Está en la página 1de 115

2

Hisioria dc Jcnni (1775}


Voliairc (1694-1778}

Ediao
Fidcndo Casiigai Morcs

Vcrsao ara cDool
cDoolsDrasil.con

Fonic Digiial
www.jaIr.org
Todas as olras sao dc accsso graiuiio. Esiudci scnrc or conia
do Esiado, ou nclIor, da Socicdadc quc aga inosios; icnIo a
olrigaao dc rciriluir ao ncnos una goia do quc cla nc
roorcionou."
Nclson JaIr Carcia (1947-2002}

Vcrsao ara cDool
cDoolsDrasil.con

Coylcfi
Fidcndo Casiigai Morcs
3

NDICE

APFESENTAO 6
Ncson JuI Gucu
DIOCFAFIA DO AUTOF 10

CAPTULO I 13
CAPTULO II 19
Coniinuaao das avcniuras do jovcn inglcs Jcnni
c do scnIor scu ai, douior cn icologia, ncnlro
do Parlancnio c da Socicdadc Fcal
CAPTULO III 25
Sunula da conirovcrsia dos Mas, cnirc Misicr
Frcind c don Inigo y Mcdroso y Conodios y
Paalanicndo, lacIarcl dc Salananca
CAPTULO IV 36
Fcgrcsso a Londrcs. Jcnni conca a corroncr-sc
CAPTULO V 43
Prcicndc-sc casar Jcnni
CAPTULO VI 49
Tcrrvcl avcniura
CAPTULO VII 56
O quc aconicccu na Ancrica
CAPTULO VIII 71
Dialogo dc Frcind c dc Dirion solrc o aicsno
CAPTULO IX 80
4
Solrc o aicsno
CAPTULO X 98
Solrc o aicsno
CAPTULO XI 105
Do aicsno
CAPTULO XII 111
Fcgrcsso Inglaicrra. Casancnio dc Jcnni
NOTAS 114
5
HISTRIA DE JENNI
OU
O ATEU E O SBIO
o M. SIcoc
Tuduzdu co scnIo dc Lu Cuc
VOLTAIRE
6
APRESENTAO
Ncson JuI Gucu

A Hisioria dc Jcnni" foi cscriia or Voliairc
nos scus uliinos anos dc vida. O ncsno cscriior
criico, irnico c sarcasiico iornou-sc nais scvcro.
Ja Iavia sido criiicado con vccncncia, or suas
idcias c concniarios dcsairosos ao clcro,
csccialncnic os jcsuias, aos nolrcs c rcis. Foi
rcso c dcois crscguido or ioda a Euroa,
ncsno quando cnaliccido clo indiscuivcl valor
dc scus concciios, nao dciou dc sofrcr
crscguics.
Ncsia olra Voliairc dclrua sua lngua
vicrina solrc a rcligiao rcvclada" c os dognas
do caiolicisno. Mas a carga naior dc vcncno
rccai solrc o aicsno dc D'HollacI. Vcja-sc con
quc cso dcsfcrc scu aiaquc a aicus c
sucrsiiciosos.
A ccnu nun Dcus cnuncudo dus
Ious uocs, undo dus nus, cdoudo
dus utus cucs, c os u ccnu nus t
uo gcnco Iununo; c o nco co dos
odcosos, quc conctcn nsocntcncntc
os cncs Icos; c o nco co dos
7
Ioncns quc conctcn dsuuduncntc os
cncs sccctos. Nuo uos dgo, ncus
ungos, quc untcs, u cssu ccnu
ncccssuu, sucstocs quc u
dcsonuun c quc utc odcun tonu-u
uncstu. o utcu c un nonsto quc s
dcuouu uu uuzguu u onc; o
sucstcoso c outo nonsto quc
cstuuIuu os Ioncns o dcuc. Scnc
notc quc sc odc cuu un utcu, nus
unus sc cuu udcuncntc u un
sucstcoso; o utcu c un Ioncn dc
tucnto quc sc cngunu, nus quc cnsu o
s ncsno; o sucstcoso c un too Iutu
quc unus tcuc scnuo us dcus dos
outos.
Voliairc, cono cn ouiros icios, rcvcla una
aarcnic anliguidadc quando sc rcfcrc aos
judcus, nas acnas aarcnic. Sc criiica os
judcus da Hisioria, clos crincs c nalcs
conciidos; or ouiro lado os dcfcndc cono scrcs
Iunanos. Dois irccIos sao significaiivos.
E ncsno quc cc ossc udcu
csondcu o nosso ungo con o scu
sunguc-o IuItuu, cu-Ic Icn,
scnIo Cuucucuudo, ussu cssous
oquc ctcnccn u unu uu quc
IuItuuu outou un cqucno cuntuo
cdcgoso xno uo dcscto du Su
8
uc Ic notu quc un Ioncn tcnIu ou
nuo tcnIu cco c quc concnoc u
uscou nu uu cIcu dc uI ou no
donngo scguntc
Dcsctos tuo Iocndos, tuo
nuItuucs, quc csscs unnus cozcs
cIunudos udcus sc uguun no uuso
tccstc quundo ussuun, duquccs
ugucs dc Ioo, uu un ccunto dc
tcu ondc sc odun cutuu ugunus
cus.
Tcna rccorrcnic, cn Voliairc, c o canilalisno
quc, cn sua coca ainda cra raiica cnconiradia
cn divcrsas culiuras. Sc scnrc sc rcfcriu ao
cosiunc dc forna sairica, agora o faz con
sarcasno virulcnio.
Fcnd nostou-sc nuto Icn
ncssonudo con cssu nuxnu; nus
oIscuou quc o costunc dc dcuou
nuIccs cu ndgno dc tuo Iuuu gcntc c
quc, con tuntus utudcs, nuo dcuun sc
untougos.
O cIcc dus nontunIus cguntou-nos
cntuo o quc uzunos con os nossos
nngos, dcos dc os nutu.
Ns os cntcunos csond-Ic.
9
uc sto dzc ctucou quc
os dus dc conc uos ucncs. Ns
quccnos u nuzu; nossos cstonugos
suo unu scutuu nus Ionosu.
O icio ncrccc scr lido con csccial carinIo,
conicn una snicsc c sona das idcias filosoficas
quc Voliairc dcscnvolvcu duranic ioda una vida
con ciraordinario gcnio c concicncia quc,
infclizncnic, nuiios dos quc vivcran scu icno
nao foran caazcs dc conrccndcr.
10
BIOGRAFIA DO AUTOR


FFANOIS-MAFIE AFOUET, filIo dc un
noiario do CIaiclci, nasccu cn Paris, cn 21 dc
novcnlro dc 1694. Dcois dc un curso lrilIanic
nun colcgio dc jcsuias, rcicndcndo dcdicar-sc
nagisiraiura, s-sc ao scrvio dc un
rocurador. Mais iardc, airocinado cla
socicdadc do Tcnlo c cn ariicular or
CIaulicu c clo narqucs dc la Farc, ullicou
scus rinciros vcrsos. En 1717, acusado dc scr o
auior dc un anflcio oliico, foi rcso c
cncarccrado na DasiilIa, dc ondc saiu scis ncscs
dcois, con a Hcnriadc quasc icrninada c con o
csloo do OEdic. Foi or cssa ocasiao quc clc
rcsolvcu adoiar o nonc dc Voliairc. Sua iragcdia
OEdic foi rcrcscniada cn 1719 con grandc
ciio; nos anos scguinics, vicran. Aricnisc
(1720}, Mariannc (1725} c o Indiscrci (1725}.
11
En 1726, cn conscqucncia dc un incidcnic
con o cavalciro dc FoIan, foi novancnic
rccolIido DasiilIa, dc ondc so odc sair sol a
condiao dc dciar a Frana. Foi cniao ara a
Inglaicrra c a sc dcdicou ao csiudo da lngua c
da liicraiura inglcsas. Trcs anos nais iardc,
rcgrcssou c ullicou Druius (1730}, EriIylc
(1732}, Zarc (1732}, La Mori dc Ccsar (1733} c
Adcladc Dugucsclin (1734}. Daian da ncsna
coca suas Lciircs PIilosoIiqucs ou Lciircs
Anglaiscs, quc rovocaran grandc cscandalo c
olrigaran a rcfugiar-sc cn Lorcna, no casiclo dc
Madanc du CIaiclci, cn cuja conanIia vivcu
aic 1749. A sc cnircgou ao csiudo das cicncias c
cscrcvcu os Elcncnis dc lc PIilosoIic dc Ncwion
(1738}, alcn dc Alzirc, L'Enfani Prodiguc,
MaIonci, Mcroc, Discours sur l'Honnc, cic.
En 1749, aos a noric dc Madanc du
CIaiclci, voliou a Paris, ja cniao cIcio dc gloria c
conIccido cn ioda a Euroa, c foi ara Dcrlin,
ondc ja csiivcra alguns anos anics cono
dilonaia. Frcdcrico II confcriu-lIc Ionras
ccccionais c dcu-lIc una cnsao dc 20.000
francos, acrcsccndo-lIc assin a foriuna ja
considcravcl. Essa anizadc, orcn, nao durou
nuiio. as inirigas c os ciuncs cn iorno dos
cscriios dc Voliairc olrigaran-no a dciar Dcrlin
cn 1753.
12
Scn odcr fiar-sc cn aric alguna, csicvc
succssivancnic cn Esiraslurgo, Colnar, Lyon,
Ccnclra, Naniua; cn 1758, adquiriu o donnio
dc Fcrncy, na rovncia dc Cc c a assou,
cniao, a rcsidir cn conanIia dc sua solrinIa
Madanc Dcnis. Foi duranic os vinic anos quc
assin vivcu, cIcio dc gloria c dc anigos, quc
rcdigiu Candidc, Hisioirc dc la Fussic sous Picrrc
lc Crand, Hisioirc du Parlcncni dc Paris, cic.,
scn coniar nuncrosas cas icairais.
En 1778, cn sua viagcn a Paris, foi
cniusiasiicancnic rccclido. Morrcu no dia 30 dc
naro dcssc ncsno ano, aos 84 anos dc idadc.
13
CAPTULO I

Vos nc soliciiais, scnIor, alguns orncnorcs
accrca dc nosso anigo, o rcsciiavcl Frcind, c dc
scu csiranIo filIo. O lazcr dc quc afinal disonIo
aos a rcforna dc nilordc Pcicrlorou crniic-nc
aicndcr-vos saiisfaioriancnic. Ficarcis iao
csaniado quanio cu, c conariilIarcis dc iodos
os ncus scniincnios.
Quasc nao vos avisiasics con cssc jovcn c
infcliz Jcnni, filIo unico dc Frcind, quc o lcvou
consigo EsanIa quando cra caclao dc nosso
ccrciio, cn 1705. Vos ariisics ara Alc anics
quc nilordc ccrcassc Darcclona; nas icndcs
razao cn dizcr quc Jcnni ossua un asccio dos
nais anavcis c airacnics c dcnoiava coragcn c
csriio. Nada nais vcrdadciro; cra inossvcl vc-
lo scn csiina-lo. O ai o dcsiinara rincirancnic
Igrcja; nas, icndo o jovcn dcnonsirado
rcugnancia a cssa condiao quc dcnanda ianio
cngcnIo, circunscao c finura, julgou aquclc
scnsaio ai quc scria un crinc c una iolicc
forar a naiurcza.
Jcnni ainda nao coniava vinic anos. Fcz
qucsiao alsoluia dc scrvir cono voluniario no
aiaquc a MonijuicI, quc nos vcnccnos, c ondc foi
14
norio o rncic dc Hcssc. O nosso olrc Jcnni,
fcrido, foi fciio risionciro c lcvado ara a cidadc.
Eis una ficl narraiiva do quc lIc aconicccu dcsdc
o aiaquc dc MonijuicI aic a ionada dc
Darcclona. Essc rclaio c dcvido a una caiala un
ouco livrc c ingcnua dcnais; iais cscriios nao
cIcgan aic o coraao do salio. Arccndi o
rcfcrido cscriio cn casa dcla, quando cnirci cn
Darcclona con nilordc Pcicrlorou. Vos o lcrcis
scn cscandalo, cono un ficl rciraio dos
cosiuncs do as.
15

AVENTURAS DE UM JOVEM INGLS CHAMADO JENNI
escrItas por mo de dona Las NaIgas

Quando nos disscran quc os ncsnos
sclvagcns quc iinIan cIcgado clos arcs, dc una
ilIa dcsconIccida, ara ionar-nos Cilraliar,
vinIan ccrcar a nossa lcla cidadc dc Darcclona,
concanos or fazcr novcnas Sania Virgcn dc
Manrczc, o quc c scn duvida a nclIor nancira
dc nos dcfcndcrnos.
Essc ovo, quc nos vinIa aiacar dc iao longc,
icn un nonc difcil dc ronunciar, ois c
cnglisI. Nosso rcvcrcndo adrc inquisidor don
Jcronino Ducno Caracucarador rcgou conira
csscs salicadorcs. Lanou conira clcs una
cconunIao-nor cn Nossa ScnIora dcl Pino.
Asscgurou-nos quc os cnglisI iinIan cauda dc
nacaco, aias dc urso c calca dc aagaio; quc
na vcrdadc falavan algunas vczcs cono os
Ioncns, nas quc silvavan quasc scnrc; quc
cran, alias, noioriancnic Icrciicos; quc a Sania
Virgcn, quc c nuiio favoravcl aos ouiros
ccadorcs c ccadoras, janais crdoava aos
Icrciicos, c quc or conscguinic scrian iodos
infalivclncnic cicrninados, solrciudo sc sc
arcscniasscn dianic dc MonijuicI. Mal acalara
16
clc o scu scrnao, soulcnos quc MonijuicI fora
ionado dc assalio.
noiic soulcnos quc ncssc assalio
Iavanos fcrido a un jovcn cnglisI c quc clc sc
acIava cn nossas naos. Criiaran or ioda a
cidadc. Viioria! Viioria! c accndcran-sc
luninarias.
Dona Doca Dcrncja, quc iinIa a Ionra dc scr
ananic do rcvcrcndo adrc inquisidor, scniiu
circnos dcscjos dc vcr cono cra fciio un aninal
cnglisI c Icrciico. Era ninIa aniga niina.
Scniia-nc iao curiosa quanio cla. Mas foi rcciso
cscrar quc clc sc curassc do fcrincnio, o quc
nao dcnorou.
Soulcnos logo dcois quc clc dcvcria ionar
lanIos no csialclccincnio dc ncu rino Elvol,
quc c cono sc salc, o nclIor cirurgiao da cidadc.
En ninIa aniga Doca Dcrncja, rcdolrou a
inacicncia dc vcr ial nonsiro. Nao iivcnos
dcscanso, ncn o dcnos a ncu rino, cnquanio
nao nos oculiou cn un vcsiiario, airas dc una
vcncziana cla qual sc cncrgava o lanIciro. Ali
cniranos na onia das cs, scn o nnino rudo,
scn una alavra, scn nos aircvcrnos a rcsirar,
rccisancnic no insianic cn quc o cnglisI saia
dc dcniro d'agua. Scu rosio nao sc acIava voliado
ara nos; rciirou un cqucno larrcic sol o qual
csiavan cnrolados os scus calclos loiros quc
17
ionlaran cn grossos cacIos solrc o nais lclo
dorso quc ja vi cn ninIa vida; scus lraos, suas
coas, suas crnas, nc arcccran dc una
carnaao, dc un acalado, dc una clcgancia quc
sc aroina, a ncu vcr, do Aolo dc Dclvcdcrc dc
Fona, cuja coia sc acIa cn casa dc ncu iio
csculior.
Dona Doca Dcrncja acIava-sc ciasiada dc
surrcsa c cncaniancnio. Quanio a nin, scniia-
nc igualncnic arrclaiada. Nao udc dciar dc
dizcr. OI, quc Icrnoso nucIacIo! Essas
alavras, quc nc cscaaran, fizcran o jovcn
voliar-sc. Ai foi nuiio ior; vinos o rosio dc
Adnis solrc o coro dc un jovcn Hcrculcs. Por
ouco dona Doca Dcrncja nao ionlou ara iras
c cu ianlcn. Scus olIos sc inccndcran,
colrindo-sc dc lcvc orvalIo, airavcs do qual sc
cnircvian flanas. Nao sci o quc aconicccu aos
ncus.
Quando voliou a si. S. Tiago (nc dissc cla} c
Sania Virgcn! E assin quc sao os Icrcgcs? OI!
Cono nos cnganaran."
Sanos o nais iardc quc udcnos. Doca
Dcrncja foi logo aconciida do nais violcnio anor
clo nonsiro Icrciico. Ela c nais loniia do quc
cu, confcsso-o; c confcsso ianlcn quc nc scnii
dulancnic cnciunada. Fiz-lIc vcr quc crdia a
alna iraindo o rcvcrcndo adrc Inquisidor don
18
Jcronino Ducno Caracucarador, con un cnglisI.
Ai, ninIa qucrida Las Nalgas dissc-nc cla
(ois Las Nalgas c o ncu nonc} cu scria caaz
dc irair Mclquiscdcquc or cssc lclo raaz". Ela
nao dciou dc o fazcr c, ja quc c rcciso dizcr
iudo, concorri sccrciancnic con nuiio nais do
quc o dzino das ofcrcndas.
Un dos faniliarcs da Inquisiao, quc ouvia
quairo nissas or dia ara olicr dc Nossa
ScnIora dc Manrczc o aniquilancnio dos cnglisI,
foi infornado das nossos aios dc dcvoao. O
rcvcrcndo adrc don Caracucarador nandou-nos
vcrgasiar a anlas. Mandou vinic c quairo
alguazis da Sania Hcrnandad rcndcrcn o nosso
qucrido cnglisI. Jcnni naiou cinco dclcs c foi
rcso clos dczcnovc quc solraran. Fizcran-no
rcousar nun calalouo lcn arcjado.
Fcsolvcran qucina-lo no doningo scguinic, cn
grandc ccrinonial, arancniado con un grandc
sanlcniio c un cIacu cn forna dc ao-dc-
aucar, cn Ionra dc nosso Salvador c da Virgcn
Maria, sua nac. Don Caracucarador rcarou
un lclo scrnao, nas nao odc ronuncia-lo
orquc a cidadc foi ionada s quairo da
nadrugada daquclc ncsno doningo.
Aqui icrnina a narraiiva dc dona Las Nalgas.
Era una nulIcr quc nao dciava dc icr cssa
csccic dc csriio a quc os csanIois
dcnoninan agudcza.
19


CAPTULO II
Continuao das aventuras do jovem ingls Jenni e do senhor
seu pai, doutor em teologia, membro do Parlamento e da
Sociedade Real

Salcis quc adniravcl conduia nanicvc o
condc dc Pcicrlorou quando sc aodcrou dc
Darcclona; cono incdiu a ilIagcn; con quc
ronia sagacidadc s ordcn cn iudo; cono
arrancou a duqucsa dc Pooli das naos dc
alguns soldados alcnacs lclcdos quc a
roulavan c violavan. Mas odcrcis acaso
inaginar a surrcsa, a dor, o aniquilancnio, a
colcra, as lagrinas, os iransorics dc nosso
anigo Frcind, quando soulc quc Jcnni csiava
nos calalouos do Sanio Ofcio c ja sc acIava
rcarada a sua fogucira? Salcis quc as calcas
nais frias sao as nais caliadas nas grandcs
ocasics. Era dc vcr aquclc ai, quc conIcccsics
iao gravc c iao incriurlavcl, voar do aniro da
Inquisiao nais dcrcssa do quc corrcn os
nossos cavalos dc raa cn Ncunarlci. Cinqucnia
soldados, quc o scguian arqucjanics, csiavan
scnrc a duzcnios assos dclc. Ei-lo quc cIcga.
Enira na cavcrna. Quc noncnio! Quc ranios c
quc alcgria! Vinic viinas dcsiinadas ncsna
ccrinnia sao lilcriadas con Jcnni. Todos csscs
20
risionciros sc arnan; iodos sc junian a nossos
soldados; arrasan o Sanio Ofcio cn dcz ninuios
c alnoan solrc as runas, con o vinIo c o
rcsunio dos inquisidorcs.
En ncio dcssc iunulio, c das fanfarras, c
dos ianlorcs, c do iroar dc quairoccnios canIcs
quc anunciavan a nossa viioria na CaialunIa, o
nosso anigo Frcind rcionara a iranquilidadc quc
lIc conIcccis. Esiava, calno cono o ccu dc un
lclo dia aos a icncsiadc. Erguia a Dcus un
coraao iao scrcno cono o scu rosio, quando viu
sair do rcsiradouro dc un calalouo un
cscciro ncgro dc solrccliz, quc sc lanou a
scus cs, lradando niscricordia.
Qucn cs iu? indagou o nosso anigo.
Vcns do infcrno?
Mais ou ncnos rcsondcu o ouiro.
Sou don Jcronino Ducno Caracucarador,
inquisidor da fc; co-vos Iunildcncnic crdao
or Iavcr qucrido assar o scnIor vosso filIo cn
raa ullica. cu suunIa quc clc fossc judcu.
E ncsno quc clc fossc judcu rcsondcu
o nosso anigo con o scu sanguc-frio Ialiiual,
fica-lIc lcn, scnIor Caracucarador, assar
cssoas orquc cricnccn a una raa quc
Ialiiava ouirora un cqucno caniao cdrcgoso
roino ao dcscrio da Sria? Quc lIc inoria quc
un Ioncn icnIa ou nao icnIa rcucio c quc
21
concnorc a ascoa na lua cIcia dc alril ou no
doningo scguinic?. Esic Ioncn c judcu; rccisa
ois scr qucinado; c iodos os scus lcns nc
cricnccn. cis un cssino arguncnio; nao sc
raciocina assin na Socicdadc Fcal dc Londrcs.
E nao salia o scnIor Caracucarador quc
Jcsus Crisio cra judcu? Quc clc nasccu, vivcu c
norrcu judcu; quc cclclrou a ascoa, cono
judcu, na lua cIcia; quc iodos os scus aosiolos
cran judcus; quc foran ao icnlo judcu aos a
dcsgraa dc Crisio, cono csia crcssancnic
rcfcrido; c quc os quinzc rinciros lisos
sccrcios dc Jcrusalcn cran judcus? Mcu filIo
nao c judcu, c anglicano. cono lIc dcu na iclIa a
idcia dc o qucinar?
O inquisidor Caracucarador, aicrrado con a
crudiao do scnIor Frcind, c scnrc rosicrnado
a scus cs, rcsondcu.
Ai dc nos! Nao salanos nada dc iudo isso
na Univcrsidadc dc Salananca. Mais una vcz,
crdao. Mas o vcrdadciro noiivo c quc o scnIor
vosso filIo nc ionou a ninIa ananic Doca
Dcrncja.
AI! sc clc ionou a sua ananic, c ouira
Iisioria; nao sc dcvc ionar os lcns dc ouircn.
Todavia, nao sc nos dcara aqui una razao
suficicnic (cono diria Lcilniiz} ara qucinar un
jovcn. As cnas dcvcn scr roorcionais aos
22
dcliios. Vos ouiros, crisiaos dc alcn do nar
lriianico iiranic ara o sul, sois nais ccdiios
cn assar a un dc vossos irnaos, scja o
consclIciro Annc Dulourg, scja MicIcl Scrvci,
ou iodos aquclcs quc foran sagrados sol Filic II,
cognoninado o discrcio, do quc nos, inglcscs, cn
nandar rcarar un roslifc cn Londrcs. Mas
iragan-nc aqui a scnIoriia Doca Dcrncja, ara
quc cu saila dcla a vcrdadc.
Doca Dcrncja foi conduzida sua rcscna,
ioda cIorosa, c cnlclczada clas lagrinas, cono
c cosiunc.
vcrdadc quc a scnIoriia anava
icrnancnic a don Caracucarador c quc o ncu
filIo Jcnni a ossuiu fora?
A fora, scnIor inglcs?! Qual nada! Foi dc
iodo o ncu coraao. Nunca vi nada iao lindo c iio
digno dc anor cono o scnIor vosso filIo; c julgo-
vos nuiio fcliz cn scr scu ai. Fui cu qucn fiz
iodas as invcsiidas; clc lcn o ncrccc. sou caaz
dc scgui-lo aic o fin do nundo, sc c quc o nundo
icn fin. Scnrc dcicsici, no fundo d'alna, cssc
naldiio inquisidor; clc nandou vcrgasiar-nc aic
sair sanguc, a nin c scnIoriia Las Nalgas. Sc
qucrcis iornar-nc a vida un vcrdadciro cncanio,
nandarcis cnforcar cssc cclcrado nongc ninIa
jancla, cnquanio cu csiivcr jurando a vosso filIo
23
un anor cicrno. Fcliz dc nin, sc lIc udcssc un
dia dar un filIo quc sc arca convosco!
E, con cfciio, cnquanio Doca Dcrncja
ronunciava csias singclas alavras, nilord
Pcicrlorou nandava rocurar Caracucarador,
quc sc Iavia sunido, ara quc nao o
cnforcasscn. Nao vos csaniarcis sc cu disscr
quc o scnIor Frcind sc os cncrgicancnic a
isso.
Quc vossa jusia colcra dissc clc sc
curvc anic vossa gcncrosidadc; so sc dcvc
condcnar un Ioncn noric quando ial coisa for
alsoluiancnic ncccssaria ao lcn ullico. Os
csanIois irian dizcr quc os inglcscs sao uns
larlaros quc naian iodos os adrcs quc
cnconiran. Isso odcria rcjudicar grandcncnic
ao scnIor arquiduquc, cn nonc do qual acalais
dc ionar Darcclona. Esiou assaz conicnic dc quc
ncu filIo icnIa sido salvo c dc quc o ulIa dcssc
fradc nao nais csicja cn condics dc ccrccr as
suas funcs inquisiioriais.
Enfin, iao lcn falou o salio c caridoso
Frcind, quc nilordc sc conicniou cn nandar
vcrgasiar Caracucarador, cono cssc niscravcl
fizcra a Miss Doca Dcrncja c a Miss Las Nalgas.
TananIa dcncncia iocou o coraao dos
caialacs. Os quc Iavian sido lilcriados dos
calalouos da Inquisiao concluran quc a nossa
24
rcligiao valia infiniiancnic nais quc a sua. Quasc
iodos cdiran ara scrcn acciios na igrcja
anglicana; c aic alguns lacIarcis da
Univcrsidadc dc Salananca, quc csiavan cn
Darcclona, dcscjaran scr csclarccidos. A naioria
foi logo aicndida. So Iouvc un dclcs, cIanado
don Inigo y Mcdroso y Conodios y Paalanicndo,
quc sc nosirou un ianio rclcldc.
Eis a sunula da anigavcl discussao quc o
nosso qucrido anigo Frcind c o lacIarcl don
Paalanicndo iravaran na rcscna dc nilordc
Pcicrlorou. CIanaran a cssa convcrsaao
faniliar o dialogo dos Mas. Vcrcis facilncnic or
quc, ao lc-la.
25

CAPTULO III
Smula da controvrsia dos Mas, entre Mister Freind e dom Inigo
y Medroso y Comodios y Papalamiendo, bacharel de Salamanca

O lacIarcl. Mas, ScnIor, acsar dc iodas
as lclas coisas quc acalais dc dizcr-nc, icrcis dc
confcssar quc a vossa igrcja anglicana, iao
rcsciiavcl, nao cisiia anics dc don Luicro c
anics dc don OEcolanadius. Sois nuiio
rcccnics. orianio, nao sois dc casa.
Frcind. cono sc nc disscsscn quc nao
dcsccndo dc ncu av, orquc un colaicral,
rcsidcnic na Iialia, sc aossara do scu icsiancnio
c dos ncus iiulos. Fclizncnic os rccucrci, c c
claro quc sou ncio dc ncu av. Sonos anlos da
ncsna fanlia, con a cqucna difcrcna dc quc
nos, inglcscs, lcnos o icsiancnio dc nosso av
cn nossa roria lngua c dc quc vos c roilido
lc-lo na vossa. Sois cscravos dc un csirangciro, c
nos csianos acnas sulnciidos nossa razao.
O lacIarcl. Mas sc a vossa razao vos
crdcr?... orquc afinal nao crcio, na nossa
Univcrsidadc dc Salananca, a qual dcclarou a
infalililidadc do aa c o scu dirciio inconicsiavcl
solrc o assado, o rcscnic, o fuiuro c o aulo-
osi-fuiuro.
26
Frcind. AI! Os aosiolos ianlcn nao
acrcdiiavan cn nada disso. Esia cscriio quc cssc
Pcdro, quc rcncgou a scu ncsirc Jcsus, foi
scvcrancnic acusado or Paulo. Nao qucro
caninar qual dos dois csiava crrado; ialvcz
anlos o csiivcsscn, cono aconiccc cn quasc
iodas as disuias; nas afinal nao Ia una unica
assagcn nos Aios dos Aosiolos cn quc Pcdro
scja considcrado cono scnIor dc scus
conanIciros c do aulo-osi-fuiuro.
O lacIarcl. Mas nao Ia duvida dc quc S.
Pcdro foi arccliso dc Fona, ois SancIcz nos
cnsina quc cssc grandc Ioncn ali cIcgou no
icno dc Ncro c quc ali ocuou o irono arqui-
ciscoal duranic vinic c cinco anos, sol cssc
ncsno Ncro, quc so rcinou irczc. Dc rcsio, c
naicria dc fc, c c don Crillandus, o roioiio da
Inquisiao, qucn o afirna (ois nos nunca lcnos
a Dllia Sagrada}, c naicria dc fc, digo cu, quc S.
Pcdro csiava cn Fona ccrio ano; ois daia una
dc suas carias dc Dalilnia; c, cono Dalilnia c
visivclncnic un anagrana dc Fona, csia visio
quc o aa c, or dirciio divino, scnIor dc ioda a
icrra. a, nais ainda, iodos os liccnciados dc
Salananca dcnonsiraran quc Sinao Viriudc-
Dcus, fciiicciro-nor c consclIciro dc Esiado do
Incrador Ncro, nandou scu cacIorro
cunrincniar a S. Sinao Darjonas, ianlcn
cIanado S. Pcdro; quc S. Pcdro, nao ncnos
olido, cnviou ianlcn cunrincnios a Sinao
27
Viriudc-Dcus, or inicrncdio dc scu cacIorro;
quc cn scguida aosiaran qual dos dois
rcssusciiaria nais dcrcssa a un rino dc Ncro,
quc Sinao Viriudc-Dcus so rcssusciiou o scu
norio cla nciadc c quc Sinao Darjonas ganIou
a aosia, rcssusciiando o rino or iniciro; quc
Viriudc-Dcus quis iirar dcsforra, voando nos arcs
cono S. Dcdalo, c quc S. Pcdro lIc quclrou as
duas crnas, fazcndo-o ionlar. Eis or quc S.
Pcdro rccclcu a coroa do naririo, con a calca
ara laio c as crnas ara cina.(1} Esia ois
dcnonsirado a osicriori quc nosso sanio adrc o
aa dcvc rcinar solrc iodos aquclcs quc icn
coroa na calca, c c scnIor do assado, do
rcscnic c dc iodos os fuiuros do nundo.
Frcind. claro quc iodas cssas coisas
aconicccran no icno cn quc Hcrculcs con un
assc dc nagica, scarou as duas nonianIas dc
Calc c Alila c iirou do cIacu o csirciio dc
Cilraliar. Mas nao c ncssas Iisiorias, or nais
auicniicas quc scjan, quc lascanos a nossa
rcligiao; c no EvangclIo.
O lacIarcl. Mas cn quc assagcns do
EvangclIo, scnIor? Pois li una aric dcssc
EvangclIo cn nossos cadcrnos dc icologia. E na
assagcn do anjo quc dcsccu das nuvcns ara
anunciar a Maria quc cla scria cngravidada clo
Esriio Sanio? E na da viagcn dos ircs rcis c dc
una csircla? No noriicnio dc iodas as crianas
28
do as? No iralalIo quc icvc o dialo cn
iransoriar Dcus, no dcscrio, ao alio do icnlo c
ao cino dc una nonianIa dc ondc sc
dcscoriinavan iodos os rcinos da icrra? No
nilagrc da agua nudada cn vinIo, nun
casancnio dc aldcia? No nilagrc dos dois nil
orcos quc o dialo afogou nun lago or ordcn dc
Jcsus? No...
Frcind. ScnIor, nos rcsciianos iodas
cssas coisas, orquc csiao no EvangclIo; c janais
nos rcfcrinos a clas, orquc csiao nuiio acina
da fragil razao Iunana.
O lacIarcl. Mas dizcn quc nunca cIanais
Sania Virgcn dc nac dc Dcus.
Frcind. Nos a vcncranos c ananos; nas
crcnos quc cla ouco sc inoria con os iiulos
quc lIc dao ncsic nundo. Alias, nunca c
dcnoninada nac dc Dcus no EvangclIo. Houvc
una grandc disuia, cn 431, no conclio dc
fcso, ara salcr sc Maria cra icoiocos, c sc,
scndo Jcsus Crisio Dcus c filIo dc Maria, odcria
csia scr ao ncsno icno nac dc Dcus Pai c dc
Dcus FilIo.
O lacIarcl. Mas ScnIor, falais cn
icoiocos... Quc qucr dizcr isso, or favor?
Frcind. Qucr dizcr nac dc Dcus. Cono?!
Sois lacIarcl dc Salananca c nao salcis grcgo?
29
O lacIarcl. Mas o grcgo... ora, o grcgo! Dc
quc odc o grcgo scrvir a un csanIol? Mas
scnIor, acrcdiiais quc Jcsus icnIa una
naiurcza, una cssoa c una voniadc? Ou duas
naiurczas, duas cssoas c duas voniadcs? Ou
una voniadc, duas naiurczas c duas cssoas?
Ou duas voniadcs, duas cssoas c una
naiurcza? Ou...
Frcind. Sao qucsics dc fcso. Isso
alsoluiancnic nao nos inicrcssa.
O lacIarcl. Mas quc c quc vos inicrcssa,
cniao? Pcnsais quc Iaja ircs cssoas cn Dcus,
ou ircs dcuscs cn una cssoa? Proccdc a
scgunda da rincira cssoa, c a icrccira das
duas ouiras, ou da scgunda inirinsccus, ou
acnas da rincira? Possui o FilIo iodos os
airiluios do Pai, cccio a aicrnidadc? E cssa
icrccira cssoa, vcn or infusao, ou or
idcniificaao, ou or csiraao?
Frcind. O EvangclIo nao iraia dcssa
qucsiao, c nunca S. Paulo cscrcvcu o nonc da
Trindadc.
O lacIarcl. Mas scnrc nc falais do
EvangclIo, c nunca dc S. Doavcniura, ncn dc
Allcrio o Crandc, ncn dc Tanlurini, ncn dc
Crillandus, ncn dc Escolar.
30
Frcind. E quc nao sou ncn doninicano,
ncn franciscano, ncn jcsuia; conicnio-nc cn
scr crisiao.
O lacIarcl. Mas sc sois crisiao, dizci-nc
dc sa conscicncia. acrcdiiais quc o rcsio dos
Ioncns csicja condcnado danaao cicrna?
Frcind. A nin nao nc concic ncdir a
jusiia dc Dcus c sua niscricordia.
O lacIarcl. Mas afinal, sc sois crisiao, cn
quc c quc acrcdiiais?
Frcind. Crcio, con Jcsus Crisio, quc
dcvcnos anar a Dcus c ao roino, crdoar as
injurias c rcarar os nalcs quc icnIanos fciio.
Crcdc-nc. adorai a Dcus, scdc jusio c caridoso; c
quanio lasia ao Ioncn. Eis as nainas dc
Jcsus. Sao iao vcrdadciras quc ncnIun
lcgislador ou filosofo janais icvc ouiros rincios
anics dclc, c c inossvcl quc Iaja ouiros. Tais
vcrdadcs janais iivcran ncn odcn icr ouiros
advcrsarios scnao as nossas aics.
O lacIarcl. Mas... aI! a roosiio dc
aics. c vcrdadc quc os vossos lisos, os
vossos asiorcs c diaconos, sao iodos casados?
Frcind. vcrdadc. S. Josc, quc assou or
ai dc Jcsus, cra casado. Tcvc or filIo a Tiago, o
noo, cognoninado Ollia, irnao dc Nosso
31
ScnIor; o qual, aos a noric dc Jcsus, assou a
vida no icnlo. S. Paulo, o grandc S. Paulo, cra
casado.
O lacIarcl. Mas Crillandus c Molina dizcn
o conirario.
Frcind. Molina c Crillandus quc digan o
quc quiscrcn, rcfiro acrcdiiar no rorio S.
Paulo, quc diz cn sua rincira csiola aos
corniios(2} Nao icnos o dirciio dc concr c lclcr
vossa cusia? Nao icnos o dirciio dc lcvar conosco
nossa nulIcr, nossa irna, cono fazcn os ouiros
aosiolos, c os irnaos dc Nosso ScnIor, c Ccfas?
Vai-sc janais ara a gucrra roria cusia?
Quando sc laniou una vinIa, nao sc lIc conc o
fruio? cic.
O lacIarcl. Mas scnIor, c ncsno vcrdadc
quc S. Paulo icnIa diio isso?
Frcind. Sin, clc dissc, c nuiias coisas
nais.
O lacIarcl. Mas cono! Aquclc vcrdadciro
rodgio, aquclc ccnlo dc graa cficaz!
Frcind. vcrdadc, scnIor, quc a sua
convcrsao foi un grandc rodgio. Confcsso quc,
scgundo os Aios dos Aosiolos, fora clc o nais
crucl saicliic dos ininigos dc Jcsus. Dizcn os
Aios quc assisiira laidaao dc Sanio Esicvao;
32
clc rorio diz quc, quando os judcus
condcnavan noric un scguidor dc Jcsus, cra
clc qucn lcvava a scnicna, dciuli scnicniian.(3}
Confcsso quc Aldias, scu disculo, c Julio
Africano, scu iraduior, o acusan dc icr nandado
naiar a Tiago Ollia, irnao dc Nosso ScnIor;(4}
nas a sua furia ainda nais adniravcl lIc iorna a
convcrsao, c nao o incdiu dc acIar nulIcr. Era
casado, digo-vos, cono crcssancnic o dcclara
S. Clcncnic dc Alcandria.
O lacIarcl. Mas no cnianio cra un digno,
un ccclcnic Ioncn, cssc S. Paulo! Sinio nuiio
quc clc Iaja assassinado a S. Tiago c a Sanio
Esicvao, c nuiio nc surrccndc quc icnIa ido ao
icrcciro ccu; nas coniinuai, or favor.
Frcind. S. Pcdro, clo quc diz S. Clcncnic
dc Alcandria, icvc filIos; c aic sc cnconira cnirc
csics una Sania PcironilIa. Na sua Hisioria da
Igrcja, diz Eusclio quc S. Nicolau, un dos
rinciros disculos, iinIa una lclssina
nulIcr, c quc os aosiolos lIc ccnsuraran
rcocuar-sc nuiio con cla c arcccr ciuncnio.
Pois ionc-a qucn quiscr rcsondcu-lIcs o
sanio, cu a ccdo aos scnIorcs."(5}
Na ccononia judaica, quc dcvia durar
cicrnancnic, c qual no cnianio succdcu a
ccononia crisia, o casancnio cra, nao so
crniiido, nas crcssancnic ordcnado aos
33
saccrdoics, ois quc dcvian scr da ncsna raa; c
o cclilaio cra una csccic dc infania.
En vcrdadc o cclilaio nao dcvc icr sido
considcrado una siiuaao nuiio ura c Ionrosa
clos rinciros crisiaos, ois, cnirc os Icrcgcs
anaicnaiizados clos rinciros conclios,
cnconiran-sc csccialncnic aquclcs quc sc
rcvoliavan conira o casancnio dos adrcs, cono
os saiurnianos, os lasilidianos, os nonianisias,
os cncraiisias, c ouiros anos c isias. Eis orquc a
nulIcr dc S. Crcgorio Nazianzcno dcu luz a
ouiro S. Crcgorio Nazianzcno c icvc a incsiinavcl
vcniura dc scr csosa c nac dc un canonizado, o
quc nao aconicccu ncn ncsno a Sania Mnica,
nac dc Sanio AgosiinIo. Eis or quc vos odcria
cu noncar igual ou naior nuncro dc aniigos
lisos casados do quc o quc iivcsics, ouirora, dc
lisos c aas conculinarios, adulicros, ou
cdcrasias, coisa quc ja nao sc cnconira cn
ncnIun as. Eis or quc a Igrcja grcga, nac da
Igrcja Laiina, qucr ainda quc os curas scjan
casados. Eis afinal orquc cu, quc vos falo, sou
casado, c icnIo o nais lclo filIo do nundo.
E dizci-nc, ncu caro lacIarcl, nao icndcs
vos na vossa Igrcja scic sacrancnios, quc sao
iodos sinais visvcis dc una coisa invisvcl? Ora,
un lacIarcl dc Salananca dcsfruia das
vaniagcns do laiisno logo quc nascc, da crisna,
logo quc conca a usar calas; das confissao,
34
logo quc faz algunas loucuras, ou conrccndc as
dos ouiros; da conunIao, cnlora un ouco
difcrcnic da nossa, logo quc cIcga aos irczc ou
caiorzc anos, da ordcnaao quando c ionsurado c
lIc dao un lcncfcio dc vinic, ou irinia, ou
quarcnia nil iasiras dc rcnda, c cnfin, da
circna-unao, quando cIcga a Iora. Dcvcrcnos
riva-lo do sacrancnio do nairinnio, quando sc
acIa cn lcna saudc, c solrciudo dcois quc o
rorio Dcus casou Adao c Eva. Adao, o rinciro
dos lacIarcis do nundo, ois iinIa cicncia
infusa, scgundo a vossa cscola; Eva, a rincira
lacIarcla, ois conIcccu a arvorc da cicncia
anics do narido?
O lacIarcl. Mas, sc assin c, acalo con os
nas. Esia fciio, sou da vossa rcligiao; fao-nc
anglicano. Qucro casar con una loa nulIcr quc
scnrc fingira anar-nc, cnquanio cu for jovcn,
quc cuidara dc nin na vclIicc, c a qucn
cnicrrarci con iodas as Ionras, sc lIc solrcvivo;
nais valc isso do quc qucinar Ioncns c dcsonrar
raarigas, cono fcz o ncu rino don
Caracucarador, inquisidor da fc.
Tal c o ficl aanIado da convcrsaao quc
iivcran o douior Frcind c o lacIarcl don
Paalanicndo, cIanado dcois or nos Paa
Dcjando. Essa curiosa cnircvisia foi rcdigida or
Jacol Hulf, un dos sccrciarios dc Milordc.
35
Aos cssc cnconiro, o lacIarcl cIanou-nc
aric c dissc-nc. Essc inglcs, quc cu ionara a
rincio or un aniroofago, dcvc scr un
ccclcnic Ioncn, ois c icologo c nao nc dissc
injurias." Fcsondi-lIc quc o scnIor Frcind cra
iolcranic c quc dcsccndia dc una filIa dc Willian
Pcnn, o rinciro dos iolcranics, c fundador dc
Filadclfia. Tolcranic c Filadclfia! cclanou clc.
Eu nunca iinIa ouvido falar ncssas sciias".
Infornci-o dc iudo. nao odia acrcdiiar-nc,
cnsava csiar cn ouiro univcrso, c iinIa razao.
36

CAPTULO IV
Regresso a Londres: Jenni comea a corromper-se

Enquanio o nosso digno filosofo Frcind
csclarccia assin os larccloncscs c o scu filIo
Jcnni cncaniava as larccloncsas, nilordc
Pcicrlorou viu-sc crdido no concciio da rainIa,
c no do arquiduquc, or lIcs Iavcr dado
Darcclona. Os coricsaos lIc ccnsuraran Iavcr
ionado cssa cidadc conira iodas as rcgras da
aric, con un ccrciio nciadc ncnos foric do quc
a guarniao. O arquiduquc a rincio ioou o
jogo c o anigo Frcind foi olrigado a inrinir a
aologia do gcncral. Todavia, o arquiduquc, quc
vicra conquisiar o rcino da EsanIa, nao iinIa
con quc agar scu cIocolaic. Tudo o quc lIc dcra
a rainIa Ana sc cvaorara. Diz Moniccuculli, nas
suas ncnorias, quc ircs coisas sao rccisas ara
fazcr gucrra. 1o. dinIciro, 2o. dinIciro, 3o. c
dinIciro. O arquiduquc cscrcvcu dc Cuadalajara,
ondc sc acIava a 11 dc agosio dc 1706, a nilordc
Pcicrlorou, una grandc caria assinada yo cl rcy,
na qual o conjurava a quc fossc incdiaiancnic a
Ccnova conscguir-lIc, sol fiana cssoal, ccn
nil lilras csicrlinas, ara rcinar.(6} Eis ois o
nosso Scriorio iransfornado dc gcncral dc
ccrciio cn lanquciro gcnovcs. Confiou sua
siiuaao ao anigo Frcind; dirigiran-sc anlos a
37
Ccnova; cu os aconanIci, ois lcn salcis quc o
coraao nc dirigc. Adnirci a Ialilidadc c csriio
dc conciliaao dc ncu anigo ncssc dclicado
assunio. Vi quc un lon csriio odc rovcr a
iudo; o nosso grandc Loclc cra ncdico. ois foi o
unico nciafsico da Euroa c rcsialclcccu as
finanas da Inglaicrra.
Frcind, cn ircs dias, conscguiu as ccn nil
lilras csicrlinas, quc a coric dc Carlos VI dcvorou
cn ncnos dc ircs scnanas. Aos o quc, o
gcncral, aconanIado do scu icologo, icvc dc ir
jusiificar-sc cn Londrcs, cn lcno Parlancnio,
dc Iavcr conquisiado a CaialunIa conira as
rcgras c icr-sc arruinado a scrvio da causa
conun. O assunio dilaiou-sc cn cicnsao c
acrinnia, cono iodos os assunios dc ariido.
Dcn salcis quc o scnIor Frcind fora
dcuiado ao Parlancnio anics dc scr asior, c o
unico a qucn crniiiran ccrccr cssas funcs
inconaivcis. Ora, un dia cn quc Frcind
ncdiiava un discurso quc dcvia ronunciar na
Canara dos Conuns, dc quc cra un digno
ncnlro, anunciaran-lIc una dana csanIola
quc cdia ara lIc falar solrc assunio urgcnic.
Era dona Doca Dcrncja. AcIava-sc cn ranio; o
nosso lon anigo lIc nandou scrvir alnoo. Ela
cnugou as lagrinas, alnoou, c falou-lIc cono
sc scguc.
38
Dcvcis csiar lcnlrado, ncu caro scnIor,
dc quc, ao scguir ara Ccnova, ordcnasics ao
scnIor vosso filIo, quc ariissc dc Darcclona
ara Londrcs, a fin dc assunir o cnrcgo dc
ananucnsc do Tcsouro, quc vossa influcncia lIc
olicvc. Elc cnlarcou no Triiao con o jovcn
lacIarcl don Paa Dcjando c alguns ouiros nais
quc convcricsics. Dcn dcvcis inaginar quc cu
ianlcn scguira cn sua conanIia, con a ninIa
loa aniga Las Nalgas. Pois nao ignorais quc nc
crniiisics anar ao scnIor vosso filIo, c quc cu
o adoro...
Eu, scnIoriia! Nao, nao lIc crniii isso,
iolcrci-o; c nuiio difcrcnic. A fornicaao cnirc
duas cssoas livrcs foi ialvcz ouirora una csccic
dc dirciio naiural dc quc Jcnni odc gozar con
discriao, scn quc cu nc inironcia; nao o
consiranjo, quanio s suas ananics, da ncsna
forna quc o dcio janiar o quc lcn lIc arca.
Agora, sc sc iraiassc dc un adulicrio, confcsso
quc scria nais scvcro, ois o adulicrio c un furio.
Mas quanio . scnIoriia, quc nao faz nal a
ningucn, nada icnIo quc dizcr.
Pois lcn scnIor, c dc adulicrio quc sc iraia!
O lclo Jcnni nc alandonou or una jovcn
casada quc nao c iao loniia cono cu. Dcn vcdcs
quc c una injuria airoz.
Elc fcz nal dissc cniao o scnIor Frcind.
39
Doca Dcrncja, dcrranando algunas
lagrinas, coniou-lIc cono Jcnni sc cnciunara,
ou iinIa fingido cnciunar-sc, do lacIarcl; cono
a scnIora Clivc-Hari, una dana nuiio aircvida,
nuiio arrclaiada, nuiio nasculina, nuiio na,
soulcra aodcrar-sc do scu csriio; cono vivia
clc con lilcriinos quc nao icnian a Dcus; cono
cnfin dcsrczava a sua ficl Doca Dcrncja cla
cscria da Clivc-Hari, orquc a Clivc-Hari iinIa
una nuana ou duas dc lrancura c rosado acina
da olrc Doca Dcrncja.
Eaninarci csic assunio con nais vagar
dissc o lon Frcind. TcnIo dc ir agora ao
Parlancnio ara iraiar do caso dc nilordc
Pcicrlorou".
Foi ois ao Parlancnio. ouvi-o ronunciar
un discurso firnc c ccrrado, scn ncnIun lugar-
conun, scn cicios, scn o quc nos cIananos
frascs; clc nao invocava un icsicnunIo, una lci;
aicsiava-os, ciiava-os, rcclanava-os; nao dizia
quc Iavian surrccndido a rcligiao da Coric
acusando Milordc Pcicrlorou or Iavcr arriscado
as iroas da rainIa Ana, ois; nao sc iraiava dc
un assunio dc rcligiao; nao rodigava a una
conjciura o nonc dc dcnonsiraao; nao faliava
con o rcsciio augusia asscnllcia or ncio dc
insidos graccjos lurgucscs; nao cIanava a
nilordc Pcicrlorou scu clicnic, orquc a alavra
clicnic significa un Ioncn da lurgucsia
40
roicgido or un scnador. Frcind falava con
iania nodcsiia quanio firncza; cscuiavan-no cn
silcncio; nao o inicrronian scnao ara dizcr.
Hcar Iin, Icar Iin. ouan-no, ouan-no". A
Canara dos Conuns voiou quc agradcccsscn ao
condc dc Pcicrlorou cn vcz dc o condcnar.
Milordc olicvc a ncsna jusiia da Coric dos
Parcs, c rcarou-sc ara ariir con o scu caro
Frcind, a fin dc dar o rcino da EsanIa ao
arquiduquc; o quc iodavia nao aconicccu, cla
razao dc quc nada aconiccc no nundo
rccisancnic cono sc qucr.
Ao sair do Parlancnio, nada urgia ianio cono
nos infornarnos da conduia dc Jcnni. Soulcnos
quc cfciivancnic lcvava una vida dcslragada c
craulosa con a scnIora Clivc-Hari c un lando
dc jovcns aicus, alias gcnic dc csriio, a qucn os
rorios dclocIcs Iavian crsuadido dc quc o
Ioncn nada icn dc sucrior ao aninal, quc
nascc c norrc cono o aninal, quc sao anlos
igualncnic fornados dc icrra, quc volian
igualncnic icrra, c quc nao Ia nada dc lon c
scnsaio scnao cn gozar c vivcr con aqucla a
qucn sc ana, cono o afirna Salonao no fin do
caiulo icrcciro do CoIclciI, a quc nos
cIananos Eclcsiasics".
Essas idcias lIcs cran rincialncnic
insufladas or un inudcnic nalandro cIanado
Wirlurion. Li algo dos nanuscriios dcssc louco.
41
Dcus nos livrc dc os vcr inrcssos algun dia!
Prcicndc Wirlurion quc Moiscs nao acrcdiiava na
inorialidadc da alna; c, cono, con cfciio, Moiscs
janais falou nisso, conclui quc scria aqucla a
unica rova da sua nissao divina. Essa,
conclusao alsurda faz infclizncnic concluir quc a
sciia judaica cra falsa; os nios conclucn or
conscqucncia quc a nossa, fundada na judaica,
ianlcn c falsa c quc, scndo falsa csia nossa, quc
c a nclIor dc iodas, iodas as ouiras sao ainda
nais falsas; c quc, dcsiaric, nao Ia rcligiao. Dc
ondc conclucn alguns quc nao Ia Dcus.
Acrcsccniai a cssas concluscs quc cssc cqucno
Wirlurion c un iniriganic c un caluniador.
Inaginai quc crigo!
Un ouiro louco cIanado NccdIan, quc c cn
scgrcdo jcsuia, vai ainda nais longc. Essc
aninal, cono alias o salcis, c cono ianio ja vos
disscran, inagina quc criou cnguias con farinIa
dc ccnicio c lanIa dc carnciro; quc
incdiaiancnic cssas cnguias roduziran ouiras,
scn colcriura. Da dccidircn os nossos filosofos
quc sc odc fazcr Ioncns con farinIa dc irigo c
lanIa dc crdiz. ois dcvcn icr origcn nais
nolrc quc a das cnguias; rcicndcn quc csscs
Ioncns roduzirao ouiros inconiincnii; quc,
assin, nao foi Dcus qucn fcz o Ioncn; quc iudo
sc fcz or si ncsno; quc sc odc nuiio lcn
assar scn Dcus; quc nao Ia Dcus. Inagina! quc
csiragos o CoIclciI nal conrccndido, c
42
Wirlurion c NccdIan lcn conrccndidos, nao
odcn fazcr cn coracs noos novidos dc
aics c quc so raciocinan scgundo clas!
Mas o ior dc iudo c quc Jcnni csiava
cnicrrado cn dvidas aic o cscoo. Pagava-as dc
csiranIa nancira. Naquclc ncsno dia, cnquanio
nos acIavanos no Parlancnio, un dc scus
crcdorcs lIc fora colrar ccn guincus. O lclo
Jcnni, quc aic cniao crnancccra nuiio docil c
olido, laicra-sc con clc, dando-lIc, cono unico
agancnio, una loa csiocada. Tcnia-sc quc o
fcrido vicssc a norrcr. Jcnni ia scr rcso c
arriscava ir ara a forca, acsar da roicao dc
nilordc Pcicrlorou.
43

CAPTULO V
Pretende-se casar Jenni

Fclcnlro ainda a dor c indignaao quc
ccrincniara o vcncravcl Frcind ao salcr quc o
scu qucrido Jcnni sc acIava nas riscs do Sanio
Ofcio, cn Darcclona; ois odcis acrcdiiar quc foi
ionado dc iransoric ainda nais violcnio,
quando soulc dos cccssos daquclc dcsgraado
filIo, das suas orgias, das suas dissiacs, da
sua nancira dc aicndcr aos crcdorcs c do crigo,
cn quc sc acIava,, dc ir ara a forca. Mas Frcind
conicvc-sc. una coisa csaniosa o donnio quc
cssc Ioncn ccrcc solrc si ncsno. A razao
govcrna-lIc o coraao, cono un lon ano ao
criado. Faz iudo a roosiio, c agc
rudcnicncnic con a ncsna cclcridadc con quc
aiuan os inrudcnics. Nao c ocasiao dissc
clc ara rcgar scrncs a Jcnni; c rcciso iira-
lo do rccicio."
Na vcscra rccclcra o nosso anigo una
inorianic sona, da Icrana dc Ccorgc Hulcri,
scu iio. Vai clc rorio rocurar o nosso grandc
cirurgiao CIcscldcn. Fclizncnic o cnconiranos;
vanos junios casa do crcdor fcrido. O scnIor
Frcind nanda-lIc caninar o fcrincnio; nao cra
norial. Da ao acicnic os ccn guincus c nais
44
cinqucnia guisa dc indcnizaao; cdc-lIc
crdao or scu filIo; crinc-lIc a sua dor con
ianio scniincnio c vcrdadc quc aquclc olrc
Ioncn, quc csiava no lciio, alraa-o cIorando c
qucr dcvolvcr-lIc o dinIciro. Essc csciaculo
csaniava c conovia o jovcn scnIor CIcscldcn,
quc conca a adquirir grandc rcuiaao c cujo
coraao c iao londoso cono Ialcis a sua nao c
scu golc dc visia. Eu csiava cnocionado, fora dc
nin; nunca vcncrara c anara ianio a nosso
anigo.
Pcrgunici-lIc, na volia, sc nao nandaria
cIanar o filIo, ara lIc crolrar as falias. Nao
dissc clc, qucro quc clc as rcconIca anics
quc cu falc nclas. Vanos ccar nos dois, vcrcnos o
quc osso fazcr dc nclIor. Os ccnlos corrigcn
nuiio nais do quc as ccnsuras."
Enquanio nao cIcgava a Iora da ccia, fui icr
con Jcnni; cnconirci-o, cono julgo sc acIc
qualqucr Ioncn aos o scu rinciro crinc,
alido, con o olIar crdido, a voz rouca c
cnirccoriada, o csriio criurlado, c dando
rcsosias dcsconcas ao quc lIc dizian. Conici-
lIc afinal o quc scu ai acalara dc fazcr. Elc
crnancccu inovcl, olIou-nc fiancnic, c dcois
dcsviou a facc un insianic, ara vcricr algunas
lagrinas. Tirci lons augurios dcsia ccna; c iivc
grandcs cscranas dc quc Jcnni ainda viria a scr
un Ioncn s dirciias Ia alraa-lo, quando
45
cnirou a scnIora Clivc-Hari, cn conanIia dc
un dos csiroinas scus anigos, cIanado Dirion.
E cniao? dissc a dana a rir.
vcrdadc quc naiasic un Ioncn Iojc? Dcvia scr
algun alorrccido; c lon livrar o nundo dcssa
csccic dc gcnic. Quando ic vicr voniadc dc
naiar ouiro, co-ic quc dcs rcfcrcncia a ncu
narido; ois clc nc alorrccc furiosancnic.
Eu conicnlava aqucla nulIcr da calca aos
cs. Era lcla, nas arcccu-nc icr qualqucr coisa
dc sinisiro na fisiononia. Jcnni nao ousava
rcsondcr c laiava os olIos orquc cu nc
acIava rcscnic.
Quc c quc icns, ncu anigo? indagou
Dirion. Aic arccc quc raiicasic algun nal;
ois cu vcnIo rcnir os icus ccados. OlIa, cis
aqui un livrinIo quc acalo dc conrar no Linioi;
clc rova, cono dois c dois sao quairo, quc nao
Ia ncn Dcus, ncn vcio, ncn viriudc. isso c
consolador. Vanos lclcr.
Anic cssas csiranIas alavras, rciirci-nc o
nais dcrcssa ossvcl. Fiz vcr discrciancnic ao
scnIor Frcind o quanio ncccssiiava o filIo da sua
rcscna c dos scus consclIos. O ncsno cnso
cu dissc aquclc lon ai, nas concccnos
or lIc agar as dvidas." Todas foran liquidadas
na nanIa scguinic. Jcnni vcio lanar-sc a scus
cs. Pois acrcdiiais quc o ai nao lIc fcz ccnsura
46
alguna? Alandonou-a roria conscicncia,
dizcndo-lIc acnas. Mcu filIo, lcnlra-ic dc quc
nao Ia fclicidadc scn viriudc."
En scguida fcz casar Doca Dcrncja con o
lacIarcl dc CaialunIa, clo qual iinIa cla una
sccrcia inclinaao, acsar das lagrinas quc
dcrranara or Jcnni; ois iudo isso sc conlina
naravilIosancnic nas nulIcrcs. Dizcn quc c
nos scus coracs quc iodas as coniradics sc
rcuncn. Scn duvida c orquc foran
originariancnic fornadas dc una cosicla nossa.
O gcncroso Frcind agou o doic do casal;
dciou lcn colocados iodos os scus novos
convcrsos, graas roicao dc nilordc
Pcicrlorou. ois nao lasia asscgurar a salvaao
dos ouiros; c rcciso fazc-los vivcr.
Tcndo dcsacIado iodas cssas loas acs
con aquclc aiivo sanguc-frio quc scnrc nc
csaniava, concluiu quc nao Iavia ouiro ariido
ara rccolocar o filIo no rcio caninIo, scnao
casa-lo con una criaiura dc lon nascincnio,
quc iivcssc lclcza, caraicr, inicligcncia, c aic un
ouco dc riqucza; ois cra o unico ncio dc afasiar
Jcnni dcssa dcicsiavcl Clivc-Hari c dos crdidos
quc clc frcqucniava.
TinIa cu ouvido falar na scnIora Princrosc,
jovcn Icrdcira, criada or nilady Hcrvcy, sua
arcnia. Milordc Pcicrlorou iniroduziu-nc cn
47
casa dc nilady Hcrvcy. Vi Miss Princrosc c acIci-
a caaz dc saiisfazcr a iodos os dcsgnios dc ncu
anigo Frcind. Jcnni, cn ncio sua vida
dcsrcgrada, dcdicava rofundo rcsciio c ncsno
icrnura ao ai. Agora, o quc nais o scnsililizava
c quc o ai nao lIc fazia ncnIuna ccnsura ao
assado. Suas dvidas saldadas scn avisa-lo,
salios consclIos dados a roosiio c scn
rcrincndas, nosiras dc anizadc cscaadas dc
icnos cn icnos, scn ncnIuna faniliaridadc
quc as udcssc aviliar, iudo isso cncirava
Jcnni, quc nasccra con scniincnio c lasianic
inicligcncia. Todas as razcs iinIa cu ara crcr
quc a furia dc suas dcsordcns acalaria ccdcndo
aos cncanios dc Princrosc c s adniravcis
viriudcs dc ncu anigo.
O rorio nilordc Pcicrlorou arcscniou
rinciro o ai c dcois Jcnni cn casa dc nilady
Hcrvcy. Noici quc a circna lclcza dc Jcnni
causou logo una inrcssao rofunda no coraao
dc Princrosc; ois vi-a laiar os olIos, crguc-los
c cnrulcsccr. Jcnni acnas sc nosirou olido, c
Princrosc confcssou a nilady Hcrvcy quc
dcscjaria nuiio quc cssa olidcz fossc anor.
Pouco a ouco o nosso lclo jovcn foi
dcscolrindo iodo o ncriio daqucla inconaravcl
noa, cnlora csiivcssc suljugado cla infanc
Clivc-Hari. AcIava-sc cono aquclc indiano
convidado or un anjo a colIcr un fruio cclcsic,
48
c rciido clas garras dc un dragao. Sufoca-nc,
ncsic insianic, a lcnlrana do quc vi. MinIas
lagrinas nolIan o acl. Quando Iouvcr
rccolrado a calna, rcionarci o fio dc ninIa
Iisioria.
49

CAPTULO VI
Terrvel aventura

Esiava rcsics a concluir-sc o casancnio da
lcla Princrosc con o lclo Jcnni. O nosso anigo
Frcind janais gozara dc iao ura alcgria; cu a
conariilIava. E cis cono sc iransforna cla
nuna dcsgraa quc nal Posso conrccndcr.
A Clivc-Hari anava Jcnni, scn dciar dc
fazcr-lIc coninuas iraics. a soric, dizcn, dc
iodas as nulIcrcs quc, dcsrczando dcnais o
udor, rcnunciaran rolidadc. Ela iraa
rincialncnic o scu qucrido Jcnni con o scu
qucrido Dirion c nais un ouiro dclocIado da
ncsna icncra. Vivian junios na craula. E
una coisa quc ialvcz so sc vcja cn nosso as c
quc clcs iodos iinIan csriio c valor.
Infclizncnic, nunca iinIan ianio csriio cono
conira Dcus. A casa da scnIora Clivc-Hari cra o
salao dos aicus. Sc ao ncnos fosscn aicus
Ionrados, cono Eicuro c Lconiiun, cono
Lucrccio c Mcnnius, cono Sinoza, quc dizcn
icr sido un dos Ioncns nais Ioncsios da
Holanda, cono Hollcs, iao ficl a scu dcsgraado
solcrano Carlos I...
50
Cono qucr quc scja, Clivc-Hari, furiosancnic
cnciunada da icrna c inoccnic Princrosc, scn
quc fossc ficl a Jcnni, nao dc suoriar aquclc
fcliz cnlacc. Mcdiia una vingana dc quc nao
crcio Iaja ccnlo cn nossa cidadc dc Londrcs,
ondc no cnianio nossos ais viran ianios c iao
divcrsos crincs.
Soulc quc Princrosc dcvia assar cla sua
oria ao voliar do ccniro, ondc fora a conras,
con a canarcira. Manda cniao conscriar un
cncanancnio sulicrranco quc lcvava agua a sua
casa.
A carruagcn dc Princrosc foi olrigada, na
volia, a arar anic o olsiaculo. A Clivc-Hari
aarccc, cdc-lIc quc dcsa, quc dcscansc un
ouco, quc ionc alguns rcfrcscos, cnquanio nao
fica dcsincdida a assagcn. A lcla Princrosc
ircnia anic csic conviic; nas Jcnni acIava-sc no
vcsilulo. Un novincnio involuniario, nais foric
quc a rcflcao, fc-la dcsccr. Jcnni corria a scu
cnconiro, ofcrcccndo-lIc a nao. Ela cnira; o
narido dc Clivc-Hari cra un lclcdo inlccil,
odioso a sua nulIcr ianio quanio sulnisso, c
ialvcz caiancnic or suas conlaccncias.
Dalluciando, ofcrccc rinciro uns rcfrcscos
scnIoriia quc lIc Ionra a casa, c ianlcn sc
scrvc dcois dcla. A scnIora Clivc-Hari lcva-os
cn scguida c nanda irazcr ouiros. Ncssc ncio
51
icno, a rua c dcscnlaraada c Princrosc solc
no carro c rcgrcssa casa da nac.
Un quario dc Iora aos, qucia-sc dc
nauscas c vcriigcns. Airilui-sc cssc cqucno
dcsarranjo ao novincnio da carruagcn. Mas o
nal auncnia dc insianic a insianic; c, no dia
scguinic, csiava noric. O scnIor Frcind c cu
corrcnos sua rcsidcncia. Fonos cnconirar
aqucla cncaniadora criaiura alida, lvida,
agiiada dc convulscs, os lalios conirados, os
olIos ora aagados, ora fulguranics, c scnrc
fios. MancIas ncgras lIc dcsfiguravan a lcla
gargania c o lclo rosio. Sua nac acIava-sc
dcsnaiada junio ao lciio. O rcsiaiivo CIcscldcn
rodigalizava cn vao iodos os rccursos da sua
aric. Nao vos iniarci o dcscscro dc Frcind; cra
incrinvcl. Corro casa da Clivc-Hari. Inforno-
nc dc quc scu narido acala dc norrcr, c quc sua
nulIcr dcscriara dc casa. Procuro Jcnni;
inossvcl cnconira-lo. Conia-nc una criada quc
a sua airoa sc lanara aos cs dc Jcnni,
conjurando-o a nao alandona-la na sua
dcsgraa. Diz nais quc cla ariira con Jcnni c
Dirion, c quc ningucn salc ara ondc foran.
Esnagado con csscs rccniinos c nuliilos
golcs, o csriio agiiado dc icrrvcis susciias
quc cu rcclia c quc voliavan, arrasio-nc aic a
casa da norilunda. No cnianio dizia cu
conigo ncsno, sc aqucla aloninavcl nulIcr
52
sc lanou aos joclIos dc Jcnni, sc lIc cdiu
niscricordia, c quc cniao clc nao cra cunlicc.
Jcnni c incaaz dc un crinc iao covardc, iao
ncdonIo, quc nao icria ncnIun inicrcssc,
ncnIun noiivo ara concicr, quc o rivaria dc
una nulIcr adoravcl c da sua foriuna, quc o
iornaria cccravcl ao gcncro Iunano. Fraco, icr-
sc-a dciado suljugar or una infcliz cuja
crvcrsidadc dcsconIccc. Nao viu, cono cu,
Princrosc norilunda; nao icria dciado a
calcccira dc scu lciio ara scguir a cnvcncnadora
dc sua fuiura csosa." Dcvorado or csscs
cnsancnios, cnciro, ircnulo, na casa daqucla
quc nao nais cscrava cnconirar con vida. Ela
rcsirava. O vclIo Clivc-Hari sucunlira cn un
insianic, orquc scu coro sc acIava, dcsgasiado
clos cccssos; nas a jovcn Princrosc cra
susicniada or una naiurcza iao rolusia cono
ura cra a sua alna. Avisiou-nc c, con voz
icrna, nc crguniou ondc csiava Jcnni. Dianic
disio, confcsso quc una iorrcnic dc lagrinas nc
corrcu dos olIos. Nao udc rcsondcr-lIc; nao
udc falar ao ai. Foi rcciso dcia-la cnfin cnirc
as naos ficis quc a scrvian.
Fonos infornar nilordc dcssa dcsgraa. Vos
lIc conIcccis o coraao. c iao icrno ara con os
anigos cono icrrvcl ara os ininigos. Nunca un
Ioncn sc nosirou iao conassivo con nais
dura fisiononia. Tanio sc csforou or socorrcr a
norilunda, or dcscolrir o rcfugio dc Jcnni c da
53
sua cclcrada conanIcira, cono sc csforara
anics or dar a EsanIa ao arquiduquc. Todas as
nossas csquisas foran inuicis. Acrcdiici quc
Frcind fossc norrcr dc dcsgosio. Corranos, ora
casa dc Princrosc, cuja agonia sc rolongava, ora
a FocIcsicr, a Douvrcs, a PorisnouiI; cnviava-sc
corrcio a ioda aric, csiava-sc cn ioda aric,
crrava-sc ao acaso cono cacs dc caa quc
Iouvcsscn crdido a isia; c, cnquanio isio, a
dcsgraada nac da dcsgraada Princrosc via dc
Iora a Iora ir norrcndo a filIa.
Soulcnos afinal quc una nulIcr nuiio
noa c loniia, aconanIada dc ircs jovcns c
alguns criados, cnlarcara cn Ncuori, no
condado dc Pcnlrolc, cn un cqucno navio
cIcio dc coniralandisias, quc ali sc acIava
ancorado, c quc cssc navio ariira ara a Ancrica
Scicnirional.
Frcind, a csia noicia, lanou un rofundo
susiro; conccnirou-sc un noncnio c,
acriando-nc a nao, dcclarou.
Dcvo ir Ancrica.
CIcio dc adniraao c cn ranio, rcsondi-
lIc.
Nao vos dciarci. Mas quc odcrcis fazcr?
54
Fcsiiiuir ncu filIo unico sua airia c
viriudc, ou sculiar-nc junio dclc.
Nao odanos duvidar, con cfciio, clos
sinais quc nos dcran, dc quc cra Jcnni quc Iavia
cnlarcado con aqucla Iorrvcl nulIcr c Dirion,
c os nais do scu coricjo.
O lon ai, icndo ionado o scu ariido,
dcscdiu-sc dc nilordc Pcicrlorou, quc logo
rcgrcssou CaialunIa, c fonos frciar cn Drisiol
un navio aic Dclawarc c Maryland. Conclua
Frcind quc, csiando cssas aragcns cn ncio s
osscsscs inglcsas, ara la dcvcranos navcgar,
iivcssc o filIo runado ara o sul ou ara o noric.
Muniu-sc dc dinIciro, dc lciras dc canlio c dc
vvcrcs, dciando cn Londrcs un cnrcgado con
o cncargo dc lIc nandar noicias clos navios
quc ariian scnanalncnic ara Maryland ou a
Pcnsilvania.
Pariinos; o cssoal dc lordo, vcndo a
scrcnidadc dc Frcind, suunIa quc sc iraiava dc
una viagcn dc rccrcio. Mas, quando iinIa so a
nin or icsicnunIa, os scus susiros assaz
dcnoiavan o sofrincnio quc lIc ia na alna.
Algunas vczcs cu nc alaudia, cn scgrcdo, da
Ionra dc consolar iao lcla alna. Un vcnio dc
ocsic nos rcicvc longo icno aliura das
Sorlingas. Fonos olrigados a runar ara a Nova
Inglaicrra. Quanias infornacs ionanos or
55
ioda a cosia! Quanio icno c quanio asso
crdido! Afinal, icndo-sc lcvaniado un vcnio do
nordcsic, iocanos ara Maryland. Foi la quc nos
dcran noicias dc Jcnni, da Clivc-Hari c scus
conanIciros.
Havian-sc dcnorado nais dc un ncs no
liioral, csaniando ioda a colnia con orgias c
nagnificcncias aic cniao dcsconIccidas naqucla
aric do glolo; dcois Iavian dcsaarccido, c
ningucn salia noicias suas.
Avananos cla laa, con o inicnio dc ir aic
Daliinorc colIcr novas infornacs.
56

CAPTULO VII
O que aconteceu na Amrica

Dcarou-sc-nos dirciia, no liioral, una
Ialiiaao nuiio lcn cdificada. Era una casa
laia, cnoda c lina, cnirc una granja
csaosa c un vasio csialulo, iudo ccrcado dc
un arquc ondc viccjavan iodos os fruios da
rcgiao. A roricdadc cricncia a un vclIo quc
nos convidou a dcscnlarcar, ara visiia-la. Nao
iinIa asccio dc inglcs, c vinos logo, clo
soiaquc, quc sc iraiava dc un csirangciro.
Dciianos ancora; dcsccnos; o lon do Ioncn
rccclcu-nos cordialncnic, c ofcrcccu-nos a
nclIor rcfciao quc sc ossa fazcr no novo
nundo.
Discrciancnic lIc insinuanos nosso dcscjo
dc salcr a qucn dcvanos a londadc dc ial
rcccao.
Sou dissc clc un dcsscs a qucn
cIanais sclvagcns. Nasci nuna das nonianIa.
azuis quc lordan csia rcgiao, c quc daqui
avisiais no ocidcnic. Quando ncnino, fui nordido
or una cascavcl, nuna dcssas nonianIas;
csiava alandonado, ia norrcr. Mas o ai do lordc
Daliinorc dc Iojc, cnconirando-nc, cnircgou-nc
57
aos cuidados dc scu ncdico, c a clc dcvi a ninIa
salvaao. En lrcvc rcirilui o quc lIc dcvia; ois
lIc salvci a vida duranic un conlaic con una
Iorda vizinIa. Cono rcconcnsa, dcu-nc clc
csia casa, ondc vivo fcliz.
Pcrguniou-lIc o scnIor Frcind sc clc nao cra
da ncsna rcligiao dc Lordc Daliinorc.
Eu? dissc clc. Eu sou da ninIa.
Porquc Ia dc qucrcr o scnIor quc cu scja da
rcligiao dc un ouiro Ioncn?
Essa curia c cncrgica rcsosia nos fcz rcflciir
un ouco.
Tcndcs cniao lIc dissc cu o vosso
Dcus c a vossa lci?
Sin rcsondcu-nos, con una
scgurana quc nada iinIa dc aliivcz. La csia o
ncu Dcus (c aoniou ara o ccu} c aqui a ninIa
lci (c s a nao no coraao}.
Dissc-nc o sr. Frcind, cIcio dc adniraao.
Essa ura naiurcza salc nais solrc o
assunio do quc iodos os lacIarcis quc
discuiiran conosco cn Darcclona.
Esiava ansioso or salcr, sc ossvcl, alguna
noicia ccria accrca dc scu filIo Jcnni. Era un
cso quc o orinia. Pcrguniou sc nao iinIan
58
ouvido falar daquclc lando dc jovcns quc ianio
csiardalIao fizcra clas rcdondczas.
Cono? Sc nc falaran nclcs?! cclanou
o vclIo.
Mas cu rorio os vi, Ioscdci-os cn casa,
c ficaran iao saiisfciios con a ninIa rcccao,
quc ariiran con una dc ninIas filIas.
Inaginai qual nao foi o cIoquc c o icrror dc
ncu anigo, ao ouvir iais alavras. Nao odc
dciar dc cclanar, no rinciro inulso.
Cono! Eniao foi raiada or ncu filIo?!
Don inglcs rcirucou o vclIo, nao ic
inconodcs; csiino nuiio quc aquclc quc ariiu
dc ninIa casa con ninIa filIa scja icu filIo;
ois c lclo, lcn roorcionado c arccc corajoso.
Nao, clc nao raiou a ninIa qucrida Parula; ois
dcvcs salcr quc Parula c o scu nonc, orquc
Parula c o ncu. Sc clc Iouvcssc raiado a ninIa
Parula, scria un roulo; c os ncus cinco filIos
nacIos, quc csiao a caar cla vizinIana, a
quarcnia ou cinqucnia nilIas daqui, nao icrian
suoriado cssa afronia. un grandc ccado
roular o lcn alIcio. A ninIa filIa foi or sua
roria voniadc con csscs jovcns; quis visiiar o
as; c una cqucna saiisfaao quc nao sc dcvc
rccusar a una criaiura da sua idadc. Esscs
59
viajanics na dcvolvcrao cn ncnos dc un ncs,
icnIo ccricza, ois assin nc roncicran.
Tais alavras nc icrian fciio rir, sc a dor cn
quc cu via alsorio o ncu anigo ianlcn nao nc
Iouvcssc cncirado a alna.
noiic, quando csiavanos rcsics a ariir,
arovciiando o vcnio, cIcga un dos filIos dc
Parula, scn flcgo, con a alidcz, o Iorror c o
dcscscro csianado no rosio.
Quc icns, ncu filIo? Dc ondc vcns? Eu ic
suunIa na caa. Quc ic aconicccu? Fosic fcndo
or algun aninal sclvagcn?
Nao, ncu ai, nao fui fcrido, nas csiou
norrcndo. Mas dc ondc vcns, nais una vcz ic
crgunio, ncu caro filIo?
VcnIo dc quarcnia nilIas dc disiancia,
nas csiou norio.
O ai, ircnulo, olriga-o a dcscansar. Dao-lIc
csiinulanics; arcssurano-nos cn iorno dclc, os
scus irnaozinIos, as suas irnazinIas, o sr.
Frcind, cu c nossos criados. Dcois quc sc rcfcz,
lanou-sc ao cscoo do lon vclIo Parula.
AI! dissc clc soluando. A ninIa
irna Parula c risioncira dc gucrra, c
rovavclncnic vai scr dcvorada.
60
A csias alavras, o vclIo Parula caiu or
icrra. O scnIor Frcind, quc ianlcn cra ai,
scniiu un acrio nas cniranIas. Afinal Parula
filIo nos rclaiou quc un lando dc jovcns inglcscs
nuiio csiouvados aiacara or assaicno os
Ialiianics da nonianIa azul.
Lcvavan consigo dissc clc una lcla
nulIcr c sua criada; c nao sci cono c quc ninIa
irna sc cnconirava cn ial conanIia. A lcla
inglcsa foi noria c conida; ninIa irna foi fciia
risioncira c scra igualncnic dcvorada. VcnIo
aqui rocurar aulio conira os Ialiianics da
nonianIa azul; qucro naia-los, conc-los or
ninIa vcz, ionar-lIcs ninIa irna, ou norrcr.
Foi cniao a vcz do scnIor Frcind dcsnaiar;
nas o Ialiio dc doninar-sc susicniou-o.
Dcus nc dcu un filIo dissc-nc clc.
Fcionara o filIo c o ai, quando for cIcgado o
noncnio dc cccuiar scus cicrnos dcsgnios.
Mcu anigo, sou icniado a crcr quc Dcus agc s
vczcs or ncio dc una rovidcncia ariicular,
sulnciida s suas lcis gcrais, visio quc unc na
Ancrica os crincs conciidos na Euroa c quc a
cclcrada Clivc-Hari norrcu cono dcvia. Talvcz o
solcrano falricador dc ianios nundos Iaja
arranjado as coisas dc nodo quc os grandcs
nalcs conciidos cn un glolo scjan algunas
vczcs ciados ncssc ncsno glolo. Nao ouso
61
acrcdiia-lo, nas dcscjo-o; c assin acrcdiiaria, sc
cssa idcia nao fossc coniraria a iodas as rcgras
da loa nciafsica.
Aos rcflccs iao irisics solrc iao faiais
avcniuras, nuiio conuns na Ancrica, Frcind
ionou inconiincnii o scu ariido, cono
cosiunava.
TcnIo dissc clc a scu Ioscdciro un
lon navio, lcn arovisionado; rcnonicnos o
golfo con a narc, o nais crio ossvcl das
nonianIas azuis. Mcu nais urgcnic cncnIo c
agora salvar a vossa filIa. Vanos icr con os
vossos aniigos conairioias; dircis a clcs quc
lIcs vcnIo irazcr o cacIinlo da az c quc sou
ncio dc Pcnn. csic nonc lasiara.
A cssc nonc dc Pcnn, iao vcncrado cn ioda a
Ancrica lorcal, o lon Parula c scu filIo
scniiran-sc ionados do nais rofundo rcsciio c
da nais graia cscrana. Enlarcanos, vclcjanos
c, cn irinia c scis Ioras, ja csiavanos
dcscnlarcando nas roinidadcs dc Daliinorc.
Acnas nos acIavanos visia dcssa raa,
cniao quasc dcscria, quando divisanos dc longc
un nuncroso lando dc Ialiianics das
nonianIas azuis, quc dcscian ara a lancic
con naas, nacIados c csscs nosqucics quc os
curocus iao iolancnic lIcs Iavian vcndido ara
conscguir clcs. Ja sc ouvian icrrvcis griios. Dc
62
ouiro lado, avanavan quairo cavalciros,
scguidos dc alguns Ioncns a c. Essa cqucna
iroa nos ionou or gcnic dc Daliinorc quc lIcs
fossc dar conlaic. Os cavalciros corrcn ara nos
a ioda lrida, con o salrc cn unIo. Nossos
conanIciros rcaravan-sc ara os rccclcr. O
scnIor Frcind, dcois dc olIar fiancnic os
cavalciros, csircncccu un insianic; nas,
rcionando logo o sanguc-frio, dissc-nos con voz
conovida.
Nao sc novan, ncu anigos; dcicn-nc
agir sozinIo. Avana con cfciio sozinIo, scn
arnas, a asso lcnio, ao cnconiro da iroa.
Vcnos, nun aicc, o cIcfc alandonar as rcdcas
dc scu cavalo, lanar-sc or icrra, c ionlar
rosicrnado. Lananos un griio dc csanio;
aroinano-nos. cra o rorio Jcnni quc
lanIava dc lagrinas os cs do ai, o qual o
cnlaava con suas naos ircnulas. NcnIun dos
dois odia falar. Dirion c os dois jovcns cavalciros
quc o aconanIavan acaran do cavalo. Mas
Dirion, conscrvando o scu caraicr, dissc-lIc.
OI! ncu caro Frcind, cu nao ic cscrava
or aqui. Fonos fciios ara as avcniuras.
Francancnic, nuiio razcr cn vcr-ic.
Frcind, scn sc dignar rcsondcr-lIc, voliou-
sc ara o ccrciio das nonianIas azuis, quc
63
avanava. E cncaninIou-sc na sua dircao
acnas con Parula, quc scrvia dc inicrrcic.
Conairioias dissc-lIcs Parula, cis
aqui o dcsccndcnic dc Pcnn, quc vos iraz o
cacIinlo da az.
A csias alavras, rcsondcu o nais aniigo do
ovo, crgucndo as naos c os olIos ao ccu.
Un filIo dc Pcnn! Quc cu lIc lcijc os cs c
as naos, c as arics sagradas da gcraao. Possa
clc fazcr una longa raa dc Pcnn! Quc os Pcnn
vivan ara scnrc! O grandc Pcnn c o nosso
naniiu, o nosso Dcus. Foi quasc o unico curocu
quc nao nos cnganou, quc nao sc aodcrou dc
nossas icrras fora. Conrou a rcgiao quc lIc
ccdcnos; agou-a lilcralncnic; nanicvc a
concordia cnirc nos; irouc rcncdios ara as
oucas docnas quc nos conunicava o nosso
coniaio con curocus; cnsinou-nos arics quc
ignoravanos. Janais funanos conira clc ncn
conira scus filIos o cacIinlo da gucrra; ara os
Pcnn, so icnos o cacIinlo da adoraao.
Tcndo assin falado cn nonc dc scu ovo,
corrcu con cfciio a lcijar as naos c os cs do
scnIor Frcind; nas alsicvc-sc dc cIcgar s
arics sagradas quando lIc disscran quc isso
nao cra cosiunc na Inglaicrra c quc cada icrra
icn as suas ccrinnias.
64
Frcind nandou irazcr incdiaiancnic dc
lordo unas ircs duzias dc rcsunios, ouiros
ianios asiclcs c frangos rccIcados c duzcnios
garrafcs dc vinIo dc Poniac. Jcnni c scus
conanIciros ionaran aric no fcsiin; nas
Jcnni rcfcria acIar-sc a ccn cs alaio da
icrra. O ai nao lIc dizia alavra; c ial silcncio
ainda nais lIc auncniava a vcrgonIa.
Dirion, a qucn iudo cra igual, nosirava una
csiouvada alcgria. Anics dc concarcn a concr,
dissc Frcind ao lon Parula. So nos falia aqui
una csiinada criaiura, a vossa filIa."
Incdiaiancnic o conandanic das nonianIas
azuis a nandou luscar; nao lIc iinIan fciio
ncnIun ulirajc; cla alraou o ai c o irnao cono
sc voliassc dc un asscio.
Arovciici-nc da lilcrdadc do rcasio ara
indagar orquc noiivo Iavian os gucrrciros das
nonianIas azuis naiado o dcvorado a scnIora
Clivc-Hari, c nada iinIan fciio filIa dc Parula.
orquc sonos jusios rcsondcu o
conandanic. Essa orgulIosa inglcsa cra do
lando quc nos aiacou, naiou un dos nossos or
iras, con un iiro dc isiola. Nada fizcnos a
Parula ao salcr quc cra filIa dc un dos nossos
aniigos canaradas c quc aqui so vicra divcriir-sc;
a cada qual clo quc faz.
65
Frcind nosirou-sc nuiio lcn inrcssionado
con cssa naina; nas olscrvou quc o cosiunc
dc dcvorar nulIcrcs cra indigno dc iao lrava
gcnic c quc, con ianias viriudcs, nao dcvian scr
aniroofagos.
O cIcfc das nonianIas crguniou-nos cniao
o quc fazanos con os nossos ininigos, dcois dc
os naiar.
Nos os cnicrranos rcsondi-lIc.
Qucr isio dizcr rcirucou quc os dais
dc concr aos vcrncs. Nos qucrcnos a rinazia;
nossos csinagos sao una sculiura nais
Ionrosa.
Dirion divcriiu-sc cn susicniar a oiniao das
nonianIas azuis. Dissc quc o cosiunc dc lcvar o
roino ara a ancla ou ara o cscio cra o
nais aniigo, c o nais naiural, ois ja o Iavian
cnconirado asscnic cn anlos os Icnisfcrios;
quc csiava or conscguinic rovado iraiar-sc dc
una idcia inaia; quc iinIan sado caa dc
Ioncns anics dc ir caa dc aninais, cla razao
dc quc cra nais facil naiar un Ioncn do quc
naiar un lolo; quc, sc os judcus, nos scus livros
or ianio icno ignorados, inaginaran quc un
cIanado Cain naiou un cIanado Alcl, ialvcz
fossc acnas ara o concr; quc csscs rorios
judcus confcssan clarancnic Iavcr-sc
alincniado varias vczcs dc carnc Iunana; quc,
66
scgundo os nclIorcs Iisioriadorcs, os judcus
dcvoraran as carncs sangrcnias dos ronanos
assassinados or clcs no Egiio, cn CIirc, na
sia, quando das suas rcvolias conira os
incradorcs Trajano c Adriano.
Dciano-lo dizcr csscs duros graccjos, cujo
fundo odia infclizncnic scr vcrdadciro, nas quc
nada iinIan do aiicisno grcgo c da urlanidadc
ronana.
O lon Frcind, scn lIc rcsondcr, dirigiu a
alavra aos naiivos. Parula inicrrciava-o frasc a
frasc. Janais o gravc Tilloison falou con iania
cncrgia. Janais o insinuanic Snalridgc icvc
graas iao iocanics. O grandc scgrcdo csia cn
dcnonsirar con cloqucncia. Elc lIcs
dcnonsirou, ois, quc csscs fcsiins, ondc c
scrvida a carnc dc nossos scnclIanics, sao
rcasios dc aluircs, c nao dc Ioncns; quc cssc
cccravcl cosiunc insira una fcrocidadc
dcsiruiiva do gcncro Iunano; quc cra a razao
cla qual nao conIccian clcs ncn as consolacs
da socicdadc ncn o culiivo da icrra. Afinal
juraran clo scu grandc Maniiu quc nao nais
concrian ncn Ioncns ncn nulIcrcs.
Frcind, cn una so convcrsaao, iornou-sc o
scu lcgislador. cra Orfcu quc doninava os iigrcs.
Os jcsuias, or nais quc sc airiluan nilagrcs
cn suas Carias curiosas c cdificanics, quc
67
rarancnic sao una coisa ou ouira, janais
igualarao a nosso anigo Frcind.
Aos Iavcr cunulado dc rcscnics os
scnIorcs das nonianIas, irouc a lordo, dc volia
ara casa, o vclIo Parula, lcn cono o jovcn
Parula c sua irna; os ouiros irnaos
rosscguiran a caada, ara as landas da
Carolina. Jcnni, Dirion c scus canaradas
ianlcn vinIan a lordo, O salio Frcind crsisiia
no nciodo dc nao dirigir a nnina ccnsura a scu
filIo quando csic fazia alguna das suas. Dciava-
o caninar-sc c dcvorar scu rorio coraao,
cono diz Piiagoras. No cnianio, ionou ircs vczcs
a caria quc lIc Iavian nandado da Inglaicrra c,
cnquanio a rclia, olIava ara o filIo, quc scnrc
laiava os olIos; c no rosio do jovcn lian-sc o
rcsciio c o arrccndincnio.
Quanio a Dirion, csiava iao alcgrc c
dcscnvolio cono sc voliassc do icairo. cra un
caraicr nais ou ncnos ao gosio do falccido condc
dc FocIcsicr, circno no dclocIc, na lravura,
nas idcias, nas crcsscs, na filosofia cicurisia,
scn nunca csiar ligado a coisa alguna, scnao s
coisas ciraordinarias, dc quc logo sc alorrccia;
con cssa soric dc csriio quc iona as
vcrossinilIanas or dcnonsiracs; nais salio,
nais cloqucnic do quc ncnIun jovcn da sua
idadc, nas scn nunca sc dar ao iralalIo dc
arofundar coisa alguna.
68
Ao sr. Frcind, cscaou dizcr-nc, cnquanio
janiava conosco a lordo.
Na vcrdadc, ncu anigo, cscro quc Dcus
Ia dc insirar nclIorcs cosiuncs a csscs jovcns,
quc o icrrvcl ccnlo da Clivc-Hari os ossa
corrigir.
Tcndo ouvido cssas alavras, dissc-lIc
Dirion, cn ion un ouco dcsdcnIoso.
Fazia nuiio quc cu nao csiava nada
conicnic con cssa nalvada Clivc-Hari. nao nc
inorio nais con cla do quc con una franga
gorda quc Iouvcsscn nandado ara o cscio.
Mas, falando scrio, acIais quc cisia, nao sci
ondc, un scr coniinuancnic ocuado cn unir
iodas as nas nulIcrcs c iodos os Ioncns
crvcrsos quc ovoan c dcsovoan os quairo
canios do nosso cqucno nundo? Esqucccis quc
a nossa dcicsiavcl Maria, filIa dc Hcnriquc VIII,
foi fcliz aic a noric? E no cnianio fizcra norrcr,
nas cIanas, nais dc oiioccnios cidadaos c
cidadas, sol o rcicio dc quc nao acrcdiiavan
ncn na iransulsianciaao ncn no aa. Scu ai,
quasc iao larlaro quanio cla, c scu narido, nais
rofundancnic nau, vivcran nos razcrcs. O
aa Alcandrc VI, nais crininoso do quc clcs
iodos, foi ianlcn o nais aforiunado. iodos os
scus crincs lIc saran lcn, c clc norrcu aos
scicnia c dois anos, odcroso, rico, coricjado or
69
iodos os rcis. Ondc csia, ois, o Dcus jusio c
vingador? Nao, or Dcus! nao cisic Dcus.
O scnIor Frcind, con un ar ausicro, nas
iranquilo, rcirucou-lIc.
Qucr-nc arcccr quc nao dcvcis jurar clo
rorio Dcus quc cssc ncsno Dcus nao cisic.
Aicniai cn quc Ncwion c Loclc janais
ronunciaran cssc nonc sagrado scnao con un
ar dc rccolIincnio c adoraao sccrcia quc foi
noiado or iodo o nundo.
Po! cclanou Dirion. Pouco nc
inoria a cara quc dois Ioncns icnIan fciio.
Quc cara icria Ncwion quando concniava o
Aocalisc? E quc carcia fazia Loclc quando
narrava a convcrsaao dc un aagaio con o
rncic Maurcio?
Eniao Frcind ronunciou csias lclas
alavras dc ouro, quc sc gravaran cn ncu
coraao. Esqucanos os sonIos dos grandcs
Ioncns, c lcnlrcno-nos das vcrdadcs quc clcs
nos cnsinaran.
Essa rcsosia rovocou una disuia rcgular,
nais inicrcssanic quc a convcrsaao con o
lacIarcl dc Salananca. Mcii-nc a un canio c
anoici iudo quanio sc dissc. O ullico ccrcou os
dois conicndorcs. o vclIo Parula, o scu filIo, c
rincialncnic a sua filIa, c os conanIciros dc
70
Jcnni, cscuiavan, con o cscoo csicndido, os
olIos fios; c Jcnni, dc calca laia, con os
coiovclos solrc os joclIos, as naos solrc os
olIos, arccia ncrgulIado na nais rofunda
ncdiiaao. Eis a olcnica, alavra or alavra.
71

CAPTULO VIII
Dilogo de Freind e de Birton sobre o atesmo

Frcind. Nao vos rcciirci, ScnIor, os
arguncnios nciafsicos dc nosso fanoso Clarlc.
Eorio-vos sinlcsncnic a lc-los; sao nais
rorios ara vos csclarcccr do quc ara vos
conovcr. nao vos qucro irazcr scnao razcs, quc
ialvcz falcn nais a vosso coraao.
Dirion. Con nuiio razcr; qucro quc nc
divirian c quc nc inicrcsscn; odcio os sofisnas.
as disuias nciafsicas sc asscnclIan a lolas
cIcias dc vcnio quc os conlaicnics aiiran un ao
ouiro. As lcigas rclcnian, o ar cscaa-sc. nada
solra.
Frcind. Talvcz nas rofundczas do
rcsciiavcl ariano Clarlc Iaja algunas
olscuridadcs, algunas lcigas; ialvcz sc Iaja clc
cnganado solrc a rcalidadc do infiniio aiual c do
csao, cic.; ialvcz, fazcndo-sc concniador dc
Dcus, icnIa iniiado as vczcs os concniadorcs dc
Honcro, quc lIc airilucn idcias quc a Honcro
janais ocorrcran.
A csias alavras dc infiniio, csao, Honcro,
concniadorcs, o vclIo Parula c sua filIa, c aic
alguns inglcscs, rcsolvcran ir ionar a frcsca no
72
ionladilIo; nas Frcind roncicu scr inicligvcl,
c clcs crnancccran; c cu cliquci laiinIo a
Parula algunas alavras un ouco cicnificas,
quc criaiuras nascidas nas nonianIas azuis nao
odian conrccndcr iao conodancnic cono
douiorcs dc Oford c dc Canlridgc.
O anigo Frcind coniinuou assin.
Scria irisic quc, ara icr ccricza da cisicncia
dc Dcus, fossc ncccssario scr un rofundo
nciafsico. nao Iavcria, quando nuiio, na
Inglaicrra, nais quc uns ccn csriios vcrsados
ncssa ardua cicncia do ro c do conira quc
fosscn caazcs dc sondar cssc alisno, c o rcsio
da icrra inicira jazcria nuna ignorancia
invcncvcl, alandonado a suas aics lruiais,
govcrnado iao so clo insiinio, c so raciocinando
assavclncnic solrc as grossciras nocs dc scus
inicrcsscs carnais. Para salcr sc Ia un Dcus, so
vos co una coisa. c alrirdcs os olIos.
Dirion. AI! ja sci. rccorrcr a cssc vclIo c
laiido arguncnio dc quc o sol gira cn iorno do
scu cio cn vinic c cinco dias c ncio, a dcsciio
da alsurda Inquisiao dc Fona; quc a luz nos
cIcga rcflciida dc Saiurno cn caiorzc ninuios,
acsar das suosics alsurdas dc Dcscarics;
quc cada csircla fia c un sol cono o nosso,
ccrcado dc lancias; quc iodos csscs asiros
inuncravcis, colocados nas rofundczas do
73
csao, olcdcccn s lcis naicnaiicas
dcscolcrias c dcnonsiradas clo grandc Ncwion;
quc un caicquisia anuncia Dcus s crianas, c
quc Ncwion o rova aos salios, cono o dissc un
filosofo frcncInan, crscguido no scu cngraado
as or Iavc-lo diio.
Nao vos aiorncnicis cn aicnicar-nc cssa
ordcn consianic quc rcina cn iodas as arics do
univcrso. afinal dc conias, iudo o quc cisic dcvc
csiar nuna ordcn qualqucr; a naicria nais
rarcfciia dcvc clcvar-sc acina da nais nacia, o
nais foric dcvc fazcr rcssao, cn iodos os
scniidos, solrc o nais fraco, o quc c
inulsionado con naior novincnio dcvc corrcr
nais dcrcssa quc o scu igual; iudo sc arranja
assin or si ncsno. Ainda quc lclcsscis una
inia dc vinIo, cono Esdras, c falasscis, cono
clc, novcccnias c scsscnia Ioras scguidas, scn
fccIar a loca, ncn or isso cu vos acrcdiiaria
nais. Qucrcis quc cu adoiassc un Scr cicrno,
infiniio c inuiavcl, a qucn arouvc, nao sci cn
quc icno, criar, do nada, coisas quc nudan a
iodo insianic, c fazcr aranIas ara quc dcsiricn
noscas? Qucrcis quc cu disscssc, con cssc
incriincnic dc Nicnvcniyd, quc Dcus nos dcu
ouvidos ara icrnos fc, orquc a fc nos vcn or
ouvir dizcr. Nao, nao acrcdiiarci cn cIarlaiacs
quc vcndcran caro a sua droga a inlccis.
74
Fcorio-nc ainda ao livrinIo dcssc
frcncInan quc dissc quc nada cisic c nada odc
cisiir, scnao a naiurcza; quc a naiurcza faz
iudo, quc a naiurcza c iudo, quc c inossvcl c
coniradiiorio quc cisia alguna coisa alcn do
iudo; nuna alavra, so crcio na naiurcza.
Frcind. E sc cu vos disscssc quc nao Ia
naiurcza, c quc cn nos, cn iorno dc nos, c a ccn
nilIcs dc lcguas, iudo c aric scn ncnIuna
cccao?
Dirion. Cono! Tudo c aric? Mais ouira!
Frcind. Quasc ningucn aicnia nisso; c no
cnianio nada c nais vcrdadciro. Scnrc Ici dc
dizcr. Scrvi-vos dc vossos olIos, c rcconIcccrcis,
adorarcis un Dcus. Pcnsai cn cono csscs glolos
incnsos, quc vcdcs rolar cn sua incnsa carrcira,
olscrvan as lcis dc una rofunda naicnaiica.
Ia, ois, un grandc naicnaiico, a quc Plaiao
cIanava o Eicrno Ccncira.
Adnirais cssas naquinas rcccn-invcniadas a
quc cIanan orcri, orquc nilordc Orcri as s
cn noda, roicgcndo o ocrario con suas
lilcralidadcs; c una coia nuiio fraca do nosso
nundo lanciario c das suas rcvolucs, o
rorio crodo da nudana dos solsicios c dos
cquinocios, quc nos iraz dia a dia una nova
csircla olar.
75
Essc crodo, cssc curso iao lcnio dc ccrca dc
vinic c scis nil anos, nao dc scr cccuiado or
naos Iunanas cn nosso orcri. Essa naquina c
nuiio incrfciia. c rcciso aciona-la a nanivcla;
no cnianio, c una olra-rina da Ialilidadc dc
nossos arificcs. Julgai, ois, qual nao c o odcr,
qual nao c o gcnio do cicrno arquiicio, sc nos
odcnos scrvir dcsscs icrnos inrorios, iao nal
adcquados ao Scr Surcno.
Dci a Parula una ligcira idcia do orcri. Pilc
dissc. Sc Ia gcnio ncssa coia ianlcn o dcvc
Iavcr no original. Eu dcscjaria vcr un orcri; nas
o ccu c nais lclo." Todos os assisicnics, inglcscs
c ancricanos, ao ouvir iais alavras, scniiran-sc
igualncnic iocados da vcrdadc, c crgucran as
naos ao ccu. Dirion crnancccu cnsaiivo,
dcois cclanou. Cono! Tudo scria cniao aric, c
a naiurcza nao nais quc a olra dc un surcno
arificc! Scra ossvcl?"
O salio Frcind coniinuou assin.
Volvci agora os olIos ara vos ncsnos.
Eaninai con quc aric csaniosa, c nunca assaz
dcsvcndada, iudo a csia consirudo, or dcniro c
or fora, ara iodos os vossos usos c iodos os
vossos dcscjos; nao rcicndo dar aqui una liao
dc anaionia, lcn salcis quc nao Ia una vsccra
quc nao scja ncccssaria c quc nao scja socorrida,
quando cn crigo, clo jogo coninuo das
76
vsccras vizinIas. Os socorros, no coro, sc
acIan iao ariificiosancnic rcarados, quc nao
Ia ncnIuna vcia quc nao icnIa as suas valvulas
c cclusas, ara alrir assagcn ao sanguc. Dcsdc
a raiz dos calclos aic os dcdos dos cs, iudo c
aric, iudo c rcaraao, ncio c fin. E, na
vcrdadc, so sc odc scniir indignaao conira
aquclcs quc ousan ncgar as vcrdadciras causas
finais, c quc icn lasianic na fc ou furia ara
dizcrcn quc a loca nao c fciia ara falar c concr;
ncn quc os olIos nao csicjan naravilIosancnic
disosios ara vcr, ncn os ouvidos ara ouvir;
ncn as arics da gcraao ara cngcndrar. iao
louca c cssa audacia quc icnIo dificuldadc cn
conrccndc-la.
Confcsscnos quc cada aninal c un
icsicnunIo do surcno arificc.
A nais cqucna rclva lasia ara confundir a
inicligcncia Iunana; c iao vcrdadc c isso, quc c
inossvcl aos csforos dc iodos os Ioncns
rcunidos roduzir una folIinIa dc cain sc o
gcrnc nao csiivcr na icrra. E nao sc dcvc dizcr
quc os gcrncs aodrcccn ara roduzir; ois iais
asnciras nao sc dizcn nais.
A asscnllcia scniiu a vcrdadc dcssas rovas
nais vivancnic quc iodo o rcsio, orquc cran
nais alavcis. Dirion dizia cnirc dcnics. Scra
rcciso sulncicr-nc a rcconIcccr un Dcus?
77
Vcrcnos isso; or Dcus, c un assunio quc sc
dcvc caninar." Jcnni, quc coniinuava incrso cn
rofunda cisna, scniia-sc alalado; c o nosso
Frcind icrninou a sua frasc.
Nao, ncus anigos, nos nao fazcnos nada,
nada odcnos fazcr; c-nos dado arranjar, unir,
dcsunir, nuncrar, csar, ncdir; nas fazcr! Qual!
So qucn faz c o Scr ncccssario, o Scr
cicrnancnic cisicnic or si ncsno. Eis orquc
os cIarlaiacs quc rocuran a cdra filosofal sao
scnrc iananIos inlccis ou iananIos vclIacos.
Calan-sc dc criar ouro, c scrian incaazcs dc
criar lana.
Confcsscnos ois, ncus anigos, quc cisic
un Scr surcno, ncccssario, inconrccnsvcl,
quc nos fcz a iodos.
Dirion. E cssc Scr, ondc csia? Sc Ia un,
or quc sc cscondc? Qucn janais o viu Dcvcno-
nos cscondcr dcois dc icr fciio o lcn?
Frcind. Visics alguna vcz Crisiovao Kcn,
quc consiruiu S. Paulo dc Londrcs? No cnianio,
csia dcnonsirado quc cssc cdifcio c olra dc un
Ialil arquiicio.
Dirion. Todos concclcn facilncnic quc
Kcn Iaja consirudo con nuiio dinIciro cssc
vasio cdifcio, ondc Durgcss nos adornccc
quando rcga. Dcn salcnos or quc c cono
78
crgucran os nossos ais cssa consiruao. Mas
or quc c cono icria un Dcus criado do nada
csic univcrso? ConIcccis a vclIa naina dc ioda
a Aniiguidadc. Nada sc odc criar, nada volia a
nada. una vcrdadc dc quc ningucn janais
duvidou. Aic a vossa Dllia diz crcssancnic
quc o vosso Dcus fcz o ccu c a icrra, cnlora o
ccu, isio c, a rcuniao dc iodos os asiros scja iao
sucrior icrra cono a icrra o c ao ncnor dos
graos dc arcia; nas a vossa Dllia janais dissc
quc Dcus icnIa fciio o ccu c a icrra
alsoluiancnic con coisa alguna. nao rcicndc
quc Dcus icnIa fciio a nulIcr dc nada. Fornou-
a singularncnic dc una cosicla quc arrancou ao
narido. O caos cisiia, scgundo a roria Dllia,
anics da icrra. a naicria cra, ois, iao cicrna
quanio o vosso Dcus.
Elcvou-sc cniao un cqucno nurnurio na
asscnllcia; dizia-sc. lcn ossvcl quc Dirion
csicja con a razao"; nas Frcind rcsondcu.
Ja vos rovci, crcio cu, quc cisic una
inicligcncia surcna, una oicncia cicrna a quc
dcvcnos una cisicncia assagcira. nao vos
roncii clicar o or quc" ncn o cono". Dcus
nc dcu suficicnic razao ara conrccndcr quc
clc cisic, nas nao o lasianic ara salcr ao ccrio
sc a naicria lIc foi cicrnancnic sulnissa, ou sc
clc a fcz nasccr no icno. Quc vos inoria a
cicrnidadc ou a criaao da naicria, conianio quc
79
rcconIcais un Dcus, un scnIor da naicria c
scnIor vosso?
Pcrguniais ondc csia Dcus; nada sci, c nao
dcvo salc-lo. Sci quc clc cisic, sci quc clc c
nosso scnIor, quc faz iudo, quc iudo dcvcnos
cscrar da sua londadc.
Dirion. Da sua londadc! Esiais iroando
conigo. Disscsics. Scrvi-vos dos olIos". Pois cu
vos digo. Scrvi-vos dos vossos." Lanai un unico
olIar quc scja, icrra inicira, c vcdc sc o vosso
Dcus c lon.
O sr. Frcind scniiu quc ai c quc csiava o foric
da discussao, c quc Dirion lIc rcarava un rudc
assalio. Pcrcclcu quc os ouvinics, rincialncnic
os ancricanos, iinIan ncccssidadc dc ionar arcs
ara cscuiar c clcs ara falar. Fcconcndou-sc a
Dcus; foran asscar clo ionladilIo; cn scguida
ionaran cIa no iaic, c rcconcou a discussao.
80

CAPTULO IX
Sobre o atesmo

Dirion. Por Dcus, scnIor! Nao vos saircis
iao lcn no ariigo da londadc cono no rcfcrcnic
ao odcr c indusiria; falarci rinciro dos
cnorncs dcfciios dcsic glolo, quc sao
rccisancnic o oosio dcssa iao galada
indusiria; cn scguida vos farci vcr os crincs c
nalcs crciuos dos Ialiianics, c julgarcis do
aicrnal afcio quc, na vossa oiniao, lIcs dcdica
o ScnIor.
Conco or vos dizcr quc os naiurais dc
CloccsicrsIirc, ninIa icrra, quando fazcn nasccr
cavalos nos scus Iaras, crian-nos cn lclas
asiagcns, dao-lIcs dcois una loa csirclaria, c
avcia c fcno con fariura; nas dizci-nc, quc
alincnio c quc alrigo iinIan csscs olrcs
ancricanos do noric, quando os dcscolrinos
assados ianios scculos. TinIan dc corrcr irinia
a quarcnia nilIas ara conscguir o quc concr.
Toda a cosia lorcal do nosso aniigo nundo
dcfinIa nais ou ncnos sol a ncsna
ncccssidadc; c, dcsdc a Lania succa aic os
narcs scicnirionais do Jaao, ccn ovos
arrasian a sua vida, iao curia quao insuoriavcl,
81
nuna niscria icrrvcl, cn ncio das ncvcs
cicrnas.
Os nais lclos clinas csiao coniinuancnic
cosios a flagclos dcsiruidorcs. A narcIanos
solrc accsos alisnos rccolcrios dc icrrcnos
fcricis, quc sao ciladas dc noric. Nao Ia ouiros
infcrnos scn duvida; c csscs infcrnos sc alriran
nilIcnias vczcs sol nossos assos.
Falan-nos dc un diluvio univcrsal,
fisicancnic inossvcl, c dc quc ricn iodas as
cssoas scnsaias; nas ao ncnos consolan-nos
dizcndo quc soncnic durou dcz ncscs. dcvia clc
icr aagado csscs fogos quc dcois dcsiruran
ianias cidadcs florcsccnics. Inforna-nos o vosso
Sanio AgosiinIo quc un so icrrcnoio, na Llia,
alrasou c sulvcricu ccn cidadcs iniciras; csscs
vulccs alalaran ioda a lcla Iialia. Para cunulo
dc nalcs, ncn os irisics Ialiianics das zonas
glaciais sc acIan iscnios dcsscs cgos
sulicrrancos; os islandcscs, scnrc ancaados,
vccn, cla frcnic, a fonc, c, dirciia c
csqucrda, ccn cs dc flana c ccn cs dc gclo no
scu nonic Hccla. ois iodos os grandcs vulccs
fican siiuados naquclas Iorrvcis nonianIas.
E nao nos vcnIan dizcr quc cssas
nonianIas dc duas nil iocsas dc aliura nao sao
nada cn rclaao icrra, quc icn ircs nil lcguas
dc dianciro; quc sao cono as granulacs da
82
casca dc una laranja solrc a rcdondcza dcssc
fruio; quc sc acIan na razao dc un c ara ircs
nil. Ai! quc sonos nos cniao, sc as alias
nonianIas so fazcn solrc a icrra a figura dc un
c solrc ircs nil c dc quairo olcgadas solrc
novc nil cs? Sonos orianio aninais
alsoluiancnic incrccivcis; c no cnianio
vcno-nos csnagados or iudo o quc nos ccrca,
cnlora a nossa infiniia cqucncz, iao vizinIa do
nada, nos dcvcssc colocar ao alrigo dc iodos os
acidcnics. Aos cssa infinidadc dc cidadcs
dcsirudas, rcconsirudas c novancnic
dcsirudas cono forniguciros, quc dircnos
dcsscs narcs dc arcia quc airavcssan o ncio da
frica c cujas vagas ardcnics, anonioadas clos
vcnios, cngoliran ccrciios iniciros? Dc quc
scrvcn csscs vasios dcscrios ao lado da vclIa
Sria? Dcscrios iao Iorrcndos, iao inaliiavcis,
quc csscs aninais fcrozcs cIanados judcus sc
julgaran no araso icrrcsirc quando assaran,
daquclcs lugarcs dc Iorror, ara un rccanio dc
icrra ondc sc odian culiivar algunas jciras.
E ainda nao lasia quc o Ioncn, cssa nolrc
criaiura, icnIa sido iao nal alojado, iao nal
vcsiido, iao nal alincniado duranic scculos.
Nascc, cnirc a urina c a naicria fccal, ara
rcsirar dois dias; c, duranic csscs dois dias,
conosios dc cnganadoras cscranas c dc
alorrccincnios rcais, o scu coro, fornado con
una aric inuiil, csia ncrcc dc iodos os nalcs
83
quc rcsulian dcssa ncsna aric; vivc cnirc a
csic c a sfilis; a fonic dc scu scr sc acIa
cnvcncnada; nao Ia qucn ossa rcicr na
ncnoria a lisia dc iodas as docnas quc nos
crscgucn; c o ncdico das urinas na Sua,
rcicndc cura-las iodas!
Enquanio Dirion assin falava, o audiiorio sc
nosirava aicnio c inrcssionado. Vcjanos
dizia consigo Parula cono o nosso douior sc
saira dcsia." O rorio Jcnni dciou cscaar cn
voz laia. Palavra, clc icn razao; iolo fui cu cn
nc inrcssionar con os discursos dc ncu ai." O
scnIor Frcind dciou assar cssa onda, quc
agiiava iodas as inaginacs, c dcois dissc.
Un jovcn icologo rcsondcria con sofisnas a
cssa iorrcnic dc irisics vcrdadcs c vos ciiaria S.
Daslio c S. Cirilo, quc nao icn o quc fazcr aqui;
quanio a nin, scnIorcs, confcssarci scn rodcios
quc Ia nuiio nal fsico solrc a facc da icrra; nao
lIc sulcsiino a cisicncia; nas o sr. Dirion
cagcrou-a dcnasiado. Fcorio-nc a vos, ncu
caro Parula. csic clina foi fciio ara os
ancricanos, c nao c assin iao nau, ja quc ncn
vos, ncn os vossos conairioias, janais
quiscsics dcia-lo. Os csquinos, os islandcscs, os
lacs, os osiacos, os sanoicdos, igualncnic
janais quiscran alandonar o scu. Os rangfcrcs,
os rcnas, quc Dcus lIcs dcu ara os alincniar,
vcsiir c carrcgar, norrcn quando iransoriados
84
ara ouiras zonas. Os rorios lacs ianlcn
norrcn cn clinas un ouco ncridionais; o clina
da Silcria c dcnasiado qucnic ara clcs. scniir-
sc-ian alrasados na aragcn cn quc nos
acIanos.
claro quc Dcus fcz cada csccic dc aninais
c dc vcgciais ara o local ondc sc crciuan. Os
ncgros, cssa csccic dc Ioncns iao difcrcnic da
nossa, nasccran dc ial nodo ara a sua airia,
quc nilIarcs dcsscs ncgros aninais sc
suicidaran, quando a nossa larlara cuidcz os
iransoriou alIurcs. O Canclo c o avcsiruz vivcn
consianicncnic nas arcias da frica. o iouro c
suas conanIciras novincnian-sc nas rcgics
fcricis cn quc a rclva coniinuancnic sc rcnova
ara scu susicnio; a cancla c o cravo so crcsccn
na ndia, o irigo so c lon nos oucos ascs cn
quc Dcus o fcz nasccr. Tcnos ouiros alincnios,
cn ioda a vossa Ancrica, dcsdc a California aic o
csirciio dc Lcnairc; nao odcnos culiivar a vinIa
cn nossa fcriil Inglaicrra; ncn ianouco na
Succia c no Canada. Eis or quc aquclcs quc, cn
ccrios ascs, fundan os scus riios rcligiosos cn
ao c vinIo, nao fizcran nais quc consuliar o
scu clina; lcn fazcn clcs cn agradcccr a Dcus o
alincnio c a lclida quc aufcrcn da sua londadc;
c vos, ancricanos, farcis lcn cn lIc dar graas,
clo vosso nilIo, a vossa nandioca c a vossa
farinIa. Dcus, or ioda a icrra, roorcionou os
orgaos c faculdadcs dos aninais, dcsdc o Ioncn
85
ao caracol, aos locais ondc lIcs dcu vida. nao
acuscnos scnrc a Providcncia quando ianias
vczcs lIc dcvcnos acs dc graas.
Considcrcnos os flagclos, as inundacs, os
vulccs, os icrrcnoios. Sc nao rcarais scnao
ncssas calanidadcs, sc so rcunis un ncdonIo
conjunio dc iodos os incidcnics quc cniravaran
algunas cngrcnagcns da naquina dcsic univcrso,
Dcus c un iirano; sc aicniais cn scus
inuncravcis lcncfcios, Dcus c un ai. Vos nc
ciiais Sanio AgosiinIo, o rciorico, quc, no scu
livro dos nilagrcs, fala dc ccn cidadcs dcsirudas
ao ncsno icno na Llia; nas considcrai quc
cssc africano, quc assou a vida a coniradizcr-sc,
rodigava cn scus cscriios a figura da cnfasc.
iraiava os icrrcnoios cono a graa cficaz c a
danaao cicrna dc iodas as criancinIas norias
scn laiisno. Nao dissc clc, no scu irigcsino-
sciino scrnao, icr visio na Eiioia una raa dc
Ioncns rovidos dc un grandc olIo no ncio da
fronic, cono os ciclocs, c ovos iniciros scn
calca?
Nos, quc nao sonos douiorcs da Igrcja, nao
dcvcnos ficar nuiio alcn ncn nuiio aqucn da
vcrdadc. cssa vcrdadc c quc, dcnirc ccn nil
casas, odc-sc coniar quando nuiio una
dcsiruda cada scculo clos fogos ncccssarios
fornaao dcsic glolo.
86
Tao ncccssario c o fogo ao univcrso iniciro
quc, sc nao fora clc, nao Iavcria na icrra ncn
aninais, ncn vcgciais, ncn nincrais. nao Iavcria
ncn sol ncn csirclas no csao. Essc fogo,
csalIado or dclaio da rincira crosia da
icrra, olcdccc s lcis gcrais csialclccidas clo
rorio Dcus; inossvcl quc disso nao rcsulicn
alguns dcsasircs ariicularcs. nao sc odc dizcr
quc un aricsao scja nau ocrario quando una
naquina incnsa, consiruda or clc so, vcn
durando Ia ianios scculos scn dcsarranjar-sc.
Sc un Ioncn iivcssc invcniado una naquina
Iidraulica quc rcgassc c fcriilizassc ioda una
rovncia, Iavcrcis dc ccnsurar-lIc quc a agua
quc clc vos roinou afogassc alguns inscios?
Ja vos rovci quc a naquina do nundo c
olra dc un scr solcranancnic inicligcnic c
odcroso. vos, quc sois inicligcnics, dcvcis
adnira-lo; vos, quc sois cunulados dc scus
lcncfcios, dcvcis ana-lo.
Mas os infclizcs, dircis, condcnados a sofrcr
ioda a vida, acalrunIados dc nolcsiias
incuravcis, odcn acaso adnira-lo c ana-lo? Eu
vos dirci, ncus anigos, quc cssas docnas iao
crucis vcn quasc iodas or cula nossa, ou or
cula dos nossos ais, quc alusaran do scu
coro, c nao or cula do grandc arificc. Quasc
nao sc conIccian ouiras cnfcrnidadcs alcn da
dccrciiudc, cn ioda a Ancrica scicnirional,
87
anics dc quc ara ca Iouvcsscnos irazido cssa
agua dc noric a quc cIananos cau-dc-vic(7} c, c
quc iraz nil nalcs divcrsos a qucn qucr quc a
lcla cn dcnasia. O coniagio sccrcio das
Caralas, a qucn vos, os jovcns, cIanais dc o,
nao assava dc una lcvc indisosiao cuja
origcn, ignoravanos c dc quc nos curavanos cn
dois dias con guaiaco ou caldo dc iariaruga; a
inconiincncia dos curocus iranslaniou ara o
rcsio do nundo cssc incnodo, quc ionou cnirc
nos un caraicr iao funcsio c sc iransfornou cn
iao aloninavcl flagclo. Lcnos quc vicran a
norrcr dcssc nal o aa Julio II, o aa Lcao X,
un arccliso dc Moguncia cIanado Dcnnclcrg c
o rci dc Frana Francisco I.
A varola, originada na Aralia Fcli, cra iao
soncnic una fraca cruao, una cluliao
assagcira c scn crigo, una sinlcs dcuraao
do sanguc. iornou-sc norial na Inglaicrra, cono
cn ianios ouiros clinas; nossa cuidcz a irouc
ara csic nundo; cla o dcsovoou.
Cunrc lcnlrar quc, no ocna dc Milion,
cssc iolo do Adao crgunia ao anjo Calricl sc
vivcra or nuiio icno. Sin rcsondcu-lIc o
anjo, sc olscrvarcs a grandc rcgra. Nada cn
cccsso." Olscrvai iodos cssa rcgra, ncus
anigos; acaso vos aircvcrcis a cigir quc Dcus
vos fizcssc vivcr scn dor duranic scculos iniciros,
cn rcconcnsa da vossa gula, da vossa
88
cnlriagucz, da vossa inconiincncia, do vosso
alandono a infancs aics quc corroncn o
sanguc c alrcvian faialncnic a vida?
Arovci ial rcsosia; Parula ficou nuiio
saiisfciio con cla; nas Dirion nao sc alalou; c
noici clos olIos dc Jcnni, quc csic ainda sc
acIava lasianic indcciso. Dirion rclicou cono
scguc.
Ja quc vos scrvisics dc lugarcs-conuns dc
cnvolia con algunas rcflccs novas, cnrcgarci
ianlcn un lugar conun ao qual janais sc
rcsondcu scnao con ficcs c vcrliagcn. Sc
cisiissc ncsno un Dcus iao odcroso c iao
lon, nao icria clc osio o nal na icrra; nao icria
dcvoiado as suas criaiuras ao sofrincnio c ao
crinc. Sc clc nao dc incdir o nal, c
inoicnic, sc o dc c nao o quis, c larlaro.
So icnos anais dc ccrca dc oiio nil anos,
conscrvados cnirc os lranancs; so os icnos dc
uns cinco nil anos cnirc os cIincscs; o quc
conIcccnos c dc onicn; nas, ncssc onicn, iudo
c Iorror. Dcgolanos dc un circno a ouiro da
icrra, c fonos lasianic inlccis ara dar o nonc
dc grandcs Ioncns, dc Icrois, dc scnidcuscs, dc
dcuscs aic, quclcs quc naiaran o naior nuncro
dc scus scnclIanics.
Fcsiavan na Ancrica duas grandcs nacs
civilizadas quc concavan a gozar das douras
89
da az. cIcgan os csanIois c nassacran dozc
nilIcs dcsscs naiivos; aricn caa dc
Ioncns, cono cacs; c Fcrnando, rci dc Casicla,
conccdc una cnsao a csscs cacs, or icrcn-no
iao lcn scrvido. Os Icrois vcnccdorcs do novo
nundo, quc nassacran ianios inoccnics
dcsarnados c nus, nandan scrvir ncsa
assados dc Ioncns c nulIcrcs, nadcgas, lraos
c aniurrilIas cnsoadas. Mandan assar nun
lrasciro o rci Cuaiinozin do Mcico; corrcn ao
Pcru, a convcricr o rci Aialalia. Un cIanado
Alnagro, adrc, filIo dc adrc, condcnado forca
na EsanIa or icr sido ladrao dc csirada, vai,
con un cIanado Pizarro, conunicar ao rci, or
voz dc un ouiro adrc, quc un icrcciro adrc,
cIanado Alcandrc VI, nancIado dc inccsios, dc
assassnios c dc Ionicdios, dcra, or sua livrc
voniadc, rorio noiu, c or scus lcnos odcrcs,
nao so o Pcru, nas a nciadc do novo nundo ao
rci dc EsanIa; quc Aialalia dcvc
incdiaiancnic sulncicr-sc, sol cna dc incorrcr
na indignaao dos aosiolos S. Pcdro c S. Paulo.
E, cono cssc rci nao cnicndcssc a lngua laiina
nais do quc o adrc quc lia a lula, foi logo
dcclarado incrcu c Icrciico. nandaran qucinar
Aialalia, cono fizcran con Cuaiinozin;
irucidaran o scu ovo, c iudo isso ara roular
una icrra anarcla cndurccida, quc so scrviu
ara dcsovoar c cnolrcccr a EsanIa. ois lIc
90
fcz ncgligcnciar a vcrdadcira icrra quc susicnia
os Ioncns quando culiivada.
Con cfciio, ncu caro sr. Frcind, sc o scr
faniasiico c ridculo a quc cIanan Dialo iivcssc
qucrido fazcr Ioncns sua inagcn c
scnclIana, acaso os icria fornado dc ouiro
nodo? Dciai, ois, dc airiluir a un Dcus una
olra iao aloninavcl.
Esia iirada colocou ioda a asscnllcia do lado
dc Dirion. Eu via Jcnni iriunfar cn scgrcdo; aic a
jovcn Parula sc scniiu ionada dc Iorror anic o
adrc Alnagrc, o adrc quc lcra a lula cn laiin,
o adrc Alcandrc Vi, iodos os crisiaos quc
Iavian conciido iao inconcclvcis crincs or
dcvoao c ara roular ouro. Confcsso quc ircni
clo anigo Frcind; dcscscrava da sua causa; cis
no cnianio cono clc rcsondcu, scn criurlar-
sc..
Mcus anigos, lcnlrai-vos scnrc dc quc
cisic un Scr surcno; cu vo-lo rovci, c
concordasics conigo, c, aos icr sido forados a
confcssar quc clc cisic, vos vos csforasics or
lIc acIar incrfcics, vcios c naldadcs.
Longc csiou dc vos afianar, cono ccrios
arrazoadorcs, quc os nalcs ariicularcs fornan o
lcn gcral. Essa ciravagancia c dcnasiado
ridcula. ConvcnIo con csar cn quc cisic
nuiio nal noral c nal fsico; nas, ja quc a
91
cisicncia dc Dcus c ccria, ianlcn c ccrio quc
csscs nalcs iodos nao odcn incdir quc Dcus
cisia. Elc nao odc scr nau; ois quc inicrcssc
icria cn sc-lo? Ha nalcs icrrvcis, ncus anigos.
ois lcn! nao lIcs auncnicnos o nuncro.
inossvcl quc Dcus nao scja lon; nas os
Ioncns sao crvcrsos; fazcn un dcicsiavcl uso
da lilcrdadc quc cssc Crandc Scr lIcs dcu c lIcs
dcvc icr dado, isio c, o odcr dc cccuiarcn suas
rorias voniadcs, scn o quc nao assarian dc
uras naquinas fornadas or un scr nau, ara
scrcn or clc quclradas.
Todos os csanIois csclarccidos concordan
cn quc un cqucno nuncro dc scus
anicassados alusou dcssa lilcrdadc aic a
raiica dc crincs quc fazcn frcnir a naiurcza.
Don Carlos, scgundo do nonc (dc qucn ossa o
scnIor arquiduquc scr succssor!} rcarou o
quanio dc as airocidadcs a quc sc cnircgaran
os csanIois sol Fcrnando c sol Carlos Quinio.
Mcus anigos, sc cisic o crinc na facc da
icrra, aqui ianlcn cisic a viriudc.
Dirion. AI! aI! aI! a viriudc! Engraado,
isio. Por Dcus! Eu lcn qucria salcr quc cara icn
a viriudc, c ondc cnconira-la.
A csias alavras, nao nc coniivc c inicrroni
or ninIa vcz a Dirion. Vos a cnconirarcis no
sr. Frcind, no lon Parula, cn vos ncsno,
92
quando iivcrdcs linado o coraao dos vcios quc
os rccolrcn." Elc corou, Jcnni ianlcn; dcois
Jcnni laiou os olIos, c arcccu scniir rcnorsos.
O ai olIou-o con alguna conaiao c
rosscguiu nos scguinics icrnos.
Sin, ncus caros anigos, sc Iouvc crincs,
scnrc Iouvc viriudcs. Aicnas, Sc viu Aniios, viu
ianlcn Socraics; Fona, sc icvc Silas, ianlcn
icvc Caics; Calgula, Ncro, Iorrorizaran o
nundo con as suas airocidadcs; nas Tiio,
Trajano Anionino Pio, Marco Aurclio consolaran-
no con a sua lcncficcncia. o ncu SIcrloc dira
cn oucas alavras ao lon Parula qucn cran
csscs a quc nc rcfiro. TcnIo fclizncnic o ncu
Eicicio aqui no lolso. cssc Eicicio nao assava
dc un cscravo, nas, clos scus scniincnios, cra
igual a Marco Aurclio. Escuiai, c ossan iodos
aquclcs quc sc arvoran cn douirinadorcs cscuiar
o quc Eicicio diz a si ncsno. Foi Dcus qucn nc
criou, cu o irago cn nin; ousaria dcsonra-lo con
cnsancnios infancs, con acs crininosas,
con dcscjos indignos? A sua vida foi confornc as
suas alavras. Marco Aurclio, no irono da Euroa
c dc duas ouiras arics dc nosso Icnisfcrio, nao
cnsou divcrsancnic dc Eicicio; janais sc
IunilIou csic da sua laicza, janais sc
dcslunlrou da sua grandcza; c, quando
cscrcvcran scus cnsancnios, fizcran-no ara si
ncsnos c ara scus disculos, c nao ara scrcn
louvados nos jornais. E, na vossa oiniao, Loclc,
93
Ncwion, Tilloison, Pcnn, Clarlc, aquclc a quc
cIanan iIc nan of Foss, c ianios ouiros da
nossa ilIa c fora da nossa ilIa, quc cu vos
odcria ciiar, nao foran nodclos dc viriudc?
Falasics das gucrras iao crucis quao injusias dc
quc ianias nacs sc iornaran culadas,
dcscrcvcsics as aloninacs dos crisiaos no
Mcico c no Pcru, odcis acrcsccniar a isso a
noiic dc S. Darioloncu na Frana c os noriicnios
da Irlanda; nas nao Ia ovos iniciros quc scnrc
iivcran Iorror ao dcrranancnio dc sanguc? Os
lranancs nao dcran scnrc ial ccnlo ao
nundo? E, scn sair do as ondc nos acIanos,
nao icnos aqui crio a Pcnsilvania, ondc os
nossos riniiivos, quc dcsfiguran cn vao con o
nonc dc qualcrs, scnrc dcicsiaran a gucrra?
Nao icnos a Carolina, ondc o grandc Loclc diiou
as suas lcis? Ncssas duas airias da viriudc,
iodos os cidadaos sao iguais, iodas as
conscicncias sao livrcs, iodas as rcligics sao
loas, dcsdc quc sc adorc a un Dcus; iodos os
Ioncns sao ali irnaos. Visics cono, sinlcs
ncnao dc un dcsccndcnic dc Pcnn, os
Ialiianics das nonianIas azuis, quc odian
cicrninar-vos, logo largaran as arnas. Elcs
scniiran o quc c a viriudc, c vos vos olsiinais cn
ignora-lo! Sc a icrra ianio roduz vcncnos cono
alincnios saluiarcs, idcs acaso alincniar-vos
unicancnic dc vcncno?
94
Dirion. AI! scnIor, ara quc ianios
vcncnos? Sc Dcus iudo fcz, os vcncnos sao olra
sua; clc c o scnIor dc iudo; clc faz iudo; clc dirigc
a nao dc Cronwcll quc assina a noric dc Carlos
I; clc conduz o lrao do carrasco quc lIc coria a
calca; nao, nao osso adniiir un Dcus
Ionicida.
Frcind. Ncn cu ianouco. Escuiai, co-
vos; Iavcis dc convir conigo cn quc Dcus
govcrna o nundo or ncio dc lcis gcrais.
Scgundo cssas lcis, Cronwcll, nonsiro dc
fanaiisno c dc Iiocrisia, dccidiu a noric dc
Carlos I, or scu inicrcssc, quc iodos os Ioncns
ncccssariancnic anan c quc ncn iodos
inicrrcian do ncsno nodo. Scgundo as lcis do
novincnio csialclccidas clo rorio Dcus, o
carrasco coriou a calca dcssc rci. Mas scn
duvida Dcus nao assassinou Carlos I or un aio
ariicular da sua voniadc. Dcus nao foi ncn
Cronwcll, ncn Jcffrys, ncn Favaillac, ncn
DaliIazar Ccrard, ncn o irnao rcgador Jacqucs
Clcncni. Dcus nao concic, ncn ordcna, ncn
crniic o crinc; nas fcz o Ioncn, c fcz as lcis do
novincnio; cssas lcis cicrnas do novincnio sao
igualncnic cccuiadas cla nao do Ioncn
caridoso quc socorrc o olrc c cla nao do
cclcrado quc dcgola scu irnao. Da ncsna forna
quc Dcus nao ciinguc o sol c nao afunda a
EsanIa no nar, ara unir Coricz, Alnagro c
Pizarro, quc inundaran dc sanguc Iunano a
95
nciadc dc un Icnisfcrio, assin ianlcn nao
cnvia un lando dc anjos a Londrcs, ncn faz
laiarcn do ccu ccn nil ioncis dc vinIo dc
DorgonIa, ara causar razcr a scus qucridos
inglcscs quando csics raiican una loa aao.
Sua rovidcncia gcral scria ridcula sc laiassc
cn cada noncnio a cada indivduo; c iao
alavcl c cssa vcrdadc quc Dcus uniu
incdiaiancnic a un crininoso, con un golc
icairal da sua onioicncia. dcia lrilIar o scu sol
solrc os lons c solrc os naus. Sc alguns
cclcrados norrcn incdiaiancnic aos scus
crincs, aconicccu-lIcs isso or olra das lcis
gcrais quc rcsidcn o nundo. Li no grandc livro
dc un frcncInan cIanado Mcscray quc Dcus
fizcra norrcr o nosso grandc Hcnriquc V dc una
fsiula no anus orquc clc ousara scniar-sc no
irono do rci crisiianssino; nao, clc norrcu or
quc as lcis gcrais cnanadas da onioicncia
iinIan dc ial nodo arranjado a naicria quc a
fsiula no anus acalaria con a vida daquclc Icroi
Todo o nal fsico dc una aao na c cfciio das lcis
gcrais inosias cla nao dc Dcus naicria; iodo
o nal noral da aao crininosa c cfciio da
lilcrdadc dc quc o Ioncn alusa.
Enfin, scn nos crdcrnos no ncvociro da
nciafsica, lcnlrcno-nos quc csia dcnonsirada
a cisicncia dc Dcus; nao Ia quc discuiir quanio
sua cisicncia. Tirai Dcus ao nundo, c acaso sc
iornara nais lcgiino o assassnio dc Carlos I?
96
Mais caro vos scra o scu carrasco? Dcus cisic, c
jusio. Scdc ois jusios.
Dirion. E vos, sr. Frcind, quc falais iao
lcn, nao lcsics o livro iniiiulado O Don-Scnso?
Frcind. Sin, cu o li, c nao sou daquclcs
quc condcnan iudo cn scus advcrsarios. Ha
ncssc livro vcrdadcs lcn cosias, nas
rcjudicadas or un grandc dcfciio. O auior qucr
coniinuancnic dcsiruir o Dcus dc Scoi, dc
Allcri, dc Doavcniura, o Dcus dos ridculos
cscolasiicos c dos nongcs. Noiai quc nao ousa
dizcr una alavra conira o Dcus dc Socraics, dc
Plaiao, dc Eicicio, dc Marco Aurclio, conira o
Dcus dc Ncwion c dc Loclc, conira o ncu Dcus,
ouso dizc-lo. Pcrdc o icno a dcllaicrar conira
sucrsiics alsurdas c aloninavcis cujo
ridculo c Iorror iodas as cssoas scnsaias Iojc
rcconIcccn. cono sc sc cscrcvcssc conira a
naiurcza orquc os iurlilIcs dc Dcscarics a
dcsfiguraran; c cono sc sc disscssc quc o lon
gosio nao cisic orquc a naioria dos auiorcs
nao icn gosio ncnIun. Aquclc quc cscrcvcu o
livro do Don-Scnso julga Iavcr aiacado a Dcus, c
con isso dcnonsira alsoluia falia dc lon-scnso.
so cscrcvcu conira ccrios adrcs aniigos c
nodcrnos. Julga Iavcr aniquilado o scnIor or
icr rcciido quc clc foi nuiias vczcs scrvido or
vclIacos.
97
Dirion. Escuiai, nos odcranos
aroinar-nos. Eu odcria rcsciiar o scnIor sc
nc cnircgasscis os scrvos. Ano a vcrdadc;
nosirai-na, c cu a scguirci.
98

CAPTULO X
Sobre o atesmo

Dcsccra a noiic. Era lcla, a ainosfcra cra
una alolada dc iransarcnic azul, scncada dc
csirclas dc ouro; cssc csciaculo scnrc ioca os
Ioncns c lIcs insira doccs ncdiiacs. o lon
Parula adnirava o ccu, cono un alcnao adnira
a laslica dc S. Pcdro, ou a cra dc Naolcs, ao
vc-la cla rincira vcz.
Essa alolada c lasianic ousada dizia
Parula a Frcind, c Frcind lIc rcirucava.
Nao Ia ncnIuna alolada, ncu caro
Parula; cssa cuula azul nao c nais quc un
csicndal dc nuvcns ligciras, quc Dcus dc ial
nodo diss c conlinou dc ial nodo con a
nccanica dc vossos olIos, quc, cn qualqucr
onio cn quc vos acIcis, csiais scnrc no ccniro
do vosso asscio, c avisiais isso a quc cIanan
ccu, c quc nao c o ccu, arqucado solrc a vossa
calca.
E cssas csirclas, sr. Frcind?
Sao, cono ja o dissc, ouiros ianios sois cn
iorno dos quais giran ouiros nundos; longc dc
csiarcn ligados a cssa alolada azul, lcnlrai-vos
99
quc csiao a disiancias difcrcnics c rodigiosas.
aqucla quc csiais vcndo acIa-sc a nil c duzcnios
nilIcs dc nil assos do nosso sol.
Mosirou-lIc cniao o iclcscoio quc iroucra.
fcz-lIc vcr nossos lancias, Juiicr con as suas
quairo luas, Saiurno con as suas cinco luas c o
scu inconcclvcl ancl luninoso; c a ncsna luz,
dizia-lIc clc, quc aric dc iodos csscs glolos, c
quc cIcga a nossos olIos, daquclc lancia cn un
quario dc Iora, daqucla csircla cn scis ncscs.
Parula s-sc dc joclIos c dissc. Os ccus
anuncian Dcus." Toda a cquiagcn ccrcava o
vcncravcl Frcind, olIava, c adnirava. O coriacco
Dirion avanou scn nada olIar, c falou assin.
Dirion. Pois lcn, scja! Ia un Dcus,
conccdo-vos; nas quc inoria a vos c a nin?
Quc Ia cnirc o Scr infiniio c nos, vcrncs da
icrra? Quc rclaao odc cisiir cnirc a sua
csscncia c a nossa? Eicuro, adniiindo dcuscs
nos lancias, iinIa razao cn cnsinar quc clcs
nao sc nisiuravan alsoluiancnic s nossas
ioliccs c aos nossos Iorrorcs; quc nao odanos
ncn ofcndc-los ncn lIcs agradar; quc nao
iinIan ncnIuna ncccssidadc dc nos, ncn nos
dclcs. adniiis un Dcus nais digno do csriio
Iunano quc os dcuscs dc Eicuro c quc iodos os
dcuscs dos oricniais c ocidcniais. Mas sc dizcis,
cono ianios ouiros, quc cssc Dcus fornou ao
nundo c a nos ara sua gloria; quc cigiu ouirora
100
sacrifcios dc lois, ara sua gloria; quc aarcccu,
ara gloria sua, sol a nossa forna dc lcdcs,
cic., csiarcis dizcndo, arccc-nc, una coisa
alsurda, quc faria rir a iodas as cssoas quc
cnsan. O anor da gloria nao c ouira coisa quc
orgulIo, c o orgulIo nao assa dc vaidadc; un
orgulIoso c un iolo crsonagcn quc
SIalcscarc rcrcscniava no scu icairo. cssc
cicio nao odc convir nais a Dcus quc o dc
injusio, dc crucl, dc inconsianic. Sc Dcus sc
dignou fazcr, ou anics, arranjar o univcrso, so
dcvc icr sido cn visia dc fazcr fclizcs as criaiuras.
Dcio a vosso cnicndincnio o afirnar sc clc
aiingiu ial dcsgnio, o unico, no cnianio, quc
odcria convir naiurcza divina.
Frcind. Sin, scn duvida, clc o conscguiu
con iodas as alnas jusias. clas scrao fclizcs un
dia, sc ja nao o sao Iojc.
Dirion. Fclizcs! Quc sonIo! Quc Iisioria da
CarocIinIa! Ondc? Cono? Quando? Qucn vos
dissc ial?
Frcind. A sua jusiia.
Dirion. Nao nc digais, dcois dc ianios
dcclanadorcs, quc nos vivcrcnos cicrnancnic
quando nao nais cisiirnos; quc ossunos una
alna inorial, ou anics, quc cla nos ossui, aos
nos Iavcrdcs confcssado quc os rorios judcus,
os judcus a qucn vos galais dc Iavcr
101
sulsiiiudo, janais susciiaran ao ncnos cssa
inorialidadc da alna, aic o icno dc Hcrodcs?
Essa idcia dc una alna inorial fora invcniada
clos lranancs, adoiada clos crsas, os
caldcus, os grcgos, ignorada nuiio icno cla
infcliz Iorda judaica, nac das nais infancs
sucrsiics. AI, scnIor, salcnos ao ncnos sc
ossunos una alna? Salcnos sc os aninais
cujo sanguc lIcs consiiiui a vida, cono consiiiui
a nossa, quc icn, cono nos, voniadcs, aciiics,
aics, idcias, ncnoria, indusiria, salcis sc
cssas criaiuras, iao inconrccnsvcis quanio nos,
ossucn una alna, cono rcicndcn quc nos
ossunos?
Julgara aic agora quc cisiia na naiurcza
una fora aiiva dc quc rccclcnos o don dc vivcr
cn iodo o nosso coro, dc narcIar con os cs,
dc arcndcr con as naos, dc vcr con os olIos,
dc ouvir con os ouvidos, dc scniir con os ncrvos,
dc cnsar con a calca, c quc iudo isso cra o
quc cIananos alna, alavra vaga quc nao
significa, no fundo, nais quc o rincio
dcsconIccido dc nossas faculdadcs. CIanarci
Dcus, convosco, a cssc rincio inicligcnic c
odcroso quc anina a naiurcza inicira; nas
acaso sc dignou clc cn dar-sc a conIcccr a nos?
Frcind. Sin, clas suas olras.
Dirion. Diiou-nos as suas lcis? Falou-nos?
102
Frcind. Sin, cla voz da vossa conscicncia.
Nao c vcrdadc quc, sc Iouvcsscis naiado vosso
ai c vossa nac, cssa conscicncia vos
dcscdaaria con rcnorsos iao Iorrcndos quao
involuniarios? Essa vcrdadc nao c scniida c
confcssada clo univcrso iniciro? Daicnos agora
a ncnorcs crincs. Havcra un unico quc nao vos
assusic rincira visia, quc nao vos faa
cnalidcccr na rincira vcz cn quc o concicis, c
quc nao vos dcic no coraao o aguilIao do
arrccndincnio?
Dirion. TcnIo dc o confcssar.
Frcind. Dcus orianio crcssancnic
ordcnou, falando a vosso coraao, quc nunca vos
nancIasscis con un crinc cvidcnic. E quanio a
iodas cssas acs cquvocas, quc uns condcnan
c ouiros jusiifican, quc dc nclIor icnos a fazcr
scnao scguir csia grandc lci do rinciro dos
Zoroasiros, iao cclclrada cn nossos dias or un
auior franccs. Quando nao salcs sc a aao quc
ncdiias c loa ou na, alsicn-ic"?
Dirion. Essa naina c adniravcl; c scn
duvida o quc janais sc dissc dc nais lclo, isio c,
dc nais uiil cn noral; c isso quasc nc faria
cnsar quc Dcus susciiou dc icnos cn icnos
alguns salios quc cnsinaran a viriudc aos
Ioncns iransviados. Pco-vos crdao dc Iavcr
cscarnccido da viriudc.
103
Frcind. Pcdi crdao ao Scr cicrno, quc
odc rcconcnsa-lo cicrnancnic, c unir os
iransgrcssorcs.
Dirion. Cono! Dcus nc uniria
cicrnancnic or nc Iavcr cnircguc a aics quc
clc nc dcu?
Frcind. Elc vos dcu aics con as quais
sc odc fazcr o lcn c o nal Eu nao dissc quc clc
vos unira ara scnrc, ncn cono vos unira,
ois ningucn odc salcr nada a rcsciio; digo-
vos quc clc o odc. Foran os lranancs os
rinciros quc inaginaran una risao cicrna
ara as sulsiancias cclcsics quc sc Iavian
rcvoliado conira Dcus no scu rorio alacio;
cnccrrou-os nuna csccic dc infcrno a quc
cIanavan ondcra; nas, ao calo dc alguns
nilIarcs dc scculos, suavizou-lIcs as cnas,
colocou-os na icrra, fc-los Ioncns. c da quc vcn
a nossa ncscla dc vcios c dc viriudcs, dc
razcrcs c dc calanidadcs. cngcnIosa cssa
inaginaao; c ainda nais o c a falula dc Pandora
c dc Proncicu. Nacs grossciras iniiaran
grosscirancnic a lcla falula dc Pandora; cssas
invcncs sao sonIos da filosofia oricnial; iudo o
quc vos osso dizcr c quc, sc concicsics crincs
alusando da vossa lilcrdadc, scr-vos-a
inossvcl rovar quc Dcus scja incaaz dc vos
unir; dcsafio-vos a isso.
104
Dirion. Escrai; dizcis quc nao vos osso
dcnonsirar quc ao grandc Scr c inossvcl unir-
nc. alavra, icndcs razao; fiz o quc udc ara
rovar-nc quc isso cra inossvcl, c janais o
conscgui. Confcsso quc alusci da ninIa
lilcrdadc, c quc Dcus nc odc casiigar; nas, or
Dcus! nao scrci unido quando nao nais cisiir.
Frcind. O nclIor ariido c scrdcs Ioncsio
cnquanio cisiis.
Dirion. Scr Ioncsio cnquanio cisio?...
Sin, confcsso-o, icndcs razao, c o ariido quc sc
dcvc ionar.
Dcscjaria, caro anigo, quc Iouvcsscis
icsicnunIado o cfciio quc as alavras dc Frcind
roduziran cn iodos os inglcscs c ancricanos.
Dirion, iao lcviano c audacioso, ionou dc suliio
un ar rccolIido c nodcsio; Jcnni, con os olIos
unidos dc ranio, lanou-sc aos joclIos dc scu
ai, c o ai o alraou. Eis cnfin a uliina ccna
dcssa disuia iao csinIosa c iao inicrcssanic.
105

CAPTULO XI
Do atesmo

Dirion. Concclo crfciiancnic quc o
grandc Scr, o scnIor da naiurcza, scja cicrno;
nas nos, quc nao cisianos onicn, odcrcnos
icr a louca ousadia dc asirar a una cicrnidadc
fuiura? Tudo arccc scn rcnissao cn iorno dc
nos, dcsdc o inscio dcvorado cla andorinIa aic o
clcfanic dcvorado clos vcrncs.
Frcind. Nao, nada crccc. iudo sc
iransforna. os gcrncs inalavcis dos aninais c
dos vcgciais sulsisicn, dcscnvolvcn-sc, c
crciuan as csccics. Por quc nao Iavcis dc
qucrcr quc Dcus conscrvassc o rincio quc vos
faz agir c cnsar, dc qualqucr naiurcza quc clc
ossa scr? Dcus nc livrc dc consiruir un
sisicna; nas ccriancnic Ia cn nos qualqucr
coisa quc cnsa c quc qucr. cssa qualqucr coisa,
a quc cIanavan ouirora una nnada, cssa
qualqucr coisa, c incrccivcl. Dcus no-la dcu,
ou ialvcz, ara falar nais jusio, Dcus nos dcu a
cla. Esiais lcn ccrio dc quc clc nao a odc
conscrvar? Pcnsai, caninai, odcis forncccr-nc
alguna dcnonsiraao disso?
106
Dirion. Nao;. rocurci-a cn ncu
cnicndincnio, cn iodos os livros dos aicus, c
solrciudo no icrcciro canio dc Lucrccio; confcsso
quc nunca cnconirci scnao vcrossinilIanas.
Frcind. E, louvados ncssas sinlcs
vcrossinilIanas, nos cnircgaranos a iodas as
nossas funcsias aics? Vivcranos cono
lruios, nao icndo cono rcgra scnao os nossos
aciiics c cono frcio o icnor dos ouiros Ioncns,
cicrnancnic ininigos uns dos ouiros dcvido a
cssc nuiuo icnor! ois a gcnic scnrc qucr
dcsiruir aquilo a quc icnc. Pcnsai lcn nisso, Sr.
Dirion, rcflcic rofundancnic solrc isso, ncu
filIo Jcnni; nao cscrar dc Dcus ncn casiigo ncn
rcconcnsa, c scr vcrdadcirancnic aicu. Dc quc
scrviria a idcia dc un Dcus quc nao iivcssc
ncnIun odcr solrc nos? cono sc disscsscn.
Ia un rci da CIina quc c nuiio odcroso. Quc
lIc faa lon rovciio, rcsondcria cu; quc
fiquc na sua icrra c cu na ninIa nao nc
rcocuo nais con clc do quc clc conigo; clc nao
icn nais jurisdiao solrc a ninIa cssoa do quc
un cncgo dc Windsor solrc un ncnlro do
nosso Parlancnio; cniao sou cu o ncu rorio
Dcus. sacrifico o nundo iniciro as ninIas
faniasias, sc sc arcscniar una ocasiao; sou scn
lci, c so inorio a nin ncsno. Sc os ouiros scrcs
sao carnciros, fao-nc lolo; sc sao galinIas, fao-
nc raosa.
107
SuonIanos (qucira Dcus o conirario} quc
ioda a nossa Inglaicrra scja aicia or rincios.
ConvcnIo cn quc odcra Iavcr varios cidadaos
quc, nascidos con un gcnio iranquilo c lrando,
lasianic ricos ara nao icrcn ncccssidadc dc scr
injusios, govcrnados cla Ionra c or isso
aicnios a scu roccdincnio, conscguirao vivcr cn
socicdadc. culiivarao as lclas arics, quc
suavizan os cosiuncs. odcrao vivcr na az, na
inoccnic alcgria da gcnic Ionrada. Mas o aicu
olrc c violcnio, scguro da sua inunidadc, scra
un iolo sc nao vos assassinar ara roular vosso
dinIciro. Dc cniao, iodos os clos da socicdadc sao
ronidos, iodos os crincs sccrcios inundan a
icrra, cono os gafanIoios, no rincio nal
crcclidos, vcn assolar nossos canos; o laio
ovo nao assara dc una Iorda dc salicadorcs,
cono os nossos ladrcs dc quc nao sc cnforca a
dccina aric. assan a sua niscravcl vida cn
iavcrnas, con rosiiiuias, laicn-lIcs, laicn-sc
cnirc si; ionlan lclcdos no ncio dc scus
cancccs con os quais quclran a calca uns aos
ouiros; dcscrian ara roular c ara assassinar;
rcconcan cada dia cssc crculo aloninavcl dc
lruialidadcs!
Qucn conicra os grandcs c os rcis nas suas
vinganas, na sua anliao, qual iudo qucrcn
inolar? Un rci aicu c nais crigoso quc un
Favaillac fanaiico.
108
Os aicus fornigavan na Iialia, no scculo XV;
quc rcsuliou da? Tornou-sc iao conun
cnvcncnar cono ofcrcccr una ccia, c ncrgulIar
un unIal no coraao dc un anigo cono
alraa-lo; Iouvc rofcssorcs dc crinc, cono Ia
Iojc ncsircs dc nusica c dc naicnaiica.
EscolIian crcssancnic os icnlos ara ai
assassinar os rncics ao c dos aliarcs. O aa
Siio IV c un arccliso dc Florcna nandaran
assassinar assin os dois rncics nais disiinios
da Euroa. (Dizci, ncu caro SIcrloc, a Parula c a
scus filIos, o quc c un aa c un arccliso, c
dizci-lIcs solrciudo quc ja nao cisicn
scnclIanics nonsiros.} Mas coniinucnos. Un
duquc dc Milao foi assassinado da ncsna forna
no inicrior dc una igrcja. Sao or dcnais
conIccidos os csaniosos Iorrorcs dc Alcandrc
VI. Sc Iouvcsscn sulsisiido iais cosiuncs, a
Iialia icria ficado nais dcscria do quc o Pcru aos
a invasao.
A crcna nun Dcus rcnuncrador, das loas
acs, unidor das nas, crdoador das falias
lcvcs, c ois a crcna nais uiil ao gcncro
Iunano; c o unico frcio dos odcrosos, quc
concicn insolcnicncnic os crincs ullicos; c o
unico frcio dos Ioncns quc concicn
disfaradancnic os crincs sccrcios. Nao vos digo,
ncus anigos, quc junicis, a cssa crcna
ncccssaria, sucrsiics quc a dcsonrarian c quc
aic odcrian iorna-la funcsia. o aicu c un
109
nonsiro quc so dcvorara ara aaziguar a fonc;
o sucrsiicioso c ouiro nonsiro quc csiraalIara
os Ioncns or dcvcr. Scnrc noici quc sc odc
curar un aicu, nas janais sc cura radicalncnic
a un sucrsiicioso; o aicu c un Ioncn dc
ialcnio quc sc cngana, nas quc cnsa or si
ncsno; o sucrsiicioso c un iolo lruial quc
janais icvc scnao as idcias dos ouiros. O aicu
violara Ifigcnia, rcsics a dcsosar Aquilcs, nas o
fanaiico a dcgolara icdosancnic solrc o aliar, c
julgara quc Juiicr lIc ficara dcvcndo olrigacs;
o aicu roulara un vaso dc ouro a una igrcja,
ara ccar con nulIcrcs. alcgrcs, nas un
fanaiico cclclrara un auio-dc-fc ncssa igrcja c
cnioara un caniico judcu, a lcnos ulncs,
cnquanio faz qucinar judcus, sin, ncus anigos,
o aicsno c o fanaiisno sao os dois olos dc un
univcrso dc confusao c dc Iorror. A cqucna zona
da viriudc csia cnirc csscs dois olos; narcIai a
asso firnc or cssc caninIo; acrcdiiai nun
Dcus lon, c scdc lons. iudo quanio os
grandcs lcgisladorcs Loclc c Pcnn cdcn a scus
ovos.
Fcsondci-nc, scnIor Dirion, vos c vossos
anigos. quc nal vos odc fazcr a adoraao dc un
Dcus, junia vcniura dc scr un Ioncn
Ionrado? Ncsic noncnio cn quc vos falo,
odcnos iodos scr aiacados dc una docna
norial. qual dc nos nao dcscjaria cniao icr vivido
na inoccncia? Vcdc cono o nosso nau Ficardo III
110
norrc cn SIalcscarc; cono os cscciros dc
iodos aquclcs quc clc naiou vcn aicrrorizar sua
inaginaao. Vcdc cono cira Carlos IX dc
Frana aos S. Darioloncu. Por nais quc lIc diga
o caclao quc clc fcz lcn, scu crinc o dilaccra,
scu sanguc jorra-lIc clos oros, c iodo o sanguc
quc fcz corrcr lrada conira clc. Acrcdiiai-nc. dc
iodos csscs nonsiros, nao Ia ncnIun quc nao
icnIa vivido nos iorncnios do rcnorso c quc nao
icnIa acalado no dcscscro.
111

CAPTULO XII
Regresso Inglaterra. Casamento de Jenni

Dirion c scus anigos nao nais udcran
conicr-sc; lanaran-sc aos joclIos dc Frcind.
Sin dissc Dirion, cu crcio cn Dcus c
cn vos.
Ja csiavan crio da casa dc Parula. Ali
ccaran; nas Jcnni nao odc concr. naniinIa-sc
afasiado, dcrranava lagrinas; o ai foi rocura-lo
ara o consolar.
AI! dissc-lIc Jcnni, cu nao ncrccia
icr un ai cono vos; norrcrci dc dor dc nc Iavcr
dciado scduzir or cssa aloninavcl Clivc-Hari.
sou a causa, cnlora inoccnic, da noric dc
Princrosc; c, ainda Ia ouco, quando nos
falasics dc cnvcncnancnio, scnii un calafrio;
arcccu-nc vcr Clivc-Hari arcscniando a
Princrosc a Iorrvcl lclcragcn. Mcu Dcus! Cono
udc icr o csriio lasianic alicnado ara scguir
una criaiura iao crininosa? Ela cnganou-nc; cu
csiava ccgo. So nc dcscnganci un ouco anics
dc os sclvagcns a icrcn aanIado. nun assono
dc colcra, cla quasc nc fcz a confissao dc scu
crinc. Dcsdc cssc noncnio, iivc-lIc Iorror. E,
ara ncu sulcio, a inagcn dc Princrosc csia
112
inccssanicncnic dianic dc ncus olIos; cu a vcjo,
cu a ouo; cla nc diz. Eu csiou noria orquc ic
anava."
O scnIor Frcind csloou un sorriso dc
londadc, cujo noiivo Jcnni nao conrccndcu;
dissc-lIc o ai quc so una vida inccavcl odcria
rcarar as falias assadas; lcvou-o ara a ncsa
cono un Ioncn a qucn acalan dc rciirar das
vagas ondc sc afogava; cu rorio o alracci,
agradci-lIc, aninci-o; csiavanos iodos
conovidos.
AarclIano-nos no dia scguinic ara voliar
Inglaicrra, dcois dc icr dado rcscnics a ioda a
fanlia dc Parula. nossos adcuscs foran
ncsclados dc lagrinas sinccras; Dirion c scus
canaradas, quc nunca iinIan sido scnao
lcvianos, arccian agora conlciancnic
scnsaios.
Esiavanos cn alio nar, quando Frcind dissc
a Jcnni cn ninIa rcscna.
E cniao, ncu filIo, a lcnlrana da linda,
da viriuosa c icrna Princrosc ainda ic c nuiio
cara?
Jcnni dcscscrou-sc a cssas alavras; as
flccIas dc un cicrno c inuiil arrccndincnio lIc
varavan o coraao, c cu icni quc clc sc
rcciiiassc no nar.
113
Pois lcn dissc-lIc Frcind, consola-ic;
Princrosc csia. viva, c ana-ic.
Frcind, con cfciio, rccclia noicias scguras,
graas quclc ficl cnrcgado quc lIc cscrcvia or
iodos os navios quc ariian ara Maryland. O
scnIor Mcad, quc dcois adquiriu iananIa
rcuiaao no conIccincnio dc iodos os vcncnos,
iivcra a fclicidadc dc arrancar Princrosc aos
lraos da noric. O sr. Frcind nosirou ao filIo
aqucla caria quc clc rclcra ianias vczcs c con
iania cnoao.
Jcnni assou, cn un aicc, do augc do
dcscscro ao da fclicidadc. Nao vos dcscrcvcrci o
cfciio dcssa iao rccniina nudana; quanio nais
nc inrcssionou, ncnos osso crini-lo; foi o
nais lclo noncnio da vida dc Jcnni. Dirion c
scus canaradas conariilIaran iao ura alcgria.
Quc nais vos dirci? O ccclcnic Frcind lIcs
scrviu dc ai a iodos. O casancnio do lclo Jcnni
c da lcla Princrosc cfciuou-sc cn casa do douior
Mcad. Tanlcn casanos Dirion, quc csiava
conlciancnic nudado. Jcnni c clc sao Iojc as
cssoas nais Ionradas da Inglaicrra. Havcis dc
convir cn quc un salio odc curar loucos.
114

NOTAS

(1} Toda cssa Iisioria c narrada or
Aldias, Marcclo c Hcgcsio. Eusclio rcfcrc-lIc
una aric.
(2} Ca. IX.
(3} Aios, Ca. XXVI.
(4} Hisioria Aosiolica dc Aldias. Traduao
dc Julio Africano, livro VI, . 395 c scguinics.
(5} Eusclio, liv. III, ca. XXX.
(6} Vcn iranscriia na Aologia do Condc dc
Pcicrlorou, clo douior Frcind, ag. 143.
(7} En franccs cau-dc-vic, isio c, agua dc
vida.(lclida alcoolica}.
115

coylcfi 2001 Fidcndo Casiigai Morcs

Vcrsao ara cDool
cDoolsDrasil.con

__________________
JulIo 2001

Proilido iodo c qualqucr uso concrcial.
Sc vocc agou or cssc livro
VOCE FOI FOUDADO!
Vocc icn csic c nuiios ouiros iiulos CFTIS
dircio na fonic.
www.cloolslrasil.con

También podría gustarte