Está en la página 1de 33

371

Lu conotruccin de lu muoculinidud en
lu temprunu edud
eocolur
*

Por Ellen Jordun


A In bnso do In mnyor nrfo do Ins dIscusIonos quo so hnn dosnrroIIndo sobro oI
gonoro on Ios uIfImos 20 nnos osf In romIsn do quo Ins dosIgunIdndos onfro hombros y
mujoros son, on buonn modIdn, rosuIfndo do dIforoncIns osfnbIocIdns y orofundns n
frnvos doI sIsfomn oducnfIvo. II robIomn, sIn ombnrgo, os quo hn sIdo muy dIfcII nrn
Ins orsonns comromofIdns con In onsonn y con In InvosfIgncIon on oscuoIns rImnrIns
IdonfIfIcnr Ios dIscursos y Ins rcfIcns or modIo do Ins cunIos so roroducon osns
dIsnrIdndos. In Ins oscuoIns rImnrIns Ins nInns son Ins osfudInnfos modoIo. Sus Iogros
ncndomIcos son mnyoros y Ins rosIonos quo ndocon nrn quo so nbsfongnn do nrfIcInr
on ncfIvIdndos "mnscuIInns" y so comorfon do mnnorn "fomonInn" nuncn hnn sIdo
oxfromns, y cndn dn son monoros |Irohy l985, . ll5-l20, Hnnsof y Tynck l988,
.?56-?58; CInrk l990, .?-l0].


II roosIfo do osfo nrfcuIo os sugorIr quo, sI quoromos dovoInr Ios mocnnIsmos n
frnvos do Ios cunIos so osfnbIoco In dosIgunIdnd on Ins oscuoIns rImnrIns, oI confro do In
InvosfIgncIon y do In dIscusIon dobor frnsIndnrso do Io quo ocurro n Ins nInns n Io quo Ios
sucodo n Ios nInos: hny quo consIdornr oI noI quo rorosonfnn Ins oxocfnfIvns do In
oscuoIn on In consfruccIon do In mnscuIInIdnd; fnmbIon hny quo fonor on cuonfn Ins
ugnns onfro dIsfInfos gruos do vnronos or unn dofInIcIon roIn do In mnscuIInIdnd y,
or uIfImo, oI grndo on quo so usn n Ins nInns y so nbusn do oIIns on oI rocoso. !n
dIscusIon so bnsn on Ins oxorIoncIns do l2 nnos do onsonnnzn (l9?6-l98?) on oscuoIns
rImnrIns on AusfrnIIn, romomorndns on In frnnquIIIdnd y on un osfuorzo do comnrnr

*
Tomndo do: Condor nnd IducnfIon, voI. ?, no. I, l995, . 69-86, JournnIs Oxford !fd. TrnduccIon do InId Ivnroz.

372
Ins obsorvncIonos quo udo hncor durnnfo osfo orIodo fronfo n Ins InvosfIgncIonos
ncndomIcns y Ins dIscusIonos quo so osfn IIovnndo n cnbo on In ncfunIIdnd.

Adecuucin de gnero y diocriminucin de gnero
VnrIos/ns InvosfIgndoros/ns hnn sugorIdo quo on oI rosonfo Ins rosIonos nrn
ndocunrso nI gonoro son ms fuorfos sobro Ios nInos quo sobro Ins nInns. !nhnoIn Iosf
sonnIn quo hny unn mnyor gnmn do ocIonos on oI mundo do Ins nInns quo on oI do Ios
nInos. Isfns ocIonos so hncon ovIdonfos on dIsfInfns rons, on juogos y onfrofonImIonfos,
or ojomIo, y Io quo os ms sIgnIfIcnfIvo, on In soIoccIon mIsmn doI gonoro |l983, . 93].
l

Sogun VIvInn C. InIoy:

Lo inoJecuoci6n roro tec le coueo proIlenoe o lo nio, en lo neJiJo en que
Jiepone Je un onplio eepec/ro Je conJuc/oe ocep/oIlee. 1llo pueJe jugor Je
cuolquier forno ein /ener que otergoncoree por ello. In nio JiefrocoJo con uno
Io/o Je olonee pueJe con/or con que ee ton o relr Je el, en conIio, uno nio con
uno copo Je euperleroe no genero Iullo. Ao lo, noJo engooeo ocerco Je lo
oJop/oIiliJoJ fenenino o lo in/roneigencio noeculino en no/erio Je juegoe
inoginorioe. [19S4, p. 102].

Sobro fodo, so hnco cndn voz ms ovIdonfo quo buonn nrfo do In dIscrImInncIon
quo sufron Ins nInns fIono su rnz, yn son dIrocfn o IndIrocfnmonfo, on oI comorfnmIonfo
do Ios nInos. In In ncfunIIdnd so ncofn quo Io quo on un rIncIIo so Inforrofo, n nrfIr
do In obsorvncIon, como mnrcndn roforoncIn fnnfo do Ins mnosfrns como do Ios mnosfros
n fnvor do Ios nInos bnsndoso on In cnnfIdnd do nfoncIon dIsonsndn n oIIos y on In
soIoccIon do fomns nrn royocfos do cInso, on ronIIdnd os on grnn modIdn unn rosuosfn
nI hocho do quo son Ios nInos Ios quo cnusnn robIomns do dIscIIInn y nfoncIon on oI
snIon do cInsos |CInrrIoconfos l9?8, Irohy l985, Swnnn y CrnddoI l988]. In In

l
So rofIoro nqu n In docIsIon do nIgunns nInns do sor nInos nrn ns odor nrfIcInr on Ios juogos y doorfos do osfos |l983, . 95-
9?].

373
ncfunIIdnd fnmbIon so roconoco quo Ios Infonfos do Ios/ns mnosfros/ns or comonsnr In
bnInnzn son rosonfIdos ncfIvnmonfo or nIgunos nInos.
!ufh Coodonough cuonfn como un gruo do nInos so cubrn Ios odos cunndo
hnbInbnn Ins nInns on oI orIodo quo on oI snIon so dodIcnbn n Ins nofIcIns y nvIsos do
Inforos gonornI, y Suo `Arcy roInfn oI comorfnmIonfo do nInos quo nI sor obIIgndos n
comnrfIr In mosn con nIgunn nInn Io omujnbnn sus ufIIos con unn rogIn, nrn ovIfnr ns
oI confncfo dIrocfo con sus cosns, mIonfrns quo ofros so rohusnbnn n ocunr sIIIns quo Ins
nInns hubIornn dojndo vncnnfos |Coodonough l98?, . 422; `Arcy l990, . 8l]. Yo
mIsmn, cunndo orn mnosfrn, mo von forzndn n ncfunr donfro do Ios quo consIdoro un
nfron InnroIndo y mnrcndo or unn concIoncIn do gonoro, cunndo oscogn nInns y nInos
do mnnorn nIfornndn on juogos do cInso como Voo, voo y Sovon !, orquo cndn voz
quo oscogn n dos nInns consocufIvns oscuchnbn n nIguIon rofunfunnndo con oI o In do nI
Indo, Io sufIcIonfomonfo fuorfo como nrn quo Io oscuchnrn docIr: IIIn sIomro oIIgo n Ins
nInns. obo nnndIr quo, on cnmbIo, no so roducn comonfnrIo nIguno cunndo oIogn n
vnrIos nInos consocufIvos.
InrrIo Thorno |l986, . l?2; l993, . 63-88] hn InvosfIgndo on dofnIIo Io quo oIIn
IInmn frnbnjo do fronforn onfro nInos y nInns, quo consIsfo on unn InfornccIon quo
rofondo suornr Ios ImIfos do gonoro, oro quo ormnnoco nncIndn on oIIos o IncIuso
IIogn n roforznrIos, onfro ofros: In yn rIfunIIzndn orsocucIon, oI foquofoo y oI onorso
sobronombros, juogos on Ios cunIos fomnn nrfo fnnfo Ins nInns como Ios nInos. IIIn
dosfncn In nsImofrn on osfns InfornccIonos, oI hocho do quo son Ios nInos Ios quo
confroInn In mnyor nrfo doI osncIo do juogo, do quo Invndon oI osncIo do Ins nInns con
ms frocuoncIn do Io quo ocurro n In Invorsn y do quo domuosfrnn unn mnyor fondoncIn n
consIdornr n Ins nInns como confnmInndorns. (In Ins oscuoIns oIIn obsorvo quo In
confnmInncIon fomn In formn do Iojos, fonor Iojos, sor Iojosns.) In AusfrnIIn, or
gonorncIonos In confnmInncIon orn cnusndn or gormonos hnsfn fInnIos do l986, cunndo
nnrocIo ms osocfIcnmonfo oI sIdn. SonnIn ndoms quo Ins InfornccIonos onfro nInns y
nInos osfn nun ms InhIbIdns or ImufncIonos sobro In bnso soxunI do In nmIsfnd y oI
uso confInuo do InsInuncIonos soxunIos on fono do bromns; osfo nsocfo concrofo do In

374
InfornccIon onfro nInns y nInos hnn sIdo sonnIndos or ofros/ns obsorvndoros/ns |Iosf
l983, . l29; Coodonough l98?, . 433; CInrk l990, . 38-46]. Isfo uIfImo fIono ms quo
vor con Ios nInos, quIonos Incurron on osfo fIo do conducfn con ms frocuoncIn quo Ins
nInns. !ufh Coodonough hn domosfrndo quo Ins nInns quo son oxuosfns n osfo fIo do
ngrosIon so vnn hncIondo rogrosIvnmonfo ms cnIIndns y fmIdns, oro fnmbIon ms
IncIInndns n nnfngonIznr onfro oIIns |l98?, . 4l5-425].
Ofros/ns InvosfIgndoros/ns oxrosnn ndmIrncIon or In mnnorn on quo Ins nInns
nrondon n hncor fronfo n osfo ncoso, dosnrroIInndo unn vnrIodnd do osfrnfogIns nrn
rooIor Ios nfnquos do Ios nInos y movIIIznr dIscursos roIos do noyo mufuo, docoro y
comofoncIn nrn mnnfonor su roIn nufoosfImn do cnrn n In donIgrncIon confInun |Iosf
l983, . 90-9l; Anyou l983, . 3l; CInrk l990, . 83-84]. SIn ombnrgo, fnmbIon Ionsnn
quo un sIsfomn oscoInr quo ormIfo quo osfo sucodn no osf n In nIfurn do Ios IdonIos do
oquIdnd y do nuforronIIzncIon nrn fodn In obIncIon oscoInr quo oI sIsfomn do InsfruccIon
ubIIcn rofosn on Ios nsos IndusfrInIIzndos, y quo dIcho sIsfomn no soIo IImIfn Ins
oorfunIdndos do Ins nInns sIno fnmbIon Ins do Ios roIos nInos. II crcuIo do In cunI so
uodo oIogIr nmIgos o nmIgns quodn roducIdo sI do oI so oxcIuyo un sogmonfo, yn sonn Ins
nInns o Ios nInos; Io mIsmo sucodo con Ins osIbIIIdndos do cooorncIon onfro Ios y Ins quo
fongnn gusfos sImIInros, sI dn In cnsunIIdnd do quo orfonocon nI soxo ouosfo, Hny quo
consIdornr, ndoms, Ins ordIdns nrn fodn In vIdn quo so rosonfnn cunndo Ios nInos
fIonon quo onfronfnr Ins osIbIos ImIIcncIonos n su IdonfIdnd mnscuIInn nnfos do
docIdIrso n osfudInr dnnzn o hIsforIn, y on oI cnso do Ins nInns, cunndo so dnn cuonfn do
quo oI rocIo n ngnr or In ronIIzncIon do nIgunns nsIrncIonos, como onfrnr n In oIIcn o
convorfIrso on mocnIcn do moforos, os In oxcIusIon y hnsfn oI hosfIgnmIonfo.
!ns rogunfns quo surgon n nrfIr do osfns obsorvncIonos y quo vnn n nbordnrso on
osfo nrfcuIo son: Ior quo In nocosIdnd do Ios nInos do no sor fomonInos os mucho ms
oronforIn quo In nocosIdnd do Ins nInns do no sor mnscuIInns; sor osIbIo modIfIcnr
Ins rosIonos quo osnn sobro Ios nInos nrn no sor como Ins nInns; ncnso con osfo
dIsmInuIrn In vIoIoncIn doI nnfngonIsmo do Ios nInos hncIn Ins nInns y sus
dosnforfunndns consocuoncIns

375
Politicuo no oeriotuo de lu dicotomixucin genricu
In AusfrnIIn, oI robIomn do In dosIgunIdnd onfro Ios gonoros on Ins oscuoIns
rImnrIns so hn nbordndo durnnfo ms do dIoz nnos dosdo unn orsocfIvn quo on Ios
nsos nngIonrInnfos hn sIdo donomInndn como oIfIcn no soxIsfn |nvIos l9?9, KIoIn
l985, TufchoII l990]. !n mofn fInnI do osfns oIfIcns os frnscondor oI dunIIsmo
fomonIno/mnscuIIno y consfruIr un mundo sIn mnrcns do gonoro modInnfo In modIfIcncIon
do Ins dIcofomns do gonoro on Ins oscuoIns. Ichns oIfIcns hnn sIdo concobIdns n nrfIr
do In oxIIcncIon do Ins dIforoncIns do gonoro n Ins quo on oI confoxfo yn sonnIndo nos
roforImos como In foorn do In socInIIzncIon do Ios roIos do soxo on In consfruccIon doI
gonoro |CommoII l985, . 262-264]. So suono quo Ios nInos y Ins nInns nrondon dosdo
su nncImIonfo quo hny normns do comorfnmIonfo ndocundns nrn cndn soxo, y ndoms
osfo so rofuorzn n frnvos do un sIsfomn do romIos y cnsfIgos sI ncfunn do conformIdnd
con osfo codIgo o Io frnnsgrodon. Hny sIcoIogns fomInIsfns quo croon quo osfn foorn
ormIfo oxIIcnr In dosIgunIdnd cnbnImonfo. Ior ojomIo, on In docndn do Ios ochonfn Kny
Iussoy |l986] on AusfrnIIn y Inrbnrn !Ioy |l989] on Crnn Irofnnn nIognn quo fnnfo Ins
mndros como Ios ndros, Io mIsmo quo Ios/ns mnosfros/ns, Ios Imonon n Ins crInfurns
comorfnmIonfos mnrchndos soxunImonfo, y quo osfo Io hncon unns vocos do mnnorn
conscIonfo, o InconscIonfomonfo Ins ms do oIIns. !ns nfIfudos dIsfInfns quo oxhIbon Ios
nInos y Ins nInns uodon oxIIcnrso on formInos do In soIoccIon do juguofos n Ios quo son
oxuosfos y oxuosfns. Is Imorfnnfo sonnInr quo dobIdo n Ins osfrucfurns nfrInrcnIos
oxIsfonfos, Ins cnncIdndos ndquIrIdns or Ios nInos conIIovnn e/o/ue y odor, mIonfrns
quo Ins cnncIdndos quo ndquIoron Ins nInns son dovnIundns.
Ho nqu Ins bnsos foorIcns nrn In oIfIcn no-soxIsfn quo so ImInnfo on l9?9 on
Ins oscuoIns do ow Soufh WnIos. II objofIvo docInrndo do osfn oIfIcn fuo combnfIr In
dIscrImInncIon bnsndn on oI soxo do In orsonn quo udIorn rosuIfnr on dosIgunIdnd do
oorfunIdndos nrn nIgunos nInos y nInns nrn dosnrroIInr su ofoncInI on doformInndns
rons, o quo udIorn InhIbIr oI ojorcIcIo do In vordndorn IIborfnd do oIoccIon on roIncIon
con ncfIvIdndos y ocuncIonos |onrfnmonfo do IducncIon, ow Soufh WnIos l99?9, .
2]. !ns rcfIcns rocomondndns osfnbnn bnsndns on oI suuosfo do quo Ins oscuoIns Ios

376
rosonfnn n Ins nInns y Ios nInos dofInIcIonos do gonoro quo rofuorznn mnsIvnmonfo Ins
dofInIcIonos yn ndquIrIdns on sus rosocfIvos hognros, y quo osfo rorosonfn unn
confrIbucIon sIgnIfIcnfIvn n In dIcofomIzncIon gonorIcn. In consocuoncIn, so dn or
sonfndo quo sI Ins oscuoIns ncfunrnn como sI Ins dIforoncIns onfro mnscuIIno y fomonIno
fuornn fnn IrroIovnnfos como fonor ojos nzuIos o cnfos, nI monos sornn cnncos do
confrnrrosfnr Ins dofInIcIonos do gonoro quo so Ios rosonfnn n Ins nInns y Ios nInos on
ofrns nrfos, y como rosuIfndo Ins ncfIfudos soxIsfns y In dIcofomIzncIon gonorIcn
dIsmInuIrnn nofnbIomonfo.
In l982 onfro n dnr cInsos on unn oscuoIn dondo so osfnbn ImInnfnndo osfn
oIfIcn no soxIsfn. osuos do nIgunos ronros InIcInIos or nrfo doI cundro do
rofosoros y rofosorns, or fIn formInnron or ncofnr Ins modIdns; dosdo onfoncos
frnfnbnn do ncfunr oscruuIosnmonfo do ncuordo con Ins nufns fnI como Ins
Inforrofnbnn.
2
As quo n Ios y Ins osfudInnfos so Ios dojo do odIr quo so formnrnn on
fIIns sonrndns do nInns y nInos. !os mnosfros y Ins mnosfrns ornn nrfIcuInrmonfo
cuIdndosos do no hncor dIvIsIonos o comnrncIonos onfro nInos y nInns y dIscufnn con sus
osfudInnfos cunIquIor ojomIo do fnIos dIvIsIonos o comnrncIonos con Ins quo so udIornn
fonr on nIgun rogrnmn, Iocfurn o convorsncIon. Hncnn fodo Io osIbIo or no nfrIbuIrIos
mnrcns do gonoro n Ins fnrons do IImIozn o do romodoIncIon doI oquIo oIocfrIco doI
snIon. !n oscuoIn oIImIno fodns Ins dIvIsIonos or soxo on In cInso do oducncIon fsIcn.
A osnr do Ios osfuorzos do In oscuoIn or dojnr do Indo In Idon do quo oxIsfon
fnrons y juogos nroIndos nrn cndn gonoro, y n osnr doI nnronfo oxIfo, on ronIIdnd oI
nvnnco fuo oco, on In modIdn on quo no so Iogro modIfIcnr In royoccIon doI gonoro on Ins
InfornccIonos onfro nInos y nInns. A osnr do Ios vnIIonfos osfuorzos doI InnfoI or ovIfnr
In dIcofomIzncIon gonorIcn, Ios nInos y Ins nInns osfnbnn doformInndos/ns n dIsfrIbuIrso
do ncuordo con su soxo. SI n Ios nInos y n Ins nInns so Ios hubIorn dojndo on IIborfnd nrn
oIogIr sus roIos nsIonfos, con fodn sogurIdnd Ios snIonos so hnbrnn dIvIdIdo on dos: do

2
!ns mnosfrns do osfn oscuoIn no rofosnbnn un fomInIsmo fuorfomonfo nrfIcuIndo. SIn ombnrgo, In mnyorn do oIIns vIvnn do
ncuordo con cIorfos nfronos do vIdn cohoronfos con oI fomInIsmo do In sogundn oIn. Monos unn, fodns Ins doms fonnn hIjos/ns, y Ins
cnsndns fonnn suoIdos ms nIfos quo sus ososos; Ins mnyoros hnbnn ronuncIndo n sus frnbnjos nrn dodIcnso n In crInnzn do sus
hIjos or un orIodo do 5 n I0 nnos. !ns ms jovonos hnbnn odIdo IIconcIn or mnfornIdnd durnnfo orIodos do 6 n l2 mosos. Ofro
dnfo Inforosnnfo nrn modIr oI comromIso do oIIns con oI fomInIsmo os oI noyo y In orIonfncIon brIndndos n sus hIjns nrn quo
sIguIornn cnrrorns unIvorsIfnrIns. Infro Ins hIjns hnbn oconomIsfns, IngonIorns, nrquIfocfns y nbogndns.

377
un Indo Ins nInns, doI ofro Ios nInos; osfos hubIornn osfndo sogrogndos con In mIsmn
rIgIdoz quo on cunIquIor oscuoIn doI sIgIo XIX. Cunndo In rcfIcn do formnr n Ins nInns
on unn fIIn y n Ios nInos on ofrn fuo nboIIdn, Ios nInos or InIcInfIvn roIn comonznron n
formnrso on nrojns doI mIsmo soxo y, n monos quo Ios/ns mnosfros/ns InforvInIornn, In
fIIn cnsI sIomro osfnbn rosIdIdn or dos nInos, soguIdos doI gruoso do Ins nInns,
soguIdos n su voz or oI rosfo do Ios nInos con muy oco frnsIno on oI modIo. A osnr do
quo Ios gruos do juogo on sus vocIndnrIos fuornn mIxfos, on In oscuoIn muy rnrn voz
jugnbnn junfos y cunndo Io hncnn sIomro orn Ios nInos corrofonndo n Ins nInns y
vIcovorsn.
o voz on cunndo so rovoInbn un ofoncInI do soIIdnrIdnd o nnfngonIsmo gonorIco
quo, on Io orsonnI, mo rosuIfnbn InquIofnnfo. !n ojomIo bnsfnnfo oxfromoso so dIo
como sI fuorn rosuIfndo do un oxorImonfo confroIndo. Hnbnmos osfndo IIovnndo n fros
gruos do osfudInnfos do sIofo nnos n Ios vosfIdoros do In nIborcn; so frnfnbn do unn
dIsfnncIn do cnsI un kIIomofro quo so odn rocorror or vnrIns rufns dIsfInfns. !os gruos
hnbnn Ido sIombro sonrndos oro nndIo hnbn mosfrndo jnms Inforos or snbor cuI
nvonfnjnbn n Ios ofros, yn fuorn n In snIIdn o n In IIogndn. !osuIfn quo un dn soIo dos
mnosfros osfnbnn dIsonIbIos nrn ncomnnnrIos; on oI cnmIno do Idn docIdImos hncor
unn fIIn Inrgn con Ios fros gruos, oro yn quo Ios vosfIdoros osfnbnn sogrogndos nos
nrocIo ms soncIIIo rogrosnrnos sonrndos on dos gruos (nInos y nInns). CnsI do
InmodInfo In cnmInnfn so convIrfIo on unn comofoncIn. !os mnosfros osfnbnn
horrorIzndos y nIforndos y so osforznbnn or onfrInr Ios nImos, oro fnn ronfo Ios nInos
y Ins nInns snIIoron n jugnr, so oyo oI sonsonofo gnnnron Ins nInns o gnnnron Ios nInos
quo oIIns o oIIos onfonnron on oI rocroo.

Teoriuo de lu conotruccin de gnero
Isfns oxorIoncIns y obsorvncIonos mo hnn IIovndo n onsnr quo muchns do Ins
foorns do In consfruccIon do gonoro osfn borrnndo dos nsocfos doI rocoso quo sorn
rudonfo fonor on cuonfn: In ncofncIon do un mundo mnrcndo or oI gonoro on oI cunI
fodos somos hombros o mujoros y, or ofrn nrfo y n nrfIr do Io nnforIor, In nfrIbucIon do

378
sonfIdo, dosdo oI gonoro, n ncfIfudos, objofos y ncfIvIdndos. SI quoromos onfondor In
dIcofomIzncIon onfro Ios gonoros on Ios rImoros nnos oscoInros, croo quo dobomos hncor
unn dIsfIncIon concofunI onfro dos ofnns: In ndocIon do unn IdonfIdnd do gonoro y In
nogocIncIon onfro dofInIcIonos do oIIn. !ns InvosfIgncIonos sobro Ins crooncIns y oI
comorfnmIonfo do gonoro on In nInoz fomrnnn quo so hnn IIovndo n cnbo domuosfrnn
quo In mnyorn do Ins crInfurns hnn ndofndo unn IdonfIdnd do gonoro nIrododor do Ios
dos nnos do odnd; nrn osfns fochns, oIIos y oIIns so hnn osIcIonndo on unn cnfogorn do
gonoro y fIondon n oIogIr como comnnoros/ns do juogo n orsonns doI mIsmo gruo
|Iussoy l986, . 99-l00]. o cunIquIor modo, Ins InvosfIgncIonos fnmbIon domuosfrnn
quo Ins crInfurns osfn muy Iojos nun do fonor nocIonos fIjns do Io quo oso
osIcIonnmIonfo ImIIcn socInImonfo; nunquo so consIdornn n s mIsmns, do mnnorn
IrrovocnbIo, como nrfo do un doformInndo gruo gonorIco, osfn Insogurns fodnvn sobro
quo cInso do comorfnmIonfo osf do ncuordo con su orfononcIn n dIcho gruo.
Isfns dIsfIncIonos omorgon con fodn cInrIdnd on In InvosfIgncIon do Inrbnrn !Ioyd
y Cornrd uvoon |l992]. Su InvosfIgncIon ofnogrfIcn mosfro quo Ins nInns y Ios nInos,
cunndo onfrnbnn n In oscuoIn, so nodornbnn do unn IdonfIdnd do gonoro fIrmo, on
formInos doI gruo con oI cunI so roIncIonnbnn on sus juogos, oro nun no fonnn cInrns
fodns Ins cnrncforsfIcns doI gonoro quo sogun In orsocfIvn do Ios nduIfos convonnn n
cndn uno. In oI yn cIfndo osfudIo so odn n Ins/os nInns/os do cunfro nnos quo Ios
nfrIbuyornn n orsonnjos mnscuIInos o fomonInos cIorfns oxcInmncIonos quo nnrocnn
IncIuIdns on un cuonfo. Inrn Ios nduIfos dIchns oxcInmncIonos osfnbnn mnrcndns dosdo
unn orsocfIvn do gonoro, oro Ins nInns no mosfrnron nIngun nfron roguInr do
nfrIbucIon, oxcofo or In frnso mnIdIfn son; n su voz, Ios nInos Ios nfrIbuyoron In mnyor
nrfo do Ios onuncIndos n orsonnjos do su roIo soxo. So obfuvo oI mIsmo rosuIfndo on
In nfrIbucIon do gonoro n Ios juguofos. !ns nInns y Ios nInos no so hncon oco do Ins
cInsIfIcncIonos do Ios nduIfos, ms bIon oIIns y oIIos roIvIndIcnn In mnyor nrfo do Ios
nrfcuIos nrn su roIo gruo gonorIco Ins unIcns oxcocIonos n osfn rogIn fuoron unn
munocn y unn grnnjn |!Ioyd y uvoon l992, . l25, l43-l45] . Isfo nroco sugorIr quo
sI bIon Ios nInos y Ins nInns hnn ncofndo unn coIocncIon donfro do un gruo do gonoro y

379
hnn IdonfIfIcndo sus Inforosos con Ios do su gruo, nun no hnn comrondIdo o no osfn
ronrndos nrn ncofnr Ios osforoofIos do oso gruo nI quo so ndhIoron Ios nduIfos.
MI rnzonnmIonfo os quo dobomos consIdornr osfn dIsfIncIon sI quoromos onfondor
dInmIcn do In consfruccIon do gonoro on Ios rImoros nnos do oscoInrIdnd. Hny quo
ncofnr quo In IdonfIdnd do gonoro so ndofn muy fomrnno y quo ormnnoco osfnbIo
nrn In mnyorn do In gono durnnfo fodn su vIdn, mIonfrns quo su sIgnIfIcndo ovoIucIonn
ms Ionfnmonfo n frnvos do Io quo Ios/ns foorIcos/ns ososfrucfurnIIsfns doI gonoro
doscrIbon como In nogocIncIon do Ios dIscursos y do Ins rcfIcns do gonoro |nvIos l989b,
. 23?-238; WnIkdordIno l990, . 43; Thorno l990, . ll0-ll3]. Isfos dIscursos y
rcfIcns rovoon oI confoxfo on oI cunI Ios IndIvIduos consfruyon dofInIcIonos do
comorfnmIonfo nroIndo do gonoro, quo so dosnrroIInn y cnmbInn n Io Inrgo do su vIdn.
Ior Io fnnfo, nInos y nInns IIognn n In oscuoIn snbIondo Io quo son y con un fuorfo
comromIso hncIn Ios mIombros do su gruo gonorIco y cIorfo nnfngonIsmo ofoncInI
hncIn oI ofro. Ior ofrn nrfo, oIIos y oIIns fIonon unn ImrosIon muy vngn sobro quo cInso
do comorfnmIonfo Ios os domnndndo or su orfononcIn n osfo conjunfo, y fodnvn
doondon do Ios/ns nduIfos/ns y do sus comnnoros/ns nrn cInrIfIcnrIos In rogunfn.
3

Sosfongo quo osf ms nII doI odor do In oscuoIn rovonIr quo Ios nInos y Ins
nInns ndofon unn IdonfIdnd do gonoro, como fnmbIon Io osf oI rofondor buscnr
dofInIcIonos do comorfnmIonfo nroIndo nrn osfo. AIgo Ins rcfIcns on bogn on In
crInnzn do monoros, Ios dIscursos n Ios cunIos son oxuosfos, oI Iugnr confrnI doI gonoro
nrn Ios nduIfos quo Ios rodonn
4
hn consfruIdo osfn confrnIIdnd on In concocIon quo do
s mIsmos/ns Ios /ns nInos/ns frnon n Ios osconnrIos InsfIfucIonnIos, yn sonn confros do

3
o nqu so dosrondo quo vor n unn mnosfrn osfImuInr In comofoncIn onfro nInos y nInns no nocosnrInmonfo quIoro docIr quo osfo
cronndo unn dIcofomn |oInmonf l980, . 44-46; SorbIn l984, . 2?3-289]; InnfonrIo ns os mnIInforrofnr In osconn. !n roIncIon
cnusnI uodo sor oxncfnmonfo In confrnrIn. In ronIIdnd In mnosfrn osf frnfnndo do roducIr unn conducfn nrfIcuInr y nrn oso so
vnIo doI ofoncInI do rIvnIIdnd do gonoro yn oxIsfonfo, do In mIsmn mnnorn quo odrn usnr cunIquIor ofro InconfIvo o romIo |Thorno
l993, . l3]. Ior Io fnnfo, In oxIIcncIon usunI do or quo Ios nduIfos dIcon cosns como !os nInos no. o !ns nInns sIomro., on
muchos cnsos doborn rovorfIrso. o os quo Ins mnosfrns osfon frnfnndo do cronr un comorfnmIonfo nroIndo do gonoro sIno quo
osfn usnndo Ios roIos dosoos do In crInfurn do sor nIno o nInn como unn osfrnfogIn nrn modIfIcnr su conducfn. Hn hnbIdo ocnsIonos
on quo yo mIsmn ho fonIdo quo rosIsfIrmo n In fonfncIon do usnr osns osfrnfogIns, or ojomIo, docIrIo n un nIno quo osfnbn borronndo:
Iorfnfo como un hombro, o docIrIos n Ins nInns quo osfnbnn jugnndo con ngun o nfonndo: !ns nInns buonns no hncon oso. SIn
ombnrgo,, Io Imorfnnfo os quo on nmbos cnsos so frnfn do conducfns quo yn osfnbnn frnfnndo do modIfIcnr, IndoondIonfomonfo doI
soxo. SI hubIorn crodo quo do nIgo sorvIrn hnbrn sIdo cnnz hnsfn do docIr: Quo dIrn Mr. Hnwko (onfoncos rImor mInIsfro) sI fo
vIorn hncIondo oso
4
AIgunos sIcoIogos/ns hnn IIogndo n sugorIr quo oI soxo so hn convorfIdo on unn cnfogorn bsIcn do orcocIon nrn nuosfrn osocIo
|Iom l983, . l09; Coffmnn l986, . l40].

380
cuIdndo dIurno, osfnbIocImIonfos rooscoInros o oscuoIns. IncIuso sI suIornmos do
mnnorn rocIsn como so osfnbIoco In IdonfIdnd do gonoro, oI royocfo mnsIvo fodnvn sorn
nIfornr Ins rcfIcns quo Io hncon fncfIbIo, rcfIcns quo no fIonon Iugnr on un forrono
roInfIvnmonfo ubIIco como Ins oscuoIns y Ios Iugnros do frnbnjo, sI no on Ins InfornccIonos
Infonsnmonfo rIvndns onfro ndros, mndros y bobos.
As, Ios/ns mnosfros/ns so onfronfnn con oI hocho do quo In mnyorn do Ios/ns
nInos/ns Ionsnn on formInos do gonoro, quo sor fomonInn o mnscuIIno os Imorfnnfo
nrn oIIns y oIIos, y quo fodos buscnn nfrncfIvnmonfo dIrocfrIcos sobro oI comorfnmIonfo
nroIndo do ncuordo con oI gonoro. Isfo sugIoro quo or oI momonfo no os rcfIco
convorfIr In frnscondoncIn do dunIIsmo fomonIno/mnscuIIno on In mofn do Ins oIfIcns
nrn nIcnnznr mnyor IgunIdnd do gonoro; y quo oI unfo focnI do Ins oIfIcns no soxIsfns
fondrn quo dosInznrso do In surosIon doI roconocImIonfo do Ins dIforoncIns do gonoro, n
In ovnIuncIon y, sI fuorn nocosnrIo, n In modIfIcncIon do Ins dofInIcIonos do gonoro
dIsonIbIos nrn, y consfruIdns or, Ios nInos y Ins nInns.
!ns ncfunIos foorns ososfrucfurnIIsfns do In consfruccIon doI gonoro so rogunfnn
como IIognn nInos y nInns n dofInIr oI gonoro, como so consfruyo n frnvos do muIfIIos
dIscursos y rcfIcns. A osnr do quo on muchns do osfns foorns, como sucodo on In doI
roI soxunI, so rosuono quo oIIos y oIIns so IdonfIfIcnn como hombros o mujoros como
consocuoncIn do hnborso subIdo nI fron do Ins dofInIcIonos quo doI gonoro ofroco In
socIodnd, In ronIIdnd os quo nun ns osfns rovoon un mnrco sofIsfIcndo nrn vor como Ios
nInos y Ins nInns, unn voz quo snbon quo orfonocon n doformInndo gruo gonorIco,
Inforrofnn oI mundo on formInos do osfo snbor y docIdon quo conducfn Ios Imono su
orfononcIn n oso gruo osocfIco.
urnnfo In docndn do Ios ochonfns hubo un cnmbIo sIgnIfIcnfIvo: on Iugnr do
subrnynr oI modo on quo Ins mndros, Ios ndros, y Ios/ns mnosfros/ns Ios Imonon n Ins
crInfurns roIos soxunIos, so foorIzo sobro In cnncIdnd do nInns y nInos nrn ngoncInrso su
IdonfIdnd soxunI. In grnn Irofnnn, Ios frnbnjos Ionoros sobro cuIfurn juvonII ubIIcndos
on Screen 1Juco/ion, sumndos n Ios onsnyos quo nnrocIoron on GenJer onJ Genero/ion
|Mc!obbIo y nvn l984], on Ios quo so nrgumonfn n fnvor do In muIfIIIcIdnd y oI

381
cnrcfor confIIcfIvo do Ios dIscursos, hIcIoron osIbIo un nuovo modo do Inforrofnr Ins
rosuosfns InfnnfIIos n Ios monsnjos rocIbIdos n frnvos doI comorfnmIonfo y Ios
dIscursos, fnnfo do Ios/ns nduIfos/ns como do sus nros o do Ios modIos do comunIcncIon
mnsIvn, sonn osfos Imrosos o oIocfronIcos. II osbozo do osfo nuovo onfoquo so Io dobomos
n VnIorIo WnIkordIno, quIon yn nrn l98l hnbn osfnbIocIdo su romIsn bsIcn, n snbor,
quo Ins nInns y Ios nInos no son sujofos unIfnrIos osIcIonndos do mnnorn oxcIusIvn, sIno
quo son roducIdos como noxo do subjofIvIdndos y quo oIIns y oIIos uodon onfrnr como
sujofos on unn vnrIodnd do dIscursos, nIgunos do Ios cunIos fIono In cnncIdnd do
conforIrIos odor mIonfrns quo ofros so Io nrrobnfnn |WnIkordIno l990, . 3-6]. In Iugnr
do vor n Ins nInns y Ios nInos como rocoforos nsIvos do unn cuIfurn homogonon, Ios
nInos y Ins nInns omoznron n sor concofunIIzndos como ngonfos quo, on Ins nInbrns do
Ironwyn nvIos, nI nrondor Ins rcfIcns dIscursIvns do unn socIodnd so hncon cnncos
do osIcIonnrso do muIfIIos mnnorns on roIncIon con oIIns y dosnrroIInr subjofIvIdndos
quo nrmonIcon o so oongnn n Ins Inons do conducfn on Ins cunIos hnn sIdo ubIcndos or
Ios ofros |nvIos l989n, . xI].
In Isfndos !nIdos, durnnfo In docndn do Ios novonfn In cnncIdnd do ncfunr
fnmbIon nso nI confro do In dIscusIon, nunquo nqu Io subrnyndo fuoron Ins rcfIcns
socInIos y no Ios dIscursos. Ior ojomIo, oI nrgumonfo do Jonn Anyon os quo II dosnrroIIo
do gonoro suono ms quo unn ImrosIon nsIvn unn rosuosfn ncfIvn n Ins
confrndIccIonos socInIos. In consocuoncIn, nr Ins nInns oI dosnrroIIo doI gonoro Ins
comromofo on unn sorIo do osfuorzos or onfronfnr y rosoIvor monsnjos socInIos
confrndIcforIos on roIncIon con Io quo dobornn sor y hncor |Anyon l983, . l9]. A Ins
nInns no so Ios uodo Imonor oI gonoro dosdo nfuorn sIno quo osfo so vn consfruyondo on
unn InfornccIon do In unn con oI ofro; osfo vnIo fnmbIon nrn Ios nInos. Ico InrrIo
Thorno quo oI gonoro no os nIgo quo uno fIono o quo uno son; confInunmonfo cronmos y
rocronmos roIncIonos do gonoro modInnfo In InfornccIon socInI y Ins rcfIcns coIocfIvns.
In In rImnrIn Ins rcfIcns do Ios/ns chIcos/ns y Ios/ns nduIfos/ns sosfIonon y Ios
confIoron muIfIIos sonfIdos n Ins cnfogorns socInIos con Ins quo dosIgnnmos IndIvIduos
nInn o nIno.

382
Isfns rcfIcns dInrIns, sogun sosfIono ConnoII |l98?, . l39-l4l], so onfrofojon
nrn formnr Io quo Anfhony CIddons |l984, . l0-l3] IInmn Ins rcfIcns ccIIcns. !ns
rcfIcns dInrIns no son forfuIfns no cnrncforsfIcns do un sIfIo nrfIcuInr. So roIfon y so
rocronn on nmbIonfos sImIInros, on fodn In socIodnd, Hny unn rocurroncIn do Ins mIsmns
nocosIdndos, so dIsono do Ios mIsmos dIscursos y or Io fnnfo so ndofnn Ins mIsmns
soIucIonos nrn Ios robIomns. Ior oIIo, Ins nccIonos quo ronIIznmos y Ios dIscursos quo
ndofnmos nrn nIcnnznr doformInndos fInos on doformInndns sIfuncIonos frnon como
consocuoncIn InvoIunfnrIn In roroduccIon do Ins osfrucfurns nfrInrcnIos do In socIodnd y
In roduccIon do unn unIformIdnd gonorIcn on oI comorfnmIonfo IndIvIdunI quo con
frocuoncIn so nfrIbuyo n fncforos bIoIogIcos.
5
In Io quo so rosonfn n confInuncIon, voy n
sugorIr quo uno do osfos cIcIos do In rcfIcn osfnbIoco In dofInIcIon do In mnscuIInIdnd
como no fomonIno, Io cunI rosfrIngo Ins ncfIvIdndos on Ins quo Ios nInos uodon
nrfIcInr conforfnbIomonfo o InconfIvn oI hosfIgnmIonfo y In oxcIusIon do Ins nInns.

Definicioneo de muoculinidud
Ho onconfrndo ufII oI concofo ososfrucfurnIIsfn do dIforoncIn nrn vor como so
dofIno oI gonoro, yn son quo Io dofInnn Ios roIos nInos o quo son dofInIdo nrn oIIos, oI
concofo do dIforoncIn nos ormIfo consIdornr quo Ins nInbrns y Ins nccIonos nIcnnznn su
sonfIdo hIsforIco osocIfIco on formInos do su dIforoncIn do ofrns ocIonos osIbIos, quo
osfn dIforoncIn ImIIcn InfordoondoncIn fnmbIon, y quo do Ios dos formInos uno os
domInnnfo y oI ofro subordInndo |Scoffl986, . l053-l05?; Crosz l989, . 2?-3l].
Hnco ms do 20 nnos nncy Chodorow, n nrfIr do Ios osfudIos sIconnnIfIcos do
Knron Hornoy, domosfro quo Ios nInos cronn y rosorvnn su mnscuIInIdnd n frnvos do
mIodo y oI rochnzo do fodo Io quo so uodn Inforrofnr como fomonIno |Chodorow l9?l,
. l84-l89]. !o nnforIor nnroco confIrmndo or InvosfIgncIonos sobro oI concofo do
mnscuIInIdnd ronIIzndns on oscuoIns rImnrIns, on Ins quo os ovIdonfo In comnrncIon y

5
Inconfrnmos un buon ojomIo do osfo on In doscrIcIon quo hnco KnfhorIno CInrrIconfos do or quo on In rcfIcn doI snIon do cInsos
on Ins oscuoIns oIomonfnIos udIorn nrocor quo so Ios osf frnnsmIfIondo n Ins nInns oI monsnjo do quo sus Inforosos son frIvInIos y
cnronfos do ImorfnncIn cunndo so Ios comnrn con Ios do Ios nInos. Como gruo, oIIos son monos oscruuIosos y ms dIfcIIos do
mofIvnr quo oIIns. Ior oso, Ins/os mnosfrns/os oscogon fomns nrn royocfos y ojorcIcIos grunIos quo sonn cnncos do oncondor In
ImngInncIon do oIIos. SIn nIngunn InfoncIon so frnnsmIfo n Ins nInns oI monsnjo do quo Ios nInos son Ios quo so Inforosnn or Ins cosns
quo fIonon vnIor |CInrrIconfos l9?8].

383
donIgrncIon confInun do Ins nInns |Iosf l983, . 5; CInrk l990, . 32, 36]. Mnrgnrof
CInrk hn dojndo consfnncIn or oscrIfo sobro Ios osfuorzos do Ios nInos or dIforoncInrso
do Ins nInn y do Io fomonIno: do no so nInn, no sor fomonIno. Isfo nrocn sor muy
Imorfnnfo nrn quo Ios nInos udIornn onfondorso n s mIsmos |. 32], y ronrn on quo
In mnyorn do Ios nInos sIonfon In nocosIdnd do dIsfnncInrso do Ios dIchos o hochos quo
sonn roIos do Ins nInns, y hnsfn do Ins nInns mIsmns, n fIn do odor nfIrmnr su
mnscuIInIdnd |. 36]. Anronfomonfo, osfos nInos hnn ndofndo unn dofInIcIon do
mnscuIInIdnd on In cunI oI comorfnmIonfo fomonIno nnroco como oI formIno
subordInndo, quo nrn oIIos sor mnscuIInos so sobro fodo hncor cosns quo Ins mujoros no
uodon nI dobornn hncor.
SIn ombnrgo, osfo no concuordn con Ins dofInIcIonos do In mnscuIInIdnd quo
nnrocon on In IIfornfurn sobro nInos on In oscuoIn socundnrIn. InuI WIIIIs ubIIco n
fInnIos do In docndn do Ios sofonfn su IIbro Leorning /o LoIour, y nI hncorIo nbrIo un
conjunfo nuovo do rogunfns on forno n In consfruccIon do In mnscuIInIdnd on oI nmbIonfo
oscoInr. o ncuordo con sus InvosfIgncIonos, In dofInIcIon do mnscuIInIdnd no so Imono
dosdo fuorn no or Ins mndros y Ios ndros nI or Ins/os mnosfrns/os, nI sIquIorn or Ios
modIos do comunIcncIon mnsIvn, sIno quo son Ios roIos nInos Ios quo so oncnrgnn do
dobnfIrIn ncnIorndnmonfo; or ojomIo, on oI gruo nrfIcuInr on oI quo oI osfnbn
Inforosndo, Ios jovonos con osfIIo roIo, In dofInnn n nrfIr do fodo un conjunfo do modos
do comorfnrso quo n oIIos Ios nrocnn convonIonfos, onfro Ios cunIos dosfncnbn In
rosIsfoncIn n Ins rogIns, n Ins oxocfnfIvns y n In nuforIdnd do In oscuoIn. o ncuordo con
WIIIIs, osfos chIcos hnbnn oIogIdo como formIno subordInndo oI comorfnmIonfo do ofro
gruo do nInos. Ios mnfndos, quIonos ncfunbnn do ncuordo con Ins oxocfnfIvns do In
oscuoIn; or Io fnnfo, dosdo oI unfo do vIsfn do Ios rImoros, ornn InforIoros y morocnn
sor rIdIcuIIzndos |WIIIIs l9??, . l??-l?9].
!n InvosfIgncIon do WIIIIs so IIovo n cnbo on unn oscuoIn ubIcndn on un socfor do
cInso obrorn, y In dIforoncIn onfro Ios chIdos y Ios mnfndos no nroco rofIojnr mnyoros

384
dIforoncIns on formInos do cInso o cnrncforsfIcns ofnIcns.
6
Tnmoco nroco hnbor nndn
quo IndIquo quo Io obsorvndo os vIIdo soInmonfo nr In cInso obrorn urbnnn. ConnoII, or
ojomIo, doscubrIo unn dInmIcn bnsfnnfo nrocIdn on unn oscuoIn rIvndn quo gozn do
mucho rosfIgIo on AusfrnIIn: nh Ios snngronos so nuforocInmnn suorIoros on
mnscuIInIdnd n Ios cIrIIos; Ios rImoros so dosfncnn on doorfos o Ios sogundos on Io
ncndomIco. In ofrn oscuoIn, unn ronrnforIn ubIcndn on unn zonn rurnI, Ios
nIIvInnndos so dIsfInguon y so onfronfnn fnnfo n Ios nords como n Ios mnnIfns do
mnnfocn (dobIIos y cobnrdos).
Aqu fonomos, dosdo mI unfo do vIsfn, un cundro muy dIforonfo doI quo so
dosrondo do In IIfornfurn sobro gonoro on In oscuoIn rImnrIn. Inrn osos nInos, quo
sogun Ins nInbrns do ConnoII convIorfon In osfrucfurn do nuforIdnd do In oscuoIn on In
nnfngonIsfn fronfo n In cunI su mnscuIInIdnd so dofIno, oI formIno subnIforno no os In
fomInIdnd sIno oI fIo do nIno quo ncfun do ncuordo con Io quo Ins nuforIdndos osornn do
oIIos y nrn Ios cunIos so rosorvnn un nmIIo vocnbuInrIo do nombros dorognforIos,
onfocndos dosdo Io ncndomIco n Io soxunI, doI frosn nI mnrIcn. So hn rosfndo ocn
nfoncIon on osfn IIfornfurn n Ins rosuosfns do Ios nInos quo cnrgnn oI oso do In
subordInncIon. ConnoII sugIoro quo muchos do oIIos so nforrnn n un royocfo do
movIIIdnd quo Ios ormIfo consfruIr Io mnscuIIno nIrododor do Ios fomns do In rnzon y In
rosonsnbIIIdnd, Io cunI so roIncIonn osfrochnmonfo con In oducncIon suorIor y Ios
'corfIfIcndos` quo osfn fIono n bIon conforIrIos, y con unn formn cInvo do mnscuIInIdnd
frocuonfo onfro rofosIonnIos|l989, . 29l], oro no confnmos con frnbnjos ofnogrfIcos
dofnIIndos nrn vor como Ios cIrIIos y Ios mnfndos dofInon su mnscuIInIdnd. Mo nfrovo
sugorIr quo In dofInIcIon do Io mnscuIIno quo Ios ormIfo n osfos chIcos omrondor su
royocfo do movIIIdnd dosdo unn ncfIfud do obodIoncIn n In oscuoIn os In do Io no
fomonIno, doscubIorfn or Ins InvosfIgncIonos sobro gonoro on In rImnrIn. TnmbIon mo

6
A osnr doI hocho do quo nmbos gruos do chIcos orfonocnn n In cInso frnbnjndorn. WIIIIs croo quo In dIvIsIon osf bnsndn on In
cInso y IIogn n sugorIr quo on Ins oscuoIns do cInso modIn Ios roboIdos oIonn or dnrIo n su oosIcIon InsfIfucIonnI unn formn quo
ronfn mnyor rosonnncIn obrorn |l9??, . 58]. SIn ombnrgo, on In cnrncforIzncIon quo hnco In mnosfrn do Ios dos gruos n Ios quo nIudo
MndoIIIno Amoff |l984, . 48] no hny dIforoncIns do cInso, Io cunI coIncIdo con Io quo onconfro ConnoII |l98?, . l??-l?8] on In cInso
modIn nIfn quo oI InvosfIgo; Ios snngronos bnsnn sus rocInmos do unn mnscuIInIdnd suorIor on sus hnznnns doorfIvns, no on su
IdonfIdnd do cInso, hocho quo no sorrondor n nndIo quo osfo fnmIIInrIzndo con Ins momorIns y roInfos do fIccIon do In vIdn on Ins
oscuoIns ubIIcns IngIosns dosdo Ton Broun`e ScloolJo,e.

385
nfrovo n docIr quo osfo ncomodo os unn consocuoncIn doI cIcIo do rcfIcns on oI cunI In
rosIsfoncIn so IdonfIfIcn, on Ios rImoros nnos oscoInros, con In dofInIcIon do mnscuIInIdnd
quo Ios nInos fomnn do Ios modIos do comunIcncIon y quo Incorornn n sus juogos.
Isfn dofInIcIon rovIono do Io quo voy n donomInnr dIscurso doI guorroro, oI cunI
dn formn n Ins nnrrncIonos oIcns on unn Inrgn frndIcIon quo vn do HorcuIos n IoowuIf,
nsnndo or Suormnn y Hnrry oI SucIo, y quo rorosonfn nI hombro como oI cnbnIIoro
orrnnfo, oI guorroro, oI soIdndo vnIIonfo y oI suor horoo. In osfo dIscurso, oI formIno
subordInndo quo oncundrn In mnscuIInIdnd doI horoo os oI comorfnmIonfo do ofros
orsonnjos cobnrdos, dobIIuchos, cnnnIIns quo sIomro son hombros.
?
Isfo dIscurso,
como bIon Io domuosfrnn Ins InvosfIgncIonos sobro fnnfnsns InfnnfIIos |InIoy l984,
nvIos l989n] y como odrn corrobornr cunIquIor mnosfrn quo hnyn dndo Iugnr n In
oscrIfurn cronfIvn, fIono unn odorosn InfIuoncIn on In ImngInncIon do Ios nInIfos y so
mnnIfIosfn on Ios cuonfos quo oscrIbon, on Ios cundros quo Infnn y on Ios juogos quo
juognn unos con ofros.
In Ios rImoros grndos, In mnyor nrfo do Ios juogos do cooorncIon do Ios nInos
gIrnn nIrododor do fnIos fnnfnsns, y nquoIIos quo no son cnncos do osIcIonnrso donfro
do osfns nnrrncIonos son oxcIuIdos do Ios doms juogos |InIoy l984, . 4-6]. !n soIoccIon
do fnnfnsns os ocIocfIcn cnbon oI !oy Arfuro Io mIsmo quo oI !Innoro SoIIfnrIo o Ins
Torfugns Injn ; doondo do quo hnynn odo o vIsfo on In foIovIsIon rocIonfomonfo. !o dI
cInsos n un gruo quo nso do In nocho n In mnnnnn do un juogo yn osfnbIocIdo, oI do In
cnbnIIorn do Isfndos !nIdos, n In bnfnIIn or oI cnsfIIIo unsInnno cunndo Ios nInos ms
grnndos rorosonfnron unn vorsIon do Mncbofh. Hnsfn dondo fongo nofIcIn, snbomos oco
do como o or quo osfns nnrrncIonos ImrosIonnn n Ios nInos do unn mnnorn fnn vvIdn,
oro no hny dudn do quo Io Iogrnn, y quo ns hn sIdo or gonorncIonos.
8


?
!n ojomIo fnscInnnfo doI uso do formInos mnscuIInos subordInndos nnroco on Ins momorIns do Anfony IowoII. II cIfn unn
nrrnfndn quo Io ocho uno do Ios sonoros do In Junfn do CobIorno do Ifon n un chIco quo cnuso robIomns on In cnIIIn: II nIno quo
hocho osfo so hn doshonrndo como mIombro do In comunIdnd do Ifon, como cnbnIIoro, como crIsfInno y como hombro |IowoII l982, .
l50]. Aunquo fodns osfns cnfogorns (oxcofo crIsfInnos quIzs) so rofIoro n nIguIon quo os fsIcnmonfo hombro, oI formIno
subordInndo on fodos Ios cnsos (oxcofo uno do oIIos, dondo oI confrnsfo ImIcIfo os In mujor) os ofro hombro do unn oscuoIn, cInso o
roIIgIon dIforonfo.
8
IIonson or ojomIo on Tom Snwyor y su nmIgo jugnndo n sor !obIn Hood, o on Ios IndIos y Irnfns do Ins roIns fnnfnsns do J. M.
InrrIo quo Iuogo oI Incorornrn on Pe/er Pon.

386
A cnsI fodos Ios nInos y hnsfn n Ios hombros yn nduIfos Ios gusfn fnnfnsonr con
osfos cuonfos, oro on fnnfo quo oI formIno subordInndo do In dofInIcIon fnmbIon os un
hombro do nIgun fIo, sIomro oxIsfo oI oIIgro do quo uno formIno or IdonfIfIcnrso con
Ios dobIIuchos y Ios cobnrdos on voz do hncorIo con oI horoo. Ior oso hny unn fuorfo
nocosIdnd do dofInIcIonos nIfornnfIvns do Io mnscuIIno como Io no fomonIno. !os
hombros doI gruo quo Iordnn on Ins mnnIobrns or dofInIr quIon os oI guorroro fIonon In
ocIon do rochnznr osfn dofInIcIon sIn onfrnr or oIIo on confIIcfo con su nIognfo do quo
oIIos rorosonfnn oI formIno domInnnfo, on ofrn dofInIcIon nmIIn y ncofndn do Io quo os
mnscuIIno.
Isfo drnmn on nrfIcuInr so juogn gonorncIon frns gonorncIon on Ios snIonos do
cInso y on Ios nfIos do Ins oscuoIns rImnrIns, dondo Ios nInos quo obodocon Ins rogIns do
In oscuoIn so onfronfnn n Ios quo Ins rosIsfon on unn Iuchn do odor nrn doformInnr
quIon fIono dorocho n nuforocInmnrso como horoo, quIon fIono dorocho n rorosonfnr oI
noI doI guorroro on In dofInIcIon do Io mnscuIIno. Ioro rosuIfn quo Ios nInos fnmbIon
dIsonon do ofrn fosIs do mnscuIInIdnd como Io no fomonIno, y osfn Ios ormIfo
comonsnr sus InsogurIdndos y nmbIvnIoncIns ncorcn do su cnncIdnd do sor hombros on
Ios formInos do In rImorn oxIIcncIon; oI nccoso n In sogundn so dn or In vn doI
hosfIgnmIonfo y In mnnIfosfncIon frnncn do su dosrocIo or Ins nInns.

Lu muoculinidud en loo primeroo uoo eocolureo
!n mnyor nrfo do Ins mnosfrns doI jnrdn do Infnnfos nsumon como su
rosonsnbIIIdnd oI fncIIIfnr frnnsIcIon do un onforno do ncfIvIdndos IIbros on Ios confros
do cuIdndo dIurno y oI rooscoInr, n uno ms osfrucfurndo cunndo Ins nInns y Ios nInos
nsnn n In oscuoIn rImnrIn, dondo so Ios oxIgo unn mnyor dIscIIInn |Irohy l985, .
l24-l25]. Isfns IImIfncIonos son InovIfnbIos sI so rofondo oncorrnr n 30 osfudInnfos on
un snIon durnnfo cInco horns dInrIns nrn onsonnrIos n Ioor y n oscrIbIr. Ior oso os quo
hnsfn on Ios snIonos ms nbIorfos y orIonfndos nI rocoso so osorn quo Ins nInns y Ios
nInos so muovnn sunvo y frnnquIInmonfo, y quo hnbIon on voz bnjn. !ns vocos fuorfos, Ios
movImIonfos bruscos, oI confncfo, Ins oxrosIonos do ImncIoncIn y onojo, Ios osfuorzos

387
or IInmnr In nfoncIon y Ins ncfIfudos domInnnfos romon oI ordon quo dobo rovnIocor on
oI snIon do cInsos, or oso osfn conducfn so snncIonn y so Io dn oI cnIIfIcnfIvo do mnIn.
!ns mIsmns normns so nIIcnn, nunquo do mnnorn ms fIoxIbIo, on Ins rons do juogo; nh
osf rohIbIdo oIonr, omujnrso y jugnr do mnnos.
SIn ombnrgo, fodos Ios nnos IIognn osfudInnfos quo no uodon foIornr osfns
rosfrIccIonos y quo omrondon unn cnmnnn do rosIsfoncIn. QuIonos son Ios quo fIonon
robIomns do dIscIIInn o ncuordo con mI oxorIoncIn, soIo unn cunrfn nrfo do Ios
osfudInnfos orfonocn n osfo conjunfo do frnvIosos quo so buscnbnn robIomns; sIn
ombnrgo, oI I00 Io consfIfunn nInos.
9
So frnfn do un nfron rocurronfo quo so roIfo on
Ios snIonos do cInsos do fodos Ios nsos nngIonrInnfos, con IndoondoncIn do In cInso o
do Ins nrfIcuInrIdndos ofnIcns. In Ins oscuoIns dondo yo frnbnjnbn, osos osfudInnfos
sufrnn cnsfIgos fodo oI fIomo. Inrn moncIonnr nIgunos: quodnrso sonfndos mIonfrns Ios
doms jugnbnn, onorIos on In fIIn do Ios "mnIosos", onor sus nombros on oI cundorno do
Ios" grunonos", y ofros. osuos do hnbor rovIsndo dIsfInfns InvosfIgncIonos, Joro Irohy
hnco In sIguIonfo gonornIIzncIon; A osnr do quo Ios nInos rocIbon sIomro ms. CrfIcns
y nIgunns vocos ms oIogIos quo Ins nInns, osfos so conconfrnn on un unndo do oIIos. !n
mnyor nrfo do In crfIcn vn dIrIgIdn n un gruIfo do nInos quo so orfnn mnI y nIcnnznn
Iogros mnImos" |l985, . l2l].
AI nofnr quo In obIncIon InfnnfII so onfronfn or rImorn voz n osfns IImIfncIonos
on snIonos do cInsos quo osfn orgnnIzndos or mujoros, nIgunos/ns mnosfros/nI y ofros/ns
obsorvndoros/ns no hnn dudndo on docInrnr quo osfo no Ios Innfon nIngun confIIcfo n Ins
nInns, uosfo quo In mnyorn do oIIns so ndnfnn n Ins domnndns quo Ios son formuIndns;
on cnmbIo, Ios nInos so roboInn confrn un nmbIonfo fomonIno |Iosf l983, . l4-l5;
Irohy l985, . ll8; CInrk l990, . 36]. IfIoro do Io nnforIor;
l0
no nIogo quo sonmos Ins

9
!n foIornncIn nI comorfnmIonfo dIsrufIvo vnrn sogun In oscuoIn y Ins vnrIncIonos nrocon fonor mnscnrns do cInsos; Ins oscuoIns do
cInso modIn fIonon unn dIscIIInn ms osfrIcfn, oro In roorcIon do nInos dosobodIonfos os sImIInr n Io Inrgo do Ins dIvIsIonos do
cInso. osnforfunndnmonfo fongo ocn oxorIoncIn orsonnI confrn Ins dIforonfns onfro gruos ofnIcos, yn quo sIomro onsono on un
uobIo IndusfrInI yn vIojo y muy osfnbIocIdo dondo cnsI fodos Ios/ns chIcos/ns son do ndros nusfrnIInnos, IncIuso Ios quo no son do
doscondoncIn nngIo-coIfn. Aqu In comunIdnd orn oquonn y osfnbn dIsorsn on dIsfInfos suburbIos y oscuoIns.
l0
!os mofodos do onsonnnzn fIcnmonfo fomonInos so cnrncforIznn or In ncfIvIdnd IIbro combInndn con In roIncIon orsonnI
IndIvIdunIIzndn onfro In mnosfrn y oI/In osfudInnfo y uodo nIIcnrso su oxrosIon ms mndurn y dosnrroIIndn on rooscoInr y on
confros do cuIdndo, fnmbIon on oscuoIns rogrosIsfns |Iosf l983, . l0-ll; Irohy l985, . l22]. A osfn formn do odngogn so Io
conoco como ncfIvn y sus rorosonfnnfos ms Imorfnnfos son: IosfnIozzI, IrooboI y MonfossorI.


388
mnosfrns Ins quo InIcIomos n Ios nInos on Ios rIgoros do In dIscIIInn, quo sonmos nosofrns
Ins quo Ios onfronfomos or rImorn voz n osfn oxorIoncIn, oro no os monos cIorfo quo
Ios mnosfros fnmbIon rofIoron n Ios nInos docIIos y obodIonfos on Iugnr do Ios quo son
IndoondIonfos y nsorfIvos |Irohy l985, . l2l], y IIovnndo Ins cosns ms Iojos fodnvn,
sosfongo quo osfn roforoncIn cuonfn con oI rosnIdo do hombros odorosos o InfIuyonfos
on In socIodnd.
Iso orfo y oso mnnojo do uno/n mIsmo/n quo Ios/ns mnosfros/ns rofondon
IncuIcnrIos n Ins chIcns y Ios chIcos oncnjn orfocfnmonfo con Io quo so osorn do In
obIncIon nduIfn on Ins snIns do nudIoncIns, on Ios juzgndos y, on gonornI, on Ios
osconnrIos ubIIcos domInndos or Ios hombros, IowIos y CInfIs sonnInn quo In
osfrucfurn do Ins roIncIonos socInIos on In oducncIon ncosfumbrn n Ins y Ios osfudInnfos n
In dIscIIInn doI Iugnr do frnbnjo y, Io quo os ms Imorfnnfo nun, Ios ormIfo dosnrroIInr
Ios fIos do conducfn, y Ios modos do ndmInIsfrnrso n s mIsmos: rosonfnrso, cuIfIvnr unn
Imngon, IdonfIfIcncIonos do cInso, onfro ofros, quo son IngrodIonfos crucInIos do In
ndocuncIon n In osforn do frnbnjo|l9?6, . l3l].
!os foorIcos do In modornIdnd dosfncnn oI noI quo rorosonfo oI osfnbIocImIonfo
do sIsfomns oducnfIvos do mnsns on In homogonoIzncIon do Ins conducfns como uno do Ios
rnsgos cnrncforsfIcos do In orn modornn. MIchoI IoucnuIf, or ojomIo, hnco nofnr quo oI
dosnrroIIo on Ins oscuoIns do osfo rogImon nrfIcuInr coIncIdo con oI momonfo on quo
surgon oI hosIfnI, In fbrIcn, Ins bnrrncns doI ojorcIfo y In rIsIon |IoucnuIf l980, . 55-
5?]. !os roboIdos on Ios jnrdInos do rvuIos osfn, or Io fnnfo, formndos on un fronfo
confrn In IdooIogn do In rosonsnbIIIdnd y In rncIonnIIdnd noyndn or In oIIfo do
odor doI mundo IndusfrInI.
!n oscuoIn hn do sor unn oxorIoncIn dovnsfndorn nrn osfos chIcos. Todo su
rocodor y sus modos do oxrosIon son juzgndos InncofnbIos y so von somofIdos
confInunmonfo n unn vnrIodnd do humIIIncIonos ubIIcns. SIn ombnrgo, on fnnfo chIdos
o snngronos ofoncInIos, oIIos dIsonon do un dIscurso on oI cunI moforso on Ios on In
oscuoIn hn sIdo oIovndo n In Iodrn do foquo do In mnscuIInIdnd. Adoms, oxIsfo un
vocnbuInrIo rIco y vnrIndo quo Ios ormIfo dofInIr In mnscuIInIdnd con Ios rnsgos

389
cnrncforsfIcos do Ios chIcos buonos y ndnfndos, funcIonnndo como Ios formInos
subordInndos; ufos, gnIIInn, nIfonIquo, mnrIquIfn, ofcoforn.
!n bnso sobro In cunI so sosfIono oI dorocho do osfos nInos n dofInIr In mnscuIInIdnd
rndIcn on oI hocho do quo nr In mnyorn do Ios/ns obsorvndoros/ns, orsonns nduIfns o
monoros, su comorfnmIonfo uodo sor vIsfo como congruonfo con nquoI doI horoo on oI
odoroso dIscurso doI guorroro, o IncIuso como ojomIo do osfo. !n nIno oquono quo
conozco Ios uso In ofIquofn do oIoonoros n Ins dos somnnns do hnbor omozndo Ins
cInsos. !o mIsmo hnn hocho muchos InvosfIgndoros. !nhnoIn Iosf |l983, . ll]
donomIno nI gruo quo osfudInbn In bnndn do Ios guorroros, cuyo mnchIsmo so oncnrgo
do dosfncnr; Ironwyn nvIos |l989", . l22] Ios IInmn Ios suorhoroos, mIonfrns quo
SyIvIn Ashfon-Wnrnor |l9?3, . l65] osf convoncIdn do quo Ios oquonos quo onfrnron n
su snIon do cInsos on uovn ZoInndn son In unIcn Isfn ronI nrn snbor como fuoron on
vordnd Ios guorroros mnoros.
!ns consocuoncIns nrn Ios nInos quo ncfunn do ncuordo con Ins domnndns do In
oscuoIn son ofoncInImonfo dovnsfndorns. !n mnyor nrfo do oIIos IIognn convoncIdos do
quo oI cuonfo doI guorroro osf IIgndo do mnnorn dofInIfIvn n In mnscuIInIdnd y con un
conocImIonfo ms o monos rudImonfnrIo do sus convoncIonos, nunquo fodnvn no so hncon
un cundro oxncfo do como fodo oso so frnduco on In conducfn do un chIco do cInco nnos. A
muchos nInos Ios dobo nrocor quo Ios oIoonoros ncfunn on In vIdn ronI Ins fnnfnsns quo
Ios doms soIo uodon sonnr. Ioro on osfn vorsIon do In hIsforIn, oI nnfngonIsfn mnIvndo
confrn oI cunI rIvnIIzn oI guorroro os nndn ms y nndn monos quo In oscuoIn, mIonfrns
quo nquoIIos quo no rosIsfon son Ios cobnrdos, Ios dobIIuchos, Ins gnIIInns o mnrIquIfns,
cuyn conducfn os In confrnnrfIdn doI horoo, su formIno subordInndo. !o nnforIor frno
como rosuIfndo quo fodo nquoI quo no dosnfo In nuforIdnd do In oscuoIn nI nrfIcIo on Ins
oIons on oI nfIo corro oI rIosgo do ordor su dorocho n IdonfIfIcnrso con oI horoo on In
nnrrncIon doI guorroro.
Isfn sIfuncIon cron robIomns fnnfo nrn Ios ndros y Ins mndros como nrn oI
orsonnI doconfo. Todos quIoron quo n Ios nInos or Ios quo son rosonsnbIos Ios vnyn
bIon on In oscuoIn, y Ios roocun quo unn IdonfIfIcncIon domnsIndo osfrochn onfro

390
mnscuIInIdnd y frnvosurns uodn InhIbIr su rogroso. Como so frnfn do un fonomono
rocurronfo, oIIos snbon do nnfomnno Io quo vn n nsnr on oI snIon y frnfnn do rovonIrIo
ndvIrfIondo n Ios oquonos, mucho nnfos do quo son nocosnrIo, do su oncuonfro con Ios
roboIdos y do como osfos so nroInn In dofInIcIon doI guorroro. Isfn muy conscIonfos do
In fonsIon onfro oI dIscurso guorroro do In mnscuIInIdnd y In obodIoncIn n Ins normns do
In oscuoIn, or oso so InvIorfo muchn onorgn frnfnndo do osfnbIocor ofrns dofInIcIonos. !o
InmonfnbIo os quo In ocIon ms socorrIdn son coIocnr fodo Io quo so consIdorn como
cnrncforsfIcns y comorfnmIonfos do Ins nInns como formIno subordInndo. !ns
vordndorns dobIIuchns y cobnrdos son Ins nInns. Ior oso, mIonfrns Ios nInos so nbsfongnn
do comorfnrso como Ins nonns, no so Ios uodon onor osfos sobronombros.
ll

In osfo cIcIo so oncuonfrnn nfrnndos IncIuso doconfos y ndros y mndros quo on
formn gonuInn quIoron quo so modIfIquon o sonn oIImInndns Ins dIsfIncIonos do gonoro.
Todns y fodos osfn obsosIonndos or Ios nombros donIgrnforIos quo Ios uodon Innznr n
In cnrn n Ios quo so orfon como nonns, y nndIo quIoro convorfIr n Ios nInos n su cuIdndo
on mrfIros o conojIIIos do IndIns |CInrk l990, . 34]. Tnmoco dosonn osfImuInr un
comorfnmIonfo quo uodn dorIvnr on burIns, nI oxonor n Ios chIcos nI rIdcuIo o nI
osfrncIsmo, onfoncos osfns orsonns so oncuonfrnn do ronfo roroducIondo unn
dofInIcIon do Io mnscuIIno quo do hocho rochnznn.
A Io Inrgo do mI dosomono como mnosfrn frooco con In roocuncIon do mndros y
ndros or osfnbIocor unn dofInIcIon do Io mnscuIIno susfonfndn on In dIforoncIn con
rosocfo n Ins nInns. !os comIfos do In AsocIncIon do Indros y CIudndnnos fIonon muchn
InfIuoncIn on In soIoccIon do Ios unIformos oscoInros, y oI rosuIfndo hn sIdo unn mnrcndn
dIforoncIn gonorIcn on In ron quo In obIncIon osfudInnfII usn nrn Ir n In oscuoIn. Ms
sorrondonfo nun os oI grndo do comromIso quo Ios ndros y mndros osfn dIsuosfos n
ndquIrIr con Ins orgnnIzncIonos comunIfnrIns quo fomonfnn doorfos mnscuIInos: oquIos

ll
In nIgun momonfo do Ins cnrrorns do Ios chIcos buonos nnroco In homosoxunIIdnd como ofro formIno subordInndo |SognI l990,
.l6-l8 l38-l39]. Mo nroco quo hny fuonfos nrnIoIIsmos onfro Ios cIcIos do rcfIcns quo roducon In mIsogInIn do Ios chIcos buonos
y Ins quo roducon In homofobIn, oro os ImosIbIo oxIornr osfo unfo on Ios ImIfos do un soIo nrfcuIo.

391
do cric/e/, fufboI eoccer y cIubos nfIofIcos dondo so omIozn n onfronnr y comofIr n unn
odnd ms fIornn do Io quo In oIfIcn oscoInr rocomIondn.
l2

Adoms, son jusfnmonfo Ios ndros y Ins mndros do Ios nInos frnnquIIos, sonsIbIos
y sunvos Ios quo muosfrnn mnyor doformInncIon do moforIos on osfo cIrcuIfo doorfIvo,
mIonfrns quo Ios brnvuconcIfos fIonon quo ojorcor un oco do rosIon nrn sor ndmIfIdos.
Yo dIrn quo nI Ins mndros nI Ios ndros do Ios nInos frnnquIIos so sIonfon
nvorgonzndns/os nI n dIsgusfo con oI fIo do nIno quo hnn crIndo, fnmoco os gonfo quo
osfo nrfIcuInrmonfo comromofIdn con Ios doorfos. Ms bIon frnfnn n fodn cosfn do
osfnbIocor In mnscuIInIdnd do sus hIjos on formInos do In dIforoncIncIon do In ron, Ios
juguofos y Ios juogos fomonInos, y sobro fodo do doorfos oxcIusIvos nrn vnronos.
!n rosoIucIon fInnI doI cIcIo os quo oI nIno fondr dos dofInIcIonos do In
mnscuIInIdnd. Ior un Indo, In do Ios roboIdos, on In cunI Ios gnIIInIfns son Ios quo
obodocon Ins normns do In oscuoIn; or oI ofro, In do Ios buonos, dondo Io gnIIInIfn so
IdonfIfIcn con ron, juguofos o juogos do nonn. !nn consocuoncIn do osfo, quo ndoms
fIono ImIIcncIonos do Inrgo nIcnnco nrn Ins mujoros, os quo Ios nInos y hombros quo so
sIonfon ms soguros con In sogundn dofInIcIon formInnn or oxfondor oI formIno
subordInndo ms nII do In ron, Ios juguofos y Ios doorfos fomonInos, n cunIquIor
ncfIvIdnd on quo Ins nInns o mujoros nrfIcIon oro on In cunI Ios nInos y hombros no Io
hncon.
o osfo so sIguo quo mIonfrns ms nmIIo son oI rnngo do Ins ncfIvIdndos on dondo
Ins nInns osfon oxcIuIdns, monor sor In nnsIodnd do gonoro quo Ios nInos odrn
oxorImonfnr. Ior Io fnnfo, oxfondor oI ron do In noufrnIIdnd do gonoro, fnI como so hn
comonzndo n hncor n nrfIr do Ins oIfIcns on confrn doI soxIsmo, uodo rosuIfnr ms
nmonnznnfo nrn Ios nInos frnnquIIos y buonos quo nrn Ios buscnIoIfos. !os ofocfos
socundnrIos do In nnsIodnd do gonoro quo ndocon Ios nInos gonornn Ios robIomns quo

l2
In Ins oscuoIns dondo yo onsono, oI cric/e/ y oI fufboI eoccer quo so rncfIcnbnn n In horn doI nImuorzo roomInznbnn Ios juogos do
fnnfnsn como formn rIncInI do juogos dondo Ios nInos cooornbnn unos con ofros. Isfo sucodo nIrododor doI forcor grndo. Inrn Ios
nInos do sIofo nnos on ndoInnfo nroco quo oI cnmoon oquIvnIo nI horoo doI dIscurso guorroro, nInIfos quo rncfIcnn doorfos uodon
croorso quo osfn ronIIznndo gosfns horoIcns. !o mnIo os quo no fodos Ios nInos fIonon hnbIIIdndos doorfIvns. Ior oso, nunquo fnnfo
Ios ndros como Ios mnosfros osfon dIsuosfos n rosnIdnr ns dosfrozns nfIofIcns como ojomIIfIcncIon osIfIvn doI dIscurso guorroro, oI
formIno subordInndo sIguo sIondo oI mnrIcn, oI dobIIucho y oI gnIIInn |nvIs l989b, . 234-23?], Io cunI roonvn n Ios quo no
rncfIquon doorfos n In dofInIcIon do mnscuIIno como Io no fomonIno o cndn voz ms n Io quo no os gny.

392
Ins nInns fIonon quo oncnrnr on In rImnrIn y quo so frnducon on domnndns ormnnonfos
do nfoncIon do Ios chIcos hncIn Ins/os mnosfrns/os, oI frnbnjo fronforIzo quo Ins donIgrn y
oxcIuyo con InsIsfoncIn y, or uIfImo, oI ncoso quo ndocon fnnfo donfro do Ios snIonos
como nfuorn on Ins rons do juogo; son Ins consocuoncIns InvoIunfnrIns do In oIon onfro
gruos ouosfos do nInos or In dofInIcIon do Io mnscuIIno.

Conoecuenciuo u lurgo pluxo
Isfo robIomn no os oxcIusIvo do Ins oscuoIns. Muchns do Ins dosvonfnjns quo
sufron Ins nInns y Ins mujoros fIonon quo vor con quo so oncuonfrnn nfrnndns on oI
modIo do un cruco do fuogo onfro gruos do hombros quo so oIonn or In dofInIcIon do
mnscuIInIdnd. Is ovIdonfo quo osfn bnfnIIn robnsn or mucho nI sIsfomn oducnfIvo. II
cIcIo quo oorn on Ios rImoros nnos oscoInros -un gruo, on rosuosfn n In donIgrncIon
quo oI odor InsfIfucIonnI Io Imono, so nroIn do In conducfn doI guorroro y In dofIno
como Io mnscuIIno, usnndo como formIno subordInndo oI comorfnmIonfo do Ios
conformIsfns; n su voz oIIos osfnrn obIIgndos n dofondor su mnscuIInIdnd dofInIondo Io
fomonIno como oI formIno subordInndo- roroduco n nIvoI mIcro Io quo ocurro on ofros
nIvoIos do In socIodnd.
Ofro osconnrIo dondo so roroduco osfo IIfIgIo os on oI cnmo InbornI: Ios obroros
ncfunn como sI fuornn Ios roIofnrIos do In dofInIcIon doI guorroro, mIonfrns Ios hombros
do cInso modIn cuyns ocuncIonos Ios obIIgnn n nsumIr In IogIcn do In rosonsnbIIIdnd y In
rncIonnIIdnd quodnn n morcod do In dofInIcIon nognfIvn do Io mnscuIIno como Io quo "no
os fomonIno". urnnfo gonorncIonos, Ios hombros on osIcIonos subordInndns hnn
orcIbIdo Ins ncfIvIdndos nrocIndns y bIon romunorndns, do Ins cunIos oIIos osfn
oxcIuIdos, como oco mnscuIInns. In oI osfudIo do Andros MofcnIfo sobro Ios mInoros doI
vnIIo do !nfo |l988, . 83-86], oIIos nIognn quo son ms hombros quo Ios duonos y
ndmInIsfrndoros, Io cunI odrn Inforrofnrso como un mocnnIsmo nrn comonsnr su
fnIfn do odor on oI sIfIo dondo frnbnjnn, mIonfrns quo on Ins convorsncIonos do InuI
WIIIIs con Ios ndros do Ios chIdos |l9??, . l4?-l52], so uso do mnnIfIosfo quo sI bIon
In socIodnd on gonornI consIdorn oI frnbnjo monfnI como suorIor nI mnnunI, y Io

393
romunorn do mnnorn dIforonfo, oIIos ronIIznn su nufoosfImn oquInrnndo monfnI con
fomonIno.
l3

!n rosuosfn do Ios hombros do cInso modIn (In mnyor nrfo do Ios cunIos, como
sugIoro ConnoII |l989, . 29l], hnn oIogIdo nIcnnznr e/o/ue o Ingrosos n frnvos do Ins
ocIonos do frnbnjo quo so hnn nbIorfo do ncuordo con oI sIsfomn oducnfIvo) hn sIdo
convorfIr oI dosnrroIIo oxIfoso doI noI nfrInrcnI doI "buon rovoodor on In Iodrn do
foquo do In mnscuIInIdnd. Is osfn unn dofInIcIon do In mnscuIInIdnd dondo Io quo osf
subordInndo ofrn voz os Io fomonIno. Hoy on dn so ndmIfo sIn ronros quo cunndo Ios
sIndIcnfos y Ins orgnnIzncIonos rofosIonnIos so hnn ouosfo n In onfrndn do mujoros on
rons frndIcIonnImonfo rosorvndns n Ios hombros, oIIos dofondnn In mnscuIInIdnd do sus
mIombros fnnfo o ms quo sus nIvoIos snInrInIos |Cockburn l983, AIoxnndor l984,
Iononson l984]. IIIos Ionsnn quo sor hombro os sor cIonffIco, nbogndo, ndmInIsfrndor,
rovoodor do In fnmIIIn, oIocfrIcIsfn, ofc. !n rouosfn do mnscuIInIdnd gonorndn n nrfIr
do nucIoo ocuncIon rosuIfo ncofnbIo hnsfn nhorn orquo ImIIcnbn un confrnsfo con Io
fomonIno, ofoso quo hnbInmos do ocuncIonos rosfrIngIdns n Ios hombros, y or Io fnno
Ios quo so dosomonnn on oIIns uodon sor hombros do vordnd, IndoondIonfomonfo do
sus cunIIdndos. Aun suonIondoIos fondoncIns nufrIcIns, fnIfn do ngrosIvIdnd y
doIIcndozn, oIIos son dofInIfIvnmonfo mnscuIInos.
!o nnforIor suono un rofo nI dIscurso confrndo on oI guorroro. o hny quo ordor
do vIsfn quo osfo sucodo on oI mIsmo orIodo hIsforIco quo vIo surgIr nI fomInIsmo, oI cunI
rorosonfn un oIIgro nun mnyor, yn quo sus domnndns socnvnn Ios cImIonfos sobro Ios
cunIos so nsIonfnn nmbns dofInIcIonos. !ns fomInIsfns oxIgon quo so hngnn oxfonsIvos n
Ins mujoros Ios dorochos y Ins rcfIcns socInIos quo hnn osfndo rosfrIngIdos n Ios
hombros. Isfns oxIgoncIns Innfonn un dosnfo nbIorfo n In oxIIcncIon do In hombrn quo
so consfruyo doI sIguIonfo modo:" Sor hombro os hncor Io quo Ins mujoros no uodon o no
dobon." Ior oIIo, mIonfrns ms grnndo son oI rochnzo do Ios hombros n In Idon doI
guorroro, ms fuorfo sor su rosIsfoncIn n Ins InIcInfIvns fomInIsfns. !n ojomIo cInro os

l3
o nuovo In homosoxunIIdnd comnrfo on nIgunns ocnsIonos oI ofIcIo do formIno subordInndo con Io fomonIno. !ocuordo hnbor Iodo
unn onfrovIsfn quo Io hIcIoron n unn nrquIfocfn, on In quo Io rogunfnbnn como so Ins nrrogInbn unn mujor nrn suorvIsnr n obroros
rudos. Sogun oIIn, no fonn ms robIomns quo sus coIogns hombros orquo oIIos Ionsnn quo Ios nrquIfocfos son nfomInndos.

394
In oosIcIon vohomonfo n quo Ins monjns uodnn rocIbIr Ins ordonos sncordofnIos. So
suono quo oI cIoIo no dobo sor vIoIonfo y dobo fonor unn soxunIIdnd confonIdn,
cnrncforsfIcns quo no so nsocInn n Ins doI guorroro. Ior Io fnnfo, cnbo suonor quo In
dofInIcIon do hombro como no fomonIno os nocosnrIn nrn nfIrmnr su IdonfIdnd
mnscuIInn, do nh In ImorfnncIn quo nrn oIIos fIono oI quo su rofosIon sIgn sIondo
oxcIusIvn do hombros.
!n ncofncIon IIbornI y nmIIn do concodorIos un frnfo sImIInr on oI sIsfomn do
oscuoIns rImnrIns n Ins nInns Io mIsmo quo n Ios nInos,
l4
on Ios sIgIos XIX y XX, hn
osfndo sIomro ronIdn con oI ofro royocfo quo fnmbIon so hn onsnyndo on oI mIsmo
osconnrIo oscoInr, oI do consoIIdnr unn dofInIcIon do Io mnscuIIno como Io no fomonIno.
!n ncfunI romurn or Iogrnr unn oducncIon IIbro do soxIsmo hn numonfndo Ins
confrndIccIonos oxorImonfndns or Ios nInos durnnfo sus nnos oscoInros, y quIzs osfo
oxIIquo or quo Ins oIfIcns no soxIsfns hnn hocho fnn oco nrn modIfIcnr In vIruIonfn
doI nnfngonIsmo hncIn Ins nInns.
o quIoro docIr con osfo quo oI uso do fomInIdnd como formIno do oosIcIon
subordInndo son In doformInnnfo rImordInI, nI sIquIorn In ms Imorfnnfo on In
osfrucfurn nfrInrcnI do Ins socIodndos IndusfrInIos; Io nnforIor sorn nognr oI cuoro do
ovIdoncIn rocoIIndo or Ins fomInIsfns rndInIos y socInIIsfns do In domInncIon y
oxIofncIon soxunI dIrocfn do In mujor or oI hombro y do Ios Inforosos crondos quo
nocosIfnn mnnfonorIn |IIsonsfoIn l984, . 5-35]. SIn ombnrgo, quIoro nrgumonfnr quo os
un nsocfo do sumn ImorfnncIn on In consfruccIon doI gonoro durnnfo In rImorn
InfnncIn, quo suono unn IImIfncIon do ocIonos fnnfo nrn nInos como nrn nInns y quo
odrn sor modIfIcndo. osdo mI unfo do vIsfn, os nrfo doI robIomn quo uodo y dobo
sor nbordndo or quIonos nos roocunmos or In IgunIdnd do gonoro.



l4
Ior ojomIo, Hnnsof y Tynck, on su InvosfIgncIon hIsforIcn, Informnn quo oIIos doscubrIoron ocns modIdns ofIcInIos quo fuornn
osocIfIcns do gonoro y quo osfuvIornn roIncIonndns con Io moduInr do Ins ncfIvIdndos oscoInros; os docIr, In InsfruccIon on oI snIon do
cInsos do quo In IIfornfurn obIIgnforIn dIrIgIdn n Ios/ns mnosfros/ns so osornbn quo fuvIorn un frnfnmIonfo noufrnI on roIncIon nI
gonoro, quo Ins nInns obfonnn mojoros cnIIfIcncIonos, quo ornn romovIdns ms frocuonfomonfo y quo consfIfunn unn mnyorn on In
ronrnforIn |l988, . ?56-?58]. IxIsfon InvosfIgncIonos quo dosfncnn Ins InfoncIonos ncfunIos do nIcnnznr unn noufrnIIdnd do gonoro
on nuosfrns oscuoIns |Irohy l985, . l20]

395
Redefinir lu muoculinidud
IxIsfon bnsos nrn sor ofImIsfns ncorcn do Ins osIbIIIdndos do cnmbIo doI ordon
do gonoro, sogun Io domuosfrnn Ins foorns rocIonfos sobro oI fomn. Ironwyn nvIos croo
quo odomos cnmbInr oI mundo rochnznndo cIorfos dIscursos y cronndo ofros |l989b, .
l38-l4l] y ConnoII sosfIono quo Ins rcfIcns no son InovIfnbIomonfo ccIIcns, quo uodon
hncorso dIvorgonfos or In voIunfnd do sujofos ncfIvos |l98?, . 286-293]. SI mI nnIIsIs
doI cIcIo do rcfIcns quo consfruyon In dofInIcIon do mnscuIIno como Io quo no o
fomonIno os corrocfn, In fnron quo oncnrnmos os romor oso cIcIo.
!ns orsonns quo no hnn brogndo nuncn on Ins oscuoIns dIrocfnmonfo con Ios
roboIdos odrnn onsnr quo In mnnorn ms obvIn do forcInr on oI cIcIo os cnmbInr Ins
rcfIcns odngogIcns quo rosuIfnn fnn nIIonnnfos nrn oIIos. II robIomn os onconfrnr
soIucIonos vInbIos. !n rosuosfn fnmoco os ms rogmonos rogrosIsfns o confrndos on
Ios nInos. o osfnmos hnbInndo do nInos quo soIo fIonon muchn cuordn, sIno quo ndoms
suoIon sor ngrosIvos |Ashfon-Wnrnor l9?3, . l66-l6?; Iosf l983, . 30,36-3?;
Coodonough l98?, . 4l5-424] y obIIgnn n Ios/ns mnosfros/ns n InforvonIr nrn rofogor
n Ios ofros; oI rosuIfndo os In ImosIcIon do rosfrIccIonos confrn Ins cunIos oIIos so roboInn.
!os dnfos quo so hnn obfonIdo n frnvos do InvosfIgncIonos domuosfrnn quo no
Inforonorso como rofondon Ios dofonsoros do osfos onfoquos odngogIcos sorn
confrnroduconfo, on fnnfo quo fomonfnrn In mnrgInncIon y oI hosfIgnmIonfo do Ins
nInns |Iork y !owIs l9??; CInrk l989, . 250-252; Thorno l990, . l09]. Hnsfn nhorn,
quo ofrn nIfornnfIvn n In odngogn frndIcIonnI so hn Invonfndo
A m mo nroco quo unn osfrnfogIn ms ofIcnz sorn fomnr nrfo ncfIvn nrn ovIfnr
quo Ios nInos IdonfIfIquon oI comorfnmIonfo do Ios quo rosIsfon con oI dIscurso doI horoo
guorroro. Iuodo nrocor cruoI onfromoforso y ochnr or fIorrn oI consuoIo quo so
rocurnn Ios oquonos on osos momonfos on quo osfn nrfIcuInrmonfo sonsIbIos orquo
sufron In ordIdn do su nufoosfImn n rnz do oxorIoncIns confIIcfIvns on In oscuoIn, oro
nun ns, InsIsfo on sosfonor quo Ios bonofIcIos quo Ios oIoonoros obfIonon nI nroInrso do
In dofInIcIon do mnscuIInIdnd no son Io sufIcIonfomonfo grnndos como nr comonsnr oI
cosfo quo Ios/n doms nInos y nInns ngnrn sI ormIfImos quo confInuo vIgonfo oI cIcIo.

396
Isfoy sogurn do quo sI In IdonfIfIcncIon doI rosIsfonfo con oI dIscurso doI guorroro so
quobrnrn, monos nInos fondrnn In nocosIdnd do roforznr su IdonfIdnd do gonoro y su
nufoosfImn donIgrnndo y mnrgInnndo n nInns y mujoros.
VnIdrn In onn InsIsfIr durnnfo Ios rImoros nnos oscoInros y hnsfn on oI
rooscoInr, yn son or modIo do Ios comonfnrIos do Ins/os mnosfrns/os o or ofros modIos
como cuonfos, dIscusIonos do rogrnmns do foIovIsIon y comosIcIonos oscrIfns or oI
nIumnndo, on mosfrnrIos quo Ios nrmofros do conducfn doI guorroro uodon sor
nmIIos y quo uodon IncIuIr muchns ms cosns quo oIonr y onfronfnrso n Ins/os
mnosfrns/os. VIvInn InIoy nunfn nI hocho do quo hny muchn cooorncIon onfro Ios nInos
cunndo osfn jugnndo n sor suorhoroos, so Idon nyudn y nuxIIInn n Ios horIdos durnnfo
In nccIon |l984, . ?2-?4]. o mnnorn quo oI rnngo do mnscuIInIdndos ncofnbIos fondrn
quo combInnr Ios oIomonfos fsIcos (fuorzn, vIgor, ofc.) quo son confrnIos on In Imngon doI
suorhoroo, do Ios nInos oIoonoros y do Ios snngronos, con ofrns cnrncforsfIcns quo In
socIodnd consIdorn dIgnns do ndmIrncIon.
IncIuso doborn sor osIbIo Infogrnr on unn dofInIcIon do mnscuIInIdnd Ios rnsgos
dosngrndnbIos do Ios nInos oIoonoros como formInos subordInndos, como cnrncforsfIcns
do Ios dobIIuchos o cobnrdos ms quo doI horoo. IxIsfon osos dIscursos. Yo ho sIdo fosfIgo
do como unn mnosfrn Iogro nfrnnr y mnnfonor In nfoncIon do unos chIquIIIos quo so
hnbInn onfrnscndo on unn oIon quo fuo subIondo do fono, con oI rocofo: "!n hombro do
vordnd uodo sncnrIos oI cuoro n Ins oIons. IIIn orn hIjn do un mInoro y su ososo
hnbn sIdo soIdndo, y Io quo nroco hnbor hocho con osfo os rosondor n un dIscurso muy
fIco do In cInso frnbnjndorn, confrndo on Ios foIcos do In vIoIoncIn y oI vnIor,
roonIondo quo In nufonfIcn mnscuIInIdnd consIsfo on confroInrso n s mIsmo y on
sosfonor oI vnIor mornI, y coIocnndo como formIno subordInndo In fnIfn do voIunfnd, oI
dojnrso nrrnsfrnr or Ios ImuIsos y In rnbIn. Muchns/os mnosfrns/os, y ndmIfo quo mo
cuonfo onfro oIIns, fondrnn ronros on usnr somojnnfo frnsooIogn, oro n oIIn Io snIIo con
muchn nnfurnIIdnd y Iogro focnr unn cuordn sonsIbIo on Ios oquonos.
o hocho, dIsonomos do dofInIcIonos nfrncfIvns do mnscuIInIdnd roforIdns n
nduIfos on Ins quo oI ogosmo y In vIoIoncIn dosonfronndn nnrocon doI Indo do In

397
subordInncIon: nIgunos IdonIos do nfornIdnd; oI fIo do comromIso con Ins comunIdndos
quo IIovn n nIgunos n sorvIr como voIunfnrIos (nrn buscnr nInos ordIdos, oorncIonos do
roscnfo, nngnr fuogos, ofc.); In vocncIon do sorvIcIo ubIIco quo ImuIsn n nIgunos n
dodIcnrso n ncfIvIdndos sIndIcnIos, cnmnnns do consorvncIon y ronrncIon do onfuorfos.
AIgunns do osfns dofInIcIonos so hnn consfruIdo nIrododor doI vnIor y In fuorzn fsIcn y,
nunquo no Io nrozcn, do un modo o do ofro fodns suonon unn bnfnIIn onfro oI bIon y oI
mnI, Idon quo subynco bnjo Ins nnrrnfIvns do In mnscuIInIdnd fojIdns nIrododor do Ins
fIgurns doI guorroro y doI suorhoroo. Todns osfns dofInIcIonos dnn Io n ufIIIznr In
nvnrIcIn mnscuIInn, oI ogosmo y In fnIfn do osrIfu ubIIco como formInos subordInndos
on Iugnr do In nsIvIdnd fomonInn.
II dIscurso doI guorroro fIono ofoncInI nrn ofrocorIos n Ios nInos unn vnrIodnd do
mnnorns do sor horoo. obo sor osIbIo ofrocorIo n cndn nIno nIgun nsocfo quo Io hngn
sonfIrso comodo y ndmIrnbIo, y quo no conIIovo In oxcIusIon o donIgrncIon do Ins nInns.
SoIo onfoncos oI Iogro ms IogfImo do In oIfIcn confrn oI soxIsmo hnbor dosojndo do
connofncIonos do gonoro Ins ncfIvIdndos, juogos y fnrons quo so ronIIznn on oI snIon do
cInsos odr mnnfonorso y oxfondorso.
!ns/os mnosfrns/os do oscuoIn rImnrIn fIonon oxcoIonfos roIncIonos con In mnyorn
do Ins nInns y Ios nInos; unns y ofrns rosofnn mucho Io quo osfns/os Ios dIcon. IIIos y
oIIns odrnn sogurnmonfo onconfrnr In mnnorn, sI frnbnjnn con InfoIIgoncIn y
cronfIvIdnd, do frnnsmIfIrIos n nInns y nInos quo In IdonfIdnd do gonoro no suono un
monooIIo sobro doformInndns ncfIvIdndos nI oI rochnzo do ofrns; quo In concIoncIn do
ncfIvIdndos no nIogn In IdonfIdnd do gonoro nIguno do Ios gruos; quo Ins ncfIvIdndos
dobon sor ovnIundns con oI crIforIo ofIco do sI son o no buonns o mnIns on formInos
humnnos y no or su IdonoIdnd gonorIcn.

Concluoin
Muchns/os do nosofrns/os osfnmos convoncIdns/os do quo In mofn fInnI do In oIfIcn
do gonoro on Ins oscuoIns y In socIodnd fIono quo sor In frnscondoncIn doI dunIIsmo
fomonIno/mnscuIIno, do quo dobomos onor In mIrn on In consfruccIon do un mundo sIn

398
mnrcns do gonoro |ConnoII l98?, . 286-293; nvIos l989b, . l38-l4l; Thorno l993, .
l59]. o obsfnnfo, hny quo ndmIfIr quo no os unn mofn quo so uodn nIcnnznr fcIImonfo.
II dunIIsmo osf fnn nrrnIgndo, Io cunI ho rofondIdo mosfrnr on osfo nrfcuIo, quo or oI
momonfo oI unIco cnmIno hncIn ndoInnfo os modIfIcnr Ins dofInIcIonos y rcfIcns quo
rosuIfnn ms Injusfns; no os oI momonfo oorfuno nrn nbordnr dIrocfnmonfo Ins
concocIonos quo Ins/os nInns/os fIonon do s mIsmns/os on fnnfo soros mnrcndos or oI
gonoro. !ns/os mnosfrns/os y Ins mndros y Ios ndros roocundos or In IgunIdnd do
gonoro fIonon quo oornr bnjo fuorfos IImIfncIonos, dos do Ins cunIos hnn sIdo oI foco do
nfoncIon do osfo nrfcuIo: In fomrnnn ndocIon do unn IdonfIdnd do gonoro y oI odor doI
dIscurso doI guorroro nrn nfrnnr In ImngInncIon do Ios oquonos quo buscnn dIrocfrIcos
nrn cnnnIIznr su IdonfIdnd do gonoro y frnducIrIn n conducfns y crooncIns.
So hn rouosfo unn osfrnfogIn do InforvoncIon on oI cIcIo, n frnvos doI cunI In
mnyorn do Ios chIcos ndofn unn dofInIcIon do mnscuIInIdnd quo IncIuyo In fomInIdnd
como formIno subordInndo, oI cIcIo on quo In rosIsfoncIn do Ios nInos oIoonoros IIovn n
unn IdonfIfIcncIon onfro su comorfnmIonfo y oI doI guorroro, obIIgnndo n ndros,
mndros y doconfos quo quIoron quo Ios nInos obfongnn rovocho do In oscuoIn (y quo
fnmbIon quIoron rosorvnr In nufoosfImn do Ios buonos chIcos), n ofrocorIos unn
dofInIcIon nIfornn do In mnscuIInIdnd como Io quo no os fomonIno. Yn ho dIcho quo, n
cnmbIo do osfo, doconfos, mndros y ndros dobornn conconfrnrso on mosfrnr quo In
roboIdn n In nuforIdnd oscoInr no os In unIcn mnnorn do vIvIr oI IIbrofo doI guorroro,
quo dobornn comromoforso y comromofor n Ios nInos con Ins comIojIdndos doI
dIscurso y dosfncnr hnsfn quo grndo In vIoIoncIn y In dosfrucfIvIdnd son oI formIno
subordInndo on osfn dofInIcIon do mnscuIInIdnd.
Isfn sugoroncIn quodn nbIorfn n In objocIon do quo Ins orsonns nduIfns osfnrnn
rosonfnndo n Ios nInos con In cInso do unIvorso nndroconfrIco quo fuo crIfIcndo or oI
fomInIsmo do In rImorn oocn un mundo on dondo Ins mujoros no osfn rosonfos, on
dondo oIIns cnsI no oxIsfon . SI bIon osfo os un mofIvo do roocuncIon, hny unn
nocosIdnd ms confrnI y vIfnI; ovIfnr quo Ins nInns y Ins mujoros quodon nfrnndns on oI
cruco doI fuogo onfro dos gruos do hombros quo so dIsufnn In mnscuIInIdnd; hny quo

399
rosIsfIrso y oonorso or fodos Ios modIos n cunIquIor dofInIcIon do mnscuIInIdnd on In
cunI nnrozcn Io fomonIno como formIno subordInndo. IxIsfon muchos ofros modIos nrn
nfncnr In Idon do quo oI mundo osf consfIfuIdo soIo or hombros, como bIon Io hnn
domosfrndo dos sIgIos do movIIIzncIon fomInIsfn on forno n Ios dIscursos do
IndIvIdunIIsmo, domocrncIn y cIudndnnn. !o quo rosuIfn ms urgonfo os cnmbInr In
sIfuncIon quo rovocn quo Ios hombros so sIonfnn nmonnzndos or InIcInfIvns fomInIsfns
como osfns, quo dojnn do vIvIrIns como un nfnquo nI mooIIo do sus orsonnIIdndos do
gonoro, orquo hnn InfornnIIzndo unn dofInIcIon do hombrn on formInos do In cunI fodn
oxfonsIon do In osforn on dondo Ins mujoros uodon ncfunr socnvn su hnbIIIdnd nrn
concobIrso n s mIsmos como hombros.
CnmbInr Ins dofInIcIonos do mnscuIInIdnd quo Ios nInIfos ndofnn on sus rImoros
nnos do oscoInrIdnd no bnsfn on s mIsmo nrn dosfruIr Ins dosIgunIdndos, y fnmoco vn n
dorrumbnr nI nfrInrcndo, oro sorvIrn nrn nmIInr Ins ocIonos do Ios nInos y nI mIsmo
fIomo hnrn ms foIornbIo nrn Ins nInns In oxorIoncIn oscoInr. osnrroIInr formns
nIfornns do mnscuIInIdnd uodo nrocor unn fnron dIfcII, oro no hn do sor ImosIbIo,
croo yo, nrn mnosfros y mnosfrns quo fongnn cnrIsmn y cronfIvIdnd.

Agrudecimientoo
QuIoro oxrosnr mI rofundo ngrndocImIonfo n InrrIo Thorno or oI Inforos quo
mosfro or In rImorn vorsIon do osfo nrfcuIo y or su osfmuIo y consojos nrn oI
dosnrroIIo do Ins Idons confonIdns on osfn vorsIon. QuIoro ngrndocor fnmbIon n mI coIogn
Torry !onhy or su noyo, y n su hIjo VIvInn !onhy or hnbormo rognIndo In oxrosIon
nInos oIoonoros.


400
Bihliogrufiu

AIoxnndor, S., Womon, CInss nnd SoxunI Ifforoncos In fho l980s nnd l840s: Somo
!ofIocfIons on fho WrIfIng of n IomInIno HIsfory, Hie/or, Wor/elop Journol, no.
l?, l984, . l23-l49.
Anyou, J., InforsocfIons of Condor nnd CInss: AccommodnfIon nnd !osIsfnnco by
WorkIng-CInss nnd AffIuonf IomnIos fo ConfrndIcfory Sox-!oIo IdooIogIos, S.
WnIkor y !. Inrfon (coms.). GenJer, Cloee onJ 1Juco/ion, !owos: InImor Iross,
l983.
Arnoff, M., How ShnII Wo Iducnfo Our Sons !. room (com.), Co-1Juco/ion
IeconeiJereJ, MIIfon Koynos: Oon !nIvorsIfy Iross, l984.
Ashfon-Wnrnor, S., Teocler, uovn York: SImon & Shusfor, l9?3.
Iom, S. !., Condor Schomn Thoory nnd Ifs ImIIcnfIons for ChIId ovoIomonf: !nIsIng
Condor-AschomnfIc ChIIdron In n Condor SchomnfIc SocIofy, Signe, no. 8, l983,
. 598-6l6.
Iononson, H., VIcforInn SoxunI IdooIogy nnd Mnrx`s Thoory of WorkIng CInss,
1n/erno/ionol LoIor onJ Wor/ing Cloee Hie/or,, no. 28, l984, l-23.
Iork, !. I. y . C. !owIs, Sox !oIos nnd SocInI IohnvIor In Iour SchooI InvIronmonfs,
1lenen/or, Sclool Journol, no. ??, l9??, . l08-l2?.
Iosf, !., We`te All Go/ Seore, Wlo/ Girle onJ Bo,e Leorn in 1lenen/or, Sclool,
IIoomIngfon: IndInnn !nIvorsIfy Iross, l983.
IowIos, S. y H. CInfIs, Sclooling Anerico. 1Juco/ionol Ieforn onJ /le Con/roJic/ione of
1cononic Life, !onfros: !oufIodgo & Kognn InuI, l9?6.
Irohy, J., InforncfIons of MnIo nnd IomnIo Sfudonfs wIfh MnIo nnd IomnIo Tonchors,
!. C. WIIkInson y C. I. Mnrrof (coms.), GenJer 1nfluencee in Cloeeroon
1n/eroc/ion, uovn York: AcndomIc Iross, l985.
Iussoy, K., Tho IIrsf SocInIIznfIon, . CrIovo y A. Iurns (coms.), Aue/rolion Wonen.
Aeu Ieninie/ Perepec/itee, MoIbourno: Oxford !nIvorsIfy Iross, l986.

401
Chodorow, ., IoIng nnd oIng; A Cross-CuIfurnI IxnmInnfIon of fho SocInIIznfIons of
MnIos nnd IomnIos, V. CornIck y I. K. Mornn (coms.), Wonon in Sexie/ Socie/,,
uovn York; InsIc Iooks, l9?l.
CInrk, M., AnnsfnsIn Is n ormnI ovoIoor Iocnuso Sho Is !nIquo, OxforJ Ietieu of
1Juco/ion, no. l5, l989, . 243-255.
Tle Greo/ DitiJe. GenJer in /le Sclool, MoIbourno: CurrIcuIum CorornfIon, l990.
CInrrIconfos, K., Inosnurs In fho CInssroom, on Wonen`e S/uJiee 1n/erno/ionol
Quor/erl,, no l, l9?8, . 353-364.
Cockburn, C., Bro/lere. Mole Doninonce onJ Teclnologicol Clonge, !ondros: IIufo,
l983.
ConnoII, !. W., ThoorIsIng Condor, Sociolog,, no. l9. l985, . 260-2?2.
GenJer onJ Pouer. Socie/,, /le Pereon onJ Sexuol Poli/ice, Sydnoy: AIIon &
!nwIn, l98?.
CooI Cuys, Swofs nnd WIms: Tho InforIny of MnscuIInIfy nnd IducnfIon,
OxforJ Ietieu of 1Juco/ion, no l5 l989, . 29l-303.
`nrcy, S., Townrds n on-SoxIsf IrImnry CInssroom, I. TufchoII (coms.). Dolle onJ
Dungoreee. GenJer 1eeuee in /le Prinor, Sclool Curriculun, MIIfon Koynos: Oon
!nIvorsIfy Iross, l990.
nvIos, I., Iroge onJ Snoile onJ Ieninie/ Tolee. Preeclool ClilJren onJ GenJer,
Sydnoy: AIIon & !nwIn, l989n.
Tho IscursIvo IroducfIon of MnIo/IomnIo unIIsm In SchooI SoffIngs, OxforJ
Ietieu of 1Juco/ion, no l5, l989b, . 229-24l.
nvIos, W., TouorJe o Aon-Sexie/ Cloeeroon, Soufh AusfrnIIn: IducnfIon onrfmonf.
l9?9.
oInmonf, S., Tle Sociolog, of Wonen, !onros: !nwIn, l980.
IIsonsfoIn, H., Con/enporor, Ieninie/ Tlougl/, !ondros: !nwIn Inorbncks, l984.
IoucnuIf, M., Iody/Iowor, C. Cordon (com.), Pouer/KnouleJge. Selec/eJ 1n/ertieue
onJ Wri/inge l9?2-l9??, IrIghfon. Hnrvosfor Iross, l980.

402
CIddons, A., Tle Cone/ruc/ion of Socie/,. Ou/line of /le Tleor, of S/ruc/uro/ion, IorkoIoy:
!nIvorsIfy of CnIIfornIn Iross, l984.
Coodonough, !. C., SmnII Crou CuIfuro nnd fho Imorgonco of SoxIsf IohnvIor, n
ComnrnfIvo Sfudy of Iour ChIIdron`s Crous, C. y !. SIndIor (coms.),
1n/erpre/ite 1/lnogropl, of 1Juco/ion, HIIIsdnIo, J: !nwronco IrIbnum, l98?.
Coffmnn, J. M., Tho Word of Co-ordInnfod IIny: Snmo nnd Cross-Sox IrIondshI In
Young ChIIdron, J. M. Coffmnn y C. C. Inrkor (coms.), Contereo/ion of IrienJe.
Speculo/itee of Affec/ite Detelopnen/, uovn York: CnmbrIdgo !nIvorsIfy Iross,
l986.
Crosz, I., Sexuol SuItereione. Tlree Irencl Ieninie/e, Sydnoy: AIIon & !nwIn, l989.
Hnnsor, I. y . Tynck, Condor In AmorIcn IubIIc SchooIs: ThInkIng InsfIfufIonnIIy,
Signe, no. l3, l988, . ?4l-?60.
KIoIn, S. S. (com.), HonJIoo/ for Aclieting Sex 1qui/, /lrougl 1Juco/ion, InIfImoro:
Johns HokIns !nIvorsIfy Iross, l985.
!Ioyd, I., !uIos of fho Condor Cnmo, Aeu Scien/ie/, no. 2, dIcIombro do l989.
y C. uvoon. GenJer 1Jen/i/iee onJ 1Juco/ion. Tle 1npoc/ of S/or/ing Sclool,
HornoI Homsfond: Hnrvosfor Whonfshonf, l992.
Mc!obbIo, A. y M. nvn (coms.), GenJer onJ Genero/ion, !ondros: MncMIIInn, l984.
MofcnIfo, A., Ior IreeJon onJ Digni/,. Hie/oricol Agenc, onJ Cloee S/ruc/ure in /le
CoolfielJe of ASW, Sydnoy: AIIon & !nwIn, l988.
ow Soufh WnIos onrfmonf of IducnfIon, TouorJ Aon-Sexie/ 1Juco/ion. Policiee onJ
GuiJelinee for Scloole, Sydnoy: SW onrfmonf of IducnfIon, l9?9.
InIoy, V. C., Bo,e onJ Girle. Superleroee in /le Doll Corner, ChIcngo: !nIvorsIfy of
ChIcngo Iross, l984.
IowoII, A., 1nfon/e of /le Spring, !ondros: HoInomnnn, l9?6.
Tle S/rongere All Are Gone, !ondros: HoInomnnn, l982.
Scoff, J. W., Condor, Anericon Hie/oricol Ietieue, no. 9l. l986, . l053-l0?5.
SognI, !. Slou Mo/ion. Clonging Moeculini/iee, Clonging Men, !ondros, VIrngo, l990.

403
SorbIn, !. A., Tonchors, Ioors nnd IIny Iroforoncos: An InvIromonfnI Aronch fo
SoxfyIng In Iro-SchooI, S. oInmonf (com.), IeoJing on 1n/eroc/ion in /le
Cloeeroon, !ondros: Mofhuon, l984.
Swnnn, J. y . CrnddoI, GenJer 1nequoli/iee in Cloeeroon Tol/, on 1ngliel in 1Juco/ion,
no. 2, l988, . l, 49-65.
Thorno, I., CIrIs nnd Ioys Togofhor.Iuf MosfIy Anrf: Condor Arrnngomonfs In
IIomonfnry SchooIs, W. W. Hnrfu y Z. !ubIn (coms.), Ielo/ionelip onJ
Detelopnen/, HIIIsdnIo, J: !nwronco IrIbnum, l986.
ChIIdron nnd Condor: ConsfrucfIons of Ifforonco, . !hodo (com.), Tleore/icol
Perepec/itee on Sexuol Difference, uovn York: YnIo !nIvorsIfy Iross, l990.
GenJer Plo,. Girle onJ Bo,e in Sclool, ow IrunswIck, J: !ufgors !nIvorsIfy
Iross, l993.
TufchoII, I. Dolle onJ Dungoreee. GenJer 1eeuee in /le Prinor, Sclool Curriculun,
MIIfon Koynos: Oon !nIvorsIfy Iross, l990.
WnIkordIno, V., Scloolgirl Iic/ione, !ondros: Vorso, l990.
WIIIIs, I. I., Leorning /o LoIour. Hou Wor/ing Cloee KiJe Ge/ Wor/ing Cloee JoIe,
Inrnborough: Snxon Houso, l9??.

También podría gustarte