0

ESKALA
2 4 6 8 16 km 10 12 14
Elgoibar
Mendaro
Mutriku
IRUEA GASTEIZ
MAULE
BAIONA
Hondarribia
Eskiula
Lekeitio
Ondarroa
Durango
Markina
Eibar
Oati
Arrasate
Bergara
Oleta
Otxandio
Ubide
Legutiano
Igorre
Zornotza
Gernika
Bermeo
Mungia
Derio
Galdakao
Basauri
BILBO
Getxo
Deba Zugarramurdi
Orbaizeta
Elizondo
Doneztebe
Oronoz-Mugairi
Bera
Goizueta
Beintza-Labaien
Saldias
Lantz
Muskitz
Etxarri Aranatz
Bakaiku
Urdiain
Altsasu
Uharte Arakil
Zarautz
Getaria Zumaia
Aizarnazabal
Zestoa
Hernani
DONOSTIA
Oiartzun
Irun
Lezo
Errenteria
Leitza
Areso
Tolosa
Errezil
Beizama
Ikaztegieta
Abaltzisketa
Betelu
Ordizia
Zumarraga
Urretxu
Azkoitia
Azpeitia
Luzaide
DONIBANE GARAZI
Bidarrai
Ortzaize
Irisarri
Heleta
Lekuine
Lohitzne
Etxarri
Izturitze
Beskoitze
Urdazubi
Ahetze
Arrangoitze
Milafranga
Basusarri
Arbona Bidarte
Donibane Lohizune
Azkaine
Hendaia
Ezpeleta
Sara
Ainhoa
Senpere
Uztaritze
Hazparne
Baigorri
Urepele
Lasa
Anhauze
Irulegi
Domintxaine-
Berroeta
Donapaleu
Are-Ithorrotze-Olhaibi
Altzrk
Atharratze
Santa-Grazi
Otsagabia
Barkoxe
Aurizberri
Izaba
Lekunberri
Montori
Ozaraine-Erribareita
Jeztaze
Arano
Petilla de Aragn
Lanestosa Balmaseda
Barakaldo
Karrantza
Portugalete
Sestao
Santurtzi
Zalla
Trapagaran
Ortuella
Laudio
Amurrio
Artziniega
Urdua
Agurain
Dulantzi
Kanpezu
Murgia
Bastida
Guardia
Lapuebla de Labarca
Eltziego
Araia
Oion
Bernedo
Viana
Mendavia
Lodosa
San Adrian
Tutera
Corella
Cortes
Cascante
Fitero
Tafalla
Gares Lizarra
Irurtzun
Zubiri
Agoitz
Orotz-Betelu
Zangoza
Miarritze
Angelu
Ahurti
Gixune
Bastida
Akamarre
Bidaxune
Erango
Burgue-Erreiti
Bokale
Ziburu
Getaria
Urrua
Biriatu
Kanbo
Itsasu
Lekorne
Makea
Luhuso
Zuraide
Arrosa
Aldude
Banka
Larresoro
Haltsu
Jatsu
Garrze
Bithiria
Oragarre
Arrueta
Martxueta
Ilharre
Lkze
Uhartehiri
Aiziritze
Bardoze
Iholdi
Donaixti-Ibarre
Izura
Mehaine
Aiherra
Larzabale
Landibarre
Suhuskune
Azkarate
Ezterenzubi
Eiheralarre
Lekunberri
Arnegi
Pagola
Urdiarbe
Gotaine
Garindaine
Muskildi
Sohta
Mitikile
Ospitalepea
Sarrikotapea
Bildoze
Larraine
Lakarri
Ligi
Altzai
Aloze
Ezpeize
Sopela
Plentzia
Lemoa
Bakio
Gorliz
Leioa
Erandio
Zeanuri
Ugao
Zaratamo
Arrigorriaga
Larrabetzu
Lezama
Zamudio
Gamiz-Fika
Fruiz
Arrieta
Meaka
Gatika
Sondika
Etxebarri
Urduliz
Ea
Mundaka
Ereo
Nabarniz
Mendata
Muxika
Errigoiti
Morga
Ispaster
Gizaburuaga
Aulesti
Munitibar
Ermua Iurreta
Elorrio
Berriz
Abadio
Antzuola
Aretxabaleta
Leintz Gatzaga
Eskoriatza
Soraluze
Legazpi
Segura
Lazkao
Idiazabal
Zegama
Ataun
Beasain
Legorreta
Zaldibia
Gaintza
Orio
Aia
Asteasu
Alkiza
Larraul
Bidania-Goiatz
Orendain
Albiztur
Amezketa
Baliarrain
Villabona
Andoain
Lasarte-Oria
Berastegi
Alegia
Gorriti
Errazkin
Lezaeta
Azpirotz
Uitzi
Ezkurra
Beruete
Jauntsarats
Oskotz
Etxaleku
Eratsun
Arbizu
Lakuntza
Arruazu
Lesaka
Etxalar
Igantzi
Arantza
Sunbilla
Ituren
Zubieta
Irurita
Arizkun
Erratzu
Amaiur
Almandoz
Garralda
Aribe
Olague
Arraitz
Iraizotz Larraintzar
Lizaso
Eritze
Ziaurritz
Ostitz
Beuntza
Eltzaburu
Erro
Lintzoain Mezkiritz
Eugi
Leranotz
Usetxi
Iragi
Zilbeti
Jaurrieta
Ezkaroze
Espartza
Itzaltzu
Uztarroze
Urzainki
Erronkari
Garde
Bidankoze
Burgi
Turtzioz
Zeberio
Orozko
Pasaia
Bizkarret-
Gerendiain
Abaurreagaina
Urketa
Lehuntze
Sarrikota
Arboti
Armendaritze
Donazaharre
Areatza
Usurbil
Urnieta
Astigarraga
Mendibe
Izpura
Uskartze
Noain
Erriberri
Cintruenigo
Ribaforada
Murchante
Milagro
Azkoien
Sartaguda
Los Arcos
Galbarra
Eulate
Larraona
Garinoain
Iturgoien
Dima
Loiu
Berango
Zaldibar
Muskiz
Guees
Abanto-Zierbena
Boveda
Izarra
Villanueva Gobiaran
Espejo
Gesaltza Aana
Pobes
Langraitz Oka
Argantzon
Puentelarra
Luiaondo
Okondo
Okondogoiena
Lezama
Baranbio
Olano
Eribe
Gopegi
Luku
Ozeta
Hermua
Larrea
Ziordia
Arteta
Senosiain
Goi
Muzki
Artazu
Zirauki
Maeru
Obanos
Oloritz
Orisoain
Iratxeta
Mendibil
Gerendiain
Ezperun
Iharnotz
Elo
Altzorritz
Izko
Abintzao
Zilegieta
Turrillas
Indurain
Artaxo
Lareki
Ongotz Galoze
Arrakaxgoiti
Nabaskoze
Adoain
Muru Artederreta
Irunberri
Mugerre
Samatze
Amunarriz
Genbe
Estenotz
Girgillao
Artariain
Bariain
Aorbe
Alkotz
Iraeta
Puiu
Mendigorria
Artaxoa
Leotz
Z
A R A I T Z
U
E
R
R
O
N
K
A
R
I
A M I K U
Z
E
B A S A B U R U A
D
E
B
A
I
B
A
R
R
A
D
U R A N G A L D E A
A
R
R
A
T
I
A
N
E
R
B
I
O
I
I
B
A
R
R A
T X O R I E R R I
M U N G I A L D E A
U
R
I
B
E
K
O
S T A
B
U
S T U R I A L D E A
L E A - A R
T
I B
A
I
A
R
A
M
A
I
O
B
A
Z
T
A
N
A E Z K O A
B U R U N
D
A
B O R T Z I R I A K
M A L E R R E K A
B E R T I Z A R A N A
U L T Z A M A
A T E T Z
O D I E T A
A
N U E
E
S
T
E
R
I
B
A
R
E
R
R
O
I B
A R
S A K A N A
T
O L O S A L D E A
A R A I T Z
G O I E R R I
U R O L A L D E A
B E T E R R I
AT U R R I A L D E A
P
E T T A R R A
A
R
B
A
I
L
A
B
A
S A B R A
I M O T Z
L A R R A U
N
B
A
R
D
E
A
T R E
B
I

U
E R G O I E N A
L
A
N
A
A M E S K O
A
Z I G O
I T I A
BAR R UNDI A
O L L O I B A R
G
O E R R I
G E S A L A
T
Z
M
A

E
R
U
IB
AR
O R B A
ELORTZI BAR
U
N
TZI TI BAR
I B A R G O I T I
ITZAGAOND
O
A
L O N G I D A
URRAULGOITI
T XUL APAI N O
L
A
I
B
A
R
O L T Z A
ARA N
G
U
R
E
N
E G E S I B A R
L I Z O A I N
ARRATZU-UBARRUNDIA
N A
F
A
R
-
L
A
P
U
R
T
A
R
R
A
N
A
F
A
R
R
A
M
E N D E B A L
E
K
O
A
K
O
S
T
A
T
A
R
R
A
E
R
D
I
A
L
D
E
K
O
A
Z
U
B
E
R
O
T
A
R
R A
E
K
I
A
L
D
E
K
O
N
A F A R R A
KOLDO ZUAZO
EUSKAL EDITOREA E. M.
Martin Ugalde Kultur Parkea z/g
20140, Andoain
GRAFIKOAK
Andoni Elordui, Joxean Apeztegia
LEGE GORDAILUA
SS-1327/04
BIGARREN EDIZIOA, 2005
uskalkiak eta azpieuskalkiak
okzitaniera... Euskarari dagokionez, bereziki
gogorra izan zen 1936-39 bitarteko Espainiako
Gerra Zibila eta, haren ondoren, 1975 arte
iraun zuen Francoren diktadura militarra:
erabat desagertzeko zorian egon zen. Hobera
egin du azken hamarkadotan, nahiz eta
Nafarroan eta Frantziako estatuko hiru
herrialdeetan (Lapurdi, Nafarroa Beherea eta
Zuberoa) oraindik ere oso egoera larrian
dagoen.
Euskarak izan duen atzerakadaren lekuko,
Louis-Lucien Bonaparteren mapan (1850-
1870) euskarak zeuzkan mugak ere erakusten
dira, eta agerian gelditzen da Araban eta
Nafarroan izan den atzerakada. Puntu bidez
adierazten da eremu hori.
SARTALDEA
SORTALDEA
ERDIGUNEA
IPAR-SARTALDEA
SORTALDEA
HEGO-
SARTALDEA
SARTALDEA
SORTALDEA
ERDIGUNEA
SARTALDEA
ERDIGUNEA
SORTALDEA
Euskararen gaur egungo bost euskalkiak
erakusten dira mapa honetan: mendebalekoa
(Bizkaian, Arabako iparraldean eta
Gipuzkoako mendebalean mintzatua),
erdialdekoa (Gipuzkoan eta Nafarroako
mendebalean mintzatua), nafarra (Nafarroa
gehienean mintzatua), nafar-lapurtarra
(Lapurdin, Nafarroa Beherean, Zuberoako
ipar-mendebalean eta Nafarroako alderdi
batzuetan mintzatua) eta zuberotarra
(Zuberoan eta Biarnoko alderdi batean
mintzatua). Azken hamarkadotan galdu da
ekialdeko nafarra, Zaraitzu eta Erronkari
ibarretan mintzo zena.
Kolore tonalitate desberdinekin, berriz,
euskalki horietan diren hamabi azpieuskalkiak
agertzen dira: bi dira mendebalekoan, hiru
EUSKARAREN DIALEKTOAK ETA AZPIDIALEKTOAK
Euskararen eremuaren muga
1850-1870 epean (L-L. Bonaparte)
ZUBEROTARRA
MENDEBALEKOA
Sartaldeko azpieuskalkia
ERDIALDEKOA
NAFARRA NAFAR-LAPURTARRA
Mendebaleko eta erdialdeko
euskalkien tarteko hizkerak
Sartalde eta sortaldeko
azpieuskalkien tarteko hizkerak
Sortaldeko azpieuskalkia
Sartaldeko azpieuskalkia
Sortaldeko azpieuskalkia
(erdialdekoaren eta nafarraren
tarteko eremua)
Sartalde eta erdiguneko
azpieuskalkien tarteko hizkerak
Erdiguneko azpieuskalkia
Ipar-sartaldeko azpieuskalkia
Burunda (mendebalekoaren,
erdialdekoaren eta nafarraren
tarteko hizkera)
Hego-sartaldeko azpieuskalkia
Erdiguneko azpieuskalkia
Sortaldeko azpieuskalkia
Baztan (nafarraren eta nafar-
lapurtarraren tarteko hizkera)
Aezkoa (nafarraren, ekialdeko
nafarraren eta nafar-lapurtarraren
tarteko hizkera)
Sartaldeko azpieuskalki
Erdiguneko azpieuskalkia
Sortaldeko azpieuskalkia
Sartalde eta erdiguneko
azpieuskalkien tarteko hizkerak
Kostatarra (erdialdekoaren eta
nafar-lapurtarrarentartekohizkera)
Amikuze (nafar-lapurtarraren eta
zuberotarraren tarteko hizkera)
erdialdekoan, beste hiru nafar-lapurtarrean
eta lau nafarrean. Oso homogeneoa da
zuberotarra. Lerroen bidez, azkenik, tarteko
hizkerak erakusten dira, hau da, euskalki biren
edo gehiagoren ezaugarriak aldi berean
dituztenak. Nafarroako Aezkoa eta Burunda
ibarretakoak dira denetan berezienak: hiru
euskalkiren arteko lotura egiten dute.
Oso hizkuntza berezia da euskara, ez baita
ez latindarra ez indoeuroparra, inguruko
guztiak bezala. Harritzekoa da bizirik iraun
izana, hizkuntza txikia delako, eta oso
handiak, berriz, haren ondoko frantsesa eta
gaztelania. XVIII. mendeaz gero, gainera, bi
horiexek ezarri dira Frantzia eta Espainiako
estatu-hizkuntza, eta guztiz baztertu dira
gainerakoak: katalana, bretoia, alemana,