Está en la página 1de 279

SAN

BERNARDO
DE
CLARAVAL

Para ver autor y caractersticas del cuadro CRISTO ABRAZA A SAN BERNARDO

De diligendo Deo
Lier de gratia et liero aritrio
A!ologa dirigida al Aad "uiller#o
Ser#ones sore el Adviento
Ser#ones sore la Navidad
Ser#ones sore la Cuares#a
Ser#ones de la Resurrecci$n del Se%or
Ser#ones en la Octava de Pascua
Ser#ones de la Ascensi$n del Se%or
Tratado de la Consideraci$n al Pa!a Eugenio
Los grados de la &u#ildad y del orgullo
Ser#ones sore la 'irgen (ara
) 'IDA y OBRAS
) OTRA 'IDA
) TE*TOS
De Diligendo Deo
San Bernardo

PROLOGUS


Viro illustri domino Aimerico, ecclesiae Romanae diacono cardinali et cancellario,
Bernardus, abbas dictus de Claravalle: Domino vivere et in Domino mori.

Al ilustre seor Aimeric, Cardenal di!cono " Canciller de la #$lesia de Roma,
Bernardo, abad de Claraval, le desea vivir " morir en el Seor.

% &

Orationes a me, et non 'uaestiones, (oscere solebatis: et 'uidem e$o ad
neutrum idoneum me esse con)do. Verum illud indicit (ro*essio, etsi non ita
conversatio+ ad ,oc vero, ut verum *atear, ea mi,i deesse video, 'uae ma-ime
necessaria viderentur, dili$entiam et in$enium.

.asta a,ora siem(re me ,as (edido oraciones, nunca me ,as a(remiado a 'ue te
e-(li'ue nin$una cuesti/n. Recono0co 'ue me siento inca(a0 de satis*acerte en lo
uno " en lo otro. Lo (rimero me lo e-i$e mi (ro*esi/n, (ero no lo cum(lo en mi vivir
mon!stico. Para lo se$undo, si te di$o la verdad , me encuentro sin lo m!s
indis(ensable, 'ue es ,abilidad e in$enio.

% 1 Placet tamen, *ateor, 'uod (ro carnalibus s(iritualia re(etitis, si sane a(ud
locu(letiorem id *acere libuisset. 2uia vero doctis et indoctis (ariter in istiusmodi
e-cusandi mos est, nec *acile scitur, 'uae vere e- im(eritia, 'uaeve e- verecundia
e-cusatio (rodeat, si non iniuncti o(eris oboeditio (robat,

Sin embar$o, me a$rada muc,3simo 'ue me (idas cosas es(irituales a cambio de
las materiales 'ue no ten$o. Aun'ue deber3as ,aber recurrido a otro m!s rico 'ue
"o. 4n seme5antes circunstancias, sabios e i$norantes acostumbran (resentar sus
e-cusas. 6 no suele ser *!cil distin$uir entre los (rete-tos de la i$norancia " los de
la sencille0 de es(3ritu. Suele 'uedar mani)esto en el sencillo ,ec,o de obedecer a
lo 'ue a uno le mandan.

% 7

Acci(ite de mea (au(ertate 'uod ,abeo, ne tacendo (,iloso(,us (uter. 8ec tamen
ad omnia s(ondeo me res(onsurum: ad id solum 'uod de dili$endo Deo 'uaeritis,
res(ondebo 'uod i(se dabit. .oc enim et sa(it dulcius, et tractatur securius, et
auditur utilius. Reli'ua dili$entioribus reservate.

Aco$e, (ues, lo 'ue te (resenta mi (obre0a, (ues no 'uiero 'ue me tomen (or
)l/so*o al darte la callada (or res(uesta. 9am(oco te (rometo res(onder a todas tus
(re$untas, sino solamente a lo 'ue me consultas sobre el amor a Dios. 6 lo ,ar:
con*orme :l me ins(ire. 4sto es lo m!s sabroso, lo m!s *!cil de e-(licar " lo m!s
edi)cante (ara 'uien lo lea. Para el resto acude a otros m!s com(etentes.

Ca(3tulo &

% &

Vultis er$o a me audire 'uare et 'uo modo dili$endus sit Deus. 4t e$o: Causa
dili$endi Deum, Deus est+ modus, sine modo dili$ere. 4stne ,oc satis; <ortassis
uti'ue, sed sa(ienti. Ceterum si et insi(ientibus debitor sum , ubi sat est dictum
sa(ienti, etiam illis $erendus mos est. #ta'ue (ro(ter tardiores idem (ro*usius 'uam
(ro*undius re(etere non $ravabor. Ob du(licem er$o causam Deum di-erim (ro(ter
sei(sum dili$endum: sive 'uia ni,il iustius, sive 'uia nil dili$i *ructuosius (otest.

2uieres 'ue te di$a (or 'u: " c/mo debemos amar a Dios. 4n una (alabra: el
motivo de amar a Dios es Dios. =Cu!nto; Amarle sin medida. =As3 de sencillo; S3,
(ara el sabio. Pero como esto" en deuda tambi:n con los i$norantes debo
satis*acerles. 6 en atenci/n a los menos dotados desarrollar: $ustosamente el tema
con m!s am(litud " (ro*undidad.

% 1

Du(licem si'uidem (arit sensum, cum 'uaeritur de Deo, cur dili$endus sit.
Dubitari nam'ue (otest 'uid (otissimum dubitetur: utrumnam 'uo suo merito Deus,
aut certe 'uo nostro sit commodo dili$endus. Sane ad utrum'ue idem res(onderim,
non (lane aliam mi,i di$nam occurrere causam dili$endi i(sum, (raeter i(sum. 4t
(rius de merito videamus.

Dir3a 'ue ,a" dos ra0ones (or las 'ue Dios de e ser amado (or s3 mismo. Una,
(or'ue no ,a" nada m!s 5usto+ otra, (or'ue nada se (uede amar con m!s (rovec,o.
Pre$untarse (or 'u: debe ser amado Dios (lantea dos cuestiones, (ues (odemos
dudar radicalmente de dos cosas *undamentales: 'u: ra0ones (resenta Dios (ara
'ue le amemos " 'u: $anamos nos otros con amarle. A estos dos (lanteamientos
no encuentro otra res(uesta m!s di$na 'ue la si$uiente: la ra0/n (ara amar a Dios
es :l mismo.

% 7
2UO SUO >4R#9O D#L#G48DUS S#9 D4US

>ultum 'ui((e meruit de nobis, 'ui et immeritis dedit sei(sum nobis. 2uid enim
melius sei(so (oterat dare vel i(se; 4r$o si Dei meritum 'uaeritur, cum i(sum
dili$endi causa 'uaeritur, illud est (raeci(uum: 'uia i(se (rior dile-it nos. Di$nus
(lane 'ui redametur, (raesertim si advertatur 'uis, 'uos 'uantum'ue amaverit.
2uis enim; 8on is cui omnis s(iritus con)tetur: Deus meus es tu, 'uoniam bonorum
meorum non e$es; 4t vera ,uius aritas maiestatis, 'ui((e non 'uaerentis 'uae sua
sunt. 2uibus autem tanta (uritas e-,ibetur; Cum ad,uc, in'uit, inimici essemus,
reconciliati sumus Deo. Dile-it er$o Deus, et $ratis, et inimicos. Sed 'uantum;
2uantum dicit #oannes: Sic Deus dile-it mundum, ut uni$enitum daret+ et Paulus:
2ui (ro(rio, ait, )lio non (e(ercit, sed (ro nobis tradidit illum+ i(se 'uo'ue <ilius (ro
se: :>aiorem, in'uit, caritatem nemo ,abet, 'uam ut animam suam (onat 'uis (ro
amicis suis. Sic meruit iustus ab im(iis summus ab in)mis omni(otens. Sed dicit
ali'uis: #ta 'uidem ab ,ominibus+ sed ab an$elis non ita. Verum est. 'uia necesse
non *uit. Ceterum 'ui ,ominibus subvenit in tali necessitate, servavit an$elos a tali
necessitate+ et 'ui, ,omines dili$endo, tales *ecit ne tales remanerent, i(se ae'ue
dili$endo dedit et an$elis ne tales )erent.

D#OS D4B4 S4R A>ADO POR S# >#S>O

>uc,o merece de nosotros 'uien se nos dio sin 'ue le mereci:ramos. =8os (udo
dar al$o me5or 'ue a s3 mismo; Por eso, cuando nos (re$untamos 'u: ra0ones nos
(resenta Dios (ara 'ue le amemos, :sta es la (rinci(al: Por'ue :l nos am/ (rimero.
Bien merece 'ue te devolvamos el amor, si (ensamos 'ui:n, a 'ui:nes " cu!nto
ama. =Pues 'ui:n es :l; A'uel a 'uien todo ser dice: 9? eres mi Dios " nin$una
necesidad tienes de mis bienes. @2u: amor tan (er*ecto el de su >a5estad, 'ue no
busca sus (ro(ios interesesA =6 en 'ui:n se vuelca este amor tan (uro; Cuando
:ramos enemi$os nos reconcili/ ron Dios. Lue$o 'uien ama $ratuitamente es Dios,
" adem!s, a sus enemi$os. =Cu!nto; 8os lo dice Buan: 9anto am/ Dios al mundo 'ue
nos dio a su .i5o ?nico. 6 Pablo : 8o (erdon/ a su (ro(io ,i5o, sino 'ue lo entre$/
(or nosotros. 6 lo a)rma :l mismo: 8adie tiene amor m!s $rande 'ue 'uien da la
vida (or sus ami$os. Por eso mereci/ e Busto 'ue le amen los im(3os " el
Omni(otente 'ue le amen los m!s d:biles. Podr3a ob5etarse: se com(ort/ as3 con los
,ombres, mas no con los !n$eles. 4s cierto+ (ero (or'ue no *ue necesario. Por lo
dem!s, el mismo 'ue socorri/ a los ,ombres en tan a(retada situaci/n libr/ a los
!n$eles de ella. 6 el 'ue, (or amor a los ,ombres, los salv/ del estado en 'ue se
,allaban, (or ese mismo amor libr/ a los !n$eles de caer en :l.

Ca(3tulo 1

% &

2uibus ,aec (alam sunt, (alam arbitror esse et cur Deus dili$endus sit, ,oc est
unde dili$i meruerit. 2uod si in)deles ,aec latent, Deo tamen in (rom(tu est
in$ratos con*undere su(er innumeris bene)cus suis, ,umano nimirum et usui
(raestitis, et sensui mani*estis.

Los 'ue tienen claro esto, com(render!n con la misma claridad (or 'u: debe
amarse a Dios, esto es, (or 'u: se merece nuestro amor. Si los incr:dulos se
em(ean en serlo, es 5usto 'ue Dios los con*unda (or in$ratos a los dones con 'ue
abruma al ,ombre (ara bien su"o " los tiene tan a su alcance.

% 1

8em(e 'uis alius administrat cibum omni vescenti, cernenti lucem, s(iranti
Catum; Sed stultum est velle modo enumerare, 'uae innumera esse non lon$e ante
(rae*atus sum: satis est ad e-em(lum (raeci(ua (rotulisse, (anem, solem et
aerem. Praeci(ua dico, non 'uia e-cellentiora, sed 'uia necessariora+ sunt 'ui((e
cor(oris.

=De 'ui:n, sino de 4l, recibimos el alimento 'ue comemos la lu0 'ue
contem(lamos " el aire 'ue res(iramos; Ser3a de necios (retender ,acer una lista
com(leta de lo 'ue es incontable, como acabo de decir. Baste con ,aber citado los
m!s im(rescindibles: el (an, la lu0 ," el aire. Los m!s im(rescindibles, no (or'ue
sean los m!s trascendentes, sino los m!s necesarios al cuer(o.

% 7

2uaerat enim ,omo eminentiora bona sua in ea (ane sui, 'ua (raeeminet sibi,
,oc est anima, 'uae sunt di$nitas, scientia, virtus: di$nitatem in ,omine liberum
dico arbitrium, in 'uo ei nimirum datum est ceteris non solum (raeeminere, sed et
(raesidere animantibus + scientiam vero, 'ua eamdem in se di$nitatem a$noscat,
non a se tamen+ (orro virtutem, 'ua subinde i(sum a 'uo est, et in'uirat non
se$niter, et teneat *ortiter, cum invenerit.

4l ,ombre mane5a una escala de valores m!s decisiva (ara ese (lano su(erior de
su ser, 'ue es su alma: su di$nidad, su ciencia, su virtud. Su di$nidad radica en su
libre albedr3o, distintivo (or el 'ue se destaca sobe las dem!s criaturas v domina a
los sim(les animales. Su inteli$encia le (ermite, a su ve0, reconocer su di$nidad, no
como al$o (ro(io, sino como don recibido. <inalmente, la virtud le im(ulsa a buscar
con a*!n a su Creador " ad,erirse estrec,amente a :l cuando lo ,a encontrado.

Ca(3tulo 7

% &

#ta'ue $eminum unum'uod'ue trium ,orum a((aret. Di$nitatem si'uidem
demonstrat ,umanam non solum naturae (raero$ativa, sed et (otentia dominatus,
'uod terror ,ominis su(er cuncta animantia terrae imminere decernitur. Scientia
'uo'ue du(le- erit, si ,anc i(sam di$nitatem vel aliud 'uod'ue bonum in nobis, et
nobis inesse, et a nobis non esse noverimus. Porro virtus et i(sa ae'ue bi*aria
co$noscetur, si auctorem conse'uenter in'uirimus, invento'ue inse(arabiliter
in,aeremus. Di$nitas er$o sine scientia non (rodest+ illa vero etiam obest, si virtus
de*uerit, 'uod utrum'ue ratio subiecta declarat. .abere enim 'uod ,abere te
nescias, 'uam $loriam ,abet; Porro nosse 'uod ,abeas, sed 'uia a te non ,abeas
i$norare, ,abet $loriam, sed non a(ud Deum. A(ud se autem $lorianti dicitur ab
A(ostolo: 2uid ,abes, 'uod non acce(isti; Si autem acce(isti, 'uid $loriaris, 'uasi
non acce(eris; 8on ait sim(liciter: 2uid $loriaris, sed addit 'uasi non acce(eris, ut
asserat re(re,ensibilem, non 'ui in ,abitis, sed 'ui tam'uam in non acce(tis
$loriatur. >erito vana $loria nuncu(atur ,uiusmodi, veritatis nimirum solido carens
*undamento. Veram enim $loriam ab ,ac ita discernit: 2ui $loriatur, ait, in Domino
$lorietur, ,oc est in veritate. Veritas 'ui((e Dominus est.

Cada uno de estos tres valores contiene una doble realidad. La di$nidad se
mani)esta en s3 misma " en la ca(acidad de dominar " atemori0ar a todos los
animales de la tierra. La inteli$encia ,umana estriba asimismo en ace(tar esta
di$nidad " cual'uier otra como al$o 'ue radica en nosotros, (ero 'ue no nace de
nosotros. La virtud, (or su (arte, se abre en os direcciones: la b?s'ueda del
Creador " la ad,esi/n a(asionada a 4l una ve0 ,allado. 4n consecuencia, la
di$nidad sin la inteli$encia no sirve (ara nada+ la inteli$encia sin la virtud es m!s
bien un obst!culo. Ambas cosas 'uedan al descubierto cuando (onemos la ra0/n a
nuestro servicio. =2u: $loria (uede a(ortarte (oseer al$o sin saber 'ue lo (osees;
Saber 'ue (osees una cosa, i$norando 'ue no la tienes (or ti mismo, im(lica (or
su(uesto su $loria, (ero no del te de Dios. Diri$i:ndose a los 'ue se $lor3an en si
mismos, dice el A(/stol: =2u: tienes 'ue no ,a"as recibido; 6 si de ,ec,o lo ,as
recibido, ,a 'u: tanto or$ullo como si nadie te lo ,ubiera dado; 8o (re$unta
solamente: =De 'u: te $lor3as; sino 'ue aade: Como si nadie te lo ,ubiera dado.
Con lo cual aclara 'ue es re(rensible, no el 'ue se $lor3a de lo 'ue tiene, sino el 'ue
no reconoce 'ue lo ,a recibido de otro. Con ra0/n se le llama a eso vana$loria,
(or'ue no se basa en el s/lido cimiento de la verdad. La aut:ntica $loria es de otro
si$no: 4l 'ue est: or$ulloso, 'ue est: or$ulloso en el Seor, es decir, en la ve dad. 6
la verdad es el Seor.

Ca(3tulo D

% &

Utrum'ue er$o scias necesse est, et 'uid sis, et 'uod a tei(so non sis, ne aut
omnino videlicet non $lorieris, aut inaniter $lorieris. Deni'ue si non co$noveris,
in'uit, tei(sam, e$redere (ost $re$es sodalium tuorum e. Revera ita )t: ,omo actus
in ,onore, cum ,onorem i(sum non intelli$it, talis suae i$norantiae merito
com(aratur (ecoribus, velut 'uibusdam (raesentis suae corru(tionis et mortalitatis
consortibus. <it i$itur ut sese non a$noscendo e$re$ia rationis munere creatura
irrationabilium $re$ibus inci(iat a$$re$ari, dum i$nara (ro(riae $loriae, 'uae ab
intus est, con*ormanda *oris rebus sensibilibus, sua i(sius curiositate abducitur,
eEcitur'ue una de ceteris, 'uod se (rae ceteris ni,il acce(isse intelli$at.

Debes recordar siem(re dos cosas 'u: eres " 'u: no eres (or ti mismo. As3 no
ser!s nunca or$ulloso+ " si te enor$ulleces, no lo ,ar!s (or vana$loria. Dice la
4scritura 'ue si no te conoces a ti misma, si$as tras las ,uellas de las ove5as, tus
com(aeras. 6 de ,ec,o es as3. 4l ,ombre ,a sido creado como la criatura m!s
di$na. Cuando no reconoce su (ro(ia di$nidad, se aseme5a (or su i$norancia a los
animales " se de$rada ,asta ser con ellos (art3ci(e de su corru(ci/n " de su
mortalidad. 4l 'ue no vive como noble criatura, dotada de inteli$encia, se identi)ca
con los brutos animales. Olvida la $rande0a 'ue lleva dentro de s3, (ara
con)$urarse con las cosas sensibles e *uera " termina (or convertirse en una de
ellas, (or i$norar 'ue todo lo ,a recibido (or+ encima de los dem!s seres.

% 1

#ta'ue valde cavenda ,aec i$norantia, 'ua de nobis minus nobis *orte sentimus+
sed non minus, immo et (lus illa, 'ua (lus nobis tribuimus, 'uod )t si bonum
'uodcum'ue in nobis esse, et a nobis, dece(ti (utemus. At vero su(er utram'ue
i$norantiam declinanda et e-secranda illa (raesum(tio est, 'ua sciens et (rudens
*orte audeas de bonis non tuis tuam 'uaerere $loriam, et 'uod certus es a te tibi
non esse, inde tamen alterius ra(ere non verearis ,onorem. Prior e'uidem
i$norantia $loriam non ,abet+ (osterior vero ,abet 'uidem sed non a(ud Deum.
Ceterum ,oc tertium malum, 'uod iam scienter committitur, usur(at et contra
Deum. #n tantum deni'ue i$norantia illa (osteriore ,aec arro$antia $ravior ac
(ericulosior a((aret, 'uo (er illam 'uidem Deus nescitur, (er istam et contemnitur+
in tantum et (riore deterior ac detestabilior, ut cum (er illam (ecoribus, (er istam
et daemonibus sociemur. 4st 'ui((e su(erbia et delictum ma-imum, uti datis
tam'uam innatis, et in acce(tis bene)cus $loriam usur(are bene)ci.

4vitemos, (or tanto, esa doble i$norancia de la 'ue (odemos ser v3ctimas. Una
nos incita buscar nuestra $loria a niveles m!s ba5os 'ue los nuestros. 6 (or la otra
(retendemos atribuimos cosas 'ue su(eran nuestra ca(acidad+ (odemos
encontrarlas en nosotros, (ero no debemos (ensar 'ue son e-clusivamente
nuestras. 6 con ma"or cautela todav3a tienes 'ue ,uir de esa (resunci/n e-ecrable,
(o r consciente " deliberada, 'ue te invita a buscar la $loria (ro(ia en bienes 'ue
no son tu"os+ de los 'ue est!s (lenamente cierto 'ue no te corres(onden ", sin
embar$o, tienes el valor de usur(ar la $loria a5ena. La (rimera i$norancia carece de
$loria+ la se$unda s3 'ue la tiene, (ero no se$?n Dios. 6 la (resunci/n, 'ue es un
vicio (lenamente consciente, se a(ro(ia de la $loria del mismo Dios. Arro$ancia
muc,o m!s $rave " (erniciosa 'ue las anteriores+ (or'ue en ellas no se reconoce a
Dios, (ero en :sta se le des(recia. 4s (eor " m!s detestable, (or'ue, adem!s de
reba5arnos a nivel de los brutos animales, nos e'ui(ararnos a los mismos demonios.
Pecado enorme la soberbia: se a(ro(ia de la $loria de su bien,ec,or en los dones
'ue recibe 6 los considera como connaturales a s3 mismo.

Ca(3tulo F

% &

2uamobrem cum duabus istis, di$nitate at'ue scientia, o(us est et virtute, 'uae
utrius'ue *ructus est, (er 'uam ille in'uiritur ac tenetur, 'ui omnium auctor et dator
merito $lori)cetur de omnibus. Alio'uin sciens et non *aciens di$na, multis
va(ulabit. 2uare; Uti'ue 'uia noluit intelli$ere ut bene a$eret+ ma$is autem
ini'uitatem meditatus est in cubili suo, dum de bonis, 'uae a se non esse e-
scientiae dono certissime com(erit, boni Domini $loriam servus im(ius ca(tare sibi,
immo et ra(tare molitur. Li'uet i$itur et abs'ue scientia di$nitatem esse omnino
inutilem, et scientiam abs'ue virtute damnabilem. Verum ,omo virtutis, cui nec
damnosa scientia, nec in*ructuosa di$nitas manet, clamat Deo et in$enue
con)tetur: 8on nobis, in'uiens, Domine, non nobis, sed nomini tuo da $loriam ,ae
est: 8il nobis, o Domine, de scientia, nil nobis de di$nitate tribuimus, sed tuo totum,
a 'uo totum est, nomini de(utamus.

4n consecuencia, a la di$nidad " a la inteli$encia debe acom(aarles la virtud, 'ue
es su *ruto. Por ellas se busca " se (osee al 'ue, como dueo distribuidor de todo
bien, merece ser $lori)cado en todo. 4l 'ue sabe " no ,ace lo 'ue debe, recibir!
muc,os (alos =Por 'u:; Pues (or'ue no 'uiso conocer el bien " (racticarlo, sino al
contrario, acostado, (lane/ el crimen. Como siervo in)el, intenta a(ro(iarse e
incluso arrebatarle la $loria a su Seor en a'uellos bienes 'ue sabe (er*ectamente
'ue no son su"os. Son, (or tanto, evidentes los cosas : 'ue la di$nidad (ro(ia es
in?til si no se reconoce, " 'ue su conocimiento s/lo servir! de casti$o si no le
acom(aa la virtud. 4s verdaderamente virtuoso a'uel a 'uien ni su (ro(io
conocimiento le ,ace dao, ni su di$nidad (ersonal le adormece, " (or eso con)esa
sencillamente delante del Seor: 8o a nosotros, Seor, no a nosotros, sino a tu
nombre da la $loria. Como si di5era: Seor, no nos (ertenece a nosotros mismos
absolutamente nada+ ni nuestro (ro(io conocimiento, ni nuestra (ro(ia di$nidad+
todo lo atribuimos a ti, de 'uien todo (rocede.

Ca(3tulo G

% &

Ceterum (aene a (ro(osito lon$e nimis di$ressi sumus, dum demonstrare
sata$imus, eos 'uo'ue 'ui C,ristum nesciunt, satis (er le$em naturalem e-
(erce(tis bonis cor(oris animae'ue moneri, 'uatenus Deum (ro(ter Deum et i(si
dili$ere debeant. 8am ut breviter, 'uae su(er ,oc dicta sunt, iterentur: 'uis vel
in)delis i$noret, suo cor(ori non ab alio in ,ac mortali vita su(radicta illa necessaria
ministrari, unde videlicet subsistat, unde videat, unde s(iret, 'uam ab illo, 'ui dat
escam omni carni, 'ui solem suum oriri *acit su(er bonos et malos, et (luit su(er
iustos et iniustos;

Pero con esta di$resi/n ,emos ido demasiado le5os. 2uer3amos e-(licar c/mo aun
los 'ue desconocen a Cristo saben (or le" natural 'ue deben amar a Dios (or s3
mismo, a trav:s de los dones naturales 'ue (oseen en su cuer(o"en su alma.
Resumiendo lo 'ue ,asta a'u3 ,emos dic,o: ='ui:n i$nora, aun'ue care0ca de *e,
'ue ,emos recibido de :l todo lo necesario (ara nuestra vida cor oral; 4l alimento,
la res(iraci/n, la vista, todo (rocede del 'ue sustenta a todo viviente, ,aciendo salir
el sol sobre buen s " malos " enviando la lluvia a 5ustos " (ecadores.

% 1

2uis item vel im(ius (utet alium eius, 'uae in anima s(lendet, ,umanae
di$nitatis auctorem, (raeter illum i(sum, 'ui in Genesi lo'uitur: <aciamus ,ominem
ad ima$inem et similitudinem nostram; 2uis alium scientiae lar$itorem e-istimet,
nisi ae'ue i(sum, 'ui docet ,ominem scientiam; 2uis rursum munus sibi aliunde
virtutis aut (utet datum, aut s(eret dandum, 'uam de manu itidem Domini
virtutum;

=2uien, (or im(3o 'ue sea, (odr! si'uiera concebir 'ue la di$nidad ,umana, tan
re*ul$ente en el alma, ,a"a (odido ser creada (or otro ser distinto al 'ue dice en el
G:nesis: .a$amos al ,ombre a nuestra ima$en " seme5an0a; =2ui:n (uede (ensar
'ue el ,ombre (udiera ,aber recibido la sabidur3a de otro 'ue no sea 5ustamente el
mismo 'ue se la ensea; =De 'ui:n, sino del Seor de las virtudes, ,a (odido
recibir el don de la virtud 'ue le ,a dado o est! dis(uesto a darle;

% 7

>eretur er$o amari (ro(ter sei(sum Deus, et ab in)deli, 'ui etsi nesciat
C,ristum, scit tamen sei(sum. Proinde ine-cusabilis est omnis etiam in)delis, si non
dili$it Dominum Deum suum toto corde, tota anima, tota virtute sua. Clamat nem(e
intus ei innata, et non i$nota rationi, iustitia, 'uia e- toto se illum dili$ere debeat,
cui totum se debere non i$norat. Verum id diEcile, immo im(ossibile est, suis
scilicet 'uem(iam liberive arbitrii viribus semel acce(ta a Deo, ad Dei e- toto
convertere voluntatem, et non ma$is ad (ro(riam retor'uere, ea'ue sibi tam'uam
(ro(ria retinere, sicut scri(tum est: Omnes 'uae sua sunt 'uaerunt, et item: Proni
sunt sensus et co$itationes ,ominis in malum.

Con ra0/n, (ues, merece Dios ser amado (or s3 mismo, incluso (or el 'ue no tiene
*e. Desconoce a Cristo, (ero se conoce a s3 mismo. Por eso nadie, ni el mismo in)el,
tiene e-cusa si no ama al Seor su Dios con todo el cora0/n, con toda el alma " con
toda su *uer0a. Clama en su interior una 5usticia innata " no desconocida (or la
ra0/n. 4sta le im(ulsa interiormente a amar con todo su ser a 'uien reconoce como
autor de todo cuanto ,a recibido. Pero es di*3cil, (or no decir im(osible, 'ue el
,ombre s/lo (or sus (ro(ias *uer0as o (or su libre voluntad sea ca(a0 de atribuir a
Dios (lenamente todo lo 'ue de :l ,a recibido. >!s *!cil es 'ue se lo atribu"a a s3
mismo " lo reten$a como su"o As3 lo con)rma la 4scritura: 9odos en e-ce(ci/n
buscan sus intereses. 6 tambi:n: Los deseos del cora0/n ,umano tienden al mal.

Ca(3tulo H

% &

Contra 'uod (lane )deles norunt, 'uam omnino necessarium ,abeant #esum, et
,unc cruci)-um: dum admirantes et am(le-antes su(ereminentem scientiae
caritatem in i(so, id vel tantillum 'uod sunt, in tantae dilectionis et di$nationis
vicem non re(endere con*unduntur. <acile (roinde (lus dili$unt, 'ui se am(lius
dilectos intelli$unt: cui autem minus donatum est, minus dili$it . #udaeus sane, sive
a anus, ne'ua'uam talibus aculeis incitatur amoris, 'uales 4cclesia e-(eritur, 'uae
ait: Vulnerata caritate e$o sum, et rursum: <ulcite me Coribus, sti(ate me malis,
'uia amore lan$ueo.

4n cambio, los verdaderos cre"entes saben (or e-(eriencia cu!n vinculados est!n
con Bes?s, sobre todo con Bes?s cruci)cado. Admiran " se abra0an a su amor, 'ue
su(era todo conocimiento, " se sienten contrariados si no le entre$an lo (o'u3simo
'ue son a cambio de tanto amor " condescendencia. Los 'ue se creen m!s amados
son los m!s inclinados a amar+ " al 'ue menos se le da, menos ama. 4l 5ud3o " el
(a$ano no vibran tanto ante el est3mulo del amor como la i$lesia, 'ue e-clama:
4sto" ,erida de amor. 6 en otro lu$ar: Dadme *uer0as con (asas " vi$or con
man0anas: @Des*alle0co de amorA

% 1

Cernit re$em Salomonem in diademate, 'uo coronavit eum mater sua+ cernit
Unicum Patris, crucem sibi baiulantem+ cernit caesum et cons(utum Dominum
maiestatis+ cernit auctorem vitae et $loriae con)-um clavis, (ercussum lancea,
o((robriis saturatum, tandem illam dilectam animam suam (onere (ro amicis suis .
Cernit ,aec, et suam ma$is i(sius animam $ladius amoris transverberat, et dicit:
<ulcite me Coribus, sti(ate me malis, 'uia amore lan$ueo.

Ve al divino Salom/n con la diadema con 'ue *e coron/ su madre+ al Unico del
Padre, car$ado con la cru0+ cubierto de lla$as " saliva0os al Seor de la ma5estad+ al
autor de la vida " de la $loria, tras(asado con clavos, ,arto de o(robios " dando la
vida (or sus ami$os. Al contem(lar este cuadro, se le clava en lo m!s ,ondo de su
alma el dardo del amor " e-clama: Dadme *uer0as con (asas " vi$or con man0anas:
@Des*alle0co de amorA

% 7
U8D4 PU8#CA

.aec sunt 'ui((e mala (unica, 'uae in ,ortum introducta dilecti s(onsa car(it e-
li$no vitae, a caelesti (ane (ro(rium mutuata sa(orem, colorem a san$uine C,risti.
Videt deinde mortem mortuam, et mortis auctorem trium(,atum. Videt de in*eris ad
terras, de terris ad su(eros ca(tivam duci ca(tivitatem, ut in nomine #esu omne
$enu Cectatur, caelestium, terrestrium et in*ernorum. Advertit terram, 'uae s(inas
et tribulos sub anti'uo maledicto (rodu-erat, ad novae benedictionis $ratiam
innovatam reCoruisse. 4t in ,is omnibus, illius recordata versiculi: 4t reCoruit caro
mea, et e- voluntate mea con)tebor ei, Passionis malis, 'uae de arbore crucis
tulerat, cu(it iun$ere, et de Coribus resurrectionis, 'uorum (raesertim *ra$rantia
s(onsum ad se crebrius revisendam invitet.

D/8D4 8AC48 LAS GRA8ADAS

4stas son las $ranadas 'ue la es(osa, introducida en el ,uerto del amado, co$e
del !rbol de la vida. .an cambiado su sabor, 'ue a,ora saben a (an celestial, "
tienen el color de la san$re de Cristo. Contem(la a la muerte vencida " el triun*o del
'ue acaba de morir. Contem(la a los cautivos c/mo suben del in)erno a la tierra "
de la tierra ,asta los cielos, (ara 'ue cuanto e-iste en los cielos, en la tierra " en los
abismos, doble su rodilla ante el nombre de Bes?s. Advierte c/mo la tierra,
condenada a dar cardos " abro5os, vuelve a Corecer con la $racia de la nueva
bendici/n. Recuerda a'uellas (alabras: >i carne ,a vuelto a Corecer+ le alabar: con
toda mi alma. 6 le $ustar3a ,acer un ramo con las man0anas de la (asi/n 'ue tom/
del !rbol de la cru0 " con las Cores de la resurrecci/n, cu"a e-'uisita *ra$ancia
invita a su es(oso a *recuentar sus visitas.

Ca(3tulo I

% &

Deni'ue ait: 4cce tu (ulc,er es, dilecte mi, et decorus+ lectulus noster Coridus.
2uae lectulum monstrat, satis 'uid desideret a(erit+ et cum Coridum nuntiat, satis
indicat unde, 'uod desiderat, obtinere (raesumat: non enim de suis meritis, sed de
Coribus a$ri, cui benedi-it Dominus.

6 al )nal e-clama: @2u: ,ermoso eres, amado m3o, 'u: a$raciado A 8uestro lec,o
est! cubierto de Cores. 2uien muestra el lec,o indica claramente lo 'ue desea. 6 al
decir 'ue est! cubierto de Cores, insin?a su)cientemente c/mo es(era conse$uir su
deseo : no (or sus m:ritos (ro(ios, sino (or las Cores del cam(o 'ue bendi5o el
Seor.

% 1

Delectatur Coribus C,ristus, 'ui in 8a0aret, et conci(i voluit, et nutriri. Gaudet
s(onsus caelestis talibus odoramentis, et cordis t,alamum *re'uenter libenter'ue
in$reditur, 'uod istiusmodi re*ertum *ructibus, Coribus res(ersum invenerit: ubi
suae videlicet aut Passionis $ratiam, aut Resurrectionis $loriam sedula ins(icit
co$itatione versari, ibi (ro*ecto adest sedulus, adest libens.

A Cristo le encantan las Cores. Por eso eli$i/ 8a0aret (ara ser concebido " criarse
all3. Al es(oso celestial le deleitan esos aromas " se adentra $ustosamente, siem(re
'ue (uede, en el t!lamo de nuestro cora0/n si lo encuentran cubierto de Cores "
cua5ado de *rutos. Donde ve un alma entre$ada a la meditaci/n continua de la
$racia de su (asi/n o de su $loriosa resurrecci/n, all3 acude (resurosamente.

% 7

>onimenta si'uidem Passionis, *ructus a$nosce anni 'uasi (raeteriti, omnium
uti'ue retro tem(orum sub (eccati mortis'ue im(erio decursorum, tandem in
(lenitudine tem(oris a((arentes. Porro autem Resurrectionis insi$nia, novos adverte
Cores se'uentis tem(oris, in novam sub $ratia revirescentis aestatem, 'uorum
*ructum $eneralis *utura resurrectio in )ne (arturiet sine )ne mansurum. #am,
in'uit, ,iems transiit, imber abiit et recessit, Cores a((aruerunt in terra nostra,
aestivum tem(us advenisse cum illo si$ni)cans, 'ui de mortis $elu in vernalem
'uamdam novae vitae tem(eriem resolutus: 4cce, ait, nova *acio omnia: cuius caro
seminata est in morte, reCoruit in resurrectione, ad cuius mo- odorem in cam(o
convallis nostrae revirescunt arida, recalescunt *ri$ida, mortua reviviscunt.

Los tesoros de la (asi/n son de la cosec,a del ao anterior, de los si$los
transcurridos ba5o el im(erio del (ecado " de la muerte, sa0onados en la (lenitud
de los tiem(os. Las seales de la resurrecci/n son las Cores de la nueva (rimavera,
maduradas (or la $racia del nuevo verano, cu"a es(l:ndida cosec,a ser! la
resurrecci/n universal al )nal de los tiem(os. 6a ,a (asado el invierno, dice, las
lluvias ,an cesado " se ,an ido, brotan las Cores en la ve$a. 2uiere decir 'ue
lle$aron los calores estivales con a'uel 'ue des,i0o el ,ielo de la muerte v lo
cambi/ (or la tem(lada bonan0a de una vida nueva. 9odo lo ,a$o nuevo, dice.
Siembra su carne en la muerte " Corece en la resurrecci/n. Con su *ra$ancia
reverdece en nuestros cam(os " valles la aride0, se tem(lan las escarc,as " revive
la muerte.

Ca(3tulo J

% &

.orum er$o novitate Corum ac *ructuum, et (ulc,ritudine a$ri suavissimum
s(irantis odorem, i(se 'uo'ue Pater in <ilio innovante omnia delectatur, ita ut dicat:
4cce odor )lii mei sicut odor a$ri (leni, cui benedi-it Dominus. Bene (leni, de cuius
(lenitudine omnes acce(imus. S(onsa tamen *amiliarius e- eo sibi, cum vult, Cores
le$it, et car(it (oma 'uibus (ro(riae as(er$at intima conscientiae, et intranti
s(onso cordis lectulus suave redoleat.

Bellas son estas nuevas Cores " *ruto, " ante la ,ermosura de los cam(os, 'ue
e-,alan tan )nas *ra$ancias, el Padre se deleita en el .i5o 'ue todo lo renueva, "
dice: Aroma de un cam(o lleno de Cores, 'ue bendito el Seor, es el aroma de mi
,i5o. 6 re(leto de verdadd (ues todos nosotros recibimos de su (lenitud. Pero la
es(osa esco$e libremente las Cores 'ue (re)ere " toma las man0anas. Puri)ca con
ellas la intimidad de su (ro(ia conciencia " convierte su cora0/n en un c/modo
lec,o (er*umado (ara acostar al es(oso.

% 1

O(ortet enim nos, si crebrum volumus ,abere ,os(item C,ristum, corda nostra
sem(er ,abere munita )delibus testimoniis, tam de misericordia scilice morientis
'uam de (otentia resur$entis, 'uomodo David aiebat: Duo ,aec audivi, 'uia
(otestas Dei est, et tibi, Domine, misericordia. Si'uidem utrius'ue rei testimonia
credibilia *acta sunt nimis, C,risto uti'ue moriente (ro(ter delicta nostra, et
resur$ente (ro(ter iusti)cationem nostram, et ascendente ad (rotectionem nostram
, et mittente S(iritum ad consolationem nostram, et 'uando'ue redituro ad
consummationem nostram. 8em(e in morte misericordiam, (otentiam in
resurrectione, utram'ue in sin$ulis e-,ibuit reli'uorum.

Si deseamos aco$er con *recuencia a Cristo como ,u:s(ed, debemos tener
siem(re en nuestros cora0ones la $arant3a de nuestra )delidad a la misericordia de
su muerte " a la *uer0a de su resurrecci/n. As3 lo dec3a David: Dios ,a dic,o una
cosa, " dos cosas ,e escuc,ado: 'ue t?, Dios, tienes el (oder+ t?, Seor la lealtad.
De ambas (oseemos un testimonio irre*utable: Cristo, 'ue muri/ (or nuestros
(ecados, resucit/ (ara 5usti)caci/n nuestra, ascendi/ (ara ser nuestro intercesor,
envi/ al 4s(3ritu Santo como consolador nuestro " volver! (ara ser nuestra (lenitud.
Dio a conocer su misericordia en la muerte " mani*est/ su (oder en la resurrecci/n+
" ambas a la ve0 en el resto de sus obras.

Ca(3tulo &K

% &

.aec mala, ,i Cores, 'uibus s(onsa se interim sti(ari (ostulat et *ulciri, credo
sentiens *acile vim in se amoris (osse te(escere et lan$uescere 'uodammodo, si
non talibus iu$iter *oveatur incentivis donec introducta 'uando'ue in cubiculum,
diu cu(itis e-ci(iatur am(le-ibus, et dicat Laeva eius sub ra(ite meo, et de-tera
eius am(le-ata est me Sentiet 'ui((e tunc et (robabit universa dilectionis
testimonia, 'uae in (riori adventu, tam'uam de sinistra dilecti, acce(erat, (rae
multitudine dulcedinis am(le-antis de-terae contemnenda, et omnino iam 'uasi
subtus ,abenda. Sentiet 'uod audierat: Caro non (rodest 'uid'uam+ s(iritus est 'ui
vivi)cat Probabit 'uod le$erat: S(iritus meus su(er mel dulcis, et ,ereditas mea
su(er mel et *avum.

4stas son las man0anas " las Cores 'ue la es(osa (ide (ara alimentarse "
con*ortarse. Pienso 'ue ella teme se en*r3e " lan$uide0ca *!cilmente el 3m(etu de su
amor si no te reaniman con estos est3mulos, ,asta 'ue, introducida "a en la alcoba,
(ueda recibir los abra0os tan aorados, " di$a: Su i0'uierda re(osa ba5o mi cabe0a
" con su diestra me abra0a amoroso. 4ntonces (ercibir! " e-(erimentar! (or si
misma c/mo todas las (ruebas de amor, recibidas en la (rimera venida, son de su
mano i0'uierda. Pero com(aradas con la dul0ura ine*able de los abra0os de su
derec,a, a(enas son (erce(tibles. 6 tendr! as3 e-(eriencia de lo 'ue tantas veces a
le3do: La carne no sirve de nada, s/lo el es(3ritu da vida, como de a'uello otro: >i
es(3ritu es m!s dulce 'ue la miel+ (oseerme, m!s sabroso 'ue un (anal de miel.

% 1

2uod vero se'uitur: >emoria mea in $eneratione saeculorum, ,oc dicit 'uia,
'uamdiu stare (raesens cernitur saeculum, in 'uo $eneratio advenit et $eneratio
(raeterit, non deerit electis consolatio de memoria, 'uibus nondum de (raesentia
(lena re*ectio indul$etur. Unde scri(tum est: >emoriam abundantiae suavitatis tuae
eructabunt, ,aud dubium, 'uin ,i, 'uos (aulo su(erius di-erat: Generatio et
$eneratio laudabit o(era tua. >emoria er$o in $eneratione saeculorum, (raesentia
in re$no caelorum: e- ista $lori)catur iam assum(ta electio, de illa interim
(ere$rinans $eneratio consolatur.

La *rase si$uiente: >i recuerdo (erdurar! en la serie de los si$los, 'uiere decir 'ue
mientras dura este mundo con $eneraciones 'ue vienen " se van, siem(re ser!n
consolados los ele$idos con la e-(eriencia (rolon$ada de su recuerdo, "a 'ue no
(ueden saciarse con su (resencia. Por eso 'ued/ escrito: Saborear!n el recuerdo de
tus inmensas bondades. =2ui:nes; Los mismos 'ue son mencionados un (oco
antes: Una $eneraci/n (ondera tus obras a la otra. 4l recuerdo corres(onde al
tiem(o (resente+ la (resencia, en cambio, al reino de los cielos. La (resencia es la
$loria de los ele$idos, recibidos "a en la eternidad+ el recuerdo sirve de consuelo
(ara los 'ue todav3a (ere$rinan en este mundo.

Ca(3tulo &&

% &

Sed interest, 'uaenam $eneratio e- Dei ca(iat recordatione solamen. 8on enim
$eneratio (rava et e-as(erans , cui dicitur: Vae vobis, divites, 'ui ,abetis
consolationem vestram , sed 'uae dicere veraciter (otest: Renuit consolari anima
mea . .uic (lane et credimus, si secuta adiecerit: >emor *ui Dei, et delectatus sum.
#ustum 'ui((e est, ut 'uos (raesentia non delectant, (raesto eis sit memoria
*uturorum, et 'ui de rerum Cuentium 'ualibet aLuentia des(iciunt consolari,
recordatio illos delectet aeternitatis. 4t ,aec est $eneratio 'uaerentium Dominum ,
'uaerentium non 'uae sua sunt, sed *aciem Dei #acob. Dei er$o 'uaerentibus et
sus(irantibus (raesentiam, (raesto interim et dulcis memoria est, non tamen 'ua
satientur, sed 'ua ma$is esuriant unde satientur. .oc i(sum de se cibus i(se
testatur, ita aiens: 2ui edit me, ad,uc esuriet. 4t 'ui eo cibatus est: Satiabor, in'uit,
cum a((aruerit $loria tua.

A,ora nos interesa saber 'ui:nes (ueden consolarse con el recuerdo de Dios. Por
su(uesto no los rebeldes " contumaces, a 'uienes van diri$idas estas (alabras: @A"
de vosotros, los ricos, (or'ue "a ten:is vuestro consueloA, sino esos otros 'ue
(ueden decir de verdad: Re,us/ consolarse mi alma, aadiendo tambi:n: Pero me
acord: de Dios " me deleit:. Busto es 'ue, (or no $o0ar de su (resencia, se recreen
con el recuerdo de sus bienes *uturos + " 'ue cuantos rec,a0an el consuelo de lo
transitorio se sientan com(ensados con el recuerdo de la eternidad. 4stos son los
'ue buscan al Seor+ no los 'ue buscan sus intereses, sino el rostro del Dios de
Bacob. Los 'ue buscan a Dios " an,elan su (resencia, $o0an de su continuo " dulce
recuerdo, no (ara saciarse, sino (ara sus(irar (or la saciedad (lena. Precisamente
el 'ue es nuestro verdadero alimento lo dice de s3 mismo : 4l 'ue me come, siem(re
'uedar! con ,ambre de m3. 6 uno 'ue se aliment/ de :l, e-clama: >e saciar:
cuando a(are0ca tu $loria.

% 1

Beati tamen iam nunc 'uod esuriunt et sitiunt iustitiam, 'uoniam 'uando'ue
i(si, et non alii saturabuntur. Vae tibi, $eneratio (rava at'ue (erversaA Vae tibi,
(o(ule stulte et insi(iens, 'ui et memoriam *astidis, et (raesentiam e-(avescisA
>erito 'uidem. 8ec modo enim liberari vis de la'ueo venantium: si'uidem 'ui
volunt divites )eri in ,oc saeculo, incidunt in la'ueum diaboli+ nec tunc a verbo
as(ero (oteris. O verbum as(erum, o sermo durus: #te, maledicti, in i$nem
aeternumA Durior (lane at'ue as(erior illo, 'ui 'uotidie nobis de memoria Passionis
in 4cclesia re(licatur: 2ui manducat carnem meam et bibit san$uinem meum, ,abet
vitam aeternam . .oc est: 'ui recolit mortem meam, et e-em(lo meo morti)cat
membra sua 'uae sunt su(er terram, ,abet vitam aeternam+ ,oc est: si
com(atimini, et conre$nabitis. 4t tamen (leri'ue ab ,ac voce resilientes et
abeuntes ,odie'ue retrorsum , res(ondent non verbo, sed *acto: Durus est ,ic
sermo+ 'uis (otest eum audire;

Dic,osos "a desde a,ora los 'ue tienen ,ambre " sed de 5usticia, (or'ue lle$ar!
un d3a en 'ue ellas, " no otros, se ver!n saciados. +A" de ti+ $eneraci/n malvada "
(erversaA +A" de ti, (ueblo necio e insensato, 'ue sientes n!useas con su recuerdo
te ,orrori0as con su (resenciaA 4s 5usto, (or'ue no 'uieres liberarte a,ora de la
tram(a del ca0ador+ los 'ue a(etecen ,acerse ricos en este mundo, caen en los
la0os de diablo+ tam(oco (odr!s evadirte un d3a de a'uella es(antosa (alabra.
Duras " terribles (alabras : #d, malditos, al *ue$o eterno. Son muc,o m!s tremendas
'ue a'uellas otras 'ue escuc,amos al celebrar todos los d3as el memorial de su
(asi/n en la litur$ia: 4l 'ue come mi carne " bebe mi san$re, tiene la vida eterna.
4s decir, el 'ue recuerda mi muerte ", si$uiendo mi e5em(lo, morti)ca los miembros
de su cuer(o, tiene la vida eterna. 4n otras (alabras: s3 su*r3s conmi$o, reinar:is
conmi$o. A (esar de ello, son muc,os los 'ue ,o" no ace(tan estas (alabras, " se
marc,an diciendo, no con la len$ua, (ero s3 con los ,ec,os: 4ste modo de ,ablar es
intolerab, ='ui:n (uede admitir eso;

% 7

#ta'ue $eneratio 'uae non dire-it cor suum, et non est creditus cum Deo s(iritus
eius, sed ma$is s(erans in incerto divitiarum, verbum modo crucis audire $ravatur,
ac memoriam Passionis sibi iudicat onerosam. Verum 'ualiter verbi illius (ondus in
(raesentia sustinebit: #te, maledicti, in i$nem aeternum, 'ui (aratus est diabolo et
an$elis eius; Su(er 'uem (ro*ecto ceciderit la(is iste, conteret eum.

La $ente de cora0/n rebelde " de es(3ritu in)el a Dios, (or con)ar m!s en las
*alaces ri'ue0as, su*re al o3r la (alabra de la cru0 " le resulta inso(ortable el
recuerdo de la (asi/n. 4ntonces, =c/mo (odr! so(ortar en su (resencia el (eso de
esta otra (alabra: A(artaos de m3, malditos, al *ue$o eterno, (re(arado (ara el
diablo " sus !n$eles; A'uel sobre 'uien cai$a esta losa 'uedar! a(lastado.

% D

At vero $eneratio rectorum benedicetur, 'ui uti'ue cum A(ostolo, sive absentes,
sive (raesentes, contendunt (lacere Deo. Deni'ue audient: Venite, benedicti Patris
mei, etc. 9unc illa 'uae non dire-it cor suum, sero 'uidem e-(erietur, 'uam, in illius
com(aratione doloris, iu$um C,risti suave et onus leve *uerit, cui tam'uam $ravi et
as(ero duram cervicem su(erbe subdu-it. 8on (otestis, o miseri servi mammonae,
simul $loriari in cruce Domini nostri #esu C,risti et s(erare in (ecuniae t,esauris,
(ost aurum abire et (robare 'uam suavis est Dominus. Proinde 'uem suavem in
memoria non sentitis, as(erum (rocul dubio in (raesentia sentietis. 4n cambio, la
descendencia de los 5ustos ser! bendita, (or'ue con el A(/stol, (resentes o
ausentes, se es*uer0an (ara a$radar a Dios. 6 al )nal escuc,ar!n: Venid, benditos
de mi Padre, etc. Ser! entonces cuando com(rendan los rebeldes de cora0/n, (ero
"a demasiado tarde, 'ue el "u$o de Cristo es mu" suave " su car$a llevadera,
com(arada con sus tormentos+ (or (ura soberbia se rebelaron, (or'ue les (areci/
(esado " duro. Des$raciados vosotros, esclavos del dinero, 'ue no (od:is $loriaros
en la cru0 de nuestro Seor Besucristo, " al mismo tiem(o (oner en las ri'ue0as
todas vuestras ilusiones. 8o (od:is alocaros tras el oro " saborear las dul0uras del
Seor. Si a,ora no sent3s (a0 al recordarle, lo encontrar:is terrible cuando lle$u:is a
su (resencia.

Ca(3tulo &1

% &

Ceterum )delis anima et sus(irat (raesentiam in,ianter, et in memoria
re'uiescit suaviter, et donec idonea sit revelata *acie s(eculari $loriam Dei, crucis
i$nominia $loriatur. Sic (ro*ecto, sic s(onsa et columba C,risti (ausat sibi interim,
et dormit inter medios cleros, sortita iam im(raesentiarum de memoria abundantiae
suavitatis tuae Domine #esu, (ennas dear$entatas, innocentiae videlicet
(udicitiae'ue candorem, et s(erans insu(er adim(leri laetitia cum vultu tuo, ubi
etiam )ant (osteriora dorsi eius in (allore auri, 'uando in s(lendoribus sanctorum
introducta cum $audio, sa(ientiae *uerit (lenius illustrata *ul$oribus.

4l alma 'ue le es )el an,ela su (resencia, " con su recuerdo siente un dulce
descanso. .asta 'ue no sea di$na de contem(lar cara a cara la $loria de su Dios,
encuentra ,asta encanto en la i$nominia de la cru0. As3, as3 es c/mo la es(osa
(aloma de Cristo descansa en este 3nterin " duerme tran'uila en su (arcela. Por el
recuerdo de tu ina$otable dul0ura, Seor Bes?s, tiene "a desde a,ora cubiertas sus
alas con la (lata de la inocencia " de la castidad+ es(era embria$arse de $o0o con
tu (resencia, cubierta de (lumas de oro, cuando la lleven con ale$r3a entre
es(lendores sa$rados, (ara verse inmersa en el *ul$or de la sabidur3a.

% 1

>erito (roinde iam nunc $loriatur et dicit: laeva eius sub ca(ite meo, et de-tera
illius am(le-abitur me, in laeva re(utans recordationem illius caritatis, 'ua nulla
maior est, 'uod animam suam (osuit (ro amicis suis, in de-tera vero beatam
visionem 'uam (romisit amicis suis, et $audium de (raesentia maiestatis. >erito
illa Dei et dei)ca visio, illa divinae (raesentiae inaestimabilis delectatio in de-tera
de(utatur, de 'ua et delectabiliter canitur: Delectationes in de-tera tua us'ue in
)nem. >erito in laeva admirabilis illa memorata et sem(er memoranda dilectio
collocatur, 'uod, donec transeat ini'uitas , su(er eam s(onsa recumbat et
re'uiescat.

Por eso e-ulta $o0osa "a a,ora " dice: Su i0'uierda re(osa ba5o mi cabe0a " con su
derec,a me abra0a amoroso. Su mano i0'uierda le evoca a'uel amor incom(arable,
ca(a0 de dar la vida (or sus ami$os+ en su derec,a se le antici(a la venturosa visi/n
(rometida a esos ami$os " el $o0o de estar en (resencia de la >a5estad. Con ra0/n
se atribu"e a la mano derec,a la visi/n divina dei)cante " el $o0o in)nito de su
divina (resencia. Lo e-(resa en a'uel tierno cantar: Delicias eternas 5unto a tu
derec,a. 6 a la mano i0'uierda se le asi$na con acierto ese recordado amor
(resente (ara siem(re, (or'ue, mientras (asa la maldad, en :l re(osa " descansa la
es(osa.

Ca(3tulo &7

% &

>erito er$o laeva s(onsi sub ca(ite s(onsae, su(er 'uam videlicet ca(ut suum
reclinata sustentet, ,oc est mentis suae intentionem, ne incurvetur et inclinetur in
carnalia et saecularia desideria, 'uia cor(us 'uod corrum(itur, a$$ravat animam,
et de(rimit terrena in,abitatio sensum multa co$itantem.

La mano i0'uierda del es(oso sostiene la cabe0a de la es(osa, (ara 'ue se recline
" se a(o"e en :l+ esto es, (ara 'ue las tendencias de su es(3ritu no se encorven,
inclin!ndose sacian los deseos carnales+ (or'ue el cuer(o mortal es lastre del alma
" la tienda terrestre abruma la mente (ensativa.

% 1

2uid nam'ue aliud *aciat considerata tanta et tam indebita miseratio, tam
$ratuita et sic (robata dilectio, tam ino(inata di$natio, tam invicta mansuetudo,
tam stu(enda dulcedo; 2uid, in'uam, ,aec omnia *aciant dili$enter considerata,
nisi ut considerantis animum, ab omni (enitus (ravo vindicatum amore, ad se
mirabiliter ra(iant, ve,ementer aEciant, *aciant'ue (rae se contemnere, 'uid'uid
nisi in contem(tu ,orum a((eti non (otest;

Pero lle$ar! a dominarlo mediante la meditaci/n de la misericordia de Dios, tan
inmensa " $ratuita+ de su amor tan evidente " $eneroso+ de su clemencia tan
inconcebible+ de su mansedumbre tan ini$ualable+ de su dul0ura tan maravillosa. La
consideraci/n asidua de estas realidades inCamar! su es(3ritu, (uri)c!ndolo de
todo amor (erverso " lo conmover! (ro*undamente+ le im(ulsar! a des(reciar todo
lo 'ue s/lo se (uede a(etecer cuando no se com(renden estas realidades.

% 7

8imirum (roinde in odore un$uentorum ,orum s(onsa currit alacriter, amat
ardenter, et (arum sibi amare sic amata videtur, etiam cum se totam in amore
(erstrin-erit. 8ec immerito. 2uid ma$num enim tanto et tanti re(ensatur amori, si
(ulvis e-i$uus totum se ad redamandum colle$erit, 'uem illa nimirum >aiestas in
amore (raeveniens, tota in o(us salutis eius intensa cons(icitur; Deni'ue sic Deus
dile-it mundum, ut Uni$enitum daret, ,aud dubium 'uin de Patre dicat+ item:
9radidit in mortem animam suam, nec dubium 'uod <ilium lo'uatur. Ait et de S(iritu
Sancto: S(iritus Paraclitus, 'uem mittet Pater in nomine meo, ille vos docebit omnia,
et su$$eret vobis omnia 'uaecum'ue di-ero vobis. Amat er$o Deus, et e- se toto
amat, 'uia tota 9rinitas amat, si tamen totum dici (otest de in)nito et
incom(re,ensibili, aut certe de sim(lici.

Por eso corre li$era la es(osa al buen olor de estos (er*umes " ama enardecida. 6
aun'ue lle$ue a devorarle un incendio de amor, cree amar mu" (oco, (or sentirse
tan amada. 6 es verdad. =2u: tiene de e-trao 'ue este (uado de (olvo se
entre$ue (or entero a amar " corres(onder a un amor tan inmenso " sublime; =8o
se le adelant/ en el amor la >a5estad divina, volc!ndose (or salvarla; 9anto am/
Dios al mundo, 'ue le dio a su ?nico .i5o. A'u3 se ,abla del Padre. Al .i5o se re)ere
en otro lu$ar: Se entre$/ a la muerte. 6 deM 4s(3ritu Santo nos dice el .i5o: el
4s(3ritu Santo 'ue el Padre enviar! en mi en mi nombre, os lo ensear! todo " os
ir! recordando lo 'ue "o as ,e dic,o. Dios ama, " nos ama con todo su ser, (or'ue
nos ama toda la 9rinidad, si (odemos e-(resarnos as3 trat!ndose del in)nito,
incom(rensible " esencialmente sim(le.

Ca(3tulo &D

% &

#ntuens ,aec, credo, satis a$noscit, 'uare Deus dili$endus sit, ,oc est, unde dili$i
mereatur. Ceterum in)delis non ,abens <ilium, nec Patrem (erinde ,abet, nec
S(iritum Sanctum. 2ui enim non ,onori)cat <ilium, non ,onori)cat Patrem 'ui misit
illum, sed nec S(iritum Sanctum 'uem misit ille. #s ita'ue mirum non est+ si 'uem
minus a$noscit, minus et dili$it . Attamen et i(se totum ei sese debere non i$norat,
'uem sui totius non i$norat auctorem.

2uien considere todo esto, creo 'ue com(render! (or 'u: se debe amar a Dios, es
decir, (or 'u: merece ser amado. 4l incr:dulo 'ue rec,a0a al .i5o, tam(oco (osee
al Padre ni al 4s(3ritu Santo. 4l 'ue no ,onra al .i5o no ,onra al Padre 'ue le envi/
ni al 4s(3ritu Santo su enviado. 8o es e-trao 'ue 'uien menos conoce menos ame.
De todos modos, no i$nora 'ue se debe (or entero a 'uien conoce como creador
su"o.

% 1

2uid er$o e$o, 'ui Deum meum teneo vitae meae non solum $ratuitum
lar$itorem, lar$issimum administratorem, (ium consolatorem, sollicitum
$ubernatorem, sed insu(er etiam co(iosissimum redem(torem, aeternum
conservatorem, ditatorem, $lori)catorem, sicut scri(tum est: Co(iosa a(ud eum
redem(tio; 4t item : #ntroivit semel in sancta, aeterna redem(tione inventa. 4t de
conversatione: 8on relin'uet sanctos suos+ in aeternum conservabuntur. 4t de
locu(letatione: >ensuram bonam, et con*ertam, et coa$itatam, et su(ereLuentem
dabunt in sinum vestrum + et rursum: 8ec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor
,ominis ascendit, 'uae (rae(aravit Deus dili$entibus se. 4t de $lori)catione:
Salvatorem e-s(ectamus Dominum nostrum #esum C,ristum, 'ui re*ormabit cor(us
,umilitatis nostrae, con)$uratum cor ori claritatis suae+ et illud: 8on sunt condi$nae
(assiones ,uius tem(oris ad *uturam $loriam, 'uae revelabitur in nobis+ et iterum :
#d 'uod in (raesenti est momentaneum et leve tribulationis nostrae, su(ra modum
in sublimitatem aeternum $loriae (ondus o(eratur in nobis, non contem(lantibus
'uae videntur, sed 'uae non videntur.

=6 'u: (uedo ,acer "o, si ace(to a mi Dios como $racioso dueo de mi vida,
$eneroso administrador, consolador com(asivo, $u3a sol3cito " redentor
incom(arable, salvador eterno 'ue me enri'uece " $lori)ca; 4scuc,emos las
4scrituras: De el viene la redenci/n co(iosa. 4ntr/ una ve0 en el santuario, reali0ada
la redenci/n eterna. .ablando de su (rotecci/n, dice el salmista: 8o desam(ara a
sus santos, los $uardar! (or toda la eternidad. 6 con relaci/n a su $enerosidad: Una
medida buena, a(retada, colmada, rebosante, ser! derramada en vuestro seno. 4n
otro lu$ar: lo 'ue o5o nunca vio, ni ore5a o"/, ni ,ombre al$uno ,a ima$inado, Dios
lo ,a (re(arado (ara los 'ue le aman. Res(ecto a la $loria: 4s(eramos al Salvador "
Seor Besucristo, 'ue trans*ormar! la ba5e0a de nuestro ser, re(roduciendo en
nosotros el es(lendor del su"o. Los (adecimientos del tiem(o (resente no son nada
com(arados con la $loria 'ue va a revelarse, reCe5ada en nosotros. 8uestras
(enalidades moment!neas " li$eras nos (roducen una ri'ue0a eterna, una $loria
'ue las sobre(asa desmesuradamente+ " nosotros no (onemos la mira en lo 'ue se
ve, sino en lo 'ue no se ve.

Ca(3tulo &F

% &

2uid retribuam Domino (ro omnibus ,is; #llum ratio ur$et et iustitia naturalis
totum se tradere illi, a 'uo se totum ,abet, et e- se toto debere dili$ere. >i,i
(ro*ecto )des tanto (lus indicit amandum, 'uanto et eum me i(so (luris
aestimandum intelli$o, 'ui((e 'ui illum non solum mei, sed sui 'uo'ue i(sius teneo
lar$itorem. Deni'ue nondum tem(us )dei advenerat, nondum innotuerat in carne
Deus, obierat in cruce, (rodierat de se(ulcro, redierat ad Patrem+ nondum, in'uam,
commendaverat in nobis suam multam dilectionem illam de 'ua iam multa locuti
sumus, cum iam mandatum est ,omini dili$ere Dominum Deum suum toto corde,
tota anima, tota virtute sua, id est, e- omni 'uod est, 'uod scit, 'uod (otest.

=C/mo (odr: corres(onder "o con el Seor (or todos estos bene)cios; La ra0/n "
la 5usticia natural obli$an a entre$arse sin reservas a a'uel de 'uien todo lo ,emos
recibido, am!ndole con todo nuestro ser. Pero la *e me intima a amarle muc,o m!s
(or'ue me ,ace ver claramente 'ue debo amarle m!s 'ue a mi mismo. 8o s/lo me
,a dado todo lo 'ue so", sino 'ue se me ,a entre$ado a s3 mismo. 8o ,ab3a lle$ado
a?n el tiem(o de la *e, ni se ,ab3a mani*estado Dios en l carne, ni ,ab3a muerto en
la cru0, ni ,ab3a resucitado del se(ulcro, ni ,ab3a vuelto al Padre no nos ,ab3a
entre$ado todav3a su $ran amor, ese $ran amor del 'ue tanto ,emos ,ablado "a
,ab3amos recibido el mandamiento de amar al Seor nuestro Dios, (ara amarle con
todo nuestro cora0/n, con toda nuestra alma " con todas nuestras *uer0as. 4s decir,
con todo lo 'ue somos, sabemos " (odemos.

% 1

8ec tamen iniustus Deus, suum sibi vindicans o(us et dona. Ut 'uid enim non
amaret o(us arti)cem, cum ,aberet unde id (osset; 4t cur non 'uantum omnino
(osset, cum ni,il omnino nisi eius munere (osset; Ad ,aec, 'uod de ni,ilo, 'uod
$ratis, 'uod in ,ac di$nitate conditum est, et debitum dilectionis mani*estius *acit,
et e-actum iustiorem ostendit. Ceterum 'uantum (utamus adiectum bene)cii, cum
,omines et iumenta salvavit, 'uemadmodum multi(licavit misericordiam suam
Deus; 8os dico, 'ui mutavimus $loriam nostram in similitudinem vituli comedentis
*enum, (eccando com(arati iumentis insi(ientibus. 2uod si totum me debeo (ro me
*acto, 'uid addam iam et (ro re*ecto, et re*ecto ,oc modo; 8ec enim tam *acile
re*ectus, 'uam *actus. Si'uidem non solum de me, sed de omni 'uo'ue 'uod
*actum est, scri(tum est: Di-it, et *acta sunt.

8o es in5usto Dios al (edirnos esto, "a 'ue en ?ltimo t:rmino nos reclama lo 'ue
,a ,ec,o en nosotros " lo 'ue nos ,a dado. Si (udiera ,acerlo, =no amar3a el artista
la obra de sus manos, " con todas sus *uer0as, (uesto 'ue todo se lo debe a :l;
Pero, en nuestro caso, Dios, adem!s, nos sac/ de la nada v nos re$al/
$ratuitamente nuestra di$nidad ,umana. 4sto aumenta nuestra deuda de amor "
(rueba cuan 5ustamente nos lo (ide. =8o elev/ al in)nito sus *avores " derroc,/ su
misericordia cuando salv/ a ,ombres " animales; Si me debo a :l (or entero al
,aberme creado, ='u: no ,ar: (or ,aberme creado de nuevo " de un modo tan
admirable; La re(araci/n no *ue tan *!cil como la creaci/n: Lo mand/ " *ueron
creado el ,ombre " todo cuando e-iste.

% 7

At vero 'ui me tantum et semel dicendo *ecit, in re)ciendo (ro*ecto et di-it
multa, et $essit mira, et (ertulit dura+ nec tantum dura, sed et indi$na. 2uid er$o
retribuam Domino (ro omnibus 'uae retribuit mi,i; #n (rimo o(ere me mi,i dedit, in
secundo se+ et ubi se dedit, me mi,i reddidit. Datus er$o, et redditus, me (ro me
debeo, et bis debeo. 2uid Deo retribuam (ro se; 8am etiam si me millies re(endere
(ossem, 'uid sum e$o ad Deum;

Pero el 'ue ,i0o en m3 tantas maravillas con una sola (alabra, (ara restaurarme
tuvo 'ue ,ablar muc,o, ,acer muc,os mila$ros " (adecer en duros traba5os, no
s/lo duros, sino ,asta indi$nos. =C/mo (a$ar: al Seor todo el bien 'ue me ,a
,ec,o; 4n su (rimera obra me dio mi (ro(io ser, en la se$unda el su"o. 6 al
d!rseme a m3+ me devolvi/ lo 'ue "o era. Si me ,ab3a dado el ser " me lo ,a
devuelto, me debo a :l (or m3, " (or doble motivo. =2u: (uedo o*recerle a Dios (or
Dios mismo; Aun'ue me o*re0ca mil veces, ='u: so" "o com(arado con :l;

Ca(3tulo &G

% &
2UO >ODO D#L#G48DUS S#9 D4US

.ic (rimum vide, 'uo modo, immo 'uam sine modo a nobis Deus amari
meruerit, 'ui, ut (aucis 'uod dictum est re(etam, (rior i(se dile-it rios, tantus, et
tantum, et $ratis tantillos, et tales, et 'uod in (rinci(io di-isse me memini, modum
esse dili$endi Deum, sine modo dili$ere. Deni'ue cum dilectio 'uae tendit in Deum,
tendat in immensum, tendat in in)nitum Nnam et in)nitus Deus est et immensusN,
'uisnam, 'uaeso, debeat )nis esse nostri vel modus amoris ; 2uid 'uod amor i(se
noster non iam $ratuitus im(enditur, sed re(enditur debitus; Amat er$o
immensitas, amat aeternitas, amat su(ereminens scientiae caritas+ amat Deus,
cuius ma$nitudinis non est )nis , cuius sa(ientiae non est numerus, cuius (a-
e-su(erat omnem intellectum : et vicem re(endimus cum mensura; Dili$am te,
Domine, *ortitudo mea, )rmamentum meum, et re*u$ium meum, et liberator meus,
et meum deni'ue 'uid'uid o(tabile at'ue amabile dici (otest. Deus meus, adiutor
meus, dili$am te (ro dono tuo et modo meo, minus 'uidem iusto, sed (lane non
(osse meo, 'ui, etsi 'uantum debeo non (ossum, non (ossum tamen ultra 'uam
(ossum. Potero vero (lus, cum (lus donare di$naberis, num'uam tamen (rout
di$nus ,aberis. #m(er*ectum meum viderunt oculi tui, sed tamen in libro tuo omnes
scribentur, 'ui 'uod (ossunt *aciunt, etsi 'uod debent non (ossunt.

Al lle$ar a este (unto, *35ate en 'u: medida m!s a?n, c/mo merece Dios ser
amado (or encima de toda medida. Vuelvo a resumir brevemente lo 'ue "a ,e
dic,o. 4l nos am/ (rimero. 4l, tan e-celso, tan e-traordinaria " $ratuitamente, a
nosotros, tan ruines " (obres como somos. Di5e tambi:n 'ue la medida del amor a
Dios es amarle sin medida. Por otra (arte, el ob5eto de nuestro amor a Dios es :l
mismo, un ser inmenso e in)nito. =Cu!l ser! la meta " medida de nuestro amor; =6
si nuestro amor no (uede ser al$o 'ue se o*rece $ratuitamente, sino una deuda a la
'ue se res(onde; 8os ama la #nmensidad, la 4ternidad " el Amor, 'ue su(era toda
com(rensi/n. Ama Dios, cu"a $rande0a es in)nita, cu"a sabidur3a es ilimitada, cu"a
(a0 su(era todo entendimiento. 6 nosotros. le res(onderemos con medida. @Cu!nto
te amo, Seor, mi *ortale0a, mi alc!0ar, mi libertadorA 4res lo m!s deseable "
amable 'ue (uede ima$inarse. @Dios m3o, a"uda m3aA 9e amar: se$?n tu me lo
concedas " "o (ueda, muc,o menos de lo debida, (ero no menos de lo 'ue (uedo.
8o (uedo amar como debo ni me obli$a a m!s de lo 'ue (uedo. Podr: m!s si
aumentas mi ca(acidad, mas nunca lle$ar: a lo 'ue te mereces. 9us o5os ve3an mi
insu)ciencia+ (ero en tu libro est!n todos re$istrados: los 'ue ,acen todo cuanto
(ueden, aun'ue no (ueden ,acer cuanto deben.

% 1 Satis, 'uantum reor, a((aret, et 'uonam modo Deus dili$endus sit, et 'uo
merito suo. 2uo, in'uam, merito suo: nam 'uanto, cui sane a((areat; 2uis dicat;
2uis sa(iat;

Con esto 'ueda bien e-(licado, a mi (arecer, c/mo debemos amar a Dios, " 'u:
m:ritos tiene (ara ello. .ablo de los m:ritos 'ue tiene, " no de cu!n e-celentes
sean. Por'ue nadie es ca(a0 de com(renderlos, sentirlos " e-(resarlos.

Ca(3tulo &H

% &

8unc 'uo nostro commodo diii$endus sit, videamus. Sed 'uantum est et in ,oc
videre nostrum ad id 'uod est; 8ec tamen 'uod videtur tacendum est, etsi non
omnino videtur ut est. Su(erius, cum (ro(ositum esset, 'uare et 'uomodo
dili$endus sit Deus, du(licem di-i (arere intellectum id 'uod 'uaeritur: 'uare, ut aut
'uo suo merito, aut 'uo nostro commodo dili$endus sit, utrumlibet 'uaeri (osse
(erinde videatur. Dicto (roinde de merito Dei, non (rout di$num ei, sed (rout datum
mi,i, su(erest ut de (raemio, 'uod item dabitur, dicam.

Veamos a,ora cu!nto nos bene)cia este amor. Pero =e-iste com(araci/n (osible
entre lo 'ue vemos " la realidad; A (esar e ello, no vamos a de5ar de considerarlo,
aun'ue no sea e-actamente como lo vemos. Cuando nos (re$unt!bamos, ,ace
unos momentos, (or 'u: " c/mo debe ser amado Dios, di5e 'ue la (re$unta abarca
dos as(ectos distintos. =Por 'u:; 4s decir, (or 'u: ra0ones debemos amarle "
cu!les son las consecuencias 'ue se derivan en *avor nuestro. 6a ,e ,ablado antes
de los derec,os de Dios, no como se lo merece, sino como "o *ui ca(a0 de
e-(resarme. A,ora debo decir al$o sobre el (remio 'ue Dios otor$ar! a los 'ue le
aman.

% 1
2UOD 8O8 S#84 PRA4>O D#L#G#9UR D4US

8on enim sine (raemio dili$itur Deus, etsi abs'ue (raemii sit intuitu dili$endus.
Vacua nam'ue vera caritas esse non (otest, nec tamen mercenaria est: 'ui((e non
$uaerit 'uae sua sunt. AOectus est, non contractus : nec ac'uiritur (acto nec
ac'uirit. S(onte aEcit, et s(ontaneum *acit. Verus amor sei(so contentus est. .abet
(raemium, sed id 'uod amatur. 8am 'uid'uid (ro(ter aliud amare videaris, id (lane
amas, 'uo amoris )nis (ertendit, non (er 'uod tendit. Paulus non evan$eli0at ut
comedat, sed comedit ut evan$eli0et, eo 'uod amet, non cibum, sed 4van$elium.
Verus amor (raemium non re'uirir, sed meretur. Praemium sane necdum amanti
(ro(onitur, amanti debetur, (erseveranti redditur.

PR4>#OS AL A>OR D4 D#OS

2uien ama a Dios no 'ueda sin recom(ensa, aun'ue debamos amarle sin tener en
cuenta ese (remio. 4l amor verdadero no es indi*erente al (remio, (ero tam(oco
debe ser mercenario, (ues no es interesado. 4s un a*ecto del cora0/n, no un
contrato. 8o es *ruto de un (acto, ni busca nada an!lo$o. Brota es(ont!neo " se
mani)esta libremente. 4ncuentra en s3 mismo su satis*acci/n. Su (remio es el
mismo ob5eto amado. Si 'uieres una cosa (or amor de otra, amas sin duda a'uello
'ue busca tu amor, (ero no amas los medios 'ue utili0as (ara conse$uirlo. Pablo no
(redica (ara comer: come (ara (redicar+ (or'ue el ob5eto de su amor no es comer,
sino anunciar el 4van$elio. 4l aut:ntico amor no busca recom(ensa, (ero la merece.
Al 'ue todav3a no ama, se le estimula con un (remio+ al 'ue "a ama, se le debe+ " al
'ue (ersevera en el amor, se le da.

% 7

Deni'ue in rebus in*erioribus suadendis, invitos (romissis vel (raemiis invitamus,
et non s(ontaneos. 2uis enim munerandum ,ominem (utet, ut *aciat 'uod et
s(onte cu(it; 8emo, verbi causa, conducit aut esurientem ut comedat, aut
sitientem ut bibat, aut certe matrem ut (arvulum allactet )lium uteri sui. An vero
'uis (utet (rece vel (retio 'uem(iam commonendum suam i(sius vel sae(ire
vineam, vel arborem circum*odere, vel structuram (ro(riae domus eri$ere; 2uanto
ma$is Deum amans anima, aliud (raeter Deum sui amoris (raemium non re'uirit+
aut si aliud re'uirit, illud (ro certo, non Deum dili$it.

4n la vida ordinaria atraemos con (romesas " (remios a los 'ue se resisten, no a
los 'ue se deciden es(ont!neamente. =Se nos ocurre o*recer una recom(ensa a los
'ue est!n deseando reali0ar una cosa; 8adie, (or e5em(lo, da dinero al ,ambriento
(ara 'ue coma, ni al sediento (ara 'ue beba, ni menos a?n a una madre (ara 'ue
d: de mamar al ,i5o de sus entraas. =4stimulamos con rue$os o salarios a una
(ersona (ara 'ue cer'ue su via, cave la tierra de sus !rboles o constru"a su
(ro(ia casa; Con ma"or ra0/n, 'uien ame a Dios no buscar! otra recom(ensa (ara
su amor 'u: no sea el mismo Dios. Si es(era otra cosa, no ama a Dios, sino a'uello
'ue es(era conse$uir.

Ca(3tulo &I

% &

#nest omni utenti ratione naturaliter (ro sua sem(er aestimatione at'ue
intentione a((etere (otiora, et nulla re esse contentum, cui 'uod deest, iudicet
(rae*erendum. 8am et 'ui, verbi $ratia, u-orem ,abet s(eciosam, (etulanti oculo
vel animo res(icit (ulc,riorem, et 'ui veste (retiosa indutus est, (retiosiorem
aOectat, et (ossidens multas divitias, invidet ditiori Videas iam multis (raediis et
(ossessionibus am(liatos, ad,uc tamen in dies a$rum a$ro co(ulare, at'ue in)nita
cu(iditate dilatare terminos suos. Videas et 'ui in re$alibus domibus am(lis'ue
,abitant (alatiis, ni,ilominus 'uotidie coniun$ere domum ad domum, et in'uieta
curiositate aedi)care, diruere mutare 'uadrata rotundis. 2uid ,omines sublimatos
,onoribus; Annon insatiabili ambitione ma$is ac ma$is totis viribus conari ad altiora
videmus; 4t ,orum omnium idcirco non est )nis, 'uia nil in eis summum sin$ulariter
re(eritur vel o(timum. 4t 'uid mirum si in*erioribus et deterioribus contentum non
sit, 'uod citra summum vel o(timam 'uiescere non (otest; Sed ,oc stultum et
e-tremae dementiae est, ea sem(er a((etere, 'uae num'uam, non dico satient,
sed nec tem(erent a((etitum,

9odos los seres dotados de ra0/n, (or tendencia natural, as(iran siem(re a lo 'ue
les (arece me5or, " no est!n satis*ec,os si les *alta al$o 'ue consideran me5or. Por
e5em(lo 'uien tiene una es(osa be a, se le van los o5os " el cora0/n tras otras m!s
,ermosas+ 'uien viste buenas ro(as, 'uiere oPras me5ores+ el rico envidia a otro
m!s rico+ el 'ue (osee $randes )ncas " ,erencias, si$ue ad'uiriendo cam(os " m!s
cam(os, aumentando su ,acienda con incre3ble avide0+ los 'ue viven en mansiones
re$ias " $randes (alacios, no cesan de am(liar los edi)cios, " llevados de su
ca(ric,o, derriban, constru"en " los cambian de *orma. =2u: diremos de los
,ombres encumbrados en el ,onor; =8o los vemos insaciables de ambici/n " !vidos
de los m!s altos (uestos; Resulta 'ue nunca consi$uen lo 'ue desean, (or'ue en
estas cosas nunca e-iste lo absolutamente bueno " (er*ecto. Lo cual no es nada
e-trao. 4s im(osible 'ue encuentre *elicidad en las realidades im(er*ectas " vanas
'uien no la ,alla en lo m!s (er*ecto " absoluto. Por eso es una $ran necedad "
locura an,elar continuamente lo 'ue no (uede saciar ni a'uietar el a(etito.

% 1

dum 'uid'uid talium ,abueris, ni,ilominus non ,abita concu(iscas, et ad
'uae'ue de*uerint, sem(er in'uietus an,eles. #ta enim )t ut, (er varia et *allacia
mundi oblectamenta va$abundus animus inani labore discurrens, *ati$etur, non
satietur dum 'uid'uid *amelicus in$lutierit, (arum re(utet ad id 'uod su(erest
devorandum sem(er'ue non minus an-ie cu(iat 'uae desunt, 'uam 'uae adsunt
laete (ossideat. 2uis enim obtineat universa; 2uam'uam et modicum id 'uod
'uis'ue cum labore obtinuerit, cum timore (ossederit, certus 'uidem non sit
'uando cum dolore amittat, certus autem 'uod 'uando'ue amittat. Sic directo
tramite voluntas (erversa contendit ad o(timum, *estinat ad id unde (ossit im(leri.
#mmo vera ,is an*ractibus ludit secum vanitas, mentitur ini'uitas sibi. Si ita vis
adim(lere 'uod vis, ,oc est, si illud a((re,endere vis, 'uo a((re,enso nil iam
am(lius velis, 'uid tentare o(us est et cetera; Curris (er devia, et lon$e ante
morieris, 'uam ,uc circuitu (ervenias ad o(tatum.

Poseas lo 'ue (oseas, codiciar!s lo 'ue no tienes, " siem(re estar!s in'uieto (or
lo 'ue te *alta. 4l cora0/n se e-trav3a " vuela in?tilmente tras los en aosos ,ala$os
del mundo. Se cansa " no se sacia, (or'ue todo lo devora con ansiedad, " le (arece
nada en com(araci/n con lo 'ue 'uiere conse$uir. Se atormenta sin cesar (or lo
'ue no tiene " no dis*ruta con (a0 de lo 'ue (osee. =.a" al$uien ca(a0 de
conse$uirlo todo; Lo (oco 'ue se (uede alcan0ar, " a *uer0a de traba5o, se (osee
con temor+ se desconoce cu!ndo se (erder! con $ran dolor+" es se$uro 'ue un d3a
se tendr! 'ue de5ar. Ved 'u: camino tan recto toma la voluntad e-traviada (ara
conse$uir lo me5or " c/mo corre a lo ?nico 'ue (uede saciarla. 4n estos rodeos, la
vanidad 5ue$a consi$o misma, " la maldad se en$aa a s3 misma. Si 'uieres
alcan0ar as3 tus deseos, esto es, si (retendes lo$rar lo 'ue te sacie (lenamente,
='u: necesidad tienes de intentar otras cosas; Corres a cie$as " encontrar!s la
muerte (erdido en ese laberinto, " totalmente de*raudado.

Ca(3tulo &J

% &

.oc er$o in circuitu im(ii ambulant, naturaliter a((etentes unde )niant
a((etitum, et insi(ienter res(uentes unde (ro(in'uent )ni: )ni dico, non
consum(tioni, sed consummationi. 2uamobrem non beato )ne consummari, sed
consumi vacuo labore accelerant, 'ui rerum ma$is s(ecie 'uam auctore delectati,
(rius universa (ercurrere et de sin$ulis cu(iunt e-(eriri, 'uam ad i(sum curent
universitatis Dominum (ervenire. 4t 'uidem (ervenirent, si 'uando'ue voti
com(otes eEci (ossent, ut omnia scilicet, (raeter omnium (rinci(ium, unus ali'uis
obtineret. 4a nam'ue suae cu(iditatis le$e, 'ua in rebus ceteris non ,abita (rae
,abitis esurire, et (ro non ,abitis ,abita *astidire solebat, mo- omnibus 'uae in
caelo et 'uae in terra sunt obtentis et contem(tis, tandem ad i(sum (rocul dubio
curreret, 'ui solus deesset omnium Deus. Porro ibi 'uiesceret, 'uia sicut citra nulla
revocat 'uies, sic nulla ultra iam in'uietudo sollicitat. Diceret (ro certo: >i,i autem
ad,aerere Deo bonum est. Diceret: 2uid enim mi,i est in caelo, et a te 'uid volui
su(er terram; 4t item: Deus cordis mei et (ars mea Deus in aeternum. Sic er$o, ut
dictum est, ad id 'uod o(timum est, 'uivis cu(idus (enveniret, si 'uidem ante,
'uod citra cu(it, asse'ui (osset.

As3 se enredan los malvados. 2uieren satis*acer sus a(etitos naturales, " rec,a0an
neciamente los medios 'ue les conducen a ese )n : no el )n en el sentido de
e-tinci/n " a$otamiento, sino como (lenitud consumada. 8o consi$uen un )n
dic,oso, sino 'ue se a$otan en vanos es*uer0os. Se deleitan m!s en la ,ermosura
de las criaturas 'ue en su creador. >ari(osean de una en otra " 'uieren (robarlas
todas+ no se les ocurre acercarse al Seor de todas ellas. 4sto" cierto 'ue lle$ar3an
a :l si (udieran reali0ar su deseo, es decir, (oseer todas las cosas, menos al 'ue es
ori$en de todas. La *uer0a misma de la ambici/n le im(ulsa a (re*erir lo 'ue no
(osee (or encima de lo 'ue tiene " des(reciar lo 'ue (osee en aras de lo 'ue no
tiene. Una ve0 alcan0ado " des(reciado todo lo del cielo " de la tierra, se lan0ar3a
im(etuosol al ?nico 'ue le *alta, al Dios del universo. A'u3 s3 descansar3a, libre de
los ,ala$os del (resente " de las in'uietudes del *uturo 6 e-clamar3a: Para m3 lo
bueno es estar 5unto a Dios. =A 'ui:n ten$o "o en el cielo; Conti$o, ='u: me
im(orta la tierra; Dios es la roca de mi es(3ritu " mi lote (er(etuo. De este modo,
como ,emos e-(licado, todos los ambiciosos lle$ar3an al bien su(remo, si (udieran
$o0ar antes de todos los bienes in*eriores.

Ca(3tulo 1K

% &

Verum 'uoniam id omnino im(ossibile (raestruit et vita brevior, et virtus
in)rmior, et consors numerosior, lon$o (ro*ecto itinere et casso labore desudant, 'ui
dum 'uae'ue desiderant, attin$ere volunt, ad cunctorum desiderabilium ne'ueunt
(ertin$ere )nem. 4t utinam attin$ere universa animo, et non e-(erimento, vellentA
.oc enim *acile (ossent, et non incassum. 8am et animus sensu 'uidem carnali
tanto velocior, 'uanto et (ers(icacior, ad ,oc datus est, ut illum ad omnia
(raeveniat, ni,il'ue audeat contin$ere sensus, 'uod animus (raecurrens ante utile
non (robaverit. .inc enim arbitror dictum: Omnia (robate, 'uod bonum est tenete,
ut videlicet ille ,uic (rovideat, nec is suum votum, nisi ad illius iudicium
conse'uatur.

Pero es im(osible (or la brevedad de la vida, (or nuestras (ocas *uer0as " (or'ue
son muc,os los 'ue lo a(etecen. @2u: camino tan escabroso " 'u: es*uer0o tan
a$otador es(era a los 'ue 'uieren satis*acer sus a(etitosA 8unca alcan0an la meta
de sus deseos. @Si al menos se contentaran con desearlos en su es(3ritu, " no
'uerer e-(erimentarlosA Les ser3a m!s *!cil " (rovec,oso. 4l es(3ritu del ,ombre es
muc,o m!s r!(ido " (ers(ica0 'ue los sentidos cor(orales+ su misi/n es adelantarse
a :stos en todo, (ara 'ue los sentidos s/lo se deten$an en lo 'ue el es(3ritu les dice
'ue es ?til. Por eso creo 'ue se ,a dic,o: Probadlo todo " 'uedaos con lo bueno, es
decir, el es(3ritu cuide de los sentidos " :stos no cedan a sus deseos sin la
a(robaci/n del es(3ritu.

% 1

Alio'uin non ascendes in montem Domini nec stabis in loco sancto eius , (ro eo
'uod in vano acce(eris animam tuam, ,oc est animam rationalem, dum instar
(ecoris sensum se'ueris, ratione 'uidem otiosa et non resistente in ali'uo. 2uorum
ita'ue ratio non (raevenit $ressus, currunt, sed e-tra viam, ac (erinde, A(ostoli
s(reto consilio, non sic currunt ut a((re,endant. 2uando etenim a((re,endant,
'uem a((re,endere nisi (ost omnia nolunt; Distortum iter et circuitus in)nitus,
cuncta (rimitus attentare velle.

4n caso contrario no subir!s al monte del Seor, ni ,abitar!s en su santuario,
(or'ue (rescindes de tu alma, un alma racional. Si$ues tras los instintos como los
animales, " la ra0/n (ermanece inactiva, sin o(oner resistencia. A'uellos, (ues,
cu"os (asos no est!n iluminados (or la lu0 de la ra0/n, corren, es cierto, (ero sin
rumbo " a la deriva+ des(recian el conse5o del A(/stol " no corren de modo 'ue
(uedan alcan0ar el (remio. =C/mo lo van a conse$uir si antes 'uieren (oseer todo
lo dem!s; Sendero tortuoso " lleno de rodeos, 'uerer $o0ar (rimero de todo lo 'ue
se les o*rece.

Ca(3tulo 1&

% &

#ustus autem non ita. Audiens nem(e vitu(erationem multorum commorantium
in circuitu multi enim sunt viam latam (er$entes, 'uae ducit ad mortem, i(se sibi
re$iam eli$it viam, non declinans ad de-teram vel ad sinistram. Deni'ue, attestante
Pro(,eta, semita iusti recta est, rectus callis iusti ad ambulandum. .i sunt, 'ui
salubri com(endio cauti sunt molestum ,unc et in*ructuosum vitare circuitum,
verbum abbreviatum et abbrevians eli$entes, non cu(ere 'uaecum'ue vident, sed
vendere ma$is 'uae (ossident et dare (au(eribus. Beati (lane (au(eres, 'uoniam
i(sorum est re$num caelorum.

4l 5usto no (iensa as3. Percibe las tribulaciones de tantos descaminados+ (ues son
muc,os los 'ue eli$en el camino anc,o 'ue lleva a la muerte. Pero esco$e (ara s3
otro camino m!s se$uro sin desviarse a la derec,a ni a la i0'uierda. As3 lo atesti$ua
el Pro*eta: La senda del 5usto es recta. 9? allanas el sendero del Busto. 9oman un
ata5o mu" (r!ctico " evitan la molestia de tantos rodeos in?tiles. Se ri$en (or un
criterio sim(le " claro : no desear todo lo 'ue ven, sino vender lo 'ue (oseen, "
d!rselo a los (obres. @Dic,osos los 'ue eli$en ser (obres, (or'ue de ellos es el reino
de los cielos A

% 1

Omnes 'uidem currunt, sed inter currentes discernitur. Deni'ue novit Dominus
viam iustorum, et iter im(iorum (eribit. #deo autem melius est modicum iusto su(er
divitias (eccatorum multas, 'uoniam 'uidem Nut Sa(iens lo'uitur et insi(iens
e-(eriturN, 'ui dili$it (ecuniam, non saturabitur (ecunia+ 'ui autem esuriunt et
sitiunt iustitiam, i(si saturabuntur. #ustitia si'uidem ratione utentis s(iritus cibus est
vitalis et naturalis+ (ecunia vero sic non minuit animi *amem, 'uomodo nec cor(oris
ventus. Deni'ue si *amelicum ,ominem a(ertis *aucibus vento+ inCatis ,aurire
buccis aerem cernas, 'uo 'uasi consulat *ami, nonne credas insanire; Sic non
minoris insaniae est, si s(iritum rationalem rebus (utes 'uibuscum'ue cor(oralibus
non ma$is inCari 'uam satiari. 2uid nam'ue de cor(oribus ad s(iritus; 8ec illa sane
s(iritualibus, nec isti e re$ione re)ci cor(oralibus 'ueunt. Benedic, anima mea,
Domino, 'ui re(let in bonis desiderium tuum. Re(let in bonis, e-citat a bonum,
tenet in bono (raevenit, sustinet, im(let. #(se *acit ut desideres, i(se est 'uod
desideras.

9odos corren, (ero ,a" muc,a di*erencia de unos a otros. 4l Seor conoce el
camino de los Bustos, (ero la senda de los (ecadores acaba mal. >e5or es ser
,onrado con oro 'ue ser malvado en la o(ulencia, (or'ue, como dice el sabio "
e-(erimenta el necio, el codicioso no se ,arta de dinero+ en cambio los 'ue tienen
,ambre " sed de 5usticia ser!n ,artos. La 5usticia es un aut:ntico man5ar, vital "
natural, del es(3ritu 'ue se $u3a (or la ra0/n. Por el contrario, el dinero alimenta
tanto al alma como el viento al cuer(o. Si vieras a un ,ombre *am:lico cor la boca
abierta " los carrillos ,inc,ados, tra$ando aire (ara sacia el ,ambre, =no lo tendr3as
(or loco; >a"or locura es creer 'ue el es(3ritu ,umano (ueda saciarse con bienes
materiales. Lo ?nico 'ue ,ace es inCarse. =4-iste (ro(orci/n entre lo cor(oral " lo
es(iritual; 8i el cuer(o (uede alimentarse del es(3ritu ni :ste de lo cor(oral.
Bendice, alma m3a, al Seor. 4l sacia de bienes tus an,elos. 9e llena de bienes, te
sostiene " te llena. 4 ,ace 'ue desees, " :l es lo 'ue deseas.

Ca(3tulo 11

% &

Di-i su(ra: causa dili$endi Deum, Deus est. Verum di-i, nam et eEciens, et
)nalis. #(se dat occasionem, i(se creat aOectionem, desiderium i(se consummat.
#(se *ecit, vel (otius *actus est, ut amaretur+ i(se s(eratur, amandus *elicius, ne in
vacuum sit amatus. 4ius amor nostrum et (rae(arat, et remunerat. Praecedit
beni$nior, re(enditur iustior, e-s(ectatur suaN vior. Dives est omnibus 'ui invocant
eum , nec tamen ,abet 'uid'uam sei(so melius. Se dedit in meritum, se servat in
(raemium, se a((onit in re*ectione animarum sanctarum , se in redem(tione
distra,it ca(tivarum.

Di5e m!s arriba 'ue el motivo de amar a Dios es Dios 6 di5e bien, (or'ue es la
causa e)ciente " )nal. 4l crea la ocasi/n, suscita e a*ecto " consuma el deseo. 4l
,ace 'ue le amemos, me5or dic,o, se ,i0o (ara ser amado. A :l es a 'uien
es(eramos, :l a 'uien se am con m!s $o0o " a 'uien nunca se le ama en vano. Su
amor (rovoca " (remia el nuestro. Lo (recede con su bondad, lo r clama con Busticia
" lo es(era con dul0ura. 4s rico (ara todos lo 'ue le invocan, (ero su ma"or ri'ue0a
es :l mismo. Se dio (ara m:rito nuestro, se (romete como (remio, se entre$a
colmo alimento de las almas santas " redenci/n de los cautivos.

% 1

Bonus es, Domine, animae 'uaerenti te. 2uid er$o invenienti; Sed enim in ,oc
est mirum, 'uod nemo 'uaerere te valet, nisi 'ui (rius invenerit. Vis i$itur inveniri
ut 'uaeraris, 'uaeri ut inveniaris. Potes 'uidem 'uaeri et inveniri, non tamen
(raeveniri. 8am etsi dicimus: >ane oratio mea (raeveniet te, non dubium tamen
'uod te(ida sit omnis oratio, 'uam non (raevenerit ins(iratio.

@Seor, 'u: bueno eres (ara el 'ue te buscaA 6 =(ara el 'ue te encuentra; Lo
maravilloso es 'ue nadie (uede buscarte sin ,aberte encontrado antes. 2uieres ser
,allado (ara 'ue te bus'uemos, " ser buscado (ara 'ue te encontremos. Podemos
buscarte " encontrarte, mas no adelantarnos a ti. Pues, aun'ue decimos: Por la
maana ir! a tu encuentro mi s?(lica, nuestra (le$aria es tibia si no la ins(iras t?.

% 7

Dicendum iam unde inc,oet amor noster, 'uoniam ubi conN summetur dictum
est.

6 a,ora, des(u:s de ,aber ,ablado de la (er*ecci/n de nuestro amor, e-(li'uemos
su ori$en.

Ca(3tulo 17

% &

Amor est aOectio naturalis una de 'uatuor. 8otae sunt: non o(us est nominare.
2uod er$o naturale est, iustum 'uidem *oret (rimo omnium auctori deservire
naturae. Unde et dictum est (rimum et ma-imum mandatum : Dili$es Dominum
Deum tuum, etc.

4l amor es uno de los cuatro a*ectos naturales. los conocemos mu" bien, " no ,a"
(or 'u: nombrarlos. Si (roceden de la naturale0a, lo m!s ra0onable es 'ue sirvan,
ante todo, al autor de la naturale0a. Por eso el mandamiento (rimero " m!s
im(ortante es: Amar!s al Seor tu Dios, etc.

% 1

PR#>US GRADUS A>OR#S, CU> .O>O D#L#G#9 S4 PROP94R S4

Sed 'uoniam natura *ra$ilior at'ue in)rmior est, i(si (rimum im(erante
necessitate, com(ellitur inservire. 4t est amor carnalis, 'uo ante omnia ,omo dili$it
sei(sum (ro(ter sei(sum. 8ondum 'ui((e sa(it nisi sei(sum, sicut scri(tum est:
Prius 'uod animale, deinde 'uod s(irituale . 8ec (raece(to indicitur, sed naturae
inseritur.

PR#>4R GRADO D4L A>OR: 4L .O>BR4 S4 A>A POR S# >#S>O

Como la naturale0a es tan *r!$il " en*ermi0a, la (ro(ia necesidad le im(ulsa a
amarse, en (rimer lu$ar a s3 misma, 4s el amor carnal, (or el cual el ,ombre se ama
a s3 mismo antes 'ue a nin$una otra cosa. Solamente se (reocu(a de s3 mismo,
como dice la 4scritura: Primer lo es lo animal, des(u:s lo es(iritual. 4ste amor no se
intima con nin$?n (rece(to: es innato.

% 7

2uis nem(e carnem suam odio ,abuit; At vero si coe(erit amor idem, ut
assolet, esse (ro*usior sive (roclivior et, necessitatis alveo minime contentus
cam(os etiam volu(tatis e-undans latius visus *uerit occu(are, statim su(erCuitas
obviante mandato co,ibetur, cum dicitur: Dili$e: (ro-imum tuum sicut tei(sum.
#ustissime 'uidem, ut consors naturae non sit e-sors et $ratiae, illius (raesetim
$ratiae, 'uae naturae insita est. 2uod si $ravatur ,omo *raternis, non dico
necessitatibus subvenire, sed et volu(tatibus deservire, casti$et i(se suas, si non
vult esse trans$ressor. 2uantum vult, sibi indul$eat, dum ae'ue et (ro-imo
tantumdem meminerit e-,ibendum. <renum tibi tem(erantiae im(onitur, o ,omo,
e- le$e vitae et disci(linae, ne (ost concu(iscentias tuas eas et (ereas, ne de bonis
naturae ,osti servias animae, ,oc est libidini. 2uam iustius at'ue ,onestius
communicas illa consorti, 'uam ,osti, id est (ro-imo; 4t 'uidem si e- Sa(ientis
consilio a volu(tatibus tuis averteris e et, iu-ta doctrinam A(ostoli, victu vestitu'ue
contentus, (aulis(er sus(endere non $ravaris amorem tuum a carnalibus desideriis,
'uae militant adversus animam, sane 'uod subtra,is ,osti animae tuae, consorti
naturae (uto non $ravaberis im(ertiri. 9unc amor tuus et tem(erans erit, et iustus,
si 'uod (ro(riis subtra,itur volu(tatibus, *ratris necessitatibus non ne$etur. Sic
amor carnalis eEcitur et socialis, cum in commune (rotra,itur.

=2ui:n aborrece su (ro(ia carne; Pero este amor suele desli0arse " derramarse en
e-ceso, " no contento con se$uir el cauce materno, se desborda e inunda los
cam(os del (lacer. #nmediatamente te sale al (aso, como *uerte di'ue, a'uel otro
(rece(to: Amar!s al (r/5imo como a ti mismo. 4s mu" 5usto 'ue 'uien (artici(a de
la misma naturale0a, (artici(e tambi:n de la $racia, sobre todo de a'uella $racia
'ue viene con la naturale0a. 6 si le resulta $ravoso atender a las necesidades de los
dem!s e incluso com(lacer sus ca(ric,os, corr35ase (rimero de los su"os (ro(ios, "
as3 'uedar! libre de toda cul(a. Com(ad:0case de si mismo, todo lo 'ue 'uiera,
(ero no se olvide de com(adecer i$ualmente al (r/5imo. La le" de la vida " de la
disci(lina te im(one el *reno de la tem(lan0a, (ara 'ue no corras tras la
concu(iscencia," te (ierdas+ no sea 'ue sirvas con los bienes naturales al enemi$o
del alma, 'ue es el (lacer. 4s muc,o me5or " m!s ,onesto com(artir estos bienes
con el (r/5imo 'ue con el enemi$o. Si atiendes al conse5o del sabio, " te a(artas de
las (asiones+ si escuc,as al A(/stol, " te contentas con tener lo necesario (ara
comer " vestir+ si no te (esa a(artar tu amor, un (oco al me,nos, de los deseos de
la carne 'ue combaten contra el alma: esto" convencido de 'ue eso 'ue nie$as a tu
enemi$o, lo com(artir!s sin di)cultad con 'uien com(arte su naturale0a conti$o. 9u
amor, entonces, ser! (uro " bueno: lo 'ue nie$as a tus (ro(ios $ustos, lo vuelcas
en las necesidades de los ,ermanos: 6 de este modo, el amor carnal se convierte en
social, (or'ue se e-tiende al bien com?n.

Ca(3tulo 1D

% &

Si autem dum communicas (ro-imo, *orte tibi de*uerint et necessaria, 'uid
*acies; 2uid enim, nisi ut cum omni )ducia (ostules ab eo 'ui dat omnibus
aLuenter et non im(ro(erat, ubi a erit manum suam et im(let omne animal
benedictione; Dubium si'uidem non est, 'uod adsit libenter in necessariis, 'ui
(leris'ue et in su(erCuis non deest. Deni'ue ait: Primum 'uaerite re$num Dei et
iustitiam eius, et ,aec omnia adicientur vobis. S(onte daturum se (ollicetur
necessaria, su(erCua restrin$enti et (ro-imum dili$enti. .oc 'ui((e est 'uaerere
re$num Dei et adversus (eccati im(lorare t"rannidem, (udicitiae (otius ac
sobrietatis subire iu$um, 'uam re$nare (eccatum in tuo mortali cor(ore (atiaris.
Porro autem et ,oc iustitiae est, cum 'uo ubi est natura communis, naturae 'uo'ue
cum eo munus non ,abere divisum.

Pero ='u: (uedes ,acer si, (or com(artir con el (r/5imo, vas a carecer t? ,asta de
lo necesario; Ped3rselo, con (lena con)an0a, al 'ue da a todos c n abundancia, al
'ue abre su mano " colma de *avores a todo viviente. 4s im(osible 'ue no d:
$ustoso lo necesario el 'ue tantas veces nos concede vivir en la abundancia.
Adem!s lo di e :l mismo: Buscad ante todo el reino de Dios, " todo eso se o dar!
(or aadidura. Promete dar lo necesario al 'ue se (riva de lo su(erCuo (or amor al
(r/5imo. Buscar el reino de Dios e invocarle contra el dominio del (ecado im(lica
llevar el "u$o de la sobriedad " de la tem(lan0a " no (ermitir 'ue el (ecado reine
en tu cuer(o mortal. 6 es de 5usticia com(artir los bienes de la naturale0a con el
'ue tiene tu misma naturale0a.

Ca(3tulo 1F

% &

Ut tamen (er*ecta iustitia sit dili$ere (ro-imum, Deum in causa ,aberi necesse
est. Alio'uin (ro-imum (ure dili$ere 'uomodo (otest, 'ui in Deo non dili$it; Porro in
Deo dili$ere non (otest, 'ui Deum non dili$it. O(ortet er$o Deum dili$i (rius, ut in
Deo dili$i (ossit et (ro-imus. <acit er$o etiam se dili$i Deus, 'ui et cetera bona
*acit. <acit autem sic: 'ui naturam condidit, i(se et (rote$it. 8am et ita condita *uit,
ut ,abeat iu$iter necessarium (rotectorem, 'uem ,abuit et conditorem, ut 'uae nisi
(er i(sum non valuit esse, nec sine i(so valeat omnino subsistere. 2uod ne sane de
se creatura i$noret, ac (erinde sibi, 'uod absit, su(erbe arro$et bene)cia creatoris,
vult ,ominem idem conditor, alto 'uidem salubri 'ue consilio, tribulationibus
e-erceri, ut cum de*ecerit ,omo et subvenerit Deus, dum ,omo liberatur a Deo,
Deus ab ,omine, ut di$num est, ,onoretur. .oc enim dicit: #nvoca me in die
tribulationis: eruam te, et bonori)cabis me. <it ita'ue ,oc tali modo, ut ,omo
animalis et carnalis, 'ui (raeter se neminem dili$ere noverat, etiam Deum vel
(ro(ter se amare inci(iat, 'uo in i(so nimirum, ut sae(e e-(ertus est, omnia (ossit,
'uae (osse tamen (rosit, et sine i(so (ossit ni,il.

>as (ara 'ue el amor a (r/5imo sea (er*ecto, es menester 'ue na0ca de Dios, "
'ue :l sea su causa. De otra suerte, c/mo (odr! amar lim(iamente l (r/5imo 'uien
no le ame en Dios; 6 no (odr! amarle en Dios si no ama a Dios. Conviene (ues,
amar (rimeramente a Dio , (ara amar al (r/5imo en :l. Dios se ,ace amar, " ,ace
amables todas las cosas. Por'ue cre/ la naturale0a " la conserva. La cre/ de tal
modo 'ue necesita continuamente ser atendida (or su mismo Creador. Sin :l no
(udo e-istir, ni (uede subsistir. Para 'ue la criatura lo se(a, " no se atribu"a con
soberbia los bene)cios recibidos, el mismo Creador (rueba al ,ombre con l
saludable misterio de la tribulaci/n. 4sa (rueba le ,ace des*allecer, (ero Dios le
au-ilia " le libera: as3 Dios es $lori)cado, como merece, (or el ,ombre. Por'ue lo
vemos escrito : #nv/came en el d3a de la an$ustia, "o te librar:, " t? cantar!s mi
$loria. De esta manera, e ,ombre carnal " animal, 'ue s/lo sab3a amarse a s3
mismo, comien0a a amar tambi:n a Dios (or su (ro(io inter:s: e-(erimenta con
*recuencia 'ue en :l (uede todo lo 'ue es bueno, " sin :l no (uede nada.

Ca(3tulo 1G

% &

S4CU8DUS GRADUS A>OR#S, CU> .O>O D#L#G#9 D4U> PROP94R S4

Amat er$o iam Deum, sed (ro(ter se interim, ad,uc non (ro(ter i(sum. 4st
tamen 'uaedam (rudentia scire 'uid e- te, 'uid e- Dei adiutorio (ossis, et i(si te
servare in*ensum, 'ui te tibi servat illaesum. At si *re'uens in$ruerit tribulatio, ob
'uam et *re'uens ad Deum conversio )at, et a Deo ae'ue *re'uens liberatio
conse'uatur, nonne, etsi *uerit *erreum (ectus vel cor la(ideum toties liberati,
emolliri necesse est ad $ratiam liberantis, 'uatenus Deum ,omo dili$at, non (ro(ter
se tantum, sed et (ro(ter i(sum;

4l ,ombre ama "a a Dios, (ero todav3a (or s3 mismo, no (or :l. 4s una $ran
(rudencia com(render lo 'ue uno (uede (or s3 mismo, " o 'ue (uede con la a"uda
de Dios, " tratar de no o*ender al 'ue t mantiene 3nte$ro. >as cuando las
tribulaciones son numerosas, acudimos sin cesar a Dios, " recibimos continuamente
de :l la salvaci/n. =C/mo no va a enternecer esa $racia salvadora al (ec,o "
cora0/n m!s duro, " ,acer 'ue el ,ombre ame a Dios, no "a (or s3 mismo, sino
tambi:n (or :l;

% 1

94R9#US GRADUS A>OR#S, CU> .O>O D#L#G#9 D4U> PROP94R #PSU>

4- occasione 'ui((e *re'uentium necessitatum crebris necesse est
inter(ellationibus Deum ab ,omine *re'uentari, *re'uentando $ustari, $ustando
(robari 'uam suavis est Dominus. #ta )t, ut ad dili$endum (ure Deum (lus iam
i(sius alliciat $ustata suavitas 'uam ur$eat nostra necessitas, ira ut e-em(lo
Samaritanorum, dicentium mulieri 'uae adesse Dominum nuntiaverat: #am non
(ro(ter tuam lo'uelam credimus+ i(si enim audivimus, et scimus 'uia i(se est vere
Salvator mundi, ita, in'uam, et nos illorum e-em(lo carnem nostram allo'uentes,
dicamus merito: #am non (ro(ter tuam necessitatem Deum dili$imus+ i(si enim
$ustavimus et scimus 'uoniam suavis est Dominus. 4st enim carnis 'uaedam
lo'uela necessitas, et bene)cia 'uae e-(eriendo (robat, $estiendo renuntiat. #ta'ue
sic aOecto, iam de dili$endo (ro-imo im(lere mandatum non erit diEcile.

94RC4R GRADO D4L A>OR: 4L .O>BR4 A>A A D#OS POR Ql >#S>O

La continua indi$encia obli$a al ,ombre a recurrir a Dios con s?(licas incesantes.
4sta costumbre crea una satis*acci/n. 6 la satis*acci/n (ermite e-(erimentar cu!n
suave es el Seor. De este modo, la e-(eriencia de su bondad, muc,o m!s 'ue el
(ro(io inter:s, le im(ulsa a amar lim(iamente a Dios. Como dec3an los samaritanos
a la mu5er 'ue les ,ab3a anunciado la lle$ada del Seor: 6a no creemos (or tu
(alabra, (ues nosotros mismos ,emos o3do " conocido 'ue :ste es verdaderamente
el Salvador del mundo. Di$amos Atambi:n nosotros a nuestra carne: 6a no amamos
a Dios (or tus necesidades, sino (or'ue nosotros mismos ,emos (robado "
sabemos 'u: dulce es el Seor. La carne ,abla, en cierta manera, a trav:s de sus
necesidades, " con)esa llena de $o0o los *avores 'ue e-(erimenta en s3 misma.
2uien as3 se siente a*ectado cum(le sin di)cultad el (rece(to de amar al (r/5imo.

% 7

Amat 'ui((e veraciter Deum, ac (er ,oc 'uae Dei sunt. Amat caste, et casto non
$ravatur oboedire mandato casti)cans ma$is cor suum ut scri(tum est, in
oboedientia caritatis. Amat iuste, et mandatum iustum libenter am(lectitur. Amor
iste merito $ratus, 'uia $ratuitus. Castus est, 'uia non im(editur verbo ne'ue
lin$ua, sed o(ere et veritate. #ustus est, 'uoniam 'ualis susci(itur, talis et redditur.
2ui enim sic amat, ,aud secus (ro*ecto 'uam amatus est, amat, 'uaerens et i(se
vicissim non 'uae sua sunt, sed 'uae #esu C,risti, 'uemadmodum ille nostra, vel
(otius nos, et non sua 'uaesivit. Sic amat 'ui dicit: Con)temini Domino 'uoniam
bonus. 2ui Domino con)tetur, non 'uoniam sibi bonus est, sed 'uoniam bonus est,
,ic vere dili$it Deum (ro(ter Deum, et non (ro(ter sei(sum. 8on sic amat de 'uo
dicitur: Con)tebitur tibi cum bene*eceris ei. #ste est tertius amoris $radus, 'uo iam
(ro(ter se(sum Deus dili$itur.

Ama a Dios de verdad ", en consecuencia, todo lo 'ue es de Dios. Ama con (ure0a,
" no le (esa cum(lir un mandamiento (uro, (or'ue la obediencia del amor (uri)ca
su cora0/n. Ama 5ustamente, " se ad,iere de buen $rado al mandamiento 5usto.
Con ra0/n es $rato este amor, (ues es $ratuito. 4s (uro, (or'ue no se cum(le s/lo
de (alabra " de len$ua, sino con las obras " de verdad 4s 5usto, (ues da tanto como
recibe. 4l 'ue as3 ama, ama como :l es amado. 6 no busca sus intereses, sino los de
Besucristo, como :l mismo busc/ los nuestros. >eBor a?n, nos busc/ a nosotros
mismos. As3 ama el 'ue dice: Alabad al Seor (or'ue es bueno. 2uien alaba al
Seor no (or'ue sea bueno (ara :l, sino (or'ue es bueno, :se ama
verdaderamente a Dios (or Dios, " no (or s3. 4n cambio, no ama de esta manera
a'uel de 'uien se dice: 9e alabar! cuando le ,a$as bien. 4ste es el tercer $rado del
amor: amar a Dios (or 4l mismo.

Ca(3tulo 1H

% &

2UAR9US GRADUS A>OR#S, CU> .O>O D#L#G#9 S4 PROP94R D4U>

<eli- 'ui meruit ad 'uartum us'ue (ertin$ere, 'uatenus nec sei(sum dili$at
,omo nisi (ro(ter Deum. #ustitia tua, Deus, sicut montes Dei. Amor iste mons est, et
mons Dei e-celsus. Revera mons coa$ulatus, mons (in$uis;. 2uis ascendet in
montem Domini; 2uis dabit mi,i (ennas sicut columbae et volabo et re'uiescam;
<actus est in (ace locus iste et ,abitatio ,aec in Sion. .eu mi,i, 'uia incolatus meus
(rolon$atus est: Caro et san$uis, vas luteum, terrena in,abitatio e 'uando ca(it
,oc; 2uando ,uiuscemodi e-(eritur aOectum, ut divino debriatus amore animus,
oblitus sui *actus'ue sibi i(si tam'uam vas (erditum, totus (er$at in Deum et,
ad,aerens Deo, unus cum eo s(iritus )at et dicat: De*ecit caro mea et cor meum+
Deus cordi+ mei, et (ars mea Deus in aeternum; Beatum di-erim et sanctum, cui
tale ali'uid in ,ac mortali vita raro interdum, aut vel semel, et ,oc i(sum ra(tim
at'ue unius vi- momenti s(atio, e-(eriri donatum est. 9e enim 'uodammodo
(erdere, tam'uam 'ui non sis, et omnino non sentire tei(sum, et a temeti(so
e-inaniri, et (aene annullari, caelestis est conversationis, non ,umanae aOectionis.
4t si 'uidem e mortalibus 'uis(iam ad illud ra(tim interdum, ut dictum est, et ad
momentum admittitur, subito invidet saeculum ne'uam, (erturbat diei malitia,
cor(us mortis a$$ravat, sollicitat carnis necessitas, de*ectus corru(tionis non
sustinet, 'uod'ue ,is violentius est, *raterna revocat caritas. .euA Redire in se,
recidere in sua com(ellitur et miserabiliter e-clamare: Domine, vim (atior+ res(onde
(ro me, et illud : #n*eli- e$o ,omo, 'uis me liberabit cor(ore mortis ,uius;

Dic,oso 'uien ,a merecido lle$ar ,asta el cuarto $rado, en el 'ue el ,ombre s/lo
se ama a s3 mismo (or Dios: 9u Busticia es como los montes de Dios. 4ste amor es
un monte elevado, un monte e-celso. 4n verdad: >onte maci0o e ina$otable.
=2ui:n subir! al monte del Seor; =2ui:n me diera alas como de (aloma, " volar3a
a un lu$ar de re(oso; 9iene su tabern!culo en la (a0, " su morada en Si/n. @A" de
m3, 'ue se ,a (rolon$ado mi destierroA =Puede conse$uir esto la carne " la san$re,
el vaso de barro " la morada terrena; =Cu!ndo e-(erimentar! el alma un amor
divino tan $rande " embria$ador 'ue, olvidada de s3 " estim!ndose como cac,arro
in?til, se lance sin reservas a Dios ", uni:ndose al Seor, sea un es(3ritu con :l, "
di$a: Des*allece mi carne " mi cora0/n, Dios de mi vida " mi ,erencia (ara siem(re;
Dic,oso, re(ito, " santo 'uien ,a tenido seme5ante e-(eriencia en esta vida mortal.
Aun'ue ,a"a sido mu" (ocas veces, o una sola ve0, " :sta de modo misterioso "
tan breve como un rel!m(a$o. Perderse, en cierto modo, a s3 mismo, como si "a
uno no e-istiera, no sentirse en absoluto, ani'uilarse " anonadarse, es m!s (ro(io
de la vida celeste 'ue de la condici/n ,umana. 6 si se le concede esto a un ,ombre
al$una ve0 " (or un instante, como ,emos dic,o, (ronto le envidia este si$lo
(erverso, le turban los ne$ocios mundanos, le abate el cuer(o mortal, le reclaman
las necesidades de la carne, se lamenta la debilidad natural. 6 lo 'ue es m!s
violento le reclama la caridad *raterna. @A"A 9iene 'ue volver en s3, atender a sus
(ro(ias miserias " $ritar desconsolado: Seor, (ade0co violencia, res(onde (or m3.
6 a'uello: +Desdic,ado de m3A =2ui:n me librar! de este cuer(o mortal;

Ca(3tulo 1I

% &

2uoniam tamen Scri(tura lo'uitur, Deum omnia *ecisse (ro(ter semeti(sum, erit
(ro*ecto ut *actura sese 'uando'ue con*ormet et concordet Auctori. O(ortet (roinde
in eumdem nos aOectum 'uandocum'ue transire, ut 'uomodo Deus omnia esse
voluit (ro(ter semeti(sum, sic nos 'uo'ue nec nosi(sos, nec aliud ali'uid *uisse vel
esse velimus, nisi ae'ue (ro(ter i(sum, ob solam i(sius videlicet voluntatem, non
nostram volu(tatem. Delectabit sane non tam nostra vel so(ita necessitas, vel
sortita *elicitas, 'uam 'uos eius in nobis et de nobis voluntas adim(leta videbitur,
'uod et 'uotidie (ostulamus in oratione, cum dicimus: <iat voluntas tua, sicut in
caelo, et in terra.

Si la 4scritura dice 'ue Dios lo ,i0o todo (ara s3 mismo, lle$ar! un momento en
'ue la criatura est: (lenamente con*orme " concorde con su .acedor. 4s menester,
(ues, 'ue (artici(emos en sus mismos sentimientos. 6 si Dios todo lo 'uiso (ara :l,
(rocuremos tambi:n de nuestra (arte 'ue tanto nosotros como todo lo nuestro sea
(ara :l, es decir, (ara su voluntad. 2ue nuestro $o0o no consista en ,aber acallado
nuestra necesidad ni en ,aber a(a$ado la sed de la *elicidad. 2ue nuestro $o0o sea
su misma voluntad reali0ada en nosotros " (or nosotros. Cada d3a le (edimos en la
oraci/n: .!$ase tu voluntad en la tierra como en el cielo.

% 1

O amor sanctus et castusA O dulcis et suavis aOectioA O (ura et de*aecata
intentio voluntatis, eo certe de*aecatior et (urior, 'uo in ea de (ro(rio nil iam
admi-tum relin'uitur, eo suavior et dulcior, 'uo totum divinum est 'uod sentiturA
Sic aEci, dei)cari est. 2uamodo stilla a'uae modica multo in*usa vino, de)cere a se
tota videtur, dum et sa(orem vini induit et colorem, et 'uomodo *errum i$nitum et
candens i$ni simillimum )t, (ristina (ro(ria'ue e-utum *orma, et 'uomodo solis
luce (er*usus aer in eamdem trans*ormatur luminis claritatem, adeo ut non tam
illuminatus 'uam i(sum lumen esse videatur, sic omnem tunc in sanctis ,umanam
aOectionem 'uodam ineOabili modo necesse erit a semeti(sa li'uescere, at'ue in
Dei (enitus trans*undi voluntatem. Alio'uin 'uomodo omnia in omnibus erit Deus, si
in ,omine de ,omine 'uid'uam su(ererit; >anebit 'uidem substantia, sed in alia
*orma, alia $loria alia'ue (otentia.

@O, amor casto " santoA @O, dulce " suave a*ectoA +O, (ura " lim(ia intenci/n de
la voluntadA 9anto m!s lim(ia " (ura cuanto menos me0clada est! de lo su"o
(ro(io+ " tanto m!s suave " dulce cuanto m!s divino es lo 'ue se siente. Amar as3
es estar "a divini0ado. Como la $otita de a$ua ca3da en el vino (ierde su naturale0a
" toma el color " el sabor del vino+ como el ,ierro candente " al ro5o (arece tocarse
en *ue$o vivo olvidado de su (ro(ia " nuestra naturale0a+ o como el aire, baado
en los ra"os del sol, se trans*orma en lu0, " m!s 'ue iluminado (arece ser :l mismo
lu0. As3 les sucede a los santos. 9odos los a*ectos ,umanos se *unden de modo
ine*able, " se con*unden con la voluntad de Dios. =Ser3a Dios todo en todos si
'uedase todav3a al$o del ,ombre en el ,ombre; Permanecer!, sin duda, la
sustancia+ (ero en otra *orma, en otra $loria, en otro (oder.

% 7

2uando ,oc erit; 2uis ,oc videbit; 2uis (ossidebit; 2uando veniam, et
a((arebo ante *aciem Dei; Domine Deus meus, tibi di-it cor meum: e-'uisivit te
*acies mea+ *aciem tuam, Domine, re'uiram. Putas videbo tem(lum sanctum
tuum;

=Cu!ndo ser! esto; =2ui:n lo ver!; =2ui:n lo (oseer!; =Cu!ndo vendr: " ver: el
rostro de Dios; Seor, Dios m3o, mi cora0/n te dice: mi rostro te busca a ti. Seor,
busco tu rostro.=Cu!ndo contem(lar: tu santuario;

Ca(3tulo 1J

% &

4$o (uto nun ante sane (er*ecte im(letum iri: Dili$es Dominum Deum tuum e- toto
corde tuo, et e- tota anima tua, et e- tota virtute tua, 'uous'ue i(sum cor co$itare
iam non co$atur de cor(ore, et anima eidem in ,oc statu vivi)cando et sensi)cando
intendere desinat, et virtus eiusdem relevata molestiis, in Dei (otentia roboretur.
#m(ossibile nam'ue est tota ,aec e- toto ad Deum colli$ere, et divino in)$ere
vultui, 'uamdiu ea ,uic *ra$ili et aerumnoso cor(ori intenta et distenta necesse est
subservire.

6o creo 'ue no es (osible amar al Seor tu Dios ron todo tu cora0/n, con toda tu
alma " con todas tus *uer0as, mientras el cora0/n no se vea libre de los cuidados
del cuer(o, el alma no cese de conservarlo " vivi)carlo, " sus *uer0as, desli$adas
de todas las di)cultades, no se vi$oricen con el (oder contem(le continuamente su
rostro, mientras viva ocu(ada " distra3da, sirviendo a este cuer(o *r!$il " car$ado
de miserias.

% 1

#ta'ue in cor(ore s(irituali et immortali, in cor(ore inte$ro, (lacido (lacito'ue, et
(er omnia subiecto s(iritui, s(eret se anima 'uartum a((re,endere amoris $radum,
vel (otius in i(so a((re,endi, 'ui((e 'uod Dei (otentiae est dare cui vult, non
,umanae industriae asse'ui. 9unc, in'uam, summum obtinebit *acile $radum, cum
in $audium Domini sui (rom(tissime et avidissime *estinantem nulla iam retardabit
carnis illecebra, nulla molestia conturbabit. Putamusne tamen ,anc $ratiam vel e-
(arte sanctos >art"res assecutos, in illis ad,uc victoriosis cor(oribus constitutos;
>a$na vis (rorsus amoris illas animas introrsum ra(uerat, 'uae ita sua cor(ora *oris
e-(onere et tormenta contemnere valuerunt. At (ro*ecto doloris acerrimi sensus
non (otuit nisi turbare serenum, etsi non (erturbare.

4ste cuarto $rado de amor no es(ere el alma conse$uirlo, o, me5or dic,o, verse
a$raciada con :l sino en el cuer(o es(iritual e inmortal, en el cuer(o 3nte$ro,
(l!cido " sose$ado " sumiso (or entero al es(3ritu. 4s una $racia 'ue (rocede del
(oder divino " no del es*uer0o ,umano. 4ntonces Nre(itoN obtendr! *!cilmente el
sumo $rado. Cuando corra de buena voluntad " con $ran deseo al $o0o de su Seor,
sin 'ue le *renen los atractivos de la carne ni le turben sus molestias. =Podemos
(ensar 'ue los santos m!rtires alcan0aron esta $racia, al menos en (arte, mientras
viv3an en sus cuer(os $loriosos; Una $ran *uer0a arrebataba interiormente sus
almas, " les ,ac3a ca(aces de entre$ar sus cuer(os " des(reciar los tormentos. Por
eso los atroces dolores (udieron turbar su serenidad, (ero no se la ,icieron (erder.

Ca(3tulo 7K

% &

2uid autem iam solutas cor(oribus; #mmersas e- toto credimus immenso illi
(ela$o aeterni luminis et luminosae aeternitatis.

=6 'u: (ensar de las almas 'ue "a est!n libres de sus cuer(os; Creemos 'ue
est!n totalmente sumer$idas en a'uel (i:la$o inmenso de la eterna lu0 " luminosa
eternidad.

% 1
2UOD 84C A894 R4SURR4C9#O84> POSS#89

Sed si, 'uod non ne$atur, velint sua cor(ora rece(isse, aut certe reci(ere
desiderent et s(erent, li'uet (rocul dubio necdum a sei(sis (enitus immutatas,
'uibus constat necdum (enitus deesse de (ro(rio, 'uo vel modice intentio
reCectatur. Donec er$o absor(ta sit mors in victoria, et noctis undi'ue terminos lu-
(erennis invadat et occu(et us'ue'ua'ue, 'uatenus et in cor(oribus $loria caelestis
eOul$eat, non (ossunt e- toto animae sei(sas e-(onere et transire in Deum,
nimirum li$atae cor(oribus etiam tunc, etsi non vita vel sensu, certe aOectu
naturali, ita ut abs'ue ,is nec velint, nec valeant consummari.

A894S D4 LA R4SURR4CC#/8 4S #>POS#BL4

Pero si los muertos as(iran todav3a a reunirse con sus cuer(os, como no (uede
ne$arse, o desean " es(eran recibirlos, es evidente 'ue no se ,an trans*ormado del
todo " 'ue todav3a les 'ueda al$o de s3 mismos, (or (oco 'ue sea, 'ue distrae su
atenci/n. >ientras la muerte no 'uede absorbida (or la victoria, " la lu0 (erenne no
invada los dominios todos de la noc,e, " la $loria no res(lande0ca en los cuer(os,
las almas no (ueden salir de s3 mismas " lan0arse a Dios. 9odav3a est!n li$adas al
cuer(o, no (or la vida " los sentidos, sino (or el a*ecto natural. 6 sin :l no 'uieren ni
(ueden (oseer la (er*ecci/n.

% 7

#ta'ue ante restaurationem cor(orum non erit ille de*ectus animorum, 'ui
(er*ectus et summus est i(sorum status, ne carnis iam sane consortium s(iritus non
re'uireret, si abs'ue illa consummaretur. 4nimvero abs'ue (ro*ectu animae nec
(onitur cor(us, nec resumitur. Deni'ue (retiosa in cons(ectu Domini mors
sanctorum eius. 2uod si mors (retiosa, 'uid vita, et illa vita; 8ec mirum si cor(us
iam $loriae con*erre videtur s(iritui, 'uod et in)rmum et mortale constat i(si non
mediocriter valuisse. O 'uam verum locutus est 'ui di-it dili$entibus Deum omnia
coo(erari in bonumA Valet Deum dili$enti animae cor(us suum in)rmum, valet et
mortuum, valet et resuscitatum: (rimo 'uidem ad *ructum (aenitentiae, secundo ad
re'uiem, (ostremo ad consummationem. >erito sine illo (er)ci non vult, 'uod in
omni statu in bonum sibi subservire (ersentit.

As3, (ues, antes de la restauraci/n de los cuer(os no se dar! ese des*allecer del
alma, 'ue es su estado sumo " m!s (er*ecto+ si el alma alcan0ara su (lenitud sin el
cuer(o, no desear3a "a 5am!s su com(a3a. De este modo, el alma siem(re sale
bene)ciada: cuando de5a el cuer(o " cuando lo vuelve a tomar. Por eso es cosa
(reciosa a los o5os del Seor la muerte de sus 5untos. Si la muerte es (reciosa, ='u:
ser! la vida, " tal vida; 8o ,a" 'ue maravillarse 'ue el cuer(o $lorioso aumente la
dic,a del alma, si recordamos 'ue cuando era *r!$il 6 mortal le a"uda tanto. @2u:
verdad m!s $rande (ronunci/ el 'ue di5o: 2ue Dios ,ace concurrir todas las cosas
(ara el bien de los 'ue le aman: Al alma 'ue ama a Dios le sirve de muc,o su
cuer(o : cuando es d:bil, cuando est! muerto " cuando descansa. Lo (rimero, (ara
,acer *rutos de (enitencia+ lo se$undo, (ara su descanso+ " lo tercero, (ara su
consumaci/n. Con ra0/n no se considera (er*ecta sin :l, (ues en todos los estados
colabora (ara su bien.

Ca(3tulo 7&

% &

Bonus (lane )dus'ue comes caro s(iritui bono, 'uae i(sum aut, si onerat, iuvat,
aut, si non iuvat, e-onerat, aut certe iuvat, et minime onerat. Primus status
laboriosus, sed *ructuosus+ secundus otiosus, sed minime *astidiosus+ tertius et
$loriosus. Rudi et s(onsum in Canticis ad (ro*ectum ,unc trimodum invitantem:
Comedite, in'uit, amici et bibite, et inebriamini carissimi. Laborantes in cor(ore
vocat ad cibum+ iam (osito cor(ore 'uiescentes ad (otum invitat+ resumentes
cor(ora, etiam ut inebrientur im(ellit, 'uos et vocat carissimos, nimirum caritate
(lenissimos. 8am et in ceteris, 'uos non carissimos, sed amicos a((ellat, diOerentia
est, ut ,i 'uidem 'ui in carne ad,uc $ravati $emunt, cari ,abeantur (ro caritate
'uam ,abent, 'uo et vero iam soluti carnis com(ede sunt, eo sint cariores, 'uo et
(rom(tiores at'ue e-(editiores *acti ad amandum. Porro (rae utris'ue merito
nominantur et sunt carissimi, 'ui, rece(ta iam secunda stola, in cor(oribus uti'ue
eum $loria resum(tis, tanto in Dei *eruntur amorem liberiores et alacriores, 'uanto
et de (ro(rio nil iam residuum est, 'uod eos ali'uatenus sollicitet vel retardet. 2uod
'uidem neuter sibi reli'uorum statuum vindicat, cum et in (riori cor(us cum labore
(ortetur, et in secundo 'uo'ue non sine ali'ua (ro(rietate desiderii e-s(ectetur.

Bueno " )el com(aero es el cuer(o (ara el es(3ritu bueno : cuando le (esa, le
a"uda. Si no le a"uda, le de5a libre+ o le a"uda " no le sirve de car$a. 4l (rimer
estado es in$rato, (ero *ecundo. 4l se$undo es ocioso, (ero nada (enoso. 6 el
tercero es todo $lorioso. 4scuc,a c/mo invita el es(oso en el Cantar a subir (or
estos (rados: Comed, ami$os m3os, " bebed embria$aos, car3simos. A los 'ue
traba5an con el cuer(o les llama a comer+ a los 'ue descansan, (rivados del cuer(o,
les invita a beber+ " a los 'ue vuelven a tomar el cuer(o les anima a 'ue se
embria$uen " les llama car3simos, es decir, llen3simos de caridad. A los otros les da
solamente el nombre de ami$os, (or'ue $imen todav3a o(rimidos (or el (eso del
cuer(o " son amados (or la caridad 'ue tienen. 6 si est!n libres de los la0os de la
carne, son tanto m!s amados cuanto m!s (rontos " desembara0ados est!n (ara
amar. Con muc,o ma"or motivo 'ue :stos, merecen llamarse " ser amad3simos los
'ue ,an recibido la se$unda estola, tomando de nuevo los cuer(os $loriosos. Se
lan0an libres " ardientes a amar a Dios, (or'ue nada tienen en s3 mismos 'ue les
solicite o los demore. 4sto no lo dis*rutan los otros estados. 4n el (rimero se lleva el
cuer(o con traba5o, " en el se$undo se es(era al mismo cuer(o con cierto deseo.

Ca(3tulo 71

% &

Primo er$o )delis anima comedit (anem suum, sed, ,euA in sudore vultus sui e.
#n carne 'ui((e manens ad,uc ambulat (er )dem, 'uam sane o(erari (er
dilectionem necesse est, 'uia, si non o(eratur, mortua est. Porro i(sum o(us cibus
est, dicente Domino: >eus cibus est, ut *aciam voluntatem Patris me. De,inc, carne
e-uta, iam (ane doloris non cibatur, sed vinum amoris, tam'uam (ost cibum,
(lenius ,aurire (ermittitur, non (urum tamen, sed 'uomodo sub s(onsae nomine
i(sa dicit in Canticis: Bibi vinum meum cum lacte meo. Vino enim divini amoris
miscet etiam tunc dulcedinem naturalis aOectionis, 'ua resumere cor(us suum,
i(sum'ue $lori)catum, desiderat. Aestuat er$o iam tunc sanctae caritatis (otata
vino, sed (lane nondum us'ue ad ebrietatem, 'uoniam tem(erat interim ardorem
illum ,uius lactis (ermi-tio. 4brietas deni'ue solet evertere mentes, at'ue omnino
reddere immemores sui. At non e- toto sui oblita est, 'uae ad,uc de (ro(rio cor(ore
co$itat suscitando. Ceterum ,oc ade(to, 'uod solum uti'ue deerat, 'uid iam
im(edit a se i(sa 'uodammodo abire, et ire totam in Deum, eo'ue (enitus sibi
dissimillimam )eri, 'uo Deo simillimam eEci donatur; 9um demum ad crateram
admissa sa(ientiae, illam de 'ua le$itur: 4t cali- meus inebrians 'uam (raeclarus
estA, 'uid mirum iam si inebriatur ab ubertate domus Dei, cum, nulla mordente cura
de (ro(rio, secura bibit (urum et novum illud cum C,risto in domo Patris eius;

4n el (rimero el alma )el come su (an, (ero con el sudor de su rostro. Permanece
todav3a en la carne " vive de la *e, 'ue debe ser *ecunda (or la caridad, "a 'ue la *e
sin obras est! muerta. Las mismas obras le sirven de alimento, como dice el Seor:
>i alimento es ,acer la voluntad de mi Padre. Des(u:s, des(o5ado de la carne, no
come el (an del dolor, sino 'ue se le (ermite beber en abundancia el vino del amor,
como suele ,acerse des(u:s de las comidas. Pero no lo bebe (uro, sino como dice
la es(osa del Cantar: .e bebido de mi vino " de mi lec,e. 4l vino del amor est! a?n
me0clado con el deleite de Dios. 4s im(osible 'ue el alma se reco5a toda en Dios "
del a*ecto natural, 'ue le im(ulsa a tomar nuevamente su cuer(o $lori)cado. 4l vino
de la santa caridad la llena de calor, (ero todav3a no la embria$a, (or'ue la *uer0a
del vino se reba5a con la mi-tura de lec,e. La embria$ue0, adem!s, suele (erturbar
el 5uicio " 'uitar la memoria. 6 la 'ue todav3a (iensa en la resurrecci/n del cuer(o
no est! enteramente olvidada de s3. Cuando :ste a(are0ca resucitado Nlo ?nico 'ue
le *alta 'u: le im(edir! salir de s3 misma, lan0arse toda ,acia a Dios " ,acerse
com(letamente deseme5ante de s3, (or'ue se le concede aseme5arse a Dios; Se le
(ermite beber en la co(a de la sabidur3a, de la 'ue se ,a dic,o: @2u: maravilloso es
el c!li0 'ue embria$a A =C/mo no va a saciarse de la abundancia de la casa de Dios,
si est! libre de todo cuidado " bebe con Cristo el vino (uro " nuevo en la casa del
Padre;

Ca(3tulo 77

% &

.oc vero convivium tri(le- celebrat Sa(ientia, et e- una com(let caritate, i(sa
cibans laborantes, i(sa (otans 'uiescentes, i(sa re$nantes inebrians. 2uomodo
autem in convivio cor(orali ante cibus 'uam (otus a((onitur, 'uoniam et tali ordine
natura re'uirit, ita et ,ic. Primo 'uidem ante mortem in carne mortali labores
manuum nostrarum manducamus, cum labore 'uod $lutiendum est masticantes+
(ost mortem vero in vita s(irituali iam bibimus, suavissima 'uadam *acilitate 'uod
(erci(itur colantes+ tandem, redivivis cor(oribus, in vita immortali inebriamur, mira
(lenitudine e-uberantes. .aec (ro eo 'uod s(onsus in Canticis dicit: Comedite,
amici, et bibite, et inebriamini, carissimi. Comedite ante mortem, bibite (ost
mortem, inebriamini (ost resurrectionem.

4ste tri(le ban'uete lo brinda la sabidur3a con el (lato ?nico de la caridad:
alimenta a los 'ue traba5an, da de beber a los 'ue descansan " embria$a a los 'ue
reinan. 6 as3 como en el ban'uete cor(oral se sirve antes a comida 'ue la bebida,
(or'ue as3 lo (ide el instinto, lo mismo sucede a'u3. Antes de morir comemos del
traba5o de nuestras manos, con esta carne mortal, teniendo 'ue masticar lo 'ue
tomamos. Des(u:s de la muerte $o0amos e la vida es(iritual " comen0amos "a a
beber, asimilando *!cil " $ustosamente lo 'ue recibimos. <inalmente, resucitado "a
el cuer(o, nos embria$amos de la vida inmortal " rebosamos de incalculable
(lenitud . 4sto 'uiere decir el es(oso en los Cantares: Comed ami$os m3os, " bebed+
embria$aos, car3simos. Comed antes de la muerte, bebed cuando ,a lle$ado la
muerte " embria$aos des(u:s de la resurrecci/n.

% 1

>erito iam carissimi, 'ui caritate inebriantur+ merito inebriati, 'ui ad nu(tias
A$ni introduci merentur, edentes et bibentes su(er mensam illius in re$no suo,
'uando sibi iam e-,ibet $loriosam 4cclesiam, non ,abentem maculam ne'ue
ru$am aut ali'uid ,uiusmodi. 9unc (rorsus inebriat carissimos suos, tunc torrente
volu(tatis suae (otat, 'uoniam 'uidem in com(le-u illo arctissimo et castissimo
s(onsi et s(onsae, Cuminis im(etus laeti)cat civitatem Dei. 2uod non aliud esse
arbitror 'uam Dei <ilium, 'ui transiens ministrat, 'uemadmodum i(se (romisit, ut
e- ,oc iam iusti e(ulentur et e-sultent in cons(ectu Dei, et delectentur in laetitia.
.inc illa satietas sine *astidio+ ,inc insatiabilis illa sine in'uietudine curiositas+ ,inc
aeternum illud at'ue ine-(lebile desiderium, nesciens e$estatem+ ,inc deni'ue
sobria illa ebrietas, vero, non mero in$ur$itans, non madens vino, sed ardens Deo.
4- ,oc iam 'uartus ille amoris $radus (er(etuo (ossidetur, cum summe et solus
dili$itur Deus, 'uia nec nosi(sos iam nisi (ro(ter i(sum dili$imus, ut sit i(se
(raemium amantium se, (raemium aeternum amantium in aeternum.

Con ra0/n llama car3simos a los ebrios de caridad, " ebrios a los 'ue merecen ser
introducidos en las bodas del Cordero, (ara 'ue coman " beban en la mesa de su
reino cuando (resente a su #$lesia $loriosa, lim(ia de manc,a " arru$a " dem!s
im(er*ecciones. 4ntonces embria$a a sus ami$os " es da a beber en el torrente de
sus delicias. 4s a'uel abra0o tan a(retado " tan casto del es(oso " de la es(osa,
cu"as a$uas caudalosas ale$ran la ciudad de Dios. Lo cual, a mi (arecer, no es otra
cosa 'ue el .i5o de Dios 'ue (asa " sirve, como :l mismo (rometi/, (ara 'ue los
5ustos se ale$ren, $ocen " salten de 5?bilo ante Dios. 4s saciedad 'ue no cansa,
curiosidad insaciable " tran'uila, deseo eterno 'ue nunca se calma ni conoce
limitaci/n, sobria embria$ue0 'ue no se ane$a en vino ni destila alco,ol, sino 'ue
arde en Dios. A,ora es cuando (osee (ara siem(re el cuarto $rado del amor, en el
'ue se ama solamente a Dios de modo sumo. 6a no nos amamos a nosotros mismos
sino (or :l, " :l ser! el (remio de los 'ue le aman, el (remio eterno de los 'ue le
aman eternamente.

Ca(3tulo 7D

% &
PROLOGUS 4P#S9OLA4 S42U489#S

>emini me dudum ad sanctos *ratres Cartusienses scri(sisse e(istolam, ac de
,is i(sis in ea $radibus inter cetera diseruisse. <orte autem alia ibi, etsi non aliena,
de caritate locutus sum+ et ob ,oc 'uaedam ,uius ,uic 'uo'ue sermoni subiun$ere
non inutile duco, (raesertim cum *acilius ad manum ,abeam transcribere iam
dictata, 'uam nova iterum dictare.

PROLOGO A LA CAR9A S#GU#4894

Recuerdo 'ue escrib3 ,ace tiem(o una carta a los santos ,ermanos de la Cartu5a,
en la 'ue les ,ablaba de estos mismos $rados. 2ui0! ,ac3a all3 otras reCe-iones
sobre la caridad, (ero todas eran sobre el mismo tema. Por eso me (arece ?til
aadir a este traba5o al$una de ellas, sobre todo (or'ue me resulta m!s *!cil co(iar
lo 'ue "a est! dictado 'ue com(onerlo de nuevo.

% 1

#8C#P#9 4P#S9OLA D4 CAR#9A94 AD SA8C9OS <RA9R4S CAR9US#A4

#lla, in'uam, vera et sincera est caritas, et omnino de corae (uro, et conscientia
bona, et )de non )cta, *atenda (rocedere, 'ua (ro-imi bonum, ae'ue ut nostrum,
dili$imus. 8am 'ui ma$is aut certe solum dili$it suum, convincitur non caste dili$ere
bonum, 'uod uti'ue (ro(ter se dili$it, non (ro(ter i(sum. 4t ,ic talis non (otest
oboedire Pro(,etae, 'ui ait: Con)temini Domino, 'uoniam bonus . Con)tetur
'uidem, 'uia *ortasse bonus est sibi, non autem 'uoniam bonus est in se.
2ua(ro(ter noverit in se diri$i illud ab eodem Pro(,eta o((robrium: Con)tebitur
tibi, eum bene*eceris ei. 4st 'ui con)tetur Domino 'uoniam (otens est, et est 'ui
con)tetur 'uoniam sibi bonus est, et item 'ui con)tetur 'uoniam sim(liciter bonus
est. Primus servus est, et timet sibi+ secundus mercenarius, et cu(it sibi+ tertius
)lius, et de*ert (atri. #ta'ue et 'ui timet, et 'ui cu(it, uter'ue (ro se a$unt. Sola
'uae in )lio est caritas non 'uaerit 'uae sua sunt.

CO>#48RA LA CAR9A SOBR4 LA CAR#DAD A LOS SA89OS .4R>A8OS D4 LA
CAR9UBA

La caridad aut:ntica " verdadera, la 'ue (rocede de un cora0/n (uro, de una
conciencia buena " de una *e sincera, es a'uella (or la 'ue amamos el bien del
(r/5imo como el nuestro. Por'ue 'uien s/lo ama lo su"o, o lo ama m!s 'ue a los
dem!s, es evidente 'ue no ama el bien (or el bien, sino (or su (ro(io (rovec,o. 8o
atiende al (ro*eta, 'ue dice: Dad $racias al Seor, (or'ue es bueno. Le $lori)ca, sin
duda, (or'ue es bueno (ara :l, no (or'ue es bueno en s3 mismo. 6 merece a'uel
re(roc,e del salmo : 9e alabar! cuando le ,a$as bene)cios. .a" 'uienes alaban a
Dios (or'ue es (oderoso, otros (or'ue es bueno con ellos, " otros (or'ue es bueno
en s3 mismo. Los (rimeros son esclavos " est!n llenos de temor. Los se$undos son
asalariados " les domina la codicia. Los terceros son ,i5os " ,onran a su (adre Los
'ue temen " codician s/lo se miran a s3 mismos. 4l amor del ,i5o, en cambio, no
busca su (ro(io inter:s.

% 7

2uamobrem (uto de illa dictum: Le- Domini immaculata, convertens animas
'uod sola videlicet sit, 'uae ab amore sui et mundi avertere (ossit animum et in
Deum diri$ere. 8ec timor 'ui((e, nec amor (rivatus convertunt animam. >utant
interdum vultum vel actum, aOectum num'uam: <acit 'uidem nonnum'uam etiam
servus o(us Dei, sed 'uia non s(onte, in sua ad,uc duritia (ermanere co$noscitur.
<acit et mercenarius, sed 'uia non $ratis, (ro(ria tra,i cu(iditate convincitur. Porro
ubi (ro(rietas, ibi sin$ularitas+ ubi autem sin$ularitas, ibi an$ulus+ ubi vero an$ulus,
ibi sine dubio sordes sive rubi$o. Sit ita'ue servo sua le-, timor i(se 'uo
constrin$itur+ sit sua mercenario cu(iditas, 'ua et i(se arctatur, 'uando tentatur
abstractus et illectus . Sed ,arum nulla, aut sine macula est, aut animas convertere
(otest. Caritas vero convertit animas, 'uas *acit et voluntarias.

Pienso 'ue a :ste se re)ere la 4scritura: La le" del Seor es (er*ecta, " convierte
las almas. Por'ue es la ?nica ca(a0 de arrancar al alma del amor de s3 misma " del
mundo, " volverla ,acia Dios. 8i el temor ni el amor de s3 mismo son ca(aces de
convertir el alma. A veces cambian la e-(resi/n del rostro o la conducta e-terior,
mas nunca los sentimientos. Los esclavos ,acen al$unas veces obras de Dios, (ero
no las reali0an es(ont!neamente " les cuesta muc,o. 9ambi:n los asalariados, (ero
no lo ,acen $ratuitamente, " se de5an arrastrar (or la codicia. Donde ,a" amor
(ro(io all3 ,a" individualismo. 6 donde ,a" individualismo ,a" rincones. 6 donde
,a" rincones ,a" basura e inmundicia. La le" del siervo es el temor 'ue le invade.
La del asalariado es la codicia 'ue le domina, le atrae " le distrae. 8in$una de estas
le"es es (ura " ca(a0 de convertir las almas. La caridad, en cambio, convierte las
almas " las ,ace tambi:n libres.

Ca(3tulo 7F

% &

Porro in eo eam di-erim immaculatam, 'uod nil sibi de suo retinere consuevit.
Cui nem(e de (ro(rio ni,il est, totum (ro*ecto 'uod ,abet, Dei est+ 'uod autem Dei
est, immundum esse non (otest. Le- er$o Domini immaculata, caritas est, 'uae non
'uod sibi utile est, 'uaerit, sed 'uod multis. Le- autem Domini dicitur, sive 'uod
i(se e- ea vivat, sive 'uod eam nullus, nisi eius dono, (ossideat. 8ec absurdum
videatur, 'uod di-i etiam Deum vivere e- le$e, cum non alia 'uam caritate di-erim.
2uid vero in summa et beata illa 9rinitate summam et ineOabilem illam conservat
unitatem, nisi caritas; Le- est er$o, et le- Domini, caricas, 'uae 9rinitatem in
unitate 'uodammodo co,ibet et colli$at in vinculo (acis.

La llamo adem!s inmaculada, (or'ue no acostumbra retener nada de lo su"o.
A,ora bien, cuando el ,ombre no tiene nada (ro(io, todo lo 'ue tiene es de Dios. 6
lo 'ue es de Dios no (uede ser im(uro. Por tanto, la le" inmaculada del Seor es la
caridad, 'ue no busca su (ro(io (rovec,o, sino el de los dem!s. Se llama le" del
Seor, (or'ue :l mismo vive de ella, o (or'ue nadie la (osee Si no la recibe
$ratuitamente de :l. 8o es absurdo decir 'ue Dios tambi:n vive se$?n una le", "a
'ue esta le" es la caridad. =2u: es lo 'ue conserva la soberana e ine*able unidad
en la beat3sima " suma 9rinidad sino la caridad; Le" es, en e*ecto, " le" del Seor la
caridad, (or'ue mantiene a la 9rinidad en la unidad, " la enla0a con el v3nculo de la
(a0.

% 1

8emo tamen me aestimet caritatem ,ic acci(ere 'ualitatem vel ali'uod accidens
Nalio'uin in Deo dicerem, 'uod absit, esse ali'uid 'uod Deus non estN, sed
substantiam illam divinam, 'uod uti'ue nec novum, nec insolitum est, dicente
#oanne: Deus caritas est. Dicitur er$o recte caritas, et Deus, et Dei donum. #ta'ue
caritas dat caritatem, substantiva occidentalem. Ubi dantem si$ni)cat, nomen
substantiae est+ ubi donum, 'ualitatis. .aec est le- aeterna, creatri- et $ubernatri-
universitatis. Si'uidem in (ondere, et mensura, et numero (er eam *acta sunt
universa et ni,iA sine le$e relin'uitur, cum i(sa 'uo'ue le- omnium sine le$e non
sit, non tamen alia 'uam sei(sa, 'ua et sei(sam, etsi non creavit, re$it tamen.

Pero nin$uno (iense 'ue ,ablo a'u3 de la caridad como de una cualidad o
accidente Nlo cual ser3a decir 'ue en Dios ,a" al$o 'ue no es DiosN, sino de la misma
sustancia divina. 4ste modo de ,ablar no es nuevo ni ins/lito, (ues Buan dice: Dios
es caridad. Se llama, (ues, caridad a Dios " al don de Dios. La caridad da caridad ,
la caridad sustantiva de la accidental. Cuando se re)ere al 'ue da, es el nombre de
la sustancia. Cuando si$ni)ca el don, es la cualidad. 4sta es la le" eterna, 'ue todo
lo crea " lo $obierna. 4lla ,ace todo con (eso, n?mero " medida. 8ada est! libre de
la le", ni si'uiera el 'ue es la le" de todos. 6 esta le" es esencialmente le", 'ue no
tiene (oder creador, (ero 'ue se ri$e a s3 misma.

Ca(3tulo 7G

% &

Ceterum servus et mercenarius ,abent le$em non a Domino, sed 'uam i(si sibi
*ecerunt, ille Deum non amando, iste (lus aliud amando. .abent, in'uam, le$em
non Domini, sed suam, illi tamen, 'uae Domini est, subiectam. 4t 'uidem suam sibi
'uis'ue le$em *acere (otuerunt+ non tamen eam incommutabili aeternae le$is
ordini subducere (otuerunt. 9unc autem di-erim 'uem'ue sibi *ecisse suam le$em,
'uando communi et aeternae e$i (ro(riam (raetulit voluntatem, (erverse uti'ue
volens suum imitari Creatorem, ut sicut i(se sibi le- sui'ue iuris est, ita is 'uo'ue
sei(sum re$eret, et le$em sibi suam *aceret voluntatem. Grave uti'ue et
im(ortabile iu$um su(er omnes )lios Adam , ,euA inclinans et incurvans cervices
nostras, adeo ut vita nostra in*erno a((ro(in'uarit.

Por lo dem!s, los esclavos " asalariados tienen tambi:n su le"+ 'ue no es la del
Seor, sino la 'ue ellos mismos se ,an im(uesto. Los (rimeros no aman a Dios, los
otros aman otras cosas m!s 'ue a :l. 9ienen re(ito, no la le" del Seor, sino la su"a
(ro(ia+ aun'ue, de ,ec,o, est! su(editada a la divina. .an (odido ,acer su (ro(ia
le", (ero no ,an (odido substraerse al orden inmutable de la le" eterna. 6o dir3a 'ue
cada uno se *abrica su le" cuando (re)ere su (ro(ia voluntad a la le" eterna "
com?n, 'ueriendo imitar (erversamente a su Creador. Por'ue as3 como :l es la le"
de s3 mismo " no de(ende de nadie, tambi:n :stos 'uieren re$irse a s3 mismos " no
tener otra le" 'ue su (ro(ia voluntad. +2u:, "u$o tan (esado e inso(ortable el de
todos los ,i5os de Ad!n, 'ue a(lasta " encorva nuestra cervi0 " (one nuestra vida al
borde del se(ulcroA

% 1

#n*eli- e$o ,omo, 'uis me liberabit de cor(ore mortis ,uius 'uo uti'ue (remor
et (aene o((rimor, ita ut, nisi 'uin Dominus adiuvit me, (aulo minus ,abitasset in
in*erno anima mea: Sub ,oc onere $ravatus $emebat 'ui dicebat: 2uare (osuisti
me contrarium tibi, et *actus sum mi,imeti(si $ravis; Ubi di-it: <actus sum
mi,imeti(si $ravis, ostendit 'uod le- i(se sibi esset, nec alius ,oc 'uam sibi i(se
*ecisset. 2uod autem, lo'uens Deo, (raemisit: Posuisti me contrarium tibi, Dei se
tamen non eOu$isse le$em indicavit. .oc 'ui((e ad aeternam 5ustam'ue Dei le$em
(ertinuit, ut 'ui noluit suaviter re$i, (oenaliter a sei(so re$eretur, 'ui'ue s(onte
iu$um suave et onus leve caritatis abiecit, (ro(riae voluntatis onus im(ortabile
sustineret invitus: >iro ita'ue et iusto modo aeterna le- *u$itivum suum et (osuit
eidem i(si contrarium, et retinuit subiectum,

@Desdic,ado de m3A@2uien me librar! de este cuer(o de muerte, 'ue me abruma "
casi me a(lasta; Si el Seor no me ,ubiera a"udado, "a ,abitar3a mi alma en el
se(ulcro. 4ste (eso o(rim3a al 'ue sollo0aba " dec3a: =Por 'u: me ,aces blanco
tu"o, cuando ni a m3 mismo (uedo so(ortarme; Al decir: ni a m3 mismo (uedo
so(ortarme, indica 'ue se ,a convertido en le" de s3 mismo " en autor de su (ro(ia
le". 6 al decir a Dios: me ,aces blanco tu"o, muestra 'ue no (uede substraerse a la
le" de Dios. Por'ue es (ro(io de a le" santa " eterna de Dios 'ue 'uien no 'uiere
$uiarse (or el amor, se obede0ca a s3 mismo con dolor. 6 'uien deseca el "u$o
suave " la car$a li$era de la caridad, se ve *or0ado a a$uantar el (eso intolerable de
la (ro(ia voluntad. De este modo tan admirable " 5usto, la le" eterna convierte en
enemi$os su"os a 'uienes le rec,a0an, " adem!s los mantiene ba5o su dominio.

% 7

dum videlicet nec iustitiae (ro meritis le$em evasit, nec tamen cum Deo in sua
luce, in sua re'uie, in sua $loria remansit, subiectus (otestati et submotus *elicitate.
Domine Deus meus, cur non tollis (eccatum meum, et 'uare non au*ers ini'uitatem
meam , ut, abiecta $ravi sarcina (ro(riae voluntatis, sub levi onere caritatis
res(irem, nec iam servili umore coercear, nec mercenaria cu(iditate illiciar, sed
a$ar S(iritu tuo, s(iritu libertatis, 'uo a$untur )lii tui, 'ui testimonium reddat
s(iritui meo, 'uod et e$o sim unus e- )liis, dum eadem mi,i le- *uerit 'uae et tibi,
et sicut tu es, ita et i(se sim in ,oc mundo; .i si'uidem 'ui ,oc *aciunt 'uod ait
A(ostolus: 8emini 'uid'uam debeatis, nisi ut invicem dili$atis, (rocul dubio sicut
Deus est, et i(si sunt in ,oc mundo, nec servi aut mercenarii sunt, sed )lii.

8o trascienden con su vida la le" de la 5usticia, ni (ermanecen con Dios en su lu0,
en su re(oso en su $loria. 4st!n sometidos a su (oder " e-cluidos de su *elicidad.
Seor, Dios m3o, =(or 'u: no (erdonas mi (ecado " borras mi cul(a; .a0 'ue arro5e
de m3 el (eso abrumador de la voluntad (ro(ia " res(ire con la car$a li$era de la
caridad. 2ue no me obli$ue el temor servil ni me consuma la codicia del
mercenario, sino 'ue sea tu es(3ritu 'uien me mueva. 4l es(3ritu de libertad 'ue
mueve a tus ,i5os, d: testimonio a mi es(3ritu 'ue so" uno de ellos, 'ue ten$o la
misma le" 'ue t? " 'ue so" en este mundo un imitador tu"o. Los 'ue cum(len e
conseBo del A(/stol: 8o ten$!is otra deuda con nadie 'ue la del amor mutuo, imitan
a Dios en este mundo " no son esclavos ni mercenarios, sino ,i5os.

Ca(3tulo 7H

% &

#ta'ue nec )lii sunt sine le$e, nisi *orte ali'uis aliter sentiat (ro(ter ,oc 'uod
scri(tum est: #ustis non est le- (osita. Sed sciendum 'uod alia est le- (romul$ata a
s(iritu servitutis in timore, alia a s(iritu libertatis data in suavitate. 8ec sub illa
esse con$untur )lii, nec sine ista (atiuntur. Vis audire 'uia iustis non est le- (osita;
8on acce(istis, ait, s(iritum servitutis iterum in timore. Vis audire 'uod tamen sine
le$e caritatis non sint; Sed acce(istis, in'uit s(iritum ado(tionis )liorum. Deni'ue
audi iustum utrum'ue de se *atentem, et 'uod non sit sub le$e, nec tamen sit sine
le$e. <actus sum, in'uit, ,is 'ui sub le$e erant, 'uasi sub le$e essem, cum i(se non
essem sub le$e+ ,is 'ui sine le$e erant, tam'uam sine le$e essem, rum sine le$e
Dei non essem, sed in le$e essem C,risti. Unde a(te non dicitur: S#usti non ,abent
le$emS, aut: S#usti sunt sine le$eS, sed: #ustis non est le- (osita, ,oc est non
tam'uam invitis im(osita, sed voluntariis eo liberaliter data 'uo suaviter ins(irata.
Unde et (ulc,re Dominus : 9ollite, ait, iu$um meum su(er vos, ac si diceret: S8on
im(ono invitis, sed vos tollite, si vultis+ alio'uin non re'uiem, sed taborem invenietis
animabus vestrisS.

As3, (ues, la (oco los ,i5os est!n sin le", a no ser 'ue al$uien (iense otra cosa (or
a'uello de la 4scritura: La le" no es (ara los Bustos. 9en$amos en cuenta 'ue una es
la le" (romul$ada (or el es(3ritu de servidumbre en el temor," otra a le" dada (or
el es(3ritu de libertad en el amor. Los ,i5os no est!n sometidos a a'u:lla, (rivados
de :sta. =2uieres o3r 'ue los 5ustos no tienen le"; 8o ,ab:is recibido el es(3ritu de
siervos, (ara recaer en el temor. =6 'uieres o3r 'ue no est!n e-entos de la le" de la
caridad;: .ab:is recibido el es(3ritu de ,i5os ado(tivos. 4scuc,a (or )n al 5usto, 'ue
con)ese lo uno " lo otro. 8o est! sometido a la le", ni (rivado de ella: Con los 'ue
viven ba5o la le", me ,a$o como si "o estuviera sometido a ella, no est!ndolo. Con
los 'ue est!n *uera de la le", me ,a$o como si estuviera *uera de la le" no estando
"o *uera de la le", sino ba5o la le" de Cristo. Por eso no se dice: Los 5ustos no tienen
le", o los 5ustos est!n sin le", sino: la le" no es (ara los 5ustos. 4s decir, no se les ,a
im(uesto a la *uer0a, sino 'ue la reciben voluntariamente " les estimula
dulcemente. Por eso dice tan ,ermosamente el Seor: 9omad mi "u$o sobre
nosotros. Como si di5era: 8o os lo im(on$o a la *uer0a, tomadlo vosotros si 'uer:is+
(or'ue de otro modo no ,allar:is descanso, sino *ati$a en vuestras almas.

Ca(3tulo 7I

% &

Bona ita'ue le- caritas, et suavis, 'uae non solum leviter suaviter'ue (ortatur,
sed etiam servorum et mercenariorum le$es (ortabiles ac leves reddit, 'uas uti'ue
non destruit, sed *acit ut im(leantur, dicente Domino: 8on veni le$em solvere, sed
adim(lere e. #llam tem(erat, istam ordinat, utram'ue levi$at. 8um'uam erit caritas
sine timore, sed casto+ num'uam sine cu(iditate, sed ordinata. #m(let er$o caritas
le$em servi, cum in*undit devotionem+ im(let et mercenarii, cum ordinat
cu(iditatem. Porro timori (ermi-ta devotio i(sum non annullat, sed casti)cat. Poena
tantum tollitur, sine 'ua esse non (otuit, dum *uit servilis+ et timor manet in
saeculum saeculi castus et )lialis. 8am 'uod le$itur: Per*ecta caritas *oras mittit
timorem, (oena intelli$enda est, 'uae servili, ut di-imus, num'uam deest timori, illo
scilicet $enere locutionis 'uo sae(e causa (onitur (ro eOectu. Dein e cu(iditas tunc
recte a su(erveniente caritate ordinatur, cum mala 'uidem (enitus res(uuntur,
bonis vero meliora (rae*eruntur, nec bona nisi (ro(ter meliora a((etuntur. 2uod
cum (lene (er Dei $ratiam assecutum *uerit, dili$etur cor(us, et universa cor(oris
bona tantum (ro(ter animam, animae (ro(ter Deum, Deus autem (ro(ter sei(sum.

Buena, (ues, " dulce es la le" de la caridad. 8o s/lo es a$radable " li$era, sino 'ue
adem!s ,ace li$eras " *!ciles las le"es de los siervos " asalariados. 8o las su(rime,
es cierto, (ero a"uda a cum(lirlas, como dice el Seor: 8o be venido a abro$ar la
le", sino a cum(lirla. >odera la de unos, ordena la de otros " suavi0a la de todos.
Bam!s ir! la caridad sin temor, (ero :ste ser! casto. Bam!s le *altar!n deseos, (ero
estar!n ordenados. La caridad (er*ecciona la le" del siervo ins(ir!ndote devoci/n. 6
(er*ecciona la del mercenario ordenando sus deseos. La devoci/n unida al temor no
lo anula, lo (uri)ca. Le 'uita solamente la (ena 'ue siem(re acom(aa al temor
servil. Pero el temor (ermanece siem(re (uro " )lial. Por'ue a'uello 'ue leemos: La
caridad (er*ecta *uera el temor, se re)ere a la (ena, 'ue, como di5imos, va siem(re
unida al temor. 4s una )$ura ret/rica en la 'ue s: coma la causa (or el e*ecto. La
codicia, (or su (arte, se orden rectamente cuando se le une la caridad. Se rec,a0a
todo lo malo, a lo bueno se (re)ere lo me5or, " s/lo se a(etece lo 'ue es bueno en
vistas a un bien me5or. Cuando, con la $racia de Dios, se consi$ue esto, se ama el
cuer(o+ todos las bienes del cuer(o se aman (or el alma, el alma (or Dios, " a Dios
(or s3 mismo.

Ca(3tulo 7J

% &

Verumtamen, 'uia carnales sumus et de carnis concu(iscentia nascimur,
necesse est cu(iditas vel amor noster a carne inci(iat, 'uae si recto ordine diri$itur,
'uibusdam suis $radibus duce $ratia (ro)ciens, s(iritu tandem consummabitur,
'uia non (rius 'uod s(irituale, sed 'uod animale, deinde 'uod s(irituale. 4t (rius
necesse est (ortemus ima$inem terrestris, deinde caelestis. #n (rimis er$o dili$it
sei(sum ,omo (ro(ter se: caro 'ui((e est, et nil sa(ere valet (raeter se. Cum'ue
se videt (er se non (osse subsistere, Deum 'uasi sibi necessarium inci(it (er )dem
in'uirere et dili$ere. Dili$it ita'ue in secundo $radu Deum, sed (ro(ter se, non
(ro(ter i(sum. At vero cum i(sum coe(erit occasione (ro(riae necessitatis colere et
*re'uentare, co$itando, le$endo, orando, oboediendo, 'uadam ,uiuscemodi
*amiliaritate (aulatim sensim'ue. Deus innotescit, conse'uenter et dulcescit+

Pero como somos carnales " nacemos de la concu(iscencia de la carne, es
necesario 'ue nuestros deseos o nuestro amor comience (or la carne. Bien diri$ida,
avan0a de $rado en $rado ba5o la $u3a de la $racia, ,asta ser absorbida (or el
es(3ritu, (or'ue no es (rimero lo es(iritual, sino lo animal, " des(u:s lo s(iritual.
Debemos llevar (rimero la ima$en del ,ombre terrestre " des(u:s la del celeste. 4l
,ombre comien0a (or amarse a s3 mismo: es carne, " no com(rende otra cosa *uera
de s3 mismo. Cuando ve 'ue no (uede subsistir (or s3 mismo, comien0a a buscar
Dios (or la *e " amarle (or'ue lo necesita. 4n el se$undo $rado ama a Dios, (ero
(or s3 mismo, no (or :l. Sus miserias " 8ecesidades le im(ulsan a acudir con
*recuencia a :l en la meditaci/n, la lectura, la oraci/n " la obediencia. Dios se le va
revelando de un modo sencillo " ,umano, " se le ,ace amable.

% 1

et sic, $ustato 'uam suavis est Dominus, transit ad tertium $radum, ut dili$at
Deum, non iam (ro(ter se, sed (ro(ter i(sum. Sane in ,oc $radu diu statur, et
nescio si a 'uo'uam ,ominum 'uartus in ,ac vita (er*ecte a((re,enditur, ut se
scilicet ,omo dili$at tantum (ro(ter Deum. Asserant ,oc si 'ui e-(erti sunt+ mi,i,
*ateor, im(ossibile videtur. 4rit autem (rocul dubio, cum introductus *uerit servus
bonus et )delis in $audium Domini sui, et inebriatus ab ubertate domus Dei: 'uasi
enim miro 'uodam modo oblitus sui, et a se (enitus velut de)ciens, totus (er$et in
Deum, et deince(s ad,aerens ei, unus cum eo s(iritus erit. Arbitror ,oc Pro(,etam
sensisse cum diceret: #ntroibo in (otentias Domini+ Domine, memorabor iustitiae
tuae solius. Sciebat (ro*ecto, cum introiret in s(irituales (otentias Domini, e-utum
se iri universis in)rmitati us carnis, ut iam nil de carne ,aberet co$itare, sed totus in
s(iritu memoraretur iustitiae Dei solius.

6 cuando e-(erimenta cu!n suave es el Seor, (asa al $rado tercero, en el 'ue
ama a Dios no (or s3 mismo, sino (or :l. A'u3 (ermanece muc,o tiem(o, " no s: si
en esta vida (uede ,ombre al$uno elevarse al cuarto $rado, 'ue consiste en
amarse solamente (or Dios. D3$anlo 'uienes lo ,a"an e-(erimentado: "o lo creo
im(osible. Suceder!, sin duda, cuando el siervo bueno " )el sea introducido n el
$o0o de su Seor " se sacie de la abundancia de la casa de Dios. Olvidado (or
com(leto de s3, " totalmente (erdido, s lan0a sin reservas ,acia Dios, "
estrec,!ndose con :l se ,ace un es(3ritu con :l. Pienso 'ue esto es lo 'ue sent3a el
Pro*eta cuando dec3a: 4ntrar: en los maravillas del Seor. Seor, recordar: s/lo tu
5usticia. Sab3a mu" bien 'ue, cuando entrar! en las $rande0as es(irituales del
Seor, se ver3a libre de todas las miserias de la carne " no tendr3a 'ue (ensar m!s
en ella. 9ot!lmente es(iriluali0ado, recordar! ?nieamente la 5usticia de Dios.

Ca(3tulo DK

% &

9unc (ro certo sin$ula C,risti membra dicere (oterunt de se, 'uod Paulus aiebat
de ca(ite: 4t si co$novimus secundum carnem C,ristum, sed nunc iam non
novimus. 8emo ibi se co$noscet secundum carnem, 'uia caro et san$uis re$num
Dei non (ossidebunt. 8on 'uod carnis illic substantia *utura non sit, sed 'uod
carnalis omnis necessitudo sit de*utura, carnis'ue amor amore s(iritus
absorbendus, et in)rmae, 'uae nunc sunt, ,umanae aOectiones in divinas 'uasdam
,abeant commutari. 9unc sa$ena caritatis, 'uae nunc tracta (er ,oc mare ma$num
et s(atiosum e- omni $enere (iscium con$re$are non desinit, cum (erducta ad
littus *uerit, malos *oras mittens, bonos solummodo retinebit. Si'uidem in ,ac vita
e- omni $enere (iscium intra sinum suae latitudinis caritatis rete concludit, ubi se
(ro tem(ore omnibus con*ormans, omnium'ue in se sive adversa, sive (ros(era
traiciens, ac sua 'uodammodo *aciens, non solum $audere cum $audentibus, sed
etiam Cere cum Centibus consuevit. Sed cum (ervenerit ad littus, velut malos (isces
omne 'uod triste (atitur, *oras mittens, sola 'uae (lacere et iucunda esse (oterunt
retinebit.

4ntonces todos los miembros de Cristo (odr!n decir de s3 mismos lo 'ue Pablo
dec3a de la cabe0a: A Cristo lo conocimos se$?n la carne, (ero a,ora "a no es as3.
All3 nadie se conocer! se$?n la carne, (or'ue la carne " la san$re no (ueden (oseer
el reino de Dios. 8o (or'ue de5e de e-istir all3 nuestra carne, sino (or'ue se ver!
libre de todo a(etito. 4l amor carnal ser! absorbido (or el amor del es(3ritu, "
nuestros d:biles a*ectos ,umanos 'uedar!n, en cierto modo, divini0ados. La red de
la caridad 'u: a,ora sondea en este mar es(acioso " (ro*undo, " reco$e en su seno
toda clase de (eces, se ada(ta a todos " se ,ace solidaria de su buena o mala
*ortuna. Se ale$ra con los 'ue est!n ale$res " llora con los 'ue est!n tristes. >as
cuando lle$ue a la (la"a, se(arar! como (eces malos todo lo triste, " tomar!
solamente lo a$radable " $o0oso.

% 1

8um'uid enim tunc, verbi $ratia, Paulus aut in)rmabitur cum in)rmis, aut uretur
(ro scandali0atis, ubi scandala et in)rmitas (rocul erunt; Aut certe lu$ebit eos 'ui
non a$ent (aenitentiam, ubi certum est nec (eccantem *ore, nec (aenitentem;
Absit autem ut vel eos 'ui i$nibus aeternis cum diabolo et an$elis eius de(utandi
sunt, (lan$at et deCeat in illa civitate, 'uam Cuminis im(etus laeti)cat cuius dili$it
Dominus (ortas su(er omnia tabernacula #acob, 'uod videlicet in tabernaculis, etsi
'uando'ue $audetur de victoria, laboratur tamen in (u$na, et (lerum'ue
(ericlitatur de vita, in illa autem (atria nulla (rorsus admittatur adversitas sive
tristitia, 'uemadmodum de illa canitur: Sicut laetantium omnium ,abitatio in te , et
rursum: Laetitia sem(iterna erit eis. Deni'ue 'uomodo misericordiae recordabitur,
ubi memorabitur iustitiae Dei solius; Proinde ubi iam non erit miseriae locus aut
misericordiae tem(us, nullus (ro*ecto esse (oterit miserationis aOectus.

=Podremos ver acaso a Pablo ,acerse d:bil con los d:biles, consumirse con los 'ue
se escadali0an, si all3 no ,a" "a Ca'ue0as ni esc!ndalos; =6 llorar! (or los 'ue no
,acen (enitencia, si all3 no e-isten "a el (ecador ni el (enitente; 4n a'uella ciudad
no ,a" tam(oco l!$rima ni lamentos (or los condenados al *ue$o eterno con el
diablo " sus !n$eles. 4n sus calles corre un r3o caudaloso de ale$ra, " el Seor ama
sus (uertas m!s 'ue las tiendas de Bacob. Por'ue en las tiendas se dis*ruta el
triun*o de la victoria, (ero tambi:n se siente el *ra$or de la luc,a " el (eli$ro de la
muerte 4n a'uella (atria no ,a" lu$ar (ara el dolor " la triste0a, " as3 lo cantamos:
4st!n llenos de $o0o todos los 'ue ,abitan en ti. 6 en otra (arte: Su ale$r3a ser!
eterna. #m(osible recordar la misericordia donde s/lo reina la 5usticia. Por eso, si "a
no e-iste la miseria ni el tiem(o de la misericordia, tam(oco se dar! el sentimiento
de la com(asi/n.
L#B4R D4 GRA9#A 49 L#B4RO ARB#9R#O

San Bernardo


PROLOGUS

% & Domno Guillelmo, abbati sancti 9,eoderici, *rater Bernardus A Dom Guillermo,
abad de SaintN9,ierr", el ,ermano Bernardo.

O(usculum de $ratia et libero arbitrio, 'uod illa, 'ua scitis, occasione nu(er
a$$ressus sum, Deo adiuvante (ere$i, ut (otui. Vereor autem, ne aut $randia minus
di$ne locutus inveniar, aut (ertractatara (luribus su(erCuo retractasse. Le$ite illud
(roinde (rimus et, si iudicatis, solus, ne si (ro*eratur in medium, ma$is *orte
scri(toris (ublicetur temeritas, 'uam lectoris caritas aedi)cetur. 2uod si (alam )eri
utile (robaveritis, tunc si 'uid obscurius dictum adverteritis, 'uod in re obscura,
servata con$rua brevitate, dici (lanius (otuisset, non sit vobis (i$rum aut emendare
(er vos, aut mi,i resi$nare emendandum, si <raudari non vultis (romissione illa
Sa(ientiae, 'ua ait: 2ui elucidant me, vitam aeternam ,abebunt. 4-(licit (rolo$us.

Con la a"uda de Dios, ,e acabado como ,e (odido el tratado sobre la $racia " el
libre albedr3o, 'ue recientemente me (ro(use escribir, en las circunstancias 'ue t?
conoces. >e temo ,aber e-(uesto sin la debida com(etencia temas tan (ro*undos,
o ,aber re(etido in?tilmente lo 'ue "a tantos ,an e-(licado. Por eso, l:elo t?
(rimero si te (arece, " a solas+ no sea 'ue, si se (ublica, transcienda la osad3a del
autor " no edi)'ue la (iedad del lector. 6 si crees 'ue merece (ublicarse, no ten$as
re(aro en corre$ir lo 'ue creas est! mal e-(resado, " e-(l3calo en otros t:rminos,
breves " claros a la ve0. O ind3came lo 'ue debo corre$ir. De este modo (artici(ar!s
de a'uella (romesa de la Sabidur3a: los 'ue me e-(lican, (oseer!n la vida eterna.

Ca(3tulo &

% &

Lo'uente me coram ali'uando, et Dei in me $ratiam commendant, 'uod
scilicet ab i(sa me in bono et (raeventum a$noscerem, et (rove,i sentirem, et
s(erarem (er)ciendum: 2uid tu er$o ait unus e- circumstantibus: o(eraris, aut 'uid
mercedis s(eras vel (raemii, si totum *acit Deus; N2uid enim, in'uam, tu
consulis;N.Da, in'uit, $loriam Deo, 'ui $ratis te (raevenit, e-citavit, initiavit, et vive
di$ne de cetero, 'uo te (robes et (erce(tis bene)ciis non in$ratum, et (erci(iendis
idoneum. 4t e$o: Bonum consilium das, sed si dederis et (osse teneri.

Un d3a, ,ablando en (?blico, ensal0aba la acci/n de la $racia de Dios en m3.
Reconoc3 'ue ella me (redis(one ,acia el bien, me ,ace (ro$resar " me da la
es(eran0a de alcan0ar la (er*ecci/n. Uno de los (resentes me (re$unt/: =2u: ,aces
t?, o 'u: recom(ensa es(eras, si todo lo ,ace Dios; N=2u: me aconse5as;N, le
res(ond3 "o. 6 me contest/ :l: NGlori)ca a Dios, 'ue te (redis(one, te im(ulsa " te
inicia $ratuitamente. 6 vive de tal manera, 'ue no seas in$rato a los bene)cios
recibidos, sino di$no de recibirlos sin cesar. 6o le e-(li'u:: >e das un conse5o
e-celente. =Por 'u: no me in"ectas tambi:n *uer0a (ara cum(lirlo; Por'ue una cosa
es saber lo 'ue se debe ,acer, " otra mu" distinta ,acerlo.

% 1

Si'uidem non est eiusdem *acilitatis scire 'uod *aciendum sit et *acere, 'uoniam
et diversa sunt caeco ducatum ac *esso (raebere ve,iculum. 8on 'uicum'ue
ostendit viam, (raebet etiam viaticum itineranti. Aliud illi e-,ibet 'ui *acit ne deviet,
et aliud 'ui (raestat ne de)ciat in via ita nec 'uivis doctor, statim et dator erit boni,
'uodcum'ue docuerit. Porro mi,i duo necessaria sunt,doceri ac iuvari. 9u, ,omo,
recte 'uidem consulis i$norantiae, sed, si verum sentit A(ostolus, S(iritus adiuvat
in)rmitatem nostram. #mmo vero 'ui mi,i (er os tuum ministrat consilium, i(se
necesse est ministret et (er suum S(iritum adiutorium, 'uo valeam im(lere 'uod
consulis. 4cce enim iam e- eius munere velle adiacet mi,i, (er)cere autem non
invenio+ sed nec ali'uando me inventurum con)do, nisi 'ui dedit velle, det et
(er)cere (ro bona voluntate


Como tambi:n es mu" distinto ensear el camino a un cie$o, o *acilitar un
ve,3culo al 'ue est! cansado de andar. 8o todo el 'ue muestra el camino da *uer0a
(ara caminar. Con lo (rimero evitas 'ue se desv3e+ con lo se$undo, 'ue no desma"e
en el camino. Asimismo, el maestro, (or muc,o 'ue nos ensee, no nos da la
ca(acidad de ,acer e bien. 6o necesito ambas cosas: la instrucci/n " la a"uda. 9u
satis*aces mi i$norancia con tus conse5os, (ero tambi:n es verdad lo 'ue a)rma el
A(/stol: 4l 4s(3ritu acude en a"uda de nuestra debilidad. >!s a?n, el 'ue me da
conse5o (or tu medio debe darme la a"uda de su 4s(3ritu, (ara cum(lir lo 'ue t? me
aconse5as. Por *avor es(ecial su"o ten$o a mano 'uerer lo me5or, (ero no el
reali0arlo 6 nunca (odr: reali0arlo si 'uien activa en m3 ese 'uerer no me concede
llevarlo a e*ecto con buena voluntad.

% 7

NUbi er$o, ait, sunt merita nostra, aut ubi est s(es nostra;N Audi, in'uam: 8on e-
o(eribus iustitiae 'uae *ecimus nos sed secundum suam misericordiam salvos nos
*ecit 2uid enim; 9u *orte (utaveras tua te creasse merita, tua (osse salvari iustitia,
'ui nec saltem Dominum #esum dicere (otes nisi in S(iritu Sancto; e #tane oblitus es
'ui di-erit: Sene me ni,il (otestis *acere; et: 8e'ue currentis, ne'ue volentis, sed
miserentis est Dei;

NSi as3 es Ninsisti/N, =cu!les son nuestros m:ritos " 'u: (odemos es(erar;
N4scuc,a Ndi5e "oN: 8os salv/ no (or las buenas obras 'ue ,emos ,ec,o, sino (or su
misericordia =2u:; =Piensas acaso 'ue ,as conse$uido m:ritos o 'ue (uedes
salvarte (or tu 5usticia, si ni si'uiera (uedes decir 'ue Bes?s es el Seor si no eres
im(ulsado (or el 4s(3ritu Santo; =.as olvidado lo 'ue :l mismo di5o: Sin m3 no
(od:is ,acer nada. 6: La cosa no est! en 'ue uno 'uiera o se a*ane, sino en 'ue
Dios ten$a misericordia.

Ca(3tulo 1

% &

=2uid i$itur a$it, ais, liberum arbitrium; Breviter res(ondeo: Salvatur. 9olle
liberum arbitrium: non erit 'uod salvetur+ tolle $ratiam: non erit unde salvetur. O(us
,oc sine duobus eEci non (otest: uno a 'uo )t, altero cui vel in 'uo )t. Deus auctor
salutis est, liberum arbitrium tantum ca(a-: nec dare illam nisi Deus, nec ca(ere
valet nisi liberum arbitrium. 2uod er$o a solo Deo et soli datur libero arbitrio, tam
abs'ue consensu esse non (otest acci(ientis, 'uam abs'ue $ratia dantis. 4t ita
$ratiae o(eranti salutem coo(erari dicitur liberum arbitrium, dum consensit, ,oc est
dum salvatur. Consentire enim salvari est. Proinde (ecoris s(iritus salutem
,uiuscemodi minime ca(it, 'uod illi voluntarius consensus desit, 'uo salvanti
videlicet Deo (lacide obtem(eret, sive iubenti ac'uiescendo, sive (ollicenti
credendo, sive reddenti $ratias a$endo.

9? me dir!s: =2u: ,ace entonces el libre albedr3o; 9e res(ondo con una sola
(alabra: es el ob5eto de la salvaci/n. Su(rime el libre albedr3o " no ,abr! nadie a
'uien salvar. 2uita la $racia " no ,abr! con 'u: salvar. 4sta obra necesita la
colaboraci/n de ambos, de 'uien la ,ace " de 'uien la recibe. Dios es el autor de la
salvaci/n, " el libre albedr3o (ura ca(acidad de salvaci/n. S/lo Dios (uede darlo, "
s/lo el libre albedr3o (uede recibirlo. Si de(ende e-clusivamente de Dios " del libre
albedr3o, necesita el consentimiento de 'uien la recibe " la liberalidad de 'uien la
otor$a. Por eso se dice 'ue, cuando la $racia reali0a la salvaci/n, el libre albedr3o
coo(era con su consentimiento, es decir, ace(ta la salvaci/n. Consentir es salvarse.
4l animal es inca(a0 de recibir esta salvaci/n, (or'ue le *alta el consentimiento
voluntario (ara aco$er $ustosamente al Dios 'ue salva, cum(lir sus (rece(tos,
creer en sus (romesas o a$radecer sus bene)cios.

% 1

2UOD AL#UD S#9 VOLU89AR#US CO8S48SUS, AL#UD 8A9URAL#S APP49#9US.N
4nimvero aliud est voluntarius consensus, aliud naturalis a((etitus. Posterior 'ui((e
nobis communis est eum irrationalibus, nec valet consentire s(iritui, carnis irretitus
illecebris. 4t *ortasse i(se est, 'ui alio nomine ab A(ostolo sa(ientia carnis
a((ellatur, ubi ait: Sa(ientia carnis inimica est Deo+ le$i enim Dei non est subiecta,
nec enim (otest. .unc er$o, ut di-i, communem ,abentes cum bestiis consensus
voluntarius nos discernit.

8O 4S LO >#S>O CO8S489#>#489O VOLU89AR#O 2U4 AP49#9O 8A9URAL.N4n
e*ecto, una cosa es el consentimiento voluntario " otra el a(etito natural. 4ste
?ltimo nos es com?n con los animales, " es inca(a0 de se$uir los im(ulsos del
es(3ritu, (or'ue s/lo es arrastrado (or los deseos de la carne. 4l A(/stol, con otras
(alabras, lo llama sabidur3a de la carne: La sabidur3a de la carne es enemistad con
Dios, " no se su5eta ni (uede su5etarse a la le" de Dios. 4s verdad, re(ito, 'ue en
esto somos i$ual 'ue los animales. Pero el consentimiento voluntario nos distin$ue
radicalmente de ellos.

% 7

D#<<#8#9#O CO8S48SUS VOLU89AR##.N4st enim ,abitus animi, liber sui. Si'uidem
non co$itur, non e-tor'uetur. 4st 'ui((e voluntatis, non necessitatis, nec ne$at se,
nec (raebet cui'uam, nisi e- voluntate. Alio'uin si com(elli valet invitus, violentus
est, non voluntarius. Ubi autem voluntas non est nec consensus. 8on enim est
consensus, nisi voluntarius. Ubi er$o consensus, ibi voluntas. Porro ubi voluntas, ibi
libertas. 4t ,oc est 'uod dici (uto liberum arbitrium.

D4<#8#CO8 D4L CO8S489#>#489O VOLU89AR#O. 4s una *acultad del alma 'ue la
,ace duea de s3 misma. 4s incoercible e indomable. Procede de la voluntad, no de
la necesidad. 9anto si re,?sa como si accede, lo ,ace (or (ro(ia voluntad. Si se le
obli$a a ,acer al$o a Pesar su"o, "a no es voluntario, sino violentado. Donde *alta la
voluntad no e-iste consentimiento. Por'ue el consentimiento es siem(re voluntario.
6 donde ,a" consentimiento ,a" voluntad, "a 'ue voluntad " libertad van 5untas.
4sto es lo 'ue "o entiendo (or libre albedr3o.

Ca(3tulo 7

% &

Sed ut mani*estius )at 'uod dicitur, et com(etentius ad id 'uod volumus
veniamus, (aulo altius aestimo re(etendum. #n rebus naturalibus non est id vita
'uod sensus, non sensus 'uod a((etitus, nec ille 'uod consensus. 2uod e-
sin$ulorum diEnitionibus clarius elucebit. 4st enim in 'uolibet cor(ore vita, internus
ad naturalis motus, vi$ens tantum intrinsecus.

Para tratar esta materia con m!s claridad " (roceder con m!s orden, creo
conveniente am(liar lo 'ue llevamos dic,o. 4n las cosas naturales, la vida no se
identi)ca con los sentidos, ni los sentidos coinciden con el a(etito, ni el a(etito es lo
mismo 'ue el consentimiento. Lo veremos me5or de)niendo a cada uno de ellos.
9odo ser cor(/reo tiene vida, 'ue es un movimiento natural e interno,
e-clusivamente intr3nseca.

% 1

D#<<#8#9#O S48SUS.Sensus vero, vitalis in corPore motus, vi$ilans et e-trinsecus.

D4<#8#C#O8 D4L S489#DO.N4l sentido es un im(ulso vital en el cuer(o, siem(re
atento " vuelto ,acia el e-terior.

% 7

D#<<#8#9#O 8A9URAL#S APP49#9US. A((etitus autem naturalis, vis in animante,
movendis avide sensibus attributa.

D4<#8#C#O8 D4L AP49#9O 8A9URAL. 4l a(etito natural es una *uer0a (ro(ia del
animal, 'ue e-cita ardientemente sus sentidos.

% D

D#<<#8#9#O CO8S48SUS.NVerum consensus, nutus est voluntatis s(ontaneus, vel
certe, 'uod su(erius di-isse me memini, ,abitus animi, liber sui.

D4<#8#C#O8 D4 CO8S489#>#489O. 4l consentimiento es un im(ulso es(ont!neo
de la voluntad, o, como di5e anteriormente, una (ro(iedad del alma 'ue la ,ace
com(letamente duea de s3 misma.

% F

D#<<#8#9#O VOLU89A9#S NPorro voluntas est motus rationalis, et sensui (raesidens,
et a((etitui. .abet sane, 'uocum'ue se volverit, rationem sem(er comitem et
'uodammodo (edisse'uam: non 'uod sem(er e- ratione, sed 'uod num'uam
abs'ue ratione moveatur, ita ut multa *aciat (er i(sam contra i(sam, ,oc est (er
eius 'uasi ministerium, contra eius consilium sive iudicium. Unde est illud:
Prudentiores sunt )lii saeculi ,uius )liis lucis in $eneratione sua, et rursum:
Sa(ientes sunt ut *aciant mala. 8e'ue enim (rudentia seu sa(ientia inesse
creaturae (otest, vel in malo, nisi uti'ue (er rationem.

D4<#8#C#O8 D4 LA VOLU89AD.NLa voluntad es una actividad racional 'ue (reside al
sentido " al a(etito. Donde 'uiera 'ue vava, lleva siem(re romo com(aera e
instrumento a la ra0/n. 8o decimos 'ue se ri5a siem(re (or sus dictados, sino 'ue
nada ,ace sin ella. 4n no (ocas ocasiones se sirve de la ra0/n (ara obrar contra
ella, es decir, act?a (or medio de ella v en contra de su conse5o " su dictamen. Por
eso se di5o: Los ,i5os de este m:todo son m!s sa$aces con su $ente 'ue los ,i5os de
la lu0. 6 en otro lu$ar: son listos (ara el mal. La ra0/n da a las criaturas sa$acidad "
sabidur3a, incluso (ara obrar el mal.

Ca(3tulo D

% &

4st vero ratio data voluntati ut instruat illam, non destruat. Destrueret autem, si
necessitatem ei ullam im(oneret, 'uominus libere (ro arbitrio sese volveret, sive in
malum consentiens a((etitui aut ne'uam s(iritui, ut sit animalis non (erci(iens, vel
certe et (erse'uens ea 'uae sunt s(iritus Dei, sive ad bonum $ratiam se'uens, et
)at s(iritualis: 'uae omnia diiudicans, i(sa a nemine iudicetur. Si, in'uam, ,orum
'uodlibet, (ro,ibente ratione, voluntas non (osset, voluntas iam non esset. Ubi
'ui((e necessitas, iam non voluntas.

La ra0/n le ,a sido dada a la voluntad (ara 'ue le instru"a, no (ara 'ue la
destru"a. 6 la destru"e cuando la coacciona, sin (ermitirle moverse libremente a su
arbitrio. Por e5em(lo, si le ,ace consentir con los a(etitos o con el es(3ritu malo 'ue
lo induce al mal, ,asta reducirlo al nivel del animal, 'ue no ra0ona. O cuando no le
de5a distin$uir ni diri$irse ,acia lo 'ue es (ro(io del es(3ritu de Dios. 8i
desarrollarse como es(3ritu, si$uiendo los im(ulsos de la $racia 'ue le mueven al
bien. 4n una (alabra, la voluntad debe estar en condiciones de dominarlo todo sin
'ue nadie la domine. Si se siente inca(a0 de cual'uier cosa de :stas, (or'ue no se
lo de5a la ra0/n, "a no ser3a voluntad. Pues donde ,a" coacci/n "a no ,a" voluntad.

% 1

2UOD ABS2U4 CO8S48SU PROPR#A4 VOLU89A9#S #US9A #8#US9AV4 <#4R# 842U#9
CR4A9URA RA9#O8AL#S.N2uod si e- necessitate, et abs'ue consensu (ro(riae
voluntatis, iusta iniustave )eri (osset rationalis creatura, aut misera (ro*ecto esse
nulla ratione deberet, aut beata (enitus non (osset, cui nimirum in utravis (arte id
deesset, 'uod solum in ea miseriae sive beatitudinis ca(a- est, id est voluntas.
Cetera si'uidem, 'uae su(ra memorata sunt, vita, sensus, vel a((etitus, nec
miserum (er se *aciunt, nec beatum. Alio'uin et arbores e- vita, et (ecudes etiam
e- reli'uis duobus, vel miseriae (ossent esse obno-iae, vel idoneae beatitudini,
'uod omnino im(ossibile est.

S#8 4L CO8S489#>#489O D4 LA PROP#A VOLU89AD, LA CR#A9URA RAC#O8AL 8O
PU4D4 .AC4R 4L B#48 8# 4L >AL. Si la criatura racional (udiera ,acer el bien o el
mal (or coacci/n " sin el consentimiento de la (ro(ia voluntad, nada (odr3a ,acerle
5am!s desdic,ada ni (lenamente *eli0. Le *altar3a. en ambos casos, lo ?nico 'ue es
ca(a0 de (ermitirle sentir la miseria o la *elicidad, la voluntad en de)nitiva. 9odo lo
dem!s 'ue antes mencionamos Nla vida, los sentidos o el a(etitoN, no (ueden (or s3
mismos ,acernos *elices o des$raciados: De lo contrario, los !rboles, (or la vida 'ue
tienen, o las bestias, (or las otras (ro(iedades, ser3an susce(tibles de ser dic,osos
o des$raciados. 4sto es totalmente im(osible.

% 7

Communem ita'ue ,abentes vitam 'uidem cum arboribus, sensum vero et
a((etitum et ae'ue vitam cum (ecoribus, id 'uod dicitur voluntas nos ab utris'ue
discernit. Cuius voluntatis consensus, uti'ue voluntarius, non necessarius, dum aut
iustos (robat aut iniustos, etiam merito beatos *acit vel miseros. #s er$o talis
consensus ob voluntatis inamissibilem libertatem, et rationis, 'uod secum sem(er
et ubi'ue (ortat, indeclinabile iudicium, non incon$rue dicetur, ut arbitror, liberum
arbitrium, i(se liber sui (ro(ter voluntatem, i(se iude- sui (ro(ter rationem. 4t
merito libertatem comitatur iudicium, 'uoniam 'uidem 'uod liberum sui est,
(ro*ecto ubi (eccat, ibi se iudicat. 4st autem iudicium, 'uia iuste (ro*ecto, si (eccat,
(atitur 'uod nolit, 'ui non (eccat nisi velit.

9enemos, (ues, en com?n con los !rboles la vida, con los animales los sentidos " e
a(etito 5unto con la vida. Pero la voluntad nos di*erencia de todos ellos. 4l
consentimiento de la voluntad, libre " es(ont!nea, nos ,ace 5ustos o (ecadores,
desdic,ados o dic,osos. 4ste consentimiento, 'ue (rocede de la libertad
inadmisible de la voluntad " del 5uicio escru(uloso de la ra0/n, creo 'ue (uede
llamarse libre albedr3o. 4s libre (or ser dueo de s3 mismo. 6 es 5ue0 de s3 mismo (or
su (ro(io criterio. 6 con ra0/n va siem(re el 5uicio unido con la libertad, (or'ue al
ser libre (or s3 misma, cuando (eca, ella es la 'ue se 5u0$a a s3 misma. 6 el 5uicio
consiste en 'ue si (eca su*re 5ustamente el casti$o 'ue no 'uiere, (uesto 'ue s/lo
(eca (or'ue 'uiere.

Ca(3tulo F

% &

Ceterum 'uod sui liberum non esse co$noscitur, 'uo (acto vel bonum ei vel
malum im(utatur; 4-cusat nem(e utrum'ue necessitas. Porro ubi necessitas est,
libertas non est+ ubi libertas non est, nec meritum, ac (er ,oc nec iudicium, e-ce(to
sane (er omnia ori$inali (eccato, 'uod aliam constat ,abere rationem. De cetero
'uid'uid ,anc non ,abet voluntarii consensus libertatem, (rocul dubio et merito
caret, et iudicio. Proinde universa 'uae ,ominis sunt, (raeter solam voluntatem, ab
utro'ue libera sunt, 'uia sui libera non sunt: vita sensus, a((etitus, memoria,
in$enium, et si 'ua talia sunt, eo i(so subiacent necessitati, 'uo non (lene sunt
subdita voluntati. #(sam vero, 'uia im(ossibile est de sei(sa sibi non oboedire
Nnemo 'ui((e aut non vult 'uod vult, aut vult 'uod non vult, etiam im(ossibile est
sua (rivari libertate.

Por otra (arte, =c/mo se le (uede im(utar el bien o el mal a 'uien no tiene
consciencia de su libertad; La coacci/n elimina a los dos. Si ,a" coacci/n no ,a"
libertad. 6 si *alta la libertad, no se (uede ,ablar ni de m:rito ni de 5uicio.
Prescindimos a,ora el (ecado ori$inal, 'ue se e-(lica (or otros motivos. Donde no
e-iste esta libertad de el consentimiento voluntario, tam(oco ,abr! la libertad de
merecer ni de ser 5u0$ado. 6 as3 todo cuanto el ,ombre (osee, a e-ce(ci/n de la
voluntad, est! e-ento de m:rito " de 5uicio, (or'ue no son libres. La vida, los
sentidos, el a(etito, la memoria, la inteli$encia " todo lo dem!s, cuanto menos se
someten a la voluntad, menos libres son. 4sta, en cambio, como no (uede menos
de no obedecerse a s3 misma, es im(osible 'ue care0ca de liberad, (or'ue nadie
(uede 'uerer " no 'uerer una misma cosa a la ve0.

% 1

2UOD VOLU89AS >U9AR# 8O8 PO94S9 8#S# #8 AL#A> VOLU89A94>. Potest
'uidem mutari voluntas, sed non nisi in aliam voluntatem, ut num'uam amittat
libertatem. 9am er$o non (otest (rivari illa, 'uam nec sei(sa. Si (oterit ,omo
ali'uando aut ni,il omnino velle, aut velle ali'uid, et non voluntate, (oterit et carere
libertate voluntas. .inc est 'uod insanis, in*antibus, item'ue dormientibus, ni,il
'uod *aciant, vel bonum, vel malum, im(utatur, 'uia nimirum sicut suae non sunt
com(otes rationis, sic nec usum retinent (ro(riae voluntatis, ac (er ,oc nec
iudicium libertatis. Cum i$itur voluntas nil liberum ,abeat nisi se, merito non
iudicatur nisi e- se. Si'uidem nec tardum in$enium, nec labilis memoria, nec
in'uitus a((etitus, nec sensus obtusus, nec vita lan$uens, reum (er se statuunt
,ominem, sicut nec contraria innocentem, et ,oc non ob aliud, nisi 'uia ,aec
necessarie ac (raeter voluntatem (osse (rovenire (robantur.

LA VOLU89AD SOLO PU4D4. CA>B#AR S# CA>B#A 4L D4S4O D4 LA VOLU89AD N4s
cierto 'ue la voluntad (uede cambiar, (ero s/lo al cambiar la decisi/n de la
voluntad " sin (erder nunca la libertad. Si carece de ella, de5a de e-istir+ " si
aconteciere 'ue el ,ombre *uese ca(a0 de no 'uerer absolutamente nada, o de
'uererlo con otra *acultad distinta de la voluntad, entonces la voluntad (odr!
carecer de libertad. Por eso a los dementes, a los nios " a 'uienes duermen no se
les im(uta el bien o el mal 'ue ,acen. 8o son dueos de su ra0/n ni ,acen uso de
su voluntad. 6, (or tanto, no se ri$en (or la libertad. La libertad s/lo si asienta en la
voluntad+ (or eso s/lo se 5u0$a ella misma. 4n consecuencia, ni la tor(e0a, ni la
*ra$ilidad e la memoria, ni la ansiedad del a(etito, ni el embotamiento de los
sentidos,ni la debilidad de sus *uer0as, ,acen (or s3 mismos cul(able el ,ombre.
Como tam(oco re(orta m:rito al$uno (oseer los dones contrarios. Por la si$uiente
ra0/n: todo esto acontece ordinariamente de manera inevitable " al mar$en de la
voluntad.

Ca(3tulo G

% &

Sola er$o voluntas, 'uoniam (ro sui in$enita libertate aut dissentire sibi, aut
(raeter se in ali'uo consentire, nulla vi, nulla co$itur necessitate, non immerito
iustam vel iniustam, beatitudine seu miseria di$nam ac ca(acem creaturam
constituit, (rout scilicet iustitiae iniustitiaeve consenserit. 2ua(ro(ter ,uiusmodi
voluntarium liberum'ue consensum, e- 'uo et omne sui, e- ,is 'uae dicta sunt,
constat (endere iudicium, (uto non incon$rue id su(ra diEnivimus esse, 'uod solet
liberum arbitrium a((ellari, ut liberum ad voluntatem, arbitrium re*eratur ad
rationem, sed sane liberum, non illa libertate, de 'ua dicit A(ostolus: Ubi S(iritus
Domini, ibi libertas.

As3, (ues, de(ende e-clusivamente de la voluntad el 'ue una (ersona sea 5usta
o in5usta, *eli0 o des$raciada. se$?n 'ue consienta en el bien o en el mal. Con su
libertad innata (uede rec,a0ar o ace(tar cual'uier (ro(osici/n, e-enta de toda
es(ecie de violencia o coacci/n. Por eso, este consentimiento libre " voluntario, del
'ue de(ende (or com(leto, se$?n ,e dic,o, cual'uier determinaci/n, se suele
llamar acertadamente libre albedr3o. Libre, en cuanto se re)ere a la voluntad+ "
albedr3o, en cuanto a la ra0/n. Prescindo a,ora de a'uella libertad de 'ue ,abla el
A(/stol: Donde ,a" 4s(3ritu del Seor, ,a" libertad.

% 1

D4 L#B4R9A94 A P4CCA9O.N4st enim illa libertas a (eccato, sicut alibi ait: Cum
enim servi essetis (eccati, liberi *uistis iustitiae. 8unc autem liberati a (eccato,
servi autem *acti Deo, ,abetis *ructum vestrum in sancti)cationem, )nem vero
vitam aeternam. 2uis vero in carne (eccati a (eccato sibi vindicat libertatem; .ac
i$itur libertate dictum merito ne'ua'uam o(inor liberum arbitrium.

LA L#B4R9AD SOBR4 4L P4CADO. 4-iste Por un lado la libertad sobre el (ecado,
como dice la 4scritura: Cuando erais esclavos del (ecado, estabais libres res(ecto a
la Busticia. A,ora, en cambio, emanci(ados del (ecado " esclavos de Dios,
*ructi)c!is (ara la santidad, 'ue lleva a la vida eterna. >as, ='ui:n (uede $loriarse
de estar e-ento de (ecado mientras vive en esta condici/n (ecadora; A mi
(arecer, cuando ,ablamos de libre albedr3o, no nos re*erimos a esta clase de
libertad.

% 7

D4 L#B4R9A94 A >#S4R#A.N4st item libertas a miseria, de 'ua itidem A(ostolus: 4t
i(sa, in'uit, creatura liberabitur a servitute corru(tionis in libertatem $loriae )liorum
Dei. Sed num'uid et istam sibi 'uis(iam in ,ac mortalitate (raesumit; 4t ,ac ita'ue
liberum nominari arbitrium non immerito abnuimus.

LA L#B4R9AD SOBR4 8U4S9RA D4B#L#DAD.N9ambi:n e-iste la libertad 'ue est! (or
encima de la miseria, de la cual dice el A(/stol: La criatura se ver! liberada de su
esclavitud a la corru(ci/n (ara alcan0ar a libertad " la $loria de los o5os de Dios.
=Puede (resumir al$uien de ella en esta vida; 9am(oco a :sta le a(licamos el
nombre de libre albedr3o.

% D

D4 L#B4R9A94 A 84C4SS#9A94.N4st vero, 'uam ma$is ei con$ruere arbitror
libertatem, 'uam dicere (ossumus a necessitate, eo 'uod necessarium voluntario
contrarium esse videatur: si'uidem 'uod e- necessitate )t, iam non est e-
voluntate, et e converso similiter.

LA L#B4R9AD SOBR4 LA COACC#O8.N.a" otra libertad 'ue lleva con m!s ri$or este
nombre " 'ue (odemos llamar libertad sobre la coacci/n, (or'ue todo lo 'ue es
*or0ado se o(one a lo voluntario. Lo 'ue se ,ace a la *uer0a no (rocede de la
voluntad, " viceversa.

Ca(3tulo H

% &

D4 9R#PL#C# L#B4R9A94.NCum i$itur, (rout interim (otuit occurrere nobis, tri(le-
sit (ro(osita libertas, a (eccato, a miseria, a neccesitate, ,anc ultimo loco (ositam
contulit nobis in conditione natura, in (rimam restauramur a $ratia, media nobis
reservatur in (atria.

LAS 9R4S L#B4R9AD4S N4-isten, (ues, como ,emos (odido ver, tres clases de
libertad: sobre el (ecado, sobre la debilidad " sobre la coacci/n. La ?ltima dimana
de la condici/n misma de nuestra naturale0a+ la (rimera la recu(eramos (or la
$racia, " la se$unda nos est! reservada (ara la (atria.

% 1

9R4S D#C#9 L#B4R9A94S 4SS4, PR#>A> 8A9URA4, S4CU8DA> GRA9#A4, 94R9#A>
V#9A4 V4L GLOR#A4. Dicatur i$itur (rima libertas naturae, secunda $ratiae, tertia
vitae vel $loriae: (rimo nem(e in liberam voluntatem ac voluntariam libertatem
conditi sumus, nobilis Deo creatura+ secundo re*ormamur in innocentiam, nova in
C,risto creatura+ tertio sublimamur in $loriam, (er*ecta in S(iritu creatura. Prima
er$o libertas ,abet multum ,onoris, secunda (lurimum et virtutis, novissima
cumulum iucunditatis. 4- (rima 'ui((e (raestamus ceteris animantibus+ in
secunda carnem, (er tertiam mortem subicimus. Vel certe sicut in (rima subiecit
Deus sub (edibus nostris oves et boves et (ecora cam(i e, ita 'uo'ue (er
secundam s(irituales bestias ,uius aeris, de 'uibus dicitur: 8e tradas bestiis animas
con)tentes tibi, (rosternit ae'ue et conterit sub (edibus nostris, in ultima tandem
nos i(sos nobis (lenius submissuros (er victoriam corru(tionis et mortis, 'uando
scilicet novissima destruetur mors,

.ABLA D4 9R4S L#B4R9AD4S: D4 LA 8A9URAL4RA, D4 LA GRAC#A 6 D4 LA GLOR#A.
Llamemos, (ues, a la (rimera, libertad de la naturale0a+ a la se$unda, de la $racia+
" a la tercera, de la vida o de la $loria. Primeramente recibimos en la creaci/n una
voluntad libre, o una libertad voluntaria, como nobles criaturas de Dios. Des(u:s
somos restablecidos en la inocencia, como nuevas criaturas de Cristo. 6, )nalmente.
somos e-altados a la $loria, como criaturas (er*ectas en el 4s(3ritu. La (rimera
libertad nos llena de ,onor, la se$unda nos colma de virtud, " la tercera nos inunda
de $o0o. La (rimera nos ,ace su(eriores a los animales, en la se$unda dominamos
a la carne " con la tercera dominamos la muerte. Por la (rimera Dios somete ba5o
nuestros (ies los rebaos de ove5as " toros, " ,asta las bestias del cam(o. Por la
se$unda somete a nuestro im(erio los animales del aire, de 'ue ,abla la 4scritura:
8o entre$ues a los buitres la vida de tus )eles. 6 (or la tercera nos ,ar! triun*ar de
nosotros mismos, d!ndonos la victoria sobre la corru(ci/n de la muerte.

% 7
et nos transibimus in libertatem $loriae )liorum Dei+ 'ua libertate C,ristus nos
liberabit, cum nos uti'ue tradet re$num Deo et Patri. De ,ac enim, et item de illa
'uam di-imus a (eccato, (uto 'uod #udaeis aiebat: Si vos <ilius liberaverit, vere
liberi eritis. Liberum arbitrium liberatore indi$ere si$ni)cabat, sed (lane 'ui illud
liberaret non a necessitate, 'uam, voluntatis cum esset, (enitus non noverat, sed a
(eccato, in 'uod tam libere 'uam voluntarie corruerat, simul'ue a (oena (eccati,
'uam incautum incurrerat invitum'ue *erebat, 'uo utro'ue malo liberari omnino
non (oterat, nisi (er illum, 'ui solus ,ominum *actus est inter mortuos liber, liber
videlicet a (eccato inter (eccatores.

4sto suceder! cuando sea ani'uilado el ?ltimo enemi$o. 'ue es la muerte, "
alcancemos la libertad " la $loria de los ,i5os de Dios. 4sta es la libertad 'ue nos
dar! Cristo cuando entre$ue el reino, 'ue somos nosotros, a Dios Padre. A :sta, "a
la 'ue llamamos libertad sobre el i,(ecado, se re*er3a Bes?s cuando dec3a a los
5ud3os: Si el .i5o os da la libertad, ser:is realmente libres. 2uer3a decirles 'ue el
libre albedr3o necesita un libertador. 8o (ara 'ue le libre de la coacci/n, 'ue la
voluntad no siente en absoluto, sino del (ecado, en el 'ue ,a ca3do libre "
voluntariamente+ " de la (ena del (ecado, en la 'ue ,a incurrido (or su
im(rudencia " so(orta con im(aciencia. De ambos s/lo (uede librarle A'uel 'ue es
el ?nico libre entre todos los ,ombres, el ?nico libre de (ecado entre todos los
(ecadores.

Ca(3tulo I

% &

Solus nam'ue inter )lios Adam libertatem sibi vindicat a (eccato 'ui (eccatum
non *ecit, nec inventus est dolus in ore eius. Porro et a miseria, 'uae est (oena
(eccati, ,abuit ni,ilominus libertatem, sed (otentia, non actu: nemo 'ui((e tollebat
animam eius ab eo, sed i(se (onebat eam. Deni'ue, teste Pro(,eta, oblatus est
'uia voluit, sicut et cum voluit natus e- muliere, *actus sub le$e, ut eos 'ui sub le$e
erant redimeret. <uit ita'ue et i(se sub le$e miseriae+ sed *uit 'uia voluit, ut liber
inter miseros et (eccatores utrum'ue iu$um *raternis a cervicibus e-cuteret.

De todos los ,i5os de Ad!n, el ?nico 'ue (uede a)rmar 'ue est! libre de (ecado
es el 'ue no cometi/ (ecado ni encontraron mentira en sus labios. 9ambi:n estuvo
libre de la debilidad, 'ue es (ena del (ecado. Pero aun'ue (udo dis*rutar de ella, de
,ec,o renunci/ a ella. 8adie le 'uit/ la vida, la dio :l voluntariamente. Se$?n
atesti$ua el (ro*eta: Se inmol/ (or'ue 'uiso. Lo mismo 'ue naci/ de mu5er (or'ue
'uiso. 6 se someti/ a la le" (ara rescatar a los 'ue estaban sometidos a la le". Vivi/,
s3, su5eto a la le" de nuestra debilidad, (ero (or'ue as3 'uiso tambien :l. 6 de este
modo, siendo el ?nico libre entre los d:biles " (ecadores, arrancar! de la cervi0 de
sus ,ermanos ese doble "u$o.

% 1

2UOD SALVA9OR #PSAS 9R4S .ABU4R#9 L#B4R9A94S. .abuit ita'ue totas tres
libertates, (rimam e- ,umana simul et divina natura, reli'uas e- divina (otentia.
2uarum duas (osteriores utrum et (rimus ,omo in (aradiso ,abuerit, vel 'uomodo
et 'uatenus eas ,abuerit, (ostea videbimus.

4L SALVADOR POS46T 4S9AS 9R4S L#B4R9AD4S. N9uvo, (ues, estas tres libertades.
La (rimera (or sus dos naturale0as, ,umana " divina+ " las otras dos, (or su (oder
divino. >!s adelante veremos si el (rimer ,ombre dis*rut/ tambi:n de estas dos en
el (ara3so, c/mo " ,asta cu!ndo.

Ca(3tulo J

% &

.oc autem indubitanter sciendum, utram'ue (lenam at'ue (er*ectam
(er*ectis inesse animabus carne solutis cum Deo (ariter et C,risto eius, at'ue
an$elis su(ercaelestibus. 8am sanctis animabus, etsi necdum cor(ora rece(erunt,
deest 'uidem de $loria, sed ni,il (rorsus inest de miseria.

De lo 'ue no (odemos dudar es 'ue estas dos libertades las (oseen en toda su
(lenitud las almas de los 5ustos, se(aradas "a del cuer(o " unidas a Dios, a Cristo "
a los !n$eles. A estas almas santas, (or no tener sus cuer(os, les *alta al$o de
$loria, (ero est!n libres de toda es(ecie de debilidad.

% 1

2UOD L#B4R9AS A 84C4SS#9A94 9A> BO8A4 2UA> >ALA4 RA9#O8AL# CR4A9URA4
#84S9.NVerum libertas a necessitate ae'ue et indiOerenter Deo universae'ue, tam
malae 'uam bonae, rationali convenit creaturae. 8ec (eccato, nec miseria amittitur
vel minuitur+ nec maior in iusto est 'uam in (eccatore, nec (lenior in an$elo 'uam
in ,omine. 2uomodo nam'ue ad bonum conversus (er $ratiam ,umanae voluntatis
consensus, eo libere bonum et, in bono, liberum ,ominem *acit, 'uo voluntarius
eEcitur, non invitus (ertra,itur, sic s(onte devolutus in malum, in malo ni,ilominus
tam liberum 'uam s(ontaneum constituit, sua uti'ue voluntate ductum, non aliunde
coactum ut malus sit.

LA L#B4R9AD D4 COACC#O8 4S PROP#A D4 9ODA CR#A9URA RAC#O8AL, S4A BU48A
O >ALA: La libertad de coacci/n conviene (or i$ual e indistintamente a Dios " a
todas las criatura+ racionales, sean buenas o malas. 8i el (ecado ni la debilidad la
(ueden destruir o disminuir. 8o es ma"or en el 5usto 'ue en el (ecador, ni m!s
com(leta en el !n$el 'ue en el ,ombre. Cuando la voluntad ,umana consiente en
(racticar el bien con la a"uda de la $racia, el ,ombre es bueno " libre a la ve0.
(or'ue obra es(ont!neamente " sin 'ue nadie le obli$ue. 6 si consiente libremente
en el mal, el ,ombre se ,ace malo (or iniciativa " decisi/n (ro(ia, (or'ue se de5a
llevar de su voluntad " sin 'ue nadie le obli$ue a ser malo.

% 7

4t sicut caelestis an$elus, aut etiam i(se Deus, (ermanet libere bonus, (ro(ria
videlicet voluntate, non ali'ua e-trinseca necessitate, sic (ro*ecto diabolus ae'ue
libere in malum et corruit, et (ersistit, suo uti'ue voluntario nutu non alieno
im(ulsu. >anet er$o libertas voluntatis, ubi etiam sit ca(tivitas mentis, tam (lena
'uidem in malis 'uam et in bonis, sed in bonis ordinatior, tam inte$ra 'uo'ue (ro
suo modo in creatura 'uam in Creatore, sed in illo (otentior. 4l !n$el celeste " el
mismo Dios (ermanecen libremente buenos, esto es, (or su (ro la voluntad " no (or
otra *uer0a e-tr3nseca a ellos. 4l diablo ca"/ " (ersiste libremente en el mal en
virtud de una libre decisi/n su"a, " no (or im(ulso a5eno. La libertad de la voluntad
subsiste siem(re, incluso cuando est! esclavi0ado el entendimiento. 4s tan
com(leta en los malos como en los buenos, aun'ue :stos la ten$an m!s ordenada.
6 tan 3nte$ra, a su modo, tanto en la criatura como en el Creador, si bien en 4l es
muc,o m!s *uerte.

Ca(3tulo &K

% &

2uod autem solent ,omines con'ueri, et dicere: Volo ,abere bonam
voluntatem, et non (ossum, ne'ua'uam ,uic (raescribit libertati, ut 'uasi vim aut
necessitatem in ,ac (arte voluntas (atiatur, sed (lane illa libertate, 'uae dicitur a
(eccato, se carere testantur. 8am 'ui vult ,abere bonam voluntatem, (robat se
,abere voluntatem: non enim vult ,abere bonam, nisi (er voluntatem. 2uod si
voluntatem, et libertatem, sed libertatem a necessitate, non a (eccato. 8em(e ut
non valeat, cum velit, ,abere bonam, sentit 'uidem sibi deesse libertatem, sed
(ro*ecto libertatem a (eccato, 'uo uti'ue dolet (remi, non (erimi voluntatem.
2uam'uam iam (rocul dubio utcum'ue bonam ,abet, ubi ,abere vult. Bonum
'ui((e est 'uod vult, nec (osset bonum velle, nisi bona voluntate, sicut nec velle
malum, nisi mala voluntate. Cum bonum volumus, bona est voluntas+ cum malum
volumus, mala est voluntas.

Cuando los ,ombres se 'ue5an " dicen: 'uiero ,acer el bien " no (uedo, no se
re)eren a esta libertad como si *uera ob5eto de violencia o coacci/n, sino a la
libertad sobre el (ecado, 4l 'ue 'uiere tener una libertad buena demuestra 'ue
tiene voluntad, (or'ue este deseo (rocede de la voluntad. Si 'uiere al$o, es libre+
(ero libre de coacci/n, no de (ecado. 6 al no (oder tener una voluntad buena siente
'ue le *alta la libertad: la libertad sobre el (ecado, 'ue o(rime " destru"e la
voluntad. Desea al$o bueno, " esto no es (osible sin una voluntad buena. Lo mismo
'ue es im(osible 'uerer el mal sin una voluntad mala. Por el mismo ,ec,o de
desear el bien "a se tiene una voluntad buena.

% 1

Utrobi'ue voluntas, et ubi'ue libertas: cedit si'uidem voluntati necessitas. Cum
autem non valemus 'uod volumus, sentimus 'uidem i(sam 'uodammodo
libertatem (eccato esse ca(tivam, vel miseram, non tamen amissam.

Siem(re est!n (resentes la libertad " la voluntad. 6 cuando nos vemos inca(aces
de ,acer lo 'ue 'ueremos+ sentimos 'ue la libertad est!, en cierto modo+ cautiva
del (ecado o su5eta a la miseria. Pero nunca la (erdemos.

Ca(3tulo &&

% &

4- ,ac er$o tantum libertate, 'ua liberum est voluntati sei(sam iudicare vel
bonam, si bono, vel malam, si malo consenserit N'ui((e 'uae in neutro, nisi certe
volendo, consentire se sentitN, liberum arbitrium credimus nominari. 8am e- illa
'uae dicitur a (eccato, con$ruentius *orsitan liberum consilium, et item e- i a 'uae
dicta est a miseria, liberum (otius com(lacitum (osset diei 'uam liberum arbitrium.

A mi 5uicio, el libre albedr3o toma su nombre de esta libertad, a trav:s de la cual
la misma voluntad se 5u0$a buena si ace(ta el bien, o mala si consiente en el mal.
Sabe mu" bien 'ue cuando ,ace una cosa u otra es (or'ue ella 'uiere. Lo 'ue
llamamos libertad de (ecado debemos denominarlo libre deliberaci/n me5or 'ue
libre albedr3o. 6 a la libertad sobre la debilidad, libre com(lacencia.

% 1

2U#D S#9 #UD#C#U> S4U CO8S#L#U> S4U CO>PLAC#9U>: Arbitrium 'ui((e iudicium
est. Sicut vero iudicii est discernere 'uid liceat vel non liceat, sic (ro*ecto consilii
(robare 'uid e-(ediat vel non e-(ediat, sic com(laciti 'uo'ue e-(eriri 'uid libeat
vel non libeat. Utinam tam libere nobis consuleremus, 'uam libere de nobis
iudicamus, ut 'uemadmodum libere (er iudicium licita illicita'ue decernimus, ita
(er consilium et licita, tam'uam commoda, nobis eli$ere, et illicita, tam'uam no-ia,
res(uere liberum ,aberemusA

48 2UQ CO8S#S94 4L BU#C#O, LA D4L#B4RAC#O8 6 LA CO>PLAC48C#A. N4l
albedr3o es un 5uicio. 4l 5uicio declara 'u: es o no es l3cito. La deliberaci/n considera
'u: es o no conveniente. 6 la com(lacencia e-(erimenta lo 'ue es a$radable o
desa$radable. @O5al! nos aconse5!ramos con tanta libertad como nos 5u0$amosA 6
as3 como discernimos claramente a trav:s del 5uicio lo 'ue se (uede o no ,acer,
deber3amos ele$ir lo l3cito como lo me5or " rec,a0ar lo il3cito como (er5udicial.

% 7

#am enim non solum liberi arbitrii, sed et liberi (rocul dubio consilii, ac (er ,oc et
a (eccato liberi essemus.

As3 (oseer3amos la libertad de albedr3o " de reCe-i/n, ", en consecuencia, estar3a
os libres de (ecado.

% D

Sed 'uid si totum, solum'ue 'uod e-(ediret vel liceret etiam liberet; 8onne
liberi 'uo'ue esse com(laciti merito diceremur, 'ui((e 'ui ab omni (erinde, 'uod
dis(licere (otest, ,oc est ab omni nos miseria liberos sentiremus; 8unc autem, cum
multa (er iudicium vel admittenda, vel omittenda esse decernamus, 'uae tamen
(er consilium ne'ua'uam (ro iudicii rectitudine aut eli$imus, aut contemnimus,
rursum'ue non omnia, 'uae tam'uam recta et commoda consulte observamus,
etiam ut bene(lacita libenter am(lectamur, sed insu(er 'uasi dura ac molesta vi-
ae'uanimiter *erre (erduremus, li'uet 'uia liberum nec consilium ,abemus, nec
com(lacitum.

=6 'u: decir si nos a$radara todo o solamente lo 'ue es l3cito " conveniente; 4n
ese caso tendr3amos la libertad de com(lacencia, (ues nos sentir3amos libres de
todo lo 'ue causa malestar, es decir, de toda clase de debilidad. Pero nuestro
discernimiento, o deliberaci/n, no tiene la su)ciente rectitud (ara ele$ir o rec,a0ar
muc,as cosas 'ue nuestro 5uicio admite u omite. 6 obras, 'ue nos (arecen buenas o
(rovec,osas, no las ace(tamos como a$radables. >!s a?n, las consideramos
!s(eras " (esadas, (or'ue nos+ *alta la libertad de deliberaci/n " de com(lacencia.

Ca(3tulo &1

% &

Alia 'uaestio est, si vel ante (eccatum in (rimo ,omine ,abuimus, 'uod suo loco
discutietur. Certissime autem ,abituri sumus, cum, Deo miserante, obtinebimus
'uod oramus: <iat voluntas tua, sicut in caelo et in terra. .oc nem(e com(lebitur,
'uando id 'uod nunc cunctae (assim rationali, ut iam dictum est, creaturae
commune videtur, liberum scilicet a necessitate arbitrium, erit etiam in electis
,ominibus Nuti iam in sanctis est an$elisN, et cautum a (eccato, et tutum a miseria,

>!s adelante trataremos la cuesti/n de si el (rimer ,ombre $o0/ de todo esto.
4n cambio, s3 estamos se$uros de (oseerlo cuando, (or la misericordia de Dios,
alcancemos lo 'ue (edimos en la oraci/n: .!$ase tu voluntad as3 en la tierra como
en el cielo. 4sto acaecer! cuando lo 'ue ,o" es natural en toda criatura racional, es
decir, el albedr3o Nlibre (or esencia de toda clase de coacci/nN se d: tambi:n en los
ele$idos Ncomo "a sucede en los !n$elesN " vivan (lenamente se$uros de no (ecar,
(reservados tambi:n de toda miseria.

% 1

(robantibus tandem tri(licis libertatis *elici e-(erientia, 'uae sit bona voluntas
Dei, ac bene(lacens et (er*ecta. 2uod 'uia necdum est, sola interim (lena
inte$ra'ue manet in ,ominibus libertas arbitrii. 8am libertas consilii e- (arte
tantum, et ,oc in (aucis s(iritualibus, 'ui carnem suam cruci)-erunt cum vitiis et
concu(iscentiis, 'uatenus iam non re$net (eccatum in eorum mortali cor(ore. Porro
ut non re$net, libertas *acit consilii+ ut tamen non desit e- inte$ro, ca(tivitas est
liberi arbitrii.

6 con la e-(eriencia de esta tri(le libertad sabr!n lo e-celente, a$radable "
(er*ecta 'ue es la voluntad de Dios. >ientras lle$a esto, el ,ombre s/lo (osee (lena
e 3nte$ramente la libertad de 5uicio. La libertad de deliberaci/n es siem(re limitada,
incluso en los ,ombres es(irituales, 'ue ,an cruci)cado sus ba5os instintos con sus
(asiones " deseos, " en cu"o ser mortal no reina "a el (ecado. Si no reina se debe a
la libertad de deliberaci/n. 6 si no ,a desa(arecido (or com(leto el (ecado, est!
cautivo el libre albedr3o.

% 7

Cum autem venerit 'uod (er*4ctum est, tunc evacuabitur 'uod e- (arte est s+
,oc est: cum (lena *uerit libertas consilii, nulla iam erit ca(tivitas arbitrii. 4t ,oc est
'uod 'uotidie (etimus in oratione, cum dicimus Deo: Adveniat re$num tuum.
Re$num ,oc necdum e- toto (ervenit in nos. 2uotidie tamen (aulatim adventat,
sensim'ue in dies ma$is ac ma$is dilatat terminos suos, in ,is dumta-at, 'uorum
(er Dei adiutorium interior ,omo renovatur de die in diem. #n 'uantum er$o re$num
$ratiae dilatatur, in tantum (eccati (otestas minuitur. #n 'uantum vero minus est
ad,uc (ro(ter cor(us mortis 'uod a$$ravat animam, et ob necessitatem terrenae
in,abitationis, uti'ue de(rimentis sensum multa co$itantem, necesse ,abent etiam
'ui (er*ectiores in ,ac mortalitate videntur, con)teri et dicere: #n multis oOendimus
omnes, et: di-erimus 'uia (eccatum non ,abemus, nosi(sos seducimus, et veritas
in nobis non est. 2ua(ro(ter orant et i(si sine intermissione, dicentes: Adveniat
re$num tuum. 2uod non erit vel in i(sis consummatum, 'uous'ue (eccatum non
solum non re$net in eorum mortali cor(ore, sed nec sit omnino, nec esse (ossit in
immortali iam cor(ore.

Cuando ven$a lo (er*ecto, lo limitado se acabar!. 4s decir, cuando la libertad de
deliberaci/n sea total, el libre albedr3o no estar! cautivo. 4sto es lo 'ue (edimos
diariamente cuando oramos a Dios: Ven$a a nosotros tu reino. 4ste reino no ,a
lle$ado todav3a (lenamente a nosotros. Se acerca cada d3a, lentamente, " e-tiende
sin cesar su dominio en a'uellas almas cu"o interior se renueva e d3a en d3a con la
$racia de Dios. A medida 'ue avan0a el reino de la $racia se debilita el (oder del
(ecado. 6 en la misma medida 'ue disminu"e la e)cacia de la $racia, deben decir:
9odos caemos en *alta muc,as veces. 6 esto nos sucede (or'ue el cuer(o mortal
o(rime al es(3ritu " las necesidades de la vida terrena lo distraen con multitud de
(ensamientos, 'ue incluso (arecen (er*ectos. Por eso tambi:n se dice: Si
a)rmamos no tener (ecado, nosotros mismos nos e-traviamos ", adem!s, no
llevamos dentro la verdad. 9ambi:n (or eso ,a" 'ue orar continuamente: Ven$a a
nosotros tu reino. Dic,o reino no se establecer! (lenamente en los ,ombres ,asta
'ue el reino de. (ecado desa(are0ca de su ser mortal, " ni e-ista ni (ueda e-istir en
su ser inmortal.

Ca(3tulo &7

% &

#am de libertate com(laciti in ,oc saeculo ne'uam 'uid dicemus, ubi vi-
suEcit diei malitia sua, ubi omnis creatura in$emiscit et (arturit us'ue ad,uc,
vanitati nimirum subiecta non volens, ubi vita ,ominis tentatio est su(er terram, ubi
viri 'uo'ue s(irituales, 'ui (rimitias S(iritus, iam acce(erunt, in$emiscunt et i(si
intra semeti(sos e-s(ectantes redem(tionem cor(oris sui; 8um'uidnam inter ista
locus ullus est ,uiuscemodi libertati; 2uid, in'uam, liberum nostro relin'uitur
com(lacito, ubi totum occu(are videtur miseria; 8e'ue enim vel innocentia seu
iustitia, 'uemadmodum a (eccato, ita etiam a miseria tutae esse ,ic (oterunt, ubi
iustus e-clamat: #n*eli- e$o ,omo, 'uis me liberabit de cor(ore mortis ,uius; et
item: <actae sunt mi,i lacrimae;eae (anes die ac nocte+ ubi noctes dies'ue in
maerore continuantur, nullum (ro*ecto tem(oris s(atium com(lacito vacuum
relin'uitur. Deni'ue 'ui volunt (ie vivere in C,risto, i(si ma$is (ersecutionem
(atiuntur, 'uoniam iudicium a domo Dei inci(it, 'uod et (raeci(it: A meis, in'uiens,
inci(ite.

=2u: (odemos decir de la libertad de com(lacencia, en esta vida miserable,
donde a cada d3a le bastan sus dis$ustos " la ,umanidad entera lan0a un $emido
universal en los dolores de su (arto, (or'ue a des(ec,o su"o se ve sometida al
*racaso; >uc,o m!s si tenemos en cuenta 'ue la vida del ,ombre es una continua
tentaci/n, " ,asta los mismos es(irituales N'ue (oseen las (rimicias del 4s(3rituN
$imen en su interior " an,elan la redenci/n de su cuer(o. =4s (osible soar en
seme5ante libertad en medio de tanta debilidad; =2u: es(acio le 'ueda a la libre
com(lacencia si todo est! lleno de Ca'ue0a; La misma inocencia " virtud, aun'ue
est!n libres del (ecado, nunca se ven e-entas de la *ra$ilidad, como $rita el 5usto:
@Des$raciado de miA =2ui:n me librar! de este ser m3o,, instrumento de muerte;
Las l!$rimas son mi (an noc,e " d3a. Cuando transcurren las noc,es " los d3as en la
triste0a, no ,a" tiem(o (ro(icio (ara el $o0o. Por otra (arte, 'uien se (ro(on$a vivir
en Cristo ser! m!s (erse$uido (or'ue el 5uicio comien0a (or la casa de Dios. As3 lo
mand/ :l mismo: Comen0ad (or los m3os.

Ca(3tulo &D

% &

Sed etsi non virtus, vitium *orte in tuto est, et ali'ua interim e- (arte *rui (otest
com(lacito, cavere miseriam. Absit. 8am 'ui laetantur, cum male *ecerint, et
e-ultant in rebus (essimis, tale est 'uod *aciunt, 'uale cum rident (,renetici. 8ulla
autem verior miseria, 'uam *alsa laetitia. Deni'ue in tantum miseria est, 'uod
videtur *elicitas in ,oc saeculo, ut Sa(iens dicat: >elius est ire ad domum luctus
'uam ad domum convivii.

Si la virtud no (uede evitar la debilidad, =no (odr! el vicio e-(erimentar el (lacer,
al menos en al$?n sentido; 4n absoluto. Los 'ue se $o0an en ,acer el mal " se
recrean en la (erversidad del vicio, se com(ortan como si estuvieran ba5o el
(aro-ismo de una risa de com(uesta. 8o ,a" miseria m!s ,onda 'ue una ale$r3a
*alsa. 6 es tanto m!s miserable cuanto m!s colmada (arece de *elicidad en este
mundo. Por eso a)rma el sabio: 4s me5or ir a una casa de llantos 'ue a una de
ban'uetes.

% 1

2UOD 84C CORPOR#S #UCU8D#9AS S#9 S#84 >#S4R#A. 4st 'uidem in bonis cor(oris
nonnulla iucunditas, videlicet in edendo, bibendo, cale*aciendo, ceteris'ue talibus
*omentis vel te$umentis carnis. Sed num'uid vel ista vacant ali'uatenus a miseria;
Bonus est (anis, se esurienti+ (otus delectat, sed sitientem+ deni'ue saturato cibus
(otus'ue iam ne'ua'uam sunt $rata, sed $ravia. 9olle *amem, et (anem non
curabis+ tolle sitim, et lim(idissimum *ontem, ac si (aludem, res(icies. Similiter
umbram non 'uaerit nisi aestuans, solem non curat nisi al$ens sive cali$ans.
Alio'uin ni,il ,orum libebit, si non (raecesserit ur$ens necessitas. 2uae si (er*ecte
tollatur e rebus, statim in taedium at'ue molestiam convertetur i(sa, 'uae videtur
in ,is esse, iucunditas.

8# LOS PLAC4R4S CORPORAL4S 4S9A8 4U489OS D4 >#S4R#AS. 4s verdad 'ue
se siente cierto (lacer en los bienes cor(orales, como en comer, beber, calentarse "
dem!s cuidados del cuer(o. Pero tam(oco *alta en ellos la miseria. 4l (an es una
cosa e-celente, (ero (ara 'uien tiene a(etito. 6 la bebida es a$radable si se tiene s
d. >as una ve0 saciado el a(etito, la comida " la bebida, en ve0 de causar (lacer, se
,acen inso(ortables. Si no tienes ,ambre, no te (reocu(as de la comida. 6 si no
tienes sed, la *uente m!s cristalina te (arecer! un c,arco (antanoso. La sombra
solo a(etece a 'uien est! abrasado de calor, " el sol $usta a 'uien est! ,elado de
*r3o o envuelto en la oscuridad. 8in$una cosa en$endra (lacer si no e-iste una
necesidad 'ue lo reclame. 6 una ve0 satis*ec,a :sta, lo 'ue ten3amos (or (lacer se
torna *astidio " molestia.

% 7

CO8CLUD#9.N<atendum i$itur et in ,ac (arte, omne 'uod est (raesentis vitae
occu(are miseriam, nisi 'uod in continuis tribulationibus $raviorum laborum,
leviores uti'ue 'ualiscum'ue sunt consolatio, et dum *orte (ro tem(ore ac rerum
eventibus vicissim sibi $ravia levia'ue succedunt, minorum e-(erientia, ali'ua
miseriae videtur inter(olatio, ut cum ali'uando, (ost e-(erta (lura $ravissima, in
minus *orte molesta evaditur, *elicitas (utetur.

CO8CLUS#O8.NCon*esemos, (ues 'ue la vida (resente est! llena de Ca'ue0as. 4l
?nico consuelo est! en 'ue, des(u:s de unas (enas " *ati$as a$obiantes, acaecen
otras m!s li$eras. 6 como se me0clan sin cesar unas " otras, la e-(eriencia de las
menos (esadas alivia nuestra (obre vida. 6 ,acemos consistir la *elicidad en (asar
de dolores muc,os " $raves a otros m!s llevaderos.

Ca(3tulo &F

% &

2UOD L#B4R9A9# CO>PLAC#9# <RUU89UR 2U# #8 CO894>PLA9#O84 4R#GU89UR:
An tamen *atendum est eos, 'ui (er e-cessum contem(lationis ra(ti 'uando'ue
in S(iritu, 'uantulumcum'ue de su(ernae *elicitatis dulcedine de$ustare suEciunt,
toties esse liberos a miseria, 'uoties sic e-cedunt; .i (lane, 'uod ne$andum non
est, etiam in ,ac carne, raro licet ra(tim'ue, com(laciti libertate *ruuntur, 'ui cum
>aria o(timam (artem ele$erunt, 'uae non au*eretur ab eis. 2ui enim iam tenent
'uod au*erendum non est, e-(eriuntur uti'ue 'uod *uturum est. Sed 'uod *uturum
est *elicitas est (orro *elicitas et miseria eodem tem(ore simul esse non (ossunt.
2uoties i$itur (er S(iritum illam (artici(ant, toties istam non sentiunt. #ta'ue in ,ac
vita soli contem(lativi (ossunt utcum'ue *rui libertate com(laciti, et ,oc e- (arte,
et (arte satis modica, vice'ue rarissima.

LOS 2U4 S4 489R4GA8 A LA CO894>PLAC#O8 D#S<RU9A8 D4 LA L#B4R9AD D4
CO>PLAC48C#A.N.a" 'uienes a veces son arrebatados (or el 4s(3ritu al :-tasis de la
contem(laci/n, " $ustan "a un (oco la dul0ura de la eterna *elicidad.+4star!n libres
de la debilidad cuando tienen esta e-(eriencia; Se$uro 'ue s3. 2uienes, como
>ar3a, ,an ele$ido la me5or (arte N'ue no se les 'uitara " dis*rutan "a en esta vida
de la libertad de com(lacencia, aun'ue sean raras veces " brevemente. Si tienen lo
'ue nunca se les 'uitar!, e-(erimentan va lo 'ue ,a de venir, es decir, la *elicidad.
Debilidad " *elicidad no (ueden estar 5untas. Por esto, cuando (artici(an de :sta (or
el 4s(3ritu no sienten a'u:lla. As3, (ues, solamente los contem(lativos (ueden
$o0ar en esta vida de la libertad de com(lacencia, " esto de manera mu" limitada
" raras veces.

% 1

2UOD L#B4R9A94 CO8S#L## <RUU89UR #US9i 8O8 >OD#CA 4U PAR94.NPorro
libertate consilii *ruuntur etiam 'uilibet iusti, e- (arte 'uidem, sed non modica.

LOS BUS9OS D#S<RU9A8 D4 LA L#B4R9AD D4 D4L#B4RAC#O8, 6 48 GRA8 >4D#DA
N9odos los 5ustos dis*rutan de la libertad de deliberaci/n, con medida, es cierto (ero
no des(reciable.

% 7

D4 L#B4R9A94 ARB#9R##.NCeterum libertas arbitrii, ut su(ra li'uido a((aruit, cunctis
(ariter ratione utentibus convenit, non minor, 'uantum in se est, in malis 'uam in
bonis, tam (lena in ,oc saeculo 'uam et in *uturo.

LA L#B4R9AD D4 ALB4DR#O. La libertad de albedr3o como anteriormente
di5imos, es com?n a todos los seres racionales. #$ual la (oseen los malos 'ue los
buenos, " es tan (lena en esta vida como en la *utura.

Ca(3tulo &G

% &

Sed et ,oc a(erte monstratum esse (uto, 'uod ,aec i(sa tamen libertas tamdiu
'uodammodo ca(tiva tenetur, 'uamdiu illam duae aliae libertates minime aut
minus (lene comitantur+ nec aliunde noster ille de*ectus venit, de 'uo A(ostolus: Ut
non 'uaecum'ue vultis, ait, illa *aciatis. Velle si'uidem inest nobis e- libero arbitrio,
non etiam (osse 'uod volumus. 8on dico velle bonum aut velle malum, sed velle
tantum. Velle etenim bonum, (ro*ectus est+ velle malum, de*ectus. Velle vero
sim(liciter, i(sum est 'uod vel (ro)cit, vel de)cit. Porro i(sum ut esset, creans
$ratia *ecit+ ut (ro)ciat, salvans $ratia *acit+ ut de)ciat, i(sum se deicit. #ta'ue
liberum arbitrium nos *acit volentes, $ratia benevolos. 4- i(so nobis est velle, e-
i(sa bonum velle. 2uemadmodum nam'ue aliud est timere sim(liciter, aliud timere
Deum, et aliud amare, aliud amare Deum Ntimere 'ui((e et amare, sim(liciter
'uidem (rolata, aOectiones, cum additamento autem virtutes si$ni)cantN, ita
'uo'ue aliud est velle, aliud velle bonum.

Creo 'ue ,a 'uedado su)cientemente claro 'ue esta libertad (ermanece, en
cierto modo,cautiva, mientras se sienta (rivada total o (arcialmente de la com(a3a
de las otras dos libertades. De a'u3 (rocede esa im(otencia de 'ue ,abla el
A(/stol: 8o (od:is ,acer lo 'ue 'uisierais. 2uerer est! a nuestro alcance (or el
libre albedr3o+ no as3 (oder ,acer lo 'ue 'ueremos. 8o ,ablo de 'uerer el bien o el
mal sino solamente de 'uerer. 2uerer el bien es una (er*ecci/n. 2uerer el mal es un
de*ecto. 4l sim(le 'uerer (uede re*erirse a una cosa u otra. l.a e-istencia de este
deseo es obra de la $racia creadora. Su (er*ecci/n es el *ruto de la $racia
salvadora. Para caer, en cambio, se ,asta el ,ombre a s3 mismo. As3, (ues, el libre
albedr3o ,ace 'ue (odamos 'uerer. 6 la $racia, 'ue (odamos 'uerer el bien. Por el
(rimero se nos a el 'uerer, (or la se$unda 'uerer el bien. 8o es lo mismo temer,
sim(lemente, 'ue temer a Dios. O amar, " amar a Dios. 9emer " amar, sin m!s, son
(uros sentimientos naturales+ (ero unidos al com(lemento se convierten en
virtudes. #$ual ocurre con 'uerer " 'uerer el bien.

Ca(3tulo &H

% &

Sim(lices nam'ue aOectiones insunt naturaliter nobis, tam'uam e- nobis,
additamenta e- $ratia. 8ec aliud (ro*ecto est, nisi 'uod $ratia ordinat, 'uas donavit
creatio, ut nil aliud sint virtutes nisi ordinatae aOectiones. Scri(tum est de
'uibusdam, 'uod illic tre(idassent timore, ubi non erat timor: timor *uit, sed
inordinatus. Ordinare illum volebat Dominus in disci(ulis, cum diceret: Ostendam
vobis 'uem timere debeatis, et David: Venite, ait )lii audite me+ timorem Domini
docebo vos. #tem de amore inordinato ar$uebat ,omines 'ui dicebat: 4$o lu- veni in
,unc mundum, et dile-erunt ,omines ma$is tenebras 'uam lucem. #dcirco (ostulat
s(onsa in Canticis, dicens: Ordinate in me caritatem. Similiter 'uo'ue de inordinata
voluntate ar$uebantur, 'uibus dicebatur: 8escitis 'uid (etatis. Sed ad lineam
rectitudinis edocti sunt distortam reducere voluntatem, cum audierunt: Potestis
bibere calicem, 'uem e$o bibiturus sum; 4t tunc 'uidem verbo, sed (ostmodum
etiam e-em(lo voluntatem ordinare docebat, cum orans, instante (assione, ut
trans*erretur ab eo cali-, statim subiceret: Verumtamen non 'uod e$o volo, sed
'uod tu vis. A Deo i$itur velle, 'uomodo et timere, 'uomodo et amare, acce(imus in
conditione naturae, ut essemus ali'ua creatura+ velle autem bonum, 'uomodo et
timere Deum, 'uomodo et amare Deum, acci(imus in visitatione $ratiae, ut simus
Dei creatura.

Los sentimientos, en s3 mismos, son innatos a nuestra naturale0a, " su
(er*ecci/n es obra de la $racia. 4sta (one en orden los dones de la creaci/n. 6 las
virtudes no son sino a*ectos bien ordenados. La 4scritura dice 'ue al$unos
temblaron de miedo cuando no ,ab3a (or 'u: temer. 9en3an temor, (ero no estaba
bien orientado. 4l Seor 'uer3a educar a sus disc3(ulos al decir: Os vo" a indicar a
'ui:n ten:is 'ue temer. 6 David dice: Venid, ,i5os, escuc,adme+ os instruir: en el
temor del Seor. 9ambi:n censura el amor desordenado cuando dice: La lu0 vino al
mundo los ,ombres re)rieron las tinieblas a la lu0. Por eso la es(osa su(lica en e
Cantar: Ordena en m3 el amor. De modo seme5ante se re(rende la voluntad
desordenada de a'uellos a 'uien s se di5o: 8o sab:is lo 'ue (ed3s. 6 a continuaci/n
les ensea c/mo deben endere0ar la voluntad torcida tomando el camino recto:
=Pod:is beber el c!li0 'ue "o vo" a beber; 4n a'uel momento se lo dec3a s/lo de
(alabra. >!s tarde les ense/ con o ras a endere0ar la voluntad. 4n el momento
mismo de la (asi/n (idi/ 'ue le retiraran el c!li0, aun'ue aadi/ inmediatamente:
8o se ,a$a lo 'ue "o 'uiero, sino lo 'ue 'uieres t?. As3, (ues, nuestra naturale0a,
en cuanto criatura, ,a recibido de Dios la *acultad de 'uerer, de temer " de amar.
La *acultad de 'uerer el bien " de temer o amar a Dios es *ruto de la visita e la
$racia, 'ue nos trans*orma en criaturas de Dios.

Ca(3tulo &I

% &

D#SCR#>48 #894R L#B4RA> 49 >ALA> 49 BO8A> VOLU89A94>:

Creati 'ui((e 'uodammodo nostri in liberam voluntatem, 'uasi Dei eEcimur (er
bonam voluntatem. Porro bonam *acit, 'ui liberam *ecit, et ad ,oc bonam, ut simus
ali'uod initium creaturae eius, 'uoniam e-(edit (ro*ecto nobis ma$is omnino non
*uisse, 'uam nostros (ermanere. 8am 'ui voluerunt sui esse, uti'ue sicut dii,
scientes bonum et malum, *acti sunt, non tantum iam sui, sed et diaboli. #ta'ue
libera voluntas nos *acit nostros, mala diaboli, bona Dei. Ad ,oc (ertinet 'uod
dicitur: 8ovit Dominus 'ui sunt eius. 8am illis 'ui eius non sunt: Amen dico vobis,
in'uit, nescio vos. Dum er$o (er malam voluntatem sumus diaboli, 'uodammodo
interim non sumus Dei, sicut cum (er bonam voluntatem eEcimur Dei, desinimus
iam esse diaboli. 8emo si'uidem (otest duobus dominis servire. Ceterum sive Dei
sumus, sive diaboli, non tamen similiter desinimus esse et nostri. >anet 'ui((e
utrobi'ue libertas arbitrii, (er 'uam maneat et causa meriti, 'uatenus merito vel
(uniamur mali, 'uod tam'uam liberi e- (ro(ria voluntate eEcimur, vel $lori)cemur
boni, 'uod nisi ae'ue voluntarii esse non (ossumus.

48 2UQ S4 D#S9#8GU48 LA VOLU89AD L#BR4, LA >ALA 6 LA BU48A. Como
criaturas dotadas de voluntad libre somos, en cierto modo, dueos de nosotros
mismos. 6 (or la voluntad buena no ,acemos (ro(iedad de Dios. Dios cre/ a la
voluntad en el bien, buena, libre, como la (rimicia de sus criaturas. Por'ue m!s nos
valdr3a no ,aber e-istido 'ue ser totalmente inde(endientes. Pues los 'ue as(iran a
ser inde(endientes, seme5antes a Dios, conocedores del bien " del mal, en ve0 de
,acerse dueos de s3 mismos se convirtieron en esclavos del diablo. Por tanto, la
voluntad libre nos ,ace dueos de nosotros, la mala nos somete al diablo " la buena
a Dios. A esto se re)ere a'uella *rase: 4l Seor conoce a los su"os. Por'ue de los
'ue no sean su os dice en otro lu$ar: Os ase$uro 'ue no os cono0co. Cuando somos
(ro(iedad el diablo N(or la mala voluntadN no (ertenecemos a Dios. 6 cuando nos
entre$amos a Dios con buena voluntad, de5amos de (ertenecer al diablo. 8adie
(uede estar al servicio de dos amos. Pero seamos de Dios o del diablo, no (or eso
de5amos de ser de nosotros mismos, (or'ue en ambos casos (ermanece el libre
albedr3o " la ra30 del m:rito. Pues en atenci/n a nuestros m:ritos, o nos
condenamos como de(ravados N(or ,abernos com(ortado libremente con*orme a
nuestra (ro(ia voluntadN o somos coronados (or el bien+ (ero esto no suceder! a no
ser 'ue.

% 1

Sane diabolo nostra nos manci(at voluntas, non i(sius (otestas+ Deo subicit eius
$ratia, non nostra voluntas. 8ostra 'ui((e voluntas bona, 'uod *atendum est, a
bono Deo creata, (er*ecta tamen non erit, 'uous'ue suo Creatori (er*ecte subiecta
sit.

2uien nos ,ace esclavos del demonio no es el libre albedr3o, sino nuestra (ro(ia
voluntad. 6 'uien nos somete a Dios es su $racia, no nuestra voluntad. 4l Dios de la
bondad cre/ nuestra voluntad recta " buena, (ero no ser! (er*ecta ,asta 'ue no se
someta (lenamente a su Creador.

% 7

Absit autem, ut i(si sui i(sius (er*ectionem, Deo autem tantum creationem
tribuamus, cum lon$e nimirum melius sit esse (er*ectam 'uam *actam, et dictu i(so
ne*as videatur Deo 'uod minus, nobis 'uod e-cellentius sit attribuere. Sentiens
deni'ue A(ostolus 'uid e- natura esset, 'uid e- $ratia e-s(ectaret, aiebat: Velle
adiacet mi,i, (er)cere non invenio. Sciebat (ro*ecto, velle 'uidem sibi inesse e-
libero arbitrio, sed ut i(sum velle (er*ectum ,aberet, $ratiam se ,abere
necessariam. Si enim velle malum de*ectus 'uidam est voluntatis, uti'ue bonum
velle (ro*ectus eiusdem erit, suEcere autem a omne 'uod volumus bonum, i(sius
(er*ectio.

Le5os de m3 a)rmar 'ue de s3 misma le viene a la voluntad la (er*ecci/n, " de
Dios a creaci/n. Su(one muc,o m!s el ser (er*ecta 'ue el ser ,ec,a. Ser3a una
blas*emia decir 'ue lo menor (rocede de Dios " lo ma"or de nosotros. 4l A(/stol
sab3a mu" bien 'u: (rocede de la naturale0a " 'u: deb3a es(erar de la $racia. 6
e-clama: 4l 'uerer lo ten$o a mano, (ero el reali0arlo no. 4s decir, el 'uerer era
innato en Vl, (or la liberad de elecci/n+ (ero (ara tener un deseo (er*ecto sent3a la
necesidad de la $racia. Desear el mal es un de*ecto de la voluntad, 'uerer el bien
es un (ro$reso, " ser ca(a0 de ,acer todo el bien (osible es su (er*ecci/n
consumada.

Ca(3tulo &J

% &

Ut er$o velle nostrum, 'uod e- libero arbitrio ,abemus, (er*ectum ,abeamus,
du(lici $ratiae munere indi$emus, et vero videlicet sa(ere, 'uod est voluntatis ad
bonum conversio, et (lene etiam (osse, 'uod est eiusdem in bono con)rmatio.

Por lo tanto, (ara 'ue el 'uerer de 'ue $o0amos (or el libre albedr3o sea (er*ecto,
necesitamos una doble $racia. Por una (arte, saborear la ve dad, lo cual su(one la
conversi/n de la voluntad ,acia el bien+ ", (or otra, la (osibilidad de reali0arlo, es
decir, la con)rmaci/n en el bien.

% 1

D4 BO8A4 VOLU89A9#S P4R<4C9#O84, 2UOD 9R#PL4U #8 S4 .AB4A9 BO8U>.N
Porro Per*ecta conversio est ad bonum, ut nil libeat nisi 'uod deceat vel liceat,
(er*ecta in bono con)rmatio, ut nil desit iam 'uod libeat. 9unc demum (er*ecta erit
voluntas, cum (lene *uerit bona, et bene (lena. .abet si'uidem du(le- in se bonum
ab initio sui: unum 'uidem $enerale e- sola creatione, 'uod a bono scilicet Deo non
(otuit creari nisi bona, secundum 'uod vidit Deus cuncta 'uae *ecerat, et erant
valde bona+ alterum s(eciale e- libertate arbitrii in 'ua ad ima$inem uti'ue i(sius,
'ui creavit, est condita. 2uod si ,is duobus bonis accedat et tertium, conversio ad
Creatorem, re(utabitur non immerito (er*ecte bona:

LA P4R<4CC#/8 D4 LA BU48A VOLU89AD #8CLU64 U8 9R#PL4 B#48.N4s (er*ecta la
conversi/n al bien cuando solamente nos com(lace lo 'ue es conveniente o l3cito. 6
la con)rmaci/n en el bien es (er*ecta si no carece de nada de lo 'ue desea. La
voluntad alcan0a la (er*ecci/n cuando es (lenamente buena " llena de bondad.
Posee una doble cualidad ori$inal: una, (or ser criatura N(or'ue el Dios bueno todo
lo ,ace bienN ", adem!s, (or'ue vio Dios todo lo 'ue ,ab3a ,ec,o," era mu" bueno.
La otra, (or el libre albedr3o, se$?n el cual *ue creada a ima$en del Creador. Si a ello
aadimos la conversi/n al Creador, entonces (uede considerarse (lenamente
buena.

% 7

bona nimirum in universitate, melior in suo $enere, o(tima e- sui ordinatione.
4st autem ordinatio, omnimoda conversio voluntatis ad Deum, et e- tuta se
voluntaria devota'ue subiectio. .uic vero tam (er*ectae iustitiae debetur, immo
iun$itur, $loriae (lenitudo, 'uia sic se comitantur duo ista, ut nec iustitiae (ossit
,aberi (er*ectio, nisi in (lena $loria, nec $loriae (lenitudo, abs'ue (er*ecta iustitia.
>erito deni'ue talis iustitia non erit sine $loria, cum $loria vera non sit, nisi de tali
iustitia. Unde recte dicitur: Beati 'ui esuriunt et sitiunt iustitiam, 'uoniam i(si
saturabuntur.

Buena como toda criatura en $eneral, su(erior a ellas (or su naturale0a, "
/(tima cuando se ordena a s3 misma. 4sta ordenaci/n consiste en la total
conversi/n de la voluntad a Dios " en su sometimiento deliberado " *erviente, 4sta
5usticia tan e-celsa merece " lleva siem(re consi$o la (lenitud de la $loria. Ambas
est!n unidas, tan unidas 'ue es im(osible una 5usticia (er*ecta sin la $loria, " :sta
sin a'u:lla. 6 con ra0/n es $loriosa esta 5usticia, (or'ue no e-iste $loria verdadera
sin ella. Por eso est! escrito: Dic,osos los 'ue tienen ,ambre " sed de 5usticia,
(or'ue se saciar!n

Ca(3tulo 1K

% &

.aec autem sunt illa duo 'uae su(ra nominavimus, verum sa(ere et (lenum
(osse, ut sa(ere ad iustitiam, (osse re*eratur ad $loriam. Sed verum et (lenum
addita sunt, alterum ad distinctionem sa(ientiae carnis, 'uae mors est, item'ue
sa(ientiae mundi, 'uae stultitia est a(ud Deum, 'ua sa(ientes sunt a(ud
semeti(sos ,omines, sa(ientes, in'uam, ut *aciant mala, alterum ad illorum
diOerentiam, de 'uibus dicitur: Potentes (otenter tormenta (atientur. 8am verum
sa(ere aut (lenum (osse omnino non inveniuntur, nisi ubi libero arbitrio iam illa duo
coniuncta sunt, 'uae item su(erius memoravimus, liberum videlicet consilium
liberum'ue com(lacitum.

4stas dos cosas son las 'ue antes mencionamos: saborear lo verdadero " tener
(lena ca(acidad de (racticarlo. Lo (rimero va 3ntimamente li$ado con la 5usticia, "
lo se$undo con la $loria. Debemos )5arnos en lo de verdadero " en lo de (lena
ca(acidad. Lo (rimero (ara e-cluir la sabidur3a de la carne, 'ue es muerte, " el
saber del mundo, 'ue es necedad a los o5os de Dios Naun'ue los ,ombres se ten$an
(or sabiosN. Pero sabios s/lo (ara el mal. 6 lo se$undo, (ara di*erenciarlo del (oder
'ue tienen a'uellos e 'uienes se dice: A los (oderosos les a$uarda un ri$uroso
tormento. 4s im(osible saborear la verdad " tener ca(acidad lena de (racticarla si
al libre albedr3o no le acom(aan las dos cosas arriba mencionadas, es decir,
libertad de deliberaci/n " libertad de com(lacencia.

% 1

Solum (ro*ecto di-erim vere sa(ientem (lene'ue (otentem, cui iam non tantum
velle adiacet e- libero arbitrio, sed e- reli'uis 'uo'ue duobus invenit et (er)cere,
dum nec velle valeat 'uod malum sit, nec carere 'uod velit, 'uorum alterum est e-
libertate consilii, verum sa(ere, alterum e- libertate com(laciti, (lenum (osse. Sed
'uis talis ac tantus est in ,ominibus, 'ui in ,oc $lorietur; Aut ubi, aut 'uando istud
obtinetur; 8um'uidnam in ,oc saeculo; Sed si 'uis esset eiusmodi, maior esset
Paulo, 'ui con)tetur dicens: Per)cere autem non invenio. 8um'uid Adam in
(aradiso; Sed si ,abuisset, num'uam e-sul esset a (aradiso.

6o s/lo considero verdaderamente sabio " (oderoso al 'ue, adem!s de desear una
cosa (or su libre albedr3o, lle$a a reali0arla mediante las otras dos libertades. De tal
modo 'ue sea inca(a0 de desear el mal, " ca(a0 siem(re de reali0ar lo 'ue 'uiere.
Lo (rimero Nconocer la verdadN le viene de la libertad de deliberaci/n+ " lo se$undo
Nser ca(a0 de (racticar la de la libertad de com(lacencia. Pero =2ui:n ,a" entre los
mortales tan (er*ecto 'ue (ueda $loriarse de ello; =D/nde " cu!ndo (odremos
conse$uirlo; =Acaso en esta vida; 4sa (ersona ser3a ma"or 'ue Pablo, 'ue con)esa
,umildemente: .acer el bien no est! en mis mano. =6 Ad!n en el (ara3so; Si
,ubiese sido ca(a0 de ello 5am!s ,abr3a sido desterrado del 4d:n.

Ca(3tulo 1&

% &

U9RU> ADA> #8 PARAD#SO 9R#8A> .A8C L#B4R9A94> .ABU4R#9.NLocus est
(ervidendi 'uod su(ra distulimus, utrum scilicet totas tres illas 'uas di-imus
libertates, id est, arbitrii, consilii, com(laciti, vel, aliis nominibus, a necessitate, a
(eccato, a miseria, (rimi ,omines in (aradiso ,abuerint, an tantum duas, an unam
solummodo. 4t de (rima 'uidem nulla iam 'uaestio est, si meminerimus 'uam
a(erte et iustis eam, et (eccatoribus inesse ae'ualiter, ratio su(erior edocuerit. De
duabus reli'uis 'uaeritur non immerito, an um'uam eas Adam ,abuerit, aut ambas,
aut vel unam. 8am si nullam ,abuit, 'uid amisit; Arbitrii uti'ue libertatem, tam (ost
(eccatum 'uam ante, sem(er tenuit inconcussam. Si er$o nil amisit, 'uid ei ob*uit
eiectum *uisse de (aradiso; 2uod si unam 'uamlibet illarum ,abuit, 'uomodo
amisit; 8am certum est 'uia e- 'uo (eccavit, nec a (eccato (rorsus, nec a miseria,
manens in cor(ore, liber *uit. Ceterum nullatenus, 'uamcum'ue illarum semel
acce(erit, amittere (otuit. Alio'uin (er*ectum nec sa(ere, nec (osse, iu-ta 'uod
'uidem duo ,aec su(erius de)nita sunt, ,abuisse convincitur, 'ui nimirum et velle
(otuit 'uod non debuit, ec reci(ere 'uod noluit. An dicendus est ali'uo 'uidem
modo illas ,abuisse, sed, 'uia non (lenarie, (otuisse amittere;

=GORO ADA8 48 4L PARA#SO D4 4S9A 9R#PL4 L#B4R9AD;N.a lle$ado el
momento de tratar la cuesti/n 'ue antes di*erimos: si el ,ombre " la mu5er
(ose"eron en el (ara3so las tres libertades: de elecci/n, de deliberaci/n " de
com(lacencia. O ,ablando en otros t:rminos: sobre el (ecado, sobre la debilidad "
sobre la coacci/n. Si tuvieron solamente dos de ellas, o una. Sobre la (rimera no
,a" lu$ar a duda, basta recordar lo anteriormente dic,o. 4-iste (or i$ual en los
5ustos " (ecadores. Pero debemos tambi:n (re$untarnos si Ad!n tuvo las otras dos,
o solamente una de ellas. Si no tuvo nin$una de las dos, =2ue (erdi/; La libertad de
elecci/n la (ose"/ siem(re 3nte$ra, antes " des(u:s de (ecar: 6 si no (erdi/
nin$una, =2ue des$racia le sobrevino al ser e-(ulsado de (ara3so; Si tuvo una de
las dos, =C/mo la (erdi/; Por'ue es cierto 'ue desde 'ue (ec/ no estuvo "a libre el
(ecado ni de la debilidad en toda su vida. Por otra (arte, si (ose"/ realmente
al$una de estas tres libertades, 5am!s (udo (erderlas. Por'ue, en ese caso, su
sabidur3a o su (oder no ,abr3an sido (er*ectos, como antes e-(licamos. Pudo 'uerer
lo 'ue no era l3cito " consentir en lo 'ue no 'uer3a. =Diremos acaso 'ue no las
(ose"/ (lenamente, sino en cierto $rado, " (or eso (udo (erderlas;

% 1

2UOD U8A2UA42U4 DUARU> L#B4R9A9U> DUOS #8 S4 .AB4A9 GRADUS:
.abet si'uidem una'uae'ue illarum duos $radus, su(eriorem et in*eriorem.
Su(erior libertas consilii est non (osse (eccare, in*erior (osse non (eccare. #tem
su(erior libertas com(laciti non (osse turbari, in*erior (osse non turbari. #ta'ue
in*eriorem utrius'ue libertatis $radum simul cum (lena libertate arbitrii ,omo in sui
conditione acce(it, et de utro'ue corruit cum (eccavit. Corruit autem de (osse non
(eccare in non (osse non (eccare, amissa e- toto consilii libertate. #tem'ue de
(osse non turbari in non (osse non turbari, amissa e- toto com(laciti libertate. Sola
remansit ad (oenam libertas arbitrii, (er 'uam uti'ue ceteras amisit+ i(sam tamen
amittere non (otuit. Per (ro(riam 'ui((e voluntatem servus tactus (eccati, merito
(erdidit libertatem consilii. Porro (er (eccatum *actus debitor mortis, 'uomodo iam
retinere valebat libertatem com(laciti;

CADA U8A D4 4S9AS DOS L#B4R9AD4S 9#484 DOS GRADOS NAmbas libertades
tienen dos $rados. Uno su(erior " otro in*erior. 4l $rado su(erior de la libertad de
deliberaci/n consiste en no (oder (ecar. 6 el in*erior, en (oder evitar el (ecado.
#$ualmente el $rado su(erior de la libertad de com(lacencia consiste en la
im(osibilidad de turbarse. 6 el in*erior, en (oder evitar la turbaci/n. 4l ,ombre
recibi/ en su creaci/n el $rado in*erior de estas dos libertades, 5unto con la (er*ecto
libertad de elecci/n. Al (ecar se (riv/ de ambas. Pas/ de la (osibilidad de evitar el
(ecado al de la necesidad de (ecar, al (erder totalmente la libertad de deliberaci/n.
6 de la (osibilidad de evitar la turbaci/n as/ al de una turbaci/n inevitable, al
(erder totalmente la libertad de com(lacencia. S/lo le 'ued/, (ara su (ro(ia
des$racia, la libertad de elecci/n, (or la cual (erdi/ las otras dos. 4sta, en cambio,
no (udo (erderla. Convertido en esclavo del (ecado (or su (ro(ia voluntad se (riv/
5ustamente de la libertad de deliberaci/n. 6 el 'ue era reo de muerte (or su (ecado,
=c/mo (od3a conservar la libertad de com(lacencia;

Ca(3tulo 11

% &

De tribus er$o libertatibus 'uas acce(erat, abutendo illa 'uae dicitur arbitrii,
reli'uis sese (rivavit. #n eo autem abusus est, 'uod illam cum acce(isset ad
$loriam, convertit sibi in contumeliam, iu-ta testimonium Scri(turae dicentis: .omo,
cum in ,onore esset, non intelle-it+ com(aratus est iumentis insi(ientibus, et similis
*actus est illis. Soli inter animantia datum est ,omini (otuisse (eccare, ob
(raero$ativam liberi arbitrii. Datum est autem, non ut (erinde (eccaret, sed ut
$loriosior a((areret si non (eccaret, cum (eccare (osset. 2uid nam'ue $loriosius ei
esse (oterat, 'uam si de i(so diceretur 'uod Scri(tura (er,ibet, dicens: 2uis est
,ic, et laudabimus eum; Unde ita laudandus; <erit enim mirabilia in vita sua. 2uae;
2ui (otuit trans$redi in'uit, et non est trans$ressus, *acere mala, et non *ecit. .unc
er$o ,onorem 'uamdiu abs'ue (eccato *uit, servavit+ amisit, cum (eccavit. Peccavit
autem, 'uia liberum ei *uit, nec aliunde (ro*ecto liberum, nisi e- libertate arbitrii, de
'ua uti'ue inerat ei (ossibilitas (eccandi. 8ec *uit tamen cul(a dantis, sed
abutentis,

Recibi/, (ues, tres clases de libertad+ (ero como ,i0o mal uso de la libertad 'ue
llamamos de elecci/n, se (riv/ de las otras dos. 4l abuso consisti/ en 'ue la utili0/
(ara su (ro(ia $loria " la (uso al servicio de su (ro(ia ,umillaci/n, como nos dice la
4scritura: 4l ,ombre nacido en ,onor no com(rendi/ su di$nidad+ se (uso al nivel e
la s bestias " se ,i0o seme5ante a ellas. 4ntre todos los anima es solamente el
,ombre ten3a la (osibilidad de (ecar, (or el (rivile$io de su libre albedr3o. Pero no
se le concedi/ (ara 'ue (ecase, sino (ara tener la $loria de no (ecar (udiendo
(ecar. 2u: ma"or $loria (ara :l 'ue (oderle a(licar lo 'ue dice la 4scritura: =2ui:n
es; Vamos a *elicitarlo. =6 (or 'u: merece esta alaban0a; .i0o maravillas en su
vida. =Cu!les; Pudo desviarse " no se desvi/+ (udo ,acer el mal " no lo ,i0o. 4ste
,onor lo conserv/ mientras se abstuvo del (ecado. 6 lo (erdi/ al (eca. Pec/ (or'ue
era libre. 6 era libre (or su libertad de elecci/n, la cual le otor$a la (osibilidad de
(ecar. La cul(a de esto no est! en el 'ue se la dio, sino en el 'ue abus/ de ella.

% 1

'ui i(sam videlicet *acultatem convertit in usum (eccandi, 'uam acce(erat ad
$loriam non (eccandi. 8am etsi (eccavit e- (osse 'uod acce(it, non tamen 'uia
(otuit, sed 'uia voluit. 8ec enim (raevaricante diabolo et an$elis eius, etiam alii
(raevaricati sunt: non 'uia non (otuerunt, sed 'uia noluerunt.

La *acultad 'ue recibi/ ara tener la $loria de no (ecar, :l la utili0/ (ara (ecar. 4s
verdad 'ue (ec/ (or'ue recibi/ la (osibilidad de ,acerlo. Pero no lo ,i0o (or'ue
(udo, sino (or'ue 'uiso. Lo mismo sucedi/ con el diablo " los !n$eles rebeldes. 8o
se rebelaron (or'ue (udieron, sino (or'ue 'uisieron.

Ca(3tulo 17

% &

Peccantis i$itur la(sus, non dono adscribendus est (otestatis, sed vitio
voluntatis. La(sus tamen e- voluntate non ae'ue e- voluntate resur$ere iam
liberum ,abet, 'uia etsi datum *uit voluntati (osse stare ne caderet, non tamen
resur$ere si caderet. 8on enim tam *acile 'uis valet e-ire de *ovea, 'uam *acile in
eam labi. Cecidit sola voluntate ,omo in *oveam (eccati+ sed non e- voluntate
suEcit et (osse resur$ere, cum iam et si velit, non (ossit non (eccare.

Por eso la ca3da el (ecador no se debe atribuir a la *acultad de (oder ,acerlo,
sino al vicio de la voluntad. Pero 'uien ,a ca3do (or su (ro la voluntad no es libre
(ara levantarse $racias a esa voluntad. La voluntad ten3a la (osibilidad de no caer,
mas no la de levantarse si ca3a. 8o es tan *!cil salir de un (reci(icio como caer en
:l. 4l ,ombre ca"/ (or su (ro(ia voluntad en el abismo del (ecado. Pero no le basta
la voluntad (ara (oder salir de :l, (or'ue, aun'ue 'uiera, no (uede evitar "a el
(ecado.

Ca(3tulo 1D

% &

2uid er$o; Periit liberum arbitrium, 'uoniam non (otest non (eccare;
8e'ua'uam+ sed liberum (erdidit consilium, (er 'uod (rius ,abuit (osse non
(eccare, 'uomodo et 'uo iam non valet uti'ue non turbari, inde misero accidit,
'uod com(laciti 'uo'ue libertatem amiserit, (er 'uam et ante ,abuit (osse non
turbari.

=4n 'u: 'uedamos; =Perdi/ la libertad de elecci/n al no (oder evitar el (ecado;
4n absoluto. Lo 'ue (erdi/ *ue la libertad de d liberaci/n, 'ue le otor$aba la
(osibilidad de no (ecar. 6 vi e tambi:n sometido a la turbaci/n (or'ue (erdi/ la
libertad de com(lacencia, 'ue le daba la (osibilidad de no turbarse.

% 1

2UOD 2UA>V#S .O>O 8O8 P4CCAR4 8O8 POSS#9, 9A>48 L#B4RU> ARB#9R#U>
8O8 A>#S#9.N>anet er$o, etiam (ost (eccatum, liberum arbitrium, etsi miserum,
tamen inte$rum. 4t 'uod se (er se ,omo non suEcit e-cutere a (eccato sive
miseria, non liberi arbitrii si$nat destructionem, sed duarum reli'uiarum libertatum
(rivationem. 8e'ue enim ad liberum arbitrium, 'uantum in se est, (ertinet, aut
ali'uando (ertinuit, (osse vel sa(ere, sed tantum velle: nec (otentem *acit
creaturam, nec sa(ientem, sed tantum volentem. 8on er$o si (otens aut sa(iens,
sed tantum si volens esse desierit, liberum arbitrium amisisse (utanda erit.

4L .O>BR4, AU82U4 8O PU4D4 4V#9AR 4L P4CADO, 8O .A P4RD#DO 4L L#BR4
ALB4DR#O. Por lo tanto, incluso des(u:s del (ecado, subsiste e libre albedr3o+ (obre,
(ero 3nte$ro. 6 el ,ec,o de 'ue el ,ombre, (or s3 mismo, no sea ca(a0 de liberarse
del (ecado " de sus miserias no si$ni)ca 'ue care0ca de la libertad de elecci/n,
sino de las otras dos libertad es. Del libre albedr3o no de(ende ni ,a de(endido
nunca el (oder o el saber, sino solamente el 'uerer. 8i ,ace al ,ombre sabio o
(oderoso, sino ?nicamente ca(a0 de 'uerer. Por eso, el libre albedr3o no lo (ierde
cuando de5a de ser sabio o (oderoso, sino cuando de5a de 'uerer. Si *alta la
voluntad, tam(oco ,a" libertad. 8o di$o si cesa de 'uerer el bien, sino si de5a de
'uerer.

% 7

Ubi enim non est voluntas, nec libertas. 8on dico si velle bonum, sed si velle
omnino creatura desierit, *atendum sine contradictione, ubi non iam e- voluntate
bonitas+ sed i(sa e- toto voluntas (erit, etiam liberum de(erire arbitrium.

4n ese caso, sin lu$ar dudas, no s/lo le *alta la bondad a la voluntad, sino 'ue la
voluntad misma "a no e-iste, ", (or lo tanto, ,a desa(arecido el libre albedr3o.

% D

2uod si velle bonum tantum non (oterit, si$num est 'uod et desit liberum, non
arbitrium, sed consilium. Si autem non 'uidem velle, sed ad id 'uod iam vult
bonum, ei (osse de*uerit, noverit sibi deesse liberum com(lacitum, non liberum
(eriisse arbitrium. Si er$o liberum arbitrium ita ubi'ue se'uitur voluntatem, ut nisi
illa (enitus esse desinat, isto non careat, voluntas vero sicut in bono, ita etiam in
malo ae'ue (erdurat, ae'ue (ro*ecto et liberum arbitrium tam in malo 'uam in
bono inte$rum (erseverat. 4t 'uomodo voluntas etiam (osita in miseria non desinit
esse voluntas, sed dicitur et est misera voluntas, sicut et beata voluntas, ita nec
liberum arbitrium destruere sive, 'uantum in se est, ali'uatenus imminuere (oterit
'uaecum'ue adversitas vel necessitas.

Pero cuando solamente se siente inca(a0 de ,acer el bien, es seal de 'ue le
*alta la libertad de deliberaci/n, no la de elecci/n. De i$ual manera, si es ca(a0 de
'uerer " no (uede ,acer el bien 'ue 'uiere, es (or'ue le *alta la libertad de
com(lacencia+ (ero mantiene intacta la libertad de elecci/n. Por tanto el libre
albedr3o va siem(re unido a la voluntad. 6 s/lo de5a de e-istir cuando ,a
desa(arecido la voluntad. 4sta e-iste i$ualmente en los buenos en los malos. 4l
libre albedr3o (ermanece tan 3nte$ro en u os como en otros. 6 as3 como la voluntad
no de5a de ser ella misma, aun'ue se ,unda en la miseria, sino 'ue la llamamos "
es una voluntad (obre, o en el caso contrario, una voluntad dic,osa. 9am(oco al
libre albedr3o lo (uede anular o disminuir al$una clase de adversidad o coacci/n.

Ca(3tulo 1F

% &

Sed licet ubi'ue (ariter sine sui diminutione (erduret, non tamen (ariter sicut e
bono (otuit (er se in malum corruere, ita 'uo'ue (er se de malo in bonum (oterit
res(irare. 4t 'uid mirum si iacens non valet (er se resur$ere, 'uod stans in ali'uod
melius nullo suo conatu valebat (ro)cere; Deni'ue dum ad,uc duas alias libertates
e- ali'ua (arte secum ,aberet, non (otuit de in*erioribus illarum $radibus ad
su(eriores ascendere, ,oc est de (osse non (eccare et de (osse non turbari ad non
(osse (eccare et non (osse turbari. 2uodsi libertatibus illis etiam utcum'ue
adiutum, non (raevaluit tamen de bono se in melius e-tendere, 'uanto minus
eisdem (rorsus destitutum, de malo iam in id, 'uod *uit bonum, (oterit (er sei(sum
emer$ere;

Aun'ue no su*re menoscabo al$uno, es inca(a0 de (asar (or s3 misma del mal al
bien. >ientras 'ue *ue ca(a0 de caer del bien en el mal. 6 nada tiene de e-trao
'ue no (ueda levantarse des(u:s de su ca3da, (ues cuando se manten3a er$uida
era inca(a0 de subir a otro $rado me5or. Adem!s, cuando (ose3a de al$?n modo
a'uella dos libertades, tam(oco (od3a elevarse del $rado in*erior al su(erior, esto
es, de la (osibilidad de no (ecar o de no turbarse a la im(osibilidad de (ecar "
turbarse. 6 si, a"udado de a'uellas dos libertades, no (udo (asar de lo bueno a lo
me5or, muc,o menos (odr! a(artarse del mal (ara volver al bien cuando est!
(rivado totalmente de ellas.

Ca(3tulo 1G

% &

.abet i$itur ,omo necessarium Dei virtutem et Dei sa(ientiam C,ristum, 'ui e-
eo 'uod sa(ientia est, verum ei sa(ere rein*undat in restaurationem liberi consilii, et
e- eo 'uod virtus est, (lenum (osse restituat in re(arationem liberi com(laciti,
'uatenus e- altero (er*ecte bonus, (eccatum iam nesciat, e- altero (lene beatus,
adversum nil sentiat. Sed sane ista (er*ectio in *utura vita e-s(ectetur, 'uando
utra'ue nunc amissa libertas, libero arbitrio (lenarie restaurabitur, non 'uomodo
iusto cuivis in ,oc saeculo, 'uantumcum'ue (er*ecto, non 'uomodo vel i(sis (rimis
,ominibus datum *uit eas ,abere in (aradiso, sed sicut iam nunc an$eli (ossident in
caelo.

4l ,ombre, (ues, necesita a Cristo, *uer0a " sabidur3a de Dios. Como sabidur3a, le
comunica un nuevo conocimiento de la verdad, devolvi:ndole la libre deliberaci/n.
6 como *uer0a, le restitu"e la ca(acidad (lena de (onerla en (r!ctica (or la liberad
de com(lacencia. Con lo (rimero se ,ace (er*ectamente bueno " e-ento de (ecado+
" con lo se$undo, com(letamente *eli0 " libre de toda contrariedad. 4sta (er*ecci/n
la es(eramos en la otra vida cuando al libre albedr3o se le restitu"a en (lenitud la
libertad (erdida. 8o como la (oseen los 5ustos en la tierra, ni como dis*rutaron de
ella los (rimeros (adres en el (ara3so, sino como $o0an de ella los !n$eles en el
cielo.

% 1

#nterim vero suEciat, in ,oc cor(ore mortis at'ue in ,oc saeculo ne'uam, e-
libertate 'uidem consilii (eccato non oboedire in concu(iscentia, e- libertate autem
com(laciti adversa non *ormidare (ro iustitia. 4st autem in ac carne (eccati et in
,ac diei malitia non mediocre sa(ere, (eccato, etsi non e- toto carere, certe non
consentire+ et est (osse non (arvum, adversa, etsi necdum omnino *eliciter non
sentire, viriliter tamen (ro veritate contemnere.

A,ora, mientras vivimos en este cuer(o mortal " en este mundo (erverso,
,emos de contentarnos con dominar la concu(iscencia con la libertad de
deliberaci/n " no desma"ar en la luc,a (or la 5usticia, mediante la libertad de
com(lacencia. >ientras vivimos envueltos en el (ecado " en la malicia de la vida,
muc,o conse$uiremos si no consentimos en el (ecado, "a 'ue no (odemos
librarnos eternamente de :l. 6 es tambi:n una seal e $ran *ortale0a su(erar
valientemente las adversidades (or amor a la verdad, aun'ue no seamos
totalmente insensibles a ellas.

Ca(3tulo 1H

% &

Discendum sane ,ic interim nobis est e- libertate consilii iam libertate arbitrii
non abuti, ut (lene 'uando'ue *rui (ossimus libertate com(laciti. Sic (ro*ecto Dei in
nobis re(aramus ima$inem, sic anti'uo ,onori illi ca(essendo, 'uem (er (eccatum
amisimus, (er $ratiam (rae(aramur. 4t beatus 'ui de se audire merebitur: 2uis est
,ic, et laudabimus eum; <erit enim mirabilia in vita sua: 'ui (otuit trans$redi, et
non est trans$ressus, *acere mala, et non *ecit.

>ientras tanto, a(rendemos en esta vida de la libertad de deliberaci/n a no
abusar de la libertad de com(lacencia. De este modo restauramos en nosotros la
ima$en de Dios " nos (re(aramos (or la $racia a recobrar a'uella (rimera di$nidad
'ue (erdimos (or el (ecado. Dic,oso 'uien mere0ca o3r de s3 mismo. =2ui:n es :se;
Vamos a *elicitarlo. .i0o maravillas en su vida. Pudo desviarse " no se desvi/+ (udo
,acer el mal " no lo ,i0o.

Ca(3tulo 1I

% &

#8 9R#BUS D4 2U#BUS LO2U#9UR L#B4R9A9#BUS OS948D#9 #>AG#84> 49
S#>#L#9UD#84> CO8D#9OR#S CO89#84R#: Puto autem in ,is tribus libertatibus
i(sam, ad 'uam conditi sumus, Conditoris ima$inem at'ue similitudinem contineri,
et ima$inem 'uidem in libertate arbitrii, in reli'uis autem duabus bi(ertitam
'uamdam consi$nari similitudinem. .inc est *ortassis, 'uod solum liberum arbitrium
sui omnino de*ectum seu diminutionem non (atitur, 'uod in i(so (otissimum
aeternae et incommutabilis divinitatis substantiva 'uaedam ima$o im(ressa
videatur.

48 4S9AS L#B4R9AD4S CO8S#S94 LA #>AG48 6 S4>4BA8RA D4L CR4ADO Creo
'ue la ima$en " seme5an0a del Creador con las 'ue *uimos creados se encierran en
estas tres clases de libertad: la ima$en en la libertad de elecci/n, " en las otras dos,
cada uno d los as(ectos de la seme5an0a. Si el libre albedr3o es inca(a0 e su*rir el
menor de*ecto o disminuci/n es (or'ue ,a recibid m!s (articularmente el sello de
la ima$en indeleble " sustancial de la divinidad.

% 1

S#>#L4 A494R8#9A9# L#B4RU> D#C#9 ARB#9R#U>: 8am etsi ,abuerit initium, nescit
tamen occasum, nec de iustitia vel $loria ca(it au$mentum, nec de (eccato sive
miseria detrimentum. 2uid aeternitati similius, 'uod non sit aeternitas; Porro in aliis
duabus libertatibus, 'uoniam non solum e- (arte minui, sed et e- toto amitti
(ossunt, accidentalis 'uaedam ma$is similitudo sa(ientiae at'ue (otentiae divinae,
ima$ini su(erducta co$noscitur. Deni'ue et amisimus illas (er cul(am, et (er
$ratiam recu(eravimus+ et 'uotidie alii 'uidem (lus, alii minus, aut in i(sis
(ro)cimus, aut ab i(sis de)cimus. Possunt etiam sic amitti, ut iam non valeant
recu(erari+ (ossunt et ita (ossideri, ut nec amitti 'ueant ali'uo modo, nec minui.

4L L#BR4 ALB4DR#O 4S S4>4BA894 A LA 494R8#DAD: Aun'ue ,a tenido (rinci(io,
no conoce el ocaso. 8o crece con la 5usticia " la $loria ni disminu"e con el (ecado o
la debilidad. =.a" al$o m!s seme5ante a la eternidad sin ser la eternidad; Las otras
dos libertades, como (ueden disminuir " ,asta (erderse del todo, constitu"en m!s
bien una es(ecie de seme5an0a accidental con la sabidur3a " con el (oder divinos
aadidos a la ima$en. 4s as la s (erdemos con la cul(a " las recu(eramos con la
$racia. 6 de ,ec,o cada d3a, unos m!s " otros menos, avan0amos o retrocedemos
en ellas. 9ambi:n (ueden (erderse sin es(eran0a de recu(erarlas. 6 (ueden
(oseerse con tal se$uridad 'ue es im(osible se (ierdan o disminu"an.

Ca(3tulo 1J

% &

.uius bi(ertitae similitudinis sa(ientiae et (otentiae Dei, non 'uidem $radu
summo, sed 'ui i(si tamen esset (ro-imior, ,omo in (aradiso conditus est. 2uid
enim vicinius ad non (osse (eccare vel turbari Nin 'uo uti'ue iam sanctos an$elos
stare et Deum sem(er esse dubium non estN, 'uam (osse et non (eccare, et non
turbari, in 'uo ,omo (ro*ecto creatus est; A 'uo illo (er (eccatum, immo nobis in
illo et cum illo corruentibus, rursus (er $ratiam, non 'uidem i(sum, sed (ro i(so
'uemdam in*eriorem $radum rece(imus. 8e'ue enim ,ic (ossumus (enitus esse
sine (eccato seu miseria: (ossumus tamen, $ratia iuvante, nec (eccato su(erari,
nec miseria. 2uam'uam tamen Scri(tura lo'uatur: Omnis 'ui natus est e- Deo, non
(eccat+ sed ,oc dictum est de (raedestinatis ad vitam: non 'uod omnino non
(eccent, sed 'uod (eccatum i(sis non im(utetur, 'uod vel (unitur condi$na
(aenitentia, vel in caritate absconditur. Caritas 'ui((e coo(erit multitudinem
(eccatorum, et: Beati 'uorum remissae sunt ini'uitate et 'uorum tecta sunt
(eccata, et: Beatus vir cui non im(utavit Dominus (eccatum.

4l ,ombre *ue creado en el (ara3so con esta doble seme5an0a de la sabidur3a "
del (oder de Dios. 8o en el $rado sumo, sino en otro mu" (r/-imo. =.a" al$o m!s
cercano a la im(osibilidad de (ecar o turbarse Nde 'ue sin duda al$una dis*rutan los
santos !n$el " :l mismo DiosN 'ue la (osibilidad de evitar el (ecado " toda clase de
turbaci/n en 'ue *ue creado el ,ombre; De ese estado ca"/ (or el (ecado, "
nosotros con :l: >as (or la $racia recibimos nuevamente no ese mismo $rado, sino
otro in*erior. A,ora no (odemos evitar totalmente el (ecado " las miserias, (ero con
la a"uda de la $racia (odemos no deBarnos vencer ni (or el (ecado ni (or la
debilidad. Dice la 4scritura: 'uien ,a nacido de Dios no comete (ecado. Pero esto
s/lo se re)ere a los (redestinados a la vida. 6 no 'uiere decir 'ue no (e'uen nunca,
sino 'ue no se les im(uta el (ecado+ (or'ue lo e-(3an con una saludable (enitencia
o lo cubren con la caridad. La caridad se(ulta un sin)n de (ecados. 6: Dic,oso el
'ue est! absuelto de sus cul(as " a 'uien le ,an se(ultado sus (ecados. Dic,oso el
,ombre a 'uien el Seor no le a(unta el delito.

% 1

RA9#O8AL#U> CR4A9URARU> GRADUS PULC.RA4 D#SC4R8#9: Divinae i$itur
similitudinis summum $radum summi an$eli tenent, nos in)mum+ Adam tenuit
medium, (orro daemones nullum, Su(ernis nem(e s(iritibus datum est sine (eccato
et miseria (erdurare, Adae autem abs'ue ,is 'uidem esse, sed non etiam
(ermanere, nobis vero ne esse 'uidem abs'ue ,is, sed i(sis tantum non cedere.
Ceterum diabolus et membra eius, sicut num'uam volunt reluctari (eccato, sic
num'uam (ossunt (oenam declinare (eccati.

D#S9#8GU4 B4LLA>4894 LOS D#V4RSOS GRADOS D4 LAS CR#A9URAS
RAC#O8AL4S. Los !n$eles tienen el $rado m!s alto de esta seme5an0a divina,
nosotros el m!s ba5o. Ad!n tuvo un $rado intermedio, " los demonios no tienen
nin$uno. A los es(3ritus celestes se les concedi/ (ermanecer libres de (ecado " de
toda clase de miseria. A Ad!n se le concedi/ estar libre de ambas cosas, mas no la
(erseverancia en este estado. 8osotros no (odemos estar libres d l (ecado " de la
miseria, (ero s3 (odemos luc,ar " no sucumbir ante ellos. 4l diablo " sus secuaces,
como no 'uieren resistir nunca al (ecado, tam(oco (ueden esca(ar a su (ena.

Ca(3tulo 7K

% &

LiB4RU> CO8S#L#U> L#B4RU>2U4 CO>PLAC#9U> S#>#L#9UD#8#, PORRO
L#B4RU> ARB#9R#U> 4#US #>AG#8# D4PU9A9. NCum er$o duae istae libertates, consilii
scilicet at'ue com(laciti, (er 'uas rationali creaturae vera sa(ientia et (otentia
ministratur, ita Deo, (rout vult, dis(ensante, 'uibus'ue (ro causis, locis,
tem(oribus, varientur, 'uatenus in terris modice, in caelestibus (lenarie,
mediocriter in (aradiso, a(ud in*eros nullatenus ,abeantur, libertas vero arbitrii de
i(so, 'uo condita est, statu ali'uatenus non mutetur, sed ae'ualiter sem(er,
'uantum in se est, a caelis, terris, in*eris (ossideatur, merito illae similitudini, ,aec
ima$ini de(utantur. 4t 'uidem a(ud in*eros, 'uod utra'ue libertas (erierit, illae
scilicet 'uae ad similitudinem (ertinere dicuntur, Scri(turarum testatur auctoritas.
8am verum illic sa(ere, 'uod uti'ue de consilii libertate conci(itur, omnino non
esse, locus ille mani*estat, ubi le$itur: 2uodcum'ue (otest manus tua constanter
o(erare, 'uia nec o(us, nec ratio, nec sa(ientia est a(ud in*eros, 'uo tu (ro(eras.
Porro de (otentia, 'uae (er libertatem com(laciti datur, 4van$elium sic lo'uitur:
Li$atis manibus ac (edibus, (roicite eum in tenebras e-teriores. 2uid nem(e est
manuum (edum'ue li$atio, nisi omnimoda (otestatis ablatio;

LA L#B4R9AD D4 D4L#B4RAC# 8 6 D4 CO>PLAC48C#A LA A9R#BU64 A LA
S4>4BA8RA, 6 LA L#B4R9AD D4 4L4CC# 8 A LA #>AG48.N4stas dos libertaes, de
deliberaci/n " com(lacencia, (or las cuales Dios comunica a las criaturas racionales
la verdadera sabidur3a " la *uer0a, var3an se$?n las causas, lu$ares " tiem(os. 4n la
tierra se $o0a (oco de ellas. 4n el cielo, (lenamente 4n el (ara3so, en un $rado
medio. 6 absolutamente nada en :l in)erno. #.a libertad de elecci/n (ermanece
siem(re invariable desde el (rimer estado de su creaci/n, " es id:ntica en el cielo,
en la tierra " en el in)erno. Por eso atribuimos las dos (rimeras a la seme5an0a.
Consta (or el testimonio de las 4scrituras 'ue en el in)erno no e-isten las libertades
'ue e-(resan la seme5an0a con Dios. All3 es im(osible a(reciar la verdad (ro(ia de
la libertad de deliberaci/n como lo indica a'uel te-to: 9odo lo 'ue est! a tu alcance
,a0lo con em(eo, (ues no se traba5a ni se (lanea, ni ,a" conocer ni saber en el
abismo adonde te encaminas. Sobre la (osibilidad de ,acer el bien, 'ue (rocede de
la libertad de com(lacencia dice el 4van$elio: Atadlo de (ies " manos " arro5adlo
*uera a las tinieblas. 4ste encadenamiento de (ies " manos no es otra cosa 'ue la
(rivaci/n absotuta de toda clase de (oder.

Ca(3tulo 7&

% &

2UOD VOLU89AS >ALA #8 9OR>489#S 49#A> P4RS4V4R49, 8OL48DO S4 PU8#R#,
2UOD #US9U> 4S9.NSed dicit ali'uis: 2uomodo non est ibi ali'uod sa(ere, ubi mala
'uae tolerantur, co$unt (aenitere malorum 'uae *acta sunt; 8um'uid aut in
tormentis 'uis(iam non (aenitere, aut (aenitere mali, non, esse sa(ere (otest; .oc
autem recte o((oneretur, si o(us tantum (eccati, et non etiam voluntas mala
(uniretur. 8ulli 'ui((e dubium est, 'uod nemo in tormentis (ositus actum iterare
(eccati delectetur. Verumtamen si voluntas etiam in tormentis mala (erdurat, 'uid
(onderis ,abet o(eris abne$atio, ut ideo sa(ere 'uis (utetur, 'uod iam in mediis
Cammis lu-uriari non libeat; Deni'ue in malivolam animam non introibit sa(ientia.
Unde autem (robabimus 'uod mala et in (oenis voluntas (erseveret; Certe, ut
cetera omittam, nollent omnino (uniri. #ustum est autem (uniri, 'ui (unienda
$esserunt. 8olunt i$itur 'uod iustum est. Sed 'ui non vult 'uod iustum est, iusta
eius voluntas non est. 4o er$o iniusta, ac (er ,oc et mala est voluntas, 'uo iustitiae
non concordat. Duo sunt 'uae iniustam com(robant voluntatem, vel cum (eccare,
vel cum im(une (eccasse libet. 2uibus er$o (eccare libuit 'uamdiu licuit, et cum
iam non (ossunt, inultum manere volunt 'uod (eccaverunt, 'uid in ,oc verae
sa(ientiae, 'uid bonae voluntatis a((aret;

LA VOLU89AD P4RV4RSA SUBS#S94 9A>B#Q8 48 LOS 9OR>489OS 6 R4C.ARA
S4R CAS9#GADA CO>O >4R4C4: Pero al$uno me dir!: =4s (osible 'ue desa(are0ca
toda sensate0 cuando las (enas 'ue se su*ren inducen al arre(entimiento de los
(ecados cometidos; Podr! al$uien no sentir este (esar en me o de tales tormento;
=8o es sensate0 este dolerse del mal; Ser3a v!lida esta ob5eci/n si solamente se
casti$ara all3 la acci/n mala. Pero tambi:n se casti$a la mala voluntad. 4st! *uera
de duda 'ue nin$?n condenado se deleita en re(etir la acci/n (ecaminosa+ mas si
la voluntad (ersiste en su maldad aun en medio de los tormentos, de nada le vale
renunciar al acto malo. 6 no da muestras de cordura, "a 'ue, abrasada (or el *ue o,
no siente el atractivo de la lu5uria. Adem!s: 4n e alma maliciosa no entrar! la
sensate0. =6 'ui:n nos dice 'ue la voluntad si$ue siendo mala en medio de los
tormentos; Prescindiendo de otros ar$umentos, el ,ec,o de 'ue no 'uiere ser
casti$ada. La 5usticia e-i$e 'ue se casti$ue a 'uienes obran el mal. 4llos no ace(tan
lo 'ue es 5usto. 6 el 'ue rec,a0a lo 'ue es 5usto, mani)esta 'ue su voluntad no es
5usta. 4s in5usta (or'ue no se con*orma con la 5usticia. 6 as3 es una voluntad mala.
.a" dos cosas 'ue demuestran 'ue la voluntad no es 5usta, el deseo de (ecar " el
de no ser casti$ado des(u:s de ,aber (ecado. 2uien se ,a com(lacido en (ecar
cuando ,a (odido o 'uiere 'uedar im(une cuando "a no (uede (ecar, carece de
sensate0 " de buena voluntad.

% 1

Sed esto, (aenitet eos (eccasse: num'uid non tamen, si o(tio detur, malint
ad,uc (eccare, 'uam (oenam sustinere (eccati; 4t tamen illud ini'uum est, ,oc
iustum. 2uando vero voluntas bona ma$is 'uod ini'uum, 'uam 'uod iustum est,
eli$eret; Ceterum non vere (aenitent, 'ui non tam dolent se sibi vi-isse, 'uam ,oc
i(sum iam non (osse. Deni'ue *oris ostenditur 'uid intus a$atur. 8am 'uamdiu
cor(us vivit in Camma, tamdiu constat in malitia (ersistere voluntatem. #ta'ue de
similitudine, 'uae in consilii et item com(laciti libertate continetur, a(ud in*eros
(enitus ni,il est nec esse (otest, ima$ine tamen etiam illic (er liberum arbitrium
immobili (ermanente.

Su(on$amos 'ue se arre(ienten de su (ecado. Si tuvieran ocasi/n, =no (re*erir3an
volver a (ecar antes 'ue su*rir la (ena del (ecado; 6, sin embar$o, lo (rimero es
in5usto+ lo se$undo 5usto. Una voluntad buena no (re)ere nunca lo in5usto a lo 5usto.
Por lo dem!s, los 'ue no se duelen de ,aber vivido a su anto5o, sino de 'ue "a no
(ueden ,acerlo, no est!n verdaderamente arre(entidos. Adem!s, las
mani*estaciones e-teriores revelan el interior. Si el cuer(o est! envuelto en llamas
es (or'ue la voluntad est! llena de maldad. Por eso en el in)erno no e-iste ni (uede
e-istir la seme5an0a, 'ue consiste en la libertad de deliberaci/n " de com(lacencia.
La ima$en, en cambio, (ermanece inmutable (or la libertad de elecci/n.

Ca(3tulo 71

% &

Sed ne'ue in ,oc saeculo ae'ue inveniri us(iam (osset similitudo, sed ad,uc ,ic
*oeda et de*ormis iacuisset ima$o, si non evan$elica illa mulier lucernam
accenderet, id est Sa(ientia in carne a((areret, everteret domum, videlicet
vitiorum, drac,mam suam re'uireret 'uam (erdiderat, ,oc est ima$inem suam,
'uae nativo s(oliata decore, sub (elle (eccati sordens, tam'uam in (ulvere
latitabat, inventam ter$eret et tolleret de re$ione dissimilitudinis, (ristinam'ue in
s(eciem re*ormatam, similem taceret illam in $loria sanctorum, immo sibi i(si (er
omnia redderet 'uando'ue con*ormem, cum illud Scri(turae videlicet im(leretur:
Scimus 'uia cum a((aruerit, similes ei erimus, 'uoniam videbimus eum sicuti est.
4t revera cui (otius id o(eris con$ruebat, 'uam Dei <ilio, 'ui cum sit s(lendor et
)$ura substantiae Patris, (ortans verbo universa, e- utro'ue *acile munitus
a((aruit, et unde re*ormaret de*ormem, et unde debilem con*ortaret, dum et de
s(lendore )$urae, *u$ans tenebras (eccatorum, redderet sa(ientem, et e- virtute
verbi contra t"rannidem daemonum (otentem eEceret.

8i si'uiera en este mundo (odr3amos encontrar la seme5an0a, sino una ima$en
*ea " de*orme, a no ser 'ue la mu5er del 4van$elio no ,ubiera encendido la
l!m(ara. >e re)ero a la Sabidur3a encarnada, 'ue limit/ la casa de toda clase de
vicios (ara buscar la moneda 'ue ,ab3a (erdido, es decir, su ima$en. 4sta "a no
ten3a su belle0a natural, (ues estaba cubierta del *an$o del (ecado " medio
enterrada en el (olvo. Cuando la encontr/, la lim(i/ " la sac/ de la re$i/n de la
deseme5an0a. La volvi/ a su (r3stina belle0a, le dio la $loria de los santos " la ,i0o
seme5ante en todo a ella misma, (ara 'ue se cum(liera lo 'ue dice la 4scritura:
Sabemos 'ue cuando se mani)este seremos como 4L, (or'ue le veremos tal cual
es. 8adie me5or 'ue el .i5o de Dios (ara reali0ar esta obra. 4L es el reCe5o de la
$loria del Padre " la im(ronta de su ser+ sostiene el universo con su (alabra (osee
en abundancia las dos cosas necesarias (ara restaurar lo 'ue est! de*orme "
robustecer lo d:bil. Con el res(landor de su rostro disi(a as tinieblas del (ecado "
devuelve la sabidur3a. 6 con la *uer0a de su (alabra da (oder (ara resistir la tiran3a
del demonio.

Ca(3tulo 77

% &

Venit er$o i(sa *orma, cui con*ormandum erat liberum arbitrium, 'uia ut
(ristinam reci(eret *ormam, e- illa erat re*ormandum, e- 'ua *uerat et *ormatum.
<orma autem, sa(ientia est, con*ormatio, ut *aciat ima o in cor(ore, 'uod *orma
*acit in orbe. Porro illa attin$it a )ne us'ue ad )nem *ortiter, et dis(onit omnia
suaviter. Attin$it a )ne us'ue ad )nem, ,oc est a summo caelo us'ue ad in*eriores
(artes terrae e, a ma-imo an$elo us'ue ad minimum vermiculum. Attin$it autem
*ortiter, non 'uidem mobili discursione, vel locali diOusione, vel subiectae creaturae
tantum oEciali administratione, sed substantiali 'uadam et ubi'ue (raesenti
*ortitudine, 'ua uti'ue universa (otentissime movet, ordinat, administrat. 4t ,aec
omnia nulla sui co$itur *acere necessitate.

Vino, (ues, la *orma a la cual se deb3a con*ormar el libre albedr3o+ (or'ue ara
recu(erar la *orma (rimera s/lo (od3a re*ormarla 'uien a ,ab3a *ormado. 4sta *orma
es la Sabidur3a. 6 la con*ormaci/n consiste en 'ue la ima$en reali0a en el cuer(o lo
'ue la *orma ,ace en el universo. 4sta alcan0a con vi$or de e-tremo a e-tremo "
$obierna suavemente el universo. Alcan0a de e-tremo a e-tremo, esto es, desde lo
alto del cielo ,asta lo (ro*undo de la tierra, desde el !n$el m!s $lorioso ,asta el
$usano m!s insi$ni)cante. 6 lo alcan0a con vi$or. 8o (or movimientos sucesivos,
cambios de lu$ar, o (or medio de otras criaturas, sino (or una *uer0a sustancial "
siem(re (resente con la cual mueve, ordena " $obierna (oderosamente el universo.
6 todo esto lo ,ace sin nin$una coacci/n interior.

% 1

8ec enim ali'ua in ,is laborat diEcultate, sed dis(onit omnia suaviter (lacida
voluntate. Vel certe attin$it a )ne us'ue ad )nem, ,oc est ab ortu creaturae us'ue
ad )nem destinatum a Creatore, sive in 'uem ur$et natura, sive 'uem acceterat
causa, sive 'uem concedit $ratia. Attin$it *ortiter, dum nil ,orum evenit, 'uod non,
(rout vult, (otenti (raeordinet (rovidentia.

9am(oco encuentra di)cultad al$una en $obernar suavemente el universo, (ues
lo ,ace con su a(acible voluntad. Alcan0a tambi:n de e-tremo a e-tremo, esto es,
desde 'ue nace la criatura ,asta 'ue alcan0a la meta 'ue le est! destinada (or su
Creador+ "a sea (or el im(ulso de a naturale0a, (or causas se$undas, o (or el don
de la $racia. Lo alcan0a con ri$or, (or'ue nada de todo esto sucede sin su voluntad
" sin la dis(osici/n de su (rovidencia omni(otente.

Ca(3tulo 7D

% &

Sic er$o et liberum arbitrium suo conetur (raeesse cor(ori, ut (raeest sa(ientia
orbi, attin$ens et i(sum a )ne us'ue ad )nem *ortiter, im(erans scilicet sin$ulis
sensibus et artubus tam (otenter, 'uatenus non sinat re$nare (eccatum in suo
mortali cor(ore, nec membra sua det arma ini'uitati, sed e-,ibeat servire iustitiae.
4t ita iam non erit ,omo servus (eccati, cum (eccatum non *ecerit, a 'uo uti'ue
liberatus, iam libertatem recu(erare consilii, iam suam vindicare inci(iet di$nitatem,
dum divinae in se ima$ini condi$nam vestierit smilitudinem, immo anti'uam
re(araverit venustatem. Curet autem ,aec a$ere non minus suaviter 'uam *ortiter,
,oc est non e- tristitia aut e- necessitate, 'uod est initium, non (lenitudo
sa(ientiae, sed (rom(ta et alacri voluntate, 'uod *acit acce(tum sacri)cium,
'uoniam ,ilarem datorem dili$it Deus. Sic'ue (er omnia imitabitur sa(ientiam, dum
et vitiis resistet *ortiter, et in conscientia re'uiescet suaviter.

4l libre albedr3o debe, (ues, es*or0arse en tener el mando sobre el cuer(o, as3
como la sabidur3a (reside el universo alcan0!ndolo con vi$or de e-tremo a e-tremo.
4s decir, $obernando con tal )rme0a los sentidos " articulaciones, 'ue no (ermita al
(ecado dominar su cuer(o mortal, ni 'ue sus miembros sean instrumentos de la
mal ad, sino servidores de la 5usticia. De este modo, el ,ombre "a no es esclavo del
(ecado, (or'ue no cometer! (ecado. Libre de :l comien0a a recu(erar la libertad de
deliberaci/n " a dis*rutar de su (ro(ia di$nidad. Por'ue se reviste de la ima$en
divina 'ue lleva en s3 mismo, con la seme5an0a 'ue le conviene, " vuelve a recobrar
su ,ermosura ori$inal. Procure ,acer todo esto con muc,a suavidad " *ortale0a, es
decir, no a dis(usto ni (or com(romiso+ esto ser3a el comien0o " no la (lenitud de la
sabidur3a. .!$alo con una voluntad (ronta " $o0osa, 'ue ,ace a$radable el
sacri)co. Por'ue Dios ama al 'ue da con ale$r3a. 4 imitara (er*ectamente a a
Sabidur3a si resiste con )rme0a los vicios " re(osa dulcemente en su conciencia.

Ca(3tulo 7F

% &

Verum cuius ad talia (rovocamur e-em(lo, indi$emus et adiutorio, 'uo i(si
videlicet (er i(sam con*ormemur, at'ue in eamdem ima$inem trans*ormemur a
claritate in claritatem, tam'uam a Domini S(iritu. 4r$o si a Domini S(iritu, iam non
a libero arbitrio. 8emo (roinde (utet ideo dictum liberum arbitrium, 'uod ae'ua
inter bonum et malum (otestate vel *acilitate versetur, cum cadere 'uidem (er se
(otuerit, non autem resur$ere, nisi (er Domini S(iritum. Alio'uin nec Deus, nec
an$eli sancti, cum ita sint boni, ut non (ossint esse et mali, nec (raevaricatores
item an$eli, cum ita sint mali, ut iam non valeant esse boni, liberi arbitrii esse
dicentur. Sed et nos illud (ost resurrectionem amissuri sumus, 'uando uti'ue
inse(arabiliter alii bonis, alii malis admi-ti *uerimus.

>as (ara alcan0ar esto necesitamos la a"uda del 'ue nos estimula con su
e5em(lo. A )n de ,acernos con*ormes a su ima$en es (reciso 'ue nos va"amos
trans*ormando en su ima$en, de $loria en $loria, movidos (or el 4s(3ritu del Seor.
Por lo tanto, si es (or el 4s(3ritu del Seor no es (or el libre albedr3o. 6 nadie (iense
'ue el libre albedr3o tiene ese nombre (or'ue tiene id:ntico (oder " *acultad (ara
,acer el bien o el mal. Puede caer en el mal " no (uede salir del mismo si no es (or
el 4s(3ritu del Seor. 4n ese caso deber3amos a)rmar 'ue Dios " sus !n$eles no
tienen libertad de elecci/n, va 'ue son buenos e inca(aces de ser malos. 8i los
!n$eles rebeldes, 'ue son malos e inca(aces de ser buenos. Lo mismo 'ue nosotros
des(u:s de la resurrecci/n, cuando nos unamos de)nitivamente con los buenos o
con los malos.

% 1

2UOD 84C D4US 84C D#ABOLUS L#B4RO ARB#9R#O CAR4A9.NCeterum nec Deus
caret libero arbitrio, nec diabulus, 'uoniam 'uod ille esse non (otest malus, non
in)rma *acit necessitas, sed )rma in bono voluntas, et voluntaria )rmitas+ 'uod'ue
is non valet in bonum res(irare, non aliena *acit violenta o((ressio, sed sua i(sius in
malo obstinata voluntas ac voluntaria obstinatio. 8unc i$itur e- eo (otius liberum
dicitur arbitrium, 'uod sive in bono, sive in malo, ae'ue liberam *aciat voluntatem,
cum nec bonus 'uis(iam, nec item malus dici debeat aut esse valeat, nisi volens.
9ali iam ratione non incon$rue dicetur ad bonum se et ad malum ,abere ae'ualiter,
'uod utrobi'ue videlicet (ar sit ei, non 'uidem in electione *acilitas,sed in voluntate
libertas.

8# D#OS 8# 4L. D#ABLO CAR4C48 D4 L#BR4 ALB4DR O.N 4s cierto 'ue ni Dios ni el
diablo est!n (rivados del libre albedr3o. Si Dios no (uede ser malo no se debe a una
debilidad natural, sino a una voluntad )rme en el bien " a una )rme0a voluntaria. 6
si el demonio no (uede diri$irse ,acia el bien, no se debe a una o(resi/n violenta "
a5ena, sino a su (ro(ia voluntad obstinada " a su voluntaria obstinaci/n. Por
consi$uiente, el libre albedr3o tiene ese nombre (or'ue de5a siem(re libre a la
voluntad, sea (ara el bien o (ara el mal. 8adie, sino el 'ue 'uiere, (uede (arecer
bueno o malo, se$?n sus obras. Por esta ra0/n es l3cito a)rmar 'ue se diri$e
i$ualmente ,acia el bien 'ue ,acia el mal. 4n ambos casos tiene, si no id:ntica
*acilidad de elecci/n, s3 la misma libertad de la voluntad.

Ca(3tulo 7G

% &

.ac sane di$nitatis divinae, ut dictum est, (raero$ativa rationalem sin$ulariter
creaturam Conditor insi$nivit, 'uod 'uemadmodum i(se sui iuris erat suae'ue
i(sius voluntatis, non necessitatis erat 'uod bonus erat, ita et illa 'uo'ue sui
'uodammodo iuris in ,ac (arte e-sisteret, 'uatenus nonnisi sua voluntate, aut mala
)eret et iuste damnaretur, aut bona maneret et merito salvaretur. 8on 'uod ei
(ro(ria suEcere (osset voluntas ad salutem, sed 'uo eam nullatenus sine sua
voluntate conse'ueretur. 8emo 'ui((e salvatur invitus.

4l Creador ,a ,onrado a la criatura racional con esta maravillosa (artici(aci/n de
la divinidad, o di$nidad divina+ lo mismo 'ue 4l es dueo de s3 " es bueno (or su
(ro(ia voluntad " no (or necesidad, tambi:n ella es duea de s3 misma en este
as(ecto. Si ,ace el mal, (or (ro(ia voluntad lo ,ace. 6 si se condena, tambi:n es
(or (ro(ia voluntad. O (ermanece en el bien " merece la salvaci/n. 4sto no 'uiere
decir 'ue (ara salvarse baste 'uerer, sino 'ue la salvaci/n es im(osible un el
concurso de a voluntad. 8adie se salva contra su 'uerer.

% 1

2UOD D4US 84>#84> #UD#CA9 SALU94 D#G8U>, 8#S# 2U4> #8V484R#9
VOLU89AR#U>.N8am 'uod le$itur in 4van$elio: 8emo venit ad me, nisi Pater meus
tra-erit eum item in alio loco: Com(elle intrare, ni,il im(edit, 'uia (ro*ecto
'uantoscum'ue tra,ere vel com(ellere videatur ad salutem beni$nus Pater, 'ui
omnes vult salvos )eri, nullum tamen iudicat salute di$num, 'uem ante non
(robaverit voluntarium. .oc 'ui((e intendit, cum terret aut (ercutit, ut *aciat
voluntarios, non salvet invitos, 'uatenus dum de malo in bonum mutat voluntatem,
trans*erat, nun au*erat libertatem. 2uam'uam tamen non sem(er inviti tra,imur:
nec enim caecus aut *essus contristatur cum tra,itur. 4t Paulus ad manus tractus
est Damascum, uti'ue non invitus. 9ra,i deni'ue s(iritualiter volebat, 'uae et ,oc
i(sum ma$no(ere Ca$itabat in Canticis: 9ra,e me, ait, (ost te+ in odorem
un$uentorum tuorum currimus.

D#OS S/LO BURGA D#G8O D4 LA SALVAC#W8 AL 2U4 LA D4S4A VOLU89AR#A>4894.
Leemos en el 4van$elio: 8adie (uede venir a m3 si mi Padre no le atrae. 6 en otro
lu$ar: Obl3$ales a entrar. Aun'ue el Padre misericordioso (arece 'ue atrae " *uer0a
a todos a la salvaci/n, (or'ue 'uiere 'ue todos se salven, sin embar$o, s/lo 5u0$a
di$no e la salvaci/n al 'ue la recibe voluntariamente. 4sto es lo 'ue 4l (retende
cuando in*unde temor o casti$o. 9rata de estimular nuestra voluntad en ve0 de
salvarnos en contra de nuestra voluntad. Cambiar la voluntad del mal al bien, no
anulando, sino trans*ormando la libertad. Cuando nos de5amos atraer, no siem(re
es contra nuestro deseo. 4l cie$o " el cansado se de5an llevar $ustosamente. Pablo
se de5/ conducir de la mano a Damasco, sin re(u$nancia al$una. 6 tambi:n
deseaba ser arrebatada es(iritualmente la 'ue sus(iraba a $ritos en el Cantar:
@Arr!strame en (os de ti+ corramos al olor de tus (er*umesA

Ca(3tulo 7H

% &

Deinde 'uod e re$ione scri(tum est: Unus'uis'ue tentatur a (ro(ria
concu(iscentia abstractus et illectus, et illud: Cor(us 'uod corrum(itur, a$$ravat
animam, et de(rimit terrena in,abitatio sensum multa co$itantem, et item illud
A(ostoli: #nvenio aliam le$em in membris meis re(u$nantem le$i mentis meae et
ca(tivum me ducentem in le$em (eccati, 'uae est in membris meis, ,aec omnia
(utari (ossunt co$ere voluntatem et (raeri(ere libertatem. At vero 'uantislibet 'uis
intus *orisve tentationibus ur$eatur, libera (ro*ecto sem(er, 'uantum ad arbitrium
s(ectat, voluntas erit: libere 'ui((e de suo ni,ilominus consensu iudicabit.
2uantum autem (ertinet ad consilium sive com(lacitum, carnis interim
concu(iscentia vitae'ue miseria reluctante, minus 'uidem se liberam sentit sed
(rorsus non malam, dum malo non consentit.

Otras veces (arece decirnos la 4scritura todo lo contrario: A cada uno le viene la
tentaci/n cuando su (ro(io deseo le arrastra " le seduce. 4L cuer(o mortal es lastre
del alma, " la tienda terrestre abruma la mente (ensativa. O, como dice el A(/stol:
Siento en mis miembros otra le" 'ue re(u$na a la le" de mi mente, " me encadena
a la le" del (ecado, 'ue est! en mis miembros. 9odo esto (uede inter(retarse como
una coacci/n de la voluntad, (or la 'ue se le (riva de la libertad. Sin embar$o, (or
muc,as 'ue sean las tentaciones interiores " e-teriores, la voluntad siem(re
(ermanece libre en cuanto a la libertad de elecci/n, " siem(re es libre ara 5u0$ar "
consentir. Por lo 'ue se re)ere a la libertad de deliberaci/n o de com(lacencia, al
tener 'ue luc,ar contra la concu(iscencia de la carne " las miserias de la vida se
siente menos libre. Pero nunca es mala mientras no consienta en el mal.

% 1

APOS9OL# S489489#A CO82U4R489#S CAP9#VU> S4 9RA.# #8 L4G4 P4CCA9#.N
Deni'ue Paulus, 'ui ca(tivum se in le$em tra,i (eccati con'ueritur, ,aud dubium
'uin e- minus (lena libertate consilii, consensum tamen sanum at'ue in bono
'uo'ue iam e- ma$na (arte se ,abere liberum $loriatur: #am non e$o, in'uiens,
o(eror illud. Unde ,oc con)dis, o Paule; 2uoniam consentio, ait, le$i Dei, 'uoniam
bona est, et rursum: Condelector enim le$i Dei secundum interiorem ,ominem.
Oculo e-sistente sim(lici, totum cor(us lucidum esse (raesumit. Sano consensu
tractum licet (eccato vel ca(tivum miseria, liberum se in bono (ro)teri non dubitat.
Unde et )dens $eneraliter in*ert: 8i,il er$o damnationis est ,is 'ui sunt in C,risto
#esu.

CO8<4S# 8 D4L AP S9OL, 2U4 S4 2U4BA D4 V4RS4 CAU9#VO D4 LA L46 D4L
P4CADO: Cuando Pablo se lamenta de sentirse esclavo ba5o la le" del (ecado,
'uiere decir, sin duda al$una, 'ue su libertad de deliberaci/n no es (er*ecta, (or'ue
en otro lu$ar se $loria de tener un consentimiento (leno " de verse (lenamente
libre (ara el bien. As3 se atreve a decir: 6a no so" "o el 'ue lo reali0a. =Por 'u: dices
eso, Pablo; Por'ue: esto" de acuerdo con la le" de Dios, 'ue es buena. 6 lo vuelve a
re(etir: >e deleito en la le" de Dios, se$?n el ,ombre interior. Como su o5o est!
sano, con)esa abiertamente 'ue todo su cuer(o es luminoso. Aun'ue se siente
atra3do ,acia el (ecado, o envuelto en miserias, no vacila en (roclamar 'ue es libre
(ara el bien mediante la inte$ridad de su consentimiento. 6 e-clama con)ado: 8o
,a", (ues, condenaci/n al$una (ara los 'ue son de Cristo Bes?s.

Ca(3tulo 7I

% &

Sed videamus de ,is, 'ui (oenarum mortisve timore )dem verbotenus ne$are
com(ulsi sunt, ne *orte iu-ta ,anc assertionem, aut cul(a non *uerit, 'uod vel voce
ne$arunt, aut co$i in cul(am et voluntas (otuerit, ut vellet videlicet ,omo 'uod eum
et nolle constiterit, et (erierit liberum arbitrium. 2uod 'uia im(ossibile erat, Nvelle
'ui((e et nolle idem eodem tem(ore non (oteratN, 'uaeritur unde malum
ne'ua'uam volentibus malum debuit im(utari.

<i5:monos a,ora en los 'ue (or temor a los tormentos o a la muerte se vieron
*or0ados a ne$ar su *e, al menos de (alabra. Se$?n esta a)rmaci/n no ,ubo cul(a,
(or'ue rene$aron s/lo de (alabra o (or'ue la voluntad (udo verse obli$ada a
cometer la cul(a. 4s decir, 'ue el ,ombre 'uer3a lo 'ue estaba cierto 'ue no 'uer3a.
6, (or lo tanto, de5/ de e-istir el libre albedr3o. Como es im(osible 'uerer " no
'uerer una misma cosa a un mismo tiem(o, (re$unt:monos c/mo se (uede
im(utar el mal a 'uienes no lo 'uieren cometer.

% 1

8e'ue enim tale est ,oc, 'uale ori$inale (eccatum, 'uo non solum non
consentiens, verum (lerum'ue et nesciens, alia ratione constrin$itur necdum
renatus ba(tismate.

4ste no es el caso del (ecado ori$inal 'ue, (or otro motivo es(ecial, (esa sobre
el 'ue no ,a vuelto a nacer en el bautismo " no s/lo sin su (ro(io consentimiento,
sino la ma"or (arte de las veces sin tener conocimiento de ello.

% 7

4-em(li causa, veniat in medium A(ostolus Petrus. #(se 'ui((e visus est ne$are
veritatem contra (ro(riam voluntatem: si'uidem aut ne$are, aut mori necesse erat.
>ori timens, ne$avit. 8e$are nolebat, sed ma$is nolebat mori. #ta'ue invitus
'uidem, sed ne$avit tamen, ne moreretur. 2uod si lin$ua et non voluntate lo'ui
,omo com(ulsus est 'uod nolebat, non tamen velle aliud 'uam volebat, lin$ua
mota est contra voluntatem+ sed num'uid et mutata voluntas; 2uid enim volebat;
Prorsus 'uod erat, C,risti esse disci(ulus. 2uid lo'uebatur; 8on novi ,ominem. Cur
ita; >ortem volebat evadere. Sed 'uid istud criminis *uit;

Recordemos el caso del a(/stol Pedro. Parece 'ue ne$/ la verdad en contra de
su voluntad. 9uvo 'ue ele$ir entre la ne$aci/n " la muerte. 6 como ten3a miedo a la
muerte, ne$/. 8o 'uer3a ne$ar, (ero menos a?n 'uer3a morir. Por eso ne$/ contra
su voluntad, (ara no morir. Se vio obli$ado a decir con los labios, " no con la
voluntad, lo 'ue no 'uer3a. La len$ua se movi/ en contra de su voluntad. =Cambi/
su voluntad; =2u: es lo 'ue 'uer3a; Sin duda al$una, ser lo 'ue era, disc3(ulo de
Cristo. =6 'u: di5o; 8o cono0co a ese ,ombre. =Por 'u: dice eso; Por'ue 'uer3a
esca(ar de la muerte. =6 'u: (ecado cometi/ con esto;

% D

CULPAB#L4> D#C#9 P49R# VOLU89A94>, 2UA >489#R# 2UA> >OR# >ALU#9.NDuas
A(ostoli tenemus voluntates: unam, 'ua voluit non mori, (enitus incul(abilem+
alteram, et multum laudabilem, 'ua sibi com(lacebat 'uod esset c,ristianus. #n 'uo
er$o cul(abitur; An in eo 'uod mentiri 'uam mori maluit; .aec (lane voluntas
re(re,ensione di$na *uit 'ua cor(oris ma$is 'uam animae voluit servare vitam. Os
nem(e 'uod mentitur, occidit animam. 4t (eccavit er$o, et non abs'ue consensu
(ro(riae voluntatis, in)rmae 'uidem et miserae, sed (lane liberae. Peccavit autem,
non s(ernendo aut odiendo C,ristum, sed se nimis amando. 8ec in ,unc (erversum
amorem sui, voluntatem metus ille subitus com(ulit, sed esse convicit. #am tunc
(rocul dubio talis erat, sed nesciebat, 'uando ab illo 'uem latere non (oterat,
audivit: Prius'uam $allus cantet, ter me ne$abis.

D4CLARA CULPABL4 LA VOLU89AD D4 P4DRO, 2U4 PR4<#R# >489#R A >OR#R.N
9enemos en el a(/stol una doble voluntad. Una 'ue le im(ulsa a no 'uerer morir,
" es totalmente inocente. Otra, (er*ectamente Busta, (or la 'ue se com(lace en ser
cristiano. 4ntonces, =C/mo (ec/; =Acaso (or'ue (re)ri/ mentir a morir; 4sta
dis(osici/n es re(rensible, (or'ue indica 'ue le interesaba m!s conservar la v+da
del cuer(o 'ue la del alma. La boca embustera da muerte al alma. Pec/, " lo ,i0o
con el consentimiento de su (ro(ia voluntad, d:bil " miserable, es cierto, (ero
enteramente libre. Pec/ no (or des(recio u odio a Cristo, sino (or un amor e-cesivo
a s3 mismo. A'uel miedo ines(erado no le im(uls/ al amor desordenado de s3
mismo, sino demostr/ 'ue "a lo ten3a. 6a era as3 v no lo conoc3a cuando o"/ de
labios de Bes?s, a 'uien nada se le oculta: Antes 'ue el $allo cante me ne$ar!s tres
veces.

% F

#lla ita'ue voluntatis in)rmitas (er incussum timorem nota, nonorta, notum *ecit
2uatenus se, 'uatenus C,ristum amaverit: notum autem non C,risto, sed Petro+
nam C,ristus et ante sciebat 'uid esset in ,omine. 2uatenus er$o C,ristum
dili$ebat, vim (rorsus, 'uod ne$andum non est, (assa est illa voluntas, ut contra se
lo'ueretur+ 'uatenus vero se, voluntarie (rocul dubio consensit, ut (ro se
lo'ueretur. Si C,ristum non amasset, non ne$asset invitus+ verum si se am(lius non
amasset, non ne$asset ali'uatenus. <atendum i$itur ,ominem *uisse com(ulsum,
voluntatem (ro(riam etsi non mutare, occultare tamen: com(ulsum, in'uam, non
'uidem recedere ab amore Dei, cedere tamen ali'uantulum amore sui.

4sa debilidad de la voluntad no naci/, sino 'ue se mani*est/ ante ese re(entino
temor " (uso al descubierto c/mo se amaba a s3 mismo " c/mo amaba a Cristo. La
descubri/ Pedro, no Cristo. Pues Cristo 6a conoc3a desde muc,o antes el interior del
,ombre. 6 como amada a Cristo, su voluntad su*ri/, sin duda al$una, una $ran
violencia (ara ,ablar en contra de lo 'ue sent3a. Pero como se amaba a s3 mismo,
consinti/ libremente " contest/ en su (ro(ia de*ensa. Si no ,ubiera amado a Cristo
no le ,ubiera ne$ado a (esar su"o. >as si no se ,ubiera amado muc,o m!s a s3
mismo, no te ,ubiera ne$ado en modo al$uno. Recono0camos 'ue ese ,ombre se
vio *or0ado no a cambiar la (ro(ia voluntad, (ero s3 a ocultarla. <or0ado, re(ito, no a
a(artarse del amor de Dios+ aun'ue s3 a ceder un (oco (or amor a s3 mismo.

Ca(3tulo 7J

% &

2uid er$o; <orte dissoluta est tota su(erior assertio de libertate voluntatis, 'uia
nimirum inventa est co$i (otuisse voluntas; 4st (lane, se si co$i ab alio (otuit
'uam a sei(sa. 2uod si sese i(sa coe$it, com(ulsa et com(ellens, ubi amittere, ibi
et reci(ere visa est libertatem. Vim 'ui((e, 'uam i(sa sibi intulit, a se (ertulit.

4ntonces, =,a ca3do (or tierra todo cuanto ,emos dic,o sobre la libertad de la
voluntad, al ver 'ue (uede ser *or0ada; S3, (ero solamente (uede violentarse (or
otra realidad 'ue no sea ella misma. Por'ue si es ella la 'ue se *uer0a, si es ella la
'ue induce " es inducida, donde (arece 'ue (ierde la libertad all3 mismo la
recu(era. La violencia 'ue as3 se in)ere (rocede de s3 misma.

% 1

8O8 CO>PULSU> CO8S48S#SS4 P49RU> D#C#9 PROPR#A4 VOLU89A9#, #LL#
DU>9AUA9 2UA >OR# 9#>U#9.NPorro 'uod a se voluntas (ertulit, e- voluntate *uit.
2uod e- voluntate *uit, iam non e- necessitate, sed voluntarium *uit. Si autem
voluntarium, et liberum. 2uem sua deni'ue ad ne$andum voluntas com(ulit,
com(ulsus est 'uia voluit: immo non com(ulsus est, sed consensit, et non alienae
(otentiae, sed (ro(riae voluntati, illi uti'ue, 'ua mortem omnimodis evadere voluit.
Alio'uin 'uando vo- mulierculae lin$uam sacram in verba *ormare ne*anda
valuisset, si non lin$uae domina voluntas annuisset; Deni'ue cum se a sui
(ostmodum nimio illo tem(eravit amore, et C,ristum coe(it, ut debuit, toto corde,
tota anima, tota virtute dili$ere, nullis iam valuit minis vel (oenis e-tor'ueri
ali'uatenus voluntati dare lin$uam arma ini'uitati, sed (otius audacter
accommodans veritati: Oboedire, in'uit, o(ortet ma$is Deo 'uam ,ominibus.

P4DRO 8O S4 V#O OBL#GADO A CO8S489#R A SU PROP#A VOLU89AD, 4S D4C#R
POR 94>OR D4 LA >U4R94.NCuando el ?nico motivo (or el 'ue su*re la voluntad es
ella misma, la ?nica res(onsable es la voluntad. 6 si ella sola *ue la res(onsable, no
intervino la coacci/n, sino la voluntad. Lue$o si *ue voluntario, tambi:n *ue libre.
2uien sc ve obli$ado a ne$ar (or su (ro(ia voluntad s: obli$a (or'ue 'uiere. >!s
a?n, no est! obli$ado, sino 'ue consiente a su (ro(ia voluntad " no a un (oder
e-trao. A esa voluntad 'ue 'uiere liberarse de la muerte (or todos los medios
(osibles. De otra suerte, =C/mo es (osible 'ue la (alabra de una (obre mu5er
obli$ase a una len$ua tan santa a (ro*erir seme5antes cosas, si no lo ,ubiera
consentido la voluntad, 'ue domina a la len$ua; Por eso, cuando volvi/ en s3 "
re(rimi/ el amor e-cesivo 'ue se ten3a a s3 mismo " comen0/ a amar a Cristo con
todo su cora0/n, con toda su alma " con toda su *uer0a, no ,ubo amena0as ni
tormentos 'ue doble$asen su voluntad, ni (uso la len$ua al servicio de la maldad.
Al contrario, se (as/ auda0mente al lado de la verdad " di5o: .a" 'ue obedecer a
Dios antes 'ue a los ,ombres.

Ca(3tulo DK

% &

D4 G4>#8A CO>PULS#O84 CO89RA L#B4RA> VOLU89A94>, PASS#VA V#D4L#C49
49 AC9#VA.N4st sane $emina com(ulsio, secundum 'uod aut (ati ali'uid, aut a$ere
contra (ro(riam co$imur voluntatem. 2uarum (assiva 'uidem Nsic enim (rior illa
recte nominaturN, (otest nonnum'uam )eri abs'ue consensu voluntario (atientis,
sed activa num'uam. Proinde malum 'uod )t in nos, sive de nobis, non est
im(utandum nobis, si tamen invitis. Ceterum 'uod )t et a nobis, iam non sine cul(a
est voluntatis. Velle (lane convincimur, 'uod non )eret, si nollemus. 4st er$o
com(ulsio 'uaedam etiam activa+ sed non ,abet e-cusationem, cum sit et
voluntaria. Co$ebatur c,ristianus ne$are C,ristum, et 'uidem dolens, non tamen
nisi volens. Volebat nimis $ladium vitare *erientis, at'ue illa talis voluntas intus
(raesidens os a(eriebat, non $ladius 'ui *oris a((arebat. Porro talem esse illam
voluntatem convincebat $ladius, non co$ebat, #(sa i$itur se in cul(am, non $ladius
im(ellebat. Deni'ue in 'uibus sana erat voluntas, occidi (oterant, Cecti ne'uibant.
.oc est 'uod eis (raedictum *uerat: <acient in vos 'uaecum'ue voluerint, sed in
membra non corda. 8on vos *acietis 'uae voluerint, sed i(si *acient+ vos (atiemini.
>embra cruciabunt, sed voluntatem non mutabunt: saevient in carnem, animae
autem non ,abebunt 'uid *aciant. Sit licet cor(us (atientis in (otestate tor'uentis,
sed voluntas est libera. #n)rma si *uerit, saeviendo co$noscent+ non esse co$ent, si
non *uerit. Sane in)rmitas eius a sei(sa est, sanitas non a se, sed a Domini S(iritu.
Sanatur autem, cum renovatur.

.A6 U8A DOBL4 V#OL48C#A CO89RA LA L#BR4 VOLU89AD: PAS#VA 6 AC9#VA.N.a"
dos clases de coacci/n se$?n se nos obli$ue a (adecer o a ,acer al$o contra
nuestra voluntad. La (rimera N'ue (odemos llamar (asivaN (uede tener lu$ar
al$unas veces son el consentimiento voluntario del (aciente. La activa, en cambio,
5am!s. Por eso el mal 'ue se ,ace en nosotros, o 'ue (rocede de nosotros, no se
nos debe im(utar si es contra nuestra voluntad. Pero si lo (onemos (or obra
nosotros, la voluntad "a no est! e-enta de cul(a. 6 es evidente 'ue lo 'ueremos,
(or'ue no se ,ar3a si no lo 'uisi:ramos. 4-iste, (ues, la coacci/n activa. Pero es
ine-cusable, (or'ue es voluntaria. As3, los cristianos se ve3an obli$ados a ne$ar a
Cristo, " les dol3a. Pero consent3an en ,acerlo. 2uer3an, (or encima de todo, evitar
la muerte. 6 (or eso, la voluntad 'ue im(eraba en su interior era 'uien les mov3a a
rene$ar, muc,o mas 'ue el (ual 'ue brillaba ante sus o5os. La es(ada (on3a de
mani)esto c/mo era a'u:lla voluntad, (ero no la *or0aba. 4lla misma era 'uien se
lan0aba al (ecado " no el (ual. Por eso los 'ue ten3an una voluntad sana (od3an
ser martiri0ados. 6 nunca se doble$aban. As3 s: les ,ab3a (redic,o: Os tratar!n a su
anto5o. Pero solamente en los miembros del cuer(o, no en el alma. Vosotros no
,ar:is lo 'ue ellos 'uieran, ser!n ellos 'uienes obren. Vosotros ser:is martiri0ados,
des(eda0ar!n vuestras carnes+ (ero no bs cambiar!n la voluntad. Se ensaar!n en
vuestros cuer(os, (ero de5ar!n ilesas vuestras almas. 4l cuer(o del m!rtir estaba a
dis(osici/n del verdu$o, (ero la voluntad (ermanec3a libre. Si era d:bil, se
com(robar3a en los tormentos. Pero no le obli$ar3an a serlo si antes no lo era. Su
Ca'ue0a (rocede de ella misma. Su *ortale0a, en cambio, no, sino del 4s(3ritu del
Seor. Recobra su vi$or cuando se renueva.

Ca(3tulo D&

% &

Porro renovatur cum, 'uemadmodum docet A(ostolus, s(eculando $loriam Dei,
in eamdem ima$inem trans*ormatur a claritate in claritatem, ,oc est de virtute in
virtutem tam'uam a Domini S(iritu.

Se renueva cuando, como ensea el A(/stol, contem(lando, la $loria de Dios, nos
trans*ormamos en la misma ima$en de $loria en $loria, es decir, de virtud en virtud,
(or el 4s(3ritu del Seor.

% 1

#894R CAR84> 49 SP#R#9U> >4D#U> <OR4 L#B4RU> ARB#9R#U>.N#nter 'uem
uti'ue divinum S(iritum et carnis a((etitum, tenet medium 'uemdam locum id
'uod dicitur in ,omine liberum arbitrium, id est ,umana voluntas, et tam'uam in
deve-o montis latere admodum ardui inter utrum'ue (endens, ita in a((etitu
in)rmatur (er carnem, ut nisi sedulo S(iritus adiuvet in)rmitatem eius (er $ratiam,
non solum non valeat iustitiae, 'uae est, iu-ta Pro(,etam, sicut montes Dei,
ascendendo de virtute in virtutem, a((re,endere culmen, sed etiam de vitio sem(er
in vitium suo i(sius (ondere devoluta ruat in (raece(s, (rae$ravata nimirum non
solum le$e (eccati ori$inaliter membris insita, verum et consuetudine terrenae
in,abitationis usualiter aOectionibus inolita. 2uod ,umanae voluntatis videlicet
utrum'ue $ravamen uno breviter versiculo Scri(tura commemorat, dicens: Cor(us
'uod corrum(itur, a$$ravat animam, et de(rimit terrena in,abitatio sensum multa
co$itantem. 4t ,aec duo ,uius mortalitatis mala, sicut non nocent, sed e-ercent non
consentientes, sic non e-cusant, sed damnant consentientes, ut nec salus, nec
damnatio ulla ratione sine (raecedenti consensu voluntario (ossit ,aberi, ne 'ua
*orte e- (arte (raescribi videatur libertati arbitrii.

4L L#BR4 ALB4DR O 4SPAC#O #894R>4D#O 489R4 LA CAR84 6 4L 4SP R#9U.N
4ntre el 4s(3ritu divino " el es(3ritu carnal se encuentra en el ,ombre lo 'ue se
llama libre albedr3o, es decir, la voluntad ,umana. 4st! sus(endida entre ambos
como en el *ondo de una abru(ta montaa. 6 se encuentra tan debilitada (or el
a(etito carnal 'ue, si el 4s(3ritu no acudiera continuamente en au-ilio de su
debilidad con la $racia, no (odr3a subir de virtud en virtud ,asta la cumbre de la
5usticia o a los montes de Dios de 'ue ,abla el (ro*eta. >!s a?n, rodar3a de vicio en
vicio ,asta el *ondo del abismo (or su (ro(io (eso, arrastrada (or la car$a del
(ecado ori$inal im(reso en sus miembros " (or el ambiente " a*ectos de la vida
,umana. 4sta doble car$a 'ue (esa sobre la voluntad ,umana la recuerda la
4scritura en una breve *rase: 4l cuer(o mortal es lastre del alma, " la tienda
terrestre abruma la mente (ensativa. 4sta doble miseria de la condici/n ,umana no
es nociva (ara 'uienes no consienten en ella, sino 'ue los estimula. 4n cambio,
'uienes le (restan su consentimiento son ine-cusables " di$nos de casti$o. 6 as3,
tanto la salvaci/n como la condenaci/n son im(osibles sin un consentimiento de la
voluntad. Por'ue la libertad de elecci/n nunca su*re la m!s m3nima (rivaci/n.

Ca(3tulo D1

% &

2uamobrem id 'uod in creatura dicitur liberum arbitrium, aut iuste (ro*ecto
damnatur, dum ei ad (eccatum nulla vi (raeiudicetur e-trinseca, aut misericorditer
salvatur, cui ad iustitiam nulla suEcit sua. Sane in ,is omnibus co$itet lector
ori$inalis (eccati (rorsus e-ci(i rationem. De cetero, libero arbitrio nec e-tra i(sum
'uaeratur damnationis causa, 'uod iam non damnat nisi (ro(ria cul(a, nec ab i(so
salutis merita, 'uod sola salvat misericordia, cuius 'ui((e conatus ad bonum, et
cassi sunt, si a $ratia non adiuventur, et nulli, si non e-citentur. Ceterum in malum,
dicente Scri(tura, (roni sunt sensus et co$itationes ,ominis. Proinde non ei a se, ut
dictum est, sed desursum (otius a Patre luminum descendere merita (utentur, si
tamen inter data o(tima et dona (er*ecta, i(sa merito (er 'uae salus aeterna
con'uiritur, de(utentur.

Por lo tanto, esa *acultad ,umana a la 'ue llamamos el libre albedr3o, lo es
condenada 5ustamente N(or'ue nin$una *uer0a e-traa (uede obli$arle a (ecarN, o
se salva misericordiosamente N(or'ue (or s3 misma es inca(a0 de (racticar la
5usticiaN. Advierta el lector 'ue en este momento no tenemos en cuenta el (ecado
ori$inal. 8o bus'uemos *uera del libre albedr3o la causa de la condenaci/n, (or'ue
lo ?nico 'ue condena al ,ombre es su (ro(ia cul(a. 8i tam(oco son su"os los
m:ritos, (or'ue s/lo salva la misericordia. 9odos sus es*uer0os ,acia el bien son
vanos sin la a"uda de la $racia e in?tiles sin su ins(iraci/n. La 4scritura a)rma 'ue
los deseos (ensamientos del ,ombre tienden al mal. 2ue nadie crea, (ues, 'ue sus
m:ritos le vienen de s3, sino del Padre de las luces. 6 est: convencido de 'ue los
dones m!s sublimes " e-celentes son, sin duda al$una, los 'ue ase$uran la
salvaci/n eterna.

Ca(3tulo D7

% &

2UOD D4US DO8A SUA #8 >4R#9A D#V#S#9 49 PRA4>#A. NDeus nam'ue re-
noster ante saecula, cum o(eratus est salutem in medio terrae, dona sua 'uae
dedit ,ominibus, in merita divisit et (raemia+ ut et (raesentia (er liberam
(ossessionem nostra interim )erent merita, et *utura (er $ratuitam s(onsionem
e-s(ectaremus, immo e-(eteremus ut debita. Utra'ue Paulus commemorans:
.abetis, in'uit, *ructum vestrum in sancti)cationem, )nem vero vitam aeternam,
item: 4t nos i(si, ait,

D#OS D#V#D# SUS DO84S 48 >QR#9OS 6 PR4>#OS. 8uestro Dios " Re" eterno,
cuando tra5o la salvaci/n al mundo, dividi/ los dones 'ue ,i0o al ,ombre en m:ritos
" (remios. Las $racias (resentes se convierten en m:ritos nuestros si las
ace(tamos libremente. 6 si es(eramos los bienes *uturos a(o"ados en la (romesa
$ratuita, (odemos ansiarlos incluso como al$o 'ue se nos debe. As3 lo a)rmaba
Pablo: 9en:is (or *ruto la santi)caci/n " (or )n la vida eterna. 6 tambi:n: 8osotros,
'ue tenemos las (rimicias del 4s(3ritu, $emimos dentro de nosotros mismos,
sus(irando (or la ado(ci/n de los ,i5os de Dios.

% 1

(rimitias S(iritus ,abentes, in$emescimus, ado(tionem e-s(ectantes )liorum
Dei, (rimitias S(iritus vocans sancti)cationem, id est virtutes, 'uibus in
(raesentiarum sancti)camur a S(iritu, ut merito conse'uamur ado(tionem. Rursum
in 4van$elio eadem saeculo abrenuntianti (romittuntur, ubi dicitur: Centu(lum
acci(iet, et vitam aeternam (ossidebit. #ta'ue non liberi arbitrii, sed Domini est
salus+

Las (rimicias del 4s(3ritu son, (ara :l, la santi)caci/n o las virtudes (or las cuales
nos santi)ca el 4s(3ritu, " merecemos as3 la ado(ci/n. #d:nticas (romesas se ,acen
en el 4van$elio a 'uienes renuncian al mundo: Recibir! cien veces m!s " ,eredar!
la vida eterna. La salvaci/n, (ues, no (roviene del libre albedr3o, sino del Seor.

% 7

immo i(se salus, i(se et via est ad salutem, 'ui ait: Salus (o(uli e$o sum, 'ui
item (er,ibet: 4$o sum via. Se *ecit viam, 'ui et salus erat et vita, ut non $lorietur
omnis caro. Si i$itur bona viae sunt merita, sicut et (atriae salus et vita, et verum
est 'uod ait David: 8on est 'ui *aciat bonum, non est us'ue ad unum, illum
videlicet unum de 'uo item dicitur: 8emo bonus, nisi solus Deus, Dei sunt (rocul
dubio munera tam nostra o(era 'uam eius (raemia, et 'ui se *ecit debitorem in illis,
*ecit et nos (romeritores e- ,is. Ad 'uae tamen condenda merita di$natur sibi
ad,ibere creaturarum ministeria, non 'uibus e$eat, sed 'uibus (er ,oc vel de
'uibus (rosit.

Dios mismo es la salvaci/n " el camino de la salvaci/n. 4scuc,:mosle: 6o so" la
salvaci/n del (ueblo, " "o so" el camino. 4l 'ue es la salvaci/n " la vida se ,a
,ec,o camino, a )n de 'ue nadie se $lor3e de s3 mismo. Si los bienes del camino son
los m:ritos, " la salvaci/n " la vida son los bienes de la (atria, tiene ra0/n David
cuando dice: 8o ,a" 'uien obre bien, e-ce(to uno. 6 es A'uel de 'uien se dice:
8adie es bueno sino uno solo, Dios. 9odas nuestras obras " sus (remios son dones
de Dios. Se ,ace nuestro deudor en ellas " nos ,ace (or ellas di$nos de (remia.
Para establecer estos m:ritos se sirve del concurso de las criaturas, no (or'ue las
necesite, sino (ara 'ue se enri'ue0can con los (remios.

Ca(3tulo DD

% &

D4 9R#PL#C# OP4RA#9O84 D4#, PR#>A SC#L#C49 P4R 2UA> 49 S#84 2UA S4CU8DA
CO89RA 2UA>, 94R9#A CU> 2UA OP4RA9UR.NO(eratur er$o illorum salutem,
'uorum nomina sunt in libro vitae, ali'uando (er creaturam sine i(sa, ali'uando (er
creaturam contra i(sam, ali'uando (er creaturam cum i(sa. >ulta (ro*ecto )unt
,ominibus salubria (er insensibilem, et item (er irrationalem creaturam, 'uae
idcirco di-i )eri sine i(sa, 'uod non 'ueat, intellectu carens, esse vel conscia. >ulta
'uo'ue multorum saluti utilia *acit Deus (er malos, sive ,omines, sive an$elos, sed
'uoniam invitos, ideo contra i(sos. 8am dum nocere cu(ientes iuvant, 'uantum
aliis valet utilis actio, tantum i(sis (erversa nocet intentio. Porro (er 'uos et cum
'uibus o(eratur Deus, boni sunt an$eli vel ,omines, 'ui 'uod vult Deus, et a$unt
(ariter, et volunt. 2ui enim bono, 'uod o(ere com(lent, voluntate consentiunt, o(us
omnino 'uod (er eos Deus e-(licat, i(sis communicat. Unde Paulus, cum bona
(lurima, 'uae Deus (er i(sum <ecerat, enarrasset: 8on autem e o, ait, sed $ratia
Dei mecum. Potuit dicere (er me, se 'uia minus erat, maluit dicere mecum,
(raesumens se nun solum o(eris esse ministrum (er eOectum, sed et o(erantis
'uodammodo socium (er consensum.

D#OS AC9UA D4 9R4S >A84RAS: LA PR#>4RA POR LA CR#A9URA 6 S#8 4LLA+ LA
S4GU8DA 48 CO89RA D4 4LLA, LA LA 94RC4RA CO8 4LLA. NDios lleva a cabo la
salvaci/n de a'uellos cu"os nombres est!n inscritos en el libro de la vida. Al$unas
veces (or medio de las criaturas " sin su consentimiento. Otras veces mediante
ellas " en contra de su voluntad. 6 otras, (or su medio " con su coo(eraci/n. Son
muc,os los *avores 'ue vienen a los ,ombres a trav:s de las criaturas insensibles "
irracionales. Por eso di$o 'ue se ,acen sin su consentimiento, (or'ue carecen de
inteli$encia " no son conscientes. Otros muc,os bienes ,ace Dios a trav:s de los
malos, sean ,ombres o !n$eles. 6 as3 di$o contra su voluntad, (or'ue no colaboran
en ello. 2uieren daar al ,ombre, " le bene)cian. 6 lo 'ue en unos es un acto
(rovec,oso, en otros es una intenci/n (erversa 'ue les (er5udica. Las criaturas (or
medio de las cuales " con las cuales obra Dios son los !n$eles " ,ombres buenos,
'ue 'uieren " ,acen lo 'ue Dios 'uiere. Consienten voluntariamente en el bien 'ue
reali0an, " Dios les ,ace (art3ci(es de lo 'ue (or su medio reali0an. Por eso Pablo,
re ri:ndose a las muc,as obras buenas 'ue Dios ,i0o (or medio de :l, dice: Pero no
"o, sino la $racia de Dios conmi$o. Pudo ,aber dic,o: S(or m3S+ (ero como le (arec3a
(oco, (re)ri/ decir: Sconmi$oS. Se 5u0$aba no s/lo instrumento (ara reali0ar la obra,
sino colaborador e Dios (or su consentimiento.

Ca(3tulo DF

% &

Videamus secundum tri(licem Dei o(erationem, 'uam (osuimus, 'uid
creatura 'uae'ue (ro suo ministerio mereatur. 4t illa 'uidem, (er 'uam et sine 'ua
)t 'uod )t, 'uid mereri (otest; 2uid i a contra 'uam )t, nisi iram; 2uid et cum 'ua
)t, nisi $ratiam;

Veamos a,ora, se$?n la tri(le manera de obrar de Dios, de 'ue acabamos d
,ablar, 'u: m:rito tiene la criatura, se$?n sea su colaboraci/n. =2u: (uede
merecer si se ,ace (or ella " sin ella; =2u: consi$ue si se ,ace en contra de ella,
sino la ira; =6 'u: resulta si se ,ace con ella, sino la $racia;

% 1

2U#D U8A2UA42U4 CR4A9URA >4R4A9UR N#n (rima ita'ue nulla, in se'uenti
mala, in ultima bona merita con'uiruntur. 8ec enim (ecudes, cum (er eas bonum
aut malum 'uodcum'ue )t, boni 'ui((iam merentur aut mali: non ,abent 'ui((e
unde bono malove consentiant, multo autem minus la(ides, cum nec sentiant.
Ceterum diabolus vel ,omo malus, cum vi$eant et vi$ilent ratione, iam 'uidem
merentur, sed non nisi (oenam, (ro eo 'uod a bono dissentiant. Paulus autem 'ui
volens evan$eli0at, ne, si invitus, dis(ensatio tantum e- consensu voluntatis
oboediunt, re(ositam sibi esse con)dunt coronam iustitiae. Utitur er$o Deus in
salutem suorum irrationabili, et item insensibili creatura, tam'uam iumento vel
instrumento, 'uae iam, e-(leto o(ere, nus'uam erunt.

2UQ >4R4C4 CADA, CR#A9URA.N4n el (rimer caso, no ,a" m:ritos+ en el se$undo,
s/lo de m:ritos+ " en el ?ltimo, $randes m:ritos. Las bestias 'ue utili0amos, a
veces, (ara ,acer una cosa buena o mala, ni merecen ni desmerecen: carecen de la
*acultad de consentir en el bien o en el mal. 6 menos a?n las (iedras, 'ue son
insensibles. 4l diablo o el ,ombre (erverso, 'ue tienen ra0/n " ,acen uso de ella,
merecen sin duda+ (ero merecen casti$o, (or'ue se o(onen al bien. Pablo, en
cambio, (redica voluntariamente, " teme 'ue, si lo ,ace contra su voluntad, sea un
mero distribuidor de a $racia. Pero todos los 'ue (iensan como :l, " obedecen con
(leno consentimiento, con*3an 'ue les est! (re(arada la corona de la 5usticia. As3,
(ues, Dios se sirve, (ara salvar a los su"os, de las criaturas irracionales e
insensibles, como son el 5umento o una ,erramienta. 4stas, acabada la obra,
desa(arecen.

% 7

Utitur creatura rationali, sed malevola, 'uasi vir$a disci(linae, 'uam, corre(to
)lio, in i$nem e (roiciet tam'uam sarmentum inutile. Utitur an$elis et ,ominibus
bonae voluntatis, tam'uam commilitonibus et coadiutoribus suis, 'uos, (eracta
victoria, am(lissime munerabit. Deni'ue et Paulus de se sui'ue similibus audacter
(ronuntiat: Coadiutores enim Dei sumus. #bi ita'ue Deus ,omini merita beni$ne
constituit, ubi (er i(sum, et cum i(so, boni 'ui((iam o(erari dia$nanter instituit.
.inc coadiutores Dei, coo(eratores S(iritus Sancti, (romeritores re$ni nos esse
(raesumimus, 'uod (er consensum uti'ue voluntarium divinae voluntati
coniun$imur.

Utili0a tambi:n las criaturas racionales, (ero malvadas, como una vara de
casti$o: corri$e con ella al ,i5o, " lue$o la arro5a al *ue$o, (or'ue "a no sirve. Se
sirve de los !n$eles " ,ombres de buena voluntad como colaboradores "
com(aeros su"os. 6 cuando consi$ue la victoria, los (remia colmadamente. Pablo
no duda en a)rmar de si mismo " de los 'ue act?an como :l: Somos colaboradores
de Dios. Dios, en su bondad, ,a establecido 'ue el ,ombre consi$a m:ritos cuando
'uiere ,acer al$una obra buena (or medio de :l " con su consentimiento. Por eso
nos creemos colaboradores de Dios, coo(eradores del 4s(3ritu Santo " merecedores
del reino: (or'ue nos unimos a la voluntad divina mediante el consentimiento de
nuestra voluntad.

Ca(3tulo DG

% &

2uid i$itur; .oc er$o totum liberi arbitrii o(us, ,oc solum eius est meritum 'uod
consentit; 4st (rorsus. 8on 'uidem 'uod vel i(se consensus, in 'uo omne meritum
consistit, ab i(so sit, cum nec co$itare, 'uod minus est 'uam consentire, ali'uid a
nobis 'uasi e- nobis suEcientes simus.

4ntonces, =toda la obra " el m:rito del libre albedr3o est! en dar su
consentimiento; 4-actamente. 6 aun ese consentimiento, del 'ue dimana todo
m:rito, no (rocede del ,ombre. Por'ue si no somos ca(aces de (ensar nada (or
nosotros mismos, muc,o menos de dar el consentimiento.

% 1

2UOD BO8A COG#9A9#O A D4O S#9, CO8S48SUS V4RO 49 OPUS AB 4OD4>
8#.#LO>#8US, S4D 8O8 S#84 8OB#S.NVerba sunt non mea, sed A(ostoli, 'ui omne
'uod boni (otest esse, id est co$itare, et velle, et (er)cere (ro bona voluntate,
attribuit Deo, non suo arbitrio. Si er$o Deus tria ,aec, ,oc est bonum co$itare, velle,
(er)cere, o(eratur in nobis, (rimum (ro*ecto sine nobis, secundum nobiscum,
tertium (er nos *acit. Si'uidem immittendo bonam co$itationem, nos (raevenit+
immutando etiam malam voluntatem, sibi (er consensum iun$it+ ministrando et
consensui *acultatem vel *acilitatem, *oris (er a(ertum o(us nostrum internus
o(i*e- innotescit. Sane i(si nos (raevenire ne'ua'uam (ossumus. 2ui autem
bonum neminem invenit, neminem salvat, 'uem non (raevenit. A Deo er$o sine
dubio nostrae )t salutis e-ordium, nec (er nos uti'ue, nec nobiscum. Verum
consensus et o(us, etsi non e- nobis, non iam tamen sine nobis.

9ODO P48SA>#489O BU48O PROC4D4 D4 D#OS. 4L CO8S489#>#489O 6 LA OBRA
9A>B#Q8, P4RO 8O S4 DA8 S#8 8OSO9ROS. 4stas (alabras no s m3as, sino del
A(/stol, 'ue atribu3a a Dios " no a su libre albedr3o todos los (ensamientos, deseos
" obras buenas. Por consi$uiente, si es Dios 'uien reali0a en nosotros estas tres
cosas, esto es, 'uien nos ,ace (ensar, desear " obrar el bien, es evidente 'ue lo
(rimero lo ,ace sin nosotros, lo se$undo con nosotros " lo tercero (or nosotros. Se
antici(a a nosotros insPir!ndonos un buen (ensamiento. 8os une a 4l (or el
consentimiento, cambiando incluso nuestros malos deseos. 6 se convierte en el
art3)ce interior de la obra 'ue nosotros ,acemos e-ternamente, d!ndonos la
*acultad " *acilidad de dar el consentimiento. 8osotros no (odemos antici(arnos a
nosotros mismos. Por lo tanto, Dios, ante 'uien nada es bueno, a nadie (uede
salvar si 4l no se antici(a con la $racia. 4l comien0o de nuestra salvaci/n, sin duda
al$una, viene de Dios. 6 no (or nosotros ni con nosotros. 4l consentimiento " la
reali0aci/n tam(oco (roceden de nosotros, (ero no se dan sin nosotros.

% 7

ABS2U4 BO8A VOLU89A94 84C CO8S48SU>, 84C OPUS P4R*#C4R4.N8ec (rimum
ita'ue, in 'uo 'ui((e nos nil *acimus, nec ultimum, 'uod et (lerum'ue e-tor'uet
aut timor inutilis, aut simulatio damnabilis, sed tantum medium nobis re(utatur in
meritum. Sola nem(e interdum bona voluntas suEcit+ cetera non (rosunt, si sola
de*uerit. 8on (rosunt di-erim, sed a$enti, non cernenti. Valet ita'ue intentio ad
meritum, actio ad e-em(lum, utram'ue (raeveniens co$itatio tantummodo ad
e-citandum.

S#8 LA BU48A VOLU89AD 8O SO8 POS#BL4S 8# 4L CO8S489#>#489O 8# LAS
OBRAS.NPor tanto, ni lo (rimero tiene m:rito, (or'ue no ,acemos nada+ ni tam(oco
lo ?ltimo, (ues muc,as veces nos im(ulsa a ello un temor in?til o un disimulo
re(rensible. S/lo tiene m:rito lo se$undo. >uc,as veces basta la buena voluntad. 6
si :sta *alta, todo lo dem!s es in?til. Re(ito 'ue son in?tiles, (ero (ara 'uien las
,ace, no (ara 'uien las contem(la. Se$?n esto+ de la intenci/n nace el m:rito. La
acci/n sirve de e5em(lo " el deseo 'ue (rocede de ambas s/lo sirve (ara e-citarlas.

Ca(3tulo DH

% &

Cavendum er$o, ne cum ,aec invisibiliter intra nos ac nobiscum actitari
sentimus, aut nostrae voluntati attribuamus, 'uae in)rma est, aut Dei necessitati,
'uae nulla est, sed soli $ratiae, 'ua (lenus est. #(sa liberum e-citat arbitrium, cum
seminat co$itatum+ sanat, cum mutat aOectum+ roborat, ut (erducat a actum+
servat, ne sentiat de*ectum. Sic autem ista cum libero arbitrio o(eratur, ut tantum
in (rimo illud (raeveniat, in ceteris comitetur, ad ,oc uti'ue (raeveniens, ut iam
sibi deince(s coo(erentur. #ta tamen 'uod a sola $ratia coe(tum est, (ariter a
utro'ue (er)citur, ut mi-tim, non sin$illatim, simul, non vicissim, (er sin$ulos
(ro*ectus o(erentur. 8on (artim $ratia, (artim liberum arbitrium sed totum sin$ula
o(ere individuo (era$unt: totum 'uidem ,oc, et totum illa, sed ut totum in illo, sic
totum e- illa.

Guard:monos, (ues, cuando sintamos todo esto dentro de nosotros, de atribuirlo
a nuestra voluntad, 'ue es mu" d:bil. O de (ensar 'ue Dios est! obli$ado a ,acerlo,
lo cual es absurdo. Sino s/lo a su $racia, de la cual est! lleno. 4lla e-cita al libre
albedr3o con la semilla de los deseos+ lo sana cambiando los sentimientos+ le da
vi$or $ui!ndolo mientras act?a+ " si$ue atendi:ndole (ara 'ue no desma"e.
Colabora con el libre albedr3o de la si$uiente *orma: (rimeramente se antici(a a :l,
" des(u:s lo acom(aa. 6 se antici(a a :l (ara 'ue des(u:s (ueda ser su
colaborador. De este modo, lo 'ue solamente comen0/ la $racia lo ,acen des(u:s
los dos: avan0an a la ve0, no (or se(arado. 8o uno antes " otro des(u:s, sino a un
mismo tiem(o. 8o ,ace una (arte la $racia " otra el libre albedr3o. Cada uno lo ,ace
todo en la misma " ?nica obra. Los dos lo ,acen todo. 9odo se ,ace con el libre
albedr3o, " todo se ,ace (or la $racia.

Ca(3tulo DI

% &

Credimus (lacere lectori, 'uod a sensu A(ostoli nus'uam recedimus, et
'ua'uaversum eva$etur oratio, in eadem (aene i(sius verba *re'uenter recidimus.
2uid enim nostra aliud sonant 'uam illud: 4r$o ne'ue volentis, ne'ue currentis, sed
miserentis est Dei; 2uod sane non ideo dicit, 'uasi 'uis velle aut currere (ossit in
vanum, sed 'uod is 'ui vult et currit, non in se, sed in eo, a 'uo acce(it et velle et
currere, debeat $loriari. Deni'ue ait: 2uid ,abes 'uod non acce(isti;

Creo ,aber com(lacido al lector, "a 'ue nunca me ,e a(artado de la doctrina del
A(/stol. 6 en todos los (untos de mi e-(osici/n ,e usado sin cesar sus mismas
(alabras. .e e-(resado como :l 'ue no es del 'ue 'uiere ni del 'ue corre, sino de
Dios, 'ue tiene misericordia. Con estas e-(resiones no (retende a)rmar 'ue se
(ueda 'uerer o correr en vano, sino 'ue 'uien desea al$o " corre tras ello no debe
$loriarse de s3 mismo, sino en a'uel de 'uien recibe el 'uerer " el correr. Por eso
aade: =2u: tienes 'ue no lo ,a"as recibido;

% 1

D4 9R#PL#C# D4# OP4RA9#O84, 2UARU> PR#>A CR4A9#O 4S9, S4CU8DA <OR>A9#O,
94R9#A CO8SU>>A9#O.NCrearis, sanaris, salvaris. 2uid ,orum tibi e- te, o ,omo;
2uid ,orum non im(ossibile ero arbitrio; 8ec creare 'ui non eras, nec iusti)care
(eccatur, nec mortuus (oteras tei(sum resuscitare, ut cetera (raetermittam bona,
'uae aut sanandis necessaria sunt, aut salvandis re(osita. 2uod dicimus, de (rimo
(atet et ultimo. Sed et de medio nemo dubitat, nisi 'ui i$norans Dei iustitiam et
suam volens constituere, iustitiae Dei non est subiectus. 2uid enim; A$noscis
creantis (otentiam, salvantis $loriam, et sanantis i$noras iustitiam; Sana me, ait, et
sanabor+ salvum me *ac, et salvus ero, 'uoniam laus mea tu es. #ste Dei iustitiam
a$noscebat, a 'uo ae'ue s(erabat, tam sanari a (eccato 'uam a miseria liberari+ et
ideo laudem illum suam, non se, merito statuebat. Pro(ter ,oc et David in$eminans:
8on nobis, in'uit, Domine, non nobis, sed nomini tuo da $loriam e, 'uo utram'ue a
Deo stolam, et iustitiae scilicet e-s(ectaret, et $loriae.

D4 LAS 9R4S OBRAS D4 D#OS: CR4AC# 8, 9RA8S<OR>AC# 8 6 CO8SU>AC# 8.N9e ,a
creado, te ,a curado " te ,a salvado. =2u: intervenci/n ,umana a(ortas t? a todo
esto; =8o estar! (or encima del libre albedr3o cual'uiera de estas tres cosas;
Prescindo de todo a'uello 'ue es necesario (ara recobrar la salvaci/n o est!
(rometido a los (redestinados. 9? no (od3as darte el ser, (or'ue no e-ist3as. 8i
(od3as 5usti)carte, (or'ue eras (ecador. 9am(oco (od3as resucitarte, (or'ue
estabas muerto. Lo (rimer " lo ?ltimo es evidente, mas tambi:n lo se$undo. 8o lo
com(render! 'uien, i$norando la 5usticia de Dios " 'ueriendo a)rmar la (ro(ia, no
se somete a la 5usticia de Dios. =4s 'ue vas a reconocer el (oder de tu Creador " la
$loria de tu Salvador sin ace(tar la 5usticia de su Santi)cador; 4scuc,a: S!name+
Seor, " 'uedar: sano+ s!lvame " 'uedar: salvo, (or'ue t? eres mi $loria. 4l
salmista reconoce as3 la 5usticia de Dios " con*3a en 'ue lo librar! del (ecado " de la
debilidad. Por eso atribu"e la $loria al Seor, " no a s3 mismo. Por eso mismo
e-clama David: 8o a nosotros, Seor, no a nosotros, sino a tu nombre da la $loria.
4s(era de Dios la doble $racia: la 5usticia " la $loria.

% 7

2U# S4#PSU> #US9#<#CA9, D4# #US9#9#A> #G8ORA9: 2uis est 'ui i$norat Dei
iustitiam; 2ui sei(sum iusti)cat. 2uis est 'ui sei(sum iusti)cat; 2ui merita sibi
aliunde (raesumit 'uam a $ratia. Ceterum 'ui *ecit 'uod salvaret, etiam dat unde
salvet. #(se, in'uam, merita donat, 'ui *ecit 'uibus donaret: 2uid retribuam, in'uit,
Domino, (ro omnibus, non:'uae tribuit, sed 'uae retribuit mi,i; 4t 'uod est, et
'uod iustus est, a Deo con)tetur, ne, si utrumlibet ne$aret, utrum'ue (erderet,
amittendo uti'ue unde iustus est, et sic damnando 'uod est. Sed si vel tertio loco
invenit 'uod vicissim re(enderet: Calicem, ait, salutaris acci(iam. Cali- salutaris,
san$uis est Salvatoris. 4r$o si deest tibi omnino de tuo, 'uod vel secundis Dei donis
retribuas, unde tibi salutem (raesumis: 8omen, in'uit, Domini invocabo, 'uod
nimirum 'uicum'ue invocaverit, salvus erit.

4L 2U4 S4 BUS9#<#CA A S# >#S>O #G8ORA LA BUS9#C#A D4 Dios. =2ui:n i$nora la
5usticia de Dios; 4l 'ue (retende 5usti)carse a s3 mismo. =6 'ui:n se 5usti)ca a s3
mismo; 4l 'ue atribu"e sus m:ritos la otra *uente distinta de la $racia. 2uien cre/
al 'ue deb3a salvar da tambien los medios (ara 'ue se salve. Re(ito: el mismo 'ue
da los m:ritos es 'uien ,i0o al 'ue los iba a recibir. =C/mo (a$ar: al Seor, dice el
salmista, todos los bienes con 'ue me ,a remunerado; 8o dice solamente Sme ,a
dadoS, sino " Sme ,a remuneradoS. Reconoce 'ue e-iste " es 5usto (or don de Dios.
6 si lo ne$ara, (erder3a ambas cosas, es decir, de5ar3a de ser 5usto " se condenar3a
como criatura. 4ncuentra un tercer mot3vo e insiste: 9omar: el c!li0 de la salvaci/n.
4l c!li0 de la salvaci/n es la san$re del Salvador. Por eso, si no tienes nada de ti
mismo con 'ue (a$ar los dones de la 5usticia d Dios, =C/mo (uedes (retender la
salvaci/n; #nvocar:, dice, el nombre del Seor. Por'ue todos los 'ue le invocan se
salvar!n.

Ca(3tulo DJ

% &

#$itur 'ui recte sa(iunt, tri(licem con)tentur o(erationem, non 'uidem liberi
arbitrii, sed divinae $ratiae in i(so, sive de i(so: (rima, creatio+ secunda, re*ormatio+
tertia est consummatio. Primo nam'ue in C,risto creati in libertatem voluntatis,
secundo re*ormamur (er C,ristum in s(iritum libertatis, cum C,risto deinde
consummandi in statum aeternitatis. Si'uidem 'uod non erat, in illo creari o(ortuit
'ui erat, (er *ormam re*ormari de*ormem, membra non (er)ci nisi cum ca(ite.

2uienes (iensan rectamente no atribu"en estas tres o(eraciones al libre albedr3o,
sino a la $racia de Dios en ellos. La (rimera obra de la $racia es la creaci/n, la
se$unda la re*ormaci/n " la tercera la consumaci/n. Primeramente ,emos sido
creados en Cristo " dotados de libre voluntad. Des(u:s Cristo nos trans*orma en
virtud del es(3ritu de libertad. 6, )nalmente, la consumaci/n n Cristo " con Cristo,
en la eternidad. <ue (reciso 'ue lo ' e no e-ist3a *uera creado en A'uel 'ue e-ist3a.
6 'ue lo 'ue estaba de*orme *uera re*ormado (or a'uel 'ue era la *orma. Los
miembros alcan0ar!n su (lenitud unidos a su cabe0a. 9odo ello tendr! lu$ar cuando
lle$uemos a ser el var/n (er*ecto, cuando alcancemos la medida 'ue corres(onde a
la (lenitud de Cristo, cuando se mani)este nuestra vida " nos mani*estemos
tambi:n nosotros $loriosos con :l.

% 1

2uod uti'ue tunc com(lebitur, eum omnes occurrerimus in virum (er*ectum, in
mensuram aetatis (lenitudinis C,risti, 'uando, a((arente C,risto vita nostra,
a((arebimus et nos cum i(so in $loria. Cum i$itur consummatio )eri ,abeat de
nobis, sive etiam in nobis, non autem a nobis, creatio vero *acta sit et sine nobis,
sola, 'uae nobiscum 'uodammodo )t (ro(ter consensum voluntarium nostrum, in
merita nobis re(utabitur re*ormatio.

Se$?n todo esto, la consumaci/n ,a de suceder en nosotros " de nosotros, mas
no (or nosotros. La creaci/n se ,a ,ec,o son nosotros. Solamente en la reN
*ormaci/n tenemos m:rito, (uesto 'ue de al$?n modo se ,ace con nosotros, es
decir, mediante el consentimiento e nuestra voluntad.

% 7

D4 #89489#O84, A<<4C9#O84 49 >4>OR#A.N#(sa sunt ieiunia nostra, vi$iliae,
continentia et o(era misericordiae cetera'ue virrutum e-ercitia, (er 'uae uti'ue
constat interiorem nostrum ,ominem renovari de die in diem dum et intentio
terrenis incurvata curis, de imis (aulatim ad su(erna resur$it, et aOectio circa carnis
desideria lan$uens, sensim in amorem s(iritus convalescit, et memoria veterum
o(erum tur(itudine sordens, novis bonis'ue actibus candidata in dies ,ilarescit. #n
,is nem(e tribus interior renovatio consistit, rectitudine scilicet intentionis, (uritate
aOectionis, recordatione bonae o(erationis, (er 'uam bene sibi conscia memoria
enitescit.

LA #8948C#O8, 4L A<4C9O 6 LA >4>OR#A.N4stos m:ritos (rovienen de nuestros
a"unos " vi$ilias, de la continencia " de las obras de misericordia, as3 como de
todas las (r!cticas virtuosas. Sabemos 'ue mediante ellas nuestro ,ombre interior
se renueva de d3a en d3a, a medida 'ue nuestras intenciones Nsiem(re encorvadas
,acia los cuidados terrenosN se "er$uen (oco a (oco desde l abismo ,asta el cielo.
6 nuestros a*ectos, siem(re ,ambrientos de $oces carnales, se robustecen en el
amor del es(3ritu. Por, otra (arte, nuestra memoria Nmanc,ada (or las im(ure0as de
las cul(as (asadasN se $o0a diariamente adorna a de sus nuevas " buenas acciones.
4n estas tres realidades consiste a renovaci/n interior: en la rectitud de la intenci/n,
la (ure0a # de los a*ectos " el recuerdo de las buenas obras, 'ue dan a la memoria
se$uridad " entusiasmo.

Ca(3tulo FK

% &

Verum ,aec cum certum sit divino in nobis actitari S(iritu, Dei sunt munera+ 'uia
vero cum nostrae voluntatis assensu, nostra sunt merita. 8on enim vos estis, ait,
'ui lo'uimini, sed S(iritus Patris vestri 'ui lo'uitur in vobis+ et A(ostolus: An
e-(erimentum 'uaeritis, in'uit, eius 'ui in me lo'uitur C,ristus; Si er$o C,ristus vel
S(iritus Sanctus lo'uitur in Paulo, non etiam itidem o(eratur in i(so; 8on enim
lo'uor, ait, 'uae (er me non eEcit Deus. 2uid i$itur; Si non Pauli, sed Dei lo'uentis
in Paulo vel o(erantis (er Paulum, et verba sunt et o(era, ubi iam Pauli merita; Ubi
est 'uod tam )denter aiebat: Bonum certamen certavi, cursum consummavi, )dem
servavi+ de reli'uo re(osita est mi,i corona iustitiae, 'uam reddet mi,i Dominus in
illa die iustus iude-; An in eo *orte con)dit sibi coronam esse re(ositam, 'uod (er
i(sum illa )ebant; Sed multa (er malos, sive an$elos, sive ,omines, )unt bona, nec
tamen re(utantur illis in merita. An 'uia (otius et cum i(so, ,oc est cum eius bona
voluntate, )ebant; 8am si invitus, in'uit, evan$eli0avero, dis(ensatio mi,i credita
est+ si autem volens, $loria est mi,io.

Como todo esto lo va reali0ando en nosotros el 4s(3ritu divino, son dones de Dios.
6 como se reali0an con el asentimiento de nuestra voluntad, tambi:n son m:ritos
nuestros. 8o ser:is vosotros los los ,abl:is, sino el 4s(3ritu de vuestro Padre el 'ue
,ablar! el vosotros. 4l A(/stol aade: =Busc!is una (rueba de 'ue Cristo ,abla (or
m3; Si en Pablo ,abla Cristo o el 4s(3ritu Santo, =no obrar! tambi:n uno u otro en
:l; 6o no ,ablo de cosas, dice, 'ue Cristo no ,a"a obrado (or m3. 4ntonces, =2ue;
Si las (alabras " las obras de Pablo no son de Pablo, sino de Dios 'ue ,abla en Pablo
u obra (or medio de Pablo, =D/nde est!n sus m:ritos; =Por 'u: a)rma tan se$uro:
.e com(etido en noble luc,a, ,e corrido basta la meta, me be mantenido )el. A,ora
"a me a$uarda la merecida corona con la 'ue el Seor, 5ue0 Busto, me (remiar! el
?ltimo d3a; =Acaso cree 'ue ,a merecido la corona (or'ue todo eso se ,ac3a (or su
medio; 9ambi:n ,a" muc,as cosas buenas 'ue se ,acen (or medio de los !n$eles
u ,ombres malos " no merecen nada (or ellas. 2ui0! lo di$a (or'ue se ,ac3an en
virtud de su buena voluntad, (ues dice: Si (redico el 4van$elio a (esar m3o, so" un
mero administrador+ (ero si lo ,a$o (or mi voluntad, tendr: m:rito.

Ca(3tulo F&

% &

Ceterum si vel i(sa voluntas, de 'ua omne meritum (endet, ab i(so Paulo non
est, 'uo (acto eam 'uam sibi re(ositam (raesumit, coronam vocat iustitiae; An
'uoniam iuste, iam e- debito re'uiritur, 'uodcum'ue vel $racis (romittitur;

>as si ni si'uiera, la misma voluntad, de la 'ue de(ende todo el m:rito, es de
Pablo, =Como a)rma :l 'ue le a$uarda una corona merecida en 5usticia; =Se (uede
ele$ir en 5usticia " con derec,o lo 'ue ,a sido (rometido $ratuitamente;

% 1

2UOD CORO8A 2UA> PAULUS 4USP4C9A9, D4# #US9#9#A4 S#9, 8O8 SUA4.NDeni'ue
ait: Scio cui credidi, et certus sum 'uia (otens est de(ositum meum servare. Dei
(romissum, suum a((ellat de(ositum+ 'uia credidit (romittenti, )denter (romissum
re(etit: (romissum 'uidem e- misericordia, sed iam e- iustitia (ersolvendum. 4st
er$o 'uam Paulus e-s(ectat, corona iustitiae, sed iustitiae Dei, non suae. #ustum
'ui((e est ut reddat 'uod debet+ debet autem 'uod (ollicitus est. 4t ,aec est
iustitia, de 'ua (raesumit A(ostolus, (romissio Dei, ne si ,anc contemnens, suam
velit statuere, iustitiae Dei non sit subiectus, cuius tamen suae iustitiae Deus i(sum
voluit ,abere consortem, ut et coronae *aceret (romeritorem. #n eo enim sibi
iustitiae consortem, et coronae statuit (romeritorem, cum o(erum, 'uibus illa erat
re(romissa corona, ,abere di$natus est coadiutorem. Porro coadiutorem *ecit, cum
*ecit volentem, ,oc est suae voluntati consentientem.

LA CORO8A 2U4 4SP4RA PABLO S4 D4B4 A LA BUS9#C#A D4 D#OS 6 8O A LA SU6A
N4l mismo nos dice: s: de 'ui:n me ,e )ado, " esto" )rmemente (ersuadido de 'ue
tiene (oder (ara ase$urar el encar$o 'ue me dio. Su encar$o es la (romesa de
Dios. 6 como se )/ del 'ue le ,i0o la (romesa, reclama con con)an0a lo (rometido.
Una (romesa 'ue (rocede de la misericordia " se cum(le con un acto de 5usticia. La
corona, (ues, 'ue Pablo es era es una corona de 5usticia+ (ero de la 5usticia de Dios,
no de la su"a. 4s 5usto 'ue Dios (a$ue lo 'ue debe, " como lo ,a (rometido, (or eso
lo debe. La 5usticia en 'ue se a(o"a el A(/stol es la (romesa de Dios. Si 'uisiera
valorar la su"a (ro(ia des(reciando la de Dios, no se someter3a a :sta, de la cual
*ue ,ec,o (art3ci(e (or $racia, a )n de merecer el (remio. Dios le ,i0o (art3ci(e de
su 5usticia " merecedor de la corona al di$narse contar con :l como colaborador en
las obras a las cuales ,ab3a (rometido la corona. 6 le ,i0o su colaborador al darle la
*acultad de 'uerer " de consentir a su voluntad.

% 7

#ta'ue voluntas in au-ilium, au-ilium re(utatur in meritum. Si i$itur a Deo
voluntas est, et meritum. 8ec dubium 'uod a Deo sit et velle, et (er)cere (ro bona
voluntate. Deus er$o auctor est merui, 'ui et voluntatem a((licat o(eri, et o(us
e-(licat voluntati. Alio'uin si (ro(rie a((ellentur ea, 'uae dicimus nostra, merita,
s(ei sunt 'uaedam seminaria, caritatis incentiva, occultae (raedestinationis indicia,
*uturae *elicitatis (raesa$ia, via re$ni, non causa re$nandi. Deni'ue 'uos
iusti)cavit, non 'uos iustos invenit, ,os et ma$ni)cavit.

La voluntad divina se convierte as3 en a"uda, " esta a"uda ,ace merecer el
(remio. Por lo tanto, si el 'uerer viene de Dios, tambi:n el (remio. 8o ,a" duda 'ue
es Dios 'uien act?a en el 'uerer " en el obrar de la buena voluntad. Dios es, (ues el
autor del m:rito. 4l ,ace 'ue la voluntad se entre$ue a a obra " descubre la obra
buena a la misma voluntad. 6 si 'ueremos dar nombres m s e-actos a lo 'ue
llamamos m:ritos nuestros, (odemos llama los tambi:n semillas de es(eran0a,
incentivos de la caridad, si$nos de una misteriosa (redestinaci/n, (resa$ios de la
*uturo *elicidad " caminos del reino. Pero nunca de)nirlos como derec,os a (oseer
el reino. 4n una (alabra: no $lori)c/ a los 'ue encontr/ 5ustos, sino a los 'ue
5usti)c/.
APOLOGIA AD GUILLELMUM ABBATEM
APOLOGA DIRIGIDA AL ABAD GUILLERMO

Venerabili Patri Guillelmo, *rater Bernardus, *ratrum 'ui in Claravalle sunt inutilis
servus: salutem in Domino.

Al venerable (adre Guillermo, el ,ermano Bernardo, in?til siervo de los ,ermanos
'ue viven en Claraval, le saluda en el Seor.



Ca(3tulo &

% &

Us'ue modo si 'ua me scri(titare iussistis, aut invitus, aut nullatenus ac'uievi:
non 'uia ne$li$erem 'uod iubebar, sed ne (raesumerem 'uod nesciebam. 8unc
vero, nova ur$ente causa, (ristina *u$atur verecundia, et vel (erite, vel im(erite,
dolori meo satis*acere co$or, )duciam dante i(sa necessitate. 2uomodo nam'ue
silenter audire (ossum vestram ,uiuscemodi de nobis 'uerimoniam,

.asta a,ora, siem(re 'ue me ,as (edido redactar al$o, me ,e ne$ado o lo ,e
ace(tado a la *uer0a. 6 no (or menos(recio, sino (or cierta timide0 (ara meterme
en !mbitos desconocidos (ara m3. Pero esta ve0 ,a" una ra0/n 'ue me im(ele a
,acerlo " disi(a todos mis temores. 6, bien 'ue mal, me siento obli$ado a
desa,o$ar mi (ro(io dolor alentado (or la misma necesidad de tener 'ue ,acerlo.
Por'ue me resulta inso(ortable estar o"endo las 'ue5as 'ue ten:is contra nosotros
" callarme.

% 1

'ua scilicet miserrimi ,ominum, in (annis et semicinctiis, de carvernis, ut ille ait,
dicimur iudicare mundum, 'uod'ue inter cetera intolerabilius est, etiam
$loriosissimo Ordini vestro dero$are, sanctis, 'ui in eo laudabiliter vivunt,
im(udenter detra,ere, et de umbra nostrae i$nobilitatis mundi luminaribus
insultare;

Se nos acusa de 'ue somos los ,ombres m!s miserables, vestidos de andra5os "
ceidos con un vul$ar cord/n ", sin embar$o, nos (ermitimos 5u0$ar al mundo
desde nuestras cavernas, como al$uien se de5a decir. Pero entre todas las
acusaciones ,a" una 'ue no (odemos tolerar 'ue estamos desacreditando incluso a
vuestra $lorios3sima Orden+ 'ue lle$amos ,asta el descaro de di*amar a sus santos
mon5es, 'ue en ella llevan una vida encomiable+ 'ue insultamos desde las sombras
de nuestra indi$nidad a los 'ue son *aros del mundo.

% 7

#tane sub vestimentis ovium, non 'uidem lu(i ra(aces, sed (ulices mordaces,
immo tineae demolientes, bonorum vitam, 'uia (alam nun audemus, in occulto
corrodimus, nec saltem clamorem invectionis, sed susurrium detractionis
emittimus;

=Ser! (osible; @2ue nosotros andemos (ro(alando no "a la e-(losi/n de la
invectiva, sino el susurro de la detracci/nA Como si, m!s 'ue lobos voraces
camuCados con (ieles de ove5as, *u:ramos (ul$as molestas o, (eor todav3a,
carcomas demoledoras 'ue no tenemos el cora5e de dar la cara " sola(adamente
corroemos la vida de unos mon5es e5em(lares.

% D

Si ,oc ita est, ut 'uid sine causa morti)camur tota die, aestimati sicut oves
occisionis; Si ita, in'uam, (,arisaica iactantia ceteros ,omines et, 'uod est
su(erbius, nobis meliores des(icimus, 'uid nobis (rodest e tanta in nostro victu
(arcitas et as(eritas, in vestitu notabilis illa vilitas ac diversitas, in o(ere manuum
'uotidiana desudatio, in ieiunus et vi$iliis iu$is e-ercitatio, totius deni'ue vitae
nostrae sin$ularis 'uaedam at'ue austerior conversatio, nisi *orte omnia o(era
nostra *acimus ut videamur ab ,ominibus; Sed dicit C,ristus: Amen dico vobis,
rece(erunt mercedem suam. 8onne si in ,ac vita tantum in C,risto s(erantes
sumus, miserabiliores sumus omnibus ,ominibus; An vero non in ,ac vita tantum in
C,risto s(eramus, si de C,risti servitio tem(oralem tantum $loriam 'uaerimus;

Si todo esto *uera verdad, =de 'u: nos valdr3a 'ue nos morti)'uemos en vano
todo el d3a " se nos ten$a (or ove5as (ara el matadero; Pienso 'ue, si con esta
5actancia de *ariseos des(reci!ramos a los dem!s ", lo 'ue todav3a es ma"or
soberbia, a 'uienes son me5ores 'ue nosotros, =de 'u: nos servir3a una sobriedad
tan austera en nuestras comidas, una (obre0a tan notable en el ,!bito 'ue
vestimos, tantos sudores en el diario traba5o manual, tanto ri$or de a"unos "
vi$ilias constantes, una vida mon!stica tan es(ecial " tan dura, si al )n todo lo
,acemos (ara ser admirados (or los ,ombres; Cristo mismo nos 5u0$a: 4n verdad
os di$o, "a recibieron su recom(ensa. 6 si tenemos (uesta la con)an0a en Cristo
s/lo (ara este mundo, =no somos entre todos los ,ombres los m!s di$nos de
l!stima; Por'ue s/lo es(eramos en Cristo (ara esta vida si es 'ue ?nicamente
buscamos como recom(ensa (or el servicio de Cristo la $loria tem(oral.

Ca(3tulo 1

% &

>iser e$o ,omuncio, 'ui tanto labore et industria studeo non esse vel (otius non
videri sicut ceteri ,ominum, minus tamen acce(turus, immo $ravius (uniendus,
'uam 'uilibet ,ominum. Siccine er$o non inveniebatur nobis via, ut ita dicam,
utcum'ue tolerabilior ad in*ernum; Si ita necesse erat, ut illo descenderemus, cur
saltem illam, 'ua multi incedunt, viam scilicet latam, 'uae ducit ad mortem, non
ele$imus, 'uatenus vel de $audio, et non de luctu, ad luctum transiremus; O 'uam
*elicius est illis, 'uorum non est res(ectus morti eorum et )rmamentum in (la$a
eorum, 'ui in labore ,ominum non sunt et cum ,ominibus non Ca$ellantur, 'ui, etsi
(eccatores ac (ro $audiis tem(oralibus (er(etuis cruciatibus addicti, saltem
abundantes in saeculo obtinuerunt divitiasA Vae (ortantibus crucem, non sicut
Salvator suam, sed sicut ille C"renaeus alienamA Vae cit,aroedis cit,ari0antibus,
non ut illi de A(ocal"(si, in cit,aris suis, sed vere, ut ,"(ocritae, in alienisA Vae
semel, et vae iterum (au(eribus su(erbisA Vae, inN 'uam, semel, et vae iterum,
(ortantibus crucem C,risti et non se'uentibus C,ristum : 'ui nimirum cuius
(assionibus (artici(antur, ,umilitatem sectari ne$li$unt.

Des$raciado de m3, 'ue con es*uer0os inauditos me las in$enio (ara no ser, o, al
menos, a(arentar 'ue no so" como los dem!s. 9otal (ara merecer una
remuneraci/n o ,asta un casti$o m!s duro 'ue cual'uier otro ,ombre. Como (ara
(ensar 'ue *uimos inca(aces de encontrar otro camino m!s c/modo (ara
(reci(itarnos en el in)erno. 6 si tuvi:ramos 'ue caer en :l sin remedio, =(or 'u: no
suavi0ar m!s a?n ese mismo camino (or el 'ue tantos van caminando; >e re)ero al
camino anc,o 'ue lleva a la muerte. As3, (or lo menos, ir3amos desde el (lacer " no
desde el llanto a las (enas eternas. @Cu!nto m!s *elices son los 'ue no (iensan en
la muerte, est!n sanos " orondos, no (asan las *ati$as ,umanas ni su*ren como los
dem!sA Son (ecadores, " aun'ue est!n condenados a (er(etuo tormento (or sus
(laceres tem(orales, si'uiera $o0aron "a en este mundo de co(iosas ri'ue0as.
@Des$raciados los 'ue llevan la cru0, no como llev/ el Salvador la su"a, sino como el
cireneo a'uel la a5enaA @Pobres a'uellos citaristas 'ue tocan sus c3taras, no como
los del A(ocali(sis, 'ue tocaron las su"a+ (ro(ias, sino, como unos ,i(/critas, las
a5enasA @Des$raciados una " mil veces los 'ue llevan la cru0 de Cristo " no si$uen a
Cristo, (or'ue (artici(an e*ectivamente de sus su*rimientos, (ero se resisten a
imitar su ,umildadA

Ca(3tulo 7

% &

Du(lici 'ui((e contritione conteruntur 'ui ,uiusmodi sunt, 'uando et ,ic (ro
tem(orali $loria tem(oraliter se aLi$unt, et in *uturo (ro interna su(erbia ad
aeterna su(licia (ertra,untur. Laborant cum C,risto, sed cum C,risto non
re$nant+ se'uuntur C,ristum in (au(ertate sua, sed in $loria non conse'uuntur+ de
torrente in via bibunt, sed non e-altabunt ca(ut in (atria+ lu$ent nunc, sed tunc
non consolabuntur.

Con doble aCicci/n se ver!n aCi$idos los 'ue as3 obran: a'u3, an$usti!ndose
,umanamente con la $loria tem(oral+ en el *uturo, vi:ndose arrastrar al su(licio
eterno (or su soberbia interior. Su*ren con Cristo, (ero no reinan con Cristo. Si$uen
a Cristo en su (obre0a, (ero no lo acom(aar!n a la $loria. 4n su camino beber!n
del torrente, (ero no levantar!n la cabe0a en la Patria. Lloran a,ora, (ero no ser!n
consolados maana.

% 1

4t merito: 'uid enim *acit su(erbia sub (annis ,umilitatis #esu; 8um'uid non
,abet 'uo se (alliet ,umana malitia, nisi unde involuta est in*antia Salvatoris; 4t
'uomodo intra (raese(ium Domini simulatri- arro$antia se coarctat ac (ro
va$itibus innocentiae malum inibi detractionis immurmurat; Annon illi su(erbissimi
de Psalmo, 'uorum (rodiit e- adi(e ini'uitas eorum, multo tutius o(erti sunt
ini'uitate et im(ietate sua, 'uam nos latemus sub sanctitate aliena; 2uis enim
ma$is im(ius, an (ro)tens im(ietatem, an mentiens sanctitatem; 8onne is 'ui,
etiam mendacium addens, $eminat im(ietatem; 4t 'uid dicam;

6 se lo $anaron. Pues =c/mo (odr!n coe-istir la soberbia " los (aales de la
,umildad de Bes?s; =4s 'ue no tiene otra cosa con 'u: cubrirse la malicia ,umana
sino con los *a5os de la in*ancia del Salvador; Una arro$ancia 'ue siem(re est!
)n$iendo, =c/mo (odr3a acurrucarse en la estrec,e0 del (esebre del Seor, (ara
'ue all3 s/lo se oi$a la maldad de su cora0/n " no los va$idos de la inocencia;
A'uellos ,ombres tan soberbios del salmo, de cu"as carnes les re0uma la maldad,
revestidos de su malicia " de su im(iedad, =no est!n muc,o m!s se$uros 'ue
nosotros, a$a0a(ados en realidad tras una santidad a5ena; =2ui:n es m!s im(3o: el
'ue lo es (?blicamente o el 'ue )n$e la santidad. 4ste ?ltimo (or'ue al aadir la
mentira, du(lica la im(iedad. =Para 'u: se$uir;

% 7

Vereor ne *orte et e$o sus(ectus ,abear, non 'uidem vobis Pater non vobis cui
uti'ue notum me novi, 'uantum in ,ac cali$ine ,omo ,omini innotescere (otest Net
s(ecialiter de ,ac re scio vos non i$norare 'uid sentiam. Sed (ro(ter illos 'ui me
nec ita ut vos co$noverunt, nec sicut vobis ,inc lo'ui soleo, lo'uentem audierunt,
scribo vobis 'uod et *re'uenter audistis, ut, 'uoniam e$o (er sin$ulos ire et sin$ulis
satis*acere ne'ueo, e- me ,abeatis, unde 'uod de me certissime scitis, eis (ro me
verissime (ersuadeatis. 8e'ue enim timeo omnium oculis scribere 'uid'uid de ,ac
re Vobis in aure locutus sum.

>e temo 'ue tambi:n sos(ec,en de m3. Por su(uesto, t? no, (adre 'uerido. S:
'ue me conoces bien+ tan bien como un ,ombre (uede darse a conocer en este
lu$ar de tinieblas. 6 adem!s me consta 'ue t? conoces cu!l es mi o(ini/n (ersonal
en todo este asunto. 9e escribo esto (ensando en a'uellos 'ue no me conocen
como t?, ni me ,an escuc,ado nunca lo 'ue desde ,ace tiem(o venimos ,ablando
los dos a solas. 6 como "o no (uedo andar 5usti)c!ndome ante cada uno, t?, de mi
(arte, " (or'ue lo sabes de *uente directa (or m3 mismo, (odr!s convencerles con
estas ra0ones tan v!lidas 'ue te do"N. 8o ten$o re(aro al$uno en redactar " ,acer
(?blicos los temas de mis conversaciones 3ntimas conti$o.

Ca(3tulo D

% &

2uis um'uam me adversus Ordinem illum vel coram audivit dis(utantem, vel
clam susurrantem; 2uem um'uam de Ordine illo nisi cum $audio vidi, nisi cum
,onore susce(i, nisi cum reverentia allocutus, nisi cum ,umilitate ad,ortatus sum;
Di-i, et dico: modus 'uidam vitae est sanctus, ,onestus, castitate decorus,
discretione (raeci(uus, a Patribus institutus, a S(iritu Sancto (raeordinatus
animabus salvandis non mediocriter idoneus. 4$one vel damno, vel des(icio, 'uem
sic (raedico; >emini me ali'uando in ali'uibus eiusdem, Ordinis monasteriis
,os(itio susce(tum *uisse: reddat Dominus servis suis ,umanitatem 'uam
in)rmanti mi,i, ultra etiam 'uam necesse *uit, e-,ibuerunt, et ,onorem 'uo me,
(lus 'uo'ue 'uam di$nus *ui, di$nati suntA #(sorum me commendavi orationibus,
inter*ui collationibus+ sae(e de Scri(turis et salute animarum ,abui sermonem cum
multis, et (ublicum in ca(itulis, et (rivatum in cameris.

=2ui:n ,a (odido sor(renderme 5am!s en una sola (ol:mica o en una
murmuraci/n (rivada contra vuestra Orden; .a sido (ara m3 una $ran ale$r3a
cuantas veces ,e tenido ocasi/n de encontrarme con cual'uiera de vuestra Orden.
Le ,e aco$ido con todo ,onor, le ,e tratado con $ran de*erencia " le ,e e-,ortado
con toda sencille0. Siem(re lo ,e dic,o " la sosten$o: llev!is una *orma de vida
santa, ,onesta, dec,ado de castidad, sin$ular (or su discreci/n, *undada (or los
Padres, ins(irada en el 4s(3ritu Santo, es(ecialmente id/nea (ara la salvaci/n de las
almas. =6 vo" a condenar "o lo 'ue as3 elo$io; Recuerdo con a$rado la aco$ida 'ue
se me dis(ens/ como ,u:s(ed en al$unos monasterios vuestros. 2ue Dios
recom(ense a sus siervos la bondad con 'ue me abrumaron, en*ermo como esto",
dis(ens!ndome m!s a$asa5os de los necesarios " una veneraci/n sin duda ma"or
'ue la merecida (or m3. >e encomend: a sus oraciones. Asist3 a sus reuniones.
Convers: con muc,os, m!s de una ve0, sobre las 4scrituras " otros temas
es(irituales, comunitariamente en la sala ca(itular " (rivadamente en los
locutorios.

% 1

2uem um'uam vel clam, vel (alam, aut ab illo Ordine dissuadere, aut ad
nostrum ut veniret (ersuadere tentavi; Annon (otius multos cu(ientes venire
re(ressi, venientes et (ulsantes re(uli; Annon *ratrem 8icolaum ad Sanctum
8icolaum, et vobis duos de vestris, vobis teste, remisi; Sed et duobus 'uibusdam
eiusdem Ordinis abbatibus 'uorum ne nomina (rodam Ni(se eos o(time nostis, et
ni,ilominus 'uam amica mi,i *amiliaritate iun$antur, scitisN, num'uid non tamen ad
alium Ordinem, 'uod et vos non latuit, mi$rare desiderantibus, iam iam'ue
deliberantibus, nostrum eis dissuasorium consilium obviavit, ac ne suas desererent
cat,edras eOecit; Cur i$itur Ordinem damnare (utor vel dicor, cui amicos meos
deservire suadeo, cui suos ad nos venientes monac,os reddo, de 'uo et mi,i
orationes tam sollicite re'uiro, tam devote susci(io;

Pero nunca, ni en (?blico ni en (rivado, ,e (rovocado a nadie (ara 'ue
abandonara su Orden " se (asara a la nuestra. #ncluso (use $ran a*!n, como bien lo
sab:is, (ara 'ue volviera a ella el ,ermano 8icol!s, del monasterio de San 8icol!s,
" otros de los vuestros. 4s m!s, disuad3 con mis conse5os " as3 im(ed3 a dos abades
de vuestra Orden 'ue no de(usieran sus car$os+ vo" a silenciar sus nombres,
(or'ue t? mismo los conoces " sabes la 3ntima amistad 'ue me une con ellos.
=C/mo (ueden (ensar " a)rmar 'ue condeno vuestra Orden, cuando a mis ami$os
les conven0o (ara 'ue entren en ella, cuando le devuelvo los mon5es 'ue vienen a
la nuestra " les (ido con tanta insistencia 'ue oren (or m3, cosa 'ue la cum(len tan
devotamente;

Ca(3tulo F

% &

An *orte 'uia iu-ta alium Ordinem conversari videor, (ro(terea sus(ectus ,inc
,abeor; Sed eadem ratione et vos nostro dero$atis, 'uicum'ue aliter vivitis. 4r$o et
continentes, et coniu$es invicem se damnare (utentur, 'uod suis 'ui'ue le$ibus in
4cclesia conversentur. >onac,i 'uo'ue ac re$ulares clerici sibi invicem dero$are
dicantur, 'uia (ro(riis ab invicem observantiis se(arantur. Sed et 8oe, et Danielem,
et #ob in uno se re$no (ati non (osse sus(icemur, ad 'uod uti'ue non uno eos
tramite iustitiae (ervenisse co$novimus. >ariam deni'ue et >art,am necesse sit
aut utram'ue, aut alteram Salvator dis(licere, cui nimirum tam dissimili studio
devotionis contendunt ambae (lacere. 4t ,ae ratione in tota 4cclesia N'uae uti'ue
tam (luribus tam'ue dissimilibus variatur ordinibus, ut(ote re$ina 'uae in Psalmo
le$itur circumamicta varietatibus N, nulla (a-, nulla (rorsus concordia esse
(utabitur.

=O ten:is 'ue (ensar mal de m3 (or el mero ,ec,o de ser mon5e en otra Orden;
Pues (or esa misma ra0/n todos los 'ue viv3s se$?n observancias distintas a las
nuestras est!is lacerando tambi:n a nuestra Orden. 6, (or lo mismo, tendr3amos
'ue creer 'ue continentes " c/n"u$es se en*rentan mutuamente (or'ue, al cum(lir
le"es distintas en el seno de la #$lesia, (ro*esan estados de vida distintos. O ,abr3a
'ue decir 'ue mon5es " cl:ri$os re$ulares se desacreditan entre s3 s/lo (or'ue les
se(aran sus observancias corres(ondientes. 4 incluso deber3amos su(oner 'ue 8o:,
Daniel " Bob no (odr!n convivir 5untos en un mismo reino, (ues sabemos 'ue
lle$aron a :l (or caminos mu" distintos. 4n )n, 'ue en el caso de >arta " >ar3a, o
las dos o una de las dos necesariamente tuvieron 'ue desa$radar al Seor
Salvador, (ues ambas (retendieron com(lacerle sirvi:ndole de *orma tan distinta.
Con estos ar$umentos tendr3amos 'ue (ensar 'ue ni la #$lesia (odr3a $o0ar de (a0
" concordia (or la $ran variedad de Ordenes tan distintas 'ue la corte5an, como a
a'uella reina del salmo vestida de (erlas " brocados.

% 1

2uae etenim secura 'uies, 'uis tutus in ea status invenietur, si unus 'uilibet
,omo, unum 'uemlibet Ordinem eli$ens, alios aliter viventes aut i(se as(ernetur,
aut se ab i(sis s(erni sus(icetur, (raesertim cum tenere im(ossibile sit vel unum
,ominem omnes Ordines, vel unum Ordinem omnes ,omines;

4*ectivamente, ser3a im(osible vivir en ella con una (a0 tran'uila, ni encontrar un
estado de vida se$uro, si cuantos se deciden (or una Orden des(recian a todos los
'ue viven en otra cual'uiera o sos(ec,an 'ue son des(reciados (or las dem!s. S/lo
cabr3a una soluci/n im(osible: 'ue una misma (ersona entrara en todas las
Ordenes o todos *ueran a una misma Orden.

% 7

8on sum tam ,ebes, ut non a$noscam tunicam #ose(,, non illius 'ui liberavit
Ae$"(tum, sed 'ui salvavit mundum, et ,oc non a *ame cor(oris, sed a morte simul
animae et cor(oris. 8otissima 'ui((e est, 'uia (ol"mita, id est (ulc,errima
varietate distincta+ sed et san$uine a((aret intincta, non 'uidem ,aedi, 'ui
(eccatum si$ni)cat, sed a$ni, 'ui desi$nat innocentiam, ,oc est suo i(sius, non
alieno. #(se (ro*ecto est A$nus mansuetissimus, 'ui coram non 'uidem tondente,
sed occidente se, obmutuit, 'ui (eccatum non *ecit, sed abstulit (eccata mundi.

>as no so" tan corto como (ara no reconocer la t?nica de Bos:+ no la del 'ue libr/
a 4$i(to, sino la del 'ue salv/ al mundo+ " no del ,ambre cor(oral, sino de la
muerte material " es(iritual. Por'ue se la reconoce desde mu" le5os. 4st! te5ida de
,ilos mu" distintos (or su color, " su (reciosa variedad la ,ace incon*undible.
Adem!s viene teida de san$re+ no de cabrito, 'ue simboli0a el (ecado, sino de
cordero, 'ue re(resenta la inocencia. 6 la san$re es su"a, no a5ena. Se trata del
mans3simo Cordero, 'ue enmudece no ante el es'uilador, sino ante el verdu$o. 4l
no cometi/ (ecado, (ero arranc/ los (ecados del mundo.

% D

>iserunt, ait, ad #acob 'ui dicerent: .anc invenimus+ vide utrum tunica )lii tui sit,
an non. Vide et tu, Domine, utrum ,aec sit tunica <ilii tui dilecti. Reco$nosce,
omni(otens Pater+ eam 'uam *ecisti C,risto tuo (ol"mitam, dando 'uidem
'uosdam a(ostolos, 'uosdam autem (ro(,etas, alios vero evan$elistas, alios
(astores et doctores, et cetera 'uae in eius ornatu miri)co decenter a((osuisti, ad
consummationem uti'ue sanctorum, occurrentium in virum (er*ectum, in
mensuram aetatis (lenitudinis C,risti. Di$nare etiam, Deus, (retiosissimi (ur(uram
san$uinis, 'uo as(ersa est, reco$noscere, et in (ur(ura (raeclarum insi$ne ac
victoriosissimum indicium oboedientiae. 2uare er$o, in'uit, rubrum est
vestimentum tuum; 9orcular, ait, calcavi solus, et de $entibus non est vir mecum.

Record!is c/mo enviaron emisarios a Bacob (ara decirle: 4sto ,emos encontrado.
>ira a ver si es la t?nica de tu ,i5o. >ira t? tambi:n, Seor, si :sta es la t?nica de tu
.i5o (redilecto. Reconoce, Padre todo(oderoso, la t?nica de tantos colores 'ue
te5iste (ara tu Cristo, ,aciendo a unos a(/stoles. a otros (ro*etas, a otros
evan$elistas, a otros (astores " maestros, con otras muc,as ri'ue0as 'ue
acumulaste en sus (reciosos atav3os (ara (er*ecci/n consumada de los santos,
,asta lle$ar a la edad adulta, a la medida de madure0 de la (lenitud de Cristo.
D3$nate tambi:n, Dios m3o, reconocer la (?r(ura 'ue sal(ic/ su (recios3sima san$re
con la 'ue *ue em(a(ada, " admira en esta (?r(ura la noble seal " la im(ronta
m!s victoriosa de la obediencia. =Por 'u: est!n ro5os tus vestidos; 4s 'ue "o solo
,e (isado el la$ar, " de otros (ueblos nadie me ,a a"udado.

Ca(3tulo G

% &

#ta'ue 'uando'uidem *actus est oboediens Patri us'ue ad torcular crucis, 'uod
uti'ue solus calcavit: solum 'ui((e brac,ium suum au-iliatum est ei, iu-ta illud in
alio loco: Sin$ulariter sum e$o, donec transeam. #am er$o e-alta eum, Deus, et da
ei nomen 'uod est su(er omne nomen, ut in nomine #esu omne $enu Cectatur
caelestium, terrestrium et in*ernorum. Ascendat in altum, ca(tivam ducat
ca(tivitatem, donet dona ,ominibus . 2uae dona; Relin'uat videlicet s(onsae suae
4cclesiae (i$nus ,ereditatis, i(sam tunicam suam: tunicam scilicet (ol"mitam,
eamdem'ue inconsutilem, et desu(er conte-tam (er totum+ sed (ol"mitam ob
multorum Ordinum, 'ui in ea sunt, multimodam distinctionem, inconsutilem vero
(ro(ter indissolubilis caritatis individuam unitatem:

9odo esto sucedi/ cuando se ,i0o obediente a su Padre ,asta el e-tremo de
entrar en el la$ar de la cru0 donde (is/ las uvas :l solo. Pues s/lo su bra0o le ,i0o
valeroso, como :l mismo lo dice: 6o lo$r: esca(ar inc/lume. Lev!ntale "a, Dios m3o,
sobre todos los seres " conc:dele el 8ombre 'ue sobre(asa a todo nombre, de
modo 'ue al nombre de Bes?s toda rodilla se doble en el cielo, en la tierra " en el
abismo. 2ue suba a lo m!s alto llevando cautivos+ 'ue derrame sus dones sobre los
,ombres. =2u: dones son :sos; De5ar! a su 4s(osa la #$lesia una (renda de su
,erencia de)nitiva: su miseria t?nica. La t?nica de varios colores, la t?nica sin
costuras, te5ida de una (ie0a de arriba aba5o, de colores mu" vivos (or la (luralidad
de Ordenes 'ue en ella ,a", di*erentes (or mil matices, (ero sin costura (or su
indivisible unidad en el amor.

% 1

2uis me, in'uit, se(arabit a raritate C,risti; Audi 'uomodo (ol"mitam:
Divisiones, ait, $ratiarum sunt, idem autem S(iritus+ et divisiones o(erationum sunt,
idem vero Dominus. Deinde diversis enumeratis c,arismatibus, tam'uam variis
tunicae coloribus, 'uibus constet eam esse (ol"mitam, ut ostendat etiam
inconsutilem et desu(er conte-tam (er totum, adiun$it: .aec autem o(eratur unus
at'ue idem S(iritus, dividens sin$ulis (rout vult.

Si al$uien se (re$unta: =2ui:n nos se(arar! del amor de Cristo; 2ue escuc,e la
res(uesta 'ue le da la t?nica de tantos colores. .a" diversidad de dones, (ero el
4s(3ritu es el mismo. .a" diversidad de servicios, (ero el Seor es uno. 6 des(u:s
de enumerar los distintos carismas, como si *ueran los diversos colores, (ara ver
c/mo est! entrete5ida " demostrar 'ue no tiene costura, (or'ue es de una (ie0a,
aade: Pero eso lo reali0a el mismo 4s(3ritu, 'ue a cada uno le da lo 'ue le (arece.

% 7

Caritas 'ui((e diOusa est in cordibus nostris (er S(iritum Sanctum 'ui datus est
nobis. 8on er$o dividatur, sed totam et inte$ram ,ereditario iure sortiatur 4cclesia,
'uia et de illa scri(tum est: Astitit re$ina a de-tris tuis in vestitu deaurato,
circumdata varietate.

4l amor inunda nuestros cora0ones (or el 4s(3ritu Santo 'ue se nos ,a dado. 2ue
no se divida la #$lesia+ 'ue (ermane0ca 3nte$ra (or derec,o ,ereditario. Por eso,
(ensando en ella, 'ued/ escrito: De (ie a tu derec,a est! la reina con un vestido
bordado en oro, enri'uecido con diversas $alas.

% D

#ta'ue diversi diversa acci(ientes dona, alius 'uidem sic, alius vero sic, sive
Cluniacenses, sive Cistercienses, sive clerici re$ulares, sive etiam laici )deles, omnis
deni'ue Ordo, omnis lin$ua, omnis se-us, omnis aetas, omnis conditio, in omni loco,
(er omne tem(us, a (rimo ,omine us'ue ad novissimum. 8am et (ro(ter ,oc
talaris dicta est, 'uod ad )nem us'ue (ertin$at, dicente Pro(,eta: 4t non est 'ui se
abscondat a calore eius, nimirum con$ruens ei cui et *acta est, 'ui, (er,ibente
videlicet alia Scri(tura, et i(se attin$it a )ne us'ue ad )nem *ortiter, et dis(onit
omnia suaviter.

6 as3, ,emos recibido todos diversos dones, unos uno, otros otro. Los
cluniacenses, los cistercienses, los cl:ri$os re$ulares, todos los )eles del laicado, lo
mismo 'ue toda Orden, toda len$ua, toda edad, todo se-o, todo estado de vida, en
todo lu$ar " tiem(o, desde el (rimer ,ombre ,asta el ?ltimo. Re)ri:ndose el (ro*eta
a esta t?nica 'ue lle$a ,asta los talones, a)rm/: 8ada se libra de su calor+ est! a la
medida e-acta del 'ue la va a llevar. Por eso dice en otro lu$ar la 4scritura: Lle$a
con vi$or de e-tremo a e-tremo " todo lo alcan0a con acierto.

Ca(3tulo H

% &

Omnes er$o (ariter occurramus in unam tunicam, et e- omnibus constet una.
4- omnibus, in'uam, una: nam etsi e- (luribus et diversis, una est tamen columba
mea, *ormosa mea, (er*ecta mea . Alio'uin nec e$o solus, nec tu sine me, nec ille
abs'ue utro'ue, sed simul omnes sumus illa una, si tamen solliciti sumus servare
unitatem s(iritus in vinculo (acis.

<ormemos todos la misma t?nica, (ara 'ue s/lo ten$amos una, te5ida (or
todos. S3, una ?nica entre todos. Aun'ue seamos muc,os " mu" distintos, (ara :l
s/lo e-iste una (aloma m3a, ,ermosa m3a " sin de*ecto. Por lo dem!s, ni "o solo ni
t? sin m3, ni el otro sin nosotros dos, sino todos a la ve0, te5emos esa t?nica, si de
verdad nos em(eamos en $uardar la verdad con el v3nculo de la (a0.

% 1

8on, in'uam, tantum Ordo noster, aut solus vester, ad illam (ertinet unam, sed
noster simul et vester, nisi *orte, 'uod absit, invicem invidentes, invicem
(rovocantes invicem mordeamus et ab invicem consumamur, et sic non (ossit
A(ostolus uni nos illi viro, cui et des(ondit, vir$inem castam e-,ibere C,risto.
Verumtamen illa una dicit in Canticis: Ordinate in me caritatem, ut etsi una in
caritate, divisa tamen sit in ordinatione.

8o se (uede decir 'ue s/lo nuestra Orden, ni s/lo la vuestra e-clusivamente,
,acen esa unidad, sino la nuestra " la vuestra 5untas. A menos 'ue, Dios no lo
'uiera, con envidias " mutuas (or*3as nos mordamos unos a otros ,asta
destro0arnos. Si (rocedemos as3, no (odr! Pablo (resentarnos 5untos como una
vir$en intacta, (ara des(osarnos con el ?nico 4s(oso, Cristo. Por lo dem!s, la
es(osa si$ue (idi:ndonos en el Cantar de los Cantares: Poned un (oco de orden en
mi amor. 6 aun'ue "a es una (or el amor, est! dividida en sus *unciones.

% 7

2uid er$o; Cisterciensis sum: damno i$itur Cluniacenses; AbsitA Sed dili$o, sed
(raedico, sed ma$ni)co. Cur er$o, in'uis, Ordinem illum non tenes, si sic laudas;
Audi: (ro(ter ,oc 'uod A(ostolus ait: Unus'uis'ue in ea vocatione, in 'ua vocatus
est, (ermaneat. 2uod si 'uaeris, cur et a (rinci(io non ele$erim, si talem sciebam,
res(ondeo: (ro(ter id 'uod rursus ait A(ostolus: Omnia licent, sed non omnia
e-(ediunt. 8on 'uod scilicet Ordo sanctus et iustus non sit+ sed 'uia e$o carnalis
eram, venumdatus sub (eccato, et talem animae meae lan$uorem sentiebam, cui
*ortior esset (otio necessaria. 4t diversis morbis diversa conveniunt medicamenta,
et *ortioribus *ortiora.

De lo contrario, ='u: (odr3amos deducir; =2ue so" cisterciense; =6 (or eso ten$o
'ue condenar a los cluniacenses; De nin$una manera, sino todo lo contrario: los
amo, los alabo, les estimo en muc,o. 2ui0! me re(li'ues, =" (or 'u: no abra0as esa
Orden si tanto la alabas; 4sc?c,ame. Por a'uello 'ue dice el A(/stol: Por'ue todo
est! (ermitido, (ero no todo conviene. 8o (recisamente (or'ue no sea una Orden
noble " santa, sino (or'ue "o era carnal " vendido al (ecado+ me sent3a tan d:bil,
'ue necesitaba una (oci/n medicinal m!s *uerte. A las diversas en*ermedades
corres(onden diversos remedios, " cuanto m!s *uertes sean ellas, :stos ,an de ser
m!s e)caces.

% D

<ac duos ,omines *ebribus an-iari, 'uartanis unum, alterum tertianis.
Commendet autem, 'ui 'uartanis laborat, tertiano a'uam, (ira et *ri$ida 'uae'ue
sumenda, cum tamen i(se ab ,is abstineat, vinum'ue et cetera calida, ut(ote sibi
con$ruentia, sumat. 2uis,ro$o, ,inc eum recte re(re,endat; Si diceret ille: Cur tu
a'uam non bibis, 'uam ita laudas;, annon recte res(onderet: 4t tibi eam )deliter
tribuo, et mi,i salubriter subtra,o;

#ma$3nate dos ,ombres en*ermos, uno de )ebres tercianas, " otro de cuartanas. 6
'ue el de las cuartanas le di5ese al de las tercianas 'ue tome a$ua, (eras " otras
cosas siem(re *r3as, mientras :l se abstiene de todo esto+ sabe 'ue el vino " todo lo
dem!s debe tom!rselo siem(re caliente, (or'ue as3 le va me5or (ara su
en*ermedad+ =se (odr3a censurarle (or'ue le aconse5a de esta manera; 6 si el otro
le di5era: =(or 'u: no bebes t? a$ua cuando tanto me la recomiendas; Podr3a
contestarle con toda ra0/n: te la recomiendo noblemente, (ero "o me absten$o de
ella+ no me conviene.

Ca(3tulo I

% &

Deni'ue re'uiratur etiam a me cur, cum omnes Ordines laudem, omnes non
teneo; Laudo enim omnes et dili$o ubicum'ue (ie et iuste vivitur in 4cclesia. Unum
o(ere teneo, ceteros caritate. <aciet autem caritas N)denter lo'uorN ut ne illorum
'uidem *ructu *rauder, 'uorum instituta non se'uor. Plus ali'uid dicam. 9u tibi caute
a$e: (otest nam'ue )eri, 'uia tu *rustra laboraveris + ut autem e$o *rustra dili$am
bonum 'uod o(eraris, )eri omnino non (otest. O 'uanta )ducia caritatisA Alius
o(eratur non amans, et alius amat ni,il o(erans. #lle 'uidem suum o(us (erdit, illius
vero caritas num'uam e-cidit. 4t 'uid mirum, si in ,oc ascella, (ere$rinante ad,uc
4cclesia, 'uaedam ,uiuscemodi sit (luralis, ut ita di-erim, unitas una'ue (luralitas,
cum in illa 'uo'ue (atria, 'uando iam i(sa re$nabit, ni,ilominus *orte talis ali'ua
dis(ar 'uodammodo ae'ualitas *utura sit; #nde etenim scri(tum est: #n domo Patris
mei mansiones multae sunt. Sicut ita'ue illic multae mansiones in una domo, ita ,ic
multi ordines sunt in una 4cclesia+ et 'uomodo ,ic divisiones $ratiarum sunt, idem
autem S(iritus, ita tibi distinctiones 'uidem $loriarum, sed una domus. Porro unitas
tam ,ic 'uam ibi una consistit in una caritate, diversitas autem ,ic 'uidem in
ordinum vel o(erationum multi*aria divisione, illic vero in 'uadam meritorum
notissima, sed ordinatissima distinctione.


Si me (re$untasen (or 'u: recomiendo todas las Ordenes " no las (ro*eso todas,
res(onder3a 'ue amo " alabo a todas, (or'ue en todas se vive en el seno de la
#$lesia 5usta " santamente. Pero s/lo (uedo abra0ar una (or la (ro*esi/n+ a todas las
dem!s, con el amor. Con toda con)an0a (uedo ase$urar 'ue este amor conse$uir!
'ue no me vea (rivado de los *rutos de a'uellos institutos en los 'ue no vivo. 6 m!s
te dir:. Anda con cautela, (or'ue (odr3a suceder 'ue t? luc,aras en vano. Pero
siem(re ser! im(osible 'ue "o ame in?tilmente todo el bien 'ue t? ,aces en tu
Orden. As3 es de con)ado el amor. Uno (uede traba5ar en balde sin amor, " el otro
amar sin es*uer0o al$uno. 4l (rimero (ierde todo lo 'ue ,ace+ el se$undo, (or su
amor, nunca *racasa. 8o tiene (or 'u: e-traarnos. Pues en este e-ilio en el 'ue
todav3a (ere$rina la #$lesia tiene 'ue ,aber en su seno, a la ve0, como cierto
(luralismo en la unidad, " cierta unidad en el (luralismo, "a 'ue cuando lle$uemos
al reino de la Patria, encontraremos tambi:n como cierta dis(aridad en la i$ualdad.
Por eso est! escrito: la casa de mi Padre tiene muc,os a(osentos. Como all3 ,a"
muc,as ,abitaciones en la misma casa, a'u3 ,a" muc,as Ordenes en la misma
#$lesia. .a" diversidad de dones, (ero un mismo 4s(3ritu+ all3 ,a" diversidad de
$lorias, (ero una misma casa. A'u3 " all3, la unidad radica en 'ue el amor es el
mismo. Pero a'u3 ,a" diversidad de Ordenes, con una desi$ualdad notoria de
observancia " obras, " all3 subsiste una distinci/n clar3sima de m:ritos, (ero 5usta.

% 1

#ntelli$ens deni'ue 4cclesia ,anc suam 'uodammodo discordem concordiam
concordemve discordiam: Dedu-it me, in'uit, su(er semita+ iustitiae (ro(ter nomen
suum. Ponens 'ui((e semitas (luraliter, et iustitia sin$ulariter, nec diversitatem
(raetermisit o(erationum, nec unitatem o(erantium. Praevidens 'uo'ue et illam in
caelestibus discretam unitatem *uturam, devotissime laeta decantat: Plateae tuae,
#erusalem, sternentur auro mundo, et (er omnes vicos tuos Alleluia cantabitur.
Audiens enim (lateas et vicos, coronas et $lorias diversas intelli$e. #n auro, 'uo uno
metallo illa civitas ornata describitur, et in uno Alleluia, 'uod cantandum (er,ibetur,
dissimilium s(ecierum similem (ulc,ritudinem, et multarum mentium unam
devotionem attende.

La misma #$lesia reconoce esta es(ecie de concordia discordante o de discordia
concorde cuando dice: me $u3a (or senderos de 5usticia, ,aciendo ,onor a su
nombre. Al decir senderos en (lural " 5usticia en sin$ular, tuvo (resente la
diversidad de obras " la unidad de 'uienes las reali0an. 6 (resintiendo tambi:n la
distinta unidad *utura de la $loria, canta ale$re " devota: todas sus calles ser!n
enlosadas de oro (ur3simo+ en todos sus barrios se oir! cantar Alelu"a. Por'ue
donde leemos calles " barrios, se re)ere a la diversidad de $alardones " (remios.
>as (or el oro ?nico metal 'ue menciona (ara describir la belle0a de la ciudad
*utura " (or el ?nico alelu"a 'ue all3 se canta, debes (ensar en la an!lo$a
,ermosura de *ormas tan diversas " en la identidad de tantos es(3ritus (or su i$ual
adoraci/n.

Ca(3tulo J

% &

8on i$itur una tantum semita inceditur, 'uia nec una est mansio 'uo tenditur.
Viderit autem 'uis'ue 'uacum'ue incedat, ne (ro diversitate semitarum ab una
iustitia recedat, 'uoniam ad 'uamlibet mansionum sua 'uis'ue semita (ervenerit,
ab una domo Patris e-sors non erit. Verumtamen stella ab stella diOert in claritate:
sic erit, ait, et resurrectio mortuorum . 8am etsi *ul$ebunt iusti sicut sol in re$no
Patris eorum, alii tamen aliis am(lius, (ro diversitate meritorum. 2uae sane merita
sciendum non sic in ,oc saeculo, ut in illo, *acile ab ,omine (osse discerni: 'ui((e
cum ,ic tantum o(era videantur, illic etiam corda ni,il im(ediat intueri, Si'uidem
radiante ubi'ue Sole iustitiae, tunc mani*esta erunt abscondita cordium+ et sicut
non est nunc 'ui se abscondat a calore eius, ita tunc non erit 'ui se occultet a
s(lendore i(sius. 4t de o(eribus 'uidem sae(e incerta, et ob ,oc (ericulosa
sententia *ertur, cum multoties minus iustitiae ,abeant, 'ui ma$is o(erantur.
.actenus mei e-cusatio.

Adem!s, a esa ciudad no se lle$a (or un solo camino, (or'ue tam(oco es una
sola la mansi/n a la 'ue nos diri$imos, Cada uno ver! (or d/nde se encamina, no
sea 'ue (or la diversidad de sendas se desv3e de la ?nica santidad. Pero en
cual'uier a(osento al 'ue lle$ue recorriendo su camino, no se sentir! e-cluido de la
casa del Padre, a no ser 'ue se desv3e del camino 'ue esco$i/. Cada estrella di)ere
de todas las dem!s (or su es(lendor. Lo mismo (asa en la resurrecci/n de los
muertos. Los 5ustos res(landecer!n todos como el sol en el reino del Padre. 6 se$?n
la di*erencia de sus m:ritos, unos brillar!n m!s 'ue otros. >:ritos 'ue no se ,an de
medir como a'u3, donde el ,ombre a(enas los (uede discernir (or no ver m!s 'ue
lo e-terior de las obras. Pero all3 nada (odr! im(edir 'ue se contem(len tambi:n los
cora0ones, 'ue ,an de 'uedar al descubierto en sus intenciones, cuando na0ca el
sol de 5usticia. 6 as3 como a,ora nadie se libra de su calor, tam(oco entonces (odr!
esconderse nadie de su es(lendor. Por otra (arte, las obras e-ternas casi siem(re se
5u0$an (eli$rosamente (or carecer de criterios ciertos. >uc,as veces los 'ue m!s
cosas ,acen no son los m!s santos. A'u3 termina mi de*ensa.

Ca(3tulo &K

% &

#8C#P#9 ADV4RSUS D49RAC9OR4S

CO89RA LOS D49RAC9OR4S

Unde nunc mi,i conveniendi sunt 'uidam de Ordine nostro, 'ui contra illam
sententiam: 8olite ante tem(us iudicare, 'uoadus'ue veniat Dominus, 'ui et
illuminabit abscondita tenebrarum et mani*estabit consilia cordium, aliis Ordinibus
dero$are dicuntur, et suam iustitiam solam volentes constituere iustitiae Dei non
sunt subiecti : 'uos (ro*ecto, si 'ui tamen ,uiusmodi sunt, nec nostri, nec
cuius(iam esse Ordinis verius di-erim+ 'ui((e 'ui etsi ordinate viventes, su(erbe
tamen lo'uentes, cives se *aciunt Bab"lonis, id est con*usionis, immo )lios
tenebrarum i(sius'ue $e,ennae, ubi nullus ordo, et sem(iternus ,orror in,abitat.

9odo esto me obli$a a (ensar 'ue al$unos de nuestra Orden se olvidan de este
mandato: 8o 5u0$u:is nada antes de tiem(o, es(erad a 'ue ven$a el Seor. 4l
sacar! a la lu0 lo 'ue esconden las tinieblas " (ondr! al descubierto las intenciones
del cora0/n. >e re)ero a los 'ue, se$?n se dice, condenan a otras Ordenes,
(retendiendo de*ender su (ro(ia santidad, cuando ellos no viven con*orme a la
santidad de Dios. Si es cierto, se(an 'ue no son de nuestra Orden ni de nin$una
otra. Por'ue vivir!n materialmente con*orme a la Re$la, (ero (or su arro$ante
manera de ,ablar son ciudadanos de Babilonia, es decir, de la con*usi/n. A?n m!s,
son ,i5os de las tinieblas " del mismo in)erno, donde no ,a" orden nin$uno, sino
,orrores sem(iternos.

% 1

Vobis er$o in'uam, *ratres, 'ui etiam (ost auditam illam Domini de P,arisaeo et
Publicano (arabolam, de vestra iustitia (raesumentes, ceteros as(ernamini: Dicitis,
ut dicitur, solos vos ,ominum esse iustos aut omnibus sanctiores, solos vos
monac,orum re$ulariter vivere, ceteros vero Re$ulae (otius e-sistere
trans$ressores.

>e diri5o a vosotros, mis ,ermanos, 'ue, aun des(u:s de escuc,ar la (ar!bola del
*ariseo " el (ublicano, (resum3s de vuestra santidad " des(reci!is a los dem!s.
Se$?n dicen, ase$ur!is 'ue s/lo vosotros sois 5ustos " m!s (er*ectos 'ue nadie+ 'ue
sois los ?nicos mon5es 'ue viven se$?n la Re$la, (ues *uera de vosotros todos son
trans$resores de la misma.

Ca(3tulo &&

% &

Primo 'uid ad vos de alienis servis; Suo domino stant, aut cadunt. 2uis vos
constituit iudices su(er eos; Deinde si ita, ut dicitur, de Ordine vestro (raesumitis,
'ualis ordo est, ut ante'uam de suo 'uis'ue trabem eiciat, in *ratrum oculis tam
curiose *estucas (er'uiratis; 2ui in Re$ula $loriamini, cur contra Re$ulam
detra,itis; Cur contra 4van$elium ante tem(us, et contra A(ostolum alienos servos
iudicatis; An Re$ula non concordat 4van$elio vel A(ostolo; Alio'uin Re$ula iam non
est re$ula, 'uia non recta. Audite, et discite ordinem, 'ui contra ordinem aliis
Ordinibus dero$atis : ."(ocrita, in'uit, eice (rimum trabem de oculo tuo, et sic
videbis eicere *estucam de oculo *ratris tui. 2uaeris 'uam trabem; Annon $randis
et $rossa trabes est su(erbia, 'ua te (utans esse ali'uid, cum ni,il sis, insanissime
tibi tam'uam sanus e-sultas, et aliis vanissime, trabem (ortans, de *estucis
insultas;

4n (rimer lu$ar, ='u: os im(orta a vosotros lo 'ue ,a$an los dem!s siervos; Si
se mantienen en (ie o si caen, es cosa de su Seor. =2ui:n os ,a nombrado 5ueces
su"os; Adem!s, si como dicen, (resum3s as3 de vuestra Orden, ='u: clase de Orden
es esa en la 'ue, antes de 'uitar la vi$a de vuestro (ro(io o5o, and!is rebuscando
escru(ulosamente la (a5a en el o5o del ,ermano; Los 'ue os (reci!is de $uardar la
Re$ia, =(or 'u: murmur!is incum(liendo esa misma Re$la; =Por 'u: contra lo 'ue
dicen el 4van$elio " el A(/stol, 5u0$!is antes de tiem(o a los otros siervos; =Acaso
la Re$la no coincide ni con el 4van$elio ni con el A(/stol; Por'ue, en ese caso, la
Re$la de5ar3a de ser una re$la, (ues no ser3a 5usta. 4scuc,ad " a(rended lo 'ue es
la observancia, vosotros, los 'ue contra toda observancia conden!is a los 'ue
(ertenecen a otras observancias: .i(/crita, 'u3tate (rimero la vi$a de tu o5o, "
entonces (odr!s ver (ara sacar la (a5a del o5o de tu ,ermano. =>e (re$untas 'u:
vi$a; 4sa vi$a lar$a " $ruesa es tu soberbia. 9e crees al$o " no eres nada+ te
en$r3es insensatamente como si *ueras sensato, (ero insultas *r3volamente a los
dem!s (or sus insi$ni)cantes motas+ " t? con tu vi$a a cuestas.

% 1

Gratias, in'uis, a$o tibi Deus, 'uia non sum sicut ceteri ,ominum, iniusti,
ra(tores, adulteri. Se'uere er$o, et dic: detractores. 8e'ue enim minima est *estuca
inter ceteras. 2uare, cum tam dili$enter alias enumeres, istam taces; Si (ro nulla
vel minima ,abes, audi A(ostolum: 8e'ue maledici, ait, re$num Dei (ossidebunt.
Audi et Deum in Psalmo comminantem: Ar$uam te, in'uit, et statuam contra *aciem
tuam. 2uod 'uia detractori lo'uatur, certum est e- (raecedentibus. 4t 'uidem iuste
ad se retor'uendus, et se com(ellendus est intueri, 'ui avertens *aciem suam a se
aliena (otius mala 'uam sua solet curiosius (erscrutari.

Lle$as a decirle al Seor: 9e do" $racias (or'ue no so" como los dem!s, avaros,
in5ustos, ad?lteros. Si$ue, si$ue " ten valor (ara decirlo tambi:n: " detractores. 8o
(ienses 'ue la detracci/n es la bri0na m!s insi$ni)cante 'ue llevas dentro de tu o5o.
=Por 'u: ,as enumerado las otras tan (ronto " te ,as callado :sta; Si crees 'ue no
es im(ortante, escuc,a al A(/stol: 9am(oco los detractores entrar!n en el reino de
los cielos. O"e tambi:n al mismo Dios amena0!ndote en el salmo: 9e acusar:, te lo
ec,ar: en cara. Por el conte-to anterior est! mu" claro 'ue a'u3 se diri$e contra el
detractor. Al 'ue a(artando la vista de sus *altas se (one a escudriar con toda
curiosidad los vicios a5enos " no los (ro(ios, ,a" 'ue ,acerle volver su cabe0a "
obli$arle a 'ue se mire a s3 mismo.

Ca(3tulo &1

% &

SAtS, in'uiunt, S'uomodo Re$ulam tenent, 'ui (elliciis induuntur, sani carnibus
seu carnium (in$uedine vescuntur, tria vel 'uatuor (ulmentaria una die, 'uod
Re$ula (ro,ibet, admittunt, o(us manuum, 'uod iubet, non *aciunt, multa deni'ue
(ro libitu suo vel mutant, vel au$ent, vel minuuntS; Recte: non (ossunt ,aec ne$ari+
sed attendite in re$ulam Dei, cui uti'ue non dissonat institutio sancti Benedicti.

8o obstante, se (re$untan c/mo (ueden observar la Re$la ,aciendo cosas 'ue
las (ro,3be. Abri$arse con (elli0as, tomar sin necesidad carne o $rasa de carne,
comer tres o cuatro veces al d3a, no dedicarse al traba5o manual, como est!
(rescrito. 6 otras muc,as cosas 'ue a su arbitrio cambian, aaden o miti$an. 9odo
eso est! a la vista " no (odemos ne$ar 'ue lo ,a$an. Pero escuc,ad la re$la de
Dios con la 'ue no (ueden discre(ar las normas de San Benito. 4l reino de Dios est!
dentro de vosotros, es decir, no est! en lo e-terior, como son los alimentos
cor(orales o los vestidos, sino en las virtudes del ,ombre interior. Por eso dice el
A(/stol: 8o reina Dios (or lo 'ue uno come o bebe, sino (or la ,onrade0, la (a0 " la
ale$r3a 'ue da el 4s(3ritu Santo. 4 insiste: Dios no reina cuando se ,abla, sino
cuando se act?a.

% 1

Re$num, in'uit Dei intra vos est ,oc est non e-terius in vestimentis aut alimentis
cor(oris, sed in virtutibus interioris ,ominis. Unde A(ostolus: Re$num Dei non est
esca et (otus sed iustitia, et (a-, et $audium in S(iritu Sancto+ et rursus: Re$num
Dei non est in sermone, sed in virtute. De cor(oralibus ita'ue observantiis (atribus
calumniam struitis, et 'uae maiora sunt Re$ulae, s(iritualia scilicet instituta,
relin'uitis, camelum'ue $lutientes, culicem li'uatis. >a$na abusioA >a-ima cura
est, ut cor(us re$ulariter induatur, et contra Re$ulam suis vestibus anima nuda
deseritur. Cum tanto studio tunica et cuculla cor(ori (rocurentur, 'uatenus cui
deerunt, monac,us non (utetur, cur similiter s(iritui (ietas et ,umilitas, 'uae
(ro*ecto s(iritualia indumenta sunt, non (rovidentur;

Levant!is calumnias contra los ,ermanos a cuenta de sus observancias e-ternas, "
(rescind3s vosotros de lo 'ue en la Re$la tiene m!s im(ortancia: las actitudes
es(irituales. Os tra$!is un camello " col!is un mos'uito. @2u: des*ac,ate0A Os
(reocu(!is ,asta el m!-imo de cubrir el cuer(o se$?n la Re$la, ", en cambio, os
im(orta mu" (oco 'ue el alma ande desnuda, contra el es(3ritu de la Re$la. >uc,o
a*!n (or llevar t?nica " co$ulla sobre el cuer(o, c/mo si el 'ue no las llevara de5ase
de ser mon5e, (ara (rescindir lue$o interiormente de la com(rensi/n " de la
,umildad, 'ue son las verdaderas (rendas del alma.

% 7

9unicati et elati ab,orremus (ellicias, tam'uam melior non sit (ellibus involuta
,umilitas, 'uam tunicata su(erbia, (raesertim cum et Deus tunicas (elliceas (rimis
,ominibus *ecerit, et #oannes in eremo 0ona (ellicea lumbos accin-erit, et i(se
tunicarum institutor in solitudine, non tunicis, sed (ellibus sese induerit. Re(leti
deinde ventrem *aba, mentem su(erbia, cibos damnamus sa$inatos, 'uasi non
melius sit e-i$uo sa$imine ad usum vesci, 'uam ventoso le$umine us'ue ad ructum
e-saturari,

#nCados de or$ullo (or nuestras t?nicas, aborrecemos las (elli0as. Bastante me5or
es la ,umildad cubierta con ellas 'ue la soberbia ba5o una sim(le t?nica. 4l mismo
Dios les ,i0o unas t?nicas de (iel a los (rimeros (adres, " Buan en el desierto se
visti/ de (ieles. 2uien introdu5o el uso de la t?nica en la soledad se visti/ tambi:n
con (ieles. 6 (or abstenernos de alimentos condimentados nos ,inc,amos de
le$umbres los est/ma$os " de soberbia los es(3ritus. Cuando ser3a (re*erible comer
sobriamente man5ares $uisados 'ue ,artarse, ,asta reventar, de Catulentas
le$umbres.

% D

(raeci(ue cum et 4sau non de carne, sed de lente sit re(re,ensus et de li$no
Adam, non de carne damnatus, et #onat,as e- $ustu mellis, non carnis, morti
adiudicatus, econtra vero 4lias inno-ie carnem comederit, Abra,am an$elos
$ratissime carnibus (averit, et de i(sis sua )eri sacri)cia Deus (raece(erit.

9am(oco a 4sa? se le recrimin/ el 'ue comiera carnes, sino lente5as. Ad!n *ue
condenado no (or comer carne, sino *ruta. A Bonat!n no le condenaron a muerte (or
(robar carne, sino (or saborear miel. 6 al rev:s, 4l3as comi/ carne im(unemente.
Abra,!n les obse'ui/ a los !n$eles sirvi:ndoles carne, " el mismo Dios mand/ 'ue
se le o*recieran sacri)cios de animales.

% F

Sed et satius est modico vino uti (ro(ter in)rmitatem, 'uam multa a'ua
in$ur$itari (er aviditatem, 'uia et Paulus 9imot,eo modico vino utendum consuluit,
et Dominus i(se bibit, ita ut vini (otator a((ellatus sit. A(ostolis 'uo'ue bibendum
dedit, insu(er et e- eo sacramenta sui san$uinis condidit, cum e contrario a'uam
ad nu(tias bibi non (assus sit, et ad a'uas contradictionis (o(uli murmur terribiliter
casti$averit, David 'uo'ue a'uam, 'uia desideraverat, (otare timuerit, viri'ue illi
Gedeonis, 'ui (rae aviditate toto cor(ore (rostrato de Cumine biberunt, di$ni ad
(raelium ire non *uerint.

4s me5or tomar al$o de vino (ara bienestar del est/ma$o 'ue a,o$arse en a$ua
(or (ura ansiedad. 6a Pablo aconse5aba a 9imoteo 'ue bebiera vino, " el mismo
Seor lo tornaba, (uesto 'ue le acusaron de bebedor, " se lo dio a beber a los
a(/stoles e incluso con :l institu"/ el sacramento de su san$re. 8i tam(oco
consinti/ 'ue en unas bodas tuvieran 'ue (asarse con a$ua. Bunto a las a$uas de la
contradicci/n casti$/ terriblemente la murmuraci/n del (ueblo. David temi/ beber
el a$ua 'ue tanto ,ab3a an,elado. Los soldados de Gede/n, 'ue (or avide0 se
tumbaron (ara beber el a$ua del torrente, se ,icieron indi$nos de (artici(ar en la
batalla.

% G

#am vero de labore manuum 'uid $loriamini, cum et >art,a laborans incre(ata,
et >aria 'uiescens laudata sit, et Paulus a(erte dicat: Labor cor(oris ad modicum
valet+ (ietas autem ad omnia. O(timus labor, de 'uo Pro(,eta dicebat: Laboravi in
$emitu meo, et de 'uo alibi: >emor *ui Dei, et delectatus sum, et e-ercitatus sum +
ac ne cor(orale intelli$as e-ercitium: 4t de*ecit, in'uit, s(iritus meus. Unde autem
non cor(us, sed s(iritus *ati$atur, s(iritualis (rocul dubio labor intelli$itur.

=6 c/mo os enor$ullec:is tanto (or vuestro traba5o manual, cuando >arta *ue
re(rendida (or a*anarse de a'uella manera, mientras >ar3a sal3a alabada (or su
'uietud; =O no dice el A(/stol 'ue el traba5o cor(oral es ?til (ara (oco tiem(o "
'ue, en cambio, la (iedad es ?til (ara siem(re; >aravilloso traba5o a'uel 'ue ,ac3a
e-clamar al (ro*eta: .e traba5ado en mi llanto. Cuando me acuerdo de Dios me
lleno de ale$r3a " cobro aliento. 4stas *rases no (uedes a(licarlas al traba5o cor(oral
(or'ue no es el cuer(o del (ro*eta el 'ue des*allece, sino su es(3ritu, (ues se trata
de un es*uer0o es(iritual.

Ca(3tulo &7

% &

2uid er$o, in'uis; Siccine illa s(iritualia (ersuades, ut etiam ,aec, 'uae e-
Re$ula ,abemus, cor(oralia damnes; 8e'ua'uam+ sed illa o(ortet a$ere, et ista
non omittere. Alio'uin, cum aut ista omitti necesse est aut illa ista (otius omittenda
sunt 'uam illa. 2uanto enim s(iritus cor(ore melior est, tanto s(iritualis 'uam
cor(oralis e-ercitatio *ructuosior. 9u er$o cum de ,orum observatione elatus, aliis
eadem non observantibus dero$as, nonne te ma$is trans$ressorem Re$ulae
indicas, cuius licet minima 'uaedam tenens, meliora devitas, de 'uibus Paulus:
Aemulamini, ait, c,arismata meliora;

2ui0! me est:is (re$untando "a: =9ratas a,ora de (onderar tanto el es*uer0o
del es(3ritu, 'ue vas a condenar el traba5o manual im(uesto (or la Re$la; 4n
absoluto. 4sto ,a" 'ue ,acerlo, (ero sin descuidar lo otro. 6 si es necesario de5ar
uno de los dos, ,abremos de 'uedarnos con lo es(iritual " abandonar lo cor(oral.
Por la su(erioridad del es(3ritu sobre el cuer(o, es m!s (rovec,oso el e5ercicio
es(iritual 'ue el cor(oral. 6 si t?, ensoberbecido (or la observancia del traba5o,
des(recias a los 'ue no la cum(len, "a te est!s delatando como inobservante, (ues
das im(ortancia a lo secundario " eludes lo (rinci(al. 4scuc,a al A(/stol:
Ambicionad los dones m!s valiosos.

% 1

Detra,endo 'ui((e *ratribus, in 'uo temeti(sum e-tollis, (erdis ,umilitatem+ in
'uo alios de(rimis, caritatem: 'uae sunt (rocul dubio c,arismata meliora. 9u tuum
cor(us multis nimiis'ue laboribus atteris, ac re$ularibus as(eritatibus morti)cas
membra tua, 'uae sunt su(er terram. Bene *acis. Sed 'uid si ille 'uem similiter non
laborantem diiudicas, modicum 'uidem ,abeat de ,ac, 'uae ad modicum utilis est,
cor(orali videlicet e-ercitatione, am(lius autem 'uam tu de illa, 'uae ad omnia
valet, id est (ietate; 2uis, 'uaeso, vestrum Re$ulam melius tenet; Annon melius
'ui melior; 2uis vero melior, ,umilior an *ati$atior; Annon is 'ui a Domino didicit
mitis esse et ,umilis corde, 'ui et cum >aria o(timam (artem ele$it, 'uae non
au*eretur ab eo;

Al condenar a los ,ermanos (or ensal0arte, en eso mismo est!s (erdiendo la
,umildad+ (or des(reciarlos, te 'uedas sin amor. 6 :stos s3 'ue son los dones m!s
valiosos. 9? casti$as tu cuer(o con duros traba5os " morti)cas sus miembros con los
ri$ores de la Re$la. 4st! mu" bien. Pero =(or 'u: 5u0$as al 'ue no traba5a como t?;
Si aun'ue se *ati$ue muc,o menos (or el es*uer0o cor(oral, ?til, mas (ara (oco
tiem(o, traba5a muc,o m!s 'ue t? en los e5ercicios del es(3ritu. 6 este traba5o es
?til (ara todo. =2ui:n crees 'ue cum(le me5or la Re$la; Pues el me5or mon5e. =6
'ui:n es me5or: el m!s ,umilde o el m!s cansado; Ser! el 'ue a(rendi/ a ser
sencillo " ,umilde como el Seor. 4l 'ue, con >ar3a, esco$i/ la me5or (arte, 'ue no
se le 'uitar!.

Ca(3tulo &D

% &

2uod si Re$ulam ab omnibus, 'ui eam (ro*essi sunt, sic ad litteram tenendam
censes, ut nullam omnino dis(ensationem admitti (atiaris, audacter dico, nec tu
eam, nec ille tenetis. 8am etsi ille, 'uantum 'uidem (ertinet ad observat+ones
cor(oreas, in (luribus oOendit, im(ossibile est tamen te 'uo'ue, vel in uno non
trans$redi. Scis autem 'uia 'ui in uno oOendit, omnium est reus. Sin vero concedis
ali'ua (osse mutari dis(ensatorie, (rocul dubio et tu illam tenes, et ille, 'uam'uam
dissimiliter: nam tu 'uidem districtius, at ille *ortasse discretius. 8e'ue ,oc dico,
'uia ,aec e-teriora ne$li$enda sint, aut 'ui se in illis non e-ercuerit, mo- ideo
s(iritualis eEciatur, cum (otius s(iritualia, 'uam'uam meliora, nisi (er ista, aut vi-,
aut nullatenus vel ac'uirantur, vel obtineantur, sicut scri(tum est: 8on (rius 'uod
s(irituale, sed 'uod animale, deinde 'uod s(irituale. Sicut nec #acob, nisi (rius
co$nita Lia, desideratos am(le-us Rac,el meruit obtinere. Unde rursus in Psalmo:
Sumite (salmum, et date t"m(anum, 'uod est dicere: Sumite s(iritualia, sed (rius
date cor(oralia. O(timus autem ille, 'ui discrete et con$rue et ,aec o(eratur, et illa.

9? sostienes 'ue la Re$la debe cum(lirse al (ie de la letra (or todos los 'ue la
,an (ro*esado. 6 no toleras la m!s m3nima e-enci/n. Pero "o me atrevo a decirte
'ue ,asta ese e-tremo ni t? ni :l la observ!is. Por'ue, e*ectivamente, :l la
'uebranta muc,as veces en lo re*erente a las observancias cor(orales+ (ero es
im(osible 'ue t? la cum(las ,asta en sus m3nimos detalles. 6 "a sabes 'ue 'uien la
viola en al$o se ,ace reo de su totalidad. =Admites la (osibilidad de ser dis(ensado
de al$o; 4ntonces la observ!is los dos, aun'ue de distinta manera. 9?, con m!s
ri$or+ el, 'ui0!, con m!s discreci/n. 6 con esto no (retendo 'ue deban descuidarse
las tareas cor(orales. 8i 'ue (or el ,ec,o de no (racticarlas "a sea uno, sin m!s,
es(iritual. Por'ue resulta todo lo contrario. Los valores es(irituales, aun'ue sean de
orden su(erior, a(enas se (ueden conse$uir ni alcan0arlos nunca sino a trav:s del
es*uer0o cor(oral. As3 est! escrito: 8o es (rimero lo es(iritual " lue$o lo cor(oral+ lo
es(iritual viene des(u:s. Bacob no (udo colmar su sueo de abra0ar a Ra'uel ,asta
des(u:s de ,aber conocido a L3a. Por eso dice el salmista: 4ntonad salmos " tocad
los (anderos. Como si di5ese: 4sco$ed lo es(iritual, (ero dedicaos antes a lo
cor(oral. Ser! (er*ecto a'uel 'ue discreta " o(ortunamente ,ace las dos cosas.

Ca(3tulo &F

% &

#am vero, ut e(istola remaneat, e(istola )nienda erat, 'uando'uidem et nostros
de 'uibus, Pater, con'uestus estis, 'uod Ordini vestro detra,erent, satis, 'uantum
(otui, stilo corri(ui, et me 'uo'ue ab ,uiusmodi *alsa sus(icione (ur$avi, ut debui.

Para 'ue esta carta sea eso, una carta, deber3a rematarla "a. Pues creo, (adre
m3o, 'ue "a ,e re(rendido cuanto (ude a los nuestros, de 'uienes te 'ue5as, (or'ue
murmuran de tu Orden. 6 "o tambi:n me ,e de*endido "a, (ues deb3a ,acerlo, de
las *alsas sos(ec,as sobre mi (roceder.

% 1

Sed 'uoniam, dum nostris minime (arco, nonnullis de vestris nimium, in 'uibus
non decet, videor assentire, (auca 'uae et vobis dis(licere co$novi, et omnibus
bonis vitanda esse non dubito, necessarium reor subiun$ere 'uae 'uidem, etsi )eri
videntur in Ordine, absit tamen ut sint de Ordine. 8ullus 'ui((e ordo 'ui((iam
reci(it inordinatum+ 'uod vero inordinatum est, ordo non est.

>as (odr3a (arecer 'ue (or no (erdonar nada a los nuestros, esto"
condescendiendo demasiado con al$uno de los vuestros en cosas 'ue no se (ueden
a(robar. Por eso ,e cre3do necesario tratar de al$unas cosas m!s 'ue s: te
dis$ustan. Cuantos deseen ser rectos deber!n tener cuidado con ellas, sin olvidar
'ue son cosas 'ue suceden en la Orden, (ero 'ue en modo al$uno son (ro(ias de
ella. 9odo orden e-clu"e el desorden. Donde encontremos desorden no (odremos
decir 'ue ,a"a orden.

% 7

Unde non adversum Ordinem, sed (ro Ordine dis(utare (utandus ero, si non
Ordinem in ,ominibus, sed ,ominum vitia re(re,endo. 4t 'uidem dili$entibus
Ordinem in ,ac re molestum me *ore non timeo: 'uinimmo $ratum (rocul dubio
acce(turi sunt, si (erse'uimur 'uod et i(si oderunt. Si 'uibus vero dis(licuerit, i(si
se mani*estant, 'uia Ordinem non dili$unt, cuius uti'ue corru(tionem, id est vitia,
damnari nolunt. #(sis ita'ue illud Gre$orianum res(ondeo: >elius est ut scandalum
oriatur, 'uam veritas relin'uatur. .ucus'ue contra detractores.

Pero nadie (iense 'ue vo" a luc,ar contra la Orden, sino en su *avor+ (or'ue no
censuro a la Orden, sino los vicios de sus miembros. 4sto" absolutamente se$uro de
'ue (or esto no vo" a molestar a nadie si la ama de verdad. 9odo lo contrario+ me lo
aco$er!n con a$rado, (uesto 'ue al )n luc,amos contra lo 'ue tambi:n ellos
abominan. 6 si al$uien se da (or o*endido, con ello se descubre a s3 mismo de 'ue
no ama muc,o a su Orden, (ues no so(orta 'ue se condene su corru(ci/n o sus
vicios. 6 a :stos les dir3a a'uello de San Gre$orio: 4s (re*erible (rovocar el
esc!ndalo a abandonar inde*ensa a la verdad. .asta a'u3 contra los detractores.

Ca(3tulo &G

% &

#8C#P#9 CO89RA SUP4R<LU#9A94S

CO89RA, 9A89A SUP4R<LU#DAD

Dicitur, et veraciter creditur, sanctos Patres illam vitam instituisse et, ut in ea
(lures salvarentur, us'ue ad in)rmos Re$ulae tem(erasse ri$orem, non Re$ulam
destru-isse. Absit autem ut credam tantas eos, 'uantas video in (leris'ue
monasteriis, vanitates ac su(erCuitates (raece(isse vel concessisse. >iror
etenim unde inter monac,os tanta intem(erantia in comessationibus et
(otationibus, in vestimentis et lectisterniis, et e'uitaturis, et construendis aedi)ciis
inolescere (otuit, 'uatenus ubi ,aec studiosius, volu(tuosius at'ue eOusius )unt, ibi
ordo melius teneri dicatur, ibi maior (utetur reli$io.

Se ase$ura, " as3 lo creemos, 'ue *ueron santos los Padres 'ue institu"eron
vuestro $:nero de vida. Con el )n de 'ue en ella *ueran muc,os los 'ue se salvaran,
miti$aron, mirando a los m!s d:biles, el ri$or de la Re$la, (ero sin destruirla. A m3
no me entra en la cabe0a, (or otra (arte, 'ue lle$aran a le$islar o condescender
con tanta cosa in?til o su(erCua como veo en muc,os monasterios. 8o me e-(lico
c/mo (udo arrai$ar seme5ante inmoderaci/n entre los mon5es a la ,ora de comer "
de beber, en su modo de vestirse " en el adere0o de sus lec,os, en sus
cabal$aduras " en la construcci/n de los edi)cios. Se ,a lle$ado al e-tremo de
(ensar 'ue all3 donde se busca todo esto con ma"or a*!n, com(lacencia "
(ro*usi/n, all3 se vive me5or el es(3ritu de la Orden " es ma"or a entre$a a Dios.

% 1

4cce enim (arcitas (utatur avaritia, sobrietas austeritas creditur, silentium
tristitia re(utatur. 4contra remissio discretio dicitur, eOusio liberalitas, lo'uacitas
aOabilitas, cac,innatio iucunditas, mollities vestimentorum et e'uorum *astus
,onestas, lectorum su(erCuus cultus munditia, cum'ue ,aec alterutrum
im(endimus, caritas a((ellatur. #sta caritas destruit caritatem, ,aec discretio
discretionem con*undit. 9alis misericordia crudelitate (lena est, 'ua videlicet ita
cor(ori servitur, ut anima iu$uletur. 2uae etenim caritas est, carnem dili$ere et
ne$li$ere s(iritum, 'uaeve discretio, totum dare cor(ori et animae ni,il; 2ualis vero
misericordia, ancillam re)cere et dominam inter)cere; 8emo (ro ,uiusmodi
misericordia s(eret se conse'ui misericordiam, 'uae misericordibus (romittitur in
4van$elio, Veritatis ore dicentis: Beati misericordes, 'uoniam i(si misericordiam

6 as3, a la moderaci/n la tienen (or avaricia, la sobriedad (asa (or ri$ide0, al
silencio lo consideran melancol3a. 6 al rev:s, a la rela5aci/n la llaman discreci/n, al
des(il*arro $enerosidad, ale$r3a al bullicio, decoro al lu5o en el vestir " la
*astuosidad en las monturas+ llaman aseo al innecesario desvelo (or la comodidad
de los lec,os. 6 *acilitar todo esto a los dem!s es caridad. Una caridad 'ue mata a
la caridad. Una discreci/n 'ue des)$ura a la discreci/n. >isericordias seme5antes
rebosan crueldad. Desde lue$o 'ue ,ala$an el cuer(o, (ero estran$ulan el alma.
=2u: clase de caridad es esa 'ue ama la carne " des(recia el es(3ritu; =Puede
llamarse discreci/n el d!rselo todo al cuer(o (ara ne$!rselo al alma; =Ser!
misericordia recrear a la esclava " matar a la seora; 2ue nadie es(ere alcan0ar
misericordia (or seme5ante misericordia, al menos a'uella misericordia (rometida
en el 4van$elio (or boca de la Verdad: SDic,osos los misericordiosos, (or'ue ellos
alcan0ar!n misericordiaS.

% 7

conse'uentur+ sed certissime (otius (oenam e-s(ectet, 'uam tali, ut ita dicam,
im(io misericordi sanctus #ob ma$is (ro(,etando 'uam aOectando im(recatur: 8on
sit, in'uiens, in recordatione, sed conteratur 'uasi li$num in*ructuosum. Di$nae
(lane retributionis causam mo- subin*ert satis idoneam, dicens: Pavit enim sterilem
et 'uae non (arit, et viduae bene non *ecit.

>!s bien (ueden estar ciertos del casti$o 'ue les es(era, como a'uel im(3o
misericordioso N(or as3 llamarloN a 'uien el santo Bob inter(ela m!s (or es(3ritu de
(ro*ec3a 'ue (or dure0a im(recatoria: S8o 'uedar! ni recuerdo de :l " ser! cortado
como !rbol in?tilS. 4 inmediatamente daba la ra0/n convincente a tan merecido
casti$o: SPor'ue maltrat/ a la est:ril sin ,i5os " no socorri/ a la viudaS.

Ca(3tulo &H

% &

#nordinata (ro*ecto at'ue irrationabilis misericordia est, sterilis et in*ructuosae
carnis, 'uae, iu-ta Domini verbum, non (rodest 'uid'uam et, secundum A(ostolum,
re$num Dei non (ossidebit, adim(lendis invi$ilare desideriis, et de animae cura
Sa(ientis saluberrimum non curare consilium, admonentis at'ue dicentis: >iserere
animae tuae, (lacens Deo. Bona misericordia, misereri animae tuae, nec (otest non
mereri misericordiam, 'ua )t ut (laceas Deo. Alias autem non est misericordia, sicut
iam di-i, sed crudelitas+ non est caritas, sed ini'uitas+ non est discretio, sed
con*usio, sterilem 'uae non (arit (ascere, id est, inutilis carnis concu(iscentiis
inservire et viduae nil boni *acere, animae videlicet e-colendis virtutibus nullam
o(eram dare. 2uae uti'ue, licet interim S(onso sit viduata caelesti, sensus tamen
de S(iritu Sancto conci(ere et (arere non desinit immortales, 'ui videlicet
incorru(tibilis caelestis'ue ,ereditatis valeant esse ca(aces, sed si (ium ,abeant
studiosum'ue cultorem.

Desordenada " totalmente insensata misericordia la 'ue se desvive (or
satis*acer los deseos de la carne est:ril e in*ructuosa 'ue, en (alabras del Seor, no
sirve (ara nada ", se$?n el A(/stol, tam(oco (uede ,eredar el reino de Dios.
Descuida (or com(leto el conse5o del sabio sobre la atenci/n vi$ilante de nuestra
alma cuando nos amonesta: S9en com(asi/n de tu alma si 'uieres a$radar a DiosS.
4-celente misericordia es com(adecerte de tu alma, (ues (or ella merecer!s la otra
misericordia, $racias a la cual (uedes com(lacer a Dios. De lo contrario, como "a
di5e, no ser! misericordia, sino crueldad. 8o ,abr! caridad sino ini'uidad. 8o es
discreci/n, sino su *alsi)caci/n, volcarse con la est:ril N'ue no en$endraN+ o, lo 'ue
es i$ual, esclavi0arse ante las concu(iscencias de la carne insensible " no ,acer
nada (or la viuda+ esto es, no (reocu(arse lo m!s m3nimo (or *omentar las virtudes
del alma, 'ue se encontrar3a as3 viuda del 4s(oso celestial. Aun'ue eso no le im(ide
concebir del 4s(3ritu Santo " dar a lu0 sentimientos inmortales, ca(aces de
re(ortarle una ,erencia incorru(tible " celestial, (ero si encuentran a al$uien 'ue
los cultive con inter:s " delicade0a.

Ca(3tulo &I

% &

Sub ,ac tamen abusione iam *ere ubi'ue sic (ro ordine tenentur, *ere iam ita ab
omnibus sine 'uerela at'ue irre(re,ensibiliter observantur, 'uam'uam dissimiliter.
8onnulli 'ui((e ,is omnibus tam'uam nnn utentes utuntur, et ideo aut cum nulla
oOensa, aut cum minima. Ali'uanti 'ui((e ,aec a$unt e- sim(licitate, ali'uanti e-
caritate, ali'uanti e- necessitate: 'uidam nam'ue sim(liciter ista tenent, 'uoniam
sic eis (raeci(itur, (arati aliter a$ere, si aliter (raeci(eretur+ 'uidam autem, ne
discorditer ab eis vivant cum 'uibus ,abitant, sectantes in ,is non suam libidinem,
sed aliorum (acem+ alii vero, 'uia resistere non valent multitudini contradicentium,
'ui ,aec uti'ue tam'uam (ro ordine libera voce de*endunt+ et 'uoties isti ali'ua,
(rout ratio dictat, restrin$ere vel mutare inci(iunt, illi mo- tota eis auctoritate
resistunt.

4s tan $rande la inCuencia de estos abusos, 'ue va casi en todas (artes se
toman como normas, ,asta el e-tremo de 'ue todo el mundo lo ,ace sin 'ue nadie
se lamente ni lo re(renda, (ero (or ra0ones di*erentes. Al$unos lo ,acen como si no
lo ,iciesen, sin conciencia al$una de *alta o, al menos, mu" amorti$uada. La
ma"or3a lo ,acen (or (ura sencille0, o (or caridad, o (or necesidad. Son tan
sencillos 'ue se com(ortan as3 s/lo (or'ue se lo mandan, siem(re dis(uestos a
cambiar de conducta si les indicaran otra cosa. Otros lo ,acen (or no vivir en
discordia con los 'ue conviven, no buscando su com(lacencia (ersonal, sino la (a0
con los dem!s. 6 otros (or'ue son inca(aces de en*rentarse con los 'ue no (iensan
como ellos, 'ue son los m!s, " de)enden ,asta con alarde 'ue estos des/rdenes
son verdaderas observancias de la Orden. 6 siem(re 'ue intentan cambiar o
restrin$ir al$una cosa, inmediatamente se les resisten los otros con toda la
o(osici/n de su inCuencia.

Ca(3tulo &J

% &

2uis in (rinci(io, cum Ordo coe(it monasticus, ad tantam crederet monac,os
inertiam devenire; O 'uantum distamus ab ,is, 'ui in diebus Antonii e-stitere
monac,iA Si'uidem illi cum se invicem (er tem(us e- caritate reviserent, tanta ab
invicem aviditate (anem animarum (erci(iebant, ut, cor(oris cibum (enitus obliti,
diem (lerum'ue totum ieiunis ventribus, sed non mentibus transi$erent.

=2ui:n iba a (ensar, cuando se institu"/ el orden mon!stico, 'ue se iba a lle$ar
a seme5ante rela5aci/n; @2u: le5os nos encontramos de los mon5es 'ue vivieron en
tiem(os de AntonioA Cuando les lle$aba el tiem(o de visitarse unos a otros,
im(ulsados (or el amor, iban tan !vidos de com(artir el (an del alma 'ue,
olvid!ndose de comer, se (asaban a veces el d3a en a"unas (or en*rascarse de
lleno en las cosas del es(3ritu.

% 1

4t ,ic erat rectus ordo, 'uando di$niori (arti (rius inserviebatur+ ,aec summa
discretio, cum am(lius sumebat 'uae maior erat+ ,aec deni'ue vera caritas, ubi
animae, 'uarum caritate C,ristus mortuus est, tanta sollicitudine re*ocillabantur.
8ubis autem convenientibus in unum, ut verbis A(ostoli utar, iam non est
dominicam cenam manducare. Panem 'ui((e caelestem nemo 'ui re'uirat, nemo
'ui tribuat. 8i,il de Scri(turis, ni,il de salute a$itur animarum+ sed nu$ae, et risus,
et verba (ro*eruntur in ventum. #nter (randendum 'uantum *auces da(ibus, tantum
aures (ascuntur rumoribus, 'uibus totus intentus, modum nescias in edendo.

4llos s3 'ue viv3an la verdadera Re$la, d!ndole (rioridad a lo m!s noble. 4llos si
'ue (ose3an la m!-ima discreci/n, entre$!ndose a lo m!s im(ortante. 4llos s3 'ue
amaban la verdad, saci!ndose con tanta ansia en sus almas, (or cu"o amor ,ab3a
muerto Cristo. Pero nosotros, (ara decirlo con (alabras del A(/stol: SCuando nos
reunimos, no lo ,acemos (ara comer la cena del SeorS. 8i uno si'uiera (ide el (an
celestial, aun'ue tam(oco encontrar3a 'uien se lo 'uisiera dar. 8adie conversa
sobre las 4scrituras, ni se alude (ara nada a la salvaci/n del alma. 9odo se reduce a
c,istes " *rivolidades, risas " (alabras 'ue se lleva el viento. 6 sentados a la mesa
comemos como $lotones, mientras los c,istes aca(aran toda nuestra atenci/n " as3
nos olvidamos de la debida moderaci/n a la ,ora de comer.

Ca(3tulo 1K

% &

D4 CO>>4SSA9#O84

LOS 4UC4SOS 48 LA CO>#DA

#nterim autem *ercula *erculis a((onuntur, et (ro solis carnibus, a 'uibus
abstinetur, $randia (iscium cor(ora du(licantur. Cum'ue (rioribus *ueris satiatus, si
secundos atti$eris, videberis tibi necdum $ustasse (isces. 9anta 'ui((e accuratione
et arte co'uorum cuncta a((arantur, 'uatenus, 'uatuor aut 'uin'ue *erculis
devoratis, (rima non im(ediant novissima, nec satietas minuat a((etitum. Palatum
'ui((e, dum novellis seducitur condimentis, (aulatim dissuescere co$nita, et ad
succos e-traneos, veluti ad,uc ieiunum, avide renovatur in desideria. Venter
'uidem, dum nescit, oneratur+ sed varietas tollit *astidium. 2uia enim (uras, ut eas
natura creavit, e(ulas *astidimus, dum alia aliis multi*arie (ermiscentur, et s(retis
naturalibus, 'uos Deus indidit rebus, 'uibusdam adulterinis $ula (rovocatur
sa(oribus, transitur nimirum meta necessitatis, sed necdum delectatio su(eratur.

4n este ambiente se sirven (latos " m!s (latos. 6 a *alta de carne, de la 'ue
todav3a se $uarda abstinencia, se re(iten los m!s e-'uisitos (escados. Cuando "a
te ,as saciado de los (rimeros (latos, si (ruebas los si$uientes, creer3as 'ue no ,as
comido aun nin$?n (escado. Por'ue es tal el esmero " el arte con 'ue lo (re(aran
todo los cocineros, 'ue, devorados "a cuatro o cinco (latos, a?n (uedes con otros
m!s, " la saciedad no mata el a(etito. Seducido el (aladar (or nuevos,
condimentos, vas olvidando el sabor de lo anterior. 6 como si estuvieras en a"unas,
se e-cita de nuevo la voracidad con las salsas m!s e-traas. Claro 'ue, al )nal " sin
caer en la cuenta, va uno atiborr!ndose, aun'ue la variedad del men? alivie el
em(ala$o. 8ormalmente nos cansan los alimentos servidos al natural, tal como nos
los da la tierra. Pero combin!ndolos de mil maneras se les 'uita el sabor 'ue les dio
el Creador, se e-cita la $ula con sabores *alsi)cados " se sobre(asa e-cesivamente
la ra"a de lo necesario, e incluso la del deleite.

% 1

2uis enim dicere suEcit, 'uot modis, ut cetera taceam, sola ova versantur et
ve-antur, 'uanto studio evertuntur, subvertuntur, li'uantur, durantur, diminuuntur,
et nunc 'uidem *ri-a, nunc assa, nunc *arsa, nunc mi-tim, nunc sin$illatim
a((onuntur; Ut 'uid autem ,aec omnia, nisi ut soli *astidio consulatur; #(sa deinde
'ualitas rerum talis de*oris a((arere curatur, ut non minus as(ectus 'uam $ustus
delectetur, et cum iam stomac,us crebris ructibus re(letum se indicet, necdum
tamen, curiositas satiatur. Sed dum oculi coloribus, (alatum sa(oribus illiciuntur,
in*eli- stomac,us, cui nec colores lucent, nec sa(ores demulcent, dum omnia
susci(ere co$itur, o((ressus ma$is obruitur 'uam re)citur.

=6 'ui:n es ca(a0 de escribir, sin aludir a otros (latos, las m!s diversas maneras
de com(oner o, me5or, de descom(oner unos sim(les ,uevo; Con 'u: escr?(ulo se
baten " se revuelven, se (re(aran (ara tomarlos (asados (or a$ua, o se cuecen
(ara comerlos duros, se sal(ican en trocitos, o se *r3en, los meten al ,orno o los
rellenan, los (resentan solos o con $uarnici/n. =Para 'u: tanto esmero sino (ara
matar su monoton3a; 9am(oco descuidan su (resentaci/n en las *uentes, (ara 'ue
la vista (ueda deleitarse tambi:n como des(u:s lo ,ar! el (aladar. As3, (ara cuando
el est/ma$o comien0a a demostrar su saturaci/n, "a los o5os ,an 'uedado
satis*ec,os. Pero, a (esar de la vistosidad 'ue o*recen a las miradas " la seducci/n
con 'ue com(lacen al $usto, el (obre est/ma$o, 'ue no entiende de colores ni
saborea los man5ares, es condenado a recibir todo lo 'ue le ec,en, " en su o(resi/n
se siente no (recisamente satis*ec,o, sino como enterrado ba5o la comida.

Ca(3tulo 1&

% &

D4 PO9A9#O84

LA B4B#DA

#am vero de a'uae (otu 'uid dicam, 'uando ne ullo 'uidem (acto vinum
a'uatum admittitur; Omnes nimirum, e- 'uo monac,i sumus, in)rmos stomac,os
,abemus, et tam necessarium A(ostoli de utendo vino consilium merito non
ne$li$imus, modico tamen, 'uod ille (raemisit, nescio cur (raetermisso. 4t utinam
vel solo, cum etiam (urum est, contenti essemusA Pudet dicere, sed ma$is (udeat
actitari+ et, si (udet audiri, non (udeat emendari.

8o (uedo ni su$erir 'ue nos contentemos con beber a$ua, cuando ni si'uiera
so(ortamos beber el vino me0clado con a$ua. Por'ue todos sin e-ce(ci/n, en
cuanto nos ,icimos mon5es, (or lo visto comen0amos a (adecer del est/ma$o, a
5u0$ar (or nuestra )delidad en cum(lir el conse5o tan o(ortuno del A(/stol acerca
del vino. Pero no s: (or 'u: nos olvidamos del adverbio con 'ue mati0a su *rase:
Sm/diramenteS. 6 o5al! nos limit!ramos a beber el vino sin me0clarlo, (or selecto
'ue sea. Ver$Xen0a da decirlo+ (ero m!s boc,ornoso es ,acerlo 'ue decirlo. 6 si nos
sonro5a el escuc,arlo, aver$onc:monos tambi:n de no enmendarnos.

% 1

Videas uno in (randio ter vel 'uater semi(lenum calicem re(ortari, 'uatenus
diversis vinis ma$is odoratis 'uam (otatis, nec tam ,austis 'uam attactis, sa$aci
(robatione et celeri co$nitione unum tandem e (luribus, 'uod *ortius sit, eli$atur.
2uale est autem illud, 'uod nonnulla monasteria e- more observare dicuntur, in
ma$nis videlicet *estis vina delibuta melle, (i$mentorum res(ersa (ulveribus, in
conventu bibere; 8um'uid et ,oc )eri dicemus (ro(ter in)rmitatem stomac,i; 4$o
vero ad ni,il aliud valere video, nisi ut vel am(lius bibatur, vel delectabilius.

Cuando te sientes a la mesa, (odr!s observar c/mo un mon5e devuelve tres o
cuatro ta0as medio llenas, des(u:s de ,aber ol*ateado diversos vinos sin beberlos,
(ero (robados "a casi sin ro0arles los labios, como un consumado catador 'ue con
e-(erta ra(ide0 eli$e al )n el m!s *uerte " e-'uisito. Los d3as de solemnidad ,a
lle$ado a im(onerse en al$unos monasterios la costumbre de beber en el re*ectorio
vinos rociados de miel " es(olvoreados con es(ecias. =9ambi:n esto lo ,acen (or
debilidad del est/ma$o; Seamos sinceros+ se trata solamente de (oder beberlo en
abundancia " (aladearlo con ma"or deleite.

% 7

Sed cum venae vino *uerint in$ur$itatae, toto in ca(ite (al(itantes, sic sur$enti a
mensa 'uid aliud libet, nisi dormire; Si autem ad vi$ilias indi$estum sur$ere co$is,
non cantum, sed (lanctum (otius e-tor'uebis.

Cuando "a las venas se ,inc,an con tanto vino " el (ulso martillea en las sienes,
='u: (uede ,acer el 'ue se levanta de la mesa en esas condiciones sino ec,arse a
dormir; Pero lue$o no le obli$ues a 'ue se levante a vi$ilias, (or'ue no arrancar!s
de :l melod3a al$una, sino sus(iros.

Ca(3tulo 11

% &

Cum vero ad lectum devenero, re'uisitas incommodum (lan$o, non cra(ulae
(eccatum, sed 'uod manducare non 'ueo.

Vuelvo a la cama, " si me (re$untan 'u: me (asa, me 'ue5o de 'ue no me
encuentro bien " de 'ue no ten$o $anas de comer+ (ero so" inca(a0 de con*esar
'ue ,e bebido demasiado.

% 1

D4 .#S 2U#, #8<#R>#9A94 8O8 4UP4C9A9A, #8 DO>O #8<#R>ORU> PAUSAR4
CO8SU4V4RU89

LOS >O8B4S SA8OS 2U4 S4 #8S9ALA8 48 LA 48<4R>4R#A

Ridiculum vero est, si tamen verum est, 'uod relatum est mi,i a (luribus, 'ui
,oc se (ro certo scire dicebant: reticendum esse non arbitror. Aiunt enim incolumes
ac validos iuvenes conventum solere deserere, in domo se in)rmorum, 'ui in)rmi
non sunt, collocare, carnium esu, 'ui vi- ae$rotis dumta-at et omnino debilibus e-
Re$ulae discretione (ro virium re(aratione conceditur, non 'uidem cor(oris
intirmantis ruinas re)cere (ro incommodo, sed carnis lu-uriantis curam (er)cere in
desiderio. Ro$o 'uae est ,aec securitas, inter *rendentium undi'ue ,ostium
*ul$urantes ,astas et circumvolantia s(icula, tam'uam )nito iam bello et
trium(,ato adversario, (roicere arma, et aut (randiis incubare lon$ioribus, aut
nudum molli volutari in lectulo; 2uid ,oc i$naviae est, boni milites; Sociis in
san$uine et caede versantibus, vos aut cibos dili$itis delicatos, aut somnos ca(itis
matutinos; Aliis, in'uam, nocte et die cura (ervi$ili *estinantibus redimere tem(us,
'uoniam dies mali sunt, vos e contrario et lon$as noctes dormitando consumitis, et
dies *abulando ducitis otiosos;

>!s rid3culo todav3a resulta lo 'ue muc,os me ,an contado d!ndolo (or cierto+
(or eso no me (arece 5usto de5arlo (asar (or alto. Ase$uran, e*ectivamente, 'ue
mon5es a?n 5/venes, sanos " robustos, abandonan la vida de comunidad (ara
instalarse en la en*ermer3a sin estar en*ermos. As3 (ueden comer carne
,abitualmente, cosa 'ue la sobriedad de nuestra Re$la se lo (ermite solamente " a
duras (enas a los en*ermos " verdaderamente d:biles, (ara 'ue se re(on$an. 4llos
no+ no es 'ue necesiten re(arar los ac,a'ues de un or$anismo 'ue "a est!
arruin!ndose+ s/lo desean satis*acer sus ansias de comer carne. 6o me (re$unto,
='u: se$uridad (uede tener el 'ue abandona las armas, como si "a ,ubiese
acabada la $uerra con el triun*o sobre el enemi$o, cuando en (leno combate
deslumbra el *ul$or de las lan0as " vuelan en todas direcciones las Cec,as del
contrario; =Con 'u: $arant3a (ueden contar los 'ue se (asan las ,oras muertas
comiendo " revolc!ndose desnudos sobre mullidos lec,os; @2u: valientes sois,
cobardesA >ientras vuestros com(aeros, cubiertos de san$re, (elean con la
muerte, vosotros a comer los m!s e-'uisitos man5ares " a dormir ,asta media
maana. Los dem!s, no+ 'ue velen d3a " noc,e sin descanso estru5ando ,asta el
l3mite su tiem(o, (or'ue corren d3as malos. Pero vosotros os (as!is toda la noc,e
durmiendo a (lacer " de5!is 'ue corran las ,oras del d3a c,arlando " sin dar $ol(e.

% 7

An dicitis: Pa-, et non est (a-; Cur vel non verecundamini ad e-(robrationem
a(ostolicae indi$nationis; 8ondum enim, ait, restitistis us'ue ad san$uinem. #mmo
iam ad eiusdem terribilis valde comminationis tonitruum cur non e-(er$iscimini;
Cum di-erint, in'uit: Pa- et securitas, tunc re(entinus eis su(erveniet interitus, sicut
dolor in utero ,abentis, et non eOu$ient. Delicata nimis medicina est, (rius alli$ari
'uam vulnerari, membrum non (ercussum (lan$ere, et necdum susce(to ictu
admovere manum, *overe un$uento ubi non doles, em(lastrum ad,ibere ubi
caesura non est.

4ncima dir:is 'ue ,a" (a0 cuando no ,a" (a0. =C/mo no os mor3s de ver$Xen0a,
al escuc,ar la indi$nada re(rensi/n 'ue os lan0a el A(/stol; 9odav3a no ,ab:is
luc,ado ,asta derramar san$re. =8o os asusta este es(antoso trueno con 'ue os
amena0a; Cuando est!n diciendo 'ue ,a" (a0 " se$uridad, entonces les caer!
encima de im(roviso el e-terminio, como los dolores a una mu5er encinta, " no
(odr!n esca(ar. 4s una medicina demasiado melindrosa vendarse antes de ser
,erido, 'ue5arse de las lla$as 'ue a?n no ,an a(arecido, (arar el $ol(e 'ue a?n no
nos ,an dado, (oner (omadas donde no nos duele, a(licar em(lastos donde no ,a"
,erida.

Ca(3tulo 17

% &

Ad discernendum deinde inter sanos et male ,abentes, baculos in manibus
$estare iubentur ae$rotantes, (lane necessarios, ut 'uam (allor in vultu macies'ue
non indicat, baculus sustentans mentiatur invaletudinem. Ridendas an lu$endas
di-erim ,uiuscemodi ine(tias; Sic >acarius vi-it; Sic Basilius docuit; Sic Antonius
instituit; Sic Patres in Ae$"(to conversati sunt. Sic deni'ue sancti Odo, >aiolus,
Odilo, .u$o, 'uos se sui uti'ue Ordinis (rinci(es et (raece(tores ,abere $loriantur,
aut tenuerunt, aut teneri censuerunt; Sed ,i omnes si sancti, immo 'uia sancti
*uerunt, a sancto A(ostolo non dissenserunt, 'ui nimirum ita lo'uitur: .abentes
victum et vestitum, ,is contenti sumus. 8obis autem est (ro victu satietas, nec
vestitum a((etimus, sed ornatum.

6 (ara colmo, con el )n de distin$uir a los santos de los en*ermos, ,an de llevar
unos bastones 'ue no los necesitan, sino como seal de una en*ermedad
ine-istente, "a 'ue carecen de esos s3ntomas comunes 'ue son la del$ade0 del
cuer(o o la (alide0 del rostro. =2u: (odremos ,acer; =Re3rnos u llorar (or tanta
insensate0; =<ue as3 como vivi/ >acario; =4s esto lo 'ue nos ense/ Basilio; =<ue
esto lo 'ue institu"/ Antonio; =Ser3a :sa la vida 'ue llevaron nuestros Padres en
4$i(to; 6 los santos Od/n, >a"olo, Odil/n " .u$o, de 'uienes ellos se u*anan (or
considerarlos como insi$nes maestros su"os " de su orden, =vivieron as3 o
establecieron al$o seme5ante; 8in$uno de ellos, si *ueron santos o, me5or, (or'ue lo
*ueran, (udo disentir del A(/stol cuando nos dice: S9eniendo 'u: comer " con 'u:
vestirnos, (odemos estar contentosS. >as (ara nosotros, comer es ,artarnos, "
vestirnos es andar siem(re ele$ant3simos.

Ca(3tulo 1D

% &

D4 V4S9#9U SUP4R<LUO V4L SUP4RBO

4L V4S9#DO LUBOSO O ARROGA894

2uaeritur ad induendum, non 'uod utilius, sed 'uod subtilius invenitur+ non
'uod re(ellat *ri$us, sed 'uod su(erbire, com(ellat+ non deni'ue, iu-ta Re$ulam,
'uod vilius com(arari (otest, sed 'uod venustius, immo vanius ostentari. .eu me
miserum 'ualemcum'ue monac,umA Cur ad,uc vivo videre ad id devenisse
Ordinem nostrum, Ordinem scilicet 'ui (rimus *uit in 4cclesia, immo a 'uo coe(it
4cclesia, 'uo nullus in terra similior an$elicis ordinibus, nullus vicinior ei 'uae in
caelis est #erusalem mater nostra, sive ob decorem castitatis, sive (ro(ter caritatis
ardorem, cuius A(ostoli institutores, cuius ,i, 'uos Paulus tam sae(e sanctos
a((ellat, inc,oatores e-stiterunt; 4t 'uidem inter illos cum ni,i 'uod suum esset
'uis(iam retinuisset, dividebatur, ut scri(tum est, sin$ulis (rout cui'ue o(us erat,
non i$itur 'uod 'uis'ue (ueriliter $estire (oterat. Sane ubi tantum 'uod o(us erat
acci(iebatur, ibi (rocul dubio ni,il otiosum admittebatur, 'uanto ma$is ni,il
curiosum, 'uanto ma$is ni,il su(erbum.

Otros se a*anan (or vestirse no con lo m!s com?n, sino con lo m!s rebuscado.
6 no (ara abri$arse me5or, sino (or (ura ostentaci/n. 8o se si$ue el criterio de la
Re$la com(rando lo m!s barato, sino lo 'ue se (ueda llevar con m!s lu5o "
a*ectaci/n. @2u: des$racia, (uede (ensar cual'uiera 'ue se ten$a (or mon5e, tener
'ue vivir el es(ect!culo 'ue ,a lle$ado a dar nuestra OrdenA Una Orden 'ue *ue la
(rimera en toda la #$lesia. Con ella (recisamente naci/ la #$lesia. 8o ,ab3a en la
tierra otra como ella, tan (arecida a los coros an$:licos. 8in$una m!s (r/-ima a la
Berusal:n celestial, nuestra >adre, (or la nitide0 se su (ure0a " (or el *ue$o de su
amor, (ues sus *undadores *ueron los A(/stoles " a sus iniciadores les llama santos
muc,as veces el a(/stol Pablo. 8adie en a'uella comunidad $uardaba (ara s3 lo 'ue
era su"o+ todo lo distribu3an se$?n lo 'ue necesitaba cada uno, " no (ara satis*acer
sus (ueriles ca(ric,os. Como nadie recib3a m!s 'ue lo necesario, no ten3an ni
si'uiera ocasi/n de (oseer nada su(erCuo o es(ecial, " menos aun nada
sin$ularmente llamativo.

% 1

2uod o(us, in'uit, erat: ,oc est, 'uantum ad indumenta, 'uod et nuditatem
te$eret, et *ri$us re(elleret. Putasne ibi cui'uam $alabrunum aut isembrunum
'uaerebatur ad induendum, cui'uam mula ducentorum solidorum (arabatur ad
e'uitandum ; Putasne, in'uam, cuius(iam ibi lectulum o(ertorium cattinum aut
discolor barricanus o(eriebat, ubi sin$ulis dividebatur tantum (rout cui'ue o(us
erat; 8on illic arbitror valde curatum *uisse de (retio, de colore, de cultu
vestimentorum, ubi tam inde*essum inerat studium in concordia morum, animorum
co,aerent+a (ro*ectu'ue virtutum: >ultitudinis, in'uit, credentium erat cor unum,
et anima una.

A(licando la *rase se$?n lo 'ue necesitaba cada uno a las (rendas de vestir,
si$ni)ca 'ue eran las im(rescindibles (ara cubrirse " abri$arse. =O (iensas 'ue
(ara vestirse com(raban telas de seda " (ara ir a caballo montaban mulas de
doscientos sueldos de oro; =Crees 'ue cubr3an sus lec,os con (ieles de animales
raros o con edredones de variados colores; 8o. Bustamente se le daba a cada uno lo
necesario. 8o (odr3an (reocu(arse demasiado del (recio, de la calidad o del color
de la ro(a si (usieran toda su alma en la mutua concordia, en su unidad es(iritual "
en el cultivo de la virtud. 4n el $ru(o de los cre"entes todos (ensaban " sent3an lo
mismo.

Ca(3tulo 1F

% &

Ubi nunc illud unanimitatis e-ercitium; <usi sumus e-terius et, de re$no Dei,
'uod intra nos est, relictis veris ac (erennibus bonis, *oris 'uaerimus vanam
consolationem de vanitatibus et insaniis *alsis, ac iam reli$ionis anti'uae non solum
virtutem amisimus, sed nec s(eciem retinemus. 4cce enim i(se ,abitus noster,
'uod et dolens dico, 'ui ,umilitatis esse solebat insi$ne, a monac,is nostri tem(oris
in si$num $estatur su(erbiae. Vi- iam in nostris (rovinciis invenimus, 'uo vestiri
di$nemur. >iles et monac,us e- eodem (anno (artiuntur sibi cucullam et
c,lam"dem. 2uivis de saeculo, 'uantumlibet ,onoratus, etiam si Re-, etiam si
#m(erator ille *uerit, non tamen nostra ,orrebit indumenta, si suo sibi modo
(rae(arata *uerint et a(tata.

6 ,o", =d/nde encontramos a'uella unanimidad " concordia; Dis(ersos en lo
e-terior " desviados de los bienes aut:nticos " eternos del reino, 'ue est! dentro de
nosotros, buscamos *uera la com(ensaci/n vac3a de las vanidades " *alsas locuras,
,asta lle$ar a (erder lo m!s $enuino de la (rimitiva reli$i/n " sus mismos si$nos
e-ternos. Por'ue incluso el ,!bito N" lo di$o con dolorN, 'ue era una (renda clar3sima
de ,umildad, es a,ora en nuestros mon5es un testimonio de arro$ancia. Por eso
di*3cilmente (odremos encontrar en nuestra re$i/n te5idos como (ara (oder
vestirnos nosotros. >on5es " soldados, indistimamente, llevan su co$ulla o su
cl!mide de la misma calidad. 6 cual'uier se$lar, (or mu" distin$uida 'ue sea su
(osici/n, aun'ue sea el re" o el mismo em(erador, ace(taria nuestra ro(a (ar su
us/ sim(lemente arre$l!ndola " ada(t!ndola a su estado de vida.

Ca(3tulo 1G

% &

Ceterum in ,abitu, in'uis non est reli$io, sed in corde. Bene. At tu 'uando
cucullam em(turus lustras urbes, *ora circuis, (ercurris nundinas, domos scrutaris
ne$otiatorum, cunctam evertis sin$ulorum su(ellectilem, in$entes e-(licas cumulos
(annorum, attrectas di$itis, admoves oculis, solis o((onis radio, 'uid'uid $rossum,
'uid'uid (allidum occurrerit, res(uis+ si 'uid autem sui (uritate ac nitore (lacuerit,
illud mo- 'uantolibet (retio sata$is tibi retinere: ro$o te, e- corde *acis ,oc, an
sim(liciter; Cum deni'ue contra Re$ulam, non 'uod vilius occurrerit, sed
studiosissime 'uaeris 'uod, 'uia rarius invenitur, (retiosius emitur, i$norans *acis
,oc, an e- industria; 4- cordis t,esauro sine dubio (rocedit 'uid'uid *oris a((aret
vitiorum. Vanum cor vanitatis notam in$erit cor(ori, et e-terior su(erCuitas
interioris vanitatis indicium est. >ollia indumenta animi mollitiem indicant. 8on
tanto curaretur cor(oris cultus, nisi (rius ne$lecta *uisset mens inculta virtutibus.

>e dir:is 'ue la reli$i/n no de(ende del alma, (or'ue radica en el cora0/n. De
acuerdo. Pero t? vas de ciudad en ciudad a com(rar tela (ara las co$ullas " recorres
los mercados, te metes (or las *eria, miras en todos los (uestos, revisas todas sus
e-istencias, obli$as a 'ue te muestren todas las (ie0as, las tocas con los dedos, las
miras a la lu0 del sol " vas rec,a0ando una tras otra, o (or'ue son demasiado
$ruesas o (or'ue no te $usta el color+ ,asta 'ue al )n encuentras la 'ue te a$rada
(or la calidad de su te5ido " (or el mati0 de su tinte+ " te 'uedas con ella sin 'ue te
asuste su (recio, (or e-a$erado 'ue sea. Dime. =.aces esto con toda sencille0 o
(or'ue a,3 est! todo tu cora0/n; Cuando, contra lo 'ue dice la Re$la, no te limitas a
com(rar lo m!s barato, " rebuscas a*anosamente ,asta dar con lo me5or,
com(rando lo m!s caro, =c/mo lo ,aces: sin advertirlo o con deliberada intenci/n;
Por'ue sabemos mu" bien 'ue todos nuestros vicios salen al e-terior de lo 'ue se
almacena en el cora0/n. Un cora0/n vanidoso de5a en el (orte e-terior la marca de
su vanidad. La a*ectaci/n e-terior es un indicio de la vanidad interior. Las ro(as
re)nadas indican molicie de es(3ritu. 8o se (reocu(ar3a tanto de en$alanar su
cuer(o 'uien antes no ,ubiera descuidado cultivar su es(3ritu con las virtudes.

Ca(3tulo 1H

% &

D4 #8CUR#A PRA4LA9ORU>

LA #8.#B#C#O8 D4 LOS ABAD4S

>iror autem, cum Re$ula dicat ad ma$istrum res(icere 'uid'uid a disci(ulis
delin'uitur, et Dominus (er Pro(,etam san$uinem in (eccato morientium de manu
(astorum re'uirendum esse minetur, 'uomodo abbates nostri talia )eri (atiantur,
nisi *orte, si audeam dicere, nemo )denter re(re,endit, in 'uo se esse
irre(re,ensibilem non cun)dit. Si'uidem ,umanitatis est omnium, in 'uo sibi
'uis'ue indul$et, aliis non ve,ementer irasci. Dicam, dicam+ (raesum(tuosus dicar,
sed verum dicam. 2uomodo lu- mundi obtenebrata est; 2uomodo sal terrae
in*atuatum est; 2uorum nobis vita via vitae debuit esse, dum e-em(lum in suis
actibus ostendunt su(erbiae, caeci *acti sunt duces caecorum.

La Re$la dice 'ue el maestro se ,ace res(onsable de todos los delitos de sus
disc3(ulos, " el Seor amena0a (or su (ro*eta a los (astores con (edirles cuenta de
la san$re de los 'ue mueren en (ecado. Por eso me asombra ver 'ue nuestros
abades consientan tantas cosas. Pero es 'ue, (or otra (arte, " lo di$o con toda
*ran'ue0a, ='ui:n (uede tener cora5e (ara re(render a otros cuando tam(oco :l se
ve irre(roc,able; 4*ectivamente, com(rendo 'ue es mu" ,umano no en*rentarse a
los dem!s (or cosas en las 'ue uno condesciende consi$o mismo. Pero lo vo" a
decir, s3+ me (arece mu" duro, mas debo decir la verdad. =Ser! (osible 'ue la lu0
del mundo se ,a"a ,ec,o tiniebla; =C/mo es 'ue la sal se ,a vuelto sosa; Los 'ue
con su vida debieran ,aber sido sendero ,acia la vida, ,an (asado a ser cie$os 'ue
$u3an a otros cie$os (or el e5em(lo de soberbia 'ue brindan con sus obras.

% 1

D4 <AS9U 42U#9A8D#

LA SU89UOS#DAD D4 LAS CABALGADURAS

2uod enim, ut cetera taceam, s(ecimen ,umilitatis est cum tanta (om(a et
e'uitatu incedere, tantis ,ominum crinitorum sti(ari obse'uiis, 'uatenus duobus
e(isco(is unius abbatis suEciat multitudo;

Vo" a callar muc,as cosas. Pero ='u: e5em(lo de ,umildad nos (ueden dar ellos
cuando via5an ,aciendo ese alarde de s:'uitos ma5estuosos " de nutrida caballer3a,
acom(aados " servidos (or tantos criados de acicaladas (elucas, ,asta el $rado
de 'ue el acom(aamiento de un solo abad (odr3a mu" bien ser su)ciente (ara dos
obis(os;

% 7

>entior, si non vidi abbatem se-a$inta e'uos, et eo am(lius, in suo ducere
comitatu. Dicas, si videas transeuntes, non (atres esse monasteriorum, sed
dominos castellorum, non rectores animarum, sed (rinci(es (rovinciarum. 9um
deinde $estari iubentur ma((ulae, sc"(,i, bacini, candelabra, et manticae
suOarcinatae, non stramentis, sed ornamentis lectulorum. Vi- deni'ue 'uatuor
leucis a sua 'uis(iam domo recedit, nisi cum tota su(ellectili sua, tam'uam sit vel
iturus ad e-ercitum, vel transiturus (er desertum, ubi non valeant inveniri
necessaria. Annon (osset eodem vasculo et a'ua manibus ver$i, et vinum bibi;
Annon (osset ardens lucere lucerna, nisi in tuo 'uod (ortas candelabro, et ,oc
aureo vel ar$enteo; Annon (osset dormiri, nisi su(er varium stratum aut sub
(ere$rino coo(ertorio; Annon unus ali'uis minister (osset et iumentum li$are, et ad
mensam servire, et lectulum (rae(arare; 8unc er$o tantae multitudini $arsionum
ac iumentorum, cur, vel ad solacium mali, nobiscum necessaria non *erimus,
'uatenus ,os(ites non $ravemus;

>iento si no vi con mis (ro(ios o5os a un abad 'ue llevaba en su comitiva m!s de
sesenta caballos. Dir3as, al verlos (asar, 'ue no son (adres de un monasterio, sino
seores de un castillo+ 'ue no (arecen maestros es(irituales, sino dueos de
(rovincias enteras. Ordenan llevar consi$o manteles, vasos, (latos, candelabros "
maletas 'ue revientan, no (or'ue va"an llenas de sim(les colc,as, sino de lu5osos
adornos (ara sus lec,os. Son inca(aces de ale5arse a(enas cuatro le$uas de sus
casas sin movili0ar todo su e'ui(a5e+ como si se (usiera en marc,a un e5:rcito o
tuvieran 'ue atravesar un desierto en el 'ue no iban a encontrar ni lo m!s
indis(ensable. =4s 'ue no (ueden usar el mismo vaso (ara beber el vino " (ara
ec,ar a$ua en sus manos; =4s 'ue no vas a (e$ar o5o si no te acuestas sobre varios
colc,ones " no te cubres con los cobertores m!s ca(ric,osos; =4s 'ue no (uede
servirte un mismo criado (ara atar el caballo, servir la mesa " (re(arar las camas;
=Por 'u: no llevamos con nosotros todo lo necesario (ara esa caterva de criados "
caballos; As3 aliviar3amos al menos la sobrecar$a de tanta molestia (ara nuestras
,os(eder3as.

Ca(3tulo 1I

% &

D4 P#C9UR#S 49 SCULP9UR#S, AURO 49 ARG489O #8 >O8AS94R##S

CUADROS 6 4SCUL9URAS. 4L ORO 6 LA PLA9A 48 8U4S9ROS >O8AS94R#OS

Sed ,aec (arva sunt+ veniam ad maiora, sed ideo visa minora, 'uia usitatiora.
Omitto oratoriorum immensas altitudines, immoderatas lon$itudines, su(ervacuas
latitudines, sum(tuosas de(olitiones, curiosas de(ictiones, 'uae dum in se
orantium retor'uent as(ectum, im(ediunt et aOectum,

4sto no es nada. Va"amos a cosas m!s $raves, (ero 'ue (asan inadvertidas (or
lo *recuentes 'ue son. 8o me re)ero a las moles inmensas de los oratorios, a su
desmesurada lar$ura e innecesaria anc,ura, ni a la suntuosidad de sus
(ulimentadas ornamentaciones " de sus ori$inales (inturas, 'ue atraen la atenci/n
de los 'ue all3 van a orar, (ero 'uitan ,asta la devoci/n.

% 1

et mi,i 'uodammodo re(raesentant anti'uum ritum #udaeorum. Sed esto, )ant
,aec ad ,onorem Dei. #llud autem interro$o monac,us monac,os, 'uod in $entilibus
$entilis ar$uebat: Dicite, ait ille, (onti)ces, in sancto 'uid *acit aurum; 4$o autem
dico: Dicite (au(eres, Nnon enim attendo versum, sed sensumN, SdiciteS, in'uam,
S(au(eres, si tamen (au(eres, in sancto 'uid *acit aurumS; 4t 'uidem alia causa est
e(isco(orum, alia monac,orum. Scimus nam'ue 'uod illi, sa(ientibus et
insi(ientibus debitores cum sint, carnalis (o(uli devotionem, 'uia s(iritualibus non
(ossunt, cor(oralibus e-citant ornamentis.

A m3 me ,acen evocar el anti$uo ritual 5udaico. Claro 'ue todo esto es (ara la
$loria de Dios. @8o *altaba m!sA Pero "o, mon5e, (re$unto a los dem!s mon5es
a'uello 'ue un (a$ano (re$untaba a otros (a$anos: Decidme, (ont3)ces, 'u: ,ace
el oro en el santuario. Pero lo (lanteo de otra manera, (or'ue no me )5o en la letra
del verso, sino en su es(3ritu: Decidme, (obres, si es 'ue lo sois, ='u: ,ace el oro
en el santuario; Por'ue una es la misi/n de los obis(os " otra la de los mon5es.
4llos se deben (or i$ual a los sabios " a los i$norantes, " tienen 'ue estimular la
devoci/n e-terior del (ueblo mediante la decoraci/n art3stica, (or'ue no les bastan
los recursos es(irituales.

% 7

8os vero 'ui iam de (o(ulo e-ivimus, 'ui mundi 'uae'ue (retiosa ac s(eciosa
(ro C,risto reli'uimus, 'ui omnia (ulc,re lucentia, canore mulcentia, suave olentia,
dulce sa(ientia, tactu (lacentia, cuncta deni'ue oblectamenta cor(orea arbitrati
sumus ut stercora, ut C,ristum lucri*aciamus,

Pero nosotros, los 'ue "a ,emos salido del (ueblo, los 'ue ,emos de5ado (or
Cristo las ri'ue0as " los tesoros del mundo con tal de $anar a Cristo, lo tenemos
todo (or basura. 9odo lo 'ue atrae (or su belle0a, lo 'ue a$rada (or su sonoridad, lo
'ue embria$a con su (er*ume, lo 'ue ,ala$a (or su sabor, lo 'ue deleita en su
tacto. 4n )n, todo lo 'ue satis*ace a la com(lacencia cor(oral.

% D

'uorum, 'uaeso, in ,is devotionem e-citare intendimus; 2uem, in'uam, e-
,is *ructum re'uirimus:stultorum admirationem, an sim(licium oblationem; An
'uoniam commi-ti sumus inter entes, *orte didicimus o(era eorum, et servimus
ad,uc scul(tilibus eorum;. 4t ut a(erte lo'uar, an ,oc totum *acit avaritia, 'uae est
idolorum servitus, et non re'uirimus *ructum, sed datum; Si 'uaeris: S2uomodoS;
S>iroS, in'uam, SmodoS. 9ali 'uadam arte s(ar$itur aes, ut multi(licetur. 4-(enditur
ut au$eatur, et eOusio co(iam (arit. #(so 'ui((e visu sum(tuosarum, sed
mirandarum vanitatum, accenduntur ,omines ma$is ad oOerendum 'uam ad
orandum. Sic o(es o(ibus ,auriuntur, sic (ecunia (ecuniam tra,it, 'uia nescio 'uo
(acto, ubi am(lius divitiarum cernitur, ibi oOertur libentius. Auro tectis reli'uiis
si$nantur oculi, et loculi a(eriuntur. Ostenditur (ulc,errima *orma Sancti vel
Sanctae alicuius, et eo creditur sanctior, 'uo coloratior. Currunt ,omines ad
osculandum, invitantur ad donandum, et ma$is mirantur (ulc,ra, 'uam venerantur
sacra. Ponuntur de,inc in ecclesia $emmatae, non coronae, sed rotae,
circumsae(tae lam(adibus, sed non minus *ul$entes insertis la(idibus. Cernimus et
(ro candelabris arbores 'uasdam erectas, multo aeris (ondere, miro arti)cis o(ere
*abricatas, nec ma$is coruscantes su(er(ositis lucernis, 'uam suis $emmis.

=6 (odemos (retender a,ora 'ue estas cosas e-citen nuestra devoci/n; =2u:
)nalidad (erse$uir3amos con ello; =2ue 'ueden (asmados los necios o 'ue nos
de5en sus o*rendas los in$enuos; 2ui0! sea 'ue vivimos a?n como los (a$anos "
,emos asimilado su conducta rindi:ndonos ante sus 3dolos. O ,ablando "a con toda
sinceridad " sin miedo, =no nacer! todo esto de nuestra codicia, 'ue es una
idolatr3a; Por'ue no buscamos el bien 'ue (odamos ,acer, sino los donativos 'ue
van a enri'uecernos. Si me (re$untas, =de 'u: manera; 9e res(onder3a: de una
manera ori$inal3sima. .a" un ,abilidoso arte 'ue consiste en sembrar dinero (ara
'ue se multi(li'ue. Se invierte (ara 'ue (rodu0ca. Derroc,arlo e'uivale a
enri'uecerse. Por'ue la sim(le contem(laci/n de tanta suntuosidad, 'ue se reduce
sim(lemente a maravillosas vanidades, mueve a los ,ombres a o*recer donaciones
m!s 'ue a orar. De este modo, las ri'ue0as $eneran ri'ue0as. 4l dinero atrae al
dinero, (ues no s: (or 'u: secreto, donde m!s ri'ue0as se ostentan, m!s
$ustosamente se o*recen las limosnas. 2uedan cubiertas de oro las reli'uias "
desl?mbranse los o5os, (ero se abren los bolsillos. Se e-,iben (reciosas im!$enes
de un santo o de una santa, " creen los )eles 'ue es m!s (oderoso cuanto m!s
sobrecar$ado est: de (olicrom3a. Se a$ol(an los ,ombres (ara besarlo, les invitan a
de(ositar su o*renda, se 'uedan (asmados (or el arte, (ero salen sin admirar su
santidad. 8o cuel$an de las (aredes sim(les coronas, sino $randes ruedas cua5adas
de (edrer3as, rodeadas de l!m(aras rutilantes (or su lu0 " (or sus ricas (iedras
en$ar0adas. 6 (odemos contem(lar tambi:n verdaderos !rboles de bronce, 'ue se
levantan en *orma de inmensos candelabros, traba5ados en delicados )li$ranas,
re*ul$entes (or sus numerosos cirios " (iedras (reciosas.

% F

2uid, (utas, in ,is omnibus 'uaeritur; Paenitentium com(unctio, an intuentium
admiratio; O vanitas vanitatum e, sed non vanior 'uam insaniorA <ul$et ecclesia
(arietibus, et in (au(eribus e$et. Suos la(ides induit auro, et suos )lios nudos
deserit. De sum(tibus e$enorum servitur oculis divitum. #nveniunt curiosi 'uo
delectentur, et non inveniunt miseri 'uo sustententur. Ut 'uid saltem Sanctorum
ima$ines non reveremur, 'uibus uti'ue i(sum, 'uod (edibus conculcatur, scatet
(avimentum; Sae(e s(uitur in ore An$eli, sae(e alicuius Sanctorum *acies calcibus
tunditur transeuntium. 4t si non sacris ima$inibus, cur vel non (arcitur (ulc,ris
coloribus; Cur decoras 'uod mo- *oedandum est; Cur de(in$is 'uod necesse est
conculcari; 2uid ibi valent venustae *ormae, ubi (ulvere maculantur assiduo;
Deni'ue 'uid ,aec ad (au(eres, ad monac,os, ad s(irituales viros;

=2u: buscan con todo esto; =La com(unci/n de los convertidos o la admiraci/n
de los visitantes; Vanidad de vanidades. =Vanidad o insensate0; Arde de lu0 la
i$lesia en sus (aredes " a$oni0a de miseria en sus (obres. Recubre de oro sus
(iedras " de5a desnudos a sus ,i5os. Con lo 'ue (ertenece a los (obres, se recrea a
los ricos. 4ncuentran d/nde com(lacerse los curiosos " no tienen con 'u:
alimentarse los necesitados. 6 encima, ni si'uiera res(etamos las im!$enes de los
santos 'ue (ululan ,asta (or el (avimento 'ue (isan nuestros (ies. >!s de una ve0
se escu(e en la boca de un !n$el o se sacude el cal0ado sobre el rostro de un santo.
Si es 'ue lle$amos a no (oder (rescindir de im!$enes en el suelo, =(or 'u: se ,an
de (intar con tanto esmero; 4s embellecer lo 'ue en se$uida se va a estro(ear. 4s
(intar lo 'ue se va a (isar. =Para 'u: tanta ima$en (rimorosa em(olv!ndose
continuamente; =De 'u: le sirve esto a los (obres, a los mon5es " a los ,ombres
es(irituales;

% G

8isi *orte et ,ic adversus memoratum iam Poetae versiculum (ro(,eticus ille
res(ondeatur: Domine, dile-it decorem domus tuae et locum ,abitationis $loriae
tuae. Assentio: (atiamur et ,aec )eri in ecclesia, 'uia etsi no-ia sunt vanis et
avaris, non tamen sim(licibus et devotis.

A no ser 'ue res(ondamos a a'uella (re$unta del (oeta con las (alabras del
salmo: SSeor, "o amo la belle0a de tu casa, el lu$ar donde reside tu $loriaS. 4n ese
caso lo tolerar3a, (ues aun'ue son nocivas las ri'ue0as (ara los su(er)ciales " los
avaros, no lo son (ara los ,ombres sencillos " devotos.

Ca(3tulo 1J

% &

Ceterum in claustris, coram le$entibus *ratribus, 'uid *acit illa ridicula
monstruositas, mira 'uaedam de*ormis *ormositas ac *ormosa de*ormitas; 2uid ibi
immundae simiae; 2uid <eri leones; 2uid monstruosi centauri; 2uid semi,omines;
2uid maculosae ti$rides; 2uid milites (u$nantes; 2uid venatores tubicinantes;
Videas sub uno ca(ite multa cor(ora, et rursus in uno cor(ore ca(ita multa. Cernitur
,inc in 'uadru(ede cauda ser(entis, illinc in (isce ca(ut 'uadru(edis, #bi bestia
(rae*ert e'uum, ca(ram tra,ens retro dimidiam+ ,ic cornutum animal e'uum $estat
(osterius. 9am multa deni'ue, tam'ue mira diversarum *ormarum a((aret ubi'ue
varietas, ut ma$is le$ere libeat in marmoribus, 'uam in codicibus, totum'ue diem
occu(are sin$ula ista mirando, 'uam in le$e Dei meditando. Pro, DeoA si non (udet
ine(tiarum, cur vel non (i$et e-(ensarum;

Pero en los ca(iteles de los claustros, donde los ,ermanos ,acen su lectura, ='u:
ra0/n de ser tienen tantos monstruos rid3culos, tanta belle0a de*orme " tanta
de*ormidad art3stica; 4sos monos inmundos, esos )eros leones, esos ,orribles
centauros, esas re(resentaciones " car!tulas con cuer(os de animal " caras de
,ombres, esos ti$res con (intas, esos soldados combatiendo, esos ca0adores con
bocinas... Podr!s tambi:n encontrar muc,os cuer(os ,umanos col$ados de una sola
cabe0a, " un solo tronco (ara varias cabe0as. A'u3 un cuadr?(edo con cola de
ser(iente, all3 un (e0 con cabe0a de cuadr?(edo, o una bestia con delanteros de
caballo " sus cuartos traseros de cabra montara0. O a'uel otro bic,o con cuernos
en la cabe0a " *orma de caballo en la otra mitad de su cuer(o. Por todas (artes
a(arece tan $rande " (rodi$iosa variedad de los m!s diversos ca(ric,os, 'ue a los
mon5es m!s les a$rada leer en los m!rmoles 'ue en los c/dices, " (asarse todo el
d3a admirando tanto detalle sin meditar en la le" de Dios. @A" Dios m3oA 6a 'ue nos
,acemos insensibles a tanta necedad, =c/mo no nos duele tanto derroc,e;

Ca(3tulo 7K

% &

>ulta 'uidem et alia su$$erebat addenda lar$a materia+ sed avellit me et
(ro(ria satis an-ia occu(atio, et tua, *rater O$ere, nimis *estina discessio, 'ui
videlicet nec morari diutius ac'uiescis, nec abire tamen vis abs'ue recenti
o(usculo, <acio ita'ue 'uod vis: et te dimitto, et sermonem brevio, (raesertim 'uia
utiliora sunt (auca in (ace, 'uam multa cum scandalo. 4t utinam ,aec (auca
scri(serim sine scandaloA 4nimvero vitia car(ens, scio me oOendere vitiosos. Potest
tamen )eri, volente Deo, ali'uibus 'uos me timeo e-as(erasse, (otius (laciturum
esse, sed si desinant esse vitiosi+

Un tema tan com(le5o como :ste me da (ie (ara entenderme muc,o m!s. Pero
me a(remian mis (ro(ias ocu(aciones, bastante absorbentes, " tu (risa (ara
marc,arte, 'uerido O$erio, (ues no est!s dis(uesto a demorarte m!s ni 'uieres irte
sin este nuevo o(?sculo. Por eso vo" a satis*acer tu doble deseo. 9e de5o (artir "
resumo lo 'ue a?n me *alta. Por otra (arte, es me5or decir (oco con (a0 'ue muc,o
con esc!ndalo. 6 o5al! 'ue ese (oco lo ,a"a escrito sin escandali0ar a nadie. Pues
s: mu" bien 'ue *usti$ando vicios se o*ende a sus autores. Aun'ue tambi:n (odr3a
suceder, con el 'uerer de Dios, 'ue al$unos a 'uienes "o temo e-as(erar, 'ui0! lo
lean a $usto, si es 'ue se corri$en de sus vicios.

% 1

si videlicet et districtiores desinant esse detractores, et remissiores am(utent
su(erCuitates+ si sic 'uis'ue bonum teneat 'uod tenet, ut alium aliud renentem non
iudicet+ si 'ui acce(it iam esse bonus, non invideat melioribus, et 'ui sibi videtur
a$ere melius, bonum non s(ernat alterius+ si 'ui districtius vivere (ossunt, eos 'ui
non (ossunt nec as(ernentur, nec aemulentur, et 'ui non (ossunt, eos 'ui (ossunt
sic mirentur, ut temere non imitentur. Sicut enim non licet ,is, 'ui maius ali'uid
*orte voverunt, ad id 'uod minus est descendere, ne a(ostatentur, sic non omnibus
e-(edit de bonis minoribus ad maiora transire, ne (raeci(itentur.

Concretando. 9odo de(ender! de 'ue los mon5es m!s ri$urosos de5en de
murmurar " los m!s rela5ados corten con lo su(erCuo. As3, cada uno conservar3a el
don 'ue (osee, sin 5u0$ar al 'ue no lo tiene+ si el 'ue "a o(t/ (or lo me5or no
envidia a los 'ue son me5ores " el 'ue cree obrar me5or no des(recia la bondad del
otro+ si los 'ue (ueden vivir m!s ri$urosamente no vili(endian a los 'ue no (ueden
,acerlo " :stos admiran a los (rimeros, (ero sin (retender imitarlos
temerariamente. A los 'ue "a (ro*esaron una vida m!s ri$urosa no les est!
(ermitido descender a otra menos e-i$ente sin caer en la a(ostas3a. Lo cual no
'uiere decir 'ue ,a"a 'ue lle$ar a la conclusi/n de 'ue todos deber3an (asarse de
observancias menores a otras ma"ores, no sea 'ue cai$an en la ruina.

Ca(3tulo 7&

% &

D4 >O8AC.#S 4U AL##S ORD#8#BUS 49 >O8AS94R##S AD 8OS V48#489#BUS 49
POS94A R4C4D489#BUS

LOS >O8B4S 2U4 V#4848 A 8OSO9ROS D4 O9RAS ORD484S

Scio 'ui((e nonnullos de aliis et con$re$ationibus et institutionibus a nostrum
Ordinem (ervolasse, (ulsasse, intrasse, 'ui ,oc 'uidem a$endo, et suis scandala
reli'uerunt, et nobis ni,ilominus attulerunt, dum 'uantum illos sua temeraria
discessione, tantum nos turbarunt sua misera conversatione. 4t 'uoniam su(erbe
s(reverunt 'uod tenebant et temere (raesum(serunt 'uod non valebant, di$no
Deus e-itu eorum tandem (ate*ecit i$naviam, 'uia et im(udenter deseruerunt 'uod
im(rudenter arri(uerant, et tur iter redierunt ad id 'uod leviter deseruerant. Cum
enim claustra nostra sui (otius Ordinis im(atientia 'uam desiderio nostri
e-(etierint, ostendunt 'uod sunt, dum a vobis ad nos, a nobis ad vos instabili
levitate (ervolantes, et nobis, et vobis, et omnibus bonis scandalum *aciunt.
2uam'uam er$o nonnullos eorum noverimus, 'ui et *ortiter, Deo auctore, coe(erunt
et, i(so (rotectore, *ortius (erseverant, securius est tamen ut (erseveremus iri bona
'uod coe(imus, 'uam 'uod inci(iamus ubi non (erseveremus, et ,oc (ariter omnes
studeamus, 'uo, secundum A(ostoli consilium, omnia nostra in caritate )ant. .aec
est nostra de vestro et nostro Ordine sententia+ ,aec nostris, ,aec non de vobis, sed
vobis me solere dicere, nullus melius mi,i testis erit 'uam vos, et si 'uis me novit
sicut vos. 2uae in vestris laudabilia sunt, laudo et (raedico+ si 'uae re(re,endenda
sunt, ut emendentur, vobis et aliis amicis meis suadere soleo. .oc non est detractio,
sed attractio. 2uod ut nobis a vobis sem(er )at, omnino (recor et su((lico. Valete.

>e consta 'ue al$unos, (rocedentes de otras con$re$aciones e institutos, se
dieron demasiada (risa (ara acudir e in$resar en nuestra Orden. Pero entre los
su"os sembraron el esc!ndalo " a nosotros nos (er5udicaron. A ellos (or su
temeraria ,uida " a nosotros (or'ue nos (erturbaron con su (obre manera de vivir
como mon5es. Adem!s, des(reciaron altivamente lo 'ue "a ten3an e intentaron
temerariamente lo 'ue les su(eraba+ al )n Dios les ,i0o descubrir su e'uivocaci/n
acabando como ten3an 'ue acabar. 4*ectivamente, terminaron abandonando
descaradamente lo 'ue im(rudentemente abra0aron " ver$on0osamente se
volvieron a lo 'ue ,ab3an de5ado sin verdaderas ra0ones. S/lo buscaban nuestros
claustros (or'ue eran inca(aces de de vivir (acientemente dentro de su Orden, "
no (or'ue deseasen la nuestra. A,ora se muestran tal como son, "endo " viniendo
de vuestros monasterios a los nuestros, " de los nuestros a los vuestros con una
veleidad tan inestable, 'ue nos escandali0an a nosotros, a vosotros " a todos los
,ombres de sentido com?n. 4s verdad 'ue tambi:n ,emos conocido a otros 'ue,
con la $racia de Dios, comen0aron con toda decisi/n ", con su a"uda, (erseveran
con ma"or tes/n todav3a. Sin embar$o, es muc,o m!s se$uro continuar all3 donde
comen0amos 'ue volver a em(e0ar en otra Orden donde no vamos a (erseverar. De
todas maneras, lo 'ue unos " otros ,emos de intentar es cum(lir lo 'ue nos
aconse5a el A(/stol: S9odo lo 'ue ,a$!is, 'ue sea con amorS. 4sto es lo 'ue "o
(ienso a (ro(/sito de esa (ol:mica entre vuestra Orden " la nuestra. 4sto es lo 'ue
suelo decir a los nuestros " a los vuestros+ lo 'ue me $usta no s/lo comentar sobre
vosotros, sino mani*estaros directamente a vosotros mismos, " esto lo sabes t? mu"
bien, (or'ue nadie me conoce como t?. 9odo lo 'ue en vosotros considero laudable,
lo alabo " lo elo$io. 6 en lo 'ue me (arece menos recto, trato de e-,ortaros a ti " a
otros ami$os m3os (ara 'ue lo enmend:is. 4sto no es detracci/n, sino atracci/n. 9e
rue$o " su(lico 'ue (roced!is siem(re con nosotros de la misma manera. Saludos.
ADV489U DO>#8#

Sermones sobre el Adviento

SA8 B4R8ARDO

S4R>W8 PR#>4RO
Los seis as(ectos del Adviento

S4R>W8 S4GU8DO
Del libro de #sa3as: SDi5o el Seor a Aca0: (ide una seal...
6, sobre el camino del enemi$oS.

S4R>W8 94RC4RO
Las siete columnas

S4R>W8 CUAR9O
Sobre los dos advientos " las alas (lateadas

S4R>W8 2U#89O
4l Adviento intermedio " las tres renovaciones

S4R>W8 S4U9O
Las tres venidas " la resurrecci/n de los cuer(os

S4R>W8 SQP9#>O
9res cosas mu" ?tiles

S4R>W8 OC9AVO
Los tres in)ernos
ADVENTU DOMINI
Sermones sobre el Adien!o
San Bernardo
SERMO PRIMUS " SERMON PRIMERO
DE SE# CIRCUMSTANTIIS ADVENTUS
LOS SEIS ASPECTOS DEL ADVIENTO
Ca$%!&lo '

% &

.odie, *ratres, adventus initium celebramus, cuius uti'ue, sicut et ceterarum
sollemnitatum, nomen 'uidem celebre satis et notum mundo, sed ratio nominis
*orte non ita. #n*elices enim )lii Adam, omissis veris et salutaribus studiis, caduca
(otius et transitoria 'uaerunt. 2uibus assimilabimus ,omines $enerationis ,uius,
aut 'uibus com(arabimus illos, 'uos videmus a terrenis et cor(oralibus
consolationibus avelli se(arari'ue non (osse; Pro*ecto similes sunt ,is, 'ui
submersi (ericlitantur in a'uis. 8imirum videas eos tenentes tenere+ nec ulla
ratione deserere 'uod (rimum occurrerit manibus, 'uid'uid sit illud, licet tale sit
ali'uid, 'uod (rodesse omnino non (ossit, ut sunt radices ,ebarum cetera'ue
similia. 8am et si 'ui ad eos *orte veniant ut subveniant, nonnum'uam solent
a((re,ensos involvere secum, adeo ut iam nec sibi, nec illis au-ilium *erre
(raevaleant. Sic (ereunt in ,oc mari ma$no et s(atioso, sic (ereunt miseri, dum
(eritura sectantes, omittunt solida, 'uibus a((re,ensis emer$ere et salvare (ossent
animas suas.

.o", ,ermanos, celebramos el comien0o del Adviento. 4ste a(elativo, como el de
casi todas las solemnidades, es *amiliar " conocido en todos los lu$ares. Sin
embar$o, no siem(re se ca(ta su sentido, (ues los des$raciados ,i5os de Ad!n se
des(reocu(an de los aut:nticos " saludables com(romisos " van a la 0a$a de lo
caduco " transitorio. =A 'ui:nes se (arecen los ,ombres de esta $eneraci/n; =Con
'ui:nes los com(araremos, viendo 'ue son inca(aces de arrancarse de los
consuelos terrenos " sensibles; Se (arecen a los n!u*ra$os 'ue 0o0obran en el mar.
<35ate c/mo se a$arran a lo (oco 'ue tienen. 8o sueltan (or nada del mundo lo
(rimero 'ue lle$a a sus manos, sea lo 'ue sea, aun'ue no sirva (ara nada. Son
como ra3ces de $rama o al$o (or el estilo. Si al$uien se acerca a ellos (ara
a"udarles, lo atena0an de tal modo 'ue no (ueden ni o*recerles sus au-ilios sin
menoscabo de su salvaci/n. As3 se ane$an en este inmenso mar+ " (erecen,
miserables, a*an!ndose en lo caduco " rele$ando los a(o"os )rmes, ?nicos
remedios (ara salir a Cote " salvarse.

% 1

8e'ue enim de vanitate, sed de veritate dicitur: co$noscetis eam et liberabit
vos. Vos er$o, *ratres, 'uibus tam'uam (arvulis revelat Deus 'uae abscondita sunt
a sa(ientibus et (rudentibus, circa ea 'uae vere salutaria sunt sedula co$itatione
versamini. Dili$enter (ensate rationem adventus ,uius, 'uaerentes nimirum 'uis sit
'ui venia, unde, 'uo, ad 'uid, 'uando et 'ua. Laudabilis sine dubio curiositas ista
est et salubris: ne'ue enim tam devote 4cclesia universa (raesentem celebraret
adventum, nisi lateret in eo ma$num ali'uod sacramentum. Se dice a (ro(/sito de
la verdad, no de la vanidad: La conocer:is " os librar!. .ermanos, a vosotros, como
a los nios, Dios revela lo 'ue ,a ocultado a sabios " entendidos: los aut:nticos
caminos de la salvaci/n. Reca(acitad en ellos con suma atenci/n. 4n*rascaos en el
sentido de este adviento. 6, sobre todo, )5aos 'ui:n es el 'ue viene, de d/nde viene
" a d/nde viene+ (ara 'u:, cu!ndo " (or d/nde viene. 9al curiosidad es encomiable
" sana. La #$lesia universal no celebrar3a con tanta devoci/n este Adviento si no
contuviera al$?n $ran misterio.

Ca(3tulo 1

% &

Primo i$itur cum A(ostolo stu(ente et admirante intuemini et vos, 'uantus sit
iste 'ui in$reditur: i(se enim est, secundum Gabrielis testimonium, Altissimi <ilius,
ac (erinde coaltissimus i(se. 8e'ue enim *as est Dei <ilium de$enerem sus(icari+
sed ae'ualis *ateri necesse est altitudinis, et eiusdem (enitus di$nitatis. 8am et
Princi(um )lios Princi(es et )lios Re$um Re$es esse 'uis nesciat; Verumtamen 'uid
sibi vult 'uod e tribus Personis, 'uas in summa 9rinitate credimus, con)temur et
adoramus, non Pater, non S(iritus Sanctus advenit, sed <ilius; >inime 'uidem e$o
id *actum esse arbitror sine causa. Sed 'uis co$novit sensum Domini; Aut 'uis
consiliarius eius *uit; 8e'ue enim sine altissimo 9rinitatis consilio *actum est, ut
<ilius adveniret+ et si consideramus e-silii nostri causam, *ortassis advertere
(ossumus, vel e- (arte, 'uam con$ruum *uerit a <ilio nos ma-ime liberari.

Ante todo, )5aos con el A(/stol, estu(e*acto " at/nito, cu!n im(ortante es este
'ue viene. Se$?n el testimonio de Gabriel, es el .i5o del Alt3simo+ " Alt3simo :l
tambi:n. 8o se (uede ni (ensar 'ue el .i5o de Dios sea una realidad in*erior al
Padre. Creemos 'ue es id:ntico a :l en sublimidad " $rande0a. =2ui:n i$nora 'ue
los ,i5os de (r3nci(es sean (r3nci(es, " re"es los ,i5os de re"es; =A 'u: se debe 'ue,
de las tres (ersonas 'ue creemos, con*esamos " adoramos en la soberana 9rinidad,
ven$a el .i5o " no el Padre ni el 4s(3ritu Santo; Su(on$o 'ue tiene 'ue ,aber al$?n
motivo. Pero ='ui:n conoci/ el desi$nio del Seor; =2ui:n *ue su conse5ero; La
venida del .i5o no tuvo lu$ar sin un (revio conse5o sublime de la 9rinidad. >as, si
consideramos el motivo de nuestro destierro, 'ui0! (odamos intuir la conveniencia
de 'ue el .i5o nos otor$ara la liberaci/n.

% 1

Luci*er enim ille, 'ui mane oriebatur, (ro eo 'uod Altissimi similitudinem
usur(are tentavit, et ra(inam arbitratus est esse se ae'ualem Deo N'uod uti'ue <ilii
estN, (raeci(itatus illico corruit, 'uoniam 0elavit (ro <ilio Pater, et o(ere di-isse
videtur: >i,i vindictam+ e$o retribuam. Continuo videbis Satanam tam'uam *ul$ur
cadentem de caelo. 2uid tu su(erbis, terra et cinis; Si su(erbientibus an$elis Deus
non (e(ercit, 'uanto ma$is tibi, (utredo et vermis; 8i,il ille *ecit, ni,il o(eratus
est: tantum co$itavit su(erbiam+ et in momento, in ictu oculi, irre(arabiliter
(raeci(itatus est, 'uia, iu-ta Pro(,etam, in veritate non stetit.

A'uel lucero, ,i5o de la aurora, en un intento de usur(ar la cate$or3a del Alt3simo,
incurri/ en latrocinio (or el ,ec,o de e'ui(ararse a Dios, (ro(iedad e-clusiva del
.i5o. 6 al instante ca"/ (reci(itado, (or'ue el Padre se cel/ del .i5o. Parece como si
,ubiese e5ecutado esta sentencia: >3a es la ven$an0a+ "o dar: lo merecido. 4n un
momento vemos caer a Satan!s de lo alto como un ra"o. =Por 'u: te enalteces,
(olvo " ceni0a; Si Dios no a$uant/ a los !n$eles soberbios, =cu!nto menos a ti,
(obre " $usano; A'uel lucero nada ,i0o, nada reali0/. S/lo admiti/ un (ensamiento
de soberbia. 6 en un instante, en un volver de o5os, se ,undi/ sin remedio. Por'ue,
se$?n el Pro*eta, no se mantuvo en la verdad.

Ca(3tulo 7

% &

<u$ite su(erbiam, *ratres mei, 'uaeso+ multum *u$ite. #nitium omnis (eccati
su(erbia, 'uae tam velociter i(sum 'uo'ue sideribus cunctis clarius micantem
aeterna cali$ine obtenebravit Luci*erum, 'uae non modo an$elum, sed An$elorum
(rimum in diabolum commutavit. Unde et (rotinus invidens ,omini, 'uam
conce(erat in semeti(so, in eo (e(erit ini'uitatem, suadens ut, li$num vetitum
$ustans, )eret sicut Deus, sciens bonum et malum.

Os rue$o, ,ermanos m3os, 'ue a,u"ent:is la soberbia+ a,u"entadla de continuo.
La soberbia es la ra30 de cual'uier (ecado. 4lla o*usc/ al instante, con la eterna
tiniebla, al lucero m!s brillante 'ue todos los astros 5untos+ " trans*orm/ en diablo a
'uien era !n$el, " (rimero de entre los !n$eles. De a'u3 'ue, ardiendo de envidia
(or el ,ombre, in"ect/ en :l la ini'uidad 'ue ,ab3a concebido en s3 mismo. Le
(ersuadi/ a 'ue, cavando del !rbol (ro,ibido, se ,iciese como Dios, versado en el
bien " en el mal.

% 1

2uid enim (olliceris, 'uid (romittis, miser, cum <ilius Altissimi scientiae clavem
,abeat, immo et i(se sit clavis, clavis David, 'ui claudit et nemo a(erit; #n eo sunt
omnes t,esauri sa(ientiae et scientiae absconditi+ tune eos, ut ,omini (raestes,
ini'ue *uraberis; Videtis 'uia vere iu-ta Domini sententiam, menda- est iste, et
(ater eius. 8am et menda- *uit, dicens: Similis ero Altissimo, et mendacii (ater,
cum in ,ominem 'uo'ue venenatum suae *alsitatis seminarium *udit, dicens: 4ritis
sicut dii. 9u 'uo'ue, o ,omo, si vides *urem, curris cum eo Advertistis, *ratres, 'uod
,ac nocte tectum est in #saia, dicente Domino: Princi(es tui in)deles, vel, ut alia
translatio ,abet, inoboedientes, socii *urum.

=2u: o*reces, 'u: (rometes, des$raciado, si el .i5o del Alt3simo tiene la llave del
saber; A?n m!s, =si :l es la llave, llave de David, 'ue cierra " nadie es ca(a0 de
abrir; 4n :l se esconden todos los tesoros de la sabidur3a " del conocimiento+ " t?,
=vas a robarlos (erversamente (ara re$alarlos al ,ombre; Daos cuenta se$?n el
dic,o del Seor, 'ue :ste es el mentiroso " (adre de la mentira. 6a *ue un mentiroso
cuando reca(acit/: >e i$ualar: al Alt3simo. Se destac/ como (adre de la mentira
cuando arro5/ en el ,ombre la semilla de su *alsedad, diciendo: Ser:is romo dioses.
4so mismo eres t? si ves al ladr/n " corres con :l. Recordad, ,ermanos, lo 'ue nos
,a dic,o esta noc,e #sa3as, diri$i:ndose al Seor: 9us (r3nci(es son in)eles, o
desobedientes, se$?n otra versi/n, " socios de ladrones.

Ca(3tulo D

% &

Revera enim (rinci(es nostri Adam et 4va, (rinci(ia nostrae (ro(a$inis,
inoboedientes et socii *urum: 'uod <ilii Dei est, ser(entis, immo diaboli (er
ser(entem consilio surri(ere tentant. 8ec dissimulat iniuriam <ilii Pater NPater
enim dili$it )liumN, sed continuo et in i(sum ,ominem vindictam retribuit, et
a$$ravat su(er nos manum suam. Omnes enim in Adam (eccavimus, et in eo
sententiam damnationis e-ce(imus omnes. 2uid a$at <ilius, videns (ro se 0elare
Patrem, et nulli (enitus (arcere creaturae;.S4cceS, in'uit, Soccasione mei creaturas
suas Pater amittit. Altitudinem meam (rimus an$elus aOectavit, et (o(ulum 'ui sibi
crederet, ,abuit+ sed continuo Patris 0elus $raviter vindicavit in illum, (ercutiens
eum (ariter cum omni us suis (la$a incurabili, casti$atione crudeli: Scientiam
'uo'ue, 'uae ni,ilominus mea est, subri(ere voluit ,omo+ et ne illi 'uidem
misertus est, nec (e(ercit oculus eius.

Cierto, nuestros (r3nci(es, Ad!n " 4va, son el $ermen de nuestra ra0a,
desobedientes " socios de ladrones. Por'ue, mediante la (ersuasi/n de la ser(iente,
o del diablo a trav:s de la ser(iente, intentan robar lo 'ue (ertenece al .i5o de Dios.
4l Padre no a$uanta el insulto ocasionado al .i5o, (ues el Padre ama al .i5o, "
reclama inmediatamente la ven$an0a en el ,ombre mismo, ,aciendo (esar su
mano sobre nosotros. .emos (ecado en Ad!n, " en :l recibimos todos la sentencia
de condenaci/n. =2u: va a intentar el .i5o cuando ve al Padre celarse (or :l " 'ue
se nie$a a (erdonar a las criaturas; S.e a'u3S, dice, S'ue, (or causa de m3, el Padre
(ierde a sus criaturasS. 4l (rimer !n$el busc/ con a,3nco mi $rande0a tuvo un
c3rculo 'ue con)/ en :l. Pero inmediatamente el ce o del Padre se ven$/ en su
(ersona. Le ,iri/ a :l " a todos los su"os con una ,erida incurable " le in*rin$i/ un
cruel escarmiento. 9ambi:n el ,ombre 'uiso arrebatar e saber 'ue me (ertenece+ "
tam(oco tuvo com(asi/n ni l!stima de :l.

% 1

8um'uid de bobus cura est Deo; Duas tantum *ecerat nobiles creaturas rationis
(artici(es, ca(aces beatitudinis, an$elum videlicet at'ue ,ominem+ sed (ro(ter me
(erdidit an$elos multos, ,omines universos. 4r$o, ut sciant 'uia et e$o dili$o
Patrem, (er me reci(iat 'uos 'uodammodo (ro(ter me amisisse videtur. Si (ro(ter
me tem(estas ,aec orta est, ait #onas, tollite me e* mittite in mare. Omnes mi,i
invident. Venio, et talem e-,ibeo memeti(sum, ut 'uis'uis invidere voluerit,
'uis'uis $estierit imitari, )at ei aemulatio ista in bonum. 8ovi tamen in aOectum
malitiae et ne'uitiae transisse an$elos desertores, nec e- i$norantia ali'ua seu
in)rmitate (eccasse+ ideo'ue (erire necesse est (aenitere nolentes. Patris amor et
,onor Re$is iudicium dili$it.

=Acaso Dios se cuida de los bue"es; .ab3a creado tan s/lo dos criaturas nobles,
dotadas de ra0/n " ca(aces de *elicidad: el !n$el " el ,ombre. Pero (or mi causa
(erdi/ muc,os !n$eles " todos los ,ombres. Por tanto, (ara 'ue vea 'ue "o amo a
mi Padre, ,ar: 'ue :l reciba, a trav:s de m3, a los 'ue, en cierto modo, ,a (erdido
(or mi causa. Si (or mi cul(a sobrevino esta tormenta, dice Bon!s, co$edme "
arro5adme al mar. 9odos me tienen envidia. Pero vo" a venir " mani*estarme de tal
modo 'ue 'uien me envidie " trata de imitarme le sea (rovec,osa esa (or*3a. >e
do" cuenta, sin embar$o, 'ue los !n$eles desertores ,an ado(tado una actitud de
maldad " (erversidad. 8o ,an (ecado (or i$norancia " debilidad. Deben (erecer,
"a 'ue se ne$aron a ,acer (enitencia. 4l amor del Padre " el ,onor del re" reclaman
la Busticia.
Ca(3tulo F


% & Pro(ter ,oc enim et i(se creavit ,omines ab initio, ut re(leantur e- ,is loca
vacua et ruinae #erusalem restaurentur. Sciebat enim nullam an$elis (atere
redeundi viam. 8em(e novit su(erbiam >oab, 'uid su(erbus est valde, et su(erbia
eius remedium (aenitentiae non admittit, ac (er ,oc nec veniae. At vero ,ominis
vice nullam condidit creaturam, innuens e- ,oc i(so redimendum ad,uc ,ominem,
'ui((e 'uem su((lantavit aliena malitia+ ideo'ue (rodesse ei (otest caritas aliena.

4l desi$nio, (ues, de Dios al crear a los ,ombres es 'ue ocu(en los lu$ares 'ue
,an 'uedado vacantes " reconstru"an los muros de Berusal:n. Sab3a 'ue "a no era
(osible abrir un camino de retorno (ara los !n$eles. Conoc3a la soberbia de >oab,
un or$ulloso incorre$ible. La soberbia nunca ace(ta el remedio de la (enitencia ni
del (erd/n. Pero no cre/ otra criatura 'ue reem(la0ara al ,ombre ca3do. 4sto era
una seal de 'ue iba a ser redimido. 6 si una (erversidad a5ena a :l mismo lo
desmoron/, una caridad, tambi:n a5ena, (odr3a serle ?til.

% 1

#ta, Domine, obsecro, com(laceat tibi ut eruas me 'uoniam e$o in)rmus sum,
'uoniam de terra mea *urtim sublatus sum et ,ic innocens in lacum missus sum.
8on 'uidem (enitus innocens, sed 'uantum ad eum 'ui me sedu-it, innocens
ali'uatenus: >endacium mi,i (ersuasum est, Domine: veniat Veritas, ut (ossit
*alsitas de(re,endi, et co$noscam veritatem, et veritas liberabit me, si tamen
de(re,ensae *alsitati (enitus abrenuntiavero et co$nitae ad,aesero veritati.
Alio'uin non ,umana erit tentatio, nec ,umanum (eccatum, sed obstinatio
diabolica: nem(e (erseverare in malo diabolicum est, et di$ni sunt (erire cum illo
'uicum'ue in similitudinem eius (ermanent in (eccato.

9e rue$o, Seor: d3$nate librarme, 'ue so" d:bil. >e ,an sacado de mi (a3s con
astucia. Sin ,acer mal al$uno, me ,an arro5ado a'u3, en este calabo0o. Recono0co
'ue so" inocente del todo. Pero, si me com(aro con mi seductor, me siento, en
cieno modo, inocente. La mentira me soborn/, Seor. 2ue ven$a la verdad " se
descubra la *alacia. 2ue cono0ca la verdad, " la Verdad me librar!+ (ero de tal modo
'ue renie$ue de la mentira descubierta " me ad,iera a la Verdad conocida. De lo
contrario, "a no ser3a tentaci/n ni (ecado ,umano, ser3a obstinaci/n diab/lica, (ues
la (erseverancia en el mal es al$o diab/lico. 6 cual'uiera 'ue (ersista, como :l, en
el (ecado, merece id:ntico e-terminio.

Ca(3tulo G

% &

4cce, *ratres, audistis 'uis sit 'ui veniat+ considerate iam unde veniat, et 'uo.
Venit uti'ue de corde Dei Patris in uterum vir$inis >atris+ venit a summo caelo in
in*eriores (artes terrae. 2uid er$o; 8onne et nobis in terra est conversandum;
4st, si tamen in ea (erstitit ille. Ubi enim bene erit sine illo, aut ubi male (oterit
esse eum illo; 2uid mi,i est in caelo, et a re 'uid volui su(er terram Deus cordis
mei, et (ars mea Deus in aeternum. 8am et si ambulavero in medio umbrae mortis,
non timebo mala, si tamen tu merum es. 8unc autem, ut video, et ad terras, et ad
i(sum 'uo'ue descendis in*ernum, non tam'uam vinctus, sed tam'uam inter
mortuos liber, sicut lu- 'uae in tenebris lucet, et tenebrae eam non
com(re,enderunt.

6a sab:is, ,ermanos, 'ui:n es el 'ue viene. A,ora considerad de d/nde " a
d/nde viene. Viene del cora0/n del Padre al seno de la Vir$en >adre. Viene desde el
!(ice de los cielos a las re$iones m!s (ro*undas de la tierra. =2u: ocurre; =.emos
de 'uedarnos (ara siem(re en la tierra; 8o nos im(ortar3a si se 'uedara :l tambi:n.
=D/nde nos encontrar3amos bien sin :l; =6 d/nde mal con :l; =A 'ui:n ten$o "o en
el cielo;, " conti$o, ='u: me im(orta la tierra; Dios de mi cora0/n, mi lote (er(etuo.
6 aun'ue camine (or las sombras de muerte, nada temo si t? est!s conmi$o. A,ora
me do" cuenta 'ue ba5as a la tierra e incluso al mismo abismo, (ero no como un
vencido, sino como libre entre los muertos, como esa lu0 'ue brilla en las tinieblas,
(ero 'ue las tinieblas no la ,an com(rendido.

% 1

Unde nec relin'uitur anima in in*erno, nec sanctum cor(us in terra videt
corru(tionem. C,ristus enim 'ui descendit, i(se est 'ui et ascendit, ut adim(leret
omnia, de 'uo scri(tum est: 2ui (ertransiit bene*aciendo et sanando omnes
o((ressos a diabolo, et alibi: 4-sultavit ut $i$as ad currendam viam: a summo caelo
e$ressio eius, et occursus eius us'ue ad summum eius. >erito (roinde clamat
A(ostolus, dicens: 2uae sursum sunt 'uaerite, ubi C,ristus est in de-tera Dei
sedens. #ncassum enim laboraret eri$ere corda nostra, nisi collocatum in caelis
salutis nostrae doceret auctorem.

Por eso, ni el alma 'ueda en el abismo ni el cuer(o santo conocer! la corru(ci/n
en la tierra. Cristo ba5a " sube (ara dar la (lenitud al universo. De :l se ,a escrito:
Pas/ ,aciendo el bien, curando a los o(rimidos (or el diablo. 6 en otra (arte: Sali/
contento como un ,:roe a recorrer su camino+ su /rbita lle$a de un e-tremo a otro
del cielo. Con ra0/n e-clama el A(/stol: Buscad las cosas de arriba, donde Cristo
est! sentado a la derec,a de Dios. Ser3a in?til cual'uier intento de levantar
nuestros cora0ones si no nos (resenta antes al autor de la salvaci/n en los cielos.

% 7

Sed videamus iam 'uae se'uuntur. 8am etsi materia 'uidem co(iosa invenitur
et uberrima valde, sed an$ustiae tem(oris tantam sermonis lon$itudinem non
admittunt. Considerantibus er$o 'uis veniat, ma$na omnino et ineOabilis maiestas
innotuit. Sus(icientibus unde veniat, $randis (lane (atuit via, secundum eius
testimonium 'ui, (ro(,etico (raeventus s(iritu: 4cce, in'uit, nomen Domini venit de
lon$in'uo. Porro 'uo veniat intuentibus, a((aruit inaestimabilis di$natio et (enitus
ine-co$itabilis, 'uod in carceris ,uius ,orrorem tanta descendere di$nata est
celsitudo.

Pero )5:monos en lo 'ue si$ue. Aun'ue la materia es abundante, (or no decir
e-cesiva, la (remura del tiem(o no (ermite lar$as disertaciones. A 'uienes
consideraban S'ui:n vieneS se les dio a conocer la inmensa e ine*able ma5estad. A
los 'ue avi0oraban Sde d/nde vieneS, se les descubri/ un lar$o camino, se$?n a'uel
testimonio ins(irado (or el es(3ritu de (ro*ec3a: >irad, el Seor en (ersona viene de
le5os. 6 'uienes contem(laban Sa d/ndeS ven3a, se encuentran con un amor in)nito
e inima$inable: la sublimidad en (ersona 'uiere ba5ar a c!rcel tan ,orrorosa.


Ca(3tulo H

% &

#am 'uis dubitet ma$num ali'uid in causa *uisse, ut maiestas tanta, de tam
lon$in'uo, in locum tam indi$num descendere di$naretur; Plane ma$num ali'uid,
'uia misericordia ma$na, 'uia miseratio multa, 'uia caritas co(iosa. Ad 'uid enim
venisse credendus est; .oc nam'ue est 'uod, iu-ta (ro(ositum ordinem, o(orteat
iam (erscrutari. 8ec sane laborandum nobis est in ,ac (arte, cum mani*este
adventus eius causam et verba i(sius, et o(era clament. Ad 'uaerendam 'ui((e
ovem centesimam 'uae erraverat, de montibus (ro(eravit, et ut mani*estius
con)teantur Domino misericordiae eius, et mirabilia eius )liis #;ominum, (ro ter nos
venit. >ira 'uaerentis Dei di$natio, ma$na di$nitas ,ominis sic 'uaesitiA #n 'ua si
$loriari voluerit, non erit insi(iens: non 'uod ali'uid esse videatur tam'uam a se
i(so, sed 'uod tanti eum *ecerit i(se 'ui *ecit. Omnes enim divitiae, omnis $loria
mundi, et 'uid'uid in eo concu(iscitur, minus est ad ,anc $loriam: immo nec est
ali'uid in eius com(aratione. Domine, 'uid est ,omo 'uia ma$ni)cas eum, aut 'uid
a((onis er$a eum cor tuum;

=Podr! al$uien "a dudar 'ue este $esto im(lica una motivaci/n im(ortante; =Por
'u: tan $ran ma5estad, " desde tan le5os, 'uiso ba5ar a lu$ar tan indi$no; Cierto,
a'u3 ,a" al$o $rande: una inmensa misericordia 'ue re0uma com(rensi/n " una
caridad desbordante. 6 =(ara 'u: ,a venido; 4sto es (recisamente lo 'ue a,ora
debemos in'uirir. 8o es (reciso en$ol*arnos demasiado a'u3, estando tan claras las
motivaciones de su venida, sus (alabras " sus obras. Se lan0/ a buscar (or los
montes a la ove5a e-traviada, la 'ue ,ac3a el n?mero cien. 6 (ara 'ue libremente
alaben al Seor (or su misericordia " (or las maravillas 'ue ,ace con los ,ombres,
vino (or nosotros. 4s maravilloso el amor de un Dios 'ue busca, e incom(arable la
di$nidad del ,ombre buscado. Por muc,o 'ue (resuma de esto, no incurrir! en
insensate0, (or'ue no se cree seor de s3 mismo. 9odo su valor (rocede de 'uien lo
,i0o. 9odas las ri'ue0as, toda la $loria de mundo, cuanto arrastra el deseo del
,ombre, es in*erior a este or$ullo+ ni si'uiera se le (uede com(arar. Seor, ='u: es
el ,ombre (ara 'ue lo enalte0cas, (ara 'ue (on$as en :l tu cora0/n;

Ca(3tulo I

% &

Attamen velim nosse, 'uid sibi voluerit 'uod ad nos venit ille, aut 'uare non
ma$is ivimus nos ad illum. 8ostra enim necessitas erat+ sed nec est consuetudo
divitum, ut (au(eres veniant, nec si (raestare voluerint. #ta est, *ratres: nos ma$is
ad eum venire di$num *uit+ sed dii le- erat im(edimentum. 8am et cali$abant oculi
nostri, il e vero lucem ,abitat inaccessibilem, et iacentes (aral"tici in $rabato
divinam illam non (oteramus attin$ere celsitudinem. Pro(terea beni$nissimus
Salvator ac medicus animarum et descendit ab altitudine sua, et claritatem suam
in)rmis oculis tem(eravit. #nduit se laterna 'uadam, illo uti'ue $lorioso et ab omni
labe (urissimo cor ore 'uod susce(it. .aec est enim illa levissima (lane et
(rae*ul$ida nubes, su(ra 'uam ascensurum eum Pro(,eta (raedi-erat, ut
descenderet in Ae$"(tum.

Con todo, 'uisiera saber 'u: motivaciones le mueven a venir ,asta nosotros o
(or 'u:, m!s bien, no ,emos ido nosotros ,acia :l. 8osotros :ramos los
necesitados. 6 no es costumbre 'ue los ricos se acer'uen a los (obres ni en el caso
de 'uerer bene)ciarlos. Lo m!s ra0onable, ,ermanos, era 'ue nosotros *u:ramos a
:l. Pero tro(e0!bamos con un doble im(edimento. 8uestra vista era mu" d:bil. 6 :l
,abita en una lu0 inaccesible, mientras 'ue nosotros, (ostrados " (aral3ticas en el
catre, no (od3amos alcan0ar tanta sublimidad. Por este motivo, el Salvador, todo
bondad " m:dico de las almas, ba5/ de su altura, " su claridad alivi/ los o5os
en*ermos. A ese cuer(o 'ue tom/ $lorioso " (uri)cado de toda manc,a, lo visti/ de
cierto res(landor. 4s a'uella nube li$erisima " res(landeciente en la 'ue montar3a el
Seor, se$?n (redicci/n del Pro*eta, (ara ba5ar a 4$i(to.

Ca(3tulo J

% &

9em(us est iam i(sum 'uo'ue considerare tem(us, 'uo Salvator advenit. Venit
enim N'uod et vos credimus non latereN non in initio, non in medio tem(oris, sed in
)ne. 8ec incon$rue *actum est, sed vere sa(ienter dis(osuit Sa(ientia ut eum
ma$is esset necessarium, tunc (rimo *erret au-ilium, (ronos ad in$ratitudinem
Adae )lios non i$norans. Vere enim adves(erascebat et inclinata erat iam dies,
recesserat (aulo minus Sol iustitiae, ita e-i$uus nimis s(lendor eius aut calor esset
in terris. 8am et lu- divinae notitiae (arva admodum erat, et, abundante ini'uitate
*ervor re*ri$uerat caritatis. #am non a((arebat an$elus, non lo'uebatur (ro(,eta+
cessabant velut des(eratione victi, (rae nimia uti'ue duritia ,ominum et
obstinatione. At e$o, ait <ilius, tunc di-i: 4cce venio. Sic, sic, dum medium silentium
tenerent omnia et no- in suo cursu iter (era$eret, omni(otens Sermo tuus, Domine,
a re$alibus sedibus venit. 2uo et A(ostolus intuens aiebat: 'uando venit (lenitudo
tem(oris, misit Deus <ilium suum. 8imirum (lenitudo et abundantia tem(oralium
oblivionem et ino(iam *ecerat aeternorum. O((ortune er$o tunc advenit aeternitas,
'uando ma$is tem(oralitas (raevalebat. 8am, ut cetera sileam, i(sa 'uo'ue (a-
tem(oralis illo in tem(ore tanta *uit, ut ad ,ominis unius edictum describeretur
universus orbis.

6a es ,ora de considerar el tiem(o en 'ue lle$a el Salvador. Lle$a, s3, " creemos
'ue no os (asa desa(ercibido+ (ero no al (rinci(io ni en el Cuir del tiem(o, sino al
)n. 6 no aconteci/ a la li$era. .a" 'ue (ensar 'ue la sabidur3a lo dis(one todo con
acierto+ en las circunstancias m!s necesarias, nos brinda su a"uda, " sab3a mu"
bien 'ue somos ,i5os de Ad!n, (ro(ensos a la in$ratitud. 6a atardec3a " el d3a iba de
ca3da+ se estaba (oniendo "a el sol de 5usticia, " su res(landor " calor se a(a$aban
en la tierra. La lu0 del conocimiento divino era mu" tenue+ ", al crecer la maldad, se
en*riaba el *ervor de la caridad. 6a no se de5aba ver el !n$el, ni ,ablaba el (ro*eta+
,ab3an claudicado, como vencidos (or la deses(eraci/n, ante la dure0a "
obstinaci/n de los ,ombres. Pero "o, e-clama el .i5o, di5e entonces: SVo"S. As3, as3:
Un silencio sereno lo envolv3a todo+ ", al mediar la noc,e su carrera, tu (alabra
todo(oderosa, Seor, viene desde el trono real. 4l A(/stol lo intu"/ " e-clam/:
Cuando lle$/ la (lenitud del tiem(o, Dios envi/ a su .i5o. La (lenitud " la
abundancia de las cosas tem(orales ,ab3a acarreado el olvido " la indi$encia de las
realidades eternas. Lle$/ o(ortuna la eternidad, (recisamente cuando dominaba lo
tem(oral. Por citar s/lo un detalle, la misma (a0 tem(oral *ue tan e-traordinaria en
a'uel tiem(o, 'ue el decreto de un ,ombre re(ercuti/ en todo el mundo.

Ca(3tulo &K

% &

.abetis iam et (ersonam venientis, et locum utrum'ue, id est, a 'uo, et ad
'uem venit+ causam 'uo'ue et tem(us non i$noratis. Unum restat, via scilicet (er
'uam venit, et ,aec 'uo'ue dili$enter re'uirenda, ut (ossimus, sicut di$nus est,
occurrere ei.

6a ten:is a la (ersona 'ue lle$a+ dos lu$ares, el de ori$en " el de destino. 8o
desconoc:is tam(oco la causa ni el tiem(o. S/lo 'ueda una cosa: el camino (or
donde viene. 6 lo ,emos de buscar con suma dili$encia, (ues vale la (ena salir a su
encuentro.

% 1

Verumtamen, sicut ad o(erandam salutem in medio terrae semel venit in carne
visibilis, ita 'uotidie ad salvandas animas sin$ulorum in s(iritu venit et invisibilis,
sicut scri(tum est: S(iritus ante *aciem nostram C,ristus Dominus. 4t ut noveris
occultum esse ,unc s(iritualem adventum: #n umbra eius, in'uit, vivemus inter
$entes. Pro(terea di$num est, ut si non valet in)rmus in occursum tanti medici
(rocedere lon$ius, saltem conetur eri$ere ca(ut et ali'uatenus assur$ere venienti.
8on te o(ortet, o ,omo, maria trans*retare+ non (enetrare nubes e, non
transal(inare necesse est. 8on $randis in'uam, tibi ostenditur via: us'ue ad
temeti(sum occurre Deo tuo. Pro(e est enim verbum in ore tuo et in corde tuo.
Us'ue ad cordis com(unctionem et con*essionem oris occurre, ut saltem e-eas
de ster'uilinio miserae conscientiae, 'uoniam indi$num est illuc auctorem (uritatis
intrare. 4t ,aec 'uidem de eo adventu sunt dicta, 'uo sin$ulorum mentes invisibili
di$natur illustrare (otentia.

Si (ara reali0ar la salvaci/n en la tierra vino una sola ve0 en carne visible, (ara
salvar cada alma viene cada d3a en es(3ritu e invisible, como est! escrito: 4l 4s(3ritu
'ue est! delante de nosotros es Cristo el Seor. 6 (ara 'ue se(as 'ue esta lle$ada
es(iritual es im(erce(tible, contin?a: A su sombra viviremos entre los (ueblos. 6 si
el en*ermo no (uede salir mu" le5os al encuentro de tan e-celente m:dico, intente,
al menos, al0ar la cabe0a " er$uirse un (oco ,acia el 'ue viene. 8o tienes 'ue
cru0ar los mares. 8o necesitas atravesar las nubes ni (asar los Al(es. 8i te sealan
un camino mu" lar$o. Sal t? mismo al encuentro de tu Dios. A tu alcance est! la
Palabra+ la tienes en tus labios " en tu cora0/n. 4ntr:$ate a la com(unci/n del
cora0/n " la con*esi/n de tus labios. De este modo saldr!s del basurero de tu
miserable conciencia, (or'ue es indi$no 'ue entre all3 el autor de la (ure0a. 9odo
esto 'uer3amos decir sobre esta venida+ (or el se di$na esclarecer con su (oder
invisible las inteli$encias de cada uno de nosotros.

Ca(3tulo &&

% &

Libet autem et mani*esti adventus viam considerare, 'uoniam viae eius, viae
(ulc,rae, et omnes semitae eius (an)cae. 4cce, in'uit s(onsa, venit is saliens in
montibus, transiliens colles. Venientem vides, o (ulc,ra, sed cubantem ante videre
non (oteras. Di-isti enim: #ndica mi,i 'uem dili$it anima mea, ubi (ascis, ubi cubas.
Cubans (ascit an$elos in illas (er(etuas aeternitates, 'uos satiat visione
aeternitatis et immutabilitatis suae. Sed ne i$nores te, o (ulc,ra, 'uoniam mirabilis
*acta est visio illa e- te+ con*ortata est, et non (oteris ad eam. Verumtamen ecce
e$ressus est de loco sancto suo et 'ui cubans (ascit an$elos, i(se coe(it, sic'ue
sanabit nos e, et videbitur veniens et (astus, 'ui cubans et (ascens videri ante non
(oterat. 4cce venit saliens in montibus, transiliens colles. >ontes et colles,
Patriarc,as et Pro(,etas acci(e+ et 'uemadmodum venerit saliens et transiliens, in
libro $enerationis le$e: Abra,am $enuit #saac, #saac $enuit #acob, etc.

4-aminemos a,ora el camino de su venida invisible, (or'ue sus caminos son
a$radables, " sus sendas tran'uilas. Dice la es(osa: Vedle lle$ar saltando entre los
montes, brincando (or los collados. >ira, ,ermosa, al 'ue lle$a. Antes re(osaba "
no lo (od3as ver. .as dic,o: Av3same, amor de mi alma, d/nde (astoreas, d/nde
re(osas. Su re(oso a(acienta a los !n$eles en a'uellas re$iones eternas. Los sacia
con la visi/n eterna e inmutable. Pero no te i$nores, ,ermosa, (or'ue esa visi/n
est! *uera de tu alcance+ es tan sublime 'ue no la abarcas. .a salido de su santa
morada, el 'ue con su re(oso a(acienta a los !n$eles, "a ,a comen0ado a actuar "
nos sanar!. 6 si antes, re(osando " a(acentando, era invisible, en adelante se le
ver! venir a(acentando. Vedle venir saltando sobre los montes, brincando (or los
collados. >ontes " collados son los (atriarcas " los (ro*etas. Lee el (asa5e de las
$enealo$3as " *35ate c/mo vino saltando " brincando: Abra,!n en$endr/ a #saac,
#saac en$endr/ a Bacob, etc.

% 1

4- ,is montibus (rodiit, ut invenies, radi- #esse, unde, iu-ta Pro(,etam, e$ressa
est vir$a, et e-inde Cos ascendit, su(er 'uem re'uievit S(iritus se(ti*ormis. 2uod
mani*estius alio in loco a(eriens idem Pro(,eta: 4cce, in'uit, vir$o conci(iet et
(ariet )lium, et vocabitur nomen eius 4mmanuel, 'uod inter(retatur 8obiscum
Deus. 2uem enim (rius Corem, i(sum deinde 4mmanuelem, et 'uam di-erat
vir$am, mani*estius e-(rimens, vir$inem nominavit. Sed necesse est altissimi ,uius
sacramenti considerationem diei alteri reservare: di$na est enim (ro(rio sermone
materia, (raesertim 'uod in lon$um iam ,odiernus sermo (rocesserit.

4n estos montes brot/, como ver!s, la ra30 de Bes:. De ella, se$?n el (ro*eta, sali/
una vara, " de la vara brot/ una Cor. 6 el 4s(3ritu se(ti*orme se (os/ sobre la Cor.
4sto lo ,a mani*estado con ma"or claridad el mismo (ro*eta en otro (asa5e: La
vir$en concebir! " dar! a lu0 un ,i5o, " se llamar! 4mmanuel, 'ue 'uiere decir DiosN
conNnosotros. Primero lo llama Cor " des(u:s 4mmanuel. 6 a la 'ue ,ab3a llamado
vara, de manera a?n m!s clara la denomina vir$en. Pero es (reciso 'ue nos
reservemos (ara otro d3a la consideraci/n de este sacramento. Vale la (ena
ocu(arse de este asunto en otro serm/n. 4ste de ,o" "a ,a sido lo su)cientemente
lar$o.
SERMO SECUNDUS " SERMON SEGUNDO
DE LECTIONE ISAIAE( DI#IT DOMINUS AD
AC)A*( PETE TIBI SIGNUM+ ET DE VIA
ADVERSARII,
DEL LIBRO DE ISAAS( -DI.O EL SE/OR A ACA*(
PIDE UNA SE/AL,,, 0+ SOBRE EL CAMINO DEL
ENEMIGO-,


Ca(3tulo &

% &

Audivimus suadentem re$i Ac,a0 #saiam, (etere si$num a Domino, sive in
(ro*undum in*erni, sive in e-celsum su(ra. Audivimus, res(onsionem eius, *ormam
'uidem ,abentem (ietatis, sed non virtutem. Pro(ter ,oc deni'ue ab eo 'ui intuetur
cor et cui con)tetur ,ominis co$itatio, meruit re(robari. 8on (etam, in'uit, et non
tentabo Dominum s. 4latus erat Ac,a0 *asti$io solii re$alis, astutus ,umanae
sa(ientiae verbis.

.emos escuc,ado a #sa3as tratando de (ersuadir al re" Aca0 (ara (edirle una
seal, de (arte del Seor, en lo ,ondo del abismo o en lo alto del cielo. 4scuc,amos
tambi:n su res(uesta insincera, ba5o ca(a de (iedad. Por este motivo se atra5o la
re(robaci/n de a'uel 'ue escruta el cora0/n " descubre las intenciones del ,ombre.
Res(onde Aca0: 8o (ido nin$una seal+ no 'uiero tentar al Seor. .ab3ase en$re3do
Aca0 en la altura de trono real, " era astutamente ,!bil en su e-(resividad.

% 1

Audierat i$itur #saias a Domini: Vade: dic vul(i illi, (etat sibi si$num a Domino in
(ro*undum. .abet enim vul(is *oveam, sed in in*ernum 'uo'ue si descenderit,
adest 'ui com(re,endat sa(ientes in astutia sua. #tem'ue: Vade, ait Dominus, dic
volucri illi, (etat sibi si$num in e-celsum su(ra. .abet enim volucris nidum+ sed et
si in caelum ascenderit, illic est 'ui, su(erbis resistens, (ro(ria calcat virtute
su(erborum et sublimium colla. Verumtamen dissimulat ille (otestatis e-celsae, seu
incom(re,ensibilis (ro*unditatis sa(ientiae 'uaerere si$num+ et (ro(terea si$num
bonitatis domui David Dominus i(se (romittit, ut 'uos nec (otestas, nec sa(ientia
terruit, alliciat saltem e-,ibitio caritatis.

4l Seor ,ab3a ins(irado a #sa3as: S>arc,a " di a ese 0orro 'ue (ida una seal en
lo ,ondo del abismoS. 6 es 'ue el 0orro tiene madri$uera. 6, si ba5a al abismo,
encontrar! al 'ue sor(rende a los taimados en sus astucias. Dice el Seor: SVete "
di a ese (a5arraco 'ue (ida una seal en lo alto del cieloS. 4l (!5aro tiene su nido.
Pero, si sube al cielo, all3 est! el 'ue se en*renta a los soberbios " (isa con (oder los
cuellos de los or$ullosos " de los altivos. 8o le interesa buscar una seal del (oder
sublime o de la incom(rensible (ro*undidad. Por eso, el mismo Seor (romete una
seal de bondad a la casa de David. Para 'ue, al menos, la mani*estaci/n del amor
atrai$a a 'uienes ni el (oder ni la sabidur3a atemori0a.

% 7

Potest tamen in eo 'uod ait: #n (ro*undum in*erni, etiam caritas i(sa, 'ua
maiorem nemo ,abuit, ut in in*ernum 'uo'ue (ro amicis moriendo descenderet,
non immerito desi$nari, ut (raeci(iatur Ac,a0 vel in e-celsum re$nantis
e-(avescere maiestatem, vet descendentis ad in*eros am(lecti caritatem. >olestus
est er$o non solum ,ominibus, sed etiam Deo, 'uis'uis nec maiestatem co$itat in
timore, nec caritatem cum amore meditatur. Pro(ter ,oc, in'uit, dabit Dominus i(se
vobis si$num, in 'uo mani*este et maiestas, et caritas innotescat. 4cce vir$o
conci(iet et (ariet )lium, et vocabitur nomen eius 4mmanuel, 'uod inter(retatur
8obiscum Deus.

4ntendemos la e-(resi/n en lo (ro*undo del abismo como la caridad
(ersoni)cada. 4n nin$?n otro *ue tan total. Ba5/ incluso al abismo muriendo (or os
ami$os. 6 en este sentido se manda a Aca0 'ue se estreme0ca ante la ma5estad del
'ue reina en lo alto o 'ue se abrace a la caridad del 'ue ba5a al abismo. 4l 'ue no
(iensa en la ma5estad con temor ni medita en la caridad con amor, se vuelve
eno5oso a los ,ombres " a Dios. Por eso, :l Seor mismo os dar! la seal+ en ella va
a ,acer sensible la ma5estad " a caridad. Ved 'ue la Vir$en concebir! " dar! a lu0
un ,i5o, 'ue se llamar! 4mmanuel, 'ue si$ni)ca DiosNconNnosotros.

% D

8oli *u$ere, Adam, 'uia nobiscum Deus. 8e timeas, o ,omo, nec, audito Dei
nomine, terrearis, 'uia nobiscum Deus. 8obiscum carnis similitudine, nobiscum
utilitate: (ro(ter nos venit, tam'uam unus e- nobis similis nobis, (assibilis.

8o esca(es, Ad!n, 'ue DiosNest!NconNnosotros. 8ada te mas, ,ombre+ no te
es(antes ni si'uiera o"endo el nombre de Dios, DiosNest!NconNnosotros. Con
nosotros, en la seme5an0a de la carne+ con nosotros, en la necesidad. Lle$/ como
uno de nosotros, (or nosotros, seme5ante en todo, ca(a0 de su*rir.

Ca(3tulo 1

% &

Deni'ue But"rum, in'uit, et mel comedet. Ac si dicat: Parvulus erit, et vescetur in
an*antilibus alimentis. Ut sciat, in'uit, re(robare malum et eli$ere bonum. 4tiam ,ic
bonum et malum audis, sicut in arbore vetita, sicut in li$no trans$ressionis. Sed
multo melius a (rimo Adam secundus iste (artitur. 4li$ens enim bonum, malum
re(robat, non sicut ille, 'ui dile-it maledictionem, et venit ei, et noluit
benedictionem, et elon$ata est ab eo. 8am et in eo 'uod (raemisit: But"rum et mel
comedet, advertere (oteris (arvuli ,uius electionem. 9antum adsit eius $ratia, ut
'uod (raestat, utcum'ue sentire di$ne et accommodate ad intelli$entiam (ro*erre
concedat.

Por )n, dice: Comer! re'ues/n " miel. 2ue e'uivale: Ser! nio " tomar!
alimentos de nio. .asta 'ue a(renda a rec,a0ar el mal " a esco$er el bien. 4ste
bien " este mal 'ue o"es ,acen re*erencia al !rbol (ro,ibido, el !rbol del delito.
Com(arte con nosotros muc,o me5or 'ue el (rimer Ad!n. 4sco$e el bien " rec,a0a
el mal+ no como a'uel 'ue am/ la maldici/n, " reca"/ sobre :l, " 'ue no 'uiso la
bendici/n, 'ued!ndose le5os de :l. 4n el te-to mencionado: Comer! re'ues/n "
miel, (odr!s darte cuenta de la elecci/n 'ue ,ace este nio. 2ue su $racia nos
acom(ae (ara 'ue eso 'ue ,ace lo (odamos e-(erimentar di$namente de al$?n
modo tambi:n nosotros " e-(resarlo de una manera accesible a todos.

% 1

Duo sunt in lacte ovis, videlicet but"rum et caseus. But"rum (in$ue et ,umidum,
caseus e contra aridus et durus. Bene er$o (arvulus noster eli$ere novit, 'ui,
but"rum comedens, caseum uti'ue non comedit. 2uae est enim ovis centesima,
'uae erravit et in Psalmo lo'uitur: 4rravi sicut ovis 'uae (eriit; Uti'ue $enus
,umanum, 'uod beni$nissimus (astor 'uaerit, aliis sane nona$inta novem ovibus in
montibus derelictis. #n ,ac i$itur ove duo re(eries, naturam dulcem, naturam
bonam, et bonam valde, tam'uam but"rum, et (eccati corru(tionem, ut caseum.
Vide er$o 'uam o(time (uer noster ele$it, 'ui naturam nostram sine ulla (eccati
corru(tione susce(it. 8am de (eccatoribus le$is: Coa$ulatum est sicut lac cor
eorum, in 'uibus uti'ue (uritatem lactis corru(erat *ermentum malitiae, coa$ulum
ini'uitatis.

Dos cosas (ueden ,acerse con la lec,e de ove5a: re'ues/n " 'ueso. 4l re'ues/n es
mantecoso " 5u$oso+ el 'ueso, (or el contrario, es seco " consistente. Su(o esco$er
bien nuestro nio, (ues al comer el re'ues/n re,us/ el 'ueso.+ 2ui:n es a'uella
ove5a e-traviada 'ue ,ac3a el n?mero cien " dice en el salmo: >e e-travi: como
ove5a (erdida. 4s la ra0a ,umana. La busca el (astor com(asivo, " de5a a las otras
noventa " nueve en el monte. Dos cosas ,allar!s en esta ove5a: una naturale0a
dulce " una naturale0a buena+ tan buena, sin duda, como el re'ues/n. 6, 5unto a
ella, la corru(ci/n del (ecado, como el 'ueso.@2u: bien ,a ele$ido nuestro
(e'ueoA Se abra0/ a nuestra naturale0a sin el m!s m3nimo conta$io de (ecado,
(ues se lee de los (ecadores: tienen el cora0/n es(eso como $rasa. La levadura de
la maldad " el cua5o de la (erversidad tan corrom(ido en estos cora0ones la (ure0a
de la lec,e.

Ca(3tulo 7

% &

Sic et a(is ,abet mellis dulcedinem, ,abet etiam aculei (unctionem. A(is vero
est, 'uae (ascitur inter lilia, 'uae Cori$eram in,abitat (atriam an$elorum. Unde et
ad civitatem 8a0aret,, 'uod inter(retatur Cos, advolavit, et ad suaveolentem
(er(etuae vir$initatis Corem advenit: illi insedit, illi ad,aesit. .uius a(is mel et
aculeum non i$norat, 'ui misericordiam ei et iudicium cum Pro(,eta decantat.
Attamen, ad nos veniens, solum mel attulit et non aculeum, id est misericordiam et
non iudicium, ita ut, suadentibus 'uando'ue Disci(ulis, ut civitatem, 'uae susci(ere
eum noluit, (raeci(eret i$ne consumi, res(onderit non venisse <ilium ,ominis ut
iudicaret, sed ut salvaret mundum.

.ablando de la abe5a, (ensamos en la dul0ura de la miel " en la (un0ada del
a$ui5/n. La abe5a se alimenta de a0ucenas " ,abita en la (atria Corida de los
!n$eles. Por eso vol/ ,acia la ciudad de 8a0aret, 'ue si$ni)ca Cor. 6 se lle$/ ,asta
la (er*umada Cor de la vir$inidad (er(etua. 4n ella se (os/. 6 se 'ued/ ad,erida. 4l
'ue enaltece la misericordia " el Buicio, a e5em(lo del Pro*eta, no i$nora la miel ni el
a$ui5/n de esta abe5a. Sin embar$o, al venir a nosotros tra5o s/lo la miel " no el
a$ui5/n+ es decir, la misericordia sin el 5uicio. Por eso, en a'uella ocasi/n en 'ue los
disc3(ulos intentaron (ersuadir al Seor a 'ue lloviera *ue$o " arrasara la ciudad
'ue se ,ab3a ne$ado a recibirle, se les re(lic/ 'ue el .i5o del ,ombre no ,ab3a
venido a condenar al ,ombre, sino a salvarlo.

% 1

8on ,abebat aculeum a(is nostra+ 'uodammodo de(osuerat illum, 'uando,
tanta indi$na (atiens, misericordiam e-,ibebat et non iudicium. Sed nolite s(erare
in ini'uitate, nolite (eccare in s(e. .abet enim a(is nostra 'uando'ue resumere
aculeum suum, et acriter nimis in)$ere illum in medullas ,ominum (eccatorum
'uoniam Pater non iudicat 'uem'uam, sed <ilio dedit omne iudicium. 8unc autem
(arvulus noster but"rum et mel comedit, 'uando bonum naturae ,umanae, divinae
misericordiae in semeti(so sic univit, ut esset ,omo verus et (eccatum non ,abens,
Deus misericors et iudicium non e-,ibens.

8uestra abe5a no tiene a$ui5/n. Se ,a des(rendido de :l cuando, entre tantos
ultra5es, mostraba la misericordia " no el 5uicio. Pero no con):is en la maldad, no
abus:is de la con)an0a. Al$?n d3a, nuestra abe5a volver! a tomar su a$ui5/n " lo
clavar! con toda su *uer0a en los tu:tanos de los (ecadores. Por'ue el Padre no
Bu0$a a nadie, (ero ,a dele$ado en el .i5o la (otestad de 5u0$ar. Por a,ora, nuestro
nio se mantiene de re'ues/n " miel desde 'ue uni/ en s3 mismo el bien de la
naturale0a ,umana con e de la divina misericordia, mostr!ndose ,ombre verdadero
" sin (ecado, Dios com(asivo " encubridor del 5uicio.

Ca(3tulo D

% &

4- ,is iam mani*estum arbitror, 'uaenam sit vir$a de radice #esse (rocedens,
'uis vero Cos su(er 'uem re'uiescit S(iritus Sanctus. 2uoniam Vir$o Dei $enitri-
vir$a est, Cos <ilius eius. <los uti'ue Vir$inis <ilius, Cos candidus et rubicundus,
electus e- millibus, Cos in 'uem (ros(icere desiderant an$eli, Cos ad cuius odorem
reviviscunt mortui, e, sicut i(se testatur, Cos cam(i est, et non ,orti. Cam(us enim
sine omni ,umano Coret adminiculo, non seminatus ab ali'uo, non de*ossus sarculo,
non im(in$uatus )mo. Sic omnino, sic Vir$inis alvus Coruit, sic inviolata, inte$ra et
casta >ariae viscera, tam'uam (ascuae aeterni viroris Corem (rotulere, cuius
(ulc,ritudo non videat corru(tionem, cuius $loria in (er(etuum non marcescat.

>e (arece 'ue con esta e-(resi/n 'ueda claro 'ui:n es esta vara 'ue brota de la
ra30 de Bes: " 'ui:n es la Cor sobre la cual re(osa el 4s(3ritu Santo. La Vir$en >adre
de Dios es la vara+ su .i5o, la Cor: <lor es el .i5o de la Vir$en, Cor blanca "
sonrosada, ele$ido entre mil+ Cor 'ue los !n$eles desean contem(lar+ Cor a cu"o
(er*ume reviven los muertos+ ", como :l mismo testi)ca, es Cor del cam(o, no de
5ard3n. 4l cam(o Corece sin intervenci/n ,umana. 8adie lo siembra, nadie lo cava,
nadie lo abona. De la misma manera Coreci/ el seno de la Vir$en. Las entraas de
>ar3a, sin manc,a, 3nte$ras " (uras, como (rados de eterno verdor, alumbraron esa
Cor, cu"a ,ermosura no siente la corru(ci/n, ni su $loria se marc,ita (ara siem(re.

% 1

O Vir$o, vir$a sublimis, in 'uam sublime verticem sanctum eri$isA Us'ue ad
sedentem in t,rono, us'ue ad Dominum maiestatis. 8e'ue id mirum, 'uoniam in
altum mittis radices ,umilitatis. O vere caelestis (lanta, (retiosior cunctis, sanctior
universisA O vere li$num vitae e, 'uod solum *uit di$num (ortare *ructum salutisA
De(re,ensa est, mali$ne ser(ens, versutia tua, nudata est (lane *alsitas tua. Duo
im(osueras Creatori: mendacii et invidiae in*amaveras eum+ sed in utro'ue
convictus es esse mentitus. Si'uidem ab initio moritur cui di-eras: 8e'ua'uam
morieris, et veritas Domini manet in aeternum. Sed et nunc res(onde, si (otes,
'uam et arborem, cuius arboris *ructum invidere (otuit, 'ui ne ,anc 'uidem vir$am,
electam et *ructum sublimem ne$avit; etenim 'ui (ro(rio <ilio non (e(ercit,
'uomodo non omnia simul cum illo donavit;

@O, Vir$en, vara sublimeA, en tu !(ice enarbolas al santo. .asta el 'ue est! sentado
en el trono, ,asta el Seor de ma5estad. 8ada e-trao, (or'ue las ra3ces de la
,umildad se ,unden en lo (ro*undo.@o, (lanta aut:nticamente celeste, m!s
(reciosa 'ue cual'uier otra, su(erior a todas en santidadA@Arbol de vida, el ?nico
ca(a0 de traer el *ruto de salvaci/nA Se ,an descubierto, ser(iente astuta, tus
artimaas+ tus en$aos est!n a la vista de todos. Dos cosas ,ab3as ac,acado al
Creador, una doble in*amia de mentira " de envidia. 4n ambos casos ,as tenido 'ue
reconocerte mentirosa, (ues desde el comien0o muere a'uel a 'uien di5iste: 8o
morir:is en absoluto+ la verdad del Seor dura (or siem(re. 6 a,ora contesta, si
(uedes: ='u: *rutos de !rbol (odr3a (rovocar la envidia en Dios, 'ue ni si'uiera
ne$/ al ,ombre esta vara ele$ida " su *ruto sublime; 4l 'ue no escatim/ a su (ro(io
.i5o, =c/mo es (osible 'ue con :l no nos re$ale todo;

Ca(3tulo F

% &

Sed iam advertistis, ni *allor, 'uoniam Vir$o re$ia i(sa est via, (er 'uam Salvator
advenit, (rocedens e- i(sius utero, tam'uam s(onsus de t,alamo suo. 9enentes
er$o viam, 'uam (riore, si meministis, coe(imus vesti$are sermone, studeamus et
nos, dilectissimi, ad i(sum, (er eam ascendere, 'ui (er i(sam ad nos descendit, (er
eam venire in $ratiam i(sius, 'ui (er eam in nostram miseriam venit.

6a ,ab:is ca3do en la cuenta, si no me e'uivoco, 'ue la Vir$en es el camino real
'ue recorre el Salvador ,asta nosotros. Sale de su seno, como el es(oso de su
alcoba. 6a conocemos el camino 'ue, como record!is, em(e0amos a buscar en el
serm/n anterior. A,ora tratemos, 'uerid3simos, de se$uir la misma ruta ascendente
,asta lle$ar a a'uel 'ue (or >ar3a descendi/ ,asta nosotros. Lle$uemos (or la
Vir$en a la $racia de a'uel 'ue (or la Vir$en vino a nuestra miseria.

% 1

Per te accessum ,abeamus ad <ilium, o benedicta inventri- $ratiae, $enitri-
vitae, mater salutis, ut (er te susci(iat nos 'ui (er te datus est nobis. 4-cuset a(ud
i(sum inte$ritas tua cul(am nostrae corru(tionis, et ,umilitas Deo $rata nostrae
veniam im(etret vanitati. Co(iosa caritas tua nostrorum coo(eriat multitudinem
(eccatorum, et *ecunditas $loriosa *ecunditatem nobis con*erat meritorum. Domina
nostra, mediatri- nostra, advocata nostra, tuo <ilio nos reconcilia, tuo <ilio nos
commenda, tuo nos <ilio re(raesenta. <ac, o benedicta, (er $ratiam 'uam invenisti,
(er (raero$ativam 'uam meruisti, (er misericordiam 'uam (e(eristi, ut 'ui,
mediante te, )eri di$natus est (artice(s in)rmitatis et miseriae nostrae, te 'uo'ue
intercedente (artici(es *aciat nos $loriae et beatitudinis suae, C,ristus #esus, <ilius
tuus, Dominus noster, 'ui est su(er omnia Deus benedictus in saecula.

Ll:vanos a tu .i5o, dic,osa " a$raciada, madre de la vida " madre de la salvaci/n.
Por ti nos aco5a el 'ue (or ti se entre$/ a nosotros. 9u inte$ridad e-cuse en tu
(resencia la cul(a de nuestra corru(ci/n. 6 'ue tu ,umildad, tan a$radable a Dios,
obten$a el (erd/n de nuestra vanidad. 2ue tu incalculable caridad se(ulte el
n?mero incontable de nuestros (ecados " 'ue tu *ecundidad $loriosa nos otor$ue la
*ecundidad de las buenas obras. Seora mediadora " abo$ada nuestra,
reconc3lianos con tu .i5o. Recomi:ndanos " (res:ntanos a tu .i5o. Por la $racia 'ue
recibiste, (or el (rivile$io 'ue mereciste " la misericordia 'ue alumbraste,
cons3$uenos 'ue a'uel 'ue (or ti se di$n/ (artici(ar de nuestra debilidad " miseria,
com(arta con nosotros, (or tu intercesi/n, su $loria " *elicidad. Cristo Bes?s, Seor
nuestro, 'ue es bendito sobre todas las cosas " (or siem(re.
S4R>O 94R9#US Y S4R>O8 94RC4RO

D4 S4P94> COLU>8#S

LAS S#494 COLU>8AS


Ca(3tulo &

% &

#n adventu Domini 'uem celebramus, si (ersonam venientis intueor, non ca(io
e-cellentiam maiestatis. Si attendo ad 'uos venerit, di$nationis ma$nitudinem
e-(avesco. Stu(ent certe et an$eli de novo, videntes in*ra se 'uem su(ra se
sem(er adorant, mani*este iam et ascendentes et descendentes ad <ilium ,ominis.
Si considero (ro(ter 'uid venerit, am(lector, 'uoad (ossum, inaestimabilem
latitudinem caritatis. Si modum co$ito, e-altationem a$nosco ,umanae conditionis.
Venit si'uidem universitatis Creator et Dominus, venit ad ,omines, venit (ro(ter
,omines, venit ,omo.

Cuando considero, al celebrar este tiem(o de Adviento del Seor, 'ui:n es el 'ue
viene, me desborda la e-celencia de su ma5estad. 6, si me )5o ,acia 'ui:nes se
diri$e, me es(anta su $racia incom(rensible. Los !n$eles no salen de su asombro al
verse su(eriores a a'uel 'ue adoran desde siem(re " c/mo ba5an " su en, a la vista
de todos, en torno al .i5o del ,ombre. Al considerar el motivo de su venida, abarco,
en cuanto me es (osible, la e-tensi/n sin l3mites de la caridad. 6 cuando me )5o en
las circunstancias, com(rendo la elevaci/n de la vida ,umana. Viene el Creador "
Seor del mundo, viene a los ,ombres. Viene (or los ,ombres. Viene el ,ombre.

% 1

Sed dicet ali'uis:.2uomodo venisse dicitur, 'ui sem(er ubi'ue *uit; 4rat 'uidem
in mundo, et mundus (er i(sum *actus est, et mundus eum non co$novit. 8on er$o
venit 'ui aderat, sed a((aruit 'ui latebat. Unde et ,umanam, in 'ua a$nosceretur,
induit *ormam, 'ui nimirum in divina lucem ,abitat inaccessibilem. 8ec sane
in$lorium maiestati a((arere (ro(ria in similitudine sua, 'uam *ecerat ab initio, nec
indi$num Deo, a 'uibus in substantia sua non (oterat a$nosci, in ima$ine e-,iberi,
ut 'ui *ecerat ,ominem ad ima$inem et similitudinem suam, i(se ,ominibus
innotesceret *actus ,omo.

Al$uien dir!: =C/mo (uede ,ablarse de la venida de 'uien siem(re ,a estado en
todas (artes; 4staba en el mundo, ", aun'ue el mundo lo ,i0o :l, el mundo no lo
conoci/. 4l Adviento no es una lle$ada de 'uien 6a estaba (resente+ es la a(arici/n
de 'uien (ermanec3a oculto. Se revisti/ de la condici/n ,umana (ara 'ue a trav:s
de ella *uera (osible conocer al 'ue ,abita en una lu0 inaccesible. 8o desdice de la
ma5estad a(arecer en a'uella misma seme5an0a su"a 'ue ,ab3a creado desde el
(rinci(io. 9am(oco es indi$no de Dios mani*estarse en su (ro(ia ima$en a 'uienes
resulta inaccesible su identidad: 4l 'ue ,ab3a creado al ,ombre a su ima$en "
seme5an0a, se ,i0o ,ombre (ara darse a conocer a los ,ombres.

Ca(3tulo 1

% &

.uius er$o adventus tantae maiestatis, tantae ,umilitatis, tantae caritatis,
tantae etiam $lori)cationis nostrae, ab universa 4cclesia semel in anno sollemnis
memoria celebratur. Sed utinam ita semel a$eretur, ut sem(erA #d 'ui((e di$nius.
2uantae enim insaniae est, ut (ost tanti Re$is adventum aliis 'uibuslibet ne$otiis
,omines velint seu audeam occu(ari, et non ma$is, omissis omnibus, soli eius cultui
vacent, nec in eius (raesentia cuius'uam meminerint ceterorum; Sed non omnium
est 'uod ait Pro(,eta: >emoriam abundantiae suavitatis tuae eructabunt: si'uidem
nec omnes ,aec memoria (ascit. Sane nemo 'uod non $ustavit, sed ne'ue 'uod
tantum $ustavit eructuat. Ructus 'ui((e non nisi de (lenitudine et satietate
(rocedit. Pro(terea 'uorum saecularis est mens et vita, memoriam ,anc, etsi
celebrant, non eructuant, sine devotione et aOectione dies istos arida 'uadam
consuetudine observantes. Deni'ue, 'uod damnabilius est, ,uius di$nationis
memoria datur in occasionem carnis, et videas eos tanta sollicitudine diebus istis
vestium $loriam, ciborum (arare delicias ac si ,aec et ,uiusmodi 'uaerat in
nativitate sua C,ristus, et ibi susci(iatur di$nius, ubi ,aec accuratius e-,ibentur.
Sed i(sum audi dicentem: Su(erbo oculo et insatiabili corde, cum ,oc non edebam.

La #$lesia universal celebra cada ao la solemne memoria de la venida de tanta
ma5estad, tanta ,umildad " tanta caridad, e incluso de nuestra incom(arable
e-altaci/n.@6 o5al! *uese una (erenne realidadA Ser3a o m!s (ro(io.@2u:
incon$ruente es la vida ,umana des(u:s de la venida de Re" tan e-traordinario si
buscamos " nos com(rometemos con otros asuntos embara0osos en ve0 de
dedicarnos a este ?nico culto, de5ando de lado en su (resencia todo lo dem!sA Pero
no todos cum(len lo del Pro*eta: 4ructan la memoria de tu inmensa suavidad. 8i
todos se alimentan de esta memoria. 4s evidente 'ue no se (uede eructar sin ,aber
$ustado, (ero tam(oco lo ,ar! el 'ue se ,a contentado con s/lo $ustar. La (lenitud
" la saciedad (rovocan el eructo. Por eso, los de vida " mentalidad mundana,
aun'ue celebran esta memoria, no eructan nunca. Pasan estos d3as en la aride0
,abitual, sin devoci/n " sin a*ecto. 6 lo 'ue es m!s re(roc,able, la memoria de este
acontecimiento les da (ie a consuelos carnales. Por eso los ves 'ue (re(aran
durante estos d3as vestidos ele$antes " re)namientos culinarios, como si Cristo en
su nacimiento buscara cosas (arecidas " se le tributara una aco$ida m!s c!lida
donde a(arecen seme5antes detalles. O"e sus (alabras: Con los de o5os en$re3dos "
de cora0/n insaciable no com(artir: mi (an.

% 1

2uid tanta ambitione vestes (aras in natale meum; Detesto e$o su(erbiam, non
am(lector. 2uid tanta sollicitudine ciborum co(ias re(onis in tem(us illud; Damno
e$o carnis delicias, non acce(to. Plane insatiabilis es corde, tanta (arans et e- tam
lon$o, nam cor(ori uti'ue et (auciora suEcerent, et 'uae (ossent o((ortunius
inveniri. Celebrans er$o adventum meum, labiis me ,onoras, sed cor tuum lon$e
est a me. 8on me colis, sed Deus tuus venter est, et $loria in con*usione tibi. #n*eli-
omnino, 'ui volu(tatem cor(oris et saecularis colit $loriae vanitatem+ beatus autem
(o(ulus, cuius est Dominus Deus eius.

=A 'u: vienen tantos anto5os en e vestido (ara (re(arar mi nacimiento; Detesto
la ostentaci/n+ no la 'uiero. =A 'u: tanto (rurito durante estos d3as ,acia todo ti(o
de man5ares; Re(ruebo las satis*acciones del cuer(o+ no las ace(to. 9ienes un
cora0/n insaciable (re(arando tantas cosas " $astando tanto tiem(o, cuando el
cuer(o necesita de mu" (oco " s/lo lo 'ue le sale al (aso. Celebras, s3, mi Adviento
con los labios, (ero tu cora0/n est! le5os de m3. 8o me ,onras. 9u dios es tu
est/ma$o, " tu $loria, tu misma ver$Xen0a. Des$raciado ,asta los tu:tanos el 'ue
*omenta los deleites del cuer(o " la vanidad de la 5actancia. Dic,oso el (ueblo cu"o
Dios es su Seor.

Ca(3tulo 7

% &

<ratres, nolite vos aemulari in mali$nantibus, ne'ue 0elaveritis *acientes
ini'uitatem. #ntelli$ite ma$is in novissima eorum, et com(atimini eis e- animo, et
orate (ro eis 'ui (raeoccu(ati sunt in delicto. .aec enim *aciunt miseri, 'uia
i$norantiam Dei ,abent, nam, si co$novissent, num'uam Dominum $loriae tanta
adversum se insania (rovocarent.

.ermanos, no os e-as(er:is (or los malvados ni envidi:is a los inicuos. Pensad,
m!s bien, en su destino, com(adeceos entraablemente " orad (or los 'ue viven
enredados en el (ecado. Obran as3 esos miserables (or'ue desconocen a Dios, (ues
si lo ,ubiesen conocido, nunca ,abr3an (rovocado al Seor de la $loria en contra de
ellos.

% 1

8os autem, dilectissimi, e-cusationem de i$norantia non ,abemus. Plane nosti
eum, 'uis'uis ,ic es, et si di-eris 'uia non novi eum, eris similis saecularibus,
menda-. Deni'ue si eum non nosti, 'uis te ,uc addu-it, aut 'uomodo ,uc venisti;
Alio'uin 'uando tibi (ersuaderi (osset, carorum aOectibus, cor(oris volu(tatibus,
saeculi vanitatibus s(onte abrenuntiare, et iactare co$itatum tuum in Domino, et
omnem sollicitudinem in eum (roicere, de 'uo ni,il bene, immo tam male,
conscientia teste, merueras; 2uis tibi, in'uam, (ersuadere id (osset, si nescires
'uia bonus Dominus s(erantibus in se, animae 'uaerenti i(sum, nisi co$novisses et
tu 'uia suavis est Dominus, et mitis, et multae misericordiae, et vera-; .aec
autem unde nosti, nisi 'uia non solum ad te, sed etiam in te venit;

Para nosotros, 'ueridos, no ,a" e-cusa de i$norancia. Sabes bien 'ui:n es. 6 si
di5erasN 'ue no lo conoces, ser!s, como los mundanos, un mentiroso. Pero
su(on$amos 'ue no lo conoces+ res(/ndeme entonces: ='ui:n te tra5o a este lu$ar;
=C/mo lle$aste ,asta a'u3; =2ui:n te ,a (ersuadido a renunciar es(ont!neamente
al cario de tus ami$os, a los (laceres del cuer(o, a las vanidades del mundo+ "
encomendar tus a*anes al Seor, descar$ando en :l todo tu a$obio; 8ada bueno te
merec3as+ al contrario, muc,o mal, se$?n el testimonio de tu conN ciencia. =2ui:n,
re(ito, (odr3a (ersuadirte de todo eso, si i$norabas 'ue el Seor es bueno (ara los
'ue es(eran en :l " (ara el alma 'ue lo busca; =Si no su(ieses 'ue el Seor es
bueno " (iadoso, mu" misericordioso " )el; =D/nde ,as a(rendido todo esto sino en
su venida a ti " en ti;

Ca(3tulo D

% &

9ri(licem enim eius adventum novimus: ad ,omines, in ,omines, contra
,omines. Ad omnes 'uidem indiOerenter, non autem ita in omnes, aut contra
omnes. Sed 'uia (rimus et tertius noti sunt, ut(ote mani*esti de secundo, 'ui
s(iritualis et occultus est, i(sum audi dicentem: Si 'uis dili$it me, sermonem meum
servabit, et Pater meus dili$it eum, et ad eum veniemus, et mansionem a(ud eum
*aciemus. Beatus a(ud 'uem mansionem *acies, Domine #esu. Beatus in 'uo
Sa(ientia aedi)cat sibi domum, e-cidens columnas se(tem. Beata anima 'uae
sedes est Sa(ientiae.

Conocemos, e*ectivamente, tres venidas su"as: a los ,ombres, en los ,ombres "
contra los ,ombres. Vino (ara todos los ,ombres sin condici/n al$una, (ero no as3
en todos o contra todos. La (rimera " tercera venidas son conocidas (or ser
mani)estas. Sobre la se$unda, 'ue es es(iritual " latente, escuc,a al Seor lo 'ue
dice: 4l 'ue me ama, cum(lir! mi (alabra+ mi Padre lo amar!, vendremos a :l " en
:l ,aremos una morada. Dic,oso a'uel en 'uien ,aces tu morada, Seor Bes?s.
Dic,oso a'uel en 'uien la sabidur3a se ,a edi)cado una casa. .a labrado siete
columnas. <eli0 el alma 'ue es trono de la Sabidur3a.

% 1

2uaenam est illa; Anima uti'ue iusti. >erito (lane, 'uia iustitia et iudicium
(rae(aratio sedis tuae. 2uis in vobis est, *ratres, 'ui desiderat in anima sua sedem
arare C,risto; 4cce 'uaenam illi serica 'uae ta(etia, 'uo (ulvinar o(orteat
(rae(arari: #ustitia, in'uit, et iudicium (rae(aratio sedis tuae. #ustitia virtus es, 'uod
suum est unicui'ue tribuens. 9ribue er$o tribus 'uae sua sunt. Redde su(eriori,
redde in*eriori, redde ae'uali cui'ue 'uod debes, et di$ne celebras adventum
C,risti, (arans ei in iustitia sedem suam. Redde, in'uam, reverentiam (raelato et
oboedientiam, 'uarum altera cordis, altera cor(oris est. 8ec enim suEcit e-terius
obtem(erare maioribus nostris, nisi e- intimo cordis aOectu sublimiter sentiamus de
eis. 2uod etsi tam mani*este indi$na innotuerit (raelati alicuius vita, ut ni,il omnino
dissimulationis, ni,il e-cusationis admittat, (ro(ter eum tamen a 'uo est omnis
(otestas, i(sum 'uem modo talem novimus, e-celsum re(utare debemus, non
(raesentibus (ersonae meritis, sed ordinationis divinae et di$nitati i(sius oEcii
de*erentes.

=6 'ui:n es :sa; 4l alma del 5usto, (or'ue la 5usticia " el derec,o (re(aran tu
trono. =2ui:n de entre vosotros, ,ermanos, desea (re(arar en su alma un trono
(ara Cristo; Piense en las sedas, al*ombras " almo,adas 'ue debe (re(ararle. 4st!
escrito 'ue la 5usticia " el derec,o (re(aran su trono. La virtud de la 5usticia
consiste en distribuir a cada cual lo 'ue le corres(onde. Por tanto, distribu"e t? a
tres lo 'ue es de ellos. Devuelve al su(erior, devuelve al in*erior, devuelve al
com(aero lo 'ue les debes. 4ntonces celebrar!s convenientemente la venida de
Cristo, (re(ar!ndole en la 5usticia su trono. Devuelve, insisto, reverencia "
obediencia al su(erior+ la (rimera, en cuanto dis(osici/n de cora0/n+ la se$unda,
como actitud e-terna. 8o asta obedecer e-teriormente. Debemos enaltecer a
nuestros su(eriores con el 3ntimo a*ecto del cora0/n. 6 aun'ue cono0camos la vida
re(roc,able de al$?n (relado " no ,ubiese (osibilidad de disimulo ni de e-cusa,
incluso entonces, (or res(eto a a'uel de 'uien deriva toda autoridad, este otro 'ue
as3 conocemos se ,ace acreedor de estima, no (or unos m:ritos 'ue no tiene, sino
(or de*erencia al (lan divino " a la misi/n 'ue desem(ea.

Ca(3tulo F

% &

Sic et *ratribus nostris, inter 'uos vivimus, i(so iure *raternitatis et societatis
,umanae consilii sumus et au-ilii debitores. .aec enim volumus ut et i(si nobis
im(endant: consilium 'uo erudiatur i$norantia nostra, au-ilium 'uo iuvetur
in)rmitas nostra. Sed *orte erit inter vos 'ui tacitus res(ondeat, dicens: 2uod e$o
consilium dabo *ratri, cui nec unum 'uidem dicere verbum *as est abs'ue licentia;
2uod au-ilium im(endere est, cum nec minimum ali'uid a$ere liceat abs'ue
oboedientia;

#$ualmente, res(ecto a nuestros ,ermanos, con los 'ue com(artimos la vida,
estamos obli$ados a (restar a"uda " conse5o (or un mismo derec,o de (aternidad "
de solidaridad ,umana. #ncluso nosotros deseamos sus servicios: conse5o 'ue
instru"a nuestra i$norancia, " a"uda 'ue sosten$a nuestra debilidad. 2ui0! al$uien
de vosotros (ensar!: =2u: conse5o (uedo "o dar al ,ermano, si no se me (ermite ni
musitar una (alabra sin (ermiso; =2u: a"uda (uedo o*recer, cuando debo contar,
,asta en lo m!s m3nimo, con el su(erior;

% 1

Ad 'uod e$o: 8on deerit certe 'uod *acias tantummodo caritas *raterna non
desit. 8ullum e$o consilium melius arbitror, 'uam si e-em(lo tuo *ratrem docere
studeas 'uae o(orteat, 'uae non o(orteat )eri, (rovocans eum ad meliora et
consulens ei, non verbo ne'ue lin$ua, sed o(ere et veritate. An vero utilius aut
eEcacius au-ilium ali'uod est 'uam ut ores devote (ro eo, ut non dissimules
redar$uere cul(as eius, ut non modo nullum ei oOendiculum (onas, sed et sollicitus
sis, 'uantum (raevales, tam'uam an e us (acis de re$no Dei scandala tollere et
occasiones scandalorum (enitus removere; Si talem te *ratri consiliarium et
au-iliarium e-,ibes, reddis ei 2uod debes, nec ,abet unde causetur.

6o te res(ondo: 8ada ec,ar!s en *alta si vives el amor *raterno. Creo 'ue el me5or
conse5o es tu actitud de ensear a tu ,ermano lo 'ue conviene " lo 'ue no conviene
,acer+ estimul!ndolo " aconse5!ndole en lo me5or no con (alabras ni con la len$ua,
sino con la conducta " la verdad. =Puede ima$inarse una a"uda m!s ?til " e)ca0
'ue la oraci/n *ervorosa (or :l, sin (asar (or alto sus *altas; De este modo no le
(ones tro(ie0o " adem!s, en la medida de lo (osible, te (reocu(as, como el
mensa5ero de (a0, de arrancar de ra30 los esc!ndalos " de evitar las ocasiones de
esc!ndalo en el reino de Dios. Si te (ortas con tu ,ermano como conse5ero "
am(aro, le devuelves lo 'ue le debes, " :l "a no (odr! 'ue5arse de nada.

Ca(3tulo G

% &

Porro si cui *orte (raelatus es, ,uic sine dubio teneris debitor, sollicitudinis
am(lioris. 4-i$it a te et i(se custodiam et disci(linam: custodiam 'uidem, ut (ossit
cavere (eccatum+ disci(linam vero, ut 'uod minus cavit, minime maneat
im(unitum. 2uod etsi nemini *ratrum (raeesse videris, ,abes tamen sub te, cui
custodiam ,anc et disci(linam o(orteat e-,iberi. Dico autem cor(us tuum, 'uod
sine dubio re$endum acce(it s(iritus tuus. Debes ei custodiam, ut non re$net in eo
(eccatum, nec membra tua arma )ant ini'uitati. Debes et disci(linam, ut di$nos
*aciat (aenitentiae *ructus, casti$atum et subditum servituti.

Si eres su(erior de al 'uien, le debes ma"or delicade0a " solicitud. 9e e-i$e
)delidad " disci(lina. <idelidad (ara evitar el (ecado " disci(lina (ara 'ue no 'uede
im(une lo 'ue no se (rocura evitar. #ncluso, si no eres su(erior de nin$?n ,ermano,
te 'ueda la res(onsabilidad de e-(resar esta )delidad " disci(lina. >e re)ero a tu
cuer(o, 'ue tu es(3ritu asumi/ (ara diri$irlo. Le debes )delidad (ara 'ue no reine
en :l el (ecado, no (ara 'ue tus miembros se conviertan en instrumentos de
ini'uidad. Le debes disci(lina (ara 'ue d: *rutos di$nos de arre(entimiento,
casti$!ndolo " obli$!ndolo a 'ue te sirva.

% 1

Lon$e tamen $raviori et (ericulosiori debito tenentur adstricti, 'ui (ro multis
animabus reddituri sunt rationem. 2uid e$o in*eli-; 2uo me venam, si tantum
t,esaurum, si (retiosum de(ositum istud, 'uod sibi C,ristus san$uine (ro(rio
(retiosius iudicavit, conti$erit ne$li$entius custodire; Si stillantem in cruce Domini
san$uinem colle$issem esset'ue re(ositus (enes me in vase vitreo, 'uod et (ortari
sae(ius o(orteret, 'uid animi ,abiturus essem in discrimine tanto; 4t certe id
servandum acce(i, (ro 'uo mercator non insi(iens, i(sa uti'ue Sa(ientia,
san$uinem illum dedit. Sed et ,abeo t,esaurum istum in vasis )ctilibus, et 'uibus
multo (lura 'uam vitreis imminere (ericula videantur.

Pero la deuda m!s $rave " (eli$rosa (esa sobre 'uienes tienen 'ue rendir
cuentas de muc,as almas. =2u: ,ar: "o, des$raciado; =.acia d/nde me volver:, si
,e descuidado este tesoro tan estimable " este de(/sito tan (recioso, 'ue Cristo
a(reci/ muc,o m!s 'ue su (ro(ia san$re; Si ,ubiese reco$ido la san$re del Seor
'ue $oteaba de la cru0 " la ,ubiese $uardado en un vaso de cristal con la obli$aci/n
de ir traslad!ndolo de lu$ar,@'u: atenci/n (ondr3a en evitar cual'uier ries$oA Pues
,e recibido un encar$o (arecido+ (or :l, un comerciante inteli$ente, la Sabidur3a
misma, entre$/ su san$re. Pero llevo este tesoro en vasi5as de barro, 'ue corren
m!s ries$o 'ue los reci(ientes de cristal.

% 7

Accedit sane a sollicitudinis cumulum et (ondus timoris, 'uod cum et meam, et
(ro-imi conscientiam servare necesse sit neutra mi,i satis est nota. Utra'ue
ab"ssus est im(erscrutabilis, utra'ue mi,i no- est, et ni,ilominus e-i$itur a me
utrius'ue custodia, et clamatur: Custos 'uid de nocte, custos 'uid de nocte; 8on
est mi,i dicere cum Cain: 8um'uid custos *ratris mei sum e$o; Sed est *ateri
,umiliter cum Pro(,eta, 'uia nisi Dominus custodierit civitatem, *rustra vi$ilat 'ui
custodit eam. #n eo tamen e-cusabilis e$o videor, si, ut (raedi-i, debitam e-,ibeo
custodiam (ariter et disci(linam. 2uod si (riora 'uo'ue 'uattuor non de*uerint, dico
autem er$a (raelatos reverentiam et oboedientiam, consilium et au-ilium er$a
*ratres, 'uod ad iustitiam (ertinet, non im(aratam sedem inveniet Sa(ientia.

A este c?mulo de solicitudes ,a" 'ue aadir el (eso del temor, 'ue e-i$e la
)delidad de mi conciencia " la de los dem!s. 8in$una de las dos cono0co lo
su)ciente. Ambas son un abismo insondable, una noc,e. 6, sin embar$o, se me
e-i$e res(onsabilidad " me re(iten sin cesar: Centinela, ='u: ,a" en la noc,e;
=2u: ,a" en la noc,e; 6 "o no (uedo contestar como Ca3n: =So" "o el $uardi!n de
mi ,ermano; >!s bien debo con*esar ,umildemente con el (ro*eta: Si el Seor no
$uarda la ciudad, en vano vi$ila el 'ue la de)ende. Unicamente se me (odr!
e-cusar si, como ,e dic,o, me desvelo en la )delidad " en la disci(lina. 6 si se dan
las cuatro condiciones "a mencionadas 'ue conciernen a la 5usticia, es decir, la
reverencia " obediencia a los su(eriores " el conse5o " a"uda a los ,ermanos,
entonces encontrar! la Sabidur3a un trono adecuado.

Ca(3tulo H

% &

4t *ortassis ,ae videantur se- columnae, 'uas e-cidit in domo, 'uam aedi)cavit
sibi+ et se(tima 'uo'ue 'uaerenda est, si *orte et eam nobis notam *acere i(sa
di$netur.

4stas son, al (arecer, las seis columnas 'ue labr/ la Sabidur3a en la casa 'ue se
edi)c/ (ara s3 misma. Pero ,emos de buscar la s:(tima, (or si acaso la Sabidur3a
nos la da a conocer.

% 1

2uid vero (ro,ibet, sicut se- in iustitia, se(timam 'uo'ue intelli$i in iudicio;
8e'ue enim iustitia sola, sed #ustitia, in'uit, et iudicium (rae(aratio sedis tuae.
Deni'ue si (raelatis, et ae'ualibus, et in*erioribus reddimus 'uod o(ortet, ni,il'ue
acci(iet Deus; At ei (lane 'uod debet retribuere nemo (otest, 'uod tam co(iose
accumulaverit su(er nos misericordiam suam, 'uod tam multa deli'uerimus ei,
'uod tam *ra$iles et ni,ili simus, 'uod tam (lenus et suEciens ille sibi, et bonorum
omnium nostrorum non e$ens.

=2u: im(ide 'ue as3 como la seis columnas mencionadas si$ni)can la 5usticia, la
s:(tima si$ni)'ue el 5uicio; 8o se ,abla s/lo de la 5usticia, sino de la 5usticia " el
Buicio 'ue sostiene tu trono. 4n )n, si a los su(eriores, a los i$uales " a los in*eriores
les damos lo 'ue les corres(onde, =Dios no recibir! nada; 4s cierto 'ue nadie (uede
volverle lo 'ue se le debe, (ues ,a derramado co(iosamente su misericordia sobre
nosotros " le ,emos o*endido muc,o+ somos mu" *r!$iles e insi$ni)cantes, " :l se
basta as3 mismo, no necesitando nada de nosotros.

% 7

Audivi tamen dicentem eum, cui incerta et occulta sa(ientiae suae revelaverat,
'uia ,onor re$is iudicium dili$it. 8i,il 'uod in se est a nobis e-i$it am(lius+ tantum
dicamus ini'uitates nostras, et iusti)cabit nos $ratis, ut $ratia commendetur. Dili$it
enim animam, 'uae in cons(ectu eius et sine intermissione considerat, et sine
dissimulatione diiudicat semeti(sam. #d'ue iudicium non nisi (ro(ter nos a nobis
e-i$it, 'uia si nosmeti(sos iudicaverimus, non uti'ue iudicabimur. Pro(terea sa(iens
veretur omnia o(era sua, scrutatur, discutit, diiudicat universa. .onorat 'ui((e
veritatem, 'ui se et sua omnia, in eo statu 'uo veritas ,abet, et a$noscit veraciter,
et ,umiliter con)tetur.

Sin embar$o, ,e o3do decir al 'ue se le ,ab3a revelado los decretos " los misterios
de su sabidur3a 'ue el ,onor del re" ama el 5uicio. 8o se nos (ide m!s de lo Busto.
Basta con 'ue con*esemos nuestros (ecados (ara 'ue nos re,abilite $ratuitamente
en alaban0a de su $racia. Ama al alma 'ue vive siem(re en su (resencia " 'ue se
Bu0$a a s3 misma sin disimulo. Se nos e-i$e ese 5uicio (ara nuestro (ro(io (rovec,o+
(or'ue, si nos 5u0$amos a nosotros mismos, no nos 5u0$ar!n a nosotros. Por eso, el
sabio recela de todas sus acciones, sondea, esclarece " en5uicia todo. .onra a la
verdad el 'ue se conoce de veras a s3 mismo " todo lo 'ue le concierne, en la
situaci/n en 'ue realmente se encuentra, " se con)esa con ,umildad.

% D

Audi deni'ue mani*estius a te iudicium e-i$i (ost iustitiam: Cum *eceritis in'uit,
omnia, 'uae (raece(ta sunt vobis, dicite: Servi inutiles sumus. .aec (lane, 'uod in
,omine est, di$na sedis, (rae(aratio Domino maiestatis, ut et iustitiae mandata
studeat observare, et sem(er indi$num sese et inutilem arbitretur.

4scuc,a, (or )n, c/mo se (ide con ma"or insistencia 'ue (racti'ues el Buicio
des(u:s de la 5usticia: Cuando ,a"!is ,ec,o todo lo 'ue est! mandado, decid:
Somos unos criados in?tiles. 4sto es lo 'ue (ertenece al ,ombre, como trono di$no
" dis(onible al Seor de ma5estad+ (ero con tal de 'ue se a*ane en cum(lir los
mandatos de la 5usticia " se ten$a siem(re (or indi$no e in?til.
S4R>O 2UAR9US Y S4R>O8 CUAR9O

D4 DUPL#C# ADV489U 49 P488#S D4ARG489A9#S

SOBR4 LOS DOS ADV#489OS 6 LAS ALAS PLA94ADAS


Ca(3tulo &

% &

Di$num est, *ratres, ut tota devotione Domini celebretis adventum, delectati
tanta consolatione, stu(e*acti tanta di$natione, inCammati tanta dilectione. 8ec
vero solum co$itetis eum 'uo venit 'uaerere et salvum *acere 'uod (erierat, sed et
illum ni,ilominus 'uo veniet et assumet nos ad sei(sum. Utinam circa ,os duos
adventus iu$i meditatione versemini, ruminantes in cordibus vestris 'uantum in
(riore (raestiterit, 'uantum (romiserit in secundo. Utinam certe dormiatis inter
medios clerosA .aec sunt enim duo brac,ia s(onsi, inter 'uae s(onsa dormiens
aiebat: Laeva eius sub ca(ite meo, et de-tera eius am(le-abitur me. 8am in sinistra
'uidem eius, sicut alibi le$imus, divitiae et $loria, in de-tera lon$iturnitas vitae. #n
sinistra eius, in'uit, divitiae et $loria.

4s 5usto, ,ermanos, 'ue celebr:is con $ran devoci/n la venida del Seor,
inundados de tanto consuelo, asombrados (or seme5ante *avor, e inCamados en un
amor sin i$ual. 8o (ens:is s/lo en el 'ue viene a buscar " a salvar lo 'ue estaba
(erdido. Pensad tambi:n en el 'ue vendr! " nos tomar! consi$o. @o5al! os ocu(:is
de estos dos advientos en una incesante meditaci/n, rumiando en vuestros
cora0ones todo cuanto nos concedi/ en el (rimero " nos (rometi/ en el se$undoA
@O5al! durm!is tran'uilos entre estos dos tesorosA Ved los dos bra0os del es oso+
entre ellos, adormecida, balbuc3a la es(osa: Su i0'uierda re(osa ba5o mi cabe0a "
con su diestra me abra0a. Como leemos en otro (asa5e, las ri'ue0as " la $loria
est!n en su i0'uierda+ los lar$os aos, en su derec,a. 4n su i0'uierda, dice, est!n
las ri'ue0as " la $loria.

% 1

<ilii Adam, $enus avarum et ambitiosum, audite: 'uid vobis cum terrenis divitiis
et $loria tem(orali, 'uae nec verae, nec vestrae sunt; Aurum et ar$entum nonne
terra est rubra et alba, 'uam solus ,ominum error *acit aut ma$is re(utat
(retiosam; Deni'ue si vestra sunt ,aec, tollite ea vobiscum. Sed ,omo cum
interierit, non sumet omnia, ne'ue descendet cum eo $loria eius.

.i5os de Ad!n, ra0a me0'uina " ambiciosa, escuc,ad: ,a 'u: te in'uietas (or las
ri'ue0as terrenas " la $loria (asa5era, 'ue no son aut:nticas ni vuestras; 4l oro " la
(lata, ='u: son sino tierra ro5i0a " blanca, 'ue ?nicamente el error ,umano los
estima " los cree (reciosos; 6, si esto es vuestro, llev!roslo. Pero el ,ombre, cuando
muera, no se llevar! nada, su $loria no ba5ar! con :l.

Ca(3tulo 1

% &

Verae er$o divitiae non o(es sunt, sed virtutes, 'uas secum conscientia (ortat,
ut in (er(etuum dives )at. De $loria 'uo'ue dicit A(ostolus: Gloria nostra ,aec est,
testimonium conscientiae nostrae. .aec est uti'ue vera $loria, 'uae est a S(iritu
veritatis: #(se enim S(iritus testimonium (er,ibet s(iritui nostro, 'uod )lii Dei
sumus. Gloria vero, 'uam ab invicem acci(iunt, 'ui $loriam 'uae est a solo Deo
non re'uirunt, vana est, 'uoniam vani )lii ,ominum.

Las aut:nticas ri'ue0as no son las (ro(iedades+ son las virtudes, ornato de la
conciencia, 'ue la ,acen eternamente rica. Sobre la $loria se e-(resa el A(/stol:
8uestra $loria es el testimonio de nuestra conciencia. 8uestra verdadera $loria nos
viene del 4s(3ritu de la verdad: 4se mismo 4s(3ritu le ase$ura a nuestro es(3ritu 'ue
somos ,i5os de Dios. Pero la $loria 'ue los ,ombres se $ran5ean unos a otros no les
des(ierta a la $loria, 'ue viene s/lo de Dios. Su $loria es (ura a(ariencia, (or'ue los
,ombres son vanos.

% 1

#nsi(iens tu, 'ui merces con$re$as in saccum (ertusum, 'ui t,esaurum tuum
alieno in ore constituis, i$noras 'uod arca ista non clauditur, nec seras ,abet;
2uanto melius sa(iunt, 'ui t,esaurum suum i(si sibi servant, aliis non committunt;
Verum num'uid sem(er servabunt; 8um'uid sem(er abscondent; Veniet cum
mani*esta erunt abscondita cordis, 'uae vero *uerint ostentata non com(arebunt.
.inc est 'uod, veniente Domino, *atuarum vir$inum lam(ades e-stin$uuntur, et 'ui
rece(erunt mercedem suam, a Domino nesciuntur. Pro(terea dico vobis, carissimi,
utile est abscondere ma$is 'uam ostentare, si 'uid ,abemus boni, sicut et mendici,
cum eleemos"nam (etunt, non (retiosas vestes ostendunt, sed seminuda membra,
aut ulcera, si ,abuerint, ut citius ad misericordiam videntis animus inclinetur. 2uam
re$ulam Publicanus ille servavit multo melius P,arisaeo, et ideo descendit
iusti)catus ab illo, id est (rae illo.

4res un insensato. 4c,as $anancias en saco roto " de5as tu tesoro en la (uerta del
vecino. =8o sabes 'ue este arca no se cierra " 'ue ni si'uiera tiene tranca; Bien lo
saben a'uellos 'ue no (ierden de vista su tesoro ni lo con*3an a nadie. =Lo van a
conservar " a $uardar (ara siem(re; 6a vendr! el momento en 'ue sal$an al
descubierto los secretos del cora0/n, " todo lo 'ue se ,a"a mani*estado antes no
,ar! acto de (resencia. Por eso se a(a$an los candiles de las muc,ac,as necias
ante el Seor 'ue lle$a. 6 como "a ,ab3an recibido su recom(ensa, son i$noradas
(or el Seor. Por eso os di$o, amad3simos, 'ue es (re*erible esconder 'ue ensear
lo bueno 'ue (odamos tener. Los mendi$os, cuando (iden limosna, no se visten con
ostentaci/n, se 'uedan casi desnudos " muestran las lla$as 'ue tienen (ara mover
a com(asi/n. 4l (ublicano tuvo en cuenta esta norma muc,o m!s 'ue el *ariseo+
(or eso ba5/ a su casa en (a0 con Dios, muc,o m!s 'ue el otro.

Ca(3tulo 7

% &

9em(us est, *ratres, ut iudicium inci(iat a domo Dei. 2uis vero )nis eorum, 'ui
non oboediunt 4van$elio; 2uod iudicium ,is, 'ui in ,oc iudicio non resur$unt;
2uicum'ue enim iudicari dissimulant eo iudicio 'uod nunc est, in 'uo (rince(s
,uius mundi eicitur *oras, iudicem e-s(ectent vel ma$is timeant, a 'uo cum i(so
(rinci(e suo *oras eicientur et i(si. 8os autem, si (er*ecte iudicamur nunc, securi
Salvatorem e-s(ectemus Dominum nostrum #esum C,ristum, 'ui re*ormabit cor(us
,umilitatis nostrae, con)$uratum cor(ori claritatis suae. 9unc *ul$ebunt iusti, ita ut
videre (ossint docti (ariter et indocti: *ul$ebunt enim sicut sol in re$no Patris
eorum. 4rit autem claritas solis se(tem(liciter, id est sicut lu- se(tem dierum.

.ermanos, ,a lle$ado el momento del 5uicio, " est! comen0ando (or la casa de
Dios. =Cu!l ser! el )nal de a'uellos 'ue no obedecen al 4van$elio; =2u: clase de
5uicio les es(era a los 'ue 'ueden condenados; Los 'ue no 'uieren someterse
a,ora a este 5uicio en el 'ue se e-(ulsa al 5e*e de este mundo, 'ue a$uarden al
5ue0+ m!s a?n, t:manlo. Por'ue ellos tambi:n van a ser e-(ulsados con su 5e*e.
8osotros, en cambio, si nos de5amos 5u0$ar a,ora, a$uardemos con)ados al
Salvador, nuestro Seor 5esucristo+ :l trans*ormar! a ba5e0a de nuestro ser.
re(roduciendo en nosotros el es(lendor del su"o. 4ntonces, los 5ustos brillar!n, " se
(odr! ver a los sabios con los i$norantes. Brillar!n como el sol en el reino de su
Padre. Ser! una lu0 siete veces ma"or 'ue la del sol, como la suma de lu0 en siete
d3as.

Ca(3tulo D

% &

Adveniens enim Salvator re*ormabit cor(us ,umilitatis nostrae, con)$uratum
cor(ori claritatis suae, si tamen (rius *uerit cor re*ormatum et con)$uratum
,umilitati cordis i(sius. Pro(ter 'uod et dicebat: Discite a me, 'uia mitis sum et
,umilis corde. Considera sane in ,is verbis, 'uoniam ,umilitas du(le- est: altera
co$nitionis, altera aOectionis, 'uae ,ic dicitur cordis. Priore co$noscimus 'uam ni,il
sumus, et ,anc decimus a nobis i(sis et ab in)rmitate (ro(ria+ (osteriore calcamus
$loriam mundi, et ,anc ab illo discimus, 'ui e-inanivit sei(sum, *ormam servi
acci(iens, 'ui etiam 'uaesitus in re$num, *u$it 'uaesitus ad tanta (roba et
i$nominiosum su((licium crucis, s(onte obtulit semeti(sum. Sint er$o, si dormire
volumus inter medios cleros, id est duos adventus, (ennae nostrae dear$entatae, ut
illam scilicet virtutum *ormam teneamus, 'uam et verbo et e-em(lo commendavit
C,ristus (raesens in carne. #n ar$ento si'uidem non incon$rue intelli$itur
,umanitas eius, sicut in auro divinitas.

Cuando lle$ue el Salvador, trans*ormar! la ba5e0a de nuestro ser, re(roduciendo
en nosotros el es(lendor del su"o+ a condici/n de 'ue el cora0/n 'uede
(reviamente trans*ormado, re(roduciendo la ,umildad del su"o. Por eso va
(re$onando: A(rended de m3, 'ue so" sencillo " ,umilde de cora0/n. <35ate en esta
e-(resi/n, (or'ue ,a" una doble ,umildad. .umildad de conocimiento " ,umildad
de a*ecci/n, llamada a'u3 de cora0/n. Por la (rimera reconocemos 'ue no somos
nada+ la vamos a(rendiendo en la e-(eriencia de nuestras (ro(ias debilidades. Por
la se$unda (isoteamos la $loria del mundo+ la a(rendemos de a'uel 'ue se
anonad/ a s3 mismo tomando la condici/n de esclavo+ solicitado como re", ,u"/+ ",
buscado (ara a$uantar tanto ,asta el i$nominioso su(licio de la cru0, se entre$/
es(ont!neamente. Por tanto, si deseamos dormir entre los dos tesoros, los dos
advientos, (lateemos nuestras alas+ ,abitu:monos a a'uellas virtudes 'ue nos
recomend/ Cristo, de (alabra " e5em(lo, durante su vida mortal. La (lata simboli0a
su ,umanidad+ el oro, su divinidad.

Ca(3tulo F

% &

Omnis ita'ue virtus nostra tam lon$e est a virtute vera, 'uam lon$e est ab ea
*orma, et omnis (enna nostra ad ni,ilum valet, si non *uerit dear$entata. >a$na
'uidem (enna est (au(ertatis, 'ua tam cito volatur in re$num caelorum. 8am in
aliis virtutibus 'uae se'uuntur, (romissio *uturo tem(ore indicatur+ (au(ertati non
tam (romittitur 'uam datur. Unde et (raesenti tem(ore enuntiatum est 'uoniam
i(sorum est re$num caelorum, cum in ceteris dicatur ,ereditabunt consolabuntur
et similia.

La virtud 'ue (racticamos no es verdadera si es com(letamente a5ena a la de
nuestro modelo. 6 nuestras alas no sirven (ara nada si no est!n (lateadas. Ala de
enver$adura es la (obre0a, 'ue de dos batidas se remonta ,asta el Reino de los
cielos. Las restantes virtudes nos orientan en la (romesa ,acia el *uturo del Reino. A
la (obre0a no se (romete el Reino+ se le da. Por eso alude a la vida (resente: 9iene
"a el Reino de los cielos. >ientras 'ue en los otros enunciados se dice: Van a
,eredar, Ser!n consolados, o alto seme5ante.

% 1

Videmus autem (au(eres ali'uos 'ui si veram ,aberent (au(ertatem, non adeo
(usillanimes invenirentur et tristes, ut(ote re$es, et re$es caeli. Sed ,i sunt 'ui
(au(eres esse volunt, eo tamen (acto, ut ni,il eis desit, et sic dili$unt
(au(ertatem, ut nullam ino(iam (atiantur. Sunt et alii mites, sed 'uamdiu ni,il
dicitur vel a$itur nisi (ro eorum arbitrio+ (arebit autem 'uam lon$e sint a vera
mansuetudine, si levis oriatur occasio. .aec mansuetudo 'uomodo ,ereditabit,
'uae ante ,ereditatem de)cit; Alios 'uo'ue lu$entes video+ sed si de corde
(rocederent illae lacrimae, non tam *acile illico solverentur in risum. 8unc autem,
cum abundantius otiosa et scurrilia verba (roCuant 'uam (rius lacrimae, lacrimas
,uiusmodi de ,is esse non arbitror, 'uibus consolatio divina (romittitur, 'uando
'uidem (ost illas tam *acile consolatio vilis admittitur.

Vemos, sin embar$o, a al$unos (obres 'ue no viven la verdadera (obre0a+ de lo
contrario, no estar3an tan a(ocados " tristes, como corres(onde a re"es, " re"es del
cielo. 2uieren ser (obres a condici/n de 'ue no les *alte nada. Les $usta la (obre0a,
(ero no a$uantan nin$una (rivaci/n. Otros son mansos mientras no se les contrar3a
en (alabras " actitudes. Pero se (uede com(robar lo ale5ados 'ue est!n de la
verdadera mansedumbre *rente a la m!s li$era o(ortunidad. =2u: ,erencia va a
tener esta mansedumbre, si nau*ra$a con antelaci/n; Constato tambi:n 'ue otros
lloran. Pero, si esas l!$rimas brotasen del cora0/n, a(risa no las a$ostar3a tan
*!cilmente. Se entretienen en (alabrer3as in?tiles " su(er)ciales des(u:s de ,aber
,umedecido los o5os. A mi entender, no se ,a (rometido el divino consuelo a tal
$:nero de sollo0os, (ues *!cilmente se aco$en a cual'uier consuelo dele0nable.

% 7

Alii tam ve,ementer contra aliorum delicta 0elantur, ut videri (ossent esurire et
sitire iustitiam, si esset a(ud eos de suis 'uo'ue (eccatis idem iudicium+ sed nunc
(ondus et (ondus, utrum'ue abominatio est a(ud Deum. 8am contra alios tam
im(udenter 'uam immaniter aestuant, sei(sos tam insi(ienter 'uam inutiliter
(al(ant.

Otros se indi$nan contra las *altas de los dem!s. Parece como si, a (rimera vista,
tuvieran ,ambre " sed de 5usticia. Ser3a cierto si a(licasen a sus (ro(ios (ecados los
mismos (rinci(ios. Pero el Seor aborrece dos (esos desi$uales. 6, si arden de
indi$naci/n ante tanto descaro " son duros (ara los dem!s, se adulan necia e
in*antilmente a s3 mismos.

Ca(3tulo G

% &

Sunt alii misericordes de ,is 'uae ad i(sos non (ertinent, 'ui scandali0antur
'uod non datur omnibus abundanter sic tamen ut i(si ne in modico 'uidem
$raventur: 'ui si misericordes essent, de suo *acere deberent misericordiam+ si non
(ossunt de terrena substantia, de voluntate bona darent ,is, 'ui contra eos *orte
(eccare viderentur, indul$entiam+ darent dulce si$num, verbum bonum, 'uod est
su(er datum o(timum, ut eorum mentes ad (aenitentiam (rovocarent.

4-iste un cierto ti(o de (ersonas misericordiosas, (ero siem(re a costa de los
bienes del vecino. Se escandali0an si no se distribu"en las e-istencias con
$enerosidad, (rocurando, claro est!, 'ue a ellos ni se les to'ue. Si *uesen
com(asivos de verdad, tendr3an 'ue coo(erar con sus (ro(ios bienes. 6, si no
(ueden contribuir materialmente, al menos, con la me5or intenci/n, deben (erdonar
a 'uienes 'ui0! les ,an o*endido. Bastar3a cual'uier $esto ben:volo, una (alabra de
aliento N'ue vale m!s 'ue todo donN, (ara moverles a (enitencia.

% 1

Deni'ue et ,is, et omnibus 'uos in (eccato esse co$noscerent, com(assionem
im(enderent et orationem. Alio'uin misericordia illorum nulla est et misericordiam
conse'uitur nullam. #tem sunt 'ui (eccata sua sic con)tentur, ut videri (ossent e-
desiderio mundandi cordis id a$ere Nomnia enim in con*essione lavanturN, nisi 'uod
ea, 'uae i(si s(onte dicunt aliis, ab aliis (atienter audire non (ossunt: 'ui si vere
mundari desiderarent, ut videntur+ non irritarentur, sed ,aberent eis $ratiam, 'ui
suas illis maculas demonstrarent. Sunt et alii 'ui, si viderint 'uem(iam vel leviter
scandali0atum, valde solliciti sunt 'uomodo in (acem eum reducere (ossint+ et
viderentur (aci)ci, nisi 'uod eorum commotio, si *orte 'uid'uam contra eos *actum
dictumve videbitur, tardius universis (oterit diEcilius'ue sedari: 'ui nimirum, si
vere (acem dili$erent, ,aud dubium 'uin eam 'uarerent sibi i(sis.

O al menos cubrir3an con la com(asi/n " la oraci/n a 'uienes se sabe 'ue viven
en (ecado. De otro modo, su com(asi/n es una *arsa " no suscitar! com(asi/n
al$una. .a" i$ualmente 'uienes de tal modo con)esan sus (ecados, 'ue (arece
'ue una tal actitud brota del deseo de (uri)car el cora0/n, (ues todo se (uri)ca en
la con*esi/n. Pero se sabe 'ue eso mismo 'ue e-(resan con es(ontaneidad, no lo
so(ortan en los labios de los dem!s. 6, si 'uisieran (uri)carse de verdad, no se
irritar3an+ ser3an a$radecidos a 'uienes les sealan sus *altas. .a" otros 'ue con
s/lo ver a cual'uiera 'ue se escandali0a (or al$o, se desasosie$an ,asta 'ue no les
devuelven la (a0+ (asar3an (or (ac3)cos, a menos 'ue sus en*ados contra 'uienes
,an dic,o o ec,o al$o en contra de ellos no necesitaran de tanto tiem(o, ni
(asar!n terribles a$obios (ara calmarse. Si amaran la (a0 (or encima de todo, no
cabr3a duda 'ue la buscar3an (ara el os mismos.

Ca(3tulo H

% &

Dear$entemus i$itur (ennas nostras in C,risti conversatione, sicut et mart"res
sancti laverunt stolas suas in eius (assione. #mitemur, 'uoad (ossumus, eum 'ui sic
dile-it (au(ertatem, ut 'uamvis in manu eius essent )nes terrae, tamen non
,abuerit ubi reclinaret ca(ut,

Plateemos, (or tanto, nuestras (lumas en la vida de Cristo, como los m!rtires
lavaron sus vestidos en la (asi/n del Seor. #mitemos, se$?n nuestro alcance, a
a'uel 'ue se abra0/ a la (obre0a ", aun'ue tiene en sus manos los $o0nes de la
tierra, no tuvo nada (ara reclinar su cabe0a.

% 1

ita ut disci(ulos ad,aerentes ei le$amus *ame com(ulsos s(icas manibus
con*ricasse, cum (er sata transirent, 'ui'ue tam'uam ovis ad occisionem ductus
est et sicut a$nus coram tondente se obmutuit, et non a(eruit os suum, 'uem et
su(er La0arum et su(er civitatem Cevisse et in orationibus (ernoctasse le$imus,
risisse vero aut iocasse nus'uam, 'ui sic esurivit iustitiam, ut cum (ro(ria non
,aberet, tantam (ro (eccatis nostris a sei(so e-e$erit satis*actionem. Unde in cruce
ni,il aliud 'uam iustitiam sitiebat, 'ui (ro inimicis mori non dubitavit et oravit (ro
cruci)-oribus suis, 'ui (eccatum non *ecit et im(osita sibi ab aliis (atienter audivit,
'ui (ro reconciliandis sibi (eccatoribus tanta sustinuit.

Recordemos c/mo a'uellos disc3(ulos 'ue viven a(iados a :l, acuciados (or el
,ambre, *rotan las es(i$as con las manos mientras atraviesan unos tri$ales. 4l,
como cordero llevado al matadero, como una ove5a ante el es'uilador, enmudeci/ "
no abri/ la boca. Llor/ ante el cad!ver de L!0aro " contem(lando la ciudad. Leemos
'ue (asaba noc,es enteras en oraci/n, 'ue nunca ,a re3do o bromeado. De tal
*orma tuvo ,ambre de 5usticia, 'ue, al no tener (ecados (ersonales, se e-i$i/ a s3
mismo una incalculable satis*acci/n (or nuestros (ecados. La sed 'ue le devor/ en
la cru0 *ue la de la 5usticia. 8o dud/ en morir (or sus enemi$os+ or/ (or los 'ue le
cruci)caban+ no cometi/ (ecado al$uno+ escuc,/ con (aciencia las acusaciones de
los dem!s " a$uant/ lo indecible (ara reconciliarse con los (ecadores.
SERMO 1UINTUS " SERMON 1UINTO
DE MEDIO ADVENTU ET TRIPLICI INNOVATIONE
EL ADVIENTO INTERMEDIO 0 LAS TRES
RENOVACIONES
Ca$%!&lo '
2 '

Di-imus nu(er ,is, 'ui dear$entaverunt (ennas suas, dormiendum inter medios
cleros, duos si$ni)cantes adventus+ sed ubi sit dormiendum non di-imus.

Acabamos de aludir a a'uellos 'ue ,an (lateado sus alas " 'ue duermen entre
los dos tesoros, 'ue si$ni)can las dos venidas. Pero no ,emos dic,o nada del lu$ar
en donde duermen.

% 1

9ertius enim 'uidam adventus est medius inter illos, in 'uo delectabiliter
dormiunt 'ui eum norunt. #lli enim duo mani*esti sunt, sed non iste. #n (riore 'uidem
in terris visus et cum ,ominibus conversatus est, 'uando, sicut i(se testatur, et
viderunt, et oderunt. #n (osteriore vero videbit omnis caro salutare Dei nostri, et
videbunt in 'uem trans)-erunt.

Precisamente, la tercera venida se encuentra entre las otras dos. 4n ella duermen
(l!cidamente todos los 'ue la conocen. Las dos venidas re*eridas las conoce todo el
mundo. 4sta, no. 4n la (rimera, el Seor se mani*est/ en el mundo, vivi/ con los
,ombres cuando lo vieron " lo odiaron, como lo atesti$ua :l mismo. 4n la ?ltima,
todos ver!n la salvaci/n de Dios " contem(lar!n al 'ue tras(asaron.

% 7

>edius occultus est, in 'uo soli eum in sei(sis vident electi, et salvae )unt
animae eorum. #n (rimo er$o venit in carne et in)rmitate, in ,oc medio in s(iritu et
virtute, in ultimo in $loria et maiestate. Per virtutem enim (ervenitur ad $loriam,
'uia Dominus virtutum i(se est Re- $loriae+ et item alibi ait i em Pro(,eta: Ut
viderem virtutem tuam et $loriam tuam. Adventus si'uidem iste medius, via
'uaedam est (er 'uam a (rimo veniatur ad ultimum: in (rimo C,ristus *uit re
em(tio nostra, in ultimo a((arebit vita nostra, in isto, ut dormiamus inter medios
cleros, re'uies est et consolatio nostra.

La venida intermedia (ermanece oculta+ en ella, los ele$idos s/lo lo ven en lo
,ondo de ellos mismos. As3 se salvan. La (rimera venida es carnal " d:bil+ esta
intermedia es es(iritual " e)ca0+ " la (ostrera, $loriosa " ma"est!tica. >ediante la
e)cacia de la virtud, se lle$a a la lona, (or'ue el Seor de toda e)cacia es el
mismo Re" de a $loria. 6, en otro (asa5e, el mismo (ro*eta e-clama: Para ver tu
e)cacia " tu $loria. 4sta venida intermedia es un camino 'ue enla0a la (rimera con
la ?ltima. 4n la (rimera, Cristo ,a sido nuestro rescate+ en la ?ltima, se mani*estar!
vida nuestra+ en la actual, (ara 'ue durmamos entre los dos tesoros, Cristo es
nuestro descanso " consuelo.

Ca(3tulo 1

% &

Sed ne cui *orte inventitia videantur 'uae de ,oc adventu medio dicimus, i(sum
audite: Si 'uis dili$it me, in'uit, sermones meos servabit et Pater meus dili$et eum,
et ad eum veniemus. Sed 'uid est: Si 'uis dili$it me, sermones meos servabit; Le$i
enim alibi: 2ui timet Deum, *aciet bona+ sed (lus ali'uid dictum sentio de dili$ente,
'uia sermones servabit. Ubi er$o servandi sunt; .aud dubium 'uin in corde, sicut
ait Pro(,eta: #n corde meo abscondi elo'uia tua, ut non (eccem tibi. Sed 'uomodo
in corde servandi; An suEcit sola eos servare memoria; At vero sic servanti dicet
A(ostolus 'uoniam scientia inCat. Deni'ue et memoriam *acile delet oblivio.

6 (ara 'ue nadie crea 'ue todo lo 'ue decimos sobre esta se$unda venida es
(ura *antas3a, escuc,adle a :l mismo: Si al$uien me ama, $uardar! mi (alabra "
vendremos a :l. =2u: 'uiere decir: Si al$uien me ama, $uardar! mi (alabra; <35ate
en este otro te-to: 4l 'ue teme a Dios obrar! el bien. 6o creo 'ue acontece al$o
im(ortante en el 'ue ama (or el ,ec,o de $uardar la (alabra. Pero =d/nde la
$uardo; Sin $:nero de dudas, en el cora0/n. Como dice el (ro*eta: 4n mi cora0/n
escondo tus (alabras (ara no (ecar contra ti. =C/mo se $uardan en el cora0/n; =8o
basta retenerlas en la memoria; A los 'ue se contentan con esto les dice el A(/stol
'ue la ciencia en$r3e. Adem!s, la memoria tiene sus la$unas.

% 1

Sic serva sermonem Dei, 'uomodo melius servare (otes cibum cor(oris tui. 8am
et ille (anis vivus est, et cibus mentis. Panis terrenus, dum in arca est, (otest a *ure
tolli, (otest a mure corrodi, (otest vetustate corrum(i. Ubi vero comederis illum,
'uid ,orum times; .oc modo custodi verbum Dei: Beati enim 'ui custodiunt illud.
4r$o traiciatur in viscera 'uaedam animae tuae+ transeat in aOectiones tuas et in
mores tuos. Comede bonum, et delectabitur in crassitudine anima tua. 8e
obliviscaris comedere (anem tuum, ne e-arescet cor tuum, sed adi(e et (in$uedine
re(leatur anima tua.

Guarda la Palabra de Dios como si *uese la me5or manera de conservar tus v3veres
naturales, (or'ue la Palabra de Dios es el (an vivo, el alimento del es(3ritu. 4l (an
material, mientras 'ueda en el armario, (uede ser robado+ lo (ueden roer los
ratones e incluso (uede ec,arse a (erder. Pero, si lo ,ubieres comido, =temer3as
todo esto; Guarda as3 la Palabra de Dios: Dic,osos los 'ue la $uardan. >:tela en las
entraas de tu alma+ 'ue la asimilen tus a*ectos " tus costumbres. Come a $usto, "
tu alma saborear! man5ares sustanciosos. 8o te olvides de comer tu (an. 2ue no se
se'ue tu cora0/n, " tu alma se saciar! con en5undia " manteca.

Ca(3tulo 7

% &

Si sic verbum Dei servaveris, ,aud dubium 'uin ab eo serveris. Veniet enim ad te
<ilius cum Patre, veniet Pro(,eta ma$nus, 'ui renovabit #erusalem, et ille nova *acit
omnia. .oc enim *aciet ,ic adventus, ut sicut (ortavimus ima$inem terreni, sic
(ortemus et ima$inem caelestis. Sicut *uit vetus Adam eOusus (er totum ,ominem,
et totum occu(avit, ita modo totum obtineat C,ristus, 'ui totum creavit, totum
redemit, totum et $lori)cabit, 'ui'ue totum ,ominem salvum *ecit in sabbato. 4rat
in nobis ali'uando vetus ,omo+ (raevaricator ille erat in nobis, tam in manu 'uam
in ore et in corde: in manu du(liciter, (er *acinus et Ca$itium+ in corde 'uo'ue (er
desideria carnis et desideria $loriae tem(oralis.

Si $uardas as3 la Palabra de Dios, ella te $uardar! a ti sin duda al$una. 4l .i5o
vendr!, 5unto con el Padre, ,asta ti+ vendr! el $ran Pro*eta 'ue renovar!,Berusal:n.
Vendr! a'uel 'ue todo lo ,ace nuevo. La e)cacia de esta venida consiste en 'ue
(or lo mismo 'ue somos ima$en del ,ombre terreno, seremos ima$en del ,ombre
celestial. 6 como el vie5o Ad!n invadi/ al ,ombre entero " domin/ a la totalidad de
la (ersona ,umana, del mismo modo Cristo 'uiere recu(erarlo todo, la totalidad de
la (ersona 'ue ,a creado, 'ue ,a rescatado " 'ue $lori)car!. Por eso salv/ a la
,umanidad en s!bado. Convivimos (or al$?n tiem(o con el ,ombre vie5o. A'uel
de(ravado estaba en nosotros, en nuestras manos, en nuestra boca e incluso en el
cora0/n. 4staba en las manos de dos maneras: (or las arro$ancias " el vitu(erio.
4staba en el cora0/n: (or los ba5os deseos " (or los instintos de dominaci/n.

% 1

8unc autem, si 'ua nova creatura in i(so, vetera transierunt, et contra *acinus in
manu, innocentia, contra Ca$itium in ore similiter (er arro$antiam et detractionem,
continentia est. #n ore contra arro$antiam, verbum con*essionis+ contra
detractionem, verbum aedi)cationis, ut recedant vetera de ore nostro. #n corde vero
contra carnis desideria, caritas+ ,umilitas contra $loriam tem(oralem. 4t vide si non
in ,is tribus C,ristum Dei Verbum reci(iant sin$uli electorum, 'uibus dictum est:
Pone me si$naculum su(er brac,ium tuum, si$num su(er cor tuum, et alibi: Pro(e
est verbum in ore tuo, et in corde tuo,

Pero a,ora e-iste en :l una ,umanidad nueva+ lo vie5o "a ,a (asado+ se al0a la
inocencia contra los atentados 'ue se (er(etran con las manos+ la continencia se
al0a *rente a as desver$Xen0as. 4n tus labios, la (alabra de con*esi/n se en*renta a
la arro$ancia. La (alabra de edi)caci/n se al0a contra el vitu(erio (ara 'ue se ale5e
todo lo vie5o de nuestra vida. 6, en el cora0/n, la caridad sale al (aso de los ba5os
deseos, mientras la ,umildad se o(one a los instintos de dominaci/n. <35ate c/mo
con estas tres actitudes cada uno de los ele$idos recibe a Cristo, el Verbo de Dios.
De ellos se ,a escrito: Gr!bame como sello en tu bra0o, como un sello en tu
cora0/n. 6 en otra (arte: A tu alcance est! la (alabra, en tus labios " en tu cora0/n.
S4R>O S4U9US Y S4R>O8 S4U9O

D4 9R#PL#C# ADV489U, 49 CAR8#S R4SURR4C9#O84

LAS 9R4S V48#DAS 6 LA R4SURR4CC#W8 D4 LOS CU4RPOS



Ca(3tulo &

% &

Volo vos, *ratres, non i$norare tem(us visitationis vestrae, sed ne illud 'uidem
'uid ,oc tem(ore visitetur in vobis. Animabus enim ,oc tem(us est, non cor(oribus
assi$natum, 'uod videlicet lon$e di$nior anima cor(ore, (riorem sibi sollicitudinem
naturali vindicet di$nitate. Sed et (rior re(aranda est, 'uam constat corruisse
(riorem. Anima si'uidem, corru(ta in cul(am, *ecit ut cor(us 'uo'ue corrum(eretur
in (oenam.

.ermanos, no 'uiero 'ue i$nor:is el tiem(o de vuestra visita, ni el ob5eto de esta
visita 'ue a,ora recib3s. 4s la o(ortunidad de las almas, no de los cuer(os. Por'ue,
siendo el alma muc,o m!s noble 'ue el cuer(o, (recisa de un cuidado su(erior (or
su di$nidad natural. Adem!s tiene 'ue ser curada en (rimera instancia, (or'ue *ue
la (rimera en caer+ ", una ve0 envuelta en la cul(a, tambi:n corrom(i/ al cuer(o en
la (ena.

% 1

Deinde si C,risti membra volumus inveniri, se'uendum nobis est sine dubio
ca(ut nostrum, ut videlicet (rima nobis re(arandarum sit sollicitudo animarum, (ro
'uibus i(se iam venit, et 'uarum (rius mederi studuit corru(tioni. Cor(oris vero
curam ei ma$is tem(ori reservemus et diOeramus in illum diem, 'uo re*ormandi
$ratia cor(oris est venturus, sicut meminit A(ostolus, dicens: Salvatorem
e-s(ectamus Dominum nostrum #esum C,ristum, 'ui re*ormabit cor(us ,umilitatis
nostrae, con)$uratum cor(ori claritatis suae. #n (riori si'uidem adventu tam'uam
(raeco, vel ma$is vere (raeco i(sius, #oannes Ba(tista clamat: 4cce, in'uiens,
A$nus Dei, ecce 'ui tollit (eccata mundi. 8on dicit morbos cor(oris, non motestias
carnis, sed (eccatum, 'uod est morbus animae et corru(tio mentis. 4cce 'ui tollit
(eccata mundi. Unde; Uti'ue a manu, ab oculo, a collo, demum etiam a carne i(sa,
cui altius in)-um est.

Adem!s, si 'ueremos ser miembros de Cristo, debemos se$uir sin titubeos a
nuestra Cabe0a. 6 la (rimera actitud 'ue debemos ado(tar es la (reocu(aci/n del
alma. 4l vino (or causa de ella " trat/ de curar su corru(ci/n. De5emos el cuidado
del cuer(o (ara entonces, (ara el d3a en 'ue vendr! a trans*ormarlo, como escribe
el A(/stol: A$uardamos al Salvador, nuestro Seor Besucristo, 'ue trans*ormar! la
ba5e0a de nuestro cuer(o, re(roduciendo en nosotros el es(lendor del su"o. Buan el
Bautista, el ,eraldo del Seor en la (rimera venida, e-clama: Ved al Cordero de
Dios+ ved al 'ue 'uita el (ecado del mundo. 8o ,abla de las en*ermedades
cor(orales, de los ac,a'ues *3sicos. Alude al (ecado, en cuanto en*ermedad del
alma " corru(ci/n del es(3ritu. Ved al 'ue 'uita el (ecado del mundo. >as =de
d/nde le 'uita en concreto; De la mano, del o5o, del cuello+ en una (alabra, del
cuer(o entero, en el 'ue estaba (ro*undamente enrai0ado.

Ca(3tulo 1

% &

9ollit (eccatum e manibus, commissa (eccata delens+ tollit ab oculo, (ur$ans
cordis intentionem+ tollit a collo, violentam removens dominationem, sicut scri(tum
est: Sce(trum e-actoris eius su(erasti, sicut in die >adian+ item'ue: Com(utrescet
iu$um a *acie olei. 4t A(ostolus lo'uitur, dicens: Ut non re$net (eccatum in vestro
mortali cor(ore. Si'uidem alio in loco ait idem A(ostolus: Scio, in'uit, 'uod non est
in me bonum, ,oc est in carne mea+ et alibi: #n*eli- e$o ,omo, 'uis me liberabit de
cor(ore mortis ,uius; Sciebat nimirum non (rius liberandum se esse a (essima illa
radice, 'uae carni in)-a est, a le$e (eccati, 'uae est in membris nostris, donec et
ab i(so cor(ore solveretur+ unde et cu(iebat dissolvi et cum C,risto esse, sciens
'uod (eccatum, se(arans inter nos et Deum, (enitus au*erri non (oterit, donec
liberemur a cor(ore.

2uita el (ecado de las manos borrando las cul(as cometidas. Lo 'uita del o5o
(uri)cando las intenciones del cora0/n. Lo 'uita del cuello disi(ando la violencia
o(resora, como est! escrito: 2uebraste la vara del o(resor como en el d3a de
>adi!n. 6 se (udrir! el "u$o en (resencia del aceite. 4l A(/stol se e-(lica,
escribiendo: Para 'ue no reine m!s el (ecado en vuestro cuer(o mortal. 6, en otra
(arte, el mismo a(/stol escribe: Veo 'ue nada bueno ,a" en m3, esto es, en la
debilidad de mi carne. 6 m!s adelante:@Des$raciado de m3 ,ombre 'ue so"A =2ui:n
me librar! del cuer(o en la debilidad de mi carne; Present3a 'ue nunca iba a ser
liberado de esa ra30 (:sima, clavada en la debilidad de la carne (or la le" del
(ecado, 'ue domina nuestros miembros ,asta tanto 'ue no se corten las amarras
del mismo cuer(o. An,elaba consumirse " estar con Cristo, (or'ue e-(erimentaba
el (ecado, 'ue nos se(ara de Dios, " 'ue no (uede ser com(letamente arrancado
,asta 'ue nos veamos libres del cuer(o.

% 1

Audistis de 'uodam, 'uem Dominus curavit a daemonio, 'uoniam, collidens et
multum disce ens eum daemon e-ivit ab illo. #ta dico vobis, $enus illud (eccati,
'uod toties conturbat nos, Nconcu(iscentias lo'uor et desideria malaN, re(rimi
'uidem debet et (otest (er $ratiam Dei, ut non re$net in nobis nec demus membra
nostra arma ini'uitatis, et sic nulla damnatio est ,is 'ui sunt in C,risto #esu+ sed
non eicitur nisi in morte, 'uando sic discer(imur, ut anima se(aretur a cor(ore.

Recordad a a'uel ,ombre a 'uien el Seor lo cur/ de su (osesi/n diab/lica "
c/mo el demonio lo $ol(eaba " des$arra a antes de salir de :l. Lo mismo os di$o.
4sa es(ecie de (ecado 'ue con tanta *recuencia nos in'uieta Nme re)ero a las
concu(iscencias " a los ba5os instintosN debemos re(rimirlo. 6 es (osible (or la
$racia de Dios, (ara 'ue as3 no reine nunca en nosotros, ni ,a$amos de nuestros
miembros armas (ara la ini'uidad. De este modo no (esar! condena al$una sobre
'uienes viven en Cristo Bes?s. Con todo, el (ecado no se e-(ele m!s 'ue con la
muerte, con nuestro des$arramiento, en la se(araci/n del alma " el cuer(o.

Ca(3tulo 7

% &

.abes ad 'uid venerit C,ristus, et cui intendere debeat c,ristianus. Pro(terea
noli, o cor(us, (raeri(ere tem(ora: (otes enim animae im(edire salutem, tuam
i(sius o(erari non (otes. Omnia tem(us ,abent. Patere ut nunc anima (ro se
laboret, ma$is autem etiam collabora ei, 'uoniam si com(ateris, et conre$nabis.
2uantum eius im(edis re(arationem, tantum im(edis tuam: 'uod nimirum re(arari
ante non (oteris, donec suam in ea Deus ima$inem videat re*ormatam. 8obilem
,os(item ,abes, o caro, nobilem valde, et tota salus tua (endet de eius salute. Da
,onorem ,os(iti tanto. 9u 'uidem ,abitas in re$ione tua+ anima vero (ere$rina et
e-sul a(ud te est ,os(itata.

6a sabes (ara 'u: ,a venido Cristo " a 'ui:n tiene 'ue mirar el cristiano. Por
eso, evita,@o, cuer(oA, 'uemar eta(as. Podr3as obstaculi0ar la salvaci/n del alma, "
malo$rar (or ello la tu"a (ro(ia. 9odo tiene su tiem(o. Procura 'ue el alma traba5e
a,ora (ara s3 mismo. #ncluso traba5a t? mismo con ella, (ues si com(artimos sus
su*rimientos, com(artiremos su $loria. 4n la medida en 'ue im(idas su
restauraci/n, im(edir!s la tu"a. 8o (odr!s ser totalmente lo 'ue eres ,asta 'ue
Dios no vea en tu alma su (ro(ia ima$en restaurada. 9ienes un esclarecido
,u:s(ed,@o, carneA, e-celente sobremanera toda tu salvaci/n de(ende Zde la su"a
(ro(ia. Rinde ,onor a ,u:s(ed tan insi$ne. 9u vives en tu re$i/n, (ero el alma es
una (ere$rina " e-iliada 'ue se ,os(eda en ti.

% 1

2uaeso te, 'uis rusticus, si *orte nobilis et (rae(otens 'uis(iam a(ud eum
voluerit ,os(itari, non libenter in an$ulo domus suae, aut sub $radibus suis, vel in
i(sis cineribus accubabit, cedens ,os(iti suo locum, sicut di$num est, (otionem; 4t
tu er$o *ac semiliter. #niurias vel molestias tuas ne re(utaveris+ tantum ut ,os(es
tuus ,onori)ce (ossit a(ud te demorari. .onor tibi est, ut (ro eo interim te e-,ibeas
in,onorum.

Dime, si un noble (oderoso seor 'uisiera alo5arse en casa de un aldeano, :ste,
=no se acomodar3a con $usto en un rinc/n, deba5o de la escalera, e incluso sobre las
mismas ceni0as, con tal de ceder a su ,u:s(ed el lu$ar m!s di$no con*orme a su
ran$o; 4n consecuencia, ,a0 t? o mismo. 8o ten$as en cuenta in5urias ni molestias.
<35ate s/lo en 'ue tu ,u:s(ed (ueda alo5arse en tu casa como se merece. 4l es
,onor 'ue a,ora so(ortes (or :l te ,onrar!.

Ca(3tulo D

% &

Ac ne *orte des(icias aut (arvi(endas ,os(item tuum, (ro eo 'uod (ere$rinus tibi
videtur et advena, dili$enter attende, 'uid ,os(itis ,uius tibi (raesentia lar$iatur.
i(se enim est 'ui tribuit oculis visum, auditum auribus (raestat+ i(se est 'ui lin$uae
vocem, (alato $ustum, motum membris omnibus subministrat. Si 'uid vitae, si 'uid
sensus, si 'uid in te decoris est, ,uius ,os(itis bene)cium reco$nosce. Deni'ue
discessus eius (robat 'uid (raesentia con*erebat. Protinus enim, anima discedente,
lin$ua silebit, oculi ni,il videbunt obsurdescent aures, cor(us omne ri$ebit, *acies
e-(allescet. #n brevi 'uo'ue totum cadaver (utrescet et (utidum et, et decor omnis
in saniem convertetur.

8o des(recies ni desestimes a tu ,u:s(ed (or ser (ere$rino " e-tran5ero. <35ate
con suma atenci/n en todo lo 'ue te bene)cia su (resencia. 4s :l 'uien (ro(orciona
a los o5os " o3dos la ca(acidad de ver " o3r+ da vo0 a la len$ua, $usto al (aladar,
movimiento a todos los miembros. 9odo lo 'ue en ti (ercibes de vida, de
sensibilidad " de noble0a, recon/celo como (uro bene)cio de este ,u:s(ed. Como
?ltimo ar$umento, su se(araci/n demuestra cu!nto nos *avorece su (resencia. 4n
cuanto el alma se se(ara, la len$ua enmudece, los o5os se entenebrecen, los o3dos
se cierran, todo el cuer(o se 'ueda r3$ido " el rostro (alidece. Al (oco tiem(o, el
cad!ver se corrom(e en su totalidad " ,iede, " su belle0a se trans*orma en
(odredumbre.

% 1

Ut 'uid er$o (ro tem(orali 'ualibet delectatione contristas et laedis ,os(item
istum, 'uam nec sentire 'uidem ullo modo (oteras nisi (er i(sum; Ad ,aec si
tantum ubi con*ert e-sul et inimicitiarum causa a *acie Domini sui eiectus, 'uantum
tibi (raestabit reconciliatus; 8oli, o cor(us, noli im(edire reconciliationem illam:
$randis tibi e-inde $loria (rae(aratur. Patienter, imno et libenter temeti(sum
e-(one ad omnia+ ni,il dissimules 'uod ,uic videatur reconciliationi (osse (rodesse.
Dic ,os(iti tuo: 2uia recordabitur Dominus tuus, et restituet te in $radum (ristinum,
et tu memento mei.

=Por 'u: entonces entristeces " ,ieres a tal ,u:s(ed con cual'uier (lacer
instant!neo, (ues sin :l ni si'uiera ser3as ca(a0 de sentir nada; 6 si tantos
bene)cios te ,ace estando desterrado " e-(ulsa o de la (resencia del Seor (or la
actual enemistad, ='ue te dar! una ve0 reconciliado; 8o (on$as, @o, cuer(oA,
im(edimentos a esa reconciliaci/n. 9e redundar! un (eso de $loria. Con (aciencia, e
incluso con $usto, ,a0te dis(onible a todo. 8ada e5es asar 'ue (ueda servir a esta
reconciliaci/n. Di a tu ,u:s(ed: Cuando tu Seor se acuerde de ti " te restable0ca
en su (rimitiva situaci/n, acu:rdate de m3.

Ca(3tulo F

% &

Omnino enim memor erit tui in bonum, si bene servieris illi+ et cum (ervenerit
ad Dominum suum, su$$eret ei de te, et lo'uetur bonum (ro bono ,os(ite, dicens:
Cum in ultionem cul(ae suae e-sularet servus tuus, (au(er 'uidam, a(ud 'uem
,os(itatus sum, *ecit mecum misencordiam+ et utinam retribuat (ro me Dominus
meusA Primo si'uidem omnia sua, de,inc etiam semeti(sum e-(osuit utilitatibus
meis, non (arcens sibi (ro(ter me, in ieiunus multis, in laboribus *re'uenter, in
vi$iliis su(ra modum, in *ame et siti, etiam in *ri$ore et nuditate. 2uid i$itur;
Pro*ecto non mentietur Scri(tura 'uae dicit: Voluntatem timentium se *aciet et
de(recationem eorum e-audiet. O si *orte $ustare dulcedinem ,anc, si *orte $loriam
istam valeas aestimareA

4l, sin duda, se acordar! de ti (ara tu (ro(io bien, con tal de 'ue le sirvas con
,onrade0. Cuando se (resente ante su Seor, e insinuar! al$o de ti " elo$iar! tu
desinteresada ,os(italidad con estas (alabras: 4ncontr!ndose tu siervo desterrado
en casti$o de su cul(a, me (resent: (obre ante :l " me aco$i/ con muc,a
misericordia. 2uisiera 'ue se lo (a$aras (or m3, Seor m3o. Arries$/ todas sus
cosas. Des(u:s, incluso, se o*reci/ a s3 mismo (ara 'ue "o me a(rovec,ara. 8unca
mir/ (or s3. Siem(re estuvo a mi dis(osici/n en los a"unos incontables, en los
traba5os incesantes, en las vi$ilias, en ,ambre " sed, ,asta en *r3o " desnude0. =2u:
acontecer!; 8o *allar! la 4scritura, 'ue dice: S: (ara la voluntad de cuantos le
temen " escuc,ar! su oraci/n.@o5al! lle$aras a $ustar esta dul0ura " (udieses
a(reciar esta $loriaA

% 1

>ira enim dicturus sum, sed tamen vera et omnino indubitata )delibus: i(se
Dominus Sabaot,, Dominus virtutum et re- $loriae i(se descendet ad re*ormanda
cor(ora nostra et con)$uranda cor(ori claritatis suae. 2uanta erit illa $loria, 'uam
ineOabilis e-sultatio, 'uando Creator universitatis, 'ui (ro animabus iusti)candis
,umilis ante venerat et occultus, (ro te $lori)canda, o misera caro, sublimis veniet
et mani*estus, non iam in in)rmitate, sed in $loria et maiestate suaA 2uis co$itabit
diem adventus illius, 'uando descendet cum (lenitudine luminis, (raecurrentibus
an$elis et tubae concentu e-citantibus de (ulvere cor(us ino(s, et ra(ientibus illud
obviam C,risto in aera;

Vo" a e-(resar cosas admirables, (or otra (arte mu" verdaderas e indudables
(ara los )eles. 4l mismo Seor de los 45:rcitos, el Seor de todo (oder, Re" de la
$loria, ba5ar! a trans*ormar nuestros cuer(os, con)$ur!ndolos al es(lendor del
su"o.@2u: $loriaA@2u: 5?bilo tan ine*ableA 4l creador de todo, 'ue en una (rimera
venida se (resent/ ,umilde " desa(ercibido (ara santi)car a las almas, a,ora viene
$lorioso " a (lena lu0+ no viene en la debilidad, sino en su $loria " en su ma5estad,
(ara $lori)carte a ti, carne miserable. Descender! en (leno *ul$or luminoso,
(recedido de los !n$eles+ :stos, al *ra$or de las trom(etas, des(ertar!n al (obre
cuer(o sumer$ido en el (olvo " lo arrebatar!n (ara corte5ar en los aires a Cristo.

Ca(3tulo G

% &

2uous'ue i$itur caro misera, insi(iens, caeca et (rorsus insana caro, transitorias
et caducas 'uaerit consolationes, immo desolationes, si *orte contin$at re(elli et
indi$nam iudicari ,ac $loria, ma$is autem ni,ilominus ineOabili in aeternum
e-cruciari (oena; 8on sic obsecro *ratres mei non sic+ 'uin immo delectetur in
,uiusmodi meditationibus anima nostra 'uin etiam caro nostra re'uiescat in s(e:

=.asta cu!ndo, (ues, esta carne miserable, *atua, cie$a " totalmente embotada
andar! buscando consuelos (asa5eros " caducos; =4 incluso desconsuelos;
=4-(oni:ndose a ser desec,ada " tenida (or indi$na de esta $loria " su*rir las
terribles (enas eternas; 8o as3, ,ermanos m3os, no as3. 9odo lo contrario, 'ue
nuestra alma se re$oci5e en estas meditaciones " 'ue nuestra misma carne
descanse en (a0.

% 1

Salvatorem e-s(ectamus Dominum nostrum #esum C,ristum, 'ui re*ormabit
illam, con)$uratam cor(ori claritatis suae. Sic enim ait Pro(,eta: Sitivit in te anima
mea, 'uam multi(liciter tibi caro meaA Desiderabat si'uidem anima (ro(,etalis
adventum (riorem, 'uo se noverat redimendam+ sed multo am(lius caro
desiderabat adventum (osteriorem et $lori)cationem suam. 9unc enim im(lebuntur
desideria nostra, et (lena erit maiestate Domini omnis terra. Ad 'uam $loriam, ad
'uam beatitudinem, ad 'uam deni'ue (acem, 'uae e-su(erat omnem sensum,
i(se sua misericordia nos (erducat, nec con*undat nos ab e-s(ectatione nostra e
Salvator 'uem e-s(ectamus, #esus C,ristus Dominus noster, 'ui est su(er omnia
Deus benedictus in saecula.

4s(eramos al Salvador, nuestro Seor Besucristo, 'ue trans*ormar! nuestro
cuer(o " lo con)$urar! al res(landor del su"o. As3 se e-(resa el Pro*eta: >i alma
tiene se de ti+@de cu!ntas maneras mi carne te ans3aA 4l alma del Pro*eta deseaba
la (rimera venida. 4n ella (resent3a su (ro(ia redenci/n. Por su (arte, la carne
deseaba con ma"or ve,emencia la se$unda venida " su (ro(ia $lori)caci/n.
4ntonces se colmar!n nuestros deseos " toda la tierra se cubrir! con la ma5estad
del Seor. 4l nos conceda en su misericordia esa $loria " esa (a0 'ue e-cede a todo
conocimiento. 8o nos de*raude en nuestra es(eran0a el Salvador 'ue a$uardamos,
Besucristo nuestro Seor, 'ue es el Dios soberano, bendito (or siem(re.
SERMO SEPTIMUS " SERMON SEPTIMO
DE TRIPLICI UTILITATE
TRES COSAS MU0 3TILES

Ca(3tulo &

% &

Si devote celebramus adventum Domini, id *acimus 'uod o(ortet: si'uidem non
modo ad nos, sed et (ro(ter nos venit, 'ui bonorum nostrorum non e$et. Verum
nostrae 'uidem indi$entiae 'uantitatem mani*estius i(sa di$nationis eius indicat
ma$nitudo. 8ec modo (ericulum ae$ritudinis e- i(so (retio medicaminis innotescit,
sed et valetudinum numerus e- multitudine remediorum. Ut 'uid enim divisiones
$ratiarum sunt, si non videtur necessitatum ulla diversitas;

Si celebramos con devoci/n la venida del Seor, ,acemos lo 'ue debemos, (ues
no s/lo viene a nosotros, sino (ara nosotros. 4l no necesita de nosotros. La misma
$rande0a de su di$naci/n (one de mani)esto la enormidad de nuestra indi$encia. 4l
ries$o de la en*ermedad se conoce (or el valor de la medicina, como la $ama de los
ac,a'ues (or a variedad de los remedios. =2u: sentid tendr3an las distintas $racias
si no se diese nin$una di*erencia en las necesidades;

% 1

4t 'uidem diEcile est universas uno sermone (rose'ui indi$entias, 'uas
e-(erimur+ sed occurrunt mi,i interim tres communes omnibus, et 'uodam modo
(rinci(ales. 8emo enim re(eritur in nobis, 'ui non interim et consilii, et au-ilii, et
(raesidii indi$us videatur. 8imirum $eneralis est ,umano $eneri miseria tri(le-, et
'uot'uot de$imus in re$ione umbrae mortis, in in)rmitate cor(oris, in loco
tentationis, si dili$enter advertimus, tri(lici ,oc incommodo miserabiliter laboramus.
8am et *aciles sumus ad seducendum, et debiles ad o(erandum, et *ra$iles ad
resistendum. Si discernere volumus inter bonum et malum, deci(imur+ si tentamus
*acere bonum, de)cimus+ si conamur resistere malo, deicimur et su(eramur.

4s mu" di*3cil e-(resar en un serm/n la $ama de indi$encias 'ue nos ac,acan.
Pero (ueden reducirse a tres ra3ces comunes " en cierta manera (rinci(ales.
8in$uno de nosotros (uede (rescindir de conse5o, de a"uda " de (rotecci/n. 4s
$eneral en toda la ra0a ,umana esta tri(le miseria. 6 cuantos vivimos en la re$i/n d
la sombra de muerte, en la debilidad del cuer(o, en el lu$ar de la tentaci/n, si nos
)5amos con atenci/n, arrastramos miserablemente esta tri(le molestia. Por'ue nos
de5amos seducir con *acilidad+ somos d:biles en las obras " *r!$iles (ara resistir.
8os *alta a$ude0a de discernimiento entre el bien " el mal " nos en$aamos. Si
(rocuramos ,acer el bien, des*allecemos. Si intentamos resistir al mal, caemos "
nos rendimos.

Ca(3tulo 1

% &

8ecessarius (roinde Salvatoris adventus, necessaria sic (raeoccu(atis ,ominibus
(raesentia C,risti. At'ue utinam sic veniat, ut co(iosissima di$natione sua, et in
nobis (er )dem ,abitans illuminet caecitatem nostram, et nobiscum manens
adiuvet in)rmitatem nostram, et (ro nobis stans *ra$ilitatem nostram (rote$at et
(ro(u$net.

Por esto necesitamos la venida del Salvador. 4s im(rescindible, (ara ,ombres as3
embar$ados, la (resencia de Cristo. 6,@o5al! ven$a con tan in)nita
condescendencia, 'ue more en nosotros (or la *e e ilumine nuestra ce$ueraA
Permane0ca con nosotros " a"ude a nuestra debilidad " 'ue su *uer0a (rote5a "
de)enda nuestra *ra$ilidad.

% 1

Si enim ille in nobis, 'uis iam deci(iat nos; Si ille nobiscum, 'uid de cetero non
(ossumus in eo 'ui con*ortat nos; Si ille (ro nobis, 'uis contra nos; <idelis
consiliarius est, 'ui ne'ue *alli omnino, ne'ue *allere 'ueat+ *ortis au-iliarius, 'ui
non lassescat+ (atronus eEca-, 'ui et i(sum Satanam sub (edibus nostris velociter
conterat, et omnia mac,inamenta con*rin$at. 8imirum i(se est Dei sa(ientia, cui
sem(er in (rom(tu sit instruere i$norantes i(se Dei virtus, cui *acile sit et
de)cientes re)cere, et eri(ere (ericlitantes. Ad ,unc er$o tantum eruditorem,
*ratres mei, in omni deliberatione curramus+ ,unc tam strenuum adiutorem in omni
o(eratione invocemus+ ,uic tam )do (ro(u$natori in omni colluctatione
committamus animas nostras, 'ui ad ,oc i(sum venit in mundum, ut ,abitans in
,ominibus, cum ,ominibus, (ro ,ominibus, et tenebras nostras illuminaret, et
labores levaret, et (ericula (ro(ulsaret.

Si :l est! en nosotros, ='ui:n nos (odr! en$aar; Si :l est! con nosotros, ='u: no
ser! im(osible con a'uel 'ue nos robustece; Si :l est! en *avor nuestro, ='ui:n
estar! contra nosotros; 4s un )el conse5ero 'ue no (uede en$aarse ni en$aar. 4s
el robusto coo(erador 'ue nunca se cansa. 4s el e)ca0 (rotector 'ue (isotea
diestramente al mismo Satan!s con nuestros (ro(ios (ies " desbarata todas sus
asec,an0as. 4s la sabidur3a de Dios, siem(re dis(uesto a instruir a los i$norantes.
4s la *uer0a de Dios, ca(a0 de alimentar siem(re a los l!n$uidos " librar al 'ue
0o0obra. Corramos con $ran decisi/n, ,ermanos m3os, ,acia este ?nico maestro.
Llamemos en toda ocasi/n a este valiente com(aero. 4ncomendemos nuestras
almas a este )el (rotector en todo combate. Vino a este mundo (ara vivir entre los
,ombres, con los ,ombres " en *avor de los ,ombres+ (ara iluminar nuestras
tinieblas, suavi0ar nuestras (enas " evitar los (eli$ros.
SERMO OCTAVUS " SERMON OCTAVO
DE TRIPLICI IN4ERNO
LOS TRES IN4IERNOS
Ca(3tulo &

% &

#n celebratione adventus Domini, sanctorum (atrum desideria le$endo et
canendo ad memoriam reducimus, eorum videlicet, 'uibus (er S(iritum Sanctum
revelare Deus di$natus est redem(tionem *uturam (er <ilium eius incarnandum
et .moriturum (ro salute ,ominum. 2uidam enim eorum ad,uc in carne (ositi,
(ro(,etico S(iritu (raevidentes incarnationem C,risti, $audia introrsus conce(ta et
suorum ardorem desideriorum nobis in suis reli'uerunt tractatibus+ 'ui et i(si carne
soluti, in in*erno sedentes in tenebris et umbra mortis, 'uantis eum e-s(ectarent
desideriis, cui soli (ossibile erat solvere iu$um ca(tivitatis eorum, *acile dici vel
co$itari non (otest. 4- 'uorum desideriis moraliter colli$ere debemus 'uantis
sus(iriis 'uantisve desideriis e-s(ectare debeamus in cor(ore mortis ,uius, in
in*erno tenebrarum ,arum, adventum Redem(toris nostri, ut veniat *re'uenter ad
consolandum nos in ,oc carcere et, ad ultimum, ad educendum nos de ,oc carcere.

Cuando celebramos la venida del Seor con lecturas " cantos, reavivamos en
nosotros los an,elos de los santos (adres, a 'uienes Dios, mediante el 4s(3ritu
Santo, se di$n/ revelar la redenci/n *utura, 'ue llevar3a a cabo (or su .i5o,
encarn!ndose " muriendo (or la salvaci/n de los ,ombres. #ncluso al$unos de ellos
$o0aron en vida del carisma (ro*:tico e intu"eron de antemano la encarnaci/n de
Cristo+ " nos transmitieron en sus escritos sus $o0os sentidos en el interior " el
*ue$o de sus deseos. Des(u:s de su muerte (asaron a ser moradores de los
in)ernos, moradores de las tinieblas " sombras de muerte. 6 nadie (uede
ima$inarse ni e-(resar sus ,ondos an,elos de e-(ectaci/n ,acia el ?nico 'ue
(odr3a soltarlos del "u$o de la cautividad. 4l *ruto 'ue (odemos lo$rar de todos
estos deseos es una serie de sus(iros " an,elos con los 'ue debemos tambi:n
nosotros es(erar mientras vivimos en este cuer(o de muerte, en el in)erno de estas
tinieblas, la lle$ada de nuestro libertador. Por'ue necesitamos sus *recuentes visitas
" su consuelo en esta c!rcel ", en ?ltima instancia, nuestra liberaci/n de esta
ma0morra.

% 1

Sciendum enim est de sanctis (atribus, immo de omnibus tam bonis 'uam malis,
'uia omnes ante adventum C,risti ad in*ernum descendebant, (ro diversitate
tamen meritorum, loca lon$e diversa illic obtinentes, et ,oc (raevaricatione (rimi
,ominis, 'ui $ustu (omi vetiti a (aradiso meruit e-sulari. Cuius (eccato non solum
i(se, sed et tota eius (osteritas in ,oc detrusa est e-silium, in 'uo, e-i$ente illo
ori$inali (eccato, sitimus, esurimus, al$emus, in)rmamur et tandem morimur.

Debemos saber (or los santos (adres, e incluso (or tantas (ersonas buenas como
malas, 'ue todos los ,umanos ba5aban al in)erno antes de la lle$ada de Cristo "
'ue ocu(aban all3 (uestos distintos se$?n sus res(ectivos merecimientos. 4llo se
deb3a a la (erversi/n del (rimer ,ombre, 'ue, (or $ustar la man0ana (ro,ibida, se
$ran5e/ el destierro. 4ste (ecado lo (reci(it/ al e-ilio a :l con toda su ra0a. A,ora
su*rimos las consecuencias del (ecado ori$inal, (asando sed, ,ambre, *r3o,
en*ermedades ", al )n, la muerte.

Ca(3tulo 1

% &

#n 'uo, *ratres carissimi, dili$entissime nobis (ensandum est 'uam $ravis
la(sus nos maneat (ro(ter delicta nostra, 'uibus scienter et delectabiliter Deum
oOendimus, cum (ro(ter illud (eccatum, cui num'uam assensum (raebuimus, tam
miserabiliter corruimus. Si (ro(ter (eccatum alterius de (aradiso in terram
e-sulavimus, in 'ua tot et tantis miseriarum (un$imur aculeis, ubi cadendum est
(ro(riis; #n in*ernum uti'ue, ubi (ro*ecto nulla est redem(tio. Sicut enim in ,unc
carcerem non nostra, sed alterius cul(a nos iniecit, ita et ab ,oc carcere non nostra,
sed alterius satis*actio nobis reditum (rae(aravit. Sicut enim (er Adam omnes
moriuntur, ita et (er C,ristum omnes vivi)cabuntur. 2uod si (er (ro(rias ini'uitates
nostras in in*ernum detrudimur, nulla s(es restat recu(erationis, 'uia C,ristus
resur$ens e- mortuis iam non moritur, ad in*ernum am(lius ne'ua'uam
descensurus, ut eum s(oliet.


4n todo esto debemos considerar, ,ermanos mu" 'ueridos, las *unestas
consecuencias 'ue arrastramos a causa de nuestros (ecados. Con ellos o*endemos
a Dios com(laci:ndonos " a sabiendas. Ca3mos mu" miserablemente (or a'uel
(ecado al 'ue nunca dimos nuestro asentimiento. Si (or el (ecado de otro nos
vimos desterrados del (ara3so a esta tierra " a$ui5oneados (or tan enormes "
*recuentes miserias, =ad/nde nos lan0ar!n nuestros mismos delitos; Al in)erno sin
duda donde no ,a" es(eran0a de liberaci/n. 6 como la cul(a de otro, no nuestra,
nos arro5/ a esta ma0morra, (or eso la (a$a de otro, tam(oco nuestra, consi$ui/
nuestra salida. Si (or Ad!n todos mueren, todos vivir!n (or Cristo. Pero, si se nos
arro5a al in)erno (or nuestros delitos, (erdamos toda es(eran0a de liberaci/n,
(or'ue Cristo, resucitado de la muerte, no muere m!s+ no volver! a ba5ar al in)erno
(ara desalo5arlo.

% 1

8otandum etiam 'uia 'uam cito Adam (eccavit, non statim e-(ulsus est+ sed
con*essionem volens ab eo e-tor'uere Dominus: Adam, in'uit, ubi est 2ui enim
im(erium dedit ne (eccaremus, (aenitentibus statuit remedium ut con)teremur.
4-cluditur ita'ue a re$no Dei non omnis 'ui (eccat, sed 'ui (ost (eccatum labitur in
contem(tum.

<i5aos 'ue Ad!n no *ue e-(ulsado inmediatamente des(u:s de (ecar. 4l Seor
'uiso *or0arle a una con*esi/n con esta (re$unta: Ad!n, =d/nde est!s; 4l 'ue nos
(ro,ibi/ (ecar con ri/ tambi:n a los arre(entidos el remedio de la con*esi/n. 8o es
el (ecador el 'ue 'ueda e-cluido del reino de Dios, sino el recalcitrante en su
actitud des(ectiva a ra30 del (ecado.

% 7

Deni'ue non ma$num *uit comedere (omum, sed 'uia Deus (osuerat Adam in
domo sua, in 'ua nullam volebat )eri inoboedientiam, ideo sive in (arvo sive in
ma$no inoboediens *actus, nec com(unctus, meruit e-(elli. #ta et vos, dum eratis in
saeculo, eratis e-tra domum Dei: Re$num enim, in'uit, meum non est de ,oc
mundo+ et ibi tam in verbis 'uam in aliis multa licebant vobis, 'uae vobis in domo
Dei (ositis ,odie (ro crimine re(utarentur, si ea observare contemnitis vel
contem(tum (er (aenitentiae lamenta non diluatis.

Comer una man0ana no ten3a ma"or trascendencia+ (ero como Dios ,ab3a (uesto
a Ad!n en su casa, donde no consent3a el m3nimo atisbo de desobediencia,
cual'uier indocilidad, (or insi$ni)cante o considerable 'ue *uese, merec3a la
e-(ulsi/n. Lo mismo vosotros, mientras viv3ais en el mundo, estabais le5os de la
casa de Dios. 4l Seor di5o: >i reale0a no (ertenece a este mundo. 6 si en el mundo
se os (asaban (or alto tantas cosas en e-(resiones " actitudes, a,ora, viviendo en
la casa de Dios, se tendr! (or re(robable cual'uier actitud desdeosa, a menos 'ue
borr:is ese desd:n con el llanto de la (enitencia.

Ca(3tulo 7

% &

Dictum est i$itur 'uia (ro(ter ori$inale (eccatN tum omnes ad in*ernum
descendebant ante adventum C,risti. Sed similiter nec minus veraciter dici (otest
'uia, et ante adventum et (ost adventum eius, non est ,omo 'ui ad in*ernum non
descenderit, (rius'uam ascendat in caelum.

Sabemos 'ue, (or el (ecado ori$inal, todos los ,ombres ba5aban al in)erno antes
de la venida de Cristo. De modo (arecido, " con no menos verdad, (uede
sostenerse 'ue, antes " des(u:s de la venida de Cristo, no ,a" ,ombre al$uno 'ue
no ba5e al in)erno antes de subir al cielo.

% 1

9ri(le- si'uidem est in*ernus. Alius enim est in*ernus consum(tionis, ubi est
vermis 'ui num'uam moritur et i$nis 'ui num'uam e-stin$uitur, in 'uo nulla est
redem(tio. Alius est in*ernus e-(iationis, 'ui de(utatus est animabus (ost mortem
(ur$andis. Alius in*ernus aLictionis, (au(ertas videlicet voluntaria, in 'ua,
abrenuntiantes saeculo, aLi$ere debemus animas nostras ut sanemur, ne
transeamus (ost mortem in iudicium, sed de morte ad vitam. #n ,oc in*erno (onitur
'uis'uis, abrenuntians (ro(riis volu(tatibus carnis, morti)cat (er condi$nam
(aenitentiam membra sua 'uae sunt su(er terram, ma$is eli$ens aLi$i cum (o(ulo
Dei 'uam tem(oralis (eccati ,abere iucunditatem+. 2ui er$o in ,unc in*ernum
descendere non curat ad,uc in carne (ositus, in alterum duorum (ro*ecto
descendet, vi- aut num'uam redem(tionem inventurus.

Por'ue distin$uimos tres in)ernos. 4l in)erno de voracidad, donde el $usano
nunca muere " el *ue$o no se a(a$a. A'u3 no ,a" liberaci/n (osible. 4l in)erno de la
e-(iaci/n, asi$nado a las almas 'ue deben (uri)carse a ra30 de su muerte. 4l
in)erno de aCicci/n, 'ue es la (obre0a voluntaria. A'u3 los 'ue renunciamos al
mundo debemos aCi$ir nuestras almas (ara curarlas+ de tal modo 'ue (asemos (or
la muerte al 5uicio ", mediante la muerte, alcancemos la vida. Penetra en este
in)erno el 'ue renuncia a sus tendencias carnales " morti)ca, (or una adecuada
(enitencia, sus miembros terrenos, (re)riendo aCi$irse con el (ueblo de Dios 'ue
con el (lacer instant!neo del (ecado. 2uien durante su vida se nie$ue a ba5ar a
este in)erno, tendr! 'ue entrar en los otros dos, " a duras (enas o nunca alcan0ar!
la libertad.

% 7

Primus in*ernus est e-actorius, 'uia in eo e-i$itur us'ue ad novissimum
'uadrantem. Unde et (oena eius interminabilis est: ubi 'ui((e ni,il remittitur,
num'uam )nem inveniet e-actio, 'uae iniuriam Dei ulciscitur. Adeo si'uidem
,orribile est (er inoboedientiam in*erre Creatori contumeliam, ut nulla (oena e-(iari
'ueat, nisi i(se (rius remittat. 2uod in (rima trans$ressione li'uido a((aret, (ro
'ua etiam in*antes, 'uibus in ba(tismo ni,il remittitur, in aeternum damnantur.

4l (rimer in)erno es el m!s ri$uroso, (or'ue se e-i$e en :l ,asta el ?ltimo cuarto.
Por eso, su (ena no tiene )n. 8o se concibe ni la m!s leve miti$aci/n, (or'ue nunca
se lle$a a un a5uste de cuentas 'ue salde la in5uria a Dios. La desobediencia
ocasiona tan ,orrible a*renta al Creador, 'ue nin$una (ena (uede e-(iarla, a menos
'ue :l la (erdone de antemano. Lo cual a(arece claro en la (rimera in*racci/n, (ues
arrastra a la condenaci/n eterna incluso a nios sin bauti0ar.

% D

Secundus est (ur$atorius, tertius remissorius, in 'uo nimirum, 'uia voluntarius
est, sae(e et (oena et cul(a remittitur. #n secundo vero, etsi 'uando'ue (oena,
num'uam tamen cul(a remittitur, sed remissa (ur$atur.

4l se$undo in)erno es (uri)catorio+ el tercero, indul$ente. 4n :ste, (or ser
voluntario, se (erdona con *recuencia la (ena " la cul(a. 4n el se$undo in)erno,
aun'ue a veces se (erdona la (ena, nunca a cul(a+ (ero se (uri)ca cuando se
(erdona.

% F

O beatus (au(ertatis in*ernus, in 'uo C,ristus natus est et nutritus et, dum *uit
in carne, conversatusA #n 'uo non semel descendit ut suos e-tra,at, sed 'ui dedit
semeti(sum ut nos eri(eret de (raesenti saeculo ne'uam, 'uos de massa
(erditorum se$re$at, ibi a$$re$at, donec e-tra,at. #n ,oc in*erno sunt
adolescentulae novae, videlicet et inc,oantes animae, iuvenculae (ro*ecto
t"m(anistriae, 'uas (rinci(es an$eli (raeveniunt in cimbalis bene sonantibus et
subse'uuntur in cimbalis iubilationis.

@Dic,oso in)erno el de la (obre0a, donde Cristo naci/, se aliment/ " transcurri/ su
vida mortalA Ba5/ ,asta :l, " no una sola ve0, (ara sacar a los su"os+ " adem!s se
entre$/ a s3 mismo (ara librarnos de este (erverso mundo (resente, (ara
se(ararnos de la multitud de condenados " reunirnos all3 ,asta 'ue nos sa'ue
de)nitivamente. 4n este in)erno ,a" tiernas adolescentes, las almas de los
(rinci(iantes, 5/venes tamborileras. Van delante los m!s notables mensa5eros con
(latillos sonoros. Les si$uen otros con (latillos vibrantes.

% G

#n aliis si'uidem in*ernis ,omines, sed in isto ad (raesens cruciantur daemones.
Ambulant enim (er loca ina'uosa et arida, 'uaerentes re'uiem, et non inveniunt.
Circumeuntes 'ui((e mentes )delium, sanctis meditationibus et orationibus
circum'ua'ue im(elluntur. Unde merito clamant: #esu, 'uare venisti ante tem(us
tor'uere nos; .abent et i(si volu(tuosi ,omines morantes in saeculo et
'uantumlibet *acientes curam carnis in desideriis, ,abent, in'uam, et i(si in*ernum
suum, in 'uo etiam intet delicias cruciantur, licet non attendant, 'uia dormiunt et
inebriati sunt vino, id est letali amore saeculi, veneno videlicet as(idum insanabili.
Punctus si'uidem ab as(ide obdormit et inde moritur. #nebriati enim absint,io, id est
misera et amara dulcedine mundi, obliviscuntur Dei et sui, $ens sine consilio et sine
scientia, non intelli$entes ac novissima (rovidentes. Cum enim di-erint: Pa- et
securitas, tunc re(entinus su(erveniet eis interitus et dolor 'uasi in utero ,abentis,
et non eOu$ient.

4n otros in)ernos, los ,ombres su*ren tormentos+ en :ste, en cambio, su*ren s/lo
los demonios. >erodean (or lu$ares resecos " !ridos, buscando un sitio (ara
descansar, (ero no lo encuentran. Rondan (or la, mentes de los )eles (ara
disuadirles (or todos los medios a 'ue no mediten ni oren. Por eso se 'ue5an: 5es?s,
=(or 'u: ,as venido a atormentarnos antes de tiem(o; Las mismas (ersonas
sensuales 'ue viven en el mundo, en cuanto se (rocuran los medios (ara encender
los deseos de la carne, encuentran a,3 su (ro(io in)erno+ en :l se atormentan
rodeados de deleites, aun'ue no sean conscientes, (or'ue duermen " est!n
borrac,os de vino, es decir, del amor mortal del mundo, del veneno incurable del
!s(id. La (icadura del !s(id adormece (rimero " lue$o mata. 4mbria$ados de
a5en5o, esto es, de la miseria " amar$a dul0ura del mundo, se olvidan de Dios " de s3
mismos+ es $ente sin sentido " sin 5uicio+ no entienden nada " son insensibles a los
acontecimientos inmediatos: Pues cuando est:n diciendo: .a" (a0 " se$uridad,
entonces les caer! encima, de im(roviso, el e-terminio " el dolor como a una mu5er
encinta, " no (odr!n esca(ar.

Ca(3tulo D

% &

Benedictus Deus 'uia non sumus in tenebris, ut nos dies Domini tam'uam
im(aratos com(re,endat, 'uoniam non (osuit nos Deus in iram, sicut eos 'ui in
saeculo insaniunt, cumulantes (eccata (eccatis et t,esauri0antes sibi iram in die
revelationis iusti iudicii Dei, sed (osuit nos Deus in ac'uisitione salutis, redimentes
tem(us nostrum et di$nam (aenitentiae satis*actionem. in i(sis er$o volu(tatibus
suis inveniunt carnales unde crucientur, 'uibus non suEcit 'uod ,abent, sed sitiunt
'uod non ,abent, *astidium si'uidem sae(ius, sed num'uam satietatem inventuri,
'ui nesciunt $loriari nisi in *oedis et in abominabilibus miseriis.

Bendito sea Dios, (or'ue no vivimos en tinieblas. As3 no nos sor(render!
des(revenidos el d3a del Seor. 8o nos encerr/ el Seor en su c/lera, como a todos
a'uellos 'ue desvar3an en la vida almacenando (ecados " atesorando ira (ara el
d3a de la revelaci/n del 5usto 5uicio de Dios. 4l Seor nos ,a destinado a obtener la
salvaci/n redimiendo nuestra vida mediante una conveniente satis*acci/n en la
(enitencia. Los tormentos sor(renden a los carnales en sus mismos deleites+ " "a
no les basta con lo 'ue tienen, sino 'ue ,ambrean lo 'ue no tienen. Su ?nica
satis*acci/n son las tor(e0as " miserias abominables+ no cosec,an m!s 'ue
*recuentes *astidios, sin lle$ar nunca a (lena satis*acci/n.

% 1

8e'ue enim 'ui saeculum elon$averunt, 'ui casti$ant cor(us et in servitutem
redi$unt, calicem (assionis soli bibunt. 4st enim cali- in manu Domini vini meri
(lenus misto, cuius *ae- non est e-inanita+ bibent e- ea omnes (eccatores terrae.
Per calicem (assio desi$natur. Unde: Potestis bibere calicem 'uem e$o bibiturus
sum; 2ui in manu, id est in (otestate Domini est, 'uia 'uibus vult, et 'uando vult,
et de 'uo vult, (ro(inat. De ,oc calice bibunt 'uidam vinum merum, 'ui videlicet
(ure (ro(ter Dominum semeti(sos abne$ant et, tollentes crucem suam, se'uuntur
eum. 2uidam vinum mi-tum, 'ui videlicet viam (au(ertatis in$ressi, non omnino
abne$ant semeti(sos vel (arentes suos, sed 'uodam animali aOectu vel de
(arentibus sollicitudinem erunt, vel carni curam (lus iusto im(endunt. De vino
tamen, licet mi-to, bibunt, 'uia, si im(er*ecti sunt, iu$um tamen oboedientiae non
abiciunt. <aecem vero (otant 'ui, (ro(ter im(lenda carnis desideria, (oenis et
taediis, 'uibus mundus abundat, aEciuntur, diOusi in vanitates et insanias *alsas.

8o son los 'ue se ale5aron del mundo casti$an su cuer(o someti:ndolo a servicio
los ?nicos 'ue beben de la co(a de la (asi/n. Pues el Seor tiene una co(a llena de
amar$o vino me0clado+ sus ,eces no se a$otan+ beben de ellas todos los (ecadores
de la tierra. La co(a simboli0a la (asi/n. De a'u3 la (re$unta: =Pod:is beber de la
co(a 'ue "o vo" a beber; La co(a est! en la mano del Seor, esto es, de(ende de
su (oder+ " a da a beber a los 'ue :l 'uiere, cuando 'uiere " de la manera 'ue le
(arece. .a" 'uienes beben de esta co(a el vino amar$o: son los 'ue renie$an de s3
mismos (or (uro amor al Seor, car$ando con su cru0 " si$ui:ndole. Otros beben
vino me0clado: son a'uellos 'ue abra0an la vida de (obre0a, (ero no renuncian del
todo a s3 mismos o a su *amilia+ viven, m!s bien, (reocu(ados de sus (arientes con
cierto a*ecto instintivo o se a*anan sobremanera en dili$encias carnales. Beben del
vino a (esar de estar me0clado, (ues aun siendo im(er*ectos, no rec,a0an el "u$o
de la obediencia. A(uran las ,eces los 'ue con tal de satis*acer los deseos de la
carne, se abra0an con las (enas " (esadumbres 'ue abundan en el mundo " se
disi(an en vanidades " en$aos.

% 7

Omnis ,orum in *aece et in tur(itudine vita versatur 'uod im(ro(erat Pro(,eta
dicens: Bibe tu et conso(ire+ circumdabit te cali- de-terae Domini et vomitus
i$nominiae su(er $loriam tuam. Bibunt 'uidem et i(si, (atientes miserias lon$e
$raviores ,is 'uas videntur (ati (au(eres C,risti, et omnis $loria eorum adeo
i$nominiosa est, ut 'uilibet sani ca(itis eam abiciat velut (annum vomitu
res(ersum. Calicem (esti*erum, et non salutarem, (otant isti, 'uia non invocant
nomen Domini. Discedat enim ab ini'uitate omnis 'ui invocat nomen Domini.
2uicum'ue nimirum invocaverit nomen Domini salvus erit.

La vida de todos :stos transcurre entre ,eces " tor(e0as. 6a lo *usti$a el Pro*eta,
diciendo: Bebe " adorm:cete, 'ue tienes al lado la co(a de la diestra del Seor, " el
v/mito de tu i$nominia su(erar! a tu ,onor. Beben de verdad 'uienes so(ortan
miserias muc,o m!s $raves com(aradas con las 'ue se ciernen sobre los (obres de
Cristo. 4l ,onor de :stos es tan a*rentoso, 'ue re(ele a cual'uier (ersona normal,
como re(u$na un (auelo im(re$nado de vomitona. Beben de la co(a ,edionda "
no saludable (or'ue no invocan al Seor. Al:5ense de la ini'uidad cuantos invocan
al Seor, (ues los 'ue invo'uen al Seor se salvar!n.

Ca(3tulo F

% &

#n in*erno i$itur (au(ertatis, ut de aliis omittamus, civitas Dei (ere$rinatur a
Domino, 'uamdiu est in cor(ore, civitas uti'ue sancta, civitas (ulc,ra, etsi in loco
aLictionis (osita. Cuius (ulc,ritudinem, s(onsus laudat in Canticis dicens: Pulc,ra
es, amica mea, suavis et decora sicut #erusalem, terribilis ut castrorum aries
ordinata. Suavis enim est ,ominibus, decora numinibus, terribilis daemonibus.
2uare; Ambulat enim ut castrorum aries, non dissi(ata (er invidiam, sed (er
caritatem consti(ata. Acies est (er conventum, castrorum (er (rocinctum, ordinata
(er consensum. Conventum *acit (aenitentia, (rocinctum (onit vi$ilantia,
consensum (raebet concordia.

Por tanto, aun (asando (or alto otros as(ectos, la ciudad de Dios vive desterrada
del Seor en el in)erno de la (obre0a, mientras el cuer(o es su domicilio. La ciudad
es santa, es ,ermosa, aun'ue est! (lantada en un (ara5e de aCicci/n. As3 ensal0a el
es(oso esa ,ermosura en el Cantar de los Cantares: 4res bella, ami$a m3a+ eres
delicada " (reciosa como 5erusal:n, terrible como escuadr/n en orden. 4res
delicada ara los ,ombres+ (reciosa (ara la divinidad+ terrible (ara os demonios.
=Por 'u:; Por'ue avan0a como un escuadr/n+ (ero no en desorden (or la envidia,
sino com(acto en el amor. 4s escuadr/n (or el n?mero, escuadr/n de batalla (or su
dis(osici/n. 6 escuadr/n ordenado (or el consenso. La (enitencia *orma el $ru(o, la
vi$ilancia suscita la dis(osici/n " la concordia (ro(orciona el consenso.

% 1

Sane (arum timet diabolus ieiunantes, vi$ilantes, continentes, 'uia tam de istis
'uam de illis multos tra-it in la'ueum ruinae. Sed concordes et unanimiter viventes
in domo Domini, coniuncti Deo et sibi (er vinculum caritatis, ,i dolorem, ,i timorem,
,i livorem diabolo in$erunt. .aec unitas multitudinis non solum ,ostem e-cruciat,
sed et sibi Deum conciliat, sicut i(se in Canticis testatur, Vulnerasti, in'uiens, cor
meum, soror mea s(onsa, in uno oculorum tuorum et in uno cincinno ca(itis tui, id
est in unitate (raelatorum et subditorum. Unde Paulus admonet dicens: Solliciti
servare unitatem s(iritus in vinculo (acis. Scit 'ui((e mali$nus s(iritus 'uia, de illis
'uos dat Pater <ilio, non (erdit 'uem'uam: non enim est 'ui de manu eius (ossit
eruere e+ 'uos autem concordes invenit, (er ,oc (raeci(ue co$noscit 'uia in manu
Dei sunt, et non tan$et illos tormentum mortis.

4l diablo no se arredra ante los 'ue se dan a los a"unos, se (rivan del sueo " se
moderan, (or'ue "a ,a arrastrado a unos " a otros a la ruina. Pero los 'ue viven en
concordia " armon3a en la casa del Seor, unidos (or los la0os del amor, (rovocan al
diablo dolor, (avor e incluso le (ro(inan (ali0as. 4sta unidad del $ru(o tortura al
enemi$o, (ero m!s 'ue nada reconcilia con Dios, como :l mismo declara en el
Cantar de los Cantares: .as lacerado mi cora0/n, ,ermana " es(osa m3a, con una
sola de tus miradas, con un ri0o de tu (elo. Se re)ere a la unidad entre su(eriores "
s?bditos. Por eso nos advierte tambi:n Pablo: 4s*or0aos (or mantener la unidad de
es(3ritus en el v3nculo de la (a0. Sabe bien el es(3ritu mali$no 'ue no se (ierde
nin$uno de los 'ue el Padre ,a entre$ado al .i5o, 'ue nadie (odr! arrancarlos de su
mano. Al encontrarlos en sana armon3a, reconoce a las claras 'ue est!n en las
manos de Dios " 'ue no les tocar! el tormento de la muerte.

% 7

#n ,oc enim, in'uit, co$noscent omnes, etiam daemones, 'uia mei disci(uli estis,
si dilectionem ,abueritis ad invicem. Caritatem sane inter ,omines e-(avescit
diabolus, 'uam in caelis cum Deo et an$elis tenere non (otuit: ,aec civitas )rma est
et inconcussa. Cuius collum sicut turris David, 'uae aedi)cata est cum
(ro(u$naculis. >ille cli(ei (endent e- ea, omnis armatura *ortium. Collo ca(ut
cor(ori coniun$itur. 2uid er$o (er collum melius acci(i (otest 'uam (ro(ositum
nostrum, 'uod dum inte$rum (erseverat, 'uantiscum'ue tribulationibus aEciamur,
num'uam a ca(ite nostro, id est C,risto, se(aramur; #n omnibus enim tribulationem
(atimur, sed non an$ustiamur. 2uis enim se(arabit nos a caritate Dei, (er 'uam
corde dilatato curritur via mandatorum Dei; .oc er$o collum )rmum esse debet et
immobile, et su(ereminens sicut turris, cuius *undamentum debet esse ,umilitas.

4l Seor dice: 4n esto conocer!n todos, incluso los demonios, 'ue sois disc3(ulos
m3os: en 'ue os am!is unos a otros. 4l diablo a,u"enta los ,ombres ese amor 'ue
:l mismo no su(o mantener en su relaci/n con Dios " con los !n$eles en el cielo. 6
:sa es la ciudad )rmemente asentada e ine-(u$nable. Su cuello es como la torre de
David, construida con sillares+ de ella (enden miles de escudos, miles de adar$as
de ca(itanes. La cabe0a se une al cuer(o (or el cuello. =Puede tener el cuello otro
sentido me5or 'ue nuestro em(eo; >ientras mantenemos inc/lume nuestro
(ro(/sito (ese a las tribulaciones 'ue nos arrecien, nunca nos se(araremos de
nuestra cabe0a 'ue es Cristo. 8os a(rietan (or todos los lados, (ero no nos
a(lastan. Por'ue ='ui:n nos se(arar! del amor de Dios; Por :l volamos en los
caminos de los mandamientos de Dios con el cora0/n dilatado. 4ste cuello debe ser
consistente, inm/vil " lar$o, como una torre, " tener (or cimiento la ,umildad.

Ca(3tulo G

% &

#(sa est enim 'uae virtutes con$re$at, con$re$atas conservat, conservatas
consummat. <undamentum in terra est, nec eius debilitas co$nosci (otest, donec
(arietes su(eraedi)cati vel *undantur vel corruant. #ta et ,umilitas in occulto cordis
)$it radicem, nec sciri (otest eius absentia vel in)rmatio, donec murus aedi)cii vel
*undatur (er e-ordinationem vel omnino corruat (er se(arationem. .anc turrim
(ossidet David, id est manu *ortis. Si contem(lativus non es, noli des(erare: esto
activus, insiste bonis o(eri us, et, turrim (ro(ositi *ortiter de*endens, ad munditiam
cordis 'uando'ue (ervenies. 9radidit enim Deus semeti(sum, ut nos redimeret ab
omni ini'uitate et mundaret sibi (o(ulum acce(tabilem, sectatorem bonorum
o(erum. Unde et iuravit David, id est *ortiter o(eranti: De *ructu ventris tui, id est
sensualitatis, 'uae *ra$ilior (ars est ,ominis, (onam su(er sedem tuam.

La ,umildad re?ne a las virtudes, las mantiene unidas " las (er*ecciona. 4l
cimiento se oculta en tierra, no (uede conocerse su consistencia ,asta 'ue los
muros se asienten o se desmoronen. La ,umildad clava su ra30 en lo (ro*undo del
cora0/n. 8o (uede conocerse su ausencia o su debilitamiento ,asta 'ue los muros
del edi)cio se disuelven (or el desorden o se dis$re$uen " desmoronen. 4sta es la
torre 'ue David (osee con mano *uerte. Si no eres contem(lativo, no te desa0ones+
s: activo en las buenas obras, de)ende con ardor la torre de tu em(eo, " al$?n d3a
lo$rar!s la (ure0a de cora0/n, (ues Dios se entre$o a si mismo (ara rescatarnos de
toda clase de maldad " (uri)carse un (ueblo esco$ido, entre$ado a ,acer el bien.
Por eso 5ur/ a David, es decir, al 'ue act?a con denuedo: A uno de tus entraas,
esto es, de la sensualidad, 'ue es lo m!s *r!$il del ,ombre, (ondr: sobre tu trono.

% 1

9urris sive civitas ista murum ,abet oboedientiam, 'uae dis(ersos colli$it et
va$antes re*renat, ut non e-eant nisi (er (ortam, id est (rioris im(erium.

4sta torre o ciudad tiene (or muro la obediencia, 'ue re?ne a los dis(ersos+
contiene a los va$abundos, (ara 'ue sal$an s/lo (or la (uerta, esto es, (or el
mandato del su(erior.

% 7

Oboedientia 'uin'ue(artita est. Prima o(us rectum, 'uia non est oboedientia
contra Deum. Secunda voluntarium, 'uia 'uod )t e- necessitate non est bonum.
9ertia (urum, ut intentio (ura sit, 'uia si oculus sim(le- est, totum cor(us lucidum
est. 2uarta discretum, ne 'uid nimis+ 'ui enim recte oOert, si non recte dividit,
(eccat. 2uinta )rmum id est (erseverans 'uae omnia includit et tenet: nullum enim
bonum sine (erseverantia. Ut autem (erseverantiam ,abeat murus oboedientiae,
in,aerere sibi debent (ro(u$nacula (atientiae. Sicut enim de*endentibus murum
necessaria sunt (ro(u$nacula ad cavenda iacula ,ostium, sic et oboedientiam
tenere volentibus necessaria est (atientia, 'uae munit ,ominem contra verborum
acerbitates et o(erum *ati$ationes. La obediencia (resenta cinco as(ectos.

4l (rimero es la acci/n recta. Lo 'ue va contra Dios no es obediencia. 4l se$undo
es lo voluntario, (ues lo 'ue se ,ace (or la *uer0a no es bueno. 4l tercero, lo (uro.
2ue la intenci/n sea (ura+ (or'ue, si tu o5o es sencillo, toda tu (ersona 'uedar!
esclarecida. 4l cuarto, lo discreto. 2ue no ,a"a e-cesos. Si se o*rece al$o bueno,
(ero no se re(arte como es debido, ,abr! (ecado. 4l 'uinto, o estable. 4l 'ue es
constante, lo (osee todo dis(one de todo. 8o ,a" bien sin (erseverancia. Para 'ue
a (erseverancia ten$a el muro de la obediencia necesita (ertrec,arse con los
baluartes de la (aciencia, como los de*ensores de las murallas necesitan baluartes
(ara estrellar los dardos del enemi$o. 2uienes se em(ean en mantener la
obediencia necesitan de la (aciencia, 'ue (rote$e al ,ombre contra las (alabras
desabridas " los traba5os a$itadores.

Ca(3tulo H

% &

>ille cli(ei (endent e- ea, id est (er*ectio et assiduitas orationis, 'uae
'uando'ue (ro-imo subsidium *erat. Cli(eus enim ,uc illuc'ue circum*erri (otest.
Pendet e- ea omnis armatura *ortium. Veniat Paulus e-(onens eam: Pro(terea,
in'uit, acci(ite armaturam Dei, ut (ossitis resistere adversus insidias diaboli et in
omnibus (er*ecti stare. State er$o succincti lumbos in veritate et induite vos lorica
iustitiae, calceati (edes in (rae(aratione evan$elii (acis, in omnibus sumentes
scutum )dei et cetera.

De ella (enden mil escudos. Se re)ere a la (er*ecci/n " asiduidad de la oraci/n,
'ue en ocasiones sirve de a"uda al (r/5imo. 4l escudo (uede colocarse en cual'uier
(arte. Cuel$an de ella mil adar$as de ca(itanes. 2ue se (resente Pablo " nos lo
e-(li'ue: Por eso os di$o 'ue co5!is la adar$a 'ue Dios da (ara ,acer *rente a las
asec,an0as del diablo, (ermaneciendo siem(re )rmes. Permaneced en (ie, ceidos
los costados con el cintur/n de la verdad+ (oneos como cora0a la 5usticia+ cal0aos
los (ies (ara anunciar el mensa5e de la (a0. 9ened siem(re abra0ado el escudo de la
*e, etc.

% 1

Succin$ere lumbos ni,il aliud est 'uam a carnalibus abstinere desideriis. Sed
continendum est in veritate. 2uidam enim continent e- necessitate, non ,abentes
loci aut tem(oris aut instrumentorum o((ortunitatem+ 'uidam e- vanitate, (ro(ter
*avorem videlicet ,ominum vel ali'uod tem(orale commodum+ 'uidam e- veritate,
soli Deo (lacere cu(ientes.

Ceir los costados es abstenerse de los deseos carnales. Pero el control ,a de
reali0arse en la verdad. Al$unos se re(rimen (or necesidad, (or'ue no se les
(resentan o(ortunidades de lu$ar, de tiem(o, ni os medios. Otros lo ,acen (or
vanidad, (ara $ran5earse *avoritismos ,umanos o al$una venta5a tem(oral. Pero ,a"
'uienes se contienen (or la verdad, deseando a$radar s/lo a Dios.

% 7

#nduenda est etiam lorica iustitiae. Lorica ante et retro, a de-tris et a sinistris
(rote$it ,ominem, cui merito com(aratur iustitia, 'uae reddit unicui'ue 'uod suum
est: ,abemus enim ante nos (riores, (ost nos iuniores, a de-tris amicos, a sinistris
inimicos. Reddamus er$o sin$ulis 'uod suum ese, (rioribus oboedientiam, iunioribus
doctrinam, amicis laetitiam, inimicis (atientiam.

Debemos (onernos tambi:n la cora0a de la 5usticia. La cora0a (rote$e al ,ombre
(or delante, (or detr!s " (or ambos lados. Con ra0/n se com(ara a la 5usticia, 'ue
da a cada cual lo 'ue le (ertenece. 9enemos delante de nosotros a los veteranos+
detr!s, a los m!s 5/venes+ ami$os, (or el lado derec,o+ " enemi$os, (or el
i0'uierdo. Demos, (ues, a cada cual lo 'ue le (ertenece: a los ancianos, obediencia+
a los 5/venes, ensean0a+ ale$r3a, a los ami$os+ " a los enemi$os, (aciencia.
Ca(3tulo I

% &

Calceandi sunt etiam (edes nostri in (rae(aratione evan$elii (acis. Ut enim
(acem aliis annuntiemus et servemus, calceare debemus (edes co$itationum
nostrarum, 'uibus totum mundum (era$ramus memoria mortuorum o(erum
nostrorum, ne s(ina (un$amur su(erbiae, consideratis imbecillitatibus (ro-imorum.
2uibus ne su(ere-tendamus nos, dum nostram et illorum in)rmitatem attendimus,
(eccata nostra non debent e-(elli a memoria, etsi mortua sint in conscientia, illud
(ensantes A(ostoli: Considerans tei(sum, ne et tu tenteris. Su(ervenientibus
i$itur ,uiusmodi co$itationibus debet ,omo et se accusare, et e-cusare (ro-imum,
ut 'ui *ecit iustitiam reddendo cui'ue 'uod suum est, *aciat iam iudicium, ut anima
eius, 'uae sedes debet esse Dei, (er iustitiam et iudicium corri$atur, 'uia iustitia et
iudicium correctio sedis eius.

Debemos cal0ar nuestros (ies (ara anunciar el mensa5e de la (a0. Con el )n de
mantener la (a0 " comunicarla a otros, debemos cal0ar los (ies de nuestros
(ensamientos. De este modo (odremos recorrer el mundo entero recordando
nuestros traba5os est:riles, (ara 'ue no se nos clave la es(ina de la soberbia al
e-(erimentar las debilidades del (r/5imo. Procuremos no sobre(asarnos tam(oco al
considerar nuestra debilidad " la de ellos. 8unca olvidemos nuestros (ecados,
aun'ue est:n "a borrados de la conciencia. >editemos lo 'ue dice el A(/stol: 4st!
sobre aviso (ara no ser tentado. Por tanto, cuando sobrevienen estos
(ensamientos, el ,ombre debe acusarse a s3 mismo " e-cusar a (r/5imo. As3, el 'ue
,a sido 5usto dando a cada cual lo 'ue le corres(ond3a, (lantee un 5uicio (ara 'ue el
alma, 'ue debe ser trono de Dios, se enmiende mediante la 5usticia " el 5uicio,
(or'ue 5usticia " 5uicio sostienen su trono.

% 1

#udicium tri(le- est: aliud in se, aliud in (ro-imum, aliud in Deum. #udicium
,ominis in se debet esse severum, in (ro-imum (ium, in Deum (urum. Severe
sei(sum debet ,omo iudicare. Si enim nosmeti(sos iudicaremus, non uti'ue
iudicaremur. Pie (ro-imum, ut sive misericorditer obsecres, sive e- 0elo incre(es,
utrum'ue tamen *acias in s(iritu lenitatis, considerans tei(sum ne et tu tenteris. #n
(uritate et sim(licitate cordis iudicia Dei debes attendere, dicens in con*essione:
O(era Domini universa bona valde,. Sit er$o ,omo in se districtus iude- (er
intellectum veritatis, in (ro-imum (ius (er aOectum caritatis, (urus in Deum (er
assensum voluntatis.

4l 5uicio tiene tres *ases: con res(ecto a s3 mismo, al (r/5imo " a Dios. 4l 5uicio del
,ombre, con res(ecto a s3 mismo, debe ser severo+ indul$ente res(ecto al (r/5imo "
(uro res(ecto a Dios. 4l ,ombre debe 5u0$arse a s3 mismo con ri$or. Si nos
Bu0$amos debidamente a nosotros mismos, no nos 5u0$ar!n. #ndul$ente res(ecto al
(r/5imo, de tal modo 'ue "a le amonestes con misericordia o le re(rendas con
solicitud, (rocedas siem(re con suavidad, estando t? sobre aviso (ara no ser
tentado. Debes a$uardar los 5uicios de Dios con (ure0a " sencille0 de cora0/n,
(roclamando: 9odas las obras del Seor son mu" buenas. 2ue el ,ombre sea 5ue0
im(lacable (ara s3 mismo mediante el conocimiento de la verdad+ indul$ente (ara
con el (r/5imo, a im(ulsos del amor+ (uro (ara con Dios, mediante el asentimiento
de la voluntad.

Ca(3tulo J

% &

Post'uam er$o *ecerit ,omo iustitiam et iudicium, necessaria est ei vi$ilantia, ne
rela-etur (er te(orem vel corruat (er elationem. 4-(edit er$o ut sollicitus ambulet
cum Deo suo, subditus et orans eum. 8e autem in oratione tor(escat vel ,aesitet
occultis et mali$nis su$$estionibus diaboli, sumat in omnibus scutum )dei, sciens
'uia 'uemcum'ue locum calcaverit (es )dei suae suus erit, id est 'uodcum'ue
(etierit ab eo vel in nomine eius )et ei.

Des(u:s de la 5usticia " el 5uicio, el ,ombre necesita la vi$ilancia, (ara 'ue no
aCo5e (or la tibie0a o le desmorone la vanidad. Le conviene andar sol3cito con su
Dios, estarle sumiso e im(lorarle " (ara evitar cual'uier enervamiento o duda en la
oraci/n al ser a0u0ado (or artimaas " su$estiones diab/licas, sosten$a de
continuo el escudo de la *e, sabiendo 'ue su"o ser! todo lu$ar 'ue ,ollen los (ies
de la *e. 2uiere decir 'ue todo lo 'ue se (ida a :l directamente o a trav:s de su
nombre, se ,ar!.

% 1

Sit er$o )des tua sicut $ranum sina(is, 'uod 'uanto ma$is teritur, tanto ma$is
redolet, ut videlicet 'uanto des(ici, 'uanto re(elli videaris a Deo tuo, tanto
)ducialius s(eres e-tor'uere 'uod (ostulas, 'uia etsi non eo 'uod amicus sis eius,
(ro ter im(robitatem tuam tamen sur$et et dabit tibi 'uot'uot ,abes necessarios.
Unde et su((let A(ostolus: Orantes in S(iritu et vi$ilantes in i(so, in omni instantia
et obsecratione. 8on enim semel vel bis ad orationem est accedendum, sed
*re'uenter et assidue, ad Deum e-tendentes desideria cordis et in tem(ore
o((ortuno a(erientes vocem oris. Unde et alibi dicit: Petitiones vestrae innotescant
a(ud Deum, 'uod )t et instantiam et assiduitatem orationis nunc (rocedentis a
eum, nunc ad $loriosam >atrem eius, nunc ad Sanctos, ut et i(si co$antur dicere:
Dimitte eum, 'uia clamat (ost nos.

2ue tu *e sea como una semilla de mosta0a, 'ue cuanto m!s se la (isa, tanto m!s
(er*uma+ esto es, 'ue cuanto m!s te des(recien " (are0ca 'ue Dios te rec,ace, con
ma"or con)an0a es(eres conse$uir o 'ue (ides. 6, si no (or amistad, al menos (or
tu im(ertinencia, se levantar! " te dar! cuanto necesitas. Por eso aade el A(/stol:
Con la a"uda del 4s(3ritu, resistid en la oraci/n " en la vi$ilancia. 8o debemos
entre$arnos a la oraci/n es(or!dicamente, sino con *recuencia " asiduidad,
e-(la"ando ante Dios los deseos de nuestro cora0/n+ " en determinados momentos
servirnos de la e-(resi/n de los labios. De a'u3 'ue Pablo escriba en otro (asa5e:
Presentad ante Dios vuestras (eticiones. 4sto se veri)ca en la insistencia "
asiduidad en la oraci/n, unas veces diri$ida a :l, otras a su >adre $loriosa, " en
ocasiones a los santos, de tal *orma 'ue se les obli$ue a decir: Ati:ndele, 'ue viene
detr!s $ritando.

Ca(3tulo &K

% &

Civitatem er$o sanctam #erusalem in in*erno (au(ertatis ad,uc (ere$rinantem
consolatur Pro(,eta dicens: 8oli Cere, 'uia cito veniet salus tua. 4tenim su(er
Cumina Bab"lonis, illic sedimus et Cevimus. Bab"lon est con*usio. #n Bab"lone
sedent et Cent cives #erusalem 'ui, etsi non sint in con*usione o(erum, in
con*usione tamen sunt co$itationum, volentes, sed non valentes oculum mentis ad
Deum diri$ere+ et licet inviti, (er inania distra,untur. <lumina er$o Bab"lonis sunt
(erversae consuetudines, 'uae dulces occurrunt memoriae nostrae+ currunt tamen,
et 'uos seducunt secum ducunt in mare saeculi. #n ,is Cuminibus oriuntur salices, id
est debiles et in*ructuosae co$itationes, in 'uibus, dum (er inania distendimur,
sus(endimus a laude Dei corda nostra, 'uae or$ana laudis ante cons(ectum Dei
resonare deberent.

4l Pro*eta consuela a la ciudad santa de Berusal:n, 'ue (ere$rina todav3a en el
in)erno de la (obre0a, " dice: 8o llores 'ue (ronto vendr! tu salvaci/n, (ues 5unto a
los canales de Babilonia nos sentamos a llorar. Babilonia si$ni)ca Scon*usi/nS. 4n
Babilonia residen " lloran los ,abitantes de Berusal:n, 'ue, aun sin estar en la
con*usi/n de sus traba5os, viven en la con*usi/n de sus ideas+ 'uieren, (ero son
im(otentes (ara al0ar los o5os del es(3ritu ,acia Dios+ ", aun'ue constreidos, las
'uimeras los arrastran. Los canales de Babilonia si$ni)can las costumbres
de(ravadas, 'ue se (resentan deliciosas a nuestra memoria. Los r3os corren, " a
'uienes seducen los arrastran al mar del mundo. A lo lar$o de estos canales se
al0an los sauces, esto es, (ensamientos Co5os " est:riles+ en ellos, mientras nos
des(arramamos en 'uimeras, interrum(imos la alaban0a de Dios en nuestros
cora0ones, 'ue, como instrumentos de $loria, deben resonar siem(re en (resencia
de Dios.

% 1

Deo autem $ratias 'ui dedit nobis victoriam (er Dominum nostrum #esum
C,ristum, 'uia si in$erant se malae consuetudines, non tamen insidemus, sed
su(ersedemus Cuminibus Bab"lonis, 'uia dulcedini vitae saecularis et allo'uenti
obmutuit anima nostra, et obsorduit revocanti blandienti'ue induruit. .is er$o
vanitatibus im(editi, non mirum si Ceamus recordantes Sion, id est ad memoriam
reducentes illam suavitatem illud'ue sa(oris oblectamentum 'uod (rae$ustant
s(eculatores illi, 'ui revelata *acie merentur s(eculari $loriam Dei.

Demos $racias a Dios, 'ue nos dio victoria (or medio de nuestro Seor Bes?s el
Cristo. Por'ue, si arrecian sobre nosotros malas costumbres, no claudicamos. 8os
,emos sentado 5unto a los canales de Babilonia, con el alma muda a la (lacentera "
consoladora vida del mundo, " a todo el 'ue nos ,abla. 4s sorda ante el acosador e
insensible *rente al 'ue le adula. 4mbara0ados (or estas *rivolidades, no es e-trao
'ue lloremos recordando a Si/n, esto es, avivando el recuerdo de a'uella suavidad
" deleite sabroso 'ue $ustan de antemano esos contem(lativos 'ue merecen
atisbar, a cara descubierta, la $loria de Dios.

% 7

#n*eli- e$o ,omo, 'uis me liberabit de iu$o servitutis ,uius, ut 'uando'ue
insultare (ossim insultantibus modo mi,i ,ostibus meis, 'uibus, e-i$entibus
ini'uitatibus meis, (osuit me Deus subsannationem et derisum, ,umilians me in
loco aLictionis, in 'uo coo(eruit me umbra mortis. Si enim carnalibus distra,or
desideriis et illis, 'uod absit, consentio, 'uantum (ossum in morte 'uidem sum,
mortuus uti'ue et conse'uenter se(eliendus in in*erno.


@Des$raciado de m3A =2ui:n me librar! de este "u$o de esclavitud (ara 'ue
(ueda al$?n d3a escarnecer ?nicamente a los enemi$os 'ue me escarnecenA A
ellos, (or cul(a de mis (ecados, me los (uso Dios como irrisi/n " burla, (ara
,umillarme en el lu$ar de la aCicci/n " verme sumer$ido en las tinieblas de muerte.
Si me de5o, (ues, arrastrar (or los deseos carnales ", lo 'ue no ocurra, consiento en
ellos, "o mismo me (reci(ito a las $arras de la muerte " me acarreo la se(ultura del
in)erno.

% D

Si autem eorum assultus sentio, sed non consentio, non in morte, sed in umbra
mortis sum, dum inanium (ulvere co$itationum cali$ant oculi mei et revocatur
memoria mea a dulcedine Dei mei. Si tamen ambulavero in medio umbrae mortis,
non timebo mala, si mecum es immo uti'ue non timebo 'uia mecum est.

Pero si, cuando siento el asalto, reten$o mi sentimiento, no caer: en la muerte.
>e envolver!n tinieblas de muerte " se o*uscar!n mis o5os con el (olvo de
(ensamientos *r3volos, (ero mi memoria evocar! la dul0ura de mi Dios. Aun'ue
camine (or sombras de muerte, nada temo si t? est!s conmi$o. Con toda certe0a
nada temer:, (or'ue t? est!s conmi$o.

Ca(3tulo &&

% &

4t unde ,oc s(erare (raesumo; 2uia vir$a tuae correctionis et baculus tuae
sustentationis i(sa me consolantur. 4tsi enim corri$as me et re(rimas su(erbiam
meam, reducendo me in (ulverem mortis, *oves tamen vitam meam, sustentans me
ne corruam in lacum mortis. 8on ne$li$am disci(linam Domini ne'ue indi$nabor,
dum ab eo ar$uar. Scio enim 'uia dili$entibus Deum omnia coo(erantur in bonum.
Vanitati si'uidem subiecta est creatura non volens, sed dolens. 4r$o im(atiens;
8on, sed (atienter *erens. 2uare; Pro(ter eum 'ui subiecit eam in s(e. 2uare; 8am
et i(sa creatura libera itur a servitute corru(tionis in libertatem $loriae )liorum Dei.
Civitas er$o #erusalem, noli Cere, 'uia cito veniet salus tua. Si moram *ecerit
'uantum ad te, non tamen tardabit 'uantum ad se, 'uia mille anni ante oculos
eius tam'uam dies ,esterna 'uae (raeteriit.

=6 en 'u: se *unda mi es(eran0a; 4n la vara de tu correcci/n " en el ca"ado de
tu a(o"o, 'ue me consuela. Aun'ue me corri5as " re*renes mi soberbia
reduci:ndome a (olvo de muerte, (rote$er!s mi vida, a$arr!ndome de la mano
(ara 'ue no cai$a en el la$o de muerte. 8o descuidar: la disci(lina el Seor, no
(rotestar: cuando me re(renda. Com(rendo 'ue todo contribu"e al bien de los 'ue
aman a Dios " 'ue la criatura est! sometida a la vanidad no (or $usto, sino con
dolor. =Por 'u: me vo" a im(acientar; 8o. A$uantar: con (aciencia. =6 (or 'u:;
Por'ue la misma criatura se ver! liberada de la esclavitud de la correcci/n (ara
alcan0ar la libertad " la $loria de los ,i5os de Dios. Ciudad de Berusal:n, no llores,
'ue (ronto vendr! tu salvaci/n. Aun'ue tarde con res(ecto a ti, no ser! muc,o
retraso con res(ecto a :l, (or'ue mil aos en su (resencia es como a"er 'ue (as/.
IN VIGILIA NATIVITATIS DOMINI
Sermones sobre la Naidad
SAN BERNARDO

S4R>W8 PR#>4RO
Sobre el anuncio lit?r$ico del nacimiento del Seor:
Besucristo, .i5o de Dios, nace en Bel:n de Bud!
S4R>W8 S4GU8DO
Sobre las (alabras del canto: @O, Bud! " Berusal:nA.

S4R>W8 94RC4RO
Sobre esta *rase de canto: S.o" sabr:is 'ue viene el SeorS.

S4R>W8 CUAR9O
Sobre el medicamento de la mano i0'uierda del es(oso " los encantos de su mano
derec,a

S4R>W8 2U#89O
Sobre la ant3*ona: SSanti)caos ,o" " estad (re(arados, 'ue maana ver:is en
vosotros la ma5estad de DiosS.

S4R>W8 S4U9O
Sobre el anuncio de la 8avidad
IN VIGILIA NATIVITATIS DOMINI
Sermones sobre la Naidad
San Bernardo
SERMO PRIMUS
De (ronuntiatione Dominicae 8ativitatis:
#esus C,ristus, <ilius Dei, nascitur in Bet,le,em #udae.

S4R>O8 PR#>4RO

Sobre el anuncio lit?r$ico del nacimiento del Seor:
Besucristo, .i5o de Dios, nace en Bel:n de Bud!


CAP[9ULO &

% &

Sonuit vo- laetitiae in terra nostra, vo- e-sultationis et salutis in tabernaculis
(eccatorum. Auditum est verbum bonum, verbum consolatorium, sermo iucunditate
(lenus, di$nus omni acce(tione.

Un $rito de 5?bilo resuena en nuestra tierra+ un $rito de ale$r3a " de salvaci/n en las
riendas de los (ecadores. .emos o3do una (alabra buena, una (alabra de consuelo,
una *rase re0umante de $o0o, di$na de todo nuestro a(recio.

% 1

#ubilate montes laudem, et omnia li$na silvarum (laudite manibus ante *aciem
Domini, 'uia venit. Audite, caeli, et auribus (erci(e, terra, obstu(esce et lauda,
universitas creaturae, sed tu ma$is, o ,omo: #esus C,ristus, <ilius Dei, nascitur in
Bet,le,em #udae. 2uis tam la(idei cordis, cuius anima non li'ue*acta sit in ,oc
verbo; 2uid annuntiari dulcius (oterat; 2uid delectabilius commendari; 2uid tale
um'uam auditum est, aut 'uid simile ali'uando mundus acce(it;

4-ultad, montaas+ a(laudid, !rboles silvestres, delante del Seor (or'ue lle$a. O3d
cielos+ escuc,a, tierra+ enmudece " alaba, coro de las criaturas+ (ero m!s 'ue
nadie, t?, ,ombre. Besucristo, el .i5o de Dios, nace en Bel:n de Bud!. =2ui:n tendr!
cora0/n tan de (iedra 'ue, al o3r este $rito, no se le derrita el alma; =Se (odr3a
anunciar mensa5e m!s consolador; =Se (odr3a con)ar noticia m!s a$radable;
=Cu!ndo se ,a o3do al$o seme5ante; =Cu!ndo ,a sentido el mundo cosa (arecida;
Besucristo, el .i5o de Dios, nace en Bel:n de Bud!. @4-(resi/n concisa sobre la
Palabra condensada, (ero ,enc,ida de celeste *ra$anciaA 4l a*ecto se *ati$a
intentando e-(andir un ma"or derroc,e de esta meliCua dul0ura, (ero no encuentra
(alabras. 9anta $racia destila esta e-(resi/n, 'ue, si se altera una sim(le coma, se
siente de inmediato una merma de sabor.

% 7

#esus C,ristus, <ilius Dei, nascitur in Bet,le,em #udae. O breve verbum de Verbo
abbreviato, sed caelesti suavitate re*ertumA Laborat aOectio melliCuae dulcedinis
co(iam latius eOundere $estiens, nec inveniens verba. 9anta si'uidem $ratia est
sermonis ,uius, ut continuo inci(iat minus sa(ere, si vel unum iota mutavero. #esus
C,ristus, <ilius Dei, nascitur in Bet,le,em #udae. O nativitas illibata sanctitate,
,onorabilis mundo, amabilis ,ominibus collati ma$nitudine bene)cii, investi$abilis
etiam an$elis sacri (ro*unditate m"sterii, et in ,is omnibus admirabilis sin$ulari
e-cellentia novitatis, ut(ote 'uae nec (rimam similem visa est nec ,abere
se'uentemA O (artus solus sine dolore, solus nescius (udoris, corru(tionis i$narus,
non reserans, sed consecrans vir$inalis uteri tem(lumA O nativitas su(ra naturam,
sed (ro natura+ miraculi e-cellentia su(erans, sed re(arans virtute m"steriiA

Besucristo, el .i5o de Dios, nace en Bel:n de Bud!. @O, nacimiento esclarecido en
santidad, $lorioso (ara el mundo, 'uerido (or la ,umanidad a causa de
incom(arable bene)cio 'ue le con)ere, insondable incluso (ara los !n$eles en la
(ro*undidad de su misterio sa$radoA 6 ba5o cual'uier as(ecto, admirable (or la
$rande0a e-clusiva de su novedad+ 5am!s se ,a visto cosa (arecida, ni antes ni
des(u:s. @O, alumbramiento ?nico, sin dolor, c!ndido, incorru(tible+ 'ue consa$ra
el tem(lo del seno vir$inal sin (ro*anarloA @O, nacimiento 'ue rebasa las le"es de la
naturale0a, si bien la trans*orma+ inima$inable en el !mbito de lo mila$roso, (ero
subsanador (or la ener$3a de su misterioA

% D

<ratres, $enerationem istam 'uis enarrabit; An$elus nuntiat, virtus obumbrat,
su(ervenit S(iritus+ Vir$o credit, )de conci(it vir$o, (arturit vir$o, manet vir$o: 'uis
non miretur; 8ascitur deni'ue Altissimi <ilius, Deus de Deo $enitus ante saecula+
nascitur Verbum in*ans: 'uis vel satis miretur;

.ermanos: =2ui:n (odr! (roclamar esta $eneraci/n; 4l !n$el anuncia. La *uer0a de
Dios cubre con la sombra. Ba5a el 4s(3ritu. La Vir$en cree. La Vir$en concibe en la
*e. La Vir$en alumbra " (ermanece vir$en. =2ui:n no se asombrar!; 8ace el .i5o
del Alt3simo, Dios de Dios, en$endrado antes de todos los si$los. 8ace la PalabraN
nio. #m(osible admirarlo cual se merece.

CAP[9ULO 1

% &

8ec sane otiosa nativitas aut in*ructuosa di$natio maiestatis. #esus C,ristus, <ilius
Dei, nascitur in Bet,le,em #udae. Vos 'ui in (ulvere estis, e-(er$iscimini et laudate.
4cce Dominus cum salute: venit cum salute, venit cum un$uentis, venit cum $loria.
8e'ue enim sine salute #esus, ne'ue C,ristus sine unctione, nec sine $loria venit
<ilius Dei: si'uidem i(se salus, i(se unctio, i(se $loria, sicut scri(tum est: Gloria
(atris, )lius sa(iens.

9am(oco es in?til este nacimiento, ni 'ueda est:ril tal condescendencia de la
ma5estad divina. Besucristo, el .i5o de Dios, nace en Bel:n de Bud!. Los 'ue "ac:is
en el (olvo, levantaos e-ultantes. >irad al Seor de la salvaci/n. 9rae la salvaci/n "
viene con un$Xentos " con $loria. 4s inconcebible un Bes?s sin salvaci/n, como lo es
un Cristo sin unci/n " un .i5o de Dios sin $loria. 4l es la salvaci/n+ :l, la unci/n " la
$loria, como est! escrito: 4l .i5o sensato es la $loria del (adre.

% 1

<eli- anima 'uae, $ustato salutis *ructu, tra,itur et currit in odore un$uentorum, ut
videat $loriam eius, $loriam 'uasi uni$eniti a Patre. Res(irate (erditi: venit #esus
'uaerere et salvum *acere 'uod (erierat. >orbidi con valescite: venit C,ristus, 'ui
contritos corde sanat unctione misericordiae suae. 4-sultate 'uicum'ue estis
$randia concu(iscentes: descendit ad vos <ilius Dei, ut re$ni sui *aciat co,eredes.
#ta, obsecro, sana me, Domine, et sanabor+ salvum me *ac, et salvus ero+ $lori)ca,
et ero $loriosus. Sic nem(e benedicet anima mea Dominum, et omnia 'uae intra me
sunt nomini sancto eius, cum (ro(itiatus *ueris omnibus ini'uitatibus meis,
sanaveris omnes in)rmitates meas, re(leveris in bonis desiderium meum.

Dic,osa el alma 'ue ,a $ustado del *ruto de la salvaci/n, (or'ue le atrae " corre
tras el olor de los (er*umes (ara contem(lar su $loria, $loria del .i5o ?nico del
Padre. Reanimaos los 'ue os sent3s desa,uciados: Bes?s viene a buscar lo 'ue
estaba (erdido. Recon*ortaos los 'ue os sent3s en*ermos : Cristo viene (ara sanar a
los o(rimidos con el un$Xento de su misericordia. Alboro0aos todos los 'ue so!is
con altos ideales: el .i5o de Dios ba5a ,asta vosotros (ara ,aceros (art3ci(es de su
reino. Por eso im(loro: S!name, Seor, " 'uedar: sano+ s!lvame, " 'uedar: a salvo+
dame tu $loria, " ser: $lori)cado. 6 mi alma bendecir! al Seor, " todo mi interior a
su santo nombre, cuando (erdones todas mis cul(as, cures todas mis en*ermedades
" sacies de bienes mis an,elos.

% 7

.aec tria, dilectissimi, sa(it mi,i 'uod audio nasci #esum C,ristum <ilium Dei. 2uare
enim vocamus nomen eius #esum, nisi 'uia i(se salvum *aciet (o(ulum suum a
(eccatis eorum; Aut C,ristus 'uare nominari voluit, nisi 'uia com(utrescere *aciet
iu$um a *acie olei; 2uare <ilius Dei *actus ,omo, nisi ut ,omines *aciat )lios Dei;
Voluntati autem eius 'uis resistit; #esus 'ui iusti)cat 'uis est 'ui condemnet;
C,ristus 'ui sanat, 'uis est 'ui vulneret; <ilius Dei e-altat, 'uis est 'ui ,umiliet;

4stas tres cosas, 'uerid3simos m3os, saboreo en mi alma cuando oi$o la buena
noticia del nacimiento de Besucristo, el .i5o de Dios. =Por 'u: le llamamos Bes?s;
Unicamente (or'ue salvar! a su (ueblo de todos sus (ecados. =6 (or 'u: le
llamamos Cristo; Por'ue ,ar! (udrir el "u$o de tu cuello con la e*usi/n del aceite.
=Por 'u: e .i5o de Dios se ,ace ,ombre; Para 'ue los ,ombres se vuelvan ,i5os de
Dios. = 2ui:n (uede resistir a su voluntad; Si Bes?s es el 'ue (erdona, ='ui:n se
atrever! a condenar; Si es Cristo el 'ue cura, ='ui:n (odr! ,erir; Si el .i5o de Dios
es el 'ue enaltece, =a 'ui:n se le ocurrir! ,umillar;

CAP[9ULO 7

% &

8ascitur er$o #esus: $audeat 'uis'uis ille est, 'uem (er(etuae damnationis reum
adiudicabat conscientia (eccatorum. 4-cedit 'ui((e (ietas #esu omnem criminum
'uantitatem seu numerositatem. 8ascitur C,ristus: laetetur 'uicum'ue vitiis
im(u$nabatur anti'uis. Si'uidem ante *aciem unctionis C,risti nullus omnino stare
(oterit morbus animae, 'uamlibet inveteratus. 8ascitur <ilius Dei: e-sultet 'ui
ma$na solet desiderare, 'uia ma$nus munerator advenit.

8ace Bes?s. Al:$rese incluso el 'ue siente en su conciencia de (ecador el (eso de
una condena eterna. Por'ue la misericordia de Bes?s sobre(u5a el n?mero "
$ravedad de los delitos. 8ace Cristo. G/cense todos los 'ue ,an su*rido la violencia
de los vicios 'ue dominan al ,ombre, (ues ante la realidad de la unci/n de Cristo no
(uede 'uedar rastro al$uno de en*ermedad en el alma, (or mu" arrai$ada 'ue est:.
8ace el .i5o de Dios. Albor/cense cuantos suean con sublimes ob5etivos, (or'ue es
un $eneroso $alardonador.

% 1

<ratres, ,ic est ,eres: devote susci(iamus eum, sic enim et ,ereditas nostra erit.
2ui enim (ro(rium )lium dedit, 'uomodo non omnia nobis simul cum illo donavit;
8emo discredat, nemo ,aesitet+ ,abemus testimonium credibile nimis: Verbum raro
*actum est, et ,abitavit in nobis. <ratres ,abere voluit Uni$enitus Dei, ut esset in
multis *ratribus (rimo$enitus i(se. Ut'ue ni,il ,aesitet i(sa (usillanimitas *ra$ilitatis
,umanae, (rius i(se *actus est ,ominum *rater, *actus est ,ominis )lius, *actus est
,omo. Si et ,oc ,omo iudicat incredibile, )dem adstruunt oculi.

.ermanos, ,e a'u3 al ,eredero. Aco5!mosle con devoci/n, " recibiremos su misma
,erencia. A'uel 'ue entre$/ a su mismo .i5o (or nosotros, =c/mo nos ne$ar! los
dem!s dones con el don de .i5o; Rec,acemos la descon)an0a " la duda. 9enemos
un )rme a(o"o : La Palabra se ,a ,ec,o carne " acam(/ entre nosotros. 4l .i5o
?nico de Dios 'uiso tener muc,os ,ermanos (ara ser entre todos ellos el (rimero.
8o tiene (or 'u: dudar el a(ocamiento de la debilidad ,umana. <ue el (rimero en
,acerse ,ermano de los ,ombres, ,i5o del ,ombre, ,ombre. 6, aun'ue el ,ombre
o(ine 'ue esto es im(osible, los o5os con)rman la *e.

CAP[9ULO D

% &

#esus C,ristus, <ilius Dei, nascitur in Bet,le,em #udae. 4t vide di$nationem: non in
#erusalem civitate re$ia, sed in Bet,le,em, 'uae minima est in millibus #uda. O
Bet,le,em (arva, sed iam ma$ni)cata a Domino, ma$ni)cavit te 'ui *actus est in te
(arvus e- ma$noA Laetare, Bet,le,em, et (er omnes vicos tuos *estivum ,odie
Alleluia cantetur. 2uae ubi civitas, si audeat, non invideat (retiosissimum illud
stabulum et illius (raese(ii $loriam; in universa si'uidem terra iam celebre est
nomen tuum, et beatam te dicunt omnes $enerationes. Ubi'ue $loriosa dicuntur de
te, civitas Dei+ ubi'ue (sallitur, 'uia ,omo natus est in ea et i(se *undavit eam
Altissimus. Ubi'ue, in'uam, (raedicatur, ubi'ue clamatur, 'uia #esus C,ristus, <ilius
Dei, nascitur in Bet,le,em #udae. 8ec otiosum 'uod additur #udae: si'uidem
admonet nos eius 'uae ad (atres *acta est re(romissio.

Besucristo, el .i5o de Dios, nace en Bel:n de 5ud!. <35ate en el detalle. 8o nace en
Berusal:n, la ciudad de los re"es. 8ace en Bel:n, diminuta entre las aldeas de Bud!.
Bel:n, eres insi$ni)cante, (ero el Seor te ,a en$randecido. 9e enalteci/ el 'ue, de
$rande 'ue era, se ,i0o en ti (e'ueo. Al:$rate Bel:n. 2ue en todos tus rincones
resuene ,o" el c!ntico del SAlelu"aS. =2u: ciudad, o":ndote, no envidiar! ese
(recios3simo establo " la $loria de su (esebre; 9u nombre se ,a ,ec,o *amoso en la
redonde0 de la tierra " te llaman dic,osa todas las $eneraciones. Por do'uier te
(roclaman dic,osa, ciudad de Dios. 4n todas (artes se canta: 4l ,ombre ,a nacido
en ella+ el Alt3simo en (ersona la ,a *undado. 4n todo lu$ar, re(ito, se anuncia se
(roclama 'ue Besucristo, el .i5o de Dios, nace en Bel:n de 5ud!.

% 1

8on au*eretur sce(trum, in'uit, de #uda, et du- de *emore eius, donec veniat 'ui
mittendus est, et i(se erit e-s(ectatatio $entium. Salus 'ui((e e- #udaeis, sed salus
us'ue ad )nes terrae. #uda, ait, te laudabunt *ratres tui+ manus tuae in cervicibus
inimicorum tuorum, et cetera, 'uae de #uda illo nus'uam le$imus, sed in C,risto
videmus im(leta. #(se enim Leo de tribu #udae, de 'uo et additur: Catulus leonis
#uda+ ad (raedam, in'uit, )li mi, ascendisti. >a$nus (raedator C,ristus, 'ui
(rius'uam sciat vocare (atrem aut matrem, Samariae s(olia diri(it. >a$nus
(raedator, 'ui ascendens in altum, ca(tivam du-it ca(tivitatem, nec tamen abstulit
'uid'uam, sed ma$is i(se dedit dona ,ominibus.

6 no en vano se aade de 5ud!, (ues la e-(resi/n nos insin?a 'ue la (romesa se
,i0o a nuestros (adres. 8o se le 'uitar! a Bud! el cetro, no de5ar! de salir el caudillo
de entre sus muslos, basta 'ue lle$ue el 'ue tiene 'ue venir. 4l mismo ser! la
es(eran0a de todas las naciones. 4s cierto 'ue la salvaci/n viene de los 5ud3os, (ero
se e-tiende ,asta los con)nes de la tierra. 4st! escrito: A ti, 5ud!, te alabar!n tus
,ermanos+ (ondr!s tus manos sobre las nucas de tus enemi$os+ " otras cosas 'ue
leemos, (ero 'ue nunca se cum(lieron en la (ersona de Bud!, sino ?nicamente en
Cristo: :l es el le/n de la tribu de Bud!. Sobre esto mismo est! tambi:n escrito: Bud!
es un cac,orrillo de le/n+ te ,as abalan0ado ,acia la (resa, ,i5o m3o. Cristo es el
,!bil ca0ador 'ue, antes de saber decir mam! o (a(!, se llev/ el bot3n de Samaria.
Diestro con'uistador 'ue, subiendo a lo alto, llev/ cautiva a la misma cautividad. 6,
sin robar nada, distribu"/ dones a los ,ombres.

% 7

.as ita'ue et ceteras similes (ro(,etias im(letas in C,risto Nde eo si'uidem et
(raedictasN, ad mentem revocat 'uod dicitur: Bet,le,em #udae+ nec omnino
'uaerere est, utrum a Bet,le,em (ossit ali'uid boni esse.

La e-(resi/n Bel:n de Bud! nos recuerda estas (ro*ec3as " otras (arecidas 'ue se
cum(lieron en Cristo, (or'ue se re*er3an a su (ersona. 6a no nos interesa saber si
de Bel:n (uede salir al$o bueno.

CAP[9ULO F

% &

Sane 'uod ad nos s(ectat, discimus etiam e- ,oc 'uemadmodum susci(i velit, 'ui
in Bet,le,em volui nasci. 4rat enim 'ui *orte ei sublimia 'uaerenda arbitraretur esse
(alatia, ut cum $loria Re- $loriae susci(eretur+ sed non (ro(ter ,oc a re$alibus illis
sedibus venit. #n sinistra eius divitiae et $loria, in de-tera lon$iturnitas vitae. .orum
omnium aeterna in caelis aLuentia su((etebat, sed (au(ertas non inveniebatur in
eis. Porro in terris abundabat et su(erabundabat ,aec s(ecies, et nesciebat ,omo
(retium eius. .anc ita'ue Dei <ilius concu(iscens descendit, ut eam eli$at sibi, et
nobis 'uo'ue sua aestimatione *aciat (retiosam. Adorna t,alamum tuum, Sion sed
,umilitate, sed (au(ertate. #n ,is enim (annis com(laceat sibi et, >aria
testimonium (er,ibente, ,is sericis delectatur involvi. Abominationes Ae$"(tiorum
immola Deo tuo.

Lo 'ue s3 nos interesa saber es la manera como 'uiere ser aco$ido el 'ue 'uiso
nacer en Bel:n. 2ui0! al$uno ,ubiera (ensado (re(ararle *astuosos (alacios, (ara
aco$er con realce al re" de la $loria. 8o es :se el motivo de su venida desde el
trono real. 4n la i0'uierda trae ,onor " ri'ue0as, " en la derec,a lar$os aos. 4n el
cielo ,ab3a abundancia eterna de todas estas cosas, (ero no (obre0a. Precisamente
abundaba " sobreabundaba esto en la tierra, " el ,ombre i$noraba su valor. 4l .i5o
de Dios se (rend/ de ella, ba5/, se la esco$i/, " revalori0/ su encanto (ara nosotros.
4n$alana tu lec,o, Si/n+ (ero con ,umildad " con (obre0a. i.e a$radan estos
(aales. >ar3a nos ase$ura 'ue le $usta envolverse con estas telas. Sacri)ca a tu
Dios las abominaciones de los e$i(cios.

CAP[9ULO G

% &

Considera deni'ue 'uod in Bet,le,em #udae nascitur, et sollicitus esto, 'uomodo
Bet,le,em #udae inveniaris, et iam ne in te 'uidem susci(i dedi$natur. Bet,le,em
'ui((e Sdomus (anisS, #uda sonat Scon*essionemS. 9u er$o, si divini verbi (abulo
re(leas animam tuam )deliter'ue, etsi non di$na, certe 'uanta (otes devotione
susci(ias (anem illum, 'ui de caelo descendit et dat vitam mundo, Dominicum
videlicet #esu cor(us, ut veterem utrem cor(oris tui nova illa resurrectionis caro
re)ciat et sustineat, 'uatenus novum 'uod intus est vinum, ,oc solidatus $lutino,
valeat continere, si deni'ue e- )de vivas et ne'ua'uam $emere o(orteat, 'uia
oblitus sis comedere (anem tuum, Bet,le,em *actus es, di$nus (lane susce(tione
Dominica, si tamen con*essio non de*uerit. Sit (roinde #udaea sancti)catio tua:
con*essionem et decorem induere, 'uam ma-ime stolam in ministris suis C,ristus
acce(tat.

Por ?ltimo, *35ate 'ue nace en Bel:n de Bud!. Procura t? mismo lle$ar a ser Bel:n de
Bud!. 4ntonces no desdear! tu aco$ida. Bel:n es la Scasa del (anS. Bud! si$ni)ca
con*esi/n. 9? sacia tu alma con el alimento de la (alabra divina. 6 aun'ue indi$no,
recibe con )delidad " con la ma"or devoci/n (osible ese (an 'ue ba5a del cielo "
'ue da la vida al mundo: el cuer(o del Seor Bes?s. De este modo, la carne de la
resurrecci/n renovar! " con*ortar! al vie5o odre de tu cuer(o. As3, me5orado (or este
sedimento, (odr! contener el vino nuevo 'ue est! en el interior. 6 si, en )n, vives
de la *e, nunca te lamentar!s de ,aber olvidado de comer tu (an. 9e ,as convertido
en Bel:n, " di$no, (or tanto, de aco$er al Seor+ contando siem(re con tu
con*esi/n. Sea, (ues, Bud! tu misma santi)caci/n. Rev3stete de con*esi/n " de $ala+
condici/n indis(ensable 'ue Cristo e-i$e a sus ministros.

% 1

Deni'ue breviter tibi utrum'ue commendat A(ostolus: Corde, in'uiens, creditur ad
iustitiam, ore autem con*essio )t ad salutem. #ustitia si 'uidem in corde, (anis in
domo: est enim iustitia (anis, et: Beati 'ui esuriunt iustitiam, 'uoniam i(si
saturabuntur. Sit er$o in corde iustitia, et iustitia 'uae e- )de est. .aec enim sola
,abet $loriam a(ud Deum. Sit etiam in ore con*essio ad salutem, et securus iam
susci(e eum, 'ui in Bet,le,em #udae nascitur, #esum C,ristum <ilium Dei.

Para concluir, el A(/stol te (ide estas dos cosas en breves (alabras: $ue la *e
interior alcance la 5usticia " 'ue la con*esi/n (?blica lo$re la salvaci/n. La 5usticia
en el cora0/n, " el (an en la casa. 4se es el (an 'ue santi)ca. Dic,osos los 'ue
tienen ,ambre de 5usticia, (or'ue 'uedar!n saciados. .a"a 5usticia en el cora0/n,
(ero 'ue sea la 5usticia 'ue brota de la *e. \nicamente :sta merece $loria ante
Dios. A*ore tambi:n la con*esi/n en los labios (ara la salvaci/n. 6 "a, con toda
con)an0a, recibe a a'uel 'ue nace en Bel:n de Bud!, Besucristo, el .i5o de Dios.
]LV8at##

SERMO SECUNDUS
De $ron&n!ia!ione 5an!&s( -O I&da e! Ier&salem-,
SERMON SEGUNDO
Sobre las $alabras del 5an!o( 6O7 .&d8 9 .er&sal:n;,

CAP[9ULO &

% &

O #uda et #erusalem, nolite timere. Veros allo'uimur #udaeos, non littera, sed s(iritu,
semen Abra,ae, cuius multi(licatio, sicut (romissa le$itur, sic videtur im(leta.
8e'ue enim )lii carnis, sed )lii (romissionis de(utantur in semine. Sed nec illi
#erusalem dicimus, 'uae occidit Pro(,etas. Unde enim illam consolemur, su(er
'uam Dominus Cevit 'uae data est in subversionem; #lli dicimus, 'uae de caelo
nova descendit: 8olite timere, o #uda et #erusalem. 8olite timere, veri con*essores,
'ui non solum ore, sed toti (ariter et e- omni (arte Domino con)temini, induti
con*essionem sicut vestimentum, immo 'uorum omnia interiora Domino con)tentur
et omnia ossa dicunt: Domine, 'uis similis tibi; non sicut ,i 'ui con)tentur se nosse
Deum, *actis autem ne$ant. Vera con*essio est, si omnia o(era vestra, *ratres, o(era
eius sint et con)teantur ei. Con)teantur autem $emina 'uadam con*essione, ut
du(licibus vestiamini, id est con*essione (eccatorum vestrorum et con*essione
laudis divinae. 9unc enim veri #udaei eritis, si omnis vita vestra con)teatur vos
(eccatores et di$nos multo maioribus (oenis, Deum vero summe bonum, 'ui (ro ,is
levibus et transitoriis (oenis aeterna condonat su((licia, 'uae meruistis.

@O, 5ud! " Berusal:n, no tem!isA .ablamos a los 5ud3os aut:nticos, los 'ue lo son
se$?n el es(3ritu " no se$?n la letra. .ablamos a la descendencia de Abra,!n. Su
(ro(a$aci/n, como se lee en la (romesa, (arece 'ue se ,a cum(lido. La
descendencia se re)ere a los ,i5os en virtud de la (romesa , no a los ,i5os naturales.
9am(oco nos re*erimos a a'uella Berusal:n 'ue mata a los (ro*etas. Pues =c/mo la
consolar3amos, si el Seor llor/ (or ella " 'ued/ convertida en ruinas; 8os re*erimos
a a'uel 'ue ba5a, nueva, desde el cielo. +8o tem!is, o, Bud! " 5erusal:n A 8o
tem!is, verdaderos con*esores, 'ue con*es!is al Seor con la boca, con toda vuestra
(ersona " (or do'uier. Os revest3s de la con*esi/n como de un vestido. 9odo vuestro
interior con)esa al Seor " todos los ,uesos (roclaman: Seor, ='ui:n como t?; 8o
se com(ortan como esos 'ue ,acen (ro*esi/n de conocer a Dios " lo desmienten
con su conducta. La aut:ntica con*esi/n consiste en 'ue todas vuestras obras,
,ermanos, sean tambi:n obras su"as " lo ensalcen. Pero se le debe ensal0ar de dos
maneras, como envueltos en un doble vestido, mediante la con*esi/n de los
(ecados " la (roclamaci/n de las divinas alaban0as. Ser:is verdaderos 5ud3os si la
totalidad de vuestra vida con)esa 'ue sois (ecadores+ 'ue merec:is casti$os
ma"ores+ 'ue Dios es la bondad (or e-celencia+ 'ue :l os (erdona los casti$os
eternos 'ue os ,ab3ais merecido a cambio de estos insi$ni)cantes " (asa5eros
su*rimientos.

% 1

2uis'uis enim ardenter non desiderat (aenitentiam, videtur o(eribus dicere non
indi$ere se (aenitentia Net ita suam non con)tetur cul(am, aut non (osse (rodesse
ei (aenitentiamN, et sic divinam non con)tetur bonitatem.

4l 'ue no desea con $anas la (enitencia, (arece decir con sus acciones 'ue no tiene
necesidad de (enitencia. De este modo no con)esa su (ecado o la (enitencia no le
sirve de nada. 6 tam(oco ensal0a a bondad divina.

% 7

Vos autem estote veri #udaei, sed et #erusalem vera, ut ni,il iam timeatis. 4st enim
#erusalem visio (acis: visio, non (ossessio cuius )nes Dominus (osuit (acem, non
initium sane, nec medium. Si er$o (acem non ,abetis, immo 'uia (er*ectam ,abere
in ,oc saeculo non (otestis, saltem videre eam, intuemini, considerate et desiderate
eam. #lluc sint oculi cordis vestri, ad (acem sese diri$at intentio vestra, ut omnia
'uaecum'ue *acitis, ,uius (acis, 'uae e-su(erat omnem sensum, desiderio *aciatis+
in omnibus ,oc intendatis, ut reconciliati (acem ,abeatis ad Deum.

Pero vosotros sed aut:nticos Bud3os, sed la nueva Berusal:n, " "a nada temer:is.
Berusal:n es la visi/n de (a0. Visi/n, no (osesi/n. 4l Seor estableci/ la (a0 en sus
*ronteras. 6 no (recisamente en los aledaos ni en su mismo centro. Si no ten:is la
(a0, " nunca la (odr:is tener (er*ecta en esta vida, al menos vedla miradla,
contem(ladla " deseadla. Cl!vense all3 las miradas de vuestro cora0/n. .acia la (a0
se orienten vuestras intenciones, (ara 'ue en cual'uier cosa 'ue em(rend!is os
mueva el deseo de esta (a0 'ue su(era todo sentido. 9ened siem(re este ob5etivo :
vivir reconciliados " en (a0 con Dios.

CAP[9ULO 1

% &

.is dicimus 8olite timere+ ,os consolamur, non eos 'ui viam (acis non co$noverunt.
8am si illis dicitur: Cras e$rediemini, comminatio erit ista, non consolatio. Soli
nimirum dissolvi desiderant ,ae et e$redi concu(iscunt, 'ui (acem vident et sciunt,
si terrestres domus eorum ,uius ,abitationis dissolvantur, 'uoniam aedi)cationem
,abent e- Deo, et non illi 'ui, in insaniam versi, suis com(edibus delectantur.
Deni'ue ,i tales moriendo non tam e$ressi dicendi sunt, 'uam in$ressi, 'ui non in
lucem nec in libertatem vadunt, sed in carcerem, sed in tenebras, sed in in*ernum.

A todos :stos decimos : 8o tem!is. A estos consolamos, no a 'uienes desconocen el
camino de la (a0. 6 si se les dice: >aana saldr:is, les sonar! a intimidaci/n, nunca
a consuelo. Unicamente desean morirse " estar con Cristo los 'ue ven " conocen la
(a0. Si se derrumban sus alber$ues terrenos, saben 'ue su construcci/n (roviene
de Dios. Los otros, en cambio, viven como unos insensatos " se com(lacen de su
(risi/n. Cuando mueren estos tales, en ve0 de salir, debemos decir 'ue entran. 8o
emi$ran a la re$i/n de la lu0 " de la libertad+ (enetran en la c!rcel, en las tinieblas,
en el in)erno.

% 1

Vobis autem dicitur: 8olite timere, cras e$rediemini, et iam non erit timor in )nibus
vestris. >ultos 'uidem ,abetis ,ostes: carnem, 'ua nullus (otest esse vicinior
,ostis+ (raesens saeculum ne'uam, 'uod undi'ue circum*usum est vobis+ (rinci(es
tenebrarum, 'ui viam vestram obsident in aere collocati. Attamen nolite timere,
cras e$rediemini, id est in (ro-imo. Cras enim in (ro-imo est. Unde et #acob sanctus
ait: Cras res(ondebit mi,i iustitia mea. 9res enim sunt dies, de 'uibus etiam
le$amus: Vivi)cabit nos (ost duos dies, in die tertia suscitabit nos. Unus sub Adam,
alter in C,risto, tertius cum C,risto. Unde et ibi subditur: Sciemus se'uemur'ue, ut
co$noscamus Dominum, et ,ic dicitur: Cras e$rediemini, et Dominus erit vobiscum.

A vosotros, en cambio, se os dice: 8o tem!is, maanA saldr:is+ "a no rondar! el
temor (or vuestras *ronteras. 9en:is enemi$os numerosos: la carne, el enemi$o m!s
cercano+ este mundo (erverso, 'ue os invade (or todas (artes+ los seores de las
tinieblas, 'ue, situados en la altura, acosan vuestros caminos. Sin embar$o, no
tem!is+ saldr:is maana+ esto es, mu" (ronto. 4l maana es inminente+ (or eso, el
santo Bob di5o: >aana se me ,ar! Busticia. 4n otro lu$ar se nos ,abla tambi:n de
tres d3as: Al cabo de dos d3as, nos dar! la vida, " al tercero nos resucitar!. 4l (rimer
d3a est! ba5o el si$no de Ad!n+ el se$undo, en Cristo, " el tercero, con Cristo. Por
eso aade: 8os es*or0aremos (or conocer al Seor+ " en el mismo lu$ar: >aana
saldr:is, " el Seor estar! con vosotros.

% 7

.is enim dicitur, 'ui dimidiaverunt dies suos, in 'uibus (eriit dies in 'ua nati sunt,
'uae est dies Adae, dies (eccati, cui #eremias 'uo'ue maledicebat, dicens:
>aledicta dies, in 'ua natus sum. Omnes enim in illa nascimur. Utinam (ereat in
omnibus nobis dies illa, dies nebulae et cali$inis, dies tenebrarum et turbinis, 'uam
nobis *ecit Adam, 'uam *ecit inimicus, 'ui di-it: A(erientur oculi vestri.

4ste (asa5e se a(lica a 'uienes ,an cum(lido la mitad de sus aos " en 'uienes ,an
muerto el d3a en 'ue nacieron, el d3a de Ad!n, el d3a del (ecado+ d3a 'ue tambi:n
Berem3as maldec3a con estas (rotestas: >aldito el d3a en 'ue nac3. 9odos nacemos
en ese d3a. 2ue (are0ca ese d3a en todos nosotros+ d3a de niebla " de oscuridad, d3a
de tinieblas " de descontento. 4ste d3a nos lo (ro(orcion/ Ad!n " nuestro enemi$o,
'ue nos insinu/: Se abrir!n vuestros o5os.

CAP[9ULO 7

% &

4cce vero illu-it nobis dies redem(tionis novae, re(arationis anti'uae, *elicitatis
aeternae. .aec est dies 'uam *ecit Dominus: e-sultemus et laetemur in ea ,ae,
'uia cras e$rediemur. Unde, nisi de conclavi ,uius saeculi, de er$astulo ,uius
cor(oris, de com(edibus necessitatis, curiositatis, vanitatis et volu(tatis, 'uae
etiam invitis nobis (edes tenent aOectionis; 2uid enim est s(iritui nostro cum
terreni^; Cur non s(iritualia desiderat, s(iritualia 'uaerit, s(iritualia sa(it; O
s(iritus, 'ui de sursum estis, 'uid vobis cum in<imis; 2uae sursum sunt 'uaerite,
ubi C,ristus est in de-tera Dei sedens+ 'uae sursum sunt sa(ite, non 'uae su(er
terram. Sed cor(us 'uod corrum(itur a$$ravat animam, et de(rimit terrena
in,abitatio sensum multa co$itantem.

Pero )5aos: .a brillado entre vosotros el d3a nuevo de la redenci/n, el de la
renovaci/n anti$ua " de la dic,a eterna. 4ste es el d3a 'ue ,i0o el Seor+
*este5:moslo " ale$r:monos, (or'ue maana saldremos. =De d/nde; Del calabo0o
de este si$lo, de la (risi/n del cuer(o, de los $rilletes de la necesidad, de la
curiosidad, de la vanidad " del (lacer. De codo eso 'ue encadena los (ies de los
a*ectos, en contra de nuestra voluntad. =2u: le dicen las cosas terrenas a nuestro
es(3ritu; =Por 'u: no desea las realidades es(irituales " no busca ni saborea lo
es(iritual; @O, es(3rituA, t? eres de arriba+ ='u: te im(orta lo de aba5o; Buscad as
cosas de arriba, donde Cristo est! sentado a la derec,a de Dios. Saboread lo de
arriba, no lo de la tierra. Pero el cuer(o mortal es lastre del alma " la morada
terrestre abruma la mente (ensativa.

% 1

8ecessitates multae miseri ,uius cor(oris detinent nos. Viscus 'uidam (ravi
desiderii et delectationis terrenae volare non (atitur et citius retra,it mentem, si
*orte ali'uando sublevatum. Sed nolite timere: cras e$rediemini de lacu miseriae et
de luto *aecis. 8am, ut inde vos educeret, in)-us est i(se 'uo'ue in limo (ro*undi.
8olite er$o timere: eras e$rediemini de cor(ore mortis et de omni corru(tione
(eccat. A$ite diem istum in C,risto, ut ambuletis sicut et i(se ambulavit: 2ui enim
dicit se in C,risto manere, debet, sicut i(se ambulavit, et i(se ambulare. 8olite
timere, 'uia cras e$rediemini, et sic sem(er cum Domino eritis. Vel 'uia si$nanter
dictum est: et Dominus erit vobiscum, sic intelli$amus, ut dum sumus in cor(ore,
(ossimus nos esse cum Domino, id est ad,aerere eius voluntati, sed non est ille
nobiscum, ut consentiat voluntati nostrae. Vellemus enim iam liberi esse,
concu(iscimus dissolvi, e$redi desideramus+ sed ad,uc diOert ille certa e- causa.
Cras e$rediemur et Dominus erit nobiscum, ut 'uid'uid voluerimus velit, et in nullo
a nostra voluntate discordet.

Las incontables necesidades de nuestro cuer(o nos (arali0an. La viscosidad de
nuestro deseo malo " del (lacer terreno nos im(ide volar. 6 si (or casualidad se
eleva un (oco, al (unto se la tira (or tierra. Pero no tem!is+ saldr:is maana del
la$o de miseria " del cieno ,ediondo. 6 (ara sacarnos de a,3, :l mismo se ,undi/
tambi:n en el cieno (ro*undo. 8o tem!is+ saldr:is maana del cuer(o de la muerte
" de la corru(ci/n del (ecado. Actuad durante este d3a en Cristo. 6 vivid como :l
mismo vivi/. Pues 'uien dice estar en Cristo, debe (roceder como :l mismo
(rocedi/. 8o tem!is, 'ue maana saldr:is " estar:is siem(re con el Seor. O como
e-(resamente se dice: 6 el Seor estar! con vosotros. 4ntendamos 'ue, mientras
vivamos en el cuer(o, (odemos estar con el Seor, esto es, ad,erirnos a su 'uerer.
Pero :l no est! con nosotros (ara consentir a nuestro deseo. 2ueremos ser "a
libres. An,elamos morir. Deseamos salir. Pera el Seor tiene todav3a sus motivos
(ara demorarse. >aana saldr:is, " el Seor estar! con vosotros, " entonces :l
'uerr! cuanto nosotros 'ueramos+ no ,abr! discordia al$una entre su voluntad " la
nuestra.

CAP[9ULO D

% &

#ta'ue, #uda et #erusalem, nolite timere, si (er*ectionem, 'uam desideratis, nondum
(otestis adi(isci+ sed 'uod minus ,abet im(er*ectio conversationis, su((leat
,umilitas con*essionis: et im(er*ectum vestrum viderunt oculi Dei. Pro(terea enim
mandata sua mandavit custodiri nimis, ut videntes im(er*ectionem nostram
de)cere et non (osse im(lere 'uod debet, *u$iamus ad misericordiam et dicamus:
2uoniam melior est misericordia tua su(er vitas, et 'ui non (ossumus in vestitu
innocentiae seu iustitiae, a((areamus vestiti con*essione.

Por eso, no tem!is, Bud! " Berusal:n, si todav3a no (od:is lo$rar la (er*ecci/n 'ue
dese!is. 2ue la ,umildad de la con*esi/n su(la la im(er*ecci/n de vuestra conducta.
Los o5os de Dios ven vuestra im(er*ecci/n. Por eso orden/ cum(lir con sumo
esmero sus mandamientos. De este modo, cuando sintamos el des*allecimiento de
nuestra debilidad " la im(osibilidad de cum(lir lo debido, re*u$i:monos en la
misericordia " e-clamemos : 9u misericordia vale m!s 'ue la vida. 6 si no (odemos
com(arecer con el vestido de a inocencia o de la 5usticia, (resent:monos con el
vestido de la con*esi/n.

% 1

Con*essio enim et (ulc,ritudo in cons(ectu Domini, si tamen sit, ut di-imus, non
oris tantum, se totius ,ominis, ut omnia ossa nostra dicant: Domine, 'uis similis
tibi; id'ue solius (acis intuitu et desiderio reconciliationis ad Deum. 9alibus enim
dicitur: O #uda et #erusalem, nolite timere: cras e$rediemini et 'uam cito a cor(ore
e-ierit anima, omnes simul aOectiones, omnia desideria, 'uae (er universum
interim mundum dis(ersa et li$ata tenentur, e$redientur de visco ,oc, et Dominus
erit vobiscum.

La con*esi/n " la ,ermosura lle$an ,asta la (resencia del Seor si, como "a se
indic/, la boca " la (ersona e-claman con todas sus *uer0as: Seor, ='ui:n como t?;
4ste $rito brota de la contem(laci/n de la (a0 " del deseo de reconciliaci/n con
Dios. A estos se les dice: @O, Bud! " Berusal:n, no tem!is+ saldr:is maana A 6 tan
(ronto como el alma sal$a del cuer(o, todos los a*ectos " deseos 'ue actualmente
se encuentran dis(ersos " cautivos en la su(er)cie del mundo, saldr!n de estas
ad,erencias, " el Seor estar! con vosotros.

% 7

8imis id 'uidem vobis videri (otest, si tamen ad vos res(icitis et non ad ea 'uae
e-s(ectant vos. 8onne ,oc universus mundus e-s(ectat; Creatura enim subiecta
est vanitati et, cadente ,omine, 'uem constituerat Dominus dominum domus suae
et (rinci(em omnis (ossessionis suae+ tota simul ,ereditas est corru(ta: inde
distem(eratus aer, terra in o(eribus Adae maledicta, et omnia subdita vanitati.

4sto os (arecer! una e-a$eraci/n si os )5!is en vosotros mismos " no en las cosas
'ue os a$uardan. =Acaso el universo entero no lo es(era; La criatura est! sometida
a la vanidad. Al caer el ,ombre, al 'ue el Seor ,ab3a nombrado administrador de
su casa " dueo de todas sus (osesiones, toda su ,erencia 'ued/ corrom(ida. Los
vientos se desataron. La maldici/n ca"/ sobre la tierra en las obras de Ad!n, " todo
'ued/ (resa de la vanidad.

CAP[9ULO F

% &

8ec sane re(arabitur ,ereditas, donec re(arentur ,eredes. Unde et iu-ta A(ostoli
testimonium, in$emiscit 'uo'ue et (arturit us'ue ad,uc. 8ec soli uti'ue ,uic
mundo, sed et an$elis, et ,ominibus s(ectaculum *acti sumus. >e, in'uit,
e-s(ectant iusti donec retribuas mi,i. 4t >art"res, cum iudicii diem (ostularent, non
tam'uam vindictae cu(idi, sed (er*ectionem desiderantes beatitudinis, 'uam tunc
,abituri sunt, acce(erunt divinum res(onsum: Sustinete modicum tem(us, donec
im(leatur numerus *ratrum vestrorum.

8o se restaurar! la ,erencia mientras no se renueve el ,eredero. De a'u3 el
testimonio del A(/stol. 9odo si$ue $imiendo con dolores de (arto ,asta aora. 4st!n
(endientes de nosotros el mundo, los !n$eles " los ,ombres. 4scuc,ad: >e
a$uardan los 5ustos ,asta $ue me devuelvas tu *avor. Los m!rtires reclamaron el d3a
del 5uicio+ " no tanto (or deseos de ven$an0a cuanto (or an,elo de la (er*ecci/n de
su dic,a 'ue entonces se les dar3a. Pero recibieron esta divina res(uesta: A$uantad
un (oro ,asta 'ue se com(lete el n?mero de vuestros ,ermanos.

% 1

Acce(erunt 'uidem iam sin$ulas stolas, sed non vestientur du(licibus, donec
vestiamur et nos. Vadia tenemus et obsides i(sa eorum cor(ora, sine 'uibus
consummari non (ossunt, nec ea reci(ient sine nobis. Unde de Patriarc,is et
Pro(,etis ait A(ostolus: Deo melius ali'uid (rovidente (ro nobis, ut non sine nobis
consummarentur. O si co$nosceremus et nos 'uomodo adventum nostrum
e-s(ectant+ 'uantum desiderant, 'uam sollicite 'uaerunt, 'uam libenter audiunt
bona de nobisA

4s cierto 'ue "a ,an recibido la vestidura blanca+ (ero no lucir!n las dos t?nicas
,asta 'ue no las lu0camos tambi:n nosotros. Como $arant3a tenemos re,enes a sus
(ro(ios cuer(os, (ues sin ellos " sin nuestra com(a3a no (ueden lo$rar la (lenitud
de su $loria. De a'u3 'ue el A(/stol se e-(rese en estos t:rminos ,ablando de los
Patriarcas " de los Pro*etas: Dios (re(ar/ al$o me5or (ara nosotros, " no 'uiso
llevarlos a la meta sin nosotros. @Si sos(ec,!ramos c/mo a$uardan nuestra lle$adaA
@Cu!nto la desean " la buscanA @Con 'u: $usto reciben las buenas noticias sobre
nosotrosA

CAP[9ULO G

% &

2uid tamen de ,is lo'uor, 'ui didicerunt, e- ,is 'uae (assi sunt, com(assionem,
'uando et i(si nos an$eli sancti desiderant; 8onne de vermiculis istis et de (ulvere
isto restaurandi sunt muri caelestis #erusalem; ,ae Putatis 'uantum desiderant
cives caeli instaurari civitatis suae ruinas; 2uomodo solliciti sunt ut veniant la(ides
vivi, 'ui coaedi)centur eis; 2uomodo discurrunt medii inter nos et Deum,
)delissime (ortantes ad eum $emitus nostros, et i(sius nobis $ratiam devotissime
re(ortantes; Plane non dedi$nabuntur ut simus eorum socii, 'uorum *acti sunt iam
ministri. 8onne enim omnes administratorii s(iritus sunt, in ministerium missi
(ro(ter eos 'ui ,ereditatem ca(iunt salutis; <estinemus, obsecro, dilectissimi,
*estinemus: tota nos multitudo curiae caelestis e-s(ectat. 4-sultare *ecimus
an$elos, 'uando conversi sumus ad (aenitentiam+ (ro)ciamus, et *estinemus
com(lere de nobis eorum laetitiam.

>as =(or 'u: ,ablo de estos 'ue a(rendieron a ser com(asivos a *uer0a de su*rir;
Los mismos !n$eles desean nuestra com(a3a. =4s 'ue se van a reconstruir las
murallas de Berusal:n con estos $usanillos " este (olvo; =.ab:is (ensado cu!nto
sus(iran los ciudadanos del cielo restaurar las ruinas de su ciudad; =C/mo andan
sol3citos (or recibir (iedras vivas, 'ue sirvan con ellos (ara la construcci/n; @C/mo
se a*anan entre Dios " nosotros, llevando con sumo cuidado a su (resencia nuestros
$emidos " devolvi:ndonos su $racia con enorme delicade0aA #m(osible 'ue se
aver$Xencen de ser nuestros com(aeros los 'ue se ,an ,ec,o nuestros servidores.
=8o son todos dis(ensadores del es(3ritu " enviados (ara a"udar a 'uienes ,an de
lo$rar la ,erencia eterna; A(risa, ,ermanos car3simos+ a(risa, 'ue nos es(era toda
la corte celestial. .emos ale$rado a los !n$eles cuando nos ,emos convertido a la
(enitencia. Avancemos, d:monos (risa a colmarlos de ale$r3a.

% 1

Vae tibi, 'uicum'ue es 'ui deliberas redire ad lutum, reverti ad vomitumA Putasne
(lacatos ,abebis in iudicio, 'uos tanto et tam s(erato (rivare vis $audio;
4-sultaverunt cum nos ad (aenitentiam venimus, tam'uam su(er ,is 'uos ab i(sa
in*eri (orta e cernerent revocari. 2uid nunc erit si ab i(sa (aradisi ianua reverti
viderint et abire retrorsum eos 'ui iam (edem alterum ,abent in (aradiso; 8am etsi
cor(ora in*erius, sed corda sursum.

@Pobre de ti si (iensas revolcarte en el *an$o, volver al v/mitoA =Crees 'ue en el d3a
del 5uicio tendr!s de tu (arte a 'uienes 'uieres re,usar un $o0o tan intenso como
es(erado; Se ale$raron cuando ,icimos (ro*esi/n de (enitencia como si nos
,ubiesen visto volver desde los umbrales mismos del in)erno. =2u: im(resi/n
tendr3an a,ora si nos viesen ale5arnos desde los umbrales del mismo cielo "
volverles la es(alda cuando est!bamos "a con un (ie en el (ara3so; 8uestra vida
transcurre en la tierra, (ero el cora0/n est! en los cielos.

CAP[9ULO H

% &

Currite, *ratres, currite: non soli an$eli, sed et i(se an$elorum vos Creator
e-s(ectat. 8u(tiae (aratae sunt, sed nondum (lena domus+ ad,uc e-s(ectantur, de
'uibus nu(tiae im(leantur. 4-s(ectat vos Pater et desiderat, non solum (ro(ter
nimiam caritatem 'ua dile-it vos ,ae, Nunde et Uni$enitus, 'ui in sinu Patris est,
i(se enarravit: Pater, in'uiens, amat vosN, sed (ro(ter semeti(sum, sicut lo'uitur
(er Pro(,etam: Pro ter mei(sum e$o *aciam, non (ro(ter vos. 2uis enim im(lendum
dubitet 'uod (romisit <ilio, dicens: Postula a me, et dabo tibi $entes ,ereditatem
tuam; et alibi: Sede a de-tris meis, donec (onam inimicos tuos scabellum (edum
tuorum. 8on conterentur omnes inimici eius, dum nos, 'ui sumus membra eius,
ali'uatenus im(u$nabunt. 8on im(lebitur ,aec (romissio, donec novissima inimica
destruatur mors.

Corred, ,ermanos, corred. 6a no son s/lo los !n$eles, es el mismo creador de los
!n$eles 'uien os es(era. 4l ban'uete de todas est! (re(arado. Pero la casa no est!
llena. 9odav3a se de5a tiem(o (ara 'ue se llene la sala del *est3n. 4l Padre os
a$uarda " os desea (or el $ran amor con 'ue os am/. Precisamente el .i5o ?nico
'ue est! al lado del Padre "a os lo ,ab3a anunciado : 4l Padre os ama. Pero tambi:n
os ama " os desea (or su misma (ersona, como sc e-(resa en el Pro*eta: Lo ,a$o
(or m3 mismo, no (or vosotros. =Podr! "a al$uien dudar 'ue no reali0ar! a'uella
(romesa ,ec,a al .i5o : P3demelo, " te dar: en ,erencia las naciones. O a'uella
otra: Si:ntate a mi derec,a basta ,acer de tus enemi$os un estrado de tus (ies. 8o
'uedar!n destro0ados todos sus enemi$os mientras ,a"a 'uien nos combata a
nosotros, 'ue somos sus miembros. 8o se reali0ar! esta (romesa ,asta 'ue no
'uede destruido el ?ltimo enemi$o, la muerte.

% 1

8am de <ilio 'uis nesciat, 'uantum desideret *ructum nativitatis et totius vitae
'uam $essit in carne, deni'ue *ructum crucis et mortis suae, (retium san$uinis
(retiosi; 8onne traditurus est Deo et Patri re$num ,ae 'uod ac'uisivit; 8onne ei
restauraturus est creaturas suas, (ro 'uibus illum Pater misit in terris; 4-s(ectat
nos et S(iritus Sanctus. 4st enim caritas et beni$nitas, in 'ua (raedestinati sumus
ab aeterno, nec dubium 'uin (raedestinationem suam velit im(leri.

=6 'ui:n (uede dudar cu!nto desea el .i5o (al(ar el *ruto de su nacimiento, de toda
su vida terrena, el *ruto de su cru0 " de su muerte, el (recio de su san$re (reciosa;
=8o va a entre$ar a Dios " Padre el reino 'ue con'uist/; =8o renovar! a sus
criaturas, si (or el as el Padre le envi/ al mundo; 8os a$uarda tambi:n el es(3ritu
Santo, (or'ue es el amor " la bondad en la 'ue nos ,a esco$ido desde siem(re. 4s
el (rimero en 'uerer 'ue se cum(la su elecci/n.

CAP[9ULO I

% &

4r$o, 'uia (aratae sunt nu(tiae et omnis nos curiae caelestis *re'uentia desiderat
et e-s(ectat, curramus non 'uasi in incertum+ curramus desideriis, et (ro*ectu
virtutum. Pro)cere, (ro)cisci est. Dicamus sin$uli: As(ice in me et miserere mei,
secundum iudicium dili$entium nomen tuum. 8on sicut e$o merui, sed sicut illi
decreverint, miserere.

Si "a est! (re(arado el ban'uete de bodas " la innumerable corte celestial os
desea " a$uarda, corramos, (ero no a la aventura. Corramos con los deseos " con la
(r!ctica de las virtudes. 4l 'ue camina avan0a. Di$a cada cual: >3rame " ten (iedad
de mi se$?n a norma de los 'ue aman tu nombre. 6o no lo mere0co+ (ero en virtud
de lo 'ue est! esti(ulado: ten misericordia.

% 1

Dicamus item: Sicut *uerit voluntas in caelo, sic )at, item'ue: )at voluntas tua.
Scimus enim 'uoniam scri(tum est: Si Deus (ro nobis, 'uis contra nos; Aut 'uis
accusabit adversis electos Dei; Annon licet, in'uit, mi,i 'uod volo *acere;

Di$amos i$ualmente: 2ue se cum(la tu voluntad en los cielos. 6 tambi:n : .!$ase
tu voluntad. Sabemos mu" bien 'ue est! escrito: Si Dios est! con nosotros, ='ui:n
contra nosotros; =2ui:n acusar! a lo ele$idos de Dios; =4s 'ue no ten$o libertad
(ara ,acer lo 'ue 'uiero;

% 7

.aec sit interim consolatio nostra, carissimi, donec e$rediamur, ut Dominus sit
nobiscum, 'ui ma$na sua misericordia ad beatam illam e$ressionem, et ad clarum
illud cras nos (erducat, et in ,oc 'uo'ue (ro-imo cras visitare nos et nobiscum esse
di$netur, ut si 'uis *orte in tentatione 'ualibet detinetur, i(so miserante, 'ui
(raedicare venit clausis a(ertionem, cras e$rediatur, ut cum $audio salutari
susci(iamus coronam (arvuli Re$is nostri, i(so (raestante, 'ui eum Patre et S(iritu
Sancto vivit et re$nat Deus (er omnia saecula saeculorum. Amen.

>ientras tanto, sea :ste nuestro consuelo, 'ueridos, ,asta 'ue (artamos " el Seor
est: con nosotros. 2ue su ina$otable misericordia nos acom(ae en esa dic,osa
salida ,asta a'uella clara maana, " 'ue en esta tambi:n cercana maana
condescienda en visitarnos " se 'uede con nosotros. 4l com(asivo 'ue vino a
(roclamar la liberaci/n a los (resos, libere maana cual'uiera 'ue se sienta
re(rimido (or la tentaci/n. 6 recibamos con ale$r3a de salvaci/n la corona de
nuestro Re" 8io. 8os la da :l mismo 'ue vive " reina con el Padre " el 4s(3ritu
Santo " es Dios (or todos los si$los. Am:n.
SERMO TERTIUS
De $ron&n!ia!ione 5an!&s( )odie s5ie!is <&ia enie!
Domin&s
SERMON TERCERO
Sobre es!a =rase de 5an!o( -)o9 sabr:is <&e iene el
Se>or-,



CAP[9ULO &

% &

2ui'ue terri$enae et )lii ,ominum, audite. Vos 'ui in (ulvere estis, e-(er$iscimini et
laudate, 'uia venit medicus ad ae$rotos, redem(tor ad venditos, ad errantes via, ad
mortuos vita. Venit 'ui((e 'ui (roiciat in (ro*undum maris omni (eccata nostra, 'ui
sanet omnes in)rmitates nostras, 'ui nos (ro(riis ,umeris ad (ro(riae di$nitatis
re(ortet ori$inem. >a$na est ista (otentia, sed (lus est miranda misericordia, 'uod
sic venire voluit 'ui (otuit subvenire.

.abitantes el mundo e ,i5os de los ,ombres, escuc,ad. Los 'ue "ac:is en el (olvo,
des(ertad 5ubilosos+ el m:dico se acerca a los en*ermos+ el redentor, a los esclavos+
el camino, a los e-traviados+ la vida, a los muertos. Se a(ro-ima el 'ue arro5a todos
nuestros (ecados al *ondo del mar, el 'ue cura toda en*ermedad, e 'ue nos lleva en
sus mismos ,ombros (ara devolvernos nuestra (ro(ia " ori$inal di$nidad. Su (oder
es enorme, (ero su misericordia es todav3a m!s admirable, (or 'ue 'uiso venir a
m3, con la e)cacia de su remedio.

% 1

.odie, in'uit, scietis 'uia veniet Dominus. Verba ,aec suo 'uidem loco et tem(ore
in Scri(tura (osita sunt+ sed non incon$rue illa ad vi$iliam dominicae 8ativitatis
4cclesia mater assum(sit. 4cclesia, in'uam, illa 'uae secum ,abet consilium et
s(iritum S(onsi et Dei sui, cui dilectus inter ubera commoratur, i(sam cordis sedem
(rinci(aliter (ossidens et conservans. 8imirum i(sa est 'uae vulneravit cor eius, et
in i(sam ab"ssum secretorum Dei oculum contem(lationis immersit, ut et illi in suo,
et sibi in eius corde (erennem *aciat mansionem. Cum er$o i(sa in Scri(turis divinis
verba vel alterat, vel alternat, *ortior est illa com(ositio (rima verborum (ositio, et
*ortassis tanto *ortior, 'uantum distat inter )$uram et veritatem, inter lucem et
umbram, inter dominam et ancillam.

.o" sabr:is $ue viene el Seor. 4sta e-(resi/n a(arece en un lu$ar " tiem(o
concretos de la 4scritura. Pero nuestra madre la #$lesia la a(lica, con muc,o acierto,
a la vi$ilia del nacimiento del Seor. La #$lesia cuenta siem(re con el dice amen " la
ins(iraci/n del 4s(oso, su Dios. 4l, como un amante, descansa entre sus (ec,os.
9oma (osesi/n " mantiene la morada de su cora0/n. Pero es ella 'uien ,iri/ su
cora0/n " ,undi/ el o5o de la contem(laci/n en el abismo de los misterios de Dios.
De este modo establecen en sus res(ectivos cora0ones una morada (erenne. 4l en
ella " ella en 4l. 6 cuando ella cambia o su(le al$una (alabra en las 4scrituras, la
nueva com(osici/n es muc,o m!s viva 'ue la anterior. Guarda la misma (ro(orci/n
e-istente entre la )$ura " la verdad, entre la lu0 " la sombra, la seora " la esclava.

CAP[9ULO 1

% &

.odie scietis 'uia veniet Dominus. Secundum aestimationem meam duo sunt dies
'ui in verbis istis nobis e-(ressius commendantur. Primus, 'ui a (rimi ,ominis la(su
labitur us'ue ad )nem mundi, dies, cui Sancti sae(ius maledi-isse noscuntur. Ab illa
enim lucidissima die, in 'ua conditus *uerat Adam, eiectus est, et in ,as rerum
contrusus an$ustias, diem tenebrosum incurrit, (aene a lumine veritatis e-stinctus
in ,ac die nascimur universi, si tamen dies debet et non (otius no- nominari, nisi
'uod lumen rationis 'uasi 'uamdam scintillulam nobis insu(erabilis illa misericordia
dereli'uit.

.o" sabr:is 'ue viene el Seor. A mi (arecer, con estas (alabras se nos recomienda
insistentemente )5ar nuestra atenci/n en dos d3as. 4l (rimer d3a es el
acontecimiento de la ca3da del (rimer ,ombre, " dura ,asta el )n del mundo. Los
santos ,an maldecido muc,as veces este d3a. Amaneci/ un d3a es(l:ndido+ son los
momentos de la creaci/n de Ad!n. Pero se le e-(uls/ " ca"/ a,erro5ado en la
an$ustia de las realidades terrenas, viviendo en el d3a de las tinieblas, casi (rivado
de la lu0 de la verdad. 9odos nosotros nacemos en este d3a, si es 'ue merece el
a(elativo de d3a " no de noc,e. >enos mal 'ue nos conserv/ la lu0 de la ra0/n,
como una c,is(ita, a'uella inconmensurable misericordia.

% 1

Secunda vero dies erit in s(lendoribus Sanctorum in (er(etuas aeternitates, cum
inclaruerit illud serenissimum mane, cui est misericordia re(romissa, et absor(ta
erit no- in victoria, cum, dimotis umbris et tenebris, s(lendor verae lucis sursum et
deorsum, intus et e-terius, cuncta (ariter occu(abit. Auditam *ac mi,i mane
misericordiam tuam, ait Sanctus, et: Re(leti sumus mane misericordia tua.

4l se$undo d3a ser! el d3a de los es(lendores sa$rados, en la eternidad sin )n.
Brillar! a'uella sose$ada maana con la $arant3a de la misericordia. 2uedar!
totalmente vencida la noc,e " disi(adas las sombras " las tinieblas. 4l res(landor
de la verdadera lu0 invadir! todo: lo alto " lo ba5o, lo interior " lo e-terior. Por eso
dice el Santo: Por la maana d:5ame o3r tu misericordia+ " tambi:n: Por la maana
nos ,emos saciado de tu misericordia.

% 7

Sed ad nostrum diem revertamur, 'ui tam'uam custodia in nocte (ro sua brevitate
dicitur, 'ui tam'uam ni,ilum et inane ab illo *amiliari S(iritus Sancti or$ano
nominatur, cum dicit: 2uoniam omnes dies nostri de*ecerunt, et: De*ecerunt sicut
*umus dies mei, et: Dies mei sicut umbra declinaverunt. Parvi et (essimi sunt
omnes dies vitae meae, ait ille sanctus Patriarc,a, 'ui vidit Dominum *acie ad
*aciem. 4t 'uidem in ,ac i(sa die ,omini Deus rationem (raestat, tribuit
intelli$entiam+ sed necesse est ut e-euntem de ,oc mundo illuminet lumine
scientiae suae, ne si de domo carceris et umbra mortis e-stinctus e-ierit, illuminari
non valeat in aeternum.

Pero volvamos a nuestro d3a, 'ue (or su brevedad se com(ara a una vi$ilia
nocturna+ e incluso a la nada " al vac3o, se$?n se e-(resa uno de los int:r(retes
*amiliares del 4s(3ritu Santo: 9odos nuestros d3as "a ,an (asado+ ": >is d3as se
desvanecieron como ,umo+ o: >is d3as *ueron como una sombra 'ue se alar$a. .e
a'u3 c/mo se e-(resa el santo (atriarca 'ue vio al Seor cara a cara: los d3as de mi
vida son (ocos " malos. 4n este d3a. Dios da al ,ombre la ra0/n " la inteli$encia+
(ero es im(rescindible 'ue, al salir de este mundo, Dios tambi:n lo ilumine con el
res(landor de su ciencia, (ara 'ue no sal$a totalmente e-tenuado de este calabo0o
" sombra de muerte " sea "a inca(a0 (ara siem(re de dis*rutar de la lu0.

% D

#deo 'ui((e Uni$enitus Dei, Sol iustitiae, tam'uam immensi et (raeclari luminis
cereus, in ,uius mundi carcerem illuminatus est et accensus, ut omnes 'ui illuminari
voluerint, ad illum accedant illi'ue iun$antur, ut ni,il medium sit inter illos et i(sum.
Peccata enim nostra se(arant inter nos et Deum. Sed illis sublatis, vero lumini
illuminandi et 'uasi concor(orandi, connectimur in idi(sum+ sic lumen e-stinctum
lumini lucenti et ardenti sine ali'uo medio coniun$itur ut illuminetur, 'uatenus (er
e-em(lum visibilium, eOectus rerum invisibilium co$noscamus.

Por eso, el .i5o ?nico de Dios " Sol de 5usticia, como inmenso " radiante cirio
luminoso, est! encendido " ardiendo en la (risi/n de este mundo, dis(uesto a
com(artir su lu0 con cuantos 'uieran acercarse a :l " vivir totalmente unidos a :l.
8uestros (ecados crean la se(araci/n entre Dios " nosotros. Pero si los 'uitamos,
nos uniremos, nos encarnaremos " nos *undiremos en la verdadera lu0. La lu0
e-tin$uida se une directamente (ara encenderse en la lu0 'ue arde " brilla+ es
decir, (or las *ormas visibles conocemos la realidad de lo invisible.

CAP[9ULO 7

% &

Ad ,oc i$itur tam ma$num et (rae*ul$idum sidus, iu-ta Pro(,etam, illuminemus
nobis lumen scientiae, (rius'uam de mundi ,uius tenebris e-eamus, ne de tenebris
transeamus ad tenebras, et tenebras sem(iternas.

Como dice el (ro*eta, encendamos en este enorme " re*ul$ente astro la lu0 de la
ciencia antes de salir de las tinieblas de este mundo, con el )n de 'ue nunca
(asemos de estas tinieblas a las otras tinieblas: las tinieblas eternas.

% 1

2uae est autem ista scientia; Pro*ecto scire 'uia veniet Dominus, etsi 'uando
veniet, scire non (ossumus. .oc est illud totum 'uod (ostulatur a nobis.SAtS,
in'uis,ista scientia omnium est. 2uis enim nesciat vel nomine tenus )delis, 'uia
veniet Dominus, 'ui venturus est iudicare vivos et mortuos et reddere unicui'ue
iu-ta o(era sua 8on omnium ista est, *ratres mei, sed nec multorum+ (aucorum est,
'uia revera (auci sunt 'ui salvantur. Putas 'uia illi 'ui, cum male *ecerint, laetantur
et e-sultant in rebus (essimis, vel sciant, vel co$itent 'uia veniet Dominus; Si
di-erint i(si, tu noli credere, 'uia 'ui dicit se nosse Deum et mandata eius non
custodit, menda- est. Con)tentur ait A(ostolus, se nosse Deum artis autem ne$ant
e, 'uia )des sine o(eribus mortua est. 8on enim ita se omni im(uritate (olluerent,
si Dominum venturum scirent vel *ormidarent+ sed vi$ilarent uti'ue et non sinerent
tam $raviter (er*odi conscientias suas.

=4n 'u: consiste esta ciencia; 4n esto: en estar convencidos 'ue el Seor vendr!,
aun'ue no se(amos el momento concreto. 4sto es todo lo 'ue se nos (ide. >e
dir!s: 4sto lo saben todos. =2ui:n no va a saber, aun'ue s/lo sea cristiano de
nombre, 'ue el Seor vendr!, 'ue vendr! a 5u0$ar a vivos " muertos, " a (a$ar a
cada uno se$?n su conducta; .ermanos esto no lo sabe toda la $ente, ni si'uiera
un $ran n?mero. 4s de (ocos, (or'ue son (ocos los 'ue se salvan. = Piensas 'ue los
'ue obran el mal " se ale$ran en a (erversi/n creen " reCe-ionan en la venida del
Seor; Aun'ue lo di$an, no lo creas. Por'ue 'uien dice : SCono0co al SeorS, (ero
no cum(le sus mandatos, es un embustero. Se$?n el A(/stol, ,acen (ro*esi/n de
conocer a Dios, (ero sus acciones lo desmienten, (or'ue la *e sin obras es un
cad!ver. 8unca se ,ubiesen en*an$ado si ,ubieran conocido o temido la venida del
Seor+ ,abr3an estado alerta, sin (ermitir el nau*ra$io de sus conciencias.

CAP[9ULO D

% &

Scientia autem ista in (rimo o(eratur $radu (aenitudinem id est dolorem, ut risum
in luctum, cantum in (lanctum, $audium in maerorem convertat, et inci(iant tibi
dis(licere, 'uae ve,ementer ante (lacuerant+ et illa s(ecialiter ,orreas, 'uae
s(ecialiter a((etebas. Sic enim scri(tum est 'uia 'ui addit scientiam, addit et
dolorem, ut veracis et sanctae scientiae sit dolor subse'uens ar$umentum.

4sta ciencia act?a en su (rimer $rado (rovocando la (ena o dolor. 9rans*orma la risa
en llanto, el canto en lamentos, la ale$r3a en triste0a. 2ue comience a desa$radarte
lo 'ue antes tanto te atra3a+ 'ue aborre0cas tus m!s 'ueridos ca(ric,os como est!
escrito: 4l 'ue aumenta el saber, aumenta el dolor. 4l indicio de una ciencia
aut:ntica " santa es el dolor 'ue la acom(aa.

% 1

#n secundo vero $radu o(eratur correctionem, ut iam non e-,ibeas membra tua
arma ini'uitatis (eccato, sed coerceas $ulam, iu$ules lu-uriam, su(erbiam
de(rimas et *acias servire cor(us sanctitati, 'uod ini'uitati ante servierat. Paenitudo
enim sine correctione non (roderit, sicut Sa(iens ait: Unus aedi)cans, et unus
destruens: 'uid (rodest eis nisi labor; 2ui enim ba(ti0atur a mortuo et iterum tan$it
eum, ni,il (ro)cit lavatio eius, sed, iu-ta Salvatoris sententiam, videndum est ne ei
ali'uid deterius contin$at. Sed 'uia ,aec diutius ,aberi non (ossunt, nisi circa se
multa circums(ectione mens inde*essa vi$ilet et attendat,

4n un se$undo $rado, la ciencia act?a como correcci/n. Desde entonces, "a no
(ermitas 'ue los miembros de tu cuero sean instrumentos del (ecado. Re(rime la
$ula, a,o$a la lu5uria, abate la soberbia " *uer0a al cuer(o a servir a la santidad, al
i$ual 'ue antes ,ab3a servido a la inmoralidad. La (ena sin correcci/n no sirve de
nada, como dice el Sabio: Si lo 'ue uno constru"e lo derriba otro, =de 'u: servir!
este traba5o in?til; 2uien se (uri)ca del contacto de un cad!ver " lo vuelve a tocar,
de nada le sirve el bao. Como dice el Salvador, ,a" 'ue andar recavidos, no sea
'ue ocurra al$o (eor. 4sta situaci/n no se (uede mantener durante muc,o tiem(o+
el alma 'ue se ve tan vulnerable debe vi$ilar " ocu(arse de s3 misma con enorme
(recauci/n.

% 7

#n tertio $radu o(eratur sollicitudinem, ut iam inci(iat sollicitus ambulare cum Deo
suo, et e- omni (arte scrutetur, ne vel in levissima re tremendae illius maiestatis
oOendat as(ectus. #n (aenitudine accenditur, in correctione ardet, in sollicitudine
lucet, ut interius et e-terius renovetur.

Por eso en el tercer $rado act?a la solicitud, 'ue le im(ulsa a com(ortarse dili$ente
con su Dios " e-aminarse (ro*undamente a s3 misma, (ara ver si ,a" al$o, (or
insi$ni)cante 'ue sea, 'ue a$ravie a a'uella tremenda ma5estad. 4sta ciencia se
enciende en el (esar, arde en la correcci/n, brilla en la solicitud+ es una renovaci/n
interior " e-terior.

CAP[9ULO F

% &

.ic iam res(irare inci(it a tribulatione malorum et dolore, et timoris ma$nitudinem
s(irituali laetitia tem(erare, ne suorum enormitate scelerum abundantiori tristitia
absorbeatur. .inc, etsi timet a #udice, s(erat a Salvatore,

A'u3 comien0a "a a liberarse de los in*ortunios " des$racias " a moderar la
intensidad de su temor en la ale$r3a del es(3ritu. De este modo no se ,unde en el
(i:la$o de la triste0a ante la enormidad de sus cr3menes. 9eme al 5ue0, (ero es(era
al Salvador.

% 1

cum iam in animo eius timor et laetitia obe'uitent et obvient sibi, (lerum'ue timor
laetitiam su(eret, laetitia sae(ius timorem e-cludat et in*ra sui $audii concludat
arcanum. <eli- conscientia, in 'ua luctamen ,uiusmodi indesinenter con)citur,
donec 'uod mortale est absorbeatur a vita, donec evacuetur timor 'ui e- (arte est,
et succedat laetitia, 'uod (er*ectum est, 'uia non timor sem(iternus, sed laetitia
sem(iterna erit ei.

4l temor " la ale$r3a se a(resuran en su cora0/n " le salen al (aso. >uc,as veces, el
temor aventa5a a la ale$r3a+ (ero, con ma"or *recuencia, la ale$r3a e-clu6e el temor,
" se convierte en el secreto de su $o0o. Dic,osa la conciencia donde se libran de
continuo seme5antes combates ,asta 'ue lo caduco 'uede ane$ado en la vida,
,asta 'ue se elimine el temor, 'ue siem(re es im(er*ecci/n, e invada la ale$r3a, 'ue
es (er*ecci/n. Su temor no es eterno. Su ale$r3a, en cambio, s3 lo ser!.

% 7

#am vero sic ardens et lucens, nondum se esse in domo con)dat, ubi sine omni
timore ventorum accensum lumen soleat de(ortari+ sed meminerit se esse sub divo,
et utra'ue manu studeat o(erire 'uod (ortat, nec credat aeri, etiamsi viderit esse
tran'uillum. Re(ente enim, et ,ora 'ua non (utaverit, mutabitur, et si vel ad
modicum manus remiserit, lumen e-stin$uetur.

6a arde " res(landece, mas todav3a no se siente en su (ro(io ,o$ar. All3, sin atisbos
de temor al acoso de tos vientos, brilla una lu0 continua. A'u3, no olvide 'ue
estamos e-(uestos a la inclemencia e intente (rote$er con ambas manos lo 'ue
lleva+ ni se *3e del tiem(o, aun'ue no se mueva una ,o5a. De re(ente " cuando
menos se (iense, ,abr! un cambio, " al menor descuido de las manos, la lu0 se
a(a$ar!. Si la llama le 'uema un (oco las manos, a$u!ntese. 8o las retire+ en un
momento, en un (estaear, se (uede e-tin$uir.

% D

2uod si etiam ardor (ortantis manus, ut 'uando'ue )eri solet, adusserit, eli$at
(otius (ati 'uam retra,ere manus suas, 'uia in momento, in ictu oculi (oterit
e-suLari. Si essemus in domo illa non manu *acta, aeterna in caelis, ubi nullus
inimicus intrat, nullus e-it amicus, ni,il esset timendumA 8unc vero tribus
mali$nissimis et validissimis ventis e-(ositi sumus, carni, diabolo et mundo, 'ui
conscientiam illuminatam moliuntur e-stin$uere, insuLantes in corda nostra
desideria mala, motus illicitos, et ita te re(ente turbantes, ut vi- (raenoscere valeas
unde venias aut 'uo vadas. 4- 'uibus, etsi duo sae(ius intermittunt, a tertio tamen
nemo um'uam suLandi inducias e-torsit. #deo utris'ue manibus, et cordis, et
cor(oris, anima te$enda est, ne *orte 'uae iam illuminata *uerat, e-stin$uatur+ nec
cedendum vel recedendum, etiamsi $ravis tentationum *ervor utrius'ue ,ominis
statum ve,ementer aLi-erit+ sed dicendum cum Sancto: Anima mea in manibus
meis sem(er. 4li$amus (otius ardere 'uam cedere. 4t sicut 'uod in manibus nostris
tenemus, non *acile obliviscimur, sic num'uam obliviscamur ne$otium animarum
nostrarum, et illa cura (rinci(aliter vi$eat in cordibus nostris.

8ada ,abr3a 'ue temer si estuvi:semos en a'uel ,o$ar no edi)cado (or ,ombres,
en la morada eterna del cielo, donde no (uede (enetrar enemi$o al$uno, ni
abandonarnos el ami$o. >as (or el momento nos encontramos e-(uestos a tres
vientos contrarios e im(etuosos: los ba5os instintos, el diablo " el mundo. Los tres
ma'uinan c/mo e-tin$uir la conciencia iluminada, lan0ando sobre nuestro cora0/n
las rac,as de los malos deseos e im(ulsos il3citos. .asta 'ue, envueltos en el
desconcierto, nos sintamos inca(aces de vislumbrar el ori$en " la meta. Dos de
esos vientos suelen calmarse a veces. Pero el tercero nunca cesa de arreciar. Por
ello ,abr! 'ue (rote$er el alma con las dos manos, la del cuer(o " la del cora0/n,
no sea 'ue se e-tin$a su llama. 8adie debe rendirse o desanimarse, aun'ue la
violencia de una $ran borrasca atormente el cora0/n " el cuer(o del ,ombre.
Re(itamos las (alabras del Santo: >i alma siem(re est! en mis manos. 4li5amos,
m!s bien, arder 'ue ceder. 6 como no olvidamos *!cilmente lo 'ue tenemos en las
manos, as3 nunca olvidemos el ne$ocio de nuestras almas. Sea :sta la (reocu(aci/n
esencial de nuestros cora0ones.

CAP[9ULO G

% &

Cum er$o sic lumbi nostri accincti *uerint et lucernae ardentes, custodiendae sunt
vi$iliae noctis su(ra $re$em co$itationum et actionum nostrarum, ut si (rima
vi$ilia, vel secunda, vel tertia Dominus venerit, inveniat nos (aratos. Prima vi$ilia
est rectitudo o(eris, ut ad ,anc 'uam iurasti Re$ulam, omnem vitam e-ae'uare
coneris, nec trans$rediaris terminos 'uos (osuerunt (atres tui in omnibus viae et
vitae ,uius e-ercitiis, non declinans ad de-teram vel sinistram.

As3, (ues, bien ceidos " con las l!m(aras encendidas, vi$ilemos durante la noc,e
el tro(el de nuestros (ensamientos " acciones, (ara 'ue, si el Seor viene al
comien0o de la noc,e, a media noc,e o de madru$ada, nos encuentre dis(uestos.
4l comien0o de la noc,e indica la rectitud en el obrar. 9u vida debe ser consecuente
con la Re$la a 'ue te com(rometiste. 8unca ,as de *ran'uear los linderos 'ue
establecieron tus (adres en todas las (r!cticas de esta (ere$rinaci/n " de esta
vida, ni desviarte a derec,a o a i0'uierda.

% 1
Secunda, (uritas intentionis, ut sim(le- oculus totum cor(us lucidum *aciat,
'uatenus 'uid'uid *eceris, *acias (ro(ter Deum, et ad locum unde e-eunt $ratiae
revertantur, ut iterum Cuant.

La media noc,e viene a si$ni)car la (ure0a de intenci/n. 9u o5o sencillo irradie en
todo tu cuer(o+ es decir, todo lo 'ue ,a$as, ,a0lo (or Dios. 6 'ue las $racias
vuelvan a su *uente " Cu"an sin cesar.

% 7

9ertia est custodia unitatis, ut in con$re$atione (ositus, voluntates aliorum tuis
voluntatibus ante(onas, ut non solum sine 'uerela, sed et cum $ratia maneas inter
*ratres, (ortans omnes, orans (ro omnibus, ut et de te 'uo'ue dicatur: .ic est
*ratrum amator et (o(uli #srael, ,ic est 'ui multum orat (ro (o(ulo et (ro civitate
sancta #erusalem. #ta er$o in ,ac die adventus Uni$eniti nobis veram scientiam
accendit, scientiam in'uam illam, 'uae nos doceat 'uia veniet Dominus, 'uae sit
morum nostrorum (er(etuum et stabile *undamentum.

La aurora re(resenta el mantenimiento de la unidad. 4n la vida de comunidad
ante(/n siem(re los deseos de los dem!s a los tu"os (ro(ios. Convive con tus
,ermanos sin 'ue5as " con ale$r3a, so(ortando a todos " orando (or ellos. As3 (odr!
decirse de ti: 4ste es el 'ue ama a sus ,ermanos " al (ueblo de #srael, e intercede
continuamente (or el (ueblo " (or la ciudad santa de Berusal:n. As3, (ues, en este
d3a de la lle$ada del Uni$:nito se nos in*undi/ la verdadera ciencia+ esa ciencia 'ue
nos (re(ara a la venida del Seor, *undamento estable " (ermanente de toda
nuestra conducta.

CAP[9ULO H

% &

4t mane, in'uit videbitis $loriam eius. O mane, o dies, 'uae melior es in atriis
Domini su(er millia, 'uando erit mensis e- mense, et sabbatum e- sabbato, cum
s(lendor lucis et *ervor caritatis us'ue in altissima illa ma$nalia terrarum incolas
illustrabitA 2uis de te co$itare, nedum ali'uid recitare (raesumat; #nterim tamen,
*ratres+ aedi)camus )dem nostram, ut si mirabilia illa, 'uae nobis reservantur,
videre non (ossumus, saltem mirabilia, 'uae (ro(ter nos in terris *acta sunt,
ali'uantulum contem(lemur.

6 maana contem(lar:is su $loria. @O, maana, o, d3aA Vivido en los atrios del
Seor, vale m!s 'ue otros mil d3as. A'uello ser! el mes " el s!bado (or e-celencia,
(or'ue el destello de la lu0 " el *ue$o de la caridad ,ar! res(landecer a los
moradores de la tierra en a'uellas realidades su limes. =2ui:n se lo (uede ima$inar,
" menos a?n contar al$o de todo eso; >ientras tanto, ,ermanos, constru"amos
nuestra *e. 6, si no (odemos ver a'uellas sublimidades 'ue nos a$uardan, al menos
contem(lemos las maravillas 'ue (or nosotros se reali0aron en la tierra.

% 1

9ria o(era, tres mi-turas *ecit omni(otens illa maiestas in assum(tione nostrae
carnis, ita mirabiliter sin$ularia et sin$ulariter mirabilia, ut talia nec *acta sint, nec
*acienda sint am(lius su(er terram. Coniuncta 'ui((e sunt ad invicem Deus et
,omo, >ater et vir$o, )des et cor ,umanum. Admirabiles istae mi-turae, et omni
miraculo mirabilius, 'uomodo tam diversa, eam'ue divisa ab invicem, invicem
(otuere coniun$i.

9res obras, tres com(osiciones reali0/ la ma5estad todo(oderosa al asumir nuestra
naturale0a+ " son tan e-traordinariamente ?nicas, 'ue 5am!s se ,icieron ni (odr!n
,acerse otras seme5antes en nuestra ,istoria. 2uedaron 3ntimamente unidos Dios "
el ,ombre, la >adre " la Vir$en, la *e " el cora0/n ,umano. Admirables
com(osiciones 'ue su(eran a cual'uier mila$ro. 8os (arece inconcebible la
a$lutinaci/n de elementos tan distintos " dis(ares.

CAP[9ULO I

% &

4t (rimo 'uidem intuere creationem, (ositionem et dis(ositionem rerum, 'uanta
videlicet sit in creatione (otentia, 'uanta in (ositione sa(ientia, in com(ositione
'uanta beni$nitas. #n creatione vide 'uam multa et 'uam ma$na (otenter creata
sunt+ in (ositione 'uam sa(ienter cuncta locata sunt+ in bonitate 'uam beni$ne
su(rema et in)ma conne-a sunt, tam amabili 'uam admirabili caritate. .uic enim
limo terreno vim vitalem miscuit, ut in arboribus, unde sur$it venustas in *oliis, in
Coribus (ulc,ritudo, sa(or in *ructibus et medicina. 8ec ,oc contentus, adiecit etiam
sensibilem limo nostro, ut in (ecoribus, 'uae non solum vitam ,abeant, sed et
sentiant 'uin'ue(ertita sensualitate vi$entes. Addidit ad,uc ,onorare limum
nostrum, et ei vim rationalem immisit, ut in ,ominibus, 'ui iam non solum vivunt,
sentiunt, sed et discernunt inter commodum et incommodum, inter bonum et
malum, inter verum et *alsum.

Contem(la a,ora la creaci/n, el orden " la dis(osici/n de las cosas. <35ate cu!nto
(oder su(one la creaci/n+ 'u: sabidur3a ,a" en el orden+ cu!nta bondad en la
com(osici/n. Contem(la el (oder 'ue ,a creado tantas " tan $randes criaturas, la
sabidur3a de un orden meticuloso+ la bondad, 'ue no descuida ni lo $rande ni lo
(e'ueo merced a esa caridad amable " sobreco$edora. Dios a$lutin/ la *uer0a
vital a este barro terreno+ " en virtud de ella, en los !rboles rebosa la lo0an3a de sus
,o5as, la belle0a de sus Cores, el sabor " medicina de sus *rutos. Pero no se
content/ con esto: in*undi/ sensibilidad a nuestro barro (ara 'ue los animales
ten$an " $ocen de cinco sentidos. 2uiso ennoblecer tanto nuestro barro, 'ue le
in*undi/ una ener$3a racional. >e re)ero a los ,ombres, 'ue viven " sienten, " sobre
todo, disciernen entre lo venta5oso " lo inconveniente, entre lo bueno " lo malo, lo
verdadero " lo *also.

% 1

Voluit 'uo'ue in)rmiora nostra abundantiori $loria sublimare, et contra-it se
maiestas, ut 'uod melius ,abebat, videlicet sei(sum, limo nostro coniun$eret, et in
(ersona una sibi invicem unirentur Deus et limus, maiestas et in)rmitas, tanta
vilitas et sublimitas tanta. 8i,il enim Deo sublimius, nil vilius limo+ et tamen tanta
di$natione Deus descendit in limum, tanta'ue di$nitate limus ascendit in Deum, ut
'uid'uid in eo Deus *ecit, limus *ecisse credatur, 'uid'uid limus (ertulit, Deus in illo
(ertulisse dicatur, tam ineOabili 'ua incom(re,ensibili sacramento.

2uiso tambi:n sublimar nuestra (orci/n m!s d:bil con una $loria rebosante. Por eso
se redu5o la ma5estad, " lo me5or de ella, la misma divinidad, se a$lutin/ a nuestro
barro. 6 as3 'uedaron unidos, en una sola (ersona, Dios " el barro, la ma5estad " la
debilidad, lo m!s vil " lo m!s sublime. 8ada ,a" tan sublime como Dios " nada tan
des(reciable como el barro. 6 a (esar de todo, Dios descendi/ al barro con tal
bondad " el barro subi/ ,asta Dios con tal noble0a, 'ue la obra de Dios en el barro
brilla como obra del mismo barro. 6 cuanto el barro so(orta, (arece so(ortarlo el
mismo Dios en :l. >isterio ine*able e incom(rensible.

% 7

4t attende, 'uia sicut in illa sin$ulari divinitate 9rinitas est in (ersonis, unitas in
substantia, sic in ista s(eciali commi-tione trinitas est in substantiis, unitas in
(ersona+ et sicut ibi (ersonae non scindunt unitatem unitas non minuit 9rinitatem,
ita et ,ic (ersona non con*undit substantias, nec substantiae i(sae (ersonae
dissi(ant unitatem. Summa illa 9rinitas ,anc nobis e-,ibuit trinitatem, o(us
mirabile, o(us sin$ulare inter omnia et su(er omnia o(era sua. Verbum enim, et
anima, et caro in unam convenere (ersonam+ et ,aec tria unum, et ,oc unum tria,
non in contusione substantiae, sed unitate (ersonae.

<35ate 'ue en ese Dios uno se da la 9rinidad en las (ersonas " la unidad en la
sustancia. As3 ocurre a'u3: en esta ?nica com(osici/n ,a" trinidad en las sustancias
" unidad en la (ersona. 6 como all3 las (ersonas no rom(en la unidad ni
em(obrecen la 9rinidad, a'u3 tam(oco la (ersona encubre a las sustancias, ni las
sustancias eliminan la unidad de la (ersona. A'uella sublime 9rinidad nos ,i0o ver
esta trinidad, ,a0aa maravillosa, ?nica entre todas " sobre todas sus obras. La
Palabra, el alma " la carne conCu"eron en una (ersona. 6 esta tr3ada unitaria o
unidad trinitaria est! constituida en la unidad de la (ersona, no en la ambi$Xedad
de la sustancia.

% D

.aec est (rima et su(ere-cellens mi-tura, et ,aec (rima inter tres. Adverte ,omo
'uia limus es, et non sis su(erbus+ 'uia Deo iunctus es, et non sis in$ratus.

.e a'u3 la (rimera " m!s e-celente com(osici/n. Ocu(a el (rimer ran$o entre las
tres mencionadas. .ombre, cae en la cuenta 'ue eres barro " no te ensoberbe0cas.
6 'ue est!s unido a Dios+ no seas in$rato.

CAP[9ULO J

% &

Secunda est Vir$o et mater, admirabilis et sin$ularis. A saeculo non est auditum,
'uod vir$o esset 'uae (e(erit, 'uod mater esset 'uae vir$o (ermansit. 8um'uam,
iu-ta rerum ordinem, vir$initas, ubi *ecunditas (raedicatur, nec *ecunditas, ubi
vir$initas. Sola ,aec est, in 'ua vir$initas et *ecunditas obviaverunt sibi. #bi semet
*actum est 'uod *actum non *uerat nec )et in aeternum, 'uia nec (rimam similem
visa est, nec ,abere se'uentum.

La se$unda com(osici/n se re)ere a la vir$inidad " a la maternidad, caso ?nico "
admirable. Bam!s se ,a o3do 'ue una vir$en concibiese " 'ue siendo madre
(ermaneciese vir$en. 8unca, se$?n el orden natural, se (uede (ensar en la
vir$inidad de la *ecundidad, ni en la *ecundidad de la vir$inidad. Unicamente a'u3 la
vir$inidad " la *ecundidad se encuentran. A,3 se ,i0o lo 'ue ,asta entonces no se
,ab3a ,ec,o, ni se ,ar! "a nunca, (or'ue no e-iste nada (recedente ni al$o
subsi$uiente 'ue se aseme5e.

% 1

9ertia est )des et cor ,umanum+ et ,aec 'uidem (rima et secunda in*erior, sed non
minus *orsitan *ortis. >irum enim, 'uomodo cor ,umanum ,is duobus )dem
accommodavit, 'uomodo credi (otuit 'uod Deus ,omo esset, 'uod vir$o *uerit 'uae
(e(erisset. Sicut *errum et testa iun$i non (ossunt, sic et ,aec duo ne'ueunt
commisceri, si non misceat $lutinum S(iritus Dei. 4r$one credendum est 'uod ille
Deus sit, 'ui (onitur in (raese(io, 'ui va$it in cunis, 'ui omnium in*antilium
necessitatum iniurias (atitur, 'ui Ca$ellatur, 'ui cons(uitur, 'ui cruci)$itur, 'ui
(onitur in se(ulcro et inter duos la(ides concluditur, e-celsus et immensus;

La tercera com(osici/n concierne a la *e " al cora0/n ,umano, si bien in*erior a las
dos anteriores, no es 'ui0! menos intensa 'ue ellas. 4s admirable c/mo el cora0/n
,umano ada(ta su *e a estas dos realidades+ cre"endo 'ue Dios *uese ,ombre " 'ue
la Vir$en diera a lu0. Como el ,ierro " una va5illa de arcilla no (ueden 5untarse,
tam(oco estas dos cosas (ueden me0clarse sin el a$lutinante del 4s(3ritu de Dios.
=C/mo creer 'ue a'uel Dios es el mismo 'ue re(osa en el (esebre, 'ue llora en la
cuna, 'ue su*re de necesidades como cual'uier otro nio, 'ue es a0otado, escu(ido,
cruci)cado, colocado en el se(ulcro, a(risionado entre dos (iedras, " 'ue adem!s
es e-celso e inmenso;

% 7

#llane vir$o erit, 'uae lactat (uerum, cui maritus continuus comes est, in convivio, in
t,alamo, 'ui ducit illam in Ae$"(tum, reducit ab Ae$"(to, et solus cum sola tam
lon$in'uam, tam secretam con)cit viam; 2uomodo ,oc (otuit (ersuadere ,umano
$eneri, universo orbi terrarum; 4t tamen tam *acile, tam (otenter (ersuasum est, ut
mi,i id credibile *aciat credentium multitudo. #uvenes et vir$ines, senes cum
iunioribus ele$erunt mille mortibus mori, 'uam vel ad momentum ab ista )de
de)cere.

=Ser! vir$en la mu5er 'ue da de mamar al nio, 'ue tiene constantemente un
marido al lado, en la mesa, en la alcoba+ 'ue la lleva a 4$i(to " la trae, " 'ue ambos
solos em(renden un via5e can lar$o " tan 3ntimo; =C/mo (odr! convencerse de esto
la ,umanidad " toda la creaci/n; 6. sin embar$o, tan *!cil " (rodi$iosamente se
convenci/, 'ue es (recisamente esa multitud de cre"entes 'uien me lo ,ace a m3
*!cil de creer. >uc,ac,os " doncellas, vie5os " nios, (re)rieron morir mil veces
antes 'ue a(artarse (or un instante de esta *e.

CAP[9ULO &K

% &

4t ,aec 'uidem mi-tura e-cellens, sed e-cellentior est secunda, tertia vero
e-cellentissima est. Primam auris audivit, sed oculus non vidit, 'uia auditum est et
creditum us'ue in )nes terrae ma$num illud (ietatis sacramentum, sed tamen
oculus non vidit abs'ue te, 'uomodo te intra vir$inei ventris an$ustias ,umano
cor(ori coniun-isti.

4sta es una e-celente com(osici/n, (ero la se$unda es muc,o me5or, " la tercera
insu(erable. 4l o3do (ercibi/ la (rimera, no el o5o+ (or'ue se (roclam/ " se dio *e en
el mundo a ese $ran sacramento de misericordia+ mas nin$?n o5o vio, *uera de ti, la
manera como te uniste al cuer(o ,umano en las estrec,as entraas de la vir$en.

% 1

Secundam oculus vidit, 'uia se *ecundam et vir$inem illa sin$ularis Re$ina
cons(e-it, 'uae conservabat omnia verba ,aec, con*erens in corde suo: co$novit et
#ose(,, non minus testis 'uam custos tantae vir$initatis.

4l o5o (ercibi/ la se$unda com(osici/n, (or'ue a'uella Reina e-traordinaria se
sinti/ a s3 misma *ecundada " vir$en, " conservaba el recuerdo de todo esto,
medit!ndolo en su interior. Lo su(o tambi:n Bos:, testi$o " celador de tan sublime
vir$inidad.

% 7

9ertia in cor ,ominis ascendit, cum 'uod *actum est, creditum est, cum ma$is
oraculo 'uam oculo credimus, cum 'uae dicta vel *acta sunt tenemus )rmissime,
nullatenus dubitantes. #n (rima vide 'uid, in secunda (er 'uid, in tertia (ro(ter 'uid
Deus dederit tibi. Dedit tibi C,ristum (er >ariam (ro(ter sanitatem. #n (rima
remedium est, 'uia e- Deo et ,omine cata(lasma con*ectum est, 'uod sanaret
omnes in)rmitates tuas. Contusae sunt autem et commi-tae ,ae duae s(ecies in
utero Vir$inis, tam'uam in mortariolo, Sancto S(iritu, tam'uam (istillo, illas
suaviter commiscente. Sed 'uia tu di$nus non eras cui donaretur, datum est
>ariae, ut (er illam acci(eres 'uid'uid ,aberes, 'uae (er ,oc 'uod vir$o est,
e-audita est (ro reverentia sua in causa tua et totius $eneris ,umani.

La tercera com(osici/n toc/ al cora0/n del ,ombre cuando creemos lo reali0ado,
dando m!s *e a los or!culos 'ue a los o5os, " mantenemos ardorosamente las
(alabras " las obras sin atisbo de duda. <35ate en la (rimera com(osici/n lo 'ue Dios
te dio. 4n la se$unda, (or 'ui:n te lo dio. 6 en la tercera, (ara 'u: te lo dio. 9e dio a
Cristo (or >ar3a (ara tu curaci/n. La (rimera com(osici/n es una medicina+ con lo
divino " lo ,umano se elabor/ una es(ecie de cata(lasma (ara curar todas tus
debilidades. 4stos dos elementos se ,an triturado " me0clado en el seno de la
Vir$en, como en un almire0. 4l 4s(3ritu Santo es la mano 'ue los me0cl/
delicadamente. Pero como no eras di$no de 'ue se te con)ase esta com(osici/n, se
la entre$/ a >ar3a, (ara 'ue recibas de ella todo lo 'ue tienes. 4lla, (or ser vir$en,
mereci/ ser escuc,ada atentamente en *avor tu"o " de toda la ,umanidad.

% D

Si sola mater esset, suEceret ei ut salvaretur (er )liorum $enerationem: si sola vir
o, suEceret sibi+ nec benedictus *ructus ventris eius, mundi (retium esset. Cum
er$o in (rima sit remedium, in secunda adiutorium est, 'uia ni,il nos Deus ,abere
voluit, 'uod (er >ariae manus non transiret, in tertia autem meritum est, 'uia cum
,aec )rmiter credimus, iam meritum ,abemus, et in )de sanitas est, 'uia 'ui
crediderit, salvus erit.

Si ?nicamente *uese madre, tendr3a 'ue salvarse a s3 misma mediante la
(rocreaci/n. 6 si s/lo *uese vir$en, se bene)ciar3a ?nicamente a s3 misma. Pero el
*ruto bendito de sus entraas no ser3a rescate (ara el mundo. As3, (ues, en la
(rimera com(osici/n estriba nuestro remedio+ en la se$unda, nuestra a"uda,
(or'ue Dios no 'uiso 'ue tuvi:ramos nada sin 'ue (asara (or manos de >ar3a. 6 en
a tercera radica el m:rito, (or'ue, cuando creemos sin titubeos en todo esto, "a
merecemos. 4n la *e est! la curaci/n, (or'ue el 'ue cree se salvar!.
SERMON CUARTO
De medi5ina laeae e! deli5iis de?!erae S$onsi
Sobre el medi5amen!o de la mano i@<&ierda del
es$oso 9 los en5an!os de s& mano dere57a

Ca(3tulo &

% &

.odiernum 'uidem sermonem ordinis nostri consuetudo non e-i$it+ sed crastina
o(us erit circa missarum sollemnia diutius occu(ari et ,ora brevis sermonis
lon$itudinem non admittet. Pro(terea non ab re (uto (rae(arare ,odie corda vestra
tantae sollemnitati, (raesertim cum sit (ro*undissima sacramenti ,uius et
incom(re,ensibilis altitudo, et tam'uam *ons vitae 'uo ma$is ,auriatur, eo ma$is
e-uberans num'uam valeat e-,auriri.

8o es costumbre en nuestra Orden tener ,o" serm/n. Pero como maana
(recisaremos de bastante tiem(o en la celebraci/n de las misas, no lo tendremos
(ara un serm/n lar$o. Por eso (ienso 'ue no es un des(ro(/sito (re(arar va ,o"
vuestros cora0ones (ara una solemnidad tan im(ortante+ sobre todo, cuando se
trata de este insondable misterio " de su incom(rensible (ro*undidad. 4s como la
*uente viva: cuanto m!s se e-trae, tanto m!s Cu"e, sin asomo de a$otamiento.

% 1

Deni'ue scio 'uemadmodum abundet (ro C,risto tribulatio vestra et utinam et
consolatio vestra (er i(sumA 8am mundialem 'uidem consolationem vobis oOerre
nec libet, nec licet. Vilis est, et ad ni,ilum utilis ,uiusmodi consolatio et, 'uod ma$is
est metuendum, etiam verae ac salubris consolationis est im(edimentum. Pro(terea
'ui delectatio est et $loria an$elorum, i(se *actus est salus et consolatio miserorum+
'ui in civitate sua ma$nus et sublimis valde beati)cat cives, i(se in e-silio (arvus et
,umilis valde laeti)cat e-sules, et 'ui in altissimis est $loria Patris, *actus est in
terra (a- ,ominibus bonae voluntatis.

Adem!s, cono0co vuestros *recuentes su*rimientos (or Cristo, " 'uiero 'ue
rebose vuestro consuelo en :l. 8o es conveniente ni l3cito brindaros al$?n consuelo
,umano. Ser3a boc,ornoso " de nada servir3a. Pero lo m!s lamentable es 'ue ser3a
un obst!culo al aut:ntico " saludable consuelo. Por eso, el 'ue es la delicia " la
$loria de los !n$eles, se ,i0o salvaci/n 6 consuelo de los miserables+ 'uien es
$rande " sublime en su ciudad $lori)cando a los ,abitantes e all! arriba, se vuelve
(e'ueo " ,umilde en el destierro, ale$rando sobremanera a los e-iliados+ " el 'ue
en lo alto es la $loria del Padre se ,i0o en la tierra (a0 (ara los ,ombres de buena
voluntad.

% 7

Parvulus enim datus est (arvulis, ut ma$nus detur ma$nis, et 'uos iusti)cat
(arvulus ma$ni)cet (ostmodum et $lori)cet ma$nus et $loriosus. .inc sine dubio
Vas electionis, 'uod de (lenitudine (arvuli ,uius acce(erat Nlicet enim (arvus, sed
(lenus, (lenus $ratia et veritate, et in 'uo ,abitat omnis (lenitudo divinitatis
cor(oraliterN, ,inc uti'ue Paulus eructuat verbum illud bonum, 'uod ,is diebus
*re'uenter audistis: Gaudete in Domino sem(er+ iterum dico: Gaudete. Gaudete,
in'uit, de e-,ibitione+ iterum $audete de (romissione, 'uoniam et res (lena $audio,
et s(es (lena audio est. Gaudete, 'uia iam (erce(istis dona sinistrae+ $audete, 'uia
e-s(ectatis (raemia de-terae. Laeva in'uit, eius sub ca(ite meo, et de-tera eius
am(le-abitur me. Laeva 'uidem levat, de-tera susci(it. Laeva medetur et iusti)cat,
de-tera am(lectitur et beati)cat. #n laeva eius merita, in de-tera vero (raemia
continentur: in de-tera, in'uam, deliciae, in sinistra sunt medicinae.

Se ,a ,ec,o nio (ara los nios " $rande ara los $randes. A a'u:llos los 5usti)ca
siendo nio, (ara ensal0arlos des(u:s " $lori)carlos siendo $rande " $lorioso. Por
eso e-iste a'uel instrumento ele$ido, 'ue todo lo recibi/ de la (lenitud de este nio.
Aun'ue (e'ueo, est! colmado+ colmado de $racia " de verdad+ " en :l ,abita
cor(oralmente la (lenitud de la divinidad. Por eso, re(ito, Pablo eructa ese bello
(oema 'ue ,ab:is o3do con *recuencia durante estos d3as : 4stad siem(re ale$res
en el Seor+ os lo re(ito, estad ale$res. 4stad ale$res, dice, (or lo 'ue veis+ "
ale$raos tambi:n (or la (romesa 'ue recib3s. Por'ue el misterio " su
corres(ondiente es(eran0a re0uman $o0o. Ale$raos, (or'ue "a ,ab:is recibido los
re$alos de la mano i0'uierda+ ale$raos, (ues a$uard!is los (remios de la derec,a.
Dice: Pone su mano i0'uierda ba5o mi cabe0a " me abra0a con la derec,a. La mano
i0'uierda sosie$a+ la derec,a aco$e. La i0'uierda cura " santi)ca+ la derec,a a ra0a
v $lori)ca. 4n la i0'uierda de(osita sus m:ritos+ en la derec,a, sus (remios. #nsisto:
la i0'uierda contiene los remedios, " la derec,a los deleites.


CAP[9ULO 1

% &

Sed attende (ium medicum, attende medicum sa(ientem. Considera dili$entius
'uam nova medicamina (ortet, vide 'uam non modo (retiosas, sed et s(eciosas
attulerit medicinas, non solum (erutiles ad sanitatis *ructum, sed et delectabiles ad
as(ectum et suaves ad $ustum.

Pero *35ate en este m:dico (iadoso, observa al m:dico sabio. Considera con suma
atenci/n 'u: lote de medicamentos recientes trae. >ira el valor " la calidad+ (ues
no s/lo son mu" ?tiles (ara curar, sino a$radables a la vista " de buen (aladar.

% 1

Deni'ue (rimam eius medicinam, (rimum 'uod in sinistra (ortat, attende, et
conce(tum invenis sine semine. #ntuere, obsecro, 'uale sit istud, 'uam novum,
'uam admirabile, 'uam amabile, 'uam iucundum. 2uid enim (ulc,rius 'uam
$eneratio casta; 2uid $loriosius 'uam sancta et sincera conce(tio, in 'ua ni,il
(udoris est, ni,il sordis, ni,il corru(tionis; At 'uoniam minus *ortassis detineret nos,
$rata licet, admiratio novitatis, nisi *ructus 'uo'ue salutis et utilitatis consideratio
animum delectaret, conce(tus iste non modo $loriosus in i(sa 'uasi e-teriori
s(ecie, sed et (retiosus in interiori virtute, ut, secundum 'uod scri(tum est, in
sinistra Domini $loria simul et divitiae inveniantur: divitiae, in'uam, salutis, cum
$loria novitatis.

Bueno, re(ara en la (rimera medicina. La tiene en a mano i0'uierda. Se re)ere a su
conce(ci/n sin concurso de var/n. #nda$a, (or *avor, en esta realidad tan
e-ce(cional " admirable como $o0osa " amable. =.a" al$o m!s ,ermoso 'ue una
$eneraci/n l3m(ida; =2u: (uede su(erar en $loria a una santa " aut:ntica
conce(ci/n, sin menoscabo del (udor " sin manc,a de corru(ci/n; Pero 'ui0! se
en*riar3a un (oco en nosotros la admiraci/n de tal novedad, aun'ue a$radable, si no
deleitara tambi:n nuestro es(3ritu el *ruto de salvaci/n " el sentido de lo ?til. 4sta
conce(ci/n es $loriosa, s3, en su misma *orma e-terna+ (ero, sobre todo, es (reciosa
en su dinamismo interno. Como dice la 4scritura: en la i0'uierda del Seor se ,allan
inse(arables el ,onor " las ri'ue0as. >e re)ero a las ri'ue0as de salvaci/n " al
,onor de lo nuevo.

% 7

2uis enim (otest *acere mundum de immundo conce(tum semine nisi tu 'ui solus
sine omni illicita et immunda conce(tus es volu(tate; #n i(sa radice et ori$ine mea
in*ectus et in'uinatus sum+ immunda est conce(tio mea, sed est a 'uo tollatur ista
con*usio: i(se eam tollit, in 'uem solum i(sa non cadit.

=2ui:n (odr! trans*ormar en (uro al 'ue *ue concebido de $ermen im(uro; 9? solo,
el ?nico concebido sin (lacer inmundo e il3cito. 4n mi misma ra30 " ori$en me
encuentro in*ecto " manc,ado. >i conce(ci/n es inmunda. Pero ,a" 'uien (uede
eliminar este trastorno: el ?nico 'ue esta libre de :l.

CAP[9ULO 7

% &

Divitias salutis ,abeo, 'uibus redimam (ro(riae conce(tionis im(uritatem, C,risti
(urissimam conce(tionem. Adde ad,uc, Domine #esu, innova si$na, immuta
mirabilia, nam (riora 'uidem i(sa consuetudine viluerunt. Plane enim solis ortus et
occasus, terrae *ecunditas, tem(orum vicissitudo, miracula sunt, et ma$na
miracula+ sed toties ,aec vidimus, ut iam non sit 'ui attendat,

9en$o las ri'ue0as de la salvaci/n. Por ellas (uedo recu(erar la (ure0a de mi
conce(ci/n (ersona. >e re)ero a la conce(ci/n inmaculada de Cristo. Aade m!s,
Seor Bes?s+ renueva los (rodi$ios, cambia los (ortentos, Pues todo lo anterior ,a
(erdido lo0an3a (or su misma costumbre. #ndudables " $randes (rodi$ios son la
salida " el ocaso del sol, la *ecundidad de la tierra, el Cuir de las estaciones. Pero
todo esto nos es tan *amiliar 'ue "a ni nos im(resiona.

% 1

#nnova si$na et immuta mirabilia. 4cce ait, nova *acio omnia. 2uis ,oc ait; A$nus
uti'ue 'ui sedebat in t,rono: a$nus (lane totus suavis, totus delectabilis, deni'ue
totus unctus+ ,anc enim ,abet inter(retationem nomen eius, 'uod est C,ristus. Cui
(oterit as(er aut durus videri, 'ui nec i(si >atri in nativitate 'uid'uam as(eritatis,
'uid'uam intulit laesionis; O vere nova miraculaA Conce(tus *uit sine (udore,
(artus sine dolore. >utata est in Vir$ine nostra maledictio 4vae: (e(erit enim )lium
sine dolore. >utata est, in'uam, maledictio in benedictionem, sicut (raedictum est
(er an$elum Gabrielem: Benedicta tu in mulieribus. O beata, sola inter mulieres
benedicta, et non maledicta, sola a $enerali maledicto libera, et a dolore
(arturientium alienaA 8ec mirum, *ratres, si dolorem non intulit >atri, 'ui tulit
dolores totius mundi, secundum 'uod #saias ait, 'uia vere lan$uores nostros i(se
(ortavit.

Renueva los (rodi$ios, re(ite los (ortentos. Ved, dice, 'ue todo lo ,a$o nuevo.
=2ui:n ,abla as3; 4l Cordero 'ue est! sentado en el trono+ el Cordero 'ue res(ira
dul0ura, 'ue es todo a$rado+ el un$ido (or antonomasia. 4se es el si$ni)cado de su
mismo nombre, Cristo. =A 'ui:n le (arecer! !s(ero o duro, si ni a su misma madre
lesion/ ni molest/ lo m!s m3nimo en el momento de su alumbramiento; @6a
tenemos nuevos (rodi$iosA Una conce(ci/n sin menoscabo del (udor " un (arto sin
dolor. La maldici/n de 4va se trastroc/ en la vir$en: dio a lu0 un ,i5o sin dolor. Se
trastroc/, re(ito, la maldici/n en bendici/n, como lo anunci/ el !n$el Gabriel:
Bendita t? entre las muBeres. @O, dic,osa, ?nica bendita entre las mu5eres, no
maldita+ ?nica e-enta de la maldici/n universal, ine-(erta en el dolor de las 'ue
alumbranA 8o es e-trao, ,ermanos, 'ue no ocasionara dolor a su madre el 'ue se
a(ro(i/ los su*rimientos de todo el mundo, como dice #sa3as: A$uant/ nuestros
dolores.

% 7

Duo sunt 'uae timet ,umana *ra$ilitas (udor et dolor. Utrum'ue tollere venit, unde
et utrum'ue susce(it, 'uando, ut cetera sileam, morte, et morte tur(issima,
condemnatus est ab ini'uis. #ta'ue ut )duciam nobis daret 'uod tolleret ,aec a
nobis, (rius >atrem suam immunem ab utro'ue servavit, ut nec in conce(tu
'uid'uam (udoris, nec in (artu 'uid'uam doloris e-sisteret.

Dos cosas teme la *ra$ilidad ,umana: la ver$Xen0a " el dolor. 6 vino a 'uitar
ambas+ las asumi/, sin m!s, en el momento en 'ue los (erversos le condenaron a
muerte, " a una muerte in*ame. Por tanto, (ara o*recernos $arant3a de 'ue 'uitar3a
de nosotros estos dos a0otes, mantuvo (reviamente a su madre inc/lume de uno "
otro, no su*riendo ni menoscabo en el (udor ni el m!s li$ero dolor en su (arto.

CAP[9ULO D

% &

Accumulantur ad,uc divitiae, crescit $loria, innovantur si$na et miracula
immutantur. 8on solum sine (udore conce(tus et (artus sine dolore, sed et >ater
est sine corru(tione. O vere novitas inauditaA Vir$o (e(erit et (ost (artum inviolata
(ermansit, *ecunditatem (rolis cum carnis inte$ritate et $audium matris ,abens
cum vir$initatis ,onore.

Pero ved c/mo se amontonan las ri'ue0as, aumenta la $loria, se renuevan los
(rodi$ios " se re(iten los (ortentos. 8o s/lo ,a" una conce(ci/n sin menoscabo del
(udor " un (arto sin dolor: ,a" una >adre sin corru(ci/n. @O, novedad inauditaA La
Vir$en dio a lu0 " 'ued/ vir$en des(u:s del (arto. Sabore/ el $o0o de tener un ,i5o
" la inte$ridad de su cuer(o, la ale$r3a de la maternidad " la $loria e la vir$inidad.

% 1
#am securus e-s(ecto (romissam mi,i $loriam incorru(tionis in carne mea,
'uando'uidem conservata (er eum est incorru(tio etiam in >atre sua. <acile erit illi,
(er 'uem >ater i(sa incorru(tionem non (erdidit (ariendo, ut et corru(tibile ,oc
incorru(tionem induat resur$endo.

A,ora s3 es(ero con)ado la $loria de la incorru(ci/n (rometida a mi cuer(o, (or'ue
el Seor la conserv/ intacta en su >adre. 4l 'ue ,i0o 'ue su >adre se conservara
incorru(ta al darle a lu0, con la misma *acilidad revestir! de incorru(ci/n esto
corru(tible al resucitarlo.

CAP[9ULO F

% &

.abes tamen ad,uc maiores divitias, ,abes $loriam am(liorem. >ater est sine
corru(tione vir$initatis, <ilius sine omni labe (eccati. 8on cadit in matrem 4vae
maledictio, non cadit in (rolem $eneralis illa conditio, de 'ua dictum est (er
Pro(,etam: 8emo mundus a sorde, nec in*ans, cuius unius diei est vita su(er
terram. 4cce in*ans sine sorde, solus inter ,omines vera-, immo et veritas i(sa.

A?n tienes ri'ue0as ma"ores " una $loria m!s sublime. La >adre 'ueda intacta en
su vir$inidad, " el .i5o sin la m!s leve ,uella de (ecado. La maldici/n de 4va no
recae en la madre+ tam(oco recae en su ,i5o esa secuela a 'ue alude el (ro*eta:
8adie est! libre de manc,a+ ni si'uiera el nio 'ue acaba de nacer. A'u3 ,a" un
nio sin manc,a, el ?nico ver3dico entre los ,ombres. >!s, es la verdad
(ersoni)cada.

% 1

4cce A$nus sine macula, A$nus Dei 'ui tollit (eccata mundi. 2uis enim (eccata
melius tolleret, 'uam is in 'uem (eccatum non cadit; #ste sine dubio me lavare
(otest, 'uem constat in'uinatum non esse. .aec manus o(ertum luto deter$at
oculum meum, 'uae sola sine (ulvere est. #ste mi,i *estucam educat de oculo, 'ui
non ,abet trabes in suo+ immo iste trabem educat de meo, 'ui nec e-i$uum
(ulverem ,abet in suo.

4ste es el Cordero sin manc,a, el Cordero de Dios 'ue 'uita los (ecados del mundo.
=2ui:n (odr! eliminar me5or los (ecados 'ue 'uien est! libre de (ecado; 4ste, 'ue
indudablemente no est! manc,ado, (odr! realmente lavarme. Su mano, sin (i0ca
de (olvo, lim(ie mi o5o cubierto de barro. 4ste, 'ue no tiene vi$as en su o5o,
e-trai$a la bri0na del m3o. =2u: di$o; 4-trai$a la vi$a de mi o5o el 'ue no tiene ni la
m!s insi$ni)cante mota de (olvo en el su"o.


CAP[9ULO G

% &

Vidimus certe divitias salutis et vitae+ vidimus $loriam eius, 'uasi Uni$eniti a Patre.
2uaeris a 'uo Patre; 4t <ilius Altissimi vocabitur. >ani*estum est 'uis Altissimus sit.
Sed ne 'uis remaneat locus dissimulationis: 2uod e- te nascetur Sanctum, ait
Gabriel an$elus ad >ariam, vocabitur <ilius Dei. O vere sanctumA 8on dabis,
Domine, Sanctum tuum videre corru(tionem, 'uod nec >atri 'uidem abstulit
incorru(tionem.

.emos contem(lado las ri'ue0as de la salvaci/n " de la vida. .emos contem(lado
su $loria, $loria del .i5o ?nico del Padre. =De 'u: (adre (re$untas; 6 se llamar! .i5o
del Alt3simo. 4st! mu" claro 'ui:n es el Alt3simo. >as, (ara 'ue no se (ase nada,
dice el !n$el Gabriel a >ar3a: Dar!s a lu0 al Santo, 'ue se llamar! .i5o de Dios. @O,
Santo con toda verdad A 8o de5ar!s, Seor, a tu Santo conocer la corru(ci/n, (ues ni
a su madre la (riv/ de la incorru(ci/n.

% 1

Crescunt miracula, multi(licantur divitiae, t,esaurus a(eritur. 2uae $enerat, et
mater et vir$o est+ 'ui $eneratur, Deus et ,omo est. Sed num'uid dabitur sanctum
canibus, aut mar$aritae (orcis; Abscondatur certe t,esaurus noster in a$ro, et
(ecunia nostra in sacculo re(onatur. O(eriatur conce(tus sine semine >atris
des(onsatione, (artus sine dolore, va$itibus (arvuli et maerore. Abscondatur et
(arturientis incorru(tio le$ali (uri)catione, in*antis innocentia solita circumcisione.
Absconde, in'uam, absconde, >aria, novi Solis *ul$orem: (one in (raese(io, involve
(annis in*antem, nam et i(si (anni divitiae nostrae sunt. Pretiosiores si'uidem (anni
Salvatoris omni (ur(ura, et $loriosius ,oc (raese(e auratis Re$um solus+ ditior
deni'ue C,risti (au(ertas cunctis o(ibus cunctis'ue t,esauris.

Se re(iten los mila$ros, se acrecientan las ri'ue0as, se abren los co*res. 2uien
en$endra es vir$en " madre+ el en$endrado es Dios " ,ombre. Pero =se va a ec,ar
lo sa$rado a los (erros o las (erlas a los cerdos; 4scondamos nuestro tesoro en el
cam(o " de(ositemos nuestro dinero en las tale$as. 2ue se oculte el en$endrado
sin semen en el des(osorio de la madre, " el (arto sin dolor en los va idos "
lamentos del nio. 2ue se oculte la incorru(ci/n de a 'ue da a lu0 en su
(uri)caci/n le$al+ la inocencia del nio, en el rito de la circuncisi/n. Oculta, re(ito,
oculta, >ar3a, el res(landor del nuevo Sol. Acu:stalo en el (esebre, envu:lvelo en
(aales+ estos (aales son nuestras ri'ue0as. Los (aales del Salvador valen m!s
'ue todos los tercio(elos. 4l (esebre es m!s e-celso 'ue los tronos dorados de los
re"es. 6 la (obre0a de Cristo su(era, con muc,o, a todas las ri'ue0as tesoros
5untos.

% 7

2uid enim ,umilitate ditius, 'uid (retiosius invenitur, 'ua nimirum re$num
caelorum emitur et $ratia divina ac'uiritur, sicut scri(tum est: Beati (au(eres
s(iritu, 'uoniam i(sorum est re$num caelorum, et a(ud Salomonem: Deus su(erbis
resistit, ,umilibus autem dat $ratiam. .abes commendatam ,umilitatem in
8ativitate: in ,ac enim e-inanivit semeti(sum, *ormam servi acci(iens et ,abitu
inventus ut ,omo.

=2u: (uede ,allarse m!s enri'uecedor " de m!s valor 'ue la ,umildad; Por ella se
com(ra el reino de los cielos " se alcan0a la $racia divina, como dice el 4van$elio :
Dic,osos los 'ue eli$en ser (obres, (or'ue tienen el reino de los cielos. Salom/n
aade: Dios se en*renta con los arro$antes, (ero concede $racia a los ,umildes. 4l
nacimiento del Seor te inculca la ,umildad: le ves anonadado, tomando la
condici/n de esclavo " viviendo como un ,ombre cual'uiera.

CAP[9ULO H

% &

Vis ad,uc (retiosiores divitias et su(ere-cellentem $loriam invenire; .abes
caritatem in (assione. >aiorem ,ac dilectionem nemo ,abet, 'uam ut animam
suam (onat 'uis (ro amicis suis. .ae divitiae salutis et $loria, san$uis (retiosus,
'uo redem(ti sumus, et cru- Dominica, in 'ua cum A(ostolo $loriamur: >i,i, in'uit,
absit $loriari, nisi in Cruce Domini nostri #esu C,risti. 4t dicebat: 8i,il arbitratus sum
me scire inter vos, nisi C,ristum #esum, et ,unc cruci)-um.

=2uieres encontrar todav3a ma"ores ri'ue0as " una $loria su(erior; A,3 tienes el
amor en la (asi/n. 8o ,a" amor ma"or 'ue dar la vida (or los ami$os. 4sta $loria "
ri'ue0as de salvaci/n es la san$re (reciosa " la cru0 del Seor. Su san$re nos
rescat/ " su cru0 es nuestro or$ullo, lo mismo 'ue (ara el A(/stol, 'ue e-clama: Lo
'ue es a m3, Dios me libre de $loriarme m!s 'ue en la cru0 de nuestro Seor
Besucristo. 6 aade : 8o me (ro(use conocer otra cosa entre vosotros sino a Cristo
Bes?s, " a :ste cruci)cado.

% 1

#(sa est laeva C,ristus #esus, et ,ic cruci)-us, nam de-tera 'ui em est C,ristus
#esus, et ,ic $loriosus. C,ristum, in'uit, et ,unc cruci)-um. <ortasse cru- i(sa nos
sumus, cui C,ristus memoratur in)-us. .omo enim *ormam crucis ,abet, 'uam si
manus e-tenderit, e-(rimet mani*estius. Lo'uitur autem C,ristus in Psalmo: #n)-us
sum in limo (ro*undi. Limum 'uidem nos esse mani*estum est, 'uoniam de limo
(lasmati sumus. Sed tunc 'uidem limus (aradisi *uimus, nunc vero limus (ro*undi.
#n)-us sum, in'uit: non (ertransii, non recessi. Vobiscum sum us'ue ad
consummationem saeculi. Sic enim olim 9,amar (ariente, Raram (rius solam
(rotulit manum, 'uae in sacramento Dominicae (assionis coccineo alli$ata est )lo.

La mano i0'uierda es Cristo cruci)cado, " la derec,a Cristo $lori)cado. 4l A(/stol
a(unta a Cristo, " :ste cruci)cado. 2ui0! nosotros seamos esa cru0 en la 'ue Cristo
est! clavado. Por'ue el ,ombre tiene *orma de cru0. Para e-(resarlo ,asta e-tender
los bra0os. 6 Cristo mismo se e-(resa en el salmo: 4sto" clavado en un *an$o
(ro*undo. 4se *an$o somos nosotros, (or'ue de :l *uimos modelados. Pero en a'uel
entonces :ramos arcilla del (ara3so+ a,ora, en cambio, somos un *an$o (ro*undo.
4sto" clavado, a)rma. 6 no esto" a,3 sim(lemente como de (aso o de sosla"o,
esto" con vosotros ,asta el )n del mundo. Cuando 9amar dio a lu0 a sus $emelos,
Rera5 *ue el (rimero 'ue sac/ una mano. 6 le (usieron en la mueca una cinta ro5a,
como s3mbolo de la (asi/n del Seor.

CAP[9ULO I

% &

#ta'ue iam 'uidem tenemus sinistram, sed ad,uc clamare necesse est: O(eri
manuum tuarum (orri$e de-teram. Domine, e-tende nobis de-teram, et suEcit
nobis. Gloria in'uit, et divitiae in domo eius+ uti'ue 'ui timet Dominum. Sed in
domo tua, Domine, 'uid; Pro*ecto $ratiarum actio, et vo- laudis. Beati 'ui ,abitant
in domo tua, Domine: in saecula saeculorum laudabunt te. Oculus enim non vidit,
auris non audivit et in cor ,ominis non ascendit, 'uae (rae(aravit Deus dili$entibus
se. Lu- est enim inaccessibilis, (a- est 'uae e-su(erat omnem sensum, *ons est 'ui
ascensum nescit, sed descensum.

6a conocemos su i0'uierda. Pero todav3a debemos $ritar: 4-tiende tu derec,a a la
obra de tus manos. Seor, e-tiende sobre nosotros tu derec,a " nos basta. Dice 'ue
,a" ri'ue0as " $loria en la casa del 'ue teme al Seor. 6 en tu casa, Seor, ='u:
,a"; Acci/n de $racias " c!nticos de alaban0a. Dic,osos los 'ue viven en tu casa,
Seor+ te alabar!n (or siem(re. O5o nunca vio, ni ore5a o"/, ni a nin$?n ,ombre le
subi/ a la cabe0a lo 'ue Dios ,a (re(arado (ara los 'ue le aman. Reina una lu0
inaccesible " una (a0 'ue e-cede a toda e-(eriencia, una *uente 'ue se desli0a (or
el valle " no escala los montes.

% 1

8on vidit oculus lucem inaccessibilem, non audivit auris (acem
incom(re,ensibilem. S(eciosi 'uidem (edes evan$eli0antium (acem, sed licet in
omnem terram e-ierit sonus eorum, (a- tamen, 'uae e-su(erat omnem sensum,
nec ab i(sis 'uanta erat (otuit ca(i, nedum aliorum auribus tradi. Ait enim etiam
Paulus i(se: *ratres, e$o me non arbitror com(re,endisse. <ides 'uidem e- auditu,
auditus (er verbum Dei: sed )des, non s(ecies et (romissio, non e-,ibitio (acis.

8o ,a" o5o al$uno 'ue ,a"a visto la lu0 inaccesible, ni ore5a 'ue ,a"a (ercibido la
(a0 incom(rensible. Bien venidos los 'ue (redican la (a0+ " aun'ue a toda la tierra
alcance su (re$/n, no (udieron com(render en toda su dimensi/n esa (a0 'ue
e-cede a toda e-(eriencia, ni di*undirla en los o3dos a5enos. Pues el mismo Pablo
dice: .ermanos, "o no (ienso ,aberla alcan0ado. La *e si$ue al mensa5e, " el
mensa5e acontece (or la Palabra de Dios. Se re)ere a la *e " a la (romesa de la (a0,
no a su mani*estaci/n ni a la (osesi/n.

% 7

4t 'uidem (a- est nunc etiam in terra ,ominibus bonae voluntatis+ sed 'uid est (a-
ista ad illius (lenitudinem et su(ereminentiam (acis; Unde et i(se Dominus ait:
Parem meam do vobis, (acem meam relin'uo vobis. >eae si'uidem, 'uae
e-su(erat omnem sensum, et est (a- su(er (acem, necdum ca(aces estis+
(ro(terea do vobis (atriam (acis, et relin'uo interim viam (acis.

Claro 'ue a,ora ,a" (a0 en la tierra (ara los ,ombres de buena voluntad+ (ero ='u:
su(one esta (a0 *rente a la (lenitud " e-celencia de a'uella otra (a0; Por eso el
Seor mismo dice: >i (a0 os do", mi (a0 os de5o. 9odav3a sois inca(aces de recibir
esa (a0 m3a 'ue e-cede a toda e-(eriencia " 'ue est! (or encima de cual'uier otra.
Por este motivo os entre$o "a la (atria de la (a0, de5!ndoos mientras tanto el
camino de la (a0.

CAP[9ULO J

% &

Sed 'uid est 'uod di-imus: #n cor ,ominis non ascendit; Uti'ue 'uia *ons est, et
ascensum nescit. Scimus enim 'uia *ontium natura est, rivos sectari convallium,
montium ardua declinare, sicut scri(tum est: 2ui emittis *ontes in convallibus, inter
medium montium (ertransibunt a'uae.

6 ='u: si$ni)ca la e-(resi/n mencionada: 8i a ,ombre al$uno le subi/ a la cabe0a;
Pues 'ue es manantial, " en cuanto tal, no entiende de subidas. Conocemos la
(ro(iedad natural del manantial : correr (or el cauce de los valles " evitar las
as(ere0as de los montes. Lo dice la 4scritura: 4n los valles sacas manantiales (ara
'ue las a$uas Cu"an entre los montes.

% 1

.oc autem est unde admonere sae(ius studeo caritatem vestram, 'uia Deus
su(erbis resistit, ,umilibus autem dat $ratiam. <ons enim ad altiorem locum non
attin$it, 'uam sit locus eius (ro(rius, de 'uo descendit vel (rocedit. Sed videri
(otest secundum ,anc re$ulam non im(ediri a su(erbia vias $ratiae, (raesertim
'uod (rimus ille su(erbus, 'ui, secundum Scri(turam, re- est su(er omnes )lios
su(erbiae, di-isse non le$itur: SAltior eroS, sed: 4ro, in'uit, similis Altissimo.
Attamen non mentitur A(ostolus, 'uoniam ille e-tollitur su(ra omne 'uod creditur
aut 'uod colitur Deus. .orret ,umanus auditus verbum+ sed utinam ,orreat similiter
animus co$itatum mali$num (ariter et aOectumA Dico enim vobis, 'uod non ille
tantum, sed et omnis su(erbus e-tollitur su(ra Deum.

Por eso os recuerdo sin cesar 'ue Dios se en*renta con los arro$antes, (ero concede
$racia a los ,umildes. 4l a$ua 'ue brota del manantial no alcan0a un nivel m!s alto
'ue el 'ue le corres(onde en su (unto de ori$en. Se$?n esta norma, (arece 'ue la
soberbia no es im(edimento en los cauces de la $racia. Sobre todo (or'ue el (rimer
soberbio, 'ue, se$?n la 4scritura, es re" 'ue domina a todos los ,i5os de la
soberbia, no se dice 'ue ,a"a (ensado: S>e encaramar: m!sS+ sino: S>e i$ualar: al
Alt3simoS. Sin embar$o, el A(/stol es ta5ante, " dice 'ue el soberbio se (one (or
encima de todo lo 'ue se llama Dios o es ob5eto de culto. Al o3do ,umano le
,orrori0a este $rito. @O5al! su es(3ritu se es(ante ante cual'uier (ensamiento o
a*ecto desordenadoA 6o os di$o 'ue tanto a'u:l como cual'uier soberbio se (onen
(or encima de Dios.

% 7

Vult enim Deus )eri voluntatem suam, et su(erbus vult )eri suam. #am videtur
ae'ualitas+ sed attende male con$ruam (ro(ortionem. Deus 'uidem in ,is tantum
'uae ratio a((robat, suam vult )eri voluntatem+ su(erbus vero et cum ratione, et
contra rationem. Vides 'uoniam altitudo est, et non illuc (erveniunt Cuenta $ratiae.
8isi conversi *ueritis, in'uit, et eEciamini sicut (arvulus iste Nse autem dicit, 'ui est
*ons vitae, in 'uo ,abitat et unde manat (lenitudo omnium $ratiarumN non intrabitis
in re$num caelorum.

Dios 'uiere 'ue se cum(la su voluntad, " el soberbio 'uiere ,acer la su"a. Parece
i$ualdad, (ero ,a" una tremenda des(ro(orci/n. Dios, en todo lo 'ue a(rueba la
ra0/n, 'uiere 'ue se cum(la su voluntad. 4l soberbio, en cambio, busca la su"a con
ra0/n o sin ella. 6a ves a'u3 una altura, " a,3 no suben los raudales de la $racia. Si
no os convert3s " os ,ac:is como este nio, no entrar:is en el reino de los cielos.
.abla de s3 mismo, 'ue es el manantial de la vida, el 'ue (osee " derrama la
(lenitud de todas las $racias.

% D

Para (roinde rivulos, a$$eres terrenae et elatae co$itationis dis(er$e, con*ormare
<ilio ,ominis, non (rimo ,omini, 'uia *ons $ratiae in cor ,ominis, carnalis scilicet et
terreni, non ascendit. Oculum 'uo'ue (ur$a, ut videre (ossis merissimam lucem, et
aurem tuam inclina ad oboediendum, ut 'uando'ue (ervenias ad 'uietem
(er(etuam et (acem su(er (acem. Lu- enim est (ro(ter serenitatem, (a- (ro(ter
tran'uillitatem, *ons (ro(ter aLuentiam et aeternitatem. <ontem assi$na Patri, e-
'uo <ilius nascitur et S(iritus Sanctus (rocedit, lucem <ilio, 'ui est ubi'ue candor
vitae aeternae et lu- vera illuminans omnem ,ominem venientem in ,unc mundum,
(acem S(iritui Sancto, 'ui nimirum su(er 'uietum et ,umilem re'uiescit.

Pre(ara, (ues, los riac,uelos, allana los riba0os " los (ro"ectos altisonantes,
trata de aseme5arte al .i5o del ,ombre, no a Ad!n. 4l manantial de la $racia no sube
al cora0/n del ,ombre carnal " terreno. Puri)ca tu vista (ara 'ue (uedas ver la lu0
sin tac,a. #nclina tu o3do a la obediencia (ara 'ue lle$ues un d3a al re(oso eterno "
a esa (a0 insos(ec,ada. 4l es lu0 serena, (a0 tran'uila, manantial ina$otable "
eterno. Piensa en el Padre como manantial+ de :l nace el .i5o " (rocede el 4s(3ritu
Santo. Asi$na la lu0 al .i5o, res(landor de vida eterna " lu0 verdadera 'ue alumbra
a todo ,ombre 'ue viene a este mundo. Re)ere la (a0 al 4s(3ritu Santo, 'ue se (osa
(re*erentemente sobre el (ac3)co " sencillo.

% F

8ec ,oc dico, tam'uam (ro(ria ista sint sin$ulorum, nam et Pater lu- est, ut sit
<ilius lumen de lumine, et <ilius (a- est, (a- nostra, 'ui *ecit utra'ue unum, et
S(iritus Sanctus *ons est a'uae salientis in vitam aeternam.

8o 'uiero decir con esto 'ue estas (ro(iedades sean e-clusivas de cada una de las
(ersonas. 4l Padre es tambi:n lu0, (ara 'ue el .i5o sea lu0 de lu0. 4l .i5o es (a0, es
nuestra (a0, (ues ,i0o de dos (ueblos uno. 6 el 4s(3ritu Santo es manantial de a$ua
'ue salta, dando una vida sin t:rmino.

CAP[9ULO &K

% &

Sed 'uando ad ,aec (erveniemus; 2uando adim(lebis me, Domine, laetitia cum
vultu tuo; Gaudemus in te, 'uoniam visitasti nos oriens e- alto+ iterum $audemus,
e-(ectantes beatam s(em in adventu secundo. Sed 'uando veniet (lenitudo
laetitiae non de memoria sed de (raesentia, de e-,ibitione, non de e-(ectatione;
>odestia vestra, ait A(ostolus, nota sit omnibus ,ominibus: Dominus (ro(e est.
Di$num est enim ut et modestia nostra nota sit, sicut Domini Dei nostri modestia
cunctis innotuit. 2uid enim ma$is incon$ruum, 'uam ut immoderate a$at ,omo,
conscius (ro(riae in in)rmitatis, 'uando'uidem a((aruit inter ,omines modestus
Dominus maiestatis; Discite, in'uit, a me, 'uia mitis sum et ,umilis corde, ut (ossit
etiam modestia vestra ceteris innotescere.

Pero =cu!ndo lle$aremos a esto; =Cu!ndo me colmar!s de $o0o en tu (resencia,
Seor; 8os ale$ramos en ti (or'ue nos ,as visita o como lu0 'ue viene de lo alto.
4stamos siem(re ale$res, a$uardando la $o0osa es(eran0a en tu se$unda lle$ada.
Pero =cu!ndo va a lle$ar la (lenitud, " el recuerdo ser! (resencia, " la es(eran0a
una $o0osa realidad; Oi$amos al A(/stol: 2ue todo el mundo note vuestra
modestia. 4l Seor est! cerca. Vale la (ena 'ue brille nuestra modestia. 9ambi:n la
modestia del Seor admir/ a todos. =Puede ,aber al$o m!s incon$ruente 'ue una
actitud arro$ante del ,ombre en la consciencia de su innata Ca'ue0a, des(u:s 'ue
el Seor de la ma5estad actu/ con tanta modestia en sus relaciones ,umanas;
A(rended de m3, dice, 'ue so" sencillo " ,umilde, (ara 'ue tambi:n vuestra
modestia (ueda conocerse (or los dem!s.

% 1

#am 'uod se'uitur: Dominus (ro(e est, de de-tera debet intelli$i. 8am de sinistra
i(se lo'uitur: 4cce e$o vobiscum sum omnibus diebus us'ue ad consummationem
saeculi. Pro(e est Dominus, *ratres mei: ni,il solliciti sitis+ in (ro-imo est, et citius
a((arebit. 8olite de)cere, nolite lassari: 'uaerite eum dum inveniri (otest, invocate
eum dum (ro(e est. Pro(e est Dominus ,is 'ui tribulato sunt corde, (ro(e est
e-s(ectantibus eum, e-s(ectantibus eum in veritate. Deni'ue vis nosse 'uam (ro(e
est; Audi s(onsam de s(onso canentem 'uoniam ecce stat (ost (arietem. Parietem
istum, cor(us tuum intelli$e, 'uod obstaculum im(edit, ut eum 'ui (ro(e est
nondum valeas intueri. Pro(terea Paulus i(se dissolvi cu(it et cum C,risto esse, et
e-clamans miserabilius: in*eli-, in'uit, e$o ,omo, 'uis me liberabit de cor(ore
mortis ,uius; Sic et Pro(,eta in Psalmo: educ, in'uit, de carcere animam meam ad
con)tendum nomini tuo.

4l te-to aade: 4l Seor est! cerca. 4sto debe entenderse de su derec,a. Por'ue de
su mano i0'uierda dice :l mismo: >irad $ue "o esto" con vosotros, cada d3a, ,asta
el )n del mundo. 4l Seor est! cerca, ,ermanos m3os. 8o os a$obi:is (or nada. 4st!
a (unto " a(arecer! mu" (ronto. 8o os sint!is derrotados, no os cans:is. Buscad al
Seor mientras (od:is encontrarlo, invocadlo mientras est! cerca. 4l Seor est!
cerca de los atribulados+ cerca est! de los 'ue le a$uardan,, de los 'ue le a$uardan
sinceramente. 4n )n, ='uieres a(ercibirte de su cercan3a; 4scuc,a c/mo canta la
es(osa al 4s(oso+ mira, "a est! detr!s del tabi'ue. 4ste tabi'ue es tu mismo
cuer(o. 4s el ?nico im(edimento 'ue te im(osibilita ver todav3a al 'ue est! tan
cerca. Por eso, el mismo Pablo deseaba morir " estar con Cristo. 6 sollo0aba
an$ustiado: @Des$raciado de m3A =2ui:n me librar! del cuer(o, instrumento de esta
muerte; Lo mismo e-(resa el (ro*eta en el salmo: S!came de la (risi/n (ara alabar
tu nombre.

SERMON 1UINTO
De $ron&n!ia!ione 5an!&s( San5!iA5amini 7odie+ e!
es!o!e $ara!i( die enim 5ras!ina idebi!is maies!a!em
Dei in obis
Sobre la an!%=ona( -San!iA5aos 7o9 9 es!ad
$re$arados+ <&e ma>ana er:is en oso!ros la
maBes!ad de Dios-,


CAP[9ULO &

% &

Celebraturi Dominicae 8ativitatis ineOabile sacramentum, iure 'uidem monemur,
*ratres, in omni sancti)catione (arari. Adest enim Sanctus sanctorum, adest i(se 'ui
di-it: Sancti estote, 'uia e$o sanctus sum, Dominus Deus vester. Alio'uin 'uomodo
dabitur sanctum canibus et mar$arita (orcis, nisi (rius illi ab ini'uitate, isti ab illicita
volu(tate (ur$ati, de cetero tota sollicitudine *u$iant, illi 'uidem vomitum, isti
volutabrum luti;

Vamos a celebrar el misterio ine*able del nacimiento del Seor. Con ra0/n se nos
e-,orta, ,ermanos, a (re(ararnos de la manera m!s santa (osible. Se acerca el
Santo de los santos. Se acerca el 'ue ,a dic,o: Sed santos, (or'ue "o, el Seor
vuestro Dios, so" santo. De otro moo, =no se ec,ar! lo sa$rado a los (erros, " las
(erlas a los cerdos, si los unos no se (uri)can antes de toda ini'uidad, " lbs otros,
de cual'uier deleite indebido; =Si los unos no se a(artan con todo denuedo del
v/mito " los otros no desisten de tus (ro(ios revuelcos;

% 1

Susce(turus olim divina mandata carnalis #srael sancti)cabatur in iustitiis carnis, in
ba(tismatibus variis, in muneribus et ,ostiis, 'uae non (oterant iu-ta conscientiam
(er*ectum *acere servientem. Verum ,aec 'uidem omnia transiere, nimirum us'ue
ad tem(us corre(tionis im(osita, 'uod uti'ue iam advenit. O((ortune i$itur e- ,oc
iam (er*ecta vobis indicitur sancti)catio, interna mandatur ablutio, e-i$itur munditia
s(iritualis, dicente Domino: Beati mundo corde, 'uoniam i(si Deum videbunt.

Anti$uamente, antes de recibir los mandamientos divinos+ el #srael carnal se
santi)caba mediante observancias e-teriores, abluciones diversas, dones "
sacri)cios+ 'ue no (od3an trans*ormar la conciencia del 'ue (racticaba el culto. 9odo
esto (as/ "a. A,ora ,a lle$ado el momento, " "a estamos en :l, de (oner las cosas
en su Punto. A,ora "a se os e-i$e una santidad total, un lavado interior, una (ure0a
es(iritual, se$?n las (alabras del Seor: Dic,osos los lim(ios de cora0/n, (or'ue
ellos ver!n a Dios.

% 7

Ad ,oc vivimus, *ratres, ad ,oc vocati sumus, ad ,oc nobis dies ,odiernus illu-it.
4rat ali'uando no-, 'uando nemo (oterat ,aec o(erari. 4rat no- etiam sin$ulis
'uibuscum'ue nostrum ante suam cuius'ue conversionem et internam
re$enerationem.

Para esto vivimos, ,ermanos. Para esto se nos ,a llamado, (ara esto se nos
concede este $ran d3a. Antes era de noc,e, " nadie (od3a traba5ar en estas cosas.
La noc,e cubr3a el mundo entero antes de des(untar la lu0 verdadera, antes del
nacimiento de Cristo. La noc,e se e-tend3a sobre cada uno de nosotros antes de
nuestra conversi/n " re$eneraci/n interior.

CAP[9ULO 1

% &

Annon (ro*undissima no- et densissimae tenebrae erant su(er universam *aciem
terrae, cum olim (atres nostri *actitios colerent deos et insano (enitus sacrile$io
li$na et la(ides adorarent; Annon etiam cui'ue nostrum cali$inosa no- erat, cum
tam'uam sine Deo in ,oc saeculo viveremus cum ambularemus (ost
concu(iscentias nostras, cum sectaremur carnis illecebras, eum o(tem(eraremus
desideriis saecularibus, cum e-,iberemus membra nostra arma ini'uitatis (eccato,
cum serviremus ini'uitati ad ini'uitatem,

=8o se cern3an sobre a su(er)cie de la tierra una noc,e mu" (ro*unda " dens3simas
tinieblas cuando nuestros (adres rend3an culto a 3dolos de madera " adoraban
sacr3le$amente a leos " (iedras; =8o :ramos tambi:n nosotros una noc,e
es(antosa todo ese tiem(o en 'ue ,emos vivido sin Dios, arrastrados (or nuestros
ba5os deseos, cediendo a los atractivos rastreros, contem(ori0ando con las
seducciones del mundo " esclavi0!ndonos a (ecado c/mo (erversos servidores de
la ini'uidad;

% 1

in 'uibus nunc merito erubescimus tam'uam o(eribus tenebrarum; 2ui dormiunt,
nocte dormiunt, A(ostolus ait, et 'ui ebrii sunt, nocte ebrii sunt. 4t ,aec 'uidem
*uistis, sed e-citati estis, sed sancti)cati estis e, si tamen )lii lucis estis et )lii diei,
non noctis ne'ue tenebrarum. Si'uidem (raeco diei est etiam ille 'ui clamat: Sobrii
estote et vi$ilate. 4t #udaeis in Pentecosten de condisci(ulis lo'uebatur: 2uomodo
,i ebrii sunt, cum sit ,ora diei tertia; .oc enim est 'uod coa(ostolus eius ait: 8o-
(raecessit, dies autem a((ro(in'uavit. Abiciamus er$o o(era tenebrarum et
induamur arma lucis+ sicut in die ,oneste ambulemus. Abiciamus, in'uit, o(era
tenebrarum, somnolentiam scilicet et ebrietatem, 'uoniam, ut su(ra meminimus,
'ui dormiunt, nocte dormiunt, et 'ui ebrii sunt, nocte ebrii sunt, ut tam'uam in die
non dormitemus, sed ambulemus, at'ue ,oc 'ui em ,oneste, non temulente.

6 a,ora, con 5usta causa, nos aver$on0amos de todas estas obras de las tinieblas.
Dice el A(/stol 'ue los 'ue duermen, duermen de noc,e, " 'ue los borrac,os, se
emborrac,an de noc,e. 4so erais vosotros. Pero os ,an des(ertado, os ,an
consa$rado. Con tal 'ue se!is ,i5os de la lu0 " del d3a, " no de la noc,e ni de las
tinieblas. 4l ,eraldo de este d3a es tambi:n el mismo 'ue advierte: Sed sobrios "
estad des(iertos. 6 di5o a los 5ud3os en la )esta de Pentecost:s re)ri:ndose a sus
condisc3(ulos: =C/mo es 'ue :stos (ueden estar borrac,os siendo media maana;
Pablo viene a decir lo mismo: La noc,e est! avan0ada, el d3a se ec,a encima.
De5emos las obras (ro(ias de las tinieblas " (ertrec,:monos como en (leno d3a.
8os dice 'ue nos sacudamos de las actividades de las tinieblas, las somnolencias "
las borrac,eras, (or'ue, como "a ,emos recordado, los 'ue duermen, duermen de
noc,e, " los borrac,os, se emborrac,an de noc,e. 8o nos adormilemos de d3a.
Caminemos con decoro " nunca embria$ados.

% 7

Vides ,ominem, cuius ad omne bonum dormitat anima eius (rae taedio; #n tenebris
est us'ue ad,uc. Vides inebriatum absint,io, sa(ientem (lus 'uam o(ortet, non
adsobrietatem, cuius nec oculus visu, nec auris im(leatur auditu, 'ui (ecuniam aut
simile ali'uid dili$ens, non satietur, lon$am instar ,"dro(ici sitim bibens; <ilius
noctis est et tenebrarum. 8ec *acile se(arantur ,aec duo, dicente Scri(tura
'uoniam in desideriis est omnis otiosus, ,ic est in ebrietate omnis somnolentus.
Sancti)cemur er$o ,odie et (arati simus, (arati 'uidem ,odie nocturnum
e-cutiendo so(orem+ (orro sancti)cati ni,ilominus tam'uam in die ab ebrietate
nocturna, cu(idinis no-iae *renando *urorem. #n ,is enim duobus mandatis tota le-
(endet et Pro(,etae, 'uae sunt declinare a malo et *acere bonum.

Si ves a una (ersona 'ue cabecea *rente a cual'uier obli$aci/n, todav3a es (resa de
tinieblas. Si adviertes 'ue otro se encuentra ebrio de amar$ura, a0u0ado (or la
curiosidad, nunca cansado de ver " o3r, a(e$ado al dinero o a todo lo 'ue se le
(are0ca, encontrar!s su modelo en el ,idr/(ico, siem(re insaciable. 4s ,i5o de la
noc,e " de las tinieblas. 8o se disocian *!cilmente estos dos as(ectos, (ues, se$?n
la 4scritura, el ,ol$a0!n desea muc,o+ 'uiere decir 'ue en su borrac,era se siente
somnoliento. Por tanto, de5:monos santi)car ,o" " dis(on$!monos. Dis(on$!monos
,o" sacudiendo la (esade0 de la noc,e. 6 "a santi)cados, vivamos de d3a, evitando
la borrac,era nocturna, manteniendo la brida de la come0/n daina. La le" entera "
los (ro*etas (enden de estos dos mandamientos: a(artarse del mal " obrar el bien.

CAP[9ULO 7

% &

Verum ,aec ,odie+ nam crastina nec in sancti)catione erit, nec in (rae(aratione,
sed in visione uti'ue maiestatis. Crastina, in'uit, die videbitis maiestatem Dei in
vobis. .oc est 'uod ait (atriarc,a #acob: cras mi,i res(ondebit iustitia mea. .odie
enim iustitia colitur, cras res(ondebit+ ,odie e-ercetur, cras *ructi)cabit. Alio'uin
'uod non seminaverit ,omo, nec metet. 8ec enim videbit tunc maiestatem, 'ui
contem(serit interim sanctitatem+ nec orietur Sol $loriae, cui Sol iustitiae ortus non
*uerit+ nec illucescet ei dies crastina, cui non lu-erit ,odierna. 8imirum idem i(se,
'ui ,odie 'uidem *actus est nobis a Deo Patre iustitia, a((arebit cras vita nostra, ut
et nos a((areamus cum i(so in $loria. .odie enim (arvulus nascitur nobis, ut non
a((onat ,omo ma$ni)care se i(sum e, sed convertamur ma$is, ut eEciamur sicut
(arvuli+ cras e-,ibebitur ma$nus Dominus et laudabilis nimis, ut i(si 'uo'ue
ma$ni)cemur in laude, cum videlicet erit unicui'ue laus a Deo. 8imirum 'uos ,odie
iusti)caverit, cras ma$ni)cabit, et consummationi sanctitatis succedet visio
maiestatis. 8ec inanis visio, 'uae non nisi in similitudine constat: similes enim ei
erimus, 'uoniam videbimus eum sicuti est.

4stos (lanteamientos son (ara ,o", (ues maana no ,abr! "a santi)caci/n ni
(re(araci/n, sino ?nicamente visi/n de la ma5estad. >aana, dice, ver:is la
ma5estad de Dios en vosotros. 4s lo 'ue di5o el (atriarca 5acob: >aana res(onder!
mi 5usticia. .o" se ,onra a la 5usticia " maana res(onder!. .o" la (r!ctica,
maana el *ruto. 6 como no ,a" cosec,a sin siembra, tam(oco se dar! visi/n de la
ma5estad si a,ora se des(recia la santidad. 8o des untar! el Sol de la $loria en
'uien no ,ubiese a(arecido el Sol de 5usticia. 8o amanecer! el maana (ara 'uien
no amanece ,o". 4l mismo a 'uien Dios Padre ,i0o (ara nosotros ,o" 5usticia,
a(arecer! maana como vida nuestra, (ara 'ue nos mani*estemos $loriosos con :l.
.o" nace (ara nosotros un nio, (ara 'ue no vuelva el ,ombre a ensal0arse, sino a
convertirse sinceramente " ,acerse nio. >aana a(arecer! el Seor en su
$rande0a " mu" di$no de alaban0a, (ara 'ue tambi:n nosotros mismos 'uedemos
envueltos en la alaban0a cuando cada uno sea alaban0a de Dios. A 'uienes ,a
5usti)cado ,o", maana los ensal0ar!. 6 a la (er*ecci/n de la santidad suceder! la
visi/n de la ma5estad. 8o ser! una visi/n en$aosa, (or'ue estriba en la seme5an0a:
Seremos seme5antes a :l, (or'ue le veremos como :l es.

% 1

Unde et ,ic 'uo'ue non sim(liciter dicitur: Videbitis maiestatem Dei, sed additur
si$nanter: in vobis. .odie nimirum tam'uam in s(eculo nos in eo videmus, dum
nostra susci(it+ cras videbimus eum in nobis, 'uando iam sua donabit, cum
ostendet nobis sei(sum et assumet nos ad sei(sum. .oc est 'uod transeuntem
sese ministraturum *ure (romisit, de cuius interim (lenitudine acci(imus, non sane
$loriam (ro $loria, sed $ratiam (ro $ratia, sicut scri(tum est: Gratiam et $loriam
dabit Dominus.

De a'u3 'ue no se di$a sim(lemente: Ver:is la ma5estad de Dios, sin aadir con
acierto: en vosotros. .o" nos vemos en :l como en un es(e5o cuando asume lo
nuestro+ maana lo veremos en nosotros cuando "a se nos ,a"a dado,
mostr!ndosenos " asumi:ndonos en s3 mismo. Prometi/ 'ue se (ondr3a a servirnos,
" 'ue ,asta entonces recibir3amos de su (lenitud no "a una $loria corres(ondiente a
la su"a, sino una $racia 'ue corres(onda a su don, como est! escrito: 4l Seor
concede la $racia " la $loria.

% 7

8e er$o contemnas (riora munera, si se'uentia concu(iscis+ nec *astidias (rius
edulium, si vis acci(ere 'uae se'uuntur+ vel (ro i(so *erculo in 'uo a((onitur, 'uod
a((onitur sumere non recuses. <erculum enim im(utribile *ecit sibi Paci)cus, cor(us
incorru(tibile a(tans sibi+ in 'uo salutis e(ulas ministraret. 8on dabis, in'uit
sanctum tuum videre corru(tionem. #llud uti'ue de 'uo Gabriel ad >ariam: 2uod
nascetur, ait, e- te Sanctum, vocabitur <ilius Dei.

Por tanto, no des(recies estos *avores si 'uieres alcan0ar los otros. 8o rec,aces el
(rimer man5ar si 'uieres $ustar los (ostres. 8o rec,aces la comida (or los (latos en
'ue te la sirven. 4l Pac3)co se ,a convertido en man5ar incorru(tible, ci:ndose un
cuer(o sin corru(ci/n (ara servir en :l los man5ares de salvaci/n. Por eso dice: 8o
de5ar!s a tu Santo conocer la corru(ci/n. 4s a'uel Santo de 'uien Gabriel dice a
>ar3a: 4l 'ue va a nacer de ti ser! santo, lo llamar!n .i5o de Dios.

CAP[9ULO D

% &

Ab ,oc i$itur Sancto ,odie sancti)cemur, ut maiestatem eius, ubi dies illa
ads(iraverit, videamus. Si'uidem dies sancti)catus illu-it nobis, dies salutis, non
$loriae aut *elicitatis. Deni'ue donec (assio Sancti sanctorum annuntiatur, 'ui
nimirum in (arasceve (assus est, id est in die (rae(arationis, merito omnibus
dicitur: Sancti)camini ,odie et estote (arati. Sancti)camini ma$is ac ma$is de
virtute in virtutem (ro)ciendo, et estote (arati (erseverando.

Seamos ,o" santi)cados (or este Santo (ara contem(lar su ma5estad cuando
des(unte a'uel d3a, (or'ue ,o" es un d3a consa$rado al Seor, d3a de salvaci/n.
Pero no de $loria ni de *elicidad. 6 mientras se celebra la (asi/n del Santo de los
santos, 'ue su*ri/ en el d3a de Parasceve, esto es, en el d3a de la (re(araci/n, se
e-,orta a todos : Santi)caos ,o" " estad dis(uestos. Santi)caos cada ve0 m!s,
(ro$resando de virtud en virtud, " estad dis(uestos (or la (erseverancia.

% 1

#n 'uibus tamen sancti)camur; Le$i de 'uodam, dicente Scri(tura, 'uoniam in )de
et lenitate i(sius sanctum *ecit illum. 8e'ue enim ,ominibus sin lenitate, non (lus
'uam Deo sine )de, (lacere (ossibile est. >erito sane in ,is monemur esse (arati,
'uibus et Deo conveniamus, cuius maiestatem visuri sumus, et nobis invicem, ut in
nobis eam (ariter videamus. Pro(terea si'uidem o(ortet nos (rovidere bona non
solum coram Deo, sed etiam coram ,ominibus, ut non tantum Re$i nostro, sed et
concivibus et commiliconibus nostris $rati esse (ossimus.

=Con 'u: medios nos santi)camos; .e le3do de al$uien en la 4scritura 'ue lo
santi)c/ (or la )delidad " la mansedumbre. 8o es (osible a$radar a los ,ombres sin
mansedumbre, ni a Dios sin la *e. Con ra0/n se nos e-,orta a dis(onernos,
mediante estas dos actitudes+ (ara estar de acuerdo con Dios, cu"a ma5estad
,emos de contem(lar, " (ara contem(larla tambi:n en nosotros. Por este motivo,
andemos sol3citos (or 'uedar bien no s/lo ante Dios, sino tambi:n ante los
,ombres. As3 (odremos a$radar a nuestro Re" " a nuestros vecinos " ,ermanos.

CAP[9ULO F

% &

4t 'uidem ante omnia )des 'uaerenda est, de 'ua le$itur: <ide mundans corda
eorum. Beati enim mundo corde 'uoniam i(si Deum videbunt. Crede er$o te Deo,
committe te ei, iacta in eo co$itatum tuum, et i(se te enutriet, ut )ducialiter et
)deliter dicas: Dominus sollicitus est mei. 8e'ue enim ,oc sa(iunt ,omines
amantes sei(sos, ,omines scioli et solliciti (ro sei(sis, curam carnis (er)cientes in
desideriis, surdi ad vocem dicentis: Omnem sollicitudinem vestram (roicientes in
eum+ i(si enim cura est de vobis. 8am sibi 'uidem i(si )dere, non )dei, sed
(er)diae est+ nec con)dentiae, sed diEdentiae ma$is, in semeti(so ,abere
)duciam.

Ante todo, debemos buscar la *e. De ella se dice: .a (uri)cado sus cora0ones con la
*e. Dic,osos los lim(ios de cora0/n, (or'ue ellos ver!n a Dios. <3ate de Dios+
encomi:ndate a :l+ arro5a sobre :l todos tus a*anes, " :l te sustentar!. As3 (odr!s
decir con)adamente " se$uro: 4l Seor cuida de m3. #$noran esto los e$o3stas, los
resabidos, los interesados, los ami$os del (lacer, los sordos a la vo0 del 'ue
e-clama: Descar$ad en Dios todo a$obio, 'ue a :l le interesa vuestro bien. <iarse de
s3 mismo no es *e, es in)delidad+ como con)ar en s3 mismo no es con)an0a, sino
descon)an0a.

% 1

#s vere )delis est, 'ui nec sibi credit, nec in se s(erat, *actus sibi tam'uam vas
(erditum, sed sic (erdens animam suam, ut in vitam aeternam custodiat eam. Porro
id 'uidem sola *acit ,umilitas cordis, ut non sibi )delis anima innitatur+ sed
deserens semeti(sam ascendat iam de deserto, inni-a su(er dilectum, at'ue ideo
deliciis aLuens. <iel es a'uel 'ue no cree ni es(era en s3 mismo+ se ,ace como un
cac,arro in?til. Des(recia la (ro(ia e-istencia en el mundo (ara conservarla en una
vida sin t:rmino. 4sto s/lo lo obtiene la ,umildad de cora0/n, (ues el alma )el
nunca se a(o"a en s3 misma, se abandona, m!s bien, a s3 misma, " sube desde el
desierto a(o"ada en su amado " rebosando en delicias.

CAP[9ULO G

% &

Sane ut (er*ecta sit sancti)catio, etiam mansuetudinem et socialis vitae $ratiam a
Sancto sanctorum discamus o(ortet, sicut i(se ait: Discite a me, 'uia mitis sum et
,umilis corde. 2uid enim ,uiusmodi ,ominem dicere (ro,ibet deliciis aLuentem,
'ui suavis et mitis et multae misericordiae, omnibus omnia *actus est, et universos
(er*undit oleo 'uodam mansuetudinis et lenitatis, 'uo sic in*usus est, sic (er*usus
etiam et su(er*usus, ut stillare undi'ue videatur; <eli- 'ui $emina ,ac
sancti)catione (aratus dicere (otest: Paratum cor meum, Deus, (aratum cor meum.
.abet enim ,odie 'uidem *ructum suum in sancti)cationem, crastina die )nem
,abiturus vitam aeternam. Videbit enim maiestatem Dei, 'uod uti'ue vita aeterna
est, sicut Veritas ait: .aec est vita aeterna, ut co$noscant te verum Deum, et 'uem
misisti #esum C,ristum. Reddet ei coronam iustitiae iustus iude- in illum diem, cui
sane altera non succedit. 9unc videbit et aLuet, et mirabitur et dilatabitur cor
i(sius. 2uous'ue dilatabitur; Us'ue ad videndam in se maiestatem Dei. 8olite
arbitrari, *ratres, 'uod illam vobis (romissionem verbis e-(licare (ossimus.

Para 'ue la santi)caci/n sea (er*ecta, necesitamos a(render del Santo de los
santos su sencille0 " el $usto (or la convivencia: A(rended de m3, 'ue so" sencillo "
,umilde. =2u: nos im(ide a)rmar 'ue un ,ombre tal re0ume delicias; 4s bueno,
sencillo " misericordioso+ se ,ace dis(onible (ara todos+ est! saturado de ese
un$Xento de sencille0 " dul0ura con el 'ue embria$a a todos. Vive tan rebosante,
'ue (arece destilar (or todas (artes. Dic,oso el 'ue se encuentra (re(arado (or
esta doble santi)caci/n " (uede decir: Dis(uesto esto , Dios m3o+ dis(uesto esto".
.o" "a tiene su *ruto en la santi)caci/n+ maana lo$rar! su meta en la vida eterna.
Por'ue contem(lar! la ma5estad de Dios, 'ue es la vida eterna, como se e-(resa la
Verdad: 4sta es la vi a eterna, reconocerte a ti romo ?nico Dios verdadero, " a tu
enviado 5esucristo. 4l Bue0 5usto le (remiar! con la merecida corona en a'uel d3a sin
ocaso. 4ntonces ver! e irradiar! ale$r3a+ se admirar! " se ensanc,ar: su cora0/n.
=.asta d/nde; .asta contem(lar en s3 mismo la ma5estad de Dios. >as no (ens:is,
,ermanos, 'ue (ueda e-(licaros con (alabras el contenido de esa (romesa.

CAP[9ULO H

% &

Sancti)camini ,odie et estote (arati+ crastina die videbitis et $audebitis, et $audium
vestrum im(lebitur. 2uid enim maiestas illa non im(leat; 4tiam su(erim(lebit et
su(ereLuet, 'uando mensuram bonam, et con*ertam, et coa$itatam, et
su(ereLuentem dabunt in sinus vestros. Us'ue adeo si'uidem su(ereLuet, ut
su(ra modum in sublimitate e-cedat non modo merita, sed et vota, sicut vere
(otens est *acere su(ra 'uam nos intelli$ere aut s(erare (ossimus. 8am desideria
'uidem nostra in tribus ma-ime constituta videntur, 'uod decet, 'uod e-(edit,
'uod delectat. .aec sunt 'uae concu(iscimus, omnes 'uidem omnia, sed alius
ma$is ,oc, alius illud. #lle sic deditus est volu(tati, ut nec ,onestatem satis re(utet,
nec utilitatem+ ille 'uaestui ma$is incubans, et ,onestum dissimulat, et iucundum+
ille volu(tatis (ariter et utilitatis ne$li$entior, solum vel ma-ime sectatur ,onorem.
8ec vero re(re,ensibile desiderium ,orum, sed si ibi 'uaereremus ea, ubi vere
inveniremus. .aec enim ubi vere sunt, unum sunt, at'ue i(sum uti'ue summum
bonum, summa $loria, summa utilitas, summa volu(tas. At'ue ,aec 'uidem,
'uantum interim ca(ere (ossumus, e-s(ectatio nostra est, et (romissa nobis visio
maiestatis in nobis, ut sit Deus omnia in omnibus omne iucundum, omne utile,
omne ,onestum.

Santi)caos ,o" " (ermaneced dis(uestos+ maana ver:is " os ale$rar:is, " vuestra
ale$r3a ser! total. =2u: (uede de5a vac3o esa ma5estad; Colmar! " ,ar! rebosar,
cuando se derrame en nuestros senos, una medida $enerosa, colmada, remecida "
rebosante. 9anto rebosar! 'ue e-ceder! en sublimidad los m:ritos " deseos, (ues :l
es ca(a0 de reali0ar en nosotros al$o mu" su(erior a nuestra com(rensi/n "
es(eran0a. 8uestros deseos se centran *undamentalmente en tres (untos : la
(ermisividad, la conveniencia " el (lacer. 4sto es lo 'ue deseamos. 9odo el mundo
coincide a'u3, con di*erencias de matices. Uno se inclina m!s ,acia el (lacer, sin
)5arse tanto en la (ermisividad ni en la conveniencia. Otro m!s en el inter:s,
de5ando de lado la (ermisividad " lo (lacentero. 4l de all3 no se (reocu(a ni de lo
(lacentero ni de lo (ermisible s/lo busca la ,onra. 8o se condenan los deseos, (ero
bus'uemos las cosas donde las (odemos ,allar. 9odo esto, cuando es verdadero, es
uno " el mismo bien sumo, $loria su(rema, conveniencia soberana, deleite
culminante. 6 estas cosas, 'ue en la vida (odemos alcan0ar, constitu"en nuestra
es(era " la (romesa de contem(lar la ma5estad en nosotros (ara 'ue Dios sea todo
en todos nosotros : todo $o0o, todo conveniente, todo (ermisible.



% 7

4t tu 'uidem, im(ia S"na$o$a, ,unc nobis )lium (e(eristi, oEcio 'uodam matris,
sed non matris aOectu. 4-cussisti eum de sinu tuo, e-tra civitatem eiciens et
elevans su(er terram, tam'uam dicens 4cclesiae $entium e, (ariter et 4cclesiae
(rimitivorum 'uae est in caelis: S8ec mi,i, nec vobis sit, sed dividaturS. Dividatur,
in'uam, non inter utras'ue, sed ab utris'ue. 4-(ulsum enim et e-altatum, et
'uidem modice satis, tamen ut nec in tuis esset moenibus, nec in terra, *erro
undi'ue coarctasti, ne *orte vel ,ac, vel illac e-cederet,

6 t?, Sina$o$a im(3a, nos alumbraste a este ,i5o e5erciendo la misi/n de madre+
(ero sin el cario materno. Lo arro5aste de tu seno+ lo e-(ulsaste *uera de la ciudad
" lo (usiste en alto, como diciendo a la #$lesia del mundo (a$ano " a la m!s anti$ua
'ue "a est! en los cielos : S8i (ara m3 ni (ara ti+ 'ue se dividaS. Dice 'ue se divida
no entre las dos, sino (or ambas. 4-(ulsado " levantado un (oco, lo su)ciente (ara
'ue no se ,alle dentro de tus muros ni en tu tierra+ lo estrec,aste (or todos los
costados con ,ierro (ara 'ue no se inclinara a (arte al$una.

% D

ut videlicet a te se(aratus, ad neutram (erveniret illarum. Saeva nimium mater ita
abortivum *acere voluisti, dum non esset 'ui e-ci(ere (osset e-cussum. A$e er$o,
'uid (ro*eceris, immo 'uam ni,il (ro*eceris intuere. Undi'ue enim e$rediuntur )liae
Sion, ut videant re$em Salomonem in diademate 'uo coronasti eum. Relin'uens
matrem ad,aeret u-ori suae, ut sint duo in carne una, et civitate (ulsus at'ue
e-altatus a terra, omnia tra,it ad se, 'ui((e 'ui est su(er omnia Deus benedictus in
saecula. Amen.

De este modo se(arado de ti, no vendr3a a ser de nadie. >adre alevosamente cruel,
'uisiste en$endrar un aborto, (ara 'ue no se (udiese reco$er lo 'ue t? ,ab3as
arro5ado. >ira el (rovec,o 'ue ,as sacado+ me5or, *35ate 'ue no ,as ,ec,o nada. De
todos los rincones salen las muc,ac,as de Si/n (ara ver al re" Salom/n con la rica
corona 'ue le ceiste. De5ando a su madre, se unir! a su mu5er, " ser!n los dos una
sola carne. 4-(ulsado de la ciudad " levantado de la tierra, tirar! de todas las cosas
,acia s3 el 'ue es Dios soberano, bendito (ara siem(re. Am:n.
SERMON SE#TO
De $ron&n!ia!ione i$si&s Na!ii!a!is
Sobre el an&n5io de la Naidad



CAP[9ULO &

% &

Auditum audivimus (lenum $ratia, di$num acce(tione: #esus C,ristus, )lius Dei,
nascitur in Bet,le,em #udae. Anima mea li'ue*acta est in sermone isto, sed et
s(iritus meus in (raecordiis meis aestuat, iucunditatem ,anc et e-sultationem solito
vobis desiderio eructuare *estinans. #esus, Salvator: 'uid tam necessarium (erditis,
'uid tam o(tabile miseris, 'uid tam utile des(eratis; Alio'uin unde salus, unde vel
tenuis ali'ua s(es salutis in le$e (eccati, in cor(ore mortis in malitia ,ac diei et loco
aLictionis, nisi nova nobis et ins(erata nasceretur;

Acabamos de o3r un mensa5e rebosante de ale$r3a " di$no de todo a(recio : Cristo
Bes?s, el .i5o de Dios, ,a nacido en Bel:n de 5ud!. 4l anuncio me estremece, mi
es(3ritu se enciende en mi interior " se a(resura, como siem(re, a comunicaros esta
ale$r3a " este 5?bilo. Bes?s, el Salvador, =,a" al$o tan im(rescindible a los (erdidos,
tan deseable (ara los miserables " tan conveniente (ara los deses(erados; =De
'u: otra (arte (uede venimos la salvaci/n o la m!s li$era es(eran0a de salvarse de
la le" del (ecado, del cuer(o mortal, del a$obio de cada d3a " de este mundo de
dolor, si no nos naciera esta realidad nueva e insos(ec,ada;

% 1

At tu *orte salutem o(tas, sed curationis acerbitatem, teneritudinis (ariter et
ae$ritudinis (ro(riae conscius, re*ormidas. 8e timeas: C,ristus est suavis (lane et
mitis, et multae misericordiae, unctus oleo laetitiae (rae (artici(ibus suis, eis
nimirum 'ui, licet non i(sam (lenitudinem, de (lenitudine tamen ,uius acci(iunt
unctionis. 8e vero suavem audiens, ineEcacem *ore autumes Salvatorem, additur
etiam <ilius Dei. 2ualis enim Pater, talis <ilius, cui subest, cum voluerit, (osse.

Se$uramente 'ue deseas a salvaci/n, (ero temes la crude0a del tratamiento,
consciente como eres de tu sensibilidad " de tu en*ermedad. 8o te (reocu(es.
Cristo es mu" delicado, com(asivo " rico en misericordia, un$ido con (er*ume de
)esta en *avor de los 'ue est!n con :l. 6 si no recae sobre ellos la totalidad de la
unci/n, al menos (artici(an. Si te ,an dic,o 'ue el Salvador es delicado, no (ienses
(or ello 'ue sea ine)ca0, (ues se dice tambi:n 'ue es .i5o de Dios. Como es el
Padre, es tambi:n el .i5o, 'ue tiene el 'uerer " el (oder.

% 7

Aut *orsitan utilitate salutis et iucunditate unctionis audita, nescio 'uid
submurmuras, (uto etiam de ,onestate sollicitus. Salvatorem tibi $ratularis adesse,
ut(ote iacens (aral"ticus in $rabato, aut ma$is inter #erusalem et #eric,o semivivus
in via. Am(lius autem laetaris nec durum esse medicum, nec $ravibus uti medicinis,
ne tibi *orsitan intolerabilior videatur brevis i(sa curatio 'uam diuturna ae$ritudo.
Sic nimirum, sic us'ue ,odie multi (ereunt, medicum *u$ientes, 'uod #esum 'uidem
noverint, sed C,ristum nesciant, ,umano sensu de multitudine et mali$nitate
morborum (aratae sibi medelae molestiam aestimantes.

Si est!s "a in*ormado sobre la conveniencia de la salvaci/n " sobre la ale$r3a de la
unci/n, no (uedo com(render el motivo de tus cavilaciones " te su(on$o, incluso,
ansioso en torno a su decencia. 9e ale$ras de 'ue se te acer'ue el Salvador, sobre
todo (ostrado como est!s en tu catre, (aral3tico o, me5or 'ui0!, medio muerto, " a
la vera del camino entre Berusal:n " Beric/. Al:$rate, al contrario, de 'ue no sea un
m:dico intransi$ente ni te recete medicamentos revulsivos. Lo ,ace as3 (ara 'ue la
breve convalecencia no te (are0ca m!s inso(ortable 'ue la interminable
en*ermedad. As3 se e-(lica 'ue si$an (ereciendo tantos (or rec,a0ar al m:dico.
Conoc:is a Bes?s (ero i$nor!is a Cristo. Calibr!is con a(reciaciones ,umanas el
*astidio embar$ante del remedio (or el n?mero " $ravedad de las dolencias.

CAP[9ULO 1

% &

#am vero sic certus es de Salvatore et ni,ilominus C,ristum esse co$noscis non
utentem cauterio, sed un$uento, non ustione, sed unctione curantem, unum ad,uc
arbitror in$enuam (osse movere creaturam, ne *orte, 'uod absit, Salvatoris ,uius
non satis condi$na videatur esse (ersona. Puto tamen, non us'ue adeo ambitiosus
es et $loriae cu(idus, aut 0elator ,onoris, ut ab uno 'uo(iam e conservis tuis, si
(raestare (osset, ,anc $ratiam susci(ere detrectares. 8am si an$elus aut
arc,an$elus esset, vel e- su(eriori 'uovis ordine s(irituum beatorum, multo minus
animositas tua, 'uod causaretur, ,aberet.

4st!s se$uro en lo 'ue atae al Salvador sabes 'ue Cristo (ara curar no em(lea el
bistur3, sino el (er*ume. 6 'ue tam(oco le $usta cauteri0ar, sino un$ir. Pero se me
ocurre 'ue 'ui0! (uede e-istir otro motivo 'ue inCu"a en al$una inteli$encia
in$enua: (ensar NDios no o (ermitaN 'ue el Salvador no es una (ersona
su)cientemente id/nea. Creo 'ue no eres tan ambicioso, ni !vido de $loria, o
receloso de tu ,onor como (ara re,usar una $racia (arecida 'ue (udiera ,acerte
cual'uiera de tus seme5antes. 6 tu rec,a0o ser3a a?n menor si recibieras este *avor
de mano de un !n$el, arc!n$el o al$uno de los es(3ritus bienaventurados.

% 1

8unc autem tanto am(liore tibi devotione susci(iendus est iste Salvator, 'uanto
diOerentius (rae ceteris omnibus nomen ,ereditavit #esus C,ristus, <ilius Dei. 4t
vide si non evidentius tria ,aec ad (astores lo'uens An$elus commendavit,
$audium ma$num, 'uod evan$eli0abat, e-(onens: 2uia, in'uit, natus est vobis
,odie Salvator, 'ui est C,ristus Dominus. 4-sultemus i$itur, *ratres, in ,ac
nativitate, et multi(liciter $ratulemur in ea, 'uam et salutis utilitas, et unctionis
suavitas+ et <ilii Dei maiestas tam ele$anter illustrat, ut ni,il desit e- omnibus 'uae
desiderantur, nec commodum, nec iucundum, nec ,onestum. 4-sultemus, in'uam,
ruminantes intra nosmeti(sos et invicem eructuantes suave verbum, elo'uium
dulce: #esus C,ristus, )lius Dei, nascitur in Bet,le,em #udae.

Por lo tanto, con tanta ma"or con)an0a debes recibir a este Salvador cuanto m!s
e-traordinario es el nombre 'ue se le ,a dado: Bes?s, el Cristo, el .i5o de Dios. <35ate
c/mo recomend/ abiertamente el !n$el estos tres as(ectos cuando anunci/ la $ran
ale$r3a a los (astores. 4scuc,ad : Os ,a nacido ,o" un Salvador, Cristo, el Seor.
Alboroc:monos, ,ermanos, en este nacimiento " *elicit:monos siem(re en :l. 4st!
tan enri'uecido con el bene)cio de la salvaci/n, la suavidad de la unci/n " la
ma5estad del .i5o de Dios, 'ue no ec,amos en *alta nada, ni de ?til, ni de ale$re, ni
de conveniente. Ale$r:monos, re(ito, meditando " comunic!ndonos mutuamente
esta a$radable (alabra " dulce e-(resi/n : Bes?s el Cristo, el .i5o de Dios, ,a nacido
en Bel:n de Bud!.

CAP[9ULO 7

% &

8ec mi,i 'uis ad ista res(ondeat indevotus, in$ratus, irreli$iosus: S8on est ,oc
novum: olim auditum est, olim *actum est, olim natus est C,ristusS. 4$o enim dico:
Olim et ante. 8ec mirabitur: Olim et ante, cui (ro(,eticum illud occurrerit: #n
aeternum et ultra.

6 'ue nin$?n dis(licente, in$rato o descre3do me re(li'ue: S4so no es nin$una
novedad+ es un mensa5e " una ,a0aa mu" anti$uos. 6a es vie5o el nacimiento de
CristoS. S3, le res(ondo "o, es vie5o " m!s 'ue vie5o. 6 nadie se e-trae de esto+ el
(ro*eta lo di5o con otras (alabras: Desde siem(re " (or siem(re.

% 1

8atus est er$o C,ristus, non modo ante ,aec nostra tem(ora, sed ante tem(ora
universa. Verum illa 'uidem nativitas (osuit tenebras latibulum suum, immo vero
lucem ma$is ,abitat inaccessibilem: latet in corde Patris in monte umbroso et
condenso. Ut er$o ali'uatenus innotesceret, natus est+ et in tem(ore natus e-
carne, natus in carne *actum est Verbum caro. 2uid tamen mirum, si us'ue ,odie
dicitur in 4cclesia: C,ristus, )lius Dei+ nascitur, 'uando tam lon$e antea dicebatur,
,aud dubium 'uin de i(so: Puer natus est nobis; Olim coe(it audiri verbum ,oc, et
nemo Sanctorum ali'uando *astidivit. Si'uidem C,ristus #esus, <ilius Dei, ,eri et
,odie, et in aeternum. .inc nimirum (rimus ,omo, omnium viventium (ater,
ma$num eructuans sacramentum, 'uod in C,risto et in 4cclesia A(ostolus
(ostmodum evidentius commendavit: Relin'uet, ait, ,omo (atrem et matrem, et
ad,aerebit u-ori suae, et erunt duo in carne una.

4l nacimiento de Cristo (recedi/ a nuestro tiem(o ,ist/rico e incluso al tiem(o de la
creaci/n. Su nacimiento est! envuelto en un manto de oscuridad " ,abita en una
lu0 inaccesible: se esconde en el cora0/n del Padre, en el monte encubierto de
niebla. >as (ara darse a conocer de al$una manera naci/. Se ,i0o ,istoria. 8aci/
,ombre, ,aci:ndose PalabraNcarne. 8o nos e-traa la noticia 'ue ,o" nos comunica
la #$lesia: .a nacido el >es3as, el .i5o de Dios. .ace "a muc,os si$los 'ue se viene
diciendo lo mismo. Un 8io os ,a nacido. 4s un mensa5e mu" vie5o 'ue nunca ,asti/
a nin$?n santo. Por'ue Bes?s, el Cristo, es el mismo ,o" 'ue a"er, ser! el mismo
siem(re. Por eso, el (rimer ,ombre, (adre e todos los 'ue viven, con*es/ a'uel
$ran misterio, 'ue m!s tarde, " de *orma m!s clara, declar/ Pablo re)ri:ndose a
Cristo " a la #$lesia: De5ar! el ,ombre a su (adre " a su madre, se unir! a su mu5er,
" ser!n los dos una sola carne.

CAP[9ULO D

% &

.inc ni,ilominus Abra,am, (ater omnium credentium, e-sultavit ut videret ,unc
diem, et vidit, et $avisus est. Alio'uin 'uando servum iurantem sibi (er Deum caeli,
sub *emore suo manum (onere (raece(isset, nisi i(sum uti'ue Deum caeli e-
eodem nasciturum *emore (raevidisset. .oc 'uo'ue consilium cordis sui ,omini
secundum cor suum revelavit Deus, cui iuravit veritatem, et non *rustrabitur eum:
De *ructu, in'uiens, ventris tui (onam su(er sedem tuam.

Del mismo modo, Abra,!n, (adre de todos los 'ue creen, se ale$r/ al ver este d3a+
$o0/ lo indecible al verlo. Abra,!n (revi/ 'ue de su mismo muslo ,abr3a de nacer el
Seor de los cielos, en a'uella ocasi/n en la 'ue su criado obedeciendo a la orden
de (oner la mano ba5o el muslo del amo, 5ur/ a su seor (or el Dios del cielo. 6 el
mismo Dios comunic/ esta con)dencia 3ntima a un ,ombre, ami$o, ba5o */rmula
5uramental 'ue nunca retractar!: A uno de tu lina5e (ondr: sobre tu trono.

% 1

Unde et in Bet,le,em #udae nascitur, sicut An$elus ait, civitate David, uti'ue
(ro(ter veritatem Dei ad con)rmandas (romissiones Patrum. .oc etiam multi*arie
multis'ue modis, ceteris revelatum est Patribus et Pro(,etis. Absit autem ut a
dili$entibus Deum ali'uando *uerit ne$li$enter auditum, nisi *orte ne$li$ere
videbatur, 'ui dicebat: Obsecro, Domine, mitte 'uem missurus es, aut *astidire 'ui
clamabat: Utinam dirum(eres caelos et descenderes, cetera'ue similia.

Por eso, se$?n el mensa5e del !n$el, nace en Bel:n de Bud!, ciudad de David, como
cum(limiento a la veracidad de Dios en las (romesas ,ec,as a los (adres. 4sto
mismo, en m?lti(les ocasiones " de muc,as maneras, se revel/ a nuestros (adres "
a los (ro*etas. 8o suceda nunca 'ue cuantos aman a Dios ado(ten ni una sola ve0
actitudes desidiosas ante estos misterios. 8o era ne$li$ente a'uel 'ue im(loraba:
Por *avor, Seor env3a al 'ue ten$as 'ue enviar: 8o se mostraba esc:(tico el 'ue
e-clamaba: @O5al! ras$ases el cielo " ba5asesA 6 otras e-(resiones (arecidas.

% 7

#di(sum deinde A(ostoli sancti viderunt et audierunt, et manus eorum tractaverunt
de Verbo vitae, 'uibus sin$ulariter aiebat: Beati oculi 'ui vident 'uae vos videtis.
Postremo ,oc idem nobis 'uo'ue servatum est )delibus, uti'ue t,esauris )dei
commendatum, i(so ae'ue dicente: Beati 'ui non viderunt, et crediderunt. Pars
nostra ,aec in verbo vitae. 8ec sane contem(tibilis, e- 'ua nimirum vivitur, et 'ua
vincitur mundus, 'uoniam iustus e- )de vivit, et ,aec est victoria 'uae vincit
mundum, )des nostra. .aec est 'uae velut 'uoddam aeternitatis e-em(lar,
(raeterita simul et (raesentia ac *utura sinu 'uodam vastissimo com(re,endit, ut
ni,il ei (raetereat, ni,il (ereat, (raeeat ni,il.

>!s tarde, los santos a(/stoles lo vieron " o"eron+ sus manos (al(aron a la Palabra,
'ue es vida+ " ella les inter(elaba de *orma mu" concreta: +Dic,osos los oBos 'ue
ven lo 'ue vosotros veisA 4n )n, esto mismo se ,a venido conservando tambi:n
(ara nosotros, cre"entes, " se ,a mantenido en el tesoro de la *e. Lo atesti$ua el
mismo Seor: Dic,osos los 'ue tienen *e sin ,aber visto. 8uestra suerte estriba en
esta (alabra de vida, 'ue no se (uede menos(reciar. 4lla nos da la vida. 4n ella se
vence al mundo, (ues el 5usto vive de la *e. 6 :sta es la victoria 'ue la derrota o al
mundo: nuestra *e. La *e es como un muestrario de la eternidad+ reco$e al mismo
tiem(o lo (asado, el (resente " lo (or venir en un seno inmenso. Lo diri$e, conserva
" abarca todo.

CAP[9ULO F

% &

>erito (roinde in testimonium )dei vestrae, ubi *acta est vo- annuntiationis ,uius in
auribus vestris, e-sultastis in $audio, e$istis $ratias, (rostrati solo tenus adorastis,
concurrentes, velut sub umbra alarum eius, et sub (ennis eius s(erantes. 8um'uid
non sin$uli, 8ativitate Salvatoris audita clamastis in cordibus vestris, dicentes: >i,i
autem ad,aerere Deo bonum est; Aut (otius illud 'uod idem Pro(,eta ait: Deo
subiecta esto anima mea;

Con ra0/n, (ues, im(ulsados (or vuestra *e, cuando os lle$/ este mensa5e,
saltasteis de $o0o, disteis $racias, os ec,asteis (or tierra en adoraci/n,
a(resur!ndoos a cobi5aros como a la sombra de sus alas " es(erar al calor de sus
(lumas. 9odos vuestros cora0ones, nada m!s o3r 'ue nac3a el Salvador, $ritaban
rebosantes de 5?bilo: Para m3 lo bueno es estar 5unto a Dios. >!s a?n, os
identi)cabais con las (alabras del (ro*eta: Descansa s/lo en Dios, alma m3a.

% 1

#n*eli- nimirum 'uis'uis )cte (rostratus, corde ri$ido cor(us ,umiliavit. 4st enim 'ui
,umiliatur ne'uiter, interiora autem eius (lena sunt dolo. 2uis'uis enim
necessitatem suam minus considerat, minus sentit incommoda, minus (avet
(ericula, minus devote con*u$it ad remedia ortae salutis, minus aOectuose se
subicit Deo, minus )deliter (sallit: Domine, re*u$ium *actus es nobis, ,uius adoratio
minus acce(ta, ,uius (rostratio minus vera-, ,uius ,umiliatio minus ,abens, ,uius
etiam victoriosa minus, immo et minus vivida )des. 2uid tamen dicit: Beati 'ui non
viderunt, et crediderunt;

Des$raciado a'uel 'ue ,ace una (ostraci/n )n$ida, abatiendo su cuer(o con un
cora0/n r3$ido. Pues ,a" una ,umillaci/n $ue resulta detestable: la de a'uel 'ue
acaricia en su cora0/n el en$ao. 4se ,ombre ,ace caso omiso de sus carencias no
siente sus molestias, no le im(ortan los (eli$ros, acude sin devoci/n a los remedios
de la salvaci/n 'ue nace, no se somete a Dios con amor " canta con *rialdad: Seor,
t? ,as sido nuestro re*u$io. Su adoraci/n no es atendida, (or'ue su $esto de
(ostraci/n no es sincero. A menor ,umillaci/n, menor victoria e incluso menos *e
viva.

% 7

2uasi non videatur i(sum credere 'uodammodo iam videre. Sed adverte dili$enter
cui et 'uando dictum sit: ei uti'ue, 'ui ar$uebatur, 'uod 'uia vidisset, credidisset.
8e'ue enim idi(sum est vidisse, et ideo credidisse, 'uod credendo vidisse. Alio'uin
Abra,am (ater vester, 'uonam modo Dominicum ,unc vidisse diem, nisi credendo,
credendus est;

=Por 'u: se dice: Dic,osos los 'ue tienen *e sin ,aber visto; Da la im(resi/n 'ue la
*e es, en cierto modo, visi/n. <35ate bien en las re*erencias de tiem(o " de (ersona.
Se alude a un recalcitrante 'ue e-i$3a la visi/n (ara creer. 8o es lo mismo ver "
lue$o creer 'ue ver cre"endo. Por otra (arte, =c/mo se e-(lica 'ue Abra,!n,
vuestro (adre, viera en cierto modo, este d3a del Seor sino cre"endo;

% D

Sed et illud 'uomodo acci(ietur 'uod ,ac nocte cantatum est nobis: Sancti)camini
,odie et estote (arati: crastina enim die videbitis maiestatem Dei in vobis, si non
mente videre est (ia devotione re(raesentare et recolere )de non )cta ma$num
illud ma$nae (ietatis sacramentum, 'uod mani*estatum est in carne, iusti)catum
est in s(iritu, a((aruit an$elis, (raedicatum est $entibus, creditum est in mundo,
assum(tum est in $loria;

A,ora com(rendemos lo 'ue vamos a cantar durante esta noc,e: Santi)caos ,o" "
esta (re(arados, 'ue maana ver:is la ma5estad de Dios en medio de vosotros. Se
trata de una visi/n es(iritual, de una (iadosa re(resentaci/n " de venerar con una
*e sin )n$imientos el $ran misterio 'ue se mani*est/ romo ,ombre, $ue lo re,abilit/
el es(3ritu, se a(areci/ a los !n$eles, se (roclam/ a las naciones, se le dio *e en el
mundo " *ue elevado a la $loria.

CAP[9ULO G

% &

Sem(er i$itur novum, 'uod sem(er innovat mentes+ nec um'uam vetus, 'uod
*ructi)care non cessat, 'uod in (er(etuum non marcescit. .oc enim Sanctum, 'uod
non datur videre corru(tionem. .ic novus ,omo, 'ui nullius um'uam vetustatis
ca(a-, etiam eos, 'uorum inveteraverunt omnia ossa, in veram vitae trans*erat
novitatem. #nde est, 'uod etiam in (raesenti tam iucundissima annuntiatione, si
advertistis, con$rue satis dicitur non tam natus esse 'uam nasci: #esus C,ristus,
)lius Dei, nascitur in Bet,le,em #udae.

4s al$o siem(re nuevo, al$o 'ue renueva continuamente nuestro es(3ritu. 8o
ima$inemos 5am!s vetuste0 al$una en a'uello 'ue no cesa de dar *ruto, 'ue no se
marc,ita nunca. 4ste es el Santo, al 'ue nunca se le (ermitir! conocer la
corru(ci/n. 4s el ,ombre nuevo 'ue, inca(a0 de a$uantar rastro al$uno de
decre(itud, in*unde la autentica vitalidad nueva en a'uellos ,uesos "a consumidos.
Por eso, si (rest!is atenci/n, resulta mu" consecuente este mensa5e de una noticia
tan venturosa. 8o se dice 'ue ,a nacido, sino 'ue nace Bes?s el Cristo, el .i5o de
Dios, en Bel:n de 5ud!.

% 1

Sicut enim 'uodammodo immolatur ad,uc 'uotidie, donec mortem eius
annuntiamus, sic videtur et nasci, dum )deliter re(raesentamus eius nativitatem.
Die i$itur crastina videbimus maiestatem Dei, sed sane in nobis, non in sei(so:
uti'ue maiestatem in ,umilitate, virtutem in in)rmitate, in ,omine Deum. #(se est
enim 4mmanuel, 'uod inter(retatur: 8obiscum Deus. 4t evidentius audi: Verbim,
in'uit, caro *actum est, et ,abitabit in nobis. Deni'ue e- tunc et deince(s vidimus
$loriam eius, sed $loriam 'uasi Uni$eniti a Patre, uti'ue (lenum $ratiae vidimus et
veritatis. 8on enim $loriam (otestatis aut claritatis, sed $loriam (aternae (ietatis,
$loriam $ratiae, de 'ua A(ostolus: #n laudem, in'uit, $loriae $ratiae suae.

6 as3 como, en cierto modo, se inmola a?n cada d3a siem(re 'ue anunciamos su
muerte, de la misma manera (arece nacer cuando vivimos con *e su nacimiento.
>aana veremos la ma5estad de Dios+ (ero no en Dios, sino en nosotros. La
ma5estad de Dios, en a ,umildad+ la *uer0a, en la debilidad+ Dios, en el ,ombre.
Por'ue :l es 4mmanuel, 'ue si$ni)ca Dios con nosotros. 4scuc,a, no obstante, al$o
m!s claro: La Palabra se ,i0o ,ombre " acam(/ entre nosotros. 6 desde entonces "
siem(re contem(lamos su $loria, (ero la $loria del .i5o Unico del Padre. Le
contem(lamos lleno de $racia " de verdad. 8o es la $loria del (oder3o " de la lu0+ es
la $loria del amor del Padre, la $loria de la $racia. A ella se re)ere el A(/stol cuando
dice: Para alaban0a de su $racia $loriosa.

CAP[9ULO H

% &

Sic er$o nascitur. Sed ubi (utas; #n Bet,le,em #udae. 8e'ue enim decet nos ita
Bet,le,em (raeterire. 9ranseamus us'ue Bet,le,em, dicunt (astores, non
Bet,le,em (ertranseamus. 2uid enim si (au(er viculus est; 2uid si videtur minima
in #udaea; 8e id 'uidem incon$ruum ei, 'ui cum dives esset, (ro(ter nos (au(er
*actus est, et cum esset ma$nus Dominus et laudabilis nimis, (arvulus natus est
nobis, et dicebat: Beati (au(eres s(iritu, 'uoniam i(sorum est re$num caelorum,
item'ue: 8isi conversi *ueritis et eEciamini sicut (uer iste, non intrabitis in re$num
caelorum. Unde etiam stabulum eli$it et (raese(e, uti'ue domum luteam, et
diversoria iumentorum, ut ,unc esse scias, 'ui de stercore eri$it (au(erem et
salvos *acit ,omines et iumenta.

8ace. Pero =d/nde crees 'ue nace; 4n Bel:n de Bud!. 8o conviene 'ue olvidemos
Bel:n. Va"amos derec,os a Bel:n, dicen los (astores. 8o (asemos de lar$o. =2u:
im(orta 'ue sea una aldea, e incluso lo m!s insi$ni)cante de toda Budea; 8o re(ara
en este detalle a'uel 'ue siendo rico se ,i0o (obre (or nosotros, 'ue siendo Seor
$rande " mu" di$no de alaban0a, se ,i0o nio (or nosotros. 4ntonces estaba "a
diciendo: Dic,osos los (obres en el es(3ritu (or'ue de ellos es el reino de los cielos.
6: Si no cambi!is " os ,ac:is como este nio, no entrar:is en el Reino de los cielos.
Por eso eli$i/ un establo " un (esebre, casa de adobes " re*u$io de animales. As3
sabr!s 'ue al0a de la basura al (obre " socorre a ,ombres " animales.

CAP[9ULO I

% &

Utinam autem inveniamur et nos Bet,le,em #udae, ut in nobis 'uo'ue di$netur
nasci, et audire mereamur: 2uia vobis timentibus Deum orietur Sol iustitiaeA <orte
enim ,oc est 'uod su(ra meminimus, ad videndam in nobis Domini maiestatem, et
sancti)catione o(us esse, et (rae(aratione. 8am et iu-ta Pro(,etam, *acta est
#udaea sancti)catio eius, 'ui videlicet omnia in con*essione lavantur+

@O5al! seamos tambi:n nosotros ese Bel:n de Bud!, (ara 'ue na0ca en nosotros "
(odamos o3r: Por'ue res(et!is a Dios, os alumbrar! el sol de 5usticiaA
Probablemente, es lo mismo 'ue record!bamos antes. 8ecesitamos un
entrenamiento " una santi)caci/n (revias (ara ver la ma5estad del Seor. Por'ue,
se$?n el (ro*eta 5ud! *ue santi)caci/n de Dios, "a 'ue

% 1

et domus (anis, 'uod Bet,le,em sonat, ad (rae(arationem *ortasse videbitur
ma$no(ere (ertinere. 2uomodo enim (aratur ille, ut e-ci(ere tantum ,os(item
(ossit, 'ui dicit 'uia non est in domo mea (anis; Deni'ue 'uia im(aratus erat
'uidam, necesse ,abuit clausum amici ostium media nocte (ulsare, et dicere 'uia
amicus meus venit de via ad me, et non ,abeo 'uod (onam ante illum. Paratum cor
eius s(erare in Domino, ait Pro(,eta, ,aud dubium 'uin de iusto lo'uens.
Con)rmatum est cor eius: non commovebitur. 8on est (aratum cor 'uod non est
con)rmatum. Scimus autem, i(so eodem teste Pro(,eta, 'uod (anis cor ,ominis
con)rmet. 8on est er$o (aratum, sed aridum et e-san$ue cor eius, 'ui oblitus est
comedere (anem suum.

4s tambi:n casa de (an. Bel:n si$ni)ca eso+ 'ui0! (or este motivo se alude a la
(re(araci/n. =De 'u: *orma (uede dis(onerse a aco$er un ,u:s(ed tan notable
'uien anda diciendo 'ue no tiene (an en casa; Pensad en a'uel individuo 'ue,
carente de vituallas, se vio en la necesidad de $ol(ear la (uerta de su ami$o en
(lena noc,e e im(ortunarle: Acaba de lle$ar un ami$o m3o " no ten$o 'u: o*recerle.
Su cora0/n con*3a en el Seor, dice el (ro*eta, re)ri:ndose, sin duda, al 5usto+ su
cora0/n se siente se$uro, no vacilar!. 4l cora0/n 'ue no se siente se$uro es (or'ue
no est! dis(uesto. Adem!s, sabemos, se$?n el mismo (ro*eta, 'ue el (an con*orta
el cora0/n del ,ombre. Por tanto, no se encuentra dis(uesto su cora0/n, est! seco,
l!n$uido, (or'ue se olvid/ de comer su (an.

% 7

4st autem (aratus et non turbatus, ut custodiat mandata vitae, 'ui, oblitus ea 'uae
retro sunt, in ea 'uae ante sunt se e-tendit. Vides 'uam *u$ienda 'uaedam, 'uam
sit 'uaedam oblivio cu(ienda. 8e'ue enim totus >anasses #ordanem transit, sed
nec totus citra sibi eli$it mansionem. 4st 'ui oblitus est Domini creatoris sui, et est
'ui (rovident eum in cons(ectu suo sem(er, oblitus (o(ulum suum et domum (atris
sui. 4t ille 'uidem caelestia obliviscitur, ,ic vero 'uae sunt su(er terram: iste
(raesentia, ille *utura+ iste 'uae videntur, ille 'uae non videntur+ (ostremo iste 'uae
sua sunt, ille 'uae #esu C,risti.

Un cora0/n dis(uesto, no ansioso, se dis(one a observar los (rece(tos de vida ",
olvidando lo 'ue 'ueda atr!s, se lan0a a lo 'ue est! delante. A,3 ves c/mo debes
evitar ciertos olvidos " cu!nto debes desear otros, (ues toda la tribu de >anas:s no
atraves/ el Bord!n, ni todos los 'ue (asaron tuvieron una casa. .a" 'uien se olvida
del Seor, su creador, " ,a" 'uien le tiene siem(re (resente, olvidando a su (ueblo
" la casa (aterna. A'uel se olvida de las cosas de arriba+ :ste, en cambio, de las
cosas de la tierra+ uno se olvida de lo (resente+ otro, de lo venidero+ :ste, de lo
visible+ a'u:l, de lo invisible. 4n )n ,a" 'uien se olvida de sus asuntos, " otros, de
los asuntos de Besucristo.

% D

Uter'ue >anasses, uter'ue obliviosus+ sed alter 'uidem #erusalem, alter Bab"lonis
oblitus: alter eorum 'uae im(ediunt, et iste (aratus+ alter sane eorum ma$is 'uae
e-(ediunt et 'uae non e-(edit oblivisci, at'ue ,ic (enitus im(aratus ad videndam
in se Domini maiestatem. 8e'ue enim est domus (anis, in 'ua Salvator oriatur+ non
est >anasses ille cui a((areat, 'ui #srael re$it et su(er C,erubim sedet. A((are,
in'uit, coram 4(,raim, Beniamin et >anasse. 4$o arbitror istos esse tres 'ui
salvantur, 'uos alius 'uidam Pro(,eta 8oe, Danielem et #ob nominavit, eosdem
'uo'ue et tribus illis (astoribus desi$nari, 'uibus nato An$elo ma$ni consilii,
$audium ma$num an$elus evan$eli0avit.

9anto unos como otros son >anas:s, olvidadi0os ambos+ (ero mientras :ste se
olvida de Berusal:n, a'u:l de Babilonia. Dis(uesto est! el 'ue se olvida de los
im(edimentos+ (ero el 'ue ec,a en olvido lo 'ue conviene N" no se debe olvidarse
encuentra totalmente indis(uesto (ara contem(lar en s3 mismo la ma5estad del
Seor. 8o es, (or tanto, casa de (an en donde (uede nacer el Salvador+ tam(oco es
>anas:s, a 'uien se a(arece el 'ue $u3a a #srael " tiene su trono sobre 'uerubines.
Pues dice: Res(landece ante 4*ra3n, Ben5am3n " >anas:s. A mi (arecer, estos tres
son 'uienes se salvan. A ellos, otro (ro*eta los llam/ 8o:, Daniel " Bob,
re(resentados en a'uellos tres (astores a los 'ue anunci/ el !n$el la venturosa
noticia del nacimiento del SAn$el, >aravilla de Conse5eroS.

CAP[9ULO J

% &

Vide autem ne *orte i(si sint et tres >a$i, venientes iam non modo ab Oriente, sed
etiam ab Occidente, ut recumbant cum Abra,am, #saac et #acob. <orte enim non
incon$rue videbitur ad 4(,raim 'uidem, 'uod *ructi)cationem sonat, (ertinere
t,uris oblationem, 'uod oOerre incensum di$num in odorem suavitatis (ro(rium sit
eorum, 'uos (osuit Dominus ut eant et *ructum aOerant s, id est 4cclesiae
(raelatorum. 8am et Beniamin, )lius de-terae, oOerat necesse est aurum, id est
substantiam ,uius mundi, ut videlicet )delis (o(ulus, in (arte de-tera constitutus, a
#udice mereatur audire 'uia esurivi, et dedistis mi,i manducare e, et cetera.

Observa si tal ve0 no son :stos los tres ma$os 'ue vienen de Oriente " de
Occidente (ara sentarse a la mesa con Abra,!n, #saac " Bacob. #ncluso no (arece
desatinado a(licar la o*renda del incienso a 4*ra3n, 'ue si$ni)ca *ruto, (ues la
o*renda del incienso de suave *ra$ancia corres(onde a 'uienes Dios destin/ a
(onerse en camino " a dar *ruto. >e re<iero a los (relados de la #$lesia, (ues
Ben5am3n, el ,i5o de la derec,a, debe ,acer la o*renda de oro, esto es, de los bienes
de este mundo, a )n de 'ue el (ueblo cre"ente, situado en la (arte derec,a, (ueda
o3r al 5ue0: 9uve ,ambre, " me diste de comer, " lo 'ue si$ue.

% 1

Porro >anasses, si tamen is esse voluerit cui a((areat Deus, m"rr,am oOerat
morti)cationis, 'uam 'uidem a nostra s(ecialiter arbitror (ro*essione re'uiri. 4t
,aec dicta sint, ne ad eam (artem tribus >anasse, 'uae citra #ordanem substitit,
(ertineamus sed obliviscamur ma$is ea 'uae retro sunt, e-tenti et intenti ad
anteriora.

>anas:s, (ara merecer 'ue se le mani)este el Seor, tendr! 'ue (resentar la mirra
de la renuncia. A mi entender, esto atae mu" en concreto a nuestra (ro*esi/n.
#nsin?o estas cosas (ara 'ue no *ormemos (arte de las tribus de >anas:s, 'ue se
'uedaron a la otra orilla del Bord!n. Olvidemos, (ues, lo 'ue 'ueda atr!s "
lanc:monos a lo 'ue est! delante.

CAP[9ULO &K

% &

8unc vero redeamus us'ue Bet,le,em et videamus ,oc verbum 'uod *ecit Dominus
et ostendit nobis. Domus (anis est, ut iam di-imus+ bonum est nos illic esse. Ubi
enim *uerit Verbum Domini, non deest uti'ue (anis 'ui con)rmet cor, dicente
Pro(,eta: Con)rma me in verbis tuis. 8imirum in verbo 'uod (rocedit de ore Dei,
vivit ,omo: vivit in C,risto, vivit in eo C,ristus. #bi oritur, ibi a((aret+ nec omnino
amat cor titubans aut vacillans, sed stabile et con)rmatum. Si 'uis murmurat, si
'uis ,aesitat, si 'uis nutat, si 'uis co$itat revolvi in lutum, redire ad vomitum,
deserere votum, mutare (ro(ositum suum, non est Bet,le,em, non est domus
(anis.

A,ora volvamos a Bel:n (ara ver lo 'ue ,a ,ec,o " nos ,a mostrado el Seor. Bel:n
es casa de (an+ "a lo ,emos dic,o. 8os encontramos bien all3. Donde est: la Palabra
del Seor no *altar! el (an 'ue con*orta el cora0/n. Lo dice el (ro*eta: A)!n0ame
con tus (alabras. 4l ,ombre vive en la (alabra 'ue (ronuncia Dios (or su boca+ el
,ombre vive en Cristo, " Cristo en :l. All3 nace, all3 se muestra. 8o le a$rada el
cora0/n (er(le5o o vacilante. Descansa en :l estable e intr:(ido. Si al$uien se 'ue5a,
duda o 0o0obra+ si al$uien intenta revolcarse en el *an$o o volver a su (ro(io
v/mito, desertar de sus (romesas, cambiar su (ro(/sito, ese tal no es de Bel:n, no
es de la casa de (an.

% 1

Sola enim *ames, et *ames valida, in Ae$"(tum eum descendere, (orcos (ascere,
sili'uas esurire com(ellit, ut(ote (rocul a$entem a domo (anis, a domo (atris, in
'ua etiam mercennarii (anibus abundare noscuntur. 8on er$o in ,uiusmodi corde
nascitur C,ristus, cui deest )dei *ortitudo, uti'ue (anis vitae, Scri(tura teste
'uoniam iustus e- )de vivit, 'uod videlicet vera animae vita, 'uae i(se est, nonnisi
(er )dem interim ,abitet in cordibus nostris. Alio'uin 'uomodo in illo nascitur #esus,
'uomodo salus oritur illi, 'uando'uidem vera omnino certa'ue sententia est, 'uod
is tantum 'ui (erseveraverit us'ue in )nem, salvus erit; 8am 'uod minime
inveniatur in eo C,ristus,

S/lo un ,ambre, " un ,ambre intensa, obli$a a ba5ar a 4$i(to, a cebar cerdos, "
a(etecer al$arrobas. 4s 'ue se encuentra le5os de la casa de (an, de la morada
(aterna, donde los mismos criados dis*rutan de (an abundante. Cristo no nace en el
cora0/n de estos tales, (or'ue les *alta la *ortale0a de la *e, el (an de la vida. La
4scritura a)rma 'ue el 5usto vive (or la *e+ es decir, la verdadera vida del alma 'ue
es el Seor s/lo la (oseemos a,ora en nuestros cora0ones (or la *e. De otro modo,
=c/mo va a nacer Cristo, c/mo va a des(umar la salvaci/n en :l, siendo cierta la
sentencia 'ue sostiene 'ue 'uien (ersevere ,asta el )nal se salvar!; Cristo no
(uede encontrarse en :l.

% 7

nec de eis sit 'uibus dicitur 'uia unctionem ,abetis a sancto, e- eo vel ma-ime
constat, 'uod sine dubio etiam aruit cor illius, e- 'uo oblitus est comedere (anem
suum. >ulto minus autem ad <ilium Dei (ertinet, 'ui eiusmodi est, 'uod non nisi
su(er 'uietum, et ,umilem ac trementem verba sua re'uiescat S(iritus i(sius, nec
sit ulla societas aeternitati et tantae mutabilitati, ei 'ui est et ei 'ui num'uam in
eodem (ermanet statu. Ceterum 'uamlibet )rmi, 'uamlibet *ortes in )de, 'uamlibet
(arati, 'uamlibet (anibus abundantes, i(so 'uidem lar$iente, cui 'uotidie orante
dicimus: Panem nostrum 'uotidianum da nobis ,odie, necesse ,abemus addere
conse'uenter: Dimitte nobis debita nostra. Alio'uin si di-erimus 'uia (eccatum non
,abemus, nos i(sos seducimus et veritas in nobis non est. 8imirum Veritas i(se est,
'ui non sim(liciter in Bet,le,em, sed in Bet,le,em #udae nascitur #esus C,ristus,
<ilius Dei.

Para todos :stos no tiene sentido a'uello de el Consa$rado os con)ri/ una unci/n,
(or'ue se ,an secado sus cora0ones al olvidarse de comer su (an. 9am(oco
(ertenecen al .i5o de Dios, (ues el 4s(3ritu del Seor descansa sobre el (ac3)co " el
,umilde " sobre el 'ue se estremece a sus (alabras. Adem!s, no (uede ,aber
concordia al$una entre la eternidad " tanto cambio, entre el 'ue es " el 'ue nunca
(uede 'uedar en un mismo sitio. 6 aun'ue estemos )rmes, aun'ue nos sintamos
robustos en la *e, aun'ue nos veamos dis(uestos, con (an en abundancia, (or'ue
nos lo da a'uel a 'uien su(licamos siem(re: Danos ,o" nuestro (an de cada d3a,
tenemos 'ue aadir lo 'ue si$ue: Perd/nanos nuestras o*ensas. Pues, si a)rmamos
no tener (ecado, nos en$aamos " no llevamos dentro la verdad. Por'ue la Verdad
misma, Bes?s el Cristo, el .i5o de Dios, no nace sim(lemente en Bel:n, sino en Bel:n
de 5ud!.

CAP[9ULO &&

% &

Praeoccu(emus i$itur *aciem Domini in con*essione, ut sancti)cati (ariter et (arati
inveniamur et nos Bet,le,em #udae, at'ue ita nascentem Dominum videre
mereamur in nobis.

4ntremos a la (resencia del Seor como (ecadores, (ara 'ue, santi)cados "
dis(uestos, seamos tambi:n nosotros Bel:n de Bud!, " de este modo nos ,a$amos
merecedores de contem(lar al Seor 'ue nace en nosotros.

% 1

Ceterum si 'ua anima eo us'ue (ro*ecerit, 'uod 'uidem multum est ad nos, ut sit
*ecunda vir$o, sit stella maris, sit (lena $ratia, et su(ervenientem ,abens in se
S(iritum Sanctum, (uto 'uod non modo in ea, sed e- ea 'uo'ue non dedi$nabitur
nasci. 8emo sane id sibi arro$are (raesumat, nisi 'uos i(se s(eciali desi$natione
tam'uam di$ito demonstraverit, dicens: 4cce mater mea et *ratres mei. 4nimvero
audi unum e- istis: <ilioli mei, 'uos iterum (arturio, donec *ormetur C,ristus in
vobis. Si enim nasci videbatur in eis, cum *ormabatur C,ristus in eis, 'uomodo non
etiam ab eo similiter nasci eum dicere 'uis (raesumat, 'ui in i(sis eum
'uodammodo (arturiebat;

Si al$?n alma (ro$resara tanto, cuesti/n 'ue nos concierne sobremanera, " lle$a a
ser una vir$en *ecunda, una estrella del mar, una llena de $racia, en (osesi/n del
4s(3ritu Santo 'ue se vuelca sobre ella, estimo 'ue no s/lo 'uiere nacer en ella,
sino tambi:n de ella. 2ue nadie (iense atribuirse esto a s3 mismo, sino s/lo a'uellos
a 'uienes el mismo Seor seala, diciendo: Ved a mi madre " a mis ,ermanos.
4scuc,a a,ora a uno de :stos: .i5os m3os, otra ve0 me caus!is dolores de (arto
,asta 'ue Cristo se *orme en vosotros. Si (arec3a nacer Cristo en ellos cuando se
estaba *ormando en ellos, =c/mo no se va a su(oner 'ue tambi:n nace en a'uel
'ue en cierto modo le estaba dando a lu0 en ellos;

También podría gustarte