Metodo de Gaita Galega 1 PDF

Método de Gaita Galega | Xaquin Xesteira LosadaMETODO DE GAITA GALEGA | Xaquin Xesteira LosadaINDICE PRESENTACION BIOGRAFIA .. NOCIONS FUNDAMENTAIS DE LINGUAXE MUSICAL PARA GAITA. 1. Notas Pentagrama... Linas adicionais Figuras: a duracion das notas ... Os silencios Clave Lifes divisorias Compas 18.1 Compases binarios. 18.2 Compases ternarios 8.3 Compases cuaternarios 9, Expresion do compas. 40. Compases de subdivision binaria, 10.1 Compas de dous por catro .. 10.2 Compas de tres por catro 10.3 Compas de catro por catro. 10.4 Compas de tres por oito. 11. Compas de subdivisién ternaria..... 11.1 Compas de sels por oito. 12, Barras de repeticion. AGAITA Material necesario O instrumento, Afinacién do ronco... Manipulacién dos palléns do ronco e rongueta A presenza do gaiteiro. 0 tempero. ométoDo, Exercicios de aprendizaxe Intervalos. 0s picados A ligadura (0 puntino. Os baterentos. 0s semitrinos... Posicién de Si bem. (Os mordentes. Exercicios de técnica Picados como ornamentacién, Posicin de Do pechado Preludios ou introduciéns Vibrato. mr Picados con mordentes. Picados con semitrinos. Picados dobres FINAIS, CODAS OU REMATES GUIA DE AUDICION. u 3 4 14 1“ 16 "7 20 20 20 20 21 2 23 2B 2B 24 25 25 25 26 29 31 39 43 47 49 101 105 111 116 118 123 127 128 135 181PRESENTACION puiden adquirir durante os vinte anos que levo impartindo a ensinanza da Geita; ainda que este traballo esta fundamentado no labor que vero reali- zando dende o ano 1996 como mestre de gaita da anteriormente chamada Universidade Popular de Vigo, hoxe Escola de Artes e Oficios Municipal de Vigo, dentro do Departamento de Milsica Tradicional, coordinado por Rodrigo Romani. i edes nas vosas mans un método de gaita que é 0 froito da experiencia que A decision de pofierme a elaborar este método veu dada por comentarios de alumnos e demais persoas, que buscaban un manual de gaita no que puidesen, por eles mesmos, aprender dende un nivel minimo, ou inexistente, a tocar a gaita. De ai este traballo que, como veredes, tenta percorrer un proceso moi paulatino de aprendizaxe, incluindo unhas nociéns de linguaxe musical, limitandoas sempre a0 hnecesario para tocar o instrumento; sen entrar en fonduras para non confundir a0 usuario do método con excesiva materia e prestando a maxima atencién 4 parte tecnica. Outra das decisions que tomei ao pofierme a traballar neste método ¢ que tra- taria simplemente o aspecto técnico da gaita, sen tratar temas como a Historia da Gaita, descricion de ritmos e orixe dos mesmos etc., xa que eses temas deben ser tra- tados por estudosos adicados & cuestion e, precisamente, non é 0 que me ocupa, x2 que o papel que hogano desenvolvo é o de impartir clases de técnica de gaita. Actualmente, na misica tradicional ou na misica de gaita hai dous sistemas de escritura para representar as melodias: a escritura en Do e a escritura en Re. O sistema de escritura empregado neste método é o da escritura en Do, que foi a que me pareceu, dende que aprendin a dar a primeira nota na gaita, a mais natural, xa que era cofiecedor de linguaxe musical dende neno. Dende logo, o que si penso, € que todos deberiamos ler nos dous sistemas de escritura, asi xa non haberia ningun tipo de problema para entender calquera partitura que chegue as nosas mans; ani- mando a todos 0s que queiran aprender a tocar, a coller outro método, ademais deste, que esté no sistema de Re, para ser cofecedor del. Precisamente, con respecto 4 tecnica de gaita; o método esta baseado no estilo eno xeito de tocar que adquirin co paso do tempo. Recollendo aspectos, xiros, trar quillas e diferentes recursos que fun aprendendo de diferentes gaiteiros, duns mais que doutros, sempre asimilando e aplicando o que me parecia mais enriquecedor para perfilar o meu estilo. Espero que este manual vos sirva para encamifiar a vosa vida musical e que saque- des 0 maior proveito para, unha vez rematado, abra 0 voso camifio para sequir adq rindo cofiecementos sobre 0 noso instrumento: A GAITA.i XAQUIN XESTEIRA LOSADA musica, e dalgin xeito vai ter sorte, pois a sa nai, Josefa Losada é profesora de miisica e 0 seu pai Roberto Gesteira, introdticeo no mundo da musica tradicional, pois da man del, cofiecerd ao mitico Cuarteto Os Campaneiros de Vilagarca con quen chegaré a compartir tocatas, como tamborileiro, con 4, 5 e 6 anos de idade, nas procesiéns de San Roque na vila de Cambados. N atural de Cambados, nace no ano 1971 e xa desde neno sinte atraccién pola A sta formacién inicial de percusionista @ autodidacta e desenvolve a sua afeccion colaborando en grupos de gaitas e baile da sia vila como 0 Grupo Antoxo, Grupo de Baile Tradicional Conxuro e a Agrupacién Xuvenil Mocedade de Vilaritio eno concello vecifio de Vilagarcia na Banda de Gaitas do Sixto. Desde 0 ano 1984 a gaita comeza a interesarlle e, do mesmo xeito que a per cusién, a stia préctica ¢ intuitiva, pero non tarda en collerlle as mafias, proba diso e que logo de dous anos adquire a condicién de mestre na agrupacién de Vilarifio ata ano 1991 En 1988, intégrase na Banda de Gaitas Municipal de Vilanova, o que Xaquin valora especialmente como feito decisivo no devir da stia condicién de gaiteiro, pois, © director da agrupacién 6 Nando Casal, 0 que considera como primeiro mestre e mentor, e do que adquiriu 0 seu gusto interpretativo. O grupo de gaitas Os Faiscas de Solobeira sera a formacién que o inicie como instrumentista profesional nas festas e romarias populares, e de xeito ininterrompi do ven militando neste cuarteto, activo na actualidade, desde o 1989. Con esta for- macién participa no Concurso Rexional de Gaitas de Ponteareas entre os anos 89 © 92 chegando en todas as ocasiéns ata a final absoluta, Entre 0 1990 e 1992 aproba os catro cursos de gaita no Conservatorio Superior de Musica de Vigo, os tres primeiros cursos con Xosé Luls Represas € o cuar ‘to con Carlos Nunez, como profesores. A sia actividade docente non cesa e imparte clases de gaita e percusién en distintas agrupaciéns como a Escola de Gaitas de Vilanova de Arousa, na Banda de Gaitas Lembranzas de Corvillon en Cambados, na Banda de Gaitas Brisas do Salnés, de Baién en Vilanova de Arousa, na Asociacién Cultural Cobres en Vilaboa, Sociedade Liceo de Noia e tamen na Escola de Musica e Baile Tradicional Abertal da Rua de Valdeorras (Ourense). A sua actividade laboral aséntase, como mestre de gaita e percusién no departamento de Musica Tradicional da Escola Municipal de Artes e Oficios de Vigo (antes Universidade Popular), desde 0 ano 1996 do que é profesor na actualidade. Ademais dos estudos de gaita galega, 0 seu curriculo musical é diverso, pois cursou diferentes disciplinas, coma linguaxe musical, canto coral, frauta traveseira etc, nos conservatorios de Pontevedra, Vigo e Martin Millan de Vilagarcia, salientan- do os estudos de dboe, nos que acada o terceiro curso de grao medio no Conservatorio Profesional de Musica de Pontevedra. Interésase tamén pola gaita a nhescocesa, asistindo ao primeiro curso de gaita escocesa e técnica de ensinanza, orga nizado polo Seminario de Gaita do Conservatorio de Vigo e impartido polo gaiteiro bretén Patrick Molard, no ano 1990. No ano 1990 funda xunto con Xan Lopez, Antén Lépez e Xabier Martinez 0 grupo Treixadura Gaiteiros, do que é compofiente na actualidade amais de Os Faiscas. Neste ano funda xunto con Paulo Nogueira, 0 grupo Ansuifia de Vilanova de Arousa. ‘Tamén colabora na Banda de Musica de Castrelo de Cambados como Oboista desde o 2003, Comeza a ser requirido en conferencias, cursos e colaboraciéns discograficas con grupos musicais como Grupo de Musica Tradicional Revenidas de Vilaxoan, Astarot, Fuxan os Ventos, Na Lua e Rodrigo Romani ou produtor artistico do traba- Ilo discogratico do grupo Abertal da Rua de Valdeorras. Colaborou artisticamente en actuaciéns con Milladoiro e Pallamallada. A sia discografia persoal e como membro dos grupos que Integra resimese nos seguintes traballos: * Finalistas | Trofeo de Gaita “Fin de Siglo”. Edigal. 1990, * Banda de Gaitas Lembranzas de Corvillon - Cambados. Fonoteca 92 El Correo Gallego. 1992, * Gaiteiros Tradicionais do Bierzo Oeste. X Aniversario E. de Gaitas de Villafranca Tecnosaga 1992 * Musica Tradicional Galega. Seleccién. Edigal. 1993. * Mestres da Gaita. Punteiro. Clave Récords. 1997. Como membro de Treixadura Gaiteiros: Obrigado. Cormoran Produciéns. Discmedi. 1996, Unha noite no muifo. Edicions do Cumio. 1999, Unha noite non é nada. Ediciéns do Cumio. 2003. Unha semanifa enteira. PAI 2006." 12. NOCIONS FUNDAMENTAIS DE LINGUAXE MUSICAL PARA GAITA Notas Pentagrama Liftas adicionais Figuras: a duracién das notas Os silencios Clave Linas divisorias Compas Expresion do compas Compases de subdivision binaria Compés de subdivision ternaria Barras de repeticionPara introducitnos nas diferentes normas e conceptos que temos na teoria da musica, debemos prestar atencién ao seguinte exemplo: Unha gaita emite uns sons afinados e debidamente ordenados, e 0 tamboril marcanos 0 tempo para distribuir ben eses sons. A esta conxuncidn ben feita de sons e de tempo se lle chama imiisica; se non fose asi, chamariaselle ruido. GAITA TAMBORIL (emison de sons) (edidor de tempo) | : INTERPRETACION (wisiea) 1. NOTAS. Son a representacién grafica dos sons. As natas son sete monosilabos: DO, RE, Ml, FA, SOL, LA, SI que representan aos sons, e poden ser lidas de xeito ascendente (do, re, mi, fa, so, la, si) como descendente (si, la, sl, fa, mi, re, do) e tamén apareceran salteadas segundo os sons que quere representar 0 autor da melodia que esteamos a interpretar. st soL S 5 SERIE MI RE bo st sou FA MI Adlitancn out spawn dias yous do meso nowe de stn aes lurstlle oa, 2° SERIE Apis sini de SiH noms, podeselle egadie un secu; despos nls veering, 1° SeRIE2, PENTAGRAMA Son cinco las e catro espazos onde se escriben as notas e os demais signos musicais. As lifias e mailos espazos céntanse sempre dende abaixo. Lifas ___Espazos 3. LINAS ADICIONAIS Chamaselle a unhas liias que se colocan enriba ou debaixo do pentagrama. Estas lifias serven para colo- ‘car nelas e nos seus espazos as notas que, por representar os sons demasiado graves ou demasiado agudos, non collen dentro do pentagrama Linas adicionais = — = Litas adicionais 4, FIGURAS: A DURACION DAS NOTAS. Se algunha vez escoitamos unha melodia de gaita ou de calquera outro instrumento, podemos observar que hal algunhas notas que duran mais ca outras. Para diferenciar as mais longas das curtas temos distintas formas de escribir as notas, Pola sua forma sabemos se duran mais ou menos tempo, pero o son das mesmas segue a A continuacién tedes as distintas FIGURAS que hai na linguaxe musical. Para reflectir a sa duracién respec- tiva tomamos como referencia a Redonda, que é a figura que mais duracién ten. As demais, son fraccions desta. (Ou sexa, imos dicir que a Redonda é a UNIDADE. REDONDA © | 1uNiDADE epee BRANCA | 12 de Redonda t | NEGRA d__| 14 de Redonda | CORCHEA 2 | de Redonda | SeMIcORCHEA | 1716 de Redonda t USA Nill acide taal SEMIFUSA D | ves de Redonda Podemos tamén dicilo do sequinte xeito: AREDONDA é a figura que mais dura SEMICORCHEA dura a metade da corchea ‘ABRANCA dura a metade da redonds A FUSA dura a metade da semicorchea, € ANEGRA dure a metade da branco A SEMIFUSA dura a metade da fusa, A CORCHEA dura a metade da negraA continuacion, temos unha téboa coa duracién das figuras: } s J 4 Unha REDONDA dura Unha BRANCA dura Unha NEGRA dura *2brancas + 16 semicorcheas | * 2 negras stefusas | | a Pha sAnegras, 32 fuses err ae er foe | 2 See *8corcheas * 64 semifusas © 8 semicorcheas 7 Unha CORCHEA dura | _Unha SEMICORCHEA dura | ——_Unha FUSA ay | * 2 semicorcheas * 8 semifusas meee =2fuses 4 semifusas | + 2 semifusas. | Cada unha destas figuras temos que asocialas cos nimeros que habia na primeira relacién, pertencentes 0 denominador da fraccién de redonda que lle correspondia a cada unha delas. Esta asociacién serviranos mais adiante cando estudemos 0 apartado dos compases, | ReDonoa © | asociamola co ntmero 1 | | praNca 2 asociémola co nimero 2 | NEGRA se asociémola co niimero 4 CORCHEA |b | asocismota co numero 8 | SEMICORCHEA | asocémota co nomero 16 _ FUSA [i asocidmola co niimero 32 seMirusA asociarola co nomero 64 | De todas estas figuras, simplemente témonos que fixer nas CINCO primeiras, ou sexa, redonda, branca, negra, corchea e semicorchea; que son as que empregaremos na misica tradicional. A continuacion tedes un exemplo de figuras colocadas no pentagrama:As figuras das notas escritas no pentagrama expresan sons mais graves canto mais abaixo estan e viceversa, Comezando polas notas graves, a orde na que se poden escribir no pentagrama é a seguinte: {As figuras estan formadas por varias partes, que son as seguintes: CABEZA: que € o circulo das redondas e as brancas e o punto negro das demais figuras de menos dura: PLICA: que ¢ a cola ou barrifia que postien todas as figuras, exceptuando a redonda, e que vai unide por un extremo 4 cabeza da figura: iF = CORCHETE: é 0 gancho das corcheas, dobre gancho das semicorcheas, triplo gancho das fusas e cud- ruplo gancho das semifusas, que cando aparecen algunhas destas figuras consecutivas, estes gan- chos ou corchetes convértense en barras que van unidas ao extremo da plica, colocéndose tantas, barras coma corchetes ten a figura. ee = eet gre Te lent ene 5. OS SILENCIOS Son signos que tefien duracién pero que non tefien son. Hai sete signos de silencio, un por cada figura, ea sia duracién é igual 4 figura que representan. Silencios de Redonda Negra __Corchea__Semicorcen_Fusa_Semifisa ——— Os silencios expostos anteriormente equivalen 4s sequintes figuras por igual orde de aparicién: Redonda Branca Negra Corchea__—_Semicorchea_——_Fusa Semifusa ss See oe Se eeMETODO DE GATA GALEGA CO silencio de redonda colécase debaixo da cuarta lina do pentagrama e o silencio de branca enriba da ‘terceira lina deste. Ossilencios poden ser de complemento ou de preparacién: son de complemento os que completan 0 compas e van detrés das figuras. Ent6n o valor destes debe ir de menor a maior. =e gee 0s silencios de preparacién son os que van diante das figuras, neste caso 0 seu valor deberé ir de mais a menos, eae cr 4] 6. CLAVE Para colocar as notas no pentagrama, e para saber, ademais que notas son, necesitamos ter unha referencia que nos site dentro do pentagrama. A esta referencia chamarémosile clave. Eun signo que se coloca 4 esquerda do pentagrama, e que nos di como se chaman as notas que temos nel, A clave que imos estudar nés, e que € a Unica que se utiliza na musica de gaita, é a Clave de SOL en 2! lifia, Na musica Usanse sete claves que son as seguintes: ‘= Clave de SOL en 2" linia * Clave de FA en 4" lina * Clave de FA en 3* lia * Clave de DO en 1* lina *# Clave de DO en 2* lina # Clave de DO en 3* lifia + Clave de DO en 4* ita © Solen2lifa Faenlifa Doendliia Don Exemplo: ‘Temos un pentagrama totalmente en branco, soamente ten unha nota na segunda lina. Non podemos dicir que nota é, xa que nos falta esa referencia que dalgin xeito nos di qué notas son as que temos no pentagrama, pero se agora lle colocamos unha das claves, en concreto a Clave de Sol en 2* lina, entén xa podemos saber que nota é, Como 0 seu nome indica, a Clave de Sol en 2* lila indicanos que a nota Sol é a que esta situada na 2* lin entén a nota que temas no presente exemplo, é a nota Sol. So:METODO DE GATA GALEGA| Polo tanto, @ continuacién colocaremos as notas que imos utilizar no ensino da gaita, no pentagrama, A colocacién das notas faise indo pola orde das notas e colocéndoas lina-espazo, consecutivamente sraundo Partamos do Sol para arriba, ascendentemente, ou do Sol para abaixo, descendentemente, Parcins dende a nota Sol porque é a referencia que nos dé a Clave. A continuacién temos a taboa de posiciéns correspondente a cada nota, | Nota | si | do [Re [ mi | FA Do | mar | ele" Sr rerlertere rat 2 hick 6 pele le leleieleletolo} waa» Meio @lelelele/elojolo/ mames jana | @lelele @lolololo Anularesqueris — @ foot e +O Ye te | Se aes a jises|s0)|/@,/.@4|,@7]:O-1,0,)50:],0:0, | -wamamcaaag Medio |@/ @\@ 0 JO;olo}lojo | tedodee fms felelojojololololo| mmm 8 [momo] @| ololololelelele| mum © tutorindo © ste Aberw Os dedos que se empregan son os seguintes: * MAN ESQUERDA: polgar, indicador, medio, anular. * MAN DEREITA: indicador, medio, anular, maimino. oe Le ° ©. ° ie Deste xeito, quedan ceibes os dedos maimino da man esquerda, que non © utilizaremos para nada; e o dedo polgar da man dereita, que nos serve para suxeitar 0 punteiro por detras. A partir do Sol, tamén temos como punto de apoio o See man dereita (n° 8) tapando o burato que correspondetia 4 nota Si do pun. Se Cen a teen ry Oe ae eee eeeHETODO DEGAITA GALEGA 7. LINAS DIVISORIAS Son unhas barras que atravesan verticalmente o pentagrama e a sia funcién é a de separar un compas doutro. Hai que ter presente que a division dos compases é meramente fisica, para facilitarnos a lectura, posto que o ‘tempo non se para. Polo tanto, unha vez que comezamos a tocar unha peza ou exercicio non hai que parar entre ‘compas e compas; seria, por exemplo, coma un reloxo, que nunca se para entre un minuto e outro. Nalgunhas ocasiéns, emprégase a dobre barra, coma por exemplo, ao remate dunha melodia ou antes, dun cambio de tonalidade, como vedes nos exemplos seguintes 8. COMPAS E un espazo de tempo, neste momento sen unha duracién determinada, ¢ ese espazo de tempo témolo que dividir en partes iguais. Ese espazo de tempo, ou sexa, ese compas, segundo 0 nimero de partes en que © dividamos, pode ser: Binario, Ternario ou Cuaternario 8.1 COMPASES BINARIOS Os compases binarios constan de dias partes, que, no caso de que estas partes as marcasemos coa man, este tipo de compas mediriase do seguinte xeito: @ ‘Asqvvds pate ae 8.2 COMPASES TERNARIOS Os compases temnarios constan de 3 partes que, a0 igual que no caso anterior, se o marcasemos coa man, mediriase do seguinte xeito: emt > ®8.3 COMPASES CUATERNARIOS (0s compases cuaternarios constan de catro partes, e no caso de marcalos coa man seria: ® eaten @ — ® ® ‘As partes deste tipo de compases poden ser subdivididas en fracciéns. Cando as partes do compas se divi- den en metades, o compas chamase de subdivisién binaria e cando se divide en terzos chémase de subdi sién ternari, Subdividir & marcar dias metades en cada parte dos compases de subdivision binaria e tres terzos nos compases de subdivision ternaria As partes do compas tefien mais forza de acentuacién unhas ca as outras, e por iso dividense en partes fortes e partes débiles: + Compases binarios: primeira parte forte e segunda debil + Compases ternarios: primeira parte forte, segunda débil e terceira débil + Compases cuaternarios: primeira parte forte, segunda débil, terceira forte e cuarta débil 9. EXPRESION DO COMPAS (0s compases indicanse por medio de dias cifras, colocadas en forma de quebrado: ail SEeimeigs* sh 4 4 4 8 8 Estas dias cifras colécanse 6 principio dunha peza ou melodia 4 dereita da clave: ——— == as dlias cifras do quebrado, o numerador (a cifra de enriba) indicanos o numero de partes ou fracciéns das {que consta 0 compas, € o denominador (a cifra de abaixo) indica a clase de figura que dura unha parte ou fraccion, Nos compasas de subdivision binaria, o numerador expresa o numero de partes, e o denominador, a figura que ocupa cada parte. Nos compases de subdivisi6n ternaria, o numerador expresa o numero de terzos de parte, ¢ 0 denominador, a figura que ocupa un terzo de parte. Para entender o denominador, temos que ter presente a tdboa que tiflamos relacionando as figuras con rniimeros, que agora repasaremos,NOS COMPASES DE SUBDIVISION BINARIA: Seodenominador é 1. indica que a figura que entra en cada parte é unha redonda, Se odenominador é 2. indica que a figura que entra en cada parte é unha branca, Seodenominador é 4 indica que a figura que entra en cada parte é unha negra. Se odenominador é 8 indica que a figura que entra en cada parte é unha corchea, Se odenominador é 16 indica que a figura que entra en cada parte € unha semicorchea. Se odenominador é 32 indica que a figura que entra en cada parte é unha fusa. Se odenominador é 64 indica que a figura que entra en cada parte é unha semifusa. NOS COMPASES DE SUBDIVISION TERNARIA: Se odenominadoré 1 indica que a figura que entra en cada terzo é unha redonda. Seodenominador@ 2. indica que a figura que entra en cada terzo € unha branca. Se odenominador é 4 indica que a figura que entra en cada terzo € unha negra. Se odenominador é 8 indica que a figura que entra en cada terzo € unha corchea. Seadenominador é 16 indica que a figura que entra en cada terzo € unha semicorchea. Se odenominador ¢ 32 indica que a figura que entra en cada terzo 6 unha fusa, Se odenominador é 64 indica que a figura que entra en cada terzo é unha semifusa, (0s compases de subdivision ternaria son aqueles nos que 0 numerador indica un multiple de 3, ou sexa, 6,9, 12, 15, 18, dos cales, soamente empregaremos o que comeza por 6. Calquera outro numerador determinard que ¢ un compas de subdivisién binaria. (Os compases que empregaremos maioritariamente na musica tradicional de gai serén 0s seguintes: + COMPASES DE SUBDIVISION BINARIA: Pasobars xtmicos Poles ous por caro | Pasiconsdoins CAIRO POR CAIRO, Maaclas pocesonss Saal Atos. ‘es [ ows z= Xow 3 Matcha procsons FF [ines row cae _| Mehss prossionss =F [res ror onto 4— Folin 8 ‘+ COMPASES DE SUBDIVISION TERNARIA: Mules SEIS POR O110, feHETODO DE GAITA GALEGA 10. COMPASES DE SUBDIVISION BINARIA 10.1 COMPAS DE DOUS POR CATRO tH © MUMERADOR 2 se die DUAS PARIS. “AE ovesoMINADOn # kn eas he UNA PARTE £4 NEGRL + Ou sexa, este compas quere dicir que entran dias negras, unha en cada parte das dias que ten © compas. @ Ascot pain + © compas de dous por catro midese do seguinte xeito: @ taemen * Nun compas de dous por catro entran: 1 branca 2 | que dura 1 compas, ou sexa, 2 partes. 2 negras que dura cada unha 1 parte, 4 corcheas que dura cada unha 1/2 parte. que dura cada unha 1/4 de parte. que dura cada unha 1/8 de parte. =| ‘que dura cada unha 1/16 de parte. 8 semicorcheas 16 fusas 32 somifusas negra corcheas semicorcheas fusas semifusas + En cada parte dun compas de dous por catro entran: 40.2 COMPAS DE TRES POR CATRO (O NUMERADOR 3 india ues dive ey TRES PARTES. (0 DENOMINADOR indica ou un ove down UNHA PARTE E A NEGRA Het + Oussexa, este compas quere dicir que entran tres negras, unha en cada parte das tres que ten o compas. tin) Se + 0 compés de tres por catro midese do seguinte xeito: itive @® je eoEO METODO OE GAITA ‘+ Nun compas de tres por catro entran: 1 branca con puntifio| J. | que dura 1 compas, ou sexa, 3 partes, 3 negras ‘2 | que dura cada unha 1 parte 6 corcheas 2. | que dura cada unha 1/2 parte. 12 semicorcheas ‘dS | que dura cada unha 1/4 de parte. | Te y atanam ent nies ; 48 semifusas JN | ave dra cada unha 1/16 de pare [4 negra 2 corcheas + En cada parte dun compas de tes por catro entran: | 4 Semieercheas 8 fusas 16 semifusas 10.3 COMPAS DE CATRO POR CATRO ‘© NUMERADOR 4 fin cuts dd en CATRO PARES. (© DENOMINADOR 4 iin gu Bg gue dunn UNHA PARTE EA NEGA, Ht + Ou sexa, este compas quere di que ten o compas. ‘que entran catro negras en catro partes, unha en cada parte das catro + © compas de catro por catro ou compasillo midese do sea sa. @—_>@ Toes + Nun compas de catro por catro entran: 1 redonda © | que dura 1 compas, 4 partes, 2 brancas | Que dura cada unha 2 partes, 4 negras que dura cada unha 1 parte. 8 corcheas que dura cada unha 1/2 parte. 16 semicorcheas que dura cada unha 1/4 de parte. 32 fusas a | que dura cada unha 1/8 de parte. | 64 semifusas N | que dura cada unha 1/16 de parte. 1 negra 2 corcheas + En cada parte dun compas de catro por catro entran: a ae 16 semifusas FiMETODO DE GAITA GALEGA | 10.4 COMPAS DE TRES POR OITO O NUMERADOR 3 indica gue se divide en TRES PARTES. © DENOMINADOR 8 indica que 4 fiquea que dura UNHA PARTE £ A CORCHEA. rt * Ou sexa, este compas quere dicir que entran tres corcheas en tres partes, unha en cada parte das tres que ten o compas. * O compas de tres por oito midese do seguinte xeito: ® AA prielna pare AbAiKo aoe fs segues & deneiia € 4 renceins ans, o~ Nun compas de tres por oito entran: ‘1 negra con puntifio que dura 1 compas, ou sexa, 3 partes. 3 corcheas que dura cada unha 1 parte. 6 semicorcheas que dura cada unha 1/2 parte. 12 fusas que dura cada unha 1/8 de parte. 24 semifusas ar |*ar |r |®& |S que dura cada unha 1/16 de parte. corchea semicorcheas fusas semifusas * En cada parte dun compas de tres por oito entran: Oana 11. COMPAS DE SUBDIVISION TERNARIA 11.1 COMPAS DE SEIS POR OITO ‘©. NUMERADOR 6 indica que se divide en stis rerz0s, ou sexa, DUAS PARTES DE TRES FRACCIONS 6— OU TERZOS. s— © DENOMINADOR 8 indica que a fiquea que dura UN TERZO OU FRACCION E A CORCHEA. * Ou sexa, este compas quere dicir que entran seis corcheas en dias partes, repartidas en partes iguais, corresponden tres en cada parte. 123 ji ee ‘ i A pric parte absno, * O compas de seis por oito midese do seguinte xeito: iia x es os 8 dividida ex 16s 105. 123 23EEE eee EEE SES SE eee eee METODO DE GAITA GALEGA I * Nun compas de seis por oito entran: 1 branca con puntifio que dura 1 compas, ou sexa, 2 partes (6 ‘terzos). 2 negras con puntifio que dura cada unha 1 parte (3 terzos). 6 corcheas que dura cada unha 1/3 de parte. 12 semicorcheas que dura cada unha 1/6 de parte. 24 fusas que dura cada unha 1/12 de parte. que dura cada unha 1/24 de parte, ISzzor| ®zor | Sar | %- | S| 9— 48 semifusas Ll 1 negra con puntifio 3 corcheas * En cada parte do compas de seis por oito entran: 6 semicorcheas 2 fusas 4 semifusas 1 corchea 2 semicorcheas 4 fusas 8 semifusas * En cada terzo de parte entran: 12. BARRAS DE REPETICION Son dous puntos que van colocados Preto dunha dobre barra de separacién. Estes dous puntos estan situados no segundo e no terceiro €spazo. Se os dous puntos estan colocados detras da dobre barra, teran que ir seguidos doutros dous puntos diante doutra dobre barra, como a continuacién mostramos, repetin- dose os compases ou notas que se atopan no medio destas barras de repeticion: 26AGAITAMATERIAL NECESARIO METRONOMO (fotos 1, 2, 3) Aparato que mide o tempo ou movemento, que é 0 grao de velociade (rapidez ou lentitude) oa que se interpreta unha peza, ‘cunha cifra que estar indicada en cada exercicio e en cada melodia; @ que nos axudaré a marcar as partes ou tempos dos diferen- ‘tes compases. Ese tempo indicado sera unha orientacién, de xeito que ao comezo da lectura da partitura, o alumnado poder poner tun tempo inferior e ir incremen- tandoo, a medida que se vaia mellorando 0 exercicio ou melodia, alcanzado 0 tempo indicado € incluso sobrepaséndoo. (oto) A medida deste tempo esta calibrada no ntimero de pulsaciéns por minuto, ou sexa, que se marcamos ‘ metrénomo a 60, equivaleria a un pulso ou parte por segundo. Tamén pode aparecer nalgins metrénomo @ abreviatura "bpm" que significa "beats" por minuto. Polo tanto, un “beat” seria un pulso ou unha part ou tempo, como se prefira denominar. Este valor tomaré como referencia unha figura, que, polo xeral, nas muifieiras seria @ negra con puntific que equivale a unha parte (3 corcheas); nos pasodobres, polcas, marchas procesionais, alboradas, etc. € negra, que tamén equivale a unha parte; e, nas xotas, foliadas, valses e similares sera unha negra, que equ vale a unha parte do compas ou tamén se poderia tomar como referencia unha branca con puntifio, qu neste caso 0 que marcaria 0 metrénomo seria a duracion dun compas enteiro. (toto 2) (oro)AFINADOR Outro aparato que nos orienta con respecto 4 afinacién do instru: mento e pédenos axudar, tanto a aprender a afinar a gaita como a facer exercicios de tempero. O seu funcionamento ¢ cunha agulla ou unha luz, qué se esta situada no centro do afinador (debaixo do cero), quere dicir que esa nota que estamos a emitir esté afinada (foto 4). Se esta 4 dereita do cero, ese son esta mais alto (foto 5), ¢, pola contra, se cestd 4 esquerda, ese son est mais baixo (Foto 6) do que deberia, 0s intrumentos tefien unha referencia para saber onde se afinan, que son as vibraciéns por segundo que emiten, que no sistema temperado estas son 440. Nos afinadores aparécenos estes ntimeros, padendo afinar o instrumento mais alto ou baixo dependendo das vibraciéns, polo tanto tamén nos aparece 438... ata 445 aproximadamente, que poderiamos cambiar co seleccionador do afinador chamado “calib" (foto a) (foto 5) (oto 6) FRAUTA HONNER (foto 7) (OU OUTRA) Frauta doce normal na que se lle poden abrir uns buratos e pechar outros para que mantefia as mesmas posiciéns das notas que na gaita (foto 8). Esta operacién pédeselle facer levandoa a un artesan de galtas para que a prepare. Para comezar, se non temos punteiro ou gaita ou ainda que teflamos as duas cousas, se recomenda ‘empregar esta frauta, polo menos nos primeiros exercicios para que o esforzo fisico de soprar non nos entor- peza na aprendizaxe das notas e demais elementos da linguaxe musical. Logo, cando sexamos conscientes de que @ lectura da linguaxe musical non nos custa moito esforzo, podemos, pouco a pouce, ir probando co punteiro ou coa gaita, seguindo as pautas do apartado do tempero. (foto (oto 8)© INSTRUMENTO ‘A gaita galega componse fundamentalmente das seguintes partes: punteiro, fol, ronco, soprete e buxas. COpcionalmente pédenselle engadir unha ou dias mais, que son a ronqueta € o chillén. Os elementos sonoros que estan introducidos dentro do instrumento son: palleta, que é unha cana de dobre linateta; e pallén, que é unha cana de lingdeta simple. A gaita 6 un instrumento construido con madeira, tradicionalmente de buxo, pero nos derradeiros anos, debido 4 escaseza desta clase de arbusto, que require de méis de 150 anos para se converter en arbore, ‘empréganse diferentes madeiras, xeralmente de procedencia tropical; a sda calidade dependera da sua den: sidade e porosidade. Para a confeccion das gaitas a mais apropiada é a mais densa e, polo tanto, a de menor porosidade. Algunhas das madeiras empregadas hoxe en dia de maior a menor calidade son as seguintes: granadillo (foto 1), ébano, cocobolo, buxo (foto 2), pau violeta, pau rosa, mansonia, teixo, pau santo, bubinga, etc. ow) foto 2) En Galicia predominaban tres tipos de gaitas con referencia 4 sila afinacién, ou sexa, 4 sua tonalidade que se denominaban’ —Gaita Grileira: era a gaita aguda, que rondaba a tonalidade de Re Maior, ou tamén Do diese (Do #) Maior. Gaita Redonda: era a gaita que estaba afinada mais ou menos na tonalidade de Do Maior. —Gaita Tumbal: era a gaita grave, a sia afinacién aproximabase entre Si Bemol Maior e La Maicr. Actualmente constriense gaitas en todas as tonalidades, dende a gaita en Re Maior grave ata a tonali dade de Fa diese (Fa #) Maior agudo, pasando evidentemente por Re Maior agudo; polo tanto, temios todo un abano de posibilidades para elixir a tonalidade na que queremos tocar. Asi mesmo, o tamafio da gaita vai en proporcién coa sta tonalidade, de xeito que para tocar cunha geita grave, cun punteiro moi grande, os roncos deben ter unha dimensién determinada para ese punteiro. Polo tanto, non podemos tocar cun pun: telro en Sol Maior e cun ronco en Re Malor. Asi, sea tonalidade da gaita é grave, o punteiro e mais os roncos seran de dimesiéns grandes, a medida que Imos subindo a tonalidades mais agudas, tanto o punteiro ‘coma 0s roncos seran mais pequenos. Igual que os seus elementos sonoros,METODO DE GATA GALEGA ‘Agaita é un instrumento que coas suas caracteristicas propias e as suas diferentes fisionomias, esta repartida por todo © mundo. Estas gaitas, en atencién ao furado interior do seu punteiro, podémolas clasificar en dous grandes grupos: gaitas de punteiro cénico, ao que pertence a gaita galege; e gaitas de punteiro cilindrico, coma por exemplo, a gaita irlandesa ou Uillean Pipes. PUNTEIRO (foto 3) Peza fundamental da galta, xa que nesta é onde se colocan os dedos para interpretar as diferentes melodias. © seu furado"interno é cénico, como podemos apreciar na foto, o diémetro é méis ancho abaixo, na campa; e mais estreito arriba, onde comeza o espigo, ao que se lle denomina gorxa. No espigo € onde este furado volve a ensanchar para poder insertar a palleta e, a0 igual que o do resto das pezas da gaita, vai recuberto cunha lamina de cortiza, neopreno, fio (que se empregaban antigamente) ou calquera outro material que permita axustalos 4s buxas e entre elas (foto 4). Este punteiro consta de once buratos con cadanseu diametro necesario para que emita as diferentes notas 1a sia afinacién, Destes once buratos, oito son os que se empregan para tocar as diferentes melodias, que serian os furados mel6- dicos; 0s outros tres buratos restantes, son necesarios para a afinacién xeral do punteiro (foto 5); a estes tres furados chamaselles oidos ou respiros. (oto 3) Na campa (foto 6) pode levar, de xeito decorativo, un anel que, orixinariamente, era de como de vaca e actualmente adoitan ser de metal (prata, alpa- @, latén ou aceiro inoxidable) ou tamén de metacrilato que imita 0 antigo como ou madeira, Para extraer e meter 0 punteiro da sda buxa, reco: méndase agarralo firmemente pola parte inferior do espigo, xa que normalmente o punteiro esté firmemente metido na buxa e se 0 collemos pola campa poderia rachar. Ademais, coa humidade que se pode acumular no espigo, incha e provoca que o punteiro ainda quede mals recio para poder sacalo. Para solu- cionar este problema, tamén se recomenda untar a cortiza do espigo con sebo ou vaselina para que se des- lice con mais facilidade. oto 5) FOL, € unna especie de saco onde se almacena o aire que, coa axuda do brazo esquerdo, fara soar o instrumento. Este almacenamento permitenos aspirar o aire que imos introducir nel con mais relaxacion que cun Instrumento de vento no que se sopra directamente Colécase debaixo do brazo esquerdo e debe quedar ben pegado a este, sen que quede espazo entre 0 fol e 0 sobaco, e logo aprétase coa parte do brazo ata 0 c6bado, non no antebrazo. ‘A-este fol (foto 7) estén atadas unhas pezas que se chaman buxas das que falaremos posteriormente © est cuberto cunha tea que seria 0 vestido da gaitaAntigamente construlase con pelexo de cabra, ovella, carnairo, cabrito (foto 8) ou mesmo de can ou vexiga de porco. Este tipo de foles deixéronse de ‘empregar por ser, tanto a sia fabricacién coma o seu mantemento, moi complexos. De feito, a partir de mediados do século XX comezaron a aparecer foles de goma, quedando hoxe en dia totalmente aparta dos para este fin, xa que son totalmente nocivos para a madeira, e sobre todo para a cana, porque hon transpiran nin absorben a humidade, que é un dos maiores inimigos da madeira. Ademais de que tempero con este material era moito mais complexo de conseguir. ee. {A finais dos anos oitenta e comezos dos noventa do século XX, comezouse de novo a empregar o fol de cabrito, quedando outra vez desprazado pola aparicién dos foles do produto sintético goretex (foto 9), que, pola sia idoneidade para tal fin, hermético e transpirable, & na actualidade o material que mais se empre- 2. Ainda que tamén se emprega, dende os anos oitenta dese saculo, a pel sintética ou charén e pel de bece- Fro, que asi mesmo ¢ un material axeitado, pero que transpira menos que o goretex. or 8) (foto 9) {Asie todo, como recomendacién, e sexa o fol do material que sexa, é moi importante logo de tocar, sobre todo se tocamios moite tempo continuado, deixar aberta algunha das buxas para que o fol se airee o antes posible, disminuindo considerablemente o grao de humidade no seu interior; e tamén deixalo un tempo esti- ado, para que nas engurras que hai cando est metido nunha funda ou maleta, non se acumuule humidade, prexudicando considerablemente a vida deste fol. Isto, ademais, favorecera a conservacion dos diferentes elementos sonoros da gaita. RONCO (foto 10) Parte da gaita que se coloca enriba do ombreiro esquerdo e que queda a maioria da sta lonxitude detras do corpo. E © tubo sonoro mais longo da gata, e o son que emite é 0 mesmo que o que emite © punteiro na posicion de Do, pero este faino duas oitavas inferiores. £ unha das partes mais caracteristicas do noso instrumento, xa que grazas a esta parte, e tamén ao fol, convertimos a gaita dun ins trumento monofénico (que emite un son) a un poll- fonico (que emite varios sons). Asi mesmo, este son grave que produce esta parte da gaita, contrarresta © timbre agudo e estridente que produce o puntei ro, redondeando o son. commitComponse de tres partes, que uns gaiteiros as denominan dunha forma e outros doutra, que podemos dicir que son: prima, segunda e copa. A segunda tamén se lle denomina segundo terzo ou tamén terzo do medio. ‘A prima ten dous espigos: un para introducir na buxa que esta atada 20 fol, que é onde se coloca © pallén que 0 fai soar; e outro para introducir a peza dentro da segunda (foto 11), este espigo € moito mais longo para poder ter espazo para afinar 0 ronco. ‘A segunda ten un espigo: para introducir na outra peza que nos queda que é a copa. No extremo onde se introduce o espigo da prima, ten un anel que, a parte de ser decorativo, serve para que a peza non rache no caso de que 0 espigo da prima inche coa humidade. A copa non ten espigo: caracterizase esta parte polo torneado final que € coma unha copa, Dentro desa copa é onde esté a caixa de resonan cia do ronco, xa que esté escarvado por dentro. Tamén leva aneis decora: tivos e de seguridade na parte onde vai introducida a segunda. Do ronco célganse os adornos da gaita que consisten nuns flocos che- esa mados farrapos e tamén algunha borla. RONQUETA ou RONQUILLA (Foto 12) Tubo sonoro de inferior lonxitude que a do ronco, asi como 0 niimero de pezas das que se com- pon, que son dias: prima e copa A prima, ao igual que no ronco, ten dous espi: gos; un para introducilo na buxa, que é onde esta colocado 0 pallén; e © outro para introducilo na copa. Esta peza pode ter una billa para cortar 0 son da ronqueta xirandoa; no caso de que non exista esta billa teria un tap6n que se introduciria no furado da copa para realizar a mesma funcién. © corte do son da ronqueta axddanos cando temos que afinar 0 (foto 12) A copa € igual que @ do ronco pero en dimensions inferiores. © son que emite esta ronqueta é unha oitava superior ao son que emite 0 ronco, ou, dito doutro xeito, 6.0 mesmo que 0 que emite 0 punteiro na posicién de Do, pero esta faino unha oitava inferior © pallén que empregamos para esta parte da gaita € igual que o do ronco, lingueta sinxela, pero de dimensions inferiores; tanto de lonxitude coma de diametro, RONQUILLO ou CHILLON (foto 13) Tubo sonoro de extensién inferior que a da ronqueta ce que se caracteriza porque non ten copa, a pesar de cons: tar de dias partes. A prima seria das mesmas caracteristi as que no ronco € a ronqueta, pero o que seria a copa ron remata na calxa de resonancia que tefien as anteriores partes.Pode ser empregada esta parte da gaita con palleta, que orixinariamente era como se empregaba; ou con pallén, que seria ainda mais inferior ao da ronqueta. Se utilizamos o chillén con palleta, a nota que emitiria seria a mesma que a que emite 0 punteiro na pos cién da nota Sol, Se empregamos o pallén, a nota que emitira seria a mesma que a nota Do do punteiro. Tamén dicir que na actualidade fabricanse chillons que usando pallon emiten a nota da posicién de Sol no punteiro, consecuencia de que se empregamas palleta, 0 esforzo pulmonar ao ter que alimentar de aire dias palletas é moi superior que se empregamos pallons. SOPRETE (foto 14) E a peza pola cal introducimas o aire no fol. No espigo desta, ten unha valvula, tamén chamada “zapa” ou "zapén", que non deixe retornar 0 aire, manténdoo sempre no seu interior. Este zapén (foto 15) pode ser de coiro fou de goma, e val suxeito cun cravo ou parafuso, tendo tamén unha lémina de metal ou incluso-de pléstico para que este ‘elemento non exceda en abertura e chegue a romper nun espazo curto de tempo. oro 15) (foto 19) 1A zona que se introduce na boca esta feita de metacrilato, pasta, corno ou tamén poder ser metélica BUXAS (foto 16) ‘Son uns tubos cilindricos por dentro que estan atados ao fol cun fio groso de nailon recuberto con cera virxe, para que non afrouxe no intre de atar, e exercen de conexion entre as diferentes partes da gaita © 0 fol. No seu interior é onde estin os elementos sonoros que empregamos para 2 gaita ‘A buxa do soprete, nos iltimos anos, ¢ igual que antigamente, leva un tubo metélico no centro que evita que entre no fol a saliva que pu dese pasar a través do soprete e a auga froito da condensacion na ‘buxa; chamaselle “saliveiro” PALLETA Lingteta de dobre cana (foto 17) da que depende a calidade do son do punteiro, xa que vai colocada neste. O tamano da palleta est sem. pre en relaci6n coa tonalidade do punteiro Dividese en dilas partes: a cana, que consta de diias linguetas, que tefien un ras- pado plano en forma de cufa, e que van atadas 4 outra parte; e 0 tude! ou tudelo, v {que € un tubo cilindrico de latén pero que esté un pouco aplastado pola parte superior para darlle a forma da cana. Entre ‘estes dous elementos atépase unha laminifia chamada xugo ou “frenillo", que permite abrir ou pechar a palleta segundo as necesidades (foto 18). eeeNo momento de colocar unha palleta no punteiro, para que se axus- te cavidade que ten destinada, débese recubrir sempre 0 tudel con un pouco de fio (foto 19), que non sexa moi groso, para que adopte a forma desa cavidade e quede totalmente amoldada a esta. ‘Tanto para introducir como para sacar unha palleta do seu punte- +0 (foto 20), nunca se debe realizar esta accién en forma de rosca; coma se 0 tude! da palleta fose coma un parafuso, xa que a forza que se exer- ceria sobre esta, en circulo, poderia provocar que as stias lingdetas se movan e queden desiguais, o que poderiamos dicir desempaladas. Entén debemos introducila a pre- sién (foto 21), exercendo unha forza vertical sobre ela, como a continuacién explicaremos. A palleta debe estar firmemente introducida na sia cavidade, de xeito que non se mova e polo tanto non se perda aire do fol entre esta e a madeira do punteiro. Para isto temos dias opciéns —Exercer a forza vertical, unha vez introducida, coas unas dos dedos polgares colocadas no xugo da palleta (foto 22). fo —Cuns alicates e coa zona de suxeicion dobrada, colocar estes no extremo superior do tudel e logo exercer a forza vertical cara a abaixo (foto 23) Para realizar a accion contraria, haberia que coller @ palleta e abalala un pouquilio ata que afrouxe e logo exercer a forza vertical cara a arriba; como dixemos anteriormente, nunca de forma circular. PALLON (foto 24) E unha cana que esta pechada por un extremo e que ten un corte ao longo da sua extensién, formando asi unha lingleta simple (foto 25), que ao pasar o aire por este, faina vibrar, producindose asi o son. 0s palléns, ao igual que as palletas e 0 resto da geita, son proporcionais a tonalidade da gaita que esteamos a empregar. Asi ta men, 0 pallon do ronco 6 molto mais longo que o da oto 29) ronqueta, e este que 0 do chillon, Os pallons, ao igual que a palleta, deben estar firmemente introdu: cidos na cavidade destinada para eles, de xeito que non se movan. Se rnon estan ben axustados, pode producir que o son non sexa estable,METODO DE GAITA GALEGA que se pare o son do ronco, que non afine ben co punteiro, etc Para evita sto, debemos exercer sabre Os Fallon unha forza vertical para introducios nos seus espigos,colléndoos fortemente e pechandelles 9 lingue- Pe foto 26), e coa parte pechada apoiada na palma da man, introduclo (foto 27) exercendo a forza con est2 dine logo comprobando que non oscila, Tamén, para que quede mis fixo, podemes humedecer con sal: vva a parte do pallén preparada para 0 seu amoldamento no espigo. (toMETODO DE GAITA GALEGA | AFINACION DO RONCO Unha das cuestions mais importantes cando comezamos a tocar a gaita é a afinacién de todos os seus elementos: 0 punteiro, 0 ronco, a ronqueta e, se 0 tivésemos, o chillon. Deixando a un lado, de momento, a afinacién do punteiro, xa que resulta moito mais complexo debido 4 manipulacién da palleta e que hai que ter moi clara a afinacién de todos os sons da escala; imos comezar polo de agora coa afinacién do ronco, xa que esta parte simplemente emite un son que corresponde 4 posi- cién do Do baixo do punteiro pero duas oitavas mais abaixo. Antes debemos ter presente que o son real da gaita non corresponde co son que representan as notas que estamos a empregar, xa que este esta escrito unha oitava mais baixa, simplemente para facilitar a lectura. Son real que representa o Do baixo do punteiro, na primeira lifia adicional debaixo do Nota que representa o Do baixo do punteiro, escribese nesta altura do pentagrama para facilitar a pentagrama lectura das notas == Se collemos un afinador e emitimos a nota Do baixa do punteiro, non nos debe preocupar se o son que emite esta mais alto ou baixo, esto é 4 esquerda ou 4 dereita, que o numero 0 que aparece nel. Xa que logo © ronco debe afinar con esta nota Do. Estas dias notas estan escritas con diferente clave pero representan Afinacion Do baixo do o mesmo son punteiro (son real) DO DO a — Ronqueta: __Unha 8? inferior Ronco: _ Duas 8? inferior (imaxe n° 3) 39EE" oOO OO EO METOOO DE GATTA GALEGA Para saber se est afinado ou non o ronco, debemos fixarnos no son que emiten os dous elementos ana: lizando o seguinte: — Atendendo aos dous sons que se emiten, punteiro e ronco, xa que cando estes non estén afinados entre si observaremos auitivamente coma estes sons estan separados, distanciados. Cando comezan @ aproximarse na afinacién, os sons vanse acercando, xuntandose no centro da nosa cabeza, — Atendendo 4s vibracions, ou oscilacions, que aparecen cando os dous sons non estén afinados. isto Prodiicese porque dependendo da afinacin de cada son, emitense unha serie de ondas dunha lonx! tude determinada e, se estas non son iguais, 3s que emite 0 punteiro das que emite o ronco, hai unha zona desa onda, por exemplo 2 do punteiro, que non coincide coa do ronco, e polo tanto podemos icir que varian unha coa outra producindo a oscilacién da que falamos anteriormente. Estas oscila- ciéns serén mais abundantes, ou sexa, mais répidas e acentuadas, canto méis distanciado estea 0 son do ronco do punteiro, e a medida que se vai acercando un son a outro, esta oscilacion vaise retardan- do ata o punto de que cando acadamos a afinacién co punteiro, desaparece. Antes de pasar a técnica de afinacién, debemos deixar claros varios puntos: — A referencia para afinar o ronco sempre debe ser a posicién de Do baixo e a de Sol do punteiro. — As pezas do ronco que se moven son a segunda e a copa indiferentemente, Para a ronqueta movere: mos a copa. — Cando nos refiramos a subir e baixar, sempre serd en relacion 8 afinacién, — Nunca os conceptos subir e baixar seran en relacién ao aspecto fisico do ronco. — Para mover as pezas referirémonos a abrir ou pechar, ou tamén, sacar ou meter, Para saber se o ronco esta mais alto ou baixo, falando sempre de afinacién, que 0 punteiro, e sempre referindonos polo de agora 4 nota Do, temos un sistema que podemos empregar para buscar este son: CASO A) Peza1 @ ‘Temos a nota Do do punteiro (Foto 1), e a do ronco non sabemos por onde esta, entén o que facemos é cambiar cun dedo o son dese Do para ‘topar a afinacion do ronco, asi saberemos se temos que subilo ou baixalo. PRIMEIRO PASO: mentres est soando ese Do, co dedo maimifio da ‘man dereita, ir pechando 0 burato correspondente 4 nota Si baixa do Punteiro moi pouco a pouco, arrastrando 0 dedo (foto 2), ata que Notemos que os dous sons se xuntan no medio da nosa cabeza ou que esas oscilacions que notabamos desaparecen, SEGUNDO PASO: se ocorre isto, entén deberemos subir a afinacién do ronco (foto 3), polo tanto pechar as suas pezas, ou metelas (foto 4); Xa que 0 ronco estaba a emitir un son que se atopaba entre 0 Do € 0 Si TERCEIRO PASO: volver a probar co mesmo sistema ata ir acercan- donos 4 nota Do, coincidindo os dous sons neste punto sen que haxa que empregar ningun dedo para que afinen estes dous sons. foto 3) (toto)CASO B) Peza2 © Mentres estamos neste proceso ou dende o comezo, pode ser que, ainda que comecemos baixando 0 son do punteiro co dedo do Si, o son que este emite non coincida en ningan momento co son do ronco, ata chegar a tapar de todo 0 burato do Si (oto 9) oro 6) Isto quere dicir que o ronco esta mais alto que a referencia do punteiro. Polo tanto, se ocorre isto, habera que baixar a afinacién do ronco, PRIMEIRO PASO: buscar ese son co dedo anular da man dereita (foto 5) para asegurarnos ben de que as nosas sospeitas son certas e ademais para acostumarnos a localizar a afinacién do ronco. ‘SEGUNDO PASO: baixar a afinacion do ronco {foto 3), temos que abrir as pezas do ronco ou sacalas (foto 6). Habera que facelo pouco a pouco ata que nos vaiamos acercando a afinacién exacta, TERCEIRO PASO: comprobar tanto cara a arriba como abaixo se estamos afinados ou, pola contra, nos pasamos abrindo as pezas e despois nos queda baixo 0 ronco con respecto ao punteiro. Se se chegara a dar este caso, terianos que coincidir 0 ronco por debaixo da nota De do punteiro, polo tanto, haberia que pechar as pezas do ronco. Unha accién que debemos realizar sempre despois de localizar a altura do ronco, tanto por arriba coma por abaixo, é volver a emitir sempre a nota Do de referencia do punteiro para saber diferenciar o son que tiftamos do son ‘que debemos conseguir. Despois 6 cando movernos as pezas necesarias do ronco para afinalo. Para realizar estoutra accién, pédese facer de dous xe tos: * Deixar de facer soar a gaita para mover as pezas, xa que tomamos como referencia a posicién de Do, e logo volver a inflar o fol e tocar de novo para facer {as comprobaciéns, + Non deixar de facer soar 2 gaita e mover as pezas botando 0 brazo dereito para atrés, polo noso lado dereito do corpo, por riba do ombreiro dereito, pegado 4 cabeza (foto 7); mentres no punteiro deixa~ mos soando a nota Sol, que tamén debe afinar o ronco con esta, pero, evidentemente, sen dar a mesma nota. Esta nota tamén afina co ronco porque forma parte do acorde de Do Malor (Do, Mi, Sol) que son notas consonantes coa primeira nota da escala do punteiro. Peza 3 @ Estes movementos podémolos esquematizar como veremos a continuacién: (oo)Cando empregamos 0 | 0 son que emite 0 ronco dedo maimino da man | esta mais baixe que o dereita Do que emite o punteiro Hai que pechar ou meter as pecas do rence. | Hai que subir a afinacién Cando empregamos 0 0 son que emite o ronco dedo anular da man esta mais alto que o Do dereita que emite 0 punteiro Hal que abrir ou sacar [Hai que baixar a afinacién, aspezasdoronco Maa Unha vez que non sintamos esas vibracins e realmente non nos molesten os sons que emiten estas dias partes da gaita, é cando podemos dicir que esté afinado o ronco. Recoméndase tamén volver a afinalo pasado un tempo, se comezamos a tocar un par de pezas unha vez afinado, debemos repasar a sda afinacién despois, cada 15 minutes mais ou menos, ata que a gaita acade nha temperatura e humidade estable e a afinacién, polo tanto, non oscile como cando comezamos a tocar. Isto tamén ocorre porque, a medida que imos tocando, a palleta tamén vai sufrindo cambios, que polo xeral vai subindo de afinacién, e por iso hai que axustar continuamente o ronco, Amedide que nés practiquemos na afinacién do ronco, custaranos menos realizar todo este proceso que parece tan complexo. Como en todo, seré proporcional ao tempo que se lle dedique a dominar este paso fundamental para unha correcta sonoridade da geita, AFINACION DA RONQUETA Para afinar a ronqueta, debemos sempre ter antes o ronco afinado, xa que esta parte da gaita € a que nos serve de referencia, O efecto que produce a ronqueta na gaita é coma un eco, coma se non tocasemos ss, un acompafiamen- to mais, ‘O.son que emite correspéndese co Do baixo do punteiro, pero unha oitava inferior. Conformando asi no son da gaita unha amplitude sonora de dias citavas, como podemos apreciar na imaxe n° 3 deste apartado. Para a sua afinacién, o que debernos facer primeiro é dar a nota Do. Se non esta afinada escoitarase por riba, tanto do punteiro coma do ronco, provocando tamén esas oscilaciéns do son das que falamos na jacion do ronco, que incluso con esta parte ainda se escoita moito Despois de emitir esta nota Do pasaremos ao Sol, 0 que nos vai per- mitir mover coa man dereita a copa da ronqueta (foto 1), asi buscando, tanto metendo como sacando esta peza, ata que notemas como des- ‘aparece ese son que nos molestaba pouco tempo antes; chegado ese unto, volvemos & posicién de Do para comprobar que efectivamente esta parte esta afinada © procedemento unha vez afinada volve ser igual que 0 ronco con referencia a0 punteiro. Pouco a pouco este vai variando, e os roncos debémolos ir modificando para estar sempre en consonancia co punteiro, © asi non producir desasosego, tanto para os que nos acompafian tocando, nés mesmos ou, e sobre todo, o publica que nos estea a escoitar. | toto Peza4@ Pezas@METODO DEGATAGALEGA MANIPULACION DOS PALLONS DO RONCO E RONQUETA 0s pallons tanto do ronca como da ranqueta tefien unha mesma manipulacién, no caso de que fallen & hora de soar, ou que resulte moi dificultoso que afinen. A dnica diferenza é que, coma dixemos anteriormente, 0 da ronqueta é de inferiores dimensions que 0 do ronco, ‘A-continuaci6n, pasamos a enumerar diferentes situaciéns que poden xurdir con estes palléns cando non afinan ou provocan algun tipo de problema; e as soluciéns que propofiemos. Os palléns aos que nos referi mos son de cana, xa que doutros materiais non tefien tantas posibilidades de manipulacién coma estes. + 0 palln non soa tan pronto como comezamos a introducir aire no fol: —Pode ser que 0 pallén estea frouxo no seu espigo, @ isto provaca que non soe. SOLUCION: volver a introducir 0 pallén no ronco ou ronqueta (Foto 1). —Pode ser que 2 lingdeta do pallén quedase bloqueada, 20 levar un tempo sen tocar, SOLUCION: abrir a lingueta un pouco cos dedos para que se desbio- quee (foto 2). —Pode ser que o pallén estea i recuberto de balor, debido a que 4 tocamos anteriormente © non deixamos resprar 0 fol para que oto) elimine a humidade. SOLUCION: limpar o pallén e probar se volve a soar. Recoméndase meterlle un papel entre a lingUeta e a cana para limpar ben a superti cie do corte do pallén. + O pallén oscila moito a pesar de manter sempre o mesmo tempero, comprobado co punteiro e un afinador: —Pode ser que a lingieta sexa moi delgada, e non ofrece resistencia ao aire do tempero. SOLUCION: cambiar o pall, fixdndose en que a lingueta sexa mais ancha e tena mais grosor, as ofréce- lle mais resistencia ao aire ——— pode ser que a lingaeta 7" sexa excesivamente gf0se, © non vibra dun reo uniforme —_ SOLUCION: desbastar 2 lin- seta do palon cunha navalla de Ee fio recto (foto 3) uniformemente (foto 4), terNo caso de que as duias soluciéns anteriores non fosen efectivas. SOLUCION: cambiar o pallen. * Pode ser que o pallén estea excesivamente humido porque estivemos tocando moito tempo. SOLUCION: secar 0 pall6n, cun papel ou pano. Se segue a oscilar, deberémolo deixar secar ao aire, colo: ar outro pallén novo e mais adiante, outro dia, volver a probar co vello; pero cando se dan estes casos, normalmente ese pallén que se humedeceu tanto xa non serve. No caso de que soe outra vez, seguramente que arara o seu son con moita facilidade, e se intentamos abrirlle a lingdeta, que xa estar moi fraxil, romperé tamén facilmente, ‘+ © pallon para de soar cando estamos tocand. —Pode ser que a goma que levan algiins palléns para regular a lin- sgueta estea moi adiante e produza o peche da lingiieta. (foto 5) SOLUCION: botar esa goma para atris deixando deste xeito que a lingueta quede mais aberta, —Pode ser que a linguieta estea moi pechada, (05 SOLUCION: abrir a lingieta cos dedos e volver a probar —Se segue a parar. SOLUCION: coller un pelo (foto 6) e metelo entre a cenaea lingueta ata atras de todo, onde remata © corte. Isto producirs que a lingdeta quede mais aberta. (foto 7) (oto 6) oto? —Se ainda asi parase. SOLUCION: estando 0 pelo colocado, abrir mais a lingdeta coa navalla, Meter a navalla ata o final do corte e co dedo polgar facer presién sobre a lingiieta, e a0 mesmo tempo ir botando a navalla co dedo cara 2 fora do corte forzando a sua abertura, coma se estivésemos rizando Un lazo de agasallo, (foto 8) oto 8) * © ronco oitavea, soa unha oitava mais aguda, coma se fose unha ronqueta: —Pédese dar a mesma casuistica de que estea demasiado pechada a lingdeta SOLUCION: seguir os pasos do caso anterior. —Pode ser que o ronco estea demasiado aberto. SOLUCION: pechar 0 ronco. Para isto, primeiro debemos facer que a lingueta quede mais aberta, para que baixe @ afinacién e tefiamos que subilo despois pechando as suas pezas.—Pode ser que a lingdeta sexa moi delgade. SOLUCION: cunha vela, aplicarile na lingueta unha gota de cera, para que esta tefia mals peso. —Se segue oitaveando, SOLUCION: cambiar o pallén. + 0 ronco non afina igual no Do que no Sol, a pesar de que as duas notas estan afinadas: —Pode ser que o pallén estea frouxo, SOLUCION: introducr o pallén mellor no seu espigo. (foto 1) —Pode ser que a lingdeta sexa excesivamente grosa, ¢ non vibra dun xeito uniforme: SOLUCION: desbastar a lingueta do pallén cunha navalla de fio recto (foto 3) uniformemente. (foto 4) _ Pode ser que 0 pallon sexa defectuoso, xa que é de cana e non todos tefien que responder por un igual SOLUCION: cambiar o pallén. + 0 ronco produce vibraciéns moi molestas: —Pode ser que a lingueta sexa excesivamente grosa, e non vibra dun xeito uniforme. SOLUCION: desbastar a lingdeta do pallén cunha navalla de fio recto (foto 3) uniformemente. (foto 4) —Pode ser que debido 4 construcién do ronco e o do pallén, se as pezas estan a certa distancia, que se produza ese son. SOLUCION: poden desaparecer esas vibraciéns xuntando moito as pezas entre a prima e a segunda {foto 9) © separandoas entre a segunda e a copa (foto 10) —Segue a ocorrer 0 mesmo. (foto 9) {toto 10) SOLUCION: cambiar o pallén. + O ronco non sobe de afinacion o suficiente, a pesar de que esta totalmente pechado: —Pode ser que a lingUeta estea moi aberta. SOLUCION: botar a goma, se a ten, para adiante pechando deste xeito a lingUeta e subindo a sua afina- in, Pode ser que a lingleta sexa excesivamente grosa SOLUCION: desbastar a lingdeta do pallén cunha navalla de fio recto (foto 3) uniformemente (foto 4)—Non é suficiente e se botamos a goma mais adiante, deixa de soar © palion pechandose a lingueta de todo. SOLUCION: recortar a lonxitude do pallén pola zona onde se introduce no espigo, deste xeito subimos a afinacién. (foto 11) —Segue a ocorrer o mesmo, SOLUCION: cambiar o pallén por un de dimensiéns mais pequenas. * © ronco hai que baixalo moito, tendo que abrir en exceso as suas partes: Pode ser que @ goma para regular a lingueta estea moi adiante. (foto 5) SOLUCION: botar esa goma para atrés deixando deste xelto que a linglieta quede mais aberta —Pode ser que a lingteta estea moi pechada, SOLUCION: abrir a lingdeta cos dedos e volver a probar. —Se segue moi aberto, SOLUCION: coller un pelo (foto 6) e metelo entre a cana e a lingueta ata atrés de todo, onde remata o corte, Isto producira que a lingeta quede mais aberta (foto 7). —Se ainda asi segue moi aberto, SOLUCION: estando o pelo colocado, abrir mais a lingdeta coa navalla. Meter a navalla ata o final do corte € co dedo polgar facer presién sobre a lingdeta, e ao mesmo tempo ir botando a navalla co dedo cara a fora do corte forzando a sua abertura, coma se estivésemos rizando un lazo de agasallo. (foto 8) —Se ainda queda o ronco moi aberto. SOLUCION: buscar outro pallén de maiores dimensiéns, ATENCION: Sempre que tefamos que manipular o pallén, despois de cada movernento que realicemos no pallén por Pequeno que sexa, debemos sempre afinar 0 ronco, para comprobar que o cambio que se lle fixo 20 pallon foi 2 melior, e tamén para manter sempre o ronco, con respecto ao punteiro, atinado, Mais adiante, a medida que aprendamos mais posiciéns de notas, iran aparecendo mais dificultades con Fespecto a estes elementos sonoros que iremos solucionando en cada caso particular,‘A PRESENZA DO GAITEIRO ‘Ainda que pareza un aspecto supérfluo falar da imaxe dunha persoa, a postura que debemos adoitar 4 hora de coller e comezar a tocar unha gaita debe ser o mais correcta para o noso corpo, fisicamente falando, e vistosa para as persoas que nos estan a mirar e escoitar ao mesmo tempo. Como ben sabemos, hoxe en dia, a musica a parte de entrar dentro de nés polo sentido do ido nunha maior porcentaxe, tamén se nos introduce polo sen: tide da vist De xelto que se estamos a escoitar 2 un gaiteiro que toca ben, pero que a sila presenza non nos impresiona, parece que se lle perde un pouco de interese, a pesar do seu traballo como exe cutante. Por iso dicimos que xeito de coller a gaita é unha cua lidade que temos que ter en conta, (foto) Comezando dende o princi plo, a gaita, ou 0 ronco da gaita, hai que pousalo no noso ombreiro esquerdo (foto 1), metendo o fol debal- xo do mesmo brazo, sen que quede espazo ningdn no medio (foto 2), con que o apertaremos para que soe a gaita unha ver introducido o aire. © brazo esquerdo debe abra zar 0 fol, de xeito que a parte deste co que temos que facer a forza para apertalo sexa a parte comprendida entre 0 ombreiro € © cObado, incluso o cébado (foto 3), pero, nunca debemos de apre- tar 0 fol co antebrazo, xa que lle restaria soltura aos dedos da man esquerda. © antebrazo, 0 pulso ¢ os dedos da man esquerda deben estar estirades, como dixemos antes, para obter a maxima soltura nesta man (foto 4), xa que se temos o pulso esquerdo dobrado, provocaria unha dor de tendéns 420 estar pregados estes no pulso.0105) soon © brazo dereito tamén debe de estar estirado (foto 5), buscando ao punteiro e traéndoo lixeiramente cara ao seu lado, de xeito que o punteiro quede mais ‘ou menos polo centro do corpo. ‘Tamén 0 pulso e os dedos deben permanecer estirados. Cos dous brazos xa colocados, deberemos tirar de punteiro un pouquifio cara a arriba, e non cara a abaixo como se tende a facer por natureza, quedandonos © punteiro, mais ou menos, da cintura para arriba, case que 0 ‘espigo do punteiro no peito (foto 6); facendo que © noso abdome estea dereito pero non rixido, @ tampouco marcial, senén natural, como persoas que somos. A cabeza debe de estar mirando para adiante, de xeito que a nosa gorxa quede nunha posicién relaxada para que o aire pase por ela sen obstaculos (foto 7). Se temos que torcer un pouco a cabeza para que 0 soprete nos quede no centro dos labios, é mellor que o soprete 0 coloquemos un pouco ladeado 4 esquerda da boca, asi poderemos seguir mirando a0 fronte Para saber se temos unha boa presenza coa gaita, se recomenda comenzar a colocala no noso corpo diante dun espello, e os exercicios de tempero que veremos despois, tamén se aconsella que se realicen diante dun espello, e a poder ser de corpo entero,TODO DE GATA GALEGA| O TEMPERO Na gaita, chamaselle tempero a manter sempre a mesma presién dentro do fol para que o son do punteiro e dos roncos non varien e mantenan a afinacién constante. Para conseguir esta presién constante, precisase de moita dedicacién, ‘que podemos chamar paciencia. Para este tempero, entran en funcionamen- ‘to dous elementos fundamentals para a gaita, que son o aire que metemos 1o fol polo soprete, e a forza do brazo esquerdo sobre 0 fol (foto) Primeiramente, para facer soar por primeira vez a gaita, debemos colocar o soprete entre os labios, de xeito que estes aperten o soprete (tamén, se pode colocar 0 soprete entre os dentes, dependendo da comodidade de cada persoa, ainda que non se recomenda), orientando todos os masculos da cara para que o aire entre por este, coma se soprésemos por unha palla dunha bebida, ou coma se fésemos a inflar un globo dun neno ou un flo- tador, Antes de soprar por primeira vez, e se soportamos non coller a gaita ainda, podemos fortalecer os masculos da cara, e mais concreto os labios, collendo un lapis longo e colocandoo no centro dos labios, mantendo sempre 0 lapis paralelo ao chan, sen que se incline, intentando aguantalo 0 maximo de tempo posible, por exemplo, mentres vemos unha pelicula ou mentres lemos un libro, Unha vez que comezamos a intraducir o aire no fol, o brazo esquerdo debe estar separado deste, de xeito que deixe que 0 aire entre con facilidade. Unha vez cheo 0 fol de aire, debemos apertar co brazo esquerdo. Cando xa estamos apertando co brazo, 0 aire que introducimos no fol debémolo facer en sopridos curtos pero con forza, como falabamos de inflar un globo pero non a sopridos grandes (como cando o inflamos para comezar a tocar), senén pequenas, alimentando pouco 2 pouce o fol, que vai perdendo aire xa que van soando as suas diferentes partes. (© movemento do brazo debe ser suave pero firme, sempre pegado 20 fol. © brazo debe de estar sempre apertando, unhas veces mals, que 6 cando non sopramos (foto 2), e outras veces menos; cando sopramos (foto 1). Nunca debe o brazo separarse do fol, ten que estar sempre moi pegado a este, de xeito que ‘cando deixemos de soprar e comecemos a apertar, 0 brazo esté a punto e non se produza un baixén no son. Estes dous movementos tefien que ser intercalados, 0 que nos pode custar acostumarnos, polo menos ao principio. Polo tanto, cando sopramos, 0 bbrazo aperta menos para que o aire poida entrar no fol (foto 3), e logo,deixamos de soprar e o brazo aperta mais (foto 4), sempre nun movemento firme pero suave, e a0 pouco, voltamos a soprar; € no momen to que comezamos a introducir aire de novo, o brazo, durante un instante, segue a apertar, ata que a presiOn quede compensada (coma se estivésemos paséndonos un relevo nunha carreira) e € nese instante cando pasa a apertar un pouquine menos, mentres rematamos de introducir 0 aire, € asf sucesivamente. Mentres facemos todo isto, 0 punteiro e 0 ronco estan a soar. Se tanto 20 punteiro coma a0 ranco non Iles escoitamos ningunha oscila- i6n, quere dicir que © proceso est4molo a realizar satisfactoriamente: se ocorrese 0 caso contrario, é que nos deberemos parar mais a pensar no cambio entre a aperta e 0 soprido, e viceversa ‘Se non nos désemos de conta desta oscilacién, temos tamén outro sistema que podemos empregar, que é co afinador. Esté onde esté afi nado 0 punteiro, a agulla ou luz do afinador chega a un tope, € nos, coa nota que esteamos a dar, deberemos procurar que a aguila ou luz non oscile, ou que oscile o menos posible ata conseguir que non se mova, entén é cando Ile estamos a coller © punto ao proceso do tempero. ‘A continuacién temos unha serie de exercicios para practicar este tempero, Estes exercicios son de escalas, ainda que primeiro, o que recomendamos € a execucién dunha soa nota Peza 6 @, que pode ser 0 Do do punteiro, ata que nos sce 0 mais estable posible, @ logo realizar os exercicios sequintes. Peza7 @ “Feta —— Fora Primeiramente, neste exercicio temos unhas figuras que son brancas, que estan unidas por unha lift, chamada ligadura (que estudaremos mais adiante), que no que lle afecta esta ligadura é que suma as duraciéns das duias notas. Polo tanto, estamos nun compas de catro por catro, o que indica que neste compas hai catro partes e en cada parte entra unha negra, sumando en todo o compas catro negras, ou 0 seu equivalente. Entén, se temos un metrénomo & man, colocamos este en 60, como indica enriba da partitura, e este indica- anos con cada pitido ou golpe, cada parte do compas; logo, cada catro sinais formaria un compas, cembian- do de nota no que seria 0 quinto sinal, co que entrariamos no compas seguinte. Como podedes apreciar neste primeiro exercicio, temos que soprar durante dias partes e apertar nas ‘outras dias partes do compas; prolongandose a lifia que indica apertar ata un pouco avanzada a palabra soprar. Con isto queremos indicar o que explicamos anteriormente, que cando comezamos a soprar, ainda hai que apertar un pouquifio ata que notemos que a presién dentro do fol esta compensada entre unha accion e a outra.10 DE GATAGALEGA Deseguido temos outro exercicio onde as notas van cambiando antes. Pezas@ ‘A continuacién temos outro exercicio onde © cambio de notas ainda é mais rapido, ainda que a velocida: de do exercicio & a mesma, o que acontece que as notas teflen menos duracién e entén entran mais notas no mesmo tempo. No primeiro exercicio dabamos unha soa nota en todo 0 compas, convertindose nunha nota de catro pulsos ou tempos; no segundo exercicio, convertianse en notas de dous pulsos; e xa neste terceiro, cada nota dura un pulso. Por iso onde no primeiro exercicio dabamos unha nota, no terceiro damos catro, Se fomos capaces de realizar estes exercicios, poderemos comezar xa os exercicios de aprendizaxe coa gaita, sen deixar, polo menos o primeiro mes (tocando todos os dias) de facer estes exercicios co metréno- Estes exercicios que rematamos agora, e que teredes que repetir as veces que fagan falla, débense realizar diante dun espello para non descoidar a nosa postura e a colocacién da gaita, como xa falamos no apartado da presenza do gaiteiro. Peza9@O METODOEXERCICIOS DE APRENDIZAXE A partir de aqui, comezaremos con exercicios de escalas con brancas e negras para ir asegurandonos na lectura e na posicién das notas. Tamén temos que ter en conta os seguintes puntos con respecto 4s mans: «+ Relaxacién nas mans: as mans non deben facer demasiada presién sobre o punteiro ou frauta, soamente a necesaria para que os buratos queden tapados correctamente. + Mans estiradas pero lixeiramente arqueadas: (foto 1) as mans non deben estar demasiado rixidas hin demasiado estiradas, tampouco deben estar arqueadas en exceso (foto 2). Para conseguir unha posicidn correcta, 0 dedo polgar da man esquerda debe tapar 0 burato de lado (foto 3), quedando © pulso da man esquerda cara a féra da gaita (foto 4), nunca entre © punteiro ¢ o fol, fruncindo deste xeito 0 pulso e quedando limitada a soltura que debemos de acadar nos dedos da man esquerda, asi como tamén na man dereita + Tapar ben os buratos: como dixen antes, 0s dedos deben premer lixeiramente a frauta ou punteiro para tapalos correctamente. + Os dedos debémolos subir e baixar con precision, ou sexa, nun impulso claro e conciso, xa que 0 que separa unhas notas doutras son 0s nosos dedos, e estas terien que escoitarse o mais claramente posible. Ter presente que a partir do Sol hai que tapar 0 burato do Si 0 (foto 5). * Executar os exercicios amodo. oto), foto)METODO DE GAITA GALEGA | Os exercicios que temos a continuaci6n, son para facer coa gaita ou co punteiro soamente; no seu defec- to, utilizaremos a frauta doce preparada para ter as posiciéns iguais ca as do punteiro. Con esta frauta non faremos un esforzo pulmonar tan grande coma co punteiro ou a gaita, o cal deixa que prestemos mais aten- cién 4 posicién dos dedos e a aprender a linguaxe musical, que nesta primeira etapa é unha das partes mais importantes para chegar a interpretar o mellor posible unha partitura de gaita. O que desexe comezar estes exercicios coa gaita, antes debe executar uns exercicios de tempero (manter a mesma presién dentro do fol), que anteriormente explicamos logo de expofier como debemos colocar a gaita e a postura que debemos adoitar con ela. Nos exercicios, os compases que estan entre as barras de repeticién, repetireémolos duas veces, e logo pasariamos ao ultimo compas que remata o exercicio. Mmm EXERCICIO 1 J=48 No seguinte exercicio temos todas as notas negras e abrangue tamén a nota Si baixa do punteiro. Mm =EXERCICIO 2 1248 Pasamos a facer a escala con corcheas, recordarvos que entran 2 corcheas en cada parte e prestade aten- cién a posicién dos dedos, sobredito na posicion do Sol. MM EXERCICIO 3 1248 ew Se O exercicio seguinte ten unha nota de retroceso no Mi e no Re no que hai que reparar un pouquifio para facela coa precisién necesaria, sen que haxa arrastres. mm EXERCICIO 4 = Acontinuacién faremos un exercicio de negras que sobe ata a nota Sol, baixa a Do grave e logo sobe ata © Do agudo, debemos seguir tendo en conta a posicién da man dereita a partir do Sol cara a arriba. Mm EXERCICIO 5 1248 56METODO DE GAITA GALEGA | Seguiremos facendo o mesmo que no exercicio anterior pero en corcheas. Marcar ben o ritmo para que todas as corcheas sexan iguais, se fose necesario, estaria ben de axudarnos co metrénomo. Continuar tendo en mente a posicién do dedo de apoio. Mm EXERCICIO 6 oe Agora, para repasar ben a posicién do dedo de apoio da nota Fa 4 nota Sol e viceversa, faremos un exercicio limitandonos a esta articulacién, que primeiro faremos en negras e logo en corcheas. Mmm =EXERCICIO 7 Wm EXERCICIO 8 Pasamos ao seguinte exercicio que se basearia na baixada da escala que neste caso comeza no Do alto e vai facendo diferentes xiros ascendentes e descendentes, destacando dous movementos nos que temos que levantar dous dedos ao mesmo tempo nun e baixalos noutro, para voltar a rematar no Do alto. Mm EXERCICIO 9 No exercicio que segue, faremos o mesmo que no anterior pero en corcheas. Recordar que nestes dous Ultimos exercicios temos dous intervalos de terceira (saltos de tres notas, contando a primeira e a ultima. Por exemplo, de Do a Mi: a 1° nota é Do, a 2? Re e a 3 Mi.) nos que temos que levantar e logo baixar dous dedos xuntos, nunca un detras doutro, con precision. @lm™ EXERCICIO 10 1248 Pasamos a practicar a escala con semicorcheas, faremos 0 seguinte exercicio tendo en conta o que leva- mos aprendido e recordando insistentemente a posicion de apoio do dedo maimifio nas notas que lle corresponde, e, tamén lembrar, que aqui xa entran catro notas (semicorcheas) en cada parte, polo cal esa parte queda repartida en anacos mais pequenos, que son as semicorcheas, que teremos que executar mais rapido. Tocaremos o exercicio sen moita velocidade. Primeiro tocaremos en semicorcheas ata o Sol e despois toda a escala. 57METODO DE GAITA GALEGA | Wm =EXERCICIO 11 Wm =EXERCICIO 12 A continuacién faremos os exercicios do modelo dos anteriores pero en semicorcheas. Mmm EXERCICIO 13 J=48 Mmm EXERCICIO 14 INTERVALOS Chamaselle intervalo 4 distancia que separa dias notas. O intervalo é ascendente cando vai dunha nota grave 4 aguda, e descendente, cando vai da aguda 4 grave: fh 4 += : : ascendente descendente O intervalo midese polo numero de notas correlativas que median entre as duas notas que o forman, ambas as dias inclusive. A partir de aqui comezaremos a facer os exercicios de intervalos de terceiras, ascendentes e descendentes en negras, corcheas e semicorcheas. Neste tipo de exercicios 6 moi importante que cando se levanten dous dedos xuntos, ou se baixen, vaian iguais, con precision, dunha forma igual que traballaramos con un dedo s6.METODO DE GAITA GALEGA | Primeiramente faremos 0 exercicio en negras, de xeito que nos fixemos nas posiciéns e nos movementos dos dedos, e que ao mesmo tempo nos permita ler a partitura. Logo, unha vez memorizado en parte o exercicio, pasariamos a tocalo en corcheas e semicorcheas. Non esqueceremos a posicién de apoio do dedo maimifio que nos custa, e tamén na baixada uniforme e precisa dos dedos. Wm EXERCICIO 15 1548 ME EXERCICIO 16 = 48 Mm EXERCICIO 17 J24a Agora tocaremos un exercicio moi parecido ao anterior, aqui temos intervalos de segunda, ou sexa, notas correlativas e despois un intervalo de terceira, asi iremos combinando os distintos cambios que poden aparecer nas pezas do repertorio que iremos estudando mais adiante. Nos seguintes exercicios teremos que seguir facendo fincapé na posicién do dedo de apoio para non esquecernos do habito que debemos adoitar. Wm EXERCICIO 18 Je48 lm =EXERCICIO 19 +248 59METODO DE GAITA GALEGA | Wm =EXERCICIO 20 1248 Unha vez vistos os intervalos de terceiras pasamos a practicar os arpexos, que non deixan de ser dous intervalos de terceira e un de cuarta. Primeiro farémolo en negras e logo en corcheas e semicorcheas, pau- latinamente para ir acostumando aos dedos a coller certa soltura. Recordando sempre a posicién do dedo de apoio e o movemento preciso dos dedos para que as notas nos saian totalmente claras. Mim EXERCICIO 21 Mm EXERCICIO 22 Hl 4248 Mmm EXERCICIO 23 Os exercicios anteriores eran para practicar o arpexo da escala de Do, pero no punteiro collenos outro que seria empezando pola nota Si e que tocaremos a continuacién na mesma orde ca os anteriores. Wm EXERCICIO 24 J=48 Mmm EXERCICIO 25 += 48 Mmm EXERCICIO 26 J=48 60METODO DE GAITA GALEGA | OS PICADOS Sabemos que na gaita 0 aire, que fai soar as diferentes canas que temos introducidas no fol, sae dun xeito continuo e uniforme, sen interrupciéns, por iso, para repetir unha nota do mesmo nome e o mesmo son, empregamos un recurso chamado PICADO, que non é mais que destapar outro burato para que faga o efec- to da interrupcién do son que emite o punteiro, e asi parece que repetimos a nota en cuestion. Por exemplo, estamos dando unha nota Fa cun son continuo, e queremos dar varias notas Fa iguais. Entén o que facemos é destapar 0 burato do Si para que quede ese son continuo, interrumpido. Os picados representaranse cun numero enriba da nota 4 que lle afecta. Este picado, ou este movemen- to de dedo, debe ser executado o mais rapido posible, coa finalidade de non ensuciar a melodia que estamos a interpretar, e para que quede unha execuci6n fina e elegante, escoitando claramente cada unha das notas da melodia. Como xa dixemos antes, a duracién deste picado debe de ser minima, por iso que se escribimos este numero que representa ao picado cunha nota musical, equivaleria a unha fusa, ou en casos a unha semifusa, pero sen restarlle a duracion 4 nota que ten debaixo, e executandoas antes da duracién da nota real, polo tanto, roubandolle a duraci6n 4 nota anterior. A numeracién que se propén para os distintos dedos correspondentes aos picados é a seguinte: Picado de DO N° 1 | correspondente ao dedo polgar da man esquerda. e® Picado de SI N° 2 | correspondente ao dedo indicador da man esquerda. e, S Picado de LA N° 3 | correspondente ao dedo medio da man esquerda. Picado de SOL N° 4 | correspondente ao dedo anular da man esquerda. No caso de que aparecesen varios numeros enriba dunha mesma nota, significaria que teriamos que mover varios dedos xuntos. Ese recurso o estudaremos mais adiante. Nun pricipio imos estudar dous tipos de picados simples por separado que seran: PICADO DE SI Levantaremos o dedo indicador da man esquerda, xa que o burato destapado, se estivésemos con notas reais, corresponderialle 4 nota Si. Represéntase co numero 2 enriba da nota 4 que lle afecta. PICADO DE SOL Levantaremos o dedo anular da man esquerda, porque o burato destapado corresponde 4 nota Sol. Represéntase co numero 4 enriba da nota 4 que lle afecta. Con respecto aos picados, non hai unha orde predisposta para empregalos, pero o que non poderiamos picar co picado de Sol se na melodia estamos a dar un Si alto. Asi que os picados farémolos segundo vefian representados nas partituras para levar unha certa orde de aprendizaxe dos diferentes recursos da gaita, e, mais adiante, cada alumno os fara empregando o seu gusto e improvisacién, logo do aprendido. A continuacién temos diferentes exemplos de cémo poden aparecer representados os distintos tipos de picados: a + i élMETODO DE GAITA GALEGA | Estes exercicios que aparecen a continuacién estan pensados para practicar os picados, como podedes apreciar, como dixemos antes, os picados estan entre dias notas iguais, xa que o seu efecto, o que produce é un corte do son real da gaita ou frauta, creando unha pequena interrupcién que é o que simula a repeticion desa nota. MM EXERCICIO 27 Peza 10 @ J=48 2 Mm EXERCICIO 28 Peza 11 @ 1248 2 Ml EXERCICIO 29 Peza 12 O J=48 Mmm EXERCICIO 30 Peza 13 © “748 Acontinuacién pasamos a preparar a primeira melodia, que 6 unha MARCHA PROCESIONAL recollida no cancioneiro de Casto Sampedro. Aqui aparécenos un compas de tres por catro, un compas ternario con sub- divisién binaria, isto é, ten tres partes e cada unha destas partes dividese en dias metades. Cada unha destas partes estaria ocupada por unha negra ou o seu equivalente. Antes de comezar a ler a partitura, debemos saber 0 procedemento das repeticins das diferentes partes, xa que aqui aparécennos uns compases que levan enriba un recadro co numero 1 e logo outro recadro co numero 2. Esto quere dicir que cando comezamos a ler, no primeiro compas, seguimos ata que nos atopa- mos os puntos de repeticién, que estan debaixo do recadro do numero 1; ao chegar ai, temos que voltar ao compas que ten os outros puntos de repeticién mirando para os outros. Unha vez que estamos lendo esa parte outra vez, ou sexa, por segunda vez, ao chegar ao recadro do 1 non a lemos, senén que a saltamos; e despois seguimos ata que nos aparezan outros dous puntos, voltando aos que estén mirando para estes, e repetimos 0 proceso de repeticién. Cando chegamos ao final da partitura, no Ultimo compas aparecennos unhas iniciais: D.C. (da capo: 4 cabeza), que temos que voltar ao 1° compas; e D.S. (da segno: ao signo), que temos que voltar ao compas que tefia enriba este signo: Nesta melodia, 4 parte de prestarlle atencién a todas as notas, en concreto temos que facer fincapé nos Ppicados, que é o que temos que traballar aqui. Ainda que hai poucos, tamén nos axuda en principio a fixar- Nos na medida, que agora é diferente da que tifiamos nos exercicios. 62METODO DE GAITA GALEGA | Esta melodia, polo feito de ser unha marcha procesional, o seu tempo é lento pero non demasiado. Temos que intentar darlle un ritmo solemne; imaxinandonos precisamente unha procesion, con ese aire elegante que caracteriza esta manifestacion popular e relixiosa que predomina tanto nas festas deste caracter na nosa terra. Marcha Procesional de Vilalba Tradicional Cancioneiro de Casto Sampedro Unha vez aprendida a gaita 1°, pasamos agora a estudar a 2° gaita, que non é exactamente un duo, como se adoita dicir de terceiras, xa que unhas veces, efectivamente vai en terceiras, outras a0 unisono e outros compases facendo un diferente debuxo. Marcha Procesional de Vilalba Tradicional Cancioneiro de Casto SampedroMETODO DE GAITA GALEGA | A LIGADURA A ligadura é unha lifia curva que une dias ou mais notas do mesmo nome e o mesmo son, quedando sumadas as suas duraciéns, conformando coas notas implicadas unha soa nota de mais duracién Ta 05/-15+[05+05- 25 +05] -[3 1+ 025|-125+[025 + 025 + o2s|-[2 © PUNTINO O puntifio, coma o seu nome indica, é un punto que se coloca 4 dereita da nota 4 que lle afecta, e que a sta funcién é aumentarlle a dita nota a metade do seu valor. Por exemplo: se temos unha figura que é unha branca nun compas de tres por catro, no que esa branca dura duas partes, e ten un puntifio, esta nota convértese nunha nota de tres partes; duas, pola figura en si, e a outra parte é a que se Ile engade polo efecto do puntifio. Ocupando agora esta nota co puntifio, todo o compas. ST) IT 1+ 05=15+ 05 = | 2 A continuacién temos que comezar a aprender outro ritmo, que 6 un PASODOBRE, que ten un aire bastante mais ledo que a melodia anterior. Os pasodobres estan escritos na sia inmensa maioria con un compas de dous por catro, como vedes a con- tinuacién. Compas binario de subdivision binaria; en cada unha das duas partes das que esta composto, teriamos unha negra ou as figuras equivalentes a esta. Unha branca ocuparia a totalidade do compas. Lembrarvos que nesta melodia aparécennos en varias ocasi6n a ligadura e 0 puntifio. Neste caso, a ligadura aparécenos entre dias brancas; do que resulta unha soa nota de catro partes na que implica a dous compases, xa que, coma dixemos antes, a branca neste tipo de compas ocupanos todo o compas. E 0 puntifio aparécenos 4 dereita de figuras que son negras, polo tanto, convértense en notas que duraran unha parte e media; ou sexa, despois de escoitar ou marcar o pulso da segunda parte, teremos que pasar 4 seguinte nota, na segunda mitade da segunda parte, e asi cando apareza este puntifio. 64METODO DE GAITA GALEGA | O son da sega (pasodobre) Tradicional 1. J= 100 § - a: Gaita 1° j ' : : O son da sega (pasodobre) Tradicional 1, J=100 & * ‘ 65u METODO DE GAITA GALEGA | A continuacién pasaremos a estudar un VALSE, no que temos un compas de tres por catro, polo tanto, hai tres partes e en cada unha delas entra unha negra, xa que en todo o compas entran tres cuartos de redonda. O ritmo é tranquilo pero sen lentitude, posto que se o facemos demasiado lento pode resultarnos moi pesado e incluso aburrido. Valse vello Xosé Romero Suarez Gaita 1° Valse vello Xosé Romero SuarezMETODO DE GAITA GALEGA | Agora, pasaremos a traballar o compas de seis por oito, ou sexa, o ritmo de MUINEIRA. Este compas, coma dixemos anteriormente, é binario, ten dias partes, pero é de subdivision ternaria; cada unha desas partes dividese en tres terzos. En cada un deses terzos entra un oitavo de redonda, polo tanto, unha corchea ou 0 seu equivalente. Enton, neste compas teriamos duas partes e en cada parte entrarian tres corcheas ou as figu- Tas que coa suma dos seus valores, nos resulte esta mesma duracién. A continuacién pasamos a estudar unha muifeira, co compas antes explicado; o aire deste tipo de pezas ten que ser bastante vivo, ainda que nun comezo a traballaremos moi lenta; a medida que vaiamos memorizando as stias notas poderemos darlle velocidade progresivamente ata alcanzar a velocidade que vén reflectida nela. Muifieira do Morrazo Tradicional Cancioneiro de Casto Sampedro 1, d= 420 & Muifieira do Morrazo Tradicional Cancioneiro de Casto Sampedro 4 d=120 § 67METODO DE GAITA GALEGA | Outro ritmo que temos na musica galega ¢ a ALBORADA, que se escribe nun tipo de compas visto anteriormente, o compas de dous por catro, pero no que cambia substancialmente a sua figuracién, predominan- do neste tipo de pezas as semicorcheas. A sua execucion é lenta, de xeito que poidamos recrearnos nas notas para lograr a maxima expresividade. Alborada de Corcubién Tradicional Cancioneiro de Casto Sampedro 68METODO DE GAITA GALEGA | OS BATEMENTOS A continuacién imos estudar outro recurso dos que ten a gaita que se chama BATEMENTO ou tamén denominado por alguns profesores como picado-ligado. £ unha forma de picar as notas pero sen mover ningun dedo superior 4 nota que estamos a executar, senén un ou varios dedos inferiores a esta, segundo o batemento que nos corresponda realizar. Como 0 seu nome indica, batemento vén de bater, neste caso hai que bater os dedos ou dedo correspondente contra o punteiro, ou frauta no seu defecto, un golpe seco e preciso sen chegar a tapar os buratos na sia totalidade, de xeito que o son quede interrumpido pero cun efecto moi livian. Dende a posicién na que temos os dedos cos que imos realizar o batemento, debemos coller impulso para bater os dedos necesarios. Isto podémolo facer botando estes dedos cara arriba e lanzandoos con moita forza cara ao punteiro ou frauta, deixando que volten 4 sta posicion sen facer forza con eles. Tamén debemos ter coidado de non tapar de mais os buratos cos que facemos o batemento, xa que se nos excedemos chegariamos a dar unha nota mais, lixando a melodia. A representacion dos batementos sera colocando unha pequena lifia enriba da nota 4 que lle afecta (-), tendo a duracion e a execucién igual que a do picado. A continuacién temos un exemplo de cémo aparecerian representados os batementos nas partituras: = SSS = = Para saber qué dedos corresponde baixar a cada batemento segundo a nota que esteamos executando, memorizaremos a seguinte taboa, coa finalidade , igual que acontece cos picados, de non representar os mesmos con notas, xa que crearia unha infinidade de elementos na partitura, que dificultaria a visualizacién clara da melodia. Nota Batemento Polgar Indicador Medio Anular Indicador Medio | Anular ~ceecjcce le 3 a-cclece esiz Omne eoeoess Onaaaleooess e©000\-ee@ ess ecools-e ess e@coojs-aels\z @000 a2 0/818 Maimifio @ Burato Pechado @ Burato Semipechado/Semiaberto © Burato Aberto Logo de aprendermos esta taboa dos batementos, realizaremos os seguintes exercicios, primeiro temos s6 batementos e despois, estes mesturarémolos cos picados. 0METODO DE GAITA GALEGA | Wm EXERCICIO 31 Peza 14 O d=48 a _ Wm EXERCICIO 32 Peza 15 @ d=48 - = - Mm EXERCICIO 33 1 Je48 eae Wm™ EXERCICIO 34 Peza 16 © 1. d=72 eee eeeMETODO DE GAITA GALEGA | Mmm EXERCICIO 37 Peza 17 © eee ee ee a ee FZ Acontinuacién realizaremos catro exercicios mais mesturando os batementos cos picados. Primeiro farémo- lo con negras co compas de tres por catro, e logo, os exercicios 39 e 41, co compas de seis por oito como fixemos no 34, Estes dous exercicios sérvennos para repasar o compas de seis por ito, Wm EXERCICIO 38 Mm EXERCICIO 39 Peza 18 © dap Wm =EXERCICIO 40 J=48 mmm EXERCICIO 41 Peza 19 @ den 7METODO DE GAITA GALEGA | A continuacién imos aprender outra melodia que volta ser un PASODOBRE, pero neste xa nos aparecen batementos e mais picados. Na segunda parte prestaremos atencién as diferentes ligaduras que hai, xa que predominan negras ligadas a corcheas pero do compas seguinte; a unién destas dias notas resulta un valor de parte e media, pero o que nos pode distraer é precisamente que esa corchea esta nun compas diferente da negra. Pasodobre de Mallou Xoan Bello Mallou > Xoan Bello Mallou n2METODO DE GAITA GALEGA | Despois deste pasodobre temos outra MUINEIRA, asi que deberemos recordar os Pasos seguidos anteriormente coa Muifeira do Morrazo. A unica diferenza que podemos salientar é que nesta peza aparécennos, xunto cos picados, os batementos. Muifieira de Forcarei Cancioneiro de Casto Sampedro 1. 1=120 § zi Gaita 1* Cancioneiro de Casto Sampedro Logo da muifeira, pasamos a unha XOTA, ritmo tamén que se escribe co compas de tres por catro. O aire da presente peza, e de todas as xotas en xeral, é moito mais rapido que o do valse, que tamén esta escrito neste tipo de compas, xa que tamén se bailan con distintos pasos que este ultimo. 73METODO DE GAITA GALEGA | A Barquifia (xota) Tradicional += 185 % A Barquifia (xota) Tradicional 14METODO DE GAITA GALEGA | OS SEMITRINOS Os SEMITRINOS son dias notas de adorno que se executan antes da nota principal 4 que lle afectan. A duracién que tefien estas dias notas é minima, e hai que efectuar estes mordentes, ou notas de adorno, xusto antes de que comece a duracién da nota principal, como anteriormente dixemos; roubandolle sempre un pouco de duracién 4 nota anterior. Normalmente, 0 semitrino esta composto de: unha nota igual que a principal e a nota inmediatamente superior, ou sexa, teremos que dar a nota que nos corresponda e subir e baixar o dedo superior e caer con este no momento xusto en que comeza a duracién da nota principal. Asta representacién grafica sera co seguinte signo:a~, que estaré colocado enriba da nota 4 que lle afecta. A interpretacién debe ser rapida, igual que nos picados e os batementos, coa finalidade de non enlixar a melodia e para que a interpretacién quede o mis fina e elegante posible. A continuacién temos un exemplo no que se reflicten os semitrinos que corresponden a cada nota, xa que, ao utilizar abreviatura, debemos memorizalos. 7 ~ ~ ~ I aw ~ — = $ eS . ae ~ = Despois de memorizar 0 anteriormente exposto, faremos diferentes tipos de exercicios con semitrinos e tamén mesturados con picados e batementos. Realizarémolos con diferente figuracién para ir aumentando a velocidade de execucién, asi como tamén faremos exercicios con diferentes compases xa estudados anteriormente. p. aa : = Mmm EXERCICIO 42 Peza 20 O J=48 wow Mmm EXERCICIO 43 1248 ~y se ME EXERCICIO 44 Peza 210 1248 ~, 75METODO DE GAITA GALEGA | MM EXERCICIO 45 Peza 22 @ J248 MM EXERCICIO 46 Peza 23 © 1) 2=48 ~ Despois destes exercicios pasamos 4 seguinte peza, que é unha FOLIADA popular, na que habera picados, batementos e semitrinos. Outra caracteristica das foliadas é que polo xeral tefien letra, ou sexa, estan feitas para seren cantadas. No compés 33 de A mifia Rosifia, aparécenos un picado enriba do Sol, na gaita 17, e no Mi na gaita 2", este picado soamente o teremos que facer cando pasamos do compas 32 ao 33, e non cando temos que facer a repeticion, xa que nesta, pasamos dun Mi a un Sol na gaita 1°, e dun Do a un Mi na gaita 2%, e non seria necesario realizar este picado en cuesti6n. 76METODO DE GAITA GALEGA I A Mifia Rosifia (foliada) Tradicional 1) J=208 ¥ a ~~ Gaita 1* Tradicional Gaita 2” 29METODO DE GAITA GALEGA | Logo de estudada a foliada anterior, aprenderemos unha MUINEIRA tradicional da zona do Courel (Lugo). Esta muifieira é sinxela, pero non por iso temos que Ile prestar menos atencién, xa que os semitrinos deberemos de executalos 0 mais rapido posible, con nitidez e sen que enlixe ou desvirtue en ningun momen- to a melodia. Muifieira de Pifieira do Courel Tradicional +. 45120 & 78POSICION DE SI BEMOL ‘A.continuacion, imos traballar unha nova posicién, que nos vai aparecer na sequinte melodia. Esta nota é a correspondente & nota Si, pero que ademais é bemol, polo ‘tanto, 0 seu son non é 0 mesmo que o Si natural, xa que, este bemol béixalle medio ton ao son do Si natural, e, polo tanto teré nha posicién diferente. Como podemos apreciar na tabos da posicién e na foto, temos que tapar os bburatos correspondentes a0 dedo polgar da man esquerda e 0 medio da man esquerda (foto 2), quedando destapados o resto dos buratos agés 0 do dedo maimino, que quedaré tapado coma punto de apoio. eu Mmm EXERCICIO 48 Peza 25 © b ‘Si bemol Polgar e Indicador Medio | | Anular | Medio Anular ° e ° Indicador| ° ° e Maiminio Mais adiante, traballaremos esta nova posicién mais polo mitido, xa ‘que a empregaremos en moitas melodias xunto con outra posicién que ‘tamén temos para este mesmo son. A continuacién realizaremos 0 soguinte exercicio traballando esta posicion, como podedes apreciar, a nota Si vai precedida dun: b, que é 0 que nos indica que ese Si é bemol, entén, no paso de La a Sie viceversa, (05 dedos implicados nesa posicién, deben subir ou baixar limpamente, escoitando as das notas nitidas. ————-_METODO DE GAITA GALEGA | Agora pasamos a aprender o pasodobre para o cal fixemos antes os exercicios. Nesta melodia, ademais de prestarlle atencion a todos os adornos, teremos tamén que prestarlle a maxima atencién a esa nova posi- cién do Si bemol que aparece no compas n° 11. Unha vez aprendida e memorizada, debemos reparar no ritmo, xa que, como xa comentamos en pezas anteriores, o pasodobre é un ritmo bailable e animado, pero ‘tampouco sen apurar demasiado. Pasodobre dos Carballeiras Tradicional Repertorio dos gaiteiros Os Carballeiras de Barrantes 4. deat2 ne ~~ Gaita 1° Pasodobre dos Carballeiras Tradicional Repertorio dos gaiteiros Os Carballeiras de BarrantesMETODO DE GAITA GALEGA | Logo deste pasodobre, aprenderemos unha muifeira dos gaiteiros Os Campaneiros de Vilagarcia. Temos que seguir prestandolle atencién aos semitrinos, xa que temos que executalos con mais rapidez, ao ser esta unha peza cun aire mais vivo. Muifeira Farruca Tradicional Repertorio dos gaiteiros Os Campaneiros de Vilagarcia 1 4.= 120 & Muinfeira Farruca Tradicional Repertorio dos gaiteiros Os Campaneiros de Vilagarcia 8!METODO DE GAITA GALEGA | OS MORDENTES. A continuacién estudaremos outro tipo de adornos, que son os MORDENTES dunha nota superior. A sua execuci6én é igual que a do picado, mesmo antes da nota principal e entrando coa mesma na parte que lle corresponde. A duracién deste mordente, réubaselle 4 nota anterior, igual que nos anteriores adornos. A sta representacién grafica é unha nota mais pequena ca figuracién de corchea e atravesada cunha pequena lifia. Colécase 4 esquerda da nota principal 4 que lle afecta, e o que nos indica é o dedo, ou dedos, que debemos mover para efectuar o mordente. O movemento do dedo é rapido e preciso, sen entorpecer a lifia melédica que estamos a interpretar. Accontinuacién temos un exemplo de cémo nos aparecerén representados os mordentes: —— ERS Agora realizaremos uns exercicios nos que teremos este tipo de ornamentacién. Comezaremos facéndoos en negras e logo en corcheas, para darlle mais rapidez. Mmm EXERCICIO 49 Peza 26 @ 1248 Mmm =EXERCICIO 50 J=48 A continuacién estudaremos outro exercicio no que nos atoparemos con mordentes e semitrinos, nun compas de seis por oito, coma se fose unha muifieira. Mum EXERCICIO 51 Peza 27 @ 1) dag Logo dos exercicios anteriores, realizaremos dous exercicios mais, mesturando picados, batementos, semitrinos e mordentes. Primeiro con negras e logo con corcheas.METODO DE GAITA GALEGA | Mm EXERCICIO 52 Peza 28 @ 1) dae we wwe Mm EXERCICIO 53 Peza 29 @ 1, d=48 wwe 83METODO DE GAITA GALEGA | Agora pasaremos a aprender tres pezas mais do repertorio desta etapa, que son: unha MUINEIRA, un PASACORREDOIRAS, pero que 0 tocaremos coma unha MARCHA PROCESIONAL; e unha XOTA. Despois de dominar estas tres pezas, pasaremos a repasar 0 resto do repertorio estudado, pero con todos os adornos, ou sexa, con mordentes, semitrinos, batementos e picados, de xeito que as melodias gafien en expresién e non sexan unha simple lifia melédica. Muifeira de Outeiro Peza 420 Xosé Vazquez Pedrares 1 «= 120 § ~~ Gaita 1° iy av aw 2a D.s. Peza4z@ Xosé Vazquez Pedrares " 1. x oS.METODO DE GAITA GALEGA | Pasacorredoiras de Ponteareas Peza 430 Tradicional Cancioneiro de Casto Sampedro 85METODO DE GAITA GALEGA | Xota de Soandres Peza 440 Tradicional Gaita 1° fa. 2. D.s.] 86METODO DE GAITA GALEGA | Xota de Soandres Peza44Q Tradicional Gaita 2° 87METODO DE GAITA GALEGA | Marcha Procesional de Vilalba Peza 300 Tradicional Cancioneiro de Casto Sampedro Marcha Procesional de Vilalba Peza 300 Tradicional Cancioneiro de Casto Sampedro 88METODO DE GAITA GALEGA | O son da sega (pasodobre) Peza 310 Tradicional Gaita 1° a 1. 2 DS. O son da sega (pasodobre) Peza 310 Tradicional 1. J=100 & - i os Gaita 2" 89METODO DE GAITA GALEGA | Valse vello Peza 320 Xosé Romero Suarez Gaita 1* Valse vello Peza 320 Xosé Romero Suarez | | 90METODO DE GAITA GALEGA | Muifieira do Morrazo Peza 330 Tradicional Cancioneiro de Casto Sampedro Muifeira do Morrazo Peza 330 Tradicional Cancioneiro de Casto Sampedro 9METODO DE GAITA GALEGA | Alborada de Corcubion Peza 340 Tradicional Cancioneiro de Casto Sampedro Gaita 92METODO DE GAITA GALEGA | Pasodobre de Mallou Peza 350 Xoén Bello Matlou Pasodobre de Mallou Peza 350 Xoan Bello Mallou 1. d=116 Gaita 2* 93METODO DE GTA GALEGA Muifieira de Forcarei Poza 360 Teadicional Cancioneiro de Casto Sampedro as ae 3S 2 SS Sas fice 2. 1S = aE a SSE SSS > eto sts ie ae SS = Muifeira de Forcarei Peza 36@ Tradicional Cancioneiro de Casto SampadroMETODO DE GAITAGALEGA A Barquifia (xota) Peza 370 Tradicional 105 & Sa SS SSS es Sse — A Barquifia (xota) Peza37@ Tradicional | 105 — ack ATT = b 7 3 = = =] See eedMuifieira de Pifeira do Courel TradicionalMETODO DE GAA GALEGAT A Miia Rosifa (foliada) Peza 38O Tradicional Peza 38O ‘radicional onan SS aaMETODO DE GAIA GALEGA Pasodobre dos Carballeiras Peza 40 Tradicional Repertorio dos Gaiteiros Os Carballeiras de arrantes = ie a ~ dito Hees apis F ay SS eee SSeS SS See Pasodobre dos Carballeiras Peza 400 ‘Tradicional Repertorio dos Gaiteiros Os Carballeiras de Barrantes sor eh SES ne SS =e J 3Muifeira Farruca Peza 41 Tradicional Repertorio dos Gaiteiras Os Campaneiros de Vilagarcia 120 oun SEs! Sap! Muifieira Farruca Peza 41 @ Tradicional Repertorio dos Gaiteiras Os Campaneiros de VilagarciaMETODO DE GATA GALEGA EXERCICIOS DE TECNICA ‘A continuacién temos uns exercicios para lograr un pouco mais de axilidade nos dedos. Estes exercicios estén presentados cunha velocidade no metrénomo non moi répida, pero podemos, a medida que imos sabendo 0 exercicio de memoria, aumentar a sua velocidade para lograr a maxima rapidez. Por exemplo, podemos comenzar en 60, como indica cada exercicio, e ir aumentando ata poder chegar a 120 nas corcheas @ 100 nas semicorcheas. Estes exercicios son mol importantes. Grazas a eles conseguiremos maior elasticidade nos dedos, por tanto debemos repetilos moitas veces, ata aprendelos de memoria e ata non ter que atender a ler as notas, € lograr ‘3 maxima velocidade; logo comprobaremos que nas melodias os dedos iran moito mais flexibles e rapidos, sobre todo para conseguir tocar as muineiras. mmm EXERCICIO 54 GoprpretesLdls al ee mmm EXERCICIO 55HETODO DEGATA GA mm EXERCICIO 62 ete JE Sass nie a ree Pi (SR mmm EXERCICIO 64 die geatone! mm EXERCICIO 65 ese SSS SSS See f eeerseieseeraiea SSS]mmm EXERCICIO 67 (snonar aR eae ta iiss ate mm EXERCICIO 67 Gena Sy MME EXERCICIO 69 ers inn Ss as > mm EXERCICIO 70 4 #1 Fr a EEE 6 Pe F ETE EE EEPICADOS COMO ORNAMENTACION Ata 0 momento, os picados que utilizabamos eran por necesidade, xa que facian o efecto de separacién de dias notas iguais. Agora, empregarémolos tamén como ornamentacién, ou axa, executando estes picados cando nés queiramos, tanto como separacién de notas iguais ou para separar dias notas distintas. Para realizar con precision e limpeza este tipo de picados, temos que practicar varios exercicios con este recurso para sincroniza-los dedos perfectamente, o do picado e o da nota correspondentes, xa que cando pasamos dunha nota inferior a unha superior, antes de pasar a esa nota, 0 dedo do picado ten que levantar- 2, € cando baixa, cando toca de novo o punteiro, 0 dedo ou dedos correspondent tefien que levantarse; de non ser ast producirianse dias notas antes de pasar 4 nota que queremos executar. Cando se pase dunha nota superior a unha inferior, levantariase 0 dedo do picado e baixariase xunto co dedo ou dedos correspon dentes dependendo da nota Para lograr que estes movements sexan os mais precisos posibles, debemos face-los exercicios ralentizan do os movementos, de xeito que logo os fagamos sen ter que pararnos a pensar nos mesmos.. MN EXERCICIO 72 Peza 45 @ No paso da nota Sol 6 La, temos que face-lo mesmo movemento que se executaramos un mordente superior de Si antes da nota La; ou sexa, dende o Sol temos que levantar dous dedo xuntos, 0 medio e anular, ata @ posicién da note Si, € baixar rapidamente un dedo para executa-la nota La que corresponde a continua- ci6n. Para baixar de La a Sol teremos que face-lo movemento inverso; dende o La temos que subir un dedo, coma se fose un mordente de Si, e logo baixar dous, o indice e mailo medio, para caer executando a nota Sol. Este movemento seré igual cando se refire 6 movemento entre a nota Mi e Fa, pero sendo estes movementos nos dedos indicador da man dereita e o anular da man esquerda Con este tipo de picados, en certas notas coma dixemos antes, coincidira co mesmo movemento dos mordentes, en concreto, na nota La, co dedo 2; e coa nota Fa, co dedo 4. Asi que poderd aparecer escrito dos dous xeitos: co numero ou co mordente. Mmmm EXERCICIO 74 Poza 47 © 40MM EXERCICIO 75 Peza 48 © SS SS SS Logo deste xeito de exercita-los dedos, debemios procurar que os picados, faganse cos dedos que se agen, sexan 0 mais curtos posibles, ou sexa, pechados; deste xeito lograremos claridade, tanto nos adornos como na melodia, que ¢ un dos fins que nos debemos marcar. ME EXERCICIO 76 Peza 49 © a eee _ ——— * 8 (mm EXERCICIO 77 Peza 50 @ a oS ye i = fmm EXERCICIO 78 Peza 51O ce SS # 3 Mm EXERCICIO 79 Peza 52 . =e = eS i + a =] eS = SSS = ae === —=5 immm EXERCICIO 82 mm EXERCICIO 85 mmm EXERCICIO 87 Como dixemos anteriormente, no caso do picado 2 na nota La temos que facer ese picado coma se fose un mordente, ou sexa, que temos que levantar os dedos xuntos ata 0 dedo do picado, e logo baixar 0 dedo para tocar a nota La. A continuacién temos un exercicio no que ocorre o que acabamos de sinalar; por exem. plo, no segundo compas, na segunda parte temos un Mie na terceira un La co picado 2; enton, dende ese Mi, debemos levantar todos os dedos ata o picado 2, que ¢ 0 indicador da man esquerda, e logo baixar inmediatamente ata a nota La; e asi sempre que ocorra esta circunstancia. De igual xeito haberia que facer se apa: recese unha nota inferior ao Fa e este preséntase cun picado 4 enriba, teriamos que facer 0 mesmo procedemento pero con outros dedos. \o7 aME EXERCICIO 88 Peza 53 © Na melodia seguinte empregaremos 0s picados como ornamentacién que acabamos de practicar, recordade que debemos facer estes picados moi pechados, ou sexa, facendo moita forza co dedo do picado para que 0 dedo en cuestién non se levante practicamente nada e o efecto que produza sexa de un corte moi pequeno. Tamén na seguinte melodia temos no compas numero 13 un novo recurso que aparecera a partires de aqui en tédalas pezas. Este recurso consiste en facer un batemento na nota Do, cando entramos nesta nota, pero pasando dunha nota superior a este Do. Ou sexa, que non facemos este batemento entre das notas iguais, sendn entre dias notas diferentes Este recurso 0 que aporta é unha maior acentuacién da nota Do cando caimos na mesma cos dedos. 0 dedo co que facemos 0 batemento, que é 0 maimino da man dereita, debe rebotar hacia arriba, precisamente, coma se fixéxemos un batemento, Mentras que 0 resto dos dedos, deben quedar baixados tapando os buratos. Para practicar este recurso, realizaremos os seguintes exercicios: Exercicios para a preparacién do compas n° 13 WME EXERCICIO 90 Peza 55 © MMM EXERCICIO 91 Peza 56 © dees OE ===: « mmm EXERCICIO 92Mm EXERCICIO 93 Poza 57 © mm EXERCICIO 94 iE mm EXERCICIO 95, Logo de todos estes exercicios chega a melodia en cuestidn. Esta Marcha do Antigo Reino de Galicia, sobradamente cofecida, é unha marcha solemne; ou sexa, que 0 seu aire é lento, con pomposidade. © primeiro picado que aparece na primeira nota, ainda que non se escoite o seu efecto, debemos efec- tualo igual, ou sexa, debemos facer igual o movemento do dedo correspondente. Tamén prestar atencién cando cheguemos 6 compas n° 13 polo explicado anteriormente.Marcha do Antigo Reino de Galicia Peza 58. Tradicional con » EE ‘ = tds ZEEEDE GATA GNLEGA POSICION DE DO PECHADO A continuacién imos traballar diaas novas posiciéns no punteiro, ‘estas corresponden a unha soa nota, que 6 0 Do agudo. Como a continuacién temos na taboa de posiciéns, estas exectitanse igual que © Do de abaixo pero levantando 0 dedo polgar da man esquerda, na posicién A (foto 1); e 0 dedo indicador da man esquerda, na posicién B (foto 2). Aparte, para que esta nota nos quede ben afinada, deberemos de facer un pouco méis de pre- 38 no fol, ben premendo mais co brazo (mais recomendable) ou ben soprando, representacién grafica desta posicién sera un cor chete enriba da nota que, neste caso é 0 Do, vai en pechado. Mais adiante teremos outras notas en pechado que tamén as recofeceremos deste mesmo xeito, Podemos apreciar o detalle das posiciéns na man esquerda. Psion Polgar Indicador Medio Anuler Indicador Medio Anular coecee 9m Oeveeeeces [Maimino (posicion 8) ‘Acontinuacién temos un exemplo de como apare —— cera esta nota Do coa indicacién de Pechado: = A textura do son destas dias posiciéns ¢ diferente, a posicién A ten un timbre menos estridente, mais suave; e a sa afinacién é mais estable, namentres que a posicién B é dunha textura mais estridente e 2 sa afinacién & menos estable que a posicién anterior. A utilizacion destas das posicions sempre sera en base 4 afinacién, primordialmente, ou sexa, a que rmelior afine entre estas das posicidns e a posicién de Do agudo aberta, seré a que deberemos empregar. E despois, se as tres posicions tefien unha afinacién aproximada e correcta, empregaremos a que menor difi- cultade nos presente, tamén dependendo do caracter que lle queiramos dar a esa nota.0 DE GAA GALEGA) Por exemplo, nunha peza lenta temos que tocar un Do agudo relativamente longo, @ as tres posiciéns estan afinadas. A posicién en aberto depende moito do tempero e resulta perigoso aguantala tanto tempo esa posicién, e a posicion B de pechado parécenos demasiado estridente: entén utilizaremos a posicién A de Do pechado. Os exercicios que temos a continuacién teremos que realizalos coas das posiciéns, primeiro tocémolo con unha e logo con outra, ou ben intercalando as posiciéns asi como van aparecendo as notas Do. ME EXERCICIO 98 Peza 59 @ oe oth MM EXERCICIO 99 a Batemento na posicion de Do Pechado Na posicién que estamos estudiando neste momento, tamén podemos facer batemento tanto na posicién A como na B. Este batemento ¢ igual que na posicién de Do baixo, ou sexa, © Do que temos tapando tédo- los buratos agas © maimifio da man dereita; e 6 con este dedo co que realizaremos 0 batemento. A conti- uacién veremos a téboa que nos mostra as posici6ns do batemento: oe Polger | O e ae Tt Como podemos apreciar no esquema, 0 dado que empregamos para indexer e ° face-lo batemento nesta posicién é o maimifo da man esquerda. Medio e e Temos que recordar que o movemento do dedo maimino para facer ribnltie || see lad e este batemento debe ser de rebote, tapando tan s6 un pouquifio o indicador| —@ @ | burato que tie corresponde e voltando para arriba rapidamente. ee: e ie, A continuacién realizaremos uns exercicios para exercitar este bate- Anuar | @ @ mento nesta nota | Maimino 4 «ME EXERCICIO 102 Peza 61 © (ee ees = SS] mmm EXERCICIO 103 Seguimos con outros exercicios, que ainda que non tefien 0 batemento no Do, axtidanos a practicar © paso de Si a Do pechado, evidentemente, debemos realiza-los exercicios coas dias posiciéns para que os dedos poidan empregar calquera delas sen ter que pensar nas mesmas. WE EXERCICIO 104 Peza 62 © SS mmm EXERCICIO 105 ot m A continuacién pasaremos a aprender unha marcha procesional, empregada, coma o seu nome indica, nas procesions. Polo tanto, a melodia é bastante lenta, xa que este tipo de manifestaciéns tradicionais-reli- xiosas se realizan con un paso lento, contrariamente 6s pasarrias, tamén chamados alboradas, xa que se realizan de maf, e son con un paso mais lixeiro, xa que polo xeral, hai que recorre-las rtias do pobo ou aldea antes do mediodia, Nesta Marcha Procesional temos varias puntualizaciéns que facer: = Cando entramos na terceira parte, no compas n° 17, non é necesario facer 0 batemento que hai no Do agudo Pechado, realizarémolo cando se repita esta parte. = Neste mesmo compés, se queremos, pademos facer o batemento anteriormente referenciado como batemento de acentuacién, pero non é obrigatorio. ~ No paso da terceira 4 cuarta parte, no compas n® 25, tampouco ¢ obrigatorio realizar o primeiro mordente que aparece, xa que pasamos dunha nota superior a unha inferior. Si é obrigado cando repite esta parte, ~ Deberemos aprender esta melodia coas dilas posiciéns de Do pechado.Tradicional Tradicional Versién do repertorio dos gaiteiros irmans Portela \Versién do repertorio dos gaiteiros irmans Portela Marcha Procesional do Corpus de Pontevedra Marcha Procesional do Corpus de Pontevedra ata 2" TP NEP SRE? eS? HEP Peza 63Q Peza 630A polca € outro dos ritmos que temos na nosa musica, e, como vemos, escribese en dous por catro e se caracteriza porque as figuras predominantes na melodia son as semicorcheas. O aire, ou velocidade, desta peza, asi como 0 de tédalas polcas suele ser bastante rapido, 6 mesmo tempo que ten que ser bailable. A polea que nos ocupa comeza xa na primeira nota con un picado como ornamentacién no Sol, que, ainda que no comezo non se escoite 0 efecto do picado, debemos facer igual 0 movemento do dedo; porque no ‘caso de que fagamos un preludio antes de comezar a peza, apartado que trataremos a continuacién, este picado servira de separacién entre a ultima nota do preludio e o comezo da melodia De Xolda Poza 64 ae Xosé Vicente Ferriros ae : : a st se = Se Seo pe eee eesy De Xolda Peza 640 Polea Xosé Vicente FerreirosPRELUDIOS OU INTRODUCIONS: Nos grupos de gaiteiros, ou cando toca un gaiteiro s6, normalmente, antes de comezar coa melodia pro- plamente dita, toca unhas notas que comezan cunha nota longa, que suele ser 0 Sol, e logo sube ata o Do alto e seguidamente baixa ata o Do grave facendo diferentes debuxos coas notas. E logo quédase nese Do grave prolongéndoo ata que comeza a melodia. A esto chmaselle Preludio ou Introduccién. Estas introducciéns poden ser como o intérprete quera realizalas: curtas, longas, con moitas notas, con pou- ‘as etc... olimportante & que nos sirva esta como chamada de atencién 6s que nos escoitan, e, 6 mesmo tempo, sérvenos para comprobar se temos a gaita afinada ou non, ou para escoitarnos e saber onde esta o punto de tempero necesario para que afine en condiciéns, tanto se tocamos 56 coma con outro gaiteiro. Estes preludios, como comprobaredes a continuacién, non estén escritos con un compas, polo tanto esto quere dicir que a sia interpretacion ¢ libre, ou sexa, “ad libitum". A gusto do gaiteiro. Cando estes preludios son tocados con dias gatas, a gaita 1° realiza 0 preludio mentres que a gaita 2* espera na nota Sol ata que a gaita 1° chega a ultima nota que é o Do grave e a gaita 2° nese intre cae no Mi. Despois, un sinal entre o dous intérpretes iniciaria a melodia. No caso de que o preludio estea escrito para as duas gaitas, este se interpretara segundo a partitura, eso si, sempre “ad libitum”, e a gaita 2" esperara pola 1°, xa que, coma dixemos antes, é a gaita 1* 2 que nor~ malmente comeza os diferentes debuxos do preludio. A continuacién temos diferentes preludios que podemos tocar antes de comezar unha peza. Hai algunhas otas que tefien un simbolo enriba que consiste nunha lia curva cun punto debaixo, que se chama Calderon, que nos indica que temos que esperar un pouco nesa nota, prolongandoa a gusto do intérprete. MME PRELUDIO 1 Poza 65 © ME PRELUDIO 2 Peza 65 © a= hes Mm PRELUDIO 3 Peza 67 ©MM PRELUDIO 5 Poza 69 © Estes preludios anteriores son unha orientacién, xa que cada intérprete pode improvisar o preludio que desexe. A ornamentacién tampouco esta escrita xa que debe ser 0 propio gaiteiro ou gaiteira os que a deben facer 6 seu gusto.VIBRATO COscilacién do son sen que varie a sta afinacién. No caso da gaita o vibrato témolo que realizar co dedo correspondente dependendo da nota que esteamos a executar: bo RE Mi FA 000 0ee@e/e|3| {Re e e e e e ° ® @00 000e es] st oO ° ° ° o ° ° e @000000)/0)8} eeceee0 (03§ i Medio 0 Cece coo5e ecoVeleeele 0000 Cee eceo coe es e0oe0 e000 Maimino D avoleee e © Burato Pechado @ Burato onde debemos face-lo vibrato © Burato Aberto Como podemos apreciar nas fotos das posi- ciéns do vibrato, 0s dedos cos que fundamental- ‘mente realizamos este recurso son 0 medio (foto 1) €.0 maimifo (foto 2) da man dereita, que como vemos, estén méis baixos que o resto dos dedos. A sensacién que se aprecia dende o pllblico & que se maven todos os dedos que nos quedan libres da man dereita, e ademais, podemos controlar moito mellor o vibrato, sendo teste moito mais limpo e lividn conseguindo un son moito mais agradable. (© movemento do dedo que empregamos, debe ser uniforme de xeito que esa oscilacion sexa sempre coa mesma intensidade e continui- dade. Para faciitar este recurso, ese dedo que empregamos, poder tocar o punteiro por un lado a altura do orificio correspondente, de xeito que sé lle afecte a unha parte do mesmo, conseguindo unha oscilacién, suave e constante, tendo como punto de referencia o punteito, Para exercitar este recurso, realizaremos diferentes exercicios que iran de lento a rapido, en relacién 20 movemento do dedo do vibrato, xa que a suma da duracién das notas principais, posto que estan todas liga~ das, seran coma unha redonda, e, polo tanto, a sta duracién seré sempre a mesma, pero o movemento do dedo implicado ir cambiando. O dedo debe subir e baixar suavemente. No seguinte exercicio, debaixo do pentagrama, temos unhas fre: chas que indican os movementos do dedo, ou sexa, que neste primeiro exercicio, temos que baixar e subir 0 dedo correspondente segundo a nota 4 veces; xa que cando entramos nas primeiras notas principais de cada ‘compas, ten que coincidir a posicién do dedo do vibrato levantado, polo tanto, a baixada do dedo produce- se na mitade da duracion da figura que est representada. Entén, o movemento con negras sera lento e a medida que Imos dividindo as partes en figuras mais pequenas, 0 dedo debera moverse mais rapide pero igual de suave Recordade que 0 movementa debe ser suave e a nota debe oscilar lixeiramente, xa que tapamos un pouco do burato do dedo en cuestién, pera hai que ter coidado de non tapar demasiado, posto que a osci- lacién seria desagradable e desafinaria o son da nota:mm EXERCICIO DE VIBRATO 1 Peza 73 @ Neste segundo exercicio a oscilacion, © movemento do dedo, é mais répida, pero o movemento en si debe ser igual de suave que o anterior. Como apreciaredes, debaixo do pentagrama as frechas indicannos mais movementos, e ademais, a haixada do dedo coincide no medio da duracién das corcheas. Nestes exercicios © pulso de cada parte ten que coincidir coa posicién do dedo do vibrato levantado, de xeito que cando cam- biemos de nota non é necesario parar de realizar este movemento. ME EXERCICIO DE VIBRATO 2 Peza 74 @ No exercicio seguinte a oscilacién é moito maior, pero recordade que debe ser igual de suave cos anteriores. Tede coidado de non tapar demasiado o burato do dedo do vibrato. As ondulaciéns que temos debei- xo do pentagrama nos indican a forma coa que debe sair 0 son; unha oscilacién suave e uniforme. mm EXERCICIO DE VIBRATO 3 Peza 75 @ }0 timo dos exercicio de vibrato xa é moi rapido, pero 0 dedo que realiza o vibrato debe moverse suavemente. Aqui neste exercicio non temos que tomar as notas que aparecen exactamente como movemento do vibrato, senén que son unha orientacién. Estara claro que aqui 0 movemento do dedo é continuo, répi: do pero suave MMMM EXERCICIO DE VIBRATO 4 Peza 76 © teeo a8 A continuacién imos aprender un valse, no que aparecen notas bastante longas que nos permitiran levar 4 practica o que exercitamos nos exercicios anteriores, que é 0 vibrato. Ademais de prestarlle atencién a todo (© que aprendemos anteriormente. Na partitura, non esta representado o vibrato, xa que este non se escribe, senén que é o intérprete o que debe realizalo onde estime oportuno, que debe ser nas notas longas. Neste caso podemos empregalo nos compases seguintes: n° 2, n® 4, n? 8 e 9, n° 14, n° 16 € 17, n° 23 e 24, n° 30 e 31, en? 33. Tanto na gaita 1* ‘coma na gaita 2°METCOO DE GAITA GALEGA! Valse do Limoeiro Peza77@ Tradicional Pera 77 TradicionalPICADOS CON MORDENTES Este novo recurso xa comeza a implicar a varios dedos antes de entrar na nota principal 4 que afecta, en concreto a dous: con un farémo-lo picado e co outro o mordente. A sia representacion grafica vainos ser bastante cofiecida, xa que nos apareceré o numero do picado enriba da nota e logo o mordente esquerda da mesma. A lectura, desde tipo de adorno, é vertical, polo tanto, leremos primeiro 0 picado e logo 0 mordente, executandose polo mesmo orde @ nunca xuntos, xa que provocaria uns sons bastante abertos que poden enlixar a melodia, Primeio execitase 0 picado, que esta dentro do circulo, 0 despois 0 ‘mordenta, un devas de culo; moi pechacos © moi rpidos Por outra banda, a execucién do picado e mailo mardente deben ser o mais curtos posible, ou sexa, pechados, como xa estudiamos anteriormente, xa que de non ser asi este tipo de adorno roubarialle bastan: te tempo 4 melodia, desvirtuando a mesma. Para traballar iste adorno, primeira imos separar un elemento do outro, ou sexa, imos separar 0 picado do mordente. No seguinte exercicio, temos 0 picado separado do mordente por unha corchea. Polo tanto, 2 primeira nota de cada compas dura unha parte e media, e cando entramos na corchea, temos que realiza-lo picado, e cando pasamos 4 seguinte nota, realizaremo-lo mordente. Estes dous adornos sempre moi pecha: dos, facendo moita forza nos dedos implicados para que non se levanten demasiado, MMM EXERCICIO 106 Peza 78 © Sa A continu n temos 0 picado mais preto do mordente. A primeira nota dura unha parte, a primeira, e ‘res cuartos da segunda parte (por iso ten un dobre puntifio: 0 primeiro engadelle 4 negra a metade do seu valor, media parte, e o segundo puntiio engadelle a metade da duracion do primeiro, ou sexa, un cuarto de parte); cando entramos na semicorchea realizaremos 0 picado, e xa inmediatamente, cando entramos na seguinte nota, xa que a semicorchea tan s6 dura o cuarto de parte que nos faltaba do compés anterior; rea lizaremos 0 mordente. Insistindo en que os dous adornos deben ser moi pechados, facendo o maximo de forza posible para que non se nos levanten moito os dedos que debernos empregar neste recurso. mM EXERCICIO 107 Peza 739 © get — te No seguinte exercicio ainda temos mais preto do mordente o picado, por iso aparécenos a negra ligada a nha corchea e a corchea can dobre puntino, este dobre puntino 4 corchea, que ten unha duracion de media parte, engadelle un cuarto de parte co primeiro puntifo e un oitavo de parte co segundo puntifio; 0 outro ota vo de parte que nos queda é para a fusa que temos a continuacién, que para entrar nesta figura temos que executa-lo picado e logo 0 mordente cando entramos na seguinte nota. Polo tanto, podemos apreciar que estan xa practicamente, estes dous adornos, na execucién que debemos facer cando chegue 0 exercicio posterior.SE GATA GALEGA Mmm EXERCICIO 108 Poza 80 © oll Finalmente chegamos 6 exercicio no que debemos tocar este adorno tal e como debe soar, que é practicamente cando entramos nunha nota e debe soar un adorno tras doutro limpos e claros, roubandolle un Pouco de duracién 4 nota anterior. Tampouco hai que obsesionarse co de realiza-lo picado antes de entrar na nota, senén que no que temos que pensar é en face-lo movemento dos dedos cando atacamos a nota seguinte. Por exemplo, cando pasamos do Oo do primeiro compas 6 Re do segundo, temos que pensar nese Re e cando entramos nesa nota face-lo movemento répido dos dedos, facendo forza apertandoos contra 0 punteiro para que non se nos levanten demasiado e a0 mesmo tempo vaian rapidos. Auditivamente deben facer un efecto coma se dixéxemos a silaba “tra”, WME EXERCICIO 109 Peza 81 @ $a == Agora que xa debemos ter dominado este tipo de ornamento, pasamos a levalo a practica no ritmo de muifeira, e para iso temos 0 sequinte exercicio. Como poderedes comprobar, a velocidade do exercicio ¢ 0 suficientemente lento para poder pensar no adorno en si, xa que temos arredor moitas mais notas que nos exercicios anteriores. A pesares de seren pesados, voltamos a insistir en que temos que facer moita forza nos dedos para conseguir a maior nitidez no adorno e, sobre todo, que non enlixe a melodia. mmm EXERCICIO 110 weno a ee re A continuacién traballaremos o picado con mordente, pero mais concretamente na nota Sol, que pode resultar especialmente complicado, porque temos que mover seguidos os dedos indicador e medio da man esquerda, evidentemente facendo moita forza neles ¢ tamén procurando que non se suban os dous dedos xuntos, posto que perderiamos 0 efecto que buscamos. Tamén debemos saber que con estes dous dedos, ainda que os movementos sexan répidos, non debe subir o dedo medio da man esquerda ata que baixe 0 dedo indicador da mesma man. wm EXERCICIO 111 Seguidamente aprenderemos unha muifeira moi facil, pero nela temos os adornos que antes traballa- ‘mos. Voltamos a insistir na forza que hai que facer cos dedos para que estes adornos sexan 0 mais pechados Posibles e consigamos a méxima limpeza posible.Muifieira dos Nenos Peza 820 Tradicional oon Gta ES be ae eS Muifieira dos Nenos Peza 820 Teadicional Despois desta melodia, temos outra muifeira, pero un pouco mals complicada, xa que aparecen estes picados con mordente practicamente na primeira nota de cada tres, ou sexa, na primeira corchea de cada parte, o que nos axuda para acentuar melior esa corchea. Ademais, tamén dicir que nesta melodia coinciden estes adornos, 05 picados con mordente, no cambio dunha nota a outra, cousa que non ocorria na melodia anterior, que en ocasiéns aparecia entre duas notas iguais, que facilitaba a sta execucién. Polo tanto, volta: mos a insistir en que se faga o maximo de forza posible cos dedos cos que temos que realizar este tipo de adorno para conquerir unha maior limpeza da melodia,Muifieira Peza 83 @ ‘radicional cata BE Muifeira Peza 83 Tradicional Repertorio do grupo Pallamallada: PICADOS CON SEMITRINOS Este tipo de adorno @ a consecucién dun picado e un semitrino. Un ornamento que podemos empregar, sempre que nos guste o seu efecto, nunha baixada dunha escala ou nunha terminacién dunha frase ou unha parte, pero sempre se executaré no paso dunha nota superior a unha inferior. Neste tipo de ornamentacién, 0 picado, que aparecera enriba do simbolo do semitrino, executarase de xeito aberto, ou sexa, levantando bastante o dedo para que produza un efecto sonoro de salto, € logo, cando baixamos o dedo do picado, baixaremos tamén os demais dedos correspondentes para dala nota en cuestién e inmediatamente realizaremos 0 semitrino.Todo isto antes de entrar na duracién da nota principal 4 que afecta este adorno; que estara colocado enriba de dita nota. Enriba de todo estara situado 0 picado, debaixo do mesmo o simbalo do semitrino e debaixo de todo isto, a nota principal A continuacién vemos un exemplo de como apareceré representado este adorno. Agora realizaremos os seguintes exercicios que se centrarén neste tipo de adorno. Recordar que o picado € aberto e que logo temos que face-lo semitrino igual que se estivese 56. mE EXERCICIO 112 Peza 84 © au A continuacién temos outro exercicio que consiste nas baixadas de escala das que falamos antes donde aparece este adorno. Lembrarvos que para que tefia efecto este adorno, deberemos levantar bastante 0 dedo do picado, e logo cair con ese dedo xunto co dedo ou dedos correspondentes para realizar 0 semitrino, donde debe rebotar o dedo e 6 mesmo tempo debe ser moi nitido, aj Mmm EXERCICIO 113 Peza 85 @ Nos seguintes exercicios imos traballar co picado con semitrino na nota La. Neste caso, como xa dixemos no apartado dos picados como ornamentacién, o picado realizase igual que se se tratase dun mordente, e, ademais, ten que ser un mordente moi aberto, xa que dixemos no comezo deste apartado, que no picado ‘con semitrino 0 elemento do picado sempre ¢ moi aberto. 0 deda debe ir dando saltos, incluso relaxadamen- te, Polo tanto, como diciamos, a continuacién dase a mesma casuistica que nos exercicios 88 e 89, entén debemos, sempre levantar todos os dedos ata 0 dedo do picado, que é aberto, e caer na nota La facendo o semitrino. Cando aparezan dilas notas La con picado con semitrino, simplemente hai que levantar o dedo 2 ‘moi aberto e caer co semitrino outra vez na mesma nota La. varMETCDO DE GATA GALEGA WE EXERCICIO 114 Poza 86 © PICADOS DOBRES Os picados dobres consisten na consecucién de dous picados simples. A representacion grafica é igual que a dos picados simples, soamente que estarén situedos un enriba doutro, e nesa direccién é como teremos que executalos; primeiro 0 que estd enriba e logo o de debaixo, sempre antes de entrar na duracién da nota principal que temas debaixo, Primeito execitase —_Despis 0 picado de opcado de ‘ebaic, tamén mot ‘nr. mor Pecado e ma: ‘pechadoe pido Fp : wet Este tipo de adoro coincidirs, nalgunhas notas, co picado con mordente, xa que a partir do Fa os mordentes funcionan como picados, nos numeros 4, 3 € 2; @ os picados como mordentes. Asi, podemos ver na nota Fa un picado 2 con un mordente de Sol e despois tamén poderemos ver esa mesma nota con un 2.¢ un 4 enriba dela. Cando esto ocorra, temos que ter en conta que 0 movemento das dedos e o efecto sonoro esas notas, do Fa cara arriba, 6 o mesmo. FFA: otecto sonoro SOL: @ efecto sonore {Ge pea dobre e se picado bre 2 lcado.con mordente plcnco con merdonte Para traballar este adoro, primeiro imos separar un elemento doutro, ou sexa, imos separar un picado doutro, como fixemos no picado con mordente. No seguinte exercicio, temas o picado 2 separado do picado 4 por unha corchea. Polo tanto, a primeira nota de cada compas dura unha parte e media, e cando entra- ‘mos na corchea, temos que realiza-lo picado 2, e cando pasamos a seguinte note, realizaremos o picado 4, agas na nota Sol, que seria o picado 3, co dedo medio da man esquerda, Estes dous picados sempre moi pechados, facendo moita forza nos dedos implicados para que non se levanten demasiado.MEIORO DE GATAG mmm EXERCICIO 116 Peza 87 © === =—— | ‘Acontinuacién temos o picado 2 mais preto do picado 4. A primeira nota dura unha parte, a primeira, € ‘tres cuartos da segunda parte (por iso ten un dobre puntifo: o primeiro engadelle a negra a metade do seu valor, media parte, e 0 segundo puntifio engadelle a metade da duracién do primeiro, ou sexa, un cuarto de parte; igual que no exercicio 108 co picado con mordente); cando entramos na semicorchea realizaremos © picado 2, e xa inmediatamente, cando entramos na seguinte nota, xa que a semicorchea tan s6 dura o cuar~ to de parte que nos faltaba do compas anterior; realizaremos 0 picado 4, ou o picado 3 no caso do Sol. Insistindo en que os dous adornos deben ser moi pechados, facendo © maximo de forza posible para que non se nos levanten moito 0s dedos que debernos empregar neste recurso. mmm EXERCICIO 117 Peza 88 © No sequinte exercicio ainda temos mais preto do picado 4 0 picado 2, por iso aparécenos a negra ligada ‘a unha corchea e a corchea con dobre puntifo, este dobre puntifio 4 corchea, que ten unha duracion de media parte, engadelle un cuarto de parte co primeiro puntifio e un oitavo de parte co segundo puntifio; o outro citavo de parte que nos queda ¢ para a fusa que temos a continuacién, que para entrar nesta figura temos que executar o picado 2 e logo 0 picado 4, agas no caso do Sol que seria 0 3, cando entramos na seguinte nota. Polo tanto, podemos apreciar que estan xa practicamente estes dous adornos, na execucién ‘que debemos facer cando chegue o exercicio posterior. Wm EXERCICIO 118 Peza 89 © Finalmente chegamos ao exercicio no que debemos tocar este adorno tal e como debe soar, que é prac ticamente cando entramos nunha nota e debe soar un picado tras outro limpo e claro, roubandolle un pouco de duracién 4 nota anterior. Tampouco hai que obsesionarse co de realizar o picado antes de entrar na nota, sen6n que no que temos que pensar é en facer o movemento dos dedos cando atacamos a nota seguinte. Por exemplo, cando pasamos da nota Si do primeiro compas & nota Do, do segundo, temos que pensar nese Do e cando entramos nesa nota face-lo movemento rapido dos dedos, facendo forza apretandoos contra 0 punteiro para que non se nos levanten demasiado e ao mesmo tempo vaian répidos. Auditivamente deben Facer un efecto coma se dixésemos a silaba “tra”, igual que no picado con mordente, pero no caso das notas Do, Re e Mi, tera unha sonoridade diferente. Mmmm EXERCICIO 119 Peza 90 ©Agora realizaremos os seguintes exercicios para practicar este tipo de recurso, que nos seré mol util mais adiante cando se combine, por exemplo, cun mordente a maiores. Insistimos en que os picados deben ser moi pechados e répidos, ainda que o ritmo das notas sexa lento, os adornos tefien que ser rapidos. Tamén incidir en que para que saian este tipo de exercicios satisfactoriamente, debemos repetilos unha infinidade de veces. Se chegamos a ter algun tipo de dor nos dedos non hai por qué preocuparse, xa que esto quere dicir que imos polo camifio correcto, mmm EXERCICIO 120 ol Tanto con estes exercicios como os que realizamos anteriormente de picados como ornamentacién, deben servir para fortalecer os musculos dos dedos, e, concretamente, os do dedo indicador da man esquerda, que como podemos abservar, é fundamental dentro do estilo interpretativo que estamos a aprender. WE EXERCICIO 121 Peza 91 @ i Rss stb. . . mmm EXERCICIO 122 48 fee Giles a a = SS mmm EXERCICIO 123 Unha vez rematados estes exercicios, ¢ esperando que o seu resultado sexa positivo, pasamos a aprender un pasodobre composto por Nazario Gonzalez “Moxenas” e que pertence ao repertorio do grupo emblema: tico de Vigo *Muxicas" titulado O Galo D’ouro. Neste pasodobre aparécennos moitos picados con semitrino, ‘que ¢ obxecto de practica, xunto tamén con picados dobres e picados con mordente, asi, debemos concen- trarnos 0 maximo posible para interpretar esta peza con todos os adornos que aprendimos ata o momento.O Galo D’ouro (pasodobre) Peza 920 Galo D’ouro (pasodobre) Peza 9220 Nazario Gonzélez “Moxenas”METODO DE CATA GALEGA Despois deste pasodobre, aprenderemos outro, un dos pasodables mais emblemséticos da misica tradicio. nal gatega, que & 0 Pasodobre de San Roque, que formaba parte do repertorio dos gateiros Os Morenos de Lavaddores, ¢ que logo un dos alumnos de Xosé Oliveira Blanco, gaiteiro dos Morenos, arranxou co seu particular ¢ coracteristico estilo xunto co seu irmén, interpretando con auténtica mestria a version que temos a Continuacion, O gaitelro ao que nos referimos ¢ 0 irrepetible Ricardo Portela Bouzas, que formaba, xunto ¢o seu irman Xesis Portela Bouzas, o grupo de gaiteiros Irmans Portela. y eal as Nos compases 17, 19, 35 € 37 aparece a ornamentacién do picado con semitrino, que consiste neste
También podría gustarte
Boletín Especial Huelga Marzo 2018
Documento2 páginas
Boletín Especial Huelga Marzo 2018
CGT Valencia
Aún no hay calificaciones
Documento Exposiciones Congreso Confederal Valencia
Documento3 páginas
Documento Exposiciones Congreso Confederal Valencia
CGT Valencia
Boletin 4 CGT VALENCIA
Documento2 páginas
Boletin 4 CGT VALENCIA
CGT Valencia
Revistas
Podcasts
Partituras
Boletin Valencia CGT Julio 2017
Documento4 páginas
Boletin Valencia CGT Julio 2017
CGT Valencia
Ficha de Inscripcción (Octubre 2016 Autorellenable)
Documento1 página
Ficha de Inscripcción (Octubre 2016 Autorellenable)
CGT Valencia
Boletín de Información Sindical Junio 2017
Documento2 páginas
CGT Valencia
Informe Encuesta Amianto Valencia
Documento40 páginas
Informe Encuesta Amianto Valencia
CGT Valencia
Documento Informativo Congreso Confederal Valencia
Documento1 página
Documento Informativo Congreso Confederal Valencia
CGT Valencia
100% (1)
Boletin Sindical CGT Octubre
Documento4 páginas
Boletin Sindical CGT Octubre
CGT Valencia
Folleto Estibadores
Folleto Estibadores
CGT Valencia
El Eco de Los Pasos García Oliver
El Eco de Los Pasos García Oliver
Luis Dufrechou
Ejemplar de "Páginas Libres" Reeditado Por CGT en El 80 Aniversario de La Revolución Libertaria de 1936
Ejemplar de "Páginas Libres" Reeditado Por CGT en El 80 Aniversario de La Revolución Libertaria de 1936
CGT Valencia
Documento2 páginas
CGT Valencia
Boletin Informativo #154
Boletin Informativo #154
CGT Valencia
Convenio de Transportes de Mercancías Por Carretera de Valencia 2017-2018
Convenio de Transportes de Mercancías Por Carretera de Valencia 2017-2018
CGT Valencia
Solicitud Alumn@s Autorellenable
Documento1 página
Solicitud Alumn@s Autorellenable
CGT Valencia
Regulación Cannabis
Regulación Cannabis
CGT Valencia
Abusos de Marktel Grupo
Documento4 páginas
Abusos de Marktel Grupo
CGT Valencia
Proyecto Acompañamiento Escolar CGT
Documento7 páginas
Proyecto Acompañamiento Escolar CGT
CGT Valencia
CGT Calend. Bolsillo 2016
Documento2 páginas
CGT Calend. Bolsillo 2016
CGT Valencia
Dossier: El Naturismo Libertario en La Península Ibérica (1890-1939)
Dossier: El Naturismo Libertario en La Península Ibérica (1890-1939)
CGT Valencia
100% (2)
Anarco-Sindicalismo Historia y Perspectivas de Jose Peirats
Anarco-Sindicalismo Historia y Perspectivas de Jose Peirats
CGT Valencia
CGT Calend. ADH. 2016
Documento1 página
CGT Calend. ADH. 2016
CGT Valencia
Dossier Detenciones en Vitoria
Dossier Detenciones en Vitoria
CGT Valencia
100% (1)
Historia de CGT en Telefonica
Historia de CGT en Telefonica
CGT Valencia
La Huelga de Contratas de Movistar Se Hace Estatal
Documento1 página
La Huelga de Contratas de Movistar Se Hace Estatal
CGT Valencia
Ivas-Cuartilla 2
Documento1 página
Ivas-Cuartilla 2
CGT Valencia
Ivas-Cuartilla 1
Documento1 página
Ivas-Cuartilla 1
CGT Valencia
Boletin Enero 2015
Documento2 páginas
Boletin Enero 2015
CGT Valencia
BOLETÍN 147 Febrero 2015: Sobre El Proyecto de Ley de Seguridad Ciudadana
BOLETÍN 147 Febrero 2015: Sobre El Proyecto de Ley de Seguridad Ciudadana
CGT Valencia
Shoe Dog: A Memoir by the Creator of Nike
De Everand
Shoe Dog: A Memoir by the Creator of Nike
Phil Knight
Calificación: 4.5 de 5 estrellas
4.5/5 (537)
Never Split the Difference: Negotiating As If Your Life Depended On It
De Everand
Never Split the Difference: Negotiating As If Your Life Depended On It
Chris Voss
4.5/5 (838)
Elon Musk: Tesla, SpaceX, and the Quest for a Fantastic Future
De Everand
Elon Musk: Tesla, SpaceX, and the Quest for a Fantastic Future
Ashlee Vance
4.5/5 (474)
The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life
De Everand
The Subtle Art of Not Giving a F*ck: A Counterintuitive Approach to Living a Good Life
Mark Manson
Calificación: 4 de 5 estrellas
4/5 (5782)
Grit: The Power of Passion and Perseverance
De Everand
Grit: The Power of Passion and Perseverance
Angela Duckworth
4/5 (587)
Hidden Figures: The American Dream and the Untold Story of the Black Women Mathematicians Who Helped Win the Space Race
De Everand
Hidden Figures: The American Dream and the Untold Story of the Black Women Mathematicians Who Helped Win the Space Race
Margot Lee Shetterly
4/5 (890)
The Yellow House: A Memoir (2019 National Book Award Winner)
De Everand
The Yellow House: A Memoir (2019 National Book Award Winner)
Sarah M. Broom
4/5 (98)
On Fire: The (Burning) Case for a Green New Deal
De Everand
On Fire: The (Burning) Case for a Green New Deal
Naomi Klein
4/5 (72)
Yes Please
De Everand
Yes Please
Amy Poehler
4/5 (1888)
The Little Book of Hygge: Danish Secrets to Happy Living
De Everand
The Little Book of Hygge: Danish Secrets to Happy Living
Meik Wiking
3.5/5 (399)
Principles: Life and Work
De Everand
Principles: Life and Work
Ray Dalio
4/5 (599)
A Heartbreaking Work Of Staggering Genius: A Memoir Based on a True Story
De Everand
A Heartbreaking Work Of Staggering Genius: A Memoir Based on a True Story
Dave Eggers
3.5/5 (231)
Team of Rivals: The Political Genius of Abraham Lincoln
De Everand
Team of Rivals: The Political Genius of Abraham Lincoln
Doris Kearns Goodwin
4.5/5 (234)
Devil in the Grove: Thurgood Marshall, the Groveland Boys, and the Dawn of a New America
De Everand
Devil in the Grove: Thurgood Marshall, the Groveland Boys, and the Dawn of a New America
Gilbert King
4.5/5 (265)
The Hard Thing About Hard Things: Building a Business When There Are No Easy Answers
De Everand
The Hard Thing About Hard Things: Building a Business When There Are No Easy Answers
Ben Horowitz
4.5/5 (344)
Fear: Trump in the White House
De Everand
Fear: Trump in the White House
Bob Woodward
3.5/5 (738)
The Emperor of All Maladies: A Biography of Cancer
De Everand
The Emperor of All Maladies: A Biography of Cancer
Siddhartha Mukherjee
4.5/5 (271)
Steve Jobs
De Everand
Steve Jobs
Walter Isaacson
4.5/5 (806)
John Adams
De Everand
John Adams
David McCullough
4.5/5 (2409)
The World Is Flat 3.0: A Brief History of the Twenty-first Century
De Everand
The World Is Flat 3.0: A Brief History of the Twenty-first Century
Thomas L. Friedman
3.5/5 (2219)
The Unwinding: An Inner History of the New America
De Everand
The Unwinding: An Inner History of the New America
George Packer
4/5 (45)
The Gifts of Imperfection: Let Go of Who You Think You're Supposed to Be and Embrace Who You Are
De Everand
The Gifts of Imperfection: Let Go of Who You Think You're Supposed to Be and Embrace Who You Are
Brené Brown
4/5 (1090)
Rise of ISIS: A Threat We Can't Ignore
De Everand
Rise of ISIS: A Threat We Can't Ignore
Jay Sekulow
3.5/5 (137)
Angela's Ashes: A Memoir
De Everand
Angela's Ashes: A Memoir
Frank McCourt
4.5/5 (440)
Bad Feminist: Essays
De Everand
Bad Feminist: Essays
Roxane Gay
4/5 (1015)
The Glass Castle: A Memoir
De Everand
The Glass Castle: A Memoir
Jeannette Walls
4.5/5 (1711)
The Outsider: A Novel
De Everand
The Outsider: A Novel
Stephen King
4/5 (1800)
The Woman in Cabin 10
De Everand
The Woman in Cabin 10
Ruth Ware
3.5/5 (2322)
Brooklyn: A Novel
De Everand
Brooklyn: A Novel
Colm Tóibín
3.5/5 (1937)
The Light Between Oceans: A Novel
De Everand
The Light Between Oceans: A Novel
M.L. Stedman
4.5/5 (789)
The Sympathizer: A Novel (Pulitzer Prize for Fiction)
De Everand
The Sympathizer: A Novel (Pulitzer Prize for Fiction)
Viet Thanh Nguyen
4.5/5 (119)
A Man Called Ove: A Novel
De Everand
A Man Called Ove: A Novel
Fredrik Backman
4.5/5 (4609)
Wolf Hall: A Novel
De Everand
Wolf Hall: A Novel
Hilary Mantel
4/5 (3811)
Manhattan Beach: A Novel
De Everand
Manhattan Beach: A Novel
Jennifer Egan
3.5/5 (791)
Little Women
De Everand
Little Women
Louisa May Alcott
4/5 (104)
The Perks of Being a Wallflower
De Everand
The Perks of Being a Wallflower
Stephen Chbosky
4.5/5 (2099)
The Art of Racing in the Rain: A Novel
De Everand
The Art of Racing in the Rain: A Novel
Garth Stein
4/5 (4193)
Her Body and Other Parties: Stories
De Everand
Her Body and Other Parties: Stories
Carmen Maria Machado
4/5 (821)
A Tree Grows in Brooklyn
De Everand
A Tree Grows in Brooklyn
Betty Smith
4.5/5 (1929)
Sing, Unburied, Sing: A Novel
De Everand
Sing, Unburied, Sing: A Novel
Jesmyn Ward
4/5 (1103)
The Constant Gardener: A Novel
De Everand
The Constant Gardener: A Novel
John le Carré
3.5/5 (104)

Metodo de Gaita Galega 1 PDF

Cargado por

Información del documento

Título original

Derechos de autor

Formatos disponibles

Compartir este documento

Compartir o incrustar documentos

Opciones para compartir

¿Le pareció útil este documento?

¿Este contenido es inapropiado?

Copyright:

Formatos disponibles

Metodo de Gaita Galega 1 PDF

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

También podría gustarte