© © SoNnvAHAR (Eyldl-tkim-Kasim) 2008 / SAYI 295 /5YTL @ =OS TH SANAT EDEBIYAT DERGisS i KEMAL OZER FURUZAN HASAN BULENT Her zaman Siradan hayatlardaki | .KAHRAMAN ‘kavganin yiiregi’‘nde | zenginligi anlamamizi | Bugiiniin aydini olan bir sair saglayan yazar entelektiiel degil ___ Hasan Akay @ Ali Akbay @ Ersin Antep @ Erendiz Alasi @ Cineyt Ayrol @ Eren Ayson @ Ahmet Bozkut Omer Bozkurt @ Onur Caymaz @ Erol Cankaya ® Ersun Ciplak @ Mustafa Durok @ Ahmet Eken @ Giltekin Emre Nazire Erbay @ Haydar Ergilen @ Seyhon Erézcelik @ Furuzon @ Cemol Alay Gene @ Alclay Girgin Cenk Gindogdu © Ali Ginvor @ Zehra ipsiroglu @ Alim Kahroman @ Hason Bilent Kohroman Gilgen Korokadioglu @ Girsel Kéksal @ Murathan Mungan @ Mustafa Serif Onaran @ Reyhan Ozcan Kemal Ozer @ Erdem Oztop @ Yalcin Sadak @ Abdullah Sevki @ Baki Ayhan T. @ Yagiz Zaimoglu BIR MASAL GiBiYDi ILHAN BERK HAYDAR em ROLAND ERGULEN in : = BARTHES’a ‘Kuzguncuk Oteli’ siiri ‘Camera Lucida’ irin niyeti ve odaginda yiiziinden Okurun niyeti’nde ve tersinden bakma SIIRLERIYLE YAHYA KEMAL OZGURLUK Erol Cankaya UZERINE YOLLARI Ali Giinvar Mustafa Serif Onaran Almanya’nin Seyhan Erézcelik Hasan Akay ‘gélge insanlari’nin Murathan Mungan Alim Kahraman dykileri OKTAY RIFAT ‘in ‘Yeni Siirler’inde varolussal muhasebe SIIR YILLIKLARI @ EDEBIYAT VE ZAMAN TARTISILAN ROMAN VE ELESTIRI @ SiiR VE DENEME CAGDAS TURK HEYKELI VE SEYHUN TOPUZ 300-5839fan isi sk acaba ‘bz bie de sora icin bir ancak itv adlan- liskin bir ie yoru- f saat bir in. Zahir fasim’den snna bak- tbat age yet sake seylenebi ‘aya gelen dog var ten insana plenebilc. fyi yapar- ‘ship miy- Saslatagim dim daha inda sine 2 bulunup 1B aii bir tu harcke- kc yarns Invp onl: st duyguse mlz 0 di- ve Ahmet birlestren ime Yah te bine nisi bugo- no yaahp tu iki ba im baska 2008, ol sya Kemal inutolan bir te zamanda holuyor. 0 922 yinda sn yapacai colanlar (..) ayn seyleri bilmiyorlar. ‘mun cinsin- EE Siir ve ———__—_——_——— EnEBIVAT deneme t Bozkurt An "Sonuna kadar disindlmils bir eser, benden ‘baskasina giden ve bana bir karsulk gibi geri dénmeyen bir armayandr” ‘Emmanuel Levinas uukacs dlenemelerini toplachigs ‘Die Se- Je und die Formen (uh ve Bigim- Jer)’ kitabina _yazdiis giris yazist olan ‘Denemenin Dogast ve Bigimi Uzeri- rne'de seyler diinyasin diizene sokma- yan bir givin imkinstzhie ize rinden hareketle saf sirin, yal- nizea seylerin bilgisi oldugu- nu, sir gin her seyin sahici,te- Kil ve benzersiz, olusundan bahsediyordu. Sirf bu dzelliklerinden dolay: sir sora somaz Lae ‘kacs'a gére; seylere degil yalnizca onlann ilig- kilerine soru yéneltlebilir ve masallarda oldu- u gibi siirde de her sons, onu doguran seye geri ddner. Lukacs'in digiincesinde deneme ile siir arasindaki en temel fark siirin motiflerini hhayattan (sanattan), denemenin ise modellerini sanatta (ve hayatta) buluyor olugudur. © yiiz- den Lukaes “Deneme” kelimesindeki yalin te- vazunun aslinda bir kibsi gialedigini diistinir. Deneme yazan, onu zaman zaman niha- i hakikate yaklastgina inanciran kibirli umutla- ni bir kenara birakir; ginkil sonug olarak, bas- kalannin sirlerini ya da en fazla kendi fikirler- ni agiklamaktan baska yapabilecegi bir sey yoktur. Dolaysiz gerveklik olarak, varlgin ken- diligindenligi olarak, duyumsanan bir yasant flarak zihinsellik ve kavramsalliktan hareket ‘eden Lukacs, siire bigimini veren temel seyin kkader oldugunu disiinir: Sirde bigim ancak kKaderin bir gordiniigi olabilir. Denemede ise bicimin kendisi kadere déniigmiistitr. Bu sebepten deneme dogast gereai, yokluktan ye~ ni seyler yaratmak yerine bir zamanlar yasan- iis olant dizenler. Bigimsizlikten yeni bie bi- sim yaratmayip yasanmis olana yeni bie diizen verdifi igin de, kendinden énceki yasannlara tabidir. Deneme bir sanat bigimidir, ona gore, zerk ve eksiksiz yasanmis bir hayata Ozerk ve bitnlokiu bir bigim vermektir. Theodor W. Adorno ise deneme trtintin Almanya'da bir direngle karplagmast ve adinun “melez” diye kotdye cikmasini onun tinin 62- ssldgiind gagiguemasindan Raynaklandigint dsinmekteydi. Orun igin deneme, disaridan dyatian her tir sorumluluk alan disinda ne bilimsel bir sey Uretmek ne de sanatsal bir sey yaratmak yerine baskalannin goktan yap- ‘mig oldugu seylere tutulaak gocuksulugun esinini yanstmaktn baska bir sey dedi: Adorno'nun sbyleminde talih ve oyun kavra- mi deneme igin yasamsal bir Gneme sabipti ira o tnt higlikten yaraulmus olarak tasarlama- ya kalkigmaz; sevileni ve nefret edileni yansiti. Filolojik ynden sajlam, aklt basinda yorumlar getinmez; tne karg beksilik etmek dzere aptal- Ingin hizmetine giren cok dlikkati ‘anhk'n ‘tomatiklesmis yarglan agisindan bakildyginda, istyorumlandir asi yaptigs. Dogrudan fade eamese bile, dadesik-dis!nin bilincinin. bel mesine izin verir deneme. Yontemin mutlak ay- nical. Konusunda dislince alannda siphe ‘uyandurmay: sadece deneme basarmistr. Aynt zamanda seyleri bir keye indirgemeye yanas- ‘masiyla, kismi olan bitinsel olana ars vurgu- layisiyla,parcasal nteligiyleradikal bir bicimair deneme. Orgitlennis bilim ve kuramsn oyun kurallanna boyun ejmez. Kavramlarin bosluk birakmayan diizeni var olan seylerin dizeniyse ayn olmadhgh icin, timdengelimei ya da time- vvanme bir kapaltyapr kurmaya kalkigmaz. So- yrutlama stecinin sonucu olan kavramin, ele aldyp.bireyselligin tersine, zamansal bir dedis- ‘mez olusuna ontoiojik bir haysiyet atfeden HURRIVET GOSTERI 20EDEBIVAT dogmanin siddetinden tik- sintiyle kaginir deneme, Bu yiizden deneme, tarihsel ola- ak Gretilmig olanin kuram igin elverissiz bir konu sayr- hp asagilanmasim kabul et- mez, Ezelden verilmi bir se- yin pesinden kosmaz; ve beylece, kendi damgasins ta- simayan higbir seye kat ‘madhgs ‘gin kendi her-yerde- olusunu hatirlatan seylere hig katlanamayan ve bu yiz- den de ideolojik bir tamam- laytcr olarak tam da_kendi pratigi yozlinden tamamsyla yok olmus dojayt mecburen isin icine sokan toplumsal- Tastnims bir toplumun ofke- sini ceker. Deneme, dagiin- cenin thesis alanindan -yani kkltirden- siyniip physis_alanuna yani dogaya- gecebilecegi ya- “Georg Lukacs, sire biciminiverentemel kesin gézii Oniindeki bir ter- minus a quo'dan (baslan- gig ns) del; ve bu yon- temde denemenin Gtopik amaghiigt da dile gelmis olur. ‘Adorno, cenemenin ken: dini bicimine igkin bir gore- celestirmesi oldugunu dist nr Her an hethangi bir noktada bitebilecekmis. gibi ir kendini, Gergek lik nasil parcalysa, o da par- scalar halinde dusinis ve kendi birligini bu. pargalann arasina dalarak bulur, onla- n dstiind Orterek degil. De- rneme gercekten de sona er- mez ve bunt yapamsyor olt ssunu da kendi Onselinin pa rodisi halinde vurgulayarak sergiler. Denemeyi belirleyen nes in birligidir ve o nesnede kurmal rusamasina sessizce son verit, ae sokelmis olan kuram ve dene Deneme icin, distinmeye iM Kader odugunudisinir, os na dahil Ken busladgs ana kadar, dolayr Side Bim ancak kadein bir "ergh taraindan belie ‘min bitin asamalan doa Grins ola. snr Gizgiler._Denemenin Sua. Ezeli vere rede Denemedeige igmin Keni Kadere tli, gelimini Kenc den deneme, kendi kavram- lannin tansmlanmasina da razi olmaz, Deneme, antisis- tematik yOnelimi kendi hare- ket tarzna dahil eder ve kav- ramlan trensizce, “dolaystzca’ aynen edindigi gibi sunae Gergekte bitin kavramlann daha bastan iginde yer aldiklan dil tarafindan ortak bigimde somutlandygin: distinen Adorno, ken- disi de esas itibariyle dil olan denemenin, kav- ramlann bu anlamlanyla ise koyuldugunu ve onlan daha da ileri gotirerek, dile, kavramlarla lan iliskisinde yardim etmek, dilde dustinme- den anilan kavramlann dzerinde dlisinmek is- tedigini belitir. Onun igin kavramlarin tanum- lanmasinda oldugu kadar sipheci bir tutum iginde olan denemenin de genel kavramlar ol- madan yapamadijint da ekler. Denemenin yontemli bir yontemsizlik oldugunu diisiinen ‘Adomo icin, denemenin, hakikat haline geliy, vyOnelen bir hazine aveihgy takinusiy- I, onu kendi disina dojru sirdkleyen kendi ilerleyisi iginde olur. Kavramlart, dene- menin kendlisinden de sakl bulunan bir termi- ‘aus ad quem den (bitirig Ans) alir sigur, her 30 HURRIVET GOSTERI doniigmistr. Bu sebepten deneme dogasi gered, yoKluktan yeni ‘seyler yaratmak yerine bir zamanlar yaganmis lant dizenler” iginden tretmig (auskons- truiert) bir bigimin birligi olarak, bitnsel olmayan bir seyin batiinlugiidir, bir igerik olarak reddewtigi ‘diigiince ile nesnenin dzdesligi’ tezini bicim olarak da reddeden bir batinlik Adorno'ya gore deneme, ne kendini sistematik bigimde kuramdan tretir ne de ge- lecekteki sentezlerin bir 6n Gdemesi durumun- dadir. Deneme, kavram ve deneyimleri nasil di- sardan alp dzimluyorsa kurumlan da dyle 6zimler, Ama onlarla bir ‘bakag agus’ iliskisi iginde defildir. Denemede bakiy agisimin bu Iunmayist bir safdillik olmaktan gikarak nesne- lerinin Onceligine bagimi hale gelmisse ve de- rneme nesneleriyleiligkisini bir baslangig nokta sinin biyistinden kurtulmak igin kullanyorsa eter, distndsin kargsinda hep gllgstiz kaldhga © ‘bakis agis’felsefesiyle parodi halinde bir po- lemigi de gerceklestirebiliyor demektir. Kendi- sine yakin duran kuramlan yutar deneme; anla- ‘mi hep gdzip eritmeye ezilimlidir, kendist igin ‘ag noktast olan anlam da dahildir buna. De- nemenin bilerek igine daldigi hakikatsizlik, ayn zamanda onun hakikatini de barindian