Está en la página 1de 20

Departamento Qumica, 4 ao medio 2010

Profesora Paola Lizama Vergara


GUA: LA INDUSTRIA QUMICA Y RECUERSOS MINERALES
Las industrias qumicas farican una !ama "#tra$rdinariam"nt" am%&ia d" sustancias' qu" (an d"sd"
%r$duct$s %"tr$qumic$s )sic$s c$m$ "& "ti&"n$ $ "& %r$%i&"n$' *asta c$m%&"+$s , d"&icad$s c$m$
&$s f)rmac$s- D"ntr$ d" "sta !ran (ari"dad s" cu"ntan )&ca&is , )cid$s' !as"s %ara us$s industria&"s'
as c$m$ f"rti&i.ant"s' cauc*$ sint/tic$' %i!m"nt$s' "tc-

La ma,$ra d" &$s %r$duct$s qumic$s s$n d" us$ industria& , %artici%an %rinci%a&m"nt" c$m$
mat"rias %rimas $ r"acti($s "n $tr$s %r$c"s$s industria&"s-
Las industrias qumicas %u"d"n di(idirs" "n industrias qumicas de base' qu" s$n aqu"&&as qu"
uti&i.an mat"rias %rimas t$madas dir"ctam"nt" d"sd" &a natura&".a' " industrias qumicas de
transformacin qu" s$n aqu"&&as qu" "&a$ran sustancias %ara c$nsum$ dir"ct$ *aitua&m"nt" a
%artir d" &$s %r$duct$s d" &as industrias qumicas d" as"-
Industrias qumicas de base
L$s di". %rinci%a&"s %r$duct$s qumic$s "&a$rad$s %$r &as industrias qumicas d" as" , &$s us$s
fina&"s qu" "st$s ti"n"n' n$s %"rmit"n t"n"r una (isi0n a&!$ m)s c&ara r"s%"ct$ a &a im%$rtancia d" &a
industria qumica "n "& mund$1
Producto Formula Usos
2cid$ su&f3ric$ 45SO6 7"rti&i.ant"s' %&antas qumicas' m"ta&ur!ia
Nitr0!"n$ N5 7"rti&i.ant"s
O#i!"n$ O5 Ac"r$s' s$&daduras
Eti&"n$ C458C45 9&)stic$s' antic$n!"&ant"s
Ca& (i(a CaO 9a%"&' c"m"nt$' ac"r$
Am$niac$ N4: 7"rti&i.ant"s
4idr0#id$ d" s$di$ NaO4 9r$ducci0n d" a&umini$' +a0n
2cid$ f$sf0ric$ 4:9O6 7"rti&i.ant"s
9r$%i&"n$ C:4; 9&)stic$s
C&$r$ C&5 <&anqu"ad$r"s' %&)stic$s' %urificaci0n d" a!ua
Qumica 4 medio Industrias Qumicas
1
Procesamiento
La !ran ma,$ra d" &$s %r$duct$s qumic$s s$n $t"nid$s "n &a industria si!ui"nd$ una s"cu"ncia d"
%r$c"dimi"nt$s fsic$s , qumic$s c$mun"s' a &$s qu" s" s$m"t"n &as di("rsas mat"rias %rimas- Esta
s"cu"ncia c$nsid"ra1
1. Tratamientos fsicos iniciales1 9"rmit"n %r"%arar &as mat"rias %rimas , c$nsist"n "n
trituraci0n' m$&i"nda' ca&"ntami"nt$-
. Tratamientos qumicos: ="n"ra&m"nt" "s%"cfic$s %ara cada %r$c"s$ industria&' ti"n"n &u!ar
"n un r"act$r , %"rmit"n &a transf$rmaci0n qumica d" &as mat"rias %rimas "n %r$duct$s- Est$s
%u"d"n s"r tratami"nt$s t/rmic$s' ca&cinaci$n"s' electrlisis' r"acci$n"s $r!)nicas d"
a&qui&aci0n $ nitraci0n' %r$c"s$s d" %$&im"ri.aci0n' "ntr" $tr$s-
!. Tratamientos fsicos finales: c$nsid"ran %as$s d" %urificaci0n , s"%araci0n d" %r$duct$s-
9$r &$ !"n"ra&' in($&ucran %r$c"dimi"nt$s d" d"sti&aci0n' "#tracci0n' crista&i.aci0n'
s"dim"ntaci0n , fi&traci0n-
"A I#$U%T&IA $'" (I$&I)
E& (idri$ "s una sustancia am$rfa' %$rqu" n$ "s ni un s0&id$ ni un &quid$' sin$ qu" s" *a&&a "n un
"stad$ (tr"$ "n "& qu" &as unidad"s m$&"cu&ar"s' aunqu" "st)n dis%u"stas d" f$rma d"s$rd"nada'
ti"n"n sufici"nt" c$*"si0n %ara %r"s"ntar ri!id". m"c)nica-
E& (idri$ s" "nfra *asta s$&idificars" sin qu" s" %r$du.ca crista&i.aci0n> "& ca&"ntami"nt$ %u"d"
d"($&("r&" su f$rma &quida- Su"&" s"r trans%ar"nt"' %"r$ tami/n %u"d" s"r tras&3cid$ u $%ac$- Su
c$&$r (ara s"!3n &$s in!r"di"nt"s "m%&"ad$s "n su faricaci0n- E& (idri$ fundid$ "s ma&"a&" , s" &"
%u"d" dar f$rma m"diant" di("rsas t/cnicas' mi"ntras qu" "n fr$' %u"d" s"r ta&&ad$-
E& (idri$ c$m3n' uti&i.ad$ "n ("ntana&"s' (as$s , $t"&&as' "s una m".c&a d" 0#id$ d" ca&ci$' 0#id$ d"
s$di$ , 0#id$ d" si&ici$- L$s d$s %rim"r$s s" $ti"n"n a %artir d" sus car$nat$s qu" s"
d"sc$m%$n"n a a&tas t"m%"raturas %ara dar c$m$ r"su&tad$ &$s 0#id$s qu"' a& fundirs" +unt$ a& 0#id$
d" si&ici$' c$nstitu,"n "& (idri$1
Na5CO: ?s@ A ca&$r Na5O A CO5
CaCO: ?s@ A ca&$r CaO A CO5
Na5O A CaO A SiO5 BIDRIO
Ti*os de +idrio
D"%"ndi"nd$ d" &$s c$m%$n"nt"s qu" s" a!r"!u"n a &a m".c&a inicia& d" s&ic" , car$nat$' s"
%u"d"n $t"n"r dif"r"nt"s ti%$s d" (idri$-
C- Bidri$ a& %&$m$ $ crista&1 E& (idri$ fin$' "m%&"ad$ %ara crista&"ras d" m"sa , c$n$cid$ c$m$
crista&' "s "& r"su&tad$ d" f0rmu&as qu" c$minan si&icat$ d" %$tasi$ c$n 0#id$ d" %&$m$- E& (idri$ a&
%&$m$ "s %"sad$ , r"fracta m)s &a &u.' %$r &$ qu" r"su&ta a%r$%iad$ %ara &"nt"s $ %rismas , isut"ra-
5- Bidri$ d" $r$ si&icat$1Est" (idri$ c$nti"n" 0ra# "ntr" sus in!r"di"nt"s fundam"nta&"s' +unt$ c$n
s&ic" , )&ca&i- D"staca %$r su durai&idad , r"sist"ncia a &$s ataqu"s qumic$s , &as a&tas
t"m%"raturas' %$r &$ qu" s" uti&i.a muc*$ "n ut"nsi&i$s d" c$cina' a%arat$s d" &a$rat$ri$ , "qui%$s
%ara %r$c"s$s qumic$s-
Pro*iedades fsicas de los +idrios
S"!3n su c$m%$sici0n' a&!un$s (idri$s %u"d"n fundir a t"m%"raturas d" s0&$ DEE FC> "n cami$'
$tr$s n"c"sitan t"m%"raturas s$r" &$s C-DEE GC- La r"sist"ncia a &a tracci0n' qu" su"&" "star "ntr"
&$s :-EEE , D-DEE NHcm
5
' %u"d" &&"!ar a &$s IE-EEE
N
Hcm5 "n "& cas$ d" &$s (idri$s t"m%&ad$s- La
d"nsidad r"&ati(a (a d" 5 a J' "s d"cir' "& (idri$ %u"d" s"r m)s &i!"r$ qu" "& a&umini$ $ m)s %"sad$
qu" "& ac"r$- Las %r$%i"dad"s 0%ticas , "&/ctricas tami/n %u"d"n (ariar muc*$' aun cuand$' "n
!"n"ra&' "& (idri$ "s un ma& c$nduct$r d"& ca&$r , &a "&"ctricidad-
Qumica 4 medio Industrias Qumicas

"A I#$U%T&IA $'" ,'-'#T)


Durant" un &ar!$ %"ri$d$ d" ti"m%$' fu"r$n "& arr$ , &a arci&&a &$s c$m%u"st$s uti&i.ad$s %ara unir
%i"dras , &adri&&$s "n &as c$nstrucci$n"s- La ca&' tant$ s$&a c$m$ m".c&ada c$n c"ni.as ($&c)nicas'
tami/n fu" uti&i.ada "n &a uni0n d" &$qu"s d" %i"dra- Ni &a arci&&a ni &a ca& $fr"can &as
caract"rsticas d" r"sist"ncia qu" %$s"" "& cemento actua&-
Est" mat"ria& d" c$nstrucci0n irr"m%&a.a&" "st) f$rmad$ ma,$ritariam"nt" %$r *iedra cali.a
?CaCO:@ , arcilla ?SiO5' 7"5O:' A&5O:@-
Su %r"%araci0n s" inicia c$n "& c*ancad$ , %u&("ri.aci0n d" &as r$cas' &as qu" s$n cuidad$sam"nt"
m".c&adas- Act$ s"!uid$' &a m".c&a "s ca&cinada "n un *$rn$ r$tat$ri$ a t"m%"raturas c"rcanas a
&$s C-DEEGC- E& r"su&tad$ d" "st" %r$c"s$ "s un %$&($ fin$ d"n$minad$ clin/er' qu" car"c" %$r
c$m%&"t$ d" a!ua' inc&us$ d" aqu"&&a qu" f$rma %art" d" &$s crista&"s d" &$s min"ra&"s c$nstitu,"nt"s
?a!ua d" crista&i.aci0n@- 7ina&m"nt"' s" &" inc$r%$ra ,"s$' s" m".c&a , "n(asa-
A& m".c&ar "& c"m"nt$ c$n "& a!ua "n &as %r$%$rci$n"s c$rr"ctas' s" f$rma *idr0#id$ d" ca&ci$ ,
si&icat$ d" ca&ci$ *idratad$> "st" 3&tim$ "s "& r"s%$nsa&" d" &as %r$%i"dad"s fsicas , qumicas d"&
c"m"nt$' %rinci%a&m"nt" d" su r"sist"ncia m"c)nica , "stai&idad qumica- En ci"rt$ m$d$' &$ qu"
s" "st) *aci"nd$ "s %u&("ri.ar d$s r$cas m)s i"n &andas , %$c$ r"sist"nt"s' c$m$ s$n &a ca&i.a ,
&a arci&&a , d"s*idratar&as a mu, a&tas t"m%"raturas- E& r"su&tad$ "s &a f$rmaci0n d" nu"($s
c$m%u"st$s qumic$s qu"' a& inc$r%$r)rs"&"s a!ua' crista&i.an f$rmand$ una nu"(a r$ca artificia&
muc*$ m)s dura , r"sist"nt" qu" &as qu" &" di"r$n $ri!"n-
"A I#$U%T&IA $'" PAP'"
N$ t$d$s &$s %r$c"s$s industria&"s uti&i.an c$m$ mat"rias %rimas sustancias in$r!)nicas' c$m$ "n &a
industria d"& (idri$ , d"& c"m"nt$- Mu, %$r "& c$ntrari$' *a, industrias c$m$ &a d"& %a%"& , "& a.3car'
qu" "m%&"an ("!"ta&"s c$m$ mat"ria %rima-
E& %a%"& *a sid$ , "s un %r$duct$ dir"ctam"nt" r"&aci$nad$ c$n "& d"sarr$&&$ d" &a cu&tura> "n "f"ct$'
ant"s d"& d"sarr$&&$ d" &a inf$rm)tica "ra "& 3nic$ s$%$rt" %ara a&mac"nar , distriuir inf$rmaci0n "n
f$rma "scrita-
Su "structura as" "st) c$nf$rmada %$r &as firas d" c"&u&$sa $t"nidas d" &a mad"ra' qu"
c$nstitu," &a mat"ria %rima d" &a industria d"& %a%"&- Actua&m"nt"' una %art" d" &a c"&u&$sa %r$(i"n"
d" %a%"& , cart0n r"cic&ad$s' &$ qu" im%&ica una r"ducci0n "n &$s r"qu"rimi"nt$s "n"r!/tic$s , un
m"n$r us$ d" r"curs$s f$r"sta&"s-
Fabricacin del *a*el
E& %r$c"s$ d" faricaci0n s" inicia c$n &a fra!m"ntaci0n d" &a mad"ra *asta transf$rmar&a "n
%"qu"Kas asti&&as' &$ qu" faci&ita &a acci0n d" &$s qumic$s-
La s"!unda "ta%a "s &a %r"%araci0n d" &a %u&%a d" mad"ra> "st" %r$c"s$ s" r"a&i.a m"diant" &a
di!"sti0n qumica "n ca&i"nt" d" &as asti&&as d" mad"ra' $t"ni/nd$s" c$m$ %r$duct$ una %asta
&anda , a&!$d$n$sa-
Qumica 4 medio Industrias Qumicas
!
La t"rc"ra "ta%a in($&ucra "& tratami"nt$ d" &a %u&%a- Durant" "sta fas"' &a %u&%a "s &a(ada' atida' ,
sus firas s$n s"%aradas' c$rtadas , %"inadas- A "sta a&tura d"& %r$c"s$' "s %$si&" a!r"!ar di("rs$s
c$m%$n"nt"s1 a%r"st$s' %i!m"nt$s' c$&$rant"s , $tras firas ("!"ta&"s' c$m$ "& a&!$d0n' %$r
"+"m%&$-
La cuarta , 3&tima fas" c$rr"s%$nd" a& %r"nsad$- Durant" "st" %r$c"s$ s" r"mu"(" "& a!ua , s"
f$rman &as &)minas d" %a%"& a& c$m%rimir &a %u&%a "ntr" "n$rm"s r$di&&$s- E& %a%"&' as %r$ducid$'
"s "nr$&&ad$ "n !rand"s $inas' &as qu" s$n distriuidas %ara su %$st"ri$r dim"nsi$nad$-
P&),'%)% 0U-I,)% I#$U%T&IA"'%
Si %"nsam$s "n t$d$s &$s "&"m"nt$s qu" n$s r$d"an "n &a (ida diaria' n$s dar"m$s cu"nta qu" s$n
mu, %$c$s &$s qu" uti&i.am$s dir"ctam"nt" ta& c$m$ fu"r$n t$mad$s d"sd" &a natura&".a- La ma,$ra
d" "&&$s' %$r "& c$ntrari$' s$n %r$duct$s "&a$rad$s a %artir d" sustancias sint"ti.adas %$r &a
industria qumica-
L$s %r$c"s$s m)s "&"m"nta&"s' c$m$ &a c$cci0n d" &$s a&im"nt$s $ &a m"ta&ur!ia d" a&!un$s
m"ta&"s' c$m$ %&ata' c$r" , $r$ a%ar"c"n astant" t"m%ran$ "n "& d"sarr$&&$ d" &a *umanidad-
9r$!r"si(am"nt" s" (an inc$r%$rand$ %r$c"s$s %r$ducti($s c$m$ &a "&a$raci0n d" (in$ a %artir d"
&as u(as' &a faricaci0n d" qu"s$s c$n &a &"c*"' &a faricaci0n d" +a$n"s a %artir d" !rasa' "tc-
Un *it$ im%$rtant" "n "st" d"sarr$&&$ d" nu"($s %r$duct$s "s "& sur!imi"nt$ d" &a industria qumica'
qu" traa+a "n as" a mat"ria&"s , sustancias "&a$radas qu"' "n c$n+unt$' s" d"n$minan materias
*rimas- La industria qumica %r$duc"' a %artir d" "&&as' mi&&$n"s d" d"ri(ad$s' a&!un$s c$m$
%r$duct$s fina&"s %ara "& c$nsum$ , $tr$s c$m$ int"rm"diari$s "n %r$c"s$s %r$ducti($s , d" snt"sis-
%ntesis industrial de com*uestos qumicos
L$s *roductos qu" t$mam$s dir"ctam"nt" d" &a natura&".a' d"cim$s qu" s$n obtenidos' "n tant$
aqu"&&$s qu" s$n %r$ducid$s' s" d"n$minan *re*arados- E(id"nt"m"nt"' "sta %r"%araci0n difi"r"
c$nsid"ra&"m"nt" si %"nsam$s "n &a snt"sis d" a&!un$s !ram$s "n un &a$rat$ri$ d" in("sti!aci0n
$ si "nfr"ntam$s &a snt"sis c$ntinua d" 5EE $ :EE t$n"&adas diarias-
Cuand$ s" a$rda &a sntesis industrial de com*uestos1 *a, qu" t"n"r "n cu"nta cu)&"s s$n &as
di("rsas f$rmas d" %r$ducir&$ "n &a$rat$ri$' "&i!i"nd$ &a m)s a%&ica&" a !rand"s ($&3m"n"s d"
mat"ria %rima1
C- S" d"" c$nsid"rar &a dis*onibilidad de las materias *rimas ?r"actant"s@ "n &a natura&".a' a&
i!ua& qu" sus costos' ,a qu"' a dif"r"ncia d" &$ qu" $curr" "n "& &a$rat$ri$' cuand$ s" traa+a a
!ran "sca&a' un$s %$c$s c"nta($s m)s %$r !ram$ d" r"actant" %u"d"n si!nificar mi&&$n"s d" %"s$s
m)s "n un aK$ d" %r$ducci0n-
Qumica 4 medio Industrias Qumicas
2
5- S" d"" t"n"r c&ar$ "& factor estequeom3trico d" &a r"acci0n $ r"acci$n"s in($&ucradas' %ara n$
d"s%"rdiciar r"acti($s $ %r$m$("r &a !"n"raci0n d" %r$duct$s a&t"rnati($s n$ d"s"ad$s-
:- S" d"" c$n$c"r "& factor termodin4mico d" &a r"acci0n' "& qu" n$s indicar) &a factii&idad d"
qu" "&&a $curra a+$ &as c$ndici$n"s d"& %r$c"s$- R"cu"rd" qu" muc*as r"acci$n"s r"qui"r"n
!rand"s cantidad"s d" "n"r!a %ara transcurrir "n &a dir"cci0n qu" n$s$tr$s r"qu"rim$s- 9$r 3&tim$'
%"r$ n$ m"n$s im%$rtant"' "& factor cin3tico- D" nada n$s sir(" t"n"r r"actant"s acc"si&"s' d"
a+$ c$st$ , c"rt".a d" qu" &a r"acci0n "s "s%$nt)n"a' si s" trata d" un %r$c"s$ &"nt$' qu" r"qui"r"
s"manas $ m"s"s %ara $currir- En "& cas$ d" &a industria' s" %ri(i&"!ia &a ra%id". d" &$s %r$c"s$s d"
snt"sis , !"n"ra&m"nt"' s" inc$r%$ran' ad"m)s' catali.adores %ara aum"ntar aun m)s &a
("&$cidad-
"A I#$U%T&IA -I#'&A
La industria min"ra "s &a acti(idad %r$ducti(a m)s im%$rtant" d"& %as' c$n c"rca d"& 6DL d" &as
"#%$rtaci$n"s- Esta industria in($&ucra n$ s$&$ &a "#tracci0n , r"finaci0n d"& c$r"' nu"str$ ma,$r
%r$duct$ d" "#%$rtaci0n' sin$ tami/n "& *i"rr$' "& man!an"s$' &a %&ata' "& $r$ , $tr$s m"ta&"s> as
c$m$ d" n$ m"ta&"s1 sa&itr"' ,$d$ , a.ufr"' "ntr" $tr$s-
La ma,$ra d" "st$s m"ta&"s , n$ m"ta&"s s" "ncu"ntran "n &a natura&".a f$rmand$ c$m%u"st$s' ,
su "#tracci0n , r"finaci0n r"qui"r" d"& "#act$ c$n$cimi"nt$ d" &as r"acci$n"s qumicas in($&ucradas
"n su transf$rmaci0n-
La m"ta&ur!ia $ min"ra c$rr"s%$nd" a& c$n+unt$ d" $%"raci$n"s a qu" s" r"qui"r" s$m"t"r a una
mena %ara $t"n"r "& m"ta&- A& i!ua& qu" &$ d"scrit$ %ara "& c$r"' "n &a ma,$ra d" &$s m"ta&"s "s
n"c"sari$ s"%arar "& min"ra& qu" &$ c$nti"n" ?n$rma&m"nt" un 0#id$ $ una sa& d"& m"ta&@ d" &a ti"rra'
r$ca' s&ic"' ca&i.as' "tc- Est" %r$c"s$ s" r"a&i.a &a ma,$ra d" &as ("c"s %$r f&$taci0n , %"rmit"
c$nc"ntrar "& min"ra&-
Un s"!und$ %r$c"s$ (ita& "s r"ducir "& min"ra&- D"id$ a &as c$ndici$n"s $#idant"s qu" *a
%r"s"ntad$ nu"stra atm0sf"ra a &$ &ar!$ d" &a *ist$ria d"& %&an"ta' &a !ran ma,$ra d" &$s m"ta&"s s"
"ncu"ntra f$rmand$ c$m%u"st$s "n &$s qu" "& m"ta& s" *a&&a $#idad$-
Si s" da un (ista.$ r)%id$ a &$s min"ra&"s m)s fr"cu"nt"m"nt" "#%&$tad$s "n nu"str$ %as' "& c$r"
s" %r"s"nta !"n"ra&m"nt" c$m$ Cu A5' aun cuand$ %u"d" "n $casi$n"s %r"s"ntars" c$n "stad$ d"
$#idaci0n AC- E& *i"rr$' %$r su %art"' s" "ncu"ntra f$rmand$ 0#id$s c$n (a&"ncia tant$ 5 c$m$ :-
La %&ata' aun cuand$ s" &" %u"d" "nc$ntrar "n "stad$ nati($ c$m$ %&ata m"t)&ica' "n muc*as
$casi$n"s s" "ncu"ntra $#idada c$m$ %&ata AC- La reduccin del mineral %u"d" r"a&i.ars" %$r
m3todos electrolticos' cuand$ s" trata d" m"ta&"s mu, "&"ctr$%$siti($s c$m$ "& c$r"' $ m"diant"
reacciones qumicas a altas tem*eraturas' c$m$ "n "& cas$ d"& *i"rr$-
Nu"str$ %as "#%$rta' %u"s "s %r$duct$r mundia&' &$s %r$duct$s d" su min"ra1 -et4lica ?C$r"' Or$'
9&ata' M$&id"n$ , 4i"rr$@ , #o -et4lica ?Nitrat$s ?ca&ic*"@' Y$d$' Liti$ LiCO: , <$r$ 4:<O:@- Est$ n$
si!nifica qu" n$ s" "#%&$t"n $tr$s r"curs$s d" &a min"ra n$ m"t)&ica' s0&$ qu" s" *ac" "n m"n$r
"sca&a-
En C*i&"' d"ntr$ d" &a min"ra n$ m"t)&ica s" "#%&$ta1 La%is&).u&i ?s0&$ "#ist" "n C*i&" , Af!anist)n@
A%atita Ca7Ca6?9O6@:' Arci&&a' Ca$&n A&5Si5OD?O4@6' Ca&cita CaCO:' Li5CO:' NaC&' Cuar.$ SiO5'
Diat$mita ?r$ca si&c"a@' D$&$mita CaM!?CO:@5' 7"&d"s%at$ MN6OJ ?51 <a' Ca' Na' O' N46' Sr 61 A&' <'
Si@' M)rm$& CaCO:' 9u.$&ana' Na5SO6' Ta&c$ M!:Si6OCE?O4@5' U&"#ita NaCa<DO;?O4@;#D45O' Y"s$
CaSO6#645O-
Un d"%0sit$ min"ra& qu" !$.a c$n c$nc"ntraci$n"s ad"cuadas %ara su "#tracci0n "s d"n$minad$ "n
"& )mit$ d" &a "c$n$ma' c$m$ -ena
Qumica 4 medio Industrias Qumicas
7
$I%T&I8U,I9# $' :A,I-I'#T)% -I#'&)% '# ,;I"'
P&I#,IPA"'% -I#'&A% P&)$U,T)&A% $' -I#'&A"'% -'T<"I,)% : #) -'T<"I,)%
Pasta & 'm*resa Pasta & 'm*resa
C <$rat$s I Qumica " Industria d"& <0ra# Ltda- :D A!P Au III C- M- Mant$s d" Or$
5 Y$d$ I COSAYAC4 N"!r"ir$s :; C$r" C- M- Sn Est"an CQ S-A-
: Y$d$ I COSAYAC4 Ca&aPCa&a S-A- :I Ca&i.as III Industria Naci$na& d"& C"m"nt$ S- A-
6 C$r" I C- M- C"rr$ C$&$rad$ :J Or$ III C- M- Maricun!a
D Y$d$ I COSAYAC4 S$&"dad S- A- :R C$r" III S$c- 9unta d"& C$r" S- A-
; Sa& I C- M- 9unta d" L$$s 6E C$r" III S- C- M- Car$&a
I Y$d$ I D- S- M- Min"ra S- A- 6C C$r" III C- C- M- Cand"&aria
J Y$d$ I S$c- Industria& Min"ra N(a Bict$ria S- A- 65 C$r" III C- M- Las 9intadas
R C$r" I C- M- D$Ka In"s d" C$&&a*uasi 6: 4i"rr$ III C- M- 4ua,c$ S- A-
CE C$r" I C- M- Qu"rada <&anca 66 4i"rr$ III C- M- D"& 9acfic$ S- A-
CC C$r" II S- L- M- E& Ara 6D C$r" III CEMIN Ltda-
C5 C$r" II CODELCO C*- S Di(- Rad$mir$ T$mic 6; Or$ III C- M- N"(ada S- A-
C: C$r" II C- M- D" T$c$%i&&a S- A- 6I Or$ IB C- M- E& Indi$
C6 Nitrat$s II SQM Nitrat$s S- A- S Maria E&"na 6J 4i"rr$ IB C- M- d"& 9acific$ S- A-
12 Y$d$ II SQM Qumic$s S- A- S Maria E&"na 6R Or$ IB C- M- Da,t$n
CD Nitrat$s II SQM Nitrat$s S- A- C$,a DE C$r" IB Ca- Min"ra Andac$&&$
17 Y$d$ II SQM Quimic$s S- A- C$,a DC C$r" IB Min"ra L$s 9"&amr"s
C; C$r" II Min"ra Mic*i&&a S- A- D5 B CDE- 9"t$rca
CI Nitrat$s II SQM Nitrat$s S 9"dr$ d" Ba&di(ia D: C$r" B Min"ra Las C"ni.as S- A-
1= Y$d$ II SQM Quimic$s S 9"dr$ d" Ba&di(ia D6 C$r" B C- M- Dis%utada d" &as C$nd"sP Di(- E&
S$&dad$
CJ C$r" II CODELCO C*- Di(- C*uquicamata DD C$r" B CODELCO C*- S Di(- Andina
CR Au , A! II Min"ra C"rr$ D$minad$r D; Ca&i.a B C"m"nt$ M"&0n
5E C$r" II Min"ra Ra,r$cT Ltda DI Ca&i.a RM C"m"nt$ 9$&%aic$
5C OPLiP
$rat$s
II SQM Sa&a S- A- DJ C$r" RM C- M- Dis%utada d" Las C$nd"s S- A-
Di(- L$s <r$nc"s
55 C$r" II C- M- L$mas <a,as DR Or$ RM La 7&$rida
5: C$r" II E- M- d" Mant$s <&anc$sP Di(- Mant$s
<&anc$s
;E C$r" BI CODELCO C*P Di(- E& T"ni"nt"
56 Li , O II S$ci"dad C*i&"na d"& Liti$ ?SCL@ ;C Ca&i.as BII C"m"nt$s <i$P<i$ S- A1
5D Ca&i.as II Industria Naci$na& d"& C"m"nt$ S- A- ;5 Car0n BIII Min"ra CO9AR
5; C$r" II C- M- Na&d(ar ;: Car0n BIII ENACAR
5I C$r" II Min"ra Esc$ndida Ltda ;6 Car0n BIII Car$nf"ra Bict$ria d" L"u
5J Y$d$ II 9CS Yum"s S- C- M- ;D Car0n M Ca Car$nf"ra Sn 9"dr$ d"
Catamutum
5R C$r" II Min"ra L$!r$K$ S- A- ;; 9PCuPNn MI S-C-M- E& T$qui
:E Or$ II C- M- S$&"dad ;I Or$ C- M- 7ac*ina& Ltda-
:C C$r" II C- M- Las Luc"s Ltda- ;J Ca&i.as CA9 S-A-
:5 C$r" III CODELCO C*- SDi(- E& Sa&(ad$r ;R 9"tr0&"$ ENA9
:: C$r" III E- M- Min"ra Mant$s <&anc$sPDi(-
Mant$("rd"
IE Car0n C-M Sn 9"dr$P9"cT"tt
:6 Or$ III A!ua d" &a 7a&da S- A1
>S0&$ s" inc&u," a "m%r"sas s$r" JE traa+ad$r"s ?7u"nt" UUU-minmin"ria-c&@ aK$ 5EE;
"A -I#'&A -'T<"I,A:
-I#'&A $'" ,)8&'
Nu"str$ %as "s %rim"r %r$duct$r mundia& d" C$r" "n "& mund$' %$s"" &a mina a ra+$ ai"rt$ m)s
!rand" d"& mund$ ?C*uquicamata@ , " i!ua&m"nt" &a mina sut"rr)n"a m)s !rand" d"& mund$ ?E&
T"ni"nt"@- Anua&m"nt" %r$duc" un t"rci$ d" &a %r$ducci0n d"& mund$-
E& "stad$ a tra(/s d" CODELCO man"+a un t"rci$ d" &a %r$ducci0n naci$na& a tra(/s d" &$s
,acimi"nt$s1 C*uquicamata ?II R@' E& Sa&(ad$r ?III R@' Andina ?RM@ , E& T"ni"nt" ?BI R@' "& r"st$ "s d"
%r$%i"dad d" %ri(ad$s' "& m)s !rand" c$rr"s%$nd" a La Esc$ndida c$n ca%ita&"s Va%$n/s'
Canadi"ns"s , C*i&"n$-
%A"'% $' ,)8&'
)5I$A$)% %U"FU&A$)%
#ombre Frmula ,olor #ombre Frmula ,olor
A.urita 5CuCO:#Cu?O4@5 A.u& int"ns$
9
r
i
m
a
r
i
$
s
Ca&c$%irita Cu5S#7"5S: Amari&&$
Ma&aquita CuCO:#Cu?O4@5 B"rd"
<r$cantita CuSO6#:Cu?O4@5 A.u& %)&id$
Ca&cantita CuSO6#D45O A.u&
Atacamita CuC&5#:Cu?O4@5 B"rd" c&ar$
S
"
c
u
n
d
a
r
i
$
s
C$("&ita CuS
Cris$c$&a CuSiO:#545O C"&"st" <$rnita CuD7"S <r$nc"
Cu%rita Cu5O R$+$ Ca&c$sina Cu5S =ris %&$m$
T"n$rita CuO N"!r$ Enar!ita Cu5AsS6 <&anc$ %&ata
Qumica 4 medio Industrias Qumicas
?
Una (". "#trad$ "& min"ra& s" &&"(a a &as c*ancad$ras' d$nd" s"!3n "& tamaK$ d" &as %artcu&as s"
&&"(a a dif"r"nt"s %r$c"s$s1 Li#i(iaci0n ?; a CE mm@ $ 7&$taci0n ?E'C mm@- L$ cua& d"ri(ar) "n qu" "&
min"ra& s" s$m"t"r) a %r$c"s$s d" r"finaci0n (a 4IDROMETALUR=A $ 9IROMETALUR=IA-
;I$&)-'TA"U&GIA $'" ,)8&' @"iAi+iacinB
"iAi+iacin <cida
L$ qu" s" *ac" "s c$n("rtir "& min"ra& "n s$&uci0n- S" trata "& min"ra& c$n )cid$ su&f3ric$ ?45SO6@- S"
s$m"t"n a &i#i(iaci0n min"ra&"s $#idad$s d" c$r" , a &$s su&fur$s s"cundari$s ?%u"s s$n s$&u&"s "n
)cid$ su&f3ric$@- E& min"ra& s" ac$%ia "n %i&as d"ntr$ d" canc*as ?%iscinas d" C Om
5
@ , s$r" "&&as s"
"s%arc" "& )cid$' $t"ni/nd$s" Su&fat$ d" c$r" Cu5SO6- E& ri%i$ s$rant" ?&$ qu" )cid$ n$ atac0@ s"
d"n$mina =AN=A-
"iAi+iacin 8acteriana
9$r acci0n d" Thiobacillus ferroxidans' qu" (i(" "n &$s min"ra&"s' %"rmit" &a $#idaci0n d"& CuS a
sa& s$&u&"' "n m"di$ )cid$ ?%485@ , $scuridad1
?C@ Cu5S A 57"
A:
Cu
A5
A 57"
A5
A CuS
?5@ CuS A 57"
A:
Cu
A5
A 57"
A5
A S
?:@ 545O A S A :O5 545SO6
S0&$ sir(" %ara su&fur$s s"cundari$s- Las s$&uci$n"s $t"nidas "n &a &i#i(iaci0n ?2cida , <act"riana@
s$n d" a+a c$nc"ntraci0n "n c$r" ?C a : !HL@' s" &"s d"n$mina solucin *obre- Lu"!$ %$r
ac$m%&"+ami"nt$ ?%$r adici0n d" $#imas@' s" &$!ra soluciones ricas ?6E !HL@- Y &u"!$ s" &&"(a a
ELECTRODE9OSICIWN-
'"',T&)&'FI#A,I9# $'" ,)8&'
S" "m%&"a c)t$d$s d" su&fur$ , )n$d$s d" a&"aci0n d" %&$m$1
R"acci0n Cat0dica ?P@ 1 Cu
A5
A 5"
P
Cu
E
R"acci0n An0dica ?A@ 1 45O
C
H5O5 A 54
A
A 5"
P
E& )n$d$ "s una &)mina d" Cm
5
#E'; mm ?dCu8 R !#cm
P:
@- En C*uquicamata s" "m%&"an I5 )n$d$s ,
I: c)t$d$s- S" "m%&"a una int"nsidad d" c$rri"nt" "ntr" 5DEEE a :EEEE AG , un ($&ta+" d" 5':B- Cada
6 *$ras s" r"tiran &$s c)t$d$s d" a&ta %ur".a-
PI&)-'TA"U&GA
Tratami"nt$ %ara su&fur$s %rimari$s c$m$ ca&c$%irita Cu5S#7"5S:- Sus "ta%as s$n1
C- E#tracci0n' c*ancad$ , m$&i"nda fina ?%$&($ s"m"+ant" a& ta&c$@ @! a 2CB-
5- C$nc"ntraci0n %$r 7&$taci0n @!D a 2DCB-
:- Es%"sami"nt$ , fi&traci0n d" d"& C$nc"ntrad$-
6- 9ir$m"ta&ur!a ?m"ta&"s fund"nt"s , "sc$rificant"s@
a@ S"cad$ d"& c$nc"ntrad$ @E7 a FDCB
@ 7usi0n Xmata $ "+" @2D a EDCB
c@ C$n("rsi0n a c$r" <&ist"r @F= a FF17CB
d@ C$n("rtid$s 4$m$ r"("r"r$ a CCEE S C5EEGC @F=GFF17CB
"@ R"finaci0n a fu"!$ ,u&AF @FF1ECB >
D- R"finaci0n E&"tr$&tica @FF1FECB >>
Las im%ur".as %r"s"nt"s "n "& C$r" CuRA7' c$rr"s%$nd"n %rinci%a&m"nt" a Or$' 9&ata' a ni("& d"
tra.a s" "ncu"ntra1 Ars/nic$' <ismut$' Antim$ni$' Nqu"&' 4i"rr$' 9&$m$' S"&"ni$ , A.ufr"-
En B"ntana s" "ncu"ntra &a r"fin"ra d" C$r" ?d" 9ir$m"ta&ur!a@ m)s !rand"- Cada c"&da %$s"" ::
)n$d$s ?d" Cm
5
#:'D cm@ , :6 c)t$d$s- ?Cm
5
# E'D mm@-
C)t$d$ ?A@ 1 Cu
A5
A 5"
P
Cu
E
2n$d$ ?A@ 1 Cu
E
Cu
A5
A 5"
P
S" "m%&"a m"n$s int"nsidad d" c$rri"nt" I8 C: EEE AG , ($&ta+" d" E'5: B-
Qumica 4 medio Industrias Qumicas
=
9r$ducci0n Mundia&1 Nu"str$ %as a%$rta a& mund$1 :DL d"& C$r"' 6DL d" M$&id"n$' CL d" 4i"rr$'
, s" sit3a "ntr" "& RG a CEG %r$duct$r d" Or$ , 9&ata-
Qumica 4 medio Industrias Qumicas
E
Qumica 4 medio Industrias Qumicas
F
-)"I8$'#)
S" E#tra" d" &as fa"nas d"& C$r"' "n &as afu"ras d" Santia!$' %$r &a 9anam"ricana' *acia "& Sur s"
"ncu"ntra &a %rinci%a& %r$duct$ra d" M$&id"n$ -olHmet %A- E& min"ra& s" $ti"n" c$m$ MnO5-
)&) H P"ATA
D"sd" C$d"&c$ s" $ti"n" "ntr" 5E a 5DL d" &a %r$ducci0n d" Or$- 'l Indio' funci$na d"sd" CRJC ,
"s "& %rinci%a& ,acimi"nt$ d" Or$- A &as m"nas d" Or$ , 9&ata s" &"s d"n$mina %&ac"r"s aurf"r$s ,
ar!"ntf"r$s' r"s%"cti(am"nt"-
La manufactura d" &a 9&ata %r$(i"n" "n m"dida im%$rtant" CDL d" &$s &a(ad"r$s- En "& aK$ 5EE5 &a
%r$ducci0n d" 9&ata fu"1 =M CJCIE O!' MM C;D;6E O!' 9M :;IE O!-
'5T&A,,I9#
C- Ama&!amaci0n ?%r$c"s$ 7sic$@
E& M"rcuri$ disu"&(" a& $r$ f$rmand$ una a&"aci0n c$n$cida c$m$ ama&!ama- Lu"!$ s" r"cu%"ra "&
m"rcuri$ ca&"ntand$ , fina&m"nt" s" r"fina "&"ctr$&ticam"nt"-
5- Cianuraci0n
E& min"ra& s" mu"&" , %u&("ri.a' &u"!$ s" ac$m%&"+a c$n cianur$- S" d"" traa+ar a &at$ %4' %ara
"(itar &a f$rmaci0n d" 4CN 2CIDO CIAN4DRICO ?qu" &$qu"a &$s cit$cr$m$s "n &a cad"na
r"s%irat$ria@
6Au A JCNP 6 Au?CN@5
P
O5 A 545O A 6"
P
6 O4
P
6Au
E
A JCN
P
A O5 A 545O 6 Au?CN@5
P
A 6O4
P
Lu"!$ s" $ti"n" $r$ %ur$ 5Au?CN@5
P
A NnE Nn?CN@6
P5
A Au
E
I!ua& %r$c"dimi"nt$ s" "m%&"a %ara "& min"ra& 9&ata
%I$'&U&GA @$el ;ierro al AceroB
E& *i"rr$' "n nu"str$ %as' "s "#%&$tad$ %rinci%a&m"nt" "n &$s ,acimi"nt$s d" E& Lac$ ?II r"!i0n@'
A&!arr$$ ?III r"!i0n @ , E& R$m"ra& ?IB r"!i0n@- S" "ncu"ntra !"n"ra&m"nt" c$m$ Iematita' min"ra&
d" *i"rr$ f$rmad$ %$r $#id$ d" *i"rr$ III ?7"5O:@-
Su $t"nci0n r"qui"r" &a fundici0n d" &a m"na qu" &$ c$nti"n" "n un alto Iorno a+$ c$ndici$n"s
r"duct$ras- E& a&t$ *$rn$ "s car!ad$ c$n &a m"na ??7"5O:@' %i"dra ca&i.a ?CaCO:@ , car0n c$qu" "n
&a %art" su%"ri$r' mi"ntras qu" s" in,"cta air" ca&i"nt" "n &a %art" inf"ri$r- Las t"m%"raturas "n "&
*$rn$ (an d"sd" &$s 5-EEEGC c"rca d" &a as"' *asta &$s 5EEGC "n &a %art" su%"ri$r- E& r"su&tad$ d"&
%r$c"s$ "s "& m"ta& fundid$ , "sc$ria-
-ineral Frmula ,olor
4"matita 7"5O: R$+$
Lim$nita 7"5O: # :45O =ris ("rd$s$
Ma!n"tita 7":O6 N"!r$
Sid"rita 7"CO: =ris
9irita 7"#S, N"!r$ D$rad$
Alto Iorno
9ara transf$rmar min"ra& d" *i"rr$ "n arrai$ 3ti& *a, qu" "&iminar sus im%ur".as- Est$ s" &$!ra "n un
a&t$ *$rn$ f$r.and$ "& %as$ d" air" "#tr"madam"nt" ca&i"nt" a tra(/s d" una m".c&a d" min"ra&'
c$qu" , ca&i.a- Unas (a!$n"tas (u"&can &a car!a "n unas t$&(as situadas "n &a %art" su%"ri$r d"&
*$rn$- Una (". "n "& *$rn$' &a car!a "s s$m"tida a c*$rr$s d" air" d" *asta JIEGC ?"& *$rn$ d""
"star f$rrad$ c$n una ca%a d" &adri&&$ r"fractari$ %ara r"sistir "sas t"m%"raturas@-
E& m"ta& fundid$ s" acumu&a "n &a %art" inf"ri$r- L$s r"sidu$s ?"sc$ria@ f&$tan "ncima d"& arrai$
fundid$- Amas sustancias s" "#tra"n %"ri0dicam"nt" %ara s"r %r$c"sadas-
A &a i.qui"rda %u"d" $s"r(ar a&!un$s min"ra&"s
qu" c$nti"n"n 4i"rr$-
L$s %rinci%a&"s ,acimi"nt$s d" 4i"rr$ s"
"ncu"ntran "n 4uac*i%at$' &a CA9 ?ca Ac"r$s
9acific$s@ "s &a %rinci%a& %r$duct$ra d" ac"r$-
"aminado en caliente H colada continua
Transf$rma "& ac"r$ fundid$ "n %&anc*as- E& m"ta& a& r$+$ &anc$ s" (i"rt" "n m$&d"s ai"rt$s , (a
%asa a tra(/s d" r$di&&$s r"fri!"rad$s- Una s"ri" d" r$di&&$s d" !uiad$ da &a f$rma a& ac"r$- E&
&aminad$ "n ca&i"nt" si!u" si"nd$ "& %rinci%a& m/t$d$ d" traa+ar "& ac"r$- Las %&anc*as d" ac"r$ s"
r"ca&i"ntan "n un f$s$ d" t"rm$difusi0n- E& ac"r$ %asa %$r una s"ri" d" r$di&&$s $ ?d" d"sast"'
&aminad$ , acaad$@ qu" &$ a%&astan %r$!r"si(am"nt"-
9$r 3&tim$' "& ac"r$ s" arr$&&a "n $inas , s" trans%$rta %ara su %r$c"sad$-
$escri*cin del *roceso
R"(is"m$s d"sd" un %unt$ d" (ista qumic$ &$s %r$c"s$s in($&ucrad$s "n &a $t"nci0n d"& *i"rr$
d"sd" su min"ra&- Si $s"r(am$s &as "cuaci$n"s' ad("rtir"m$s qu" n$ s" trata d" &a sim%&" fusi0n
d"& m"ta& %$r ca&$r' sin$ qu" "& %r$c"s$ in($&ucra r"acci$n"s d" $#id$ r"ducci0n qu" c$nduc"n a
cami$s fsic$s im%$rtant"s "n &$s distint$s c$m%u"st$s-
C$nsid"r"m$s &a m".c&a intr$ducida d"sd" &$ a&t$ d"& *$rn$1 7"5O:' CaCO: , C' "n tant$ d"sd" su
as"' in!r"sa O5- La c$musti0n inc$m%&"ta d"& car$n$ !"n"ra m$n0#id$ car0nic$ ?CO@' mi"ntras
qu" su c$musti0n c$m%&"ta' %r$duc" i0#id$ d" car$n$ ?CO5@ , a!ua ?c$m$ (a%$r' c&ar$ "st)@- La
r"acci0n d"& car$n$ c$n "& a!ua %r$duc" fina&m"nt" *idr0!"n$ ?45@ , m)s CO- En "st$s %r$c"s$s
d" $#id$ r"ducci0n' "& car$n$' qu" s" "ncu"ntra inicia&m"nt" "n "stad$ "&"m"nta& , %$r tant$' c$n
n3m"r$ d" $#idaci0n E' %asa a A5' "s d"cir' s" $#ida> mi"ntras qu" tant$ "& $#!"n$ ?%asa d" E a S5@
c$m$ "& *idr0!"n$ ?%asa d" AC a E@ s" r"duc"n-
Qumica 4 medio Industrias Qumicas
1
Las "cuaci$n"s qu" i&ustran "st$s %r$c"s$s1
5C ?s@ A O5 ?!@ 5 CO?!@
5C ?s@ A 45O ?!@ CO?!@ A 45 ?!@
La %r$ducci0n d" m$n0#id$ d" car$n$ " *idr$!"n$ %r$(""n d" %$d"r r"duct$r' %ara c$n("rtir d" 7"
A:
a 7" m"t)&ic$- Las "cuaci$n"s qu" i&ustran "st$s %r$c"s$s1
7"5O: ?s@ A :CO ?!@ 5 7" ?s@ A :CO5 ?!@
7"5O: ?s@ A : 45 ?!@ 5 7" ?s@ A :45O ?!@
9$r u&tim$ &a %i"dra ca&i.a a!r"!ada a& *$rn$ s" d"sc$m%$n" %$r "f"ct$ d"& ca&$r' !"n"rand$ $#id$ d"
ca&ci$ , di0#id$ d" car$n$- En una s"!unda "ta%a' "& $#id$ d" ca&ci$ r"acci$na c$n "& $#id$ d" si&ici$
%ara f$rmar si&icat$s c$m$ "& CaSiO:- Est$s c$m%u"st$s s$n &$s qu" c$rr"s%$nd"n a &a "sc$ria-
"A -I#'&A #) -'T<"I,A
Una industria r"&aci$nada c$n &a "#tracci0n d" r"curs$s d"& susu"&$' qu" n$ si"m%r" "s c$nsid"rada
"n t$da su im%$rtancia' "s &a n$ m"t)&ica- La qu" *a t"nid$ un ma,$r im%act$ "n &a *ist$ria d" C*i&"
"s &a d"& sa&itr"' qu" (i(i0 sus m"+$r"s aK$s a fina&"s d"& si!&$ MIM , %rinci%i$s d"& MM- Otr$s n$
m"ta&"s im%$rtant"s s$n "& Y$d$ , "& A.ufr"' /st" 3&tim$ mat"ria %rima d" m3&ti%&"s industrias c$m$ &a
d"& %a%"&' a$n$s' "#%&$si($s , f)rmac$s- Ad"m)s d" "st$s n$ m"ta&"s' "& c&$r$ r"%r"s"nta una
im%$rtant" industria as$ciada a &$s &anqu"ad$r"s , d"sinf"ctant"s-
"A I#$U%T&IA $'" %A"IT&'
E& salitre c$rr"s%$nd" a una m".c&a d" nitrat$s qu" %u"d" c$nt"n"r cantidad"s (aria&"s d" nitrat$
d" %$tasi$' nitrat$ d" s$di$ , nitrat$ d" ca&ci$- En "& cas$ d"& nitrat$ c*i&"n$' "& c$m%$n"nt" %rinci%a&
"s "& nitrato de sodio- S" uti&i.a "n &a %r$ducci0n d" a$n$s , ant"s d" &a %0&($ra sin *um$' "ra
uti&i.ad$ +unt$ a& car0n , "& a.ufr" "n &a %r$ducci0n d" %0&($ra-
Aun cuand$ &a %r$ducci0n d" sa&itr" *a disminuid$ si!nificati(am"nt" d"sd" su a%$!"$ a fin"s d"&
si!&$ MIM' C*i&" "s *$, "n da "& ma,$r %r$duct$r d" sa&itr" d"& mund$ c$n c"rca d" un mi&&0n d"
t$n"&adas m/tricas %$r aK$- L$s ,acimi"nt$s d" sa&itr" m)s im%$rtant"s qu" "#ist"n s" "ncu"ntran
"n &a s"!unda r"!i0n d"& %as' "n %&"n$ d"si"rt$ d" Atacama-
E& min"ra& d"sd" d$nd" s" "#tra" "& sa&itr"' d"n$minad$ calicIe' c$rr"s%$nd" a una m".c&a d" sa&"s
qu" c$nti"n"' "ntr" $tr$s c$m%u"st$s' c&$rur$s' su&fat$s , nitrat$s- E& ca&ic*" c$nstitu," una !ru"sa
ca%a a%"nas "nt"rrada %$r una c$stra su%"rficia& d" arci&&a , sa&"s-
)btencin del salitre
La $t"nci0n d"& sa&itr" "s
r"&ati(am"nt" s"nci&&a' tras triturar "&
ca&ic*"' "st" "s s$m"tid$ a un
%r$c"s$ d" &i#i(iaci0n c$n a!ua
ca&i"nt"- E& nitrat$ disu"&t$ "s &u"!$
crista&i.ad$ %$r "nfriami"nt$-
As$ciad$ a "st" %r$c"s$ s"
$ti"n"n tami/n su&fat$ d" s$di$ ,
,$d$-
Esta "s &a c&a(" d" &a $t"nci0n d"&
sa&itr" crista&in$ d"sd" una s$&uci0n
c$nc"ntrada , ca&i"nt" d" ca&ic*"-
Mi"ntras qu" a& "nfriar &a s$&uci0n'
"& sa&itr" s" (u"&("
ins$&u&"' crista&i.and$- Las d"m)s
sa&"s s" manti"n"n "n s$&uci0n-
C$m$ %u"d" ("r' &$s %r$c"s$s
industria&"s a%&ican' a !ran "sca&a'
m/t$d$s asad$s "n &as
%r$%i"dad"s fsicas , qumicas d"
&$s c$m%u"st$s-
Qumica 4 medio Industrias Qumicas
1!
P'T&9"')
9"tr0&"$' &quid$ $&"$s$ itumin$s$ d" $ri!"n natura& c$m%u"st$ %$r dif"r"nt"s sustancias $r!)nicas-
Tami/n r"ci" &$s n$mr"s d" %"tr0&"$ crud$' crud$ %"tr$&f"r$ $ sim%&"m"nt" Xcrud$- S" "ncu"ntra
"n !rand"s cantidad"s a+$ &a su%"rfici" t"rr"str" , s" "m%&"a c$m$ c$musti&" , mat"ria %rima
%ara &a industria qumica- Las s$ci"dad"s industria&"s m$d"rnas &$ uti&i.an s$r" t$d$ %ara
m$(i&i.ars"- Ad"m)s' "& %"tr0&"$ , sus d"ri(ad$s s" "m%&"an %ara faricar ?Petroqumica@ m"dicinas'
f"rti&i.ant"s' %r$duct$s a&im"ntici$s' $+"t$s d" %&)stic$' mat"ria&"s d" c$nstrucci0n' %inturas' , %ara
!"n"rar "&"ctricidad' "ntr" $tr$s-
F)&-A,I9#
E& %"tr0&"$ s" f$rma a+$ &a su%"rfici" t"rr"str" %$r d"sc$m%$sici0n d" $r!anism$s marin$s- L$s
r"st$s d" anima&"s min3scu&$s qu" (i("n "n "& mar $ %&antas qu" cr"c"n "n &$s f$nd$s marin$s' s"
m".c&an c$n finas ar"nas , &im$s qu" ca"n a& f$nd$ "n &as cu"ncas marinas tranqui&as- Est$s
d"%0sit$s' ric$s "n mat"ria&"s $r!)nic$s' s" c$n(i"rt"n "n r$cas !"n"rad$ras d" crud$- E& %r$c"s$
c$m"n.0 *ac" mi&&$n"s d" aK$s' cuand$ sur!i"r$n &$s $r!anism$s (i($s "n !rand"s cantidad"s' ,
c$ntin3a *asta "& %r"s"nt"- L$s s"dim"nt$s s" (an *aci"nd$ m)s "s%"s$s , s" *und"n "n "& su"&$
marin$ a+$ su %r$%i$ %"s$- A m"dida qu" s" (an acumu&and$ d"%0sit$s adici$na&"s' &a %r"si0n s$r"
&$s situad$s m)s aa+$ s" mu&ti%&ica %$r (ari$s mi&"s' , &a t"m%"ratura aum"nta "n (ari$s ci"nt$s d"
!rad$s- E& ci"n$ , &a ar"na s" "ndur"c"n , s" c$n(i"rt"n "n "squist$s , ar"nisca> &$s car$nat$s
%r"ci%itad$s , &$s r"st$s d" ca%ara.$n"s s" c$n(i"rt"n "n ca&i.a' , &$s t"+id$s &and$s d" &$s
$r!anism$s mu"rt$s s" transf$rman "n %"tr0&"$ , !as natura&-
Una (". f$rmad$ "& %"tr0&"$' /st" f&u," *acia arria a tra(/s d" &a c$rt".a t"rr"str" %$rqu" su
d"nsidad "s m"n$r qu" &a d" &as sa&mu"ras qu" saturan &$s int"rstici$s d" &$s "squist$s' ar"nas ,
r$cas d" car$nat$ qu" c$nstitu,"n dic*a c$rt".a- E& %"tr0&"$ , "& !as natura& asci"nd"n a tra(/s d"
&$s %$r$s micr$sc0%ic$s d" &$s s"dim"nt$s situad$s %$r "ncima- C$n fr"cu"ncia acaan "nc$ntrand$
un "squist$ im%"rm"a&" $ una ca%a d" r$ca d"nsa1 "& %"tr0&"$ qu"da atra%ad$' f$rmand$ un
d"%0sit$- Sin "mar!$' una %art" si!nificati(a d"& %"tr0&"$ n$ s" t$%a c$n r$cas im%"rm"a&"s' sin$
qu" r$ta "n &a su%"rfici" t"rr"str" $ "n "& f$nd$ d"& $c/an$- Entr" &$s d"%0sit$s su%"rficia&"s tami/n
fi!uran &$s &a!$s itumin$s$s , &as fi&traci$n"s d" !as natura&-
,)-P)%I,I9# $'" P'T&9"')
T$d$s &$s ti%$s d" %"tr0&"$ s" c$m%$n"n d" *idr$carur$s ?c$m%u"st$s d" car$n$ " *idr$!"n$
unid$s %$r "n&ac"s c$(a&"nt"s@' aunqu" tami/n c$nti"n"n c$m%u"st$s d" a.ufr" , $#!"n$> "&
c$nt"nid$ d" a.ufr" (ara "ntr" un E'C , un DL- E& %"tr0&"$ c$nti"n" "&"m"nt$s !as"$s$s' &quid$s ,
s0&id$s- La c$nsist"ncia d"& %"tr0&"$ (ara d"sd" un &quid$ f&uid$ c$m$ &a !as$&ina *asta un &quid$
"s%"s$ qu" a%"nas f&u,"- 9$r &$ !"n"ra&' *a, %"qu"Kas cantidad"s d" c$m%u"st$s !as"$s$s
disu"&t$s "n "& &quid$> cuand$ &as cantidad"s d" "st$s c$m%u"st$s s$n ma,$r"s' "& ,acimi"nt$ d"
%"tr0&"$ "st) as$ciad$ c$n un d"%0sit$ d" !as natura&-
E#ist"n tr"s !rand"s cat"!$ras d" %"tr0&"$ crud$1 9arafnic$' Asf)&tic$ , d" as" mi#ta- E& %"tr0&"$
%arafnic$ "st) c$m%u"st$ %$r %rinci%a&m"nt" %$r A&can$s- Las m$&/cu&as caract"rsticas d"& %"tr0&"$
asf)&tic$ s$n naft"n$s' qu" c$nti"n"n "#actam"nt" "& d$&" d" )t$m$s d" *idr0!"n$ qu" d" car$n$
?a&qu"n$s@- E& %"tr0&"$ d" as" mi#ta c$nti"n" *idr$carur$s d" am$s ti%$s-
En &$s 4idr$carur$s' d"%"ndi"nd$ d" &$s "n&ac"s CPC s$n sim%&"s $' si "#ist"n d$&"?s@ $ tri%&"?s@
"n&ac"' si s" f$rman A&can$s, A&qu"n$s y A&quin$s.
Alcanos' f0rmu&a !"n"ra& ,n;nJ- T$d$s "st$s c$m%u"st$s t"rminan "n Gano , %ara indicar "& nG d"
)t$m$s d" C s" usan %r"fi+$s c$m$1 m"t ?CC@' "t ?5C@' %r$% ?:C@' ut ?6C@' %"nt ?DC@' "tc-
A&!un$s a&can$s im%$rtant"s s$n1 -etano ,;21 c$musti&" , "& %rinci%a& c$m%$n"nt" d"& !as
natura&- Pro*ano ,!;E , utan$ ,2;1D' !as"s c$musti&"s , c$m%$n"nt"s fundam"nta&"s d"&
&&amad$ Kas licuado-
L$s alquenos %$s""n un d$&" "n&ac" C8C' su f0rmu&a !"n"ra& "s ,n;n. Un$ d" &$s a&qu"n$s m)s
im%$rtant"s "s "& "t"n$ $ "ti&"n$' d" f0rmu&a C546- S" trata d" una sustancia !as"$sa a
t"m%"ratura ami"nt" , qu" c$nstitu," &a mat"ria %rima %ara &a %r$ducci0n d" %$&m"r$s c$m$ "&
%$&i"ti&"n$- Otr$s a&qu"n$s dan $ri!"n a $tr$s %$&m"r$s-
L$s alquinos ti"n"n c$m$ f0rmu&a !"n"ra& ,n;n G , %$s""n un tri%&" "n&ac" "ntr" d$s )t$m$s d"
car$n$- E& ac"ti&"n$ $ "tin$ "s "& a&quin$ m)s sim%&" , a &a (". un c$musti&" mu, im%$rtant"-
Qumica 4 medio Industrias Qumicas
12
Una (". "#trad$ "& crud$' s" trata c$n %r$duct$s qumic$s , ca&$r %ara "&iminar "& a!ua , "&"m"nt$s
s0&id$s' , s" s"%ara "& !as natura& ?C46@-
A c$ntinuaci0n s" trans%$rta' a ("c"s "n arc$s %"tr$&"r$s $ su%"r%"tr$&"r$s' qu" &&"!an a trans%$rtar
5EE-EEE t$n d" crud$' $ a tra(/s d" un $&"$duct$- ?Arria a &a d"r"c*a t$rr" d" "#tracci0n d" %"tr0&"$@
$'%TI"A,I9# F&A,,I)#A$A
E& %"tr0&"$ !ran (ari"dad d" *idr$carur$s, qu" s$n s"%arad$s' a tra(/s d" d"sti&aci0n fracci$nada'
s"!3n su %unt$ d" "u&&ici0n-
E& *idr$carur$ m)s sim%&" , d" m"n$r %unt$ d" "u&&ici0n "s "& m"tan$ ?C46@' c$nstitu,"nt" %rinci%a&
d"& !as natura&-
La d"sti&aci0n fracci$nada s" r"a&i.a "n t$rr"s d" fracci$nami"nt$ qu" dis%$n"n d" sa&idas a
dif"r"nt"s a&turas-
En &as %art"s m)s a+as s" sacan &as fracci$n"s m"n$s ($&)ti&"s ,' a m"dida qu" &a a&tura aum"nta'
s" r"c$!"n &as fracci$n"s d" m"n$r %unt$ d" "u&&ici0n' !as$&inas , !as-
Qumica 4 medio Industrias Qumicas
17
&'FI#'&A%
Las r"fin"ras d"
%"tr0&"$ c$n(i"rt"n "&
crud$ "n d"ri(ad$s
3ti&"s- A&!unas
fracci$n"s s" s$m"t"n a
tratami"nt$s t/rmic$s ,
qumic$s %ara
c$n("rtir&as "n
%r$duct$s fina&"s c$m$
!as$&ina $ !rasas-
'TAPA% $' "A $'%TI"A,I9# $'" P'T&)"')
1. $estilacin b4sica
La %rim"ra "ta%a "n "& r"finad$ d"& %"tr0&"$ crud$ c$nsist" "n s"%arar&$ "n fracci$n"s' s"!3n masa
m$&"cu&ar- E& crud$ s" ca&i"nta "n una ca&d"ra , s" *ac" %asar a &a c$&umna d" fracci$nami"nt$' "n &a
qu" &a t"m%"ratura disminu," c$n &a a&tura- Las fracci$n"s d" ma,$r masa m$&"cu&ar ?"m%&"adas
%ara %r$ducir ac"it"s &uricant"s , c"ras@ s0&$ %u"d"n "#istir c$m$ (a%$r "n &a %art" inf"ri$r d" &a
c$&umna' d$nd" s" "#tra"n- Las fracci$n"s m)s &i!"ras ?c$musti&" %ara a(i$n"s , !as$&ina@ su"n
m)s , s$n "#tradas a&&- T$das &as fracci$n"s s" s$m"t"n a c$m%&"+$s tratami"nt$s %$st"ri$r"s %ara
c$n("rtir&as "n &$s %r$duct$s fina&"s d"s"ad$s-
. ,raqueo t3rmico
E& %r$c"s$ d" craqu"$ t/rmic$' $ %ir0&isis a %r"si0n' s" d"sarr$&&0 %ara aum"ntar "& r"ndimi"nt$ d" &a
d"sti&aci0n- En "st" %r$c"s$' &as %art"s m)s %"sadas d"& crud$ s" ca&i"ntan a a&tas t"m%"raturas a+$
%r"si0n- Est$ di(id" ?craqu"a@ &as m$&/cu&as !rand"s d" *idr$carur$s "n m$&/cu&as m)s %"qu"Kas'
&$ qu" aum"nta &a cantidad d" !as$&ina' c$m%u"sta %$r "st" ti%$ d" m$&/cu&as' %r$ducida a %artir d"
un arri& d" crud$- N$ $stant"' &a "fici"ncia d"& %r$c"s$ "ra &imitada %$rqu"' d"id$ a &as "&"(adas
t"m%"raturas , %r"si$n"s' s" d"%$sitaa una !ran cantidad d" c$qu" ?c$musti&" s0&id$ , %$r$s$@
"n &$s r"act$r"s- Est$' a su (".' "#i!a "m%&"ar t"m%"raturas , %r"si$n"s a3n m)s a&tas %ara
craqu"ar "& crud$- M)s tard" s" in("nt0 un %r$c"s$ "n "& qu" r"circu&aan &$s f&uid$s> "& %r$c"s$
funci$naa durant" un ti"m%$ muc*$ ma,$r c$n una acumu&aci0n d" c$qu" astant" m"n$r-
!. Alquilacin H ,raqueo cataltico
En CR:E s" intr$du+"r$n $tr$s d$s %r$c"s$s )sic$s' A&qui&aci0n , Craqu"$ cata&tic$' qu" aum"ntar$n
adici$na&m"nt" &a !as$&ina %r$ducida a %artir d" un arri& d" crud$-
En &a a&qui&aci0n' &as m$&/cu&as %"qu"Kas %r$ducidas %$r craqu"$ t/rmic$ s" r"c$minan "n
%r"s"ncia d" un cata&i.ad$r-
Est$ %r$duc" m$&/cu&as ramificadas "n &a .$na d" "u&&ici0n d" &a !as$&ina c$n m"+$r"s %r$%i"dad"s
?%$r "+"m%&$' ma,$r"s ndic"s d" $ctan$@ c$m$ c$musti&" d" m$t$r"s d" a&ta %$t"ncia' c$m$ &$s
"m%&"ad$s "n a(i$n"s-
En "& %r$c"s$ d" craqu"$ cata&tic$' "& crud$ s" di(id" ?craqu"a@ "n %r"s"ncia d" un cata&i.ad$r
finam"nt" di(idid$- Est$ %"rmit" &a %r$ducci0n d" muc*$s *idr$carur$s dif"r"nt"s qu" &u"!$ %u"d"n
r"c$minars" m"diant" a&qui&aci0n' is$m"ri.aci0n $ r"f$rmaci0n cata&tica %ara faricar %r$duct$s
qumic$s , c$musti&"s d" "&"(ad$ $ctana+" %ara m$t$r"s "s%"cia&i.ad$s- La faricaci0n d" "st$s
%r$duct$s *a dad$ $ri!"n a &a !i!ant"sca industria %"tr$qumica' qu" %r$duc" a&c$*$&"s' d"t"r!"nt"s'
cauc*$ sint/tic$' !&ic"rina' f"rti&i.ant"s' a.ufr"' dis$&("nt"s , mat"rias %rimas %ara faricar m"dicinas'
na,&$n' %&)stic$s' %inturas' %$&i/st"r"s' aditi($s , c$m%&"m"nt$s a&im"ntari$s' "#%&$si($s' tint"s ,
mat"ria&"s ais&ant"s-
4$,' un arri& d" crud$ %r$duc" IR'D L d" !as$&ina' CC'D L d" c$musti&" %ara r"act$r"s' :6 L d"
!as0&"$ , d"sti&ad$s' CD L d" &uricant"s , CC'D L d" r"sidu$s m)s %"sad$s-
()"U-'# $' P&)$U,,I9# : &'%'&(A%
E& %"tr0&"$ "s &a mat"ria %rima m)s 3ti& , ("rs)ti& d" &as "#%&$tadas- En CRRR' "& CG %as %r$duct$r "ra
Araia Saud' qu" %r$duca 6C5 mi&&$n"s d" t$n"&adas' un CC'RL d"& t$ta& mundia&- La %r$ducci0n
mundia& "ra d" :-6D5'5 mi&&$n"s d" t$n"&adas' d" &as cua&"s' Estad$s Unid$s %r$du+$ un CE':L'
Rusia un J'JL' Ir)n un D'CL' M/#ic$ un 6'IL , B"n".u"&a un 6';L- S" "stima "n C i&&0n d" arri&"s
&as r"s"r(as Mundia&"s d" crud$-
P&)$U,T)%
L$s c$musti&"s m)s im%$rtant"s qu" s" $ti"n"n d"& %"tr0&"$ s$n !as natura&' &icuad$' !as$&inas'
!as0&"$ ?%"tr0&"$ di"s"&@ , qu"r$s"n$' ma& &&amad$ X%arafina- L$s r"sidu$s r"su&tant"s d"& %r$c"s$
d" fracci$nami"nt$ s$n sustancias itumin$sas c$m$ "& a&quitr)n , &$s asfa&t$s' qu" s" uti&i.an "n
!rand"s cantidad"s "n &a c$nstrucci0n d" camin$s' a"r$%u"rt$s' "tc-
La =as$&ina "s una m".c&a d" &$s *idr$carur$s &quid$s m)s &i!"r$s qu" s" usa c$m$ c$musti&"
"n m$t$r"s d" c$musti0n int"rna- S" %r$duc" a tra(/s d" (ari$s %r$c"s$s1 d"sti&aci0n fracci$nada
d"& %"tr0&"$' c$nd"nsaci0n $ ads$rci0n d" !as natura&' d"sc$m%$sici0n t/rmica $ cata&tica d"&
%"tr0&"$ $ sus fracci$n"s' *idr$!"naci0n d" !as0!"n$ $ car0n' $ a tra(/s d" &a %$&im"ri.aci0n d"
*idr$carur$s d" a+$ %"s$ m$&"cu&ar-
Qumica 4 medio Industrias Qumicas
1?
Cuand$ s" %r$duc" a tra(/s d" &a d"sti&aci0n dir"cta d"& %"tr0&"$ rut$' s" *a&a d" !as$&ina d"
d"sti&aci0n- Ysta s" d"sti&a n$rma&m"nt" d" f$rma c$ntinua "n una t$rr" d" fracci$nami"nt$' qu"
s"%ara &as %art"s d"& %"tr0&"$ qu" s" m".c&an %ara faricar !as$&ina-
Las fracci$n"s d"& %"tr0&"$ qu" ti"n"n %unt$s d" fusi0n m)s a&t$s s" uti&i.an %ara faricar $tr$s
%r$duct$s' c$m$ qu"r$s"n$' !as0&"$' ac"it" &uricant" , !rasas- Las %art"s d"& %"tr0&"$ uti&i.adas "n
&a !as$&ina *i"r("n , d"sti&an "n una !ama d" t"m%"raturas "ntr" :JGC , 5EDGC- S"!3n "& ti%$ d"
%"tr0&"$' &a cantidad %r$ducida d" !as$&ina durant" "st" %r$c"s$ %u"d" s"r d" un C a un DEL- La
!as$&ina d" d"sti&aci0n c$nstitu," *$, una %"qu"Ka %art" d" &$s d"ri(ad$s d"& %"tr0&"$' dad$ qu" s"
$ti"n"n m"+$r"s r"su&tad$s c$n &$s %r$c"s$s d" craqu"$-
A&!un$s !as"s natura&"s c$nti"n"n un %$rc"nta+" d" !as$&ina natura& qu" %u"d" r"cu%"rars"
m"diant" c$nd"nsaci0n , ads$rci0n- E& %r$c"s$ m)s *aitua& %ara &a "#tracci0n d" "st" c$m%$n"nt"
c$nsist" "n *ac"r %asar "& !as "#trad$ d"& %$.$ a tra(/s d" una s"ri" d" t$rr"s qu" c$nti"n"n un
ac"it" &i!"r$ d"n$minad$ ac"it" d" %a+a- E& ac"it" as$r" &a !as$&ina' qu" s" d"sti&a %$st"ri$rm"nt"-
Otr$s %r$c"s$s im%&ican &a ads$rci0n d" &a !as$&ina c$n a&3mina acti(ada' car$n$ acti(ad$ $ !"& d"
s&ic"-
La !as$&ina d" a&t$ !rad$ s" c$nsi!u" m"diant" un %r$c"s$ c$n$cid$ c$m$ *idr$finad$' "s d"cir' &a
*idr$!"naci0n d" %"tr0&"$ r"finad$ a a&ta %r"si0n , c$n un cata&i.ad$r' c$m$ %$r "+"m%&$ "& 0#id$ d"
m$&id"n$- E& *idr$finad$ n$ s0&$ c$n(i"rt" "& %"tr0&"$ d" a+$ (a&$r "n !as$&ina d" ma,$r (a&$r' sin$
qu" a& mism$ ti"m%$ %urifica qumicam"nt" "& %r$duct$ "&iminand$ "&"m"nt$s n$ d"s"ad$s' c$m$ "&
a.ufr"- E& !as0!"n$' "& car0n , "& a&quitr)n d" *u&&a %u"d"n tami/n *idr$!"nars" %ara %r$ducir
!as$&ina-
,A"I$A$ $' ")% ,)-8U%TI8"'%
Es r"c$m"nda&" uti&i.ar "n &$s m$t$r"s d" a&ta c$m%r"si0n una !as$&ina qu" s" qu"m" d" man"ra
unif$rm" , t$ta& %ara %r"("nir &as d"t$naci$n"s' qu" s$n &$s s$nid$s , &$s daK$s causad$s %$r &a
i!nici0n %r"matura d" una %art" d"& c$musti&" , d"& air" "n &a c)mara d" c$musti0n-
La !as$&ina $t"nida m"diant" craqu"$ ti"n" m"+$r"s %r$%i"dad"s antid"t$nant"s qu" &a d"
d"sti&aci0n' , cua&qui"r !as$&ina %u"d" m"+$rars" m"diant" &a adici0n d" sustancias c$m$ "&
tetraetil*lomo. Sin "mar!$' d"sd" qu" s" d"scuri0 qu" &as "misi$n"s d" %&$m$ d" muc*as
!as$&inas s$n %"&i!r$sas ?"ntr" $tr$s "f"ct$s' %r$duc"n incr"m"nt$ d" &a %r"si0n san!un"a@ s" *a
int"nsificad$ &a in("sti!aci0n d" nu"(as f$rmas d" r"ducir su d"t$naci0n-
La ca&idad d" una !as$&ina s" "s%"cifica %$r "& ndice de octano' qu" c$rr"s%$nd" a& %$rc"nta+" d"&
c$m3nm"nt" ma& &&amad$ is$$ctan$ ?,a qu" "s "& 112Gtrimetil*entano@ "n una m".c&a
isooctanoLIe*tano1 &a qu" "n un m$t$r d" %ru"a ti"n" un c$m%$rtami"nt$ d"%"ndi"nt" d" &a
%r$%$rci0n "n qu" s" "ncu"ntr"n am$s *idr$carur$s' c$n &$ qu" s" !"n"ran !as$&inas d"
dif"r"nt"s $ctana+"s- E& is$$ctan$ ti"n" &a %r$%i"dad d" n$ %r$ducir una "#%&$si0n "s%$nt)n"a
cuand$ "s c$m%rimid$ c$n air" "n "& int"ri$r d"& ci&indr$- La aut$i!nici0n "s ind"s"a&"' ,a qu"' "n "&
m$t$r d" c$musti0n' &a "#%&$si0n s" %r$duc" %$r acci0n d" &a c*is%a !"n"rada "n &a u+a- D" $tr$
m$d$' "& m$t$r ti"n" m"n$r r"ndimi"nt$ , ma,$r d"s!ast"- 9$r $tra %art"' "& *"%tan$ "s ma&
c$musti&" , "#%&$ta "s%$nt)n"am"nt" a& s"r c$m%rimid$ c$n air"-
En "& m$t$r Di"s"&' "n cami$' &a i!nici0n d"" $currir %$r &a sim%&" c$m%r"si0n d" &a m".c&a d"&
c$musti&" c$n "& air"- En "st" cas$' un c$m%$n"nt" c$m$ "& $ctan$ act3a d"sfa($ra&"m"nt"- E&
ndice de cetano' "n tant$' da cu"nta d" &a ca&idad d"& c$musti&" di"s"&- E& *"#ad"can$ n$rma& $
nP*"#ad"can$' un *idr$carur$ &in"a& d" C; )t$m$s d" car$n$' ti"n" un r"(" r"tard$ d" &a i!nici0n
, s" &" asi!na un ndic" c"tan$ d" CEE> "& *"%tam"ti&n$nan$' un *idr$carur$ d"& mism$ n3m"r$ d"
)t$m$s d" car$n$' %"r$ mu, ramificad$' %r"s"nta un c$nsid"ra&" r"tard$ "n &a i!nici0n , s" &" *a
asi!nad$ un ndic" c"tan$ d" CD- E& ndic" d" c"tan$ "s' "n c$ns"cu"ncia' una m"dida d" &a ca&idad
d" &a i!nici0n d"& di"s"& , "s "qui(a&"nt" a& %$rc"nta+" %$r ($&um"n d"& c"tan$ "n &a m".c&a c$n
*"%tam"ti&n$nan$' &a qu" s" c$m%ara c$n &a ca&idad d" i!nici0n d"& c$musti&" %ru"a-
GA% #ATU&A"
Aunqu" su c$m%$sici0n (ara c$nti"n" %rinci%a&m"nt" M"tan$ C46' Etan$ C45PC4:' 9r$%an$ C4:P
C45PC4:' <utan$ C4:PC45PC45PC4:- E& !as natura& "s inc$&$r$ , mu, inf&ama&"- Su c$musti0n "s
"n !"n"ra& c$m%&"ta ?%r$duc" m"n$s CO@' ra.0n %$r &a cua& "s "n"r!a m"n$s c$ntaminant"-
Qumica 4 medio Industrias Qumicas
1=
"A I#$U%T&IA $' :)$)
E& ,$d$ "s un "&"m"nt$ m)s i"n "scas$ "n &a natura&".a> &a ma,$r %art" d" /& s" "ncu"ntra
f$rmand$ ,$dur$s' %rinci%a&m"nt" "n "& a!ua d" mar' d$nd" "s as$rid$ %$r &as a&!as' &as qu"
fu"r$n' %$r &ar!$ ti"m%$' una d" &as %$cas fu"nt"s %ara su "#tracci0n-
E& ,$d$ , sus c$m%u"st$s ti"n"n am%&ia uti&i.aci0n "n m"dicina' d$nd" s" &" "m%&"a' tant$ "n "&
tratami"nt$ d" a&!unas "nf"rm"dad"s %arasitarias' c$m$ "n &a d"sinf"cci0n d" *"ridas- T$d$s' "n
m)s d" una $casi0n' *"m$s uti&i.ad$ a&!3n d"sinf"ctant" a as" d" ,$d$' c$m$ a&c$*$& ,$dad$'
%$(id$na ,$dada u $tr$-
E& ,$d$' ad"m)s' "s un "&"m"nt$ (ita& %ara "& u"n funci$nami"nt$ d" nu"stras !&)ndu&as tir$id"s'
%$r &$ qu" "s n"c"sari$ in!"rir&$ "n &a di"ta- 9ara curir &as n"c"sidad"s d" ,$d$' qu" a&can.an a&
mi&i!ram$ diari$' "n u"na %art" d" &$s %as"s d"& mund$' "ntr" "&&$s C*i&"' s" uti&i.a sa& ,$dada- La
d"fici"ncia "n &a %r$(isi0n d" ,$d$ %r$duc" una "nf"rm"dad d"n$minada $ci$-
En C*i&"' &a $t"nci0n d" ,$d$ s" r"a&i.a ma,$ritariam"nt" a %artir d"& sa&itr"' "n "& qu" s" &"
"ncu"ntra "n f$rma d" ,$dat$ d" s$di$ ?NaIO:@' r"%r"s"ntand$ a%r$#imadam"nt" "& E'5L d" "s"
min"ra&- Durant" &a crista&i.aci0n d"& nitrat$ d" s$di$' "& ,$dat$ %"rman"c" "n s$&uci0n- Una (".
fi&trad$' s" ca&i"nta +unt$ a isu&fat$ d" s$di$' $t"ni/nd$s" un %r"ci%itad$ d" ,$d$ s0&id$- Est" s"
&a(a %r"nsa , s"ca' %ara fina&m"nt"' s"r %urificad$ %$r su&imaci0n "n una t$rr" c$nc"ida %ara "st"
%r$%0sit$-
Ca" s"Ka&ar' "n "st" %unt$' qu" una %r$%i"dad fsica d"& ,$d$ %"rmit" su %urificaci0n- C$m$ (im$s
"n c&as"s %asadas' a t"m%"ratura , %r"si0n n$rma&' &a !ran ma,$ra d" &$s "&"m"nt$s , c$m%u"st$s
%asan d" &a fas" s0&ida a &a &quida ?fusi0n@ , &u"!$' d" "sta a &a !as"$sa ?"u&&ici0n@> s$&$ un$s
%$c$s %asan dir"ctam"nt" d"sd" &a fas" s0&ida a &a fas" (a%$r' %r$c"s$ d"n$minad$ su&imaci0n> "&
,$d$ "s un$ d" "&&$s-
"A I#$U%T&IA $'" A6UF&'
E& a.ufr" s" "ncu"ntra am%&iam"nt" distriuid$ "n &a c$rt".a t"rr"str"- S" &" %u"d" *a&&ar %ur$ $ casi
%ur$> "s "& &&amad$ a.ufre nati+o1 c$nt"nid$ "n d"%0sit$s sut"rr)n"$s' *aitua&m"nt" %r$duct$
d" &a acti(idad ($&c)nica-
Tami/n s" &" "ncu"ntra f$rmand$ su&fur$s , su&fat$s> r"cu"rd" qu" "& c$r"' %$r "+"m%&$' "s
"#%&$tad$ d"sd" min"ra&"s $#idad$s , su&furad$s' , qu" min"ra&"s c$m$ "& ,"s$ c$rr"s%$nd"n a
su&fat$ d" ca&ci$-
E& a.ufr" ti"n" una %r$%i"dad c$n$cida c$m$ alotro*a' qu" c$nsist" "n %r"s"ntars" c$n m)s d" un
ti%$ d" $r!ani.aci0n crista&ina- E& a.ufr" nati($' d"%"ndi"nd$ d" &as c$ndici$n"s d" %r"si0n ,
t"m%"ratura' %u"d" crista&i.ar c$m$ a.ufr" r0mic$ $ c$m$ m$n$c&nic$-
ZR"(is" "n &a c&as" ant"ri$r' &$s si"t" sist"mas "n qu" %u"d"n %r"s"ntars" &$s distint$s s0&id$s
crista&in$s-
E& a.ufr" %u"d" s"r "#trad$ %$r distint$s m/t$d$s' s"!3n s" trat" d" d"%0sit$s su%"rficia&"s $ s"
"ncu"ntr" a a&!un$s ci"nt$s d" m"tr$s d" %r$fundidad- D" t$das f$rmas' s"a cua& s"a "& m/t$d$'
n$rma&m"nt" s" $ti"n" a.ufr" r"&ati(am"nt" %ur$' "& cua& %u"d" s"r m"+$rad$ m"diant" d"sti&aci0n-
E& a.ufr" fu" un$ d" &$s c$m%$n"nt"s fundam"nta&"s d" &a %0&($ra' +unt$ a& car0n , "& sa&itr"' ant"s
d" qu" s" cr"aran &as %0&($ras sint/ticas d"ri(adas d" &a nitr$c"&u&$sa- Actua&m"nt"' s" uti&i.a "n &a
fumi!aci0n d" fruta&"s' %rinci%a&m"nt" "n &$s (iK"d$s' "n &a industria d"& cauc*$ %ara su
(u&cani.aci0n' "n &a snt"sis d" c$&$rant"s , "n &a industria d"& %a%"&-
Qumica 4 medio Industrias Qumicas
1E
"A I#$U%T&IA $'" <,I$) %U"FM&I,)
E& )cid$ su&f3ric$ "s "& %r$duct$ qumic$ d" ma,$r c$nsum$ "n "& mund$' d"id$ a su uti&idad , a qu"
s" trata d"& )cid$ in$r!)nic$ d" m)s a+$ c$st$ d" %r$ducci0n-
9r$ducid$ "n a&!una /%$ca a %artir d"& a.ufr"' actua&m"nt" &a ma,$r %art" d" &a %r$ducci0n %r$(i"n"
d"& di0#id$ d" a.ufr"' "& qu"' m"diant" un %r$c"dimi"nt$ &&amad$ m3todo de contacto s" c$n(i"rt"
"n )cid$ su&f3ric$- E& %r$c"s$ "s "#tr"madam"nt" "#$t/rmic$ , &as %&antas d" )cid$ su&f3ric$ uti&i.an
"st" ca&$r %ara
%r$ducir "n"r!a "&/ctrica- En &as fundici$n"s d" c$r"' "& SO5 &i"rad$ durant" "& %r$c"sami"nt$
t/rmic$ d" &$s min"ra&"s su&furad$s' qu" "n "& %asad$ sa&a %$r &as c*im"n"as c$ntaminand$ "&
ami"nt"' *$, "s r"c$!id$ , transf$rmad$ "n )cid$ su&f3ric$- Est" %r$c"s$ c$nsist" "n &a c$n("rsi0n
cata&tica d"& SO5 "n SO: "n %r"s"ncia d" $#!"n$ , &a %$st"ri$r %r$ducci0n d"& )cid$' m"diant" &a
adici0n d" a!ua- E& )cid$' as %r$ducid$' "n muc*$s cas$s s" r"uti&i.a "n &$s %r$c"s$s d" r"finaci0n
"&"ctr$&tica' "n qu" s" r"qui"r" d" una s$&uci0n )cida d" su&fat$ d" c$r"-
")% P&)$U,T)% 0U-I,)% '# '" ;)GA&
La industria qumica n$ "st) circunscrita s$&am"nt" a &a !"n"raci0n d" %r$duct$s , %r$c"sami"nt$ d"
min"ra&"s d" us$ industria&' sin$ tami/n ti"n" una im%$rtancia !ra(itant" "n nu"str$ diari$ (i(ir- 9$r
%$n"r un "+"m%&$' si miram$s a nu"str$ a&r"d"d$r' n$s dar"m$s cu"nta qu" &$s &im%iad$r"s qu"
uti&i.am$s' tant$ "n &a c$cina c$m$ "n "& aK$ s$n' d" acu"rd$ a su %$sici0n "n &a cad"na d"
snt"sis' *roductos qumicos finales- La ma,$ra d" "&&$s c$nti"n" am$niac$ $ c&$r$' "st" 3&tim$
n$rma&m"nt" "n f$rma d" *i%$c&$rit$- Est$s c$m%u"st$s s$n c$nsid"rad$s *roductos qumicos
b4sicos' ,a qu" s" $ti"n"n "n !rand"s cantidad"s' a %artir d" mat"rias %rimas )sicas ,
c$nstitu,"n "& %unt$ d" %artida d" muc*$s $tr$s %r$duct$s qumic$s-
Una d" &as )r"as trasc"nd"nt"s d" &a industria qumica "s &a d" &$s %$&m"r$s' %rinci%a&m"nt"
aqu"&&$s qu" %$s""n %r$%i"dad"s d" m$&d"ad$ "n ca&i"nt"' &$s %$r t$d$s c$n$cid$s c$m$ *l4sticos-
Est$s %r$duct$s' d"ri(ad$s d" &a industria d"& %"tr0&"$' *an camiad$ nu"str$ micr$"nt$rn$
*$!ar"K$ a& r""m%&a.ar sist"m)ticam"nt" a &a mad"ra , "& m"ta& "n una di("rsidad d" us$s- L$s
"studiar"m$s "n d"ta&&" cuand$ r"(is"m$s &as %r$%i"dad"s , caract"rsticas d" &$s %$&m"r$s
sint/tic$s-
Im*acto de la Industria 0umica en el $esarrollo del Pas
La industria qumica c$nstitu," un "s&a0n c&a(" "n &a cad"na d" c$n("rsi$n"s qu" sufr"n &as
mat"rias %rimas %ara c$n("rtirs" "n un sinn3m"r$ d" %r$duct$s manufacturad$s- En un %as "n
d"sarr$&&$' c$nstitu," una %i".a c&a(" "n &a !"n"raci0n d" nu"($s %r$duct$s %ara satisfac"r &a
cr"ci"nt" d"manda int"rna' a &a (". qu" "n &a transf$rmaci0n d" &as mat"rias %rimas )sicas' &$ qu"
%"rmit" aum"ntar c$nsid"ra&"m"nt" "& (a&$r a!r"!ad$ d" &as "#%$rtaci$n"s- L$ ant"ri$r s" traduc"'
a& mism$ ti"m%$' "n un aum"nt$ d"& "m%&"$ , d" &$s r"t$rn$s d" di(isas qu" ti"n" "& %as-
En C*i&"' s$n m)s d" ci"n &as industrias qumicas' "ntr" %"qu"Kas' m"dianas , !rand"s' qu" $fr"c"n
sus %r$duct$s tant$ a& m"rcad$ int"rn$ c$m$ a& int"rnaci$na&- Estas "m%r"sas !"n"ran m)s d" :EE
%r$duct$s dif"r"nt"s' si"nd$ fu"nt" d" "m%&"$ %ara c"rca d" si"t" mi& %"rs$nas- La ma,$ra d" "&&$s
cum%&" funci$n"s a&tam"nt" "s%"cia&i.adas , "st) su+"t$ a un c$nstant" %"rf"cci$nami"nt$-
Las ("ntas d"& s"ct$r s" "stiman "n mi& mi&&$n"s d" d0&ar"s' , m)s d"& 6EL d" "&&as c$rr"s%$nd" a
"#%$rtaci$n"s- Si s" ana&i.a "& c$m%$rtami"nt$ d"& s"ct$r "n &$s 3&tim$s 5E aK$s' "s "(id"nt" un
aum"nt$ s$st"nid$ "n &a %r$ducci0n' si"nd$ sin duda "& rur$ a&im"ntici$ "& d" ma,$r %r"s"ncia ,
cr"cimi"nt$ d"ntr$ d" &a industria qumica d" transf$rmaci0n-
Industria qumica H contaminacin ambiental
Lam"nta&"m"nt"' &as industrias qumicas c$nsum"n !rand"s cantidad"s d" mat"rias %rimas ,
r"s"r(as "n"r!/ticas' "n $casi$n"s a tasas ("rdad"ram"nt" a&armant"s- C$n+untam"nt" c$n &a
c$n("rsi0n d" "stas mat"rias %rimas "n %r$duct$s qumic$s )sic$s' int"rm"di$s $ fina&"s' s"
!"n"ran !rand"s cantidad"s d" d"s"c*$s t0#ic$s , r"sidu$s c$ntaminant"s-
Una %&anta qumica %u"d" %r$ducir contaminantes d" tr"s ti%$s )sic$s1
C-G 'fluentes Kaseosos' qu" c$ntriu,"n a a!udi.ar %r$&"mas c$m$ &a &&u(ia )cida' "& sm$!
f$t$qumic$ , "& "f"ct$ in("rnad"r$>
Qumica 4 medio Industrias Qumicas
1F
5-G (ertidos lquidos' qu" a&t"ran &as caract"rsticas d" acid". , fu"r.a i0nica d" &as a!uas' as c$m$
inc$r%$ran t0#ic$s d" "f"ct$ a!ud$ $ acumu&ati($> ,
:-P &esiduos H desecIos slidos qu"' ad"m)s d" daKar "& ami"nt"' %u"d"n t"n"r un "f"ct$
n"!ati($ s$r" "& turism$ , &$s d"%$rt"s a& air" &ir"-
Est$s c$nduc"n a un d"t"ri$r$ d" &a ca&idad d"& air"' a &a c$ntaminaci0n d" &$s curs$s d" a!ua , &a
d"!radaci0n d" &$s su"&$s' %r$c"s$s qu" ti"n"n un fu"rt" im%act$ s$r" &a f&$ra , fauna si&("str"s'
as c$m$ s$r" &a ca&idad d" (ida d" &as %"rs$nas-
Otr$ ti%$ d" "f"ct$ n$ d"s"ad$ s$r" &$s curs$s d" a!ua "s &a a&t"raci0n d" su t"m%"ratura- 9$r
"+"m%&$' &as %&antas d" c"&u&$sa qu" aast"c"n a &a industria d"& %a%"& uti&i.an !rand"s cantidad"s
d" a!ua ca&i"nt"- Si "sta "s ("rtida a &$s curs$s d" a!ua sin s"r %r"(iam"nt" "nfriada %u"d"
disminuir c$nsid"ra&"m"nt" &a c$nc"ntraci0n d" $#!"n$ d"& a!ua' matand$ a %"c"s , $tr$s
$r!anism$s-
Una fu"nt" 3&tima d" c$ntaminaci0n s$n &$s %r$%i$s %r$duct$s !"n"rad$s %$r &a industria qumica' $
&$s c$nt"n"d$r"s , "ma&a+"s qu" &$s c$nti"n"n qu"' una (". uti&i.ad$s' c$ntriu,"n a aum"ntar &a
cantidad d" asura n$ i$d"!rada&" qu" !"n"ram$s-
En snt"sis' &a acti(idad industria& %u"d" t"n"r un im%act$ n"!ati($ s$r" "& m"di$ ami"nt" d"id$ a1
C- E& a!$tami"nt$ d" &$s r"curs$s r"n$(a&"s' cu,a "#%&$taci0n "s ma,$r qu" su tasa d"
r"!"n"raci0n-
5- La !"n"raci0n d" r"sidu$s n$ i$d"!rada&"s qu"' %$r &$ tant$' %u"d"n s"r as$rid$s %$r &a
i$sf"ra-
:- La d"!radaci0n d" *)itat natura&"s' c$n &a c$ns"cu"nt" %/rdida d" (ariai&idad i$&0!ica ,
t$&"rancia d" &$s "c$sist"mas-
"as soluciones al *roblema
En &$s 3&tim$s aK$s' una cr"ci"nt" c$nci"ncia s$cia& r"s%"ct$ d"& im%act$ n"!ati($ d" &a
c$ntaminaci0n s$r" &$s "c$sist"mas , fina&m"nt"' s$r" &a "stai&idad , (iai&idad d"& %&an"ta c$m$
un t$d$' *a &&"(ad$ a r"%&ant"ars" &$s %r$c"s$s industria&"s a+$ nu"($s crit"ri$s' qu" c$n+u!u"n &a
"fici"ncia , r"ntai&idad c$n "& cuidad$ d"& m"di$ ami"nt"-
Estas tecnoloKas' d"n$minadas ecolKicasN uscan disminuir &a cantidad d" r"sidu$s , "n "&
cas$ d" *a"r&$s' %"rmitir su r"uti&i.aci0n "n &$s mism$s %r$c"s$s d" snt"sis $ "n &a !"n"raci0n d"
"n"r!a- Tami/n uscan r"uti&i.ar &$s %r$duct$s t"rmina&"s d" &a snt"sis' r"cu%"r)nd$&$s d"sd" &$s
d"s"c*$s d$m/stic$s " industria&"s " inc$r%$r)nd$&$s a &a cad"na d" %r$ducci0n-
Qumica 4 medio Industrias Qumicas
D
&eciclaOe de *roductos qumicos
Un "+"m%&$ d" "stas "strat"!ias "s "& r"cic&ad$ d"& %a%"&- Un tr$.$ d" %a%"& r"qui"r" D $ m)s aK$s
%ara s"r d"!radad$ , r"as$rid$' cuand$ s" &" d"s"c*a una (". uti&i.ad$- Si' %$r "& c$ntrari$' s"
r"uti&i.a' +unt$ c$n "&iminar &a c$ntaminaci0n' s" "c$n$mi.a "n"r!a' ,a qu" "s m)s f)ci& %r$ducir
%a%"& a %artir d" %a%"& qu" d" asti&&as d" mad"ra , %$r 3&tim$' %"r$ n$ m"n$s im%$rtant"' s" "(ita
c$rtar un ci"rt$ n3m"r$ d" )r$&"s cada aK$-
En "& cas$ d" &$s %&)stic$s' &a situaci0n "s astant" m)s c$m%&"+a' ,a qu" s$n sustancias c$n una
ma,$r r"sist"ncia a &$s "f"ct$s m"di$ ami"nta&"s , a&!un$s d" "&&$s %u"d"n %"rman"c"r "n &a
natura&".a %$r d"c"nas $ ci"nt$s d" aK$s sin sufrir ma,$r"s a&t"raci$n"s- Su snt"sis in($&ucra' "n
muc*$s cas$s' %r$c"s$s irr"("rsi&"s' d" ta& man"ra qu" muc*$s d" "&&$s n$ %u"d"n s"r
r"uti&i.ad$s- Ad"m)s' &a !ran di("rsidad d" %$&m"r$s uti&i.ad$s *ac" difci& su r"c$&"cci0n ,
r"uti&i.aci0n' ,a qu" n$ %u"d"n m".c&ars"- D" t$das f$rmas' ,a "#ist"n cam%aKas d" r"c$&"cci0n
d" a&!un$s %$&m"r$s %&)stic$s' c$m$ %$r "+"m%&$' "& d" &$s "n(as"s d" "idas- Est$s %&)stic$s
r"cic&ad$s n$rma&m"nt" s" uti&i.an %ara &a faricaci0n d" $&sas d" asura $ c$nt"n"d$r"s qu" n$
s"r)n usad$s %ara mant"n"r a&im"nt$s-
Una a&t"rnati(a a& r"cic&ad$ d" &$s %&)stic$s "s &a %r$ducci0n d" i$%$&m"r$s' "s d"cir' %&)stic$s qu"
una (". uti&i.ad$s , d"s"c*ad$s' s"an r)%idam"nt" d"!radad$s %$r &a f&$ra *aitua&' d" man"ra qu"
su %"rman"ncia "n "& su"&$ n$ su%"r" &a d" una c)scara d" fruta' qu" "st) %$r d"a+$ d" &$s d$s
aK$s- Est$s i$%$&m"r$s %$dran s"r sint"ti.ad$s dir"ctam"nt" %$r micr$$r!anism$s $ %$r %&antas
qu" %$rtas"n &$s !"n"s ad"cuad$s- E#%"rim"nt$s s" &&"(an a ca$ &$!rand$ a(anc"s "n &a
%r$ducci0n d" %$&i*idr$#iutan$at$ ?94<@ "n %&antas qu" %$s""n &$s !"n"s %ara su snt"sis-
")% P&)$U,T)% 0U-I,)% '# '" ;)GA&
La industria qumica ti"n" !ran im%$rtancia "n nu"str$ diari$ (i(ir- Si miram$s a nu"str$ a&r"d"d$r'
n$s dar"m$s cu"nta qu" &$s &im%iad$r"s d" aK$ , c$cina s$n %r$duct$s qumic$s fina&"s. La
ma,$ra d" "&&$s c$nti"n" am$niac$ $ c&$r$ ?c$m$ *i%$c&$rit$@- Est$s c$m%u"st$s s$n c$nsid"rad$s
%r$duct$s qumic$s )sic$s' ,a qu" s" $ti"n"n "n !rand"s cantidad"s' a %artir d" mat"rias %rimas
)sicas , c$nstitu,"n "& %unt$ d" %artida d" muc*$s $tr$s %r$duct$s qumic$s-
Una d" &as )r"as trasc"nd"nt"s d" &a industria qumica "s &a d" &$s %$&m"r$s' %rinci%a&m"nt"
aqu"&&$s qu" %$s""n %r$%i"dad"s d" m$&d"ad$ "n ca&i"nt"' &$s %$r t$d$s c$n$cid$s c$m$ *l4sticos-
Est$s %r$duct$s' d"ri(ad$s d" &a industria d"& %"tr0&"$' *an camiad$ nu"str$ micr$"nt$rn$
*$!ar"K$ a& r""m%&a.ar sist"m)ticam"nt" a &a mad"ra , "& m"ta& "n una di("rsidad d" us$s- L$s
"studiar"m$s "n d"ta&&" cuand$ r"(is"m$s &as %r$%i"dad"s , caract"rsticas d" &$s %$&m"r$s
sint/tic$s-
8iblioKrafa:
UUU-"ducarc*i&"-c& UUU-"na%-c& UUU-c$d"&c$-c& UUU-minmin"ria-c&
*tt%1HHUUU-un"d-"sHcristamin"Hmin[d"scrHusqu"daHa&f[mrc-*tm
T$r$ La/ A' Qumica CG m"di$' "dit$ria& Ni!PNa!' 5Q "dici0n' aK$ 5EE5
Qumica 4 medio Industrias Qumicas
1

También podría gustarte