Fonic Digiial www.jaIr.org Todas as olras sao dc accsso graiuiio. Esiudci scnrc or conia do Esiado, ou nclIor, da Socicdadc quc aga inosios; icnIo a olrigaao dc rciriluir ao ncnos una goia do quc cla nc roorcionou." Nclson JaIr Carcia (1947-2002}
Vcrsao ara cDool cDoolsDrasil.con
Coylcfi Fidcndo Casiigai Morcs 3
NDICE
APFESENTAO 6 Ncson JuI Gucu DIOCFAFIA DO AUTOF 10
CAPTULO I 13 CAPTULO II 19 Coniinuaao das avcniuras do jovcn inglcs Jcnni c do scnIor scu ai, douior cn icologia, ncnlro do Parlancnio c da Socicdadc Fcal CAPTULO III 25 Sunula da conirovcrsia dos Mas, cnirc Misicr Frcind c don Inigo y Mcdroso y Conodios y Paalanicndo, lacIarcl dc Salananca CAPTULO IV 36 Fcgrcsso a Londrcs. Jcnni conca a corroncr-sc CAPTULO V 43 Prcicndc-sc casar Jcnni CAPTULO VI 49 Tcrrvcl avcniura CAPTULO VII 56 O quc aconicccu na Ancrica CAPTULO VIII 71 Dialogo dc Frcind c dc Dirion solrc o aicsno CAPTULO IX 80 4 Solrc o aicsno CAPTULO X 98 Solrc o aicsno CAPTULO XI 105 Do aicsno CAPTULO XII 111 Fcgrcsso Inglaicrra. Casancnio dc Jcnni NOTAS 114 5 HISTRIA DE JENNI OU O ATEU E O SBIO o M. SIcoc Tuduzdu co scnIo dc Lu Cuc VOLTAIRE 6 APRESENTAO Ncson JuI Gucu
A Hisioria dc Jcnni" foi cscriia or Voliairc nos scus uliinos anos dc vida. O ncsno cscriior criico, irnico c sarcasiico iornou-sc nais scvcro. Ja Iavia sido criiicado con vccncncia, or suas idcias c concniarios dcsairosos ao clcro, csccialncnic os jcsuias, aos nolrcs c rcis. Foi rcso c dcois crscguido or ioda a Euroa, ncsno quando cnaliccido clo indiscuivcl valor dc scus concciios, nao dciou dc sofrcr crscguics. Ncsia olra Voliairc dclrua sua lngua vicrina solrc a rcligiao rcvclada" c os dognas do caiolicisno. Mas a carga naior dc vcncno rccai solrc o aicsno dc D'HollacI. Vcja-sc con quc cso dcsfcrc scu aiaquc a aicus c sucrsiiciosos. A ccnu nun Dcus cnuncudo dus Ious uocs, undo dus nus, cdoudo dus utus cucs, c os u ccnu nus t uo gcnco Iununo; c o nco co dos odcosos, quc conctcn nsocntcncntc os cncs Icos; c o nco co dos 7 Ioncns quc conctcn dsuuduncntc os cncs sccctos. Nuo uos dgo, ncus ungos, quc untcs, u cssu ccnu ncccssuu, sucstocs quc u dcsonuun c quc utc odcun tonu-u uncstu. o utcu c un nonsto quc s dcuouu uu uuzguu u onc; o sucstcoso c outo nonsto quc cstuuIuu os Ioncns o dcuc. Scnc notc quc sc odc cuu un utcu, nus unus sc cuu udcuncntc u un sucstcoso; o utcu c un Ioncn dc tucnto quc sc cngunu, nus quc cnsu o s ncsno; o sucstcoso c un too Iutu quc unus tcuc scnuo us dcus dos outos. Voliairc, cono cn ouiros icios, rcvcla una aarcnic anliguidadc quando sc rcfcrc aos judcus, nas acnas aarcnic. Sc criiica os judcus da Hisioria, clos crincs c nalcs conciidos; or ouiro lado os dcfcndc cono scrcs Iunanos. Dois irccIos sao significaiivos. E ncsno quc cc ossc udcu csondcu o nosso ungo con o scu sunguc-o IuItuu, cu-Ic Icn, scnIo Cuucucuudo, ussu cssous oquc ctcnccn u unu uu quc IuItuuu outou un cqucno cuntuo cdcgoso xno uo dcscto du Su 8 uc Ic notu quc un Ioncn tcnIu ou nuo tcnIu cco c quc concnoc u uscou nu uu cIcu dc uI ou no donngo scguntc Dcsctos tuo Iocndos, tuo nuItuucs, quc csscs unnus cozcs cIunudos udcus sc uguun no uuso tccstc quundo ussuun, duquccs ugucs dc Ioo, uu un ccunto dc tcu ondc sc odun cutuu ugunus cus. Tcna rccorrcnic, cn Voliairc, c o canilalisno quc, cn sua coca ainda cra raiica cnconiradia cn divcrsas culiuras. Sc scnrc sc rcfcriu ao cosiunc dc forna sairica, agora o faz con sarcasno virulcnio. Fcnd nostou-sc nuto Icn ncssonudo con cssu nuxnu; nus oIscuou quc o costunc dc dcuou nuIccs cu ndgno dc tuo Iuuu gcntc c quc, con tuntus utudcs, nuo dcuun sc untougos. O cIcc dus nontunIus cguntou-nos cntuo o quc uzunos con os nossos nngos, dcos dc os nutu. Ns os cntcunos csond-Ic. 9 uc sto dzc ctucou quc os dus dc conc uos ucncs. Ns quccnos u nuzu; nossos cstonugos suo unu scutuu nus Ionosu. O icio ncrccc scr lido con csccial carinIo, conicn una snicsc c sona das idcias filosoficas quc Voliairc dcscnvolvcu duranic ioda una vida con ciraordinario gcnio c concicncia quc, infclizncnic, nuiios dos quc vivcran scu icno nao foran caazcs dc conrccndcr. 10 BIOGRAFIA DO AUTOR
FFANOIS-MAFIE AFOUET, filIo dc un noiario do CIaiclci, nasccu cn Paris, cn 21 dc novcnlro dc 1694. Dcois dc un curso lrilIanic nun colcgio dc jcsuias, rcicndcndo dcdicar-sc nagisiraiura, s-sc ao scrvio dc un rocurador. Mais iardc, airocinado cla socicdadc do Tcnlo c cn ariicular or CIaulicu c clo narqucs dc la Farc, ullicou scus rinciros vcrsos. En 1717, acusado dc scr o auior dc un anflcio oliico, foi rcso c cncarccrado na DasiilIa, dc ondc saiu scis ncscs dcois, con a Hcnriadc quasc icrninada c con o csloo do OEdic. Foi or cssa ocasiao quc clc rcsolvcu adoiar o nonc dc Voliairc. Sua iragcdia OEdic foi rcrcscniada cn 1719 con grandc ciio; nos anos scguinics, vicran. Aricnisc (1720}, Mariannc (1725} c o Indiscrci (1725}. 11 En 1726, cn conscqucncia dc un incidcnic con o cavalciro dc FoIan, foi novancnic rccolIido DasiilIa, dc ondc so odc sair sol a condiao dc dciar a Frana. Foi cniao ara a Inglaicrra c a sc dcdicou ao csiudo da lngua c da liicraiura inglcsas. Trcs anos nais iardc, rcgrcssou c ullicou Druius (1730}, EriIylc (1732}, Zarc (1732}, La Mori dc Ccsar (1733} c Adcladc Dugucsclin (1734}. Daian da ncsna coca suas Lciircs PIilosoIiqucs ou Lciircs Anglaiscs, quc rovocaran grandc cscandalo c olrigaran a rcfugiar-sc cn Lorcna, no casiclo dc Madanc du CIaiclci, cn cuja conanIia vivcu aic 1749. A sc cnircgou ao csiudo das cicncias c cscrcvcu os Elcncnis dc lc PIilosoIic dc Ncwion (1738}, alcn dc Alzirc, L'Enfani Prodiguc, MaIonci, Mcroc, Discours sur l'Honnc, cic. En 1749, aos a noric dc Madanc du CIaiclci, voliou a Paris, ja cniao cIcio dc gloria c conIccido cn ioda a Euroa, c foi ara Dcrlin, ondc ja csiivcra alguns anos anics cono dilonaia. Frcdcrico II confcriu-lIc Ionras ccccionais c dcu-lIc una cnsao dc 20.000 francos, acrcsccndo-lIc assin a foriuna ja considcravcl. Essa anizadc, orcn, nao durou nuiio. as inirigas c os ciuncs cn iorno dos cscriios dc Voliairc olrigaran-no a dciar Dcrlin cn 1753. 12 Scn odcr fiar-sc cn aric alguna, csicvc succssivancnic cn Esiraslurgo, Colnar, Lyon, Ccnclra, Naniua; cn 1758, adquiriu o donnio dc Fcrncy, na rovncia dc Cc c a assou, cniao, a rcsidir cn conanIia dc sua solrinIa Madanc Dcnis. Foi duranic os vinic anos quc assin vivcu, cIcio dc gloria c dc anigos, quc rcdigiu Candidc, Hisioirc dc la Fussic sous Picrrc lc Crand, Hisioirc du Parlcncni dc Paris, cic., scn coniar nuncrosas cas icairais. En 1778, cn sua viagcn a Paris, foi cniusiasiicancnic rccclido. Morrcu no dia 30 dc naro dcssc ncsno ano, aos 84 anos dc idadc. 13 CAPTULO I
Vos nc soliciiais, scnIor, alguns orncnorcs accrca dc nosso anigo, o rcsciiavcl Frcind, c dc scu csiranIo filIo. O lazcr dc quc afinal disonIo aos a rcforna dc nilordc Pcicrlorou crniic-nc aicndcr-vos saiisfaioriancnic. Ficarcis iao csaniado quanio cu, c conariilIarcis dc iodos os ncus scniincnios. Quasc nao vos avisiasics con cssc jovcn c infcliz Jcnni, filIo unico dc Frcind, quc o lcvou consigo EsanIa quando cra caclao dc nosso ccrciio, cn 1705. Vos ariisics ara Alc anics quc nilordc ccrcassc Darcclona; nas icndcs razao cn dizcr quc Jcnni ossua un asccio dos nais anavcis c airacnics c dcnoiava coragcn c csriio. Nada nais vcrdadciro; cra inossvcl vc- lo scn csiina-lo. O ai o dcsiinara rincirancnic Igrcja; nas, icndo o jovcn dcnonsirado rcugnancia a cssa condiao quc dcnanda ianio cngcnIo, circunscao c finura, julgou aquclc scnsaio ai quc scria un crinc c una iolicc forar a naiurcza. Jcnni ainda nao coniava vinic anos. Fcz qucsiao alsoluia dc scrvir cono voluniario no aiaquc a MonijuicI, quc nos vcnccnos, c ondc foi 14 norio o rncic dc Hcssc. O nosso olrc Jcnni, fcrido, foi fciio risionciro c lcvado ara a cidadc. Eis una ficl narraiiva do quc lIc aconicccu dcsdc o aiaquc dc MonijuicI aic a ionada dc Darcclona. Essc rclaio c dcvido a una caiala un ouco livrc c ingcnua dcnais; iais cscriios nao cIcgan aic o coraao do salio. Arccndi o rcfcrido cscriio cn casa dcla, quando cnirci cn Darcclona con nilordc Pcicrlorou. Vos o lcrcis scn cscandalo, cono un ficl rciraio dos cosiuncs do as. 15
AVENTURAS DE UM JOVEM INGLS CHAMADO JENNI escrItas por mo de dona Las NaIgas
Quando nos disscran quc os ncsnos sclvagcns quc iinIan cIcgado clos arcs, dc una ilIa dcsconIccida, ara ionar-nos Cilraliar, vinIan ccrcar a nossa lcla cidadc dc Darcclona, concanos or fazcr novcnas Sania Virgcn dc Manrczc, o quc c scn duvida a nclIor nancira dc nos dcfcndcrnos. Essc ovo, quc nos vinIa aiacar dc iao longc, icn un nonc difcil dc ronunciar, ois c cnglisI. Nosso rcvcrcndo adrc inquisidor don Jcronino Ducno Caracucarador rcgou conira csscs salicadorcs. Lanou conira clcs una cconunIao-nor cn Nossa ScnIora dcl Pino. Asscgurou-nos quc os cnglisI iinIan cauda dc nacaco, aias dc urso c calca dc aagaio; quc na vcrdadc falavan algunas vczcs cono os Ioncns, nas quc silvavan quasc scnrc; quc cran, alias, noioriancnic Icrciicos; quc a Sania Virgcn, quc c nuiio favoravcl aos ouiros ccadorcs c ccadoras, janais crdoava aos Icrciicos, c quc or conscguinic scrian iodos infalivclncnic cicrninados, solrciudo sc sc arcscniasscn dianic dc MonijuicI. Mal acalara 16 clc o scu scrnao, soulcnos quc MonijuicI fora ionado dc assalio. noiic soulcnos quc ncssc assalio Iavanos fcrido a un jovcn cnglisI c quc clc sc acIava cn nossas naos. Criiaran or ioda a cidadc. Viioria! Viioria! c accndcran-sc luninarias. Dona Doca Dcrncja, quc iinIa a Ionra dc scr ananic do rcvcrcndo adrc inquisidor, scniiu circnos dcscjos dc vcr cono cra fciio un aninal cnglisI c Icrciico. Era ninIa aniga niina. Scniia-nc iao curiosa quanio cla. Mas foi rcciso cscrar quc clc sc curassc do fcrincnio, o quc nao dcnorou. Soulcnos logo dcois quc clc dcvcria ionar lanIos no csialclccincnio dc ncu rino Elvol, quc c cono sc salc, o nclIor cirurgiao da cidadc. En ninIa aniga Doca Dcrncja, rcdolrou a inacicncia dc vcr ial nonsiro. Nao iivcnos dcscanso, ncn o dcnos a ncu rino, cnquanio nao nos oculiou cn un vcsiiario, airas dc una vcncziana cla qual sc cncrgava o lanIciro. Ali cniranos na onia das cs, scn o nnino rudo, scn una alavra, scn nos aircvcrnos a rcsirar, rccisancnic no insianic cn quc o cnglisI saia dc dcniro d'agua. Scu rosio nao sc acIava voliado ara nos; rciirou un cqucno larrcic sol o qual csiavan cnrolados os scus calclos loiros quc 17 ionlaran cn grossos cacIos solrc o nais lclo dorso quc ja vi cn ninIa vida; scus lraos, suas coas, suas crnas, nc arcccran dc una carnaao, dc un acalado, dc una clcgancia quc sc aroina, a ncu vcr, do Aolo dc Dclvcdcrc dc Fona, cuja coia sc acIa cn casa dc ncu iio csculior. Dona Doca Dcrncja acIava-sc ciasiada dc surrcsa c cncaniancnio. Quanio a nin, scniia- nc igualncnic arrclaiada. Nao udc dciar dc dizcr. OI, quc Icrnoso nucIacIo! Essas alavras, quc nc cscaaran, fizcran o jovcn voliar-sc. Ai foi nuiio ior; vinos o rosio dc Adnis solrc o coro dc un jovcn Hcrculcs. Por ouco dona Doca Dcrncja nao ionlou ara iras c cu ianlcn. Scus olIos sc inccndcran, colrindo-sc dc lcvc orvalIo, airavcs do qual sc cnircvian flanas. Nao sci o quc aconicccu aos ncus. Quando voliou a si. S. Tiago (nc dissc cla} c Sania Virgcn! E assin quc sao os Icrcgcs? OI! Cono nos cnganaran." Sanos o nais iardc quc udcnos. Doca Dcrncja foi logo aconciida do nais violcnio anor clo nonsiro Icrciico. Ela c nais loniia do quc cu, confcsso-o; c confcsso ianlcn quc nc scnii dulancnic cnciunada. Fiz-lIc vcr quc crdia a alna iraindo o rcvcrcndo adrc Inquisidor don 18 Jcronino Ducno Caracucarador, con un cnglisI. Ai, ninIa qucrida Las Nalgas dissc-nc cla (ois Las Nalgas c o ncu nonc} cu scria caaz dc irair Mclquiscdcquc or cssc lclo raaz". Ela nao dciou dc o fazcr c, ja quc c rcciso dizcr iudo, concorri sccrciancnic con nuiio nais do quc o dzino das ofcrcndas. Un dos faniliarcs da Inquisiao, quc ouvia quairo nissas or dia ara olicr dc Nossa ScnIora dc Manrczc o aniquilancnio dos cnglisI, foi infornado das nossos aios dc dcvoao. O rcvcrcndo adrc don Caracucarador nandou-nos vcrgasiar a anlas. Mandou vinic c quairo alguazis da Sania Hcrnandad rcndcrcn o nosso qucrido cnglisI. Jcnni naiou cinco dclcs c foi rcso clos dczcnovc quc solraran. Fizcran-no rcousar nun calalouo lcn arcjado. Fcsolvcran qucina-lo no doningo scguinic, cn grandc ccrinonial, arancniado con un grandc sanlcniio c un cIacu cn forna dc ao-dc- aucar, cn Ionra dc nosso Salvador c da Virgcn Maria, sua nac. Don Caracucarador rcarou un lclo scrnao, nas nao odc ronuncia-lo orquc a cidadc foi ionada s quairo da nadrugada daquclc ncsno doningo. Aqui icrnina a narraiiva dc dona Las Nalgas. Era una nulIcr quc nao dciava dc icr cssa csccic dc csriio a quc os csanIois dcnoninan agudcza. 19
CAPTULO II Continuao das aventuras do jovem ingls Jenni e do senhor seu pai, doutor em teologia, membro do Parlamento e da Sociedade Real
Salcis quc adniravcl conduia nanicvc o condc dc Pcicrlorou quando sc aodcrou dc Darcclona; cono incdiu a ilIagcn; con quc ronia sagacidadc s ordcn cn iudo; cono arrancou a duqucsa dc Pooli das naos dc alguns soldados alcnacs lclcdos quc a roulavan c violavan. Mas odcrcis acaso inaginar a surrcsa, a dor, o aniquilancnio, a colcra, as lagrinas, os iransorics dc nosso anigo Frcind, quando soulc quc Jcnni csiava nos calalouos do Sanio Ofcio c ja sc acIava rcarada a sua fogucira? Salcis quc as calcas nais frias sao as nais caliadas nas grandcs ocasics. Era dc vcr aquclc ai, quc conIcccsics iao gravc c iao incriurlavcl, voar do aniro da Inquisiao nais dcrcssa do quc corrcn os nossos cavalos dc raa cn Ncunarlci. Cinqucnia soldados, quc o scguian arqucjanics, csiavan scnrc a duzcnios assos dclc. Ei-lo quc cIcga. Enira na cavcrna. Quc noncnio! Quc ranios c quc alcgria! Vinic viinas dcsiinadas ncsna ccrinnia sao lilcriadas con Jcnni. Todos csscs 20 risionciros sc arnan; iodos sc junian a nossos soldados; arrasan o Sanio Ofcio cn dcz ninuios c alnoan solrc as runas, con o vinIo c o rcsunio dos inquisidorcs. En ncio dcssc iunulio, c das fanfarras, c dos ianlorcs, c do iroar dc quairoccnios canIcs quc anunciavan a nossa viioria na CaialunIa, o nosso anigo Frcind rcionara a iranquilidadc quc lIc conIcccis. Esiava, calno cono o ccu dc un lclo dia aos a icncsiadc. Erguia a Dcus un coraao iao scrcno cono o scu rosio, quando viu sair do rcsiradouro dc un calalouo un cscciro ncgro dc solrccliz, quc sc lanou a scus cs, lradando niscricordia. Qucn cs iu? indagou o nosso anigo. Vcns do infcrno? Mais ou ncnos rcsondcu o ouiro. Sou don Jcronino Ducno Caracucarador, inquisidor da fc; co-vos Iunildcncnic crdao or Iavcr qucrido assar o scnIor vosso filIo cn raa ullica. cu suunIa quc clc fossc judcu. E ncsno quc clc fossc judcu rcsondcu o nosso anigo con o scu sanguc-frio Ialiiual, fica-lIc lcn, scnIor Caracucarador, assar cssoas orquc cricnccn a una raa quc Ialiiava ouirora un cqucno caniao cdrcgoso roino ao dcscrio da Sria? Quc lIc inoria quc un Ioncn icnIa ou nao icnIa rcucio c quc 21 concnorc a ascoa na lua cIcia dc alril ou no doningo scguinic?. Esic Ioncn c judcu; rccisa ois scr qucinado; c iodos os scus lcns nc cricnccn. cis un cssino arguncnio; nao sc raciocina assin na Socicdadc Fcal dc Londrcs. E nao salia o scnIor Caracucarador quc Jcsus Crisio cra judcu? Quc clc nasccu, vivcu c norrcu judcu; quc cclclrou a ascoa, cono judcu, na lua cIcia; quc iodos os scus aosiolos cran judcus; quc foran ao icnlo judcu aos a dcsgraa dc Crisio, cono csia crcssancnic rcfcrido; c quc os quinzc rinciros lisos sccrcios dc Jcrusalcn cran judcus? Mcu filIo nao c judcu, c anglicano. cono lIc dcu na iclIa a idcia dc o qucinar? O inquisidor Caracucarador, aicrrado con a crudiao do scnIor Frcind, c scnrc rosicrnado a scus cs, rcsondcu. Ai dc nos! Nao salanos nada dc iudo isso na Univcrsidadc dc Salananca. Mais una vcz, crdao. Mas o vcrdadciro noiivo c quc o scnIor vosso filIo nc ionou a ninIa ananic Doca Dcrncja. AI! sc clc ionou a sua ananic, c ouira Iisioria; nao sc dcvc ionar os lcns dc ouircn. Todavia, nao sc nos dcara aqui una razao suficicnic (cono diria Lcilniiz} ara qucinar un jovcn. As cnas dcvcn scr roorcionais aos 22 dcliios. Vos ouiros, crisiaos dc alcn do nar lriianico iiranic ara o sul, sois nais ccdiios cn assar a un dc vossos irnaos, scja o consclIciro Annc Dulourg, scja MicIcl Scrvci, ou iodos aquclcs quc foran sagrados sol Filic II, cognoninado o discrcio, do quc nos, inglcscs, cn nandar rcarar un roslifc cn Londrcs. Mas iragan-nc aqui a scnIoriia Doca Dcrncja, ara quc cu saila dcla a vcrdadc. Doca Dcrncja foi conduzida sua rcscna, ioda cIorosa, c cnlclczada clas lagrinas, cono c cosiunc. vcrdadc quc a scnIoriia anava icrnancnic a don Caracucarador c quc o ncu filIo Jcnni a ossuiu fora? A fora, scnIor inglcs?! Qual nada! Foi dc iodo o ncu coraao. Nunca vi nada iao lindo c iio digno dc anor cono o scnIor vosso filIo; c julgo- vos nuiio fcliz cn scr scu ai. Fui cu qucn fiz iodas as invcsiidas; clc lcn o ncrccc. sou caaz dc scgui-lo aic o fin do nundo, sc c quc o nundo icn fin. Scnrc dcicsici, no fundo d'alna, cssc naldiio inquisidor; clc nandou vcrgasiar-nc aic sair sanguc, a nin c scnIoriia Las Nalgas. Sc qucrcis iornar-nc a vida un vcrdadciro cncanio, nandarcis cnforcar cssc cclcrado nongc ninIa jancla, cnquanio cu csiivcr jurando a vosso filIo 23 un anor cicrno. Fcliz dc nin, sc lIc udcssc un dia dar un filIo quc sc arca convosco! E, con cfciio, cnquanio Doca Dcrncja ronunciava csias singclas alavras, nilord Pcicrlorou nandava rocurar Caracucarador, quc sc Iavia sunido, ara quc nao o cnforcasscn. Nao vos csaniarcis sc cu disscr quc o scnIor Frcind sc os cncrgicancnic a isso. Quc vossa jusia colcra dissc clc sc curvc anic vossa gcncrosidadc; so sc dcvc condcnar un Ioncn noric quando ial coisa for alsoluiancnic ncccssaria ao lcn ullico. Os csanIois irian dizcr quc os inglcscs sao uns larlaros quc naian iodos os adrcs quc cnconiran. Isso odcria rcjudicar grandcncnic ao scnIor arquiduquc, cn nonc do qual acalais dc ionar Darcclona. Esiou assaz conicnic dc quc ncu filIo icnIa sido salvo c dc quc o ulIa dcssc fradc nao nais csicja cn condics dc ccrccr as suas funcs inquisiioriais. Enfin, iao lcn falou o salio c caridoso Frcind, quc nilordc sc conicniou cn nandar vcrgasiar Caracucarador, cono cssc niscravcl fizcra a Miss Doca Dcrncja c a Miss Las Nalgas. TananIa dcncncia iocou o coraao dos caialacs. Os quc Iavian sido lilcriados dos calalouos da Inquisiao concluran quc a nossa 24 rcligiao valia infiniiancnic nais quc a sua. Quasc iodos cdiran ara scrcn acciios na igrcja anglicana; c aic alguns lacIarcis da Univcrsidadc dc Salananca, quc csiavan cn Darcclona, dcscjaran scr csclarccidos. A naioria foi logo aicndida. So Iouvc un dclcs, cIanado don Inigo y Mcdroso y Conodios y Paalanicndo, quc sc nosirou un ianio rclcldc. Eis a sunula da anigavcl discussao quc o nosso qucrido anigo Frcind c o lacIarcl don Paalanicndo iravaran na rcscna dc nilordc Pcicrlorou. CIanaran a cssa convcrsaao faniliar o dialogo dos Mas. Vcrcis facilncnic or quc, ao lc-la. 25
CAPTULO III Smula da controvrsia dos Mas, entre Mister Freind e dom Inigo y Medroso y Comodios y Papalamiendo, bacharel de Salamanca
O lacIarcl. Mas, ScnIor, acsar dc iodas as lclas coisas quc acalais dc dizcr-nc, icrcis dc confcssar quc a vossa igrcja anglicana, iao rcsciiavcl, nao cisiia anics dc don Luicro c anics dc don OEcolanadius. Sois nuiio rcccnics. orianio, nao sois dc casa. Frcind. cono sc nc disscsscn quc nao dcsccndo dc ncu av, orquc un colaicral, rcsidcnic na Iialia, sc aossara do scu icsiancnio c dos ncus iiulos. Fclizncnic os rccucrci, c c claro quc sou ncio dc ncu av. Sonos anlos da ncsna fanlia, con a cqucna difcrcna dc quc nos, inglcscs, lcnos o icsiancnio dc nosso av cn nossa roria lngua c dc quc vos c roilido lc-lo na vossa. Sois cscravos dc un csirangciro, c nos csianos acnas sulnciidos nossa razao. O lacIarcl. Mas sc a vossa razao vos crdcr?... orquc afinal nao crcio, na nossa Univcrsidadc dc Salananca, a qual dcclarou a infalililidadc do aa c o scu dirciio inconicsiavcl solrc o assado, o rcscnic, o fuiuro c o aulo- osi-fuiuro. 26 Frcind. AI! Os aosiolos ianlcn nao acrcdiiavan cn nada disso. Esia cscriio quc cssc Pcdro, quc rcncgou a scu ncsirc Jcsus, foi scvcrancnic acusado or Paulo. Nao qucro caninar qual dos dois csiava crrado; ialvcz anlos o csiivcsscn, cono aconiccc cn quasc iodas as disuias; nas afinal nao Ia una unica assagcn nos Aios dos Aosiolos cn quc Pcdro scja considcrado cono scnIor dc scus conanIciros c do aulo-osi-fuiuro. O lacIarcl. Mas nao Ia duvida dc quc S. Pcdro foi arccliso dc Fona, ois SancIcz nos cnsina quc cssc grandc Ioncn ali cIcgou no icno dc Ncro c quc ali ocuou o irono arqui- ciscoal duranic vinic c cinco anos, sol cssc ncsno Ncro, quc so rcinou irczc. Dc rcsio, c naicria dc fc, c c don Crillandus, o roioiio da Inquisiao, qucn o afirna (ois nos nunca lcnos a Dllia Sagrada}, c naicria dc fc, digo cu, quc S. Pcdro csiava cn Fona ccrio ano; ois daia una dc suas carias dc Dalilnia; c, cono Dalilnia c visivclncnic un anagrana dc Fona, csia visio quc o aa c, or dirciio divino, scnIor dc ioda a icrra. a, nais ainda, iodos os liccnciados dc Salananca dcnonsiraran quc Sinao Viriudc- Dcus, fciiicciro-nor c consclIciro dc Esiado do Incrador Ncro, nandou scu cacIorro cunrincniar a S. Sinao Darjonas, ianlcn cIanado S. Pcdro; quc S. Pcdro, nao ncnos olido, cnviou ianlcn cunrincnios a Sinao 27 Viriudc-Dcus, or inicrncdio dc scu cacIorro; quc cn scguida aosiaran qual dos dois rcssusciiaria nais dcrcssa a un rino dc Ncro, quc Sinao Viriudc-Dcus so rcssusciiou o scu norio cla nciadc c quc Sinao Darjonas ganIou a aosia, rcssusciiando o rino or iniciro; quc Viriudc-Dcus quis iirar dcsforra, voando nos arcs cono S. Dcdalo, c quc S. Pcdro lIc quclrou as duas crnas, fazcndo-o ionlar. Eis or quc S. Pcdro rccclcu a coroa do naririo, con a calca ara laio c as crnas ara cina.(1} Esia ois dcnonsirado a osicriori quc nosso sanio adrc o aa dcvc rcinar solrc iodos aquclcs quc icn coroa na calca, c c scnIor do assado, do rcscnic c dc iodos os fuiuros do nundo. Frcind. claro quc iodas cssas coisas aconicccran no icno cn quc Hcrculcs con un assc dc nagica, scarou as duas nonianIas dc Calc c Alila c iirou do cIacu o csirciio dc Cilraliar. Mas nao c ncssas Iisiorias, or nais auicniicas quc scjan, quc lascanos a nossa rcligiao; c no EvangclIo. O lacIarcl. Mas cn quc assagcns do EvangclIo, scnIor? Pois li una aric dcssc EvangclIo cn nossos cadcrnos dc icologia. E na assagcn do anjo quc dcsccu das nuvcns ara anunciar a Maria quc cla scria cngravidada clo Esriio Sanio? E na da viagcn dos ircs rcis c dc una csircla? No noriicnio dc iodas as crianas 28 do as? No iralalIo quc icvc o dialo cn iransoriar Dcus, no dcscrio, ao alio do icnlo c ao cino dc una nonianIa dc ondc sc dcscoriinavan iodos os rcinos da icrra? No nilagrc da agua nudada cn vinIo, nun casancnio dc aldcia? No nilagrc dos dois nil orcos quc o dialo afogou nun lago or ordcn dc Jcsus? No... Frcind. ScnIor, nos rcsciianos iodas cssas coisas, orquc csiao no EvangclIo; c janais nos rcfcrinos a clas, orquc csiao nuiio acina da fragil razao Iunana. O lacIarcl. Mas dizcn quc nunca cIanais Sania Virgcn dc nac dc Dcus. Frcind. Nos a vcncranos c ananos; nas crcnos quc cla ouco sc inoria con os iiulos quc lIc dao ncsic nundo. Alias, nunca c dcnoninada nac dc Dcus no EvangclIo. Houvc una grandc disuia, cn 431, no conclio dc fcso, ara salcr sc Maria cra icoiocos, c sc, scndo Jcsus Crisio Dcus c filIo dc Maria, odcria csia scr ao ncsno icno nac dc Dcus Pai c dc Dcus FilIo. O lacIarcl. Mas ScnIor, falais cn icoiocos... Quc qucr dizcr isso, or favor? Frcind. Qucr dizcr nac dc Dcus. Cono?! Sois lacIarcl dc Salananca c nao salcis grcgo? 29 O lacIarcl. Mas o grcgo... ora, o grcgo! Dc quc odc o grcgo scrvir a un csanIol? Mas scnIor, acrcdiiais quc Jcsus icnIa una naiurcza, una cssoa c una voniadc? Ou duas naiurczas, duas cssoas c duas voniadcs? Ou una voniadc, duas naiurczas c duas cssoas? Ou duas voniadcs, duas cssoas c una naiurcza? Ou... Frcind. Sao qucsics dc fcso. Isso alsoluiancnic nao nos inicrcssa. O lacIarcl. Mas quc c quc vos inicrcssa, cniao? Pcnsais quc Iaja ircs cssoas cn Dcus, ou ircs dcuscs cn una cssoa? Proccdc a scgunda da rincira cssoa, c a icrccira das duas ouiras, ou da scgunda inirinsccus, ou acnas da rincira? Possui o FilIo iodos os airiluios do Pai, cccio a aicrnidadc? E cssa icrccira cssoa, vcn or infusao, ou or idcniificaao, ou or csiraao? Frcind. O EvangclIo nao iraia dcssa qucsiao, c nunca S. Paulo cscrcvcu o nonc da Trindadc. O lacIarcl. Mas scnrc nc falais do EvangclIo, c nunca dc S. Doavcniura, ncn dc Allcrio o Crandc, ncn dc Tanlurini, ncn dc Crillandus, ncn dc Escolar. 30 Frcind. E quc nao sou ncn doninicano, ncn franciscano, ncn jcsuia; conicnio-nc cn scr crisiao. O lacIarcl. Mas sc sois crisiao, dizci-nc dc sa conscicncia. acrcdiiais quc o rcsio dos Ioncns csicja condcnado danaao cicrna? Frcind. A nin nao nc concic ncdir a jusiia dc Dcus c sua niscricordia. O lacIarcl. Mas afinal, sc sois crisiao, cn quc c quc acrcdiiais? Frcind. Crcio, con Jcsus Crisio, quc dcvcnos anar a Dcus c ao roino, crdoar as injurias c rcarar os nalcs quc icnIanos fciio. Crcdc-nc. adorai a Dcus, scdc jusio c caridoso; c quanio lasia ao Ioncn. Eis as nainas dc Jcsus. Sao iao vcrdadciras quc ncnIun lcgislador ou filosofo janais icvc ouiros rincios anics dclc, c c inossvcl quc Iaja ouiros. Tais vcrdadcs janais iivcran ncn odcn icr ouiros advcrsarios scnao as nossas aics. O lacIarcl. Mas... aI! a roosiio dc aics. c vcrdadc quc os vossos lisos, os vossos asiorcs c diaconos, sao iodos casados? Frcind. vcrdadc. S. Josc, quc assou or ai dc Jcsus, cra casado. Tcvc or filIo a Tiago, o noo, cognoninado Ollia, irnao dc Nosso 31 ScnIor; o qual, aos a noric dc Jcsus, assou a vida no icnlo. S. Paulo, o grandc S. Paulo, cra casado. O lacIarcl. Mas Crillandus c Molina dizcn o conirario. Frcind. Molina c Crillandus quc digan o quc quiscrcn, rcfiro acrcdiiar no rorio S. Paulo, quc diz cn sua rincira csiola aos corniios(2} Nao icnos o dirciio dc concr c lclcr vossa cusia? Nao icnos o dirciio dc lcvar conosco nossa nulIcr, nossa irna, cono fazcn os ouiros aosiolos, c os irnaos dc Nosso ScnIor, c Ccfas? Vai-sc janais ara a gucrra roria cusia? Quando sc laniou una vinIa, nao sc lIc conc o fruio? cic. O lacIarcl. Mas scnIor, c ncsno vcrdadc quc S. Paulo icnIa diio isso? Frcind. Sin, clc dissc, c nuiias coisas nais. O lacIarcl. Mas cono! Aquclc vcrdadciro rodgio, aquclc ccnlo dc graa cficaz! Frcind. vcrdadc, scnIor, quc a sua convcrsao foi un grandc rodgio. Confcsso quc, scgundo os Aios dos Aosiolos, fora clc o nais crucl saicliic dos ininigos dc Jcsus. Dizcn os Aios quc assisiira laidaao dc Sanio Esicvao; 32 clc rorio diz quc, quando os judcus condcnavan noric un scguidor dc Jcsus, cra clc qucn lcvava a scnicna, dciuli scnicniian.(3} Confcsso quc Aldias, scu disculo, c Julio Africano, scu iraduior, o acusan dc icr nandado naiar a Tiago Ollia, irnao dc Nosso ScnIor;(4} nas a sua furia ainda nais adniravcl lIc iorna a convcrsao, c nao o incdiu dc acIar nulIcr. Era casado, digo-vos, cono crcssancnic o dcclara S. Clcncnic dc Alcandria. O lacIarcl. Mas no cnianio cra un digno, un ccclcnic Ioncn, cssc S. Paulo! Sinio nuiio quc clc Iaja assassinado a S. Tiago c a Sanio Esicvao, c nuiio nc surrccndc quc icnIa ido ao icrcciro ccu; nas coniinuai, or favor. Frcind. S. Pcdro, clo quc diz S. Clcncnic dc Alcandria, icvc filIos; c aic sc cnconira cnirc csics una Sania PcironilIa. Na sua Hisioria da Igrcja, diz Eusclio quc S. Nicolau, un dos rinciros disculos, iinIa una lclssina nulIcr, c quc os aosiolos lIc ccnsuraran rcocuar-sc nuiio con cla c arcccr ciuncnio. Pois ionc-a qucn quiscr rcsondcu-lIcs o sanio, cu a ccdo aos scnIorcs."(5} Na ccononia judaica, quc dcvia durar cicrnancnic, c qual no cnianio succdcu a ccononia crisia, o casancnio cra, nao so crniiido, nas crcssancnic ordcnado aos 33 saccrdoics, ois quc dcvian scr da ncsna raa; c o cclilaio cra una csccic dc infania. En vcrdadc o cclilaio nao dcvc icr sido considcrado una siiuaao nuiio ura c Ionrosa clos rinciros crisiaos, ois, cnirc os Icrcgcs anaicnaiizados clos rinciros conclios, cnconiran-sc csccialncnic aquclcs quc sc rcvoliavan conira o casancnio dos adrcs, cono os saiurnianos, os lasilidianos, os nonianisias, os cncraiisias, c ouiros anos c isias. Eis orquc a nulIcr dc S. Crcgorio Nazianzcno dcu luz a ouiro S. Crcgorio Nazianzcno c icvc a incsiinavcl vcniura dc scr csosa c nac dc un canonizado, o quc nao aconicccu ncn ncsno a Sania Mnica, nac dc Sanio AgosiinIo. Eis or quc vos odcria cu noncar igual ou naior nuncro dc aniigos lisos casados do quc o quc iivcsics, ouirora, dc lisos c aas conculinarios, adulicros, ou cdcrasias, coisa quc ja nao sc cnconira cn ncnIun as. Eis or quc a Igrcja grcga, nac da Igrcja Laiina, qucr ainda quc os curas scjan casados. Eis afinal orquc cu, quc vos falo, sou casado, c icnIo o nais lclo filIo do nundo. E dizci-nc, ncu caro lacIarcl, nao icndcs vos na vossa Igrcja scic sacrancnios, quc sao iodos sinais visvcis dc una coisa invisvcl? Ora, un lacIarcl dc Salananca dcsfruia das vaniagcns do laiisno logo quc nascc, da crisna, logo quc conca a usar calas; das confissao, 34 logo quc faz algunas loucuras, ou conrccndc as dos ouiros; da conunIao, cnlora un ouco difcrcnic da nossa, logo quc cIcga aos irczc ou caiorzc anos, da ordcnaao quando c ionsurado c lIc dao un lcncfcio dc vinic, ou irinia, ou quarcnia nil iasiras dc rcnda, c cnfin, da circna-unao, quando cIcga a Iora. Dcvcrcnos riva-lo do sacrancnio do nairinnio, quando sc acIa cn lcna saudc, c solrciudo dcois quc o rorio Dcus casou Adao c Eva. Adao, o rinciro dos lacIarcis do nundo, ois iinIa cicncia infusa, scgundo a vossa cscola; Eva, a rincira lacIarcla, ois conIcccu a arvorc da cicncia anics do narido? O lacIarcl. Mas, sc assin c, acalo con os nas. Esia fciio, sou da vossa rcligiao; fao-nc anglicano. Qucro casar con una loa nulIcr quc scnrc fingira anar-nc, cnquanio cu for jovcn, quc cuidara dc nin na vclIicc, c a qucn cnicrrarci con iodas as Ionras, sc lIc solrcvivo; nais valc isso do quc qucinar Ioncns c dcsonrar raarigas, cono fcz o ncu rino don Caracucarador, inquisidor da fc. Tal c o ficl aanIado da convcrsaao quc iivcran o douior Frcind c o lacIarcl don Paalanicndo, cIanado dcois or nos Paa Dcjando. Essa curiosa cnircvisia foi rcdigida or Jacol Hulf, un dos sccrciarios dc Milordc. 35 Aos cssc cnconiro, o lacIarcl cIanou-nc aric c dissc-nc. Essc inglcs, quc cu ionara a rincio or un aniroofago, dcvc scr un ccclcnic Ioncn, ois c icologo c nao nc dissc injurias." Fcsondi-lIc quc o scnIor Frcind cra iolcranic c quc dcsccndia dc una filIa dc Willian Pcnn, o rinciro dos iolcranics, c fundador dc Filadclfia. Tolcranic c Filadclfia! cclanou clc. Eu nunca iinIa ouvido falar ncssas sciias". Infornci-o dc iudo. nao odia acrcdiiar-nc, cnsava csiar cn ouiro univcrso, c iinIa razao. 36
CAPTULO IV Regresso a Londres: Jenni comea a corromper-se
Enquanio o nosso digno filosofo Frcind csclarccia assin os larccloncscs c o scu filIo Jcnni cncaniava as larccloncsas, nilordc Pcicrlorou viu-sc crdido no concciio da rainIa, c no do arquiduquc, or lIcs Iavcr dado Darcclona. Os coricsaos lIc ccnsuraran Iavcr ionado cssa cidadc conira iodas as rcgras da aric, con un ccrciio nciadc ncnos foric do quc a guarniao. O arquiduquc a rincio ioou o jogo c o anigo Frcind foi olrigado a inrinir a aologia do gcncral. Todavia, o arquiduquc, quc vicra conquisiar o rcino da EsanIa, nao iinIa con quc agar scu cIocolaic. Tudo o quc lIc dcra a rainIa Ana sc cvaorara. Diz Moniccuculli, nas suas ncnorias, quc ircs coisas sao rccisas ara fazcr gucrra. 1o. dinIciro, 2o. dinIciro, 3o. c dinIciro. O arquiduquc cscrcvcu dc Cuadalajara, ondc sc acIava a 11 dc agosio dc 1706, a nilordc Pcicrlorou, una grandc caria assinada yo cl rcy, na qual o conjurava a quc fossc incdiaiancnic a Ccnova conscguir-lIc, sol fiana cssoal, ccn nil lilras csicrlinas, ara rcinar.(6} Eis ois o nosso Scriorio iransfornado dc gcncral dc ccrciio cn lanquciro gcnovcs. Confiou sua siiuaao ao anigo Frcind; dirigiran-sc anlos a 37 Ccnova; cu os aconanIci, ois lcn salcis quc o coraao nc dirigc. Adnirci a Ialilidadc c csriio dc conciliaao dc ncu anigo ncssc dclicado assunio. Vi quc un lon csriio odc rovcr a iudo; o nosso grandc Loclc cra ncdico. ois foi o unico nciafsico da Euroa c rcsialclcccu as finanas da Inglaicrra. Frcind, cn ircs dias, conscguiu as ccn nil lilras csicrlinas, quc a coric dc Carlos VI dcvorou cn ncnos dc ircs scnanas. Aos o quc, o gcncral, aconanIado do scu icologo, icvc dc ir jusiificar-sc cn Londrcs, cn lcno Parlancnio, dc Iavcr conquisiado a CaialunIa conira as rcgras c icr-sc arruinado a scrvio da causa conun. O assunio dilaiou-sc cn cicnsao c acrinnia, cono iodos os assunios dc ariido. Dcn salcis quc o scnIor Frcind fora dcuiado ao Parlancnio anics dc scr asior, c o unico a qucn crniiiran ccrccr cssas funcs inconaivcis. Ora, un dia cn quc Frcind ncdiiava un discurso quc dcvia ronunciar na Canara dos Conuns, dc quc cra un digno ncnlro, anunciaran-lIc una dana csanIola quc cdia ara lIc falar solrc assunio urgcnic. Era dona Doca Dcrncja. AcIava-sc cn ranio; o nosso lon anigo lIc nandou scrvir alnoo. Ela cnugou as lagrinas, alnoou, c falou-lIc cono sc scguc. 38 Dcvcis csiar lcnlrado, ncu caro scnIor, dc quc, ao scguir ara Ccnova, ordcnasics ao scnIor vosso filIo, quc ariissc dc Darcclona ara Londrcs, a fin dc assunir o cnrcgo dc ananucnsc do Tcsouro, quc vossa influcncia lIc olicvc. Elc cnlarcou no Triiao con o jovcn lacIarcl don Paa Dcjando c alguns ouiros nais quc convcricsics. Dcn dcvcis inaginar quc cu ianlcn scguira cn sua conanIia, con a ninIa loa aniga Las Nalgas. Pois nao ignorais quc nc crniiisics anar ao scnIor vosso filIo, c quc cu o adoro... Eu, scnIoriia! Nao, nao lIc crniii isso, iolcrci-o; c nuiio difcrcnic. A fornicaao cnirc duas cssoas livrcs foi ialvcz ouirora una csccic dc dirciio naiural dc quc Jcnni odc gozar con discriao, scn quc cu nc inironcia; nao o consiranjo, quanio s suas ananics, da ncsna forna quc o dcio janiar o quc lcn lIc arca. Agora, sc sc iraiassc dc un adulicrio, confcsso quc scria nais scvcro, ois o adulicrio c un furio. Mas quanio . scnIoriia, quc nao faz nal a ningucn, nada icnIo quc dizcr. Pois lcn scnIor, c dc adulicrio quc sc iraia! O lclo Jcnni nc alandonou or una jovcn casada quc nao c iao loniia cono cu. Dcn vcdcs quc c una injuria airoz. Elc fcz nal dissc cniao o scnIor Frcind. 39 Doca Dcrncja, dcrranando algunas lagrinas, coniou-lIc cono Jcnni sc cnciunara, ou iinIa fingido cnciunar-sc, do lacIarcl; cono a scnIora Clivc-Hari, una dana nuiio aircvida, nuiio arrclaiada, nuiio nasculina, nuiio na, soulcra aodcrar-sc do scu csriio; cono vivia clc con lilcriinos quc nao icnian a Dcus; cono cnfin dcsrczava a sua ficl Doca Dcrncja cla cscria da Clivc-Hari, orquc a Clivc-Hari iinIa una nuana ou duas dc lrancura c rosado acina da olrc Doca Dcrncja. Eaninarci csic assunio con nais vagar dissc o lon Frcind. TcnIo dc ir agora ao Parlancnio ara iraiar do caso dc nilordc Pcicrlorou". Foi ois ao Parlancnio. ouvi-o ronunciar un discurso firnc c ccrrado, scn ncnIun lugar- conun, scn cicios, scn o quc nos cIananos frascs; clc nao invocava un icsicnunIo, una lci; aicsiava-os, ciiava-os, rcclanava-os; nao dizia quc Iavian surrccndido a rcligiao da Coric acusando Milordc Pcicrlorou or Iavcr arriscado as iroas da rainIa Ana, ois; nao sc iraiava dc un assunio dc rcligiao; nao rodigava a una conjciura o nonc dc dcnonsiraao; nao faliava con o rcsciio augusia asscnllcia or ncio dc insidos graccjos lurgucscs; nao cIanava a nilordc Pcicrlorou scu clicnic, orquc a alavra clicnic significa un Ioncn da lurgucsia 40 roicgido or un scnador. Frcind falava con iania nodcsiia quanio firncza; cscuiavan-no cn silcncio; nao o inicrronian scnao ara dizcr. Hcar Iin, Icar Iin. ouan-no, ouan-no". A Canara dos Conuns voiou quc agradcccsscn ao condc dc Pcicrlorou cn vcz dc o condcnar. Milordc olicvc a ncsna jusiia da Coric dos Parcs, c rcarou-sc ara ariir con o scu caro Frcind, a fin dc dar o rcino da EsanIa ao arquiduquc; o quc iodavia nao aconicccu, cla razao dc quc nada aconiccc no nundo rccisancnic cono sc qucr. Ao sair do Parlancnio, nada urgia ianio cono nos infornarnos da conduia dc Jcnni. Soulcnos quc cfciivancnic lcvava una vida dcslragada c craulosa con a scnIora Clivc-Hari c un lando dc jovcns aicus, alias gcnic dc csriio, a qucn os rorios dclocIcs Iavian crsuadido dc quc o Ioncn nada icn dc sucrior ao aninal, quc nascc c norrc cono o aninal, quc sao anlos igualncnic fornados dc icrra, quc volian igualncnic icrra, c quc nao Ia nada dc lon c scnsaio scnao cn gozar c vivcr con aqucla a qucn sc ana, cono o afirna Salonao no fin do caiulo icrcciro do CoIclciI, a quc nos cIananos Eclcsiasics". Essas idcias lIcs cran rincialncnic insufladas or un inudcnic nalandro cIanado Wirlurion. Li algo dos nanuscriios dcssc louco. 41 Dcus nos livrc dc os vcr inrcssos algun dia! Prcicndc Wirlurion quc Moiscs nao acrcdiiava na inorialidadc da alna; c, cono, con cfciio, Moiscs janais falou nisso, conclui quc scria aqucla a unica rova da sua nissao divina. Essa, conclusao alsurda faz infclizncnic concluir quc a sciia judaica cra falsa; os nios conclucn or conscqucncia quc a nossa, fundada na judaica, ianlcn c falsa c quc, scndo falsa csia nossa, quc c a nclIor dc iodas, iodas as ouiras sao ainda nais falsas; c quc, dcsiaric, nao Ia rcligiao. Dc ondc conclucn alguns quc nao Ia Dcus. Acrcsccniai a cssas concluscs quc cssc cqucno Wirlurion c un iniriganic c un caluniador. Inaginai quc crigo! Un ouiro louco cIanado NccdIan, quc c cn scgrcdo jcsuia, vai ainda nais longc. Essc aninal, cono alias o salcis, c cono ianio ja vos disscran, inagina quc criou cnguias con farinIa dc ccnicio c lanIa dc carnciro; quc incdiaiancnic cssas cnguias roduziran ouiras, scn colcriura. Da dccidircn os nossos filosofos quc sc odc fazcr Ioncns con farinIa dc irigo c lanIa dc crdiz. ois dcvcn icr origcn nais nolrc quc a das cnguias; rcicndcn quc csscs Ioncns roduzirao ouiros inconiincnii; quc, assin, nao foi Dcus qucn fcz o Ioncn; quc iudo sc fcz or si ncsno; quc sc odc nuiio lcn assar scn Dcus; quc nao Ia Dcus. Inagina! quc csiragos o CoIclciI nal conrccndido, c 42 Wirlurion c NccdIan lcn conrccndidos, nao odcn fazcr cn coracs noos novidos dc aics c quc so raciocinan scgundo clas! Mas o ior dc iudo c quc Jcnni csiava cnicrrado cn dvidas aic o cscoo. Pagava-as dc csiranIa nancira. Naquclc ncsno dia, cnquanio nos acIavanos no Parlancnio, un dc scus crcdorcs lIc fora colrar ccn guincus. O lclo Jcnni, quc aic cniao crnancccra nuiio docil c olido, laicra-sc con clc, dando-lIc, cono unico agancnio, una loa csiocada. Tcnia-sc quc o fcrido vicssc a norrcr. Jcnni ia scr rcso c arriscava ir ara a forca, acsar da roicao dc nilordc Pcicrlorou. 43
CAPTULO V Pretende-se casar Jenni
Fclcnlro ainda a dor c indignaao quc ccrincniara o vcncravcl Frcind ao salcr quc o scu qucrido Jcnni sc acIava nas riscs do Sanio Ofcio, cn Darcclona; ois odcis acrcdiiar quc foi ionado dc iransoric ainda nais violcnio, quando soulc dos cccssos daquclc dcsgraado filIo, das suas orgias, das suas dissiacs, da sua nancira dc aicndcr aos crcdorcs c do crigo, cn quc sc acIava,, dc ir ara a forca. Mas Frcind conicvc-sc. una coisa csaniosa o donnio quc cssc Ioncn ccrcc solrc si ncsno. A razao govcrna-lIc o coraao, cono un lon ano ao criado. Faz iudo a roosiio, c agc rudcnicncnic con a ncsna cclcridadc con quc aiuan os inrudcnics. Nao c ocasiao dissc clc ara rcgar scrncs a Jcnni; c rcciso iira- lo do rccicio." Na vcscra rccclcra o nosso anigo una inorianic sona, da Icrana dc Ccorgc Hulcri, scu iio. Vai clc rorio rocurar o nosso grandc cirurgiao CIcscldcn. Fclizncnic o cnconiranos; vanos junios casa do crcdor fcrido. O scnIor Frcind nanda-lIc caninar o fcrincnio; nao cra norial. Da ao acicnic os ccn guincus c nais 44 cinqucnia guisa dc indcnizaao; cdc-lIc crdao or scu filIo; crinc-lIc a sua dor con ianio scniincnio c vcrdadc quc aquclc olrc Ioncn, quc csiava no lciio, alraa-o cIorando c qucr dcvolvcr-lIc o dinIciro. Essc csciaculo csaniava c conovia o jovcn scnIor CIcscldcn, quc conca a adquirir grandc rcuiaao c cujo coraao c iao londoso cono Ialcis a sua nao c scu golc dc visia. Eu csiava cnocionado, fora dc nin; nunca vcncrara c anara ianio a nosso anigo. Pcrgunici-lIc, na volia, sc nao nandaria cIanar o filIo, ara lIc crolrar as falias. Nao dissc clc, qucro quc clc as rcconIca anics quc cu falc nclas. Vanos ccar nos dois, vcrcnos o quc osso fazcr dc nclIor. Os ccnlos corrigcn nuiio nais do quc as ccnsuras." Enquanio nao cIcgava a Iora da ccia, fui icr con Jcnni; cnconirci-o, cono julgo sc acIc qualqucr Ioncn aos o scu rinciro crinc, alido, con o olIar crdido, a voz rouca c cnirccoriada, o csriio criurlado, c dando rcsosias dcsconcas ao quc lIc dizian. Conici- lIc afinal o quc scu ai acalara dc fazcr. Elc crnancccu inovcl, olIou-nc fiancnic, c dcois dcsviou a facc un insianic, ara vcricr algunas lagrinas. Tirci lons augurios dcsia ccna; c iivc grandcs cscranas dc quc Jcnni ainda viria a scr un Ioncn s dirciias Ia alraa-lo, quando 45 cnirou a scnIora Clivc-Hari, cn conanIia dc un dos csiroinas scus anigos, cIanado Dirion. E cniao? dissc a dana a rir. vcrdadc quc naiasic un Ioncn Iojc? Dcvia scr algun alorrccido; c lon livrar o nundo dcssa csccic dc gcnic. Quando ic vicr voniadc dc naiar ouiro, co-ic quc dcs rcfcrcncia a ncu narido; ois clc nc alorrccc furiosancnic. Eu conicnlava aqucla nulIcr da calca aos cs. Era lcla, nas arcccu-nc icr qualqucr coisa dc sinisiro na fisiononia. Jcnni nao ousava rcsondcr c laiava os olIos orquc cu nc acIava rcscnic. Quc c quc icns, ncu anigo? indagou Dirion. Aic arccc quc raiicasic algun nal; ois cu vcnIo rcnir os icus ccados. OlIa, cis aqui un livrinIo quc acalo dc conrar no Linioi; clc rova, cono dois c dois sao quairo, quc nao Ia ncn Dcus, ncn vcio, ncn viriudc. isso c consolador. Vanos lclcr. Anic cssas csiranIas alavras, rciirci-nc o nais dcrcssa ossvcl. Fiz vcr discrciancnic ao scnIor Frcind o quanio ncccssiiava o filIo da sua rcscna c dos scus consclIos. O ncsno cnso cu dissc aquclc lon ai, nas concccnos or lIc agar as dvidas." Todas foran liquidadas na nanIa scguinic. Jcnni vcio lanar-sc a scus cs. Pois acrcdiiais quc o ai nao lIc fcz ccnsura 46 alguna? Alandonou-a roria conscicncia, dizcndo-lIc acnas. Mcu filIo, lcnlra-ic dc quc nao Ia fclicidadc scn viriudc." En scguida fcz casar Doca Dcrncja con o lacIarcl dc CaialunIa, clo qual iinIa cla una sccrcia inclinaao, acsar das lagrinas quc dcrranara or Jcnni; ois iudo isso sc conlina naravilIosancnic nas nulIcrcs. Dizcn quc c nos scus coracs quc iodas as coniradics sc rcuncn. Scn duvida c orquc foran originariancnic fornadas dc una cosicla nossa. O gcncroso Frcind agou o doic do casal; dciou lcn colocados iodos os scus novos convcrsos, graas roicao dc nilordc Pcicrlorou. ois nao lasia asscgurar a salvaao dos ouiros; c rcciso fazc-los vivcr. Tcndo dcsacIado iodas cssas loas acs con aquclc aiivo sanguc-frio quc scnrc nc csaniava, concluiu quc nao Iavia ouiro ariido ara rccolocar o filIo no rcio caninIo, scnao casa-lo con una criaiura dc lon nascincnio, quc iivcssc lclcza, caraicr, inicligcncia, c aic un ouco dc riqucza; ois cra o unico ncio dc afasiar Jcnni dcssa dcicsiavcl Clivc-Hari c dos crdidos quc clc frcqucniava. TinIa cu ouvido falar na scnIora Princrosc, jovcn Icrdcira, criada or nilady Hcrvcy, sua arcnia. Milordc Pcicrlorou iniroduziu-nc cn 47 casa dc nilady Hcrvcy. Vi Miss Princrosc c acIci- a caaz dc saiisfazcr a iodos os dcsgnios dc ncu anigo Frcind. Jcnni, cn ncio sua vida dcsrcgrada, dcdicava rofundo rcsciio c ncsno icrnura ao ai. Agora, o quc nais o scnsililizava c quc o ai nao lIc fazia ncnIuna ccnsura ao assado. Suas dvidas saldadas scn avisa-lo, salios consclIos dados a roosiio c scn rcrincndas, nosiras dc anizadc cscaadas dc icnos cn icnos, scn ncnIuna faniliaridadc quc as udcssc aviliar, iudo isso cncirava Jcnni, quc nasccra con scniincnio c lasianic inicligcncia. Todas as razcs iinIa cu ara crcr quc a furia dc suas dcsordcns acalaria ccdcndo aos cncanios dc Princrosc c s adniravcis viriudcs dc ncu anigo. O rorio nilordc Pcicrlorou arcscniou rinciro o ai c dcois Jcnni cn casa dc nilady Hcrvcy. Noici quc a circna lclcza dc Jcnni causou logo una inrcssao rofunda no coraao dc Princrosc; ois vi-a laiar os olIos, crguc-los c cnrulcsccr. Jcnni acnas sc nosirou olido, c Princrosc confcssou a nilady Hcrvcy quc dcscjaria nuiio quc cssa olidcz fossc anor. Pouco a ouco o nosso lclo jovcn foi dcscolrindo iodo o ncriio daqucla inconaravcl noa, cnlora csiivcssc suljugado cla infanc Clivc-Hari. AcIava-sc cono aquclc indiano convidado or un anjo a colIcr un fruio cclcsic, 48 c rciido clas garras dc un dragao. Sufoca-nc, ncsic insianic, a lcnlrana do quc vi. MinIas lagrinas nolIan o acl. Quando Iouvcr rccolrado a calna, rcionarci o fio dc ninIa Iisioria. 49
CAPTULO VI Terrvel aventura
Esiava rcsics a concluir-sc o casancnio da lcla Princrosc con o lclo Jcnni. O nosso anigo Frcind janais gozara dc iao ura alcgria; cu a conariilIava. E cis cono sc iransforna cla nuna dcsgraa quc nal Posso conrccndcr. A Clivc-Hari anava Jcnni, scn dciar dc fazcr-lIc coninuas iraics. a soric, dizcn, dc iodas as nulIcrcs quc, dcsrczando dcnais o udor, rcnunciaran rolidadc. Ela iraa rincialncnic o scu qucrido Jcnni con o scu qucrido Dirion c nais un ouiro dclocIado da ncsna icncra. Vivian junios na craula. E una coisa quc ialvcz so sc vcja cn nosso as c quc clcs iodos iinIan csriio c valor. Infclizncnic, nunca iinIan ianio csriio cono conira Dcus. A casa da scnIora Clivc-Hari cra o salao dos aicus. Sc ao ncnos fosscn aicus Ionrados, cono Eicuro c Lconiiun, cono Lucrccio c Mcnnius, cono Sinoza, quc dizcn icr sido un dos Ioncns nais Ioncsios da Holanda, cono Hollcs, iao ficl a scu dcsgraado solcrano Carlos I... 50 Cono qucr quc scja, Clivc-Hari, furiosancnic cnciunada da icrna c inoccnic Princrosc, scn quc fossc ficl a Jcnni, nao dc suoriar aquclc fcliz cnlacc. Mcdiia una vingana dc quc nao crcio Iaja ccnlo cn nossa cidadc dc Londrcs, ondc no cnianio nossos ais viran ianios c iao divcrsos crincs. Soulc quc Princrosc dcvia assar cla sua oria ao voliar do ccniro, ondc fora a conras, con a canarcira. Manda cniao conscriar un cncanancnio sulicrranco quc lcvava agua a sua casa. A carruagcn dc Princrosc foi olrigada, na volia, a arar anic o olsiaculo. A Clivc-Hari aarccc, cdc-lIc quc dcsa, quc dcscansc un ouco, quc ionc alguns rcfrcscos, cnquanio nao fica dcsincdida a assagcn. A lcla Princrosc ircnia anic csic conviic; nas Jcnni acIava-sc no vcsilulo. Un novincnio involuniario, nais foric quc a rcflcao, fc-la dcsccr. Jcnni corria a scu cnconiro, ofcrcccndo-lIc a nao. Ela cnira; o narido dc Clivc-Hari cra un lclcdo inlccil, odioso a sua nulIcr ianio quanio sulnisso, c ialvcz caiancnic or suas conlaccncias. Dalluciando, ofcrccc rinciro uns rcfrcscos scnIoriia quc lIc Ionra a casa, c ianlcn sc scrvc dcois dcla. A scnIora Clivc-Hari lcva-os cn scguida c nanda irazcr ouiros. Ncssc ncio 51 icno, a rua c dcscnlaraada c Princrosc solc no carro c rcgrcssa casa da nac. Un quario dc Iora aos, qucia-sc dc nauscas c vcriigcns. Airilui-sc cssc cqucno dcsarranjo ao novincnio da carruagcn. Mas o nal auncnia dc insianic a insianic; c, no dia scguinic, csiava noric. O scnIor Frcind c cu corrcnos sua rcsidcncia. Fonos cnconirar aqucla cncaniadora criaiura alida, lvida, agiiada dc convulscs, os lalios conirados, os olIos ora aagados, ora fulguranics, c scnrc fios. MancIas ncgras lIc dcsfiguravan a lcla gargania c o lclo rosio. Sua nac acIava-sc dcsnaiada junio ao lciio. O rcsiaiivo CIcscldcn rodigalizava cn vao iodos os rccursos da sua aric. Nao vos iniarci o dcscscro dc Frcind; cra incrinvcl. Corro casa da Clivc-Hari. Inforno- nc dc quc scu narido acala dc norrcr, c quc sua nulIcr dcscriara dc casa. Procuro Jcnni; inossvcl cnconira-lo. Conia-nc una criada quc a sua airoa sc lanara aos cs dc Jcnni, conjurando-o a nao alandona-la na sua dcsgraa. Diz nais quc cla ariira con Jcnni c Dirion, c quc ningucn salc ara ondc foran. Esnagado con csscs rccniinos c nuliilos golcs, o csriio agiiado dc icrrvcis susciias quc cu rcclia c quc voliavan, arrasio-nc aic a casa da norilunda. No cnianio dizia cu conigo ncsno, sc aqucla aloninavcl nulIcr 52 sc lanou aos joclIos dc Jcnni, sc lIc cdiu niscricordia, c quc cniao clc nao cra cunlicc. Jcnni c incaaz dc un crinc iao covardc, iao ncdonIo, quc nao icria ncnIun inicrcssc, ncnIun noiivo ara concicr, quc o rivaria dc una nulIcr adoravcl c da sua foriuna, quc o iornaria cccravcl ao gcncro Iunano. Fraco, icr- sc-a dciado suljugar or una infcliz cuja crvcrsidadc dcsconIccc. Nao viu, cono cu, Princrosc norilunda; nao icria dciado a calcccira dc scu lciio ara scguir a cnvcncnadora dc sua fuiura csosa." Dcvorado or csscs cnsancnios, cnciro, ircnulo, na casa daqucla quc nao nais cscrava cnconirar con vida. Ela rcsirava. O vclIo Clivc-Hari sucunlira cn un insianic, orquc scu coro sc acIava, dcsgasiado clos cccssos; nas a jovcn Princrosc cra susicniada or una naiurcza iao rolusia cono ura cra a sua alna. Avisiou-nc c, con voz icrna, nc crguniou ondc csiava Jcnni. Dianic disio, confcsso quc una iorrcnic dc lagrinas nc corrcu dos olIos. Nao udc rcsondcr-lIc; nao udc falar ao ai. Foi rcciso dcia-la cnfin cnirc as naos ficis quc a scrvian. Fonos infornar nilordc dcssa dcsgraa. Vos lIc conIcccis o coraao. c iao icrno ara con os anigos cono icrrvcl ara os ininigos. Nunca un Ioncn sc nosirou iao conassivo con nais dura fisiononia. Tanio sc csforou or socorrcr a norilunda, or dcscolrir o rcfugio dc Jcnni c da 53 sua cclcrada conanIcira, cono sc csforara anics or dar a EsanIa ao arquiduquc. Todas as nossas csquisas foran inuicis. Acrcdiici quc Frcind fossc norrcr dc dcsgosio. Corranos, ora casa dc Princrosc, cuja agonia sc rolongava, ora a FocIcsicr, a Douvrcs, a PorisnouiI; cnviava-sc corrcio a ioda aric, csiava-sc cn ioda aric, crrava-sc ao acaso cono cacs dc caa quc Iouvcsscn crdido a isia; c, cnquanio isio, a dcsgraada nac da dcsgraada Princrosc via dc Iora a Iora ir norrcndo a filIa. Soulcnos afinal quc una nulIcr nuiio noa c loniia, aconanIada dc ircs jovcns c alguns criados, cnlarcara cn Ncuori, no condado dc Pcnlrolc, cn un cqucno navio cIcio dc coniralandisias, quc ali sc acIava ancorado, c quc cssc navio ariira ara a Ancrica Scicnirional. Frcind, a csia noicia, lanou un rofundo susiro; conccnirou-sc un noncnio c, acriando-nc a nao, dcclarou. Dcvo ir Ancrica. CIcio dc adniraao c cn ranio, rcsondi- lIc. Nao vos dciarci. Mas quc odcrcis fazcr? 54 Fcsiiiuir ncu filIo unico sua airia c viriudc, ou sculiar-nc junio dclc. Nao odanos duvidar, con cfciio, clos sinais quc nos dcran, dc quc cra Jcnni quc Iavia cnlarcado con aqucla Iorrvcl nulIcr c Dirion, c os nais do scu coricjo. O lon ai, icndo ionado o scu ariido, dcscdiu-sc dc nilordc Pcicrlorou, quc logo rcgrcssou CaialunIa, c fonos frciar cn Drisiol un navio aic Dclawarc c Maryland. Conclua Frcind quc, csiando cssas aragcns cn ncio s osscsscs inglcsas, ara la dcvcranos navcgar, iivcssc o filIo runado ara o sul ou ara o noric. Muniu-sc dc dinIciro, dc lciras dc canlio c dc vvcrcs, dciando cn Londrcs un cnrcgado con o cncargo dc lIc nandar noicias clos navios quc ariian scnanalncnic ara Maryland ou a Pcnsilvania. Pariinos; o cssoal dc lordo, vcndo a scrcnidadc dc Frcind, suunIa quc sc iraiava dc una viagcn dc rccrcio. Mas, quando iinIa so a nin or icsicnunIa, os scus susiros assaz dcnoiavan o sofrincnio quc lIc ia na alna. Algunas vczcs cu nc alaudia, cn scgrcdo, da Ionra dc consolar iao lcla alna. Un vcnio dc ocsic nos rcicvc longo icno aliura das Sorlingas. Fonos olrigados a runar ara a Nova Inglaicrra. Quanias infornacs ionanos or 55 ioda a cosia! Quanio icno c quanio asso crdido! Afinal, icndo-sc lcvaniado un vcnio do nordcsic, iocanos ara Maryland. Foi la quc nos dcran noicias dc Jcnni, da Clivc-Hari c scus conanIciros. Havian-sc dcnorado nais dc un ncs no liioral, csaniando ioda a colnia con orgias c nagnificcncias aic cniao dcsconIccidas naqucla aric do glolo; dcois Iavian dcsaarccido, c ningucn salia noicias suas. Avananos cla laa, con o inicnio dc ir aic Daliinorc colIcr novas infornacs. 56
CAPTULO VII O que aconteceu na Amrica
Dcarou-sc-nos dirciia, no liioral, una Ialiiaao nuiio lcn cdificada. Era una casa laia, cnoda c lina, cnirc una granja csaosa c un vasio csialulo, iudo ccrcado dc un arquc ondc viccjavan iodos os fruios da rcgiao. A roricdadc cricncia a un vclIo quc nos convidou a dcscnlarcar, ara visiia-la. Nao iinIa asccio dc inglcs, c vinos logo, clo soiaquc, quc sc iraiava dc un csirangciro. Dciianos ancora; dcsccnos; o lon do Ioncn rccclcu-nos cordialncnic, c ofcrcccu-nos a nclIor rcfciao quc sc ossa fazcr no novo nundo. Discrciancnic lIc insinuanos nosso dcscjo dc salcr a qucn dcvanos a londadc dc ial rcccao. Sou dissc clc un dcsscs a qucn cIanais sclvagcns. Nasci nuna das nonianIa. azuis quc lordan csia rcgiao, c quc daqui avisiais no ocidcnic. Quando ncnino, fui nordido or una cascavcl, nuna dcssas nonianIas; csiava alandonado, ia norrcr. Mas o ai do lordc Daliinorc dc Iojc, cnconirando-nc, cnircgou-nc 57 aos cuidados dc scu ncdico, c a clc dcvi a ninIa salvaao. En lrcvc rcirilui o quc lIc dcvia; ois lIc salvci a vida duranic un conlaic con una Iorda vizinIa. Cono rcconcnsa, dcu-nc clc csia casa, ondc vivo fcliz. Pcrguniou-lIc o scnIor Frcind sc clc nao cra da ncsna rcligiao dc Lordc Daliinorc. Eu? dissc clc. Eu sou da ninIa. Porquc Ia dc qucrcr o scnIor quc cu scja da rcligiao dc un ouiro Ioncn? Essa curia c cncrgica rcsosia nos fcz rcflciir un ouco. Tcndcs cniao lIc dissc cu o vosso Dcus c a vossa lci? Sin rcsondcu-nos, con una scgurana quc nada iinIa dc aliivcz. La csia o ncu Dcus (c aoniou ara o ccu} c aqui a ninIa lci (c s a nao no coraao}. Dissc-nc o sr. Frcind, cIcio dc adniraao. Essa ura naiurcza salc nais solrc o assunio do quc iodos os lacIarcis quc discuiiran conosco cn Darcclona. Esiava ansioso or salcr, sc ossvcl, alguna noicia ccria accrca dc scu filIo Jcnni. Era un cso quc o orinia. Pcrguniou sc nao iinIan 58 ouvido falar daquclc lando dc jovcns quc ianio csiardalIao fizcra clas rcdondczas. Cono? Sc nc falaran nclcs?! cclanou o vclIo. Mas cu rorio os vi, Ioscdci-os cn casa, c ficaran iao saiisfciios con a ninIa rcccao, quc ariiran con una dc ninIas filIas. Inaginai qual nao foi o cIoquc c o icrror dc ncu anigo, ao ouvir iais alavras. Nao odc dciar dc cclanar, no rinciro inulso. Cono! Eniao foi raiada or ncu filIo?! Don inglcs rcirucou o vclIo, nao ic inconodcs; csiino nuiio quc aquclc quc ariiu dc ninIa casa con ninIa filIa scja icu filIo; ois c lclo, lcn roorcionado c arccc corajoso. Nao, clc nao raiou a ninIa qucrida Parula; ois dcvcs salcr quc Parula c o scu nonc, orquc Parula c o ncu. Sc clc Iouvcssc raiado a ninIa Parula, scria un roulo; c os ncus cinco filIos nacIos, quc csiao a caar cla vizinIana, a quarcnia ou cinqucnia nilIas daqui, nao icrian suoriado cssa afronia. un grandc ccado roular o lcn alIcio. A ninIa filIa foi or sua roria voniadc con csscs jovcns; quis visiiar o as; c una cqucna saiisfaao quc nao sc dcvc rccusar a una criaiura da sua idadc. Esscs 59 viajanics na dcvolvcrao cn ncnos dc un ncs, icnIo ccricza, ois assin nc roncicran. Tais alavras nc icrian fciio rir, sc a dor cn quc cu via alsorio o ncu anigo ianlcn nao nc Iouvcssc cncirado a alna. noiic, quando csiavanos rcsics a ariir, arovciiando o vcnio, cIcga un dos filIos dc Parula, scn flcgo, con a alidcz, o Iorror c o dcscscro csianado no rosio. Quc icns, ncu filIo? Dc ondc vcns? Eu ic suunIa na caa. Quc ic aconicccu? Fosic fcndo or algun aninal sclvagcn? Nao, ncu ai, nao fui fcrido, nas csiou norrcndo. Mas dc ondc vcns, nais una vcz ic crgunio, ncu caro filIo? VcnIo dc quarcnia nilIas dc disiancia, nas csiou norio. O ai, ircnulo, olriga-o a dcscansar. Dao-lIc csiinulanics; arcssurano-nos cn iorno dclc, os scus irnaozinIos, as suas irnazinIas, o sr. Frcind, cu c nossos criados. Dcois quc sc rcfcz, lanou-sc ao cscoo do lon vclIo Parula. AI! dissc clc soluando. A ninIa irna Parula c risioncira dc gucrra, c rovavclncnic vai scr dcvorada. 60 A csias alavras, o vclIo Parula caiu or icrra. O scnIor Frcind, quc ianlcn cra ai, scniiu un acrio nas cniranIas. Afinal Parula filIo nos rclaiou quc un lando dc jovcns inglcscs nuiio csiouvados aiacara or assaicno os Ialiianics da nonianIa azul. Lcvavan consigo dissc clc una lcla nulIcr c sua criada; c nao sci cono c quc ninIa irna sc cnconirava cn ial conanIia. A lcla inglcsa foi noria c conida; ninIa irna foi fciia risioncira c scra igualncnic dcvorada. VcnIo aqui rocurar aulio conira os Ialiianics da nonianIa azul; qucro naia-los, conc-los or ninIa vcz, ionar-lIcs ninIa irna, ou norrcr. Foi cniao a vcz do scnIor Frcind dcsnaiar; nas o Ialiio dc doninar-sc susicniou-o. Dcus nc dcu un filIo dissc-nc clc. Fcionara o filIo c o ai, quando for cIcgado o noncnio dc cccuiar scus cicrnos dcsgnios. Mcu anigo, sou icniado a crcr quc Dcus agc s vczcs or ncio dc una rovidcncia ariicular, sulnciida s suas lcis gcrais, visio quc unc na Ancrica os crincs conciidos na Euroa c quc a cclcrada Clivc-Hari norrcu cono dcvia. Talvcz o solcrano falricador dc ianios nundos Iaja arranjado as coisas dc nodo quc os grandcs nalcs conciidos cn un glolo scjan algunas vczcs ciados ncssc ncsno glolo. Nao ouso 61 acrcdiia-lo, nas dcscjo-o; c assin acrcdiiaria, sc cssa idcia nao fossc coniraria a iodas as rcgras da loa nciafsica. Aos rcflccs iao irisics solrc iao faiais avcniuras, nuiio conuns na Ancrica, Frcind ionou inconiincnii o scu ariido, cono cosiunava. TcnIo dissc clc a scu Ioscdciro un lon navio, lcn arovisionado; rcnonicnos o golfo con a narc, o nais crio ossvcl das nonianIas azuis. Mcu nais urgcnic cncnIo c agora salvar a vossa filIa. Vanos icr con os vossos aniigos conairioias; dircis a clcs quc lIcs vcnIo irazcr o cacIinlo da az c quc sou ncio dc Pcnn. csic nonc lasiara. A cssc nonc dc Pcnn, iao vcncrado cn ioda a Ancrica lorcal, o lon Parula c scu filIo scniiran-sc ionados do nais rofundo rcsciio c da nais graia cscrana. Enlarcanos, vclcjanos c, cn irinia c scis Ioras, ja csiavanos dcscnlarcando nas roinidadcs dc Daliinorc. Acnas nos acIavanos visia dcssa raa, cniao quasc dcscria, quando divisanos dc longc un nuncroso lando dc Ialiianics das nonianIas azuis, quc dcscian ara a lancic con naas, nacIados c csscs nosqucics quc os curocus iao iolancnic lIcs Iavian vcndido ara conscguir clcs. Ja sc ouvian icrrvcis griios. Dc 62 ouiro lado, avanavan quairo cavalciros, scguidos dc alguns Ioncns a c. Essa cqucna iroa nos ionou or gcnic dc Daliinorc quc lIcs fossc dar conlaic. Os cavalciros corrcn ara nos a ioda lrida, con o salrc cn unIo. Nossos conanIciros rcaravan-sc ara os rccclcr. O scnIor Frcind, dcois dc olIar fiancnic os cavalciros, csircncccu un insianic; nas, rcionando logo o sanguc-frio, dissc-nos con voz conovida. Nao sc novan, ncu anigos; dcicn-nc agir sozinIo. Avana con cfciio sozinIo, scn arnas, a asso lcnio, ao cnconiro da iroa. Vcnos, nun aicc, o cIcfc alandonar as rcdcas dc scu cavalo, lanar-sc or icrra, c ionlar rosicrnado. Lananos un griio dc csanio; aroinano-nos. cra o rorio Jcnni quc lanIava dc lagrinas os cs do ai, o qual o cnlaava con suas naos ircnulas. NcnIun dos dois odia falar. Dirion c os dois jovcns cavalciros quc o aconanIavan acaran do cavalo. Mas Dirion, conscrvando o scu caraicr, dissc-lIc. OI! ncu caro Frcind, cu nao ic cscrava or aqui. Fonos fciios ara as avcniuras. Francancnic, nuiio razcr cn vcr-ic. Frcind, scn sc dignar rcsondcr-lIc, voliou- sc ara o ccrciio das nonianIas azuis, quc 63 avanava. E cncaninIou-sc na sua dircao acnas con Parula, quc scrvia dc inicrrcic. Conairioias dissc-lIcs Parula, cis aqui o dcsccndcnic dc Pcnn, quc vos iraz o cacIinlo da az. A csias alavras, rcsondcu o nais aniigo do ovo, crgucndo as naos c os olIos ao ccu. Un filIo dc Pcnn! Quc cu lIc lcijc os cs c as naos, c as arics sagradas da gcraao. Possa clc fazcr una longa raa dc Pcnn! Quc os Pcnn vivan ara scnrc! O grandc Pcnn c o nosso naniiu, o nosso Dcus. Foi quasc o unico curocu quc nao nos cnganou, quc nao sc aodcrou dc nossas icrras fora. Conrou a rcgiao quc lIc ccdcnos; agou-a lilcralncnic; nanicvc a concordia cnirc nos; irouc rcncdios ara as oucas docnas quc nos conunicava o nosso coniaio con curocus; cnsinou-nos arics quc ignoravanos. Janais funanos conira clc ncn conira scus filIos o cacIinlo da gucrra; ara os Pcnn, so icnos o cacIinlo da adoraao. Tcndo assin falado cn nonc dc scu ovo, corrcu con cfciio a lcijar as naos c os cs do scnIor Frcind; nas alsicvc-sc dc cIcgar s arics sagradas quando lIc disscran quc isso nao cra cosiunc na Inglaicrra c quc cada icrra icn as suas ccrinnias. 64 Frcind nandou irazcr incdiaiancnic dc lordo unas ircs duzias dc rcsunios, ouiros ianios asiclcs c frangos rccIcados c duzcnios garrafcs dc vinIo dc Poniac. Jcnni c scus conanIciros ionaran aric no fcsiin; nas Jcnni rcfcria acIar-sc a ccn cs alaio da icrra. O ai nao lIc dizia alavra; c ial silcncio ainda nais lIc auncniava a vcrgonIa. Dirion, a qucn iudo cra igual, nosirava una csiouvada alcgria. Anics dc concarcn a concr, dissc Frcind ao lon Parula. So nos falia aqui una csiinada criaiura, a vossa filIa." Incdiaiancnic o conandanic das nonianIas azuis a nandou luscar; nao lIc iinIan fciio ncnIun ulirajc; cla alraou o ai c o irnao cono sc voliassc dc un asscio. Arovciici-nc da lilcrdadc do rcasio ara indagar orquc noiivo Iavian os gucrrciros das nonianIas azuis naiado o dcvorado a scnIora Clivc-Hari, c nada iinIan fciio filIa dc Parula. orquc sonos jusios rcsondcu o conandanic. Essa orgulIosa inglcsa cra do lando quc nos aiacou, naiou un dos nossos or iras, con un iiro dc isiola. Nada fizcnos a Parula ao salcr quc cra filIa dc un dos nossos aniigos canaradas c quc aqui so vicra divcriir-sc; a cada qual clo quc faz. 65 Frcind nosirou-sc nuiio lcn inrcssionado con cssa naina; nas olscrvou quc o cosiunc dc dcvorar nulIcrcs cra indigno dc iao lrava gcnic c quc, con ianias viriudcs, nao dcvian scr aniroofagos. O cIcfc das nonianIas crguniou-nos cniao o quc fazanos con os nossos ininigos, dcois dc os naiar. Nos os cnicrranos rcsondi-lIc. Qucr isio dizcr rcirucou quc os dais dc concr aos vcrncs. Nos qucrcnos a rinazia; nossos csinagos sao una sculiura nais Ionrosa. Dirion divcriiu-sc cn susicniar a oiniao das nonianIas azuis. Dissc quc o cosiunc dc lcvar o roino ara a ancla ou ara o cscio cra o nais aniigo, c o nais naiural, ois ja o Iavian cnconirado asscnic cn anlos os Icnisfcrios; quc csiava or conscguinic rovado iraiar-sc dc una idcia inaia; quc iinIan sado caa dc Ioncns anics dc ir caa dc aninais, cla razao dc quc cra nais facil naiar un Ioncn do quc naiar un lolo; quc, sc os judcus, nos scus livros or ianio icno ignorados, inaginaran quc un cIanado Cain naiou un cIanado Alcl, ialvcz fossc acnas ara o concr; quc csscs rorios judcus confcssan clarancnic Iavcr-sc alincniado varias vczcs dc carnc Iunana; quc, 66 scgundo os nclIorcs Iisioriadorcs, os judcus dcvoraran as carncs sangrcnias dos ronanos assassinados or clcs no Egiio, cn CIirc, na sia, quando das suas rcvolias conira os incradorcs Trajano c Adriano. Dciano-lo dizcr csscs duros graccjos, cujo fundo odia infclizncnic scr vcrdadciro, nas quc nada iinIan do aiicisno grcgo c da urlanidadc ronana. O lon Frcind, scn lIc rcsondcr, dirigiu a alavra aos naiivos. Parula inicrrciava-o frasc a frasc. Janais o gravc Tilloison falou con iania cncrgia. Janais o insinuanic Snalridgc icvc graas iao iocanics. O grandc scgrcdo csia cn dcnonsirar con cloqucncia. Elc lIcs dcnonsirou, ois, quc csscs fcsiins, ondc c scrvida a carnc dc nossos scnclIanics, sao rcasios dc aluircs, c nao dc Ioncns; quc cssc cccravcl cosiunc insira una fcrocidadc dcsiruiiva do gcncro Iunano; quc cra a razao cla qual nao conIccian clcs ncn as consolacs da socicdadc ncn o culiivo da icrra. Afinal juraran clo scu grandc Maniiu quc nao nais concrian ncn Ioncns ncn nulIcrcs. Frcind, cn una so convcrsaao, iornou-sc o scu lcgislador. cra Orfcu quc doninava os iigrcs. Os jcsuias, or nais quc sc airiluan nilagrcs cn suas Carias curiosas c cdificanics, quc 67 rarancnic sao una coisa ou ouira, janais igualarao a nosso anigo Frcind. Aos Iavcr cunulado dc rcscnics os scnIorcs das nonianIas, irouc a lordo, dc volia ara casa, o vclIo Parula, lcn cono o jovcn Parula c sua irna; os ouiros irnaos rosscguiran a caada, ara as landas da Carolina. Jcnni, Dirion c scus canaradas ianlcn vinIan a lordo, O salio Frcind crsisiia no nciodo dc nao dirigir a nnina ccnsura a scu filIo quando csic fazia alguna das suas. Dciava- o caninar-sc c dcvorar scu rorio coraao, cono diz Piiagoras. No cnianio, ionou ircs vczcs a caria quc lIc Iavian nandado da Inglaicrra c, cnquanio a rclia, olIava ara o filIo, quc scnrc laiava os olIos; c no rosio do jovcn lian-sc o rcsciio c o arrccndincnio. Quanio a Dirion, csiava iao alcgrc c dcscnvolio cono sc voliassc do icairo. cra un caraicr nais ou ncnos ao gosio do falccido condc dc FocIcsicr, circno no dclocIc, na lravura, nas idcias, nas crcsscs, na filosofia cicurisia, scn nunca csiar ligado a coisa alguna, scnao s coisas ciraordinarias, dc quc logo sc alorrccia; con cssa soric dc csriio quc iona as vcrossinilIanas or dcnonsiracs; nais salio, nais cloqucnic do quc ncnIun jovcn da sua idadc, nas scn nunca sc dar ao iralalIo dc arofundar coisa alguna. 68 Ao sr. Frcind, cscaou dizcr-nc, cnquanio janiava conosco a lordo. Na vcrdadc, ncu anigo, cscro quc Dcus Ia dc insirar nclIorcs cosiuncs a csscs jovcns, quc o icrrvcl ccnlo da Clivc-Hari os ossa corrigir. Tcndo ouvido cssas alavras, dissc-lIc Dirion, cn ion un ouco dcsdcnIoso. Fazia nuiio quc cu nao csiava nada conicnic con cssa nalvada Clivc-Hari. nao nc inorio nais con cla do quc con una franga gorda quc Iouvcsscn nandado ara o cscio. Mas, falando scrio, acIais quc cisia, nao sci ondc, un scr coniinuancnic ocuado cn unir iodas as nas nulIcrcs c iodos os Ioncns crvcrsos quc ovoan c dcsovoan os quairo canios do nosso cqucno nundo? Esqucccis quc a nossa dcicsiavcl Maria, filIa dc Hcnriquc VIII, foi fcliz aic a noric? E no cnianio fizcra norrcr, nas cIanas, nais dc oiioccnios cidadaos c cidadas, sol o rcicio dc quc nao acrcdiiavan ncn na iransulsianciaao ncn no aa. Scu ai, quasc iao larlaro quanio cla, c scu narido, nais rofundancnic nau, vivcran nos razcrcs. O aa Alcandrc VI, nais crininoso do quc clcs iodos, foi ianlcn o nais aforiunado. iodos os scus crincs lIc saran lcn, c clc norrcu aos scicnia c dois anos, odcroso, rico, coricjado or 69 iodos os rcis. Ondc csia, ois, o Dcus jusio c vingador? Nao, or Dcus! nao cisic Dcus. O scnIor Frcind, con un ar ausicro, nas iranquilo, rcirucou-lIc. Qucr-nc arcccr quc nao dcvcis jurar clo rorio Dcus quc cssc ncsno Dcus nao cisic. Aicniai cn quc Ncwion c Loclc janais ronunciaran cssc nonc sagrado scnao con un ar dc rccolIincnio c adoraao sccrcia quc foi noiado or iodo o nundo. Po! cclanou Dirion. Pouco nc inoria a cara quc dois Ioncns icnIan fciio. Quc cara icria Ncwion quando concniava o Aocalisc? E quc carcia fazia Loclc quando narrava a convcrsaao dc un aagaio con o rncic Maurcio? Eniao Frcind ronunciou csias lclas alavras dc ouro, quc sc gravaran cn ncu coraao. Esqucanos os sonIos dos grandcs Ioncns, c lcnlrcno-nos das vcrdadcs quc clcs nos cnsinaran. Essa rcsosia rovocou una disuia rcgular, nais inicrcssanic quc a convcrsaao con o lacIarcl dc Salananca. Mcii-nc a un canio c anoici iudo quanio sc dissc. O ullico ccrcou os dois conicndorcs. o vclIo Parula, o scu filIo, c rincialncnic a sua filIa, c os conanIciros dc 70 Jcnni, cscuiavan, con o cscoo csicndido, os olIos fios; c Jcnni, dc calca laia, con os coiovclos solrc os joclIos, as naos solrc os olIos, arccia ncrgulIado na nais rofunda ncdiiaao. Eis a olcnica, alavra or alavra. 71
CAPTULO VIII Dilogo de Freind e de Birton sobre o atesmo
Frcind. Nao vos rcciirci, ScnIor, os arguncnios nciafsicos dc nosso fanoso Clarlc. Eorio-vos sinlcsncnic a lc-los; sao nais rorios ara vos csclarcccr do quc ara vos conovcr. nao vos qucro irazcr scnao razcs, quc ialvcz falcn nais a vosso coraao. Dirion. Con nuiio razcr; qucro quc nc divirian c quc nc inicrcsscn; odcio os sofisnas. as disuias nciafsicas sc asscnclIan a lolas cIcias dc vcnio quc os conlaicnics aiiran un ao ouiro. As lcigas rclcnian, o ar cscaa-sc. nada solra. Frcind. Talvcz nas rofundczas do rcsciiavcl ariano Clarlc Iaja algunas olscuridadcs, algunas lcigas; ialvcz sc Iaja clc cnganado solrc a rcalidadc do infiniio aiual c do csao, cic.; ialvcz, fazcndo-sc concniador dc Dcus, icnIa iniiado as vczcs os concniadorcs dc Honcro, quc lIc airilucn idcias quc a Honcro janais ocorrcran. A csias alavras dc infiniio, csao, Honcro, concniadorcs, o vclIo Parula c sua filIa, c aic alguns inglcscs, rcsolvcran ir ionar a frcsca no 72 ionladilIo; nas Frcind roncicu scr inicligvcl, c clcs crnancccran; c cu cliquci laiinIo a Parula algunas alavras un ouco cicnificas, quc criaiuras nascidas nas nonianIas azuis nao odian conrccndcr iao conodancnic cono douiorcs dc Oford c dc Canlridgc. O anigo Frcind coniinuou assin. Scria irisic quc, ara icr ccricza da cisicncia dc Dcus, fossc ncccssario scr un rofundo nciafsico. nao Iavcria, quando nuiio, na Inglaicrra, nais quc uns ccn csriios vcrsados ncssa ardua cicncia do ro c do conira quc fosscn caazcs dc sondar cssc alisno, c o rcsio da icrra inicira jazcria nuna ignorancia invcncvcl, alandonado a suas aics lruiais, govcrnado iao so clo insiinio, c so raciocinando assavclncnic solrc as grossciras nocs dc scus inicrcsscs carnais. Para salcr sc Ia un Dcus, so vos co una coisa. c alrirdcs os olIos. Dirion. AI! ja sci. rccorrcr a cssc vclIo c laiido arguncnio dc quc o sol gira cn iorno do scu cio cn vinic c cinco dias c ncio, a dcsciio da alsurda Inquisiao dc Fona; quc a luz nos cIcga rcflciida dc Saiurno cn caiorzc ninuios, acsar das suosics alsurdas dc Dcscarics; quc cada csircla fia c un sol cono o nosso, ccrcado dc lancias; quc iodos csscs asiros inuncravcis, colocados nas rofundczas do 73 csao, olcdcccn s lcis naicnaiicas dcscolcrias c dcnonsiradas clo grandc Ncwion; quc un caicquisia anuncia Dcus s crianas, c quc Ncwion o rova aos salios, cono o dissc un filosofo frcncInan, crscguido no scu cngraado as or Iavc-lo diio. Nao vos aiorncnicis cn aicnicar-nc cssa ordcn consianic quc rcina cn iodas as arics do univcrso. afinal dc conias, iudo o quc cisic dcvc csiar nuna ordcn qualqucr; a naicria nais rarcfciia dcvc clcvar-sc acina da nais nacia, o nais foric dcvc fazcr rcssao, cn iodos os scniidos, solrc o nais fraco, o quc c inulsionado con naior novincnio dcvc corrcr nais dcrcssa quc o scu igual; iudo sc arranja assin or si ncsno. Ainda quc lclcsscis una inia dc vinIo, cono Esdras, c falasscis, cono clc, novcccnias c scsscnia Ioras scguidas, scn fccIar a loca, ncn or isso cu vos acrcdiiaria nais. Qucrcis quc cu adoiassc un Scr cicrno, infiniio c inuiavcl, a qucn arouvc, nao sci cn quc icno, criar, do nada, coisas quc nudan a iodo insianic, c fazcr aranIas ara quc dcsiricn noscas? Qucrcis quc cu disscssc, con cssc incriincnic dc Nicnvcniyd, quc Dcus nos dcu ouvidos ara icrnos fc, orquc a fc nos vcn or ouvir dizcr. Nao, nao acrcdiiarci cn cIarlaiacs quc vcndcran caro a sua droga a inlccis. 74 Fcorio-nc ainda ao livrinIo dcssc frcncInan quc dissc quc nada cisic c nada odc cisiir, scnao a naiurcza; quc a naiurcza faz iudo, quc a naiurcza c iudo, quc c inossvcl c coniradiiorio quc cisia alguna coisa alcn do iudo; nuna alavra, so crcio na naiurcza. Frcind. E sc cu vos disscssc quc nao Ia naiurcza, c quc cn nos, cn iorno dc nos, c a ccn nilIcs dc lcguas, iudo c aric scn ncnIuna cccao? Dirion. Cono! Tudo c aric? Mais ouira! Frcind. Quasc ningucn aicnia nisso; c no cnianio nada c nais vcrdadciro. Scnrc Ici dc dizcr. Scrvi-vos dc vossos olIos, c rcconIcccrcis, adorarcis un Dcus. Pcnsai cn cono csscs glolos incnsos, quc vcdcs rolar cn sua incnsa carrcira, olscrvan as lcis dc una rofunda naicnaiica. Ia, ois, un grandc naicnaiico, a quc Plaiao cIanava o Eicrno Ccncira. Adnirais cssas naquinas rcccn-invcniadas a quc cIanan orcri, orquc nilordc Orcri as s cn noda, roicgcndo o ocrario con suas lilcralidadcs; c una coia nuiio fraca do nosso nundo lanciario c das suas rcvolucs, o rorio crodo da nudana dos solsicios c dos cquinocios, quc nos iraz dia a dia una nova csircla olar. 75 Essc crodo, cssc curso iao lcnio dc ccrca dc vinic c scis nil anos, nao dc scr cccuiado or naos Iunanas cn nosso orcri. Essa naquina c nuiio incrfciia. c rcciso aciona-la a nanivcla; no cnianio, c una olra-rina da Ialilidadc dc nossos arificcs. Julgai, ois, qual nao c o odcr, qual nao c o gcnio do cicrno arquiicio, sc nos odcnos scrvir dcsscs icrnos inrorios, iao nal adcquados ao Scr Surcno. Dci a Parula una ligcira idcia do orcri. Pilc dissc. Sc Ia gcnio ncssa coia ianlcn o dcvc Iavcr no original. Eu dcscjaria vcr un orcri; nas o ccu c nais lclo." Todos os assisicnics, inglcscs c ancricanos, ao ouvir iais alavras, scniiran-sc igualncnic iocados da vcrdadc, c crgucran as naos ao ccu. Dirion crnancccu cnsaiivo, dcois cclanou. Cono! Tudo scria cniao aric, c a naiurcza nao nais quc a olra dc un surcno arificc! Scra ossvcl?" O salio Frcind coniinuou assin. Volvci agora os olIos ara vos ncsnos. Eaninai con quc aric csaniosa, c nunca assaz dcsvcndada, iudo a csia consirudo, or dcniro c or fora, ara iodos os vossos usos c iodos os vossos dcscjos; nao rcicndo dar aqui una liao dc anaionia, lcn salcis quc nao Ia una vsccra quc nao scja ncccssaria c quc nao scja socorrida, quando cn crigo, clo jogo coninuo das 76 vsccras vizinIas. Os socorros, no coro, sc acIan iao ariificiosancnic rcarados, quc nao Ia ncnIuna vcia quc nao icnIa as suas valvulas c cclusas, ara alrir assagcn ao sanguc. Dcsdc a raiz dos calclos aic os dcdos dos cs, iudo c aric, iudo c rcaraao, ncio c fin. E, na vcrdadc, so sc odc scniir indignaao conira aquclcs quc ousan ncgar as vcrdadciras causas finais, c quc icn lasianic na fc ou furia ara dizcrcn quc a loca nao c fciia ara falar c concr; ncn quc os olIos nao csicjan naravilIosancnic disosios ara vcr, ncn os ouvidos ara ouvir; ncn as arics da gcraao ara cngcndrar. iao louca c cssa audacia quc icnIo dificuldadc cn conrccndc-la. Confcsscnos quc cada aninal c un icsicnunIo do surcno arificc. A nais cqucna rclva lasia ara confundir a inicligcncia Iunana; c iao vcrdadc c isso, quc c inossvcl aos csforos dc iodos os Ioncns rcunidos roduzir una folIinIa dc cain sc o gcrnc nao csiivcr na icrra. E nao sc dcvc dizcr quc os gcrncs aodrcccn ara roduzir; ois iais asnciras nao sc dizcn nais. A asscnllcia scniiu a vcrdadc dcssas rovas nais vivancnic quc iodo o rcsio, orquc cran nais alavcis. Dirion dizia cnirc dcnics. Scra rcciso sulncicr-nc a rcconIcccr un Dcus? 77 Vcrcnos isso; or Dcus, c un assunio quc sc dcvc caninar." Jcnni, quc coniinuava incrso cn rofunda cisna, scniia-sc alalado; c o nosso Frcind icrninou a sua frasc. Nao, ncus anigos, nos nao fazcnos nada, nada odcnos fazcr; c-nos dado arranjar, unir, dcsunir, nuncrar, csar, ncdir; nas fazcr! Qual! So qucn faz c o Scr ncccssario, o Scr cicrnancnic cisicnic or si ncsno. Eis orquc os cIarlaiacs quc rocuran a cdra filosofal sao scnrc iananIos inlccis ou iananIos vclIacos. Calan-sc dc criar ouro, c scrian incaazcs dc criar lana. Confcsscnos ois, ncus anigos, quc cisic un Scr surcno, ncccssario, inconrccnsvcl, quc nos fcz a iodos. Dirion. E cssc Scr, ondc csia? Sc Ia un, or quc sc cscondc? Qucn janais o viu Dcvcno- nos cscondcr dcois dc icr fciio o lcn? Frcind. Visics alguna vcz Crisiovao Kcn, quc consiruiu S. Paulo dc Londrcs? No cnianio, csia dcnonsirado quc cssc cdifcio c olra dc un Ialil arquiicio. Dirion. Todos concclcn facilncnic quc Kcn Iaja consirudo con nuiio dinIciro cssc vasio cdifcio, ondc Durgcss nos adornccc quando rcga. Dcn salcnos or quc c cono 78 crgucran os nossos ais cssa consiruao. Mas or quc c cono icria un Dcus criado do nada csic univcrso? ConIcccis a vclIa naina dc ioda a Aniiguidadc. Nada sc odc criar, nada volia a nada. una vcrdadc dc quc ningucn janais duvidou. Aic a vossa Dllia diz crcssancnic quc o vosso Dcus fcz o ccu c a icrra, cnlora o ccu, isio c, a rcuniao dc iodos os asiros scja iao sucrior icrra cono a icrra o c ao ncnor dos graos dc arcia; nas a vossa Dllia janais dissc quc Dcus icnIa fciio o ccu c a icrra alsoluiancnic con coisa alguna. nao rcicndc quc Dcus icnIa fciio a nulIcr dc nada. Fornou- a singularncnic dc una cosicla quc arrancou ao narido. O caos cisiia, scgundo a roria Dllia, anics da icrra. a naicria cra, ois, iao cicrna quanio o vosso Dcus. Elcvou-sc cniao un cqucno nurnurio na asscnllcia; dizia-sc. lcn ossvcl quc Dirion csicja con a razao"; nas Frcind rcsondcu. Ja vos rovci, crcio cu, quc cisic una inicligcncia surcna, una oicncia cicrna a quc dcvcnos una cisicncia assagcira. nao vos roncii clicar o or quc" ncn o cono". Dcus nc dcu suficicnic razao ara conrccndcr quc clc cisic, nas nao o lasianic ara salcr ao ccrio sc a naicria lIc foi cicrnancnic sulnissa, ou sc clc a fcz nasccr no icno. Quc vos inoria a cicrnidadc ou a criaao da naicria, conianio quc 79 rcconIcais un Dcus, un scnIor da naicria c scnIor vosso? Pcrguniais ondc csia Dcus; nada sci, c nao dcvo salc-lo. Sci quc clc cisic, sci quc clc c nosso scnIor, quc faz iudo, quc iudo dcvcnos cscrar da sua londadc. Dirion. Da sua londadc! Esiais iroando conigo. Disscsics. Scrvi-vos dos olIos". Pois cu vos digo. Scrvi-vos dos vossos." Lanai un unico olIar quc scja, icrra inicira, c vcdc sc o vosso Dcus c lon. O sr. Frcind scniiu quc ai c quc csiava o foric da discussao, c quc Dirion lIc rcarava un rudc assalio. Pcrcclcu quc os ouvinics, rincialncnic os ancricanos, iinIan ncccssidadc dc ionar arcs ara cscuiar c clcs ara falar. Fcconcndou-sc a Dcus; foran asscar clo ionladilIo; cn scguida ionaran cIa no iaic, c rcconcou a discussao. 80
CAPTULO IX Sobre o atesmo
Dirion. Por Dcus, scnIor! Nao vos saircis iao lcn no ariigo da londadc cono no rcfcrcnic ao odcr c indusiria; falarci rinciro dos cnorncs dcfciios dcsic glolo, quc sao rccisancnic o oosio dcssa iao galada indusiria; cn scguida vos farci vcr os crincs c nalcs crciuos dos Ialiianics, c julgarcis do aicrnal afcio quc, na vossa oiniao, lIcs dcdica o ScnIor. Conco or vos dizcr quc os naiurais dc CloccsicrsIirc, ninIa icrra, quando fazcn nasccr cavalos nos scus Iaras, crian-nos cn lclas asiagcns, dao-lIcs dcois una loa csirclaria, c avcia c fcno con fariura; nas dizci-nc, quc alincnio c quc alrigo iinIan csscs olrcs ancricanos do noric, quando os dcscolrinos assados ianios scculos. TinIan dc corrcr irinia a quarcnia nilIas ara conscguir o quc concr. Toda a cosia lorcal do nosso aniigo nundo dcfinIa nais ou ncnos sol a ncsna ncccssidadc; c, dcsdc a Lania succa aic os narcs scicnirionais do Jaao, ccn ovos arrasian a sua vida, iao curia quao insuoriavcl, 81 nuna niscria icrrvcl, cn ncio das ncvcs cicrnas. Os nais lclos clinas csiao coniinuancnic cosios a flagclos dcsiruidorcs. A narcIanos solrc accsos alisnos rccolcrios dc icrrcnos fcricis, quc sao ciladas dc noric. Nao Ia ouiros infcrnos scn duvida; c csscs infcrnos sc alriran nilIcnias vczcs sol nossos assos. Falan-nos dc un diluvio univcrsal, fisicancnic inossvcl, c dc quc ricn iodas as cssoas scnsaias; nas ao ncnos consolan-nos dizcndo quc soncnic durou dcz ncscs. dcvia clc icr aagado csscs fogos quc dcois dcsiruran ianias cidadcs florcsccnics. Inforna-nos o vosso Sanio AgosiinIo quc un so icrrcnoio, na Llia, alrasou c sulvcricu ccn cidadcs iniciras; csscs vulccs alalaran ioda a lcla Iialia. Para cunulo dc nalcs, ncn os irisics Ialiianics das zonas glaciais sc acIan iscnios dcsscs cgos sulicrrancos; os islandcscs, scnrc ancaados, vccn, cla frcnic, a fonc, c, dirciia c csqucrda, ccn cs dc flana c ccn cs dc gclo no scu nonic Hccla. ois iodos os grandcs vulccs fican siiuados naquclas Iorrvcis nonianIas. E nao nos vcnIan dizcr quc cssas nonianIas dc duas nil iocsas dc aliura nao sao nada cn rclaao icrra, quc icn ircs nil lcguas dc dianciro; quc sao cono as granulacs da 82 casca dc una laranja solrc a rcdondcza dcssc fruio; quc sc acIan na razao dc un c ara ircs nil. Ai! quc sonos nos cniao, sc as alias nonianIas so fazcn solrc a icrra a figura dc un c solrc ircs nil c dc quairo olcgadas solrc novc nil cs? Sonos orianio aninais alsoluiancnic incrccivcis; c no cnianio vcno-nos csnagados or iudo o quc nos ccrca, cnlora a nossa infiniia cqucncz, iao vizinIa do nada, nos dcvcssc colocar ao alrigo dc iodos os acidcnics. Aos cssa infinidadc dc cidadcs dcsirudas, rcconsirudas c novancnic dcsirudas cono forniguciros, quc dircnos dcsscs narcs dc arcia quc airavcssan o ncio da frica c cujas vagas ardcnics, anonioadas clos vcnios, cngoliran ccrciios iniciros? Dc quc scrvcn csscs vasios dcscrios ao lado da vclIa Sria? Dcscrios iao Iorrcndos, iao inaliiavcis, quc csscs aninais fcrozcs cIanados judcus sc julgaran no araso icrrcsirc quando assaran, daquclcs lugarcs dc Iorror, ara un rccanio dc icrra ondc sc odian culiivar algunas jciras. E ainda nao lasia quc o Ioncn, cssa nolrc criaiura, icnIa sido iao nal alojado, iao nal vcsiido, iao nal alincniado duranic scculos. Nascc, cnirc a urina c a naicria fccal, ara rcsirar dois dias; c, duranic csscs dois dias, conosios dc cnganadoras cscranas c dc alorrccincnios rcais, o scu coro, fornado con una aric inuiil, csia ncrcc dc iodos os nalcs 83 quc rcsulian dcssa ncsna aric; vivc cnirc a csic c a sfilis; a fonic dc scu scr sc acIa cnvcncnada; nao Ia qucn ossa rcicr na ncnoria a lisia dc iodas as docnas quc nos crscgucn; c o ncdico das urinas na Sua, rcicndc cura-las iodas! Enquanio Dirion assin falava, o audiiorio sc nosirava aicnio c inrcssionado. Vcjanos dizia consigo Parula cono o nosso douior sc saira dcsia." O rorio Jcnni dciou cscaar cn voz laia. Palavra, clc icn razao; iolo fui cu cn nc inrcssionar con os discursos dc ncu ai." O scnIor Frcind dciou assar cssa onda, quc agiiava iodas as inaginacs, c dcois dissc. Un jovcn icologo rcsondcria con sofisnas a cssa iorrcnic dc irisics vcrdadcs c vos ciiaria S. Daslio c S. Cirilo, quc nao icn o quc fazcr aqui; quanio a nin, scnIorcs, confcssarci scn rodcios quc Ia nuiio nal fsico solrc a facc da icrra; nao lIc sulcsiino a cisicncia; nas o sr. Dirion cagcrou-a dcnasiado. Fcorio-nc a vos, ncu caro Parula. csic clina foi fciio ara os ancricanos, c nao c assin iao nau, ja quc ncn vos, ncn os vossos conairioias, janais quiscsics dcia-lo. Os csquinos, os islandcscs, os lacs, os osiacos, os sanoicdos, igualncnic janais quiscran alandonar o scu. Os rangfcrcs, os rcnas, quc Dcus lIcs dcu ara os alincniar, vcsiir c carrcgar, norrcn quando iransoriados 84 ara ouiras zonas. Os rorios lacs ianlcn norrcn cn clinas un ouco ncridionais; o clina da Silcria c dcnasiado qucnic ara clcs. scniir- sc-ian alrasados na aragcn cn quc nos acIanos. claro quc Dcus fcz cada csccic dc aninais c dc vcgciais ara o local ondc sc crciuan. Os ncgros, cssa csccic dc Ioncns iao difcrcnic da nossa, nasccran dc ial nodo ara a sua airia, quc nilIarcs dcsscs ncgros aninais sc suicidaran, quando a nossa larlara cuidcz os iransoriou alIurcs. O Canclo c o avcsiruz vivcn consianicncnic nas arcias da frica. o iouro c suas conanIciras novincnian-sc nas rcgics fcricis cn quc a rclva coniinuancnic sc rcnova ara scu susicnio; a cancla c o cravo so crcsccn na ndia, o irigo so c lon nos oucos ascs cn quc Dcus o fcz nasccr. Tcnos ouiros alincnios, cn ioda a vossa Ancrica, dcsdc a California aic o csirciio dc Lcnairc; nao odcnos culiivar a vinIa cn nossa fcriil Inglaicrra; ncn ianouco na Succia c no Canada. Eis or quc aquclcs quc, cn ccrios ascs, fundan os scus riios rcligiosos cn ao c vinIo, nao fizcran nais quc consuliar o scu clina; lcn fazcn clcs cn agradcccr a Dcus o alincnio c a lclida quc aufcrcn da sua londadc; c vos, ancricanos, farcis lcn cn lIc dar graas, clo vosso nilIo, a vossa nandioca c a vossa farinIa. Dcus, or ioda a icrra, roorcionou os orgaos c faculdadcs dos aninais, dcsdc o Ioncn 85 ao caracol, aos locais ondc lIcs dcu vida. nao acuscnos scnrc a Providcncia quando ianias vczcs lIc dcvcnos acs dc graas. Considcrcnos os flagclos, as inundacs, os vulccs, os icrrcnoios. Sc nao rcarais scnao ncssas calanidadcs, sc so rcunis un ncdonIo conjunio dc iodos os incidcnics quc cniravaran algunas cngrcnagcns da naquina dcsic univcrso, Dcus c un iirano; sc aicniais cn scus inuncravcis lcncfcios, Dcus c un ai. Vos nc ciiais Sanio AgosiinIo, o rciorico, quc, no scu livro dos nilagrcs, fala dc ccn cidadcs dcsirudas ao ncsno icno na Llia; nas considcrai quc cssc africano, quc assou a vida a coniradizcr-sc, rodigava cn scus cscriios a figura da cnfasc. iraiava os icrrcnoios cono a graa cficaz c a danaao cicrna dc iodas as criancinIas norias scn laiisno. Nao dissc clc, no scu irigcsino- sciino scrnao, icr visio na Eiioia una raa dc Ioncns rovidos dc un grandc olIo no ncio da fronic, cono os ciclocs, c ovos iniciros scn calca? Nos, quc nao sonos douiorcs da Igrcja, nao dcvcnos ficar nuiio alcn ncn nuiio aqucn da vcrdadc. cssa vcrdadc c quc, dcnirc ccn nil casas, odc-sc coniar quando nuiio una dcsiruda cada scculo clos fogos ncccssarios fornaao dcsic glolo. 86 Tao ncccssario c o fogo ao univcrso iniciro quc, sc nao fora clc, nao Iavcria na icrra ncn aninais, ncn vcgciais, ncn nincrais. nao Iavcria ncn sol ncn csirclas no csao. Essc fogo, csalIado or dclaio da rincira crosia da icrra, olcdccc s lcis gcrais csialclccidas clo rorio Dcus; inossvcl quc disso nao rcsulicn alguns dcsasircs ariicularcs. nao sc odc dizcr quc un aricsao scja nau ocrario quando una naquina incnsa, consiruda or clc so, vcn durando Ia ianios scculos scn dcsarranjar-sc. Sc un Ioncn iivcssc invcniado una naquina Iidraulica quc rcgassc c fcriilizassc ioda una rovncia, Iavcrcis dc ccnsurar-lIc quc a agua quc clc vos roinou afogassc alguns inscios? Ja vos rovci quc a naquina do nundo c olra dc un scr solcranancnic inicligcnic c odcroso. vos, quc sois inicligcnics, dcvcis adnira-lo; vos, quc sois cunulados dc scus lcncfcios, dcvcis ana-lo. Mas os infclizcs, dircis, condcnados a sofrcr ioda a vida, acalrunIados dc nolcsiias incuravcis, odcn acaso adnira-lo c ana-lo? Eu vos dirci, ncus anigos, quc cssas docnas iao crucis vcn quasc iodas or cula nossa, ou or cula dos nossos ais, quc alusaran do scu coro, c nao or cula do grandc arificc. Quasc nao sc conIccian ouiras cnfcrnidadcs alcn da dccrciiudc, cn ioda a Ancrica scicnirional, 87 anics dc quc ara ca Iouvcsscnos irazido cssa agua dc noric a quc cIananos cau-dc-vic(7} c, c quc iraz nil nalcs divcrsos a qucn qucr quc a lcla cn dcnasia. O coniagio sccrcio das Caralas, a qucn vos, os jovcns, cIanais dc o, nao assava dc una lcvc indisosiao cuja origcn, ignoravanos c dc quc nos curavanos cn dois dias con guaiaco ou caldo dc iariaruga; a inconiincncia dos curocus iranslaniou ara o rcsio do nundo cssc incnodo, quc ionou cnirc nos un caraicr iao funcsio c sc iransfornou cn iao aloninavcl flagclo. Lcnos quc vicran a norrcr dcssc nal o aa Julio II, o aa Lcao X, un arccliso dc Moguncia cIanado Dcnnclcrg c o rci dc Frana Francisco I. A varola, originada na Aralia Fcli, cra iao soncnic una fraca cruao, una cluliao assagcira c scn crigo, una sinlcs dcuraao do sanguc. iornou-sc norial na Inglaicrra, cono cn ianios ouiros clinas; nossa cuidcz a irouc ara csic nundo; cla o dcsovoou. Cunrc lcnlrar quc, no ocna dc Milion, cssc iolo do Adao crgunia ao anjo Calricl sc vivcra or nuiio icno. Sin rcsondcu-lIc o anjo, sc olscrvarcs a grandc rcgra. Nada cn cccsso." Olscrvai iodos cssa rcgra, ncus anigos; acaso vos aircvcrcis a cigir quc Dcus vos fizcssc vivcr scn dor duranic scculos iniciros, cn rcconcnsa da vossa gula, da vossa 88 cnlriagucz, da vossa inconiincncia, do vosso alandono a infancs aics quc corroncn o sanguc c alrcvian faialncnic a vida? Arovci ial rcsosia; Parula ficou nuiio saiisfciio con cla; nas Dirion nao sc alalou; c noici clos olIos dc Jcnni, quc csic ainda sc acIava lasianic indcciso. Dirion rclicou cono scguc. Ja quc vos scrvisics dc lugarcs-conuns dc cnvolia con algunas rcflccs novas, cnrcgarci ianlcn un lugar conun ao qual janais sc rcsondcu scnao con ficcs c vcrliagcn. Sc cisiissc ncsno un Dcus iao odcroso c iao lon, nao icria clc osio o nal na icrra; nao icria dcvoiado as suas criaiuras ao sofrincnio c ao crinc. Sc clc nao dc incdir o nal, c inoicnic, sc o dc c nao o quis, c larlaro. So icnos anais dc ccrca dc oiio nil anos, conscrvados cnirc os lranancs; so os icnos dc uns cinco nil anos cnirc os cIincscs; o quc conIcccnos c dc onicn; nas, ncssc onicn, iudo c Iorror. Dcgolanos dc un circno a ouiro da icrra, c fonos lasianic inlccis ara dar o nonc dc grandcs Ioncns, dc Icrois, dc scnidcuscs, dc dcuscs aic, quclcs quc naiaran o naior nuncro dc scus scnclIanics. Fcsiavan na Ancrica duas grandcs nacs civilizadas quc concavan a gozar das douras 89 da az. cIcgan os csanIois c nassacran dozc nilIcs dcsscs naiivos; aricn caa dc Ioncns, cono cacs; c Fcrnando, rci dc Casicla, conccdc una cnsao a csscs cacs, or icrcn-no iao lcn scrvido. Os Icrois vcnccdorcs do novo nundo, quc nassacran ianios inoccnics dcsarnados c nus, nandan scrvir ncsa assados dc Ioncns c nulIcrcs, nadcgas, lraos c aniurrilIas cnsoadas. Mandan assar nun lrasciro o rci Cuaiinozin do Mcico; corrcn ao Pcru, a convcricr o rci Aialalia. Un cIanado Alnagro, adrc, filIo dc adrc, condcnado forca na EsanIa or icr sido ladrao dc csirada, vai, con un cIanado Pizarro, conunicar ao rci, or voz dc un ouiro adrc, quc un icrcciro adrc, cIanado Alcandrc VI, nancIado dc inccsios, dc assassnios c dc Ionicdios, dcra, or sua livrc voniadc, rorio noiu, c or scus lcnos odcrcs, nao so o Pcru, nas a nciadc do novo nundo ao rci dc EsanIa; quc Aialalia dcvc incdiaiancnic sulncicr-sc, sol cna dc incorrcr na indignaao dos aosiolos S. Pcdro c S. Paulo. E, cono cssc rci nao cnicndcssc a lngua laiina nais do quc o adrc quc lia a lula, foi logo dcclarado incrcu c Icrciico. nandaran qucinar Aialalia, cono fizcran con Cuaiinozin; irucidaran o scu ovo, c iudo isso ara roular una icrra anarcla cndurccida, quc so scrviu ara dcsovoar c cnolrcccr a EsanIa. ois lIc 90 fcz ncgligcnciar a vcrdadcira icrra quc susicnia os Ioncns quando culiivada. Con cfciio, ncu caro sr. Frcind, sc o scr faniasiico c ridculo a quc cIanan Dialo iivcssc qucrido fazcr Ioncns sua inagcn c scnclIana, acaso os icria fornado dc ouiro nodo? Dciai, ois, dc airiluir a un Dcus una olra iao aloninavcl. Esia iirada colocou ioda a asscnllcia do lado dc Dirion. Eu via Jcnni iriunfar cn scgrcdo; aic a jovcn Parula sc scniiu ionada dc Iorror anic o adrc Alnagrc, o adrc quc lcra a lula cn laiin, o adrc Alcandrc Vi, iodos os crisiaos quc Iavian conciido iao inconcclvcis crincs or dcvoao c ara roular ouro. Confcsso quc ircni clo anigo Frcind; dcscscrava da sua causa; cis no cnianio cono clc rcsondcu, scn criurlar- sc.. Mcus anigos, lcnlrai-vos scnrc dc quc cisic un Scr surcno; cu vo-lo rovci, c concordasics conigo, c, aos icr sido forados a confcssar quc clc cisic, vos vos csforasics or lIc acIar incrfcics, vcios c naldadcs. Longc csiou dc vos afianar, cono ccrios arrazoadorcs, quc os nalcs ariicularcs fornan o lcn gcral. Essa ciravagancia c dcnasiado ridcula. ConvcnIo con csar cn quc cisic nuiio nal noral c nal fsico; nas, ja quc a 91 cisicncia dc Dcus c ccria, ianlcn c ccrio quc csscs nalcs iodos nao odcn incdir quc Dcus cisia. Elc nao odc scr nau; ois quc inicrcssc icria cn sc-lo? Ha nalcs icrrvcis, ncus anigos. ois lcn! nao lIcs auncnicnos o nuncro. inossvcl quc Dcus nao scja lon; nas os Ioncns sao crvcrsos; fazcn un dcicsiavcl uso da lilcrdadc quc cssc Crandc Scr lIcs dcu c lIcs dcvc icr dado, isio c, o odcr dc cccuiarcn suas rorias voniadcs, scn o quc nao assarian dc uras naquinas fornadas or un scr nau, ara scrcn or clc quclradas. Todos os csanIois csclarccidos concordan cn quc un cqucno nuncro dc scus anicassados alusou dcssa lilcrdadc aic a raiica dc crincs quc fazcn frcnir a naiurcza. Don Carlos, scgundo do nonc (dc qucn ossa o scnIor arquiduquc scr succssor!} rcarou o quanio dc as airocidadcs a quc sc cnircgaran os csanIois sol Fcrnando c sol Carlos Quinio. Mcus anigos, sc cisic o crinc na facc da icrra, aqui ianlcn cisic a viriudc. Dirion. AI! aI! aI! a viriudc! Engraado, isio. Por Dcus! Eu lcn qucria salcr quc cara icn a viriudc, c ondc cnconira-la. A csias alavras, nao nc coniivc c inicrroni or ninIa vcz a Dirion. Vos a cnconirarcis no sr. Frcind, no lon Parula, cn vos ncsno, 92 quando iivcrdcs linado o coraao dos vcios quc os rccolrcn." Elc corou, Jcnni ianlcn; dcois Jcnni laiou os olIos, c arcccu scniir rcnorsos. O ai olIou-o con alguna conaiao c rosscguiu nos scguinics icrnos. Sin, ncus caros anigos, sc Iouvc crincs, scnrc Iouvc viriudcs. Aicnas, Sc viu Aniios, viu ianlcn Socraics; Fona, sc icvc Silas, ianlcn icvc Caics; Calgula, Ncro, Iorrorizaran o nundo con as suas airocidadcs; nas Tiio, Trajano Anionino Pio, Marco Aurclio consolaran- no con a sua lcncficcncia. o ncu SIcrloc dira cn oucas alavras ao lon Parula qucn cran csscs a quc nc rcfiro. TcnIo fclizncnic o ncu Eicicio aqui no lolso. cssc Eicicio nao assava dc un cscravo, nas, clos scus scniincnios, cra igual a Marco Aurclio. Escuiai, c ossan iodos aquclcs quc sc arvoran cn douirinadorcs cscuiar o quc Eicicio diz a si ncsno. Foi Dcus qucn nc criou, cu o irago cn nin; ousaria dcsonra-lo con cnsancnios infancs, con acs crininosas, con dcscjos indignos? A sua vida foi confornc as suas alavras. Marco Aurclio, no irono da Euroa c dc duas ouiras arics dc nosso Icnisfcrio, nao cnsou divcrsancnic dc Eicicio; janais sc IunilIou csic da sua laicza, janais sc dcslunlrou da sua grandcza; c, quando cscrcvcran scus cnsancnios, fizcran-no ara si ncsnos c ara scus disculos, c nao ara scrcn louvados nos jornais. E, na vossa oiniao, Loclc, 93 Ncwion, Tilloison, Pcnn, Clarlc, aquclc a quc cIanan iIc nan of Foss, c ianios ouiros da nossa ilIa c fora da nossa ilIa, quc cu vos odcria ciiar, nao foran nodclos dc viriudc? Falasics das gucrras iao crucis quao injusias dc quc ianias nacs sc iornaran culadas, dcscrcvcsics as aloninacs dos crisiaos no Mcico c no Pcru, odcis acrcsccniar a isso a noiic dc S. Darioloncu na Frana c os noriicnios da Irlanda; nas nao Ia ovos iniciros quc scnrc iivcran Iorror ao dcrranancnio dc sanguc? Os lranancs nao dcran scnrc ial ccnlo ao nundo? E, scn sair do as ondc nos acIanos, nao icnos aqui crio a Pcnsilvania, ondc os nossos riniiivos, quc dcsfiguran cn vao con o nonc dc qualcrs, scnrc dcicsiaran a gucrra? Nao icnos a Carolina, ondc o grandc Loclc diiou as suas lcis? Ncssas duas airias da viriudc, iodos os cidadaos sao iguais, iodas as conscicncias sao livrcs, iodas as rcligics sao loas, dcsdc quc sc adorc a un Dcus; iodos os Ioncns sao ali irnaos. Visics cono, sinlcs ncnao dc un dcsccndcnic dc Pcnn, os Ialiianics das nonianIas azuis, quc odian cicrninar-vos, logo largaran as arnas. Elcs scniiran o quc c a viriudc, c vos vos olsiinais cn ignora-lo! Sc a icrra ianio roduz vcncnos cono alincnios saluiarcs, idcs acaso alincniar-vos unicancnic dc vcncno? 94 Dirion. AI! scnIor, ara quc ianios vcncnos? Sc Dcus iudo fcz, os vcncnos sao olra sua; clc c o scnIor dc iudo; clc faz iudo; clc dirigc a nao dc Cronwcll quc assina a noric dc Carlos I; clc conduz o lrao do carrasco quc lIc coria a calca; nao, nao osso adniiir un Dcus Ionicida. Frcind. Ncn cu ianouco. Escuiai, co- vos; Iavcis dc convir conigo cn quc Dcus govcrna o nundo or ncio dc lcis gcrais. Scgundo cssas lcis, Cronwcll, nonsiro dc fanaiisno c dc Iiocrisia, dccidiu a noric dc Carlos I, or scu inicrcssc, quc iodos os Ioncns ncccssariancnic anan c quc ncn iodos inicrrcian do ncsno nodo. Scgundo as lcis do novincnio csialclccidas clo rorio Dcus, o carrasco coriou a calca dcssc rci. Mas scn duvida Dcus nao assassinou Carlos I or un aio ariicular da sua voniadc. Dcus nao foi ncn Cronwcll, ncn Jcffrys, ncn Favaillac, ncn DaliIazar Ccrard, ncn o irnao rcgador Jacqucs Clcncni. Dcus nao concic, ncn ordcna, ncn crniic o crinc; nas fcz o Ioncn, c fcz as lcis do novincnio; cssas lcis cicrnas do novincnio sao igualncnic cccuiadas cla nao do Ioncn caridoso quc socorrc o olrc c cla nao do cclcrado quc dcgola scu irnao. Da ncsna forna quc Dcus nao ciinguc o sol c nao afunda a EsanIa no nar, ara unir Coricz, Alnagro c Pizarro, quc inundaran dc sanguc Iunano a 95 nciadc dc un Icnisfcrio, assin ianlcn nao cnvia un lando dc anjos a Londrcs, ncn faz laiarcn do ccu ccn nil ioncis dc vinIo dc DorgonIa, ara causar razcr a scus qucridos inglcscs quando csics raiican una loa aao. Sua rovidcncia gcral scria ridcula sc laiassc cn cada noncnio a cada indivduo; c iao alavcl c cssa vcrdadc quc Dcus uniu incdiaiancnic a un crininoso, con un golc icairal da sua onioicncia. dcia lrilIar o scu sol solrc os lons c solrc os naus. Sc alguns cclcrados norrcn incdiaiancnic aos scus crincs, aconicccu-lIcs isso or olra das lcis gcrais quc rcsidcn o nundo. Li no grandc livro dc un frcncInan cIanado Mcscray quc Dcus fizcra norrcr o nosso grandc Hcnriquc V dc una fsiula no anus orquc clc ousara scniar-sc no irono do rci crisiianssino; nao, clc norrcu or quc as lcis gcrais cnanadas da onioicncia iinIan dc ial nodo arranjado a naicria quc a fsiula no anus acalaria con a vida daquclc Icroi Todo o nal fsico dc una aao na c cfciio das lcis gcrais inosias cla nao dc Dcus naicria; iodo o nal noral da aao crininosa c cfciio da lilcrdadc dc quc o Ioncn alusa. Enfin, scn nos crdcrnos no ncvociro da nciafsica, lcnlrcno-nos quc csia dcnonsirada a cisicncia dc Dcus; nao Ia quc discuiir quanio sua cisicncia. Tirai Dcus ao nundo, c acaso sc iornara nais lcgiino o assassnio dc Carlos I? 96 Mais caro vos scra o scu carrasco? Dcus cisic, c jusio. Scdc ois jusios. Dirion. E vos, sr. Frcind, quc falais iao lcn, nao lcsics o livro iniiiulado O Don-Scnso? Frcind. Sin, cu o li, c nao sou daquclcs quc condcnan iudo cn scus advcrsarios. Ha ncssc livro vcrdadcs lcn cosias, nas rcjudicadas or un grandc dcfciio. O auior qucr coniinuancnic dcsiruir o Dcus dc Scoi, dc Allcri, dc Doavcniura, o Dcus dos ridculos cscolasiicos c dos nongcs. Noiai quc nao ousa dizcr una alavra conira o Dcus dc Socraics, dc Plaiao, dc Eicicio, dc Marco Aurclio, conira o Dcus dc Ncwion c dc Loclc, conira o ncu Dcus, ouso dizc-lo. Pcrdc o icno a dcllaicrar conira sucrsiics alsurdas c aloninavcis cujo ridculo c Iorror iodas as cssoas scnsaias Iojc rcconIcccn. cono sc sc cscrcvcssc conira a naiurcza orquc os iurlilIcs dc Dcscarics a dcsfiguraran; c cono sc sc disscssc quc o lon gosio nao cisic orquc a naioria dos auiorcs nao icn gosio ncnIun. Aquclc quc cscrcvcu o livro do Don-Scnso julga Iavcr aiacado a Dcus, c con isso dcnonsira alsoluia falia dc lon-scnso. so cscrcvcu conira ccrios adrcs aniigos c nodcrnos. Julga Iavcr aniquilado o scnIor or icr rcciido quc clc foi nuiias vczcs scrvido or vclIacos. 97 Dirion. Escuiai, nos odcranos aroinar-nos. Eu odcria rcsciiar o scnIor sc nc cnircgasscis os scrvos. Ano a vcrdadc; nosirai-na, c cu a scguirci. 98
CAPTULO X Sobre o atesmo
Dcsccra a noiic. Era lcla, a ainosfcra cra una alolada dc iransarcnic azul, scncada dc csirclas dc ouro; cssc csciaculo scnrc ioca os Ioncns c lIcs insira doccs ncdiiacs. o lon Parula adnirava o ccu, cono un alcnao adnira a laslica dc S. Pcdro, ou a cra dc Naolcs, ao vc-la cla rincira vcz. Essa alolada c lasianic ousada dizia Parula a Frcind, c Frcind lIc rcirucava. Nao Ia ncnIuna alolada, ncu caro Parula; cssa cuula azul nao c nais quc un csicndal dc nuvcns ligciras, quc Dcus dc ial nodo diss c conlinou dc ial nodo con a nccanica dc vossos olIos, quc, cn qualqucr onio cn quc vos acIcis, csiais scnrc no ccniro do vosso asscio, c avisiais isso a quc cIanan ccu, c quc nao c o ccu, arqucado solrc a vossa calca. E cssas csirclas, sr. Frcind? Sao, cono ja o dissc, ouiros ianios sois cn iorno dos quais giran ouiros nundos; longc dc csiarcn ligados a cssa alolada azul, lcnlrai-vos 99 quc csiao a disiancias difcrcnics c rodigiosas. aqucla quc csiais vcndo acIa-sc a nil c duzcnios nilIcs dc nil assos do nosso sol. Mosirou-lIc cniao o iclcscoio quc iroucra. fcz-lIc vcr nossos lancias, Juiicr con as suas quairo luas, Saiurno con as suas cinco luas c o scu inconcclvcl ancl luninoso; c a ncsna luz, dizia-lIc clc, quc aric dc iodos csscs glolos, c quc cIcga a nossos olIos, daquclc lancia cn un quario dc Iora, daqucla csircla cn scis ncscs. Parula s-sc dc joclIos c dissc. Os ccus anuncian Dcus." Toda a cquiagcn ccrcava o vcncravcl Frcind, olIava, c adnirava. O coriacco Dirion avanou scn nada olIar, c falou assin. Dirion. Pois lcn, scja! Ia un Dcus, conccdo-vos; nas quc inoria a vos c a nin? Quc Ia cnirc o Scr infiniio c nos, vcrncs da icrra? Quc rclaao odc cisiir cnirc a sua csscncia c a nossa? Eicuro, adniiindo dcuscs nos lancias, iinIa razao cn cnsinar quc clcs nao sc nisiuravan alsoluiancnic s nossas ioliccs c aos nossos Iorrorcs; quc nao odanos ncn ofcndc-los ncn lIcs agradar; quc nao iinIan ncnIuna ncccssidadc dc nos, ncn nos dclcs. adniiis un Dcus nais digno do csriio Iunano quc os dcuscs dc Eicuro c quc iodos os dcuscs dos oricniais c ocidcniais. Mas sc dizcis, cono ianios ouiros, quc cssc Dcus fornou ao nundo c a nos ara sua gloria; quc cigiu ouirora 100 sacrifcios dc lois, ara sua gloria; quc aarcccu, ara gloria sua, sol a nossa forna dc lcdcs, cic., csiarcis dizcndo, arccc-nc, una coisa alsurda, quc faria rir a iodas as cssoas quc cnsan. O anor da gloria nao c ouira coisa quc orgulIo, c o orgulIo nao assa dc vaidadc; un orgulIoso c un iolo crsonagcn quc SIalcscarc rcrcscniava no scu icairo. cssc cicio nao odc convir nais a Dcus quc o dc injusio, dc crucl, dc inconsianic. Sc Dcus sc dignou fazcr, ou anics, arranjar o univcrso, so dcvc icr sido cn visia dc fazcr fclizcs as criaiuras. Dcio a vosso cnicndincnio o afirnar sc clc aiingiu ial dcsgnio, o unico, no cnianio, quc odcria convir naiurcza divina. Frcind. Sin, scn duvida, clc o conscguiu con iodas as alnas jusias. clas scrao fclizcs un dia, sc ja nao o sao Iojc. Dirion. Fclizcs! Quc sonIo! Quc Iisioria da CarocIinIa! Ondc? Cono? Quando? Qucn vos dissc ial? Frcind. A sua jusiia. Dirion. Nao nc digais, dcois dc ianios dcclanadorcs, quc nos vivcrcnos cicrnancnic quando nao nais cisiirnos; quc ossunos una alna inorial, ou anics, quc cla nos ossui, aos nos Iavcrdcs confcssado quc os rorios judcus, os judcus a qucn vos galais dc Iavcr 101 sulsiiiudo, janais susciiaran ao ncnos cssa inorialidadc da alna, aic o icno dc Hcrodcs? Essa idcia dc una alna inorial fora invcniada clos lranancs, adoiada clos crsas, os caldcus, os grcgos, ignorada nuiio icno cla infcliz Iorda judaica, nac das nais infancs sucrsiics. AI, scnIor, salcnos ao ncnos sc ossunos una alna? Salcnos sc os aninais cujo sanguc lIcs consiiiui a vida, cono consiiiui a nossa, quc icn, cono nos, voniadcs, aciiics, aics, idcias, ncnoria, indusiria, salcis sc cssas criaiuras, iao inconrccnsvcis quanio nos, ossucn una alna, cono rcicndcn quc nos ossunos? Julgara aic agora quc cisiia na naiurcza una fora aiiva dc quc rccclcnos o don dc vivcr cn iodo o nosso coro, dc narcIar con os cs, dc arcndcr con as naos, dc vcr con os olIos, dc ouvir con os ouvidos, dc scniir con os ncrvos, dc cnsar con a calca, c quc iudo isso cra o quc cIananos alna, alavra vaga quc nao significa, no fundo, nais quc o rincio dcsconIccido dc nossas faculdadcs. CIanarci Dcus, convosco, a cssc rincio inicligcnic c odcroso quc anina a naiurcza inicira; nas acaso sc dignou clc cn dar-sc a conIcccr a nos? Frcind. Sin, clas suas olras. Dirion. Diiou-nos as suas lcis? Falou-nos? 102 Frcind. Sin, cla voz da vossa conscicncia. Nao c vcrdadc quc, sc Iouvcsscis naiado vosso ai c vossa nac, cssa conscicncia vos dcscdaaria con rcnorsos iao Iorrcndos quao involuniarios? Essa vcrdadc nao c scniida c confcssada clo univcrso iniciro? Daicnos agora a ncnorcs crincs. Havcra un unico quc nao vos assusic rincira visia, quc nao vos faa cnalidcccr na rincira vcz cn quc o concicis, c quc nao vos dcic no coraao o aguilIao do arrccndincnio? Dirion. TcnIo dc o confcssar. Frcind. Dcus orianio crcssancnic ordcnou, falando a vosso coraao, quc nunca vos nancIasscis con un crinc cvidcnic. E quanio a iodas cssas acs cquvocas, quc uns condcnan c ouiros jusiifican, quc dc nclIor icnos a fazcr scnao scguir csia grandc lci do rinciro dos Zoroasiros, iao cclclrada cn nossos dias or un auior franccs. Quando nao salcs sc a aao quc ncdiias c loa ou na, alsicn-ic"? Dirion. Essa naina c adniravcl; c scn duvida o quc janais sc dissc dc nais lclo, isio c, dc nais uiil cn noral; c isso quasc nc faria cnsar quc Dcus susciiou dc icnos cn icnos alguns salios quc cnsinaran a viriudc aos Ioncns iransviados. Pco-vos crdao dc Iavcr cscarnccido da viriudc. 103 Frcind. Pcdi crdao ao Scr cicrno, quc odc rcconcnsa-lo cicrnancnic, c unir os iransgrcssorcs. Dirion. Cono! Dcus nc uniria cicrnancnic or nc Iavcr cnircguc a aics quc clc nc dcu? Frcind. Elc vos dcu aics con as quais sc odc fazcr o lcn c o nal Eu nao dissc quc clc vos unira ara scnrc, ncn cono vos unira, ois ningucn odc salcr nada a rcsciio; digo- vos quc clc o odc. Foran os lranancs os rinciros quc inaginaran una risao cicrna ara as sulsiancias cclcsics quc sc Iavian rcvoliado conira Dcus no scu rorio alacio; cnccrrou-os nuna csccic dc infcrno a quc cIanavan ondcra; nas, ao calo dc alguns nilIarcs dc scculos, suavizou-lIcs as cnas, colocou-os na icrra, fc-los Ioncns. c da quc vcn a nossa ncscla dc vcios c dc viriudcs, dc razcrcs c dc calanidadcs. cngcnIosa cssa inaginaao; c ainda nais o c a falula dc Pandora c dc Proncicu. Nacs grossciras iniiaran grosscirancnic a lcla falula dc Pandora; cssas invcncs sao sonIos da filosofia oricnial; iudo o quc vos osso dizcr c quc, sc concicsics crincs alusando da vossa lilcrdadc, scr-vos-a inossvcl rovar quc Dcus scja incaaz dc vos unir; dcsafio-vos a isso. 104 Dirion. Escrai; dizcis quc nao vos osso dcnonsirar quc ao grandc Scr c inossvcl unir- nc. alavra, icndcs razao; fiz o quc udc ara rovar-nc quc isso cra inossvcl, c janais o conscgui. Confcsso quc alusci da ninIa lilcrdadc, c quc Dcus nc odc casiigar; nas, or Dcus! nao scrci unido quando nao nais cisiir. Frcind. O nclIor ariido c scrdcs Ioncsio cnquanio cisiis. Dirion. Scr Ioncsio cnquanio cisio?... Sin, confcsso-o, icndcs razao, c o ariido quc sc dcvc ionar. Dcscjaria, caro anigo, quc Iouvcsscis icsicnunIado o cfciio quc as alavras dc Frcind roduziran cn iodos os inglcscs c ancricanos. Dirion, iao lcviano c audacioso, ionou dc suliio un ar rccolIido c nodcsio; Jcnni, con os olIos unidos dc ranio, lanou-sc aos joclIos dc scu ai, c o ai o alraou. Eis cnfin a uliina ccna dcssa disuia iao csinIosa c iao inicrcssanic. 105
CAPTULO XI Do atesmo
Dirion. Concclo crfciiancnic quc o grandc Scr, o scnIor da naiurcza, scja cicrno; nas nos, quc nao cisianos onicn, odcrcnos icr a louca ousadia dc asirar a una cicrnidadc fuiura? Tudo arccc scn rcnissao cn iorno dc nos, dcsdc o inscio dcvorado cla andorinIa aic o clcfanic dcvorado clos vcrncs. Frcind. Nao, nada crccc. iudo sc iransforna. os gcrncs inalavcis dos aninais c dos vcgciais sulsisicn, dcscnvolvcn-sc, c crciuan as csccics. Por quc nao Iavcis dc qucrcr quc Dcus conscrvassc o rincio quc vos faz agir c cnsar, dc qualqucr naiurcza quc clc ossa scr? Dcus nc livrc dc consiruir un sisicna; nas ccriancnic Ia cn nos qualqucr coisa quc cnsa c quc qucr. cssa qualqucr coisa, a quc cIanavan ouirora una nnada, cssa qualqucr coisa, c incrccivcl. Dcus no-la dcu, ou ialvcz, ara falar nais jusio, Dcus nos dcu a cla. Esiais lcn ccrio dc quc clc nao a odc conscrvar? Pcnsai, caninai, odcis forncccr-nc alguna dcnonsiraao disso? 106 Dirion. Nao;. rocurci-a cn ncu cnicndincnio, cn iodos os livros dos aicus, c solrciudo no icrcciro canio dc Lucrccio; confcsso quc nunca cnconirci scnao vcrossinilIanas. Frcind. E, louvados ncssas sinlcs vcrossinilIanas, nos cnircgaranos a iodas as nossas funcsias aics? Vivcranos cono lruios, nao icndo cono rcgra scnao os nossos aciiics c cono frcio o icnor dos ouiros Ioncns, cicrnancnic ininigos uns dos ouiros dcvido a cssc nuiuo icnor! ois a gcnic scnrc qucr dcsiruir aquilo a quc icnc. Pcnsai lcn nisso, Sr. Dirion, rcflcic rofundancnic solrc isso, ncu filIo Jcnni; nao cscrar dc Dcus ncn casiigo ncn rcconcnsa, c scr vcrdadcirancnic aicu. Dc quc scrviria a idcia dc un Dcus quc nao iivcssc ncnIun odcr solrc nos? cono sc disscsscn. Ia un rci da CIina quc c nuiio odcroso. Quc lIc faa lon rovciio, rcsondcria cu; quc fiquc na sua icrra c cu na ninIa nao nc rcocuo nais con clc do quc clc conigo; clc nao icn nais jurisdiao solrc a ninIa cssoa do quc un cncgo dc Windsor solrc un ncnlro do nosso Parlancnio; cniao sou cu o ncu rorio Dcus. sacrifico o nundo iniciro as ninIas faniasias, sc sc arcscniar una ocasiao; sou scn lci, c so inorio a nin ncsno. Sc os ouiros scrcs sao carnciros, fao-nc lolo; sc sao galinIas, fao- nc raosa. 107 SuonIanos (qucira Dcus o conirario} quc ioda a nossa Inglaicrra scja aicia or rincios. ConvcnIo cn quc odcra Iavcr varios cidadaos quc, nascidos con un gcnio iranquilo c lrando, lasianic ricos ara nao icrcn ncccssidadc dc scr injusios, govcrnados cla Ionra c or isso aicnios a scu roccdincnio, conscguirao vivcr cn socicdadc. culiivarao as lclas arics, quc suavizan os cosiuncs. odcrao vivcr na az, na inoccnic alcgria da gcnic Ionrada. Mas o aicu olrc c violcnio, scguro da sua inunidadc, scra un iolo sc nao vos assassinar ara roular vosso dinIciro. Dc cniao, iodos os clos da socicdadc sao ronidos, iodos os crincs sccrcios inundan a icrra, cono os gafanIoios, no rincio nal crcclidos, vcn assolar nossos canos; o laio ovo nao assara dc una Iorda dc salicadorcs, cono os nossos ladrcs dc quc nao sc cnforca a dccina aric. assan a sua niscravcl vida cn iavcrnas, con rosiiiuias, laicn-lIcs, laicn-sc cnirc si; ionlan lclcdos no ncio dc scus cancccs con os quais quclran a calca uns aos ouiros; dcscrian ara roular c ara assassinar; rcconcan cada dia cssc crculo aloninavcl dc lruialidadcs! Qucn conicra os grandcs c os rcis nas suas vinganas, na sua anliao, qual iudo qucrcn inolar? Un rci aicu c nais crigoso quc un Favaillac fanaiico. 108 Os aicus fornigavan na Iialia, no scculo XV; quc rcsuliou da? Tornou-sc iao conun cnvcncnar cono ofcrcccr una ccia, c ncrgulIar un unIal no coraao dc un anigo cono alraa-lo; Iouvc rofcssorcs dc crinc, cono Ia Iojc ncsircs dc nusica c dc naicnaiica. EscolIian crcssancnic os icnlos ara ai assassinar os rncics ao c dos aliarcs. O aa Siio IV c un arccliso dc Florcna nandaran assassinar assin os dois rncics nais disiinios da Euroa. (Dizci, ncu caro SIcrloc, a Parula c a scus filIos, o quc c un aa c un arccliso, c dizci-lIcs solrciudo quc ja nao cisicn scnclIanics nonsiros.} Mas coniinucnos. Un duquc dc Milao foi assassinado da ncsna forna no inicrior dc una igrcja. Sao or dcnais conIccidos os csaniosos Iorrorcs dc Alcandrc VI. Sc Iouvcsscn sulsisiido iais cosiuncs, a Iialia icria ficado nais dcscria do quc o Pcru aos a invasao. A crcna nun Dcus rcnuncrador, das loas acs, unidor das nas, crdoador das falias lcvcs, c ois a crcna nais uiil ao gcncro Iunano; c o unico frcio dos odcrosos, quc concicn insolcnicncnic os crincs ullicos; c o unico frcio dos Ioncns quc concicn disfaradancnic os crincs sccrcios. Nao vos digo, ncus anigos, quc junicis, a cssa crcna ncccssaria, sucrsiics quc a dcsonrarian c quc aic odcrian iorna-la funcsia. o aicu c un 109 nonsiro quc so dcvorara ara aaziguar a fonc; o sucrsiicioso c ouiro nonsiro quc csiraalIara os Ioncns or dcvcr. Scnrc noici quc sc odc curar un aicu, nas janais sc cura radicalncnic a un sucrsiicioso; o aicu c un Ioncn dc ialcnio quc sc cngana, nas quc cnsa or si ncsno; o sucrsiicioso c un iolo lruial quc janais icvc scnao as idcias dos ouiros. O aicu violara Ifigcnia, rcsics a dcsosar Aquilcs, nas o fanaiico a dcgolara icdosancnic solrc o aliar, c julgara quc Juiicr lIc ficara dcvcndo olrigacs; o aicu roulara un vaso dc ouro a una igrcja, ara ccar con nulIcrcs. alcgrcs, nas un fanaiico cclclrara un auio-dc-fc ncssa igrcja c cnioara un caniico judcu, a lcnos ulncs, cnquanio faz qucinar judcus, sin, ncus anigos, o aicsno c o fanaiisno sao os dois olos dc un univcrso dc confusao c dc Iorror. A cqucna zona da viriudc csia cnirc csscs dois olos; narcIai a asso firnc or cssc caninIo; acrcdiiai nun Dcus lon, c scdc lons. iudo quanio os grandcs lcgisladorcs Loclc c Pcnn cdcn a scus ovos. Fcsondci-nc, scnIor Dirion, vos c vossos anigos. quc nal vos odc fazcr a adoraao dc un Dcus, junia vcniura dc scr un Ioncn Ionrado? Ncsic noncnio cn quc vos falo, odcnos iodos scr aiacados dc una docna norial. qual dc nos nao dcscjaria cniao icr vivido na inoccncia? Vcdc cono o nosso nau Ficardo III 110 norrc cn SIalcscarc; cono os cscciros dc iodos aquclcs quc clc naiou vcn aicrrorizar sua inaginaao. Vcdc cono cira Carlos IX dc Frana aos S. Darioloncu. Por nais quc lIc diga o caclao quc clc fcz lcn, scu crinc o dilaccra, scu sanguc jorra-lIc clos oros, c iodo o sanguc quc fcz corrcr lrada conira clc. Acrcdiiai-nc. dc iodos csscs nonsiros, nao Ia ncnIun quc nao icnIa vivido nos iorncnios do rcnorso c quc nao icnIa acalado no dcscscro. 111
CAPTULO XII Regresso Inglaterra. Casamento de Jenni
Dirion c scus anigos nao nais udcran conicr-sc; lanaran-sc aos joclIos dc Frcind. Sin dissc Dirion, cu crcio cn Dcus c cn vos. Ja csiavan crio da casa dc Parula. Ali ccaran; nas Jcnni nao odc concr. naniinIa-sc afasiado, dcrranava lagrinas; o ai foi rocura-lo ara o consolar. AI! dissc-lIc Jcnni, cu nao ncrccia icr un ai cono vos; norrcrci dc dor dc nc Iavcr dciado scduzir or cssa aloninavcl Clivc-Hari. sou a causa, cnlora inoccnic, da noric dc Princrosc; c, ainda Ia ouco, quando nos falasics dc cnvcncnancnio, scnii un calafrio; arcccu-nc vcr Clivc-Hari arcscniando a Princrosc a Iorrvcl lclcragcn. Mcu Dcus! Cono udc icr o csriio lasianic alicnado ara scguir una criaiura iao crininosa? Ela cnganou-nc; cu csiava ccgo. So nc dcscnganci un ouco anics dc os sclvagcns a icrcn aanIado. nun assono dc colcra, cla quasc nc fcz a confissao dc scu crinc. Dcsdc cssc noncnio, iivc-lIc Iorror. E, ara ncu sulcio, a inagcn dc Princrosc csia 112 inccssanicncnic dianic dc ncus olIos; cu a vcjo, cu a ouo; cla nc diz. Eu csiou noria orquc ic anava." O scnIor Frcind csloou un sorriso dc londadc, cujo noiivo Jcnni nao conrccndcu; dissc-lIc o ai quc so una vida inccavcl odcria rcarar as falias assadas; lcvou-o ara a ncsa cono un Ioncn a qucn acalan dc rciirar das vagas ondc sc afogava; cu rorio o alracci, agradci-lIc, aninci-o; csiavanos iodos conovidos. AarclIano-nos no dia scguinic ara voliar Inglaicrra, dcois dc icr dado rcscnics a ioda a fanlia dc Parula. nossos adcuscs foran ncsclados dc lagrinas sinccras; Dirion c scus canaradas, quc nunca iinIan sido scnao lcvianos, arccian agora conlciancnic scnsaios. Esiavanos cn alio nar, quando Frcind dissc a Jcnni cn ninIa rcscna. E cniao, ncu filIo, a lcnlrana da linda, da viriuosa c icrna Princrosc ainda ic c nuiio cara? Jcnni dcscscrou-sc a cssas alavras; as flccIas dc un cicrno c inuiil arrccndincnio lIc varavan o coraao, c cu icni quc clc sc rcciiiassc no nar. 113 Pois lcn dissc-lIc Frcind, consola-ic; Princrosc csia. viva, c ana-ic. Frcind, con cfciio, rccclia noicias scguras, graas quclc ficl cnrcgado quc lIc cscrcvia or iodos os navios quc ariian ara Maryland. O scnIor Mcad, quc dcois adquiriu iananIa rcuiaao no conIccincnio dc iodos os vcncnos, iivcra a fclicidadc dc arrancar Princrosc aos lraos da noric. O sr. Frcind nosirou ao filIo aqucla caria quc clc rclcra ianias vczcs c con iania cnoao. Jcnni assou, cn un aicc, do augc do dcscscro ao da fclicidadc. Nao vos dcscrcvcrci o cfciio dcssa iao rccniina nudana; quanio nais nc inrcssionou, ncnos osso crini-lo; foi o nais lclo noncnio da vida dc Jcnni. Dirion c scus canaradas conariilIaran iao ura alcgria. Quc nais vos dirci? O ccclcnic Frcind lIcs scrviu dc ai a iodos. O casancnio do lclo Jcnni c da lcla Princrosc cfciuou-sc cn casa do douior Mcad. Tanlcn casanos Dirion, quc csiava conlciancnic nudado. Jcnni c clc sao Iojc as cssoas nais Ionradas da Inglaicrra. Havcis dc convir cn quc un salio odc curar loucos. 114
NOTAS
(1} Toda cssa Iisioria c narrada or Aldias, Marcclo c Hcgcsio. Eusclio rcfcrc-lIc una aric. (2} Ca. IX. (3} Aios, Ca. XXVI. (4} Hisioria Aosiolica dc Aldias. Traduao dc Julio Africano, livro VI, . 395 c scguinics. (5} Eusclio, liv. III, ca. XXX. (6} Vcn iranscriia na Aologia do Condc dc Pcicrlorou, clo douior Frcind, ag. 143. (7} En franccs cau-dc-vic, isio c, agua dc vida.(lclida alcoolica}. 115
coylcfi 2001 Fidcndo Casiigai Morcs
Vcrsao ara cDool cDoolsDrasil.con
__________________ JulIo 2001
Proilido iodo c qualqucr uso concrcial. Sc vocc agou or cssc livro VOCE FOI FOUDADO! Vocc icn csic c nuiios ouiros iiulos CFTIS dircio na fonic. www.cloolslrasil.con