Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Lista12 - Teorema de Gauss
Lista12 - Teorema de Gauss
Instituto de Matematica
e Estatstica
Departamento de Matematica
Aplicada
Calculo 3A Lista 12
Exerccio 1: Verifique o teorema de Gauss para o campo vetorial F (x, y, z) = = (x, y, z) no solido
W limitado pelas superfcies z = x2 + y 2 e z = 4.
Soluc
ao: O esboco do solido W esta representado na figura que se segue.
z
n
1
4
S1
S2
n
2
D
2
2
x
Vemos que W = S1 S2 , orientada positivamente. Logo,
ZZ
ZZ
ZZ
F ~n dS =
F ~n1 dS +
F ~n2 dS .
S
Calculo de
ZZ
S1
S2
F ~n1 dS
S1
dS = 1 + (fx )2 + (fy )2 dx dy = 1 + 0 + 0 dx dy = dx dy .
Entao:
ZZ
F ~n1 dS =
S1
Calculo de
ZZ
S2
F ~n2 dS
ZZ
Calculo
3A
180
Lista 12
N = (gx , gy , 1) = (2x, 2y, 1) que esta voltado para cima. Como n~2 aponta para baixo entao
p
(2x,2y,1)
. Temos dS = k N k dx dy = 1 + 4x2 + 4y 2 dx dy. Entao:
~n2 =
2
2
1+4x +4y
F ~n2 dS =
ZZ
S2
ZZ
ZZ
x, y, x2 + y 2 (2x, 2y, 1) dx dy =
2
2x + 2y x y
dx dy =
2
F ~n2 dS =
r r dr d =
Dr
Entao:
x2 + y 2 dx dy .
d dr = 2
S2
ZZ
h 4 i2
r
4
= 8 .
F ~n dS = 16 + 8 = 24 .
ZZ
S
div F dV = 3
ZZZ
W
ZZZ
dV = 3
=3
ZZ
=3
4 x2 y 2 dx dy = 3
4r r
ZZ Z
D
ZZ
Dr
dz dx dy =
x2 +y 2
4 r 2 r dr d =
h
i
r4 2
2
d dr = 6 2r
= 6(8 4) = 24 .
4
Exerccio 2: Calcule o fluxo do campo vetorial F atraves da superfcie aberta S, onde F (x, y, z) =
p
n tendo
(xy 2 + ey ) i + (yz 2 + sen2 x) j + (5 + zx2 ) k e S : z = 4 x2 y 2 , z 0, com
componente z positiva.
Soluc
ao: O esboco da superfcie aberta S esta representado na figura que se segue.
UFF
IME - GMA
Calculo
3A
181
Lista 12
z
2
2
2
x
Para aplicar o Teorema de Gauss, devemos considerar a superfcie fechada S = S S1 , onde S1 e
S1
2
2
n
1
F n dS +
F n1 dS =
div F dV =
S
S1
ZZZ
W
y 2 + z 2 + x2 dV .
=
=
UFF
/2
sen
0
64
5
2
4
cos
i/2
0
2 2 sen ddd =
ddd = 2
0
64
5
/2
sen
h 5 i2
d =
.
IME - GMA
Calculo
3A
Calculo de
182
Lista 12
ZZ
F
n1 dS
S1
Temos:
ZZ
F
n1 dS =
S1
ZZ
S1
Logo,
xy 2 + ey , 0 + sen2 x, 5 + 0 (0, 0, 1) dS =
= 5A (S1 ) = 5 (22 ) = 20 .
ZZ
64
164
F
n dS =
+ 20 =
.
5
Exerccio 3: Calcule
ZZ
S
F
n dS, onde
F (x, y, z) = x i + 2y + ex cos z j + z + x2 k
e S e definida por z = 9 x2 + y 2 , 0 z 5; z = 5, 1 x2 + y 2 4 e z = 8 3 x2 + y 2 ,
x2 + y 2 1, com ~n exterior a S.
Soluc
ao: A superfcie S nao e fechada e pode ser visualizada na figura que se segue.
z
8
Como div F = 1 2 + 1 = 0, vamos usar o teorema de Gauss. Para isso, e necessario fechar S
IME - GMA
Calculo
3A
183
Lista 12
S1
3
3
n
1
F n dS =
div F dxdydz =
0 dxdydz = 0
W
ou
ZZ
F
n dS +
Mas
ZZ
F
n1 dS = 0 .
S1
F
n1 dS =
ZZ
S1
ZZ
x, 2y + ex cos 0, 0 + x2 (0, 0, 1) dS =
S1
ZZ
x2 dS
S1
z
z
+
dxdy = 1 + 0 + 0 dxdy = dxdy .
dS = 1 +
x
Entao:
ZZ
F
n1 dS =
34
4
S1
Logo:
ZZ
x2 dxdy
2 Z
3
3
r cos drd =
1
2
2 =
ZZ
81
4
34
cos2 d =
81
.
F
n dS =
4
UFF
IME - GMA
Calculo
3A
184
Lista 12
3
y3 z 3
x
+ y,
,
+ 2 atraves da superfcie S
Exerccio 4: Calcule o fluxo do campo F (x, y, z) =
3
3
3
do solido W definido por
W = (x, y, z) R3 ; x2 + y 2 + z 2 1 , x2 + y 2 + (z 2)2 4 ,
p
z x2 + y 2
com campo de vetores normais a S apontando para fora de W .
Soluc
ao: A figura que se segue mostra o solido W .
z
2
1
y
x
Como estamos nas condicoes do teorema de Gauss, temos:
ZZ
ZZZ
F n dS =
div F dxdydz =
W
S=W
ZZZ
ZZZ
onde
x2 + y 2 + z 2 dxdydz =
2
sen ddd =
ZZZ
4 sen ddd
o
n
W = (, , ) R3 ; 0 2 , 0 , 1 4 cos .
4
UFF
IME - GMA
Calculo
3A
185
Lista 12
Entao:
F
n dS =
ZZ
S
Z 2Z
0
=
=
=
/4
sen
0
1
5
Z 2Z
1
5
/4
1
5
4
6
5
5
45
6
2
6
45
6
2
5
445
3
4 sen ddd =
i4 cos
1
dd =
cos6 + cos
6
2
5
/4Z 4 cos
45 cos5 sen sen dd =
2 h
Z 2Z
7
8
2
2
2
2
2
2
1
=
d =
15
i/4
4
6
2
5
!Z
d =
43 7
3
2
2
890 + 3 2 .
normal exterior a S.
Soluc
ao: A figura que se segue mostra o tetraedro T .
z
C
A
2
B
6
O, A e B. Considere
n1 o vetor unitario normal a S1 igual a k .
Como T esta orientada positivamente, podemos aplicar o teorema de Gauss. Temos:
ZZ
ZZZ
rot F n dS =
div rot F dxdydz = 0
T
UFF
IME - GMA
Calculo
3A
186
Lista 12
B
S1
n
1
rot F n dS +
rot F
n1 dS = 0 .
S
S1
Temos:
Logo:
i
j
k
rot F =
y
z
x
3y + z x + 4z 2y + x
ZZ
rot F
n1 dS =
=2
ZZ
S1
ZZ
(2, 0, 2) (0, 0, 1) dS =
S1
S1
Portanto,
= (2 4, 1 1, 1 3) = (2, 0, 2) .
dS = 2A(S1 ) = 2
ZZ
1
2
2 6 = 12 .
rot F
n dS = 12 .
Exerccio 6: Seja a superfcie conica S de vertice (0, 0, h) e de base situada no plano xy com raio
1e
n com a componente k nao negativa. Seja
f
f
F (x, y, z) =
(x, y, z) i
(x, y, z) j + 2(z + 1) k
y
x
UFF
IME - GMA
Calculo
3A
187
Lista 12
z
h
n
S
Como
n tem a componente k nao negativa, entao
n e exterior a S. Temos:
2f
2f
+2=2
div F =
xy
yx
F n dS +
div F dxdydz =
F n1 dS =
S
S1
= 2V (W ) = 2
Mas:
ZZ
1
3
12 h =
2h
3
F
n1 dS =
S1
ZZ
ZZ
f
(x, y, 0),
y
f
(x, y, 0),
x
2(0 + 1) (0, 0, 1) dS =
S1
(2) dS = 2A(S1 ) = 2 .
S1
Logo:
ZZ
2
F
n dS = (h + 3) .
3
Exerccio 7: Seja Q uma carga eletrica localizada na origem. Pela Lei de Coulomb, a forca eletrica
F (x, y, z) exercida por essa carga sobre uma carga q localizada no ponto (x, y, z) com vetor posicao
UFF
IME - GMA
Calculo
3A
188
Lista 12
X e
qQ
X
F (X) =
kxk3
1
Q
Q(x, y, z)
E (X) = F (X) =
3/2
3X =
2
q
kxk
x + y2 + z 2
que e chamada campo eletrico de Q. Mostre que o fluxo eletrico de E e igual a 4Q, atraves
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
S
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
E
n dS. Entao consideremos
entao nao podemos aplicar o Torema de Gauss no calculo de
S
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
n
1
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
S
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
S1
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
0000000000000000000000000000000000
1111111111111111111111111111111111
x
E n dS =
div E dxdydz
W1
UFF
W1
IME - GMA
Calculo
3A
189
Lista 12
ou
ZZ
E
n dS +
E
n1 dS =
ZZ
S1
ZZZ
div E dxdydz .
W1
E n dS =
E n1 dS =
E (
n1 ) dS .
S
Calculo de
ZZ
S1
S1
E (
n1 ) dS
S1
(x, y, z)
Se
n1 aponta para o interior de S1 entao
n1 aponta para o exterior de S1 . Logo
n1 =
.
a
Entao:
ZZ
ZZ
(x, y, z)
Q(x, y, z)
dS =
E (n1 ) dS =
2
2
2 3/2
(x + y + z )
S1
Q
a
ZZ
x2 + y 2 + z 2
2
(x + y 2 + z 2 )3/2
dS =
Q
a
S1
S1
ZZ
a2
2
(a )3/2
dS =
Q
a2
ZZ
dS =
S1
S1
Q
A(S1 )
a2
Q
a2
4a2 = 4Q .
ZZ
S
f
n dS,
Soluc
ao: Seja W a regiao solida limitada por S. Pelo Teorema de Gauss, temos:
ZZ
ZZZ
ZZZ
f n dS =
f dxdydz =
2 f dxdydz =
S
ZZZ
W
x2 + y 2 + z 2 dxdydz .
x =
y =
z =
dxdydz =
2
x + y2 + z2 =
sen cos
sen sen
cos
2 sen ddd
2
e W e dado por
UFF
01
:
0
0 2
IME - GMA
Calculo
3A
190
Lista 12
Entao:
ZZ
f
n dS =
ZZZ
2 2 sen ddd =
ZZZ
sen ddd =
= 2
= 4
sen dd = 2
sen
0
4 d = 4
5
5
i1
0
4
5
ddd =
h
i
cos d =
0
ZZ
f
~n
f
(x, y, 1)
z
1
3
= , para todo
dS, onde S e a lata cilndrica com fundo e sem tampa dada por
n
1
S1
1
1
x
Seja W o solido limitado por S. Pelo teorema de Gauss, temos
ZZ
ZZZ
ZZ
f
f ~n dS =
f dV =
dS =
~n
f dV =
UFF
ZZZ
x +y
ZZZ
2Z 1Z 1
0
r dr dz d =
h 4 i1 Z
r
4
dV =
2Z 1
0
2Z 1Z 1
0
dz d =
2
4
r 2 r dr dz d =
.
IME - GMA
Calculo
3A
Mas
ZZ
f
~n
ZZ
dS =
ZZ
f
~n1
f
~n
dS +
Calculo de
191
Lista 12
ZZ
f
~n1
dS .
S1
dS
S1
Temos:
ZZ
f
~n1
dS =
ZZ
f ~n1 dS =
S1
S1
ZZ
ZZ
f
f
f
(x, y, 1), (x, y, 1), (x, y, 1)
x
y
z
S1
f
(x, y, 1) dS
z
1
3
(0, 0, 1) dS =
dS =
1
3
A(S1 ) =
1
3
12 =
S1
S1
Logo:
ZZ
ZZ
f
~n
dS =
cy
x cx
y
Exerccio 10: Sejam F (x, y, z) =
+ ze ,
ze , xy , com c > 0 um campo vetorial em
2
2
3
R e S a superfcie aberta, uniao do hiperboloide de uma folhaZ Zx2 + y 2 z 2 = 1, 0 z c com
Soluc
ao: De x2 + y 2 z 2 = 1 e z = c temos x2 + y 2 = 1 + c. Logo, a intersecao do hiperboloide
2
x
UFF
IME - GMA
Calculo
3A
192
Lista 12
Para aplicar o teorema de Gauss, devemos fechar S com S1 , porcao do plano z = c, limitada pela
2
circunferencia x2 + y 2 =
1 + c . Seja W a regiao compacta do R3 tal que W = S S1 . O
esboco de W esta representado na figura a seguir.
z
n
1
S1
W
x
Do teorema de Gauss, temos que:
ZZ
ZZ
ZZZ
rot F n dS +
rot F n1 dS =
div rot F dV .
S
S1
ZZ
S
rot F
n dS = 6 e div rot F = 0, entao
ZZ
rot F
n1 dS = 6
(1)
S1
Mas
i
j
k
=
rot F =
x
y
z
cy
cx
x
y
+ ze
ze xy
2
c
c
= x + ey , ex y, +
= (x + ey , ex y, c)
2
2
2
1 + c com
n1 = k e dS = dxdy. Entao:
e S1 e dada por S1 : z = c , (x, y) D : x2 + y 2
ZZ
ZZ
rot F n1 dS =
(x + ey , ex y, c) (0, 0, 1) dxdy =
S1
=c
ZZ
D
2
1+c
= c(1 + c) .
dxdy = cA(D) = c
IME - GMA