ToN cNh

N
s 5/ 2010
Chuyn thm n ba ngy ca Tng thng Obama hi thng 11 ng ch
v cch thc n thu ht s ch ca ngi dn chng ti. Bi din vn gy
xc ng ca Obama ti Phin hp chung ca Ngh vin n , vic ng tha
nhn tm c ngy cng ln ca n trn v i quc t, s ng h ca ng
i vi tham vng ca n trong vic tr thnh thnh vin thng trc
ca mt Hi ng Bo an Lin Hp Quc c ci t, vic ng thng thn ln
n nhng k gy ra hnh ng khng b bo lc chng li n , nim vui
thch r rt m ng v b Michelle Obama biu l trong cc cuc giao lu
vi mi ngi, t hc sinh n cc nh lnh o mi mt iu ny tr
thnh ni dung ca cc cuc m lun si ni trong gii truyn thng, tng
lp chnh tr v ngi dn trn ng ph.
Bi cnh rng hn ca chuyn thm ca Tng thng Obama tht ng c
xem xt. Trc c chuyn thm ca Th tng Anh Cameron v sau ,
trong vng vi tun, l chuyn thm ca Tng thng Php Sarkozy. Th
tng Trung Quc n Gia Bo v Tng thng Nga Medvedev cng c
mong ch s n thm n trc khi kt thc nm 2010.
Ngoi vic tip n cc nh lnh o ca 5 thnh vin thng trc ca Hi
ng Bo an trong khong thi gian ln ti vi thng, Th tng Manmohan
Singh cng n Nht Bn tham d hi ngh thng nh song phng
hng nm, n Vit Nam d hi ngh thng nh n - ASEAN v hi
ngh ng , n Hn Quc d hi ngh thng nh G-20, n Berlin thc
hin chuyn thm song phng v n Brussels d hi ngh thng nh n
- Lin minh chu u. V iu ny b sung thm vo mi quan h tng
tc ang din ra ca n vi cc nc khc trn th gii.
l mt mc hot ng ngoi giao ng l cha tng t c. Trong
lc , nn kinh t ang tr li mc tng trng hng nm 9% trc y.
Gi y, l nn kinh t ln th t th gii v sc mua tng ng (PPP)
v gn y vt c.
y khng phi l xem nh nhng thch thc nghim trng v tnh trng
ngho nn v s pht trin kinh t - x hi m n s vn phi i mt
trong vi nm na. Tuy nhin, pht trin ngoi giao trong nhng thng
qua c th l nhn t bo hiu v mt thi i mi khc.
Li Tng bin tp
navdeep Suri
Ladakh
Sandeep Silas 2
Tr li lch s
Satish Jacob 14
Kt ni kht vng
ca ngi n v ngi M
Manish Chand 42
Lc
Chuyn du ngon trn lng
lc Rajasthan
Kishore Singh 26
hc vin Cng ngh n ,
Delhi
Anjali Ojha 32
Phc ha bn
h gen ca ngi n
Richa Sharma 38
Trung tm
xut bn pht trin
Madhusree Chatterjee 54
hoa sen trong ngh thut n
Subhashini Aryan 76
n
qua nhng ci nhn u tin
Pran nevile 82
nh ba: Qutub Minar, Delhi.
nh: Deepak Mudgal.
Thi k rt tt p
i vi ngnh gii tr
Arvind Padmanabhan 60
v iu truyn thng
m hoc th gii
Utpal K Banerjee 64
To hnh trn ct
Dilip Banerjee 69
Ustad Amjad Ali Khan:
diu th n sarod
Shubhra Mazumdar 88
im phim 92
im sch 94
N TON CNH S 5/2010 2
Ladakh c nhiu sc din cc ngn ni trn ngp nh nng chi chang vo ma
h; lp lp tuyt ph trong ma ng; vng t khng cy ci; gi thi o o; h nc
nguyn s np mnh nh nhng vin ngc trong thung lng xa xa; nhng cung ng
quanh co dn ti nh o cao lnh gi, ri li i xung dc cng tht ng nh;
nhng khun mt v tranh tng c v trn sn ni; nhng con sui nh chy
t trn cao xung; nhng m my en bng bnh vo m sng trng; nhc thin
Pht gio; v cu thn ch Om Mani Padme Hum (m-ma-ni-bt-m-hng;
Ngc qu trong hoa sen) xut hin trn hu ht nhng ch c th vit ln c.
Ladakh
Bi & nh: SANDEEP SILAS
Cu vng trn h Pangong
N TON CNH S 5/2010 3
N TON CNH S 5/2010 4
Bu tri sng trng khu vc ln cn vng Leh
V
i nim hn hoan khm
ph nhng a danh mi,
chng ti bt u cuc
hnh trnh y phiu lu t dng
sng n (Indus) xanh n bt ng
t th trn Leh vui v. Cn ma
ging lm cho mi vt u m, ngoi
tr tinh thn con ngi. Nhiu
ni trong th trn Leh b ph hy,
tuy nhin tm trng con ngi th
khng. S nhit tnh ca ngi
dn, vn d nhn thy qua cu cho
Jule, khng h gim st. Tt
lun lun th v khi cho khch b
hnh bng cu Jule v nhn thy
du khch mm ci p li. Ngy
hm , ch n ca chng ti l
thung lng Nubra. i khi, cao
c th gy kh th v mt mi. D
ngh ngi trong ngy u tin
ti y, nhng chng ti vn cn
trng, t tin.
Con ng dn ti o Khardung
La (5.602 m) l mt th thch i
vi tt c cc s ca t v c thn
xe na. l ng t cao nht
trn th gii. Nhng dng sui
trng nh nhng di bc c
khc ri rc trong lng thung lng.
Nhng ch b gy guc mu nu
trng gm bt c loi c no c
can m vn ln khi b mt ni
N TON CNH S 5/2010 5
o Chang La
cng. Nhng ch d thp ln,
khe, lun i theo n v mang
trn c loi len Pashmina c a
chung nht. Lp lng mn ny
c dng dt nn mt trong s
loi khn chong m v mn nht
th gii. Ti thong, c th bt
gp nhng ch b Ty Tng vi b
lng di, dy, mu en. Ngi ta
ni vi chng ti rng, tht loi b
ny rt ngon.
Mt l c hin ra v chng ti
dng li. Chng ti phi vt qua
mt vng ni dc nghing hun
ht. T m chng ti qua c.
Mt lung kh lnh o ti. Ngay
lp tc, ca knh c ko ln.
Chng ti nhn thy Khardung
La o cao nht th gii. Ging
nh l tro qua ci bu ca mt
ch lc khng l, v khi
ln n nh, chng ti nhy vi
xung xe cm nhn ni ny
bng i chn ca mnh. Vo thi
im chng ti thc hin iu
, xut hin cn ma tuyt. Vi
chng ti, ging nh l bn chn
n vo nt bm no trn mt
t lm cho nhng bng tuyt ri
xung. Nhn ngm v s vo tuyt
tht l hay nhng cng rt lnh. C
phn v nhng di phn em li
cho khu vc ny mt din mo sc
mu khc thng. Phi chng ti
ni rng, ti cm thy b nhng
l phn vy cht? Trn mi l
phn c ghi mt cu cu nguyn
hay mt cu thn ch (mantra) v
chng ti nhn ra rng, ngi dn
nhng vng ny knh s Tin
nhin. Gi lnh v trong tm hnh
chng ti nh ngi chp gip, c
th thy chng ti ang run ry.
Mt ngn ni c g sc nh dao
co chy t trn nh xung o
Khardung La. Bng mt tri c
phn chiu vi v hng v c mt
khng hai.
N TON CNH S 5/2010 6
Sau khi nhn c ra nhng gng
mt ngi trong tuyt cng nh
tranh v trn cc sn ni, chng
ti ti tu vin Diskit, vt qua cc
cy cu st bc chnh vnh qua
sng Indus. Mt pho tng Pht
ngi khng l bao qut ton phong
cnh. ng t u bn cng c th
nhn thy pho tng ny. Tu vin
Diskit tht yn bnh, c mt s
tranh v trn tng, cn bn trong
th to cm gic huyn b. Mt ca
thn Mahakaal v thn bo h
cho cc nh s c che kn, mi
nm ch m mt ln trong 7 ngy.
Trong s cc ha thn ca B Tt
th Tara (Pht Mu Cu ) c
knh ngng rt nhiu trong Pht
in. Pht Mu Tara c cho l
sinh ra t mt ca Qun th m B
Tt, nh l git l trc n ca Ngi.
Tara trng sinh ra t con mt bn
tri v Tara xanh sinh ra t mt
phi. Tara hin thn cho hnh
Tu vin trn vch (nh trn) v Tara Devi
(N thn Cu th) ti tu vin Hemis (nh
phi). Trang bn: Pht Di Lc ti Diskit, thung
lng Nubra (nh trn); bch ha B Tt tu
vin Hemis (nh di).
N TON CNH S 5/2010 7
ng ngay thng v gic ng. Pht
Mu mang n s trng th, bo
h vic i li trn th v bo v
mn ca mnh. Cc ngh s t ra
xut sc trong vic m t Pht Mu
di cc hnh tng l Tara xanh,
Tara trng, Tara , v cn nhiu
mu khc. Tara trng tng trng
cho ban ngy, cn Tara xanh tng
trng cho ban m. Ngi ta cn
cho rng, Tara trng tng trng
cho s bnh an v thanh nh, cn
Tara xanh l hin thn ca hnh
ng phm hnh. Ti tm c
mt bi ht nguyn rt hay v Tara
xanh do c i lai Lt ma th nht
(1391-1474 sau Cng nguyn) vit.
Tng Pht ngn tay l cch thc,
trong kinh sch vit v nhn vt
ny, biu l tt c sc mnh v nng
lc ca mt v thn. Tu vin trng
nh c thu ln trn nhng vch
g gh. Bn cnh tu vin Diskit
l mt hm ni su nc chy rc
rch. Ta c th cm nhn s k l
ca x s ny cng nh s trong
sng th hin trn nhng hnh v v
iu khc, v ni s hi v mt iu
g m bn khng th hiu ni.
Ri khi Diskit, xe chng ti dng
li khi gp mt ch lc hoang hai
bu, v nhn qua bu ca ch lc
thy xut hin cc cn ct. Tt
N TON CNH S 5/2010 8
l mt iu ngc nhin bt cht khi
chng ti nhn thy nhng cn ct
pha trc Diskit. Ct mn c gi
mang n t cc ngn ni v nhng
du vt ca gi trn cn ct cao
ny khin ngi ta s hi. Ni ny
c gi l Hunder. Mt n lc ,
con ngi, con i do, con chp chp
ming bn dng sui. Ngi ta
mua chng t bn kia bin gii. Du
khch c ci lc trn sa mc
ni ny. Chng ti thy mt
ch lc eo khuyn tai v thc
rt r v mn trang sc ny nn t
ra e l. Khu vn trng loi qu
Sea-bakhtun (qu berry vng Leh)
hp dn chng ti. Loi qu ny rt
giu vitamin C v ngi ta hi qu
chn vng t nhng cnh y gai
em ch thnh nc tri cy.
Ngi ta ngh m ti khu tri lng,
ni nhng tp lu tranh Ty S tr
thnh phng dnh cho du khch.
Hoa hng dng, cc loi rau, mt
ci my ca g n o pha sau lng
v bu tri m trong tro khin cho
khng gian tr nn c o.
tng i thm h Pangong
ln vn trong tm tr chng ti.
Chng ti ln ng vo sng hm
sau. Li mt o ni cao khc, o
Chang La (5.360 m) khin chng
ti cm nhn c iu k diu
khi i du lch dy Himalaya. Khi
m ng o khng i c v
tuyt th khng ai c th vt qua
nhng o ny. Trong sut thi
gian tuyt ri nhiu th khu vc
bn kia bt c o no cng b
cch ly. Khi ng thng, n li
N TON CNH S 5/2010 9
Tiu n Ladakh ti L hi Leh (nh phi) v
cuc sng nguyn s, lng Ayu, Leh (nh di).
Trang bn: Chim c l dy Himalaya (nh tri) v
lc ti Hunder, thung lng Nubra.
Mn m a n mt cnh quan
tuyt trn. Bu tri sng trng,
cc m my en dy c tri
qua bu tri. Bn ti bn mang
my nh ra th nghim. Chng
ti chi tr ngi ny di chuyn
ngi kia chp hnh. Nh nhng
a tr, chng ti chi a vi
trng, vi my v th nghim
chp nh nhiu tc sp ng
knh khc nhau.
Mt ch ch ti lm quen vi
chng ti. Ch ta chui vo ln lt
tng lu mt. Ting sa ca nhng
ch ch khc trong m khin cho
ni ny tr nn m ti mc tht
kh m ng c.
Cn c mt h na h Tso
Moriri (4.572 m). l mt
m ra n s sng v cc cuc mo
him. C nhng ngi i xe my
qua nhng cung ng trn dy
Himalaya ny. Tuy nhin, chng
ti thy c chic xe ti ch ph
tng i theo h.
Ln u tin nhn thy h Pangong
(4.267 m) tht ly k. Khi ti y,
chng ti c gip mt vi v rc
r ca Tin nhin. Mi vt u
rt p v n tng. Trng ka,
mt chic cu vng bn ti tht
ln. Chng ti bt gp mt hin
tng him c v nhanh chng
dng my nh ghi li hnh nh .
N TON CNH S 5/2010 10
N TON CNH S 5/2010 11
chuyn i di, khong 10 ting
ri. Chng ai bit c chuyn i
bt u khi no v kt thc vo lc
no. Con ng ni qu quyn r!
S tng phn r nt v mu sc v
kt cu ca ni tht khng th tin
c. Cc rng ni lc th mu nu
lc th trng, lc th c nh kim lc
th mu ct vng, thi nhau thay i
mu sc. Dng sng n chy dc
ng i. Nc sng cao ti mc
cc ct in b ngp mt phn ba
di nc. Tuy nhin, in vn
lu thng to ra mt dng lu
chuyn khc ngay bn trn dng
sng! C nhng tng ln di
lng sng, vch cheo leo trng
lm chm, khi gn, khi xa; li hn
c ca h Tso Moriri, v chng
ti tht vui.
H ny gn vi mt huyn thoi.
Tso l mt ph n c mt con b
Ty Tng tn l Moriri. Tso ci
b vt qua mt ci ao nh. Khi
ti gia ao, nc trong ao bt u
dng cao v ch b b chm xung.
Tso lin tc gi tn ch Moriri,
Moriri, nhng ao nh bin
thnh mt h nc ln ti mc
ch b chm nghm di nc.
V th, h c tn gi Tso Moriri!
N cn c mt tn gi khc l
Karzok.
Loi cy mangut ni sng trong
hang quanh h, rt thng minh.
Khi cm nhn c bt k mi
nguy hi no hay ch l cht xo
ng nh, chng nhanh chng
nhy xung nhng h su di
lng t. V chng ngay lp tc
bin mt khi n my nh ca
chng ti le ln.
Tso Moriri l mt chuyn lun
trong mn nghin cu v nh x.
Ta c th m chm say sa vi
n. Khi nhng m my trn bu
Li vo n ti tu vin Hemis (nh di) v bch ha c tu vin Shey (trang bn)
N TON CNH S 5/2010 12
N TON CNH S 5/2010 13
tri lun lun thay i hnh dng
lm cho mt h cng lun thay sc
mu, chng lin tc dt nn nhng
hoa vn k l c trn tri v trn
mt nc. Tso Moriri lun lun l
vy m chng khi no l vy.
l mt k th khi ta n Ladakh
v chng bao gi qun c n.
N ng n thm su tm can ta.
Ta c th cm nhn iu ny nh
nim vui ca mt a tr khi ct
ting ni u i. Ladakh thay i
ta, lm ta phi khim nhng v
cho ta mt l thng thi rng, ta
ch l mt ht bi nh ca s sng
nn ta cn bit ch ng ca mnh
trong v tr ny.
u
Tc gi l mt cng chc cao cp v
l cy bt chuyn vit v du lch.
H Tso Moriri (nh tri) v sng n (nh trn)
N TON CNH S 5/2010 14
N TON CNH S 5/2010 15
K
arim phc v ba sng thnh son vi mn paye (chn gi) v bnh
m nng trong l nng hi, v ti c thi quen thng thc
nhng ba im tm th ny mi khi gh thm n Jama Masjid
ti Shahjehanabad thnh ph lch s c tng bao, thng c gi l
thnh ph c.
Vn l ch, ti khng thch dng ba sng mt mnh trong thnh ph c
nn ti mi Naseem, ngi bn thi nin thiu sng vng ny, cng n sng.
Hai chng ti va n va hi tng li nhng ngy th u hnh phc thnh
ph c tng bao ny. Chng ti i d ngoi bng xe nga ti cc di tch
Mehrauli, vng ngoi pha nam cch thnh ph c 12 dm. Dn thnh ph
c ny c thi quen t chc cc bui d ngoi vo ma ma v n rt nhiu
xoi. Ngy xa, khng c xe but v xe hi, ch c xe nga i t thnh ph
c ti Mehrauli v thp Qutub Minar. Vo ma ma, i lc trn ng y
xe nga ua nhau chy n Mehrauli.
Tr li lch s
Bi: SATISH JACOB
nh: DEEPAK MUDGAL
Jama Masjid (trang bn); khch sn Karim (nh di) v Pho i (trang sau)
N TON CNH S 5/2010 16
N TON CNH S 5/2010 17
N TON CNH S 5/2010 18
Ti ni vi Naseem rng, ti
s i thm khu n Masroor
Ballimaran ni nh th Urdu v
i, Ghalib, sng trong th k
19. Masroor l chu ca Hakim
Ajmal Khan, qu Afab Manzil
ni tng l trung tm hot
ng ca cc nh lnh o theo
ch ngha dn tc nh Jawaharlal
Nehru (T tng u tin ca n
) trong cuc u tranh ginh
t do. Masroor c tha k th
vin ca ng mnh th vin sch
v lch s Mughal ca n . Ti
mun mn mt cun t in
Anh-Hindu qu him do Duncan
Forbes bin son nm 1867.
Khi ti Shahjehanabad hay
Old Delhi, ti xe gn Cng
Turkman v i b vo n Jama
Masjid. i khi, ti i qua Bazar
Sitaram v Gali Prem Narain hoc
qua Mohalla Kabristan v Chitli
Qabar. Phi ni rng, tt c nhng
a im ti cp u c mt
lch s th v. Cng Turkman c
nh n trong lch s bi v v thnh
Suf v i l Shah Bayabani tng
sng vng ny di triu Razia
Sultan vo th k 12. M vua Razia
ch nm cch Cng Turkman na
cy s v pha bc. Cng Turkman
c xy kh lu sau khi Hong
Mughal Shahjehan xy dng Old
Delhi lm kinh nm 1638 sau
Cng nguyn. Trong thi gian tr
v ca Razia, vng ny l mt khu
rng rm rp v l ni sn bn a
thch ca gia nh hong tc. Triu
S
a
t
i
s
h

J
a
c
o
b
N TON CNH S 5/2010 19
i Tughlak vn tip tc sn bn
khu vc ny, thm ch cn dng
ln mt thnh ng Hi gio gi
l Kali Masjid. n Masjid gn
vi Bazar Sitaram, ni b Kamla
Nehru tng sng v l ni Pandit
Nehru cng on rc du n
ci b v lm v. Ngi nh b
Kamla Nehru v gia nh sinh sng
nay vn cn.
Trn thc t, Bazar Sitaram c
t theo tn mt ngi B-la-mn
gc Kashmiri to bo ngi
ny ln nm gi mt v tr cao
trong Mughal Darbar di triu
vua Shah Alam. Bazar Sitaram dn
tr thnh khu vc sinh sng ca
Quang cnh c trng ca cc ca hng xung
quanh Chandni Chowk
S
a
t
i
s
h

J
a
c
o
b
N TON CNH S 5/2010 20
cc gia nh Kashmiri c th lc,
nhng ngi tm c cng vic
y bng lc di triu i cc vua
Mughal sau ny. Gali Prem Narain
Bazar Sitaram ni ting vi
nhng dinh th nguy nga ca cc
qu tc Kashmiri. Mt vi trong s
nhng dinh th ny vn cn tn
ti ni y.
Xa kia, mt thi gian di trc
khi triu i Mughal chn Old
Delhi lm th , sng Yamuna
chy qua Ballimaran v khu vc
Cng Turkman. Khi Shahjehan
n sng trong Pho i
Delhi, sng Yamuna chuyn hng
dng chy v nm pha ng ca
hong cung. Hin dng sng li
xa hn v pha ng.
C mt s a im lch s ni
ting Delhi nh khu Qutub,
khu Hauz Khas, lng m Hazrat
Nizamuddin v tt nhin l c
New Delhi na. Mc d Old
Delhi ng c vi nhng ng
nh cht hp, bn thu, n o,
song vn c sc hp dn ca mt
th gii c. N c mu sc v c
im c o ring.
C ln ti i b t Trung tm
Quc t n ti qung trng
Connaught. Ti thch th ngm
nhn nhng i l vi hai hng
cy chy dc hai bn v va h
trn ng Janpath; nhng ngoi
nhng ngi nh g mt tng v
nhng li i quanh co tht p,
th c t th thng ngon.
Ta th chnh ti Chandni Chowk
N TON CNH S 5/2010 21
Trn ng i, nhng ta nh
ng c ni n nht l nh c
ca Jinnah, Bo tng Quc gia v
Cng n .
Ngc li, nu i t ng
Barakhamba ti Cng Turkman,
th ch trong vng mt cy s ri
thi, bn s i qua mt s di tch
lch s Gurudwara Mata Sundari;
Guru Harkrishan Singh i th
su v m ng l b Mata Sundari
xy Gurudwara ni ting ny.
Khu m Maulana Waliullah gn
, ngay pha sau trng i hc Y
Maulana Abdul Kalam Azad. C
mt s nh lnh o xut chng
c an tng ti ngha trang ni
ting ny; gn k ngha trang l ni
nh t hin i u tin c xy
trc cuc u tranh ginh c lp
th nht nm 1857. Avadh Behari
v hai ph t ca ng b treo c
v ti t chc nh bom Ton
quyn n Hardinge. Mt s
nhn vt thng lu Hi gio li
lc nhng ngi b kt n do
tham gia vo cuc u tranh ginh
c lp ln th nht cng b
hnh quyt ti nh t ny. Sau khi
n ginh c lp nm 1947,
nh t c chuyn n Tihar.
Tip n l di tch ni c ngi m
ca nh th Urdu ni ting, Mir
Dard. Qung trng (maidan)
pha trc Cng Turkman c
bit n vi nhng cuc mt tinh
chnh tr, nhng khu ny tr
Cng Turkman
N TON CNH S 5/2010 22
thnh ni biu din Ram Lila
trong hn mt trm nm. Di
thi Ghalib, qung trng ny
tng ni ting vi cc trn u
vt v tng l mt talab hay mt
khi nc ln. Trc khi n
ginh c lp, Mahatma Gandhi
thng t chc cc bui mt tinh
cu nguyn ti y vi hng nghn
ngi tham d.
T Cng Turkman n n Jama
Masjid, bn s thy khng ch
nhng di tch lch s nh n
Kalan Masjid hay thm ch l nh
ca Kamla Nehru m cn c rt
nhiu ph tch ca cc ngi nh c.
Khu vc bao quanh Jama Masjid
l qu hng ca nhiu nh th
Urdu ni ting nh Ghalib. ng
sng Ballimaran. Cc nh th
Ustand Dagh, Mir Taqi Mir, Zauq
v Momin cng sng trong v
bn cnh cc ng hm Chandni
Chowk v Chawri Bazar. Xa kia,
Chawri Bazar l con ph ni gi
im hng sang mua vui cho gii
thng lu di thi Mughal.
Ngy nay, Chandni Chowk l mt
khu ch bn bun nhn nhp vi
cc loi gia v, trang sc, hng
may mc v in t. Nhng theo
Franois Bernier, y l mt khu
ch ni nhng thng nhn v
khch du lch giu c n bn
v mua nhng mn trang sc
qu him. Trong cun Du lch
xuyn ch Moghul, Bernier m
t Chandni Chowk l mt ni
thanh lch vi cc qun c ph v
sarai tht p thu ht thnh vin
Gurudwara Mata Sundari
N TON CNH S 5/2010 23
gia nh hong tc v qu tc; h
n y bng tt c cc loi phng
tin l lng nh xe nga, xe b ko.
Nhng ngi giu v nhng ngi
quyn th th ci voi hoc nga.
Con ph di mt dm ny c
t im bng mt con knh chy
gia, v cnh cc thng nhn
mc qun o vi muxlin trng,
i khn xp, ngi bt cho chn,
lng da gi m trong cc ca
hng thanh lch, trn thp, lp mi
tranh ca mnh. Nh ca mt s
thng nhn ni ting hin vn
cn. Nhng gia nh thng nhn
ni ting nht l Chhuna Mals v
Lala Jugal Kishore.
Ngy nay, c mt s im n c
a thch khc l ch bn gia v
Khari Baoli, ni ta c th mua khng
ch cc loi gia v m c tri cy sy
kh cng nh l da chua, go ngon
v l bc. Kinari Bazar, cn gi l ph
ci, l trung tm mua sm phong
ph hn cc ni khc rt nhiu. Ti
y, ta c th tm mua cc tm xari
vt zaridar thu kh p v tt c
cc vt trang tr nh ca. Chandni
Chowk l ch bn my nh, in
t v may mc ln. Chandni Chowk
cng ni ting vi m thc truyn
thng v cc ca hng ngt. Mt
s ca hng ngt nh Daribas
Jalebiwala, Ghantewala, Chaina
Ram, Kanwarjee v Haldiram
hot ng c hn mt trm nm.
Chaat Corner nm gn Ngn hng
Trung ng l mt mc ln ca
Chandni Chowk. Ngi ta n
rng, ch ca hng ny s hu hng
na t xe Mercedes v sng trong
bit th Model Town.
Chandni Chowk m mnh trong
lch s. Chnh y, ti Kotwali,
Dargah ca Hazrat Nizamuddin (nh trn) v
Qutub Minar (nh tri)
N TON CNH S 5/2010 24
N TON CNH S 5/2010 25
Aurangzeb ra lnh x t v
o s th chn ca o Sikh l
Tegh Bahadur. Ngy nay, di tch
Kotwali c mt Gurudwara v mi
ngy c hng ngn ngi hnh
hng ving thm ni y.
Ngay cnh n th ca o Sikh l
mt nh th Hi gio c tn gi
Sunehri Masjid hay l nh th
vng. Ti y, nm 1739, vua Ba T
Nadir Shar ra lnh thm st ngi
dn thnh ph v mt s ngi
tn cng v st hi qun lnh ca
ng ta trong ch. Nadir ra lnh
git hng ngn ngi, trong c
c ph n v tr em. V sau, ng ta
ri n , mang theo ngai vng ca
vua n (Peacock Trone).
Chandni Chowk cng l ni xy ra
cc v tm mu khi Aurangzeb
t chc o chnh chng li vua
cha l Shajehan v hnh quyt
cng khai ba ngi anh trai l Dara
Shikoh, Murad v Shuja. Hong
thi t Dara ngi c vua cha
Shahjehan yu thch b tri a
n Chandni Chowk v b chm
u cng khai. l cnh tng gy
cm phn i vi ngi dn Delhi
v Dara rt c ngng m. Ngy
nay, th vin ca Dara tr thnh a
im ca trng bch khoa. Sau
cuc u tranh ginh c lp ln th
nht nm 1857, th vin tr thnh
ni ca Cng s Anh William
Fraser; v sau, ng ny chuyn n
Bara Hindu Rao v b m st .
Ngi ng u thnh ph Loharu
b buc ti git ngi v b treo c
sau mt phin x ngay bn ngoi
Cng Kashmere. Mc d c tn
l Chandi Chowk hay ph trng,
song con ph ny c mt qu kh
huy hong. Trong khong thi gian
t sau ci cht ca Aurangzeb ti
cuc chin tranh nm 1857 ko di
gn mt trm nm, Shahjehanabad
lin tip b cp ph. Mt Hong
Mughal l Shah Alam b lm
nhc mt th lnh Pathan dng
dao gm khot mt ng bn trong
cung in. ng ta khng ch lm
cho Alam b m m cn c x th
bo vi nh vua, tra tn con ci vua
v ph n trong cung.
Hnh nh v m thanh ca thnh
ph c c tng bao gi li ni
nim hoi c; ti v Naseem chia
tay sau khi cng nhau lng du
theo con ng k c.
u
Tc gi tng l phng vin thng
tr i BBC ti n .
Qung trng Connaught (nh di) v Cng n (trang bn)
N TON CNH S 5/2010 26
Lc
Chuyn du ngon trn lng lc Rajasthan
Bi: KISHORE SINGH
nh: PRAKASH ISRANI
K
hng chc chng s ginh
chin thng trong cuc thi
sc p vi hnh hi c
lp ghp t cc b phn trng ging
nh chn tay v cc b phn c
th tha t khi th gii c hnh
thnh. Ngay c Charles Darwin
cng kh c th em li cho loi
vt vi nhng ci chn lnh khnh,
i tai trng tc ci, mm nga,
mt li, eo thon v ci bu tri
ln k cc mt c hi sng st cao
trong ci th gii coi trng v p
hn tt c. Chng bc i mt cch
vng v, khng h k tnh khi lin
quan n v sinh hay kiu dng, v
c th ngom vo mng bn nu
b chc tc. Khi xem xt la chn
gia ci voi hay lc , th bn tr
s chc chn la chn ci voi. Nu
vy, khng c g l l l lc c v
khng vui khi b rung ry, nhng
N TON CNH S 5/2010 27
chng vn gi mt kh tit ging
nh chic o khoc bao bc quanh
mnh, chng t ra bng quan v
thm ch l cao ngo.
C th khng d gn gi nhng
lc tht hu ch chng ko xe,
ch v c s dng cho cng
vic nh nng v nu c gng
mt cht, thm ch bn cn c th
thy yu mn chng y. Lc
khng cn chm sc nhiu, khng
kh tnh v n ung v c th d
tr nc trong bu trnh
rc ri cho bn; bn khng phi
cho chng n ung trong vi ting
ng h hoc thm ch l vi ngy.
Tuy vy, tt c nhng iu ny khc
xa vi suy ngh ca chng ti thi
cn nh; vo k ngh h, chng ti
v qu ngay gia sa mc vo
ma nng bc khc nghit nht.
Nhng con ng bin mt mt
cch b n v chng ti buc phi
ri b xe hi, chuyn sang unth-
gaada hay l xe lc ko c
b tr ch chng ti vt qua
nhng cn ct n nh trong lng,
ni chng ti s trong mt vi
thng. Xe ko c thm vi bng,
bn trn tri thm lp vi thu v
masand; tuy th, vi ng hnh l
cht cao, chng ti thy mnh vt
vo trn ng va li v ti ng
trong khi lc th si bc
di pha ng trc, rn ci c di
ngong tm vt l trn nhng cy
gn nh tr tri dc con ng g
gh chy dc theo cnh ng.
N TON CNH S 5/2010 28
Ny ch ti gi li y i
cnh ch, nhng khng phi
l mt la chn nhng i chn
i giy ca dn thnh ph chng
ti ngp su trong ct, khin cho
vic i li rt kh khn (lc
nhy bc di, khng c g l l
c!), gai nhn bm vo tt, nh
xu v gy kh chu. Mun ci
lc khng? mt cu em h
tru chng ti; du rng chng
ti rt thch ci lc , song
khng hn l nhng tri nghim
th v. Nhng chic gai nhn
nh qu k bm vo lng lc
v dng i ca chng chng my
chc khin chng ti cm thy
mt, bun nn. Yn c ph
chn lm bng lng lc , s vo
thy th rp, lm chm.
Loi ng vt lng ngng ny
tr nn rt c a thch i vi
nhng du khch nc ngoi mun
thu lc i su vo trung tm
sa mc. Nhng ngi iu hnh
hng du lch thc hin cc chuyn
i ny sng to ra cu chuyn tng
tng nh Nghn l mt m, c
b sung thm bng nhng tm ph
sa tanh v nhung, nhng ch lc
c chi chut chnh t, nhng
chic xe m bn c th i mi v
chng rt thun tin. V phn cm
tri th bn c th say m mun
ko di k ngh ca mnh; lu tri
tht th v lm sao, vi bao tr vui
chi v tt c cc th khc.
Tt nhin l phi mt mt khong
thi gian mi t n c giai
on ny. Nhng du khch u
tin xut hin cng vi yu cu i
du ngon bng lc l nhng
tri tim dng cm, v chc hn h
tri qua nhng chuyn i bng
lc ng qu gn ging nh
nhng g chng ti lm khi cn
nh. H ngn ngi khi leo ln b
da bn thu ca nhng ch lc
ny; h gn nh pht m, khi lc
i xa tt v pha ng chn
tri sa mc ct, lc ln, lc xung,
lc ln, lc xung... ci nhp gy
o ln, c bit l khi va mi n
no xong; v vi nh nng gt gao
ri thng vo ngi, k c nhng
thng ma ng, th chng my
chc h s b chy nng.
Dn lng ra xem nhng ngi
l mt b c t nhp khu
ci lc . H c n tip
A
m
i
t

P
a
s
r
i
c
h
a
N TON CNH S 5/2010 29
nng nhit. Ca s ht balat trong
lng n ht cho h nghe. V n
biu din cc tit mc ngu hng.
Trng lng mi h n nh dng
ba. Ph n ln nhn h mt cch
bn ln qua mng che mt. Mt
bu khng kh nh l hi cho n
h mi khi ng chn tri dng
nh hin ra ngi lng gn nh b
b hoang no . Tc ra, iu
tht ging nh mt cu chuyn c
tch ang xy ra trc mt ta.
Cui cng, nhng g vn dng
nh l khc l tr thnh mt
phn ca hot ng thng ngy
m nhng ngi t chc du lch
bng lc a ra nh mt hnh
trnh tiu chun v im hp dn
ca hng mnh. Khch chn cc
chuyn i ny c th l cp i tm
kim s ring t hay chuyn phiu
lu mo him; hoc c th l mt
nhm ng, thm ch ln ti vi
chc ngi, mun i chi cng
nhau nh th ngi trn chic xe c
chy dc tuyn giao thng c i.
Liu nhng ngi iu hnh hng
du lch n c x l c thch
thc ny khng?
H lm c, thm ch cn hn
th na. Cc chuyn i trn gi
c t chc chu o hn, thoi
mi hn, thm ch l sang trng
hn. Mt s khch khng mun
g hn ngoi mt chuyn i ko
di trong vi gi ng h mt
chuyn i thc s, khng hn, v
tip sau chuyn i l ba tra
hoc ba ti. H c th chn ci
lc , hoc c la chn vt
v hn l ngi trn xe lc ko,
ging nh Badshah (vua) thi xa.
S khc li yu cu ngh m trn
sa mc, thm ch mt s cn yu
N TON CNH S 5/2010 30
cu v chn nhng chuyn i di
ti mt tun, i xa, cm tri m,
dy sm khi hnh cho tin vo
nhng ngy nng nh thiu. Kiu
i thc s rt nhiu th v.
ng nhin, cc chuyn i
c a thch nht l Jaisalmer,
ni ct tri di mt cch b n v
bin mt vo qun lng. Bn thn
Jaisalmer cng trng h o, thnh
ph sa thch mu vng mc ln t
h khng phi chng l o nh?
Ti y, bn c th ng k chuyn
i ngn n tn khi mt tri ln,
hoc i ti Jodhpur, Barmer, hay
Bikaner tt c nhng ni ny u
l im n c th la chn cho
chuyn i.
Ti Bikaner bn s tm gp c
Camelman vn c bit n
nhiu hn di ci tn Vijai Singh
Rathore c trong khng gian o
v trong th gii huyn b vn l ni
nhng ngi say m du lch bng
lc thng lui ti. Camelman
c t bit danh ny bi v
bt c u v bt c lc no du
khch n y by t mong mun
ci lc th ng u c th huy
ng c lc . Camelman a
du khch i chi, bng qua sa mc
c cc v sao dn ng, cm tri
di nh trng v c cc u bp
i cng; u bp i trc dng
lu tri, chun b ba sng gm c
bnh m khng men lm bng bt
k v bnh m nng du khch
N TON CNH S 5/2010 31
la chn, ba tic thnh son cho
ba tra v ba ti, thm ch c c
vo lc bn t mong i iu
nht. Tt vng gi v vui nhn,
bi Camelman cn l ngi c ti
k chuyn na; ng thu dt nn
nhng cu chuyn k qui ti mc
bn khng bit l chuyn tht
hay l s kt hp gia thc t vi
h cu mt cch tinh vi.
Ngy nay, du khch n t khp
ni trn th gii i du lch
bng lc . H ni bng rt
nhiu ngn ng. H thch tri
nghim v cho rng, thnh cng
ca chuyn i bng xe lc ko
l nh thi thn tnh ca chnh
nhng ch lc .
Chng rt p ti nghe mt
du khch trm tr trong chuyn i
gn y nht ti Rajasthan. p
? Chng qu hp dn, ti c th
m chng sut mt ngi khc
ni. Hp dn ? C th m c ?
Ti nhn nhng nt khi hi v v
nghim trang lnh lng ca chng
v ni xt cho cng, iu
ng Bn bit y, khi cn nh,
chng ti quen i chi trn lng
lc nh vy...
u
Tc gi l mt cy bt ni ting.
N TON CNH S 5/2010 32
Hc vin Cng ngh n , Delhi
ANJALI OJHA

l mt im n m c
i vi cc nh k tr c
tham vng v khi chun b
trn 50 tui vo nm 2011, Hc vin
Cng ngh n - Delhi, thng
c gi l IIT-D, lin kt vi su
hc vin khc v tm hc vin
na ang chun b thnh trung
tm gio dc xut sc nhm xc tin
khng phi l khoa hc thun ty,
m l khoa hc c hng vo vic
mang li li ch cho x hi.
Vi s cn bng c o gia
nghin cu nh hng cng
nghip v nghin cu nh hng
x hi, cc IIT c ngha quan
trng trong cu chuyn pht trin
ca n vi nhng c nhn gii
nht trong s cc ti nng cng
ngh bt u ny n ca t nc
c tp hp .
Tuy nhin, c im quan trng
nht khin IIT-D khc bit vi cc
trng k thut khc l nn vn
ha c hp thu su sc vn ha
gn kt gio dc vi nghin cu v
cng nghip.
iu ng ch l, c nghin cu
ln cc mn hc ca Hc vin u
khng b gii hn vo cc ngnh
k thut. Phng php tip cn
lin ngnh ti Hc vin kt ni cc
ngnh, t khoa hc i sng n
khoa hc t nhin, v thm ch
cn vn ti nhm ngnh khoa
hc x hi.
Trn thc t, s lng chng ch c
nh v cc mn khoa hc x hi
l cn thit i vi mi sinh vin
cha tt nghip, nhm mc ch
xc tin khoa hc v x hi.
Tm ch chng ti cn c
nghin cu v th vn din ra ti
IIT-D. Tm nhn ca chng ti l
c c mt h thng lin ngnh
v a ngnh tt, v sinh vin cng
c th chn chng ch ca cc
nhm ngnh khc theo li Gio
s S.M. Ishtiaque, Ph gim c
IIT-D (Qun tr).
Phm vi nghin cu ti IIT-D
bao gm cc lnh vc, t khoa
hc kh quyn, khoa hc mi
N TON CNH S 5/2010 33
trng, k thut v cng nghip
ha nng thn n tin sinh hc,
cng ngh nano, cht xc tc sinh
hc, chuyn ha nng lng nhit
quang hc, tr tu nhn to v
khoa hc ngi my. Sng kin
gn y nht ca IIT-D l Trng
Khoa hc sinh hc c nhim v
tin hnh nghin cu cc bnh ly
truyn v khng ly truyn. Mt
d n c o khc ca IIT-D v
kha cnh khc ca quang ph l
s nghin cu cc thit b v cng
ngh khng s dng silicon do
B Truyn thng v Cng ngh
Tng tin ph chun.
Trong khi d n nghin cu cng
ngh nano v khoa hc nano, gm
c thit b nanomt cng sut thp
v thit k h thng, c B Pht
trin Ngun nhn lc ti tr, th
B Pht trin th li ti tr d
n v giao thng th.
Trung tm Khoa hc My tnh
Indo-German Max Planck cng
c thnh lp vi tm nhn l
tin hnh nghin cu c bn cht
lng hng u v khoa hc my
tnh gia n v c. Trung
tm cng hy vng tp hp cc ti
nng hng u trong nc v quc
t, v nng cao cht lng nghin
cu khoa hc my tnh.
Cc d n nghin cu ny c
tin hnh theo s hp tc vi mt
s ln b v c quan chnh ph,
khu vc t nhn v c hp tc quc
t. Mt chng trnh sng kin
kiu ny tham gia nghin cu
tc ng ln c trin khai,
theo ngi ta mi cc khoa
trong ton hc vin a ra cc
xut cho nghin cu lin ngnh.
tng l xc nh cc chng
trnh nghin cu c th c tc
ng thc n x hi Gio s
G.S. Visweswaran, khoa K thut
in, gii thch.
Mt hc vin khng th tn ti
lu nu khng c nghin cu. Ch
c ging dy th s khng gip
ch g, phi c kt hp nghin
cu v gio dc Visweswaran
gii thch.
Cc d n nghin cu ti IIT-D
tp trung hng v cc nhu cu
tng lai ca n v cc nc
khc trn th gii.
J
a
n
y
t
a
N TON CNH S 5/2010 34
Trong s cc d n ny c d n
hp tc vi B Nng lng Mi v
Ti to v ng c xe c chy bng
hydro, v B Khoa hc v Cng
ngh ti tr cc d n v thit k
phn cng cho h thng khng
dy, ch to t bo nng lng mt
tri hu c v mng siu lc loi b
Asen, crom v Nitrat nhm m
bo nc ung an ton.
Tip theo, c d n v Ngn ng,
Xc cm v Vn ha, a xc tc
ca con ngi vo khoa hc v
thc y khoa hc v x hi. Phn
nh mc tiu pht trin ton
din ca n , Hc vin nu
gng v ha nhp x hi vi cc
iu khon c bit dnh cho sinh
vin thuc b phn c t c quyn
trong x hi. Nhng sinh vin ny
c min hc ph v c thm
nhng c quyn nh dch v cng
tin min ph v tin tr cp hng
thng. Kha hc d b mt nm
cng c t chc cho nhng sinh
vin thuc nhm ny khng t
tiu chun st hch trong k thi
k thut chung ton quc ( JEE)
vic nhn vo IIT da trn kt qu
thi ny nhng ng u danh
sch thi trt.
Khi ch dnh cho nhng sinh
vin khng tuyn vo , th
chng ti chn mt s sinh vin
nht nh cho qua kha d b mt
nm nng h ln ngang hng vi
cc sinh vin cn li Ph gim
c Ishtiaque ni r.
I
I
T
-
D
e
l
h
i
N TON CNH S 5/2010 35
S lng sinh vin nh vy c
nhn vo cc chng trnh thay i
hng nm, ty thuc c s tuyn
sinh. N bao gm trnh t z-
r hoc cc kha hc c bn v
Vt l, Ha hc, Ton hc v Ting
Anh. Khi tt nghip kha ny, th
sinh c nhn vo chng trnh
B.Tech vo cc ch cha tuyn .
c im quan trng khc ca
IIT-D l s hp tc cht ch vi
cng nghip. Qu Sng kin v
Chuyn giao Cng ngh do Hc
vin thnh lp nm 1992 nhm
to dng v duy tr quan h
gn b c nng cao vi cng
nghip, gip Hc vin to ra cc
quan h i tc v mi lin kt
vi thng mi v cng ng
m ra kh nng i mi v
chuyn giao cng ngh.
V d, trong khong thi gian t 1
thng 4 nm 2009 n 31 thng 3
nm 2010, cc d n pht trin v
chuyn giao cng ngh tr gi 100
triu rupi (2,2 triu la M)
c k hp ng. C hi tip cn
trc tip ny gip ch cho Hc vin
trong vic tm hiu cc nhu cu
nghin cu v pht trin ca cng
nghip v lm cho nghin cu c
gi tr s dng trc tip. Ngoi ra,
hai chng trnh vt tri c bit
dnh cho nhng ngi chuyn
nghip, cho php h tham d bt
c kha hc no trong s 450 kha
hc thng xuyn ca mi hc k,
cng t ra rt c a thch.
Tt c cc iu ny s cho thy
mt iu ht sc sng t l vic
vt qua k thi JEE v c nhn
vo mt IIT c th l mt nhim
v qu nng. Hn 470.000 sinh
vin tham d k thi nm 2010
J
a
n
y
t
a
J
a
n
y
t
a
I
I
T
-
D
e
l
h
i
N TON CNH S 5/2010 36
ly khong 8.000 sinh vin k
thut 15 IIT.
Vic st hch trong k thi JEE
tr thnh mc chun xc nh ti
nng v a nhng b c gii
nht vo Hc vin v cc c s ca
Hc vin.
Ti IIT-D, nhng b c thng
minh ny c o to xy dng
nn tng tri thc khoa hc v cng
ngh vng chc, o to cc k
s v nh khoa hc c nng lc v
tn ty. Mc ch y l nhm
to ra mi trng t do suy ngh,
nui dng tm nhn, khuyn
khch pht trin cng vi vic pht
trin nhn cch chung. i vi
ging vin, vic o to sinh vin
cc lnh vc khc nhau v gip h
tr thnh ngi ton din l mc
tiu chnh.
Chng ti khng ch trng vic
hc ch da trn sch v. Mt lot
cc hot ng ging dy ngoi
kha u c sn cho sinh vin v
trn thc t, khi la chn sinh vin
cho cc chng trnh giao lu quc
t, n lc thc hin ton din, k
c cc hot ng lin chng trnh,
u c tnh n Ishtiaqe ni.
IIT-D c chng trnh giao lu vi
nhiu nc chu u bao gm Php,
Ty S, c v c M, Canada.
Hin ti, IIT-D c 94 bn ghi nh
vi cc vin v t chc nc ngoi,
49 bn ghi nh vi cc vin v t
I
I
T
-
D
e
l
h
i
N TON CNH S 5/2010 37
chc n . V c bn, nhng bn
ghi nh ny l v vic giao lu ca
sinh vin, nghin cu chung v hc
bng nghin cu sinh, cc chng
trnh o to v nghin cu chung.
V mt s lng, IIT-D c 2.970
sinh vin cha tt nghip v 2.161
hc vin trnh sau i hc vi
295 hc vin hc ly bng Tc s
v 1.416 ngi hc ly bng Tin
s. 16% s sinh vin l n. Ch tnh
ring nm nay, c tt c 138 Tin
s c cp bng, trong khi
gn 1.609 bi bo nghin cu ca
ging vin v cc nh nghin cu
ca Hc vin c ng trn cc t
tp ch quc t.
Ngoi IIT-D, cc c s khc
t ti Chennai (Tamil Nadu),
Guwahati (Assam), Kanpur
(Uttar Pradesh), Kharagpur
(Ty Bengal), Powai (Mumbai,
Maharashtra) v Roorkee
(Uttarakhand). Tm tm c s
na sp c mt ti Bhubaneshwar
(Orissa), Gandhinagar (Gujarat),
Hyderabad (Andhra Pradesh),
Indore (Madhya Pradesh), Mandi
(Himachal Pradesh), Patna (Bihar)
v Ropar (Punjab) v ti a im
cha quyt nh Rajasthan.
u
Tc gi l mt nh bo.
I
I
T
-
D
e
l
h
i
I
I
T
-
D
e
l
h
i
N TON CNH S 5/2010 38
Phc ha bn
h gen ca ngi n
RICHA SHARMA
D
n quc t v h gen
ngi gm cc nh khoa
hc n t M, Anh,
Php, c, Nht v Trung Quc,
c hon thin vo nm 2003 sau
13 nm thc hin vi s vn l 3,5
t la M, bo trc thi i
ca khoa hc nghin cu h gen
ngi. Nim hi vng v s ha hn
ca d n khng l ny l pht trin
y hc tin lng v c th ha;
lnh vc ny, trong t bm ca mi
c nhn, phn ng i vi thuc,
s ph hp ca li sng hay ch
n ung c th d on c qua
cu trc gen ca ngi . Ti ,
n khng th tham gia sng
kin ln ny do nhng hn ch v
ngun lc.
Trong thp nin va qua, cc nh
khoa hc ti Vin Sinh hc H gen
v Tch hp (IGIB), di s lnh
o ca Samir K. Brahmachari
(nay l Tng gim c Hi ng
Nghin cu Khoa hc v Cng
nghip, CSIR), thnh cng
trong vic lm tn n xut
hin trn bn h gen hc ton
cu thng qua vic pht trin cc
gii php i mi v h gen cho
dch v chm sc sc khe va
ti tin. IGIB tham gia vo cng
trnh nghin cu tm c quc gia,
vo cc lnh vc nh h gen hc,
y hc phn t, tin sinh hc, khoa
hc nghin cu h thng protein
v cng ngh sinh hc mi trng.
n c li th chin lc do c
dn s a dng v l tp hp hn c
ca a dng nhn hc; bt c gii
php no c pht trin ti t
nc ny cng u c th c mi
N TON CNH S 5/2010 39
lin quan ton cu. Tn dng li
th ny v c k nng in ton rt
tt sn c, IGIB t mnh vo v
tr chin lc trong khng gian h
gen hc n . Di s lnh o
ca Gio s Brahmachari, IGIB
cng dn u Cng-xooc-xiom
Bin d Di truyn n , bao gm
gn 150 thnh vin n t 6 phng
th nghim ca CSIR, v a ra
s gen tng qut u tin ca
ngi n . Cu trc gen ca
gn 2000 ngi thuc cc dn tc
v cc nhm ngn ng khc nhau
c nghin cu v chia thnh
4-5 nhm gen chnh. Chng ti
phc ha bn gen ca ngi
dn n v nghin cu xem h
lin quan n nhau nh th no.
Chng ti chn i tng t 55
nhm ngi khc nhau ni 4 ngn
ng khc nhau thuc 6 vng a
l chnh nghin cu theo li
Mitali Mukerji, ch d n. Tng
10 nm 2010, Mukerji c T
tng Manmohan Singh trao
tng gii thng danh gi Shanti
Swarup Bhatnagar ca CSIR v
ng gp ca b cho d n. Nghin
cu ny c ngha quan trng, c
bit l trong vic tm hiu s di c
ca loi ngi v nghin cu di
truyn hc v bnh tt.
Vin cng tham gia vo cuc
nghin cu ca Cng-xooc-xiom
Lin ca T chc H gen Ngi
(HUGO); t chc ny mi y
phn tch s a dng gen ca loi
ngi trong 73 nhm ngi thuc
ng Nam v ng . Ngoi
nhng nh khoa hc ca IGIB,
cng-xooc-xiom gm 90 nh khoa
hc ny cn c nhng thnh vin
n t Singapore, Trung Quc,
Nht Bn, Ti Lan, Philipin, Hn
Quc, i Loan, Nht Bn v
Indonexia. Nghin cu ch ra rng,
ngun gc gen c tng quan mt
thit vi cc nhm sc tc v ngn
ng. C s gia tng r rt v a
dng gen t v bc n v
nam. Nghin cu cng a ra gi
thuyt l c mt lung di dn ch
yu vo chu t ng Nam ,
nh chng ghp c nga vn di knh lc trng sng v pht quang
N TON CNH S 5/2010 40
ch khng phi nhiu lung t c
hai tuyn ng pha nam v pha
bc nh trc y ngi ta a
ra. iu ny cho bit ng Nam
l ngun a l ln ca dn c
ng v Bc . Nghin cu ny
nhn mnh thm s cn thit phi
phn lp gen khi tin hnh cc
nghin cu v gen v dc gen hc
lc a ny.
Tin s Mitali Mukerji cng cc
cng s khi xng lnh vc
mi m Ayurgenomics; ,
nguyn l ca y hc Ayurveda
h thng y hc tin lng v c
th ha ca n c c tch
hp vi h gen hc y nhanh
pht hin du ch tin lng. H
cung cp nghin cu u tin
v mt ny; trong nghin cu ny,
h lp ra nhng bin d gip
d on nhy cm ca mi
c nhn i vi s thch nghi v
bnh tt khu vc cao (so vi mt
nc bin). y l ln u tin
trn th gii ngi ta chng
minh thnh cng rng, h thng
y hc c truyn c th dn dt
nhng nghin cu hin i v gen
trong lnh vc y hc tin lng.
Cc nh khoa hc ti Vin Sinh
hc H gen v Tch hp (IGIB)
cng xc nh thnh cng trnh
t h gen ca mt ngi n ng
khe mnh 52 tui. Tin s Samir
Brahmachari ni: V chng ta
rt ngn c khong cch v
cng ngh v gia nhp cu lc b
T tng Manmohan Singh trao Gii S.S. Bhatnagar cho Tin s Mitali Mukerji
N TON CNH S 5/2010 41
- H gen ngi l mt danh
mc cc ch dn, c m
ha thnh DNA cn thit
to ra con ngi.
- Bn ch ci trong mu t
DNA A, C, G &T c
dng mang ch dn to
ra mt sinh vt.
- iu ging nh c
ngha ca t.
- Mi nhm 3 ch ci tng
ng vi mt amino axit
khi to dng.
- DNA ca ngi ging ca
tinh tinh ti 98%.
u t, iu ny s m ra nhng
lnh vc mi ca sinh hc ngi.
Vic xc nh trnh t h gen
ngi u tin n , cng vi
chng trnh bin d gen n
m ra nhng trin vng mi cho
dch v chm sc sc khe va
ti tin, chi ph thp v y hc tin
lng trong tng lai cho qun
chng nhn dn. Vic ny cng
m ra nhng kh nng mi trong
chn on, iu tr bnh v duy tr
thuc chi ph thp trn th trng.
Tnh tu ny s gip pht trin
y hc tin lng v gi cho chm
sc sc khe l dch v chi ph thp
i vi ngi dn thng. Nhng
ngi c bn tiu s s lc h
gen s c c ch dn v nhng
cn bnh c th pht trin. iu
c ngha quan trng v kh
nng thu thp h gen cho thy kh
nng nghin cu bin d gen ca
chng ta v, nh th, s cch mng
ha vic d on bnh v phng
php tr liu trong tng lai. B
trng Khoa hc v Cng ngh
Prithviraj Chavan ni: y l mt
thnh tu c o trong lnh vc
khoa hc. M, Anh, Trung Quc,
Canada v Hn Quc l nhng
quc gia t c thnh tu ny
trc chng ta. Vic xc nh trnh
t h gen gip cho n d dng
gia nhp cu lc b u t.
Trc y, Tin s Sridhar
Sivasubbu mt nh khoa hc
ca CSIR v Tin s Vinod
Scaria thuc IGIB xc nh
trnh t h gen ca c nga vn. H
gen ca loi c ny c khong 1,8
t cp c s, trong khi h gen
ngi c khong 3,1 t cp c s.
H gen ca c nga vn c coi
l mt bc quan trng bi l
quan trng ca nhng sng kin
quc gia ny nhm gii quyt cc
vn v chm sc sc khe cc
bnh phc tp.
Nghin cu h gen khu vc
cng-t cng ang tin trin ti
n . Trung tm ng dng H
gen (TCGA) Delhi l cng ty
u tin kiu nh th cng ty ny
duy tr c s thit b a chc nng
mang tm quc gia v cung cp
dch v nghin cu da trn gen.
Ra i t s cng tc gia IGIB
v Vin Y hc Phn t, TCGA
vt tri v lnh vc xc nh
trnh t gen, xp loi cc kiu gen,
biu hin gen v proteomics hay l
nghin cu qui m ln v cu trc
v chc nng ca protein.
u
Tc gi l mt nh bo.
nh do IGIB cung cp
mt t chc ph bin lp m
hnh bnh tt ca loi ngi. n
l nc u tin xc nh trnh
t loi hnh ging hoang d ca c
nga vn. Dwaipayan Bharadwaj
mt nh khoa hc khc ca IGIB,
cng vi mt cng tc vin n
t CCMB (Trung tm Sinh hc
T bo v Phn t), cng tin
hnh nghin cu h gen ln nht
v bnh tiu ng, bao gm hn
5000 i tng n , v
xc nh c s dnh lu ca rt
nhiu gen. Nhm ca ng cng
xc nh c gen nhy cm mi
i vi bnh bo ph v tiu ng
dng 2 ngi dn Bc n, v c
th chng minh rng n , cn
bnh ang ngy cng tng ny c
th c nguyn nhn khc. Nhng
nghin cu nu trn nhn
mnh s cp thit phi c v tm
N TON CNH S 5/2010 42
i s n ti M Meera Shankar cho n Tng thng M Barack Obama v nht phu nhn Michelle Obama ti sn bay quc t Chhatrapati
Shivaji Mumbai ngy 6 thng 11 nm 2010. Trong nh cn c B trng V cng ng & Dn tc thiu s Shri Salman Khurshid.
Kt ni kht vng
ca ngi n v ngi M
MANISH CHAND
B
a ngy thng tho, ngoi giao v nng m trong chuyn thm ca
Tng thng M Barack Obama c hng chc knh truyn hnh
a tin gn nh sut ngy m, v hp dn ngi dn n vi
cu chuyn si ni v mi quan h ngy cng pht trin gia cng quc
s mt th gii v cng quc mi ni.
Nu vn cn c nhng ngi ln ting ch trch, th ch cn mt cu n
gin khin h phi cng hng.
N TON CNH S 5/2010 43
Tm Gandhi Sangrahalaya ti Mani Bhavan Mumbai
Trong nhng nm ti, ti mong i mt Hi ng Bo an Lin Hp
Quc c ci t v c n l mt thnh vin thng trc Tng
thng Obama pht biu ti Ta nh c mi vm ln ca Ngh vin n
trong ting v tay vang di ca 790 thnh vin Quc hi.
Chng ti hoan nghnh n chun b nhn gh ti Hi ng Bo
an Lin Hp Quc Tng thng Obama ni trong bi pht biu, ng
thi ng h nng nhit vic n ni ln nh mt cng quc ton
cu. V vi t cch l hai cng quc dn u ton cu, M v n
c th hp tc v an ninh ton cu, c bit l khi n tr thnh thnh
vin Hi ng Bo an Lin Hp Quc trong hai nm ti Tng thng
Obama ni khi nhc n vic n bt u nhim k 2 nm ca mnh
ti Hi ng Bo an Lin Hp Quc vi t cch l thnh vin khng
thng trc k t ngy 1 thng 1 nm 2011.
Trn thc t, trt t quc t cng bng v bn vng m M tm kim bao
gm c mt Lin Hp Quc c nng lc, hiu qu, tin cy v hp php
ng Obama ni.
N TON CNH S 5/2010 44
R rng, tuyn b c mong i t lu l thi khc nh im trong
chuyn thm n u tin di bn ngy ca Tng thng Obama; n
tm lc rt nhiu tuyn b v hip c vn khng ch a cc mi quan
h n-M vo qu o mi m cn cha ng c ht mm ca mt
trt t th gii mi ang ni. Ngy 8 thng 11 nm 2010, Tng thng
Obama, cng vi T tng n Manmohan Singh ngi bn cnh,
cng b quyt nh ca M v vic ni lng xut khu cng ngh cao sang
n . ng Obama cng ng h vic New Delhi tr thnh thnh vin
y ca cc hi ht nhn ng u nh Nhm cc nh cung cp ht
nhn, Ch Kim sot Cng ngh Tn la (MTCR), Nhm chu c
v Ta thun Wassenaar; cc hi ny qun l kinh doanh cc cng ngh
nhy cm s dng cho hai mc ch (ha bnh v qun s).
M s a cc t chc n ra khi danh sch c gi l Entity List
Tng thng M tuyn b v ni thm rng, hai bn s thc hin tha
thun ht nhn bng vic bt u cc giao dch ht nhn thng mi. Hai
tuyn b cp i ny c a ra cng mt lc nh du hi kt ca
qu trnh cch mng c khi mo t tha thun ht nhn dn s n-
M 2005 c tnh bc ngot; tha thun ny bin hai nc dn ch
K tn vo s lu nim sau l tng nim ti tng i nn nhn v tn cng khng b 26/11 ti Hotel Taj Mahal Mumbai.
N TON CNH S 5/2010 45
Tng thng Obama pht biu ti cuc hp cc on i biu doanh nghip n-M ti Mumbai
mt thi khng thn thin thnh hai nc dn ch c cam kt v ang
tin hnh to dng iu m Tng thng Obama miu t mt cch lin
tng l quan h i tc ni bt v khng th thiu ca th k 21.
Tuyn b vn bo hiu s chm dt cc ch ph nhn cng
ngh cn tn ti nhm chng li n t cc cuc th nghim ht nhn
nm 1998 l bc pht trin ng hoan nghnh i vi chnh ph nc
ny; nm 2005, Chnh ph n cng vi Tng thng M lc l
George Bush k kt tha thun ht nhn c tnh bc ngot, chm dt
lnh cm vn nguyn t di ba thp k i vi n .
Chng ti hoan nghnh quyt nh ca M v vic bi b kim sot
xut khu mt hng cng ngh cao v cc cng ngh sang n , hoan
nghnh vic M ng h n tr thnh thnh vin ca cc ch kim
sot xut khu a phng nh Nhm cc nh cung cp ht nhn T
tng Manmohan Singh cho bit v ni thm rng, l mt biu hin
ca s tin cy v tin tng ln nhau ngy cng tng.
Cc cuc hi m v nhiu vn gia T tng Manmohan Singh v
Tng thng Obama hai nh lnh o chia s mi quan h c bit tt p
v khng e ngi by t s ngng m ln nhau cng nh du bc tin
quan trng trong vic gii quyt ci phng trnh mong manh Afghanistan-
Pakistan. Khi nhc li li cnh bo ca T tng Manmohan Singh vi
Pakistan l phi ngn chn b my khng b ang hot ng mnh nh
trc, Tng thng Obama lm cho Pakistan hiu r rng, ni n nu an
N TON CNH S 5/2010 46
Giao lu vi sinh vin cc trng i hc ti St. Xavier College Mumbai.
ton cho qun khng b l khng th chp nhn c v gy sc p buc
Islamabad phi truy t nhng k khng b v 26/11.
y l mt bc dch chuyn quan trng v Tng thng Obama xc
nh r ngun gc khng b Pakistan iu m nhng ngi tin
nhim ng ch gin tip cp n. V nhng g vn l mt s thay i,
Tng thng M cng bc b vai tr ha gii ca M khi thc gic c n
v Pakistan t gii quyt cc vn song phng.
V s ng h to ln i vi cuc chin xuyn bin gii ang din ra ca
n chng li chnh sch khng b bt ngun t t nc Pakistan,
tuyn b chung n-M c a ra vo cui chuyn thm ca Tng
thng Obama chn ra Lashkar-e-Toiba t chc qun s t c s
ti Pakistan vn b nghi l ng ng sau v tn st ti Mumbai ngy
26 thng 11 nm 2008 khin 166 ngi cht v nhiu ngi hn na
b thng.
Ln n hnh ng khng b di mi hnh thc, hai bn nht tr rng,
tt c cc mng li khng b, k c Lashkar-e-Toiba, u phi b tiu
N TON CNH S 5/2010 47
dit, v ku gi Pakistan truy t cc th phm ca v tn cng Mumbai
hi thng 11 nm 2008 tuyn b chung cho bit.
Vic nhc n LeT trong tuyn b chung c ngha quan trng v trc
y, M c coi t chc qun s him c ny vn c C quan
Tnh bo Lin qun Pakistan (ISI) nui dng ch yu l mt nhm
khng b tp trung vo n . Tuy nhin, gi y M li nhn nhn LeT
nh l mt phn ca cuc thnh chin Hi gio do Al-Qaeda ch huy
chng li M v phng Ty.
Hai bn cng quyt nh tng cng hp tc chng khng b v thng
bo v cuc i thoi mi gia B An ninh Ni a Hoa K v cc quan
chc B Ni v n .
Mi quan h chin lc v cc vn khu vc c ngha quan trng,
nht l khi Obama ca ngi s u t ca n vo mt lot hot ng
ti thit Afghanistan v cng b cc chng trnh chung ti t nc b
chia tch bi bo lc ny. Lm gim bt nhng ni lo lng ca New Delhi
sau tha thun c xut v chia s quyn lc vi Taliban, Obama
ng Barack Obama v B Michelle Obama vi hc sinh trng trung hc Holy Name k nim l hi Diwali Mumbai
N TON CNH S 5/2010 48
nhn mnh rng, M s khng b li ngi dn Afghanistan hay khu
vc cho nhng k cc oan qu khch ang e da tt c chng ta.
Bn cnh cc chng trnh h tr c lp ti Afghanistan, hai bn quyt
nh theo ui cc d n pht trin chung vi Chnh ph Afghan trong
xy dng nng lc, nng nghip v tng quyn nng ca ph n tuyn
b chung cho bit.
S thn mt v thin ch t pht nh du mi quan h ang pht trin
tt p gia n v M, ni sinh sng ca cng ng 3 triu ngi
M gc n c biu l bt c ni no m Tng thng Obama v
nht phu nhn Michelle Obama ti. iu ny lm tng thm nt i
chng cho chuyn thm vn c nhng ngi theo ch ngha hoi nghi
nhn nhn l chuyn cng du tp trung vo thng mi, nhm khai thc
th trng n hng trung ang pht trin v vc dy nn kinh t M
ang chong vng v t l tht nghip k lc.
Tng thng n Pratibha Devisingh Patil bt tay Tng thng M Barack Obama ti nghi l n tip ti Rashtrapati Bhavan
New Delhi ngy 8 thng 11 nm 2010. Trong nh cn c nht phu nhn Michelle Obama, T tng n Manmohan Singh,
b Gursharan Kaur v Tin s Devisingh Ramsingh Shekhawat.
N TON CNH S 5/2010 49
Sau khi cng b hng lot cc tha thun thng mi tr gi 10-15 t
vo ngy u tin ca chuyn cng du, Tng thng Obama chn
thnh tha nhn ti cuc giao lu vi cc nh lnh o doanh nghip
ti Mumbai rng, cc tha thun ny s to ra hn 50.000 vic lm M.
Tuy nhin, chnh nim tin vng chc ca Obama vo mt n khng
th thiu c a hai nc vt qua nhng khc bit v vn
outsourcing (gia cng) v ni ngn ng mi ca cam kt kinh t hai bn
cng c li, da vo vic gim bt cc hng ro thng mi v u t gia
hai nn kinh t ln nht th gii.
Tr li cu hi v ngnh cng nghip gia cng cng ngh thng tin
da trn nn tng ny, Th tng Manmohan Sign khng nh rng,
ngi n khng tham gia vo vic n cp. Tng thng Obama
ku gi quan h i tc mi vi n trong mt lot cc lnh vc,
t nng lng sch n trng trt, v d bo ma v n ch bin
thc phm.
Tng thng Obama duyt i danh d trong nghi l n tip ti Rashtrapati Bhavan New Delhi
N TON CNH S 5/2010 50
T tng Manmohan Singh v Tng thng M Barack Obama
ti cuc m thoi gia cc on i biu New Delhi ngy 8 thng 11 nm 2010
M vn v s lun l th trng
rng m nht trn th gii. Chng
ta c th cng nhau ngn chn ch
bo v nn cng nghip trong
nc vn kim ch s tng trng.
Bng vic m ca cc th trng v
gim bt cc ro cn i vi u
t nc ngoi, n cng c th
thc hin tim lc kinh t thc s
ca mnh Tng thng M ni
vi cc ngh s n .
Trong s nhng tha thun
thng mi ln nht c tuyn
b trong chuyn thm ca T
tng Obama c tha thun tr
gi 4,1 t , theo , Khng qun
n t c hip nh s
b mua 10 my bay vn ti qun
s C-17 Globemaster III do Cng
ty Boeing sn xut. Cc tha thun
khc gm mt n hng tr gi
2,3 t do hng hng khng gi
r SpiceJet ca n t mua 30
my bay thng mi Boeing 737-
800 v mt n hng t General
Electric cung cp 414 ng c tr
gi 822 triu trang b cho
my bay chin u hng nh sn
xut trong nc ca n .
Cc tha thun khc bao hm cc
lnh vc gm c s h tng, vin
thng, thit b o c, an ninh
quc gia, my bay, my bay trc
thng v thit b no vt lng sng.
Trn tt c, chuyn thm ngy
6 thng 11 nm 2010 ca Tng
thng Obama (ng t nhn l
ngi ngng m Mahatma
Gandi v cc nh lnh o (daal)
n ) s i vo lch s khng
phi v t nc n say m
ng tng nh cc nn nhn
v thm st 26/11, nht phu
nhn Michelle Obama khiu v
vi hc sinh, Tng thng Obama
giao lu vi sinh vin ti St. Xavier
Mumbai v ni chuyn vi cc
nh lnh o doanh nghip hay
khin cc ngh s n bi ri
vi ti hng bin ca mnh m
v s can m t nim hi vng
vo cu chuyn ca Tng thng
N TON CNH S 5/2010 51
v mi quan h n-M sau tha
thun ht nhn. Trc khi Tng
thng Obama n, nhng ngi
hoi nghi v cc nh bo phn nn
v vic thiu mt tng ln
nh tha thun ht nhn, vn
to dng mi quan h n-M
trong thi Tng thng Bush.
Trong bi din vn gy xc ng
di 35 pht v nhc n nhiu
thn tng ca n , t Gandhi
v Tagore ti Ambedkar v Swami
Vivekananda, Tng thng Obama
trnh by tm nhn vn cao v
vic quan h i tc gia n
v M l yu t khng th thiu
i ph vi cc thch thc then
cht ca ton cu, t ph bin v
kh ht nhn v nn khng b
ton cu n bin i kh hu, v
nh hnh trt t th gii th
k 21.
Ni nh vy, Obama khng ch
xa b du ni gia mi quan h
n-M v ni m nh Pakistan
m cn t n vo mt qu o
hon ton khc, bng vic c
thuyt phc n tham gia pht
trin mt cu trc chu m v
ton din, v cng hp tc gip
chu Phi trong nhiu lnh vc. Hai
nc cng k kt mt lot cc hip
c, t nng lng sch n y t v
hp tc v nng nghip v an ninh
lng thc nhm khi mo mt
cuc Cch mng xanh.
iu ng ch l, Tng thng
Obama cao vai tr ln hn
ca n trong khu vc ng
nng ng v kinh t. Ging nh
cc nc lng ging ng Nam
, chng ti mun n khng
ch nhn v pha ng, m chng
ti mun n tham gia vo khu
vc ny bi v iu s tng
cng an ninh v thnh vng cho
ton th ngi n .
Mc d c th n phi mt
nhiu nm mi thc hin c
tham vng ginh c chic gh
thng trc trong Lin Hp Quc,
ng Barack Obama ni chuyn vi cc thnh vin Hai vin ca Quc hi New Delhi ngy 8 thng 11 nm 2010
N TON CNH S 5/2010 52
N TON CNH S 5/2010 53
nh trn: T tng Manmohan Singh v Tng thng M Barack Obama ti Hi ngh Bo ch chung New Delhi ngy 8 thng 11 nm 2010
Trang bn: Ch tch Hi ng C vn Quc gia Sonia Gandhi (trn cng) v Lnh o Phe i lp H vin Sushma Swaraj
(nh di) tip Tng thng M Barack Obama New Delhi
song s ng h ca M c hng truyn ng lc mi cho qu trnh ci t
Lin Hp Quc ang din ra chm chp.
Tuy nhin, s ng h ca M i vi vic n tm kim gh thnh vin Hi
ng Bo an Lin Hp Quc c cng c bng cu chuyn rng m hn v hp
dn hn v khng phi l mt n ang ln m l mt n ni ln t
nc ny s c c ting vang ngy cng tng gia cc cng quc hng u v mi
ni trong thi gian ti.
i vi chu v trn ton th gii, n khng ch mi ni m ni. V
ti tin chc rng, mi quan h gia M v n s l mt quan h i tc ni bt
ca th k 21 v Tng thng M 49 tui ni vi cc ngh s n v thu ht s
ch ca th gii vo nng lc v tinh thn lc quan l thng ca mt nn vn
minh c i v khoa hc v sng to v hin l cng quc ang ln.
u
Tc gi l nh bo v y l quan im ring ca ng.
N TON CNH S 5/2010 54
TRUNG TM
XUT BN PHT TRIN
MADHUSREE CHATTERJEE
C
ch y khng lu lm,
nhng cun sch xp
trn gi ca cc gia nh
n u mang tn cc nh
xut bn nc ngoi, nh Oxford
University Press, Macmillan,
Orient Longman, Little Brown,
Viking, Bantam, Picador,
HarperCollins v Penguin, y l
ch mi k mt s.
Xu hng ny chuyn i t .
Trong hai thp k qua, cc nh xut
bn quc t v quc gia tt nht
ang hot ng n m dn
u l cc nh xut bn do chnh
ph qun l, nh National Book
Trust, Childrens Book Trust, cng
vi trm nh xut bn t nhn ln
v nh to nn ngnh xut bn
gn 200 t rupi ca n , gm c
sch ting Anh ln sch ting bn
x ang c c ch bm chn
vng chc trn th trng xut
khu vi mt kho sch made-in-
India (xut bn ti n ) cc
ln. c tnh cho thy, n c
hn 150.000 nh in v cng vi
ngnh xut bn c mt lc lng
lao ng gm 10 triu ngi.
Hin nay, khong 2,3 t la M
tin sch v vt liu in c xut
khu t n , trong khi th
trng ton cu gm 47 t la.
V t l bit ch ang tng ln, nn
gi y n bt u pht
trin nhanh v chc chn, s phn
N TON CNH S 5/2010 55
no c sc cnh tranh. K nng
ting Anh tt hn ca ngi dn
n mang li thm mt li th
khc cho ngnh in n xut khu
ca chng ta ng th k B
Tng mi Arvind Mehta ni.
Xut khu sch n c th c
phn r thnh hai loi: sch xut
khu sang cc nc pht trin v
sch xut khu sang cc nc ang
pht trin. Ni chung, sch v
t tng, tn gio, trit hc, vn
ha, th xc, tinh thn, linh hn
v nghin cu hc thut c xut
sang th gii pht trin.
Bhagavad Gita, Ramcharitmanas
v Bhakt Charit l ba u sch
xut khu ni ting ca chng ti
i vi ngi n sng nc
ngoi theo li Lalmani Tiwari,
Gim c Sn xut Gita Press, nh
in sch ting bn x c nht ca n
. Gita Press t ho in ti 80
triu bn cun sch Bhagavad Gita.
Tt c cc loi sch n u
c bn nc ngoi. Sch v o
Hi c sn mt th trng trong
th gii Hi gio, cn sch v li
sng sang trng, cm nang doanh
nghip v tiu thuyt h cu n-
Anh c a chung cc nc c
cng ng n kiu c hc thc v
thm ch c gii tr thc khng
phi l ngi n .
C l, yu t quan trng nht
gip ngnh xut khu sch pht
trin trong nhng thp k gn y
chnh l cc hi ch sch quc
t nh Hi ch sch Lun n,
Hi ch sch Frankfurt, k c Hi
ch sch T gii v Hi ch sch
Quc t New Delhi nhng hi
ch ny thu ht cc nh xut bn
v nhng ngi c d phn lm
n trong ngnh trn khp th gii,
di hnh thc cc on i biu
thng mi nc ngoi ln.
Nm 2010, Hi ch sch T
gii New Delhi chng kin giao
dch thng mi quc t pht t
v sch tham kho, sch gio dc
v sch phi h cu c xut bn
n . Cc n t hng c
gii quyt th New Delhi dn
n kt qu l nhng l hng sch
n ln c vn chuyn ra
nc ngoi sau .
Bipin Chandra Ch tch Qu tn
thc Sch Quc gia, n v t chc
Hi ch sch T gii New Delhi
nm 2010 ni: Khi lng giao
dch thng mi quc t vi 35
quy ca hn 15 quc gia nhiu
hn nhng nm trc rt nhiu.
N TON CNH S 5/2010 56
Nuzhat Hassan Gim c Hi
ch ni: Cc nh xut bn t
nhn n kim c cc n
t hng tr gi 200.000 la M
trong mt ngy. Cn c vo xu
hng, kinh doanh xut khu sch
ang pht trin.
H thng truyn thng c bit
l th in t v Internet mang
li cho cc nh xut bn kh nng
kt ni ton cu tt hn nhm
qung co hng ca mnh trn th
trng quc t. S tham gia tch
cc ca T chc Tng mi T
gii (WTO) vo vic ton cu ha
th trng l mt liu thuc b
cho ngnh xut khu.
Nhng con s c cung cp bi
Capexil t chc xc tin xut
khu do B Tng mi thnh
lp, nhm to iu kin v cng
c ngnh xut bn v in n ca n
cho thy nm 2008-09, n
xut khu sch, xut bn
phm v vt liu in tr gi 105,7 t
rupi, nhiu hn ng k so vi con
s 78,7 t ca nm trc nm
chng kin xut khu st gim do
suy thoi kinh t ton cu. Nm
2006-07, n xut khu sch
vi s tin l 112,5 t rupi. Xut
khu sch n tng trng
theo hm m k t nhng nm
1980 khi con s ny mc t i l
807,6 triu.
l thi im khi ngnh xut
bn n bt u m rng hot
ng cch y gn 20 nm, khi
ngnh ny thy t tin nhn
ra th gii sau thi k pht t
trong nc. n c mt di
N TON CNH S 5/2010 57
L
u
s
t
r
e
P
r
e
s
s
R
o
l
i

B
o
o
k
s

K
i
n
g

K
h
a
n
ROLI
D
e
e
p
a

G
a
h
l
o
t
Shah Rukh Khans career is the kind of success story that
colours movielore the outsider who gatecrashed into
Bollywood and stayed on to reach superstardom, leaving all
his contemporaries behind.
Over the last decade or so, as Hindi cinema has grown
and reached out to audiences across the world, especially
the South Asian diaspora, Shah Rukhs fame and popularity
have grown in proportion. He personifies the media-savvy,
money-smart, focused professional that todays world
idolizes. He made movies that were blockbusters, he
created the SRK brand, and with a production company in
place and a special effects set-up and a studio in the works,
his aim of becoming the complete movie moghul now
looks achievable.
When a star of his stature approaches a career
milestone of sixty films, and gets to a stage where he
clearly needs to chart unexplored territory, it is perhaps
time for a mid-career assessment. That is what Deepa
Gahlot, journalist, critic, columnist, editor, author and
screenwriter, attempts to do in this book, by analysing the
various phases of Shah Rukhs life and career and putting
them in perspective.
ISBN: 978-81-7436-503-3
I am a great, fantastic accident of being the right person at the right place
at the right time. That is the description of my success...

sn vn hc phong ph c t cch
y nhiu th k. N c to ra
bi cc tc gia, trit gia v nh t
tng ca chng ta. Di sn ny
khng ngng c b sung v pht
trin bi cc tc gia vit bng nhiu
ngn ng a phng cng nh
bng ting Anh. Chnh nh sch,
hn bt c sn phm no khc, m
chng ta c th hot ng cho s
hiu bit quc t v ha bnh th
gii l nhng li ng ghi nh ca
O.P. Ghai c Ch tch sng lp
Vin Xut bn Sch, New Delhi.
Sch khng ch l hng ha xut
khu m cn l cng c c th gio
dc v lm thay i tm tr ngi
dn n v nc ngoi. Khi
xut khu sch, chng ta khng ch
ngh n vi trm gam giy, ba,
mc v keo h. Chng ta ngh n
vn ha ca nc xut khu.
Ngnh xut bn n ang tn
dng nhng thay i chuyn bin
trong thi i k thut s mi bng
N TON CNH S 5/2010 58
cch lm phong ph ni dung sch
pht hnh trn nhiu th trng
khc nhau. Mt v d nh th l
vic sng to ra sch in t vn
mang li nhng thay i c bn
trong ngnh xut khu sch. Sch
khng phi l gnh nng na
ngi bn c th cho bn sch
trc tuyn trn khp cc lc a v
lin kt vi cc nh lm sch in
t ton th gii qung co cc
n phm bn a vi chi ph ti
thiu. Ngnh sn xut thit b c
sch in t non tr to ra mt
loi hnh c gi mi nhng
ngi c kh nng cho php mnh
c sch trn my tnh xch tay v
u CD. Tu nhp kh dng theo
u ngi tng v gii c gi tr
pht trin nhanh gii doanh
nghip giu c ang gip cc nh
xut bn n tip tc i mi
tip cn b phn c gi ton
cu mi, nhng ngi kt ni vi
mng thu bao s.
Gii thch vn thc t v vic
bn bn quyn sch trn th trng
quc t, Urvashi Butalia thuc
Nh xut bn Zubaan nhn xt:
Bn bn quyn c th l mt
phn quan trng trong thu nhp
ca bn, ngoi vic gip mang li
nim vui cho tc gi, c thm thu
nhp v danh ting, n cn lm
cho danh mc sch ca bn c
bit n cp quc t.
Phn nhiu vic bn bn quyn
da vo s giao thip c nhn; v
th, khi bn c sn danh mc, hy
bt u giao thip, gp g mi
ngi, ni vi h v cng vic ca
bn, by t s quan tm, v.v. iu
ny rt quan trng bi v nu ai
tin rng bn l mt ngi xut bn
nghim tc, th h s xem xt tt
c sch ca bn mt cch nghim
tc. Cc nh xut bn ca cc nc
nh T Nh K v Croatia cng
c th l nhng th trng tt
bn bn quyn Urvashi Butalia
pht biu ti hi tho mi y v
Xut khu sch n : Lm th
no khi nghip, tn ti v pht
trin trn th trng quc t
New Delhi.
N TON CNH S 5/2010 59
Teo li Shobit Arya ngi xut
bn thuc Wisdom Tree (t chc
xut bn c lp ca n ) c
tham d Hi ch sch Frankfurt:
Gn nhiu hn vi khi nim n
mi ca STM c gi nh
vy l v nhm xut bn ny tiu
biu cho cc lnh vc khoa hc,
cng ngh v qun l, nn nm nay
Wisdom Tree i din nhiu nht
cho n ti Hi ch. 18 nh xut
bn ny, th d Jaypee Brothers v
NCBA Exports, c mt trong gian
phng c bit dnh cho cc nh
xut bn STM trn ton th gii.
Nh vy, t cc nh xut bn sch
thiu nhi, nh Navneet, n cc
nh xut bn chuyn v sch o
Hi nh Goodword Books; t
UBS Exports huyn thoi n cc
nh in nh Gopsons; v t cc nh
xut bn sch gio dc, nh Nh
xut bn Vikas, n T vin sch
tham kho trung tm ca Kolkata,
dng nh cc i din ca n
ti Hi ch sch Frankfurt cng a
dng nh chnh quc gia ny vy.
Teo Capexil, ton ngnh gia cng
xut bn n c tnh t 250
triu la M mt nm v tng
trng 40% mi nm. n c
kh nng nm gi t nht 20-25%
th trng ton cu v 20% cc
dch v khc nh sn xut phim
hot hnh v thit k.
Cc nh xut bn n t khp ni
trn th gii c hng li th
chi ph ng k khi hot ng n
theo li S.K. Ghai, Ch tch
Capexil. Capexil c nhim v a
hng nhm tr gip xut khu.
T chc ny nhm mc ch thc
y ngnh xut bn v in thnh
mt nhn t ng gp vng mnh
trn th trng th gii. Capexil
c gng pht trin ngnh ny
theo tiu chun th gii ra.
Capexil cn ng h cc bin php
t chc cho ngnh hot ng c
hiu qu hn v xy dng nng lc
nhm p ng mt cch hiu qu
mi trng thng mi ton cu
ang pht trin nhanh.
u
Tc gi l nh bo.
N TON CNH S 5/2010 60
Thi ky rat tot ep
oi vi nganh giai tr
ARVIND PADMANABHAN
T
heo mt nghin cu mi y, ngnh truyn thng v gii tr
13 t ca n phn nh mt cch sinh ng quyn
lc mm ngy cng tng, bo ch hon ton t do v in nh
c nh gi cao trn ton cu ca t nc ny c hng tng
trng 13% mi nm v t doanh thu 24,25 t vo nm 2014.
T chc vn ng hnh lang cng nghip hng u n FICCI (Lin
on cc Phng Tng mi v Cng nghip n ) v cng ty t vn
ton cu KPMG cng thc hin nghin cu . Nghin cu cho bit,
cng cuc phc hi m ngnh ny tin hnh t qu 4 nm 2009, sau
mt nm suy thoi nghim trng, s vn tip tc trong thi gian ti.
nh trong phim Ba chng ngc
N TON CNH S 5/2010 61
V nghin cu cho bit thm, s
tng trng ny s c thc y
bi mt lot yu t nh nhn khu
hc thun li, tng trng kinh t
cao, nn tng vng mnh, s gia
tng k vng v thu nhp t qung
co v thm nhp th trng ngy
cng tng.
Ngnh truyn thng v gii tr th
hin cho b mt ngi tiu dng
n Tng th k FICCI
Amit Mitra ni. Truyn thng v
gii tr l mt phn ca cuc sng
thng ngy ca chng ta v lin
quan ti i a s ngi dn. V
th, bt chp nhng thch thc ca
nm va qua, ti vn phn khi v
tim lc ca ngnh ny vn cn
c kh nng tng trng trn 13%
mi nm trong vi nm ti.
Pht hin ny khng c g ng
ngc nhin i vi mt t nc
mi nm sn xut khong 1.000 b
phim, cho php 512 knh truyn
hnh trong v ngoi nc pht
sng cc chng trnh, cp php
cho 6 nh iu hnh DTH (truyn
hnh v tinh trc tip ti tn nh),
ph duyt 423 knh pht thanh
FM v ng k 69.323 t bo.
Chng ta ang ngng ca ca
s t khi trong lnh vc gii tr
n theo li Shah Rukh
Khan, mt siu sao in nh c
hm m khng ch n m
c nhiu quc gia c cng ng n
kiu, vn ln ti 25 triu ngi
130 nc.
ng ni rng, vi s tng trng
kinh t nhanh ca n p ng
c ba nhu cu c bn ca ngi
dn l lng thc, qun o v nh
, th ngi ta mong mun tha
mn nhu cu mc cao hn.
Hin ang c mong c th t v
l nhu cu gii tr. in nh l
mt ngun ph bin ca nhu cu
th t ny Khan ni.
Nm ngoi cng chng kin
nn in nh n t c vinh
quang khi b phim Triu ph khu
chut cu chuyn v s pht
ln nhanh chng ca mt chng
thanh nin sng khu chut ti
Mumbai tip tc ginh 8 trong
10 gii thng Vin Hn lm (gii
Oscar) c c.
Sau , hng phim Big Pictures
thuc Reliance Anil Dhirubhai
Ambani Group tp on c gi
tr vn ha th trng l 81 t
thm nhp Hollywood
lm phim vi o din lng danh
Steven Spielberg, vi kinh ph ban
u l 825 triu .
Tng t, Tp on Sahara a
ngnh xc nhn gi mnh a
ra nhm gii cu MGM xng
phim Hollywood huyn thoi
sn xut nhng b phim kinh in
nh James Bond hay Cun theo
chiu gi n nn chng cht.
Tp on Sahara ang m phn
mua MGM vi gi khong 2 t .
Ngoi ra, hng phim Warner
Brothers ca Hollywood tip tc
hn h vi Bollywood bng
vic sn xut b phim bom tn
Chandni Chowk ti Trung
Quc phim c din vin hng
u Akshay Kumar ng vai chnh,
cng vi k hoch lm nhng b
phim nh vy trong nm nay.
n lc cn c mt mi quan
h cng sinh in nh, trong c
Bollywood v Hollywood u c
th lm giu thm kin thc thay
v ch sn xut ra nhng b phim.
Cc nguyn l kinh t s theo sau.
Khi y, chng ta c th c c
khn gi ton cu theo di nhng
b phim ca chng ta Khan ni.
Khon u t ln m chng ta
mong i t pha Hollywood l
o to vn hnh my mc v
hiu ng hnh nh. Chng ta cn
phi pht trin nhng ngi c
S
M
M

A
u
s
a
j
a
N TON CNH S 5/2010 62
th lm ra cho chng ta phn mm
lm phim r hn, tt hn v nhanh
hn, v phi to ra mt chuyn
ngnh c bit gm cc nhm v
nhn ti c o to v hiu hng
hnh nh.
Da vo tim lc ca nn in nh
n , cc nh pht hnh hin nay
ngy cng nhm lm cho phim ca
mnh c ph bin rng ri hn.
V d, b phim Ba chng ngc
ng thi c pht hnh ra nc
ngoi vi gn 400 bn trn ton th
gii ring M l 210 bn.
Nhn v tng lai, nghin cu cho
bit, mt s yu t l im tt cho
ngnh ny, nht l tm vi ngy
cng vn rng ca truyn thng,
s ha, s kt hp v s hiu bit
ca ngi tiu dng tt hn, i
mi v tng cng thm nhp vo
cc th trng khu vc.
Ngnh truyn thng mang tnh
thc nghim. Cc cng ty cn tng
cng kinh nghim ca ton b
khch hng. iu ny bao gm ni
dung hp dn, c s h tng tt hn
thu ht v gi chn khch hng
theo li Amit Khanna, Ch tch
cng ty Reliance Entertainment.
Cn c vo nhng yu t ny,
nghin cu d kin mc tng cho
phim nh t 1,98 t ln 3,09 t
, cho truyn thng in n t 3,88
t ln 5,97 t v pht thanh
t 173 triu ln 364 triu .
Nghin cu d kin doanh thu
cho cc hng truyn hnh tng t
5,71 t ln 11,58 t vo nm
2014. Tnh n nay, hn 500 knh
c pht sng ti nh ngi dn
n , trong c gn 150 knh
truyn hnh tr tin, nh s thm
nhp ngy cng tng ca truyn
hnh v tinh DTH.
DTH t ra l mt phng tin
truyn hnh rt thnh cng v
gip gia tng c s thu bao truyn
hnh tr tin n bt chp s
suy thoi kinh t ton cu. Ngnh
truyn hnh v tinh DTH c tnh
tng t 1,5 triu h thu bao
nm 2005 ln 23 triu thu bao
nc ny. n nm 2012, con s
ny c cho l s tng gp i,
nh trong phim ot 8 gii Oscar Triu ph khu chut
N TON CNH S 5/2010 63
a n tr thnh th trng
DTH ln nht th gii.
Bo co cho bit, tr chi in t
s l phn khc pht trin nhanh
nht, cn c vo c s 600 triu
thu bao ca n . Phn khc
ny tng 22% vo nm 2009 v
c cho l s tng 32%/nm v
t ti 711 triu thu bao vo
nm 2014.
Vi s xut hin ca cng ngh
3G, ngnh gii tr qua in thoi
cng pht trin. Ngnh vin thng
c tnh tiu tn khong 2,5 t
n 3 t m bo vic khai
trng mng 3G c sun s.
Nghin cu ca FICCI-KPMF
cng xc nh 10 yu t then
cht thc y tng trng:
.
S ha s gip m rng phm vi
bao qut v tm nh hng.
.
a phng ha s gip bao gp
c cc th trng cha khai thc
.
Kt hp a phng tin v nh
hng ca truyn thng mi s
gip ch cho cc chng trnh
chi phng tin.
.
Hp nht a ti s xut hin
cc chng trnh chi vi
nhng kh nng vt tri.
.
Cnh tranh s m rng th
trng ang hot ng.
.
Pht trin v qun l ti nng l
cha kha thnh cng trong
kinh doanh.
.
i mi s ng chm n tt
c cc khu nh: sn phm,
qui trnh, m hnh tip th v
kinh doanh.
.
Tm quan trng ngy cng
tng ca th trng tr tin
trong cc m hnh kinh doanh
truyn thng.
.
Nghin cu ngi tiu dng s
m bo cho ngi tiu dng
cc sn phm truyn thng
c nh hng v nhn c
dch v.
.
Cc chng trnh chi s dng
nhiu m hnh kt ni vi
ngi tiu dng.
Hin nay, chi tiu cho truyn
thng n chim 0,41% tng
thu nhp quc ni. T l ny gn
bng mt na ca mc trung bnh
ca th gii l 0,80% v thp hn
nhiu so vi cc nc pht trin
nh M v Nht nghin cu
cho bit.
iu ny ch ra tim nng tng
trng chi tiu khi ngnh ny n
pht trin mnh. Khi chng
ta tin ti mt x hi ch trng
thng hiu hn, th iu ny c
th c phn nh tc tng
trng trong tng lai.
u
Tc gi l Tng bin tp Tng tn
x n (IANS).
Cnh trong mt b phim truyn hnh di tp c a thch T gii i FM lun pht trin
N TON CNH S 5/2010 64
7a le a teaqe o thc oq
me hco e the qlc l
UTPAL K BANERJEE
N
goi phm vi lnh th
n l mt cu
chuyn khc. a phn l
kiu dn n nhng ngi
lun mang theo mt n thu
nh v khng ch n thun mi
v cng n biu din, o
to m cn m ht trng ny
n trng khc con chu h
c th hc cc v iu ln lt l
Bharatanatyam, Odissi v Kathak.
Ngoi cng ng n kiu, th ch
yu vn l Hi ng Quan h Vn
ha n (ICCR) ng vai tr
gn gi v qung b trong cng
ng th gii hn 50 nm nay.
Cc chng trnh ca Hi ng
n c vi 90 quc gia, c bit
l Afghanistan. Chng hn, hng
nm c khong 2300 hc bng
c trao cho ngi nc ngoi
v hin nay, c hn 3500 sinh
vin n t cc nc, trong s
c 1650 sinh vin Afghanistan.
iu ny khng c g ngc nhin
nu xt l khu vc bn kia dy ni
Hindukush c chung nn vn ha
Hng H vi n trong hng
ngn nm. Chng trnh khuyn
khch ca ICCR i vi hc vin
ngi nc ngoi c tnh cht
tng hp, bao gm lp hc ngn
ng, tham quan hc tp, lu tr
cc trng dy ma v tham gia l
hi hng nm ca n .
Ramli Ibrahim v hc tr January Low biu din ti l hi ma c in
di ba ngy ca ICCR New Delhi
N TON CNH S 5/2010 65
Mn kt thc honh trng l cnh cc ngh s quc t n t 7 nc biu din cc hnh thc khc nhau ca ma c in n
trong mt tit mc bin o ma (nh di v trang bn)
Trong l hi mi y din ra trong
3 ngy do Hi ng Quan h Vn
ha t chc, cc ngh s quc t
n t 7 quc gia trnh din cc
iu ma n c in. Tng
ip chung tht ht sc chn tnh.
Malaysia, trng Sutra ca
Ramli Ibrahim c hn 200 hc
sinh ma Odissi, theo hc phong
cch Debaprasad Das Gharana.
Irina Strakhovenko cng tc vi
Trng ca i s qun n ti
Moscow; trng c 350 hc sinh
ma phi tha nhn l nhng
hc sinh ny thch hip-hop v
Bollywood, nhng mt s cng
thch c cc phong cch c in.
Nhlanhla Vincent Zwane n t
Nam Phi xc nhn ng l hng
trm v n Bharatanatyam, cng
vi ngi Nam Phi bn a, tham
gia bn cnh kiu dn n .
Tnh cng nht trong s l i
nhy Ramli Ibrahim v January
Low. K t nm 1983, s pht trin
nhanh chng hnh thc ma Odissi
ca Sutra th hin r nt trong mn
biu din ca ngh s ma 25 tui,
January ngi kt thc qu
trnh chun b 17 nm vi cc
iu hon m Tribhangis, Charis v
Bhramaris. Ramli v January cng
biu din cc iu Mangalacharan,
Saveri Pallavi, Nava Rasa v Ardha-
Narishwara. Cch s dng th
mnh ca ngh thut bin o ma
trong thc hin cc ng tc hnh
trn v hnh cung, ng tc ng
thng v ng cho, tht tuyt vi.
Mt v cng ni bt khng km
l Nhlanhla, ngi Nam Phi; anh
knh trng su sc Guru Japsperi
Moopan mt ngi Nam Phi
th h th 3 v hc 5 nm ti
Hc vin Kalakshetra, Chennai.
Ci ngun Kalakshetra c th
c nhn thy trong hai tit mc
Bharatanatyam ca Nhlanha, c
bit l tit mc Tillana, nhng
im tuyt ho ca anh li bc l
tit mc Ancestral Bhava; trong tit
mc ny, anh c t do ng tc.
Irina n t Nga vi mn biu
din Kuchipudi: vi tit mc
Ashtapadi ca Jayadeva v Ananda
Tandava da theo Adi Shankara.
C bc ra sn khu tht n tng
thn Krishna trong t th b
ng bng, tri ngc vi tc
thng thy cc v n ba-l khc
N TON CNH S 5/2010 66
N TON CNH S 5/2010 67
khi h lao ra sn khu. Ting gim
chn chc chn ca guru (bc thy)
khng th nhm ln vi ai. i vi
Aila El-Edross, vic c tip thu gio
dc trong gia nh Birju Maharaj
Gharana con trai ca Birju l
Deepak Maharaj chi Pakhawaj v
con gi Mamta ngm th Padhants
c th hin r nt. Tit mc
biu din Abhinaya cng vi bi
th Ghazal ting Urdu do c thc
hin tht th v. Lc u, c ma
phong cch Legong ca vng Bali,
vi nhng iu b dt khot. iu
gip ch cho Aila El-Edross
trong Kathak.
Anne Dietrich n t c ngi
biu din mn ma Mohiniyattam
cng c kin thc c bn tt v
ma ng i t khi c mi ln
6. Mn trnh din ca c gm c
Ganesa Vandana, Ashtapadi ca
Jayadeva v Tillana duyn dng
trong raga Bhimpalasi. V mi
quan tm n s kt hp, c,
c th nghim vi Spirit,
hnh dung xem tm linh c
nhn nhn th no trong s ha
hp Kathak, Mohiniyattam v
ma ng i. Isa Jacobi l mt
v cng khc n t nc c
v l v cng Kathakali duy nht
trong l hi; anh bc l mt
nng lc him thy vi vai Tn
Hanuman. Trch on ny xoay
quanh vic Bhima c gng loi
b Hanuman gi yu ra khi con
ng ca ng v sau nhn
ra ngi hm m Rama chnh
l anh trai ng. Hnh thc ma
Kuchipudi do Dayashree Pentiah-
Appadoo n t Mauritius biu
din c hai tit mc kh cng
Cnh ma khc Ramli Ibrahim v January Low.
N TON CNH S 5/2010 68
phu Saraswati Vandana v
Tarangam da theo thali. Khng
c v cng Kuchipudi no khc
na Mauritius. Zhang Jinghui
ti t Trung Quc trnh din
Kathak mn biu din chm
ri v uy nghi khin khng ai ng
rng c ch mi hc c hai nm.
Mn kt thc honh trng l
mt tit mc chung ca cc v
cng di s ch huy thng tho
ca Saswati Sen. Da trn tp
Gitanjali (T dng) ca Tagore:
Con khng bit Ngi ang ht th
no, Ty i, vi bn gc ting
Bengali v bn dch ca chnh nh
th, by ngh s c la chn
s dng phn ngu hng ng k
theo phong cch ring ca mi
ngi nhng vn nm trong trnh
thc k thut ca bin o ma
xut sc. Cc v cng c tha
sc tng tng Ngi thy l
Guru, hay thin nhin v tr, hay
ng Ti cao, k nim lun
sinh nht ln th 150 ca Tagore.
Tt l ng dp! Mn qu ca
nhm ngh s quc t dng tng
ngh s ti nng phi thng ca
th k trc v di sn ca ng vn
cn rt sng ng trn khp th
gii ny!
u
Tc gi l mt cy bt ni ting
chuyn vit v ngh thut v Padma
Shri Awardee.
nh: Hi ng Quan h Vn ha
n
N TON CNH S 5/2010 69
Tao hnh tren cat
Bi & nh: DILIP BANERJEE
Phng s
To hnh trn ct l mt ngh thut c o c pht trin Puri, Orissa,
v v sau tr nn rt ni ting trn khp n . Ngh thut to hnh trn
ct c th c to ra vi mi kch c, hnh dng hay dng thc con ngi,
con vt, cy ci hay ch l hnh trang tr. to nn mt tc phm iu
khc ct, ha s s dng ct sch, mn, trn vi nc v thm ch l vi c
ct mu. Vi s k diu ca bn tay kho lo, ha s tha sc tng tng
to ra nhng tc phm iu khc c tnh thm m cao. y, chng ti xin
a ra cho bn c ci nhn thong qua v v s tc phm iu khc do cc
ha s khc nhau to ra trn bi bin Puri rng m.
N TON CNH S 5/2010 70
N TON CNH S 5/2010 71
N TON CNH S 5/2010 72
N TON CNH S 5/2010 73
N TON CNH S 5/2010 74
N TON CNH S 5/2010 75
N TON CNH S 5/2010 76
Hoa sen trong nghe thuat An o
Bi & nh: SUBHASHINI ARYAN
T
rong kho tng m-tp trang tr n , hoa sen chim v tr cao qu
trong s nhng biu tng v hnh trang tr c dng i dng li
trong ngh thut v kin trc truyn thng. Khng ging ngh
thut phng Ty vn ch trng ti ch ngha hin thc nhip nh v
cch x l t nhin ch ngha i vi cc hnh thi con ngi v ng vt,
mi quan tm chnh trong ngh thut n mang tnh cht tm linh v
tn gio su sc. Mi mt i tng c miu t trong ngh thut n
u c ngha tn gio - tm linh v tng trng. Trong s cc loi hoa,
hoa sen l biu tng c a chung nht, khng phi bi hnh thc p
, m bi ngha tng trng su sc ca n. Tt c chng ta u bit
rng, loi hoa ny mc trong ao bn nhng khng h chu nh hng ca
bn ly. D l hoa sen trng, xanh (nilotpala), mu hoa hng hay trng
hng, th cc cnh hoa vn gi ln cm ngh v s thanh khit trong tm tr
mi ngi. Teo trit hc Hindu, con ngi nn sng nh bng hoa sen
trong ci trn gian xo tr v khng o c ny, sng hon ton tch ri
vi ci tm thanh khit v khng b cc th lc xu xa chm ti.
Trn c tranh v ca mt n trong hang ti Ajanta vi hnh hoa sen
nm trong vng trn ng tm ca linh hnh trn, th k 5 sau Cng nguyn
N TON CNH S 5/2010 77
Vn ln t y nc, xe rng
cnh hoa v l trn mt nc, qua
v ngoi ny, hoa sen a ra bng
chng v nng lng h tr s
sng ca y su b dng .
l l do v sao bng hoa sen mn
khai c s dng lm b k chn
ct hay b ngai ca tt c cc v
thn o Hindu, o Pht v o
Jain. Lc no cng vy, cc v thn
c th hin t th ngi hay
ng trn bng hoa sen n (padma
pitha), hoc trn bng sen cnh kp
(mahambuja). iu ny c ngha
tng trng: cc v thn c th
hin di dng thc m h, huyn
o, tc l mt c th tm linh khng
c trng lng. Nu v thn ngi
vi mt chn th xung th bn
chn ca ngi cng t trn i sen
hoc b sen. Nhiu v thn Hindu
c th hin ang cm bng hoa
sen, chng hn nh thn Vishnu
v thn bo h mun loi bao gi
cng cm bng sen trn tay. V thn
Vishnu l Lakshmi n thn thnh
vng, v thn Shiva l Parvati, thn
mt tri Surya, hay Bodhisattva
Padmapani (B Tt Lin Hoa) tt
c cc v ny u cm hoa sen trn
tay. Trn thc t, ngay c nhng n
thn sng thing c nhn cch
ha, Ganga v Yamuna, cng lun
cm bng sen cung di, c c
trng bi cung sen di un ln,
hi ha vi ng cong c th hnh
ch S duyn dng ca cc n thn
khi ng.
Trong hi ha n , d l tiu
ha hay bch ha, th dn nc
Trn c ca tri bng g chm ni hnh hoa sen v hnh hoa hng - sen ln gia, trn mandapa ca n Chamunda Devi,
Chamba (Himachal Pradesh), th k 17 sau Cng nguyn
N TON CNH S 5/2010 78
N TON CNH S 5/2010 79
dp dnh ca sng sui hay ao h
lun c biu th bng hoa sen
v l sen rng ni trn mt nc.
Truyn thng ny c t thi c
xa. Trong nhng bc bch ha ca
hang Ajanta ni ting th gii, ao
sen l mt im quyn r ca tranh
phong cnh v tip tc nh vy
trong nhng th k tip theo cho
ti u th k 20. Tt c cc trng
phi tiu ha vn pht trin rc
r trong cc vng triu trn khp
n , c bit l Rajasthan v
pha ty dy Himalayas u m
t quang cnh dc con sng v ao
sen theo phong cch ny. (Trng
phi tiu ha pha ty dy
Himalaya cn c bit n di
tn trng phi Pahari). Tn
Krishna v cc k cng ca Ngi
(lila) l ch ph bin nht c
v vi cm hng ln v nhng hnh
ng phiu lu lng mn ca Ngi.
trng phi tiu ha Pahari,
khng ch thn Krishna m tt c
cc v thn Hindu u c m t
i vng min hnh thp c ph
nhng bp sen.
T giai on tiu ha Ajanta (th
k th 2 trc Cng nguyn ti
khong th k th 7 sau Cng
nguyn) tr i, trn nh c t
v nhng vng trn ng tm bao
quanh nhiu m-tp; hoa sen,
bp v cnh sen c v vi nhiu
hnh thi a dng ti mc ri tr;
ci n khc vi ci kia, tinh t v
Hnh hoa hng - sen ln chm trn trn mandapa ca n Markula Devi, Udaipur, Lahul (Himachal Pradesh), th k 11 sau Cng nguyn (nh trn)
v hnh hoa sen xon c trang tr rm ca bng ca n Hindu, th k 11 sau Cng nguyn (nh phi).
Trang bn: Trn c tranh v ca n trong hang ti Ajanta m t nt ni bt ca cc hnh hoa sen c lm mt cch tinh vi v kho lo,
th k th 5 sau Cng nguyn
N TON CNH S 5/2010 80
n tng hn rt nhiu. Truyn
thng chm ni hnh hoa hng -
sen (sen n ging hnh hoa hng
BD) to n r vi cnh rng, ta
ra, hoc i khi un cong mt
cch kho lo v tinh xo, cng
rt c xa. Trn nh trang tr kiu
ny vn cn c cc in th c
vo trong mt dy hang ti
Ellora; cc n th lm bng g
hay nguyn khi vo th k th
7 sau Cng nguyn ti Himachal
Pradesh, Bharmaur v Chhatrarhi
Chamba; hang Masrur, huyn
Kangra. Tuy nhin, truyn thng
ny khng ch b hp trong
nhng vng m cn hin hin
trn khp n . Phn gia trn
mandapa ca n th o Jain
ni ting xy bng cm thch
trn ni Abu Rajasthan, do
Vimala Shah xy hi th k 11 sau
Cng nguyn, l mt kit tc ca
thin ti ngh thut ca cc nh
iu khc a phng; h to
ra hnh bng hoa hng - sen r
xung, c chm khc tuyt p
v s mi ng li trong tm tr du
khch sau khi n thm cc in
th tuyt diu ny. T thi i ny
qua thi i khc, truyn thng
ny c duy tr qua nhiu th
k. Nhiu thnh phn kin trc
trong nhng ngi n c
chm ni hnh hoa hng - sen
theo nhiu cch.
Trong nhng n th bng g
v trn hu khp n , bn
cnh hnh hoa hng - sen, cn c
nhng di cnh sen c chm
khc tuyt p xuyn sut cc
bc tng bn ngoi, bn trong,
v c trn trn, tch bit nhng
pan c chm ni nhiu on
trong cc truyn thuyt lin quan
n cc v thn. Cnh ca c hnh
hoa hng - sen ln c chm
trn khp b mt. Hnh hoa sen
xon c ln sng v cnh sen
rng gp phn to nn n tng
phong ph ca khung ca, tr
v tr ng ca vng ho quang
(prabhavalis) rc chy sng ngi
quanh nhng tng th t trong
chnh in ca n th. Vng hao
quang quanh u ca tt c cc
v thn c chm ni tm cnh
hoa sen; con s 8 c mt ngha
v tm quan trng huyn b. Ha
Ct g c trang tr mt cch trang hong vi cc cnh sen, hnh hoa sen xon c v u ct l hnh
trang tr v bnh hoa l, n Lakshna Devi, Bharmaur (Himachal Pradesh), th k 7 sau Cng nguyn
N TON CNH S 5/2010 81
tit dy leo vng vo un ln
c to bi cung sen ko di
b sung thm v tao nh v tinh
t cho nhiu ca n t Kashmir
pha bc ti cc nam n , t
Gujarat pha ng ti Orissa
pha ty.
Truyn thng chm tr hnh m-
ay hay ph hiu hoa sen quanh
m-tp chim chc v ng vt c
t thi trc Cng nguyn, khi
ngi ta xy dng cc thp Pht
ni ting ti Bharhut v Sanchi.
Truyn thng ny khng ch b
hp cng trnh kin trc tn gio.
Bn cnh vic im t trn cc bc
tng cung in v pho i, n
cn trang tr cho nhng cn nh
ca ngi dn thng. Khi nhng
ngi tr v Hi gio v Mughal
xy dng dinh th, nhng th th
cng a phng cn khai thc
m-tp trang tr ny nhiu hn. Ti
pho i ging ht nhau Agra
v Delhi, hnh hoa hng - sen ln
bng cm thch c gn trn
nn nh, gia nn nh l cc i
phun nc lm mt pho i
trong nhng ngy h oi bc nng
nc min bc n .
M-tp ny khng ch b hp
cng trnh kin trc, tn gio hay
phi tn gio; n cn c s dng
rng ri trong tt c cc loi hnh
sn phm th cng. Hu ht cc
bc vi thu u m t hnh linh
(mandala) hoa sen gia, ri
rc xung quanh l nhiu m-tp
v hnh tng. vi dt v vi in
hoa, chm tr bng g v ,
trang sc ca ph n, hnh hoa
hng - sen c s dng vi s
sng to v tr tng tng phong
ph. Hnh hoa hng - sen nhiu
cnh em li cho th th cng v
s c hi ph trng ti nng, k
xo, v s kho lo tuyt vi ca
mnh bng nhiu loi vt liu. M
tp ny thy c khp ni, di
hnh thc lng ly ca n v tt
c cc loi sn phm th cng trn
khp t nc n .
u
Tc gi l mt nh nghin cu lch
s ngh thut ni ting.
Chui hoa hng - sen to thnh vng hoa di ca Tn Vishnu v nhn vt cng i Sudarshan
Chakra c nhn cch ha; nh th n Harirai, Chamba (Himachal Pradesh)
N TON CNH S 5/2010 82
n qua nhng ci nhn u tin
Bi & nh: PRAN NEVILE
K
hng c mt ghi chp no
bng hnh nh v cnh
quan n cho ti tn
cui th k 18, khi ha s chuyn
nghip Anh n nc ny tm
kim danh vng v tin ti. Ha s
v chn dung l nhng ngi u
tin n v b cun ht bi vin
cnh nhn c s bo tr ca giai
cp thng tr Anh, cc thn vng
v hong t n . Tip theo l
ha s thuc cc th loi khc
nhng ngi quan tm n vic
ghi li bc tranh ton cnh ca
n vi tnh a dng cc k v
dn tc v phong cnh mun mu
mun v, vi nhng dy ni hng
v, dng sng trng l v kin trc
nguy nga lng ly.
Trong s cc ha s ngi Anh
ny, William Hodges chc chn l
ngi tin phong trong lnh vc v
tranh phong cnh v cng l mt
trong nhng ha s nhy cm v
lng mn nht; cc bi vit ca ng
c o ging nh nhng bc v
Chinsura nhn t sng Hooghly (Bengal)
N TON CNH S 5/2010 83
Quang cnh mt phn ph tch thnh ph Agra
ca ng vy. Sinh ra ti Lun n
nm 1744, Hodges xut thn t
mt gia nh c a v thp trong x
hi. Khi cn l cu b chy vic vt,
Hodges c ha s ni ting
ngi Anh, Richard Wilson cha
ca th loi tranh phong cnh
Anh, ngi rt n tng vi ti
nng ngh thut ca cu b ch
c bit ti mc ng quyt nh
nhn cu lm hc tr. Hodges n
n nm 1780 v nhn c
s bo tr ho phng ca Ton
quyn Anh ti n , Warren
Hastings. ng khng ch dnh
cho Hodges n t hng ring
m cn gip Hodges nhn c
tin tr cp ca Cng ty ng n.
Hastings n tng su sc vi tc
phong cnh n ca Hodges;
b su tp ny hin nay l mt
phn ca b su tp ti Trung tm
Yale v ngh thut Anh ti M.
Hodges i nhiu ni n
c bng ng b ln bng
thuyn dc khp dng sng Hng.
Nh th, ng c th ngm nhn
phong cnh hng v, nhiu mu
sc cng kin trc mi l ca t
nc ny; nhng th gy n
tng rt mnh i vi ng. ng
i thm v ghi li mt s hnh
nh v lng m Mughal v i ti
Delhi v Agra. ng b ht hn bi
v p k o ca n Taj Mahal;
ng vit: hiu ng ca n mnh
ti mc, ti phi th nhn rng
Chn dung William Hodges do George Dance v
phm ca Hodges v ng mua
ti 36 bc tranh sn du v phong
cnh n ca Hodges. Hastings
cn c mt b su tp tuyt vi
gm nhng bc v ch hay mc v
N TON CNH S 5/2010 84
ti cha bao gi tri nghim mt
cng trnh ngh thut no. Vt
liu nguyn cht, hnh dng tuyt
p v s i xng ca ton b
cng trnh vi vic la chn v tr
y sng sut tt c vt xa hn
hn so vi nhng g ti tng
nhn thy. Hodges c bit b
quyn r bi nh sng v khng
kh xung quanh vng ny. ng
vit: Bu tri trong xanh khng
mt gn my, nhng ta nh sng
bng, bi bin ct trng lp lnh,
nc bin xanh sm, ph by mt
s kt hp hon ton mi trc
con mt ca mt ngi Anh. ng
vit thm: nh mt tri cng rc
xc ng n mnh lit trc nt
rc r k o ca hnh nh th hin
trn nn, trc nhng nt im
xuyt nh nng mt tri tuyt p
xuyn qua ngn cy, cc mng sng
v ti tri rng khp ni trn bc
tranh. Hodges th nghim t cn
cnh hnh bng ngi a phng,
ch yu l ph n thn qu, trong
tranh phong cnh ca mnh.
ng tr li Anh vo cui nm
1783 v b bn khc axt ni
ting ca ng c ta Tuyn
chn nhng cnh p ca n
c cng b thnh 12 phn, t
nm 1785 n 1788, vi li ta v
mi cnh quan bng ting Anh v
ting Php. Tranh khc km da
theo nhng bc v ca ng trong
Cnh lng m Hong Akbar ti Secundra
(nh trn) v thiu ph Hindustani (nh phi)
r ti cng thch ngm nhn hnh
nh y ti thng xuyn ng
N TON CNH S 5/2010 85
Cnh Benaras (nh trn) v lnh n (nh phi)
giai on 1781-83 c chnh
Hodges khc theo thut khc axit.
K thut khc axit vn cn kh
mi m nhng Hodges s dng
vi k nng him c v thnh cng
trong vic bo tn c thn thi
ca cc bc phc tho gc c
lm ti ch. B tranh c
tng cho Cng ty ng n cng
ty mua mt s lng kh ln
trong b 48 tranh khc km c
chia thnh hai tp. l mt cng
trnh cha tng thy, v ngi dn
phng Ty trc kia cha bao gi
nhn thy mt mng sng ng
nh th v cc cng trnh kin trc
v phong cnh n t nhng
bc phc tho c lm ti ch.
du hiu ca trng thi vn minh
cao nht ca x hi. Khim tn v
c tri ph cho v quyn r c
nhn rt ln, ng lun thy thoi
mi thm ch ngay c nhng lng
qu kh xa xi ho lnh, ni cha
bao gi c bt c ngi chu u
no trc ng tng gh thm. ng
ngng m nhng ngi nng
thn bnh d, ha nhp vi h mt
cch thoi mi, tn hng lng
hiu khch ca h vi nhng mn
c ri v pillaw .
Nht k ca Hodges v nhng
chuyn du ngon ti n
(1780-83) c xut bn nm
1793, l mt t liu ng ch
vi mt s li nhn xt gn nh l
th, cn nhng nhn xt khc th
Hodges b quyn r c bit bi
thi vui v v hnh vi lch s
ca ngi n ; ng xem l
N TON CNH S 5/2010 86
rt sng t, vui v lng mn. ng
say m v hng v n rn ngi
ca dng sng Hng v i v cng
say m nt gin d v v b ngoi
nguyn s ca ngi dn. Ngm
nhn dng sng, ng vit: Nhng
dng sng ti tng thy u chu,
k c dng sng Rhine, cng ch l
nhng dng sui nh so vi khi
nc khng l ny. Dng sng
Hng un ln trn b mt bng
phng ca vng qu, sng lp lnh
trn khp vng ng bng rng
ln, ha hn mt ma bi thu v
tri di ti tn ni chn tri ni
gn nh mt thng khng phn
bit c ranh gii gia bu tri v
mt t. Quan st mt nhm ph
n o Hi i thm m vo ban
m, ng vit: Tt xc ng v
t m khi nhn thy h i thnh
tng nhm, tay cm nhng ngn
n t ln pha u ngi m:
n tng vn c xem xt trong
th nh sng p nh tranh tht
tuyt vi; vi xc cm , tht l
th v.
Ht nh quan nim ca ngi Anh
v v p nh hng ti th loi
tranh phong cnh ca h, quan
nim ca phng Ty v ci p
c tc ng i vi cch thc khc
ha ngi dn bn a. Hodges
tha nhn mt cch ci m rng,
nhng bc chn dung ca ng v
ngi n , c bit l ph n,
u da trn nhng quan im v
v p c in. ng ngm nhng
ngi ph n Benaras Ghats v
vit: trong tm tr ca mt ha s,
nhng hnh dng ngh thut p
thng bt cht hin ra, v d, khi
ng quan st dng hnh ca mt
ph n xinh p bc t di
sng ln trong b trang phc t
sng, u i bnh nc v mang
v n.
Hodges thch du ngon bng
kiu thay v i ng sng. K t
khi nhn c khon tin ng
k hng thng t Cng ty ng
n thng qua Hastings, ng c
Cnh khi bit lp trn sng Hng ti Jangirah
N TON CNH S 5/2010 87
i. i vi ngi n , ng
nhin, William Hodges l ha s
u tin khc ha mt cch trung
thc bc tranh phong cnh n
sng ng. Tc t, Hodges l cha
ca nhng tuyn tp y mu
sc v sinh ng v n trong
giai on cui th k 18 - u th
k 19, thi thc rt nhiu ha s
Anh tm n n v to nn
nhiu cng trnh ngh thut v i
v n .
u
Tc gi l mt nh vn ni ting vit
v ngh thut.
th sng. Hodges m t mt
cch sng ng nhng tin nghi
dnh cho du khch, k c ging
nc v nhng cy b ta bng
mt, v ng c bit nhc n vua
Sher Shah Suri ngi lun
quan tm n tin nghi, nh
cho thn dn ca ngi. ng vui
mng c gp nhiu du khch
trn ng v di bng cy b
bn ging nc hay b nc.
Khi nhn thy n ng, ph n
v nhng chin binh bn a,
ng v phc ha h ngay ti ch.
ng chng kin v ghi li cnh
sati cnh mt ph n Hindu
c a ln gin thiu ca ngi
chng qua i.
Hodges trng by nhng bc tranh
cnh p n ca mnh cho
khn gi bit thng thc ti Lun
n v c bu l thnh vin
Vin Hn lm Hong gia vo nm
1789; ng c hoan nghnh nh
mt ha s rt thng minh v ti
ba. ng ngh hu nm 1795 v m
ngn hng ti Darmouth nhng
khng thnh cng v b ph sn.
i mt vi tnh hnh sc khe sa
st v ni phin mun v nhng lo
lng ti chnh, ng t t vo nm
1797. Vic nh gi li tc phm
v tr tu ca ng trn ngp trong
tranh do mt s nh nghin cu
lch s ngh thut tin hnh, cho
thy ng l mt ha s i trc thi
Cnh pho i ti Allahabad
N TON CNH S 5/2010 88
Ustad Amjad Ali Khan:
diu th n sarod
Bi: SHUBHRA MAZUMDAR
nh: AvInASh PASRIChA
U
stad Amjad Ali Khan l ngi biu din sarod hng u trong
m nhc c in n . ng l ging vin ca Trng nhc
Senia Bangash v c cha l c ngh s Ustad Hafz Ali Khan
o to. Trong s nghip ca mnh, nhc s ny sng tc mt s raga
(iu thc) mi v cng to dng mt phong cch chi c o.
Nhc s bc thy v i ny nhn c nhiu phn thng v huy
chng trong v ngoi nc. n , ng c trao tng hun
chng Padma Vibhushan (phn thng cng dn cao nht ca n ),
gii thng Sangeet Natak Akademi v Tansen. Trn trng quc t, ng
c trao Gii thng UNESCO, S gi quc gia ca UNICEF v Gii
Pha l ca Din n Kinh t T gii.
N TON CNH S 5/2010 89
ng c quc t cng nhn t
khi bt u hp tc vi Dn nhc
Philharmonic Hng Kng trong
nhm Tri n Hng Kng. Nm
2010, ng c c gii Grammy
cho hng mc m nhc th gii
truyn thng hay nht cho album
Ancient Sound (m thanh c).
Nm 2007, ng biu din mt bn
cng-xc-t cho sarod vi nhc
trng David Murphy cng Dn
nhc Tnh phng Scotland. Hin
nay ng biu din ti cc a im
ha nhc ln trn khp th gii.
ng cn l gio s thnh ging
m nhc ti i hc Yorkshire,
Washington, North Eastern v
New Mexico, v c mt
s trng i hc trn th gii
cp hc v tin s danh d. ng
cng nhn c danh hiu cng
dn danh d ca cc bang Texas,
Massachusettes, Tennessee v
thnh ph Atlanta.
D c bng thnh tch ng ngc
nhin nh vy, nhng Ustad vn
kin nh: Ti mun giao tip
vi nhng thnh gi nhn thy
m nhc c in n l ci g
xa xi.
ng c hai cu con trai ti nng
l Ayaan v Amaan cng ni
nghip cha. Di y l nhng
iu Amaan Ali ni v cha mnh.
Ustadji vit t truyn no cha?
Cha ti cha. Nhng c ba
cun sch vit v ng. Cun th
nht l ca Gautam Haldar, ni
ting trong gii vn hc Kolkata.
Cun th hai l ca Gopi Gajwani,
ni ting nht v ngh thut
ha, nn cun sch ng vit v
Ustadji rt giu cht th. Cun th
ba do hai anh em ti vit. Chng
ti xem Abba chng ti vn
thng gi ng nh vy l mn
qu ln nht ca Tng dnh
cho chng ti, v do cun sch
ca chng ti vit v ng vi t
cch l bc thn sinh nhiu hn.
Mt l do khc ca vic ng vn
cha vit t truyn, theo ti ngh,
l c l ng thy thi im ny l
qu sm trong i bt tay vo
vit hi k ca ring mnh.
Phong cch chi sarod trong nhng
nm biu din ca Ustadji tri
qua mt s thay i t thi ca ng
anh c phi khng?
Cha ti l mt nhc s rt th gii
ch ngha. ng nhin ng l
mt ngi chi sarod gia nh
(gharanedar), khng cn nghi ng
g, nhng iu khng loi b
i c quyn mang li nhng sng
to bn trong khng gian hoch
nh ca gia nh (gharana). Di
thi ca ng ti, cc chng trnh
pht thanh l ca i Pht thanh
n v phng tin k thut lc
by gi cha tn tin. iu i
hi phong cch chi g bp bng
phi tht to v hnh thnh nn
thi quen chi ca ngh s sarod
thi by gi. y chnh l s thay
i trong tnh cht thnh gic m
c th thy r trong li chi ca
cha ti.
Mt im khc v ngh thut ny
l m nhc l s phn nh mt
hnh trnh xuyn sut cuc i
v mang sc thi ca nhng tri
nghim sng ca mi c nhn. V
th, khi cha ti nghe nhng ngh s
v i vo thi hong kim trong i
biu din ca h, ti c xu hng
tin rng nhng nh hng a dng
ny hn truyn cho m nhc ca
ng mt phm cht tt, khng
phi nh nhng c nng trc tip
trong phong cch chi, m nh
mt s hp thu v thc nhng
tinh cht phong cch c thm
dn vo con ngi bit lng nghe
say m.
Mc d Ustadji tri qua nhng
nm thng tui th trong mt gia
nh nhc s n in hnh,
nhng vic hc ca ng li din ra
trong mt mi trng tch bit hn
vi khng kh gia nh. Hai th gii
khc bit ca m nhc v cuc sng
trng hc cng c tc ng nh
th no ti nhng nm thng thanh
nin ca Ustadji?
ng ti chuyn ti Delhi khi cha
ti mi 3 tui. Do vy cha ti
hc Trng Modern School
trn ng Barakhamba. C hiu
trng Kapoor l mt ngi nhn
xa trng rng c t tng cch
mng v ng nhn Abba vo hc
khng cht n o. ng ti xut
N TON CNH S 5/2010 90
thn t mt gia nh m nhc giu
c, nn mi ngy sau khi i hc
v Abba phi ngi xung riyaaz
cng vi ng bi tp v nh. V
d rt yu m v cc ch em, nhng
quan h anh ch em lc by gi rt
nghi l. Vi nhiu p lc nh vy
nng ln cu b, ni ngn gn,
Abba rt kh s v chu kh nhiu
p lc.
Nhng nm i hc c tc ng
th no n tnh cch ng trong
nhng nm sau ny?
Cha ti vn ngy cng c n hn,
thm ch cho ti ngy nay. ng
hnh phc khi c lm cng vic
ca mnh. Ti ngh l c im
chung tt c nhng ngi thnh
t v h sng ng theo nhng g
h tin tng, v cha ti chc chn
quyt nh sng theo nim tin
ca ng. Hn na, iu lm cho
ng tr thnh con ngi khim
nhng hn, rt v tha vi ngi
khc, v do cuc u tranh m ng
phi i mt trong nhng nm u
i, nn ng tr thnh mt con
ngi giu lng trc n hn nhiu.
Mt khc, ng cng c mt s
nguyn tc nghim ngt. ng
khng chp nhn s b hay
cm tnh ca nhng ngi m bn
thn h khng lm vic chm ch.
Nhng ngi nh vy khng c
tim nng pht trin. ng khuyn
thanh nin hoc l phn u tr
thnh chuyn gia tt nht trong
lnh vc chn hoc l t b n
lun. ng tin nhng n lc chn
thnh v s lao ng chm ch ca
mnh s khin cha m t ho.
Khng kh ngh nghip thi ng
anh khc vi thi ca cha anh nh
th no?
Amjad Ali Khan trong mt bui ha nhc vi hai con trai Ayaan v Amaan
N TON CNH S 5/2010 91
ng ti lm nhc s triu nh di
triu i Gwalior Maharaja. V tr
ny mang li cho ng v th to ln.
Do , m nhc m ng ti chi c
tnh cht b trn v lm hi lng
cc Maharaja. Cn cha ti cha
bao gi chu trch nhim trc
bt k ai v m nhc ca ng. V
m nhc, ng cm thy Chng ta
sng v m nhc, ch khng sng
da vo m nhc. iu khin
ng phn u nhiu hn trong m
nhc ca mnh v chnh n lc
chi ht mc c th to cho m
nhc ca ng ci th mnh ring
trong li chi.
Anh hc c g t nhng mi
tng tc x hi ca gia nh vi
cng ng nhc s thi ?
ng ti l mt ngi l nghi v
cha ti khng c c quan h
thoi mi vi c. Cha ti khng
thoi mi khi by t tnh yu vi
cha m mt cch cng khai, cho
d i vi thi i ca mnh th
ng ti l mt ngi t do. Cha
ti cng hin cho m nhc ca
ng v n p cng lao ca
ng, chng ti ch c cch cng
nhn mt thc t l ng lm
qu nhiu cho chng ti. L mt
ngi Hi gio m o, chc hn
ng n dargahs v dng nc
cho mi ngi trong l Ramzan,
nhng ng khng bao gi gio
iu trong cch tip cn. V cng
tin ni thm, ng cng s i
my bay. V vy, ng mt nhiu
hp ng i lu din nc ngoi
v ng khng th i c. iu
ny cng nh hng ti m nhc
ca ng, v vo thi cc nhc
s khc bt u ginh c ting
tm vi lch din nc ngoi.
Anh hc c g t mi quan h
ca cha m mnh?
Cha ti ly m ti l v th hai.
Cha m k cho chng ti iu
ny khi anh em chng ti qung
chng 11 tui, v h khng mun
chng ti bit iu ny l do
ngi ngoi ni.
V quan h ca cha m, v cha ti
tng v hin nay vn rt in
trai, nn d hiu l hi cn tr ng
rt hp dn, nhng m ti rt t tin
v thc s tin tng cha ti. Yu t
x hi gn kt cuc sng v chng
l ch hai ngi u xut thn t
gia nh coi trng n ngon. M
ti l con mt gia nh ch t in
Assamese giu c v m thc l
mt phn thit yu ca cuc sng.
Cha ti cng xut thn t mt gia
nh Hi gio yu m thc. Ri th
c hai li yu m nhc na. C hai
u c nim tin mnh lit vo nng
lc ca nhau.
Ci ti yu v quan h ca h l
tnh yu h chia s cho nhau, s
knh trng h dnh cho nhau,
khng gian h dnh cho nhau v
vi ti, h dng nh thuc v th
h qua nhng ngi thc cm
thy sng rt v nhau.
L mt Ustad rt c trng vng,
cha anh c mt vi shishyas m ng
du dt. ng lm g a
h tin ln trn con ng m nhc?
Trc ht, cha ti l mt guru ca
thi rt hin i. Sau khi h c
chun b y , ng gip h
c xp loi trnh ngh nghip
vi t cch l ngh s qua h thng
phn loi AIR. ng gip nhng
ngi khc tm c vic lm ti
cc trng hc.
Gn y Ustadji bt u ging
dy ti cc trng i hc nc
ngoi. Phi chng ch n thun
l cng vic lm n mo him?
Ti thy tht hay l cha ti
bt u dy sinh vin nc ngoi
v m nhc n . Sut 50 nm
ng dy hc tr trong nc,
gi ng ang lm iu nc
khc. ng ging dy ti i hc
Yorkshire, Chicago, Stonybrooke
v nhiu trng khc, vi t cch
Gio s m nhc T gii.
Teo anh, ng gp ln nht ca
Ustadji cho m nhc th gii l g?
l rt nhiu raga mi cho m
nhc c in n . Tnh tu
xut sc ca ng l cch ng thao
tc nhc c. Phong cch chi ca
ng mang n cho nhc c mt
phm cht him c. C lc mi
ngi xem sarod l phin bn i
sau ca rabab v c bn, l mt
nhc c m thi trung c cha
bao gi c c v th ca mt
nhc c ha nhc. Ngy nay, nh
c cha ti v k thut chi c o
ca ng, m sarod snh ngang
tm sitar vi vai tr mt nhc c
ha nhc.
u
Tc gi l cy bt ni ting v
ngh thut.
N TON CNH S 5/2010 92
im phim
Ting Urdu v n hin i
UDAY CHANDRA SINGH
H
ng trm phng ng,
rt nhiu nn vn ha
v mt s tn gio
n , cho n gi, vn lun
s hu mt bn sc a chiu, a
nguyn. V s a nguyn ny pht
trin mnh nh mt im chung.
Ting Urdu chnh l im chung
y. N khng ch l mt ngn ng
m cn l mt nn vn ha hn
tp c nui dng qua nhiu
th k. Urdu l mt ngn ng
quan trng v sng trong tri tim
ca ngi dn n . Tin trin,
thch nghi v tn ti, cu chuyn
v ting Urdu thi hin i chnh
l cu chuyn v n hin i,
cu chuyn v mt ngn ng vi
nt c o khc thng vt
ra khi phm vi k s, vt qua
tt c cc ranh gii. y chnh
l im chung c kho st k
trong b phim ti liu ny ca
Kamna Prasad.
Ngn ng ny phn chiu di sn
a nguyn, phong ph ca chng
ta, c sinh ra v pht trin t
di sn y. B phim th hin cuc
hnh trnh ca ting Urdu khi
n tin trin cng thi i v kt
ni hin ti sinh ng vi qu
kh phong ph ca mnh theo
li nh hot ng Urdu Kamna
Prasad; ng ni thm rng, ngn
ng p ny lun p ng nhu
cu ca cc thi i v thc hin
nhiu vai tr l ngn ng ca con
ngi ngn ng ca tnh yu, ca
s phn khng, ca nn vn hc
cao cp v nn vn ha i chng.
Trn tt c, Urdu l ngn ng giao
tip ca ngi dn n . N l
bn sc ca n , l cch sng
ca n .
Phim ti liu Ting Urdu v n
hin i ca o din Aparna
Srivastava Reddy mang phong
cch rt hin i v nhn nhn
hnh trnh ca ngn ng ny trong
cc lnh vc truyn thng, vn ha
i chng, vn hc cao cp cng
nh truyn thng i chng.
iu ng ch l, b phim m ra
m cnh hin i ca ting Urdu
v kt li cui phim vi mt
montage hnh nh nhm m t mi
trng ca nhng m thanh , bc
tranh ton cnh rng ln v ngi
dn ni ngn ng ny vi mt s
ging, t b phn dn c kinh t
N TON CNH S 5/2010 93
tiu biu n cc a phng v
mi trng a dng.
C nhiu yu t bt ng ch ra
nhiu a danh ni chng ta s
dng ting Urdu nhng hu nh
khng c thc v vic , b phim
a chng ta n vi xng v ca
M.F. Husain Lun n ti ,
ha s kit xut ny rt thch s
dng nhng cu ting Urdu trong
b phim Bollywood Mughal-e-
Azam nh mt nt th php trn
bc tranh v Hindustan, nhm by
t tnh yu t quc ca ng.
B phim thch thc tng hoang
ng ph bin cho rng Urdu
l mt ngn ng ang cht dn,
v cng c rng Urdu ang c
nhiu ngi s dng hn bao gi
ht ti n v trn ton th
gii t nhng cm t mi v ph
bin nh dard-e-disco, cc bi ht
trong phim ni ting hay ngn ng
ca gii tr; y l bng chng cho
thy ting Urdu vn tn ti v pht
trin. B phim t k nhng nhc
phm ting Urdu kinh in do cc
v cao nin trnh by cnh cng cc
bi ht ny nhng c gii tr
biu din vi nhc hin i.
iu ng ch l, b phim ti
liu dy cng nghin cu ny xem
xt k tc ng ca vic phc hi
th th Ghazal nh l mt du
hiu ca nn vn ha hoa m trong
thp k 1980, v ch ra rng iu
ny lm hi sinh mi quan tm
n ting Urdu ngay c khi ch
vit Urdu dn bin mt khi xu
hng chi phi.
B phim tip tc cho thy tnh
trng tin hc ha ph bin trong
thp k 1990 cho php Ting
Urdu i theo siu xa l cng ngh
thng tin. B phim cho bit, hin
c mt thc trch nhim mi
i vi ngn ng p ny.
Ting Urdu pht trin m rng
thnh phng tin th hin
mi t tng hin i, hc tt
c cc mn, t khoa hc n ngh
thut, v ngang sc vi bt k
ngn ng no khc trong n lc
m bo s thnh cng cc cp
cao nht ti n . B phim
gii thiu nhng thanh nin chn
lm cc bi kim tra thi tuyn
hng u ca n bng ting
Urdu v a ngn ng ny vo
danh sch A ca cng vic bn
giy hnh chnh.
B phim trch dn li ca cc
hc gi hng u rng, ngy cng
c nhiu ngi mun hc ting
Urdu th ngn ng i khi
cng khin h ngc nhin, v
th ngn ng ct ting ni
vi nhiu tr em v thanh nin
nhng ngi hiu rng, Urdu l
mt tn gi khc cho nn vn ha
phc hp ca n .
B phim ti liu di na ting ny
kho lo ni v s hnh thnh, qu
trnh pht trin v truyn b ca
ting Urdu nh mt ngn ng
c sinh ra n v lm th
no m gi y n c th c
nghe thy trn ton cu.
u
Tc gi l mt nh bo.
Teo chiu kim ng h t trn cng bn tri: bt u hc t khi cn nh;
ting Urdu c dy rt nhiu trng ph thng v i hc;
cc t bo v trang web ca t nht bo Siyasat bng ting Urdu hin i
N TON CNH S 5/2010 94
N TON CNH S 5/2010 95
im sch
Raja Ravi Varma
Ha s ca n thi thc dn
N
u c ngi ha s no c th
khng nh mnh lm thay i
hon ton ci cch thc m tr
tng tng n bnh dn vn dng
phc ha cc nam thn, n thn, thn thoi
v truyn thuyt, th chnh l nhn vt
uy tn xut thn t bang Kerala mang bit
danh k b l Raja Ravi Varma (1848-1906).
Trc khi Raja Ravi Varma xut hin, nn
ngh thut n c tnh cht l lng,
giu n d, tng trng, tru tng, hnh
hc v nhiu hn th na, nhng cha
bao gi trc tip i din cho hin thc
c nhn thy. im quan trng nht
l, ngi ta khng tha nhn cc v thn
Hindu c to tc di hnh hi ca con
ngi m hnh dung mt cch bin tu v
thng tc cc thn qua s m t cc thuc
tnh c trng ca h v th, v d, thn
Shiva c tng trng bi tng dng
vt lingam theo hng trm phong cch
v li th hin. Nhng vic thnh lp Ravi
Varma Press nm 1894 ti Bombay lm
thay i tt c iu . Chng my chc, t
Shimla n Trivandrum v t Calcutta n
Bombay, mi gia nh Hindu trung lu th
k 20 (v ch yu n tn ngy nay) (v
ang) treo loi tranh in li rt bnh dn ca
Ravi Varma th hin hnh hi con ngi t
nhin v hin thc ca Lakshmi, Saraswati,
Rama, Sita v Hanuman, mi ch l vi
th d tiu biu. Tm vo , thin hng
ca Ravi Varma v hot cnh sn khu
c nh hng ti sn khu v phim nh i
chng, do lm gia tng tc ng ca k
xo ca ng theo cp s nhn.
N TON CNH S 5/2010 96
Vo na sau ca th k 19, bn
thn cht liu sn du trn vi
vn cn mi l ti n v
phong cch hi ha c Ravi
Varma la chn l ch ngha
hin thc chu u (cho d li
thi chu u khi y) vn cn
l lm v mi l ti y. Nhng
khi Ravi Varma lm ch c k
thut v phong cch ca mnh
vo khong nhng nm 1870,
th khng c g ngn cn c
ng. Mi quan h thn thuc ca
ng vi gia nh Travancore cm
quyn m bo mt mng li
cc mi quan h vn a ti mt
lot cc n t hng t nhng
bang nh nh Pudukottai,
Aundh v Bhavnagar cho n cc
bang ln nh Mysore, Baroda v
Hyderabad. Ngi ta sn tm ng
khng ch bi nhng bc chn
dung ca ng m cn v nhng
bc ha theo ch m t cc
cnh ch o trong thn thoi
Hindu v vn hc ting Phn.
Nghch l l, i lp vi sc hp
dn to ln vi cng ng v nh
hng i chng ca ng vi t
cch l ha s chuyn v hnh
tng u tin ca n , i
t v di sn ca Ravi Varma n
nay cha tng c nghin cu
nghim tc. Vi s nghin cu
ng kinh ngc km theo cc
chi tit t gi, cun Raja Ravi
Varma Ha s ca n thi thc
dn chc chn l mt tc phm
c mong i t lu. Nhng
cun sch c n hnh rng ri
ca Rupika Chawla do Mapin
xut bn khng phi l cun
sch hn lm nng n. V phong
cch v v cht, cun sch ht sc
hp dn, truyn ti ni dung hn
lm vi mt s nh nhng duyn
dng rt n tng. Ghi chp ca
Chawla v cuc i v tc phm
ca Ravi Varma l bn chi tit vi
nhiu t liu nguyn bn lu tr
di dng bt k c nhn v th
c nhn, bi bo, nh chp theo
phong cch thi gian, t liu
cung nh, v.v. B sung vo s a
dng phong ph y l nhiu giai
thoi v bi cnh minh ha t
cc ngun b tr nh chuyn k
ca nhng ngi bo tr, ng
nghip v bn b ca Ravi Varma,
quan trng nht trong s cc t
liu ny l cun nht k c gn
gi bi ngi em trai yu qu ca
ng, C. Raja Raja Varma, ng
thi l hc tr v i tc ca ng
trong hu ht mi n t hng
v cng cuc lm n.
Cun sch lm sng li qung
thi gian v nhng thng trm
ca ngi ha s n cu tin
ny ngi u tin thay th a
v c tn ca cc ha s chu u
lu ng (v t ting tm), nhng
ngi n y v cnh ng
quang v chn dung cc thn
vng bn a v tng lp thng
lu mi ni ca n , bao gm
gii vin chc n v mt s
thng nhn u ha. Tuy nhin,
cun sch khng ch n thun
l tiu s ca mt ha s ni ting.
c mt s tiu s kiu ri.
Ci lm cho cng trnh ny thc s
khc bit l n hm cha trong
mt gii tn cc lt ct v i sng
x hi, vn ha v chnh tr ca n
thi thc dn c bit l ca
cc thn vng bn a v cun
sch nhn mnh cc ng lc mi
ni ln gia cng ngh v mt x
hi thc dn ha b rng buc bi
cc gi tr phong kin ang suy tn
nhng ch cho s hin i, t
do v dn ch. Do vy, vi vic rt
ngn thi gian v khong cch
nh s ra i ca ng st, th v
tr ca ngh thut trong thi i
ti sn xut bng my mc v nn
chnh tr hai mt ca ch ngha
dn tc vn ha tt c u c
a vo trng tm ca cu chuyn
hp dn ny.
u
Ngun: India Today.
nh c Nh xut bn Mapin
cho php s dng li.
Tng bin tp
Navdeep Suri
Tr l Tng bin tp
Neelu Rohra
Tp ch n Ton Cnh c xut bn bng ting Rp, Bahasa, Indonesia, Bengali, Anh, Php,
c, Hindu, , Pashto, Ba T, B o Nha, Nga, Sinhala, Ty Ban Nha, Tamil, T Nh K v Urdu.
Nhng quan im nu trong bi vit l ca cc tc gi v khng nht thit l ca Tp ch.
Tt c cc bi vit gc, tr nhng bi Tp ch ny ng li, u c th c s dng li min ph vi iu kin phi ghi r xut x.
Mi gp v th t xin gi v Ban bin tp Tp ch n Ton Cnh
a ch: 140 A Wing, Shastri Bhawan, New Delhi -110001
in thoi: +91-11-23389471, 23388873, Fax: +91-11-23385549
Email: jspd@mea.gov.in, Website: http://www.meaindia.nic.in
c c mt cun n Ton Cnh, xin vui lng lin h i s qun n ti nc s ti.
S tp ch ny c xut bn cho B Ngoi giao, New Deli do Navdeep Suri, ng th k, V Ngoi giao Cng thc hin.
Tit k v in: Ajanta Ofset & Packagings Ltd., Delhi-110052
In 500 cun, kh 20,5 x 28cm. GPXB s: 1789/VHTT-BC. In ti TT Ch bn v In, NXB T Gii, 46 Trn Hng o, H Ni.
c Pht, Ladakh. nh: Sandeep Silas.
vol 24 no. 5/2010 ISSn 0970 5074