Aidpu Sk
jg si] Xr Zr
Tm idnAelA
Zret/ Vr AkAz o p]iTbI s]iX kreln.
Tem p]iTbI spU,R zU iCl; p]iTbIet ikC
iCl n. 2 kAer Ab]t iCl jlrAiz Ar Verr
A es jlrAizr pr idey eBes ebAiCl.
3
tArpr Vr bleln/ "AelA Puwk? tKn AelA
Puwet Zr krl. 4 AelA edeK Vr buJeln/ AelA
BAl. tKn Vr kAr eTek AelAek p]Tk
kreln. 5 Vr AelAr nAm ideln "idn/ bM
kAerr nAm ideln "rAi^.
sYA hl bM esKAen skAl hl. hl Tm
idn.
i tIy idnAkAz
tArpr Vr bleln/ "jlek BAg krbAr
j AkAzmelr bYbS ehAk? 7tA Vr
pm idnmAC o pAKI
AkAzmelr s]iX ker jlek p]Tk kreln. k
20
tArpr Vr bleln/ "b kAr jIb A,Iet
BAg jl AkAzmelr per Ar BAg jl
AkAzmelr nIec TAkl. 8Vr AkAzmelr jl pU,R ehAk Ar p]iTbIr oper AkAez obAr
nAm ideln "AkAz. sYA hl Ar tArpr skl j b pAKI ehAk.21sutrAM Vr b b jlj
bM jel ibcr, kreb mn smS A,I s]iX kreln.
hl. wA hl itIy idn.
enk kAr sAmui@k jIb reyeC bM es sb
tIy idnZkenA jim o gACpAlA
Verr s]iX? yt rkm pAKI AkAez oe essbo
9
tArpr Vr bleln/ "AkAezr nIecr jl Vr bAnAeln. bM Vr edKeln bYbSAwA BAl
k jAygAy jm ehAk yAet Zken fA[ edK heyeC.
22
Vr smS A,Iedr AzIbRAd kreln.
yAy. bM tA- hl. 10Vr Zken jimr nAm
ideln/ "p]iTbI bM k jAygAy jm jelr Vr sAmui@k A,Iedr sMKYAb]i ker smu@ Birey
nAm ideln "mhAsAgr. Vr edKeln bYbSAwA BAl &ulet bleln. Vr p]iTbIet pAKIedr sMKYAb]i
heyeC. 11tKn Vr bleln/ "p]iTbIet GAs ehAk/ kret bleln. 23sY hey egl bM tArpr skAl
zsdAyI gAC o Pelr gACpAl ehAk. Pelr hl. BAeb pm idn ekew egl.
gACilet Pl Ar Pelr eBter bIj ehAk.
x idnfA[Ar j jAenAyA r o mAnx
u
etYk id Apn Apn jAetr bIj s]iX krk.
24
tArpr Vr bleln/ "nAnArkm A,I p]iTbIet
sb gACpAl p]iTbIet ebe Wk. Ar tA-
12
hl. p]iTbIet GAs Ar zsdAyI id p p ehAk. nAnArkm b AkAerr j-jAenAyAr
hl. AbAr PldAyI gACpAlAo hl/ Pelr eBter Ar buek ehew clAr nAnArkm eCAw A,I ehAk bM
bIj hl. etYk id Apn Apn jAetr bIj cr sMKYAy tAedr sMKYAb]i ehAk. tKn eymn
s]iX krl bM Vr edKeln/ bYbSAw BAl heyeC. itin bleln sbikC sp hl.
13
sYA hl bM skAl hl. BAeb hl tIy idn.
6
c&u TR idnsy
U /R cA d o tArA
tArpr Vr bleln/ "AkAez AelA Puwk.
AelA idn eTek rAi^ek p]Tk kreb.
14
Aidpu Sk 1:25-2:22
25
mAnb jAitr Zr
4
2
qtrI kreln bM es mAnuexr nAek P<u idey A,bAyu
ebz krAeln bM mAnuxiw jIb hey Wl. 8 tKn
Bu Vr pUbRidek kiw bAgAn bAnAeln Ar es
bAgAniwr nAm ideln dn bM Bu Vr tAr s]iX
kr mAnuxiwek es bAgAen rAKeln. 9 bM es
bAgAen Bu V r sbrkemr su r b] ( bM
KAeApeyA Pl edy mn itiw b]( erAp
kreln. bAgAenr mAJKAniwet Bu Vr erAp
kreln jIbn b](iw y BAl bM m ibxey |An
edy.
10
dn het k ndI bAiht hey es bAgAn
jlis) krl. tArpr es ndI ibB) hey cAriw
eCAw eCAw DArAy pir,t hl. 11Tm DArAiwr nAm
pIezAn. ndIDAr puerA hbIl edziwek iGer
bAiht. 12:es edez esAn reyeC Ar t <c
mAenr. CA edez g@bY/ gala Ar mUlYbAn
egAemdkmi, pAoy yAy.
13
itIy ndIr nAm gIehAn/ ndIiw smS kUz
edziwek iGer bAiht. 14tIy ndIiwr nAm
ihekl. ndI zUiry edezr pUbR idek bAiht.
c&uTR ndIiwr nAm PrA.
15
Bu Vr k]ixkAj Ar bAgAenr r(,Aeb(e,r
je mAnuxiwek dn bAgAen rAKeln. 16Bu Vr
mAnuxiwek Aedz ideln/ "bAgAenr ey ekAno
b]e(r Pl &uim eKet pAer. 17ik ey b]( BAelA
Ar m ibxey |An edy es b]e(r Pl kKno
eKey n. yid &uim es b]e(r Pl KAo/ etAmAr
m]&uY heb?
Tm nArI
tArper Bu Vr bleln/ "mAnuexr in>s
TAkA BAl ny. Aim oek sAhAyY krAr je or
mt Ar kiw mAnux qtrI krb.
19
Bu Vr p]iTbIr oper smS pZ Ar
AkAezr smS pAiK qtrI krbAr j m]i%kAr
DU i l bYbhAr keriCeln. Bu V r sm S
pZpAKIek mAnuxiwr kAeC iney eln Ar mAnuxiw
tAedr etYekr AlAd AlAd nAm idl. 20mAnuxiw
smS g]hpAilt pZ/ AkAezr smS pAiKr bM
re,Yr smS bA,Ir nAmkr, krl. mAnuxiw
sMKYA pZ-pAKI edKl ik es tAr eyAgY
sAhAyYkArI kAek edKet epl n. 21tKn Bu
Vr es mAnuxiwek Kub gBIr Geu m AC kreln.
mAnuxiw yKn Geu mAiCl tKn Bu Vr tAr p<Ajerr
kw hA ebr ker ineln. tArpr Bu Vr
eyKAn eTek hAiw ebr keriCeln esKAnw cAm
idey eFek ideln. 22Bu Vr mAnuxiwr p<Ajerr
es hA idey !tir kreln kjn SI. tKn es
18
Aidpu Sk 2:23-3:22
3
SIek Bu Vr mAnuxiwr sAmen iney eln. 23bM
es mAnuxiw bll/
"bezex AmAr s#z kjn hl. AmAr p<Ajr
eTek tAr hA/ zrIr eTek tAr edh qtrI heyeC.
eyeh&u nr eTek tAr s]iX heyeC/ eseh&u 'nArI
bel r pircy heb.
24
j purx iptmAtAek tYAg ker SIr
se imilt hy bM BAeb jen k hey yAy.
25
tKn nrnArI l iCl/ ik esje tAedr
ekAn lAebAD iCl n.
pAepr Zr
Bu Vr yt rkm b A,I s]iX keriCeln es
sbelAr meDY sAp sbecey cAlAk iCl. sAp
es nArIr se kw cAlAik kret cAl. kidn
sApw es nArIek ije|s krl/ "nArI/ Vr ik
bAgAenr ekAno gAeCr Pl n eKet sitY Aedz
ideyeCn
2
tKn nArI sApwAek bll/ "n? Vr t beln
in? bAgAenr sb gACelA eTek Amr Pl eKet
pAir. 3ZDu kiw gAC AeC yAr Pl ikCet eKet
pAir n. Vr AmAedr beliCeln/ 'bAgAenr
mAJKAen ey gACw AeC/ tAr Pl ekAnmet KAeb
n. mn ik gACw eC<Aebo n Cel mreb.
4
ik sApw nArIek bll/ "n/ mreb n. 5Vr
jAenn/ yid etAmrA gAeCr Pl KAo tAhel
etAmAedr BAelA Ar mer |An heb. Ar etAmr
tKn Verr mt hey yAeb?
6
es nArI edKl gACw sur bM r Pl
suSVA/ Ar eBeb es e%ijt hl ey gAC
tAek |An edeb. tA nArI gACwAr eTek Pl iney
eKl. tAr SVAmI esKAen iCl/ tA es SVAmIeko
Pelr kw wkerA idl Ar tAr SVAmIo esw
eKl.
7
tKn es nArI o purx jenr meDY kw
pirbt$n Gwl. eyn tAedr ecAK Kuel egl Ar
tAr sb ikC BAeb edKet Zr krl. tArA
edKl tAedr ekAno jAmAkAp en. tAr l.
tA tAr keykw fmuerr pAt ejAgA ker
eselAek jue jue eslA krl bM eselAek
epAzAk iheseb prl.
8
Bu Vr ibekl ebl bAgAen ebAiCeln.
tAr pAeyr z Zen es purx o nArI bAgAen
gACilr mAJKAen igey luekAl. 9 ik Bu Vr
purxiwek fAkeln/ "&uim ekATAy
10
purxiw bll/ ''ApnAr pAeyr z Zen By
eplAm. Aim ey l. tA Aim luikey AiC.
11
Bu Vr mAnuxiwek bleln/ "ek bll ey
&uim l etAmAr l kreC ekn ey gACwAr
16
20
Aidpu Sk 3:23-4:24
Kn mAnuxw jIbnb]e(r Pl epeo eKet pAer.
Ar t yid KAy tAhel or icrjIib heb.
23
sutrAM Bu Vr mAnuxek dn bAgAn tYAg
kret bADY kreln. ey BUim eTek Admek !trI
kr heyiCl/ bADY hey es es BUimet kAj kret
TAkl. 24Bu Vr mAnuxek bAgAn eTek tAiey
ideln. Bu krb dUtedr bAgAenr ebz peT
pAhArAy rAKeln bM itin Aenr kw
trbAireko esKAen rAKeln. jIbnb]e(r kAeC
yAbAr pTiw pAhAr edbAr j trbAiriw cAridek
ll kriCl.
Tm pirbAr
Adm o tAr SI hbAr meDY eyQn spkR hl.
hb kiw izZr j idl. izZiwr nAm rAK
hl kiyn. hb bll/ "Bur shAytAy Aim kiw
mAnuexr rp ideyiC?
2
per es Ar kiw izZ sb krl. izZiw
hl kiyenr BA ehbl. ehbl hl emxpAlk Ar
kiyn hl k]xk.
Tm Knu
Psl kAwAr smy Bur je kiyn ikC phAr
iney l. kiyn e(et y PileyiCl tAr eTek
ikC Psl iney l. Ar ehbl Bur je tAr
emxpAl eTek bACA kr esr emxelAr esr
Mz iney l.*
Bu ehbl o tAr phAr h, kreln/ 5 ik
Bu kiyn o tAr phAr tYAKYAn kreln. et
kiyenr BIx >K Ar rAg hl. 6Bu kiynek
ije|s kreln/ "&uim rAg krC ekn etAmAr muK
ibx ekn 7&uim yid BAl kAj kr/ tKn Aim
etAmAy h krb. ik yid Ay kAj kerA es
pAp TAkeb etAmAr jIben. etAmAr pAp etAmAek
Aye% rAKet cAy/ ik etAmAek es pApek
Aye% rAKet heb.*
8
kiyn tAr BA ehblek bll/ "celA/ mAeW
yAoyA yAk. tKn kiyn Ar ehbl bAer mAeW
egl. tKn kiyn tAr BA ehbelr pr J<Aipey
pe tAek htY krl.
9
per Bu kiynek ije|s kreln/ "etAmAr
BA ehbl ekATAy
kiyn bll/ "Aim jAin n. BAeyr pr
njrdAir kr ik AmAr kAj
10
tKn Bu bleln/ "&uim ik kerC etAmAr
4
BAek &uim htY kerC tAr r) mAiwr nIec eTek
AmAr ee ickAr kreC. 11&uim etAmAr BAek
htY kerC bM etAmAr hAt eTek tAr r) enoyAr
je p]iTbI ibdI,R heyeC. tA Kn/ Aim
BUimek iBzAp edb. 12tIet/ &uim gACpAl
lAigeyC bM etAmAr gACpAlAr BAl bAb]i
heyeC. ik Kn &uim gACpAl lAgAeb bM mAiw
etAmAr gACpAl bAet Ar sAhAyY kreb n.
p]iTbIet etAmAr ekAno bAI TAkeb n/ &uim k
jAyg eTek Ar k jAygAy Guer Guer ebAeb.
13
tKn kiyn bll/ " zAiS AmAr pe( Kub
ebzI? 14edK/ &uim AmAy inbRAsen eyet bADY krC.
Aim etAmAr kAeCo Aset pArb n/ etAmAr se
Ar AmAr edKAo heb n? AmAr ekAno GrbAI
TAkeb n? Aim p]iTbI jue k jAyg eTek
Ar k jAygAy Guer ebAet bADY hb bM AmAy
ey edKeb es htY kreb.
15
tKn Bu kiynek bleln/ "n/ Aim t
Gwet edb n? etAmAy yid ek htY ker tAhel
tAek Aro ebzI zAiS edb. tKn Bu kiyenr
gAey kw icH ideln yAet ek tAek htY nA
ker.
3-4
kiye nr pirbAr
kiyn Bur kAC eTek cel l bM denr
pUbRidek enAd nAmk k edez bAs kret lAgl.
17
kiyenr se eyQn spek$r Pel tAr SI
kiw pue^r j idl. tAr nAm rAK hl henAk.
kiyn kiw ngr p%n ker tAr nAmo pue^r nAem
rAKl henAk.
18
henAekr rd nAem kiw pu^ hl. redr
pue^r nAm mhy
A eyl. Ar tAr pue^r nAm mTUzAeyl.
Ar tAr pue^r nAm elmk.
19
elmekr jn SI iCl. kjenr nAm Ad/
Ar kjenr nAm is. 20AdAr geB$ j hl
yAbelr. yAr tAbuetbAs ker bM pZpAln ker
es jAitr jnk hl yUbl. 21AdAr pue^r
nAm yUbl. tAr sAnsit eTek ey jAitr s]iX
hl tAr bI, o b<Aiz bAjAy. 22elmekr SI
is k pue^r o k kAr j idl. pue^r nAm
&Ubl-kiyn Ar kAr nAm nym. &Ubl-kiyenr
sAnsit iptl o elAhAr kAej d(.
23
elmk tAr SIr ee bll/
"Ad Ar is/ idek kAn dAo. elmekr
SIr/ AmAr kT ezAenA? kw elAk AmAy
emeriCl/ tA tAek Aim htYA keriC. kjn
ehbl l A(irk eTR/ ''ehbl tAr TmjAt emxedr
tr, AmAy AGAt keriCl/ tAr bdel Aim tAek
meDY eTek keykiw eniCl/ ibezx ker tAedr cibR.
htYA keriC.
ik heb Tb ''&uim yid ict kAj nA kr teb pAp
24
kiynek htYAr zAiS iCl sAt / elmkek
etAmAr edAregAAy GApiw emer TAek. es etAmAek cAy/ ik
htYAr
zAiS sAtA%r ebzI?
etAmAek tAek zAsn kret heb.
16
Aidpu Sk 4:25-6:9
Aidpu Sk 6:10-7:22
itin sbRdA Vrek nusr kretn. 10enAehr itn
pu^ iCl ezm/ hAm Ar eyP.
11-12
Vr nIec p]iTbIr idek #iXpAt kreln
bM edKeln ey mAnux t DbMs kereC. sbR^
ihMs k i*yAklAp. mAnux X bM inur hey
egeC bM inejedr jIbn nX kereC.
13
sutrAM Vr enAhek bleln/ "smS elAk e*AD
Ar ihMs idey p]iTbI pirpU,R kereC. tA Aim
smS jIb A,Iedr DbMs krb. p]iTbI eTek
sbikC mueC ePlebA. 14egAPr kAW idey kw
enQek bAnAo. enQekAr eBter enkil k( qtrI
kreb bM bAer kAW sMr(e,r je AlkAtr
lAgAeb.
15
"enQekAw 300 hAt lV/ 50 hAt co Ar
30 hAt <c ker qtrI kreb. 16CAedr eTek Ay
18 i nIec kw jAnAl qtrI kreb. enQekAr
pAezr idek kw drj qtrI kreb. perr
tl/ mAeJr tl Ar nIecr tl BAebenQekAr
itnew tl TAkeb.
17
"bAr y bliC/ mn idey ezAenA. p]iTbIr
per Aim k mhAAbn GwAebA. AkAezr nIec
yt jIb A,I AeC/ sb DbMs krebA. p]iTbIr
smS ikCr m]&uY heb. 18ik etAmAr se AmAr
kw ibezx ci) heb. &uim/ etAmAr SI/ etAmAr
pue^r/ etAmAr pu^bDr
U etAmr sbA enQekAet
Web. 19Ar p]iTbIr smS A,Ir eTek &uim kiw
ker purx Ar kiw ker SI ebeC eneb. &uim
b tAedr enQekAet &uel eneb bM etAmAedr
se tAedro b<Aicey rAKeb. 20smS rkm pAKIr
kiw ker ejA/ smS rkm pZr kiw ker
ejA bM mAiwet buek ehew cel esrkm sb
A,Ir k-k ejA K<uej ebr kerA. p]iTbIet
yt rkm jIbj AeC es sbelAr k ejA
SI purx ejAgA ker etAmAr enQekAet tAedr
b<Aicey rAKeb. 21etAmAedr j Ar A pZpAKIr
j smS rkm KAbAro b ejAgA ker
rAKeb.
22
smS ikC enAh kreln. Vr eymn
A| ideyiCeln/ enAh sbikC iWk esBAeb pAln
kreln.
bAr Zr
tKn Bu enAhek bleln/ "&uim ey kjn s
mAnux t Aim l(Y keriC. mnik yuegr
X elAekedr meDYo &uim inejek s ereKC. sutrAM
etAmAr pirbAerr sbAek iney &uim igey enQekAet
oeWA. 2p]iTbIr smS Zic pZpAKIr* sAt sAt
ejA bM A etYk pZr k k ejA
6
nAo. smS pZpAKIedr &uim enQekAet etAmAr
se eneb. 3 smS rkm pAKIr sAtiw ker ejA
eneb. r Pel p]iTbIr A smS pZpAKI Aim
DbMs ker ePlAr pero sb pZpAKI spU,B
R Aeb
4
bMzelAepr hAt eTek r(A pAeb. Kn eTek iWk
sAtidn per Aim p]iTbIet bl bxR, GwAebA. 40
idn 40 rAt Der b]iX heb. Aim p]iTbIr smS
jIb A,I DbMs ker edb. y ikC Aim s]iX
keriC/ sb iniH hey yAeb. 5 Bu y y kret
bleln/ enAh es smS kreln.
6
yKn es bxR, Zr hl tKn enAehr bys 600
bCr. 7 enAh bM tAr pirbAr mhAAbn eTek
pir^Ae,r je enQekAet ebz kreln. enAehr
se tAr SI/ tAr pue^r o pu^bDr
U A sbA enQekAet
8
iCeln. smS Zic o Zic pZpAKI bM mAiwet
yAr buek ehew cel essb A,I 9 enAehr se
enQekAet igey Wl. V r eymniw Aedz
keriCeln iWk etmnBAeb SI o purex juiw eb<eD
smS pZpAKI enQekAet cel/ 10sAt idn per
Zr hl Abn. p]iTbIet Zr helA bx$A.
11-13
enAhr 600 tm bCerr itIy mAesr 17 tm
iden smS BUgB$S Sbn ePew ebirey l bM
mAiw eTek jl bet Zr krl. idn muxlDAer
b]iX Zr hl/ b<AD eBe[ egl bM smS p]iTbI
jlAibt helA. es k iden muxlDAer b]iXpAt
Zr hl/ eyn AkAezr smS jAnAlA Kuel egelA.
40 idn Ar 40 rAt Der smAen b]iX helA. es
idniwet enAh o tAr SI bM tAedr itn pu^
ezm/ hAm/ eyP Ar tAedr itn SI skel enQekAy
ebz kern. 14 sb mAnux Ar p]iTbIr yAbtIy
pZpAKI enQekAr meDY Ay inelA. sb rkemr
g]hpAilt j bM p]iTbIet yt rkemr pZpAKI
cel iPer Ar e ebAy sbA enQekAr eBter
inrAped TAkelA. 15smS j jAenAyAr/ pAKI
tYAid enAhr se enQekAet WelA. A,bAyu ibizX
smS rkm pZpAKI enQkAet ejAAy ejAAy TAkl.
16
Vr eymn Aedz ideyiCeln/ enAh es nusAer
p]iTbIr yAbtIy A,Ir k k ejA enQekAet
WAel/ Bu bAer eTek enQekAr drj b ker
ideln.
17
p]iTbIet 40 idn Der b clelA. jelr mA^
*mz> <c het lAgl Ar es enQek mAiw eCe
jelr per BAsetTAkelA. 18jl bAet TAkl
Ar enQekA mAiw eTek enk <cet BAset lAgl.
19
jl t bAelA ey sbecey <c pbRtelA pyR
feb egelA. 20pbRtelAr mAT CAipey jl bAet
lAgelA. sbecey <c pbRetr pero 20 Puewr ebzI
jl dAAl.
21-22
p]iTbIr smS jIb mArA egl. itiw purx
o SI bM p]iTbIr smS j jAenAyAr mAr pl.
Aidpu Sk 7:23-9:7
7
smS b A,I/ srIs]p DbMs hey egl. Slcr yt
A,I VAs VAs eny tArAo mAr egl. 23BAeb
Vr p]iTbIek ekbAer pirAr ker ePleln.
Vr p]iTbIr smS jIb ijins DbMs ker
ePleln. smS mAnux/ smS j jAenAyAr/ buek
hA w smS A,I bM smS pAKI sbikC p]iTbI
eTek iniH hey egl. enAh Ar enAehr pirbArpirjn bM enQkAet Ay pAoy pZpAKI
ZDu wku Ae,r bezx p]iTbIet eb<ec TAkelA.
24
kwAn 150 idn p]iTbI ibpul jlrAizet feb
TAkelA.
bAr ezx
ik Vr enAhr kT Buel yAnin. enAh bM
enAehr enQekAy Ay pAoyA sb jIbjr
kTA Verr men iCl. p]iTbIr pr idey Vr
k bAtAs bey ideln. bM smS jl ser eyet
Zr krl.
2
AkAz eTek ibA bxR, b hl. BUgB$S
Sb,il eTek jl ingRt hoy b hl. 34
p]iTbIr pr eTek jlrAiz *mz> enem eyet
lAgl. 150 idn per jl tw enem egl ey
enQekAw AbAr mAiw SpzR krelA. enQk igey eWkl
rArewr kw pbRet. esw iCl sm mAesr 17
tm idn. 5 jl *mAgt> enem eyet lAgelA bM
dzm mAesr Tm iden pbRetr mATAelA jelr
per ejeg WelA.
6
Aro 40 idn per enAh inejr qtrI enQekAr
jAnAlAw Kuleln. 7 tArpr itin enQek eTek kw
dAkAk iey ideln. bM ytidn n jl enem
igey ZkenA fA[ edK idl ttidn es dAkAkw
enQek eTek e igey k jAygA eTek Ar k
jAygAy e ebAet lAgl. 8enAh kw pAyrAo
iey ideln. pAyrAw ZkenA fA[ K<uej pAy
ikn t enAh jAnet cAiCeln. itin jAnet
cAiCeln ey p]iTbI Kno jel feb AeC ik n.
9
p]iTbI tKno jel FAk/ tA pAyrAw bsAr
jAyg n epey iPer l enQekAet. enAh hAt
bAiey pAyrAwAek Der enQekAr iBter ewen ineln.
10
sAt idn per enAh AbAr pAyrAw iey
ideln. 11bM esidn ibekel pAyrAw jlpAeyr
kw kic pAt eW<Aew iney iPer l. p]iTbIet
ey AbAr fA[ ejeg Wet Zr kereC kic
pAtAiw tAr icH. 12sAt idn per enAh AbAr
pAyrAw iey ideln. ik bAr pAyrAw Ar
iPer l n.13tArpr enAh enQekAr drjAw
Kuleln. enAh tAikey Zken fA[ edKet epeln.
esw iCl bCerr Tm mAesr Tm idn. enAhr
bys tKn 601 bCr. 14itIy mAesr 27 tm idenr
meDY fA[ spU,R Zken hey egl.
15
Aidpu Sk 9:8-10:12
8
8
@A(Aresr BAeb enAh Guimey peiCeln.
itin yKn Gum eTek Weln tKn jAnet pAreln
tAr tr pu^ hAm tAr it ik kereC. 25tKn
enAh bleln/
"iBzAp knAenr per puk? tAek tAr
BAedr icrkAl dAs hey TAket heb.
24
26
10
eyPetr %rpru x
eyPetr pu^g, hl egAmr/ mAegAg/ mAdy/
ybn/ &Ubl/ emzk bM tIrs.
3
egAmerr pu^g, hl iSns/ rIP bM
etAgmR.
4
ybenr pu^g, hl lIz/ tzRIz/ ik%Im bM
edAdAnIm.
5
BUmDYsAgr el eyskl mAnuexr bAs tAr
skel eyPetr sAnsit. etYk pue^r injSV
BUim iCl. smS pirbAr b]i epet epet kiw
jAitet pir,t hy. etYk jAitr injSV BAx
iCl.
2
hAemr %rpru x
hAemr pu^g, hl kUz/ imzr/ pUw bM knAn.
7
kUezr pu^g, hl sb/ hbIlA/ s/ rym
bM sk.
rymAr pu^g, hl izb bM ddAn.
8
ineAd nAemo kUezr k pu^ iCl. kAl*em
ineAd dAr, zi)mAn purex pir,t hy. 9Bur
seu K ineAd kjn b izkArI hey Wl. esje
tAr se A elAekedr &uln ker skel bletA/
" mAnuxiw ineAedr mt/ mn ik Bur sAmeno
dAr, izkArI.
10
ineAedr rAj bAibl eTek izinyr edez
rk Od bM klanI pyR ibSt
] heyiCl. 11ineAd
zUe ro igeyiCl. ineAd zUr edez nInbI/
rehAebA-purI/ eklh bM 12erx,. :nInbI bM
eklehr mDYbtI$ BUBAeg erx, mhAngerr p%n hy.
6
Aidpu Sk 10:13-11:19
9
13
ezemr %rpru x
eyPetr b BA iCl ezm. ezemr kjn
%rpurx hl br bM br smS ih jnegAIr
jnk rep pirict.*
22
ezemr pue^r hl lm/ zUr/ PRkaxd/ lUd
bM rAm.
23
rAemr pue^r hl x/ hl/ egTr bM mz.
24
PRkaxedr pu^ ezlh/ ezlehr pu^ br.
25
berr pu^. k pue^r nAm eplg. tAr
Amel p]iTbI ibB) hy bel tAr nAm hy.
pue^r nAm y)n.
26
y)enr pu e ^r hl la e mAdd/ ezlP/
hsmRAb/ eyrh/ 27hedArAm/ xl/ idL/ 28obl/
bImAeyl/ izb/ 29oPIr/ hbIl bM eyAbb. r
sbA iCl y)enr pu^. 30pUbR idek* emxA bM
pAbRtY edezr mDYbt$I BUBAeg tAr bAs kret.
emxA iCl sPAr edezr idek.
31
r sbA iCl ezemr pirbAerr gRt.
pirbAr/ BAx/ edz o jAit nusAer tAedr
sAjAenA heyeC.
32
sbelA enAehr pu ^ edr pirbAr.
pirbArilr tAilk tAedr jAit nusAer St
kr heyeC. Abenr per pirbAril eTek
sAr p]iTbIet mnu`smAejr ibSAr heyeC.
21
11
Aidpu Sk 11:20-12:20
20
10
12
11
Aemr knAen tYAbtn$
t>pr Am imzr tYAg kreln. tAr SI
bM tAedr smS ijinsp^ iney Am
enegeBr meDY idey sr heln. tAr se tKn
elAwo iCl. 2 smy Am Kub DnI. tAr cr
pZ bM cr esAn o rp iCl.
3
Am tAr yA^ bYAht rAKeln. enegB tYAg
ker itin !beTel iPer egeln. esKAn eTek qbeTl
ngr Ar y ngerr mDYbtIR SAen egeln. KAen
Am o tAr pirbAr Aeg kbAr izibr SApn
keriCeln. 4 SAniwet kiw ebdIinm$A,
keriCeln. tA Am SAniwet Bur pAsn
kreln.
13
Aidpu Sk 13:1-14:13
14
Aidpu Sk 14:14-15:13
12
GeweC sm S Amek jAnAl. Am tKn Aenr/ eAl bM miek idey yAn. r yue
emArIyedr mir gACilr kAeC iziber bAs AmAy sAhAyY kereCn.
kriCeln. mi/ eAl bM Aenerr meDY
Aemr se eV rr ci )
prSprek sAhAyY krAr k ci ) iCl. tAr Amek
sAhAyY krAr kw ci)o keriCl.
sb GwnAbilr per Am dzRenr meDY
Bur kT Znet epeln. Vr bleln/
Am elAwek Ar kreln
"Am ic ekAerAn. Aim etAmAy r( krb.
14
elAw bI heyeC jAnet eper Am pirbAerr Aim etAmAy k mhpurSAr edb.
2
sbAek efek pAWAeln. tAedr meDY 318 jn izi(t
ik Am bleln/ "Bu Vr/ AmAy KuzI
!s iCl. Am tAr elAekedr pircAln ker krAr mt Apin ikC idet pArebn n. ekn
zedr dUer dAn ngr biD tAiey iney egeln. kAr, AmAr ekAno pu^ en. tA AmAr m]&uYr
15
es rAe^ itin o tAr !sr tikRet zedr per AmAr dezkIy dAs lIeyxr AmAr smS
A*m, kreln. tAr zedr prABUt ker spi%r %rAiDkArI heb. 3Am bleln/ "Apin
dezekr %er ehAb pyR ibtAit kreln. AmAy pu^ ednin. tA ey dAs AmAr Ger j
16
tArpr zr y y iDkAr keriCl/ es smS lAB kereC es- pAeb AmAr smS Dnspi%.
4
punrAr kreln. elAw/ elAewr smS nArI o
tKn Bu Aemr se kT bleln. Vr
B]tYedr pyR Am iPirey Aneln.
bleln/ " dAs etAmAr smS Dnspedr
17
tArpr Am kdlAey A mr o t A r se %rAiDkArI heb n. etAmAr inejr pu^ heb. bM
eyAgdAnkArI rAjAedr prAS ker tAr Aegr etAmAr rsjAt pu ^ etAmAr smS ikC r
jAygAy iPer eln. itin iPer el sedAemr %rAiDkAr pAeb.
5
rAj tAr se zAbI ptYkAy :Kn SAn
tKn Vr Amek bAer efek iney egeln.
rAjAr ptYk nAem pirict edK kret Vr bleln/ "AkAezr idek tAkAo. edK/ esKAen
egeln.
kt tAr. t tAr ey &uim ,et pAreb n.
Bib`et etAmAr bMzDerrAo rkm ,it heb.
6
m Iexdk
Am Vrek ibVAs kreln. bM Vr
18
Aemr
ibVAsek tAr DAim$ktA iheseb ibebcn
zAelemr rAj mIexdko Aemr se
7
sA(A kret egeln. mIexdk iCeln prApr kreln. bM Vr Amek bleln/ "Aim es
Verr kjn yAjk. mIexdk iney eln riw Bu/ iyin etAmAy bAibelr r eTek iney esiClAm/
o @A(Ars. 19Amek AzIbRAd ker mIexdk yAet edzw Aim etAmAy idet pAir. edz
&uim pAeb.
bleln/
8
"eh Am/ prApr Vr etAmAek AzIbRAd
ik Am bleln/ "Bu AmAr r/ edz
krn. Vr SVgR o mtRY s]iX kereCn .
ey Aim pAb tAr inyt ik
20
9
Amr prApr Verr zMs kir. itin
Vr Amek bleln/ "Amr kw ci ) krb.
zedr prAS kret etAmAek sAhAyY kereCn.
AmAy kw itn bCerr bACr/ itn bCerr CAgl
Ar itn bCerr emx en dAo. kw bAc pAyr
Am yuer smy y y epeyiCeln tAr eTek Ar kw GuGupAKIo en dAo.
10
k-dzmAMz mIexdkek ideln. 21sedAemr rAj
Am smS Verr kAeC en ideln.
bleln/ "Apin inejr je sb ereK idn. zr Am A,Iil htY ker bM itiwr iw ker
ey elAekedr iney egeC ZDu AmAr es elAkedr K ker Kil TAka-TAka ker sAijey rAKeln.
AmAek idn.
ik pAKIilek Am K kern in. 11per sb
22
ik sedAemr rAjAek Am bleln/ "prApr A,Ir mAMsKer je b b pAKI eC emer
Vr/ iyin SVgR mt$Y s]iX kereCn es Bur kAeC elA. ik Am esil tAiey ideln.
12
Aim zpT kriC. 23y ikC ApnAr tAr ikC
ebl bAet TAkl/ Fel pet lAgl sUyR.
Aim rAKb n. Aim itit kriC ey Aim ikC Aemr BIx, Gm
u epl bM ezx pyR itin Giu mey
rAKb n. mnik kw suet Tb juetAr iPeto peln. tKn enem l k BIx, kAr. 13tKn
n. Aim cA n ey Apin blebn/ 'Amek Aim Bu Amek bleln/ "etAmAr keykw kT ejen
b elAk bAineyiC.
rAK ic. etAmAr %rpurxrA ey edez bAs kreb
24
Aim ZDu eswku enb y AmAr eyAAr es edz tAedr ny/ esKAen tAr ibedzIbel g,Y
eKeyeC. ik edr Apin tAedr BAg idn. heb. bM es edezr iDbAsIr 400 bCr Der
yue y ijetiC t Apin iney yAn/ ik ikC etAmAr %rpurxedr dAs ker rAKeb bM tAedr
15
Aidpu Sk 15:14-17:4
13
pr nAn pIn kreb. 14ik tArpr ey jAit
etAmAr %rpurxedr dAs ker ereKiCl tAedr
Aim zAiS edb. etAmAr %rpurxr es jAit
tYAg kreb bM tAedr se iney yAeb b BAl
ijins.
15
''&uim inej bkAl jIibt TAkeb. zAiet
&uim ezx in>VAs tYAg kreb. etAmAr smAiD heb
etAmAr pirbAerr meDY. 16cAr j per etAmAr
A IySVjnr AbAr edez Aseb. tKn tAr
KAnkAr iDbAsI emArIyedr prAS kreb. etAmAr
A IySVjnedr mADYem Aim emArIyedr zAiS
edb. w Bib`et Gweb. kAr, emArIyr Kno
AmAr kAeC zAiS pAoyAr mt KArAp hyin.
17
sUyR S egel gA kAr GnAl. K krA
m]t pZil tKno mAiwr per pe AeC. es
smy n o eD<AyAr S m]t pZilr eDRk
Kilr mDY idey cel egl.*
sutrAM idn Bu Amek kw itit
ideln bM es nusAer Aemr se kw ci)
kreln. Bu bleln/ " edz Aim etAmAr
%rpurxedr edb. imzr nd bM PrA nedr
mDYbt$I ibzAl BUBAg Aim tAedr edb. 19w hl
eknIy/ kinxIy/ kdaemAnIy/ 20ih%Iy/ pirxIy/
rPAyIy/ 21emArIy/ knAnIy/ iggRAzIy bM iybUxIy
bMzilr edz.
18
dAsI k hAgAr
sArI iCl Aemr SI. tAr o Aemr ekAno
sAnAid iCl n. sArI imzr eTek kjn
dAsI eniCl. tAr nAm hAgAr. 2 sArI Amek
bleln/ "Bu AmAy sAn DAre,r (mt edn in.
tA &uim AmAr dAsI hAgAerr kAeC yAo. AmAek
kiw sAn dAo bM Aim es sAnek inejr
bel h, krebA.
Am sArIr ined$z nusr, kreln. 3 Am
knAen dz bCr bAs krAr per GwnA Gew. sArI
hAgArek tAr SVAmI Aemr kAeC pAWAeln. :hAgAr
iCl tAr imzrIy dAsI.
4
Aemr ArA hAgAr gB$btI hel. yKn es
kT jAnet pArl es Kub gibRt hey Wl bM
es BAbl tAr minb p I sArIr ecey BAl. 5ik
sArI Amek bleln/ "AmAr dAsI Kn AmAek
itrSAr ker bM r je &uim dAyI. Aim
16
mt
] egl r eTek ebAJ yAy ey Vr AhAemr se kr
ci)et "s kreln Tb ''sIl kreln. tKnkAr iden
yAr er se ci) kretn tAr m]t A,Iedr edehr eDRk
KAMezr meDY idey ehew igey ebAJAetn ey tAr inAbAn
bM bletn/ "yid Aim ci) B kir teb AmAro eyn
k pir,it hy.
su etr ci )r mA,
Aemr 99 bCr bys hel Bu tAr sAmen
AibB$ U t heln. Bu bleln/ "Aim
sbRzi)mAn Vr. AmAr je kAjil kerA
AmAr kTAmt celA bM speT jIbnyApn kerA.
2
w yid kerA tAhel AmAedr meDY kw ci)r
bYbS krb. Aim itit kriC ey etAmAr
bMzDredr Aim k mhAn jAitet pir,t krb.
3
tKn Am Verr sAmen ,Aem nt heln.
Vr tAek bleln/ 4"AmAedr ci)et iw AmAr
17
Aidpu Sk 17:5-18:7
14
19
18
15
k B]tYek owAek emer rAA krAr je bleln.
8
tArpr AhAm es mAMs Ar KAinkw D o
pnIr en itiT itnjenr sAmen rAKeln.
pirebzn krAr je AhAm sAmen dAiey TAkeln
bM tAr gAeCr CAyAy bes eBAjn kreln.
9
tArpr tAr ij|AsA kreln/ "etAmAr SI sAr
ekATAy
AhAm bleln/ "oKAen tAbur meDY.
10
tKn Bu bleln/ "Aim AbAr bskAel
Asb. tKn etAmAr SI sArAr kiw pu^ heb.
t A bu r eBtr eTek sAr smS kTAbAt$
ZniCeln. 11AhAm o sAr tKn rIitmt b] -b].
sAn j edoyAr bys sAr enkidn Aeg pAr
hey eseCn. 12SV BAbt> sAr y Zneln t ibAV s
kreln n. inejr men men sAr ehes bleln/
"Aim b] A heyiC Ar AmAr SVAmIo b] . sAn
sebr pe( AmAr enk ebzI bys heyeC.
13
tKn Bu AhAmek bleln/ "sAr hAseC.
sArA BAbeC ey sAenr j edoyAr pe( tAr
enk ebzI bys heyeC. 14ik Bur pe( ik
ekAno kAj Kub kiWn n? Aim eymn beliC/
AbAr bskAel/ etmn Asb. bM etAmAr SI
sArAr tKn sAn heb.
15
ik sAr bll/ "Aim hAis in? :kT
bleln kAr, itin By epeyiCeln.
ik Bu bleln/ "n. Aim jAin/ t sitY
ny. &uim ehesiCel?
16
tArpr es itnjn Agk yAoyAr je
eW dAAeln. sedAemr idek #iX ine(p kreln
bM sedAm iBmueK clet Zr kreln. tAedr
igey edoyAr j AhAmo tAedr se se
hAwet Zr kreln.
eV rr se AhAemr drAdir
Bu Apn men bleln/ "Kn Aim ik krb
t ik AhAmek blb 18AhAm eTek jlAB
kreb k mhAn o zi)zAlI jAit. bM AhAemr
je p]iTbIr smS mAnux AzIbRAd A heb.
19
Aim AhAemr sAeT k ibezx ci) keriC.
Bur C nusAer jIbnyApenr je yAet
AhAemr sAnsit o %rpurxg, AhAemr
A|A pAln ker tA bYbS keriC. w keriC
yAet tAr AyprAy, o s jIbnyApn ker. tAhel
Aim Bu/ itt ijinsil idet pArb.
20
tArper Bu bleln/ "ey indAr pAp esKAen
sMGiwt heC tAr j Aim sedAm bM GemArAr
ibre tI At$nAd ZeniC. 21yt KArAp bel ZeniC
tA sitY tt KArAp ikn t Aim inej igey
edKb. tAhel Aim initBAeb sb jAnb. 22tKn
tAr itnjn sedAm iBmueK hAwet Zr kreln.
17
Aidpu Sk 18:8-32
Aidpu Sk 18:33-19:20
16
Bur AhAmek y blAr iCl/ sb bl hey eBter ewen iney egl bM eBtr eTek drj
egl. bAr Bu tAr peT cel egeln bM AhAm b ker idl. 11tArpr tAr bAerr mArmueKA
inejr bAsSAen iPer egeln.
jntAr je ikC kw krl. Pel yubk/ b] /
sb bdmAz elAekr hey egl. r Pel yAr
elAewr itiTg,
bAir eBtr ejAr ker eFAkAr ecX kriCl tAr
esidn sYAy sedAm nger jn dUt eln. eBter eFAkAr drjA K<uej epl n.
tKn elAw ngerr ebz peT besiCeln.
sedAm het plAyn
itin dUtedr Aset edKeln. elAw BAbeln ey
12
tAr sADAr, piTk/ ngerr mDY idey ekATAo yAeC.
itiT jn elAwek ije|s kreln/ "etAmAr
elAw eW igey tAedr iBbAdn ker 2 bleln/ pirbAerr Ar ek ik zher bAs ker etAmAr
"mhAzyg,/ nuh ker kbAr AmAr bAIet Asun jAmA/ eCel/ emey ikMb pirbAerr Ar ek ik
bM ApnAedr esb krAr sueyAg idn. esKAen KAen AeC yid TAek tAhel tAedr Kn
ApnAr hAt-p Duey rAi^bAs kret pAern. jAyg eCe cel yAoyAr j belA. 13Amr
tArper kAl skAel AbAr ApnAedr gbY ngr DbMs ker edb. ngr ey kt KArAp t
iBmueK yA^ kret pArebn.
Bu ZeneCn. tA ngr DbMs ker edoyAr
dUt jn bleln/ "n/ Amr cek rAi^bAs j itin AmAedr pAiWeyeCn.
14
krb.
tKn elAw ebirey igey tAr A emeyedr
3
yAr
ibey kereC es emeyedr SVAmIedr TRA
ik elAw inejr bAIet tAedr iney yAoyAr
je pIApIi kret lAgeln. tA dUtr ezx jAmAedr se kT bleln. elAw bll/ "tAAtAi
py$ elAewr bAIet eyet rAjI heln. tAr elAewr kerA? (uin ngr eCe cel yAo? Bu zI
bAIet egeln. elAw tedr ikC pAnIy ideln. ngr DbMs krebn? ik tAr BAbl/ elAw
elAw tAedr riw bAiney ideln bM tAr es riw ebADhy tAmAz kreCn.
15
eKeln.
pridn eBAer es dUetrA elAwek tA ideln.
4
t
A
r
bleln/ " ngrbAsIedr zAiS edoy heb.
esidn sYAy Geu mAet yAoyAr iWk Aeg/ ngerr
nAn A eTek nAn bye sr b elAk elAewr bAiet sutrAM &uim/ etAmAr SI bM ey jn emey etAmAr
l. sedAemr essb elAekr elAewr bAI iGer kAeC TAek tAedr iney zI jAyg eCe cel
ePll bM elAwek ickAr ker fAket lAgl. yAo. tAhel ngerr se etAmr Ar DbMs
5
tAr bll/ "Aj sYAy yAr eseC/ ekATAy heb n.
16
tAr tAedr bAer iney s Amr tAedr sAeT
ik elAewr sb iley egl bM itin ngr
eyQn shbAs kret cA.
eCe yAoyAr bYApAer tA kreln n. sutrAM
6
elAw bAer ebirey es drj b ker idl. jn elAw bM tAr SIr bM emeyr hAt ecep
7
es jntAr ee elAw bll/ "n? bur/ Aim Drl. jn elAw bM tAr pirbArek inrAped
imnit kriC/ mn KArAp kAj ekAerA n. 8 edK/ ngerr bAer iney egeln. elAw bM tAr pirbAerr
AmAr iw emey AeC ekAno purx tAedr SpzR it Bu dyAlu iCeln. 17tA jn elAw bM
kerin. etAmAedr je Aim inejr kAedr edb. tAr pirbArek ngerr bAer iney eln. t<Ar
etAmr tAedr iney y KuzI kret pAerA. ik dy ngerr bAer cel el es jn dUetr kjn
ker itiT jenr it ikC ekAerA n. bleln/ "bAr A, b<AcAbAr je etAmr edQ
jn AmAr Ger eseC bM AmAr b edr dAo? Ar epCenr idek tAkAeb n. ptYkAr
r( krA ic.
ekAno jAygAet dAAeb n. yt(, n pbRet
9
eysb elAekr elAewr bAI iGer ereKiCl tAr ep<QCebtt(, ZDu edQeb. TAmel/ ngerr se
%r idl/ "AmAedr pT eTek ser yAo? tArpr etAmro DbMs hey yAeb?
18
tAr inejedr meDY blAbil krl/ " elAkw
ik elAw jnek bleln/ "mhAzyg,/
kidn itiT iheseb AmAedr nger bAs kret dy ker AmAy t dUer edQe eyet blebn n?
esiCl. Kn |An ideC/ Amr ik krb n krb? 19Aim ApnAedr esbkmA^/ tbu AmAr it
tKn es elAekr elAwek bll/ "Kn etAmAr ApnAedr sIm dy. dy ker AmAr jIbn r(
it oedr ecey Aro ebzI KArAp bYbhAr krb. kereCn. ik pbRt pyR smS pT edQeAbAr
tb es jnt elAewr idek igey eyet TAkl. (mt AmAr en. yid Aim Kub DIer yA teb
*em drj eBe ePlAr p*m.
ibpd Gweb bM Aim inht hb? 20edKun/ KAen
10
ik ey jn purx elAewr bAiet Ay kAeC kw Kub eCAw zhr AeC. Aim es zhr
ineyiCl tAr hWA drj Kuel ebirey es elAwek py$ edQe eb<ec eyet pAir.
33
19
Aidpu Sk 19:21-20:8
17
21
elAw bM tA r emey
esAyer bAs kret elAewr By kriCl. tA
itin o tAr emey pbRet bAs kret cel egeln.
esKAen tAr kw hAr meDY bAs kret lAgeln.
31
jenr meDY ey emey b es kidn eCAw ebAnek
bll/ "p]iTbIet sbR^ SI o purx ibey ker bM
tAedr sAnAid hy. ik AmAedr iptA b] heyeCn
bM AmAedr sAnAid idet pAer mn purx
KAen en. 32tA Amr iptAek cr @A(Ars
pAn kirey eb<z kirey edb. tArpr tAr se
Amr eyQnsm krb. AmAedr pirbAr r( krAr
je Amr BAeb AmAedr iptAr sAhAyY enb?
33
es rAe^ emey tAedr iptAr kAeC egl
bM tAek cr @A(Ars pAn kret idl. tArpr
b emey iptAr ibCAnAy igey tAr se eyQn sm
krl. elAw mn enzAS iCeln ey tAr ibCAnAy
ek kKn l bM ek kKn egl ikC bJu et pAreln
n.
30
34
20
Aidpu Sk 20:9-21:21
18
21
Aidpu Sk 21:22-22:13
19
bIemlekr se AhAemr drAdir
tArpr bIemlk o PIeKAl AhAemr se
kTA bleln. PIeKAl iCeln bIemlekr
!sbAihnIr DAn. t A r AhAmek bleln/
"etAmAr sb kAejet Vr etAmAr se AeCn.
23
sutrAM Verr sA(Aet &uim AmAy kw itit
dAo. it| kerA ey &uim AmAr o AmAr
sAnsitr it AyprAy TAkeb. itit dAo
ey &uim AmAr it bM ey edez bAs krC es
edezr it dyA prAy heb. itit dAo ey Aim
etAmAr it eyrkm dyAprAy/ &uimo AmAr it
esrkm dyAprAy heb.
24
bM AhAm bleln/ "Aim it| kriC ey
Apin AmAr it eyrkm Acr, kereCn
Aimo ApnAr it esrkm Acr, krb. 25tArpr
AhAm bIemlekr kAeC kw iBeyAg kreln.
AhAm bIemlekr kAeC iBeyAg kreln ey
tAr dAesr kw pAnIy jelr kUp iDkAr
ker ereKeC. es kUpiw AhAemr dAesr Knn
keriCl.
26
ik bIemlk bleln/ "ek rkm kereC
Aim jAinn. Apin etA r Aeg bYApAer
kKno ikC beln in?
27
sutrAM AhAm Ar bIemlk jen ci)b
heln. bIemlkek ci)r mA, iheseb AhAm
keykw emx Ar gbAid pZ ideln. 28AhAm
bIemlekr sAmen sAtw emx p]Tk ker rAKeln.
29
bIemlk AhAmek ije|s kreln/
"AmAr sAmen sAtw emx p] T k ker
rAKelnekn
30
AhAm %r ideln/ "Apin yKn sAtw
emx AmAr kAC eTek enebn tKn mAi,t heb ey
Aim kUp Knn keriClAm.
31
tArpr eTek kUepr nAm hl ebra-ezbA.
kAr SAen jen prSperr kAeC itit
ideyiCeln.
32
tb ebra-ezbAet AhAm o bIemlk
jen kw ci) spAdn kreln. tArper
bIemlk tAr qsAD(Yedr iney pelXIyedr edez
iPer egeln.
33
ebra-ezbAet AhAm kw icrhir JAgAC
erAp, kreln. esKAen itin Bu zAVt Verr
kAeC ATRn kreln. 34AhAm pelXIyedr edez
bkAl bAs kreln.
22
sha Ak r( epeln
sutrAM AhAm Ar sahAk jen imel inid$X
SAniwet egeln. 9tAr es SAniwet ep<QCeln
eyKAen Vr eyet beliCeln. esKAen AhAm kiw
ebdI !tir kreln. ebdIr per AhAm kAWelA
sAjAeln. tArpr AhAm tAr pu^ sahAkek
b<ADeln bM ebdIr per sAjAenA kAWelAr pr
tAek ezAyAeln. 10bAr AhAm K<A ebr ker
sahAkek bil edoyAr je !trI heln.
11
ik tKn Bur dUt AhAmek bAD ideln.
es dUt SV gR eTek "AhAm/ AhAm bel fAkeln?
AhAm eTem igey sA ideln/ "blun.
12
dUt bleln/ "etAmAr pu^ek htY ekAerA n/
tAek ekAn rkm AGAt idey n. Kn Aim
edKet pAiC/ &uim Vrek Bi) kerA bM tAr
A|A pAln kerA. Bur je &uim etAmAr kmA^
AhAm/ etAmAr p^
u ek bil dAo?
pu^ek pyR bil idet St.
13
smS ikCr per Vr iWk kreln ey
tKn AhAm kw emx edKet epeln. kw
itin AhAemr ibVAs prI( krebn. tA eJAep tAr izM Awek egeC. sutrAM AhAm es
Vr fAkeln/ "AhAm?
emxw Der en bil ideln. emxwA hl Verr
bM AhAm sA ideln/ "blun?
je AhAemr bil. Ar r( epl AhAemr
22
Aidpu Sk 22:14-24:2
20
sArAr m&
] u Y
sAr 127 bCr eb<eciCeln. 2 knAn edezr
ikiryT bR TRA iheA, nger tAr m]&uY
hy. AhAm BIx, >K epeln/ sArAr je enk
k<Adeln. 3 tArpr S I r m] t edh ereK ehetr
jnegAIr se kT blet egeln. 4 itin bleln/
"edz pyRwn kret kret ApnAedr edez es
Aim prbAsI iheseb bAs kriC. Pel AmAr m]t
SIek kbr edoyAr mt AmAr ekAno jAyg en.
Aim yAet SIek kbr idet pAir tAr je dy
ker AmAy KAinkw jAyg idn.
5
ehetr %er bll/ 6 "mhAzy/ AmAedr meDY
Apin Verr mhAn entAedr kjn. AmAedr
e jimet Apin ApnAr m]t SIek smAiDS
sha Aekr SI
kret pAern. ApnAr SIek Apin ApnAr
pCmt jAygAet smAiDS krel ek ApnAek
AhAm tY b] bys pyR jIibt
bAD edeb n.
iCeln. AhAm o tAr k]t smS kem$ Bur
7
AzIbR
A
d
iCl. 2 AhAemr smS spi% edKAezAnAr
AhAm eW dAiey tAedr nmSAr kreln.
je kjn purAen B] tY iCl. AhAm es B] tYek
kidn efek bleln/ "AmAr rr nIec hAt dAo.
iyehAb-iyir r TR/ "Bu edeKn Tb "Bu edn.
23
24
Aidpu Sk 24:3-30
21
Kn AmAr kAeC &uim kw it|A kerA. SVgR o
met$Yr Vr Bur sA(Aet AmAy kTA dAo ey
knAenr ekAn kAek AmAr pu^ ibey kreb/
rkmw &u im kKno het edeb n. Amr
knAnIyedr meDY bAs kir bew/ ik AmAr pue^r
se ekAno knAnIy kAr ibey het edeb n.
4
AmAr edez AmAr SVjAitr kAeC iPer yAo.
esKAen AmAr pu^ sahAekr je pA^I K<uej ebr
ker tAek KAen iney s.
5
B]tYiw tAek bll/ "mn et het pAer ey
ekAno pA^I AmAr se edez Aset rAjI hl
n. tAhel ik Aim ApnAr pu^ek AmAr se
iney ApnAr jBUimet yAb
6
AhAm tAek bll/ "n? AmAr pu^ek
edez iney eyo n. 7 SVegRr Bu SVyM Vr AmAr
SV edz eTek spirbAer AmAy KAen iney eseCn.
edz AmAr iptAr o pirbAerr SVedz iCl.
ik Bu kT ideyeCn ey n&un edz heb
AmAr pirbAerr SVedz. Bu etAmAr Aeg tAr
dUt pAWAebn yAet &uim AmAr pue^r je kiw
pA^I pC ker tAek KAen Anet pAr. 8 ik
yid es pA^I etAmAr se edez Aset n
cAy tAhel &uim etAmAr zpT eTek mui) pAeb.
ik &uim kKno AmAr pu^ek es edez iPirey
iney yAeb n.
9
sutrAM B]tYiw tAr minebr rr nIec hAt
idey es rkm zpT krl.
3
s Aenr Zr
B]tYiw AhAemr dziw winey es SAn
tYAg krl. se iney egl nAn Dre,r sur
su r phAr. es egl nAehAerr ngr
emesApewimyAet.
11
ngerr bAer es B]tY jelr kUepr idek
egl. sYAr smy ngerr emeyr es kUep jl
inet ebirey l. B]tYiw welAek esKAen hAw
ege bsAl.
12
B]tYiw bll/ "Bu/ Apin AmAr minb
AhAemr Vr. Aj AmAr minebr pue^r je
kiw eyAgY pA^I inbRAcen Apin AmAy sAhAyY
krn. nuh ker AmAr minb AhAmek dy
krn.
13
KAen kUepr DAer Aim dAiey AiC. ngerr
tr,I rm,IrA kU epr jl inet AseC.
14
sahAekr je ekAn pA^Iiw pyu) t jAnAr
kw ibezx it edKet pAb bel KAen Aim
ep( kriC. es ibezx itiw hl Aim
emeyiwek blb/ 'etAmAr klsI eTek AmAy kw
jl dAo. es emeyiw ey pyu) t Aim bJu et
pArb yid es bel/ 'inn/ jel etX emwAn.
10
Aidpu Sk 24:31-58
22
23
iribk bll/ "</ Aim yAb.
59
sutrAM tAr AhAemr Bt
] Y o tAr elAkjenr
se iribkAek eyet ideln. iribkAek eCAwebl
eTek ey dAsI mAnux kereC es-o tAedr se cll.
60
yKn iribk yA^ Zr krl tAr tAek bleln/
"AmAedr ebAn/ &uim ho l( l( jenr jnnI.
etAmAr %rpurxg, zedr prAijt ker dKl
krk tAedr ngril.
61
Aidpu Sk 24:59-25:26
25
Aidpu Sk 25:27-26:20
24
26
Aidpu Sk 26:21-27:17
25
21
27
Aidpu Sk 27:18-42
18
26
yAekAbek AzIbAR d
tKn sahAk bleln/ "AmAek AmAr pue^r
izkAr kr pZilr eTek KAbAr en dAo. Aim
esw eKey etAmAy AzIbRAd krebA. tKn yAekAb
KAbArw idl bM sahAk t eKeln. tArpr yAekAb
ikC @A(Ars idel sahAk t pAn kreln.
26
tArpr sahAk tAek bleln/ "kAeC s/
AmAy cmu dAo. 27sutrAM yAekAb tAr iptAr kAeC
igey tAek cVn krl. tKn sahAk yAekAebr
jAmAkApe exr jAmAkAper g epl bM
tAek AzIbRAd kreln. sahAk bleln/
"ey Ar Bur AzIbRAd-D/ AmAr sAn
es Aerr g beh.
28
etAmAek Bu cr b]iX idn yAet cr Psl
Ar @A(Ars hy.
29
&uim skelr esb pAeb. b jAit etAmAy
esb kreb bM etAmAr it nt TAkeb.
BA|Aitedr oper etAmAr Bu bhAl heb. etAmAr
mAtAr pu^g, etAmAr DIn heb bM tAr etAmAr
Aedez cleb. etAmAek yArA zAp edeb tArA heb
41
iBz/ yAr etAmAek AzIbAR d kreb tAr AzIbAR d
tArpr AzIbRAedr je exQ yAekAbek
pAeb.
G,
] kret Zr krl. men men ex BAbl/ "AmAr
iptA zI mAr yAebn. tAr j ezAk krAr
exQr j "AzIbAR d
smy ezx hbAr per Aim yAekAbek htYA krb.
30
42
sahAk yAekAbek AzIbRAd kr ezx kreln.
iribk jAneln ey ex yAekAbek htY krAr
tArpr ey yAekAb iptAr kAC eTek AzIbAR d iney kT BAbeC. itin yAekAbek efek pAWAeln.
25
Aidpu Sk 27:43-29:2
27
yAekAbek itin bleln/ "ezAn/ etAmAr BA ex
etAmAy htYA krAr kT BAbeC. 43tA Aim y bil
t- kerA. AmAr BA lAbn bAs ker hAre,. tAr
kAeC igey &uim luikey TAekA. 44tAr kAeC &uim
ikCidn TAekA ytidn n etAmAr BAeyr rAg pe.
45
ikCidn per etAmAr BA/&uim tAr it ik kerC
n kerC sb Buel yAeb. tKn Aim etAmAy iPirey
AnAr je kiw B]tY pAWAb. Aim k iden
AmAr pu^ek hArAet cA n.
46
tArpr iribk sahAkek bleln/ "etAmAr pu^
ex ih%Iyedr kAek ibey kereC. AmAr
emAew BAl lAegin. eknn tAr AmAedr Apnjn
ny. yAekAbo yid emeyedr kAek ibey ker
tAhel Aim inGRAt mAr yAb.
eV rr gh] qbeTl
yAekAb ebra-ezb eCe hAre, egl. 11hAre,
yAoyAr peT sUyRAS hl. tKn yAekAb rAt kAwAbAr
je kw jAygAy egl. esKAen kw pATr
edKet epey es tAr oper mAT ereK Guimey
pl. 12Guemr meDY yAekAb kw SV edKl. es
edKl/ mAiw eTek kw isi egeC SVegR. yAekAb
edKl ey Verr dUtr isi idey oWAnAm
kreC. Ar yAekAb edKl ey Bu isiet dAiey
AeCn.
13
Bu bleln/ ''Aim Bu/ etAmAr iptAmh
AhAemr Vr. Aim sahAekr Vr. ey jimet
&uim Kn Zey AC t Aim etAmAek edb.
jim Aim etAmAek bM etAmAr bMzek edb.
14
etAmAr b sMKYk %rpurx heb. tArA p]iTbIr
DUelAr met sMKY heb. tAr pUbR/ pim/ %r
o di(e, Ciey peb. p]iTbIr sb jAitrA
etAmAr bM etAmAr %rpurxedr mADYem AzIbRAd
pAeb.
15
''Aim etAmAr se AiC. &uim ey ekAn
jAygAy yAo n ekn Aim etAmAek r(A krb bM
edez AbAr iPirey Anb. Aim etAmAr kAeC
y it|A keriC t pU,R n kr pyR Aim etAmAy
tYAg krb n.
16
yAekAb Gum eTek eW bll/ ''Aim jAin Bu
jAygAy reyeCn. ik Aim n GumenA pyR
jAntAm n ey itin KAen reyeCn. 17yAekAb By
epl. es bll/ '' k mhAn jAyg. hl
Verr g]h. hl SVegRr Ar.
18
yAekAb Kub eBAer eW pl. ey pATer mAT
ereK es ZeyiCl t dA kirey SApn krl. tArpr
es es pATerr pr etl FAll. BAeb es es
pATrek Verr Sr,AeTR S]it icH SVrp krl.
19
es jAygAr nAm iCl lUs ik yAekAb tAr nAm
qbeTl rAKl.
20
rpr yAekAb k it|A ker bll/ ''yid
Vr AmAr shAy TAekn/ yid itin AmAek
yA^Ay r( kern/yid itin AmAr KA o prenr
kAp eyAgAn/ 21Ar yid Aim zAiet AmAr iptAr
g]eh iPret pAir/ yid Vr smS ikC sADn
kern tAhel Bu AmAr Vr hebn. 22 pATr
Aim S]itSrep SApn kriC. wA mA, kreb
ey jAyg Verr ee k pib^ jAyg.
bM Vr AmAek y ikC edebn tAr dz BAegr
k BAg Mz Aim Vrek edb.
10
yAekAebr p I sAn
sahAk yAekAbek efek pAWAeln bM tAek
AzIbRRAd kreln. tArpr sahAk yAekAbek
kiw A|A kreln. itin bleln/ "&uim kKno
knAenr emey ibey kreb n.
2
tA jAyg eCe pna-rAem cel yAo.
etAmAr dAdAmzAy bTeU yelr kAeC yAo. etAmAr mAm
lAbenr kAedr ekAn kjnek ibey kerA. 3 ATRn
kir ey sbRzi)mAn Vr etAmAy AzIbRAd krebn
bM etAmAy b sAnsit edebn. &uim yAet k
mhAn jAitr jnk ho tAr je Aim ATRn
kir.
4
eyBAeb Vr AhAmek AzIbRAd keriCeln
esBAeb itin eyn etAmAy o etAmAr sAnsitek
AzIbRAd kern ATRn kir. bM Aim ATRn
kir ey ey edez &uim bAs kreb es edz etAmAr
heb. Vr edz AhAmek ideyiCeln.
5
tKn sahAk yAekAbek pn-a rAm nAmk SAen
pAWAeln. yAekAb egeln iribkAr BA lAbenr kAeC.
bTUeyl lAbn o iribkAr jnk. bM yAekAb o
exQr m heln iribk.
6
ex jAnet pArl ey tAr iptA sahAk
yAekAbek AzIbAR d kereCn. ex jAnl ey sahAk
yAekAbek pna-rAem pAiWeyeCn esKAen ibey
krAr je. sahAk ey yAekAbek knAenr emey
ibey n krAr Aedz ideyeCnes kTAo exQ jAnl.
7
ex jAnl ey yAekAb iptAmAtAek emen celeC
bM pna-rAem egeC.
8
sebr eTek ex bJu l ey tAedr iptA sahAk
cAetn n ey pu^r ek knAenr emeyedr ibey
ker. 9exQr tKn jn SI iCl. ik es
yAekAebr se rAehelr sA(A
Aeyelr kAeC igey Aro kiw ibey krl.
tArpr yAekAb AbAr tAr yA^ peT cll.
bAr es Aeyelr kA mhlek ibey krl.
es pUbRidekr edez egl. 2 yAekAb tAikey
AhAemr Ar k pu^ Aeyl. mhl nbAeyAetr
ebAn.
edKl mAeW kw kUp reyeC. kUepr DAer iCl itn
28
29
Aidpu Sk 29:3-33
28
17
Aidpu Sk 29:34-30:31
29
bleln/ ''Aim ey BAlbAs eTek bit t Bu
ZeneCn tA itin AmAek pu^ ideyeCn.
34
ely AbAr gB$btI heln bM tAr Ar kiw
pu^ hl. itin pue^r nAm elib rAKeln. ely
bleln/ ''bAr b AmAr SV A mI AmAy
BAlbAsebn. Aim tAek itniw pu^ ideyiC.
35
rpr ely Ar kiw pue^r j ideln.
itin pue^r nAm rAKeln iyhdA. ely tAr
nAm rAKeln kAr, itin bleln/ ''Kn Aim Bur
zMs krb. bAr elyAr Ar sAn hl n.
rAehl edKl ey es yAekAbek ekAn sAn
idet pAer in. rAehl tA tAr ebAn elyAr
it xRAiVt hl. tA rAehl yAekAbek bll/
"AmAy sAn idn n&ubA Aim mAr yAb?
2
yAekAb rAehelr it *u hl. es bll/ ''Aim
Vr n. Vr etAmAr gB$ r ker ereKeCn.
3
tArpr rAehl bll/ ''Apin AmAr dAsI
iblahAek inn. tAr sAeT zyn krn bM es AmAr
j sAn sb kreb. tAhel Aim tAr mADYem
mtA het pArb.
4
tA rAehl iblahAek yAekAebr kAeC pAWAl.
yAekAb iblahAr se eyQn shbAs krl. 5 iblah
gB$btI hey yAekAebr j k pue^r j idl.
6
rAehl bll/ ''Vr AmAr ATRn ZeneCn.
itin tA AmAy k pu^ idet mnS kreln.
tA rAehl sAenr nAm dAn rAKl.
7
iblah AbAr gB$btI hey itIy pue^r j
idl. 8rAehl bll/ ''Aim AmAr ebAenr se BArI
itit keriC bM Aim ijetiC. tA es
es pue^r nAm idl nAil.
9
ely edKeln ey tAr Ar sAn hbAr sAbn
en. tA itin tAr dAsI isAek yAekAbek ideln.
10
bAr isAr k pu^ hl. 11ely bleln/ "Aim
Kub esQBAgYbtI. tA itin pue^r nAm gAd
rAKeln.
12
is Ar kiw pue^r j idl. 13ely
bleln/ ''Aim tY Anit? Kn het SI
elAekr AmAy D bleb. tA itin tAr nAm
Aezr rAKeln.
14
gm kAwAr smy reb, e(et igey kiw ibezx
Dre,r Pul* edKet epeln. reb, es Pulil
tAr m elyAr kAeC iney l. ik rAehl elyAek
bll/ ''etAmAr pue^r An Puelr ikC AmAek
dAo.
15
ely %er bleln/ ''&uim r meDY AmAr
SVAmIek iney ineyC. Kn &uim AmAr pue^r
Pulilo inet cAC
ik rAehl bll/ ''&uim etAmAr pue^r An
Pul AmAy idel Aj rAet AmAr SVAmIr se
shbAs kret pAeb.
30
16
Aidpu Sk 30:32-31:16
30
tIetr mt Ar bumenABAbAp ny . 3 Bu
yAekAbek bleln/ ''etAmAr pUbRpurexr ey edez
bAs kretn/ etAmAr es inejr edez iPer yAo.
Aim etAmAr se se TAkb.
4
tA yAekAb rAehl o elyAek es mAeW edK
kret bll. eyKAen es tAr emxpAl o CAgpAl
ereKiCl. 5yAekAb rAehl o elyAek bll/ ''Aim
edKiC ey etAmAedr ipt AmAr opr ereg egeCn.
tIet sb smy itin AmAr se bu e r menABAb
epAx, kretn ik itin Ar esrkm nn. ik
AmAr iptAr Vr AmAr se reyeCn. 6 etAmr
Bey jAn Aim etAmAedr iptAr j AmAr
sADYmt keWAr pirm keriC. 7ik etAmAedr ipt
AmAek WikeyeCn. iney dzbAr itin AmAr
ebtn bdeleCn. ik skl smy Vr lAbenr
smS cAlAik het AmAek r(A kereCn.
8
''kbAr lAbn bleln/ 'ibiu ciHt smS CAgl
&uim rAKet pAr. tA heb etAmAr ebtn. itin
kT blAr pr smS pZr ibuiciHt zAbk
jl. tA essb AmAr hl. ik tKn lAbn
bleln/ 'sb ibuiciHt CAgl AmAr. &uim efAr
kAw CAgil rAKet pAr. es heb etAmAr ebtn.
itin kT blAr pr smS pZ efArAkAw zAbekr
j idl. 9 sutrAM Vr pZilek etAmAr iptAr
kAC eTek iney AmAy ideyeCn.
10
''kiw SVe Aim edKlAm/ delr se sm
kreC ey purx CAglr/ tAedr gAey efArAkAw
bM ibuicHt. 11Verr dUt es SVe AmAr
se kT bleln/ 'yAekAb?
"Aim %r idlAm/ 'Ae|?
12
"dU t AmAek %r ideln/ 'edK ekbl
efArAkAw o ibuiciHt CAglrA sm kreC.
Aim t GwAiC. lAbn etAmAr it ey smS
Ay kereCn tAr smS Aim edeKiC. Aim
mnw kriC yAet smS n&un CAg zAbk etAmAr
hy. 13Aim es Vr iyin !beTel etAmAr kAeC
esiClAm. esSAen &uim k ebdI SApn keriCel.
&uim es ebdIet oilB etl eFeliCel. bM AmAr
kAeC k it| keriCel. Kn Aim cA ey &uim
ey edez jeiCel es edez iPer yAbAr j
St ho.
14-15
rAehl o ely yAekAbek %er bleln/
''AmAedr ipt tAr m]&uYr smy AmAedr j
ikC ereK yAebn n. itin AmAedr se mn
SA enr smy- yAekAebr plAyn
bYbhAr kern eyn Amr ibedzI. itin AmAedr
kidn yAekAb Znl ey lAbenr pu^r etAmAr kAeC ib*I kereCn bM tArpr ey TR
kTbAt$A bleCn. tAr bll/ "AmAedr AmAedr pAbAr kTA t itin Krc ker ePeleCn?
iptAr sbikC yAekAb iney ineyeC. yAekAb Kub 16Vr smS Dnspd AmAedr iptAr kAC
DnI heyeC. or Denr sbwA es AmAedr iptAr eTek ineyeCn yAr mAilk Kn Amr bM AmAedr
kAC eTek ineyeC. 2yAekAb l(Y krl ey lAbn sAenr. esj Vr eymniw beleCn esmt
31
31
ApnAr kAj kr ic? 17esj yAekAb yA^Ar
j St hl. es tAr sb pu^edr o SIedr
ewr ipeW oWAl. 18tArpr tArA knAn edez iPer
egl. eyKAen yAekAebr ipt bAs kretn. yAekAebr
smS pZpAl tAr sAmen sAmen ehew cll. pnarAem TAkkAlIn es ey smS ikC j$n keriCl
tAr sb ikC iney cll. 19es smy lAbn emexedr
elAm CAwet egeln. itin es kAej egel per
rAehl tAr Ger Fek tAr iptAr WAkurelAek cir
krl.
20
yAekAb rAmIy lAbenr se cAlAik krl
kAr, tAr cel yAbAr ibxey es tAek jAnAl n.
21
yAekAb tAr pirbAr o smS spi% iney t
ebirey pl. tAr PrA ndI pAr hey pbRtmy
edz igilyedr idek ron ideln.
22
itn idn per lAbn jAnet pAreln ey yAekAb
pAiley egeC. 23tA lAbn tAr elAkjn jeA
ker yAekAebr epCen DAoy ker cleln. sAt
idn pr lAbn yAekAbek pAbt
R Y igilyd edezr kAeC
edKet epeln. 24es rAet Vr SVe lAbenr
kAeC egeln. Vr bleln/ ''sAbDAn? yAekAebr
se eBeb ice kT ebAelA.
Aidpu Sk 31:17-44
ci r yAoy eV rr eKA< j
perr idn skAl ebl lAbn yAekAbek edKet
epeln. yAekAb pbRetr per tAr tAbu KAiweyiCl.
tA lAbn o tAr elAkjn pbRtmy edz igilyed
tAedr tAbu KAwAeln.
26
lAbn yAekAbek bleln/ "&uim ekn AmAr
se cAlAik krel ekn &uim AmAr kAedr yu
bIedr mt Der iney egel 27&uim AmAek n
jAiney ekn pAlAel yid AmAy blet teb Aim
kw eBAejr AeyAjn krtAm. bAjnAr sAeT
nAc gAenr bYbSAo krtAm. 28&uim mn ik AmAr
nAit nAtinedr cm
u eKet o kAedr ibdAy jAnAbAro
sueyAg idel n. BAeb &uim Kub e|r mt kAj
kerC. 29etAmAek AGAt krAr (mt AmAr reyeC.
ik gt rAet etAmAr iptAr Vr AmAr SVe
AmAr kAeC eln. itin AmAek sAbDAn ker ideln
yAet etAmAr ekAn (it n kir. 30Aim jAin &uim
etAmAr bAI iPer eyet cAo Ar esj &uim
cel esC. ik ekn &uim AmAr Gr eTek
WAkurelAek cir krel
31
yAekAb %er bll/ "Aim By epeyiClAm
tA ApnAek n bel cel esiC? Aim eBebiClAm
yAekAb o lAbenr ci )
Apin hyetA AmAr kAC eTek ApnAr kAedr
32
43
iCiney enebn. ik Aim ApnAr WAkurelA cir
lAbn yAekAbek bleln/ '' mihlAr AmAr
kir in. yid KAen AmAr ser ekAn bYi) kA. sAenrA o pZrAo AmAr. y ikC
WAkurelAek iney TAek teb tAek htYA kret edKC sb etA AmAr/ ik AmAr kAedr o
heb. ApnAr elAekrA ibxey AmAr sA(I nAit nAtinedr AmAr kAeC rAKAr j ikC kret
25
Aidpu Sk 31:44-32:21
32
32
33
22
33
Aidpu Sk 32:22-33:16
Aidpu Sk 33:17-34:30
34
34
35
elr smS elAk Kn AmAy G], kreb.
knAnIy o pirxIy smS elAekr AmAr ibre
eW dAAeb. Amr KAen keykjn reyiC.
yid jAygAr elAekr ke^ AmAedr se
yu kret Aes/ teb Aim etA DbMs hebA mnik
AmAr smS elAko AmAr se DbMs heb.
31
ik BAeyr bll/ '' elAekr AmAedr
ebAenr se ebAr mt ey bYbhAr kereC eswAo
ik ic iCl n? elAekr AmAedr ebAenr
it Ay kereC.
Aidpu Sk 34:31-35:27
35
Aidpu Sk 35:28-36:43
36
36
Aidpu Sk 37:1-30
37
SV d zkR eyAexP
yAekAb knAn edez bAs kret lAgl.
es edz eyKAen pUebR tAr ipt bAs kretn.
2
yAekAebr pirbAerr b]%A rkm.
eyAexP tKn 17 bCr byS yubk. tAr kAj
iCl emx/ CAgelr t%AbDAn kr. eyAexP kAj
kretn tAr BAeyedr se TRA iblah o isAr
sAnedr se. :iblha o is tAr s m iCeln.
BAeyrA m kAj krel eyAexP t tAr iptAek
es jAnAetn. 3eyAexP iCeln S Aeyelr b]AbSAr
sAn. j SAeyl tAr A pu^edr ecey
eyAexPek ebzI BAlbAsetn. yAekAb tAek kw
ibezx jAm phAr ideyiCl. jAmAiw iCl lV
bM ebz sur. 4 eyAexePr BAeyr edKl ey
tAedr ipt tAedr cAet eyAexPek ebzI
BAlbAesn. j tAr tAek G],A kret lAgl.
tArA eyAexePr sAeT b uBAeb kT bleto cAl
n.
5
kidn eyAexP kw SV edKeln. per itin
tAr BAedr es S
V w bleln. rpr tAr BAeyr
tAek Aro G], kret TAkl.
6
eyAexP bleln/ ''Aim kw SV edeKiC.
7
edKlAm Amr skel e(et kAj kriC. Amr
skel gemr Aiw b<ADiClAm/ mn smy AmAr
Aiww eW dAAl. Ar AmAr Aiwr cArpAez
egAl ker iGer TAk etAmAedr AiwelA ek
ek AmAriwek ,Am jAnAl.
8
tAr BAeyr bll/ ''&uim ik men kr r TR
&uim AmAedr rAj hey AmAedr pr rAj
kreb tAr BAeyr tAedr sV e edK SV er
j tAek Aro G], kret lAgl.
9
rpr eyAexP Aerkiw SV edeK es SV
sVe tAr BAeyedr bll/ ''Aim Aerkiw SV
edeKiC. edKlAm sUyR/ cAd bM gAerAiw tAr
AmAek ,Am kreC.
10
eyAexP tAr iptAeko SViw sVe
bleln. ik tAr iptA r smAelAcn ker bleln/
'' ik Dre,r SV &uim ik ibVAs kr ey etAmAr
m/ etAmAr BAeyr/ mnik Aimo etAmAy ,Am
krb 11eyAexePr BAeyr tAek xRA krt. ik
eyAexePr iptA essb men rAKeln Ar eBeb bAk
heln r TR ik het pAer.
12
kidn eyAexePr BAeyr tAedr iptAr emx
crAet iziKem egl. 13yAekAb eyAexPek bll/
''iziKem yAo. esKAen etAmAr BAeyr AmAr emx
crAeC.
eyAexP %r kreln/ ''Aim yAebA.
14
eyAexePr ipt bleln/ ''yAo igey edK
etAmAr BAeyr inrAped AeC ikn. tArpr iPer
es AmAy jAino emxedr bS ekmn. BAeb
37
Aidpu Sk 37:31-38:25
38
iyhd o tAmr
es smy iyhd tAr BAeyedr eCe hIr
nAem kiw elAekr se bAs kret egl.
hIr iCeln mIy zherr elAk. 2esKAen iyhd
k knAnIy SIelAkek edKet epey tAek ibey
krl. emeyiwr iptAr nAm iCl zUy. 3knAnIy emeyiw
kiw pue^r j idey tAr nAm rAKl r. 4 per
es Aerkiw pue^r j idey tAr nAm rAKl onn.
5
per tAr ezl nAem Aerkiw pu^ hl. tIy
pue^r jer smy iyhd kxIeb bAs kriCl.
6
iyhd tAmr nAem k kAek en tAr se
Tm pu^ err ibey idl. 7 ik r enk m
kAj krAy Bu tAr it sX heln bM tAek
htY kreln. 8 tKn iyhd err BA onnek bll/
''yAo etAmAr m]t BAeyr SIr se zyn kr. tAr
SVAmI ho. inejr BA err j bMz p kr.
9
onn buJl imlenr Pel sAnsit hel t
tAr heb n. onn tA eyQn sm krl. es tAr
zrIerr BYer bIyRY tYAg krl n. 10 kAej
Bu *u heln bM onneko emer ePleln.
11
tKn iyhd tAr ebQm tAmrek bll/ ''yAo/ etAmAr
iptAr bAI iPer yAo. ey pyR n AmAr eCAw
tAmr gBb$ tI hl
pu^ ezl b hy es pyR ibey n ker esKAen
24
TAk. iyhd Asel By epeyiCeln/ eBebiCeln
itn mAs per ek kjn iyhdAek bll/
BAeyedr metA hyetA ezlAo mAr yAeb. ''etAmAr pu^bDU tAmr ebAr kAj kereC Ar
tAmr tAr iptAr bAI iPer egl.
Kn es gB$btI heyeC.
12
tKn iyhd bll/ ''tAek bAer iney es puiey
per iyhd Ar SI/ zUeyr kAr m]&u Y hl. ezAekr
dAo.
smy egel iyhd tAr mIy b u hIrAr sAeT
25
es elAkiw tAmrek htY kret el es
AmAr yAb A(irk eTR/ "Aim >eK pAtAel AmAr
"
tAr
V
Zrek k Kbr pAWAl. tAmr bll/ ''ey
pue^r kAeC yAb.
38
Aidpu Sk 38:26-40:3
39
elAkiw AmAy gB$btI kereC ijinxil tAr.
ijinxilr idek edK. elA kAr emAhr
o suetA kAr Ciw kAr
26
iyhd es ijinxelA icnet eper bll/
''es iWk. AmAr Bul heyeC. Aim AmAr
pu^ ezlAek edb bel it|A kero tAek id
in. rpr iyhd ik tAr sAeT Ar shbAs
krl n.
27
tAmerr sebr smy piSt hel tArA edKl
tAr ymj sAn het celeC. 28sebr smy kw
bAc tAr hAt ebr krel DAm tAr hAet kw
lAl suetA b<ADl Ar bll/ '' bAcAw Aeg
jAeb. 29ik bAcAw tAr hAt iwey inel
bAcAw Tem jAl. tA es DAm bll/ ''&uim
Tem eWel ebirey Aset eperC? tA tAr
tAr nAm eprs rAKl. 30rpr izZiwr j
hl/ yAr hAet lAl suetA bAD iCl. tAr r nAm
rAKl esrh.
eyAexPek imzer epAwIPerr kAeC ib*I kr hl
bi,ekrA yAr eyAexPek ikeniCl/ tAr
tAek imzer iney egl bM PerQe,r
r(kedr esnApit epAwIPerr kAeC ibi* ker
idl. 2ik Bu eyAexPek sAhAyY kreln. eyAexP
sPlkmR heln. eyAexP es imzrIy epAwIPerr
TRA tAr minebr bAIet bAs kretn.
3
epAwIPr edKeln ey Bu eyAexePr sAeT
reyeCn bM eyAexP y ikC kern tAet itin
tAek sPl het edn. 4 esj epAwIPr KuzI hey
eyAexPek tAr inejr bAIr DY( ker tAr
hAet sb ikCr BAr ideln.
5
eyAexPek es bAIr DY( kr hel Bu
epAwIPerr bAI bM tAr sb ikCek AzIbRAd
kreln. eyAexePr j Bu kAj kreln. Ar
itin epAwIPerr e(et y jAt tAeko
AzIbRAdyu) kreln. 6tA epAwIPr tAr bAIr sb
ikCr BAr eyAexePr hAet idey ideln/ ekbl
inejr KAbArw CA Ar ikCr j itin icit
iCeln n.
39
eyAexP kArAgAer
eyAexePr minb tAr SIr sb kT Zen *u
hl. 20tA rAjAr z*edr ey kArAgAer rAK ht/
epAwIPr eyAexPek esKAen rAKl. eyAexP esKAen
reln.
21
ik Bu eyAexePr se iCeln. Bu
eyAexePr it dy ker cleln. ikCidn per es
kArAgAerr r(kedr DAenr kAeC itin iy heln.
22
es kArAgAerr smS bIedr BAr eyAexePr hAet
ideln. es ped iDit ey ekAn pdAiDkArI
SVABAibkBAeb y kern/ eyAexP tA kretn.
23
su t rAM eyAexePr DIenr ekAn kAj
kArAiDkArIek t%AbDAn kret ehAt n. w
eyAexP epAwIPerr SI ek tYAKAn kreln
heyiCl kAr Bu tAr se iCeln bM tAek sb
eyAexP iCeln tY rpbAn o sudzRn purx. kAej sPl keriCeln.
7
ikC smy per eyAexePr minebr SIo tAek pC
eyAexP iw SV er bYAKYA kreln
kret Zr krl. kidn es tAek bll/ "AmAr
per PerQe,r B]tY PerQe,r it ikC
se ezo.
8
Ay kAj krl. B]etYr iCl tAr
ik eyAexP tYAKAn ker bll/ ''AmAr minb
jAenn tAr bAIr itiw ibxeyr it Aim ibV S. riwoyAl o @A(Ars pirebznkArI. 2PerQ, DAn
itin KAnkAr sb ikCr dAy dAiy AmAek riwoyAl o @A(Ars pirebznkArIr pr *u
ideyeCn. 9AmAr minb AmAek bAIet Ay heyiCeln. 3tA PerQ, tAedr eyAexePr sAeT k
tAr smAn SAen ereKeCn. Aim kKn tAr SIr kArAgAer rAKeln. epAwIPr/ PerQe,r kArAr(kedr
19
40
Aidpu Sk 40:4-41:13
40
eyAexePr kT men rl nA
tIy idnw iCl PerQe,r jidn. PerQ,
tAr sb dAsedr j eBAejr AeyAjn kreln.
es smey PerQ, riwoy A l o @A(rs
pirebzkek kArAgAr eTek mui) ideln. 21PerQ,
pAnpA^ bAhkek mui) idey punrAy tAek tAr kAej
ineyAg kreln. Ar es pAnpA^ bAhk AbAr
PerQe,r hAet pAnpA^ idet lAgl. 22ik PerQ,
riwoy A lAek P< Ais ideln. eyAexP eymniw
beliCeln esrkm BAeb sb Gwn Gwl. 23ik
es pAnpA^bAhekr eyAexPek sAhAyY krAr kT
men rl n. es eyAexePr ibxy PerQ,ek ikC
bll n/ eyAexePr kT Buel egl.
20
@A(Ars pirebzekr SV
sutrAM @A(Ars pirebzk eyAexPek tAr SV
bll/ ''Aim SVe kw @A(AltA edKlAm. 10es
ltAy itnew zAK iCl. Aim edKlAm zAKilet
Pul hl bM @A(A Pll. 11Aim PerQe,r pAnpA^
DeriClAm/ tA es @A(AelAek es kAep in[e
inlAm. tArpr es pAnpA^ PerQ,ek idlAm.
12
tKn eyAexP bleln/ ''es SVer TR Aim
etAmAy bliC. itniw zAKAr TR itn idn. 13itnidn
ezx hbAr Aeg PerQ, etAmAy (m ker AbAr
etAmAy kAej bhAl krebn. &uim PerQe,r j
Aeg ey kAj kret tA- kreb. 14ik &uim
CA epel AmAy Sr, ekAr. AmAr it dy
ekAr. PerQ,ek AmAr sVe ebAl yAet Aim
kArAgAr eTek ebirey Aset pAir. 15AmAek ejAr
ker AmAr inejr jAygA/ Iyedr edz eTek
iney yAoyA heyeC. kArAgAer TAkAr mt ekAn
Ay Aim kirin.
PerQe,r SV
bCr pr PerQ, kw SV edKeln.
edKeln itin nIl ndIr DAer dAiey reyeCn.
2
SVe ndI eTek sAtw gr eW es GAs eKet
lAgl. grelA iCl hXpuX/ edKeto BAelA. 3rpr
ndI eTek Aro sAtw gr eW es pAer hXpuX
grelAr g eG<ex dAAl. ik o grelA erAgA
iCl/ edKeto suS. 4 es sAtw suS gr sAtwA
hXpuX grelAek eKey ePll. tKn PerQe,r
Gum eBe egl.
5
PerQ, AbAr Zet egeln; AbAr SV edKeln.
bAr edKeln kw gAeC sAtw zIx ebe WeC.
zIxelA puX bM zes Br. 6 tArpr edKeln
Aro sAtw zIx WeC. ik zIxelA puX Ar
pUebr bAtAes Jles egeC. 7 rpr erAg erAgA
sAtw zIx puX sAtw zIxek eKey ePll. PerQe,r
Gum AbAr eBe egl. itin buJeln ey itin SV
edKiCeln. 8perr idn skAel rAet edK SV
elAr
j PerQe,r mn iSr hey Wl. tA itin imzerr
smS yAkr o |AnI elAkedr efek pAWAeln.
PerQ, tAr SV tAedr bleln ik ek tAr TR
blet pArl n.
riwoyA lAr SV
riwoyAlA edKl B] etYr SV w BAl. tKn
es eyAexPek bll/ ''Aimo kw SV edeKiC.
edKlAm AmAr mATAy riwr itnew Jui reyeC.
17
perr Juiet sb rkemr esk KAbAr iCl. es
KAbAr rAjAr j iCl ik pAKIr KAbAr eKet
lAgl.
18
eyAexP bleln/ ''Aim etAmAek SVer TR
bliC. itnew Juir TR itn idn. 19itn idenr
meDY rAj etAmAek kArAgAr eTek mui) edebn.
itin etAmAr izreCd ker kw b<Aezr mATAy
Juiley edebn. Ar pAKIr etAmAr edehr mAMs
KAeb.
16
41
41
SV er bYAKYA k ret eyAexePr fAk pl
tA PerQ, eyAexPek efek pAWAel jn
r(I t tAek kArAgAr eTek br ker Anl.
eyAexP dAi kAmAeln/ pirAr jAm preln.
tArpr PerQe,r se edK kret egeln. 15PerQ,
eyAexPek bleln/ ''Aim kw SV edeKiC ik
ek tAr bYAKYA kret pAreC n. Aim ZeniC ey
&uim SV Znel tAr bYAKYA kret pAr.
16
%er eyAexP bleln/ ''Aim pAir n? ik
hyetA PerQe,r j Vr tAr TR bel edebn.
17
tKn PerQ, eyAexPek blet lAgeln/ ''AmAr
edK SeV Aim nIl ndIr DAer dAieyiClAm. 18tKn
ndI eTek sAtw gr eW es GAs eKet Zr
krl. grelA iCl hXpu X/ edKeto sur.
19
tArpr Aim ndI eTek Aro sAtiw gr eW
Aset edKlAm. ik grelA erAg erAg/
edKeto suS. rkm ib gr Aim imzer kKno
ediKin. 20tArpr erAg suS grelA Tem As
hXpuX grelAek eKey ePll. 21ik tAo tAedr
echAr erAg Ar suS rl. edeK men heb n
ey tAr es emAw esAw grelA eKeyeC. tArpr
AmAr Gum eBe egl.
22
"AmAr perr SVe Aim edKlAm kw gAeC
sAtw zIx ebe WeC. zIxelA puX zesr dAnAy
Br. 23tArpr eselAr per sAtw Aro zIx
eW elA. ik elA erAgA Ar pUebr bAtAes
JlsAenA iCl. 24rpr es puX zIxelA puX
zIxelAek eKey ePll.
''AmAr yAkredr Aim SVelA bllAm
bew ik tAr tAr TR blet pArl n. SVelAr
TR ik
14
Aidpu Sk 41:14-49
Aidpu Sk 41:50-42:21
42
SV sitY helA
knAn edezo blBAeb iB$( hl. yAekAb
jAnet pArl ey imzr edez zs reyeC.
tA yAekAb tAr pu^edr bll/ ''Amr ikC n
ker ekn KAen bes reyiC 2ZnlAm imzr edez
zs ib*I heC. cl esKAen igey Amr zs ikin.
tAhel Amr b<Acb. mrb n?
3
tA eyAexePr dz BA imzer zs iknet
egeln. 4 yAekAb ik ibAmInek pAWAeln n.
:ekbl ibAmIn eyAexePr sehAdr BA iCeln.
yAekAb By epeln pAeC ibAmIenr KArAp ikC
Gew.
5
knAeno iB$( ByAbh rp inl Pel knAn
edezr b elAk imzer zs iknet egl. tAedr
meDY SAeyelr sAnrAo iCeln.
6
es smy eyAexP imzr edezr rAjYpAl iCeln.
Ar ey sb elAk imzer zs iknet Ast tAedr
pr eyAexP njr rAKetn. tA eyAexePr
BAeyrAo tAr kAeC es ehw hey ,Am krl.
7
eyAexP tAr BAeyedr edeK icnet pAreln/ ik
mn BAn kreln eyn tAedr ecenn n. itin
42
Aidpu Sk 42:22-43:9
43
SVIkAr keriClAm/ Ar Kn tA Amr
smsAy peiC.
22
tKn reb, tAedr bll/ ''Aim etAmAedr
beliClAm eCelwAr it ekAn Ay ekAr n.
ik etAmr AmAr kT Znet cAo in. tA Kn
tAr m]&uYr j Amr zAiS pAiC.
23
eyAexP BAeyedr se kT blAr j
nubAdk bYbhAr kriCeln. tA BAeyr buJl n
ey eyAexP tAedr BAx bJu et pAreCn. ik eyAexP
y ZniCeln tAr sb ikC bJu eln. tAedr kTAbAt$A
eyAexPek >iKt krl. 24tA eyAexP tAedr eTek
dUer igey k<Adeln. ikC(, per eyAexP AbAr
tAedr kAeC iPer eln. itin izimeyAnek Der
tAedr sAmen b<ADeln. 25eyAexP tAr B]tYedr
bleln eyn tAedr bSelA zesY Ber edy.
BAeyr zesr j eyAexPek wAk idl. ik
eyAexP es wAk n iney tAedr bSAet ePrt
rAKeln. tArpr itin tAedr pT yA^Ar j
eyAjnIy ijinxilo ideln.
26
tA BAeyr gADAr ipeW zs cAipey ron
hl. 27es rAe^ BAeyr rAt kAwAenAr j k
jAygAy es TAml. k BA gADAr KAbAr zs
ebr krAr j bS Kulet bSAy tAr wAk edKet
epl. 28es BAedr bll/ ''edK/ zs iknet
ey wAk ideyiClAm t ePrt eseC. ek bSAy
wAk ePrt ereKeC? et BAeyr Kub By epey
egl. tAr ek ek bll/ ''Vr AmAedr it
ik kereCn
BAeyr yAekAbek GwnAr ibbr, idl
BAeyr tAedr knAn edez ipt yAekAebr
kAeC iPer egl. y GeweC tAr sb ikC tAr
yAekAbek bll. 30tAr bll/ ''es edezr rAjYpAl
AmAedr se kkRzBAeb kT bleln. itin BAbeln
Amr c r? 31ik Amr tAek bllAm ey Amr
c r n/ Amr s elAk. 32AmrA tAek AmAedr
iptAr kT bM eCAw ey BA knAn edez iptAr
se bAIet reyeCtAr kTA bM k BA ey
mArA egeC tAr kTAo bllAm.
33
''tKn es edezr rAjYpAl AmAedr kT
bleln/ 'etAmr ey selAk tAr mA, edbAr
kw pT reyeC AmAr KAen etAmAedr k
BAek ereK yAo. etAmAedr zs etAmAedr
pirbAerr kAeC iney yAo. 34tArpr etAmAedr eCAw
BAek AmAr kAeC iney esA. tAhel Aim buJb
etAmr selAk/ Tb etAmr c r hey AmAedr
DbMs kret esC ikn. etAmr yid sitY blC
mA, hy teb Aim etAmAedr BAek ePrt edb
Ar etAmr AbAr SVCe edz eTek zs
iknet pAreb.
29
35
43
Aidpu Sk 43:10-44:2
10
44
44
Aidpu Sk 44:3-34
45
AmAr ibezx repAr epyAlAwo rAK. B]etYr
eyAexePr kT mt kAj krl.
3
perr idn eBArebl BAeyedr gADAy ker edez
ePrAr j ibedy kr hl. 4tAr zhr eCe eberAel
eyAexP tAr B]tYek bleln/ ''yAo/ oedr ipC
nAo. oedr TAimey bl/ 'Amr etAmAedr it ik
BAl bYbhAr kir in teb etAmr ekn AmAedr
se KArAp bYbhAr krel ekn etAmr AmAr
minebr repAr epyAlA cir krel 5 AmAr minb
es epyAlA eTek pAn kern bM g,nAr jo
bYbhAr kern. etAmr y kerC t Ay kAj.
6
B]tYiw es mt kAj krl. es esKAen ep<QeC
BAeyedr TAmAelA. eyAexP y blet beliCeln/
B]tYiw es mt kT bll.
7
ik BAeyr B]tYiwek bll/ "rAjYpAl ekn
rkm kT bleCn Amr esrkm ekAn kAj
kret pAir n? 8 Amr AmAedr bSAy ey wAk
Aegr bAr epeyiClAm t iPirey eniClAm.
tAhel iny Amr etAmAr minebr bAI eTek
esAn ik rp ikC cir kret pAir n. 9&uim yid
es repAr epyAlA AmAedr kAro bSAy K<uej
pAo teb tAr m]&uY ehAk. &uim tAek tAhel htY
kret pAerA bM ese(e^ AmrAo etAmAr dAs
hb.
10
B]tYiw bll/ ''Amr etAmAedr kT mt
kAj krb. ik Aim es jnek htY krb n.
Aim repAr epyAlA K<uej epel es jn AmAr
dAs heb/ er cel eyet pAer.
ibAmIn P< Aed Dr pl
tKn etYk BA tAAtAi mAiwet inejedr
bS Kuel ePll. 12B]tYiw bSAil edKet lAgl.
ejY eTek Zr ker kiner bS K<uej edKel
ibAmIenr bSy es epyAlA K<uej pAoyA egl.
13
BAeyr et tY >iKt hl. tAr tAedr
ezAk kAz kret jAm iCe ePll. inejedr
bS AbAr gADAy cAipey zher iPer cll.
14
iyhd tAr BAeyedr iney eyAexePr bAI
egl. eyAexP tKno bAIet iCeln. BAeyr tAr
sAmen mAiwet pe tAek ,Am krl. 15eyAexP
tAedr bleln/ "etAmr ekn kAj kerC. etAmr
ik jAnet n ey Aim g,n kret pAir. kAej
AmAr eTek BAelA ek en.
16
iyhd bll/ ''mhAzy/ AmAedr blbAr ikC
en? bYAKY krAro pT en. Amr ey ined$Ax t
mA, krAro pT en. ekAn Ay kAejr
j Vr AmAedr ibcAer edAxI kereCn. esj
Amr sb mnik/ ibAmIno/ ApnAr dAs hb.
17
ik eyAexP bleln/ ''Aim etAmAedr sbAek
dAs krb n? ekbl ey epyAlA cir kereC es
11
Aidpu Sk 45:1-28
46
45
S Aeyl
imzer Amit
heln
eyAexP bll/ ''etAmr tAAtAi AmAr iptAr
kAeC yAo. tAek bl tAr pu^ eyAexP bAt$
pAiWeyeC.
Vr AmAek imzerr rAjYpAlkereCn. tA
KAen AmAr kAeC cel Asun. edrI krebn
n. Kn cel Asu n . 10Apin AmAr
kACAkAiC egAzn edez TAket pAern.
Apin/ ApnAr s A nr/ ApnAr
nAitnAtinr bM ApnAr smS pZedro
iney Asun. 11iB$e(rperr p<Ac bCr Aim
ApnAr y enb. Pel Apin bM ApnAr
pirbAerr y AeC tAr ikC hAirey yAeb
n.
12
eyAexP tAr BAedr bll/ ''Aim ey sitY
sitY eyAexP t etAmr ecAeK edKC. Kn AmAr
BA ibAmIno jAen ey Aim etAmAedr BA/
etAmAedr se kT bliC. 13Aim imzr edez ey
sAn j$n keriC es sV e iptAek ebAl. KAen
etAmr y y edKC es sVe tAek ebAl. bAr
9
Aidpu Sk 46:1-32
47
rV S Aeyl
ek AAV s ideln
SAeyl imzr edezr ee yA^ Zr
kreln. Tem itin ebra-ezbAet egeln.
esKAen SAeyl tAr ipt sahAekr Verr
pAsn kreln bM bil ideln. 2 rAe^ Vr SVe
yAekAebr se kT bleln. Vr bleln/ ''yAekAb/
yAekAb.
SAeyl %r ideln/ '' ey Aim.
3
tKn Vr bleln/ ''Aim Vr/ etAmAr iptAr
Vr. imzer eyet By ekAr n. imzer Aim
etAmAek k mhjAitet pir,t krb. 4Aim
etAmAr se imzer yAb Ar etAmAek esKAn eTek
iPirey Anb. &uim imzer mAr yAeb ik eyAexP
etAmAr se TAkeb. &uim mAr egel eyAexP tAr
inejr hAt idey etAmAr ecAK buijey edeb.
46
S Aeyl
imzer egeln
tArpr yAekAb ebra-ezb eCe imzerr idek
yA^ kreln. SAeyelr pue^r inejedr ipt
yAekAbek bM etYek inejr pu^ kA o SIedr
iney imzer cleln. PerQ, ey mAlbAhI gAIelA
pAiWeyiCeln eselA ker tAr egeln. 6 tAr
tAedr pZpAl bM knAn edez tAedr y y iCl
sb iney cleln. sutrAM SAeyl imzer tAr smS
sAn bM tAedr pirbAr iney egeln. 7 tAr se
iCl tAr pue^r bM nAitr/ tAr kAr bM
nAtinr. sutrAM tAr smS pirbAr tAr sAeT imzer
egeln.
5
yAekAebr pirbAr
SAeyelr pue^r bM tAr bMzDerrA yAr
tAr se imzer igeyiCeln tAedr nAmil
reb, iCeln ejY pu^. 9 rebe,r pue^r iCeln
henAk/ plalu/ ihexA, o kimR.
10
izimeyAenr pue^r iCeln iymUeyl/ yAmIn/
ohd/ yAKIn/ esAhr CA ezQl. :ezQelr m iCeln
kjn knAnIy SIelAk.
11
elbIr pue^rA iCeln egezRAn/ khA o mrAir.
12
iyhdAr pue^r iCeln r/ onn/ ezl/ eprs
o esrh. :r o onn knAn edez mAr igeyiCl.
epresr pue^r heln ihexA, o hAmUl.
13
xAKerr pue^r iCeln etAly/ pUy/ eyAb o
izeA,. 14sbUlUenr pue^r iCeln esrd/ elAn o
yhell.
15
reb,/ izimeyAn/ elib/ iyhd / xAKr o sbl
U n
U
nAr iCeln yAekAb o ely A r s A ng,.
pnarAem elyAr sAnr jeiCl. tAr
dI, nAem kiw kAo iCl. tAr pirbAer emAw
sds sMKY iCl 33 jn. 16gAedr pue^r iCeln
isiPeyAn/ hig/ zUnI/ xaebAn/ ir/ erAdI o erlI.
8
17
Aidpu Sk 46:33-47:26
48
47
49
Aidpu Sk 47:27-48:18
es An nuyAyI jimet p sbikCr p<Ac jn pu^ AmAr ehAk. tAr AmAr sb ikCr
BAegr k BAg PerQe,r. yAjkedr jim CA MzIdAr heb. ik etAmAr yid Ar ekAn pu^
smS jim PerQe,r.
TAek teb t etAmAr ehAk. Ar tAr Piym o
mn>izr kAeC sAenr mt ehAk TRA Bib`et
"imzer kbr ny
tAr Piym o mn>izr iDkArBu) sb ikCr
27
SAeyl imzerr egAzn edez SAyI heln. MzIdAr heb. 7 pn-a rAm eTek AsAr smy rAehl
tAr pirbAr sMKYAy b]i epl bM ibzAl hey mAr egeln. GwnAy Aim tY >K eplAm.
Wl.imzr edez tAr ikC jim epeln bM sPl Amr yKn PAeTr idek yAiClAm tKn knAn
heln.
edez itin mAr egeln. Aim tAek esKAen PAT
28
yAekAb imzer 17 bCr eb<ec iCeln sutrAM yAbAr peTr DAer kbr idlAm. :PAT !belehemr
tAr bys hl 147bCr. 29smy hl yKn SAeyl pr nAm.
8
buJeln ey itin zI mAr yAebn. tA itin tAr
tKn SAeyl eyAexePr pu^edr edeK ij|AsA
pu^ eyAexPek inejr kAeC fAkeln. itin bleln/ kreln/ '' bAlekr kAr
9
''yid &uim AmAy BAlbAs teb AmAr rr nIec
eyAexP tAr iptAek bleln/ ''r AmAr
hAt rAK bM it| kr. it| kr ey &uim pu^r/ Vr edr AmAy ideyeCn.
etAmAr kTAy ibVS heb. Aim mAr egel AmAy
SAeyl bleln/ ''etAmAr pu^edr AmAr kAeC
30
imzer kbr ido n. ey jAy g Ay AmAr iney s. Aim tAedr AzIbRAd krb.
10
pUbRpurxedr kbr edoy heyeC esKAen AmAy
SAeyl b] heyiCeln bM ecAeKo BAelA
kbr ido. AmAek imzr eTek bey iney igey edKet epetn n. tA eyAexP pu^ek iptAr
AmAedr pAirbAirk kber kbr ido.
Kub kAeC iney eln. SAeyl tAedr gl jiey
eyAexP %r ideln/ ''Aim it|A kriC cmu eKeln. 11tArpr SAeyl eyAexPek bleln/
ApnAr kT metA kAj krb.
"Aim BAbet pAirin ey kKno etAmAr muK edKet
31
tArpr yAekAb bleln/ ''AmAr kAeC idbY pAb. ik edK? Vr AmAek etAmAr mnik etAmAr
kr. tKn SAeyl ibCAnAy tAr mAT nAimey Verr pu^edro edKet ideln.
12
pAsn kreln.*
tArpr eyAexP SAeyelr ekAl eTek tAr
pu^edr ineln bM tAr SAeyelr sAmen mAT
mn>iz o P iye mr j AzIbAR d
nt krl. 13eyAexP Piymek tAr fAnidek bM
ikC smy per eyAexP jAnet pAreln ey mn>izek tAr b< idek rAKeln. :sutrAM Piym
tAr iptA Kub suS. tA eyAexP tAr S Aeyelr bAm idek o mn>iz tAr fAn idek rl.
pu^ mn>iz o Piymek iney tAr iptAr kAeC 14ik SAeyl tAr hAt AAAi BAeb ereK
egeln. 2 eyAexP esKAen ep<QCAel SAeylek tAr fAn hAt eCAw pu^ Piyemr mATAy rAKeln.
ek Kbr ideln/ ''ApnAr pu^ eyAexP ApnAek SAeyl tAr bAm hAt b pu^ mn>izr mATAy
edKet eseCn. S Aeyl Kub bl
R hey peiCeln/ rAKeln. mn>iz TmjAt helo itin bAm hAt
ik itin Kub ecX ker ekAn met ibCAnAy eW tAr per rAKeln. 15SAeyl eyAexPek AzIbRAd
bseln.
ker bleln/
3
"AmAr pUbRpurx AhAm o sahAk AmAedr
tKn S Aeyl eyAexPek bleln/ ''knAn edezr
lUs nAmk jAygAy sbRzi)mAn Vr AmAr sAmen Verr pAsn kretn. Ar es Vr sAr
AibBRUt heyiCeln. esKAen Vr AmAy AzIbRAd jIbn AmAy bhn kereCn.
16
keriCeln. 4Vr AmAy beliCeln/ 'Aim etAmAek
itin es edbdUt iyin AmAy sb sms
b bMz krb. etAmAr enk sAnsit heb bM eTek r( kereCn. AmAr ATRn/ itin pu^edr
tAr mhAn heb. edz etAmAr bMzDerr AzIbAR d krebn. Kn pue^r AmAr bM AmAr
icrkAelr j tAedr iDkAer rAKeb. 5Ar Kn pUbRpurx AhAm o sahAekr nAem AKYAt ehAk.
etAmAr pu^/ AmAr AsAr Aeg imzr edez AmAr ATRn tAr eyn p]iTbIet b]i epey b
edr j heyiCl. etAmr pu^ mn>iz o Piym bMz o b jAit hy.
AmAr kAeC inejr pue^r mt ehAk. tAr AmAr
17
kAeC reb, o izimeyAenr mt ehAk. 6 sutrAM
eyAexP yKn edKeln tAr iptA fAn hAt
Piyemr mATAy ereKeCn/ tKn itin KuzI heln
tKn kreln TbA "tKn SAeyl tr lAiWr mATAy pUjA n. eyAexP iptAr hAt Piyemr mAT eTek &uel
kreln. "lAiWr ih itziw "zyY o ebAJAy. bM
Der mn>izr mATAy rAKet cAeln. 18eyAexP tAr
"pUjAr ih itziw "nt hoy TbA "ehlAn edoy
iptAek bleln/ ''Apin ApnAr fAn hAt Bul
rkmo ebAJAy.
48
Aidpu Sk 48:19-49:20
50
iyhd A
''iyhd etAmAr BAeyr etAmAr zMs kreb.
&uim etAmAr zedr prAijt kreb. etAmAr
BAeyr etAmAr kAeC jAnu pAteb.
9
AmAr bAC/ &uim izkAerr opr dAiey TAk
isMehr mt. es ibAm krel tAek ibr) krAr
sAhs kAr AeC.
10
iyhdAr bMz eTek rAjAr Web. tAr bMz
ey zAsn kreb icH k]t rAjA n AsA pyR
reb. per b elAk bADY hey tAr esb kreb.
11
es @A(Alt idey tAr gAD b<ADeb. gADAr
zAbkek %m @A(AltAy b<ADeb. %m @A(Ares
inejr bS eDQt kreb.
12
tAr ecAK @A(Ars pAn ker lAl/ tAr dAt
D pAn ker sAd.
8
sbl
U n
U
''sbU l U n smu e @r kAeC bAs kreb. tAr
smue@Apkul jAhAejr pe( heb inrApd. sIedAn
pyR ibS]t heb tAr edz.
13
yAekAb tA r p^
u edr AzIbAR d kreln
rpr yAekAb t A r pu ^ edr tAr kAeC
xAKr
fAkeln bM bleln/ ''AmAr bACAr KAen
14
AmAr kAeC s. Bib`et ik Gweb t Aim
"xAKr Kcerr mt kiWn pirm kereC.
etAmAedr bliC.
BArI ebAJ bhn krAr pr es ibAm kreb.
2
15
''yAekAebr pue^r s/ ksAeT es ezAn
es edKeb tAr ibAm SAn %m. tAr edz
etAmAedr ipt SAeyl ik bleCn.
heb menAhr. tKn es BArI ebAJ bet st
heb. dAs ihsAeb kAj kret sit jAnAeb.
reb,
3
dAn
"reb, AmAr Tm jAt/ &uim etA AmAr
16
Tm sAn/ purx ihsAeb AmAr zi)r Tm mA,.
''dAn SAeyelr bMezr metA inejr
&uim AmAr sAnedr meDY sbecey sAint bM jAedr ibcAr kreb.
17
zi)mAn.
dAn heb peTr DAerr sAepr mt. es peT
4
Zey
TAk
ibxDr sAepr mt heb. es sAp/ ey
ik bAr mt etAmAr kAemCA/ &uim t dmn
kerA in. esj &uim sAint sAn ihsAeb etAmAr eGAAr pAey dMzn ker cAlkek mAiwet ePel
ADA hArAeb. &uim etAmAr iptAr zyYAy eWiCel edy.
18
Ar tAr k SIr sAeT ZeyiCel. &uim es zyYAy
eh Bu/ Aim etAmAr pir^Ae,r ep(
GuimeyC bM es zyYAek pib^ kerC.
kriC.
49
izimeyA n o elib
gAd
19
"izimeyAn o elib BA BA. tAr eyAA bM
''k dl dsuY gAdek A*m, kreb. ik
tAr tAedr trbAir iney yu kret BAlbAes.
gAd tAedr ipCen tA kreb.
6
tAr egApen m ibxy iney pirkn krl.
Aezr
AmAr A A tAedr pirknAy Mz eneb n. tAedr
20
egApn sBA Aim SVIkAr krb n. tAr rAeg mAnux
''Aezerr edez %m KA p heb. rAjAr
htYA krl. ekbl WA kret pZedr AGAt krl. pyu) KA es eyAgAeb?
5
51
Aidpu Sk 49:21-50:15
nA il
jiey Der cm
u eKeln. 2eyAexP tAr B] tYedr iptAr
"nAil mu) hir,Ir metA/ Ar tAr bAkY edh St kret bleln. : B]etYr iciksk
iCl. iciksekr imzrIyr ey ibezxBAeb edh
tAedr sur izZr metA.
St ker esBAeb yAekAebr edh kbr edbAr
eyAexP
j St krl. 3 edh ibezxBAeb St krAr
22
"eyAexP k]tkAy$Y heyeC. es Pel FAk ltAr smy kbr edbAr Aeg tAr 40 idn pyR ep(
metA. bse ebe oW zAKAr metA. ebAr gAey krl. tArpr 70 idn Der imzrIyr yAekAebr j
ezAk pAln krl.
ebe oW ltAr metA.
23
4
enk elAk tAr ibre egeC bM tAr se
ezAekr 70 idn ezx hel eyAexP PerQe,r
yu kereC. DnukDArIr tAr z heyeC.
AiDkAirkedr bleln/ 5 'PerQ,ek dyA ker
24
ik es tAr prA*mI Dnu o d( bAr sAhAeyY kT blun "AmAr ipt yKn m]&uYzyYAy iCeln
yu jy kereC. es (mtA pAy yAekAebr k tKn Aim tAr kAeC it| keriClAm ey tAek
zi)mAn V e rr kAC eTek/ k emxpAlk knAn edez k hAy smAiht krb. h itin
inejr j St keriCeln. tA dyA ker AmAr
SAeyelr !zelr kAC eTek.
25
etAmAr iptr Verr kAC eTek Vr etAmAy iptAek kbr idet idn. tArpr Aim AbAr ApnAr
AzIbRAd krn. sbRzi)mAn Vr etAmAy AzIbRAd kAeC iPer Asb.
6
krn/ perr AkAz het AzIbRAd bxRAn/ Ar
PerQ, bleln/ ''etAmAr it| pAln kr.
gBIr jl eTeko AzIbRAd krn. itin etAmAek yAo etAmAr iptAek kbr dAo.
7
Sn o gB$ heto AzIbRAd krn.
tA eyAexP tAr iptAek smAiht kret
26
cleln.
PerQe,r smS AiDkAirk/ PerQe,r
AmAr pUbRpurexr enk AzIbRAd eBAg
kereCn. ik etAmAr iptA Aim Aro ebzI entAr bM imzerr bIe,r eyAexePr sAeT
AzIbAR d epeyiC. etAmAr BAeyr etAmAy sb eTek egeln. 8 eyAexePr pirbAerr sbA/ tAr BAeyr
bit krl; ik Kn Aim pbRetr smAn <c o tAr iptAr pirbAerr sbA tAr se egeln.
AzIbRAd etAmAr mATAy rAizk]t krlAm.
egAzn edez ekbl tAedr sAnsit o pZr
eTek egl. 9 es k ibrAw dl hl mnik k
ibAmIn
dl !sinko reT o eGAAy ce cll.
27
10
"ibAmIn (uDAt$ enke. skel es izkAr
tAr y$n ndIr pUbRidek egAern Awedr*
ker eKet bes. sYAeblA y pe TAek t BAg KAmAer eln. SAen tAr SAeyelr j dIGR
ker eny.
smy Der ezAk sB kreln. es ezAk sB sAt
28
hl SAeyelr bAerA bMz. Ar idn Der cll. 11knAn edezr elAekr egAern
kTAelA tAedr ipt tAedr beliCeln. itin Awedr es e Y iX i*y edeK bleln/
etYkiw sAnek tAedr pyu) AzIbAR ed AzIbAR d ''imzrIyedr dAr, ibxAdmy ezAekr nuAn?
kreln. 29tArpr SAeyl tAedr ined$z idey esj y$n ndIr pAerr es jAygAr nAm hl
bleln/ ''m]&uYr pr Aim cA AmAr elAkedr se Aebla-imSyIm. 12sutrAM yAekAebr pue^r tAedr
punimRilt het/ sutrAMehtIy ePAe,r e(et ey iptAr kTAnusAer kAj kreln. 13tAr tAr edh
h AeC esKAen AmAr pUbRpurxedr es hAy knAn edez bhn ker en mkaeplAr hAet kbr
AmAy kbr ido. 30es kbr knAn edez mir idl. AhAm ehtIr ePAe,r kAC eTek mir
kAeC mkaepl e(et reyeC. es e(t AhAm kAeC ey e(t ikeniCeln kbr esKAen iCl.
ePAe,r kAC eTek ikeniCeln eyn es kbr idet AhAm kbr edbAr j w ikeniCeln.
pAer. 31AhAm o tAr SI sArAo es kber smAiht 14eyAexP tAr iptAek kbr edbAr pr tAr delr
heyiCeln. sahAk o tAr SI iribkAeko es kber sbA imzer iPer egeln.
smAiht kr heyiCl. Aim AmAr SI elyAeko
BAeyr tbo
u eyAexPek By ker cll
esKAen smAiht keriC. 32es h ehtIyedr kAC
15
eTek ekn es e(etr meDY reyeC. 33yAekAb
yAekAb mAr egel eyAexePr BAey r
tAr pu^edr se kT bl ezx ker Zey peln. >iS hl. tAr eBeb BIt hl ey b
ibCAnAy p iWey rAKeln/ tArpr mAr egeln.
bCr Aeg tAr eyAexePr it y keriCl/ eyAexP
hyt
tAr itPl edeb. tAr bll/ ''hye tA eyAexP
yAekAebr eY iXi*yA
Kno Amr y keriClAm tAr j AmAedr
SAeyl mAr egel eyAexP tY >iKt
heln. itin k<Adeln bM tAr iptAek egAern Awedr r TR "Awedr zs JAA krAr KAmAr.
21
50
Aidpu Sk 50:16-26
52
53
yA^Apu Sk
imzer yAekAebr pirbAr
yAekAb tAr pu^edr iney imzerr peT cleln.
pu^edr se tAedr inj inj pirbAro iCl.
S Aeyelr pu^r hl 2 reb,/ izimeyAn/ elib/ iyhd
3
xAKr/ sbUlUn/ ibAmIn/ 4dAn/ nAil/ gAd bM
Aezr. 5 yAekAebr sbZ 70 jn %rpurx iCl.
eyAexP tAr bAerAjn pue^r kjn/ ik es Aeg
eTek imzer iCl. 6 per eyAexP/ tAr BAeyr
bM jer etYek mAr egelo 7SAeyelr
elAekedr sMKY sAn iCl. tAedr elAksMKY
Kub tAtAi ebe igeyiCl. PlSV rp/ imzr edziw
SAeylIyet Ber igeyiCl.
izZ emAiz
elib pirbAerr kjn purx elib pirbAerr
k kAek ibey keriCl. 2 es sAnsb hl
bM kw sur PuwPuew pu^ sAenr j idl.
pu^ sAn edKet t sur heyiCl ey tAr mt
tAek itn mAs luikey ereKiCl. 3 itn mAs per
yKn es tAek Ar luikey rAKet pAriCl n/ tKn
es kiw Juiet AlkAtr mAKAelA bM tAet
izZiwek ereK ndIr tIer lV GAsben ereK elA.
4
izZiwr b ebAn tAr BAeyr ik bSA het pAer
edKbAr j dUer dAiey BAeyr Juir idek l(Y
yA^Apu Sk 2:5-3:3
54
imidye n emAiz
imidyen es kiw kueyAr sAmen emAiz bes
pl. 16esKAen k yAjk iCl. tAr iCl sAtiw
emey. kueyA eTek jl &uel iptAr epAx emxpAlek
jl KAoyAenAr j es sAtiw emey kueyAr kAeC
l. tAr emexedr jl pAenr pA^iw Bit$ krAr
ecX kriCl. 17ik ikC emxpAlk esiCl bM
tr,Iedr tAiey ideyiCl. tA emAiz tAedr sAhAyY
kret el bM tAedr pZr pAlek jl pAn
krAel.
18
tKn tr,Ir tAedr iptA reyelr kAeC iPer
egl. es bll/ "etAmr Aj tAAtAi iPer esC
edKiC?
19
tr,Ir %r idl/ "hYA? oKAen kuey eTek
jl etAlAr smy ikC emxpAlk AmAedr tAiey
idl. ik kjn ecn imzrIy el bM
AmAedr sAhAyY krl. es AmAedr j jlo
&uel idl bM AmAedr emexr pAlek jl pAn
krAel. 20reyl tAr emeyedr bll/ ''es elAkiw
ekATAy etAmr tAek oKAen eCe el ekn
yAo tAek AmAedr se KAbAr enm ker esA.
21
emAiz reyelr se TAkbAr j KuzIr se
rAjI hl. reyl tAr emey iseArr se emAizr
ibey idl. 22ibeyr pr iseAr kiw pu^ sAenr
j idl. emAiz tAr nAm idl egezRAm kAr es
iCl bAes TAk kjn pirict bYi).
rV S Aeyl
ek sAhAyY krAr isA ineln
23
edKet edKet enk bCr epirey egl.
imzerr rAjAo itmeDY mAr igeyeC. ik
SAeylIyedr tKno ejAr ker kAj krAenA
hiCl. tAr sAhAeyYr j kAAkAiw Zr krl.
bM es kAA SVyM Vr Znet pAiCeln. 24Vr
tAedr gBIr At$nAd Zneln bM itin Sr,
kreln es ci)r kT y itin AhAm/ sahAk
bM yAekAebr se keriCeln. 25Vr
SAeylIyedr edeKiCeln bM itin jAnetn itin
ik kret yAeCn. bM itin iSr kreln ey zI
itin tAr sAhAeyYr hAt tAedr idek bAiey edebn.
11
l eJAp
reyl CAAo emAizr VZerr Ar k nAm iCl
iyeTA. iyeTA imidynIr kjn yAjk. emAiz
iyeTAr emexr pAelr edKAezAnAr dAiy inl. emAiz
emexr pAl crAet mrBUimr pim Ae eyt.
kidn es emexr pAl crAet crAet Verr pbRt
ehAereb :isny igey piSt hl. 2 pbRet es
l eJAepr iBter Bur dUetr dzn
R epl. emAiz
edKleJAep An lAgelo tA pue CA hey yAeC
n. 3 tA es bAk hey l eJAepr Ar kw
yA^Apu Sk 3:4-4:2
55
kAeC igey egl. men men BAbl ik AyR bYApAr/
eJAep An elegeC/ Tc eJApw pue nX heC
n?
4
Bu l(Y kriCeln emAiz *mz> eJAepr idek
#iXpAt kret kret kAeC igey AseC. tA
Vr eJAepr iBtr eTek fAkeln/ "emAiz/
emAiz?
bM emAiz %r idl/ "hY Bu.
5
tKn Bu bleln/ ''Ar kAeC esA n. pAeyr
ciw Kuel nAo. &uim Kn pib^ BUimet dAiey
AeCA. 6 Aim etAmAr pUbRpurxedr Vr. Aim
AhAemr Vr/ sahAekr Vr bM yAekAebr
Vr.
emAiz Verr idek tAkAenAr Bey tAr muK eFek
ePll.
7
tKn Bu bleln/ ''imzer AmAr elAekedr
d$z Aim inejr ecAeK edeKiC. bM yKn tAedr
opr tYAcAr kr hy tKn Aim tAedr ickAr
ZeniC. Aim tAedr y,Ar kT jAin. 8Kn
smtel enem igey imzrIyedr hAt eTek AmAr
elAekedr Aim r( krb. Aim tAedr imzr eTek
Ar ker iney yAb bM Aim tAedr mn k
sur edez iney yAb ey edez tAr SVADInBAeb
zAiet bAs kret pAreb. es edz heb b BAl
ijines Br BUK.* nAn Dre,r mAnux es edez
bAs ker knAnIy/ ih%Iy/ emArIy/ pirxIy/ ihbbIy
o iybUxIy egAIr elAekr esKAen bAs ker. 9Aim
SAeylIyedr kAA ZeniC. edeKiC/ imzrIyr
ikBAeb tAedr jIbn ibRxh ker &ueleC. 10sutrAM
Kn Aim etAmAek PerQe,r kAeC pAWAiC. yAo?
&uim AmAr elAk SAeylIyedr imzr eTek ebr
ker AenA.
11
ik emAiz Vrek bll/ ''Aim ekAno mhAn
bYi) n? sutrAM Aim ik ker PerQe,r kAeC yAb
bM dIedr imzr eTek Ar ker Anb
12
Vr bleln/ ''&uim pAreb/ kAr, Aim
etAmAr se TAkb? Aim ey etAmAek pAWAiC tAr
mA, heb &uim SAeylIyedr imzr eTek Ar
ker AnAr pr pbRet es AmAr pAsn
kreb.
13
tKn emAiz Verr ee bll/ ''ik Aim
yid igey S A ey l Iy e dr bil ey/ 'etAmAedr
pUbRpurxedr Vr AmAek pAiWeyeCn/ tKn tAr
AmAek ij|As kreb/ 'tAr nAm ik tKn Aim
tAedr ik blb
14
tKn Vr emAizek bleln/ ''tAedr belA/
'Aim Aim. yKn &uim S AeylIyedr kAeC yAeb
tKn tAedr bleb/ 'Aim AmAek pAiWeyeCn.
b B U K A(irk eTR/ "ey edez D bM mDu bey
yAeC.
15
yA^Apu Sk 4:3-23
56
&u im mK
u pA^ A(irk eTR/ ''es heb etAmAr muK Ar &uim
heb tAr Vr.
yA^Apu Sk 4:24-5:16
57
emAizr peu ^r s
u kr,
imzer ePrAr peT emAiz kiw pAzAlAy
rAi^yApn kriCl. tKn Bu tAek htYA kret
ecX kreln.* 25ik iseAr kw DArAelA
pATerr Cir idey tAr pue^r su krl. bM su r cAm :cAmAiw iler mu K eTek iC e
ebireyiCl. emAizr pAey eC<AyAl. tArpr es
emAizek bll/ ''AmAr kAeC &uim re)r SVAmI.
26
iseAr kT beliCl kAr, tAr pue^r su
tAek kret ehAt. tA es tAedr kAC eTek ser
l.
24
yA^Apu Sk 5:17-6:19
58
yA^Apu Sk 6:20-7:21
59
20
jl re) pir,t hl
tKn Bu emAizek bleln/ "PerQ, elAekedr
eCe n edbAr ejd Der rl. 15skAel PerQ,
ndIr idek yAy. &uimo tAr se edK krAr j
nIl nedr tIer dAAeb. sAep pir,t hy lAiWek
se eneb. 16PerQ,ek bleb 'Bu/ SAeylIyedr
Vr AmAek pAiWeyeCn. Bu AmAy ApnAek
blet beleCn ey tAr elAekedr eyn tAr pAsnAr
j mrAer eyet edoy hy. Kno pyR b
Apin Bur kT ezAenn in. 17tA Bu ApnAr
sueK inejr SVrp mAe,r ee ikC kA
GwAebn. bAr edKun Aim AmAr pT clAr lAiWek
nIl nedr jel AGAt krb bM se se ndIr
jl re) pir,t heb. 18ndIr smS mAC mAr yAeb
bM ndIr jel gR CAeb. Pel imzrIyr Ar
ndIr jl pAn kret pAreb n.
19
Bu emAizek bleln/ ''hAerA,ek belA
lAiW iney es eyn imzerr smS jlAzey/ ndI/
KAl ibl/ d etYkiw jAygAr jel SpzR ker.
lAiWr SpezR smS jlAzeyr jl re) pir,t
heb. mnik kAW o pATerr pAe^ sMh ker rAK
pAnIy jlo re) pir,t heb.
20
sutrAM emAiz bM hAerA, Bur Aedz kAyRkr
krl. hAerA, PerQ, o tAr sBAsdge,r sAmen
tAr hAet lAiW <icey Der nIl nedr jel AGAt
krl. Ar se se ndIr jl re) pir,t hl.
21
ndIr smS mAC mAr egl bM ndIr jel gR
CAet Zr krl. Pel imzrIyr Ar es ndIr
28
14
yA^Apu Sk 7:22-8:22
60
10
yA^Apu Sk 8:23-9:19
61
r Pel &uim buJet pAreb ey edez Aim
hlAm Bu. 23sutrAM AgAmIkAl eTek &uim AmAr
ibeBd nIitr mA, pAeb.
24
sutrAM Bu tA kreln y itin beliCeln.
J<Aek J<Aek mAiC imzer es egl. PerQe,r bAI
bM tAr sBAsdge,r bAI mAiCet Ber egl.
mAiCelAr j sm imzr DbMs hl. 25PerQ,
emAiz bM hAerA,ek efek bll/ "etAmrA etAmAedr
Vrek edezr meDY !neb sgR kerA.
26
ik emAiz bll/ ''n/ t KAen kr iWk
heb n. kAr, Bu/ AmAedr Verr ee pZ
bildAn imzrIyedr ecAeK Byr bYApAr. Amr
yid KAen t kir tAhel imzrIyr AmAedr edKet
epey pATr Ce htY kreb. 27tA itnidenr j
AmAedr Bu Verr ee !neb sgR krAr
j AmAedr mrAer eyet idn. Bu AmAedr
w kret beleCn.
28
sb Zen PerQ, bll/ ''ebz Aim etAmAedr
mrAer yAbAr CAp^ idiC. etAmAedr Bu
Verr ee !neb sgR krAr j. ik
men ereKA etAmr ik ebzI dUr cel yAeb n.
Kn yAo bM AmAr j ATRnA kerA.
29
tKn emAiz PerQ,ek bll/ "edKun/ Aim yAb
bM Buek nuerAD krb yAet AgAmIkAl itin
ApnAr kAC eTek/ ApnAr elAekedr kAC eTek
bM ApnAr sBAsdge,r kAC eTek mAiCel
sirey enn. ik Apin eyn AbAr Aegr metA
Buek !neb sgR krAr ibxyiw iney per Api%
krebn n.
30
kT bel emAiz PerQe,r kAC eTek iPer
l bM Bur kAeC ATRnA krl. 31bM emAizr
ATRnAy sA idey Bu PerQ,ek/ sBAsdg, o
jAedr mAiCr p@b eTek r( kreln. imzr
eTek mAiCedr ebr ker ideln. Ar kiw mAiCo
esKAen rl n. 32ik PerQ, AbAr ejdI hey
egeln bM elAekedr eyet ideln n.
gbAid pZedr sK
u
tArpr Bu emAizek bleln/ PerQ,ek igey
bl/ ''Bu/ SAeylIyedr Vr beleCn/ 'AmAr
elAekedr AmAr pAsn krAr j eCe dAo.
2
&uim yid tAedr Der rAeKA bM eyet bAD dAo
3
tAhel Bu etAmAr gbAid pZedr ibre tAr
(mt eyAg krebn. etAmAr smS eGA/ gAD/
w/ gr o emexr pAl Bur ekAep k Byr
erAegr izkAr heb. 4ik Bu imzerr pZedr
metA SAeyelr pZedr d$zS krebn n.
SAeyelr elAekedr ekAno pZ mAr yAeb n.
5
Bu AgAmIkAl Gwn GwAbAr j smy inbAR cn
kereCn.
eP< AA
Bu emAiz bM hAerA,ek bleln/ ''kwA nun
eTek k mueWA CA nAo. emAiz &uim es CA
PerQe,r sAmen bAtAes Ce dAo. 9 CA DiU lk,
hey sAr imzer Ciey peb. bM yKn
DUelA imzerr ekAno mAnux b pZr gAey peb
tKn tAedr gAey eP<A ebr heb.
10
tA emAiz o hAerA, ci eTek CA iney
PerQe,r sAmen dAAl. emAiz es CA AkAez
Cue idl Ar pZ o mAnuexr gAey eP<A ebr het
lAgl. 11yAkrrA emAizr se iteyAgItA kret
pArl n. kAr, tAedro sAr gAey eP<A iCl.
imzerr itiw jAygAy erAg edK idl. 12ik
et Bu PerQ,ek Aro t ker &uleln.
tA PerQ, tAedr kT Znet SV IkAr krl. Bur
kTAmetA sb GewiCl.
8
izlAbi] X
rpr Bu/ SAeylIyedr Vr emAizek
bleln/ "skAel eW PerQe,r kAeC igey bleb/
Bu Vr beleCn/ 'AmAr elAekedr AmAr pAsn
kret eyet dAo. 14yid &uim t nA kr/ teb Aim
etAmAr ibre/ etAmAr smS rAjkmRcArIedr bM
elAekedr ibre smS rkemr eB$Ag pAWAeb.
tKn &uim jAneb ey p]iTbIet AmAr metA
Vr Ar en/ 15Aim AmAr (mt idey etAmAedr
mn erAg idet pAir y etAmAedr p]iTbI eTek
mueC edeb. 16ik Aim etAmAedr kw kAre,
KAen ereKiC. Aim etAmAek AmAr (mt
edKAenAr j ereKiC. yAet sAr p]iTbIr elAk
AmAr kT jAnet pAer. 17&uim KenA AmAr
elAekedr se iberAiDt krC bM tAedr eyet
idC n.
18
"tA AgAmIkAl smey Aim k Byr
izlAb]iX GwAebA. imzerr Zr eTek Aj pyR
rkm Byr izlAb]iX Ar kKenA hy in. 19Kn
&uim etAmAr pZedr kiw inrApd SAen iney yAo.
etAmAr e(et y ikC AeC sb kiw inrApd
SAen iney yAo. ekn kAr, ekAn elAk yid e(et
pe TAek/ teb es mAr yAeb; yid ekAn pZ mAeW
pe TAek es mAr yAeb. etAmAr bAIr bAer y
13
yA^Apu Sk 9:20-10:12
62
10
yA^Apu Sk 10:13-11:10
63
Aseb. sAr imzr ppAel Ber yAeb. izlAb]iXet
ey sb gAC nX hyi n esil ppAl eKey ePleb.
13
emAiz tAr hAetr Ci imzerr opr &uel
Drl. bM Bu pUbR idk eTek k bl bAtAs
pAWAeln. sAr idn sAr rAt Der es hAoy bey
egl. bM skAlebl es hAoyAy ppAlrA es
imzer Fek pl. 14ppAelr e es imzerr
mAiwet bsl. t ppAl itpUebR kKenA imzer
edK yAy in Ar prbt$I kAelo kKenA edK yAeb
n. 15ppAelr mAiw eFek ePll bM sAr edz
kAer eFek egl. izlAb]iX y DbMs ker in es
smS gAC bM gAeCr Pl ppAl eKey ePll/
imzerr ekATAo ekAno gAC b ltA-pAtAo bizX
rl n.
16
PerQ, tAAtAi emAiz o hAerA,ek efek
pAiWey bleln/ "Aim etAmAedr o etAmAedr Bu
Verr kAeC pAp keriC. 17bArkAr metA AmAr
prAD (m ker dAo. etAmAedr Buek bl
ppAlelAek sirey inet.
18
emAiz PerQe,r kAC eTek cel egl bM Bur
kAeC tAr j ATRn krl. 19Bu hAoyAr idk
pirbt$n ker pim idk eTek bAtAs pAWAeln/
bl hAoyAy smS ppAl imzr eTek ebirey
igey sUP sAger pl. imzer Ar kiwo ppAl
rl n. 20ik Bu AbAr PerQ,ek ejdI ker
&uleln bM PerQ, SAeyelr elAekedr eyet
ideln n.
kAr
tArpr Bu emAizek bleln/ ''etAmAr hAt
per AkAezr idek etAl yAet sAr imzr kAer
eFek yAy. kAr t gA heb ey etAmr t
nuBb kret pAreb.
22
tA emAiz AkAezr idek hAt &ull/ tKn
kAelA emG es imzrek eFek ePll. itnidn
Der kAr rl. 23ek kAek edKet epl
n b ek eW ekATAo eyet pArl n. ik
SAeylIyrA eyKAen bAs krt esKAen Ael iCl.
24
AbAr PerQ, emAizek efek pAiWey bleln/
''yAo igey etAmAedr Bur pAsn kr? etAmr
etAmAedr sAnedr iney eyet pAreb ik gr b
emexr dl inet pAreb n/ KAen ereK yAeb.
25
emAiz bll/ "n/ AmAedr Bu Vrek sgR
bM ehAmbil edoyAr j etAmAek AmAedr
pZsmUh idet heb. 26< Amr AmAedr pZsmUh
Bur pAsnAr j iney yAb. AmrA kw (uro
ePel yAbn. kAr, Amr jAin n AmAedr Bu
Verr pAsnAr j iWk ik ik lAgeb. kT
Amr AmAedr gbYSel ep<QeC jAnet pArb.
tA Amr sbikC se iney yAb.
21
Tm jAtekr m&
] u Y
Bu tKn emAizek bleln/ ''imzr bM
PerQe,r ibre Aim Aerkiw ibpyRy bey
Anb. tArpr/ es etAmAedr sbAek pAiWey edeb.
bSt/ es etAmAedr cel eyet bADY kreb.* 2&uim
SAeyelr elAekedr bAt$ pAWAeb 'nArI o
purx inibeR zex etAmr inejr inejr itebzIedr
kAC eTek esAn o repAr lAr cAeb. 3Bu
imzrIyedr etAmAedr it dyAlu ker &ulebn.
imzerr elAekr/ mnik PerQe,r km$cArIrA
emAizek k mhAn bYi)r my$Ad edeb.
4
emAiz elAekedr jAnAl/ ''Bu beleCn/ 'Aj
mDYrAt nAgAd Aim imzerr meDY idey yAb. 5 bM
tAr Pel imzrIyedr smS TmjAt pu^r mArA
yAeb. rAj PerQe,r TmjAt pu^ eTek Zr ker
yAtAkel zs epx,kAir,I dAsIr TmjAt pu^
pyR sbA mAr yAeb. mnik pZedro Tm zAbk
mArA yAeb. 6tArpr/ smS imzer mn ejAer kAAr
erAl Web y tIet kKno hyin bM yA
Bib`eto kKno heb n.
7
ik SAeyelr elAekedr ekAnrkm (it heb
n. mnik ekAenA kukur pyR S AeylIyedr TbA
tAedr pZedr idek eG eG ker ickAr krebn.
r Pel/ etAmrA buJet pAreb Aim imzrIyedr
eTek SAeylIyedr se ktKAin rkm Acr
kir. 8tKn etAmAedr smS :imzrIy kmRcArIr
ntjAnu heb bM AmAr pAsn kreb. tAr bleb/
''&uim etAmAr smS elAkek etAmAr se iney
cel yAo. tKn emAiz e*AeD PerQ,ek eCe cel
egl .
9
Bu rpr emAizek Aro bleln ey/ ''PerQ
etAmAr kT ezAenin. ekn ezAenin ezAenin bel
etA Aim imzerr opr AmAr mhAzi)r BAb
edKAet eperiClAm. 10emAiz o hAerA, PerQe,r
kAeC igeyiCl bM smS elQikk kAjel
keriCl. ik Bu PerQe,r hdy e k t
11
yA^Apu Sk 12:1-30
64
keriCeln yAet es SAeylIyedr tAr edz eTek KAeb n. yid ek eswA KAy teb es bYi)ek
eyet n edy.
S AeylIyedr eTek AlAd ker edoy heb. 16
Ciwr Tm o ezx iden pib^ smAgm nuit heb.
inSA rpbR
etAmr idnelAet ekAn kAj kreb n. etAmr
emAiz o hAerA, imzer TAkAr smy Bu tAedr idnilet kmA^ etAmAedr AhAerr j
bleln/ 2 '' mAs heb etAmAedr j bCerr KA !trI kret pAreb. 17etAmr KAimribhIn riwr
Tm mAs/ 3-5 Aedz smS SAeylbAsIr j sebr kT men rAKeb. ekn kAr, idn
mAesr dzm iden etYek tAr bAIr j Aim etAmAedr sb elAkek del del imzr eTek
kiw ker pZ ejAgA kreb. pZiw kiw emx ebr ker eniClAm/ tA etAmAedr sb %rpurx
Tb kiw CAglo het pAer. yid tAr bAIet idniw Sr, kreb/ inym icrkAl TAkeb.
kiw egAw pZr mAMs KAoyAr metA yeTX elAk 18tA Tm mAesr c&ud$z idn ibekel etAmr
n TAek teb es tAr ikC itebzIek mAMs BAg KAimribhIn riw KAoy Zr kreb. etAmr riwiw
ker KAoyAr j inm, kreb. etYekr KAoyAr mAesr kibMz idenr sYA pyR KAeb. 19sAtidn
j yeTX mAMs TAkeb. pZiwek het heb kiw Der etAmAedr Ger ekAn KAimr TAkeb n/ ey ekAn
k bCerr puMzAbk bM spU,Rrep SVASYbAn. bYi) es SAeyelr nAgirk ehAk b ibedzI/ ey
6
mAesr c&u d$z idn pyR pZiwr opr etAmAedr smey KAimr KAeb tAek SAeyelr bAik
njr rAKet heb. esidn SAeylIy mlIr smS elAekedr eTek AlAd ker edoy heb. 20
elAekrA pZiwek egADUil eblAy htY kreb. Ciwet etAmr b KAimr KAeb n/ etAmr
7
etAmr A,Ir r) sMh kreb/ ey bAIet eyKAen TAk n ekn KAimribhIn riw KAeb.
21
elAekr eBAj KAeb es bAIr drjAr kAWAemAr
tA emAiz S AeylIyedr smS bI,edr efek
oper o pAez r) lAigey edeb.
bll/ ''etAmAedr pirbAerr j emxzAbk ejAgA
8
'' idn rAet etAmr emxiwek puiey tAr kr bM inSArpebRr j emxzAbkiwek htY kr.
mAMs KAeb. etAmr etetA zAk o KAimribhIn riwo 22k Aiw ker esAb iney pAe^ rAK re) fibey
KAeb. 9emxiwek k<Ac TbA jel is kr bSAy t idey drjAr kAWAemAr opr o pAezr idk r[
etAmAedr KAoy ic heb n/ ik Aenr tAep kerA. skAelr Aeg ek inejr bAI tYAg kreb
eskeb. emxzAbkiwr mAT/ p bM iBterr Mz n. 23 smy/ Bu imzerr eBtr idey imzrIyedr
sbikC (u TAkeb. 10etAmr sb mAMs rAetr htY kret yAebn. yKn itin drjAr kAWAemAr
meDY eKey ezx kreb. yid pridn skAel ikC pAez o oper re)r elp edKebn/ tKn itin
es drjAelAr opr idey yAebn. Bu
bizX TAek teb t puiey ePleb.
11
''yKn etAmr AhAr kreb tKn etAmr yA^Ar DbMskArIek etAmAedr bAIet es AGAt kret
j puerApuir St hey TAkAr epAzAek TAkeb. edebn n. 24etAmr b Aedz men rAKeb/
etAmAedr pAey juetA TAkeb/ hAet Ci TAkeb ibiD etAmAedr o etAmAedr %rpurxedr j
bM etAmr tAAe ker KAeb. kAr, hl icrkAl TAkeb. 25yKn etAmr Bur itit mt
Bur inSArpbR.
tAr edoy BUKe yAeb tKn etAmAedr
12
''Aim imzrIyedr TmjAt izZilek bM ijinxil b men rAKet heb. 26yKn etAmAedr
tAedr smS pZr TmjAt zAbkilek htY sAenr ij|As kreb/ 'Amr ekn sb
krb. BAeb/ Aim imzerr smS edbtAedr opr kriC 27tKn etAmr bleb/ ' inSArpbR Buek
rAy edb yAet tAr jAnet pAer ey Aim Bu. sAn jAnAbAr j. ekn kAr, yKn Amr imzer
13
ik etAmAedr drjAy lAgAenA r) kiw ibezx iClAm tKn Bu AmAedr S A ey l bAsIedr
iceHr kAj kreb. yKn Aim o r) edKb tKn bAIilek inSAr ideyiCeln. Bu imzrIyedr htY
Aim etAmAedr bAIelAr opr idey cel yAb. keriCeln ik AmAedr elAekedr bAIel r(
Aim ZDu imzerr elAekedr (it krb. ik keriCeln. sutrAM elAek nt hey Bur pAsn
krl.
sb mArA k erAeg etAmAedr ekAn (it heb n.
14
28
''tA etAmr sbsmy men rAKeb ey/ Aj
Bu emAiz o hAerA,ek Aedz ideyiCeln
etAmAedr kiw ibezx C i wr idn. etAmAedr tA SAeylbAsI Bur AedzmetA kAj krl.
29
%rpurxr Ciwr idenr mADYem Buek sAn
mDYrAet imzerr smS Tm nbjAtk pu^edr
jAnAeb. 15 C i wet etAmr sAtidn Der Bu htY keriCeln. PerQe,r TmjAt pu^ eTek
KAimribhIn riw KAeb/ Ciwr Tm iden etAmr ejelr bIr TmjAt pu^ pyR. smS pZr
etAmAedr bAI eTek smS KAimr sirey ePleb. TmjAt zAbkeko htY kr hl. 30es rAet
Ciwet puerA sAt idn Der ek ekAn KAimr imzerr etYk Ger ek n ek mAr egl. PerQ,/
12
yA^Apu Sk 12:31-13:9
65
tAr kmRcArI o imzerr smS elAk cSVer kAA
Zr krl.
S Aeyl
Iye dr imzr tYAg
tA/ es rAet PerQ, emAiz o hAerA,ek efek
bleln/ ''eW p/ AmAedr elAekedr eCe dAo
bM cel yAo. &uim o etAmAr SAeyelr elAekr
y C tA kret pAr. etAmrA eymn beliCel/
igey Bur pAsn kr. 32etAmAedr cAihd metA
smS gr o emexr dl etAmrA iney eyet pAer.
yAo? yKn etAmrA yAeb AmAy AzIbRAd krAr j
Bu r kAeC ATR n ker. 33imzrIyr tAedr
tAAtAi cel yAbAr j imnit krl. ekn kAr,
tAr bll/ ''etAmr n cel egel Amr skel
mAr yAb?
34
SAeylIyrA tAedr riwet KAimr edbAr smy
epl n. tAr iBej mydAr tAelr pA^ kApe
jiey k<AeD bey iney cll. 35tArpr SAeyelr
elAekr emAizr kTAmetA tAedr imzrIy
itebzIedr kAeC igey kAp o esAn-rpAr !trI
ijinx cAl.
36
Bu imzrIyedr S AeylIyedr it dyA lu ker
&u leln yAet imzrIy r A tAedr Dnspd
S A ey l bAsIedr hAet &u el edy ? BAeb/
SAeylIyrA imzrIyedr lun krl.
37
SAeyelr elAekr rAimexx eTek sueOAet
yA^ krl. izZr CA esKAen Ay 6/00/000
elAk iCl. 38esKAen cr emx/ gbAid pZ bM
ijinxp^ iCl. tAedr se enk -SAeylIy
elAk igeyiCl. 39eyeh&u tAedr imzerr bAer eyet
bADY kr heyiCl/ eseh&u tAr mAK mydAy/ eywA
tAr imzr eTek eniCl/ KAimr emzAbAr smy
pAyin. bM yA^Ar j ekAn ibezx KAbAr St
krAro smy hyin. tA tAr KAimribhIn riw
esek ineyiCl.
40
SAeylbAsIr 430 bCr Der imzer bAs
keriCl. 41Bur qsnYrA * 430 bCr pr es ibezx
iden imzr tYAg keriCl. 42tA esw iCl kiw
ibezx rAi^ kAr Bu tAedr imzr eTek ebr ker
AnAr j l(Y rAKiCeln. esBAeb/ smS
S AeylbAsIr Buek sAn jAnAenAr j icrkAl
ibezx rAtiwr it l(Y rAKeb.
43
Bu emAiz o hAerA,ek bleln/ '' hl
inSArpebRr bilr inymAblI ekAn ibedzI
inSArpebR AhAr kreb n. 44ik yid ekAn bYi)
ekAn dAs eken bM tAek su krAy tAhel es
dAs inSArpbR eKet pAreb. 45ik ey elAk etAmAr ic A(irk eTR/ "etAmAr hAet kiw dAg bM
edezr kjn sAmiyk bAis b BAkr kmRI etAmAr c(ueyr mAJKAen kiw SArk-icH. kjn dI
31
13
yA^Apu Sk 13:10-14:10
66
Bu tA r elAekedr en ideln
S AeylIyrA sueOA eCe esiCl bM Tem/
eywA mrBUimr kAeC iCl/ esKAen tAbu gAl. 21Bu
es smy tAedr pT ediKey iney eln. es
yA^Ar smey Bu pT edKAenAr j idenr eblAy
lV emG S bM rAetr eblAy Aenr izK
bYbhAr kretn. Aenr izK rAetr eblAy
tAedr pT clAr AelA ejAgAetA. 22lVA emG S
sArAidn tAedr se TAkt bM rAet TAkt Aenr
izK.
tArpr Bu emAizek bleln/ 2''oedr belA/
imga e dAl bM sU P sAgerr mAJKAen
bAlasePAenr sAmen rAi^yApn kret. 3tAhel
PerQ, BAbeb ey SAeyelr elAekrA mrBUimet
hAirey egeC. oedr Ar ekATAo yAbAr jAyg
en. 4 tKn Aim PerQ,ek sAhsI ker &ulb yAet
es etAmAedr tA ker. ik ezxpyR Aim PerQ,
o tAr esnAedr prAijt krb. w AmAr sAn
bAAeb. bM imzerr elAekrA tKn jAnet pAreb
ey Aim Bu. SAeyelr elAekr Verr
kTAmetA kAj krl.
20
14
PerQ S Aeyl
Iye dr tA kreln
imzerr rAjA Kbr epeln ey SAeylIyrA
pAileyeC. Kbr Zen PerQ, o tAr sBAsedr
Aegr mt mn pirbt$n kreln. PerQ, bleln/
"Amr ekn S AeylIyedr eyet idlAm ekn oedr
pAlAet idlAm Kn Amr AmAedr *ItdAsedr
hArAlAm.
6
sutrAM PerQ, tAr reT ce elAkjn semt
iPer egeln. 7 PerQ, tAr sb ecey BAelA 600 jn
sArTIek ineln. etYkiw reT kjn ker ibizX
sBAsd iCl. 8SAeylIyr tAedr yu jey <c
krA SzS iney eCe yAiCl. ik imzerr rAjA
PerQ,/ y A r hdy Bu r A r t heyiCl
SAeylIyedr tA kreln.
9
imzrIy !srA tAedr tA krl. PerQe,r
smS VAerAhI/ rTAerAhI bM !s SAeylIyedr
Der ePll yKn tAr sUP sAgerr kAeC bAlasePAenr
pUebR pI-hhIerAet izibr keriCl.
10
SAeyelr elAekr edKet epl PerQ, bM
tAr esnAr tAedr idek igey AseC. tKn tAr
By epey Bur kAeC sAhAeyYr j ickAr ker
5
67
Wl. 11tAr emAizek bll/ "ekn &uim AmAedr
imzr eTek ebr ker Anelekn mrAr j &uim
AmAedr mrBUimet iney el Amr t
imzer etA zAiet mret pArtAm. esKAen Ar
ikC TAk n TAk cr kbr iCl. 12rkm ey
Gwet pAer t ik Amr Aeg beliClAm. Amr
beliClAm/ 'nuh ker AmAedr ibr) ekAerA n.
AmAedr KAen TAket dAo/ imzrIyedr esb
kret dAo. mrBUimet es mrAr eTek
imzrIyedr dAs enk BAl iCl.
13
ik emAiz %er bll/ ''By epey pAiley
eyo n? edeKA/ Bu ikBAeb Aj etAmAedr r(A
krebn. etAmr Ar ekAno idn imzrIyedr edKet
pAeb n. 14etAmAedr ikC kret heb n. ZDu zA
hey edeK yAo ik GweC. Bu etAmAedr hey yu
krebn.
15
es smy Bu emAizek bleln/ ''&uim KenA
ekn AmAr sAmen k<AdeCA? SAeylIyedr igey
eyet belA. 16yKn &uim sUP sAgerr opr etAmAr
hAetr lAiW &uel Dreb sUP sAgr BAg hey yAeb.
tKn elAekr smue@r mAJKAen !tir hoy es
ZkenA pT idey pAey ehew eyet pAreb. 17Aim
imzrIyedr sAhsI ker &ueliC. tA or etAmAedr
tA kreC. ik Aim etAmAedr edKAb ey Aim
PerQ,/ tAr smS !s/ tAr VAerAhIsmUh bM
sArTIedr ecey enk ebzI zi)zAlI. 18tKn
imzro jAneb ey Aim Bu. imzrIyrAo AmAek
sAn jAnAeb yKn Aim PerQ,/ tAr VAerAhIg,
bM sArTIedr prAijt krb.
Bu imzerr esnAedr prAijt kreln
rpr Bur dUt ey sAmen eTek S AeylIyedr
en idiCl/ es SAeylIyedr ipCn idek cel
elA. tA k lV emGS mUet$r meDY
elAekedr sAmen eTek ipCen cel l.
20
BAeb emGS imzrIyedr mAJKAen ibrAj
kret TAkl. tKn imzrIy e dr j kAr
TAkelo SAeylIyedr j AelA iCl. tA
rAe^ imzrIyr SAeylIyedr kAeC Aset pArl
n.
21
emAiz sUP sAgerr opr tAr hAt emel Drl.
Bu pUbRidk eTek bl Jer s]iX kreln.
J sArArAt Der clet lAgl. BAg hey egl
smu@. bM bAtAs mAiwek Zken ker idey smue@r
mAJKAn brAbr peTr s]iX krl. 22SAeyelr
elAekr pT idey ehew sUP sAgr epirey egl.
tAedr idek iCl jelr edoyAl.
23
ipCen PerQe,r smS VAerAhI esn o rT
DAoy krl. 24pridn skAel emGS o iizKAr
opr eTek Bu imzrIy esnAedr idek #iXpAt
19
yA^Apu Sk 14:11-15:7
15
emAizr sIt
rpr emAiz bM SAeyelr elAekrA Bur
ee gAniw gAl
yA^Apu Sk 15:8-16:5
68
22
ker K puiey edy/ etmin ApnAr e*AD tAedr
S Aeyelr elAekedr sUP sAgr eperAet emAiz
DbMs ker ideyeC.
en ideyiCl. itn idn Der zUr mrBUim it*m
8
ApnAr in>VAesr kiw sejAr PukAer jl kret kret tAr jelr sAn epl n. 23itnidn
jem eWiCl. es jelACAs kiw inerw edoyAel pr tAr mArAet es ep<QCAelA. mArAet jelr
pir,t heyiCl bM smue@r gBIrtAo Gn hey sAn imlelo es jl t etetA iCl ey t
eWiCl.
pAenr eyAgY. (rj jAygAr nAm rAK
9
zr beliCl/ 'Aim tAedr tA ker Der heyiCl mAr b it)t.)
24
ePlb. Aim tAedr smS Dn-spi% luW krb.
elAekr emAizr kAeC es nAilz jAnAelA.
Aim trbAir bYbhAr ker sb luW ker enb. sbikC tAr bll/ ''Kn Amr ik pAn krb
25
AmAr inejr j iney yAb.
emAiz Bur kAeC ek<ed pl. Bu tAek k
10
ik Apin ApnAr in>VAs idey smu@ek gAeCr sAn ideln. emAiz es gAC etetA jel
iey ideyiCeln bM tAedr eFek ideyiCeln. febAet es jl suSVA hey Wl.
SAen Bu elAkedr ibcAr ker tAedr j
tAr sIsAr metA es *u smue@r nIec cel egeC.
11
kiw
ibiD ,y n o keriCeln. Bu tAedr
Bur metA Ar ik ekAno edbtA AeC n?
ApnAr metA Ar ekAno Vr en. Apin tY ibVAesro prI( ineln. 26Bu bleln/ ''etAmr
pib^. Apin AyRjnk zi)zAlI. Apin mhAn b/ etAmAedr Bu Vrek emen cleb. itin
elQikk Gwn GwAn.
eyw siWk men krebn eswA etAmr kreb. etAmr
12
Apin ApnAr fAn hAt sAirt keriCeln/ yid Bur smS ined$z o ibiD emen cel tAhel
etAmr imzrIyedr metA suS TAkeb n. Aim/
tA p]iTbI tAedr igel ePeliCl.
13
Apin ApnAr mhAn kr,A idey elAekedr Bu etAmAedr imzrIyedr metA suS ker &ulb
r( kereCn. bM ApnAr zi) idey elAekedr n.Aim es Bu iyin etAmAedr AerAgY dAn
ApnAr pib^ o sur edez Apin iney eseCn. kereCn.
14
27
''A edz kAihnI Zen By pAeb.
tArpr elAekr lIem es piSt hl.
pelXIyr Bey ek<ep Web.
esKAen bAerAiw jelr J,RA bM 70iw tAl gAC
15
edAemr entAr Bey k<Apeb. emAyAebr entAr iCl. tAr es jAygAy jelr DAer tAedr izibr
!tir krl.
Bey k<Apeb. knAnbAsIr m hArAeb.
16
tArpr SAeyelr smS jnmlI lIm
zi)zAlI elAekrA yKn ApnAr (mtAr
CAl bM sIny mrBUimet l eywA iCl
mA pAeb tKn tAr By epey yAeb. or pATerr
metA n hey TAkeb yt(, n ApnAr elAekrA lIm o sIneyr mAJKAen. imzr edz eCe AsAr
itIy mAesr 15 idenr mATAy tAr esKAen ep<QCAelA.
cel yAy; </ eh Bu/ yt(
n ApnAr elAk yAedr Apin ikeniCeln/ cel 2tArpr S Aeyelr smS jnmlI mrBUimet emAiz
yAy.
o hAerAe,r keC nAilz krl. 3sb elAekr
17
tAedr ApnAr pbRet iney yAn eyKAen ApnAr bll/ ''Bu yid AmAedr imzr edez emer ePletn
bAsSAn bM esKAen tAedr SApn krn. AmAr tAhelo BAl iCl. t esKAen etA KAbAr eptAm.
Bu/ jAygAwA heC es jAygA eywA Apin AmAedr CAmetA KAbAr esKAen mjut iCl. ik
!trI kereCn. pib^ SAn eywAek ApnAr hAt Kn etAmr AmAedr mrBUimet en ePlel.
KAen etA Amr KAbAerr BAeb mArA yAb.
it kereC.
18
4
Bu icrkAelr j yueg yueg zAsn krebn.
tKn Bu emAizek bleln/ ''Aim etAmAedr
19
yKn PerQe,r smS eGAA/ rT o VAerAhI j AkAz eTek KAbAr ePlbAr bYbS krb. es
smue@r nIec cel egl/ tKn Bu AbAr smue@r KAbAr etAmAedr KAbAr eyAgY heb. elAekr itidn
jl tAedr opr ePr Aneln. ik S AeylIyr bAer ebirey es tAedr eyAjnmetA sArAidenr
KAbAr kuiey iney Aseb. Aim y bliC etAmr
smue@r mAJKAn idey ZkenA peT ehew igeyiCl.
20
tArpr hAerAe,r ebAn miry m / mihl t krC ikn ZDu t edKAr j Aim w krb.
BAbbAidnI/ hAet kiw KnI &uel inl. mirym o 5etYkidn tAr ekblmA^ kidenr metA pyRA
tAr mihlA sIr nAcet o gAet Zr krl. KAbAr sMh kreb. ik Z*bAr yKn tAr KAbAr
gAenr ey kTAelA mirym cAr, kriCl t hl !tir kreb/ tKn tAr edKeb ey idenr mt py$A
KAbAr sit AeC.*
21
"Bur ee gAn kr? itin mhAn kAj
kereCn. itin eGA bM eGAAsoyArIedr smue@
Z*bAr AeC iw GewiCl yAet elAekedr zinbAr :ibAemr
Ce ePel ideyeCn.
iden kAj kret n hy.
16
yA^Apu Sk 16:6-32
69
6
yA^Apu Sk 16:33-18:7
70
17
18
71
o SVAeSYr eK<Aj Kbr iney emAizr tAbuet ebz
krl. 8 S Aeyelr elAekedr j Bu yA y kereCn
emAiz t ibSAirtBAeb iyeTAek bll. emAiz jAnAl/
Bu PerQ, o imzerr elAekedr ik hAl kereCn.
yA^ApeT suKIn hoy smS smsAr kTAo es
bll. etYkiw smsAr e(e^ Bu ikBAeb
S Aeyelr elAekedr r( kereCn tAo es VZrek
Kuel bll.
9
imzrIyedr hAt eTek SAeylIyedr Ar
krbAr smy Bu tAedr it ey smS BAl kAjil
keriCeln es sVe Zen iyeTA KuzI hl. 10iyeTA
bll/
''Bu r zMsA kerA? itin etAmAedr
imzrIyedr kbl eTek mu) kereCn. PerQe,r hAt
eTeko Bu etAmAedr r( kereCn.
11
Kn Aim jAin skl edbtAr eTek Bu
mhAn? tAr BAbt tArA kmA^ (mtAr iDkArI
ik edK Vr ik ker edKAeln?
emAizr VZr iyeTA Verr it sAnAeTR
!neb o bil idl. tKn hAerA, o SAeyelr
A bI,r es Verr sAmen emAiz o iyeTAr
se kse AhAr krl.
13
pridn emAiz elAkedr ibcAr kret bsl.
ibcAr sBAy t elAk heyiCl ey sklek skAl
eTek sY pyR dAiey TAket hl.
14
emAizek elAekedr ibcAr kret edeK iyeTA
tAek ije|s krl/ "&uim ekn k ibcArekr dAiy
pAln kreCA bM sbA sArAidn Der ekn b ZDu
etAmAr kAeC AseC
15
tKn emAiz tAr VZrek bll/ ''elAekr AmAr
kAeC Verr isA jAnet Aes. 16yKn mAnuxedr
meDY ekAn ibbAd !tir hy tKn tAr AmAr kAeC
Aes. Aim iWk ker id ek siWk Ar ek
ebiWk. pAey Aim mAnuxedr meDY Verr
ibiD o iz(AmAlAek Ciey id.
17
ik emAizr VZr tAek bll/ ''wA kAejr
siWk pAy ny. 18w etAmAr kAr kAj ny.
&uim k kAj kret pAreb n. BAeb &uimo
m hArAeb bM elAekrAo LA hey peb? 19Kn
mn idey AmAr kT ezAn. AmAr ikC pedz
h, kerA. bM Aim ATRn kir Vr eyn sbRdA
etAmAr se TAekn. &uim sbRd elAekedr sms
Zen yAeb bM eselA iney &uim sbRd Verr
kAeC bleb. 20&uim Verr ibiD o iz(AmAlAek
elAekedr meDY jAigey &uleb. tAedr bleb tArA
eyn Vr d% ibiDek n BAe. tAedr bleb
siWk peT clet. tAedr ik kr ic tAo bel
edeb. 21ik etAmAek ikC mAnuxek ibcArk ihsAeb
bM ent iheseb inbRAcn kret heb.
12
yA^Apu Sk 18:8-19:6
S Aeye lr se eV rr ci )
imzr eCe AsAr me,r tIy mAes
S Aey e lr elAekrA sIny mrBU imet
ep<QeCAl. 2tAr rPIdIm eTek sIny pyR m
keriCl bM pbRetr kAeC tAbu ePeliCl. 3tArpr
emAiz pbRet Wl Verr se sA(A krAr
eezY. es pbRet Vr emAizek efek bleln/
''SAeyelr elAkjn o mhAn yAekAb pirbAerr
elAkjnek kTil belA 4 'etAmr inejrA
edeKC Aim imzrIyedr ik keriC. etAmr edeKeCA
Aim ikBAeb gl pAKIr metA imzr eTek etAmAedr
ebr ker AmAr kAeC KAen iney esiC. 5 tA
Kn Aim etAmAedr AmAr ined$zelA emen clet
bliC. AmAr ci) pAln kerA. etAmr yid t
kerA tAhel etAmr heb AmAr ibezx elAk.
puer p]iTbIwA AmAr; ik Aim etAmAedr AmAr
ibezx elAk iheseb menAnIt keriC. 6etAmr
yAjkedr kiw ibezx rAjY heb. emAiz &uim ik
19
yA^Apu Sk 19:7-20:10
72
dziw A|A
tKn Vr sb kT bleln 2 ''Aim
Bu/ etAmAedr Vr. Aim etAmAedr
imzerr dAs eTek mu) keriC. tA etAmr
ined$zil mAneb
3
''AmAek CA etAmrA Ar ekAno edbtAek
pAsn kreb n.
4
''etAmr b ekAn mUi%$ geb n
eyel AkAezr/ BUimr Tb jelr nIecr
ekAn A,Ir mt edKet. 5ekAn mUi%$r pAsn
b esb kreb n. kAr,/ Aim Bu/ etAmAedr
Vr. yAr edbtAr pAsn kreb tAedr
Aim G], kir. AmAr ibre yAr pAp kreb
tAr AmAr zet pir,t heb. bM Aim
tAedr zAiS edb. Aim tAedr sAnsit bM
prbtI$ jeko zAiS edb. 6 ik yAr AmAy
BAlbAseb o AmAr ined$z mA kreb tAedr
it Aim sbRdA dyAlu TAkb. Aim tAedr
hAjAr j pyR dy dzRn krb.
7
''etAmrA etAmAedr Bu Verr nAm Bul
BAeb bYbhAr kreb n. yid ek t ker tAhel
es edAxI bM Bu tAek ined$Ax sAbYS krebn
n.
8
''ibAemr idniwek ibezx idn ihsAeb men
rAKeb. 9 sAeh Cy idn kAj kerA. 10ik
sm
idniw heb ibAemr. Bu/ etAmAedr Verr
it sAn d$zenr idn. sutrAM es iden
ek kAj kreb n &uim ny/ TbA etAmAr
eCelr bM emeyr/ Tb etAmAr SI/ Tb
tAmAr *ItdAsdAsIr ek ny. mnik
etAmAedr g]hpAilt pZ bM etAmAedr zher
20
yA^Apu Sk 20:11-21:13
73
bAs kr ibedzIrAo ibAemr iden ekAn kAj
kreb n. 11kAr, Bu sAeh Cy idn kAj
ker AkAz-ml/ p]iTbI/ smu@ bM r
mDYiSt sb ikC bAineyeCn bM smiden
itin ibAm ineyeCn. BAeb ibAemr idniw
Bur AzRIbAd D Ciwr idn. Bu idniwek
ibezx idn ihsAeb s]iX kereCn.
12
''&uim b etAmAr iptmAtAek sAn
kreb/ tAhel etAmr etAmAedr edez dIGR
jIbnyApn kreb. eyw Bu/ etAmAedr Vr
etAmAedr ideCn.
13
''kAek htYA ekAerA n.
14
''bYiBcAr ekAerA n.
15
''cir ekAerA n.
16
''edr sVe imTY ebAl n.
17
''etAmAedr itebzIr GrbAIr it elAB
kerA nA. tAr SIek eBAg kret eco n. bM
tAr dAs-dAsI/ gbAid pZ Tb gADAedr
A sA kret eco n. edr ekAn ikCr
it elAB ekAerA n.
elAekr rV ek By epl
smey/ elAkjn bj ineGRAx Znet epl
bM ibY edKet epl. tAr iz[Ar z Znet
epl bM edKl eD<Ay opr idek WeC. edeK
elAekr Bey ku<ke egl. pbRt eTek dUer dAiey
tAr Gwn edKet lAgl. 19tKn elAekr
emAizek bll/ ''&uim yid AmAedr se kT blet
cAo tAhel t Amr Znb. ik Vr eyn AmAedr
se kT n beln. itin kT blel Amr Bey
mAr yAb.
20
tKn emAiz tAedr bll/ ''By epo n? Bu
etAmAedr prI( kret AibB$Ut heyeCn. itin
cAn etAmr tAek sAn kr/ yAet etAmr pAp
kAj n kr.
21
elAekr pbRt eTek dUer dAiey TAkl/ Ar
tKn emAiz kAr emeGr eBtr Verr kAeC
egl. 22tKn Bu emAizek/ SAeyelr elAekedr
kTil blAr j bleln ''etAmrA edeKeCA
ey Aim SVgR eTek etAmAedr se kT beliC.
23
sutrAM etAmr AmAr se &uln ker esAn
Tb repA idey ekAn mUi%$ geb n.
24
''AmAr j kiw ibezx ebdI qtrI kerA.
ebdI qtrIr smy mAiw bYbhAr kreb. AmAr it
sgR iheseb ebdIr opr ehAmbil o ml
!neb inebdn kreb. bilet etAmAedr g]hpAilt
emx TbA gbAid pZ bYbhAr kreb. eyKAen eyKAen
Aim etAmAedr AmAek men rAKet beliC es sb
SAen etAmr bilil edeb. tKn Aim es
etAmAedr AzIbAR d krb. 25pATerr ebdI qtrI krel
18
21
yA^Apu Sk 21:14-22:4
74
22
yA^Apu Sk 22:5-23:2
75
idenr eblAy hy tAhel ey htY kreb es dAyI
heb.
5
''yKn kiw bYi) tAr g]hpAilt jedr tAr
inejr e(et Tb @A(Ae(et cret edy/ ik
tAr yid ibpeT igey kAer e(et Tb
@A(Ae(et cer ebAy tAhel tAek tAr e(etr
Tb @A(Ae(etr sbecey BAel Psl idey
(itpUr, idet heb.
6
''ek yid tAr itebzIr zesr gAd Tb
ey zs kAw hyin t Tb puer e(tiw puiey
ePel/ tAhel y ikC pue egeC tAr (itpUr,
tAek idet heb.
7
''ekAno bYi) tAr wAk b ikC tAr
itebzIr kAeC rAKet idet pAer. ik yid
itebzIr bAi eTek es ijinx cir hey yAy
teb ik kreb ecArek K<uej ebr krAr ecX kreb.
yid ecArek pAo teb ecAr ci r kr ijinexr mUelYr
i, jirmAn edeb. 8yid ecArek K<uej pAoy n
yAy/ tAhel Vr ibcAr krebn eyKAn eTek cir
heyeC es bAir mAilk edAxI ik n. bAir mAilk
Verr kAeC yAeb bM Vr ibcAr krebn ey es
ik C cir kereC ik n.
9
''yid ekAno bYi) Bey ekAno xA b
gAD b emx b bS b ekAno hArAenA b Sek inejr
bel dAbI ker tAhel tAr jen Verr kAeC
yAeb. Vr yAek edAxI krebn es pr bYi)ek
es ijinxiwr mUelYr i, edeb.
10
''ekAno bYi) tAr itebzIek tAr ekAn
A,Ir r(,Aeb(e,r smeyr j BAr idet
pAer. eswA gAD b xA b emx het pAer ik
yid es A,I Aht hy b mAr yAy b kAerA
le(Y cir hey yAy tAhel ik kreb 11tKn es
itebzIek Bur nAem zpT ker blet heb ey
es cir kerin. tKn A,Ir mAilk es zpT A
kreb bM itebzIek es m]t A,Ir j ekAn
jirmAn idet heb n. 12ik yid es itebzI
cir ker TAek teb tAek jirmAn idet heb.
13
yid ekAn b j A,Iiwek emer ePel teb
tAr edh mA, iheseb edKAet heb. tAhel
itebzIek jirmAn idet heb n.
14
''yid ekAno bYi) tAr itebzIr kAC eTek
DAr ker teb es tAr j dAyI TAkeb. yid ekAn
A,I Aht hy b mAr yAy teb itebzI A,Ir
mAilkek jirmAn edeb. itebzI dAyI kAr,
mAilk esKAen piSt iCl n. 15ik yid A,Ir
mAilk esKAen piSt TAek tAhel itebzIek
jirmAn idet heb n. yid itebzI A,Iiwek
bYbhAerr j wAk edy tAhel tAek A,Iiw Aht
hel b mAr egel jirmAn idet heb n. es
A,Iiw bYbhAerr j y mUlY ideyeC tA yeTX.
16
23
yA^Apu Sk 23:3-24
76
14
yA^Apu Sk 23:25-24:16
77
n. etAmr tAedr mUi%$edr DbMs kreb bM etAmr
tAedr edbtAek men rAKAr smS S eBe ePleb.
25
etAmr sbRd etAmAedr Bu Verr esb b
kreb. Aim etAmAedr riw o jlek AzIbRAd
krb. Aim etAmAedr kAC eTek smS erAg sirey
enb. 26etAmAedr mihlAr sAn DAre, s(m hey
Web. tAedr ek sAn sbkAel mAr yAeb
n. Aim etAmAedr dIGR jIbn edb.
27
''etAmr yKn etAmAedr zedr se yu
kreb tKn Aim etAmAedr zi) ejAgAebA. Aim
etAmAedr zedr hArAet sAhAyY krb. etAmAedr
zr htcikt hey yue(^ eTek pAlAet Zr
kreb. 28Aim etAmAedr Aeg kw BImrl*
pAWAb. es etAmAedr zedr ejAr ker tAiey
edeb. ihbbIy/ knAnIy o ih%Iyr etAmAedr edz
tYAg ker pAlAeb. 29ik Aim zIG smS
mAnuxelAek ejAr ker etAmAedr edz eTek tAAb
n. t k bCr Aim oedr tAAb n. kAr,
tAhel Kub tAtAi etAmAedr edz jnmAnb zU
hey peb. Pel essmy b A,Ir Fek pe
bMzb]ir Ar edzwAek dKl ker eneb bM tKn
es smS A,IrA etAmAedr sms s]iX kreb.
30
tA Aim Kub DIer DIer mAnuxelAek etAmAedr
edz eTek tAAb. etAmrAo *mz> edezr BYer
ebz kret TAkeb Ar Aimo oedr ek ek
tAAet TAkb.
31
''sUP sAgr eTek PrA ndI pyR smS jim
etAmAedr idey edb. etAmAedr edezr pim sImA
heb pelXIyedr smu@ pyR. Ar pUbR idekr sImA
heb Arb edezr mrBUim. sImAnAr meDY
bsbAskArI etYkek Aim etAmAedr idey
prAijt ker tAiey CAb.
32
''etAmr smS elAekedr se Tb tAedr
edbtAedr se ekAnorkm ci ) kreb n. 33tAedr
etAmAedr edez kdm TAket edeb n. yid TAket
dAo tAhel tAedr P<Aed p idey etAmr AmAr
ibre pApek sMGiwt kreb. bM etAmr
elAekedr edbtAedr pUjA kret bADY heb.
24
yA^Apu Sk 24:17-25:35
78
18
25
yA^Apu Sk 25:36-26:36
79
Pul o mukul !tir ker lAgAeb. 36puerA dIpdAniw
mnik zAK Pulilo K<Aiw esAnAr hoy cA.
bM puerAwA kCAec TRA K het heb.
37
rpr sAtiw dIp bAnAeb dIpdAen rAKAr j.
dIpil dIpdAenr sAmen AelAikt ker
rAKeb. 38dIepr icmwAiwo esAnAr hoy cA. ey
TAlAiwet dIpdAniw rAK heb esiweko esAnAr het
heb. 39 dIpdAn o dIpdAenr Anuxik Mz
qtrI kret b 75 pA esAn bYbhAr kret
heb. 40pbRetr opr Aim etAmAedr y y ediKeyiC
t !tir krAr smy sbRd st$k eTekA/ eyn ekAn
Bul n hy.
pib^ tA bu
Bu emAizek bleln/ ''pib^ tAbuiw qtrI
kreb 10iw pd$ idey. pd$il qtrI heb
ms], zenr kApe bM nIl/ ebnI o lAl suetAy.
kjn d( kAirgr pd$Aiw buneb bM tAet es
krb dUetr ic^ eslA kreb. 2etYkiw pd$A k
rkm Ak]itr qtrI kreb. etYkiw pd$A qdeGRY
28 hAt o eS 4 hAt heb. 3 k BAg krbAr j
5iw pd$Aek yu) kerA. pd$il smAn BAeg BAg
kreb. 4 k BAegr ezx pd$iwr DAr jue P<As
qtrI krbAr j nIl kAp bYbhAr kr. 5 BAegr
ezx pd$ iwet 50iw nIl kAper JAlr TAkeb.
6
pd$ilek ke^ yu) krbAr j 50iw esAnAr
AMwA qtrI kr. w pib^ tAbuiwek kse yu)
kreb kiw K tAbu krbAr j.
7
''kiw tAbu qtrI krbAr j CAgelr elAm
idey !trI gAerAiw pd$ bYbhAr kr. tAbuiw
heb Aegr pib^ tAbr
u ACAdn. 8 smS pd$Ail
b k Ak]itr heb. etYkiw pd$ heb 30
hAt lVA bM 4 hAt co. 9gAerAw pd$ BAeg
BAg ker k BAeg p<Acw o BAeg Cyiw pd$
rAKeb. pib^ tAbur sAmen x pd$Aiw BAj ker
rAKeb. 10itiw BAegr ezex pd$r nIec 50iw P<As
lAgAo. 11bAr pd$il k^ krAr j 50iw
iptl AMw qtir krAeb bM kse esil
wAAeb. 12 tAbur ezx pd$Aiwr eDRk b
pib^ tAbur ipCnidek Juel TAkeb. 13 ideko
1 hAt ker pd$ pib^ tAbur BUimedz eTek nIecr
idek Juel TAkeb. Beb pib^ tAbuek prbt$I
tAbiu w cAiridk eTek ACAdenr metA iGer TAkeb.
14
eBterr tAbu eTek bAerr tAbuet yAoyAr j
KAin cAmAr CAd !tir kreb. kiw heb puM emexr
pAkA cAmAr !trI bM iw heb k]X cAmAr.
15
''pib^ tAbuiwek KA ker rAKAr j bAbl
kAeWr kiw kAWAemA qtir kreb. 16o kAWAemAiw
10 hAt <c o 1.5 hAt coA. 17etYkiw kAWAemAr
nIec ewA pAy TAkeb. pib^ tAbr
u etYkiw kAWAemA
26
yA^Apu Sk 26:37-28:6
80
27
28
yA^Apu Sk 28:7-41
81
se it ye t !trI kret heb. 7 ePAedr
itiw k<AeD kiw ker k<AD pi TAkeb. ePAedr
ekA,Ar se k<AD pi sMyu) heb.
8
''ePAedr j ekAmr bnI !tirr smy
dij$edr stkR TAket heb. ePAedr metA ekAmr
bnIeto esAnAr jir/ ms], zenr kAp o lAl/
nIl/ ebnI suetA bYbhAr krA heb.
9
''ewA egAemdk mi, nAo bM tAr opr
SAeyelr pu^edr nAm eKAdA kr. 10Cyjenr nAm
k mi,et o Cy jenr nAm pr mi,et
eKAdA kreb. nAm eKAd krAr smy bys nuyAyI
b eTek eCAw BAeb pr pr sAjAeb.
11
zIlemAherr metA nAmelA eKAdA ker esAn
idey b<AiDey eneb. 12bAer iw mi, ePAedr
k<AeD lAgAeb. hAerA, yKn Bur sAmen dAAeb
tKn es SAeyelr pu^edr nAemr SArk iheseb
ibezx ACAdniw preb. 13ePAedr k<AeD
yAet eKAdA kr mi, iw siWkBAeb Awek TAek
tAr j K<Aiw esAn bYbhAr kreb. 14K<Aiw esAnAr
iw izkl !trI kr/ etYkiw dir mt pAkAen
bM tAedr mi, iwr se Awek dAo.
b(Abr,
''mhAyAjekr j b(Abr, !tir kreb. d(
dij$r ePAedr metA y ker b(Abr, !tir
kreb. b(Abr, !tir heb esAnAr jir/ ms], msIn
kAp o lAl/ nIl/ ebnI su e tA idey .
16
b(Abr,iwek cArekA, krbAr j b bAr
BAj kret heb. r !dGRY heb 1 ibGt o S heb
1 ibGt. 17b(Abre, cAr sAiret mi,mAinkY bsAo.
Tm sAiret TAkeb c,
I/ pItmi, o mrkt. 18itIy
sAiret TAkeb prAg/ nIlkA o pAA. 19tIy/
sAiret TAkeb epAKrAj/ iyS o kwAehl. 20c&uTR
sAiret TAkeb !bdUyRY/ egAemdk o sUyRYkA mi,.
mi,il inejr inejr sAiret esAnAy Aw
TAkeb. 21bAerAiw mi,r opr SAeyelr sAnedr
nAm AlAd AlAd ker eKAdA TAkeb. sIlemAherr
metA mi,ilet bAerAjenr nAm eKAdA kr
TAkeb.
22
''b(Abre,r operr Mziwr j K<Aiw esAn
idey etYkiwek dir mt pAikey ezkl !trI
kr. 23ewA esAnAr AMw lAgAenA TAkeb b(Abre,r
ekAe,. 24ewA esAnAr ecn b(Abre,r pAezr
AMwAy lAgAeb. 25pAkAenA ezkl iwr A
ePAedr k<AeDr pielAr se b sAmen idey
ejA TAkeb. 26Aro ewA esAnAr AMw bAiney
b(Abre,r Ae lAgAeb. ePAedr per
b(Abre,r iBtr BAeg AMw TAkeb. 27Aro
ewA esAnAr AMw ePAedr sAmenr idek k<AeDr
pir nIec lAgAeb. ePAedr ekAmr b nIr oper
15
yA^Apu Sk 28:42-29:27
82
29
yA^Apu Sk 29:28-30:10
83
CAgelr p o Sn ibezx iw pib^ hl.
bAr iw hAerA, o tAr pu^edr idey edeb.
28
rpr eTek sbRd SAeyelr jng, Buek
yAjekr mADYem ibezx iw sgR kreb.
tAr yKn yAjkek iw edeb tA heb Buek
edoyAr smAn.
29
"ibezxBAeb qtir kr ibezx epAzAkelA
hAerAe,r j qtir kr helo eselA y ker
ereK edeb. kAr, hAerAe,r pr ey mhAyAjk heb
es epAzAkelA per Bur esbA kreb.
30
hAerAe,r pr tAr pu^edr meDY eTek kjn
mhAyAjekr dAyBAr sAmlAeb. es yKn smAgm
tAbuet pib^ SAenr esbAy ineyAijt heb tKn es
sAtidn o epAzAkelA preb.
31
"hAerAe,r mhAyAjk iheseb iBexk seb
bYbht emexr mAMs es kr. pib^ SAen
mAMs rAA heb. 32smAgm tAbur sAmenr drjAy
bes hAerA, o tAr pu^r rAA kr mAMs KAeb.
Juir riw idey tAr mAMs KAeb. 33 pitet
tAedr pApemAcn heb bM tAr Ayie%r mADYem
yAjk iheseb A kAz kreb. Ar kAek
oel eKet edoyA heb n/ kAr esil pib^.
34
yid ekAn KAbAr riw b mAMs bizX TAek tAhel
pridn skAel eselA puiey ePlet heb. ek
KAbAr KAeb n kAr, KAbAr ibezx pAey
ibezx smey eKet hy.
35
"AmAr Aedz metA &uim hAerA, o tAr pu^edr
il krAeb. Aim y y beliC &uim tAedr j
iWk tA tA kreb. tAedr yAjk ihsAeb
iBexekr izXAcAr sAt idn Der cleb. 36sAtidn
Der &uim etYkiden kiw ker bld bil edeb.
hAerA, o tAr pu^edr pApemAcenr j pAy
blV n kret heb. Ayi% ebdIek pu,Y krAr
j kret heb. bM ebdIek pib^ krAr j
jlpAeyr etl FAleb. 37&uim sAt idn Der Ayi%
ker sAtidn Der ebdIek pu,Y o pib^ ker &uleb.
es smy ebdIiw it pib^ SAn hey Web. ebdIr
sMSpezR y Aseb tA- pib^ hey yAeb.
38
"etYkidn &uim ebdIet ikC n ikC !neb
edeb. etAmAek k bCr byesr ewA emx bil
idet heb. 39kw emxek skAel o iwek
sYAy bil edeb. 40yKn &uim Tm emxiwek bil
edeb tKn tAr se k epAyA K<Aiw jlpA etl
Ar itn epAy @A(Aresr se Aw bAiw BAl
gemr Awo sgR ker. 41bAr itIy emxiw
egADUil eblAy bil edeb. iwr zs !neb bM
iwr epy !neb heb skAelr !nebr mt. wA
heb kiw sug esQrB/ Buek inebidt kiw
ehAmbil. bM Bu t in>VAes h, krebn bM
r g Buek KuzI kreb.
Dp
U AlAbAr ebdI
Bu emAizek bleln/ ''bAbl kAeWr kw
ebdI qtrI kreb. DUpdAn ihsAeb ebdI
bYbhAr kreb. 2ebdIiw heb cArekA,A. ebdIr qdGRY
o S heb 1 hAt bM ct heb 2 hAt. ebdIr
z]il ebdIr se kiw K wker heb.
3
oiwek K<Aiw esAnA idey mue dAo r pirBAg/
ebdIek iGer tAr cAr DAr bM tAr z]il ebdIr
cArDAer esAnAr inekl dAo. 4esAnAr inekelr nIec
ebdIr ibprIt idek ewA esAnAr AMw lAgAeb.
AMwAy d Fikey ebdIek bey iney yAoy
heb.
5
do bAblAkAeWr heb bM dek esAn idey
mue edeb. 6DUpebdIiw ibezx pd$Ar sAmen bsAo.
pd$Aiw sA(Yisuekr opr ey ACAdn AeC
tAr sAmen TAkeb. es SAn eyKAen Aim
etAmAedr se sA(A krb.
7
''it skAel hAerA, ebdIet sugi Dp
U AlAeb
yKn esbAitil iWk kret Aseb. 8sYAy yKn
es dIp AlAet Aseb tKno tAek ebdIet DUp
AlAet heb. Kn eTek/ DUp inyimtBAeb
Bur sAmen pR, kret heb. 9 ebdIr opr
ekAn DUp TbA ehAmbil sgR kreb n.
ekAn rkm zs !neb o epy !nebr j
ebdI bYbhAr kr heb n.
10
''bCer kbAr hAerA, Bur it kiw ibezx
pZ sgR kreb. mAnuexr pApemAcenr ee
es pApbilr r) idey Ayi% kreb. pApemAcenr
!nebr r) idey Ayi% kret heb. iw
Bur kAeC sbecey pib^. idniw iciHt heb
Ayie%r idn iheseb. idniw heb Bur kAeC
kiw ibezx idn.
30
yA^Apu Sk 30:11-31:6
84
mierr kr
Bu emAizek bleln/ 12''S Aeyelr jnsMKY
g,n kerA tAhel buJet pAreb ktjn SAeyel
bsbAs ker. tAedr etYek Buek ikC n ikC
TR dAn kreb. yid etYek w emen cel tAhel
tAedr jIben ekAn Byr Gwn Gweb n. 13
elAekedr etYkek AmltAik mAn nuyAyI 1/2
ezkl idet heb. AmltAik ezkelr ojn
hl 20 egrA. 1/2 ezkl Bur it kiw
qneb. 14kui bCr hel tAek g,nAr AotAy
An heb. bM g,nAr AotAy cel As etYek
!neb edeb Bur it. 15belAekr 1/2
ezkelr ebzI edeb n AbAr grIbr 1/2 ezkelr
km edeb n. Buek tAedr jIbenr Ayie%r
j etYkek b smpirmA, !neb idet heb.
16
Ayi% qnebr smS TR jmA kr bM TR
smAgm tAbur yAbtIy Krecr j bYbhAr kr.
!neb rkmBAeb Buek tAr elAekedr kT men
rAKAbAr j. tAr tAedr inejedr jIbenr j
mUlY edeb.
11
Dp
U
rpr Bu emAizek bleln/ '' sugi
mzlAelA ejAgA ker AenA DuenA/ nKI/ gal/
kuur. men rAKeb etYkiw mzlAr pirmA, heb
smAn. 35pirAr lbenr se sugi mzlAelA
emzAo bM sugi !tir krAr metA sugi DUp
bAnAo. i*y Dupek K<Aiw bM pib^ kreb.
36
KAinkw pAfAerr met DUepr g<ueA ker iney
es imih kr DUepr eA ey smAgm tAbuet Aim
etAmAedr dzRn edb tAr meDY rAK sA(Yisuekr
sAmen rAKeb. ibezx eyAjen ZDumA^ DUepr
eA bYbhAr kreb. 37Bur j ibezx eyAjn
CA r bYbhAr heb n. 38sugi DUepr g nuBb
kret ek yid inejr j DUepr eA iney
yAy tAhel es smAjcYt heb.
iBexekr etl
Bu emAizek bleln/ 23"sugi msl K<uej
AenA. 12 pA ojenr trl mSik/ 6 pA
ojenr sugi dAricin/ 6 pA ojenr sugi
bM 24bAerA pA ojenr sU Dre,r dAricin
iney es. ilek cilt ezkelr mAn nuyAyI
ojn kr. 1 gYAln jlpAeyr etlo enA.
25
''sugi iBexekr etl !tir krbAr j
ijinxil ibezxe|r mt emzAo. 26smAgm
tAbur opr o sA(Yisuekr opr o etl iCiwey
dAo. r Pel o ijinxelAr ibezx kAz
pAeb. 27ewibl bM ewibelr opr rAK eew o
etl iCewAeb. dIpdAn o tAr skl pA^ o Dp
U ebdIet
o etl iCewAeb. 28ehAmbilr ebdIet bM
bsell bM hlIyA b
tKn Bu emAizek bleln/ 2''AmAr ibezx
kAejr j Aim iyhd pirbAregAIr k
jnek inbRAcn keriC. tAr nAm hl bsell.
bsell hl herr epQ^ bM irr pu^. 3 Aim
bsellek Verr A A/ pwt/ d(t bM smS
rkemr kl o izer |An idey Ber ideyiC.
4
bsell kjn BAl izkAr. bM es esAn/
repA o iptl eTek nAn ijinxp^ qtrI kret
pAer. 5bsell nAn mi, mAi,kY kAwet o tAet
eKAdA ker sur lAr qtrI kret pAer. es
kAeWr izkemRo pArdzIR . bsell sb Dre,r kAj
kret pAer. 6 bselelr se kAj krAr j
Aim hlIyAbek inbRAcn keriC. hlIyAb hl dAn
22
34
31
yA^Apu Sk 31:7-32:12
85
pirbAregAIr hIxAmekr pu ^ . Aim bAkI
kArIgredr sb rkm d(t ideyiC yAet or
etAmAek edoy AmAr ined$zelA pAln kret
pAer
7
smAgm tAb/u sA(Yisku / sA(Yiseu kr operr
ACAdn bM smAgm tAbur smS AsbAbp^.
8
ewibl o tAr opr rAK yAbtIy sb ikC/
Anuxik Mzsh K<Aiw esAnAr bAitSiw bM
DUpebdI.
9
ehAmbilr ebdI bM ebdIet bYbht ijinxp^.
hAt-p eDAyAr pA^ o pAe^r nIecr pAy.
10
yAjk hAerAe,r j ebAnA ibezx epAzAk
pirCd bM hAerAe,r pu^r yKn yAjekr kAj
kreb tKn tAedr j ebAnA ibezx epAzAk pirCd.
11
sugi iBexekr etl/ pib^ SAen bYbhAerr
sugi DUp.
Aim etAmAek iWk eyBAeb ined$z ideyiC iWk
esBAeb tAedr ijinxelA !tir kret heb.
ibAemr idn
Bu emAizek bleln/ 13''S Aeyelr elAekedr
kTAil belA 'etAmr b AmAr
ibAemr idn ibiD nusAer pAln kreb. etAmr
w b kreb kAr, jer pr j w
etAmAr bM AmAr meDY kiw icH ihsAeb ibrAj
kreb. icH edKAeb ey/ Aim Bu/ etAmAedr
pib^ keriC.
14
''' ibAemr idnek kiw ibezx idenr
myRAd edeb. yid ek ibezx ibAemr idnek
kiw sADAr, idenr metA pAln ker tAhel
tAek b htYA kret heb. yid ek ibAemr
ideno kAj ker/ tAhel tAek tAr elAekedr eTek
ibtAit kret heb. 15kAj krAr j sAehr
bAik Cyidn inid$X TAkeb ik sm idniw heb
ibezx ibAemr idn. idniw etAl TAkeb Bur
it sAn dzeR nr idn iheseb. ibezx ibAemr
iden ek kAj krel tAr m]&u Y inbAyR. 16ibAemr
idniwek sbRd men ereK SAeyelr mAnux ibezx
idn iheseb pAln kreb. tAr sbRd w emen
cleb. w hl AmAr o tAedr meDY k icrSAyI
beAbS. 17ibAemr idniw kiw icrSAyI icH
iheseb eb<ec TAkeb AmAr o SAeyelr elAekedr
meDY. Bu sAehr Cyidn pirm ker AkAzml o p]iTbI qtrI kereCn. ik smiden itin
ibAm o bserr meDY kAiweyeCn.
18
sIny pbR e t rpr Bu emAizr se
keTApkTn ezx kreln. tArpr itin beAbeS
elK ewA smArAl pATr Plk emAizek ideln.
Vr inejr hAet pATr Plek ileKeCn.
12
esAnAr bACr
pbRt eTek emAizr nAmet edrI heC edeK
elAekr i hey hAerA,ek iGer Drl.
tAr bll/ ''emAiz AmAedr pT ediKey imzr edz
eTek ebr ker eneC ik Amr etA KAn eTek
ikC bueJ Wet pAriC n ey emAizr ik heyeC.
sutrAM esA/ Amr AmAedr en edbAr j
edbtAedr !trI kir.
2
hAerA, tKn elAekedr bll/ ''etAmr AmAr
kAeC etAmAedr SI/ pu^/ kAedr kAenr esAnAr l
en dAo.
3
sutrAM sbA tAedr SI/ pu^ o kAedr kAenr
l en hAerA,ek idl. 4 hAerA, sbAr kAC eTek
esAnAr lelA iney eselA giley kiw bACerr
mUi%$ gl. hAerA, bAwAil idey bACerr mUi%$ gl
bM esAn idey mUi%$iwr ACAdn !tir krl.
tKn elAekr bll/ "eh SAeyl etAmAr
edbt iyin etAmAek imzr edz eTek ebr ker
eneCn. 5 sb edKAr pr hAerA, bACerr mUi%$r
sAmen kiw ebdI !tir krl. rpr hAerA, eGAx,
ker jAnAl/ ''AgAmIkAl Bur sAnAeTR kiw
ibezx cu BAit sb pAln krA heb.
6
pridn Kub eBAer elAekr eW ikC pZek
emer ehAmbil o ml !neb idl. tArpr tAr
bes pAt epe KAoy dAoy ker An PUit$et
emet Wl.
7
iWk es smey Bu emAizek bleln/ ''etAmAr
elAekr/ yAedr &uim imzr edz eTek ebr ker
eneCA/ tAr mArA k pAp kAej il heyeC.
8
AmAr ined$z spU,$rep A ker esAn giley
tArA kiw bACerr mUi%$ qtrI kereC. tAr gl
esAnA idey !trI kiw bACerr mUi%Rek pUej kreC
bM tAek !neb ideC. AbAr tAr bleC/
'SAeyl/ heC etAmAr edbtA iyin etAmAek
imzr eTek ebr ker eneCn.
9
Bu emAizek bleln/ ''Aim o elAekedr
BAl ker icin. or BIx, ejdI o t. 10sutrAM
AmAek k TAket dAo. Aim tAedr opr *u /
Aim tAedr DbMs krb. tArpr Aim etAmAek
idey kwA b jAitr s]iX krb.
11
ik emAiz ibneyr se Bu/ tAr Vrek
nuerAD krelA/ ''Apin e*AD idey ApnAr
elAekedr DbMs krebn n. Apin ApnAr zi)
o prA*m idey o mAnuxedr imzr edz eTek ebr
ker eniCeln. 12ik Apin yid oedr DbMs
kern tAhel imzrIyr blet pAer ey/ 'Bu inejr
elAekedr j KArAp ikC krAr pirk n
keriCeln. tA itin elAekedr imzr eTek
ebr ker iney igeyiCeln. itin eceyiCeln pbRetr
opr iney igey tAedr htY kret. itin eceyiCeln
32
yA^Apu Sk 32:13-33:3
86
33
yA^Apu Sk 33:4-34:7
87
ik Aim etAmAr se yAb n. etAmr BIx,
key o ejdI. etAmr AmAek *u kerC. yid
Aim etAmAedr se yA tAhel hyetA Aim
etAmAedr DbMs kret pAir. 4 >sMbAd ezAnAr
pr elAekr BIx, htAz hey pl bM tAr
mi,mAi,kY prA b ker idl. 5 ekn kAr emAizek
Bu beleCn/ ''SAeylbAsIek belA/ 'etAmr
key ejdI k]itr mAnux. Kub km smeyr jo
Aim yid etAmAedr se m, kir tAhel etAmAedr
ibnAz het pAer. sutrAM yKn Aim iSr krb
SAeylek ik kret heb tKn etAmr inejedr
edh eTek lArAid Ku e l ePl. 6sutrAM
SAeylbAsIrA ehAerb pbRt eTek tAedr yA^ApeT
inejedr lArAid Kuel ePll.
SA yI smAgm tA bu
emAiz iziberr kw dUer kiw tAbu SApn
krl. emAiz tAbur nAm idl ''smAgm tAbu.
Buek ek yid ikC ij|As kret cAy tAhel
es iziberr bAer smAgm tAbuet eyet pAer.
8
yKn Kuiz emAiz smAgm tAbuet eyt. sbA
tAek l(Y krt. skel injSV tAbr
u drjAy dAiey
emAizr smAgm tAbur BYer yAoy edKetA.
9
emAiz yKn smAgm tAbeu t ebz kretA tKn
tAbur drjAy emGS enem Ast bM Bu tKn
emAizr se kT bletn. 10elAekr smAgm tAbur
drjAy emGS edKet epel tAr inejr inejr
tAbur meDY hAw ege Verr pAsn kretA.
11
BAeb Bu emAizr se mueKAmuiK kT
bletn. Bu bur metA emAizr se kT bletn.
Bur se kT ezx krAr pr emAiz iziber iPer
eyetA ik emAizr pircArk nUenr pu^ iyehAzUy
tAbur bAer eberAt n.
7
34
yA^Apu Sk 34:8-34
88
yA^Apu Sk 34:35-35:34
89
tt( es Abr, Kuel rAKt. emAiz yKn Bur
sAiDY eTek ebirey Ast bM S A ey e lr
elAekedr Bur AedzsmUh blt/ 35tKn tAr
emAizr muKmelr opr kiw dIi edKet ept.
tA es AbAr tAr muK eFek ePlt/ perr bAr
Bur se kT blet n yAoy pyR es BAeb
muK eFek rAKt.
ibAemr idn sM*A inym
35
bsell o hlIyA b
tArpr emAiz SAeylbAsIedr bll/ ''edK/
Bu iyhd bMezr he rr epQ^/ irr pu^ bsellek
menAnIt kereCn. 31itin tAek Virk (mt
ideyeCn. itin tAek |Aen o sb
R kAr ibAy pArdzIR
32
ker &ueleCn. es esAn/ repA o iptelr ijins
qtrI ker tAr opr kArkAy$Y kret pAer. 33es
mUlYbAn pATr o mi,mAi,kY ekew bsAet pAer. es
kAW ideyo sbRkAr ijins qtir kret pAer.
34
Bu bsell o hlIyAbek iz(AdAn krAr ibezx
(mt idey e Cn. hlIy A b hl dAn bMzIy
30
yA^Apu Sk 35:35-36:38
90
36
pib^ tA bu
tArpr d( kAirgrr pib^ tAbu qtrI krbAr
kAj Ar krl. tAr imih zenr kAp/ ebnI/
nIl o lAl suetA idey dziw pd$ !tir krl. tAr
tAr opr suetA idey Verr ibezx fAnAyu) krb
dUetr Cib bsAl . 9etYkiw pd$A iCl smAn mAepr
28 hAt lV A o 4 hAt co. 10tArpr kAirgerr
es pd$Ail jue BAeg BAg krl. p<Aciw ker
pd$ iney ekkiw BAg helA. 11tAr nIl kAp
idey etYk BAegr pd$Ar iknArAy kiw P<As qtrI
krl. 12itiw BAegr pd$Ar DAer 50iw ker P<As
iCl. P<Asil iCl ek perr ibprIet. 13tAr
iw pd$Aek ejA edbAr j 50iw esAnAr AMw
!tir krl. BAeb pib^ tAbiu wek kse kiw
Ke yu) kr hl.
14
tArpr kAirgrr es pib^ tAbur ACAdenr
j Aerkiw tAbu !tir krl. tAr CAgelr elAm
idey gAerAiw pd$ bAnAl. 15sbil pd$A iCl
smAn mAepr 30 hAt lV o 4 hAt co.
16
tArpr p<Aciw pd$ jue kiw o Cyiw pd$A jue
Aerkiw BAg kr hl. 17 BAegr pd$Ar DAer
50 iw ker P<As lAgAenA hl. 18tAr 50 iw iptelr
8
yA^Apu Sk 37:1-38:8
91
sA(Yisku
bsell bAbl kAW idey pib^ isku qtrI
krl. isku iw 2.5 hAt lV / 1.5 hAt co
Ar 1.5 hAt <c. 2 tArpr es K<Aiw esAn idey
isuekr eBtr o bAerr idk mue idl. es
isuekr cAiridek esAnAr jir idey iGero idl.
3
rpr es isukiw bey iney yAoyAr j cAriw
esAnAr AMw cArekA,Ay rAKl. r kidek iw
AMw lAgAenA iCl bM iw AMw lAgAen iCl
r idek. 4isukiw bey iney yAoyAr j
bAbl kAeWr K<uiw !trI ker es esil K<Aiw esAnAy
mue idl. 5 tArpr es pib^ isuekr itiw DAer
AMwAilr iBtr idey K<iu wil Fikey idl. 6 tArpr
es K<Aiw esAn idey ACAdniw qtrI krl. w
iCl 2.5 hAt lV o 1.5 hAt co. 7 tArpr es
epwAen esAnA idey iw krb dUt !trI krl bM
esel ACAdenr DAer ereKiCl. 8 tArpr es
krb dUetr mUi%$iw pApemAcn SAenr ACAdenr
se jue k^ krl. 9dUetr fAn AkAez Ciey
pib^ isukiwek eFek idl. dUetr prSpr
mueKAmuiK hey pApemAcn SAenr idek tAikey rl.
37
Dp
U AlAbAr ebdI
rpr DUp-Dun epAAbAr j es bAbl kAW
idey kiw DUpdAnI !trI krl. w iCl 1 hAt
lV/ 1 hAt co bM 2 hAt ct ibizX kiw
ecQekAn ijinx. DUpdAenr cArekAe,r itiwet
kiw ker izM iCl. z]il o DUpebdI kiw
K wker iCl. 26es DUpdAenr opr cArpAz
bM izM K<Aiw esAn idey mue idl. tArpr Dp
U dAenr
27
cArpAz esAnAr jir idey mue idl. jirr
nIec DAer AMw lAgAenA hl. AMw lAgAenA
hl bey iney yAoyAr K<uiw Der rAKAr j. 28es
K<uiwil bAbl kAW idey !tir ker esAn idey
ibezx ewibl
mue idl.
10
29
bsell bAbl kAW idey kiw 2 hAt lV/
tArpr es kjn sugi StkArk eymn
1 hAt co o 1.5 hAt <c ewibl bAnAl. 11ewibelr ker sug !trI ker esBAeb pib^ iBexekr
cArDAr K<Aiw esAnAr pAt idey es mue idl bM etl bM K<Aiw o sugi DUp-DUn qtir krl.
tAr cArDAer kiw esAnAr JAlr lAigey idl.
12
ehAmbilr ebdI
tArpr es kiw 1 hAt coA kAWAem krl
tArpr bsell bAbl kAW idey ehAmbilr
ewibelr sb DAr iGer bM kAWAemAr cArpAez esAnAr
ebdI qtrI kreln. w iCl 5 hAt lV/ 5
JAlr lAgAel. 13tArpr es ewibelr cArekA,Ay
14
cArpAy A y cAriw esAnAr AMw lAgAl. es hAt co o 3 hAt ct ibizX ecQekAn AkAerr.
ewiblwAek bbAr j AMwAelA kAWAemAr Kub 2tArpr es ebdIr etYkiw ekAe,r j kiw
kAeC Awek idl. 15tArpr es ewibliw bey iney z] bAnAel bM tAedr ekA,Ay jue idl yAet
yAoyAr j bAbl kAeWr K<uiw !tir krl. K<Aiw t K hy bM ebdIiw iptl idey eFek idl.
esAn idey K<iu wilo mue idl. 16rpr es ewibel 3es ebdIet bYbhAerr sb srm iptl idey qtrI
bYbhAerr j esAnAr ew/ cAmc/ bAiw o klsI krl. es pA^/ eblc/ bAiw/ k<Aw cAmc/ cAw tYAid
bAnl. epy !neb FAlAr j bAiw o klsI bYbhAr qtrI krl. 4 tArpr es iptl idey jAelr metA
kr hl.
kiw J<AJir qtrI krl. ebdIr eber nIc eTek
mAJKAn pyR J<AJir bsAenA hl. 5tArpr es
bAitdAn
ebdIiw bey iney yAoyAr K<uiw lAgAbAr jnY J<AJirr
17
tArpr es esAnAr bAitdAniw !tir krl. es cArekA,Ay cAriw AMw lAgAl. 6tArpr es bAbl
K<Aiw esAn hA&ui idey epwAel bM !tir krl kAW idey K<uiw qtrI ker iptl idey mue idl.
bAitdAenr ibS]t pAdAnI. es Pul/ pAt/ k<ui idey 7ebdIiw bey iney yAoyAr j K<uiwelA AMwAr
kArkAy$Y ker sbikC ke^ jue idl. 18bAitdAenr iBter Fikey edoy hl. ebdIr DArelA qtrI
Cyiw zAK/ kidek itniw pridek Aro itniw. kr hl t) idey. w iCl kw KAil isuekr
19
itiw fAel TAkl itniw ker Pul. esil kAW metA P<Ap.
8
bAdAemr Puelr metA tAet k<ui o pAt rAK hl.
tArpr es iptl idey pA^ bM pAe^r pAy
20
qtrI
krl. w mihlAedr edoy iptelr Ayn
bAitdAenr de Aro cAriw Pul rAK hl k<ui o
21
pApi semt y edKet bAdAm Puelr metA. tAet eTek enoy heyiCl. mihlAr smAgm tAbur
ekk idek itniw ker emAw Cyiw fAlo rAK ebz drjAy esb krAr j esiCl.
25
38
yA^Apu Sk 38:9-39:8
92
39
ePAd
tAr imih zenr kAp/ esAnAr jir/ nIl/ ebnI
o lAl suet idey ePAd qtir krl. 3 tAr esAn
ipiwey sr pAt qtir ker tArpr t eTek esAnAr
jir bAnAl. tArpr tAr es esAnAr jir nIl/
ebnI/ lAl suet o zenr kAper sAeT ksAeT
bn
u l. w Kub d( kAirgerr kAj. 4tAr ePAedr
j k<AeDr kAp bAnAl eyw ePAedr ekAe,
eb<eD edoy hl. 5 tAr ekAmrbnI buen ePAedr
sAeT jue idl. emAizek edoy Bur Aedz
nuyAyI wAo ePAedr mt imih zenr kAp/
nIl/ ebnI o lAl suetA bMesAnAr jir idey
ebAn hl. 6kAirgrr ePAedr j esAnAr opr
egAemdk bsAelA. tAr pATrelAr opr
SAeyelr pu^edr nAm eKAdA krl. 7 tArpr tAr
mi,elA ePAedr opr bisey idl.
lMkAril SAeyelr elAekedr j kiw
SArk hey TAkeb. sb kr heyiCl emAizek
edoy Bur Aedz nusAer.
2
b(Abr,
tArpr tAr b(Abr, !trI krl. iWk ePAedr
metA wAo iCl kjn d( kAirgerr kAj.
8
yA^Apu Sk 39:9-43
93
w !trI kr hl esAnAr jir/ imih zenr kAp
bM nIl/ ebnI o lAl kAp idey. 9 b(Abr,iwek
eDRk ker BAj ker cArekA, kiw pekewr
AkAr edoy hl. w iCl 9 i lV Ar 9
i co. 10tArpr kAirgrr b(Abr,iwr opr
cAr sAir mi,mAi,kY bsAelA. Tm sAiret iCl
c,
I/ pItmi, o mrkt. 11itIy sAiret iCl prAg/
nIlkA o pAA/ 12tIy sAiret iCl eperAj/
iyS o kwAehl. 13c&uTR sAiret iCl !bdUyRY/
egAemdk o sUyRkAmi,. sb mi, esAnAr opr
bsAenA hl. 14b(Abr,iwr opr emAw bAerAiw mi,
iCl. SAeyelr etYk pue^r j iCl kiw
ker mi,. etYk lAerr opr zIlemAherr
metA SAeyelr bAerAiw pirbAregAIr kiw ker
nAm eKAdA kr iCl.
15
kAirgrr b(Abre,r j K< A iw esAnAr
ezklsmUh bAnAelA. ezklil dir mt
pAkAen iCl. 16kAirgrr iw esAnAr AMw bAiney
b(Abre,r ekAe, Awek idl. tAr k<AeDr j
iw esAnAr SAlIo !tir krl. 17tAr esAnAr
ecniwek b(Abre,r ekAe,r AMwAr sAeT eb<eD
idl. 18tAr Aer iw esAnAr AMw bAiney
b(Abre,r pr iw ekAe, Awek idl. w iCl
b(Abre,r iBterr idek ePAedr iWk per.
tAr esAnAr ezkelr pr Ail sAmenr idk
idey ePAedr k<AeDr pir esAnAr lAerr se
yu) keriCl. 19tArpr tAr Aer iw esAnAr
AMw qtrI krl bM esil ePAedr pAez/
b(Abre,r eBtridekr DAer Awek idl. 20tAr
AerA iw esAnAr AMw bsAl k<AeDr pir nIec
ePAedr sAmen. AMwAil iCl bnIr kAeC/
ekAmrb nIr opr. 21tArpr tAr kiw nIl iPetr
sAhAeyY b(Abr,Ir AMwr sAeT ePAedr AMw
eb<eD idl. BAeb Bur Aedz nuyAyI b(Abr,iw
ePAedr sAeT z)BAeb b<AD TAkl.
yAjkedr pr epAzAk
tArpr tAr ePAedr j spU,Rrep nIl
kAp idey kiw epAzAk bunl. 23tAr AlKAAr
mAJKAen kiw Puew krl bM PuewAr cArDAr
idey kwkerA kAp eslA ker idl/ PuewAiw
yAet n eCe tAr j.
24
tArpr tAr imih zenr kAp bM
nIl/ ebnI o lAl suetA idey ebdAn qtrI
krl. ebdAnAil tAr AlKAAr nIecr DAer
Juiley idl. 25tAr K<Aiw esAnAr G qtrI krl
bM esil AlKAAr nIecr DAer ebdAnAr mAeJ
mAeJ lAigey idl. 26lKAAr nIecr DAer etYkiw
ebdAnAr mAJKAen kiw ker G lAgAenA hl.
emAizek edoy Bur Aedzmt epAzAk !tir
22
yA^Apu Sk 40:1-38
94
40
20
95
elbIy pu Sk
ehAmbil o qnebdYsmhU
Bu Vr emAizek fAkeln bM smAgm tAbu
eTek tAr se kT bleln/ 2''SAeyelr
elAkedr bl yKn Bur kAeC etAmr ekAn !neb
iney Aseb/ es !neb eyn etAmAedr ekAn kiw
g]hpAilt A,I hy/ t kiw gr/ emx b CAglo
het pAer.
3
''yKn ekAn bYi) tAr egA-pAl eTek ehAmbil
edy/ tKn esw eyn xA hy/ yAr meDY ekAn edAx
en. smAgm tAbuet eFAkAr mueK es A,Iiwek
Aneb. tArpr Bu es qneb h, krebn.
4
A,Iiwek htY krAr smy es b A,Iiwr
mATAy tAr hAt rAKeb. Bu es bYi)ek pAp
eTek mu) krAr j Ayi%rep ehAmbil h,
krebn. 5'Bur sAmen es es e bACriwek
hnn kreb. tArpr hAerAe,r pue^r TRA yAjkrA
smAgm tAbuet eFAkAr mueK biSt ebdIr kAeC
b es r) Aneb bM ebdIr oper bM
cArpAez t iCiwey edeb. 6 yAjk b A,Iiwr
edh eTek cAm CAAeb bM tArpr A,Iiwek
ekew wker wker kreb. 7hAerAe,r pue^r TRA
yAjkrA b ebdIet An Aleb bM tArpr
Aenr opr kAW cApAeb. 8tArpr tAr ebdIr
operr Aen je kr kAeWr opr b
wkerel :mAT Ar ciby
R )
u mAMs rAKeb. 9yAjk
jl idey b jiwr pAil Ar edehr iBterr
Mzil Duey eneb. tArpr yAjk ebdIr oprkAr
jiwr smS Mz puiey eneb. hl ehAmbil/
Aen S& kiw qneb. qnebr sug Buek
KuzI kreb. 10'yKn ek ehAmbil iheseb kw
emx b kw CAgl phAr edy/ tKn es A,Iiwek
b purx A,I het heb/ yAr meDY ekAn edAx
b K<ut en. 11Bur sAmen ebdIr %r idek es
A,Iiw htY kreb. tArpr hAerAe,r pue^r TRA
yAjkrA A,Iiwr r) ebdIr oper bM cArpAez
iCiwey edeb. 12yAjk tArpr A,Iiwek wker
wker ker kAweb. tArpr es wkerAel :mAT
o cibRyu) mAMs ebdIr Aen rAK kAeWr opr
rAKeb. 13yAjk jl idey A,Iiwr pAil Ar
edehr iBterr Mzil Deu y eneb. yAjkek b
pZiwr smS Mz sgR kret heb. es ebdIr
opr A,Iiwek puiey eneb. hl ehAmbil/ Aen
St qneb. sug Buek KuzI ker.
zs qnebsmhU
''yid ek Bu Vrek zs qneb dAn ker/
teb tAr qneb eyn eA myd eTek !trI
hy. mydAr opr elAkiw b etl FAleb
bM tAr opr kuur rAKeb. 2 tArpr es esw
hAerAe,r pu^edr kAeC TRA yAjkedr kAeC Aneb.
es etl Ar sugi emzAen kmueW mydAr e
eneb. yAjk tKn ebdIr oper SArk !neb
epAAeb. qneb Aen St. r sug Buek
KuzI ker. 3 hAerA, bM tAr pu^edr j TAkeb
bAik pe TAk zs qneb. Buek edoy Aen
!tir qneb tY pib^.
esk zs qnebsmhU
''yKn ekAn elAk nuen esk zs qneb
phAr edy tKn t eyn b KAimribhIn riw
hy y imih myd o etl idey !trI/ Tb eyn
etl emzAenA srcAkalI hy. 5 yid &uim eskApAe^
esk zs-qneb Aen/ t hel t eyn b
etl emzAen KAimribhIn e mydAr !trI hy.
6
&uim b esw wker wkerA kreb bM tAr
opr etl FAleb. iw hl zs qneb. 7 yid &uim
kAy BAj zs qneb iney Aes/ tKn eyn t
etl emzAen eA myd idey !trI hy.
8
''&uim b sb ijins eTek !trI zs
qnebil Bur kAeC Aneb. yAjekr kAeC esil
iney yAeb bM es esilek ebdIr opr rAKeb.
9
tArpr yAjk zs qnebr ikC Mz eneb bM
4
elbIy pu Sk 2:10-4:5
96
97
eBter iney Aseb. 6 per tAr A[ul re)r meDY
efAbAeb bM pib^tm jAygAr ACAdenr sAmen
Bur sAmen sAtbAr es r) eCwAeb. 7yAjk ikCw
r) sugI ebdIr ekAe, lAgAeb. : ebdIiw smAgm
tAbuet Bur sAmen reyeC. xAer sb r)wA
tAek ehAm ebdIr nIec eFel idet heb. : ebdIiw
smAgm tAbuet eFAkAr mueKr ebdI. 8 pAepr j
qnebr bACriwr smS cibR es ebr ker eneb.
eBterr Mzilr oprkAr o cArpAezr cibRo
es iney eneb. 9es b b]O bM kiwr nIec ey
cibR tAedr eFek rAeK t eneb. es yk]etr cibRo
b eneb. es w b]eOr sAeT ebr ker eneb.
10
ml qnebr xAiwr sgRIkre,r mt yAjk
b smS Mzel sgR kreb. ehAm
qnebr j ey ebdI/ tAr opr yAjk b
A,Iiwr Mzel epAAeb. 11-12ik yAjk b
xAiwr cAm/ eBterr Mzel bM zrIerr
bj$Y pdATR bM mATA o pAeyr smS mAMs sirey
eneb. yAjk es sb Mz tAbur bAer ibezx
jAygAy eyKAen CAel eFel rAK hy/ esKAen
bey iney Aseb. esKAen b es kAeWr opr
es sb Mz ereK epAAeb. eyKAen CAel FAl
AeC esKAen xAiwek epAAet heb.
13
''mno het pAer ey sm SAeyl jAit n
ejen pAp kreC. tAr hyetA mn enk kAj
ker beseC eyil tAedr n kret Bu A|A
ideyeCn. yid tA Gew tAr edAxI heb. 14yid
tAr es pAp sVe buJet pAer/ teb tAr sm
jAitr j pAepr qneb iheseb kw e bACr
sgR kreb. tAr b e bACriwek smAgm
tAbuet iney Aseb. 15elAekedr meDYkAr bI,rA
Bur sAmen xAiwr mATAy hAt rAKeb bM tKn
kjn Bur sAmen e bACriwek htY kreb.
16
iBix) yAjk ey tKn k%RbYrt iCl/ es
ikCw r) smAgm tAbuet iney Aseb. 17yAjkiw
tAr A[ul re)r meDY efAbAeb bM t sAtbAr
Bur sAmen pd$Ar sK
u BAeg iCiwey edeb. 18tArpr
yAjk ikCw r) ebdIr ekA,elAy ePleb. :
ebdI smAgm tAbr
u meDY Bur sAmen reyeC. yAjk
smS r) l qnebr ebdIr emeJy FAleb.
: ebdI smAgm tAbur meDY eFAkAr mueK reyeC.
19
rpr yAjk A,Iiwr smS cibR eneb bM t
ebdIr opr epAAeb. 20yAjk pAp qneb eymnBAeb
xAiwek sgR keriCl esBAeb smS
Mzel sgR kreb. BAeb yAjk elAekedr
Zic ker &uleb* bM Vr SAeyelr elAekedr
(m krebn. 21yAjk b xAiwek iziberr
bAer Aneb bM t epAAeb/ eymnBAeb es Tm
e l A e k e d r & u l e b Tb ''Ayi%kr. ih ziwr
TR ''FAk edoy/ "lukAen Tb "pAp mueC edoy.
elbIy pu Sk 4:6-35
elbIy pu Sk 5:1-6:4
98
99
pAepr edAex edAxI heb/ sutrAM es y ikC cir
keriCl/ es y ikC ek Wikey ineyiCl t es
b iPirey edeb. Tb elAekr tAek y
ikC t%AbDAn krAr j ideyiCl Tb eysb ijins
es epeyo imeTY beliCl/ sbikC es b iPirey
edeb. 5es y ikC imTY itit ideyiCl tAr
puerA dAm edeb bM tArpr es ijinxiwr itir)
k pmAMezr mt dAmo b ePrt edeb. es
k]t iDkArIr kAeC es TR edeb. eyidn es
tAr edAxATRk bil iney Aseb esidn es kAjiw
kreb.
6
'' bYi) b yAjekr kAeC edAxATRk bil
iney Aseb. t b heb emexr dl eTek
An kw purx emx. es purx emexr meDY
eyn ekAn K<ut n TAek. yAjk y bleb r dAm
heb tA. w heb Bur kAeC d% k edAxATRk
bil. 7 rpr yAjk Bur kAeC yAeb bM tAr
pApemAcenr j Ayiz% kreb bM eyilr j
es dAyI iCl Bu tAr smS kAj (m ker edebn.
elbIy pu Sk 6:5-28
!trI k Dre,r riw hl zs qneb. ekAen
pib^ SAen yAjkrA b riw KAeb; smAgm
tAbur Ae,r meDY w KAeb. 17zs qnebiw
b eyn KAimr idey qtrI kr n hy. An
idey !trI AmAek edoy qnebsmU h Aim
yAjkedr Mz iheseb ideyiC. w tY pib^/
dAn krA pAp qneb bM edAx qnebr mt.
18
hAerAe,r smS sAnedr meDY etYkiw purx
sAn Aen St Bur it inebidt qnebsmUh
eKet pAer. w etAmAedr bMzprprAyBAeb
icrkAelr inym. smS qneb SpezRr ArA
es sb mAnuxedr pib^t Aes.
yAjkedr zs qneb
Bu emAizek bleln/ 20"hAerA, Ar tAr
pu^edr AmAr kAeC sb qneb Anet heb.
eyidn tAr hAerA,ek DAn yAjk bel iBix)
kreb/ esidn tAr w kreb. zs qnebr j
tAr b 8 kAp e myd Aneb. :itidenr
qneb dAenr smey w edoy heb. tAr r
eDRk Aneb skAel/ bAik eDRk Aneb sYAr
smy.
21
e mydAr se etl emzAen heb bM
eskAr pAe^ tAek esk heb. !tir hey egel &uim
b t eBter Aneb. &uim qnebiwek wker
wker ker BAeb. r g Buek KuzI kreb.
22
''hAerAe,r S A en bsAr j hAerAe,r
%rpurxedr eTek iBix) yAjk zs qneb
b Bur kAeC Aneb. inym icrkAl Der
cleb. Bur j zs qneb b spU,RBAeb
id kret heb. 23yAjekr etYkiw zs qneb
b spU,Rrep epAAet heb. t ekAn met
AhAr kr cleb n.
19
ehAmbil
Bu emAizek bleln/ 9 ''hAerA, bM tAr pu^edr
ined$z dAo wA hl ehAmbilr inym. ebdIr
ikuer opr ehAmbil skAl n hoy py$
sAr rAt Der TAkeb. ebdIr An b kwAnA
ebdIiwr oper let TAkeb. 10yAjk b
msInr bRAs preb bM tAr pr preb msIn
beS r epAzAk. ebdIr opr Aen d ey
qnebsmUh CA hey igeyiCl yAjk es pirtY)
CA &uel iney es smS CA ebdIr pAez rAKeb.
11
rpr yAjk epAzAk eCe epAzAk preb/
tArpr es tAbur bAer k ibezx jAygAy
CAilek iney yAeb. 12ik ebdIr An b
ebdIr opr let TAkeb. tAek ekAn *em
pApbilr inym
elbIy pu Sk 6:29-7:30
100
ml qnebsmhU
"Bur kAeC ml qnebsmUh dAenr bYbSA.
12
ekAn bYi) k]t|tA jAnAet ml qneb Anet
pAer. yid es k]t|t jAnAet qneb Aen teb
tAr KAimribhIn etl mAKAen riw/ oper etl
edAlnIy qnebr inym
AblI
edoy pAtl ikC riw bM etl emzAen e
13
28
29
mydAr ikC egAw p<Ariw An ic. ml
Bu emAizek bleln/ "S Aeyelr elAekedr
qnebsmUh hl es qneb y ekAn bYi) Vrek belA yid ekAn bYi) Bur kAeC ml qneb
DbAd jAnAet Aen. es qnebr se bYi)iw iney Aes/ tAhel es bYi) qnebr Mz
KAimr idey !trI kr egAw p<Ariwilo b Buek edeb. 30phAerr es Mz Aen
11
101
epAAen heb. es inejr hAet es phAerr Mz
bhn kreb. es jiwr cibR bM b(edz yAjekr
kAeC Aneb. Bur sAmen jiwr b(edziw &uel
Dreb. wA heb edAlnIy qneb. 31tArpr yAjk
ebdIr opr cibR epAAeb; ik jr b(edz hAerA,
bM tAr pu^edr iDkAer TAkeb. 32etAmr ml
qnebr fAn idekr riwo yAjkek edeb. 33ml
qnebr fAn idekr riw TAkeb es yAjekr
:hAerAe,r pu^edr dKel/ ey ml qnebr r)
Ar cibR sgR ker. 34Aim SAeyelr elAekedr
kAC eTek edAlnIy qnebr b(edz bM ml
qnebr fAn r iniC bM es bSil Aim
hAerA, o tAr pu^edr idey idiC. SAeyelr
elAekrA b inym icrkAelr j emen
cleb.
35
il hl Buek d% Aenr !trI qnebr
Mz y hAerA, o tAr pu^edr iDkAr. yKn
hAerA, bM tAr pue^r Bur yAjk hey esb
ker tAr sgRilr Mzo pAy. 36yAjkedr
menAnIt krAr smy eTek Bu sb Mz
yAjkedr edoyAr j S Aeyelr elAekedr ined$z
edn. elAekrA b eyn es Mz icrkAelr
j yAjkedr edy.
37
il hl ehAmbil/ zs qneb/ pApemAcenr
qneb/ edAxemAcenr bil/ ml !neb bM yAjk
inbRAcn spekR bYbSA. 38sIny pbRetr opr Bu
emAizek A|Ail edn. eyidn Bu SAeyelr
elAekedr sIny mrBUimr meDY Bur kAeC tAedr
qnebsmUh Anet Aedz ideyiCeln/ esidn itin
ibiDil jAiney edn.
emAiz yAjkedr iny)
u kreln
2
Bu emAizek bleln/ "hAerA, o tAr pu^edr
se nAo. es se nAo epAzAk-pirCd/
iBexekr je etl/ pApemAcenr qnebr xA/
iw purx emx bM KAimribhIn riwr Jui. 3 tArpr
elAekedr kse smAgm tAbur ebz mueK iney
esA.
4
Bur Aedz mt emAiz sb kAj kreln.
elAekrA smAgm tAbur ebz mueK kse edKA
krl. 5 tKn emAiz elAekedr bleln/ "Bu y
Aedz kereCn hl tA bM t b kt$bY.
6
tArpr emAiz/ hAerA, o tAr pu^edr iney
eln. jl idey itin tAedr eDQt kreln. 7 rpr
emAiz hAerA,ek ebAn ri(,I prAeln bM tAr
ekAmerr cArpAez kiwb jAeln. tArpr emAiz
hAerAe,r gAey epAzAk pirey gAey ePAd jAeln
bM ebAn pwkAet g ebXn ker tA b<ADeln.
BAeb emAiz hAerAe,r gAey ePAd prAeln.
8
emAiz hAerAe,r beu k b(Abr, pirey ideln. tArpr
elbIy pu Sk 7:31-8:23
elbIy pu Sk 8:24-9:14
102
rV yAjkedr h, kreln
Aw idenr idn emAiz hAerA, o tAr pu^edr
bM es sAeT S Aeyelr bI,edro fAkeln.
2
emAiz hAerA,ek bleln/ "kw xA bM kw
purx emx iney esA. essb jedr meDY b
eyn ekAn K<ut n TAek. xAwA heb pApemAcenr
qneb Ar emxw heb ehAmbilr qneb. sb
jedr Bu r kAeC inebdn kr. 3SAeyelr
elAekedr bel/ 'pApemAcenr qnebr j kiw
purx CAgl nAo bM ehAmbilr j kiw bACr
o kiw emxzAbk nAo. bACr o CAg izZ etYkiwr
bys eyn k bCr hy. o smS jedr meDY
b eyn ekAn K<ut n TAek. 4kw xA o
kw purx emx ml qnebr j nAo. sb
j CAo nAo etl emzAen zs qneb bM
sb Bur kAeC inebdn kr/ kAr, Aj Bu
etAmAedr kAeC AibB$Ut hebn.
5
sutrAM smS elAk smAgm tAbur kAeC el.
emAiz eymn Aedz ideyiCeln tAr skel es
mt ijins Anel. smS elAk Bur sAmen dAAl.
6
emAiz bleln/ "Bur A|A mt etAmr il
kreb Ar tKn Bur mihm etAmAedr kAeC kAizt
heb.
7
tArpr emAiz hAerA,ek bleln/ "yAo Bur
A|A met kAjil ker. ebdIr kAeC yAo bM
pApemAcenr qneb o ehAmbilr qnebil inebdn
ker/ yAet &uim bM etAmAr elAekrA Zic ho.
elAekedr qnebilo nAo bM essb pbRAid
pAln kr eyil tAedr Zic ker.
8
esj hAerA, ebdIr sAmen es pApemAcenr
!nebr j xAwAek htY krelA. pApemAcenr
qneb tAr inejr je. 9 tArpr hAerAe,r pue^r
hAerAe,r kAeC r) Anel. hAerA, tAr A[ul
re) fibey tAr ebdIr ekA,elAy Ciey ideln/
tArpr ebdIr emeJet r) eFel ideln.
10
pApemAcenr qneb eTek hAerA, inl cib/R bO] el
bM yk]etr cibR Mzw/ Bu eymn eymn emAizek
A|A keriCeln esBAeb es ijinsel ebdIr
opr epAAel. 11hAerA, rpr iziberr bAer
Aen mAMs Ar cAm epAAeln. 12per ehAmbilr
j hAerA, jiwek htY ker wker wker ker
kAweln. hAerAe,r pue^r hAerAe,r kAeC r) iney
el hAerA, es r) ebdIr cArpAez iCiwey ideln.
13
hAerAe,r pue^r hAerA,ek ehAmbilr wkerAel
Ar mATAw idel itin eselA ebdIr opr
epAAeln. 14ehAmbilr iBterr Mzel Ar pA
ilo Duey ePel essb ebdIr opr epAAeln.
103
15
10
elbIy pu Sk 9:15-10:16
elbIy pu Sk 10:17-11:32
104
11
KA p(IsmhU
13
"Vr ey sb pAKI KAoyr pe( nupyu)
beleCn/ etAmr b essb pAKIedr KA
bel g,Y kreb. pAKIil etAmr KAeb nA
gl/ zkuin/ izkArI pAKI/ 14icl bM sb Dre,r
105
jel Duet heb. sYA n hoy pyR t Zic
TAkeb. tArpr t AbAr Zic heb. 33yid o smS
Zic A,Iedr ekAn kw mAr yAy bM mAiwr
!trI pAe^r opr pe/ thel pAe^r eBterr ey
ekAen ijins Zic hey yAeb bM etAmr b
pA^wAek eBe ePleb. 34yid Zic mAiwr pAe^r
jl ekAn KAer opr pe/ thel es KAbAr
Zic heb. Zic pAe^r ey ekAn pAnIy Zic.
35
yid m]t Zic A,Ir ekAn ekAn ikCr opr
pe/ thel es ijinsw Zic heb. w mAiwr
nun Tb riw eskAr mAiwr pA^ hel t b
eBe wkerA kret heb. es smS ijins Ar
Zic kr yAeb n. esil etAmAedr kAeC sbsmey
Zic.
36
"ekAn J,RA b jl jem mn ekAn kUp Zic
TAkelo ey mAnux ekAn Zic A,Ir edh SpzR
ker es Zic hey yAeb. 37yid m]t Z A,Iedr
ekAen Mz bpn krAr ekAn bIejr opr pe/
thel es bIj tKno Zic TAkeb. 38ik etAmr
yid bIejr opr jl FAel bM tArpr yid Zic
A,Iedr ekAn sb bIejr opr pe t
hel etAmAedr pe( smS bIj Zic. 39tACA
&uim KA iheseb bYbhAr ker mn ekAn A,I yid
mAr yAy/ thel ey tAr m]t zrIr SpzR kreb/
sYA n hoy pyR es Zic reb. 40bM ey
A,Iedh eTek mAMs KAy tAek b tAr kAp
ecAp Duet heb. sY n hoy pyR bYi)iw
Zic eTek yAeb. ey bYi) A,Iiwr m]tedh etAel
tAek bzY tAr epAzAk-AzAk Duet heb bM
es elAkiw sY n hoy pyR Zic TAkeb.
41
"ey sb A,I mAiwr opr beu k ehe w yAy/ essb
A,Iedr etAmr AhAr kreb n. etAmr es A,I
b KA iheseb h, kreb n. 42etAmr epewr
opr Br idey hAwA Tb cAr p idey hAw srIs]p
b ey smS A,Ir enkel p tAedr b
AhAr kreb n. 43 smS A,I etAmAedr eyn
enAMrA n ker. etAmr Zic heyA n/ 44kAr,
Aim etAmAedr Bu Vr? Aim pib^/ tA
etAmrAo etAmAedr inejedr pib^ ereK. o smS
buek hAw A,Iedr sMSpezR inejedr Zic ekAr
n. 45Aim etAmAedr imzr eTek eniC yAet etAmr
AmAr ibizX elAkjn het pAer bM Aim
etAmAedr Vr het pAir. Aim pib^ tA etAmrAo
b pib^ heb.
46
smS inymAblI pZ/ pAKI/ smue@r smS
A,I bM mAiwr opr buek hAw smS A,Iedr
e(e^ eyAjY. 47 smS pedz sADAr, mAnuxek
Zic A,Iedr eTek Zic A,Iedr AlAd kret
sAhAyY kreb eyn tArA jAnet pAer ekAn A,Iedr
AhAr krA bM ekAn A,Iedr AhAr nA kr ic.
elbIy pu Sk 11:33-13:5
12
13
elbIy pu Sk 13:6-37
106
107
elAm gjAet Zr kereC/ thel erAgw eser egeC.
elAkw Zic. yAjk b eGAx, krebey elAkw
Zic.
38
"yid ekAn elAekr cAmAy sAd sAd dAg
TAek/39thel yAjk b sb dAegr
jAygel edKeb. yid elAkwAr cAmr oprkAr
dAgel ekblmA^ nul sAdAew hythel tA
ZDumA^ Puskui y (itkArk ny. Dre,r elAk
Zic.
40
"ekAn mAnuexr mATAr cl pe eyet pAer; es
Zic/ w ZDu wAk p. 41ekAn mAnuexr mATAr
pAz eTek cl eW eyet pAer; es Zic. w
ZDumA^ Ar k Dre,r wAk p. 42ik yid tAr
mATAr wAk pA cAmAy ekAn lAl bM sAd CAp
TAek/ tAhel t cAmAr ekAn erAg buJet heb.
43
kjn yAjk b tAek edKeb. yid sM*Aimt
eP<Aw lAl bM sAd hy/ Ar yid zrIerr sb
Mez ku erAegr met edKAy. 44thel elAkiwr
mATAr Kuilet ku heyeC elAkw Zic. yAjk
b elAkiwek Zic eGAx, kreb.
45
"yid k bYi)r ku erAg TAek/ thel es
bYi) elAekedr sAbDAn ker edeb. es elAkiw
ecicey bleb/ "Zic/ Zic. elAkiwr kAper
DAerr ejAA b iCe ePl heb. es tAr
cl ibS kreb bM muK FAkeb. 46yt(, tAr
sM*Amk bYAiD TAkeb tt( elAkiw heb Zic.
es b k TAkeb. tAr bAI b iziberr
bAer TAkeb.
47-48
"ikC epAzAekr opr CAt pet pAer.
kApw msIn suetAy Tb el !trI/ tAet
ebAnA b hAet ebAn het pAer. k wkerA cAmAr
opr b cAm eTek !trI ekAn ijinesr opero
CAt pet pAer. 49yid C^Aekr r[ sbuj b
lAl hy thel w b kjn yAjkek edKAet
heb. 50yAjk b CAtA p Mzw edKeb bM
es ijinswAek AlAd jAygAy sAtidn Der ePel
rAKeb. 51-52sAt idenr mATAy yAjk b CAtA
pA Mziw edKeb. CAtA p Mzw cAmAr b
kAper opr ehAk tAet etmn ikC yAy Aes
n. yid epAzAk tAet ebAn b hAet ebAn hy
tAeto ikC yAy Aes n/ cAm ikes bYbht
heC eswAo ekAn bYApAr ny. yid CAtA p Mzw
CAy thel es kAp b cAm Zic. sM*Am,iw
Zic. yAjk b es kAp o cAm puiey
ePleb.
53
"yid yAjk edeK ey CAt p Mziw Ciey
pein/ tKn kAp b cAm b Duet heb.
cAm b kAp yA ehAk n ekn ekAn bYApAr ny.
Tb yid kAp hAet ebAn b tAet ebAnhy
tAeto ikC Aes yAy n. 54yAjk elAekedr b
elbIy pu Sk 13:38-14:9
14
elbIy pu Sk 14:10-38
108
109
yAjk b bAIr bAer Aseb bM sAtidenr
j bAIiwet tAl lAgAeb.
39
"sAt idenr idn yAjk b iPer es
bAIiwek prI( kreb. yid bAIr edoylilet
C^Ak Ciey pe/ 40tAhel yAjk elAekedr Aedz
edeb C^Ak jAen pATerr wkerelAek ewen
ebr krAr bM esilek Ce ePel edoyAr. zherr
bAerr ekAn ibezx Dre,r Zic jAygAy tArA
b sb pATrel rAKeb. 41tArpr yAjk
egAw bAIiwr eBtrw ecec ePlAr Aedz edeb.
elAekrA cA c GxA elp zherr bAerr ekAn Zic
jAy g Ay jm kreb. 42tArpr es elAkiw
edoyAlelAr opr n&un pATr bsAeb bM n&un
elp idey edoyAlel eFek edeb.
43
"yid purAen elp ecec ePel n&un pATr o
elp lAgAenAr pr o bAIiwet AbAr C^Ak
edK edy/ 44tKn yAjk b Aseb bM
bAIiwek prI( kreb. yid sM*Am, bAIr meDY
Ciey yAy/ tAhel w kwA erAg y tAAtAi
jAygAy Ciey yAy. sutrAM bAIiw Zic.
45
es bYi) b bAIiwek eBe ePleb. zherr
bAer inid$X Zic jAygAy pATril/ elp o
kAeWr wkerAil iney igey ePleb. 46bAIiw yKn
tAlAb/ es smy yid ekAen bYi) o bAIr
meDY yAy/ teb es sYA py$ Zic TAkeb. 47yid
ekAen bYi) es bAIr meDY KAoy-dAoy ker
Tb esKAen ezAy thel es bYi) b tAr
kAp-ecAp eDAeb.
48
"bAIet n&un pATr bM elp lAgAenAr pr
yAjk b bAIiwek prI( kreb. yid C^Ak
bAIwAy Ciey n pe/ thel yAjk eGAx, kreb
ey bAIiw Zic. kAr, C^Ak mer egeC.
49
"tKn bAIiwek Zic krAr j yAjk b
iw pAiK/ k K rs kAW; k wker lAl
kAp bM kiw esAb gAC eneb. 50mAiwr b
pAe^ jelr eSAetr meDY yAjk kiw pAKIek
htY kreb. 51tArpr yAjk rs kAW/ esAb
gAC/ lAl kAper K o jIb pAKIiwek eneb
bM jelr eSAet htY kr pAKIr re) yAjk
sb ijins efAbAeb. rpr yAjk sAtbAr es
r) bAIiwr opr iCwAeb. 52yAjk sb ijins
bYbhAr ker bAIiwek BAeb Zic kreb. 53yAjk
zherr bAer kiw P<Ak jAygAy yAeb bM jIb
pAKIiwek eCe edeb. BAebyAjk bAIiwr j
Ayi% kreb bM bAIiw Zic heb.
54
il ey ekAn sM*Amk ku erAegr
55
kAp-ecAp Tb bAIr meDYkAr Mez lAg
C^Aekr inymAblI. 56oel cAmAr oprkAr
eP<A/ eKAs-p<Ac b dgadeg dAegr inymkAnun.
57
smS inym bYAKYA ker ekAn ijinsil Zic
elbIy pu Sk 14:39-15:15
15
elbIy pu Sk 15:16-16:10
110
kiwek ehAmbilr qneb iheseb sgR kreb. mueK yAjekr kAeC esil Aneb. 30tKn yAjk
BAeb yAjk Bur sAmen elAkiwek pib^ kreb. kw pAKIek pAp emAcenr qneb iheseb bM
iwek ehAmbilr qneb iheseb phAr edeb.
pru xedr j inym
AblI
BAeb yAjk Bur sAmen tAek Zic kreb.
16
31
"yid ekAn purx mAnuexr bIyRpAt Gew/ es
"sutrAM Zic hoy ibxey b etAmr
tAr sAr zrIr SAenr jel eDAeb/ik sY pyR SAeyelr elAekedr sAbDAn kreb. thel tAr
es Zic TAkeb. 17yid kAp b ekAn cAmAr tAedr mAeJ AmAr pib^ tAbuek Zic ker tAedr
opr bIyR pe TAek/ t hel es kAp b cAm ZictAy mAr peb nA.
32
b jl idey Duey ePleb. w sY pyR
il yAedr ingRmn heyeC mn elAekedr
18
Zic TAkeb. yid ekAn purx ekAn mihlAr se sVe inymAblI. sb inym hl bIyR ptenr
GumAy bM bIyRpAt Gew/ thel purx o rm,I Pel Zic mAnuxedr j. 33bM il hl ey
jen jel SAn kreb. tAr sY pyR Zic smS SIelAk tAedr mAisk r)SAebr smy Zic
TAkeb.
hy tAedr j. Aro smS inymAblI es
bYi)r j ey pr k Zic SIr se eyQn
SI elAkedr j inym
AblI
sMsgR ker.
19
"mAisk r)pAetr smy ekAn SIelAk sAt
Ayi e%r idn
idn Zic TAkeb. yid ekAn bYi) tAek SpzR
hAerAe,r pu^ Bur kAeC piSt hey
ker/ sY pyR es bYi) Zic TAkeb. 20mAisk
mAr egel pr Bu emAizek bleln/ 2"etAmAr
r)pAetr smy es SIelAk y ikCr opr ezAeb/
etYkiw heb Zic bM es y ikCr opr bseb BA hAerAe,r se kT belA/ tAek belA ey es
eswAo heb Zic. 21yid ekAn bYi) SIelAkiwr tAr C mt ey ekAn smey pd$Ar ipCen pib^tm
ibCAn eCAy/ es bYi) b tAr jAmA kAp jAygAy eyet pAer n. ci)r pib^ isukiw
eDAeb bM jel SAn kreb. eso sY pyR Zic pd$Ar ipCenr Ger AeC. pib^ isukiwr mATAy
TAkeb. 22mihlAiw y ikCr opr beseC/ esil AeC ibezx Dre,r ACAdn. Aim ibezx
yid ekAn elAk eCAy/ es elAkiw b jAmA ACAdenr opr emeGr meDY AibB$Ut h. yid
kAp eDAeb o jel SAn kreb ik es sY hAerA, Ger eFAek es mAr eyet pAer.
3
pyR Zic TAkeb. 23elAkiw SIelAekr ibCAn Cuk
"pAepr Ay i e%r idn hAerA, b
b SIelAkiw yAet beseC tAr ekAn ikC Ck/ es pApemAcenr qnebr j kiw xA bM ehAmbilr
elAkiw sY pyR Zic TAkeb.
j kiw purx emx sgR kreb. pib^tm
24
"yid ekAn bYi) ekAn mihlAr sAeT mAisk jAygAy ebz krAr Aeg hAerA, w kreb.
r)pAetr meDY eyQn sMsgR ker/ thel 4hAerA, b tAr edh jel eDQt kreb. tArpr
SIelAkiwr Zict tAr meDY ebz kreb bM es smS epAzAk preb hAerA, b pib^
elAkiw sAtidn Der Zic TAkeb. elAkiw ZeyeC ilenn jAm preb. ilenenr bAR ssmUh tAr edeh
mn etYkiw ibCAn Zic heb.
TAkeb. es tAr cArpAez ilenenr ebw bYbhAr
25
"yid ekAn mihlAr enk idn Der r)(r, kreb bM ilenenr pAgI preb. il hl
hy/ iw yid tAr mAisk r)SAebr smey n hy/ pib^ epAzAk.
5
Tb yid tAr mAisk r)pAetr per r)(r,
"SAeyelr elAekedr kAC eTek hAerA, iw
hy/ thel es mAisk r)SAebr mt Zic heb. purx CAgl pApemAcenr qnebr j bM kiw
ytidn tAr r)SAb TAkeb/ ttidn es Zic purx emx ehAmbilr jeneb. 6 tArpr hAerA,
TAkeb. 26smS r)SAebr smy ey ekAn ibCAnAy xAiwek pAp emAcenr qneb iheseb phAr edeb.
mihlAiw ezAeb/ t heb tAr mAisk r)SAebr pAp emAcenr qnebiw tAr inejr j. inejek
smykAr ibCAnAr mt. y ikCr opr emeyiw bseb bM tAr pirbArek pib^ krAr j hAerA, b
t Zic heb. eymn tAr mAisk r)SAebr smy w kreb.
7
es Zic TAek. 27yid ekAn bYi) essb ijins
"tArpr hAerA, CAgl iw eneb bM tA smAgm
eCAy/ es bYi) heb Zic. elAkiw tAr epAzAk tAbur eFAkAr drjAr mueK Bur sAmen Aneb.
AzAk eDAeb bM jel SAn kreb/ ik sY 8hAerA, CAgl iwr j G<uiw cAlel kw heb
pyR es Zic TAkeb. 28SIelAkiw r)SAb b Bur j/ priw heb jAejelr j.
9
hoyAr pr b sAt idn ep(A kreb; tArpr
"tArpr G<uiw ecel ey CAgliw Bur j hy
es Zicheb. 29Aw idenr idn SIelAkiw iw GuGu hAerA, b esiwek pAp emAcenr qneb ihsAeb
Tb iw bAc pAyr Aneb. smAgm tAbur ebz sgR kreb. 10jAejelr j G<uiw ecel ey
16
111
CAglwAek ebeC enoy heyeC tAek b jIb
bSAy Bur kAeC Aneb. tArpr CAgliwek
jAejelr j mrBUimet pAWAet heb. w
elAekedr pib^ krAr j drkAr.
11
"tArpr tAr inejr j pAp emAcenr qneb
iheseb hAerA, kiw xA edeb bM BAeb inejek
o tAr pirbArek pib^ kreb. hAerA, tAr inejr
j pAp emAcenr qneb rep xAiwek htY kreb.
12
tArpr es b Bur kAeC ebdI eTek &uel
An l kyl Bit$ pA^iw Aneb. sugI Duepr
imih kr e hAt Bit$ ker eneb hAerA,. hAerA,
pd$Ar ipCenr Ger b es imiX ger <e
Aneb. 13hAerA, b Bur sAmenr Aen es
imiX ger Duepr eA rAKeb. tArpr sug eAr
emG ci)r isuekr ibezx ACAdnek eFek edeb
Pel hAerA, mAr yAeb n. 14hAerA, b xAiw
eTek ikCw r) iney tAr A[ul idey tA pUbRidek
ibezx ACAdn pyR iCiwey edeb. es r)w es
ibezx ACAdenr sAmen tAr A[ul idey sAt bAr
iCwAeb.
15
"tArpr hAerA, elAekedr j pApemAcenr
qnebr CAgliwek htY ker es r) pd$Ar
AAelr Griwet Aneb. xAer r) iney y
keriCl/ CAgliwr r) iney hAerA, iWk t kreb.
hAerA, b CAgelr r) ibezx ACAdenr opr
bM ACAdenr sAmen iCiwey edeb. 16BAeb es
pib^tm jAygAiwek SAeyelr elAekedr
Zict/ ibrAcr, bM tAedr k]t smS pAp
eTek Zic kreb. hAerA,ek smAgm tAbur j
smS ikC kret heb/ kAr, w Zic elAekedr
mAJKAen AeC. 17yKn hAerA, pib^tm jAygAiwek
bM elAekedr Z krAr j yAy/ tKn es esKAn
eTek ebirey n As py$ smAgm tAbuet ekAn
elAk TAkeb n. sutrAM hAerA, inejek bM tAr
pirbArek bM SAeyelr smS elAekedr Zic
kreb. 18"tArpr hAerA, ebirey es Bur sAmen
ebdIr kAeC yAeb bM ebdIwAek Zic kreb. hAerA,
ikCw xAer r) o ikCw CAgelr r) eneb bM
t ebdIr sbidekr ekA,ilet ePleb. 19t>pr
hAerA, sAtbAr tAr A[ul idey ikCw r) ebdIr
opr iCiwey edeb. BAeb hAerA, ebdIiwek
S Aeyelr elAekedr Zict eTek Zic ker pib^
kreb.
20
"pib^tm SAn/ smAgm tAbu bM ebdIek pib^
krAr pr hAerA, jIb CAgliw Bur kAeC Aneb.
21
hAerA, tAr hAt iw jIb CAgelr mATAy rAKeb
bM tAr opr SAeyelr elAekedr pAp o
prADil SV IkAr kreb. BAeb hAerA, elAekedr
pApsmUhek CAgelr mATAy cApAeb. tArpr es
CAglwAek mrBUimet pAWAeb. kjn mAnux inyu)
elbIy pu Sk 16:11-34
elbIy pu Sk 17:1-18:14
112
17
18
113
15
elbIy pu Sk 18:15-19:13
19
elbIy pu Sk 19:14-20:3
114
26
20
115
elAekedr eTek ibiC krb/ kAr, es tAr izZek
emAlekr eezY ideyeC. es AmAr pib^ nAmek
kerin bM AmAr pib^ SAnek Zic kereC.
4
"ik sADAr, elAk es bYi)ek ep( ker
bM ey tAr izZedr emAlkek ideyeC tAek htY
n ker/ 5"tAhel Aim es bYi) bM tAr pirbAerr
ibre yAb bM tAek tAr elAekedr eTek ibiC
krb. yArA es bYi)ek nusr ker emAlekr
ipCen yAy Aim tAedro ibiC krb.
6
"yid ekAn bYi) Bu&uiyA bM mAyAbIedr kAeC
pedezr j yAy Aim tAr iberADI heb. es
bYi) AmAr it ibVAsI/ tA Aim tAek tAr
elAekedr eTek ibiC krb.
7
"etAmr p]Tk ho? inejedr pib^ ker. kAr
Aim pib^? Aim Bu etAmAedr Vr. 8 AmAr
ibiDil Sre rAeK bM emen cel. Aim Bu
bM Aim es iyin etAmAedr pib^ kern.
9
"yid ekAen mAnux tAr iptA ikVA mAtAek
iBzAp edy/ tAr Ad heb. iptAmAtAek
iBzAp ideyeC bel es tAr inejr m]&uYr j
dAyI?
eyQn pApAidr j zAiSs
mhU
"yid ekAn purexr tAr itebzIr SIr se
eyQn spkR TAek/ thel es purx bM mihl
jen bYiBcAerr edAex edAxI heb. es purx
bM mihl jenr b eyn A,d hy. 11"yid
ekAn purexr tAr iptAr SIr se eyQn sMsgR
TAek/ thel purx bM rm,I jnek b eyn
emer ePl hy. tAr inejr tAedr m]&uYr j
dAyI/ kAr kAj tAr iptAr pmAn ker.
12
"yid kjn purexr tAr pu^bDUr se eyQn
sMsgR TAek/ tAedr jnek b eyn emer ePl
hy. jAcAr/ tArA tAedr inejedr m]&uYr j
dAyI.
13
"yid ekAn purexr k purexr se
kjn SIelAekr mt eyQn spkR TAek teb
jn purx k Byr pAp kereC. tAedr b
eyn emer ePl hy.tAr tAedr inejedr m]&uYr
j dAyI.
14
"ekAn purexr pe( ksAeT ekAn SIelAk
bM tAr mAtAek ibey krA tY m kAj. elAekrA
es mAnuxiwek b epAAeb bM jn SIelAkek
Aen edeb eyn Dre,r kukm$ etAmAedr meDY
Ar n hy.
15
"yid kjn mAnux k A,Ir se eyQn
spekR il hy teb es mAnuxiw b A,de
dit heb bM etAmr b A,Iiweko htY
kreb. 16yid kjn SIelAekr k A,Ir se
eyQn spkR TAek/ tAhel etAmr b SIelAk
10
elbIy pu Sk 20:4-26
elbIy pu Sk 20:27-22:3
116
27
13
"ekAn purx TbA SIelAk yid Bu&uiyA b
"DAn yAjk b kjn rm,Iek ibbAh
mAyAbI hy tAek b A,de dit het heb. kreb ey kumArI. 14DAn yAjk mn ekAn rm,Iek
elAekrA tAedr pATr idey htY kreb. tAr b ibbAh krebn yAr se purexr eyQn
inejrA inejedr m]&uYr j dAyI heb.
spkR iCl. DAn yAjk b kjn bArbint/
SVAmI-pirtY)A rm,I Tb kjn ibDbAek ibbAh
yAjkedr j inym
AblI
kreb n. DAn yAjk b tAr inejr elAekedr
Bu emAizek bleln/ "hAerAe,r pu^edr meDY eTek kjn kumArIek ibey kreb. 15BAeb
TRA yAjkedr ibxyil belA kjn elAekrA tAedr sAnsitedr it jAnAeb.*
yAjk b ekAn m]t bYi)ek SpzR ker inejek Aim Bu/ DAn yAjkek tAr ibezx kAejr j
Zic kreb n. 2 ik yid m]t bYi)iw tAr Gin p]Tk keriC.
16
A Iyedr kjn hy thel es m]tedh SpzR
Bu emAizek bleln/ 17"hAerA,ek belA
kret pAer. yid m]t bYi) tAr mtA ik iptA/ purxAnu*em etAmAr bMezr meDY kro !dihk ekAn
tAr pu^ b k/ tAr BA b 3tAr ibbAiht ebAn edAx TAkel tAr b Verr kAeC ibezx riw
: ebAn Gin kAr tAr SVAmI en/ es mArA egel bey iney yAeb n. 18ekAn bYi) yAr meDY ikC
tAr j yAjk inejek Zic kret pAer. hy/ zArIirk iw AeC/ b yAjk iheseb esb
teb yAjk inejek Zic kret pAer. 4ik ekbl kret pAreb n bM AmAr kAeC qnebsmUh Anet
!bbAihk kAre, spk$yu) mAnuexr j yAjk pAreb n.
19
inejek Zic kret pAer n bM inejek pib^
ik eK</ ik mueK KArAp dAg yu) elAekr
kret pAer n.
bA lV hAt pA oyAl elAekr/
5
20
"yAjkr tAedr mAT wAekr mt kAmAeb n/
ipeW k<ujoyAl elAekr ik bAmenr/ yAedr
tAedr dAi kAmAeb n. yAjkr tAedr zrIer ecAeKr edAx AeC/ (t AeC mn elAekr/ KArAp
b ekAn kAw eC kreb n. 6yAjkedr tAedr cmRerAgyu) elAekr bM (itS ekAxoyAl
Verr j b pib^ het heb. tAr b elAekr yAjk ihsAeb esb kret pAreb nA.
Verr nAmek jAnAeb/ kAr, tAr riw bM
21
Aenr Ar !trI qnebsmUh Bur kAeC bey
hAerAe,r %rpurxedr meDY kAerAr yid ikC
iney yAy; tA tAr b pib^ heb.
edAx TAek/ tAhel es Bu r kAeC Aenr
7
"kjn yAjk b kjn eb Tb qnebsmUh idet pAreb n. bM es bYi) Verr
kjn XA rm,Iek ibbAh kreb n. es kjn kAeC ibezx riw iney eyet pAreb n. 22es bYi)
ibbAh ibeCd rm,Iek ibbAh kreb n. kAr es yAjkedr pirbAerr tA es pib^ riw AhAr kret
Verr ee pib^. 8etAmr b yAjkek pAer. es it pib^ riwo eKet pAer. 23ik es
sAn kreb kAr, es Verr kAeC pib^ riw pd$Ar eBtr idey pib^tm SAen eyet pAreb n
iney yAy. es etAmAedr kAeC pib^ bel g,Y heb/ bM ebdIr kAeC yAeb nA kAr, tAr meDY ikC edAx
kAr, Aim pib^? Aim Bu bM Aim etAmAedr AeC. es AmAr pib^ SAnilek b Zic
pib^ kir?
kreb n. Aim Vr es smS SAnsmUhek pib^
9
"ekAn yAjekr emey bArbint hey inejek kir.
24
Zic krel/ es tAr iptAr lAr kAr, hy
tArpr emAiz smS ibxy hAerA, bM
sutrAM tAek b Aen d het heb.
hAerAe,r pu^edr bM SAeyelr smS elAekedr
10
"DAn yAjk/ yAek tAr BAedr meDY eTek bleln.
Bu Vr emAizek bleln/ 2 "hAerA, bM
bAC heyeC/ iBexekr etl yAr mATAy FAl heyeC
bM ibezx epAzAk prAr j yAek bAC heyeC
tAr pu^edr belA SAeyelr elAekrA
es kAe tAr ibxAd ebAJAet eyn tAr mATAr cl AmAek ey phAr edy tA pib^. yAjekr eyn
elAemelA n ker bM tAr kAp-ecAp n eCe. es phArilek sAn n ker/ kAr t tAr
11
m]tedh SpzR ker es inejek Zic kreb n AmAr eezY sgR kereC. t nyetA etAmr
bM ekAn m]t edehr kAeC yAeb n/ yid t tAr ey AmAr pib^ nAmek ker n eswA SpX
inejr iptA b mAtAro hy. 12DAn yAjk Verr heb. Aim Bu ? 3Kn eTek yid etAmAr
pib^ SAenr bAer b yAeb n. tAet es Zic %rpurxedr meDY eTek ekAn bYi) Zic bSAy
het pAer bM tKn es Verr pib^ SAnek Zic es smS ijins SpzR ker/ thel es bYi)
kret pAer. kAr, iBexekr etl DAn yAjekr b AmAr eTek ibiC heb. Aim Bu?
mATAy eFel tAek bAkI elAkedr eTek AlAdA krA
elAekrA jAnAeb Tb "tAr sAenr elAekedr eTek
heyiCl. Aim Bu?
Zic hey yAeb n.
21
22
117
4
elbIy pu Sk 22:4-29
elbIy pu Sk 22:30-23:25
118
ibezx Ci wr idnil
Bu emAizek bleln/ 2 "S Aeyelr elAekedr
belA Bur menAnIt sbilek etAmr
pib^ sBA bel eGAx, kr. il hl AmAr
ini$X Ciwr idn
23
ibAmpbR
"Cidn Der kAj kr/ ik sm
idn km$ibritr
j inid$X ibAmpbR heb ibAemr ibezx idn.
etAmr b ekAn kAj kreb n. w etAmAedr
skelr bAIet Bur j ibAemr idn heb.
3
inSA rpbR
"il hl Bur menAnIt inSArpbR. etAmr
ilr j menAnIt smey pib^ sBAr kTA eGAx,
kreb. 5 Bur inSArpebRr idn hl Tm mAesr 14
idenr idn sUyRAeSr smy.
4
KAimribhIn riwr sb
"KAimribhIn riwr sb k mAesr 15
idenr idn. etAmr sAt idn Der KAimribhIn riw
KAeb. 7 Ciwr Tm iden etAmAedr k ibezx
sB heb. etAmr b idniwet ekAn kAj
kreb n. 8 sAtidn Der etAmr Bur kAeC id%
sgRil Aneb. tArpr smiden Ar kiw
pib^ sBA heb. etAmr b o iden ekAn
kAj kreb n.
6
Tm zs eCdenr sb
Bu emAizek bleln/ 10"SAeyelr elAekedr
belA Aim etAmAedr ey edz edeb tAet etAmr
ebz kreb. etAmr r zs eCdn krel zesr
Tm Aiw yAjekr kAeC Aneb. 11yAjk Bur
sAmen es Aiw edAlAeb eyn etAmAedr j t
A hy. yAjk ribbAr skAel es zesr Aiw
edAlAeb.
12
"ey idn etAmr zesr Aiw edAlAeb/ esidn
etAmr kiw k bCr bysI purx emx phAr
edeb. es emexr meDY eyn ekAn edAx nTAek.
o emxiw Bur kAeC ehAmbilr qneb heb. 13CAA
9
eBrIsmeU hr sb
Bu AbAr emAizek bleln/ 24"SAeyelr
elAekedr bl sm mAesr Tm idn etAmrA
ibAemr ibezx idn iheseb pAln kreb. es pib^
sB elAekedr Sr krAbAr j eBrI bAjAeb.
25
esidn etAmr b ekAn kAj kreb n bM
i d% kiw qneb etAmr Bur kAeC Aneb.
23
119
Ayi e%r idn
Bu emAizek bleln/ 27"s m mAesr dzm
idniw Ayie%r idn/ esidn k pib^ sB heb.
esidn etAmr b ekAn KA h, kreb n
bM iet St kiw !neb Bur kAeC Aneb.
28
etAmr b idn ekAn kAj kreb n/ kAr,
w hl Ayie%r idn. idn yAjkr Bur
kAeC yAeb bM y etAmAedr Zic ker es
AcArAnuAn kreb.
29
" idn yid ekAn mAnux pbAs kret SVIkAr
ker es b tAr elAekedr eTek ibiC heb.
30
idn yid k bYi) ekAn kAj ker/ Aim tAr
elAekedr meDY es bYi)ek DbMs krb. 31esidn
etAmr b Aed ekAn kAj kreb n. etAmr
eyKAen bsbAs ker n ekn/ etAmAedr j w
hl icrkAelr ibiD. 32w etAmAedr j heb ibezx
ibAemr idn. etAmr esidn b KA h, kreb
n. ibAemr ibezx idn etAmr Ar kreb
mAesr nbm idenr sYAy. bM tA cleb es sYA
eTek perr sYA n As pyR.
26
ku iwr sb
Bu AbAr emAizek bleln/ 34"SAeyelr
elAekedr bel sm mAesr 15 idenr idn hl
kuiwr sb pAlenr idn. Bur ee sb
sAt idn Der cleb. 35Tm iden kiw pib^ sB
heb. etAmr b esidn ekAn kAj kreb n.
36
sAtidn Der etAmr Bur kAeC iet St
kiw ker qneb Aneb. Aw idenr idn etAmAedr
Ar kw pib^ sB heb. etAmr Bur kAeC
i Ar St kiw qneb Aneb. w heb
kw pib^ sB. etAmr b esidn ekAn kAj
kreb n.
37
"il hl Bu r pbR . sm S pebR r
idnilet pib^ sB nuit heb. etAmr Bur
kAeC ehAmbil/ zs qnebsmUh/ bilil bM epy
qnebsmUh Aneb. etAmr iWk iWk iden o smS
phAr Aneb. 38 smS pebRr idnilr se
Bur ibAemr idnil Sr, ker etAmr pAln
kreb. smS !nebil etAmr Bur kAeC ey
ibezx !neb idet cAo bM ibezx ititr
j ey phAr idet cAo tAr se eyAg heb.
39
"sm mAesr 15 iden/ yKn etAmr jimr
zs sMh kr tKn etAmr sAtidn Der Bur
sb pAln kreb. etAmr Tm idn o sm
iden ibAm kreb. 40Tm idniwet etAmrA sur
gACil eTek Pl bM ndIr tIrbtI$ tAlgACilr/
JAgACilr bM bAsI gACilr fAlil eneb.
etAmr sAtidn Der etAmAedr Bu Verr sAmen
sb kreb. 41it bCer sAt idn Der etAmr
33
elbIy pu Sk 23:26-24:14
24
elbIy pu Sk 24:15-25:20
120
25
121
kir/ tAhel sm bCer KAbAr mt AmAedr ikC
TAkeb n. 21zit heyA n. x bCer Aim AmAr
AzIbRAd etAmAedr keC pAWAeb. itn bCr Der
jim zs jAet TAkeb. 22Xm bCer erApn krAr
smyo etAmAedr purAen zs eKey ezx heb n.
Xm bCer cAx kr zs AsAr Aeg nbm bCr
pyR etAmr purAen zs eKet pAeb.
spi% ibxyk ibiDsmhU
"jim AmAr/ tA etAmr SAyIBAeb t ibi*
kret pAerA n. AmAr jimet AmAr se etAmr
ekblmA^ ibedzI bM m,kArI iheseb bsbAs
krC. 24ibi* helo jimr purAen mAilk eyn t
AbAr iken inet pAer. TA eyn edez TAek.
25
etAmAedr edezr ekAn bYi) yid Kub grIb hey
yAy/ es t ebzI grIb ey es tAr spi% ibi*
ker ideyeC. sutrAM e(e^ tAr Gin A Iy
Aseb bM tAr A Iyek iPirey edbAr j
smS spi% iken eneb. 26ekAn bYi)r Gin mn
A Iy nAo TAket pAer/ ik es yid inejr
jim punrAy iken enbAr j DnbAn hy/ 27thel
es b jim ib*Ir smy eTek bCrel g,n
kreb. jimr j kt idet heb tAet isA
inet es sMKY kAej lAgAeb. tArpr es es
jim iken inet pAer. rpr jim AbAr tAr
spi% heb. 28ik yid bYi) tAr inejr j
jim ePrt epet eyAjnIy TR ejAgA kret
pAer n/ thel es y ibi* kereC t juiblI
bCr n As pyR ey ikeniCl tAr hAet TAkeb.
tArpr es juiblI bCer jim ePrt yAeb Tm
SV AiDkArIr kAeC. sutrAM spi% AbAr siWk
pirbAerr iDkAer yAeb.
29
"yid ekAn bYi) AcIer eGr zherr meDY
ekAn bAI ibi* ker/ tAhel tAr ibi*r pr kiw
bCr pU,R n hoy pyR esw ePrt pAoyAr iDkAr
tAr AeC. iDkAr k bCr py$ TAkeb.
30
ik k bCr pU,R hoyAr Aeg yid mAilk bAIiw
iken ePrt n eny/ thel AcIer eGr zherr
bAIiw ey ikeniCl/ t tAr bM tAr %rpurxedr
iDkAer eTek yAeb. bAIiw juiblIr smy Tm
mAilekr kAeC ePrt yAeb n. 31cArpAez AcIr n
edoy eCAw zhr b Amilek eKAl mAeWr mt
Dr heb. sutrAM essb eCAw zhrilet inimRt
bAIil juiblIr smy Tm mAilkedr kAeC ePrt
yAeb.
32
"elbIyedr zhr spek$ elbIy bMzDerr
ey zhrilr iDkArI/ esKAen tAedr bAIil ey
ekAn smey tArA iken ePrt epet pAer. 33ekAn
bYi) yid kjn elbI bMzDerr kAC eTek bAI
eken/ teb juiblI bCer elbIyedr zherr es
23
elbIy pu Sk 25:21-47
elbIy pu Sk 25:48-26:20
122
26
123
21
elbIy pu Sk 26:21-46
elbIy pu Sk 27:1-27
124
ititsmhU r p,
U R
Bu emAizek bleln/ 2 "SAeyelr
elAekedr belA k bYi) Bur kAeC ibezx
mAnt ihsAeb ekAn bYi)ek edoyAr itit idet
pAer. elAkiw tKn ibezx pitet Bur esb
kreb. elAkiwr j yAjk b mUlY iWk
kreb. elAkiwek ePrt epet hel dAm idet
heb. 3kui eTek xAw bCr byesr meDYkAr kjn
purexr dAm repAr 50 ezekl. :etAmr b
pib^ SAenr mAp nusAer repAr mAp bYbhAr
kreb. 4kjn SIelAekr mUlY TRA 20 eTek
60 bCr bysIr dAm 30 ezekl. 5 p<Ac eTek kui
bCr bysI kjn purexr dAm 20 ezekl. 5 eTek
20 bCr bysI kjn SIelAekr dAm 10 ezekl.
6
kmAs eTek pA<c bCr bysI k eCAw eCelr dAm
5 ezekl. kiw eCAw emeyr dAm hl 3 ezekl.
7
xAw bCerr b] b tAr eTek ebzI byesr mAnuexr
dAm hl 15 ezekl. kjn SIelAekr mUlY 10
ezekl.
8
"yid ekAn mAnux t grIb hy ey dAm idet
(m/ thel es elAkiwek yAjekr kAeC iney
es. kt TR elAkiw idet s(m heb/ t yAjk
iWk kreb.
27
Bu r it phArsmhU
"yid ekAn bYi) tAr pZilr meDY ekAn
kiwek Bur it sgR ihsAeb iney Aes/ tAhel
es Dre,r sb pZ heb pib^. 10elAkiw Buek
ey A,Iiw edoyAr itit ideyiCl tAr jAygAy
A,I eyn n rAeK/ KArAp pZr jAygAy kw
BAl pZ idey b BAl pZr jAygAy kw KArAp
pZ idey es eyn bdlAbAr ecX n ker. yid
bYi) A,IsmUh bdelr ecX ker/ thel iw A,I
pib^ heb. iw A,I Bur iDkAer yAeb.
11
"Zic bel ey sb A,I Verr it qneb
iheseb d% het pAer n/ yid ekAn bYi) essb
Zic A,Iedr kiw Bur kAeC Aen/ tAhel
es A,Iiwek b yAjekr kAeC Anet heb.
12
yAjk es A,Iiwr j kiw dAm inid$X kreb.
A,Iiw yid BAl b m hy/ tAet ekAn Aes yAy
A,Iedr ml
U Y
n. yid yAjk kiw mUlY iWk ker tAet esw
26
heb A,Iiwr mUlY. 13yid elAkiw A,Iiwek iken
"TmjAt A,I/ es egAr bA emx ehAk tAek
ePrt inet cAy/ tAhel es b dAemr p<AcBAegr Bur eezY sgR krAr eyAjn en/ kAr,
k BAg dAemr se eyAg kreb.
t etA Bur. 27ik es TmjAt A,I kiw
pib^ A,I hel elAkiw b A,Iek iken
bAIr ml
U Y
ePrt eneb. yAjk A,Ir dAm in$Ar, kreb bM
14
"yid ekAn bYi) pib^ ibxy iheseb tAr bAIiw bYi)iw b es dAemr se dAemr p<Ac BAegr
Bur it sgR ker/ thel yAjk b tAr k BAg eyAg kreb. yid bYi)iw es A,Iiwek
dAm iWk kreb. bAIiw BAelA b KArAp/ tAet ikC
ehAmAr k ehAmAr Ay 18 ekij. ZkenA ijinexr ojn y
yAy Aes n. yid yAjk ekAn dAm inid$X ker edy Ay 6 buezelr smAn.
9
125
elbIy pu Sk 27:28-34
iken ePrt n eny tAhel yAjk A,Iiwr ey dAm gAC eTek An Pl PlAid/ sebr dzmAMz Bur
inid$X kereC es dAem b ib*y ker edeb.
iDkArBu). 31sutrAM yid kjn elAk tAr
dzmAMz ePrt epet cAy/ teb es b r
ibezx phArsmhU
dAemr p<Ac BAegr kBAg eyAg kreb bM tArpr
28
"k ibezx Dre,r phAr* AeC y elAekrA t iken eneb.
32
Buek edy. es phAr kmA^ Bur iDkAer
"yAjkrA etYk bYi)r egAr b emxedr
TAek. es phArek iken enoy b ib*y kr meDY eTek it dziwr j kiw ker A,I eneb
yAeb n. es phAr TAek Bur iDkAer. es bM t heb Bur eezY pib^. 33pC kr
Dre,r phAerr meDY pe mAnux/ A,I bM A,Iiw BAl nA KArAp sb prI( cleb n bM
pAirbAirk spi% eTek Agt jim.
kiwr pirbet$ A,I edoy yAeb n. yid es
29
"Bur it ibezx Dre,r phAr yid ekAn A,I idey t bdlAet mnS ker/ tAhel iw
bYi) hy t hel tAek mu) kr yAeb nA. es A,I Bur iDkAer TAkeb. A,Iek iken inet
pAreb n.
bYi)ek b ht het heb.
30
34
"smS zesr dzmAMz Bur iDkAer TAek.
il S Aeyelr elAekedr j sIny pbt
R
r TR hel/ jim eTek ekew An zs bM eTek emAizek edoy Bur AedzsmUh.
126
g,nApu Sk
emAiz S Aeye lr elAksMKY g,nA kreln
Bu smAgm tAbeu t emAizr se kTA beliCeln.
sIny mrBUimet esw biSt iCl. SAeyelr
elAekrA imzr tYAg krbAr pr itIy bCerr itIy
mAesr Tm idniwet sA(A heyiCl. Bu
emAizek bleln
2
''SAeyelr smS elAksMKY g,n ker.
etYk bYi)r nAemr sAeT tAr pirbAr bM
pirbAregAI tAilkABu) ker. 3 &uim bM hAerA
S Aeyelr purxedr meDY yAedr bys
20 bCr Tb
tAr ebzI tAedr sklek g,n kreb. :rA
essb mAnux yAr SAeyelr esnAbAihnIet kAj
kret pAer. tAedr egAI nuyAyI tAilkABu)
ker.
4
etYkiw pirbAregAI eTek kjn bYi)
etAmAek sAhAyY kreb. bYi)iw heb tAr
pirbAregAIr sbRmy kt$. 5 nAmil heC
essb elAekr yAr etAmAr pAez TAkeb bM
etAmAek sAhAyY kreb
rebe,r pirbAregAI eTek zedy U err pu^
lIxUr;
6
izimeyAenr pirbAregAI eTek sUrIzeyr pu^
zlumIeyl.
7
iyhdAr pirbAregAI eTek InAdebr pu^
nhezAn;
8
xAKerr pirbAregAI eTek sU y A err pu ^
nTenl.
9
sbUlUenr pirbAregAI eTek ehelAenr pu^
lIyAb;
10
eyAexePr %rpurx Piyemr pirbAregAI
eTek Ihedr pu^ lIzAm;
mn>izr pirbAregAI eTek pdAhsUerr pu^
gmlIeyl;
11
ibAmIenr pirbAregAI eTek igideyAinr pu^
bIdAn;
12
dAenr pirbAregAI eTek Izeyr pu^
hIeyxr;
13
Aezerr pirbAregAI eTek *e,r pu^
pgIeyl;
14
gAedr pirbAregAI eTek dU Yey e lr pu ^
lIyAsP;
15
n A lIr pirbAregAI eTek nenr pu ^
hIr>.
16
127
30
g,nApu Sk 1:30-2:10
g,nApu Sk 2:11-3:10
128
elbIyg
, yAjkedr shAyk
Bu emAizek bleln/ 6 ''elibr pirbAregAIek
iney es. tAedr sbAek yAjk hAerAe,r kAeC
iney es. tArA hAerA,ek sAhAyY kreb. 7 smAgm
tAbuet yKn hAerA, Verr esb krebn es smy
elbIyr tAek sAhAyY kreb. pib^ tAbuet
pAsnA kret As SAeylIyedr elbIyr
sAhAyY kreb. 8SAeylIyrA smAgm tAbur etYkiw
ijins r(A kreb/ wA tAedr kt$bY. skl
@bYsAmIr r(Ar meDY idey elbIy r A
SAeylIyedr sAhAyY kreb. pib^ tAbuet wA
heb tAedr pAsnAr pit.
9
''hAerA, bM tAr pu^edr kAeC elbIyedr dAo.
S Aeyelr elAekedr mDY eTek kmA^ elbIyedr
hAerA, bM tAr pu^edr sAhAyY krAr j menAnIt
kr heyeC.
10
''yAjk iheseb hAerA, bM tAr pu^edr ineyAg
ker. tAr b tAedr kt$bY pAln kreb bM
5
g,nApu Sk 3:11-43
129
yAjk iheseb kAj kreb. ey ekAenA bYi)
yid pib^ @bYsAmIr kACAkAiC Aset ecX ker
teb tAek b htY kret heb.
11
Bu emAizek Aro bleln/ 12''Aim etAmAek
beliClAm ey SAeyelr etYk pirbAr tAedr
ejYpu^ek b AmAr kAeC edeb ik Kn
Aim elbIyedr AmAr esb krAr j menAnIt
kriC/ tAr AmAr heb. sutrAM SAeyelr A
elAekedr Ar tAedr ejYpu^edr AmAr kAeC
idet heb n.
13
''imzerr smS Tm jAtedr htY krAr
smy Aim SAeyelr skl Tm jAtedr inejr
ker ineyiClAm. ejY sAnr bM Tm jAt
pZr skel AmAr. ik Kn Aim etAmAr
ejY sAnedr etAmAr kAeC ePrt idiC bM
elbIyedr AmAr j qtrI kriC. Aim Bu.
14
Bu AbAr sIneyr mrBUimet emAizr se
kT bleln. Bu bleln/ 15"elibegAIr etYk
pirbAr bM pirbAregAIr g,n ker. k mAs
Tb tAr ebzI byS
etYk purxek g,n kreb.
16
sutrAM emAiz Bur kT pAln kreln. itin tAedr
sklek g,n kreln.
17
elbIyedr itn pu^ iCl/ tAedr nAm hl egezRAn/
khA bM mrAir. 18etYk pu^ ibiB pirbAregAIr
entA iCl.
egezRAenr pirbAregAIet iCl ilbain bM
izimiy.
19
khAetr pirbAregAIet iCl Am/ iyxahr/
iheA, bM xIeyl.
20
mrAirr pirbAregAIet iCl mhil bM mUiz.
sb pirbAr elbIy pirbAregAIr B$u) iCl.
21
egezRAenr pirbAerr B$u) iCl ilbain bM
izimiyr pirbAr. tAr egezRAenr pirbAregAIet
iCl.
22
iw pirbAregAIet 7/500 jn purx bM
eCel iCl yAedr bys k mAesr ebzI. 23egezRAenr
pirbAregAI smAgm tAbr
u ipCen pim idek izibr
SApn keriCl. 24egezRAnIyedr pirbAregAIr ent
iCeln lAeyelr pu^ lIyAsP. 25smAgm tAbuet
egezRAenr elAekedr kAj iCl pib^ tAbu/ bAerr
tAbu bM ACAdenr edKAezAnA kr. smAgm tAbur
ebz peTr pd$Aro tAr y int. 26tAr Ae,r
pd$Ar y int bM Ae,r ebz peTr pd$Aro
y int. pib^ tAbu bM pAsn ebdIr cArpAz
iGer A,iw iCl bM tAr pd$Ar j bYbhAr
kr ht mn di bM A ijinspe^ro y
int.
27
khAetr pirbAerr Bu$ ) iCl Am/ iyxahr/
iheA, bM xIeyelr pirbAr. tAr khAetr
pirbAregAIet iCl. 28k mAs Tb tAr eTek
g,nApu Sk 3:44-4:19
130
131
g,nApu Sk 4:20-49
bet heb tA ediKey edeb. 20yid &uim kAj n yAjk hAerAe,r pu^ TAmerr ined$z nusAer
ker/ tAhel khAetr elAekr hye t eBter ebz kAjil kreb.
ker pib^ @bYAid edKet pAer. yid tAr (i,ekr
elbIy pirbAril
jeo sb ijinsp^ edeK/ tAhel tAedr b
34
mret heb.
emAiz hAerA, bM SAeyelr dlentAr
khAetr elAekedr tAedr pirbAr bM pirbAregAI
egezAR n pirbAerr kAjil
nusAer g,n keriCeln. 35i^z eTek pAz bCr
21
22
Bu emAizek bleln/ ''egezRAn pirbAerr byS eysb purx smAgm tAbuet ibezx kAejr
skl elAekr sMKY g,n ker. pirbAr bM dAiye iCl tAedr sMKYA g,n keriCeln.
36
pirbAregAI nusAer tAedr tAilkABu) ker.
khA pirbAerr 2/750 jn purx kAejr
23
esnAbAihnIet kAj keriCl mn 30 eTek 50 j pyu) bel ibebict heyiCl. 37sutrAM smAgm
bCr byS skl purexr sMKY g,n ker. smAgm tAbur j ibezx Dre,r kAejr dAiy khA
tAbur r(,Aeb(, heb tAedr kAj.
pirbAregAIek edoy heyiCl. Bu emAizek ey
24
"elA egezRAn pirbAerr kAj. tAr BAeb kAj kret beliCeln/ emAiz bM hAerA,
skl @bYAid bhn kreb 25tAr smAgm tAbur iWk esBAeb essb kAj keriCeln.
38
pd$Ael/ pib^ tAb/u r ACAdn bM ms], cAmAr
egezRAenr egAIeko g,n kr heyiCl.
ACAdnelAek bhn kreb. tAr pib^ tAbur 39esnAbAihnIet kAj keriCl mn 30 eTek 50
ebzpeTr pd$Ao bhn kreb. 26pib^ tAbu bM bCr byS
sb purxek tArA g,n keriCl. tAedr
ebdIr c&uid$ek ey A, tAr pd$AelAeko tAr smAgm tAbur je ibezx kAejr dAiy edoy
bhn kreb. tAr Ae,r ebzpeTr pd$A bM heyiCl. 40egezRAn pirbAregAIr 2/630 jn purx
pd$Ar se bYbhAerr peyAgI smS di bM A kAejr j pyu) bel ibebict heyiCl.
ijinsp^o bhn kreb. skl ijinspe^r 41smAgm tAbur je ibezx kAejr dAiy egezRAn
se A y y kAjkem$r eyAjn heb tAr pirbAregAIr sb bYi)r oper edoy heyiCl.
dAiye o TAkeb egezRAn pirbAerr elAekr. 27ey Bu emAizek eyBAeb kAj kret beliCeln/ emAiz
skl kAj kr heb hAerA, bM tAr pu^r tAr bM hAerA, iWk esBAeb essb kAj keriCeln.
42
it l(Y rAKeb. egezRAenr elAekr ey sb
mrAir pirbAregAIr sb pirbAr bM egAIr
ijinsp^ bhn kreb bM ey sb kAj kreb/ tAr purxedr g,n kr heyiCl. 43esnAbAihnIet kAj
etYkiwr it hAerA, bM tAr pu^r l(Y rAKeb. keriCl mn 30 eTek 50 bCr byS
skl purexr
ey sb ijinsp^ tAr bhn kreb tAr dAiy o sMKYA g,n kr heyiCl. tAedr smAgm tAbur
&uim tAedr edeb.
j ibezx kAejr dAiy edoy heyiCl. 44mrAir
28
"yAjk hAerAe,r pu^ TAmerr ined$z nusAer pirbAregAIr 3/200 jn purx sb kAejr je
smAgm tAbur je egezRAn pirbAregAIr elAekr pyu) bel ibebict heyiCl. 45sutrAM mrAir
kAjelA kreb.
pirbAregAIr sb bYi)r oper ibezx kAejr
dAiy edoy heyiCl. Bu emAizek ey BAeb kAj
mrAir pirbAerr kAjil
kret beliCeln/ emAiz bM hAerA, iWk esBAeb
29
''mrAir pirbAregAIr skl pirbAr bM kAj keriCeln.
46
pirbAregAIr skl pu r xedr g,n kerA.
sutrAM emAiz/ hAerA, bM SAeyelr A
30
dlentAr
elbIy pirbAregAIr jnsMKY g,n
esnAbAihnIet kAj keriCl mn 30 eTek 50
bCerr byS sb purexr sMKY g,n ker. smAgm keriCeln. tAr etYk pirbAr bM pirbAregAIr
tAbur je tAr ibezx Dre,r kAj kreb. elAksMKY g,n keriCeln. 47esnAbAihnIet kAj
31
yKn &uim m, kreb tKn tAedr kAj hl smAgm keriCl mn 30 eTek 50 bCr byS sb purexr
tAbur kAWAem bhn kr. tAr b pib^ tbur sMKYA g,n kr heyiCl. tAedr smAgm tAbur
bnI/ S bM iBi%elAek bhn kreb. 32Ae,r j ibezx kAejr dAiy edoy heyiCl. r
cArpAezr Sil/ iBi%il/ tAbur K<uiwil/ smS SAner me,r smy smAgm tAbu bhenr kAj
di bM Ae,r cArpAezr K<uiwr je y ikC keriCl. 48emAw elAksMKY iCl 8/580 jn.
49
bYbht hy sbikC tAr b bhn kreb. nAemr
sutrAM Bu emAizek eyBAeb Aedz keriCeln
tAilkA qtrI ker etYk bYi)ek init ker esBAeb etYk elAkek g,n kr heyiCl.
bel dAo tAek ekAn ekAn ijins bhn kret heb. etYk bYi)ek tAr inejr kAj edoy heyiCl
33
smAgm tAbur kAej esb krAr je mrAir bM bl heyiCl tAek b ekAen n ekAn
pirbAerr elAekedr sb kAj kret heb. tAr ijinsp^ bhn kret heb. Bu eyBAeb kAj sp
g,nApu Sk 5:1-22
132
krAr Aedz ideyiCeln esBAeb sb kAj tAr kAeC ibVS nAo het pAer. 13 ekAen
spAidt heyiCl.
purexr se tAr eyQn spk$ TAket pAer bM
bYpAriw es tAr SVAmIr kAeC luekAet pAer. es
pirAr pirC tAr inym
kAnnu
ey pAp kAj kereC es spekR tAr SV AmIek biht
2
Bu emAizek bleln/ ''suSt bM erAg eTek krAr je esKAen ek nAo TAket pAer. tAr
tAedr izibr mu) rAKAr j Aim SAeyelr Ay kAjkmR spekR tAr SV AmI ekAenAidn ekAen
elAekedr Aedz kriC. elAekedr bel cmRerAg ikC nAo jAnet pAer bM es SIelAk tAr
AeC mn bYi)ek izibr eTek eyn ebr ker pApkm$ spekR tAr SVAmIek biht nAo kret
edoy hy. yAr zrIr eTek ikC ebr heC tAek pAer. 14ik SI ey pAp kAyRY keriCl es bYApAer
dUer pAiWey idet belA bM tAedr bel dAo m]tedh SVAmI seh kret Zr kret pAer. es xRAiVt
SpzR kereC mn ey ekAenA bYi)eko izibr eTek hey Wet pAer. tAr men ibVAs het pAer ey
ebr ker idet. 3es purx ehAk Tb SI ehAk tAr SI tAr kAeC Ar pib^ bM s en. 15yid
tAet ikC Aes yAy n/ tAek izibr eTek ebr tA hy/ tAhel es b tAr SIek yAjekr
ker dAo yAet tAedr ey iziberr meDY im bAs kAeC iney yAeb. es SVAmI b 8 kAp yebr
kir esKAen suSt bM ZtA Ciey n pe. myd qneb ihsAeb dAn kreb. es es yebr
4
sutrAM S Aeyelr elAekrA Verr Aedz pAln mydAr meDY ekAen etl b DupDUn edeb n. kAr
keriCl. tAr es smS elAekedr iziberr bAer iw k x$AiVt SVAmIr An zs qneb.
pAiWey ideyiCl. Bu emAizek y y Aedz qneb dAn SIelAekr edAx Sr krAy.
16
ideyiCeln tAr eselA keriCl.
''yAjk es SIek Bur sAmen iney yAebn
bM esKAen dA kirey rAKebn. 17rper yAjk
Bu l kAejr eKsArt
pib^ jl iney Asebn bM kiw mAiwr pAe^
5
6
Bu emAizek bleln/ ''SAeyelr elAekedr tA rAKebn. yAjk pib^ tAbur emeJr ikC DUelA
kT bel dAo kjn bYi) hyetA Aerkjn es jel rAKebn. 18tArpr yAjk SIelAkek
bYi)r (it kret pAer. yKn ek edr ikC Bur sAmen dA krAebn. rper yAjk es SIr
(it ker tKn es Asel Verr ibre pAp cl AlgA ker edebn bM tAr hAet es qneb
kAj ker. es bYi)iw prADI. 7sutrAM es tAr rAKebn. qnebiw es yebr myd y tAr
inejr pAp SVIkAr kreb. es bYi)iw b tAr SVAmI xRAiVt heyiCl bel ideyiCl. k
Bul kAejr j puer eKsArt idet bADY TAkeb. smey yAjekr hAet es it) jl TAkeb y
CAAo es tAr eKsAretr k pmAMz pirmA, iBzAp iney Aes.
19
mUlY es bYi)ek b edeb/ yAr es (it kereC.
''rper yAjk es SIek idbY kirey blebn
8
ik hyt mno het pAer ey/ es ey bYi)r ey 'yid &uim ekAen purexr se n Zey
(it kereC es mAr egeC bM mno het pAer TAek bM &uim yid etAmAr ibbAiht jIbenr smey
ey tAr hey eKsAretr mUlY h, krAr met ekAenA SVAmIr ibre ekAen pAp n ker TAek tAhel
inkw A Iy en. es e(e^ ey bYi)iw KArAp iBzAp bhnkArI it) jl etAmAr ekAen
kAj keriCl/ es Buek es mUlY edeb. es mUelYr (it kreb n. 20ik &uim yid etAmAr SVAmI ny
puerAwA tAek yAjkek idet heb. yAjk es mn ekAenAo purexr se eyQn spkR ker etAmAr
mAnuxek Zic krAr j b kiw puM emx bil SVAmIr ibre eyQn pAp ker TAk/ tAhel &uim Zic
edeb. ey bYi) Ay kAj kereC/ tAr pApek no. 21yid t sitY hy/ tAhel ibezx jl
FAk edoyAr j emx bil edoy heb. ik pAn krel etAmAek cr smsAr suKIn het
yAjk bAkI mUlY ereK idet pAer. 9yid SAeyelr heb. &uim ekAen sAenr j idet pAreb n.
elAekedr meDY ekAenA kjn Vrek ekAenA ibezx bM &uim yid Kn sAnsb hey TAek/ tAhel
phAr edy/ tAhel iyin es phAr h, kreCn/ etAmAr sAn mAr yAeb. tAhel etAmAr elAekr
es yAjk esiw ereK idet pAern/ iw tAr. etAmAek tYAg kreb bM etAmAr spek$ KArAp
10
ekAen bYi)r pe( ibezx Dre,r phAr edoy kT bleb.
"rper yAjk b es SIek Bur kAeC
bADYtAmUlk ny. ik yid es ekAen phAr edy
k ibezx itit krAr j blebn. yid SI
teb es phAr yAjekr ApY heb.
imeTY kT bel tAhel tAr pe( KArAp
sehb, SV AmI spek$
GwnAel ey Gweb es bYApAer tAek b st
11
12
rpr Bu emAizek bleln/ ''SAeyelr het heb. 22yAjk b bleb/ '&uim b
elAekedr kT bel dAo kjn purexr SI jl pAn kreb y smsAr s]iX ker. yid &uim pAp
133
ker TAek/ tAhel &uim bYA hey yAeb/ Ar yid
&uim sAnsb ho/ tAhel etAmAr geB$r izZ
jer Aeg mAr yAeb. bM es SI bleb
'&uim y bleb Aim es met kAj kret st
TAklAm.
23
''yAjk tKn es iBzApel kiw
egAwAenA p<uiTet ileK rAKebn. rper itin jl
idey es bA,Iel Duey ePlebn. 24rpr es
SIek es jl pAn kret heb y smsAr s]iX
ker. jl tAr meDY ebz kreb bM yid es
edAxI hy tAhel iw tAr pe( Kub y,AdAyk
heb.
25
''rper yAjk es SIr kAC eTek ey qneb
edoy heyiCl esiw enebn :xRAr j qneb
bM Bur sueK pSAipt krebn. rpr itin
esiwek ebdIr per iney yAebn. 26yAjk k
mueW zs iney esiwek ebdIr per d krebn.
rper itin es SIek jlpAn kret blebn.
27
yid es SI tAr SVAmIr ibre eyQn pAp ker
TAek/ tAhel jl tAek ibped ePleb. jl
tAr zrIer ebz ker tAek cr y, eBAg
krAeb. ekAen sAn yid tAr meDY TAek/ tAhel
jer Aeg tAr m]&u Y heb bM es Ar ekAenAidn
ekAenA sAenr j idet pAreb n. skel tAr
ibrAcr, kreb. 28ik es SI yid tAr SVAmIr
ibre eyQn pAp n ker TAek bM es yid Zic
eTek TAek/ ese(e^ ibcAr bel edeb ey es
edAxI ny. tKn es SVABAibk heb bM sAenr
j idet pAreb.
29
''sutrAM wA hl xRA sM*A ibiD y bel
etAmAr ik kr ic yKn ibezx ker ekAen SI
tAr sAeT ibbAeh Ab SVAmIr ibre pApkemR
il hy. 30Tb kjn purexr ik kr ic
yid es tAr SIr it xRAiVt hy bM seh ker
ey tAr SI tr ibre pApkemR il heyeC.
yAjk es SIek b Bur sAmen dAAenAr
j blebn. rper yAjk smS kAjil
sp krebn. wA ibiD. 31tAhel ekAenArkm
Aeyr je SVAmI edAxI heb n. ik yid SI
ekAen eyQn pAp ker TAek tAhel tAek kXeBAg
kret heb.
nAsrIye dr bYbSA
Bu emAizek bleln/ 2 ''SAeyelr elAekedr
bel ekAn purx b SI nAsrIy hbAr j TRA
Bur j inejek p]Tk ker teb/ 3 smey es
bYi) eyn ekAenA @A(Ars b ekAenA k
pAnIy pAn nA ker. es bYi) @A(Ars b
ekAenA k pAnIy eTek qtrI israkAo pAn kreb
n. bM tAj @A(A ikMb ikzaimza KAeb n. 4AlAd
g,nApu Sk 5:23-6:14
g,nApu Sk 6:15-7:83
134
yAjekr AzIbAR d
Bu emAizek bleln/ 23''hAerA, bM tAr
pu^edr bel dAo ey/ BAeb tAr SAeyelr
elAekedr AzIbRAd kreb. tAr bleb
24
Bu etAmAedr AzIbRAd krn bM r(A krn.
25
Bu etAmAedr it sdy ehAn bM etAmAedr
kr,A dzRn krn.
26
Bu etAmAedr ATRnAr %r idn bM etAmAedr pd 12 83 ih puSek etYk entAr phAr AlAdBAeb
tAilkBu) kr AeC. ik etYk phAerr ibbr k.
zAi idn.
sutrAM shjtr pAeWr j ilek k ker edoy heyeC.
22
g,nApu Sk 7:84-8:8
135
bM 1 3 /4 pA ojenr kiw ker repAr bAiw
eniCeln. rkemr phAr pib^ SAenr
mApkAiW nusAer ojn kr heyiCl. etYkiw
bAiw bM TAl etl imit sU mydAy pU,R iCl;
iw zs qnebr je bYbht ht. etYk ent
4 As ojenr kiw ker b esAnAr cAmco
eniCeln. cAmcil sugi DeU nAy pirpU,R iCl.
CAAo tArA etYek kiw ker e bACr/
kiw emx bM k bCr byS kiw puM emxzAbk
eniCeln. pZil ehAmbilr j An
heyiCl. pAp kemRr segRr je tArA etYek
kiw ker purx CAgl eniCeln . etYek 2iw
gr/ 5iw puM emx/ 5iw puM CAgl bM k bCr
byS 5iw puM emxzAbko eniCeln. skl
@bYsAmI ml qneb ihsAeb sgRIk]t
heyiCl.
Tm idn/ iyh d pirbAregAIr ent
InAdebr pu^ nhezAn tAr phAr eniCeln.
itIy idn/ xAKerr egAIr ent sUyAerr pu^
nTenl tAr phAr eniCeln.
tIy idn/ sbl
U n
U pirbAregAIr ent ehelAenr
pu^ lIyAb tAr phAr eniCeln.
c&uTR idn/ reb, egAIr ent zedyUerr pu^
lIxur tAr phAr eniCeln.
pm idn/ izimeyAn egAIr ent sUrIzeyr
pu^ zlumIeyl tAr phAr eniCeln.
x idn/ gAd egAIr ent dUYeyelr pu^ lIyAsP
tAr phAr eniCeln.
sm idn/ Piym egAIr ent Ihedr pu^
lIzAm tAr phAr eniCeln.
Xm idn/ mn>iz egAIr ent pdAhsUerr pu^
gmlIeyl tAr phAr eniCeln.
nbm idn/ ibAmIn egAIr ent igideyAinr pu^
bIdAn tAr phAr eniCeln.
dzm idn/ dAn egAIr ent Izeyr pu^
hIeyxr tAr phAr eniCeln.
kAdz idn/ Aezr egAIr ent *e,r pu^
pgIeyl tAr phAr eniCeln.
Adz idn/ nA il egAIr ent nenr pu^ hIr>
tAr phAr eniCeln.
84
su t rAM sb @bYsAmI iCl S A ey e lr
elAekedr entAedr kAC eTek pAoy phArsAmI.
emAiz ebdIiwek iBexk ker sgR krAr smy
tAr skl @bYsAmI iney esiCeln. tAr
12 iw repAr TAl/ 12 iw repAr bAiw bM 12 iw
esAnAr cAmc eniCeln. 85etYkiw repAr
TAl Ay 3 1/4 pA ojenr iCl. bM
etYkiw bAiwr ojn iCl Ay 1 3 /4 pA.
pib^ SAenr mApkAiW nusAer smS repAr TAl
bM repAr bAiwr emAw ojn iCl Ay 60 pA.
86
g,nApu Sk 8:9-9:7
136
inSA rpbR
S Aeyelr elAekrA imzr eCe cel AsAr per
itIy bCerr Tm mAes Bu sIny mrBUimet
emAizr sAeT kT bleln/ 2 "SAeyelr
elAekedr iWk smey inSArpebRr pib^ idn
dayApn kret bel dAo. 3 tAr b mAesr
14 tAireKr egADUil eblAy Aerr pib^ idenr
KA h, kreb. tAr b inDRAirt smey
kAj kreb bM inSArpebr
R skl inym tAr b
pAln kreb.
4
sutrAM emAiz SAeyelr elAekedr inSArpbR
dayApn kret beliCeln. 5SAeyelr elAekrA
Tm mAesr 14 tAireK egADUil eblAy sIny
mrBUimet inSArpbR pAln keriCl. Bu emAizek
eyBAeb Aedz keriCeln S A ey l Iy r iWk
esBAeb kAj keriCl.
6
ik ikC elAk idniwek inSArpebRr pib^
idn iheseb dayApn kret pAerin. tArA Zic
iCl/ kAr, tAr kw m]tedh SpzR keriCl. sutrAM
tAr iden emAiz bM hAerAe,r kAeC egl. 7 tAr
emAizek bll/ ''Amr k bYi)r m]tedh SpzR
elbIy kreb A(irk eTR ''Zickr kreb. ih
ker Zic heyiC. inDRAirt smey Buek phAr
ziwr TR/ "FAk edoy/ "lukAen Tb ''pAp mueC
idet AmAedr bAD edoy heC. sutrAM AmrA
edoy.
137
S A ey e lr A elAekedr se in S A rpbR
dayApn kret pAriC nA. Amr ik krb
8
emAiz tAedr bleln/ ''Aim Buek ije|s
kreb itin bYApAer ik beln.
9
tKn Bu emAizek bleln/ 10''&u im
kTAel SAeyelr elAekedr belA inym
etAmAedr bM etAmAedr %purxedr je.
ekAen kjenr pe( inDRAirt smey inSArpbR
dayApn kr sb nAo het pAer. hyet es
bYi) m]tedh SpzR ker Zic Tb dUr edez yA^A
keriCl. 11tbu es bYi) ekAenAo smey
inSArpbR dayApn kret pAreb. itIy mAesr 14
tAireK egADiU l eblAy b es inSArpbR dayApn
kreb. smey tArA b inSArpebRr emx/
KAimr CA qtrI riw bM ikC etet zAkpAt
idey KAeb. 12tArA perr idn skAl pyR KAbAerr
ekAenA ikC bizX rAKeb n bM b es
emexr ekAenA hA B kreb nA. es b
inSArpebRr sb inym nusr kreb; 13ik ey
elAkiw Zic bM ebAet yAyin es yid inid$X smey
inSArpbR dayApn nA ker/ tAhel tAek b
tAr elAekedr kAC eTek AlAd ker edoy heb.
es edAxI bM zAiSr eyAgY kAr, es inid$X smey
Buek tAr phAr edyin.
14
"etAmAedr se AeC mn ekAen ibedzI
yid Bur inSArpbR dayApenr j Ck hy tAhel
es b t kreb ik es b inSArpebRr
skl ibiD nusr, kreb. k inym skelr j
eyAjY.
emG bM An
eyidn smAgm tAbu TRA ci )r es tAbu SAipt
hl/ esidn sAy Verr emG esiwek Ab]t krl
bM skAl py$ pib^ tbur perr emGek iWk
Aenr met edKAiCl. 16emGiw sArA(, pib^
tAbu Ab]t krt bM rAe^ eswAek Aenr met
edKAetA. 17emGiw pib^ tAbur opr eTek SAn
pirbtn
$ krel/ S AeylIyr esiwek nusr, krl.
yKn emGiw TAmt tKn S AeylIyrA esKAen izibr
SApn krt. 18kKn yA^ Zr kret heb/ kKn
TAmet heb bM kKn izibr SApn kret heb es
bYApAer SAeyelr elAekedr Bu rASA
ediKeyiCeln. yt(, pyR pib^ tAbr
u per emG
TAkt/ tt(, pyR elAekr es k jAygAy
izibr SApn ker bsbAs krt. 19ekAen ekAen
smey pib^ tAbr
u oper dIGR smy Der emG TAket.
SAeylIyr Bur Aedz pAln krt bM es
SAn tYAg krt n. 20ekAen smey AbAr
keykidenr je pib^ tAbur per emG TAket.
sutrAM elAekr Bur Aedz pAln krt yKn
15
g,nApu Sk 9:8-10:10
10
g,nApu Sk 10:11-11:3
138
11
139
g,nApu Sk 11:4-27
jAygAiwr nAm rAKl tebr/ kAr, Bur An tAbuet iney es. oKAen oedr etAmAr se
dAAet dAo. 17tKn Aim nIec enem Asb bM
tAedr iziberr meDY el eWiCl.
oKAen etAmAr se kT bleb. etAmAr oper
j
n
b
y
S
e
n
t
A
ey A AeC tAr ikCw Mz Aim tAedro
70
4
ibedzIr yAr SAeyelr elAekedr se edeb. tKn tAr elAekedr edKAZen krAr j
eyAgdAn keriCl/ tAr A KAbAr eKet cAl etAmAek sAhAyY kreb. tAhel etAmAek k sb
bM SAeyelr elAekrA punrAy iBeyAg kret elAekedr edKZen krAr BAr bhn kret heb
Zr krl. tAr bll/ ''ek AmAedr mAMs eKet n.
18
edeb 5Amr imzer ey mAC eKtAm t men peC.
''elAekedr belA etAmr AgAmIkAelr j
AmAedr mAeCr j ekAen dAm idet ht n. inejedr qtrI ker. AgAmIkAl etAmr mAMs
CAAo AmAedr Kub BAel zAksbaij iCl eymn KAeb. Bu etAmAedr kAA ZeneCn. Bu etAmAedr
zz/ Puiw/ ep<yAj jAtIy Pl/ ep<yAj bM rsun. kT ZeneCn/ kAr etAmr ek<ed belC/ 'KAoyAr
6
ik Kn Amr AmAedr zi) hAirey ePeliC. j AmAedr ek mAMs edeb AmAedr j imzr
mA CA Ar ekAn ikC Amr ecAeK edKet BAel iCl. sutrAM Kn Bu etAmAedr mAMs edebn
pA n. 7: mAA iCl DinyA bIejr mt bM bM etAmr tA KAeb. 19kidn Tb idn Tb
r rM iCl gaelr met. 8elAekr mAA p<cidn Tb dzidn mnik kuiidenro ebzI
k jAygAy jeA krt. rpr tAr pATerr smy Der etAmr es mAMs KAeb. 20ik etAmr
sAhAeyY eselAek e ker pAe^ esiw rAA krt. tA k mAs Der KAeb. eGA n AsA pyR etAmr
Tb iwek epx, ye imih ker e ker t mAMs KAeb. wA etAmAedr BibtbY kAr, etAmr
idey ipeW qtir krt. ipeWelAr SVAd iCl ilB Buek A kerC iyin etAmAedr meDY AeCn
etl idey qtir kr ipeWr met. 9 etYk rAe^ bM etAmr ek<ed tAr sAmen iBeyAg ker belC/
yKn izizr pe izibr iBej eyt es smy 'ekn Amr AedQ imzr tYAg krlAm
21
mAA mAiwet pet.
emAiz bleln/ ''Bu KAen 6/00/000 purx
10
Gu
e
r
ebAeC Ar &uim bleC/ 'Aim tAedr k
emAiz elAekedr iBeyAg kret Zneln.
etYk pirbAerr elAekr tAedr tAbur drjAy mAs Der KAoyAr j yeTX pirmAe, mAMs edb?
bes iBeyAg kriCel. Bu et Kub (u 22yid Amr smS gr bM emxedr htY kir
heln bM w emAizeko mn>(u krl. 11emAiz tAhelo k mAs Der smS elAkedr KAoyAenAr
Buek ije|s kreln/ ''Bu/ &uim ekn AmAek j t yeTX heb n. bM Amr yid smue@r
sb smsAy jieyeC Aim etAmAr esbk. smS mAC Der in/ tAhelo tA tAedr j yeTX
Aim mn ik keriC ey &uim sX heyC heb n?
23
smS elAekr dAiy &uim ekn AmAr pr ideyC
ik Bu emAizek bleln/ ''Bur (mtA ik
12
sIimt
&uim edKet pAeb ey/ Aim y bil esw
Aim ik elAkedr geB$ DAr keriC/ Aim ik
edr j ideyiC ik AmAek tAedr y inet etAmAr kAeC Pel ik nA.
24
hy/ iWk eymnBAeb kjn esibk tAr bAr
sutrAM emAiz elAekedr se kT blAr j
meDY kiw izZek y ker. &uim ekn AmAek ebirey egeln. Bu y y beliCeln emAiz tAedr
iw krAr je bDY kreC pUbRpurxedr kAeC ey tA bleln. tKn emAiz bI,edr mDY eTek 70
jAygAw edbAr je &uim it|A keriCel tAedr jnek k jAygAy je ker tAedr tAbr
u cAridek
es jAygAy iney yAoyAr je ekn &uim AmAy dAAet bleln. 25tKn Bu emeGr meDY enem
bADY kereC 13sb elAkek KAoyAbAr je es emAizr sAeT kT bleln. emAizr opr A
Aim ekATAy mAMs pAb tAr smAen AmAr kAeC iCl/Bu es A Ar ikC Mz iney 70 jn
iBeyAg ker bleC/ 'AmAedr KAbAr j mAMs bI,edr opero rAKeln. A tAedr oper
dAo? 14Aim k smS elAekr edKAZen enem Asel per tAr Bib`A,I kret Zr
kret pAreb n. dAiy AmAr kAeC kreln. ik rpr tAr Ar BAbbA,I belnin.
26
rBArSV rp. 15&uim yid mnS ker TAek ey AmAr
bI,edr meDY jn/ ladd bM emdd tAedr
it rkm bYbhAr kreb tAhel AmAek Kn tAbur bAer yAnin. tAedr nAm AcInedr tAilkAy
htY ker. &uim yid etAmAr esbk iheseb AmAek iCl/ ik tAr iziber iCeln. ik tAedr opero
h, ker tAhel AmAek Kn mret dAo.
A el tAr iziberr meDY Bib`A,I kret
16
Bu emAizek bleln/ ''SAeyelr AcInedr Zr kreln. 27kjn yubk edQe igey emAizek
mDY eTek 70 jnek AmAr kAeC iney es. yAedr Kbr ideln. es bYi) bleln/ "ladd bM
&uim elAekedr ent bel jAn tAedr smAgm emdd iziberr meDY Bib`A,I kreCn.
g,nApu Sk 11:28-13:2
140
28
mirym
bM hAerA, emAizr ibre
iBeyAg kreln
mirym bM hAerA, emAizr ibre kT blet
Zr kreln. kAr, emAiz kjn kUzIyA
mihlAek ibbAh keriCeln. tAr men keriCeln
ey emAizr pe( kjn kUzIy mihlAek ibbAh
kr iWk hyin. 2tAr inejedr meDY blAbil
kreln/ ''Bu elAekr se kT blAr j ik
ekbl emAizek bYbhAr kereCn. Bu ik mAedr
mADYemo kT belnin
Bu kTAel Zneln. 3 :emAiz Kub n
iCeln. p]iTbIet ey ekAen mAnuexr eTeko itin
ebzI n iCeln. 4 hWA Bu eln bM emAiz/
hAerA, bM miryemr se kT bleln. Bu
12
13
141
SAeyelr elAekedr im edziw edeb.
bAerAiw pirbAregAIr etYkiwr eTek kjn ker
ent pAiWey dAo.
3
sutrAM pAr mrBUimet bAs krAr smy emAiz
Bur Aedz nusAer SAeyelr sb entAedr
pAiWey ideyiCeln. 4 sb entAedr nAmel hl
g,nApu Sk 13:3-14:2
23
14
g,nApu Sk 14:3-29
142
g,nApu Sk 14:30-15:15
143
sutrAM ey edz Aim etAmAedr edeb bel it|A
keriClAm esKAen etAmAedr ek ekAenAidn ebz
kret bM bAs kret pAreb n. ekblmA^ iyPUir
pu^ kAelb bM nUenr p^ iyehAzUy es edez ebz
kret pAreb. 31etAmr By epeyiCel bM iBeyAg
keriCel ey n&un edez etAmAedr zr etAmAedr
kAC eTek etAmAedr sAnedr iCiney iney yAeb;
ik Aim bliC/ Aim sAnedr es edez iney
Aseb. etAmr y h, kret SVIkAr kereC/
tAr es ijinselAek peBAg kreb. 32ik
etAmr mrBUimet mAr yAeb.
33
''etAmAedr sAnr 40 bCr Der mrBUimet
emxpAlk hey TAkeb. etAmAedr ibVStAr j
tAr zAiS eBAg kreb. tAr b kX eBAg
kreb yt(, pyR n etAmr sbA mrBUimet
mAr yAeC. 34etAmr 40 bCr Der etAmAedr pAepr
j zAiS eBAg kreb. :TRA 40 idn Der elAekr
ey jAygAiw nusAn keriCel tAr itidenr
j k bCr ker. tKn etAmrA buJet pAreb
Aim etAmAedr ibre egel ik het pAer.
35
''Aim Bu bM Aim zpT kriC/ m
elAekr yArA ke^ AmAr ibrAcr kereC tAedr
ibre Aim kAjel kreb. tAr skel
mrBUimet mAr yAeb.
36
emAiz yAedr n&u n edz nu sAn kret
pAiWeyiCeln tAr iPer es SAeyelr smS
elAekedr meDY iBeyAg Ciey ideyiCl. tAr
beliCl/ ey elAekr edez ebz krAr pe(
yeTX zi)zAlI ny/ 37es edezr KYAitkArI
elAekrA mhAmArIet mAr pl Bur C
nusAer t hl. 38ik yAr edz nusAn kret
igeyiCl tAedr meDY ekbl nUenr pu^ iyehAzUy
bM iyPUir pu^ kAelb jIibt TAkeln.
30
44
15
g,nApu Sk 15:16-16:1
144
inym
men rAKet rV tA r elAekedr
sAhAyY kreln
37
Bu emAizek bleln/ 38''SA eyelr elAekedr
bel tArA eyn suet idey JAlr qtrI ker t
kAper ekAe lAgAy bM Kn eTek bMzprprAy
tAr eyn inym pAln ker. egACelAr
etYkiwet tAr eyn kiw ker nIl suet rAeK.
39
suetAr egACAelAr idek tAkAel etAmr Bur
edoy A|Ael men kret pAreb. Ar tKn
A|Ael etAmr pAln kreb. A|AelA Buel
igey/ etAmAedr zrIr o ecAK y cAy/ tA ker
ibVS heb n. 40AmAr sb A|Ael pAln
krAr kT etAmr men rAKeb. tAhel etAmr Verr
#iXet pib^ heb. 41Aim Bu etAmAedr Vr. Aim
es iyin etAmAedr imzr eTek iney esiClAm.
etAmAedr Bu hoyAr j Aim w keriClAm.
Aim Bu etAmAedr Vr.
keyk jn ent emAizr iberAiDt kreln
ekArh/ dATn/ bIrAm bM on emAizr ibre
egl. :ekArh iCl iyxaherr pu^. iyxahr iCl
khAetr pu^ bM khA iCl elibr pu^. dATn bM
bIrAm iCl BA bM lIyAebr pu^. on iCl
16
145
epletr pu^. dATn/ bIrAm bM on iCeln rebe,r
%rpurx. 2 cArjn bYi) SAeyelr A
250 jn purxek ki^t ker emAizr ibre egl.
tAr iCl elAekedr inbRAict ent. smS elAk
tAedr icnt. 3tAr emAiz bM hAerAe,r ibre
kT blAr je ksAeT l. tAr emAiz bM
hAerA,ek bll/ "Apin bf ebzI bAAbAi kreCn.
S Aeyelr skl elAk pib^ bM Bu Kno tAedr
meDY bAs kern. Bur A elAekedr eTek
Apin inejek enk ebzI r p,
U R ker &ueleCn.
4
emAiz kTA Zen mAiwet pu hey peln.
5
Ar itin ekArh bM tAr nusr,kArIedr bleln/
''AgAmIkAl skAel Bu ediKey edebn ekAn bYi)
k]t tAr bM ek k]t pib^. Ar es bYi)ek
Bu tAr kAeC iney Asebn. Bu yAek ebeC enebn
tAek tAr kAeC iney Asebn. 6 sutrAM ekArh &uim
bM etAmAr nu s r,kArIr kAj kreb
7
AgAmIkAl Dunuic iney tAet sugi DupDUen rAKeb.
tArper es Dunuicel Bur sAmen iney Aseb.
Bu es bYi)ek ebeC enebn ey stY pib^.
etAmr elbIyr enk dUer cel egeC etAmr
Bul kreC?
8
emAiz ekArhek o bleln/ ''elbIyr dy
ker AmAr kT ezAen. 9wA ik yeTX ny ey
SAeyelr Vr etAmAedr SAeyelr mlI eTek
AlAd ker Bur pib^ tAbur esb krAr j
bM mlIr sAmen dAiey tAr esb krAr j
etAmAedr tAr kAeC iney eseCn 10yAjkedr
kAej sAhAyY krAr je Vr etAmAedr TRA
elbIy egAIBu) elAekedr iney esiCeln. ik
etAmrA Kn yAjk hoyAr ecX kreC. 11&uim
bM etAmAr nusr,kArIr ki^t hey Bur
iberAiDt kereC. hAerA, ik ekAen Bul kAj
kereC ey tAr ibre etAmrA iBeyAg kreC
12
rpr emAiz lIy A ebr pu ^ dATn bM
bIrAmek fAkeln. ik bYi) bleln/
''Amr yAeb n. 13wA ik yeTX ny ey Apin
%m ijines pirpU,R zs AmlA edz eTek AmAedr
iney eseCn. yAet mrBUimet htY kret pAern
Ar Kn Apin AmAedr pr k%$] o krebn
14
Amr ekn ApnAek nusr, kreb %m
ijines pirpU,R mn ekAen edez et Apin
AmAedr iney Aesn in. Apin AmAedr Verr
zpT kr es edzo edn in bM AmAedr cAr,BUim
Tb @A(Ae(to edn in. Apin ik sb
elAekedr *ItdAs krebn n/ Amr Aseb
n.
15
kAre, emAiz Kub *u heln. itin Buek
bleln/ ''Aim skl elAekedr se ekAenAidn
ekAn Ay kir in. Aim ekAen smey tAedr
g,nApu Sk 16:2-30
g,nApu Sk 16:31-17:8
146
17
147
PeliCl. 9 es kAre, emAiz Bur es SAn eTek
smS lAiWel iney eln. emAiz SAeyelr
elAekedr es lAiWel edKAeln. tAr skel
lAiWel edKl bM etYk bYi) tAedr lAiWel
iPirey iney egl.
10
tKn Bu emAizek bleln/ "ci) isuekr
sAmen pib^ tAbur eBter epCnidek hAerAe,r
lAiWiwek rAeK. ey sb elAk/ yAr sb smey
AmAr iberAiDt ker tAedr je iw kiw
stk$Ikr,. et AmAr ibre iBeyAg kr
b hey yAeb yAr Pel Aim tAedr DbMs krb
nA. 11sutrAM emAiz Bur A|A nusAer kAj
kreln.
12
SAeyelr elAekrA emAizek bleln/ ''edK/
Amr mAr pet besiC. Amr ezx hey yAb.
Amr skel DbMs hey yAb. 13ey ekAenAo bYi)
Bur pib^ tAbur kAeC Aes es mAr yAy. teb
ik Amr skel mAr yAeb
yAjkedr bM elbIye dr kAj
Bu hAerA,ek bleln/ ''pib^ SAenr ibre
ey ekAenArkm Bul kAejr j &uim/ etAmAr
pue^r bM etmAr iptAr pirbAerr skl bYi)
dAyI TAkeb. yAjkge,r ibre ey ekAenArkm
Bul kAejr je &uim bM etAmAr pue^r dAyI
TAkeb. 2&uim etAmAr pirbAregAI eTek A
elbIy elAekedro iney es yAet tAr etAmAr
sAeT eyAg idet pAer. &uim etAmAr pu^edr sAeT
yKn ci)r isuekr sA(Aet piSt TAkeb tKn
tAr etAmAedr sAhAyY kreb. 3elib pirbAr eTek
As sb elAekr etAmAr DIen TAkeb. pib^
tAbuet eyAjnIy sb kAj tAr kreb. ik
tAr ekAen smey pib^ SAenr @bYsAmIr kAeC
Tb ebdIr kAeC yAeb n. yid tAr esw ker/
tAhel tAr mAr yAeb bM &uimo mAr yAeb. 4tAr
etAmAek s edeb bM etAmAr se kAj kreb.
smAgm tAbur t%AbDAenr j tAr dAyI TAkeb.
pib^ tAbuet b kr,Iy kAjel tAr kreb.
CA ek jAygAy Aset pAreb n
eyKAen &uim AeC.
5
''pib^ SAn bM ebdIr t%AbDAn krAr je
&uim dAyb kAr, Aim S Aeyelr elAekedr oper
Ar *u het cA n. 6 SAeyelr elAekedr mDY
eTek Aim inej kmA^ elbIy egAIBu)edr
ebeC ineyiC. tAr etAmAedr kAeC phArSVrp.
Bur esb krAr je bM smAgm tAbuet kAj
krAr je Aim etAmAedr kAeC tAedr ideyiC.
7
ik hAerA,/ ekblmA^ &uim bM etAmAr pu^rA
yAjk ihsAeb esb kret pAer. ekblmA^ &uim
ebdIr kAeC eyet pAer. pib^tm SAenr pd$Ar
18
g,nApu Sk 17:9-18:18
g,nApu Sk 18:19-19:10
148
19
g,nApu Sk 19:11-20:12
149
'' inym icrkAl cleb. S Aeyelr nAgirkedr
je inym. bM etAmAedr se ey ibedzIr
bAs kreC tAedr jeo k inym blb
TAkeb. 11yid ekAen bYi) ekAen m]tedh SpzR
ker/ tAhel es sAtidn pyR Zic TAkeb. 12es
b tIy iden bM punrAy sm iden ibezx
jel inejek pirAr kreb. yid es t n ker/
tAhel es Zic eTek yAeb. 13yid kjn bYi)
ekAen m]tedh SpzR ker teb es bYi) Zic.
yid es bYi) inejek Zic n ker pib^ tAbuet
yAy/ tAhel es tAbuiwo Zic hey yAeb. sutrAM
es bYi)ek b SAeyelr A elAekedr
eTek p]Tk ker rAK heb. yid ekAen Zic bYi)r
oper pib^ jl eFel n edoy hy/ tAhel es
bYi) Zic eTek yAeb.
14
" inym mAnet heb yKn tArA tAedr tAbeu t
mAr yAy. yid ekAen bYi) tAr tAbuet mAr yAy
tAhel tAbur etYk bYi) Zic heb. tAr
sAtidenr je Zic TAkeb. 15bM FAk n edoy
etYkiw byAm Tb pA^ Zic hey yAeb. 16yid
ekAen bYi) m]tedh SpzR ker/ tAhel es bYi)
sAtidn Zic TAkeb. m]tedhiw yid bAer mAeW
TAek Tb es bYi) yid yue mAr igey TAek
tAhelo iw eyAjY. CAAo yid ekAn bYi)
m]t bYi)r hA SpzR ker/ tAhel es bYi)
sAtidenr j Zic TAkeb.
17
''sutrAM es bYi)ek AbAr Zic krAr je
&uim b epAAen egArr CA bYbhAr kreb.
kiw byAemr meDYkAr CAeyr opr idey wAwk
eSA etr jl Ber. 18kjn Zic bYi) kiw esAb
iney esiwek jel efAbAeb. rpr es iwek tAbr
u
opr/ tAbr
u pA^ilet bM tAbeu t ey sb elAekr
AeC tAedr oper iCiwey edeb. ey ek m]t
bYi)r zrIr SpzR ker tAr it &uim b iw
kreb. ey ek yue m]t ekAen bYi)r zrIr SpzR
bA ekAen m]t bYi)r hA SpzR ker tAedr e(e^o
&uim b iw ekAr.
19
''rpr tIy iden bM AbAr sm iden
kjn Zic bYi) b kjn Zic bYi)r
oper jl iCiwey edeb. sm iden es bYi)
Zic heb. es b jel tAr kApecAp eDAeb.
sYAeblAy es Zic heb.
20
''yid ekAen bYi) Zic hey yAybM inejek
Zic n ker/ teb es bYi)ek b SAeyelr
A elAekedr eTek p]Tk rAK heb kAr es
Verr pib^ SAnek Zic kereC. es bYi)r
oper es ibezx jl iCewAen hyin tA es Zic
hyin. 21 inym etAmAedr je icrkAl cleb.
ey bYi) es ibezx jl iCewAy es b tAr
bSAido eDAeb. ey ekAen bYi) es ibezx jl
20
emAiz Bu l kreln
es jAygAy elAekedr j pyRA pirmA,
jl iCl n/ sutrAM emAiz bM hAerAe,r kAeC
iBeyAg krAr je elAekr k jAygAy imilt
heyiCl. 3elAekr emAizr se tkR ker bll/
''o hel BAl het yid AmrA AmAedr BAedr
met Bur sAmen mAr eytAm. 4Apin ekn Bur
elAekedr mrBUimet iney esiCeln ApnAr
eC ik w AmAedr bM AmAedr se TAk
pZedr KAen m]&uY ehAk 5Apin ekn AmAedr
imzr eTek KArAp jAygAy iney eseCn
KAen ekAen zs en. KAen ekAen fmur/ @A(
Tb fAilm Pl en bM pAenr j ekAen
jlo en.
6
sutrAM emAiz bM hAerA, elAekedr kAC eTek
ibdAy iney smAgm tAbur ebz peT egeln. tAr
mAiwet pu hey pel Bur mihm tAedr sAmen
kAizt hl.
7
Bu emAizek bleln/ 8''hAwAr ibezx lAiWiw
iney es. hAerA, bM elAekedr iney es izlAr
sAmen esA. sbAr sAmen izlAek bel/ tKn
izlA eTek jl bAiht heb. &uim es jl
elAekedr bM tAedr pZedr idet pAreb.
9
lAiWiw pib^ tAbuet Bur sAmen iCl. Bu
eyBAeb beliCeln/ emAiz esBAeb lAiWiw iney
eln. 10emAiz bM hAerA, izlAr sAmen smS
elAekedr smebt het bleln. tKn emAiz bleln/
''etAmrA skl smey iBeyAg krC. Kn AmAr
kT ezAen. Amr ik etAmAedr j izlA
eTek jl ebr kreb. 11rpr emAiz tAr hAt
&uleln bM izlAet bAr AGAt kreln. izlA
eTek jl eberAet Zr krl. elAekr bM tAedr
pZr jl pAn krl. 12ik Bu emAiz o hAerA,ek
bleln/ ''SA eyelr sb elAekr sA(Aet &uim AmAr
it sAn edKAoin. &uim SAeyelr elAekedr
edKAoin ey jl ebr krAr (mt AmAr eTek
eseC. &uim elAekedr edKAoin ey &uim AmAr
it ibVAs ereKeC. Aim sb elAekedr es
edziw edb ey edziw Aim tAedr edb bel zpT
2
g,nApu Sk 20:13-21:5
150
knAnIye dr se y
u
knAnIy rAjAr nAm iCel rAd. itin
enegeB bAs kretn. rAj rAd ZeniCeln
ey/ SAeyelr elAekrA TArIm yAoyAr pT Der
igey AseC. kAre, rAj ebirey es
SAeyelr elAekedr opr A*m, kreln. rAd
keykjn elAkek bI ker rAKeln. 2tKn
SAeyelr elAekrA Bur kAeC k ibezx zpT
ker bleln ''Bu dy ker sb elAekedr
prAijt kret AmAedr sAhAyY krn. yid &uim
w ker tAhel Amr tAedr zhrelA etAmAek
edeb. Amr tAedr spU,R DbMs kreb.
3
Bu SAeyelr elAekedr kT Zneln bM
knAnIy elAekedr prAijt krAr j Bu
SAeyelr elAekedr sAhAyY kreln. SAeylIyr
knAnIyedr bM tAedr zhrelA spU,R DbMs
keriCl. kAre, jAygAiwr nAm rAK hl
hmRA.
21
iptelr sAp
SAeyelr elAekrA ehAr pbRt tYAg ker sUP
sAger yAoyAr pT Der egAel. edAemr cAridek
eGArAr j tAr w krl. ik elAekr qDy$Y
hAerA, mAr egeln
hl. 5 tAr Bu bM emAizr ibre iBeyAg kret
22
S Aeyelr elAekrA kAedz eTek ehAr pbeR tr Zr krl. elAekr bll/ ''ekn &uim AmAedr
idek yA^ krl. 23ehAr pbRt iCl edAm sImAnAr imzr eTek ebr ker iney eseC Amr KAen
4
g,nApu Sk 21:6-30
151
mrBUimet mAr yAeb. KAen ekAen riw en?
jl en? Ar Amr sAMGAitk KAek G],
kir.
6
kAre, Bu elAekedr meDY ibxA) sAp
pAWAeln. sApel elAekedr dMzn krel
SAeyelr b elAk mAr egl. 7 tKn elAekr
emAizr kAeC es bll/ ''Amr jAin ey Amr
Bur ibre bM ApnAr ibre kT bel pAp
keriC. Bu r kAeC ATR n krn eyn itin
sApelAek iPirey iney yAn. sutrAM emAiz
elAekedr j ATRn kreln. 8Bu emAizek
bleln/ ''kiw iptelr sAp qtrI ker bM iwek
kiw K<uiwr oper rAeK. ekAen bYi)ek sAep
kAmAel yid es bYi) K<uiwr operr iptelr
sApiwr idek tAkAy tAhel es bYi) mAr yAeb
n. 9 sutrAM emAiz Bur Aedz pAln kreln.
itin kiw iptelr sAp qtrI ker esiwek K<uiwr
oper rAKeln. rpr yKn ekAn mAnuxek
sAep dMzn krt/ tKn es K<uiwr operr iptelr
sApiwr idek tAkAet Ar eb<ec eyet.
emAyA ebr peT m,
SAeyelr elAekrA jAyg eCe oebAet
izibr SApn krl. 11rpr tAr oebAt tYAg
ker emAyAebr pUbRidekr mrBUimet y bArIem
izibr SApn krl. 12tAr es jAygAo pirtYAg
ker esrd ptYkAy izibr SApn krl. 13rpr
tAr ser igey mrBUimet e,RAn ndIr pr pAer
izibr SApn krl. ndIiw eAnIy sImAe
Zr heyiCl. ptYkAiw hl emAyAb bM emArIeyr
meDY sImAerK. 14 kAre, kTAel elK
heyeC Bur yu sM*A puSek
10
g,nApu Sk 21:31-22:17
152
eTek enAP> pyR tAedr zhreleko Amr krn. elAekedr iBzAp idn kAr r AmAr
DbMs keriC.
ecey zi)zAlI. Aim jAin Apin yid ekAen
bYi)ek AzIbRAd kern tAhel es AzIbRAd pAy
31
kAre, SAeyelr elAekrA emArIyedr bM Apin yid ekAen bYi)ek iBzAp edn teb
es zApS hy. sutrAM Apin Asun bM
edez tAedr izibr SApn krl.
32
emAiz yAesr zhriwek nu sAenr j smS elAekedr iBzAp idn. het pAer/ Aim
keykjn cr pAWAeln. tArper SAeyelr hyet tAedr AGAt ker AmAr edz eTek dUr
elAekr iwek dKl krl. tAr zhriwr ker idet pAreb.
7
AezpAezr eCAwKAew zhrelAeko iDkAr krl.
emAyAb bM imidyenr entAr ibilyemr se
S Aeyelr elAekr esKAen bsbAskArI emArIyedr kT blet egeln. tAr kAejr pAirimk iheseb
es jAyg tYAg kret bADY krl.
tAedr se wAk iney egeln bM tAek bAlAekr
33
rpr SAeyelr elAekrA bAzenr iBmueK eirt bAt$Aiw bleln.
8
skpeT m, krl. bAzenr rAj og tAr qsedr
ibilym tAedr bleln/ ''KAen k rAi^r
se iney SAeyelr elAekedr suKIn hoyAr j TAek. Aim Bur se kT bleb bM
j kuckAoyAj ker sr heln. i@yI nAem itin AmAek ey %r edebn t Aim etAmAedr
kiw jAygAy itin tAedr ibre yu kreln.
bleb. su t rAM es rAe^ emAy A ebr entAr
34
ik Bu emAizek bleln/ '' rAj spekR ibilyemr se esKAen TAkeln.
9
BIt hey n. Aim tAr smS qs bM tAr
Vr ibilyemr kAeC es ije|s kreln/
spU,R edz etAmAr hAet &uel edb. emArIyedr ''etAmAr ser smS elAekr kAr
10
rAj sIehAn/ iyin ihxaebAen bAs kretn tAr se
ibilym Vrek bleln/ ''emAyAebr rAj/
&uim y keriCel rAjAr seo &uim eswA iseAerr pu^ bAlAk AmAek kiw sMbAd edoyAr
ker.
j edr pAiWeyeCn. 11 es bAt$A ''imzr
35
sutrAM SAeyelr elAekr og bM tAr eTek k nUtn jAit eseC. esKAen tAedr sMKY
qsedr prAijt krl. tAr tAek tAr pu^edr et ebzI ey tAr smS edzwAek Ber edeb.
bM tAr qsedr htY krl. rpr SAeyelr sutrAM Apin Asun bM smS elAekedr
iBzAp idn. tAhel hyet Aim tAedr se
elAekrA tAr edz iDkAr krl.
yu kret s(m heb bM tAedr AmAr edz
ibilym
bM emAyA ebr rAj
tYAg kret bADY kret pAreb.
12
rpr SAeyelr elAekr emAyAebr y$n
ik Vr ibilymek bleln/ ''&uim b
ptYkAr idek egAet Zr krl. iyrIeh edr se yAeb n. osb elAekr ibre etAmAr
eTek prpAer y$n ndIr kAeC tAr izibr SApn kT bl ic heb n kAr, tAr AmAr AzIbRAd
krl.
A elAk .
2-3
13
emArIy e dr elAekedr se S A ey e lr
pridn skAel eW ibilym bAlAekr eirt
elAekr y y keriCl/ iseAerr pu^ bAlAk tAr entAedr bleln/ ''etAmrA etAmAedr inejedr edez
smSwA edeKiCeln. emAyAebr rAj Kub By iPer yAo. Bu AmAek etAmAedr se eyet edebn
epeyiCeln/ kAr, esKAen SAeyelr elAksMKY n.
14
iCl cr. emAyAb i hl.
sutrAM emAyAebr entAr bAlAekr kAeC iPer
4
igey
tAek sb kT jAnAeln. tAr bleln/
emAyAebr rAj imidye nr entAedr bleln/ "gr
eyBAeb mAeWr smS GAs eKey ePel/ iWk esBAeb ''ibilym/ AmAedr se Aset SV IkAr kereCn.
15
ibzAl jnegAI AmAedr cArpAezr smS ikC
sutrAM bAlAk ibilyemr kAeC TmbAerr
DbMs ker edeb.
eTeko ebzI elAk pAWAeln. TmbAr itin yAedr
smy iseAerr pu^ bAlAk emAyAebr rAj pAiWeyiCeln tAedr eTeko bAerr entAr
iCeln. 5ibeyAerr pu^ ibilymek fAkAr j itin iCeln enk ebzI r p,
U .R 16tAr ibilyemr kAeC
keykjn elAk pAWAeln. PrA ndIr kAeC peTAr igey bleln ''iseAerr pu^ bAlAk ApnAek
nAem kiw jAygAy ibilym iCeln. KAen kT beleCn dy ker KAen Asun bM ekAn
ibilye mr SV j AtIey rA bAs kret. iCl ikC eyn AmAr kAeC ApnAr AsA TAimey n
bAlAekr bAt$A ''imzr eTek k n&un jAitr edy. 17Aim ApnAek cr pAirimk edeb bM
elAekrA eseC. esKAen tAedr sMKY et ebzI Apin y blebn Aim tA- krb. AmAr je
ey smS edzw Ber yAeb. tAr AmAedr per Apin Asun bM es elAekedr ibre kT
izibr SApn kereC. 6 Apin es AmAek sAhAyY blun.
22
153
18
g,nApu Sk 22:18-40
g,nApu Sk 22:41-23:23
41
154
pridn skAel bAlAk ibilymek iney bYAemAT Aim ApnAek KAen eniClAm. ik Apin
bAel egel esKAn eTek tAr S AeylIyedr iziberr tAedr ekblmA^ AzIbRAd kreln?
12
ikCw edKet epeln.
ik ibilym %r ideln/ ''Bu AmAek ey
kT beleCn/ Aim b es kT bleb.
13
ibilye mr Tm bAtA$
tKn bAlAk tAek bleln/ ''tAhel AmAr
ibilym bAlAkek bll/ ''KAen sAtiw ebdI se Aerkiw jAygAy Asun. es jAygA eTek
qtrI ker bM AmAr j sAtiw xA Apin tAedr edKet pAebn. Apin tAedr sklek
bM sAtiw emx qtir rAeK. 2ibilyemr kTAmet edKet pAebn n/ ekbl ABAg edKet pAebn.
bAlAk kAjel kreln. rpr bAlAk bM es jAyg eTek AmAr je tAedr ibre
ibilym etYkiw ebdIr oper kiw ker emx ApnAr pe( kT bl sb het pAer. 14sutrAM
bM kiw ker xA sgR kreln.
bAlAk ibilymek esAPIm e(e^r oper iney
3
tKn ibilym blAkek bleln/ ''Apin ApnAr egeln. jAygAiw iCl ipsag pbRetr oper.
ehAmbilr kAeC dAiey TAkun. Aim jAygAy es jAygAy bAlAk sAtiw ebdI qtrI ker etYkiw
yAeb. hyetA Bu AmAr kAeC Asebn bM AmAr ebdIr oper sgRSV rp kiw ker xA bM kiw
y bl ic esw in AmAy bel edebn. rpr ker emx sgR kreln.
15
ibilym kiw <c jAygAy cel egeln.
ibilym bAlAkek bleln/ '' SAen ApnAr
4
Vr es SAen ibilyemr kAeC el ibilym ehAmbilr pAez TAkun. Aim Verr se edK
bleln/ ''Aim sAtiw ebdI qtir keriC bM sgR kret yAeb.
16
iheseb etYkiw ebdIr oper kiw xA bM
sutrAM Vr ibilyemr kAeC eln bM ik
kiw emx htYA keriC.
blet heb t ibilymek bel ideln. rpr Bu
5
tKn Bu ibilymek tAr y bl ic t ibilymek bAlAekr kAeC iPer igey es kTAel
bleln. Ar bleln/ ''bAlAekr kAeC iPer yAo/ blet bleln.
17
bM Aim etAmAek y blet beliC es kTAel
sutrAM ibilym bAlAekr kAeC iPer egeln.
belA.
bAlAk tKno pyR ehAmbilr kAeC dAieyiCeln.
6
sutrAM ibilym bAlAekr kAeC iPer egeln. emAyAebr entAr tAr se esKAen iCeln.
bAlAk tKno es ehAmbilr kAeC dAieyiCeln. bAlAk ibilymek Aset edeK bleln/ ''Bu ik
emAy A ebr smS entArAo t A r se esKAen beleCn
dAieyiCeln. 7 tKn ibilyAm kTAel bleln
ibilye mr itIy bAt$
18
ibilym tKn BAbbA,I bleln
emAyAebr rAj bAlAk rAemr pUbRidekr pbRt
''dAAo bAlAk bM AmAr kT ezAen. AmAr
eTek AmAek KAen iney eseCn. bAlAk AmAek
bleln/ ''Asun/ AmAr j yAekAebr ibre bln
u . kT ezAen/ iseAerr pu^ bAlAk .
19
Asun/ SAeyelr elAekedr ibre blun.
Vr mAnux nn; itin imeTY blebn n. Vr
8
mAnu
x
nn; tAr isAer pirbt$n heb n. yid Bu
ik Vr sb elAekedr ibre nn/ sutrAM
Aimo tAedr ibre ikC blet pAreb n. Vr beln ey itin ekAenA kAj krebn/ tKn itin
tAedr KArAp ehAk mn ikC cAn nA. sutrAM Aimo b es kAj krebn. yid Bu ekAenA it|A
kern tAhel itin it|A met kAjiw krebn.
esw kret pAreb n.
9
20
Aim pbRetr opr eTek elAekedr edKiC.
Bu AmAek smS elAekedr AzIbAR d kret
Aim <c pbRtz] eTek tAedr edKiC. smS beleCn. Bu tAedr AzIbAR d kereCn/ sutrAM Aim
elAekr kA bAs ker. tAr ekAen jAitr esw pirbt$n kret pArb n.
21
Mz ny.
Vr yAekAebr elAekedr meDY ekAen Ay
10
ed
e
Kn
in. S Aeyelr elAekedr meDYo itin ekAen
yAekAebr elAekedr ek g,n kret pAreb
tAr DUelAr k,Ar metA sMKYAy cr. SAeyelr pAp edeKn in. Bu tAedr Vr bM itin tAedr
k c&uTRAMz elAkeko ek g,n kret pAreb se AeCn. mhAn rAj tAedr se AeCn?
22
n. kjn BAel elAekr met AmAek mret
V r sb elAekedr imzr eTek iney
dAo. tAedr met sueK AmAr jIbn ezx het eseCn. itin tAedr pe( buen xAer metA
dAo.
zi)zAlI.
23
yAekAebr elAekedr prAijt kret pAer mn
11
bAlAk ibilymek bleln/ ''Apin AmAr j ekAenA (mtA en. SAeyelr elAekedr TAmAet
ik kreln AmAr zedr ibre kT blAr je pAer mn ekAenA mo en. yAekAb spekR bM
23
g,nApu Sk 23:24-24:17
155
S Aeyelr elAekedr spek$ elAek kT bleb
'Vr ey sb mh kAj kereCn/ t edeK?
24
sb elAekr isMehr met eW dAAy bM
ey py$ n tAr izkAr KAy o tAr r) pAn ker
es pyR ibAm ker n.
25
24
g,nApu Sk 24:18-26:2
156
elAekedr mAT c,
iR bc,
R ker edebn. es zAsnkt$
klehr skl pu^edr mAT c,Ribc,R ker edebn.
18
SAeyl edAm edz iDkAr kreb bM es
tAr zr/ esyIr edziwo iDkAr kreb.
19
"yAekAebr pirbAr eTek kjn n&u n
zAsnkt$ Asebn. es zAsnkt$A es zherr
bizX elAekedr DbMs krebn.
20
ipeyA er S Aeyl
25
26
157
g,nApu Sk 26:3-30
17
g,n kr. 20 bCr Tb tAr ebzI byS skl
AerAd het AerAdIy pirbAr. eril het
purexr sMKY g,n ker bM tAedr pirbAr
erlIy pirbAr.
nuyAyI tAilkABu) kerA. purexrA SAeyelr
18
esnAbAihnIet esb krAr eyAgYtAsp.
pirbAril iCl gAedr pirbAregAIr
3
smy elAekr emAyAebr y$n ptYkAy B$u). esKAen emAw 40/500 jn purx iCeln.
19-20
izibr SApn keriCl. SAniw iCl iyrIehAr
pirbAril iCl iyhdAr pirbAregAIr
pr pAer y$n ndIr kAeC. sutrAM emAiz bM Bu$ )
yAjk ilyAsr elAekedr bleln/ 4''etAmrA b
20 bCr Tb tAr ebzI byS purxedr sMKYA
ezl het ezlAyIy pirbAr. eprs het eprsIy
g,nA kreb. imzr edz eTek ebirey AsAr smy
pirbAr.
Bu emAizek bM SAeyelr elAekedr eyBAeb
esrh het esrhIy pirbAr. iyhdAr pu^edr
A| keriCeln/ esBAeb ker.
meDY jn/ r bM onn knAn edez mAr
5
igeyiCeln.
sb elAekr iCl rebe,r pirbAerr
Bu$ ). :reb, iCeln S Aeyelr TmjAt pu^.
21
pirbArel iCl
pirbArel hl epresr bMzDr
ihexA het ihexA,Iy pirbAr. hAmUl het
hAmUlIy pirbAr.
henAk het henAkIy pirbAr. pu het puyIy
pirbAr.
6
22
ihexA, het ihexA,Iy pirbAr. kiR het
pirbAril iCl iyhdAr pirbAregAIr
kRIy pirbAr.
Bu$ ). esKAen purxedr emAw sMKY iCl 76/500
jn.
7
23
pirbArel iCl rebe,r pirbAregAIr
xAKerr pirbAregAIr B$u) pirbArel
B$u). esKAen emAw 43/730 jn purx iCl.
iCl
8
pur pu^ iCeln lIyAb. 9lIyAebr itn pu^
nmUeyl/ dATn bM bIrAm. dATn bM bIrAm
etAly het etAlyIy pirbAr. pUy het pUnIy
iCeln es jn ent/ yAr emAiz bM hAerAe,r
pirbAr.
24
iberAiDt keriCeln. ekArh yKn Bur ibre
yAzUb het yAzUbIy pirbAr. izeA, het
igey i Celn es smy tAr ekArhek nu s r,
izeA,Iy pirbAr.
keriCeln. 10es smy p]iTbIr mAiw ibdI,R hey
25
ekArh o tAr nusr,kArIedr As keriCl. bM
pirbAril xAKerr pirbAregAIr
250 jn purx mAr igeyiCl. esiw SAeyelr B$u) iCl. esKAen purxedr emAw sMKY iCl
elAekedr it kiw stk$ bA,I iCl. 11ik 64/300 jn.
26
ekArehr sAenr mAr yAn in.
sbUlUenr pirbAregAIr B$u) pirbAril
12
iCl
pirbAril hl izimeyAenr pirbAregAIr
B$u)
esrd het esrdIy pirbAr.
elAn het elAnIy pirbAr.
nmUeyl het nmUeylIy pirbAr. yAmIn het
yhell het yhellIy pirbAr.
yAmInIy pirbAr. yAKIn het yAKInIy pirbAr.
13
esrh het esrhIy pirbAr. ezQl het ezQlIy
27
pirbAr.
pirbAril iCl sbUlUenr pirbAregAIr
Bu$ ). esKAen purxedr emAw sMKY iCl 60/500
14
pirbAril iCl izimeyAenr pirbAregAIr jn.
28
B$u). esKAen emAw 22/200 jn purx iCeln.
eyAexePr pu^ iCl mn>iz bM Piym.
15
etYk
pu^ tAedr inejedr pirbAredr iney kiw
pirbArel hl gAedr pirbAregAIr
egAI hey eWiCeln. 29mn>iz pirbAril iCl
B$u)
g,nApu Sk 26:31-59
158
g,nApu Sk 26:60-27:23
159
hAerA, bM emAiz. tAedr mirym nAem kiw kAo
iCl.
60
hAerA, iCeln nAdb/ bIh/ ilyAsr bM
TAmerr ipt. 61ik nAdb bM bIh mAr
igeyiCeln kAr, tAr Buek ey Dre,r An
idey qneb dAn keriCeln t kr bAr, iCl.
62
elbIy pirbAregAIr purxedr emAw sMKY iCl
23/000 jn. ik SAeyelr A elAekedr
se edr g,n kr hyin. Bu A elAekedr
ey jim ideyiCeln tAr ekAen Mz tAr pAn in.
63
emAyAebr y$n ptYkAy TAkAkAlIn emAiz
bM yAjk ilyAsr SAeyelr elAekedr g,n
keriCeln. jAygAiw iCl iyrIehAr pr pAer
y$n ndIr kAeC. 64ik b bCr Aeg sIny
mrBUimet emAiz bM yAjk hAerA, yKn S Aeyelr
smS elAekedr g,n keriCeln tKn yAr gi,t
heyiCl tAedr kjno r meDY iCl n. sb
elAekedr Ar ek jIibt iCeln n. 65ekn
kAr, Bu SAeyelr smS elAekedr ibxey
beliCeln ey/ tAr skel mrBUimet mAr yAeb.
ekbl jn bYi) eb<ec iCeln. tAr heln iyPUir
pu^ kAelb bM nUenr pu^ iyehAzUy.
slPAedr kArA
slPAd iCeln ehPerr pu^. ehPr iCeln
igilyedr pu^. igilyd iCeln mAKIerr pu^.
mAKIr mn>izr pu^. mn>iz eyAexePr pu^ iCeln.
slPAedr p<Ac kA iCl. tAedr nAm iCl mhl/
enAy/ hgal/ imA bM itsR. 2 rA smAgm tAbur
ebz peT emAiz/ yAjk ilyAsr/ A entArA
bM SAeyelr smS elAekedr sAmen dAiey
bll/ 3''Amr yKn mrBUimr mDY idey m,
kriClAm es smy AmAedr ipt mAr igeyiCeln.
itin ekArh del eyAgdAnkArI elAekedr meDY iCeln
n. :ey ekArh Bur iberAiDt keriCeln ik
AmAedr iptA inj pAep mArA igeyiCeln. AmAedr
iptAr ekAenA pu^ en. 4 r TR hl ey/ AmAedr
iptAr nAm elAp pAeb. w iWk ny ey AmAedr
iptAr ekAen pu^ en bel tAr nAm ezx hey
yAeb. sutrAM AmAedr iptAr BAr ey jim pAeb
tAr ikCwA t> yAet Amr pA tAr j Amr
ApnAedr kAeC ATRn kriC.
5
es kAre, emAiz Buek ije|s keriCeln
ey tAr ik kr ic heb. 6 Bu tAek bleln/
7
''slPAedr emeyr iWk beleC. tAedr iptAr
BAedr jimr Mz BAg ker enoyA tAedr ic
heb. sutrAM ey jimw &uim tAedr iptAek idet/
es jimw &uim oedr idey dAo.
8
''sutrAM S Aeyelr elAekedr j iwek ibiD
neU nr |AnI A(irk eTR/ "nUenr pu^ iyehAzUyek nAo yAr
ker nAo. 'yid ekAn bYi)r ekAen pu^ sAn n meDY A AeC.
27
g,nApu Sk 28:1-28
160
qdink qneb
rpr Bu emAizek bleln/ 2''SAeyelr
elAekedr A|A kr. tAedr bel ey
iWk smey zesr qneb bM sgR edoyAr bYApAer
tAr eyn init hy. qnebil Aenr sAhAeyY
qtrI kret heb. tAedr sug Buek KuzI kreb.
3
tAr b Aenr sAhAeyY qtrI ker
qnebil Buek edeb. etYkidn k bCr byS
2iw emxzAbk edeb. es emxzAbk 2iwr eyn ekAen
K<ut n TAek . 4 emxzAbk iwr meDY kiwek
skAel bM priwek egADUil eblAy sgR ker.
5
CAAo 1 ekAyAw$ ilB etelr se 8 kAp Kub
BAel myd imit ker dAnAzesr qnebo dAo.
6
:sIny pbRetr oper tAr tAedr qdink qneb
edoy Zr krl. es qnebil Aenr sAhAeyY
qtrI hl bM tAedr sug Buek KuzI krl.
7
elAekr CAAo b epy qneb dAn kreb
eyw Aenr sAhAeyY qtrI qnebr se KAeb.
tAr b etYkiw emxzAbekr se1 ekAyAw$
ker @A(Ars edeb. pib^ SAen ebdIr oper es
epy qneb eFel edeb. iw Bur kAeC kiw
phAr. 8itIy emxzAbkiwek egADiU l eblAy sgR
ker. iwek zs qneb o epy qnebr sAeT
skAelr qnebr metA sgR ker. qneb
Aenr sAhAeyY qtir heb. r sug Buek KuzI
kreb.
28
mAisk sBAil
''etYk mAesr Tm idniwek &uim Buek
kiw ibezx ehAmbil sgR kreb. qnebiw
heb k bCr byS 2 iw xA/ 1 iw emx bM 7 iw
emxzAbk . tAedr eyn b ekAn K<ut n TAek.
12
etYkiw xAer se &uim b ilB etel
imit 24 kAp Kub imih mydAr zs qneb sgR
kreb bM emexr se &uim b ilB etel
imit 16 kAp Kub imih mydA idey qtrI zesr
qneb edeb. 13CAAo etYkiw emxzAbekr se
ilB etel imit 8 kAp Kub imih mydA idey
qtrI dAn zesr qneb edeb. qnebiw Aenr
sAhAeyY qtrI heb. r sug Buek KuzI kreb.
inSA rpbR
''Tm mAesr 14tm idniw heb Bur inSArpbR
dayApenr idn. 17 mAesr 15tm iden KAimribhIn
riwr sb heb. sAt idn Der etAmr
KAimribhIn riw KAeb. 18 Ciwr Tm idniwet
b etAmAedr kiw ibezx sB heb. iden
etAmr ekAen msADY kAj kreb n. 19etAmr
Bu ek ehAemr j qneb edeb. ehAmbilr
qnebel heb 2 iw xA/ 1 iw emx bM 7 iw k
bCr byS emxzAbk. tAedr b eyn ekAen
K<ut n TAek. 20-21CAAo etAmr b etYkiw
xAer se zs qneb ihsAeb ilB etel imit
24 kAp Kub imih myd/ emexr se zs qneb
ihsAeb etel imit 16 kAp Kub imih myd bM
etYkiw emxzAbekr se zs qneb ihsAeb etel
imit 8 kAp Kub imih mydA edeb. 22CAAo etAmr
b 1iw purx CAgl edeb. etAmAedr pib^ krAr
j CAgliw pAepr qneb iheseb edoy heb.
23
itidn skAel etAmr epAAenAr j ey qneb
dAo esw CAAo etAmr b qnebel
edeb.
24
" kBAeb sAtidenr etYkidn etAmr
b Aenr sAhAeyY qtir qneb bM tAr
se epy qneb Buek edeb. smS qnebr
sug Buek KuzI kreb. etYkidenr ehAmbilr
sAeT qnebel etAmr b edeb.
25
"Ar sm iden etAmAedr Aerkiw ibezx
sB nuit heb. iden etAmr ekAen kAj
kreb n.
16
11
g,nApu Sk 28:29-29:28
161
kAp Kub imih myd/ etYkiw emexr se 16 kAp
bM 29etYkiw emxzAbekr se 8 kAp Kub imih
myd edeb. 30inejedr pib^ krAr j etAmrA
b 1iw purx CAgl sgR kreb. 31qdink
ehAmbil bM zs qneb CAAo etAmr
qnebel b edeb. bYApAer b init
heb ey/ ey A,Iil bil edeb esilr meDY eyn
ekAenA K<ut n TAek bM esilr sAeT eyn epy
qneb edoy hy.
iz[Ar sb
''sm mAesr Tm idniwet kiw pib^
sB nuit heb. iden etAmr ekAen
msADY kAj kreb n. iz[A bAjAenAr* j
idniw inid$X heyeC. 2 etAmr ehAmbil sgR kreb.
tAedr sug Buek Kuiz kreb. etAmr 1 iw xA/
1 iw emx bM 7 iw k bCr byS emxzAbk sgR
kreb. tAedr eyn ekAen K<ut n TAek . 3etAmr
xAer se 24 kAp etl emzAenA Kub imih myd/
puMemexr se 16 kAp 4 bM 7iw emxzAbekr
etYkiwr se 8 kAp ker zs qneb sgR
kreb. 5 CAAo inejedr pib^ krAr j pAepr
qnebSV rp 1iw purx CAgl sgR kr. 6mAbsAr
idenr sgR bM tAr zesr qneb CAAo
qnebel itir). bM qdink sgR bM
tAr zesr qneb bM epy qneb CAAo el
itir). el b inymAnuyAyI kret heb.
qnebel b Aenr sAhAeyY qtir kr
heb. tAedr sug Buek KuzI kreb.
29
ku iwrbAs pbR
''sm mAesr 15tm iden kiw ibezx sB
nuit heb. iw kuiwrbAs pbR. iden etAmr
ekAen msADY kAj kreb n. etAmr b Bur
sAnAeTR sAtidn Der sb pAln kreb.
13
etAmr ehAmbil dAn kreb. qnebel
Aenr sAhAeyY qtir heb. tAedr sug Buek
KuzI kreb. etAmr 13iw xA/ 2iw puM emx bM
14iw k bCr byS emxzAbk qneb edeb. tAedr
bzY eyn ekAen K<ut n TAek. 14etAmr b
13iw xAer etYkiwr j etel imit 24 kAp
Kub imih myd/ 2iw emexr etYkiwr j 16 kAp
ker 15bM 14iw emxzAbekr etYkiwr j 8
kAp ker qneb edeb. 16CAAo etAmrA 1iw purx
CAglo qneb edeb. iw b qdink sgR
zesr qneb bM epy qnebr sAeT itir)
ihsAeb eyAg kr heb. 17 sebr itIy iden
etAmr b 12iw xA/ 2iw puM emx bM 14iw
k bCr byS emxzAbk qneb edeb. tAedr eyn
ekAen K<t
u n TAek. 18CAAo etAmr b xA/
emx bM emxzAbekr se iWk pirmAe, zesr
qneb bM epy qneb edeb. 19CAAo etAmr
b pAepr segRr j 1iw purx CAgl qneb
iheseb edeb. iw qdink sgR bM tAr j
dAnAzesr qneb bM epy qneb itir) heb.
20
'' sebr tIy iden etAmr b 11iw
xA/ 2iw puM emx bM 14iw k bCr byS
emxzAbk
qneb edeb. tAedr eyn b ekAen K<ut n
TAek. 21CAAo etAmr b xA/ emx bM
emxzAbekr se iWk pirmAe, zesr qneb bM
epy qneb edeb. 22CAAo pAepr segRr j
1iw purx CAgl edeb. qdink sgR zesr qneb
bM epy qnebr sAeT iwo eyAg kreb.
23
'' sebr c&uTR iden etAmr b 10
iw xA/ 2iw puM emx bM 14iw k bCr byS
emxzAbk qneb edeb. tAedr eyn ekAen K<ut n
TAek. 24CAAo etAmr b xA/ emx bM
emxzAbekr se iWk pirmAe, zesr qneb bM
epy qneb edeb. 25CAAo etAmr pAepr segRr
j 1 iw purx CAglo qneb iheseb edeb. qdink
sgR zesr qneb bM pAnIy qnebr sAeT
b iwo eyAg kreb.
26
'' sebr pm iden etAmr b 9iw
xA/ 2iw puM emx bM 14iw k bCr byS
emxzAbk
qneb edeb. tAedr eyn ekAen K<ut n TAek .
27
CAAo etAmr xA/ emx bM emxzAbekr se
iWk pirmAe, zesr qneb bM epy qneb edeb.
28
etAmr pAepr segRr j 1iw purx CAglo
qneb edeb. iw qdink sgR/ zesr qneb
bM epy qnebr sAeT iwo eyAg kreb.
12
g,nApu Sk 29:29-30:15
29
162
30
163
it|Ar kT jAnet pAer bM eselAr pAlen
bAD edy/ tAhel es it|ABer j dAyI TAkeb.
16
Bu emAizek A|Ael ideln.
A|Ael hl kjn purx bM tAr SIr spekR/
kjn ipt bM tAr kAr spekR/ ey k
yubtI bSAy iptAr bAIet reyeC.
S Aeyl
Iyr imidyn Iye dr pAw A*m, krl
Bu emAizek bleln/ 2''Aim SAeyelr
elAekedr imidy n Iy e dr prAijt ker
itezAD inet sAhAyY kreb. tArper emAiz &uim
mAr yAeb.
3
sutrAM emAiz elAekedr bleln/ ''etAmAedr
purxedr mDY eTek qs hbAr j keykjnek
ebeC nAo. imidynIyedr ibre lA krAr j
Bu smS elAekedr bYbhAr krebn. 4 SAeyelr
etYkiw pirbAregAI eTek 1/000 elAk ebeC nAo.
5
esKAen S Aeyelr pirbAregAI eTek emAw 12/000
qs TAkeb.
6
emAiz es 12/000 qsek yue pAWAeln. itin
tAedr se yAjk ilyAserr pu^ pInhsek
pAWAeln. pInhs tAr se pib^ @bYsAmI/ iz[
o eBrI ineln. 7Bur AedzmetA SAeyelr
elAekr imidyn
Iyedr se yu ker smS imidyn
Iy
8
elAekedr htY krl. tAr ey smS elAekedr
htY keriCl tAedr meDY iCeln ib/ erkm/ sUr/
hr
bM erb imidye nr p<Acjn rAj. tAr trbAirr
sAhAeyY ibeyAerr pu^ ibilymeko htY krl.
9
SAeyelr elAekr imidynIy SIedr bM
bAcAedr bI ker iney l. CAAo tAr tAedr
emx/ egAr bM A ijinsp^o iney l.
10
rpr tAr tAedr smS zhr bM Am puiey
idl. 11tAr smS elAekedr/ pZedr bM yue yA
epeyiCl tA iney 12iziber emAiz/ yAjk ilyAsr
bM SAeyelr A smS elAekedr kAeC l.
SAeyelr elAekr smy emAyAebr y$enr
ptYkAy izibr SApn keriCl. iw iCl iyrIehAr
pr pAer yn
$ ndIr pUbiR dek. 13Ar emAiz/ yAjk
ilyAsr bM SAeyelr entAr qsedr se
edK krAr je izibr eTek ebirey eln.
14
emAiz 1/000 qser esnApit bM 100 qser
esnApit/ yAr yu eTek iPer esiCl tAedr
it *u heyiCeln. 15emAiz tAedr bll/ ''etAmr
ekn SIelAkedr eb<ec TAket ideyeC 16ipeyAer
ibilyemr GwnAr smy sb SIelAekrA Bur
kAC eTek SAeylIy purxedr dUer sirey ideyiCl
bM esj Bur elAekedr meDY mhAmArI
heyiCl. 17Kn smS imidynIy eCeledr htY
ker. smS imidyn
Iy SIelAkedr htY ker yAedr
ekAen nA ekAen purexr se eyQn spk$ iCl.
31
18
g,nApu Sk 30:16-31:35
g,nApu Sk 31:36-32:15
164
32
165
16
g,nApu Sk 32:16-33:6
33
g,nApu Sk 33:7-52
166
30
g,nApu Sk 33:53-35:5
167
bM tAedr pUjAr smS cSAnel DbMs kreb.
53
etAmr es jAy g iDkAr ker esKAen
SAyIBAeb bsbAs kreb/ kAr, Aim es jygAiw
etAmAedr idiC. jAygAiw ekblmA^ etAmAedr
egAIilr heb. 54etAmAedr egAIr etYek
edezr Mz pAeb. etAmr G<uiw ecel isA eneb
ekAn pirbAr edezr ekAn Mz pAeb. b pirbAr
edezr b Mz pAeb. eCAew pirbAr edezr eCAw
Mz pAeb. cAl G<uiw ediKey edeb ekAn pirbAr
edezr ekAn Mz pAeb. etYk pirbAregAI edez
tAr Mz pAeb.
55
"etAmr yid edezr iDbAsIedr edz CAet
bADY n kr teb yAedr etAmrA TAket edeb/ tAr
etAmAedr sAmen cr sms iney Aseb. tAr
heb etAmAedr ecAeK bAilr metA bM etAmAedr
pAez k<AwAr met heb. etAmr eyKAen bAs kreb
esKAen tAr cr sms iney Aseb. 56etAmr
yid smS elAekedr etAmAedr edez TAket
dAo/ tAhel Aim tAedr it y kret eceyiClAm
t etAmAedr it kreb.
knAenr sImA
Bu emAizek bleln/ 2 ''SAeyelr
elAekedr Aedz dAo. etAmr knAn
edez AseC. etAmr edzek prAijt kreb.
etAmr sm knAn edziwek iDh, kreb. 3di(,
idek etAmr edAemr kAeC sIn mrBUimr ikC
Mz pAeb. lb, sAgerr di(, Ae etAmAedr
di(, sImA Zr heb. 4 iw *bbIemr di(,
idk it*m kreb. iw sIn mrBUimr mDY idey
yAeb kAedz-be,Reyr bM tArper hsr-d bM
tArper iw saemAenr mDY idey yAeb. 5saemAn
eTek sImA imzerr ndI pyR ibS]t heb
bM iw ezx heb BUmDYsAger. 6 etAmAedr pim
sImA heb BUmDYsAgr. 7 etAmAedr %r sImA
Zr heb BUmDYsAgr eTek bM iw ibS]t heb/
ehAr pbRt ilbAenAn py$. 8 ehAr pbRt eTek iw
elebA hmAt py$ yAeb bM tArper sdAd py$.
9
rpr es sImA isePA, py$ yAeb bM iw
ezx heb hsr-nen. sutrAM esiw etAmAedr %r
sImA. 10etAmAedr pUbR sImA Zr heb hsr-nen
bM iw zPAm pyR yAeb. 11zPAm eTek sImAiw
enr pUbR eTek irbLA pyR yAeb. sImAiw iker
edr pAez pAhAer sImA brAbr ibS]t heb.
12
rpr sImAiw y$n ndIr sImA brAbr ibS]t
TAkeb. iw lb, sAger igey ezx heb. elA
hl etAmAr edezr cArDAerr sImAn.
13
es kAre, emAiz SAeyelr elAekedr
Aedz ideyiCeln/ " es edz eyiw etAmr
pAeb bM nyiw egAI o mn>izr egAIr eDRekr
34
35
g,nApu Sk 35:6-33
168
169
ekAen kAr zAiS edzek es prAD eTek
mu) kret pAreb n. 34Aim Bu? Aim S Aeyelr
elAekedr se bAs kir. Aimo es edez TAkeb/
sutrAM inrprAD elAekedr re) iwek pib^
ker n.
slPAedr emeye dr jim
mn>iz iCeln eyAexePr pu^. mn>izr pu^
iCeln mAKIr. mAKIerr pu^ iCeln igilyd.
emAiz bM SAeyelr pirbAregAIr entAedr se
kT blAr j igily d pirbAerr entAr
igeyiCeln. 2tAr bleln/ ''G<uiw ecel jim inet
Bu AmAedr Aedz keriCeln. mhAzy/ Bu
AmAedr Aedz keriCeln ey slPAedr jim tAr
kArA pAeb. slPAd AmAedr BA iCeln. 3het
pAer/ A pirbAregAIr ey ekAenA kiwr eTek
kjn bYi) slPAedr kAedr meDY ekAenA
kjnek ibey kreb. es jim ik tAhel AmAedr
pirbAerr bAer cel yAeb es pirbAregAIr
elAekr ik es jim pAeb G<uiw ecel Amr ey
jim epeyiClAm/ esiw ik Amr hArAebA 4 elAekr
tAedr jim ib*I kret pAer. ik juiblI
bCersmS jim es pirbAregAIr kAeC iPer Aes
yAr k]t esiwr mAilk. es smy/ slPAedr
kAedr jim ek pAeb AmAedr pirbAr ik es
jim icrkAelr j hArAeb
5
emAiz SAeyelr elAekedr Aedz
36
g,nApu Sk 35:34-36:13
170
i tIy ibbr,
emAiz S Aeye lr elAekedr se kT bleln
emAiz S Aeyelr elAekedr bAt$ ideyiCeln.
smy tAr y$n ndIr pUbRidekr mrBUimet/
y$n ptYkAy iCl. iw iCl sUePr pr pAer/
yAr kidek pAr, mrBUim Ar idek etAPl/
lAbn/ heserA bM dIxAhb zhrelA.
2
esyIr pbRtmAlAr mDY idey ehAerb :sIny
pbRt eTek kAedz be,Ry pyR eyet mA^ gAer
idn lAeg. 3ik SAeyelr elAekedr imzr tYAg
krAr pr eTek tAedr SAen As py$ 40
bsr it*A heyeC. 40 tm bserr kAdz
mAesr Tm iden emAiz elAekedr se kT bleln.
Bu y A|A keriCeln/ emAiz tAr smSwA tAedr
bleln. 4 hl Bur sIehAn bM ogek prAijt
krAr perr GwnA. :sIehAn iCeln emArIyedr
rAj/itin ihxaebAen bAs kretn. og iCeln
bAzenr rAj/ itin XAerA bM i@yIet bAs
kretn. 5 SAeyelr elAekr y$n ndIr pUbRidek
emAyAeb TAkkAlIn emAiz Verr Aedzilr
ibSAirt bYAKY kret Zr kreln. itin bleln
6
''ehAerb pbRet Bu AmAedr Vr Aedz ker
beliCeln/ 'etAmr yeTX smy pbRet bAs
kereC. 7emArIy elAekr eyKAen bAs ker es
pAhAI edez yAo. esKAen AezpAezr smS
jAygAet yAo. y$n ptYk/ pAhAI edz/
piemr FAlu l/ enegB bM smu@tIer yAo.
knAn bM ilbAenAenr mDY idey b]h ndI PrA
pyR yAo. 8edeK/ Aim etAmAedr es edz idiC.
yAo bM es edziw iDkAr kr. Aim zpT
keriClAm ey es jim etAmAedr pUbRpurxedr
AhAm/ sahAk bM yAekAbek edb. Aim zpT
keriClAm ey es jim Aim tAedr bM tAedr
%rpurxedr edeb.
12
171
'etAmrA Kn emArIyedr pAbRtY edez eseC.
Bu AmAedr Vr AmAedr edz dAn krebn.
21
edeK/ oiw oKAen AeC? oper yAo bM
inejedr j etAmr o edziwek iDkAr ker?
Bu etAmAedr pUbRpurxedr Vr/ etAmAedr iw
kret beliCeln; sutrAM By epo n/ ekAen ikCr
spekR i hey n?
22
''ik etAmr skel AmAr kAeC es
beliCel/ 'Tem edziwek nus An ker edKAr
j ikC elAkek Amr pAWA. rpr tAr iPer
es AmAedr ekAn peT ron idet heb bM
ekAn ekAn zher eyet heb tAr sAn edeb.
23
''AmAr SAb BAl elegiCl. es kAre,
Aim etAmAedr etYk pirbAregAI eTek kjn
ker emAw bAerAjn elAkek ebeC ineyiClAm.
24
rpr tAr es jAygA tYAg ker pAbRtY edezr
oper eWiCl bM tAr ekAl ptYkAy es
iwr nusAn keriCl. 25tAr es edz eTek
ikC Pl sMh ker esel iney AmAedr kAeC
iPer es sMbAd idey bll/ 'Bu AmAedr
Vr ey edz ideCn/ es %m edz?
26
''ik etAmr es edezr BYer eyet
SVIkAr keriCel. etAmr etAmAedr Bu Verr
A|Ar ibrAcAr, keriCel. 27etAmr etAmAedr
tAbuet iBeyAg ker beliCel/ 'Bu AmAedr G],
kern? itin AmAedr imzr eTek ebr ker iney
esiCeln yAet emArIyr AmAedr DbMs kret
pAer? 28Amr Kn ekATAy eyet pAir. AmAedr
BAeyr :bAerAjn cr tAedr teTYr Ar AmAedr
BIt kereC. tAr beliCl esKAnkAr iDbAsIr
AmAedr &ulnAy enk b bM lV. zhrel
b bM tAedr AcIrel AkAezr smAn <c
bM Amr esKAen !dtYAkAr elAko edeKiClAm?
29
''tKn Aim etAmAedr beliClAm/ 'etAmr
mn>(u hey n? skl elAekedr spekR BIt
hey n? 30Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr Aeg
Aeg yAebn bM etAmAedr hey yu krebn. imzer
etAmAedr ecAeKr sAmen itin y keriCeln/ KAeno
itin es k kAj krebn. 31etAmr esKAen
bM mrBUimet tAek etAmAedr sueK eyet
edeKiCel. etAmr edeKiCel eyBAeb kjn ipt
tAr pu^ek bhn ker iney yAy/ iWk esBAeb Bu
etAmAedr Vr/ etAmAedr bhn keriCeln. SAen
ep<QeCAen pyR smS rASA Bu etAmAedr inrAped
iney esiCeln.
32
''ik t se%vo etAmr etAmAedr Bu Verr
oper AS rAKet pAerAin? 33Tc etAmedr
me,r smy etAmAedr izibr SApenr pyu)
jAyg K<uej ebr krAr j itin etAmAedr Aeg
igeyiCeln. ey rAS idey etAmAedr yAoy ic
172
Ar-a S Aeyl
173
26
12
174
175
bleb/ 'sitY jAitr :SAeyl elAekr |AnI
bM buimAn.
7
''kAr, mn ekAn mhAn jAit reyeC yAedr
Vr inkew TAekn bM AmAedr Bu Verr
mt fAkel kAeC Aesn 8Aj Aim etAmAedr
ey iz(AmAl idiC/ esrkm BAl o AyY ibiD o
inymAblI ekAn jAitr AeC 9 ik sAbDAn/ inejr
ibxey stk$ #iX ereK pAeC etAmrA y edeKC tAr
ekAen ikC Buel yo bM pAeC t etAmAedr
jIbnkAel mn eTek mueC yAy. etAmr b
etAmAedr sAnedr bM nAit-nAtnIedr oel
iz( edeb. 10men ker esidenr kT/ eyidn ehAerb
pbR et etAmr etAmAedr Bu V e rr su e K
dAieyiCel. Bu AmAek beliCeln/ 'Aim y bil/
esel ezAnAr j smS elAekedr k jAygAy
je ker. tKn/ tAr ytidn p]iTbIet b<Aceb
ttidn AmAek sAn kret izKeb bM tAr
tAedr sAnedr el ezKAeb. 11etAmr kAeC
esiCel bM pAhAer pAdedez dAieyiCel.
pAhAiw Aen liCl Ar es An AkAz
py$ sAirt heyiCl. esKAen Gn kAel emG
bM Gn kAr iCl. 12tKn Bu Aenr meDY
eTek etAmAedr se kT beliCeln. etAmr kT
blAr rb ZeniCel/ ik etAmr ekAen kAr
Ak]it edKet pAoin. ekbl glAr rb ezAn
yAiCl. 13Bu tAr ci)r kTA etAmAedr beliCeln
bM dziw A|A idey etAmAedr esel emen clet
beliCeln. es ibiDel Bu iw pATerr Plekr
oper ileKiCeln. 14es smy etAmr ey edez
ebz kret bM iDh, kret yAC/ esKAen
emen clAr j ibiD bM inym spek$o etAmAedr
iz( edoyAr j Bu AmAek Aedz keriCeln.
15
''ehAerb pbRet Aenr mDY eTek eyidn Bu
etAmAedr se kT beliCeln/ esidn etAmr tAek
edKet pAoin esKAen Verr ekAen Ak]it iCl
n. 16sutrAM Kub sAbDAn? jIibt ekAen ikCr
Ak]itet mUi%$ Tb eKAdA kr itmA qtrI ker
etAmr pAp ker n bM inejedr DbMs ker
n. kjn purx Tb kjn SIelAekr met
edKet ekAen itmUi%$ qtir ekAer n. 17p]iTbIr
ekAen pZr metA Tb AkAez oe mn ekAen
pAiKr met edKet ekAen itmUi%$ qtir ekAer
n. 18mAiwr opr buek Br idey cel mn ekAen
ikCr metA Tb smue@r ekAen mAeCr met
itmUi%$ qtir ekAer n. 19etAmr AkAezr idek
tAikey sUyR/ c/ tArA bM AkAezr smS bAihnI
edKet epel stk$ TAkeb. Kub sAbDAn/ o skl
@bYsAmIr pUjA o esb krAr j etAmr eyn
lu n ho. Bu etAmAedr Vr/ p]iTbIr A
elAekedr ijinxil pUj kret ideyeCn.
176
dziw A|A
emAiz SAeyelr smS elAkek AhbAn ker
tAedr beliCeln/ "S Aeyelr elAekrA/ etAmr
b ibiDil izKeb bM esil nusr,
kreb. ibiDsmUh ezAenA bM esel emen
clAr bYApAer init eTek. 2 Bu/ AmAedr Vr
ehAerb pbRet AmAedr se kw ci ) keriCeln.
3
Bu ci) AmAedr pUbRpurxedr se kern
in/ ik keriCeln AmAedr se. </ Aj Amr
yAr jIibt AiC/ AmAedr skelr se
keriCeln. 4es pbeR t Bu etAmAedr se mueKAmuiK
kT beliCeln. itin etAmAedr se Aenr mDY
eTek kT beliCeln. 5ik etAmr An eTek
BIt iCel bM pbRetr oper yAoin bel Bu y
beliCeln esiw etAmAedr blAr j Aim Bu o
177
etAmAedr mAJKAen dAieyiClAm. Bu beliCeln
6
Aim Bu etAmAedr Vr . etAmr eyKAen *ItdAs
heyiCel es imzr eTek Aim etAmAedr pT ediKey
ebr ker iney esiClAm. sutrAM etAmr b
A|Ael mAneb
7
''etAmrA b AmAek CA
ekAenAo edbtAr pUjA kreb n.
8
''etAmrA b ekAen itm !tir
kreb n. AkAezr operr ekAen ikCr
Tb p]iTbIr operr ekAen ikCr Tb
jelr nIecr ekAen ikCr mUi%$ Tb Cib
etAmrA qtrI kreb n. 9etAmr ekAenAo
kAr mUi%$r pUjA Tb esb kreb n.
ekn kAr, Aim Bu etAmAedr Vr. AmAr
elAekedr ekAenA edbtAr pUj krAek
Aim G], kir.* AmAr ibre eysb
elAekr pAp kAj ker tAr AmAr zet
pir,t hy bM Aim o smS elAekedr
zAiS edb. Aim tAedr sAnedr/ tAedr
epQ^ o epQ^Iedr bM mnik tAedr epQ^/
epQ^Iedro zAiS edeb. 10ik ey sb
elAekr AmAek BAelAbAes bM AmAr
A|AelA emen cel/ hAjAr hAjAr purx
Der Aim tAedr pirbAerr it AmAr ibV S
BAlbAsA dzRn krb?
11
''etAmrA b BulBAeb etAmAedr Bu
Verr nAm bYbhAr kreb n. yid ekAen
bYi) BulBAeb Bur nAm bYbhAr ker/ tAhel
es bYi) edAxI bM Bu tAek inrprADI
bel men krebn n.
12
''Bu etAmAedr Vr eyrkm A|A
keriCeln/ es nusAer etAmr b
ibAemr idniwek kiw ibezx idn iheseb
pAln kreb. 13kmRSAen etAmr sA eh Cyidn
kAj kreb. 14ik Bu etAmAedr Vrek
sAn dzeR nr j sm
idniw hl ibAemr
idn/ sutrAM es iden ekAen bYi)r kAj
kr ic ny. etAmr/ etAmAedr pu^r bM
kAr/ etAmAedr zher bsbAskArI ibedzIr
Tb etAmAedr purx Tb SI/ *ItdAsr
ek kAj kreb n. mnik etAmAedr
gredr/ gADAedr bM A pZedro
ekAen kAj kr ic heb n. iWk etAmAedr
metA etAmAedr *ItdAsr ibAm kreb.
15
Buel n ey imzer etAmr *ItdAs iCel.
Bu etAmAedr Vr tAr mhAzi)r Ar
etAmAedr imzr eTek ebr ker eniCeln.
AmAr kir Tb ''Aim la kAnAha xRAprAy Vr.
178
Bu emAizr se kT bleln
''etAmrA y beliCel Bu esel Zen AmAy
beliCeln/ 'elAekr y bleC/ esel Aim ZeniC
bM tAr BAl beleC. 29AmAr CA tAr eyn
hdeyr mDY eTek sbRdA AmAek sAn ker bM
AmAr smS Aedzel emen cel. tAhel tAedr
bM tAedr %rpu r xedr pe( sm S ikC
icrkAelr j BAel heb.
30
'"yAo/ elAekedr bel tAedr tAbuet iPer
eyet. 31ik &uim/ emAiz KAen AmAr kAeC dAiey
TAek. Aim etAmAek ey smS A|A/ ibiD bM
inymsmUh bleb/ esel &uim b tAedr
iziKey edeb. Aim tAedr bAs krAr j ey edz
idiC es edez tAr b kAjel kreb.
32
''sutrAM Bu etAmAedr eymn A|A keriCeln/
esel y shkAer pAln kreb/ tAr fAn idek
ik bAm idek iPreb n? 33Bu etAmAedr Vr ey
BAeb A|A keriCeln/ etAmr b iWk esBAeb
jIbnyApn kreb. tAhel etAmr dIGRjIib heb
bM etAmAedr pe( sb ikC BAel heb. ey edz
etAmAedr heb es edez etAmr dIGRidn eb<ec
TAkeb.
28
179
'Bu AmAedr Vr etAmAedr ey iz(/ ibiD bM
inymsmUh ideyiCeln eselAr TR ik 21tKn
&uim etAmAr sAnek bleb/ 'Amr imzer PerQe,r
*ItdAs iClAm/ ik Bu tAr mhAn zi)r sAhAeyY
AmAedr imzr eTek ebr ker eniCeln.
22
AmAedr ecAeKr sAmen Bu icH bM AyRjnk
kAj kereCn. Amr tAek imzerr elAekedr it/
PerQe,r it bM PerQe,r bAIr elAekedr
ibre kAjel kret edeKiClAm. 23bM
itin AmAedr pU b R p u r xedr kAeC ey it|A
keriCeln es nusAer es edz idet AmAedr
imzr eTek iney esiCeln. 24 iz(Ael emen
clAr j Bu AmAedr A|A ideyiCeln. Amr
iny AmAedr Bu Vrek kreb. tAhel
Aj Amr eymn AiC iWk esBAeb Bu AmAedr
b<Aicey rAKebn bM AmAedr BAel krebn. 25Bu
AmAedr V r/ iWk eyBAeb AmAedr Aedz
ideyiCeln Amr yid stk$BAeb smS ibiD emen
cil/ tAhel t AmAedr DAim$kt heb.
S Aeye l eV rr ibezx elAekr
''Bu etAmAedr Vr yKn etAmAedr en idey
es edez iney yAebn/ ey edez etAmr
iDhe,r j ebz kreC/ tKn Bu etAmAedr
sAmen enk jAitek dUr ker edebn eymn ih%Iy/
iggRAzIy/ emArIy/ knAnIy/ pirxIy/ ihbbIy bM
iybUxIy etAmAedr eTek enk b bM enk
zi)zAlI sAtiw jAit. 2Bu etAmAedr Vr
jAitelAek etAmAedr kAeC smpRn krel per
etAmr tAedr prAijt kreb bM tAedr
spU,Rrep DbMs kreb. tAedr se ekAenArkm
inym ekAer n. tAedr (mA dzRn ker n.
3
tAedr meDY kAek ibey ker n bM etAmAedr
eCel emeyro eyn sb jAitr kAek ibey
n ker. 4kAr,/ o smS elAekr etAmAedr
sAnedr AmAek nusr, krA eTek enk dUer
iney yAeb. tKn etAmAedr sAnr edbtAedr
pUjA kreb bM Bu etAmAedr it c (u
hebn. itin etAmAedr Kub tAAtAi DbMs ker
edebn.
180
Bu y keriCeln el Bu el nA
''stk$ ho. etAmAedr Bu Vrek Buel n?
Aim Aj etAmAedr ey A|A/ ibiD bM inymsmUh
idlAm esel emen clAr bYApAer stk$ ho.
12
tAhel etAmAedr KAoyAr j pyRA pirmA, KAbAr
TAkeb bM etAmr sur bAI bAnAeb bM tAet
bAs kreb. 13etAmAedr gr/ emx bM CAglel
sMKYAy bAeb. etAmr cr
esAn bM rep pAeb.
smS ikC etAmr cr pirmAe, pAeb. 14yKn
Bu ek men ereKA
esel hy/ essmy yAet etAmr hArI n ho
''etAmrA b smS A|Ael emen cleb es bYApAer etAmr b stk$ TAkeb. etAmr
eyel Aj Aim etAmAedr idlAm. kAr, b Bu etAmAedr Vrek Buleb n. etAmr
11
181
imzer *ItdAs iCel; ik Bu etAmAedr mu)
ker es edz eTek iney esiCeln. 15es ibzAl
bM sAMGAitk mrBUimr mDY idey Bu etAmAedr
en ideyiCeln. es mrBUimet b ibxA) sAp
bM k<AkAibeC iCl. jim iCl Zken bM esKAen
ekATAo jl iCl n. ik Vr pATerr eBtr
eTek etAmAedr jl ideyiCeln. 16mrBUimet Bu
etAmAedr mAA KAey i Celn eyw etAmAedr
pUbp
R r
u xr ekAenAidn edeKin. Bu etAmAedr prI(
keriCeln/ ibnyI keriCeln yAet ezex smS ikC
etAmAedr BAel hy. 17etAmr men meno ebAel
n/ 'Aim AmAr inejr zi) bM sAmeTRYr Ar
smS spd epeyiClAm. 18Bu etAmAedr
Vrek Sr, ker kAr, itin etAmAedr o spd
lAB krAr j zi) ideyiCeln/ eyn etAmAedr
pUbRpurxedr se itin ey ci) keriCeln esiwek
r(A kret pAern/ iWk eymn itin Ajo kreCn.
19
''Bu etAmAedr Vrek kKno Buel n.
kKno edbtAedr nusr, ekAer n? tAedr
pUjA bM esb ekAer n. yid etAmr esw ker/
tAhel Aim Aj etAmAedr sAbDAn krlAm etAmr
init DbMsA heb. 20Bu etAmAedr j A
jAitelAek DbMs kreCn; ik tAr kT n Znel
etAmro iWk tAedr metA DbMs heb?
Bu S Aeye lr se TAkebn
''S Aeyelr elAekrA ezAen? etAmr Aj yn
$
ndI it*m ker yAeb. etAmAedr eTek b]h%r
bM zi)zAlI jAitegAIr elAekedr ejAr ker
ebr ker edoyAr j etAmr es edez yAeb.
tAedr zhrel b bM AkAezr met <c
edoyAel eGrA? 2 esKAnkAr elAekr lV bM
zi)zAlI/ tAr hl nAkIy. etAmr o elAekedr
spek$ jAen. etAmr AmAedr c redr bleto
ZeniCel/ 'nAkIyedr ibre ek ijtet pAer
n. 3 ik etAmr init TAket pAer ey Bu
etAmAedr Vr/ etAmAedr Aeg ndI it*m ker
yAebn bM Bu heln Aenr met y DbMs
ker? Vr o smS jAitr elAekedr DbMs krebn.
itin tAedr jy krebn. etAmr o smS jAitr
elAekedr ebirey eyet bADY kreb. Bu etAmAedr
kAeC zpT kereCn es nusAer etAmr tAedr
tAAtAi DbMs kreb.
4
''Bu etAmAedr Vr etAmAedr j o smS
jAitr elAekedr ebirey eyet bADY krebn. tKn
etAmr men meno kKno ebAel n/ 'Bu AmAedr
edez bAs krAr j iney eseCn kAr, Amr
AyprAy, elAk? esw ik kAr, ny. Bu o
smS jAitr elAekedr ebr ker ideyiCeln/ tAedr
n$Iitr j/ etAmAedr DAim$ktAr j ny. 5 etAmr
esAnAr bACr
''rpr Aim ron hey pbRetr opr eTek
enem esiClAm. pbRtiw Aen pueiCel; bM
ci)r es Plk iw AmAr hAet iCl. 16Aim
l(Y ker edeKiClAm ey etAmr etAmAedr Bu
Verr ibre pAp kerC. Aim es bAC r
15
182
10
183
DbMs n krr isA ineyiCeln. 11Bu AmAek
beliCeln/ 'yAo bM elAekedr tAedr yA^ApeT
en dAo. ey edz Aim tAedr edb bel tAedr
pUbRpurxedr kAeC it|A keriClAm/ tAr es
edezr BYer yAeb bM esKAen bAs kreb.
Bu k] t ik cAn
''Kn eh SAeyelr elAekrA/ ezAen? Bu
etAmAedr Vr k]t etAmAedr kAC eTek ik
AzA kern Vr cAn ey etAmr tAek kreb
bM itin y beln esw kreb. Vr cAn ey etAmr
tAek BAelAbAseb bM etAmAedr smS hdy bM
smS A idey tAr esb kreb. 13es kAre,
Aim Aj etAmAedr eyel idiC es ibiDsmUh
bM A|AsmUh etAmr emen cel. etAmAedr BAelAr
j inymAblI bM A|AsmUh.
14
''edK/ smS ikC Bu etAmAedr Verr .
SVgR bM ctm SVgR/ p]iTbI bM tAr operr
smS ikC Bu etAmAr Verr. 15Bu etAmAedr
pUbRpurxedr Kub BAelAbAsetn. itin tAedr t
BAelAbAsetn ey itin etAmAedr TRA tAedr
%rpurxedr ebeCiCeln. A jAitr meDY eTek
itin etAmAedr menAnIt kereCn Ar etAmr Ajo
tAr ibezx jn.
16
''ejdI heyA n. etAmAedr hdy spU,Rrep
Buek dAn kr. 17kAr, Bu heln etAmAedr Vr.
itin heln skl Verr Vr bM skl Bur
Bu. itin heln mhAn/ bIy$YbAn bM Byr Vr.
Bur kAeC etYk bYi) smAn. Bu tAr mn
pirbt$enr j ekAc enn n. 18nAT bM
ibDbArA yAet Ay ibcAr pAy es idek itin #iX
rAeKn Ar itin ibedzIedro BAelAbAesn. itin
tAedr KA bM kAp edn. 19sutrAM etAmr b
o smS ibedzIedr BAelAbAseb/ kAr, imzer
etAmr inejrA ibedzI iCel. 20etAmrA b
Bu etAmAedr Vrek kreb bM ekblmA^
tAr pAsn kreb. tAek kKno tYAg ekAer
n. etAmr yKn it|A kreb/ tKn b
ekblmA^ tAr nAm bYbhAr kreb. 21etAmr ekbl
tAr zMs kreb. itin heln etAmAedr Vr.
itin etAmAedr j mh bM AyRjnk kAj
kereCn. etAmr inejedr ecAeK esel edeKC.
22
etAmAedr pUbRpurexr yKn imzer enem igeyiCl/
tKn esKAen ekblmA^ 70 jn elAk iCl. Kn
Bu etAmAedr Vr etAmAedr elAksMKY AkAezr
sMKY tArAr met cr kereCn.
12
11
Bu ek men ereKA
''su t rAM etAmr b Bu etAmAedr
Vrek BAlbAseb. itin etAmAedr eyel
184
eV rr pAsnAr SA n
''Bu etAmAedr ippurxedr Vr etAmAedr
ey edz iDkAr kret ideCn es n&un
edez etAmrA smS ibiDsmUh bM inymsmUh
b emen cleb. etAmr ytidn edez bAs
kreb ttidn py$ etAmr b ibiDsmUh
y shkAer emen cleb. 2Kn esKAen ey jAitr
bAs kreC tAedr kAC eTek yKn etAmr edziw
iDh, kreb/ tKn smS jAitr elAekr
eyKAen tAedr edbtAedr pUjA ker es jAygAel
etAmr b spU , R r ep DbMs kreb.
SAnel hl <c pAhAer oper bM sbuj
gACpAlAr nIec. 3etAmr b tAedr AezrAr
Sil puiey edeb bM tAedr edbtAedr
mUi%$el eBe edeb. BAeb etAmr b es
SAn eTek tAedr nAm elAp ker edeb.
4
''o smS elAekr eyBAeb tAedr edbtAedr
pUjA ker/ esBAeb etAmr etAmAedr Bu Verr
pAsn b kreb n. 5Bu etAmAedr Vr/
etAmAedr pirbAregAIelAr meDY k ibezx SAn
pC krebn. Bu tAr nAm esKAen rAKebn. esiw
12
185
heb tAr inbAs SAn. etAmr b tAr pAsnAr
j es SAen yAeb. 6 esKAen etAmr b
etAmAedr ehAmbilr !neb/ etAmAedr segRr
ijinsp^/ etAmAedr zesr bM pZr k dzmAMz/
etAmAedr ibezx phArsmUh/ ey ekAenAo phAr
sAmI eyw etAmr Bur kAeC it|A keriCel/
ey ekAenAo ibezx phAr y etAmr idet cAo/
bM etAmAedr pZpAelr meDY TmjAt pZedr
iney Aseb. 7 esSAen etAmr etAmAedr Bu
Verr piSitr sAmen AhAr kreb bM ey sb
%m ibxy pirm ker lAB kerC t &uim bM
etAmr pirbArilr sAeT BAg ker eneb/ kAr
Bu etAmAedr Vr etAmAedr AzIbRAd kereCn
bM etAmAedr o smS BAel ijinsel
ideyeCn.
8
''AmrA ey BAeb pAsn ker AsiClAm
esBAeb etAmr b etAmAedr pAsn cAiley
yAeb n. Kn py$ Amr yA BAl men keriC
esBAeb Verr pAsn ker AsiClAm. 9kAr,
Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr ey edz ideCn es
ibAmSAen etAmr Kno ebz krin. 10ik
etAmr zI y$n ndI it*m ker yAeb bM
es edez bAs kreb. es edez Bu etAmAedr
smS zedr kAC eTek etAmAedr ibAm edebn
Ar etAmr ibpdm)
u heb. 11rpr Bu tAr ibezx
SAn pC krebn/ es SAen Bu tr nAm SApn
krebn bM Aim etAmAedr ey A|A keriClAm
es smS ijinsp^ etAmr b es SAen
iney Aseb. etAmAedr ehAmbilr qneb/ segRr
ijinsp^/ ibezx phAr sAmI/ ey ekAno phAr
y etAmr etAmAedr zesr bM pZr k dzmAMz
Bu r kAeC it|A keriCel bM etAmAedr
pZzAlAr TmjAt pZedr iney es. 12etAmAedr
smS elAkedr iney es SAen s. etAmAedr
sAnedr etAmAedr pircArkedr bM etAmAedr
zher bsbAskArI elbIyedr iney es. :kAr
etAmAedr meDY smS elbIyedr inejedr jimr
ekAen Mz b iDkAr en. etAmr esKAen Bu
etAmAedr Verr piSitr sAmen sbAr sAeT
An peBAg ker. 13sAbDAn/ ey ekAen SAn
edKel esKAen etAmAedr ehAmbilr !neb sgR
ker n. 14etAmAedr pirbAregAIr meDY Bu tAr
ey ibezx SAn pC krebn/ ekblmA^ es SAen
etAmrA ehAmbilr qnebsmUh bM A @bYsAmI
sgR ker bM Aim y Aedz kriC eselA
pAln ekAr.
15
''etAmrA eyKAen TAek/ etAmr ey ekAno
pZedr/ eymnk]\sAr bM hir, htY kret pAr
bM esel eKet pAr. etAmr ytw cAo es
pirmA, mAMs etAmr AhAr kret pAr/ ey pirmA,
186
imeTY BAbbAdIr dl
''ekAn BAbbAdI b SVdzRk/ etAmAedr kAeC
es ekAen icH b elQikk ikC edKAet
pAer. 2Ar es etAmAedr ey icH b elQikk
ikCr kT beliCl t sPl hel es hye tA etAmAedr
blet pAer/ 's Amr A edbtAedr :ey sb
edbtAedr etAmr jAn n. nusr, kir bM
esb kir. 3 es SVdzRekr kT Zen n. ekn
kAr, Bu etAmAedr Vr etAmAedr prI( kreCn.
Bu jAnet cAeCn ey/ etAmr tAek etAmAedr
smS hdy bM etAmAedr smS A, idey BAelAbAs
ikn. 4 etAmr b etAmAedr Bu Vrek
nusr, kreb? tAek kreb. Bur A|Ael
emen cleb bM itin etAmAedr y beln esel
kreb. Bur esb ker bM tAek kKno pirtYAg
ker n? 5 CAAo etAmr b es BAbbAdI
Tb SVdzRkek htY kreb. kAr, es etAmAedr
es Bu Verr ibrAcr, kret beliCl ey Bu
etAmAedr imzr edz eTek ebr ker iney esiCeln
bM dAs eTek mui) ideyiCeln. Bu etAmAedr
Vr etAmAedr eyBAeb jIbnyApn krAr j A|A
13
12
187
Sep pir,t hy. es zhriwek eyn b AbAr
!tir kr n hy. 17es zherr itiw ijins
DbMs krAr je Vrek dAn kret heb/ sutrAM
etAmr o ijinselAr ekAniw inejedr j
rAKeb n. etAmr yid Aedz emen cel/ tAhel
Bu etAmAedr it Ar et (u hebn n. Bu
etAmAedr it k]p o kr,A krebn. itin etAmAedr
pUbRpurxedr kAeC ey it|A keriCeln/ es
nuyAyI itin etAmAedr jAitek b]h%r krebn.
18
rkmwA heb yid etAmr Bu etAmAedr Verr
kT ezAen/ tAr smS A|Ael/eyel Aj
Aim etAmAedr idlAm/ esel sb yid emen cel
bM Bur #iXet yTATR Acr, ker.
14
188
15
189
16
190
17
miU %$ pj
U Ar zAiS
''Bu etAmAedr Vr etAmAedr ey edz ideCn
esKAen etAmrA etAmAedr egAIr mn ekAn purx
Tb SIelAkek epet pAr ey Bur ibre pAp
kereC bA Bur inym B kereC 3bM A
edbtAr pUjA kereC/ o het pAer ey tAr sUyR/
c Tb n(e^r pUjA kereC. el Bur A|Ar
ibre y Aim etAmAedr ideyiClAm. 4yid etAmr
Dre,r ekAen Kbr ezAen/ tAhel etAmr
b y shkAer eK<Aj Kbr eneb. rkm
sAMGAitk Gwn SAeyel yid sitY Gew bM
yid tAr stYt spek$ etAmr init ho 5 tAhel
ey bYi) es KArAp kAj keriCl tAek etAmr
b zAiS edeb. zherr drjAr kAeC ekAen
kA rASAy es purx Tb SIelAkek etAmr
b iney igey pATr idey htY kreb. 6ik
yid ekblmA^ kjn sA(I bel ey es bYi)
KArAp kAj kereC/ tAhel es bYi)ek kKn
m]&uYd edoy ic ny. ik yid jn Tb
itnjn sA(I bel ey iw sitY/ tAhel es bYi)ek
b htY kr ic. 7 es bYi)ek htY krAr
j sA(Ir b Tem pATr Ceb. rpr
htYAr kAj spU,R krAr j A bYi)r pATr
Ceb. BAeb etAmr es mek etAmAedr meDY
eTek sirey edeb.
2
191
18
18
192
19
sA(Ig,
''ibiD ibr ekAenA ikC krAr j yid ekAen
elAk iByu) hy/ tAhel es elAkiw edAxI kTA
mA, krAr j kjn sA(I yeTX ny. es
bYi) ey stY Bul kAj keriCl esiw mA, krAr
j esKAen b jn Tb itnjn sA(I
TAket heb.
16
''imeTY kT bel kjn imTYA sA(I pr
kjn elAkek AGAt krAr ecX kret pAer.
17
yid esrkm Gew tAhel o jn bYi) b
Bur ibezx bAIet yAeb bM es smy esKAen
kt$bYrt yAjekrA bM ibcArekr tAedr ibcAr
kreb. 18ibcArekr b sye nusAn kreb.
Ar yid mA hy ey sA(I es bYi)r ibre
imeTY kT beliCl/ 19tAhel etAmr tAek b
zAiS edeb. es pr bYi)r it y y kret
eceyiCl/ etAmr tAr it tA kreb. kAer
etAmr etAmAedr jAit eTek XAcAr dUr ker edeb.
15
193
20
20
21
194
A ibiDil
''yid edK ey etAmAedr itebzIr bld bA
emxil pT hAirey e C/ teb etAmr
ibxyiwek ep( kreb n. esiwek b tAr
mAilekr keC iPirey Aneb. 2 yid mAilk kACAkAiC
bAs n ker Tb yid etAmr n jAen ey iw
kAr/ tAhel etAmr es pZek etAmAedr bAI
iney eyet pAer bM yt(, pyR n mAilk
iwr eK<Aej Aes tt(, py$ etAmr iwek
rAKet pAr. per tAek iw iPirey edeb. 3etAmAedr
ejYAiDkAr
itebzI yid tAr gAD/ jAmAkAp Tb
15
''ekAn bYi)r jn SI TAket pAer bM es ekAen ikC hArAy tAhelo etAmr k kAj
kjn SIek Aerkjenr eTek ebzI BAelAbAset kreb. etAmr ibxyiw iey eyo n.
4
pAer. ik yid jn SI tAr j sAn sb
''yid etAmAedr itebzIr gAD Tb gr
ker bM Tm sAniw es ey SIek BAelAbAesn rASAy pe yAy/ etAmr esiwek behl kreb
22
195
n. etAmr b esiwek punrAy dA krAet
sAhAyY kreb.
5
''SIelAk kKenA purxedr epAzAk preb n
bM purx kKenA SIelAkedr epAzAk preb n.
ey ek kAj ker es Bu etAmAedr Verr
kAeC G],Ar pA^.
6
''etAmrA yid gAeCr oper Tb mAeW ekAen
pAKIr bAs edK eyKAen m pAKI tAr zAbkedr
se Tb ifemr oper bes AeC/ tAhel etAmr
kKenA bAcAedr se m pAKIek eneb n. 7etAmr
etAmAedr inejedr j bAcAedr inet pAer. ik
etAmr mek b eyet edeb. yid etAmr
ibiDil emen cl/ tAhel etAmAedr ml heb
bM etAmr bidn eb<ec TAkeb.
8
''yKn etAmr n&un bAI !tir kr/ etAmr
CAedr cArDAer b edoyAl &uleb. tAhel bAI
eTek pe igey ekAn bYi)r m]&uYr j etAmr
b edAxI heb n.
ey ijinsel kKenA kse rAK yAeb nA
9
"etAmr @A(e(e^ Dre,r zesr bIj
bpn kreb n. ekn kAr, tAhel etAmAr erApn
kr smS zs bM mnik @A(Ae(e^r @A(A
eTeko &uim bit heb.
10
''etAmrA k se kiw gr bM kiw
gADAr sAhAeyY cAx kreb n.
11
"pzm bM msInAr sAhAeyY ebAn kAp
etAmr kKenA preb n.
12
"etAmr ey Alg epAzAk per tAr
cArekAe,r suetAr egAC eb<eD eTAp ido.
ibbAh ibxyk ibiD
"kjn purx ekAn SIelAkek ibbAh ker
tAr sAeT eyQn spk$ SApn krAr per mnS kret
pAer es tAek Ar cAy n. 14esj es imTYBAeb
blet pAer/ 'Aim SIelAkiwek ibbAh keriClAm
bew ik eyQn shbAesr smy edKlAm ey es kumArI
ny. bel es es SIelAkiwr pr nRAm Anet
pAer. 15rkm Gwel emeyiwr iptA-mtA es
emeyiwr kumArIe r mA, iney ngerr bI,edr
sAeT ngerr sBASel piSt heb. 16emeyiwr iptA
bI,edr blebn/ 'Aim AmAr emeyek elAkiwr
hAet tAr SI ihsAeb ideyiClAm ik Kn es
tAek pC ker n. 17 elAkiw AmAr emeyr
nAem imTY beleC. es beleC/ ''etAmAr emey kumArI
iCl n. ik edKun AmAr emey ey kumArI
tAr mA,. bel tAr kApiw ngerr bI,edr
edKAeb. 18tKn es ngerr bIe,r b es
elAkiwek iney igey zAiS edeb. 19tAr b
elAkiwr j 40 As erQpY jirmAn kreb.
13
196
23
S Aeyl
Iyr yAedr h, kreb
''etAmrA b ekAn edAmIyek G], kreb
n/ kAr, es etAmAr A Iy. etAmr b ekAn
imzrIyek G,
] kreb n/ kAr, etAmr tAedr edez
ibedzI o bAsI iCel. 8 edAmIyedr tIy purexr
bMzDerrA bM imzrIyr S Aeyelr elAekedr sAeT
Bur pAsny eyAg idet pAer.
7
A ibiDskl
"yid ekAn *ItdAs tAr minebr kAC eTek
pAiley etAmAr kAeC Aes/ teb &u im es
*ItdAsek tAr minebr kAeC ePrt pAWAeb n.
16
*ItdAs etAmAr sAeT tAr pCmt ey ekAn
zher bAs kret pAer. &uim tAek kX ido n.
17
"ekAn SAeylIy purx b nArI kKno eyn
mierr ebA n hy. 18ekAn purx b nArI ebAbi] %r
Ar pAij$t TR eyn etAmAr Bu Verr ibezx
g]eh n Aen. es TR idey ek eyn Verr
kAeC kr mAnt pU,R n ker. kAr, yAr inejr
edhek eyQn pAepr j ibi* ker edy Bu
etAmAedr Vr tAedr G], kern.
19
''&uim yKn ekAn SAeylIyek ikC DAr dAo/
tKn sud DAy$Y ekAerA n. wAk/ KAbAr b y
ikC sud AdAey s(m tAr per etAmr sud
DAy$Y kreb n. 20etAmr ekAn ibedzIr kAeC sud
inet pAr/ ik etAmr ekAn S AeylIyr kAC eTek
sud ino n. etAmr ibiDel emen clel
etAmAedr Bu etAmAedr Vr etAmr ey edez bAs
kret yAC esKAen etAmr y ikC kreb tAet
AzIbRAd krebn.
21
"&uim etAmAr Bu Verr kAeC ikC mAnt
krel t idet edrI ekAr n kAr, etAmAr Bu
Vr t etAmAr kAC eTek dAbI krebn. &uim y
edeb bel it|A keriCel t n idel etAmAr
pAp heb. 22ik yid mAnt n kr tAhel etAmAr
pAp heb n. 23&uim ey it|Ail keriCel esil
b rAKeb. &uim yid Verr kAeC ekAn ibezx
it| ker TAk tAhel etAmAr b es it|
r( kr ic. kAr &uim es it|il
keriCel. Bu etAmAek w kret bADY kern in.
24
''&uim kAro @A( e(et egel etAmAr yt
C @A(A eKet pAr/ ik etAmAr Juiet kwAo
sMh ekAr n. 25yKn &uim ekAn elAekr e(et
yAo/ tKn hAet iCe yt zIx eKet pAr eKo/
ik kAeS bYbhAr ker es zIx ekew iney eyet
pAr n.
"ibey krAr pr yid ekAn purx tAr SIr
meDY mn ikC lAkr ijinx edeK yAr
j es tAr it sX n hy/ teb es tYAg p^
ileK tAek bAI eTek ibdAy ker edeb. 2es Gr
tYAg krAr pr es SI igey ekAn purexr SI
het pAer. 3-4ik mn het pAer ey es n&un
SVAmIo tAek pC krl n bM bAI eTek ibdAy
krl. tArpr yid itIy SVAmI tAek ibbAhibeCd
edy/ Tb yid es mAr yAy teb Tm SVAmI Ar
tAek tr SI ihsAeb h, kret pAreb n. es
tAr kAeC Zic/ tA es yid AbAr ibey ker teb
es Bu y G], kern t kreb. Bu etAmAr
15
24
197
Vr iDkAerr je ey edz ideCn esKAen &uim
b BAeb pAp kreb n.
5
''seb ibey heyeC mn elAekr !sbihnIet
Tb rkm ekAn ibezx kAej eyAg edbAr
eyAjn en. k bCerr j es SV ADInBAeb bAIet
eTek tAr SIek KuzI kret pAer.
6
''yKn etAmr kAek DAr dAo/ tKn bk
ihsAeb yAtAr ekAen Mz ino n. kAr, t krel
t tAr KAbAr eke enoyAr smAn hy.
7
''S AeylIy ekAn elAk yid pr ekAn kjn
S AeylIyek ci r ker tAek dAs ihsAeb ib*I ker/
teb es ecArek eyn htY kr hy. BAeb etAmr
etAmAedr meDY eTek XAcAr dUr kreb.
8
"etAmAr KArAp Dre,r ekAn cmeR rAg hel elbIy
yAjkrA y kret bel y shkAer tAr sb kT
pAln ekAr. Aim es yAjkedr y A|A keriC
t ye r
sAeT pAln ekAr. 9men ereK imzr eTek
ebr hey AsAr smy Bu etAmAr Vr miryemr
it ik keriCeln.
10
"ekAn elAkek ikC DAr edoyAr smy b k
enoyAr j tAr bAIet Fkeb n. 11es bk
iney tAr bAI eTek ebirey AsAr smy &uim tAr
bAIr bAer dAiey TAkeb. 12yid es elAkiw
grIb hy teb es hyetA bk ihsAeb tAr grm
kAp idet pAer. Dre,r bk sUy$AeSr pr
etAmAr kAeC rAKeb n. 13tAr b k erAj ibekel
tAr kAeC iPirey ido. tAhel es ezAbAr j
kAp pAeb. es etAmAek AzRIbAd kreb/ Ar Bu
etAmAr Vr kAjek DAimRktAr kAj ihsAeb
g,Y krebn.
14
"dir@ bM BAbI imkek etAmr mjurIr
bYApAer WkAeb n. es etAmAedr ekAn nger bAskArI
SAeylIy ehAk b ibedzI ehAk tAet ikC es
yAy n. 15itidn sUyRAeSr Aeg tAek tAr ebtn
imiwey dAo/ kAr, es grIb bM eTRr per
es inB$r ker. yid &uim tAr ebtn imiwey n dAo/
es etAmAr ibre Bur kAeC nueyAg kreb bM
&uim es pAep edAxI heb.
16
"sAn edAx krel iptAmAtAr b iptAmAt
edAx krel tAr j sAenr A,d edoy yAeb
n. ekAn bYi)ek ekbl tAr inejr kr Aeyr
je A,d edoyA yAeb.
17
"predzI bM nATedr ibcAer Ay ekAr
n. Ar bk ihsAeb kKno ekAn ibDbAr kAp
ino n. 18men ereK etAmr imzer grIb o dAs
iCel bM Bu etAmAedr Vr etAmAedr es bS
eTek mu) ker Aneln. es j grIbedr it
Aim etAmAedr kAj kret bil.
19
"e(et zs kAwAr smy &uim yid Buel igey
ikC zs mAeW ePel es TAek/ tAhel esil
25
198
Tm Psl
''Bu etAmAedr Vr ey edz ideCn es
edez etAmrA zI ebz kreb. es edz
iDh, krAr pr etAmr esKAen bAs kreb. 2Bur
edoy es edez zs sMh krAr smy etAmrA
b Tm Psl sMh ker Juiet rAKeb. tArpr
Pselr es Tm Mz Bu etAmAedr Vr inejr
j ey g]h menAnIt kern esKAen Aneb. 3 es
smy ey yAjk esKAen pircy$Ay reyeCn tAr kAeC
igey bleb/ 'Bu AmAedr pUbRpurxedr kAeC kiw
it|A keriCeln/ ey itin AmAedr edz idet
celeCn. Aj Aim Bu etAmAedr Verr kAeC
blAr j esiC ey Aim es edez esiC?
4
"tKn yAjk etAmAr hAt eTek es Jui iney
t Bu etAmAr Verr ebdIr sAmen rAKebn. 5 tKn
esKAen etAmAr Bu o Verr sAmen &uim bleb
'AmAr ippurx kjn rAmIy py$wk iCeln.
itin imzer enem igey esKAen TAkeln. esKAen
yAbAr smy tAr pirbAer elAk iCl. ik
imzer itin k mhAn jAit hey Weln b
elAekr k zi)zAlI jAit. 6 imzrIyr AmAedr
sAeT KArAp bYbhAr krl. tAr AmAedr dAs bAnAl.
tAr AmAedr AGAt ker kiWn pirm kret
bADY krl. 7tKn Amr AmAedr pUbRpurxedr Bu
o Verr kAeC ATRn jAnAlAm bM tAedr ibxey
26
199
beleCn ey tAr skl A|Ailr it etAmr
b bADY TAkeb. 19bM Bu tAr s]X smS jAitr
meDY zMs/ yz o sAenr idk eTeketAmAek
e krebn. Ar Bu eyrkm beleCn esBAeb
&uim tAr pib^ j heb.
elAekedr j pATerr Si] tPlk
emAiz bM SAeyelr bIe,r elAekedr
A|A ker bleln/ ''Aj Aim etAmAedr
ey A|A id tAr sb pAln kreb. 2 Bu etAmAedr
Vr etAmAedr ey edz ideCn/ ey idn y$n ndI
pAr hey etAmr es edez ebz kreb esidn
b etAmrA b pATerr cA SApn ker tAet
elp edeb. 3 tArpr pATrilr pr
smS A|A b ilKeb. y$n ndI pAr hel
etAmrA b kAj kreb. tArpr Bu
etAmAedr Vr etAmAedr ey edz ideCn es edez
ebz kreb. es edz enk %m @ebY pirpU,R.
Bu etAmAedr pUbRpurexr Vr edz edebn
bel it|A keriCeln.
4
"bl pbRet dAiey Aj Aim pATr SApenr
ibxey etAmAedr ey Aedz idiC/ y$n ndI pAr
hel etAmr b t pAln ekAr. es sb pATer
etAmr b cn elpeb. 5Ar esKAen etAmrA
pATr idey Bu etAmAedr Verr j k ebdI
inmRA, kreb. es pATril kAwet elAhAr ypAit
bYbhAr ekAr n. 6 Bu etAmAr Verr ee ebdI
inmRA, krAr smy ekew sAj kr pATr bYbhAr
ekAr n. es ebdIr per Bu etAmAr Verr
ee ehAmbil sgR kreb. 7bM esKAen
etAmrA b bil iheseb ml !neb dAn kreb
bM esKAen t KAeb. esKAen Bu etAmAedr
Verr sAmen &uim An ekAr.
8
''etAmrA ey pATr SApn kerC tAet b
smS iz( ilKeb. esel SpXBAeb ileK
yAet shej p yAy.
27
28
200
20
15
201
ekAn ikC sMh kret pAreb n. 31elAek etAmAedr
sAmen etAmAedr grel emer ePleb ik es
mAMesr ekAn Mz &uim eKet pAeb n. elAek
etAmAedr gADAedr iney yAeb ik ePrt edeb n.
etAmAedr emx etAmAedr zedr edoyA heb.
etAmAek r( krAr j ek TAkeb n.
32
'' jAitr elAekrA etAmAedr eCel emeyedr
&uel iney yAeb. idenr pr idn tAedr ep(Ay
ecey ecey &uim LA hey peb ik ikC kret
pAreb n bM Vr etAmAedr sAhAyY krebn n.
33
"ey jAitek etAmrA ecenA nA tArA etAmAedr
sb zs bM etAmAedr keWAr piremr Pl eKey
ePleb. etAmrA ekbl smS jIbn Der pIn o
lAn eBAg kreb. 34etAmAedr ecAK y edKeb t
etAmAedr % kreb? 35Bu etAmAedr mn kXkr
eP<A Ar zAiS edebn y sAer nA. etAmAedr hAw
bM pAey sb eP<A heb. pAeyr tl eTek
mATAr tAlu pyR edehr sb jAygAet eP<A
ebr heb.
36
''Bu etAmAedr bM etAmAedr rAjAek mn
jAitr kAeC pAWAebn yAedr &uim jAn n. &uim
bM etAmAedr pUbRpurxrAo kKno tAedr edeKin.
esKAen etAmr kAW o pATerr qtrI mUi%$r esb
kreb. 37Bu etAmAedr ey edzilet pAWAebn/
esKAnkAr elAek etAmAedr d$z edeK bAk heb.
tAr etAmAedr edeK hAseb bM etAmAedr sVe
m kT bleb.
bYTt
R Ar iBzAp
"etAmAedr e(et &uim b bIj buneb ik
Psl sMh kreb/ kAr, ppAl Psl eKey
ePleb. 39etAmrA @A( e(et kX ker @A(A cAx
kreb ik @A(A sMh b @A(Ars pAn kret
pAeb n/ kAr, epAkAy t eKey ePleb. 40etAmAedr
edezr sb^
R jlpAeyr gAC TAkeb ik tAr eTek
p ekAn etl &uim bYbhAr kret pAreb n/
kAr, jlpA Pl mAiwet Jer pe pec yAeb.
41
etAmAedr eCelemey TAkelo tAedr lAln pAln
kret pAreb n/ kAr, tAedr bI ker iney yAoy
heb. 42ppAel etAmAedr smS gAC o e(etr
zs DbMs ker edeb. 43etAmAedr meDY bAskArI
ibedzIr iden iden zi)zAlI hey Web Ar
etAmAedr y zi) iCl t etAmrA hArAeb. 44ibedzIr
etAmAedr DAr edeb/ ik tAedr DAr edbAr mt
wAk etAmAedr kAeC TAkeb n. mAT eymn edhek
inye, rAeK/ esrkmBAeb tAr mAT hey
etAmAedr inye, rAKeb Ar &uim heb elj ibezx.
45
'' smS zAp etAmAedr pr Aseb. tAr
etAmAedr DAoy ker Dreb ey pyR n &uim DbMs
ho/ kAr, etAmrA Bu etAmAedr Verr kT ezAn
38
202
29
203
edbtAedr pUjA nA ker. yAr t ker tAr es
gAeCr mt y ibxA) etet Pl p ker.
19
''ekAn bYi) smS zAepr kT Zeno
inejr mnek sX kret blet pAer/ 'Aim y
cA t krb. KArAp ikC AmAr it Gweb n.
Dre,r elAk ey ekbl tAr inejr it ml
efek Aneb t ny/ mnik BAl elAekedr ito
t efek Aneb. 20-21Bu es bYi)ek (m krebn
n. Bu es bYi)r it *u o ibr) hebn bM
tAek zAiS edebn. Bu es bYi)ek SAeyelr
smS pirbAregAI eTek p]Tk krebn. Bu tAek
spU,Rrep DbMs krebn. puSek elK smS
ml tAr pr Aseb. bYbSAr puSek iBzAp
spek$ iliKt ci) nusAer Aseb.
22
''Bib`et etAmAedr %rpurexrA o dUredezr
ibedzIr edKeb ikBAeb edz DbMs heyeC. Bu
ikBAeb ibiB erAg eneCn tAo tAr edKeb.
23
smS edz l gk o lbe, eFek yAoyAy
Ar bYbhAreyAgY TAkeb n. edez ikC ebAn heb
n/ ikC ebe Web n mn ik jMlI gACo n.
Bu *u hey eyBAeb sedAm/ GemAr/ dam o
sebAiym zhril DbMs keriCeln esBAeb
edz DbMs heb.
24
"A sb jAitr elAekr ije|s kreb/
'Bu edezr it ekn mniw kreln ekn
itin t *u heln 25%r heb/ 'Bu *u
kAr, SAeyelr elAekr tAedr Bur TRA
pUbRpurexr Verr inym tYAg kereC. Bu tAedr
imzr edz eTek ebr ker AnAr smy ey ci)
keriCeln t tAr Ar pAln ker n. 26Bu ey
smS edbtAr pUjA kret inexD keriCeln/ yAedr
pUjA tAr Aeg kKno kerin/ S Aeyelr elAekr
es A edbtAr esb kereC. 27es kAre,
Bu edezr elAekedr it tY *u heln.
Ar tA itin puSek elK smS iBzAp
tAedr pr Aneln. 28Bu tAedr it tY
*u o ibr) heln/ tA itin tAedr edz eTek
ebr ker idey k edez rAKeln/ esKAen
Aj tAr reyeC.
29
"ikC ibxy reyeC y Bu AmAedr Vr egApn
ereKeCn/ ekbl itin es sb ibxy jAenn. ik
Bu ikC ibxy AmAedr kAeC kAz kereCn bM
es iz(Askl AmAedr o AmAedr %rpurxedr
j icrkAl TAkeb. es ibiDr sb A|Ailr
it Amr b bADY TAkb.
jIbn Tb m&
] u Y
'' A|A y Aj Aim etAmAedr idiC t
etAmAedr pe( Kub kiWn heb n Ar t sAeDYr
bAero ny. 12 A|il SVegR ereK edoy
hyin ey &uim bleb/ 'ek SVegR igey t AmAedr
S Aeyl
Iyr tAedr edez iPreb
j iney Aseb yAet Amr t Znet pAir bM
''Aim etAmAedr AzIbRAd o iBzAp sV e emen cil. 13 A| smue@r pr pAero en
y y bllAm essb yKn etAmAedr it ey &uim bleb/ 'ek smu@ pAr hey AmAedr j t
Gweb bM Bu etAmAedr ey sb ibiB jAitr iney Aseb yAet Amr t Znet pA o es
30
11
204
31
Bu emAiz o iyehAzy
U e k fAkeln
Bu emAizek bleln/ ''Kn etAmAr m]&uYr
smy hey eseC. iyehAzUyek iney smAgm tAbur
kAeC s. Aim blb iyehAzUyek ik kret heb.
tA emAiz o iyehAzUy smAgm tAbuet egeln.
15
Bu es tAbur kAeC emGSer dzRn ideln.
es emGS tAbur drjAy dAiey rel. 16Bu
emAizek bleln/ "&uim zIG mAr yAeb bM &uim
etAmAr pUbRpurxedr kAeC egel pr elAekr
AmAr it ibVS TAkeb n. Aim tAedr sAeT ey
ci) keriC t tAr eBe ePleb. tAr AmAy
pirtYAg ker ey edez yAeC es edezr mUi%$edr
pUj kreb. 17es smy Aim tAedr pr tY
*u hb bM tAedr pirtYAg krb. Aim tAedr
sAhAyY kret SVIkAr krb Ar tAr DbMs heb.
tAedr it bibD Byr Gwn Gweb/ tAr enk
14
205
keXo peb. tKn tAr bleb/ 'AmAedr it
sb ml GweC kAr, AmAedr Vr AmAedr
se en. 18es smy Aim tAedr sAhAyY krb
nAkAr, tAr m kAj kreb bM edbtAedr
pUjA kreb.
19
''tA gAnw ileK nAo bM SAeyelr
elAekedr t ezKAo. tAedr gAn gAet ezKAo/
tAhel gAn SAeyelr elAekr ibre AmAr
sA(I heb. 20Aim tAedr pUbRpurxedr ey edz edb
bel it|A keriClAm/ Aim tAedr es edez
iney yAb. es edz %m ibxey pirpU,R Ar tAr
y cAy tA- eKet epel tAr hXpuX heb ik
tKn tAr Geu r bseb bM edbtAr esb kreb.
tAr AmAr kAC eTek dUer ser yAeb bM AmAr
inym eBe ePleb. 21tKn tAedr it b Byr
GwnA Gweb. tAr enk keX peb. es smey
tAedr elAekedr gAn men peb bM tAr
tAedr Bul buJeb. Aim tAedr ey edz edb bel
it|A keriClAm es edez Kno iney yAin/
ik Aim jAin esKAen tAr ik krAr pirkn
kreC.
22
tA es iden emAiz es gAn ilKeln bM
SAeyelr elAekedr t ezKAeln.
23
tKn Bu nUenr pu^ iyehAzUye k bleln/ ''z)
ho/ sAhs kr. Aim SAeylIyedr ey edz edb
bel it|A keriC/ es edez &uim tAedr iney
yAeb Ar Aim etAmAr sAeT TAkb.
emAiz S Aeyl
Iye dr stk$ ker ideln
smS iz( emAiz y shkAer kiw bey
ilKeln. 25Ar t elK ezx hel/ itin elbIyedr
kiw Aedz ideln. : elbIeyr Bur ci)r
isu k bey iney eyt. emAiz bleln/
26
''bYbSApuSk b iney Bu etAmAedr Verr
ci)r isuekr pAez rAK. tAhel t etAmAedr
ibre sA(I heb. 27Aim jAin etAmr Kub
key/ etAmr etAmAedr mt ker jIbn
kAwAet cAo. edK Aim etAmAedr sAeT
TAkAkAlIn etAmr Bur bADY het SVIkAr
keriCel. tA Aim jAin ey AmAr m]&uYr pro
etAmr tAr bADY het SVIkAr kreb. 28etAmAr
pirbAregAIr smS cpdS kmRcArI o entAedr
k jAygAy jeA ker. Aim tAedr sb
ibxy blb bM tAedr ibre AkAz o p]iTbIek
sA(I kreb. 29Aim jAin AmAr m]&u Yr pr etAmr
m hey peb. Aim eyBAeb A|A keriC tAr
eTek etAmr dUer ser yAeb. Bib`et etAmAedr
ml heb. kAr, Bu ey kAj m beln etAmr
es sb kret cAo bM etAmAedr m kAejr
Ar tAek sX kr.
24
emAizr gAn
SAeyelr smS elAk k jAygAy je
hel emAiz tAedr j gAenr sbwA gAeln
30
32
206
28
34
207
43
4
jAitg/ etAmrA Verr elAekedr j An
emAiz AmAedr ibiD ideln. es sb iz(
kr? kAr, itin tAedr sAhAyY kern. tAr dAsedr yAekAebr elAekedr j.
5
htYAkArIek itin zAiS edn. itin tAr zedr
es smy S Aeyelr elAekr o tAedr entAr
ic zAiS edn. Ar BAeb itin tAr edz o k sAeT jeA hl/ Ar Bu iyZre,r :S Aeyelr
jAedr pib^ kern.
rAjA heln?
33
208
eyAexePr AzIbR Ad
eyAexePr sVe emAiz bleln
''Bu eyAexePr edzek AzIbRAd krn. Bu
tAedr mATAr perr AkAz eTek b]iX bx$An Ar
pAeyr tlAr mAiw eTek jl idn.
14
sUy$ tAedr eyn BAl Pl edy. etYk mAes
eyn %m Pl hy.
15
purAtn pbRt skl o igirmAlil eyn %m
%m Pl edy.
16
p]iTbI eyn tAr k]X ibxyil eyAexPek
edy. eyAexPek tAr BAeyedr eTek AlAd kr
heyiCl. tA l eJAepr Bu tAr k]X ibxy
skl eyAexPek idn.
17
eyAexP zi)zAlI xAer mt. tAr pu^
xAer ize[r mt. tAr jAitr elAekedr
tA idey A*m kreb bM tAedr p]iTbIr ezx
A pyR eWel iney yAeb. <A/ es izM iw
Piyemr dz hAjAr elk bM mn>izr hAjAr
elAk.
13
sbl
U eU nr o xAKerr AzIbR Ad
sbUlUn sVe emAiz bleln
''sbUlUn/ Anit ho/ yKn &uim bAer yAo.
emAiz mAr egeln
xAKr/ Anit ho/ etAmAr bAesr tAbuet.
19
emAiz neb pbRet Weln. itin emAyAebr
tAr elAekedr pbRet efek iney yAeb. esKAen
yn
$ ptYk eTek ipsagr c
Ay Weln.
tAr yTAyT bil sgR kreb. tAr smu@ eTek
w iCl y$enr DAer iyrIehAr pr pAer. Bu
spd bM smu@tw eTek Dn Ahr, kreb.
emAizek igilyd eTek dAn pyR smS edz
gAedr j AzIbAR d
edKAeln.
20
2
gAd sVe emAiz bleln
Bu tAek nAil/ Piym o mn>izr smS
''Verr zMs ehAk iyin gAdek k ibzAl edz edKAeln. itin BUmDYsAgr pyR iyhdAr smS
BUK ideln? gAd isMehr mt/ es Zey pe ep(A edz edKAeln. 3Bu emAizek enegB SAniw bM
ker. tArpr A*m, ker pZedr iC iB ker. esAr eTek ey ptYk eKjur gAeCr zhr iyrIeh
21
es inejr j %m Mz menAnIt ker rAjAr cel egeC tAo edKAeln. 4 Bu emAizek bleln/
mt inejr Mz eny. elAekedr entAr tAr kAeC '' es edz/ yAr ibxey Aim AhAm/ sahAk o
Aes. Bu y BAl beln es tA ker. es SAeyelr yAekAebr kAeC it|A keriClAm. Aim beliClAm/
elAekedr j y AyY tA ker.
' edz Aim etAmAr %rpurxedr edb. Aim
etAmAy es edz edKet ideyiC/ ik &uim esKAen
dAenr AzIbR Ad
eyet pAreb n.
22
5
dAn sVe emAiz bleln
tArpr Bur dAs emAiz emAyAb edez mAr
''dAn isMh zAbk/ es bAzn eTek lAP edy.
egeln. rkm ey Gweb t Bu emAizek
jAineyiCeln. 6Bu emAizek emAyAb edez kbr
nA ilr AzIbR Ad
ideln. iw iCl qbipeyAerr sAmenr ptYk.
23
ik Ajo elAek jAen n emAizr kbrw iWk
nAil sVe emAiz bleln
''nAil &uim enk %m ibxy pAeb. Bu stY ekATAy reyeC. 7mArA yAbAr smy emAizr bys
heyiCl
stY etAmAy AzIbRAd krebn. gAlIl edr edz 120 bCr. itin AegkAr mt z) smTR iCeln
&uim pAeb.
bM tAr ecAKo (I, hey yAyin. 8 SAeyelr
elAekr 30 idn Der emAizr j ezAk keriCeln.
Aezerr AzIbR Ad
es ezAekr smy ekew n yAoy pyR tAr emAyAb
24
edezr y$n ptYkAy kAwAeln.
Aezr sVe emAiz bleln
18
34
209
iyehAzy
U n&u n ent heln
emAiz iyehAzUeyAr per tAr hAt ereK tAek
n&un ent ihsAeb menAnIt keriCeln. Ar tKn
nUenr pu^ iyehAzUy |Ar A Ay pU,R heyiCeln.
tA SAeyelr elAekr iyehAzUeyAr kTAr bADY
het lAgl. Bu emAizek y A|A keriCeln tAr
es mt kAj kret TAkl.
10
emAizr mt SAeyel Ar ekAn BAbbAdI iCl
9
210
iyehAzeU yr pu Sk
S Aeyl
jAitek en idet rV iyehAzy
U e k
menAnyn kreln
emAiz iCeln Bur dAs. tAr shkArI iCeln
nUenr pu^ iyehAzUy. emAizr m]&uYr pr Bu
iyehAzUyek bleln/ 2"AmAr dAs emAiz mAr egeC.
Kn &uim sb elAekedr iney y$n ndI epirey
yAo. etAmAedr es edez eyet heb eyw Aim
etAmAedr SAeylbAsIedr idiC. 3Aim emAizek
eymn itit ideyiClAm/ esrkmBAeb esKAen
etAmr pdApR , kreb. essb jAy g Aim
etAmAedr edb. 4ih%Iyedr smS jim/ mrBUim bM
ilbAenAn eTek Zr ker mhAndI :PrA ndI pyR
etAmedr heb. KAn eTek piem BUmDYsAgr/
:eyKAen sUyR SAcel nAem smS BUK ejen
etAmAr heb. 5 emAizr se Aim eymn iClAm
etAmAr seo Aim iWk etmin TAkb. ek etAmAek
ekAnidn rKet pAreb n. Aim etAmAek eCe
kKenA yAb n. Aim etAmAek kKenA tYAg krb
n.
6
"iyehAzUy/ zi)mAn ho/ sAhsI ho. &uim
elAekedr mnBAeb en edeb/ yAet tAr
inejedr edz iDkAr kret pAer. Aim ey tAedr
ippurxedr kAeC itit ideyiClAm ey edz
tAedr hAet &uel idey yAb? 7 ik Ar kiw ibxeyo
etAmAek z) o sAhsI het heb. AmAr dAs emAiz
ey ined$zil idey egeC/ esil b etAmAek
emen clet heb. &uim yid tAr nIit b emen
cel/ teb sb kAej etAmr sAPlY init. 8 ibiD
puSek y-y elK AeC sbRdA essb men ereKA.
puSk idnrAt pAW ker. tAhel iliKt ined$zil
&uim iny pAln kret pAreb. yid kAj
spU,RBAeb kret pAr tAhel &uim buipUbRk cleb
o &uim y ikC kreb tAet k]tkAyRY heb. 9men
ereKA/ Aim etAmAek zi)mAn o sAhsI het beliC.
tA bliC By epo n. &uim eyKAen yAo/ Bu/
etAmAr Vr etAmAr se reyeCn.
iyehAzy
U k%$ ] ineln
tKn iyehAzUy dlpitedr Aedz ideln. itin
tAedr bleln/ 11''puer izibrw Guer es bM
elAekedr St het belA. tAedr belA/ 'KA
eyn mjut TAek. belA Ar itnidn pr Amr
y$n ndI it*m krb. ndI epirey Amr es
10
iyehAzeU yr pu Sk 2:3-3:5
211
3
iyehAzeU yr pu Sk 3:6-4:14
6
212
iyehAzeU yr pu Sk 4:15-6:1
213
Zr krl. eymnBAeb tAr emAizek A krt/
esBAeb tAr iyehAzUyek A kret lAgl.
15
isukbAhI yAjekr ndIet d<Aiey reyeCn.
Bu iyehAzUyek bleln/ 16''yAjkedr ndI eTek
cel Aset belA.
17
iyehAzUy esmetA yAjkedr Aedz ideln.
itin bleln/ ''y$n ndI eTek ApnAr ebirey
Asun.
18
yAjkr iyehAzUyr Aedz pAln kreln.
isuk bhn ker tAr ndI eTek eW eln. ndIr
pAer yKn tArA p rAKeln tKn AbAr ndI
bet Zr krl. AbAr ndI Aegr met kulAbI
hey Wl.
19
Tm mAesr dzm iden tAr yn
$ ndI it*m
kreln. tAr iyrIehAr pUbR idek iglagl nAmk
kiw jAygAy tAbu KAwAeln. 20tAr yn
$ ndI eTek
pAoy bAerAiw pATr bey iney igeyiCeln. iglagel
iyehAzUy essb pATr SApn kreln. 21iyehAzUy
tAedr bleln/ ''Bib`et etAmAr sAenrA tAedr
mAtA-iptAr kAeC ij|As kreb/ 'sb pATerr
TR ik 22etAmr tAedr bleb/ 'sb pATr
AmAedr men kirey edy/ ikBAeb ZkenA jimr
opr idey SAeyelr elAekr y$n ndI epirey
igeyiCl. 23Bu etAmAedr Vr/ y$nndIr bAh
b ker ideyiCeln yAet etAmr ZkenAjimr
opr idey epirey eyet pAer; iWk eymniw heyiCl/
yKn Bu elAiht sAgerr jlbAh b ker
ideyiCeln yAet Amr Mziw Zken jimr
opr idey epirey eyet pAir. 24Bu kAj
keriCeln yAet edezr smS sdAeyr mAnux
jAnet pAer itin ktw zi)mAn. tAhel edezr
smS sdAeyr mAnux Bu/ etAmAedr Verr
mhzi)ek icrkAl By ker cleb.
tA Bu y$n ndI Zikey ideln yt(, n
smS elAk t epirey yAy. y$enr piem
bsbAskArI emArIy bM BUmDYsAgr tIrbt$I
knAnIyedr rAjArA sb Zen ebz By epey egl.
SAeyelr elAekedr se l krAr metA sAhs
tAedr rl n.
iyehAzeU yr pu Sk 6:2-26
214
215
iyehAzeU yr pu Sk 6:27-7:19
ejYtm sAn es eKyAeb Apn. ey jn inmRA, ePleb/ tKn etAmAr mhAnAm r(A kret &uim ik
ker ngerr Ar/ kin sAn tAr heb sMhAr.
kreb
10
Bu iyehAzUye k bleln/ ''ekn etAmr mAiwet
27
mAT
nuey bes AC eW dAAo. 11SAeyelr
Bu iyehAzUyr se reln. Ar iyehAzUy
sAr edez ibKYAt hey egeln.
elAekrA AmAr ibre pAp kereC. ey ci) pAln
kret tAedr Aedz ideyiClAm tAr t B kereC.
AKenr pAp
eysb ijins tAedr DbMs kret Aedz keriClAm/
ik SAeyelr elAekr Verr Aedz pAln tAr meDY eTek ikC ijins tAr ineyeC. Ar
ker in. iyhd pirbAregAIr kjenr nAm AmAr spi% cir kereC. tAr imTYAbAdI. tAr
iCl AKn. tAr iptAr nAm kiR/ iptAmehr nAm essb inejedr bYbhAerr j iney igeyeC.
ijmir. AKn ikC ijins ereKiCl/ eyelA nX 12esj S AeylIy !s yu eCe pAiley eseC.
ker edoyA ic iCl. esj Bu SAeyelr kAr, tAr Ay keriCl. tAedr ezx ker edoyA
elAekedr pr *u heln.
ic. Aim etAmAedr Ar sAhAyY krb n. yid
2
tAr iyrIehA dKl krAr pr iyehAzUy keykjn etAmr AmAr ined$zmt etYkiw ijins nX n
elAkek yet pAWAeln. y qbeTelr pUbRidek kr/ tAhel Aim etAmAedr se TAkb n.
13
qb-Abenr kAeC biSt. iyehAzUy tAedr bleln/
"yAo? tAedr pib^ kerA. tAedr belA/
''etAmr yet yAo. es jAygAy ik ik bRl 'etAmr inejedr Zic ker. AgAmIkAelr j
idk AeC edeK esA. eskT Zen elAekr es !trI ho. SAeyelr Bu Vr SVyM beleCn ey
edez crb]i% kret egl.
ikC elAk tAr ined$z metA ijinselA nX nA ker
3
ikCidn pr tAr iyehAzUyr kAeC iPer elA. eselA ereK ideyeC. eselA ePel nA idel
tAr bll/ ''y ebz bRl jAyg. dKl krAr ikCet etAmr zedr hArAet pAreb n.
14
j AmAedr skelr yAbAr drkAr en. 2/000
"'kAl skAel etAmr sbA Bur sAmen
Tb 3/000 elAk pAWAel cleb. egAwA !sbAihnI b dAAeb. smS pirbAregAI Bur sAmen
kAej lAgAbAr drkAr en. Kub km elAk esKAen dAAeb. rpr itin kiw pirbAregAI ebeC
AeC yAr AmAedr se yu kreb.
enebn. tArpr es pirbAregAIiw Bur sAmen
4-5
Ay 3/000 elAk yet egl. eyr elAekr dAAeb. rpr Bu es pirbAregAIr itiw bMz
Ay 36 jn SAeyelr elAkek htY keriCl bM K<iu wey edKebn bM kiw bMz ebeC enebn. tArpr
SAeylIyr By epey pAiley igeyiCl. eyr itin es bMezr itiw sdsek ebeC enebn.
elAekrA zherr Pwk eTek tAedr tA kriCl. 15ey bYi) smS ijins ereK ideyeC/ y
tAr pAiley igeyiCl eyKAen inerw izlAK eTek AmAedr nX ker edoy ic iCl/ es Dr peb.
pATr kAw hy. eyr elAekr tAedr hAirey tArpr tAek puiey mAr heb bM tAr se tAr
ideyiCl.
yAbtIy ijinsp^ puiey ePl heb. bYi)iw
sb edeK SAeyelr elAekr Kub By epey Bur se ey ci) heyiCl t B kereC.
egl/ tAr sAhs hAirey ePll. 6iyehAzUy yKn SAeyelr elAekedr it es Kub Ay
sMbAd epeln tKn menr >eK itin tAr epAzAk kereC.
16
iCe ePleln. pib^ isuekr sAmen itin mAiwet
pridn Kub eBAer iyehAzUy S Aeyelr elAekedr
mAT nuey ideln. sY pyR BAeb itin Bur kAeC iney egeln. smS pirbAregAI Bur
kAwAeln. SAeyelr entArAo BAeb mAT ehw sAmen dAAl bM Bu iyhd Ar puerA pirbAregAIek
ker bes rl. >K-ebdn kAz kret tArAo menAnIt kreln. 17su t rAM iyh d Ar smS
inejedr mATAy DUelA CelA.
pirbAregAI Bur sAmen dAAl. itin esrhIy
7
iyehAzUy bleln/ "eh Bu/ AmAr SVAmI? &uim bMzek menAnIt kreln bM es bMezr itiw
AmAedr sklek yn
$ ndI pAr kirey KAen enC. pirbAr Bur sAmen dAl. es pirbArelAr
ekn &uim tdUr ewen iney es tArpr emArIy mDY eTek ijmir pirbArek ebeC enoy hl.
elAekedr idey AmAedr sbRnAz krel Amr 18tArpr iyehAzUy pirbArBu) smS elAkek
y$enr opAer etA sueK-SVACeY TAket Bur sAmen dAAet bll. Bu kir
R pu^ AKnek
pArtAm. 8 eh Bu? Aim Ae,r zpT ker bliC/ ebeC ineln. :kiR heC ijmirr pu^ Ar ijmir
Kn Ar AmAr blAr metA ikC en. SAeyl heC ejrAr pu^.
19
tAr zr kAeC eher egeC. 9knAnIyr o A
tArpr iyehAzUy AKnek bleln/ ''bAC/
iDbAsIr skel jAnet pAreb ik GeweC. rpr SAeyelr Bu Vrek sAn kerA. tAr kAeC
tAr AmAedr A*m, kreb/ AmAedr emer &uim etAmAr pAp SVIkAr kerA. y kerC AmAr
iyehAzeU yr pu Sk 7:20-8:17
216
iyehAzeU yr pu Sk 8:18-9:3
217
tArpr Bu iyehAzUyek bleln/ "y zherr
idek bzR <icey DerA. zhr Aim etAmAedr
hAet &uel edb. tAr kTAmetA iyehAzUy y zherr
idek bzR <icey Dreln. 19SAeyelr ey sb
elAekr luikeyiCl tAr t edKl. tAr tAedr
luekAbAr jAygA eTek t ebirey zherr idek
Cew egl/ zher Fek pl Ar zhrw dKl ker
inl. tArpr !sr zhr puiey edbAr j An
lAigey idl.
20
eyr elAekr epCen tAikey edKl tAedr
zhr leC. tArA edKl zhr eTek AkAezr idek
eD<AyA WeC. edeK tAr bRl hey pl/ sAhs
hAirey ePll. tAr SAeylIyedr tAAbAr ecX
eCe idl. SAeylIyrAo Ar eCAwACiw n ker
iPer dAAl Ar eyr elAekedr se yu kret
lAgl. eyr elAekedr pAlAbAr metA ekAn inrApd
jAyg iCl n. 21iyehAzUy bM tAr elAekr edKl
ey !sr zhr dKl ker ineyeC. tAr edKl
zhr eTek eDA< y oper WeC. smy tAr pAiley
n igey Guer dAAl/ eyr elAekedr idek Cew
igey yu krl. 22tArpr yAr luikeyiCl tArAo
iPer es yue sAhAyY krl. eyr elAekedr
sAmen ipCen sb idek SAeylIy !sbAihnI.
tAr P<Aed Awk pl. SAeylIyr tAedr
prAijt krl. eyr smS elAk iniH n hoy
py$ tAr yu kret lAgl. z pe(r kw
elAko pAlAet pArl n. 23ik eyr rAjAek
b< Aicey rAK hl. iyehAzU e y r elAekr tAek
iyehAzUeyr kAeC iney l.
18
yeu r smI(A
yuer smy SAeylIy !sbAihnI eyr
elAekedr mAeWGAew mrBUimr meDY tAiey iney
igeyiCl. tArpr tAr essb jAygAy tAedr htY
keriCl. tArpr tAr ey iPer igey esKAen
eysb elAk tKno eb<eciCl tAedr htYA krl.
25
esidn eyr smS elAk mAr egl. 12/000 purx
o SIelAk mAr igeyiCl. 26iyehAzUy tAr elAekedr
zhr DbMs krAr sMekt idet y zherr idek
bm <c ker DeriCeln. zherr smS elAk ibnX
n hoy pyR iyehAzUy BAeb dAieyiCeln.
27
SAeyelr elAekr zherr smS jIbj bM
A ijinsp^ inejedr bYbhAerr j ereK
ideyiCl. Bu iyehAzUyek ined$z edbAr smy tAedr
sb ereK idet beliCeln.
28
iyehAzUy y zhrek iley ideln. zhrw
ktil pATerr Sep pir,t hl. Ar ikC
esKAen iCl n. Ajo zhrw esrkm pe
AeC. 29iyehAzUy eyr rAjAek kw gAeC P<Ais
ideln. seY pyR tAek Juiley rAKeln. sUyR S
24
iyehAzeU yr pu Sk 9:4-27
218
14
iyehAzeU yr pu Sk 10:1-24
219
tAro Bur ebdIr j kAW ekew Ant bM jl
bey Ant. Bu eyKAen ebdI SApenr jAyg
pC kretn esKAen tAedr jl bey Anet
ht. sb elAk Ajo *ItdAs hey reyeC.
eyidn sy
U R iSr hey d AAl
essmy ejrzAelemr rAj iCl edAnIexdk. rAj jAnet eperiCl ey/ iyehAzUy
y zhrek prAS keriCeln bM DbMs ker
ideyeCn. es jAnet pArl iyrIehA Ar es edezr
rAjAro k hAl keriCeln iyehAzUy. es wAo
ejeniCl/ igibeyAenr elAekr SAeyelr se
zAi ci ) kereC. tAr ejrzAelemr Kub kACAkAiC
reyeC. 2 sb ejen edAnI-exdk bM tAr jAr
ebz By epey egl. eyr metA igibeyAn etA
eCAwKAw zhr ny. igibeyAn Kub b zhr/ ek
mhAngrI bl yAy. es ngerr skel iCl ebz
BAelA eyA. es ngerro rkm bS Zen
rAj etA ebz GAbe egl. 3ejrzAelemr rAj
edAnI-exdk iheAe,r rAjA ehAhemr se kT
bll. tACA ymURetr rAj iprAm/ lAKIezr rAj
yAiPy bM eAenr rAj dbIr edr seo es
kTA bll. ejrzAelemr rAj edr kAeC nuny
ker bll/ 4''etAmr AmAr se celA. igibeyAnedr
A*m, kret etAmr AmAek sAhAyY kerA.
igibeyAenr elAekr iyehAzUy o S AeylIyedr se
zAi ci) kereC.
5
esj p<Acjn emArIy rAjAr !sbAihnI k
helA. : p<Acjn helA ejrzAelm/ iheA,/ ymRt
U /
lAKIz bM eAenr rAj. !sdl igibeyAenr
idek yA^ krl. tAr zhr iGer ePll bM yu
Zr krl. 6igibeyAnbAsIr iyehAzUyr kAeC Kbr
pAWAl. es smy iyehAzUy iglagel tAr iziber
iCeln. Kbrw ''Amr ApnAr B]tY. Apin
AmAedr eCe cel yAebn n. AmAedr b<AcAn.
tAAtAi Asun. pAhAI edz eTek smS emArIy
jAitr rAj !ssAm iney AmAedr se yu
kret AseC.
7
Kbr epey iyehAzUy sqse iglagl eTek
ebirey peln. tAr se iCl esr !sinekr dl.
8
Bu iyehAzUyek bleln/ ''oedr !ssAm edeK
By epo n. Aim etAmAedr ijitey edb. or
ek etAmAedr prAijt kret pAreb n.
9
qsdl iney iyehAzUy sArArAt igibeyAen
iByAn cAlAeln. zr jAnet pArl n/ iyehAzUy
AseCn. tA iyehAzUy bM tAr !sr hWA tAedr
A*m krl.
10
yKn SAeyl A*m krl tKn Bu es
!sedr htbAk ker ideln. tAr prAijt hl.
SAeylIyedr kAeC w kw mS b jy. tAr
10
iyehAzeU yr pu Sk 10:25-11:5
220
11
iyehAzeU yr pu Sk 11:6-12:5
221
tKn Bu iyehAzUyek bleln/ ''t !s edeK
By epo n. Aim etAmAedr ijitey edb.
AgAmIkAl smeyr meDY etAmr tAedr sklek
emer ePleb. smS eGAAr pAeyr izr ekew
ePleb/ tAedr smS rT puiey edeb.
7
iyehAzUy bM tAr smS !s hWA zedr
A*m krl. emerAm ndIr kAeC tAr zedr
A*m, krl. 8 Bu S AeylIyedr ijitey ideln.
SAeyl !sbAihnI tAedr prAijt ker tAiey
iney egl b]h%r sIedAn/ imxePA-miym Ar pUebRr
imSpIr ptYkAr idek. sbkiw zek emer n
ePl pyR SAeylIy !sr TAml n. 9Bu y
beliCeln iyehAzUy tA kreln. eGAAelAr pAeyr
izr ekew ePleln bM rTelA puiey ideln.
10
tArpr iyehAzUy iPer igey hAesAr zhr dKl
kreln. bM hAesAerr rAjAek htY kreln.
:SAeyelr ibre eysb rAjYil iCl tAedr
meDY hAesAr iCl sbRDAn. 11SAeylIy
!sbAihnI es zherr etYkek htYA krl. tAr
smS elAkek ekbAer ezx ker idl. kjn
elAko eb<ec rl n. tArpr tAr zhrw Ailey
idl.
12
iyehAzU y sb zherr sbkiw dKl
keriCeln. itin zherr smS rAjAek htY
keriCeln. zherr smS ikCek itin DbMs ker
ideyiCeln. Bur dAs emAiz eymn A| keriCeln
esmetA itin kAj keriCeln. 13ik
SAeylIy esnAbAihnI pAhAer oper SAipt ekAn
zhr Ailey edy in. hAesAr iCl kmA^ zhr
eyiw pAhAer opr inimRt iCl bM iyehAzUeyr
Aedez eyiw tAr puiey ideyiCl. 14zhrelA
eTek pAoy smS ijinsp^ SAeylbAsIr
inejedr j ereK idey i Cl. zherr sm S
jIbjek tAr ereK ideyiCl/ yido esKAnkAr
smS elAkek tAr emer ePeliCl. ekAn elAkek
tAr b<Acet edy in. 15bkAl Aeg Bu tAr dAs
emAizek kAj krbAr j A|A keriCeln.
tArpr emAiz kAj krAr j iyehAzUye k A|A
keriCeln/ iyehAzU y V e rr Aedz pAln
keriCeln. Bu emAizek y A|A keriCeln
iyehAzUy tAr smS pAln keriCeln.
16
BAeb iyehAzUy sm edezr smS elAkek
prAijt keriCeln. pAhAi edz enegB/ sm
egAzn l / pimidekr pAhAtil/ y$ n
ptYk/ SAeyelr smS pAhA-pbRt bM
eselAr kACAkAiC smS pAhA sb tAr DIen
elA. 17hAlk pbRtz] eTek esyIerr kAeC
ilbAenAn ptYkAr bAlagAd pyR smS l
iyehAzUyr dKel l. ilbAenAn ptYkAiw hAem$A,
pbRtz]er nIec biSt. es edezr smS rAjAek
6
12
iyehAzeU yr pu Sk 12:6-13:12
222
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
iyrIehAr rAj
qbeTelr kAeC eyr rAj
ejrzAelemr rAj
iheAe,r rAj
ymUet$r rAj
lAKIezr rAj
eAenr rAjA
egxerr rAj
dbIerr rAj
egderr rAj
hmRr rAj
rAedr rAj
ilbanAr rAj
emr rAj
meOdAr rAj
qbeTelr rAj
tpUehr rAjA
ehPerr rAj
ePekr rAj
lzAerAe,r rAj
mAedAenr rAj
hAesAerr rAj
izeA,-merAe,r rAj
kaxePr rAj
tAnekr rAj
migeAr rAjA
ekdezr rAj
kiRlS yiyAemr rAj
edAr pbRtz]er edAerr rAj
iglagelr egAyIemr rAj
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
24
itsRRAr rAj
emAw rAjAr sMKY
1
31
niDk] t edz
iyehAzUy yKn ebz b] hey egeCn tKnBu
tAek bleln/ ''iyehAzUy yido etAmAr ebz
bys heyeC/ ik Kno iDkAr krAr j enk
edz rey e C. 2&u im Kno gzU r rAjY TbA
pelXIyedr rAjY jy kerA in. 3 imzerr sIehAr
ndI eTek %er e*A, sImA pyR l &uim
Kno iDkAr kerA in. jAygAw Kn knAnIyedr
eTek egeC. etAmAek Kno GsA/ sa e dAd/
iSelAn/ gAt bM e*Ae,r p<Acjn pelXIy
entAek prAijt kret heb. 4 Kno etAmAek
knAnedr edezr di(e, bbIyr elAekedr prAijt
kret heb. etAmAek imyArA prAijt kret heb/
eyw ePk py$ sIedAnIyedr iDk]t/ eyiw
emArIyedr sImAn. 5&uim igbl
a I sdAeyr edzwAo
Kno dKl kret pAerAin. tACAAo AeC
bAlagAedr pUbRidek ilbAenAn. jAygAw hem$A,
pbt
R z]er pAdedz eTek elebA hmAT pyR ibSt
] .
6
"sIedAenr elAekr ilbAenAn eTek
imxe PAmiym py$ ibSt
] pAhAi edez bAs ker.
ik SAeyelr elAekedr SVAeTR sb edezr smS
elAkek Aim ebr ker edb. edezr kT b
men rAKeb S AeylIyedr kAeC edz BAg ker edbAr
smy yA bllAm esrkm kreb. 7niw pirbAregAI
bM mn>izr pirbAregAIr eDRekr meDY edzw
BAg kreb.
13
edzBAg
itmeDY reb,/ gAd/ bAkI eDRk mn>izr
pirbAregAIr elAk tAedr jim-jAyg dKl
kereC. Bur dAs emAiz y$n ndIr pUbRidekr edz
tAedr idey egeCn. 9 e,RAn ptYkAr DAer erAeyr
eTek Zr heyeC tAedr edz Ar t ptYkAr
mAJKAenr zhr pyR ibS]t. tACA edezr
meDY AeC emdb eTek dIebAn py$ smS smtl
BUimo. 10emArIy rAj sIehAn eysb zherr
zAsnkt$ essb zhr edezr meDY reyeC. sIehAn
zAsn krt ihxaebAn zhr. es BUKiw eyKAen
emArIyrA bAs krt es lAkA pyR ibS]t iCl.
11
igilyd zhrwAo esedezr meDY pe. tACA
gzUr bM mAKAT elr elAekr eyKAen TAkt
eswAo edezr gt
R . bM puer hemRA, pbt
R z]
o slaK pyR ibS]t puer bAzn edezr gRt
iCl. 12rAj oegr smS rAjY es edezr gt
R .
og zAsn krt bAzn. ksmy es zAsn krt
XAerA bM i@yI. es iCl rPAy sdAeyr
elAk. tIet emAiz sdAeyr elAekedr hAirey
8
iyehAzeU yr pu Sk 13:13-14:7
223
tAedr edz dKl keriCeln. 13SAeylIyr gzUr
bM mAKAT elr elAekedr tAiey edy in.
tAr Ajo SAeylIyedr se bsbAs kreC.
14
kmA^ elib pirbAregAI ekAenA jimjAyg pAy in. tAr bdel tAr Bu/ S AeylIyedr
Verr kAeC ey smS pZ Aen edoy heyiCl
esil ept. Bu tAedr kAeC rkm itit
keriCeln.
15
emAiz reb, bMezr etYk pirbAregAIek
ikC jim jAyg ideyiCeln. tAr sb jAyg
epeyiCl 16e,RAn ptYkAr kAeC erAeyr eTek
emdb zhr py$. r meDY AeC smS smtlBUim
o ptYkAr mAJKAenr zhr. 17ihxea bAn pyR ibSt
]
edez reyeC smtelr smS zhr. zhril
heC dIebAn/ bAemA-bAl/ qb-bAla-imeyAn/ 18yhs/
kedemA/ emPA/ 19ikiryATiym/ isbm
a / esr zhr
pAhAer piriS t ptYkAy . 20qb-ipeyAr/
ipsag pAhA bM qb-iyzIemA/ 21emArIyedr
rAj sIehAn smS lilet bM smtl
BUimr zhrilet rAj krt. sIehAn ihxaebAn
zhr zAsn krt. ik emAiz tAek bM imidyn
Iyedr
entAedr prAijt keriCeln. entAedr nAmelA
heC ib/ erkm/ sur/ hr bM erb. :r skel
sIehAenr se eyAg idey yu keriCl. sb
el r TAkt. 22SAeylIyr ibeyAerr pu^
ibilymeko prAijt keriCl. :ibilym yAibAy
Bib` bel idet pArt. S AeylIyr yuer smy
belAkek htY keriCl. 23reb,ek ey jAyg
edoy heyiCl tr ezx heyeC y$n ndIr tIer.
reb, pirbAregAIr sklek ey jAyg edoy
heyiCl eselA heC tAilkABu) sb zhr Ar
mAWGAw.
24
es jAygA eyiw emAiz ideyiCeln gAd
pirbAregAIek. itin it pirbAregAIek jimjAyg ideyiCeln
25
yAesr bM igilyedr smS zhr. emAiz tAedr
eAnIy mAnuxedr eDRk jimo idey ideyiCeln/
ey liw sb rbbAr kAeC erAeyr pyR ibSt
] .
26
elr meDY AeC ihxea bAn eTek rAm-imsapI
bM bewAnIm/ mhniym eTek dbIr bM 27!b-hArm/
qb-in/ sueOA o sAePAn. ihxea bAenr rAj sIehAn
eysb l zAsn kretn esil edezr
meDY. rAejYr sImAn gAlIl edr ezx pyR
iCl. 28sb jimjAyg emAiz idey igeyiCeln
gAd pirbAregAIek. tAilkABu) smS zhr
edezr meDY AeC. emAiz etYkiw pirbAregAIek
edz dAn keriCeln.
29
mn>izr eDRk pirbAregAIek emAiz edz
idey igeyeCn. mn>izr eDRk pirbAr edz
epeyiCl. es edezr pircy rkm
30
14
iyehAzeU yr pu Sk 14:8-15:19
224
15
iyehAzeU yr pu Sk 15:20-17:1
225
Bu eymn kT ideyiCeln esmetA iyhdAr
pirbAregAI jim-jAyg epeyiCl. 21 zhril
heC iyhdAr es Mez eyKAen iyhdAr di(e,r
sIm brAbr edAemr se yu) heyeC. eselA
heC kbaesl/ dr/ yAr/ 22kIn/ dIemAn/ dAd
23
ekdz/ hAesAr/ iynn/ 24sIP/ ewlm/ bAelA/
25
hAesAr hd%/ ikireyA ihexA, :hAesAr/
26
mAm/ zm/ emAld/ 27hsr-gA/ ihxea mAn/ qbeplw/ 28hsy-zUyAl/ ebra-ezb/ ibixeyAiTy/
29
bAl/ yIm/ sm/ 30laetAld/ ksIl/ hmR/
31
isLg/ mdamA/ snasA/ 32lbAeyA/ izlahIm/ n
bM ireA,. emAw 29 iw zhr bM esKAnkAr sb
mAWGAw.
33
iyh d Ar pirbAregAIr piemr pAhAI
elr zhril epeyiCl. XAeyAl/ sr/ zan/
34
sAenAh/ na-gIm/ tpUh/ nm/ 35ym$u/ m/
esAeKA/ esk/ 36zAriym/ dITiym/ bM gedr
:gederATiym. emAw 14 iw zhr bM esKAnkAr
sb mAWGAw.
37
iyhdAr pirbAregAI AbAr sb zhro
epeyiCl snAn/ hdAz/ imla-gAd/ 38idilyn/
imsapI/ ye)l/ 39lAKIz/ bS/ eAn 40kebbAn/
lhmm/ iklIz/ 41gederA/ qb-dAegAn/ nym bM
meOd. emAw 16 iw zhr Ar tAr cArpAezr mAWGAw.
42
iyhdAr elAekr sb zhro epeyiCl
ilba n / Tr/ Azn/ 43iyh/ zan/ nsIb/
44
ikiyl/ kaxIb bM mAerz. emAw 9 iw zhr
bM tAedr cArpAezr mAWGAw.
45
iyhdAr elAekr e*A, bM A eCAwKAw
zhr bM tAedr cArpAezr mAWGAwo epeyiCl.
46
tAr e*Ae,r pimidekr jAy g bM
saedAedr kACAkAiC zhr Ar mAWGAwo epeyiCl.
47
saedAedr cAridekr smS jAyg bM eCAwKAw
zhrelA iyhdAr gRt iCl. iyhdAr iDbAsIr
GsAr cArpAezr jAyg/ mAW o kACAkAiC smS
zhro epeyiCl. tAedr edz imzerr ndI bM
BUmDYsAgerr pkUl pyR CAenA.
48
pAhAi edezr zhrelAo iyhdAr iDbAsIr
epeyiCl/ zhrelA heC zAmIr/ y%Ir esAeKA/
49
dA/ ikiry-sA :dbIr/ 50nAb/ iXemAy/ AnIm/
51
egAzn/ ehAelAn bM gIelA. emAw 11iw zhr o
tAedr cAiridekr mAWGAw.
52
iyhdAr bAisAr sb zhro epeyiCl
rAb/ dUm/ izyn/ 53yAnIm/ qb-tpUh/ ePk
54
mw/ ikiry-bR :iheA, bM sIeyAr. 9iw zhr
bM cArpAezr mAWsmUh.
55
iyhdAr elAekr sb zhro epeyiCl
mAeyAn/ kimRl/ sIP/ yuw/ 56iyixeyl/ ykaidyAm/
sAenAh/ 57kiyn/ igiby bM it. emAw 10iw zhr
bM tAedr cAiridekr mAWil.
20
58
16
17
iyehAzeU yr pu Sk 17:2-18:7
226
18
iyehAzeU yr pu Sk 18:8-19:13
227
tAedr kAj heC Bur esb kr. tAedr
Mz. gAd/ reb, bM mn>izr eDRk pirbAregAI
itmeDY itt jimjAyg epey igeyeC. tAr
bAs ker y$n ndIr pUbRidek. Bur dAs emAiz
itmeDY tAedr jimjAyg idey ideyeCn.
8
jAyg edKAr j menAnIt elAekrA ebr hey
egl yAet tArA jimr b,Rn idet pAer. iyehAzUy
tAedr bleln/ ''etAmr es jAygAy yAo/ BAelA
ker edK Ar esKAnkAr kw b,Rn ileK iney
esA. tArpr zIelAet AmAr se edK kerA.
Aim tKn G<uiw cAlAr bYbS krb. eyn Bu
etAmAedr meDY jim BAg ker edn.
9
tA elAekrA es edez egl/ jAygAw Guer
iPer tAr edKl bM iyehAzUyr j kw b,Rn
tAr ilKl. tArA smS zhrilr kiw tAilkA
St krl bM tArpr BUKiwek sAtBAeg BAg
krl. mAnic^ ek iney tAr zIelAet iyehAzUyr
kAeC iPer egl. 10iyehAzUy esKAen zIelAet Bur
sAmen tAedr j G<uiw cAleln. BAeb itin
jim BAgABAig ker etYk pirbAregAIek tAedr
Mz ideln.
ibAmIenr j jimjAyg
A
ibAmIn pirbAregAIek edoy heyiCl iyhd
bM eyAexePr jAygAr mAJKAenr jim. ibAmIenr
etYkiw pirbAregAI inejr inejr jAygepey
igeyiCl. ibAmIenr j menAnIt jAygAelA hl
12
y$n ndI eTek Zr %err sImAn/ y iyrIehAr
%r idk eG<ex igey piem pAhAI elr idek
cel egeC. sImAnAiw qb-Abenr iWk pUbiR dk pyR
igey egeC.
13
di(e, lUs :qbeTl pyR sImAn egeC.
tArpr sIm egeC wAerA-err idek. wAerAr heC in qb-ehAerAe,r di(e, pAhAI
jAygAy. 14qb-ehAerAe,r di(e, pAhAe es
sImAn di(e, b<Ak iney pAhAer pimidek cel
egeC. sImAn igey e C ikiry -bAel :ikiry
iyyArIm. zhrw iyhd Ar elAekedr. w pim
sIm.
15
ikiry iyyArIm eTek Zr heyeC di( sIm/
egeC in e A h ndIr idek. 16tArpr rPAyIm
ptYkAr %er ebn iheAm ptYkAr kAeC
pAhAer nIec cel egeC sIm. sImAnAiw
iybx
U Iyedr zherr iWk di(,idek iheAm ptYk
pyRo ibSt
] heyeC. tArpr esiw egeC na-erAegl
pyR. 17esKAn eTek sIm Guer %ridek egeC
na-ezmez/ glIelAt :Im igirjeTRr kAeC
pyR. esKAn eTek mhAizlAr idek; rebe,r pu^
ebAhenr j r nAm rAK heyeC. 18 sIm
!b-rAbAr %ridek KAi pyR es y$n
11
19
sbl
U eU nr j jimjAyg
A
rpr jimjAy g epey i Cl sbU l U n
pirbAregAI. egAIr etYk pirbAr pUbR
itit metA jimjAyg epeyiCl. sbUlUenr
sImAn iCl sudUr sArId biD. 11tArpr sImAnAiw
pim mueK mArAlAr idek egeC bM debbz
CeyeC. tArpr sIm cel egeC yiyAemr
ptYk brAbr. 12tArpr sImAn egeC pUbiR dek
eb<ek sArId eTek ikzaelA-tAebAr pyR/
esKAn eTek dAbr Ar yAiPey. 13Aro pUbRidek
10
iyehAzeU yr pu Sk 19:14-51
228
229
inrAp%Ar zhrsmhU
tArpr Bu iyehAzUyek bleln/ 2 "Aim
etAmAek Aedz edbAr j emAizek bYbhAr
keriClAm. emAiz etAmAek keykiw zhr bACet
beliCeln eyel Ay edbAr j ibezx zhr
iheseb iBiht heb. 3yid ekAn bYi) kAek
kSA inCAk]tBAeb htY ker tAhel es
inrApd zhrilr kiwet igey luikey TAket
pAreb/ eyn itezAD dAt K<uej nA pAy.
4
"elAkiwek y kret heb t yKn es
Dre,r ekAn zher Cew pAiley yAeb tKn es
zherr ebzAer tAek TAmet heb. eTem esKAnkAr
dlpitedr kAeC jAnAet heb GwnAw ik heyiCl.
essb Zen tAr tAek zher Fket idet pAer.
esKAen TAkAr j tAr tAek jAyg edeb. 5 ik
ey bYi)iwr epCen DAoy kreb es hye tA zher
es tAr ipC inet pAer. rkm Gwel entAr
eyn tAek tAA krA bYi)iwr hAet Direy n edy.
tAr AyATRIek iny r( kreb. tAr
kAre, tAek r( kreb ey/ es C ker kAek
htYA ker in. esw inCk kw GRwn. es ereg
igey kAek htYA kreb bel htYA ker in. w
hWA Gew egeC. 6 ytidn n zherr ibcAr sBAy
tAr ibcAr hy ttidn es bYi) esKAen TAkeb.
mhAyAjk ytidn eb<ec TAkebn ttidn es esKAen
TAket pAreb. tArpr es tAr inejr zher TRA
eyKAn eTek es pAiley igeyiCl/ esKAen inejr
bAIet iPer yAeb.
7
tA SAeylbAsIrA keykw zhr iWk ker
ineyiCl. tAr elAr nAm idl ''inrAp%Ar zhr.
zhrelA heC
nAil pAbRtY elr gAlIelr gRt ekdz;
Piyemr pAbRtY elr iziKm; iyhd pAbRtY
elr ikiry-bR :iheA,;
8
rebe,r mr elr gRt iyrIehAr kAeC
y$n ndIr pUbRidek ebsr; gAdedez igilyedr
gRt rAemA; mn>izr edez bAzenr gRt
egAln.
9
ey ekAn S AeylbAsI b tAedr se bsbAskArI
eyekAn ibedzI hWA yid kAek htY ker/ sb
zher inrAp%Ar j pAiley eyet pAreb. esKAen
es inrAped TAket pAreb. ey tAek DrbAr j
Cew AseC es tAek htY kret pAreb n.
AyATRIr ibcAr heb es zherr ibcArsBAy.
iyehAzeU yr pu Sk 20:1-21:19
20
21
iyehAzeU yr pu Sk 21:20-22:8
20
230
40
22
231
epeyC. sb ijins etAmAedr BAedr se/ yAr
y$n ndIr pUbRidek rey egeC/ tAedr se BAg
ker ino.
9
sutrAM reb,/ gAd o mn>iz pirbAregAIr
eDRk SAeyelr elAekedr ereK cel egl .
tAr knAenr zIelAet iCl. es jAyg eCe idey
tAr igilyed iPer egl. tAr iPer egl emAizr
edoy jAygAy. Bu emAizek tAedr jAyg
edbAr j Aedz ideyiCeln.
10
reb,/ gAd o mn>izr pirbAregAIr eDRk
elAekr igilyd nAem kiw jAygAy egl. jAygAw
knAenr gt
R yn
$ ndIr kAeC. esKAen elAekr
kw cmkAr ebdI bAnelA. 11SAeyelr A
elAekr yAr tKno zIelAet iCl/ Znet epl ey
itn pirbAregAI rkm kw ebdI !trI
kereC. tAr o Znl ey ebdIw heyeC knAenr
sImAe igily d nAmk kiw jAy g Ay . esw
SAeyelr idekr y$n ndIr kAeC. 12sb Zen
SAeyelr sb elAk itniw pirbAregAIr opr
ebz ereg egl. tAr kse imilt hey edr
ibre yu kreb bel iWk krl.
13
esj SAeyelr elAekr keykjnek
pAWAel reb,/ gAd bM mn>izr elAekedr se
kT blet. sb SAeylIyedr ent iCl pInhs.
pInhs heC yAjk ily A serr pu ^ .
14
SAeylbAsIr CAAo tAedr pirbAregAIr
dzjn entAek esKAen pAiWeyiCl. itiw egAI
eTek kjn ker ent pAWAenA heyiCl. r
TAkt zIelAet.
15
esj gArjn elAk igilyedegl.
tAr reb,/ gAd o mn>izr elAekedr bll/
16
''S Aeyelr sb elAk etAmAedr kAeC jAnet cAy
ekn SAeyelr Verr ibre etAmr kAj
krel ekn etAmr Bur ibrAcr, kerC ekn
etAmr inejedr j ebdI !trI krel etAmr
etA jAn wA Verr iz(Ar ibrAcr,. 17ipeyAer
ik heyiCl men pe es pAepr Pl Ajo
Amr eBAg keriC. es mhApAepr j Vr b
SAeylbAsIek bl sueK A*A keriCeln.
es suStAr Pl Ajo Amr eBAg kriC.
18
Ar Kn etAmr es k kAj kreCA. etAmr
Bur eCr ibre kAj krC. etAmr ik Bur
nusr, A kreb yid Kno n (A ho/
tAhel SAeyelr itiw mAnuexr pr itin *u
hebn.
19
"yid etAmAedr edzek bmAnn kr hy
tAhel AmAedr edez cel esA. Bur pib^ tAbu
AmAedr edez reyeC. etAmr AmAedr KAen ikC
jimjAyg epet pAr. esKAen etAmr bsbAs
kret pAr ik kKno Bur ibre eyo n. Ar
iyehAzeU yr pu Sk 22:9-28
ekAn ebdI qtrI ekAr n. Amr etA itmeDY
smAgm tAbuet AmAedr Bu o Verr kw ebdI
epeyiC.
20
"esrehr pu^ AKenr kT kbAr men ker
edK. es bij$t bS sVe Verr A| mAenin.
es elAkiw Verr ibiD eBeiCl/ ik tAr j
S Aeyelr smS elAkek zAiSeBAg kret heyiCl.
AKn tAr pAepr j mAr igeyiCl/ ik k
kAre, Aer enk elAk mAr igeyiCl.
21
tKn reb,/ gAd o mn>izr elAekr gAer
jnek bll/ 22''Bu heln AmAedr Vr? AbAr
bliC Bu heCn AmAedr Vr? ekn Amr ebdI
keriC t itin jAenn. bAr etAmrAo t ejen
rAeKA. Amr ik keriC t etAmr ibcAr ker
edK. yid etAmAedr men hy Amr ikC Ay
keriC tAhel AmAedr etAmr emer ePl. 23yid
Amr Verr ibiD B ker TAik tAhel tek
bl itin eyn inej AmAedr zAiS edn. 24etAmr
ik men kr ey Amr ebdI bAineyiC ehAmbil/
zs !neb o ml !neb sgR krAr j nA
emAew tA ny. ekn ebdI bAineyiC jAenA AmAedr
By iCl Bib`et etAmAedr elAekr AmAedr emen
eneb n ey AmrAo etAmAedr elAk. Amr
etAmAedr jAit. esidn etAmAedr elAekrA bleb
SAeyelr Bu Vrek pAsn krAr iDkAr
AmAedr en. 25Vr AmAedr y$n ndIr
pAer TAket ideyeCn . r TR yn
$ ndI AmAedr
AlAd ker ideyeC/ AmAedr By iCl etAmAedr
sAenr b hey yKn edz zAsn kreb tKn tAr
meno kreb n ey Amr etAmAedr elAk. tKn
tAr bleb/ 'etAmrA reb, Ar gAedr elAk/ etAmr
ek SAeyelr no? tKn etAmAedr sAenr
AmAedr sAnsitedr Bur pAsn kret edeb
n.
26
"tA Amr ebdI !trI krAr sMk
keriClAm. Amr ehAmbil Ar A ikC sgR
krAr j ebdI bAnA in. 27Asl kT heC ebdI
!trIr e etAmAedr jAnAenA ey Amr es
k Verr pAsn kriC ey Vr etAmAedr.
ebdI etAmAedr kAeC AmAedr kAeC Ar
AmAedr Bib` bMzDredr kAeC mA, kreb ey
AmrAo Bur pAsnA kir. Amr AmAedr !neb/
zs !neb bM ml !neb Buek sgR kir.
Amr cA ey etAmAedr sAenr b hey jAnuk
ey/ AmrAo etAmAedr metA S A ey l bAsI.
28
Bib`et yid etAmAedr bMzDerr bel AmrA
ek S AeylIy n tKn AmAedr bMzDerr bleb/
' edeKA AmAedr iptA ebdI qtrI ker ideyeCn.
ebdI pib^ tAbuet Bur ey ebdI AeC b
tAr metA. ebdI Amr ekAn ikC sgR
iyehAzeU yr pu Sk 22:29-24:1
232
23
24
iyehAzy
U ibdAy jAnAeln
SAeyelr smS pirbAregAIek iyehAzUy
kse iziKem jeA kreln. bI,
iyehAzeU yr pu Sk 24:2-18
233
entAedr/ pirbAerr kt$Aedr/ ibcArkedr bM pdS
kmRcArIedr itin fAkeln. tAr skel Verr
sAmen dAAelA.
2
tArpr iyehAzU y sklek bleln/ ''Bu
S Aeyelr Vr etAmAedr y-y bleCn Aim essb
bliC
bkAl Aeg etAmAedr pU b R p u r xr
TAketn PrA ndIr opAer. Aim AhAemr
iptA/ nAehAerr iptA bM etrh edr met
elAekedr kTA bliC. tKn tAr A
edbtAedr ArADn krt. 3ik AimBu
SV yM etAmAedr pUbR pr
u x AhAmek PrA ndIr
opAerr edz eTek en ideyiClAm bM
tAek knAenr eBtr idey iney esiClAm
bM tAr bMzb]i keriClAm. tArpr tAek
idlAm sMKY sAn. AhAmek Aim kiw
sAn idlAm. tAr nAm sahAk. 4 sahAkek
Aim kiwr nAm yAekAb bM exQ nAem wI
sAn idlAm. exQek idlAm esyIr pbRetr
cAiridekr jim. esKAen yAekAb Ar tAr
pue^r TAkt n. tAr cel igeyiCl imzer.
5
tArpr Aim emAiz Ar hAerA,ek imzer
pAWAlAm. pAWAenAr e imzr eTek AmAr
elAekedr ebr ker AnA. Aim imzerr
elAekedr Byr keXr mueK ePeliClAm. Ar
BAeb Aim etAmAedr elAekedr imzr
eTek ebr ker AnlAm. 6BAeb etAmAedr
pU b R p u r xedr Aim imzr eTek iney
esiClAm. elAiht sAgerr idek tArA cel
esiCl Ar tAedr ipC ineyiCl imzrIyr.
tAedr iCl kt rT/ kt eGA Ar kt
elAk. 7tA elAekr AmAr kAeC TRA Bur
kAeC sAhAyY iB( krl. Aim imzerr
elAekedr eGAr keXr meDY ePllAm. Aim
Bu smu@ idey tAedr AAl krlAm. etAmr
etA inejrA edeKiCel imzerr !sbAihnIr
ik bSA Aim keriClAm.
tArpr etAmr bidn mrBU imet
kAiweyiCel. 8rpr Aim etAmAedr iney
esiClAm emArIyedr edez. edzw iCl
y$enr pUbRtIer. or etAmAedr se yu
keriCl bew/ ik Aim tAedr hArAbAr j
etAmAedr zi) ideyiClAm. tAedr ibnAz krAr
metA (mtA Aim etAmAedr ideyiClAm.
tArpr etAmr es edezr dKl inel.
9
tArpr emAyAebr rAjA bAlAk iseAerr
pu^ SAeylbAsIedr ibre yu e r je
etAejA kret lAgl. es efek pAWAl
bAlAmek. bAlAm heC ibeyAerr pu^. es
bAlAmek etAmAedr iBzAp idet bll.
10
iyehAzeU yr pu Sk 24:19-33
234
235
kAelb bM tA r kA
iyhdAr elAekrA esKAn eTek cel egl. tAr
dbIr zherr elAekedr ibre yu kret egl/ ey
zhrek Aeg bl ht ikiry
esPr. 12yuer Aeg
kAelb iyhdAr elAekedr kAeC itit ker
beliCl/ "Aim ikiryesPr A*m, kret cA.
ey zhriw ijtet pAreb tAr se Aim AmAr
kA kaxAerr ibbAh edb.
13
kAelebr eCAw BAeyr nAm iCl kns. knesr
pu^ ineyl ikiry-esPr dKl krl. sutrAM
kAelb ineyelr se kaxAr ibbAh idl.
14
kaxA ineyelr Gr kret cel egl.
ineyl kaxAek tAr iptAr kAC eTek ikC
jimjAyg cAbAr j beliCl. kaxA iptAr kAeC
egl. gADAr ipW eTek ey es enemeC/ min kAelb
ij|As krl/ ''ik heyeC
15
kaxA bll/ "AmAy kiw phAr dAo. &uim
AmAek enegeBr ZkenA mrBUimw ideyiCel. bAr
AmAek mn ikC jAyg dAo eyKAen jl pAoy
yAy. kAr kTAmt kAelb tAek es edz idl
yAr oper nIec jelr J,R AeC.
16
eknIy sdAeyr elAekr eKjur gAeCr zhr
eyirekA eCe iyhdAr elAekedr se iyhd mr
elr idek cel egl. tArA rAd zherr kAeC
enegeBr SAyI bAis hl. :knAnIyrA emAizr
VZrkul eTek esiCl.
17
ikC knAnIyr sPA zher bAs krt. tA
esKAeno iyh d A Ar izimey A n pirbAregAIr
elAekrA knAnIyedr A*m, krl. tAr zhriw
spU,RBAeb DbMs ker ePll bM tAr nAm rAKl
hmR.
18
iyhdAr elAekr GsA bM GsAr cAridekr
eCAwKAewA zhrelAo dKl krl. tArA iSelAn/
e*A, Ar kACAkAiC sb zhr dKl krl.
19
Bu iyhdAr eyAAedr shAy iCeln. pAhAi
edezr jimelA tAr iney inl. ik ptYk
elr jim tAr inet pArl n/ kAr, esKAnkAr
iDbAsIedr elAhAr rT iCl.
20
emAiz kAelbek iheAe,r kACAkAiC jim edebn
bel itit ideyiCeln. esmt tAr pirbArek
es jim edoy heyiCl. kAelebr elAekr
nAekr itn pu^ek esKAn eTek tAiey
ideyiCl.
11
236
237
Bu y ikC mh kAj keriCeln/ sb bIe,r
t edeKiCeln. 8 nUenr pu^ Bur esbk iyehAzUy
110 bCr by es mAr egeln. 9SAeylbAsIr
iyehAzUyek tAr inejr jim gAz pbRetr %er
Piyemr pAhAI el it-ehres kbr idl.
10
spU,R jiw mAr yAbAr pr prbtI$ j
ebe Wl. tArA Bu ek jAnt n. Bu
S AeylbAsIedr je ik kereCn tAr essb jAnt
n. 11tA tAr m kAj kret Zr krl bM
bAelr mUi%$r pUj kret lAgl. tAr essb kAj
keriCl eyel Bur Ar m iheseb ibebict
iCl. 12Bu SAeylbAsIedr imzr edz eTek ebr
ker eniCeln. edr pUbR pr
u exr Bur esbA krt.
ik Kn tAr Buek tYAg krl. tAedr cAirDAer
bsbAskArI elAekrA mUi%$r pUj kret Zr krl.
kAre, Bu *u heln. 13SAeyelr elAekr
Buek tYAg ker bAl o XAerAtek pUjkret
lAgl.
14
Bu S AeylIyedr pr *u iCeln tA itin
SAeylbAsIedr zedr Ar A*A het ideln.
zr S AeylbAsIedr A*m krel bM tAedr
iDkAerr sbikC iney inl. Bu tAedr
S AeylbAsIedr prAS kret ideln yAr inejedr
r( kret smTR iCl. 15yKn SAeylIyr yu
krt tAr eher eyt. kAr, Bu tAedr idek iCeln
n. itin etA tAedr inexD ker beliCeln ey
tAedr iGer ey sb mAnux reyeC tAedr edbtAedr
pUjA krel tAr eher yAeb. r Pel S AeylIyedr
crm d$z hl.
16
tKn Bu keykjn ent iWk kreln. edr
blA ht ibcArk. zr yAr SAeylbAsIedr
A*m bM luw kret tAedr hAt eTek r
tAedr r( kretA. 17ik tAr ibcArkedr
kT kAen int n. tAr Bur it ibV S iCl n
bM A edbtAedr pUjA kretA. yido tAedr
pUbRpurexr Bur A| bM ined$z pAln krt/
ik Kn tAr icer ibmuK hey egl. tArA
Buek mAnet cAl n.
18
bArbAr SAeyelr zr tAedr (it sADn
krt. Ar tA SAeylIyr sAhAeyYr j ATRn
krt. etYkbAr Bu tAedr d$zAy kX epey
tAedr b< AcAenAr je kjn ker ibcArk
pAiWeyiCeln. itin sbsmey sb ibcArekr
shAy iCeln. etYkbAr edr sAhAeyY
S AeylIyr r( ept. 19ik ibcArk mAr egel
tAr AbAr tAedr purAen peT iPer igey pAp
krt bM mUi%$ pUjAy emet Wt. tAr BIx,
kerAK iCl bM tAr pAepr pT tYAg kret
SVIkAr krl. tAr tAedr pUbRpurxedr eTeko
KArAp Acr, krt.
Tm ibcArk nIeyl
238
239
"S Aeyelr Bu Vr etAmAek A|A ideCn 'nA il
bM sbUlUn pirbAregAIr 10/000 elAk ejAgA
kr bM tAedr tAebAr pbRet iney yAo. 7rAj
yAbIenr esnApit sIxr yAet etAmAr kAeC Aes
Aim tAr bYbS krb. Aim tAek tAr rT Ar
!sdl iney kIezAn ndIr DAer pAiWey edb. tArpr
etAmAedr kAeC es eher yAeb. bYApAer Aim hb
etAmAedr shAy.
8
bArk debArAek bll/ "Apin AmAr se egel
yAb/ y blebn krb. ik Apin n egel Aimo
yAebA n.
9
debAr bleln/ "Aim iny yAb. ik
etAmAr menABAebr j sIxrAek prAijt krbAr
sAn etAmAr heb n. Bu kjn mihlAek
sIxrAek prAijt krbAr j pAWAebn.
debAr bArekr se ekdz zher egeln.
10
ekdez bArk sbUlUn bM nAil pirbAregAIek
efek 10/000 elAkek jeA ker tAr epCn epCn
eyet bleln. debArAo bArekr se egeln.
11
Kn/ ehbr nAem eknIy sdAeyr kiw elAk
iCl. es eknIyedr tYAg keriCl. :eknIyr
iCl emAizr VZr ehAbebr %rpurx. ehbr ok
gAeCr pAez sAnIm nAem kiw jAygAy bAs krt.
sAnIm ekdz zherr Kub kAeC biSt.
12
sIxrAek kjn Kbr idl/ bIenAyemr pu^
bArk tAebAr pbRet reyeC. 13Kbr Zen sIxr 900
elAhAr rT Ar smS elAekedr iney herAz
hAegAiym zhr eTek kIezAn ndIr idek ron hl.
14
debAr tKn bArkek bleln/ "Aj sIxrAek
prAijt krbAr j Bu etAmAr shAy hebn. Bu
ey itmeDY etAmAr j rAS P<Ak ker ideyeCn
t &uim iny jAenA. tA bArk 10/000 elAk
iney tAebAr pbRt eTek enem l. 15elAkjn iney
bArk bAr sIxrAek A*m, krl. yuer smy
Bu sIxr Ar tAr rT/ elAkjn sbikCr meDY
kw tAlegAl pAikey ideln. elAkjn sb ik
ey kreb buJet pAriCl n. sueyAeg bArk o
tAr !sbAihnI sIxrAr bAihnIek hAirey idl. ik
sIxr rT ePel idey pAey ehew pAiley egl.
16
bArk yu cAiley egl. es Ar tAr !sr rT
Ar bAihnIek herAz hAegAiym py$ tAiey iney
egl. tAr sb elAkek trbAir idey ekew ePll.
kjno eb<ec rl n.
17
ik sIxr pAiley egl. es kw tAbuet
elA. es tAbuet yAeyl nAem kjn SIelAk
bAs krt. tAr SVAmIr nAm iCl ehbr. ehbr iCl
eknIy sdAeyr elAk. tAr pirbAr hAesAerr
rAj yAbIenr se zAiet bsbAs krt. sIxr
yAeyelr tAbur idek Cew yAiCl. 18sIxrek Cew
Aset edeK yAeyl tAr tAbu eTek ebirey tAr
240