAr inejr inejr
tAbur meDY hAw ege Verr pAsn kretA.
11
BAeb Bu emAizr se mueKAmuiK kT
bletn. Bu bur metA emAizr se kT bletn.
Bur se kT ezx krAr pr emAiz iziber iPer
eyetA ik emAizr pircArk nUenr pu^ iyehAzUy
tAbur bAer eberAt n.
7

emAiz Bu r mihm dznR krl


emAiz Buek bleln/ ''Apin elAekedr
en idet beliCeln ik AmAr se Apin
kAek pAWAebn t ik beln in. Apin beleCn/
'Aim etAmAek BAl ker icin bM etAmAr opr
Aim sX. 13Aim yid sitY ApnAek sX
ker TAik tAhel AmAek ApnAr iz( o |An
idn. Aim ApnAek jAnet cA. tAhel Aim
ApnAek brAbr sX kret pArb. men rAKebn
ey tAedr sbA ApnAr elk.
14
Bu %er bleln/''Aim inej etAmAr se
yAb/ Aim etAmAek ibAm edb.
15
tKn emAiz Buek bleln/ ''Apin yid
AmAedr se n yAn tAhel AmAedr SAn
eTek srAebn n. 16CA/ Amr ik ker buJb
Apin AmAr bM ApnAr elAekedr opr sX
12

Apin yid AmAedr se yAn tAhel buJb Apin


AmAedr opr sX heyeCn. Apin yid AmAedr
se n Aesn/ tAhel AmAr bM ApnAr
elAekedr meDY bM p]iTbIr jAitr meDY Ar
ekAn pATRkY TAkeb nA.
17
tKn Bu emAizek bleln/ "ebz Aim etAmAr
CA pUr, krb. kAr, Aim etAmAr opr sX
bM Aim etAmAek BAl ker jAin.
18
tKn emAiz bll/ ''dy ker ApnAr mihm
AmAy edKAn.
19
tKn Bu %r ideln/ ''Aim AmAr smS
,AblIek etAmAr sAmen idey gmn krAeb. Aim
Bu bM etAmr yAet Znet pAo esj Aim
AmAr nAm eGAx, krb. kAr, AmAr yAek Kuiz
Aim AmAr kr, o BAlbAs edKAet pAir. 20ik
etAmr AmAr muK edKet pAeb n. AmAek edKAr
pr/ ek b<Acet pAreb n.
21
"AmAr Kub kAeC kiw pATr AeC etAmr
es pATerr opr dAAet pAerA. 22 SAn idey
AmAr mihm kAz pAeb. Aim etAmAedr pATerr
kiw ibzAl PAwel ereK edb bM Aim yKn
oKAn idey yAb tKn AmAr hAt etAmAedr eFek
edeb. 23rpr Aim etAmAedr opr eTek hAt
sirey enb bM etAmr AmAr ipCn idk edKet
pAeb ik AmAr muK edKet pAeb n.
n&u n Sr Plk
tKn Bu emAizek bleln/ ''pUbRb%$I iw
Sr Plekr met/ ey iw &uim eBeiCel/
Aer iw Sr Plk !trI kr. Tm Plk iwet
eysb kT elK heyiCl essb kT Aim AbAr
Plk iwet ilKb. 2kAl skAel St hey
ino bM AmAr se edK krbAr j sIny pbRetr
cAy es. 3 Ar ek etAmAr se Aseb n.
kAek eyn pbRetr ekATAo n edK yAy.
mnik ekAno pZr dl b emexr pAleko pbeR tr
nIec cret edoy yAeb n.
4
tA emAiz Tm pATerr Plekr metA Aro
iw Plk qtrI krl. tArpr pridn skAel eW
sIny pbeR tr pr egl. emAiz Bur Aedz nusAer
sbikC krl. es pATerr Plk iw se ker
iney egl. 5 t>pr Bu emeGr meDY emAizr kAeC
enem eln bM tAr se dAAeln bM emAiz
Bur nAm eGAx, kreln.
6
Bu emAizr sAmen idey egeln bM bleln/
''iyehAb/ Bu heln dyA lu o kr,Amy. itin e*AeDr
ibxey !DyYR zIl. itin prmeS eh pirpU,R bM ibV S.
7
hAjAr hAjAr purx Der Bu tAr kr,A edKAn.
itin Bul kAj/ bADYt bM pAp (m ker edn.
ik tbu itin edAxIedr zAiS idet eBAeln nA.

34

yA^Apu Sk 34:8-34

88

itin ekblmA^ edAxIedr zAiS edn n/ tAedr


dnIy prAeDr j tAedr tIy o c&u TR purexr
%rpurxedro zAiS edn.
8
tKn emAiz se se hA w ege bsl o ABUim
mAT nt ker Bur kAeC ATRn krl bM bll/
9
''Bu/ Apin yid AmAr it sX hn tAhel
AmAedr se clun. Aim jAin Amr ejdI ik
AmAedr prAD (m ker idn. AmAedr ApnAr
inejr iDkAr bel men krn bM AmAedr h,
krn.
10
tKn Bu bleln/ "Aim etAmAr elAekedr
se ci) kir ey Aim etAmAr elAekedr
sAmen mn sb AyRY kAy$Y krb y itpUebR
p]iTbIr ekAno edez hy in. tKn etAmAedr
cArpAezr smS jAitsmUh edKet pAeb Aim kt
mhAn. tAr sb AyRY ijins edKeb y Aim
etAmAedr j krb. 11Aim y Aedz idiC/ Aj
t pAln kr tAhel Aim etAmAedr zedr
etAmAedr edz tYAg kret bADY krb. Aim emArIy/
knAnIy/ ih%Iy/ pirxIy/ ihbbIy o iybUxIyedr
ibtAn krb. 12sAbDAn? etAmr eyKAen yAeCA
esKAnkAr elAekedr se ekAno ci) ekAerA n.
tAhel etAmr ibped peb. 13tAedr ebdI DbMs
kr. ey pATrek tAr pUejA ker t eBe ePl.
tAedr pib^ dil DbMs kr. 14 ekAno
edbtAek pUejA kerA n kAr, AmAr nAm "xRA.
Aim hlAm x$AprAy Vr.
15
" edezr elAekedr se ekAno ci) n
krAr bYApAer sAbDAn eTekA. kAr, etAmrA tAedr
edbtAedr pUej ker bM tAedr !neb sgR
ker bYiBcAr kreb. tAr tAedr !neb B(, kret
etAmAedr inm kreb. 16etAmr yid tAedr
knYAedr pu^bDUrep h, ker tAhel mihlArA
etAmAedr pu^edr tAedr edbtAedr pUej krAeb
bM tAr etAmAedr pu^edr Bur it ibVS
ker &uleb.
17
"ekAno mUi%$ qtrI kreb n.
18
"KAimribhIn riwr sb pAln kreb. Aim
etAmAedr eymn Aedz ideyiClAm es metA sAtidn
Der KAimribhIn riw KAeb. etAmr w AbIb mAes
kreb kAr, mAes etAmr imzr eCe ebirey
esiCel.
19
"ekAno nArIr Tm gB$jAt pu^ sAn heb
AmAr. mnik gbAid pZr TbA emexr TmjAt
purxzAbko AmAr iDkArBu). 20etAmr yid
gADAr TmjAt purxzAbkek rAKet cAo/ teb
etAmr kiw emxzAbekr ibinmey t rAKet pAerA.
ik &uim yid gADAr zAbkiwek kiw emexr
ibinmey n ekenA tAhel etAmAek gADAr GA
mwkAet heb. etAmAedr smS TmjAt pu^

snedr AmAr kAC eTek ePrt inet heb. ik


ekAno elAk phAr CA AmAr kAeC Aseb n.
21
"etAmr Cyidn yAb pirm kreb o sm
iden ibAm eneb. cAexr bIj erApn o Psl kAwAr
smy etAmr b ibAm eneb.
22
"sAt sAehr sb pAln kreb. gm kAwAr
pr Tm kAw Pselr dAnAelA sebr j
bYbhAr kreb. bM bCerr ezex Psl kAwAr sb
pAln kreb.
23
"bCer itnbAr etAmAedr smS elAk
sbRzi)mAn Bu/ SAeyelr Verr sAmen tAedr
piSt kreb.
24
''etAmr yKn etAmAedr edez yAeb tKn Aim
etAmAedr zedr esKAn eTek ibtAit kret
bADY krb. Aim etAmAedr edezr sIm ibSAr ker
edb yAet etAmr Aro ebzI jim pAo. etAmAedr
b it bCer itnbAr Bu/ etAmAedr Verr
sAmen eyet heb. bM tKn ek etAmAedr edz
iDkAr krAr ecX krebn.
25
"yKn etAmr AmAek qneb ihsAeb r)
sgR kreb tKn tAr se KAimr edeb n.
"inSArpebR sgRIk]t mAMs pridn skAl pyR
rAK ic heb n.
26
"etAmAedr e(etr Tm Psl Buek edeb.
Psl Bu/ etAmAedr Verr g]eh iney Aseb.
"kKno ekAno CAgizZek tAr mAeyr D idey
rAA kreb n.
27
tArpr Bu emAizek bleln/ ''etAmAek Aim
y beliC sbikC ileK rAeKA. il hl etAmAr
bM SAeyelr elAekedr meDY ci)r dill.
28
emAiz esKAen Bur se 40 idn o 40 rAt
bAs keriCl. emAiz 40 idn o 40 rAt ekAn eBAjn
b jl pAn krl nA. emAiz iw pATerr Plekr
opr ci)r kTAil ileKiCl.
emAizr l mK
u
tArpr emAiz sIny pbRt eTek enem l. es
es ci) elK pATerr Plk iw bey iney l.
Bur se kT blAr pr emAizr muK ll
kriCl. ik emAiz inej t jAnt n. 30hAerA,
o SAeyelr sb elAekrA tAr l muK
edeK tAr kAeC eyet By pAiCl. 31tKn emAiz
tAedr efek pAWAl. emAiz hAerA, bM dlpitr
se kT bll. 32tArpr smS SAeylbAsI
emAizr kAeC l. sIny pbRet Bu eysb
Aedz ideyeCn emAiz es Aedezr kT tAedr
ezAnAl.
33
emAiz tAr kT ezx ker inejr muK Abr,
idey eFek ePll. 34ik emAiz yKn Bur se
kT blet eyt tKn es yt( n bAer Ast
29

yA^Apu Sk 34:35-35:34

89
tt( es Abr, Kuel rAKt. emAiz yKn Bur
sAiDY eTek ebirey Ast bM S A ey e lr
elAekedr Bur AedzsmUh blt/ 35tKn tAr
emAizr muKmelr opr kiw dIi edKet ept.
tA es AbAr tAr muK eFek ePlt/ perr bAr
Bur se kT blet n yAoy pyR es BAeb
muK eFek rAKt.
ibAemr idn sM*A inym

emAiz smS SAeylbAsIek k^ krl. es


tAedr bll/ ''Bu etAmAedr y Aedz
kereCn t Aim etAmAedr blb
2
''etAmr Cyidn Der kAj kreb ik sm
idniw ibezxBAeb ibAemr j TAkeb. etAmr
idn ibAm eneb bM BAeb Buek sAn
jAnAeb. ey bYi) sm idn kAj kreb tAek htY
kr heb. 3'' ibAemr idn etAmAedr bAIr ekATAo/
mnik Ano Ailo n.

35

pib^ tA bru j ijinsp^


emAiz S Aeyelr smS mlIek bll/ ''il
hl Bur AedzsmUh 5 Bur j ibezx phAr
sMh kr. etYek men men iWk ker eneb etAmr
ik edeb. tArpr etAmr Bur kAeC phArsmUh
Aneb. esAn/ repA/ iptl; 6nIl/ ebnI o lAl
suetA o sU msIn bS; CAgelr elAm; 7 lAl r[
kr emx cmR o ms], cmR; bAbl kAW; 8 dIepr
j etl/ iBexekr etelr j mzlpAit bM
sugI DUpkAiWr j mzl en etAmr Buek
edeb. 9 ePAd o b(Abre,r j egAemdk o A
mUlYbAn mi,mAi,kYo se enA.
10
etAmAedr meDY yAr d( kAirgr tAr es
Bur AedzmetA ijins qtrI kerA 11pib^ tAbu/
tAr bAerr tAb/u tAr ASr,/ AMwil/ t)smUh/
Agl/ K<uiwil o iBi%il; 12pib^ isuk/ tAr
K<uiwil/ ASr, bM pd$ y pib^ isuk eyKAen
rAK AeC es jAyg eFek edy. 13es ewibl o
tAr pAyil/ ewibelr operr smS ijins bM
ewibelr operr ibezx riw. 14bAitr j
bAitdAnsmUh/ tAr Anuxik bM bAitr j
etl. 15DUp ebdI bM tAr K<uiwsmUh; iBexekr
etl bM sugI DUp; ey pd$ pib^ t<Abur ebzAr
eFek rAKeb. 16ehAmbilr j ebdI bM tAr
iptelr jAl/ K<uiwil bM tAr bAsn-ekAsn/
iptelr pA^ o tAr dAn; 17Ae,r cAridekr
pd$ / tAedr K< u i w o iBi%smU h bM Ae,r
ebzAerr pd$ 18smAgm tAbur j bM Ae,r
j kIlkil bM tAedr diil; 19pib^ SAen
prAr j yAjekr ibezx bS sb etAmr
Aneb. ibezx bS yAjk hAerA, o tAr pue^r
4

preb. tAr yKn yAjk heb tKn tAr bS


preb.
elAekedr mhAn !neb
tArpr SAeyelr sm mlI emAizr kAC
eTek cel egl. 21etYek yAedr hdey b]i% o
men C hl tAr Bur j phAr iney elA.
phAr sAmIil smAgm tAbur j/ tAbur
eBterr eyAjnIy ijins bM ibezx bS !trIr
kAej lAgAenAhl. 22purx/ SI yAr Ck iCl Bur
j phAr sAmI iney el. tAr ipn/l/ AMiw
o A gyn iney l bM smS Buek idey
idl. w iCl Bur j ibezx !neb.
23
ey smS elAekr kAeC imih zenr kAp iCl
bM nIl/ ebnI o lAl suetA iCl tAr t iney
Bur kAeC el/ yAedr kAeC CAgelr elAm/ b
lAl r[ kr emexr cAm b ms], cAm iCl
tAr inl bM Buek idl. 24yAr Buek repA b
iptl idet cAl tAr esw iney l. yAedr
kAeC bAbl kAW iCl y smAgm tAbu inmRAe,r kAej
bYbhAr kr eyet pAer tAr esw Anl bM tA
Buek idl. 25itiw d( mihl tAedr hAt idey
suet ekew imih zenr kAp bunl bM lAl/ nIl
o ebnI suet kAwl. 26 d( mihlAr yAr sAhAyY
kret cAl/ tAr CAgelr elAm eTek kAp !trI
krl.
27
SAeylbAsIedr dlpitr egAemd o A
mi,mAi,kY iney l eyil ePAd o yAjekr
b(Abre,r pr lAgAenA heb. 28tAr mzl o
jlpA etlo iney l/ il sugi DUp/
iBexekr etl o dIepr etl iheseb bYbht
heb.
29
smS purx o nArI/ yAr sAhAyY kret cAiCl
tAr Bur j phAr sAmI iney l. tAr
inejedr CAy SVt>SUt$BAeb phArsAmI
dAn krl. Bu emAiz o tAr elAekedr eysb
ijins bAnAet Aedz keriCeln essb ijins
phAr sAmIr sAhAeyY qtrI kr hl.
20

bsell o hlIyA b
tArpr emAiz SAeylbAsIedr bll/ ''edK/
Bu iyhd bMezr he rr epQ^/ irr pu^ bsellek
menAnIt kereCn. 31itin tAek Virk (mt
ideyeCn. itin tAek |Aen o sb
R kAr ibAy pArdzIR
32
ker &ueleCn. es esAn/ repA o iptelr ijins
qtrI ker tAr opr kArkAy$Y kret pAer. 33es
mUlYbAn pATr o mi,mAi,kY ekew bsAet pAer. es
kAW ideyo sbRkAr ijins qtir kret pAer.
34
Bu bsell o hlIyAbek iz(AdAn krAr ibezx
(mt idey e Cn. hlIy A b hl dAn bMzIy
30

yA^Apu Sk 35:35-36:38

90

hIxAmekr pu^. 35Bu jnek sbRkAr kAj


krAr j ibezx d(t ideyeCn. tAr CetAr
bM DA&ur kAejo d(. tAr imih zenr kAp/
nIl/ ebnI bM lAl suetAr sAhAeyY kApe
kArkAy$Y ker o kAp ebAen. tAr pzm ideyo
kAp bunet pAer.
''tb bsell/ hlIyAb o A sb
d( kAirgredr b Bu r Aedz
nusAer kAjiw kret heb. Bu edr |An o bui
ideyeCn yAet r pArdizRtAr se pib^ SAn
!tirr kAj kret pAer.
2-3
tArpr emAiz bsell/ hlIyAb bM eysb
elAekedr Bu ibezx d(t ideyiCeln tAedr efek
SAeylbAsIedr An phAr sAmIil tAedr
hAet &uel idl. sb elAekr pib^ SAn !trIr
kAej sAhAyY krAr j esiCl bM tAr
phAril Verr pib^ SAn !trIr kAej lAgAl.
elAekr etYk idn skAel phAr iney Ast.
4
ezxkAel sb kAirgrr pib^ SAenr kAj eCe
emAizr kAeC l. tAr bll/ 5''AmAedr tAbur
kAj ezx krAr j y eyA jn tAr ecey elAekr
enk ebzI ijins eneC.
6
tKn emAiz iziberr cAridek Kbr pAWAl
''ekAno nArI b purx pib^ SAenr j Ar ekAno
phAr !trI kreb n. tA elAekedr phAr n
idet bADY kr hl. 7 tAr eyAjenr ecey enk
ebzI ijins eniCl.

36

pib^ tA bu
tArpr d( kAirgrr pib^ tAbu qtrI krbAr
kAj Ar krl. tAr imih zenr kAp/ ebnI/
nIl o lAl suetA idey dziw pd$ !tir krl. tAr
tAr opr suetA idey Verr ibezx fAnAyu) krb
dUetr Cib bsAl . 9etYkiw pd$A iCl smAn mAepr
28 hAt lV A o 4 hAt co. 10tArpr kAirgerr
es pd$Ail jue BAeg BAg krl. p<Aciw ker
pd$ iney ekkiw BAg helA. 11tAr nIl kAp
idey etYk BAegr pd$Ar iknArAy kiw P<As qtrI
krl. 12itiw BAegr pd$Ar DAer 50iw ker P<As
iCl. P<Asil iCl ek perr ibprIet. 13tAr
iw pd$Aek ejA edbAr j 50iw esAnAr AMw
!tir krl. BAeb pib^ tAbiu wek kse kiw
Ke yu) kr hl.
14
tArpr kAirgrr es pib^ tAbur ACAdenr
j Aerkiw tAbu !tir krl. tAr CAgelr elAm
idey gAerAiw pd$ bAnAl. 15sbil pd$A iCl
smAn mAepr 30 hAt lV o 4 hAt co.
16
tArpr p<Aciw pd$ jue kiw o Cyiw pd$A jue
Aerkiw BAg kr hl. 17 BAegr pd$Ar DAer
50 iw ker P<As lAgAenA hl. 18tAr 50 iw iptelr
8

AMw qtrI krl BAegr pd$Ail jue kiw


tAbu bAnAenAr j. 19tArpr tAr pib^ tAbur j
AerA iw ACAdn !trI krl. kiw bAnAenA helA
lAl r[ kr eBAr cAm idey Ar iw bAnAen
hl ms], cAm idey.
20
tArpr kAirgrr pib^ tAbuek dA krAenAr
j bAbl kAeWr kAWAemA bAnAeln . 21itiw
kAWAemA iCl 10 hAt lV A o 1.5 hAt co. 22itiw
kAWAemA pAzApAiz iw t) ejA idey !tir
heyiCl. itiw kAWAemA iCl krkm. 23BAeb
tArA pib^ tAbur kAWAemAel qtrI krl. tAr
pib^ tAbur di(, idekr j 20 iw kAWAemA qtrI
krl. 24tArpr kAWAemAr j 40 iw repAr
pAy qtrI krA hl. etYkiw kAWAemAet iw ker
pAy iCl. itiw t)Ar DAer kiw ker pAy.
25
tAbur %r idekr jo tAr 20 iw kAWAemA
!trI krl. 26tArA 40 iw repAr iBi% !trI krl/
etYk kAWAemAr j iw ker iBi%. 27tAbr
u ipCen
pim idekr j tAr AerA Ciw kAWAemA qtrI
krl. 28pib^ tAbur ipCen ekAnAr idekr jo
tAr iw kAWAemA qtrI krl. 29 kAWAemAilek
k^ ker nIecr idek ejA edoy hl. bM
opr idek kw AMwA idey idekr ekAnAr
kAWAemAil ejA hl. 30pib^ tAbr
u pim idekr
j emAw Awiw kAWAemA iCl. esKAen 16iw repAr
pAyAo iCl y itiw kAWAemAet iw ker lAgAenA
hl.
31
tArpr kAirgrr bAbl kAW idey kAWAemAr
Agl !trI krl. tAbur Tm pAez p<Aciw Agl/
32
tArA idek p<Aciw Agl lAgAelA bM
epCnidek TRA pim idek p<Aciw Agl lAgAel.
33
mAeJr Agliwek rAK hl kAWAemAr kA
eTek AerkA jue. 34kAWAemAilek esAnAy
mue edoy hl. tArpr tAr esAnAr AMw qtrI
krl Aglil Der rAKAr j bM Aglilo
esAn idey mue edoy hl.
35
tAr imih zenr kAp idey pd$AsmUh qtrI
krl bM tAr ibezx pd$Aiw qtrI krbAr j
nIl/ ebnI o lAl suet qtrI krl. tAr eselAr
opr krb dUtedr echAr eslA krl. 36cAriw
bAbl kAeWr K<uiw bAiney esAn idey mue edoy
hl. tAr K<uiwr j esAnAr AMw qtrI krlbM
cAriw ker repAr pAy qtrI krl. 37tArpr tAr
tAbuet eFAkAr j drjAr pd$ bAnAl imih zenr
kAp bM nIl/ ebnI o lAl sut bYbhAr ker.
r opr tAr sUtAr kAjo krl. 38tArpr tAr
eFAkAr drjAr pd$Ar j p<Aciw K<uiw o AMwA
!tir krl. tArpr K<uiwr o pd$Ar AMwAr
mATAil esAn idey mue edoy hl. tArpr K<uiwr
j p<Aciw ker iptelr pAy St krA hl.

yA^Apu Sk 37:1-38:8

91
sA(Yisku
bsell bAbl kAW idey pib^ isku qtrI
krl. isku iw 2.5 hAt lV / 1.5 hAt co
Ar 1.5 hAt <c. 2 tArpr es K<Aiw esAn idey
isuekr eBtr o bAerr idk mue idl. es
isuekr cAiridek esAnAr jir idey iGero idl.
3
rpr es isukiw bey iney yAoyAr j cAriw
esAnAr AMw cArekA,Ay rAKl. r kidek iw
AMw lAgAenA iCl bM iw AMw lAgAen iCl
r idek. 4isukiw bey iney yAoyAr j
bAbl kAeWr K<uiw !trI ker es esil K<Aiw esAnAy
mue idl. 5 tArpr es pib^ isuekr itiw DAer
AMwAilr iBtr idey K<iu wil Fikey idl. 6 tArpr
es K<Aiw esAn idey ACAdniw qtrI krl. w
iCl 2.5 hAt lV o 1.5 hAt co. 7 tArpr es
epwAen esAnA idey iw krb dUt !trI krl bM
esel ACAdenr DAer ereKiCl. 8 tArpr es
krb dUetr mUi%$iw pApemAcn SAenr ACAdenr
se jue k^ krl. 9dUetr fAn AkAez Ciey
pib^ isukiwek eFek idl. dUetr prSpr
mueKAmuiK hey pApemAcn SAenr idek tAikey rl.

37

hl. it ejAA fAlilr nIec/ eyil ibS]t


pAdAinr se yu) iCl/ esKAen k<ui o pApish
kiw Pul iCl. 22puerA bAitdAniw K<Aiw esAnAy
PulpAtAsh ksAeT ejA idey !tir kr hl.
23
bAitdAenr j sAtiw dIp !tir kr hl.
tArpr es K<Aiw esAn idey sletr icmw o zIxdAnI
pA^ !trI krl. 24es emAw 75 pA K<Aiw esAn
bYbhAr ker bAitdAn o tAr Anuxik ijinsp^
!tir krl.

Dp
U AlAbAr ebdI
rpr DUp-Dun epAAbAr j es bAbl kAW
idey kiw DUpdAnI !trI krl. w iCl 1 hAt
lV/ 1 hAt co bM 2 hAt ct ibizX kiw
ecQekAn ijinx. DUpdAenr cArekAe,r itiwet
kiw ker izM iCl. z]il o DUpebdI kiw
K wker iCl. 26es DUpdAenr opr cArpAz
bM izM K<Aiw esAn idey mue idl. tArpr Dp
U dAenr
27
cArpAz esAnAr jir idey mue idl. jirr
nIec DAer AMw lAgAenA hl. AMw lAgAenA
hl bey iney yAoyAr K<uiw Der rAKAr j. 28es
K<uiwil bAbl kAW idey !tir ker esAn idey
ibezx ewibl
mue idl.
10
29
bsell bAbl kAW idey kiw 2 hAt lV/
tArpr es kjn sugi StkArk eymn
1 hAt co o 1.5 hAt <c ewibl bAnAl. 11ewibelr ker sug !trI ker esBAeb pib^ iBexekr
cArDAr K<Aiw esAnAr pAt idey es mue idl bM etl bM K<Aiw o sugi DUp-DUn qtir krl.
tAr cArDAer kiw esAnAr JAlr lAigey idl.
12
ehAmbilr ebdI
tArpr es kiw 1 hAt coA kAWAem krl
tArpr bsell bAbl kAW idey ehAmbilr
ewibelr sb DAr iGer bM kAWAemAr cArpAez esAnAr
ebdI qtrI kreln. w iCl 5 hAt lV/ 5
JAlr lAgAel. 13tArpr es ewibelr cArekA,Ay
14
cArpAy A y cAriw esAnAr AMw lAgAl. es hAt co o 3 hAt ct ibizX ecQekAn AkAerr.
ewiblwAek bbAr j AMwAelA kAWAemAr Kub 2tArpr es ebdIr etYkiw ekAe,r j kiw
kAeC Awek idl. 15tArpr es ewibliw bey iney z] bAnAel bM tAedr ekA,Ay jue idl yAet
yAoyAr j bAbl kAeWr K<uiw !tir krl. K<Aiw t K hy bM ebdIiw iptl idey eFek idl.
esAn idey K<iu wilo mue idl. 16rpr es ewibel 3es ebdIet bYbhAerr sb srm iptl idey qtrI
bYbhAerr j esAnAr ew/ cAmc/ bAiw o klsI krl. es pA^/ eblc/ bAiw/ k<Aw cAmc/ cAw tYAid
bAnl. epy !neb FAlAr j bAiw o klsI bYbhAr qtrI krl. 4 tArpr es iptl idey jAelr metA
kr hl.
kiw J<AJir qtrI krl. ebdIr eber nIc eTek
mAJKAn pyR J<AJir bsAenA hl. 5tArpr es
bAitdAn
ebdIiw bey iney yAoyAr K<uiw lAgAbAr jnY J<AJirr
17
tArpr es esAnAr bAitdAniw !tir krl. es cArekA,Ay cAriw AMw lAgAl. 6tArpr es bAbl
K<Aiw esAn hA&ui idey epwAel bM !tir krl kAW idey K<uiw qtrI ker iptl idey mue idl.
bAitdAenr ibS]t pAdAnI. es Pul/ pAt/ k<ui idey 7ebdIiw bey iney yAoyAr j K<uiwelA AMwAr
kArkAy$Y ker sbikC ke^ jue idl. 18bAitdAenr iBter Fikey edoy hl. ebdIr DArelA qtrI
Cyiw zAK/ kidek itniw pridek Aro itniw. kr hl t) idey. w iCl kw KAil isuekr
19
itiw fAel TAkl itniw ker Pul. esil kAW metA P<Ap.
8
bAdAemr Puelr metA tAet k<ui o pAt rAK hl.
tArpr es iptl idey pA^ bM pAe^r pAy
20
qtrI
krl. w mihlAedr edoy iptelr Ayn
bAitdAenr de Aro cAriw Pul rAK hl k<ui o
21
pApi semt y edKet bAdAm Puelr metA. tAet eTek enoy heyiCl. mihlAr smAgm tAbur
ekk idek itniw ker emAw Cyiw fAlo rAK ebz drjAy esb krAr j esiCl.
25

38

yA^Apu Sk 38:9-39:8

92

pib^ tA bru cAiridekr A,


tArpr es Ae,r cAiridek pd$Ar kiw
edoyAl qtrI krl. di(, idek es 100 hAt lV
pd$Ar kiw edoyAl qtrI krl. pd$AelA
iCl imih zenr kAp idey qtrI. 10kuiiw K<uiwr
sAhAeyY pd$Ailet blVn edoy iCl.
K<uiwelA iCl 20iw iptelr iBi%r pr. K<uiwr
AMw o pd$Ar bnI iCl repAr qtrI. 11%r
idekr Ae,o iCl 100 hAt lV pd$Ar kiw
edoyAl. esKAen 20iw iptelr iBi%r opr 20iw
K<uiw iCl. K<uiwr AMw o pd$Ar b nI iCl repAr.
12
pimidekr Ae, TAkl 50 hAt lV pd$Ar
edoyAl. Ar TAkl 10iw K<uiw o 10iw iBi%. K<uiwr
AMw o pd$Ar b nI qtrI kr hl repA idey.
13
Ae,r pUbRidk 50 hAt co. Ae,
ebezr drj rAK hl idek. 14ebz drjAr
idekr pd$ iCl15 hAt lV. idek itniw K<uiw
o itniw iBi% iCl. 15idekr ebz drjAo
iCl 15 hAt lV. idek itniw K<uiw o itniw
pAy iCl. 16Ae,r cAiridekr sb pd$A iCl imih
zenr kAper qtrI. 17K<iu wr iBi%elA iCl iptelr
qtrI. dilr AMw o pd$Ar b nI iCl repA
idey qtrI. K<uiwr mATAelA iCl repA idey emAA.
Ae,r sb K<uiwet iCl repAr pd$Ab nI.
18
Ae,r ebz drjAr pd$ qtrI kr hl
imih zenr kAp idey. bM nIl/ ebnI o lAl
suetA idey. pd$Ar opr suetAr kArkAy$Yo kr
hl. pd$Aiw iCl 20 hAt lV bM 5 hAt <c.
elA Ae,r cAiridekr pd$Ar smAn <c. 19pd$
eWk edoy hl cAriw K<uiw o cAriw iptelr pAy
idey. K<uiwr AMw !tir kr hl repA idey. K<uiwr
operr idk Ar pd$Ar bnI repAr. 20pib^ tAbur
smS kIlkelA bM Ae,r cAiridekr pd$el
iCl iptelr !trI.
21
emAiz elbIyedr Aedz idl pib^ tAbu b
sAe(Yr tAbu !tirr kAej y ikC bYbhAr kr
heyeC t kiw tAilkAy ileK rAKet. tAilkAr
dAiy edoy hl yAjk hAerAe,r pu^ TAmrek.
22
iyhd bMzIy he rr epQ^ o irr pu^ bsell
emAizek edoy Bur Aedz nusAer sbikC !tir
krl. 23dAn bMzIy hIxAmekr pu^ hlIyAb tAek
kAej sAhAyY krl. es kjn d( kAirgr o
kArizI. es imih zenr kAp/ nIl/ ebnI o
lAl suetA ebAnAy pArdzRI iCl.
24
pib^ SAn inm$Ae,r j 2 wenro ebzI
esAn edoy heyiCl. w iCl srkAir ihsAb
nuyAyI ojn.
25
ytjn elAkek egA, heyiCl tAr sbA
AmltAik pirmAp nusAer 3.75 wn repA
ideyiCl. 26kui bCr b tAr ebiz bye sr elAekedr
9

egA, heyiCl. emAw 6/03/550 jn purx iCl bM


etYkek AmltAik pirmAp nusAer 1.5
As repA kr iheseb idet heyiCl. 27tAr
3.75 wn repA bYbhAr ker Bur pib^ SAn bM
pd$Ar j 100iw iBi% qtrI keriCl. tAr pib^
SAenr iBi%r j bM pd$Ar pAyAr j 3.75 wn
rep bYbhAr keriCl. emAw 100iw iBi% kr
heyiCl. tAr itiw iBi%r j 75 pA rep
bYbhAr keriCl. 28bAik 50 pA repA idey AMw
pd$Ar bnI qtrI keriCl bM K<uiwr mAT mue
ideyiCl.
29
Buek 26.5 wenro ebzI iptl qneb edoy
heyiCl. 30 iptl idey smAgm tAbru ebz drjAr
pAy qtrI kr heyiCl. iptl idey/ ebdI o J<AJir
qtrI heyiCl. ebdIet eyAjnIy smS ijinsp^
iptl idey qtrI kr hey i Cl. 31Ae,r
cAiridekr pd$ o ebz drjAr pd$Ar pAyAo iptl
idey bAnAenA heyiCl. pib^ tAbr
u K<iu w bM Ae,r
cAridekr pd$Ar j iptl bYbhAr kr heyiCl.
yAjekr ibezx bS
yAjkr yKn Bur pib^ SAen esb kreb
tKn tAr ey ibezx epAzAk preb/ esw
nIl/ ebnI o lAl suet idey kAirgrr !tir
krl. tAr emAizek edoy Bur Aedz nuyAyI
hAerAe,r j ibezx epAzAk !tir krl.

39

ePAd
tAr imih zenr kAp/ esAnAr jir/ nIl/ ebnI
o lAl suet idey ePAd qtir krl. 3 tAr esAn
ipiwey sr pAt qtir ker tArpr t eTek esAnAr
jir bAnAl. tArpr tAr es esAnAr jir nIl/
ebnI/ lAl suet o zenr kAper sAeT ksAeT
bn
u l. w Kub d( kAirgerr kAj. 4tAr ePAedr
j k<AeDr kAp bAnAl eyw ePAedr ekAe,
eb<eD edoy hl. 5 tAr ekAmrbnI buen ePAedr
sAeT jue idl. emAizek edoy Bur Aedz
nuyAyI wAo ePAedr mt imih zenr kAp/
nIl/ ebnI o lAl suetA bMesAnAr jir idey
ebAn hl. 6kAirgrr ePAedr j esAnAr opr
egAemdk bsAelA. tAr pATrelAr opr
SAeyelr pu^edr nAm eKAdA krl. 7 tArpr tAr
mi,elA ePAedr opr bisey idl.
lMkAril SAeyelr elAekedr j kiw
SArk hey TAkeb. sb kr heyiCl emAizek
edoy Bur Aedz nusAer.
2

b(Abr,
tArpr tAr b(Abr, !trI krl. iWk ePAedr
metA wAo iCl kjn d( kAirgerr kAj.
8

yA^Apu Sk 39:9-43

93
w !trI kr hl esAnAr jir/ imih zenr kAp
bM nIl/ ebnI o lAl kAp idey. 9 b(Abr,iwek
eDRk ker BAj ker cArekA, kiw pekewr
AkAr edoy hl. w iCl 9 i lV Ar 9
i co. 10tArpr kAirgrr b(Abr,iwr opr
cAr sAir mi,mAi,kY bsAelA. Tm sAiret iCl
c,
I/ pItmi, o mrkt. 11itIy sAiret iCl prAg/
nIlkA o pAA/ 12tIy sAiret iCl eperAj/
iyS o kwAehl. 13c&uTR sAiret iCl !bdUyRY/
egAemdk o sUyRkAmi,. sb mi, esAnAr opr
bsAenA hl. 14b(Abr,iwr opr emAw bAerAiw mi,
iCl. SAeyelr etYk pue^r j iCl kiw
ker mi,. etYk lAerr opr zIlemAherr
metA SAeyelr bAerAiw pirbAregAIr kiw ker
nAm eKAdA kr iCl.
15
kAirgrr b(Abre,r j K< A iw esAnAr
ezklsmUh bAnAelA. ezklil dir mt
pAkAen iCl. 16kAirgrr iw esAnAr AMw bAiney
b(Abre,r ekAe, Awek idl. tAr k<AeDr j
iw esAnAr SAlIo !tir krl. 17tAr esAnAr
ecniwek b(Abre,r ekAe,r AMwAr sAeT eb<eD
idl. 18tAr Aer iw esAnAr AMw bAiney
b(Abre,r pr iw ekAe, Awek idl. w iCl
b(Abre,r iBterr idek ePAedr iWk per.
tAr esAnAr ezkelr pr Ail sAmenr idk
idey ePAedr k<AeDr pir esAnAr lAerr se
yu) keriCl. 19tArpr tAr Aer iw esAnAr
AMw qtrI krl bM esil ePAedr pAez/
b(Abre,r eBtridekr DAer Awek idl. 20tAr
AerA iw esAnAr AMw bsAl k<AeDr pir nIec
ePAedr sAmen. AMwAil iCl bnIr kAeC/
ekAmrb nIr opr. 21tArpr tAr kiw nIl iPetr
sAhAeyY b(Abr,Ir AMwr sAeT ePAedr AMw
eb<eD idl. BAeb Bur Aedz nuyAyI b(Abr,iw
ePAedr sAeT z)BAeb b<AD TAkl.
yAjkedr pr epAzAk
tArpr tAr ePAedr j spU,Rrep nIl
kAp idey kiw epAzAk bunl. 23tAr AlKAAr
mAJKAen kiw Puew krl bM PuewAr cArDAr
idey kwkerA kAp eslA ker idl/ PuewAiw
yAet n eCe tAr j.
24
tArpr tAr imih zenr kAp bM
nIl/ ebnI o lAl suetA idey ebdAn qtrI
krl. ebdAnAil tAr AlKAAr nIecr DAer
Juiley idl. 25tAr K<Aiw esAnAr G qtrI krl
bM esil AlKAAr nIecr DAer ebdAnAr mAeJ
mAeJ lAigey idl. 26lKAAr nIecr DAer etYkiw
ebdAnAr mAJKAen kiw ker G lAgAenA hl.
emAizek edoy Bur Aedzmt epAzAk !tir
22

krA hl. Bur esb krAr smy yAjekr prAr


j.
27
d( kAirgrr hAerA, o tAr pu^edr j
imih zenr kAper jAm qtrI krl. 28tAr imih
zenr kAp idey kiw pAgi/ mATAy b<ADAr iPet
o eBter prAr epAzAk qtrI krl. 29emAizek
edoy Bur Aedzmet tAr imih zenr kAp
bM nIl/ ebnI o lAl suet idey kAper opr
sUecr kAj ker bnI qtir krl.
30
tArpr tAr K<Aiw esAn eTek esAnAr pAt
qtrI krl pib^ mukuewr j. tAr esAnAr opr
kTAil eKAdA krl 'pib^ Bur
kAeC.31tArpr tAr esAnAr pAtiwek kiw
nIl iPetr se eb<eD idl. tAr emAizek edoy
Bur Aedz nusAer nIl iPetiwek pAgir se
jiey eb<eD idl.
emAizr Ar pib^ tA bu pyeR b(,
bezex pib^ tAbu b smAgm tAbur kAj
ezx hl. emAizek Bu y y Aedz ideyiCeln
S AeylbAsI iWk esBAeb sbikC krl. 33tArpr
tAr pib^ tAbu o tAr eBterr sb ijinx emAizek
efek edKAl. tAr emAizek AMw/ kAWAemA/ Agl/
K<uiw bM pAy edKAl. 34tAr tAek tAbur lAl r[
kr emexr cAmAr qtir Abr, edKAl. tAr tAek
ms], cAmAr qtrI Abr,o edKAl. tAek sebRAc
pib^tm SAenr ebz drjAr pd$Ao edKAn hl.
35
emAizek sA(Yisku iwo edKAen hl. isku iw
bhn krAr j K<uiw o isukiwr Abr,o tAr
edKAl. 36tAr tAek ewibl o tAr per rAK
ijins bM ibezx riwo edKAl. 37tAr tAek
K<Aiw esAnAr !trI dIpdAn o tAr dIpilo edKAl.
tAr dIepr j bYbht etl o dIepr Anuxik
Mzilo edKAl. 38emAizek esAnAr ebdI
iBexekr etl/ sugI DUp-Dun bM tAbur ebz
drjAr pd$Ao edKAen hl. 39tAr iptelr ebdI
o iptelr KurA edKAl. tAr ebdI bhn krAr K<uiw
o ebdIet bYbhAy$ sb ijins edKAl. pA^ bM
pAe^r pAyAo edKAl.
40
tAr emAizek Ae,r cAiridekr pd$/ tAr
K<uiw bM pAyo edKAl. Ae,r ebz drjAr
pd$/ di/ tAbur K<uiw bM pib^ tAbu b smAgm
tAbur smS ikC emAizek edKAn hl.
41
tAr pib^ SAen esbAr j yAjkedr epAzAk/
hAerA, bM tAr pu^edr j !tir ibezx epAzAk
emAizek edKAl. epAzAk hAerAe,r pu^r
yAjekr kAj krAr smy preb.
42
SAeylbAsIr emAizek edoy Bur Aedz
metA smS kAj keriCl. 43emAiz sbikC BAl
ker py$eb(, ker edKl ey sbikC b Bur
32

yA^Apu Sk 40:1-38

94

Aedz metA heyeC. tA emAiz tAedr AzRIbAd


krl.
emAiz pib^ tA bu SA pn krl
tKn Bu emAizek bleln/ 2 "Tm mAesr
Tm iden pib^ tAbu TRA smAgm tAbu
SApn kr. 3sA(Yisukiw pib^ tAbuet rAeKA bM
Abr, idey eFek dAo. 4 ewibliw iney es bM
oper ey sb ijins TAkAr kT esil rAeK.
tArpr dIpdAniw tAbuet iney es dIpil iWk
jAygAmet rAeK. 5rpr tAbuet !neb edoyAr
j esAnAr ebdIiw iney es. sA(Yisukiwr
sAmen ebdIiw rAeKA. pib^ tAbur ebz drjAy
pd$ wAi[ey dAo.
6
"ehAmbil edoyAr j ebdIiw pib^ tAbur
ebz drjAr sAmen rAeKA. 7 hAtmuK eDAoyAr j
pA^iwet jl ereK esiw smAgm tAbu o ebdIr
mAJKAen rAeK. 8 Ae,r cAiridek pd$Ar edoyAl
wAi[ey dAo. tArpr Ae,r ebz drjAy pd$
lAigey dAo.
9
"iBexk etl bYbhAr ker pib^ tAbu o tAr
eBterr sbikCr iBexk ker. &uim yKn sb
ijinesr opr etl eCwAeb tKn sbikC pib^
hey yAeb. 10ehAmbilr j ebdIiw iBexk ker
bM iBexekr etl idey ebdIr smS ijinx
iBix) ker. et ebdIiw Kub pib^ hey Web.
11
pA^ o pA^ dAnek pib^ krbAr j tAedr
iBexk ker.
12
"hAerA, o tAr pu^edr smAgm tAbur ebz
drjAy iney esA. tAedr jl idey SAn krAo.
13
tArpr hAerA,ek ibezx epAzAk prAo. tAek
etl idey iBexk ker pib^ ker. tAhel es
yAjkrep AmAr esbA kret pAreb. 14tAr pu^edr
epAzAk prAo. 15tAr pu^edr iWk esBAeb iBexk
krAo eyBAeb tAedr iptAek kerC. tAhel tArAo
yAjk iheseb AmAr esb kret pAreb. yKn
&uim tAedr iBexk kreb tKn tAr yAjk hey
yAeb. bM pirbAr AgAmI ideno icrkAelr
mt yAjekr kAj kreb. 16emAiz Bur Aedz
emen tAr ined$z metA sbikC krl.
17
tA iWk smey pib^ tAbu SApn kr hl.
tAr imzr eCe yAbAr itIy bCerr Tm mAesr
Tm idn tAbu SApn kr heyiCl. 18emAiz tAbur
iBi%el jAygAmt SApn krl. tArpr es
iBi%elr opr kAWAemAiw bsAl bM Agl idey
Ku<iwel bsAl. 19tArpr emAiz pib^ tAbur opr
bAerr tAbu bsAl. bM tAr opr ACAdn idl.
es sbikC Bur Aedz met krl.

40

20

emAiz ci)p^ iney pib^ isuek rAKl.


K<uiwel isuekr opr ereK esiwek Abr, idey
eFek idl. 21tArpr emAiz pib^ isukiw pib^
tAbuet rAKl. es iWk jAygAy pd$ wAAel
isukiwr sur(Ar j bM BAeb es Bur
Aedz met sA(Yisukiwr sur(Ar bYbS krl.
22
tArpr es pib^ tAbur %ridek pib^ SAenr
pd$Ar sAmen ewibliw rAKel. 23Bur Aedz
nusAer emAiz Bur sAmen ewibelr opr riw
rAKl. 24tArpr es tAbuiwr di(, idek ewibelr
ibprIt idek dIpdAniw rAKl. 25Bu eymniw Aedz
keriCeln esmet emAiz dIpil SApn krl
bM tAedr Bur sAmen rAKl.
26
rpr emAiz smAgm tAbr
u pd$Ar sAmen esAnAr
ebdIiw rAKl. 27Bur AedzmetA emAiz tAr eBter
sugi Dp
U -Deu nA epAAl. 28tArpr emAiz pib^ tAbr
u
ebz drjAy pd$ wA[AelA.
29
emAiz ehAmbilr ebdIiw smAgm tAbur ebz
drjAr sAmen rAKl. tArpr emAiz es ebdIet
kiw ehAmbil idl. es Buek zs !nebo idl.
es sbikC Bur Aedz met krl.
30
emAiz rpr smAgm tAbu o ebdIr mAJKAen
hAt muK eDAoyAr j jl Bit$ pA^iw rAKl.
31
hAt o p eDAoyAr j emAiz/ hAerA, o tAr
pu ^ r pAe^r jl bYbhAr krl. 32tAr
etYkbAr tAbuet eFAkAr smy bM ebdIr kAeC
yAoyAr smy tAedr hAt p Duey inl. sb ikC
kr hl Bur Aedz nusAer.
33
tArpr emAiz pib^ tAbur Ae,r cAiridek
pd$ idey idl. es ebdIiw Ae, ereK Ae,r
ebz drjAy pd$ lAgAl. BAeb emAiz tAr
sb kAj ezx krl.
Bu r mihmA
rpr emG es pib^ smAgm tAbu eFek
ePll. bM Bur mihmAy pib^ tAbu pirpU,R hl.
35
emAiz smAgm tAbuet Fket pArl n. kAr, t
emeG eFek iCl bM Bur mihmAy iCl pirpU,R.
36
emG S A ey e lr elAekedr ediKey
ideyiCl ey kKn yA^ Zr kret heb. yKn pib^
tAbur opr eTek emG ser yAeb tKn SAeyelr
elAekr yA^ Zr kret pAreb. 37ik yKn emG
pib^ tAbur opr iCl tKn elAekr tAedr yA^
Zr krAr ecX kerin. yt(, n emG oper eWiCl
tt( tAr esKAen iCl. 38tA Bur emG idenr
ebly iCl smAgm tAbur oper bM rAet An
iCl emeGr eBter. tA SAeyelr sm pirbAr
tAedr puer yA^ApeT emGiw edKet pAiCl.
34

95

elbIy pu Sk
ehAmbil o qnebdYsmhU
Bu Vr emAizek fAkeln bM smAgm tAbu
eTek tAr se kT bleln/ 2''SAeyelr
elAkedr bl yKn Bur kAeC etAmr ekAn !neb
iney Aseb/ es !neb eyn etAmAedr ekAn kiw
g]hpAilt A,I hy/ t kiw gr/ emx b CAglo
het pAer.
3
''yKn ekAn bYi) tAr egA-pAl eTek ehAmbil
edy/ tKn esw eyn xA hy/ yAr meDY ekAn edAx
en. smAgm tAbuet eFAkAr mueK es A,Iiwek
Aneb. tArpr Bu es qneb h, krebn.
4
A,Iiwek htY krAr smy es b A,Iiwr
mATAy tAr hAt rAKeb. Bu es bYi)ek pAp
eTek mu) krAr j Ayi%rep ehAmbil h,
krebn. 5'Bur sAmen es es e bACriwek
hnn kreb. tArpr hAerAe,r pue^r TRA yAjkrA
smAgm tAbuet eFAkAr mueK biSt ebdIr kAeC
b es r) Aneb bM ebdIr oper bM
cArpAez t iCiwey edeb. 6 yAjk b A,Iiwr
edh eTek cAm CAAeb bM tArpr A,Iiwek
ekew wker wker kreb. 7hAerAe,r pue^r TRA
yAjkrA b ebdIet An Aleb bM tArpr
Aenr opr kAW cApAeb. 8tArpr tAr ebdIr
operr Aen je kr kAeWr opr b
wkerel :mAT Ar ciby
R )
u mAMs rAKeb. 9yAjk
jl idey b jiwr pAil Ar edehr iBterr
Mzil Duey eneb. tArpr yAjk ebdIr oprkAr
jiwr smS Mz puiey eneb. hl ehAmbil/
Aen S& kiw qneb. qnebr sug Buek
KuzI kreb. 10'yKn ek ehAmbil iheseb kw
emx b kw CAgl phAr edy/ tKn es A,Iiwek
b purx A,I het heb/ yAr meDY ekAn edAx
b K<ut en. 11Bur sAmen ebdIr %r idek es
A,Iiw htY kreb. tArpr hAerAe,r pue^r TRA
yAjkrA A,Iiwr r) ebdIr oper bM cArpAez
iCiwey edeb. 12yAjk tArpr A,Iiwek wker
wker ker kAweb. tArpr es wkerAel :mAT
o cibRyu) mAMs ebdIr Aen rAK kAeWr opr
rAKeb. 13yAjk jl idey A,Iiwr pAil Ar
edehr iBterr Mzil Deu y eneb. yAjkek b
pZiwr smS Mz sgR kret heb. es ebdIr
opr A,Iiwek puiey eneb. hl ehAmbil/ Aen
St qneb. sug Buek KuzI ker.

''yKn ekAn elAk Buek ehAmbil iheseb


kiw pAKI phAr edy/ tKn es pAKIiw eyn
kiw GuGu ikMb kiw kic pAyr hy. 15yAjk
b qnebiwek ebdIr kAeC Aneb. tArpr es
pAKIr mATAiw ewen iCe eneb bM ebdIr opr
pAKIiwek epAAeb. pAKIiwr r) ebdIr pAez ePel
edeb. 16yAjk b pAKIiwr glAr Tilw ewen
eneb/ pAlkilo srAeb bM esilek ebdIr pUbR
idek Ce ePel edeb. ebdI eTek CA sirey rAKAr
wA hl jAyg. 17yAjk pAKIiwr fAnAr jAygAw
iCe ePleb ik pAKIiwek BAg kreb n. tArpr
pAKIiwek ebdIr pr kAeWr oprkAr Aen
epAAeb. w hl ehAmbil/ Aen St qneb.
r sug Buek KuzI ker.
14

zs qnebsmhU
''yid ek Bu Vrek zs qneb dAn ker/
teb tAr qneb eyn eA myd eTek !trI
hy. mydAr opr elAkiw b etl FAleb
bM tAr opr kuur rAKeb. 2 tArpr es esw
hAerAe,r pu^edr kAeC TRA yAjkedr kAeC Aneb.
es etl Ar sugi emzAen kmueW mydAr e
eneb. yAjk tKn ebdIr oper SArk !neb
epAAeb. qneb Aen St. r sug Buek
KuzI ker. 3 hAerA, bM tAr pu^edr j TAkeb
bAik pe TAk zs qneb. Buek edoy Aen
!tir qneb tY pib^.

esk zs qnebsmhU
''yKn ekAn elAk nuen esk zs qneb
phAr edy tKn t eyn b KAimribhIn riw
hy y imih myd o etl idey !trI/ Tb eyn
etl emzAenA srcAkalI hy. 5 yid &uim eskApAe^
esk zs-qneb Aen/ t hel t eyn b
etl emzAen KAimribhIn e mydAr !trI hy.
6
&uim b esw wker wkerA kreb bM tAr
opr etl FAleb. iw hl zs qneb. 7 yid &uim
kAy BAj zs qneb iney Aes/ tKn eyn t
etl emzAen eA myd idey !trI hy.
8
''&uim b sb ijins eTek !trI zs
qnebil Bur kAeC Aneb. yAjekr kAeC esil
iney yAeb bM es esilek ebdIr opr rAKeb.
9
tArpr yAjk zs qnebr ikC Mz eneb bM
4

elbIy pu Sk 2:10-4:5

96

SArk qneb/ ebdIr opr epAAeb. qneb


Aenr !trI. r sug Buek KuzI ker. 10pe
TAk zs qneb hAerA, o tAr pu^edr j. Buek
edoy Aen !trI qneb tY pib^.
11
''&uim b KAimr emzAenA ekAn zs qneb
Buek edeb n. &uim KAimr b mDu Aen Jles
Buek !neb iheseb edeb n. 12Tm Psl eTek
An qneb iheseb &uim KAimr o mDu Bur kAeC
Anet pAer/ ik KAimr o mDu sug hey eb
yAoyAr j ebdIr opr eyn epAAen n hy.
13
etAmAr An itiw zs qnebe &uim b
lb, edeb. Verr inyemr lb, eyn etAmAr zs
qneb eTek bAd n pe. etAmAr smS qnebr
se b lb, Aneb.
Tm Psl eTek zs qnebsmhU
14
''yKn &uim Tm Psl eTek zs qneb Bur
kAeC Aneb/ tKn b Aen JlsAen zesr
mAT Aneb. il b wAwk zesr c,R kr
mAT heb. heb etAmAr Tm Psl eTek An
zs qneb. 15&uim bzY etl Ar sugi tAr
opr FAleb. hl zs qneb. 16yAjk b
e zesr ikC Mz/ etl bM smS DUn Bur
kAeC SArk !neb iheseb epAAeb.
ml qnebsmhU
''ml qneb iheseb yKn ek Verr kAeC
sgR edy tKn A,Iiw kiw purx b SI gr
het pAer. ik A,Iiwr b eyn ekAn edAx n
TAek. 2elAkiw A,Iiwr mATAy hAt rAKeb bM
smAgm tAbuet eFAkAr mueK A,Iiwek htY kreb/
tArpr ebdIr oper Ar tAr cArpAez hAerAe,r
pue^r TRA yAjkr r) iCwAeb. 3ml qneb
hl Bur it Aen St k qneb. A,Iiwr
edehr iBter o bAer ey cibR AeC/ yAjk t
b sgR kreb. 4 elAkiw iw b]O bM ey cibR
inteVr nIec tAedr eFek ereKeC esel sgR
kreb. es ey cibR yk]ek eFek ereKeC esiwo
sgR kreb bM be] Or se iwek sirey rAKeb.
5
tArpr hAerAe,r pue^r ebdIr opr cibR epAAeb.
Aenr oprkAr kAeW rAK l qnebr opr
t tAr rAKeb. w hl Aen St qneb. r
sug Buek KuzI ker. 6 yKn ekAn elAk Bur
it ml qneb iheseb kiw emx b kiw
CAgl dAn ker/ tKn A,Iiw purx Tb SIjAtIy
het pAer; ik tAet eyn b ekAn edAx nA
TAek. 7yid es tAr !neb iheseb kiw emxzAbk
Aen teb es t Bur sAmen Aneb. 8es b
tAr hAt A,Iiwr mATAr opr rAKeb Ar smAgm
tA<br
u sAmen A,Iiwek htY kreb. tArpr hAerAe,r

pue^r ebdIr cArpAez A,Iiwr r) iCwAeb. 9Aen


St qnebr mt ker elAkiw ml qnebr kw
Mz Bur it sgR kreb. elAkiw b cibR/
sm cibRyu) elj bM ey cibR A,Iiwr iBtr
Mezr smS elAek eFek rAeK t sgR
kreb. :ipCenr hAer ekbAer lAegAyA Mz eTek
eljwA es ekew edeb. 10kiwr kAeCr iw b]O o
tAedr eFek rAK cibRek elAkiw eyn dAn ker. es
b yk]etr cibR Mzwku o dAn kreb. es b
b]O semt esiwek sirey eneb. 11tArpr ebdIr
opr yAjk esilek epAAeb. Bur it Aenr
qneb hl ml qneb ik w sADAr mAnux
KA ihsAeb h kret pAreb.
ml qneb iheseb kiw CAgl
''yid qnebiw kiw CAgl hy t hel elAkiw
tAek Bur sAmen Aneb. 13elAkiw CAgliwr mATAy
tAr hAt rAKeb bM tAek smAgm tAbur sAmen
htY kreb. tArpr hAerAe,r pu^ ebdIr cArpAez
CAgelr es r) iCwAeb. 14Bur it Aenr qneb
iheseb elAkiw ml qnebr ikC Mz b
dAn kreb. A,Iiwr iBterr Mzilr operr o
cArpAezr cibR elAkiw b sgR kreb. 15elAkiw
nIecr ipCenr idekr mAMsepzIr kACAkAiC iw b]O
o tAedr cibRr ACAdn b sgR kreb. es
yk]etr cibR Mzo edeb. es b wAek b]Osh
sirey edeb. 16rpr yAjk b il ebdIr
opr epAAeb. ml qneb hl Aen St k
qneb. r sug Buek KuzI ker. iwo sADAr
mAnux KA ihsAeb h kret pAer; ik e
Mzil TR A cibR Bu r j inid$ X.
17
bMzprprAy inym icrkAelr j etAmAedr
meDY clet TAkeb. eyKAen etAmr TAk etAmr
b kKno cibR b r) KAeb n.
12

jAe Gew yAoyA pApkemrR j qnebsmhU


Bu emAizek bleln/ 2''SAeyelr elAekedr
bel yid ekAn bYi) jAe pAp ker ePel
bM Bu y kret bAr, kereCn etmn ekAn kAj
ker/ tKn es bYi) b kAjil kreb
3
''yid iBix) yAjk mn kw Bul ker
bes yAet elAek tAr pAep edAxI hey yAy/ tKn
yAjk tAr pAepr j b Bur kAeC kiw
qneb dAn kreb. yAjk b ekAn edAx en
mn kiw e bACr sgR kreb. pAp qneb
iheseb es e bACriw Buek sgR kreb.
4
iBix) yAjk e bACriwek smAgm tAbr
u ebz
peT Aneb. tArpr tAr hAt xAer mATy rAKeb
bM Bur sAmen xAwAek htY kreb. 5es yAjk
bACriw eTek ikCw r) iney tA smAgm tAbur

97
eBter iney Aseb. 6 per tAr A[ul re)r meDY
efAbAeb bM pib^tm jAygAr ACAdenr sAmen
Bur sAmen sAtbAr es r) eCwAeb. 7yAjk ikCw
r) sugI ebdIr ekAe, lAgAeb. : ebdIiw smAgm
tAbuet Bur sAmen reyeC. xAer sb r)wA
tAek ehAm ebdIr nIec eFel idet heb. : ebdIiw
smAgm tAbuet eFAkAr mueKr ebdI. 8 pAepr j
qnebr bACriwr smS cibR es ebr ker eneb.
eBterr Mzilr oprkAr o cArpAezr cibRo
es iney eneb. 9es b b]O bM kiwr nIec ey
cibR tAedr eFek rAeK t eneb. es yk]etr cibRo
b eneb. es w b]eOr sAeT ebr ker eneb.
10
ml qnebr xAiwr sgRIkre,r mt yAjk
b smS Mzel sgR kreb. ehAm
qnebr j ey ebdI/ tAr opr yAjk b
A,Iiwr Mzel epAAeb. 11-12ik yAjk b
xAiwr cAm/ eBterr Mzel bM zrIerr
bj$Y pdATR bM mATA o pAeyr smS mAMs sirey
eneb. yAjk es sb Mz tAbur bAer ibezx
jAygAy eyKAen CAel eFel rAK hy/ esKAen
bey iney Aseb. esKAen b es kAeWr opr
es sb Mz ereK epAAeb. eyKAen CAel FAl
AeC esKAen xAiwek epAAet heb.
13
''mno het pAer ey sm SAeyl jAit n
ejen pAp kreC. tAr hyetA mn enk kAj
ker beseC eyil tAedr n kret Bu A|A
ideyeCn. yid tA Gew tAr edAxI heb. 14yid
tAr es pAp sVe buJet pAer/ teb tAr sm
jAitr j pAepr qneb iheseb kw e bACr
sgR kreb. tAr b e bACriwek smAgm
tAbuet iney Aseb. 15elAekedr meDYkAr bI,rA
Bur sAmen xAiwr mATAy hAt rAKeb bM tKn
kjn Bur sAmen e bACriwek htY kreb.
16
iBix) yAjk ey tKn k%RbYrt iCl/ es
ikCw r) smAgm tAbuet iney Aseb. 17yAjkiw
tAr A[ul re)r meDY efAbAeb bM t sAtbAr
Bur sAmen pd$Ar sK
u BAeg iCiwey edeb. 18tArpr
yAjk ikCw r) ebdIr ekA,elAy ePleb. :
ebdI smAgm tAbr
u meDY Bur sAmen reyeC. yAjk
smS r) l qnebr ebdIr emeJy FAleb.
: ebdI smAgm tAbur meDY eFAkAr mueK reyeC.
19
rpr yAjk A,Iiwr smS cibR eneb bM t
ebdIr opr epAAeb. 20yAjk pAp qneb eymnBAeb
xAiwek sgR keriCl esBAeb smS
Mzel sgR kreb. BAeb yAjk elAekedr
Zic ker &uleb* bM Vr SAeyelr elAekedr
(m krebn. 21yAjk b xAiwek iziberr
bAer Aneb bM t epAAeb/ eymnBAeb es Tm
e l A e k e d r & u l e b Tb ''Ayi%kr. ih ziwr
TR ''FAk edoy/ "lukAen Tb "pAp mueC edoy.

elbIy pu Sk 4:6-35

xAek puieyiCl. sm sdAeyr pe( wA


hl pAp emAcenr qneb.
22
''kjn zAsk jAe pAp kret pAer bM
tAr Bu Vr y y kret b inexD keriCeln/
tAr meDY ekAn kw es ker ePlet pAer.
pAp krAr j zAsk edAxI heb. 23yid zAsk tAr
pAp sVe buJet pAer/ t hel es b ekAn
edAx en mn kiw purx CAgl Aneb. eswA
heb tAr qneb. 24zAskiw b tAr hAt CAgliwr
mATAy rAKeb Ar Bur sAmen eyKAen ehAmbil
htY kr hy esKAen tAek hnn kreb. CAgliw
hl edAxemAcenr bil. 25pAp qnebr ikCw r)
yAjk b tAr A[uel eneb bM l qnebr
ebdIr ekA,elAy t ePleb. bAik r)wku yAjk
b ebdIr emeJet eFel ePleb. 26Ar CAgliwr
smS emd yAjk b ebdIr opr epAAeb;
ml qneb dAenr emd eymnBAeb es epAAy
esBAeb yAjk b t epAAeb. BAeb yAjk
es zAskek tAr pAp emAcenr Ayi% kreb
bM Vr tAek (m krebn.
27
''sADAr, elAekedr ek yid jAe pAp
ker bM Bu y inix kereCn mn ikC yid
ker tAhel es tAr prAeDr j Aenr kAeC
dAyb TAkeb. 28yid es bYi)iwr inejr pAp
ibxey DAr, je/ teb es iny edAx en mn
kiw SI CAgl Aneb. iw heb elAkiwr pAepr
j qneb. pAp kereC bel es b CAgliw
Aneb. 29es tAr hAt A,Iiwr mATAy rAKeb bM
ehAmbilr jAygAy tAek htYA kreb. 30tArpr
yAjk CAgliwr ikCw r) tAr A[uel eneb bM
ehAmbilr ebdIr ekA,elAet es r) ePleb.
rpr yAjk CAegr bAik r)wku b ebdIr
emeJet eFel edeb. 31eymnBAeb ml qneb eTek
emd edoy hy/ esBAeb yAjk b CAgliwr
smS emd sgR kreb. yAjk b Bur ee
sugi iheseb ebdIr opr t epAAeb. BAeb
yAjk es bYi)ek tAr pAp
emAcenr Ayi% kreb. bM Vr es bYi)ek
(m krebn.
32
''pAepr qneb iheseb yid es elAkiw kiw
emxzAbk Aen thel tAek b ekAn edAx
en mn kiw SI zAbk Anet heb. 33elAkiw
b tAr hAt A,Iiwr mATAy rAKeb bM eyKAen
tAr ehAmbil htY ker esKAen edAx emAcenr
qnebek htY kreb. 34yAjk tAr A[uel b
es pApemAcenr qneb eTek ikCw r) eneb
bM ehAmbilr ebdIr ekA,ilet t lAgAeb.
rpr yAjk emxzAbkwAr bAkI sb r) ebdIr
emeJy FAleb. 35eymnBAeb ml qnebilr meDY
emxzAbekr emdmAMs sgR kr hy/ yAjk

elbIy pu Sk 5:1-6:4

98

esBAeb emxzAbkiwrsmS emd sgR kreb.


eswAek yAjk eymnBAeb ekAn ehAmbil Buek
edoy hy/ esBAeb ebdIr opr tAek epAAeb.
BAeb yAjk es bYi)ek tAr pAp emAcenr
Ayi% kreb bM Vr es bYi)ek (m krebn.
ibiB Dre,r AkiSk pAp
''ekAn mAnux kiw stkRbA,I Znet pAer/ Tb
kjn mAnux mn ikC Zen b edeK TAket
pAer y elAkedr bl ic. yid es elAkiw
y edeKeC b ZeneC t n bel/ t hel es
pAepr je edAxI heb. 2Tb elAkiw hyt Zic
ekAn ikC SpzR kret pAer. eymn g]hpAilt ekAn
A,Ir m]tedh Tb ekAn Zic A,Ir m]tedh.
o elAkiw nAo jAnet pAer ey es sb
ijinsSpzR kereC; ik tbu es Bul krAr kAre,
edAxI heb. 3mn enk ibxy AeC y mAnuexr
kAC eTek Aes bM mAnuxek Zic ker. kjn
mAnux n ejen kjenr kAC eTek sebr
ey ekAn kw SpzR kret pAer. yKn es mAnux
jAnet pAer ey es Zic ijins SpzR kereC/
tKn es edAxI heb. 4kjn mAnux BAl TbA m
ikC ic n ker hWkArI it| ker ePlet
pAer bM spek$ Buel eyet pAer ik yKn
tAr it|Ar kTAw men pe/ tKn es heb edAxI
kAr, es tAr itit r( kerin. 5sutrAM yid
ekAn mAnux ilr meDY ekAn kiw ibxey edAxI
hy thel/ es ey kAjw Bul ker kereC t
b SVIkAr kreb. 6es b tAr k]t edAexr
j Bur kAeC Aseb. es b kw SI
emxzAbk b SI CAgl pApemAcenr !neb iheseb
Aneb. tArpr yAjk es mAnuxiwek k]t pApkmR
eTek mu) krAr j y ikC krAr kreb.
7
''yid elAkiw emxzAbk idet smTR n hy teb
es b iw GuGu pAKI b iw pAyr Verr
kAeC Aneb. el hl tAr k]t pAepr j
qneb . kiw pAKI heb b tAr pAepr qneb
bM priw heb ehAemr qneb. 8 elAkiw b
esil yAjekr kAeC Aneb. Tem yAjk pAp
qneb iheseb kiw pAKIek sgR kreb. yAjk
pAKIr GA eTek mATAwA AlAd ker eneb/ ik
pAKIiwek BAeg BAg kreb n. 9yAjk b
ebdIr pAez pAepr j sgRIk]t qnebr
r)ek iCiwey edeb. tArpr bAik r) ebdIr tledez
eFel edeb. hl k]t pAepr j qneb. 10rpr
yAjk itIy pAKIiwek b ehAmbilr
inymAnuyAyI sgR kreb. BAeb yAjk es
bYi)ek tAr k]t pAp emAcenr Ayiz% kreb bM
Vr es bYi)ek (m krebn. 11yid mAnuxiw iw
GuGu pAKI b iw pAyr idet smTR n hy thel

es b 8 kAp g<ue myd Aneb. wA heb


tAr pAepr j qneb. elAkiw ekAn*em mydAy
ekAn etl edeb n. t pAp emAcenr qneb bel
es et kuur edeb n.
12
elAkiw b mydAr e yAjekr kAeC
Aneb. yAjk t eTek k mueW myd eneb.
heb k Sr,ATRk qneb. ebdIr opr yAjk e
myd epAAeb. hl Verr it Aen epAAen
k qneb. pAepr j sgR qneb. 13BAeb
yAjk mAnuxiwek ezADn kreb bM Vr es
mAnuxiwek (m krebn. eywku zs qneb pe
TAkeb/ t sADAr zs qnebr mt yAjekr
j heb.
14
Bu emAizek bleln/ 15''ekAn bYi)
AkiSkBAeb Bur pib^ ijinesr sAeT ekAn
edAx kret pAer. ese(e^ es bYi) ekAn K<ut
en mn kiw purx emx b Aneb. wA
heb Bur it edAexr j edoy !neb. &uim
b pib^ SAenr mAp kAiW bYbhAr kreb bM
purx emxiwr kiw mUlY iWk kreb. 16pib^
ijinesr se es ey pAp kereC tAr j elAkiw
b tAr jirmAn edeb. es y edeb bel itit
ideyiCl t edeb o tAr se mUelYr k pmAMz
eyAg kreb bM es mUlY yAjkek edeb. BAeb
pApemAcenr !nebr emxiw sgR ker yAjk es
bYi)r Ayiz% kreb bM Vr bYi)ek (m
krebn.
17
''yid ekAn bYi) pAp ker TAek bM Bur
A|Ailr ekAn kiw l[Gn ker TAek/ mnik
yid es t n ejen ker TAek/ es edAxI bM tAr
pAepr j dAyI. 18es bYi)ek yAjekr kAeC
ekAn K<ut en mn kiw purx emx Anet heb.
es purx emx heb edAxemAcenr qneb. BAeb
jAe esiw ey pAp keriCl t eTek yAjk
tAek mu) kreb bM Vr es bYi)ek (m
krebn. 19mn ik es ey pAp kreC w n jAnelo
elAkiw edAxI sutrAM es Buek b tAr edAxATRk
qneb dAn kreb.
A pAepr j edAxATkR qnebsmhU
Bu emAizek bleln/ 2 ''kjn bYi) hyet
sb pAepr meDY ekAn kw ker Bur
ibrAcr, kret pAer. kAerAr ekAn ibxy
edKAezAnA krAr smy es bYApAer ik GeweC es
sVe imTY kT blet pAer. es ikC cir kret
pAer Tb kAek WkAet pAer. 3 er hAirey
yAoy ijins epey imeTY blet pAer/ Tb tAr
itit nuyAyI kAj no kret pAer. Tb
ekAn bYi) ekAn rkemr Ay ker TAket
pAer. 4 ik es Dre,r ekAn kAj krel

99
pAepr edAex edAxI heb/ sutrAM es y ikC cir
keriCl/ es y ikC ek Wikey ineyiCl t es
b iPirey edeb. Tb elAekr tAek y
ikC t%AbDAn krAr j ideyiCl Tb eysb ijins
es epeyo imeTY beliCl/ sbikC es b iPirey
edeb. 5es y ikC imTY itit ideyiCl tAr
puerA dAm edeb bM tArpr es ijinxiwr itir)
k pmAMezr mt dAmo b ePrt edeb. es
k]t iDkArIr kAeC es TR edeb. eyidn es
tAr edAxATRk bil iney Aseb esidn es kAjiw
kreb.
6
'' bYi) b yAjekr kAeC edAxATRk bil
iney Aseb. t b heb emexr dl eTek
An kw purx emx. es purx emexr meDY
eyn ekAn K<ut n TAek. yAjk y bleb r dAm
heb tA. w heb Bur kAeC d% k edAxATRk
bil. 7 rpr yAjk Bur kAeC yAeb bM tAr
pApemAcenr j Ayiz% kreb bM eyilr j
es dAyI iCl Bu tAr smS kAj (m ker edebn.

elbIy pu Sk 6:5-28
!trI k Dre,r riw hl zs qneb. ekAen
pib^ SAen yAjkrA b riw KAeb; smAgm
tAbur Ae,r meDY w KAeb. 17zs qnebiw
b eyn KAimr idey qtrI kr n hy. An
idey !trI AmAek edoy qnebsmU h Aim
yAjkedr Mz iheseb ideyiC. w tY pib^/
dAn krA pAp qneb bM edAx qnebr mt.
18
hAerAe,r smS sAnedr meDY etYkiw purx
sAn Aen St Bur it inebidt qnebsmUh
eKet pAer. w etAmAedr bMzprprAyBAeb
icrkAelr inym. smS qneb SpezRr ArA
es sb mAnuxedr pib^t Aes.
yAjkedr zs qneb
Bu emAizek bleln/ 20"hAerA, Ar tAr
pu^edr AmAr kAeC sb qneb Anet heb.
eyidn tAr hAerA,ek DAn yAjk bel iBix)
kreb/ esidn tAr w kreb. zs qnebr j
tAr b 8 kAp e myd Aneb. :itidenr
qneb dAenr smey w edoy heb. tAr r
eDRk Aneb skAel/ bAik eDRk Aneb sYAr
smy.
21
e mydAr se etl emzAen heb bM
eskAr pAe^ tAek esk heb. !tir hey egel &uim
b t eBter Aneb. &uim qnebiwek wker
wker ker BAeb. r g Buek KuzI kreb.
22
''hAerAe,r S A en bsAr j hAerAe,r
%rpurxedr eTek iBix) yAjk zs qneb
b Bur kAeC Aneb. inym icrkAl Der
cleb. Bur j zs qneb b spU,RBAeb
id kret heb. 23yAjekr etYkiw zs qneb
b spU,Rrep epAAet heb. t ekAn met
AhAr kr cleb n.
19

ehAmbil
Bu emAizek bleln/ 9 ''hAerA, bM tAr pu^edr
ined$z dAo wA hl ehAmbilr inym. ebdIr
ikuer opr ehAmbil skAl n hoy py$
sAr rAt Der TAkeb. ebdIr An b kwAnA
ebdIiwr oper let TAkeb. 10yAjk b
msInr bRAs preb bM tAr pr preb msIn
beS r epAzAk. ebdIr opr Aen d ey
qnebsmUh CA hey igeyiCl yAjk es pirtY)
CA &uel iney es smS CA ebdIr pAez rAKeb.
11
rpr yAjk epAzAk eCe epAzAk preb/
tArpr es tAbur bAer k ibezx jAygAy
CAilek iney yAeb. 12ik ebdIr An b
ebdIr opr let TAkeb. tAek ekAn *em
pApbilr inym

iniBey edoy cleb n. yAjk itidn skAel


24
ebdIr oper kAW idey AlAeb. es ebdIr oper
Bu emAizek bleln/ 25"hAerA, o tAr pu^edr
kAW sAijey ml qneb smUehr cibR b bel hl pAp qneb dAenr inym. eyKAen
epAAeb. 13ebdIr opr An ibrAm let Bur sAmen ehAmbilr bil htY kr heyiCl/
esKAen pAp qnebr bileko htY kret heb.
TAkeb/ t eyn ekAn *em n ineB yAy.
wA tY pib^. 26ey yAjk pAp qneb sgR
zs qnebsmhU
kreC es b esw KAeb; ik es w kw
14
"w hl zs qneb dAenr bYbSA ebdIr pib^ jAygAy KAeb jAygAwA eyn smAgm tAbur
sAmen Bur kAeC hAerAe,r pue^r qneb b cArpAezr WAenr meDY hy. 27pAp qnebr mAMs
Aneb. 15zs qneb smUehr meDY eTek yAjk SpezR kjn mAnux b ekAn ibxy pib^ hey
k mueW Bit$ e myd eneb. es zs qnebr oeW.
"yid iCwAenA re)r kwo ekAn mAnuexr
sAeT eyn etl bM sugI initBAeb TAek. yAjk
ebdIr opr zs qnebek epAAeb. w heb Bur kAper opr pe tKn b ekAn pib^ SAen
it k SrA,ATRk qneb/ r g Buek KuzI eyn es kAp kAc hy. 28mAiwr pAe^ yid pApkreb. 16 zs qnebr bizX y pe TAkeb hAerA, qnebek is krAen hy/ tAhel pA^wAek b
bM tAr pue^r b t KAeb. KAimr n idey eBe ePlet heb. yid pAp qnebek iptelr
8

elbIy pu Sk 6:29-7:30

100

!tir pAe^ ePAwAen hy/ thel pA^iwek b


mAjet heb bM per jel Duey inet heb.
29
''yAjk pirbAerr ey ekAn purx pAp emAcenr
qneb eKet pAreb; w Kub pib^. 30ik yid
pAp emAcenr qnebr r) smAgm tAbur meDY An
hy bM es pib^ SAen mAnuxedrZic krAr j
bYbhAr kr hy/ thel es pAp emAcenr qneb
Aen puiey inet heb. yAjkr es pAp qneb
b KAeb n.
edAxATkR bil
"edAx emAcenr bil segRr il hl inym;
tY pib^. 2 kjn yAjk edAx emAcenr
bil b es jAygAy htY kreb/ eyKAen ehAemr
bil htY kr hy; tArpr edAx emAcenr bilr
r) ebdIr sbidek iCiwey edeb.
3
"yAjk edAx emAcenr bilr smS emd b
sgR kreb/ emdsh elj bM iBtr Mezr
opr Ciey TAk emd sgR kreb. 4 yAjk qnebr
iw b]O bM ey cibR kiwedezr nIec tAedr eFek
rAeK t sgR kreb/ yk]etr emd Mzo qneb
ihsAeb edeb. mU^iilr se es t CAiey
Aneb. 5 smS ijins yAjk ebdIr opr epAAeb.
heb Bur it Aen St k qneb. w
hl k edAx emAcenr qneb.
6
"yAjekr pirbAerr ey ekAn purx edAx
emAcenr bil B(, kret pAer. qneb Kub
pib^/ tA w b ekAn pib^ SAen eKet
heb. 7edAx emAcenr qneb pAp emAcenr qnebr
met. qnebr j k inym. ey yAjk
bilr bYbS ker es KA iheseb mAMs pAeb. 8 ey
yAjk bilr bYbS ker es d qneb eTek cAmo
pAeb. 9d% etYk zs qneb es yAjekr
iDkAer Aseb/ iyin t sgR keriCeln. yAjk
pAeb zs qnebsmUh y nuen esk b BAjbAr
pAe^ Tb eskAr TAlAy rAA kr. 10hAerAe,r
pu^edr iDkAer TAkeb zs qnebsmUh/ esil
ZkenA b etl emzAen het pAer. hAerAe,r pue^r
skel KAer Mz eneb.

qneb iheseb Aneb. 14 smS riwr kiw


es yAjekr/ ey ml qnebr r) iCewAy. 15ml
qnebr mAMs eyidn sgR kr heb/ es iden
tA eKet heb. kjn bYi) phAr Verr
it k]t|t jAnAet edy; ik perr idn skAelr
j mAMesr kwo eyn pe n TAek.
16
"ekAn bYi) ml !neb Anet pAer kAr,
es hyt Vrek phAr idet cAy Tb es hyt
Verr kAeC ibezx mAnt keriCl. yid w stY
hy thel eyidn es qneb edy/ es iden d%
qneb eKey inet heb. yid ikC pe TAek t
perr idn b eKet heb. 17ik yid qnebr
ekAn mAMs tIy ideno pe TAek t Aen
puiey ePlet heb. 18yid ekAn bYi) tIy idn
tAr ml qnebr ekAn mAMs B(, ker/ thel
Bu es bYi)r it sX hebn n. tAr qneb
Bu h, krebn n;es qneb heb Zic. Ar
yid ekAn bYi) es mAMesr ikC B(, ker tA
hel es bYi) inej tAr edAexr j dAyI heb.
19
"Zic mn ekAn bSr eCAyA lAgA mAMs b
eyn ek n KAy; Aen mAMs epAAeb.
etYkiw Zic bYi)ml qneb eTek mAMs eKet
pAer. 20ik yid ekAn Zic bYi) Bur j
inid$X ml qnebr mAMs KAy/ t hel es bYi)ek
b tAr elAkedr eTek ibiC kret heb.
21
"yid ekAn bYi) ekAn Zic ijins/ y mAnuexr
zrIerr Ar Zic heyeC b ekAn Zic j b
Bu inexD kereCn mn ekAn ijins SpzR ker/
tAhel es bYi) Zic heb. bM yid es ml
!nebr mAMs KAy/ tAhel tAek b tAr
elAekedr eTek AlAd kret heb.
22
Bu emAizek bleln/ 23"SAeyelr
elAekedr bel; etAmr gr/ emx b CAgelr ekAen
cibR b KAeb n. 24ey j SVABAibk BAeb mAr
egeC Tb jedr Ar iC-ibiC hey egeC/
etAmr es jr cibR bYbhAr kret pAr; ik
etAmr kKenA t KAeb n. 25Aen epAA j
Bur it d% yid ekAn bYi) tAr cibR Ky/
thel es bYi)ek tAr sMiX elAekedr eTek
ibiC het heb.
26
"etAmr eyKAen bAs kerA n ekn kKen
ekAn pAiKr b ekAn jr r) pAn kreb n.
27
yid ekAn bYi) r) KAy/ thel es bYi)ek
b tAr elAekedr eTek ibiC het heb.

ml qnebsmhU
"Bur kAeC ml qnebsmUh dAenr bYbSA.
12
ekAn bYi) k]t|tA jAnAet ml qneb Anet
pAer. yid es k]t|t jAnAet qneb Aen teb
tAr KAimribhIn etl mAKAen riw/ oper etl
edAlnIy qnebr inym
AblI
edoy pAtl ikC riw bM etl emzAen e
13
28
29
mydAr ikC egAw p<Ariw An ic. ml
Bu emAizek bleln/ "S Aeyelr elAekedr
qnebsmUh hl es qneb y ekAn bYi) Vrek belA yid ekAn bYi) Bur kAeC ml qneb
DbAd jAnAet Aen. es qnebr se bYi)iw iney Aes/ tAhel es bYi) qnebr Mz
KAimr idey !trI kr egAw p<Ariwilo b Buek edeb. 30phAerr es Mz Aen
11

101
epAAen heb. es inejr hAet es phAerr Mz
bhn kreb. es jiwr cibR bM b(edz yAjekr
kAeC Aneb. Bur sAmen jiwr b(edziw &uel
Dreb. wA heb edAlnIy qneb. 31tArpr yAjk
ebdIr opr cibR epAAeb; ik jr b(edz hAerA,
bM tAr pu^edr iDkAer TAkeb. 32etAmr ml
qnebr fAn idekr riwo yAjkek edeb. 33ml
qnebr fAn idekr riw TAkeb es yAjekr
:hAerAe,r pu^edr dKel/ ey ml qnebr r)
Ar cibR sgR ker. 34Aim SAeyelr elAekedr
kAC eTek edAlnIy qnebr b(edz bM ml
qnebr fAn r iniC bM es bSil Aim
hAerA, o tAr pu^edr idey idiC. SAeyelr
elAekrA b inym icrkAelr j emen
cleb.
35
il hl Buek d% Aenr !trI qnebr
Mz y hAerA, o tAr pu^edr iDkAr. yKn
hAerA, bM tAr pue^r Bur yAjk hey esb
ker tAr sgRilr Mzo pAy. 36yAjkedr
menAnIt krAr smy eTek Bu sb Mz
yAjkedr edoyAr j S Aeyelr elAekedr ined$z
edn. elAekrA b eyn es Mz icrkAelr
j yAjkedr edy.
37
il hl ehAmbil/ zs qneb/ pApemAcenr
qneb/ edAxemAcenr bil/ ml !neb bM yAjk
inbRAcn spekR bYbSA. 38sIny pbRetr opr Bu
emAizek A|Ail edn. eyidn Bu SAeyelr
elAekedr sIny mrBUimr meDY Bur kAeC tAedr
qnebsmUh Anet Aedz ideyiCeln/ esidn itin
ibiDil jAiney edn.
emAiz yAjkedr iny)
u kreln
2
Bu emAizek bleln/ "hAerA, o tAr pu^edr
se nAo. es se nAo epAzAk-pirCd/
iBexekr je etl/ pApemAcenr qnebr xA/
iw purx emx bM KAimribhIn riwr Jui. 3 tArpr
elAekedr kse smAgm tAbur ebz mueK iney
esA.
4
Bur Aedz mt emAiz sb kAj kreln.
elAekrA smAgm tAbur ebz mueK kse edKA
krl. 5 tKn emAiz elAekedr bleln/ "Bu y
Aedz kereCn hl tA bM t b kt$bY.
6
tArpr emAiz/ hAerA, o tAr pu^edr iney
eln. jl idey itin tAedr eDQt kreln. 7 rpr
emAiz hAerA,ek ebAn ri(,I prAeln bM tAr
ekAmerr cArpAez kiwb jAeln. tArpr emAiz
hAerAe,r gAey epAzAk pirey gAey ePAd jAeln
bM ebAn pwkAet g ebXn ker tA b<ADeln.
BAeb emAiz hAerAe,r gAey ePAd prAeln.
8
emAiz hAerAe,r beu k b(Abr, pirey ideln. tArpr

elbIy pu Sk 7:31-8:23

itin b(Abre,r eBter rIm o &uIm rAKeln.


9
emAiz hAerAe,r mAT lV kAp jAen pAgi
idey eFek ideln. k wker esAn pAgir
sAmenwAy bisey ideln. esAnAr wkerAw hl
pib^ muku w. Bur A|A mt emAiz w keriCeln.
10
rpr emAiz iBexekr etl ineln bM
pib^ tAbur opr o tAr meDYkAr smS ijinesr
opr tA iCiwey ideln. BAeb emAiz tAedr pib^
kreln. 11emAiz ebdIr opr etelr ikCw
sAtbAr iCiwey ideln. emAiz ebdIr opr bM
tsMl TAlA/ gAmlAy bM tAr tledez etl
iCiwey tAedr pib^ kreln. 12tArpr ikCw
iBexekr etl iney itin hAerAe,r mATAy FAleln/
BAeb emAiz hAerA,ek pib^ kreln. 13emAiz
rpr hAerAe,r pu^edr iney es tAedr ebAn
ri(,I prAeln. per tAedr gAey kiwb jiey
ideln. tArpr tAedr mATAy ePi b<ADeln. Bur
A|Amt emAiz sb kreln.
14
rpr emAiz pAp emAcn qnebr xAiwek
iney eln. pAp emAcn qnebr xAer mATAr opr
hAerA, o tAr pue^r hAt rAKeln. 15tArpr emAiz
xAiwek htY ker tAr r) sMh kreln. emAiz
tAr A[ul idey ikC r) ebdIr sb ekAe, lAgAeln.
BAeb emAiz ebdIiwek bilr peyAgI ker !trI
kreln. tArpr itin ebdIr emeJy r) eFel ideln.
elAekedr pAp mu) krAr j BAeb emAiz
ebdIiwek bilr j !trI rAKeln. 16itin yk]
eTek sb cibR ebr ker ineln bMes se iw
b]O o tAedr oprkAr sb cibRwku iney es ebdIr
opr tAedr epAAeln. 17ik emAiz xAer cAm/
tAr mAMs bM zrIerr bj$Y pdATRek tAbur bAer
iney eln. tAbur bAer Aen emAiz esilek
epAAeln. Bur A|Amt emAiz sb kreln.
18
rpr emAiz ehAmbilr j purx emxek iney
eln. hAerA, bM tAr pue^r es purx emexr
mATAy tAedr hAt rAKeln. 19emAiz tArpr purx
emxiwek htY kreln. itin ebdIr cArpAez o
oper purx emxiwr r) iCiwey ideln. 20-21emAiz
purx emxiwek wker wker ker kAweln. itin
iBterr Mzil o p jl idey Duey ideln/
tArpr ebdIr opr egAw purx emxiwek epAAeln.
emAiz mAT o zrIerr wkerel bM cibR
epAAeln. hl Aenr !trI ehAmbil. r g
Buek KuzI ker. Bur A|Amt emAiz il
kreln.
22
tArpr emAiz purx emxiwek iney eln.
hAerA, Ar tAr pu^edr yAjk ihsAeb inid$X krAr
j purx emxiw bYbhAr kr heyiCl. tAr
purx emxiwr mATAy tAedr hAt ereKiCeln.
23
rpr emAiz purx emxiwek htY kreln. r

elbIy pu Sk 8:24-9:14

102

ikCwA r) itin hAerAe,r kAenr litet/ tAr fAn


hAetr beu A A[uel bM hAerAe,r fAn pAeyr beu
A[uelr mATAy eCAyAeln. 24tArpr itin hAerAe,r
pu^edr ebdIr kACAkAiC iney eln. re)r ikCw
tAedr fAn kAenr litet/ fAn hAetr beu A[uel
bM fAn pAeyr beu A[uelr mATAy lAigey ideln.
rpr itin ebdIr cArpAez r) iCwAeln. 25rpr
emAiz cibR/ elj/ iBterr smS MzelAr cibR/
yk] FAk cibR/ b]O iw bM tAedr cibR bM fAn
idekr r ineln. 26etYkidn Bur sAmen k
Jui Bi%R KAimribhIn riw rAK ht. emAiz
riwilr kiw/ etl mAKAen riwr kiw o kiw
KAimribhIn pAtl riw ineln. es sb riwr
wkerAel emAiz cibRr opr bM purx emexr
fAn rr opr rAKeln. 27tArpr emAiz es smS
ikC hAerA, o tAr pu^edr hAet idey ideln.
wkerelAek emAiz edAlnIy qnebrep Bur
sAmen edAlAeln. 28tArpr hAerA, o tAr pu^edr
hAt eTekesilek iney emAiz ebdIr ehAmbilr
opr epAAeln. hAerA, o tAr pu^edr yAjk ihsAeb
ineyAg krAr j qneb. qneb Aenr
Ar !trI qneb. r g Buek KuzI ker. 29emAiz
b(edzw iney Bur sAmen t edAlnIy qneb
iheseb edAlAeln. yAjkedr ineyAg krAr bYApAer
purx emexr Mz hl emAizr Mz. emAiz
Bur A|Amt sb kAj kreln.
30
emAiz ebdIr opr pe TAk iBexekr
etelr ikCwA o ikCw r) iney hAerA, bM tAr
epAzAekr opr iCwAeln. hAerAe,r se esbArt
eCeledr bM tAedr epAzAekr opero ikCw
iCiwey ideln. BAeb emAiz hAerA,/ tAr epAzAk/
tAr eCeledr bM eCeledr epAzAk Zic kreln.
31
tArpr emAiz hAerA, o tAr pu^edr ij|As
kreln/ "AmAr Aedz etAmAedr men pe et
Aim beliClAm/ 'hAerA, bM tAr pue^r smS
ijins b AhAr kreb. sutrAM yAjk inbAR cenr
nuAn eTek riwr Jui Ar mAMs ineynAo. smAgm
tAbur ebz mueK mAMswAek is ker. esKAen
mAMs Ar riw KAo. Aim y bliC esmet w
ker.
32
yid mAMs b riwr ekAn ikC pe TAek teb
t puiey ePl. 33yAjk inbRAcenr nuAn cleb
sAtidn Der. es nuAn ezx n hoy pyR etAmr
b smAgm tAbur ebz pT CAeb n. 34Aj
y kr hl/ Bu essb kret A|A ideyeCn.
etAmAedr Zic kret itin sb A|A ideyeCn.
35
etAmr b smAgm tAbur ebz mueK sAtidn
Der idnrAt TAkeb. yid etAmr Bur A|A n
mAen thel etAmr mAr yAeb. Bu AmAek sb
A|A ideyeCn.

tA hAerA, o tAr pue^r Bu emAizek y y


kret A|A ideyiCeln essb kreln.
36

rV yAjkedr h, kreln
Aw idenr idn emAiz hAerA, o tAr pu^edr
bM es sAeT S Aeyelr bI,edro fAkeln.
2
emAiz hAerA,ek bleln/ "kw xA bM kw
purx emx iney esA. essb jedr meDY b
eyn ekAn K<ut n TAek. xAwA heb pApemAcenr
qneb Ar emxw heb ehAmbilr qneb. sb
jedr Bu r kAeC inebdn kr. 3SAeyelr
elAekedr bel/ 'pApemAcenr qnebr j kiw
purx CAgl nAo bM ehAmbilr j kiw bACr
o kiw emxzAbk nAo. bACr o CAg izZ etYkiwr
bys eyn k bCr hy. o smS jedr meDY
b eyn ekAn K<ut n TAek. 4kw xA o
kw purx emx ml qnebr j nAo. sb
j CAo nAo etl emzAen zs qneb bM
sb Bur kAeC inebdn kr/ kAr, Aj Bu
etAmAedr kAeC AibB$Ut hebn.
5
sutrAM smS elAk smAgm tAbur kAeC el.
emAiz eymn Aedz ideyiCeln tAr skel es
mt ijins Anel. smS elAk Bur sAmen dAAl.
6
emAiz bleln/ "Bur A|A mt etAmr il
kreb Ar tKn Bur mihm etAmAedr kAeC kAizt
heb.
7
tArpr emAiz hAerA,ek bleln/ "yAo Bur
A|A met kAjil ker. ebdIr kAeC yAo bM
pApemAcenr qneb o ehAmbilr qnebil inebdn
ker/ yAet &uim bM etAmAr elAekrA Zic ho.
elAekedr qnebilo nAo bM essb pbRAid
pAln kr eyil tAedr Zic ker.
8
esj hAerA, ebdIr sAmen es pApemAcenr
!nebr j xAwAek htY krelA. pApemAcenr
qneb tAr inejr je. 9 tArpr hAerAe,r pue^r
hAerAe,r kAeC r) Anel. hAerA, tAr A[ul
re) fibey tAr ebdIr ekA,elAy Ciey ideln/
tArpr ebdIr emeJet r) eFel ideln.
10
pApemAcenr qneb eTek hAerA, inl cib/R bO] el
bM yk]etr cibR Mzw/ Bu eymn eymn emAizek
A|A keriCeln esBAeb es ijinsel ebdIr
opr epAAel. 11hAerA, rpr iziberr bAer
Aen mAMs Ar cAm epAAeln. 12per ehAmbilr
j hAerA, jiwek htY ker wker wker ker
kAweln. hAerAe,r pue^r hAerAe,r kAeC r) iney
el hAerA, es r) ebdIr cArpAez iCiwey ideln.
13
hAerAe,r pue^r hAerA,ek ehAmbilr wkerAel
Ar mATAw idel itin eselA ebdIr opr
epAAeln. 14ehAmbilr iBterr Mzel Ar pA
ilo Duey ePel essb ebdIr opr epAAeln.

103
15

tArpr hAerA, elAekedr qnebil Aneln.


itin elAekedr pAepr j !neb iheseb CAgliwek
htY ker TmwAr mt iwek inebdn kreln.
16
Bur ined$zmt itin d qnebiwek iney es
inebdn kreln. 17ebdIr kAeC zs qneb iney
es itin k mueW zs ineln bM t erAj
skAel ebdIr opr ey bil edoyA ht tAr sAeT
inebdn kreln.
18
itin xA bM purx emxiweko htY kreln.
sb hl elAekedr ml qneb. hAerAe,r pue^r
hAerAe,r kAeC r) Anel itin r) ebdIr
cArpAez Ciey ideln. 19tAr xA Ar emexr
cibR/ elejr cibR/ iBterr Mez FAk-edoy cibR/
b]Oil bM yk]etr cibR Mz Aneln. 20sb
cibRel xA Ar purx emexr buekr opr rAK
helhAerA, cibR Mzel ebdIr opr epAAeln.
21
hAerA, emAizr A|AmetA b(edzil bM fAn
r Bur sAmen edAlnIy qneb ihsAeb edAleln.
22
tArpr elAekedr ee tAr hAt oper
&u el tAedr AzIbR A d kreln. pApemAcenr
qneb/ehAmbil bM ml qneb ezx krAr pr
hAerA, ebdI eTek enem eln.
23
emAiz bM hAerA, smAgm tAbr
u iBter eln.
per bAer es elAekedr AzIbAR d kreln. tArpr
Bur mihmA smS elAekr sAmen AibB$Ut hl.
24
Bur kAC eTek i ingRt hey ebdIr oprkAr
ehAmbil o cibR d krl. tKn smS elAk es
qneb dhn edeK cIkAr ker Wel bM mAiwr
idek muK nIc krel.
rV nAdb o bIhe k DbMs kreln
tArpr hAerAe,r pue^r/ nAdb o bIh Dup
AlAbAr DupdAnI inel. bM iB An
bYbhAr ker es sugI ilt krelA. emAiz
tAedr ey An bYbhAr kret ined$z ideyiCeln
es An tAr bYbhAr kerin. 2 tA Bur kAC
eTek An enem es nAdb o bIhek DbMs
krl. Bur sAmen tAr m]&uY br, krl.
3
tKn emAiz hAerA,ek bleln/ "Bu beln/ 'ey
smS yAjk AmAr inkew Aes/ tAr b
AmAek A kreb. Aim b tAedr kAeC pib^
iheseb mA hebbM smS mAnuexr kAeC b
mihmAiV t heb. tA tAr pu^edr m]&u Y iney hAerA,
nIrb reln.
4
hAerAe,r kAk xIeyelr iw pu^ iCl. tArA
hl mIzAeyl o lIxAP,. emAiz es pu^edr
bleln/ "pib^ SAniwr sAmen igey etAmAedr
jYAW&uet BAedr edh iziberr bAer iney yAo.
5
sutrAM mIzAeyl o lIxAP, emAizek mA
krel. tAr nAdb o bIhr edh iziberr bAer

10

elbIy pu Sk 9:15-10:16

bey iney egel. nAdb o bIh tKno ibezx


Dre,r suetAr jAm periCl.
6
tKn emAiz hAerAe,r pu^ lIyAsr o
TAmrek bleln/ "ekAen ibxt ediKo n?
etAmAedr epAzAk iCeA nA Tb mATAr cl
egACAel ekAr n. ibxtA n edKAel etAmrA
ht heb n. bM Bu bAkI skelr opr *u
hebn n. S Aeyelr smS mAnux etAmAedr A Iy.
Bu nAdb o bIhek d kereCn iney tAr
ezAk kret pAer. 7ik etAmr b smAgm
tAbu mnik tAr ebz pT tYAg kreb n. etAmr
yid tYAg kr etAmr mAr yAeb. kAr, Bur
iBexekr etl etAmAedr opr FAl heyeC. tKn
hAerA,/ lIyAsr bM TAmr emAizek mA krl.
8
tArpr Bu hAerA,ek bleln/ 9 "yKn etAmr
smAgm tAbur meDY Aseb &uim Ar etAmAr pue^r
b @A(Ars pAn kreb n. yid etAmr sb
ijins pAn kr/ thel etAmr mAr yAeb .
ibiD etAmAedr bMzprprAy icrkAelr j clet
TAkeb. 10etAmAedr b pib^ o pib^ bM
Zic o Zic ibxeyr meDY pirArBAeb pATRkY
ker inet heb. 11Bu emAizr mADYem elAekedr
essb ibiD jAiney ideln/ &uim elAekedr sb
ibiD spekR b biht kreb.
12
hAerAe,r pu^ lIyAsr o TAmAr tKno
jIibt iCeln. emAiz/ hAerA, o tAr pu^ek
bleln/ "Aen epAAen phArilr meDY ikC
zs qneb pe AeC. etAmr zs qnebr es
Mz AhAr kreb/ ik b tAet KAimr eyAg
kreb n. ebdIr kAeC esw KAo/ kAr, es qneb
tY pib^. 13qnebr Mz Bur ee
Aen epAAen heyiCl/ bM ey A| Aim
etAmAedr ideyiC t ezKAy ey Mz etAmAr o
etAmAr pu^edr j; ik b etAmr kw
pib^ SAen t AhAr kreb.
14
"tACA &uim etAmAr eCelemeyr edAlnIy
qnebsmUehr b(edz bM rr Mz AhAr kret
pAreb. sb etAmAedr pib^ jAygAy eKet heb
n. ik t b pirC jAygAy eKet heb .
kAr, esil Aes ml qnebsmUh eTek.
SAeyelr elAekrA Vrek ey phAr edy t
eTek Mz etAmAr o etAmAr sAnedr ApY
bel Dr heyeC. 15elAekrA b Aen epAAen
bilr Mz iheseb jedr cibR/ ml qnebr
r bM edAlnIy qnebr b(edz iney Aseb.
Bur sAmen edAlAenA hel qnebr es Mz Bur
A| nu s Aer icrkAl etAmAr o etAmAr
sAnsitedr iDkAer yAeb.
16
emAiz pApATRk qneb CAgelr eK<Aj kreln/
ik t itmeDY epAAen hey igeyiCl. et

elbIy pu Sk 10:17-11:32

104

emAiz hAerAe,r pu^ lIyAsr o TAmerr opr


tY *u heln. emAiz bleln/ 17"etAmAedr es
CAgiwek pib^ SAen KAoy ic iCl. w tY
pib^. ekn etAmr Bur sAmen t eKel n Bu
etAmAedr t ideyiCeln elAekedr edAexr Ayi%
krAr je/ elAekedr pib^ krAr j. 18es
CAgelr r) pib^ jAygAy :tAbur meDYkAr pib^
Ger An hyin. tA etAmAedr ic iCl Aim
eymn Aedz ideyiClAm/ esBAeb pib^ jAygAy
mAMs AhAr kr.
19
ik hAerA, emAizek bleln/ "edKun Aj
tAr pApemAcenr qneb o ehAmbilr qneb Bur
kAeC eniCl. Ar Apin jAenn Aj AmAr
BAegY ik GeweC. Apin ik men kern Aim Aj
pApemAcenr qneb eKel t Buek KuzI kret
n? 20emAiz t Zneln bM emen ineln.
mAMs KAoyA r inym
AblI
Bu emAiz o hAerA,ek bleln/ 2 "SAeyelr
elAekedr belA smS j etAmr AhAr
kret pAerA. 3ey sb jr pAeyr Kur BAeg BAg
kr/ essb j yid jAbr kAew t hel etAmr
es jr mAMs eKet pAerA.
4-6
"ikC j AbAr jAbr kAew ik tAedr
pAeyr Kur BAg kr ny/ etAmrA es sb j
KAeb n. w/ pAhAer zAPn bM KregAz hl es
rkm. tA tAr etAmAedr pe( Zic . 7 ikC
jedr pAeyr Kur BAg kr/ ik tAr jAbr
kAew n/ sb j KAeb n. zUkr es Dre,r
sutrAM tAr etAmAedr pe( Zic. 8 sb A,Ir
mAMs KAeb n? mnik tAedr m]t edho SpzR
kreb n/ tA etAmAedr pe( Zic .

11

sAmiu @k KA ibxey inym


AblI
"yid ekAn A,I smue@ b ndIet bAs ker
bM yid A,Iiwr pAKn o Az TAek/ thel
etAmr es A,I eKet pAer. 10-11ik smue@ b
ndIet bAs ker mn ekAn A,Ir yid fAn o Az
n TAek tKn es A,I etAmr b KAeb n.
Drenr A,I AhAerr pe( nupyu). es
A,Ir mAMs etAmr KAeb n/ mn ik tAr m]t
zrIro SpzR kreb n. 12jlcr ey ekAn A,I yAr
pAKnA bM Az en/ tAek Bu AhAerr j
nupyu) beleCn bel men kern.
9

KA p(IsmhU
13
"Vr ey sb pAKI KAoyr pe( nupyu)
beleCn/ etAmr b essb pAKIedr KA
bel g,Y kreb. pAKIil etAmr KAeb nA
gl/ zkuin/ izkArI pAKI/ 14icl bM sb Dre,r

bAj pAKI. 15smS jAetr kAel pAKI/ 16w pAKI/


rAetr bAj pAKI/ zicl/ sb jAetr en pAKI/
17
ep<c/ ilpd sAmui@k pAKI/ b ep<c 18hMsI/
jlcr pYAineBlA/ zbBuk zkuin/ 19srs/ smS
jAetr sArs/ Ju<iwoyAl pAKI bM bA.
ptAid B(, spekR inym
AblI
"buek-hAwA (u@ ekAn A,Ir yid fAn TAek/
tAhel esilek etAmr KAeb n kAr, Bu t
inexD kereCn. smS epAkAmAk eKeyA n.
21
ik etAmr essb epAkAmAk eKet pAr yAr
sipd bM lAPAet pAer. 22smS rkm ppAl/
smS rkemr fAnoyAl ppAl/ smS rkemr
iJ<iJ epAkA Ar sb jAetr gA PiM etAmr
eKet pAer.
23
"ik Ar sb (u@ A,I yAedr fAn
AeC ik buek ehew cel/ etAmr b essb
KAeb n/ kAr, Bu t inix kereCn. 24essmS
(u@ A,IrA etAmAedr Zic kreb. ey tAedr m]t
edh SpzR kreb/ sYA n hoy pyR es Zic
TAkeb. 25yid ekAn bYi) es m]t epAkAmAkedr
SpzR ker/ tAhel es b tAr kAp-ecAp
eDQt kreb. sYA n hoy py$ es Zic hey
TAkeb.
20

A,Iedr spekR Aro inym


AblI
"ikC A,Ir pAeyr Kur BAeg BAg kr
ik Kuril sitYkAerr iw Mz ny. AbAr tArA
jAbr kAew n sb A,I etAmAedr pe( Zic.
ey ekAn bYi) tAedr SpzR krel Zic heb. sYA
n hoy pyR es bYi)iw Zic TAkeb. 28yid
ekAn bYi) tAedr m]t edh srAy/ es b tAr
epAzAk-AzAk Duey eneb. es mAnuxiw sYA n
hoy pyR Zic TAkeb. smS A,I etAmAedr
kAeC Zic.
26-27

beu k-hA w A,Iedr spek$ inym


AblI
" smS buek hAw A,Ir etAmAedr kAeC
Zic Cec/ <r/ smS jAetr b iwkaiwik.
30
egAsAp/ kuimr/ iwkaiwik/ bAilr srIs]p bM
igrigiw. 31 smS beu k-hA w A,Ir etAmAedr kAeC
Zic. ekAn mAnux tAedr m]tedh SpzR krel sYA
n hoy pyR es Zic TAkeb.
29

Zic A,Iedr spekR inym


AblI
"yid smS Zic A,Iedr ekAn kw
mer ekAn ikCr opr pe/ thel es ijinsiwo
Zic heb. es ijinsiw kAeWr !trI ekAn pA^/
kAp/ cAm/ ezAekr epAzAk idey !trI kAejr
ekAn hAityAr het pAer. w yAehAk t b
32

105
jel Duet heb. sYA n hoy pyR t Zic
TAkeb. tArpr t AbAr Zic heb. 33yid o smS
Zic A,Iedr ekAn kw mAr yAy bM mAiwr
!trI pAe^r opr pe/ thel pAe^r eBterr ey
ekAen ijins Zic hey yAeb bM etAmr b
pA^wAek eBe ePleb. 34yid Zic mAiwr pAe^r
jl ekAn KAer opr pe/ thel es KAbAr
Zic heb. Zic pAe^r ey ekAn pAnIy Zic.
35
yid m]t Zic A,Ir ekAn ekAn ikCr opr
pe/ thel es ijinsw Zic heb. w mAiwr
nun Tb riw eskAr mAiwr pA^ hel t b
eBe wkerA kret heb. es smS ijins Ar
Zic kr yAeb n. esil etAmAedr kAeC sbsmey
Zic.
36
"ekAn J,RA b jl jem mn ekAn kUp Zic
TAkelo ey mAnux ekAn Zic A,Ir edh SpzR
ker es Zic hey yAeb. 37yid m]t Z A,Iedr
ekAen Mz bpn krAr ekAn bIejr opr pe/
thel es bIj tKno Zic TAkeb. 38ik etAmr
yid bIejr opr jl FAel bM tArpr yid Zic
A,Iedr ekAn sb bIejr opr pe t
hel etAmAedr pe( smS bIj Zic. 39tACA
&uim KA iheseb bYbhAr ker mn ekAn A,I yid
mAr yAy/ thel ey tAr m]t zrIr SpzR kreb/
sYA n hoy pyR es Zic reb. 40bM ey
A,Iedh eTek mAMs KAy tAek b tAr kAp
ecAp Duet heb. sY n hoy pyR bYi)iw
Zic eTek yAeb. ey bYi) A,Iiwr m]tedh etAel
tAek bzY tAr epAzAk-AzAk Duet heb bM
es elAkiw sY n hoy pyR Zic TAkeb.
41
"ey sb A,I mAiwr opr beu k ehe w yAy/ essb
A,Iedr etAmr AhAr kreb n. etAmr es A,I
b KA iheseb h, kreb n. 42etAmr epewr
opr Br idey hAwA Tb cAr p idey hAw srIs]p
b ey smS A,Ir enkel p tAedr b
AhAr kreb n. 43 smS A,I etAmAedr eyn
enAMrA n ker. etAmr Zic heyA n/ 44kAr,
Aim etAmAedr Bu Vr? Aim pib^/ tA
etAmrAo etAmAedr inejedr pib^ ereK. o smS
buek hAw A,Iedr sMSpezR inejedr Zic ekAr
n. 45Aim etAmAedr imzr eTek eniC yAet etAmr
AmAr ibizX elAkjn het pAer bM Aim
etAmAedr Vr het pAir. Aim pib^ tA etAmrAo
b pib^ heb.
46
smS inymAblI pZ/ pAKI/ smue@r smS
A,I bM mAiwr opr buek hAw smS A,Iedr
e(e^ eyAjY. 47 smS pedz sADAr, mAnuxek
Zic A,Iedr eTek Zic A,Iedr AlAd kret
sAhAyY kreb eyn tArA jAnet pAer ekAn A,Iedr
AhAr krA bM ekAn A,Iedr AhAr nA kr ic.

elbIy pu Sk 11:33-13:5

n&u n mAeye dr j inym


AblI
Bu emAizek bleln/ 2"S Aeyelr elAekedr
belA yid kjn SIelAk kiw izZ pue^r
j edy/ thel es SIelAkiw sAtidn Der Zic
TAkeb. tAr mAisekr r) pAetr Zic smeyr
mt heb ZictA. 3Xm iden b izZ
pu^iwek sut kret heb. 4tArpr tAr r)(y
eTek es Zic heb 33 idn pr. yA ikC pib^
b tAr ekAen ikC es SpzR kret pAreb
n. yt(, n tAr ZcIkr, ezx heC/ es b
ekAn pib^ SAen Fket pAeb n. 5 ik yid SIelAkiw
k izZkAr j edy/ thel tAr mAisk smeyr
r)pAetr mt s h Der es Zic TAkeb.
tAr r)(y eTek 66 idn pyR kAiwey es Zic
heb.
6
"ZcIkre,r smy ezx hel kiw izZ k b
pue^r n&un sUit/ smAgm tAbuet b ibezx
Dre,r sgR Aneb. es smAgm tAbur ebz peT
yAjkek b sb sgR bSil edeb. d
qnebr j Anet heb k bCr bysI emxzAbk
bM kiw GuGu pAKI b bAc pAyr Aneb pAp
emAcenr qnebr je. 7 -8yid SIelAkiw kiw
emx idet (m hy teb es iw GuGu b iw bAc
pAyr Anet pAer. k pAKI heb ehAmbilr j
inid$X Ar kiw pAp emAcenr qneber j. yAjk
o smS qneb Bur kAeC inebdn ker tAek
pApmu) kreb. bM es tAr r)(eyr eTek Zic
heb. il hl kjn nArIr j inid$X inymAblI/
ey nArI kiw izZ pu^ b k izZ kAr j
edy.

12

cmeR rAg sM*A inym


AblI
Bu emAiz o hAerA,ek bleln/ 2 "ekAn
elAekr cAmA yid Puel TAek b tet eKAsp<Ac TbA ckacek dAegr met ikC TAek/ yid
(t Mzw ku erAegr GAeyr met edKet hy/
tAek b yAjk hAerA, b tAr yAjk pu^edr
kAeC Anet heb. 3cAmAr (t SAniwek yAjk
b edKeb. yid (etr meDYkAr elAm sAd hey
oeW bM yid cAmAr opr eTek (tSAniwek
get$r met men hy/ teb t kuerAg. yAjk
elAkiwek edK ezx ker tAek Zic bel eGAx,
kreb.
4
"ik cAmy sAd dAg yid gBIr n hy bM
(tSAenr elAm yid sAd n hy tAhel sAt idenr
je yAjk es mAnuxiwek sb elAekedr
eTek AlAd kreb. 5sAt idenr idn yAjk b
elAkwAek edKeb. yAjk yid edeK ebAeJ ey
(tSAenr ekAen pirbt$n hyin bM tA cAmAr
opr Ciey pein/ thel Aro sAt idenr j

13

elbIy pu Sk 13:6-37

106

elAkwAek AlAd ker rAKeb. 6sAt idenr pr


yAjk elAkiwek AbAr edKeb. yid (tSAniw
Zikey yAy bM cAmAr opr n CAy/ tKn yAjk
es elAkiwek Zic bel eGAx, kreb. e(e^
(tSAniw ZDu hl eKAs-p<AcAr/ sutrAM elAkiw
b tAr kAp-ecAp pirAr ker Zic heb.
7
"ik yid elAkiw yAjekr kAeC inejek Zic
edKAenAr per (tSAniw cAmAy Aro Ciey pet
edeK t hel elAkiw b yAjekr kAeC AbAr
Aseb. 8 yAjk AbAr edKeb ey (tSAniw cAmAr
opr Ciey egeC ikn/ Ar thel yAjk tAek
Zic bel eGAx, kreb. esw tAhel kuerAg.
9
"yid ekAen bYi)r kuerAg TAek tAek b
yAjekr kAeC Anet heb. 10yAjk b
elAkiwek edKeb ey cAmAr opr ekAn sAd ePAl
Mz AeC iknbM elAmwAo sAd hey egeC ikn/
yid cAmAr elAm sAd hey yAy bM cAmAr ePAlA
jAygA k<Ac hey oeW/ 11thel t kuerAg. dIGR
idn Der y elAkiwr cAmy eTek egeC/ yAjk
b tAek Zic bel eGAx, kreb. tAek
elAekedr eTek smeyr j AlAd krAr
eyAjn en/ kAr, elAkiw Zic.
12
"kKen kKen mAT eTek p pyR sAr
zrIer cmRerAg CAet pAer. sutrAM yAjk b
elAkiwr sAr zrIr edKeb. 13yid yAjk edeK ey
cmRerAg smS zrIer Ciey egeC bM elAkwr
cAmA sAd hey igeyeC/ tAhel yAjk b tAek
Zic bel eGAx, kreb. 14ik yid elAkiwr cAm
k<Ac hy thel es Zic ny. 15yKn yAjk ekAen
mAnuexr cAm k<c edeK/ es b elAkiwek
Zic eGAx, kreb. k<Ac cAm Zic ny. w hl
kuerAg.
16
"yid k<Ac cAm bdlAy bM sAd hey
yy/thel elAkiwek yAjekr kAeC Aset heb.
17
yAjk elAkiwek b edKeb. yid sM*Aimt
jAyg sAd hy/ thel yAjk elAkiwek b
Zic bel eGAx, kreb. elAkiw Zic.
18
"ekAn bYi)r cAmAr opr eP<A het pAer
bM es eP<A eser eyet pAer. 19per es eP<Ar
SAen sAd re[r ePAlA b dgadeg lAl efAr wAn
sAd dAg het pAer. elAkiw dAg tKn yAjkek
b edKAeb. 20yAjk b t edKeb. yid
eP<AAw cAm eTek get$r met hy bM r
oprkAr elAm sAd hy/ thel yAjk elAkiwek
b Zic eGAx, kreb. iciHt jAygAwy kuer
G Zr heyeC. cAmAy eP<AAwAr eBtr eTek
ku erAg Ciey peeC. 21ik yid yAjk jAygAwAy
ekAn sAd elAm n edeK Ar jAygAw cAmAr
meDY gt$ n ker TAek brM yid edK yAy Zikey
yAeC/ tAhel yAjk elAkwAek sAt idenr je

AlAd ker rAKeb. 22yid cAmAr Aro Mez


dAg CAy t hel yAjk es elAkiwek b
Zic eGAx, kreb. w hl GA. 23ik yid cka cek
dAgiw k jAygAet TAek bM n CAy t hel
buJet heb t purAen eP<AAr (ticH. yAjk
b tAek Zic eGAx, kreb.
24-25
"ekAn bYi)r cAm Aen pue eyet pAer.
yid cAmAr k<Ac Mziw sAd Tb lAl efArAkAw
sAd Mz hy/ yAjk b t edKeb. yid sAd
Mzw cAmy get$r met hy bM o jAygAwr
elAm sAd hey yAy thel t kuerAg. epA
Mez ku Ciey peeC. yAjk b o
elAkiwek Zic eGAx, kreb. w hl kuerAg.
26
ik yid es ckacek jAygAy ekAen sAdA elAm
n TAek bM (tSAnw cAmAy gt$ s]iX n ker
imiley yAy/ tAhel yAjk b sAt idenr j
elAkwAek AlAd kreb. 27sAtidenr idn yAjk
elAkwAek AbAr edKeb. yid (tSAnw cAmAr
opr Ciey yAy/ thel yAjk eGAx, kreb ey
elAkw Zic. w kuerAg. 28ik yid ckacek
dAgiw cAmAy nA CAy bM imiley yAy tAhel
epAAr je PueleC buJet heb. w ekblmA^
epAAr (ticH. yAjk b es bYi)ek Zic
bel eGAx, kreb.
29
"ekAn bYi)r mATAr cAmAy b dAiet G
hel/ 30yAjk cAmAr sM*m, b edKeb.
yid cAm eTek sM*me,r jAygAw get$r met
hy bM yid tAr cArpAezr elAm hy pAtlA o
hled/ thel yAjk es bYi)ek b Zic
eGAx, kreb. w dAd/ KArAp cmeR rAg. 31yid erAgw
cAmAr eTek gt$ hoyAr met men n hy/ ik
esKAen ekAen kAel elAm n TAek/ tKn yAjk
b elAkiwek sAt idenr je AlAd ker
edeb. 32sAtidenr mATAy yAjk sM*Aimt jAygAw
edKeb. yid erAgw n CAy bM esKAen ekAn
hled elAm n jAy bM erAgw cAm eTek
get$r met n hy/ 33tAhel elAkw iny inejek
kAimey eneb; ik es erAegr jAygAw kKno
kAmAeb n. yAjk b elAkiwek Aro sAtidn
AlAd ker rAKeb. 34sAt idenr mATAy yAjk
b erAgwAek edKeb. yid egAw cAmy erAgw
n CAy bM yid cAm eTek eswAek get$r mt
men n hy/ thel yAjk elAkiwek Zic bel
eGAx, kreb. elAkiw b tAr kAp-ecAp
eDQt kreb bM Zic heb. 35ik Zic hbAr pr
elAkiwr erAg yid cAmAy CAy/ 36tKn yAjk
elAkiwek AbAr edKeb. yid erAgw cAmAy Ciey
yAy yAjk hlud re[r elAm edKAr eyAjn ebD
kreb n. elAkw Zic. 37ik yid yAjk men
ker ey erAgw eser egeC bM tAr meDY kAel

107
elAm gjAet Zr kereC/ thel erAgw eser egeC.
elAkw Zic. yAjk b eGAx, krebey elAkw
Zic.
38
"yid ekAn elAekr cAmAy sAd sAd dAg
TAek/39thel yAjk b sb dAegr
jAygel edKeb. yid elAkwAr cAmr oprkAr
dAgel ekblmA^ nul sAdAew hythel tA
ZDumA^ Puskui y (itkArk ny. Dre,r elAk
Zic.
40
"ekAn mAnuexr mATAr cl pe eyet pAer; es
Zic/ w ZDu wAk p. 41ekAn mAnuexr mATAr
pAz eTek cl eW eyet pAer; es Zic. w
ZDumA^ Ar k Dre,r wAk p. 42ik yid tAr
mATAr wAk pA cAmAy ekAn lAl bM sAd CAp
TAek/ tAhel t cAmAr ekAn erAg buJet heb.
43
kjn yAjk b tAek edKeb. yid sM*Aimt
eP<Aw lAl bM sAd hy/ Ar yid zrIerr sb
Mez ku erAegr met edKAy. 44thel elAkiwr
mATAr Kuilet ku heyeC elAkw Zic. yAjk
b elAkiwek Zic eGAx, kreb.
45
"yid k bYi)r ku erAg TAek/ thel es
bYi) elAekedr sAbDAn ker edeb. es elAkiw
ecicey bleb/ "Zic/ Zic. elAkiwr kAper
DAerr ejAA b iCe ePl heb. es tAr
cl ibS kreb bM muK FAkeb. 46yt(, tAr
sM*Amk bYAiD TAkeb tt( elAkiw heb Zic.
es b k TAkeb. tAr bAI b iziberr
bAer TAkeb.
47-48
"ikC epAzAekr opr CAt pet pAer.
kApw msIn suetAy Tb el !trI/ tAet
ebAnA b hAet ebAn het pAer. k wkerA cAmAr
opr b cAm eTek !trI ekAn ijinesr opero
CAt pet pAer. 49yid C^Aekr r[ sbuj b
lAl hy thel w b kjn yAjkek edKAet
heb. 50yAjk b CAtA p Mzw edKeb bM
es ijinswAek AlAd jAygAy sAtidn Der ePel
rAKeb. 51-52sAt idenr mATAy yAjk b CAtA
pA Mziw edKeb. CAtA p Mzw cAmAr b
kAper opr ehAk tAet etmn ikC yAy Aes
n. yid epAzAk tAet ebAn b hAet ebAn hy
tAeto ikC yAy Aes n/ cAm ikes bYbht
heC eswAo ekAn bYApAr ny. yid CAtA p Mzw
CAy thel es kAp b cAm Zic. sM*Am,iw
Zic. yAjk b es kAp o cAm puiey
ePleb.
53
"yid yAjk edeK ey CAt p Mziw Ciey
pein/ tKn kAp b cAm b Duet heb.
cAm b kAp yA ehAk n ekn ekAn bYApAr ny.
Tb yid kAp hAet ebAn b tAet ebAnhy
tAeto ikC Aes yAy n. 54yAjk elAekedr b

elbIy pu Sk 13:38-14:9

Aedz edeb es cAm b kAper wker Duey


ePlet. tArpr yAjk Aer sAtidenr j
kAp-ecAp AlAd ker rAKeb. 55rpr yAjk
b AbAr edKeb. yid es Mziw tKno C^Ak
Ar sM*imt hey AeC bel men hy/ tKn Ciey
nA TAkA se%o t Zic heb bM etAmAek t
Aen epAAet heb.
56
"ik yid CAt p Mziw mLAn hey igey
TAek thel yAjk b cAm b kAper wker
eTek sM*Aimt Mziw iCe bAd edeb. tAet b
hAet ebAn kAp helo ikC Aes yAy n. 57ik
es cAmAr b kAper wkerAy CAt p Mz
AbAr edK idet pAer. yid tA Gew tKn CAt
p Mzw Ciey peC. ese(e^ etAmAek es
CAt pA ijinx puiey ePlet heb. 58ik eDAyAr
per yid CAt pA Mz n edK edy thel es
cAmAr b kAper wker Zic. es kAp tAet b
hAet ebAn ikn esw ekAn bYApAr ny. es kAp
Zic.
59
il hl cAmAr b kAper wkerAilr
oper CAt pAr bYApAer inymAblI. kAp tAet
b hAet ebAn het pAer; ik tAet ikC Aes
yAy n.
ku erAgI Zickr, inym
AblI
Bu emAizek bleln/ 2 "il cmRerAg iCl
ik suS heyeC/ mn bYi)ek Zic krAr
inymAblI.
"ey mAnuxiwr ku iCl tAek kjn yAjk b
edKeb. 3yAjk b iziberr bAer igey es
bYi)r cmeR rAg eser egeC ikn t edKeb. 4 elAkiw
suS hey Tkel yAjk tAek iw jIb Zic pAKI/
k K rs b]e(r kAW/ k wker lAl kAp
bM kiw esAb gAC Anet Aedz kreb. 5 tArpr
yAjk b Aedz edeb mAiwr pAe^ jelr eFey
kiw pAKIek htY krAr j. 6yAjk b
ey pAKIiw eb<ec AeC eswr sAeT rs b]e(r
kAeWr K/ lAl kAper wker bM esAb gAC
eneb. rpr jelr eFey ey pAKIiwek mAr
heyeC/ tAr re)r meDY es jIb pAKIwAek bM
ijinselAek efAbAeb. 7ey mAnuxiwr ku erAg
heyiCl tAr gAey sAtbAr r)w iCiwey edeb.
tArpr yAjk elAkwAek Zic bel eGAx, kreb.
bM per eKAlA mAeW igey pAKIwAek eCe edeb.
8
"tArpr elAkiw tAr epAzAk pirCd Duey
ePleb/ tAr mATAr smS cl kAimey ePleb bM
SAn ker Zic heb . elAkiw bAr iziberr meDY
eyet pAreb; ik es b sAtidn tAr tAbur
bAer kAwAeb. 9 sAtidenr idn es tAr mAT/ dAi
bM Bur TAR tAr smS cl kAmAeb. tArpr es

14

elbIy pu Sk 14:10-38

108

tAr kAp-ecAp eDAeb bM jel SAn ker Zic


heb .
10
"Aw idenr idn/ ey elAkwAr cmR erAg iCl
es b yAr meDY ekAn KArAp ikC en mn iw
emxzAbk bM kiw k bCr bys
I SI emxzAbko
Aneb. es b zs qnebr j 24 kAp etl
emzAen e mydA Aneb. CAAo elAkiw eyn
k elAg ilB etl iney Aes. 11ZickArI yAjk
b ey elAkiw Zic heC tAek bM tAr
qnebil smAgm tAbur ebz mueK Bur sAmen
Aneb. 12yAjk purx emxzAbkilr meDY kiwek
edAxATRk qnebrep phAr edeb. tArpr es
emxiw o k elAg etl edAlnIy !neb ihsAeb
Bur sAmen edAlAeb. 13tArpr ey pib^ SAen tAr
pAp emAcenr qneb o ehAmbilr qneb bil edy/
es SAen yAjk purx emxzAbkiwek bil edeb.
edAx emAcenr qneb hl pAp emAcenr qnebr
met. w yAjekr kAeC TAkeb. w tY pib^.
14
"edAx emAcenr qnebr r) iney yAjk
re)r ikCw ey elAkiwek Zic kr heC tAr fAn
kAenr litet/ ikCw r) tAr fAn hAetr bueA
A[uel bM ikCw r) es elAekr fAn pAeyr
bueA A[uel lAigey edeb. 15yAjk es k elAg
etelr ikCw iney tA b< hAetr tAluet FAleb.
16
tArpr yAjk fAn hAetr A[ul b< hAet rAKA
etelr meDY fibey Bur sAmen sAtbAr etelr
ikCw iCiwey edeb. 17Ar hAetr tAlur ikCw etl
ey mAnuxiwek Zic kr heC tAr opr eFel edeb.
edAx emAcenr !nebr r) eyKAen eyKAen lAgAenA
heyiCl/ es k jAygAet yAjk etl lAigey
edeb TRA elAkiwr fAn kAenr litet/ fAn hAetr
bue A[uel bM ikCw etl elAkiwr fAn pAeyr
bue A[uel edeb. 18elAkiwek Zic krAr j
yAjk hAetr tAluet pe TAk bAik etlwku
elAkiwr mATAy edeb. BAeb yAjk Bur sAmen
elAkiwek pib^ kreb.
19
"tArpr yAjk elAkiwek Zic krAr j
Ayi% ihsAeb pAp emAcenr qnebiwek sgR
kreb. rpr ehAmbilr qnebr j yAjk
A,Iiwek htY kreb. 20tArpr yAjk ebdIr opr
ehAmbilr qneb bM zs qneb sgR kreb.
BAeb yAjk elAkiwr j Ayi% krel
elAkiw Zic heb.
21
"ik yid elAkiw grIb hy bM smS
qnebdAen (m hy thel es edAxATRk qnebr
j kiw purx emxzAbk Aneb. w edAlnIy
qneb heb yAet ker yAjk es elAkiwek pib^
kret pAer. CAA zs !nebr j etlemzAen
8 kAp e myd o k elAg ilB etl elAkiw
Aneb. 22bM sit nusAer Aneb ewA GuGu b

iw bAc pAyr; yAr kiw heb pApemAcenr qneb


bM iw heb ehAmbilr qneb.
23
"Aw idenr idn elAkiw Zic hbAr j smAgm
tAbur ebz mueK Bur sAmen yAjekr kAeC o
ijinsil Aneb. 24edAxATRk qnebr emxzAbk
bM etl iney yAjk t Bur sAmen edAlnIy
qneb ihsAeb sgR kreb. 25tArpr elAkiwek
Zic krAr j edAxATRk qnebr emxzAbkiwek
htY ker yAjk re)r ikCw elAkiwr fAn
kAenr litet edeb/ ikCwA tAr fAn hAetr bue
A[uel bM ikCw r) tAr fAn pAeyr beu A[uel
elep edeb. 26yAjk es etelr ikCw tAr b<
hAetr tAluet FAleb. 27tAr b< hAet ey etl reyeC/
tAr opr yAjk tAr fAn hAetr A[ul idey Bur
sAmen sAtbAr etl iCiwey edeb. 28tArpr
yAjk tAr hAetr ikCw etl pApemAcenr bilr
r) eyKAen lAigeyiCl essb jAygAy lAigey
edeb/ TRA ey mAnuxiw Zic heC tAr fAn kAenr
litet/ fAn hAetr bue A[uel bM fAn pAeyr
A[uel edeb. bAkI etelr ikCw elAkiwr mATAy
edeb. 29BAeb yAjk Bur sAmen elAkiwek pib^
kreb.
30
"tArpr yAjk qneb ihsAeb edoy A
GG
u
u elr kiw b bAc pAyrAelAr kiw sgR
kreb. :es b bYi)r sit nusAer sgR
kreb. 31TRA sit nusAer es zs !nebr
sAeT pAKIelAr meDY kwAek sgR kreb
pApemAcenr bil iheseb/ Ar kiwek sgR kreb
ehAmbilr qneb iheseb. BAeb Bur sAmen
yAjk elAkiwek Zic krAr j Ayi% kreb.
32
Z hoyAr j ey smS mAnux inyimt qneb
sdAen pArg/ cm$erAg eTek eser oWAr pr
Zic hbAr j inymAblI tAedr j inid$X.
CAt p gh] ibxey inym
AblI
Bu emAiz bM hAerA,ek Aro bleln/
34
"Aim etAmAedr iDkAr krAr j ey knAn
edz idey ideyiC es edez etAmrA ebz krel
Aim ekAn elAekr bAIet C^Ak p kret
pAir. 35rkm hel es bAIiwr mAilk b
Aseb bM yAjkek bleb AmAr bAIet Aim
C^Aekr mt ikC edKiC.
36
"yAjk bAIet Fek C^Ak prI( krAr Aeg
bAI eTek sbikC ebr krAr j Aedz edeb.
yAjk C^Ak edKet yAoyAr Aeg elAekr kAj
krel Gerr smS ikC Zic heb n. rpr yAjk
BAl ker prI(A krAr j bAIr meDY Fkeb.
37
yAjk prI(A ker yid edeK ey bAir
edoyAlilr oprkAr C^Ak sbuj Tb lAl
re[r bM tA edoyAelr gey gt$ kereC/ 38thel
33

109
yAjk b bAIr bAer Aseb bM sAtidenr
j bAIiwet tAl lAgAeb.
39
"sAt idenr idn yAjk b iPer es
bAIiwek prI( kreb. yid bAIr edoylilet
C^Ak Ciey pe/ 40tAhel yAjk elAekedr Aedz
edeb C^Ak jAen pATerr wkerelAek ewen
ebr krAr bM esilek Ce ePel edoyAr. zherr
bAerr ekAn ibezx Dre,r Zic jAygAy tArA
b sb pATrel rAKeb. 41tArpr yAjk
egAw bAIiwr eBtrw ecec ePlAr Aedz edeb.
elAekrA cA c GxA elp zherr bAerr ekAn Zic
jAy g Ay jm kreb. 42tArpr es elAkiw
edoyAlelAr opr n&un pATr bsAeb bM n&un
elp idey edoyAlel eFek edeb.
43
"yid purAen elp ecec ePel n&un pATr o
elp lAgAenAr pr o bAIiwet AbAr C^Ak
edK edy/ 44tKn yAjk b Aseb bM
bAIiwek prI( kreb. yid sM*Am, bAIr meDY
Ciey yAy/ tAhel w kwA erAg y tAAtAi
jAygAy Ciey yAy. sutrAM bAIiw Zic.
45
es bYi) b bAIiwek eBe ePleb. zherr
bAer inid$X Zic jAygAy pATril/ elp o
kAeWr wkerAil iney igey ePleb. 46bAIiw yKn
tAlAb/ es smy yid ekAen bYi) o bAIr
meDY yAy/ teb es sYA py$ Zic TAkeb. 47yid
ekAen bYi) es bAIr meDY KAoy-dAoy ker
Tb esKAen ezAy thel es bYi) b tAr
kAp-ecAp eDAeb.
48
"bAIet n&un pATr bM elp lAgAenAr pr
yAjk b bAIiwek prI( kreb. yid C^Ak
bAIwAy Ciey n pe/ thel yAjk eGAx, kreb
ey bAIiw Zic. kAr, C^Ak mer egeC.
49
"tKn bAIiwek Zic krAr j yAjk b
iw pAiK/ k K rs kAW; k wker lAl
kAp bM kiw esAb gAC eneb. 50mAiwr b
pAe^ jelr eSAetr meDY yAjk kiw pAKIek
htY kreb. 51tArpr yAjk rs kAW/ esAb
gAC/ lAl kAper K o jIb pAKIiwek eneb
bM jelr eSAet htY kr pAKIr re) yAjk
sb ijins efAbAeb. rpr yAjk sAtbAr es
r) bAIiwr opr iCwAeb. 52yAjk sb ijins
bYbhAr ker bAIiwek BAeb Zic kreb. 53yAjk
zherr bAer kiw P<Ak jAygAy yAeb bM jIb
pAKIiwek eCe edeb. BAebyAjk bAIiwr j
Ayi% kreb bM bAIiw Zic heb.
54
il ey ekAn sM*Amk ku erAegr
55
kAp-ecAp Tb bAIr meDYkAr Mez lAg
C^Aekr inymAblI. 56oel cAmAr oprkAr
eP<A/ eKAs-p<Ac b dgadeg dAegr inymkAnun.
57
smS inym bYAKYA ker ekAn ijinsil Zic

elbIy pu Sk 14:39-15:15

bM ekAn ijinsil Zic. il sb erAegr


inymAblI.
zrIr eTek ingt
AblI
R ibxy
ilr inym
Bu emAiz Ar hAerA,ek Aro bleln
2
"SAeyelr elAekedr wA bel/ yKn ekAn
purx tAr zrIr eTek trl pdATR ingRt ker tKn
es bYi) Zic. 3tAr zrIr eTek esw sAblIlBAeb
eberAk b bAh b ehAk tAet ikC Aes yAy n.
4
"ingRmn heyeC mn bYi) yid ekAn ibCAnAy
ezAy teb t Zic hey peb Ar es y ikCr
opr bes tAo Zic hey pe. 5 yid ekAn bYi)/
yAr ingRmn heyeC tAr ibCAn SpzR ker/ tAhel
es b tAr jAmAkAp eDAeb bM jel SAn
kreb/ teb es sY py$ Zic TAkeb. 6 yid
ekAn bYi) yAr ingRmn heyeC tAr jAygAy bes/
tAhel es bzY tAr jAmAkAp eDAeb bM jel
SAn kreb. eso sYA pyR Zic TAkeb. 7 Aro
yid ekAn bYi) ingRmn heyeC mn kAek Cey
ePel/ thel es b tAr jAmA kAp eDAeb
bM jel SAn kreb Ar es sY pyR Zic
TAkeb.
8
"yAr ingRmn heyeC es yid ekAen Zic bYi)r
opr Tu&u ePel thel Zic bYi)iw b jAmA
kAp eDAeb bM jel SAn kreb. bYi)iw
sYA pyR Zic TAkeb. 9yAr ingRmn heyeC es
bYi) yid ekAn ijenr opr bes tAhel esiwo
Zic heb. 10sutrAM yid ek ingRmn heyeC mn
ekAn bYi)r nIec TAk ekAn ikC SpzR ker b
ijinsil bhn ker/ tAhel es b tAr
jAmAkAp eDAeb bM jel SAn kreb. es sY
pyR Zic TAkeb.
11
"yid mn hy ey ekAn bYi) yAr ingRmn
heyeC es tAr hAt eDAyin ik kjnek
SpzR kereC/ tAhel es pr bYi) b tAr
jAmAkAp eDAeb bM jel SAn kreb. es sY
pyR Zic TAkeb.
12
"ingRmn heyeC mn ekAn bYi) yid mAiwr
gAml eCAy/ thel es gAmlAiw b BA[et
heb. Ar es ekAn kAeWr gAml Cey ePlel es
gAml b jl idey Duet heb.
13
"yKn ingRmn heyeC mn bYi) eser oeW/
tKn tAek Zikr, spU,R hbAr j sAt idn
ep( kret heb. tArpr es tAr jAmA kAp
eDAeb bM eSAetr jel zrIrek SAn krAeb. t
hel es Zic heb. 14Aw idenr idn es bYi)iw
tAr inejr j iw GG
u u b iw bAc pAyrA Aneb.
smAgm tAbur eFAkAr mueK Bur sAmen es es
es pAKI iw yAjkek edeb. 15yAjk pAKIilr
kiwek pAp emAcenr qneb iheseb bM Ar

15

elbIy pu Sk 15:16-16:10

110

kiwek ehAmbilr qneb iheseb sgR kreb. mueK yAjekr kAeC esil Aneb. 30tKn yAjk
BAeb yAjk Bur sAmen elAkiwek pib^ kreb. kw pAKIek pAp emAcenr qneb iheseb bM
iwek ehAmbilr qneb iheseb phAr edeb.
pru xedr j inym
AblI
BAeb yAjk Bur sAmen tAek Zic kreb.
16
31
"yid ekAn purx mAnuexr bIyRpAt Gew/ es
"sutrAM Zic hoy ibxey b etAmr
tAr sAr zrIr SAenr jel eDAeb/ik sY pyR SAeyelr elAekedr sAbDAn kreb. thel tAr
es Zic TAkeb. 17yid kAp b ekAn cAmAr tAedr mAeJ AmAr pib^ tAbuek Zic ker tAedr
opr bIyR pe TAek/ t hel es kAp b cAm ZictAy mAr peb nA.
32
b jl idey Duey ePleb. w sY pyR
il yAedr ingRmn heyeC mn elAekedr
18
Zic TAkeb. yid ekAn purx ekAn mihlAr se sVe inymAblI. sb inym hl bIyR ptenr
GumAy bM bIyRpAt Gew/ thel purx o rm,I Pel Zic mAnuxedr j. 33bM il hl ey
jen jel SAn kreb. tAr sY pyR Zic smS SIelAk tAedr mAisk r)SAebr smy Zic
TAkeb.
hy tAedr j. Aro smS inymAblI es
bYi)r j ey pr k Zic SIr se eyQn
SI elAkedr j inym
AblI
sMsgR ker.
19
"mAisk r)pAetr smy ekAn SIelAk sAt
Ayi e%r idn
idn Zic TAkeb. yid ekAn bYi) tAek SpzR
hAerAe,r pu^ Bur kAeC piSt hey
ker/ sY pyR es bYi) Zic TAkeb. 20mAisk
mAr egel pr Bu emAizek bleln/ 2"etAmAr
r)pAetr smy es SIelAk y ikCr opr ezAeb/
etYkiw heb Zic bM es y ikCr opr bseb BA hAerAe,r se kT belA/ tAek belA ey es
eswAo heb Zic. 21yid ekAn bYi) SIelAkiwr tAr C mt ey ekAn smey pd$Ar ipCen pib^tm
ibCAn eCAy/ es bYi) b tAr jAmA kAp jAygAy eyet pAer n. ci)r pib^ isukiw
eDAeb bM jel SAn kreb. eso sY pyR Zic pd$Ar ipCenr Ger AeC. pib^ isukiwr mATAy
TAkeb. 22mihlAiw y ikCr opr beseC/ esil AeC ibezx Dre,r ACAdn. Aim ibezx
yid ekAn elAk eCAy/ es elAkiw b jAmA ACAdenr opr emeGr meDY AibB$Ut h. yid
kAp eDAeb o jel SAn kreb ik es sY hAerA, Ger eFAek es mAr eyet pAer.
3
pyR Zic TAkeb. 23elAkiw SIelAekr ibCAn Cuk
"pAepr Ay i e%r idn hAerA, b
b SIelAkiw yAet beseC tAr ekAn ikC Ck/ es pApemAcenr qnebr j kiw xA bM ehAmbilr
elAkiw sY pyR Zic TAkeb.
j kiw purx emx sgR kreb. pib^tm
24
"yid ekAn bYi) ekAn mihlAr sAeT mAisk jAygAy ebz krAr Aeg hAerA, w kreb.
r)pAetr meDY eyQn sMsgR ker/ thel 4hAerA, b tAr edh jel eDQt kreb. tArpr
SIelAkiwr Zict tAr meDY ebz kreb bM es smS epAzAk preb hAerA, b pib^
elAkiw sAtidn Der Zic TAkeb. elAkiw ZeyeC ilenn jAm preb. ilenenr bAR ssmUh tAr edeh
mn etYkiw ibCAn Zic heb.
TAkeb. es tAr cArpAez ilenenr ebw bYbhAr
25
"yid ekAn mihlAr enk idn Der r)(r, kreb bM ilenenr pAgI preb. il hl
hy/ iw yid tAr mAisk r)SAebr smey n hy/ pib^ epAzAk.
5
Tb yid tAr mAisk r)pAetr per r)(r,
"SAeyelr elAekedr kAC eTek hAerA, iw
hy/ thel es mAisk r)SAebr mt Zic heb. purx CAgl pApemAcenr qnebr j bM kiw
ytidn tAr r)SAb TAkeb/ ttidn es Zic purx emx ehAmbilr jeneb. 6 tArpr hAerA,
TAkeb. 26smS r)SAebr smy ey ekAn ibCAnAy xAiwek pAp emAcenr qneb iheseb phAr edeb.
mihlAiw ezAeb/ t heb tAr mAisk r)SAebr pAp emAcenr qnebiw tAr inejr j. inejek
smykAr ibCAnAr mt. y ikCr opr emeyiw bseb bM tAr pirbArek pib^ krAr j hAerA, b
t Zic heb. eymn tAr mAisk r)SAebr smy w kreb.
7
es Zic TAek. 27yid ekAn bYi) essb ijins
"tArpr hAerA, CAgl iw eneb bM tA smAgm
eCAy/ es bYi) heb Zic. elAkiw tAr epAzAk tAbur eFAkAr drjAr mueK Bur sAmen Aneb.
AzAk eDAeb bM jel SAn kreb/ ik sY 8hAerA, CAgl iwr j G<uiw cAlel kw heb
pyR es Zic TAkeb. 28SIelAkiw r)SAb b Bur j/ priw heb jAejelr j.
9
hoyAr pr b sAt idn ep(A kreb; tArpr
"tArpr G<uiw ecel ey CAgliw Bur j hy
es Zicheb. 29Aw idenr idn SIelAkiw iw GuGu hAerA, b esiwek pAp emAcenr qneb ihsAeb
Tb iw bAc pAyr Aneb. smAgm tAbur ebz sgR kreb. 10jAejelr j G<uiw ecel ey

16

111
CAglwAek ebeC enoy heyeC tAek b jIb
bSAy Bur kAeC Aneb. tArpr CAgliwek
jAejelr j mrBUimet pAWAet heb. w
elAekedr pib^ krAr j drkAr.
11
"tArpr tAr inejr j pAp emAcenr qneb
iheseb hAerA, kiw xA edeb bM BAeb inejek
o tAr pirbArek pib^ kreb. hAerA, tAr inejr
j pAp emAcenr qneb rep xAiwek htY kreb.
12
tArpr es b Bur kAeC ebdI eTek &uel
An l kyl Bit$ pA^iw Aneb. sugI Duepr
imih kr e hAt Bit$ ker eneb hAerA,. hAerA,
pd$Ar ipCenr Ger b es imiX ger <e
Aneb. 13hAerA, b Bur sAmenr Aen es
imiX ger Duepr eA rAKeb. tArpr sug eAr
emG ci)r isuekr ibezx ACAdnek eFek edeb
Pel hAerA, mAr yAeb n. 14hAerA, b xAiw
eTek ikCw r) iney tAr A[ul idey tA pUbRidek
ibezx ACAdn pyR iCiwey edeb. es r)w es
ibezx ACAdenr sAmen tAr A[ul idey sAt bAr
iCwAeb.
15
"tArpr hAerA, elAekedr j pApemAcenr
qnebr CAgliwek htY ker es r) pd$Ar
AAelr Griwet Aneb. xAer r) iney y
keriCl/ CAgliwr r) iney hAerA, iWk t kreb.
hAerA, b CAgelr r) ibezx ACAdenr opr
bM ACAdenr sAmen iCiwey edeb. 16BAeb es
pib^tm jAygAiwek SAeyelr elAekedr
Zict/ ibrAcr, bM tAedr k]t smS pAp
eTek Zic kreb. hAerA,ek smAgm tAbur j
smS ikC kret heb/ kAr, w Zic elAekedr
mAJKAen AeC. 17yKn hAerA, pib^tm jAygAiwek
bM elAekedr Z krAr j yAy/ tKn es esKAn
eTek ebirey n As py$ smAgm tAbuet ekAn
elAk TAkeb n. sutrAM hAerA, inejek bM tAr
pirbArek bM SAeyelr smS elAekedr Zic
kreb. 18"tArpr hAerA, ebirey es Bur sAmen
ebdIr kAeC yAeb bM ebdIwAek Zic kreb. hAerA,
ikCw xAer r) o ikCw CAgelr r) eneb bM
t ebdIr sbidekr ekA,ilet ePleb. 19t>pr
hAerA, sAtbAr tAr A[ul idey ikCw r) ebdIr
opr iCiwey edeb. BAeb hAerA, ebdIiwek
S Aeyelr elAekedr Zict eTek Zic ker pib^
kreb.
20
"pib^tm SAn/ smAgm tAbu bM ebdIek pib^
krAr pr hAerA, jIb CAgliw Bur kAeC Aneb.
21
hAerA, tAr hAt iw jIb CAgelr mATAy rAKeb
bM tAr opr SAeyelr elAekedr pAp o
prADil SV IkAr kreb. BAeb hAerA, elAekedr
pApsmUhek CAgelr mATAy cApAeb. tArpr es
CAglwAek mrBUimet pAWAeb. kjn mAnux inyu)

elbIy pu Sk 16:11-34

kr heb bM es CAgliwek iney yAoyAr j


!trI TAkeb. 22sutrAM CAglw inejr opr smS
mAnuexr pAp bey eKAl mrBUimet iney yAeb. ey
mAnuxiw CAgliwek iney yAeb es tAek mrBUimet
eCe idey Aseb.
23
"tArpr hAerA, smAgm tAbuet Fkeb. pib^
SAen AsAr smy es ey ilenenr kAp-ecAp
periCl esil es Kuel ePleb. kApil es
b esKAen eCe rAKeb. 24kiw pib^ jAygAy
es tAr sAr zrIr jl idey Duey eneb. tArpr es
tAr A ibezx epAzAk preb. es bAer Aseb
bM tAr ehAmbil o elAekedr ehAmbil sgR
kreb. es inejek bM elAekedr Zic kreb.
25
tArpr es ebdIr opr pAp emAcenr qnebr cibR
epAAeb.
26
"ey elAkiw CAgliwek jAejelr j iney
igeyiCl/ es tAr jAmAkAp Duey eneb bM jel
SAn kreb. tArpr es tAbur meDY Aset pAer .
27
"pApemAcenr qnebr xA o CAgliwek
iziberr bAer Anet heb. : smS A,Ir r)
pib^ ijinsilek pib^ jAygAy Zic krAr j
AnA heyiCl. yAjkr b smS A,Ir
cAm/ zrIr bM zrIerr bj$Y Mzil Aen
epAAeb. 28tArpr ey bYi) tAedr epAAy es b
tAr epAzAk-AzAk Duey ePleb bM tAr smS
zrIr jel eDAeb. tArpr es tAbuet ebz kret
pAer.
29
"etAmAedr e(e^ ibiD sbRdA cleb sm
mAesr dz idenr idn etAmr b KA KAeb n
bM ekAn kAj kreb n. etAmAedr edez bAs kr
ekAn m,kArI b ibedzI ekAn kAj kret pAreb
n. 30kAr, iden yAjk etAmAedr pib^ krAr
j etAmAedr pAepr Ayi% kreb. tKn etAmr
Bur kAeC Zic heb. 31etAmAedr j idniw
tY r pU,R ibAemr idn. etAmr b
KAoy-dAoy kreb n.* ibiD icrkAl cleb.
32
"sutrAM DAn yAjk ihsAeb menAnIt bYi)iw
ijinsp^ pib^ krAr j pbAR id pAln kreb.
DAn yAjk/ yAek tAr iptAr SAen ineyAg
kr heyeC/ pib^ ilenenr epAzAk-pirCd preb.
33
es b pib^tm SAn smAgm tbu bM ebdI
Zic kreb. bM es b yAjkedr o S Aeyelr
elAekedr Zic kreb. 34S Aeyelr elAekedr pib^
krAr ibiD icrkAelr j cleb. SAeyelr
elAekedr tAedr pAp eTek Zic krAr j etAmr
etYk bCer kbAr sb kreb.
tA emAizek edoy Bur Aedz met tAr
sb keriCl.

KAoy n A(irk eTR/ ''inejedr nt kreb.

elbIy pu Sk 17:1-18:14

112

A,I htY o A,I eBAjn ibxyk inym


AblI
Bu emAizek bleln/ 2"hAerA Ar tAr
pu^edr bM SAeyelr smS elAekedr
bel/ Bu Aedz kereCn. 3yid kjn
SAeylIy kiw xA Tb kiw emx b kiw
CAgl iziberr meDY b tAbur bAer htY ker/
4
ik es A,Iiwek b smAgm tAbur ebz
peT nA Aen bM es A,Ir kw Mz phAr
iheseb Buek inebdn nA ker/ teb es bYi)
r)pAt GiweyeC bel edAxI g heb. es bYi)ek
elAekedr eTek b ibiC kret heb. 5
inym j yAet SAeyelr elAekrA ey sb
A,Iedr mAeW htY krt tAedr smAgm tAbr
u ebz
mueK Bur kAeC bM tAedr ml !neb ihsAeb
Bur kAeC sgR ker. 6tArpr yAjk osb
A,Iedr r) smAgm tAbur ebz mueK Bur ebdIr
opr ine(p kreb bM yAjk ebdIr opr sb
A,Ir emd d kreb. r sug Buek KuzI kreb.
7
tAr b Ar ekAn bil tAedr 'CAg edbtAr
kAeC sgR kreb nA. tAr ebAedr mt
edbtAr ipCen CeweC. smS inym icrkAl Der
cleb.
8
"elAekedr bel S Aeyelr kuljAt ekAn bYi)
bA tAedr meDY bsbAskArI ekAn ibedzI yid ehAmbil
phAr edy/ 9 ik tA smAgm tAbur ebz mueK nA
Aen bM Buek inebdn n ker teb es bYi)ek
tAr elAekedr eTek b ibiC kret heb.
10
"ekAn bYi) r) eKel Aim tAr ibre.
es bYi) S Aeyelr nAgirk ehAk Tb etAmAedr
meDY bAs kr ibedzI ehAk n ekn tAet ikC
Aes yAy n. Aim tAek tr elAekedr eTek
ibiC kreb. 11kAr, edhiwr jIbn re)r meDY
reyeC. Aim es r) ebdIr opr eFel etAmAedr
inejedr Zic krAr je ideyiC. re) A AeC
bel t Ayi% sADn ker. 12tA Aim S Aeyelr
elAekedr bil etAmAedr ekAn bYi) r) eKet
pAerA n. etAmAedr meDY bAs kr ekAn ibedzIo
r) eKet pAer n.
13
"yid ekAn bYi) KAoy eyet pAer mn kiw
b A,I b kiw pAKI izkAr ker Der thel
es bYi) b r) mAiwet ePleb bM t
DUel idey eFek edeb/ kAr itiw A,Ir re)
tAr jIbn reyeC. yid es bYi) SAeylIy Tb
etAmAedr meDY bsbAskArI kjn ibedzI hy tAet
ikC Aes yAy n. 14itiw A,Ir re) tAr jIbn
reyeC. tA Aim S Aeyelr elAekedr Aedz
idiC tAr eyn ekAn A,Ir r) n KAy? ekAn
bYi) ey r) KAy b es elAekedr eTek ibiC
heb. 15Aro yid ekAn bYi) mn A,I B(
ker yA inej inej mer egeC/ Tb yid

17

ekAn A,Ir Ar ht A,I B(, ker/ b tAr


kApecAp eDAeb bM jl idey tAr egAw edh
Duey ePleb. es bYi) sY pyR Zic TAkeb.
tArpr Zic heb. es bYi)iw SAeyelr nAgirk
ehAk b bYi)iw etAmAedr meDY bsbAskArI kjn
ibedzI ehAk tAet ikC yAy Aes n. 16yid es
bYi) tAr kApecAp eDQt n ker Tb zrIrek
SAn n krAy/ thel es inj prAD bhn kreb.
eyQn sMsgR ibxey inym
AblI
2
Bu emAizek bleln/ "S Aeyelr elAekedr
belA Aim etAmAedr Bu o Vr. 3 "tIet
etAmr imzer bAs kret. es edez y y kr
ehAt/ etAmr b esil kreb n. Aim
etAmAedr knAn edez iney yAiC. edezo y
kr hy etAmr b esil kreb n? tAedr
rIitnIit nusr, kreb n. 4"etAmr b AmAr
inymAblI mA kreb bM AmAr ibiD skl nusr,
kreb. essb inymAblI nusre, init ho? kAr,
Aim etAmAedr Bu o Vr. 5 sutrAM etAmr
b AmAr ibiDskl o inymAblI mA kreb.
yid ekAn bYi) AmAr ibiDskl o inymAblI mA
ker/ es jIibt TAkeb? Aim Bu?
6
"etAmr kKen etAmAedr Gin A Iyedr
se eyQn sMsgR kreb n. Aim etAmAedr Bu.
7
"etAmr b etAmAedr iptAr pmAn kreb
nA. ipt b mAtAr se eyQn sMsgR kreb nA. es
mihl etAmAr m/ sutrAM tAr se etAmAr b
eyQn sMsgR TAkeb n. 8 etAmAedr iptAr SI mn
ik yid es etAmAedr m nAo hy tAr se eyQn
spekR yAeb n. ekn kAr, thel etAmAr iptAek
sAn kr heb.
9
"etAmr b etAmAedr ebAenr se eyQn
sMsgR kreb n. yid es etAmAedr iptAr b mAtAr
k hy/ tAet yAy Aes n bM yid etAmAedr
ebAn etAmAedr bAIet b jAygAy b hy
tAeto yAy Aes n.
10
"etAmr b etAmAedr nAtnIr se eyQn
sMsgR kreb n. tAr etAmAedr kw Mz.
11
"yid etAmAedr iptA bM tAr SIr kiw
k TAek/ tAet es hy etAmAr ebAn. etAmr
b tAr se eyQn sMsgR kreb n.
12
"etAmr b etAmAedr iptAr ebAenr se
eyQn spkR kreb n. es hl etAmAedr iptAr
Gin A IyA. 13"etAmr b etAmAedr mAtAr
ebAenr se eyQn spkR kreb n. es etAmAedr
mAtAr Gin A IyA. 14"etAmr b etAmAedr
bAbAr BAek pmAn kreb n. etAmAedr kAkAr
SIr kAeCo eyQn sMsegRr j yAeb n. es etAmAedr
kAkIm.

18

113
15

"etAmr b etAmAedr pu^bDUr se eyQn


sMsgR kreb n. es etmAedr eCelr SI. etAmAedr
b tAr se eyQn spkR TAkeb n.
16
"BAeyr SIr se b etAmAedr eyQn
spkR TAkeb n. t etAmAr BAek pmAn krAr
mt heb.
17
"kjn m bM tAr emeyr se etAmAedr
eyQnsMsgR b TAkeb n. es mihlAr nAtnIr
seo eyQn spk$ ereKA n. yid nAtnI
SIelAekr pue^r b kAr k hy tAet yAy Aes
n. tAr nAtnIr tAr Gin A Iyjn. tAedr
se eyQnspkR TAk Ay.
18
"etAmAr SIr jIibt bSAy/ &uim b
tAr ebAnek ibey kreb nA. et ebAenr z hey
Web. etAmr b etAmAedr SIr ebAenr se
eyQn spk$ rAKeb n.
19
"mAisk r)(re,r smy kjn mihlAr kAeC
etAmr b eyQn sMsegRr j yAeb n.
smywAy es Zic.
20
"bM etAmAedr itebzIr SIr se etAmr
b eyQn sMsgR kreb n. w etAmAedr pib^
kreb.
21
"etAmr b etAmAedr izZedr ekAn
kjnek Aenr mDY idey emAlk edbtAr ee
sgR kreb n. kAj ker etAmr b
etAmAedr Verr nAmek pib^ kreb n? Aim
etAmAedr Bu?
22
"kjn purexr kjn purexr se
SIelAekr Ay eyQn spkR b TAkeb n. tA
helA Byr pAp.
23
"ekAn Dre,r A,Ir se etAmAedr eyQn
spkR b TAkeb n. w etAmAedr ekbl
enAMr kreb. kjn SIelAekro k A,Ir se
b eyQn spkR TAkeb n. w k]it ibr.
24
"sb Bul ibxeyr ekAn kiw idey etAmAedr
inejedr Zic ekAer n. ey sb jAitg,ek Aim
etAmAedr sAmen tAedr edz eTek dUr ker edb
tArA smS km$ Ar inejedr Zic kereC.
25
tA edz pib^ hey egeC. tA r pAepr j
Aim zAiS edb bM es edz oKAen bsbAskArI
es sb mAnuxedr bim krAr mt ebr ker edeb.
26
"su t rAM etAmr b AmAr ibiD o
inymAblI mA kreb. etAmr b sb Byr
pAepr ekAn kiwo kreb n. es sb inymAblI
S Aeyelr nAgirkedr j bM esil etAmAedr
meDY bAskArI elAekedr j. 27etAmAedr Aeg
sb edez yArA bsbAs krt/ tArA smS Byr
pAp ker edzwek enAMr keriCl. 28yid etAmr
Byr ijinsil ker/ thel etAmr edzek
kluixt kreb. bM t etAmAedr ebr ker edeb/

elbIy pu Sk 18:15-19:13

eymn t etAmAedr sAmen jAitilek ebr ker


ideyiCl. 29yid ekAn bYi) smS Byr pApilr
ekAen kiw ker/ thel es bYi)ek tAr inejr
elAekedr kAC eTek b ibiC kr heb.
30
etAmr b AmAr ibiD mAneb? etAmr b
sb Byr pApsmUehr ekAn kiwo kreb n y
etAmAedr pUebR esKAen cilt iCl. osb Byr
pAp idey etAmr inejedr b kluixt kreb
n. Aim etAmAedr Bu o Vr.
eV rr iDkAer S Aeyl

Bu emAizek bleln/ 2 "SAeyelr smS


elAekedr belA Aim etAmAedr Bu Vr.
Aim pib^ sutrAM etAmr b pib^ heb?
3
"etAmAedr meDY etYkiw bYi) tAr iptA bM
mAtAek sAn edeb bM AmAr ibAemr ibezx
idnil* pAln kreb. Aim Bu etAmAedr Vr.
4
"mUi%$ pUej kreb n. etAmAedr inejedr j
gilt DA&u idey edbtAr mUUi%$ !trI kreb n. Aim
Bu etAmAedr Vr?
5
"yKn etAmrA Vrek ml qneb phAr
dAo/ etAmr b t siWkBAeb edeb yAet t
A hy. 6 etAmr eyidn qneb edeb esidn bM
perr idno t AhAr kret pAreb; ik yid es
qnebr ekAn Mz tIy ideno pe TAek/ tAhel
t b Aen puiey ePleb. 7 "etAmr es
qnebr ekAen Mz tIy iden AhAr kreb n;
esw heb Zic/ esw A heb. 8 "kjn bYi)
yid t ker teb es es pAepr kAre, edAxI heb.
kAr, es Bur pib^ ijinsilek A kerin.
es elAkiw tAr elAekedr eTek b ibiC
heb.
9
"yKn etAmr zs kAew/ tKn etAmAedr
e(e^r ekA, pyR zs ekewA n. zs yid mAiwet
pe yAy/ etAmr t kuiey ino n. 10"etAmAedr
@A(A bAgAenr sb @A(A &uleb n bM eyil
mAiwet pe TAek esilo &uel eneb n. ekn
kAr, esil etAmr grIb bM etAmAedr edezr
meDY idey AmYmA, mAnuxedr j ePel rAKeb.
Aim Bu etAmAedr Vr?
11
"etAmr b cir kreb n. etAmr b
elAkedr WkAeb n bM prSperr kAeC imeTY
kT bleb n. 12imeTY itit idet etAmr b
AmAr nAm bYbhAr kreb n. t krel Verr
nAemr sAn kr hy. Aim etAmAedr Bu?
13
"etAmAedr itebzIr it etAmr b m
bYbhAr kreb n/ etAmr b tAek luW kreb

19

ibAemr idn Tb ''sAbAT. iw hyt zinbAr ebAJAy


Tb iw smS ibezx idnil ebAJAy eyidn elAekedr kAj
krAr kT ny.

elbIy pu Sk 19:14-20:3

114

nA. etAmr skAl n As pyR sAr rAt Der


b kjn BAA krA imekr ebtn AwkAeb
n.
14
"etAmr b kjn biDr mAnu x ek
iBzAp edeb n. mAnuexr sAmen mn ikC
ereK n yAet es pe yAy. etAmr b Vrek
A kreb. Aim etAmAedr Bu?
15
"ibcAerr bYApAer etAmr b p(pAthIn
heb. etAmr b dir@ mAnuxedr it ibezx
p(pAit edKAeb n. bM etAmr b it
r pU,R elAekedro ibezx sAn edKAeb n.
etAmrA yKn itebzIr ibcAr kr tKn b
Ay kreb n. 16 elAekedr ibre etAmr
b imTY g riwey ebAeb n. mn ikC
kreb n yAet etAmAedr itebzIr jIbn ibp
hy. Aim etAmAedr Bu?
17
"etAmr etAmAedr BAek b men men
G],A kreb n. yid etAmAedr itebzI Bul ker/
tAhel tAr sAeT es ibxey kT bl/ ik tAek
(m ker; tAhel &uim tAr edAexr BAgIdAr heb
n. 18"etAmAr it elAekrA KArAp yA ikC kereC/
tA Buel yAo; itezAD enoyAr ecX ekAr n.
etAmAedr itebzIek inejedr mt ker
BAelAbAesA. Aim etAmAedr Bu?
19
"etAmr b AmAr ibiDskl mA kreb.
etAmr b Dre,r A,Ir meDY sr jnn
kreb n. etAmr b etAmAedr e(et Dre,r
bIj bpn kreb n. Dre,r suetA idey !trI epAzAk
etAmr b preb n.
20
"mn Gwet pAer ey k bYi)/ er kAeC
dAsI mn kjenr se eyQn sMsgR kereC; ik
dAsI mihlAiw ibi*t hyi n b tAek tAr SVADInt
edoy hy in. yid t Gew/ tAhel ese(e^ b
zAiS heb; ik tAedr m]&uYd heb n/ kAr,
SIelAkiw SVADIn ny. 21"elAkiw Bur j smAgm
tAbur ebzmueK b tAr edAx emAcenr qneb
ihsAeb kiw purx emxzAbk neb. 22"yAjk
elAkiwek Zic krAr j purx emxzAbkiwek
edAxATRk qneb iheseb Bur sAmen sgR ker
tAr pAepr Ayi% kreb. tArpr elAkiwek tAr
k]t pAp smUehr j (mA krA heb.
23
"Bib`et etAmr etAmAedr edez ebz ker
yKn KAer j ekAn jAetr gAC lAgAeb/ tKn
gAeCr Pl bYbhAerr Aeg b itn bCr ep(
kreb. smy es Pl Zic bel g,Y ekAr
bM t eKo n. 24"c&uTR bCer gAeCr Pl heb
Bur. Bur it zMs iheseb w heb pib^
qneb. 25"tArpr pm bCer etAmr es gAC
eTek Pl epet pAer bM BAeb gACiw etAmAedr
j Aer Pl edeb. Aim Bu etAmAedr Vr?

26

"r) eleg TAkA bSy ekAn mAMs etAmr


b KAeb n.
"etAmr b yAibA bM g,k ibAr bYbhAr
kret ecX kreb n.
27
"etAmr b etAmAedr mATAr pAez gjAen
ekzil egAl ker egAwAeb nA. etAmr b
etAmAedr dAir ekAn kAweb n. 28"m]t bYi)edr
Sre, rAKAr j etAmrA b etAmAedr edeh
kAwAeC kreb n. etAmr b inejedr opr
ekAn i rAKeb n. Aim Bu?
29
"etAmAr kAek eb het ido n. t krel
tAek sAn kr hy. edezr mAnuxjno tAhel
ebAr mt TRA Verr it ibV eSr mt Acr
kreb nA bM edz me pU,R heb n.
30
"AmAr ibAemr ibezx idnilet etAmr
b kAj kreb n. etAmr b AmAr
pib^SAnek sAn edeb. Aim Bu?
31
"Bu&uiyAedr b mAyAbIedr kAeC m,Ar j
yAeb n. tAedr kAeC eyo n tAr ZDu etAmAek
Zic kreb. Aim Bu etAmAedr Vr?
32
"byS
bYi)edr sAn edKAeb; yKn tAr Ger
eFAekn eW dAAeb. etAmAedr Verr it A
dzRn kreb. Aim Bu?
33
"etAmAedr edez bAs kr ibedzIedr it
KArAp bYbhAr kreb n. 34"etAmAedr inejedr
nAgirkedr mt ibedzIedr it smAn bYbhAr
kreb. etAmAedr inejedr eymn BAelAbAs/
ibedzIedr etmin BAelAbAseb. kAr, ksmy
etAmr imzer ibedzI iCel. Aim Bu etAmAedr
Vr?
35
"etAmr ibcAer Ay kreb n bM ijinsp^
mApAr o ojn krAr bYApAer s heb. 36"zs
ojn krAr j bM trl pdATR mApAr j
etAmAedr ojn pA/ bAwKAr/ Jui o pA^il
siWk hoy ic. Aim Bu etAmAedr Vr?
Aim etAmAedr imzr edz eTek bAer eniC.
37
"etAmr b AmAr smS ibiD bM
inymAblI men rAKeb bM esil mA kreb. Aim
Bu?
itm pj
U Ar ibre inexDA|A
Bu emAizek bleln/ 2 "&u im b
SAeyelr elAekedr Aro ibxyil
belA etAmAedr edezr ekAn bYi) yid emAlekr
mUi%$r sAmen tAr izZedr meDY kiwek sgR
ker/ teb es bYi)r b Ad heb. yid
es bYi) SAeyelr nAgirk hy b SAeyel bAs
kr kjn ibedzI hy tAet ikC yAy Aes nA.
etAmr b es bYi)ek pATr Ce htY kreb.
3
"Aim es bYi)r ibre yAb bM tAek tr

20

115
elAekedr eTek ibiC krb/ kAr, es tAr izZek
emAlekr eezY ideyeC. es AmAr pib^ nAmek
kerin bM AmAr pib^ SAnek Zic kereC.
4
"ik sADAr, elAk es bYi)ek ep( ker
bM ey tAr izZedr emAlkek ideyeC tAek htY
n ker/ 5"tAhel Aim es bYi) bM tAr pirbAerr
ibre yAb bM tAek tAr elAekedr eTek ibiC
krb. yArA es bYi)ek nusr ker emAlekr
ipCen yAy Aim tAedro ibiC krb.
6
"yid ekAn bYi) Bu&uiyA bM mAyAbIedr kAeC
pedezr j yAy Aim tAr iberADI heb. es
bYi) AmAr it ibVAsI/ tA Aim tAek tAr
elAekedr eTek ibiC krb.
7
"etAmr p]Tk ho? inejedr pib^ ker. kAr
Aim pib^? Aim Bu etAmAedr Vr. 8 AmAr
ibiDil Sre rAeK bM emen cel. Aim Bu
bM Aim es iyin etAmAedr pib^ kern.
9
"yid ekAen mAnux tAr iptA ikVA mAtAek
iBzAp edy/ tAr Ad heb. iptAmAtAek
iBzAp ideyeC bel es tAr inejr m]&uYr j
dAyI?
eyQn pApAidr j zAiSs
mhU
"yid ekAn purexr tAr itebzIr SIr se
eyQn spkR TAek/ thel es purx bM mihl
jen bYiBcAerr edAex edAxI heb. es purx
bM mihl jenr b eyn A,d hy. 11"yid
ekAn purexr tAr iptAr SIr se eyQn sMsgR
TAek/ thel purx bM rm,I jnek b eyn
emer ePl hy. tAr inejr tAedr m]&uYr j
dAyI/ kAr kAj tAr iptAr pmAn ker.
12
"yid kjn purexr tAr pu^bDUr se eyQn
sMsgR TAek/ tAedr jnek b eyn emer ePl
hy. jAcAr/ tArA tAedr inejedr m]&uYr j
dAyI.
13
"yid ekAn purexr k purexr se
kjn SIelAekr mt eyQn spkR TAek teb
jn purx k Byr pAp kereC. tAedr b
eyn emer ePl hy.tAr tAedr inejedr m]&uYr
j dAyI.
14
"ekAn purexr pe( ksAeT ekAn SIelAk
bM tAr mAtAek ibey krA tY m kAj. elAekrA
es mAnuxiwek b epAAeb bM jn SIelAkek
Aen edeb eyn Dre,r kukm$ etAmAedr meDY
Ar n hy.
15
"yid kjn mAnux k A,Ir se eyQn
spekR il hy teb es mAnuxiw b A,de
dit heb bM etAmr b A,Iiweko htY
kreb. 16yid kjn SIelAekr k A,Ir se
eyQn spkR TAek/ tAhel etAmr b SIelAk
10

elbIy pu Sk 20:4-26

o A,Iiwek htY kreb. tAr b A,de


dit heb. tAr tAedr inejedr m]&uYr j dAyI.
17
"yid ek tAr ebAn tAr s mtA b s
iptAr emeyek ibbAh ker bM ek perr se
eyQn spekR il hy teb w lAjnk ibxy.
tAr b kAe zAiS pAeb. tAr b tAedr
elAekedr eTek ibiC heb. ey mAnux tAr ebAenr
se eyQn sMsgR ker/ es b tAr pAepr j
zAiS pAeb?
18
"mAisk r)SAebr smy ekAn rm,Ir se
yid ekAn purexr eyQn sMsgR hy/ thel purx
bM rm,I jn tAr elAekedr eTek b ibiC
heb. tArA pAp kereC kAr, es purx re)r
sek kAz kereC bM es SI tAr re)r
sek nAb]]t kereC.
19
"etAmAedr mAtAr ebAn bA etAmAedr iptAr
ebAenr se b eyQn spkR kreb n. esw
hl jAcAr. etAmAedr pApsmUehr j etAmr
b zAiS pAeb.
20
"kjn purx b tAr kAkAr SIr se
eyQn spkR kreb n. kj tAr kAkAek pmAn
ker. es purx bM tAr kAkAr SI tAedr
pApsmUehr j zAiS pAeb. tAr sAnsithIn
eTek mAr yAeb.
21
kjn purexr pe( tAr inejr AbDUek
ibbAh kr Ay. kj tAr BAek sAn
ker. tAedr sAnsit TAkeb n.
22
"etAmrA b AmAr smS ibiDsmUh bM
inymkAnunil men rAKeb bM esil mA kreb.
Aim etAmAedr ey edez iney yAiC/ es edez
bsbAskAel etAmr AmAr ibiDsmUh bM inymAblI
mA ker/ thel es edz etAmAedr ibtAit
kreb n. 23etAmAedr sAmen ey sb jAitek Aim
es edz eTek dUr ker idiC/ tAedr mt jIbnyApn
ekAr n. tArA smS pAp kAj krt Ar tA
Aim tAedr G], krlAm.
24
"Aim etAmAedr beliC ey etAmr tAedr jim
pAeb. Aim tA etAmAedr edb. hA b BAl ijines
Br BUK. Aim Bu etAmAedr Vr?
"Aim etAmAedr jAitr eTek p]Tk ker
AmAr ibezx elAkjn ker &ueliC. 25"sutrAM
etAmr b Zic A,Iedr eTek Zic A,Iedr
bM Zic pAKIedr eTek Zic pAKIedr AlAd
ker eneb. o sb Zic pAiK/ A,I bM ey
ijinsil mAiwet buk idey hAew/ tA AhAr ker
inejedr Zic ekAr n. Aim sb ijinsilek
Zic bel inid$X keriC. 26Aim etAmAedr
jAitr eTek AlAd ker AmAr injSV keriC
tA etAmr b pib^ heb? ekn kAr Aim
Bu bM Aim pib^?

elbIy pu Sk 20:27-22:3

116

27

13
"ekAn purx TbA SIelAk yid Bu&uiyA b
"DAn yAjk b kjn rm,Iek ibbAh
mAyAbI hy tAek b A,de dit het heb. kreb ey kumArI. 14DAn yAjk mn ekAn rm,Iek
elAekrA tAedr pATr idey htY kreb. tAr b ibbAh krebn yAr se purexr eyQn
inejrA inejedr m]&uYr j dAyI heb.
spkR iCl. DAn yAjk b kjn bArbint/
SVAmI-pirtY)A rm,I Tb kjn ibDbAek ibbAh
yAjkedr j inym
AblI
kreb n. DAn yAjk b tAr inejr elAekedr
Bu emAizek bleln/ "hAerAe,r pu^edr meDY eTek kjn kumArIek ibey kreb. 15BAeb
TRA yAjkedr ibxyil belA kjn elAekrA tAedr sAnsitedr it jAnAeb.*
yAjk b ekAn m]t bYi)ek SpzR ker inejek Aim Bu/ DAn yAjkek tAr ibezx kAejr j
Zic kreb n. 2 ik yid m]t bYi)iw tAr Gin p]Tk keriC.
16
A Iyedr kjn hy thel es m]tedh SpzR
Bu emAizek bleln/ 17"hAerA,ek belA
kret pAer. yid m]t bYi) tAr mtA ik iptA/ purxAnu*em etAmAr bMezr meDY kro !dihk ekAn
tAr pu^ b k/ tAr BA b 3tAr ibbAiht ebAn edAx TAkel tAr b Verr kAeC ibezx riw
: ebAn Gin kAr tAr SVAmI en/ es mArA egel bey iney yAeb n. 18ekAn bYi) yAr meDY ikC
tAr j yAjk inejek Zic kret pAer. hy/ zArIirk iw AeC/ b yAjk iheseb esb
teb yAjk inejek Zic kret pAer. 4ik ekbl kret pAreb n bM AmAr kAeC qnebsmUh Anet
!bbAihk kAre, spk$yu) mAnuexr j yAjk pAreb n.
19
inejek Zic kret pAer n bM inejek pib^
ik eK</ ik mueK KArAp dAg yu) elAekr
kret pAer n.
bA lV hAt pA oyAl elAekr/
5
20
"yAjkr tAedr mAT wAekr mt kAmAeb n/
ipeW k<ujoyAl elAekr ik bAmenr/ yAedr
tAedr dAi kAmAeb n. yAjkr tAedr zrIer ecAeKr edAx AeC/ (t AeC mn elAekr/ KArAp
b ekAn kAw eC kreb n. 6yAjkedr tAedr cmRerAgyu) elAekr bM (itS ekAxoyAl
Verr j b pib^ het heb. tAr b elAekr yAjk ihsAeb esb kret pAreb nA.
Verr nAmek jAnAeb/ kAr, tAr riw bM
21
Aenr Ar !trI qnebsmUh Bur kAeC bey
hAerAe,r %rpurxedr meDY kAerAr yid ikC
iney yAy; tA tAr b pib^ heb.
edAx TAek/ tAhel es Bu r kAeC Aenr
7
"kjn yAjk b kjn eb Tb qnebsmUh idet pAreb n. bM es bYi) Verr
kjn XA rm,Iek ibbAh kreb n. es kjn kAeC ibezx riw iney eyet pAreb n. 22es bYi)
ibbAh ibeCd rm,Iek ibbAh kreb n. kAr es yAjkedr pirbAerr tA es pib^ riw AhAr kret
Verr ee pib^. 8etAmr b yAjkek pAer. es it pib^ riwo eKet pAer. 23ik es
sAn kreb kAr, es Verr kAeC pib^ riw pd$Ar eBtr idey pib^tm SAen eyet pAreb n
iney yAy. es etAmAedr kAeC pib^ bel g,Y heb/ bM ebdIr kAeC yAeb nA kAr, tAr meDY ikC edAx
kAr, Aim pib^? Aim Bu bM Aim etAmAedr AeC. es AmAr pib^ SAnilek b Zic
pib^ kir?
kreb n. Aim Vr es smS SAnsmUhek pib^
9
"ekAn yAjekr emey bArbint hey inejek kir.
24
Zic krel/ es tAr iptAr lAr kAr, hy
tArpr emAiz smS ibxy hAerA, bM
sutrAM tAek b Aen d het heb.
hAerAe,r pu^edr bM SAeyelr smS elAekedr
10
"DAn yAjk/ yAek tAr BAedr meDY eTek bleln.
Bu Vr emAizek bleln/ 2 "hAerA, bM
bAC heyeC/ iBexekr etl yAr mATAy FAl heyeC
bM ibezx epAzAk prAr j yAek bAC heyeC
tAr pu^edr belA SAeyelr elAekrA
es kAe tAr ibxAd ebAJAet eyn tAr mATAr cl AmAek ey phAr edy tA pib^. yAjekr eyn
elAemelA n ker bM tAr kAp-ecAp n eCe. es phArilek sAn n ker/ kAr t tAr
11
m]tedh SpzR ker es inejek Zic kreb n AmAr eezY sgR kereC. t nyetA etAmr
bM ekAn m]t edehr kAeC yAeb n/ yid t tAr ey AmAr pib^ nAmek ker n eswA SpX
inejr iptA b mAtAro hy. 12DAn yAjk Verr heb. Aim Bu ? 3Kn eTek yid etAmAr
pib^ SAenr bAer b yAeb n. tAet es Zic %rpurxedr meDY eTek ekAn bYi) Zic bSAy
het pAer bM tKn es Verr pib^ SAnek Zic es smS ijins SpzR ker/ thel es bYi)
kret pAer. kAr, iBexekr etl DAn yAjekr b AmAr eTek ibiC heb. Aim Bu?
mATAy eFel tAek bAkI elAkedr eTek AlAdA krA
elAekrA jAnAeb Tb "tAr sAenr elAekedr eTek
heyiCl. Aim Bu?
Zic hey yAeb n.

21

22

117
4

"yid hAerAe,r %rpurxedr kAerA ekAn KArAp


cmRerAg TAek b yAr ingRmn heyeC/ es pib^ n
hoy pyR pib^ KA eKet pAreb n. inym
ey ekAn yAjekr pe( ey Zic TAek. 5m]tedh
Ar Zic heyeC mn ikC yid ek SpzR ker
Tb yid tAr bIyRpAt hy Tb es yid buek hAw
Zic ekAn A,Iek SpzR ker b Zic ekAn bYi)ek
SpzR ker yid es Zic hy teb ik ker es bYi)
Zic heyeC esw r pU,R ny. 6ey bYi) smS
ikCr ey ekAn kw SpzR ker/ es sY n hoy
py$ Zic TAkeb. es bYi) pib^ KAer ekAn
ikC b KAeb n. mn ik es yid jel eDQt
hy/ es pib^ KA eKet pAreb n. 7ekblmA^ sUyR
efAbAr pr es Zic heb. tKn es pib^ KA AhAr
kret pAreb. kAr, sUy$AeSr pr es Zic bM es
KA tAr j.
8
"yid kjn yAjk edeK ey kiw A,I inej
inej mAr egeC b b A,Iedr Ar inht heyeC/
es b es m]t A,Iiwek B(, kreb n. yid
es bYi) es A,Iiwek B(, ker es Zic
heb. Aim Bu?
9
"yAjkedr AmAek esb krAr ibezx smy
TAkeb. tAr b essb smy ibxey stk$
TAkeb. tAr pib^ ijinsilek pib^ n krAr
ibxey b sAbDAn heb. yid tAr sAbDAn hy
tAhel tArA mAr yAeb n. Aim Vr ibezx
kAejr j tAedr p]Tk keriC. 10ekblmA^
yAjkedr pirbAerr elAekrA pib^ KA AhAr
kret pAer. yAjekr se bsbAskArI kjn
bAsI Tb kjn BAAew km$I b ekAn
pib^ KA eKet pAer n. 11ik yid yAjk tAr
inejr eTR kjn elAkek B]tY iheseb eken/
es bYi) tKn pib^ ijinsilr ikCw AhAr
kret pAer. B]etYr yAr yAjekr bAIet jAy
tArA yAjekr KAer ikCw eKeto pAer. 12yAjekr
k yAjk ny mn kAek ibey krel pib^
qnebsmUehr ekAn ikC eKet pAer n. 13yAjekr
emey ibDb hel Tb es SVAmI pirtY)A hel/
yid tAek sAhAyY krAr mt ekAn sAnsit n
TAek bM es eyKAen bAlYkAl kAiweyeC es
ip^Aley iPer Aes/ thel es tAr iptAr KA
ikCw eKeto pAer. tCA ekblmA^ yAjekr
pirbAerr elAekrA KA eKet pAreb.
14
"kjn mAnux Bul ker pib^ KAer ikCw
eKet pAer. es bYi) b es pirmA, yAjkek
edeb bM es b KAer dAemr opr pmAMz
edeb.
15
"SAeyelr elAekrA Buek ey sb phAr
dAn ker t heb pib^; sutrAM yAjk b es
pib^ ijinsilek pib^ kreb n. 16yid

elbIy pu Sk 22:4-29

yAjkr es smS pib^ !nebilek pib^


iheseb ibebcn ker bM esil KAy/ tAhel t
pAp iheseb Dr heb. Aim Bu tAedr pib^ kir.
17
Bu Vr emAizek bleln/ 18"hAerA, bM
tAr pu^edr bM SAeyelr smS elAekedr bel
S Aeyelr kjn nAgirk b kjn ibedzI qneb
iney Aset pAer. het pAer elAkiw ey ibezx
it|A keriCl es phAr tAr j/ Tb ekAn
ibezx qneb elAkiw Anet eceyiCl. 19-20
phAril elAekrA Aen kAr, tAr sitY Vrek
phAr idet cAy. ik ekAn qneb yAet ekAn
edAx AeC t etAmr b h, kreb n. Aim
es phAer Kuiz heb n. yid es phAr kiw
xA Tb kiw emx b kiw CAgl hy/ thel
es A,I b purx heb bM tAr meDY eyn
ekAn edAx n TAek.
21
"mAnt pU,R krAr j Tb eSVCAy yKn
ekAn bYi) Bur kAeC ml qneb Aen es
qneb kiw xA b emx het pAer; ik esw
eyn SVASYbAn hy. es A,Iiwr meDY b eyn
ekAn edAx n TAek. 22etAmr b Buek mn
ekAn A,I edeb n eyw kAn/ yAr hABA b
pu Tb gilt GA ol b KArAp cmeR rAg smit
V .
Bur ebdIr oprkAr Aenr opr etAmr b
suS A,I edeb n.
23
"kKen kKen kiw x A b kiw
emxzAbekr kw p TAek y Kub lV Tb
kw pAeyr pAt y iWk mt gjAy in. yid
ekAn bYi) es A,Iek Bur kAeC ibezx phAr
iheseb idet cAy/ tAet w g]hIt heb/ ik w
elAkiwr ibezx ititr pR, iheseb g]hIt heb
n.
24
"ekAn A,Ir kAlizer p/ c,
R b iC-ibiC
ekAx TAkel tA etAmr Bur it sgR kreb
n.
25
"etAmr ibedzIedr kAC eTek Bur it
qneb ihsAeb b ekAn A,I h, kreb n/
kAr, A,Iil ekAnBAeb (itS het pAer/ tAedr
meDY ekAn edAx TAket pAer; tAr g]hIt heb n.
26
Bu emAizek bleln/ 27"yKn kiw bACr b
kiw emx Tb kiw CAgl jAy/ es b
tAr mAeyr se sAt idn TAkeb. tArpr Aw
idenr idn bM per A,I Bur kAeC i
d% qneb iheseb h eyAgY heb. 28ik etAmr
b A,Iiwek bM r mAek k iden htY
kreb n? inym gABI bM emx Beyr e(e^
eyAjY. 29yid etAmrA ikC ibezx Dre,r
DbAdscU k qneb Buek idet cAo/ thel etAmr
es phAr dAenr bYApAer SVADIn. ik b
etAmr w mnBAeb kreb y Vrek KuzI ker.

elbIy pu Sk 22:30-23:25

118

etAmr esidn b egAw A,Iiwek B(, kreb.


perr idenr skAelr j b ekAn mAMs ePel
rAKeb n. Aim Bu?
31
"AmAr Aedzil men ereK bM esil
mA ker. Aim Bu ? 32AmAr pib^ nAmek
etAmr edKAeb. SAeyelr elAekrA b
eyn AmAek tAedr pib^ iheseb mA ker. Aim
Bu iyin etAmAedr pib^ kern. 33Aim etAmAedr
Vr hbAr j imzr eTek eniC. Aim Bu?
30

ibezx Ci wr idnil
Bu emAizek bleln/ 2 "S Aeyelr elAekedr
belA Bur menAnIt sbilek etAmr
pib^ sBA bel eGAx, kr. il hl AmAr
ini$X Ciwr idn

23

ibAmpbR
"Cidn Der kAj kr/ ik sm
idn km$ibritr
j inid$X ibAmpbR heb ibAemr ibezx idn.
etAmr b ekAn kAj kreb n. w etAmAedr
skelr bAIet Bur j ibAemr idn heb.
3

inSA rpbR
"il hl Bur menAnIt inSArpbR. etAmr
ilr j menAnIt smey pib^ sBAr kTA eGAx,
kreb. 5 Bur inSArpebRr idn hl Tm mAesr 14
idenr idn sUyRAeSr smy.
4

KAimribhIn riwr sb
"KAimribhIn riwr sb k mAesr 15
idenr idn. etAmr sAt idn Der KAimribhIn riw
KAeb. 7 Ciwr Tm iden etAmAedr k ibezx
sB heb. etAmr b idniwet ekAn kAj
kreb n. 8 sAtidn Der etAmr Bur kAeC id%
sgRil Aneb. tArpr smiden Ar kiw
pib^ sBA heb. etAmr b o iden ekAn
kAj kreb n.
6

Tm zs eCdenr sb
Bu emAizek bleln/ 10"SAeyelr elAekedr
belA Aim etAmAedr ey edz edeb tAet etAmr
ebz kreb. etAmr r zs eCdn krel zesr
Tm Aiw yAjekr kAeC Aneb. 11yAjk Bur
sAmen es Aiw edAlAeb eyn etAmAedr j t
A hy. yAjk ribbAr skAel es zesr Aiw
edAlAeb.
12
"ey idn etAmr zesr Aiw edAlAeb/ esidn
etAmr kiw k bCr bysI purx emx phAr
edeb. es emexr meDY eyn ekAn edAx nTAek.
o emxiw Bur kAeC ehAmbilr qneb heb. 13CAA
9

etAmr b ilB etl emzAenA 16 kAp imih


myd zs qneb ihsAeb edeb. r sAeT edeb 1
ekAyAw$ @A(Ars. es qnebr g Buek KuzI kreb.
14
Verr kAeC t !neb ihsAeb n An pyR
etAmr b ekAn n&un zs Tb Pl b n&un
zs eTek !trI riw KAeb n. etAmr eyKAen
bAs kr n ekn ibiD etAmAedr bMz prprAy
cleb.
PslkAwAr sb
"es ribbAerr skAl eTek TRA :edAlnIy
qnebr j AnIt zesr Aiw AnAr idn eTek
sAt sAh en nAo. 16s m sAh per ribbAer
:TRA 50 idn per etAmr Bur kAeC kiw
n&un zs qneb Aneb. 17 iden etAmAedr bAI
eTek K riw iney Aseb. riw edAlnIy
qnebr j inid$X heb. o riw !trI krAr j
KAimr bM 16 kAp myd bYbhAr kr. wA heb
etAmAedr Tm zs eTek Bur kAeC edoy
phAr.
18
"elAekrA zs !nebr se kiw xA/ kiw
emx bM sAtiw k bCr byS purx emxzAbk
edeb. sb A,Ir meDY b ekAn edAx TAkeb
n. tAr Bur kAeC ehAmbilr qneb heb. zsY
!neb o epy !nebr sAeT heb Verr ee
ir Ar St qneb. r g Buek KuzI
kreb. 19CAo etAmr pApATRk qnebr j
kiw purx CAgl bM ml qneb iheseb iw
k bCr bysI purx emxzAbk Aneb.
20
"yAjk tAedr Tm zs eTek !trI riw sh
edAlnIy qnebr iw emxzAbk Bur sAmen
edAlAeb. tAr Bur kAeC pib^. tAr TAkeb
yAjekr iDkAer. 21 k iden etAmr k
pib^ sB fAkeb. etAmr b ekAn kAj kreb
n. etAmAedr skelr bAIet ibiD icrkAelr
j cleb.
22
"Aro yKn etAmr etAmAedr jimet zs
bpn kreb/ tKn etAmAedr e(etr ekA,ilr
zs kAweb n. mAiwr opr pe TAk zs etAmr
&uleb n. es ijinsil grIbedr j bM
etAmAedr edez m,kArI ibedzIedr j ereK
edeb. Aim Bu etAmAedr Vr?
15

eBrIsmeU hr sb
Bu AbAr emAizek bleln/ 24"SAeyelr
elAekedr bl sm mAesr Tm idn etAmrA
ibAemr ibezx idn iheseb pAln kreb. es pib^
sB elAekedr Sr krAbAr j eBrI bAjAeb.
25
esidn etAmr b ekAn kAj kreb n bM
i d% kiw qneb etAmr Bur kAeC Aneb.
23

119
Ayi e%r idn
Bu emAizek bleln/ 27"s m mAesr dzm
idniw Ayie%r idn/ esidn k pib^ sB heb.
esidn etAmr b ekAn KA h, kreb n
bM iet St kiw !neb Bur kAeC Aneb.
28
etAmr b idn ekAn kAj kreb n/ kAr,
w hl Ayie%r idn. idn yAjkr Bur
kAeC yAeb bM y etAmAedr Zic ker es
AcArAnuAn kreb.
29
" idn yid ekAn mAnux pbAs kret SVIkAr
ker es b tAr elAekedr eTek ibiC heb.
30
idn yid k bYi) ekAn kAj ker/ Aim tAr
elAekedr meDY es bYi)ek DbMs krb. 31esidn
etAmr b Aed ekAn kAj kreb n. etAmr
eyKAen bsbAs ker n ekn/ etAmAedr j w
hl icrkAelr ibiD. 32w etAmAedr j heb ibezx
ibAemr idn. etAmr esidn b KA h, kreb
n. ibAemr ibezx idn etAmr Ar kreb
mAesr nbm idenr sYAy. bM tA cleb es sYA
eTek perr sYA n As pyR.
26

ku iwr sb
Bu AbAr emAizek bleln/ 34"SAeyelr
elAekedr bel sm mAesr 15 idenr idn hl
kuiwr sb pAlenr idn. Bur ee sb
sAt idn Der cleb. 35Tm iden kiw pib^ sB
heb. etAmr b esidn ekAn kAj kreb n.
36
sAtidn Der etAmr Bur kAeC iet St
kiw ker qneb Aneb. Aw idenr idn etAmAedr
Ar kw pib^ sB heb. etAmr Bur kAeC
i Ar St kiw qneb Aneb. w heb
kw pib^ sB. etAmr b esidn ekAn kAj
kreb n.
37
"il hl Bu r pbR . sm S pebR r
idnilet pib^ sB nuit heb. etAmr Bur
kAeC ehAmbil/ zs qnebsmUh/ bilil bM epy
qnebsmUh Aneb. etAmr iWk iWk iden o smS
phAr Aneb. 38 smS pebRr idnilr se
Bur ibAemr idnil Sr, ker etAmr pAln
kreb. smS !nebil etAmr Bur kAeC ey
ibezx !neb idet cAo bM ibezx ititr
j ey phAr idet cAo tAr se eyAg heb.
39
"sm mAesr 15 iden/ yKn etAmr jimr
zs sMh kr tKn etAmr sAtidn Der Bur
sb pAln kreb. etAmr Tm idn o sm
iden ibAm kreb. 40Tm idniwet etAmrA sur
gACil eTek Pl bM ndIr tIrbtI$ tAlgACilr/
JAgACilr bM bAsI gACilr fAlil eneb.
etAmr sAtidn Der etAmAedr Bu Verr sAmen
sb kreb. 41it bCer sAt idn Der etAmr
33

elbIy pu Sk 23:26-24:14

pbR Bur j pAln kreb. ibiD icrkAl


cleb. sm mAes etAmr pbR pAln kreb.
42
etAmrA sAtidn Der SAyI kuiwer bsbAs kreb.
S Aeyel j enoy smS elAekrA smS AbAes
bAs kreb. 43yAet etAmAedr smS %rpurxr
jAen ey tAedr imzr eTek ebr ker AnAr smy
Aim S Aeyelr elAekedr SAyI AbAes bsbAesr
bYbS keriClAm. Aim Bu etAmAedr Vr?
44
sutrAM emAiz SAeyelr elAekedr Bur
pbRilr kTA bleln.
bAitdAn bM pib^ riw
Bu emAizek bleln/ 2 "SAeyelr
elAekedr A|A kr in[Aen ilB eTek
K<Aiw etl etAmAr kAeC Anet. es etl bAitilr
j. eyn sbsmy esil el. 3 hAerA Bur
sAmen sYA eTek skAl pyR smAgm tAbur meDY
bAit Ailey rAKeb. pd$Ar bAer sA(Y isuekr
sAmen es bAitiw TAkeb. ibiD icrkAl Der
cleb. 4 Bur sAmen K<Aiw esAnAr bAitSer opr
rAK bAitilek hAerA, inyimt Ailey rAKeb.
5
"imih myd nAo bM t idey bAerAiw riw
esek nAo. it riwr j 16 kAp ker myd
bYbhAr kr. 6 Bur sAmen esAnAr ewibelr opr
esil iw sAiret rAeK. it sAiret TAkeb Ciw
ker riw. 7it sAiret kuur FAleb. w Bur
kAeC edoyA d qneb dAenr S]it r(Ay Buek
sAhAyY kreb. 8itiw zinbAer inyimtBAeb hAerA,
Bur sAmen riw sAijey rAKeb. SAeyelr
elAekedr se ci) icrkAl cleb. 9 riw
hAerA, bM tAr eCeledr iDkAer TAkeb. tAr
ekAn pib^ jAygAy riw KAeb/ kAr, es riw
Bur it ik]t qnebsmUehr kiw. es riw
icrkAelr j hAerAe,r Mz.

24

eV rr it iBzAp dAt mAnx


u
kjn SAeylIy mihlAr kiw eCel iCl/
yAr iptA iCl kjn imzrIy. es eCel S Aeyelr
elAekedr meDY Geu r ebAet egl. mn smy tAbr
u
meDY tAr sAeT k SAeyelr purexr lA Zr
hl. 11SAeylIy SIelAekr sAniw Bur nAem
inA ker iBzAp idet Zr krel elAekrA tAek
emAizr kAeC iney l. :eCeliwr mAeyr nAm iCl
zAelAmI/ idir emey/ dAn r pirbAregAI eTek
Agt. 12elAekr eCeliwek ePtAr ker Bur
SpX Aedezr j ep( krl.
13
tKn Bu emAizek bleln/ 14"ey iBzAp
ideyiCl tAek tAbur bAer iney es. yAr tAek
iBzAp idet ZeniCl/ tArA tAedr hAt eCeliwr
mATAy rAKeb/ bM tKn smS mAnux tAr idek
10

elbIy pu Sk 24:15-25:20

120

pATr Ceb bM tAek htY kreb. 15SAeyelr


elAekedr belA yid ekAn bYi) tAr Vrek
iBzAp edy/ thel es b zAiS pAeb. 16ey
ekAn bYi) ey Bur nAemr ibre kT bel es
b inht heb. smS mAnux tAek pATr mAreb.
SAeyel jh, kr mAnuexr mt ibedzIrAo
yid Verr nAmek iBzAp edy/ thel es b
m]&uYmueK pitt heb.
17
"yid ekAn bYi) pr k bYi)ek htY ker
teb es b m]&uYde dit heb. 18ekAn bYi)
yid kAerA pZ htY ker teb es tAr jAygAy
Ar kiw pZ edeb.
19
"ekAn bYi) tAr itebzIek AGAt krel
iWk es Dre,r AGAt idey elAkiwek zAiS idet
heb. 20BA hAer bdel BAA hA; ecAeKr bdel
ecAK bM dAetr bdel dAt. elAek ek ey
Dre,r AGAt edy/ iWk es Dre,r AGAt idey
tAek zAiS idet heb. 21sutrM yid ekAn bYi)
kiw A,I htY ker/ thel es bYi) b
A,Ir j (itpUr, edeb; ik yid ekAn bYi)
pr ekAn bYi)ek htY ker/ thel es b
m]&uYde dit heb.
22
"ibedzIedr j bM etAmAedr inejr edezr
elAekedr j krkm zAsn heb. ekn kAr,
Aim Bu etAmAedr Vr.
23
tKn emAiz SAeyelr elAekedr bleln/ ey
elAkw tAbr
u bAerr jAygAy iBzAp idiCl tAek
iney esA. tArpr tAr elAkwAek pATr emer
htY krl. su t rAM Bu emAizek ey Aedz
ideyiCeln SAeyelr elAekrA es nusAer kAj
krl.
edezr j ibAemr smy
sIny pbR e t Bu emAizek bleln/
2
"SAeyelr elAekedr belA Aim ey edz
etAmAedr idiC/ esKAen ebz krel etAmr
jimiwek ibAemr smy edeb. Buek sAn edoyAr
je ibAemr ibezx smy. 3 etAmr CbCr
Der etAmAedr jimet bIj bpn kreb/ etAmAedr
@A(A e(tilet gACilek CbCr CAweb bM
Pl iney Aseb. 4ik sm bCr Buek sAn
jAnAenAr j etAmr jimek ibAm edeb.
smy etAmr etAmAedr e(et bIj bpn kreb n
Tb etAmAedr @A(A e(et gACil CAweb n.
5
Psl kAwAr pr ey smS zs inejrA jeeC/
etAmr b tAedr kAweb n. ey smS @A(Alt
CAw hyin esKAn eTek etAmr b @A(A sMh
kreb n. jim k bCr ibAem TAkeb.
6
"ik jim k bCerr ibAem TAkAkAlIn y
p ker tAet etAmAedr j/ etAmAedr purx

25

bM mihl B]tYedr KAbAr j cr KA TAkeb.


etAmAedr jnKAw BAAew imkedr j/ etAmAedr
edez bsbAs kr ibedzIedr j. 7bM etAmAedr
pZedr o etAmAr edezr b pZedr KAbAr mt
cr KA TAkeb.
ju iblI miu )r bCr
"etAmr sAt bCr sAtbAr g,n kreb.
smeyr meDY jimr j TAkeb sAt bCerr ibrit.
w heb 49 bCr. 9tKn sm mAesr dzm idniwet
TRA Ayie%r iden etAmr b emexr izM
bAjAeb/ sAr edzmy emexr izM bAjAeb.
10
etAmr 50 bCrek kiw ibezx bCr kreb.
etAmAedr rAejY bAs kr smS mAnuexr j etAmr
mui) eGAx, kreb. smyiwek blA heb 'juiblI
etAmAedr etYek ey yAr injSV spi% iPer pAeb
bM etAmr etYek ey yAr inejr pirbAer
iPer yAeb. 11etAmAedr pe( 50tm bCriw heb
juiblIr bCr. etAmr bIj bpn kreb n. ey
smS zs inej inej hy/ esil kAweb n. ey
sb @A(Alt CAw hyn/ tAedr eTek @A(A Pl
sMh kreb n. 12 bCrw hl juiblI bCr. w
etAmAedr pe( pib^ smy. ey smS zs e(t
eTek Aes/ etAmr esil AhAr kreb. 13juiblI
bCer etYk bYi) tAr inejr ibxy Azeyr meDY
iPer yAeb.
14
"yKn etAmr itebzIr kAeC etAmAedr jim
ibi* ker b tAedr kAC eTek t eken tKn
prSprek Wiko nA. 15yid etAmr etAmAedr
itebzIr jim iknet cAo/ tAhel ibgt ezx
juiblI bCr eTek bCrel en nAo bM siWk
mUlY in,Rey es sMKYAw bYbhAr kr. kAr, es
etAmAr kAeC ekblmA^ perr juiblI bCr As
pyR zs eCdenr iDkAr ib*y kreC. 16yid
perr juiblI Aset enk edrI TAek ese(e^
dAm heb enk ebzI. yid bCril km hy/ tAet
dAm km heb. ekn kAr, etAmAedr itebzI
k]tpe(/ etAmAr kAeC juiblIr ytil bCr bAik
AeC ttil Psl ibi* kreC. prbt$I juiblI
bCer es jim AbAr tAr pirbAerr iDkAer
yAeb. 17etAmr prSpr prSprek kKno Wiko
n ik Vrek By ekAr. Aim Bu etAmAedr
Vr?
18
"AmAr ibiDsmUh bM inymAblI men ereK/
esil mA ekAer/ thel etAmr inB$ey etAmAedr
edez bAs kreb. 19etAmAedr j jim BAl zesr
Pln edeb. tKn etAmAedr cr KA heb bM
etAmr edez inB$ey bAs kreb.
20
"ik hyt etAmr bleb/ 'yid Amr bIj
bpn n kir Tb AmAedr zssmUh sMh n
8

121
kir/ tAhel sm bCer KAbAr mt AmAedr ikC
TAkeb n. 21zit heyA n. x bCer Aim AmAr
AzIbRAd etAmAedr keC pAWAeb. itn bCr Der
jim zs jAet TAkeb. 22Xm bCer erApn krAr
smyo etAmAedr purAen zs eKey ezx heb n.
Xm bCer cAx kr zs AsAr Aeg nbm bCr
pyR etAmr purAen zs eKet pAeb.
spi% ibxyk ibiDsmhU
"jim AmAr/ tA etAmr SAyIBAeb t ibi*
kret pAerA n. AmAr jimet AmAr se etAmr
ekblmA^ ibedzI bM m,kArI iheseb bsbAs
krC. 24ibi* helo jimr purAen mAilk eyn t
AbAr iken inet pAer. TA eyn edez TAek.
25
etAmAedr edezr ekAn bYi) yid Kub grIb hey
yAy/ es t ebzI grIb ey es tAr spi% ibi*
ker ideyeC. sutrAM e(e^ tAr Gin A Iy
Aseb bM tAr A Iyek iPirey edbAr j
smS spi% iken eneb. 26ekAn bYi)r Gin mn
A Iy nAo TAket pAer/ ik es yid inejr
jim punrAy iken enbAr j DnbAn hy/ 27thel
es b jim ib*Ir smy eTek bCrel g,n
kreb. jimr j kt idet heb tAet isA
inet es sMKY kAej lAgAeb. tArpr es es
jim iken inet pAer. rpr jim AbAr tAr
spi% heb. 28ik yid bYi) tAr inejr j
jim ePrt epet eyAjnIy TR ejAgA kret
pAer n/ thel es y ibi* kereC t juiblI
bCr n As pyR ey ikeniCl tAr hAet TAkeb.
tArpr es juiblI bCer jim ePrt yAeb Tm
SV AiDkArIr kAeC. sutrAM spi% AbAr siWk
pirbAerr iDkAer yAeb.
29
"yid ekAn bYi) AcIer eGr zherr meDY
ekAn bAI ibi* ker/ tAhel tAr ibi*r pr kiw
bCr pU,R n hoy pyR esw ePrt pAoyAr iDkAr
tAr AeC. iDkAr k bCr py$ TAkeb.
30
ik k bCr pU,R hoyAr Aeg yid mAilk bAIiw
iken ePrt n eny/ thel AcIer eGr zherr
bAIiw ey ikeniCl/ t tAr bM tAr %rpurxedr
iDkAer eTek yAeb. bAIiw juiblIr smy Tm
mAilekr kAeC ePrt yAeb n. 31cArpAez AcIr n
edoy eCAw zhr b Amilek eKAl mAeWr mt
Dr heb. sutrAM essb eCAw zhrilet inimRt
bAIil juiblIr smy Tm mAilkedr kAeC ePrt
yAeb.
32
"elbIyedr zhr spek$ elbIy bMzDerr
ey zhrilr iDkArI/ esKAen tAedr bAIil ey
ekAn smey tArA iken ePrt epet pAer. 33ekAn
bYi) yid kjn elbI bMzDerr kAC eTek bAI
eken/ teb juiblI bCer elbIyedr zherr es
23

elbIy pu Sk 25:21-47

bAI AbAr elbIy bMzDredr kAeC iPer Aseb.


kAr, SAeyelr mAnuexr meDY elbIyedr zherr
bAIil elbIegAIr pirbAerr elAekedr iDkAer
TAek. 34elbIyedr zhrsmUh/ iGer rAK mAWsmUh
o ArsmUh ib*y kr yAeb n. mAWil elbIy
bMzDredr icrkAelr iDkAr.
dAs-mAilkedr inym
AblI
"etAmAedr inejedr edezr ekAn k bYi)
yid AiTRkBAeb inejr BArbhn krAr bYpAer Kub
(m hey pe/ teb etAmr b tAek etAmAedr
se kjn ibedzI o bAsIr mt bsbAs kret
edeb. 36tAek etAmr DAr idet pAer mn ekAn
eTRr opr sud tAr kAC eTek ino n. etAmAedr
Vrek kr bM etAmAedr BAek etAmAedr
se bAs kret dAo. 37tAek DAr ideyC mn
eTRr pr ekAn sud tAr kAC eTek ino n bM
tAek ibi* kerC mn KA eTek lAB krAr ecX
ekAer n. 38Aim Bu etAmAedr Vr. knAn
edz edoyAr j bM etAmAedr Vr hoyAr j
Aim etAmAedr imzr edz eTek eniClAm.
39
"etAmAedr inejedr edezr ekAn bYi) yid
t grIb hey pe ey es inejek dAs iheseb
etAmAedr kAeC ibi* kret bADY hy/ tKn etAmr
b tAek B] etYr mt kAej lAgAeb n. 40juiblI
bCr n As pyR/ es etAmAedr kAeC jn KAwAr
kmRI bM kjn ibedzIr metA heb. 41tArpr es
etAmAedr eCe tAr sAnsitedr iney inejr
pirbAer bM tAr pUbR pr
u xedr ibxy Azey iPret
pAer. 42kAr, tAr AmAr dAs. Aim imzerr dAs
eTek tAedr iney esiC. tAr b AbAr dAs
heb n. 43etAmr bYi)r kjn ind$y Bu
b het pAerA n. etAmr b etAmAedr
Vrek kreb.
44
"etAmAedr cArpAezr A jAitedr eTek
purx bM nArI B]tYedr etAmr epet pAerA.
45
etAmr izZedro dAs iheseb inet pAr yid tAr
etAmAedr edez bsbAskArI ibedzIedr pirbArsmUh
eTek Aes. essb izZ B] tYr etAmAedr iDkAer
TAkeb. 46etAmr mnik etAmAedr m]&uYr Aeg
smS ibedzI dAsedr etAmAedr eCelemeyedr
ehPAjet idey eyet pAerA/ yAet tAr etAmAedr
eCelemeyedr iDkAer TAek. tAr icrkAelr j
etAmAedr dAs heb. etAmr sb ibedzIedr dAs
bAnAet pAerA; ik etAmr bzY etAmAedr
inejedr BAedr/ S Aeyelr elAekedr ind$y minb
heb n.
47
"etAmAedr meDYkAr ekAn ibedzI b dzRnATRI
DnI het pAer. idek etAmAedr edezr k bYi)
grIb hey eyet pAer bM inejek dAs iheseb
35

elbIy pu Sk 25:48-26:20

122

etAmAedr meDY bsbAskArI ibedzIr kAeC b


ibedzIedr pirbAerr ekAn sdesr kAeC ibi* kret
pAer. 48es elAkiwr iDkAr AeC *eyr meDY
idey iPer AsAr bM SVADIn hoyr. tAr BAedr
ekAn kjn tAek iken ePrt epet pAer. 49Tb
tAr kAkA b Ku&uet BA tAek iken ePrt epet
pAer. Tb tAr pirbAerr Gin A Iyedr kjn
tAek iken ePrt epet pAer. b yid elAkiw
cr TR pAy/ es inej TR ezAD ker AbAr
SVADIn het pAer.
50
"etAmr ekmnBAeb mUlY yAcA kreb ibedzIr
kAeC tAr inejek ibi* krAr smeyr bCril
eTek perr juiblI bCr pyR etAmr b g,n
kreb. mUlY iWk kret etAmr sMKYAw bYbhAr
kreb. kAr, k]tpe( elAkiw keyk bCerr j
tAek 'BA keriCl. 51yid ekAn e(e^ juiblI
bCerr Aeg Aro enk bCr eTek yAy/ tKn
elAkiw mUelYr emAw Mz b ePrt edeb.
w inB$r ker bCerr sMKYAsmUehr opr. 52juiblI
bCr AsAr yid ekblmA^ sAmA keyk bCr TAek/
thel elAkiw b mUl mUelYr sAmA Mz ePrt
edeb. 53ik es elAkiw it bCr ibedzIr se
BA kr/ elAekr mt bsbAs kreb. es elAkiwr
it ibedzIek ind$y Bu het ido n.
54
"es elAkiwek mu) krAr j yid ek
dAm idet n cAy tAhelo juiblIr bCer es SVADIn
heb. juiblI bCer es bM tAr sAnsitr SAV DIn
heb. 55kAr, SAeyelr elAekrA AmAr dAs. tAr
AmAr dAs eyeh&u Aim tAedr imzerr dAse r
bAer iney esiC. Aim Bu etAmAedr Vr?
rV ek mA krAr pru S Ar
"etAmAedr inejedr j itmUi%$ geb
n. tAedr ,Am krbAr je etAmAedr
edez mUi%$ b S]itPlk smUh geb n. ekn
kAr, Aim Bu etAmAedr Vr?
2
"AmAr ibAemr ibezx idnil men ereK
bM AmAr pib^ SAnek sAn ido. Aim Bu?
3
"AmAr ibiDsmUh o A|AsmUh men ereK bM
tAedr mA ekAer. 4 yid etAmr esil ker tAhel
ey smey bi] X As ic/ Aim es smey etAmAedr
b]iX edeb. jimet zs p heb bM mAeWr
b](ilet Pl Dreb. 5@A(A Plil sMh krAr
smy n AsA pyR etAmAedr zsAid mAA clet
TAkeb bM erApenr smy n AsA py$ etAmAedr
@A(A sMh clet TAkeb. sutrAM KAbAr j
etAmAedr cr KAbAr TAkeb bM etAmr inB$ey
etAmAedr edez bAs kreb. 6Aim etAmAedr edez
zAi bjAy rAKeb. etAmr zAiet TAkeb. ekAn
mAnux etAmAedr BIt sS kreb n. ibpnk

26

A,Iedr etAmAedr edezr bAer rAKeb. Ar


etAmAedr edez z !srA Aseb n.
7
"etAmr etAmAedr zedr tA ker prAijt
kreb bM trbAir idey tAedr htY kreb.
8
etAmAedr p<Ac jn tAedr 100 jnek DAoy kreb
bM 100 jn DAoy kreb 10/000 jnek. etAmr
etAmAedr zedr prAijt kreb bM etAmAedr
S idey tAedr htY kreb.
9
"Ar Aim etAmAedr it s hb. Aim
etAmAedr enk sAnsit idey AzIbRAd krb
bM etAmAedr sMKY b]i krb. Aim etAmAedr
se AmAr ci) r( kreb. 10k bCerr ebzI
smy Der etAmr etAmAedr jm kr zs KAeb.
etAmr n&un zsAid eCdn kreb/ tArpr n&un
zsil rAKAr mt jAygAr j purAen zsilek
ePel edeb. 11"CAo Aim etAmAedr meDY AmAr
pib^ izibr bsAeb. Aim etAmAedr eTek ser
yAeb n.
12
"Aim etAmAedr se oW bs krb/ etAmAedr
Vr heb bM etAmr heb AmAr elAkjn.
13
Aim Bu etAmAedr Vr . etAmr imzer
dAsiCel/ ik Aim etAmAedr imzerr bAer
eniC. dAs hey etAmr BArI ojenr ijins bhen
nuey TAket. ik Aim etAmAedr k<AeDr eyAyAlIr
kAW eBe ideyiC. im etAmAedr AbAr esAjA
hey hAwet ideyiC.
rV ek n mAnAr zAiS
"ik yid etAmr AmAek bM AmAr smS
A|Ail mA n ker/ thel smS KArAp
ijinsil Gweb. 15yid etAmr AmAr ibiDsmUh
bM A|Ail mAnet SV IkAr kr/ tAr TR etAmr
AmAr ci) B kereCA. 16yid etAmr t ker/
ese(e^ Aim Byr sb ibxy GwAeb/ Aim
etAmAedr meDY Aneb erAg bM r. esil
etAmAedr ecAK nX kreb bM etAmAedr A, eneb.
etAmr b]TA bIj bpn kreb/ kAr, etAmAedr
zr etAmAedr zssmUh eKey eneb. 17Aim
etAmAedr ibre yAb/ tA etAmAedr zr
etAmAedr prAijt kreb. essb zr etAmAedr
G], kreb bM zAsn kreb. mn ik etAmAedr
ek tA n krelo etAmr pAlAet TAkeb.
18
" smS ikCr pro yid etAmr mAek
mA n ker/ teb Aim etAmAedr pApsmUehr
j sAt, ebzI zAiS edeb. 19bM y etAmAedr
gibRt ker es zhrileko im DbMs ker edeb.
AkAz b]iX edeb n bM mAiwo zs jAeb n.
20
etAmr kiWn pirm kreb/ ik t etAmAedr
sAhAyY kreb n. etAmAedr jim ekAn zs edeb n
bM etAmAedr gACilet Pl Pleb n.
14

123
21

"yid t se%o etAmr AmAr ibre TAek


bM mAek mA krAr bYApAer SVIkAr ker/
Aim etAmAedr sAt, kiWn AGAt krb. etAmr
yt pAp kreb/ tt zAiS pAeb. 22Aim etAmAedr
ibre buen jedr pAWAeb. tAr etAmedr kAC
eTek eCelemeyedr iCiney eneb/ etAmAedr A,Iedr
DbMs kreb bM etAmAedr enkek htY kreb.
elAekr hAwAcl kret By pAeb rASAGAw P<Ak
hey yAeb.
23
" smS ikCr pro etAmr yid ic iz(
n pAo bM tArpro yid AmAr ibre yAo/
24
tAhel Aimo etAmAedr ibre yAeb. Aim inej
etAmAedr pApsmUehr sAt, zAiS edb. 25ci)B
krAr zAiS idet Aim etAmAedr ibre !sedr
Aneb. etAmr etAmAedr inrAp%Ar j zher
yAeb; ik Aim etAmAedr meDY mhAmArI Aneb
bM etAmAedr zr etAmAedr prAijt kreb.
26
Aim etAmAedr KA eyAgAen b ker idel kiw
mA^ nuen dzjn mihl tAedr smS riw esket
pAreb. tAr etAmAy emep eKet edeb tA etAmr
AhAr kreb ik tbu (uDAt$ TAkeb.
27
"t se%o etAmr yid AmAr kT Znet
SVIkAr ker bM yid tbu AmAr ibrAcAr
kerA/ 28thel Aim sitY etAmAedr it *u
heb bM etAmAedr pApsmUehr j sAt, zAiS
edb. 29etAmr t ebzI (uDAt$ heb ey etAmr
etAmAedr eCeledr bM emeyedr B(, kreb.
30
Aim etAmAedr c S A nilek/* mU i %$ r
SAnsmUhek DbMs krb. Aim sugI sgR krAr
ebdIil nX ker edb. Aim etAmAedr
m]tedhilek etAmAedr mUi%$r opr ePel edb.
AmAr kAeC etAmr heb indAr, ibri)kr. 31Aim
etAmAedr zhril DbMs krb/ etAmAedr pib^
SAnilek P<Ak ker edeb. Aim etAmAedr
qnebsmUehr suger g Ar enebA n. 32Aim
etAmAedr edzek P<Ak krb bM etAmAedr zr
yAr esKAen bsbAs kret Aes tAr tA edeK
cmek Web. 33Aim etAmAedr jAitilr meDY
Ciey edb bM AmAr terAyAl ebr ker etAmAedr
DbMs krb. etAmAedr edz DbMsSAen pir,t heb
bM zhril se yAeb.
34
"etAmr etAmAedr zr edez AnIt heb.
etAmAedr edz heb zU/ sutrAM etAmAedr jim
inym nuyAyI tr ibAm pAeb. jim tAr ibAm
smyek peBAg kreb. 35ibiD bel it sAt bCer
jim k bCr ibrAm pAeb. jim zU TAkAr smey
ibrAm pAeb y esKAen etAmr bAs krAr smy
tAek dAo in. 36Ae eb<ec yAoy bYi)r* tAedr
c SA nilek Vr Tb mUi%$r pAsnAr jAygA. il
sADAr,t> pAhA b pbRetr opr ht.

elbIy pu Sk 26:21-46

zr edez inejedr sAhs hArAeb. tAr etYk


ibxey Atit heb. bAtAes n pAtAr z
tAedr Cew pAlAenAr pe( yeTX heb. tAr mnBAeb
edQAet TAkeb eyn ek tAedr trbAir iney tA
kreC. mn ik ek tA n krelo tAr ew
peb. 37ek ipCen n tA krelo trbAirr
Bey A b<AcAet tAr ek perr gAey ew
peb.
"zedr ibre dAAenAr met zi)etAmAedr
heb nA. 38 edzilr meDY etAmr hAirey yAeb.
etAmAedr zedr edez etAmr mueC yAeb. 39Ae,
eb<ec yAoyA bizX elAekrA zedr rAjYilet
tAedr inejedr pAep bM pUbRpurxedr pAep (ey
yAeb.
Az BrsAr kTA
"ik het pAer elAekrA tAedr pApsmUh
SVIkAr kreb bM hyetA tAr tAedr pUbRpurxedr
pApsmUhek SV IkAr kreb. tAr hye tA SV IkAr kreb
ey tArA AmAr it ibVS heyiCl bM AmAr
ibre igey pAp keriCl. 41bM tA Aim o
tAedr ibre igeyiClAm bM zedr rAejY tAedr
eniClAm. rpr yid tAr n hy bM tAedr
pAepr j edoy zAiSek h, ker/ 42thel
yAekAebr se AmAr kr es ci)ek Aim Sr,
krb. Aim sahAekr se kr ci)ek Sr, krb
bM AhAemr se krA ci)ek Sr, krb. Aim
edzek Sr, krb.
43
"edz zU hey yAeb bM DbMsSAn tAr ibAemr
smy peBAg kreb. tKn bizX jIibtr tAedr
pAepr zAiSek emen eneb. tAr buJeb ey tAr
AmAr ibiDsmUhek G], keriCl bM AmAr
inymAblIek mAnet SVIkAr keriCl bel zAiS
epey i Cl. 44ik r pero zedr edez
TAkAkAlIn tAr yid AmAr kAeC sAhAeyYr j
iPer Aes Aim tAedr eTek muK iPirey enb n.
Aim tAedr kTA Zneb. Aim tAedr spU,R DbMs
krb n. Aim tAedr se AmAr ci) B krb
n kAr, Aim Bu tAedr Vr? 45tAedr BAelAr
j Aim tAedr pUbRpurxedr se kr ci)
Sr, krb. Aim jAitedr sAmen imzr edz
eTek tAedr pUbRpurxedr eniClAm/ yAet Aim
tAedr Vr het pAir. Aim Bu.
46
il hl ibiD/ inym bM iz(AmAlA y Bu
SAeyelr elAekedr ideyiCeln. Bu sIny pbRet
ibiDilek ideyiCeln bM emAiz esil
elAekedr jAineyiCeln.
40

Ae, bYi)r elAekr yAr DbMs eTek r( pAy. KAen


r TR dI elAekr tAedr jim DbMesr smy r( epeyiCl
bM tAedr zedr edez bI iheseb iney yAoy heyiCl.

elbIy pu Sk 27:1-27

124

ititsmhU r p,
U R
Bu emAizek bleln/ 2 "SAeyelr
elAekedr belA k bYi) Bur kAeC ibezx
mAnt ihsAeb ekAn bYi)ek edoyAr itit idet
pAer. elAkiw tKn ibezx pitet Bur esb
kreb. elAkiwr j yAjk b mUlY iWk
kreb. elAkiwek ePrt epet hel dAm idet
heb. 3kui eTek xAw bCr byesr meDYkAr kjn
purexr dAm repAr 50 ezekl. :etAmr b
pib^ SAenr mAp nusAer repAr mAp bYbhAr
kreb. 4kjn SIelAekr mUlY TRA 20 eTek
60 bCr bysIr dAm 30 ezekl. 5 p<Ac eTek kui
bCr bysI kjn purexr dAm 20 ezekl. 5 eTek
20 bCr bysI kjn SIelAekr dAm 10 ezekl.
6
kmAs eTek pA<c bCr bysI k eCAw eCelr dAm
5 ezekl. kiw eCAw emeyr dAm hl 3 ezekl.
7
xAw bCerr b] b tAr eTek ebzI byesr mAnuexr
dAm hl 15 ezekl. kjn SIelAekr mUlY 10
ezekl.
8
"yid ekAn mAnux t grIb hy ey dAm idet
(m/ thel es elAkiwek yAjekr kAeC iney
es. kt TR elAkiw idet s(m heb/ t yAjk
iWk kreb.

27

thel t heb bAIiwr dAm. 15ik dAtA yid t


ePrt epet cAy/ thel es b dAemr opr
dAemr p<Ac BAegr kBAg eyAg kreb. tAet bAIiw
elAkiwr iDkAer yAeb.
spi%r ml
U Y
"yid k bYi) Bur kAeC tAr jimr Mz
sgR kret cAy/ teb jimr mUlY inB$r kreb
t cAx kret ik pirmA, bIejr eyAjn hy tAr
opr. it ehAmAr* k b Jui yebr bIejr
j r mUlY heb repAr 50 ezekl. 17yid bYi)iw
juiblI bCerr meDY tAr jim Vrek edy/ thel
tAr dAm yAjk y iWk kreb t heb. 18ik yid
elAkiw juiblIr per edy/ thel yAjk b
tAr k]t dAm g,n kreb. prbt$I juiblI pyR
bCerr sMKY g,n ker dAm in,Ry kret es
sMKY bzY bYbhAr kreb. 19yid elAkiw t iken
ePrt epet cAy/ thel es dAemr opr p<Ac
BAegr k BAg eyAg kreb. thel jim AbAr
es bYi)r iDkAer yAeb. 20yid bYi)iw jim iken
ePrt n eny teb tA yAjkedr dKel TAkeb.
yid jim pr kAek ib*y kr hy/ thel
Tm bYi) jim iken ePrt epet pAreb n.
21
yid bYi)iw jim iken ePrt n iney TAek/
tAhel juiblI bCer jimiw Bur kAeC pib^ hey
TAkeb w yAjekr kAeC icrkAelr j eTek
yAeb. w heb Bur kAeC spU,Rrep d% jimr
mt.
22
yid ekAn bYi) tAr ekn jim Buek sgR
ker bM yid t tAr pAirbAirk spi%r Mz n
hy/ 23thel yAjk b juiblI bCr pyR bCr
g,n ker jimr dAm iWk kreb. mUlY es
idn elAkiwek idet heb r TR Bur eezY
pib^. 24juiblI bCer jim Aid mAilekr kAeC
TRA ey pirbAr jimr mAilk tAr kAeC iPer
yAeb.
25
etAmrA b es sb dAm emwAet pib^
SAenr mAp bYbhAr kreb. es mAep k ezekelr
ojn hl 20 egr.
16

Bu r it phArsmhU
"yid ekAn bYi) tAr pZilr meDY ekAn
kiwek Bur it sgR ihsAeb iney Aes/ tAhel
es Dre,r sb pZ heb pib^. 10elAkiw Buek
ey A,Iiw edoyAr itit ideyiCl tAr jAygAy
A,I eyn n rAeK/ KArAp pZr jAygAy kw
BAl pZ idey b BAl pZr jAygAy kw KArAp
pZ idey es eyn bdlAbAr ecX n ker. yid
bYi) A,IsmUh bdelr ecX ker/ thel iw A,I
pib^ heb. iw A,I Bur iDkAer yAeb.
11
"Zic bel ey sb A,I Verr it qneb
iheseb d% het pAer n/ yid ekAn bYi) essb
Zic A,Iedr kiw Bur kAeC Aen/ tAhel
es A,Iiwek b yAjekr kAeC Anet heb.
12
yAjk es A,Iiwr j kiw dAm inid$X kreb.
A,Iiw yid BAl b m hy/ tAet ekAn Aes yAy
A,Iedr ml
U Y
n. yid yAjk kiw mUlY iWk ker tAet esw
26
heb A,Iiwr mUlY. 13yid elAkiw A,Iiwek iken
"TmjAt A,I/ es egAr bA emx ehAk tAek
ePrt inet cAy/ tAhel es b dAemr p<AcBAegr Bur eezY sgR krAr eyAjn en/ kAr,
k BAg dAemr se eyAg kreb.
t etA Bur. 27ik es TmjAt A,I kiw
pib^ A,I hel elAkiw b A,Iek iken
bAIr ml
U Y
ePrt eneb. yAjk A,Ir dAm in$Ar, kreb bM
14
"yid ekAn bYi) pib^ ibxy iheseb tAr bAIiw bYi)iw b es dAemr se dAemr p<Ac BAegr
Bur it sgR ker/ thel yAjk b tAr k BAg eyAg kreb. yid bYi)iw es A,Iiwek
dAm iWk kreb. bAIiw BAelA b KArAp/ tAet ikC
ehAmAr k ehAmAr Ay 18 ekij. ZkenA ijinexr ojn y
yAy Aes n. yid yAjk ekAn dAm inid$X ker edy Ay 6 buezelr smAn.
9

125

elbIy pu Sk 27:28-34

iken ePrt n eny tAhel yAjk A,Iiwr ey dAm gAC eTek An Pl PlAid/ sebr dzmAMz Bur
inid$X kereC es dAem b ib*y ker edeb.
iDkArBu). 31sutrAM yid kjn elAk tAr
dzmAMz ePrt epet cAy/ teb es b r
ibezx phArsmhU
dAemr p<Ac BAegr kBAg eyAg kreb bM tArpr
28
"k ibezx Dre,r phAr* AeC y elAekrA t iken eneb.
32
Buek edy. es phAr kmA^ Bur iDkAer
"yAjkrA etYk bYi)r egAr b emxedr
TAek. es phArek iken enoy b ib*y kr meDY eTek it dziwr j kiw ker A,I eneb
yAeb n. es phAr TAek Bur iDkAer. es bM t heb Bur eezY pib^. 33pC kr
Dre,r phAerr meDY pe mAnux/ A,I bM A,Iiw BAl nA KArAp sb prI( cleb n bM
pAirbAirk spi% eTek Agt jim.
kiwr pirbet$ A,I edoy yAeb n. yid es
29
"Bur it ibezx Dre,r phAr yid ekAn A,I idey t bdlAet mnS ker/ tAhel iw
bYi) hy t hel tAek mu) kr yAeb nA. es A,I Bur iDkAer TAkeb. A,Iek iken inet
pAreb n.
bYi)ek b ht het heb.
30
34
"smS zesr dzmAMz Bur iDkAer TAek.
il S Aeyelr elAekedr j sIny pbt
R
r TR hel/ jim eTek ekew An zs bM eTek emAizek edoy Bur AedzsmUh.

ibezx phAr w sADAr,t> yue pAoy ijinsp^ek


ebAJAy. ijinsil :phAril ZDumA^ Bur/ sutrAM
esil Ar ekAn ikCr je bYbhAr krA eyt n.

126

g,nApu Sk
emAiz S Aeye lr elAksMKY g,nA kreln
Bu smAgm tAbeu t emAizr se kTA beliCeln.
sIny mrBUimet esw biSt iCl. SAeyelr
elAekrA imzr tYAg krbAr pr itIy bCerr itIy
mAesr Tm idniwet sA(A heyiCl. Bu
emAizek bleln
2
''SAeyelr smS elAksMKY g,n ker.
etYk bYi)r nAemr sAeT tAr pirbAr bM
pirbAregAI tAilkABu) ker. 3 &uim bM hAerA
S Aeyelr purxedr meDY yAedr bys
20 bCr Tb
tAr ebzI tAedr sklek g,n kreb. :rA
essb mAnux yAr SAeyelr esnAbAihnIet kAj
kret pAer. tAedr egAI nuyAyI tAilkABu)
ker.
4
etYkiw pirbAregAI eTek kjn bYi)
etAmAek sAhAyY kreb. bYi)iw heb tAr
pirbAregAIr sbRmy kt$. 5 nAmil heC
essb elAekr yAr etAmAr pAez TAkeb bM
etAmAek sAhAyY kreb
rebe,r pirbAregAI eTek zedy U err pu^
lIxUr;
6
izimeyAenr pirbAregAI eTek sUrIzeyr pu^
zlumIeyl.
7
iyhdAr pirbAregAI eTek InAdebr pu^
nhezAn;
8
xAKerr pirbAregAI eTek sU y A err pu ^
nTenl.
9
sbUlUenr pirbAregAI eTek ehelAenr pu^
lIyAb;
10
eyAexePr %rpurx Piyemr pirbAregAI
eTek Ihedr pu^ lIzAm;
mn>izr pirbAregAI eTek pdAhsUerr pu^
gmlIeyl;
11
ibAmIenr pirbAregAI eTek igideyAinr pu^
bIdAn;
12
dAenr pirbAregAI eTek Izeyr pu^
hIeyxr;
13
Aezerr pirbAregAI eTek *e,r pu^
pgIeyl;
14
gAedr pirbAregAI eTek dU Yey e lr pu ^
lIyAsP;
15
n A lIr pirbAregAI eTek nenr pu ^
hIr>.

16

oper iiKt bYi)r tAedr egAIr entA.


tAedr pirbAregAIr sbRmy kt$ iheseb elAekrA
tAedr menAnIt keriCeln. 17yAr sbRmy kt$
iheseb menAnIt heyiCeln/ emAiz bM hAerA
tAedr ebeC ineln. 18bM emAiz o hAerA,
S Aeyelr smS elAekedr kse je kreln.
tKn elAekedr tAedr pirbAr bM pirbAregAI
nusAer tAilkABu) kr hl. 20 bCr Tb tAr
oper etYk purexr nAm tAilkABu) heyiCl.
19
Bu y Aedz keriCeln emAiz iWk tA
keriCeln. elAekrA yKn sIny mrBUimet iCl
emAiz tKn tAedr g,n keriCeln.
20
tAr rebe,r pirbAregAIr g,n keriCl.
:reb, iCeln SAeyelr ejY pu^. 20 bCr byS
Tb tAr oper smS purx yAr esnAbAihnIet
kAj kret s(m/ tAedr etYekr nAm tAedr
pirbAr o pirbAregAI nusAer tAilkABu) kr
heyiCl. 21rebe,r pirbAregAIr emAw purexr
sMKY iCl 46/500 jn.
22
tAr izimeyAenr pirbAregAI g,n keriCl.
20 bCr byS Tb tAr oper smS purx yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm tAedr pirbAr bM pirbAregAI nusAer
tAilkABu ) kr hey i Cl. 23izimeyAenr
pirbAregAIr emAw purexr sMKY iCl 59/300 jn.
24
tAr gAedr pirbAregAIr g,n keriCl. 20
bCr byS Tb tAr oper smS purx yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm tAedr pirbAr o pirbAregAI nusAer
tAilkABu) kr heyiCl. 25gAedr pirbAregAIr
emAw purexr sMKY iCl 45/650 jn.
26
tAr iyhd pirbAregAIr g,n keriCl. 20
bCr byS Tb tAr oper smS purx yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm tAedr pirbAr o pirbAegAI nu s Aer
tAilkABu) kr heyiCl. 27iyhdAr pirbAregAIr
emAw purexr sMKY iCl 74/600 jn.
28
tAr xAKerr pirbAregAIr g,n keriCl.
20 bCr byS Tb tAr oper smS purx yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm tAedr pirbAr o pirbAegAI nu s Aer
tAilkABu) kr heyiCl. 29xAKerr pirbAregAIr
emAw purexr sMKY iCl 54/400 jn.

127
30

tAr sbUlUenr pirbAregAIr g,n keriCl.


20 bCr byS Tb tAr oper smS purx yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm inj inj pirbAr o pirbAregAI nusAer
tAilkABu) kr heyiCl. 31sbUlUenr pirbAregAIr
emAw purexr sMKY iCl 57/400 jn.
32
tAr Piyemr pirbAregAIr g,n keriCl.
:Piym iCeln eyAexePr pu^. 20 bCr byS
Tb tAr oper smS purx yAr esnAbAihnIet
kAj kret s(m/ tAedr etYekr nAm inj inj
pirbAr o pirbAregAI nusAer tAilkABu) kr
heyiCl. 33Piyemr pirbAregAIr emAw purexr
sMKY iCl 40/500 jn.
34
tAr mn>iz pirbAregAIr g,n keriCl.
:mn>iz iCeln eyAexePr pr k pu^. 20 bCr
by S Tb tAr oper smS pu r x yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm inj inj pirbAr o pirbAregAI nusAer
tAilkABu) kr heyiCl. 35mn>iz pirbAregAIr
emAw purexr sMKY iCl 32/200 jn.
36
tAr ibAmIn pirbAregAIr g,n keriCl.
20 bCr byS Tb tAr oper smS purx yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm inj inj pirbAr o pirbAregAI nusAer
tAilkABu ) kr hey i Cl. 37ibAmIenr
pirbAregAIr emAw sMKY iCl 35/400 jn.
38
tAr dAenr pirbAregAIr g,n keriCl. 20
bCr byS Tb tAr oper smS purx yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm inj inj pirbAr o pirbAregAI nusAer
tAilkABu) kr heyiCl. 39dAenr pirbAregAIr
emAw purexr sMKY iCl 62/700 jn.
40
tAr Aezr pirbAregAIr g,n keriCl. 20
bCr byS Tb tAr oper smS purx yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm inj inj pirbAr o pirbAregAI nusAer
tAilkABu) kr heyiCl. 41Aezr pirbAregAIr
emAw purexr sMKY iCl 41/500 jn.
42
tAr n Ailr pirbAregAIr g,n keriCl.
20 bCr byS Tb tAr oper smS purx yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm inj inj pirbAr o pirbAregAI nusAer
tAilkABu) kr heyiCl. 43n Ailr pirbAregAIr
emAw purexr sMKY iCl 53/400 jn.
44
emAiz/ hAerA, bM S Aeyelr bAerjn sbm
R y
kt$A elAksMKY g,n keriCeln. :etYkiw
pirbAregAIr eTek kjn ker sbRmy kt$
iCeln. 45tAr 20 bCr byS Tb tAr oper
etYk purexr g,n keriCl/ yAr esnbAihnIet
kAj kret s(m. etYk bYi)ek tAr pirbAr

g,nApu Sk 1:30-2:10

nu s Aer tAilkABu ) krA hey i Cl. 46gi,t


elAekedr emAw purexr sMKY iCl 6/03/550 jn.
47
SAeyelr A elAekedr se elbIy
pirbAregAIBu) pirbAredr g,n kr hy in. 48Bu
emAizek bleln 49''elibr pirbAregAIr elAekedr
g,n kreb n Tb SAeyelr A elAekedr
se B$u) kreb n. 50elbIyedr ci)r pib^
tAbur bM tAr smS ijinesr dAiy rAK. tAr
b pib^ tAbur sAeT tAr sb ijinsp^ bhn
kreb o tAr y eneb bM pib^ tAbur cArpAez
izibr SApn kreb. 51yKn pib^ tAbu SAnAirt
heb/ elbIyrA wAek SAnAirt kreb. yKn
ibritr smy pib^ tAbur it kr heb tKn
b elbIyr iwek it kreb. kmA^ tArA
pib^ tAbur r(,Aeb(, kreb. elbIy pirbAregAI
bihB$Ut ekAen bYi) yid tAbur ye r bYApAer secX
hy/ tAhel tr m]&u Y inbAy$. 52S Aeyelr elAekrA
tAedr AlAd egAIet izibr SApn kreb. etYk
bYi) tr pAirbAirk ptAkAr kACAkAiC TAkeb.
53
elbIyr ci)r pib^ tAbur cArpAez tAedr izibr
SApn kreb. tAhel SAeyelr jnegAIr it
Vr tAr e*AD kAz krebn nA. tAr pib^ tAbr
u
dAiye TAkeb bM tA pAhAr edeb.
54
sutrAM Bu emAizek y Aedz keriCeln/
SAeyelr elAekrA es nusAer sb ikC keriCl.
iziberr bYbSA
Bu emAiz bM hAerA,ek bleln 2 "S AeylIyrA
smAgm tAbur cArpAez ikCw dUr ereK tAedr
izibr qtrI kreb. etYk bYi) tAr egAIr injSV
ptAkAr kAeC izibr SApn kreb.
3
"pUbRidek eyidek sUeyRAdy hy/ esidek TAkeb
iyhdAr iziberr ptAk. iyhdAr elAekr
ptAkAr kAeC izibr SApn kreb. InAdebr
pu^ nhezAn heln iyhdAr elAekedr entA. 4tAr
del purexr sMKYA 74/600 jn.
5
"iyhd pirbAregAIr iWk per xAKerr
pirbAregAI izibr SApn kreb. sUyA err pu^ nTenl
xAKerr elAekedr entA. 6 tAr del purexr sMKYA
54/400 jn.
7
"iyhdAr pirbAregAIr iWk per sbUlUenr
pirbAregAIo izibr SApn kreb. ehelAenr pu^
lIyAb sbl
U eU nr elAekedr entA. 8 tAr del purexr
sMKYA 57/400 jn.
9
"iyhdAr iziberr emAw elAksMKY 1/86/400
jn. edr ibiB pirbAregAIet ibB) kr
heyeC. SAnAer m, krAr smy iyhdAr egAI
Tem sr heb.
10
"pib^ tAbur di(, idek rebe,r iziberr
ptAk TAkeb. etYk egAI tAr ptAkAr kAeC

g,nApu Sk 2:11-3:10

128

izibr SApn kreb. zedyUerr pu^ lIxUr heln


rebe,r elAkedr entA. 11 del purexr sMKYA
46/500 jn.
12
"rebe,r pirbAregAIr iWk per izimeyAenr
pirbAregAI izibr SApn kreb. sUrIzeeyr pu^
zlumIeyl heln izimeyAenr elAekedr entA. 13
del purexr sMKYA 59/300 jn.
14
"rebe,r elAekedr iziberr iWk per gAedr
pirbAregAI izibr SApn kreb. dUYeyelr pu^
lIyAsP heln gAedr elAekedr entA. 15 del
purexr sMKYA 45/650 jn.
16
"rebe,r iziberr egAIilr emAw purexr
sMKYA 1/51/450 jn. SAnAer m,kAel rebe,r
iziberr elAekrA itIy SAen TAkeb.
17
"m,kAel elbIy elAekr rebe,r elAekedr
iWk per TAkeb. A iziberr mAJKAen smAgm
tAbu tAedr se TAkeb. mnik me,r smeyo
elAekr tAedr izibril k *mAnusAer SApn
kreb. etYk bYi) tAr pAirbAirk ptAkAr kAeC
TAkeb.
18
"Piym iziberr ptAk pim idek TAkeb.
Piyemr pirbAregAI ptAkAr kAeC izibr
S A pn kreb. Ih e dr pu ^ lIzAm heln
Piyemr elAekedr entA. 19 del purexr sMKYA
40/500 jn.
20
"P iy e mr pirbAerr iWk per mn>iz
pirbAregAI izibr SApn kreb. pdAhsUerr pu^
gmlIeyl heln mn>iz elAekedr entA. 21 del
purexr sMKY 32/200 jn.
22
"Piyemr pirbAerr iWk per ibAmIenr
pirbAregAIo izibr SApn kreb. igideyAinr pu^
bIdAn heln ibAmIenr elAekedr dlpit. 23
del purexr sMKY 35/400 jn.
24
"Piyemr iziber esnAdl ihsAeb yAedr g,n
kr heyiCl tAedr emAw purexr sMKY 1/08/100
jn. SAnAer m,kAel edr pirbAr tIy SAen
TAkeb.
25
"dAenr iziberr ptAk tAbur %r idek
TAkeb. dAenr pirbAregAI iziber TAkeb.
Izeyr pu^ hIeyxr heln dAenr elAekedr
entA. 26 egAIr purexr sMKY 62/700 jn.
27
"Aezr pirbAregAIr elAekr dAenr
pirbAregAIr iWk per izibr SApn kreb.
*e,r pu^ pgIeyl heln Aezerr elAekedr
entA. 28 del purexr sMKY 41/500 jn.
29
"n Ailr pirbAregAI dAenr pirbAregAIr
iWk per izibr SApn kreb. nenr pu^ hIr>
heln nAilr elAekedr entA. 30 del purexr
sMKY 53/400 jn. 31dAenr iziberr emAw purexr
sMKY 1/57/600 jn. SAnAer m,kAel r

skelr ezex TAkeb. etYk bYi) tAr pAirbAirk


ptAkAr se TAkeb.
32
sutrAM rA heln S Aeyelr jng,. pirbAr
nusAer tAedr g,n kr het. iziber egAI
nusAer g,nAk]t SAeyelr emAw purexr sMKY
6/03/550 jn. 33emAiz Bur kT mA kreln
bM SAeyelr A elAekedr se elbIy
elAekedr g,n kreln n.
34
Bu emAizek y y beliCeln/ SAeyelr
elAekrA tAr etYkiw pAln keriCeln. etYk
egAI tAr injSV ptAkAr kAeC izibr SApn krt
bM etYk bYi) tAr pirbAr o pirbAregAIr
se yA^A krt.
hAerAe,r yAjk pirbAr
hl hAerA, bM emAizr pAirbAirk ithAs/
ey smey sIny pbRetr opr Bu emAizr se
kT beliCeln.
2
hAerAe,r cAr pu^ iCl. nAdb iCeln ejY pu^.
bAkI itnjn heln bIh/ lIyAsr bM TAmr.
3
cArjn pu^ yAjk iheseb menAnIt heyiCeln.
yAjk iheseb Buek esb krAr ibezx dAiy
edr edoy heyiCl. 4ik Buek esb krAr
smy pAp krAr dr, nAdb bM bIhr
m]&u Y heyiCl.
segRr smy Bu ey An bYbhAr krAr numit
edn in tArA es An bYbhAr keriCl. kAre,
sIny mrBUimet nAdb bM bIherr m]&uY heyiCl.
tAedr ekAen pu^ iCl n/ kAre, lIyAsr
bM TAmr tAedr SAn ineyiCeln bM yAjk
iheseb Bur esb keriCeln. tAedr ipt
hAerAe,r jIbzAet skl Gwn GewiCl.

elbIyg
, yAjkedr shAyk
Bu emAizek bleln/ 6 ''elibr pirbAregAIek
iney es. tAedr sbAek yAjk hAerAe,r kAeC
iney es. tArA hAerA,ek sAhAyY kreb. 7 smAgm
tAbuet yKn hAerA, Verr esb krebn es smy
elbIyr tAek sAhAyY kreb. pib^ tAbuet
pAsnA kret As SAeylIyedr elbIyr
sAhAyY kreb. 8SAeylIyrA smAgm tAbur etYkiw
ijins r(A kreb/ wA tAedr kt$bY. skl
@bYsAmIr r(Ar meDY idey elbIy r A
SAeylIyedr sAhAyY kreb. pib^ tAbuet wA
heb tAedr pAsnAr pit.
9
''hAerA, bM tAr pu^edr kAeC elbIyedr dAo.
S Aeyelr elAekedr mDY eTek kmA^ elbIyedr
hAerA, bM tAr pu^edr sAhAyY krAr j menAnIt
kr heyeC.
10
''yAjk iheseb hAerA, bM tAr pu^edr ineyAg
ker. tAr b tAedr kt$bY pAln kreb bM
5

g,nApu Sk 3:11-43

129
yAjk iheseb kAj kreb. ey ekAenA bYi)
yid pib^ @bYsAmIr kACAkAiC Aset ecX ker
teb tAek b htY kret heb.
11
Bu emAizek Aro bleln/ 12''Aim etAmAek
beliClAm ey SAeyelr etYk pirbAr tAedr
ejYpu^ek b AmAr kAeC edeb ik Kn
Aim elbIyedr AmAr esb krAr j menAnIt
kriC/ tAr AmAr heb. sutrAM SAeyelr A
elAekedr Ar tAedr ejYpu^edr AmAr kAeC
idet heb n.
13
''imzerr smS Tm jAtedr htY krAr
smy Aim SAeyelr skl Tm jAtedr inejr
ker ineyiClAm. ejY sAnr bM Tm jAt
pZr skel AmAr. ik Kn Aim etAmAr
ejY sAnedr etAmAr kAeC ePrt idiC bM
elbIyedr AmAr j qtrI kriC. Aim Bu.
14
Bu AbAr sIneyr mrBUimet emAizr se
kT bleln. Bu bleln/ 15"elibegAIr etYk
pirbAr bM pirbAregAIr g,n ker. k mAs
Tb tAr ebzI byS
etYk purxek g,n kreb.
16
sutrAM emAiz Bur kT pAln kreln. itin tAedr
sklek g,n kreln.
17
elbIyedr itn pu^ iCl/ tAedr nAm hl egezRAn/
khA bM mrAir. 18etYk pu^ ibiB pirbAregAIr
entA iCl.
egezRAenr pirbAregAIet iCl ilbain bM
izimiy.
19
khAetr pirbAregAIet iCl Am/ iyxahr/
iheA, bM xIeyl.
20
mrAirr pirbAregAIet iCl mhil bM mUiz.
sb pirbAr elbIy pirbAregAIr B$u) iCl.
21
egezRAenr pirbAerr B$u) iCl ilbain bM
izimiyr pirbAr. tAr egezRAenr pirbAregAIet
iCl.
22
iw pirbAregAIet 7/500 jn purx bM
eCel iCl yAedr bys k mAesr ebzI. 23egezRAenr
pirbAregAI smAgm tAbr
u ipCen pim idek izibr
SApn keriCl. 24egezRAnIyedr pirbAregAIr ent
iCeln lAeyelr pu^ lIyAsP. 25smAgm tAbuet
egezRAenr elAekedr kAj iCl pib^ tAbu/ bAerr
tAbu bM ACAdenr edKAezAnA kr. smAgm tAbur
ebz peTr pd$Aro tAr y int. 26tAr Ae,r
pd$Ar y int bM Ae,r ebz peTr pd$Aro
y int. pib^ tAbu bM pAsn ebdIr cArpAz
iGer A,iw iCl bM tAr pd$Ar j bYbhAr
kr ht mn di bM A ijinspe^ro y
int.
27
khAetr pirbAerr Bu$ ) iCl Am/ iyxahr/
iheA, bM xIeyelr pirbAr. tAr khAetr
pirbAregAIet iCl. 28k mAs Tb tAr eTek

ebzI byS 8/300 jn purx* bM eCel


pirbAregAIet iCl. pib^ S A enr @bYsAmI
edKAezAnAr dAiy khAetr elAekedr opr iCl.
29
khAetr pirbAregAIilek pib^ tAbur di(,
idekr SAn edoy heyiCl. SAen tAr izibr
SApn keriCl. 30xIeyelr pu^ lIxAP, khAetr
pirbAregAIr ent iCeln. 31pib^ S a A enr
pib^isuk/ ewibl/bAitS/ ebdIil bM pA^
skelr r(,Aeb(e,r dAiy o tAedr iCl. tAr
pd$ bM pd$Ar se bYbhAerr peyAgI A
Anuxik ijinspe^r oy int.
32
elbIyedr yAr ent iCeln/ tAedr opr en
idetn yAjk hAerAe,r pu ^ lIy A sr. pib^
@bYsAmIr ye r dAiy yAedr pr S iCl/
tAedr edKAezAnAr BAr iCl lIyAserr opr.
33-34
mhlIy bM mU z Iy pirbAregAI mrAir
pirbAerr Mz iCl. mhlI bM mUzI pirbAregAIet
k mAs Tb tAr ebzI byesr 6/200 jn purx
bM eCel iCl. 35bIhiyelr pu^ sUrIeyl iCeln
mrAir pirbAregAIr ent. pirbAregAI pib^
tAbur %r idek izibr SApn keriCl. 36pib^
tAbur kAWAemAr y o r(,Aeb(e,r kAj mrAir
pirbAerr elAekedr edoy heyiCl. pib^ tAbur
kAWAemAr b nI/ S/ iBi% bM kAWAemArse
bYbht A eyAjnIy ijinspe^r y o tAr
int. 37pib^ tAbur cArpAz iGer ey A, tAr
smS S tAbur K<uiwil bM dir y o tAr
int.
38
smAgm tAbur sAmen TRA pUbRidek emAiz/
hAerA, bM tAr pu^r pib^ tAbu SApn keriCl.
tArA SAeyelr elAekedr j pib^ liw
r(,eb(, krt. ey ekAenA bYi) pib^ SAenr
kAeC Asel tAek htY kr ht. 39elbIy
pirbAregAIet smS purx bM k mAs Tb
tr ebzI byesr sb eCelr sMKY g,n krAr
j emAiz bM hAerA,ek Vr Aedz ideyiCeln.
tAedr emAw elAksMKY iCl 22/000 jn.
elbIyr ejY sA nedr SA n inelA
Bu emAizek bleln/ ''SAeyelr skl
TmjAt purx bM eCelr sMKY g,n ker yAedr
bys kmpe( k mAs/ tAedr nAm tAilkABu)
ker. 41Aim Bu/ AmAr j SAeyelr skl
TmjAt bYi)r pirbet$ elbIyedr h, kr bM
SAeyl sAnedr TmjAt pZedr pirbet$
elbIyedr pZedr h, ker.
42
sutrAM emAiz Bur AedzAnuyAyI SAeyelr
ejY sAnedr sMKY g,n kreln. 43itin k
40

u x AcIn Ik sMSre,r ikC ikC nkel AeC


8//300 jn pr
8/300 ih nkel AeC 8/600.

g,nApu Sk 3:44-4:19

130

mAs Tb tAr ebzI byesr skl TmjAt purx


bM eCelr nAm tAilkABu) kreln. es tAilkAy
22/273 jenr nAm iCl.
44
Bu emAizek Aro bleln/ 45''SAeyelr
A TmjAt bYi)edr pirbet$ elbIyedr nAo
bM A elAekedr pZedr pirbet$ elbIyedr
pZedr nAo. elbIyr AmAr/ Aim Bu kT
beliC. 46esKAen 22/000 jn elbIy AeC ik
A pirbAerr ejY sAnedr sMKY 22/273
jn TRA elbIyedr eTek SAeyelr Ar
pirbArilet emAw 273 jn ejY sAn ebzI AeC.
47
sutrAM tAedr mu) kret SAeyelr elAekedr
kAC eTek pib^ mierr nuemAidt ojenr
pirmAp nusAer 273 jenr etYekr je p<Ac
ezkl rep sMh ker. :pib^ SAenr ojnAnusAer
k ezkl hel 20 ijerAh. 48es rep hAerA,
bM tAr pu^edr idey dAo. SAeyelr 273 jn
elAekr j mUlY idet heb.
49
A pirbAregAIr 273 jn purexr bdel
jAyg enoyAr met elbIyedr sMKY yeTX iCl
n. sutrAM emAiz es 273 jenr je TR sMh
kreln. 50S Aeyelr TmjAt bYi)edr kAC eTek
emAiz rep sMh kreln. itin pib^ SAenr
nuemAidt ojn nusAer 1/365 ezkl rep sMh
keriCeln. 51emAiz Bur Aedz met hAerA, o
tAr pu^edr es rep ideyiCeln.
khA pirbAerr kAjil
Bu emAiz bM hAerA,ek bleln/ 2 ''khA egAIr
pirbArilr elAksMKY g,n ker. :khA
pirbAregAI elib pirbAregAIr kiw Mz.
3
i^z eTek p A z bCr by S ey sb pu r x
esnAbAihnIet kAj keriCl tAedr skelr sMKY
g,n ker. r smAgm tAbeu t kAj kreb. 4smAgm
tAbur eBterr pib^tm ijinspe^r y o
r(,Aeb(, heb tAedr kAj.
5
''yKn S Aeyelr elAekr ekAenA n&un jAygAy
me, yAeb/ tKn hAerA, bM tAr pu^r b
smAgm tAbuet yAeb bM pd$ nAimey es pd$
idey Vr bM SAeyelr elAekedr ci)r pib^
isukiwek FAk idey rAKeb. 6rper tAr
smS ijinsilek kiw ms], cAmAr qtrI
ACAdn idey eFek edeb. rper tAr b
cAmAr opr idey kiw z) nIl kAp smAnBAeb
Ciey edeb bM pib^ isuekr AMwAr meDY
K<uiwel prAeb.
7
''rper tAr b pib^ ewibelr pr
kiw nIl kAp ibCAeb. tArpr tAr TAl/ cAmc/
bAiw bM epy qnebilr pA^ ewibelr opr
rAKeb. ewibelr oper ibezx Dre,r riwo rAKeb.

smS ijinspe^r per &uim b kiw


lAl kAp ibiCey edeb. rper sm S
ijinsilek ms], cAm idey eFek rAeK. rper
ewibelr AMwAr meDY K<uiwel prAeb. 9rper
tAr b bAitS bM tAr bAitilek kiw
nIl kAp idey eFek edeb. bAitelAek ilt
bSAy rAKAr j y y ijinspe^r eyAjn
hy/ es smS ikCek bM bAitr je eyAjnIy
etelr pA^elAeko tAr b eFek rAKeb.
10
tArpr smS ijinselAek ms], cAmAr meDY
mueb. rper tAr b smS @bYsAmIek
K<uiwet prAeb/ ey K<uiwel bhn krAr j bYbht
ht.
11
''tAr b esAnAlI ebdIr opr kiw nIl
kAp ibCAeb bM eswAek kiw ms], cAm idey
Abt
] kreb. tArpr tAr bhenr j ebdIr oper
AMwAr meDY K<uiwel prAeb.
12
''rper tAr pib^ SAen pAsnAr je ey
sb ibezx Dre,r ijinsp^ bYbht hy/ esilek
k jAygAy je kreb. ki^t ijinsp^ilek
tAr b kiw nIl kApe mueb. tArpr tAr
sb ijinsilek ms], cAm idey FAkeb. tArpr
elAek bhenr je kiw kAWAemAr opr rAKeb.
13
''tAr b iptelr ebdIr opr eTek CA
pirAr kreb bM ebdIr opr kiw ebnI kAp
pAteb. 14rper tAr pAsnAr je ey sb
ijinsp^ bYbht ht eselAek ebdIr per
k jAygAy ki^t kreb. el hl An
rAKAr pA^/ k<Aw cAmc/ eblc bM bAiw. tAr b
skl @bY sAmI iptelr ebdIr opr rAKeb.
rpr ebdIiw kiw ms], cAmAr ACAdn idey
FAkeb. ebdIr perr AMwAr meDY idey tAr bhenr
j K<uiwelAek prAeb.
15
''hAerA, bM tAr pu ^ r pib^ S A enr
ijinsp^ eFek edoyAr kAj spU,R kreb. rper
khA pirbAerr elAekr iBter eyet pAreb bM
sb ijinsp^ bhenr kAj Zr kreb. BAeb
tAr pib^ SAn SpzR kreb n bM tAedr m]&uY
heb n. 16yAjk hAerAe,r pu^ lIyAsr/ pib^
tAbr
u dAiye TAkeb. es pib^ SAn bM esKAnkAr
skl ijinspe^r dAiy tAr. bAit AlAbAr je
eyAjnIy etl/ DupDUenA/ qdnin sgRIk]t
ijinsp^ bM iBexekr etelr dAiye o es
TAkeb. 17rpr Bu emAiz bM hAerA,ek bleln/
18
''sAbDAn? khAetr pirbAerr elAekedr eCd
ekAerA n. 19&uim iny kAjel kreb yAet
khAetr pirbAerr elAekr pib^tm SAenr kAeC
eyet pAer bM yAet tAedr m]&uY n hy. hAerA, o
tAr pu^r eBter ebz ker khA pirbAerr
etYkiw elAkek tAedr ik kret heb bM ik

131

g,nApu Sk 4:20-49

bet heb tA ediKey edeb. 20yid &uim kAj n yAjk hAerAe,r pu^ TAmerr ined$z nusAer
ker/ tAhel khAetr elAekr hye t eBter ebz kAjil kreb.
ker pib^ @bYAid edKet pAer. yid tAr (i,ekr
elbIy pirbAril
jeo sb ijinsp^ edeK/ tAhel tAedr b
34
mret heb.
emAiz hAerA, bM SAeyelr dlentAr
khAetr elAekedr tAedr pirbAr bM pirbAregAI
egezAR n pirbAerr kAjil
nusAer g,n keriCeln. 35i^z eTek pAz bCr
21
22
Bu emAizek bleln/ ''egezRAn pirbAerr byS eysb purx smAgm tAbuet ibezx kAejr
skl elAekr sMKY g,n ker. pirbAr bM dAiye iCl tAedr sMKYA g,n keriCeln.
36
pirbAregAI nusAer tAedr tAilkABu) ker.
khA pirbAerr 2/750 jn purx kAejr
23
esnAbAihnIet kAj keriCl mn 30 eTek 50 j pyu) bel ibebict heyiCl. 37sutrAM smAgm
bCr byS skl purexr sMKY g,n ker. smAgm tAbur j ibezx Dre,r kAejr dAiy khA
tAbur r(,Aeb(, heb tAedr kAj.
pirbAregAIek edoy heyiCl. Bu emAizek ey
24
"elA egezRAn pirbAerr kAj. tAr BAeb kAj kret beliCeln/ emAiz bM hAerA,
skl @bYAid bhn kreb 25tAr smAgm tAbur iWk esBAeb essb kAj keriCeln.
38
pd$Ael/ pib^ tAb/u r ACAdn bM ms], cAmAr
egezRAenr egAIeko g,n kr heyiCl.
ACAdnelAek bhn kreb. tAr pib^ tAbur 39esnAbAihnIet kAj keriCl mn 30 eTek 50
ebzpeTr pd$Ao bhn kreb. 26pib^ tAbu bM bCr byS
sb purxek tArA g,n keriCl. tAedr
ebdIr c&uid$ek ey A, tAr pd$AelAeko tAr smAgm tAbur je ibezx kAejr dAiy edoy
bhn kreb. tAr Ae,r ebzpeTr pd$A bM heyiCl. 40egezRAn pirbAregAIr 2/630 jn purx
pd$Ar se bYbhAerr peyAgI smS di bM A kAejr j pyu) bel ibebict heyiCl.
ijinsp^o bhn kreb. skl ijinspe^r 41smAgm tAbur je ibezx kAejr dAiy egezRAn
se A y y kAjkem$r eyAjn heb tAr pirbAregAIr sb bYi)r oper edoy heyiCl.
dAiye o TAkeb egezRAn pirbAerr elAekr. 27ey Bu emAizek eyBAeb kAj kret beliCeln/ emAiz
skl kAj kr heb hAerA, bM tAr pu^r tAr bM hAerA, iWk esBAeb essb kAj keriCeln.
42
it l(Y rAKeb. egezRAenr elAekr ey sb
mrAir pirbAregAIr sb pirbAr bM egAIr
ijinsp^ bhn kreb bM ey sb kAj kreb/ tAr purxedr g,n kr heyiCl. 43esnAbAihnIet kAj
etYkiwr it hAerA, bM tAr pu^r l(Y rAKeb. keriCl mn 30 eTek 50 bCr byS
skl purexr
ey sb ijinsp^ tAr bhn kreb tAr dAiy o sMKYA g,n kr heyiCl. tAedr smAgm tAbur
&uim tAedr edeb.
j ibezx kAejr dAiy edoy heyiCl. 44mrAir
28
"yAjk hAerAe,r pu^ TAmerr ined$z nusAer pirbAregAIr 3/200 jn purx sb kAejr je
smAgm tAbur je egezRAn pirbAregAIr elAekr pyu) bel ibebict heyiCl. 45sutrAM mrAir
kAjelA kreb.
pirbAregAIr sb bYi)r oper ibezx kAejr
dAiy edoy heyiCl. Bu emAizek ey BAeb kAj
mrAir pirbAerr kAjil
kret beliCeln/ emAiz bM hAerA, iWk esBAeb
29
''mrAir pirbAregAIr skl pirbAr bM kAj keriCeln.
46
pirbAregAIr skl pu r xedr g,n kerA.
sutrAM emAiz/ hAerA, bM SAeyelr A
30
dlentAr
elbIy pirbAregAIr jnsMKY g,n
esnAbAihnIet kAj keriCl mn 30 eTek 50
bCerr byS sb purexr sMKY g,n ker. smAgm keriCeln. tAr etYk pirbAr bM pirbAregAIr
tAbur je tAr ibezx Dre,r kAj kreb. elAksMKY g,n keriCeln. 47esnAbAihnIet kAj
31
yKn &uim m, kreb tKn tAedr kAj hl smAgm keriCl mn 30 eTek 50 bCr byS sb purexr
tAbur kAWAem bhn kr. tAr b pib^ tbur sMKYA g,n kr heyiCl. tAedr smAgm tAbur
bnI/ S bM iBi%elAek bhn kreb. 32Ae,r j ibezx kAejr dAiy edoy heyiCl. r
cArpAezr Sil/ iBi%il/ tAbur K<uiwil/ smS SAner me,r smy smAgm tAbu bhenr kAj
di bM Ae,r cArpAezr K<uiwr je y ikC keriCl. 48emAw elAksMKY iCl 8/580 jn.
49
bYbht hy sbikC tAr b bhn kreb. nAemr
sutrAM Bu emAizek eyBAeb Aedz keriCeln
tAilkA qtrI ker etYk bYi)ek init ker esBAeb etYk elAkek g,n kr heyiCl.
bel dAo tAek ekAn ekAn ijins bhn kret heb. etYk bYi)ek tAr inejr kAj edoy heyiCl
33
smAgm tAbur kAej esb krAr je mrAir bM bl heyiCl tAek b ekAen n ekAn
pirbAerr elAekedr sb kAj kret heb. tAr ijinsp^ bhn kret heb. Bu eyBAeb kAj sp

g,nApu Sk 5:1-22

132

krAr Aedz ideyiCeln esBAeb sb kAj tAr kAeC ibVS nAo het pAer. 13 ekAen
spAidt heyiCl.
purexr se tAr eyQn spk$ TAket pAer bM
bYpAriw es tAr SVAmIr kAeC luekAet pAer. es
pirAr pirC tAr inym
kAnnu
ey pAp kAj kereC es spekR tAr SV AmIek biht
2
Bu emAizek bleln/ ''suSt bM erAg eTek krAr je esKAen ek nAo TAket pAer. tAr
tAedr izibr mu) rAKAr j Aim SAeyelr Ay kAjkmR spekR tAr SV AmI ekAenAidn ekAen
elAekedr Aedz kriC. elAekedr bel cmRerAg ikC nAo jAnet pAer bM es SIelAk tAr
AeC mn bYi)ek izibr eTek eyn ebr ker pApkm$ spekR tAr SVAmIek biht nAo kret
edoy hy. yAr zrIr eTek ikC ebr heC tAek pAer. 14ik SI ey pAp kAyRY keriCl es bYApAer
dUer pAiWey idet belA bM tAedr bel dAo m]tedh SVAmI seh kret Zr kret pAer. es xRAiVt
SpzR kereC mn ey ekAenA bYi)eko izibr eTek hey Wet pAer. tAr men ibVAs het pAer ey
ebr ker idet. 3es purx ehAk Tb SI ehAk tAr SI tAr kAeC Ar pib^ bM s en. 15yid
tAet ikC Aes yAy n/ tAek izibr eTek ebr tA hy/ tAhel es b tAr SIek yAjekr
ker dAo yAet tAedr ey iziberr meDY im bAs kAeC iney yAeb. es SVAmI b 8 kAp yebr
kir esKAen suSt bM ZtA Ciey n pe. myd qneb ihsAeb dAn kreb. es es yebr
4
sutrAM S Aeyelr elAekrA Verr Aedz pAln mydAr meDY ekAen etl b DupDUn edeb n. kAr
keriCl. tAr es smS elAekedr iziberr bAer iw k x$AiVt SVAmIr An zs qneb.
pAiWey ideyiCl. Bu emAizek y y Aedz qneb dAn SIelAekr edAx Sr krAy.
16
ideyiCeln tAr eselA keriCl.
''yAjk es SIek Bur sAmen iney yAebn
bM esKAen dA kirey rAKebn. 17rper yAjk
Bu l kAejr eKsArt
pib^ jl iney Asebn bM kiw mAiwr pAe^
5
6
Bu emAizek bleln/ ''SAeyelr elAekedr tA rAKebn. yAjk pib^ tAbur emeJr ikC DUelA
kT bel dAo kjn bYi) hyetA Aerkjn es jel rAKebn. 18tArpr yAjk SIelAkek
bYi)r (it kret pAer. yKn ek edr ikC Bur sAmen dA krAebn. rper yAjk es SIr
(it ker tKn es Asel Verr ibre pAp cl AlgA ker edebn bM tAr hAet es qneb
kAj ker. es bYi)iw prADI. 7sutrAM es tAr rAKebn. qnebiw es yebr myd y tAr
inejr pAp SVIkAr kreb. es bYi)iw b tAr SVAmI xRAiVt heyiCl bel ideyiCl. k
Bul kAejr j puer eKsArt idet bADY TAkeb. smey yAjekr hAet es it) jl TAkeb y
CAAo es tAr eKsAretr k pmAMz pirmA, iBzAp iney Aes.
19
mUlY es bYi)ek b edeb/ yAr es (it kereC.
''rper yAjk es SIek idbY kirey blebn
8
ik hyt mno het pAer ey/ es ey bYi)r ey 'yid &uim ekAen purexr se n Zey
(it kereC es mAr egeC bM mno het pAer TAek bM &uim yid etAmAr ibbAiht jIbenr smey
ey tAr hey eKsAretr mUlY h, krAr met ekAenA SVAmIr ibre ekAen pAp n ker TAek tAhel
inkw A Iy en. es e(e^ ey bYi)iw KArAp iBzAp bhnkArI it) jl etAmAr ekAen
kAj keriCl/ es Buek es mUlY edeb. es mUelYr (it kreb n. 20ik &uim yid etAmAr SVAmI ny
puerAwA tAek yAjkek idet heb. yAjk es mn ekAenAo purexr se eyQn spkR ker etAmAr
mAnuxek Zic krAr j b kiw puM emx bil SVAmIr ibre eyQn pAp ker TAk/ tAhel &uim Zic
edeb. ey bYi) Ay kAj kereC/ tAr pApek no. 21yid t sitY hy/ tAhel ibezx jl
FAk edoyAr j emx bil edoy heb. ik pAn krel etAmAek cr smsAr suKIn het
yAjk bAkI mUlY ereK idet pAer. 9yid SAeyelr heb. &uim ekAen sAenr j idet pAreb n.
elAekedr meDY ekAenA kjn Vrek ekAenA ibezx bM &uim yid Kn sAnsb hey TAek/ tAhel
phAr edy/ tAhel iyin es phAr h, kreCn/ etAmAr sAn mAr yAeb. tAhel etAmAr elAekr
es yAjk esiw ereK idet pAern/ iw tAr. etAmAek tYAg kreb bM etAmAr spek$ KArAp
10
ekAen bYi)r pe( ibezx Dre,r phAr edoy kT bleb.
"rper yAjk b es SIek Bur kAeC
bADYtAmUlk ny. ik yid es ekAen phAr edy
k ibezx itit krAr j blebn. yid SI
teb es phAr yAjekr ApY heb.
imeTY kT bel tAhel tAr pe( KArAp
sehb, SV AmI spek$
GwnAel ey Gweb es bYApAer tAek b st
11
12
rpr Bu emAizek bleln/ ''SAeyelr het heb. 22yAjk b bleb/ '&uim b
elAekedr kT bel dAo kjn purexr SI jl pAn kreb y smsAr s]iX ker. yid &uim pAp

133
ker TAek/ tAhel &uim bYA hey yAeb/ Ar yid
&uim sAnsb ho/ tAhel etAmAr geB$r izZ
jer Aeg mAr yAeb. bM es SI bleb
'&uim y bleb Aim es met kAj kret st
TAklAm.
23
''yAjk tKn es iBzApel kiw
egAwAenA p<uiTet ileK rAKebn. rper itin jl
idey es bA,Iel Duey ePlebn. 24rpr es
SIek es jl pAn kret heb y smsAr s]iX
ker. jl tAr meDY ebz kreb bM yid es
edAxI hy tAhel iw tAr pe( Kub y,AdAyk
heb.
25
''rper yAjk es SIr kAC eTek ey qneb
edoy heyiCl esiw enebn :xRAr j qneb
bM Bur sueK pSAipt krebn. rpr itin
esiwek ebdIr per iney yAebn. 26yAjk k
mueW zs iney esiwek ebdIr per d krebn.
rper itin es SIek jlpAn kret blebn.
27
yid es SI tAr SVAmIr ibre eyQn pAp ker
TAek/ tAhel jl tAek ibped ePleb. jl
tAr zrIer ebz ker tAek cr y, eBAg
krAeb. ekAen sAn yid tAr meDY TAek/ tAhel
jer Aeg tAr m]&u Y heb bM es Ar ekAenAidn
ekAenA sAenr j idet pAreb n. skel tAr
ibrAcr, kreb. 28ik es SI yid tAr SVAmIr
ibre eyQn pAp n ker TAek bM es yid Zic
eTek TAek/ ese(e^ ibcAr bel edeb ey es
edAxI ny. tKn es SVABAibk heb bM sAenr
j idet pAreb.
29
''sutrAM wA hl xRA sM*A ibiD y bel
etAmAr ik kr ic yKn ibezx ker ekAen SI
tAr sAeT ibbAeh Ab SVAmIr ibre pApkemR
il hy. 30Tb kjn purexr ik kr ic
yid es tAr SIr it xRAiVt hy bM seh ker
ey tAr SI tr ibre pApkemR il heyeC.
yAjk es SIek b Bur sAmen dAAenAr
j blebn. rper yAjk smS kAjil
sp krebn. wA ibiD. 31tAhel ekAenArkm
Aeyr je SVAmI edAxI heb n. ik yid SI
ekAen eyQn pAp ker TAek tAhel tAek kXeBAg
kret heb.
nAsrIye dr bYbSA
Bu emAizek bleln/ 2 ''SAeyelr elAekedr
bel ekAn purx b SI nAsrIy hbAr j TRA
Bur j inejek p]Tk ker teb/ 3 smey es
bYi) eyn ekAenA @A(Ars b ekAenA k
pAnIy pAn nA ker. es bYi) @A(Ars b
ekAenA k pAnIy eTek qtrI israkAo pAn kreb
n. bM tAj @A(A ikMb ikzaimza KAeb n. 4AlAd

g,nApu Sk 5:23-6:14

TAkAr ibezx smy @A(A eTek qtrI ekAenA


ikC es KAeb n. mnik @A(Ar bIj Tb eKAsAo
ny.
5
''nAsrIy hey TAkAr ibezx smey es
bYi) tAr clo kAweb n. ibezx smyiw ezx
n hoy pyR es b pib^ TAkeb. es tAr
clek b het edeb. es bYi)r cl heC Verr
kAeC tAr zpeTr kiw ibezx Mz. Verr kAeC
phAr iheseb es tAr cl
dAn kreb. sutrAM AlAd
TAkAr ibezx smyiw ezx n hoy pyR es
bYi) tAr clek lV het edeb.
6
''p]Tk TAkAr ibezx smey kjn nAsrIy
ekAen m]tedehr kAeC b yAeb n. kAr,/ es
bYi) Bur kAeC inejek spU,R smpR, kereC.
7
mn ik yid tAr inejr iptmAtA ikMb BA
Tb ebAn mAr yAy/ tAhelo es b tAedr
SpzR kreb n. w tAek Zic ker edeb. tAek
b edKAet heb ey/ es p]Tk bM spU,RBAeb
es inejek zVerr kAeC smpR, kereC. 8 p]Tk
TAkAr puer smey es b spU,RBAeb
inejek Bur kAeC inebdn kreb.
9
''o het pAer ey/ nAsrIy mn kjenr
se AeC ey kSA mAr egeC. yid nAsrIy
m]t bYi)ek SpzR ker teb es pib^ hey yAeb.
yid tA hy/ teb nAsrIy b mATAr smS cl
ekew ePleb. : cl tAr ibezx it|Ar kiw
Mz iCl. es b sm iden tAr cl kAweb/
kAr, iden tAek Zic kr heb. 10rpr Xm
iden es nAsrIy b iw GuGu bM iw pAyrAr
bAc yAjekr kAeC iney Aseb. smAgm tAbur
ebzpeT es yAjekr kAeC ilek idey edeb.
11
tKn yAjk edr kiwek pAp eTek Zic hbAr
j sgR kreb. priwek es dAh krAr j
sgR kreb. dAh kr sgR heb nAsrIyr
pAepr itdAn. :es pApI kAr, es kiw m]tedehr
kAeC iCl. smey es bYi) Verr kAeC phAr
ihsAeb tAr mATAr cl edbAr je AbAr zpT
kreb.
12
''r TR hl/ es bYi) AbAr AlAd eTek
Verr kAeC inejek b smpR, kreb. b
es kiw k bCr byS purx emx iney Aseb.
bM emx edAxATRk bil ihsAeb sgR kreb.
tAr p]Tk TAkAr Tm pyRAyek g,n kr heb n.
es n&un ker p]Tk TAket Zr kreb. w b
kret heb kAr, es tAr Tm p]Tk TAkAr smey
kiw m]tedh SpzR krAy Zic heyiCl. 13tAr
p]Tk TAkAr inid$X smy ezx hoyAr per nAsrIy
b smAgm tAbur ebz peT yAeb. 14bM Bur
kAeC tAr y ikC sgR krAr t kreb. tAr
sgR b heb

g,nApu Sk 6:15-7:83

134

kiw inK<ut k bCr byS purx emxzAbk y


ehAmbilr je sgR kr heb. kiw inK<ut k
bCr byS SI emxzAbk y pApATRk bilr je
sgR kr heb. kiw inK<t
u emx y ml qnebr
je sgR kr heb.
15
k Jui riw y KAimribhIn qtrI :etelr
se Kub BAel myd imiley qtrI ekk. sb
ekekr oper b etl CAenA TAkeb. sb
phAerr se zs qneb bM epy qneb sgR
kr heb.
16
''yAjk skl @bYsAmI Bur sAmen
piSt ker tKn pApSKAlenr je bil bM
ehAmbil sgR krebn. 17yAjk KAimribhIn qtrI
k Jui riw Buek edebn. tArpr itin Bur
kAeC ml qneb segRr je es puM emxiwek
htY krebn. yAjk iwek zs qneb o epy
qnebr sAeT Buek sgR krebn.
18
''rpr nAsrIy smAgm t<Abr
u ebz peT yAeb.
esKAen es tAr sgR krA cl ekew ePleb
bM ey An ml qnebr j sgRIk]t
qnebr nIec leC tAet es cl ePel edoyA
heb.
19
''nAsrIy tAr cl ekew ePlAr per yAjk
tAek puM emexr kiw es kr S bM kiw
ipeW Ar kiw srcAklI Jui eTek edebn.
iw KAimr CAA qtrI kr heb. 20rpr yAjk
sb @bYsAmI Bur sAmen edAlAebn. iw hl
edAlnIy qneb. sb @bYsAmI pib^ bM
el sb yAjekr. CAAo emexr buk bM
ro Bur sAmen edAlAn heb. sb @bYsAmIo
yAjekr. rper nAsrIy bYi)iw @A(Ars pAn
kret pAer.
21
"ey bYi) nAsrIy zpT kreb bel mnS kereC
tAr je elA hl inym. bYi) b
Buek sb phAr edeb. CAAo yid ekAen
bYi) Aro ikC ebzI idet s(m hy bM t
edbAr j zpT ker TAek/ thel tAek b
tAr zpT rAKet heb. teb tAek b kmpe(
sb ijinsp^ idet heb y nAsrIy zpeTr
inyem tAilkABu) heyeC.

rpr Bu bleln/ ''SAeyelr elAekedr


AzIbRAd krAr je hAerA, bM tAr pu^r AmAr
nAm bYbhAr kreb bM Aim tAedr AzIbAR d kreb.
27

pib^ tA bru sgIR kr,


emAiz pib^ tAbur SApenr kAj sp ker
iwek Bur kAeC sgR kreln. pib^ tAbu
bM tAr eBterr smS @bYsAmIek emAiz
iBexk kreln. ebdI bM tAr se bYbhAy$Y
A @bYsAmIeko emAiz iBexk o pib^
kreln. et ebAJAenA hl ey/ sb @bYsAmI
ekblmA^ Bur pAsnAr je bYbht heb.
2
rpr S Aeyelr entAg, Buek tAedr qneb
dAn kreln. skl entAr iCeln tAedr
pirbAerr kt$A bM tAedr egAIr ent. sb
elAekr hl tArA yAedr elAksMKY g,n krAr
dAiy iCl. 3 sb elAekrA Bur kAeC phAr
eniCeln. tAr Cyiw ACAidt zkw bM es
zkwilek cAlAenAr je bAerAiw gr eniCeln.
:etYk ent kiw ker gr ideyiCeln. etYk
ent pr Aerk entAr se kse kiw
ker zkw ideyiCeln. pib^ tAbuet entAr
Buek sb @bYsAmI ideyiCeln. 4 Bu emAizek
bleln/ 5 ''entAedr kAC eTek sb phArsAmI
h, ker. smAgm tAbr
u kAej sb phArsAmI
bYbhAr kr yAeb. elbIyedr sb ijinsp^ idey
dAo. ijinsil tAedr eyAjn heb.
6
sutrAM emAiz zkwil bM grelAek h,
ker el elbIy pirbArBu)edr idey ideyiCeln.
7
emAiz egezRAn egAIBu) elAekedr iw gAI bM
cAriw gr ideyiCeln. 8rpr emAiz mrAir egAIBu)
elAekedr cAriw gAI bM Awiw gr ideyiCeln.
tAedr kAejr j zkw o grr tAedr eyAjn
iCl. yAjk hAerAe,r pu^ TAmr sb bYi)edr
kAjkem$r j dAyb iCeln. 9 emAiz khAetr
pirbAregAIek kiwo gr Tb gAi edn in/
kAr, tAedr kAj iCl pib^ @bYsAmI inejedr
k<AeD bhn kr.
10
emAiz ebdIek iBexk keriCeln. k
iden ebdIiwek sgR krAr j entAr tAedr
qneb iney esiCeln. tAr ebdIet Buek tAedr
qneb dAn keriCeln. 11Bu emAizek bleln/
''ebdIiwek sgR krAr je etYkidn kjn
ker ent tAr phAr iney Aseb.
12-83
bAerAjn entAr etYek tAedr phAr iney
esiCeln. il hl phAr sAmI* etYk
ent 3 1/4 pA ojenr kiw ker repAr TAl

yAjekr AzIbAR d
Bu emAizek bleln/ 23''hAerA, bM tAr
pu^edr bel dAo ey/ BAeb tAr SAeyelr
elAekedr AzIbRAd kreb. tAr bleb
24
Bu etAmAedr AzIbRAd krn bM r(A krn.
25
Bu etAmAedr it sdy ehAn bM etAmAedr
kr,A dzRn krn.
26
Bu etAmAedr ATRnAr %r idn bM etAmAedr pd 12 83 ih puSek etYk entAr phAr AlAdBAeb
tAilkBu) kr AeC. ik etYk phAerr ibbr k.
zAi idn.
sutrAM shjtr pAeWr j ilek k ker edoy heyeC.
22

g,nApu Sk 7:84-8:8

135
bM 1 3 /4 pA ojenr kiw ker repAr bAiw
eniCeln. rkemr phAr pib^ SAenr
mApkAiW nusAer ojn kr heyiCl. etYkiw
bAiw bM TAl etl imit sU mydAy pU,R iCl;
iw zs qnebr je bYbht ht. etYk ent
4 As ojenr kiw ker b esAnAr cAmco
eniCeln. cAmcil sugi DeU nAy pirpU,R iCl.
CAAo tArA etYek kiw ker e bACr/
kiw emx bM k bCr byS kiw puM emxzAbk
eniCeln. pZil ehAmbilr j An
heyiCl. pAp kemRr segRr je tArA etYek
kiw ker purx CAgl eniCeln . etYek 2iw
gr/ 5iw puM emx/ 5iw puM CAgl bM k bCr
byS 5iw puM emxzAbko eniCeln. skl
@bYsAmI ml qneb ihsAeb sgRIk]t
heyiCl.
Tm idn/ iyh d pirbAregAIr ent
InAdebr pu^ nhezAn tAr phAr eniCeln.
itIy idn/ xAKerr egAIr ent sUyAerr pu^
nTenl tAr phAr eniCeln.
tIy idn/ sbl
U n
U pirbAregAIr ent ehelAenr
pu^ lIyAb tAr phAr eniCeln.
c&uTR idn/ reb, egAIr ent zedyUerr pu^
lIxur tAr phAr eniCeln.
pm idn/ izimeyAn egAIr ent sUrIzeyr
pu^ zlumIeyl tAr phAr eniCeln.
x idn/ gAd egAIr ent dUYeyelr pu^ lIyAsP
tAr phAr eniCeln.
sm idn/ Piym egAIr ent Ihedr pu^
lIzAm tAr phAr eniCeln.
Xm idn/ mn>iz egAIr ent pdAhsUerr pu^
gmlIeyl tAr phAr eniCeln.
nbm idn/ ibAmIn egAIr ent igideyAinr pu^
bIdAn tAr phAr eniCeln.
dzm idn/ dAn egAIr ent Izeyr pu^
hIeyxr tAr phAr eniCeln.
kAdz idn/ Aezr egAIr ent *e,r pu^
pgIeyl tAr phAr eniCeln.
Adz idn/ nA il egAIr ent nenr pu^ hIr>
tAr phAr eniCeln.
84
su t rAM sb @bYsAmI iCl S A ey e lr
elAekedr entAedr kAC eTek pAoy phArsAmI.
emAiz ebdIiwek iBexk ker sgR krAr smy
tAr skl @bYsAmI iney esiCeln. tAr
12 iw repAr TAl/ 12 iw repAr bAiw bM 12 iw
esAnAr cAmc eniCeln. 85etYkiw repAr
TAl Ay 3 1/4 pA ojenr iCl. bM
etYkiw bAiwr ojn iCl Ay 1 3 /4 pA.
pib^ SAenr mApkAiW nusAer smS repAr TAl
bM repAr bAiwr emAw ojn iCl Ay 60 pA.

86

pib^ SAenr mApkAiW nusAer sugi DeU nAy pirpU,R


12 iw esAnAr cAmecr etYkiwr ojn iCl Ay 4
pA. 12 iw esAnAr cAmecr emAw ojn iCl Ay
3 pA.
87
ehAmbil segRr je pZr emAw sMKY iCl
12 iw xA/ 12 iw emx bM 12 iw k bCr byS
purx emxzAbk. sb @bYsAmIr segRr se
ey zs qnebr je Abk/ tAo iCl bM
esKAen 12 iw purx CAglo iCl y Bur kAeC
pApATRk bil ihsAeb segRr je bYbht heyiCl.
88
CAAo entArA ml qneber j bil ihsAeb
segRr j pZo ideyiCeln. sb pZedr
emAw sMKY iCl 24 iw xA/ 60 iw emx/ 60 iw purx
CAgl bM 60 iw k bCr byS purx emxzAbk.
BAeb emAiz iBexk krAr per tAr ebdIiwek
sgR keriCeln.
89
emAiz yKn Bur sAeT kT blAr j smAgm
tAbuet eyetn/ itin Bur kSVr Znetn/ Bu
tAr se kT bletn. es s(Yisuekr ibezx
ACAdenr operr jn krb dUetr mAJKAn eTek
es kSVr ezAn eyt. BAeb Vr emAizr se
kT bletn.
bAitS
Bu emAizek bleln/ 2 ''hAerA,ek bel/ es
bAitel AlAel bAitelr AelAy eyn
bAitSer sAmenr jAygAw AelAikt hy.
3
hAerA, tA keriCeln. siWk jAygAet itin
bAitel ereKiCeln bM mnBAeb ereKiCeln
ey/ bAitSer sAmenr jAygAw AelAikt heyiCl.
Bu emAizek y Aedz keriCeln tA itin pAln
keriCeln. 4 BAeb bAitSiw qtir kr heyiCl.
iw ipwAenA esAn idey qtrI kr heyiCl/
bAitSer egAAr esAnAr iBt eTek perr esAnAr
Pul pyR puerAwA. Bu emAizek iWk eyrkm
ediKeyiCeln iw esrkm edKet heyiCel.

elbIye dr sgIR kr,


Bu emAizek bleln/ 6 ''SAeyelr A
elAekedr eTek elbIyedr p]Tk ker. es
elbIyedr Zic ker. 7tAedr Zic krAr j etAmAr
y y kr ic t rkm pApATRk bilr j
ey ibezx jl AeC esw tAedr opr iCiwey dAo.
jl tAedr Zic kreb. rpr tAr tAedr
zrIr kAimey pirAr kreb/ bSAid eDAeb bM
zrIrek pirAr kreb.
8
''elbIy egAIBu) elAekr tArpr pAelr meDY
eTek kiw byS xA eneb yr se zsY
qneb sgR kr heb. qnebr ee zs
heb etl emzAen myd. rpr pApATRk bil
5

g,nApu Sk 8:9-9:7

136

segRr eyAjen &uim Aro kiw byS xA


eneb. 9smAgm tAbur sAmenr lAkAy elbIy
egAIBu) elAekedr iney es. rpr SAeyelr
skl elAekedr kse jAygAy iney es.
10
Bur sAmen elbIy egAIBu) elAekedr iney el
SAeyelr elAekrA tAedr hAt elbIyedr oper
rAKeb. 11rpr hAerA, elbIy egAIBu) elAekedr
S Aeyl sAnedr kAC eTek Bur kAeC An ibezx
phAr ihsAeb idey edeb. BAeb elbIy egAIBu)
elAekr Bur ee tAedr ibezx kAj krAr
je St heb.
12
''rpr elbIyrA xAer mATAy hAt rAKeb/
tAr meDY kiw xA pApATRk bil ihsAeb bM
iw ehAmbil ihsAeb Bur kAeC sgR krr
j bYbhAr krA heb. sb sgR elbIy egAIBu)
elAekedr pib^ kreb.* 13elbIy egAIBu)
elAekedr hAerA, bM tr pu^edr sAmen dAAet
bel. rpr Bur kAeC elbIy egAIBu) elAekedr
idey dAo. tAr edAlnIy qnebr met heb. 14&uim
elbIyedr SAeyelr A elAekedr eTek p]Tk
kreb. elbIy egAIBu) elAekr AmAr heb.
15
''sutrAM elbIy egAIBu) elAekedr Zic ker
bM tAedrek Bur kAeC idey dAo. tAr edAlnIy
qnebr met heb. &uim w krAr per tAr smAgm
t A bu e t tAedr inDR A irt kAj kret pAreb.
16
SAeylIy elAekrA elbIy egAIBu) elAekedr
AmAr kAeC idey edeb. tAr AmAr heb. tIet
Aim etYk S AeylIy pirbArek tAedr TmjAt
pu^ AmAek idey idet beliClAm. ik Kn Aim
SAeyelr A pirbAerr TmjAt pu^edr
pirbet$ elbIy egAIBu ) elAekedr iniC.
17
SAeyelr etYk puMilDArI TmjAt AmAr.
yid esiw mAnux Tb pZ hy/ tAet yAy Aes n/
esiw AmAr. kAr, eyidn Aim imzerr smS
TmjAt pu^ bM pZedr htY keriClAm/ Aim
AmAr j TmjAt pu^edr bACA keriClAm.
18
ik Kn Aim tAedr pirbet$ elbIy egAIBu)
elAekedr enb. SAeyelr A pirbAerr
TmjAt pu^edr pirbet$ Aim elbIy egAIBu)
elAekedr enb. 19S Aeyelr skl elAekedr eTek
Aim elbIy egAIBu) elAekedr ebeC ineyiClAm.
bM Aim tAedr hAerA, bM tAr pu^edr kAeC
phAr ihesebedb. Aim cA smAgm tAbuet tAr
kAj krk. tAr SAeyelr smS elAekr je
esbAkAyR kreb. tAr tAedr Zikre,r bil sgR
kret sAhAyY kreb y SAeyelr elAekedr Zic
kreb. tAhel SAeyelr elAekrA pib^ SAenr

kACAkAiC elo tArA ekAen b rkemr suSt


bA smsAr suKIn heb n.
20
sutrAM emAiz/ hAerA, bM SAeyelr smS
elAk Bur Aedz pAln kreln. Bu emAizek y
Aedz keriCeln/ SAeylIyrA elbIy egAIBu)
elAkedr it t sp krl. 21elbIyr tAedr
inejedr bM tAedr epAzAk pirCd pirAr krel
hAerA, tAedr Bur kAeC edAlnIy qnebr met
pR, kreln. hAerA, ey qneb inebdn kreln
t tAedr pApmu) bM Zic krl. 22rpr elbIyrA
tAedr inDRAirt kAj krAr je smAgm tAbuet
l. tArA hAerA, bM tAr pu^edr DIen iCl.
Bu emAizek y beliCeln elbIyedr it tA
kr heyiCl.
23
rpr Bu emAizek bleln/ 24"iw elbIyedr
j k ibezx Aedz 25 bCr Tb tAr ebzI
byS etYk elbIy purx smAgm tAbuet b
Aseb bM smAgm tAbur kAjkemR Mz eneb.
25
ik yKn kAerAo bys 50 bCr tKn es b
BArI kAjkmR eTek bsr eneb. 26pAz bCr
Tb tAr ebzI byS es skl bYi)r smAgm
tAbuet pAhAr idey tAedr BAedr kAej sAhAyY
kret pAer. ik tAr eyn ekAn BArI kAj n
ker. yKn &uim elbIy egAIBu) elAekedr tAedr
kAejr je menAnIt kereC tKn &uim
kAjil b kreb.

inSA rpbR
S Aeyelr elAekrA imzr eCe cel AsAr per
itIy bCerr Tm mAes Bu sIny mrBUimet
emAizr sAeT kT bleln/ 2 "SAeyelr
elAekedr iWk smey inSArpebRr pib^ idn
dayApn kret bel dAo. 3 tAr b mAesr
14 tAireKr egADUil eblAy Aerr pib^ idenr
KA h, kreb. tAr b inDRAirt smey
kAj kreb bM inSArpebr
R skl inym tAr b
pAln kreb.
4
sutrAM emAiz SAeyelr elAekedr inSArpbR
dayApn kret beliCeln. 5SAeyelr elAekrA
Tm mAesr 14 tAireK egADUil eblAy sIny
mrBUimet inSArpbR pAln keriCl. Bu emAizek
eyBAeb Aedz keriCeln S A ey l Iy r iWk
esBAeb kAj keriCl.
6
ik ikC elAk idniwek inSArpebRr pib^
idn iheseb dayApn kret pAerin. tArA Zic
iCl/ kAr, tAr kw m]tedh SpzR keriCl. sutrAM
tAr iden emAiz bM hAerAe,r kAeC egl. 7 tAr
emAizek bll/ ''Amr k bYi)r m]tedh SpzR
elbIy kreb A(irk eTR ''Zickr kreb. ih
ker Zic heyiC. inDRAirt smey Buek phAr
ziwr TR/ "FAk edoy/ "lukAen Tb ''pAp mueC
idet AmAedr bAD edoy heC. sutrAM AmrA
edoy.

137
S A ey e lr A elAekedr se in S A rpbR
dayApn kret pAriC nA. Amr ik krb
8
emAiz tAedr bleln/ ''Aim Buek ije|s
kreb itin bYApAer ik beln.
9
tKn Bu emAizek bleln/ 10''&u im
kTAel SAeyelr elAekedr belA inym
etAmAedr bM etAmAedr %purxedr je.
ekAen kjenr pe( inDRAirt smey inSArpbR
dayApn kr sb nAo het pAer. hyet es
bYi) m]tedh SpzR ker Zic Tb dUr edez yA^A
keriCl. 11tbu es bYi) ekAenAo smey
inSArpbR dayApn kret pAreb. itIy mAesr 14
tAireK egADiU l eblAy b es inSArpbR dayApn
kreb. smey tArA b inSArpebRr emx/
KAimr CA qtrI riw bM ikC etet zAkpAt
idey KAeb. 12tArA perr idn skAl pyR KAbAerr
ekAenA ikC bizX rAKeb n bM b es
emexr ekAenA hA B kreb nA. es b
inSArpebRr sb inym nusr kreb; 13ik ey
elAkiw Zic bM ebAet yAyin es yid inid$X smey
inSArpbR dayApn nA ker/ tAhel tAek b
tAr elAekedr kAC eTek AlAd ker edoy heb.
es edAxI bM zAiSr eyAgY kAr, es inid$X smey
Buek tAr phAr edyin.
14
"etAmAedr se AeC mn ekAen ibedzI
yid Bur inSArpbR dayApenr j Ck hy tAhel
es b t kreb ik es b inSArpebRr
skl ibiD nusr, kreb. k inym skelr j
eyAjY.
emG bM An
eyidn smAgm tAbu TRA ci )r es tAbu SAipt
hl/ esidn sAy Verr emG esiwek Ab]t krl
bM skAl py$ pib^ tbur perr emGek iWk
Aenr met edKAiCl. 16emGiw sArA(, pib^
tAbu Ab]t krt bM rAe^ eswAek Aenr met
edKAetA. 17emGiw pib^ tAbur opr eTek SAn
pirbtn
$ krel/ S AeylIyr esiwek nusr, krl.
yKn emGiw TAmt tKn S AeylIyrA esKAen izibr
SApn krt. 18kKn yA^ Zr kret heb/ kKn
TAmet heb bM kKn izibr SApn kret heb es
bYApAer SAeyelr elAekedr Bu rASA
ediKeyiCeln. yt(, pyR pib^ tAbr
u per emG
TAkt/ tt(, pyR elAekr es k jAygAy
izibr SApn ker bsbAs krt. 19ekAen ekAen
smey pib^ tAbr
u oper dIGR smy Der emG TAket.
SAeylIyr Bur Aedz pAln krt bM es
SAn tYAg krt n. 20ekAen smey AbAr
keykidenr je pib^ tAbur per emG TAket.
sutrAM elAekr Bur Aedz pAln krt yKn
15

g,nApu Sk 9:8-10:10

emG clet Zr krt/tKn tArAo es emGek


nusr, krt. 21ekAen smey AbAr mA^ k rAi^r
j emG SAyI ht pridn skAel AbAr clet
Zr krt. sutrAM elAekr tAedr ijinsp^ k
jAygAy je ker emGek nusr, krt. idenr
eblAy Tb rAi^et yKn emG clet Zr krt
tKn elAekr tAek nusr krt. 22yid es
emG idn Tb k mAs Tb k bCerr j
pib^ tAbur per SAyI ht tKno elAekr Bur
Aedz pAln krt. tAr es jAygAy TAkt bM
es SAn eTek emG n ser yAoy pyR es SAn
tAr tYAg krt n. rpr emG es jAyg eTek
eW clet Zr krel/ elAekro clet Zr krt.
23
sutrAM elAekr Bur Aedz pAln krt. Bu
blel tAr izibr SApn krt bM Bu blel
tAr clet Zr krt. elAekr Kub stkRBAeb njr
rAKt bM Bu emAizek y Aedz kretn t
tAr pAln krt.
repAr iz[
Bu emAizek bleln 2 "iw repr iz[A
qtrI kr. iz[A iw qtrI krAr j epwAenA
rep bYbhAr kr. elAekedr kse fAkAr je
bM izibr SAnAerr smy blAr j iz[
iw bYbhAr kr heb. 3 yid iz[A iw k sAeT
dIGs
R eu r ejAer bAjAo/ tAhel sb elAk eyn smAgm
tAbur ebz peT etAmAr sAmen Aes. 4 ik yid
&uim etAmAr se edK krAr j entAedr TRA
SAeyelr bAerAiw pirbAregAIr DAnedr je
kret cAo/ tAhel ekblmA^ kiw iz[Aek dIGR
suer bAjAeb.
5
"iz[A iwek (e,r j bAjAen hel
ebAJAeb ey izibrek sirey iney eyet heb. tKn
smAgm tAbur pUbRidek ey pirbAregAI izibr SApn
kereC tAr b clet Zr kreb. 6 itIybAr
iz[A iwek (e,r j bAjAel smAgm tAbur
di(,idek ey pirbAregAI izibr SApn kereC tAr
clet Zr kreb. 7 ik yid ibezx sBAr j
elAekedr kjAygAy ki^t kret cAo/ tAhel
iz[A iwek dIGR smy Der ik BAeb bAjAeb.
8
ekblmA^ hAerAe,r pu^r bM yAjkrA iz[A iwek
bAjAeb. ibiD etAmAedr bM etAmAedr prbt$I
bMzDredr je icrkAlIn ibiD.
9
''yid &uim etAmAr ekAen zr se etAmAr
inejr edez yu kret yAo/ tAhel &uim tAedr
se yu kret yAoyAr Aeg iz[A iwek
smeyr j ejAer bAjAo. Bu etAmAr Vr/
etAmAr iz[Ar AoyAj Znet pAebn bM itin
etAmAek etAmAr z*edr hAt eTek b<AcAebn.
10
CAAo etAmAr ibezx sBAr smy/ mAbsAr

10

g,nApu Sk 10:11-11:3

138

idnelAet bM etAmAedr skelr sueKr smAebez


iz[A iwek bAjAeb. &uim yKn etAmAr ehAmbil
bM ml qneb dAn kreb es smeyo iz[A
iwek bAjAeb. Bu etAmAr Vr etAmAek eyn
men rAeKn/ es je ibezx pit. iw
krAr je Aim etAmAek Aedz kriC; Aim
Bu etAmAr Vr.
S Aeye lr elAekrA tAedr tA bu SA nAi rt krl
11
SAeyelr elAekrA imzr tYAg krAr per/
itIy bCerr itIy mAesr 20 tm iden ci)r
tAbur opr eTek emG Wl. 12tA SAeyelr
elAekrA tAedr yA^ Zr krl. tAr sIny mrBUim
tYAg ker pAr, mrBUimet emG TAm pyR m,
krl. 13 Tm elAekr tAedr izibr SAnAr
krl. Bu emAizek eymn Aedz kreln/ es
BAeb tAr iwek SAnAr krl. 14iyhdAr izibr
eTek Tem itniw egAI egl. tAr tAedr ptAk
iney m, krl. Tm egAIiw iCl iyhdAr
pirbAregAI. InAdebr pu^ nhezAn iCeln
egAIr dlent. 15rper eln xAKerr
pirbAregAI. sUyAerr pu^ nTenl iCeln egAIr
dlent. 16tArper eln sbUlUenr pirbAregAI.
ehelAenr pu^ lIyAb iCeln egAIr dlent.
17
rper pib^ tAbuiwek etAl hl. egezRAn
bM mrAir pirbAerr elAekr pib^ tAbuiwek bhn
kriCl. sutrAM pirbAerr elAekr sAiret iWk
tAr per iCl.
18
rpr rebe,r izibr eTek itniw egAI tAedr
ptAksh m, krl. Tm egAIiw iCl rebe,r
pirbAregAI. zedyeU rr pu^ lIxUr iCeln egAIr
dlent. 19rper izimeyAenr pirbAregAI l.
sU r Izey r pu ^ zlu m Iey l iCeln egAIr
dlent. 20bM tArper esiCl gAedr
pirbAregAI. dUYeyelr pu^ lIyAsP iCeln
egAIr dlent. 21khA pirbAr/ yArA pib^ tAbu
bhn krt/ rpr tAr yA^ Zr krl kAr, n&un
jAygAy As mA^ tAedr tAbuiw SApn kret
heb.
22
rpr Piyemr izibr eTek itniw egAI
l. tAr tAedr ptAksh m, keriCl. Tm
egAIiw iCl Piyemr pirbAregAI. Ihe dr pu^
lIzAm iCeln egAIr dlent. 23rpr esiCl
mn>izr pirbAregAI. pdAhsUerr pu^ gmlIeyl
iCeln egAIr dlent. 24rpr l ibAmIenr
pirbAregAI. igideyAinr pu^ bIdAn iCeln
egAIr dlent.
25
ezx itniw pirbAregAI iCl A skl
pirbAregAIr pAdBAgr(I. tAr iCeln dAenr
iziberr egAIBu). tAr tAedr ptAk iney m,

krl. Tm egAIiw iCl dAenr pirbAregAI.


Izeyr pu^ hIeyxr iCeln egAIr
dlent. 26rper l Aezerr pirbAregAI.
*e,r pu^ pgIeyl iCeln egAIr dlent.
27
rper l nAil pirbAregAI. nenr pu^
hIr> iCeln egAIr dlent. 28SAnAer
yAbAr smy SAeyelr elAekrA BAeb ksAeT
eyetn.
29
imideyAnIy reyelr pu^ iCeln ehAbb. :reyl
iCeln emAizr VZr. emAiz ehAbbek bleln/
''Amr es edezr ee yA^ kriC eyw Vr
AmAedr edebn bel itit keriCeln. AmAedr
se es Amr etAmAr se BAel bYbhAr kreb.
Bu SAeylIyedr pe( ml it|A kereCn.
30
ik ehAbb %r ideln/ ''n/ Aim etAmAedr
se yAeb n. Aim AmAr jBUimet/ AmAr
inejr elAkedr kAeC iPer yAeb.
31
tKn emAiz bleln/ ''dy ker AmAedr eCe
yAebn n. Apin mrBUim spek$ AmAedr eTeko
ebzI jAenn. Apin AmAedr pT dzRk het
pAern. 32Apin yid AmAedr se Aesn tAhel
Bu AmAedr ey skl %m ibxeyr iDkArI
krebn/ esw Amr ApnAr se BAg ker enb.
33
et ehAbb rAjI heln bM tAr Bur
pAhAer c eTek yA^ Zr kreln bM itnidn
peT cleln. yAjkg, Bur se ci)risukiw
iney elAekedr Aeg Aeg hAweln. iziberr j
SAn eVxe, tAr itnidn pib^isukiwek bhn
kreln. 34etYk idn Bur emG tAedr oper
TAkt bM etYk idn skAel tAr yKn izibr
tYAg kretn/ tKn emG tAedr pT dzRn krt.
35
izibr SAnAerr j elAekr yKn pib^
isukiwek oWAetA/ emAiz tKn etYkbAerr mt
bletn
''Bu/ &uim oW? etAmAr zr Ciey iCiwey
yAk. etAmAr zr etAmAr kAC eTek pAiley yAk.
36

yKn pib^ isukiwek tAr inejr jAygAy


rAKA ht/ emAiz tKn etYkbAerr mt bletn/
''Bu &uim/ ekAiw ekAiw SAeylIyedr kAeC
iPer es.
elAekr pnu rAy iBeyAg krl
elAekr tAedr sms spekR iBeyAg kr
Zr krel Bu tAedr iBeyAg Zneln bM
(u heln. Bur kAC eTek An es elAkedr
meDY el Wl. An iziberr bAerr idek ikC
ikC lAkA As krl. 2tKn elAekr emAizr kAeC
sAhAeyYr j *n krl. emAiz Bur kAeC ATRn
kreln bM An ineB egl. 3sutrAM tArA

11

139

g,nApu Sk 11:4-27

jAygAiwr nAm rAKl tebr/ kAr, Bur An tAbuet iney es. oKAen oedr etAmAr se
dAAet dAo. 17tKn Aim nIec enem Asb bM
tAedr iziberr meDY el eWiCl.
oKAen etAmAr se kT bleb. etAmAr oper
j

n
b

y
S

e
n
t
A
ey A AeC tAr ikCw Mz Aim tAedro
70
4
ibedzIr yAr SAeyelr elAekedr se edeb. tKn tAr elAekedr edKAZen krAr j
eyAgdAn keriCl/ tAr A KAbAr eKet cAl etAmAek sAhAyY kreb. tAhel etAmAek k sb
bM SAeyelr elAekrA punrAy iBeyAg kret elAekedr edKZen krAr BAr bhn kret heb
Zr krl. tAr bll/ ''ek AmAedr mAMs eKet n.
18
edeb 5Amr imzer ey mAC eKtAm t men peC.
''elAekedr belA etAmr AgAmIkAelr j
AmAedr mAeCr j ekAen dAm idet ht n. inejedr qtrI ker. AgAmIkAl etAmr mAMs
CAAo AmAedr Kub BAel zAksbaij iCl eymn KAeb. Bu etAmAedr kAA ZeneCn. Bu etAmAedr
zz/ Puiw/ ep<yAj jAtIy Pl/ ep<yAj bM rsun. kT ZeneCn/ kAr etAmr ek<ed belC/ 'KAoyAr
6
ik Kn Amr AmAedr zi) hAirey ePeliC. j AmAedr ek mAMs edeb AmAedr j imzr
mA CA Ar ekAn ikC Amr ecAeK edKet BAel iCl. sutrAM Kn Bu etAmAedr mAMs edebn
pA n. 7: mAA iCl DinyA bIejr mt bM bM etAmr tA KAeb. 19kidn Tb idn Tb
r rM iCl gaelr met. 8elAekr mAA p<cidn Tb dzidn mnik kuiidenro ebzI
k jAygAy jeA krt. rpr tAr pATerr smy Der etAmr es mAMs KAeb. 20ik etAmr
sAhAeyY eselAek e ker pAe^ esiw rAA krt. tA k mAs Der KAeb. eGA n AsA pyR etAmr
Tb iwek epx, ye imih ker e ker t mAMs KAeb. wA etAmAedr BibtbY kAr, etAmr
idey ipeW qtir krt. ipeWelAr SVAd iCl ilB Buek A kerC iyin etAmAedr meDY AeCn
etl idey qtir kr ipeWr met. 9 etYk rAe^ bM etAmr ek<ed tAr sAmen iBeyAg ker belC/
yKn izizr pe izibr iBej eyt es smy 'ekn Amr AedQ imzr tYAg krlAm
21
mAA mAiwet pet.
emAiz bleln/ ''Bu KAen 6/00/000 purx
10
Gu
e
r
ebAeC Ar &uim bleC/ 'Aim tAedr k
emAiz elAekedr iBeyAg kret Zneln.
etYk pirbAerr elAekr tAedr tAbur drjAy mAs Der KAoyAr j yeTX pirmAe, mAMs edb?
bes iBeyAg kriCel. Bu et Kub (u 22yid Amr smS gr bM emxedr htY kir
heln bM w emAizeko mn>(u krl. 11emAiz tAhelo k mAs Der smS elAkedr KAoyAenAr
Buek ije|s kreln/ ''Bu/ &uim ekn AmAek j t yeTX heb n. bM Amr yid smue@r
sb smsAy jieyeC Aim etAmAr esbk. smS mAC Der in/ tAhelo tA tAedr j yeTX
Aim mn ik keriC ey &uim sX heyC heb n?
23
smS elAekr dAiy &uim ekn AmAr pr ideyC
ik Bu emAizek bleln/ ''Bur (mtA ik
12
sIimt
&uim edKet pAeb ey/ Aim y bil esw
Aim ik elAkedr geB$ DAr keriC/ Aim ik
edr j ideyiC ik AmAek tAedr y inet etAmAr kAeC Pel ik nA.
24
hy/ iWk eymnBAeb kjn esibk tAr bAr
sutrAM emAiz elAekedr se kT blAr j
meDY kiw izZek y ker. &uim ekn AmAek ebirey egeln. Bu y y beliCeln emAiz tAedr
iw krAr je bDY kreC pUbRpurxedr kAeC ey tA bleln. tKn emAiz bI,edr mDY eTek 70
jAygAw edbAr je &uim it|A keriCel tAedr jnek k jAygAy je ker tAedr tAbr
u cAridek
es jAygAy iney yAoyAr je ekn &uim AmAy dAAet bleln. 25tKn Bu emeGr meDY enem
bADY kereC 13sb elAkek KAoyAbAr je es emAizr sAeT kT bleln. emAizr opr A
Aim ekATAy mAMs pAb tAr smAen AmAr kAeC iCl/Bu es A Ar ikC Mz iney 70 jn
iBeyAg ker bleC/ 'AmAedr KAbAr j mAMs bI,edr opero rAKeln. A tAedr oper
dAo? 14Aim k smS elAekr edKAZen enem Asel per tAr Bib`A,I kret Zr
kret pAreb n. dAiy AmAr kAeC kreln. ik rpr tAr Ar BAbbA,I belnin.
26
rBArSV rp. 15&uim yid mnS ker TAek ey AmAr
bI,edr meDY jn/ ladd bM emdd tAedr
it rkm bYbhAr kreb tAhel AmAek Kn tAbur bAer yAnin. tAedr nAm AcInedr tAilkAy
htY ker. &uim yid etAmAr esbk iheseb AmAek iCl/ ik tAr iziber iCeln. ik tAedr opero
h, ker tAhel AmAek Kn mret dAo.
A el tAr iziberr meDY Bib`A,I kret
16
Bu emAizek bleln/ ''SAeyelr AcInedr Zr kreln. 27kjn yubk edQe igey emAizek
mDY eTek 70 jnek AmAr kAeC iney es. yAedr Kbr ideln. es bYi) bleln/ "ladd bM
&uim elAekedr ent bel jAn tAedr smAgm emdd iziberr meDY Bib`A,I kreCn.

g,nApu Sk 11:28-13:2

140

28

nUenr pu^ iyehAzUy :iyin ikezAr bys eTek


emAizr shkArI iCeln emAizek bleln/ ''eh AmAr
r emAiz Apin tAedr TAmAn?
29
ik emAiz %r ideln/ ''&uim ik By pAeC
ey elAekr BAbeb Aim Kn Ar ent n AmAr
C Bur sb j eyn Bib`A,I kret s(m
hy. AmAr C Bu eyn skelr meDY tAr
A Aek rAeKn. 30rpr emAiz bM SAeyelr
entAr iziber iPer egeln.
BAr pAKIr elA
rpr Bu Jer s]iX kreln y smu@ eTek
hWA es hAijr hl. J esKAen hWA BAr
pAKIedr iney l. BAr pAKIrA iziberr cArDAer
e ebAet lAgl. et ebzI BAr pAKI iCl
ey es jAygAr mAiw eFek egl. BAr pAKIel
mAiwr oper itn Puw Sr qtrI krl. kjn
mAnux kiden ytdUr pyR hAwet pAer/ ttdUr
pyR BAr pAKIel Ciey iCl. 32tAr igey
sArAidn bM sArrAt Der BAr pAKIelAek jeA
krl. perr idno sAridn Der tAr BAr
pAKIel jeA krl. kjn bYi) sbecey nUYntm
60 beu zl sMah krl. rpr elAekr BAr pAKIr
mAMs iziberr cAridek Ciey rAKl.
33
yKn elAekr mAMs KAoy Zr krl tKn
Bu Kub *u heln. es mAMs tAedr mueK TAket
TAket bM tAedr mAMs KAoy ezx krAr Aeg
Bu tAedr rtrBAeb suS ker ideln. enk
elAk mAr egl bM jAygAet tAedr kbr
edoy hl. 34 kAre, elAekr jAygAr nAm
rAKl ikeAh%Ab. tAr jAygAr nAm idl
kAr, yAedr mAMesr j Kub AkAA iCl tAedr
oKAen kbr edoy heyiCl.
35
ikeAh%Ab eTek elAekr heserAetr
idek yA^ krl bM esKAen TAkl.
31

mirym
bM hAerA, emAizr ibre
iBeyAg kreln
mirym bM hAerA, emAizr ibre kT blet
Zr kreln. kAr, emAiz kjn kUzIyA
mihlAek ibbAh keriCeln. tAr men keriCeln
ey emAizr pe( kjn kUzIy mihlAek ibbAh
kr iWk hyin. 2tAr inejedr meDY blAbil
kreln/ ''Bu elAekr se kT blAr j ik
ekbl emAizek bYbhAr kereCn. Bu ik mAedr
mADYemo kT belnin
Bu kTAel Zneln. 3 :emAiz Kub n
iCeln. p]iTbIet ey ekAen mAnuexr eTeko itin
ebzI n iCeln. 4 hWA Bu eln bM emAiz/
hAerA, bM miryemr se kT bleln. Bu

12

bleln/ ''etAmrA itnjn Kn smAgm tAbuet


es.
sutrAM emAiz/ hAerA, bM mirym pib^ tAbuet
egeln. 5 Bu emG Ser meDY enem eln bM
pib^ tAbr
u ebz peT es dAAeln. Bu fAkeln/
''hAerA, bM mirym? hAerA, bM mirym tKn
ebirey eln. 6Vr bleln/ ''AmAr kT ezAen?
etAmAedr meDY BAbbAdI TAkeb. Aim Bu dzRen
tAedr edK edeb. Aim tAedr se SVe kT
bleb. 7 ik AmAr dAs emAiz esrkm ny. emAiz
AmAr ibVS esbk. AmAr bAIr etYek tAek
ibVAs ker. 8Aim yKn tAr se kT bil/ tKn
tAr se mueKAmuiK kT bil. Aim mn ekAen
D<ADAr sAhAyY in n yAr eBter ekAen TR luikey
AeC; Aim tAek ey ijins jAnAet cA esw
Aim tAek pirArBAeb ediKey id. bM emAiz
Bur es itmUi%$r idek tAikey TAket pAer.
sutrAM AmAr esbk emAizr ibre kT blAr sAhs
etAmAedr ik ker hl
9
Bu tAedr it *u heln/ tA tAedr tYAg
kreln. 10pib^ tAbu eTek emG per Wel edK
egl miryemr cAm ihemr mt sAdA. hAerA, Guer
miryemr idek tAikey edKeln/ tAr zrIerr cAmr
rM &uxAerr met sAd. tAr mArA k cAmAr erAg
heyeC.
11
tKn hAerA, emAizr kAeC nuny ker bleln/
''mhAzy/ dy krn/ Amr mUeKRr met ey kAj
keriClAm tAr j AmAedr (m krn. 12m]t
bSAy j heyeC mn kiw izZr met tAek
tAr zrIerr cAm hArAet edebn n. :kKno
kKno k kiw izZr j hy yAedr zrIerr
eDRk cAm (ey egeC.
13
kAre, emAiz Verr kAeC ATRn kreln/
''Vr/ dy ker mirymek suSt eTek
AerAgY krn?
14
Bu emAizek %r ideln/ ''yid tAr iptA
tAr mueK TuTu ePel/ tAhel es sAtidenr je
lit TAkt nsutrAM tAek sAtidenr j
iziberr bAer rAeK. smeyr per/ es suS hey
Web. tKn es iziber iPer Aset pAer.
15
su t rAM tAr miry m ek sAtidenr je
iziberr bAer iney egl bM elAekro es jAygA
eTek Ar egAel n/ yt(, pyR tAek AbAr
iziber iPirey n iney As hl. 16rper elAekr
heserA tYAg ker pAr, mrBUimr ee gmn
krl bM mrBUimet izibr SApn krl.
knAn edez c r egl
Bu emAizek bleln/ 2 ''knAn edezr jim
nusAenr j ikC elAk pAiWey dAo.

13

141
SAeyelr elAekedr im edziw edeb.
bAerAiw pirbAregAIr etYkiwr eTek kjn ker
ent pAiWey dAo.
3
sutrAM pAr mrBUimet bAs krAr smy emAiz
Bur Aedz nusAer SAeyelr sb entAedr
pAiWey ideyiCeln. 4 sb entAedr nAmel hl

rebe,r pirbAregAI eTek sOUerr pu^ zuyA.


5
izimeyAenr pirbAregAI eTek ehAirr pu^
zAPw.
6
iyhdAr pirbAregAI eTek iyPuir pu^ kAelb.
7
xAKr pirbAregAI eTek eyAexePr pu^ iygAl.
8
Piym pirbAregAI eTek nUenr pu^ ehAezy.*
9
ibAmIn pirbAregAI eTek rAPUr pu^ plaiw.
10
sbl
U n
U pirbAregAI eTek esAidr pu^ gIeyl.
11
eyAexePr pirbAregAI eTek :mn>iz sUixr
pu^ gi.
12
dAn pirbAregAI eTek gmir pu^ Ieyl.
13
Aezr pirbAregAI eTek mIKAeyelr pu^
sTur.
14
n Ail pirbAregAI eTek bisr pu^ nhaib.
15
gAedr pirbAregAI eTek mAiKr pu^ gUYeyl.
16
emAiz iiKt bYi)edr es edz edKet bM
jAygAiw sVe DAr, j$n kret pAiWeyiCeln.
:emAiz nUenr pu^ ehAezyek Aerkiw nAem
fAketn. emAiz tAek iyehAzUy bel fAketn.
17
emAiz tAedr knAn edz nusAn kret pAiWey
beliCeln/ ''Tem enegeBr mDY idey yAo bM
tArper pAhAI edez Fek pe. 18edeK/ jAygAiw
ekmn edKet. oKAen yAr bsbAs ker tAedr sV e
eK<Aj nAo tAr ketAKAin zi)zAlI Tb bRl
tAr sMKYAy km nA ebzI 19tArA eyKAen bsbAs
kreC es jAygAiw sVe jAen. esKAnkAr jim
ik BAelA n KArAp ik Dre,r zher tAr bAs
ker tAedr sur(Ar je ik zher ekAen AcIr
AeC zhrel ik mjbut BAeb suri(t 20bM
edziwr spekR A ibxyo ejen nAo eymn
esKAnkAr jim bRr n nubRr esKAen gAC AeC
ik nA CAAo es jAyg eTek iPer AsAr
smy esKAn eTek ikC Pl iney AsAr ecX ker.
:w iCl es smy yKn gAeC Tm @A( pAek.
21
sutrAM tAr es edz nusAn kret cel
egl. tAr sIn mrBUim eTek rehAb bM eleb
hmAt pyR jAyg nusAn krl. 22tAr enegeBr
mDY idey edez ebz ker iheAe, egl. :imzerr
esAyn zhr qtrIr sAt bCr Aeg iheA, zhr
qtrI heyiCl. hImAn/ ezzy bM tlamy oKAen
bAs kretn. tAr iCeln nAekr %rpurx.
ehAezy Tb ''iyehAzUy.

g,nApu Sk 13:3-14:2

23

rpr tAr ekAl ptYkAy igey esKAen kiw


@A( gAeCr zAK kAwl. zAKAiwet k eTAk @A(
iCl. tAr es zAKAiwek kiw K<iu wr mAJKAen ereK
jn imel es K<uiw bhn krl. CAAo tAr
fAilm Pl bM fmru o iney esiCl. 24 jAygAiwr
nm iCl ekAl ptYk/ kAr, jAygAet
SAeyelr elAekr @A(r eTAkAel ekewiCl.
25
40 idn Der c errA es edz nus An krl.
rpr tAr iziber iPer egl. 26SAeyelr
cerrA essmy kAedezr kAeC pAr mrBUimet
izibr SApn keriCl. cerrA emAiz hAerA bM
SAeyelr sb elAekedr kAeC igey tAr y y
edeKeC es spekRbll bM tAedr es edezr
Plo edKAl. 27tArA emAizek bll/ ''Amr es
edez eglAm eyKAen Apin AmAedr pAWAeln. es
edziw heb b BAel ijines Br BUK. KAen
mn ikC Pl AeC y oKAen Pel. 28ik oKAen
yAr bsbAs ker tAr Kub zi)zAlI. zhrel
Kub be. Kub mjbutBAeb esil suri(t.
mnik Amr esKAen nAekr keykjn elAkek
edeKiC. 29mAelekr elAekr enegeB bAs ker.
ih%Iy/ iybUxIy bM emArIeyr pAbRtY zher bAs
ker. knAnIeyr smue@r kAeC y$n ndIr pAez
bAs ker. 30emAizr kAeC yAr besiCl/ kAelb
tKn tAedr cp kret bll. tArpr kAelb bll/
''Amr oper yAeb bM jAyg AmAedr je
iDkAr krb. Amr shej jAyg iDkAr
kret pAreb.
31
ik tAr se yAr igeyiCl tAr bll/
''Amr elAekedr se lA kret pAreb
n. tAr AmAedr eTek enk ebzI zi)zAlI.
32
bM elAekr S Aeyelr A smS elAekedr
bll ey edezr elAekedr prAS krAr pe(
tAr yeTX zi)zAlI ny. tAr bll/ ''AmrA ey
edz edeKiClAm es edziw zi)zAlIelAek pirpU,R.
yArA oKAen igeyeC mn ey ekAen bYi)ek
oKAnkAr iDbAsIr Kub shej prAS kret
pAreb. mn zi) tAedr AeC. 33Amr esKAen
qdtYAkAr eniPilm elAekedr edeKiC. :nAekr
%rpurxr eniPilm elAkedr eTek esiCl.
tAedr kAeC AmAedr PiM-r metA edKAiCl.
hY/ Amr tAedr kAeC PiM-r met?
elAekr pnu rAy iBeyAg krl
es rAe^ smS elAekr iziberr meDY bl
ickAr Zr krl bM kAAkAiwo krl.
2
SAeyelr elAekr emAiz o hAerAe,r ibre
iBeyAg kret lAgeln. smS mAnux k jAygAy
ki^t hey emAiz o hAerA,ek bll/ ''AmAedr
imzer Tb mrBUimet mer yAoy ic iCl.

14

g,nApu Sk 14:3-29

142

n&un edez es ht hoyAr eTek eswA brM


BAel iCl. 3yue ht hoyAr je ik Bu AmAedr
n&un edez iney eln zr AmAedr htY
kreb bM AmAedr SI o sAnedr iney yAeb.
imzer iPer yAoyA ik AmAedr pe( BAel ny
4
tKn elAekr inejedr meDY AelAcn ker
bll/ ''Kn Amr kjn n&un entAek inbRAcn
kreb bM imzer iPer yAeb. 5emAiz bM hAerA,
esKAen SAeyelr smebt skelr sAmen mAiwet
b
u hey peln. 6nUenr pu^ iyehAzUy bM iyPUir
pu^ kAelb/ yAr es edz nusAn ker edKet
igeyiCeln/ GwnAy ibcilt hey inejedr kAp
iCeln. 7 esKAen SAeyelr smS elAekr sAmen
jn bll/ ''Amr ey edziw edeKiC esiw
Kub BAelA. 8 Bu yid AmAedr pr KuzI hey
TAekn/ tAhel itin AmAedr en idey
jAygAy iney yAebn. bM Bu AmAedr es sm]
bM bRr edziw idey edebn? 9sutrAM Bur ibre
eyo n. edezr elAekedr By epo n. Amr
tAedr shej prAS krb. tAr Ar suri(t ny/
t tAedr eTek sirey edoy heyeC. ik AmAedr
se Bu AeCn. sutrAM By epo n?
10
skel yKn iyehAzUy bM kAelbek pATr
idey htY krAr kT bliCl/ es smy smAgm
tAbur oper tKn Bur mihm kAizt hl bM
skel esw edKet epl. 11Bu emAizek tKn
bleln/ ''sb elAekr Ar ktidn AmAr
ibrAcr, kreb tAedr meDY Aim ey sb nAnA
AelQikk kAj keriC t edK se%o r ktidn
AmAek ibVAs kreb 12Aim tAedr ByrBAeb
suS ker idey htYA kreb. Aim tAedr DbMs
kreb bM etAmAek edr ecey b]h bM blbAn
jAitet pir,t kreb.
13
tKn emAiz Buek bleln/ ''&uim yid tA ker
teb/ imzrIyr es spekR jAnet pAreb. tAr
jAen ey etAmAr elAekedr imzr eTek ebr ker
AnAr smy &uim etAmAr (mt eyAg keriCel.
14
bM imzerr elAekr spekR knAenr
elAekedr kAeCo bleb. tAr r meDY ejen
egeC ey &uim Bu. tAr jAen ey &uim etAmAr
elAekedr se AeC. kAr tAr etAmAy edKet
pAy bM etAmAr emG tAedr pr biSt. tAr
o jAen ey idenr eblAy emGSe eTek bM
rAi^ebl iSe eTek tAedr Aeg Aeg yAo.
15
sutrAM &uim yid edr sklek ksAeT htY
ker/ tAhel es sb jAit/ yArA etAmAr (mtA
spek$ ZeneC/tAr bleb/ 16'Bu sb elAekedr
edez Anet s(m hnin/ yAr sme itin tAedr
kAeC it|A keriCeln. kAre, Bu tAedr
mrBUimet htY kereCn.

''sutrAM Kn eh Bu &uim etAmAr bAkY nusAer


etAmAr zi) dzRn ker. 18&uim beliCel/ 'Bu
DIer *u hn bM eem mhAn. pApI bM ibiD
BkArIedr itin (m kern; ik itin b
edAxIedr zAiS edn. Bu sb elAekedr zAiS
edn bM CAAo tAedr pu^edr/ tAedr epQ^epQ^Iedr mnik tAedr epQ^ epQ^Iedro
skl KArAp kAejr j zAiS edn? 19tA Kn
&uim sb elAekedr etAmAr mh BAelAbAs
edKAo. tAedr pApek (m ker dAo. imzr tYAg
krAr pr eTek Kn pyR &uim tAedr eyBAeb
(m ker eseC esBAeb Kno &uim tAedr
(m ker dAo.
20
Bu %r idey bleln/ ''</ &uim ey BAeb
beleC/ esBAeb Aim tAedr (m ker edeb.
21
ik Aim etAmAek stY kTA bliC. Aim eymn
initBAeb eb<ec AiC bM AmAr mihmAy eymn
sAr p]iTbI initBAeb pirpU,R/ etmin inytAr
se Aim etAmAr kAeC zpT kriC. 22imzr eTek
Aim yAedr iney esiClAm/ tAedr ek knAn
edz edKet pAeb n. kAr, sb elAk AmAr
mihm bM imzer o mrBUimet Aim ey sb
elQikk kAj keriClAm esel edeKiCl. ik
tAo tAr AmAek mA kereC bM AmAek
iney dzbAr prI(A kereC. 23Aim tAedr
pUbRpurxedr kAeC itit keriClAm. Aim zpT
keriClAm ey Aim tAedr jAyg idey edb.
ik yAr AmAr ibrAcr, kereC/ tAedr ek
es jAygAy ekAenAidn ebz kreb n. 24teb
AmAr esbk kAelb kw AlAd rkemr; es
AmAek puerApuir nusr, kereC. sutrAM es ey
jAyg r meDY edeK ineyeC/ Aim tAek es
jAygAet iney Asb bM tAr bMz es jAyg
iDkAr kreb. 25mAelkIeyr bM knAnIeyr
ptYkAy bAs kreC. sutrAM AgAmIkAl &uim
b jAyg tYAg kreb. sUP sAger yAoyAr
pT Der &uim mrBUimet iPer yAo.
17

Bu elAekedr zAiS ideln


Bu emAiz bM hAerA,ek bleln/ 27'' sb
X elAekr Ar ktidn Der AmAr ibre iBeyAg
kreb Aim tAedr iBeyAg o seAx ZeniC.
28
sutrAM tAedr bel dAo/ 'etAmr ey sb bYApAer
iBeyAg keriCel/ Bu initBAeb etAmAedr
essb iBeyAgelAr bYApAer bYbS enebn.
etAmAedr y heb t hl 29mrBUimet etAmr
mAr yAeb. 20 bCr Tb tAr ebzI byS etYk
bYi)/ yAr etYek AmAr elAekedr kjn bel
g,Y iCl/ tAr mAr yAeb. kAr, etAmr AmAr
ibre TRA Bur ibre iBeyAg keriCel.
26

g,nApu Sk 14:30-15:15

143
sutrAM ey edz Aim etAmAedr edeb bel it|A
keriClAm esKAen etAmAedr ek ekAenAidn ebz
kret bM bAs kret pAreb n. ekblmA^ iyPUir
pu^ kAelb bM nUenr p^ iyehAzUy es edez ebz
kret pAreb. 31etAmr By epeyiCel bM iBeyAg
keriCel ey n&un edez etAmAedr zr etAmAedr
kAC eTek etAmAedr sAnedr iCiney iney yAeb;
ik Aim bliC/ Aim sAnedr es edez iney
Aseb. etAmr y h, kret SVIkAr kereC/
tAr es ijinselAek peBAg kreb. 32ik
etAmr mrBUimet mAr yAeb.
33
''etAmAedr sAnr 40 bCr Der mrBUimet
emxpAlk hey TAkeb. etAmAedr ibVStAr j
tAr zAiS eBAg kreb. tAr b kX eBAg
kreb yt(, pyR n etAmr sbA mrBUimet
mAr yAeC. 34etAmr 40 bCr Der etAmAedr pAepr
j zAiS eBAg kreb. :TRA 40 idn Der elAekr
ey jAygAiw nusAn keriCel tAr itidenr
j k bCr ker. tKn etAmrA buJet pAreb
Aim etAmAedr ibre egel ik het pAer.
35
''Aim Bu bM Aim zpT kriC/ m
elAekr yArA ke^ AmAr ibrAcr kereC tAedr
ibre Aim kAjel kreb. tAr skel
mrBUimet mAr yAeb.
36
emAiz yAedr n&u n edz nu sAn kret
pAiWeyiCeln tAr iPer es SAeyelr smS
elAekedr meDY iBeyAg Ciey ideyiCl. tAr
beliCl/ ey elAekr edez ebz krAr pe(
yeTX zi)zAlI ny/ 37es edezr KYAitkArI
elAekrA mhAmArIet mAr pl Bur C
nusAer t hl. 38ik yAr edz nusAn kret
igeyiCl tAedr meDY ekbl nUenr pu^ iyehAzUy
bM iyPUir pu^ kAelb jIibt TAkeln.
30

elAekrA knAen ebz krAr j ecXA krl


emAiz SAeyelr elAekedr sb kTA blel
SAeyelr sADAr elAekr ezAek eBe[ pl.
40
pridn Kub skAel eW elAekr pbRetr cAr
idek egAl. tAr bll/ '' Amr/ Bu ey
edezr kT beleCn cel Amr esKAen yA kAr
Amr pAp keriC.
41
ik emAiz bleln/ ''etAmrA Bur Aedz
pAln krC n ekn etAmr sPl heb n. 42etAmr
edez eyo n. Bu etAmAedr se en/
kAre, z*r shej etAmAedr prAS kret pAreb.
43
esKAen etAmAedr ibre mAelkIeyr bM
knAnIeyr yu kreb. etAmr Bur pT eTek ser
eseC. sutrAM etAmr yKn tAedr se yu kreb
tKn itin etAmAedr se TAkebn n bM etAmr
skel yue mAr yAeb.
39

44

ik elAekr emAizek ibVAs kerin. tAr


pbRe tr c Ar idek igey egl. ik Bur
sA(Yisku bM emAiz tAedr se yAn in. 45rpr
<c pbRetr oper bsbAskArI mAelkIyr bM
knAnIeyr nIec enem es tAedr pr AGAt
hAnl bM Kub shej tAedr prAS ker hmR
pyR smS rAS tA krl.
segrR inym
AblI
Bu emAizek bleln/ 2 ''S Aeyelr elAekedr
se kT bel bM tAedr belA Aim
etAmAedr kiw edz idiC y etAmAedr bAsBUim
heb. yKn etAmr es edez ebz kreb/ 3 tKn
etAmr b Buek Aen qtrI k ibezx
qneb dAn kreb. tAr sug Buek KuzI kreb.
etAmr ehAmbil qneb/ ibezx itit/ ibezx
phAr/ ml qneb bM ibezx Ciwr j etAmAedr
egAr/ emx bM CAgl bYbhAr kreb.
4
''phAr sgRkArI bYi) es SAen Buek
edbAr je eyn zs qnebo iney Aes.
zesr qneb heb 1 ekAyAw$ ilB etel imit 8
kAp imih myd. 5etYk smey ehAmbilr j
kiw ker emxzAbk qneb edeb/ CAAo &uim
epy qnebr je 1 ekAyAw$ @A(Ars sgR kreb.
6
''&uim yid emx dAo tAhel &uim b zesr
qnebo qtrI kreb. zesr qneb heb 1 1 /4
ekAyAw$ ilB etel imit 16 kAp imih myd.
7
bM &uim b epy qnebr j 1 1 /4 ekAyAw$
@A(Ars sgR kreb. r sug Buek KuzI kreb.
8
''&uim ehAmbil qneb/ ml qneb Tb Bur
kAeC ibezx itit r(AeTR kiw byS
be] xro
bYbS kret pAer. 9 smey &uim b]exr se
b zesr qneb iney Aseb. es zesr
qneb heb 2 ekAyAw$ ilB etel imit 24 kAp
imih myd. 10CAo epy qnebr j 2 ekAyAw$
@A(Arso iney Aseb. qneb heb An idey
qtrI. r sug Buek KuzI kreb. 11etYkiw b]x/
emx/ emxzAbk Tb CAgl/ y &uim Buek ideCA/
t BAeb qtrI heb. 12&uim ey pZel ideCA
tAr etYkiwr je iw ekAer.
13
"Buek KuzI krAr je SAeyelr etYk
nAgirk pitet Aenr sAhAeyY qtrI qneb
dAn kreb. 14Ar Kn eTek ibedzIr yArA
etAmAedr se bAs ker/ yid tAr Buek KuzI
krAr je Aenr sAhAeyY qtrI ekAen qneb
dAn ker/ tAhel tAro etAmAedr metA k
pit nusr, ker es qneb dAn kreb. 15
k ibiD skelr je heb/ SAeyelr elAekedr
je bM etAmAedr meDY bsbAskArI ibedzIedr
jeo. ibiD icrkAl cleb. &uim bM etAmAedr

15

g,nApu Sk 15:16-16:1

144

meDY bsbAskArI etYek Bur kAeC smAn. 16r


TR hl etAmrAo k ibiD bM inym nusr,
kreb. ibiD bM inym etAmAedr je bM
etAmAedr meDY bsbAskArI ibedzIedr jeo
eyAjY.
17
Bu emAizek bleln/ 18"SAeyelr elAekedr
kTAel belA Aim etAmAedr edez iney
yAiC. 19etAmr yKn es edez ep<QeC es edezr
ekAen KA h, kreb/ tKn b Buek es
KAer ikC Mz phAr ihsAeb sgR kreb.
20
etAmr zs e ker riwr j mydAr tAl
qtrI kreb bM es mydAr tAelr Tmw Buek
phAr iheseb dAn kreb. zs mAAenAr jAyg
eTek As zs eyBAeb sgR kr hy iwo
esBAeb ekAr. 21 inym icrkAl cleb. etAmr
b mydAr tAelr Tmw Buek phAr
iheseb dAn kreb.
22
''Kn etAmr yid ekAen Bul ker bM
Bu emAizek ey Aedz kereCn tAr ekAenw pAln
kret Buel yAo/ tAhel etAmr ik kreb 23Bu
emAizr mADYem Aedzel ideyiCeln. eyidn
Bu Aedzel ideyiCeln esidn eTek
Aedzilr kAyR k AirtA Zr hey i Cl bM
Aedzel icrkAl cleb. 24sutrAM yid etAmr
ekAn Bul kr bM A|Ael pAln kret
Buel yAo tAhel ik kreb yid SAeyelr sb
elAk Bul ker/ tAhel sbA ke^ Buek kiw
bysI b]x ehAmbilr qneb iheseb dAn kreb.
tAr sug Buek KuzI kreb. CAo b]exr se
qneb iheseb edbAr je zs bM epy qneb
dAenr kT men rAKeb. etAmr b pAepr
je kiw purx CAglo qneb iheseb dAn
kreb.
25
''BAeb yAjk S Aeyelr smS elAkek Zic
krebn eyn tAr pAepr (m lAB ker kAr,
tAr Bul ker es kAj kereC. sutrAM tAr yKn
sVe jAnet pArl/ tKn tAr Bur kAeC
Aen qtrI qneb bM k]t pAepr je qneb
Anl. 26SAeyelr smS elAk bM tAedr se
bsbAskArI A sklek (m ker edoy heb.
tAedr (m kr heb kAr, tAr Bul bzt>
kAj keriCl.
27
''ik yid ekblmA^ kjn bYi) Bul ker
pAp ker/ tAhel es b kiw k bCr byS
SI CAgl iney Aseb. es CAgliw heb pAepr
j qneb. 28es bYi)ek Zic krAr je yAjk
b eyAjnIy bYbS eneb. es bYi)iw Bul
keriCl bM Bur sAmen pAp keriCl. yAjk
es bYi)r j Ayi% krel tAek (m kr
heb. 29 ibiDiw etYekr j/ ey Bul kreb

bM ey pAp kreb. SAeyelr pirbAer jAt


etYekr je bM etAmAedr se bsbAskArI
ibedzIedr jeo k ibiD blb TAkeb.
30
''ik yid ekAen bYi) ejenZen Bul ker
tAhel es Bur ibre egeC. es bYi)ek b
tAr elAekedr kAC eTek p]Tk rAK heb. S Aeyelr
pirbAer jAt ekAen bYi) Tb tAedr se
bsbAskArI ibedzIedr jeo k inym. 31es
bYi) Bur bAkY b| kereC bM es A|
l[Gn kereC sutrAM es etAmAr egAI eTek AlAd
TAkeb. es bYi) edAxI bM b zAiS pAeb?
ibAemr iden k bYi) kAj krl
SAeyelr elAekr mrBUimet TAkAkAlIn
kjnek ibAmbAer kAW je kret edKl. 33ey
elAekr tAek kAW je kret edeKiCl tAr
tAek emAiz bM hAerAe,r kAeC iney l bM
smS elAk cAridek ki^t hl. 34tAr es
elAkiwek pAhArAy rAKl kAr, tAr jAnet n/
tAr ikBAeb tAek zAiS edeb.
35
tKn Bu emAizek bleln/ "elAkiwek b
mret heb. iziberr bAer smS elAk tAr opr
pATr Ceb. 36 kAre, elAekr tAek iziberr
bAer ineyegl bM tAek pATr emer htY krl.
Bu emAizek eyBAeb A|A keriCeln/ tAr iWk
esBAeb iw krl.
32

inym
men rAKet rV tA r elAekedr
sAhAyY kreln
37
Bu emAizek bleln/ 38''SA eyelr elAekedr
bel tArA eyn suet idey JAlr qtrI ker t
kAper ekAe lAgAy bM Kn eTek bMzprprAy
tAr eyn inym pAln ker. egACelAr
etYkiwet tAr eyn kiw ker nIl suet rAeK.
39
suetAr egACAelAr idek tAkAel etAmr Bur
edoy A|Ael men kret pAreb. Ar tKn
A|Ael etAmr pAln kreb. A|AelA Buel
igey/ etAmAedr zrIr o ecAK y cAy/ tA ker
ibVS heb n. 40AmAr sb A|Ael pAln
krAr kT etAmr men rAKeb. tAhel etAmr Verr
#iXet pib^ heb. 41Aim Bu etAmAedr Vr. Aim
es iyin etAmAedr imzr eTek iney esiClAm.
etAmAedr Bu hoyAr j Aim w keriClAm.
Aim Bu etAmAedr Vr.
keyk jn ent emAizr iberAiDt kreln
ekArh/ dATn/ bIrAm bM on emAizr ibre
egl. :ekArh iCl iyxaherr pu^. iyxahr iCl
khAetr pu^ bM khA iCl elibr pu^. dATn bM
bIrAm iCl BA bM lIyAebr pu^. on iCl

16

145
epletr pu^. dATn/ bIrAm bM on iCeln rebe,r
%rpurx. 2 cArjn bYi) SAeyelr A
250 jn purxek ki^t ker emAizr ibre egl.
tAr iCl elAekedr inbRAict ent. smS elAk
tAedr icnt. 3tAr emAiz bM hAerAe,r ibre
kT blAr je ksAeT l. tAr emAiz bM
hAerA,ek bll/ "Apin bf ebzI bAAbAi kreCn.
S Aeyelr skl elAk pib^ bM Bu Kno tAedr
meDY bAs kern. Bur A elAekedr eTek
Apin inejek enk ebzI r p,
U R ker &ueleCn.
4
emAiz kTA Zen mAiwet pu hey peln.
5
Ar itin ekArh bM tAr nusr,kArIedr bleln/
''AgAmIkAl skAel Bu ediKey edebn ekAn bYi)
k]t tAr bM ek k]t pib^. Ar es bYi)ek
Bu tAr kAeC iney Asebn. Bu yAek ebeC enebn
tAek tAr kAeC iney Asebn. 6 sutrAM ekArh &uim
bM etAmAr nu s r,kArIr kAj kreb
7
AgAmIkAl Dunuic iney tAet sugi DupDUen rAKeb.
tArper es Dunuicel Bur sAmen iney Aseb.
Bu es bYi)ek ebeC enebn ey stY pib^.
etAmr elbIyr enk dUer cel egeC etAmr
Bul kreC?
8
emAiz ekArhek o bleln/ ''elbIyr dy
ker AmAr kT ezAen. 9wA ik yeTX ny ey
SAeyelr Vr etAmAedr SAeyelr mlI eTek
AlAd ker Bur pib^ tAbur esb krAr j
bM mlIr sAmen dAiey tAr esb krAr j
etAmAedr tAr kAeC iney eseCn 10yAjkedr
kAej sAhAyY krAr je Vr etAmAedr TRA
elbIy egAIBu) elAekedr iney esiCeln. ik
etAmrA Kn yAjk hoyAr ecX kreC. 11&uim
bM etAmAr nusr,kArIr ki^t hey Bur
iberAiDt kereC. hAerA, ik ekAen Bul kAj
kereC ey tAr ibre etAmrA iBeyAg kreC
12
rpr emAiz lIy A ebr pu ^ dATn bM
bIrAmek fAkeln. ik bYi) bleln/
''Amr yAeb n. 13wA ik yeTX ny ey Apin
%m ijines pirpU,R zs AmlA edz eTek AmAedr
iney eseCn. yAet mrBUimet htY kret pAern
Ar Kn Apin AmAedr pr k%$] o krebn
14
Amr ekn ApnAek nusr, kreb %m
ijines pirpU,R mn ekAen edez et Apin
AmAedr iney Aesn in. Apin AmAedr Verr
zpT kr es edzo edn in bM AmAedr cAr,BUim
Tb @A(Ae(to edn in. Apin ik sb
elAekedr *ItdAs krebn n/ Amr Aseb
n.
15
kAre, emAiz Kub *u heln. itin Buek
bleln/ ''Aim skl elAekedr se ekAenAidn
ekAn Ay kir in. Aim ekAen smey tAedr

g,nApu Sk 16:2-30

kAC eTek ekAen ikC inin/ kiw gAD pyRo


ny. Bu Apin edr phAr h, krebn n?
16
rpr emAiz ekArhek bll/ ''AgAmIkAl &uim
bM etAmAr nusr,kArIr Bur sAmen dAAeb.
esKAen hAerA,/ &uim o etAmAr elAekrA TAkeb.
17
etAmr etYek kiw ker Dn
u iu c en tAet sugi
Dp
u DeU n rAKeb bM t Vrek dAn kreb. esKAen
entAedr j 250 iw Dunuic TAkeb bM kiw pA^
etAmAr j o kiw pA^ hAerAe,r j TAkeb.
18
sutrAM etYek kiw Dunuic iney tAr opr
l kyl o sugi DupDUenA rAKl. rpr tAr
emAiz o hAerAe,r sAeT smAgm tbur ebzpeT
igey dAAel. 19ekArho smAgm tAbur ebzpeT
tAedr ibre smS elAkek je keriCl. r
iWk pr es jAygAy skelr sAmen Bur mihmA
kAizt hl.
20
Bu emAiz o hAerA,ek bleln/ 21'' skl
elAekedr eTek dUer ser yAo. Aim Kn tAedr
DbMs kret cA?
22
ik emAiz bM hAerA, mAiwet ntjAnu hey
nuny ker bll/ ''eh Vr/ &uim jAen elAekrA
tAedr men ik BAbeC.* kjn pAp krel ik
&uim smS mlIr it *u heb
23
tKn Bu emAizek bleln/ 24''ekArh/ dATn
bM bIrAemr tAbu eTek elAekedr ser eyet
bel.
25
emAiz eW dAAeln bM dATn o bIrAemr
kAeC egeln. SAeyelr skl bIe,r :entAr
tAek nusr, krl. 26emAiz elAekedr sAbDAn ker
idey bleln/ '' skl m elAekedr tAbu eTek
ser yAo. tAedr ekAen ijins SpzR ekAerA n.
yid etAmr esw ker/ tAhel tAedr pAepr je
etAmr DbMs heb.
27
es kAre, ekArh/ dATn bM bIrAemr tAbu
eTek elAekr ser egl. Ar dATn bM bIrAm
ebr hey tAedr SIedr/ sAnedr bM eCAew izZedr
iney tAbur ebz peT dAiey rl.
28
tKn emAiz bleln/ ''Aim etAmAedr mA,
ker edKAeb ey Bu AmAek sb kAj krAr
j pAiWeyeCn bM Aim sb inejr CAnusAer
kirin. 29 elAekr KAen mAr yAeb. ik tAr
yid SVABAibkBAeb mAr yAy/ ey BAeb elAekr
sbsmy mAr yAy tAhel t mA, kreb ey/ Bu
AmAek k]t pAWAn in. 30ik yid Bu
elAekedr m]&uY kw iBBAeb GwAn TRA kw
n&un BAeb/ tAhel etAmr jAneb ey elAekr
stY Buek b|A keriCl. wA hl mA Dr,I
ibdI,R hey yAeb bM smS elAkek As kreb.
e h Vr B A b e C A(irk eTR/ "Vr/ smS elAekedr
A Ar Vr.

g,nApu Sk 16:31-17:8

146

tAr jIibtAbSAy tAedr kber enem yAeb. bM


sb elAekedr iDk]t yAbtIy ijinsp^ tAedr
se tiley yAeb.
31
yKn emAiz kTAel bl ezx kreln/
elAkedr pAeyr tlAr mAiw ePew egl. 32men hl
eyn p]iTbI tAr muKiw Kuel tAedr As krl. ekArehr
skl elAekr/ tAedr pirbAr bM tAedr iDk]t
yAbtIy @bYsAmI p]iTbIr nIec cel egl. 33sb
elAekrA jIb bSAet tAedr kber egl. tAedr
iDk]t skl @bYsAmI tAedr se mAiwr tlAy
cel egl. rpr p]iTbI tAedr oper muK b
krl. tAr ibnX hl bM smAj eTek icrkAelr
je cel egl.
34S Aeyelr elAekr mre,AuK mAnuxelAr
At$nAd Znet epl. es kAre, tAr ibiB idek
Cew pAlAet pAlAet bll/ ''p]iTbI AmAedro As
kreb?
35
rpr Bur kAC eTek k An es yAr
sugi DupDUenAr qneb dAn kriCl/ es 250 jn
purxek DbMs krl.
36
Bu emAizek bleln/ 37-38''yAjk hAerAe,r
pu^ lIyAsrek bel/ ey An Kno izKAhIn
hey leC tAr eTek sm S su g i DupDUenAr
pA^el iney es. sugi DupDUenAr pA^il
Kn pib^. pA^el pib^ kAr, tAr
pA^el Vrek dAn keriCl. tAedr Dunuicel
iney hA&uir sAhAeyY smtl pAet pir,t kr.
rpr DAtb cAdriw ebdIr ACAdenr kAej
bYbhAr ker. SAeyelr elAekedr j iw icH/
yAet trA stk$ hy.
39
sutrAM yAjk lIyAsr iptelr qtrI es
Dunuicel ineln. ey mAr igeyiCl/ tArA
pA^el eniCl. Ar tAr t ipiwey ebdIek
FAkbAr j pAt St kreln. 40emAizr mADYem
Bu ey BAeb A|A ideyiCeln/ itin iWk esBAeb
t kreln. iw mn kiw icHSVrp hl y
SAeyelr elAekedr men rAKet sAhAyY kreb ey
ekblmA^ hAerAe,r pirbAerr ekAen bYi) Bur
sAmen sugi DupDUenA sgR kret pAer. CA
ekAenA bYi) yid Buek sugi Dp
u DeU nAr qneb
dAn kern tAhel eso ekArh bM tAr
nusr,kArIedr metA mAr yAeb.

Verr mihmA kAizt heC. 43tArpr emAiz bM


hAerA, smAgm tbur sAmen egeln.
44
Bu emAizek bleln/ 45'' elAekedr eTek
dUer ser yAo/ yAet Aim Kn tAedr DbMs kret
pAir. sutrAM emAiz bM hAerA, mAiwet pu hey
peln.
46
tKn emAiz hAerA,ek bleln/ ''Dniu c iney tAet
ebdI eTek An rAeK. rpr et sugi Dp
u DeU nA
dAo bM elAekedr kAeC tAAtAi igey tAedr
pib^ kerA.kAr, Bu tAedr it Kub *u hey
AeCn. itmeDY erAg CAet Zr kereC .
47-48
su t rAM hAerA, emAizr kTAmet kAj
kreln. hAerA, sugi DupDUenA o An en
elAekedr mAJKAen edQe egeln. ik elAekedr
meDY r meDY suSt Zr hey igeyiCl.
kAre, hAerA, m]t elAk bM yAr jIibt AeC
tAedr mAJKAen igey dAAeln. elAekedr Zic krAr
je y drkAr hAerA, iWk tA kreln bM tAedr
suSt Ar bAl n. 49ekArehr kAre, yAedr
m]&u Y heyiCl tAedr CAAo Aro 14/700 jn elAk
suStAr j mAr egl. 50sutrAM Byr suSt
Ar egAelA n bM per hAerA, pib^ tAbur
ebzpeT emAizr kAeC iPer egeln.

rV mA, kreln hAerA, mhAyAjk


Bu emAizek bleln/ 2 ''S Aeyelr elAekedr
se kT bel. bAerAiw pirbAregAIr
etYk entAr kAC eTek kiw ker emAw bAerAiw
hAwAr lAiW b Ci iney es. etYk bYi)r nAm
tAr lAiWr oper eleK. 3elib egAIr lAiWr oper
hAerAe,r nAm eleK. bAerAiw pirbAregAIr etYk
entAr j b kiw ker lAiW TAkeb. 4
lAiWelAek sA(Yisuekr sAmen smAgm tAbuet
rAeK. wA es jAyg eyKAen Aim etAmAr se
edK kir. 5sitYkAerr yAjk hoyAr j Aim
kjnek menAnIt krb. Aim ey bYi)ek menAnIt
krb tAr hAwAr lAiWet n&un pAt gjAet Zr
kreb. BAeb Aim etAmAr bM AmAr ibre
elAekedr iBeyAg kr b ker edeb.
6
sutrAM emAiz SAeyelr elAekedr se kT
bleln. entAr etYek tAek lAiW ideln.
esKAen emAw bAerAiw lAiW hl. etYk pirbAregAIr
etYk entAr kAC eTek pAoy kiw ker lAiW
hAerA, elAekedr r( kreln
esKAen iCl. lAiWelAr meDY kiw iCl hAerAe,r.
41
pridn SAeyelr smS elAekr emAiz bM 7ci)r tAbuet Bur sAmen emAiz lAiWel ereK
hAerAe,r ibre iBeyAg ker bll/ ''ApnArA ideln.
8
Bur elAekedr htYA kereCn.
pridn emAiz tAbeu t ebz ker hAerAe,r lAiWiw
42
edKeln.
elib pirbAerr kAC eTek pAoy
Ar SAeyelr elAekrA emAiz o hAerAe,r
ibre k^ hey yKn smAgm tAbur idek tAkAl/ lAiW iCl kmA^ lAiW yAet n&un pAt gijeyiCl.
tKn edKl emG esiwek eFek ideyeC bM esKAen es lAiWiwet zAKA zAK gijeyiCl bM bAdAmo

17

147
PeliCl. 9 es kAre, emAiz Bur es SAn eTek
smS lAiWel iney eln. emAiz SAeyelr
elAekedr es lAiWel edKAeln. tAr skel
lAiWel edKl bM etYk bYi) tAedr lAiWel
iPirey iney egl.
10
tKn Bu emAizek bleln/ "ci) isuekr
sAmen pib^ tAbur eBter epCnidek hAerAe,r
lAiWiwek rAeK. ey sb elAk/ yAr sb smey
AmAr iberAiDt ker tAedr je iw kiw
stk$Ikr,. et AmAr ibre iBeyAg kr
b hey yAeb yAr Pel Aim tAedr DbMs krb
nA. 11sutrAM emAiz Bur A|A nusAer kAj
kreln.
12
SAeyelr elAekrA emAizek bleln/ ''edK/
Amr mAr pet besiC. Amr ezx hey yAb.
Amr skel DbMs hey yAb. 13ey ekAenAo bYi)
Bur pib^ tAbur kAeC Aes es mAr yAy. teb
ik Amr skel mAr yAeb
yAjkedr bM elbIye dr kAj
Bu hAerA,ek bleln/ ''pib^ SAenr ibre
ey ekAenArkm Bul kAejr j &uim/ etAmAr
pue^r bM etmAr iptAr pirbAerr skl bYi)
dAyI TAkeb. yAjkge,r ibre ey ekAenArkm
Bul kAejr je &uim bM etAmAr pue^r dAyI
TAkeb. 2&uim etAmAr pirbAregAI eTek A
elbIy elAekedro iney es yAet tAr etAmAr
sAeT eyAg idet pAer. &uim etAmAr pu^edr sAeT
yKn ci)r isuekr sA(Aet piSt TAkeb tKn
tAr etAmAedr sAhAyY kreb. 3elib pirbAr eTek
As sb elAekr etAmAr DIen TAkeb. pib^
tAbuet eyAjnIy sb kAj tAr kreb. ik
tAr ekAen smey pib^ SAenr @bYsAmIr kAeC
Tb ebdIr kAeC yAeb n. yid tAr esw ker/
tAhel tAr mAr yAeb bM &uimo mAr yAeb. 4tAr
etAmAek s edeb bM etAmAr se kAj kreb.
smAgm tAbur t%AbDAenr j tAr dAyI TAkeb.
pib^ tAbuet b kr,Iy kAjel tAr kreb.
CA ek jAygAy Aset pAreb n
eyKAen &uim AeC.
5
''pib^ SAn bM ebdIr t%AbDAn krAr je
&uim dAyb kAr, Aim S Aeyelr elAekedr oper
Ar *u het cA n. 6 SAeyelr elAekedr mDY
eTek Aim inej kmA^ elbIy egAIBu)edr
ebeC ineyiC. tAr etAmAedr kAeC phArSVrp.
Bur esb krAr je bM smAgm tAbuet kAj
krAr je Aim etAmAedr kAeC tAedr ideyiC.
7
ik hAerA,/ ekblmA^ &uim bM etAmAr pu^rA
yAjk ihsAeb esb kret pAer. ekblmA^ &uim
ebdIr kAeC eyet pAer. pib^tm SAenr pd$Ar

18

g,nApu Sk 17:9-18:18

BYer kmA^ &uim ebz kret pAer. Aim


dAnrep yAjk pd etAmAedr ideyiC. ey
ek AmAr pib^ SAenr kAeC Aseb tAek b
htY kr heb.
8
rpr Bu hAerA,ek bleln/ ''edK S Aeyelr
elAekr AmAek ey ibezx phArel ideyeC/
tAr r(,Aeb(e,r dAiy Aim inej etAmAek
ideyiC. Aim etAmAek sb pib^ phArsAmI edb
y SAeylIyr AmAek edy. &uim bM etAmAr
pue^r sb phAr sAmI BAg ker eneb. esel
icrkAl etAmAedr TAkeb. 9elAekr segRr j
ijinsp^/ zs qneb/ pApATRk bil bM edAxATRk
bilr qneb iney Aseb. sb qneb sbeTek
pib^. sbeTek pib^ qneb ey Mz epAAen
hyin/ esKAn eTek etAmAr Mz Aseb. sb
@bYsAmI etAmAr bM etAmAr pu^edr j.
10
ekblmA^ it pib^ S A en etAmr sb
@bYsAmI B(, ekAerA. etAmAr pirbAerr etYk
purx sb @bYsAmI eKet pAreb/ ik &uim b
men rAKeb ey/ sb qnebel pib^.
11
''bM SAeyelr elAekrA edAlnIy qneb
SVrp ey sb phArsAmI AmAek edy/ eselAo
etAmAedr. Aim etAmAek/ etAmAr pu^edr bM
etAmAr kAedr el idlAm. iw etAmAr Mz.
etAmAr pirbAerr etYk bYi)/ ey Zic/ es el
eKet pAreb.
12
''tAedr e(et p Tm sbecey k]X
ilB etl/ n&un @A(Ars/ zs y tAr AmAr
ezY sgR ker t Aim etAmAedr idlAm.
13
edezr smS Tm Pselr y tArA Bur eezY
iney Aes t etAmAedr heb. etAmAr pirbAerr
etYk bYi)/ ey Zic es iw eKet pAreb.
14
''SAeyel ey skl @bYsAmI Buek edoy
heb esel etAmAr.
15
''SIelAekr Tm sAn bM pZr Tm sAn
b Buek dAn kret heb. es sAn etAmAr
heb. yid TmjAt pZiw Zic hy tAhel esiwek
ePrt iney yAoy heb. yid qnebiw izZ hy/
tAhel es izZiweko b ePrt iney Aset
heb. 16yKn izZiwr bys k mAs/ tKn tAr
b tAr dAm edeb. Krc heb 2 As rep.
&uim b srkArI mApkAiW nuyAyI rep ojn
kreb. srkArI mApkAiW nusAer k ezkl hl
20 ijrAh.
17
''ik &uim TmjAt egAr emx Tb CAgelr
mui)r je ekAen mUlY edeb n. pZr pib^.
ebdIr oper tAedr r) iCiwey dAo bM tAedr
cibR epAAo. qneb Aenr sAhAeyY qtir.
r sug Buek KuzI ker. 18ik sb pZr mAMs
etAmAr. eymn edAlnIy qnebr b(>Sl bM A

g,nApu Sk 18:19-19:10

148

qnebr di( r etAmAr. 19elAekr pib^


phArSVrp ey sb @bYsAmI dAn ker/ Aim
Bu ihsAeb es sb etAmAek idlAm. iw etAmAr
ApY Mz. Aim el etAmAek/ etAmAr pu^edr
bM etAmAr kAedr idlAm. ibiD icrkAl cleb.
iw Bur se kiw ci)/ y ekAenA smey B
kr yAeb n. Aim etAmAr kAeC bM etAmAr
%rpurxedr kAeC itit krlAm.
20
Bu hAerA,ek o bleln/ ''&uim jimr ekAen
Mz pAeb n. A elAekr y iDkArBu)
ker TAek mn ekAenA ikC &uim iDkArBu)
kret pAreb n. Aim/ Bu etAmAr heb.
SAeyelr elAekr es edz pAeb y Aim tAedr
kAeC itzit keriClAm. ik Aim etAmAr Mz
o iDkAr.
21
''S Aeyelr elAekrA tAedr y ikC AeC tAr
k dzmAMz AmAek edeb. sutrAM es k dzmAMz
Aim elibr skl %rpurxedr idey idiC. smAgm
tAbuet tAr ey esbAkAyR kereC tAr je iw
tAedr pAirimk . 22ik Kn eTek smAgm tAbur
kAeC SAeyelr A elAekrA b yAeb n.
yid tArA esw ker/ teb tAedr b m]&uYd
edoy heb. 23elbIy egAIBu) elAekr/ yAr smAgm
tAbuet kAj ker tAr r ibre ey ekAenArkm
pAp kAejr je dAyI. iw ibiD. iw icrkAl
cleb. Ar elbIy egAIBu) elAekr S Aeyelr
elAekedr meDY ekAenA edz pAeb n. 24ik
SAeyelr elAekrA tAedr y ikC AeC tAr sbikCr
k dzmAMz AmAek edeb. bM Aim es k
dzmAMz elbIy egAIBu) elAekedr edeb. es
kAre, elbIy egAIBu) elAekedr spekR
kTAel Aim beliClAm sb elAekr ekAen
edz pAeb n y Aim SAeyelr A elAekedr
kAeC itit keriC.
25
Bu emAizek bleln/ 26''elbIy egAIBu)
elAekedr bel/ S Aey elr elAekr A/ tAedr
iDkAer y AeC/ tAr sbikCr k dzmAMz Buek
edeb. es k dzmAMz elbIy egAIBu) elAekedr
heb. ik etAmr b tAr k dzmAMz Buek
tAr qnebSVrp dAn kreb. 27Psl kAwAr pr
eymn zs bM yer sAhAeyY @A(Ar rs ebr krA
hy esrkmBAeb etAmAr dAn etAmAr pe( g,n
kr heb.
28
''BAeb SAeyelr A elAekedr met/
etAmrAo Bu ek etAmAr qneb dAn kreb.
S Aeyelr elAekrA Buek y edn es k dzmAMz
&uim pAeb. bM tArpr &uim yAjk hAerA,ek tAr
k dzmAMz edeb. 29yKn S Aeyelr elAekrA tAedr
iDkArBu) sbikCr k dzmAMz etAmAek edy/
tKn &uim b tAr mDY eTek sbRAep( k]X

bM pib^tm Mziw ebeC eneb. iw es k


dzmAMz y &uim b Buek dAn kreb.
30
''sutrAM elbIy egAIBu) elAekedr belA/
"SAeyelr elAekrA Psl kAwAr per zesr bM
@A(Aresr k dzmAMz etAmAedr edeb. rpr
etAmr tAr eTek sbRAep( k]X Mziw Buek
edeb. 31bAkI Mziw &uim bM etAmAr pirbAerr
sdsr eKet pAreb. smAgm tAbuet &uim ey kAj
ker tAr j iw etAmAr pAirimk . 32bM yid
&uim sb smey sbeTek k]X Mziw Buek
idey dAo/ tAhel &uim ekAenA smey edAxI heb
n. &u im S A ey e lr elAekedr edoy A pib^
phArsAmI kKno pib^ ekAerA n/ tAhel &uim
mAr yAeb n.
lAl egArr CA
Bu / emAiz bM hAerA,ek bleln/
2
''SAeyelr elAekedr Vr ey iz(
ideyiCeln/ tAr eTek AseC ibiDil.
S Aeyelr elAekedr bel tAr eyn etAmAedr kAeC
kiw inK<ut lAl egAr iney Aes. egAriwr zrIer
eyn b ekAen rkm AGAetr icH n TAek
bM esiw eyn ekAenAidn ejAyAl bey n TAek.
3
es egAriwek yAjk lIyAserr kAeC idey dAo.
lIyAsr es egAriwek iziberr bAer iney yAeb
bM esKAen iw htY kreb. 4tKn yAjk lIyAsr
ikCw r) tAr A[uel iney t pib^ tAbur idek
sAtbAr iCiwey edeb. 5rpr egAw egAriwek tAr
sAmen epAAenheb. griwr cAm/ mAMs/ r) bM
spU,r
R ep epAAet heb. 6 rpr yAjk kiw
rs kAeWr kAiW/ kiw esAb* bM ikC lAl
suet eneb. eyKAen egAriw pueC es Aen sb
@bYsAmI Ce edeb. 7 rpr yAjk SAn kreb
bM inejr bSAid jel Duey ePleb. rpr es
iziber iPer Aset pAreb. yAjk sYA pyR
Zic TAkeb. 8ey bYi) egAriw puieyeC eso SAn
kreb bM inejr bSAid jel Duey ePleb. eso
sYA pyR pib^ TAkeb.
9
''rpr kjn Zic bYi) es egArr CA
sMh kreb. es iziberr bAer pirAr jAygAy
es CA rAKeb. yKn elAekr Zic hoyAr j
k ibezx nuAenr AeyAjn kreb/ es smy
CA bYbht heb. ekAenA bYi)r pAp dUrIkre,r
jeo CA bYbht heb.
10
''ey bYi) egArr CA sMh keriCl es b
tAr bSAid Duey ePleb. eso sY py$ Zic
TAkeb.

19

esAb sr zAK zAKA bM pAt smiV t kiw id/ Zickr


nuAen y jl Tb r) iCewAenAr j bYbht ht.

g,nApu Sk 19:11-20:12

149
'' inym icrkAl cleb. S Aeyelr nAgirkedr
je inym. bM etAmAedr se ey ibedzIr
bAs kreC tAedr jeo k inym blb
TAkeb. 11yid ekAen bYi) ekAen m]tedh SpzR
ker/ tAhel es sAtidn pyR Zic TAkeb. 12es
b tIy iden bM punrAy sm iden ibezx
jel inejek pirAr kreb. yid es t n ker/
tAhel es Zic eTek yAeb. 13yid kjn bYi)
ekAen m]tedh SpzR ker teb es bYi) Zic.
yid es bYi) inejek Zic n ker pib^ tAbuet
yAy/ tAhel es tAbuiwo Zic hey yAeb. sutrAM
es bYi)ek b SAeyelr A elAekedr
eTek p]Tk ker rAK heb. yid ekAen Zic bYi)r
oper pib^ jl eFel n edoy hy/ tAhel es
bYi) Zic eTek yAeb.
14
" inym mAnet heb yKn tArA tAedr tAbeu t
mAr yAy. yid ekAen bYi) tAr tAbuet mAr yAy
tAhel tAbur etYk bYi) Zic heb. tAr
sAtidenr je Zic TAkeb. 15bM FAk n edoy
etYkiw byAm Tb pA^ Zic hey yAeb. 16yid
ekAen bYi) m]tedh SpzR ker/ tAhel es bYi)
sAtidn Zic TAkeb. m]tedhiw yid bAer mAeW
TAek Tb es bYi) yid yue mAr igey TAek
tAhelo iw eyAjY. CAAo yid ekAn bYi)
m]t bYi)r hA SpzR ker/ tAhel es bYi)
sAtidenr j Zic TAkeb.
17
''sutrAM es bYi)ek AbAr Zic krAr je
&uim b epAAen egArr CA bYbhAr kreb.
kiw byAemr meDYkAr CAeyr opr idey wAwk
eSA etr jl Ber. 18kjn Zic bYi) kiw esAb
iney esiwek jel efAbAeb. rpr es iwek tAbr
u
opr/ tAbr
u pA^ilet bM tAbeu t ey sb elAekr
AeC tAedr oper iCiwey edeb. ey ek m]t
bYi)r zrIr SpzR ker tAr it &uim b iw
kreb. ey ek yue m]t ekAen bYi)r zrIr SpzR
bA ekAen m]t bYi)r hA SpzR ker tAedr e(e^o
&uim b iw ekAr.
19
''rpr tIy iden bM AbAr sm iden
kjn Zic bYi) b kjn Zic bYi)r
oper jl iCiwey edeb. sm iden es bYi)
Zic heb. es b jel tAr kApecAp eDAeb.
sYAeblAy es Zic heb.
20
''yid ekAen bYi) Zic hey yAybM inejek
Zic n ker/ teb es bYi)ek b SAeyelr
A elAekedr eTek p]Tk rAK heb kAr es
Verr pib^ SAnek Zic kereC. es bYi)r
oper es ibezx jl iCewAen hyin tA es Zic
hyin. 21 inym etAmAedr je icrkAl cleb.
ey bYi) es ibezx jl iCewAy es b tAr
bSAido eDAeb. ey ekAen bYi) es ibezx jl

SpzR kreb es sY py$ Zic TAkeb. 22yid


ekAen Zic bYi) kAek SpzR ker/ tAhel
es bYi)o Zic hey yAeb. es bYi) sY pyR
Zic TAkeb.
mirym
mAr egeln
S A ey e lr elAekrA Tm mAes sIn
mrBUimet ep<QCAel. Tem tAr kAedez
ep<QCAl/ esKAen mirym mAr egeln bM tAek
esKAen kbr edoy heyiCl.

20

emAiz Bu l kreln
es jAygAy elAekedr j pyRA pirmA,
jl iCl n/ sutrAM emAiz bM hAerAe,r kAeC
iBeyAg krAr je elAekr k jAygAy imilt
heyiCl. 3elAekr emAizr se tkR ker bll/
''o hel BAl het yid AmrA AmAedr BAedr
met Bur sAmen mAr eytAm. 4Apin ekn Bur
elAekedr mrBUimet iney esiCeln ApnAr
eC ik w AmAedr bM AmAedr se TAk
pZedr KAen m]&uY ehAk 5Apin ekn AmAedr
imzr eTek KArAp jAygAy iney eseCn
KAen ekAen zs en. KAen ekAen fmur/ @A(
Tb fAilm Pl en bM pAenr j ekAen
jlo en.
6
sutrAM emAiz bM hAerA, elAekedr kAC eTek
ibdAy iney smAgm tAbur ebz peT egeln. tAr
mAiwet pu hey pel Bur mihm tAedr sAmen
kAizt hl.
7
Bu emAizek bleln/ 8''hAwAr ibezx lAiWiw
iney es. hAerA, bM elAekedr iney es izlAr
sAmen esA. sbAr sAmen izlAek bel/ tKn
izlA eTek jl bAiht heb. &uim es jl
elAekedr bM tAedr pZedr idet pAreb.
9
lAiWiw pib^ tAbuet Bur sAmen iCl. Bu
eyBAeb beliCeln/ emAiz esBAeb lAiWiw iney
eln. 10emAiz bM hAerA, izlAr sAmen smS
elAekedr smebt het bleln. tKn emAiz bleln/
''etAmrA skl smey iBeyAg krC. Kn AmAr
kT ezAen. Amr ik etAmAedr j izlA
eTek jl ebr kreb. 11rpr emAiz tAr hAt
&uleln bM izlAet bAr AGAt kreln. izlA
eTek jl eberAet Zr krl. elAekr bM tAedr
pZr jl pAn krl. 12ik Bu emAiz o hAerA,ek
bleln/ ''SA eyelr sb elAekr sA(Aet &uim AmAr
it sAn edKAoin. &uim SAeyelr elAekedr
edKAoin ey jl ebr krAr (mt AmAr eTek
eseC. &uim elAekedr edKAoin ey &uim AmAr
it ibVAs ereKeC. Aim sb elAekedr es
edziw edb ey edziw Aim tAedr edb bel zpT
2

g,nApu Sk 20:13-21:5

150

keriClAm/ ik &uim tAedr es edez iney eyet


en edeb n?
13
jAygAiwek bl hetA mrIbAr jl. iw
es jAyg eyKAen SAeylIyr Bur se ibbAd
keriCl bM iw es jAyg eyKAen Bu tAedr
ediKeyiCeln ey itin pib^.
edAm S Aeyl
ek eyet bAD idl
kAedez TAkAkAlIn emAiz edAmIy rAjAr kAeC
bAt$Ash keykjn elAkek pAWAeln. bAt$Ay bl
iCl ''ApnAr BAeyr TRA SAeyelr elAekrA/
ApnAek bleC AmAedr ey sb sms AeC es
spekR Apin sb jAenn. 15b bCr Aeg
AmAedr pUbRpurxr imzer igeyiCeln bM Amr
esKAen b bCr bAs keriClAm. imzerr elAekrA
AmAedr ippurxedr it inur iCeln. 16ik
Amr Bur kAeC sAhAeyYr j ATRn keriClAm.
Bu AmAedr ATRn ZeniCeln bM AmAedr
sAhAeyYr je kjn dUt pAiWeyiCeln. Bu
AmAedr imzr eTek iney eseCn. Kn Amr
ApnAr edezr Ae kAedez AiC. 17dy ker
ApnAr edezr mDY idey AmAedr eyet idn. Amr
ekAen zse(t Tb ekAen @A(Ae(etr mDY
idey yAeb n. Amr ApnAedr ekAen jlAzy
eTek jl pAn krebA n. Amr rAjpT brAbr
yAtAyAt krebA. Amr rAS eTek ekAen smey
fAnidek Tb b<Aidek yAeb n. yt(, pyR
Amr ApnAr edezr mDY idey yAiC/ tt(,
pyR Amr rASAr oper TAkeb.
18
ik edAmIy rAj %r ideln/ ''etAmr
AmAr edezr mDY idey eyet pAreb n. etAmr
AmAr edezr mDY idey yAbAr ecX krel Amr
trbAir iney etAmAedr se yu kreb.
19
SAeyelr elAekrA %r idl/ ''AmrA DAn
rAS idey yAeb. yid AmAedr pZr ApnAedr
ekAen jl pAn ker/ Amr tAr j mUlY edeb.
Amr ekblmA^ ApnAr edezr mDY idey pAey
ehew eyet cA. Ar ikC ny.
20
ik edAm AbAr %r idl/ ''Amr etAmAedr
AmAedr edezr mDY idey AsAr numit edeb
n.
rpr edAmIy rAj k ibzAl bM zi)zAlI
qsbAihnI je krl bM SAeyelr elAekedr
ibre yuer j egl. 21edAmIy rAj tAr edezr
mDY idey SAeyelr elAekedr yAoy inexD krl.
tA SAeyelr elAekrA Guer peT egl.
14

kAeC. KAen Bu emAiz bM hAerA,ek bleln/


''hAerAe,r m]&u Yr smy heyeC bM tAr pUbp
R r
u xedr
kAeC yAoyAr smy heyeC. ey edzw Aim SAeyelr
elAekedr edb bel itit keriClAm/ hAerA,
es edez ebz kreb n. emAiz/ Aim kT
etAmAeko bllAm/ kAr, &uim bM hAerA, jen
mrIbAr jelr DAer edoy AmAr A|Ar ibrAcr
keriCel.
25
''Kn hAerA, bM tAr pu^ lIyAsrek ehAr
pbRetr oper iney es. 26hAerAe,r ibezx bS
tAr kAC eTek iney es bM es bSAid tAr
pu^ lIyAsrek pirey dAo. esKAen pbRetr oper
hAerAe,r m]&uY heb. es tAr pUbRpurxedr kAeC cel
yAeb. 27emAiz Bur A|A pAln kreln. emAiz/
hAerA, bM lIyAsr ehAr pbRetr oper egeln
bM S Aeyelr skl elAekrA tAedr esKAen eyet
edKl. 28emAiz hAerAe,r ibezx epAzAk Kuel ineln
bM hAerAe,r pu^ lIyAsrek es sb epAzAk
pirey ideln. rpr pbRetr cAy hAerA, mAr
egel emAiz bM lIyAsr pbt
R eTek enem eln.
29
S Aeyelr skl elAk hAerAe,r m]&u Yr Kbr jAnl.
kAre, SAeyelr etYk bYi) 30 idn ezAk
pAln krl.
24

knAnIye dr se y
u
knAnIy rAjAr nAm iCel rAd. itin
enegeB bAs kretn. rAj rAd ZeniCeln
ey/ SAeyelr elAekrA TArIm yAoyAr pT Der
igey AseC. kAre, rAj ebirey es
SAeyelr elAekedr opr A*m, kreln. rAd
keykjn elAkek bI ker rAKeln. 2tKn
SAeyelr elAekrA Bur kAeC k ibezx zpT
ker bleln ''Bu dy ker sb elAekedr
prAijt kret AmAedr sAhAyY krn. yid &uim
w ker tAhel Amr tAedr zhrelA etAmAek
edeb. Amr tAedr spU,R DbMs kreb.
3
Bu SAeyelr elAekedr kT Zneln bM
knAnIy elAekedr prAijt krAr j Bu
SAeyelr elAekedr sAhAyY kreln. SAeylIyr
knAnIyedr bM tAedr zhrelA spU,R DbMs
keriCl. kAre, jAygAiwr nAm rAK hl
hmRA.

21

iptelr sAp
SAeyelr elAekrA ehAr pbRt tYAg ker sUP
sAger yAoyAr pT Der egAel. edAemr cAridek
eGArAr j tAr w krl. ik elAekr qDy$Y
hAerA, mAr egeln
hl. 5 tAr Bu bM emAizr ibre iBeyAg kret
22
S Aeyelr elAekrA kAedz eTek ehAr pbeR tr Zr krl. elAekr bll/ ''ekn &uim AmAedr
idek yA^ krl. 23ehAr pbRt iCl edAm sImAnAr imzr eTek ebr ker iney eseC Amr KAen
4

g,nApu Sk 21:6-30

151
mrBUimet mAr yAeb. KAen ekAen riw en?
jl en? Ar Amr sAMGAitk KAek G],
kir.
6
kAre, Bu elAekedr meDY ibxA) sAp
pAWAeln. sApel elAekedr dMzn krel
SAeyelr b elAk mAr egl. 7 tKn elAekr
emAizr kAeC es bll/ ''Amr jAin ey Amr
Bur ibre bM ApnAr ibre kT bel pAp
keriC. Bu r kAeC ATR n krn eyn itin
sApelAek iPirey iney yAn. sutrAM emAiz
elAekedr j ATRn kreln. 8Bu emAizek
bleln/ ''kiw iptelr sAp qtrI ker bM iwek
kiw K<uiwr oper rAeK. ekAen bYi)ek sAep
kAmAel yid es bYi) K<uiwr operr iptelr
sApiwr idek tAkAy tAhel es bYi) mAr yAeb
n. 9 sutrAM emAiz Bur Aedz pAln kreln.
itin kiw iptelr sAp qtrI ker esiwek K<uiwr
oper rAKeln. rpr yKn ekAn mAnuxek
sAep dMzn krt/ tKn es K<uiwr operr iptelr
sApiwr idek tAkAet Ar eb<ec eyet.
emAyA ebr peT m,
SAeyelr elAekrA jAyg eCe oebAet
izibr SApn krl. 11rpr tAr oebAt tYAg
ker emAyAebr pUbRidekr mrBUimet y bArIem
izibr SApn krl. 12tAr es jAygAo pirtYAg
ker esrd ptYkAy izibr SApn krl. 13rpr
tAr ser igey mrBUimet e,RAn ndIr pr pAer
izibr SApn krl. ndIiw eAnIy sImAe
Zr heyiCl. ptYkAiw hl emAyAb bM emArIeyr
meDY sImAerK. 14 kAre, kTAel elK
heyeC Bur yu sM*A puSek
10

''bM zU P Aet bAehb/ Ar e,R A enr


ptYkil 15bM ptYkilr pAezr
pbRtmAl/ y Ar zherr idek cel egeC.
jAygAel emAyAebr sImAe biSt.
16

SAeyelr elAekrA es jAyg eCe eberr


idek yA^ krl. jAygAiwet kueyA iCl. iw
es jAyg eyKAen Bu emAizek bleln/ ''smS
elAekedr ke^ KAen iney es/ Aim tAedr
jl edeb. 17tKn SAeyelr elAekrA gAniw
gAl
''kueyA &uim J,RA hey oeW. etAmr iney
gAn Der.
18
mhAn mAnuexrA kueyAiw K<ueiCeln. r pU,R
entAr kueyAiw K<ueiCeln. tAedr inejedr d
Ar hAwAr lAiW idey kueyAiw K<ueiCeln. kueyAiw
mrBUimet kiw phAr.

kAre, elAekr es kueyAr nAm idl/


''m%AnAy. 19elAekr m%AnAy eTek nhlIeyl pyR
egl. rpr tAr nhlIeyl eTek bAemA pyR
egl. 20bAemA eTek tAr emAyAebr ptYk pyR
egl. KAen ipsag pbRetr c mrBUimr oper
edK yAy.
sIehAn bM og
emArIyedr rAj sIehAenr kAeC SAeyelr
elAekrA keykjn bAt$AbAhkek pAWAl. es
elAekr rAjAek bll/ 22''AmAedr ApnAr edezr
mDY idey m, krAr numit idn. AmrA ekAen
zs Tb @A(Ar e(etr mDY idey yAeb n.
Amr ApnAr ekAen kuey eTek jl pAn kreb
n. ApnAr edezr sIm it*m n kr pyR
Amr rAjpT CA ekAn rAS idey yAeb
nA.
23
ik rAj sIehAn tAr edezr mDY idey
elAekedr yAoyAr numit ideln n. rAj tAr
qsbAihnIek kjAygAy ki^t ker SAeyelr
elAekedr ibre yu krAr j mrBUimr idek
sr heln. rAjAr qsr yhs nAem kiw
jAygAy SAeyelr elAekedr ibre yu krl.
24
ik SAeyelr elAekrA rAjAek htY krl.
rpr e,RAn ndI eTek yebbAk ndI py$ jAyg
tAr iDkAr krl. SAeyelr elAekr eAn
sImAn pyR iDkAr krl. eAnIyedr Ar
sImAn Kub z)BAeb suri(t TAkAr je tAr
es sImAn pyR igey eTem egl. 25SAeyelr
elAekr emArIyedr smS zhrelAek dKl krl
bM esilet bsbAs kret Zr krl. pr
tAr ihxaebAn zhr bM tAr AezpAezr eCAew
eCAew zhrelAeko iDkAr krl. 26emArIyedr
rAj sIehAn ihxaebAn zher bAs kretn. tIet
emAyAebr rAjAr se sIehAn yu ker e,RAn ndI
py$ smS jAyg iDkAr keriCl. 27 kAre,
gAykr egey TAekn
21

ihxaebAen s bM ihxaebAn zhrek AbAr qtrI


kr. sIehAenr zhriwek z) kr?
28
ihxaebAen k An Zr heyiCl. es An
sIehAenr zhero t
heyiCl. emAyAebr Ar nAem
zhriw es Aen BSIBUt heyiCl. e,RAn ndIr
operr pbRtiweko es An puiey ideyeC.
29
emAyAb/ iDk etAmAek? kemAz edbtAr elAekrA/
etAmrA eher egC? tAr eCelr pAiley egl.
emArIyedr rAj sIehAn tAr kAedr ejel bI
krl.
30
ik Amr es emArIyedr prAijt krlAm.
ihxaebAn eTek dIebAn pyR/ emdbAr kAeC nAizm

g,nApu Sk 21:31-22:17

152

eTek enAP> pyR tAedr zhreleko Amr krn. elAekedr iBzAp idn kAr r AmAr
DbMs keriC.
ecey zi)zAlI. Aim jAin Apin yid ekAen
bYi)ek AzIbRAd kern tAhel es AzIbRAd pAy
31
kAre, SAeyelr elAekrA emArIyedr bM Apin yid ekAen bYi)ek iBzAp edn teb
es zApS hy. sutrAM Apin Asun bM
edez tAedr izibr SApn krl.
32
emAiz yAesr zhriwek nu sAenr j smS elAekedr iBzAp idn. het pAer/ Aim
keykjn cr pAWAeln. tArper SAeyelr hyet tAedr AGAt ker AmAr edz eTek dUr
elAekr iwek dKl krl. tAr zhriwr ker idet pAreb.
7
AezpAezr eCAwKAew zhrelAeko iDkAr krl.
emAyAb bM imidyenr entAr ibilyemr se
S Aeyelr elAekr esKAen bsbAskArI emArIyedr kT blet egeln. tAr kAejr pAirimk iheseb
es jAyg tYAg kret bADY krl.
tAedr se wAk iney egeln bM tAek bAlAekr
33
rpr SAeyelr elAekrA bAzenr iBmueK eirt bAt$Aiw bleln.
8
skpeT m, krl. bAzenr rAj og tAr qsedr
ibilym tAedr bleln/ ''KAen k rAi^r
se iney SAeyelr elAekedr suKIn hoyAr j TAek. Aim Bur se kT bleb bM
j kuckAoyAj ker sr heln. i@yI nAem itin AmAek ey %r edebn t Aim etAmAedr
kiw jAygAy itin tAedr ibre yu kreln.
bleb. su t rAM es rAe^ emAy A ebr entAr
34
ik Bu emAizek bleln/ '' rAj spekR ibilyemr se esKAen TAkeln.
9
BIt hey n. Aim tAr smS qs bM tAr
Vr ibilyemr kAeC es ije|s kreln/
spU,R edz etAmAr hAet &uel edb. emArIyedr ''etAmAr ser smS elAekr kAr
10
rAj sIehAn/ iyin ihxaebAen bAs kretn tAr se
ibilym Vrek bleln/ ''emAyAebr rAj/
&uim y keriCel rAjAr seo &uim eswA iseAerr pu^ bAlAk AmAek kiw sMbAd edoyAr
ker.
j edr pAiWeyeCn. 11 es bAt$A ''imzr
35
sutrAM SAeyelr elAekr og bM tAr eTek k nUtn jAit eseC. esKAen tAedr sMKY
qsedr prAijt krl. tAr tAek tAr pu^edr et ebzI ey tAr smS edzwAek Ber edeb.
bM tAr qsedr htY krl. rpr SAeyelr sutrAM Apin Asun bM smS elAekedr
iBzAp idn. tAhel hyet Aim tAedr se
elAekrA tAr edz iDkAr krl.
yu kret s(m heb bM tAedr AmAr edz
ibilym
bM emAyA ebr rAj
tYAg kret bADY kret pAreb.
12
rpr SAeyelr elAekr emAyAebr y$n
ik Vr ibilymek bleln/ ''&uim b
ptYkAr idek egAet Zr krl. iyrIeh edr se yAeb n. osb elAekr ibre etAmAr
eTek prpAer y$n ndIr kAeC tAr izibr SApn kT bl ic heb n kAr, tAr AmAr AzIbRAd
krl.
A elAk .
2-3
13
emArIy e dr elAekedr se S A ey e lr
pridn skAel eW ibilym bAlAekr eirt
elAekr y y keriCl/ iseAerr pu^ bAlAk tAr entAedr bleln/ ''etAmrA etAmAedr inejedr edez
smSwA edeKiCeln. emAyAebr rAj Kub By iPer yAo. Bu AmAek etAmAedr se eyet edebn
epeyiCeln/ kAr, esKAen SAeyelr elAksMKY n.
14
iCl cr. emAyAb i hl.
sutrAM emAyAebr entAr bAlAekr kAeC iPer
4
igey
tAek sb kT jAnAeln. tAr bleln/
emAyAebr rAj imidye nr entAedr bleln/ "gr
eyBAeb mAeWr smS GAs eKey ePel/ iWk esBAeb ''ibilym/ AmAedr se Aset SV IkAr kereCn.
15
ibzAl jnegAI AmAedr cArpAezr smS ikC
sutrAM bAlAk ibilyemr kAeC TmbAerr
DbMs ker edeb.
eTeko ebzI elAk pAWAeln. TmbAr itin yAedr
smy iseAerr pu^ bAlAk emAyAebr rAj pAiWeyiCeln tAedr eTeko bAerr entAr
iCeln. 5ibeyAerr pu^ ibilymek fAkAr j itin iCeln enk ebzI r p,
U .R 16tAr ibilyemr kAeC
keykjn elAk pAWAeln. PrA ndIr kAeC peTAr igey bleln ''iseAerr pu^ bAlAk ApnAek
nAem kiw jAygAy ibilym iCeln. KAen kT beleCn dy ker KAen Asun bM ekAn
ibilye mr SV j AtIey rA bAs kret. iCl ikC eyn AmAr kAeC ApnAr AsA TAimey n
bAlAekr bAt$A ''imzr eTek k n&un jAitr edy. 17Aim ApnAek cr pAirimk edeb bM
elAekrA eseC. esKAen tAedr sMKY et ebzI Apin y blebn Aim tA- krb. AmAr je
ey smS edzw Ber yAeb. tAr AmAedr per Apin Asun bM es elAekedr ibre kT
izibr SApn kereC. 6 Apin es AmAek sAhAyY blun.

22

153
18

ibilym bAlAekr eirt dUtek tAr %r


jAiney idey bleln/ ''Aim AmAr Bu Vrek
b mA kreb. Aim tAr Aedezr ibre
ekAen kAj kret pAir n. Aim b b eCAw
ekAen kAj krebA n yid n Bu AmAek es
kAj krAr numit edn. rAj bAlAk yid tAr
rep bM esAnAKict sur AsAdiw AmAek idey
edn tAhelo Aim Bur Aedezr ibre ekAen
kAj kreb n. 19ik etAmr Aedr metA
Ajekr rAi^w KAen TAket pAer. tAhel
rAi^kAelr meDY Bu AmAek y blet cAn t
jAnet pAreb.
20
es rAe^ Vr ibilyemr kAeC es bleln/
'' smS elAekr tAedr se yAoyAr kTA blAr
j punrAy eseC. sutrAM &uim tAedr se eyet
pAer. ik Aim etAmAek y kret bleb &uim
ekblmA^ es kAj kreb.
ibilym
o tAr gADA
pridn skAel ibilym eW tAr gAD sAijey
emAyAebr entAedr se egeln. 22ibilym tAr gADAy
ce yAiCeln. tAr se tAr jn B]tY iCl.
ik ibilyemr gmen Vr (u heln. tA
ibilyemr sAmen rASAr oper Bur dUt dAAeln/
eynibilyemr yAoy b kr yAy.
23
ibilyemr gAD Bur dUtek rASAy trbAir
hAet dAiey TAket edKl. esje gADAiw rAS
eTek ser es mAeWr meDY cel egl. ibilym
ik dUtek edKet pAnin. esje itin tAr
gADAwAr oper ereg igey tAek AGAt kreln
bM rASAr oper iPer eyet tAek bADY kreln.
24
per Bur dUt mn k jAygAy igey dAAeln
eyKAen rASAiw Aro sr hey eseC. jAygAiw
iCl iw @A(Ae(etr mAJKAen. esKAen rASAr
DAer edoyAl iCl. 25gADAiw AbAr Bur dUtek
edKet epey edoyAelr g eG<ex hAwl. tAet
ibilyemr p edoyAel AGAt eleg Ce egl.
es je ibilym AbAr tAr gADAiwek AGAt
krl.
26
per Bu r dU t Aerkiw jAy g Ay igey
dAAeln. KAen rASAiw sr hey esiCl/ Pel
mn ekAen jAyg iCl n eyKAn idey gADAiw
tAek pAz kAiwey cel eyet pAer. gADAiw b<Aidk
Tb fAnidk/ ekAenA idk idey pAz kAwAet pArl
n. 27gADAiw Bur dUtek edeK ibilymek tAr ipeWr
oper iney Zey pl. tAet ibilym gADAiwr
oper c (u hey tAr hA wAr lAiWiw idey gADAiwek
AGAt kreln.
28
tKn Bu gADAiwek idey kT blAeln. gADAiw
ibilymek bll/ ''Apin AmAr oper ereg
21

g,nApu Sk 22:18-40

igeyeCn ekn Aim ApnAr ik (it keriC ey


iney Apin AmAek itnbAr AGAt kreln
29
ibily m gADAiwek bll/ ''&u im AmAek
hAsSpd ker &uelC. yid AmAr hAet kiw
trbAir TAket/ tAhel Aim Kn etAmAek htY
krtAm.
30
ik gADAiw ibilymek bll/ ''Apin sAr
jIbn Der yAr per ce m, kereCn Aim ik
Apnr es gAD n Aim ik ApnAr it
mn bYbhAr ker TAik
ibilym bll/ ''eswA stY.
31
tKn Bu ibilymek tAr dUtek edKet ideln.
Bur dUt hAet kiw trbAir iney rASAr oper
d Aiey i Celn. ibily m mAiwet ntjAnu hey
iBbAdn jAnAeln.
32
tKn Bur dUt ibilymek krl/ ''&uim
etAmAr gADAek itnbAr AGAt kereC ekn
Aim esiClAm etAmAek TAmAet. ik iWk
smey 33etAmAr gAD AmAek edKet epey
itnbAr AmAr kAC eTek ser igeyiCl. yid
gADAiw ser n eyet/ tAhel Aim hyet
t(e, etAmAek htY krtAm/ ik etAmAr
gADAek b<Aicey rAKtAm.
34
tKn ibilym Bur dUtek bleln/ ''Aim pAp
keriC. Aim jAntAm n ey Apin AmAr giterAD
krAr j rASAr oper dAieyiCeln. AmAr oKAen
yAoyAet Apin yid KuzI n hn/ tAhel Aim Ger
iPer yAeb.
35
tKn Bur dUt ibilymek bleln/ ''n? &uim
elAekedr se eyet pAer. ik sAbDAn/ Aim
etAmAek y blet bleb &uim ekbl tA bleb.
sutrAM bAlAekr eirt entAedr se ibilym cel
egeln.
36
bAlAk ZeniCeln ey ibilym AseCn. tA
e,RAn ndIr kAeC emAyAebr zher tAr se edK
krAr j bAlAk cel egeln. jAygAiw iCl tAr
edezr %r sImAnAy. 37bAlAk ibilymek edKet
epey bleln/ ''Aim Aeg ApnAek Aset
beliClAm. beliClAm/ iw Kub jrrI/ ik Apin
AmAr kAeC ekn Aesn in ApnAek pAirimk
idet ik AmAr sAmTRY en
38
ibilym %r ideln/ ''edKn
u Aim Kn KAen.
Aim esiC ik Apin y beleCn eswA kret
Aim s(m nAo het pAir. Bu Vr AmAek y
blet blebn/ Aim ekblmA^ es kTA blet
pAreb.
39
tKn ibilym bAlAekr se ikiry-exAet
egeln. 40bAlAk ikC gbAid pZ bM emx bildAn
ker es mAMesr ikCw ibilymek bM tAr sI
entAedr ideln.

g,nApu Sk 22:41-23:23
41

154

pridn skAel bAlAk ibilymek iney bYAemAT Aim ApnAek KAen eniClAm. ik Apin
bAel egel esKAn eTek tAr S AeylIyedr iziberr tAedr ekblmA^ AzIbRAd kreln?
12
ikCw edKet epeln.
ik ibilym %r ideln/ ''Bu AmAek ey
kT beleCn/ Aim b es kT bleb.
13
ibilye mr Tm bAtA$
tKn bAlAk tAek bleln/ ''tAhel AmAr
ibilym bAlAkek bll/ ''KAen sAtiw ebdI se Aerkiw jAygAy Asun. es jAygA eTek
qtrI ker bM AmAr j sAtiw xA Apin tAedr edKet pAebn. Apin tAedr sklek
bM sAtiw emx qtir rAeK. 2ibilyemr kTAmet edKet pAebn n/ ekbl ABAg edKet pAebn.
bAlAk kAjel kreln. rpr bAlAk bM es jAyg eTek AmAr je tAedr ibre
ibilym etYkiw ebdIr oper kiw ker emx ApnAr pe( kT bl sb het pAer. 14sutrAM
bM kiw ker xA sgR kreln.
bAlAk ibilymek esAPIm e(e^r oper iney
3
tKn ibilym blAkek bleln/ ''Apin ApnAr egeln. jAygAiw iCl ipsag pbRetr oper.
ehAmbilr kAeC dAiey TAkun. Aim jAygAy es jAygAy bAlAk sAtiw ebdI qtrI ker etYkiw
yAeb. hyetA Bu AmAr kAeC Asebn bM AmAr ebdIr oper sgRSV rp kiw ker xA bM kiw
y bl ic esw in AmAy bel edebn. rpr ker emx sgR kreln.
15
ibilym kiw <c jAygAy cel egeln.
ibilym bAlAkek bleln/ '' SAen ApnAr
4
Vr es SAen ibilyemr kAeC el ibilym ehAmbilr pAez TAkun. Aim Verr se edK
bleln/ ''Aim sAtiw ebdI qtir keriC bM sgR kret yAeb.
16
iheseb etYkiw ebdIr oper kiw xA bM
sutrAM Vr ibilyemr kAeC eln bM ik
kiw emx htYA keriC.
blet heb t ibilymek bel ideln. rpr Bu
5
tKn Bu ibilymek tAr y bl ic t ibilymek bAlAekr kAeC iPer igey es kTAel
bleln. Ar bleln/ ''bAlAekr kAeC iPer yAo/ blet bleln.
17
bM Aim etAmAek y blet beliC es kTAel
sutrAM ibilym bAlAekr kAeC iPer egeln.
belA.
bAlAk tKno pyR ehAmbilr kAeC dAieyiCeln.
6
sutrAM ibilym bAlAekr kAeC iPer egeln. emAyAebr entAr tAr se esKAen iCeln.
bAlAk tKno es ehAmbilr kAeC dAieyiCeln. bAlAk ibilymek Aset edeK bleln/ ''Bu ik
emAy A ebr smS entArAo t A r se esKAen beleCn
dAieyiCeln. 7 tKn ibilyAm kTAel bleln
ibilye mr itIy bAt$
18
ibilym tKn BAbbA,I bleln
emAyAebr rAj bAlAk rAemr pUbRidekr pbRt
''dAAo bAlAk bM AmAr kT ezAen. AmAr
eTek AmAek KAen iney eseCn. bAlAk AmAek
bleln/ ''Asun/ AmAr j yAekAebr ibre bln
u . kT ezAen/ iseAerr pu^ bAlAk .
19
Asun/ SAeyelr elAekedr ibre blun.
Vr mAnux nn; itin imeTY blebn n. Vr
8
mAnu
x
nn; tAr isAer pirbt$n heb n. yid Bu
ik Vr sb elAekedr ibre nn/ sutrAM
Aimo tAedr ibre ikC blet pAreb n. Vr beln ey itin ekAenA kAj krebn/ tKn itin
tAedr KArAp ehAk mn ikC cAn nA. sutrAM Aimo b es kAj krebn. yid Bu ekAenA it|A
kern tAhel itin it|A met kAjiw krebn.
esw kret pAreb n.
9
20
Aim pbRetr opr eTek elAekedr edKiC.
Bu AmAek smS elAekedr AzIbAR d kret
Aim <c pbRtz] eTek tAedr edKiC. smS beleCn. Bu tAedr AzIbAR d kereCn/ sutrAM Aim
elAekr kA bAs ker. tAr ekAen jAitr esw pirbt$n kret pArb n.
21
Mz ny.
Vr yAekAebr elAekedr meDY ekAen Ay
10
ed
e
Kn
in. S Aeyelr elAekedr meDYo itin ekAen
yAekAebr elAekedr ek g,n kret pAreb
tAr DUelAr k,Ar metA sMKYAy cr. SAeyelr pAp edeKn in. Bu tAedr Vr bM itin tAedr
k c&uTRAMz elAkeko ek g,n kret pAreb se AeCn. mhAn rAj tAedr se AeCn?
22
n. kjn BAel elAekr met AmAek mret
V r sb elAekedr imzr eTek iney
dAo. tAedr met sueK AmAr jIbn ezx het eseCn. itin tAedr pe( buen xAer metA
dAo.
zi)zAlI.
23
yAekAebr elAekedr prAijt kret pAer mn
11
bAlAk ibilymek bleln/ ''Apin AmAr j ekAenA (mtA en. SAeyelr elAekedr TAmAet
ik kreln AmAr zedr ibre kT blAr je pAer mn ekAenA mo en. yAekAb spekR bM

23

g,nApu Sk 23:24-24:17

155
S Aeyelr elAekedr spek$ elAek kT bleb
'Vr ey sb mh kAj kereCn/ t edeK?
24
sb elAekr isMehr met eW dAAy bM
ey py$ n tAr izkAr KAy o tAr r) pAn ker
es pyR ibAm ker n.
25

tKn bAlAk ibilymek bleln/ ''Apin oedr


zApo edebn n/ AzIbRAdo krebn n.
26
ibilym %r ideln/ ''Aim ApnAek Aeg
beliClAm ey Bu AmAek y blet blebn/ Aim
ekbl es kTA blet pAreb.
27
tKn bAlAk ibilymek bleln/ ''tAhel AmAr
se Apin Aerkiw jAygAy Asun. mn het
pAer ey/ Vr KuzI hebn bM es SAn eTek
iBzAp edoyAr je ApnAek numit edebn.
28
sutrAM bAlAk ibilymek iney ipeyAr pbRetr
oper egeln. es pbRetr opr eTek mrBUim
edK yAy.
29
ibilym bleln/ ''KAen sAtiw ebdI qtrI
krn. tArpr es ebdIr j sAtiw xA bM
sAtiw emxek qtrI rAKun. 30ibilym y kret
beliCeln bAlAk iWk tA kreln. bAlAk
ebdIelAr oper xA o emxelAek sgR
kreln.
ibilye mr tIy bAt$
ibilym edKeln ey Bu S Aeylek AzIbAR d
kret eper sX. es kAre, ibilym
Aegr mt m pAbr j ecX kreln n. ik
itin mrBUimr idek iPer tAkAeln. 2 ibilym ecAK
&uel mrBUimr kA eTek prAer idek
tAikey SAeyelr smS elAkek edKeln. tAr
pirbAregAIr se ibiB S A en izibr S A pn
keriCl. tKn ibilyemr kAeC Verr A eln
bM tAek iny, kreln. 3 tKn ibilym
BAbbA,I bleln
''ibeyAerr pu^ ibilyemr kAC eTek bAt$.
Aim y ikC SpX edKlAm es spek$ bliC.
4
Aim Verr kAC eTek bAt$A ZeniC.
sbRzi)mAn Vr AmAek y ediKeyeCn t Aim
edeKiC. Aim y edeKiC esw ibneyr se bliC.
5
"eh yAekAebr elAekr/ etAmAedr tbuel
ik sur? SAeyelr elAekrA/ etAmAedr Grel
ketA sur?
6
etAmAedr tAbuel tAlgAeCr sAirr met/
ndIr DAerr knAenr met. etAmr Bur Ar erAipt
hoy suimX ger met/ jelr pAez ebe
oW rs b](r met.
7
etAmAedr jelr BAb heb nA/ jl
etAmAedr bIejr ebe oWAr kAej bYbhAr kr

24

yAeb. rAj gAegr eTek etAmAedr rAj enk


mhAn hebn. etAmAedr rAjY enk etr heb.
8
''Vr smS elAekedr imzr eTek iney
eseCn. tAr buen xA<er met zi)zAlI. tAr
tAedr smS z*edr prAijt kreb. tAr tAedr
hA eBe edeb bM tIr ib kreb.
9
"SAeyl kiw isMehr met/ i emer Zey
AeC. </ tAr etjI isMehr met/ bM ek
tAek jAgAet cAy n. yid ekAen bYi) etAmAek
AzIbRAd ker teb es inejo AzIbRAd pAeb bM
yid ekAenAo bYi) etAmAr ibre kT bel tAek
enk smsAr suKIn het heb.
blAk ibilyemr oper c *u hey inejr
hAt Wkeln. bAlAk ibilymek bleln/ ''Aim
ApnAek es AmAr zedr ibre kT blet
beliClAm. ik Apin tAedr iney itnbAr
AzIbRAd kereCn. 11Kn ibleV Apin SAn
tYAg ker Ger pAlAn? Aim beliClAm ey Aim
ApnAek Kub BAel pAirimk edb. ik edKun/
Bu ApnAek ApnAr pu r S Ar eTek bi t
kreln.
12
ibilym bAlAkek bleln/ ''Sr ker edKun
Apin AmAr kAeC elAk pAiWey yKn AmAek AsAr
j beliCeln/ tKn Aim tAedr beliClAm/
13
'bAlAk tAr rep bM esAnAy Br sbeTek sur
bAIiw AmAy idet pAern/ ik tbuo Aim ekbl
es kTA bleb y Bu AmAek blAr j Aedz
krebn. Aim BAel ikMb KArAp ekAen ikC
inej kret pAreb n. Bu y Aedz krebn/
Aim b es kT bleb. 14Kn Aim AmAr
inejr elAekedr kAeC iPer yAiC/ ik Aim
ApnAek stk$bAt$A edeb. SAeyelr smS
elAekr Bib`et ApnAr bM ApnAr elAekedr
se ik kreb esw Aim bel edeb.
10

ibilye mr ezx bAtA$


tKn ibilym BAbbA,I ker bleln
''ibeyAerr pu^ ibilyemr kAC eTek bAt$A/
Aim y SpX edeKiC es spek$ bliC.
16
Aim Verr kAC eTek bAt$ ZeniC.
prApr AmAek y iziKeyeCn t Aim izeKiC.
sbRzi)mAn Vr AmAek y ediKeyeCn t Aim
edeKiC. Aim y SpX edeKiC es spekR ibneyr
se bliC.
17
''Aim edKlAm Bu AseCn/ ik Kn ny.
Aim edKlAm itin AseCn/ ik tAtAi ny.
yAekAebr pirbAr eTek kjn n(^ Aseb.
SAeyelr elAekedr mDY eTek kjn n&un
zAsnkt$ Asebn. es zAsnkt$ emAyAebr
15

g,nApu Sk 24:18-26:2

156

elAekedr mAT c,
iR bc,
R ker edebn. es zAsnkt$
klehr skl pu^edr mAT c,Ribc,R ker edebn.
18
SAeyl edAm edz iDkAr kreb bM es
tAr zr/ esyIr edziwo iDkAr kreb.
19
"yAekAebr pirbAr eTek kjn n&u n
zAsnkt$ Asebn. es zAsnkt$A es zherr
bizX elAekedr DbMs krebn.
20

rpr ibilym mAelkIyedr edKet epey


BAbbA,I bleln
''skl jAitr meDY mAelk heC sbeTek
zi)zAlI. ik ezex tArAo DbMs hey yAeb?
21
rpr ibilym eknIy elAekedr edeK
kTAel bleln
''etAmr ibVAs ker ey pbRetr operr pAKIr
bAsAr metA etAmAedr edziwo inrApd.
22
ik Bu eyBAeb eknIyek DbMs keriCeln/
eknIy elAekro DbMs hey yAeb. zUr etAmAedr
bI krebn.
23

rpr ibilym BAbbA,I bleln


''Vr yKn iw kern tKn ek b<Aceb
24
ik%Iemr eTek enk jAhAj Aseb. tAr
zUrek bM brek prAijt kreb. ik es
jAhAjelAo DbMs hey yAeb.
25

rpr ibilym eW bAIet iPer egeln. bM


bAlAk tAr inejr peT iPer egeln.

Ar edK iWk es smy kjn SAeylIy


k imidynIy SIelAkek bAIet tAr pirbAerr
kAeC iney l. esKAen emAiz bM A entAr
yAet sb edKet pAn esje es iw krl.
es smy emAiz bM A SAeylIyr smAgm
tAbur ebz peT k<AdiCeln. 7ilyAserr pu^ bM
yAjk hAerAe,r epQ^ iCeln pInhs. pInhs
S AeylIy elAkiwek SIelAkiwek se iney iziber
Aset edeKiCeln/ esje itin smAebz tYAg
ker tAr bzAR ineln. 8tArpr S AeylIy elAkiwek
nusr, ker tAbuet igey tAr bzRAr sAhAeyY es
S Aey l Iy elAkiwek bM es imidy n Iy
SIelAkiwek htY kreln. itin tAedr jenr
epewr iBter bzRAiwek Fikey ideln. tAet
SAeyelr elAekedr meDY ey sAMGAitk mhAmArI
Zr heyiCl t eTem egl. 9emAw 24/000 elAk
mhAmArIet mAr igeyiCl.
10
Bu emAizek bleln/ 11''Aim AmAr
elAekedr $AlAy liC; Aim cA tArA
ekblmA^ AmAr TAkeb. yAjk hAerAe,r epQ^
ilyAserr pu^ pInhs S Aeyelr elAekedr AmAr
Ae*Az eTek b<AiceyeC. sutrAM Aim eyBAeb
eceyiClAm es BAeb tAedr htY krb n. 12pInhsek
bel ey/ Aim tAr se zAir ci) kreb. 13iw
hel ci) es bM tArper tAr pirbAerr sdsr
skl smey yAjk heb/ kAr, Vr spek$ tAr
k tI wAn AeC bM es mn kAj kereC yAet
SAeyelr elAekr pib^ hy.
14
imidynIy SIelAkiwr se ey SAeylIy
elAkiw ht heyiCl es iCl sAlUr pu^ isi. es
izimeyAenr pirbAregAIr kiw pirbAerr ent
iCl. 15ey imidynIy SIelAkiw ht heyiCl tAr
nAm iCl ksabI. es iCl sUerr kA. sUr kiw
pirbAerr kt$ A iCeln bM kiw imidy n Iy
pirbAregAIr ent iCeln.
16
Bu emAizek bleln/ 17''imidynIy elAekedr
it z menABAb epAx, kr bM tAedr htY
kerA. 18kAr, tAr etAmAr sAeT ztA kereC.
tAr etAmAek ipeyAer tAirt keriCl. bM tAr
ksabI nAmk kjn SIelAekr rA etAmAek
tAirt keriCl. es iCl k imidynIyA entAr
kA. ik yKn SAeylIyedr meDY suStA edK
edy es smy tAek htY krA heyiCl. yKn elAekr
tAirt hey ipeyAerr bAelr mUi%$ pUjA keriCl
es smey tAedr meDY suSt edK ideyiCl.

ipeyA er S Aeyl

izwIemr kAeC SAeyelr elAekr izibr


S A pn keriCl. es smy S A ey e lr
elAekr emAyAebr SIelAkedr se eyQn pAep il
heyiCl. 2-3emAyAebr SIelAekr elAekedr esKAen
AsAr je bM tAedr mUi%$edr kAeC segR
eyAgdAenr j Am, jAnAel. es kAre,
SAeylIyr mUi%$edr pUjAy eyAgdAn krl. tAr
sgRIk]t @bYsAmI eKey es mUi%$edr pUjAo
krl. BAeb SAeyelr elAekr bAla-ipeyAerr
mUi%$r pUjA Zr krl. tA Bu tAedr opr c
*u heln.
4
Bu emAizek bleln/ ''sb elAekedr smS
entAedr iney es bM tAedr Bur sAmen htY
kr yAet smS elAekr edKet pAy. tAhel Bu
S Aeyelr smS elAekedr ibre tAr e*AD kAz
krebn n.
5
elAek edr g,n kr hl
es kAre, emAiz S Aey elr ibcArkedr
es sAMGAitk suStr per/ Bu emAiz
bleln/''etAmrA etYek etAmAedr pirbAregAI
bM yAjk hAerAe,r pu^ ilyAserr se
eTek es elAkilek K<uej htY kerA yAr
kT bleln. 2itin bleln/ ''S Aeyelr elAekedr
ipeyAerr bAelr mUi%$ pUjA kereC.

25

26

157

g,nApu Sk 26:3-30

17
g,n kr. 20 bCr Tb tAr ebzI byS skl
AerAd het AerAdIy pirbAr. eril het
purexr sMKY g,n ker bM tAedr pirbAr
erlIy pirbAr.
nuyAyI tAilkABu) kerA. purexrA SAeyelr
18
esnAbAihnIet esb krAr eyAgYtAsp.
pirbAril iCl gAedr pirbAregAIr
3
smy elAekr emAyAebr y$n ptYkAy B$u). esKAen emAw 40/500 jn purx iCeln.
19-20
izibr SApn keriCl. SAniw iCl iyrIehAr
pirbAril iCl iyhdAr pirbAregAIr
pr pAer y$n ndIr kAeC. sutrAM emAiz bM Bu$ )
yAjk ilyAsr elAekedr bleln/ 4''etAmrA b
20 bCr Tb tAr ebzI byS purxedr sMKYA
ezl het ezlAyIy pirbAr. eprs het eprsIy
g,nA kreb. imzr edz eTek ebirey AsAr smy
pirbAr.
Bu emAizek bM SAeyelr elAekedr eyBAeb
esrh het esrhIy pirbAr. iyhdAr pu^edr
A| keriCeln/ esBAeb ker.
meDY jn/ r bM onn knAn edez mAr
5
igeyiCeln.
sb elAekr iCl rebe,r pirbAerr
Bu$ ). :reb, iCeln S Aeyelr TmjAt pu^.
21
pirbArel iCl
pirbArel hl epresr bMzDr
ihexA het ihexA,Iy pirbAr. hAmUl het
hAmUlIy pirbAr.
henAk het henAkIy pirbAr. pu het puyIy
pirbAr.
6
22
ihexA, het ihexA,Iy pirbAr. kiR het
pirbAril iCl iyhdAr pirbAregAIr
kRIy pirbAr.
Bu$ ). esKAen purxedr emAw sMKY iCl 76/500
jn.
7
23
pirbArel iCl rebe,r pirbAregAIr
xAKerr pirbAregAIr B$u) pirbArel
B$u). esKAen emAw 43/730 jn purx iCl.
iCl
8
pur pu^ iCeln lIyAb. 9lIyAebr itn pu^
nmUeyl/ dATn bM bIrAm. dATn bM bIrAm
etAly het etAlyIy pirbAr. pUy het pUnIy
iCeln es jn ent/ yAr emAiz bM hAerAe,r
pirbAr.
24
iberAiDt keriCeln. ekArh yKn Bur ibre
yAzUb het yAzUbIy pirbAr. izeA, het
igey i Celn es smy tAr ekArhek nu s r,
izeA,Iy pirbAr.
keriCeln. 10es smy p]iTbIr mAiw ibdI,R hey
25
ekArh o tAr nusr,kArIedr As keriCl. bM
pirbAril xAKerr pirbAregAIr
250 jn purx mAr igeyiCl. esiw SAeyelr B$u) iCl. esKAen purxedr emAw sMKY iCl
elAekedr it kiw stk$ bA,I iCl. 11ik 64/300 jn.
26
ekArehr sAenr mAr yAn in.
sbUlUenr pirbAregAIr B$u) pirbAril
12
iCl
pirbAril hl izimeyAenr pirbAregAIr
B$u)
esrd het esrdIy pirbAr.
elAn het elAnIy pirbAr.
nmUeyl het nmUeylIy pirbAr. yAmIn het
yhell het yhellIy pirbAr.
yAmInIy pirbAr. yAKIn het yAKInIy pirbAr.
13
esrh het esrhIy pirbAr. ezQl het ezQlIy
27
pirbAr.
pirbAril iCl sbUlUenr pirbAregAIr
Bu$ ). esKAen purxedr emAw sMKY iCl 60/500
14
pirbAril iCl izimeyAenr pirbAregAIr jn.
28
B$u). esKAen emAw 22/200 jn purx iCeln.
eyAexePr pu^ iCl mn>iz bM Piym.
15
etYk
pu^ tAedr inejedr pirbAredr iney kiw
pirbArel hl gAedr pirbAregAIr
egAI hey eWiCeln. 29mn>iz pirbAril iCl
B$u)

isePAn het isePAnIy pirbAr. hig het hgIy


pirbAr. zUin het zUnIy pirbAr.
16
oi\ het o\Iy pirbAr. ir het rIy
pirbAr.

mAKIr het mAKIrIy pirbAr. :mAKIr iCeln


igilyedr ipt.
igilyd het igilydIy pirbAr.
30
igilyedr pirbArel iCl eyxr het

g,nApu Sk 26:31-59

158

ey x rIy pirbAr. ehlk het ehlkIy


iy het iyIy pirbAr. iysaib het iysabIy
pirbAr.
pirbAr. biry het biryIy pirbAr.
31
S Ieyl het S IeylIy pirbAr. ezKm het
45
ezKmIy pirbAr.
bireyr pirbAril iCl
32
ehbr het ehbrIy pirbAr. mIeyl het
izmId het izmIdAyIy pirbAr. ehPr het
mIeylIy pirbAr.
ehPrIy pirbAr.
33
slPAd iCeln ehPerr pu^. ik tAr ekAen
46
pu^ iCl n. ekbl kAr iCl.
:Aezerr sArh nAemr k kAo iCl. 47
tAr kAedr nAm iCl mhl/ enAy/ hgalA/ pirbAril iCl Aezerr pirbAregAIr B$u).
imlak bM itsR.
esKAen purxedr emAw sMKY iCl 53/400 jn.
48
n Ail pirbAregAIr B$u) pirbAril
34
iCl
pirbArelAr sbelA iCl mn>iz
yhsIeyl het yhsIeylIy pirbAr. gUin het
pirbAregAIr B$u). esKAen purxedr emAw
gUnIy pirbAr.
sMKY iCl 52/700 jn.
35
49
Piyemr pirbAregAIr B$u) pirbAreysr het eysrIy pirbAr. izem het
el iCl
izemIy pirbAr.
50
pirbArel n Ail pirbAregAIr Bu$ )
zUTlh het zUTlhIy pirbAr. ebKr het ebKrIy
iCl. esKAen purxedr emAw sMKY iCl 45/ 400
pirbAr. thn het thnIy pirbAr.
36
zUTlehr pirbAr eTek r, esiCl Ar jn.
51
r, eTek esiCl r,Iy pirbAr.
sutrAM SAeylIy purxedr emAw sMKY iCl
6/01/730 jn.
37
52
pirbArel iCl Piym pirbAregAIr
Bu emAizek bleln/ 53''edz BAg kr heb
B$u). esKAen emAw 32/500 jn purx iCeln. bM elAekedr esel edoy heb. etYk
sb elAekedr skel iCeln eyAexePr pirbAregAI tAedr sMKY nusAer jim pAeb. 54b
pirbAregAIr B$u).
pirbAr ebzI jim pAeb bM eCAw pirbAr km jim
38
ibAmIenr pirbAregAIr B$u) pirbAr- pAeb. yAr yt elAk tAek ttwA iDkAr dAo.
55
il iCl
ik ekAn pirbAr jimr ekAn Mz pAeb esiw
iWk krAr je &uim b G<uiw cAleb. etYk
pirbAregAI tAr Mezr ey jim pAeb/ es jimek
ebl het eblAyIy pirbAr.
es pirbAregAIr nAm edoy heb. 56jim b bA
saebl het saeblIy pirbAr.
hIrAm het hIrAmIy pirbAr.
eCAw yA ehAk n ekn &uim isA enoyAr j
39
zUPm eTek zUPmIy pirbAr. hPm eTek G<uiw cAleb.
57
hPmIy pirbAr.
tAr elbIy egAIeko g,n keriCl. elbIy
40
eblAr pirbAril iCl d$ het d$Iy pirbAregAIr B$u) pirbAril hl
pirbAr. nAmAn het nAmAnIy pirbAr.
egezRAn het egezRAnIy pirbAr. khA het
41
khAtIy pirbAr. mrAir het mrArIy pirbAr.
pirbArelAr sbA iCl ibAmIn
pirbAregAIr B$u). esKAen purxedr emAw
58
sMKY iCl 45/600 jn.
pirbArelAo elbIy pirbAerr B$u)
42
ilbanIy pirbAr.
dAenr pirbAregAIr B$u) pirbArel
ihebA,Iy pirbAr.
iCl
mhlIy pirbAr.
zUhm het zUhmIy egAI.
mUzIy pirbAr.
ekArhIy pirbAr.
pirbAregAIiw iCl dAenr pirbAregAIr
B$u). 43zUhmIy pirbAregAIet enk pirbAr
Am iCeln khA pirbAerr B $ u ).
iCl. esKAen purxedr emAw sMKY iCl 64/400
59
jn.
Aemr SIr nAm iCl eyAekbd. itin inejo
44
Aezerr pirbAregAIr B$u) pirbAril iCeln elbIy pirbAregAIr B$u). tAr j
heyiCl imzer. Am bM eyAekbedr pu^ iCl
iCl

g,nApu Sk 26:60-27:23

159
hAerA, bM emAiz. tAedr mirym nAem kiw kAo
iCl.
60
hAerA, iCeln nAdb/ bIh/ ilyAsr bM
TAmerr ipt. 61ik nAdb bM bIh mAr
igeyiCeln kAr, tAr Buek ey Dre,r An
idey qneb dAn keriCeln t kr bAr, iCl.
62
elbIy pirbAregAIr purxedr emAw sMKY iCl
23/000 jn. ik SAeyelr A elAekedr
se edr g,n kr hyin. Bu A elAekedr
ey jim ideyiCeln tAr ekAen Mz tAr pAn in.
63
emAyAebr y$n ptYkAy TAkAkAlIn emAiz
bM yAjk ilyAsr SAeyelr elAekedr g,n
keriCeln. jAygAiw iCl iyrIehAr pr pAer
y$n ndIr kAeC. 64ik b bCr Aeg sIny
mrBUimet emAiz bM yAjk hAerA, yKn S Aeyelr
smS elAekedr g,n keriCeln tKn yAr gi,t
heyiCl tAedr kjno r meDY iCl n. sb
elAekedr Ar ek jIibt iCeln n. 65ekn
kAr, Bu SAeyelr smS elAekedr ibxey
beliCeln ey/ tAr skel mrBUimet mAr yAeb.
ekbl jn bYi) eb<ec iCeln. tAr heln iyPUir
pu^ kAelb bM nUenr pu^ iyehAzUy.

TAek bM es mAr yAy/ tAhel tAr y ikC AeC


es sb ikC tAr emeyek edoy heb. 9 yid tAr
ekAen emey n TAek/ tAhel tAr smS ikC tAr
BAedr edoy heb. 10yid tAr ekAen BA n
TAek/ tAhel tAr smS ikC tAr iptAr BAedr
edoy heb. 11yid tAr iptAr ekAen BA n TAek
tAhel tAr y ikC AeC es smS tAr pirbAerr
Gin A Iyek edoy heb. SAeyelr elAekedr
j iw An. Bu emAizek Aedz ideln.
iyehAzy
U n&u n ent heln
tKn Bu emAizek bleln/ "y$n ndIr
pUbiR dekr mrBUimet ey ekAen kiw pbRetr oper
yAo. SAeyelr elAekedr Aim ey edz idiC
esw &uim edKet pAeb. 13es edz edKAr per &uim
etAmAr BA hAerAe,r met mAr yAeb. 14men ker
edeK yKn elAekr sIn mrBUimet \Ay ibcilt
heyiCl tKn &uim bM hAerA, jen AmAr A|A
pAln kret SV IkAr keriCel. &uim AmAek sAn
doin bM elAekedr edKAo in ey Aim pib^.
:sIn mrBUimr kAedezr kAeC mrIbAr jelr kAeC
Gwn Gew.
15
emAiz Buek bleln/ 16''Bu Vr &uim skl
mAnuexr ic jAn. Aim ATRn kir eyn &uim
smS elAekedr j kjn ent menAnIt kr.
17
iyin tAedr edz eTek ebr ker n&un edez
iney yAebn. tAhel Bur elAekr emxpAlkhIn
emexr met heb n.
18
sutrAM Bu emAizek bleln/ ''nUenr pu^
iyehAzUy n&un ent heb. es Kub |AnI.* tAek
n&un ent ker. 19tAek yAjk ilyAsr bM
skl elAekr sAmen dAAet bel. rpr tAek
n&un ent ker.
20
''elAekedr ediKey dAo ey &uim tAek ent
krC. tAhel smS elAk tAek mA kreb.
21
iyehAzUy yid ekAen isA enoyAr eyAjn
nuBb ker teb es yAjk ilyAserr kAeC yAeb.
ilyAsr Bur %r jAnAr j rIemr sAhAyY
eneb. tKn V e rr kTAmet iyehAzU y bM
SAeyelr smS elAekr kAj kreb. yid itin
beln/ 'yue yAo tAhel tAr yue yAeb. bM
yid itin beln/ 'Ger yAo tAhel tAr Ger yAeb.
22
emAiz Bu r A|A pAln kreln. emAiz
iyehAzUyek yAjk ilyAsr bM SAeyelr smS
elAekedr sAmen dAAet bleln. 23rpr iyehAzUy
ey n&un ent esiw edKAenAr j emAiz tAr oper
hAt rAKeln. Bu tAek ey BAeb beliCeln
esBAeb itin kAjiw kreln.
12

slPAedr kArA
slPAd iCeln ehPerr pu^. ehPr iCeln
igilyedr pu^. igilyd iCeln mAKIerr pu^.
mAKIr mn>izr pu^. mn>iz eyAexePr pu^ iCeln.
slPAedr p<Ac kA iCl. tAedr nAm iCl mhl/
enAy/ hgal/ imA bM itsR. 2 rA smAgm tAbur
ebz peT emAiz/ yAjk ilyAsr/ A entArA
bM SAeyelr smS elAekedr sAmen dAiey
bll/ 3''Amr yKn mrBUimr mDY idey m,
kriClAm es smy AmAedr ipt mAr igeyiCeln.
itin ekArh del eyAgdAnkArI elAekedr meDY iCeln
n. :ey ekArh Bur iberAiDt keriCeln ik
AmAedr iptA inj pAep mArA igeyiCeln. AmAedr
iptAr ekAenA pu^ en. 4 r TR hl ey/ AmAedr
iptAr nAm elAp pAeb. w iWk ny ey AmAedr
iptAr ekAen pu^ en bel tAr nAm ezx hey
yAeb. sutrAM AmAedr iptAr BAr ey jim pAeb
tAr ikCwA t> yAet Amr pA tAr j Amr
ApnAedr kAeC ATRn kriC.
5
es kAre, emAiz Buek ije|s keriCeln
ey tAr ik kr ic heb. 6 Bu tAek bleln/
7
''slPAedr emeyr iWk beleC. tAedr iptAr
BAedr jimr Mz BAg ker enoyA tAedr ic
heb. sutrAM ey jimw &uim tAedr iptAek idet/
es jimw &uim oedr idey dAo.
8
''sutrAM S Aeyelr elAekedr j iwek ibiD
neU nr |AnI A(irk eTR/ "nUenr pu^ iyehAzUyek nAo yAr
ker nAo. 'yid ekAn bYi)r ekAen pu^ sAn n meDY A AeC.

27

g,nApu Sk 28:1-28

160

qdink qneb
rpr Bu emAizek bleln/ 2''SAeyelr
elAekedr A|A kr. tAedr bel ey
iWk smey zesr qneb bM sgR edoyAr bYApAer
tAr eyn init hy. qnebil Aenr sAhAeyY
qtrI kret heb. tAedr sug Buek KuzI kreb.
3
tAr b Aenr sAhAeyY qtrI ker
qnebil Buek edeb. etYkidn k bCr byS
2iw emxzAbk edeb. es emxzAbk 2iwr eyn ekAen
K<ut n TAek . 4 emxzAbk iwr meDY kiwek
skAel bM priwek egADUil eblAy sgR ker.
5
CAAo 1 ekAyAw$ ilB etelr se 8 kAp Kub
BAel myd imit ker dAnAzesr qnebo dAo.
6
:sIny pbRetr oper tAr tAedr qdink qneb
edoy Zr krl. es qnebil Aenr sAhAeyY
qtrI hl bM tAedr sug Buek KuzI krl.
7
elAekr CAAo b epy qneb dAn kreb
eyw Aenr sAhAeyY qtrI qnebr se KAeb.
tAr b etYkiw emxzAbekr se1 ekAyAw$
ker @A(Ars edeb. pib^ SAen ebdIr oper es
epy qneb eFel edeb. iw Bur kAeC kiw
phAr. 8itIy emxzAbkiwek egADiU l eblAy sgR
ker. iwek zs qneb o epy qnebr sAeT
skAelr qnebr metA sgR ker. qneb
Aenr sAhAeyY qtir heb. r sug Buek KuzI
kreb.

28

ibAemr idenr qneb


''ibAemr idn &uim b k bCr byS 2 iw
emxzAbk edeb. tAedr eyn ekAen K<ut n TAek.
CAo &uim b ilB etel imit 16 kAp
Kub BAel mydAr sAhAeyY qtrI zesr qneb bM
epy qneb edeb. 10iw ibAemr idenr j
ibezx qneb. inyimt ey qneb bM epy qneb
edoy hy tAr sAeT iw itir) qneb iheseb
g,Y heb.
9

mAisk sBAil
''etYk mAesr Tm idniwek &uim Buek
kiw ibezx ehAmbil sgR kreb. qnebiw
heb k bCr byS 2 iw xA/ 1 iw emx bM 7 iw
emxzAbk . tAedr eyn b ekAn K<ut n TAek.
12
etYkiw xAer se &uim b ilB etel
imit 24 kAp Kub imih mydAr zs qneb sgR
kreb bM emexr se &uim b ilB etel
imit 16 kAp Kub imih mydA idey qtrI zesr
qneb edeb. 13CAAo etYkiw emxzAbekr se
ilB etel imit 8 kAp Kub imih mydA idey
qtrI dAn zesr qneb edeb. qnebiw Aenr
sAhAeyY qtrI heb. r sug Buek KuzI kreb.

etYkiw xAer se 2 ekAyAw$ ker @A(Ars/


emexr se 1 1/ 4 ekAyAw$ @A(Ars bM etYkiw
emxzAbekr se 1 ekAyAw$ ker @A(Ars epy qneb
iheseb idet heb. bCerr etYk mAes ehAmbil
iheseb il b sgR kret heb. 15inyimt
qdink ehAmbil bM epy qneb CAAo &uim b
Buek kiw purx CAgl edeb. CAgliw heb
pApATRk qneb.
14

inSA rpbR
''Tm mAesr 14tm idniw heb Bur inSArpbR
dayApenr idn. 17 mAesr 15tm iden KAimribhIn
riwr sb heb. sAt idn Der etAmr
KAimribhIn riw KAeb. 18 Ciwr Tm idniwet
b etAmAedr kiw ibezx sB heb. iden
etAmr ekAen msADY kAj kreb n. 19etAmr
Bu ek ehAemr j qneb edeb. ehAmbilr
qnebel heb 2 iw xA/ 1 iw emx bM 7 iw k
bCr byS emxzAbk. tAedr b eyn ekAen
K<ut n TAek. 20-21CAAo etAmr b etYkiw
xAer se zs qneb ihsAeb ilB etel imit
24 kAp Kub imih myd/ emexr se zs qneb
ihsAeb etel imit 16 kAp Kub imih myd bM
etYkiw emxzAbekr se zs qneb ihsAeb etel
imit 8 kAp Kub imih mydA edeb. 22CAAo etAmr
b 1iw purx CAgl edeb. etAmAedr pib^ krAr
j CAgliw pAepr qneb iheseb edoy heb.
23
itidn skAel etAmr epAAenAr j ey qneb
dAo esw CAAo etAmr b qnebel
edeb.
24
" kBAeb sAtidenr etYkidn etAmr
b Aenr sAhAeyY qtir qneb bM tAr
se epy qneb Buek edeb. smS qnebr
sug Buek KuzI kreb. etYkidenr ehAmbilr
sAeT qnebel etAmr b edeb.
25
"Ar sm iden etAmAedr Aerkiw ibezx
sB nuit heb. iden etAmr ekAen kAj
kreb n.
16

11

sAA ihk sb :Psl kAwAr sb


''sAt sA ehr sb clAkAlIn Tm Pselr
idn yKn etAmrA Bur kAeC n&un Pselr zs
qneb iney Aes es smy kiw pib^ sB
heb. iden etAmr b ekAen kAj kreb
n. 27etAmr b ehAmbil sgR kreb.
qnebiw Aenr sAhAeyY qtir heb. r sug
Buek KuzI kreb. etAmr b 2 iw xA/ 1 iw
emx bM 7iw k bCr byS emxzAbk sgR
kreb. tAedr eyn ekAen K<ut n TAek. 28etAmr
b etYkiw xAer se etel emzAen 24
26

g,nApu Sk 28:29-29:28

161
kAp Kub imih myd/ etYkiw emexr se 16 kAp
bM 29etYkiw emxzAbekr se 8 kAp Kub imih
myd edeb. 30inejedr pib^ krAr j etAmrA
b 1iw purx CAgl sgR kreb. 31qdink
ehAmbil bM zs qneb CAAo etAmr
qnebel b edeb. bYApAer b init
heb ey/ ey A,Iil bil edeb esilr meDY eyn
ekAenA K<ut n TAek bM esilr sAeT eyn epy
qneb edoy hy.
iz[Ar sb
''sm mAesr Tm idniwet kiw pib^
sB nuit heb. iden etAmr ekAen
msADY kAj kreb n. iz[A bAjAenAr* j
idniw inid$X heyeC. 2 etAmr ehAmbil sgR kreb.
tAedr sug Buek Kuiz kreb. etAmr 1 iw xA/
1 iw emx bM 7 iw k bCr byS emxzAbk sgR
kreb. tAedr eyn ekAen K<ut n TAek . 3etAmr
xAer se 24 kAp etl emzAenA Kub imih myd/
puMemexr se 16 kAp 4 bM 7iw emxzAbekr
etYkiwr se 8 kAp ker zs qneb sgR
kreb. 5 CAAo inejedr pib^ krAr j pAepr
qnebSV rp 1iw purx CAgl sgR kr. 6mAbsAr
idenr sgR bM tAr zesr qneb CAAo
qnebel itir). bM qdink sgR bM
tAr zesr qneb bM epy qneb CAAo el
itir). el b inymAnuyAyI kret heb.
qnebel b Aenr sAhAeyY qtir kr
heb. tAedr sug Buek KuzI kreb.

29

Ayi e%r idn


''s m mAesr dzm idniwet kiw ibezx sB
heb. idniwet etAmr b ekAen KAbAr KAeb
n bM etAmr b ekAen msADY kAj kreb
n. 8 etAmr ehAmbil sgR kreb. tAedr sug
Buek KuzI kreb. etAmr b 1iw xA/ 1iw puM
emx bM 7iw k bCr byS emxzAbk qneb
edeb. tAedr eyn b ekAen K<ut n TAek.
9
etAmr b xAer se ilB etel imit
24 kAp Kub imih myd/ emexr se 16 kAp bM
10
sAtiw emxzAbekr etYkiwr se 8 kAp ker
qneb edeb. 11CAAo pAepr qnebSVrp 1iw
purx CAglo sgR kreb. Ayie%r idenr pAepr
segRr sAeT iwo eyAg kreb. qdink sgR
zs qneb bM epy qnebr sAeT itir) iheseb
qnebiwo edoy heb.
7

iz[ bAjAn Tb ''ickAr kr w sbt> ebAJAy ey


iw kw qh-hA krAr bM suKI hbAr idn.

ku iwrbAs pbR
''sm mAesr 15tm iden kiw ibezx sB
nuit heb. iw kuiwrbAs pbR. iden etAmr
ekAen msADY kAj kreb n. etAmr b Bur
sAnAeTR sAtidn Der sb pAln kreb.
13
etAmr ehAmbil dAn kreb. qnebel
Aenr sAhAeyY qtir heb. tAedr sug Buek
KuzI kreb. etAmr 13iw xA/ 2iw puM emx bM
14iw k bCr byS emxzAbk qneb edeb. tAedr
bzY eyn ekAen K<ut n TAek. 14etAmr b
13iw xAer etYkiwr j etel imit 24 kAp
Kub imih myd/ 2iw emexr etYkiwr j 16 kAp
ker 15bM 14iw emxzAbekr etYkiwr j 8
kAp ker qneb edeb. 16CAAo etAmrA 1iw purx
CAglo qneb edeb. iw b qdink sgR
zesr qneb bM epy qnebr sAeT itir)
ihsAeb eyAg kr heb. 17 sebr itIy iden
etAmr b 12iw xA/ 2iw puM emx bM 14iw
k bCr byS emxzAbk qneb edeb. tAedr eyn
ekAen K<t
u n TAek. 18CAAo etAmr b xA/
emx bM emxzAbekr se iWk pirmAe, zesr
qneb bM epy qneb edeb. 19CAAo etAmr
b pAepr segRr j 1iw purx CAgl qneb
iheseb edeb. iw qdink sgR bM tAr j
dAnAzesr qneb bM epy qneb itir) heb.
20
'' sebr tIy iden etAmr b 11iw
xA/ 2iw puM emx bM 14iw k bCr byS
emxzAbk
qneb edeb. tAedr eyn b ekAen K<ut n
TAek. 21CAAo etAmr b xA/ emx bM
emxzAbekr se iWk pirmAe, zesr qneb bM
epy qneb edeb. 22CAAo pAepr segRr j
1iw purx CAgl edeb. qdink sgR zesr qneb
bM epy qnebr sAeT iwo eyAg kreb.
23
'' sebr c&uTR iden etAmr b 10
iw xA/ 2iw puM emx bM 14iw k bCr byS
emxzAbk qneb edeb. tAedr eyn ekAen K<ut n
TAek. 24CAAo etAmr b xA/ emx bM
emxzAbekr se iWk pirmAe, zesr qneb bM
epy qneb edeb. 25CAAo etAmr pAepr segRr
j 1 iw purx CAglo qneb iheseb edeb. qdink
sgR zesr qneb bM pAnIy qnebr sAeT
b iwo eyAg kreb.
26
'' sebr pm iden etAmr b 9iw
xA/ 2iw puM emx bM 14iw k bCr byS
emxzAbk
qneb edeb. tAedr eyn ekAen K<ut n TAek .
27
CAAo etAmr xA/ emx bM emxzAbekr se
iWk pirmAe, zesr qneb bM epy qneb edeb.
28
etAmr pAepr segRr j 1iw purx CAglo
qneb edeb. iw qdink sgR/ zesr qneb
bM epy qnebr sAeT iwo eyAg kreb.
12

g,nApu Sk 29:29-30:15
29

162

'' sebr x iden etAmr 8iw xA/ 2iw


puM emx bM 14iw k bCr byS emxzAbk qneb
edeb. tAedr eyn b ekAenA K<ut n TAek .
30
CAAo etAmr xA/ emx bM emxzAbekr se
iWk pirmAe zesr qneb bM epy qneb edeb.
31
pAepr segRr j etAmr 1iw purx CAglo
qneb iheseb edeb. iw qdink sgR bM tAr
se dAnAzesr qneb bM epy qneb itir)
heb.
32
'' sebr s m iden etAmr b 7
iw xA/ 2 iw puM emx bM 14 iw k bCr byS
emxzAbk qneb edeb. tAedr eyn ekAen K<ut n
TAek . 33CAAo etAmr xA/ emx bM emxzAbekr
se iWk pirmAe, qneb bM epy qneb edeb.
34
pAepr segRr j etAmr b 1iw purx
CAglo qneb iheseb dAn kreb. qdink sgR
bM tAr j zesr qneb bM epy qnebr
sAeT iwo eyAg kreb.
35
'' sebr ezx iden TRA Xm idn
etAmAedr j k ibezx sB AeyAijt heb.
iden etAmr ekAen msADY kAj kreb n. 36etAmr
b esidn ehAmbil dAn kreb. Aenr sAhAeyY
qtrI qnebr sug Buek KuzI kreb. etAmr
b 1iw xA/ 1iw puM emx bM 7iw k bCr
byS emxzAbk qneb edeb. tAedr eyn b
ekAen K<ut n TAek . 37CAAo etAmr xA/ emx
bM emxzAbekr se iWk pirmAe, dAnAzesr
qneb bM epy qneb dAn kreb. 38pAepr
segRr j 1iw purx CAglo edeb. qdink
ehAmbil bM tAr sAeT zesr qneb bM epy
ey qneb edoy hy esilr sAeT iwo eyAg
kreb.
39
'' sebr idnilet etAmr b
ehAmbil/ zesr qneb/ epy qneb bM ml
qneb iney Aseb bM qnebil Buek dAn
kreb. ey ekAen kAr ibezx phAr/ y etAmr
Buek dAn kret cAo bM ey ekAenA kAr
qneb y etAmAedr ibezx it|Ar kiw /
tAr itir) heb qnebel.
40
Bu emAizek y y A|A keriCeln/ emAiz
SAeyelr elAekedr smS bleln.

"ekAn yubtI SIelAk tAr iptAr bAIet TAkAr


smy Buek ibezx ikC edoyAr j ekAen ibezx
it|A kret pAer. 4yid tAr ipt it|A
spekR ejen TAek bM kmt hy/ tAhel es
yubtI SIelAkiw tAr it|A nusAer b
etYkiw kAj kreb. 5 ik yid tAr ipt
it|Ar kT ejen TAek bM es bYApAer
kmt n hy/ tAhel es ey it|A keriCl tAr
eTek es mu)/ es smS kAjkmR tAek Ar kret
heb n. tAr ipt tAek es kAj kret inexD
keriCl sutrAM Bu tAek (m krebn.
6
"ekAn SIelAk Buek ikC edoyAr j ekAen
ibezx it|A krAr pr yid tAr ibbAh hy/ 7yid
tAr SVAmI tAr it|Ar kT jAnet pAer bM
ekAen itbAd n ker/ tAhel es SIelAk y
it|A keriCl es kAjel b kreb. 8 ik
yid tAr SVAmI tAr it|Ar kT jAnet pAer bM
tAek tAr it|A pAln kret idet st hy/
tAhel es SI y it|A keriCl es smS kAj
tAek Ar kret heb n. tAr SVAmI tAr it|A
B keriCl es SIek tAr it|AnusAer kAj
kret edy in sutrAM Bu tAek (m krebn.
9
"kjn ibDb Tb kjn SVAmI pirtY)A
SIelAk ekAen ibezx it|A ker TAket pAer.
yid es t ker/ tAhel es tAr it|AnusAer smS
ikC siWkBAeb kreb. 10kjn ibbAiht SIelAk
Buek ikC edoyAr j ekAen ibezx it|A
ker TAket pAer. 11yid tAr SVAmI tAr it|Ar
kT jAnet pAer bM tAek tAr it| pAln
kret idet st hy/ tAhel es tAr it|AnusAer
smS kAj b yTAyTBAeb pAln kreb. es y
it|A keriCl es nusAer smS ikC es b
edeb. 12ik yid tAr SVAmI tAr it|Ar kT
jAnet pAer/ bM tAek tAr it|A pAln kret
idet st hy/ tAhel es y it|A keriCl
es smS kAj tAek Ar kret heb n. es ik
it|A keriCl tAet ikC yAy Aes n/ tAr SVAmI/
tAr it|A B kret pAer. yid tAr SV AmI it|A
B ker/ tAhel Bu tAek (m krebn. 13kjn
ibbAihtA SIelAk Buek ekAen ikC edoyAr j
it|A ker TAket pAer Tb ekAen ibxey
inejek bit krAr j it|A ker TAket pAer
ibezx itit
Tb es Verr kAeC ekAen ibezx it|A
S AeylIy pirbAregAIr skl entAedr se ker TAket pAer. tAr SVAmI tAr it|AelAr
emAiz kT bleln/ "el Bur A|A meDY ey ekAen kiwr e(e^ bAD idet pAer
2
"yid ekAn bYi) Vrek ibezx ikC edoyAr TbA it|Aelr meDY ey ekAen kiwek
j it|A ker TbA ekAn ikC eTek inejek pAln kret idet pAer. 14SVAmI yid it|AelAr
ibrt rAKAr it| ker tAhel es eyn tAr it| spekR jAnet eper eselAr pAlen bAD n
n BAe[. es bYi) eyn bzY y it|A keriCl edy/ tAhel es SI b it|AnusAer etYkiw
t siWkBAeb pAln ker.
ijins siWkBAeb pAln kreb. 15ik yid SVAmI

30

163
it|Ar kT jAnet pAer bM eselAr pAlen
bAD edy/ tAhel es it|ABer j dAyI TAkeb.
16
Bu emAizek A|Ael ideln.
A|Ael hl kjn purx bM tAr SIr spekR/
kjn ipt bM tAr kAr spekR/ ey k
yubtI bSAy iptAr bAIet reyeC.
S Aeyl
Iyr imidyn Iye dr pAw A*m, krl
Bu emAizek bleln/ 2''Aim SAeyelr
elAekedr imidy n Iy e dr prAijt ker
itezAD inet sAhAyY kreb. tArper emAiz &uim
mAr yAeb.
3
sutrAM emAiz elAekedr bleln/ ''etAmAedr
purxedr mDY eTek qs hbAr j keykjnek
ebeC nAo. imidynIyedr ibre lA krAr j
Bu smS elAekedr bYbhAr krebn. 4 SAeyelr
etYkiw pirbAregAI eTek 1/000 elAk ebeC nAo.
5
esKAen S Aeyelr pirbAregAI eTek emAw 12/000
qs TAkeb.
6
emAiz es 12/000 qsek yue pAWAeln. itin
tAedr se yAjk ilyAserr pu^ pInhsek
pAWAeln. pInhs tAr se pib^ @bYsAmI/ iz[
o eBrI ineln. 7Bur AedzmetA SAeyelr
elAekr imidyn
Iyedr se yu ker smS imidyn
Iy
8
elAekedr htY krl. tAr ey smS elAekedr
htY keriCl tAedr meDY iCeln ib/ erkm/ sUr/
hr
bM erb imidye nr p<Acjn rAj. tAr trbAirr
sAhAeyY ibeyAerr pu^ ibilymeko htY krl.
9
SAeyelr elAekr imidynIy SIedr bM
bAcAedr bI ker iney l. CAAo tAr tAedr
emx/ egAr bM A ijinsp^o iney l.
10
rpr tAr tAedr smS zhr bM Am puiey
idl. 11tAr smS elAekedr/ pZedr bM yue yA
epeyiCl tA iney 12iziber emAiz/ yAjk ilyAsr
bM SAeyelr A smS elAekedr kAeC l.
SAeyelr elAekr smy emAyAebr y$enr
ptYkAy izibr SApn keriCl. iw iCl iyrIehAr
pr pAer yn
$ ndIr pUbiR dek. 13Ar emAiz/ yAjk
ilyAsr bM SAeyelr entAr qsedr se
edK krAr je izibr eTek ebirey eln.
14
emAiz 1/000 qser esnApit bM 100 qser
esnApit/ yAr yu eTek iPer esiCl tAedr
it *u heyiCeln. 15emAiz tAedr bll/ ''etAmr
ekn SIelAkedr eb<ec TAket ideyeC 16ipeyAer
ibilyemr GwnAr smy sb SIelAekrA Bur
kAC eTek SAeylIy purxedr dUer sirey ideyiCl
bM esj Bur elAekedr meDY mhAmArI
heyiCl. 17Kn smS imidynIy eCeledr htY
ker. smS imidyn
Iy SIelAkedr htY ker yAedr
ekAen nA ekAen purexr se eyQn spk$ iCl.

31

18

g,nApu Sk 30:16-31:35

&uim smS yubtI emeyedr b<Acet idet pAer.


ik ekbl tKn yid tAedr se ekAen purexr
eyQn spkR n eTek TAek. 19rpr etAmr yAr
A elAekedr htY kerC tAedr etYek b
iziberr bAer sAtidn TAkeb. etAmr yid
ekblmA^ m]tedh SpzR ker TAek tAhelo
etAmAedr iziberr bAer TAket heb. tIy iden
etAmr bM etAmAedr bIr b inejedr
pib^ kreb. sm iden etAmr punrAy b
k kAj kreb. 20etAmr b etAmAedr smS
pireDy bS eDAeb. cAm/ pzm/ Tb kAeWr qtrI
ey ekAen ijins etAmr b eDAeb bM Zic
heb.
21
rpr yAjk ilyAsr qsedr bll/ ''
inymel Bu emAizek ideyeCn. inymel
essb qsedr je/ yAr yu eTek iPer AseC.
22-23
ik Aen edoy yAeb mn @bYsAmIr
spekR inym AlAd. etAmr b esAn/ rep/
iptl/ elAh/ iwn Tb sIs Aenr meDY idey
iney yAeb bM tArpr ijinselAek jl idey
pirAr kreb tAhel esel pib^ heb. yid ekAen
@bYsAmIek Aen rAK n yAy/ tAhel etAmr
b eselAek jl idey pirAr kreb. 24s m
iden etAmr etAmAedr smS jAmAkAp pirAr
kreb bM tKn etAmr Zic heb. rper etAmr
iziberr meDY Aset pAreb.
25
rper Bu emAizek bleln/ 26''&uim yAjk
ilyAsr bM smS entAr smS bIedr/ pZedr
bM qsr yue eysb @bYsAmI iney esiCl
eselA g,n kreb. 27rpr sb @bYsAmI
qsedr meDY/ yAr yue igeyiCl bM SAeyelr
bAkI A elAekedr meDY smAn BAeg BAg ker
edeb. 28yue igeyiCl mn qsedr kAC eTek
sb @bYsAmIr ikC Mz kr ihsAeb iney nAo;
es Mziw heb Bur. etYk 500 iw @bYsAmIr
je kiw ker @bYsAmI Bur heb. sb
@bYsAmIr Bu$ ) hl mAnux/ gr/ gAD bM emx.
29
qsr yu eTek luW ker eysb @bYsAmI iney
esiCl tAr eDkR BAg @bYsAmI iney nAo. rpr
sb @bYsAmI yAjk ilyAsrek idey dAo.
Mziw heb Bu r. 30bM tArpr SAeyelr
elAekedr Mezr eDRk eTek/ etYk 50 iw
@bYsAmIr j kiw ker ijins nAo. sb
@bYsAmIr meDY mAnux/ gr/ gAD/ emx Tb
ey ekAenA pZ Bu$ ) TAkeb. Mziw elbIyedr
idey dAo kAr, elbIyr Bur pib^ tAbur y
ker.
31
Bu emAizek y A|A keriCeln emAiz bM
ilyAsr iWk es metA kAj kreln. 32qsr
6/75/000 emx/ 3372/000 gr/ 3461/000 gAD/ 35bM

g,nApu Sk 31:36-32:15

164

jimiw tAedr pZedr pe( Kub peyAgI. 2 es


kAre, reb, bM gAedr pirbAregAIr elAekr
emAiz/ yAjk ilyAsr bM elAekedr entAedr
se kT bll. 3 4tAr bll/ ''AmAedr TRA
ApnAedr esbkedr enk gbAid pZ AeC bM
ey jim Bu SAeylIyedr j jy keriCeln
esiw pZedr pe( Kub peyAgI. edezr
B$u) jAygAel iCl XAerA/ dIebAn/ yAesr/
in/ ihxaebAn/ ilyAlI/ esbAm/ neb o ibeyAn.
5
tAr bll/ "yid ApnAr KuzI hy tAhel
jAygAiw AmAedr idey idet pAern. AmAedr yn
$
ndIr pr pAez iney yAebn n.
6
emAiz reb, bM gAedr pirbAregAIr
elAekedr bleln/ ''etAmrA yKn KAen SAyIBAeb
bsbAs kreb tKn ik etAmr etAmAedr BAedr
yue eyet edeb 7etAmr SAeyelr elAekedr
inrsAh krAr ecX krC ekn etAmr tAedr
inrsAh krC yAet tAr ndI pAr n hy bM
Vr tAedr ey edz ideyeCn es edz iDh, nA
ker? 8 etAmAedr iptArAo AmAr se iWk k
bYbhAr keriCl. kAedz-be,Ry edziw edKAr jnY
Aim ikC cr esKAen pAiWeyiClAm. 9 smS
elAekr ekAelr ptYk py$ igeyiCl. tAr
edziw edeKiCl bM smS elAekr SAeyelr
elAekedr twA inrsAh keriCl ey Bu tAedr
ey jAyg ideyiCeln/ esKAen eyeto tAr SV IkAr
keriCl. 10Bu elAekedr it c *u hey
it|A keriCeln
11
'imzr eTek eseC mn 20 bCr Tb tAr
ebzI byS ekAen elAk es edz edKAr numit
pAeb n ey edz Aim AhAm/ sahAk bM yAekAebr
kAeC edb bel it|A keriClAm. ik tAr
siWkBAeb AmAek nusr, kerin. sutrAM kAelb
bM iyehAzUy CA Ar ek edz pAeb n.
12
kAr, kinsIy egAIBu) iyPUir pu^ kAelb bM
nUenr pu^ iyehAzUy Buek siWkBAeb nusr,
keriCl?
13
''SAeyelr elAekedr it Bu c *u
heyiCeln. es kAre, Bu elAekedr 40 bCr
mrBUimet bAs kret bADY keriCeln. yAr Bur
ibre pApkAyRY keriCl tAedr sklek Bu
tAedr m]&uY py$ mrBUimet Guer ebAet bADY
keriCeln. 14etAmAedr iptAr ey kAj keriCeln
Kn etAmr es k kAejr punrAb]i% kreC.
etAmr pApI elAekr/etAmr ik cAo ey/ Bu
tAr elAekedr ibre Aegr eTeko Aro ebzI
yn$ ndIr pbU iR dekr pirbAregAI
*u hn 15etAmr yid Buek nusr, kr eCe
reb, bM gAedr pirbAregAIet enk dAo/ tAhel Bu SAeyelr elAekedr Aro
gbAid pZ iCl. elAekr yAesr o dIGRidenr j mrBUimet TAket bADY krebn.
igilyedr kAeC jim edeKiCl. tAr edKl ey/ BAeb etAmr smS elAekedr DbMs kreb.
32/000 SIelAk se iney esiCl. :orA essb
SIelAk yAedr ekAen purexr se eyQn spk$
iCl n. 36ey sb qsr yue igeyiCl tAedr
AepYr eDRk Mz hl 3/37/500 iw emx. 37tAr
Buek 675 iw emx ideyiCl. 38qsr 36/000 iw
gr epeyiCl. tAr 72 iw gr Buek ideyiCl.
39
qsr 30/500 iw gAD epeyiCl. tAr Buek
61 iw gAD ideyiCl. 40qsr 16/000 SIelAk
epeyiCl. tAr Buek kr iheseb 32 jn SIelAk
ideyiCl. 41Bu emAizek eymn Aedz keriCeln
es AedzmetA itin yAjk ilyAsr Bur j
skl phAr sAmI ideyiCeln.
42
qsedr ArA luit @ebYr eDRk/ y emAiz
SAeyelr elAekedr j AlAd keriCeln tA
g,n ker edKA egl. 43elAekr 3/37/500 iw emx/
44
36/000 gr/ 4530/500 gAD/ 46bM 16/000 SIelAk
epeyiCl. 47emAiz Bur j etYk 50 iw @bYsAmI
ipC kiw ker ijins ineyiCeln. r meDY pZ
bM mAnux B$u) iCl. rpr itin skl @bY
sAmI elbIyedr ideyiCeln/ kAr, tAr Bur pib^
tAbur r(,Aeb(, kretn. Bu eymn Aedz
keriCeln emAiz iWk esBAeb kAjiw kreln.
48
rpr qsedr entAr :1/000 jn purexr
$tn entAr bM 100 jn purexr $tn
entAr emAizr kAeC eln. 49tAr emAizek
bleln/ ''Amr ApnAr esbkr/ mAedr
qsedr g,n keriC. Amr tAedr kAek bAd
id in. 50sutrAM Amr etYk qsr kAC eTek
Bur phAr iney esiC. Amr esAnr qtrI
bA-bnI/ kir lMkAr/ AMiw/ mAki bM
khAr iney esiC. AmAedr Zic krAr j Buek
skl phAr edoy heC.
51
sutrAM emAiz esAn idey qtrI smS
@bYsAmI iney eselA yAjk ilyAsrek ideln.
52
1/000 jn purexr $tn entAr bM 100 jn
purexr $tn entAr ey esAn ideyiCeln tAr
emAw ojn iCl Ay 420 pA. 53qsr yu
eTek ey skl @bYsAmI iney esiCl tAr bAkI
Mz tAr inejedr kAeC ereK ideyiCl. 54it
1/000 jn purexr $tn entAedr kAC eTek
bM it 100 jn purexr $tn entAedr kAC
eTek esAn iney emAiz bM yAjk ilyAsr es
esAn smAgm tAbuet rAKeln. Bur sAmen
phAr S Aeyelr elAekedr je Si] ticH ihsAeb
iCl.

32

165
16

ik rebe,r bM gAedr pirbAregAIr


elAekr emAizr kAeC igey bll/ ''Amr AmAedr
sAnedr je KAen zhr qtrI kreb bM
AmAedr pZedr j eK<AyA ge &uleb. 17tAhel
AmAedr sAnr edez bsbAskArI A
elAekedr eTek inrAped TAket pAreb. ik Amr
Kub KuzI men igey es SAeyelr A
elAekedr sAhAyY krb ey py$ nA tAedr inejedr
edez iney Asb. 18SAeyelr etYek tAr jimr
Mz nA pAoy pyR Amr bAI iPreb n. 19y$n
ndIr pim idekr ekAen jim Amr eneb n.
y$n ndIr ekblmA^ pUbRidekr jim AmAedr.
20
sutrAM emAiz tAedr bll/ ''etAmrA yid
elAr sbwA ker/ tAhel jim etAmAedr
heb; ik etAmAr qsedr b Bur sAmen
yue eyet heb. 21etAmAedr qsr b y$n
ndI pAr kreb bM zedr edztYAg kret bADY
kreb. 22Bu AmAedr sbAek jim iDh kret
sAhAyY krAr per/ etAmr bAI iPer eyet pAer.
tKn Bu bM SAeyelr elAekr etAmAedr edAxI
men kreb n. tKn Bu etAmAedr jim inet
edebn. 23ik etAmr yid el n ker/ tAhel
etAmr Bur ibre pAp kreb bM w init
ejen rAeK ey/ etAmr etAmAedr pAepr j zAiS
pAeb. 24etAmrA etAmAedr sAnedr j zhr bM
etAmAedr pZedr j eK<AyA qtrI ker; ik
etAmr y zpT keriCel eselAo b
ekAer.
25
tKn gAedr bM rebe,r pirbAregAIr
elAekr emAizek bll/ ''AmrA ApnAr esbk/
Apin AmAedr r/ sutrAM Apin y blebn
Amr eswA krb. 26AmAedr SIr/ sAnr bM
AmAedr smS pZ igilyedr zhrelAet TAkeb.
27
ik Amr ApnAr esbkr y$n ndI pAr hb.
AmAedr Bur kTmet Amr Bur sAmen yuer
j igey yAeb.
28
sutrAM emAiz/ yAjk ilyAsr/ nUenr pu^
iyehAzUy bM SAeyelr pirbAregAIelAr smS
entAedr tAedr ibxy ined$z ideln. 29emAiz
tAedr bll/ ''gAd bM rebe,r mAnuexrA y$n ndI
pAr heb bM Bur sAmen eTek yue yAeb. tAr
etAmAedr es edz inet sAhAyY kreb bM tAedr
edezr Mz iheseb &uim igilyedr edz idey edeb.
30
tAr it|A kereC ey knAn edz iDkAr kret
tAr etAmAedr sAhAyY kreb. ik yid tArA
etAmAedr qsedr se pAr n hy tAhel tAr
ekblmA^ knAen kiw ep(Ak]t eCAw jimr Mz
pAeb.
31
gAd bM rebe,r elAekr %r idl/ "Bu
y Aedz kereCn iWk esw krAr j Amr

g,nApu Sk 32:16-33:6

itit keriC. 32Amr Bur sAmen y$n ndI


pAr hey knAn edez yAb/ ik yn
$ ndIr pUbiR dekr
edz hl AmAedr Mz.
33
sutrAM gAedr elAekedr/ rebe,r elAekedr
bM mn>iz pirbAregAIr eDRk elAkek emAiz
es edz ideyiCeln. :mn>iz iCeln eyAexePr pu^.
emArIyedr rAj sIehAenr rAjY bM bAzenr rAj
oegr rAjY es edezr B$u) iCl. jAygAr
AezpAezr smS zhr edezr B$u) iCl.
34
gAedr elAekr dIebAn/ wAerA o erAeyr
bM 35waAerA-ezAPn/ yAesr o ygaibh bM 36qbin o qb-hAr, zhril Kub z) AcIr idey
ge &ueliCl bM pZedr j eK<AyA qtir
keriCl.
37
rebe,r elAekr ihxa e bAn/ ily A lI/
ikiryATiym/ 38neb/ bAla-imeyAn bM isbam zhr
ge &ueliCl. tAr tAedr punRgiWt zhrelAr
Aegr nAmelA ereKiCl ik neb bM bAlaimeyAenr nAm pirbt$n keriCl.
39
mn>izr pu^ mAKIerr pirbAregAIr elAekr
igilyed igey esKAen bsbAskArI emArIyedr
prAijt keriCl. 40es kAre, emAiz mn>iz
pirbAregAIr mAKIrek igilyd ideln bM tAedr
pirbAr esKAen SAyIBAeb bsbAs Zr krl. 41mn>iz
egAIr yAyIr esKAenr eCAew eCAew AmelAek
iDkAr krl. rpr es Amelr nAm ideyiCl
yAyIerr zhr skl. 42knA bM r kAeCr eCAew
eCAew zhrelAek enAbh prAijt keriCl. rpr
es inejr nAmAnu s Aer es jAy g Ar nAmkr,
keriCl.

imzr eTek S Aeye lr yA^A


emAiz bM hAerA, imzr eTek SAeyelr
elAekedr en idey ibiB del BAg ker
iney igeyiCeln. 2tAr ey jAygAelAet m,
keriCl/ Bur A| nuyAyI emAiz es jAygAel
spekR ileKiCeln. tAedr yA^Ar pyRAyil KAen
edoy hl
3
Tm mAesr 15tm iden tAr rAimexx tYAg
keriCl. esidn skAel inS A rpebR r per
SAeyelr elAekr jeyr BIet tAedr hAt <c
ker imzr eTek ebirey esiCl. imzerr smS
elAk tAedr edeKiCl. 4 Bu yAedr htY keriCeln
es TmjAtedr imzrIyr es smy kbr idiCl.
imzerr edbge,r ibreo Bu t A r ibcAr
ediKeyiCeln.
5
S A ey e lr elAekr rAimexx tYAg ker
sueOAetr ee yA^ keriCl. 6sueOA eTek tAr
Temr idek yA^ keriCl. elAekr esKAen

33

g,nApu Sk 33:7-52

166

mrBUimr Ae izibr SApn keriCl. 7 tAr Tm


tYAg ker pI-hhIerAetr idek yA^ keriCl.
jAy g Aiw bAl-sePAenr kAeC iCl. elAekr
imgaedAelr kAeC izibr SApn keriCl. 8 elAekr
pI-hhIerAt tYAg ker smue@r mDY idey ehewiCl.
tAr mrBUimr idek igeyiCl/ rpr itnidn Der
Tm mrBUimr mDY idey ehewiCl. elAekr mArA
nAmk SAen izibr SApn keriCl.
9
elAekr mArA tYAg ker lIem igeyiCl bM
esKAen izibr Spn keriCl. esKAen 12 iw J,RA
bM 70 iw eKjur gAC iCl.
10
elAekr lIm tYAg ker sUP sAgerr kAeC
izibr SApn keriCl.
11
sUP sAgr tYAg krAr per elAekr sIn
mrBUimet izibr SApn keriCl.
12
rpr sIn mrBUim tYAg ker dpakAet izibr
SaApn keriCl.
13
dpka tYAg ker AlUez izibr SApn keriCl.
14
AlUz tYAg ker rPIdIem izibr SApn
keriCl. es SAen elAekedr pn krAr peyAgI
ekAen jl iCl n.
15
elAekr rPIdIm tYAg ker sIny mrBUimet
izibr SApn keriCl.
16
sIny mrBUim tYAg ker ikeA-h%AbAet izibr
SApn keriCl.
17
elAekr ikeA-h%Ab tYAg ker heserAet
izibr SApn keriCl.
18
heserAt tYAg krAr per irmAet izibr
SApn keriCl.
19
irm tYAg ker ireA,-epres izibr SApn
keriCl.
20
ireA,-eprs tYAg ker ilbn
a Aet izibr SApn
keriCl.
21
ilban tYAg ker irsa s Aet izibr SApn
keriCl.
22
irsas tYAg ker kehlATAy izibr SApn
keriCl.
23
kehlATA tYAg ker ezPr pbRet izibr SApn
keriCl.
24
ezPr pbRt tYAg ker hrAdAet izibr SApn
keriCl.
25
hrAdA tYAg ker meKelAet izibr SApn
keriCl.
26
meKelA tYAg ker thet izibr SApn
keriCl.
27
th tYAg ker etrhet izibr SApn keriCl.
28
etrh tYAg ker imket izibr SApn
keriCl.
29
imk tYAg ker hzaemAnAet izibr SApn
keriCl.

30

hzaemAn tYAg ker emAexerAet izibr SApn


keriCl.
31
emAexerA tYAg ker benyAken izibr SApn
keriCl.
32
benyAkn tYAg ker ehAra-higdaged izibr SApn
keriCl.
33
ehAra-higdaged tYAg ker ywabATAet izibr
SApn keriCl.
34
ywabAT tYAg ker eA,Aet izibr SApn
keriCl.
35
eA, tYAg ker iseyAn-egber izibr
SApn keriCl.
36
iseyAn-egbr tYAg ker sIn mrBUimr
kAedez izibr SApn keriCl.
37
kAedz tYAg ker ehAer izibr SApn keriCl.
edAm edezr sImAe pbRtiw iCl. 38yAjk
hAerA, Bur kT mA ker ehAr pbRetr oper
igeyiCeln. es jAygAy pm mAesr Tm iden
hAerA, mAr igeyiCeln. SAeyelr elAekr imzr
tYAg krAr per esiw iCl 40 tm bCr. 39ehAr
pbRetr oper mAr yAoyAr smy hAerAe,r bys
iCl 123 bCr.
40
knAn edezr enegeB rAd nAem kiw zhr
iCl. es zher knAenr rAj ZeniCeln ey
SAeyelr elAekr AseC. 41elAekr ehAr pbRt
tYAg keriCl bM sla e mAnAet izibr S A pn
keriCl.
42
elAekr slaemAn tYAg ker pUenAen izibr
SApn keriCl.
43
pUenAn tYAg ker oebAet izibr SApn keriCl.
44
oeb tYAg ker yI-bArIem izibr SApn
keriCl. jAygAiw emAyAb edezr sImAe
biSt iCl.
45
elAekr yIm :yI-bArIem tYAg ker
dIebAn-gAed izibr SApn keriCl.
46
dIebAn-gAd tYAg ker laemAn-idbLATiyem
izibr SApn keriCl.
47
laemAn-idbLATiym tYAg ker nebAr kAeC
bArIm pbRetr oper izibr SApn keriCl.
48
bArIm pbRt tYAg ker emAyAebr y$n
ptYkAy izibr SApn keriCl. iyrIehAr pr
pAer y$n ndIr kAeC jAygAiw iCl. 49tAr
emAyAebr y$n ptYkAy y$n ndI brAbr izibr
SApn keriCl. tAedr izibr qb-iyzIemA eTek
Aebl-izwIm py$ ibS]t iCl.
50
es SAen Bu emAizek bleln/ 51''SAeyelr
elAekedr kTAil belA etAmr y$n ndI
pAr hey knAenr BYer ebz kreb. 52esKAnkAr
iDbAsIedr etAmrA dUr ker edeb. etAmr tAedr
smS eKAdA kr mUi%$ o itmAedr DbMs kreb

g,nApu Sk 33:53-35:5

167
bM tAedr pUjAr smS cSAnel DbMs kreb.
53
etAmr es jAy g iDkAr ker esKAen
SAyIBAeb bsbAs kreb/ kAr, Aim es jygAiw
etAmAedr idiC. jAygAiw ekblmA^ etAmAedr
egAIilr heb. 54etAmAedr egAIr etYek
edezr Mz pAeb. etAmr G<uiw ecel isA eneb
ekAn pirbAr edezr ekAn Mz pAeb. b pirbAr
edezr b Mz pAeb. eCAew pirbAr edezr eCAw
Mz pAeb. cAl G<uiw ediKey edeb ekAn pirbAr
edezr ekAn Mz pAeb. etYk pirbAregAI edez
tAr Mz pAeb.
55
"etAmr yid edezr iDbAsIedr edz CAet
bADY n kr teb yAedr etAmrA TAket edeb/ tAr
etAmAedr sAmen cr sms iney Aseb. tAr
heb etAmAedr ecAeK bAilr metA bM etAmAedr
pAez k<AwAr met heb. etAmr eyKAen bAs kreb
esKAen tAr cr sms iney Aseb. 56etAmr
yid smS elAekedr etAmAedr edez TAket
dAo/ tAhel Aim tAedr it y kret eceyiClAm
t etAmAedr it kreb.
knAenr sImA
Bu emAizek bleln/ 2 ''SAeyelr
elAekedr Aedz dAo. etAmr knAn
edez AseC. etAmr edzek prAijt kreb.
etAmr sm knAn edziwek iDh, kreb. 3di(,
idek etAmr edAemr kAeC sIn mrBUimr ikC
Mz pAeb. lb, sAgerr di(, Ae etAmAedr
di(, sImA Zr heb. 4 iw *bbIemr di(,
idk it*m kreb. iw sIn mrBUimr mDY idey
yAeb kAedz-be,Reyr bM tArper hsr-d bM
tArper iw saemAenr mDY idey yAeb. 5saemAn
eTek sImA imzerr ndI pyR ibS]t heb
bM iw ezx heb BUmDYsAger. 6 etAmAedr pim
sImA heb BUmDYsAgr. 7 etAmAedr %r sImA
Zr heb BUmDYsAgr eTek bM iw ibS]t heb/
ehAr pbRt ilbAenAn py$. 8 ehAr pbRt eTek iw
elebA hmAt py$ yAeb bM tArper sdAd py$.
9
rpr es sImA isePA, py$ yAeb bM iw
ezx heb hsr-nen. sutrAM esiw etAmAedr %r
sImA. 10etAmAedr pUbR sImA Zr heb hsr-nen
bM iw zPAm pyR yAeb. 11zPAm eTek sImAiw
enr pUbR eTek irbLA pyR yAeb. sImAiw iker
edr pAez pAhAer sImA brAbr ibS]t heb.
12
rpr sImAiw y$n ndIr sImA brAbr ibS]t
TAkeb. iw lb, sAger igey ezx heb. elA
hl etAmAr edezr cArDAerr sImAn.
13
es kAre, emAiz SAeyelr elAekedr
Aedz ideyiCeln/ " es edz eyiw etAmr
pAeb bM nyiw egAI o mn>izr egAIr eDRekr

34

meDY BUimiwek BAg ker edoyAr j etAmr G<uiw


cAleb. 14reb, o gAedr pirbAregAI bM mn>iz
pirbAregAIr eDRk tAedr edz ebeC ineyeC. 15
iw bM eDRk pirbAregAI iyrIehAr kAeCr edz
ineyiCl. tAr yn
$ ndIr pUbR idekr jim ineyiCl.
16
rpr Bu emAizek bleln/ 17''edz BAg ker
edoyAr kAej/ smS elAekr etAmAek sAhyY
kreb yAjk ilyAsr/ nUenr pu^ iyehAzUy bM
18
smS pirbAregAIr entAr. esKAen etYk
pirbAregAI eTek kjn ker ent TAkebn.
smS elAekr edz BAg kreb. 19el hel
entAedr nAm
iyhd pirbAregAI eTek iyPUir pu^ kAelb.
20
izimeyAenr pirbAregAI eTek Ihedr pu^
zmUeyl.
21
ibAmIn pirbAregAI eTek ikzaelAenr pu^
lIdd.
22
dAenr pirbAregAI eTek ygailr pu^ buiO.
23
eyAexePr %rpurxedr mDY eTek mn>izr
pirbAregAI eTek ePAedr pu^ hIeyl.
24
Piym pirbAregAI eTek izenr pu^
kmUeyl.
25
sbU l U n pirbAregAI eTek p,R e kr pu ^
lIxAP,.
26
xAKr pirbAregAI eTek sa s enr pu ^
plaiweyl.
27
Aezr pirbAregAI eTek zelAimr pu^ hIhd .
28
nAil pirbAregAI eTek Ihedr pu^
pdehl.
29

SAeyelr elAekedr meDY knAenr jim BAg


ker edoyAr j Bu smS elAekedr menAnIt
keriCeln.
elbIye dr zhr
Bu emAizr se kT bleln. iw heyiCl
iyrIehAr pr pAer y$n ndIr kAeC
emAy A ebr y$ n ptYkAy . Bu bleln/
2
''SAeyelr elAekedr bel/ tAedr jimr Mz
eTek ikC zhr elbIyedr idet. SAeyelr
elAekedr ic smS zhr bM tAr AezpAezr
pZcAre,r peyAgI jimil elbIyedr idey
edoy. 3elbIyr smS zher bAs kret s(m
heb. Ar elbIyedr smS egAr bM A pZ
zherr AezpAezr cAre,ApeyAgI BUim eTek KAdY
sMh kret s(m heb. 4ey pirmA, jim etAmr
elbIyedr edeb/ t hl zherr AcIerr eTek 1/500
Puw bAerr smS jim. 5 CAAo zherr pUbRidekr
3/000 Puw dUr pyR smS jim/ zherr di(,
idekr 3/000 Puw dUr pyR smS jim/ zherr

35

g,nApu Sk 35:6-33

168

pim idekr 3/000 Puw dUr pyR smS jim/


bM zherr %r idekr 3/000 Puw dUr py$
smS jim elbIyedr heb. : smS jimr mAJKAen
zhriw TAkeb. 6 zhrelAr meDY Cyiw zhr
heb inrAp%Ar j. yid ekAen bYi) GwnAce*
kAek htY ker/ tAhel es bYi) tAr inrAp%Ar
j smS zher pAiley eyet pAer. Cyiw
zhr CAAo/ etAmr elbIyedr Aro 42 iw zhr
edeb. 7sutrAM etAmr emAw 48 iw zhr elbIyedr
edeb. zhrelAr cArDAerr jimo etAmr tAedr
edeb. 8 SAeyelr b pirbAril jimr b Mz
pAeb. eCAew pirbAregAIel jimr eCAew Mz
pAeb. sutrAM b pirbAregAIil ebzI zhr bM
eCAw pirbAregAIil km zhr elbIyedr edeb.
9
rpr Bu emAizek bleln/10''elAekedr bl
etAmr y$n ndI pAr hey yKn knAn edez ebz
kreb/ 11tKn sur(Ar zhr ihsAeb etAmr b
ikC zhr ebeC eneb. yid ekAen bYi) GwnAce*
kAek htYA ker/ tAhel es tAr sur(Ar j
zhrelAr ey ekAen kiwet pAiley eyet
pAer. 12m]t bYi)r pirbAerr yAr itezAD inet
cAy mn ey kAerA kAC eTek es inrAped TAket
pAreb. AdAlet tAr ibcAr hoy py$ es inrAped
TAkeb. 13esKAen Cyiw sur(Ar zhr TAkeb. 14
zhrelAr meDY itniw zhr y$n ndIr pUbRidek
TAkeb bM itniw TAkeb y$n ndIr piem knAn
edez. 15SAeyelr nAgirkedr je bM ibedzI
o pyRwkedr j zhrel heb inrApd jAyg.
smS elAekedr meDY ekAen bYi) yid GwnAce*
kAek htY ker/ teb es zhrelAr ey ekAen
kiwet pAiley eyet s(m heb.
16
''yid ekAen bYi) elAhAr S bYbhAr ker
kAek mn AGAt ker ey es bYi) mAr yAy/
teb es bYi)ek b mret heb. 17yid ekAen
bYi) mn ekAen SrK eny bM t idey yid
es kAek htY ker/ tAhel es bYi)ek b
mret heb. :ik SrKiw eyn b es
pirmAepr hy eyiwek elAekedr htY krAr kAej
sADAr,BAeb bYbhAr kr eyet pAer. 18yid ekAen
bYi) kAek htYA krAr je ekAen kAeWr wker
bYbhAr ker/ y idey htY kr yAy/ tAhel es
bYi)ek b mret heb. :kAeWr wkerAiw eyn
b kiw S hy eyiwek elAekr sADAr,t>
elAekedr htY krAr kAej bYbhAr ker. 19m]t
bYi)r pirbAerr kjn sds es htYAkArIr
epCen tA ker tAek htY kret pAer.
20-21
''ekAn bYi) yid tAr hAt idey kAek
mn AGAt ker ey tr m]&uY hy Tb yid es
kAek DAOA idey htY ker b yid ekAenA ikC
Ce tAek htY ker bM htYAkArI esiw G],Abzt>

ker tAhel es kjn KunI. tAek b htY


kr ic. m]t bYi)r pirbAerr ey ekAen kjn
sds es htYAkArIr pAAbn ker tAek htY
kret pAer.
22
''ik kjn bYi) B$AgYbzt> ekAenA
bYi)ek htYA kret pAer. es bYi) inht bYi)ek
G], krt n/ iw ekblmA^ kiw GRwn iCl.
Tb/ kjn bYi) ekAen ikC Cet pAer bM
GRwnA*em ekAenA bYi)ek htY kret pAer
es kAek htYA krAr j pirkn ker in.
23
Tb yAr Ar mAr yAy mn ekAn pATr n
edeK kAerAr per ePel bM es pATrKiwr
AGAet yid bYi)iw Kun hy Tc es bYi) kAek
htY krAr j pirkn kerin. 24yid esiw hy/
tAhel mlIek b iSr kret heb ik kr
ic. mlIr AdAlt b isA eneb ey
m]t bYi)r pirbAerr ekAenA sds es bYi)ek
htY kret pAer ik n. 25mlI yid m]t bYi)r
pirbAerr kAC eTek KunIek r( krAr isA
eny/ tAhel mlI b tAek tAr sur(Ar zher
iPirey iney yAeb bM pib^ etelr Ar iBix)
mhAyAjk mAr yAoy pyR htYAkArI b esKAen
TAkeb.
26-27
''es bYi) tAr zherr sur(Ar sImAnAr
bAer b yAeb n. yid es es sImAnAelAr
bAer yAy/ bM yid m]t bYi)r pirbAerr ekAen
sds tAek Dret pAer bM tAek htY ker/ tAhel
es sds htYAr j edAxI heb n. 28ey bYi)
GRwnA*em ekAenA kjnek htY keriCl/ es
mhAyAjk mAr yAoy py$ b tAr sur(Ar
zher TAkeb. mhAyAjk mAr yAoyAr per es tAr
inejr jAy g Ay iPer eyet pAer. 29etAmAr
elAekedr smS zher icrkAelr j elA
ibcAr ibiD heb.
30
''yid esKAen keykjn sA(I TAek tAhel
kjn htYAkArIek m]&uYd edoy ic. kjn
sA(I TAkel ekAen bYi)ek m]&uYd edoy yAeb
n.
31
''yid ekAen bYi) KunI hy/ tAhel tAek b
m]&uYd edoy ic. TR h, ekAer tAr zAiSr
ekAen kAr pirbtn
$ ekAerA n. es KunIek b
htY kr ic.
32
''yid ekAen bYi) kAek htYA ker sur(Ar
zherr ekAen kiwet pAiley yAy/ tAhel tAek
bAIet iPer eyet edoyAr j ekAen TR h,
ker n. mhAyAjk mAr yAoy py$ es bYi)
b es zher TAkeb.
33
''inrprAeDr re) etAmAr edezr sbRnAz het
ido n. yid ekAen bYi) kAek htYA ker/ tAhel
es prAeDr kmA^ zAiS hl es KunIr m]&u Yd.

169
ekAen kAr zAiS edzek es prAD eTek
mu) kret pAreb n. 34Aim Bu? Aim S Aeyelr
elAekedr se bAs kir. Aimo es edez TAkeb/
sutrAM inrprAD elAekedr re) iwek pib^
ker n.
slPAedr emeye dr jim
mn>iz iCeln eyAexePr pu^. mn>izr pu^
iCeln mAKIr. mAKIerr pu^ iCeln igilyd.
emAiz bM SAeyelr pirbAregAIr entAedr se
kT blAr j igily d pirbAerr entAr
igeyiCeln. 2tAr bleln/ ''G<uiw ecel jim inet
Bu AmAedr Aedz keriCeln. mhAzy/ Bu
AmAedr Aedz keriCeln ey slPAedr jim tAr
kArA pAeb. slPAd AmAedr BA iCeln. 3het
pAer/ A pirbAregAIr ey ekAenA kiwr eTek
kjn bYi) slPAedr kAedr meDY ekAenA
kjnek ibey kreb. es jim ik tAhel AmAedr
pirbAerr bAer cel yAeb es pirbAregAIr
elAekr ik es jim pAeb G<uiw ecel Amr ey
jim epeyiClAm/ esiw ik Amr hArAebA 4 elAekr
tAedr jim ib*I kret pAer. ik juiblI
bCersmS jim es pirbAregAIr kAeC iPer Aes
yAr k]t esiwr mAilk. es smy/ slPAedr
kAedr jim ek pAeb AmAedr pirbAr ik es
jim icrkAelr j hArAeb
5
emAiz SAeyelr elAekedr Aedz

36

g,nApu Sk 35:34-36:13

ideyiCeln. Aedziw iCl Bur kAC eTek


pAoy. "eyAexePr pirbAerr elAekrA yA bleC t
iWk. 6 slPAedr kAedr it Bur Aedz hl
yid etAmr kAek ibey kret cAo/ tAhel
etAmr b etAmAedr inejedr egAIr kAek
ibey kreb. 7 kAer SAeyelr elAekedr
meDY k pirbAregAI eTek pirbAregAIet
jim hSAirt heb n. etYk SAeylIy tAr
pUbRpurexr iDkArBu) jim rAKeb. 8 bM yid
ekAen SIelAk tAr iptAr jim pAy/ tAhel es
b tAr inejr egAIr kAek ibbAh kreb.
kAer etYk bYi) tAr pUbp
R r
u exr iDkArBu)
jim rAKeb.
9
"sutrAM/ SAeyelr elAekedr meDY k egAI
eTek pirbAregAIet jim b hSAirt
heb n. etYk SAeylIy tAr inejr pUbRpurexr
iDkArBu) jim rAKeb.
10
slPAedr kAr emAizek edoy Bur Aedz
mA keriCl. 11es kAre, slPAedr kAr mhl/
itsRA/ hgalA/ im/ bM enAy pirbAer tAedr
iptAr idekr/ |Ait BAedr ibbAh keriCl. 12tAedr
SVAmIr iCl mn>iz pirbAregAIr B$u)/ es
kAre, tAedr jim tAedr iptAr pirbAr bM
pirbAregAIr iDkAer iCl.
13
sutrAM elA hl An bM Aedz y
iyrIehAr pr pAer/ y$n ndIr pAez emAyAebr
y$n ptYkAy Bu emAizek ideyiCeln.

170

i tIy ibbr,
emAiz S Aeye lr elAekedr se kT bleln
emAiz S Aeyelr elAekedr bAt$ ideyiCeln.
smy tAr y$n ndIr pUbRidekr mrBUimet/
y$n ptYkAy iCl. iw iCl sUePr pr pAer/
yAr kidek pAr, mrBUim Ar idek etAPl/
lAbn/ heserA bM dIxAhb zhrelA.
2
esyIr pbRtmAlAr mDY idey ehAerb :sIny
pbRt eTek kAedz be,Ry pyR eyet mA^ gAer
idn lAeg. 3ik SAeyelr elAekedr imzr tYAg
krAr pr eTek tAedr SAen As py$ 40
bsr it*A heyeC. 40 tm bserr kAdz
mAesr Tm iden emAiz elAekedr se kT bleln.
Bu y A|A keriCeln/ emAiz tAr smSwA tAedr
bleln. 4 hl Bur sIehAn bM ogek prAijt
krAr perr GwnA. :sIehAn iCeln emArIyedr
rAj/itin ihxaebAen bAs kretn. og iCeln
bAzenr rAj/ itin XAerA bM i@yIet bAs
kretn. 5 SAeyelr elAekr y$n ndIr pUbRidek
emAyAeb TAkkAlIn emAiz Verr Aedzilr
ibSAirt bYAKY kret Zr kreln. itin bleln
6
''ehAerb pbRet Bu AmAedr Vr Aedz ker
beliCeln/ 'etAmr yeTX smy pbRet bAs
kereC. 7emArIy elAekr eyKAen bAs ker es
pAhAI edez yAo. esKAen AezpAezr smS
jAygAet yAo. y$n ptYk/ pAhAI edz/
piemr FAlu l/ enegB bM smu@tIer yAo.
knAn bM ilbAenAenr mDY idey b]h ndI PrA
pyR yAo. 8edeK/ Aim etAmAedr es edz idiC.
yAo bM es edziw iDkAr kr. Aim zpT
keriClAm ey es jim etAmAedr pUbRpurxedr
AhAm/ sahAk bM yAekAbek edb. Aim zpT
keriClAm ey es jim Aim tAedr bM tAedr
%rpurxedr edeb.

emAiz entAedr ebeC ineln


emAiz bleln/ ''es smy Aim beliClAm ey
AmAr kAr pe( etAmAedr BAr enoy sb ny.
10
Bu etAmAedr V r elAksMKY Aro b]i
kereCn/ Ar tA Aj etAmAedr sMKY AkAezr
gi,t tArAr met. 11Bu/ etAmAedr pUbRpurxedr
Vr etAmAedr sMKY Kn y reyeC tAr eTek
1/000 , b]i krn. itin iWk eymn zpT
keriCeln/ esBAeb etAmAedr AzIbRAd krn.

12

ik Aim k etAmAedr dAiy inet pAreb


n bM etAmAedr skl smsAr smADAn kret
pAreb n. 13es kAre, etAmrA etYk pirbAregAI
eTek keykjn elAkek ebeC nAo/ Aim tAedr
etAmAedr ent ihsAeb menAnIt krb. ib|
elAekedr ebeC nAo yAedr ebADzi) bM iB|t
AeC.
14
''etAmr beliCel/ 'Apin y beleCn eswA
krA BAel heb.
15
''su t rAM etAmAedr pirbAregAI eTek
etAmAedr inbRAict |AnI bM sAint elAekedr
iney Aim tAedr etAmAedr ent hbAr j inyu)
keriClAm. kAer/ Aim etAmAedr 1000 jn
elAekr j ent/ 100 jn elAekr j ent/ 50
jn elAekr j ent/ 10 jn elAekr j entAr
bYbS keriClAm. CAAo Aim etAmAedr etYk
pirbAregAIr j cpdAiDkArI bYi) ineyAg
keriClAm.
16
''es smy/ Aim o skl ibcArkedr
beliClAm/ 'inejr elAekedr meDY ey sb yui)tekRr
AdAn dAn heb esel BAel ker ZenA. etYkiw
Gwn ibcAr krAr smy inrep( heb. smsYAiw jn
SAeylIy elAekr meDY ehAk Tb kjn
S AeylIy bM kjn ibedzIr meDY ehAk/ tAet
bSAr ekAen eBd heb n. etAmr b
etYkiw Gwn inrep(BAeb ibcAr kreb. 17ibcAr
krAr smy kKn kjn bYi)ek er eTek
ebzI r pU,R men kreb nA. etYk bYi)r smAn
ibcAr kreb. ekAen bYi)r spekR BIt heb n/
kAr, etAmAedr isA Verr kAC eTek As
isA. ik yid ekAen Gwn ibcAr kr etAmAedr
pe( Kub kiWn hy/ tAhel esiw AmAr kAeC iney
es; bM Aim esiwr ibcAr kreb. 18es k
smy/ Aim etAmAedr b kr,Iy A kt$bY
spekRo beliClAm.

cerr knAen egl


''tKn Amr AmAedr Bu Vrek mA
keriClAm. Amr ehAerb pbRt tYAg keriClAm
bM emArIy elAekedr pAbRtYedz iBmueK yA^
keriClAm. etAmr ey b bM sAMGAitk kiw
mrBUim edeKiCel/ tAr mDY idey Amr kAedzbe,Rey esiClAm. 20tKn Aim etAmAedr beliClAm/
19

i tIy ibbr, 1:21-44

171
'etAmrA Kn emArIyedr pAbRtY edez eseC.
Bu AmAedr Vr AmAedr edz dAn krebn.
21
edeK/ oiw oKAen AeC? oper yAo bM
inejedr j etAmr o edziwek iDkAr ker?
Bu etAmAedr pUbRpurxedr Vr/ etAmAedr iw
kret beliCeln; sutrAM By epo n/ ekAen ikCr
spekR i hey n?
22
''ik etAmr skel AmAr kAeC es
beliCel/ 'Tem edziwek nus An ker edKAr
j ikC elAkek Amr pAWA. rpr tAr iPer
es AmAedr ekAn peT ron idet heb bM
ekAn ekAn zher eyet heb tAr sAn edeb.
23
''AmAr SAb BAl elegiCl. es kAre,
Aim etAmAedr etYk pirbAregAI eTek kjn
ker emAw bAerAjn elAkek ebeC ineyiClAm.
24
rpr tAr es jAygA tYAg ker pAbRtY edezr
oper eWiCl bM tAr ekAl ptYkAy es
iwr nusAn keriCl. 25tAr es edz eTek
ikC Pl sMh ker esel iney AmAedr kAeC
iPer es sMbAd idey bll/ 'Bu AmAedr
Vr ey edz ideCn/ es %m edz?
26
''ik etAmr es edezr BYer eyet
SVIkAr keriCel. etAmr etAmAedr Bu Verr
A|Ar ibrAcAr, keriCel. 27etAmr etAmAedr
tAbuet iBeyAg ker beliCel/ 'Bu AmAedr G],
kern? itin AmAedr imzr eTek ebr ker iney
esiCeln yAet emArIyr AmAedr DbMs kret
pAer? 28Amr Kn ekATAy eyet pAir. AmAedr
BAeyr :bAerAjn cr tAedr teTYr Ar AmAedr
BIt kereC. tAr beliCl esKAnkAr iDbAsIr
AmAedr &ulnAy enk b bM lV. zhrel
b bM tAedr AcIrel AkAezr smAn <c
bM Amr esKAen !dtYAkAr elAko edeKiClAm?
29
''tKn Aim etAmAedr beliClAm/ 'etAmr
mn>(u hey n? skl elAekedr spekR BIt
hey n? 30Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr Aeg
Aeg yAebn bM etAmAedr hey yu krebn. imzer
etAmAedr ecAeKr sAmen itin y keriCeln/ KAeno
itin es k kAj krebn. 31etAmr esKAen
bM mrBUimet tAek etAmAedr sueK eyet
edeKiCel. etAmr edeKiCel eyBAeb kjn ipt
tAr pu^ek bhn ker iney yAy/ iWk esBAeb Bu
etAmAedr Vr/ etAmAedr bhn keriCeln. SAen
ep<QeCAen pyR smS rASA Bu etAmAedr inrAped
iney esiCeln.
32
''ik t se%vo etAmr etAmAedr Bu Verr
oper AS rAKet pAerAin? 33Tc etAmedr
me,r smy etAmAedr izibr SApenr pyu)
jAyg K<uej ebr krAr j itin etAmAedr Aeg
igeyiCeln. ey rAS idey etAmAedr yAoy ic

esiw dzRenr j itin rAe^ Aenr mDY idey


bM idenr eblAy emeGr mDY idey etAmAedr sAmen
igeyiCeln.
elAekr knAen ebezr nm
u it epl nA
''etAmAedr iBeyAg Bu ZeniCeln bM itin
et c (u heyiCeln. itin k kiWn it|A
ker beliCeln/ 35'etAmAedr pUbp
R r
u xedr kAeC Aim
ey it|A keriClAm/ es %m edez etAmr m
elAekr yAr Kn eb<ec AeC/ tAr ek ebz
kreb n. 36ekblmA^ iyPir pu^ kAelb es
edz edKet pAeb. kAelb ey jAyg idey ehew
igey i Cl es jAy g Aim tAek bM tAr
%rpurxedr edeb. kAr,/ AmAr ined$zmet
kelb sb kAj keriCel.
37
"etAmAedr j Bu AmAr opero *u
heyiCeln. itin AmAek beliCeln/ 'emAiz &uimo
edez ebz kret pAreb n. 38ik etAmAr
shAyk/ nUenr pu^iyehAzUy o edez ebz kret
pAreb. iyehAzUyek sAiht ker/ kAr, edziwek
iDkAr krAr j es SAeyelr elAkedr en
idey igey iney yAeb.
39
"bM Bu AmAedr beliCeln/ 'etAmr
beliCel/ etAmAedr sAnr etAmAedr zedr Ar
pht heb; ik o sAnr o edez ebz
kreb. etAmAedr Buelr j Aim etAmAedr
sAnedr edAxAerAp kir n/ kAr, ekAnw iWk
bM ekAnwA Bul esw ebAJAr pe( tAr Kno
enk izZ. es kAre, Aim tAedr o edz edb
bM tAr tA iDkAr kreb. 40ik etAmr sUP
sAger yAoyAr rAS Der mrBUimet iPer yAo.
41
"tKn etAmr beliCel/ 'emAiz/ Amr Bur
ibrAcr, ker pAp keriC; ik Kn Amr yAb
bM yu kreb/ iWk eymniw AmAedr Bu Vr/
AmAedr Aeg A|A keriCeln. tKn etAmr
etYek etAmAedr S &uel ineyiCel. eBebiCel
ey/ es pAbRtY edez igey esiwek iDh, kr
Kub shj kAj heb.
42
''ik Bu AmAek beliCeln/ 'elAekedr
oper eyet bM esKAen igey yu kret bAr,
ker/ kAr, Aim tAedr se TAkeb n bM
tAr tAedr zedr kAeC prAijt heb?
43
''Aim etAmAedr es kTA bllAm/ ik etAmr
ezAenAin. etAmr Bur A|A pAln kret SV IkAr
keriCel. etAmr eyAgY n hey es kAej hAt
ideyiCel bM operr pAbt
R Y edezr BYer ebz
44
keriCel. ik esKAen bsbAskArI emArIy
elAekrA etAmAedr ibre yu krAr j ebirey
esiCl. tAr etAmAedr epCen tAA kr k
J<Ak emQmAiCr met iCl. esyIr eTek hmR py$
34

i tIy ibbr, 1:45-2:25

172

smS rAS tAr etAmAedr tAA keriCl. 45tKn


etAmr iPer esiCel bM Bur kAeC sAhAeyYr
j ek<ediCel. ik Bu etAmAedr kAAy mn ideln
nA/ etAmAedr ekAen kT Zneln nA. 46Ar etAmr
kAedez dIGR smy itbAiht keriCel.
S Aeye lr elAekrA mrBU imet dIGiR dn
Der Geu riCl
''tArpr Bu AmAek y kret beliCeln/ es
nusAer AmrA sUP sAger yAoyAr rAS idey
mrBUimet iPer igeyiClAm. esyIr pbRtmAlAek
c*AkAer ebXn ker Amr dIGRidn Der m,
keriClAm. 2 tKn Bu AmAek beliCeln/ 3'
pbRtmAlAek iGer etAmr bidn Der m, kerC.
%r idek Guer yAo. 4elAekedr kTAel
bl etAmr esyIr edezr mDY idey yAeb.
edziw etAmAedr A Iy ex-r %rpurexr.
tAr etAmAedr By pAeb. tA etAmr sAbDAn heb.
5
tAedr se yu ker n. tAedr edezr ekAen
Mz Aim etAmAedr edeb n mn ik r k
Puw pirmA,o ny. kAr, Aim exQek esyIerr
pAbRtY edziw tAr inejr edz ihsAeb ideyiC.
6
etAmr tAedr kAC eTek wAk idey KAbAr iken
KAeb bM jl iken pAn kreb. 7men rAKeb ey
etAmr y kereC tAr etYkiw kAej Bu
etAmAedr Vr etAmAedr AzIbRAd kereCn.
b]h mrBUimr mDY idey etAmAedr hAwAr Kbr itin
jAenn. 40 bCr Der Bu etAmAedr Vr
etAmAedr se AeCn. tA etAmAedr ekAn ikCr
BAb hyi n. 8es kAre, Amr esyIer bsbAskArI
ex-r elAekedr TRA AmAedr A Iyedr
sAmen idey cel eglAm. yn
$ ptYk eTek l
bM iseyAn egberr zher yAoyAr rAS tYAg
ker Amr emAyAebr mrBUimet yAoyAr rASAr
idek GueriClAm.

Ar-a S Aeyl

''Bu AmAek beliCeln/ 'emAyAeb elAekedr


kX ido n/ tAedr ibre yu Zr ker n/
tAedr edezr ekAen Mz Aim etAmAedr edeb
n. tAr elAewr %rpurx bM Aim tAedr Ara
zhr dAn keriClAm.
:10tIet/ Ara- mIy elAekr bAs kret.
tAr Kub zi)zAlI iCl bM esKAen tAedr sMKYAo
iCl cr. nAkIy elAekedr met tAr ctAy
iCl ebz lV. 11nAkIy iCl rPAyIy elAekedr
Mz ibezx. elAekr eBebiCl ey mIyro
rPAyIy; ik emAyAeb elAekr tAedr mIy blt.
12
Aeg esyIer ehArIy elAekro TAkt/ ik
ex-r elAekr ehArIyedr tAiey ideyiCl bM
9

tAedr DbMs ker edez SAyIBAeb bsbAs Zr


keriCl. SAeyelr elAekrAo iWk rkmwA
keriCl/ Bu tAedr ey edz ideyiCeln es edezr
elAekedr it k kAj keriCl.
13
''Bu AmAek beliCeln/ 'Kn etAmr esrd
ptYkAr pr pAez yAo. es kAre, Amr
esrd ptYk pAr keriClAm. 14kAedz be,Ry
tYAegr pr eTek esrd ptYk it*m kr
py$ mAJKAen 38 bCerr bYbDAn iCl. smeyr
meDY AmAedr iziberr sb purx eyAAr mAr
igeyiCl. Bu etmn zpT keriCeln. 15iziberr
meDY tAedr skelr m]&uY n hoyA pyR Bu tAedr
ibre iCeln.
16
''AmAedr smS eyAAr mAr yAoyAr pr/
17
Bu AmAek kTA beliCeln/ 18'Aj etAmr
b Ara- sImA pAr kreb bM emAyAeb ebz
kreb. 19etAmr eAnIyedr kAeC piSt hel
tAedr ibr) kreb n. tAedr se yu ker n/
kAr, Aim tAedr edz etAmAedr dAn kreb n.
kAr, tAr elAewr %rpurx bM Aim tAedr
o edz ideyiC.
20
:es edz rPAyIeyr edz belo pirict.
tIet rPAyIy elAekr esKAen bAs kret.
eAenr elAekr tAedr smasuIy bel fAkt.
21
esKAen b smasuIy iCl bM tAr iCl yeTX
zi)zAlI. nAkIy elAekedr met tAr ctAy
lV iCl. ik smasuIyedr DbMs kret Bu
eAn elAekedr sAhAyY keriCeln. eAn
elAekr es edz iDh, ker esKAen bAs kreC.
22
ex r elAekedr j Vr k kAj
keriCeln. tIet ehArIy elAekr esyIer :edAm
bAs krt; ik ex r elAekr ehArIyedr DbMs
ker Aj py$ exr %rpurx esKAen bAs
kreC. 23keArIy r ikC sMKYk elAekr jo
Vr k kAj keriCeln. GsAr c&uid$ekr
zher bbIy elAekr bAs krt. ik ikC sMKYk
elAk keA rIy eTek es bbIyedr DbMs keriCl.
i*wa eTek Agt o skl elAekr es edz
iDh, ker esKAen bAs krl.
emArIy elAekedr se y
u
''Bu AmAek beliCeln/ 'e,RAn ptYk
it*m ker yAoyAr j !tir ho. ihxaebAen
emArIyedr rAj sIehAnek prAijt kret Aim
etAmAedr sAhAyYkreb. tAr edz iDh, kret
Aim etAmAedr sAhAyY kreb. sutrAM tAr ibre
yue il ho bM tAr edz iDh, ker. 25Aj
Aim smS jAygAr skl elAekr meDY etAmAedr
spekR BIitr sAr kreb. tAr etAmAedr Kbr
ejen Bey Atit bM kipt heb.
24

i tIy ibbr, 2:26-3:12

173
26

''kedemA-r mrBUimet TAkAkAlIn Aim


ihxaebAenr rAj sIehAenr kAeC keykjn dUt
pAiWeyiClAm. dUetr sIehAnek zAir SAb idey
beliCl/ 27'ApnAr edezr mDY idey AmAedr eyet
idn. Amr rASAy TAkeb. Amr rASAr fAnidk
Tb bAmidk ekAenAidek Gurb n. 28Amr
ApnAedr kAC eTek KAbAr o jl repA idey
iken KAb. Amr ZDumA^ ApnAr edezr mDY idey
pdej m, kret cA. 29Bu AmAedr Vr ey
edz ideCn/ y$n ndI it*m ker es edez
ep<QeCAen py$ AmAedr ApnAr edezr mDY idey
eyet idn. esyIer bsbAskArI exQy elAekr bM
Ara- bsbAskArI emAyAbIy elAekr tAedr edezr
mDY idey AmAedr eyet ideyeCn.
30
''ik sIehAn/ihxaebAenr rAj/ AmAedr tAr
edezr mDY idey eyet edn in. kAr, Bu etAmAedr
Vr tAr mn kiWn o key kreln eyn itin
tAek etAmAedr hAet smpRn kern/ eymn Aj
py$ reyeC?
31
''Bu AmAek beliCeln/ 'Aim rAj sIehAn
bM tAr edz etAmAedr idiC. Kn yAo tAr edz
iDh, ker?
32
''rpr yhs nAmk SAen rAj sIehAn bM
tAr smS elAekr AmAedr ibre yue r j
ebirey esiCl. 33ik Bu AmAedr Vr sIehAnek
AmAedr hAet &uel ideyiCeln. Amr rAj sIehAn/
tAr pu^edr bM tAr smS elAekedr prAijt
keriClAm. 34es smy rAjA sIehAenr sb
zhrelA Amr iDkAr keriClAm. etYk
zherr smS elAekedr skl purxedr/ SIelAkedr
bM eCAew eCAew izZedr Amr spU,Rrep DbMs
keriClAm. Amr kAek jIibt eCe id in?
35
o smS zhrel eTek Amr ekblmA^
gbAidpZ bM mUlYbAn @bYsAmI ineyiClAm.
36
e,RAn ptYkAr DAerr erAeyr nAem kiw
zhrek bM o ptYkAr mAJKAenr Aerkiw
zhrek Amr prAijt keriClAm. e,RAn ptYk
bM igily e dr mAJKAenr smS zhrelAek
prAijt kret Bu AmAedr sAhAyY keriCeln.
AmAedr kAeC ekAen zhr Kub zi)zAlI iCl n.
37
ik eAenr elAekedr iDkArBu) edezr kAeC
etAmr yAo in. yebbAk ndIr pkUel Tb pAbt
R Y
elr zhrelAr kAeCo etAmr yAo in. etAmr
es smS SAen yAo in eyKAen eyet Bu AmAedr
Vr inexD keriCeln.

ebirey esiCl. 2Bu AmAek beliCeln/ 'og


spekR BIt hey n. Aim iSr keriC ey tAek
Aim etAmAedr kAeC smpR, krb. tAr smS
elAekedr bM tAr edz Aim etAmAedr edb.
ihxea bAen iyin zAsnkAyR cAlAetn es emArIy rAj
sIehAnek etAmr eyBAeb prAijt keriCel/ iWk
esBAeb etAmr eko prAijt kreb.
3
''es kAre, Bu AmAedr Vr bAzenr rAj
ogek prAijt kret sAhAyY keriCeln. Amr
tAek bM tAr smS elAekedr prAijt keriClAm.
tAedr Ar ek bAkI iCl n. 4 es smy oegr
iDkAer ey smS zhr iCl tAr sbelA Amr
iDkAr keriClAm. oegr elAkedr kAC eTek
Amr sb zhrel iDkAr keriClAm r
meDY iCl bAzenr rAj oegr rAjY/ egRAb nAmk
elr 60 iw zhr. 5 smS zhrel Kub
zi)zAlI iCl. tAedr edoyAlil iCl <c/ drj
bM drjr oper iKl iCl Kub z). esKAen
Aro b mn zhr iCl eyelAr ekAenA AcIr
iCl n. 6ihxaebAenr rAj sIehAenr zhrilek
Amr eyBAeb DbMs keriClAm/ esBAeb edro
DbMs keriClAm. etYkiw zhrek bM esKAen
bsbAskArI smS elAekedr mnik smS
SIelAkedr bM izZedro Amr spU,r
R ep DbMs
7
keriClAm. ik o smS zherr smS egAr
bM smS mUlYbAn @bYsAmI Amr inejedr j
ereK ideyiClAm.
8
''es kAer/ Amr jn emArIy rAjAr kAC
eTek tAedr edz iDh, keriClAm. y$n ndIr
pUbRidek e,RAn ptYk eTek mA hemRA, pbRt
py$ edz Amr iDh, keriClAm. 9:sIedAenr
elAekr hem$A, pbRtek bel isireyA,/ ik
emArIyr iwek blet snIr. 10<c smtlBUimr
smS zhrelAek bM igilyd iDh, keriClAm.
bAzenr smS l/ slaK bM i@yI py$ smS
Amr iDkAr keriClAm. slaK bM i@yI
bAzenr rAj og-r rAejYr B$u) iCl.
:11bizX rPAyIyedr meDY ekblmA^ bAzenr
rAj og iCeln. og-r KAw iCl elAh idey
!tir. iw 13 Puewro ebzI lV bM 6 Puw co
iCl. KAwiw Kno rbb zher AeC/ eyKAen eAn
elAekrA bAs ker.

yn$ ndIr pbU iR dekr edz


''es kAre, Amr es edz AmAedr j
iDkAr keriClAm. reb, bM gAedr
bAzenr elAekedr se y
u
pirbAregAIedr Aim edezr Mz ibezx dAn
''AmrA iPeriClAm bM bAzenr rAS Der keriClAm. e,RAn ptYkAr AerAyAr nAmk jAyg
igeyiClAm. i@yIet bAzenr rAj og bM eTek igilyedr pAbRtY edz pyR smS edz bM
tAr smS elAekr AmAedr ibre yu krAr j r gt
R smS zhr Aim tAedr dAn keriClAm.

12

i tIy ibbr, 3:13-4:6

174

igilyedr pAbRtY edezr eDRk tAr epeyiCl.


13
mn>izr pirbAregAIr eDR kAMzek Aim
igilyedr pr eDRk bM bAzenr spU,R l
dAn keriClAm.
:bAzn iCl oegr rAjY. bAzenr ikC Mzek
bl het egRAb. iwek rPAyIy edzo bl het.
14
mn>izr pirbAregAIr yAyIr/ egRAebr smS
l iDh, keriCeln. gzUrIy elAekedr bM
mAKATIy elAekedr sImAn py$ es l ibS]t
iCl. es liw yAyIr nAem iBiht heyiCl.
es kAre, Ajo elAekr bAznek yAyIerr zhr
bel.
15
''Aim mAKIrek igilyd dAn keriClAm.
16
bM rebe,r pirbAregAIek bM gAd-r
pirbAregAIek Aim es edz dAn keriClAm/
eyiw igilyed Zr heyeC. edziw e,RAn ptYk
eTek yebbAk ndI py$ ibSt
] . ptYkAiwr mDYAl
hl kiw sImAn. yebbAk ndIiw hl eAnIy
elAekedr sImAn. 17mrBUimr kAeCr y$n ndI iCl
tAedr pim sImAn. elr %er gAill
d bM di(e, reyeC m]etr smu@ :lb, smu@.
iw pUbRidekr ipsagr pAhAilr nIec biSt.
18
''es smy / Aim etAmAedr Aedz
ideyiClAm 'Bu etAmAedr Vr etAmAedr y$n
ndIr pUbRidekr edz bAs krAr j ideyeCn. ik
Kn etAmAedr eyAAr b tAedr S &uel
eneb bM A SAeylIy pirbAregAIek ndI
it*m krAr kAej en edeb. 19etAmAedr SIr/
etAmAedr sAnr bM etAmAedr smS gbAidpZ
:Aim jAin etAmAedr enk gbAidpZ AeC
b zhrilet TAkeb/ eyw Aim etAmAedr
ideyiC. 20ik etAmr b etAmAedr SAeylIy
A IybgRek sAhAyY kreb/ yt(, pyR n tAr
y$n ndIr pr pAer tAedr Bur edoy edz
iDh, ker. Bu tAedr esKAen zAi edoyA
py$ tAedr sAhAyY ker/ iWk eymn itin KAen
etAmAedr j keriCeln. rpr Aim etAmAedr
ey edz ideyiC esKAen iPer Aset pAr.
21
''tKn Aim iyehAzUyek beliClAm/ 'Bu
etAmAedr Vr jn rAjAr ik dzA kereCn
esw &uim SVce( edeKC. &uim ey rAejY ebz
kreb/ esKAen Vr k kAj krebn. 22
skl edezr rAjAedr By epo n/ kAr, Bu
etAmAedr Vr etAmAedr j yu krebn.

Mz AmAek ediKey C . &u im ey mh bM


zi)sp kAj kerC/ etmn kAj kret pAer
mn ekAen Vr SV egR Tb p]iTbIet en. 25k]p
ker AmAek y$n ndI pAr het bM es %m
edz tY( kret dAo. AmAek sur pAbRtY edz
bM ilbAenAn dzRn kret dAo.
26
''ik etAmAedr j Bu AmAr oper (u
heyiCeln. itin AmAr kT Znet SVIkAr
keriCeln. Bu AmAek beliCeln/ 'wA yeTX?
se Ar ekAen kT ebAelA n. 27ipsag
pbRetr sebRAc izKer yAo. r pim idk/ %r
idk/ di(, idk bM pUbRidk tY( kr. &uim
sb ecAeK edKet pAeb/ ik kKn yn
$ ndI it*m
kret pAreb n. 28&uim b iyehAzUyek ined$z
edeb. &uim b tAek sAiht kreb bM tAek
sbl kreb. kAr, y$n ndI it*m krAr kAej
iyehAzUy elAekedr en edeb. &uim ekbl edziw
edKet pAeb/ ik iyehAzUy tAedr o edez iney
yAeb. es tAedr o edziwr iDhe, bM esKAen
bAs kret sAhAyY kreb.
29
"es kAre,/ qb-ipeyAerr pr idekr
ptYkAet Amr eTekiClAm.

emAiz elAekedr eV rr ibiD mA kret bleln


''Kn eh S AeylIyrA/ Aim etAmAedr ey ibiD
bM Aedz ezKAb esel Kub mn idey ezAn.
esel mA krel etAmr DbMesr hAt eTek
r( pAeb. tAhel Bu etAmAedr pUbRpurxedr
Vr etAmAedr ey edz ideCn/ es edez etAmr
ebz kret pAreb bM es edz iDkAr kret
pAreb. 2 Aim etAmAedr ey Aedz ideyiC tAr
se etAmr ekAn ikC eyAg ekAr n bM tAr
eTek ekAen ikC bAd ido n. etAmr b
etAmAedr Bu/ Verr Aedz mA kreb/ y Aim
etAmAedr ideyiC.
3
''etAmr edeKC/ Bu bAl ipey A er ik
keriCeln. es SAen etAmAedr ey sb elAekr
bAelr mUi%$r nugAmI heyiCl/ tAedr sklek Bu/
etAmAedr Vr DbMs keriCeln. 4ik etAmr
skel yAr etAmAedr Bu Verr nugAmI hey
eTekiCel/ tAr Ajo eb<ec AC.
5
''Bu AmAr Vr AmAek ey A|A ideyiCeln/
es ibiD bM zAsn spek$ Aim etAmAedr
iziKeyiClAm. ibiDel Aim kAre,
iziKeyiClAm yAet etAmr ey edez ebz kret
emAiz knAen ebezr nm
u it epeln nA
yAC bM inejedr j iDh, krC/ esKAen
23
''rpr AmAr ibezx ikC krAr j Aim el emen clet pAr. 6 Kub stk$BAeb
Bur kAeC ATRn keriClAm. Aim beliClAm/ ibiDelek emen cleb. r eTek egAIr
24
'Bu AmAr minb/ Aim etAmAr esbk. Aim elAekr buJet pAreb etAmr ktw |AnI bM
jAin ey &uim etAmAr cmkAire r bM zi)r sAmA buimAn. skl ibiD spek$ jAnet eper tAr

175
bleb/ 'sitY jAitr :SAeyl elAekr |AnI
bM buimAn.
7
''kAr, mn ekAn mhAn jAit reyeC yAedr
Vr inkew TAekn bM AmAedr Bu Verr
mt fAkel kAeC Aesn 8Aj Aim etAmAedr
ey iz(AmAl idiC/ esrkm BAl o AyY ibiD o
inymAblI ekAn jAitr AeC 9 ik sAbDAn/ inejr
ibxey stk$ #iX ereK pAeC etAmrA y edeKC tAr
ekAen ikC Buel yo bM pAeC t etAmAedr
jIbnkAel mn eTek mueC yAy. etAmr b
etAmAedr sAnedr bM nAit-nAtnIedr oel
iz( edeb. 10men ker esidenr kT/ eyidn ehAerb
pbR et etAmr etAmAedr Bu V e rr su e K
dAieyiCel. Bu AmAek beliCeln/ 'Aim y bil/
esel ezAnAr j smS elAekedr k jAygAy
je ker. tKn/ tAr ytidn p]iTbIet b<Aceb
ttidn AmAek sAn kret izKeb bM tAr
tAedr sAnedr el ezKAeb. 11etAmr kAeC
esiCel bM pAhAer pAdedez dAieyiCel.
pAhAiw Aen liCl Ar es An AkAz
py$ sAirt heyiCl. esKAen Gn kAel emG
bM Gn kAr iCl. 12tKn Bu Aenr meDY
eTek etAmAedr se kT beliCeln. etAmr kT
blAr rb ZeniCel/ ik etAmr ekAen kAr
Ak]it edKet pAoin. ekbl glAr rb ezAn
yAiCl. 13Bu tAr ci)r kTA etAmAedr beliCeln
bM dziw A|A idey etAmAedr esel emen clet
beliCeln. es ibiDel Bu iw pATerr Plekr
oper ileKiCeln. 14es smy etAmr ey edez
ebz kret bM iDh, kret yAC/ esKAen
emen clAr j ibiD bM inym spek$o etAmAedr
iz( edoyAr j Bu AmAek Aedz keriCeln.
15
''ehAerb pbRet Aenr mDY eTek eyidn Bu
etAmAedr se kT beliCeln/ esidn etAmr tAek
edKet pAoin esKAen Verr ekAen Ak]it iCl
n. 16sutrAM Kub sAbDAn? jIibt ekAen ikCr
Ak]itet mUi%$ Tb eKAdA kr itmA qtrI ker
etAmr pAp ker n bM inejedr DbMs ker
n. kjn purx Tb kjn SIelAekr met
edKet ekAen itmUi%$ qtir ekAer n. 17p]iTbIr
ekAen pZr metA Tb AkAez oe mn ekAen
pAiKr met edKet ekAen itmUi%$ qtir ekAer
n. 18mAiwr opr buek Br idey cel mn ekAen
ikCr metA Tb smue@r ekAen mAeCr met
itmUi%$ qtir ekAer n. 19etAmr AkAezr idek
tAikey sUyR/ c/ tArA bM AkAezr smS bAihnI
edKet epel stk$ TAkeb. Kub sAbDAn/ o skl
@bYsAmIr pUjA o esb krAr j etAmr eyn
lu n ho. Bu etAmAedr Vr/ p]iTbIr A
elAekedr ijinxil pUj kret ideyeCn.

i tIy ibbr, 4:7-31

ik Bu etAmAedr elAh glAenAr grm cI es


imzr eTek ebr ker en tAr inejr ibezx elAk
iheseb menAnIt keriCeln. eymn Aj etAmr
reyC? 21Bu etAmAedr kAre, AmAr oper (u
heyiCeln bM it| keriCeln ey AmAek y$n
ndI it*m ker eyet edebn n. itin AmAek
beliCeln ey Aim es %m edez ebz kret
pArebA n eyw Bu etAmAedr Vr etAmAedr idet
yAeCn. 22sutrAM Aim KAen edez b
mAr yAb. Aim y$n ndI it*m krb n/ ik
etAmr zI y$n ndIr pr pAer yAeb bM es
%m edz iDh, ker esKAen bAs kreb. 23es
n&un edez/ etAmr Kub stk$ TAkeb ey etAmAedr
Bu Vr etAmAedr se ey ci) keriCeln esiw
etAmr Buleb n. etAmr b Bur A|A mA
kreb. Bur inexD mt ekAen AkAerr ekAen
mUi%$ !tir kreb n. 24kAr, Bu etAmAedr Vr
AskArI Aenr met/ itin inejr egQrb r(
kret eAgI?
25
''etAmrA dIGR smy edez bAs kreb. esKAen
yKn etAmAedr sAn bM nAit nAtnI heb bM
etAmr esKAen b] heb/ tKn yAbtIy kAerr
mUi%$ !tir ker etAmr ZDu etAmAedr jIbn nX
kreb? 26sutrAM Aim etAmAedr Kn sAbDAn
kriC. SVgR bM p]iTbI AmAr sA(I. yid etAmr
o skl KArAp kAj ker/ tAhel etAmr Kub
zI DbMs heb. es edz iDh, krAr je
etAmr Kn yn
$ ndI it*m kreC. ik etAmr
yid ekAen kAr itmUi%$ qtrI ker/ tAhel
etAmr esKAen ebzI idn b<Acet pAreb n. n/
etAmr spU,R DbMs heb. 27Bu etAmAedr ibiB
jAitr meDY Ciey edebn bM Bu etAmAedr
eyKAen pAWAebn es edzelAet yAoyAr j
etAmAedr Kub sMKYk jIibt TAkeb. 28esKAen
etAmr purxedr !tir edbtAedr esb kreb
kAeWr Tb pATerr !tir @bYsAmI y edKet/
Znet/ eKet Tb A, inet pAer n? 29ik
esKAen o A edzelAet etAmr etAmAedr
Bu Verr nus An kreb bM etAmr yid
sbRA>kre, bM spU,R A idey tAr nusAn
ker/ tAhel tAek K<uej pAeb. 30yKn etAmr
smsAr mueKAmuiK heb/ yKn etAmr ibped peb/
yKn o skl Gwn etAmAedr it Gweb tKn
etAmr etAmAedr Bu Verr kAeC iPer Aseb
bM tAr Aedz pAln kreb. 31etAmAedr Bu
Vr heln (mAprAy, Vr. itin etAmAedr
esKAen pirtYAg krebn n. itin etAmAedr
spU,Rrep DbMs krebn n. etAmAedr pUbRpurxedr
se itin ey inym keriCeln esiw itin Bulebn
n.
20

i tIy ibbr, 4:32-5:5

176

eV rr mhAn kAjilr kTA Sr kerA


''rkm mh ekAno ikCr kT ik ek kKen
ZeneC n? tIetr idek iPer tAkAo. etAmAedr
jer Aeg y y heyiCl esel spek$ BAeb.
Vr yKn p]iTbIet mAnuexr s]iX keriCeln es
smey iPer yAo. p]iTbIet eyKAen y y heyeC
eselAr idek iPer tAkAo. r met mh ekAen
ikC spek$ ek ik kKno ZeneC n? 33etAmr
Vrek Aenr mDY eTek etAmAedr se kT
blet ZeniCel bM etAmr Kno eb<ec AC.
ekAn edezr se ik esrkm ekAen ikC
kKno heyiCeln? 34bM ekAenAo edbtA
ik kKno Aerkiw jAitr eBtr eTek inejr
j kiw jAitek enbAr ecX kereC n? ik
etAmr inejr edeKC ey etAmAedr Bu Vr
skl cmkAr kAj keriCeln? itin etAmAedr
(mt bM zi) ediKeyiCeln. etAmr elQikk
o AyR ijinsil edeKC. etAmr yu bM Byr
bYApAril y Bu imzerr opr GiweyeCn t
edeKC.
35
''Bu etAmAedr sb ediKeyiCeln yAet
etAmr jAnet pAr ey itin heln Vr . tAr
met ekAno edbtA en? 36itin etAmAedr SVgR
eTek tAr kSVr ezAnAeln yAet etAmAedr iz(A
idet pAern. p]iTbIet itin etAmAedr tAr An
ediKeyeCn bM tAr mDY eTek etAmAedr se
kT beliCeln.
37
''Bu etAmAedr pUbRpurxedr BAelAbAsetn/
tA etAmAedr TRA tAedr %rpurxedr menAnIt
keriCeln. bM es kAre, Bu etAmAedr se
eTek bM t A r mhAprA*emr sAhAeyY itin
etAmAedr imzr eTek ebr ker eniCeln. 38yKn
etAmr Aro egAiCel es smy Bu etAmAedr
eTek b]h bM Aro ebzI zi)zAlI jAitilek
tAiey ideyiCeln. Bu etAmAedr tAedr edezr
BYer ebez en ideyiCeln. esKAen bAs
krAr j itin tAedr edz etAmAedr ideyiCeln
bM Ajo itin es kAj ker celeCn.
39
''sutrAM Aj etAmr b men kreb bM
emen eneb ey Bu heln Vr . itin oper
SVegRr bM nIec p]iTbIr Vr. esKAen ekAenA
Vr en?
40
''bM Aj Aim etAmAedr tAr ey ibiD bM
A|AsmUh idlAm esel etAmr b emen
cleb. tAhel smS ikC etAmAedr se bM
etAmAedr per etAmAedr ey sAnr TAkeb tAedr
se BAelBAeb cleb bM Bu etAmAedr Vr
etAmAedr ey edz ideCn esKAen etAmr dIGRidn
bAs kret pAreb iw icridenr j etAmAedr
heb?
32

emAiz sru (Ar zhr ebeC ineln


rpr emAiz y$n ndIr pUbRidekr itniw zhr
ebeC ineln. 42yid ekAen bYi) GRwn*em pr
ekAen k bYi)ek htY ker/ tAhel es o
itniw zherr ey ekAen kiwet pAiley eyet
pAer bM tAek m]&uYd edoy heb n. ik es
inrApd heb yid es pr bYi)iwek G], n ker
TAek bM yid tAr tAek htY krAr iBAy n
eTek TAek. 43emAiz ey itniw zhr ebeCiCeln
esel iCl rebe,r pirbAregAIr j
csmBUimet biSt ebsr/ gAedr pirbAr egAIr
j igilyed biSt rAemA/ mn>izr pirbAregAIr
j bAzen biSt egAln.
41

emAizr ibiDbYbSA r BU imkA


emAiz S Aeyelr elAekedr Verr bYbSAil
ideyiCeln. 45elAekr imzr eTek ebirey AsAr
per emAiz Bur iz(AmAl/ inymAblI bM
A|Ail tAedr idey i Celn. 46yKn tAr
qbipeyAerr pAer y$n ndIr pUbRidekr
ptYkAy iCeln/ es smy emAiz tAedr
ibiDel idey i Celn. ihxa e bAen bsbAskArI
emArIyedr rAj sIehAenr edez tAr iCeln. imzr
eTek ebirey AsAr smy :emAiz bM SAeyelr
elAekr sIehAnek prAijt keriCeln. 47tAr
sIehAn iDkAr keriCeln. CAAo tAr bAzenr
rAj oegr edz ineyiCeln. jn emArIy
rAj y$n ndIr pUbRidek bAs kretn. 48 jim
e,RAn ptYkAr sImAnAy erAyAr eTek sIon
:hem$A, pbRt pyR ibS]t iCl. 49y$n ndIr
pUbRidekr sm y$n ptYk edezr B$u)
iCl. di( idek edz m]t sAgr py$ ibS]t
iCl. pUbRidek edz ipsag pbRetr pAdedz
py$ ibS]t iCl.
44

dziw A|A
emAiz SAeyelr smS elAkek AhbAn ker
tAedr beliCeln/ "S Aeyelr elAekrA/ etAmr
b ibiDil izKeb bM esil nusr,
kreb. ibiDsmUh ezAenA bM esel emen
clAr bYApAer init eTek. 2 Bu/ AmAedr Vr
ehAerb pbRet AmAedr se kw ci ) keriCeln.
3
Bu ci) AmAedr pUbRpurxedr se kern
in/ ik keriCeln AmAedr se. </ Aj Amr
yAr jIibt AiC/ AmAedr skelr se
keriCeln. 4es pbeR t Bu etAmAedr se mueKAmuiK
kT beliCeln. itin etAmAedr se Aenr mDY
eTek kT beliCeln. 5ik etAmr An eTek
BIt iCel bM pbRetr oper yAoin bel Bu y
beliCeln esiw etAmAedr blAr j Aim Bu o

i tIy ibbr, 5:6-27

177
etAmAedr mAJKAen dAieyiClAm. Bu beliCeln
6
Aim Bu etAmAedr Vr . etAmr eyKAen *ItdAs
heyiCel es imzr eTek Aim etAmAedr pT ediKey
ebr ker iney esiClAm. sutrAM etAmr b
A|Ael mAneb
7

''etAmrA b AmAek CA
ekAenAo edbtAr pUjA kreb n.
8
''etAmrA b ekAen itm !tir
kreb n. AkAezr operr ekAen ikCr
Tb p]iTbIr operr ekAen ikCr Tb
jelr nIecr ekAen ikCr mUi%$ Tb Cib
etAmrA qtrI kreb n. 9etAmr ekAenAo
kAr mUi%$r pUjA Tb esb kreb n.
ekn kAr, Aim Bu etAmAedr Vr. AmAr
elAekedr ekAenA edbtAr pUj krAek
Aim G], kir.* AmAr ibre eysb
elAekr pAp kAj ker tAr AmAr zet
pir,t hy bM Aim o smS elAekedr
zAiS edb. Aim tAedr sAnedr/ tAedr
epQ^ o epQ^Iedr bM mnik tAedr epQ^/
epQ^Iedro zAiS edeb. 10ik ey sb
elAekr AmAek BAelAbAes bM AmAr
A|AelA emen cel/ hAjAr hAjAr purx
Der Aim tAedr pirbAerr it AmAr ibV S
BAlbAsA dzRn krb?
11
''etAmrA b BulBAeb etAmAedr Bu
Verr nAm bYbhAr kreb n. yid ekAen
bYi) BulBAeb Bur nAm bYbhAr ker/ tAhel
es bYi) edAxI bM Bu tAek inrprADI
bel men krebn n.
12
''Bu etAmAedr Vr eyrkm A|A
keriCeln/ es nusAer etAmr b
ibAemr idniwek kiw ibezx idn iheseb
pAln kreb. 13kmRSAen etAmr sA eh Cyidn
kAj kreb. 14ik Bu etAmAedr Vrek
sAn dzeR nr j sm
idniw hl ibAemr
idn/ sutrAM es iden ekAen bYi)r kAj
kr ic ny. etAmr/ etAmAedr pu^r bM
kAr/ etAmAedr zher bsbAskArI ibedzIr
Tb etAmAedr purx Tb SI/ *ItdAsr
ek kAj kreb n. mnik etAmAedr
gredr/ gADAedr bM A pZedro
ekAen kAj kr ic heb n. iWk etAmAedr
metA etAmAedr *ItdAsr ibAm kreb.
15
Buel n ey imzer etAmr *ItdAs iCel.
Bu etAmAedr Vr tAr mhAzi)r Ar
etAmAedr imzr eTek ebr ker eniCeln.
AmAr kir Tb ''Aim la kAnAha xRAprAy Vr.

itin etAmAedr mu) keriCeln. es kAre,


Bu etAmAedr Vr/ ibAemr idniwek k
ibezx idn iheseb pAln krAr j Aedz
kereCn.
16
''Verr A| mt etAmrA b
etAmAedr iptAmAtAek sAn jAnAeb.
etAmr Aedz nusr, krel dIGRjIib
heb bM Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr ey
edz ideyeCn es edez etAmAedr ml heb.
17
''etAmr nr htY ekAr n.
18
''etAmr bYAiBcAr ekAr n.
19
''etAmrA cir ekAr n.
20
''etAmrA itebzIr ibre imeTY sA(Y
ido n.
21
''etAmrA b ekAen bYi)r
SIet elAB kreb n. etAmr b tAr
bAI/ tAr zse(^/ tAr purx dAs TbA
SI dAsIek/ tAr gredr bA gADAedr/ TRA
itebzIr iDk]t ekAen @bYsAmIet
elAB kreb n.
elAekr rV spekR BIt iCl
emAiz beliCeln/ ''yKn etAmr skel pbRet
kse esiCel/ es smey Bu etAmAedr
sklek Aedzel ideyiCeln. Bu mhAreb
Aenr mDY eTek/ emeGr mDY eTek bM eGAr
kAerr mDY eTek kT beliCeln. AmAedr
Aedzel edoyAr per itin Ar ikC beln
in. itin tAr kTAel iw pATerr Plekr oper
ileKiCeln bM esel AmAek ideyiCeln.
23
''yKn pbRtmAl Aen ilt hiCl/ es
smy etAmr kAerr mDY eTek glAr rb Znet
epey i Cel. es smy bI,rA bM etAmAedr
pirbAregAIr A entAr AmAr kAeC esiCl.
24
tAr beliCl/ 'Bu AmAedr Vr AmAedr tAr
mihm bM tAr mh ediKeyeCn? Amr tAek
Aenr mDY eTek kT blet ZeniClAm? Vr
mAnuexr sAeT kT blAr pero es ey eb<ec TAket
pAer t Aj Amr edKlAm. 25ik Amr yid
AbAr Bu/ AmAedr Vrek AmAedr se kT
blet Zin/ init Amr mAr yAeb? es ByMkr
An AmAedr DbMs kreb. Amr mret c n.
26
ekAenAo bYi) Aenr mDY eTek jIb Verr
kSVr ezAenin/ eymn Amr ZeniC bM Zen Kno
eb<ec AiC?
27
emAiz &uim kAeC yAo bM Bu AmAedr Vr
y beln tAr smSw ezAen. rpr Bu AmAedr
Vr etAmAek y ikC beln AmAedr bel. Amr
etAmAr kT Znb bM etAmAr kTAmet smS kAj
krb.
22

i tIy ibbr, 5:28-6:20

178

Bu emAizr se kT bleln
''etAmrA y beliCel Bu esel Zen AmAy
beliCeln/ 'elAekr y bleC/ esel Aim ZeniC
bM tAr BAl beleC. 29AmAr CA tAr eyn
hdeyr mDY eTek sbRdA AmAek sAn ker bM
AmAr smS Aedzel emen cel. tAhel tAedr
bM tAedr %rpu r xedr pe( sm S ikC
icrkAelr j BAel heb.
30
'"yAo/ elAekedr bel tAedr tAbuet iPer
eyet. 31ik &uim/ emAiz KAen AmAr kAeC dAiey
TAek. Aim etAmAek ey smS A|A/ ibiD bM
inymsmUh bleb/ esel &uim b tAedr
iziKey edeb. Aim tAedr bAs krAr j ey edz
idiC es edez tAr b kAjel kreb.
32
''sutrAM Bu etAmAedr eymn A|A keriCeln/
esel y shkAer pAln kreb/ tAr fAn idek
ik bAm idek iPreb n? 33Bu etAmAedr Vr ey
BAeb A|A keriCeln/ etAmr b iWk esBAeb
jIbnyApn kreb. tAhel etAmr dIGRjIib heb
bM etAmAedr pe( sb ikC BAel heb. ey edz
etAmAedr heb es edez etAmr dIGRidn eb<ec
TAkeb.
28

sbR dA rV ek BAelAbAes bM Aedz emen cel?


"Bu/ etAmAedr Vr AmAek etAmAedr
A|AsmU h / ibiD bM iny m smU h ezKAet
beliCeln eyn ey edez etAmr bsbAs kret yAC
esKAen ibiDel emen clet pAr. 2 eyn etAmr
bM etAmAedr %rpurxrA ytidn b<Aceb ttidn
etAmAedr Bu Vrek sAn jAnAet pAr. etAmr
iny tAr smS ibiD bM A|AsmUh emen cleb/
eyel Aim etAmAedr idlAm. yid etAmr w
ker/ tAhel es n&un edez etAmAedr dIGR jIbn
heb. 3 S Aeyelr elAekrA/ ezAen bM ibiDelA
y shkAer emen cel; tAhel etAmAedr ml
heb. etAmrA sMKYAy b]i pAeb bM etAmr es
edziwek cr
BAel ijines pirpU,R bSAy pAeb*
iWk eyBAeb Bu/ etAmAedr pUbRpurxedr Vr
it|A keriCeln.
4
''SAeyelr elAekrA ezAen? Bu/ AmAedr
Vr heln kmA^ Bu? 5 etAmr iny Bu?
etAmAedr Vrek etAmAedr smS hdy/ smS A,
bM etAmAedr smS zi) idey BAelAbAseb. 6Aj
Aim etAmAedr ey Aedzil idlAm esel
etAmr sbsmy men rAKeb. 7 etAmAedr sAnedro
oel ezKAenAr bYApAer init TAkeb. yKn
etAmr bAIet bes TAek bM yKn etAmr rASAy
hAw es smy etAmr skl ibiDel iney

c r p A e b A(irk eTR "ey edez D bM mDu bey


yAeC.

AelAcn kreb. yKn etAmr Zey TAk bM yKn


etAmr Gum eTek oeW essmy oel iney
AelAcn kreb. 8 A|Ail men rAKAr suibDAr
j esilek etAmAedr hAet bM kpAel eb<eD
rAeK. 9 etAmAedr bAiilr drjAr K<uiwr oper
bM etAmAedr Pwkilr oper eselAek ileK
rAeK.
10
"Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr pUbRpurx
AhAm/ sahAk bM yAekAebr kAeC it|A
keriCeln. etAmAedr edz edoyAr j Bu
it| keriCeln. Bu es edz etAmAedr edebn
bM etAmr eyel qtrI kerAin es b]h bM
spdzAlI zhrelAo itin etAmAedr edebn. 11Bu
etAmAedr %m mn @ebY pirpU,R bAI edebn/ ey
@bY etAmr esKAen rAeKAin. Bu etAmAedr mn
enk kUp edebn y etAmr Knn kerAin. eKey
edey hel pr Bu etAmAedr cr @A(Ar
e(t bM jlpAeyr gAC edebn eyel etAmr
erAp, krin.
12
''ik Kub sAbDAn? Buek Buel n. men ereKA
etAmr imzer *ItdAs iCel/ ik Bu etAmAedr
imzr eTek ebr ker iney esiCeln. 13Bu
etAmAedr Vrek sAn ker bM ekblmA^ tAr
esb ker. zpT krAr smy etAmr ekblmA^
tAr nAm bYbhAr kreb/ edbtAr nAm bYbhAr
kreb n. 14 edbtAr nusr, kreb n. etAmAedr
c&uid$ek bsbAskArI jAitge,r edbtAedr etAmr
nusr, kreb n. 15Bu etAmAedr Vr/ iyin
etAmAedr se AeCn itin inejr egQrb r(
kret eAg enn/ sutrAM yid etAmr oskl
A edbtAr pUj ker/ tAhel Bu etAmAedr
per c (u hebn. itin etAmAedr p]iTbI
eTek DbMs ker edebn.
16
''m>sAet etAmr eyBAeb Bu etAmAedr
Vrek prI( keriCel/ esBAeb etAmr tAek
prI( kreb n. 17Bu etAmAedr Verr A|Ael
emen clAr bYApAer etAmr init TAkeb. itin
etAmAedr ey iz( bM ibiDsmUh ideyeCn esel
etAmr b nusr, kreb. 18eyel iWk bM
BAel/ esrkm kAj etAmr b kreb/ eyel
Buek KuzI ker. tAhel sbikCet etAmr sPl
heb bM etAmr es sur edez ebz ker tA
iDh, kreb y Bu etAmAedr pUbRpurxedr kAeC
i t|A keriCeln. 19Bu eyBAeb beliCeln
esBAeb etAmr etAmAedr smS zedr ibtAit
kreb.
rV y keriCeln esel etAmAedr
sA nedr ezKAo
20
''Bib`et/ etAmAr sAn ije|s kret pAer/

179
'Bu AmAedr Vr etAmAedr ey iz(/ ibiD bM
inymsmUh ideyiCeln eselAr TR ik 21tKn
&uim etAmAr sAnek bleb/ 'Amr imzer PerQe,r
*ItdAs iClAm/ ik Bu tAr mhAn zi)r sAhAeyY
AmAedr imzr eTek ebr ker eniCeln.
22
AmAedr ecAeKr sAmen Bu icH bM AyRjnk
kAj kereCn. Amr tAek imzerr elAekedr it/
PerQe,r it bM PerQe,r bAIr elAekedr
ibre kAjel kret edeKiClAm. 23bM
itin AmAedr pU b R p u r xedr kAeC ey it|A
keriCeln es nusAer es edz idet AmAedr
imzr eTek iney esiCeln. 24 iz(Ael emen
clAr j Bu AmAedr A|A ideyiCeln. Amr
iny AmAedr Bu Vrek kreb. tAhel
Aj Amr eymn AiC iWk esBAeb Bu AmAedr
b<Aicey rAKebn bM AmAedr BAel krebn. 25Bu
AmAedr V r/ iWk eyBAeb AmAedr Aedz
ideyiCeln Amr yid stk$BAeb smS ibiD emen
cil/ tAhel t AmAedr DAim$kt heb.
S Aeye l eV rr ibezx elAekr
''Bu etAmAedr Vr yKn etAmAedr en idey
es edez iney yAebn/ ey edez etAmr
iDhe,r j ebz kreC/ tKn Bu etAmAedr
sAmen enk jAitek dUr ker edebn eymn ih%Iy/
iggRAzIy/ emArIy/ knAnIy/ pirxIy/ ihbbIy bM
iybUxIy etAmAedr eTek enk b bM enk
zi)zAlI sAtiw jAit. 2Bu etAmAedr Vr
jAitelAek etAmAedr kAeC smpRn krel per
etAmr tAedr prAijt kreb bM tAedr
spU,Rrep DbMs kreb. tAedr se ekAenArkm
inym ekAer n. tAedr (mA dzRn ker n.
3
tAedr meDY kAek ibey ker n bM etAmAedr
eCel emeyro eyn sb jAitr kAek ibey
n ker. 4kAr,/ o smS elAekr etAmAedr
sAnedr AmAek nusr, krA eTek enk dUer
iney yAeb. tKn etAmAedr sAnr edbtAedr
pUjA kreb bM Bu etAmAedr it c (u
hebn. itin etAmAedr Kub tAAtAi DbMs ker
edebn.

miU %e$ dr DbMs kerA


''o jAitilr it etAmr b el
kreb. etAmr b tAedr pUjAr ebdIelAek
eBe[ edeb bM tAedr SrSelAek eBe[
wker wker ker edeb. etAmr tAedr AezrAr
K<uiwil ekew ePleb bM tAedr mUi%$elAeko
Aen puiey edeb? 6 kAr, etAmr Bur inejr
elAk. p]iTbIr operr smS jAitr mDY eTek
Bu etAmAedr Vr etAmAedr tAr ibezx elAk
5

i tIy ibbr, 6:21-7:16

hbAr j ebeC ineyiCeln/ es elAekr ekblmA^


tAr heb. 7etAmr jAitr eTek sMKYAy iDk
iCel ebAel Bu etAmAedr BAelAebes ebeC enn in/
ik etAmrA smS jAitr meDY sMKYAy Kub km
iCel. 8mh zi)r sAhAeyY Bu etAmAedr imzr
eTek ebr ker iney esiCeln. *ItdAs bS
eTek bM imzerr rAj PerQe,r DInt eTek
itin etAmAedr mu) keriCeln kAr, Bu etAmAedr
BelAbAesn bM itin etAmAedr pUbRpurxedr kAeC
ey it|A keriCeln es it|A rAKet cAn.
9
''sutrAM men ereK/ Bu etAmAedr Vr heln
kmA^ Vr bM etAmr tAr oper AS rAKet
pAer. itin tAr inym r( kern. yAr tAek
BAelAbAes bM tAr A|A emen cel es smS
elAekedr it itin tAr BAelAbAs bM dy dzRn
kern. prbt$I k hAjAr bMezr mDY idey itin
tAr BAelAbAs bM dy dzn
R kern. 10ik tAek
yAr G], ker/ Bu es smS elAekedr zAiS
edn. itin tAedr DbMs ker edebn. tAek yAr
G,
] ker/ es smS elAekedr zAiS edoyAr bYApAer
itin edrI krebn n. 11sutrAM Aim Aj etAmAedr
eyel idlAm/ es smS Aedz/ ibiD bM inym
emen clAr bYApAer etAmr Kub stk$ TAkeb.
12
''etAmrA yid smS ibiDel emen cel
bM esel pAln krAr bYApAer etAmr yid y
nAo/ tAhel Bu etAmAedr Vr etAmAedr se
eemr inyem clebn/ yA itin etAmAedr pUbp
R r
u xedr
kAeC it|A keriCeln. 13itin etAmAedr
BAelAbAsebn/ AzIbRAd krebn bM etAmAedr
sMKYAy b]i krebn. itin etAmAedr sAnedr
AzIbAR d krebn bM etAmAedr jimelAek k]X
Pselr Ar sm] krebn. itin etAmAedr zs/
n&un @A(Ars bM etl edebn. itin tAr AzIbRAedr
sAhAeyY/ etAmAedr grelAek bACer sm] bM
etAmAedr emxelAek emxzAbek sm] krebn.
itin etAmAedr pUbRpurxedr kAeC ey edz edoyAr
j it|A keriCeln es edez etAmr smS
AzIbRAd eBAg kreb.
14
''smS jAitr eTek etAmr ebzI AzIbRAd
pAeb. etYk SVAmI-SIr sAn heb. etAmAedr
grelAro bACr heb 15bM Bu etAmAedr eTek
smS suK dUr ker edebn. Bu etAmAedr r
es sAMGAitk suKel ArA A*A het edebn
nA/ eyel etAmAedr imzer ht. ik Bu etAmAedr
zedr meDY es sueKr sM*Am, krAebn. 16Bu
etAmAedr Vr yAedr prAijt krAr j etAmAedr
sAhAyY kern/ etAmr es smS elAekedr b
DbMs kreb. tAedr j >iKt heyA n bM tAedr
edbtAr pUjA ker n/ kAr, t etAmAedr pe(
P<Aed pAr met heb.

i tIy ibbr, 7:17-8:14

180

Bu tA r elAekedr sAhAyY krAr j


itit kreln
17
''etAmrA men men ebAel n/ ' smS edezr
elAekr AmAedr eTek zi)zAlI. Amr tAedr
ik kAer ebirey eyet bADY kreb 18etAmr
tAedr By ekAr n. Bu etAmAedr Vr/ PerQ,
bM imzerr smS elAekedr it ik keriCeln
esel etAmr b men rAKeb. 19tAedr itin
ey sAMGAitk smsAy ePeliCeln bM ey sb Ay$
kAj keriCeln/ esel etAmr edeKiCel. etAmr
edeKiCel ey etAmAedr imzr eTek ebr ker AnAr
j Bu ikBAeb tAr mhAn (mt bM zi) bYbhAr
keriCeln. etAmr yAedr By pAo es smS jAitr
ibreo Bu etAmAedr Vr/ es k kAj
krebn.
20
"ey smS elAekr etAmAedr kAC eTek pAlAeb
bM inejedr luikey rAKeb/ Bu etAmAedr Vr
tAedr K<uej ebr krAr j BImrl pAWAebn eyn
bizXrAo DbMs hy. 21o smS elAekedr spek$
BIt hey n. kAr, Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr
se AeCn. itin kmA^ mhAn bM Byr Vr.
22
Bu etAmAedr Vr o smS edezr elAekedr
DIer DIer etAmAedr edz tYAg kret bADY krebn.
etAmr tAedr sklek ksmey DbMs kret pAreb
n. yid etAmr tA kr/ tAhel b jr sMKY
t ebzI pirmAe, b]i pAeb y etAmAedr pe(
(itkr heb. 23ik Bu etAmAedr Vr/ o smS
jAitilek etAmAedr hAet smpR, krebn bM
tAr yt(, pyR n DbMsA hy/ tt(, py$
itin yu clAkAlIn tAedr ibA krebn. 24tAedr
rAjAedr prAijt kret Bu etAmAedr sAhAyY
krebn. etAmr tAedr htY kreb bM tAr ey
kKno jIibt iCl es kT p]iTbIr elAk Buel
yAeb. tAedr ibnX kr py$ ek etAmAedr TAmAet
s(m heb n.
25
''etAmrA b tAedr itmAil Aen
puiey ePleb. o itmAr gAeyr rep Tb
esAny etAmr elAB kreb n bM esil inejedr
j eneb n. TAy etAmAedr kAeC P<Aedr
met heb tA etAmAedr jIbn DbMs ker edeb.
kAr, Bu etAmAedr Vr/ itmA G], kern.
26
etAmr etAmAedr bAIet b rkm ekAn
sAMGAitk mUi%$ iney Aseb n. TAy etAmrAo
DbMesr j rkm iBz heb. o smS
sAMGAitk ijinselAek etAmr b G,
] kreb
bM o smS mUi%$elAek b DbMs kreb.

tAhel etAmr eb<ec TAkeb/ b]i pAeb bM Bu


etAmAedr pUbRpurxedr kAeC ey edz edebn bel
zpT keriCeln es edez ebz kreb. 2Bu
etAmAedr Vr/ 40 bCr Der mrBUimet ey me,r
en ideyeCn/ eswAr kT etAmr b men
rAKeb. Bu etAmAedr prI( kriCeln. itin
etAmAedr ibnyI kret eceyiCeln. itin etAmAedr
menr eBterr ijins jAnet eceyiCeln. itin
jAnet eceyiCeln ey etAmr tAr Aedz mAneb
ikn. 3 Bu etAmAedr n keriCeln bM etAmAedr
(u DAt$ keriCeln. itin etAmAedr mAA
KAeyiCeln y etAmr Aeg kKen jAnet n/
yA etAmAedr pUbRpurxr Aeg kKen edeKin.
kAjel Bu keriCeln yAet etAmr jAen ey
ekblmA^ riw mAnuxek b<Aicey rAeK n. mAnuexr
jIbn Bur kiTt smS bAekYr oper inB$r ker.
4
gt 40 bCer etAmAedr jAmAkAp purAen
hyin bM etAmAedr po ePAelin/ kAr, Bu
etAmAedr r(A keriCeln. 5etAmr b men
rAKeb ey Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr iz(
idiCeln o sMezADn kriCeln eymn kjn iptA
tAr pu^ek iz( edy bM sMezADn ker.
6
''etAmrA b Bu etAmAedr V e rr
A|Ael emen cel tAek nusr, bM kreb.
7
Bu etAmAedr Vr etAmAedr k %m edez
iney eyet celeCn ey edez enk ndI bM
jlbAh AeC. esKAen ptYkA bM
pAhAelAet BUimr eBtr eTek jl ebirey es
bAiht hy. 8es edez gm bM bAilR/ @A(Alt/
fmur gAC bM fAilm AeC. es edez jlpA
etl bM mDu AeC. 9 esKAen etAmedr KAer BAb
heb n bM etAmAedr eyAjnIy smS ikC etAmr
pAeb. es edezr pATrel elAh. esKAnkAr
pAhA K<
u el etAmrA tAm pAeb. 10etAmr y eKet
cAo t epey heb bM es sur edziw
etAmAedr edbAr j etAmr etAmAedr Bu Verr
zMs kreb.

Bu y keriCeln el Bu el nA
''stk$ ho. etAmAedr Bu Vrek Buel n?
Aim Aj etAmAedr ey A|A/ ibiD bM inymsmUh
idlAm esel emen clAr bYApAer stk$ ho.
12
tAhel etAmAedr KAoyAr j pyRA pirmA, KAbAr
TAkeb bM etAmr sur bAI bAnAeb bM tAet
bAs kreb. 13etAmAedr gr/ emx bM CAglel
sMKYAy bAeb. etAmr cr
esAn bM rep pAeb.
smS ikC etAmr cr pirmAe, pAeb. 14yKn
Bu ek men ereKA
esel hy/ essmy yAet etAmr hArI n ho
''etAmrA b smS A|Ael emen cleb es bYApAer etAmr b stk$ TAkeb. etAmr
eyel Aj Aim etAmAedr idlAm. kAr, b Bu etAmAedr Vrek Buleb n. etAmr
11

i tIy ibbr, 8:15-9:16

181
imzer *ItdAs iCel; ik Bu etAmAedr mu)
ker es edz eTek iney esiCeln. 15es ibzAl
bM sAMGAitk mrBUimr mDY idey Bu etAmAedr
en ideyiCeln. es mrBUimet b ibxA) sAp
bM k<AkAibeC iCl. jim iCl Zken bM esKAen
ekATAo jl iCl n. ik Vr pATerr eBtr
eTek etAmAedr jl ideyiCeln. 16mrBUimet Bu
etAmAedr mAA KAey i Celn eyw etAmAedr
pUbp
R r
u xr ekAenAidn edeKin. Bu etAmAedr prI(
keriCeln/ ibnyI keriCeln yAet ezex smS ikC
etAmAedr BAel hy. 17etAmr men meno ebAel
n/ 'Aim AmAr inejr zi) bM sAmeTRYr Ar
smS spd epeyiClAm. 18Bu etAmAedr
Vrek Sr, ker kAr, itin etAmAedr o spd
lAB krAr j zi) ideyiCeln/ eyn etAmAedr
pUbRpurxedr se itin ey ci) keriCeln esiwek
r(A kret pAern/ iWk eymn itin Ajo kreCn.
19
''Bu etAmAedr Vrek kKno Buel n.
kKno edbtAedr nusr, ekAer n? tAedr
pUjA bM esb ekAer n. yid etAmr esw ker/
tAhel Aim Aj etAmAedr sAbDAn krlAm etAmr
init DbMsA heb. 20Bu etAmAedr j A
jAitelAek DbMs kreCn; ik tAr kT n Znel
etAmro iWk tAedr metA DbMs heb?
Bu S Aeye lr se TAkebn
''S Aeyelr elAekrA ezAen? etAmr Aj yn
$
ndI it*m ker yAeb. etAmAedr eTek b]h%r
bM zi)zAlI jAitegAIr elAekedr ejAr ker
ebr ker edoyAr j etAmr es edez yAeb.
tAedr zhrel b bM AkAezr met <c
edoyAel eGrA? 2 esKAnkAr elAekr lV bM
zi)zAlI/ tAr hl nAkIy. etAmr o elAekedr
spek$ jAen. etAmr AmAedr c redr bleto
ZeniCel/ 'nAkIyedr ibre ek ijtet pAer
n. 3 ik etAmr init TAket pAer ey Bu
etAmAedr Vr/ etAmAedr Aeg ndI it*m ker
yAebn bM Bu heln Aenr met y DbMs
ker? Vr o smS jAitr elAekedr DbMs krebn.
itin tAedr jy krebn. etAmr o smS jAitr
elAekedr ebirey eyet bADY kreb. Bu etAmAedr
kAeC zpT kereCn es nusAer etAmr tAedr
tAAtAi DbMs kreb.
4
''Bu etAmAedr Vr etAmAedr j o smS
jAitr elAekedr ebirey eyet bADY krebn. tKn
etAmr men meno kKno ebAel n/ 'Bu AmAedr
edez bAs krAr j iney eseCn kAr, Amr
AyprAy, elAk? esw ik kAr, ny. Bu o
smS jAitr elAekedr ebr ker ideyiCeln/ tAedr
n$Iitr j/ etAmAedr DAim$ktAr j ny. 5 etAmr

tAedr edz iDh, krAr j esKAen yAC/ tAr


kAr, etAmr BAel bM siWkBAeb jIbnyApn
kr bel ny; ik tAedr XtAr kAre, Bu
etAmAedr Vr/ o smS elAekedr ebr ker
ideyiCeln/ yAet etAmrA edez ebz kret
pAr. CAA Bu etAmAedr pUbp
R r
u x AhAm/ sahAk
bM yAekAebr kAeC ey it|A keriCeln/ es
it|A r( kret cAn. 6Bu etAmAedr Vr/
etAmAedr bAs krAr j es %m edz etAmAedr
ideCn/ etAmr BAl bel ny/ etAmr Kub key
elAk bel?
Bu r e*AeDr kT men ereK
''Buel n ey mrBUimet etAmr/ Bu etAmAedr
Vrek e*ADAiVt keriCel? etAmr eyidn imzr
tYAg keriCel es idn eTek SAen AsA py$
etAmrA Buek emen clet SVIkAr kerC. 8 ehAerb
pbRet etAmr Buek *u keriCel. etAmAedr
DbMs krAr j Bu yeTX *u heyiCeln? 9 pATerr
Plkil pAoy A r j Aim pbR e tr oper
igeyiClAm. Bu etAmAedr se ey ci) keriCeln
esel o pATerr oper elK iCl. 40 idn
bM 40 rAi^ Aim o pbRetr oper iClAm. Aim
ekAen KAbAr KA in Tb jlo pAn kir in.
10
Bu AmAek iw pATerr Plk ideyiCeln. Vr
tAr inejr A[uelr sAhAeyY o pATrelr oper
tAr Aedzil ileKiCeln. etAmr skel yKn
pbRet ki^t heyiCel es smy itin Aenr
mDY eTek etAmAedr y beliCeln es smS itin
tAet ileKiCeln.
11
''40 idn bM 40 rAi^r ezex/ Bu AmAek
pATerr Plk iw ideyiCeln. 12tKn Bu AmAek
beliCeln/ 'oeW/ tAAtAi KAn eTek nIec yAo.
&uim ey elAekedr imzr eTek iney esiCel/
tArA inejedr DbMs kereC. tAr Kub tAAtAi
AmAr Aedz pAln kr b ker idey esAn
giley inejedr j k mUi%$ !tir kereC.
13
''Bu AmAek Aro beliCeln/ 'Aim
smS elAekedr l(Y keriC. tAr Kub key?
14
o smS elAekedr Aim DbMs krb/ yAet ek
tAedr nAm py$ n men rAeK. rpr Aim etAmAr
eTek Aerkiw jAit !tir krb/ yAr smS
elAekedr eTek zi)zAlI bM b]h heb.
7

esAnAr bACr
''rpr Aim ron hey pbRetr opr eTek
enem esiClAm. pbRtiw Aen pueiCel; bM
ci)r es Plk iw AmAr hAet iCl. 16Aim
l(Y ker edeKiClAm ey etAmr etAmAedr Bu
Verr ibre pAp kerC. Aim es bAC r
15

i tIy ibbr, 9:17-10:10

182

edeKiClAm eyw glAen esAn idey qtir keriCel.


etAmr Kub tAAtAi Bur A|A emen clet
SV IkAr keriCel. 17es kAre, Aim pATerr Plk
iwek iney eselAek nIec Ce ePeliClAm.
esKAen etAmAedr ecAeKr sAmen Aim Plk iwek
wker wker ker eBe ePeliClAm. 18rpr
Aim Aeg eymn keriClAm iWk esBAeb 40 idn
bM 40 rAi^ mAiwr idek muK ker Bur sAmen nt
heyiClAm. Aim ekAen kAr KA h, kirin
Tb ekAen jlo pAn kirin/ kAr, etAmr pAp
keriCel/ etAmr mn kAj keriCel y
Bur
kAeC m/ kAj ker etAmr tAek *u keriCel.
19
Aim Bur ByAnk e*AD spek$ BIt iClAm.
itin etAmAedr DbMs krAr pe( yeTX e*ADAiVt
heyiCeln; ik Bu bAro AmAr kT ZeniCeln.
20
hAerAe,r oper Vr c (u heyiCeln y
tAek DbMs krAr pe( yeTX iCl. es kAre,
Aim es smy hAerAe,r jeo ATRn keriClAm.
21
Aim es sAMGAitk ijinsiwek TRA etAmAedr
!trI bACriwek iney Aen puieyiClAm. Aim
iwek wker wker ker eBeiClAm bM DUelAy
pir,t n hoy pyR es w k erelAek
ipexiClAm. rpr pbt
R eTek ey ndI enem eseC
tAr meDY es DUelA Ce ePeliClAm.
S Aeyl
ek (m ker edoyA r j emAiz
eV rr kAeC ATnR kreln
22
''CAAo tibeyrAet/ m>sAet bM ikeAh%AbAet etAmr Buek *u keriCel. 23Bu yKn
etAmAedr kAedz-be,Ry tYAg kret beliCeln es
smy etAmr tAr kT mAenA in. itin beliCeln/
'oper yAo/ Aim etAmAedr ey edz idiC es
edz iDh kr. ik etAmr Bu etAmAedr
Vrek emen clet SVIkAr keriCel. etAmr
tAr oper ASA rAeKA in. etAmr tAr Aedz
ezAn in. 24yKn eTek Aim etAmAedr jAin etAmr
sbsmy Buek emen clet SVIkAr kerC.
25
''es kAre, 40 idn bM 40 rAi^ Aim Bur
sAmen ntjAnu heyiClAm kAr, Vr beliCeln
itin etAmAedr DbMs krebn. 26Aim Bur kAeC
ATRn ker beliClAm Bu AmAr r/ etAmAr
elAekedr DbMs ekAer n. tAr etAmAr. &uim
tAedr mu) keriCel bM etAmAr mh (mt bM
zi)r sAhAeyY tAedr imzr eTek ebr ker iney
esiCel. 27etAmAr esbk AhAm/ sahAk bM
yAekAebr kAeC etAmAr it|Ar kT men kr.
elAekedr keyim/ tAedr m pT bM pAepr
idek edeKA n. 28yid &uim etAmAr elAekedr zAiS
dAo/ imzrIyr blet pAer/ 'Bu tAedr kAeC ey
edz dAn krbAr it|A keriCeln es edez tAedr

iney eyet itin pAern in bM itin tAedr G],


kretn/ es kAre, itin tAedr htY krAr j
tAedr mrBUimet iney igeyiCeln. 29ik tAr
etAmAr elAk/ Bu. tAr etAmr. etAmAr mhAn
(mt bM zi)r sAhAeyY &uim tAedr imzr eTek
ebr ker iney esiCel.
n&u n pATerr PlkelA
''es smy Bu AmAek beliCeln/ 'Temr
iw pATerr Plekr met &uim AbAr pATr
ekew ebr kreb. rpr &uim pbRetr oper AmAr
kAeC Aseb. CAAo kiw kAeWr bA !tir kr.
2
Aim pATerr Plkilr oper es k kT
ilKb eyel Tmiwr oper elKA iCl eyel
&u im eBeiCel. rpr &u im b
Plkilek bAer meDY rAKeb.
3
''es kAre, Aim izwIm kAW idey isku !tir
keriClAm. Tm ewr met Aim ew pATerr
Plk ekewiClAm. rpr iw Plk hAet iney
Aim pbR e tr oper eW igey i ClAm. 4 Bu
pATrelAr oper k kT ileKiCeln eyel
itin Aeg ileKiCeln es dz A|/ y etAmAedr
skelr sAmen pbRetr oper Aenr mDY eTek
itin Aedz keriCeln. rpr Bu es Plk iw
AmAek ideyiCeln. 5Aim pbeR tr opr eTek nIec
iPer es AmAr qtrI isu e kr meDY es
pATrelAek ereKiClAm. Bu AmAek A|A
keriCeln oelAek esKAen rAKet/ Plkel
Kno es isuek AeC.
:6SAeyelr elAekr eberA-ebeny-kn r
elAekedr kUpil eTek yA^A ker emAexer py$
esiCl. esKAen hAerA, mAr igeyiCeln bM tAek
kbr edoy heyiCl. hAerAe,r jAygy hAerAe,r
pu^ ilyAsr yAjk heyiCeln. 7 rpr SAeyelr
elAekr emAexer eTek DegAdAey igeyiCl bM
DegAdAy eTek ndIbl edz ywabATAy igeyiCl.
8
es smy Bu tAr ibezx kAejr j A
pirbAregAI eTek elib pirbAregAIek AlAd
keriCeln. Bur sA(Yisku bhn krA iCl tAedr
kAj. tAr Bur sAmen yAjk iheseb esb krt
bM Bur nAm ker elAekedr zIbRAd kr iCl
tAedr kAj. tAr Ajo ibezx kAjiw ker.
9
kAre, elbIy egAIBu) elAekr edezr ekAen
Mz pAy i n/ eyrkm A pirbAregAIr
epeyiCl. elbIy egAIBu) elAekr tAedr Mz b
iDkAr ihsAeb Buek epeyeC. Bu etAmAedr Vr/
tAedr kAeC it|A keriCeln.
10
''TmbAerr metA Aim pbRetr oper 40
idn bM 40 rAi^ itbAiht keriClAm. es smy
Bu AbAr AmAr kT ZeniCeln. Bu etAmAedr

10

183
DbMs n krr isA ineyiCeln. 11Bu AmAek
beliCeln/ 'yAo bM elAekedr tAedr yA^ApeT
en dAo. ey edz Aim tAedr edb bel tAedr
pUbRpurxedr kAeC it|A keriClAm/ tAr es
edezr BYer yAeb bM esKAen bAs kreb.
Bu k] t ik cAn
''Kn eh SAeyelr elAekrA/ ezAen? Bu
etAmAedr Vr k]t etAmAedr kAC eTek ik
AzA kern Vr cAn ey etAmr tAek kreb
bM itin y beln esw kreb. Vr cAn ey etAmr
tAek BAelAbAseb bM etAmAedr smS hdy bM
smS A idey tAr esb kreb. 13es kAre,
Aim Aj etAmAedr eyel idiC es ibiDsmUh
bM A|AsmUh etAmr emen cel. etAmAedr BAelAr
j inymAblI bM A|AsmUh.
14
''edK/ smS ikC Bu etAmAedr Verr .
SVgR bM ctm SVgR/ p]iTbI bM tAr operr
smS ikC Bu etAmAr Verr. 15Bu etAmAedr
pUbRpurxedr Kub BAelAbAsetn. itin tAedr t
BAelAbAsetn ey itin etAmAedr TRA tAedr
%rpurxedr ebeCiCeln. A jAitr meDY eTek
itin etAmAedr menAnIt kereCn Ar etAmr Ajo
tAr ibezx jn.
16
''ejdI heyA n. etAmAedr hdy spU,Rrep
Buek dAn kr. 17kAr, Bu heln etAmAedr Vr.
itin heln skl Verr Vr bM skl Bur
Bu. itin heln mhAn/ bIy$YbAn bM Byr Vr.
Bur kAeC etYk bYi) smAn. Bu tAr mn
pirbt$enr j ekAc enn n. 18nAT bM
ibDbArA yAet Ay ibcAr pAy es idek itin #iX
rAeKn Ar itin ibedzIedro BAelAbAesn. itin
tAedr KA bM kAp edn. 19sutrAM etAmr b
o smS ibedzIedr BAelAbAseb/ kAr, imzer
etAmr inejrA ibedzI iCel. 20etAmrA b
Bu etAmAedr Vrek kreb bM ekblmA^
tAr pAsn kreb. tAek kKno tYAg ekAer
n. etAmr yKn it|A kreb/ tKn b
ekblmA^ tAr nAm bYbhAr kreb. 21etAmr ekbl
tAr zMs kreb. itin heln etAmAedr Vr.
itin etAmAedr j mh bM AyRjnk kAj
kereCn. etAmr inejedr ecAeK esel edeKC.
22
etAmAedr pUbRpurexr yKn imzer enem igeyiCl/
tKn esKAen ekblmA^ 70 jn elAk iCl. Kn
Bu etAmAedr Vr etAmAedr elAksMKY AkAezr
sMKY tArAr met cr kereCn.
12

11

Bu ek men ereKA
''su t rAM etAmr b Bu etAmAedr
Vrek BAlbAseb. itin etAmAedr eyel

i tIy ibbr, 10:11-11:13

kret beln esel etAmr b kreb. etAmr


iny tAr ibiD/ inym bM A|Askl sbsmey
emen cleb. 2Aj men kr etAmAedr iz( edoyAr
j Bu etAmAedr Vr ey smS mh kAjel
kereCn. etAmAedr sAnr ny/ etAmrA o smS
ijinsel Gwet edeKiCel bM tAr zAiS
edeKiCel. etAmr edeKiCel Bu kt mh/ kt
zi)mAn. 3imzer itin imzerr rAj PerQ bM
tAr smS edezr it ey sb elQikk kAj
keriCeln/ esel etAmr edeKiCel. 4 imzerr
!sedr it tAedr eGAAelAr bM rTelAr
itin ik keriCeln esel etAmr edeKiCel.
tAr etAmAedr tAA keriCl/ ik Bu sUP sAgerr
jl tAedr per bhAeln. etAmr Buek tAedr
spU,R DbMs ker idet edeKiCel. 5 SAen n
As pyR mrBUimet Bu etAmAedr Vr etAmAedr
j ik keriCeln es smS ijins etAmr
edeKiCel. 6rebe,r pirbAregAIr lIyAebr pu^
dATn bM bIrAemr it Bu ik keriCeln esw
etAmr edeKiCel/ yKn BUim mueKr met Kuel igey
o smS elAekedr As keriCl/ es Gwn
SAeyelr smS elAk edeKiCl. iw tAedr
pirbArbgeR dr/ tAedr tAb
u elAek bM tAedr smS
pircArkedr bM pZedr As keriCl. 7 Bu ey
smS mh kAjel keriCeln esel etAmrA
edeKiCel/ etAmAedr sAnr ny.
8
''su t rAM Aim Aj etAmAedr ey sm S
A|Ael bllAm/ esel etAmr b mAneb.
tAhel etAmr zi)zAlI heb bM etAmr y$n
ndI it*m kret o ey edez ebz kret celC
es edz iDh, kret s(m heb. 9 tAhel
etAmr es edez enkidn eb<ec TAkeb. Bu es
edz etAmAedr pUbRpurxedr bM tAedr smS
%rpurxedr edoyAr it|A keriCeln. edziw
enk BAel ijines pirpU,R. 10etAmr ey edz
iDkAr kret celC esiw es imzr edezr
mt ny ey edz eTek etAmr ebr hey esiCel.
imzer etAmr etAmAedr dAnA zs erAp, kret
bM tArper jl edoyAr j etAmr peyr
sAhAeyY k]i^m KAl eTek esc ker jl Anet/
eyBAeb trkAirr bAgAen jl idet esBAeb. 11ik
etAmr ey edz Kub zI iDkAr kreb tAet
enk pbRt bM ptYk AeC bM edziw tAr
eyAjnIy jl pAy AkAezr b]iX eTek. 12Bu
etAmAedr Vr es edz spekR y bAn. Bu
etAmAedr Vr bCerr Tm eTek ezxpyR es
edezr per l(Y rAeKn.
13
''Bu beln/ 'Aim Aj etAmAedr ey
A|Ael idlAm esel etAmr iny Kub
stkRBAeb Zneb. etAmr b Bu etAmAedr

i tIy ibbr, 11:14-12:5

184

Vrek BelAbAseb bM etAmAedr smS mn bM


smS A, idey tAr esb kreb. 14yid etAmr
iw ker tAhel Aim iWk smey etAmAedr edezr
j b]iX pAWAeb. Aim zrkAelr b]iX bM
bskAelr bi] X pAWAeb. tAhel etAmr etAmAedr
dAnA zs/ n&un @A(Ars bM etl sMh kret
pAreb. 15bM Aim etAmAedr pZedr j etAmAedr
mAWelAet GAs jAb/ tAet etAmAedr yeTX
pirmA, KAer sMSAn heb.
16
''ik sAbDAn? eyn etAmAedr hdy A nA
hy bM etAmrA Guer A edbtAedr esb bM
pUj nA kr. 17tA krel Vr etAmAedr it BIx,
*u hebn. itin AkAz r ker edebn bM
ekAen b]iX heb n. jimet ekAen Psl p
heb n. bM Bu etAmAedr ey %m edz ideCn
es edez etAmr Kub zI iniH hey yAeb.
18
''Aim etAmAedr ey A|Ael idlAm esel
etAmr men rAKeb. esel etAmr etAmAedr hdey
ereK dAo. A|AelAek elK/ eselAek hAet
eb<eD rAK bM AmAr ibiDel men rAKAr pAy
iheseb tA etAmAedr kpAel eb<eD rAK. 19
ibiDel etAmAedr sAnedro ezKAo. yKn
etAmr etAmAedr bAIet bes TAkeb/ yKn etAmr
rASAy hAweb/ yKn etAmr Zey TAkeb bM yKn
etAmr Web tKn el spekR AelAcn ker.
20
etAmAedr bAiilr drjAr K<uiwr oper bM
Pwkilr oper A|AelAek ileK rAK.
21
tAhel Bu etAmAedr pUbp
R r
u xedr kAeC ey edezr
j it|A keriCeln/ es edez etAmr bM
etAmAedr sAnr Bey dIGRidn eb<ec TAkeb.
p]iTbIr oper AkAz ytidn TAkeb etAmrAo es
edez ttidn TAkeb.
22
''Aim etAmAedr ey A|Ael nusr, kret
beliClAm esel emen clAr bYApAer etAmr Kub
stk$ heb Bu etAmAedr Vrek BAelAbAs/ tAr
ined$izt sb pTel nusr, kr bM tAr it
ibS
V TAk. 23tAhel etAmr yKn es edezr iBter
yAeb/ Bu tKn A jAitr elAekedr es edz
eTek tAiey edebn. ey jAitil etAmAedr eTek
b]h%r bM zi)zAlI tAedr kAC eTek etAmrA
edziw iney eneb.
24
''eyKAn idey etAmr hAweb es smS SAn
etAmAedr heb. etAmAedr edz di(e,r mrBUim
eTek %er ilbAenAn pyR ibS]t heb. iw AbAr
pUbRidek PrA ndI eTek BUmDYsAgr py$ ibS]t
heb. 25ekAen bYi) etAmAedr ibre dAAet s(m
heb n. etAmr es edez eyKAen yAeb/ Bu
etAmAedr Vr esKAnkAr elAekedr etAmAedr
spekR BIt ker edebn. elA Bu etAmAedr
kAeC pUebR it|A keriCeln.

S Aeye lr pC AzIbAR d Tb iBzAp


''Aj Aim etAmAedr AzIbRAd Tb iBzAp
iwr meDY ey ekAen kiw pC kret idiC.
27
Aj Aim etAmAedr eyel beliC/ Bu
etAmAedr Verr es A|Ael yid etAmr ezAn
bM mA ker tAhel etAmr AzIbRAd pAeb. 28ik
etAmr yid Bu etAmAedr Verr A|A n ezAn
bM n mAenA bM Aim Aj etAmAedr ey BAeb
Aedz krlAm esBAeb jIbnDAr, n ker A
edbtAedr nusr, ker/ teb etAmr iBzApS
heb.
29
''etAmr ey edz iDkAr kret yAC es
edez Bu etAmAedr Vr etAmAedr en idey
iney egel etAmr girxIm pbRetr izKer yAeb
bM esKAn eTek elAekedr ee AzIbRAd bA,I
pebbM tArpr etAmr bl pbRetr izKer
yAeb bM esKAn eTek elAekedr it iBzApsUck
bAt$A peb. 30y$n ptYkAy bsbAskArI knAnIy
elAekedr edez yn
$ ndIr pr pAer pbt
R mAl
biSt. pbt
R mAl pimidek biSt/ iglagl
zherr kAeC emAirr elAn benr eTek Kub dUer
ny. 31etAmr y$n ndI it*m ker yAeb. Bu
etAmAedr Vr etAmAedr ey edz ideCn etAmr
es edz iDh, kreb. edz etAmAedr heb.
yKn etAmr edez bsbAs kret Zr kreb
tKn/ 32Aim Aj etAmAedr eysmS ibiDsmUh bM
inymsmUh idlAm es smS etAmr b Kub
stk$BAeb emen cleb.
26

eV rr pAsnAr SA n
''Bu etAmAedr ippurxedr Vr etAmAedr
ey edz iDkAr kret ideCn es n&un
edez etAmrA smS ibiDsmUh bM inymsmUh
b emen cleb. etAmr ytidn edez bAs
kreb ttidn py$ etAmr b ibiDsmUh
y shkAer emen cleb. 2Kn esKAen ey jAitr
bAs kreC tAedr kAC eTek yKn etAmr edziw
iDh, kreb/ tKn smS jAitr elAekr
eyKAen tAedr edbtAedr pUjA ker es jAygAel
etAmr b spU , R r ep DbMs kreb.
SAnel hl <c pAhAer oper bM sbuj
gACpAlAr nIec. 3etAmr b tAedr AezrAr
Sil puiey edeb bM tAedr edbtAedr
mUi%$el eBe edeb. BAeb etAmr b es
SAn eTek tAedr nAm elAp ker edeb.
4
''o smS elAekr eyBAeb tAedr edbtAedr
pUjA ker/ esBAeb etAmr etAmAedr Bu Verr
pAsn b kreb n. 5Bu etAmAedr Vr/
etAmAedr pirbAregAIelAr meDY k ibezx SAn
pC krebn. Bu tAr nAm esKAen rAKebn. esiw

12

185
heb tAr inbAs SAn. etAmr b tAr pAsnAr
j es SAen yAeb. 6 esKAen etAmr b
etAmAedr ehAmbilr !neb/ etAmAedr segRr
ijinsp^/ etAmAedr zesr bM pZr k dzmAMz/
etAmAedr ibezx phArsmUh/ ey ekAenAo phAr
sAmI eyw etAmr Bur kAeC it|A keriCel/
ey ekAenAo ibezx phAr y etAmr idet cAo/
bM etAmAedr pZpAelr meDY TmjAt pZedr
iney Aseb. 7 esSAen etAmr etAmAedr Bu
Verr piSitr sAmen AhAr kreb bM ey sb
%m ibxy pirm ker lAB kerC t &uim bM
etAmr pirbArilr sAeT BAg ker eneb/ kAr
Bu etAmAedr Vr etAmAedr AzIbRAd kereCn
bM etAmAedr o smS BAel ijinsel
ideyeCn.
8
''AmrA ey BAeb pAsn ker AsiClAm
esBAeb etAmr b etAmAedr pAsn cAiley
yAeb n. Kn py$ Amr yA BAl men keriC
esBAeb Verr pAsn ker AsiClAm. 9kAr,
Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr ey edz ideCn es
ibAmSAen etAmr Kno ebz krin. 10ik
etAmr zI y$n ndI it*m ker yAeb bM
es edez bAs kreb. es edez Bu etAmAedr
smS zedr kAC eTek etAmAedr ibAm edebn
Ar etAmr ibpdm)
u heb. 11rpr Bu tAr ibezx
SAn pC krebn/ es SAen Bu tr nAm SApn
krebn bM Aim etAmAedr ey A|A keriClAm
es smS ijinsp^ etAmr b es SAen
iney Aseb. etAmAedr ehAmbilr qneb/ segRr
ijinsp^/ ibezx phAr sAmI/ ey ekAno phAr
y etAmr etAmAedr zesr bM pZr k dzmAMz
Bu r kAeC it|A keriCel bM etAmAedr
pZzAlAr TmjAt pZedr iney es. 12etAmAedr
smS elAkedr iney es SAen s. etAmAedr
sAnedr etAmAedr pircArkedr bM etAmAedr
zher bsbAskArI elbIyedr iney es. :kAr
etAmAedr meDY smS elbIyedr inejedr jimr
ekAen Mz b iDkAr en. etAmr esKAen Bu
etAmAedr Verr piSitr sAmen sbAr sAeT
An peBAg ker. 13sAbDAn/ ey ekAen SAn
edKel esKAen etAmAedr ehAmbilr !neb sgR
ker n. 14etAmAedr pirbAregAIr meDY Bu tAr
ey ibezx SAn pC krebn/ ekblmA^ es SAen
etAmrA ehAmbilr qnebsmUh bM A @bYsAmI
sgR ker bM Aim y Aedz kriC eselA
pAln ekAr.
15
''etAmrA eyKAen TAek/ etAmr ey ekAno
pZedr/ eymnk]\sAr bM hir, htY kret pAr
bM esel eKet pAr. etAmr ytw cAo es
pirmA, mAMs etAmr AhAr kret pAr/ ey pirmA,

i tIy ibbr, 12:6-26

Bu etAmAedr Vr etAmAedr edn. ey ekAenAo


bYi) mAMs eKet pAer elAekedr meDY yAr
Zic bM Zic. 16ik etAmr b r) KAeb
n. etAmr b iWk jelr metA r)wAek
mAiwet eFel ePleb.
17
''etAmr eyKAen bAs krC es SAen
ijinsil b B(, kreb nA eymn etAmAedr
zesr k-dzmAMz/ etAmAedr n&un @A(Ars bM
etl/ etAmAedr pZpAelr TbA gbAidpZr
TmjAt pZedr/ ey ekAenAo phAr eyw etAmr
Verr kAeC it| keriCel/ ey ekAno ibezx
phArsAmI y etAmr Verr kAeC mAnt kerC
Tb Verr j sirey rAK A ey ekAenAo
phArsAmI. 18etAmr b o smS qneb
ekblmA^ es SAen AhAr kreb eyKAen Bu
etAmAedr Verr piSit TAkeb bM es ibezx
SAen/ eyiw Bu etAmAedr Vr pC krebn.
etAmr b es SAen yAeb bM etAmAedr
pu ^ edr/ etAmAedr kAedr/ etAmAedr sm S
pircArkedr/ bM etAmAedr zher bsbAskArI
elbIyedr se ke^ AhAr kreb. esKAen etAmr
inejr Bu etAmAedr Verr piSitr sAmen
An peBAg ker. etAmr ey je kAj
keriCel/ es ijinselAek esKAen peBAg
ker. 19ik sAbDAn/ etAmr sbsmey smS
KA@bY elbIyedr se BAg ker eneb. etAmr
ytidn etAmAedr edez TAkeb/ ttidn pyR etAmr
kAj kreb.
20-21
''Bu etAmAedr Vr yKn tAr itit
nusAer edezr sIm ibSAr krebn; es smy itin
tAr nAm SApnAeTR ey SAniw inbRAict kereCn tA
eTek etAmr hyet enk dUer bsbAs kret
pAr. yid iw enk dUer hy bM etAmr mAMesr
j (uDAt$ ho teb Bu etAmAedr y ideyeCn
es pZpAl eTek etAmr ey ekAen pZek htY
kret pAr. Aim etAmAedr ey Aedz keriC es
BAeb iw ker. etAmr etAmAedr zher mAMs
yt CA tt eKet pAr. 22etAmr eyBAeb k]\sAr
Tb hire,r mAMs KAo esBAeb etAmr mAMs
eKet pAer. Zic b Zic ey ekAn bYi) t
eKet pAer. 23ik sAbDAn/ r) eKo n/ kAr
re)r meDY jIbenr iS . etAmr es mAMs
kKn KAeb n yt(, pyR tAr meDY Ae,r iS
AeC. 24r) eKo n. jelr metA mAiwr oper
r) eFel ePel edeb. 25kAej r) eKo n.
Bur #iXet y nYAyY es kAjel krel etAmAedr
bM etAmAedr %rpurxedr ml heb.
26
''etAmAedr pib^ phAr bM yid etAmr
Vrek ibezx ikC edeb bel mAnt ker TAk/
tAhel t iney Bu etAmAedr Verr menAnIt

i tIy ibbr, 12:27-13:16

186

SAen yAeb. 27es jAygAy etAmr b etAmAedr


ehAmbil sgR kreb. etAmr b Bu etAmAedr
Verr ebdIr oper etAmAedr ehAmbilr mAMs bM
r) By sgR kreb. etAmr b etAmAedr
Bu Verr ebdIr oper r) FAleb. rpr etAmr
mAMs eKet pAr. 28Aim etAmAedr ey Aedzel
idlAm esel emen clAr bYApAer Kub stk$ heb.
Bu etAmAedr Verr ecAeK y BAl bM nYAyY
es kAjil krel etAmAedr bM etAmAedr
%rpurxedr icridn ml heb.
29
''etAmrA ey edz iDkAr kret yAC es
edezr iDbAsIedr Bu etAmAedr Vr DbMs
krebn/ sutrAM etAmr o smS iDbAsIedr es
edz eTek ebirey eyet bADY ker esKAen bAs
kreb. 30tKn sAbDAn/ etAmAedr ecAeKr sAmen
tAedr DbMesr pr tAedr nukr ker P<Aed pe
n. sAbDAn/ sAhAeyYr je o smS mUi%$r eV x,
ker n/ kKno eK<Aj ino n/ 'o smS elAekr
edbtAedr ikBAeb pUjA krt/ pAeC bl/ Aimo
kBAeb pUjA krb? 31esBAeb etAmr etAmAedr
Bu Verr pAsn ekAr n. kAr, Bu eyel
G], kern es sbrkm KArAp kj o smS
elAekr ker. kAr tArA edbtAedr kAeC bil
iheseb tAedr sAnedr epAAy?
32
''Aim etAmAedr ey Aedzel krlAm
esel pAln krAr bYApAer etAmr Kub stk$ heb.
Aim etAmAedr y bllAm eselAr se ekAen
ikC eyAg ekAr n bM ekAen ikC bAdo ido n.

keriCeln es elAkiw etAmAedr es jIbn eTek


sirey AnAr ecX keriCl. sutrAM etAmAedr
elAekedr mDY eTek es mek sirey edoyAr
je etAmr b es bYi)ek htY kreb.
6
''etAmAedr Gin ek edbtAedr pUjA
krAr je etAmAedr egApen b]i% idet pAer.
es etAmAedr BA het pAer/ etAmAedr pu^ het
pAer/ etAmAedr kA het pAer/ yAek BAelAbAes
es SI het pAer Tb etAmAedr Gintm b uo
het pAer. es elAkiw blet pAer/ 'bAr Amr
yA bM A edbtAedr esb kir. :rA hl
es edbt yAedr etAmr bM etAmAedr pUbR pr
u xr
7
ekAnidn jAnt n. rA hl etAmAedr cArpAezr
A edezr bsbAskArI elAekedr kAerAr kAeCr
b kAerAr dUerr edbt. 8etmr es bYi)r se
b kmt heb n. tAr kT Zneb n. tAr
je >iKt heb n. tAek eCe ido n bM
tAek r(A ekAer n. 9-10 n? etAmr b es
bYi)ek htY kreb. etAmr b tAek pATr
emer htY kreb. &uim heb Tm bYi) ey pATr
&uleb bM tAr idek Ce mAreb. rpr smS
elAekr tAek htY krAr j b pATr C
eb.
kAr, es bYi) etAmAedr Bu Verr kAC eTek
etAmAedr dUer sirey iney AsAr ecX keriCl;
Tc es imzr edz eTek Bu etAmAedr dAs
eTek ebr ker iney esiCeln. 11tKn SAeyelr
smS elAekr Znet pAeb bM By pAeb bM
tAr Ar kKno o smS KArAp kAj kreb n.

imeTY BAbbAdIr dl
''ekAn BAbbAdI b SVdzRk/ etAmAedr kAeC
es ekAen icH b elQikk ikC edKAet
pAer. 2Ar es etAmAedr ey icH b elQikk
ikCr kT beliCl t sPl hel es hye tA etAmAedr
blet pAer/ 's Amr A edbtAedr :ey sb
edbtAedr etAmr jAn n. nusr, kir bM
esb kir. 3 es SVdzRekr kT Zen n. ekn
kAr, Bu etAmAedr Vr etAmAedr prI( kreCn.
Bu jAnet cAeCn ey/ etAmr tAek etAmAedr
smS hdy bM etAmAedr smS A, idey BAelAbAs
ikn. 4 etAmr b etAmAedr Bu Vrek
nusr, kreb? tAek kreb. Bur A|Ael
emen cleb bM itin etAmAedr y beln esel
kreb. Bur esb ker bM tAek kKno pirtYAg
ker n? 5 CAAo etAmr b es BAbbAdI
Tb SVdzRkek htY kreb. kAr, es etAmAedr
es Bu Verr ibrAcr, kret beliCl ey Bu
etAmAedr imzr edz eTek ebr ker iney esiCeln
bM dAs eTek mui) ideyiCeln. Bu etAmAedr
Vr etAmAedr eyBAeb jIbnyApn krAr j A|A

ey zhrelAek b DbMs kret heb


''Bu etAmAedr Vr etAmAedr bAs krAr je
ey zhrel ideyeCn/ es zhrelAr meDY ekAen
kiwr spek$ yid mn Kbr pAo 13ey etAmedr
meDY eTek ikC pAx elAk zherr A elAekedr
bel VribmuK krAr j erAict kreC ey/
'bAr s Amr mn edbtAedr esb kir yAedr
etAmr Aeg kKno jAnet n 14tKn Drenr
ekAen Kbr stY ikn tA jAnAr je etAmr
b yTAsADY ecX kreb. yid etAmr jAnet
pAer ey iw stY yid etAmr mA, kret pAr
ey esrkm sAMGAitk Gwn stY GewiCl 15tAhel
etAmr b es zherr elAkedr sklek
trbAir VArA htY kreb bM etAmr tAedr smS
pZedro htY kreb. etAmr b es zhriwek
spU,Rrep DbMs kreb. 16rpr etAmr b
smS mUlYbAn ijinsp^ k jAygAy je kreb
bM eselAek zherr ekSel iney yAeb. tArpr
zhriwek smS ijinsp^ semt puiey ePleb.
iw heb etAmAedr Bu Verr kAeC ehAmbilr
!neb . zhriw eyn b icrkAelr met pATerr

13

12

187
Sep pir,t hy. es zhriwek eyn b AbAr
!tir kr n hy. 17es zherr itiw ijins
DbMs krAr je Vrek dAn kret heb/ sutrAM
etAmr o ijinselAr ekAniw inejedr j
rAKeb n. etAmr yid Aedz emen cel/ tAhel
Bu etAmAedr it Ar et (u hebn n. Bu
etAmAedr it k]p o kr,A krebn. itin etAmAedr
pUbRpurxedr kAeC ey it|A keriCeln/ es
nuyAyI itin etAmAedr jAitek b]h%r krebn.
18
rkmwA heb yid etAmr Bu etAmAedr Verr
kT ezAen/ tAr smS A|Ael/eyel Aj
Aim etAmAedr idlAm/ esel sb yid emen cel
bM Bur #iXet yTATR Acr, ker.

i tIy ibbr, 13:17-14:29

l(I ep<c/ z icl/ ey ekAenAo rkm bAjpAiK/


16
eCAw ep<c/ b ep<c/ sAd ep<c/ 17mrBUim elr
ep<c/ sAmui@k gl/ ilp
Ad sAmui@k pAiK/ 18sArs/
sArs jAtIy A ey ekAenAo pAiK/ Ju<iwoyAl
pAiK Tb bA.
19
''fAnoyAl smS epAkArA Zic/ sutrAM
tAedr eKey n. 20ik etAmr ey ekAnokAr
Zic pAiK eKet pAr.
21
"inejr eTek mAr egeC mn ekAenAo pZ
etAmr eKey n. etAmr m]t pZ KAbAr j
etAmAedr zherr ekAen ibedzIek idet pAer.
Tb etAmr t tAr kAeC ibi* kret pAer.
ik etAmr inejr b ekAen m]t pZ KAeb
n/ kAr, etAmr Bu etAmAedr Verr. etAmr
S Aeye l eV rr ibezx elAekrA
tAr ibezx elAk.
''kiw CAgizZek tAr mAeyr eD rAA ekAer
''etAmrA hel Bu etAmAedr Verr sAn.
yKn ek mAr yAy tKn etAmr n.
ekAenABAeb etAmAedr inejedr kAwAeC kreb
dzBAegr k BAg edoyA
n Tb mAT kAimey etAmAedr >KkAz kreb
22
n. 2 ekn kAr, etAmr A elAekedr eTek
''etAmAedr jimet ey Psl hy/ it bCr
AlAd. etAmr hel Bur ibezx elAkjn. p]iTbIr tAr dz BAegr k BAg AlAdA ker rAKeb. 23rpr
smS elAekr mDY eTek Bu etAmAedr Vr tAr Bu ey jAygAiwek tAr ibezx bAsSAn iheseb
ibezx elAk iheseb etAmAedr inbAR ict keriCeln. iciHt kereCn/ esKAen etAmr yAeb. es SAen
etAmr etAmAedr Bu Verr piSitet etAmAedr
ey KAbAr KAoyA r j S Aeyl
Iyr
dAn zesr/ etAmAedr n&un @A(Aresr/ etAmAedr
nm
u it epeyi Cl
etelr bM etAmAedr pZr delr meDY TmjAt
3
''Bu eyel G,
] kern esel etAmr eKo pZedr k dzmAMz eBAjn kreb. kAer
n. 4etAmr smS pZedr eKet pAr gr/ etAmAedr Bu Verr sAn edKAenAr kT sbsmey
emx/ CAgl/ 5hir,/ bAriz hir,/ eCAw hir,I/ men rAKeb. 24ik jAygAw yid dUer hy teb
buen emx/ buen CAgl/ k]\sAr hir, bM pAbRtY etAmAedr zesr dzBAegr kBAg etAmAedr pe(
emx. 6ey ekAeno pZ yAedr pAey BAeg ibB) bhn ker iney yAoy sb nAo het pAer. sutrAM
Kur AeC bM yAr jAbr kAew tAedr etAmr Bu yKn etAmAek AzIbRAd kern tKn Vr inejr
eKet pAerA. 7 ik etAmr w/ KregAz Tb nAm SApenr j ey SAn menAnIt kereCn t
pAhAI VAPn pZedr eKey n. smS pZr dUer hel 25etAmAedr zesr es Mzwku ibi*
jAbr kAew ik tAedr pAey ibB) Kur en/ sutrAM ker ey wAk pAeb t se nAo bM Vr ey
o smS pZr Zic KA iheseb etAmAedr kAeC jAygA menAnIt kereCn es ibezx jAygAy yAo.
h,eyAgY ny. 8etAmr b ZeyAr KAeb n. 26es wAk idey etAmr y cAo tA ekenA gr/
tAedr pAeyr Kurel ibB)/ ik tAr jAbr emx/ @A(Ars Tb sur Tb ey ekAenArkm
kAew n. sutrAM KA iheseb ZeyAro etAmAedr KA. rpr es jAygAy Bu etAmAedr Verr
h,eyAgY ny. ZeyAerr ekAen mAMs KAeb n. se etAmr bM etAmAedr pirbAerr elAekr
mnik ZeyAerr m]t zrIro SpzR ekAr n.
b KAeb bM An peBAg kreb. 27ik
9
"pAKn bM Az AeC rkm ey ekAenArkm etAmAedr zher bsbAskArI elbIyedr Buel nA.
mAC etAmr eKet pAer. 10ik jel bsbAskArI etAmr tAedr se etAmAedr KA BAg ker eneb
jIb ekAen ikC/ yAedr pAKn TbA Az en kAr,/ etAmAedr met tAedr jimr ekAen Mz
eselA etAmr eKey n. el etAmAedr pe( en.
28
Zic KA ny.
''it itn bCerr ezex etAmr b es
11
''etAmrA ey ekAenAo kAerr Zic pAiK eKet bCerr sMg]hIt Pselr k dzmAMz sMh kreb.
pAer. 12ik pAiKelA eKey n gl/ zkun/ etAmAedr zhrelAet KA jm ker ereKA.
bAj/ 13lAl icl/ bAj pAiK bM ey ekAenA kAr 29 KA elbIy elAkedr j kAr, tAedr
icl/ 14ey ekAn kAr kAk/ 15izM oyAl ep<c/ inejedr ekAen jim en. KA etAmAedr zher

14

i tIy ibbr, 15:1-21

188

yAedr KAer eyAjn tAedro j. es KA etYkiwet itin etAmAedr AzIbRAd krebn.


ibedzIedr/ ibDbAedr bM nATedr j. yid 11etAmAedr edez sbsmey grIb elAk TAkeb;
etAmr iw ker tAhel Bu etAmAedr Vr es kAre, Aim etAmAedr Aedz kriC etAmr
etAmAedr smS kAej AzIbRAd krebn.
b etAmAedr BAedr bM etAmAedr edez ey
dir@ elAkedr sAhAeyYr eyAjn tAedr mu) heS
edn bAitl krAr ibezx bsr
sAhAyY kreb.
''it sAt bCerr ezex etAmr b -,
*ItdAsedr m)
(mA kreb. 2 etAmr kAer tA kreb
u ker edoyA
12
ekAn elAk ey pr S AeylIyek wAk DAr ideyeC/
''*ItdAs iheseb etAmAedr esb krAr je
es b es -, (mA kreb. es tAr itebzIek yid ekAen ih purx Tb SIelAk etAmAedr
-, ezAD kret bADY kreb nA/ kAr, Verr sAnAeTR kAeC inejek ib*I ker teb etAmrA tAek CbCr
es bCer edn bAitl krAr bCr ihsAeb eGAx,A pyR *ItdAs iheseb rAKet pAr; ik sm
bCer
3
13
kr heyeC. etAmrA ekAn ibedzIr kAC eTek - etAmr b tAek eCe edeb. ik yKn etAmr
AdAy kret pAr. ik Aerkjn SAeylIyr etAmAedr *ItdAsek SVADIn krC/ tKn tAek KAil
etAmAr kAeC ey edn AeC esw etAmr b hAet piWey n. 14etAmr b es bYi)ek
bAitl kreb. 4 etAmAedr edez ekAen grIb elAk mu) heS etAmAedr pZ/ dAnAzs bM @A(Ars
TAk ic ny/ kAr, Bu etAmAedr ey edz ideyeCn edeb. Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr eyBAeb
es edez etAmAedr mhBAeb AzIbRAd krebn. AzIbRAd kereCn esBAeb etAmr etAmAedr
5
ik w kmA^ tKn sb yid etAmr Bu *ItdAsek edeb. 15men rAKeb/ etAmr imzer
etAmAedr Vrek emen cel. Aim Aj etAmAedr *ItdAs iCel bM Bu etAmAedr Vr etAmAedr
eyel bllAm es A|Ael emen clAr bYApAer mu) keriCeln. es kAre, Aim Aj etAmAedr
etAmr b stkR TAkeb. 6 tAhel itin eyrkm Aedz idiC.
16
it|A keriCeln esmet etAmAedr AzIbRAd
''ik es *ItdAs yid bel/ 'Aim etAmAedr
krebn. tKn etAmrA A jAitek -, edeb. eCe yAeb n. es etAmAek bM etAmAedr
ik edr kAC eTek -, enoyAr eyAjn pirbArek BAelAbAes bM etAmAedr se es
etAmAedr heb n. etAmr b jAitek zAsn kret BAelABAeb AeC bel w blet pAer. 17rkm
pAreb/ ik o smS jAitr ek etAmAedr hel etAmrA es *ItdAsek etAmAedr drjAy kAn
zAsn kreb n.
rAKet bel bM kiw DArAel yer sAhAeyY tAr
7
''Bu etAmAedr Vr etAmAedr ey edz ideyeCn/ kAen Puew ker. r eTek ebAJ yAeb ey es
esKAnkAr ekAn zher etAmr ek yid dir@ hy icrkAelr j etAmAedr *ItdAs. ey *ItdAsI
teb &uim b SV ATRpr heb n/ es dir@ bYi)ek etAmAedr se TAket cAy tAr jeo bYbS.
18
sAhAyY ker/ tAek b sAhAyY kret SVIkAr
''*ItdAsedr mu) ker edoyAr bYApAer mn
ekAr nA. 8 tAr sAeT dArBAeb BAg ker inet kiWn ekAer n. men rAKeb/ ekAen BA kr
etAmr b rAij heb bM es elAkiwr y elAkek etAmAedr ey wAk idet ht tAr eDRk
wAkAy es CbCr etAmAedr esb kereC. Ar tAhel
ikC eyAjn sbikC etAmr tAek DAr edeb.
9
''sm bCr/ edn bAitl krAr bCr igey etAmAedr etYk kAej Bu Vr etAmAedr AzIbAR d
eseC bel/ ZDumA^ kAre, kAek sAhAyY krebn.
kret SVIkAr ekAer n. Dre,r ekAn KArAp
TmjAt pZedr sVe inym

ic etAmAedr men ebz kret ido n. ey bYi)r


19
sAhAeyYr eyAjn/ tAr sV e etAmrA b ekAen
''etAmAedr pZpAelr smS TmjAt purx
KArAp menABAb epAx, kreb n. etAmr b pZedr etAmr b Bur eezY p]Tk kreb.
tAek sAhAyY kret SVIkAr kreb n. etAmr yid etAmAedr kAej o pZedr kAek bYbhAr kreb
es grIb elAkiwek sAhAyY n ker/ tAhel es n bM o smS emexr eTek ekAen pzm CAweb
Bur kAeC etAmAedr ibre iBeyAg kreb bM n. 20Bu etAmAedr Vr/ ey SAn pC krebn
Bu etAmAedr pAepr j iByu) krebn.
etYk bCr es jAygAy etAmr o smS pZedr
10
''etAmrA etAmAedr yTAsADY es grIb iney Aseb. esKAen Bur piSitr sAmen etAmr
elAkiwek dAo. tAek edoyAr smy men ekAen bM etAmAedr pirbAerr elAekr o smS pZedr
kuic ereKA n. ekn kAr, BAel kAj krAr KAeb.
21
j Bu etAmAedr Vr etAmAedr AzIbRAd krebn.
''ik yid ekAen pZr ekAen K<ut TAek
etAmAedr smS kAej bM etAmr y ker tAr yid eK<A hy Tb Tb ey ekAnrkm

15

189

i tIy ibbr, 15:22-16:19

Bu etAmAedr Verr j sA ehr sb dayApn


ker. etAmr y iney Aset cAo esrkm ekAen
ibezx phAr iney es iw ker. Bu etAmAedr
Vr/ etAmAedr ktKAin AzIbRAd kereCn esw
ic ker iSr kreb etAmr ktw edeb. 11Bu
tAr ibezx bAIr je ey jAyg pC krebn
esKAen yAo. esKAen etAmAedr Bu Verr se
etAmr bM etAmAedr elAekr ke^ An
peBAg kreb. etAmAedr smS elAkek etAmAedr
inSA rpbR
se nAo etAmAedr pu^edr/ etAmAedr kAedr
''etAmrA AbIb mAsek men rAKeb. es smy bM etAmAedr smS esbkedr. CA etAmAedr
etAmr b Bu etAmAedr Vrek sAn zhrelAet bsbAskArI elbIyedr/ ibedzIedr/
edKAenAr je inSArpbR dayApn kreb/ kAr, nATedr bM ibDbAedro iney es. 12men rAKeb
es mAes Bu etAmAedr Vr imzr eTek etAmAedr etAmr imzer *ItdAs iCel. sutrAM ibiDel
rAe^ ebr ker iney esiCeln. 2 Bu tAr nAm bAs emen clAr bYApAer stkR TAkeb.
krAr je ey jAygA pC krebn etAmr b
ku wIr sb
es jAygAy yAeb. esKAen etAmAedr pZpAl eTek
13
pZ iney t etAmr inSArpebRr bil ihsAeb Buek
''zs mAAenAr jAyg eTek zs sMh krAr
sgR kreb. 3 bilr se KAimryu) ekAn riw pr bM @A( mAAr jAyg eTek @A(Ars sMh
KAeb n. etAmr sAtidn KAimribhIn riw KAeb. krAr sAtidn per etAmr b kuwIr sb
riwek bl hy '>KAbSAr riw. imzer dayApn kreb. 14 seb etAmr skel An
etAmAedr eysb sms iCl esel men kret peBAg keretAmr etAmAedr eCelr/
iw sAhAyY kreb. men ker edK ket tAAtAi etAmAedr emeyr/ etAmAedr smS esbkr bM
etAmAedr es edz tYAg kret heyiCl. imzr etAmAedr zher bsbAskArI elbIyr/ ibedzIr/
eTek eyidn etAmr ebirey esiCel esidenr kT nAeTr bM ibDbAr. 15Bu ey SAn pC krebn
etAmr ytidn eb<ec TAkeb ttidn men rAKeb. es ibezx SAen etAmr sAtidn Der sb
4
edezr ekATAo ekAno bAiet sAt idn Der b dayApn kreb. etAmAedr Bu Vrek sAn
KAimr TAkeb n. CA Tm idn sYAeblAy etAmr dzRenr j etAmr iw kr. zs sMh bM
yt mAMs sgR kreb esel b skAelr smS kAej eyeh&u Bu etAmAedr Vr etAmAedr
AzIbRAd krebn tA etAmr Kub An kreb.
Aeg eKey inet heb.
5
16
''Bu etAmAedr Vr etAmAedr ey zhrel
''Bu etAmAedr Vr ey SAn pC krebn
idey e Cn/esKAen ekATAo etAmr b es ibezx SAen tAr se sA(Aet bCer itnbAr
inSArpebRr pZ sgR kreb n. 6etAmr ekblmA^ etAmAedr purxr b Aseb. KAimribhIn riw
es SAen inSArpebRr pZ sgR kreb eyiwek !tirr sb/ sAehr sb bM kuwIr sebr
Bu etAmAedr Vr/ tAr nAm bAs krAr j menAnIt jo tAr Aseb. Bur se sA(Aetr j
krebn. ey smy sUyR S yAy/ es sYAeblAy As etYk bYi) b phAr iney Aseb/
etAmr b inSArpebRr pZ sgR kreb. Vr KAil hAet Aseb n. 17etYk bYi) ytw pAreb
ey -&uet etAmAedr imzr eTek ebr ker eniCeln ttw b edeb. Bu tAek ktw ideyeCn es
es -&uet w kreb. 7 Bu etAmAedr Vr ey pirei(et es iSr kreb es Vrek ktw
jAyg pC krebn es jAygAy etAmr b edeb.
inSArpebRr mAMs rAA kreb bM esiw KAeb. rpr
elAekedr j ibcArk bM pdS kmcR ArIg,
skAel etAmr bAIet iPer eyet pAr. 8 idn
18
etAmr iny KAimribhIn riw KAeb. sm iden
''Bu etAmAedr Vr/ ey zhrel etAmAedr
etAmr b ekAen kAj kreb n. idn idet celeCn tAr etYkiwet etAmr bzY
Bu etAmAedr Vrek sAn edKAenAr j elAekr ibcArkedr bM cpdAiDkArI bYi)edr ineyAg
k ibezx sBAy es ki^t heb.
kreb. etYk pirbAregAI b iw kreb bM
elAekedr ibcAerr smy r b p(pAthIn
sA ehr sb :Psl kAwAr
heb. 19etAmr b Ay ibcAr kreb n bM
9
''eyidn eTek etAmr zs kAw Zr keriCel sbsmy p(pAthIn heb. rAy edoyAr smy mn
es idn eTek etAmr sAt sA h egAen. 10tArpr pirbt$enr j kAro kAC eTek TR h, kreb
K<t
u yid TAek/ tAhel etAmr b es pZiwek/
etAmAedr Bu Verr kAeC sgR kreb n. 22ik
etAmr bAIet es pZr mAMs eKet pAer. ey
ekAenAo elAk iw eKet pAer es Zic ehAk
b Zic ehAk. mAMs KAoyAr inym k]\sAr
bM hire,r mAMs KAoyAr met. 23ik etAmr
pZr r) b KAeb n. etAmr jelr metA
es r) mAiwet eFel edeb.

16

i tIy ibbr, 16:20-17:17

190

n. TR enk |A,I elAkeko ker edy bM


kjn BAel elAek y bleb tAo pirbt$n ker
edy. 20stt bM p(pAthInt? sb smy s
bM p(pAthIn TAkAr j etAmAedr b Kub
keWAr ecX kret heb? tAhel Bu etAmAedr
Vr etAmAedr ey edz ideCn es edez etAmr
TAket pAreb bM rAKet pAreb.
rV miU %R G,
] kern
''etAmr Bu etAmAedr Verr j inimRt
ebdIr pAez edbI AezrAek sAn krAr j
ekAeno kAeWr S SApn kreb n. 22bM mUi%$
pUjAr j etAmr ekAenAo ibezx pATr SApn
kreb n. Bu etAmAedr Vr/ o ijinselAek
G], kern.
21

ekblmA^ %m pZelAek segrR


je bYbhAr kr
''etAmrA etAmAedr Bu Verr kAeC K<ut
AeC mn ekAno gr b emx bil edeb n.
ekn kAr, etAmAedr Bu Vr iwek G,
] kern?

17

miU %$ pj
U Ar zAiS
''Bu etAmAedr Vr etAmAedr ey edz ideCn
esKAen etAmrA etAmAedr egAIr mn ekAn purx
Tb SIelAkek epet pAr ey Bur ibre pAp
kereC bA Bur inym B kereC 3bM A
edbtAr pUjA kereC/ o het pAer ey tAr sUyR/
c Tb n(e^r pUjA kereC. el Bur A|Ar
ibre y Aim etAmAedr ideyiClAm. 4yid etAmr
Dre,r ekAen Kbr ezAen/ tAhel etAmr
b y shkAer eK<Aj Kbr eneb. rkm
sAMGAitk Gwn SAeyel yid sitY Gew bM
yid tAr stYt spek$ etAmr init ho 5 tAhel
ey bYi) es KArAp kAj keriCl tAek etAmr
b zAiS edeb. zherr drjAr kAeC ekAen
kA rASAy es purx Tb SIelAkek etAmr
b iney igey pATr idey htY kreb. 6ik
yid ekblmA^ kjn sA(I bel ey es bYi)
KArAp kAj kereC/ tAhel es bYi)ek kKn
m]&uYd edoy ic ny. ik yid jn Tb
itnjn sA(I bel ey iw sitY/ tAhel es bYi)ek
b htY kr ic. 7 es bYi)ek htY krAr
j sA(Ir b Tem pATr Ceb. rpr
htYAr kAj spU,R krAr j A bYi)r pATr
Ceb. BAeb etAmr es mek etAmAedr meDY
eTek sirey edeb.
2

AdAletr jiwl isA


''mn ikC sms TAket pAer y etAmAedr

AdAletr pe( ibcAr kr Kub z). iw ekAn


htYAr GwnAo het pAer/ Tb jn bYi)r meDY
ekAn ibtk$o het pAer. TbA iw ekAn sMGxRo
het pAer/yAet ekAn kjn Aht heyeC.
etAmAedr zher yKn sb Gwnel iney ibtk$
hy/ tKn esKAen ekAnw iWk esiw etAmAedr
ibcArkr iWk kret s(m nAo het pAern. e(e^
etAmAedr Bu Vr ey SAn pC krebn es
SAen etAmr yAeb.
9
yAjkr sbA elib pirbAregAIr. etAmr
b es yAjkedr kAeC yAeb yAr elbIy
pirbAregAIr bM ibcArkedr kAeC yAeb yArA es
smy kt$bYrt. es sms iney ik kr yAy esw
tArA iWk krebn. 10esKAen Bur ibezx SAen
tAr tAedr isA etAmAedr jAnAebn. tAr y
ikC blebn/ etAmr b esw kreb. tAr
etAmAedr y y kret blebn/ esel smS krAr
bYApAer etAmr init TAkeb. 11etAmr tAedr
isA SVIkAr kreb bM iWk iWk BAeb tAedr
Aedz nusr, kreb. tAr etAmAedr y kret
blebn etAmr esel iWk metA kreb tAr
ekAnikCr pirbt$n kreb n?
12
''ekAn elAk yid es smy etAmAedr Bu
Verr esbAy rt ekAn ibcArk Tb yAjekr
kT emen clet SV IkAr ker/ tAhel es bYi)ek
etAmr b zAiS edeb. es bYi)ek b
mret heb. SAeyl eTek etAmr es X elAkek
b srAeb. 13smS elAk zAiSr kT Zneb
bM BIt heb bM rpr tAr Ar ejdI heb
n.
ikBAeb rAjAr inbAR cn heb
''Bu etAmAedr Vr etAmAedr ey edz ideCn
etAmr es edez ebz kreb. etAmr es edz
iDh, ker esKAen bAs krAr pr etAmr blet
pAr/ 'AmAedr cAiridekr A jAitr met
AmAedr zAsn krAr jo kjn rAjA TAk
ic. 15yKn esw Gew tKn Bu yAek pC
krebn initBAeb tAek rAj iheseb inbRAcn
ekAr. etAmAedr oper ey rAj heb es b
etAmAedr elAekedr kjn heb. etAmr b
ekAen ibedzIek etAmAedr rAj kreb n. 16rAj
tAr inejr j kKenA cr eGAA rAKeb n
bM Aro eGAA pAoyAr j es kKenA elAekedr
imzer pAWAeb n. ekn kAr, Bu etAmAedr
beleCn/ 'etAmr es peT kKno iPer yAeb
n. 17CA rAjA kKno eyn enk SI h, nA
ker. ekn kAr, tAhel t tAek Bur kAC eTek
sirey edeb; bM rAj kKenA eyn inejek rep
Ar esAnAy DnI ker nA etAel.
14

i tIy ibbr, 17:18-18:20

191
18

''bM rAj yKn zAsn kret Zr kreb tKn


kw bey es b ibiDil ileK rAKeb.
yAjkr bM elbIy pirbAregAIr elAekr ey b
rAeK/ es b eTek es itilip ilKeb. 19rAj
tAr kAeC biw rAKeb bM sArjIbn b
es biw peb. kAr, Bu tAr Vrek ikBAeb
sAn jAnAet hy t rAjAr ezKA ic bM ibiDil
puerApuir emen clAo rAjAr b kt$bY. 20eyn
rAj mn n BAeb ey es tAr inejr elAekedr
eTek BAel. bM eyn es ibiDr pT eTek ser n
pe/ brM es iwek iWkBAeb nusr, kreb.
tAhel es rAj bM tAr %rpurxr bidn
pyR SAeyl rAjY zAsn kreb.
yAjkedr bM elbIye dr smTnR krA
''elib pirbAregAIr elAekr SAeyel
jimr ekAen Mz pAeb n. o elAekr
yAjk iheseb kAj kreb. ey skl sgRIk]t
phAr Aen rAA kr hy bM Buek inebdn
kr hy/ esel eKey tAr jIbnDAr, kreb.
elib pirbAregAIr elAekedr iw hel Mz.
2
A pirbAregAIr met elbIy pirbAregAIr
elAekr jimr ekAen Mz pAeb n. Bu tAedr
eymn beliCeln es nusAer elbIyedr Mz
iheseb Bu inej AeCn.
3
''yKn etAmr bil ihsAeb egAr Tb emx
htY ker/ tKn etAmr yAjkedr Mzel
b edeb k<AD/ gAl bM pAkSlI. 4 etAmAedr
sMg]hIt Pselr Tm Mz etAmr yAjkedr
b edeb. etAmAedr zesr/ etAmAedr n&un
@A(Aresr bM etAmAedr etelr Tm Mz etAmr
tAedr b edeb. etAmAedr emexr eTek sMg]hIt
pzemr Tm Mz etAmr elbIyedr b edeb.
5
ekn kAr, etAmAedr Bu Vr etAmAedr smS
pirbAregAIr kTA ibebcnA keriCeln bM icrkAl
yAjk ihsAeb tAr esb krAr j itin elib bM
tAr %rpurxedr menAnIt keriCeln.
6
''etAmAedr zher bAskArI ekAn elbIy yid
tAr bAsSAn tYAg ker/ Bu ey SAn menAnIt kereCn
mn ekAn SAen bAs kret Aes/ tKn esKAen
7
Bur sAmen kt$bYrt A elbIy BAedr metA
elbIyo tAr Bu Verr nAem esb kret
pAreb. 8 !pk iDkAr ib*I ker es ey mUlY
epeyeC esw CAAo es A elbIyedr se
KAbAerr smAn Mz pAeb.

18

jAitr elAekr ey skl sAMGAitk kAj ker


esel etAmr izeK n. 10etAmAedr ebdIr operr
Aen etAmr etAmAedr pu^edr Tb kAedr
sgR ekAr n. ekAn BAbbAdIr se kT bel
Tb ekAn yAkr/ ekAn fAin Tb ekAn mAyAbIr
kAeC igey inejedr Bib` jAnAr ecX ekAr n.
11
kAek A elAekedr oper yAmer eyAg
krAr ecX kret ido n. etAmAedr ekAenA elAkek
Bu&uiyA Tb yAkr het ido n; bM m]t
elAekr A Ar se kT blAr ecX ker nA.
12
o smS kAj yAr ker/ essb elAekedr Bu
etAmAedr Vr G], kern. kAre, Bu o
smS jAitr elAekedr etAmAedr sAmen edz eCe
eyet bADY kereCn. 13etAmr b Bu etAmAedr
Verr kAeC spU,Rrep ibVS TAkeb.
Bu r ibezx BAbbAdI
"etAmr ey o sm S jAitr elAkedr
etAmAedr edz eCe eyet bADY krC tArA tAedr
kT ezAen yAr yAib cc$A ker bM Bib`
bel. ik Bu etAmAedr Vr etAmAedr
ijinsel kret edebn n. 15Bu etAmAedr Vr
etAmAedr j kjn BAbbAdI pAWAebn. etAmAedr
inejr elAekedr mDY eTek BAbbAdI Aseb.
es AmAr met heb. etAmr b BAbbAdIr
kT Zneb. 16etAmr Verr kAeC y eceyiCel
es nuyAyI itin BAbbAdIek etAmAedr kAeC
pAWAebn. yKn etAmr ehAerb pbRet skel ki^t
heyiCel/ tKn etAmr Verr rb Zen bM
pbRtmAlAr oper es mh An edeK BIt
heyiCel. esj etAmr beliCel/ 'AmAedr Bu
Verr rb AmAedr punrAy Ar ezAnAebn n?
AmAedr Ar es mh An edKet edebn n/
edKel Amr mAr yAb?
17
''Bu AmAek beliCeln/ 'tArA y beleC t
yTATR. 18Aim tAedr kAeC etAmAr metA kjn
BAbbAdI pAWAb. BAbbAdI tAedr elAekedr meDY
kjn heb. es ey kT b bleb esw Aim
tAek bel edb. Aim y Aedz kir tAr smS
ikC es elAekedr bleb. 19 BAbbAdI Amr
je bleb bM yKn es kT bel/ yid ekAn
bYi) AmAr Aedz n ezAen tAhel Aim es
bYi)ek zAiS edb.
14

ikBAeb imeTY BAbbAdIek icneb


''ik kjn BAbbAdI mn ikC blet pAer
S Aeyl
b A jAitr met
y Aim tAek blAr j bil in. bM es elAekedr
jIbnyApn kreb nA
o blet pAer ey es AmAr hey tA bleC. yid
9
''Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr ey edz ideCn rkm Gwn Gew tAhel es BAbbAdIek b
es edez etAmr yKn Aseb/ tKn esKAen A htY kr ic. CAAo kjn BAbbAdI Aset
20

i tIy ibbr, 18:21-19:19

192

pAer ey A edbtAr hey kT bel. es


BAbbAdIeko b htY kr ic. 21etAmr
hyet BAbet pAr/ 'AmrA ik ker jAnet pAreb
ey BAbbAdI y bleC esel Bur kT ny
22
yid ekAen BAbbAdI bel ey es Bur je bleC/
ik y bleC t n Gew/ tAhel etAmr jAneb
ey Bu esiw beln in. etAmr buJet pAreb ey/
BAbbAdI tAr inejr DAr,Ar kTA bleC. etAmrA
tAek By epeyA nA.
inrAp%Ar zhril
''ey edez jAitr bAs/ es edz Bu
etAmAedr Vr etAmAedr ideCn. Bu o
smS jAitr elAkedr DbMs krebn. o sb
elAekr eyKAen bAs krt esKAen etAmr bAs
kreb. etAmr tAedr zhrel bM tAedr
bAIel iDh, kreb. 2-3es BUimek b
itnBAeg BAg kreb. rpr etYkiw Mez kiw
ker zhr pC kr bM es zhrelAet yAbAr
rAS !tir kr. tAhel ekAn elAk ey pr ekAno
bYi)ek htY kereC/ es es zher inrAp%Ar j
Cew eyet pAreb.
4
''ey bYi) ekAn bYi)ek htY ker o itniw
zherr ey ekAn kiwet inrAp%Ar j Cew yAy/
tAr j iw hl inym es b mn kjn
bYi) heb ey pr bYi)ek GRwnAbzt> htY
kereC bM ht bYi)ek G], krt n. 5kiw
dAhr, edoy hl kjn bYi) kAW kAwAr j
Aerkjn bYi)r se jel yAy. elAkiw kiw
gAC kAwAr j tAr kuWAriwek edAlAy/ ik kuWAerr
mATAiw hAtelr eTek AlAd hey pr bYi)ek
AGAt ker bM tAek htY ker. ey bYi)
kuWAriwek ileyiCel es tKn o itniw zherr
ey ekAn kiwet Cew eyet pAer bM inejek
inrApd kret pAer. 6ik yid zhriw Kub dUer hy
tAhel inht bYi)r ekAn inkw A Iy tAek tA
ker zher ep<QeCAenAr Aeg Der ePlet pAer.
es inkw A Iy Kub *u het pAer bM es
bYi)ek htY kret pAer. Tc es bYi) htYAr
eyAgY iCl n. kAr, ey bYi)ek es htY kereC
tAek es G], krt n. 7zhrel b skelr
Kub kACAkAiC het heb. es kAre, Aim etAmAedr
itniw ibezx zhr pC krAr j Aedz kriC.
8
''Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr pUbRpurxedr
kAeC it|A keriCeln ey itin etAmAedr edzek
b]h%r krebn. itin etAmAedr pUbRpurxedr kAeC
ey edz edoyAr it|A keriCeln/es smS edz
itin etAmAedr edebn. 9 Aim Aj etAmAedr ey
A|Ail idiC/ tAr es smS Aedzel yid
etAmr spU,RBAeb emen cl tAhel itin iw

19

krebn yid etAmr Bu etAmAedr Vrek/


BAelAbAesA bM itin y pC kern esBAeb
yid etAmr bAs ker. rpr yKn Bu etAmAedr
edzek b]h%r krebn es smy etAmr inrAp%Ar
zhr iheseb Aro itniw zhrek ebeC eneb. tAedr
Tm itniw zherr se eyAg kret heb. 10tAhel
Bu etAmAedr Vr etAmAedr ey edz ideCn esKAen
ekAn ined$Ax elAk inht heb n bM etAmr ekAen
ined$Aexr m]&uYr j edAxI heb n.
11
''ik ek yid pr kjnek G], ker
bel luikey tAek htY krAr j ep( ker
bM es bYi)ek A*m, ker htYA krAr pr o
inrAp%Ar zhrelAr ey ekAno kiwet edQe
pAiley yAy/ 12tAhel es elAkiw ey zher bAs
krt esKAnkAr bIe,rA tAek DrAr j elAk
pAWAeb bM tAek inrAp%Ar zhr eTek iney Aseb.
rpr tAr htYAkArIek inhetr inkw A Ieyr
hAet &uel edeb. htYAkArIek b mret heb.
13
etAmr tAr j b >iKt heb n. es kjn
inpAp bYi)r htYAr je edAxI sAbYS heyiCl.
etAmr b inrprAeDr r)pAetr edAxek
SAeyl eTek dUr kreb. tAhel smS ikC
etAmAedr j BAel cleb.
spi%r sImAr icH
''ey pATrelAr sAhAeyY etAmAedr itebzIr
jimr sImA iciHt hy esel etAmr kKenA
srAeb n. tIet jimr sImA iciHt krAr j
o pATrel rAK heyiCl. Bu etAmAedr Vr
iDkAr krAr j etAmAedr ey edz ideyeCn
inym esKAnkAr j.
14

sA(Ig,
''ibiD ibr ekAenA ikC krAr j yid ekAen
elAk iByu) hy/ tAhel es elAkiw edAxI kTA
mA, krAr j kjn sA(I yeTX ny. es
bYi) ey stY Bul kAj keriCl esiw mA, krAr
j esKAen b jn Tb itnjn sA(I
TAket heb.
16
''imeTY kT bel kjn imTYA sA(I pr
kjn elAkek AGAt krAr ecX kret pAer.
17
yid esrkm Gew tAhel o jn bYi) b
Bur ibezx bAIet yAeb bM es smy esKAen
kt$bYrt yAjekrA bM ibcArekr tAedr ibcAr
kreb. 18ibcArekr b sye nusAn kreb.
Ar yid mA hy ey sA(I es bYi)r ibre
imeTY kT beliCl/ 19tAhel etAmr tAek b
zAiS edeb. es pr bYi)r it y y kret
eceyiCl/ etAmr tAr it tA kreb. kAer
etAmr etAmAedr jAit eTek XAcAr dUr ker edeb.
15

193
20

A elAekr Gwn Zen By pAeb bM


tAr rkm KArAp kAj Ar kreb n.
21
''prAeDr r nuyAyI zAiS heb. ey bYi)
KArAp kAj kereC tAek zAiS edoyAr j >iKt
heyA n. yid ekAn bYi) kAro jIbn eny/ tAhel
tAek b inejr jIbn idey ezAD kret heb.
inym hl kiw ecAeKr j kiw ecAK/ kiw
dAetr j kiw dAt/ kiw hAetr j kiw
hAt/ kiw pAeyr j kiw p.
yeu r inym
smhU
''etAmr zedr ibre yu kret igey
yid edK ey etAmAedr eTeko tAedr enk
ebzI eGA/ rT bM elAk reyeC/ teb By epeyA
n. ekn kAr, Bu iyin etAmAedr imzr eTek
ebr ker eniCeln/ itin etAmAedr Vr etAmAedr
se AeCn.
2
''yKn etAmr yue yAo tKn yAjk b
!sedr kAeC yAeb bM tAedr se kT bleb.
3
yAjk bleb/ 'SAeyelr elAekr AmAr kT
ezAn? Aj etAmr etAmAedr zedr ibre yue
yAC. etAmr sAhs hAirey n? etAmr icit
bM BIt ehAeyA n? zedr spek$ BIt hey
n? 4 ekn kAr, Bu etAmAedr Vr etAmAedr se
yAeCn. itin etAmAedr j etAmAedr zedr
ibre yu krebn bM etAmAedr ibjyI krebn?
5
''o elbIy egAIBu) pdAiDkArIrA !sedr
bleb/ 'etAmAedr meDY ik mn ekAno bYi) AeC
ey n&un bAI !tir kereC/ ik esiwek Kno
inebdn kerin es bYi)r b bAI iPer yAoy
ic. ny etA es yue inht hel kjn
bYi) tAr bAI inebdn kreb. 6KAen ik mn
ekAno bYi) AeC ey e(et @A(r cAr erAp,
kereC/ ik Kno pyR ekAn @A( ki^t
kerin es bYi)r b bAI iPer yAoy ic.
kAr, yid es bYi) yue mAr yAy/ tAhel pr
kjn bYi) tAr e(etr Pl eBAg kreb. 7 KAen
ik mn ekAno bYi) AeC ey ibbAehr j bAgad%
es bYi)r b bAI iPer yAoy ic. kAr,
yid es yue mAr yAy/ tAhel es yAr bAgad% iCl
es SIelAkek pr kjn bYi) ibbAh kreb.
8
''es elbIy pdAiDkArIrA qsedr kTAo
ij|As kreb/ 'etAmAedr meDY ik mn ekAn bYi)
AeC ey sAh hAireyeC bM BIt heyeC es
b bAI iPer yAeb. tAhel es A !sedro
inrsAh kret pAreb n. 9per !sedr se
pdAiDkArIrA yKn kTAbAt$ ezx kreb tKn tAr
b esnADY(edr inbRAict kreb. yAr !sedr
en edeb.
10
''yKn etAmr ekAn zhr A*m, kret yAeb/

20

i tIy ibbr, 19:20-21:3

tKn Tem esKAnkAr elAkedr zAir Aebdn


jAnAeb. 11yid tAr etAmAedr SAb SVIkAr ker
bM drj Kuel edy/ tAhel es zherr smS
elAekr etAmAedr *ItdAes pir,t heb bM
etAmAedr j kAj kret bADY heb. 12ik yid
zherr elAekr etAmAedr zAir SAb tYAKYAn
ker bM etAmAedr ibre yu kret Aes tAhel
etAmr b zhriwek cAridk eTek iGer ePleb.
13
bM yKn zhriwek iDh, kret Bu etAmAedr
Vr etAmAedr sAhAyY krebn/ tKn etAmr b
esKAnkAr smS purxedr htY kreb. 14ik
etAmr etAmAedr inejedr j SIelAkedr/
izZedr/ egAr bM zherr yAbtIy ijins inet
pAr. etAmr smS ijinsel bYbhAr kret
pAr. Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr ijinsel
ideyeCn. 15etAmAedr eTek enk dUerr smS
zhrelAr it etAmr kAj kreb etAmr
ey edez bAs kr esKAnkAr zhrel bAd edeb.
16
''ik Bu etAmAedr Vr etAmAedr ey edz
ideCn etAmr yKn es edezr zhrel iDh,
kreb/ tKn etAmr esKAen VAs eny mn kAek
jIibt rAKeb n. 17etAmr b Bur Aedz
nusAer ih%Iy/ emArIy/ knAnIy/ pirxIy/ ihbbIy
bM iybUxIyedr puerApuir DbMs kreb. 18kAr, tA
nA hel tAr Bu etAmAedr Verr ibre pAp
kret ezKAeb; tAr tAedr edbtAedr pUjA krAr
smy ey sAMGAitk kAjil ker esel etAmAedr
ezKAeb.
19
''yKn etAmr kiw zherr ibre yu ker/
etAmr dIGRkAl Der es zhriwek iGer rAKet
pAr. es zherr cAridekr PlgACel etAmr
kKenA kAweb n. etAmr gACelAr Pl eKet
pAr ik etAmr kKenA tAedr kAweb n.
gACel z ny/ sutrAM tAedr nX ker n?
20
ik etAmr ey gACelek Pelr gAC ny bel
jAen/ eselAek kAwet pAer. es zherr ibre
yu krAr j S !trIet gACel bYbhAr
kret pAer. zhriwr ptn n hoy pyR etAmr
ijinxil bYbhAr kret pAer.
yid ekAen bYi)ek inht pAoy yAy
''Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr ey edz
ideCn/ esKAnkAr e(et yid etAmrA ekAen
m]tedh pe TAket edK/ ik ek htYA kereC t
yid jAn n yAy/ 2tKn etAmAedr dlentAr bM
ibcArekr esKAen yAeb bM inht bYi)r cAridekr
zhrelAr dUr pirmAp kreb. 3 yKn etAmr
jAnet pAreb ekAna zhriw inht bYi)r sbeTek
kAeC/ tKn es zherr dlentAr tAedr pZzAl
eTek mn kiw egAbs iney Aseb yAek kKenA

21

i tIy ibbr, 21:4-22:4

194

ekAn kAej bYbhAr kr hy in bM ey eyAyAil


bhn ker in. 4es zherr dlentAr tKn
egAbsiwek mn kiw ptYkAy nAimey Aneb
eyKAen sbsmy jelr eSAt by. iwek b
mn kiw ptYk het heb y kKen cAx kr
hyin b eyKAen ikC erAp, kr hyin. rpr
entAr es ptYkAy egAbsiwr GA BAeb.
5
yAjkr/ elbIr %rpurxr b esKAen yAeb.
:Bu etAmAedr Vr tAr esbAr j bM tAr
nAem elAekedr AzIbRAd krAr j yAjkedr
inbRAict kereCn. bM smS ibbAd o AGAetr
ibcAr tArA krebn. 6inht bYi)r sbeTek kAeCr
zherr smS entArA ptYkAy ey egAbesr GA
BA heyiCl tAr oper b tAedr hAt eDAeb.
7
entAr bleb/ 'AmrA bYi)ek htY kirin
bM Amr iw Gweto ediKin. 8 eh Bu/ &uim ey
SAeylek r( keriCel tAedr Z ker.
kjn inrprAD elAkek htY krAr edAx AmAedr
opr cAipo n. BAeb kjn inrprAD elAkek
htY krAr je o smS elAekedr edAx (m
kr heb. 9BAeb etAmr Bur ecAeK y yTATR
tA kreb bM etAmAedr jAit eTek inrprAeDr
r)pAetr edAx dUr kreb.
yeu bI SI elAekrA
''etAmrA etAmAedr zedr ibre yu kret
egel Bu etAmAedr Vr tAedr prAijt kret
etAmAedr sAhAyY kret pAern bM etAmr
etAmAedr zedr bI ker Anet pAer.
11
bIedr meDY ekAen surI SIelAkek edeK mu
hey etAmAedr SI iheseb etAmr cAet pAer.
12
tKn tAek etAmAr bAIet iney Aseb. es b
tAr mAT kAmAeb bM nK kAweb. 13es ey
jAmkApil per AeC yAr eTek ebAJ yAy ey
es yue bInI iCl/ esil es b Kuel ePleb.
es b puer k mAs etAmAr bAIet TAkeb
bM bAb mAek hArAenAr j iblAp kreb. rpr
&uim tAr kAeC eyet pAr bM tAr SVAmI het pAr.
es etAmAr SI heb. 14yid &uim tAr se suKI n
ho/ tAhel &uim tAek tYAg kreb bM tAek
SV ADInBAeb cel eyet edeb. &uim tAek ibi* kret
pAreb n. &uim kKenA tAr se *ItdAesr met
Acr, kreb n kAr, tAr se etAmAr eyQn spk$
iCl.
10

tAr hy/ 16teb es bYi) tAr sAnedr meDY


spi%r BAg ker edbAr smy tAr TmjAt
sAenr Mz kKenA es ey SIek BAelAbAes tAr
pu^ek idet pAreb n. 17es bYi) ey SIek
BAlbAesn tAr eTek jAt tAr Tm pue^r smS
iDkAril tAek emen inet heb bM es tAr
Tm pu^ek b tAr spi%r Mzedeb/
kAr, es sAn tAr Tm sAn. Tmjt sAn
ihsAeb smS iDkAr tAr AeC.
bADY sA n
''ekAn bYi)r mn k pu^ TAket pAer ey
ejdI o iberADI bM tAr iptAmAtAek mAen n.
tAr es pu^ek zAiS edy ik es tbuo tAedr
kT Znet SVIkAr ker. 19tAr iptA bM mAtA
tKn tAek zherr sBASel zherr entAedr kAeC
iney Aseb. 20tAr zherr entAedr bleb
'AmAedr pu^ bADY bM ekAn ikC emen clet
SVIkAr ker. Amr tAek y kret bil tAr
ekAno ikC es ker n. es mpAyI bM epwk.
21
tKn zherr elAekr pATerr AGAet es pu^ek
htY kreb. BAeb etAmr etAmAedr mDY eTek
Xek sirey edeb. SAeyelr smS elAekrA
Gwn sVe jAneb bM BIt heb.
18

prADIedr htY kr bM gAeC eJAlAenA spek$


22
''m]&u Yder pyu) pAp kereC ey bYi) tAek
htY ker tAr zrIriwek ekAn gAeCr oper Juiley
edoy heb. 23etAmr sAr rAt Der es m]tedhek
gAeC Juiley ereK n ik initBAeb es k
iden es bYi)ek kbr ido. ekn kAr, gAeC
eJAlAen es elAkiw Verr Ar iBz. Bu
etAmAedr Vr/ etAmAedr ey edz ideCn es edzek
etAmr kKenA Zic kreb n.

A ibiDil
''yid edK ey etAmAedr itebzIr bld bA
emxil pT hAirey e C/ teb etAmr
ibxyiwek ep( kreb n. esiwek b tAr
mAilekr keC iPirey Aneb. 2 yid mAilk kACAkAiC
bAs n ker Tb yid etAmr n jAen ey iw
kAr/ tAhel etAmr es pZek etAmAedr bAI
iney eyet pAer bM yt(, pyR n mAilk
iwr eK<Aej Aes tt(, py$ etAmr iwek
rAKet pAr. per tAek iw iPirey edeb. 3etAmAedr
ejYAiDkAr
itebzI yid tAr gAD/ jAmAkAp Tb
15
''ekAn bYi)r jn SI TAket pAer bM es ekAen ikC hArAy tAhelo etAmr k kAj
kjn SIek Aerkjenr eTek ebzI BAelAbAset kreb. etAmr ibxyiw iey eyo n.
4
pAer. ik yid jn SI tAr j sAn sb
''yid etAmAedr itebzIr gAD Tb gr
ker bM Tm sAniw es ey SIek BAelAbAesn rASAy pe yAy/ etAmr esiwek behl kreb

22

i tIy ibbr, 22:5-30

195
n. etAmr b esiwek punrAy dA krAet
sAhAyY kreb.
5
''SIelAk kKenA purxedr epAzAk preb n
bM purx kKenA SIelAkedr epAzAk preb n.
ey ek kAj ker es Bu etAmAedr Verr
kAeC G],Ar pA^.
6
''etAmrA yid gAeCr oper Tb mAeW ekAen
pAKIr bAs edK eyKAen m pAKI tAr zAbkedr
se Tb ifemr oper bes AeC/ tAhel etAmr
kKenA bAcAedr se m pAKIek eneb n. 7etAmr
etAmAedr inejedr j bAcAedr inet pAer. ik
etAmr mek b eyet edeb. yid etAmr
ibiDil emen cl/ tAhel etAmAedr ml heb
bM etAmr bidn eb<ec TAkeb.
8
''yKn etAmr n&un bAI !tir kr/ etAmr
CAedr cArDAer b edoyAl &uleb. tAhel bAI
eTek pe igey ekAn bYi)r m]&uYr j etAmr
b edAxI heb n.
ey ijinsel kKenA kse rAK yAeb nA
9
"etAmr @A(e(e^ Dre,r zesr bIj
bpn kreb n. ekn kAr, tAhel etAmAr erApn
kr smS zs bM mnik @A(Ae(e^r @A(A
eTeko &uim bit heb.
10
''etAmrA k se kiw gr bM kiw
gADAr sAhAeyY cAx kreb n.
11
"pzm bM msInAr sAhAeyY ebAn kAp
etAmr kKenA preb n.
12
"etAmr ey Alg epAzAk per tAr
cArekAe,r suetAr egAC eb<eD eTAp ido.
ibbAh ibxyk ibiD
"kjn purx ekAn SIelAkek ibbAh ker
tAr sAeT eyQn spk$ SApn krAr per mnS kret
pAer es tAek Ar cAy n. 14esj es imTYBAeb
blet pAer/ 'Aim SIelAkiwek ibbAh keriClAm
bew ik eyQn shbAesr smy edKlAm ey es kumArI
ny. bel es es SIelAkiwr pr nRAm Anet
pAer. 15rkm Gwel emeyiwr iptA-mtA es
emeyiwr kumArIe r mA, iney ngerr bI,edr
sAeT ngerr sBASel piSt heb. 16emeyiwr iptA
bI,edr blebn/ 'Aim AmAr emeyek elAkiwr
hAet tAr SI ihsAeb ideyiClAm ik Kn es
tAek pC ker n. 17 elAkiw AmAr emeyr
nAem imTY beleC. es beleC/ ''etAmAr emey kumArI
iCl n. ik edKun AmAr emey ey kumArI
tAr mA,. bel tAr kApiw ngerr bI,edr
edKAeb. 18tKn es ngerr bIe,r b es
elAkiwek iney igey zAiS edeb. 19tAr b
elAkiwr j 40 As erQpY jirmAn kreb.
13

es wAk eyn emeyiwr iptAek edoy hy/ kAr,


emeyiwr SV AmI kjn S AeylIy kumArIr pr nRAm
eneC. Ar es emeyiw es elAkiwr SI hey
TAkeb. es elAkiw tAr jIbnkAel tAek ibbAh
ibeCd idet pAreb nA.
20
''ik o het pAer ey emeyiwr SVAmI tAr
sVe y beleC t stY. SIelAkiwr mtA-iptAr
kAeC tAr kumArIe r mA, nAo TAket pAer. 21yid
tA Gew teb ngerr bIe,rA es emeyiwek iney
tAr iptAr bAIr drjAy Aseb. tArpr es
ngerr elAekr emeyiwek pATr emer htY kreb.
kAr, SAeyelr meDY es lAjnk kAj kereC.
es iptAr bAIet ebAr mt bYbhAr kereC. &uim
etAmAr elAekedr meDY eTek BAeb XAcAr dUr
kreb.
eyQn pApskl
''yid ekAn purx perr SIr sAeT eyQn
spek$ il TAkAkAlIn DrA pe teb jnek
b mret heb es SIelAkiwek bM tAr
se eyQn spek$ il purxiwek etAmr b
SAeyelr meDY eTek XAcAr dUr kreb.
23
''ekAn elAk perr bAgad%A ekAn kumArIek
ngerr meDY edKet epey tAr sAeT eyQn shbAes
il het pAer. 24rkm Gwel &uim b tAedr
jnek ngerr Aer skelr sAmen iney es pATr
emer htY kreb. elAkiwek htY krAr kAr, es
perr SIr sAeT eyQn pAp kereC; bM emeyiwek
htY krAr kAr, es ngerr meDY TAkelo sAhAeyYr
j ickAr kerin. etAmr b BAeb
elAekedr mDY het XAcAr dUr kreb.
25
''ik ekAn elAk yid bAgad% SIelAkek
e(etr meDY epey ejArpUbkR tAr sAeT eyQn spek$
il hy teb ekbl elAkiwek mret heb. 26etAmr
b es emeyiwr it ikC kreb n. es m]&uYr
eyAgY mn ekAn prAD kerin. Gwn itebzIr
ibre eW tAek htY krAr met. 27elAkiw e(et
es bAgad% emeyiwek edeK tAek A*m, krl.
hyet emeyiw sAhAeyYr jeo ickAr keriCl
ik sAhAeyYr j ek iCl n. sutrAM tAek eyn
zAiS edoy n hy.
28
''kjn elAk hyet bAgad% ny mn ekAn
kumArIek epey tAr sAeT eyQn spek$ il het
pAer. yid elAekr t Gwet edeK/ 29tAhel
es emeyiwr iptAek 20 As rep edeb bM
es emeyiw elAkiwr SI heb. eyeh&u es eyQn pAp
keriCl/ tA tAr jIbnkAel es tAek tYAg kret
pAreb n. 30ekAn elAk eyn tAr iptAr SI TRA
s mAeyr sAeT eyQn spek$ il hey tAr iptAek
lAy n ePel.
22

i tIy ibbr, 23:1-24:4

196

ey elAekrA pAsny eyAg idet pAer


''ey elAekr ekAx c,R Tb jnnA
iC hey egeC/ es S Aeyelr elAekedr sAeT
Bur pAsny eyAg idet pAreb n. 2yid ekAn
elAekr mtAiptA !bD BAeb ibey n ker TAek
teb es elAkiw SAeyelr elAekedr sAeT Bur
pAsnAy eyAg idet pAreb n bM tAr %rpurexr
dz purx pyR ek pAsnAkArIedr del eyAg
idet pAreb n.
3
"eAnIy o emAyAbIy ek SAeyelr
elAekedr sAeT eyAg idey Bur pAsn kret
pAreb n. tAedr %rpurexr dz purx pyR
ek es del eyAg idet pAreb n. 4kAr, imzr
eTek etAmAedr ebr hey AsAr smy yA^ peT
tAr riw o jl iney etAmAedr sAeT edK kerin.
tAr etAmAedr iBzAp edbAr j ibilymek BA
krAr ecX keriCl. :ibeyAerr pu^ ibilym iCl
rAm/ nhriymAS peTAr ngerr elAk. 5 ik Bu
etAmAedr Vr ibilyemr kT A kern in. Bu
etAmAedr je es iBzAp AzIbRAed bdel
ideln. kAr, Bu etAmAedr V r etAmAy
BAlbAesn. 6etAmr kKn eAnIy o emAyAbIy
elAekedr sAeT zAi SApenr ecXA kreb n. etAmr
yt idn eb<ec TAkeb tAedr sAeT bu ekAr n.

23

S Aeyl
Iyr yAedr h, kreb
''etAmrA b ekAn edAmIyek G], kreb
n/ kAr, es etAmAr A Iy. etAmr b ekAn
imzrIyek G,
] kreb n/ kAr, etAmr tAedr edez
ibedzI o bAsI iCel. 8 edAmIyedr tIy purexr
bMzDerrA bM imzrIyr S Aeyelr elAekedr sAeT
Bur pAsny eyAg idet pAer.
7

esn izibr Zic rAKAr ibiD


''yKn etAmAedr !sr zedr sAeT yu kret
yAy/ tKn essb ibxy eTek dUer eTek y etAmAedr
Zic ker. 10yid rAetr SVe ertpAetr Pel
ek Zic hy/ teb es iziberr bAer yAeb. es
izibr eTek dUer TAkeb. 11per ibekl hel es
bYi) jel S Ankreb bM sUyR S egel es AbAr
iziber iPer Aset pAer.
12
''pAyKAn krAr j iziberr bAer kw
jAyg iWk ker rAKeb. 13etAmAedr eSr sAeT
kw lAiWo erK; yAr sAhAeyY gt$ ker pAyKAn
krAr pr cAp edeb. 14ekn kAr, Bu etAmAr
Vr etAmAedr pir^A, kret bM etAmAedr
zedr prAijt krAr je etAmAedr iziberr
meDY gmngmn kern. sutrAM izibrek b pib^
rAKeb. tAhel Bu ibri)kr ikC edeK etAmAedr
eCe yAebn n.
9

A ibiDskl
"yid ekAn *ItdAs tAr minebr kAC eTek
pAiley etAmAr kAeC Aes/ teb &u im es
*ItdAsek tAr minebr kAeC ePrt pAWAeb n.
16
*ItdAs etAmAr sAeT tAr pCmt ey ekAn
zher bAs kret pAer. &uim tAek kX ido n.
17
"ekAn SAeylIy purx b nArI kKno eyn
mierr ebA n hy. 18ekAn purx b nArI ebAbi] %r
Ar pAij$t TR eyn etAmAr Bu Verr ibezx
g]eh n Aen. es TR idey ek eyn Verr
kAeC kr mAnt pU,R n ker. kAr, yAr inejr
edhek eyQn pAepr j ibi* ker edy Bu
etAmAedr Vr tAedr G], kern.
19
''&uim yKn ekAn SAeylIyek ikC DAr dAo/
tKn sud DAy$Y ekAerA n. wAk/ KAbAr b y
ikC sud AdAey s(m tAr per etAmr sud
DAy$Y kreb n. 20etAmr ekAn ibedzIr kAeC sud
inet pAr/ ik etAmr ekAn S AeylIyr kAC eTek
sud ino n. etAmr ibiDel emen clel
etAmAedr Bu etAmAedr Vr etAmr ey edez bAs
kret yAC esKAen etAmr y ikC kreb tAet
AzIbRAd krebn.
21
"&uim etAmAr Bu Verr kAeC ikC mAnt
krel t idet edrI ekAr n kAr, etAmAr Bu
Vr t etAmAr kAC eTek dAbI krebn. &uim y
edeb bel it|A keriCel t n idel etAmAr
pAp heb. 22ik yid mAnt n kr tAhel etAmAr
pAp heb n. 23&uim ey it|Ail keriCel esil
b rAKeb. &uim yid Verr kAeC ekAn ibezx
it| ker TAk tAhel etAmAr b es it|
r( kr ic. kAr &uim es it|il
keriCel. Bu etAmAek w kret bADY kern in.
24
''&uim kAro @A( e(et egel etAmAr yt
C @A(A eKet pAr/ ik etAmAr Juiet kwAo
sMh ekAr n. 25yKn &uim ekAn elAekr e(et
yAo/ tKn hAet iCe yt zIx eKet pAr eKo/
ik kAeS bYbhAr ker es zIx ekew iney eyet
pAr n.
"ibey krAr pr yid ekAn purx tAr SIr
meDY mn ikC lAkr ijinx edeK yAr
j es tAr it sX n hy/ teb es tYAg p^
ileK tAek bAI eTek ibdAy ker edeb. 2es Gr
tYAg krAr pr es SI igey ekAn purexr SI
het pAer. 3-4ik mn het pAer ey es n&un
SVAmIo tAek pC krl n bM bAI eTek ibdAy
krl. tArpr yid itIy SVAmI tAek ibbAhibeCd
edy/ Tb yid es mAr yAy teb Tm SVAmI Ar
tAek tr SI ihsAeb h, kret pAreb n. es
tAr kAeC Zic/ tA es yid AbAr ibey ker teb
es Bu y G], kern t kreb. Bu etAmAr
15

24

197
Vr iDkAerr je ey edz ideCn esKAen &uim
b BAeb pAp kreb n.
5
''seb ibey heyeC mn elAekr !sbihnIet
Tb rkm ekAn ibezx kAej eyAg edbAr
eyAjn en. k bCerr j es SV ADInBAeb bAIet
eTek tAr SIek KuzI kret pAer.
6
''yKn etAmr kAek DAr dAo/ tKn bk
ihsAeb yAtAr ekAen Mz ino n. kAr, t krel
t tAr KAbAr eke enoyAr smAn hy.
7
''S AeylIy ekAn elAk yid pr ekAn kjn
S AeylIyek ci r ker tAek dAs ihsAeb ib*I ker/
teb es ecArek eyn htY kr hy. BAeb etAmr
etAmAedr meDY eTek XAcAr dUr kreb.
8
"etAmAr KArAp Dre,r ekAn cmeR rAg hel elbIy
yAjkrA y kret bel y shkAer tAr sb kT
pAln ekAr. Aim es yAjkedr y A|A keriC
t ye r
sAeT pAln ekAr. 9men ereK imzr eTek
ebr hey AsAr smy Bu etAmAr Vr miryemr
it ik keriCeln.
10
"ekAn elAkek ikC DAr edoyAr smy b k
enoyAr j tAr bAIet Fkeb n. 11es bk
iney tAr bAI eTek ebirey AsAr smy &uim tAr
bAIr bAer dAiey TAkeb. 12yid es elAkiw
grIb hy teb es hyetA bk ihsAeb tAr grm
kAp idet pAer. Dre,r bk sUy$AeSr pr
etAmAr kAeC rAKeb n. 13tAr b k erAj ibekel
tAr kAeC iPirey ido. tAhel es ezAbAr j
kAp pAeb. es etAmAek AzRIbAd kreb/ Ar Bu
etAmAr Vr kAjek DAimRktAr kAj ihsAeb
g,Y krebn.
14
"dir@ bM BAbI imkek etAmr mjurIr
bYApAer WkAeb n. es etAmAedr ekAn nger bAskArI
SAeylIy ehAk b ibedzI ehAk tAet ikC es
yAy n. 15itidn sUyRAeSr Aeg tAek tAr ebtn
imiwey dAo/ kAr, es grIb bM eTRr per
es inB$r ker. yid &uim tAr ebtn imiwey n dAo/
es etAmAr ibre Bur kAeC nueyAg kreb bM
&uim es pAep edAxI heb.
16
"sAn edAx krel iptAmAtAr b iptAmAt
edAx krel tAr j sAenr A,d edoy yAeb
n. ekAn bYi)ek ekbl tAr inejr kr Aeyr
je A,d edoyA yAeb.
17
"predzI bM nATedr ibcAer Ay ekAr
n. Ar bk ihsAeb kKno ekAn ibDbAr kAp
ino n. 18men ereK etAmr imzer grIb o dAs
iCel bM Bu etAmAedr Vr etAmAedr es bS
eTek mu) ker Aneln. es j grIbedr it
Aim etAmAedr kAj kret bil.
19
"e(et zs kAwAr smy &uim yid Buel igey
ikC zs mAeW ePel es TAek/ tAhel esil

i tIy ibbr, 24:5-25:11

sMh krAr j AbAr iPer eyo n/ esw ibedzI/


nAT b ibDbedr j TAkeb. &uim tAedr j
ikC zs rAKel etAmr y ikC kr Bu Vr
tAet etAmAedr AzIbRAd krebn. 20&uim yKn
jlpA gAeCr Pl pAAr j JA tKn AbAr
itw zAK K<eu j K<eu j edeKA n. ey jlpA ePel
rAKel t ibedzI/ iphIn o ibDbAedr j rl.
21
&uim yKn @A(A e(etr @A(A sMh kr tKn
pe TAkA @A(A AbAr kuAbAr j eyo n. es
@A(Ael ibedzI/ iphIn bM ibDbAedr j
rAK. 22men ereK &uim imzer grIb dAs iCel.
esj grIbedr jnY Aim etAmAek kAjel
kret bil.
" bYi)r meDY ibbAd hel tAr eyn
AdAlet yy. ibcArkt$Aedr kAj hl iWk
kr ek edAxI Ar ek ined$Ax. 2yid ibcArkt$ iWk
kern ey ekAn bYi)ek ebt mAr heb/ teb itin
eyn tAek mAiwr idek muK ker ezAyAn. ibcArkt$Ar
sAmen eyn edAxI bYi)ek ebt mAr hy. prAeDr
r nusAer eyn AGAt krAr sMKY iWk kr
hy. 3yid &uim ekAn bYi)ek 40 bAerr ebzI hAr
ker TAk tAr TR edAxI bYi)iwr jIbn etAmAr
kAeC mUlYbAn ny. 4 zs mAAr j pZ bYbhAr
krel pZiwek zs n eKet edoyAr j tAr muK
eb<eD edoy ic ny.
5
'' BA ksAeT bAskAlIn yid tAedr kjn
ekAn pue^r j n idey mAr yAy teb es m]t
BAeyr SI eyn pirbAerr bAer ekAn ibedzIek
ibey n ker. ese(e^ tAr SVAmIr BA- tAek
tAr SI ihsAeb h, ker tAr sAeT eyQn spk$
SApn kreb. es edbr tAr it edberr kt$bY
kreb. 6 Ar Tm pue^r j hel es pu^ es
m]t BAeyr jAyg eneb. tAhel es m]t BAeyr
nAm SAeyl eTek elAp pAeb n. 7yid es bYi)
tAr BAeyr SIek h, kret SVIkAr ker teb
es SI eyn b ngerr sBASel AcInedr
kAeC yAy bM tAedr kT bel/ 'AmAr SVAmIr
BA S Aeyel tAr dAdAr nAm jIibt rAKet SV IkAr
kreC. es AmAr it edberr kt$bY pAln kreb
n. 8tKn es ngerr AcIenr es bYi)ek efek
tAr sAeT kT bleb. yid es bYi) key
menBAb iney bel/ 'Aim tAek h, kret cA
n. 9teb es SI AcInedr piSitet tAr sAmen
Aseb. es SI es BAeyr pAeyr juet ciw
Kuel iney tr mueK Tu&u edeb bM bleb/ 'ey ek
tAr BAeyr bMz r( n ker/ tAr it rkm
kr heb. 10tKn SAeyel es BAeyr pirbAr
'mu) pAekr kul bel pirict heb.
11
'' bYi)r meDY Jg hel ekAn k bYi)r
SI tAek sAhAeyYr j igey Aset pAer/ ik

25

i tIy ibbr, 25:12-26:18

198

es eyn kKn bYi)r eyQnA n Der. 12es


kAj krel tAr hAt ekew ePleb/ tAr j >K
epeyA n.
13
''elAkek WkAbAr j Dre,r bAwKArA TRA
Kub BArI o Kub hAlk bAwKAr bYbhAr ekAr n.
14
etAmAr bAIet Kub b b Kub eCAw pirmA, pA^
ereKA n. 15&uim b siWk mAepr ojn bAwKAr
o pirmA, pA^ bYbhAr kreb. tAhel etAmAr Bu
Vr etAmAy ey edz ideCn/ es edez &uim dIGRjIib
heb. 16kAr, yAr Dre,r kAj ker tAr Ay
ker bM etAmAr Bu Verr kAeC G],Ar pA^ hy.
mAelkIye dr DbMs kr b ktb$ Y
"men ker edeK etAmr imzr edz eTek
ebr hey AsAr pr peT mAelkIyr etAmAedr
it ik keriCl. 18&uim yKn LA o bRl es
smy tArA etAmAek A*m, krl. etAmAedr meDY
yAr ipiCey pe AeS AeS hA< wiCl tAedr sklek
tArA htY keriCl. mAelkIyr Vrek sAn
ker in. 19esj Bu etAmAedr Vr etAmAy
ey edz ideCn/ es edezr cAridekr smS z
het itin etAmAedr ibAm idel pr etAmr p]iTbI
eTek mAelkIyedr S]it elAp kreb. kAj
kret BuelA n.
17

Tm Psl
''Bu etAmAedr Vr ey edz ideCn es
edez etAmrA zI ebz kreb. es edz
iDh, krAr pr etAmr esKAen bAs kreb. 2Bur
edoy es edez zs sMh krAr smy etAmrA
b Tm Psl sMh ker Juiet rAKeb. tArpr
Pselr es Tm Mz Bu etAmAedr Vr inejr
j ey g]h menAnIt kern esKAen Aneb. 3 es
smy ey yAjk esKAen pircy$Ay reyeCn tAr kAeC
igey bleb/ 'Bu AmAedr pUbRpurxedr kAeC kiw
it|A keriCeln/ ey itin AmAedr edz idet
celeCn. Aj Aim Bu etAmAedr Verr kAeC
blAr j esiC ey Aim es edez esiC?
4
"tKn yAjk etAmAr hAt eTek es Jui iney
t Bu etAmAr Verr ebdIr sAmen rAKebn. 5 tKn
esKAen etAmAr Bu o Verr sAmen &uim bleb
'AmAr ippurx kjn rAmIy py$wk iCeln.
itin imzer enem igey esKAen TAkeln. esKAen
yAbAr smy tAr pirbAer elAk iCl. ik
imzer itin k mhAn jAit hey Weln b
elAekr k zi)zAlI jAit. 6 imzrIyr AmAedr
sAeT KArAp bYbhAr krl. tAr AmAedr dAs bAnAl.
tAr AmAedr AGAt ker kiWn pirm kret
bADY krl. 7tKn Amr AmAedr pUbRpurxedr Bu
o Verr kAeC ATRn jAnAlAm bM tAedr ibxey

26

iBeyAg krlAm. Bu AmAedr kT Zneln/


AmAedr sms/ kiWn pirm o keXr it tAr
njr pl. 8tKn Bu tAr mhn (mt o zi)
bM nAn icH o t l(n Ar AmAedr imzr
eTek ebr ker iney eln. itin ibSykr kAj
edKAeln. 9BAeb itin AmAedr SAen ebr
ker Aneln bM %m ibxey pirpU,R mn
edz ideln. 10Kn eh Bu &uim ey edz ideyC tAr
Tm Psl Aim etAmAr kAeC eniC.
"tArpr &uim b Bu etAmAr Verr sAmen
es Psl nAimey ereK nt hey tAr pAsn kreb.
11
tArpr &uim kse essb %m ijinx iney
KAoyAdAoy o An kreb y Bu etAmAr Vr
etAmAy o etAmAr pirbArek ideyeCn. &uim b
essb ijinx elbIyedr se bM etAmAedr meDY
bAskArI ibedzIedr se BAg ker eneb.
12
"etYk tIy bCer &uim etAmAr p @ebYr
k dzmAMz ojn kreb/ tArpr es dzmAMz
elbIyedr/ etAmAr edez bAskArI ibedzIedr bM
ibDb o iphInedr edeb. tAhel etYk zher
sb elAekedr yeTX KAbAr TAkeb. es tIy
bCrek bl heb dzmAMz dAenr bCr. 13&uim b
Bu etAmAr Vrek bleb/ 'Aim AmAr bAI eTek
p @ebYr pib^ Mz iney es t elbIyedr/
ibedzIedr/ iphIn o ibDbAedr ideyiC. Aim
etAmAr A|Ar ekAniw pAln kret SVIkAr kir
in. Aim es sb Buelo yA in. 14ezAekr smy
Aim es KA eBAjn kir in. es KA sMh
krAr smy Aim Zic iClAm n. Aim KAbAr
m]t elAekedr ee inebdn kirin. eh Bu AmAr
Vr/ Aim etAmAr bAkY pAln keriC bM etAmAr
smS A|A pAln keriC. 15etAmAr pib^ AbAs
SVgR eTek edK/ etAmAr j SAeylek AzIbRAd
kr bM etAmAr edoy edzek AzIbRAd kr
iWk eymn edz AmAedr edeb bel &uim AmAedr
pubRpurxedr kAeC itit ideyiCel TRA enk
%m ibxey pirpUR k edz.
Bu r A|A pAln kr
''Aj smS ibiD o inym pAln krAr
j Bu etAmAedr Vr etAmAedr Aedz kreCn.
etAmAedr smS mn o A, idey es skl pAln
krAr bYApAer y ino. 17Aj etAmrA Buek
etAmAedr V r bel SV I kAr kerC bM t A r
CAnusAer jIbnyApn krAr it|A kerC. etAmrA
tAr zAsn emen clAr o tAr ibiD/ A|A pAln
krAr it|A kerC. itin etAmAedr y beln es
nusAer kAj krAr kTAo belC. 18Ar Aj Bu
o IkAr kreCn. itin eymn it| kereCn
es mt etAmr heb tAr injSV jA. itin Aro
16

199
beleCn ey tAr skl A|Ailr it etAmr
b bADY TAkeb. 19bM Bu tAr s]X smS jAitr
meDY zMs/ yz o sAenr idk eTeketAmAek
e krebn. Ar Bu eyrkm beleCn esBAeb
&uim tAr pib^ j heb.
elAekedr j pATerr Si] tPlk
emAiz bM SAeyelr bIe,r elAekedr
A|A ker bleln/ ''Aj Aim etAmAedr
ey A|A id tAr sb pAln kreb. 2 Bu etAmAedr
Vr etAmAedr ey edz ideCn/ ey idn y$n ndI
pAr hey etAmr es edez ebz kreb esidn
b etAmrA b pATerr cA SApn ker tAet
elp edeb. 3 tArpr pATrilr pr
smS A|A b ilKeb. y$n ndI pAr hel
etAmrA b kAj kreb. tArpr Bu
etAmAedr Vr etAmAedr ey edz ideCn es edez
ebz kreb. es edz enk %m @ebY pirpU,R.
Bu etAmAedr pUbRpurexr Vr edz edebn
bel it|A keriCeln.
4
"bl pbRet dAiey Aj Aim pATr SApenr
ibxey etAmAedr ey Aedz idiC/ y$n ndI pAr
hel etAmr b t pAln ekAr. es sb pATer
etAmr b cn elpeb. 5Ar esKAen etAmrA
pATr idey Bu etAmAedr Verr j k ebdI
inmRA, kreb. es pATril kAwet elAhAr ypAit
bYbhAr ekAr n. 6 Bu etAmAr Verr ee ebdI
inmRA, krAr smy ekew sAj kr pATr bYbhAr
ekAr n. es ebdIr per Bu etAmAr Verr
ee ehAmbil sgR kreb. 7bM esKAen
etAmrA b bil iheseb ml !neb dAn kreb
bM esKAen t KAeb. esKAen Bu etAmAedr
Verr sAmen &uim An ekAr.
8
''etAmrA ey pATr SApn kerC tAet b
smS iz( ilKeb. esel SpXBAeb ileK
yAet shej p yAy.

27

i tIy ibbr, 26:19-28:1

pirbAregAIil ibiDpuSk eTek zAp pAr j


bl pbRet dAAeb.
14
"Ar elbIyr smS SAeylIyek ejAer
ickAr ker bleb 15'ey ek mUi%$ qtrI ker bM
esil egApn jAygAy rAeK/ es iBz hy.
mUi%$il izIr Ar eKAidt b CAec FAlA mUi%$ CA
Ar ikC ny. Bu ilek G], kern.
''tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
16
"elbIyr bleb/ 'iptmAtAek ey ek sAn
ker es zApS?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
17
"elbIyr bleb/ 'ey bYi) itebzIr jimr
icH SAnAr ker es zApS?
''tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
18
''elbIyr bleb/ 'ey bYi) ekAn ek Bul
peT cAlAy es zApS?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
19
"elbIyr bleb/ 'ey bYi) ibedzIr/ nAT
TbA ibDbAr suibcAr ker nA es zApS?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
20
''elbIyr bleb/ 'iptAr SIr TRA s mAeyr
sAeT eyQn spkR ker mn ey ekAn bYi) zApS.
kAr BAeb es tAr iptAek sAn kereC?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
21
"elbIyr bleb/ 'ey ekAn Dre,r pZr sAeT
eyQn spek$ il bYi) zApS?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
22
''elbIyr bleb/ 'ey bYi) tAr ebAenr sAeT
TRA tAr ipt Tb mAtAr kAr sAeT eyQn
spek$ il hy es zApS?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
23
"elbIyr bleb/ 'zAZIr sAeT eyQn spk$
reyeC mn ey ekAn bYi) zApS?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
24
''elbIyr bleb/ 'egApen itebzIek htY
ker mn bYi) zApS?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
25
''elbIyr bleb/ 'ined$Ax bYi)ek htY krAr
j wAk eny/ mn ey ekAn bYi) zApS?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
26
''elbIyr bleb/ 'ekAn bYi) ey bYbSAr
kT smTRn n ker bM t pAln kret st n
hy/ es zApS?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?

ibiD bYbSA r iBzAep elAekedr sit


emAiz bM yAjkr S Aeyelr elAekedr se
kTA bleln/ ''eh SAeyl/ zA hey ezAn. Aj
etAmrA Bu etAmAedr Verr jA hel. 10sutrAM
Bu etAmAedr Vr y y beln tAr smS pAln
ekAr. Aim Aj tAr ey sb A|A o ibiD Aedz
kriC t b pAln ekAr.
11
es k iden emAiz elAekedr bleln/
12
ibiD pAlenr AzIbR Ad
''etAmrA y$n ndI pAr hel per izimeyAn/ elib/
''Aim Aj etAmAedr ey skl Aedz kriC/
iyh d / xAKr/ eyAexP o ibAmIn
etAmrA yid Bu etAmAedr Verr essb
pirbAregAIilr elAekedr ibiDpu S k eTek
13
AzIbRAd pAr j girxIm pAhAe dAAeb. Ar A|A ye r sAeT pAln kr teb Bu etAmAr Vr
reb,/ gAd/ Aezr/ sbUlUn/ dAn o nAil p]iTbIr smS jAitr per etAmAedr t krebn.
9

28

i tIy ibbr, 28:2-30

200

yid etAmrA Bu etAmAedr Verr bADY ho teb


sb AzIbRAd etAmAedr per Aseb
3
"Bu etAmAedr nger bM etAmAedr e(et
AzIbRAd krebn.
4
Bu etAmAedr geB$r Pl AzIbRAdyu) krebn.
itin etAmAedr jimek AzIbRAd krebn yAet BAel
Psl hy. itin etAmAedr pZedr AzIbRAd krebn
yAet tAedr b zAbk jAy. itin etAmAedr gr
o emexedr AzIbRAd krebn.
5
Bu etAmAedr Juiil o pA^ilek AzIbRAd
krebn bM t KAbAer Ber edebn.
6
etAmrA y ikC kr tAet sbRsmey Bu
etAmAedr AzIbRAd krebn.
2

itin y Aedz kreCn/ AmAr Ajekr bl essb


Aedz y shkAer pAln n kr teb smS
iBzAp etAmAr it bt$Aeb
16

''Bu etAmAedr nger bM e(et zAp edebn.


Bu etAmAedr Jui o pA^ zApS krebn.
bM tAedr meDY ekAn KA TAkeb n.
18
Bu etAmAedr sAnsitedr/ etAmAedr
jimek/ etAmAedr pZedr bM etAmAedr gABIn
gA o emxedr zAp edebn.
19
etAmrA y ikC kr n ekn sb smy Bu
tAet zAp edebn.
17

20

''etAmAedr ibre yu kret eseC mn


zek prAS kret Bu etAmAedr sAhAyY krebn.
etAmAedr zr etAmAedr ibre k pT idey
Aseb ik pAlAbAr smy sAt pT idey pAlAeb?
8
''Bu etAmAedr AzIbRAd krebn o etAmAedr
egAlAGr pU,R krebn. &uim y ikC kr tAet itin
AzIbRAd krebn. Bu etAmAedr Vr etAmAedr ey
edz ideCn/ esKAen etAmAedr AzIbRAd krebn.
9
itin eymn it|A kereCn es nusAer itin
etAmAedr tAr inejr ibizX bYi) ker &ulebn.
&uim yid Bu etAmAedr Verr smS A|A pAln
kr tAhel itin t krebn. 10tAhel p]iTbIr
smS jAit jAneb ey etAmrA Bur nAem iBiht
bM tAr etAmAedr By kreb.
11
''Ar Bu etAmAedr enk %m ibxy edebn.
itin etAmAedr bsAenr iptA krebn bM
etAmAedr pZr sMKYAy b]i epey enk heb. ey
edz etAmAedr edebn bel etAmAedr pUbRpurexr
kAeC Bu it|A keriCeln/ es edez etAmAedr
BAl Psl edebn. 12Bu tAr mhn AzIbRAedr
BAAr Kuel edebn. itin etAmAedr jimr j
pyu) smey b]iX edebn. Bu etAmAedr smS
kAej AzIbRAd krebn. enk jAitek etAmrA
DAr edeb ik tAedr kAC eTek etAmAedr DAr
krAr eyAjn heb n. 13Bu etAmAedr mSk SV rp
krebn/ puC SVrp krebn n. etAmrA bnt n
hey t heb. smS Gweb yid Bu etAmAedr
Verr ey sb Aedz Aim Aj bliC tA etAmrA
ezAn bM y shkAer sb Aedz pAln kerA.
14
Aj Aim etAmAedr ey sb A|A idiC tAr
eTek dUer ser eyo n. etAmrA tAr fAn idek b
bAm idek iPer eyo n. esb krAr j
edbtAr nugAmI ehAeyA n.
7

ibiDr bADYt o iBzAp


''ik Bu etAmAedr Verr kT yid n ezAn

15

''etAmrA y ikC kreb tAet iBzAp/ htAz


bM kX Aseb. etAmrA t spU,Rrep ibnAz n
hoy pyR itin sb ker clebn. itin sb
krebn kAr, etAmrA yA m tA kr bM tAek
pirtYAg kerC. 21ey edz iDh, kret yAC
esKAen DbMs n hoy pyR Bu etAmAedr ByAnk
sb erAeg erAgS krebn. 22Bu erAg/ r bM
ePAl Ar etAmAedr zAiS edebn. Bu c %Ap
pAWAebn bM ekAn b]iX peb n. %Aep bM
erAeg etAmAedr Psl nX hey yAeb. etAmrA DbMs
n hoy pyR KArAp ibxyil Gwet TAkeb?
23
AkAez ekAn emG edK yAeb n AkAz Gs
iptelr mt bM pAeyr nIecr jim elAhAr mt
z) heb. 24Bu b]iXr pirbet$ AkAz eTek ekbl
DUel bAil bx$, krebn. ey pyR etAmAedr ibnAz
n hy itin t bxR, krebn. 25''Bu etAmAedr
zedr idey etAmAedr hArAebn. etAmrA k pT
idey etAmAedr z*edr ibre yu kret yAeb
ik sAt pT idey tAedr sAmen eTek pAlAeb.
etAmAedr it ey sb KArAp ibxy Gweb t edeK
p]iTbIr elAek By pAeb. 26etAmAedr m]tedh b
pZpAKIr KA heb. m]t edehr pr eTek tAedr
tAiey edbAro ek TAkeb n.
27
''Bu imzrIy e dr kAeC eymn ePA
pAiWeyiCeln esrkmiw idey etAmAedr zAiS
edebn. itin Ab/ gilt GA bM sAer nAmn
clkAin idey etAmAy zAiS edebn. 28Bu Adn
Ar etAmAek zAiS edebn. itin etAmAek bM
htbui krebn. 29idenr AelAy hAte hAte
elAekr mt etAmAy pT clet heb. etAmrA y
ikC kr tAet sPl heb. bAr bAr elAek etAmAedr
AGAt kreb bM etAmAedr ijins cir ker eneb.
Ar etAmAedr r(A krAr ek TAkeb n.
30
''etAmAedr sAeT ekAn SIelAk bAgad%A heb
ik pr ek tAr sAeT eyQn spek$ il heb.
etAmrA bAI bAnAeb ik tAet bAs kret pAreb
n. etAmrA e(et @A(A lAgAeb ik tAr eTek

i tIy ibbr, 28:31-56

201
ekAn ikC sMh kret pAreb n. 31elAek etAmAedr
sAmen etAmAedr grel emer ePleb ik es
mAMesr ekAn Mz &uim eKet pAeb n. elAek
etAmAedr gADAedr iney yAeb ik ePrt edeb n.
etAmAedr emx etAmAedr zedr edoyA heb.
etAmAek r( krAr j ek TAkeb n.
32
'' jAitr elAekrA etAmAedr eCel emeyedr
&uel iney yAeb. idenr pr idn tAedr ep(Ay
ecey ecey &uim LA hey peb ik ikC kret
pAreb n bM Vr etAmAedr sAhAyY krebn n.
33
"ey jAitek etAmrA ecenA nA tArA etAmAedr
sb zs bM etAmAedr keWAr piremr Pl eKey
ePleb. etAmrA ekbl smS jIbn Der pIn o
lAn eBAg kreb. 34etAmAedr ecAK y edKeb t
etAmAedr % kreb? 35Bu etAmAedr mn kXkr
eP<A Ar zAiS edebn y sAer nA. etAmAedr hAw
bM pAey sb eP<A heb. pAeyr tl eTek
mATAr tAlu pyR edehr sb jAygAet eP<A
ebr heb.
36
''Bu etAmAedr bM etAmAedr rAjAek mn
jAitr kAeC pAWAebn yAedr &uim jAn n. &uim
bM etAmAedr pUbRpurxrAo kKno tAedr edeKin.
esKAen etAmr kAW o pATerr qtrI mUi%$r esb
kreb. 37Bu etAmAedr ey edzilet pAWAebn/
esKAnkAr elAek etAmAedr d$z edeK bAk heb.
tAr etAmAedr edeK hAseb bM etAmAedr sVe
m kT bleb.
bYTt
R Ar iBzAp
"etAmAedr e(et &uim b bIj buneb ik
Psl sMh kreb/ kAr, ppAl Psl eKey
ePleb. 39etAmrA @A( e(et kX ker @A(A cAx
kreb ik @A(A sMh b @A(Ars pAn kret
pAeb n/ kAr, epAkAy t eKey ePleb. 40etAmAedr
edezr sb^
R jlpAeyr gAC TAkeb ik tAr eTek
p ekAn etl &uim bYbhAr kret pAreb n/
kAr, jlpA Pl mAiwet Jer pe pec yAeb.
41
etAmAedr eCelemey TAkelo tAedr lAln pAln
kret pAreb n/ kAr, tAedr bI ker iney yAoy
heb. 42ppAel etAmAedr smS gAC o e(etr
zs DbMs ker edeb. 43etAmAedr meDY bAskArI
ibedzIr iden iden zi)zAlI hey Web Ar
etAmAedr y zi) iCl t etAmrA hArAeb. 44ibedzIr
etAmAedr DAr edeb/ ik tAedr DAr edbAr mt
wAk etAmAedr kAeC TAkeb n. mAT eymn edhek
inye, rAeK/ esrkmBAeb tAr mAT hey
etAmAedr inye, rAKeb Ar &uim heb elj ibezx.
45
'' smS zAp etAmAedr pr Aseb. tAr
etAmAedr DAoy ker Dreb ey pyR n &uim DbMs
ho/ kAr, etAmrA Bu etAmAedr Verr kT ezAn
38

in. itin etAmAedr ey smS A|A o ibiD ideyiCeln


t pAln kerA in. 46 zApil heb elAekedr
kAeC kiw icH bM tAr buJeb ey Vr etAmAedr
bM etAmAedr %rpu r xedr ibcAr kereCn.
etAmAedr it ey Byr ibxyil Gweb t edeK
elAek Ay$ hey yAeb.
47
''Bu etAmAedr Vr etAmAedr enk AzIbRAd
keriCeln/ ik etAmrA Aner sAeT Pu men
tAr esb kerA in. 48tA Bu etAmAedr ibre ey
zedr pAWAebn etAmrA tAedr esb kreb.
etAmrA (uDAt$/ \At$/ l bM dir@ heb. Bu
etAmAedr pr mn ebAJ cApAebn y sirey ePl
yAeb n. etAmAedr DbMs n kr pyR &uim es
ebAJ beb.
z jAitr iBzAp
"etAmAedr ibre yu krAr j Bu b dUr
eTek k jAitr Agmn GwAebn. etAmrA tAedr
BAx buJeb n. gl pAKI eymn AkAz eTek
enem Aes etmin t tAr Aseb. 50essb elAk
inur heb. tAr b]edr ibxey ekAn icA kreb nA
bM izZedr ito dy kreb n. 51tAr etAmAedr
pZ o p KA iney eneb. etAmAedr DbMs n
kr pyR tAr etAmAedr sbRSV iney yAeb. tAr
etAmAedr zs/ @A(Ars/ etl/ gr/ emx o CAgelr
ikC eCe yAeb n. etAmAedr DbMs n kr pyR
tAr etAmAedr sbRSV iney yAeb.
52
''es jAit etAmAedr ngerr cAiridk iGer
etAmAedr A*m, kreb. etAmrA ik men krC
ngerr cAirDAerr z) <c AcIr etAmAedr r(
kreb ik tAr eBe peb. Bu etAmAedr
Verr edoy es edezr sbR^ smS ngril
zr A*m kreb. 53zr ngr berAD ker
etAmAedr kX idel &uim t (uDAt$ heb ey inejr
eCel emeyedr eKet Zr kreb Bu etAmAedr
Vr ey sAnedr ideyiCeln &uim tAedr edh
eBAjn kreb.
54
''mnik etAmAedr meDY sbecey dyAlu bM
zA elAkiwo inur hey Web. es er it
inur heb mnik ey SIek es tY BAlbAes
tAr ito inur heb bM jIibt izZedr ito
es inur heb. 55KAbAr ikC pe n TAkAr dr, es
inejr izZedr KAeb bM es mAMs es pirbAerr
kAro sAeT BAg n ker inej KAeb. etAmedr
z es etAmAedr ngr berAD krel smS
m ibxyil etAmAedr it Gweb bM etAmAedr
kX edeb.
56
''mnik etAmAedr meDY bAskArI ekAml o
B@ mihlA mAiwet yAr p pe n/ eso inur hey
Web. tAr Ae,r iy SVAmIr it bM inejr
49

i tIy ibbr, 28:57-29:18

202

eCelemeyr ito es inur hey Web. 57es luikey


izZr j idey es izZiwek bM tAr sAeT j
edbAr smy tAr edh eTek y ikC ebirey Aes
tAo KAeb. z es etAmAedr zhr berAD ker
etAmAedr sMkew ePlel smS m ibxy
etAmAedr it Gweb.
58
'' bet elK smS A| o iz( &uim
b pAln ekAr bM &uim b Bu etAmAr
Verr egQrbAiV t bM ByAbh nAmek sAn ker.
59
yid etAmr t pAln n kr teb Bu etAmAedr
bM etAmAedr %rpurxedr enk suibDAy
ePlebn. etAmAedr sMkw o erAgil heb ByAnk?
60
imzer etAmr enk ibpi% o erAg edeK BIt
heyiCel. Bu sb m ibxyil etAmAedr ibre
iPirey Anebn? 61 puSek elK en mn sb
sMkw o erAgo itin Anebn. etAmrA DbMs n
hoyA pyR itin t ker clebn. 62AkAezr
tArAr mt etAmAedr bMzDerr bsMKYk het pAer/
ik ekbl sMKYk bizX TAkeb/ kAr, etAmrA
Bu etAmAedr Verr kT ezAn in.
63
"Bu etAmAedr ml ker o etAmAedr jAitr
b]i sADn ker eymn An epetn/ es kBAeb
itin etAmAedr sbn
R Az o DbMs edeK An pAebn.
&uim ey edz iDkAr kret yAC/ elAek etAmAedr
es edz eTek ebr ker edeb. 64Ar Bu p]iTbIr
k A eTek pr A pyR smS jAitr meDY
etAmAedr Ciey edebn. esKAen etAmr kAW/
pATerr qtrI mn mUi%$r pUjA kreb/ yAedr pUj
etAmAedr pUbRpurxr kKno kerin.
65
" smS jAitr meDY etAmrA ekAn zAi
pAeb n bM ibAemr jAygAo pAeb n. Bu
etAmAedr mn iAS krebn. tKn etAmAedr
ecAK LA hey peb bM etAmrA ibcilt hey
peb. 66etAmrA ibpedr meDY bAs kreb bM iden
ik rAet sbsmy Bey Bey TAkeb. jIbn sVe
etAmAedr ekAn incyt ebAD TAkeb n. 67skAel
&uim bleb/ 'hAy? kKn sY heb? Ar sY hel
bleb/ 'hAy? kKn skAl heb? hdeyr z bM
Byr ibxy y etAmrA edKeb/ tAr j rkm
heb.
68
"Bu jAhAej ker etAmAedr imzer ePrt
pAWAebn. Aim beliClAm ey etAmAedr Ar esKAen
iPer eyet heb n; ik Bu etAmAedr esKAen
ePrt pAWAebn. imzer etAmr etAmAedr zedr
kAeC inejedr dAs rep ibi* kret cAeb ik
ek etAmAedr ikneb n.

29

emAizek Aerkiw ci) krAr j A|A kreln.


ci) emAyAb pbRet kr hl
2
emAiz smS SAeyelr elAekedr k jAygAy
k^ ker bleln/ ''imzr edez Bu y keriCeln
tAr sb etAmr edeKiCel. PerQe,r it tAr
kmRcArI o tAr smS edezr it Bu y keriCeln/
t etAmr edeKC. 3 itin tAedr pr ey mhAkX
eniCeln t etAmr edeKC. etAmr sm S
elQikk o mhA Ay$ kAjo edeKC eyil itin
kereCn.4 etAmr y ZenC b edeKC t edKAr
ecAK o k]tBAeb bueJ WAr mn Ajo Bu
etAmAedr edn in. 5 Bu 40 bCr etAmAedr
mrBUimr mDY idey iney egeCn. smeyr meDY
etAmAedr kAp jAm o juet iCe yAy in.
6
etAmAedr ekAn KAbAr iCl n. surA b ekAn
pAnIy iCl n. ik Bu etAmAedr y ineln yAet
etAmr buJet pAr ey Bu etAmAedr Vr.
7
"etAmr SAen AsAr per ihxea bAenr rAj
sIehAn o bAzenr rAj og AmAedr ibre yu
krAr j elA. ik Amr tAedr hAirey idlAm.
8
tArpr Amr tAedr edz iDkAr ker t reb,/
gAd o mn>izr eDRk pirbAregAIr elAekedr idey
ideyiClAm. 9 ci )r smS Aedzil yid etAmr
pAln kr/ teb etAmr y ikC kr/ tAet k]tkAyR
heb.
10
''Aj etAmr sbA Bu etAmAedr Verr
sAmen dAiey reyC. etAmAedr entAr/ kmRkt$Ar/
bIe,r bM etAmAedr ArAo KAen reyeC.
11
etAmAedr SI o izZr/ etAmAedr meDY bAskArI
ibedzIr yAr etAmAedr j kAW ekew edy o
jl &uel edy tArAo KAen reyeC. 12etAmr skel
KAen Bu etAmAedr Verr sAeT ci)b hbAr
j reyC. Bu Aj etAmAedr sAeT AzIbRAd
o iBzAepr ci ) kreCn. 13 ci )r sAeT sAeT
Bu etAmAedr tAr injSV ibezx elAk krebn bM
itin etAmAedr Vr hebn. itin etAmAedr y bleln
tAr it| itin etAmAedr pUbp
R r
u x AhAm/ sahAk
o yAekAebr kAeC keriCeln. 14Bu ci) o
tAr it|Askl ekbl etAmAedr sAeT kreCn
n. 15 ci) itin Amr yAr skel tAr sAmen
Aj dAiey AiC tAedr se bM AmAedr
%rpurexrA yAr Aj KAen en tAedr sAeTo
kreCn. 16Sr, kr imzr edez Amr ekmnBAeb
bAs keriC bM peT ey sb edz peeC tAr meDY
idey ikBAeb yA^ keriC. 17etAmr G]i,t mUi%$il
edeKC ey mUi%$il kAW/ pATr/ esAn o rpA idey
!tir. 18 ibxey init hey ey etAmAedr meDY
emAyA eb ci )
purx/ nArI/ pirbAr o pirbAregAI yArA Aj
Bu ehAerb pbRet SAeyelr elAekedr KAen reyeC/ tAedr ek eyn Bu AmAedr Verr
sAeT ci) keriCeln. es ci) CAAo Bu kAC eTek dUer ser n yAy. ek eyn jAitr

i tIy ibbr, 29:19-30:13

203
edbtAedr pUjA nA ker. yAr t ker tAr es
gAeCr mt y ibxA) etet Pl p ker.
19
''ekAn bYi) smS zAepr kT Zeno
inejr mnek sX kret blet pAer/ 'Aim y
cA t krb. KArAp ikC AmAr it Gweb n.
Dre,r elAk ey ekbl tAr inejr it ml
efek Aneb t ny/ mnik BAl elAekedr ito
t efek Aneb. 20-21Bu es bYi)ek (m krebn
n. Bu es bYi)r it *u o ibr) hebn bM
tAek zAiS edebn. Bu es bYi)ek SAeyelr
smS pirbAregAI eTek p]Tk krebn. Bu tAek
spU,Rrep DbMs krebn. puSek elK smS
ml tAr pr Aseb. bYbSAr puSek iBzAp
spek$ iliKt ci) nusAer Aseb.
22
''Bib`et etAmAedr %rpurexrA o dUredezr
ibedzIr edKeb ikBAeb edz DbMs heyeC. Bu
ikBAeb ibiB erAg eneCn tAo tAr edKeb.
23
smS edz l gk o lbe, eFek yAoyAy
Ar bYbhAreyAgY TAkeb n. edez ikC ebAn heb
n/ ikC ebe Web n mn ik jMlI gACo n.
Bu *u hey eyBAeb sedAm/ GemAr/ dam o
sebAiym zhril DbMs keriCeln esBAeb
edz DbMs heb.
24
"A sb jAitr elAekr ije|s kreb/
'Bu edezr it ekn mniw kreln ekn
itin t *u heln 25%r heb/ 'Bu *u
kAr, SAeyelr elAekr tAedr Bur TRA
pUbRpurexr Verr inym tYAg kereC. Bu tAedr
imzr edz eTek ebr ker AnAr smy ey ci)
keriCeln t tAr Ar pAln ker n. 26Bu ey
smS edbtAr pUjA kret inexD keriCeln/ yAedr
pUjA tAr Aeg kKno kerin/ S Aeyelr elAekr
es A edbtAr esb kereC. 27es kAre,
Bu edezr elAekedr it tY *u heln.
Ar tA itin puSek elK smS iBzAp
tAedr pr Aneln. 28Bu tAedr it tY
*u o ibr) heln/ tA itin tAedr edz eTek
ebr ker idey k edez rAKeln/ esKAen
Aj tAr reyeC.
29
"ikC ibxy reyeC y Bu AmAedr Vr egApn
ereKeCn/ ekbl itin es sb ibxy jAenn. ik
Bu ikC ibxy AmAedr kAeC kAz kereCn bM
es iz(Askl AmAedr o AmAedr %rpurxedr
j icrkAl TAkeb. es ibiDr sb A|Ailr
it Amr b bADY TAkb.

meDY Ciey edebn/ esKAen yid sb ibxey


ic ker 2&uim o etAmAr sAenrA Bu etAmAedr
Verr kAeC iPer AesA TRA yid etAmrA tAek
etAmAedr smS hdy bM smS A idey nusr
kr bM tAr sb A|Ail y ikC Aim Aj
ideyiC/ etAmrA esilr it spU,RBAeb bADY TAk/
3
teb Bu etAmAedr Vr etAmAedr it kr,
krebn. Bu AbAr etAmAedr mu) krebn. itin
etAmAedr ey sb jAitr meDY pAiWeyiCeln esKAn
eTek AbAr iPirey Anebn. 4mnik etAmr yid
p]iTbIr dUrtm Aeo igey TAek/ Bu etAmAedr
V r esKAn eTek etAmAedr sMh krebn.
5
etAmAedr pUbp
R r
u xedr ey edz iCl/ Bu es edez
etAmAedr iPirey Anebn bM es edz etAmAedr
iDkAer Aseb. Bu etAmAedr ml krebn bM
pU b R p u r xedr cAeto etAmAedr iDk heb.
etAmAedr jAitr elAksMKYAo mn b]i pAeb y
Aeg kKno hyin. 6Bu etAmAedr Vr etAmAr
bM etAmAedr %rpurxedr hdy bADY ker
&ulebn. BAeb etAmAedr Buek smS hdeyr
sAeT em ker jIbn lAB kreb.
7
''Ar tKn Bu etAmAedr Vr zedr it
es smS ml GwAebn/ kAr, smS elAekr
etAmAedr G,
] ker o kX edy. 8 Ar etAmrA AbAr
Bur bADY heb. Aim Aj tAr ey smS Aedz
idiC t pAln kreb. 9 etAmrA ey kAej hAt edeb
tAet Bu etAmAedr Vr etAmAedr k]tkAyR het
edebn. tAr AzIbRAed etAmrA b sAnsit lAB
kreb. tAr AzIbRAed etAmAedr pZedro enk
zAbk heb. itin etAmAedr e(tek AzIbRAd
krebn/Pel enk Psl p heb. Bu
etAmAedr ml krebn. etAmAedr pUbRpurxedr
ml sADn ker itin eyrkm An epetn/
esrkm etAmAedr it ml sADn ker itin
An pAebn. 10ik Bu etAmAedr Vr Aj y
bleCn t b pAln kret heb. etAmrA b
tAr A|A skl bM bYbSpuSek elK ibiDel
pAln kreb. etAmrA b etAmAedr hdy o
Ae,r sAeT Bu etAmAedr Verr bADY heb. tAhel
etAmAedr it sb ml Gweb.

jIbn Tb m&
] u Y
'' A|A y Aj Aim etAmAedr idiC t
etAmAedr pe( Kub kiWn heb n Ar t sAeDYr
bAero ny. 12 A|il SVegR ereK edoy
hyin ey &uim bleb/ 'ek SVegR igey t AmAedr
S Aeyl
Iyr tAedr edez iPreb
j iney Aseb yAet Amr t Znet pAir bM
''Aim etAmAedr AzIbRAd o iBzAp sV e emen cil. 13 A| smue@r pr pAero en
y y bllAm essb yKn etAmAedr it ey &uim bleb/ 'ek smu@ pAr hey AmAedr j t
Gweb bM Bu etAmAedr ey sb ibiB jAitr iney Aseb yAet Amr t Znet pA o es

30

11

i tIy ibbr, 30:14-31:17

204

mt kAj kret pAir. 14n/ es bAkY etAmAedr Kub


kAeC/ etAmAedr mueK o hdey reyeC yet t
pAln kret pAr.
15
''Aj jIbn o m]&uY Tb BAl o mer
meDY etAmAedr kiw menAnIt kret ideyi C. 16Bu
etAmAedr Vrek BAlbAset/ tAek nusr, bM
tAr smS A|A/ ibiD o inymskl pAln kret
Aj Aim etAmAedr A|A kriC. tAhel etAmrA
b<Aceb bM etAmAedr jAit Aro b]i pAeb/ bM
ey edz iDkAr kret yAC/ Bu etAmAedr Vr
es edez etAmAedr AzIbRAd krebn. 17ik yid
etAmrA Bur eTek etAmAedr hdy iPirey nAo
bM tAr kT Znet st n ho/ yid edbtAr
pUjA o esb krAr j mniSr ker TAk/ 18tAhel
etAmrA DbMs heb. Aim etAmAedr sAbDAn ker
idiC/ yid etAmrA Bur eTek hdy iPirey nAo
teb yn
$ ndIr pr pAerr ey edez etAmrA ebz
krAr j St/ esKAen etAmr dIGRjIib heb
n.
19
''Aj peTr meDY ey ekAn kiw
ebeC enoyAr sueyAg etAmAedr edoy heyeC Ar
AkAz o p]iTbIek Aim ibxey sA(I rAKiC.
etAmr jIbn b m]&uY ebeC inet pAer. Tmiw
menAnIt krel etAmr AzIbRAd pAeb. yid etAmrA
priw menAnIt kr tAhel Aseb iBzAp. sutrAM
jIbn menAnIt kr/ tAhel etAmrA bM etAmAedr
sAenr b<Aceb. 20etAmrA b etAmAedr Bu
Vrek BAlbAseb o tAr bADY heb. tAek pirtYAg
ekAr n/ kAr, Bu etAmAedr jIbn; bM Bu
etAmAedr pUbRpurx AhAm/ sahAk bM yAekAbek
ey edz idet it|A keriCeln/ es edez itin
etAmAedr dIGRjIib krebn.
n&u n ent iyehAzy
U
SAeyelr smS elAekedr sb kT
bl ezx hel/ 2emAiz bleln/ ''AmAr bys
Kn 120 bCr. Aim Ar etAmAedr pircAln
kret pArb n. Bu AmAy beleCn '&uim y$n
ndI pAr hey yAeb n. 3 ik Bu etAmAedr elAekedr
es edez pT ediKey iney yAebn. Bu etAmAedr
j smS jAitek DbMs krebn bM etAmr
tAedr edz iCiney eneb. Bur it| nusAer
iyehAzUy etAmAedr pT edKAebn.
4
"Bu sIehAn bM og emArIy rAjAedr
DbMs ker tAedr it bM tAedr edezr it y
keriCeln edr ito tA krebn. 5 smS
jAitek hArAet Bu etAmAedr sAhAyY krebn. ik
Aim etAmAedr y y kret bil tAr sb etAmr
tAedr it ekAr. 6# bM sAhsI ho/ smS
elAekedr By epeyA n? kAr, Bu etAmAedr Vr

31

etAmAedr se AeCn. itin etAmAedr eCe yAebn


nb htAz krebn n.
7
tKn emAiz smS S Aeyelr sAmen iyehAzUye k
efek bleln/ ''z) ho/ sAhs kr. ey edz Bu
edr pUbRpurxedr edebn bel it|A keriCeln/
&uim tAedr esKAen iney yAeb bM es edz tAedr
iDkAr krAeb. 8Bu etAmAy pT edKAebn/ itin
inej etAmAr se AeCn. itin etAmAek CAebn
n b tYAg krebn n. i ekAr n/ By epeyA
n.
emAiz iz(Ail ilipb kreln
tArpr emAiz es iz(Ail ileK yAjkedr
hAet ideln. yAjkr iCl elib egAIr elAk/ yAedr
kAj iCl Bur ci)r es isuk bhn kr. emAiz
S Aeyelr smS bI,edr kAeCo iz(Ail ideln.
10
tArpr emAiz tAedr A|A idey bleln/
''etYk sAt bCerr ezex/ mui)r bCer TRA
kuiwrbAs sebr smy/ 11ey smy S Aeyelr smS
elk Bu etAmAedr Verr menAnIt SAen Bur
sAeT sA(A kret Aseb/ es smy &uim b
iz(il elAekedr kAeC pAW kreb yAet
tAr t Znet pAy. 12skl purx/ SIelAk/
izZedr bM etAmAedr meDY bAskArI ibedzIedr
b ksAeT je kreb. tAr sb iz(
Zneb o etAmAedr Bu Vrek sAn kret izKeb.
tKn tAr bYbSAr ey ey ibxy AeC tAr sb
pAln kret pAreb. 13%rpurxrA yid iz(Ail
n ejen TAek teb tArAo Zneb bM Bu
etAmAedr Vrek sAn kret izKeb. tAr ytidn
etAmAr edez bAs kreb ttidn Buek sAn kreb.
zI etAmr y$n ndI pAr hey es edz iDkAr
kreb.
9

Bu emAiz o iyehAzy
U e k fAkeln
Bu emAizek bleln/ ''Kn etAmAr m]&uYr
smy hey eseC. iyehAzUyek iney smAgm tAbur
kAeC s. Aim blb iyehAzUyek ik kret heb.
tA emAiz o iyehAzUy smAgm tAbuet egeln.
15
Bu es tAbur kAeC emGSer dzRn ideln.
es emGS tAbur drjAy dAiey rel. 16Bu
emAizek bleln/ "&uim zIG mAr yAeb bM &uim
etAmAr pUbRpurxedr kAeC egel pr elAekr
AmAr it ibVS TAkeb n. Aim tAedr sAeT ey
ci) keriC t tAr eBe ePleb. tAr AmAy
pirtYAg ker ey edez yAeC es edezr mUi%$edr
pUj kreb. 17es smy Aim tAedr pr tY
*u hb bM tAedr pirtYAg krb. Aim tAedr
sAhAyY kret SVIkAr krb Ar tAr DbMs heb.
tAedr it bibD Byr Gwn Gweb/ tAr enk
14

i tIy ibbr, 31:18-32:14

205
keXo peb. tKn tAr bleb/ 'AmAedr it
sb ml GweC kAr, AmAedr Vr AmAedr
se en. 18es smy Aim tAedr sAhAyY krb
nAkAr, tAr m kAj kreb bM edbtAedr
pUjA kreb.
19
''tA gAnw ileK nAo bM SAeyelr
elAekedr t ezKAo. tAedr gAn gAet ezKAo/
tAhel gAn SAeyelr elAekr ibre AmAr
sA(I heb. 20Aim tAedr pUbRpurxedr ey edz edb
bel it|A keriClAm/ Aim tAedr es edez
iney yAb. es edz %m ibxey pirpU,R Ar tAr
y cAy tA- eKet epel tAr hXpuX heb ik
tKn tAr Geu r bseb bM edbtAr esb kreb.
tAr AmAr kAC eTek dUer ser yAeb bM AmAr
inym eBe ePleb. 21tKn tAedr it b Byr
GwnA Gweb. tAr enk keX peb. es smey
tAedr elAekedr gAn men peb bM tAr
tAedr Bul buJeb. Aim tAedr ey edz edb bel
it|A keriClAm es edez Kno iney yAin/
ik Aim jAin esKAen tAr ik krAr pirkn
kreC.
22
tA es iden emAiz es gAn ilKeln bM
SAeyelr elAekedr t ezKAeln.
23
tKn Bu nUenr pu^ iyehAzUye k bleln/ ''z)
ho/ sAhs kr. Aim SAeylIyedr ey edz edb
bel it|A keriC/ es edez &uim tAedr iney
yAeb Ar Aim etAmAr sAeT TAkb.
emAiz S Aeyl
Iye dr stk$ ker ideln
smS iz( emAiz y shkAer kiw bey
ilKeln. 25Ar t elK ezx hel/ itin elbIyedr
kiw Aedz ideln. : elbIeyr Bur ci)r
isu k bey iney eyt. emAiz bleln/
26
''bYbSApuSk b iney Bu etAmAedr Verr
ci)r isuekr pAez rAK. tAhel t etAmAedr
ibre sA(I heb. 27Aim jAin etAmr Kub
key/ etAmr etAmAedr mt ker jIbn
kAwAet cAo. edK Aim etAmAedr sAeT
TAkAkAlIn etAmr Bur bADY het SVIkAr
keriCel. tA Aim jAin ey AmAr m]&uYr pro
etAmr tAr bADY het SVIkAr kreb. 28etAmAr
pirbAregAIr smS cpdS kmRcArI o entAedr
k jAygAy jeA ker. Aim tAedr sb
ibxy blb bM tAedr ibre AkAz o p]iTbIek
sA(I kreb. 29Aim jAin AmAr m]&u Yr pr etAmr
m hey peb. Aim eyBAeb A|A keriC tAr
eTek etAmr dUer ser yAeb. Bib`et etAmAedr
ml heb. kAr, Bu ey kAj m beln etAmr
es sb kret cAo bM etAmAedr m kAejr
Ar tAek sX kr.
24

emAizr gAn
SAeyelr smS elAk k jAygAy je
hel emAiz tAedr j gAenr sbwA gAeln
30

32

''AkAz/ Aim y bil ezAn. p]iTbI/ AmAr


mueKr kT ezAn.
2
Amr pedz b]iXr mt Jreb/ eymn izizr
pe mAiwr per/ b]iXr DArA GAesr pr pe/
eymn sbuj gACpAlAr pr b]iX nAem.
3
kAr, Aim Bur nAm cAr krb. etAmr Verr
zMsA kr?
4
qzl :Bu bM tAr kAjo iwhIn? kAr,
tAr pTskl AyY? Vr stY bM ibVAs. itin
mlmy o s .
5
sitY etAmr t A r s A n no. etAmAedr
pApskl tAek kluixt ker. etAmr ibpTgAmI
imeTYbAdI.
6
BAeb ik etAmrA Bu etAmAedr it y y
kereCn t pirezAD kr etAmr Slbui/ ebAk
elAk. Bu etAmAedr ipt. itin etAmAek qtrI
kreln. itin etAmAr s]iXkt$. itin etAmAr
BAr bhn kern.
7
Sr, kr b pUebR ik GewiCl. b bCr Aeg
ey sb Gwn GewiCl tA men ker edK. etAmAr
iptAek ij|As kr/ itin etAmAek blebn. etAmAr
bI,edr ije|s kr/ tAro etAmAek blebn.
8
prApr p]iTbIet elAekedr p]Tk kereCn.
itin etYk jAitek tAr inejr edz ideyeCn.
es sb jAitr j Vr sImAerK iniX$ kereCn/
Verr sAnedr sMKY nusAer kereCn.
9
Bur elAekrA tAr iDkAr? yAekAb Bur.
10
Bu yAekAbek mrBUimet k bAtAs tAit
edez epeln. Bu yAekAebr t%AbDAenr j tAek
ebXn kreln. tAr inejr ecAeKr tArAr mt tAek
r( kreln.
11
gl pAKI tAr zAbkedr bAs eTek eWel
edy eyn tAr et ezeK. zAbkedr r( kret
es tAedr sAeT AkAez oe. tAedr Dret es
tAr pAK ibSAr ker/ tArA pe egel es tAedr
fAnAr pr bhn ker inrApd SAen iney yAy. Bu
iWk esrkm heln.
12
Bu kA yAekAbek pT ediKey iney egeln.
ekAn ibjAtIy edbt tAek sAhAyY kerin.
13
pAbRtY edz iDkAr kret itin yAekAbek
pircAln kreln. yAekAb e(etr zs sMh
kreln. Bu tAek pATerr eTek mDu bM z)
pATerr eTek jlpAeyr etl ideln.
14
Bu SAeylek ideln egA-pAl het p
mAKn bM emxpAelr D. itin SAeylek ideln
emAw-esAw emx o CAgl; bAzenr esr emx bM

i tIy ibbr, 32:15-42

206

imih k]X gemr AwA. etAmr S Aeyelr elAekr


@A(Ars/ lAl re[r @A(rs pAn krel.
15
ik iyZr, hXpuX hel xAer mt pdAGAt
krl. :</ etAmAedr epw Ber KAoyAenA heyiCl?
etAmr puX o emdyu) hel. tKn es tAr inmRAtA/
tAr Vrek pirtYAg krl. ey !zl tAek pir^A,
keriCl tAr eTek pAlAl.
16
Bur elAekrA tAek xRAiVt krl. tAr
edbtAr pUjA krl? es sb Byr edbtAr
pUjA ker tArA Vrek *u krl.
17
tAr BUtedr ee bildAn sgR krl/
yAr Vr iCl n. edbtAr iCl n&un/ yAedr
tAr jAnt n. sb n&un edbtAedr tAedr
pUbRpurxrAo jAnt n.
18
ey Vr etAmAr inm$At tAek &uim pirtYAg
krel/ ey Vr etAmAy jIbn dAn kreln tAek
Buel egel.
19
Bu sb edKeln bM tAedr it c
*u heln. tAr pu^ kArA tAek *u krl?
20
tA Bu bleln/ 'Aim tAedr eTek muK
iPirey enb/ tArpr edK yAeb ik Gew? tAr
ibrAcArI. tAr ibVAsGAtk sAn.
21
tAr nIVr ArA AmAek xRAiVt krl. tAr
sb TRhIn mUi%$ qtrI ker AmAek *u krl.
tA Aim tAedr meDY xRA jAb mn elAekedr
Ar yAr k]tpe( jAit ny. Aim tAedr kiw
X jAitr ArA *u krb.
22
AmAr e*AD Aenr mt leb/ t kberr*
gBIrtm SAno Ailey edeb/ t p]iTbI o p]iTbIet
p sbikC AlAeb/ t pbRtilr mUel ep<QeC
eswAo AlAeb.
23

"Aim S AeylIyedr pr sw Anb. AmAr


smS bA, tAedr idek Cb.
24
tAr (uDAy erAg hey yAeb. Byr sb erAg
tAedr DbMs ker ePleb. Aim tAedr ibre b
j pAWAb. ibxA) sAp Ar tAr dMizt heb.
25
peT !sr tAedr htY kreb. bAIr meDYo
mhABy ibnz kreb. !sr yubk yubtIedr htY
kreb. tAr izZ o b
] edro htY kreb.
26
Aim S Aey l Iy e dr DbMs krAr kT
eBebiClAm/ yAet elAek tAedr kT kdm Buel
yAy?
27
ik Aim jAin tAedr zrA ik bleb. tAedr
zr buJeb n. tAr bA ker bleb/ ''Bu
S Aeylek DbMs kern in/ AmrA AmAedr zi)et
jyI heyiC?

kbr Tb ''izol m]&uYr SAn.

28

''SAeyelr elAekr ebAk/ tAr ebAeJ n.


yid ZDu tAr |AnbAn ht teb buJt. tAr
buJt tAedr it ik Gwet pAer?
30
kjn elAk ik kKno 1/000 elAkek tAiey
idet pAer jn ik kKno 10,000 elAkek pAlAet
bADY kret pAer sb tKn Gew yKn Bu
tAedr zr hAet smpR, kern? sb tKn
Gew yid qzl* tAedr dAesr mt ib*y ker edn?
31
AmAedr zedr ey 'qzl t AmAedr qzelr
mt blbAn ny? mnik AmAedr zrAo esw
jAen?
32
tAedr @A(Alt sedAemr @A(Alt het bM
GemArAr e(t het p. tAedr @A(A Pl
A,nAzk ibexr mt.
33
tAedr @A(Ars sAepr ibexr mt.
29

34

''Bu beln/ 'Aim es zAiS sy ker rAKiC.


Aim t AmAr BAAer b ker ereKiC?
35
tAr ey sb m kAj kereC tAr j Aim
tAedr zAiS edb. ik Aim es idenr j zAiS
sy ker ereKiC yKn tAedr p ipCel yAeb.
tAedr keXr smy sikw. zIG tAedr zAiS enem
Aseb.
36
Bu tAr elAekedr ibcAr krebn. tAr tAr
dAs bM Bu yKn edKebn ey *ItdAs bM SVADIn
elAekrA zi)hIn bM shAyhIn heyeC tKn itin
tAedr pr kr, dzRn krebn.
37
tKn Bu blebn/ 'tAedr es edbtArA
ekATAy ekATAy es '!zl yAr kAeC Aeyr j
tAr Cew igeyiCl
38
es edbtAr etAmAedr bilr cibR eBAjn krt
bM epy !neber @A(Ars pAn krt. sb
edbtArA eW es etAmAedr sAhAyY krk? tArA
etAmAedr r( krk?
39
'"Kn edK Aim ekbl Aim Vr? Ar
ekAn Vr en? Aim bD kir/ Aim jIbn dAn
kir/ Aim AGAt kir/ Aim suS kir. AmAr
hAt eTek ek kAek Ar kret pAer n?
40
Aim AkAezr idek AmAr hAt &uel
it|A kir/ AmAr njIbn eymn init es
initBAeb il Gweb?
41
Aim it|A kriC/ Aim AmAr dI trbAir
DArAelA krb. tAedr ic zAiS edb. Aim t
idey zedr zAiS edb bM yAr AmAy G], ker
tAedr itPl edb.
42
AmAr zr ht heb bM tAedr bI ihsAeb
iney yAoy heb. AmAr tIr tAedr re) rA[Ab.
AmAr trbAir tAedr esnAedr mATAil ekew eneb.
qzl Verr Aerk nAm. r TR itin k gR b z)smTR
inrApdSAn.

207

i tIy ibbr, 32:43-33:12

43

4
jAitg/ etAmrA Verr elAekedr j An
emAiz AmAedr ibiD ideln. es sb iz(
kr? kAr, itin tAedr sAhAyY kern. tAr dAsedr yAekAebr elAekedr j.
5
htYAkArIek itin zAiS edn. itin tAr zedr
es smy S Aeyelr elAekr o tAedr entAr
ic zAiS edn. Ar BAeb itin tAr edz o k sAeT jeA hl/ Ar Bu iyZre,r :S Aeyelr
jAedr pib^ kern.
rAjA heln?

emAiz elAekedr tAr gAn ezKAeln


rebe,r AzIbR Ad
6
tArpr emAiz es S Aeyelr elAekedr Ziney ''reb, eb<ec TAkuk/ mAr n yAk. ik tAr
Ziney gAenr smS kTAil bleln. nUenr
pirbAregAIr elAksMKY ehAk?
pu^ iyehAzy
U emAizr sAeT iCeln. 45emAiz elAekedr
iyhd Ar AzIbR Ad
ibxey iz( edoy ezx ker bleln/ 46"Aim
Aj ey sb Aedz idlAm tAr it etAmr b 7iyhdAr ibxey emAiz kTA bleln
menAeyAg ekAr bM sAnedro iz( ido eyn
tAr bYbSAr smS A|A pAln ker. 47eBebA n
''iyhdAr entA sAhAeyYr j ATRn jAnAel
sb iz( r hIn. tAr etAmAr jIbn? sb Bu tAr ATRn Znun. tAr elAekedr kAeC tAek
iz(A nusr krel etAmr y$n ndIr opAerr iney Asun. tAek zi)zAlI ker tAr zedr
edez dIGRRjIib heb ey edz etAmr iDkAr hArAet sAhAyY krn.
kreb.
elbIr AzIbAR d
8
neb pbeR t emAiz
elbIr sVe emAiz kTil bleln
48
es k iden Bu emAizr se kT bleln.
itin bleln/ 49''&uim bArIm pbeR t yAo. iyrIehAr
''elib etAmAr k]t nusr,kArI/ rIm o
sAmen biSt emAyAb edezr neb pbRet oeW. &uIm tAr sAeT reyeC. m>sAet &uim elbIr prI(
tAhel S Aeyelr elAekedr bsbAesr j ey knAn keriCel. mrIbAr jelr DAer &uim tAedr prI(
edz Aim tAedr idiC/ t &uim edKet pAeb. ker mA, keriCel ey tAr etAmAr.
50
9
&uim es pbRet mAr yAeb. etAmAr BA hAerA,/
tAr etAmAr ibxey ebzI y zIl eh Bu/
ey ehAr pbRet mArA igeyiCl bM tArpr tAr mnik inejedr pirbAerr eTeko. tAr tAedr
inejr elAekedr se imilt hbAr j cel mtAiptAek ep( kereC/ inejr BAedro
igeyiCl. &uimo esBAeb pUbRpurxedr sAeT SV IkAr ker in. tAr mnik tAedr izZedr ibxeyo
sMg]hIt heb. 51kAr, etAmr jen AmAr ibre menAeyAg ker in. ik tAr etAmAr Aedzskl
pAp keriCel. etAmr kAedezr kAeC mrIbAr jelr pAln kereC. tAr etAmAr beAbS nusr,
DAer iCel/ eyw isn mrBUimet reyeC/ esKAen kereC.
10
SAeyelr elAekedr sAmen etAmr AmAek sAn
tAr yAekAbek etAmAr zAsn iz( edeb.
52
kr in bM AmAek pib^ bel mA kr in. tA etAmAr bYbS o A| S Aeylek ibiD edeb. tAr
Kn etAmr es edz edKet pAr/ y Aim etAmAr sAmen Dup AlAeb. etAmAr ebdIet tAr
S Aeyelr elAekedr idiC/ ik etAmr es edez ehAmbil sgR kreb.
11
ebz kret pAreb n.
Bu/ elbIr zi)ek AzIbRAd kr. tAr hAetr
kAj h, kr. yAr tAedr A*m, ker tAedr
emAiz elAekedr AzIbR Ad kreln
DbMs kr. tAr zedr prAijt kr/ eyn zr
m]&uYr pUebR Verr elAk emAiz/ SAeyelr Ar kKno iPer A*m, kret n pAer.
elAekedr sb bel AzIbRAd kreln
ibAmIenr AzIbR Ad
2
12
''Bu sIny pbRt het eln/ esyIerr egADUil
ibAmIenr sVe emAiz bleln
eblAy eyn Ael idt hl. pAr, pbRt het eyn
''Bu ibAmInek BAlbAesn. ibAmIn inrAped
Ael el Wel. Bu tAr 10/000 pib^ jnek tAr kAeC TAkeb. Bu sbsmy tAek r(A kern
tAr se iney eln. Verr prA*mI !sr bM Bu tAr edez bAs krebn. *
tAr pAez iCl.
3
<A/ Bu tAr elAekedr BAlbAesn. smS pib^ Bu krebn A(irk eTR/ "bM Kn itin tAr
elAekr tAr hAet reyeC. tAr tAr cr,tel bes k<AeDr meDY bAs krebn. iw sbt> ebAJAy ey ibAmIn
bM iyhdAr BUKer meDYr sImAe ejrzAelem Bur mir
tAr iz(Askl ezeK?
heb.
44

33

i tIy ibbr, 33:13-34:8

208

eyAexePr AzIbR Ad
eyAexePr sVe emAiz bleln
''Bu eyAexePr edzek AzIbRAd krn. Bu
tAedr mATAr perr AkAz eTek b]iX bx$An Ar
pAeyr tlAr mAiw eTek jl idn.
14
sUy$ tAedr eyn BAl Pl edy. etYk mAes
eyn %m Pl hy.
15
purAtn pbRt skl o igirmAlil eyn %m
%m Pl edy.
16
p]iTbI eyn tAr k]X ibxyil eyAexPek
edy. eyAexPek tAr BAeyedr eTek AlAd kr
heyiCl. tA l eJAepr Bu tAr k]X ibxy
skl eyAexPek idn.
17
eyAexP zi)zAlI xAer mt. tAr pu^
xAer ize[r mt. tAr jAitr elAekedr
tA idey A*m kreb bM tAedr p]iTbIr ezx
A pyR eWel iney yAeb. <A/ es izM iw
Piyemr dz hAjAr elk bM mn>izr hAjAr
elAk.
13

"pu^edr meDY Aezr sbecey AzIbRAdA.


es tAr BAedr meDY iy ehAk/ es tAr p etel
Duey ink.
25
etAmAr drjAy elAhAr o tAmAr !trI tAl
Juleb. etAmAr smS jIben &uim heb zi)mAn.
emAiz eV rr zMs kreln
''eh iyZr,/ Verr mt Ar ek en? Vr
etAmAek sAhAyY kret tAr egQreb emeG AerAh
ker AkAezr mDY idey Aesn?
27
Vr icrjIib. itin etAmAr inrApd SAn.
Verr prA*m icrkAl SAyI? itin etAmAek r(
kern. Vr etAmAr zek etAmAr edz tYAg kret
bADY krebn. itin bleln/ 'zek DbMs ker?
28
sutrAM SAeyl inrAped bAs kreb/ yAekAebr
kUp tAedr iDkAer. tAr zesr o @A(Aresr
edz pAeb. Ar es edz pAeb cr b]iX.
29
SAeyl/ &uim AzIbRAdA/ Ar ekAn jAit
etAmAr mt ny. Bu etAmAr pir^A, sADn kreln.
Bu FAelr mt etAmAek r(A kern. Bu zi)zAlI
trbAirr mt. etAmAr zr etAmAy By pAeb bM
&uim tAedr pib^ SAnil dKl kreb?
26

sbl
U eU nr o xAKerr AzIbR Ad
sbUlUn sVe emAiz bleln
''sbUlUn/ Anit ho/ yKn &uim bAer yAo.
emAiz mAr egeln
xAKr/ Anit ho/ etAmAr bAesr tAbuet.
19
emAiz neb pbRet Weln. itin emAyAebr
tAr elAekedr pbRet efek iney yAeb. esKAen
yn
$ ptYk eTek ipsagr c
Ay Weln.
tAr yTAyT bil sgR kreb. tAr smu@ eTek
w iCl y$enr DAer iyrIehAr pr pAer. Bu
spd bM smu@tw eTek Dn Ahr, kreb.
emAizek igilyd eTek dAn pyR smS edz
gAedr j AzIbAR d
edKAeln.
20
2
gAd sVe emAiz bleln
Bu tAek nAil/ Piym o mn>izr smS
''Verr zMs ehAk iyin gAdek k ibzAl edz edKAeln. itin BUmDYsAgr pyR iyhdAr smS
BUK ideln? gAd isMehr mt/ es Zey pe ep(A edz edKAeln. 3Bu emAizek enegB SAniw bM
ker. tArpr A*m, ker pZedr iC iB ker. esAr eTek ey ptYk eKjur gAeCr zhr iyrIeh
21
es inejr j %m Mz menAnIt ker rAjAr cel egeC tAo edKAeln. 4 Bu emAizek bleln/
mt inejr Mz eny. elAekedr entAr tAr kAeC '' es edz/ yAr ibxey Aim AhAm/ sahAk o
Aes. Bu y BAl beln es tA ker. es SAeyelr yAekAebr kAeC it|A keriClAm. Aim beliClAm/
elAekedr j y AyY tA ker.
' edz Aim etAmAr %rpurxedr edb. Aim
etAmAy es edz edKet ideyiC/ ik &uim esKAen
dAenr AzIbR Ad
eyet pAreb n.
22
5
dAn sVe emAiz bleln
tArpr Bur dAs emAiz emAyAb edez mAr
''dAn isMh zAbk/ es bAzn eTek lAP edy.
egeln. rkm ey Gweb t Bu emAizek
jAineyiCeln. 6Bu emAizek emAyAb edez kbr
nA ilr AzIbR Ad
ideln. iw iCl qbipeyAerr sAmenr ptYk.
23
ik Ajo elAek jAen n emAizr kbrw iWk
nAil sVe emAiz bleln
''nAil &uim enk %m ibxy pAeb. Bu stY ekATAy reyeC. 7mArA yAbAr smy emAizr bys
heyiCl
stY etAmAy AzIbRAd krebn. gAlIl edr edz 120 bCr. itin AegkAr mt z) smTR iCeln
&uim pAeb.
bM tAr ecAKo (I, hey yAyin. 8 SAeyelr
elAekr 30 idn Der emAizr j ezAk keriCeln.
Aezerr AzIbR Ad
es ezAekr smy ekew n yAoy pyR tAr emAyAb
24
edezr y$n ptYkAy kAwAeln.
Aezr sVe emAiz bleln
18

34

209
iyehAzy
U n&u n ent heln
emAiz iyehAzUeyAr per tAr hAt ereK tAek
n&un ent ihsAeb menAnIt keriCeln. Ar tKn
nUenr pu^ iyehAzUy |Ar A Ay pU,R heyiCeln.
tA SAeyelr elAekr iyehAzUeyAr kTAr bADY
het lAgl. Bu emAizek y A|A keriCeln tAr
es mt kAj kret TAkl.
10
emAizr mt SAeyel Ar ekAn BAbbAdI iCl
9

i tIy ibbr, 34:9-12

n. Bu emAizr sAmnsAmin AlAp kretn. 11Bu


emAizek imzr edez mh prA*emr elQikk kAj
kret pAiWeyiCeln. PerQ,/ tAr cpdS kmRcArI
o imzerr smS elAk es sb elQikk kAj
edeKiCl.
12
Ar ekAn BAbbAdI emAizr mt t prA*emr
o AyR kAj kern in. SAeyelr smS elk
tAr mhAn kAjil edeKiCl.

210

iyehAzeU yr pu Sk
S Aeyl
jAitek en idet rV iyehAzy
U e k
menAnyn kreln
emAiz iCeln Bur dAs. tAr shkArI iCeln
nUenr pu^ iyehAzUy. emAizr m]&uYr pr Bu
iyehAzUyek bleln/ 2"AmAr dAs emAiz mAr egeC.
Kn &uim sb elAekedr iney y$n ndI epirey
yAo. etAmAedr es edez eyet heb eyw Aim
etAmAedr SAeylbAsIedr idiC. 3Aim emAizek
eymn itit ideyiClAm/ esrkmBAeb esKAen
etAmr pdApR , kreb. essb jAy g Aim
etAmAedr edb. 4ih%Iyedr smS jim/ mrBUim bM
ilbAenAn eTek Zr ker mhAndI :PrA ndI pyR
etAmedr heb. KAn eTek piem BUmDYsAgr/
:eyKAen sUyR SAcel nAem smS BUK ejen
etAmAr heb. 5 emAizr se Aim eymn iClAm
etAmAr seo Aim iWk etmin TAkb. ek etAmAek
ekAnidn rKet pAreb n. Aim etAmAek eCe
kKenA yAb n. Aim etAmAek kKenA tYAg krb
n.
6
"iyehAzUy/ zi)mAn ho/ sAhsI ho. &uim
elAekedr mnBAeb en edeb/ yAet tAr
inejedr edz iDkAr kret pAer. Aim ey tAedr
ippurxedr kAeC itit ideyiClAm ey edz
tAedr hAet &uel idey yAb? 7 ik Ar kiw ibxeyo
etAmAek z) o sAhsI het heb. AmAr dAs emAiz
ey ined$zil idey egeC/ esil b etAmAek
emen clet heb. &uim yid tAr nIit b emen
cel/ teb sb kAej etAmr sAPlY init. 8 ibiD
puSek y-y elK AeC sbRdA essb men ereKA.
puSk idnrAt pAW ker. tAhel iliKt ined$zil
&uim iny pAln kret pAreb. yid kAj
spU,RBAeb kret pAr tAhel &uim buipUbRk cleb
o &uim y ikC kreb tAet k]tkAyRY heb. 9men
ereKA/ Aim etAmAek zi)mAn o sAhsI het beliC.
tA bliC By epo n. &uim eyKAen yAo/ Bu/
etAmAr Vr etAmAr se reyeCn.

iyehAzy
U k%$ ] ineln
tKn iyehAzUy dlpitedr Aedz ideln. itin
tAedr bleln/ 11''puer izibrw Guer es bM
elAekedr St het belA. tAedr belA/ 'KA
eyn mjut TAek. belA Ar itnidn pr Amr
y$n ndI it*m krb. ndI epirey Amr es
10

edez yAb ey edz SV yM Bu etAmAr Vr etAmAedr


dAn kereCn.
12
tArpr iyehAzUy reb, o gAd pirbAregAIr
se bM mn>izedr eDRk pirbAregAIr se
kT bleln. itin bleln/ 13''men ereKA Bur
dAs emAiz etAmAedr ik beleCn. itin beliCeln/
Bu/ etAmAedr Vr etAmAedr TAkAr j jAyg
edebn. Bu etAmAedr es edz dAn krebn.
14
bSt/ y$n ndIr pUbR tIerr edziw itmeDY
emAiz etAmAedr sdAn kereCn. etAmAedr SIpu^rA/ etAmAedr pZr esKAen TAkeb. ik
etAmAedr !sr eyn b etAmAedr BAeyedr
iney y$$n ndI epirey yAy. yuer j skel
!trI eTekA. es edezr dKl inet tAedr sbRkAr
sAhAyY ekAerA. 15Bu etAmAedr ibAemr j SAn
ker ideyeCn. itin etAmAedr BAeyedr jeo
es k bYbS krebn. ytidn n tArA tAedr
Vr d% es edz peC etAmr tAedr sAhAyY
ekAerA. tArpr etAmr inejedr bAsBUimet TRA
y$n ndIr pUbR tIerr es edez iPer esA.Bur
dAs emAiz etAmAedr edz ideyiCeln.
16
iyehAzUyr kTAr %er elAekr bll/ "Apin
yA Aedz krebn/ Amr sb pAln krb. eyKAen
eyet blebn yAb? 17y blebn emen clb/ eymnBAeb
emAizr Aedz Amr emen cltAm. Amr ZDu
Bur kAeC kw ijins cAb. Amr cA Bu
ApnAr Vr eyn ApnAr se sbdR A ibrAj kern/
eymn emAizr se itin inyt TAketn. 18yid
ek ApnAr Aedz mA ker ikMb Apnr
ibrAcr, ker tAek Amr htY krb. Apin
ekbl blbAn o sAhsI ehAn.
iyrIehAy c rbAihnI
nUenr pu^ iyehAzUy bM skel izwIm zher
izibr SApn kreln. tArpr iyehAzUy skelr
|Aet jn crek pAWAeln. itin tAedr
bleln/ "edzw BAl ker Guer edeK esA/ ibezx
ker iyrIehA zhrwAr idek njr ereKA.
tAr iyrIehAr idek ron idl. esKAen tAr
k gi,kAg]eh Wl. tAr nAm rAhb.
2
ekAn kjn igey iyrIehAr rAjAr kAeC bll/
''kAl rAe^ S Aeyl eTek ikC elAk AmAedr edezr
ekATAy ik bRlt AeC edKbAr j eseC.

iyehAzeU yr pu Sk 2:3-3:5

211
3

tKn iyrIehAr rAj rAhebr kAeC bAt$


pAWAeln/ ''yAr etAmAr bAIet reyeC tAedr luikey
ereKA n. tAedr ebr ker dAo. tAr etAmAedr
edez crb]i% kret eseC.
4
rAhb jnek luikey ereKiCl. es bll/ "r
esiCl iWk/ ik ekAT eTek esiCl t jAin
n. 5 sYAebl ngerr Pwk b hbAr smy tAr
jn cel egl. ekATAy egl tAo jAin n. tAtAi
tAedr epCen epCen yAo/ hyetA &uim tAedr Der
ePleto pAerA. 6:Asel rAhb oedr kAeC yA
bluk/ jnek es CAedr pr misnAr fAwr
meDY luikey ereKiCl.
7
rAjAr elAekr ngerr bAer ebirey egl.
ngerr smS Pwk b ker edoy hl. tAr
S Aeyl eTek As jenr eK<Aej ebirey yn
$
ndIr DAer es ep<QCAl Ar ndIr eyKAen eyKAen
elAk pArApAr ker essb jAygAy eK<Aj kret
lAgl.
8
idek or jn yKn Gm
u AbAr AeyAjn kreC
rAhb CAed eW elA. 9 es tAedr bll/ ''Aim
jAin Bu etAmAedr elAekedr edz ideyeCn.
etAmr AmAedr By pAey ideyC. edezr smS
mAnux etAmAedr By ker. 10Amr By epeyiC
kAr, Amr ZeniC ey ikBAeb Bu etAmAedr shAy
heyiCeln. Amr ZeniC imzr eTek AsAr smy
itin elAiht sAgerr jl Zikey ideyiCeln. Amr
o ZeniC sIehAn Ar og nAemr jn emArIy
rAjAek etAmr ik keriCel. Amr jAin y$enr
pUbt
R Ier rAjAedr etAmr ikBAeb DbMs keriCel.
11
sb b]%A Zen Amr Atit hey AiC.
AmAedr meDY mn bIr ek en ey etAmAedr
se yu ker. r kAr, etAmAedr Bu Vr oper
SVgR Ar nIec ibVelAekr zAsnkt$. 12Aim
etA etAmAedr itit ideyiC/ sAhAyY keriC/ tA
etAmAedr kAeC Aim kw kT idet nuerAD
kriC. Bur sAmen zpT ker belA etAmr AmAr
pirbAerr it dyA kreb. belAkreb etA 13kT
dAo AmAr pirbAerr sklek b<Aicey rAKeb. AmAr
mtA/ iptA/ BA-ebAn Ar tAedr sMsAerr sklek
bA< icey ereKA. itit dAo m]&u Yr hAt eTek etAmr
AmAedr r( kreb.
14
or jn st hl. tArA bll/ ''jIbn idey
Amr etAmAedr r( krb. ik kAek bleb n
Amr ik kriC. Bu yKn AmAedr injSV edz
AmAedr edebn tKn etAmAedr et k]p krb.
etAmr AmAedr opr ibVAs rAKet pAerA.
15
SIelAkiwr bAI ngr AcIerr gAey qtrI kr
heyiCl. wA AcIerr k Mz iCl. es jAnAl
idey kw emAw di Juiley idl yAet esw ebey
ebey or ebirey eyet pAer. 16SIelAkiw bll/

"piem pAhAer idek etAmr cel yAo. tAhel


hWA ker rAjAr !sr etAmAedr K<uej pAeb n.
oKAen itnidn etAmr A egApn ker TAekA.
!sr iPer el etAmr etAmAedr peT iPer
eyo.
17
tAr bll/ "Amr etAmAek itit ideyiC.
ik etAmAek ey kw kAj kret heb/ nel
kT rAKet n pArel Amr dAyI hb n. 18AmAedr
pAlAenAr j &uim lAl diw kAej lAigeyC.
Amr etA b KAen iPer AsiC. tKn ik
diw AbAr jAnAlAy Juiley rAKeb. etAmr
b etAmAr bAIet etAmAr mtA/ iptA/ BAebAnedr bM etAmr smS pirbArbgRek iney
Aseb. 19 bAIet yArA TAkeb tAedr etYkek
Amr r( krb. ek yid Aht hy tAr j
Amr dAyI TAkb. ik ek yid bAIr bAer
TAek tAhel es ht het pAer/ ese(e^ Amr
dAyI hb n. ese(e^ edAx tAr inejr. 20etAmAr
se AmAedr ci) hey rl. ik &uim yid
kAek sb P<As ker dAo tAhel ci) Ar
ci) TAkeb n.
21
SIelAkiw bll/ ''&uim yA y belC sb Aim
krb. es tAedr ibdAy jAnAl. tAr tAr bAI
eTek ebirey egl. lAl diw es jAnAlAy eb<eD
idl. 22tAr bAI eTek ebirey pAhAer idek yA^
krl. tAr esKAen itnidn rl. rAjhrIrA smS
rASAy njrdAir kret lAgl. itnidn BAeb ekew
yAbAr pr tAr AzA eCe idey nger iPer elA.
23
tArpr elAk iw pAhA epirey/ ndI epirey
nUenr pu^ iyehAzUyr kAeC iPer elA. tArA y-y
edeKeC sb tek jAnAl. 24iyehAzUyek tAr bll/
''Bu yTATR smS edzw AmAedr idey egeCn.
oedezr smS elAk AmAedr Bey BIt hey AeC.
yn$ ndIet elQikk GwnA
pridn Kub skAel iyehAzUy Ar S Aeyelr smS
elAk eW izwIm eCe cel egl. tAr y$enr
pAer igey ep<QCl. ndI eperAbAr Aeg esKAen
tAbu KAwAl. 2itnidn pr/ dlpitr iziberr sbR^
Guer edKeln. 3 tArpr tArA sklek bleln/
''etAmr yKn yAjkedr bM elbIyedr Bu/
etAmAedr Verr sA(Yisuk bhn kret edKeb
tKn etAmr b tAedr nusr kreb. 4 ik
edeKA eyn Kub kAeC eTek nusr, ekAer n.Ay
1/000 gj tPAet TAkeb. etAmr KAen Aeg
AesAin/ tA yid tAedr nusr, kerA/ jAnet
pAreb ekATAy etAmAedr gbY.
5
tArpr iyehAzUy tAedr bleln/ ''inejedr
pib^ kerA. AgAmIkAl Bu etAmAedr piSitet
ikC Ay$Y kAj krebn.

iyehAzeU yr pu Sk 3:6-4:14
6

212

iyehAzUy yAjkedr bleln/ ''sA(Yisuk iney


skelr sAmen idey ndI epirey yAo. tAr tA
krl.
7
Bu iyehAzUyek bleln/ "Aj Aim etAmAek
mhApurx ker ge etAlbAr kAej b]% hb.
S Aeyelr smS elAk etAmAr idek tAikey TAkeb.
tAr jAneb ey Aim etAmAr se AiC/ eymn
emAizr se iClAm. 8 yAjkr sA(Yisuk bhn
kreb. kT tAedr ebAelA/ 'ApnAr y$n ndIr
tIr pyR ehew yAebn bM ndIet p rAKAr iWk
Aeg eTem yAebn.
9
tArpr SAeyelr elAekedr ee iyehAzUy
bleln/ ''etAmr skel KAen es bM etAmAedr
Bu/ Verr bAt$A b, kerA. 10mA, AeC jIb
Vr yTATR etAmAedr se AeCn. mA, AeC/
itin stY etAmAedr zek prAijt krebn. itin
knAnIy/ ih%Iy/ ihbbIy/ pirxIy/ iggRAzIy/ emArIy
bM ixbUxIyedr prAijt krebn. BUK eTek
itin tAedr cel eyet bADY krebn. 11 hl mA,.
etAmr yKn y$n ndI eperAeb/ tKn Bu/ iyin
smS BUmelr iDkArI/ tAr sA(Yisku etAmAedr
Aeg Aeg yAeb. 12Kn etAmAedr meDY eTek
bAerAjnek etAmr ebeC dAo. SAeyelr bAerAiw
pirbAregAIr etYkiw eTek kjn ker ebeC
nAo. 13yAjkrA Bur sA(Yisuk bhn krebn.
Bu sm S BU melr rAjAiDrAj. yAjekr
etAmAedr sAmen idey sA(Yisuk bhn ker y$n
ndIet nAmebn. tAr ndIet pdApR, kr m^
ndIr jleSAt S hey yAeb. es S IBUt jl
ndIr ipCen pU,R hey b<AeDr AkAer pe TAkeb.
14
yAjekr sA(Yisuk bhn kreln. elAekr
eyKAen tAbu egeiCl esKAn eTek ebirey y$n
ndI eperAenAr je ron hl. 15:Psl etAlAr
smy y$enr kul Aibt hey yAy. tA ndI
tKn kAnAy-kAnAy pU,R iCl. yAjkr sA(Yisuk
bhn ker ndIr DAer es ep<QCeln bM ndIet p
rAKeln. 16se se jleSAt eTem egl. sb
jl ndIr epCen b<AeDr metA jm hey rl. es
jlrAiz ndIr DAr idey esAjA Adm pyR :s%Renr
inkwb%IR kiw zhr jem rl. iyrIehAr kACAkAiC
igey elAekr ndI eperAl. 17es jAygAr mAiw Zikey
igeyiCl. yAjekr Bur sA(Yisku mAJ ndI py$
bhn krAr pr TAmeln. tAr ep(A kreln.
y$enr Z BUimr opr idey SAeyelr smS
mAnux hAwet lAgl.

yAjekrA dAiey AeCn esidek tAedr tAkAet


belA. esKAen bAerAiw izl tAedr K<eu j inet ined$z
dAo. bAerAiw izl bhn kerA. Aj rAe^ eyKAen
TAkeb esKAen elA ereK edeb.
4
esmt iyehAzUy it pirbAregAI eTek
kjn ker elAk ebeC ineln. itin es
bAerAjnek kse fAkeln. 5iyehAzUy tAedr
bleln/ ''ndIr eyKAen etAmAedr Bu Verr pib^
isuk reyeC esKAen yAo. etAmr etYek kiw
ker pATr K< u e j eneb. S Aey e lr bAerAiw
pirbAregAIr etYk jenr je kiw ker pATr.
pATr k<AeD &uel nAo. 6 sb pATr etAmAedr
kAeC k kw tIekr metA. BibxYet etAmAedr
sAnsitr ij|AsA kreb/ 'sb pATerr TR
ik 7etAmr tAedr bleb Bu y$n ndIr eSAt
b ker ideyiCeln. yKn sA(Yisukiwek y$n
ndI pAr krAen hiCl tKn jl tAr bAh b
ereKiCeln. pATrelA SAeyelr elAekedr kAeC
sb GwnAr icrkAelr SArk hey TAkeb.
8
S AeylbAsIr esmt iyehAzUyr
Aedz pAln
krl. tArA y$n ndIr mAJKAn eTek bAerAKAn
pATr &uel inl. bAerAiw pirbArbegRr etYekr
j kiw ker pATr iCl. eymnBAeb Bu
iyehAzUyek beliCeln iWk etminBAeb elAekr
pATr bey iney cll. tArpr eyKAen tAr tAbu
egeiCl esKAen elA rAKl. 9:iyehAzUy y$n
ndIr mAJKAeno bAerAiw pATr ereKiCeln. iWk
es jAygAet eyKAen yAjekrA Bur pib^ isku
k<AeD iney dAieyiCeln. Ajo jAygAy
pATrelA edK yAy.
10
Bu iyehAzUyek elAekedr ik kret heb t
jAnAet Aedz ideln. eselA emAiz iyehAzUyek
pln krAr j beliCeln. tA pib^ isuk
bhnkArI yAjekr mAJndIet dAiey reln yt(
n iyehAzUy elAekedr ined$z edoy ezx kreln.
elAekr t ndI eperAet lAgl. 11tAr ndI
eperAenAr pAl ezx krl. tArpr yAjekrA tAedr
sAmen idey Bur isuk bhn ker cleln.
12
rebe,r elAekrA/ gAd pirbAregAI bM
mn>izr pirbAregAIr eDkR elAekrA emAizr ined$z
pAln krl. r A elAekedr ecAeKr sAmen
ndI eperAl. r yuer j St iCl. S Aeyelr
bAkI elAekedr tAr sAhAyY kret yAiCl yAet
tAr Verr itt BUKer dKl inet pAer.
13
Ay 40/000 qs yuer j St hey Bur
sAmen idey cel egl. iyrIehAr smtlBUimr idek
elAekedr Sre,r j izlAKsmhU
tAr iByAn keriCl.
14
skel y$n ndI epirey el Bu iyehAzUyek
esidn eTek Bu smS SAeylbAsIedr j
bleln/ 2''bAerAjnek bAr ebeC nAo. etYk iyehAzUyek kjn mhApurex pir,t kreln.
pirbAregAI eTek kjn ker eneb. 3ndIr eyKAen esidn eTek elAekr tAek sAn dzRn kret

iyehAzeU yr pu Sk 4:15-6:1

213
Zr krl. eymnBAeb tAr emAizek A krt/
esBAeb tAr iyehAzUyek A kret lAgl.
15
isukbAhI yAjekr ndIet d<Aiey reyeCn.
Bu iyehAzUyek bleln/ 16''yAjkedr ndI eTek
cel Aset belA.
17
iyehAzUy esmetA yAjkedr Aedz ideln.
itin bleln/ ''y$n ndI eTek ApnAr ebirey
Asun.
18
yAjkr iyehAzUyr Aedz pAln kreln.
isuk bhn ker tAr ndI eTek eW eln. ndIr
pAer yKn tArA p rAKeln tKn AbAr ndI
bet Zr krl. AbAr ndI Aegr met kulAbI
hey Wl.
19
Tm mAesr dzm iden tAr yn
$ ndI it*m
kreln. tAr iyrIehAr pUbR idek iglagl nAmk
kiw jAygAy tAbu KAwAeln. 20tAr yn
$ ndI eTek
pAoy bAerAiw pATr bey iney igeyiCeln. iglagel
iyehAzUy essb pATr SApn kreln. 21iyehAzUy
tAedr bleln/ ''Bib`et etAmAr sAenrA tAedr
mAtA-iptAr kAeC ij|As kreb/ 'sb pATerr
TR ik 22etAmr tAedr bleb/ 'sb pATr
AmAedr men kirey edy/ ikBAeb ZkenA jimr
opr idey SAeyelr elAekr y$n ndI epirey
igeyiCl. 23Bu etAmAedr Vr/ y$nndIr bAh
b ker ideyiCeln yAet etAmr ZkenAjimr
opr idey epirey eyet pAer; iWk eymniw heyiCl/
yKn Bu elAiht sAgerr jlbAh b ker
ideyiCeln yAet Amr Mziw Zken jimr
opr idey epirey eyet pAir. 24Bu kAj
keriCeln yAet edezr smS sdAeyr mAnux
jAnet pAer itin ktw zi)mAn. tAhel edezr
smS sdAeyr mAnux Bu/ etAmAedr Verr
mhzi)ek icrkAl By ker cleb.
tA Bu y$n ndI Zikey ideln yt(, n
smS elAk t epirey yAy. y$enr piem
bsbAskArI emArIy bM BUmDYsAgr tIrbt$I
knAnIyedr rAjArA sb Zen ebz By epey egl.
SAeyelr elAekedr se l krAr metA sAhs
tAedr rl n.

su kr heyiCl. mrBUimet TAkAr smy enk


eyAA Bur kT ezAen in. tKn Bu tAedr
itit ideln ey tArA edziw sujl-suPl
rep edKet pAeb n. itin AmAedr pUbRpurxedr
kAeC es edz idey yAebn bel itit
keriCeln/ ik yAr tAr bA,I A keriCl
tAedr Vr 40 bCr mrBUimet GuireyiCeln ey
pyR n smS eyAArA ezx hy. tAr mAr
egel tAedr sAnr tAedr SAn inl. imzr eTek
cel AsAr pr tAedr sAnedr mrBUimet j
heyiCl. edr kAek su krA hyi n. tA iyehAzUy
tAedr su keriCeln.
8
iyehAzUy skelr sukr, ezx kreln. tAr
esKAen tAbu KAiwey eTek egl. ytidn py$ sbA
eser n Wl ttidn tAr tAbuet ibAm inl.

knAen Tm inSA rpbR sb


essmy Bu iyehAzUyek bleln/ ''imzer
etAmr sbA iCel *ItdAs. dAs etAmAedr
lit ker ereKiCl. Aj etAmAedr sb lAsMekAc Aim hr, krlAm. iyehAzUy es jAygAiwr
nAm ideln iglagl. Ajo es jAygAr nAm iglagl
eTek egeC.
10
SAeyelr elAekr inSArpbR sb pAln
krl. iyrIehAr smtlBUimet iglagl eyKAen tAbu
KAiweyiCl esKAen tArA sb krl. es mAesr
14tm iden sYAebl es sb hl. 11inSArpbR
sebr perr idn tAr es edezr p KA
@bY eKeyiCl. tAr eKeyiCl KAimribhIn riw
Ar BAjA dAnAzs. 12pridn skAel AkAz eTek
Ar ibezx Dre,r KA bxR, hl n. eyidn eTek
SAeyelr elAekr knAen p KA eKet Zr
krl/ esidn eTek SVgR eTek KA As b hl.
13
yKn iyehAzUy iyrIehAr kACAkAiC egeln/ itin
tAikey edKeln kjn mAnux trbAir hAet tAr
sAmen dAiey AeCn. iyehAzUy tAr kAeC igey
bleln/ "ek Apin AmAedr z n im^
14
mAnuxiw bleln/ ''n Aim z n. Aim Bur
!sbAihnIr esnADY(. Aim mA^ etAmAr kAeC
esiC.
S Aeyl
Iye dr s
u kr,
tKn iyehAzUy tAek sAn jAnAet mAT nIc
2
ker
bleln/ "Aim ApnAr B]tY. Bu ik AmAr
tKn iyehAzUyek Bu bleln/ ''ckamik pATr
eTek (ur bAiney nAo Ar es (ur idey S Aeyelr j ekAn Aedz ideyeCn
15
purxedr su kerA.
Bur esnADY( bleln/ ''juetA eKAelA. eyKAen
3
esmetA iyehAzUy ckamik pATr eTek (ur &uim dAiey t Kn pib^ SAn. tA iyehAzUy
bAiney iney ijibT hArAelAeT SAeylIyedr su tAr Aedz pAln kreln.
kreln.
4-7
iyrIehA iDk] t
SAeylIyedr su krAr epCen iyehAzUyr
iyrIehA zherr smS ebzpT b ker edoy
kw kAr iCl.SAeyelr elAekr imzr eCe
heyiCl. kAeC SAeyelr elAekrA/ esj
cel egel yAr !sbAihnIet iCl tAedr sbAek
9

iyehAzeU yr pu Sk 6:2-26

214

zherr elAekr By epey igeyiCl. zhr eTek


ek eberAt n/ zher ek Asto n.
2
tKn Bu iyehAzUyek bleln/ ''ezAenA/ Aim
etAmAedr iyrIehA dKl kret idiC. etAmr rAj
Ar zherr smS eyAAek prAijt kreb. 3iden
kbAr ker smS zherr cAiridek !sedr whl
edoyAeb. rkm Cy idn kreb. 4pib^ isukiw
yAjkedr bhn kret bleb. sAtjn yAjkek
emexr !trI iz[ inet bleb. es isku iwr sAmen
idey yAjkedr eyet bleb. sm iden zhriwek
sAtbAr di(, kreb. idn yAjkedr yAbAr
smy iz[ bAjAet bleb. 5 tAr kbAr Kub ejAer
iz[A bAjAeb. es iz[Ar z Znet epel
elAekedr ickAr kret bleb. etAmr kAj
krel zherr AcIrel eBe peb/ Ar etAmAr
elAekrAo esAj zher Fek pet pAreb.
6
nUenr pu^ iyehAzUy esmt yAjkedr sklek
k^ efek bleln/ ''Bur pib^ isuk ApnAr
bhn krn. ApnAedr meDY sAtjnek iz[A iney
isuekr sAmen idey igey eyet blun.
7
tArpr iyehAzUy elAekedr Aedz ideln/
''bAr yAo. zhrek di(, kerA. szS !sr
Bur pib^ isuekr sAmen eTek iByAn kreb.
8
iyehAzUyr kT ezx hel sAtjn yAjk Bur
sme( yA^ Zr kreln. tAr sAtiw iz[A bhn
kreln bM clet clet bAjAet lAgeln.
yAjekr tAedr ipCen ipCen Bur pib^ isuk
bey iney cleln. 9ey sm S yAjkr iz[
bAjAiCeln szS qsnYr tAedr sAmen cel egl.
bAkI elAekr pib^ isuekr epCen hAwiCl. t<ArA
iz[ bAjAet bAjAet zhr pir*m krl.
10
iyehAzUy tAedr yu Dbin idet bAr, kreln. itin
bleln/ ''Kn ickAr ekAerA n. Aim etAmAedr
n bl pyR kw kTAo bleb n. eyidn blb
esidn ecicey.
11
iyehAzUyr
kTAmt yAjkr Bur pib^ isku
iney kbAr zhr di(, kreln. tArpr tAr
tAbuet iPer igey rAi^ kAwAeln.
12
pridn Kub eBAer iyehAzUy Gum eTek Weln.
yAjkr AbAr Bur pib^ isku k<AeD &uel ineln.
13
sAtjn yAjk sAtiw iz[ iney ebirey peln.
tAr Bur pib^ isuekr sAmen iz[A bAjAet
bAjAet igey cleln. tAedr Aeg Aeg celeC
szS !sr. bAkI elAekr Bur pib^ isuekr
epCen epCen cliCl bM itbAr di(e,r pr
tAedr iz[A bAjAiCl. 14itIy idn tAr skel
kbAr zhr pir*m krl. tArpr iziber iPer
elA. idn Der tAr itidn BAeb kAwAl.
15
sm iden xAkAel tAr eW pl. tAr
sAtbAr zhr di(, krl. r Aeg BAeb

tAr zhr di(, keriCl/ ik esidn tAr sAtbAr


zhr di(, krl. 16smbAr tAr zhr pir*m
krel yAjk iz[ bAjAeln. tKn iyehAzUy Aedz
ideln/ ''bAr ickAr kerA. Bu etAmAedr
zhr dAn kereCn. 17 zhr bM zherr sbikC
Bur. ZDu gi,k rAhb bM tAr bAIr elAekrA
eb<ec TAkeb. edr etAmr htY ekAerA n/ kAr,
es AmAedr jn crek sAhAyY keriCl. 18Ar
kTAo men ereKA/ Ar y sb AeC Amr DbMs
etA krb/ ik etAmrA ekAn ikC iney eyet
pAreb n. yid etAmr sb ijins se iney
AmAedr iziber AesA/ teb etAmrAo DbMs hey
yAeb. esse etAmr SAeyelr elAekedro
ibpd efek Aneb . 19yt esAn/ rp Ar iptl
o elAhAr qtrI ijinsp^ AeC sb Bur spd.
essb spd Bur ekAxAgAer TAkeb.
20
yAjkr iz[ bAjAeln. elAekr iz[Ar z
Zen ickAr ker Wl. AcIrelA eBe pl.
tAr skel edQe zherr meDY Fek pl. BAeb
SAeyelr elAekr zhr dKl ker inl. 21zher
y ikC iCl sb tAr DbMs ker ePll. jIibt
sb ikCek tAr emer ePll. yubk-yubtI/ b] -b]
kAek bAd idl n. gr/ emx/ gADA sklek tAr
emer ePll.
22
iyehAzUy cr jenr se kT bleln.
itin bleln/ "es gi,kAr g]eh etAmr yAo. tAek
bM tAr se yAr AeC tAedr ebr ker iney
esA. etAmr tAek eymn itit ideyiCel/ es
itit nusAer kAj kerA.
23
esmt jn bAIet Fek rAhbek ebr ker
Anl. tAr tAr mtA/ iptA/ BA/ pirbAerr
sklek ebr ker Anl. tACA Ar yAr rAhebr
se iCl tAedro Ar krl. edr sbAek tAr
SAeyelr iziberr bAer kw inrApd jAygAy
ereK idl.
24
tArpr SAeylbAsIr smS zhr Ailey
idl. esAn/ repA/ iptl Ar elAhAr !trI ijins
CA Ar sb ikC tAr Ailey idl. tAr
ijinxil Bur ekAxAgAer rAKl. 25gi,k rAhb
tAr pirbAerr sklek bM tAr se Ar yAr
iCl iyehAzUy tAedr sbAek r( keriCeln. itin
tAedr b<AiceyiCeln/ kAr, rAhb iyehAzUyr pAWAenA
credr yAr iyrIehAet esiCl tAedr sAhAyY
keriCeln. Ajo SAeylbAsIedr meDY rAhb bAs
kreC.
26
es smy iyehAzUay kiw r pU,R itit
ideyiCeln. itin beliCeln
''ey gieb punrAy iyrIehA ngr/ Bur erAxAnl
pieb tAhAr pr. ngerr iBi% ey kireb SApn/

215

iyehAzeU yr pu Sk 6:27-7:19

ejYtm sAn es eKyAeb Apn. ey jn inmRA, ePleb/ tKn etAmAr mhAnAm r(A kret &uim ik
ker ngerr Ar/ kin sAn tAr heb sMhAr.
kreb
10
Bu iyehAzUye k bleln/ ''ekn etAmr mAiwet
27
mAT
nuey bes AC eW dAAo. 11SAeyelr
Bu iyehAzUyr se reln. Ar iyehAzUy
sAr edez ibKYAt hey egeln.
elAekrA AmAr ibre pAp kereC. ey ci) pAln
kret tAedr Aedz ideyiClAm tAr t B kereC.
AKenr pAp
eysb ijins tAedr DbMs kret Aedz keriClAm/
ik SAeyelr elAekr Verr Aedz pAln tAr meDY eTek ikC ijins tAr ineyeC. Ar
ker in. iyhd pirbAregAIr kjenr nAm AmAr spi% cir kereC. tAr imTYAbAdI. tAr
iCl AKn. tAr iptAr nAm kiR/ iptAmehr nAm essb inejedr bYbhAerr j iney igeyeC.
ijmir. AKn ikC ijins ereKiCl/ eyelA nX 12esj S AeylIy !s yu eCe pAiley eseC.
ker edoyA ic iCl. esj Bu SAeyelr kAr, tAr Ay keriCl. tAedr ezx ker edoyA
elAekedr pr *u heln.
ic. Aim etAmAedr Ar sAhAyY krb n. yid
2
tAr iyrIehA dKl krAr pr iyehAzUy keykjn etAmr AmAr ined$zmt etYkiw ijins nX n
elAkek yet pAWAeln. y qbeTelr pUbRidek kr/ tAhel Aim etAmAedr se TAkb n.
13
qb-Abenr kAeC biSt. iyehAzUy tAedr bleln/
"yAo? tAedr pib^ kerA. tAedr belA/
''etAmr yet yAo. es jAygAy ik ik bRl 'etAmr inejedr Zic ker. AgAmIkAelr j
idk AeC edeK esA. eskT Zen elAekr es !trI ho. SAeyelr Bu Vr SVyM beleCn ey
edez crb]i% kret egl.
ikC elAk tAr ined$z metA ijinselA nX nA ker
3
ikCidn pr tAr iyehAzUyr kAeC iPer elA. eselA ereK ideyeC. eselA ePel nA idel
tAr bll/ ''y ebz bRl jAyg. dKl krAr ikCet etAmr zedr hArAet pAreb n.
14
j AmAedr skelr yAbAr drkAr en. 2/000
"'kAl skAel etAmr sbA Bur sAmen
Tb 3/000 elAk pAWAel cleb. egAwA !sbAihnI b dAAeb. smS pirbAregAI Bur sAmen
kAej lAgAbAr drkAr en. Kub km elAk esKAen dAAeb. rpr itin kiw pirbAregAI ebeC
AeC yAr AmAedr se yu kreb.
enebn. tArpr es pirbAregAIiw Bur sAmen
4-5
Ay 3/000 elAk yet egl. eyr elAekr dAAeb. rpr Bu es pirbAregAIr itiw bMz
Ay 36 jn SAeyelr elAkek htY keriCl bM K<iu wey edKebn bM kiw bMz ebeC enebn. tArpr
SAeylIyr By epey pAiley igeyiCl. eyr itin es bMezr itiw sdsek ebeC enebn.
elAekrA zherr Pwk eTek tAedr tA kriCl. 15ey bYi) smS ijins ereK ideyeC/ y
tAr pAiley igeyiCl eyKAen inerw izlAK eTek AmAedr nX ker edoy ic iCl/ es Dr peb.
pATr kAw hy. eyr elAekr tAedr hAirey tArpr tAek puiey mAr heb bM tAr se tAr
ideyiCl.
yAbtIy ijinsp^ puiey ePl heb. bYi)iw
sb edeK SAeyelr elAekr Kub By epey Bur se ey ci) heyiCl t B kereC.
egl/ tAr sAhs hAirey ePll. 6iyehAzUy yKn SAeyelr elAekedr it es Kub Ay
sMbAd epeln tKn menr >eK itin tAr epAzAk kereC.
16
iCe ePleln. pib^ isuekr sAmen itin mAiwet
pridn Kub eBAer iyehAzUy S Aeyelr elAekedr
mAT nuey ideln. sY pyR BAeb itin Bur kAeC iney egeln. smS pirbAregAI Bur
kAwAeln. SAeyelr entArAo BAeb mAT ehw sAmen dAAl bM Bu iyhd Ar puerA pirbAregAIek
ker bes rl. >K-ebdn kAz kret tArAo menAnIt kreln. 17su t rAM iyh d Ar smS
inejedr mATAy DUelA CelA.
pirbAregAI Bur sAmen dAAl. itin esrhIy
7
iyehAzUy bleln/ "eh Bu/ AmAr SVAmI? &uim bMzek menAnIt kreln bM es bMezr itiw
AmAedr sklek yn
$ ndI pAr kirey KAen enC. pirbAr Bur sAmen dAl. es pirbArelAr
ekn &uim tdUr ewen iney es tArpr emArIy mDY eTek ijmir pirbArek ebeC enoy hl.
elAekedr idey AmAedr sbRnAz krel Amr 18tArpr iyehAzUy pirbArBu) smS elAkek
y$enr opAer etA sueK-SVACeY TAket Bur sAmen dAAet bll. Bu kir
R pu^ AKnek
pArtAm. 8 eh Bu? Aim Ae,r zpT ker bliC/ ebeC ineln. :kiR heC ijmirr pu^ Ar ijmir
Kn Ar AmAr blAr metA ikC en. SAeyl heC ejrAr pu^.
19
tAr zr kAeC eher egeC. 9knAnIyr o A
tArpr iyehAzUy AKnek bleln/ ''bAC/
iDbAsIr skel jAnet pAreb ik GeweC. rpr SAeyelr Bu Vrek sAn kerA. tAr kAeC
tAr AmAedr A*m, kreb/ AmAedr emer &uim etAmAr pAp SVIkAr kerA. y kerC AmAr

iyehAzeU yr pu Sk 7:20-8:17

216

kAeC belA. AmAr kAeC ekAn ikC luekAet eyo


n.
20
AKn %r idl/ ''w sitY? SAeyelr Bu
Verr kAeC Aim pAp keriC. Aim y keriC t
21Amr iyrIehA zhr bM es zherr sb
ikC dKl keriClAm.Aim bAibelr kw sur
zAl/ Ay 5 pA rep Ar Ay k pA
esAnAo edeKiClAm. Aim esel AmAr inejr
je ereK idet eceyiClAm. tA Aim &uel
ineyiClAm. eselA AmAr tAbur nIec mAiwr tlAy
luikey ereKiC. oKAen eselA Apin pAebn.
Ar repA AeC zAelr nIec.
22
sutrAM iyehAzUy ikC elAkek tAbeu t pAWAeln.
tAr Cew tAbuet igey sb luekAenA ijins K<uej
epl. repA iCl zAelr tlAy. 23tAr tAbur eBtr
eTek smS ijins ebr ker Anl. tAr eselA
iyehAzUy bM S Aeyelr smS elAekedr kAeC iney
egl. Bur sAmen tAr eselA mAiwet ePel
idl.
24
tArpr iyehAzUy bM smS elAk esrehr pu^
AKnek AeKAr ptYkAr idek iney egl. tArA
esAn/ repA/ zAl/ AKenr sb eCelemey/ tAr
gr/ emx/ gAD/ tAbu Ar tAr yTAsbRSV hSgt
krl. tAr smS ijins bM AKnek AeKAr
ptYkAy iney egl. 25per dlpit iyehAzUy
bleln/ ''&uim AmAedr enk kX ideyC. Kn
Bu etAmAek kX edebn? tArpr skel AKn
bM tAr pirbAerr sklek pATr Ce Ce emer
ePll. tAedr tAr puiey ePll. tAr se y
ikC iCl eselAo puiey ePll. 26AKnek puiey
mArAr pr tAr tAr m]tedehr opr enk pATr
cAipey idl. essb pATr Ajo esKAen edK
yAeb. BAeb Vr AKenr ibnAz GwAeln.
kAre jAygAiwek bl hy AeKAr ptYk.
rpr SAeyelr opr Bur e*AD zimt hy.
eyr ibnAz Ai
Bu iyehAzUyek bleln/ ''By epo n. Az
eCeA n. etAmAr smS eyAAek iney ey
cel yAo. eyr rAjAek prAijt krAr j Aim
etAmAedr sAhAyY krb. Aim etAmAedr kAeC rAjA/
rAjAr elAekedr/ tAr zhr bM tAr edz sbikC
idiC. 2etAmrA iyrIehA Ar es edezr rAjAr it
yA keriCel iWk esrkm etAmr y bM es
zherr rAjAr it kreb. ZDu bAr etAmr sb
Dnspd bM pZsmUh iney yAeb bM oel
etAmAedr j rAKeb. Kn etAmAedr keykjn
qsek zherr ipCen luikey TAket belA.
3
tA iyehAzUy smS qsbAihnIek eyr idek
iney egeln. itin tAr esr 30/000 eyAAek ebeC

ineln. rAe^ itin tAedr pAWAeln. 4 iyehAzUy tAedr


Aedz ideln "etAmAedr y bliC t mn
idey ezAn. zherr epCn idek etAmr luikey
TAkeb. A*me,r j ep( kreb. zhr eTek
ebzI dUer yAeb n. sbsmy l(Y rAKeb Ar qtrI
TAkeb. 5 Aim sklek iney zherr idek yA^
krb. zherr elAekr AmAedr se yu kret
ebirey Aseb. iWk Aegr metA Amr Cew
pAiley Asb. 6 tAr AmAedr zhr eTek tAiey
edeb. tAr BAbeb ey Amr iWk Aegr metA
oedr kAC eTek pAiley yAiC. esBAeb Amr
pAiley yAb. 7tArpr etAmr S
An eTek ebirey
Aseb Ar zhr iDkAr kreb. Bu/ etAmAedr
Vr SVyM etAmAedr jy krAr zi) dAn krebn.
8
"Bu yA y beln es nusAer kAj kreb.
AmAr idek l(Y ereKA. Aim etAmAedr zhr dKelr
Aedz edb. zherr dKl iney ek etAmr Ailey
edeb.
9
tArpr iyehAzUy tAedr luekAenAr jAygAy
pAiWey idey ep(A kret lAgeln. tAr !beTl
bM eyr mDYbt$I kiw jAygAy egl. jAygAiw
eyr pim idek. iyehAzUy tAr elAekedr se
rAt kAwAeln.
10
pridn Kub skAel iyehAzUy sb elAekedr
kse jeA kreln. tArpr iyehAzUy bM
SAeyelr dlpitr tAedr eyr idek iney
egeln. 11iyehAzUeyr se ey sb qs iCl/ tAr
y iByAn krl. zherr sAmen es tAr dAAl.
!sr zherr %er t A bu KAwAl. y bM
!sbAihnIr meDY iCl kiw ptYkA.
12
tArpr iyehAzUy Ay 5/000 qs ebeC ineln.
itin tAedr zherr piem qbeTl bM eyr
mAJKAen lu i key TAkAr j pAiWey ideln.
13
BAeb iyehAzUy yuer j tAedr St kreln.
zherr %er tAedr DAn G<Aiw. Ar luekAl
pim idek. esrAe^ iyehAzUy ptYkAy egeln.
14
per eyr rAj SAeylIy !sbAihnIek
edKet epeln. SAeylIy !sbAihnIr ibre yu
kret rAj bM tAr elAekr ebirey pl. eyr
rAj yn
$ ptYkAr kAeC zherr pUbiR dek egeln.
tA itin zherr epCnidek luikey TAk S AeylIy
!sedr edKet epeln n.
15
eyr !sbAihnI iyehAzUy bM SAeyelr
smS mAnuxek tAiey idl. tAr eyKAen mrBUim
es pUbRidek Cw lAgAl. 16zherr skel !h-!h
ker iyehAzUy o tAr qsnYbAihnIek tA kret
lAgl. sb elAk zhr eCe cel egl. 17y bM
qbeTelr sb elAk S AeylIy qsbAihnIek tAiey
idl. zhr P<Ak pe rl. zhr r( krAr j
ek rl n.

iyehAzeU yr pu Sk 8:18-9:3

217
tArpr Bu iyehAzUyek bleln/ "y zherr
idek bzR <icey DerA. zhr Aim etAmAedr
hAet &uel edb. tAr kTAmetA iyehAzUy y zherr
idek bzR <icey Dreln. 19SAeyelr ey sb
elAekr luikeyiCl tAr t edKl. tAr tAedr
luekAbAr jAygA eTek t ebirey zherr idek
Cew egl/ zher Fek pl Ar zhrw dKl ker
inl. tArpr !sr zhr puiey edbAr j An
lAigey idl.
20
eyr elAekr epCen tAikey edKl tAedr
zhr leC. tArA edKl zhr eTek AkAezr idek
eD<AyA WeC. edeK tAr bRl hey pl/ sAhs
hAirey ePll. tAr SAeylIyedr tAAbAr ecX
eCe idl. SAeylIyrAo Ar eCAwACiw n ker
iPer dAAl Ar eyr elAekedr se yu kret
lAgl. eyr elAekedr pAlAbAr metA ekAn inrApd
jAyg iCl n. 21iyehAzUy bM tAr elAekr edKl
ey !sr zhr dKl ker ineyeC. tAr edKl
zhr eTek eDA< y oper WeC. smy tAr pAiley
n igey Guer dAAl/ eyr elAekedr idek Cew
igey yu krl. 22tArpr yAr luikeyiCl tArAo
iPer es yue sAhAyY krl. eyr elAekedr
sAmen ipCen sb idek SAeylIy !sbAihnI.
tAr P<Aed Awk pl. SAeylIyr tAedr
prAijt krl. eyr smS elAk iniH n hoy
py$ tAr yu kret lAgl. z pe(r kw
elAko pAlAet pArl n. 23ik eyr rAjAek
b< Aicey rAK hl. iyehAzU e y r elAekr tAek
iyehAzUeyr kAeC iney l.
18

yeu r smI(A
yuer smy SAeylIy !sbAihnI eyr
elAekedr mAeWGAew mrBUimr meDY tAiey iney
igeyiCl. tArpr tAr essb jAygAy tAedr htY
keriCl. tArpr tAr ey iPer igey esKAen
eysb elAk tKno eb<eciCl tAedr htYA krl.
25
esidn eyr smS elAk mAr egl. 12/000 purx
o SIelAk mAr igeyiCl. 26iyehAzUy tAr elAekedr
zhr DbMs krAr sMekt idet y zherr idek
bm <c ker DeriCeln. zherr smS elAk ibnX
n hoy pyR iyehAzUy BAeb dAieyiCeln.
27
SAeyelr elAekr zherr smS jIbj bM
A ijinsp^ inejedr bYbhAerr j ereK
ideyiCl. Bu iyehAzUyek ined$z edbAr smy tAedr
sb ereK idet beliCeln.
28
iyehAzUy y zhrek iley ideln. zhrw
ktil pATerr Sep pir,t hl. Ar ikC
esKAen iCl n. Ajo zhrw esrkm pe
AeC. 29iyehAzUy eyr rAjAek kw gAeC P<Ais
ideln. seY pyR tAek Juiley rAKeln. sUyR S
24

egel iyehAzUy tAedr gAC eTek edhwek nAmAet


bleln. zherr Pwekr kAeC tAr edhwAek Ce
idl. tArpr cr pATr idey tAr edhwAek cAp
idl. es pATerr Sp Ajo edK yAeb.
AzIbAR d Ar iBzAp pWn
tArpr iyehAzUy SAeyelr Bu/ Verr
Sre, kiw ebdI inm$A, kreln. bl pbRetr
cAy itin ebdI qtrI keriCeln. 31Bur dAs
emAiz SAeyelr elAekedr jAineyiCeln ikBAeb
ebdI !trI kret heb. emAizr ibiDpuSek pirAr
ker elK iCl ebdIr St ,AlI. esBAeb
iyehAzUy ebdI !trI kreln. kAw hyin mn pATr
idey ebdI !trI heyiCl. pATrilr opr
ekAn elQhy kKno bYbhAr krA hyi n. es ebdIet
tAr Bur ee ehAmbil sgR krl. tAr
ml !nebo sgR krl.
32
KAen iyehAzUy pATrelAr oper emAizr
ibiDelA ileK ideln. S Aeyelr smS elAk yAet
eselA pe esj itin ileK ideyiCeln.
33
bI,rA/ cpdS kmRIr/ ibcArkr bM smS
mAnux pib^ isukiwek iGer dAAl. Bur pib^
sA(Yisuk bhnkArI elbIy yAjkedr sAmen tAr
dAieyiCl. SAeyelr smS elAk bM ArAo
esKAen dAieyiCl. eDRk elAk dAieyiCl bl
pbRetr cAr sAmen Ar bAkI eDRk dAieyiCl
girxIm pbRetr c
Ar sAmen. Bur dAs emAiz tAedr
BAeb dAAet beliCeln. tAr yAet Bur
AzIbRAd pAy esj itin tAedr ined$z
ideyiCeln.
34
tArpr iyehAzUy ibiDr itiw kTA pe
ezAnAeln. itin smS AzIbRAd Ar smS iBzAp
"ibiDpuSek eyBAeb elK AeC esBAeb pe
ezAnAeln. 35SAeyelr smS elAk esKAen jeA
heyiCl. smS SIelAk/ izZ Ar tAedr se bAs
krt eysb ibedzI mAnux tArAo esKAen iCl. emAizr
itiw ined$z iyehAzUy pe ezAnAeln.
30

igibeyA enr elAekr iyehAzy


U r se cAlAik krl
y$n ndIr pim tIerr yt rAjY iCl tAedr
rAjAr smS Gwn ZeniCl. sb rAjA
ih%Iy/ emArIy/ knAnIy/ pirxIy/ ihbbIy bM
iybUxIy edezr elAekedr rAj. tAr pAhAI
jAy g Ay bM smtl BU imet TAkt. tArA
BUmDYsAgerr DAr eG<ex ilbAenAn pyR Ciey TAk
elo bAs krt. 2 smS rAj k hl. tAr
iyehAzUy bM SAeylIyedr ibre lA krAr
pirknA kreln.
3
iyehAzU y ikBAeb iyrIehA bM y jy
keriCeln/ essb igibey A n zherr elAekr

iyehAzeU yr pu Sk 9:4-27

218

ZeniCl. 4 tA tAr SAeylIyedr ikBAeb ebAk


bAnAenA yAy es ibxey icBAbnA krl. tAedr
Ckw iCl rkm PAw/ BAA yt cAmAr ebAtl
iCl sb tAr jeA kreb. sb @A(Aresr cAmAr
eKAl pZedr ipeW cAipey edeb. tAr purAenA
TelelAo pZedr ipeW cApAeb yAet men hy ey
tAr enk dUr eTek m, ker eseC. 5 elAekr
pAey purAenA juetA prl. tAedr purAenA kApecAp
prl. tAr keykiw ZkenA bM CAtAp riw
ejAgA krl. tA elAkilek edeK men hiCl
eyn tAr enk dUr eTek eseC. 6 tArpr
elAekr SAeylbAsIedr tAbur idek igey egl.
izibriw iCl iglagelr kAeC.
elAkil iyehAzUeyr kAeC egl bM tAek bll/
''Amr enk dUerr kiw edz eTek esiC.
Amr ApnAedr se kiw zAi ci) SApn
kret cA.
7
SAeyelr elAekr ihbbIyedr bll/
''heto etA pAer ey/ ApnAr AmAedr ebAk
bAnAet cAeCn. ApnAr hyetA AmAedr edezr
kAeC TAekn. ik Amr ApnAedr se ekAn
zAir ci) kret pAir n/ yt(, n jAnet
pAriC/ ApnAr ekAT eTek AseCn.
8
ihbbIyr iyehAzUyek bll/ ''Amr ApnAr
B]tY.
ik iyehAzUy ij|As kreln/ "etAmr ek
etAmr ekAT eTek AsC
9
tAr bll/ "Amr ApnAr B] tY. Amr enk
dUerr kiw edz eTek AsiC. Amr KAen esiC
kAr, Amr Bu etAmAedr Verr mhAzi) sVe
ZeniC. Amr tAr smS kAyRklp jAnet
eperiC. imzer itin ik ik keriCeln Amr ZeniC.
10
Amr AerA ZeniC itin y$n ndIr pUbRtIer
emArIy jAitr jn rAjAek prAijt keriCeln.
kjn ihxaebAenr rAj sIehAn/ jn bAzenr
rAj og. ihxaebAn bM bAzn XAerA edez
biSt. 11tA AmAedr bI,r o skel
beliCeln/ 'me,r je yeTX KA iney eyo.
S Aeyelr elAkedr se edKkerA. tAedr ebAelA/
"Amr etAmAedr B]tY. AmAedr se zAi ci)
kerA.
12
" edK/ AmAedr riw ik rkm Zken hey
egeC. yKn AmrA ebireyiClAm essb iCl grm
Ar wAwk. ik Kn sb Zikey bAis hey egeC.
13
edK/ AmAedr cAmAr @A(Aresr pA^elA.
yKn ebireyiClAm tKn elA iCl n&un @A(Ares
Bit$. ik Aj edK/ sb ePew egeC/ bAis hey
egeC. AmAedr epAzAk-AzAk; ciwjuetA sb ekmn
hey egeC edKC etA. edK/ lV sPer AmAedr
prenr kAp-ecAper dz/ Ay jrAjI,R.

14

elAkelA sitY kT bleC ikn SAeyelr


elAekr yAcA kret cAl. tA tAr riwiw eceK
edKl/ ik tAedr Buek ij|AsA krl n ey
orkm e(e^ tAedr ik kr ic. 15iyehAzUy tAedr
se zAi ci) kret rAjI heln. itin tAedr
TAket idet rAjI heln. SAeyelr dlpitr
iyehAzUeyr itit rAKbAr zpT inl.
16
itnidn pr SAeyelr elAekr jAnet pArl
ey or tAedr iziberr Kub kACAkAiC bAs krt.
17
tA SAeylIyr oedr bsbAesr jAyg edKet
egl. tIy iden tAr igibeyAn/ kPIr/ eberA
Ar ikiry-iyyArIm sb zher l. 18ik
SAeylIy qsbAihnI sb zher igey yu kret
cAln. tAr oedr se zAi ci) keriCl.
S Aeyelr dlpitrA Bu/ S Aeyelr Verr sAmen
igibeyAnedr kAeC itit keriCl.
elAekr b dlpitedr ci)r ibre nAilz
keriCl. 19ik dlpitr bll/ ''Amr
igibeyAnedr itit ideyiC. SAeyelr Bu o
Verr sAmen Amr kT ideyiC. Amr Kn
tAedr se yu krb n. 20AmAedr BAeb clet
heb. tAedr jIibt TAket idet heb. Amr
tAedr AGAt idet pAir n; idel/ Vr itit
BAAr j AmAedr opr *u hebn. 21tAr eb<ec
TAkuk. ik tAr AmAedr B]tY hey eb<ec TAkeb.
tAr AmAedr kAW ekew edeb/ AmAedr skelr
j jl bey edeb. tA dlpitr oedr se
zAi ci) BAl n. 22iyehAzUy igibeyAnedr
fAkeln. itin bleln/ ''ekn etAmr AmAedr kAeC
imTY kT blel AmAedr iziberr kAeC et
etAmAedr edz. ik etAmrA beliCel ey etAmrA
dUr edz eTek esC. 23Kn etAmAedr enk gRit
AeC. etAmr sbA AmAedr *ItdAs heb.
etAmAedr elAekrA AmAedr kAW ekew edeb. Verr
g]ehr* j jl bey Aneb.
24
igibeyAenr elAekr bll/ ''Amr imTYA kT
beliClAm kAr, AmAedr By iCl. ApnAr
AmAedr emer ePlebn. Amr ZeniC Vr tAr
dAs emAizek Aedz ideyiCeln edz ApnAedr
hAet &uel idet. Vr ApnAek edezr smS
elAkek htYA kret beliCeln. tA Amr imTYA
kT beliClAm. 25Kn AmrA ApnAr dAs. y
BAelA buJebn tA krebn.
26
tA igibeyAenr elAekr *ItdAs hey egl.
iyehAzUy tAedr b<Acet ideln. SAeylIyedr itin
emer ePlet ideln n. 27iyehAzUy igibeyAnedr
SAeylIyedr *ItdAs ker ideyiCeln. tAr kAW
ekew Ant/ SAeylIyedr j jl bey Ant.
eV rr gh] r TR sbt> ''Verr pirbAr :SAeyl
Tb hyet pib^ tAbu Tb mir.

iyehAzeU yr pu Sk 10:1-24

219
tAro Bur ebdIr j kAW ekew Ant bM jl
bey Ant. Bu eyKAen ebdI SApenr jAyg
pC kretn esKAen tAedr jl bey Anet
ht. sb elAk Ajo *ItdAs hey reyeC.
eyidn sy
U R iSr hey d AAl
essmy ejrzAelemr rAj iCl edAnIexdk. rAj jAnet eperiCl ey/ iyehAzUy
y zhrek prAS keriCeln bM DbMs ker
ideyeCn. es jAnet pArl iyrIehA Ar es edezr
rAjAro k hAl keriCeln iyehAzUy. es wAo
ejeniCl/ igibeyAenr elAekr SAeyelr se
zAi ci ) kereC. tAr ejrzAelemr Kub kACAkAiC
reyeC. 2 sb ejen edAnI-exdk bM tAr jAr
ebz By epey egl. eyr metA igibeyAn etA
eCAwKAw zhr ny. igibeyAn Kub b zhr/ ek
mhAngrI bl yAy. es ngerr skel iCl ebz
BAelA eyA. es ngerro rkm bS Zen
rAj etA ebz GAbe egl. 3ejrzAelemr rAj
edAnI-exdk iheAe,r rAjA ehAhemr se kT
bll. tACA ymURetr rAj iprAm/ lAKIezr rAj
yAiPy bM eAenr rAj dbIr edr seo es
kTA bll. ejrzAelemr rAj edr kAeC nuny
ker bll/ 4''etAmr AmAr se celA. igibeyAnedr
A*m, kret etAmr AmAek sAhAyY kerA.
igibeyAenr elAekr iyehAzUy o S AeylIyedr se
zAi ci) kereC.
5
esj p<Acjn emArIy rAjAr !sbAihnI k
helA. : p<Acjn helA ejrzAelm/ iheA,/ ymRt
U /
lAKIz bM eAenr rAj. !sdl igibeyAenr
idek yA^ krl. tAr zhr iGer ePll bM yu
Zr krl. 6igibeyAnbAsIr iyehAzUyr kAeC Kbr
pAWAl. es smy iyehAzUy iglagel tAr iziber
iCeln. Kbrw ''Amr ApnAr B]tY. Apin
AmAedr eCe cel yAebn n. AmAedr b<AcAn.
tAAtAi Asun. pAhAI edz eTek smS emArIy
jAitr rAj !ssAm iney AmAedr se yu
kret AseC.
7
Kbr epey iyehAzUy sqse iglagl eTek
ebirey peln. tAr se iCl esr !sinekr dl.
8
Bu iyehAzUyek bleln/ ''oedr !ssAm edeK
By epo n. Aim etAmAedr ijitey edb. or
ek etAmAedr prAijt kret pAreb n.
9
qsdl iney iyehAzUy sArArAt igibeyAen
iByAn cAlAeln. zr jAnet pArl n/ iyehAzUy
AseCn. tA iyehAzUy bM tAr !sr hWA tAedr
A*m krl.
10
yKn SAeyl A*m krl tKn Bu es
!sedr htbAk ker ideln. tAr prAijt hl.
SAeylIyedr kAeC w kw mS b jy. tAr

10

zedr igibeyAn eTek qb-ehAerAe,r idek tAiey


iney egl. SAeylIy !sr esk bM meOd
py$ yAbAr peT yt elAkjn iCl sbAek htYA
krl. 11tArpr tAr qb-ehAerA eTek esk
pyR lVA rASiw brAbr zedr epCen-epCen
DAoy kret kret egl. tAedr BAeb tA krAr
smy Bu AkAz eTek izlAb]iX JrAeln. b b
izlAr GAey enk z mArA egl. SAeylIy
!sedr trbAirr GAey yt n mAr pl/ tAr
ecey eFr ebzI mAr pl izlAb]iXet.
12
esidn Bu SAeyelr kAeC emArIyedr
prAjy GwAeln. esidn iyehAzUy Bur kAeC
ATRn kreln bM tArpr smS SAeylbAsIedr
sAmen Aedz kreln
''eh sUyR/ &uim igibeyAenr per TAemA. Ar eh
c/ &uim yAelAn ptYkAy cp ker TAekA.
13

tA sUyR srl n. co nl n yt(, n


elAekr zedr hArAy. kAihnI yAezr e
elK AeC. sUyR mDYggen iSr hey igeyiCl/ egAw
idnw es Ar Gurl n. 14rkm Aeg kKenA
hyi n. pero kKenA hyi n. esidn Bu kiw elAekr
bADY heyiCeln. sitY/ Bu esidn S Aeyelr pe(
yu keriCeln.
15
rpr iyehAzUy !sedr iney iglagelr iziber
iPer eln. 16ik yuer smy p<Acjn rAj
pAiley igeyiCl. meOdAr kAeC kw hAr meDY
tAr luikeyiCl. 17teb kjn tAedr hAy
luekAet edKet epey igeyiCl. iyehAzUy sb jAnet
pAreln. 18iyehAzUy bleln/ ''b b pATr idey
hAmuK b ker dAo. ikC elAkek h pAhArAy
ereK dAo. 19ik etAmr esKAen eyn eTem eTekA
n. zedr tAA kret TAekA. epCn eTek tAedr
A*m, kret TAekA. etAmr zedr ikCet
tAedr zher iPer eyet edeb nA.Bu/ etAmAedr
Vr tAedr pr etAmAedr jyI het ideyeCn.
20
tArpr iyehAzUy Ar SAeylbAsIr zedr
htYA kreln. ik keykjn z <c AcIr eGr
keykiw zher egl bM esKAen inejedr luikey
rAKl. tAedr Ar htY kr egl n. 21yuer pr
iyehAzUeyr elAekr tAr kAeC meOdAy iPer l.
es edezr ekAn elAk S AeylIyedr ibre kw
kTAo blet sAhs ker in.
22
iyehAzUy bleln/ ''hAmuK eTek pATrelA
sirey dAo. p<Acjn rAjAek AmAr kAeC AenA.
23
tA iyehAzUeyr elAekr p<Acjn rAjAek hAr
eBtr eTek ebr ker Anl. tAr iCl ejrzAelm/
iheA,/ ymURt/ lAKIz bM eAenr rAjA. 24tAr
p<Acjn rAjAek iyehAzUeyr sAmen hAijr krl.
iyehAzUy tAr elAekedr esKAen Aset bleln.

iyehAzeU yr pu Sk 10:25-11:5

220

!sdelr DAnedr itin bleln/ ''etAmr idek


esA. rAjAedr glAy etAmAedr pA dAo. tA
!sdelr DAenr kAeC ser elA bM tAedr
p sb rAjAedr glAy rAKl.
25
tArpr iyehAzUy tAr elAekedr bleln/
"etAmr z) ho/ sAhsI ho. By epo n. BibxYet
zedr se yKn etAmr yu kreb tKn tAedr
it Bu ik krebn t Aim etAmAedr edKAiC.
26
tArpr iyehAzUy p<Ac jn rAjAek htY kreln.
p<Acw gAeC p<Ac jnek Juiley ideln. seY py$
BAeb itin tAedr ereK ideln. 27sUyRAeSr smy
iyehAzUy tAr elAekedr gAC eTek edhelAek
nAmAet bleln. tA tAr eselA hAr
eBter Ce idl. ey hAet rAjAr luikeyiCl
tAr muKw b b pATer eFek idl. es edhelA
Aj pyR hAr eBter AeC.
28
esidn iyehAzUy meOd zhr jy kreln.
zherr rAj o elAekedr iyehAzUy bD kreln.
kjno eb<ec rl n. iyehAzUy iyrIehAr rAjAr
ey dz keriCeln/ meOdAr rAjAro esrkm dz
kreln.

elAkek tAr htY krl. ek esKAen eb<ec rl


n. eAenr metA KAeno es k Gwn Gwl.
tAr zhr DbMs ker esKAnkAr sb elAkek htY
keriCl.
38
tArpr iyehAzUy o S AeylbAsIr dbIer iPer
es es zhriw A*m, krl. 39tAr es zhr/
zherr rAj Ar dbIerr lAegAy smS eCAwKAw
zhr sb ikC dKl ker inl. zherr sb elAkek
tAr htY krl. ek eb<ec rl n. iheA, Ar
tAr rAjAek iney tAr y keriCl dbIr o tAr
rAjAek ineyo tAr es k kA krl. ilbanA
o es zherr rAjAr bYApAero tAr k kAj
keriCl. 40BAeb iyehAzUy pAhAi edz enegeBr
bM pim o pUbR pAhAtlIr smS zherr sb
rAjAedr prAijt krl. SAeyelr Bu Vr
iyehAzUyek ined$z ideyiCeln smS elAkek htY
krAr j. tA iyehAzUy sb elr ekAenA
elAkek b<Acet edn in.
41
iyehAzUy kAedz-be,Ry eTek GsA pyR smS
zhr iDkAr keriCeln. imzerr egAzn eTek
igibeyAn pyR smS zhr itin iDkAr keriCeln.
42
kbAerr iByAen iyehAzUy sb zhr o tAedr
di(e,r zhril dKl hl
rAjAedr iDkAr kret eperiCeln. iyehAzUy
29
tArpr elAekedr iney iyehAzUy meOd eTek mniw kret eperiCeln kAr, SAeyelr Bu
ebirey peln. tAr ilbanAet igey es zhr Vr SV yM S Aeyelr pe( yu keriCeln. 43rpr
A*m, krl. 30Bu SAeylIyedr es zhr o iyehAzUy SAeylbAsIedr iney iglagel tAedr
zherr rAjAek prAijt kret ideln. es zherr iziber iPer eln.
etYkw elAkek S AeylIyr htY keriCl. ekAn
%err zhrilr prAjy
elAk eb<ec rl n. Ar elAekr iyrIehAr rAjAr
ey dz keriCl/ es zherr rAjAro es dz
hAesAerr rAj yAbIn sb Gwn Znl.
krl.
es keykjn rAjAr !ssAmedr kse
31
jeA
krAr
kT ic krl. mAedAenr rAj eyAbb/
tArpr SAeyelr elAkedr iney iyehAzUy
ilban eCe lAKIezr idek egeln. ilbanAr kAeC kaxePr rAj o izeAe,r rAjAr kAeC bM
tAbu KAiwey tAr zhr A*m krl. 32Bu tAedr 2%rAelr smS rAj/ pAhA o mr elr
lAKIz jy kret ideln. itIy iden tAr zhr smS rAjAek yAbIn Kbr pAWl. yAbIn ikert/
iDkAr krl. S Aeyelr elAekr zherr etYkw enegB/ pim pAhA/ piemr nApT edAerr
elAkek htY krl. ilbanAr met KAeno tAr rAjAedr kAeC Kbr pAWAl. 3 yAbIn pUbR Ar piemr
k kAj keriCl. 33egxerr rAj ehArm lAKIzek knAn sdAeyr rAjAedr kAeC Kbr pAWAl. es
r(Ar j esiCl. ik iyehAzU y tAeko emArIy/ ih%Iy/ pirxIy bM pAhAI edezr
!ssAm semt hAirey ideln. tAedr kjno iybUxIyedr kAeCo Kbr pAWAl. es imSpAr kAeC
hemRA, pbRetr nIec ey ihbbIyrA TAek tAedr kAeCo
eb<ec rl nA.
34
tArpr iyehAzUy SAeylbAsIedr iney lAKIz Kbr pAWAl. 4 sb rAjAr !sr jeA hl. sMKY
eTek eAenr idek yA^ kreln. eAenr kAeC eyA/ sMKY eGA Ar sMKY rT imel !trI
tAbu ege tAr eAn A*m, krl. 35esidn tAr hl k ibzAl bAihnI. t elAk esKAen jeA
zhr dKl ker esKAnkAr sb elAkek emer ePll. heyiCl ey men hl tAr eyn smue@r DAerr bAilr
iWk lAKIezr metA KAeno es k Gwn Gwl. dAnAr metA gi,t.
36
5
tArpr iyehAzUy SAeylbAsIedr iney eAn
emerAemr eCAw ndIr DAer smS rAj jeA
eTek iheAe,r idek cleln. skel iheA, A*m, hl. tAr tAedr !sbAihnIek k iziberr meDY
krl. 37 zhrw CAAo iheAe,r lAegAy keykw smebt krl. Ar ikBAeb SAeyelr ibre yu
eCAwKAw zhro tAr iDkAr krl. zherr etYkw kr yAy tAr pirkn krl.

11

iyehAzeU yr pu Sk 11:6-12:5

221
tKn Bu iyehAzUyek bleln/ ''t !s edeK
By epo n. Aim etAmAedr ijitey edb.
AgAmIkAl smeyr meDY etAmr tAedr sklek
emer ePleb. smS eGAAr pAeyr izr ekew
ePleb/ tAedr smS rT puiey edeb.
7
iyehAzUy bM tAr smS !s hWA zedr
A*m krl. emerAm ndIr kAeC tAr zedr
A*m, krl. 8 Bu S AeylIyedr ijitey ideln.
SAeyl !sbAihnI tAedr prAijt ker tAiey
iney egl b]h%r sIedAn/ imxePA-miym Ar pUebRr
imSpIr ptYkAr idek. sbkiw zek emer n
ePl pyR SAeylIy !sr TAml n. 9Bu y
beliCeln iyehAzUy tA kreln. eGAAelAr pAeyr
izr ekew ePleln bM rTelA puiey ideln.
10
tArpr iyehAzUy iPer igey hAesAr zhr dKl
kreln. bM hAesAerr rAjAek htY kreln.
:SAeyelr ibre eysb rAjYil iCl tAedr
meDY hAesAr iCl sbRDAn. 11SAeylIy
!sbAihnI es zherr etYkek htYA krl. tAr
smS elAkek ekbAer ezx ker idl. kjn
elAko eb<ec rl n. tArpr tAr zhrw Ailey
idl.
12
iyehAzU y sb zherr sbkiw dKl
keriCeln. itin zherr smS rAjAek htY
keriCeln. zherr smS ikCek itin DbMs ker
ideyiCeln. Bur dAs emAiz eymn A| keriCeln
esmetA itin kAj keriCeln. 13ik
SAeylIy esnAbAihnI pAhAer oper SAipt ekAn
zhr Ailey edy in. hAesAr iCl kmA^ zhr
eyiw pAhAer opr inimRt iCl bM iyehAzUeyr
Aedez eyiw tAr puiey ideyiCl. 14zhrelA
eTek pAoy smS ijinsp^ SAeylbAsIr
inejedr j ereK idey i Cl. zherr sm S
jIbjek tAr ereK ideyiCl/ yido esKAnkAr
smS elAkek tAr emer ePeliCl. ekAn elAkek
tAr b<Acet edy in. 15bkAl Aeg Bu tAr dAs
emAizek kAj krbAr j A|A keriCeln.
tArpr emAiz kAj krAr j iyehAzUye k A|A
keriCeln/ iyehAzU y V e rr Aedz pAln
keriCeln. Bu emAizek y A|A keriCeln
iyehAzUy tAr smS pAln keriCeln.
16
BAeb iyehAzUy sm edezr smS elAkek
prAijt keriCeln. pAhAi edz enegB/ sm
egAzn l / pimidekr pAhAtil/ y$ n
ptYk/ SAeyelr smS pAhA-pbRt bM
eselAr kACAkAiC smS pAhA sb tAr DIen
elA. 17hAlk pbRtz] eTek esyIerr kAeC
ilbAenAn ptYkAr bAlagAd pyR smS l
iyehAzUyr dKel l. ilbAenAn ptYkAiw hAem$A,
pbRtz]er nIec biSt. es edezr smS rAjAek
6

itin prAijt o inht kreln. 18b bCr Der


sb rAjAr ibre iyehAzUy yu keriCeln.
19
kmA^ kiw zhr SAeyelr se zAi ci)
keriCl. eswA heC igibeyAn zhr/ eyKAen ihbbIy
jAitr elAekr bAs ker. smS zhr prAijt
heyiCl. 20Bu eceyiCeln eyn sb edezr elAekr
inejedr zi)zAlI BAeb. tAhel tAr
SAeylIyedr ibre yu kreb. BAeb eyn
itin tAedr it dy n ker ibnAz kern. eyBAeb
Bu emAizek Aedz ideyiCeln/ esBAeb eyn
itin tAedr ibnAz kern.
21
nAk bMzIy elAekr iheA,/ dbIr/ nAb
bM iyhd elr pAhAi jAygAy bAs krt.
iyehAzUy tAedr ibre yu ker tAedr bM tAedr
zhrelAek ezx ker ideln. 22SAeyl BUKe
ekAn nAk bMzIy elAk eb<ec rl n. tAr ZDu
eb<ec rl GsA/ gAt bM saedAd el. 23iyehAzUy
sm SAeyl BUK inejr Ay%ADIen Aneln/
iWk eyBAeb Bu bkAl Aeg emAizek ined$z
ideyiCeln. Bu es edz tAr itit mt
SAeylIyedr dAn keriCeln. edz iyehAzUy
SAeyelr ibiB pirbAregAIr meDY BAg ker
ideyiCeln. bezex yu ezx hl bM edez zAi
iPer elA.
S Aeye lr kAeC prAijt rAjg,
SAeylbAsIr y$n ndIr pUbRidekr sb
edzil jy keriCl. e,RAn ptYk eTek
hem$A, z] pyR smS BUK bM y$n ptYkAr
pU b R idekr sm S BU K tAr jy keriCl.
SAeylbAsIr ey sb rAjAedr prAijt keriCl
tAr tAilk KAen edoy heC
2
tAr emArIyedr rAj sIehAnek prAijt
keriCl ey ihxaebAn zher TAkt. sIehAenr rAjY
iCl e,RAn ptYkAr erAeyr eTek yebbAk ndI
pyR ibSt
] . ptYkAr mAJKAn eTek tAr rAejYr
Zr. esw iCl eAnIy elAekedr lAkAr sImA.
igilyd edezr eDeR kro ebzI Mez sIehAn rAj
keriCl. 3yn
$ ptYkAr pUbt
R Ier gAlIlI d eTek
m]tsAgr :lb,sAgr pyR ibS]t rAjY es zAsn
krt. rAjYiw bAed es qb-iyzIemAt eTek
di(e ipsag pAhA pyR edzilo zAsn krt.
4
tAr bAzenr rAj ogek prAijt keriCl.
og iCl rPAy bMezr rAj. es rAj krt XAerA
bM i@yI edez. 5 hem$A, pbRtz]/ slaK bM
bAzenr smS l og zAsn krt. eyKAen gzUr
bM mAKAT jAitr elAekr bsbAs krt. eswA
iCl tAr rAejYr sIm. og igilyd edezr eDRk
Mezo rAj krt. jAygAw ezx heyeC
ihxaebAenr rAj sIehAenr edez.

12

iyehAzeU yr pu Sk 12:6-13:12

222

Bur B]tY emAiz bM SAeylbAsIr sb


rAjAek prAijt keriCeln. emAiz reb,
pirbAregAI/ gAd pirbAregAI bM mn>iz
pirbAregAIr eDRkek BUK dAn keriCeln.
emAiz edz tAedr SV edz ihsAeb dAn keriCeln.
7
SAeyelr elAekr y$n ndIr pim kUelr
edezr rAjAedro jy keriCl. iyehAzUy edezr
elAekedr en idey i Celn. itin iw jy
keriCeln bM per BU Kiw bAerAiw
pirbAregAIr meDY BAg ker ideyiCeln. Vr
tAedr edz dAn krebn bel itit
ideyiCeln. edz iCl ilbAenAenr bAlagAd
ptYk bM esyIerr kAeC hAlk pbRtz]er
mAJKAen. 8 pAhAi l/ piemr pAhAtil
l/ yn
$ ptYk/ pUbiR dekr pAhAil/ mrBUim
bM enegB lil r Bu$ ). KAen ih%Iy/
emArIy/ knAnIy/ prIxIy/ ihbbIy bM iybx
U bMzIy
elAekr bAs krt. SAeylIyedr Ar prAijt
rAjAedr tAilkAiw rkm
6

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

iyrIehAr rAj
qbeTelr kAeC eyr rAj
ejrzAelemr rAj
iheAe,r rAj
ymUet$r rAj
lAKIezr rAj
eAenr rAjA
egxerr rAj
dbIerr rAj
egderr rAj
hmRr rAj
rAedr rAj
ilbanAr rAj
emr rAj
meOdAr rAj
qbeTelr rAj
tpUehr rAjA
ehPerr rAj
ePekr rAj
lzAerAe,r rAj
mAedAenr rAj
hAesAerr rAj
izeA,-merAe,r rAj
kaxePr rAj
tAnekr rAj
migeAr rAjA
ekdezr rAj
kiRlS yiyAemr rAj
edAr pbRtz]er edAerr rAj
iglagelr egAyIemr rAj

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

24

itsRRAr rAj
emAw rAjAr sMKY

1
31

niDk] t edz
iyehAzUy yKn ebz b] hey egeCn tKnBu
tAek bleln/ ''iyehAzUy yido etAmAr ebz
bys heyeC/ ik Kno iDkAr krAr j enk
edz rey e C. 2&u im Kno gzU r rAjY TbA
pelXIyedr rAjY jy kerA in. 3 imzerr sIehAr
ndI eTek %er e*A, sImA pyR l &uim
Kno iDkAr kerA in. jAygAw Kn knAnIyedr
eTek egeC. etAmAek Kno GsA/ sa e dAd/
iSelAn/ gAt bM e*Ae,r p<Acjn pelXIy
entAek prAijt kret heb. 4 Kno etAmAek
knAnedr edezr di(e, bbIyr elAekedr prAijt
kret heb. etAmAek imyArA prAijt kret heb/
eyw ePk py$ sIedAnIyedr iDk]t/ eyiw
emArIyedr sImAn. 5&uim igbl
a I sdAeyr edzwAo
Kno dKl kret pAerAin. tACAAo AeC
bAlagAedr pUbRidek ilbAenAn. jAygAw hem$A,
pbt
R z]er pAdedz eTek elebA hmAT pyR ibSt
] .
6
"sIedAenr elAekr ilbAenAn eTek
imxe PAmiym py$ ibSt
] pAhAi edez bAs ker.
ik SAeyelr elAekedr SVAeTR sb edezr smS
elAkek Aim ebr ker edb. edezr kT b
men rAKeb S AeylIyedr kAeC edz BAg ker edbAr
smy yA bllAm esrkm kreb. 7niw pirbAregAI
bM mn>izr pirbAregAIr eDRekr meDY edzw
BAg kreb.

13

edzBAg
itmeDY reb,/ gAd/ bAkI eDRk mn>izr
pirbAregAIr elAk tAedr jim-jAyg dKl
kereC. Bur dAs emAiz y$n ndIr pUbRidekr edz
tAedr idey egeCn. 9 e,RAn ptYkAr DAer erAeyr
eTek Zr heyeC tAedr edz Ar t ptYkAr
mAJKAenr zhr pyR ibS]t. tACA edezr
meDY AeC emdb eTek dIebAn py$ smS smtl
BUimo. 10emArIy rAj sIehAn eysb zherr
zAsnkt$ essb zhr edezr meDY reyeC. sIehAn
zAsn krt ihxaebAn zhr. es BUKiw eyKAen
emArIyrA bAs krt es lAkA pyR ibS]t iCl.
11
igilyd zhrwAo esedezr meDY pe. tACA
gzUr bM mAKAT elr elAekr eyKAen TAkt
eswAo edezr gt
R . bM puer hemRA, pbt
R z]
o slaK pyR ibS]t puer bAzn edezr gRt
iCl. 12rAj oegr smS rAjY es edezr gt
R .
og zAsn krt bAzn. ksmy es zAsn krt
XAerA bM i@yI. es iCl rPAy sdAeyr
elAk. tIet emAiz sdAeyr elAekedr hAirey
8

iyehAzeU yr pu Sk 13:13-14:7

223
tAedr edz dKl keriCeln. 13SAeylIyr gzUr
bM mAKAT elr elAekedr tAiey edy in.
tAr Ajo SAeylIyedr se bsbAs kreC.
14
kmA^ elib pirbAregAI ekAenA jimjAyg pAy in. tAr bdel tAr Bu/ S AeylIyedr
Verr kAeC ey smS pZ Aen edoy heyiCl
esil ept. Bu tAedr kAeC rkm itit
keriCeln.
15
emAiz reb, bMezr etYk pirbAregAIek
ikC jim jAyg ideyiCeln. tAr sb jAyg
epeyiCl 16e,RAn ptYkAr kAeC erAeyr eTek
emdb zhr py$. r meDY AeC smS smtlBUim
o ptYkAr mAJKAenr zhr. 17ihxea bAn pyR ibSt
]
edez reyeC smtelr smS zhr. zhril
heC dIebAn/ bAemA-bAl/ qb-bAla-imeyAn/ 18yhs/
kedemA/ emPA/ 19ikiryATiym/ isbm
a / esr zhr
pAhAer piriS t ptYkAy . 20qb-ipeyAr/
ipsag pAhA bM qb-iyzIemA/ 21emArIyedr
rAj sIehAn smS lilet bM smtl
BUimr zhrilet rAj krt. sIehAn ihxaebAn
zhr zAsn krt. ik emAiz tAek bM imidyn
Iyedr
entAedr prAijt keriCeln. entAedr nAmelA
heC ib/ erkm/ sur/ hr bM erb. :r skel
sIehAenr se eyAg idey yu keriCl. sb
el r TAkt. 22SAeylIyr ibeyAerr pu^
ibilymeko prAijt keriCl. :ibilym yAibAy
Bib` bel idet pArt. S AeylIyr yuer smy
belAkek htY keriCl. 23reb,ek ey jAyg
edoy heyiCl tr ezx heyeC y$n ndIr tIer.
reb, pirbAregAIr sklek ey jAyg edoy
heyiCl eselA heC tAilkABu) sb zhr Ar
mAWGAw.
24
es jAygA eyiw emAiz ideyiCeln gAd
pirbAregAIek. itin it pirbAregAIek jimjAyg ideyiCeln
25
yAesr bM igilyedr smS zhr. emAiz tAedr
eAnIy mAnuxedr eDRk jimo idey ideyiCeln/
ey liw sb rbbAr kAeC erAeyr pyR ibSt
] .
26
elr meDY AeC ihxea bAn eTek rAm-imsapI
bM bewAnIm/ mhniym eTek dbIr bM 27!b-hArm/
qb-in/ sueOA o sAePAn. ihxea bAenr rAj sIehAn
eysb l zAsn kretn esil edezr
meDY. rAejYr sImAn gAlIl edr ezx pyR
iCl. 28sb jimjAyg emAiz idey igeyiCeln
gAd pirbAregAIek. tAilkABu) smS zhr
edezr meDY AeC. emAiz etYkiw pirbAregAIek
edz dAn keriCeln.
29
mn>izr eDRk pirbAregAIek emAiz edz
idey igeyeCn. mn>izr eDRk pirbAr edz
epeyiCl. es edezr pircy rkm

30

edz Zr heyeC mhniym eTek. r meDY AeC


smS bAzn yAr zAsnkt$ rAj og. bAzenr gt
R
31
yAyIerr smS zhr. :emAw 60 iw zhr edezr
meDY AeC igilyedr eDkR w/ XAerA bM i@yI .
:igilyd/ XAerA Ar i@yI zher rAj og bAs
krt. sb jAyg edoy heyiCl mn>izr pu^
mAKIerr pirbArek. es pirbAerr eDRk elAk
jAyg epeyiCl.
32
smS pirbAregAIek emAiz jim
ideyiCeln. yKn emAyAb smtel elAekr tAbu
egeiCl tKn emAiz jimiw dAn keriCeln.
jAygAw heC iyrIehAr pUebR yn
$ ndIr pAer. 33elib
pirbAregAIek emAiz ekAn jim-jAyg ednin.
SAeyelr Bu V r kT idey i Celn elib
pirbAregAIr j itin inej hebn tAedr
iDkAr.
yAjk lIyAsr/ nUenr pU^ iyehAzUy bM
S Aeyelr pirbAregAIr DAenr elAekedr
meDY jimiw BAg ker idl. 2 b kAl Aeg Bu
emAizek ikBAeb tAr eCmetA elAekrA inejedr
jim-jAyg ebeC eneb es ibxey ined$z ideyiCeln.
sAe-niw pirbAregAIr elAk G<uiw ecel* jim
epeyiCl. 3 emAiz itmeDY AAiw pirbAregAIek
y$n ndIr pUbRtIerr jim dAn keriCeln. ik
Aedr metA elib pirbAregAI ekAenA
jimjAy g pAy i n. 4 bAerAiw pirbAregAIek
jimjAyg edoy heyiCl. eyAexePr pue^r mn>iz
o Piym iw pirbAregAIet BAg hey
igeyiCl. etYk pirbAregAI ikC jim-jAyg
epeyiCl. ik elib pirbAregAIr elAekr ekAn
jimjAyg pAy in. tAr bsbAesr j mA^ keykiw
zhr epeyiCl. etYk pirbAregAIr jim-jAygAr
meDY sb zhril iCl. pZedr j tAr
mAWo epeyiCl. 5SAeylIy pirbAregAIr meDY ik
ker jim BAg b<AewAyAr ker idet heb Bu emAizek
t bel ideyiCeln. Bu eymn ined$z ideyiCeln
esBAeb SAeylbAsIr jim BAg ker ineyiCl.

14

kAelb tAr jim epl


kidn iyhdAr pirbAregAIr keykjn elAk
iglagel igeyiCl iyehAzUeyr se edK kret.
edr meDY kjenr nAm kAelb. es heC kinsIy
iyPuir pu^. kAelb iyehAzUyek bll/ ''ApnAr
men AeC Bu kAedz-be,Ryet ik ik beliCeln.
Bu tAr dAs emAizek AmAr bM ApnAr sVe
beliCeln. 7 Bur dAs emAiz Amr ey edez
yAiClAm esw edKbAr j AmAek pAiWeyiCeln.
tKn AmAr bys iCl 40. iPer es jAygAw
6

Gu< iw cAlA A(irk eTR/ lAiW/ pATr/ hAer wkerA tYAid


pAzAr metA Ce BAgY inDRAr, kr.

iyehAzeU yr pu Sk 14:8-15:19

224

sVe AmAr menABAb Aim emAizek beliClAm.


8
AmAr sIr elAekedr mn sb kT bll ey
tAr By epey egl. ik Aim sitY ibAV s krtAm
ey Bu AmAedr es edz enbAr numit edebn.
9
tA emAiz AmAr kAeC esidn itit ideyiCeln.
emAiz bleln/ 'ey edez etAmr crb]i% kret
igey i Cel es edz etAmAedr heb. etAmAr
%rpurexr icrkAl es edz eBAg kreb. Aim
etAmAedr es edz edb/ kAr, &uim sitY AmAr
Bu Vrek ibVAs keriCel.
10
"Kn Bu tAr itit nusAer AmAek
45 bCr b<Aicey ereKeCn. tidn AmrA skel
mrBUimet Guer ebAiClAm. Kn AmAr bys 85
bCr. 11Ajo Aim esidenr metA z) smTR
eyidn emAiz AmAek bAer pAiWeyiCeln. es idenr
metA Ajo Aim yuer j !trI AiC. 12tA
bliC bkAl Aeg Bu yA itit ideyiCeln
es nusAer pAhAI edzw AmAek idn. Apin
jAnetn tKn esKAen zi)zAlI nAk bMzIy
elAekr bsbAs krt. zhrelA iCl ebz b Ar
suri(t. ik Kn Bu AmAr shAy bM Bur
kTAmetA es edezr BAr Aim enb.
13
iyPuir pu ^ kAelbek iyehAzU y AzIbRAd
kreln. itin tAek ideln iheA, zhr. 14es
zher Ajo kins bMzIy iyPuir pu^ kAelebr
pirbAerr elAekrA bAs kreC. es zhr Ajo
tAr bMzDredr je eTek egeC/ kAr, es
SAeyelr Bu Vrek ibVAs krt. 15Aeg es
zhrwAr nAm iCl ikiry -bR . nAk bMzIy
elAekedr meDY dAnbIy echArAr b]h%m mAnux bRr
nAem es zherr nAm rAK heyiCl.
rpr esedez zAi ibrAj krl.
iyhd Ar j jimjmA
iyhdAek ey edz edoy heyiCl t tAr
pirbAregAIr meDY BAg ker edoy hl.
edziw ibS]t iCl kidek edAemr sImAn pyR
bM idek di(e itAr DAr idey isn mrBUim
pyR. 2iyhd edezr di(e,r sIm lb, sAgerr
di(, idk eTek Zr. 3es sIm di(e, *bbIm
igirpT hey isn py$ egeC. tArpr AbAr di(e,
kAedz-be,Ry pyR. sIm ihexA, eTek r
pyR edz CAiey Guer igey kO$A pyR egeC.
4
imzerr ndI saemAn bM BUmDYsAgr pyR
sIm sAirt. smS BUim tAedr di( sImAnAr
opr iCl.
5
tAedr pUbRidekr sImAn iCl lb ndIr tIr
eTek esKAn pyR eyKAen yn
$ ndI sAger imezeC.
%err sImAn Zr heyeC eyKAen y$n ndI
m]tsAger imezeC. 6 tArpr %err sIm qb-hA

15

hey qb-rAbA pyR egeC. sIm Aro egeC


ebAhenr pATerr idek. :ebAhn heC rebe,r pu^.
7
%err sIm AeKAr ptYk hey dbIr pyR
egeC. tArpr %er b<Ak iney iglagl py$ egeC.
iglagl heC es rASAr opAer ey rASAiw Im
pbRetr mAJKAn idey egeC. esw ndIr di(e,.
na-ezmz ndI pyR sImAn sAirt. sImAr ezx
heC na-erAegel. 8tArpr es sImAn Aer
igey egeC iybx
U edr zherr di(, eGe< x ebn iheAm
ptYk pyR. : zhriw ejrzAelm nAem pirict
iCl esKAen sImAn egeC iheAm ptYkAr piem
pAhAer cA pyR. esw rPyIm ptYkAr %r
idek. 9 esKAn eTek sImAn AbAr egeC ineAehr
J,RA pyR. tArpr ePA, pbRt cAr kACAkAiC
zhrelA pyR. esKAn eTek ow b<Ak ineyeC
bM bAlAy egeC. :bAlAr pr nAm ikiry iyyArIm
10
bAl eTek sIm piem b<Ak iney pAhAI edz
esyIr pyR egeC. tArpr iyyArIm pAhA cAr
%r idk eG<ex nIec qb-ezmez pyR. esKAn
eTek esiw itAr pAz idey egeC. 11tArpr
e*Ae,r %r idekr pAhA. pAhA eTek izOerA,
Ar bAl pbR e tr pAz idey yba i ney l hey
BUmDYsAger ezx heyeC. 12BUmDYsAgr iyhd Ar edezr
pim idek ecQhir meDY iyhd Ar edz. iyhd Ar
pirbAregAI el bsbAs krt.
13
Bu iyehAzUyek beliCeln/ iyPuir pu ^
kAelbek iyhd Ar edezr kw Mz eyn itin idey
edn. tA iyehAzUy Verr Aedzmt tAek es
jAyg idey ideln. iyehAzUy tAek ikiry-bR
:iheA, zhr dAn kreln. :bR heC nAekr
iptA. 14iheAe, bsbAskArI itniw nAk
pirbArek kAelb tAiey ideln. itniw pirbAr
heC ezzy/ hImAn Ar tlamy. r sbA nAkIy
elAk. 15tArpr kAelb dbIer bsbAskArI elAekedr
ibre yu krl. :Aeg dbIrek ikiry-esPro
bl ht. 16kAelb bll/ ''Aim ikiry-esPr
A*m, kret cA. Aim AmAr knYA kaxAr ibey
tAr se edb ey yue jylAB ker Aseb.
17
kAelebr BA knexr pu^ nIeyl zhr jy
krl. kAelb nIeyelr se knYA kaxAr ibey
ideln. 18kax nIeyelr se Gr kret lAgl.
nIeyl kaxAek bll tAr iptA kAelebr kAC
eTek Aro ikC jAygcAet. kax iptAr kAeC
egl. gADAr ipW eTek enem es iptAr kAeC egel
kAelb ij|AsA krl/ ''etAmAr ik cA
19
kax bll/ "AmAek AzIbRAd kerA. &uim
AmAek enegeBr ZkenA mrBUim ideyC. dy ker
mn ikC jAyg dAo eyKAen jl pAoy yAy.
es metA kAelb esrkm jAygA TRA es edezr
pr o nIecr idekr jlABUimil emeyek idl.

iyehAzeU yr pu Sk 15:20-17:1

225
Bu eymn kT ideyiCeln esmetA iyhdAr
pirbAregAI jim-jAyg epeyiCl. 21 zhril
heC iyhdAr es Mez eyKAen iyhdAr di(e,r
sIm brAbr edAemr se yu) heyeC. eselA
heC kbaesl/ dr/ yAr/ 22kIn/ dIemAn/ dAd
23
ekdz/ hAesAr/ iynn/ 24sIP/ ewlm/ bAelA/
25
hAesAr hd%/ ikireyA ihexA, :hAesAr/
26
mAm/ zm/ emAld/ 27hsr-gA/ ihxea mAn/ qbeplw/ 28hsy-zUyAl/ ebra-ezb/ ibixeyAiTy/
29
bAl/ yIm/ sm/ 30laetAld/ ksIl/ hmR/
31
isLg/ mdamA/ snasA/ 32lbAeyA/ izlahIm/ n
bM ireA,. emAw 29 iw zhr bM esKAnkAr sb
mAWGAw.
33
iyh d Ar pirbAregAIr piemr pAhAI
elr zhril epeyiCl. XAeyAl/ sr/ zan/
34
sAenAh/ na-gIm/ tpUh/ nm/ 35ym$u/ m/
esAeKA/ esk/ 36zAriym/ dITiym/ bM gedr
:gederATiym. emAw 14 iw zhr bM esKAnkAr
sb mAWGAw.
37
iyhdAr pirbAregAI AbAr sb zhro
epeyiCl snAn/ hdAz/ imla-gAd/ 38idilyn/
imsapI/ ye)l/ 39lAKIz/ bS/ eAn 40kebbAn/
lhmm/ iklIz/ 41gederA/ qb-dAegAn/ nym bM
meOd. emAw 16 iw zhr Ar tAr cArpAezr mAWGAw.
42
iyhdAr elAekr sb zhro epeyiCl
ilba n / Tr/ Azn/ 43iyh/ zan/ nsIb/
44
ikiyl/ kaxIb bM mAerz. emAw 9 iw zhr
bM tAedr cArpAezr mAWGAw.
45
iyhdAr elAekr e*A, bM A eCAwKAw
zhr bM tAedr cArpAezr mAWGAwo epeyiCl.
46
tAr e*Ae,r pimidekr jAy g bM
saedAedr kACAkAiC zhr Ar mAWGAwo epeyiCl.
47
saedAedr cAridekr smS jAyg bM eCAwKAw
zhrelA iyhdAr gRt iCl. iyhdAr iDbAsIr
GsAr cArpAezr jAyg/ mAW o kACAkAiC smS
zhro epeyiCl. tAedr edz imzerr ndI bM
BUmDYsAgerr pkUl pyR CAenA.
48
pAhAi edezr zhrelAo iyhdAr iDbAsIr
epeyiCl/ zhrelA heC zAmIr/ y%Ir esAeKA/
49
dA/ ikiry-sA :dbIr/ 50nAb/ iXemAy/ AnIm/
51
egAzn/ ehAelAn bM gIelA. emAw 11iw zhr o
tAedr cAiridekr mAWGAw.
52
iyhdAr bAisAr sb zhro epeyiCl
rAb/ dUm/ izyn/ 53yAnIm/ qb-tpUh/ ePk
54
mw/ ikiry-bR :iheA, bM sIeyAr. 9iw zhr
bM cArpAezr mAWsmUh.
55
iyhdAr elAekr sb zhro epeyiCl
mAeyAn/ kimRl/ sIP/ yuw/ 56iyixeyl/ ykaidyAm/
sAenAh/ 57kiyn/ igiby bM it. emAw 10iw zhr
bM tAedr cAiridekr mAWil.
20

58

iyhdAr iDbAsIr zhrelAo epeyiCl


hlahl/ qb-sUr/ gedAr/ 59mAr/ qb-enA bM
latekAn/ emAw 6iw zhr bM tAedr cAiridekr
mAWelA.
60
iyhdAr elAekedr rbb bM ikiry-bAl
:ikiry-iyyArIm zhr iw edoy heyiCl.
61
mrBU imr zhrelAo iyh d Ar bAisAr
epeyiCl. eselA heC qb-rAb/ imIn/ skAK/
62
inbazn/ lb, zhr bM na-gdI. emAw 6iw zhr
bM tAedr cArpAezr mAWelA. 63iyhd Ar !sbAihnI
ejrzAelem bsbAskArI iybUx elAekedr tAiey
idet s(m hy i n. tA Aj ejrzAelem
iyhdAbAsIedr se iybUxrAo bAs kreC.
P iym
A
bM mn>izr j jimjAyg
eyAexP pirbAr ey edz epeyiCl t Zr
heyeC iyrIehAr kAeC y$n ndI eTek Ar
iyrIehAr pUbRidekr ndI pyR cel egeC. iyrIehA
eTek qbeTelr pAhAI edz py$ edezr sImAn
sAirt. 2tArpr sImAn egeC !beTl :lus eTek
wAerAet k$Iyedr sIm pyR. 3 tArpr sImAn
egeC piem yPaelw bMzIy elAekedr sImA pyR.
tArpr in qb-ehAerA,/ egxr hey BUmDYsAgr
pyR.
4
mn>iz bM Piyemr elAekrA jimjAyg
epeyiCl. :mn>iz Ar Piym hl eyAexePr pu^.
5
es edezr pU b R sIm eyw P iy e mr
%rpurxedr edoy heyiCl esiwr Zr wAerAr eTek eyiw iCl c qb-ehAerAe,r kAeC
pim sImAnAr Zr imkamTAT eTek. 6 sImAn
pUbiR dek b<Ak ineyeC tAenA-zIelAr idek bM Aer
pUbRidek igey egeC yAenAh py$. 7tArpr enem
igey yAenAh eTek wAerA bM nAr> pyR.
BAeb iyrIehA pyR sImAn sAirt hey y$n
ndIet es eTemeC. 8 sImAnAiw tpU h eTek
pimidek kAn ndIr idek egeC bM ezx heyeC
BUmDYsAger. smS jAyg Piyemr bMzDredr
edoy heyiCl. es pirbAregAIr etYk pirbAr
kw ker Mz epeyiCl. 9 Piyemr iDkAMz
sImA zhr Asel mn>izr sImAnAy / ik
Piyemr bMzDerr sb zhr bM mAWGAw
epeyiCl. 10Piym pirbAregAIr elAekr egxr
zhr eTek knAn bMzIy elAekedr tAiey idet
pAer in. tA Piym bMzIy elAekedr se tAr
Ajo bsbAs kreC. ik knAn bM z Iy r
Piymedr *ItdAs hey eTek igeyiCl.
tArpr mn>izr pirbAregAIek jimjAygA
edoyA hl. mn>iz iCeln eyAexePr ejY
pu^. mn>izr ejY pu^ mAKIr igilyedr ipt.
mAKIr iCeln mS b eyA/ tA igilyd bM

16

17

iyehAzeU yr pu Sk 17:2-18:7

226

bAzenr smS jAyg mAKIr pirbArek edoy hl.


2
mn>iz pirbAregAIr A pirbAreko jim dAn
kr heyiCl. sb pirbAerr kt$ heC bIeyxr/
ehlk/ S Ieyl/ ezKm/ ehPr bM zmId. r
sb mn>izr A pu^ Ar mn>iz heln eyAexePr
pu^. edr pirbAril jimr BAg epeyiCl.
3
slaPAd heC ehPerr pu^. ehPerr iptA
igilyd. igilyedr iptA mAKIr Ar mAKIerr iptA
heC mn>iz. slaPAedr ekAn pu^ iCl n bew/ ik
p<Aciw knYA iCl. tAedr nAm mhl/ enAy/ hgal/
imA Ar its$A. 4 emeyr sb egl yAjk ilyAsr/
nUenr pu^ iyehAzUy bM A dlpitr kAeC.
tAr bll/ ''Bu emAizek beliCeln/ BAedr ey
jim edoy heb/ emeyedro eyn esrkm jim
edoy hy. sutrAM ilyAsr Bur ined$z pAln
kreln. itin emeyedro ikC jim-jAyg ideln.
&ulnAy emeyrAo tAedr kAkAedr metA jimjAyg epl.
5
t^b mn>izr pirbAregAI yn
$ ndIr picem
dzw jim bM y$n ndIr pUbR pAerr AerA ewA
jAyg igilyd bM bAzn epl. 6 esj mn>iz
pirbAregAIr emeyr eCeledr smAn jAyg epl.
mn>iz pirbAerr bAdbAkIedr edoy hligilyd.
7
mn>izr jim jAy g Aezr bM imka mT
mAJKAen. esw iziKemr kAeC. sImAn esAjA cel
egeC di(e, na-tpUh elr idk brAbr.
8
tpUhek iGer sb jim iCl mn>izr. ik eKAd
tpUh zhrw ik tAr inejr iCl n. tpUh zhrw
mn>iz lAkAr DAr eG<ex. zhrwA iCl Piymedr.
9
mn>izr sImAn di(e, kAA ndI pyR egeC.
jAygAw mn>iz pirbAregAIr helo zhrelA ik
Piymedr dKel ndIr %ridek iCl mn>izr
sImAn y piem BUmDYsAgr pyR sAirt. 10di(,
idekr jim jAygA iCl Piymedr. %ridkw
iCl mn>izr dKel/ pim sIm BUmDYsAgr.
sImAn %r idek Aezredr edz pyR bM pUbiR dek
xAKerr edz. 11xAKr bM Aezr elro
keykiw zhr iCl mn>izr pirbAregAIr Ay%ADIn.
tAr !b-zAn/ iybailym bM Aez-pAezr keykiw
eCAw zhero bAs krt. tAr edAr/ na-edAr/ tAnk/
migeA bM AezpAezr eCAwKAw zhrelAy TAkt.
nAePAetr itnw zhero iCl oedr bsbAs.
12
mn>izr elAekr sb zhr dKl kret pAer in.
esj knAnIy elAekrA sb el bsbAs krt.
13
ik SAeylbAsIr ebz zi)zAlI hey Wl.
tAr ejAr ker knAnedr tAedr sb kAjkmR ker
idet blelA. teb tAedr edz eCe cel eyet
ejAr kerin.
14
eyAexePr pirbAregAI iyehAzUyek bll/
''Apin AmAedr ZDu kw jAygA ideyeCn. ik

Amr t jn. Bur edoy tKAin jAyg eTek


Apin ekn AmAedr mA^ k BAg ideln
15
iyehAzUy bleln/ ''ebz etAmr yid cr
elAkjn ho tAhel operr re,Y FAk pAhAI
edez cel yAo/ esKAnkAr bn ekew pirAr ker
bYbhAreyAgY kr. es jAygAy Kn pirxIy Ar
rPAyIyr TAek. ik yid pAhAI edz Piym
etAmAedr j yeTX n hy tAhel etAmr Aer
c pAhAI edez yAo bM esKAnkAr sb jAyg
dKl ker.
16
eyAexePr elAekr bll/ ''w sitY ey
pAhAI edz Piym ebz eCAw jAyg. ik esKAen
bsbAskArI knAnIyedr kAeC AeC ebz zi)zAlI
SzS. tAedr AbAr elAhAr rTo AeC. knAnr
iyixeyl ptYk qb-zAn Ar esKAnkAr sb
eCAwKAw zhr dKl ker reyeC.
17
tKn iyehAzUy eyAexP/ Piym bM mn>izr
elAekedr bleln/ ''ik etAmrAo sMKYAy cr.
Ar etAmrAo yeTX zi)zAlI. etAmAedr jimr
k Mezr ebzI BAg pAoyA drkAr. 18etAmrA
pAhAI edzwA iney nAo. w bnjl helo
gACelA ekew bsbAesr pyu) ker ino. smS
jAyg etAmr ino. esKAn eTek knAnIyedr
tAiey ido. tArA yid zi)zAlI hy bM tAedr
kAeC yid ebzI SzSo TAek tbu etAmr tAedr
iny prAijt kreb.
bAkI jimjAyg
r ibBAjn
smS SAeylbAsI zIelAet jeA hl.
esKAen tAr kw smAgm tAbu it krl.
SAeylIyrA es edzw cAlAt. es edez smS
zek tAr hAireyiCl. 2ik es smy sAtw
SAeylIy pirbAregAI tKno Verr itit
metA jimjAyg pAyin.
3
tA iyehAzUy tAedr bleln/ ''jimr j
etAmr tidn ep(A ker bes AC ekn
etAmAedr Bu etAmAedr ippurexr Vr etAmAedr
t idey ideyeCn. 4 tA bliC etYk pirbAregAI
eTek itnjn ker elAk ebeC nAo. Aim tAedr
jAygAw BAelA ker edKAr j pAWAb. tAr
esKAnkAr b,n
R ileK iney AmAr kAeC iPer Aseb.
5
tAr jAygAw sAtBAeg BAg kreb. iyhdAr
elAekr pAeb di(,AMz/ eyAexePr elAekr pAeb
%r Mz. 6 etAmr b jAygAwAr b,Rn ker
eswAek sAt BAeg BAg kreb. mAnic^w AmAr
kAeC Aneb. tArpr Amr Bu/ AmAedr Vrek
t iWk kret blb ek ekAn jim pAeb.* 7 elbIy
yAjekrA jimr ekAn Mz pAeb n. yAjk ihsAeb

18

A m r j i m p A e b A(irk eTR/ "Aim KAen Bu


AmAedr Verr sAmen G<uiw cAlb.

iyehAzeU yr pu Sk 18:8-19:13

227
tAedr kAj heC Bur esb kr. tAedr
Mz. gAd/ reb, bM mn>izr eDRk pirbAregAI
itmeDY itt jimjAyg epey igeyeC. tAr
bAs ker y$n ndIr pUbRidek. Bur dAs emAiz
itmeDY tAedr jimjAyg idey ideyeCn.
8
jAyg edKAr j menAnIt elAekrA ebr hey
egl yAet tArA jimr b,Rn idet pAer. iyehAzUy
tAedr bleln/ ''etAmr es jAygAy yAo/ BAelA
ker edK Ar esKAnkAr kw b,Rn ileK iney
esA. tArpr zIelAet AmAr se edK kerA.
Aim tKn G<uiw cAlAr bYbS krb. eyn Bu
etAmAedr meDY jim BAg ker edn.
9
tA elAekrA es edez egl/ jAygAw Guer
iPer tAr edKl bM iyehAzUyr j kw b,Rn
tAr ilKl. tArA smS zhrilr kiw tAilkA
St krl bM tArpr BUKiwek sAtBAeg BAg
krl. mAnic^ ek iney tAr zIelAet iyehAzUyr
kAeC iPer egl. 10iyehAzUy esKAen zIelAet Bur
sAmen tAedr j G<uiw cAleln. BAeb itin
jim BAgABAig ker etYk pirbAregAIek tAedr
Mz ideln.
ibAmIenr j jimjAyg
A
ibAmIn pirbAregAIek edoy heyiCl iyhd
bM eyAexePr jAygAr mAJKAenr jim. ibAmIenr
etYkiw pirbAregAI inejr inejr jAygepey
igeyiCl. ibAmIenr j menAnIt jAygAelA hl
12
y$n ndI eTek Zr %err sImAn/ y iyrIehAr
%r idk eG<ex igey piem pAhAI elr idek
cel egeC. sImAnAiw qb-Abenr iWk pUbiR dk pyR
igey egeC.
13
di(e, lUs :qbeTl pyR sImAn egeC.
tArpr sIm egeC wAerA-err idek. wAerAr heC in qb-ehAerAe,r di(e, pAhAI
jAygAy. 14qb-ehAerAe,r di(e, pAhAe es
sImAn di(e, b<Ak iney pAhAer pimidek cel
egeC. sImAn igey e C ikiry -bAel :ikiry
iyyArIm. zhrw iyhd Ar elAekedr. w pim
sIm.
15
ikiry iyyArIm eTek Zr heyeC di( sIm/
egeC in e A h ndIr idek. 16tArpr rPAyIm
ptYkAr %er ebn iheAm ptYkAr kAeC
pAhAer nIec cel egeC sIm. sImAnAiw
iybx
U Iyedr zherr iWk di(,idek iheAm ptYk
pyRo ibSt
] heyeC. tArpr esiw egeC na-erAegl
pyR. 17esKAn eTek sIm Guer %ridek egeC
na-ezmez/ glIelAt :Im igirjeTRr kAeC
pyR. esKAn eTek mhAizlAr idek; rebe,r pu^
ebAhenr j r nAm rAK heyeC. 18 sIm
!b-rAbAr %ridek KAi pyR es y$n
11

ptYkAy enem egeC. 19tArpr qb-hAr %er


Ar ezx heyeC m]t sAgerr %r pkUel. KAen
y$n ndI sAger peeC. Ar w heC di(
sIm.
20
y$n ndI heC pUbR sIm. sutrAM wA heC
ibAmIenr pirbAregAIr j ibil kr jimjAyg.
sb heC edr jimjAygAr sbidekr sImAnA.
21
etYk pirbAr jimjAyg epeyiCl. sb
heC tAedr zhr iyrIehA/ qb-h/ mk-kizz/
22
qb-rAb/ smAriym/ !beTl/ 23bbIm/ pAr/
P/ 24kPr-AeAnI/ Pain bM egb. esKAen
12 iw zhr bM tAedr iGer sb mAWGAw iCl.
25
ibAmIenr pirbAregAI AerA epey i Cl
igibeyAn/ rAm/ eberA/ 26imsapI/ kPIr/ emAs/
27
erkm/ iyepRl/ trl/ 28esl/ lP/ iybUxedr
zhr :ejrzAelm/ igiby bM ikiryA. mAWGAw
iney 14 iw zhr. ibAmIenr pirbAregAI smS
jAyg epl.
izimeyA enr j jim jAyg
A
tArpr iyehAzUy izimeyAenr pirbAregAIr
etYk pirbArek jimjAyg ideln . essb
jim iCl iyhdAr lAkAr eBter. 2tAr
epeyiCl ebra-ezb :ezbo bl eyet pAer/
emAlAd/ 3 hsr-zUyAl/ bAl/ sm/ 4 laetAld/
bTUl/ hm$A/ 5isLg/ !b-mk$AebA/ hsr-sux/ 6qblbAeyA bM zArh,. cArpAezr mAWGAw iney 13
iw zhr.
7
tAr Aro eysb zhr epeyiCl eselA heC
n/ ireA,/ Tr bM Azn. cArpAezr mAWGAw
iney cArew zhr. CA tAr bAl-ebr :enegeBr
rAem pyR smS zherr cArpAezr mAW-GAw epl.
8
tACAAo bAl-ebr pyR smS zherr c&uid$ekr
mAW. tAhel heC izimeyAenr pirbAregAIr
lAk. etYk pirbAr jimjAyg epeyiCl.
9
izimeyAenr jimr Mz iyhdAr lAkAr meDY
iCl. iyhdAr elAekr drkAerr ecey enk ebzI
jim epeyiCl. tA tAedr jimr ikC Mz
izimeyAenr elAekrA epeyiCl.

19

sbl
U eU nr j jimjAyg
A
rpr jimjAy g epey i Cl sbU l U n
pirbAregAI. egAIr etYk pirbAr pUbR
itit metA jimjAyg epeyiCl. sbUlUenr
sImAn iCl sudUr sArId biD. 11tArpr sImAnAiw
pim mueK mArAlAr idek egeC bM debbz
CeyeC. tArpr sIm cel egeC yiyAemr
ptYk brAbr. 12tArpr sImAn egeC pUbiR dek
eb<ek sArId eTek ikzaelA-tAebAr pyR/
esKAn eTek dAbr Ar yAiPey. 13Aro pUbRidek
10

iyehAzeU yr pu Sk 19:14-51

228

y$n ndIet ezx heyeC. 34sImAiw saenA-tAebAer


es AbAr pimidek ePr egeC. iw eOAekr
kAeC ptYk eTek ebirey eseC. sbUlUn iCl
sImAiwr %ridek/ Azn iCl piem. iyhdAet
y$n ndI iCl sImAiwr pUbRsIm. 35sb sImAnAr
meDY keykw zi)zAlI zhr reyeC. eselA heC
isIm/ esr/ h/ rO/ iker/ 36dAm/ rAm/
hAesAr/ 37ekdz/ i@yI/ na-hAesAr/ 38iyerA,/
iml-l/ ehAerm/ qb-nA bM qb-ezmz emAw
19iw zhr bM cArpAezr mAWGAw. 39sb zhr
xAKerr j jimjAyg
A
Ar mAWGAw nA il pirbAregAIek edoy heyiCl.
17
edezr c&uTR Mz edoy heyiCl xAKr etYk pirbAregAI jimr BAg epeyiCl.
pirbAregAIek. etYk pirbAr jimr BAg
dAenr j jimjAyg
A
epey i Cl. 18edr edoy hey i Cl iyix e y l /
19
40
ksue A/ zU enm/ hPAriym/ zIeyAn/ nhr/
rpr jimjAyg edoy hl dAn pirbAr20
21
egAIek.
etYk pirbAregAI jim epeyiCl.
rbbI/ ikizeyAn/ bs/ erm/ na-gIm/ na41
h bM qb-pess.
tAedr edoyA heyiCl sb jAygA sr/ XAeyAl/
22
ra
-ezmz/ 42zAlbIn/ yAelAn/ iyl/ 43elAn/
jimr sImAn heC tAbr/ zhsUm bM qbezmz. ezx heyeC y$n ndIet. emAw 16 iw zhr it/ e*A,/ 44latkI/ igbbeTAn/ bAl/ 45iyhd/
Ar tAedr cArpAezr mAWGAw. 23sb zhr ben-brk/ gA-ireA,/ 46emyekRAn/ reOAn bM
xAKerr pirbAregAIek edoy heyiCl. etYk yAePAr inkwbt$I jAygAelA.
47
pirbAr jimr BAg epeyiCl.
ik dAenr elAekedr jAyg epet JAemlAy
pet heyiCl. zr iCl zi)zAlI. tAedr tArA
Aezredr j jimjAyg
A
shej hArAet pAerin. esj dAenr elAekr
24
edezr pm BAg Aezr pirbAregAIek elzemr se yu keriCl. elzm jy ker tAr
edoy heyiCl. skel jimr Mz epeyiCl. esKAnkAr elAekedr htY ker. BAeb tAr elzm
25
tAedr edoy heyiCl ihlka / hlI/ ebwn/ kaxP/ zher bAs keriCl. jAygAwAr nAm pAew rAKelA
26
dAn. kAr, tAedr pirbAregAIr ippurexr nAm
lelk/ mAd Ar imzAl.
pim sIm egeC kimRl pbRt bM zIehAr-ilban iCl dAn. 48sb zhr o mAWGAw dAn pirbAregAIek
py$. 27tArpr sImAn emA ineyeC pUbR mueK. iw edoy heyiCl. etYk pirbAr jimjAygAr BAg
egeC !b-dAegAn pyR. iw sbUlUn bM iyehl epeyiCl.
ptYk CueyeC. tArpr iw !b-mk bM
iyehAzy
A
nIeyelr %ridek cel egeC. sImAnAiw kAbuelr
U r j jimjAyg
49
%ridek CAiey egeC. 28sImAn egeC eA,/
BAeb dlpitr jimjAyg BAg b<AewAyAr
rehAb/ heAn/ bM kAA. BAeb b]h%r sIedAn ker ibiB pirbAregAIek ideyiCl. BAgABAigr
l pyR ib S ] t . 29rpr sImAn rAmAr kAj ezx hel smS SAeylbAsI nUenr pu^
di(,idek iPer egeC. sImAnAiw igey egeC iyehAzUyek ikC jim edeb bel iWk krelA. 50Bu
zi)zAlI esArzhr pyR. tArpr Geu r egeC pim Aedz ideyiCeln itin eyn jimjAyg pAn.
idek ehAxAy/ ezx heyeC kaxIebr kAeC smue@. tA SAeylbAsIr iyehAzUyek idl pAhAI edz
30
Piyemr it-esrh nAmk zhr. zhrw iCl
tACA / ePk bM rehAb sb l.
emAw 22 iw zhr Ar tAedr cArpAezr mAWGAw. iyehAzUeyr pC. tA zhrwAek ebz BAelA ker
31
sb zhr Ar mAWGAw iCl Aezr pirbAregAIr mjbut ker qtrI ker/ itin esKAen bAs kret
je. etYk pirbAregAI jimr Mz epeyiCl. TAkeln.
51
BAeb SAeyelr smS pirbAregAIek
n Ailr j jimjAyg
A
sb jAyg BAgABAig ker edoy hl. yAjk
32
edezr x Mz epl nAil pirbAregAI. ily A sr nU e nr pu ^ iyehAzU y bM etYk
etYk pirbAr jimr Mz epeyiCl. 33tAedr pirbAregAIr DAnr jimjAyg BAgABAig krAr
u drjAy
jAygAr sImAn Zr heyeC sAnIemr kAeC kw j zIelAet k^ heyiCeln. smAgm tAbr
ibrAw gAC eTek. gCw ehlePr kAeC dAmI-enkb Bur sAmen tAr skel smebt heyiCl. BAeb
bM ybaineyelr eBtr idey sImAn lOum hey tArA jimjAyg BAgABAigr kAj ezx keriCeln.
gA-ehPr bM -kAsIen/ ezx heyeC ireAe,.
tArpr sImAn Geu r egeC eneyr idek. 14eney eTek
AbAr eb<ek igey %er hAeTAn hey iyehl
ptYkAr idek cel egeC. 15 ecQhir meDY
eysb zhr reyeC eselA heC kw/ nhlAl/
izeA,/ iydAlA bM qbelhm. mAWGAw iney emAw
12 iw zhr.
16
hl sbUlUnedr zhrsmUh Ar mAWGAw.
pirbAerr etYek sb jAygAr BAg epeyiCl.

229
inrAp%Ar zhrsmhU
tArpr Bu iyehAzUyek bleln/ 2 "Aim
etAmAek Aedz edbAr j emAizek bYbhAr
keriClAm. emAiz etAmAek keykiw zhr bACet
beliCeln eyel Ay edbAr j ibezx zhr
iheseb iBiht heb. 3yid ekAn bYi) kAek
kSA inCAk]tBAeb htY ker tAhel es
inrApd zhrilr kiwet igey luikey TAket
pAreb/ eyn itezAD dAt K<uej nA pAy.
4
"elAkiwek y kret heb t yKn es
Dre,r ekAn zher Cew pAiley yAeb tKn es
zherr ebzAer tAek TAmet heb. eTem esKAnkAr
dlpitedr kAeC jAnAet heb GwnAw ik heyiCl.
essb Zen tAr tAek zher Fket idet pAer.
esKAen TAkAr j tAr tAek jAyg edeb. 5 ik
ey bYi)iwr epCen DAoy kreb es hye tA zher
es tAr ipC inet pAer. rkm Gwel entAr
eyn tAek tAA krA bYi)iwr hAet Direy n edy.
tAr AyATRIek iny r( kreb. tAr
kAre, tAek r( kreb ey/ es C ker kAek
htYA ker in. esw inCk kw GRwn. es ereg
igey kAek htYA kreb bel htYA ker in. w
hWA Gew egeC. 6 ytidn n zherr ibcAr sBAy
tAr ibcAr hy ttidn es bYi) esKAen TAkeb.
mhAyAjk ytidn eb<ec TAkebn ttidn es esKAen
TAket pAreb. tArpr es tAr inejr zher TRA
eyKAn eTek es pAiley igeyiCl/ esKAen inejr
bAIet iPer yAeb.
7
tA SAeylbAsIrA keykw zhr iWk ker
ineyiCl. tAr elAr nAm idl ''inrAp%Ar zhr.
zhrelA heC
nAil pAbRtY elr gAlIelr gRt ekdz;
Piyemr pAbRtY elr iziKm; iyhd pAbRtY
elr ikiry-bR :iheA,;
8
rebe,r mr elr gRt iyrIehAr kAeC
y$n ndIr pUbRidek ebsr; gAdedez igilyedr
gRt rAemA; mn>izr edez bAzenr gRt
egAln.
9
ey ekAn S AeylbAsI b tAedr se bsbAskArI
eyekAn ibedzI hWA yid kAek htY ker/ sb
zher inrAp%Ar j pAiley eyet pAreb. esKAen
es inrAped TAket pAreb. ey tAek DrbAr j
Cew AseC es tAek htY kret pAreb n.
AyATRIr ibcAr heb es zherr ibcArsBAy.

iyehAzeU yr pu Sk 20:1-21:19

!bWk hl. elbIy zAskr tAedr bll/ ''Bu


emAizek Aedz ideyiCeln ey itin eyn AmAedr
TAkAr je ikC zherr bYbS kern. Bu tAek
Aro beliCeln AmAedr pZr yAet cer eKet
pAer es rkm ikC mAWo eyn itin AmAedr edn.
3
sutrAM SAeylbAsIr Bur ined$z pAln
krelA. tAr elbIyedr sb zhr o pZedr
j mAWGAw idl.
4
elib pirbAregAIr yAjk hAerAe,r %rpurxrA hl khA pirbAr. khA pirbAerr
kw Mzek edoy hl 13iw zhr. es 13iw
zhr iCl iyhd/ izimeyAn Ar ibAmInedr.
5
bAkI khAt pirbAredr dziw zhr edoy hl/
es el eyKAen Piym/ dAn bM mn>iz
pirbAregAIr eDRekr DIen iCl.
6
egezRAn pirbAerr elAkedr edoy hl 13iw
zhr. zhril iCl es l/ eyil bAzen
bsbAskArI xAKr/ Aezr/ nAil bM eDRk
mn>iz pirbAregAIr DIen iCl.
7
mrAir pirbAerr elAekr epl 12iw zhr.
reb,/ gAd bM sbUlUnedr el iCl sb
zhr.
8
SAeyelr iDbAsIr tAedr cArpAezr sb
zhr o mAWGAw elbIyedr ideyiCl. Bu eyBAeb
emAizek Aedz ideyiCeln/ t pAln kret tAr
tAedr sb mAWGAw o zhr ideyiCl.
9
iyhd bM izimeyAenr el ey sb zhr
iCl hl eselAr nAm. 10khAt pirbArBu)
elbIyedr Tm e,Ir zhril edoy hl. 11tAr
oedr ideyiCl ikiry-bR :w heC iheA,.
nAekr iptA ebRr nAem r nAmkr, heyiCl.
pZedr je tAr zherr kACAkAiC ikC mAWo
ideyiCl. 12ik ikiry-bRr cArpAezr eCAweCAw
zhr Ar mAWelA iCl iyPuir pu^ kAelebr.
13
esje tAr hAerAe,r %rpurxedr iheA,
zhrw idey ideyiCl. :iheA, iCl inrAped bAs
krAr zhr. CAAo tAr hAerAe,r %rpurxedr
ideyiCl ilbn
a Ar gt
R zhrelA/ 14y%Ir/ XemAy/
15
ehAelAn/ dbIr/ 16n/ yuw bM qb-ezmz. tAr
tAedr pZedr je sb zhrelAr AezpAezr
ikC mAWo ideyiCl. iw sdAeyr je 9 iw
zhr ideyiCl.
17
ibAmIn pirbAregAIr zhrelAo tAr
hAerAe,r %rpurxedr ideyiCl. zhril heC
igibeyAn/ egb/ 18nAeTA bM laemAn. tAr
yAjk o elbIye dr j ngrsmhU
tAedr cAriw zhr bM tAedr pZedr j
elbIy pirbAregAIr DAenr yAjk zherr AzpAezr mAWGAw idl. 19emAw 13 iw zhr
ilyAsr nUenr pu^ iyehAzUy bM S Aeyelr tAr yAjkedr dAn keriCl. :yAjkr skel
A pirbAregAIr DAnedr kAeC kT blet hAerAe,r %rpurx. tAr pZedr je etYk
egelA. 2knAn edezr zIelA zher AelAcnA zherr lAegAyA mAWo ideyiCl.

20

21

iyehAzeU yr pu Sk 21:20-22:8
20

230

khA egAIr Aedr edoy heyiCl Piym


pirbAregAIr lAkAr zhrelA. tAr epeyiCl
sb zhr 21pAhAI edz Piyemr iziKm zhr
:kiw Ay edbAr zhr. tAr egxro epl.
22
ikbsiym bM qb-ehAerA,o epl. Piymr
tAedr ideyiCl cArew zhr bM pZedr je
cArpAezr ikC mAW.
23
dAn pirbAregAI ideyiCl latkI/ igbbeTAn/
24
yAelAn bM gA-ireA,. emAw cArew zhr
bM zherr lAegAy mAW dAnegAI tAedr
ideyiCl.
25
eDRk mn>iz pirbAregAI tAedr ideyiCl
tAnk bM gA-ireA,. eDR k mn>iz
pirbAregAI tAedr emAw iw zhr bM pZedr
j zherr cArpAezr mAWGAw ideyiCl.
26
tArpr/ khA pirbAerr bAkI elAekr
epeyiCl emAw dziw zhr bM pZedr je zherr
lAegAy mAWelA.
27
egezRAn pirbAro elib pirbAregAI eTek
eseC. tAr epeyiCl sb zhr
eDkR mn>iz pirbAregAI eTek bAzenr gt
R
egAln. :egAln iCl inrAp%Ar zhr tArA tAedr
bIXr zhro ideyiCl. sb imiley mn>izr
eDkR pirbAregAI tAedr emAw iw zhr bM pZedr
je ikC mAW ideyiCl.
28
xAKr pirbAregAI ideyiCl ikizeyAn/ dAbr/
29
ymU
R bM na-gIm. emAw cAriw zhr bM pZedr
je mAW.
30
Aezr pirbAregAI eTek epeyiCl imzAl/
AeAn/ ihlak bM 31rehAb. emAw cAriw zhr
bM pZedr je zherr lAegAy mAW.
32
nAil pirbAregAI eTek epeyiCl gAlIelr
gt
R ekdz. :ekdz iCl inrAp%Ar zhr. tACA
he-edAr/ k%Rn/ emAw itniw zhr bM pZedr
je mAW.
33
egezRAn pirbAr epeyiCl emAw 13iw zhr bM
pZedr je zhrelAr lAegAy mAWelA.
34
elbIy egAIr zAK heC mrAir pirbAr.
tAr epeyiCl sb zhr
sbUlUn pirbAregAI eTek epeyiCl yiyAm/
kA%R/ 35id bM nhelAl. sbUlUn emAw cAriw zhr
bM pZedr je mAW ideyiCl.
36
reb, pirbAregAI eTek epeyiCl ebsr/
yhs/ 37kedemA/ emPA. reb, emAw cAriw zhr
bM pZedr je mAW ideyiCl.
38
gAd pirbAregAIr kAC eTek pAoy egl
igilyedr gRt rAemA. :rAemA iCl inrAp%Ar
zhr. tACA mhniym/ 39ihxaebA, bM yAesr.
gAd emAw cAriw zhr Ar pZedr j zherr lAegAy
mAW ideyiCl.

40

elbIyedr ezx pirbAr/ mrAir pirbAr emAw


12 iw zhr epeyiCl.
41
sutrAM elbIy egAI epeyiCl emAw 48 iw zhr
bM itiw zherr lAegAy pZedr j mAW. sb
iCl A pirbAregAIr. 42etYk zher pZedr
j ikC mAW iCl.
43
SAeylbAsIedr kAeC Bu ey itit
ideyiCeln t itin pAln kreln. itin tAr
itit metA sb jimjAygA ideyiCeln bM
elAekr essb jAygAy bsbAs kret lAgl. 44Bu
tAedr AezpAezr sm S edzilet tAedr
pUbRpurxedr kAeC edoy itit nusAer zAi
bjAy rAKeln. ekAn z tAedr prAijt kret
pAerin. etYk zek hArAbAr metA (mt Bu
tAedr ideyiCeln. 45SAeylbAsIedr kAeC Bu ey
itit ideyiCeln tAr sb itin ereKiCeln.
ekAenA itit bYTR hy in. etYk itit
bASeb pir,t heyiCl.
itniw pirbAregAI Ger iPer egl
tArpr iyehAzUy reb,/ gAd bM mn>iz
pirbAregAIr eDRk elAkedr kw sB
fAkeln. 2 iyehAzUy tAedr bleln/ ''emAiz iCeln
Bur dAs. emAiz etAmAedr y beleCn etAmr
tAr sb pAln kerC. tACA etAmr AmAr
ined$ zo sb pAln kerC. 3etAmr sbsmy
SAeyelr elAekedr sAhAyY kerC. etAmAedr
Bu Vr y y Aedz ideyiCeln etAmrA tAr
sb tY inAr se pAln kerC. 4 etAmAedr
Bu Vr SAeylbAsIedr zAi edebn bel
itit ideyiCeln. Ar Bu itit ereKeCn.
sutrAM Kn etAmr bAI eyet pAr. Bur dAs
emAiz etAmAedr y$n ndIr pUbRtIerr jimjAyg
ideyeCn. etAmr Kn es edez TRA etAmAedr
bAI yAo. 5 ik emAiz etAmAedr eysb ibiD pAln
kret beleCn essb pAln ker clet BuelA n.
etAmrA Bu Vrek BAelAbAseb. tAr Aedz pAln
kreb. etAmr sbsmy tAek emen cleb. etAmAedr
ytdUr sADY esBAeb etAmr tAr nusr, kreb o
tAr esb kreb.
6
tArpr iyehAzUy tAedr ibdAy sAx, jAnAeln.
tAr bAI cel egl. 7 emAiz mn>izr eDRk
pirbAregAIek bAzenr jimjAyg ideyiCeln.
bAkI mn>izr eDkR pirbAregAIek itin ideyiCeln
y$n ndIr pim tIr. iyehAzUy tAedr AzIbRAd
ker inejr jAygAy pAiWey ideln. 8 itin bleln/
''etAmr Kn ebz DnI heyC. etAmAedr enk
pZ AeC. etAmAedr AeC enk esAn/ repA bM
dAmI dAmI gynAgAiw. etAmAedr AeC sur sur
epAzAk. zedr kAC eTek enk ikC etAmr

22

231
epeyC. sb ijins etAmAedr BAedr se/ yAr
y$n ndIr pUbRidek rey egeC/ tAedr se BAg
ker ino.
9
sutrAM reb,/ gAd o mn>iz pirbAregAIr
eDRk SAeyelr elAekedr ereK cel egl .
tAr knAenr zIelAet iCl. es jAyg eCe idey
tAr igilyed iPer egl. tAr iPer egl emAizr
edoy jAygAy. Bu emAizek tAedr jAyg
edbAr j Aedz ideyiCeln.
10
reb,/ gAd o mn>izr pirbAregAIr eDRk
elAekr igilyd nAem kiw jAygAy egl. jAygAw
knAenr gt
R yn
$ ndIr kAeC. esKAen elAekr
kw cmkAr ebdI bAnelA. 11SAeyelr A
elAekr yAr tKno zIelAet iCl/ Znet epl ey
itn pirbAregAI rkm kw ebdI !trI
kereC. tAr o Znl ey ebdIw heyeC knAenr
sImAe igily d nAmk kiw jAy g Ay . esw
SAeyelr idekr y$n ndIr kAeC. 12sb Zen
SAeyelr sb elAk itniw pirbAregAIr opr
ebz ereg egl. tAr kse imilt hey edr
ibre yu kreb bel iWk krl.
13
esj SAeyelr elAekr keykjnek
pAWAel reb,/ gAd bM mn>izr elAekedr se
kT blet. sb SAeylIyedr ent iCl pInhs.
pInhs heC yAjk ily A serr pu ^ .
14
SAeylbAsIr CAAo tAedr pirbAregAIr
dzjn entAek esKAen pAiWeyiCl. itiw egAI
eTek kjn ker ent pAWAenA heyiCl. r
TAkt zIelAet.
15
esj gArjn elAk igilyedegl.
tAr reb,/ gAd o mn>izr elAekedr bll/
16
''S Aeyelr sb elAk etAmAedr kAeC jAnet cAy
ekn SAeyelr Verr ibre etAmr kAj
krel ekn etAmr Bur ibrAcr, kerC ekn
etAmr inejedr j ebdI !trI krel etAmr
etA jAn wA Verr iz(Ar ibrAcr,. 17ipeyAer
ik heyiCl men pe es pAepr Pl Ajo
Amr eBAg keriC. es mhApAepr j Vr b
SAeylbAsIek bl sueK A*A keriCeln.
es suStAr Pl Ajo Amr eBAg kriC.
18
Ar Kn etAmr es k kAj kreCA. etAmr
Bur eCr ibre kAj krC. etAmr ik Bur
nusr, A kreb yid Kno n (A ho/
tAhel SAeyelr itiw mAnuexr pr itin *u
hebn.
19
"yid etAmAedr edzek bmAnn kr hy
tAhel AmAedr edez cel esA. Bur pib^ tAbu
AmAedr edez reyeC. etAmr AmAedr KAen ikC
jimjAyg epet pAr. esKAen etAmr bsbAs
kret pAr ik kKno Bur ibre eyo n. Ar

iyehAzeU yr pu Sk 22:9-28
ekAn ebdI qtrI ekAr n. Amr etA itmeDY
smAgm tAbuet AmAedr Bu o Verr kw ebdI
epeyiC.
20
"esrehr pu^ AKenr kT kbAr men ker
edK. es bij$t bS sVe Verr A| mAenin.
es elAkiw Verr ibiD eBeiCl/ ik tAr j
S Aeyelr smS elAkek zAiSeBAg kret heyiCl.
AKn tAr pAepr j mAr igeyiCl/ ik k
kAre, Aer enk elAk mAr igeyiCl.
21
tKn reb,/ gAd o mn>izr elAekr gAer
jnek bll/ 22''Bu heln AmAedr Vr? AbAr
bliC Bu heCn AmAedr Vr? ekn Amr ebdI
keriC t itin jAenn. bAr etAmrAo t ejen
rAeKA. Amr ik keriC t etAmr ibcAr ker
edK. yid etAmAedr men hy Amr ikC Ay
keriC tAhel AmAedr etAmr emer ePl. 23yid
Amr Verr ibiD B ker TAik tAhel tek
bl itin eyn inej AmAedr zAiS edn. 24etAmr
ik men kr ey Amr ebdI bAineyiC ehAmbil/
zs !neb o ml !neb sgR krAr j nA
emAew tA ny. ekn ebdI bAineyiC jAenA AmAedr
By iCl Bib`et etAmAedr elAekr AmAedr emen
eneb n ey AmrAo etAmAedr elAk. Amr
etAmAedr jAit. esidn etAmAedr elAekrA bleb
SAeyelr Bu Vrek pAsn krAr iDkAr
AmAedr en. 25Vr AmAedr y$n ndIr
pAer TAket ideyeCn . r TR yn
$ ndI AmAedr
AlAd ker ideyeC/ AmAedr By iCl etAmAedr
sAenr b hey yKn edz zAsn kreb tKn tAr
meno kreb n ey Amr etAmAedr elAk. tKn
tAr bleb/ 'etAmrA reb, Ar gAedr elAk/ etAmr
ek SAeyelr no? tKn etAmAedr sAenr
AmAedr sAnsitedr Bur pAsn kret edeb
n.
26
"tA Amr ebdI !trI krAr sMk
keriClAm. Amr ehAmbil Ar A ikC sgR
krAr j ebdI bAnA in. 27Asl kT heC ebdI
!trIr e etAmAedr jAnAenA ey Amr es
k Verr pAsn kriC ey Vr etAmAedr.
ebdI etAmAedr kAeC AmAedr kAeC Ar
AmAedr Bib` bMzDredr kAeC mA, kreb ey
AmrAo Bur pAsnA kir. Amr AmAedr !neb/
zs !neb bM ml !neb Buek sgR kir.
Amr cA ey etAmAedr sAenr b hey jAnuk
ey/ AmrAo etAmAedr metA S A ey l bAsI.
28
Bib`et yid etAmAedr bMzDerr bel AmrA
ek S AeylIy n tKn AmAedr bMzDerr bleb/
' edeKA AmAedr iptA ebdI qtrI ker ideyeCn.
ebdI pib^ tAbuet Bur ey ebdI AeC b
tAr metA. ebdI Amr ekAn ikC sgR

iyehAzeU yr pu Sk 22:29-24:1

232

krAr j kir in/ Amr ey SAeylbAsI tAr


mA, ihsAeb Amr iw inmRA, keriC.
29
"sitY bliC Amr Bur ibrAcr, kret
cA in. Amr tAek mAnet cA. Amr jAin pib^
t A bu r sAmen ey ebdI rey e C eswA kmA^
sitYkAerr ebdI. es ebdI AmAedr Bu Verr
ebdI.
30
yAjk pInhs Ar tAr sIsATI entAr reb,/
gAd bM mn>izr elAekedr kAC eTek sb
Zneln. tAr edr kT Zen KuzI heln/ buJet
pAreln ey r sitY kTA beleC. 31tA pInhs
bleln/ ''Aj Amr jAin ey Bu AmAedr se
AeCn bM Amr o jAin ey Amr tAr ibre
n. bM Amr jAin ey SAeyelr elAekedr
Bu zAiS edebn n.
32
tArpr entAedr se iney pInhs esKAn
eTek inejedr edez iPer egeln. reb, bM
gAedr edz igilyd eTek tAr knAen iPer igey
SAeylbAsIedr sb ikC jAnAeln. 33Zen tArAo
KuzI hl. tAr KuzI hey Vrek DbAd jAnAl.
reb,/ gAd o mn>izr edz tAr DbMs kreb n
bel iSr krl.
34
reb, bM gAedr elAekr ebdIwAr kw nAm
idl. yAr TR hl '' ebdI heC AmAedr Bu
Verr ibVAesr tIk.
jng,ek iyehAzeU yr sAh dAn
Bu SAeylek tAedr cArpAezr zedr
eTek ibAm ideln. es edzek inrApd
kreln. tArpr b bCr ekew egl. iyehAzUy ebz
b
] heln. 2 tArpr kidn itin smS bI,
entAedr/ pirbAregAIr DAnedr/ SAeyelr c
pdS kmRcArIedr bM ibcArkedr kiw sBA
fAkeln. itin bleln/ "AmAr bys heyeC.
3
etAmr edeKC Bu AmAedr zedr ik bSA
kereCn. AmAedr pkAr krAr je itin mn
kAj kereCn. Bu/ etAmAedr Vr/ etAmAedr hey
kAj kereCn. 4men AeC Aim etAmAedr beliClAm/
y$n ndI Ar BUmDYsAgerr meDY heb etAmAedr
edz es edz Aim etAmAedr edb bel itit
ideyiClAm/ ik etAmr Kno t iDkAr kerAin.
5
ik Bu etAmAedr Vr esKAnkAr elAkedr es
jAyg eCe idet bADY krebn. etAmr es jAyg
iDkAr kreb. Bu tAedr esKAn eTek blpUbRk
ibdAy krebn. Bu/ etAmAedr Vr etAmAedr je
itit ideyiCeln.
6
"Bu etAmAedr yA y Aedz ideyeCn essb
etAmr b pAln kreb. emAizr ibiD puSek
ey sb elK AeC essb pAln kreb. ibiD
eTek ibcYt hey n. 7AmAedr meDY Kno ikC

23

elAk AeC yAr SAeyelr ek ny. tAr tAedr


inejedr edbtAr pUjA ker. etAmr tAedr
edbtAedr esb Tb pUjA kreb n. itit
enbAr smy tAedr edbtAedr nAm etAmAedr enoy
ic heb n. 8 etAmr etAmAedr Bu Verr nusr,
ker cleb. Aego etAmr tA keriCel/ sbRdA
etAmr tA kreb.
9
"enk b b zi)zAlI jAitr ibre yue
jyI hetBu etAmAedr sAhAyY keriCeln. Bu
tAedr ejArpUbRk tAiey ideyeCn. ekAn jAit
etAmAedr prAijt kret pAreb n. 10Bur dyAy
S Aeyelr kjn elAk zpe(r 1/000 qsek
prAijt kret pAreb. r kAr, ik kAr, Bu
etAmAedr Vr etAmAedr p( iney yu kern.
11
tA bliC sbsmy Bu etAmAedr Vrek em
ker cleb.
12
"Bur nusr, kr b kerA n. yAr
SAeyelr ek ny tAedr se bu kreb n.
tAedr kAerAr se ibbAh ekAr n. 13yid tAedr
se b u kerA tAhel Bu etAmAedr Vr etAmAedr
z dmenr kAej sAhAyY krebn n. sb elAk
heC etAmAedr mr, P<Ad. ecAeK DUelA b eD<Ay
eFAkAr metA r etAmAedr y, edeb. %m
edz eTek ser eyet tKn etAmr bADY heb. Bu/
etAmAedr Vr/ etAmAedr edz ideyeCn. ik
tAr Aedz n mAnel edz etAmr hArAeb.
14
"AmAr m]&uYr smy Giney eseC. etAmr
jAn bM stY ibVAs kerA ey Bu etAmAedr
meDY ketA mhAn kAj kereCn. etAmr jAenA tAr
edoy ekAn itit ibPl hyi n. AmAedr kAeC
itin yA y itit ideyiCeln tAr sb itin
ereKeCn. 15etAmAedr Bu Vr ey kiw BAelA
itit keriCeln AmAedr kAeC tAr etYkiw
Aj setY pir,t heyeC. kBAeb itin tAr
A itito sPl ker &ulebn. itin
beliCeln yid etAmr Ay kerA tAhel etAmAedr
ml heb. itin itit ker beliCeln/ Ay
krel itin etAmAedr ejAr ker sur edz
eTek ibtAit krebn. 16etAmr etAmAedr Bu
Verr se ey ci) kerC t B krel
dzA heb. yid etAmr A edbtAr esbA kr
tAhel edz etAmAedr hArAet heb.
edbtAedr etAmr ikCet ArADn kreb n. yid
kr Bu etAmAedr pr tY *u hebn Ar r
Pel tAr edoy edz eTek icer etAmAedr cel
eyet bADY kr heb.

24

iyehAzy
U ibdAy jAnAeln
SAeyelr smS pirbAregAIek iyehAzUy
kse iziKem jeA kreln. bI,

iyehAzeU yr pu Sk 24:2-18

233
entAedr/ pirbAerr kt$Aedr/ ibcArkedr bM pdS
kmRcArIedr itin fAkeln. tAr skel Verr
sAmen dAAelA.
2
tArpr iyehAzU y sklek bleln/ ''Bu
S Aeyelr Vr etAmAedr y-y bleCn Aim essb
bliC
bkAl Aeg etAmAedr pU b R p u r xr
TAketn PrA ndIr opAer. Aim AhAemr
iptA/ nAehAerr iptA bM etrh edr met
elAekedr kTA bliC. tKn tAr A
edbtAedr ArADn krt. 3ik AimBu
SV yM etAmAedr pUbR pr
u x AhAmek PrA ndIr
opAerr edz eTek en ideyiClAm bM
tAek knAenr eBtr idey iney esiClAm
bM tAr bMzb]i keriClAm. tArpr tAek
idlAm sMKY sAn. AhAmek Aim kiw
sAn idlAm. tAr nAm sahAk. 4 sahAkek
Aim kiwr nAm yAekAb bM exQ nAem wI
sAn idlAm. exQek idlAm esyIr pbRetr
cAiridekr jim. esKAen yAekAb Ar tAr
pue^r TAkt n. tAr cel igeyiCl imzer.
5
tArpr Aim emAiz Ar hAerA,ek imzer
pAWAlAm. pAWAenAr e imzr eTek AmAr
elAekedr ebr ker AnA. Aim imzerr
elAekedr Byr keXr mueK ePeliClAm. Ar
BAeb Aim etAmAedr elAekedr imzr
eTek ebr ker AnlAm. 6BAeb etAmAedr
pU b R p u r xedr Aim imzr eTek iney
esiClAm. elAiht sAgerr idek tArA cel
esiCl Ar tAedr ipC ineyiCl imzrIyr.
tAedr iCl kt rT/ kt eGA Ar kt
elAk. 7tA elAekr AmAr kAeC TRA Bur
kAeC sAhAyY iB( krl. Aim imzerr
elAekedr eGAr keXr meDY ePllAm. Aim
Bu smu@ idey tAedr AAl krlAm. etAmr
etA inejrA edeKiCel imzerr !sbAihnIr
ik bSA Aim keriClAm.
tArpr etAmr bidn mrBU imet
kAiweyiCel. 8rpr Aim etAmAedr iney
esiClAm emArIyedr edez. edzw iCl
y$enr pUbRtIer. or etAmAedr se yu
keriCl bew/ ik Aim tAedr hArAbAr j
etAmAedr zi) ideyiClAm. tAedr ibnAz krAr
metA (mtA Aim etAmAedr ideyiClAm.
tArpr etAmr es edezr dKl inel.
9
tArpr emAyAebr rAjA bAlAk iseAerr
pu^ SAeylbAsIedr ibre yu e r je
etAejA kret lAgl. es efek pAWAl
bAlAmek. bAlAm heC ibeyAerr pu^. es
bAlAmek etAmAedr iBzAp idet bll.

10

ik AimBu/ bAlAemr iBzAp Znet


st hlAm n. iBzAepr bdel es
etAmAedr krl AzIbAR d. kbAr ny/ bArbAr.
BAeb Aim etAmAedr b<AiceyiClAm. Aim
etAmAedr ibpd eTek r( keriClAm.
11
tArpr etAmr y$ n ndI epirey
iyrIehAy el. iyrIehAr elAekr etAmAedr
se yu krl. tACA emArIy/ pirxIy/
knAnIy/ ih%Iy/ iggRAzIy/ ihbbIy Ar iybx
U Iy
elAekrAo etAmAedr ibre yu keriCl.
ik smS yue Aim etAmAedr ijitey
idlAm. 12etAmAedr !sr yKn igey yAiCl
tKn Aim tAedr Aeg Aeg BImrl
pAWAlAm. BImrelr Bey elAekr pAiley
egl. tA trbAir/ tIrDnuk CA etAmr
es edz jy ker inel.
13
Aim Bu etAmAedr es jimjAygA
ideyiClAm. etAmr sb zhr !trI kr in/
Aim essb etAmAedr hAet &uel ideyiClAm.
Aj etAmr essb jAygAy Ar zher
bsbAs krC. @A(Ar bAgAn/ jlpAgAC sb
etAmAedr AeC. ik kw gAeCr cArAo
etAmAedr p<uet idet hy in.
14

tKn iyehAzUy elAkedr bleln/ ''Kn Znel


etA Bur bA,I. tA bliC etAmr b Buek
ABi) kreb bM AirkBAeb tAr esb kreb.
etAmAedr pUbRpurexr ey sb mUi%$r pUj keriCl/
tAedr etAmr Ce ePel dAo. bkAl Aeg sb
Gwn GewiCl PrA ndIr opAer Ar imzer. Kn
eTek etAmr ZDu Bur esb kreb.
15
"ik mno etA het pAer ey/ etAmr cAo
n Bur esb kret. tAhel Aj etAmr
inejrA iWk kerA kAek etAmr esb kreb. PrA
ndIr pAer etAmAedr pU b R p u r exr eysb
edbtAedr pUj krt etAmr ik tAedr esb kreb/
nAik edezr emArIyr eysb edbtAedr pAsn
krt tAedr esb kreb inejrA esw iWk kerA.
ik Aim Ar AmAr pirbAr spek$ blet pAir/
Amr Bur esb krb.
16
tKn elAekr %r idl/ ''Amr Bur esbA
eTek kKn ibrt hebA n. Amr kKn
edbtAedr pUjA krebA n. 17Amr jAin Bu
AmAedr Vr imzr eTek AmAedr ebr ker
eniCeln. es edez Amr iClAm *ItdAs. ik
Bu esKAen AmAedr j mhAkAy$ sADn keriCeln.
es edz eTek itin AmAedr Ar
keriCeln.A edez yAbAr smy itin AmAedr
r( keriCeln. 18essb edez bsbAskArI
elAekedr prAijt kret Bu AmAedr sAhAyY

iyehAzeU yr pu Sk 24:19-33

234

keriCeln. Amr Aj eyKAen reyiC esKAen


emArIyedr prAijt kret itin AmAedr sAhAyY
keriCeln. tA Amr tAr esb kret TAkb.
ekn kAr, itin AmAedr Vr.
19
iyehAzUy bleln/ ''imTY kT. etAmr Bur
esb icrkAl kret pAreb n. Bu Vr prm
pib^. Bur elAekr yid edbtAr pUjA ker
Vr tAedr G,
] kern. BAeb etAmr yid Verr
eCr ibre yAo tAhel itin etAmAedr (m
krebn n. 20ik etAmr etA Buek eCe A
edbtAedr ArADn kreb. tAhelBu etAmAedr
sAMGAitk eB$Ag edebn bM itin etAmAedr ibnAz
krebn. Bu etAmAedr ml sADn kereCn/ ik
tAr ibrAcr, krel itin etAmAedr DbMs krebn.
21
elAekr iyehAzUyek bll/ ''n? Amr tAr
ibre yAb n. Amr Bur esb krb.
22
iyehAzUy bleln/ ''etAmr inejedr idek
tAkAo. KAen yAr eseC tAedr idek tAkAo.
etAmr ik sb ejen Zen st AC ey etAmr
Bur esbA kreb etAmr skel eGAx,Ar sA(I
AC etA
tAr bll/ ''< AmrA sA(I hlAm. Amr
Bur esb krb bel ey kT idlAm/ t yAet
pAln kret pAir es ibxey Amr l(Y rAKb.
23
tKn iyehAzUy bleln/ ''sutrAM etAmAedr meDY
ey mUi%$elA AeC t etAmr Ce ePel dAo.
SAeyelr Bu Vrek etAmAedr smS >kr,
idey BAelAbAs.
24
tAr iyehAzUyek bll/ ''Amr AmAedr Bu
Verr esb krb. Amr tAr Aedz pAln
krb.
25
tA esidn iyehAzUy iziKm zher tAedr se
k ci) kreln. iziKm zher ci) hl
tAedr kAeC inyemr metA/ ey inym tAr pAln
kreb. 26iyehAzUy essb Verr ibiDr puSek ileK
rAKeln. tArpr iyehAzUy kw ibrAw pATr edKet
epeln. es pATrwA heC ci )r sA(YmA,. Bur

pib^ tAbur kAeC ok gAeCr nIec es pATriwek


itin SApn kreln.
27
tKn iyehAzUy smS elAekedr bleln/ ''Aj
Amr etAmAedr y bllAm pTr es sb
etAmAedr men kirey edeb. pATriw heb es
bS y etAmAedr men kirey edeb Aj ik hl
bM iw etAmAedr kAeC etAmAedr Bu/ Verr
ibrAcr, kret ibrt krbAr j kiw sA(I
hey TAkeb.
28
tArpr iyehAzUy sklek bAI cel eyet
bleln. skel ey yAr jAygAy iPer egl.
iyehAzy
U r m&
] u Y
rpr nUe nr pu^ iyehAzUy mAr egeln.
m]&u YkAel tAr bys
heyiCl 110 bCr. 30tAr inejr
jAyg it-esreh tAek kbr edoyA heyiCl.
gAz pbeR tr %er pAhAI zhr Piyem itesrh biSt.
31
iyehAzUy ytidn eb<ec iCeln SAeylbAsIr
Bur esb keriCl. mnik iyehAzUyr m]&uYr pro
tArA Bur esb cAiley egl. ytidn tAedr entAr
eb<eciCeln elAekr Bur esb keriCl. entAr
S A ey e lr j Bu r sm S kmR k sce(
edeKiCeln.
29

eyAexePr ge] htYAbtn$


imzr eCe cel AsAr smy SAeylbAsIr
se ker eniCl eyAexePr iS. tAr iziKem
tAr iSil smAiht krl. tAr es jAygAy
kbr idl ey jAygAiw yAekAb 100iw K<Aiw repAr
mu@ idey iziKemr ipt hemAerr kAC eTek
ikeniCeln. jAygAiwet eyAexePr sAn
sitr bAs kreC.
33
hAerAe,r pu^ ilyAsr mAr egel igibyAy
tAek kbr edoyA heyiCl. igiby Piyemr pAhAI
el biSt. ilyAserr pu^ pInhsek igibyA
dAn kr heyiCl.
32

235

ibcArk%R] ge,r ibbr,


iyhd A knAnIye dr se y
u krl
iyehAzUy mAr egeln. SAeylbAsIr Verr
kAeC ATRn ker ij|As krl/ "AmAedr
pirbAregAIedr meDY sbecey Aeg ek knAnIyedr
se yu kret yAeb
2
Bu tAedr bleln/ "sbecey Aeg yAeb iyhdA
egAI. Aim tAedr edz jy kret edebA.
3
iyhdAr purxrA tAedr izimeyAn pirbAregAIr
BAedr kAC eTek sAhAyY cAl. iyhdAr elAekr
bll/ "BAeyrA/ Bu AmAedr etYkek ikC
jimjAyg edebn bel itit ideyeCn. yid
etAmr yuer j AmAedr sAhAyY kret igey
AesA tAhel Amro knAnIyedr ibre etAmAedr
jimr lAey sAhAyY kret igey Asb.
izimeyAenr elAekr iyhdAr BAedr yue sAhAyY
kret rAjI hl.
4
Bur sAhAeyY iyhdAr elAekr knAnIy o
pirxIyedr prAijt krl. tArA ebxk zherr
10/000 elAkek htY keriCl. 5 ebxk zher iyhd Ar
elAekr esKAnkAr rAjAek epey tAr se yu
keriCl. iyhdAr elAekr knAnIy bM pirxIyedr
prAijt keriCl.
6
ebxekr zAsk pAlAbAr ecX keriCl. ik
iyhd Ar elAekr tAr ipC iney tAek Der ePeliCl.
tAr rAjAr hAt o pAeyr bue Aul ekew
ePeliCl. 7tKn ebxekr zAsk bll/ "Aim inej
70 jn rAjAr hAt o pAeyr bueA Aul ekew
ideyiClAm. Amr ewibl eTek eysb KAbAerr
wker pe eyt tA tAedr eKet ehAt. Aj
Vr AmAr es Dem$r itPl ideln. iyhdAr
elAekr ebxekr zAskek ejrzAelem iney egl.
esKAen tAr m]&uY hl.
8
iyhd Ar elAekr ejrzelemr ibre yu ker
t iDkAr krl. ejrzAelemr elAkedr tAr
trbAir idey htY keriCl bM htYAr pr
ejrzAelm Ailey ideyiCl. 9tArpr tAr Aro
ikC knAnIyedr se yu kret enem igeyiCl.
r enegeBr pAhAi el Ar pim pAhA
tilet bAs krt.
10
iheAe, ey sb knAnIyr bAs krt tAedr
seo iyhd yu keriCl. :iheA,ek bl ht
ikiry bR. tAr ezzy/ hImAn o tlamy nAem
itnjnek prAijt keriCl.

kAelb bM tA r kA
iyhdAr elAekrA esKAn eTek cel egl. tAr
dbIr zherr elAekedr ibre yu kret egl/ ey
zhrek Aeg bl ht ikiry
esPr. 12yuer Aeg
kAelb iyhdAr elAekedr kAeC itit ker
beliCl/ "Aim ikiryesPr A*m, kret cA.
ey zhriw ijtet pAreb tAr se Aim AmAr
kA kaxAerr ibbAh edb.
13
kAelebr eCAw BAeyr nAm iCl kns. knesr
pu^ ineyl ikiry-esPr dKl krl. sutrAM
kAelb ineyelr se kaxAr ibbAh idl.
14
kaxA ineyelr Gr kret cel egl.
ineyl kaxAek tAr iptAr kAC eTek ikC
jimjAyg cAbAr j beliCl. kaxA iptAr kAeC
egl. gADAr ipW eTek ey es enemeC/ min kAelb
ij|As krl/ ''ik heyeC
15
kaxA bll/ "AmAy kiw phAr dAo. &uim
AmAek enegeBr ZkenA mrBUimw ideyiCel. bAr
AmAek mn ikC jAyg dAo eyKAen jl pAoy
yAy. kAr kTAmt kAelb tAek es edz idl
yAr oper nIec jelr J,R AeC.
16
eknIy sdAeyr elAekr eKjur gAeCr zhr
eyirekA eCe iyhdAr elAekedr se iyhd mr
elr idek cel egl. tArA rAd zherr kAeC
enegeBr SAyI bAis hl. :knAnIyrA emAizr
VZrkul eTek esiCl.
17
ikC knAnIyr sPA zher bAs krt. tA
esKAeno iyh d A Ar izimey A n pirbAregAIr
elAekrA knAnIyedr A*m, krl. tAr zhriw
spU,RBAeb DbMs ker ePll bM tAr nAm rAKl
hmR.
18
iyhdAr elAekr GsA bM GsAr cAridekr
eCAwKAewA zhrelAo dKl krl. tArA iSelAn/
e*A, Ar kACAkAiC sb zhr dKl krl.
19
Bu iyhdAr eyAAedr shAy iCeln. pAhAi
edezr jimelA tAr iney inl. ik ptYk
elr jim tAr inet pArl n/ kAr, esKAnkAr
iDbAsIedr elAhAr rT iCl.
20
emAiz kAelbek iheAe,r kACAkAiC jim edebn
bel itit ideyiCeln. esmt tAr pirbArek
es jim edoy heyiCl. kAelebr elAekr
nAekr itn pu^ek esKAn eTek tAiey
ideyiCl.
11

ibcArk%R] ge,r ibbr, 1:21-2:7

236

ibAmIenr elAekedr ejrzAelem bsbAs


es jAygAr knAnIyedr tAiey edy in. sutrAM
ibAmIn pirbAregAI iybUxIyedr ejrzAelm tAr knAnIyedr meDY bAs krt.
33
eCe eyet ejAr kerin. tA Ajo ejrzAelem
nAil pirbAregAIo qb-ezmz bM qbiybUxIyrA ibAmIenr elAekedr se bsbAs kreC. nAetr eTek elAkedr sirey edy in. tA nAilr
elAekrA sb zher elAkedr se bsbAs kret
eyAexePr elAekr !beTl dKl krl
lAgl. knAnIyr nAilr elAekedr *ItdAs
22-23
eyAexePr pirbAregAIr elAekrA !beTl iheseb eTek egl.
34
zhr A*m, kret egl. :Aeg !beTelr nAm
emArIy elAekr dAn pirbAregAIr elAekedr
iCl lUs. Bu eyAexePr pirbAregAIr elAkedr pAhAI edez bAs kret bADY krl. dAn
shAy iCeln. tAr eyAexePr pirbAerr keykjn pirbAregAIr sb elAekrA pAhAI jAygAy
crek qbeTl zhrwA ikBAeb dKl kr eyet bsbAs kret bADY hl/ kAr, emArIyr tAedr
pAer tA edKbAr j pAWAelA. 24 crr yKn ptYkAy enem es bAs kret idl n. 35emArIyr
!beTl zhrw K<uiwey-K<uiwey edKiCl tKn tAr iWk krl ey tArA ehrs pbRtz]e/ yAelAen bM
esKAn eTek kiw elAkek ebirey Aset edKl. zAla b Iem TAkeb. prbt$ I kAel eyAexePr
tAr elAkiwek bll/ "zher eFAkAr pTw pirbAregAI zi)zAlI hey Wl. tKn tAr
AmAedr edKAo. AmrA zhr A*m, krb/ ik emArIyedr *ItdAs ker rAKl. 36emArIyedr edz
&uim AmAedr sAhAyY krel etAmAek Amr ikC *bbAm igirpT eTek esl py$ bM oper
krb n.
eslAek CAiey pAhAi edz AeC.
25
elAkiw zher ebezr pT ediKey idl.
ebAKIem BU r dU t
eyAexePr elAekr trbAir idey !beTlbAsIedr
htY krl. ik sAhAyYkArI elAkiwek tAr
Bur dUt iglagl zhr eTek ebAKIm zher
ikC krl n. elAkiwr pirbAreko ikC krl n.
igeyiCeln. SAeylbAsIedr kAeC dUt Bur
tAedr eCe idl yAet tAr eyKAen Kuiz esKAen kiw bAt$A ZineyiCeln. bAt$Aiw iCl rkm "Aim
eyet pAer. 26elAkiw tKn ih%Iyedr edez cel etAmAedr imzr eTek iney esiC. Aim etAmAedr
egl bM esKAen kiw zhr qtir krl. zherr pU b R p u r xedr kAeC ey jimjAy g Ar itit
ideyiClAm esKAen Aim etAmAedr iney esiC.
nAm idl lUs. Ajo es zhriw AeC.
Aim beliClAm/ Aim kKn etAmAedr kAeC
A pirbAregAIr se knAnIye dr y
u
ci)B krb n. 2ik tA bel etAmr b
27
knAnIyr qbzAn/ tAnk/ edAr/ iyibLym/ es edezr elAekedr se kKno ekAn ci) kreb
migeA bM edr cArpAezr eCAweCAw zhrelAet n. tAedr !tir smS ebdI etAmAedr eBe ePlet
bAs krt. mn>izr pirbAregAIr elAekr heb. kT Aim etAmAedr Aeg beliC. ik
knAnIyedr sb jAyg eTek sirey idet pAerin etAmrA AmAr kT ezAn in. etAmrA kerC ik
3
bel tAr esKAen TAket eperiCl. tAr esKAn
"Kn Aim etAmAedr bliC/ 'Aim jAygA
28
eTek cel eyet cAy in. prbtI$ kAel S AeylIyr eTek A elAekedr Ar tAiey edb n. r
zi)zAlI hey Wel tAr knAnIyedr *ItdAs etAmAedr kAeC smsAr s]iX kreb. r etAmAedr
ker rAeK. tAr smS knAnIyedr edz eCe eyet kAeC kw P<Aedr mt heb. tAedr sb A
edbtArA etAmAedr kAeC P<Ad hey dAAeb.
bADY kret pArl n.
29
4
Piym pirbAregAIek ineyo k bYApAr
S AeylbAsIedr kAeC Bur dUt bAt$A eGAx,A
GewiCl. egxer TAkt knAnIyr. Piym egAIr krAr pr tAr skel cSVer k<Adl. 5 ey jAygAy
elAekr knAnIyedr edz eTek tAiey edy in. tAr k<AdiCl es jAygAr nAm idl ebAKIm. ebAKIem
tA tAr egxer Piymedr se bsbAs kret tAr Buur ee enk ikC bil sgR krl.
TAkl.
30
Aedz mA o prAjy
sbUlUn spek$o es k kT. ikwaerA,
6
Ar nhelAl zher ikC knAnIy bAs krt. sbUlUn
iyehAzUy tAedr ey yAr inejr jAygAy cel
tAedr esKAn eTek tAiey edy in. tArA sbUlUenr eyet beliCeln. esmt etYk pirbAr inejr
se TAkt. teb tAr edr *ItdAs hey TAkt. inejr jimr sImAr meDY bsbAs kret egl.
31
Aezr pirbAregAIr e(e^o k Gwn 7iyehAzUy ytidn eb<eciCeln ttidn S AeylbAsIr
GewiCl. tAr A jAitr elAkedr eOA/ Bur esb keriCl. iyehAzUeyr m]&uYr pr ey
sIedAn/ hlb/ kaxIb/ ehlab/ PIk bM rehAb bIe,r eb<eciCeln tAedr jIbnkAel tAr smAen
zhr eTek tAiey edy in. 32Aezerr elAekr Bur esb keriCl. SAeyelr elAekedr j
21

ibcArk%R] ge,r ibbr, 2:8-3:10

237
Bu y ikC mh kAj keriCeln/ sb bIe,r
t edeKiCeln. 8 nUenr pu^ Bur esbk iyehAzUy
110 bCr by es mAr egeln. 9SAeylbAsIr
iyehAzUyek tAr inejr jim gAz pbRetr %er
Piyemr pAhAI el it-ehres kbr idl.
10
spU,R jiw mAr yAbAr pr prbtI$ j
ebe Wl. tArA Bu ek jAnt n. Bu
S AeylbAsIedr je ik kereCn tAr essb jAnt
n. 11tA tAr m kAj kret Zr krl bM
bAelr mUi%$r pUj kret lAgl. tAr essb kAj
keriCl eyel Bur Ar m iheseb ibebict
iCl. 12Bu SAeylbAsIedr imzr edz eTek ebr
ker eniCeln. edr pUbR pr
u exr Bur esbA krt.
ik Kn tAr Buek tYAg krl. tAedr cAirDAer
bsbAskArI elAekrA mUi%$r pUj kret Zr krl.
kAre, Bu *u heln. 13SAeyelr elAekr
Buek tYAg ker bAl o XAerAtek pUjkret
lAgl.
14
Bu S AeylIyedr pr *u iCeln tA itin
SAeylbAsIedr zedr Ar A*A het ideln.
zr S AeylbAsIedr A*m krel bM tAedr
iDkAerr sbikC iney inl. Bu tAedr
S AeylbAsIedr prAS kret ideln yAr inejedr
r( kret smTR iCl. 15yKn SAeylIyr yu
krt tAr eher eyt. kAr, Bu tAedr idek iCeln
n. itin etA tAedr inexD ker beliCeln ey
tAedr iGer ey sb mAnux reyeC tAedr edbtAedr
pUjA krel tAr eher yAeb. r Pel S AeylIyedr
crm d$z hl.
16
tKn Bu keykjn ent iWk kreln. edr
blA ht ibcArk. zr yAr SAeylbAsIedr
A*m bM luw kret tAedr hAt eTek r
tAedr r( kretA. 17ik tAr ibcArkedr
kT kAen int n. tAr Bur it ibV S iCl n
bM A edbtAedr pUjA kretA. yido tAedr
pUbRpurexr Bur A| bM ined$z pAln krt/
ik Kn tAr icer ibmuK hey egl. tArA
Buek mAnet cAl n.
18
bArbAr SAeyelr zr tAedr (it sADn
krt. Ar tA SAeylIyr sAhAeyYr j ATRn
krt. etYkbAr Bu tAedr d$zAy kX epey
tAedr b< AcAenAr je kjn ker ibcArk
pAiWeyiCeln. itin sbsmey sb ibcArekr
shAy iCeln. etYkbAr edr sAhAeyY
S AeylIyr r( ept. 19ik ibcArk mAr egel
tAr AbAr tAedr purAen peT iPer igey pAp
krt bM mUi%$ pUjAy emet Wt. tAr BIx,
kerAK iCl bM tAr pAepr pT tYAg kret
SVIkAr krl. tAr tAedr pUbRpurxedr eTeko
KArAp Acr, krt.

tA Bu S AeylIyedr opr *u heln. itin


bleln/ " edezr pUbRpurxedr se Aim ey
ci) keriClAm r t eBeeC. tAr AmAr kT
ezAen in. 21tA Aim Ar A jAitek hAirey
SAeylIyedr pT pirAr krb n. sb ibedzI
jAit iyehAzUyr m]&uYr smeyo edez bsbAs
krt. Aim tAedr edez TAket edb.
22
S AeylIyedr prI(A krAr j Aim jAitedr
kAej lAgAb. Aim edKb S Aeyelr elAekrA tAedr
pUbRpurxedr metA Bur A|A mAen ik n. 23es
kTAmt Bu SAeyel A jAitr elAkedr
TAket ideln. itin tAedr edz eTek se se
cel eyet bADY kreln n. itin iyehAzU y r
!sbAihnIek z dmn kret sAhAyY kreln n.
1-2
Bu SAeyl eTek A jAitr smS
elAekedr sirey ideln n. itin S AeylIyedr
prI( kret ecey i Celn. smy / ekAn
SAeylbAsI knAn edz dKl kret ekAn yu kerin.
Bu edez A ibedzIedr TAket numit
ideyiCeln. :yAr knAn dKelr yuilet BAg
eny in es SAeylbAsIedr itin ekmn ker yu
kret hy iz(A edbAr j rkm bYbS
keriCeln. edez itin eysb jAitek TAket
ideyiCeln tAedr meDY iCl 3pelXIy sdAeyr
p<Acjn zAsk/ smS knAnjAit/ sIedAnIy elAekrA
bM ihbbIy elAekrA TAkt bAla-heR, pbRt eTek
elebA-hmAt py$ CAenA ilbAenAenr pbRtilet.
4
SAeylbAsIedr prI(A krAr j Bu tAedr
TAket ideyiCeln. tAr tAr Aedz pAln ker
ik n itin t edKet eceyiCeln. emAizr mADYem
Bu essb A|A tAedr pUbRpurxedr ideyiCeln.
5
SAeyelr elAekr knAnIy/ ih%Iy/ pirxIy/
ihbbIy/ iybUxIy bM emArIyedr se pAzApAiz
bAs krt. 6tAr sb sdAeyr emeyedr ibey
krt. tAedr emeyr tAedr eCeledr ibey kret
Zr krl. S A ey l Iy r sm S elAekedr
edbtAedr pUjA kret Zr krl.
20

Tm ibcArk nIeyl

Bur #iXet SAeyelr elAekr m kAj


keriCl. tAr Bu/ tAedr Vrek Buel igey bAl
bM Aezrr mUi%$r pUjA keriCl. 8Bu tAedr
opr *u heln. itin rAm nhriyemr rAj
kUzn-irizyATiymek SAeylIyedr hAirey tAedr
zAsn krbAr j pAiWey iCeln. SAeylIyr Aw
bCr es rAjAr DIen iCl. 9ik SAeylIyr
Bur kAeC sAhAeyYr j k<Adl. tKn Bu kAelebr
kin At knesr pu^ nIeylek tAedr r(Ar
j pAWAeln. nIeyl SAeylIyedr r(
kreln. 10Bur A nIeyelr opr l. itin
7

ibcArk%R] ge,r ibbr, 3:11-4:6

238

SAeylIyedr ibcArk heln. yue tAedr en


ideln. Bur sAhAeyY nIeyl rAemr rAj
kUznirizyATiymek prAijt kreln. 11rpr 40
bCr Der edez zAi bjAy iCl. bS iCl
knesr pu^ nIeyelr m]&uY py$.
ibcArk hd
AbAr SAeyelr elAekr essb kAj krl
y Bur ibebcny m. esje itin emAyAebr
rAj eAnek SAeylIyedr prAijt krbAr j
zi) ideln. 13e An eAn bM mAelk
sdAeyr elAekedr kAC eTek sAhAyY epl. tAedr
iney eAn SAeylIyedr A*m, krl. eAn
tAedr hAirey 'eKjur gAeCr zhr b ejirekA eTek
tAiey idl. 14emAyAebr rAj eAn 18 bCr Der
SAeylIyedr zAsn keriCl.
15
SAeylIyr Bur kAeC ek<ed pl. itin
tKn tAedr b<AcAenAr j hd nAem kjn elAkek
pAWAeln. hd iCl b<AhAit. tAr iptAr nAm iCl
egr/ ibAmIn bMzIy elAk. S A ey l bAsIr
emAyAebr rAj eAnek phAr edbAr j hd ek
pAWAeln. 16hd inejr j kiw trbAir qtrI
krl. trbAiriwr idek DAr iCl Ar esw iCl
Ay 18 i lV. hd trbAiriw fAnidekr
ret eb<eD tAr epAzAekr nIec luikey rAKl.
17
tArpr es emAyAebr rAj eAenr kAeC es
phAr idl. eAn iCl emAwAesAw elAk. 18phAr
edbAr pr hd ser elAekedr bAI pAiWey idl.
r phAr bey iney tAr se esiCl. 19tAr
rAjAr AsAd eCe cel egl. hd iglagl zher
izlA mUi%$elAr kAC eTek iPer es eAnek
bll/ "rAj etAmAr j kw egApn Kbr AeC.
rAj bll cp. tArpr es Gr eTek B]tYedr
sirey idl. 20hd rAj eAenr kAeC esiCl.
eAn tKn IkAlIn AsAedr <ctlAr kw
Ger ekbAer k.
tArpr hd rAjAek bll/ "etAmAr j Verr
kw bAt$ AeC. Zen rAj isMhAsn eTek
eW hedr kAC eG<ex dAl. 21Ar iWk
smy hd b<A hAt idey fAn r eTek trbAir ebr
ker rAjAr epew ib<iDey idl. 22rAjAr epewr eBtr
trbAirr b<Aw Z Fek egl. rAjAr cibRet esw
puerApuir Fek egl. hd rAjAr epew trbAirwA
ereK idl. trbAir ib hey rAj eAn mltYAegr
pr iny hAirey ePll bM ml ingRt hel.
23
hd Gr eTek ebirey drj b ker idl.
24
hd cel yAbAr pr B]tYrA iPer elA. tAr
edKl Gerr drj b . tA tArA inejr blAbil
krl/ "rAj iny Gerr meDY mlmU^ tYAg
kreCn. 25tAr enk(, ep( krl. ik
12

rAj perr Gerr drj Kuleln n. bM ezx


py$ tAr By epey egl. cAib iney tAr drj
Kuel edKl rAj emeJr pr mer pe reyeCn.
26
B] etYrA yKn rAjAr j ep(A kriCl/ tKn
hd pAiley yAbAr yeTX smy epeyiCl. es
mUi%$elAr pAz idey eyet eyet isyIrAr idek
pAiley egl. 27es isyIrAy ep<QeC Piyemr pAhAI
el igey iz[ bAjAl. SAeylbAsIr iz[Ar
z Zen pAhA eTek enem l. hd tAedr
en idiCl. 28hd bll/ "AmAek nusr, kr?
Bu AmAedr z emAyAebr elAekedr prAijt
kret zi) ideyeCn.
tA S AeylbAsIrA hd ek nusr, krl. tAr
essb jAyg dKl krl eyKAn eTek shej
yRn ndI eprenA yAy. essb jAygA emAyAebr
idek igeyeC. tAr kAek yRn ndI eperAet idl
n. 29tAr emAyAebr 10/000 sAhsI o zi)zAlI
elAkek htY krl. tAedr ek pAlAet pAer in.
30
esidn eTek S AeylIyr emAyAebr elAkedr zAsn
kret lAgl. es edez 80 bCr zAi iCl.
ibcArk zmg
a r
hedr pr Aro kjn elAk SAeylbAsIedr b<AiceyiCl. tAr nAm nAetr pu^ zmagr.
zmagr kw gr tAAenAr lAiW idey 600 jn
pelXIyek htYA keriCl.
31

mihl ibcArk debArA


hedr m]&uYr pr/ elAekr AbAr ey sb kAj
Bur ibebcnAy m tA krelA. 2tA Bu
knAenr rAj yAbIenr kAeC S AeylIyedr prAijt
het ideln. yAbIn herAz zher rAj krt. tAr
!sbAihnIr DAn iCl sIxr. sIxr herAz
hAegAiym zher bAs krt. 3 sIxrAr 900 elAhAr
rT iCl. sIxr 20 bCr SAeylbAsIedr opr
tY inur iCl bM es tAedr pIn keriCl.
r Pel tAr sAhAeyYr jnY Bur kAeC ATRRn
krl.
4
debAr nAemr kjn BAbbAidnI iCeln. tAr
SVAmIr nAm iCl lIedAt. es smy debAr
SAeyelr ibcAr kretn. 5 kidn debAr eKjur
gAeCr nIec bes iCeln. eKjur gAeCr nAm
debArAr eKjur gAC. SAeyelr elAekrA tAr kAeC
l. sIxrAek iney ik kr yAy es ibxey tAr
tAr prAmzR cAl. debArAr eKjur gACiw iCl
Piyemr pAhAi el rAm Ar !beTl zherr
mAJKAen. 6 debAr bArk nAemr kjn elAkek
Kbr pAWAeln. itin tAek edK kret bleln.
bArk/ bIenAyemr pu^ TAek nA ilr ekdz zher.
bArk edK kret el debAr tAek bleln/

ibcArk%R] ge,r ibbr, 4:7-5:8

239
"S Aeyelr Bu Vr etAmAek A|A ideCn 'nA il
bM sbUlUn pirbAregAIr 10/000 elAk ejAgA
kr bM tAedr tAebAr pbRet iney yAo. 7rAj
yAbIenr esnApit sIxr yAet etAmAr kAeC Aes
Aim tAr bYbS krb. Aim tAek tAr rT Ar
!sdl iney kIezAn ndIr DAer pAiWey edb. tArpr
etAmAedr kAeC es eher yAeb. bYApAer Aim hb
etAmAedr shAy.
8
bArk debArAek bll/ "Apin AmAr se egel
yAb/ y blebn krb. ik Apin n egel Aimo
yAebA n.
9
debAr bleln/ "Aim iny yAb. ik
etAmAr menABAebr j sIxrAek prAijt krbAr
sAn etAmAr heb n. Bu kjn mihlAek
sIxrAek prAijt krbAr j pAWAebn.
debAr bArekr se ekdz zher egeln.
10
ekdez bArk sbUlUn bM nAil pirbAregAIek
efek 10/000 elAkek jeA ker tAr epCn epCn
eyet bleln. debArAo bArekr se egeln.
11
Kn/ ehbr nAem eknIy sdAeyr kiw elAk
iCl. es eknIyedr tYAg keriCl. :eknIyr
iCl emAizr VZr ehAbebr %rpurx. ehbr ok
gAeCr pAez sAnIm nAem kiw jAygAy bAs krt.
sAnIm ekdz zherr Kub kAeC biSt.
12
sIxrAek kjn Kbr idl/ bIenAyemr pu^
bArk tAebAr pbRet reyeC. 13Kbr Zen sIxr 900
elAhAr rT Ar smS elAekedr iney herAz
hAegAiym zhr eTek kIezAn ndIr idek ron hl.
14
debAr tKn bArkek bleln/ "Aj sIxrAek
prAijt krbAr j Bu etAmAr shAy hebn. Bu
ey itmeDY etAmAr j rAS P<Ak ker ideyeCn
t &uim iny jAenA. tA bArk 10/000 elAk
iney tAebAr pbRt eTek enem l. 15elAkjn iney
bArk bAr sIxrAek A*m, krl. yuer smy
Bu sIxr Ar tAr rT/ elAkjn sbikCr meDY
kw tAlegAl pAikey ideln. elAkjn sb ik
ey kreb buJet pAriCl n. sueyAeg bArk o
tAr !sbAihnI sIxrAr bAihnIek hAirey idl. ik
sIxr rT ePel idey pAey ehew pAiley egl.
16
bArk yu cAiley egl. es Ar tAr !sr rT
Ar bAihnIek herAz hAegAiym py$ tAiey iney
egl. tAr sb elAkek trbAir idey ekew ePll.
kjno eb<ec rl n.
17
ik sIxr pAiley egl. es kw tAbuet
elA. es tAbuet yAeyl nAem kjn SIelAk
bAs krt. tAr SVAmIr nAm iCl ehbr. ehbr iCl
eknIy sdAeyr elAk. tAr pirbAr hAesAerr
rAj yAbIenr se zAiet bsbAs krt. sIxr
yAeyelr tAbur idek Cew yAiCl. 18sIxrek Cew
Aset edeK yAeyl tAr tAbu eTek ebirey tAr

se edK krelA. yAeyl sIxrAek bll/ "Amr


tAbuet Asun. ekAn By en. sIxr yAeyelr
t<Abeu t FkelA. yAeyl kw kV l idey eFek idelA.
19
sIxr bll/ "Aim \At$. dy ker AmAy
k As jl idn. kw cAmAr ebAtel yAeyl
D rAKt. sIxrAek D KAey yAeyl AbAr tAek
kVl idey eFek idl.
20
sIxr yAeylek bll/ "tAbur drjAr pAez
Apin dAiey TAkebn. yid ek ij|As ker/
'eBter ek AeC ik n/ blebn n ek en.
21
ik yAeyl tAbu KAwAenAr kw eg<Aj Ar
kw hA&ui epey egl. tArpr cipcip sIxrAr
kAeC egl. sIxr Kub LA iCl/ tA es Gm
u AiCl.
yAeyl eg<AjwA sIxrAr mATAy hA&ui idey Wek idl.
eg<AjwA tAr mATAr meDY Fek ebirey es mAiwet
Fek egl. sIxr mAr egl.
22
Ar iWk tKn bArk sIxrAr eK<Aej yAeyelr
tAbr
u kAeC elA. yAeyl tAbr
u bAer ebirey bArkek
bll/ "eBter Asun. yAek K<j
u eCn tAek edKAiC.
bArk yAeyelr se eBter l. edKl sIxr
mer mAiwet pe AeC. tAr mATAr eBtr eg<Aj
Fek AeC. 23esidn Vr SAeyelr elAkedr hey
knAnedr rAj yAbInek prAijt kreln.
24
SAeylbAsIr *em AerA zi)zAlI hey WelA
ey py$ nA t knAnedr rAj yAbInek prAijt
krl. ezex tAr yAbInek ibnX krl.
debArAr gAn
eyidn S AeylbAsIr sIxrAek prAijt krelA/
es idn debAr Ar bIenAyemr pu^ bArk
gAniw egeyiCl
2
SAeyelr elAekrA yuer Sit krl. tAr
eSVCAy yue(e^ eyet cAl? Bur nAm D ehAk.
3
rAjAr skel ezAn/ zAsekr mn idey ezAn.
Aim/ Aim Bur ee gAn gAb/ SAeyelr
Vr o Bur ee gAniw gAb.
4
eh Bu/ &uim esyIr eTek esiCel. etAmAr
iByAn edAm edz eTek Zr heyiCl. etAmAr
pdpAet ek<ep eWiCl p]iTbI. AkAz eTek eJAer
b]iX piCl. emeGrA JireyiCl jl.
5
Bu / sIny pbR e tr V e rr sAmen/ Bu/
S Aeyelr Verr sAmen pbRtmAl ek<ep eWiCl?
6
nAetr pu^ zmagr bM yAeyelr smey smS
rAjpT jnmAnbhIn bi,ekr bM piTekr
pT idey yAtAyAt krt.
7
esKAen ekAn qsnY iCl n. debAr ytidn &uim
S Aeyelr m hey AesA in ttidn S Aeyel ekAn
!s iCl nA.
8
Vr n&un entAedr inbRAcn keriCeln. tAr
ngerr ebzAer yue rt iCl. SAeyel 40/000

ibcArk%R] ge,r ibbr, 5:9-6:5

240

qs iCl. tAedr meDY ek kwo FAl TbA


bzR K<uej pAy in.
9
AmAr hdy SAeyelr es esnApitedr se
reyeC. yAr eSVCAy yue igeyiCl. Bur nAm D
ehAk?
10
etAmrA yAr sAd gd$eBr ipeW ce kVelr
ijen bes AeC bM yAr rASAy hAew/ tAr
sVe gAn kr.
11
pZr eyKAen jl pAn ker es ecQbAcAy
Zin r,dAmAmAr mhAsIt Dbin. elAekrA gAy Bur
ibjygIit/ SAeyel tAr !ser jyegQrb gIit
yKn tAr bAihnI ngrAer kereC yu Ar tAedr
ekbl ezAn jy-jykAr.
12
jAegA eh m debAr/ ejeg oeWA/ gAo gAn?
bArk &uimo jAegA? eh bIenAyemr pu^ etAmAr
zidgek bI kerA?
13
tArpr itin SAeyel yAr eb<ec AeC tAedr
zi)mAn elAekedr oper ibjy edn. Bu AmAy
eyAAedr opr zAsn kret ideln.
14
mAelkedr pAhAI edz het Piyemr
elAekr esiCl. eh ibAmIn/ tAr etAmAy o
etAmAr elAekedr bM mAKIr pirbAr eTek As
DY(g,ek nusr keriCl. eh sbUlUn etAmAr
entAr esnApitr d iney esiCl.
15
xAKerr entArA debArAr se iCl. xAKerr
elAekrA bArekr it ibVS iCl. edK/ elAekr
kuckAoyAj ker ptYkAy nAmeC. reb,/ etAmAr
esnAdel cr sAhsI !s AeC.
16
teb ekn etAmAedr emxpAelr AezpAez bes
reyC reb, etAmAr sAhsI esnAr yu spekR
t ic keriCl. tbu ekn tAr bAIet bes
emxpAlekr b<AzIr bAjn ezAen
17
y$n ndIr opAer igilydbAsI tAbuet bes
iCl. bM etAmAr dAn r elAekrA/ ekn jAhAejr
AezpAez besiCl. Aezr egAI sAgerr tIer
inrApd ber menr mtn ker tAbu egeiCl.
18
ik sm S sbU l U n bAsI/ n A il iDbAsI
pAhAer gAey jIbenr bAjI ereK etYek
mhAsMAem emetiCl.
19
knAenr rAjAr yue eln/ tAnk zher
migeAr jelr DAer yu cll/ tbu ekAn spd n
iney tAr Ger iPreln.
20
AkAezr yt tAr/ inj inj pT het
emetiCl yue esidn sIxrAr ibre.
21
AcIn kAelr kIzn ndI sIxrr !sbAihnIek
BAisey iney igeyiCl. eh AmAr A A/ zi)r
se ebirey s.
22
V (uerr AGAet mAiw ek<ep oeW. sIxrAr
prA*mI Vr sb Cew yAo/ Cew yAo.
23
Bur dUt bll/ "emerAs zhrek iBzAp

dAo. tAr zhrbAsIedr iBzAp dAo? kAr tAr


!sbAihnI iney Buek sAhAyY kret Aesin.
24
eknIy ehberr p I yAeyl
tAr nAm. sebAR %m
mhIysI nArI/ ,Am tAer ,Am.
25
sIxr cAl jl; jl ny/ yAeyl tAek eDr
pA^ igey idl. rAjAr pe( mAnAy etmn pA^.
tAet (Ir nnI sAijey idl yAeyl.
26
yAeyl tAr hAt bAAelA/ tAbu KAwAenAr eg<Aj
hAet epelA. fAn hAt bAAel kmRkAerr hA&ui
eW elA. tArpr es sIxrAr mSek AGAt hAnl.
es hA&uir AGAet tAr kpAelr pAezr mDY
idey kw iC@ krl.
27
yAeyelr pAey mAT ej idey pe egl.
sIxr BUtlzAiyt hey m]&uYr ekAel Fel pl
k crm ibpyRy?
28
sIxrAr mA jAnAlA eTek <ik edy. sIxrAr
mA pd$ sirey tAkAy Ar k<Aed/ "sIxrAr rT iPret
edrI ker ekn ekn Aim Kn biD tAr mAlgAIr
z ZniC n
29
tAr |AbtI dAsI %r idl/ bYAkul mAeyr
edK gRit.
30
dAsIiw bll/ "Aim init tAr yue ijeteC/
bM Kn tAr tAedr luewr cr @bYsAmI
inejedr meDY BAg kreC. etYk !s eneb
kiw ker rm,I bM ibjyI sIxr hyetA prbAr
j -kiw r[In suetAr kAj kr epAzAk pAeb.
31
oegA Bu/ eyn BAeb mer etAmAr zrA?
yAr etAmAy BAlbAes tAr eyn BAt sUys
R m zi)
j$n ker?
BAeb 40 bCr es edez zAi ibrAj kriCl.
imidyn Iye dr se S Aeyl
Iye dr y
u
AbAr SAeylbAsIrA pAp kem$ emet Wl.
tA sAt bCr Der Bu imidynedr shAy hey
reln yAet tAr SAeylIyedr dimey rAKet
pAer.
2
imidy n sdAey r elAekr iCl BIx,
zi)zAlI. S AeylbAsIedr opr tAr ebz tYAcAr
krt. tA S AeylIyr pbRetr nAn egApn jAygAy
luikey TAkt. esKAen KAbAr dAbAr luikey rAKt.
essb jAyg K<uej pAoy Kub z) iCl. 3tAr ey
rkm sAbDAn