Nº 297 ■ XOVES, 2 DE XULLO DE 2009 Coordina: Xose Ramón Pena

Suxeito dunha grande exposición retros- sa inspiradora para o seu estilo de muller libre Na exposición parisina, preséntase restau- A eternidade estará garantida por medio do
pectiva no Museo das Artes Decorativas de Pa- e cultivada, cualificándoa de “grande artiste!”. rado o legado que a couturier deixara aos mu- mercado. Neste século XXI,Vionnet será unha
rís --na mostra reúnense 130 dos seus vestidos, Sobre Poiret, outro liberador do corpo da mu- seos franceses no ano 1952.A exposición coin- sede estética tanto para especialistas como
ademais de variada información, fotografías...- ller das garras da faixa, opinaba que era más cide co relanzamento da empresa “Vionnet”, para o gran público. E os seus orixinais pode-
, Madeleine Vionnet, considerada polos espe- ben un “costumier” que un “couturier”; é dicir, que agora é propiedade dun grupo italiano, o rán admirarse até o fin do ano nas salas do
cialistas como principal modernizadora da un creador de roupa para o teatro e non tanto cal aplicará o máarketing de facer variacións museo parisino de Les arts décoratifs. Un
moda no século XX é, en certa medida, unha un modisto. E de Chanel, pensaba que era un- sobre a teima da sinxeleza de Madeleine Vion- exemplo do xenio francés no diálogo da arte
descoñecida para o gran público. Entre os ha“modiste”de chapeus e non de vestidos. net para tecer o mito dunha grande da moda. coa industria.
seus éxitos atópase ser a inventora do corte ao
biés e mais a liberadora da faixa no vestiario
feminino. Foi, alén diso, unha sólida seguidora
das liñas puras pertencentes á arte postcubis-
ta, devota revisora da estética grecolatina na
era do art déco e,sobre,todo unha grande em-
presaria con vontade de compromiso social.
A casa Vionnet foi aberta ao público no
ano 1912 e pechou definitivamente as súa por-
tas no ano 1939 coa lutuosa overtura da II Gue-

A costureira
sinxela
Formas de Madeleine Vionnet
ROMÁN PADÍN OTERO

rra Mundial. Ao longo deses anos, Madeleine

Vionnet foi unha auténtica vangardista en non
poucos eidos da súa vida profesional e per-
soal.As súas ideas sobre o xeito de simplificar
o aspecto feminino levárona a independizarse
e abrir a súa propia casa de costura onde foi
facendo realidade o seu soño da Eva Futura.
Os seu estilo vén caracterizado por cortes
simples que empregan por toda estrutura as
formas redondeadas do corpo feminino. O
vestido pano, os patróns baseados no círculo,
no rectángulo e no triángulo son, xunto ás
transparencias e o drapeado, os elementos
que configuran o persoal xeito de deseñar de
Vionnet.Tecidos daquela infrecuentes para o
vestiario feminino como a gabardina, o crepé
de seda e o satin foron empregados por ela.Pa-
ra crear a súa moda,Vionnet traballaba con
pequenas monecas duns 80cms de altura so-
bre as que colocaba os tecidos dun xeito es-
cultórico. Son célebres as fotos da couturier
sentada fronte á pequena moneca que lle ser-
vía como modelo volumétrico para o seu tra-
ballo. Logo da creación dos volumes, a parte
da confección estaba apoiada no corte ó biés:
unha maneira de empregar o tecido cortando
en diagonal ao gran do pano que permitía así
unha mellor adaptabilidade do vestido ao cor-
po.
En realidade,Vionnet non foi unha muller
de vida social, senón unha creadora de artes
aplicadas que coñecía o seu oficio á perfec-
ción e que construíu un imperio tan sólido co-
mo concreto nas primeiras décadas do século
XX. Unha das máis deliciosas entrevistas que
lle fixeron foi a asinada polo brillante Bruce
Chatwin no ano 1973, apenas dous anos antes
do pasamento da couturier. O escritor británi-
co describe a casa de Vionnet como un auste-
ro espazo inspirado na Grecia clásica, cunha
fotografía do Partenón presidindo a sala que
estaba decorada no estilo déco.
Así mesmo,Vionnet foi unha grande admi-
radora de Isadora Duncan,quen servía de mu-

FOTO: JORGE LEAL

TEATRO: UN GRIAL ENTREVISTA CON X.L. PIÑEIRO: FILÓSOFO

NA GALAXIA / PÁX. III FRANCO GRANDE / PÁX. IV--V DA SAUDADE / PÁX. VIII
II FARO DE VIGO
XOVES, 2 DE XULLO DE 2009
Como sucede con ou-
tros temas, na cuestión das
celebracións dos aniversa-
rios e efemérides o extrali-
terario moitas veces acaba
proxectándose sobre do li-
terario ata o punto de des-
debuxalo ou mesmo anula-
lo. ¿Por que recordamos da-
tas e autores menores con
congresos, xornadas, publi-
cacións e dedicatorias?
Pois porque, en boa parte
das ocasións,hai concellos,
asociacións, editoras ou
calquera outros axentes li-
terarios interesados en que
ese evento ou escritor volva
á actualidade literaria e ne-
sa feira a literatura só é un
efecto colateral.
Pode semellar abondo
contundente o que escribo,
pero os máis familiarizados
neste tipo de circunstan-
cias propias da mercado-
tecnia literaria saben que
isto é así en
moitos ca-
sos. Ao meu
modo de
ver, este tipo
de razóns
explica que
un poeta da
importancia
de Aquilino
Iglesia Alva-
riño só fose
re co rd a d o
neste seu
centenario
de aniversa-
rio –polo
menos ata o
de agora–
por moi es-
collidos
axentes pu-
blicistas e
plataformas
culturais.
E é má-
goa, e gran-
de, que isto
sexa así. En-
tre outras
cousas por-
que se este
autor, no
canto de ter
nacido nun
concello hu-
milde pero
esforzado
como o lu-
cense de
Abadín o ti-
vese feito noutro, digamos,
con máis posibles, proba-
blemente esta conmemora-
ción estaría sendo diferen-
te. Tamén si se os herdeiros
dos dereitos das súas obras
intensificasen, aínda máis, a
súa disposición a colaborar
con investigadores e edito-
res e a chegar a acordos pa-
ra favorecer a divulgación e
publicación de materiais.
Non son moitos os que
lembran –e é significativo
do desleixo no que vive es-
ta figura– que, alén de Có-
maros verdes (1947), do
que fixo o Concello de Vila-
garcía en 1997 unha edi-
ción institucional, e polo
mesmo escasamente distri-
buída, e outra a Biblioteca
120, é imposible atopar, en
edición exenta, ningún dos
restantes poemarios de seu
LITERATURA
nas nosas librerías. Hai, iso 1986 (así as da Real Acade- preparado tamén en 1986
si, algunhas antoloxías pu- mia Galega,a Xunta de Gali- por Xesús Alonso Montero
blicadas, pero non están cia ou a Universidade de e a escolma dos seus versos
tampouco na maior parte Santiago) e hoxe levan publicada en 1991 por Edi-
dos casos en efectiva circu- máis de vinte anos arrom- cións Xerais na súa colec-
lación, pois a maioría foron badas en almacéns ou bi- ción Biblioteca das Letras
compendiadas coa escusa bliotecas académicas. Uni- Galegas e realizada por
da dedicatoria do Día das camente o volume da súa Francisco Fernández del
Letras Galegas ao autor en Poesía Galega Completa Riego permanecen accesi-
bles para aqueles que quei-
ran achegarse á súa obra.
Verdes
Pouco escaparate para tan
grande poeta, entre outras
cousas porque parte dos
seus poemas non compila-
dos en libro continúan es-
cómaros
pallados aínda pola prensa
periódica e noutros sopor-
tes.
Por descontado, se non é
posible mercar e ler inte-
No centenario gramente edicións exentas
dos seus poemarios e aínda
de Aquilino Iglesia Alvariño fica certa parte da súa pro-
dución poética sen compi-
ARMANDO REQUEIXO lar, moito peor o ten quen
O poeta lucense Aquilino Iglesia. sen interese polas súas tra-
ducións.
Apenas se a
súa versión
da Aulularia
de Plauto
(que el titu-
lara A come-
dia da oliña)
foi recollida
nunha edi-
ción recente
(1992) de
Galaxia, pois
seguen sen
poder con-
sultarse en
edicións
comprables
as tradu-
cións que
realizou de
Ve n a n c i o
Fo r t u n at o,
Horacio ou
Teócrito. E
outro tanto
cabería dicir
da súa abon-
dosa obra
ensaística
(incluído o
seu discurso
na Acade-
mia) e, xao-
ra, do famo-
so diciona-
rio galego
que andaba
a preparar e
FOTO: ELÍ REGUEIRA que a súa fa-
milia custo-
dia celosamente.
Do que deixo escrito nas co- saudarse con loanza. Entre outras máxima autoridade (xunto ao Este centenario de Igle-
lumnas do lado deducirase doada- cousas porque demostra que entre poeta Román Raña) na vida e obra sia Alvariño debería servir-
mente o aplauso pechado que me algúns o poeta segue a ser unha de Iglesia Alvariño, a quen consa- nos a todos para reflexio-
merece que a Fundación Manuel voz á que cómpre volver, como evi- gra O po dos días, longo, documen- nar sobre o estado de indi-
María decidise animar unhas pe- dencian os artigos que para este tado e lúcido ensaio sobre a súa xencia literaria no que te-
quenas xornadas ao redor do cen- monográfico escribiron M. Anllo obra poética, con especial e mono- mos sepultados a algúns
tenario do escritor e que estas Cabana, M. Regal Ledo, A. Blanco gráfica atención a cada un dos seis dos nosos clásicos. É certo
constituísen o IX Congreso poemarios da súa autoría. que é moito o que queda
Cultura Terra Chá. No marco O libro, que ten como base por facer, que o tempo ne-
das mesmas, nos pasados días
de xuño, foi posible asistir a
conferencias sobre o abadi-
Recordando o seu referencial A poesía de
Aquilino Iglesia Alvariño, edita-
do hai xa tres lustros pola De-
cesita tempo e que hai ex-
cepcións meritísimas a este
desleixo, pero a impresión
nense de investigadores e es-
critores como Ricardo Polín,
Félix Villares ou Manolo Re-
o poeta putación de Lugo e dende hai
moito inencontrable, é hoxe
por hoxe o máis completo es-
xeral segue a ser que cal-
quera que nos olle con
construtivo espírito crítico
gal. tudo de conxunto sobre o es- dende aquén ou alén do
Na mesma liña, o esforzo que os Torrado, X. A. Miguélez Díaz ou F.Vi- critor. Foi todo un acerto por parte Padornelo levará a impre-
rapaces do Seminario Santa Catari- llares Mouteira. de Rodríguez e de Edicións Xerais sión de que andamos en-
na de Mondoñedo fixeron para ti- Finalmente, o traballo de máis o revisalo e volver poñelo en circu- leados noutras guerras que
rar do prelo un número especial alcance entre os que se inscriben lación, pois coa súa achega axu- non o merecen ou, peor,
da súa revista Amencer (209, maio- nesta moi necesaria reactualiza- dan grandemente a ir facendo de- deitados á raxeira, esque-
xuño) dedicado ao que fora alum- ción do poeta lucense debémolo saparecer a lanza de soedá que cendo o patrimonio, a me-
no das súas aulas, coido que debe ao profesor Luciano Rodríguez, magoaba o poeta. moria e, por tanto, a nosa
identidade.
 ARTE
O bodegón español no
Prado é o título da mostra que
se pode contemplar na sede
coruñesa da Fundación
Caixa Galicia desde o 24 de
xuño até o 20 de setembro,
froito da colaboración do mu-
seo madrileño e da institu-
ción galega. A exposición, co-
misariada por Juan J.Luna,xe-
fe do departamento de pintu-
ra do século XVIII do Museo
do Prado, foi elaborada a par-
tir dos excepcionais fondos
do museo e supón un repaso,
por medio da obra de 27 pin-
tores, á natureza morta penin-
sular ao longo de tres séculos:
XVII, XVIII e XIX, balizados po-
los nomes de dous pintores
de singular importancia: Juan
van de Hamen e Francisco de
Goya.
A natureza morta, xénero
descritivo por excelencia, ser-
viu ao longo da historia da ar-
te occidental non apenas a
unha finalidade puramente
decorativa –que evidente-
mente tivo- senón para moitos
artistas elaboraren unha moi
sólida estratexia de represen-
tación. No “bodegón” hispano
este aspecto é ben evidente
xa que nel os elementos sim-
ples da vida cotiá como as
froitas, as cazolas, as verduras,
as carnes e peixes, os obxec-
tos de cociña, as cerámicas...
que carecían de significado
estético para a maioría,que os
vía distraídos da súa posíbel
beleza, serviron de motivo pa-
ra os artistas acharen a súa
distinción estilística e a súa
capacidade de utilización de
recursos plásticos. Isto é ben
evidente ao ollarmos as natu-
rezas mortas de pintores tan
notábeis como Juan van der
Hamen (1596-1631); Tomás
Hiepes (ca. 1598-1674); Pedro
de Camprobín (1605-1674);
Luis Meléndez (1716-1780);
Duas das obras da exposición na Fundación Caixa Galicia en A Coruña.
Natureza Morta
A natureza morta nos século
XVII e XVIII era considerada un
xénero menor, moi por baixo da
pintura de “historia”, a pesar diso
sempre gozou do aprecio dun co-
leccionismo culto e refinado que
procuraba nela mensaxes de
oculto simbolismo. Poste-
riormente pasou a ser un xé-
nero cada vez máis valora-
do e recuperado para a sen-
sibilidade moderna, a razón
quizais estea en que permi-
tía de xeito excepcional
combinar a liberdade ex-
presiva desde o universo da
intimidade e o cotián. As simples
cousas representadas, por moi
realistas que pretendan ser, son
en realidade distintas percep-
cións afastadas de calquera
obxectivación, porque a natureza
morta foi, de facto, un campo de
Símbolo e Realidade
CARLOS L. BERNÁRDEZ
experimentación formal e tamén
un reflexo do mundo emocional
dos pintores, cando neles aparece
o talento creativo. E este agroma
de xeitos ben desemellantes; para
algúns o formal domina no trata-
mento dos obxectos; noutros, as
Unha ollada
moderna
naturezas mortas teñen unha car-
ga emocional, un aspecto que pa-
sa ao primeiro plano, por exemp-
lo, cando aparecen os cranios,
alusións funerarias evocadas po-
las vanitas do período barroco.
Excepcional é o caso de Goya,
FARO DE VIGO
XOVES, 2 DE XULLO DE 2009
Luis Paret y Alcázar (1746-
1799) ou Francisco de Goya
(1746-1828) -todos magnifica-
mente representados na mos-
tra que agora se pode visitar
n’A Coruña-, artistas para os
que o xénero,alén doutros va-
lores, é un campo de experi-
mentación para a constru-
ción do estilo.
Por outra banda, as nature-
zas mortas españolas seme-
llan establecer diálogos e, xa
que logo, situárense, nunha li-
ña da tradición do xénero na
que enlaza coa tradición máis ex-
presiva do xénero en obras como
Aves mortas, que dota o que para
outros artistas sería unha simple
escena doméstica dun nivel tráxi-
co e desolador. En xeral na pince-
lada do aragonés, as tonalidades
e as descarnadas represen-
tacións dan énfase á pega-
da tráxica, espello da dure-
za dos tempos para o artista
e para o mundo, coa guerra
como pano de fondo. Un
exemplo tamén do desen-
volvemento da evolución
estilística, pero, sobre todo,
de evolución autorreflexiva, de
afondamento no coñecemento
da propia identidade e da condi-
ción humana, proxectada sobre
unhas simples aves mortas, que
transmiten toda a forza expresiva
da ollada moderna.
III
arte occidental moi concreta:
a que prefire a austeridade e
simplicidade, a que valora e
procura a beleza dos obxec-
tos habituais e desdeñados fó-
ra da súa practicidade; esa li-
ña da tradición da natureza
morta que ten excelsos
exemplos en Juan Sánchez
Cotán, non representado na
mostra, aínda que indirecta-
mente presente no espléndi-
do Bodegón con cardo, fran-
colín, uvas y lirios de Felipe
Ramírez (documentado en-
tre 1628 e 1631), unha obra
debedora do seu estilo, e no
Bodegón de Francisco de
Zurbarán (1598-1664), uns
pintores nos que conflúen,
sen se excluíren, o cartesianis-
mo e o ascetismo, a ordenada
xeometría, a composición, a
austera sobriedade e a espiri-
tualidade. Estas dúas obras
coa súa simetría, co tratamen-
to austero dos obxectos e do
espazo representan á perfec-
ción, e con exquisita calida-
de,este xénero que tivo un im-
portante desenvolvemento
no século XVII, onde adquire
tamén connotacións de ca-
rácter relixioso, salientando
neste aspecto as vanitas de
Antonio de Pereda (1611-
1678), que na mostra, a falta
dunha peza rigorosamente
do xénero, é representado
cunha obra relixiosa, San Xe-
rome, na que aparece o seu
universo referencial no rústi-
co crucifixo, a caveira, a pe-
dra, o libro sagrado e mais a
cesta.
Mais a exposición aínda
nos reserva un número notá-
bel de pequenas xoias como
os ascéticos acios de uvas de
Juan Fernández “El Labrador”
(documentado entre 1630 e
1636) ou os máis decorativos
floreiros de Juan de Arellano
(1614-1676).
IV FARO DE VIGO
XOVES, 2 DE XULLO DE 2009
-A orixe de Descarga ao vivo é o seu
libro “A La Habana quiero ir. Los galle-
gos en la música de Cuba” (Sotelo
Blanco). Por que decidiu investigar so-
bre as relacións musicais entre Galiza e
Cuba?
-Non se pode estudar a historia da
música popular galega sen ter en conta
a emigración americana, cuxos focos
máis importantes foron Cuba e Arxenti-
na. Todos os que nos adicamos ao estu-
do da música popular temos o referen-
te cubano perfectamente presente, pe-
ro o que non se fixera ata o de agora é
un levantamento sistemático de infor-
mación como o que eu fixen. Era unha
débeda pendente da investigación mu-
sicolóxica galega.
-Cal foi, logo, a pegada da música e
dos músicos galegos en Cuba?
-Hai unha primeira época na música
cubana influenciada pola emigración
peninsular, fundamentalmente andalu-
za e canaria, que se asenta no Oriente
da illa; son as músicas campesinas. Lo-
go chegan galegos e asturianos, que se
asentan sobre todo nas cidades do Oc-
cidente: Cienfuegos, Matanzas e, princi-
palmente, La Habana. Do século XIX en
diante, os galegos son parte central na
vertebrazón, tanto das institucións lúdi-
cas e recreativas, como da vida civil da
cidade. Se nos poñemos a buscar, ato-
pámonos galegos por todos os lados,
sobre todo no que se refire á música
popular urbana: as masas corais, os or-
feóns, e todos eses bailes que realiza-
ban as sociedades galegas nos xardíns
do centro de La Habana, nos que nos
atopamos pequenas orquestinas, xa
mesmo con gaita, danzoneras, etc. nas
que van estar moi representados os ins-
trumentos e os ritmos de noso.
-Os ritmos cubanos, influíron tamén
nos músicos galegos?
-Así é. O primeiro ritmo foráneo que
se suma á tradición musical galega, no
século XIX, é a habaneira, sobre todo
nas zonas da costa Norte, d’A Mariña
ata Ferrol, porque daí saían os barcos
cara a Cuba. Aínda hoxe podemos es-
coitar en calquera taberna habaneiras
en galego, xa que hai moitísima crea-
ción popular. O segundo gran ritmo se-
ría a rumba, que chega nos anos 40, e
que tivo tanto suceso que se pode con-
siderar un ritmo xenuíno da gaita ou
das pandeiretas. Mesmo hoxe podemos
irnos aos Ancares ou ao Courel e reco-
ller as rumbas tocadas por panderetei-
ras.
-Feita a
invest iga-
“A música galega non se pode
ción, como
nace Des-
carga ao vi-
vo?
-Na inves-
contar sen a achega da emigración”
tigación hai
dúas orga-
nizacións
implicadas:
A Central
Folque, que
é onde traballo eu, e o Instituto Supe-
rior de Arte de Cuba. Realmente foi un-
ha parcería, xa que para os cubanos es-
te tema tamén é moi interesante. Por-
que se a música galega non se pode
contar sen a achega da emigración,
neste caso cubana, tampouco se pode
contar a historia da música popular de
Cuba sen contar coa contribución dos
galegos, a principal comunidade de in-
ENTREVISTA
Descarga ao vivo no Teatro Mella de La Habana. migrantes que tiveron na historia. Axu-
dáronme moito na investigación, e un-
ha vez feita, o seguinte obxectivo era,
loxicamente, que a música soase.
-Que músicos participan no proxec-
to?
-Como director artístico, fixen unha
selección de seis profesores do Institu-
to Superior de Arte e seis profesores
nosos. Pola parte cubana están Alejan-
dro Vargas, Raciel Jiménez, Ernesto Ve-
ga, Diana Fuentes, Edgar Martines
Ochoa, e José Manuel Díez; pola gale-
ga, Pedro Pascual, Marcos Teira, Edelmi-
ro Fernández, Óscar Fernández, Quim
Farinha, e Xabier Díaz. Non quixemos
darlle un carácter histórico, reprodu-
cindo, por exemplo, unha masa coral,
senón que fixemos unha selección de
repertorio histórico para moldealo lo-
go con total liberdade creativa, os cu-
banos achegando a harmonía e o rit-
mo, e os galegos a melodía e os timbres
máis europeos de instrumentos, para
“Jazz latino e
folque europeo
son os dous
sabores que se
deixan sentir no
espectáculo”
eles moi exóticos, como a zanfona ou a
gaita.
-Todo o repertorio é histórico ou hai
tamén novas creacións?
-É repertorio histórico. O que pasa é
que está tratado con tanta liberdade
que algunhas pezas convértense en te-
mas practicamente novos. Partimos de
partituras que nalgúns casos teñen
cento e pico de anos, a maior parte de-
las moi descoñecidas. Seleccionamos
tamén algúns temas moi emblemáticos
para a emigración, como “Un adiós a
Mariquiña”, de Chané, ou a “Alborada
de galega” de Pascual Veiga, cos que co-
mezaban todos os actos da comunida-
FOTOS: JORGE LEAL de galega en Cuba, e revisitámolas cun-
ha liberdade... que se nos criticará che-
Ramón Pinheiro gado o caso [ri]. Porque non pretendia-
mos ser
fieis, nin
moito me-
nos, á parti-
tura, senón
plasmar co-
mo estes
netos cuba-
nos e gale-
gos se ato-
pan a músi-
ca dos seus
avós e fan
unha lectura distinta e actual.
A fusión da música galega e a cubana chega a Galiza con Descarga ao -Que sons atopamos no espectáculo,
vivo. No espectáculo, dirixido por Ramón Pinheiro, unha ducia de artistas logo?
das dúas beiras do Atlántico redescubren a riqueza que atesoura o noso -Jazz latino e folque europeo son os
dous sabores que se deixan sentir
patrimonio compartido, modelando con absoluta liberdade un repertorio máis. A partir daí podemos atopar un
que forma parte xa da historia musical de ámbolos dous países pouco de todo, tamén certo aire acadé-
mico nalgúns momentos, xa que tanto
NATALIA ÁLVAREZ ---> PASA A PÁXINA SEGUINTE
 ENTREVISTA
---> VEN DE PÁXINA ANTERIOR
os músicos galegos como os cubanos
son moi eclécticos de formación e pro-
cedencia. É un son bastante sofistica-
do, que conecta coa tradición das mú-
sicas populares latinoamericanas máis
elaboradas, como o tango ou o dan-
zón.
-Imaxino que o proceso de crea-
ción, ese compartir tradicións e expe-
riencias, sería moi satisfactorio.
-Foi unha auténtica loucura. Falamos
de moita xente, de facer unha produ-
ción en Cuba -que son palabras incom-
patíbeis case, produción e Cuba-, e de
moi poucos días. Porque, aínda que tan-
to aquí como alá xa se traballaba coas
partituras previamente, realmente can-
do se xuntaron os 12 músicos faltaban
só 10 días para facer a presentación.
Había moitas ideas musicais; algunhas
cousas ían soas, outras ían mudando
radicalmente, outras xurdiron do en-
contro.... Foron xornadas de máis de 10
horas diarias de traballo, e así estive-
mos practicamente dúas semanas ata
chegar ao día da estrea, que foi incríbel
tamén por toda a enerxía que supuxo.
O espectáculo presentouse, coincidin-
do co peche da Feria do Libro de La
Habana, no Teatro Mella, ante mil e pi-
co persoas. O concerto foi gravado ao
vivo, e aquí gravaranse os d’A Coruña e
Vigo. Da suma dos tres extraerase o dis-
co en directo que sairá para o Nadal.
-Como foi a acollida por parte do
público cubano?
-Fantástica. Quedaron marabillados,
e tamén sorprendidos, porque hai ins-
trumentos que nunca viran, como a
zanfona. Mesmo da gaita tiñan unha
imaxe moi desdebuxada. Había tamén
bastantes galegos na platea, e o máis
marabilloso foi ver que, tanto eles co-
mo os cubanos, sentiron a música co-
mo de seu. Ver como unha tradición
que se toca nun período histórico se
percibe igualmente como propia á ho-
ra de reivindicala polas novas xera-
cións, sentir como se desdebuxa un
pouco esta cousa das identidades que
nos contan, é moi interesante.
-En Galiza estarán n’A Coruña (23 de
“O repertorio xullo), Santiago de Compostela (25 de
xullo) e Vigo (30 de xullo). Será o mes-
histórico mo espectáculo que presentaron en
Cuba ou van incorporar cambios?
moldeouse con -Será o mesmo repertorio, os mes-
mos músicos e a mesma estética. Aínda
total liberdade que, como van estar 15 días preparan-
do os concertos, seguro que reelabora-
creativa” mos cousas. Por outra banda, en Cuba
contamos coa colaboración sorpresa
de Pablo Milanés, pero aquí non sabe-
mos aínda se estará. E haberá algún
cambio puntual:non virán os bailaríns
dalá, senón que actuarán un bailarín
cubano e unha galega que traballan co
Centro Coreográfico Galego. Tampouco
pode vir o clarinetista cubano Ernesto
“Os músicos
cubanos
quedaron
marabillados coa
zanfona”
FARO DE VIGO
XOVES, 2 DE XULLO DE 2009 V
Vega, quenesa altura estará de xira por
Europa. No seu lugar tocará o saxofo-
nista Pablo Castaño, o jazz man galego
máis reputado a día de hoxe. Vive en
Nova York, traballa con grandísimos
mestres en EE UU, e invitámolo porque
cremos que coñece moi ben tanto o
son galego como o jazz latino.
-Quedáronlles ganas de seguir cola-
borando cos músicos cubanos?
-As dificultades son moitas. Porén,
eles quedaron marabillados coa zanfo-
na, porque ten un timbre absolutamen-
te novo para eles, e máis dun músico
falou da posibilidade de incluíla nal-
gún disco. Por outra banda, o traballo
que está a preparar Marful, o grupo de
Pedro Pascual e Marcos Teira, está moi
FOTOS: JORGE LEAL
influenciado por este proxecto. En xe-
ral, os músicos están mantendo rela-
cións bilaterais, por dicilo así, totalmen-
te á marxe do proxecto e pensando en
cousas novas, da mesma maneira que
do meu lado e do d’A Central seguimos
a manter relacións con institucións e
musicólogos cubanos. Pero antes imos
acabar este proxecto, que para A Cen-
tral foi unha aposta moi arriscada, a
produción máis complexa e economi-
camente máis difícil na que nos temos
metido. Pero estamos moi motivados, e
imos sacala adiante.
-Dicíame que quedaran marabilla-
dos coa zanfona. Quizais, dentro dun
século, algún investigador fale deste
espectáculo como o que levou a zanfo-
na a Cuba...
-Pois tranquilamente. De feito alí
achegouse xente dos departamentos
de Música Antiga do Instituto Superior
de Arte, e alucinaban, especulaban se
era un instrumento hindú.... Algúns mú-
sicos pediron planos, aínda que, coa
precariedade de materiais que hai alá,
pensar en crear unha escola de cons-
trución é falar de ciencia ficción. Pero
si, introducímola no seu imaxinario, po-
lo menos entre determinada xente es-
pecializada, e establecéronse lazos que
o tempo irá poñendo no seu sitio.
[www.folque.com
www.myspace.com/acentralfolque]
VI FARO DE VIGO
XOVES, 2 DE XULLO DE 2009 LIBROS

A estreita identifica-
Estratexia tas -PSOE- e democris-

ción que existía entre o
nacionalismo e o gale-
guismo no período ante-
rior á guerra civil rompeu-
se durante a longa noite
de pedra franquista (1936-
1975); ora ben, esa ruptu-
ra, alén de que pode estar
xustificada pola propia
evolución da represión
do galeguismo e da oposi-
ción ao franquismo en xe-
ral, ten un nome propio:
Ramón Piñeiro (1915-
1990).
Efectivamente, o autor
de Armea, afiliado ás mo-
cidades do Partido Gale-
guista dende a súa funda-
ción en 1931 e destacado
artífice da súa reconstru-
ción no interior na pos-
guerra, foi o responsable
do afastamento dos gale-
guistas que permanece-
ron no exilio (especial-
mente de Castelao e do
Consello de Galiza), pri-
meiro, e da disolución do
partido no interior, des-
pois. Nesta ruptura, ade-
mais, xogou un papel fun-
damental o desenvolve-
mento dunha estratexia
política peculiar: a pro-
moción dun galeguismo
cultural, no que a editorial
Galaxia foi unha peza cla-
ve, que tiña por obxectivo
a galeguización da socie-
dade galega.
Precisamente a disolu-
ción do Partido Galeguis-
ta no interior e a aposta
pola estratexia culturalis-
ta, foron os feitos que pro-
vocaron a segunda ruptu-
Intimista e
tiáns -forzas agrupadas
arredor da UCD-), unha
Piñeiro arela que foi cultivando
paseniño nos seus miolos
Cando a cultura é política
dende os anos cincuenta,
fronte ao apoio ás forzas
políticas nacionalistas,
Cósmica
ALFREDO IGLESIAS
que naquela volta esta-
ban agrupadas arrdor da
Irradiando afectos
coalición electoral BN-
PG-PSG, de inspiración ROMÁN RAÑA
ra no eido do galeguismo do piñeirismo como estra- marxista.
político, definida pola fun- texia política (cultural). Para coñecer a persoa
dación do Consello da Efectivamente, en 1977, que protagonizou esa evo- Comento hoxe este enumeración magnífi-
Mocidade, primeiro, e do cando tras a morte do di- lución do galeguismo ao libro fermoso e excep- ca en “O subtraccionis-
Partido Socialista Galego - tador a posibilidade dun- longo do século XX, Mer- cional de Manuel Ri- mo”; a vehemencia das
nacido da esfera galaxia- has eleccións democráti- cedes Queixas Zas vén de vas, A desaparición da mazás,“Guía práctica”;
na e piñeirista- e a Unión cas se fai posible, Piñeiro publicar unha interesante neve. Quizá eclipsado a diatriba contra o au-
do Pobo Galego -nacida á vai promover a galeguiza- biografía: Ramón Piñeiro: ou distorsionado pola toritario “Toque de ora-
marxe do galeguismo ga- ción das forzas políticas a expresión cultural dun- súa condición de escri- ción”; o maravilloso dis-
laxiano e directamente estatais (socialdemócra- ha estratexia política tor mediático e exitoso curso surreal contra a
inspirada na (L a i ove n t o, (ambas circunstancias avaricia,“Historia do di-
exper ienci a 2009), na que po- parecen incompatíbeis ñeiro”; o esgazamento
dos movemen- demos achegar- coa calidade literaria), que provoca o terroris-
tos de libera- nos á vida e a a obra poética do noso mo en “A man baleira”;
ción nacional obra deste inte- autor sempre permane- o intemporal diálogo
do Terceiro lectual e político ceu nun discreto se- coa pedra traballada
Mundo-, des- que fixo da recu- gundo plano ante o ful- en “Graffiti”, que nos
pois. Evidente- peración da dig- gor da súa prosa. É hora conmove desde o ini-
mente, a déca- nidade da lingua xa de afirmar que esta- cio:“Ti, quenquera que
da dos sesenta e da cultura gale- mos ante un poeta sexas, escoita nesta la-
vai representar gas unha estrate- completamente madu- xe a ánima que eu
o afastamento xia política nos ro, dono absoluto dun- fun./Un home feliz can-
entre os repre- tempos en que ha cosmogonía per- do labrou a apocalipse
sentantes do Atila gobernaba soal, cun portentoso no obradoiro de Ma-
galeguismo a nosa terra. dominio sobre a lin- teo./E os tres cabaliños
cultural e as guaxe e as súas metáfo- da Adoración./E a se-
forzas políti- QUEIXAS ZAS, ras, que sabe incorpo- rea paxaro do magno
cas nacionalis- Merceces, Ramón rar á plenitude mística coro, cun rostro que eu
tas, de clara Piñeiro. A do seu discurso, a acer- soñei/ao tempo que
inspiración expresión tada crítica á realidade xurdía con mil e cento
marxista e po- cultural dunha máis vital e innobre- mil beixos do buril.”
pular; este estratexia mente maculada. Con- Tamén a man sabia
afastamento política, Ed. tra as manchas do des- e inspirada do poeta
será determi- Laiovento, tino, contra a incuria manexa a imaxe su-
nante na evo- Santiago, 2009, dos poderosos, contra rreal con visionaria
lución política P.V.P. 13€ o cinismo e o cainismo mestría: “Pobreza, po-
de moitos politicastros breza é non ter un pou-
da dereita máis reac- co de escuridade.” Sen
cionaria de Europa dúbida sabemos que

Aínda que é máis coñe-
cido pola súa traxectoria
como artista plástico, Jor-
ge Llorca (Ferrol, 1952)
ten publicado artigos e re-
latos en diversas revistas e
xornais. O’ Salto do Can
reúne dez historias entre-
lazadas, apuntes de perso-
naxes cuxas vidas frustra-
das coinciden na taberna
que dá nome a obra: unha
taberna que ten “un can
azul no escaparate, brin-
cando por riba dos ro-
xóns”. Os contos, mestura
de realidades vivi-
das e imaxinadas
-tanto polo autor
coma polos prota-
gonistas- compo-
ñen, por exten-
sión, tamén unha
visión da vida fe-
rrolá nos anos do
franquismo.
Á semellanza
das pinturas de
Llorca, a descri-
ción de caracte-
res e ambientes
combina a exacti-
tude hiperrealista
co fantástico e o
surreal. Os contos
responden a unha
fórmula narrativa
eficaz, sen ousa-
días formais, ba-
seada nos diálo-
gos dos persona-
xes e o relato dun
narrador onmis-
ciente que pene-
Fórmula eficaz
Retallos ferroláns
DOLORES MARTÍNEZ TORRES
tra nas súas percepcións e
sentimentos. Só no derra-
deiro conto (coincido con
outros lectores en sinalar
a súa superior calidade li-
teraria), a voz narrativa pa-
sa a relatar, en primeira
persoa, as experiencias do
protagonista. As distintas
ta na Casa Grande, entre
niños de pombas, e ás ve-
ces baixa á taberna para
mercar viño branco. Per-
seus, o mariñeiro errante,
soña domingos de churros
en familia...
historias transcorren de Así, coa caprichosa pre-
xeito simultáneo, centra- cisión descritiva dos recor-
das cada unha nun perso- dos fabulados, preséntase
naxe, polo que, ás veces, o tipos e lugares que forman
conxunto -algo irregular- parte da historia de Ferrol.
pode resultar un tanto re- E por iso de que tanto gus-
petitivo. Todos os protago- ta ver a paisaxe propia re-
nistas gardan arelas in- tratada nos libros, seguro
cumpridas, e mais algún que moitos ferroláns apre-
detalle único que zarán recoñecer nestas
os afasta da nor- páxinas os vellos iconos
malidade: Poncia- da súa cidade, hoxe desa-
no, o dono do lo- parecidos. Aquí están o
cal, ficáraa engaio- bulir dos estaleiros, a fábri-
lado por unha se- ca de lápices, os loros no
rea, vomitada pola comercio da esquina do
mesma quenlla Cantón, os troncos a flotar
que lle tronzou o na ensenada da Malata, os
dedo. O cego Zaca- cines, os cafés “floreados”
rías, que vende alí do Negresco, a coqueta ca-
os cupóns, defen- siña dos parrulos do par-
de a súa propia que e os mastros do Gala-
teoría cromática: o tea a asomar por detrás da
azul recende a muralla do Arsenal. Sím-
fresco; os verdes bolos dunha época deter-
son de mar, de ver- minada, tamén, polo re-
zas ou de bágoas; sentimento e polo medo, a
e o vermello, cor poderosa influencia dos
do diaño, pica na estamentos militar e reli-
boca coma mel de xioso, e unhas estritas nor-
breixo. Mahía, ou- mas de comportamento
tro habitual, sabe que non admitían desvia-
escoitar a todos, cións.
pois trafica cos se-
gredos alleos. A LLORCA, Jorge, O´ Salto
pantasma da seño- do Can, Ed. Xerais,Vigo,
rita de Fontá habi- 2009, P.V.P. 15,80€
(que sofre en propria detrás desta imaxe ani-
carne), Rivas erixe un ña a ironía, a gota do
canto de
pureza su-
prema, un-
ha inocen-
te e por iso
mes mo
contun-
dente de-
claración
de amor
universal,
de amor ao
oprimido,
ao pobre,
ao marxi-
nal, ao que
non ten nin
nunca tivo
nada, ao
louco, ao
neno, á mu-
ller de ar-
mas tomar,
e dá unha
lección de
humanidade, de pudor, vacío irracional no ca-
de lírica contención, de os calmo da vida. Ou,
fermosura implacábel. mellor, a pedra que cae
A primeira obra do no estanque e vai
coruñés acaso adole- creando ondas con-
cía dunha certa inclina- céntricas que medran
ción ao pop-art, á dis- e que nos fan vibrar in-
persión deliberada, ao findamente.Así é a poe-
nomeamento de íco- sía de Manuel Rivas
nos do mundo popular (publicada nas catro
do século XX e xa do linguas do estado espa-
XXI. Agora esta tenden- ñol), intimista e cósmi-
cia fica circunscrita aos ca, irradiante de afec-
poemas “Boh” e “Unha tos.
chamada perdida”, o
resto das composcións RIVAS, Manuel, A
desprega unha fonda desaparición da neve,
beleza, un camiño de Ed. Alfaguara, Madrid,
ouro verbal.Así temos a 2009, P.V. P.19,50€
 INFANTIL/XUVENIL
OQO Editora presen-
ta aos primeiros lecto-
res un volume que,
baixo o título Mosquito,
traduce para o galego
Antón Fortes e ilustra
Roger Olmos e no que
a súa autora, Margarita
del Mazo, presenta una
substanciosa historia
na que os personaxes,
case todos animais, fan
ostentación da súa
condición de seres vi-
vos e pórtanse como
membros típicos da
súa especie. Así a serpe
devora humanos, os
mosquitos prefiren o
sangue das persoas
e as andoriñas son
aves solidarias.
O baño diario do
vello vese un día in-
terrumpido pola
aparición nas augas
do río dunha serpe
xigante que non ten
outra intención ca
de comer o humano
se este non lle indi-
ca ao día seguinte
cal é a carne máis
saborosa. O ancián
pide axuda ao mos-
quito, ao ferreiro e a
andoriña e ao final
cando semellaba
que todo estaba per-
dido, a intervención
providencial do pa-
xaro desvía a aten-
ción cara aos ratos e
dá explicación ao
Xograres dun tempo no-
vo é a primeira novela gale-
ga que trata o traballo que
desenvolveron en Galicia
as Misións Pedagóxicas, en-
cargadas de difundir a cul-
tura polos lugares máis in-
comunicados de Galicia
durante a República. Per-
soeiros como Urbano Lu-
grís, Carmen Muñoz, Loren-
zo Varela ou Rafael Dieste
colaboraban coas misións
levando títeres, teatro, músi-
ca ou lecturas a diferentes
lugares e así nolo amosa
Pepe Carba-
llude nesta
novela históri-
ca que conxu-
ga trazos lite-
rarios cos da-
tos reais tira-
dos da época.
Para cons-
truír a súa his-
toria, o autor
válese de
Francisca Por-
ta, unha anciá
ingresada
nunha resi-
dencia da ter-
ceira idade,
que xa nesta
última etapa
da súa vida fa-
la da súa mo-
cidade e do
traballo de-
s envol v id o
xunto ao seu
compañeiro
Agustín, mor-
to nun dos pa-
Unha ollada
divertida
Contrapoñendo mundos
MARÍA NAVARRO
comportamento de de- una importante carga
terminados animais. emocional que supera
A miúdo recórrese á as fronteiras da realida-
lendas para explicar de, busca acubillo na
acontecementos ou ficción e introduce o
prácticas da vida real e elemento fantástico co-
é na fabulación de fei- mo resposta a certos
tos cotiás onde reside modos de actuación,
Realismo,
dozura, intriga
Destrezas narrativas
PAULA FERNÁNDEZ
seos da Guerra Civil,nas mi- compañeiros na residencia
sións Pedagóxicas. Deste mais na narración que se
xeito a novela sitúase tem- intercala, a feita pola prota-
poralmente no presente de gonista, coñecemos toda a
Francisca xunto aos seus súa vida até a morte do seu
home. Unha vida
marcada polo
compromiso cul-
tural desta mestra
coa terra e pola
que pasan nomes
da importancia
dos devanditos.
Dende o intre
que coñece a
Agustín a súa vi-
da vólvese plena
grazas a este tra-
ballo que realiza-
ba, mais o come-
zo da Guerra Civil
e as durísimas
consecuencias
que tivo na súa vi-
da converten a
súa nunha histo-
ria tráxica de
amor.
A narración
sae fundamental-
mente de Francis-
ca, de exceptuar-
mos algún capítu-
lo dominado po-
FARO DE VIGO
XOVES, 2 DE XULLO DE 2009 VII
de aí o carácter etioló-
ANDEL DE NOVIDADES
M. BLANCO RIVAS
xico da historia que
funde as súas raíces
nun conto tradicional
chinés e que se revela
como un modo de en- Monte Louro
tender a vida que vai Luís Rei Núñez
máis alá da simple con- Edicións Xerais. 24 euros
catenación de feitos, dí-
as, anos e que pretende Unha muller casa e, tras reservada cita en Barcelo-
dar resposta á existen- quedar embarazada, é na cun crime que o con-
cia de determinados abandonada polo home, dena a fuxir para sempre.
eslabóns da engranaxe ao que idolatra, no tempo Provisto dunha nova iden-
que supón a vida. Ta- da proclamación de Re- tidade desembarcará en
mén é certo que a lite- pública. O fillo Bos Aires, onde
ratura non é máis ca un criase como un a experiencia
recurso do que botar orfiño nun Mu- da emigración
man, non só co que dar ros de posgue- se verá decon-
forma máis ou menos rra de onde ta- tado premiada
verosímil a una historia mén el vai aca- co éxito e cun
ou a un feito, senón que bar dimitindo grande amor.
tamén serve para xusti- polo tempo da Monte Louro foi
ficar o inxustificable e súa estrea na gañadora do
así supoñer que chega- mocidade. O Premio Blanco
mos a un coñecemento destino tenlle Amor 2009.
real das cousas.
Por outra parte, a
oposición que se esta- Historia do deporte en Galicia
blece entre os persona- Andrés Domínguez Almansa
xes humanos -reais- e Editorial Galaxia. 25 euros
os animais -fantásticos-
sérvelle ao ilustrador A historia social do de- tas e ámbitos de socializa-
Roger Olmos para con- porte en Galicia, o arraiga- ción, ademais da contex-
trapoñer dous mundos mento das prácticas de- tualización na historia ac-
sobre os que deita un- portivas como unha for- tual, confiren a esta obra
ha ollada divertida ca- ma de cultura cívica, é o un carácter singular que
paz de converterse obxecto desta atende as ori-
nunha auténtica lec- indagación his- xes e desenvol-
ción antropolóxica. tórica, que em- vemento das
prega un amplo prácticas de-
MAZO, Margarita del, abano de fontes portivas, dándo-
Mosquito, OQO Editora, documentais e lles sentido e
Pontevedra 2009, hemerográfi- coherencia co-
P.V.P.11,90€ cas. A análise mo parte dun
das actividades relato anovado
deportivas co- sobre o pasado
mo novas pau- dfo país.
la omnisciencia dende a
terceira persoa, e malia a As campañas de Soult
súa idade e o lugar onde se
atopa sorprende a vivaci-
dade, o ritmo frenético, que
Paulo Nogueira Santiago
Editorial Toxosoutos. 13 euros
se reflicte na concatena-
ción de historias dentro da
Estas supostas memo-
rias de guerra de Jean de
cargos anteriores-, presén-
tanos as manobras do
diéxese principal onde Dieu Soult en terras gale- exército francés, a súa for-
sempre Agustín, representa- gas e portuguesas -que fo- ma de concibir a guerra,
do no autorretrato que ela ran publicadas en vida do os seus numerosos e san-
conserva no seu cuarto, ac- mariscal Soult, guentos enfron-
túa como o narratario que en 1821, e que tamentos co
dentro do relato escoita to- este home de exército espa-
do o que esta narradora armas desauto- ñol e aliado en
protagonista está a contar. rizou cando o Galiza e Portu-
Realismo,dozura,intriga rei de Francia, gal, o sistema
e un desenlace tremendo Luís XVIII, inimi- de guerrillas e a
contribúen a dotar esta his- go xurado de cruenta vida
toria de todo o preciso pa- Napoleón Bo- cotiá dos solda-
ra compoñer unha novela naparte, o resti- dos das dúas
atraente e interesante mais, tuíra nos seus frontes.
á beira da compoñente
ideolóxica que enfronta
posturas radicalmente
opostas, cómpre tamén sa- Ficción e maxia en Cunqueiro
lientar a calidade da escri- Manuel Forcadela
ta de Carballude, o seu do- Editorial Galaxia. 20 euros
minio da linguaxe, dos rit-
mos narrativos e a destreza A relación de Álvaro para achegar aos lectores
á hora de deseñar persona- Cunqueiro coa lingua ga- unha visión nova da acti-
xes. Son todos trazos que lega, o período de resi- vidade literaria e un xeito
enriquecen unha achega dencia en Mondoñedo diferente de analizar a
que se ben nun principio (1947-1960) no que escri- realidade (lingüísticfa e
podería considerarse tópi- biu as súas semiolóxica)
ca polo que ten de históri- obras narrativas da que xorde.
ca, moi pronto advertimos fundamentais e Poeta, novelista
advertimos a súa innova- as claves do e estudoso da
ción e sobre todo a súa ca- mundo imaxi- literatura do no-
lidade. nario do autor so país, Manuel
de Merlín e fa- Forcadela é au-
CARBALLUDE, Pepe, milia, son al- tor do volume
Xograres dun tempo nov gúns dos asun- Escolma da No-
(Ilustr. Beatriz García Trillo) tos nos que este va Narrativa Ga-
Ed. Everest Galicia.A ensaio pescuda lega (1993).
Coruña, 2009. P.V.P.8,50€
VIII FARO DE VIGO
XOVES, 2 DE XULLO DE 2009 TEATRO

Isto non
Tampouco é Broadway,
nin Hollywood, nin seque-
ra Barcelona, cousa que
xa comentaron no seu día
Leandro Carré Alvarellos,
Armando Cotarelo Valle-

dor ou Antón Villar Ponte.
Galicia non é un país rico
pero ten moitas potencia-
lidades, a pouco que se
queiran e saiban combi-
nar dous elementos fun-
damentais na creación de
sociedades de benestar e
progreso. Falamos do bi-
nomio educación e cultu-
ra, que actualmente adoi-
tan camiñar por vieiros
ben dispares por mor dun-
ha visión pouco acertada
da acción política. Galicia
non é un país rico, pero
hai anos que ben ente-
rrando diñeiro en hipér-
boles, como a Cidade da
Cultura de Compostela,
sen reparar os responsa-
bles da tal fazaña que a tal
urbanización (pois unha
cidade é outra cousa) xa-
mais deixará de ser a fon-
te dun déficit permanente
cun crecemento expo-
nencial.
Fronte a esas políticas
de construcións faraóni-
cas cabería imaxinar ou-
tras iniciativas orientadas
con decisión a potenciar
ese binomio fundamental
que tanto pode condicio-
nar o desenvolvemento
dun país aínda en proce-
so de modernización. A
educación e a cultura son
sectores estratéxicos se-
gundo informes e directi-
vas de institucións como
a UNESCO ou de organi-
zacións como a Unión Eu-
ropea. Unha educación
pensada en tempos e es-
pazos diversos, con usua-
rios diferenciados, e privi-
lexiando por igual todas
as etapas e todos os for-
matos, pois se a formación
profesional é importante
tamén o é a educación in-
fantil, transcendental no
proceso de conformación
persoal. Outro tanto acon-
é Hawai
Da educación e da creación artística
MANUEL F. VIEITES
obras. Hai países no noso
entorno nos que a crea-
ción artística constitúe
unha parte importante do
PIB e unha fonte impor-
tante de recadación por
dereitos de autoría.
Semella que hai uns dí-
as a Consellería de Educa-
ción e Ordenación Univer-
sitaria deu un chanzo im-
portante na promoción
das ensinanzas artísticas
superiores, coa incorpora-
ción destas ensinanzas á
Secretaría Xeral de Univer-
sidades, o que lles podería
permitir converxer no Es-
pazo Europeo da Educa-
ción Superior con garan-
tías de éxito. Unha conver-
xencia no EEES que impli-
ca a adecuación da orga-
nización das ensinanzas e
dos centros que as impar-
ten así como unha dunha
mellora substantiva das
condicións en que profe-
sorado e alumnado de-
senvolven as súas activi-
dades. Sen esquecer o Es-
pazo Europeo de Investi-
gación, igualmente trans-
cendental, especialmente
neste eido.
A promoción efectiva
dos centros superiores de
ensinanzas artísticas pode
permitir que Galicia poida
contar con xeracións de
creadores emprendedo-
res capaces de proxectar
as súas creación no ámbi-
to local e no ámbito glo-
bal, porque para facer un
país de culturas cómpren
creadores debidamente
cualificados, coa capaci-
dade para converter a
cousa competitiva en alia-
da e non en atranco. A de-
cisión da Consellería de
Educación abre portas a
unha mellora urxente e
necesaria que só pode tra-
er beneficios para o país,
por iso cabe demandar
dos responsables do de-
partamento a coraxe e a
decisión para enfrontar
esa adecuación ao EEES
con xenerosidade e am-
plitude de miras. Pero ta-
mén cabe a posibilidade
de que os centros galegos
de ensinanzas artísticas
superiores queden fóra do
EEES o que sería realmen-
te grave para a nosa crea-
ción cultural. E de novo, a
condena de emigrar para
estudar.
Isto non é Hawai, certa-
mente, pero cabe imaxi-
nar que algún día Galicia
poida contar con ámbitos
de formación e creación
coma o Barbican de Lon-
dres ou o Lincoln Center
de Nova York. É cuestión
de crer neste país, nas
súas xentes, nas súas capa-
cidades e no seu compro-
miso. De crer nesas xentes
e fornecerlles espazos, fe-
rramentas e recursos.

Un clúster
tece coa creación e a difu-
sión cultural, en toda a
súa riqueza e diversidade.

para as artes
Entre os moitos erros ini-
ciais do proxecto de Cida-
de da Cultura hai que des-

tacar o de carecer de aná-
lises e referentes contex-
tuais.
Se queremos converter
Galicia nunha comunida-
de competitiva no eido da
creación e a difusión cul-
tural, e en consecuencia
nun país demandante de
consumo cultural, cómpre
apostar pola formación
de creadores emprende-
dores e poñer os recursos
necesarios para que esa
formación se desenvolva
con criterios de excelen-
cia. Contamos na actuali-
dade cunha ampla rede
de centros de formación
artística, de carácter ele-
mental, profesional e su-
perior, que serían alicer-
ces inmellorables sobre o
que construír un país que
tamén destacase pola ca-
lidade da súa creación ar-
tística, para deixar de ser
un país cunha cultura en
escénicas
Calquera que se asome a internet poderá ver a moita lite-
ratura que xa convoca a palabra “clúster”.Asombra o que se
fixo, por exemplo, en Silicon Valley, pero tamén en Las Vegas,
onde a Howard R. Hughes College of Engineering colabora
activamente coa industria do espectáculo fornecéndolle so-
lucións tecnolóxicas. En Galicia hai varios, desde o da Auto-
moción ao do Audiovisual,e todos coas mesmas finalidades:
traballar en rede, compartir recursos, reforzar alianzas, investir
en formación e potenciar procesos de investigación, desen-
volvemento e innovación. O primeiro deles é un referente en
toda Europa e conta cun importante centro de investigación
en Porriño.
No caso das artes escénicas, un sector estratéxico en cal-
quera país cun certo nivel de desenvolvemento,semella espe-
cialmente importante para poder unir sinerxias entre organi-
zacións,empresas,entidades ou asociacións,para potenciar a
visibilidade destas artes e a súa lexitimación, para aplicar po-
líticas de investigación, innovación e creación, ou para fo-
mentar a procura da excelencia. Cabe imaxinar que un tal
“clúster”creado con criterios inclusivos conseguiría xuntar un
numero importante de voces,todas elas necesarias.Porque os
teatros son moitos, porque o teatro é encontro,deliberación.