ESAERA ZAHARREN XXI.

TXAPELKETA (2014-III-29) ESAEREN ZERRENDA

1. ABADE ARGALAK GITXI DAZ
Abade: apaiz / Gitxi: gutxi / daz: dira Historia osoan, apaizak oso ondo bizi izan dira: ondo an d!t", ondo "dan d!t", "ta b"st" #a!za batz!k "#in dit!zt" ondo. Horr"#atik, $"%"n oso arraroa z"n apaiz ar#a$ak ik!st"a, #"%i"nak na%iko $odi "#ot"n zir"$ako.

2. ADISKIDEAK, ZAINDU BEHARREKOAK

Adiskideak: lagunak La#!nak ondo zaind! b"%ar dira, $a#!nik #ab" bakarrik #"rat!ko #ar"$ako. Zaind! z"!r" $a#!nak, a$t&orra ba$ira b"za$a'

3. ALFERRAK KAKA SARRI, URRUTIRA JOAN ETA NEKEZ ETORRI

Sarri: askotan, maiz / Nekez: kostata, zailtasunez ("nd" a$)"rrari "z zaio #!statz"n $an "#it"a* %ori d"$a "ta, a%a$ik "ta $an #!t&i"n "#it"n saiat!ko dira. Ko+!n"ra +aiz oat"a (kaka "#it"ra,, adibid"z, oso +od! ona da $an"tik a$d" "#it"ko. Kas! %orr"tan, p"rtsona a$)"rra oso !rr!n"ra oan#o da ko+!n"ra (#"%ia#o tardatz"ko,, "ta kostako zaio b!"$tatz"a ("doz"in aitzakiar"kin,. -itart"an, "z d! "s)ortz!rik "#in#o. Taktika %ori %artz"n bad!z!", disi+!$a "zaz!" ap!r bat.

4. ARDOAREN MOZKORRA BAINO, URARENA TXARRAGO

Ardoaz "do a$ko%o$az +ozkortz"a t&arra da: "za#!"ra #a$arazt"n di#!, tontak"riak "sanarazi, tontoar"na "#in, borrokak sort!, b!r!ko +ina, n"!ronak #a$d!, #ib"$a #ai&ot!... .rar"n +ozkorra, %a$"r", askoz t&arra#oa da: ito "#it"n #ait!"$ako.

5. ARLOTEARI E AIOK!N ARRAUTZA, ESKATUKO DIK!N ZOTZA

ar$ot": "ska$", b"%arts! / "+aiok/n: (%ika, "+aioz!, "+an i"zaioz! / dik/n: d! (%ika, a$ok!tiboa, / zotz: 0pa$i$$o1 ("nd" askok "z d! n"!rririk: z"rbait "skaini arr"n, b"ti askoz #"%ia#o "skatz"n diz!t" "ta. (2azt: 0$" d3 $a +ano 4 +" 5o#i6 "$ brazo1,.

". ARRAZOI EZ DUENAK, OIHUA HANDI

Askotan, "ztabaid"tan, zaratar"kin konp"ntsat! o%i da ar#!dio )a$ta, oi%! "#it"ak pis! %andia#o "+an#o ba$i" b"za$a #!r" %itz"i.

#. ASKOREN

INA TONTOEN ATSEGINA

Tonto"k z"ra p"ntsatz"n d!t": 0Ni t&arto na#o, baina "nd" asko da#o ni b"za$a* b"raz, "z na#o %orr"n t&arto1. Horr"$a p"ntsatz"n d!t"n"k "!r"n b!r!a "n#ainatz"n d!t", "z b"st"rik. (2azt: 07a$ d" +!5%os, 5ons!"$o d" tontos/as1,.

$. ASTO BATEK BAINO BIK GEHIAGO DAKIE

daki": dakit" Astoak "z "i dira oso ab"r" ar#iak* %a$a "r", bi asto bat!z #"ro, p"ntsatz"ko #aitas!n %andia#oa d!t" banaka baino. 2!r"tzat "r" ba$io d! %orr"k (baita z!r"tzat "r", noski,.

9. ATE GILTZATUARI, LA%URRAK HIGUIN

#i$tzat!: #i$tzaz it&i / %i#!in: nazka, +"spr"t&! Lo#ikoa d"n"z, $ap!rr"k "z dit!zt" +ait" at" it&iak, zai$a#oak dir"$ako $ap!rtz"ko. Lap!rr"k, #! #!ztiok b"za$a, na%ia#o dit!zt" kont! "rrazak.

10. AURREAN EZ DAGOENA

AISEATUA IZAN OHI DA

+ais"at!: #aizki "saka arit!, kritikat! 8so tr"b"ak #ara b"st"ak kritikatz"n, bat"z "r" ondoan "z da!d"n"an.

11.BAKOITZAK BERE GURUTZEA DARA A

2!ztiok dit!#! arazoak, na%iz "ta kanpotik "z i#arri. P"rtsona bakoitzak soi$ik daki z"r s!)ri+"nd! dara+an barr!an.

12. BEGI BERDEAK, DUKEAK ETA ERREGEAK

Arraroak dira b"#i b"rd"ak, "ta po$itak* %orr"#atik p"ntsatz"n da "donork "zin dit!"$a "d!ki %orr"$akoak. Soi$ik "nd" b"r"ziak dit! b"#i b"r"ziak (n"!k, adibid"z,.

13.BELEARI ERE EDER ZAIO BERE AHOTSA

E#oz"ntrikoak #ara (#"! #ara +!nd!ar"n "rdi#!n"a,, "ta #"!r" b!r!a $a!datz"n d!#! "t"n #ab", #"!r" akatsak "do a$d"rdi a%!$ak ik!st"k". -arr!ra b"#ira, "z #ara bat"r" kritikoak.

14.BETI BEHARREN TA KAKA

ORRALEN

b"%arr"n: b"%arr"an, $an"an / +orra$"n: zorroan -"rtso$ariak apart" !tzita, "nd" askok $an #o#orra "#it"n d! bizitza osoan* %a$a "r", #!t&ik $ortz"n d!t" on!rarik* ar" #!t&ia#o ab"rast"rik.

15.BIHAR ERE ARGITUKO DIK!N

Dik/n: du, hitanoz (dik, toka; din, noka) Arazoak %andiak izan dait"zk", baina b"ti #"ratz"n da it&arop"na: bi%ar "r" "#!zkia at"rako da, "ta b"st" "#!n bat izan#o da.

1".BILDU ETA, XINAURRIEK LEHOINA GARAIT DEZAKETE

&ina!rri: in!rri / $"%oin: $"%oi / #arait: #arai(t!,, irabaz(i, / d"zak"t": a%a$ d!t" Izaki a%!$"k, "tsai indarts!ak +"np"ratz"ko, bat! "#in b"%ar d!t": ta$d"ka, indarra izan#o d!t", "z banaka b"za$a.

1#.BUZTANA LASTOZKOA DUENA SUAREN BELDUR

Ko+"ni zai#! #"!r" a%!$dad"ak "za#!tz"a, bai "ta #!r"tzat arrisk!ts!ak izan dait"zk""n #a!z"tatik !rr!n "#ot"a "r". Z"rtarako arriskat!9

1$.DAKIENAK HARTZEN, DAKIKE E ATEN

dakik": daki:k" ( akin a%a$ d!, Harr"+anak %ori&" dira: %art!;"+anak, "ta bi ata$ da!zkat", %artz"a "ta "+at"a. Horr"$a )!ntzionatz"n "z bad!t", a$)"rr"koak dira "r$azioak, or"ka #a$d! "ta ab!s! bi%!rtz"n dir"$ako.

19.DANOK LARRU GORRI JAIOTZEN

Danok: denok, guztiok / larru gorri: biluzik, en !ueros" P"rtsona #!ztiok (bai z!, bai ni, bai "donor, "tortz"n #ara +!nd!ra bi$!zik* b"raz, aiotz"ko +o+"nt!an b"%intzat, d"nok #ara b"rdinak. 2o#orat! "#ia %ori "ta apa$a#oa izan#o zara b"st""kin.

20.DEKONAK ERAKUSTEN DAU

d"konak: da!kanak / da!: d! Lo#ikoa da: "zin d!#! "rak!tsi "z d!#!na* %ortaz, "rak!tsi a%a$ izat"ko, "d!ki b"%ar da. Harrok"riari b!r!z "r" +intzo zai#! "sa"ra %a!9 -a$it"k".

21.DIRU, KAKATZAN EGONDA BE, DANAK ALTXAUKO DABE

kakatza: kaka;pi$o / b": "r" / danak: d"n"k / a$t&a!ko: a$t&at!ko, asoko / dab": d!t" D"nok +ait" d!#! dir!a, "ta (ia, "doz"r "#in#o d!#!/genuke hura lortzearren, baita kaka erdian dagoen dirua hartu ere#

22.EGARRI DAGOENARI UR LOHIRIK EZ

$ohi: zikin Ez aprob"t&at! b"st""n b"%arrak "do zori#aitzak z!r" a$d". -"st"ak t&arto bada!d" "do $a#!ntza b"%ar bad!t", $a#!n i"zai"z!, "ta "z "#in b!r$arik "do t&ark"riarik. Izan ona.

23.E ONAK GATXIK EZ

"+ona: "+ana, "+andakoa / #at&: #aitz, ka$t", +in E+at"n diz!t"nak <%ots, opariak; "z da!ka "z"r t&arrik, "+an "#in diz!t"$ako. (2azt: 0A 5aba$$o r"#a$ado, no $" +ir"s "$ di"nt"1,.

24.EROGOA DA ITO-NAHIARI HEDATZEA ESKUA

"ro#o: "rotas!n, "rok"ria / ito;na%iari: ito na%i d!"nari / %"dat!: "+an, $!zat!, "skaini Erok"ria da "sk!a "skaintz"a ito na%i d!"n p"rtsonari. Z"r#atik9 -ada, bat"tik, "z d!"$ako na%i z!k sa$batz"rik, "ta a$)"rrik saiat!ko zara* b"st"tik, z! "r" arrisk!an ar zaitzak""$ako.

25.ERORIENA IZANIK ERE, ALTXA DITEKE

dit"k": dait"k" Arazo $arrir"n bat"an "rorita "r", "donor a$t&a dait"k". -"ti da#o bi#arr"n a!k"rar"n bat, "ta "z da it&arop"na #a$d! b"%ar.

2".ERRETZ TXARRAZ, BAZTERRAK NARRATS

"rr"tz: "rratz, #inarra, "skoba / narrats: narras, zikin, $o%i Ka$itat" "skas"ko tr"snak "rabi$iz, nor+a$a da "+aitza "skasak $ortz"a.

2#. ESKUBIDEA AHAL LEITE BILAKA OBLIGAZIONE

$eite: liteke / %ilaka(tu): bihur(tu) / &bligazione: betebehar Esk!bid"ak onak izat"n dira, baina, "#o"rar"n arab"ra, #a!za t&ar "do n"#atibo bi%!r dait"zk".

2$.EZ DAGO EGUZKIAK ERRETAKO OGIRIK

Lan #!zti"k "skatz"n d!t" "s)ortz!a, t&ikia "do %andia* "ta inork "z dizki#! $an %ori"k k"nd!ko, #!k "#in "z"an. -"raz, o#ia "rr"tz"n "z bad!z! $ab"an, "z da b"r"z "rr"ko.

29. EZKONGAIETAN GOXO, EZKONDU TA OTSO

Ezkond! a!rr"tik, pri+"ran ibi$tz"n dira s"nar;"+azt"#aiak: d"na da ai "ta barr" (nor+a$a da, biak saiatz"n dir"$ako "!r"n a$d"rik on"na "rak!st"n,. Ezkond!takoan, ord"a, bizikid"tza %ast"an ;$"%"n, "zkond! art" "z zir"n bat"ra bizitz"n bikot"ak; ik!st"n da b"n"tan no$akoa d"n bakoitza, "ta ord!an %ast"n dira a#"rtz"n a$d" t&arrak.

30. FAMA TXARRA URRUTIRA JOATEN DA

&rain azkarrago, baina 'nternet, tele(onoa edo sare sozialak asmatu aurretik ere, arin hedatzen ziren albisteak, batez ere txarrak#

31.GAITZA, ONGI HATOR, BALDIN BAKAR BAHATOR

%ator: zatoz (%ika, Arazoak t&arrak dira b"r"z* %a$a "r", #aitz "rdi, banan;banan badatoz'

32.GALDEA BERO, ESKERRA HOTZ

#a$d": "sk", "ska"ra Z"rbait "skatz"n d!#!n"an, +aitas!n %andiz aritz"n #ara, b"%arra d!#!$ako* "sk"rrak "+at"ko #araian, ost"ra, "z d!#! #o#o %andirik artz"n, #!r" b"%arra as"ta da#o"$ako. Horr"$akoak #ara, z"r "#in#o dio#!'

33.GAUAK EZ DU DEUS ONIK

Deus: ezer 2a!a b"ti da t&arra, "z d! "z"r onik (%orr"$a !st" z!t"n antzinako "!ska$d!n"k, baita #!r" a+onak "r",. Hortaz, "#!na a+aitz"an, d"nok "t&"ra.

34.GAUZAK BEROTAN EIN EZKERO,

ALO

"in: "#in / "zk"ro: ;z #"ro Ez"r "#in baino $"%"na#o, sakon %a!snart!. Azkarr"#i okatz"n bad!z!, "+aitzak t&arrak izan dait"zk". (2azt: 0Las prisas son +a$as 5ons" "ras1,. -adir!di =>. "sa"rak antz"ko z"rbait a%o$katz"n d!"$a.

35.GERO DIONAK BEGO DIO

#a!zak atz"ratz"n badira, a#ian "z do#!z s"k!$a "#in#o

3".GLUKOSA LAR, BIHOTZA ZAHAR, EDADE TXARRAK HORIXE DAKAR "dad": adin
Za%artz"ak "z o+"n dakar "z"r onik: bakar;bakarrik, osas!n;arazoak.

3#.GURASOAK BETI&RA)KO EZ DIRA

2!ztiok %i$ko #ara "#!n"n bat"an, baita (zorit&arr"z, #"!r" aita;a+ak "r". -"raz, kont!z ibi$i: "zin #ara b"ti #!raso"n kont!ra bizi.

3$.GUTI IKUSI, GUTI IKASI

#!ti: #!t&i Ik!st"a ($"k!ak, art"$anak, $ib!r!ak, porta"rak, o%it!rak, )i$+ak, "sa"ra za%arr"n t&ap"$k"tak..., da ikast"ko bid"rik on"na. Hortaz, z"nbat "ta #"%ia#o ikasi, ord!an "ta #"%ia#o ikasiko d!#!* aitzitik, z"nbat "ta #!t&ia#o ik!si, %ainbat "ta #!t&ia#o ikasiko d!#!. Lo#ikoa, "zta9

39.HANDIAK, TXIKIA AHANTZARAZTEN

a%antzarazi: a%antzi (a%azt!, : arazi, 0%a5"r o$?idar1 Kont! %andiak "ntz!t"an, a%azt! "#it"n dit!#! t&ikiak.

40.HIL HADI, GORATUKO HAUTE

%adi: zait"z (%ika, / #orat!: $a!dat!, #or"tsi / %a!t": zait!zt" (%ai"k z!, %ika, 2! %i$ "ta #"ro %asiko dira "sat"n b"st"ak z"in onak #in"n* ord!ra art", kas!rik t&iki"na "r" "z di#!t" "#in#o.

41.HOBE JATEN GASTAU, BOTIKETAN BAINO

#asta!: #astat! / botika: s"nda#ai, s"ndatz"ko prod!kt! "do s!stantzia Hob" #ai&otas!nak pr"b"nitz"a ("$ikad!ra zaind!z, adibid"z,, botikak "rost"n ibi$tz"a baino. 2ain"ra, ondo at"n d!"na osas!nts! bizi o%i da.

42.IGAROA, IGARO
I#aro: pasat! D"nborak "z d!"n"z atz"ra "#it"n, ira#ana ira#ana da, "ta "z da#o #"rtat! d"na a$datz"rik. (2azt: 0Lo pasado, pasado "st@1,.

43. IGELA HASERRETURIK ERE, UR AELARI EZ ZAIO AXOLA

)rmael: parke edo lorategietako ur*eremu txikia, gehienetan apaingarri gisa erabilia (gazt#: estan+ue; (rant#: lagune) Z"nbait"tan, #!r" %as"rr""k "z d!t" ino$ako "ra#inik: a$)"rrik dira* b"raz, z"rtarako %art! %as"rr"tz"ko $ana9 2ain"ra, batz!"k bot"r" %andia d!t"n bitart"an, b"st"ok "z da!ka#! #arrantzirik (adibid"z, %"+"n "sat"n bad!t 8ba+a #"z!rtia d"$a, z!"k !st" d!z!" b"ra k"zkat!ko d"nik9 En", AIAkoak %"+"n da!d"' $a#!nd!',.

44.INFOR AZIOA BOTEREA DA

Hori "sat"n d!t" (bat"z "r", kaz"tari"k,. Ez a$ da pr"ntsa 0$a!#arr"n bot"r"a19

45.INOREN ZER ESANGOAK LOTZEN DIZKIZU ZANGOAK

z"r "san#oa: b"st""k z"r "san#o d!t"n / zan#o: %anka, b"rna Lotsat!, b"$d!rt! "ta kiki$d! "#it"n #ara b"st""k z"r "san#o d!t"n p"ntsat!ta. Horr"k askatas!na z"in a!tono+ia k"ntz"n dizki#!, "ta iz!#arri ba$dintzatz"n d! #!r" ard!"ra.

4".IRAINIK EZ E AN INORI
irain: $aido, +"spr"z!, d"staina, arb!io, !+i$iazio. 2!ztiok #ara b"rdinak, "ta "sk!bid" b"rb"rak dit!#!. Hots, n"%or "z da b"st"ak baino %ob"a. -"raz, "z iraind! inor, inork "z d!"$ako z!r" irainik +"r"zi. -"sta$d", irain"k;"ta arazoak b"st"rik "z dakart".

4#.JAINKOARI OTOI EGINEZ, ETA BEHARRARI EGINEZ

&toi egin: otoitz egin, errezatu (gazt#, rezar, orar; (rant#: prier) / %eharrari: lanari 8ndo da#o +"s"d"ak "skatz"a "#o"ra zai$"tan, baina norb"rak "r" z"rbait "#in b"%arko d!, "zta9 Hortaz $a#!ntza na%i bad!z!, %asi z"! z"!r" b!r!a $a#!ntz"n.

4$.JAN AZI, TA ARRATSALDEKO LAURETAN GOSI

azi: aza / #osi: #os"(a, Aza at"n d!#!n"an b"r"%a$a #"ratz"n #ara as"ta* %a$a "r", b"r"%a$a s"ntit!ko d!#! b"rriro #os"a, !ra d"$ako azar"n osa#ai na#!sia.

49.JOKU, DANA TXARRA

,oku: -oko / Dana: dena 2a!a b"za$a (BB. "sa"ra,, oko #!ztiak dira t&arrak. Z"r#atik9 2a$ ditzak"z!$ako dir!a, d"nbora, $otsa, iz"n ona, b"st""n "rr"sp"t!a, a!to"sti+!a, bas"rria, $a#!nak, b"%iak, +!ti$;$a#!na ("do n"ska;$a#!na, #!st!"n arab"ra,, )a+i$ia... (ord"na %orr"tan, #!t&i #orab"%"ra,.

50.KAIOLA DEUS EZ XORIA GABE

Deus: ezer / xori: txori Kaio$a bat"k z"rtarako ba$io d!9 -ada, barr!an t&ori bat "d!kitz"ko. T&oririk "z bada#o, kaio$ak "z d! "z"rtarako ba$io: inportant""na "d!kia da, "z "d!kiontzia.

51. KAN%OKOAK ZUHURTZAT ETA ETXEKOAK INUZENTETZAT

.st" orokorra da: kanpokoa b"ti da %ob"a, "t&"koa baino. Horr"n arab"ra, kanpotik ai$"#atz"n zaizki#!n a%o$k!ak b"ti ir!ditz"n zaizki#! z!%!rra#oak in#!r!ko"n konts"i$!"n a$d"an.

52. KEAREN BELDURREZ, SURAT IHESI

Surat: sutara / ihesi: azkar -oan leku batetik, beldurrez -atz!"tan, b"$d!rrar"n "ra#in"z, "rabaki t&arrak %artz"n dit!#!* %a$a, k"tik i%"s "#it"a#atik, s!tara %!rbi$tz"n ba#ara, ok"rr"ra #oaz. 2azt"$aniaz "sat"n d!t"n +od!an, 0D" 2!at"+a$a a 2!at"p"or1 (bada"zpada "r": 02!at"p"or1 "z da#o +apan,.

53.KONFIANTZA EZ BEHIN BAIZIK GALTZEN

baizik: baino 2a!za batz!k n"k"z $otz"n dira, baina "rraz #a$tz"n (dir!a, "sat"rako,. Kon)iantzar"kin b"rdin #"rtatz"n da: kostata "sk!rat! arr"n, b"%in baino "z da #a$tz"n* "ta, #a$d!z #"ro, ada "z da #"%ia#o "&istitz"n, "ta "zin da b"rriro d"sa#"rt!.

54.LAGUNA, LAGUN ZAKIDAZ INTXAUR BERDIAK JATEN

$agun zakidaz: lagun(du) zakizkit (agintera, zu niri) / berdiak: berdeak -at!az: La#!na, $a#!n i"zadaz! int&a!r b"rd"ak at"n (int&a!r %"$d!ak at"ko "z d!da$ako $a#!ntzarik b"%ar,. Izan "r", $a#!nak oso inportant"ak dira, baina +o+"nt! t&arr"tan b"%ar dit!#!. Arazoak da!d"n"an nabaritz"n da nor dir"n b"n"tako $a#!nak* b"st""k a$d" "#in#o d!t" b"r"%a$a, z!ri $a#!nd! #ab".

55. LA%URDIN EZ DA BETI %ESTA

pesta: -ai, (esta, ospakizun Antza d"n"z, b"%in pi$ota;partida okat! z!t"n $ap!rtar bat"k "ta na)ar bat"k, "ta na)arra #arai$". 8rd!an, kop$ak "#in zit!zt"n $ap!rtarr"i irri "#it"ko: $"%"n#oan, z!"k irabazi* #a!r, #! irabaz$"* kito #ara. Kop$a %ai"tan, bi b"rtsook z"!d"n: 02a$d! d!"n #ai&oak / b!r!an %ar b"za, / "z d"$a "#!n oroz / $ap!rtarr"n b"sta1. -a$it"k" %ortik "tortz"a "sa"ra. D"na d"n, %itz; okoa "r" bada#o %or: Lap!rdi/$ap!r* b"raz, %on"$a !$"r dait"k": $ap!rr"ta ondoko )"stak #!t&i ira!t"n dio $ap!rrari ("do %arrapatz"n d!t"$ako, "do b"r"%a$a #astatz"n d!"$ako $ap!rt! d!"n #!ztia,.

5".LEHENAK BI ESKU
$"%"na: $"%"n"n#oa, $"%"ndabizikoa, a!rr"n"koa, "str"inakoa, 0t%" )irst1 L"%iak"ta bat"an, abantai$a d! z"rbait "#it"n %ast"n d"n $"%"n"n#oak. (2azt: 0E$ C!" da pri+"ro da dos ?"5"s1,.

5#.LEKU GAITZIAN EGUR DAGIANAK SOINAZ EKARRI BEHAR

2aitzian: zai$"an / Da#ianak: "#it"n d!"nak / Soinaz: #orp!tzar"kin Ekintza orok d! ondorior"n bat. Z"rbait zai$a "#it"n bad!z!, +od! bat"an "do b"st" bat"an asan b"%arko dit!z! %orr"k dakarzkiz!nak, ondorioak. (2azt: 0a $o %"5%o, p"5%o1,.

5$. AITE DAUANARI A%OA IZAR

da!anari: d!"nari 7aitas!nak "rr"a$itat"ar"kiko p"rtz"pzioa a$datz"n d!. Horr"$a, bi%otzak "sat"n di#! z"r d"n "d"rra "ta z"r "z, b"#i"i ara+on "#in barik (%orr"#atik, +ait"+ind!ak 0izarra1 d"ritzo apoari,.

59. ANDOAK, EZ BADU %OTRORIK, EZ %OTRO- INIK ERE

potro: barrabi$ 2a!za #!zti"k d!t" a$d" ona: kas! %on"tan, +andoak "z d! potrorik ("zin "san %ori ona d"n a$a "z,, baina potro;+inik "r" "z.

"0. EDIKUARI TA A%AIZARI EGIA BETI

Noiz"an b"%in, ko+"ni da #"z!rr"n bat "sat"a* baina $a#!ntza b"%ar d!z!n"an, "san b"ti "#ia. Z"r irabaz d"zak"z! #"z!rrak "san"z z!r" +"dik!ari (#orp!tzari b!r!z, "do apaizari (ari+ari b!r!z,9 Ez"r "r" "z' 2a!za b"ra "!ska$t"#iko irakas$"ar"kin.

"1. E ORIA %LAKOA DA BATZUETAN

.lakoa: (lakoa, ahula Z"r kas!a$itat"a' Ko+"ni zai#!n"an, d"na #o#oratz"n d!#! pri+"ran* baina ko+"ni "z zai#!n"an, bat;bat"ko a$z%"i+"rra izat"n d!#! (#"ro pasatz"n da, $asai,.

"2. IHI DUENA BETI HELTZEN DA %ARISERAT

/ihi: mingain / .ariserat: .arisera, .arisa Hitz "#in"z, #a$d"t!z "ta "rantz!nak !$"rt!z... %orr"$a ia "doz"r $or dait"k": adibid"z, Paris"raino irist"a. -atz!"k )obia dio#! #a$d"tz"ari, baina %ori #!r" arazoa da.

"3.NAGUSI ASKOREN ASTOA GOSEAK HIL

Nagusi: -abe 2a!za bat"rako ard!rad!n asko da#o"n"an, #"rta dait"k" #!zti"k p"ntsatz"a b"st"r"n bat"k %art!ko d!"$a "rantz!kiz!na. -aina #!zti"k #a!za b"ra !st" bad!t", inork "z d! "z"r "#in#o. Hori bai, #a!za ko+!n %orr"taz aprob"t&atz"ko, d"nak pr"st. 2azt"$aniaz: 0Los !nos por $os otros, $a 5asa sin barr"r1.

"4.NAHI EZ DUENAREN AFARIA BETI %REST

Askotan, +aiz, !s!, bizitzak "+at"n di#! #!k na%i "z d!#!na, "do #!k na%i "z d!#!n"an "+at"n di#! z"rbait.

"5.NEHOR EZ DA OROTAKO ON
Nehor: inor / &rotako: denetarako, gauza guztietarako D"nok dit!#! #"!r" a$d" onak "ta #"!r" a$d" t&arrak, sa$b!"sp"nik #ab"* %ori d"$a "ta, "zin"zkoa da inor ona izat"a #a!za #!zti"tarako. Ni izan "zik, akina.

"".NOLAKO ESKUAK, HALAKO O%ILAK

&pil: batez ere irinez egindako -anari gozoa S!ka$dariak iz!#arrizko #arrantzia d! anariar"n ka$itat"a ona "do t&arra izat"ko* +ai$a orokorra#o bat"an, ba$dintz"k "rabat"ko "ra#ina d!t" ondorioa no$akoa izan#o d"n z"%azt"ko. Kas! %on"tan, #ain"ra, ta+ainak bad! #arrantzirik: "sk! t&iki"k opi$ t&ikiak "#in#o dit!zt"* "sk! %andi"k, opi$ %andiak.

"#.NON ZALDARRA, HAN ATZA ARRA

za$dar: pikorta, #ara!, 0#rano1 / atza+ar: %atz, "ri Na%ikoa da arazot&o bat izat"a, "do +in t&iki bat, "do a%!$#!n"r"n bat, +!nd! #!ztiak %ort&" b"rtan !kitz"ko. As+o t&arr"z "#it"n d!t"9 -a$it"k".

68. NORBAITEK BEHAR GALDU, BERTZIAK IRABAZTEKO

%ertziak: besteak (oko"tan, #arai$" "ta #a$tzai$"ak "#ot"n dira* ap!st!ak bada!d" tart"an, batz!"k #a$d! "#in#o d!t", "ta b"st""k irabazi. (akina, batak irabazt"n d!"na b"st"ak #a$d! d!"n %orr"tatik at"ratz"n da.

"9.NORI BEREA IRUDITZEN ZAIO ONENA

Nori: bakoitzari Z"in da %"rririk po$it"na9 Nir"a. Z"in, a$d"rdi po$itikorik zintzo"na9 Nir"a. Z"in, )!tbo$;ta$d"rik indarts!"na9 Nir"a. Horr"$akoak #ara: #!r"a da on"na, za$antzarik #ab" (so$data k"nd!ta, %ori bai,.

#0.OHEAN ETA

AHAIAN, LOTSA SOBRAN

Sobran: sobera, al(errik Harr"+an sozia$"tan, #a!za ona da $otsa ap!r bat "rak!st"a* aitzitik, %arr"+an inti+o"tan (o%"an "do +a%aian, adibid"z,, $otsak "z d! $a#!ntz"n: traba bi%!rtz"n da.

71. OIHAL ZURIAN ERORTZEN DA MANTXARIK HAUNDIENA

&ihal: ehun, tela Askotan, zort"a oso #aiztoa izat"n da, "ta "+aitzarik t&arr"na "kartz"n d! a!k"ra #!zti"tatik. Horr"#atik, non "roriko da +ant&arik %andi"na9 L"k! t&arr"n"an: %ots, oi%a$ z!rian (%or #"%ia#o nabaritz"n d"$ako, "ta zai$a#oa d"$ako #arbitz"a,.

#2.OLGETAN HASI ETA BENETAN A AITTU

o$#"tan: o$ast"n / a+aitt!: a+ait!, b!kat!, )init! .+""i ("ta b"st"$akooi, askotan #"rtatz"n zai": o$as"an %ast"n dira "$kar oka "ta, azk"n"an, b"n"tako borroka bi$akatz"n da o$asa.

#3.ONAK ON DIRALA, HOBEAK HOBA

Dirala: direla(rik) / 0oba: hobe 7!nd! %on"tan, d"n;d"na sar dait"k" kat"#ori"tan* "ta kat"#ori"n barr!an, t&arrak, "rdip!rdikoak, onak "ta oso onak da!d". Ar#i da#o "rr"sp"tat! b"%ar dir"$a #a!za onak, baina "z a%azt!: a!k"rat! b"%ar d!z! on"n "ta %ob""n art"an, %art! azk"nak.

#4.%AGATE DESKANTSU, KOBRATE ZERU

.agate: pagatzea, ordaintzea / 1obrate: kobratzea Zorrak oso t&arrak dira* %orr"#atik, ona da kitatz"a, a%a$ik "ta $ast"rr"n. Pa#atz"n d!"nak, za+a k"ntz"n d! #ain"tik ( ada "z d! zorrik,* kobratz"n d!"nak, b"rriz, poz %andia %artz"n d!.

#5.%ARIENTEAK ETA TRASTE ZAHARRAK, ZENBAT ETA URRUTIAGO HOBE

.ariente: ahaide, senitarteko / 2raste: tramankulu, ezertarako balio ez duen gauza 7!nd! %on"tan, #a!za batz!k b"%arr"zkoak dira ($a#!nak "do tr"sna "#okiak, adibid"z,, $a#!ntz"n di#!t"$ako* b"st" batz!k, ost"ra, traba baino "z d!t" "#it"n ()a+i$iako batz!"k "do tr"sna za%arr"k, "sat"rako,.

#".%OETA NAIZENEZ GERO, EZ DUT ZERURIK ES%ERO

Historiako k!$t!ra #"%i"n"tan, po"t"k )a+a t&arra izan d!t", bai dro#ak "ta %orr"$akoak %artz"a#atik, bai "#ia "sat"a#atik, bai bot"r"ts!"n kontra aritz"a#atik, bai "ta konb"ntziona$is+o sozia$"i !ko "#it"a#atik "r". Po"tak "z dira izat"n ain#"r!t&oak, "z.

##.SAGARDORIK ONENAK, HA ARREN SAGARRAKIN

sa#arrakin: sa#arr"kin Sa#ardo ona "#it"ko, %ainbat sa#ar;+ota na%ast! b"%ar dira, n"!rrian. 2a!za b"ra #"rtatz"n da bizitzar"n b"st" a$or askotan.

#$.SAN SEBASTI'N TRA%ATATAN,

U(HA BANDERA ) %O(O %AN

San S"basti@n: Donostia, 2ip!zkoako %irib!r!a / +!5%a: (#azt., asko / 4: (#azt., "ta / po5o: (#azt., #!t&i / pan: (#azt., o#i (ai batz!k oso it&!rosoak dira, "d"rrak, zaratats!ak "ta ik!s#arriak* %orr"$ako"k, %a$a "r", "z di"t" $a#!ntz"n "nd" pobr"ari: b"#iak b"t" bai, baina "z sab"$ak. It&!ra %!tsa dira, s!bstantziarik #ab".

#9.SANTO TO ASEKO FERI)AK, ETXE ASKOTAN KO ERI)AK

San To+as )"riar"n atorria "z da bat"r" a$aia: bas"rri"tako +aizt"rr"k, !rt"ro, a$o#"ra pa#at! b"%ar zi"t"n ab""i (XX. +"nd"ar"n "rdia$d"ra art", bas"rri #!t&i zir"n bas"rritarr"nak,* ab" asko b!r#"s %iritarrak zir"n"z, %ara oat"n zir"n bas"rritarrak, !rt" a+ai"ran, "rr"nta ordaintz"ra, nor+a$"an dir!tan. Ha$a, "ta bas"rritarr"k "!r"n prod!kt!ak %irian sa$d!ta $ortz"n zit!zt"n t&anpon %ori"k. .n" $arriak izat"n zir"n %ai"k bas"rri"tako "kono+iar"ntzat. 2a!r "#!n, a$diz, badira Santo To+as"ko )"rian dir! #"%i"#i #astatz"n d!t"nak. Hori"i "r" ap$ikat! a%a$ zai" "sa"ra.

$0.SEKRETUA LAGUN BATI BAKARRIK* ZEURI

bid" bakarra da#o s"kr"t!ak #ord"tz"ko: inori "z kontatz"a.

$1.SENAR JELOSKORRA, HOBE ITSU ETA GORRA

("$osi"k s!ntsit! "#it"n d!t" "$karbizitza. Hori d"$a "ta, %ob" da s"nar its!a "ta #orra, "$oskorra baino. Horr"$ako s"nar bat"k arazo #!t&ia#o sort!ko dio "+azt"ari, "ta $asaia#o biziko dira biak.

$2.SENDO ETA INDARTSUENA OINAZEAK

AKURTZEN DU

&inaze: min, su(rimendu 7ina #! #!ztiok baino indarts!a#oa da* b"rdin dio )isikoa, ani+okoa, psikikoa, +ora$a "do kontzi"ntziakoa da: %andia bada, inork "zin dio a!rr" "#in.

$3.TANTAKA-TANTAKA U%ELA BETE

2a!zak "#it"ko (zai$ak izanik "r",, d"nbora "ta pazi"ntzia b"%ar dira. Ha! da, ap!rka;ap!rka, "doz"r #a!zat! dait"k".

$4.TONTUA IZATEKO EZTAO ESTUDIAU BIHARRIK

3ztao: ez dago / 3studiau: estudiatu, ikasi / biharrik: beharrik P"rtsona tontoak %orr"$a aiotz"n dira, "z d!t" "ntr"nat! b"%arrik. -"r"z d!t" "za!#arri n"#atibo %ori. 2!t&i"n"z, "z dira %orr"taz kont!ratz"n (tontoak dir"$ako,, "ta "z da ino$ako "s)ortz!rik "#in b"%ar.

85. TXINTXARRI

IHIGABEA, SASIAN .STELD.

t&int&arri: zintzarri, t&i$in, ab"r"ak $"poa dara+an kanpai +od!koa Ez"rtarako ba$io "z d!"na bazt"rr"an !zt"n d!#!, b"rtan b"%"ra. Kas! %on"tan, z"rtarako na%i d!#! +i%irik #ab"ko t&int&arria9 Horr"$ako ob "kt!"k "z d!t" $"k!rik #!r" #izart" konts!+ista %on"tan.

$".UKONDOA HUR, BAINA EZIN

USURIK E ON

)kondo: besoaren artikulazio nagusia / 0ur: hurbil / 3mon: eman 2a!za ("do p"rtsona, batz!k oso %!rbi$ dit!#!, baina "z d!z! %ai"n#ana %"$tz"rik* "+at"n d! %ort&" da!d"$a, "sk!ra, baina "zin !kit!. Ez zaiz!" inoiz #"rtat!9

$#.UR GELDIAN EZ EZAR OINIK EZ ESKURIK.

3zar: sar(tu) L"k! ("do "#o"ra, batz!k b"r"z dira arrisk!ts!ak, b"rtan "zin d"$ako #a!za onik a!rkit!. Hori"tara "z oan, bada"zpada "r". !r #"$dian, adibid"z, #ai&otas!nak "#on dait"zk", ints"kt! "do piztia #aiztoak, zikink"riak... d"na t&arra.

$$.URRUNDIK

ENDIA XUT+ HURBILAGO ETA

ALDA

ALTSOAGO

&!t: z!t, z!tik, z!t!nik / +a$tso: +antso, $asai Z"nbait"tan, arazo"k zai$a#oak dir!dit" !rr!n"tik, baina "rr"a$itat"a "z da %orr"n #o#orra b"rtatik b"rtara ik!sita.

89. USTEA EZ DA JAKITEA

7i$a +i$ioi iritzi da!d", baina oso "#ia #!t&i. Asko %itz "#it"n d!#! "doz"rtaz, baina "z"r #!t&i daki#! b"n"tan. 8ndo daki#!na bakarrik "san#o ba#"n!, isi$ik "#on#o #inat"k" sarritan. Hortaz, kont!z z"r "sat"n d!#!n. Ni isi$d!ko naiz.

90. XILO BERRIAK EZ DU ZAHARRA TAPATZEN

Xi$o: z!$o / Tapat!: "sta$i Akats bat egiten badugu, beste akats bat egitea ez da konponbidea, eta gauza bera gertatzen da zuloekin# Gaztelaniaz: )n !la4o (no) sa!a otro !la4o"#

91.ZA%ATAK ZA%ATA JAGOTEN DU, ABARKAK ABARKA EZ

a#on: zaind! K$as" sozia$"k "z d!t" b"rdin okatz"n: ab"rats"k "$kar $a#!nd! o%i d!t"* pobr""k, ost"ra, nork b"r" bid"tik otz"n d!t". E$kartas!na, b"raz, "z d! +!nd! #!ztiak "ra b"r"an !$"rtz"n.

92.ZENBAIT ALDIZ, ON DUGU DAZKIGUNEN AHANZTEA

dazki#!n"n a%anzt"a: dakizki#!nak a%azt"a Inoiz, ona izan dait"k" daki#!n z"rbait a%azt"a, oroitzap"na t&arra d"$ako, ka$t" "#in#o di#!$ako, "do !n" %orr"tan ko+"ni "z zai#!$ako. A+n"sia "z da b"ti ka$t"rako.

93.ZEOZER DINOENEAN, BADA ZEOZER

5eozer: zer edo zer, zerbait / Dinoenean: diotenean, esaten dutenean Z!rr!+!rr!rik bada#o, "nd"ak "z"r ko+"ntatz"n bad!, b"n"tako z"rbait "#on#o da %or. 2azt"$aniaz: 0A!ando "$ rio s!"na, a#!a $$"?a1.

94.ZER ESAN BETI DAGO, ZER JAN EZ

Hitzak do%ainik dira, "ta sob"ra dit!#!. (anaria, a$diz, "z da in)initoa. #ain"ra, b"rb"k "z d!t" o#irik sortz"n. -"raz, %itz #!t&ia#o "ta $an #"%ia#o'

95.ZINTZOA, BETI %OZIK

5intzo: on (pertsona) ("nd" ona pozik bizi da, arazorik "z d!"$ako kontzi"ntziar"kin. Horr"$ako"k "z"r t&arrik "#it"n "z d!t"n"z, $asai "#in d"zak"t" $o, "zin diot"$ako "z"r $"porat! b"r"n b!r!ari.

9".ZOAZ ERROTARAT, IRINA LOTUKO ZAIZU

3rrotarat: errotara / lotu: erantsi, itsatsi L"k!, "kintza, za$"tas!n, konpainia "do $an bakoitzak a$bo;ondorioak dit! (0")"5tos 5o$at"ra$"s1,. Horr"$a, "rrotan irina "%otz"n da, "ta b"ratara sart!z #"ro, oso posib$" da irin"z zikintz"a. 2azt"$aniaz: 0D!i"n 5on niEos s" a5!"sta, +"ado s" $"?anta1.

9#.ZUHURRAK ERGELEN LE%OTIK BIZI DIRA

5uhur: zentzudun (edo, beste batzuetan, zeken) / 3rgel: lelo / $epotik: *ri esker -i +otako "nd"a da#o: z!%!rrak "ta "r#"$ak. Z!%!rrak azkarrak dira, "ta "r#"$"i "sk"r bizi dira, $an #!t&i "#inda. Er#"$"k "z d!t" prot"statz"n, "r#"$ak dir"$ako.

98. ZURGINAREN ETXEAN ESKAILERA ZAHARRAK

5urgin: zura (egurra) lantzen duena 3goera paradoxikoak egoten dira: adibidez, zurgin baten etxean eskailerak konponduta ez egotea (zurginek eskailerak egiten dituztela kontuan hartuta)# Arrazoia izan daiteke langileei ez zaiela gustatzen lana etxera eramatea lantokitik# 0ala ere, kontraesana da# Gaztelaniaz: 3n !asa de herrero, !u!hillo de palo"#

99. ZURI INORK EGITEA NAHI EZ DUZUNA EZ EGIN INORI

(!stiziazkoa da %ori: "z "#in inori z!ri "#it"a na%i "z d!z!n "z"r.

100. ZURRUT ETA %URRUT ERA BATERA EZIN LEIZ

5urrut: trago, edatearen onomatopeia / .urrut: puzker / 3ra batera: aldi berean / $eiz: litezke, daitezke Ekintza batz!k "z dira bat"ra#arriak: "sat" bat"rako, a$di b"r"an "dat"a "ta p!zk"rra botatz"a. Saiat! zar"t" inoiz9 Horr"#atik, "z #a$d! d"nbora, "ta "#in #a!za bakoitza b"r" #araian.