!

"#$"%&'(")*&

I!

Belgi verliest voorvechter van eerste lijn

Met professor emeritus Karel Vuylsteek (91) verloor ons land een van de vurigste pleitbezorgers van de eerste lijn het ooit heeft gekend. Van opleiding was dr. Vuylsteek cardioloog, maar het was wel hij die de oprichting van de vakgroep Huisartsgeneeskunde aan de Universiteit Gent indertijd mee voorbereidde. Op veel vlakken was hij zijn tijd ver voor, getuigt prof. dr. Jan De Maeseneer (UGent) over zijn mentor. Sociale determinanten
Zelf was hij dan wel specialist, toch staat Vuylsteek vooral bekend wegens zijn inzet voor de uitbouw van de eerste lijn. Het belang van de guur Karel Vuylsteek voor de eerstelijnszorg kan niet overschat worden, onderstreept Jan De Maeseneer. Dat hij zelf geen huisarts was, wil niets zeggen: van een huisartsenopleiding was in zijn tijd immers nog geen sprake. Daar bracht hij later trouwens eigenhandig verandering. In 1980 richtte hij samen met professor Andr De Schaepdryver de dienst Huisartsgeneeskunde op aan de universiteit van Gent. Dat was evenwel lang niet de enige inspanning die Vuylsteek leverde voor de eerstelijnsgezondheidszorg. Een toegankelijke eerste lijn was een van zijn streefdoelen, en daarbij ging zijn aandacht vooral naar sociaaleconomische gezondheidsverschillen, aldus De Maeseneer. Als een van de eersten zag Vuylsteek in hoe belangrijk de invloed van sociale determinanten is op de gezondheid van mensen. Toen de artsensyndicaten in de jaren 80 voorstelden om de verhoogde terugbetaling voor weduwen, mindervaliden, gepensioneerden en weeskinderen af te schaffen omdat die maatregel tot een verhoogde zorgconsumptie zou zorgen, leidde hij een onderzoek dat aantoonde dat die groepen mensen effectief vaker ziek waren en dus een grotere zorgbehoefte hadden. Dat de verhoogde terugbetaling vandaag nog altijd bestaat, hebben we dan ook mede aan hem te danken. Vuylsteek was daarnaast een pionier op het vlak van bevolkingsonderzoek. Hele dorpen heeft hij ondervraagd over hun leefstijl en -omgeving: over hun rookgewoontes, hun drinkgedrag, hun sociale netwerk, enzovoort, gaat de Gentse professor huisartsgeneeskunde verder. Zijn focus ging daarbij niet uit naar n welbepaalde ziekte, maar naar de algemene gezondheid van de bevolking. Op die manier plaveide hij de weg voor de screeningsonderzoeken en de gezondheidspromotie die we vandaag kennen. Nog in diezelfde context zette hij met professor Yvo Nuyens zijn schouders onder het eerste Nationaal Onderzoeksprogramma in de eerstelijnszorg, dat in 1975 werd uitgerold. En een jaar eerder bracht hij het allereerste rapport uit over wijkgezondheidscentra als alternatief voor ons vastgelopen gezondheidsmodel. een anekdote op. Toen ik hem verslag uitbracht van de viering van 35 jaar Alma-Ata (zie ook MS 428), leefde hij helemaal op. Hij kon nog perfect de politieke context schetsen waarin de verklaring indertijd tot stand was gekomen en wist nog te vertellen dat de vertegenwoordigers van enkele westerse landen eerstelijnszorg toen afdeden als iets voor ontwikkelingslanden

Cardiale revalidatie
Vuylsteek was dan wel een drukbezet academicus, tot aan zijn pensioen in 1987 reserveerde hij de dinsdagochtend voor medische consultaties, gaat De Maeseneer verder. En ook voor zijn discipline, de cardiologie, leverde hij baanbrekend werk, meer bepaald voor patinten die een hartinfarct achter de rug hadden. Hen zomaar in bed houden, is niet de beste optie, zag hij al snel in. Hij zette daarom in op actieve revalidatie, en dat vanuit een multidisciplinaire benadering met ook aandacht voor onder andere het psychologische aspect. Zo lag hij mee aan de basis van de oprichting van het hartrevalidatiecentrum aan het UZ Gent. Het moge duidelijk zijn: met Karel Vuylsteek verliest onze gezondheidszorg een invloedrijk en begeesterend man, die niet bang was om zijn mening te formuleren en out of the box te denken, sluit De Maeseneer af. Academici van vandaag kunnen alleen maar een voorbeeld nemen aan zijn maatschappelijk engagement.

Internationaal actief
De invloed van Vuylsteek reikte overigens ver buiten de landsgrenzen van Belgi. In 1966 was hij betrokken bij de oprichting van de medische faculteit van de Universit Nationale de Ruanda, een initiatief waarbij de rijksuniversiteiten van Gent en Luik betrokken waren, weet De Maeseneer. Maar dat was lang niet zijn enige internationale wapenfeit. De Wereldgezondheidsorganisatie deed vaak een beroep op zijn advies in het kader van de ontwikkeling van de eerstelijnszorg en de uitbouw van preventie en gezondheidspromotie op populatieniveau. En in 1978 vertegenwoordigde hij ons land op de conferentie in het Kazakse Almaty (toen nog Alma-Ata, red.). De internationale gemeenschap ondertekende daar de Declaration of Alma-Ata on Primary Health Care en engageerde zich zo om via de uitbouw van de eerste lijn Health for All na te zullen streven. Ik herinner me nog een bezoek aan professor Vuylsteek in november van vorig jaar hij was toen al ziek en opgenomen in een woonzorgcentrum, diept De Maeseneer

Professor Karel Vuylsteek was zich als academicus sterk bewust van zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid.

arel Vuylsteek werd geboren op 15 augustus 1922 en stierf op 12 april 2014, op 91-jarige leeftijd. Van opleiding was hij internist, gespecialiseerd in cardiologie. Een van de mensen die hem goed hebben gekend, is professor en huisarts Jan De Maeseneer (UGent). Vuylsteek was diensthoofd aan de vakgroep Hygine en Sociale Geneeskunde tegenwoordig de vakgroep Maatschappelijke Gezondheidskunde van wat toen nog de Rijksuniversiteit Gent heette toen De Maeseneer er in 1974 leerling-assistent werd. Samen werkten we aan onderwijsvernieuwing, met een sterke focus op actief leren, blikt prof. dr. De Maeseneer terug op die periode. Onderwijs mocht zich niet enkel afspelen op de schoolbanken, vond Vuylsteek. Daarom richtte hij werkgroepen op waarin studenten onder de begeleiding van een tutor maatschappelijk relevante onderwerpen bespraken. Zo trok hij eropuit met zijn studenten, bijvoorbeeld naar de Eternit-fabrieken, om hen het echte leven te tonen, en in dit geval, de impact van asbest op de gezondheid. Als academicus was hij zich sterk bewust van zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid en waakte hij ervoor zich niet in de ivoren toren terug te trekken.

Tijs Ruysschaert

Jan de Maeseneer: Als een van de eersten zag professor Vuylsteek in hoe belangrijk de invloed van sociale determinanten is op de gezondheid van mensen.

MS8514N

Medi-Sfeer 442 30 april 2014