01

02

COECEMENTO DO CDIGO FUNCINS COMUNICATIVAS LXICO

Entender e aventurar un diagnstico Localizar e describir unha dor Medicina e farmacia (analxsico, antibitico etc.) Casos especiais na exin de xnero e nmero GALEGO EN Perfrases verbais: modal de probabilidade Tipoloxa textual: o prospecto dun medicamento ACCIN: O plano dun hospital

CONTIDOS SOCIOCULTURAIS GRAMTICA

Pronome persoal: se reexivo Conectores textuais: frmulas de exemplicacin

FONTICA E ORTOGRAFA
As parnteses O sistema sanitario galego

03

Actividade introdutoria
1. Como se presentan os medicamentos? Contina ti: Os medicamentos pdense presentar como.... Xarope Crema ...

2. Que meto na caixa de primeiros auxilios? (S podes elixir cinco cousas) Unha vez que elixas, faise unha posta en comn e xusticas as tas eleccins e os teus descartes. tiras adhesivas alcol auga osixenada gasas mercromina esparadrapo plulas para dor de moas algo para o arrefriado gotas para os odos gotas para os ollos xarope para a gorxa efervescentes para a dor de cabeza crema para a dor muscular mastigables para o ardor de estmago spray repelente de mosquitos

04

3. Cambiaras a ta eleccin se foses a... Un banquete de vodas. Quince das de safari. Viaxe de negocios a Nova York. Por que?

4. Que sacaras da ta caixa de primeiros auxilios para darlles a estas persoas? Por que?

05

Gramtica e lxico
Prcticas guiadas
GRAMTICA SELECTIVA
Para indicar onde se ten unha dor pdense usar estas expresins: A min deme.... A ti deche... A el delle... Sinto/noto unha dor en... Sentes/notas unha dor en... Sente/nota unha dor en... Onde me doe en... Vai seguido da frase nominal que indica a localizacin da parte do corpo (revisar lxico Celga 1) A cabeza O pescozo Unha perna Estas localizacins son moi xerais, pero pdense concretar a travs de modicadores: O dedo meinio da man esquerda A parte de atrs da cabeza O pescozo pola parte de atrs Arredor do nocello Ou senn a travs da introducin de condicionantes ou circunstancias: Se ergo o brazo por enriba da cabeza, deme... Se aperto forte a man, noto unha dor... Cando engulo a comida, deme... Ao dobrarme pola cintura, sinto... Para lle pedir aclaracins ao doutor, pdese empregar algunha destas expresins: Entn vostede cre que... Logo teo que... Polo tanto, recomendable que... Casos particulares de xnero e nmero: Lembra que no campo da medicina nos atopamos con varias palabras con xnero dubidoso. A dor A parlise en xeral son femininos) A hepatite A anlise

(os nomes das enfermidades que rematan en se, -te,

O SE REFLEXIVO
Os pronomes reexivos (me, te, se, nos, vos, se) aparecen cando executamos unha accin sobre ns mesmos de forma voluntaria: Erguinme da cama/Ergucheste da cama Erguronse da cama/Ergumonos da cama Ergustesvos da cama/Erguronse da cama * Outros verbos frecuentes que poden ter uso reexivo son: peitearse, ducharse, vestirse, espirse...

06

Lxico
Coloquial: dar unhas medicinas Estndar: receitar unhas medicinas Culto: prescribir uns medicamentos Coloquial: estar mallado Estndar: estar malo Culto: estar doente, estar indisposto Coloquial: estar coma unha rosa Estndar: estar ben Culto: gozar de boa sade Coloquial: coller vez Estndar: pedir cita Culto: concertar cita Coloquial: o matasns Estndar: o mdico Culto: o doutor, o facultativo

07

5. Mira as recomendacins dos servizos mdicos dunha empresa de aviacin. Por pargrafos, que un compaeiro vaia lendo e outro xesticule diante da clase as recomendacins que se fan.

Cambios na presin Durante as fases de despegue e aterraxe prodcense axustes da presin. O viaxeiro pode notar algunhas sensacins de taponamento no odo. Para evitar a molestia, preciso igualar a presin no odo medio, o que se pode conseguir cerrando o nariz cos dedos e soprando suavemente sen sacar o aire; tamn mascando chicle ou, o que anda mis sinxelo, soando o nariz cun pano. Humidade Dentro do avin, a humidade mis baixa do normal, oscila entre un 10-20%. Por iso pode haber unha sensacin de lixeira sequidade sobre a pel, as vas respiratorias e a crnea. Para diminur estas sensacins, necesario evitar o alcol e o caf xa dende o da antes da viaxe, porque ambas as substancias teen un efecto deshidratante. Durante o voo, moi recomendable beber auga ou zumes en abundancia e, mesmo, usar unha crema hidratante para a pel. Espazo e movemento Estar sentado longos perodos de tempo tolerable para a maiora das persoas; pero para algunhas existe a posibilidade de que se lles inchen os ps ou os nortellos, ou ben que aumenten algns problemas circulatorios. Tal o caso da trombose venosa profunda (TVP); ocorre raramente e en xente especialmente predisposta cando se dan perodos prolongados de inmobilidade. En prevencin, equpese para voar con roupa pouco axustada e preferiblemente de bra natural, co n de favorecer unha menor presin sobre a pel. Mova os membros inferiores no mesmo lugar onde est sentado (mova os dedos dos ps, os nortellos, exione e estenda as pernas). Aconsellamos tamn que se poa de p, que contraia os brazos e pernas e incluso que dea ocasionalmente un pequeno paseo pola cabina, naqueles momentos en que o servizo ao resto dos pasaxeiros non se vexa afectado e as condicins de voo o permitan, prestando especial atencin ao sinal de cintos e s instruccins da tripulacin. ... Ademais destas pequenas recomendacins, non dubide en lle preguntar ao seu mdico, que o poder aconsellar con mis amplitude segundo o caso en concreto.

SERVIZO MDICO DE IBERIA

FONTE: www.iberia.com (adaptado).

Os sntomas
6. Asocia sntomas con enfermidades. Ollos chorosos Mucosidade Lingua branca Gorxa inamada Febre Mareos Vertixe Dor de barriga Dicultade para respirar Voz rouca Dor de peito Dor de costas Picor por todo o corpo Manchas na pel Infarto Gastrointerite Xarampn Gripe

7. Escoita esta conversa entre mdico e paciente e vai tomando nota dos sntomas que explica esta. Que lle diagnosticaras ti? Basendote en que sntomas?

8. Es partidario da medicina natural? Os remedios naturais son unha alternativa que ofrece a mencia popular aos medicamentos. Seras quen de completar as palabras que faltan neste texto? A meteoroloxa galega fai que o catarro sexa unha das afeccins comns mis habituais durante as estacins de outono e inverno. Pouco grave, pero s moi ...................................., este mal pdese ................................... empregando algn dos seguintes remedios: - Mollar un algodn en tintura de iodo e facer con el lias cruzadas en vertical e horizontal no peito. - Beber ........................................... de ourego. Se temos plantado ourego no noso terreo, debemos recollelo unha vez maduro e poelo ao sol para que ..................................... Unha vez seco debemos metelo nun tarro de cristal para que se conserve o maior tempo posible. Con este ourego facemos unha ...................................... que .................................... tomar pola noite. - Tomar unha ...................................... de ponche ben quente con leite, ao que se lle pode engadir unha .............................. de ovo. Tamn ao leite quente se lle poden engadir unhas ................................... de augardente, en vez de ponche. - Beber vio con unto (graxa de ......................................... curada ao aire). Este remedio faise fervendo un pouco de unto co vio, preferiblemente tinto. Unha vez fro, tomar varias veces ao da. - Respirar vapores de auga con eucalipto. Collanse as follas de eucalipto e .......................................... ben. Unha vez fervidas levbanse para un cuarto, para logo tomar os seus .............................................. - Aplicar sebo de carneiro. Derretase o sebo de carneiro nunha .........................................., con el humedecase un pano e poase no peito ata que arrefriase. - Preparar un caldo e tomalo coma un xarope. Nun pouco de auga ....................................... unha cebola, unha folla de loureiro, un pouco de limn e ....................................... Dixase cocer todos estes ingredientes durante unha hora e tmase pouco a pouco.
FONTE: www.infobrion.com

9. Lede agora as vosas respostas e comentade na clase se algunha vez aplicastes algn destes remedios ou se coecedes outros para as mesmas enfermidades. Foron efectivos?

10. Di que remedios naturais aplicaras ti para estoutra enfermidade: dor de gorxa. Redacta seguindo o modelo anterior, se non sabes ningn podes inventalos.

10

11. Conversa para pedir cita telefnica: escoita e anota na axenda da enfermeira os datos.

11

Galego en accin
O plano dun hospital

12. Fai unha enumeracin de todas as recomendacins ou peticins que se poderan facer nos cartaces ou letreiros que aparecesen nos corredores deste hospital.

13. Agora por grupos de tres persoas e tomando como modelo os carteis que hai na recepcin deste hospital, ides idear un cartel ou nota que se podera pegar na parede xunto cos outros.

12

14. Traballando de novo en grupos de 3, coloca estas denominacins sobre o plano e logo discutide as vosas localizacins. LETREIROS Urxencias Enfermera Doazn de sangue Oncoloxa IMAXES Traumatoloxa Recepcin Cardioloxa

13

Tipoloxa textual
Prospecto dun medicamento

Lea todo o prospecto porque contn informacin importante para vostede. Este medicamento pode obterse sen receita, para o tratamento de afeccins menores, sen a intervencin dun mdico. Malia isto, debe vostede utilizar con coidado Aspirina C comprimidos efervescentes para obter os mellores resultados. - Conserve este prospecto, pode ter que volver lelo. - Se precisa informacin adicional, consulte co seu farmacutico. - Se os sntomas empeoran, se a dor persiste durante mis de 10 das ou a febre durante mis de 3 ou se aparecen outros sntomas, como por exemplo vmitos e mareos, debe consultar o seu mdico.

1. QUE ASPIRINA C E PARA QUE SE UTILIZA Aspirina C son comprimidos efervescentes. Presntase en envases de 10 e 20 comprimidos efervescentes. un medicamento ecaz para reducir a dor e a febre. Est indicado no alivio sintomtico das dores ocasionais leves ou moderadas, como dores de cabeza, dentais, menstruais ou de lombo (lumbalxias), estados febrs. 2. TOMA ASPIRINA C CON ALIMENTOS E BEBIDAS Tome este medicamento despois das comidas ou con algn alimento. Se vostede consome habitualmente alcol (por exemplo, tres ou mis bebidas alclicas -vio, cervexa...- ao da),tomar aspirina C pdelle provocar unha hemorraxia de estmago.

IMPORTANTE PARA A MULLER Se est vostede embarazada ou cre que podera estalo, consulte o seu mdico antes de tomar este medicamento. O consumo deste medicamento durante o primeiro e segundo trimestre de embarazo pode ser perigoso para o feto e debe ser vixiado polo seu mdico. Non deber tomar este medicamento durante o terceiro trimestre de embarazo.

14

15. Fai unha lectura do texto e di se isto verdadeiro ou falso: Podo tomar este medicamento s cinco da ma. Ao estar embarazada de tres meses podo tomalo. Escordei un dedo da man dereita e estara ben que tomase este medicamento. Bebn tres copas de vio comida, por riba podo tomar sen problema este medicamento. o cuarto da de enfermidade e sbeme a febre, sigo tomando o medicamento coma se nada.

16. Por parellas, escribide vs o prospecto dun destes medicamentos imitando o modelo anterior. DORMITONA TORCETIL APANDAVIR

PROBABILIDADES E EXEMPLOS
Para indicar a probabilidade de que algo suceda, pdense utilizar perfrases: PODER+INFINITIVO DEBER+INFINITIVO Deben ser as seis da tarde. Para introducir exemplos nun texto podemos utilizar varias frmulas: Por exemplo... Como por exemplo... Como... Outras posibilidades: isto ...

15

Modelo actividade Celga

17. Escoita esta mensaxe que nos dan dende a Consellera de Sanidade e vai anotando. Como se chama o novo plan que se vai aprobar? Cando se vai botar a andar? Que tanto por cento de mulleres hai na poboacin galega? A quen se dirixe a conselleira de Sanidade no vdeo? Que peticins fai?

18. Le este texto de La Voz de Galicia que se relaciona coa sanidade. Explica en voz alta para o resto dos compaeiros o que queren dicir estas expresins do texto: (Recomndase usar texto 1 da unidade 2) Buscamos mis prestacins na sanidade pblica galega. unha doenza progresiva e discapacitante. Consiste nunha inchazn crnica nunha ou en varias partes do corpo. As consecuencias poden ser desastrosas e irreversibles. Unha parte mnima dos casos son conxnitos. Cales son as reivindicacins desta asociacin que se vai legalizar?

16

Contido sociocultural
O sistema sanitario galego

Galicia dispn dunha ordenacin territorial da sanidade propia, organizada en reas sanitarias e, dentro do seu mbito, en Gali distritos hospitalarios e zonas de atencin primaria, coherente coa sa realidade sanitaria. A ordenacin sanitaria galega comprende: reas sanitarias A estas reas correspndelles a xestin unitaria dos recursos sanitarios pblicos do seu mbito territorial, as como das prestacins e programas sanitarios que desenvolvan. O mbito xeogrco determinarase por decreto do Consello da Xunta, por proposta da Consellera de Sanidade, en funcin das necesidades sanitarias da comunidade autnoma e tendo en conta factores xeogrcos, socioeconmicos, demogr-

17

cos, laborais, meteorolxicos e de dotacin de vas e medios de comunicacin. Estas son: Ferrol Santiago de Compostela Pontevedra Monforte Zonas de atencin primaria Constiten as unidades elementais onde se presta a atencin primaria de sade. Unha ou varias zonas de atencin primaria poden estar agrupadas ou interrelacionadas para a prestacin de servizos de apoio, inclundo a atencin continuada. O Servizo Galego de Sade realiza a sa delimitacin conforme a criterios funcionais de ndole xeogrca, demogrca, epidemiolxica e de accesibilidade, tendo en conta, en todo caso, as necesidades sanitarias da poboacin.
Texto adaptado de www.sergas.es

A Corua Lugo Vigo Barco de Valdeorras

Cervo Salns Ourense

18

Transcricin do audio
7. Conversa entre mdico e paciente. MDICO: Bos das, seora. Tome asento, por favor. PACIENTE: Bos das, doutor. MDICO: Que a trae por aqu logo? PACIENTE: Ver doutor, hai un par de das que me veo notando mal e decidn facerlle unha visita. MDICO: Que lle pasa entn? PACIENTE: Noto que teo dicultade para baixarme, sinto unha dor forte no fondo do lombo cando o intento. MDICO: Xa, xa... E cando fai ese movemento, marase? PACIENTE: Non, non. Nada de mareos. S unha dor intensa nas costas. MDICO: Vale, e esa dor localzase a ou tamn nalgn outro sitio? PACIENTE: O certo que s veces bixame pola perna esquerda e chega mesmo altura do xeonllo. tan forte que logo teo que poerme outra vez dereita con moito coidado... MDICO: Levou algn golpe recentemente nesa zona? PACIENTE: Non, que eu recorde. En calquera caso, nada importante, senn lembrarame. MDICO: Colleuna o fro? PACIENTE: Si, estiven hai un par de das con algo de mocos; pero tomei leite con mel e parece que me xo. MDICO: Xa...

11. Conversa para pedir cita telefnica. Soa o telfono. ENFERMEIRA: Bos das... ENFERMEIRA: Si, si, aqu ... Dgame. ENFERMEIRA: Non, o luns pola tarde a doutora non colle citas. Sntoo, imos ter que buscar outra data. ENFERMEIRA: O xoves vnlle ben? ENFERMEIRA: Mire, tolle s cinco e media e s sete, cal lle vn mellor? ENFERMEIRA: Moi ben, anoto entn para as sete. Dime o seu nome? ENFERMEIRA: Eliseo Martnez. Moi ben, Eliseo, quedamos as logo.

19

ENFERMEIRA: a primeira vez que vn Eliseo? ENFERMEIRA: Vale, buscamos logo o seu expediente para darllo doutora. ENFERMEIRA: Grazas a vostede. Soa o telfono. ENFERMEIRA: Boa tarde, clnica da doutora Snchez. ENFERMEIRA: Si, si, aqu ... ENFERMEIRA: Moi ben, e para cando tia vostede? ENFERMEIRA: O martes s cinco... Encarnacin Vicente? ENFERMEIRA: E para cando quera cambiar? ENFERMEIRA: Non, o martes da prxima semana mesma hora est ocupada. ENFERMEIRA: Nesta semana si que anda pode quedar algo. O mrcores s catro? ENFERMEIRA: Moi ben, anoto entn para ese da. ENFERMEIRA: Grazas a vostede.