Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Paulo Prado
Paulo Prado
www.ebooksbrasil.org
2
NDICE
I A LUXFIA. 7
II A CODIA. 33
III A TFISTEZA. 61
IV O FOMANTISMO. 87
POST-SCHIPTUM.. 101
Noias. 123
4
PAULO PRADO
RETRATO DO BRASIL
EHSAIO SOHHE
A THISTEZA
HHASILEIHA
S. PAULO
192S
6
I
A LUXRIA
8
II
A COBIA
34
III
A TRISTEZA
62
IV
O ROMANTISMO
88
POST-SCRIPTUM
102
Notas
(1} Conira cssa icndcncia rcvoliada sc fornou a
ConanIia dc Jcsus, icndo cono una das suas lascs
fundancniais a Olcdicncia. E o quc clica a longa luia
dos colonos no Drasil conira os jcsuiias. Por sua vcz a
ConanIia c lcn do scu icno, quando rcconiza a
Aao cono un idcal ignaciano.
(2} CasianIcda, Hisioria do dcscolrincnio c
conquisia da ndia. Livro I, ca. XV.
(3} Hunloldi; Cosnos, vol. II.
(4} Eu cnirci no Fio dc Janciro quc csia ncsia cosia
na caiiania dc Mariin Afonso 50 lcguas dc Sao Viccnic
c 50 do Esiriio Sanio, nando o dcluo dcla a V. A. nas
iudo c graa o quc sc dcla odc dizcr scnao quc inic
qucn quiscr cono dcscjc un Fio isso icn csic dc
Janciro. Caria dc Tonc dc Sousa, dc 1. dc JunIo dc
1553.
(5} Na caria anca dc 1584, cscriia da DaIia c
airiluida ao adrc AncIicia, sc diz quc a alavra
Caraila qucr dizcr cousu suntu ou solrcnaiural. E or
csia causa, uscran aos oriugucscs csic nonc, logo
quando vicran, icndo-os or cousa grandc, cono do
ouiro nundo, or vircn dc iao longc or cina das
aguas. Fcv. Insi. Hisi. T. VI.
(6} Caisirano dc Alrcu. Dcscolrincnio do Drasil.
(Tcsc dc concurso}. Fio, 1883.
124
(7} Caria dc 1. dc JunIo dc 1553.
(8} A rincira nulIcr lranca dc quc Ia noiicia no
Drasil c a dc Joao Conalvcs, ncirinIo cn Sao Viccnic, c
dc quc fala una ciiao daiada dc 1538. Scgundo os
icrnos dcssc docuncnio o casal dcvia icr cIcgado un
ano anics, cn 1537. Tonc dc Sousa, cn 1549, ara aqui
irouc algunas nulIcrcs casadas con cnrcgados quc
vinIan icnorariancnic ara a colnia. So nais iardc
cn 1551, diz Calricl Soarcs, cIcgaran nulIcrcs ara
casar con os noradorcs rinciais da icrra. Trazian
cono doics oficios dc fazcnda c jusiia. Na froia dc Dois-
lc-Conic (1556} rcfcrc Jcan dc Lcry quc cnlarcaran
cinco raarigas soliciras, aconanIadas or una
govcrnanic. Foran as rinciras franccsas quc
conIcccran o Drasil. Casaran-sc con os scus airicios
do foric dc Villcgaignon.
(9} Calricl Soarcs. Traiado dcscriiivo do Drasil. 1587
(10} Joao Francisco Lisloa. Aoniancnios ara a
Iisioria do MaranIao.
(11} Manocl da Nolrcga. Carias do Drasil (1549-
1560}.
(12} Joao Danicl. Tcsouro dcscolcrio no rio
Anazonas. Fcv. Insi. Hisi. iono II.
(13} Viagcn dc Francisco Pyrard dc Laval (1601-
1611}. Trad. oriugucsa, Nova Coa, 1858.
(14} Jc nc sais si lc lilcriinagc csi aussi grand ar
ioui lc Drcsil, qu'il csi dans la villc dc San Salvador. Lcs
fcnncs, lcs lus qualificcs, ci ccllcs qui asscni our
125
avoir quclquc vcriu, n'cn foni oini dc scruulc dc arcr
lcurs csclavcs avcc lcaucou dc soins afin dc lcs nciirc
cn ciai dc vcndrc lus cIcr lcs infancs laisirs qu'cllcs
donncni. cllcs ariagcni cnsuiic lc nalIcrcu rofii dc
la dclaucIc dc ccs rosiiiuccs; l'on cui dirc quc lc vicc
y rcgnc souvcraincncni". Dcllon. Nouvcllc Fclaiion
d'un voyagc faii au Indcs Oricnialcs. Ansicrdan.
(15} Las nujcrcs andan dcsnudas y no salcn ncgar a
ninguno, nas aun cllas nisnas aconcicn y inoriunan
los Ionlrcs acIando-sc con cllos cn las rcdcs; orquc
iicncn or Ionra dornir con los zianos...". Caria a
Layncs(?}.
(16} A caria dc Nuncz c dc 1552 ou 53, dozc ou irczc
anos dcois da ccdiao a MacIifalo, nonc quc nais
iardc dcsaarcccu das carias gcograficas c quc arccc
nao scr longc das grandcs ilIas do Solincs. Por cssa
ncsna coca assinala-sc no Pcru a cIcgada dc ccnio c
cinqucnia indios vindos dc icrras lrasilciras, ou clo rio
MaranIao ou clo Paraguai. Trazian crianas c
nulIcrcs; dizian icr gasio dozc anos na viagcn.
(Jincncz dc la Esada. La jornada dcl caiian Alonso
Mcrcadillo}.
(17} A icrra dcfcndia-sc, ara assin dizcr. A sua
salulridadc, iao arcgoada clos riniiivos cronisias,
arccc cagcrada ncsscs rinciros cniusiasnos. As
carias jcsuiiicas da coca qucian-sc a niudo dos
calorcs c frios cccssivos quc aiorncniavan os adrcs
cn suas viagcns. AncIicia rcfcrc-sc ao vcnio Sul quc
varria os dcscanados dc Piraiininga. Cardin o
cnconirou na sua visiiaao, cansado c cnfcrno. Na caria
dc Luiz Fanircs, dc 1528, conia clc quc nas vizinIanas
126
dc Sania Caiarina, ondc csicvc ircs ncscs c ncio
consiruindo una galcoia, adocccran iodos os
conanIciros, dos quais norrcran quairo cn quc cra la
iicrra ian cnfcrna quc a iodos los llcvo or un rascro.
Fcv. Insi. Hisi. vol. XV. g. 23.
(18} Dcvo csic csqucna a una noia nagisiral c
incdiia dc Caisirano dc Alrcu.
(19} Mcnorias dc un soldado da ndia" coniladas
Por A. dc S. S. Cosia Lolo. Lisloa, 1877.
(20} Afonso dc E. Taunay. Ensaio dc Caria Ccral das
Dandciras Paulisias.
(21} Mal odc dcscolrir c cnialular ninas qucn nao
salc o quc clas sao, quc os sujciios quc aic agora sc
Iavian cscolIido ara csics dcscolrincnios nao iinIan
cicncia alguna dclas Fcl. do Covcrnador Aninio Pais
dc Sandc, 1693...
(22} Andrc Joao Anionil. Culiura c oulcncia do
Drasil. Lisloa, 1711.
(23} Quc riqucza, sanio Dcus! c cssa cuja ossc
conduz ruina do Esiado!" cclanava Ponlal.
(24} Fclicio dos Sanios. Mcnorial do Disiriio
Diananiino.
(25} Tcicira CoclIo. Insiruao ara o govcrno da
Caiiania dc Minas.
(26} Clcynacris, rofcssor lclga do irnao dc D. Joao
III, rcicndc nuna caria, cn quc dcscrcvc os cosiuncs
oriugucscs da coca, quc nun livro dc dcscsas dc un
127
nolrc dc Lisloa so Iavia, dcsiinadas a una rcfciao, as
scguinics. quairo cciiis ara agua, dois rcis dc ao, un
rcal c ncio ara ralancics... A caria c dc 1539.
(27} JoIn Luccocl. Noics on Fio dc Janciro, cic.,
1820.
(28} Hcnry Kosicr. Travcls in Drazil, 1816.
(29} L. F. Tollcnarc. Noias Doninicais".
(30} TIonas Lindlcy. Voyagc au Drcsil. Trad.
franccsa. Paris 1806.
(31} Luiz dos Sanios VilIcna. Carias dc VilIcna.
noiicias ncirooliianas c lrasilicas, 1802.
(32} JoIn Luccocl. Ol. cii.
(33} Andrcw Crani. Hisiory of Drazil, 1859.
(34} L. von Fango. TagclucI ncincr Fciscn, 1819-
1820.
(35} Mcrccc naior divulgaao a caria dc Josc Joaquin
da Maia quc vcio a falcccr cn Lisloa, dc volia ara o
Drasil. E un lclo docuncnio dc caliado airioiisno.
Foi o nosso rinciro griio dc indccndcncia. Escrcvia o
csiudanic lrasilciro. Eu nasci no Drasil. Vos nao
ignorais a icrrivcl cscravidao quc faz gcncr a nossa
airia. Cada dia sc iorna nais insuoriavcl o nosso
csiado dcois da vossa gloriosa indccndcncia orquc os
larlaros Poriugucscs, rcccosos dc quc o ccnlo scja
alraado, nada oniicn quc ossa fazcr-nos nais
infclizcs. A convicao dc quc csics usuradorcs so
ncdiian novas orcsscs conira as lcis da naiurcza c
128
conira a Iunanidadc icn-nos rcsolvido a scguir o farol
quc nos nosirais, a quclrar os grilIcs, a rcaninar a
nossa norilunda lilcrdadc, quasc dc iodo acalrunIada
cla fora, unico csicio da auioridadc dos Eurocus nas
rcgics da Ancrica. Fclcva orcn quc alguna oicncia
rcsic auilio aos Drasilciros, ois quc a EsanIa
ccriancnic sc Ia dc unir con Poriugal. c acsar dc
nossas vaniagcns cn una gucrra dcfcnsiva nao
odcrianos coniudo lcvar sos a cfciio cssa dcfcsa, ou
clo ncnos scria inrudcncia icnia-lo scn alguna
cscrana dc lon ciio. Ncssc csiado dc coisas, ScnIor,
olIanos, c con razao soncnic ara os Esiados Unidos,
orquc scguirianos o scu ccnlo, c orquc a naiurcza
fazcndo-nos Ialiianics do ncsno coniincnic cono quc
nos ligou clas rclacs dc una airia conun. Da nossa
aric csianos rcarados a dcscndcr os dinIciros
ncccssarios, c a rcconIcccr cn iodo o icno a olrigaao
cn quc ficarcnos ara con os nossos lcnfciiorcs.
TcnIo-vos cosio, ScnIor, cn oucas alavras a suna
do ncu lano. Foi ara dar-lIc un andancnio quc vin
Frana, ois quc na Ancrica icria sido inossivcl
novcr un asso, c nao susciiar dcsconfiana. A vos
cricncc dccidir sc odc cccuiar-sc a cnrcsa. Sc
qucrcis consuliar a vossa naao, ronio csiou a ofcrcccr-
vos iodos os csclarccincnios rccisos".
Esia caria csia na lillioicca da sccrciaria dos ncgocios
csirangciros dc WasIingion. Dcla Ia una foiografa no
arquivo do Insiiiuio Hisiorico, nandada iirar clo
ConsclIciro Locs Nciio. E cscriia cn franccs nuiio
incorrcio, c Maia a sulscrcvc con o scudnino dc
Vcndcl.
129
(36} A criaao das cscolas foi o rcsuliado dc una
roosia quc cn 1832 arcscniava Canara un gruo
dc dcuiados cIcfiados or Mariin Francisco. Dizia o
rojcio dc lci. Huucruo" duas univcrsidadcs..." Esiava
aicnic a ncccssidadc dc insiruao, clo ncnos
rinaria...
(37} Clovis Dcvilaqua. Hisioria da F. dc D. do Fccifc, II
vol.
(38} Dc una caria do Dr. Nciio Cancllo, dircior da
Faculdadc dc Dirciio dc Fccifc, rcsondcndo a una
indagaao dc Craa AranIa, cirainos as scguinics
linIas..... ioda a vida acadcnica anicrior a 68 odc scr
fiada cn ircs criodos ou cocas disiinias; una,
diganos uiiliiaria, cn quc a fciao ragnaiica do cnsino
cono quc dcsviou a nocidadc dos dcvancios da ficao;
ouira, ja cn Fccifc, cn quc as nanifcsiacs dc
rcligiosidadc iudo alsorvcran; una icrccira, nais ou
ncnos incolor, vcrdadciro criodo rcaraiorio da coca
vilranic, iunuliuaria, quc lIc succdcu c cn quc
lrilIaran Casiro Alvcs, Tolias, cic.".
(39} Paulo do Vallc, ciiado or Scnccr Vanrc.
Mcnorias ara a Hisioria da Acadcnia dc S. Paulo", vol.
I.
(40} Dr. Pircs dc Alncida. A Escola lyroniana no
Drasil. (Jornu do Commcrco, 1904-1905}.
(41} E una infornaao dc VarnIagcn. Caisirano nao
a julga rovavcl. En 1630, orcn, a cscravidao africana
ja csiava nuiio dcscnvolvida na caiiania dc S. Viccnic.
O codicc Pcrnanluco" da colcao Casiclo MclIor, M. S.
da Dillioi. Nac. I. 1. 2. 44, diz. La iicrra y villa dc San
130
Paulo iicnc nucIos Indios dc ais conquisiados y
nucIos ncgros dc Angola dc los navios quc iodos los
anos van al rio dc Janciro quc csia ally scrca...".
(42} Visiiaao do Sanio Oficio a Pcrnanluco. M. S.
incdiio do Arquivo Nacional do Tonlo.
(43} Eugcn FiscIcr. Dic FcoloiIcr Dasiards und das
Dariardic rungsrollcn dcr McnscIcn.
(44} Piso, no scculo XVI ja olscrvava quc a ncscla das
ircs raas curocia, ancricana, africana, iinIa
roduzido novas docnas, ou as conIccidas iao
nodificadas quc cran vcrdadciros cnignas ara os
ncdicos.
(45} Caisirano dc Alrcu. Solrc una Iisioria do
Ccara. Fcv. Drasilcira, ano III. iono IX.
131
2006 Paulo Prado
Vcrsao ara cDool
cDoolsDrasil
__________________
JunIo 2006
Proilido iodo c qualqucr uso concrcial.
Sc vocc agou or cssc livro
VOCE FOI FOUDADO!
Vocc icn csic c nuiios ouiros iiiulos
CFTIS
dircio na fonic.
cDoolsDrasil.org