Está en la página 1de 68

A

a : a, hunp el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.


a (KDFLD) : ich, i chil
a Iado : t sel
a que : ast a
ababoI : k uyche ([) (SDSDYHU UKRHDV)
abajo : kaabal , kaabah, yanal , yanah
abaIanzar : puul , pikch ii n
abandonar : p aat , xun p aat
abanIcar : pi ki l , pi ki t
abanIco : pi ki t ([)
abaratar : ems t ohol , kabul kun t ohol .
abarcar : bak paach, mek , mek t an
abarrotar : chuup
abarrote : ba al o ob ku ko onol ku hach k abet chahal .
abastecer : t s aa ba ax k abet
abatIr : pul kaabal , l ubs
abdIcar : p aat , cha
abdomen : nak , chuun nak
abecedarIo : u t s ibil t ul akal huum ku ya al a al ken t aanak mak.
abeja : kaab, yik el kaab (DSLV PHOOLILFD)
abejorro : hol om, bal am kaab (DSLV ERPEXV)
abertura : hool , pa al , xi i k
abIerto : he ek ab, he epaha an
abIgaeto : okol wakax wa ba al che o ob.
abIsmo : t aam
abIandar : t s u ut s uki n, sul bankun
abobar : hap chi , nay ol
abocar : nat s al
abochornar : ooxol , chokoh ol
abogar : ant ah
aboIengo : ch i ibal
aboIIr : l uk s, t seel
aboIIar : bool
abonar : bo ol p aax
abono (SDUD WLHUUD) : ba al , ku t s a abal t i l u um ut i a al u ma al obt al .
aborIgen : wi it , maaya wini k.
aborrecer : p eek
abortar : ems aal
aborto : emel aal
abotonar : k al nook
abrasar : t ok
abrazar : mek , l och
abrazo : l och, mek
abrevar : t s aa uk ul
abrevIar : chi chankun, kom t s ib
abrIgar : t eep , baal
abrIgo (SUHQGD) : nook il ke el
abrIr : he , he bi k
abrochar : k aal
abrumar : nak ol
abundancIa : yaab, pi k t aan
absceso : chu uchum
absorber : xuuch, chu uch
abstracto : ma chi ka ani , ist i kyah u na at a al
abuchear : awat t aan
abueIa : chi i ch
abueIo : nool
abuItar : t uchki i n
abundancIa : ya ab
abundar : ya abt al
Graci as por ut i l i zar el dicci onari o aul ex!
Est e vocabul ari o f ue act ual i zado el 31-V-2005.
Los dicci onari os son act ual izados f recuent ement e, asegrat e de t ener l a l t i ma versi n.
ht t p: / / aul ex. ohui . net /
aburrIr : nak ol
ac : waye , weye
acabar : t s o ok, xu ul
academIa : u nahi l t u ux ku much t al mako ob u yohel o ob ya ab ba al .
acaecer : uchul
acampar : u p at al mak he el el wa wenel t i k aax.
acanaIar : meen yam
acaparar : mek t an
acarIcIar : bay
acarrear : put
acaso : bey wal e
acatar : u uy t aan
acaudaIado : ayik al
acceder : ot
acceso : beh, hool
accIdentar : u yuchul l oob
accIdente : l oob
accIn : pek
acechar : ch eeneb
acedar : pah, su ut s
acedera : abal kan (UXPH[ DFHWRVD)
aceda : chuhkal
acedo : paah
aceptacIn : heeh
acometer : k och
acomodar : t sool
acompaante : l ak inah
acompaar : l ak in
acondIcIonar : ut ski n
aconsejar : t sol xiki n
acontecer : uchul
acopIar : nuup
acordar : k a ahal ba al
acordarse : t uukul
acorraIar : k aal
acortar : komki n
acosar : al kab paach
acostar : chi t aal , chi t aah
acotar : koot
acostumbado : suk t aah
acre : si ih
acrecentar : ya abkun, nohochkun
acredItar : ut s
acreedor : mak ku t s ik he ba axak p axbi l e
acrIbIIIar : t s ot s op l oom
acrbata : mak ku xinbal yok ol hunt i in suum.
acta : hu un ku t s ibt a al t u yo l al hunp el ket t aan i chi l hunmuch mako ob.
actIvar : t aab, hoop
actIvo : sak ol , t a ah
acto : beet , meent
actuaImente : behl a e
actuar : beet
actuacIon : beet , meent
actuaIIzar : t unbenkun
actuar : meent bil he ba axake
acuarIo : u un ukul t u ux ku t s a abal kayo ob.
acuarteIar : u k a al ah waacho ob t u mahi l o ob.
acutIco : ha il
acuchIIIar : l oom
acudIr : t aal , nat s al , bi i n
acuerdo : ch a nu uk t umen t ul akal .
acumuIar : mool , muuch
acuar : no oxki n
acurrucarse : mocht al
acusar : t ak pool , t ak ho ol
achacoso : mant at s k oha an
achatar : yuuch
achIote : k uxub, kiwi (EL[D RUHOODQD)
achocar : chook
adn : yax xi ib yok ol kaab.
adaptar : t sool
adecuar : et k al ap
adeIantar : t ani l kun
adeIgazar : bek echkun
ademn : bech k ab, et s p a as.
adems : bey xan
adentro : ich, i chil
adeudar : p aax
adeudo : p aax
adherIr : t aak
adIestrar : ka ansah, suukkin
adInerado : ayik al
adIos : ka a xi it ech
adIvInar : na at
adIvIno : na at (K), na at ([)
admIrabIe : hak ol al
admIrar : hak ol
admItIr : k aam
adobabo : makkuum, akat
adobar : pak xa ak
adobe : pak l u um
adobo : pak xa ak
adoctrInar : ka anbes
adoIescencIa : t ankel emil (K), l o bayani l ([)
adoIescente : t ankel em (K), l o bayam ([)
adoptar : ch a
adorar : yaakun
adormecer : weens
adornar : hat s ut ski n, hat s ut skun
adorno : p oot
aduearse : t ia al t al
aduIar : l eet s
aduIterar : heel , k eex
aduIterIo : okol t s ii s
aduIto : nohoch mak, nohoch wini k
advertIr : a al
aeroIIto : chamal xnuuk
afanar : meyah yet el ki imak ol al
afecto : yaakun
afeItar : t s ii k
afemInado : ch upul xi i b
afIcIn : ut s t u yi ch, ut s t u t aan
afIIado : yeh
afIIar : haa
afInIdad : chi ka ani l
afIrmar : haah, haahkun
afIrmacIn : haah
afIIccIn : yah ol
afIIgIdo : t uukul , yah t u yool
afIIgIr : oks yah
afIojar : cha , waach
afnIco : ma as kaal
afuera : t ankab, paachil
agachar : t uchki n
agarrar : ch a , maach, chach
agave : kih
agave mezcaIero : kii w (DJDYH SRWDWRULXP)
agazapar : mot kin
gII : peka an, sak ol
agItador : mak ku kahsik ba at e il
agItar : chi i k, yuk
agIomerar : much kii n, mul kii n
agIutInar : t aak , t saay
agobIar : ka anal
agona : pa muuk
agonIzar : t u upul , muk yah
agorar : t omoh chi , t omox chi
agotar : xuup, t s o ok
agradar : ki imakkun ol
agrarIo : k axi l (K), k axi l ([)
agravar : yaaht al
agravIo : a al ah ba al , pooch il
agredIr : l oox, ba at e el
agregar : ya abkun, nuup
agresIvo : kaxan ba a (K)
agrIar : su ut s kin, pahkun
agrIo : pah
agrIcuItor : kol nal (K), kol nal ([), meehi k ax
agrIo : su ut s , pah
agro : k axi l
agrura : chuhkal
agua : ha
agua saIada : ch och ha
aguacate : oon
aguacatero : oon che (SHUVHD DPHULFDQD)
aguacero : chak
aguado : ak al , ak al che , ha achi
aguador : bi sah ha (K)
aguantar : muk yah
aguar : hul ha , ha ach kun
agero : t omoh chi , t omok chi , t omox chi
aguIjn : yaach
guIIa : kot (DTXLOD FKU\VDHWRV)
agudo : yeh
aguIIIIIa : koos
aguja : put s
aguja (SDUD KDPDFD) : kayche
agujerear : po pot , ho hol
agujero : hool
agut : t suub
ah : t e el o
ah (LQWHUMHFFLyQ) : ah
ahogar : bul ni , kup ii k
ahora : behl a e
ahorcajar : het s mek
ahorcarse : hekt al
ahorcar : hi ch kaal , bi t s kaal
ahorrar : l ik es, t a ak
ahorro : t al k u
ahuehuete (iUERO) : ha bi n (WD[RGLXP PDFURQDWXP)
ahumar : buut s kin
ahuyentar : p u us, t oohol
aIre : ii k
aIsIar : p aat , hok es
aj : ii k (FDSVLFXP DQQXXP)
ajonjoI : si ki l p uus
ajustar : p el echkun, p ii skun
ajustIcIar : kii ms, xot k ii n
aI Iado : t sel
aI prIncIpIo : yaaxi l
aIa : xi i k
aIabar : ki iki t aan
aIacrn : sina an (EXWKXV RFFLWDQXV)
Iamo : kopo (SRSXOXV QLJUD)
aIarIfe : meen pak (K)
aIargar : chowakki n, chowakkun, si i k
aIarIdo : t ah awat , chi ibal ok ol
aIba : pik sas, sast al
aIbahaca (VLOYHVWUH) : kakal t uun ([)
aIbaII : meen pak (K)
aIbarrada : koot
aIborotar : awat , j uum
aIcaIde : hal ach wini k u nohchi l kaah
aIcanca : u nu ukul i l u t a aka al t aak in
aIcanzar : chuuk, nak paach
aIcohIIco : mak sen ya ab u kal t al
aIcohoIIsmo : kal t al i l
aIdaba : k al ab
aIdea : chan kaah
aIegrar : ki imakkun ol
aIegre : ki imak ol
aIegra : ki imak ol
aIejar : nachkun
aIemn : al emkan wini k
aIemn (LGLRPD) : al emkan t aan
aIemana : al emkan ([)
AIemanIa : Al emkan
aIentar : ch a ii k , mus i ik , ch a ol
aIepusa : p aay, p ah
aIfabeto : u t s ibil t ul akal huum ku ya al a al ken t aanak mak.
aIfabetIzacIn : ka ansah xook yet el t s ib
aIfabetIzar : ka ansah xook yet el t s ib
aIfarera : u kuchi l t u ux ku ko onol wa ku meyaht a al k at .
aIfarero : mak ku meyaht i k k at
aIfIIer : put s yan u pool
aIforja : oot el sabukan
aIforza : wuut s il nook
aIgo : wa ba ax
aIgodn : t aman, pi i t s (JRVV\SLXP KHUEDFHXP)
aguIen : wa maax
aIgn : hayp el
aIguno : wa maax
aIguna : wa hayp el
aIIanza : much bal , much bah
aIIento : mus i ik , yooxol chi
aIIgerar : sebkun, l ep ol
aIImentacIn : t sen hanal
aIImentar : t sen, t saa hanal
aIImento : hanal , o och
aIInear : t ohki n
aIIsar : bay, hi , yul
aIIstar : l ik es
aIjIbe : chuul u ha , chul t un
aIma : pixan, ol
aImacenar : t a ak, cuup
aImanaque : t sol k in
aImeja : ch ul am
aImbar : ch uhuk
aImIdn : cha ak
aImIzcIero (UDWD) : p u us
aImohada : k an pool , k an ho ol
aImorzar : hanal , hanah
aImud : muut
aImuerzo : hanal , hanah, o och
aIocar : chokoki n pool
aIojar : k am u ul a
aIpargata : xanab, xanab k ewel
aIquIIar : t s aa mahan
aIquIIer : u t ohol mahan
aIrededor : bak paach
aIterar : k eex, heel
aIteza : u ka anal i l
aItIIIo : bu t un, kakab
aItIvo : ka anal ol
aIto : ka anal , ka anah
aItura : u ka anal i l
aIudIr : k a as
aIumbrar : saskun, huul
aIumno : kaanbah (K), he maxak ku bi n t u nahi l xook ut ia al u kaanbal e .
aIzar : ch uy, l ik es
aII : t ol o , t e el o , t i i
aIIanar : t axkun
aII : t i i, t e el o , t ol o
amabIIIdad : ut si l
amabIe : ut s
amado : yaakuna an, ot a an
amaestrado : ka anbesa an
amaestrar : ka anbes
amamantar : t s aa chu uch
amanecer : pik il , sast ah
amansar : suukkin
amante : weey (K), k eech ([)
amapoIa : k uyche ([) (SDSDYHU UKRHDV)
amar : yaakun
amargar : k ahkun
amargo : k ah
amarIIIarse : k aank ant al , k aank anchahal
amarIIIo : k an, k aank an
amarIIIo cIaro : sam k aan
amarIIIo medIo : k ani l k aan
amarrar : k aax
amarre : k aaxi l , k aaxi h
amasar : ya ach , xa ak
ambIcIn : t s ibol , poocht al
ambIcIonar : t s ii bol , poocht al
ambIdextro : ka amat i l k ab
ambIente : t ul akal ba al yaan yok ol kaab.
ambos : t u ka at ul i l , l e ka peel
ambuIar : xinbal , xinbah
amenazar : sahakkun, t s aa sahak
amenIzar : ki ol
amerIndIo : masewal
amgdaIa : p aaki l kaal , bu ul il kaal
amIgo : amikoo
amIstad : ut s bi sbah yet el he maxake .
amnIsta : u sa asa al u si ipil mak.
amo : yuum, yuumi l , t s uul
amodorrarse : chi ch wenel , t uubul u wenel mak.
amoIdar : u beet a al j unp el ba al he ex u nu ukul i l t u ux t s a abal e .
amonestar : k eey, t ah t aan
amontonar : mul ki n, muchi kin
amor : yaah, yaakunah
amoratarse : ek kume ent al , e puk e ent al .
amordazar : k ax chi
amortajar : t ep kimen
amparar : kal an, kanan
ampIIar : kochki n, nohochkin
ampIIfIcar : nohochki n, kochki n
ampIIo : koch
ampoIIa : xaak, p ool
amputacIn : xoot , l uk s
amputar : xoot , xoot
amuraIIar : k aal bak paach
anaIfabetIsmo : mako ob ma u yohl o ob xooki .
anaIfabeto : mak ma u yohel xook mi x t s ibi .
anaranjado : chak k an
anatoma : u xookil u winkl i l mak.
anca : p u uk i i t , bak el ii t
ancIano : ch iha an, noxii b, bi yeho
ancho : koch
anchura : koch u t an
anda ve ! : xeen!
andar : xinbal , xinbah, man
anegado : bul ul
anegar : buul , bul ul
anexar : t aak , nuup
angIIcano : ingl ese wini k
angIosajn : ingl ese wini k
angosto : un ut
nguIo : t i it s , t u uk
anheIar : t s ibol , yaanyan
anIdar : k u anki l , meen k u
anIIIo : t s ipit ([)
nIma : pixan, ol
anImaI : ba al che
anImaI domstIco : aal ak
anImar : l ep ol , l ep ol al
nImo : ol
anIquIIar : xu ul s, chehs
anIversarIo : noh k ii n, k ii n k aaba
ano : ii t , mool , chuun
anoche : ak abhi l , ok onhi h, o ni ak
anochecer : ak abt al , e hoch e ent al , e same ent al , ok nak kin
anoIar : nol
anona : op, poox (DQRQD JODEUD)
anotar : t s ib
ansIa : t aak, t s ibol , k at
antao : uchben
anteanoche : ak ab ka ohe, ak ab ka awheh.
anteayer : ka ohe, ka awhe
antebrazo : k ab
anteceder : k ab
anteponer : bi n t ani l
anterIor : t ani l
antes : t ani l , t ani h, yax
antIcIpar : yaxkun, paybe enkun
antIfaz : u pi ixi l i ch
antIguamente : ka ach uchi h
antIgedad : uchbeni l
antIguo : uchben, l aab
antojo : t s ibol , pooch
antorcha : t ah che
anudar : k aax, mook, hook
anuIar : xu ul s, t s o oks
anuncIar : k a ay, a al
anzueIo : l ut sub, hok ob
aadIr : t saay
aejar : uchbent al
aejo : uchben, l aab
aIcos : xexet al
aII : ch ooh
ao : ha ab, t un
apacIguar : het s kun
apachurrar : peech , pupuch , yaach
apadrInar : mak ku bisi k hunt ul chanpaal ok ha wa hunt ul mak ut i a al u t s o okol u beel .
apagar : t uup
apaIear : nok haat s , t ah haat s
apaar : maach, ch a
aparador : u nu ukul t u ux ku ye esa ah koonol .
aparato : nu ukul
aparear : nuup, t s ii s
aparecer : chikpahal , hok ol , t ip il
aparentar : chen t u menkubah, chen t u t uus
apartar : haat s, huut s , kol
aparte : hunpay
apasIonar : ut s t u yi ch
apaste : kat
apata : ma ol al
apedrear : ch ii n ku meent a al yet el t uuni ch.
apeIIIdo : a ake
apenar : yahkun ol , subt al
apenas : ist i kyah, i st akyah
apendejar : sat ol
apndIce : u ni pol ok chooch
apertura : he , chunpahal , kahal
apesgar : peet s , t s aal
apestar : t u
apestoso : t u
apetecer : t s ibol , t aak, k at
apetIto : t aaki l hanal
apIcuItor : mak ku meyaht i k kaab.
apIcuItura : meyahil kaab, kanani l kaab, kal ani l kaab
apIsonar : koh l u um wa beh
apIanar : t axkun
apIastado : yaach
apIastar : peech , puuch, yaach , maax
apIaudIr : papax k ab, l al ah k ab
apIauso : papax k ab
apIIcar : t s aabil ba al yok ol ul ak .
apodo : k aaba
apoIIIIar : u k uux yik el che wa nook .
aporrear : p uuch
aportar : t s aa
aposentar : t s aa t u ux wenel mak
aposento : u k asi l nah
apostar : u buul mak yet el t aak in.
apoyar : het s kun, nakkun
apoyo : t ohche , ant ah
aprecIar : yaakun, yaabi l
aprecIo : yaakunah
aprehender : chuuk, maach, chach
aprehensIn : chuuk
aprender : kaanbal , kaanbal
aprendIdo : kani k
aprendIz : kaanbal (K)
apresar : chuuk, maach, peet s
apresurar : chi chkun, sebkun, l ep ol
apretn : chi ch maach, kan maach
aprIsa : sebal , t u sebal
aprIsIonar : k aal
aprobacIn : haah, haahkun
aprobar : haah, haahkun
apropIar : t ia al i nt , ch a
aprovechar : k abet kun, k a ana ankun
aproxImacIn : nat s al , hut s ul
aproxImar : huut s , naat s
apto : ma al ob
apuesta : buul
apuntaIar : t ak che , t ohche
apuntar : t uuch ub, e es
apuaIar : l oom
apurar : sebkun, l ep ol , chi chkun
aquI : l el o
aqueIIo : l el o
aqueIIa : l el o
aqu : t e el a , waye
aquIetar : het s kun
arado : yii k
araa : am
araar : l a ach
rboI : che
arbusto : che ku hok ol u k ab t ak t u chuun.
arcabuz : t s oon
arcIIIa : kat
arco IrIs : chel
archIvar : t a ak
archIvo : u kuchi l t u ux ku t a aka al wa ku l i sa al hu uno ob.
arder : el el
ardIIIa : ku uk, p eex (VFLXUXV SROLRSRV)
ardor : hach chokoh, el el
arena : sa am, u l u umi l k a nab
arete : t uup
rIdo : boh t i ki n
arIsco : k o ox
arIstcrata : ayik al , hal ach wini kil
armadIIIo : weech (GDV\SXV QRYHPFLQWXV)
arma : t s oon
armazn : winki l , winkl i l
aroma : ki bok
arquear : wuut s , l ooch, p uun
arraIgar : t abal , t ak moot s
arrancar : hook, hoot s , t ook
arrasar : t axkun, mis
arrastrado : hi i l aal
arrastrar : hi i l , kol
arrear : k a am t anbi l wa hat s bi l ba al che o ob.
arrebatar : t ok pay, han pay
arrecIar : k a aamt al
arregIar : ut ski n, ma al obki n
arrepentIrse : yah ol , k a a hal ii k
arrestar : k al
arrIar : ems
arrIba : ka anal , yok ol
arrIbar : kohol , k uchul , u ul
arrIbo : k uchul . u ul , kohol
arrIesgar : pek ol
arrImado : naat s ba
arrImar : naat s , huut s , t aak
arrInconar : nakkun, t s aa nak l i k
arrodIIIar : xol kin, xol pix
arrogante : ka anal paakat , k ak ich
arrojar : ch ii n, puul
arroIIar : wuut s , koot s
arroyo : beel ha
arrugar : yuuch , yaach
arruInado : host il
arrumbado : naat s ba
arruInar : k askun, huut , ot si kun
artesana : u meyah mako ob ku meent ko ob ba al obb yet el u k abo ob bey xan yet el u mehen nu ukul o ob.
artesano : mak ku meent i k ba al o ob yet el u k ab bey xan yet el u mehen nu ukul o ob.
artIfIcIaI : ba al ment a an t umen wini k.
asa : xi ki n, ook, k a
asado : poka an, k ak t a an
asaItar : ookol
asar : k ak at , pok, t ok
ascendencIa : ch i ibal
ascender : na akal
asco : p eek
asear : ch och , mis, pus
asentar : kuki n, het s kun, akkun
asentIr : haahkun
aserradero : kuchi l t u ux ku xo ot ol che .
aserrn : ma ay che
asesInar : kii msah, kimsah
asesIno : mak ku ki i msah, ki imsah may
asesor : mak ku t sol nu uk
aseverar : haahkun
asfIxIa : ku upul i ik , xu ul ul i ik
as : beey, beya , beyo
asIdero : xi ki n, ook, k ab
asIento : k anche
as como : he ebi x
asIr : mach, chach
asma : k aak as se en, kok se en
asmtIco : wini k yaan kok se en t i
asocIar : much kin
asoIear : hayk ii n
asomar : chikpahal , t ip il
asombrar : kak ol , ha as ol
asperjar : l il ha , wii t s
spero : hi hixki l , po opo ox, t o och
aspIrar : ch a ii k , musi ik
asqueado : may t aak u xeh
asquear : t aat ak xeh
astIIIa : u xexet al che , t uuni ch wa ul ak ba al o ob
astIIIar : xi i xkun
astuto : may hach yaan u na at
asumIr : ch a , k aam
asunto : beel
asustar : ha as ol
atacar : k och
atado : k aaxal
atajar : k as ho ol , xot ho ol
atajo : xot beh
atar : k aax
atarantado : saat al ol
atarantar : sat ol
atardecer : t ubul k ii n, bi n k ii n
atascar : k aal , t s oop
atad : maben t u ux ku bi sa al mukbi l hunt ul ki men.
atavIar : ut ski n
atemorIzar : sahakkun
atender : t s aa ol , u uy
ateo : mi na an ki ichkel em yuum t i
aterrIzar : hayal , emeh, emel
atestar : chuup, buut , chook
atestIguar : haahkun
atInar : t saay; na at
atIsbar : ch eeneb
atIzar : peks k aak , hut s nahche , much k ak
atoIe : sa
atoIIadero : t s ot s opkil , t s ot s opkih
atoIIar : t s opol , k al al
atnIto : hak a an ol
atontar : sat ol
atorar : k aal , l eech
atormentar : t o ot op
atracador : ookol ich kaah (K)
atraer : naat s , t aas
atragantar : hak ab, ku uchul
atrancar : no oxche , t ohche
atrapar : chuuk, maach
atrs : paachi l , paachi h
atrasar : xaankun, p at al paachil
atravesar : k at kun
atrevIdo : ko
atropeIIar : hent an, nakt an
atuendo : nook , buk
aturdIr : sat ol
auge : u hach ma al obt al mak wa he ba axake .
augurar : t omoh chi , t omok chi , t omox chi
auIIar : uyok ol chi ibal peek
auIIIdo : awat yok ol ba al che
aumentar : ya abkun, nohochkun
aunque : kex
aunque sea : kex t eech
aura (]RSLORWH) : ch oom
aureoIa : peet
aurora : t u t aal u sast al
ausente : bi ha an, ma kul a ani , mina an
autobs : wawa
autctono : wayil e , weyi l e
autorIdad : nohochi l kaah
autorIzar : cha abal
avanzar : t ani chahal , man t ani l
avaro : t s u ut
ave : ch ich
avejentar : t eek ch ihi l , pot ch ihi l
aventar : puul , pik ch ii n
avergonzar : subl akkun, subl akki n
averIarse : k ast al , k aschahal
averIguar : k at chi , kat peks
avIcuItor : may ku meyaht ik ([), kaaxo ob (K)
avIsar : u t s a aba yohet a al hunp el ba al .
avIspa : xuux (YHVSD YXOJDULV)
avIspero : xuux, paak xuux
avIspn : hol om, xuux kaab
avIvar : t aab, hoop
axIIa : xi i k
ayer : ho ol eh, ho ol heak
ayuda : aant ah
ayudar : aant ah
ayunar : su uk in
ayuno : su uk in
azabache : boox
azahar : l oot pak al
azar : bi nak, buul
azotar : haat s
azote : haat s
azotea : u t axi l u yok ol pak ik nah
azteca : wach wini k
azcar : ch uhuk, asukaar
azucarar : ch uhukki n
azuI : ch ooh
azuI cIeIo : sam ch ooh
azuI marIno : boox ch ooh
azuI turquesa : t uuni ch ch ooh, k ak ch ooh
azuzar : chu uy

b : b, ka ap el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
baba : k aabanki l chi , l ul anki l
babear : k aabanki l chi , l ul anki l
babosa (LQVHFWR) : ii sil
baboso : mak hach ku choh u l ul , ku ya al a al xan t i mak mina an u na at .
bacn : u kuchi l t u ux ku kut al t a mak.
bacInIca : ch eneb ii t
bache : hool
bagazo (GH KHQHTXpQ) : t a kih
bagre : l u , boox kay
baIIador : ok ot (K), ok ot ([)
baIIar : ok ot
baIIe : ok ot
bajar : emel
bajareque : kol ohche , kol oxche
bajo : cabal , t aam
baIa : yol t s oon
aIancn : Bal amk aan (OXJDU GH MDJXDUHV \ VHUSLHQWHV)
baIancear : umbal
baIdo : xt okoy
baIIdo : u yawat t aman
baIompI : baxal kocha , kocha wol i s
bamboIear : t akchal ak, chikba
banano : ha as
bandIdo : ookol (K)
banquIIIo : k anche
baar : isim
baarse : ichkil
bao : ichkil
bar : nah t u ux ku ko onol yet el ku yu uk ul ba ax ku kal kunsi k mak.
barajar : xa ak, xa ak kun
barato : ma ko ohi l
barba : me ex
barbacoa : pib
barbero : k oos (K)
barbIIIa : no och
barco : cheem
barda : koot
barrenar : poot
barrer : mis
barrIga : nak
barrIgn : p uruxnak
barrII : p ul
barro : k at
bscuIa : p ii si b
base : chuun, chuun pak , ii t
basIIIsco : t ol ok
bastante : ya ab
bastn : xol t e
basura : sohol
basurero : u nu ukul i l u t s a abal sohol wa u kuchi l t u ux ku pu ul ul .
bataIIa : ba at e il
bataIIar : ba at e el
batata : is (LSRPPHD EDWDWDV)
bate : che il haat s
batea : u nu ukul t u ux ku yuchul p o
batear : haat s
batIda (FDFHUtD) : p uuh
batIr : book
baI : baas
bautIsmo : oka , ok ha
bautIzar : oka , ok ha
bautIzo : oka , ok ha
bazar : kuchi l u yuchul koonol
bazo : yal peek
beb : chaanpal
beber : uk ul
bebIda : uk ul , uk uh
becerro : bees
bejuco : aak
beIIeza : ki ichpani l , hat s ut si l
beIIo : hat s ut s, ki ichpan, ki ichkel em
bendecIr : t sit s ha
benvoIo : uut s, ut s mak
bermejo : k aan chak
besar : t s u ut s
beso : t s u ut s
bestIa : ba al che
bIbIIoteca : kuchi l t u ux ku t s a abal ya akach xokbi l hu uno ob.
bceps : muuk k ab, muuk il k ab, mii s k ab
bIcIcIeta : t inchak hanchak bal ak ook
bIcho : ik el
bIen : ma al ob, ut s
bIenestar : ma al ob kuxt al
bIfurcacIn : xa ay
bIgote : me ex, k ono ch
bIkInI : kul eex
bIIInge : ka ap el t aan
bIIIs : k aah, k an chi k in
bIIIete : j u unil t aak in
bIografa : u t s ibil u kuxt al il hunt ul mak.
bIstec : t sahbi bak
bIzco : t s eeb
bIanco : sak
bIancura : saki l
bIando : o ol ki h, bi bi ki
bIanquear : sakkun
bIanquIIIo : he , e el
bIasfemar : pooch il
bIasfemIa : pooch , pooch il
bIoquear : k al beh, wa akuns
boa : och kaan (ERD FRQVWULFWRU RFFLGHQWDOLV)
bobo : hahap chi , meehen kee
boca : chi
bocado : nich
bocanada : p u uk
bochorno : ooxol , choko i i k
boda : t s o okol beel
bodega : u kuchi l wa u nahi l t u ux ku t a aka al ba al o ob.
bofe : soorot , sot ot
bofetada : xi i k l ah
bofetear : l aah
boIa : wol i s
boIsa : chim, pawo , sabukan
boIso : sabukan
boIIo : wool , wol i s
bombero : t up k ak (K)
bomItar : k uux, p eek
bonanza : kukupki l
bondad : ut si l
bonete (SODQWD) : k umche , k unche
bonIto : hat s ut s, ki ichkel em (K), ki ichkel en, ki ichpam ([)
boquete : hool
bordado : chuuy
bordador : chuuy (K), chuuy ([)
bordar : chuuy
borde : chi u xuul waa ba ax, haal
borbotar : popok l ook, pok os l ook, l ookanki l
boreaI : xaman, t i xaman
borrachera : kal t al
borracho : kal a an
borrar : t uup
borrasca : chak hach k a am yet el u yi ik el .
borrego : t aman
bosque : k ax, nukuch k ax, ka anal k ax
bostezar : haayab
botar : puul , ch ii n, pik ch ii n
botIca : u nahi l koonol t s aak, u nahi l wa u kuchi l t u ux ku meent a al yet el ku ko onol t s aako ob.
botIcarIo : meen t s aak (K), kon t s aak (K)
botIja : p l nu ut yet el wol i s.
botIqun : u nu ukul u bi sa al wa u l i isa al t s aak.
botn (GH IORU) : unt ul i s
bovda : pak t u ux ku mu uku ki men
boxeador : l oox (K)
boxear : l oox, l oxbah
boxeo : l oox
bozaI : hool ni
bragueta : hool t u t an u nook xi i b wa xch uup
brama : u k ii ni t an u baxl aant kuba ba al che o ob.
bramar : awat , akam
bramIdo : akam
branquIa : bu ul , ul
brasa : chuk, naxche
bravo : t s ik
braza : sap
brazo : k ab
brecha : t ut ul beh
breve : kom, ma xaani
brIbn : k aas, l oob
brIIIante : l embal , l et s bal
brIIIar : hoop, l embal , l et s bal
brIIIo : l embal , l et s bal
brIncar : sit , puul , p ii t
brInco : sit , puul , p ii t
brIndar : uk ul t u yo l ah ul ak mak
brIsa : yik al k ak nab
brItnIco : ingl ese wini k
brocado : chuuyil nook yet el k an t aak in
brocaI : chi , chi ch e en
brocha : chan mis ku meyaht i a al u bo onol pak
broma : baxal
bromear : baxal , p a as
bronquIo : soorot , sot ot
brotar : t op , xit i l , hok ol , t op ol
brote : k u uk
bruja : way ([)
brujo : way (K)
bruIr : yul
bruto : ba al che , t simi n
buche : t suuk, chin
budIn : ch uhuk meent a an yet el u xexet al ch uj uk waah.
buen : ma al ob, ut s, ki
bueno : ma al ob
buey : xi i bi l wakax (ERV LQGLFXV)
bufn : chi ik
buho : t unkuruchu, kul t e
buIIa : huum, ya ab t aan
buIIIcIo : huum, t aan
buIIIr : l ook, omanki l
burbuja : om
burdeI : u nahi l t u ux ku yuchul t s ii s.
burdo : poopox, t ot ol
burgus : ayik al mak
burIa : p a as, baaxal t aan
burIar : p a as
buscar : kaxan
buzo : mak ku meyah t u t aami l ha wa i ch k aa nab.
C
c : c, oxp el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
cabaI : chuka an, p el ech
cabaIgar : nat t simi n, xi i mbal yok ol t simi n
cabaIIero : t s uul
cabaIIete : ho ol nah che
cabaIIo : t simi n
cabaa : paasel
cabaueIas : xok k ii n
cabaret : u nahi l t u ux ku kal t al yet el ku yok ot mak.
cabecIIIa : pool i l , ho ol i l
cabeIIo : t so ot s, t so ot sel pool , t so ot sel ho ol
caber : he u paht al u yokol t i ul ak ba al e .
cabeza : pool , ho ol
cabo : ho ol , ni , ii t , xuul , t s ook, yal a
cabra : xuul ubi l t aman
caca : t a
cacao : kakaw
cacarear : t ot ohk e
cacerIa : t s oon, p uuh
cachetada : pe l ah, pa l ah
cachete : p u uk
cachorro : aal , mehenil
cachucha : p ok
cacIque : hal ach wini k, t at i ch, bat ab
cacto : mul
cadver : kimen
cadera : t eet
caducar : uchbent al , ch ii hil
caer : l ubul , banal , hut ul
caf (FRORU) : chukwa
caf : kapeh (FDIIHD DUDELFD)
cagada : t a
cagar : t a
caImn : ayi n (FURFRGLOOXV OLQQDHXV)
caja : maben, ba as
cajete : l ak, k at
cajn : maben
caI : t a an
caIabaza : k um (FXFXUELWD SHSR)
caIabazo : k um, chuh
caIabozo : k al ab che , k al ab maskab
caIambre : l ot keh
caIamIdad : noh yah
caIandrIa : sak chik
caIar : k uup, hat k up
caIavera : baakel pool
caIcaaI : t uunkuy
caIcInar : t a ant
cIcuIo : mehen t uunich ku yant al t u beel u wi i x mak.
caIdo : k aab, ha il
caIentar : k in, chokoki in
caIentura : chokwi l , chokwi h
CaIkInI : Kal k ii n (OXJDU GH OD JDUJDQWD GHO VRO)
cIIdo : chokoh, k ii l kab
caIIente : chokoh, k ii l kab
caIIar : mak chi
caIIe : beel
caIIo : t aaham
caIma : kukupki h, heet s
caImar : heet s kuup, ch een
caIor : ooxol
caIostro : yax k aab yi im ko ol el wa ch upi ba al che ku t s ai k t i u yaal .
caIumnIa : l ik sah t aan, a al ba al , a al t aan
caIumnIar : l ik sah t aan, a al ba al
caIvo : k ol i s, t ooroch
caIza : no ox
caIzado : xanab
caIzar : t s aa xanab, t aak xanab
caIzn : eex
caIzoncIIIo : kul eex
cama : ch aak
camada : pakab
cambIar : heel , k eex
cambIo : heel , k eex
camInar : ximbal , xinbah
camIno : beh
camIno habItado : beel
camIsa : kot on
camote : is (LSRPPHD EDWDWDV)
Campeche : Kaanpeech (OXJDU GH VHUSLHQWHV \ JDUUDSDWDV)
campesIno : kol nak (K), kol nal ([)
campo : k ax, kol
can : peek
cana : sak t so ot s, sak pool
canaIera : wach ii t , k axi l
canasta : xaak, xuxaak
canasto : xux, xuxaak
cancha : u kuchi l u baxt a al bool a wa wol i s.
cancIn : k aay
Cancn : Kaankuum (OXJDU GH OD ROOD GH VHUSLHQWHV)
candeIa : k aak
canbaI : mak ku haant i k u yet maki l .
canIno : peek , peek il
canjear : k eex
canoa : cheem
cansar : ka anal
cantar : k aay
cntaro : p ul
cantIdad : ya ab, ya abach, ya abi l , nohochi l
cantII (DQLPDO) : wol poch
cantIna : kuchi l t u ux ku ko onol yet el ku yu uk ul ba al ku kal kunt i k mak.
canto : k aay
caa : him, ch uhuk him
caa de azcar : sak ab, ch uhuk sak ab
caa de maz : hal al
camo : k uuch
caarroza : sak ab kool
cao : beel ha
caoba : punab
capa : yal
capacItar : ka ans, ka anbes
capar : u xo ot ol u ye el u keep ba al che wa may
caparazn de tortuga : aakbal
capataz : maayol
capItaI : t aak in, noh kaah
capItn : nohochi l
capn : mi na an u ye el u keep
capuIIo : unt ul i s, unt uris
cara : ich
carabIna : t s oon
carcajada : awat che eh
caracoI : huub; uri ch
carapacho : sol , maak
carbn : chuk
carcajada : che eh, j aj a che eh, k a am che eh, awat che eh
carcomer : net , not , nich , bi is, sib
carecer : mi na an
carga : kuuch, k och
cargar : kuuch, k och
cargo : kuuch
carIcIa : bay
carIdad : mat an, sih
carIes : hool ol koh, l aab koh
carIo : yaakun
carmn : chak chak, hach chak, seen chak
crceI : k al ab maskab
cardenaI : chak t s it s ib
cardo : mul
cardn : mul (RSXQWLD WXQLFDWD)
carga : kuch
carne : bak
carne de cerdo : u bak el k ek en
carne de conejo : u bak el t u ul
carne de cordero : u bak el t aman
carne de gaIIIna : u bak el kaax
carne de guajoIote (SDYR) : u bak el ul um
carne de res : u bak el wakax
carne de serpIente : u bak el kaan
carne de venado : u bak el keh
carnero : xi i bi l t amaan (RYLV DULHV)
carnIcero : kon bak (K)
caro : ko ok
carpIntera : u kuchi l u meent a al ba al o ob yet el che
carpIntero : pool che (K), men ba al o ob (K), yet el che
carrera : al kab
carretera : beh, noh beh
carrIIIo : bal ak
carrIzo : hal al
carta : t s ii bi l hu un
cartIago : muun bak, muumun bak
cartucho : yol t s oon
casa : nah, t aanah, ot och
casamIento : t s o okol beel
casar : t s o okol beel
cascabeI : t sab
cscara : paach, sol
cascarn : sol he
casco : maay
casI : ol ak, ol i , t a ayt ak, k as
caspa : t a pool
casta : ch i ibal
castao : chukwa
casteIIano : kast l an wini k
casteIIano (LGLRPD) : kast l an t aan
castIgar : haat s , t oop
CastIIIa : Kast l an
castIIIo : nukuch nah
castrar : u t se el el u ye el u keep ba al che wa xi i b
catn : ayim kay
catar : t unt
catarata : sak t ah, buy i ch
catarro : se en
catstrofe : l oob
ctedra : kaans, kaanbes
catorce : kanl ahun
caudIIIo : nohchi l
caverna : akt un, sahkab
caza : t s oon, chuuk
cazador : ah t s oon, mak ku bin t s oon, p uuh wa chuuk.
cazar : t s oon, p uul , chuuk
cebar : t sen, pol okki n, pol okkun
ceb : wakax yan u p uus
cedro : k u che
cegar : ch opchahal , ch opkin
ceguera : ch opil , ch opt al
ceIba : ya axche
ceja : mot n
CeIectn : Sel eekt uun (HVSDQWR GH SLHGUD)
ceIeste : ka an
cIIbe : ma t s oka an u beel i
cementerIo : kuchi l t u ux ku mu ukul ki meno ob.
cena : ook in hanal
cenar : u hanal mak oka an k ii n
cenIt : chumuk ka an, chumuk k ii n
cenIza : t a an
cenote : t s ono ot
centIneIa : may ku kal an
centrar : t s aa chumuk wa ba ax
centro : chumuk, t an chumuk, t s u
cenzontIe : sak chik
ceIdor : k ax nak , hi chnak
ceIr : k aax, heep , hi i ch , t ii n
cepIIIar : ho och, pus, sus
cepIIIo : pus
cera : l okok, i i s
cerca : naat s
cerca (PXUR) : suup
cercar : k al paach, bak paach, suup , koot
cerco : suup , koot
cerdo : k ek en
cerebro : t s o om
cerIIIo : hi ri ich hoop
cero : mi xba al
cermen : t a xi ki n
cervato (YHQDGLWR) : aal kek
cervIcIo : kul kaal , pachkab
cerrado : k aal an
cerrar : k aal , ch oot , maak
cerro : pu uk, wi it s, mul
cerro pequeo : bu t un
cerveza : cheba, seerbesa
cesar : hawa, t s o ok, ch en
csped : su uk
cesto : xak, xuxak
chachaIaca : baach
champIn : kuuxum
Champotn : Chak anpet en (UHJLyQ GH OD VDEDQD)
chamuscar : son k ak , l et s
chaparro : kaabah, p okox
chapear : haran ch aak, kool
chapeo : haran ch aak, kool
chapotear : bok ol ha , baxal ha
chapuIn : mas, si t ri yo
chaquIste : wel
charaI : t sak
charco : ha akakbal t i hunp el k oom
charIa : t si kbah, t si kbal
chasco : t uus
chato : mach
chaya : chaay
chIcIe : cha , yii t s ya , cha ach
chIco : chan, chi chan, mehen
chIcote : hunp el chan suum chi ch haxa ani yet el t s aba an u yook ut i a al u yuchul haat s
chIcotear : haat s
chIcharrn : yoot el k eek en t saha an t i a al j aant bi .
chIfIar : xuuxub
chIIe : ii k (FDSVLFXP DQQXXP)
chIIIar : awal
chImenea : beel buut s , kuchi l t u ux ku hok ol buut s
chInche : pi k
chIngar : t oop
chIquero : u nah k ek en, kuuchi l t u ux ku k a al al k ek en.
chIquIto : chan, chi chan, mehen
chIrImoya : op, poox (DQRQD JODEUD)
chIsme : a al ah ba al , l ik sah t aan
chIsmear : a al ba al , l ik s t aan
chIsmoso : a al ah ba al , l ik s t aan
chIspa : t ip ix k ak
chIspear : t ip ix k ak
chIste : baxal t aan
chIvo : xuul ubi l t aman
chocar : nak t an
chocIo : nal
chocoIate : chukwa
chorIzo : bek ech chooch but a an yet el k uxub yet el t saat s.
chorrear : chooh, t i i s, weeh t i ix
chorro : chooh, t i i s, weeh
choza : paasel
chubasco : k a am chak
chuchera : ba al ma ko ohi
chueco : k eech, k eechel , k eek ech, l oochol , l ool och
chuIeta : ch al a at yaan u bak el t ia al u j aant mak.
chuIo : hat s ut s, ki ichkel em (K), ki ichpan ([)
chumbera : pak am (RSXQWLD ILFXV LQGLFD)
chupafIor : t s unu un
chupar : chu uch, ma at s t s u ut s
cIcatrIz : buy bak
cIcIn : chak i i k
cIego : ch op
cIeIo : ka an
cIempIs : chi mes, t semes
cInega : ak al , ak al che , chak l uuk
cIerto : haah, beey, wa maax
cIervo : keh
cIgarra : ch och l em
cIgarro : chamal
cIgarrn : koochol
cIma : p ii ch
cImbrar : k ool , haat s , wich
cImentar : eet s , heet s , akkun
cImIento : chuun pak
cInco : ho
cIncha : k ax nak
cInchar : k aax
cIne : cha an
cnIco : ma subt al mak
cInta : k axab nak
cInturn : k axab nak
crcuIo : wol i s
cIrIcote : k opt e
cIrIo : nohoch ki b
cIrueIa : abal
cIta : t aanbai l ; k ii n ku ya al i ko ob yan u yi l kuba mako ob t i hunp el t u ux.
cItar : u ya al a al t u ux yet el ba ax k ii n kun u yi l uba mako ob; t aanbai l .
cIudad : noh kaah, nohoch kaah
cIudad de Campeche : Kaanpeech (OXJDU GH VHUSLHQWHV \ JDUUDSDWDV)
cIudad deI Carmen : T-Xi ib (OXJDU GH KRPEUHV)
cIvIIIzar : kaambes
cIamar : awat , t at ah awat
cIamor : awat
cIara : saki l he
cIarear : sast al , sasi t al
cIarIdad : sas, sasi l
cIaro : sas, sasi l
cIase : xook
cIasIfIcar : t sool
cIausurar : k aal , t s o oks
cIavar : baah, ch ii k, t s oop
cIavcuIa : puyt ani l , u ni baakel t seen.
cIrIgo : k ii n (K), yuum k ii n
cIero : k ii no ob (K), yuum k ii no ob
cIIente : maab (K), maan ([)
cIIma : k ii n
cItorIs : u yaak peel
cIoquear : t ot ohk eb, t ot ok k eb
coa : l ob, l o che
coaguIar : l akbal , sist al , ol omt al
coatI : chi ik
cobarde : sahak, sah ol , sah l u um
cobertor : t eep
cobIja : t eep
cobIjar : pi i x, t eep
cobrar : mol p aax, u ch a abal u t ohol , koonol wa meyah
cocer : chaak, t ahankun
cocIna : k oben
cocInar : chak hanal , meen hanal
cocodrIIo : ayi n
cocoyoI : t uk
cochIna : l eech ([)
cochIno : kek en (K)
codo : kuuk
codornIz : beech
coger : ch a ah, ch e maach, chuk
cogoIIo : ol , k u uk
cogote : pachkab
coIto : t s ii s, naach , t aal
cojear : kohk al ak, t omchal ak
coIa : neh
coIador : chanchab
coIar : chach, mayt
coIgar : ch uuy, l eech
coIIbr : t s unu un
coIIna : pu uk, bu t un, chan wii t s, muul
coImena : hobon
coImIIIo : t s a ay
coIocar : t s aa
coIor : boon, booni l
coIoradIIIa (DQLPDO) : chek ech chak peech, chek ex
coIorado (FRORU) : chak
coIumna : t o ol , t sool
coma : yaaht al , muk yah, nohchi l
comadreja : sabi n
comaI : xamach
combate : ba at e el , ba at e il
combatIr : ba at e el
comedor : kuchi l hanal
comejn (DQLPDO) : k amas
comenzar : kahal , ho op ol , l ekel , chunpahal
comer : hanal
comercIar : koonol
cometa : but s eek
cometer : meet , beet
comenzar : kahal
comezn : saak , saak il
comIda : hanal , o och
comIenzo : chunpahal , kahal , l ekel , ho op ol , chun
comIsura : xaay chi , t u ux ku t ak al wa ba ax.
como : he ebi x
cmo : bi xi , bi x
compaero : l ak nuup, et
compaa : et , et el , i knal , l ak in
comparar : keet , et p ii s
compartIr : hat s
compIetamente : humpul i l
compIetar : chukbes
compIeto : chuup, chuka an
componer : ma al obkun, ut ski i n
compra : maan
comprador : may ku maan, maan (K), maan ([)
comprar : maan
comprender : na at
compresIn : yoot , peech peet s
comprImIr : chchankun, mehenkun, peech , peet s
comunIcar : a al , t aan
con : yiknal , yet el
con I : yiknal
concavIdad : yaam, k om t aam
concebIr : yo omt al
conceder : t s aa
concentrar : much kii n, mool
concepto : na at , t uunkul
concertar : ma al obki n, ut ski i n
concIencIa : na at , t uukul
concIuIr : t s o ok, t s o okol
concIusIn : t s o okol
concurrIr : much t al
concha : sol , paach
condena : bo ol k eban, xot k ii n
condenado : paul a an u k ii n, xot a an u k ii n
condenar : xot k ii n, pul k ii n
condImentar : xa ak, t s aaxa ak
condImento : xa ak
condIscpuIo : et xook
condonar : sa as k eban
conducIr : bi i s, akt ant
conectar : nuup , nuup
conejo : t u ul
conexIn : nuup, nuup
conferencIa : t aan, t si kbal
conferIr : t s aa, k uub
confesar : a al k eban, t sol k eban
confesIn : a al k eban, t sol k eban
confIado : al ab ol
confIar : al ab ol
confIIcto : ba at e el , ba at e il
confundIr : sat ol xa ak pahal .
congeIar : siskun, sist al
congregacIn : much
congregar : much kin, mul ki n
conjuntar : much kin, mul ki n
conjunto : much
conmemorar : k ii nbes
conmover : peks ol
conocer : k ah ol , ohel al
conocImIento : na at , ohel , t uukul ; k ah ol al
consejero : t sol xiki n
consentIr : cha ; u p a at al u meent a al he ba axake .
conserje : kanan (K), kal an (K)
conservar : kanan, kal an, l ik s
consoIar : nays ol
consoIIdar : chi chkuun
consom : k aab bak , ha il bak
consorte : icham (K), at an ([)
consteIacIn : eek o ob u t sol mubao ob
construccIn : beet , meent , l ik s
construccIn (HGLILFLR) : nahil
construIr : beet , meent , wa akun, l ik s
consuItar : k at chi
consumar : t s o okol
consumIr : xuup
contagIar : paak , t aak , t saay
contamInacIn : k askuuni l
contamInar : k askuun
contar : xook, t si kbal , a al
contempIar : pak
contener : bi i s, ba al
contentar : ki imakkun
contento : ki imak ol , ki ki ol , ki imak
contestar : nuuk
contIguo : et chi , t ut sel
contorno : bak paach
contraer : moot s, moot
contrIbucIn : bo ol , ant , ant ah
contrIbuIr : ant , ant ah, bo ol
convaIecer : ch a muuk , ch a ol , ut st al
conversacIn : t aan, t si kbal
conversar : t aan, t si kbal
convertIr : suut , k eex
convIdar : mul hanal
convIvIr : much kuxt al , mul kuxt al , et kaht al
convocar : t aan, t aanbah, t aanbai l
convuIsIn : l o ot ol
cnyuge : icham (K), at an ([)
copete : p oot
copIar : u meent a al hunp el ba al he ex ul ak e .
coraje : t s iki l , p u uhul
coraIIIIo : kal am
corazn : puksi ik al
corchar : haax, bal k ab, ch oot
corcho : mak
cordero : chan t aman
cordIIIera : pu uk, wi t s
cordn : k ax t ab chan suum, k uuch
coro : mul k aay, much k aay
corraI : kuchi l t u ux ku k a al al ba al che o ob he ex.
correa : k axnak
correcamInos : k umk umi
corregIr : ut ski i n
correr : al kab
corretear : al kabans, al kabkun, al kabt
corrIda : al kab; pay wakax.
corrIente : chowak
cornear : k och
cornudo : mak ku t u usul t umen yat an wa u yicham.
corroer : waay, ma as
corsarIo : may ku yookol i ch k ak nab
cortar : ch aak, xoot , xoot , k uup
cortar (FRQ PDFKHWH) : ch ak
corte : ch aak, xoot , xoot , k uup
corteza : sol , paach
corto : kom, xoot xuut
corva : l ooch, p uus, waat s , wuut s
cosa : ba al , ba ax
cosecha : hooch, mool , uux, t ook
cosechar : hooch, mool , uux, t ook, ens
coser : chuuy
cosquIIIas : chahal , chi kil
costa : u hal k aak nab, u chi k ak nab
costado : t sel , xax
costaI : chim, mukul
costIIIa : ch al a at
costo : bahux
costra : sol , ooxel
costumbre : suuk, suuki l
costura : chuuy
costurar : chuuy
cotorra : t uut , kel
coxIs : k uul , bobox, bak neh, t uch neh
coyote : ut i u (FDQLV ODWUDQV)
CozumeI : Kosomeen (LVOD RFXSDGD SRU ODV JRORQGULQDV)
crneo : t seek , baakel pool
crecer : ch ihi l , nuukt al , nohocht al , ya abt al
crdIto : p aax
creencIa : ok ol al , t uukul
creer : t uukul , oks ol
crepItar : wak al , t ip ix
crepscuIo : okol k ii n, oka an k ii n
crespo : muuch , mul i x
cresta : p ii ch, t eel
cra : aal , mehni l
crIada : k oos ([)
crIado : k oos (K), meyhi l
crIar : t sen
crIatura : paal
crImInaI : kinsah mak
crIn : t suuk, t so ot s t simi n
crIstIanIsmo : ki ichkel em t uukul
crIstIano : ki ichkel em, ki ichkel em wini k
crIsto : ki ichkel em yuum
croar : k aay muuch, t aan muuch, awat muuch
cruce : xaay, xa ay
crudo : che che
crujIr : heech , herech , hi ri ch
cruz : k at ab che
cruzar : k at al , k aat man
cuajar : t aat , l akbal , sist al , ol omt al
cuajo : t aat , sist al
cuI : makal mak
cuaIquIer : he makal make , he maxake
cuaIquIera : he makal make , he maxake
cuando : l e ken
cundo : ba ax k ii n, bi k ix
cunto : bahux, bahun
cuarta : nab
cuartear : buuh, he , t eeh
cuatro : kan
cubeta : ch oy
cubrIr : pi i x, huuk, t eep , t si i k
cubo : ch ooy
cucaracha : k uruch, na t s uul
cuchara : ho opob, k uruch
cuchIIIo : xot ob, xoot eb, et snaab
cueIIo : kaal
cuenta : xook
cuento : t si kbal , t si bal i l
cuerda : suum
cuerno : baak, xuul ub
cuero : k ewel , oot el
cuerpo : winki l , winkl i l , kukut , wikl al
cuervo : hoh
cueva : akt un, sahkab
cuIdar : kal aan, kanaan
cuIebra : kaan
cuIero : t as i i t
cuIo : ii t , mool , chuun
cuIpa : si ipil , kuch
cuItIvar : pak al
cuItura : t ul akal ba al ku kani k yet el ku ka ansik mak.
cumbre : ni , p ii ch, ho ol , ka anal i l
cumpIeaos : k ii n k aaba
cuna : kuchi l t u ux ku chi kunt a al wenel channpal .
cua : no ox, t akab, t ak che
cuada : baal ([)
cuado : baal (K)
cura : k ii n (K), yuum k ii n
curacIn : t s aki k
curandero : meen (K); wi ini k ku t s aak yet el xiw waa yet el payal chi .
curar : t s aak
curtIdor : bon k ewel (K), t s aan kewel (K)
curtIr : bon k ewel , t s aam k ewel
curva : waat s , wuut s , koop, ch oot ol
cutIs : oot , oot el
D
d : d, kanp el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
dama : xunan, ko ol el
danza : ok ot
danzar : ok ot
daar : k askuun, meen l oob
dao : l oob
dar : t s a ah
dardo : huul
de : ut i a al
de nuevo : ka t een
de prIsa : seba an
debajo : yanal , yaal an, kaabah, kaabal
deber : p aax
dbII : t o ona an, ma muuk il
decaer : t oont al , man ol
decepcIn : ok om ol al
deceso : kimi l
decIr : a al , t aan
decIarar : u nu ukbes, t sool , t s aa un uk, a al
decIInar : emel , p at al
decorar : hat s ut skuun, hat s ut ski n
dedIcar : t s aa ol , k uub ol
dedo : aal k ab
dedo deI pIe : aal ook
defecar : t a
defender : ant ah, t ook
deformar : yaach , yuuch
deforme : moch, yaach
defraudar : ookol , t uus
defuncIn : kimi l
degenerado : k aschaj a an (K)
degenerar : k ast al , k aschahal , k aspahal , k askuun
degIutIr : l uuk , t at s l uuk , t ut s l uuk
degoIIado : ma kaal , kul kaal
degoIIar : xot kaal , k up kaal , ch ak, kul kaal , l uk s kaal
degradar : ot si kun, t oonkin, haaykun
deIdad : k uh
dejar : p aat
deIante : t an, t ani l , akt an
deIatar : t ak pool , t ak ho ol
deIeItar : ki kun ol
deIfn : pixan kay
deIgado : bek ech, bi ich , t s ooy, t s oya an, haay
deIIcado : neet s
deIIcIoso : ki
deIInquIr : si ip
deIIrar : t aant an pool , t aant an ho ol
deIIto : si ipil , k eban
demanda : k ant
demanda (FRQVXPR) : t saa
demandar : k at , t ak pool , t ak ho ol
demencIa : choko l akaabi l
demente : choko pool , choko ho ol
demonIo : kisi n, k aasi ba al , xul ub
demorar : xant al
demostrar : e es
denso : t at
dentadura : koh
dentera : cha ah, cha a koh
dentro : ich, i chil , ichi h
denuncIar : t ak pool , t ak ho ol , a al
departIr : t si kbal
dependIente : koonol (K)
depIIar : k oos, t s ii k, hok t so ot s
depIorar : yah ol t
deporte : baxal
deposItar : t s aa, k uub
depsIto : chal t un, hal t un
derecho : no oh, t oh, t at s
derramar : week, t i i x, l al , k ii t
derretIr : yii b, yaal , puuk
derrIbar : l ubs, huut , puuk, ni i k
derrocar : l uuk s, l ubs
derrochar : xuup
derrumbar : huut , nii k, heen, hul
desabrochar : waach
desafo : ba at e el
desagarrar : hal k abt , cha
desaguar : ho os ha , pul ha , wek ha
desajustar : cha
desaparecer : saat , baal
desarroIIado : nohoch chaha an, nukchaha an, ma al ob chaha an
desarroIIar : t sol
desatar : waach , cha
desayunar : uk ul
desayuno : uk ul
desbaratar : hoob, huut , puuk, pa , ni i k, t i l i k
desbastar : pol , ho och
desbordar : t uul
descaIabrar : ch in pool , hat s pool
descaIzar : t sel xanab, l uk s xanab
descaIzo : ma xanab
descansar : he el el , wa at al
descanso : he el el , wa at al
descargar : ems kuuch, l uk s kuuch
descendencIa : ch i ibal , aal o ob, meheno ob
descender : emel , t s aam, hayal
descIfrar : na at
descomunaI : t ah nohoch
descontar : l uk s, eems t ohol , ens t ohol
descrIbIr : t sool
descuartIzar : p aay, xo xo ot
descubrIr : sil , kaxant
descuIdar : nays ol
desdentar : hot s koh
desear : k at , ot , t s ii bol t aak, pooch
desechar : puul , huk s
desembocadura : chi
deseo : t aak, t s ibol , poochi l
desertar : hok ol , put s ul
desesperacIn : xet ol , naks ol , t s iki l
desfaIIecer : sat ol
desfIIar : t sol ximbal
desfIorar : haat , t aak
desfondar : hoomchahal , t onchahal
desgarrar : l a ach, haat , xeet
desgracIa : t oop, l oob, k aas
desgracIar : k askuun
desgranar : oxo on, p eel , p uuch
deshacer : puuk , pa , huub huut
deshIdratacIn : wach k ahal
deshIerbar : pak
deshIIar : hil , hit , t i l i k
deshInchar : t s uum, t s umul
deshojar : l uk s l e , p ep t ok l e
deshonrar : k askuun, t aak
desIgnar : e es
desIstIr : p aat
desIeIr : puuk , yaach
desIIndar : xot k ax
desIIzar : haak, kii p, pi it
desIumbrar : huul i ch
desmayar : sa at al ol , sak ki men
desmonte : kol k ax
desnIveI : nix, nixkab, t oont on
desnudar : chaknul t , pi t nook , t sel nook , l uk s nook
desnudo : chaknul , ma nook
desoIIar : t s ii p, p e es
despacIo : chaanbel , hunhunp it
despachar : t uxt
despedIr : cha , hok s, l uk s, t ohol ch in
despegar : l aak
despeInar : xa axak pool
despejar : pik , chikbes
despepItar : p eel , t s eeh
desperdIcIo : xi i x, yal a
despertar : ahal
despIstar : saat
despIomar : banal , heen, l uut , l uub, nii k
despIumar : p ep
despobIado : l a kaah, kaah mi na an u maki l o ob
despobIar : u bi n u kahnal i l o ob hunp el kaah
despojar : l uk s, t ook, t seel
dspota : k asa an, t opa an
desprender : banal , t aak, l uub, poot s
destapar : he , t sel maak
destetar : t ok ii m, t ok chu uch, l uk s chu uch
destIIar : k aabanki l
destItuIr : hok s, l uk s
destreza : pek, seba ani l , peka ani l
destrozar : xeet , t si ik
destruIr : k askuun, ni i k, huut
desvaIIdo : nuum
desvaIIjar : ookol , t seel u ba al o ob
desvanecer : xi i b
desvIacIn : l ooch, ch oot
desvIar : l ooch, ch oot , ch eet , k eech
desvo : hal paach, pach beh
desvIrgar : k askuun, t aak
desyerbar : pak
desyerbe : pak
detectar : kaxan
detener : he el el , he el s, wa at al , wa akuns, k aal
deterIorar : k ast al , hut ul , l aabt al , uchbent al
detestar : p eek
detonar : waak
detrs : paach, paachi l
deuda : p aax, l ak
deudo : l aak , ch ii l ankabi l , l aak t si l
devocIn : yaakunah ol
devoIver : suut
devorar : l uuk , hanhan hanal , t at s l uuk
da : k ii n
dIabetes : ch uhuk k i ik, ch uhuk wi i x
dIabIo : ba aba al , kisi n, k aak as ba al xul ub
dIaIecto : u hel a ani l t aan ku sihi l t i u na t aan
dIIogo : t si kbal i ch ka at ul mako ob
dIamante : hat s ut s sak t uun ku l embal
dIarIo : sansamal , t ul akal k ii n
dIarrea : waach , wach k ahal , k axi l , t i ri x t a
dIbujar : u t s ibt a al wa u bo onol u yoochel hunp el ba al
dIcha : ki imak ol al
dIchoso : ki ol
dIecIsIs : wakl ahun
dIecIsIete : ukl ahun
dIecInueve : bol onl ahun
dIecIocho : waxakl ahun
dIente : koh
dIeta : p is hanal , p it hanal
dIez : l ahun
dIfamar : a al ba al
dIferencIa : hel a ani l
dIferente : hel a an, hehel as, yaanal
dIfcII : yaah, t al am
dIfundIr : t uux
dIfunto : kimen
dIgerIr : t ahal hanal , t ahal o och, emel o och
dIgestIn : t ahal hanal , t ahal o och
dIgno : t si kbe en
dIIIgente : sak ol , t a ah
dIIuIr : puuk yaach
dIIuvIo : bul ul , bul kabal
dImIsIn : p aat
dImItIr : p aat
dInamIta : waak , ba al ku
dInasta : ch i ibal
dInero : t aak in
DIos : k uh, yuumt si l , ki ichkel em yuum, dyos
dIos se Io pague : dyos bo ot i k
dIreccIn : u bei l , u behi l
dIrecto : t oh, t aat s
dIrIgIr : xi mbal , bi i n
dIscordIa : t akal t aan
dIscurso : t se ek
dIscutIr : ba at e el t aan, sakach t aan
dIsentera : k i ik nak , k i ik t a
dIsfrazar : hel bes, heel
dIsgustar : k uux, k uuxi l , t s iki l , p u uhul
dIsgusto : k uux, ch a k uux
dIsImuIar : t a ak, mak chi
dIsIpar : sa at al , xuup, xu upul
dIsIocar : huuk , t uuk
dIsmInuIr : chi chankuun, t saapahal , mi na ankuun
dIsoIver : puuk , yii b
dIsparar : wak t s oon, t s oon
dIsparo : t s oon
dIspersar : k ii t , k it pahal , pa
dIsputa : ba at e el , ba at e il
dIstancIa : nachi l , yam
dIstante : nach
dIstInguIr : k ah ol , il , t et , yey
dIstInto : hel a an, yaanal , k expaha an
dIstraccIn : nay ol al
dIstraer : nay ol
dIurno : ich k ii n
dIvergente : u heel , heel a an
dIversIn : cha an, baxal
dIverso : hehel as, hel a an
dIvertIr : ki imakkun ol , nays ol
dIvIdIr : t oox, haat s, buh, xoot
dIvIsar : ii l
dIvIsIn : k as
dIvorcIar : p aat , p at ba
dIvorcIo : p aat , p at ba
dIvuIgar : t s aa ohet bi l , men ohet bi l
dobIadIIIo : bi i l , bi i l i l
dobIar : wuut s
dobIez : waat s , wuut s , wuut s ul
doce : l ahkah, ka al ahun
docencIa : kaansah, kaambesah
docente : max ku kaansah, max ku kaambesah
dcII : suuk, suuka an
doctor : t s at s aak, may ku t s aak k oha an.
doIer : yaah, chi ibal , k i inam
doIor : yah, chi ibal , k i inam
domar : sukki n ba al che o ob
domestIcado : suuk
domestIcar : al ak t , suukki n
domIcIIIo : nah, t aanah, ot och
donar : si, t s aa
donceI : t ankel em, t ankel en
donceIIa : suuhuy, xl o bayan, xl o bayen, ch upal
donde : t un
dnde : t u ux
dormIr : wenel , weneh
dormItorIo : u nahi l wenel
dorso : paach, pu uch
dos : ka a
dote : mu uhul
duda : pek ol
duende : al ux
dueo : yuumi l , nohchi l
duIce : ch uhuk
dupIIcar : u meent a al ka at en hunp el ba al
durar : xant al , uchbent al
durmIente : wenekbal
duro : chi ch, chuchul , t s u uy
F
e : e, ho p el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
ebrIo : kal a an
echar : ch ii n
ecIIpse : chi ib
ecIpse de soI : chi ibal k ii n
ecIIpse de Iuna : chi ibal uh
eco : eet s
echar : ch ii n, puul
edad : ha abi l
edIfIcar : wa akun, l ik s, meent
edIfIcIo : nahil , nohoch nah ment a an yet el pak .
educacIn : ka ambes, kaans
educar : kaans, ka ambes
efectuar : meen, uchul
egosta : t s u ut
ejIdo : u k axi l kaah, u l u umi l kaah
eI (DUWtFXOR) : t s ib ku bi n t ani l t i hunp el k aaba t ia al u ye esik xi i b yet el chen hunt ul wa hunp el .
I : l et i
eIstIco : saat s , sasat s ki
eIegante : hat s ut s, ki ichkel em
eIegIr : t et , yey
eIevar : na aks, ch uy, ka anal kun l ik s
eIImInar : hok s, l uk s xu ul s
eIote : nal
eIIa : l et i , l e t aan he el a chen ut i a al xch up wa ko ol el .
eIIo : l e t s ii b, he el a ku meyah t i a al u ye esa al u k aaba xi i b bey xan xch up.
eIIas : l et io ob
eIIos : l et io ob
embarazar : yo omki n, yo omt al
embarro : pak l u um
embeIIecer : hat s ut ski n, hat s ut skun
embestIr : k och
emborrachar : kal kun kal t al
embrocar : nook, nokt al , nokki n
embrujar : wayt , pul ya ah
embudo : but ub
embutIdo : buut , but a an
embutIr : buut , chook
emIgar : hok ol , bi in
emocIn : ki imak ol
empacar : paak, wool
empachar : t ii t , t ii t t al
empaIIzada : kol ohche , kol oxche
empanada : chancham
empapar : ch uul , popo kin
emparejar : keet , t axkun, t at s kun
empatar : t saay, t aak
empeIne : pach ook
empeIIa : t saat s, pol ki l
empear : p at ba al yo l al t aak in
empezar : chunbes, chunpahal , kahal , l ekel
empInar : hot t al , xakt al , hot ki n
emprIco : chen kambi l
empIeado : meyah mak
empoIvar : pos l u um, t os l u um
empoIIar : pahkun, pakkun huk
empujar : l ench in, t ul ch in
empuar : maach, l aap l ap k ab
en : ich, i chil
en este (HVWD) : t i , t u, waye
en estado de : yo om, yo omchaha an, ko ha an
en nInguna parte : mi xt u ux
en prImer Iugar : yaxi l
enamorar : yaakun
enano : akl ax, kaabal baakel
encajar : ooks, l aap, nuup , k aap, huup
encarceIar : k aal
encarecer : ko ohki n
encargar : k uben
encargo : k uben
encarnar : buy bak
encendedor : u xi ki in k aak
encender : t aab, hoop
encerrar : k aal
enca : chuun koh
encIma : ok ol
encIenque : p eex
encoger : moot s
encomendar : k uben
encontrar : kaxan, i i l , nakt an
encorvar : p uum, waat s , l ooch, p ooh
encubrIr : t a ak
encuerar : t sel nook , pi t nook , l uk s nook , chaknul
endebIe : bi ich
endemonIar : okol ki si n t i mak
enderezar : t ohki n, t aat s , t at s kun
enduIzar : ch uhukki n
endurecer : chi chkun, chi cht al , nol ba
enemIgo : ch a k uxt a an
enrgIco : chi ch
enfermar : k oha ankun, k oha ant al
enfermedad : k oha ani l
enfermo : k oha an
enfIaquecer : t s ooy, t s o oyol , bek echt al , bi ich t al
enfrente : akt an, t an
enfrIar : siskun, sist al , ke el t al
enfurecer : p u uhkin, p u uhs
engaIanar : hat s ut ski n, hat s ut skun
enganchar : l echkun, l eech
engaar : t uus
engao : t uus
engarrotar : l ot keh, l oot
engordar : pol okki n, pol okkun
enhebrar : huul
enhIIar : huul
enjambre : much kaab
enjauIar : k aal , k aal t u che
enjuagar : t ix ha , chaal
enojar : k uux, p uuh
enorme : nohoch
enramada : makan
enredar : baak , babak
enroIIar : koot s koop, bii l
enroscar : koop, koot s bi il
ensaIada : xe ek
ensartar : huul , l oom
enseguIda : seb
enseanza : ka ansah
ensear : kaansah, ka ambes
ensucIar : kukul l u umt , ek kun
entabIar : chunbes
entender : ch a un uk, na at
enteramente : huumpul
entero : t ul is, chika an chuka an
enterrar : muuk
entonces : l e t un, he t un
entraa : hobnel
entrar : okol , man
entre : ich, i chil , yam, kap
entregar : k uub, t s aa
entretener : nay, nays ol
entrevIstar : k at chi
entumecer : si ist al
entusIasmo : kuux ol
enumerar : xook
enuncIar : a al
envasar : t ooh, buut
envejecer : ch ihi l
envs : paach
envIar : t ux
envIdIa : yah ol , t s ibol
envIdIar : t s ii bol , yah ol
envIudar : p at al t u huun
envIudar eI hombre : kimi l at aan
envIudar Ia mujer : kimi l icham
envoItorIo : t o , t eep
envoIver : t o , t eep , wool
epIdemIa : ban kimi l , hay kimi l , ban k oha ant al , hay k oha ant al
epIdermIs : oot , oot el
poca : k ii n, k ii nil
equIpaje : kuuch
equIvocacIn : si pi l
equIvocar : t u ubul , sa at al
era : k ii n, k ii nil
erguIr : wa akun, t ohkin, t echkun
erIzar : xib, xi ix mukuy
erIzo : k i ix ooch, k i ix pach ooch (HULQDFHXV HXURSHXV)
ermItao : may kaha an t u huun he t u uxake
error : k aas, ma ma al obi , ma beyi
eructar : keeb
erupcIn : k aak , pawo
es cIerto : haah u t aan
es verdad : haah u t aan
escaIdar : mak , xaak
escaIera : eeb
escapar : put s ul , bi in
escarabajo : kukl i m, kukl im t a
escarbar : pan, k ooy, buuk , pa as
escarpa : t o ol pak
escasear : mi na ant al
escasez : u p at al mi na an wa ba ax
escIavo : paal i t si l , mak ku meyal t i a al max maneh.
escIava : k oos (K)
escoba : mis, misi b
escoger : t et , yey, xix
esconder : t a ak, baal
escondIte : sahkab
escopeta : t s oon
escorar : t sool
escorpIn : sina an
escozor : saak , saak il , el el
escrIbIr : t s ib
escrItura : t s ib, t s ibil
escroto : chim
escuchar : u uy
escudo : chi mal , pak al
escueIa : nahil xook, kuchi l kaansah
escupIr : t ub, hak t ub
esa : l el o , l e he el o
esas : l el o ob
ese : l el o , l e he el o
esos : l el o ob
esforzar : men muuk , t s aa ol
esmerII : huux
esfago : ul , u beel hanal , u behi l hanal
espaIda : pu uch, paach
espantapjaros : bohol
espantar : ha as, ha as ol , hak ol
espanto : way, ba ba al
Fspaa : Kast l an
espaoI : kast l an wini k
espaoI (LGLRPD) : kast l an t aan
esparcIr : k ii t , t ii t , t ot , t os
espectro : k aasi ba al
espejo : nen
espeIn (SODQWD) : xpel on
esperanza : al ab ol
esperar : pa at , al ab ol
espeso : t at , l ol omki
espesura : pi i m, t at i l , pi imil , su
espa : ch uk
espIga : yi ih
espIgar : yi ihanki l , p o chahal
espIna : k i ix
espIna dorsaI : t o ol a pach
espInIIIa : t sel ek, baakel t on
espIno : k i ix (DFDVVLD SXHEOHQVLV)
esprItu : pixan, ol
esposa : at aan
esposo : icham
espuIgar : ch ich , xix
espuma : oom, yoom
esqueIeto : baakel
esquIna : t i it s, t u uk
esquIvar : heech
esta : l el a
estabIecer : kahal , chunbes, chunpahal , heet s , kuxt al
estabIo : u nahi l t u ux ku k a al al wakaxo ob yet el xan t simi no ob.
estaca : t s op che
estacar : ch ik che
estacIonar : wa at al , he el el
estado : l u umi l
estafador : ookol
estafar : ookol
estaIactIta : ch ak xi i x
estaIagmIta : ch ak xi i x
estaIIar : waak , wak al , t uup
estampar : t s aal , t aak
estancar : wa at al ; xu ul ul , niki l , ni kkun
estar : ant al
estar sentado : kul al
estatura : baakel
este : l el o , l e he el o
este (RULHQWH) : l ak ii n
esternn : baakel t seem
estIrcoI : t a
estIrar : saat s , t ii n, t i i ch , si i n
estofado : mak kuum
estmago : t suuk, t suukel , nak
estornudar : he sim
estoy : t an i n
estoy bIen : t ooh i n wol
estranguIar : bi t s kaal , hi ch kaal , bi t s hul
estregar : haax, bay, hi , cho , paat s
estrecho : koom
estreIIa : eek
estrenar : u t s a abal wa u meyah t umben ba al
estreImIento : k al t a
estuche : pi i x, ba as
estudIar : xook, kaanbal
estpIdo : ma na at , t su uy pool , chi ch pool
eterno : mi na an u kahal mix u xuul ; hach xaan
eunuco : may t sel a an u ye el u keep
evacuacIn : hok s; t a
evacuar : hok s t a
evaporar : saap
evasIn : put s ul
evIdente : hanil , sas
evocar : k a as
exacto : beey, beyo , huch beyo ; hach t u p ii s, hach l et i , p el ech
examInar : ch och , k aat , ch a t aan, xa ak
excavar : pan
exceder : t ii p , t ip il , man, pit man
exceso : maanal , t i i p il , ya abi l
excItacIn : ko , ko il , t aakkun
excItar : t aakt al , t aakkun, t aahkun
excusado : nah t ankah kuchi l t a
exhIbIr : e es
exIgIr : k at
exIstIr : ant al , kuxt al
expendIo : t u ux ku yuchul koonol
experto : hach kaanbanaha an; mak u hach yohel hunp el ba al
expIIcar : t sool , t sol t aan
expIorar : ch och , ii l , kaxan
expIIcar : t sool
expIosIn : wak al , waak
expIotar : waak , wak al , xik, xiki l
exponer : e es, t s aa cha anbi l , t s aa i i bi l
exprImIr : yaach , yeet s , peet s
expuIsar : hok s, hul
extender : si i n, xi it , t ii n, haay, haykun
exterIor : paach, paachi l , t ankab, t anxel
extermInar : t s o oks, xu ul s, ch eeh, kims
extraer : hok s, hook
extranjero : t anxel makm t anxel kaahi l , t s ul
extravIar : saat
extremo : xuul , ni , t s ook, p ii ch
eyacuIacIn : t aak, k uchul , u ul
eyacuIar : t aal , k uchul , u ul , kohol
F
f : f , wakp el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
fbrIca : u kuchi l u meent a al ba al o ob
fabrIcar : meen, beet
fcII : chen ch a abi l , ma t al ami , ma yahi
faena : meyah
faIsn : k anbul
faja : k ax nak
faIo : keep, t oon
faIso : ma haahi , t uus
faItar : si ip
fama : pekt si l , peksil
famIIIa : ch i ibal i l , l ak t si l il
famIIIar : l ak t si l , l ak
fango : l uuk
fantasa : t uukul may
fantasma : way, ba aba al , ha as ol
fardo : kuch
farmacIa : u nahi l koonol t s aak
farInge : ul
fastIdIar : naks ol , naks ol
fatIga : ka anal
fatIgado : ka ana an
fauna : ba al che il , ba al che o ob
favor : ant , ant ah, men uut s
faz : ich
fcuIa : nooy
fecundar : cheek , cheek s
fecha : k ii n, k ii nil
feIIcIdad : ki imak ol al
feIIz : ki imak ol
feIIz cumpIeaos : u ki imak ol k ii n kaba
femenIno : ch up, ch upi l
feo : k aas
ferIa : cha an
fermentar : yomt al , paht al , su ut s t al
feroz : t s ik
frtII : ya ab u t s ai k u yi ch wa u yaal
fetIche : pol bi l che
feto : chan paal ma sihki
fIado : p aax
fIar : p aax
fIbra : sook , so ok
fIebre : chokwi l
fIera : t s ii k ba al che
fIero : k o ox
fIerro : maskab
fIesta : cha an, mank inal
fIgura : oochel
fIgurarse : t s ibol
fIjar : t aak , heet s , akkun
fIjo : het s a an
fIIa : t sool , t o ol
fIIo : yeeh
fIItrar : t ooh, t aah, ch aah, t s ii b
fIn : xuul , t s ook, naak
fInado : kimen
fInaI : t s ook, xuul
fInca : xt ansi a
fIngIr : t uus
fIno : mamaykil
fIrmamento : chuun ka an
fIrma : hohon
fIrmar : hohon t s ib
fIrme : chi ch, ma al ob t aak l i
fIaco : t s ooy, t s oya an, bek ech, chol o op
fIauta : chuul , pit oo
fIeco : pi i k
fIema : k aab chi , yom chi
fIexIbIe : wut s k al ak, wuwut s ki, ma chi chi
fIoja : hooypel , meel en peel
fIojo : ma kol , hooykep, meel en keep
fIor : l ool , ni kt e
fIora : k aaxi l , che o ob
fIoracIn : l ool ankil , ni kt e il
fIotar : k ak aknak, bab
fIuIr : al kab, hok ol , wekel
fobIa : sahki l
fogata : ka anal k ak , k ak ku hohopaanki l
fogn : k oben, k oben k ak , chi k ak
foIkIore : ba axo ob suuk u meent i k hunp el kaah
foIIaje : k aak
fonda : nah t u ux ku ko onol hanal
fondo : ii t
forneo : t anxel kaahi l
forastero : t anxel il
forma : winki l
formar : paat
forraje : yo och ba al che o ob
forrar : pi i x
forro : pi i x, yal
fortaIeza : muuk , chi ch
fosa : mok och, hool
fsforo : hi ri ich hoop
fsII : uchben baako ob wa sol o ob ki men mako ob wa ba al che o ob
fracasar : bi n k aas t i mak
fractura : kaach
fracturar : kaach, kachal , t eeh, t ehel
fragancIa : : ki iboki l
frgII : kakachki , o op ki, op chal ak, op k al ak
fragmento : xet ; xet el , kach, xoot
francs : garia wini k
francs (LGLRPD) : garia t aan
FrancIa : Garia
fraude : ookol , t uus, bal k ab
frer : t saah
frenIIIo : t ii n aak
frente : t an, akt an, t an pool , t an ho ol
fresco : ak , t umben, si i s, che che , t ul up
frIega : t opo
frjoI : bu ul
fro : ke el , sis
frontera : xuul , xuul u l u umi l hunp el kaah
frotar : hi , haax, xu ul
fruncIr : ch uuk, meek, chaak
frustrar : l uk s, t oop, p at k aasi
fruta : ich
fruto : ich che
fuego : k ak
fuente naturaI : sayab
fuente artIfIcIaI : sayab ha
fuera : paach, paachi l , t ankab
fuerte : mu k a an, chi chha an, t at ahkl
fuerza : muuk
fuga : put s ul
fumar : t s u ut s
funda : pi i x
fundador : kahkunah
fundar : akt al , chunpahal , kahal , kahkunah
fnebre : kimenil
fusII : t s oon
fusIIar : t s oon
fustn : pi i k
futboI : kocha wol i s
futuro : bin uchuk
C
g : g, ukp el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
gajo : hek, hek el
gaIn : may ku buki nt i k ma al ob nook
gaIpago : ak
gaIIarda : ki ichpam ([)
gaIIardo : ki ichkel em
gaIIIna : kaax ([)
gaIIInero : so oy
gaIIo : t eel (K)
ganadero : yuumi l wakaxo ob
ganado : wakax
ganancIa : nahal , nahal i l
ganar : nahal
gancho : hok ob, l ut sub
gangIIo : ma ah
gargajo : k aab chi , yom chi
garganta : kaal
garra : mo ol
garrapata : peech
gastar : xuup
gatear : huuk
gato : mi is
gato mots : yak
gavIIn : ch uuy, i
gemeIo : ii ch, k uh
gemIdo : akam
gemIr : akam
geneaIoga : ch i ibal , ch i ibal i l
generacIn : ch i ibal , ch i ibal i l
genIo (GXHQGH) : al ux
gente : mako ob, wini ko ob
geografa : u xookil yok ol kaab
germInar : hok ol , t op ol
gesto : eet s
gIba : p uus
gIgante : t ah nohoch, hach nohoch
gIrar : suut , piri n suut
gIande : pool keep
gIobo : wol , wol i s
gIotn : hool ok
gIteo : p u uk i i t , bak el ii t
gobernante : ahau
goIondrIna : kosom
goIosIna : ch uhuk
goIoso : hool ok
goIpe : l oox, haat s , k ool , l aah
goIpear : k ool , k oop, l aah, l oox
goma : ii t s
gordo : pol ok
gorgojo : yik el
gorjear : k aay
gorrear : mat , hoch ob
gota : ch aah, t aah
gotear : ch aah, t aah
gozar : ki ol t , ch a u ma al obi hunp el ba al
gracIas : dyos bo ot i k
grajo : k a aw, k aaw
gran bretaa : ingl aan
grande : noh, nohoch, nuuk, nukuch, nuxi b
granero : ch ii l
granIzar : k axal bat
granIzo : bat
grano (GH VHPLOOD) : neek
grasa : t saat s, pol oki l
grave : yaah
grIeta : yam, xi ik, xi i ki
grIIIo : mas, si t ri yo
grIpe : se en
grIs : sak boox, sak ek , booni l ch o
grItar : awat
grIto : awat
grueso : pol ok, pi i m
gruIr : k eey, t ut uk chi
grupo : much
gruta : akt un, saj kab
guajoIota : t uux ([)
guajoIote : ul um t so (K)
guajoIote sIIvestre : kuut s
guanacaste (iUERO WURSLFDO) : pi i ch
guano : xa an, bom
guapa : ki ichpam
guapo : hat s ut s
guardapoIvos : t oon
guardar : t a ak; kal an, kanan
guardan : kal an, kanan
guarIda : sahkab
CuatemaIa : Kuhat emal ha (PRQWDxD TXH YRPLWD DJXD)
guayaba : pi chib, pi ch
guayabo : pi chib che
guerra : ba at e el , ba at e il
guIar : mut s i ch, chak ich
guIsado : hanal , akat
guIsar : meen hanal , chak hanal
guIso : hanal
guIa : bal nak , hool ok il
gusano : nook ol
gusarapo (DQLPDO) : bol i n
H
h : h, wakaxp el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
haber : yaan, ant al
hbII : peka an
habItacIn : nah, ot och, t aanah
habItar : kahakbal
habItuar : suukt al , suukt ah
habIa : t aan
habIar : t aan
hacer : beet , meen, mak an
hacha : bat
haIagar : ki imak ol t
haIcn : kos
haIIar : kaxan
haIIazgo : kaxan
hamaca : k an
hambre : wi ih, t aaki l hanal
harto : nak ol
hasta : t ak
hasta Ia vIsta : t u heel k ii n
hasta Iuego : t u heel k ii n
haz : ich, t an
hebra : t sil , t ich
hechIcera : way ([), pul ya ah ([)
hechIcero : way (K), pul ya ah (K)
hechIzar : way, pul ya ah
hedor : t u , t u il
heIado : ke el , sis
heIado (SRVWUH) : ke el ch uhuk
heIar : siskun
hembra : ch up, ch up([), ko ol el , ba al ([)
hemorragIa : t uul k i ik
henchIr : buut
hender : buuh, heet , t eeh
hendIdura : k oop
henequn : kih
henequenaI : kuchi l ki h
hepatItIs : k oha ani l ku meent ik u chu upul u t ammel mak
herbarIo : mak u hach yohel ba al o ob t i xiwo ob
herbvoro : ba al che ku haant i k xiw
herboIarIo : mak ku kaxt i k xiwo ob ut i a al u meent a t s aaki l yet el ut ia al u koneh.
heredad : kool
herIda : yaah, l oob
herIr : ki inpahal , l oob
hermana : l ak ([)
hermana menor : it s in, ko ol el
hermana mayor : kii k
hermano : l ak
hermano mayor : suku un
hermano menor : it s in
hermoso : hat s ut s
hermosura : hat s ut si l
hernIa : p it t uuch, p it chooch
herramIenta : nu ukul
herrero : men maskab
hervIr : l ook, l ookankun
hIdrofobIa : sahakil t i ha , ko il
hIdrografa : u xookil u ha il yok ol kaab
hIdropesIa : k oha ani l ku t s ai k t i mak t umen u yant al ha ich u winkl i l
hIeI : k aah
hIeIo : ha chi chkunt a an t umen ke el wa sis
hIerba : xiw
hIerbatero : meen, mak ku t s aak yet el xiwo ob.
hIerro : maskab
hgado : t aman, t amne el
hIguera : k o och ([)
hIgo : k o och
hIgo chumbo : num t sut suy
hIja : waal ([)
hIjo : aal
hIIar : haax
hIIvanar : hul put s
hIncar : xol t al , xol t ah, xol ki n
hInchado : chuup
hInchar : chuup, chu upul
hInchazn : chuup
hIpo : t uk ub
hIspano : kast l an wini k
hIstorIa : u t si kbal il wa u xooki l ba ax ucha an
hocIco : ni
hogar : ot och, nah, nahi l , t aanah
hoja : l e
hojaIatero : ut ski nah
hojear : wal ak
hoIgazn : ma k ol , hooykep
hoIgazana : hooypel
hoIbox : hool boox (KR\R QHJUR)
hoIIejo : saay, saayel
hoIIn : sabak, yabak nah
hombre (KXPDQR) : wini k, may
hombre (YDyQ) : xi i b (K)
hombro : kel embal , kel enbal
homIcIda : kinsah wini k, kinsah may
homosexuaI : ch upul xi i b, kankal as
honda : yunt un
hondo : t aam
hongo : kuuxum
honrar : t si i k
HopeIchen : Ho pel che en (OXJDU GH FLQFR SR]RV)
hora : ora
horadar : hool , poot
horca : hi ch kaak, bi t s kaal
horcajadas : het s mek
horcn : okom
horIzonte : chuun ka an
hormIga : sini k
hormIgn : sakal , j och
hormIguero : nahil sini k, muul sini k
horno subterrneo : pib, pibil
horqueta : xa ay, t oxche
horror : ha as ol , hak ol
horteIano : kanan pak al , kal an pak al
hospedar : k aam u ul ab, k ubenba
hospItaI : nah k oha an
hoteI : nah u ul ab
hoy : behl a e
hoyo : hool
hoyueIo : t uux
hoz : bat
huano : xa an
huasteco : t enek
huaya : wayum
hueco : hool
hueIIa : pe echak
hurfano : ma yuum, ma na
hueso : baak
husped : u ul ab
huevo : he , e el
huIr : put s ul , hok ol
huIzache : k i ix (DFDVVLD SXHEOHQVLV)
huIe : k i ik che , saat s
humanIdad : wini kil
humano : wini k, mak, l u um kaab
humear : l uk ul
hmedo : ch uul
humIIdad : ot si l i l
humIIde : ot si l
humIIIar : t oonkin, subl akkun
humo : buut s
hundIr : t s aam, buul , bul ul , t omchahal
huracn : chak i i k
hurao : k o ox
hurgar : l oom, hul che
hurn : sabi m
hurtar : ookol
hurto : ookol
husmear : ut s ben, uut s , ch a book
I
I : i, bol onp el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
Idea : t uukul
IdentIfIcar : k ahol
IdIoma : t aan
IdoIo : pol bi l che , k uh
IgIesIa : nah k uh, u yot och ki ichkel em yuum.
Ignorante : ma ohel , mak ma u yohel wa ba axi .
Ignorar : ma ohel
IguaI : keet , beey xan
IguaIar : keet , t axkun
Iguana : huuh, t ool , t ool huuh
IIeso : ma uch l oob t i i , ma uchuk l oob t i i
IIcIto : ma ut si , ma ma al obi
IIumInar : saskun
Imagen : oochel
ImagInar : t s i ol , t uukul
ImbcII : meel em, mi na an u na at
ImItar : et s , u beet ik mak l e ku meent i k ul ak e
ImpedIr : weet
Imperfecto : ma t s oka ani , ma ma al ob ment a ani
ImpermeabIe : ma t u man ha i
ImpertInente : nak ol
ImpIorar : k at , yaanyan
Impoerante : k ana an
Importe : t ohol
ImposIbIe : ma t u paht al u meent a al , hach t al am
ImpotencIa : ma muuk il
Impotente : ma muuk , mina an u muuk
Inaugurar : chunpahal , l eks, kahs, hol bes
IncendIar : t ok, el el , t aab
IncensarIo : p uul ut
IndIcar : e e
IncIsIvo : koh yan t ani l t i u chi may
IncIInar : chi i n, ch e , t oon
Incmodo : ma ma al ob ani ki , ma ma al ob u yu ukubai
IncordIo : ma ah
IntroducIr : oksah
Incubadora : u n ukul t u ux ku pahkunsa al he ; u n ukul t u ux ku t s a abal mehen paal al ma k uchuk u k ii nil u sihi l i .
Indagar : k at chi
IndIcar : e es
Indgena : masewal , wini k, wi it
Indgena maya : wi it , maaya wini k
IndIgente : ot si l
IndIgestIn : bah chim
IndIo amerIcano : masewal , wini k, wi it
IndIvIduo : wini k, mak
InducIr : t ak t aan
InduItar : sa asal si ipil , sa at si ipil
InduIto : sa as si ipil , sa at si ipil
InfancIa : paal i l , t u paal il
InfantII : chan paal , mehen paal
Infectar : yaaht al , t u t al
InfeIIz : nuum yah, ot si l may
InfIerno : mi t nal
InfIar : p ut u us, uus, sot ba
InformacIn : t aan, t s aa t aan
Informar : t aan, t s aa t aan, a al t s aa ohet bi l
IngerIr : u yoksa al hunp el ba al t i ul ak
IngIaterra : Ingl aan
IngIs : ingl ese wini k
IngIs (LGLRPD) : ingl ese t aan
IngIe : he eh
IngredIente : xa ak
Ingresar : okol
InhaIar : ch a book, ch a ii k
Injertar : t aab, t aak
InjurIa : pooch , pooch il
InjurIar : pooch , pooch il
InmIgrar : k uchul , t aal t i kaah
InmovIIIzar : wa akun, wa at al
Inmune : ma t u k oha ant al
InquIetar : pek ol
Insecto : ik el
Insertar : oks, buut , chook , k aap
InsomnIo : ma wenel
Instante : sut , sut uk
InstruccIn : ka ambes, kaans
InstruIr : ka ambes, kaans
Instrumento : nu ukul , ba al uba
InsuItar : pooch , pooch il
InsuIto : pooch , pooch il
InteIIgencIa : na at
IntensIdad : seb, sebi l , chi ch, chi chi l
Intentar : k at , ot
IntercambIo : pakl an k eex, k eex
Interesar : k abet
Internar : oks, oksah
Intrprete : t sol t aan
InterrogacIn : wa
Interrogar : k aat , k aat chi , ch ooch k at
InterrumpIr : xu ul s, wa akun
IntestIno : chooch, choochel
IntoxIcar : t s aak
IntrIgar : t aan t u paach
IntroducIr : oks, j uup, t s oop t s oot
Inundar : bul , bul ul
InvadIr : okol
Inventar : paat , t uus
InvestIgar : ch e , k at t aan, kaxan
InvIerno : ke el il
InvItar : t aan, a al
InyeccIn : huup , t s aabil t s aak yet el put s
Inyectar : huup , t s aa t s aak yet el put s
Ir : bi n, xi ik
Ira : k uux, p uuh, t s iki l
IrrIgar : l il ha
IrrItar : p uuh, t s ik, chi ichnak
Irse : xi mbal
IsIa : pet en, kach l u um
IsIeta : pet en, pet eni l
ItaIIa : It aia
ItaIIano : it al i a wini k
ItaIIano (LGLRPD) : it al i a t aan
IzamaI : It zamna (URFLR GHO FLHOR)
IzquIerda : t sik
J
j : j , l ahunp el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
jabaI : kit am
jabn : sak p o
jacaI : xa ani l nah, paasel
jade : ya ax chi ch hun
jadear : hesbal , hesbah
jaguar : bal am (SDQWKHUD RQFD)
jaIar : kol , pay, hit s
jaIea : yo och mehen kaab
jams : mi x bi k in
Japn : Xapo o
japons : xapo o wini k
japons (LGLRPD) : xapo o t aan
jarabe : ch uhuk t s aak
jarana : sit ok ot
jardn : t u ux ku pa ak al hat s ut s l ool o ob yet el hat s ut s che o ob.
jaspeado : papay
jarro : buul eb
jaspear : papay boon
jauIa : k al ab che , kuchi l t u ux ku k a ahal ch ich o ob wa ba al che o ob.
jefe : yuum nohoch yuum, hal ach wini k, t at i ch, nohochi l
jeme : hat k ab
jesucrIsto : ki ichkel em yuum
jeta : ich
jcama : chi ikam
jcara : l uuch
joda : t opo
jornaI : nahal ku t s a abal t u yo l al hunp el k ii n meyah.
jornaIero : kol nahal
joroba : p uus
joto : ch upul xi i b, kankal as
joven : xi ipal , t ankel em
joven (PXMHU) : ch upal , l o obayan ([)
juanete : t aaham
jbIIo : ki imak ol al
juego : baxal , baxaj h
jugar : baxal , baxah
jugo : k aab, ki is
jugo de IImn : u k aab mul i ix
jugo de naranja : u k aab pak al
juguete : baxal , baxah
juIcIo : t uukul , na at
juntar : nuuch, nuup, mool , muuch , much kin
junto a I : yiknal
justn : pi i k
juventud mascuIIna : t ankel emil , xi ipal i l
juventud femenIna : ch upal i l , l o obayani l ([)
K
k : k, bul ukp el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
kakI : boon ku ho op ol ki t ak k aank an t ak ya ax sak ek .
karate : l oox ku ka ansa al t i a al ma u ha at s al may.
kermesse : cha an ku meent a al t i a al u mo ol ol t aak in t i a al u ma al obki nt a al hump el kaah
kIImetro : u p ii si l mi l meet roso ob
kIosco : hunp el chan nah yaan t i u k iwi ki l kaaho ot t i a al u meent a al cha ano ob.
cIaxon : hunp el chan ba al yaan t i buus wa, he ba axak ki buut s il e t ia al u yawt ik max ku t akal t u beel .
L
I : l , ka al ahunp el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
IabIo : booxel chi
Iaborar : meyah
Iabrar : pol , pol che
Iactar : chu uch, t s aa chu uch
Iadear : k eech, ch eet , k uuy, ni i x
Iadera : nix
Iado : t sel , xax, hal
Iadrar : chi ibal peek , chi ibal
Iadrn : ookol
Iagaa : ch eem
IagartIja : meemech
Iagarto pequeo : t ool
Iagarto (FRFRGULOR) : ayi n
IgrIma : k aab ich, ha il i ch
Iago : ha
Iaguna : ak al
Iaja : chal t un
Iamento : ok ol , awat , akam
Iamer : ma at s , l eet s
Impara : ch uyub sas, huul
Iangosta : sak
Iangosta de mar : chakay
Ianzar : ch ii n, puul
IapIdar : ch ii n
Iapo : l ah, wek l ah, bok l ah
Iargo : chowak
Iarva : si b
IstIma : ch a ot si l i l
IastImar : k ool , k ii l , meen l oob
Iata : l at a
Itex : l i t s
IatIdo : pek, puul , sit
IatIr : pek, sit , popul aanki l
Iavabo : u n ukul t i a al u p o obol k ab
Iavado : p o
Iavandera : p o ([)
Iavar : p o
Iazar : l eh
Iazo : mook, l eh
IeaI : haah, ut s
IeaItad : haahi l , ut sil
IeccIn : xook
Iectura : xook
Iechar : u bo onol wa ba ax yet el t a an yt el ha
Ieche : k aab l i i m
Ieche materna : ii mi x
Iechn : l eech
Iechuza : ii ki m, t ohka x nuuk
Ieer : xook
Iegua : l ub
Iejos : nach
Ieja : ho ol
IeIo : meel en, ma ol
Iengua : t aan
Iengua (RUJDQR) : aak
Ienguaje : t aan
Iento : chaanbel
Iea : si
Iear : si , mol che
Ieo : che
Ien amerIcano : koh
IeoncIIIo : koh
Iepra : haway, we ech
IesbIana : ch up ma t u t s ai k u yaal ([)
IesIn : yah, yahi l l oob
IetrIna : u kuchi l t a
Ievantar : l ik s, l at
IIbIuIa : t ul i x
IIberar : hal k ab, cha
IIbertad : hal k ab, cha
IIbrar : chal k ab, hok s, l uk s
IIbre : cha ak ab, hal k ab
IIbro : hu un
IIcor : ha ku kal kunah, k aab
IId : ba at e el , ba at e il
Ider : hal achi l , pool il , ho ol i l
IIdIar : l oox, paay
IIebre : t suub, t u ul
IIendre : ye el uk
IIga : saat s
IIgar : k aax, heep
IIgero : saal
IIjada : haab
IIjar : haab
IIma : haab
IIma (IUXWR) : hi i x
IImar : haab
IImItar : p ii s
ImIte : xuul , t s ook
IImn : mul i ix
IImn agrIo : su ut s mul i ix
IImosna : mat an, sih
IImpIar : cho , chul , pus
IImpIo : sak, hani l
IInaje : ch i ibal
IIquIdar : l ah bo ol
IIso : t ax, babayki , hahal ki
IIsto : seb, peka an
IItoraI : hal ha , hal k ak nab
IIaga : yah
IIagar : yaht al
IIamada : t aan
IIamar : t aan
IIano : t ax, t at s
IIanto : ok ol
IIanura : chak an, t ax l u um
IIave : ch ot ob
IIegar : u ul , k uchul , kohol
IIenar : chuup, buut , chook
IIeno : chuup
IIevar : bi i s, t aas
IIorar : ook ol
IIover : k axal chak, k axal ha , chak
IIovIzna : t os ha , t osa
IIovIznar : t os ha , t osa
IIuvIa : chak, k aaxal ha
Ibrego : l oob, l oba an
IocaIIdad : kaah
IocaIIzar : kaxan
Ioco : ko , choko pool choko ho ol
Iodo : l uuk
Iograr : paht al , nahal
Ioma : mul , pu uk, chan wi t s
IombrIz : kani l nak
IombrIz de tIerra : l ukum kaan
Iomo : paach, pu uch, si bin, si bnel
IonganIza : bek ech chooch but a an yet el huch bi l bak
Ionja : t saat s
Ioquear : ko il , choko pool i l
Ioro : t uut
Ios dos : l e ka peel
Iucero : eek
IucIrnaga : kokay
IucIr : l embal , l et s bal
Iucro : nahal
Iucha : ba at e el
Iuchar : ba at e el
Iugar : kuch, kuchi l
Iumbre : k ak
Iuna : uh
Iunar (GH OD SLHO) : yuuy
IuxacIn : say, sayal
Iuz : sas, sasi l
M
m : m, oxl ahunp el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
macana : xt ol , xt ol che
maceta : pak al t s aba an t i p ul wa t i kuum
machcar : kool , k uut , peech , maax
machete : maskab
machetear : ch aak yet el maskab
macho : xi i b
macho (DQLPDO) : xi i bi l ba al che
machorra : ch up ma t u t s ai k u yaal ([)
machucar : peech , maax, muux, yaach
madeja : chach, chuch, k aax
madera : che
madero : che
madrastra : mahan na , ka ana
madre : na
madrIguera : akt un, k u , sahkab
madrugada : ha at skab k ii n, sast al
madurar : t ahal , t ahankun, t ak ant al
maduro : yi h, t ak aan
maestra: ka ansah xook ([)
maestro : ka ansah, ka ambesah (K)
magro : t s ooy, t s oya an, bek ech, chol o op
maguIIar : nuul , maax
maguey (DJDYH) : kih
maz (SODQWD) : ixi im
maz (PD]RUFD) : nal
majar : maax, peech , yaach
maI : k aas, l oob
maIa suerte : l oob
maIdad : k aasi l , l oobi l
maIear : k askun, k ast al , k aspahal
maIeza : aban, l oob, k ak as xiw
maIIgno : ba aba al , kisi n
maIo : k as
maItratar : t o t o op
maIva : chi chi beh
maIIa : sawi n
mam : na
mamar : chu uch
manantIaI : sayab
manat : t eek
mancebo : t ankel en, t ankel em
mancIIIar : u babaxt a al xch up
mancha : ek
mandar : t ux, t usbeel
mandbuIa : kama ach
manga : k abi l , k abi l nook
mangIar : ak al che
mango : ook
manIja : k ab
manjar : ki il
mano : k ab
mano derecha : nooh k ab
mano IzquIerda : t sik k ab
manojo : chach , ch uuy, k aax
manosear : babax, mamach
manso : suuk
manteca : t saat s
manteI : nook ku ha ayal yok ol mayak che
mantener : t sen, kuxkin
manzana : chak pak al
manzana de adn : k o och
maana : samal , ha at skab
maana (GHO GtD) : hat skaab k ii n
mapache : k ul u
mar : k ak nab
maravIIIar : ha ak ol , ha ak ol
marca : weet
marcar : chikbes, weel
marchar : xi i mbal , bi n
marchItar : much , muut s , chuchul , kimi l , k ak al t al
marear : ek hoch e ent al i ch
margen : chi , hal
marIcn : ch upul xi i b, k uuruch, kankal as
marIdo : icham
marIposa : pepem
marIposa nocturna : ak ab t s unu un
marIsco : k omoh
marrana : l eech ([)
marrano : k ek en
martIIIo : bahab
martIrIzar : muk yah
ms : mas, maasi l
masa : sakam, huuch
masacrar : kinsah
masaje : pat s , yet , yeet s
mascar : cha ach, haach
mscara : t ep ich, pi x i ch
mascota : al ak
mascuIIno : xi i b
mastIcar : cha ach, haach
masturbarse : kol keep, kol i it
mata : che
matanza : kimsah, banban kimsah
matar : kimsah
matorraI : aban, haban, pokche
matraca : bohol che
matrImonIo : t s o okol beel
matrIz : kakbach ([), choko i i t ([)
matrona : xunan, ko ol el
mauIIar : awat mii s, ok ol mi i s
maxIIar : kama ach
maya : maaya wini k
maya (LGLRPD) : maaya t aan
Mayab : Maaya ab (OXJDU GH SRFRV)
mayor : nohochi l
mayoraI : mayokol , mayol
mazorca : nal , hek nal
mear : wii x
mecapaI : t ab
mecate : k aan, t s ak
mecer : umbal , umbah, pi k
mechn : p oot
mechn de pavo : t suum
madIa noche : chmuk aak ab
medIcar : t s aak
medIda : p ii s
medIcIna : t s aak
medIcIn : p ii s
mdIco : t s ak mak t s ak yah
medIda : p ii s, p isi b
medIr : p ii s
medItar : t uukul
medIo : chumuk
medIo da : chumuk k ii n
medIr : p ii s
mduIa : t s o omel baak
mejIcano : wach wini k
MjIco : Mexi koo
mejIIIa : p u uk
mejorar : ma al obki n, ma al obt al
meIIar : p uuy, t s eeh
meIIIzo : ii ch
mencIonar : chi ha
mendIgar : k at , mat an
mendIgo : mat an (K), k at mat an
menear : k uuy, bi ik , yuk, pi pi k
meneo : ni i k , k uuy, bi ik , bi bi k , pi pi k
menester : k abet
menguar : emel , kaabal t al
menor : chan, chi chan, t s iris
mensaje : t aan, k iben t aan
mensa : meel en peel ([)
menso : meel en kep (K)
menstruacIn : emel k i ik
menstruar : emel k i ik
mensura : p ii s, hol ch ak
mensurar : p ii s, xot k ax, hol ch ak
mente : t uukul
mentIr : t uus
mentIra : t uus
mentn : no och
meIque (GHGR) : t uup
meoIIo : nooy, t s u
mercado : k iwi k, u kuchi l u ko onol yet el u ma anal ba al o ob.
MerIda : T-Ho (OXJDU GH FLQFR)
merIdano : ho il
mermar : p it kun, emel , kaabal t al , kaabal kun
mesa : ka anche , mayak, che
meseta : chakan
meta : xuul
metaI : maskab
metate : ka
meteorIto : k ak , chamal xnuuk
meter : t s oot , huup, chook , oks, kaap
mexIcano : wach wini k
mexIcano (LGLRPD) : wach t aan
MxIco : Mexi koo
mezcIa : xa ak , xe ek, ya ach
mI (SURQRPEUH) : in, t in
mIco : ma ax
mIrada : t a
mIcrobIo : ik el
mIedo : sahki l , sahaki l
mIeI : kaab
mIembro vIrII : keep, t oon
mIerda : t a
mIgaja : p uy, xet , xet el
mIIpa : kool
mIna : akt un, sahkab
mo (PtD) : in t i a al
mIrar : il , paakat , cha an
mIserabIe : ot si l
mIserIa : ot si l i l
mItad : buh, t an buh, t an chumuk, t ankoch
mocho : moch
moco : sim
moderar : p ii s, t s aa p ii s
modIsta : chuuy ([)
modo : bay, bey, beya , beyo bi x, l ay
mofar : p a as. eet s
moho : kuuxum, t a chak
mojado : ch uul
mojar : ch uul
mojn : xu uk, mul t un
mojonera : xu uk , mul t un
moIar : cha am koh
moIde : u nu ukul hohochi l t u ux ku l al a al wa ba ax.
moIdear : paat , u meent a al wa ba ax i chi l hunp el un ukul hohochi l .
moIe : kool
moIer : huuch , muux
moIestar : k uuxi l , t s iki l , p u uhul
moIInIIIo : huuyub
moIIeja : t uuch
moIIera : ya al
momento : sut , sut uk
momoto (DQLPDO) : t oh
mondar : t s eeh, t s ii l , p eel
mondongo : u t suukel wakax meent a an t i a al haant bi l
moneda : t aak in
monedero : u nu ukul t u ux ku t s a abal t aak in
mono : ma ax
monografa : u t s ibil ba al o ob ucha an, ku meent a al t i hunp el kaah, ba al o ob yaan yet el ba al o ob.
monstruo : k aak as mak, k aak as ba al
montaa : wii t s, noh k aax, mul
montar : naat
monte : k ax, wi it s, mul
montcuIo : mul
montn : t uk, mul , much t suk
montura : xek
moo : t uuch
morada : ot och, nah, t aanah
morar : kaht al
morcIIIa : chooch
mordaza : k ax chi
mordedura : ch i ibal
morder : chi ibal , nich , k uux
mordIzco : nich , k uux, not , net
moreno : boox wini k
morIr : kimi l
morraI : chim, sabukan
mortaja : nook ku meyah ut i a al u t e ep el kimen
mortandad : ban kimi l , kimi l i l
mortero : muxub, k ut ub
mosca : ya axkach
mosco : k oxol
mosquIto : k oxol , boox k oxol
mostrar : e es
mover : pek, peks, pi k , huy
movImIento : pek
mozo : t ankel em; paal i t si l
mucosIdad : sim
muchacha : ch upaal ([), xi ipaal
muchacho : paal , t ankel em
mucho (VXSHUODWLYR) : hach, seen, set en, het a an, ya ab
muda de ropa : u heel nook
mudar : heel , k eex
mudo : t oot
mueca : et s , ni ch koh
mueIa : cha am, cha am koh
muerte : kimi l
muerto : kimen
mugIr : awat wakax, akam wakax
mugre : ek , ek chok , kii ri t s
mujer : ch up, ko ol el m, ba al ([)
mujer joven : ch upaal , l o obayan ([)
muIato (SODQWD) : chakah
muIeta : che ku t s ai k yanal u xi ik mak k oha an waki inpaha an u yook t i a al u paht al u ximbal .
muIta : bo ol ku meent i k mak t s o ok u meent ik wa ba ax k aasi l
muItIpIIcar : ya abkun
muItItud : ya ab, ya abal , much
mundo : kab, yok ol kab
munIcIn : yol t s oon
mueca : hunp el baxal he bi x chan ko ol el ku baxt i k mehen
muraIIa : pak , ka anal pak
murcIIago : soot s
murmuIIo : mukul t aan
murmurar : mukul t aan, mukul chi
muro : pak
mscuIo : xi i ch , muuk , bak
museo : kuchi l t u ux ku ye esa al uchben ba al o ob
msIca : paax
msIco : mak ku paax
musIo : muk ook
mutIIar : xoot , kul
muy (VXSHUODWLYR) : hach, seen, set en, het , het a an, t ah
N
n : n, kanl ahup el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
nacer : sih, ant al , hok ol
nacImIento : sihi l
nada : mi x ba al
nada ms : chen, ha al i l i
nadar : bab
nadIe : mi x mak
nhuatI (LGLRPD) : wach t aan
naIga : bak el ii t , p u uki l ii t
nanche (SODQWD) : chi
naranja : pak al
naranja (FRORU) : chak k an
naranja agrIa : su ut s pak al
naranja duIce : ch uhuk pak al
narIz : ni
narrar : t si kbal , t sool
nata : oot s
natIvo : wayil , masewal , si knal
naufragar : bul ul
nusea : t aakt al xeh
nebIIna : yeeb
necesarIo : k ana an, k abeet
negacIn : ma mina an
negar : ma haahi , mix haahi
negIIgencIa : nay ol al , nay ol al
negro (FRORU) : boox
negro (SHUVRQD) : boox wini k
nene : chaanpal , chan paal
nevar : bat , k axal ke el
nI (FRQMXQFLyQ) : mi x
nIdo : k u
nIebIa : yeeb
nIeta : abi l ([)
nIeto : abi l (K)
nIeve : bat
nIgua (DQLPDO) : al ch ik
nInguno : mi x may
nIa : paal ([)
nIa deI ojo : neek ich
nIez : xi ipaal
nIo : paal
nIveIar : t axkun, t at s kun, t ohki n
nIxtamaI : k u um
no : ma
no (FRQGLFLRQDO) : wa ma e
no hay : mi na an
nocIvo : k aas
noche : ak ab, ook in
nodrIza : chi w ([), paal na
nmada : mak chen bey u mano yet el ma u het s kunmah u yot och t i hunp el kuchi .
nombre : k aaba
nopaI : pak am (RSXQWLD ILFXV LQGLFD)
norte : xaman
nosotros (QRVRWUDV) : t o on
notar : chikpahal , i l
notIcIa : pekt si l
nube : munyal
nubIar : nookoyt al , l ik ih ha
nuca : pachkab
nudo : mook, k aax, hook
nuera : il i b
nueve : bol on
nuevo : t umben
nuez de Ia garganta : k o och
numeracIn : xooki l i l
nmero : xook
nunca : mi x bi k in
nupcIas : t s o okol bel

,: , ho l ahup el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
ame (SODQWD) : makal
oo : ma na at
D
o : o, wakl ahunp el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
o (FRQMXQFLyQ) : wa
obedecer : u uy t aan
obeso : pol ok
objeto : ba al
obrero : meyhi l
obscurecer : ek hoch e ent al , ak abt al , ak abchahal
obscurIdad : ak abi l , ek hoch e enil
observar : il , paakat , cha an
obstruIr : k aal , maak, t suut s
obtener : ant al , chuuk
ocaso : t ubul k ii n, bi n k ii n, chini l k ii n
occIdente : chi k in
ocano : k ak nab
ocho : waxak
ocupar : t usbel
ocurrIr : man, uchul
odIar : p eek, k uux
odIo : k uux p eek, ch a k uux
odontIogo : hot s koh
oeste : chi k in
ofender : si ip, si ipil , pooch il , p a as
ofensa : si ip, pooch , p a as
ofIcIo : meyah
ofrecer : t s aa, k a ay
ofrenda : sih, k aam
odo : xi ki n
oIr : u uy
ojaI : baat si na
ojo : ich
oIer : ut s , ut s ben, ch a book
oIor : book
oIvIdar : t u ub, p aat
oIIa : kuum
ombIIgo : t uuch
omItIr : p aat , ma u meent a al ba ax
omnIpotente : ku paht al u beet i k t ul akal ba al
ompIato : u baakel kel embal
once : bul uk
ondear : pek, wi l ba
onomstIco : k ii n k aaba
opacar : ek hoch e ent al
operar : xoot
opInar : t aan, a al t uukul , t s aa t uukul
oprImIr : heep
oracIn : payal chi
orden : t sool
ordenar : a al , t sool , t aas
ordear : poot s , pot s im, hok s k aab im
oreja : xi ki n
organIsmo : winkl i l , winki l i l
rgano genItaI femenIno : peel , k uul
orIentar : t sol xiki n, t s a nu uk, ch a nu uk
orIente : l ak in
orIfIcIo : hool
orIgen : chuun, kahal , moot s, ch i ibal
orIIIa : chi , p ii ch, hal
orIna : wii x
orInar : wii x
oro : t aak in
ortIga : l al , much, p op ox
orzueIa : xooy
osamenta : baako ob
oscurecer : ak abt al , ek hoch e ent al
oscuro : ek hoch e en
oso hormIguero : chab
oso negro : boox chab
otorgar : t s aa, k uub
otra vez : ka t een
otro : ul ak
otro da : t ul ak k ii n
ovar : e el
oveja : t aman
oxIdar : ii t si n
xIdo : ii t s
P
p : p, ukl ahup el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
pabeIIn : l akam
pabeIIn de Ia oreja : l e xi ki n
pabIIo : k uuch
pacIencIa : chuka an ol , pa at
padecer : muk yah
padrastro : mahan yuum, ka a yuum
padre : yuum, t aat , t aat a
pagar : bo ol
pago : bo ol
pgIna : yich hu un, t an hu un
paIIa : nohoch yet el koch kuum
pas : l u umi l
paIsaje : hunxet l u um, k ax wa k aak nab hach hat s ut s
paja : su uk
pjaro : ch ich
paIa : ho opob
paIabra : t aan, t aanil
paIadar : nab ka an
PaIenque : Tul i ha (OXJDU GH DJXDV JUDQGHV)
paIIdecer : sak pi l e ent al , sakt al
paIIdo : poos
paIIIIo : ch il i b
paIma : xa an
paIma de Ia mano : l al ah k ab
paImear : papax k ab, l al ah k ab
paImera : xa an
paImo : nab, nab k ab
paIo : che
paIoma : ukum, t suut suy, sakpakal
paIpItar : sit , pek
paIta : on
paIudIsmo : ke el chokwi l
pan : waah
panadera : nah t u ux ku meent a al yet el ku ko onol waah.
panaI : pak kaab wa xuux
pantaIeta : chupul eex
pantaIn : eex
pantano : ak al , ak al che , chak l uuk
pantorrIIIa : p ul ook, t on
panza : t suuk, nak
paaI : t as i i t
pao : xet nook t ia al u yuchul cho
pap : yuum, t aat , t aat a
papada : k oh, k o och, chin
papaya : puut
papeI : hu un
papera : chuchup kaal
par : ka
par de zapatos : t s am
para : t ia al
paraIIzar : wa at al , wa akun, he el el
parar : wa at al , wa akun, he el el
pararse : niki l
parecer : chikpahal
pared : pak
parIente : l ak , l ak t si l , et k i ik el
parIr : aal an, ol i nkun
parpadear : mumut s ich, p i ip i il i ch
prpado : sol i ch, paach i ch
parque : t suk
parraI : abani l
parte : xet
partera : aal ans ([), i l ah k oha an ([)
partcuIa : p uy, p uyul , xet , kach
partIcuIar : beel
partIr : buuh, xeet , xi i k, xoot , haat s, t eeh
pasado maana : ka beh
pasar : man
pasear : xi mbal , man
paseo : ximbal , man
pasIn : muk yah, t s ibol al , ol
paso : xak ab
pastar : hal suum
pasto : su uk, xiw
pastor : mak ku kanant i k ba al che o ob
pata : ook, mooch , xaaw
patear : kochak , hanchak
patIo : t ankab
patrIa : l u umi l kaah
patrn : nohchi l
pava (KHPEUD) : t uux ([)
pavo : ul um, t so
pavo de monte : kuut s
payaso : chi ik
peca : eek , yeek
pecado : k eban, si ipil
pecadora : k eban ([)
pecador : k eban
pecar : kuch k eban, kuch si ipil
pcarI : kit am
pecho : t seem
pechuga : t seemi l ch ich , sak bak , t seem
pedazo : xot , xet , kach, kot s
pedernaI : t ok , t ok t uuni ch
pedIr : k at
pedo : kii s
pedorrear : kii s
pegar : t aak , paak , haat s
peInar : xach, xache b
peIne : xache b
pejeIagarto : ayim kay
peIagra : t iki n sol ba
peIar : t s il , sus, k oos
peIear : ba at e el
peIcano : p ont o
peIIgroso : hach k as
peIo : t so ot s
peIn : k ol i s
peIudo : mak wa ba al che hach ya ab u t so ot sel
peIuquera : kuchi l k oos
peIvIs : t eet
peIIejo : oot , oot el
peIIIzcar : xe ep , l e ep
penacho : p oot
penca : l e kih, l e kii w
pendejo : sahl u um, meet en keep
pene : keep, t oon
penetrar : okol , okoh, man, t at s man, pot man
pensamIento : t uukul
pensar : t uukul
pen : ximbal mak, meeyhi l mak (K)
pepIta : neek
pepIta de caIabaza : t op, si ki l
pequeo : chaan, chi chaan, mehen, t s iris
perder : saat
perdIz : noom
perdonar : sa as si ipil , sa asa al si ipil
perdurar : xant al
perecer : kimi l
peregrInar : xinxinbal
peregrIna : mansbah ([)
peregrIno : mansbah
perezosa : hooypel
perezoso : ma k ol , j ooykep
perforar : poot , hool
perfumar : ki bokkin, ki bokkun
perfume : ki bok, ki bokil
perodo : k ii n, k ii nil
permanecer : p at al
permanencIa : p at al
permItIr : cha
pero : kux, ba al e
perra : ch upul peek
perro : peek , xi i bi l peek
perseguIr : al kab paach, ch a paach, t say paach
persona : may, wini k
perverso : k ak as mak, k asa an, kisi n mak
pervertIr : k askun
pesadIIIa : wayak , k ak as nay
pesado : aal
pesar : yah ol
pesar : p ii s
pesca : chukl ant abah
pescado : kay
pescar : chuuk, chuuk kay, maach
pescozn : k oop, was k op
pescuezo : kaal
peso : aal i l
peso (PRQHGD) : peso
pestaa : mat sa
pestaar : mut s ich
peste : k oha ani l ku meent ik u yant al ban kimi l i l
petate : pop
pez : kay
pezn : pool i m
pezua : maay, mo ol
pIar : t s it s ianki
pIcadura : chi ibil
pIcante : pap
pIcar : t och, chi
pIcazn : saak , saak il
pIco de ave : u koh ch ich , u ni ch ich
pIcoso : pap
pIe : ook
pIedra : t uuni ch
pIeI : oot , oot il
pIerna : t on
pInchar : l oom
pInoIe : k ah
pIntar : boon
pIntura : boon
pIata : p ul
pIueIa : ch am, ch om
pIojo : uk
pIpIn : om si ki l
pIrata : may ku yookol i ch k ak nab
pIsar : pe echak , t s a acha
pIso : l u um
pIsotear : pepe echak
pIzote (DQLPDO) : chi ik
pIacer : ki imak ol al
pIanchar : hi , yul , t aat s
pIanta : aban, che , xiw
pIantar : pak , pak al , xaab
pIanto : pak al
pIata : sak t aak in
pItano : ha as
pIatIcar : t si kbal , t aan
pIato : u nu ukul t u ux ku t s a abal hanal wa he ba axak t i a al haant bi l e
pIaya : hal ha , hal k aak nab, chi k ak nab
PIaya deI Carmen : Xamanha (DJXD GHO QRUWH)
pIaza : k iwi k, chumuk kaah
pIazo : xot k ii n
pIeIto : ba at e il
pIIego : wuut s , paak
pIuma : k u uk um
pobIacIn : kaah, kaaht al i l
pobIar : kaahkun
pobre : ot si l
pobreza : ot si l i l
pochote (SODQWD) : ch oh, pi im
poder : muuk
poder (YHUER) : paht al
podrIdo : t u , t u ha an, k aas, k aasa an
podrIr : t u t al , t u t ah
poIen : u t a ani l l ool t s o ok u k ant al
poIgama : ch up wa ([)
poIgamo : xi i b maanal t i , hunt ul u yichamo ob wa yat ano ob.
poIIIIa : ik el , chabche
poIvear : t os, pos
poIIo : t aaw, chan t eel ; kul uul
pomada : naab
poner : t s aa, t aak
ponIente : chi k in
ponzoa de vbora : k i inam
por : t umen, t u yo ol al , yok l al
por eso : l e beet i k
por poco : aynak
por qu : ba ax t en
porcIn : t s e et s ek, p it
porque : t umen
PortugaI : Lusit an
portugus : l usit an wini k
portugus (LGLRPD) : l usit an t aan
posada : mahan nah
posar : t uchul , hayal , t s amal
posIbIe : unah, paht al
posIcIn : ani k, ani l
postema : chu uchum
potro : t oon t simi n, xi i bi l t simi n
pozo : ch e en
pozoIe : k eyem, k eyen
preceder : paybe, bi i n t ani l , man t ani l
precIo : t ohol
presIosa : ki ichpam
precIoso : hat s ut s, ki ichkel em
precoz : peew
predIcar : t seek
preferIr : icht
pregonar : k a ay
preguntar : k at , k at chi
prematuro : ma chuka an u k ii ni, ma k ucha an u k ii ni
premedItacIn : t uukul u t ukl a al wa ba ax t ani l t i u meent a al
premIar : bo ol
prenda : nook
prender : mach, chach
preada : yo om
preez : yo om, yo omt al
preparar : beet , meen
presagIar : t omok chi
presencIa : t an, t u t an
presentIr : kohol
preservar : t a ak
presIdente : nohoch hal ach wini k
presIonar (ItVLFDPHQWH) : t s aal , peet s
preso : k al a an
prstamo : pay, mahan
prestar : pay, mahan
presumIr : u uyba nohchi l , u uyba noh ba al
pretender : k aat
prImavera : yax k ii n
prImer : yax, t ani l
prImero : yax, t ani l
prImIcIa : hol bes
prIma mayor : ka kii k
prIma menor : ka it s in ([)
prImeras horas deI da : h at skab k in
prImo mayor : ka suku un
prImo menor : ka it s in
prIncIpIar : kahal , l kel , chunpahal , ho op ol
prIncIpIo : chuun, kahal
prIngar : wii t s
prIsa : seb, ssebi l , seba an
prIvar : l uk s, t seel
probar : t um
probIema : t oop
procIamar : a al , t s aa ohet bi l
producIr : t s aa, ant al
profesora : kaansah
profesor : kaambesah
prfugo : may puut s ul
profundo : t aam
prohIbIcIn : weet il
prohIbIdo : weet
prohIbIr : weet
prjImo : l ak , et wini kil
proIetarIo : meeyhi l mak, kol nal
promuIgar : a al , t s aa ohet bi l
pronto : seb, han
propagar : ya abt al , nohocht al
propIedad : t i il , t ia al
propIo : t ia al
prostItuta : kakbach ([)
protector : aant ah, kanan
proteger : kal an, kanan, baal
provIncIa : chan kaah, pet en l u um, kakab
provocar : kaxan ba at e el , kaxan k uuxi l , kex
prueba : t um
podrIr : t u t al , t u t ah
puebIo : kaah
puerca : l eech ([)
puerco : k eek en, beel (K)
puerta : hoonah, hool nah
pujar : akam, men muuk
puIga : ch ik
puIgar (GHGR GH OD PDQR) : na k ab
puIgn : pok ol
puIIr : haab, haabal kun
puImn : sak ol , soot ot
puIsera : k aap
puIverIzar : p uuy, huuch
puma : koh
punta : ni , xuul , p ii ch
punzar : huup , l oom, t s oop
puado : l och , ok, l ap
puo : wol k ab, t ap k ab
pupIIa : neek ich
pus : puh
puta: kakbach ([), chek a an peel , choko i i t ([)
puto: ch upul xi i b, k uuruch, kankal as

q : q, waxakl ahup el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
qu : ba ax
que : ka, kex
que bueno : kex beyo
quebradura : ki impahal
quebrar : kaach, oop , p ii k, pa ax xi ik
quedar : p aat , p at al , p at ah
quedarse : p at al
quejarse : t ak ho ol , t ak pool
quejIdo : akam, akan
quema : t ok
quemadura : chuuh, chuuhi l il
quemar : chuuh, t ok, el el
quereIIa : t ak pool , t ak ho ol
querer : k at , ot , yaayan
querIda : k eech ([)
querIdo : weey
queso : kex
quetzaI : kuk, kukuul
uetzaIcoatI (6HUSLHQWH4XHW]DO) : Kukuul kaan
quIch : kich e
quIebra : kaach, wat
quIn : max, maxi
quIjada : kama ach, no och
quInce : ho l ahun
quItar : t ook, l uk s, t seel
quIz : wa, wal e , uchak, uchak, bi naki
F
r : r, bol onl ahup el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
rabadIIIa : bobox
rabIa : ko , ko il
rabo : neh
racImo : ch uy, p och
racIn : o och
radIcar : kuxt al
radIo : radi o
raer : ho och, horo ox
raz : moot s
raja : xet , xot , buh, t s it
rajar : buuh, t eeh, haat , xi i k
rama : k ab, k ab che , hek , xay che ; xa ay che
ramo : hek , chuch
ramn : oox
rana : muuch
rapar : t s ii k, k oos, k ol i skun, noroch k oos, norot k oos
rpIdo : seb, seba an, chi ch hach chi ch
raptar : ookol , bii s
raqutIco : p eex, t s uut s
raro : hel a an
rascar : hoot , l a ach, l eep
rasgar : l a ach, l e ep
rasguar : l a ach, ho ot , xe ep
raspar : ho och, ha ach
rasurar : t s ii k
rata : ch o
rato : sut uk
ratn : ch o
raudo : seb
raya : haat
rayar : haat , hara at
rayo : haat s chak
rayo de soI : huul k ii n
raza : ch i ibal
razn : na at , t uukul
razonar : t uukul , na at
reaIIzar : beet , meent
reaIIzarse : uuchul
rebajar : chi chankun, mehenkun, ens
rebanar : k uup, hat k uup
rebeIIn : l ik il , l ik ba at e el
rebosar : t uul
rebozo : boch
rebusca : meent s ul , kaxan
rebuscar : meent s ul , kaxan
recado : t ux t aan, t uxbi l t aan
recaudo : xa ak
recaudar : mool , mool t aak in
receIar : sahakt al , pek ol , k ux ol
receIo : pek ol , k ux ol
recIbIr : k aam, ch a
recIo : k a am
recIuIr : k aal
recoger : mool , haymol
recompensar : bo ol
reconocer : k ahol
recordar : k a ahal , k a ahs
recostar : naak, nakkun
rectIfIcar : ut ski n
recto : t aat s , t oh
recuerdo : kahat sa
recuIar : kukul ii t
recuperar : ch a ol , ut st al , ch a muuk
rechazar : ma ot a ah, ma u k a amah ba al
red : k an
redactar : t s ib
redImIr : l oh
redondo : wol i s
reducIr : chi chant al , chi chankun, mehenkun
refIexIonar : t uukul
refrIgerador : un ukul ku siskunt i k ba al o ob
regaIar : sih
regaIo : sih, mat an
regaar : k eey, k eeyal
regao : k eey, k eeyah
regar : hoyab
regIstrar : t s ib
regIa : p isi b
regresar : suut , t aal
reIna : ch upul ahau, ahau ([)
reIno : ahaui l
rer : che eh
reja : hool beh
reIacIn : t s ii s
reIacIn sexuaI : naach
reImpago : l ehem chak
reIatar : t si kbal , t sool , a al
reIInchar : awat t simi n
remar : bab yet el che
remedIar : ut ski n
remedIo : t s aak
remendar : pak a kook, ut ski n
remItIr : t ux, t uchi
remo : che yet el ku yant kuba mak, ut ia al u bi n ich ha
remojar : t s aam, suul
remoIIno : moson
remozar : ut ski n, t umbenkun
remuneracIn : bo ol
renacuajo : mehen muuch, chan muuch
rencor : k uux, ch a k uux
renegar : pooch , pooch il , k ex ol
rentar : mahan
renuevo : k u uk , t op che , ol
renuncIar : p aat
reIr : ba at e el
reparar : ut ski n
repartIr : t oox
repetIr : u ka meent a al wa ba ax
reposar : he el el , wa at al , ch a ii k
reposo : he el el , wa at al , ch a ii k
reproducIr : ka meent
reptar : hi i l , hii l ankal
reptII : t ul akal ba al che o ob hi l anki l u mano ob
repugnante : che k aas, t ah k aas
res : wakax
resbaIar : haak, haakchahal , haal k ahal , ki pchahal
rescatar : k eex, l oh
rescate : k eex
resembrar : xaab, t aab, hul be en
resfrIado : sis ol , oka an se en
resIdIr : kahak bal
resIna : ii t s
resIstIr : t s aba chi chi , ma t u p at kuba
respIrar : ch a ik
responder : nuuk
resoIIar : hahak i i k
respetar : chin ho ol , t si i k
respeto : chin ho ol , t si i k
respIracIn : ch a ii k
respIrar : ch a ii k
respIandecer : l embal , huul
respIandor de fuego : l et s
responder : nuk
responsabIIIdad : kuuch
respuesta : nuk
restar : t seel , l uk s
restaurante : nah t u ux ku ko onol hanal
resto : yal a , xi i x
resucItar : ka kuxt al , ka sihi l
resueIIo : ch a ii k
retar : kax ba at e el , kaxan ba at e el
retazo : xet , xot , yal a
retener : t a ak, k aal
retentar : l ekel
retIrar : l uk s, l uk ul
retobado : k o ox
retoar : k u uk anki l
retoo : k u uk , t op che
retornar : suut
retorno : suut
retortIjn : ch oot
retortIjn de trIpas : ch ot nak
retozar : sit , pa muuk , pompom sit
retrato : yoochel he ba axake
retroceder : kukul ii t
retumbar : huum, amba, l il
reunIn : much t al , much kinah, mul ki nah
reunIr : much kin
reveIar : e es
reventar : wak
reverdecer : ya axt al , ak t al
revs : paach, kul pach
revIsar : il wa ma al ob
revIvIr : ka kuxt al , ka kuxki n
revoIcar : babal , hawl anki l
revoIotear : popokxii k , papal aanki l
revoItIIIo : xe ek
revoItura : xa ak, xe ek
revoIver : xa ak, peks, chikt
rey : ahau
rezar : payal chi
rIbera : chi , hal
rIco : ayik al
rIco (GH VDERU) : ki
rIdcuIo : su ut si l , subt al i l
rIego : hoyab
rIeI : u beel wakax k ak
rIenda : hok ni
rIfIe : t s oon
rIncn : t sel , t u uk
rIsa : che eh
rIzar : mul i xkun, mul ixki n
rIzo : u mul ixi l u pool mak
robar : ookol
robIe : bek
robo : ookol
roca : nohoch t uuni ch
rocIar : l il , t si i t s, wi t s ha
roco : p iha , hat s al ha
rodaja : pe et , me et
rodar : bahak , bal k ahal
rodIIIa : pi i x
roedor : ch o
roer : nes, net , p ep
rogar : yaayan k at
rojo : chak
romper : haat , xeet , xi i k, pa , kaach, t aak
ron : cho ol
roncar : nok akan
ronco : ma as kaal , so oh kaal
roncha : si i p
rondar : man
ropa : nook , buk
ropero : u kuchi l t u ux ku t s a abal nook
rosa : sam ni kt e
rosa (FRORU) : sam chak
rosado : sam chak
rosca : koot s
rostro : ich
roto : haat al , pa al , xeet el
rtuIa : pool pix
roza : kool , pak
rozar : kool , pak
rubIo : ch eel
rbrIca : horon t s ib
rudo : mak chi ch u meent i k wa ba ax
ruedo : u kuchi l u pa ayal wakax
ruIdo : huum, ch e eh
ruIn : k aas, k aak as mak
ruIna : l a pak ([)
ruIseor : k ook
rumIar : haach , ka haach
rumor : huum u t si kbal il wa ba ax
rstIco : t o ot ol
ruta : beh, beel , behi l
S
s : s, k aal p el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
sbana : t eep
sabana (FOLPD) : chak an
saban : weeret
saber : oohel
sbIIa : hunpet s k in ki h
sabor : ki , ki il
sabueso (SHUUR) : peek
sacar : hal , hook s, hoot s , ho op
sacerdote : k ii n (K), yuum k ii n
sacIar : na aht al
sacudIr : l il , t it , pus
sag (SODQWD) : cha ak
saI : t a ab
saIar : ch och kin, ch och kun, pak t a ab
saIarIo : nahal
saIdar : bo ol u t s ook p aax
saIIda : hool , hok ol
saIIr : hok ol , t ii s
saIIva : t ub
saIpIcar : wii t s, t ii t s
saIpIcn : t si ikbi l bak yet el u xa ak
saIpuIIIdo : uusan ([)
saIsa : k ut bil p aak, k ut bil i i k
saItamontes : mas, si t ri yo
saItar : sit , p ii t
saIto : sit , p ii t
saIud : t oh ool al
saIudar : bech ho ol , t si i k
saIvaje : k axi l , ba al che
saIvar : ant , l uk s t i t oop
sanar : ut st al , t oht al ol
sancochar : chaak
sandaIIa : xanab
sangrar : t ook , k i ik anki l
sangre : k i ik
sangra : t ook
sanar : ut st al
sano : ki ol , t oh ol
santo : kil i ich
saa : k uux, p uha an
sapo : muuch
saquear : ookol
saramuIIo (SODQWD) : t s al muy
sarro (GH ORV GLHQWHV) : t a koh
sarteneja : hal t un
sastre : chuuy, chuuy nook
satans : kisi n, ki si n ba al
stIro : may ku t s isi k mehen paal al
satIsfacer : ki imak ol , ki imakt al ol
sazn : k aan, t ak an, si i p
sazonar : k ant al , t ahal , t ahankun
secar : t ihi l , t i hi nkun
seco : t ihi l
secretarIa : t s ib ([)
secreto : mukul , t a ak t si kbal
secuestrar : u yokol t a al mak t umen u yet maki l
sed : uk ah
seguIr : al kab paach, t oohol , chuuk
seIs : wak
seIeccIonar : t eet , yey
seIva : k ax, nukuch k ax
sembrado : kool
sembrar : pak al
semana : p is k ii n
semen : sa il keep, u k aab t oon
sementera : kool
semIIIa : neek
semIIIa de maz : i inah
sensIbIIIdad : cha ah
sentar : kut al , kukl in
sentencIar : xot k ii n
sentIr : u uy
seaI : chikul , bech ho ol , bech k ab, bech kaal
seaIar : t uch ub
seor : yuum, t aat , nohoch mak
seora : xunan ([), ko ol el
seorIta : ch upal , ba al ([), l o bayan
separar : t seel , haat s
sepeIIo : muuk, muksah
sepuIcro : muknal
sepuItar : muuk
sepuItura : muknal
sequa : yax k ii n, noh k ii n
ser : ant al , yaan
serenata : k aay yet el paax ku bi sa al t ak t u nahil mak
sermn : t seek, t se ek
serpIente : kaan
servIr : meyah
seso : t s o om
sexo : kobol , mant an mak
sI : kux, t un, wa
s (FRQGLFLRQD) : beey, beyo , haah, haan, he l e
sIembra : pak al
sIempre : hunt i i ch , maant at s , l eyl i e
sIerra : wii t s, pu uk
sIete : uk
sIIbar : xob, xuuxob
sIIbIdo : xob, xuuxob
sIIencIar : mak chi , p aat ma t aan
sIIencIo : ch een, ch ench enki
sIIueta : oochel
sIIvestre : k axi l
sIIIa : k anche , xeek
sIma : t aam, hool hach t aam
sIn : ma , mina an, mi x
sInguIar : hunp el , hunt ul
sIrvIenta : meyhi l ([), k oos ([)
sIrvIente : k oos, meyhil
sItIar : bak paach, k al paach
sItIo : kuchi l
sobaco : xi i k
sobar : pat s , yeet , yoot
sobra : xi i x, yal a
sobre (HQFLPD) : ok ol
sobrecarga : p ik kuuch
sobrecargar : p ik kuuch, pit man kuuch
sobrIna : sob ([)
sobrIno : sob
socorrer : ant ah
soga : suum
soI : k ii n
soIamente : chen, ha al i l
soIdar : t aak , u t su ut suhool yet el ki b wa ul ak
soIear : hayk ii n
soIIcItar : k at , kaxan
sIo : chen
soIo eso : chen l ehaah
soItar : hal k ab, cha , waach
soItera : ma icham
soItero : ma at an, may ma t s oka an u beel i .
soIIozar : ok ol , xuxuch ni
soIIozo : haha ok ol
sombra : bo oy, oochel
sombrero : p ok
sonaja : soot
sonaja de caIabazo : t uch ([)
sonmbuIo : chukut ki b, chukut wenel
sonar : huum
sonIdo : huum
sonreIr : che eh, mukul che eh, k as che eh
sonrIsa : sak che eh, k as che eh
soar : nay, wayak
sopa : ya ach , chok ([), chok ob
sopIar : uust
sorber : xuch, hap
sorbo : xuch, hap, l uuk
sordo : kok
sorprender : chuuk, hak ol , ha as ol
sospecha : t uukul , pek ol
sostener : l at , maach, ch uy
stano : yanal l u um
suave : bi bi ki, susul ki , o ol ki
suavIzar : t s u uba, t s u ubankun
subIr : na akal
subsIstIr : kuxt al
substItuIr : heel , k eex
subterrneo : yanal l u um
suburbIo : pach kaah
succIonar : t s u ut s , chu uch
suceder : uchul , man
suceso : uchul
sucIo : ek , k ok ol , kii rit s
sudar : k il kab
sudor : k il kab
sueIa : k ewel
sueIdo : nahal
sueIo : l u um
sueo : nay, wayak
sufrIr : muk yah
sumar : xook, t s aa
sumergIr : t s aam, t uub, buul
sumIr : buul , t s aam, t uub
spIIca : yaanyan, yaanyan k at
suprImIr : l uk s, haws
sur : nohol
surco : t i il
suscItar : uchul
suspender : ch uy, ch een, t uy, l ik s, naak
suspIrar : ch a ii k
sustentar : t sen, l at
sustento : o och, hanal
sustItuIr : heel , k eex
susto : hak ol
susurrar : mukul t aan
suyo (VX\D) : u t i a al
T
t : t , hunk aal p el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
tabaco : k ut s
tbano : akach
taberna : u kuchi l t u ux ku ko onol ha ku kal kunsi k mak
tabIque : pak
tabIa : che , xot ol che , xet el che
tabIado : ka an che , k ax che
tacao : t s u ut
tachar : honhon t s ib
tahr : may ku buul
tajada : buh, xet , x ot
taI vez : wal e
taIar : ch ak che , pik ch aak, l uk s nukuch che o ob
taIn : t uunkuy
taIIar : pool
taIIo : chuun che
tamaI : t amal i , t o obil hol o och
tamao : nohochi l
tambIn : bey xanl ayl i e , l eyl i e
tambor : t unk ul
tamo : ma ay
tamo deI maz : ki is
tampoco : mi x
tan : hach
tantear (FRQ OD PDQR) : t at al k ab
tapa : maak
tapar : maak, nuup , k aal , pi ix
tapr (DQLPDO) : t simi n
tarntuIa : chi woh
tardar : xant al
tarde : chunk ii n
tartamudear : k al k al ak t aan, k al k al ak aak
taza (GH FHUDPLQD) : l ak
tea : t ah che , nax che
techo : ho ol nah
tejado : u ho ol nah
tejer : hi i t
tejn : chi ik
Tekax : T-K ax (OXJDU GHO ERVTXH)
teIa : nook , xet
teIaraa : k aan am
teIevIsIn : t el ebi t s i o
TeIchac : Tel chak (UDt] GH PDQJOH)
tembIar : kiki l aankal , ki ki l anki l , kukuyaanki l
tembIor : amba, kil ba, t it ba
temer : sahakt al , ch a sahkil
temor : sahki l
tempestad : chak i i k
tempIo : nah k uh
temporaI : ii k al yet el u chaki l
temprano : ha at skab, sast al
Tenabo : Tenaab (OXJDU GH QHQ~IDUHV)
tendero : t u ux ku l e ebe nook
tender : l e , si i n, t ii n, haay
tendn : xi i ch
tener : yaan
tener oportunIdad : uuchul
TenosIque : Tenaht si i k (FDVD GH KLODGHURV)
tensar : t ii n, si i n
tentar : mach, i l t un
teIr : boon
tepezcuIntIe (DQLPDO) : haal eb
termInar : t s o okol
terremoto : pek amba, kil ba, t it ba
terreno : l u um, k aax
terror : sahki l
testcuIo : e el keep
teta : ii m, chu uch, chuchu
tIbIa : t sel ek, baakel t sel ek
tIbIo : pa sis, sat sis, k inah
tIburn : ch il am
tIempo : k ii n, k ii nil
tIenda : nahil koonol , nah t u ux ku ko onol ba al o ob.
tIene razn : haah a t aan
tIerno : muun, ak , ya ax
tIerra : l u um, kaab
tIgre : chak mo ol , chak bol a ay
tIgrIIIo : sak xi ki n
tInaja : kat
ta : t s eh na
to : t s eh yuum
tIrahIe : saat s
tIrar : ch ii n, puul
tIrItar : kiki l aanki l , kukuyaankil
tIro : yol t s oon; t s oon, ch ii n
tItIIar : l embal , hohopaanki l , ni ni baanki l
TIzImIn : T-Tsimi n (WLHUUD GH WDSLUHV)
tIzne : sabak, yabak nah
tIzn : nax che
toaIIa : cho obo ha ([)
tobIIIo : kaal ook
tocar : maach
tocar msIca : paax
tocayo : et k aaba
todava : l ayl i
todo : t ul is, t ul akal , l ah, bul
todo eI da : bul k ii n
todos : t ul akal
todos Ios das : t ul akal k ii n
tomar : ch a
tomar (OtTXLGRV) : uk
tomate : p aak
tomate verde : ya ax p aak
tonto : ma na at
topar : hent an, nakt an
topo : ba
torbeIIIno : moson, moson i i k
torcer : ch oot , k eech, l ooch
tordo (DYH) : pi ch , t s ii w
torear : paay, pay wakax
tormenta : chak i i k
tormento : t oop
tornado : moson
tornear : pol che , sus che
toro : xi i bi l wakax
torpe : aal , ma peka ani , xaan u xinbal
tortear : pak ach
tortIIIa : waah
trtoIa : mukuy
tortuga : ak
tos : se en
toser : se en, se en kaal
tostar : oop , eel , pok
totaI : t ul is, t ul akal , chuka an
trabajar : meyah
trabajo : meyahil
trabar : t i il , k aal
traducIr : t sool , k es t aan, u su ut ul hunp el t aan t i ul ak .
traer : t aas, put
tragar : l uuk , pit l uk
tragedIa : noh k aas, nohoch l oob
trago : l uuk
traIcIn : t uus, t oop
traIcIonar : t uus, t oop
traje : nook
trama : o och
tramo : xot
trampa : l ech, nup
tranca : no ox che , t oh che
tranquIIIzar : het s ol , het s t uukul , ki imakt al ol
transcurrIr : man, al kab
transformar : heel , suut , k eex
transItar : ximbal , man
transportar : bi i s, put
trapear : cho yet el nook
trapo : xot nook
traquea : ul , yul
trasegar : bab, pi ich, t ooh
trasIadar : bi i s, mans , k eex
traspasar : man, pit man, t at s man
traspIantar : xaab
trasquIIar : neenet , neeret hon k oos
trasto : nu ukul
travIeso : ko
trayecto : beh, behi l
trboI : t uk
trece : oxl ahun
trenzar : hi i t
trepar : na akal
tres : ox
trInguIo : ox t u uk , ox t sel , ox t i it s
trInar : k aay ch ich
trIpa : choch
trIquIna (DQLPDO) : muuch
trIste : t uukul , yah t u yool
troje : ch ii l , kumche
trompa : ni , chowak ni
trompear : l oox
tronco : chuun, chuun che
tropezar : t ochpahal
trozo : xot , kach, xet , kot s, hat
trueno : kil bal chak amba chak
tu (SRVHVLYR) : a
t (SHUVRQDO) : t eech
tubrcuIo : wi
tucn (DYH) : pam, pam ch eel
tuerto : ch op
TuIm : t u u l u um (OXJDU HQ OD LVOD GH ORV FRQHMRV)
tumba : muknal
tumbar : kook, l ubsah che
tumor : chu uchum
tuna (KLJR FKXPER) : num t sut suy
tupIdo : su , pi im, chehekbal , kokohekl , chechehekl
tuza : ba
U
u : u, ka ak aal p el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
ubre : chu uch ba al che , yii m ba al che
uItrajar : pooch , pooch il
uItraje : pooch , pooch il
un : hun
un momento : hun sut uk
una : hun
uno : hun
ungento : naab
nIco : hun
unIfIcar : hunp el kun, pa at e kun, much kin
unIn : nuuch, nuup, keet
unIr : nuup, t saay, nuuch
unIverso : yok ol kaab
untar : hi , paak , ku ul
ua : ich ak
uero : t s op t a , t sop ich ak
urbe : kaah, nohoch kaah
urdIr : waak
urdIr hamaca : waak k an
urgente : seb
urraca : ch eel , pa ap
usar : t s aa
uso : t s aa, suuk
usted : t eech
ustedes : t e ex
utensIIIo : nu ukul
tII : k abet
utIIIzar : ch a , maach
uva : aba (YLWLV XYLIHUD)
V
v : v, oxk aal p el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
vaca : wakax, ch upul wakax
vacIar : l al , t ooh, pii ch, bab
vacIIar : t uskep
vadear : ch aak; k aat
vagar : man chen mi na an u haahi l , man chen beyo
vagIna : peel , k uul
vaIna : sol , pi ix
vaIor : t ohol
vaIIa (GH SDORV) : k at che , kol ohche , kol oxche
VaIIadoIId : Chowakha (FRUULHQWH GH DJXD)
vaIIe : k om
vamos ! : ko ox
vampIro : ukum soot s
vapor : ooxol
vaquero : mayol ; mak ku l ei k wakax wa t simi n.
vara : ch il i b, p isi b che
varejn deI henequn : boob
varIar : hel bes, k eex
varIIIa : bek ech che , ku t s a abal t u j o ol naj ut ia al u ch i iki l l e xa ano obo .
varn : xi i b
vasIja : l ak, k at
vstago : k u uk, aal ki h, aal che
vstago de agave : boob
vegetacIn : k ax, k axi l , che il
veInte : k aal
vejez : ch ihi l , ch ii hil i l , ch iha ani l
vejIga : chim
veIa : kib
veIoz : seb, pekl a an, seba an
veIIo : mehen t s ot s
veIIo pbIco : cho om
vena : beel k i ik
venadIto : yuuk
venado : keh (FHUYXV FRPPXQLV)
vencer : t oop, l oot s , nahal
vendar : k aax, pi i x, t o
vender : koon, koonol
veneno : t s aak, ba al ku ki imsah
veneno de vbora : k i inam
vencedor : konol
vendedora : konol ([)
vender : kon
venerar : yaakun yaabil , t sii k
venIr : t aal , t aah
venta : koonol , koonoh
ventosa : nup l uuch
ver : il , paakat , cha an
vera : hal , hal chi , t sel
verdad : haah, haahi l
verdadero : haah
verde : ya ax
verde cIaro : sam ya ax
verdn (SODQWD) : kuuxum
verdoIaga : xukul ([)
vereda : t ul beh, t ut ul beh
vergenza : subl ak, subt al
verruga : aax
vrtebra : t o ol ol pu uch, t o ol ol paach
verter : bab, l al , pi i ch, t oox, week
vrtIce : p ii ch, ni
vestIdo : nook , u nook ([)
vestIr : buk, t s aa nook
vez : t en, -mal , -puul
va : beh
vIajar : bi n, man, xinbal
vIanda : hanal , ki il , o och, ki waah
vbora : kaan
vvora de cascabeI : t sab kaan
vIbrar : t it , t il
vId : aba (YLWLV XYLIHUD)
vIda : kuxt al
vIeja : nuuk ([)
vIejo : l aab, asbe en, uchben, chuchul , ch iha an; nuxi b (K)
vIento : ii k
vIentre : hobnel , nak, chuun nak
vIgIIar : kahan, kanan, ch uk
vIgor : muuk , muuk il , ol
vII : p ekt a an, k aasi l mak
vIIIa : kaah
vIno : ki
vIno tInto : u k aabil ki
vIa : abani l
vIedo : abani l
vIoIar (GHVKRQUDU) : t s ii s, t aak
vIoIencIa : u meent a al waba ax yet el ya abach muuk
vIrar : suut , ch eet
vIrgen : suhuy, ko l ebi l , ch upal ma t a al ki ([)
vIrII : xi i bi l
vIrtud : ut s, ut si l
vIrueIa : k ak
vIrus : ik el
vIsIn : il
vIsIn entre sueos : wayak
vIsIta : u ul ab, ximbal
vIsItar : ximbah, ximbal
vIsta : ich, paakat
vIuda : ma icham ([); mak kimen u yat an.
vIudo : ma at an (K)
vIvIr : kuxt ah, kuxt al
vIvo : kuxa an
vocabIo : t aan
vocabuIarIo : much t aano ob
voIar : xi k nal
voIcn : wit s t u ux ku hok ol k ak wa ba ax k ii n.
voIcar : wal k ahal , t sel k ahal
voItear : suut , wal ak , bal ak
voIumen : kochi l , ka anl i l , nohchi l , chowki l
voIuntad : ol
voIver : suut , bal ak , wal ak
vomItar : xeeh
vmIto : xeeh
voz : u huum kaal , t aan
vueIo : xi k nal
vuIva : peek, k uul
X
x : x, kank aal p el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
xeIh : xeeha (OXJDU GRQGH VH YRPLWDQ HO DJXD), noh kaah.
xenofIIIa : u yaakunt a al t anxel kaahi l
xenofobIa : u yaakunt a al t anxel kaahi l
xenfobo : may ku p ekt i k wa sahak t i t anxel kaahi l
xerofago : mak ku haant i k t i kin hanal
xIIfago : bey u ya al a al t i l e yik el o ob ku nesko ob che o
xIIografa : u t s ibt a al wa ba ax yok ol che
xIIgrafo : may ku t s ibt i k ba al o ob yok ol che
Y
x : x, ho k aal p el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
y (FRQMXQFLyQ) : yet el , kux
y tu ! : kux t eech
ya : t s o oki h, t s oka an
ya me voy : pa at i k i n bi n
ya que : t umen
yacer : chi l i kbal , chi l i kbah
Yaxkaba : Ya axkaaba (OXJDU GHO QRPEUH YHUGH)
yegua : ch upul t simi n ([)
yema de huevo : ol , k u uk ; k ani l he
yema deI dedo : ni yaal k ab
yerba : xiw
yerno : ha an
yo : in, kin, t een, t i n
yuca : t s in, t s im
yuguIar : ul , kaal
yucatn : Uuyut aan (OXJDU GRQGH QR VH HQWLHQH QDGD)
yuya (DQLPDO) : yuyum
Z
z : z, wak aal p el l e t s ib he el a he bi x u huum i ch maayae bey xan i ch kast l an t aan.
zacate : su uk
zafar : hoot s , hit s , poot s
zagun : nohoch hool nah, nohoch hoonah
zambuIIIr : buul , t uub
zampar : t s oop, oks
zanca : ka anal ook
zancadIIIa : bak ook, ba ak al yook mak t u yok l al max ku bi n t u paach ut i a al u l ubsi k.
zancudo : k oxol , t ut s
zanja : hool , k om
zapatear : hanchal ak , hanhanchak
zapato : xanab
zapote : ya
zarIgeya : ooch, bok ol ooch, hol i l ooch
zonzo : meel en, nuum
zopIIote : ch oom
zorrIIIo : pay ooch
zorra : ch omak
zorro : ooch
zumo : k aab, ki is
zurcIr : ut ski n nook
zurda : t s ik ([)
zurdo : t s ik (K)

También podría gustarte