Ang Iba't Ibang Panahon Sa Kasaysayan NG Pilipinas Final

Ang Ibat Ibang Panahon
Sa Kasaysayan ng Pilipinas
Ang Ibat Ibang Panahon

Sa Kasaysayan ng Pilipinas
Karapatang-Ari 2008
Bureau of Alternative Learning System
KAGAWARAN NG EDUKASYON
Ang modyul na ito ay pag-aari ng Bureau of Alternative Learning System, Kagawaran

ng Edukasyon. Ang alinmang bahagi nito ay hindi maaaring ilathala o kopyahin sa
anumang paraan o anumang anyo nang walang nakasulat na pahintulot ang organisasyon
o ahensiya ng pamahalaang naglathala.
Inilathala sa Pilipinas ng:

Bureau of Alternative Learning Center
Kagawaran ng Edukasyon
3/F Mabini Bldg., DepEd Complex
Meralco Avenue, Pasig City, Philippines
Tel No.: (02) 635-5188 Fax No.: (02) 635-5189
Tungkol Saan ang Modyul na Ito?

Isa ka bang mabuting mamamayang Pilipino? Saglit mong pag-isipan ito.
Kung oo ang sagot mo, may kaunti kang nalalaman sa kasaysayan ng
Pilipinas. Upang maging mabuting Pilipino, kailangang may alam ka tungkol sa
mga mahahalagang tao at pangyayari sa ating kasaysayan. Pero kung hindi ang
sagot mo, makatutulong ang modyul na ito upang maging higit na mabuting
Pilipino ka.
Ang modyul na ito ay tungkol sa ibat ibang makasaysayang pangyayari na
humubog sa ating bayan sa kung ano ito ngayon. Malalaman mo dito kung
paano nakaapekto sa buhay ng ating mga ninuno ang ibat ibang pangyayari sa
ating kasaysayan at kung paano naman nila tayo inimpluwensyahan. Nahahati
ang modyul sa apat na aralin:
Aralin 1 Isinilang nang Malaya
Aralin 2 Mga Bilanggo sa Sariling Bayan
Aralin 3 Malayang Muli!
Aralin 4 Nakatakda bang Maulit ang Kasaysayan?
Anu-ano ang mga Matututuhan Mo sa

Modyul na Ito?
Pagkatapos mong pag-aralan ang modyul na ito, may kakayahan ka nang:
tukuyin ang ilan sa mahahalagang petsa at pangyayari sa kasaysayan

ng Pilipinas;
tukuyin ang ilan sa mahahalagang tao at ang kanilang ambag sa ating

mayamang kasaysayan; at
ipaliwanag ang mga makabuluhan at makasaysayang pangyayari sa

bayan; gayundin ang mga taong sangkot sa mga pangyayaring ito.
Anu-ano na ang mga Alam Mo?

Bago mo umpisahang pag-aralan ang modyul na ito, sagutin mo muna ang
simpleng pagsusulit na ito para malaman kung gaano na ang alam mo tungkol
sa paksa.
I.
Tingnan ang sumusunod na pahina ng kalendaryo ng taong 2000 at

tukuyin kung anong mga pangyayari sa ating kasaysayan ang
ginugunita sa mga petsang binilugan.
Abril 2000
Mayo 2000
Th
2
3
4
5
9 10 11 12
16 17 18 19
23 24 25 26
30
6
13
20
27
S
1
7
8
14 15
21 22
28 29
M T W Th F S
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28 29 30 31
Agosto 2000
Hunyo 2000
Th F S
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30
T W Th F S
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30 31
Nobyembre 2000
Disyembre 2000
W Th F S
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11
12 13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30
Th
3
4
5
6
10 11 12 13
17 18 19 20
24 25 26 27
31
7
14
21
28
F S
1
2
8
9
15 16
22 23
29 30
1. Abril 9
________________________
2. Mayo 28
________________________
3. Hunyo 12
________________________
4. Agosto 27 (huling Linggo)
________________________
5. Nobyembre 30
________________________
6. Disyembre 30
________________________
2
II. Tukuyin kung bakit bantog ang sumusunod na mahahalagang

personalidad na Pilipino.
1. Lapulapu
_____________________________
2. Jose Rizal
_____________________________
3. Graciano Lopez-Jaena
_____________________________
4. Andres Bonifacio
_____________________________
5. Emilio Jacinto
_____________________________
6. Apolinario Mabini
_____________________________
7. Macario Sakay
_____________________________
8. Luis Taruc
_____________________________
9. Benigno Aquino, Jr.
_____________________________
Kumusta ang pagsagot mo? Sa palagay mo bay tama ang mga sagot mo?
Ikumpara ang iyong mga sagot sa mga nasa Batayan sa Pagwawasto sa
pahina 48.
Kung tama lahat ang sagot mo, mahusay! Ipinahihiwatig lamang nito na
marami ka nang alam tungkol sa mga paksa sa modyul na ito. Maaari mo pa
ring pag-aralan ang modyul upang balik-aralan ang mga alam mo na. Malay
mo, maaaring may matutuhan ka pa ring ilang mga bagong bagay.
Kung mababa ang iskor mo, huwag kang malungkot. Nangangahulugang
para sa iyo ang modyul na ito. Makatutulong ito sa iyo upang maintindihan mo
ang ilang mahahalagang konsepto na magagamit mo sa pang-araw-araw na
buhay. Kung pag-aaralan mong mabuti ang modyul na ito, matututuhan mo ang
lahat ng sagot sa mga tanong sa pagsusulit at marami pang iba! Handa ka na
ba?
Maaari ka nang tumungo sa susunod na pahina para simulan ang Aralin 1.
ARALIN 1
Isinilang nang Malaya
Alam mo kung ano ang hitsura ng ating kauna-unahang mga ninuno?
Ano ang tawag sa kanila? Saan sila nanggaling? Paano sila nabuhay hanggang
sa kung ano tayo ngayon? Makatutulong sa iyo ang araling ito upang masagot
mo ang lahat ng tanong na ito.
Basahin Natin Ito

Basahin natin ang sumusunod na sipi sa isang balita tungkol sa ating
kauna-unahang mga ninuno.
Mga kasangkapang gawa sa bato na patunay ng
pagkakaroon ng tao sa Pilipinas sa Edad Yelo
Ang pag-aaral tungkol sa mga materyal na natagpuan
kaugnay ng taong Tabon ay nagpapakitang may mga tao sa
Kuweba ng Tabon sa Palawan mula ng 22,000 hanggang
24,000 B.C.
________________________________________________________________________________
Ang mga labi ng tinatawag na taong
Tabon ay isang bungo, dalawang piraso ng
panga, at ilang ngipin na maaaring
nanggaling sa mahigit isa, marahil, tatlong
tao.
______________________________________________________________
Hindi pa napatutunayan
ngunit maaaring may taong
nabuhay na bago pa man
nabuhay ang taong Tabon. Ito
ang taong Cagayan. Sa
kasamaang-palad, ang mga
kasangkapan ng taong
Cagayan, pati ang mga labi
ng hayop na kinain niya ang
natagpuan ngunit hindi ang mga buto niya.
Subukan Natin Ito

Sagutin ang sumusunod na mga tanong batay sa nabasa mo.
1. Sino sa palagay mo ang taong Tabon?
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
2. Kailan siya nabuhay?
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
3. Ano ang mga labi ng taong Tabon na nagpapatunay na nabuhay siya?
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
Nasagot mo ba ang mga tanong? Maaaring gusto mong basahing muli
ang mga sipi upang malaman ang mga sagot.
Ikumpara ang isinagot mo sa sumusunod:
1. Ang taong Tabon ay isa sa mga kauna-unahang taong nabuhay sa
ating bayan.
2. Nabuhay siya mula 22,000 hanggang 24,000 B.C.
3. Natuklasan ng mga siyentista ang mga buto ng taong Tabon. Ang mga
buto ay isang bungo, ilang pirasong panga, at ilang ngipin.
Alamin Natin
Matagal na panahon pagkaraang mabuhay ang
taong Tabon, may iba pang mga taong namuhay sa
ating mga lupain. Kabilang dito ang mga ninuno ng
mga Negrito at Indonesian.
Ang mga orihinal na tao ng Pilipinas ay ang mga
ninuno ng mga taong kilala ngayon na Negrito o Ita.
Maitim ang kanilang balat at kulot na kulot ang
5
Ang mga Negrito:

Ang unang mga Pilipino
kanilang buhok na kulay kayumanggi. Maliit o pandak din sila. Wala silang
permanenteng tirahan. Nabubuhay sila sa pangangaso at pangangalap ng
pagkain. Naghahanap sila ng pagkain nang nakapangkat sa maliliit na yunit na
may di pormal na organisasyon at pamunuan.
Kalaunan, noong mga
5,000 B.C., ang mga
Indonesian ang sa Luzon,
dala-dala nila ang relihiyong
Islam. Ang kanilang
pangunahing anyo ng
komunidad noon ay ang
barangay, na ipinangalan sa
mga sasakyang-dagat na
nagdala sa kanila sa
kapuluan. Karaniway may
isang pamilya sa bawat
sasakyang-dagat, ang datu
Isang datu, kasama ang kanyang mga nasasakupan,
noong panahon ng mga Indonesian
ang pinuno, kasama ang
mga maharlika at ang mga
timawa. May utang sa mga maharlika ang karaniwan sa mga alipin.
Sa pangkalahatan, mapayapa ang
ugnayan ng mga barangay. Nagkaroon ng
mga ugnayan sa pamamagitan ng pagaasawahan. Ang mga kontrobersiyal na
isyu ay inaayos ng mga nakatatanda
alinsunod sa mga batas. Pagsasaka ang
pangunahing ikinabuhay ng mga tao.
Mag-asawang Pilipino noong unang
panahon
Isang Pilipinong may kasanayan

noong unang panahon
Ipinapakita din ng ebidensya ang

mayamang kultura bago ang kolonyal na
pananakop. Mayroon nang kasanayan sa
paghahabi, paggawa ng sasakyang-dagat,
pagmimina, at paggawa ng ibat ibang produkto
mula sa ginto ang ating mga ninuno. Naitatag na
ang pakikipag-ugnayan sa mga kalapit-bayan sa
Asya noon pa mang 500 B.C. Umiral na ang
pakikipagkalakalan sa mga makapangyarihang
imperyong Hindu sa Java at Sumatra. Ang mga
6
ugnayan namang ito ang nagbigay-daan sa palitan sa iba pang mga kultura.
Halimbawa, ginamit ng ating mga ninuno ang silabikong pagsusulat ng India, na
ginagamit pa rin hanggang ngayon ng mga katutubong tribu sa Palawan at
Mindoro. Nakipagkalakalan na rin sila sa Tsina mula pa noong ika-10 siglo at
sa Saudi Arabia mula pa noong ika-12 siglo. Ito ang dahilan kung bakit, nang
dumating ang mga Espanyol, matatag na ang Islam sa Mindanao at nagsimula
nang makaimpluwensya sa mga pangkat hanggang sa dulong hilaga ng Luzon.
Subukan Natin Ito

May pagkakapareho ba tayo sa ating kauna-unahang mga ninuno? Alin sa
mga pisikal na katangian mo ang katulad ng sa kanila? Itala ang mga ito.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Ihambing ang iyong sagot sa Batayan sa Pagwawasto sa pahina 48.
Magkapareho ba tayo ng sagot?
Alamin Natin ang Iyong mga Natutuhan

Anong mahalagang ambag sa pamumuhay ng Pilipino ang maipapalagay na
idinulot ng panahong tinalakay natin? Ilista ang mga ito.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
Ihambing ang iyong mga sagot sa mga nasa Batayan sa Pagwawasto sa
pahina 49.
Tandaan Natin
Ang pinakamatandang sinaunang labi o fossil ng tao sa Pilipinas ay

ang sa taong Tabon. Natagpuan ang mga ito sa Palawan, isang pulo sa
kanlurang bahagi ng kapuluan.
Ang kauna-unahang mga Pilipino ay ang ninuno ng mga taong kilala

ngayon na Negrito o Ita.
ARALIN 2
Mga Bilanggo sa Sariling Bayan
Alam mo ba kung kailan natuklasan ang Pilipinas? Sino ang nakatuklas
nito? Kanino ito ipinangalan? Malalaman mo ang lahat ng ito at marami pang
iba pa sa araling ito.
Pag-isipan Natin Ito

Tingnan ang larawan. Kilala mo ba ang dalawang tao na naglalaban? Kailan
at saan ito nangyari?
Ang labanan nina Lapulapu at Magellan sa baybayin ng Pilipinas, nang dumating sa bayan
ang mga Espanyol.
Alamin Natin
Ang Pananakop ng mga Espanyol
Naglayag si Ferdinand
Magellan mula sa Espanya noong
1519 upang hanapin ang
tinatawag na pulo ng halamang
pampalasa ng pagkain. Siya,
kasama ang limang sasakyangdagat at 264 tauhan, ay naglayag
sa buong mundo. Ngunit siya at
ang kaniyang mga tripulante.
Dumating si Magellan sa
Samar noong Marso 16, 1521.
Pinangalanan niya ang kapuluan
Ang mga Espanyol na naglalayag para maghanap
na Kapuluan ni San Lazaro,
ng tinatawag na pulo ng halamang pampalasa ng
pagkain
itinusok ang krus at inangkin niya
ang kapuluan para sa Espanya.
Bininyagang Kristiyano ang lahat ng tao maliban sa isang rebeldeng datu, si
Lapulapu at ang kaniyang mga sinasakupan. Noong Abril 27, 1521, napatay si
Magellan sa isang labanan ng mga sundalong Espanyol at mga mandirigma ni
Lapulapu.
Noong 1542, pinalitan ang
pangalan ng kapuluan na
Pilipinas, ipinangalan kay Philip
II, ang tagapagmana ng trono ng
Espanya. Ngunit hindi pormal na
itinuring na kolonya ng Espanya
ang bayan hanggang 1565, nang
hirangin ni Philip II si Miguel
Lopez de Legazpi na unang
gobernador-heneral nito.
Sa buong panahon, dumanas
ang mga Pilipino ng ibat ibang uri
ng pang-aabuso ng mga Espanyol.
Ang mga Espanyol nang unang tumapak sa
baybayin ng Pilipinas
10
Naghari ang mga prayle sa mga Pilipinong tinawag nilang mga indio (mga
taong estupido). Nagbayad ng malalaking buwis ang mga Pilipino. Inangkin ng
mga Espanyol ang kanilang mga lupain.
Jose Rizal
Pagkaraan ng ilang panahon,

binuksan ang Kanal Suez sa kalakalan
at paglalakbay. Nakapaglakbay at
nakapag-aral sa ibang bansa ang
mayayamang Pilipinong estudyante,
gaya nina Jose Rizal at Graciano
Lopez-Jaena. Itinatag nila ang
Kilusang Propaganda. Nagbigayinspirasyon ito sa mga Pilipino sa
Pilipinas upang manindigan para sa
kanilang mga karapatan at lumaban sa
mga Espanyol.
Graciano Lopez-Jaena
Kaya bumuo si Andres Bonifacio ng isang

lihim na organisasyon, ang Kataas-taasang,
Kagalang-galangang Katipunan ng mga
Anak ng Bayan (KKK o Katipunan)
pagkaraang magkaroon ng inspirasyon sa
dalawang nobela ni Rizal, ang Noli Me Tangere
at El Filibusterismo. Pagkaraan ng ilang
panahon, maraming inaresto ang mga Espanyol
sa buong bayan. Walang nagawa si Bonifacio
kundi simulan ang isang rebolusyon, at naganap
ang Sigaw ng Balintawak noong Agosto 26,
1896.
Andres Bonifacio at ang Katipunan
Nang bumalik si Jose Rizal

sa Pilipinas noong 1892,
inaresto at itinapon siya sa
Dapitan. Noong Disyembre 30,
1896, binaril si Rizal sa
Bagumbayan (ngayoy Luneta
Park), Maynila.
Dumami nang dumami ang
mga pag-aalsa sa ibat ibang
bahagi ng bayan. Ngunit higit na
nakalalamang ang armas at dami
Ang Pagbaril kay Rizal sa Bagumbayan
11
ng sundalo ng mga Espanyol.

Madaling nasupil ang mga pag-aalsa,
na hindi masyadong organisado
dahil hindi kasinghusay ng
komunikasyon ng mga Espanyol ang
komunikasyon ng mga rebelde.
Pero hindi sumuko ang mga
Pilipino. Sa kabila ng kanilang
pagkatalo, nagpatuloy silang
nakipaglaban para sa kanilang
kalayaan.
Mga pwersang Espanyol na may mas mahuhusay

na armas noong panahon ng Digmaang PilipinoEspanyol
Noong Abril 1898, dalawang

buwan pagkaraang pasabugin ng
mga pandigmang sasakyang-dagat ng mga Espanyol ang pandigmang
sasakyang-dagat ng mga Amerikano, ang Maine, sa Havana Harbor sa Cuba,
nagdeklara ng giyera/digmaan ang Amerika laban sa Espanya. Noong Mayo
nang taon ding iyon, sumiklab sa Manila Bay ang labanan ng Amerika at
Espanya. Nawasak nang husto ang mga sasakyang-dagat ng Espanya.
Sinamantala ng mga Pilipino ang pagkakataong ito upang humingi ng tulong
mula sa mga Amerikano
upang labanan ang mga
Espanyol.
Noong Hunyo 12,
1898, idineklara ni Emilio
Aguinaldo ang kasarinlan
ng Pilipinas sa kanyang
tahanan sa Kawit, Cavite.
Ang deklarasyong ito ang
nagtakda upang hirangan
siyang unang pangulo ng
Republika ng Pilipinas.
Gayunman, hindi nagtagal
ang kasarinlan.
Idineklara ni Emilio Aguinaldo ang kasarinlan ng Pilipinas

noong 1898
Sandaling tinamasa ng mga Pilipino ang kanilang kasarinlan. Hindi nila

alam na sumuko na sa Amerika ang mga Espanyol at ipinagbili na ng
Espanya ang Pilipinas bilang bahagi ng kanilang kasunduan. Nagpatuloy ang
labanan ng dalawang bansa upang matupad ang kodigo ng karangalan ng
Espanya hanggang sa panahong handa nang sumuko ang mga Espanyol.
12
Patuloy na nakipaglaban ang mga Pilipino, kasama ang mga Amerikano.

Hindi nila alam na ang kanilang mga tagapagligtas ay magiging isa sa kanilang
mga mananakop.
Subukan Natin Ito

Pagsunud-sunurin ang mga pangyayari. Isulat ang bilang 1 hanggang 10
(1 para sa unang pangyayari, 2 para sa pangalawa, 3 para sa pangatlo at iba
pa).
_____ a.
Ipinroklama ni Emilio Aguinaldo ang kasarinlan ng Pilipinas

sa Kawit, Cavite.
_____ b. Natuklasan ni Ferdinand Magellan ang Pilipinas.

_____ c. Isinulat ni Jose Rizal ang kanyang dalawang nobelang Noli
Me Tangere at El Filibusterismo.
_____ d. Pinalitan ang pangalan ng kapuluan na Pilipinas, na
ipinangalan ni Ruy Lopez de Villabos kay Philip II.
_____ e.
Itinatag ni Andres Bonifacio ang Katipunan.
_____ f.
Naganap ang Labanan sa Manila Bay.
_____ g. Binaril si Jose Rizal sa Bagumbayan, Manila.

_____ h. Ipinagbili ng Espanya sa Amerika ang Pilipinas.
_____ i.
Binuksan ang Kanal Suez sa kalakalan at paglalakbay.
_____ j.
Itinatag ang Kilusang Propaganda.

pahina 49. Tama ba lahat ang sagot mo? Kung tama lahat, napakahusay. Kung
may mali, okey na rin. Kailangan mo lamang basahing muli ang mga bahagi sa
naunang seksiyon na hindi mo naintindihang mabuti bago ka magpatuloy sa
susunod na bahagi.
13
Subukan Natin Ito

Itanong mo sa iyong mga magulang, nakatatandang kamag-anak, kaibigan,
o kapitbahay: Bukod sa mga Espanyol, sinong iba pang mga dayuhan ang
nanakop sa ating bayan at nagsikap na pagharian tayo? Isulat ang kanilang
mga sagot.
________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________
Kung ang sagot moy mga Amerikano at Hapones, tama ka.
Ipakuwento mo sa mga nakatatandang kamag-anak o kaibigan ang kanilang
mga karanasan, kung mayroon man, noong panahon ng Pananakop ng mga
Amerikano o Hapones.
Alamin Natin
Ang Panahon ng mga Amerikano
Nang lisanin ng mga
Espanyol ang Pilipinas,
nagsimula ang Digmaang
Pilipino-Amerikano. Sa
sumunod na tatlong taon,
ang mga Pilipino ay
lumaban nang
nakapangkat-gerilya
hanggang maging biktima
muli sila ng panlilinlang.
Nakipagsabwatan sa mga
Amerikano ang ilang
mayayaman upang
madakip si Aguinaldo.
Ang mga sundalong Amerikano noong Digmaang PilipinoAmerikano
Noong Abril 1901,

sumumpa si Aguinaldo na
magiging tapat sa Estados Unidos, na pinamumunuan ni William McKinley.
Noong 1902, sumuko ang mga rebelde sa pamahalaang Amerikano, maliban
kina Apolinario Mabini at Macario Sakay.
14
Si Mabini, isang lumpo at kilalang Utak ng Katipunan, ay nadestyero sa

Guam at bumalik sa bansa noong 1903 para mamatay. Si Sakay naman ay
dinakip at binitay noong 1906.
Noong 1907, itinatag nina Manuel Quezon at
Sergio Osmena ang Partido Nacionalista. Ang
pangunahing mithiin nila ay hilingin sa US ang
kasarinlan ng Pilipinas. Bagamat sa politikay
malaya na ang mga Pilipino nang panahong iyon,
hindi pa rin gaanong makabuluhan ito.
Manuel L. Quezon
Noong 1934, nangako ang mga Amerikano na

ipagkakaloob ang kalayaan kapalit ng mga taripa at
kota sa mga produktong Pilipino. Nilikha ang
isang komisyong pinamunuan ni Claro M. Recto
upang balangkasin ang Konstitusyon ng 1935.
Noong Setyembre 17, 1935, nahalal si Quezon
bilang pangulo ng Komonwelt at si Osmena bilang
pangalawang pangulo.
Binigyang kapangyarihan ang pangulo na mamahala sa armadong puwersa,

konstabularyo at nagkaroon ng awtoridad sa komisyoner ng badyet,
administrasyon sa
kapakanan ng lipunan,
tagapangulo ng
pambansang konseho ng
ekonomiya at gobernador
ng bangko sentral. Hawak
din niya ang
kapangyarihang
suspindihin ang mga halal
na gobernador at meyor.
Habang nangyayari
ang lahat ng ito, ang mga
Hapones ay nagtatatag na
ng imperyo sa Karagatan
ng Timog Tsina.
Ang pagdating ng mga Hapones sa baybayin ng Pilipinas
15
Subukan Natin Ito

Tingnan ang mga larawan. Nagpapakita ang mga ito ng ilang pangyayaring
nabanggit sa naunang seksiyon. Tukuyin kung anong pangyayari ang
ipinapakita ng bawat larawan at isulat ito sa ibaba ng larawan. Isulat din ang
bilang ng mga larawan ayon sa pagkakasunod ng mga pangyayari.
a.
_________________________ b. _________________________
c. _________________________ d. _________________________
e.
_________________________ f.
16
_________________________

pahina 49. Tama ba lahat ang sagot mo? Sigurado akong nasagot mo lahat
nang tama. Maaari ka nang magpatuloy sa susunod pang mga bahagi ng aralin.
Alamin Natin
Ang Panahon ng mga Hapones
Noong Disyembre 8,
1941, sinalakay ng mga
Hapones ang Pilipinas
pagkaraang-pagkaraang
salakayin nila ang Pearl Harbor
sa Hawaii. Bumaba sila sa
Gulpo ng Lingayen noong
Disyembre 22. Mula doon,
pumunta sila sa Maynila.
Idineklara ni Heneral
McArthur na bukas na
syudad o open city ang
Maynila noong Disyembre 25
Ang mga puwersang Hapones nang dumating sa Pilipinas
at inilipat niya sa Corregidor ang

pamahalaang Komonwelt. At
sinakop na nga ng mga Hapones
ang Maynila noong Enero 2,
1942.
Lumipat sa Bataan si
MacArthur at ang kaniyang mga
tauhan para maghintay ng dagdag
na mga puwersa pero walang
dumating. Napilitang tumakas
papuntang US sina Quezon at
Osmena. Nakatakas si MacArthur
noong gabi ng Marso 11, 1942
papuntang Australia. Nangako
siyang bumalik upang iligtas ang
Pilipinas mula sa kuko ng mga
Hapones.
Ang nagugutom at maysakit na mga Pilipino at

Amerikano noong Bataan Death March
17
Samantala, sumuko na sa mga Hapones ang mga gutom at maysakit na

sundalong Amerikano at Pilipino sa Bataan noong Abril 9, 1942. Pinaglakad
sila sa isang death march bilang mga bilanggo at libu-libo sa kanila ang pinatay
bago pa man sila makarating sa pupuntahan. Patuloy na nakipaglaban ang mga
nagtatago pa. Tinawag ang kanilang samahan na Hukbong Sandatahan Laban
sa mga Hapon o Hukbalahap.
Pinagsamantalahan ng mga Hapones ang mga Pilipino sa maraming
paraan. Ipinataw nila sa mga Pilipino ang mura at kadalasay sapilitang
pagtatrabaho. Pinilit ng mga sundalong Hapones ang maraming Pilipina na
maging mga babaeng tagapagbigay-aliw o comfort women. Binihag ang mga
babaeng ito at itinago nang labag sa kanilang kalooban, sa mga bahay-aliwan at
pinilit silang gumawa ng mga bagay na sekswal na makakasaya sa mga
sundalo.
Noong huling mga buwan ng 1943, idinaos ang isang pambansang
asamblea na itinaguyod ng mga Hapones at ginawang pangulo ng Pilipinas si
Jose P. Laurel. Pero kahit ganoon ang nangyari, hindi binigyan ng karapatan
ang mga Pilipino na gumawa ng mga desisyong hindi pumapabor sa mga
Hapones. Nagsilbing papet lamang sila ng mga Hapones kaya tinawag na
gubyernong papet.
Noong Oktubre 1944, bumalik
sa Pilipinas ang mga pwersa ng
US. Naganap ang Labanan sa
Gulpo ng Leyte, na kilala rin bilang
pinakamalaking labanang nabal sa
kasaysayan ng Ikalawang
Digmaang Pandaigdig. Gaya ng
nangyari sa nakaraan, naging
magkaalyadong muli ang mga
Pilipino at Amerikano laban sa
iisang kaaway, sa panahong ito,
ang mga Hapones. Nagtagumpay
ang mga Pilipino at Amerikano
kaya naging malaya na ang
Pilipinas.
Bumalik sa baybayin ng Pilipinas si Heneral Douglas

MacArthur at ang kaniyang mga tropa noong Oktubre
1944.
18
Basahin Natin Ito

Basahin ang sumusunod na halaw sa alaala ni Aling Leonie ng kanyang
mga karanasan nang bata pa siya noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
Bago gumabi,
sinabihan kaming
patayin ang mga ilaw at
tumahimik. Nang
gumabi na, tumunog ang
sirena at pagkaraay may
tunog ng mga eroplano.
Kaagad-agad ay
magkakaroon ng liwanag
at dagundong ng
sumasabog na mga
bomba. Kinarga ko ang
isa sa mga kambal at
kinarga naman ng nanay
ko ang isa pa at umupo
kaming magkatabi sa
isang kamang pang-armi. Nalagot ang mga spring ng kama nang magkagulo at pareho
kaming nahulog. Tumayo kami at ginising ang lahat. Paroot parito ang mga eroplano
buong gabi. Ang hangin ay puno ng ugong ng mga eroplano, sirena, mga putok ng mga
kanyon, putok na masinggan at mga pagsabog. Sa araw, dumidilim ang langit dahil sa
mga eroplanong Hapones at tutunog muli ang mga sirena na nagbibigay-babala na
magtago kami. Sinabihan kaming pumunta sa silong ng bahay. Nakatayong pahilig ang
aming bahay kaya may malaking uwang sa ilalim na puwede naming pagtaguan.
Binutasan namin ang sahig ng aming bahay at nagpapadausdos kami gamit ang
kapirasong tabla na nakapahilig. Ibinaba namin sa butas ng sahig ang isang mesa at
tinakpan ito ng kumot para makagamit kami ng plaslayt nang hindi napapansin ng mga
Hapones ang liwanag. Pagkatapos, naglagay kami ng yero sa harap ng aming maliit na
taguan para maharangan ang mga bala kung sakaling paputukan ng mga Hapones ang
aming bahay mula sa kalsada. May panggatong din kami na nirasyon sa amin upang
makapagluto kami sa aming taguan. Minsan, palihim akong lumabas para kumuha ng
mga lata ng gatas sa tindahan ng PX para sa kambal at nakita ko ang mga sundalong
hilong-tuliro na nagtatakbuhan, talagang hindi organisado.
Source:
Cultural Bridge Productions. Americanitos: Life During the Japanese

Occupation of the Philippines. http://www.culturalbridge.com/phwwii.htm.
October 23, 2000, date accessed.
19

Ano ang mararamdaman mo kung ikaw ang nasa lugar ni Aling Leonie?
Matatakot ka ba? Magiging ganoon ka ba katapang tulad ng pagkuha niya ng
gatas sa tindahan para sa kaniyang kambal na kapatid na lalaki?
Kung ako ang nasa kaniyang lugar, siguradong matatakot ako. Sa palagay
ko, hindi ko magagawa ang tulad ng ginawa niya para sa kaniyang mga kapatid.
Sa palagay ko, napakatapang niya at napakamapagmahal na kapatid. Ikaw
kaya?
____________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________

Itugma ang petsa sa Hanay A sa kaukulang pangyayari sa Hanay B. Isulat
ang titik ng iyong sagot sa puwang bago ang bilang.
A
_____ 1. Marso 16, 1521
a.
_____ 2. Abril 27, 1521
b. binaril si Rizal sa Bagumbayan,

Manila
_____ 3. Agosto 26, 1896
c. idineklara ni Aguinaldo ang

kasarinlan ng Pilipinas sa
Kawit, Cavite
_____ 4. Disyembre 30, 1896
d. sinalakay ng mga Hapones ang

Pilipinas
_____ 5. Hunyo 12, 1898
e.
tumakas sa mga Hapones si

MacArthur
_____ 6. Setyembre 17, 1935
f.
naganap ang Bataan Death

March
_____ 7. Disyembre 8, 1941
g. sinakop ng mga Hapones ang

Pilipinas
20
nadiskubre ang Pilipinas
_____ 8. Enero 2, 1942
h. nahalal na pangulo ng
pamahalaang Komonwelt si
Quezon at pangalawang
pangulo si Osmea
_____ 9. Marso 11, 1942
i.
ang Sigaw ng Balintawak
_____ 10. Abril 9, 1942
j.
pinatay ni Lapulapu si Magellan

may mali, okey lang. Basahin na lamang muli ang mga bahagi ng aralin na hindi
mo naintindihang mabuti bago ka magpatuloy.
Tandaan Natin
Ilan sa mga mahahalagang petsa sa kasaysayan ng Pilipinas ang
sumusunod:
Marso 16, 1521
dumating sa Samar si Magellan
Abril 27, 1521
naganap ang labanan at napatay

ni Lapulapu si Magellan
Agosto 26, 1896
naganap ang Sigaw ng Balintawak
Disyembre 30, 1896
binaril si Rizal sa Bagumbayan, Maynila
Hunyo 12, 1898
idineklara ni Emilio Aguinaldo ang

kasarinlan ng Pilipinas sa Kawit, Cavite
Setyembre 17, 1935
nahalal na pangulo ng pamahalaang

Komonwelt si Quezon at pangalawang
pangulo si Osmea
Disyembre 8, 1941
sinalakay ng mga Hapones ang Pilipinas

sampung oras matapos nilang
bombahin ang Pearl Harbor sa Hawaii
Disyembre 22, 1941
dumaong ang mga Hapones sa Gulpo

ng Lingayen
21
Disyembre 25, 1941
inilipat sa Corregidor mula Maynila ang

pamahalaang Komonwelt
Enero 2, 1942
sinakop ng mga Hapones ang Maynila
Marso 11, 1942
tumakas sa mga Hapones si MacArthur
Abril 9, 1942
naganap ang Bataan Death March
Ilan sa mga mahahalagang personalidad sa kasaysayan ng Pilipinas ang

sumusunod:
Ferdinand Magellan
nakatuklas sa Pilipinas noong 1521
Lapulapu
datu na pumatay kay Magellan
Ruy Lopez de Villalobos nagpalit ng pangalan ng kapuluan na

Pilipinas at ipinangalan niya ito kay
Philip II, ang tagapagmana ng kaharian
ng Espanya
Miguel Lopez de Legazpi unang gobernador-heneral ng

Pilipinas
Jose Rizal
pambansang bayani ng Pilipinas
kasama ni Rizal na nagtatag ng

Kilusang Propaganda
Andres Bonifacio
ang tagapagtatag ng Katipunan
Emilio Aguinaldo
nagdeklara ng kasarinlan ng Pilipinas

sa Kawit, Cavite
William McKinley
pangulo ng US noong panahon ng

pananakop ng mga Amerikano sa
Pilipinas
Apolinario Mabini
kinilalang Utak ng Katipunan
Macario Sakay
huling rebolusyunistang sumuko sa

mga Amerikano
Manuel Quezon
pangulo ng pamahalaang Komonwelt
22
Sergio Osmea
pangalawang pangulo ni Quezon
Claro M. Recto
pinuno ng komisyon na
bumalangkas ng Konstitusyon ng 1935
Douglas MacArthur
general ng hukbong Amerikano na

kilala sa linyang Babalik ako o I shall
return
Jose P. Laurel
ang pangulo ng republika ng Pilipinas

na itinaguyod ng mga Hapones
23
ARALIN 3
Malayang Muli!
Ipinakita sa iyo ng naunang aralin kung ano ang buhay sa Pilipinas sa
ilalim ng ibat ibang mananakop. Iisa-isahin ngayon ng araling ito ang pagunlad ng bayan nang umalis sa wakas ang mga Amerikano.
Subukan Natin Ito

Kilala mo ba ang lahat ng dating pangulo ng Ikatlong Republika ng
Pilipinas? Isa-isang kilalanin ang mga nasa larawan. Isulat ang kanilang
pangalan sa ibaba ng larawan.
1. _________________
2. ________________ 3. ________________
4. ________________
5. ________________ 6. ________________
24
7. ________________
8. _________________ 9. _________________

may mali, gamitin ang Batayan sa Pagwawasto at balikan ang mga larawan
upang makilala mo ang ibat ibang dating pangulo ng Pilipinas.
Alamin Natin
Pagkaraan ng Ikalawang
Digmaang Pandaigdig
Nang mamatay si
Quezon sa Saranac Lake,
New York noong Agosto 1,
1944, pumalit sa kaniyang
puwesto sa Komonwelt ng
Pilipinas si Osmea.
Bumalik siya sa Pilipinas
kasama si MacArthur.
Nagkaroon muli ng maigting
na labanan ng mga
Amerikano at mga Hapones.
Nagtagumpay ang mga
Amerikano at umalis sa
Pilipinas ang mga Hapones.
Ang Pilipinas, sa ilalim
ng pananakop ng Amerika,
Ang mga gerilyang Pilipino na lumalaban sa mga Hapones
ay nagpatuloy sa
pagpapatupad ng pamahalaang Komonwelt.
25
Noong Hulyo 4, 1946, isinaisantabi ng

Amerika ang kolonisasyon at ipinagkaloob nito
sa Pilipinas ang ganap na kasarinlan.
Naghiwalay sina Osmea at Roxas.
Bumuo si Osmea ng sariling partido, ang
Partido Liberal. Naglaban sila para sa
pagkapangulo. Nanalo si Roxas at naging
unang pangulo ng Republika ng Pilipinas
noong Abril 23, 1946.
Pangunahing pinagtuunan sa
panunungkulan ni Roxas ang muling
Sergio Osmea
pagsasaayos ng bayang nawasak ng digmaan.
Sa panahon ding ito, kadalasang marahas
ang ugnayan ng pamahalaan at mga Huk
(mga kasapi sa Hukbalahap), lalo na nang
bumalik ang mga panginoong maylupa
upang angkining muli ang mga lupaing
iniwan nila noong panahon ng pananakop
ng mga Hapones. Hindi naging
mapagbigay at naging malupit sa
pakikitungo sa mga Huk si Roxas. Noong
1948, nagbigay siya ng pangkalahatang
amnestiya sa lahat ng inaresto dahil sa
pagtulong sa mga Hapones. Nang taon
ding iyon, idineklara niyang rebelde at
ilegal
Manuel Roxas
na
organisasyon ang Hukbalahap, na sa
kasamaang-palad ay nagdulot ng mas
maraming problema.
Inatake sa puso at namatay si Roxas
noong Abril 1948. Pumalit sa kaniya si
Elpidio Quirino at nagtangkang
makipagkasundo sa pinuno ng Huk na si
Luis Taruc ngunit bigo ang kaniyang
pagsisikap. Sa katunayan, dumami pa lalo
ang mga Huk. Ngunit hindi ito nakaapekto
sa kanyang popularidad. Muli siyang naging
pangulo sa sumunod na eleksiyon para sa
pagkapangulo noong 1949.
26
Elpidio Quirino
Samantala, ang Kalihim sa Depensa ni

Quirino na si Ramon Magsaysay, Sr. ay
nagtagumpay sa kaniyang patakaran na
pabagsakin ang mga Huk sa paraang militar.
Nang patayin ng mga Huk ang biyuda ni
Quezon at ang kaniyang pamilya, nawalan ng
suporta ng mga tao ang mga Huk. Ang ilan pa
nga sa kanilay naging karaniwang
magnanakaw at bandido.
Tumakbo sa pagkapangulo si Magsaysay
noong 1953 at nakakuha siya ng dalawangsangkatlo ng mga boto na tumalo kay Quirino.
Ramon Magsaysay
Naging
popular siyang
pangulo at nagsimula siyang magkaroon ng
maraming maliliit ngunit mahalagang
proyektong lokal tulad ng paggawa sa mga
kalsada, tulay, balon, at mga kanal ng patubig.
Nagtatag siya ng mga espesyal na hukuman
upang lutasin ang mga alitan ng panginoong
maylupa at kasama. Noong May 1954,
sumuko sa pamahalaan si Taruc, hudyat ng
paghina ng banta ng Huk.
Nang mamatay si Magsaysay sa
pagbagsak ng sinasakyan niyang eroplano
Carlos P. Garcia
noong Marso 17, 1957, pumalit sa kaniya ang
kanyang pangalawang pangulo na si Carlos P.
Garcia. Muling nahalal si Garcia noong 1957
ngunit tinalo siya ni Diosdado Macapagal noong
eleksiyon para sa pagkapangulo noong 1961.
Diosdado Macapagal
Ipinroklama ni Macapagal ang Hunyo 12 na

isang pambansang pista opisyal upang gunitain
ang kasarinlan ng Pilipinas. Ipinatupad din niya
ang batas sa reporma sa lupang pangagrikultura, ipinagpatuloy ang pagpupupursiging
maangkin ang Hilagang Borneo sa kabila ng
pagtutol ng US, at nagkaroon ng
mapagkaibigang pakikipag-ugnayan sa pinuno
ng Indonesia na si Sukarno, na nagpahayag ng
sentimyentong anti-Amerikano. Sinikap din
27
niyang pagbuklurin ang Indonesia, Malaysia at Pilipinas sa MAPHILINDO.

Dahil dito, humina ang kaniyang popularidad. Nang tumakbo siya para sa
termino noong 1965, tinalo siya ng bagong paborito na si Ferdinand E.
Marcos.
Subukan Natin Ito

Gaano na ang natutuhan mo sa aralin? Para malaman, sagutin nang maikli
ang sumusunod na mga tanong.
1. Sinu-sino ang unang apat na pangulo ng Ikatlong Republika ng
Pilipinas?
a.
b.
c.
d.
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
2. Magbigay ng isang mahalaga at makasaysayang pangyayari noong

administrasyong Roxas.
__________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
administrasyong Quirino.
__________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
administrasyong Magsaysay.
__________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
28

administrasyong Macapagal.
__________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
mga pahina 50 at 51. Magkapareho ba tayo ng sagot? Sigurado akong
magkapareho tayo ng sagot. Puwede ka na ngayong magpatuloy sa susunod
na mga bahagi ng aralin.
Alamin Natin
Sa Ilalim ng Paghahari ni Marcos
Sa simula, ang pagkakaluklok sa
kapangyarihan ni Marcos ay nagbigay
ng bagong pag-asa sa mga tao. Sa
panahon ng kanyang unang termino,
napaunlad niya ang agrikultura,
industriya at edukasyon. Naging
napakapopular niya dahil sa
pagpapaunlad ng miracle rice at
pagpapagawa ng mga bagong kalsada,
tulay, at paaralan. Pinanumbalik din
niya ang programa sa reporma sa lupa
ni Macapagal, na pinagtibay nang
walang gaanong hirap.
Noong 1969, muling nahalal na
pangulo si Marcos. Ngunit nabahala
ang kaniyang administrasyon sa
dumaraming demonstrasyon ng mga estudyante at mararahas na pagkilos ng
mga gerilyang panlunsod. Itinatag ang Bagong Hukbong Bayan o New
Peoples Army (BHB o NPA) at ang Moro National Liberation Front (MNLF).
Ferdinand E. Marcos
Dahil sa mga puna ng mga mamamahayag at ng mga estudyante,

nagpatawag si Marcos ng isang kumbensiyong konstitusyunal upang lumikha
ang isang pamahalaang parlamentaryo.
29
Noong Agosto 21, 1971, dalawang granada ang sumabog na lubhang

ikinasugat ng lahat ng kandidato ng oposisyon sa isang asembleya sa Plaza
Miranda. Sinamantala ito ni Marcos at sinuspindi ang writ of habeas corpus.
Noong Setyembre 21, 1972, idineklara niya ang batas militar at sinimulang
ipatupad ng konseptong bagong lipunan. Sa ilalim ng batas militar, nabigyan
siya ng di pangkaraniwang kapangyarihan. Binusalan ang media at inaresto at
tinortyur ang mga hindi sumang-ayon sa kanyang mga patakaran, kasama dito
si Benigno Aquino, Jr.
Gayunman, ang pangingibabaw
ng takot ay hindi nakapigil sa
paggigiit ng kalayaan. Napuno ng
mga estudyante at unyonista ang mga
kalsada na nagdulot sa mga
kaguluhan, paglabag sa karapatang
pantao, at pagkawala ng marami. Ang
bahaging ito ng kasaysayan ng
Pilipinas ay nakilalang Sigwa ng
Unang Kwarto o First Quarter
Storm.
Noong Enero 1981, tinanggal
ang batas militar. Pero patuloy na
tinamasa ni Marcos ang
pagmomonopolisa sa kapangyarihan
Mga estudyante at unyonista sa panahon ng Sigwa
sa pamamagitan ng kanyang mga
ng Unang Kwarto
dikretong presidensyal. Pagkatapos
ng halalan noong Hunyo, muli siyang naupong pangulo para sa isa pang
terminong anim na taon.
Ang pagpatay kay Ninoy Aquino noong 1983
30
Noong 1983,
nagpahayag si Aquino na
babalik sa Pilipinas,
matapos ma-exile sa
Boston, Massachusetts sa
loob ng mahabang
panahon. Binalak niyang
tumulong sa kanyang
Partido PDP-Laban para sa
darating na halalan. Ngunit
bago pa man siya tumapak
sa lupa noong Agosto 21,
1983, pinatay siya.
Nagtipun-tipon ang mga demonstrador at iginiit nila ang pagbibitiw ni

Marcos, na sinuportahan nang husto ng mga dayuhang negosyante na
nakasaksi sa paglaki ng utang sa mga dayuhan na hindi kailanman nangyari
noon.
Inilunsad noong 1984 ang isang imbestigasyon sa pagpatay kay Aquino,
na pinamunuan ni Corazon Agrava. Ayon sa kanilang pagsusuri, si Rolando
Galman ang pumatay kay Aquino. Kalaunan, natuklasang responsable ang
matataas na opisyal ng
militar sa pagkamatay ni
Aquino.
Tumindi pa nang
tumindi ang galit sa rehimen
nang matuklasan na ang
mga ari-arian ng mga
Marcos ay tinatayang
nagkakahalaga ng ilang
bilyong dolyar.
Napilitang magpatawag
si Marcos ng mas maagang
Nagpatawag ng snap election si Marcos noong 1986
halalan. Ang biyuda ni
Benigno Aquino, Jr. na si Corazon Aquino ang lumaban kay Marcos sa snap
election noong Pebrero 7, 1986.
Mga Pilipinong sundalo at sibilyan na nagrarali laban kay Marcos
31
Ipinahayag na si Marcos ang nanalo sa kabila ng patunay na may

pandaraya. Ngunit determinado ang mga Pilipino na tanggalin siya sa
kapangyarihan kaya nagtipun-tipon at nagbantay sila sa loob ng tatlong araw sa
EDSA. Noong Pebrero 25, 1986, dinala sa Hawaii ang pamilyang Marcos,
nagwakas ang dalawampung taong dinastiya.
Noong panahon ng kapangyarihan ni Marcos, ninakawan niya ang
ekonomiya ng Pilipinas ng bilyung-bilyong dolyar sa pamamagitan ng
katiwalian. Inihabla ng pamahalaang US ang mga Marcos sa salang
pangungulimbat ngunit noong 1990 (nang mamatay si Marcos), pinawalangsala ng hukumang pederal si Imelda sa lahat ng habla sa kanila. Pinayagan
siyang bumalik sa Pilipinas noong 1991; noong 1993, napatunayan ng isang
hukuman ng Pilipinas na nagkasala siya ng katiwalian.
Subukan Natin Ito

Ang sumusunod na mga parirala ay may kaugnayan sa ilan sa mga
mahahalagang pangyayari noong panahon ng administrasyong Marcos.
Miracle rice
Batas militar
New Peoples Army
Bagong Lipunan
Moro National Liberation Front
Benigno Aquino, Jr.
Pamahalaang parlamentaryo
Sigwa ng Unang Kwarto

(First Quarter Storm)
Plaza Miranda
Mga dikretong presidensyal
writ of habeas corpus
Snap election
Hanapin ang mga nakalistang salita sa sumusunod na palaisipan at bilugan

ang mga ito. Tandaan na ang mga salita ay maaaring nakasulat nang pahalang o
pababa. Ipinapakita ang isang halimbawa upang magabayan ka.
32
M O R O N A T
I
B A T
O N A L
I B E R A
I W O V O L T Z R A M P
O X C U T E G Y M A D E E
L N E W P E O P
U X H
B L E
V P E
U A Q K U Y A R A P Y H P O
B R A
H Z X
E O E
L E S A R M Y Y
O H B A T A S M
O A F S O X Y T
T A M
T T T
K M Y
X P M K
S T H
T U L O A N T O K N
T O F H A B E A S C O R
C O Y Y W R
E
K A S
A M I
S S M
N C H
N K
O N R O
E N L
K N E R A
O L
R D S H A O L
N C Y E Y
R Y S
N P N
N A P E L E C T
I O N G H B
E M N B
C H
H G U B
Y E R N O N G P A R L A M E
G X D L
A K T O A
I G W A N G U N A N G K W A
V M S
T R Y X C H
I N
L L G U D B L
J M E
L A
I H P S G K A Y
S M G
A D
I
K
I M O R O
K R E T O N G P R E

may mali, huwag mag-alala. Basahin na lamang muli ang mga bahaging hindi
mo naintindihang mabuti bago ka magpatuloy sa susunod na mga bahagi ng
aralin.
Alamin Natin
Isang Demokratikong Lipunan
Bilang bagong pangulo ng Pilipinas, minana
ni Corazon Aquino ang isang bayang bangkarote
at lugmok sa kahirapan. Inako niya ang
tungkuling muling buhayin ang bayan at ang mga
institusyong publiko nito. Malaki ang inasahan
niya sa hinaharap.
Binigyang diin ng administrasyong Aquino,
ang kahalagahan ng saligang kalayaang sibil, ang
kalayaan sa pananalita, kalayaan sa pagtitipuntipon at kalayaan sa pamamahayag. Tinanggal
niya sa pamahalaan ang mga kroni ni Marcos.
Dagdag pa riyan, niratipika ang isang bagong
konstitusyon sa pamamagitan ng referendum
noong Pebrero 1987.
33
Corazon Cory Aquino
Sinimulang makipagnegosasyon ng pamahalaan sa NPA at MNLF na

nakapagpagaan nang husto sa suliranin ng militar.
May iba pa ring mga pumuna sa administrasyong Aquino. Anim na
tangkang kudeta ang kabuuang naitala mula 1987 hanggang 1989. Ngunit
anuman ang kaniyang mga pagkukulang,
nararapat na kilalanin ang kaniyang
malaking pagpapahalaga sa demokrasya.
Noong Mayo 11, 1992, pinamahalaan niya
ang isang makatarungan, lantad at sa
kalakhay mapayapang halalan na
nagresulta sa paglipat ng pagkapangulo kay
Fidel V. Ramos.
Fidel V. Ramos
Sinikap ng administrasyong Ramos

para patatagin ang ekonomiya. Nilutas ni
Ramos ang napag-iwanang problema sa
enerhiya, komunikasyon at transportasyon
at sinimulan ang mga pagbabago sa
ekonomiya at pinansiya na kailangan upang
higit na maging competitive ang
ekonomiyang pang-industriya.
Sa huling bahagi ng panunungkulan ni Ramos, pinuri siya ng kanyang mga

kasamahan dahil sa kanyang matatag at mahusay na pagganap bilang pangulo
at hinikayat siyang amyendahan ang konstitusyon upang magkaroon siya ng
pangalawang termino. Pero pagkaraan ng matagal na pagsasaalang-alang,
nagpasya siyang masyadong maaga pa upang amyendahan ang konstitusyon at
pinamahalaan niya ang isang halalang sa kalakhay mapayapa.
34
Subukan Natin Ito

Kung totoo ang pahayag, isulat ang T sa puwang bago ang bawat bilang.
Kung mali ang pahayag, palitan ang nakasalungguhit na salita o parirala para
maging totoo ito. Isulat ang tamang salita o parirala.
______________ 1.
Minana ni Aquino ang isang bayang bangkarote at

lugmok sa kahirapan.
______________ 2.
Hindi binigyang-diin ni Aquino ang kahalagahan

ng saligang kalayaang sibil na kalayaan sa
pananalita, kalayaan sa pagtitipun-tipon at
kalayaan sa pamamahayag.
______________ 3.
Walang sinuman ang pumuna sa administrasyong

Aquino.
______________ 4.
Nararapat na kilalanin ang pagpapahalaga

ni Aquino sa demokrasya sa bayan.
______________ 5.
Pangunahing mithiin ni Ramos na patatagin ang

ekonomiya.
______________ 6.
Pinalawig ni Ramos ang kaniyang panunungkulan

bilang pangulo sa pamamagitan ng pag-aamyenda
sa konstitusyon.

may mali, okey din. Basahin na lamang muli ang mga bahaging hindi mo
naintindihang mabuti bago sagutin ang susunod na pagsasanay.
35

Marami ka bang natutuhan sa araling ito? Tingnan natin kung marami nga.
Sagutan ang palaisipan.
1
2
5
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Pahalang
Pababa
2. Diosdado _ _ _ _ _ _ _ _ _
pangulo ng Pilipinas mula
1961 hanggang 1965
1. Fidel V. _ _ _ _ _
pangulo ng Pilipinas
mula 1992 hanggang 1998
3. _ _ _ _ _ _ _ Aquino
1986 hanggang 1992
2. Ramon _ _ _ _ _ _ _ _ _
1953 hanggang 1957
8. Sergio _ _ _ _ _ _
1944 hanggang 1946
4. Manuel _ _ _ _ _
1935 hanggang 1944
36
9. Manuel _ _ _ _ _
1946 hanggang 1948
5.
____
tawag sa mga kasapi ng
Hukbalahap
11. Corazon _ _ _ _ _ _ _
namuno sa imbestigasyon hinggil
sa pagpatay kay Aquino
6. _ _ _ _ _ _ _ Aquino Jr.
dating senador na pinatay
noong Agosto 21, 1983
12. _ _ _ _ _ _ _
lider ng Indonesia na
kinaibigan ni Macapagal
7. Ferdinand E. _ _ _ _ _ _
ng 1965 hanggang 1986
14. Luis _ _ _ _ _
kilalang lider ng Huk
10. Carlos P. _ _ _ _ _ _
15. Rolando _ _ _ _ _ _
itinurong pumatay kay Aquino
13. Elpidio _ _ _ _ _ _ _

may mali, huwag mag-alala. Basahin na lamang muli ang mga bahagi ng aralin
na hindi mo naintindihang mabuti bago ka magpatuloy sa susunod.
Tandaan Natin
Ang sumusunod ay ilan pang importanteng petsa sa kasaysayan ng
Pilipinas:
Agosto 1, 1944
namatay si Quezon sa Saranac Lake,

New York
Hulyo 4, 1946
ipinagkaloob ng Amerika ang kalayaan ng

Pilipinas
Abril 23, 1946
idinaos ang unang halalan sa Pilipinas

bilang isang nagsasariling bayan
Marso 17, 1957
namatay si Magsaysay nang bumagsak

ang sinasakyan niyang eroplano
Agosto 21, 1971
binomba ang Plaza Miranda

37
Setyembre 21, 1972
idineklara ni Marcos ang batas militar
Agosto 21, 1983
pinatay si Benigno Aquino Jr. sa

Manila International Airport (ngayoy
Ninoy Aquino International Airport)
Pebrero 7, 1986
idinaos ang snap election na nagwakas sa

paghahari ni Marcos
Pebrero 25, 1986
lumipad patungong Hawaii ang mga

Marcos na nagwakas sa kanilang
dalawampung taong dinastiya
Mayo 11, 1992
ang unang halalan pagkaraan ng

administrasyong Marcos
Ang sumusunod ay ilan pang importanteng personalidad sa kasaysayan ng

Pilipinas:
Manuel Roxas
pangulo ng Pilipinas mula 1946 hanggang

1948
Elpidio Quirino
pangulo ng Pilipinas mula 1948

hanggang 1953
Luis Taruc
pinakakilalang lider ng Huk
Ramon Magsaysay

1957
Carlos P. Garcia

1961
Diosdado Macapagal pangulo ng Pilipinas mula 1961 hanggang

1965
Sukarno
Ferdinand E. Marcos pangulo ng Pilipinas mula 1965

hanggang 1986
Benigno Aquino, Jr.
lider ng Indonesia na kinaibigan ni

Macapagal
dating senador na pinatay sa Manila

International Airport (ngayoy Ninoy
Aquino International Airport)
38
Corazon Agrava
namuno sa imbestigasyon sa pagpatay

kay Aquino
Rolando Galman
itinurong pumatay kay Aquino
Corazon Aquino

1992
Fidel V. Ramos

1998
39
ARALIN 4
Nakatakda bang Maulit
ang Kasaysayan?
Pagkaraang matuto sa ibat ibang aral mula sa kasaysayan, ano na ang
nangyari sa atin ngayon? Ano ang mangyayari sa ating bansa sa hinaharap?
Ano pa ang ibang aral na matututuhan natin upang hindi na maulit ang
kasaysayan? Tatalakayin natin sa araling ito ang mga nabanggit na tanong.

1. Narinig mo na ba ang kasabihang Nauulit ang Kasaysayan? Ano sa
palagay mo ang ibig sabihin nito? Naniniwala ka ba sa kasabihang ito?
__________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________
2. Pagkatapos mong basahin ang ilan sa pinakamahalagang pangyayari
na nakaapekto sa ating bayan, ano ang mga mahahalagang aral ang
naisip mo? Paano makatutulong sa iyo ang iyong kaalaman sa mga
nakaraang pangyayari? sa iyong komunidad? sa buong bayan?
____________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________
3. Alam mo ba ang nangyayari sa iyong paligid? Ano ang kasalukuyang
kalagayan ng ating bayan? Anu-ano ang kinakaharap na suliranin ng
administrasyong Estrada?
____________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________
mga pahina 53 at 54.
40
Basahin Natin Ito

Basahin ang sumusunod na maiikling balita para magkaroon ka ng idea
kung ano ang mga suliraning kinakaharap ngayon ng bayan.
25 October
Ayon sa isang sarbey bago ang juetengate naniniwala ang karamihan
sa mga Pilipino na corrupt ang administrasyong Estrada.
Ibinasura ng Korte Suprema ang petisyon ng isang pangkat ng mga
abogado mula sa Pangasinan na itigil ng Senado ang pag-iimbestiga sa
mga bintang hinggil sa jueteng laban kay Pangulong Estrada.
23 October
Ayon sa isang bagong ulat ng PCIJ, ang isang network ng mga kroni,
abogado at mga kunwaring korporasyon ni Estrada ang bumili ng mga
lupa at bahay na nagkakahalaga ng halos isang bilyong piso para kay
Pangulong Estrada mula noong 1998.
Sinasabi ni Pangulong Estrada na bukas siya sa ideang magkaroon ng

snap presidential election habang hinihikayat niya ang militar na huwag
sumuporta sa mga pangkat na naghahangad na mapatalsik siya.
Ayon sa isang kongresista ng oposisyon, inaasahan niyang 60

representante ang lalagda sa pormal na reklamo ng impeachment
complaint laban kay Presidente Estrada sa susunod na dalawang
araw.
Salin ng mga sipi mula sa :
Philippine Daily Inquirer. Bad Times. http://

www.inquirer.net/badtimes.htm. October 26, 2000,
date accessed.
41
Magbalik-aral Tayo
Batay sa nabasa mo, ano ang mga suliraning kinakaharap ng Pilipinas sa
ilalim ng administrasyong Estrada? Isulat ang iyong mga sagot.
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Tingnan ang halimbawang sagot para sa aktibidad na ito sa Batayan sa
Pagwawasto sa pahina 54.
Alamin Natin
Ang sumusunod ay halaw sa talumpati ni Estrada sa araw ng kaniyang
inagurasyon noong Hunyo 30, 1998. Ipinapahayag dito ang kaniyang mga
plano para sa bayan bilang bagong halal na pangulo.
Ang aking pangako ay hindi malaki.
Ang nakikita ko sa hinaharap ay karaniwan
lamang. Ang aking mga pangako ay pag-asa
ng mga ordinaryong Pilipino tulad ko, lalo
na sa panahon ng pagbagsak ng ekonomiya
na kasalukuyan nating kinakaharap. Dapat
matagal nang natupad ang mga ito. Nais kong
maghatid ng kapayapaan sa ating mga buhay
at pagkakasundo sa ating lipunan. Nais kong
maghatid ng kaayusan sa ating mga lansangan
at katarungan sa ating mga institusyon. Nais
kong muling ayusin ang ating ekonomiya at
ipamahagi nang pantay-pantay ang mga
bunga nito. Nais kong madama ng bawat
Pilipino, mayaman man o mahirap, na ang
pinakaligtas na pook sa buong daigdig para
sa kaniya ay ang sarili niyang bayan. At panghuli, umaasa ako na mapagbubukludbuklod ko ang mga Pilipino para makaahon tayo sa krisis ng ating rehiyon at
makamit ang ating pangarap ng sentenaryo.
Salin ng Sipi mula sa Talumpati ni Pangulong Estrada: President Estradas Web
Facility Center. http://www.erap.com/web/speeches/speech02.htm. October
26, 2000, date accessed.
42
Magbalik-aral Tayo
Batay sa nabasa mo, ano ang mga mithiin ng administrasyong Estrada?
Isulat ang iyong mga sagot.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Tingnan ang halimbawang sagot sa Batayan sa Pagwawasto sa pahina
54.

1. Batay sa isinulat mo sa Magbalik-aral Tayo, sa palagay mo bay
makakamit ng administrasyong Estrada ang mga layuning itinakda nito
para sa buong bayan? Bakit/Bakit hindi? Isulat ang iyong mga sagot.
__________________________________________________________
__________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
2. Ibahagi ang iyong mga sagot sa isang kasapi ng iyong pamilya,
kaibigan, o sa iyong Instructional Manager o Facilitator. Sang-ayon
ba siya sa iyong sagot? Bakit/Bakit hindi? Isulat ang kaniyang mga
sagot.
__________________________________________________________
__________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
Ihambing ang iyong sagot sa Batayan sa Pagwawasto sa pahina 54 at 55.
Magkapareho ba tayo ng sagot?
43
Tandaan Natin
Layunin ng administrasyong Estrada na bigyan ng panahong

magtagumpay ang masa dahil, ayon kay Estrada, hindi sila kailanman
nabigyan noon ng panahon.
Sa kasamaang-palad, nakaapekto ang mga suliranin sa ekonomiya sa

administrasyon at pati na sa buong bayan.
Napansin mo bang isang nagpapatuloy na proseso ang kasaysayan?

Maaaring magpaulit-ulit ang mga pangyayari sa nakaraan at ang mga
sitwasyong naging dahilan para mangyari ang mga ito. Itoy walang katapusang
pag-ikot ng pagtaas at pagbaba. Sa pagdaan ng bawat araw, masasaksihan
natin ang mas marami pang mahahalagang pangyayari at mas marami pang
personalidad na gumaganap ng mga mahahalagang papel. Ang nangyayari sa
kasalukuyan ay magiging kasaysayan sa hinaharap.
Dito nagwawakas ang modyul. Binabati kita sa pagtatapos nito!
Nagustuhan mo ba ito? May natutuhan ka bang kapakipakinabang? Naririto ang
buod ng mga pangunahing punto para makatulong sa iyo upang higit mong
matandaan ang mga ito.
Ibuod Natin
Sinasabi sa iyo ng modyul na ito na:
Dapat ipagmalaki ng mga Pilipino ang kasaysayan ng kanilang bayan.

Dapat din nilang ipagmalaki at tularan ang mga bayaning nag-alay ng
lahat ng kanilang makakaya pati na ang kanilang buhay upang
makalaya ang kanilang bayan mula sa pang-aapi ng mga dayuhan at
ibang Pilipino.
Dapat nating ipakita ang paggalang sa ating mga pambansang bayani

sa pamamagitan ng paggunita sa kanilang nagawa para sa ating bayan
sa mga espesyal na petsa na inilaan para sa kanila.
Dapat nating tandaan ang mga aral na natutuhan natin mula sa ating
kasaysayan at iwasang maulit ang mga pagkakamaling nagawa ating
mga ninuno.
44
Anu-ano ang mga Natutuhan Mo?

A. Tukuyin ang mga pangyayari sa sumusunod na petsa.
1. Marso 16, 1521
_____________________
2. Agosto 26, 1896
_____________________
3. Disyembre 30, 1896
_____________________
4. Hunyo 12, 1898
_____________________
5. Abril 9, 1942
_____________________
6. Hulyo 4, 1946
_____________________
7. Abril 23, 1946
_____________________
8. Setyembre 21, 1972
_____________________
9. Agosto 21, 1983
_____________________
10. Mayo 11, 1992
_____________________
B. Sagutin nang maikli ang sumusunod na tanong.

1.
Ano ang tawag sa ating kauna-unahang mga ninuno? Magbigay ng

maikling paglalarawan sa kanila.
____________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
______________________________________________________
2. Paano inuri ang mga tao sa ating bayan noong mga 5000 B.C.?
Ilarawan ang bawat uri.
a.
_____________________________________________
_____________________________________________
b. _____________________________________________
_____________________________________________
45
c. _____________________________________________
_____________________________________________
d. _____________________________________________
_____________________________________________
3. Kailan at paano natuklasan ni Ferdinand Magellan ang Pilipinas?
________________________________________________
________________________________________________
4. Ano ang nag-udyok sa mga Pilipino na mag-alsa laban sa mga
Espanyol?
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
5. Ano ang dalawang nobela ni Jose Rizal na nagbigay-inspirasyon
kay Andres Bonifacio na mamuno sa mga Pilipino para lumaban
sa mga Espanyol?
a. _____________________________________________
b. _____________________________________________
6. Isa-isang banggitin ang ibat ibang pangulo ng Pilipinas.
Magbigay ng kahit isa sa mga makabuluhang ambag nila sa bayan.
a.
_____________________________________________
_____________________________________________
b. _____________________________________________
_____________________________________________
c. _____________________________________________
_____________________________________________
d. _____________________________________________
_____________________________________________
e.
_____________________________________________
_____________________________________________
f.
_____________________________________________
_____________________________________________
46
g. _____________________________________________
_____________________________________________
h. _____________________________________________
_____________________________________________
i.
_____________________________________________
_____________________________________________
j.
_____________________________________________
_____________________________________________
k. _____________________________________________
_____________________________________________
l.
_____________________________________________
_____________________________________________
m. _____________________________________________
_____________________________________________
7. Tumukoy ng lima sa mga pambansang bayani na binanggit sa
modyul at isulat ang kanilang mga ambag sa Pilipinas.
a.
_____________________________________________
_____________________________________________
b. _____________________________________________
_____________________________________________
c. _____________________________________________
_____________________________________________
d. _____________________________________________
_____________________________________________
e.
_____________________________________________
_____________________________________________

mga pahina 55 at 56. Tama ba lahat ang sagot mo? Kung tama lahat,
napakahusay! Ibig sabihin naintindihan mong mabuti ang nilalaman ng modyul
na ito. Kung may mali, balikan mo ang mga ito bago pag-aralan ang susunod
na modyul. Sigurado akong kaunting tiyaga pa at tama na lahat ang sagot mo
sa susunod.
47
Batayan sa Pagwawasto
A. Anu-ano na ang mga Alam Mo? (pp. 23)
I.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Araw ng Kagitingan
Araw ng Pambansang Bandila
Araw ng Kasarinlan
Araw ng mga Pambansang Bayani
Araw ni Bonifacio
Araw ni Rizal
II. 1.
2.
3.
4.
5.
unang Pilipinong lumaban sa mga Espanyol

ang pambansang bayani ng Pilipinas
ang kasama ni Rizal na nagtatag ng Kilusang Propaganda
ang nagtatag ng Katipunan
nagproklama ng kasarinlan ng Pilipinas noong Hunyo 12,
1898 sa Kawit, Cavite
6. kilalang Utak ng Katipunan
7. huling rebeldeng Pilipino na sumuko sa mga Amerikano
8. pinakakilalang lider ng Huk
9. dating senador na pinatay sa Manila International Airport
(ngayoy Ninoy Aquino International Airport) noong
10. Agosto 21, 1981
B. Aralin 1
Subukan Natin Ito (pahina 7)
Maaaring iba-iba ang sagot sa aktibidad na ito ngunit naririto ang
halimbawang sagot.
Tulad ng ating kauna-unahang mga ninuno, kulot ang buhok
ko at itim ang aking mga mata. Hindi rin ako matangkad.
48
Alamin Natin ang Iyong mga Natutuhan (pahina 7)

Maaaring iba-iba din ang sagot sa aktibidad na ito ngunit naririto
ang halimbawang sagot.
Itinuro sa atin ng ating mga ninuno kung paano
makipagkalakalan sa ating mga kalapit-bayan at mapayapang
makipag-ugnayan sa kanila sa kabila ng kawalan ng pamahalaan.
Nagkakasundo noon ang ibat ibang pamilya kahit may ibat
ibang mga pinapahalagahan sa buhay. Kahit may ibat ibang lider
sila, hindi sila nakipag-away sa isat isa. Nakakita sila ng paraan
kung paano sila mabubuhay sa kabila ng kanilang pagkakaiba.
C. Aralin 2
a.
b.
c.
d.
e.
8
1
5
2
6
f.
g
h.
i.
j.
10
7
9
3
4

2
a.
b. Naghahandang sumalakay ang mga Hapones sa kanilang mga

kalapit-bayan sa Asya
c. Sumusumpa ng katapatan sa Amerika si Aguinaldo
d. Paglagda ng kasunduan sa pagitan ng Espanya at Amerika
e.
Ipinapahayag ng pangulo ng US na si McKinley na dapat

munang maging sibilisado at mabinyagang Kristiyano ang
Pilipinas bago ipagkaloob ang kasarinlan nito
f.
Inagurasyon ng pamahalaang Komonwelt
Labanan sa Manila Bay
49
Alamin Natin ang Iyong mga Natutuhan (pp. 2021)

1.
2.
3.
4.
5.
a
j
i
b
c
6.
7.
8.
9.
10.
h
d
g
e
f
D. Aralin 3
Subukan Natin Ito (pp. 2425)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Manuel Roxas
Elpidio Quirino
Carlos Garcia
Ramon Magsaysay, Sr.
Diosdado Macapagal
Ferdinand Marcos
Corazon Aquino
Fidel Ramos
Joseph Ejercito Estrada
Subukan Natin Ito (pp. 2829)

1. a.
b.
c.
d.
Manuel Roxas
Elpidio Quirino
Carlos Garcia
2. Maaaring iba-iba ang sagot dito ngunit naririto ang posibleng mga
sagot.
Muling pagsasaayos sa bayang nawasak ng digmaan.
Naging palaban at marahas ang ugnayan ng pamahalaang

republikano at ng mga Hukbalahap
Bumalik sa bayan ang mga panginoong maylupa.
Upang angkining muli ang mga ari-ariang iniwan nila noon.
Binigyan ng pangkalahatang amnestiya ang mga Huk.
Idineklarang rebelde at ilegal na organisasyon ang

Hukbalahap.
50
3. Maaaring iba-iba ang sagot dito ngunit naririto ang posibleng

mga sagot.
Tinangkang makipagnegosasyon sa mga Huk.
Sa pamamagitan ng militar, nagtagumpay sa pagpapabagsak

sa mga Huk si Magsaysay, ang Kalihim ng Depensa noon.
Nawalan ng suporta ng bayan ang mga Huk nang

pagpapatayin nila ang pamilya ng dating pangulong Quezon.
4. Maaaring iba-iba ang sagot dito ngunit naririto ang posibleng mga
sagot.
Maraming maliit pero mahahalagang proyektong lokal ang

isinagawa ng pamahalaan.
Itinatag ang mga espesyal na hukuman upang lutasin ang

alitan ng mga panginoong may-ari ng lupa at ng mga kasam.
Sa wakas, sumuko sa pamahalaan ang lider ng Huk na si

Taruc.
5. Maaaring iba-iba ang sagot dito ngunit naririto ang posibleng

mga sagot.
Ipinroklama ang Hunyo 12 na isang pambansang pistaopisyal upang gunitain ang kasarinlan ng Pilipinas
Pinagtibay ang batas sa reporma sa lupang pang-agrikultura.
Naisulong ang mapagkaibigang ugnayan ng mga

pamahalaan ng Malaysia at Indonesia na humantong
sa pagbubuo ng MAPHILINDO.
51

M O R O N A T
O N A L
B A T
L N E W P E O P
I B E R A
O X C U T E G Y M A D E E
L E S A R M Y Y
U X H
B L E
V P E
U A Q K U Y A R A P Y H P O
B R A
E O E
H Z X
T A M
X P M K
T U L O A N T O K N
T O F H A B E A S C O R
T T T
K M Y
S T H
C O Y Y W R
K A S
A M I
O H B A T A S M
N P N
S S M
N C H
K N E R A
R D S H A O L
N C Y E Y
N A P E L E C T
I O N G H B
C H
O N R O
E N L
O L
R Y S
O A F S O X Y T
I W O V O L T Z R A M P
E M N B
Y E R N O N G P A R L A M E
G X D L
A K T O A
I G W A N G U N A N G K W A
V M S
I N
N K
H G U B
H
T R Y X C H
L L G U D B L
J M E
L A
I H P S G K A Y
S M G
A D
I
K
I M O R O
K R E T O N G P R E

1. T
2. M Binigyang-diin ni Aquino ang kahalagahan ng saligang
kalayaang sibil na kalayaan sa pananalita, kalayaan
sa pagtitipun-tipon, at kalayaan sa pamamahayag.
3. M Maraming tao ang pumuna sa administrasyong Aquino.
4. T
5. T
6. M Hindi pinalawig ni Ramos ang kaniyang panunungkulan
bilang pangulo sa pamamagitan ng pag-aamyenda sa
konstitusyon.
52
Alamin Natin ang Iyong mga Natutuhan (PP. 3637)

1
A C A
3
S
A
Y
Z O
S
5
Q
U
O S M E
Y
O R
G A L
A
G
P A
Z
O
N
A S
R O
A G R
O
S
11
C
12
10
U K A
A V
R N O
C
I
13
14
A R U
I
R
I
15
A L
M A N
O
E. Aralin 4
Pag-isipan Natin Ito (pahina 40)
mga posibleng sagot.
Oo, narinig ko na. Ibig sabihin lamang nito, ang kasaysayan
ay walang katapusang pag-ikot. Anuman ang nangyayari ngayon
ay magiging kasaysayan sa hinaharap. Makakapagbago ng
kinabukasan ang mga pangyayari at taong nakaaapekto sa
kalagayan ng buhay ng bawat tao, mga komunidad, bayan at
mundo. Kung hindi tayo matututo sa mga nangyari sa atin noon,
maaaring muli nating gawin ang mga ginawa natin noon. Kaya,
patuloy ang pag-ikot ng mga pangyayari.
53
Nalaman ko na na dapat tayong matuto sa nakaraan. Ang mga

suliraning nangyari noon at ang mga epektibong paraan ng
paglutas sa mga ito ay makatutulong sa atin sa paglutas ng mga
katulad na suliraning kinakaharap natin ngayon. Sa ganitong
paraan, makikinabang tayo bilang mga indibidwal, ang ating mga
komunidad, ang ating bayan at ang buong mundo.
Oo, alam ko. Nahaharap ngayon ang ating bayan sa
malubhang suliranin sa ekonomiya. Nahihirapan nang husto
ang pamahalaan na makaahon sa krisis na ito lalo na at marami
ding isyu hinggil sa ating pangulo. Sa katunayan, ang krisis ay
kaugnay ng katotohanang maraming tao, lalo na ang mga mula sa
sektor ng kalakalan, ang may isyu sa pangulo.
Magbalik-aral Tayo (pahina 42)
Ang mga sagot sa itaas ay maaari ding sagot sa tanong sa
aktibidad na ito.
Magbalik-aral Tayo (pahina 43)
halimbawang sagot.
Ang pangunahing layunin ng administrasyong Estrada ay
magbigay sa masa o sa mahihirap ng kanilang panahon.
Hangarin nitong magbigay ng kapayapaan sa bayan, muling
magsaayos ng ekonomiya at mamahagi ng yaman nang pantaypantay, ipadama sa mahihirap na ang pinakaligtas na pook para sa
kanila ay ang sariling bayan. At panghuli, hangarin nitong
pagbuklurin ang lahat ng Pilipino upang makaahon sa anumang
krisis na maaari nilang danasin.
Alamin Natin ang Iyong mga Natutuhan (pahina 43)
halimbawang sagot.
a.
Sa palagay ko, mula umpisa, hindi nagtagumpay ang

administrasyong Estrada sa pagtupad sa mga layunin nito. Sa
katunayan, sa loob ng dalawat kalahating taong nasa
kapangyarihan, kumilos ito nang palayo nang palayo sa
pagtupad ng mga ito. Nangako itong magbibigay ng
54
kapayapaan at kaayusan sa ating lipunan ngunit sa halip,

sumiklab ang labanan sa Mindanao at sunud-sunod na
pagbomba sa mga mall at iba pang pampublikong pook.
Tayong mga Pilipino ay hindi na nakadadama ng kaligtasan
sa ating sariling bayan. Nangako din ang administrasyong
Estrada na muling aayusin ang ekonomiya ngunit nagpatuloy
ang kahirapan. Lalong lumala ang mga pangyayari nang
akusahan si Estrada ng katiwalian at manipulasyon sa stock
market. Dahil sa mga akusasyong ito, humina ang ekonomiya.
Bunga nito, nawalan ng pag-asa ang malaking bahagi ng
populasyon ng ating bayan at iginiit na magbitiw ang Pangulo.
Samantala, inihayag muli ng mga tapat na tagasuporta ni
Estrada ang kanilang suporta sa kaniyang administrasyon.
Naging dahilan ito ng pagkakawatak-watak ng bansa.
b. Oo, sumasang-ayon siya sa aking sagot sa naunang aktibidad
dahil magkatulad kami ng mga rason.
F. Anu-ano ang Natutuhan Mo? (pp. 4547)

A. 1. natuklasan ni Magellan ang Pilipinas
2. naganap ang Sigaw ng Balintawak
3. binaril si Rizal sa Bagumbayan (ngayoy Luneta Park),
Maynila
4. idineklara ni Aguinaldo ang kasarinlan ng Pilipinas sa
kaniyang tahanan sa Kawit, Cavite
5. naganap ang Bataan Death March
6. ipinagkaloob ng US ang ganap na kasarinlan ng Pilipinas
7. idinaos ang unang halalan sa bayan bilang isang
nagsasariling republika
8. idineklara ni Marcos ang batas militar
9. pinatay si Benigno Aquino, Jr.
10. unang halalan pagkaraan ng rehimeng Marcos
B. 1. Tinawag na Ita o Negrito ang ating kauna-unahang mga
ninuno. Kulot at itim ang kanilang buhok, sarat ang ilong, at
itim ang mga mata. Pandak din sila.
2. a.
b.
c.
d.
Datu ang pinuno ng isang barangay

Maharlika ang mga dugong-bughaw sa isang barangay
Timawa ang mga karaniwang tao sa isang barangay
Alipin ang mga busabos sa isang barangay
55
3. Naglayag sina Magellan at ang kaniyang mga tripulante noong

1521 noong maghanap ng tinatawag na pulo ng mga
pampalasa o spice islands ngunit naligaw sila at
napadpad sa baybayin ng Pilipinas noong Marso 16, 1521.
4. Ang ibat ibang pang-aabuso ng mga Espanyol ang nagtulak
sa mga Pilipino upang mag-alsa.
5. a. Noli Me Tangere
b. El Filibusterismo
6. a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
i.
j.
k.
l.
Emilio Aguinaldo
Manuel Quezon
Sergio Osmea, Sr.
Jose P. Laurel
Elpidio Quirino
Carlos P. Garcia
Diosdado Macapagal
Ferdinand E. Marcos
Corazon Aquino
Fidel V. Ramos
Joseph Estrada
Sumangguni sa mga angkop na bahagi ng modyul upang

tingnan kung tama ang mga makabuluhang ambag ng bawat
pangulo na iyong isinulat.
7. Pumili lamang ng lima sa sumusunod na mga bayani
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
i.
Lapulapu
Jose Rizal
Andres Bonifacio
Emilio Aguinaldo
Apolinario Mabini
Macario Sakay
Luis Taruc
Benigno Aquino, Jr.
Sumangguni sa mga angkop na bahagi ng modyul upang

tingnan kung tama ang mga makabuluhang ambag ng bawat
bayani na iyong isinulat.
56
Talahuluganan
Pinawalang-sala (acquitted) Napatunayang walang sala sa hukuman
Assassin (asesino) Tao na binayaran upang pumatay
Pinatay (assasinated) Pinata o napatay sa isang bigla at lihim na
pagsalakay, karaniwan ng isang binayarang mamamatay-tao na
tinatawag na asesino
Corrupt Tiwali; hindi tama ang pag-uugali; masam; immoral
Kudeta (Coup detat) Marahas na pagpapatalsik o pagpapalit ng
kasalukuyang pamahalaan ng isang maliit na pangkat.
Dinastiya Makapangyarihang pangkat o pamilya na nananatiling
makapangyarihan sa loob ng matagal na panahon
Panlilinlang/Pandaraya Sadyang panlilinlang, pandaraya o panloloko, o
pagbibigay ng ibang kahulugan
Habeas corpus Karapatan ng akusado na ipagtanggol ang kaniyang sarili
sa hukuman bago siya ibilanggo.
Pangungulimbat Pagkuha ng salapi sa pamamagitan ng ilegal na paraan,
karaniwang sa pamamagitan ng pananakot at panghuhuthot.
Mga Sanggunian
Cultural Bridge Productions. Americanitos: Life During the Japanese
Occupation of the Philippines. http://www.culturalbridge.com/
phwwii.htm. October 23, 2000, date accessed.
Mitchell, Virginia. Welcome to the History of the Philippines: Pearl of the
Orient Seas. http://www.ualberta.ca/~vmitchel/. October 23, 2000,
date accessed.
Philippine Daily Inquirer. Bad Times. http://www.inquirer.net/
badtimes.htm. October 26, 2000, date accessed.
Philippine Daily Inquirer. Stone Tools Evidence of Human Presence in
Philippines. http://www.inquirer.net/stonetools.htm. October 26,
2000, date accessed.
57
Philonrise. Philippine History. http: www.philonrise.com/history.

October 23, 2000, date accessed.
President Estradas Web Facility Center. http:/www.erap.com/web/
speeches/speech02.htm. October 26, 2000, date accessed.
58
59

Ang Iba't Ibang Panahon Sa Kasaysayan NG Pilipinas Final

Cargado por

Información del documento

Título original

Derechos de autor

Formatos disponibles

Compartir este documento

Compartir o incrustar documentos

Opciones para compartir

¿Le pareció útil este documento?

¿Este contenido es inapropiado?

Copyright:

Formatos disponibles

Ang Iba't Ibang Panahon Sa Kasaysayan NG Pilipinas Final

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

Ang Ibat Ibang Panahon

Ang Ibat Ibang Panahon

Ang modyul na ito ay pag-aari ng Bureau of Alternative Learning System, Kagawaran

Inilathala sa Pilipinas ng:

Tungkol Saan ang Modyul na Ito?

Anu-ano ang mga Matututuhan Mo sa

tukuyin ang ilan sa mahahalagang petsa at pangyayari sa kasaysayan

tukuyin ang ilan sa mahahalagang tao at ang kanilang ambag sa ating

ipaliwanag ang mga makabuluhan at makasaysayang pangyayari sa

Anu-ano na ang mga Alam Mo?

Tingnan ang sumusunod na pahina ng kalendaryo ng taong 2000 at

4. Agosto 27 (huling Linggo)

II. Tukuyin kung bakit bantog ang sumusunod na mahahalagang

9. Benigno Aquino, Jr.

Basahin Natin Ito

Subukan Natin Ito

Ang mga Negrito:

Isang Pilipinong may kasanayan

Ipinapakita din ng ebidensya ang

Subukan Natin Ito

Alamin Natin ang Iyong mga Natutuhan

Ang pinakamatandang sinaunang labi o fossil ng tao sa Pilipinas ay

Ang kauna-unahang mga Pilipino ay ang ninuno ng mga taong kilala

Pag-isipan Natin Ito

Pagkaraan ng ilang panahon,

Kaya bumuo si Andres Bonifacio ng isang

Nang bumalik si Jose Rizal

Ang Pagbaril kay Rizal sa Bagumbayan

ng sundalo ng mga Espanyol.

Mga pwersang Espanyol na may mas mahuhusay

Noong Abril 1898, dalawang

Idineklara ni Emilio Aguinaldo ang kasarinlan ng Pilipinas

Sandaling tinamasa ng mga Pilipino ang kanilang kasarinlan. Hindi nila

Patuloy na nakipaglaban ang mga Pilipino, kasama ang mga Amerikano.

Subukan Natin Ito

Ipinroklama ni Emilio Aguinaldo ang kasarinlan ng Pilipinas

_____ b. Natuklasan ni Ferdinand Magellan ang Pilipinas.

Itinatag ni Andres Bonifacio ang Katipunan.

Naganap ang Labanan sa Manila Bay.

_____ g. Binaril si Jose Rizal sa Bagumbayan, Manila.

Binuksan ang Kanal Suez sa kalakalan at paglalakbay.

Itinatag ang Kilusang Propaganda.

Ihambing ang iyong mga sagot sa mga nasa Batayan sa Pagwawasto sa

Subukan Natin Ito

Ang mga sundalong Amerikano noong Digmaang PilipinoAmerikano

Noong Abril 1901,

Si Mabini, isang lumpo at kilalang Utak ng Katipunan, ay nadestyero sa

Noong 1934, nangako ang mga Amerikano na

Binigyang kapangyarihan ang pangulo na mamahala sa armadong puwersa,

Ang pagdating ng mga Hapones sa baybayin ng Pilipinas

Subukan Natin Ito

Ihambing ang iyong mga sagot sa mga nasa Batayan sa Pagwawasto sa

Ang mga puwersang Hapones nang dumating sa Pilipinas

at inilipat niya sa Corregidor ang

Ang nagugutom at maysakit na mga Pilipino at

Samantala, sumuko na sa mga Hapones ang mga gutom at maysakit na

Bumalik sa baybayin ng Pilipinas si Heneral Douglas

Basahin Natin Ito

Cultural Bridge Productions. Americanitos: Life During the Japanese

Pag-isipan Natin Ito

Alamin Natin ang Iyong mga Natutuhan

_____ 1. Marso 16, 1521

_____ 2. Abril 27, 1521