Está en la página 1de 148

LÔØI BAÏCH

C uoán “Thôøi Huøng Vöông vaø bí aån Luïc thaäp hoa giaùp” trong
laàn xuaát baûn thöù nhaát (Nxb Thanh Nieân – 1999) ñaõ ñöôïc
söï chuù yù cuûa baïn ñoïc. Ngöôøi vieát xin ñöôïc chaân thaønh caûm ôn söï quan
taâm vaø ñoùng goùp yù kieán quí baùu cuûa ñoäc giaû trong dòp xuaát baûn tröôùc.
Ngöôøi vieát cuõng xin chaân thaønh caùo loãi vì nhöõng sai soùt trong in aán vaø
söï thieáu thoán veà tö lieäu, cho neân nhieàu vaán ñeà chöa ñöôïc trình baøy thaáu
ñaùo. Trong laàn xuaát baûn naøy, qua moät soá tö lieäu söu taàm ñöôïc vaø söï
phaùt hieän môùi, ngöôøi vieát boå sung vaø söûa chöõa nhöõng sai soùt khoâng
ñaùng coù trong laàn xuaát baûn tröôùc. Tuy nhieân, vì AÂm Döông lòch Ñoâng
phöông gaén boù chaët cheõ vôùi moät hoïc thuyeát vuõ truï quan coå vaãn coøn
nhieàu bí aån laø thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh. Bôûi vaäy, ngay caû trong laàn
xuaát baûn naøy, cuõng khoâng theå coi laø moät söï hoaøn chænh cho nhöõng vaán
ñeà ñöôïc ñaët ra trong cuoán saùch, maø chæ coù theå coi ñoù laø söï phaùt trieån
tieáp tuïc trong vieäc khaùm phaù nhöõng bí aån cuûa vaên hoaù Ñoâng Phöông
lieân quan ñeán AÂm Döông lòch; töø moät quan ñieåm xuyeân suoát cho raèng:
Neàn vaên minh Vaên Lang laø moät neàn vaên hieán röïc rôõ, khôûi nguoàn töø thieân
nieân kyû thöù III tr.CN, chính laø coäi nguoàn cuûa neàn vaên hoaù Ñoâng phöông
coå.
Vì vaäy, ngöôøi vieát vaãn hy voïng mong ñöôïc söï ñoùng goùp yù kieán
cuûa caùc baäc trí giaû quan taâm, trong vieäc tieáp tuïc khaùm phaù nhöõng bí aån
cuûa neàn vaên hoaù Ñoâng Phöông.

5
6
LÔØI NOÙI ÑAÀU

AÂ m Döông lòch Ñoâng phöông laø moät loaïi lòch raát ñoäc ñaùo
ñaõ toàn taïi haøng thieân nieân kyû trong vaên minh nhaân loaïi.
Söï khaùc bieät giöõa lòch naøy vôùi caùc loaïi lòch khaùc chính laø ôû choã coù moät
heä thoáng lyù thuyeát vuõ truï quan lieân quan ñeán noù, ñoù laø thuyeát AÂm
Döông Nguõ haønh. Söï hieän dieän cuûa Nguõ haønh trong Luïc thaäp hoa giaùp
chöùng toû ñieàu naøy. Töø söï vaän ñoäng cuûa Nguõ haønh trong AÂm Döông
lòch, ngöôøi Ñoâng phöông ñaõ öùng duïng trong haàu heát caùc lónh vöïc: thieân
vaên, ñòa lyù, y lyù, döï ñoaùn töông lai… Nhöng cho ñeán taän baây giôø nguyeân
taéc naïp aâm AÂm Döông Nguõ haønh vaãn coøn laø ñieàu bí aån; maëc duø noù laø
moät tieàn ñeà caên baûn cho haàu heát nhöõng phöông phaùp öùng duïng cuûa
thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh. OÂng Thieäu Vó Hoa, moät hoïc giaû hieän ñaïi
noåi tieáng cuûa Trung Quoác cuõng thöøa nhaän:
“Naïp aâm Nguõ haønh trong baûng saùu möôi Giaùp Tyù (*) caên cöù
theo nguyeân taéc gì ñeå xaùc ñònh, ngöôøi xöa tuy coù baøn ñeán nhöng khoâng
coù caên cöù roõ raøng vaø cuõng chöa baøn ñöôïc minh baïch, do ñoù vaãn laø
huyeàn bí khoù hieåu. Baûng saùu möôi Giaùp Tyù bieán hoaù voâ cuøng, ñoái
vôùi giôùi hoïc thuaät cuûa Trung Quoác cho ñeán nay vaãn coøn laø huyeàn
bí khoù hieåu.” (**)

Cuoán saùch naøy ñöôïc ra ñôøi vôùi moät coá gaéng tìm hieåu nguyeân taéc
naïp aâm AÂm Döông Nguõ haønh trong AÂm Döông lòch, voán laø moät trong
nhöõng söï bí aån cuûa neàn vaên hoùa phöông Ñoâng ñaõ traûi haøng thieân nieân
kyû. Töø söï phaùt hieän naøy seõ laø moät ñieàu kieän cho söï chöùng minh tieáp noái
vaø laøm roõ hôn quan nieäm ñaõ ñöôïc trình baøy trong cuoán Thôøi Huøng
Vöông qua truyeàn thuyeát vaø huyeàn thoaïi vaø Tìm veà coäi nguoàn Kinh Dòch
cho raèng:
Thôøi ñaïi Huøng Vöông laø moät thôøi ñaïi ñaõ toàn taïi gaàn 3000 naêm vaø
laø moät quoác gia coå ñaïi coù neàn vaên hieán röïc rôõ, ñaõ taïo ra nhöõng neàn taûng

Chuù thích:
* Teân goïi khaùc cuûa Luïc thaäp hoa giaùp. Giaùp Tyù laø naêm ñaàu tieân trong saùu möôi naêm.
** “Döï ñoaùn theo Töù truï”, Thieäu Vó Hoa. Nxb Vaên hoaù Thoâng tin 1996. Trang 68)

7
caên baûn cuûa neàn vaên hoùa Ñoâng phöông – coäi nguoàn cuûa neàn vaên hoùa
daân toäc Vieät Nam hieän nay.
Nhöng trong cuoán Thôøi Huøng Vöông vaø bí aån Luïc thaäp hoa giaùp,
söï minh chöùng ñöôïc phaùt trieån ñi saâu vaøo vaán ñeà nguoàn goác ñích thöïc
cuûa AÂm Döông lòch Ñoâng phöông qua nguyeân taéc naïp aâm AÂm Döông
Nguõ haønh
Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng vaán ñeà ñaõ ñöôïc ñaët ra trong cuoán
Thôøi Huøng Vöông qua truyeàn thuyeát vaø huyeàn thoaïi. Nhöng do hoaøn
caûnh vaø söï thieáu thoán veà tö lieäu luùc baáy giôø; hôn nöõa laø söï giôùi haïn
trong noäi dung cuoán saùch, neân vaán ñeà chuû nhaân ñích thöïc cuûa AÂm
Döông lòch, môùi chæ ñöôïc ñaët ra maø chöa coù söï lyù giaûi thoûa ñaùng. Cuoán
Thôøi Huøng Vöông vaø bí aån Luïc thaäp hoa giaùp, seõ laø söï minh chöùng roõ
hôn cho giaû thieát noùi treân.
Qua vieäc tìm hieåu nguyeân taéc naïp aâm trong AÂm Döông lòch seõ
chöùng minh roõ hôn tính nhaát quaùn vaø hoaøn chænh cuûa thuyeát AÂm Döông
Nguõ haønh cuõng nhö coäi nguoàn cuûa noù. Hy voïng cuoán saùch naøy, seõ laø
moät ñoùng goùp nhoû trong vieäc tìm hieåu giaù trò cuûa moät neàn vaên minh coå
phöông Ñoâng vaø laøm saùng toû coäi nguoàn vaên hoùa daân toäc Vieät Nam. Töø
nhöõng yù töôûng treân, phaàn cuoái cuûa cuoán saùch lyù giaûi moät soá toàn nghi
cuûa lòch söû thôøi Huøng.
Trong laàn xuaát baûn naøy, phaàn chính vaên cuûa ngöôøi vieát ñöôïc theå
hieän baèng kieåu chöõ “Vni – Times 12”; phaàn trích daãn ñöôïc theå hieän
baèng kieåu chöõ “Vni – Helve 10”. Taát caû nhöõng phaàn in ñaäm do ngöôøi
vieát thöïc hieän.
Vôùi moät khaû naêng vaø kieán thöùc coù haïn, vaán ñeà ñaët ra laïi hoaøn
toaøn môùi meû, söï kieän ñaõ bò khuaát laáp haøng thieân nieân kyû; vì vaäy noäi
dung chaéc chaén khoâng traùnh khoûi nhöõng khieám khuyeát vaø vaán ñeà chöa
theå giaûi quyeát thaáu ñaùo ñöôïc trong moät taäp saùch nhoû naøy. Ngöôøi vieát
raát mong ñöôïc ñoäc giaû löôïng thöù vaø ñoùng goùp nhöõng yù kieán quyù baùu ñeå
cho yù töôûng ngaøy moät hoaøn thieän hôn.

8
Phaàn I
NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ VEÀ
NGUOÀN GOÁC CUÛA AÂM DÖÔNG LÒCH

DAÁU VEÁT XA XÖA CUÛA AÂM DÖÔNG LÒCH

AÂ m Döông lòch laø moä t loaï i lòch ñöôï c söû duï n g phoå
bieán ôû khaép xaõ hoäi Ñoâng phöông coå, coøn toàn taïi ñeán taän
baây giôø vôùi thôøi gian tính baèng thieân nieân kyû.
Chöùng tích veà AÂm Döông lòch xöa nhaát ñöôïc phaùt hieän qua di vaät
ñaøo ñöôïc ôû AÂn Khö, thuû ñoâ nhaø AÂn Thöông (quoác gia coå ñaïi cuûa Trung
quoác, coù nieân ñaïi khoaûng theá kyû XVII ñeán theá kyûXII tr.CN). ÔÛ ñaây,
ngöôøi ta tìm thaáy nhöõng baûn vaên treân mai ruøa vaø xöông thuù, goïi laø giaùp
coát vaên. Qua nhöõng vaên töï naøy, caùc nhaø khaûo coå ñaõ cho raèng: ngöôøi coå
ñaïi ñaõ duøng Can, Chi ñeå phaân ñònh thôøi gian. Hoï coøn phaùt hieän ñöôïc
moät maùy thieân vaên coå xöa nhaát goïi laø Khueâ bieåu duøng ñeå ño boùng maët
trôøi, nhö moät baèng chöùng hoaøn haûo cho vieäc quan saùt thieân vaên vaø laøm
lòch. Ngöôøi ta cho raèng lòch ñôøi Thöông duøng Can Chi ñeå ghi ngaøy,
Thaùi aâm ghi thaùng, Thaùi döông ghi naêm. Goïi laø “AÂm Döông Can Chi
tam hôïp lòch”.

9
GIAÙP COÁT VAÊN
Di vaät tìm thaáy ôû AÂn Khö (*)

Ngoaøi nhöõng di vaät khaûo coå noùi treân, coøn coù nhöõng baûn vaên chöõ
Haùn coå coù noäi dung lieân quan ñeán AÂm Döông lòch. Moät trong nhöõng
cuoán saùch coå nhaát – xeùt veà noäi dung baûn vaên – chính laø cuoán Hoaøng
Ñeá Noäi kinh toá vaán. Cuoán saùch ñöôïc vieát döôùi hình thöùc vaán ñaùp giöõa
Hoaøng Ñeá (**) vaø caùc ñaïi thaàn cuûa ngaøi laø Kyø Baù, Quæ Du Khu. Trong

* Chuù thích: Hình tö lieäu trong “Kinh Dòch - caáu hình tö töôûng Trung Quoác”, Nxb
Khoa hoïc Xaõ hoäi, dòch giaû Döông Ngoïc Duõng & Leâ Anh Minh.
** Chuù thích: Hoaøng Ñeá ñöôïc coi laø vò vua coå ñaïi Trung Quoác, coù nieân ñaïi gaàn 3000

10
cuoán saùch naøy, ñaõ coù söï öùng duïng phöông phaùp luaän cuûa thuyeát AÂm
Döông Nguõ haønh vaø öùng duïng ñôn vò thôøi gian theo AÂm Döông lòch
trong Ñoâng y, Ñoaïn trích daãn sau ñaây chöùng toû ñieàu naøy:
Hoaøng ñeá hoûi:
- Naêm vaän, vaän haønh maø ñoàng thieân hoaù, goïi laø thieân phuø, toâi ñaõ
bieát roài. Coøn ñoàng ñòa hoaù nhö theá naøo?
Kyø Baù thöa raèng:
- Thaùi quaù maø ñoàng môùi thieân hoaù cuõng coù ba vaän. Thaùi quaù maø
ñoàng ñòa hoaù coù ba vaän, baát caäp maø ñoàng ñòa hoaù cuõng coù ba vaän. Vaäy
taát caû toàng coäng coù hai möôi boán naêm. Tyû nhö: nhöõng naêm Giaùp Thìn,
Giaùp Tuaát, döôùi Thaùi cung gia Thaùi aâm; nhöõng naêm Nhaâm Daàn, Nhaâm
Thaân, döôùi Thaùi Giaùc gia Quyeát aâm; nhöõng naêm Canh Tí, Canh Ngoï
döôùi Thaùi thöông gia Döông minh. Nhö theá ba vaän (ñoù laø Thaùi quaù ba
vaän, hôïp vôùi saùu khí, coäng saùu naêm)...(**)

Vôùi nhöõng chöùng tích treân, töø haøng ngaøn naêm nay, maëc nhieân
AÂm Döông lòch ñöôïc coi laø phaùt kieán thuoäc veà neàn vaên minh Hoa Haï.
Söï ñoäc ñaùo cuûa AÂm Döông lòch phöông Ñoâng khieán noù khaùc haún
caùc loaïi lòch khaùc treân theá giôùi laø: khoâng phaûi chæ coù söï phaân ñònh thôøi
gian döïa treân söï vaän ñoäng cô hoïc thuaàn tuùy cuûa moät soá thieân theå trong
Thaùi döông heä, maø noù coù haún moät heä thoáng lyù thuyeát lieân quan tôùi noù.
Ñoù laø thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh ñöôïc theå hieän trong AÂm Döông lòch
töøng naêm, thaùng, ngaøy vaø thaäm chí ñeán ñôn vò thôøi gian nhoû nhaát laø
“giôø”ø. Treân cô sôû naïp aâm Nguõ haønh vaø phaân ñònh AÂm Döông trong
AÂm Döông lòch, ngöôøi phöông Ñoâng coå ñaïi ñaõ khoâng chæ duøng AÂm
Döông lòch nhö moät coâng cuï phaân ñònh thôøi gian thuaàn tuùy vaø söû duïng
duy nhaát chæ trong noâng nghieäp. Hoï coøn söû duïng AÂm Döông lòch ñeå
tính toaùn nhöõng nhöõng hieäu öùng vuõ truï qua söï naïp aâm AÂm Döông Nguõ
haønh, trong haàu heát nhöõng sinh hoaït chuû yeáu cuûa xaõ hoäi nhö: Ñoâng y,
döï ñoaùn thôøi tieát, thaäm chí caû döï ñoaùn töông lai… moät caùch saâu saéc vi
dieäu.
Baèng nhöõng phaùt minh môùi nhaát, khoa vuõ truï hoïc hieän ñaïi ngaøy
caøng tìm ra ñöôïc nhöõng hieäu öùng vuõ truï töø nhöõng vuï noå cuûa maët trôøi; söï

tr.CN. Töông ñöông vaøo ñaàu thôøi kyø Huøng Vöông theo coå söû Vieät.
* Chuù thích: Hoaøng Ñeá Noäi kinh toá vaán toaøn taäp. Thieân Luïc Nguyeân chính kyû ñaïi luaän,
trang 510. Dòch giaû Nguyeãn Töû Sieâu. Nhaø thuoác Hoàng kheâ xuaát baûn taïi Haø Noäi 1954.

11
aûnh höôûng cuûa töø tröôøng traùi ñaát; löïc haáp daãn cuûa caùc thieân theå maø cuï
theå laø söùc huùt cuûa maët traêng, taùc ñoäng leân cuoäc soáng cuûa traùi ñaát. Nhöng,
nhöõng hieäu öùng vuõ truï ôû moät qui moâ lôùn, vi dieäu hôn vaø cuõng ñaày bí aån,
laïi ñöôïc nhaéc tôùi raát nhieàu trong caùc coå thö cuûa neàn vaên minh Ñoâng
phöông, ñaëc bieät laø trong Ñoâng y. Söï aûnh höôûng cuûa nhöõng hieäu öùng
vuõ truï naøy ñaõ ñöôïc tính tôùi ñôn vò thôøi gian laø giôø trong vieäc ñieàu trò
beänh; thaäm chí cho töøng loaïi beänh. Ñieàu naøy ñaõ ñöôïc öùng duïng trong
haøng thieân nieân kyû tröôùc ñaây, cho ñeán taän baây giôø vaãn coøn toàn taïi ôû
khoa chaâm cöùu. Ngöôøi xöa phaùt hieän nhöõng hieäu öùng vuõ truï, treân cô sôû
söï vaän ñoäng cuûa caùc thieân theå gaén lieàn vôùi phöông phaùp luaän cuûa hoïc
thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh. Töø ñoù, hoï ñaõ suy ra nhöõng aûnh höôûng cuûa
noù vôùi ñôøi soáng traùi ñaát. Baïn ñoïc tham khaûo ñoaïn vaên sau ñaây ñöôïc
trích trong Hoaøng Ñeá Noäi kinh toá vaán chöùng toû ñieàu naøy:
“Thöôøng chính cuûa Thaùi döông tö thieân naøy, khí hoùa vaän haønh ôû
tieân thieân, khí trôøi laïnh, khí ñaát yeân laëng, khí laïnh traøn ngaäp thaùi hö,
Thaùi döông khoâng thi haønh ñöôïc chính leänh. Thuûy vôùi Thoå hôïp ñöùc,
treân öùng vôùi traêng sao, loaøi coác aáy ñen vaøng, leänh cuûa noù thong thaû,
haønh chính phaùt trieån nhieàu, nôi ñaàm khoâng coù löûa Döông neân Hoûa
phaùt phaûi ñôïi thôøi. Thieáu döông chuû trò ôû khoaûng giöõa maø trôøi möa
khoâng ngôùt. Ñeán cöïc thì taïnh, roài laïi quay veà Thaùi aâm. Maây veà cöïc baéc,
aåm hoùa phaân boá thaám nhuaàn vaïn vaät, laïnh khaép ôû treân, saám ñoäng ôû
döôùi, khí cuûa laïnh aåm cuøng giao vôùi nhau, Do ñoù daân sinh beänh laïnh
aåm, cô nhuïc nhaõo naùt, chaân baïi khoâng cöû ñoäng ñöôïc, huyeát öù ngöng
treä.”
Thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh ñaõ bò thaát truyeàn, nhöõng khaùi nieäm
cuûa noù trôû neân khoù hieåu, caùi nhìn cuûa ngöôøi xöa khaùc thôøi nay. Cho
neân nhieàu yù töôûng cuûa ngöôøi xöa khoâng lyù giaûi ñöôïc trôû thaønh bí aån.
Tuy nhieân, qua ñoaïn trích daãn ôû treân baïn ñoïc cuõng nhaän thaáy: daáu aán
cuûa AÂm Döông Nguõ haønh lieân quan tôùi söï vaän ñoäng cuûa vuõ truï,ï aûnh
höôûng ñeán ñôøi soáng traùi ñaát vaø chi tieát hôn – aûnh höôûng ñeán caû nhöõng
beänh cuï theå ôû con ngöôøi.
Söï hieän dieän cuûa AÂm Döông Nguõ haønh trong AÂm Döông lòch ñaõ
chöùng toû treân thöïc teá:
Phöông phaùp luaän cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh chính laø
moät trong nhöõng tieàn ñeà cho vieäc taïo ra AÂm Döông lòch.
Vaán ñeà ñöôïc ñaët ra seõ raát khoù lyù giaûi. Bôûi vì, cho ñeán taän ngaøy
nay, nguoàn goác cuûa thuyeát AÂm Döông vaø Nguõ haønh vaãn chöa saùng toû.

12
Do ñoù, khoù coù theå ñaët vaán ñeà cho söï öùng duïng moät hoïc thuyeát khi chính
noù ñöôïc coi laø chöa ra ñôøi, ít nhaát theo baûn vaên chöû Haùn. Bôûi vaäy, vaán
ñeà tieáp theo ñöôïc ñaët ra laø nguoàn goác cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh.

NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ VEÀ NGUOÀN GOÁC CUÛA


THUYEÁT AÂM DÖÔNG NGUÕ HAØNH
Khi nghieân cöùu veà thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh, haàu heát caùc nhaø
lyù hoïc hieän ñaïi ñeàu cho raèng: AÂm Döông vaø Nguõ haønh laø hai hoïc
thuyeát rieâng bieät khoâng lieân quan vôùi nhau, ñöôïc phaùt hieän ôû hai thôøi
kyø khaùc nhau. Sôû dó coù hieän töôïng naøy, bôûi nhöõng coå thö chöõ Haùn chöa
heà coù moät baûn vaên naøo ñöôïc coi laø xuaát hieän ôû tröôùc thôøi Taàn Haùn, theå
hieän moät caùch hoaøn chænh phöông phaùp öùng duïng cuûa thuyeát AÂm Döông
Nguõ haønh, maø chæ laø söï phaùt hieän rôøi raïc töøng maûng cuûa hoïc thuyeát ñoù;
ngoaïi tröø cuoán Hoaøng Ñeá Noäi kinh toá vaán noùi treân. Quan nieäm cho
raèng: thuyeát AÂm Döông vaø thuyeát Nguõ haønh laø hai hoïc thuyeát rieâng
bieät, ñöôïc chöùng toû trong ñoaïn trích daãn sau ñaây trong saùch Chu dòch
vuõ truï quan (Gs Leâ Vaên Quaùn Nxb Giaùo Duïc Haø Noäi 1995):
Nguõ haønh laø chæ naêm loaïi vaät chaát: Moäc, Hoaû, Thoå, Kim, Thuyû.
Theo heä thoáng phaân loaïi saép xeáp cuûa vuõ truï quan truyeàn thoáng, thì ñaây
laø naêm nguyeân toá cô baûn caáu taïo thaønh muoân vaät. Nhöng vaän duïng
quan nieäm veà Nguõ haønh laïi ñaët chuùng ôû moái quan heä giöõa naêm nguyeân
toá. Ñoù laø moái quan heä töông sinh töông thaéng (khaéc). Vì vaäy, ngöôøi xöa
laáy moái quan heä naøy laøm cô sôû giaûi thích nhöõng hieän töôïng bieán ñoåi
trong vuõ truï: töï nhieân, nhaân sinh, xaõ hoäi, chính trò v.v…
Qua caùc taøi lieäu “Taû truyeän”, “Quoác ngöõ”, ôû thôøi ñaïi Xuaân Thu,
Nguõ haønh chæ naêm loaïi vaät chaát khoâng theå thieáu trong sinh hoaït. Tö
töôûng Nguõ haønh ñaàu tieân löu haønh ôû hai nôi Yeân, Teà mieàn bieån
phía ñoâng Trung Quoác, thôøi ñaïi naûy sinh sôùm nhaát khoâng tröôùc
Traâu Dieãn moät theá kyû, vaøo theá kyû thöù V tröôùc CN. Thôøi ñaïi sinh thôøi
cuûa Traâu Dieãn khoaûng 350 ñeán 270 tröôùc CN. Neáu oâng ta khoâng
phaûi laø ngöôøi duy nhaát khai saùng ra thuyeát Nguõ haønh, thì ít nhaát
cuõng laø ngöôøi heä thoáng hoaù vaø coá ñònh theâm nhöõng tö töôûng coù
lieân quan ñeán loaïi naøy.
Trong saùch Thöôïng Thö, thieân Hoàng phaïm cuõng ñeà caäp ñeán
Nguõ haønh, nhöng khoâng theå ra ñôøi sôùm hôn thôøi ñaïi Traâu Dieãn. Saùch
“Thöôïng Thö, thieân Hoàng phaïm” vieát:
“Nguõ haønh: nhaát vieát Hoaû, nhò vieát Thuyû, tam vieát Moäc, töù vieát
Kim, nguõ vieát Thoå. Thuyû vieát nhuaän haï, Hoaû vieát vieâm thöôïng, Moäc vieát
khuùc tröïc, Kim vieát toøng caùch, Thoå vieân giaù saéc. Nhuaän haï taéc haøm,

13
vieâm thöôïng taùc khoå, khuùc tröïc taùc toan, toøng caùch taùc taân, giaù saéc taùc
cam”.
Nguõ haønh: moät laø nöôùc, hai laø löûa, ba laø goã, boán laø kim loaïi, naêm
laø ñaát. (Noùi veà tính) nöôùc thaám xuoáng döôùi, löûa boác leân treân, goã coù
cong coù thaúng, ñoà kim khí tuyø tay ngöôøi thôï maø ñoåi hình, ñaát ñeå caáy luùa
vaø gaët luùa. Nöôùc thaám xuoáng döôùi laøm vò maën; löûa boác leân treân laø vò
ñaéng; goã cong hay thaúng laø vò chua; ñoà kim khí tuyø tay ngöôøi thôï ñoåi
hình, vò cay; luùa caáy gaët vò ngoït”.
Quan nieäm veà Nguõ haønh maø saùch Hoàng phaïm ñeà caäp khoâng
thuaàn tuyù döøng laïi ôû naêm loaïi vaát chaát cô baûn. Noù ñaëc bieät chuù yù ñeán
moái quan heä vaø caùc thuoäc tính cuûa Nguõ haønh. Xuaát phaùt töø quan ñieåm
ñoù, ngöôøi xöa phaân chia Nguõ haønh thaønh naêm loaïi, ñoù laø lyù luaän
nguyeân thuûy veà Nguõ haønh. Ngay ôû thieân “Hoàng phaïm” cuõng ñaõ phaûn
aùnh thuoäc tính coù lieân quan vôùi Nguõ haønh: Thuyû, nhuaän haï taùc haøm;
Hoaû, vieâm thöôïng taùc khoå; Moäc, khuùc tröïc taùc toaøn; Kim, toøng caùch
taân; Thoå, giaù saéc taùc cam.
(Nöôùc thaám xuoáng döôùi, vò maën; löûa boác leân treân, vò ñaéng; goã
cong hay thaúng, vò chua; ñoà kim khí tuyø tay ngöôøi thôï ñoåi hình, vò cay;
ñaát, luùa caáy gaët, vò ngoït)
THUYEÁT AÂM DÖÔNG NGUÕ HAØNH DUNG HOØA
Thuyeát AÂm Döông vaø thuyeát Nguõ haønh phaùt trieån ñeán thôøi Taàn
Haùn ñaõ coù söï phaân bieät khaù roõ reät: Thuyeát AÂm Döông thieân veà nguyeân
lyù sinh thaønh vuõ truï. Thuyeát Nguõ haønh thieân veà phaân loaïi hieän
töôïng söï vaät trong vuõ truï vaø heä thoáng quan heä giöõa nhöõng thuoäc
tính. Hai caùi ñoù hoaø vaøo nhau vaø trôû thaønh heä thoáng giaûi thích hieän
töôïng sinh thaønh vuõ truï, cuoái cuøng hoaøn thaønh töøng böôùc ôû ñôøi
Haùn.
Thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh ôû thôøi löôõng Haùn keá thöøa tö töôûng
thôøi Tieân Taàn, dung hoaø vaø phaùt trieån roäng taïo thaønh heä thoáng giaûi
thích vuõ truï hoaøn chænh. Caùc tröôùc taùc vieát veà tö töôûng naøy coù raát
nhieàu, löu laïi ñeán ngaøy nay töông ñoái ñaày ñuû vaø coù giaù trò, nhö: Leã Kyù,
Hoaøi Nam Töû, Xuaân Thu phoàn loä…v..v…
Nhöõng ñoaïn trích daãn tieáp theo döôùi ñaây cuûa caùc nhaø nghieân cöùu
hieän ñaïi Trung Quoác, seõ laøm saùng toû hôn cho vaán ñeà ñöôïc ñaët ra veà
nguoàn goác cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh. Ñoaïn trích daãn döôùi ñaây
töø trong saùch Ñaïi cöông trieát hoïc söû Trung Quoác (Phuøng Höõu Lan, Nxb
Thanh Nieân 1999, ngöôøi dòch Nguyeãn Vaên Döông):
Taïi Trung quoác xöa coù hai luoàng tö töôûng ñaõ coá giaûi thích caáu
taïo vaø nguoàn goác vuõ truï. Moät luoàng tö töôûng döïa treân nhöõng tröù taùc cuûa
AÂm Döông gia, vaø luoàng tö töôûng kia döïa treân vaøi phaàn trong “Dòch

14
truyeän” do caùc nhaø nho khuyeát danh ñöa phuï vaøo baûn kinh Dòch nguyeân
thuûy. Hình nhö hai luoàng tö töôûng aáy ñaõ tieán trieån ñoäc laäp, khoâng
lieân quan vôùi nhau. Trong thieân “Hoàng phaïm” vaø thieân “Nguyeät
leänh” maø ta seõ xeùt, Nguõ haønh ñöôïc ñeà caäp maø thaáy khoâng noùi tôùi
AÂm Döông; trong “Dòch truyeän”, traùi laïi,chæ thaáy noùi tôùi AÂm Döông
maø khoâng noùi tôùi Nguõ haønh. Nhöng veà sau, hai luoàng tö töôûng aáy hôïp
laøm moät. Söï hôïp nhaát aáy ñaõ thaáy vaøo thôøi Tö Maõ Ñaøm (cheát naêm 110
tr.C.N.), khieán cho oâng ñaõ gom laïi trong boä Söû kyù, döôùi teân AÂm Döông
gia.
AÂM DÖÔNG GIA VAØ VUÕ TRUÏ LUAÄN
NGUYEÂN THUÛY TAÏI TRUNG QUOÁC
Trong chöông III saùch naøy, toâi coù noùi raèng AÂm Döông gia voán
goác ôû nhöõng nhaø thuaät soá. Nhöõng thuaät soá gia naøy ngaøy xöa ñöôïc bieát
ñeán döôùi teân “phöông só”. Trong phaàn “Ngheä vaên chí” (quyeån 30) cuûa
saùch Tieàn Haùn thö, ñöôïc laäp theo boä Thaát löôïc cuûa Löu Haâm, nhöõng
ngaønh thuaät soá aáy ñöôïc gom vaøo 6 loaïi.
SAÙU NGAØNH THUAÄT SOÁ
Ngaønh thöù nhaát laø thieân vaên. “Thieân vaên”, theo “Haùn thö Ngheä
vaên chí”, laø “saép thöù töï hai möôi taùm sao, ghi cheùp söï vaän chuyeån cuûa
naêm haønh tinh, cuûa maët trôøi maët traêng ñeå ghi nhöõng bieán töôïng laønh
döõ.”
Ngaønh thöù hai laø lòch phoå. “Lòch phoå”, theo thieân aáy, laø “xeáp ñaët
vò trí boán muøa, chia ñuùng caùc tieát, hieåu giôø cuûa maët trôøi, maët traêng, cuûa
naêm haønh tinh, ñeå khaûo saùt laïnh noùng, soáng cheát... Nhôø luaät naøy. Ñieàu
lo veà tai aùch, ñieàu vui veû toát laønh ñeàu bieát ñöôïc roõ raøng.”
Ngaønh thöù ba laø veà Nguõ haønh. “Pheùp ñoù, theo “Ngheä vaên chí”,
cuõng baét ñaàu töø söï vaän chuyeån cuûa nguõ ñöùc (naêm nguyeân toá), suy cho
cuøng cöïc thì khoâng coù gì laø khoâng thaáu.”
Ngaønh thöù tö laø boùi baèng coû thi, vaø baèng mai ruøa, xöông boø. Ñoù
laø nhöõng pheùp boùi chính ôû Trung Quoác xöa. Veà caùch boùi sau, thì nhöõng
thaày boùi ñuïc loã ôû trong voû ruøa hay trong mieáng xöông phaúng, roài ñem
hô vaøo löûa noùng, treân chieác ñuõa baèng kim loaïi, ñeå laøm thaønh nhöõng
ñöôøng nöùt phaùt ra chung quanh loã. Thaày boùi giaûi thích nhöõng ñöôøng nöùt
aáy theo hình traïng chuùng, ñeå traû lôøi caâu hoûi neâu ra. Theo pheùp thöù
nhaát, thì thaày boùi troän caùc nhaùnh coû thi laøm thaønh nhöõng toå hôïp veà soá
ñeå coù theå giaûi thích theo kinh Dòch. Muïc ñích chính cuûa phaàn kinh
nguyeân thuûy cuûa saùch naøy laø ñeå giaûi thích nhö vöøa noùi.
Ngaønh thöù naêm laø ngaønh taïp chieâm vaø ngaønh thöù saùu laø hình
phaùp. Ngaønh sau naøy goàm ngaønh xem töôùng vaø ngaønh maø veà sau
ngöôøi ta goïi laø “phong thuyû”. Phong thuyû ñöôïc caên cöù vaøo khaùi nieäm
con ngöôøi laø saûn vaät cuûa vuõ truï. Do ñoù, nhaø cöûa hay moà maû phaûi ñöôïc

15
baøi trí theo caùch naøo cho hôïp vôùi nhöõng löïc thieân nhieân, nghóa laø vôùi
“gioù nöôùc”.
NGUÕ HAØNH THEO THIEÂN HOÀNG PHAÏM
Töø ngöõ “Nguõ haønh” thöôøng ñöôïc dòch laø: naêm yeáu toá. Nhöng ta
khoâng neân coi chuùng laø nhöõng yeáu toá tónh, maø neân coi laø naêm theá löïc
ñoäng coù aûnh höôûng treân nhau. Töø “haønh”, hoaït ñoäng”; cho neân töø ngöõ
Nguõ haønh theo nghóa ñen, coù nghóa laø naêm hoaït ñoäng hay naêm taùc
nhaân. Ngöôøi ta cuõng goïi laø “nguõ ñöùc”, coù nghóa laø naêm theá löïc.
Töø ngöõ Nguõ haønh ñaõ coù trong moät baûn vaên theo truyeàn thuyeát
ñöôïc vieát vaøo theá kyû thöù XX tr.C.N (xem kinh Thö phaàn III, quyeån II,
thieân I, 3.) Ta khoâng theå chöùng minh söï chaân thöïc cuûa baûn vaên aáy,
nhöng daàu coù thaät, ta cuõng khoâng theå chaéc chaén raèng töø ngöõ Nguõ haønh
trong aáy coù cuøng nghóa vôùi trong caùc baûn vaên khaùc, maø thôøi ñaïi ñöôïc
ñònh roõ hôn. Söï ñeà caäp ñaàu tieân thaät chính xaùc veà Nguõ haønh ñöôïc
thaáy trong ñoaïn khaùc cuûa kinh Thö (phaàn V, quyeån IV), döôùi teân
“Hoàng phaïm”, nghóa laø “khuoân lôùn”. Truyeàn thuyeát cho bieát raèng
thieân “Hoàng phaïm” thuaät laïi lôøi Cô töû caùo vôùi vua Vuõ nhaø Chu; Cô töû laø
moät vöông haàu nhaø Thöông bò vua Vuõ laät ñoå vaøo cuoái theá kyû thöù XII tr.
C.N. Trong baøi caùo, Cô töû cho nhöõng yù cuûa mình laø cuûa vua Vuõ,
ngöôøi saùng laäp nhaø Haï, theo truyeàn thuyeát soáng vaøo theá kyû thöù
XXII tr.C.N. Chuùng toâi neâu truyeàn thuyeát naøy laø coi nhö ví duï veà theå
thöùc theo ñoù taùc giaû kinh Thö ñaõ thöû mang laïi söï troïng yeáu cuûa thuyeát
Nguõ haønh. Veà thôøi ñaïi thaät cuûa thieân “Hoàng phaïm”, thì khoa hoïc
hieän ñaïi coù yù ñaët vaøo theá kyû thöù IV hay III.
Trong thieân “Hoàng phaïm”, ta thaáy baûn “Cöûu truø”, “Thöù nhaát trong
Cöûu truø laø Nguõ haønh. Thöù nhaát trong Nguõ haønh laø thuyû, nhì laø hoûa; ba
laø moäc; tö laø kim; naêm laø thoå. (Tính) thuyû laø öôùt vaø xuoáng; hoûa laø chaùy
vaø leân; moäc laø cong vaø thaúng; kim laø theo vaø ñoåi; thoå laø ñeå gieo maï laøm
muøa….
Trong thieân “Hoàng phaïm, ta thaáy yù nieäm Nguõ haønh coøn ôû
trong giai ñoaïn chöa hoaøn thaønh. Taùc giaû ñang coøn tö töôûng baèng töø
ngöõ vaät theå coù thaät nhö nöôùc, löûa...v.v…, thay vì tö töôûng baèng töø ngöõ
nhöõng löïc tröøu töôïng mang caùc teân aáy nhö Nguõ haønh ñöôïc quan nieäm
veà sau. Taùc giaû cuõng cho ta bieát raèng nhaân gian vaø taïo vaät coù lieân heä
vôùi nhau; caùch cai trò sai laàm cuûa oâng vua seõ taïo ra nhöõng hieän töôïng
baát thöôøng trong trôøi ñaát. Lyù thuyeát naøy ñöôïc trieån khai ñaày ñuû veà sau
bôûi AÂm Döông gia: ngöôøi ta goïi laø thuyeát “thieân nhaân töông döõ”.
Hai lyù thuyeát ñöôïc ñöa ra ñeå giaûi thích lyù do cuûa söï hoã töông aûnh
höôûng noùi treân. Thuyeát thöù nhaát thuoäc veà muïc ñích luaän. Theo thuyeát
naøy, thì caùch cö xöû sai laàm cuûa oâng vua laøm cho Trôøi noåi giaän. Söï giaän
cuûa Trôøi gaây ra nhöõng hieän töôïng baát thöôøng trong töï nhieân, töùc laø Trôøi
baùo tröôùc cho vua bieát. Thuyeát thöù hai thuoäc veà thuyeát cô giôùi. Theo

16
thuyeát naøy, thì caùch cö xöû sai laàm cuûa vua seõ töï nhieân gaây roái loaïn
trong trôøi ñaát vaø do ñoù nhöõng hieän töôïng baát thöôøng cuõng xaûy ra moät
caùch maùy moùc. Toaøn theå vuõ truï laø moät cô giôùi. Khi moät phaàn cô giôùi ra
khoûi traät töï, thì nhöõng phaàn khaùc cuõng bò toån thöông. Thuyeát naøy bieåu
thò cho tinh thaàn khoa hoïc cuûa AÂm Döông gia, coøn thuyeát thöù nhaát
phaûn aùnh nhöõng nguoàn goác huyeàn bí.
NGUYEÄT LEÄNH
Sau thieân “ Hoàng phaïm”, taøi lieäu troïng yeáu nhaát cuûa AÂm Döông
gia laø thieân “Nguyeät leänh”. Thieân naøy tröôùc heát ñöôïc thaáy cheùp trong
saùch Laõ thò Xuaân thu, taùc phaåm vaøo cuoái theá kyû thöù III tr.C.N. Veà sau,
thieân aáy ñöôïc ñöa vaøo saùch Leã kyù. “Nguyeät leänh” coù teân aáy, vì voán laø
quyeån saùch lòch nhoû trình baøy cho vua vaø moïi ngöôøi noùi chung, nhöõng
boån phaän phaûi laøm haøng thaùng, ñeå hôïp vôùi thôøi trôøi. Caùch caáu taïo vuõ
truï trong thieân naøy ñöôïc dieãn taû baèng töø ngöõ cuûa AÂm Döông gia. Caùch
caáu taïo naøy coù tính chaát vuõ truï, nghóa laø lieân quan tôùi thôøi gian vaø
khoâng gian. Ngöôøi Trung quoác xöa ôû veà baéc baùn caàu, taát phaûi coi
phöông Nam laø phöông cuûa söùc noùng vaø phöông Baéc laø phöông cuûa
khí laïnh. Vì lyù do aáy, AÂm Döông gia ñöa ra söï töông quan giöõa boán
muøa vaø boán phöông. Muøa heø coù töông quan vôùi phöông Nam; muøa
ñoâng, phöông Baéc; muøa xuaân, phöông Ñoâng; muøa thu phöông Taây, vì
maët trôøi ôû phöông Taây. Phaùi naøy cuõng coi söï thay ñoåi cuûa ngaøy ñeâm
nhö bieåu thò söï thay ñoåi cuûa boán muøa trong naêm, vaøo moät tæ leä nhoû.
Cho neân buoåi saùng laø töôïng tröng cho muøa xuaân; buoåi tröa muøa heø;
buoåi chieàu muøa thu; buoåi toái muøa ñoâng.
Phöông Nam vaø muøa heø thì noùng, vì phöông Nam laø phöông vaø
muøa heø laø luùc maø haønh Hoaû maïnh hôn caû. Phöông Baéc vaø muøa ñoâng
thì laïnh, vì phöông Baéc laø phöông vaøo muøa ñoâng laø luùc maø haønh thuyû
maïnh hôn caû; nöôùc laïi lieân quan tôùi nöôùc ñaù vaø tuyeát laø vaät laïnh. Cuõng
vaäy, Moäc laø haønh maïnh ôû phöông Ñoâng vaø muøa xuaân. Bôûi vì muøa xuaân
laø muøa maø coû baét ñaàu moïc, vaø vì phöông Ñoâng coù lieân quan tôùi muøa
xuaân. Haønh Kim maïnh ôû phöông Taây vaø muøa thu, bôûi vì kim khí ñöôïc
coi laø cöùng vaø thoâ, vì muøa thu laø gioù, caây coû heát muøa, vaø vì phöông Taây
coù lieân quan tôùi muøa thu. Nhö vaäy, boán trong naêm haønh ñaõ ñöôïc caét
nghóa. Chæ coøn haønh Thoå laø chöa coù vò trí muøa. Nhöng theo thieân
“Nguyeät leänh”, Thoå laø haønh chính cuûa Nguõ haønh, vì vaäy noù ñöôïc vò trí
trung öông cuûa boán muøa. Luùc maø Thoå maïnh laø vaøo moät khoaûng ngaén
giöõa muøa heø vaø muøa thu.
Do lyù thuyeát vuõ truï aáy, AÂm Döông gia ñaõ coá giaûi thích nhöõng hieän
töôïng töï nhieân baèng nhöõng töø ngöõ vöøa thôøi gian vöøa khoâng gian, vaø
coøn chuû tröông raèng nhöõng hieän töôïng aáy coøn lieân quan tôùi taâm tính
con ngöôøi. Vì vaäy, nhö ñaõ noùi ôû treân, thieân “Nguyeät leänh” ñöa ra nhöõng
ñieàu qui ñònh maø oâng vua phaûi theo töøng thaùng, do ñoù maø coù teân
“Nguyeät leänh”.

17
Vì vaäy, ngöôøi ta noùi: “Thaùng gieâng muøa xuaân, gioù xuaân thoåi tan
hôi laïnh. Sinh vaät naèm im trong muøa ñoâng baét ñaàu vuøng daäy... Ñoù laø
muøa khí trôøi toaû xuoáng, khí ñaát daâng leân. Trôøi ñaát hoaø hôïp nhau, caây coû
ñaâm choài naûy loäc.” (Leã kyù, thieân 4)
Bôûi vì caùch cö xöû cuûa ngöôøi phaûi hoaø hôïp vôùi ñaïo trôøi trong
thaùng ñoù, cho neân “(vua) sai coâng khanh ñaïi phu ban boá ñaïo ñöùc, ñieàu
hoaø meänh leänh ñeå laøm ñieàu vui, thi ôn cho trieàu daân... Caám chaët caây,
khoâng ñöôïc laät toå... Trong thaùng ñoù, khoâng theå daáy binh; daáy binh aét bò
hoaï Trôøi. Khoâng daáy binh nghóa laø ta khoâng khôûi söï tröôùc.”
Neáu, trong moät thaùng, oâng vua khoâng laøm theo khuoân pheùp
thaùng ñoù, maø laïi theo quy taéc cö xöû hôïp cho thaùng khaùc, thì nhöõng hieän
töôïng baát thöôøng ngoaøi töï nhieân seõ xaûy ra. “Thaùng maïnh xuaân maø thi
haønh meänh leänh muøa heø, thì möa khoâng hôïp thôøi, caây coû khoâ heùo,
quoác gia luoân coù ñieàu sôï. Neáu thi haønh leänh muøa thu, thì daân coù beänh
dòch lôùn. Gioù döõ möa maïnh seõ tôùi... Neáu thi haønh leänh muøa ñoâng, thì
nöôùc luït seõ laøm haïi, tuyeát söông rôi nhieàu.”
TRAÂU DIEÃN
Traâu Dieãn laø moät nhaân vaät troïng yeáu cuûa AÂm Döông gia vaøo theá
kyû thöù III tr.C.N. Theo boä Söû kyù cuûa Tö Maõ Thieân, thì Traâu Dieãn laø
ngöôøi nöôùc Teà, ôû vuøng giöõa tænh Sôn Ñoâng baây giôø. “Vieát saùch treân
möôøi vaïn lôøi.” Thaûy ñeàu thaát taùn. Nhöng trong boä Söû kyù, Tö Maõ Thieân
thuaät laïi khaù kyõ lyù thuyeát cuûa Traâu Dieãn.
Theo saùch aáy (quyeån 74), thì phöông phaùp cuûa Traâu Dieãn laø
“tröôùc heát thì nghieäm caùc vaät nhoû maø suy roäng ra cho tôùi voâ haïn”. Hình
nhö chuû ñieåm cuûa oâng laø ñòa lyù vaø söû kyù.
Veà ñòa lyù, Tö Maõ Thieân vieát: “Tröôùc heát saép ñaët danh sôn cuûa
Trung quoác, soâng lôùn, thung luõng lieàn nhau; caàm thuù, saûn vaät cuûa soâng
baõi, moùn quyù cuûa vaät loaïi; töø ñoù maø suy ra cho ñeán haûi ngoaïi, ít ngöôøi
thaáy ñöôïc... Baûo raèng nho giaû goïi laø Trung quoác thì chieám moät phaàn
trong taùm möôi moät phaàn cuûa thieân haï. Goïi Trung quoác laø Xích huyeän
Thaàn chaâu... Ngoaøi Trung quoác, nhö Xích huyeän Thaàn chaâu thì coù chín
chaâu... Moãi chaâu coù bieån heïp bao boïc beân ngoaøi, nhaân daân caàm thuù
khoâng theå qua laïi vôùi nhau. Nhöõng chaâu aáy hoïp laïi thaønh khu. Quanh
chín chaâu, coù bieån lôùn boïc ngoaøi, töùc laø nôi trôøi ñaát giaùp nhau.”
Veà quan nieäm cuûa Traâu Dieãn ñoái vôùi söû kyù, Tö Maõ Thieân vieát:
“Tröôùc heát keå vieäc nay trôû leân tôùi Hoaøng Ñeá, hoïc giaû ai cuõng thuaät.
Cuøng theo thònh suy cuûa ñôøi, maø cheùp ñieàm toát xaáu, cheá ñoä, suy xa
hôn, cho tôùi khi trôøi ñaát chöa sinh, tôùi choã toái taêm môø mòt chöa coù theå
khaûo tôùi goác ñöôïc... Cho ñeán khi trôøi ñaát phaân, thì noùi söï vaän chuyeån
bieán hoaù cuûa Nguõ haønh, (nhöõng leà loái khaùc nhau cuûa) chính trò, moïi
ñieàm öùng vôùi moãi haønh.”

18
Ñoaïn trích daãn tieáp theo ñaây, baïn ñoïc tham khaûo veà nguoàn goác
cuûa thuyeát AÂm Döông vaø thuyeát Nguõ haønh qua taøi lieäu vaø nhaän xeùt cuûa
oâng Thieäu Vó Hoa trong cuoán Döï ñoaùn theo töù truï (Nxb Vaên hoùa Thoâng
tin 1996, trang 36):
1) Khôûi nguoàn cuûa hoïc thuyeát AÂm Döông:
Söï ra ñôøi cuûa hoïc thuyeát AÂm Döông, töø ñôøi Haï xa xöa ñaõ hình
thaønh. Ñieàu ñoù coù theå ñöôïc chöùng thöïc baèng söï xuaát hieän haøo Döông,
haøo AÂm trong Baùt quaùi cuûa kinh Dòch. Haøo AÂm – vaø haøo Döông – trong
Baùt quaùi xuaát hieän trong saùch coå “Lieân sôn” cuûa ñôøi nhaø Haï Trung
Quoác, cho neân trong “Sôn haûi kinh” coù caâu: “Phuïc Hy ñöôïc Haø ñoà,
ngöôøi Haï nhaân ñoù noùi laø “Lieân sôn”; Hoaøng ñeá ñöôïc Haø ñoà neân ngöôøi
Chu goïi laø “Chu dòch”. Töùc laø noùi ôû ñôøi Haï ñaõ coù quyeån saùch veà Baùt
quaùi lieân sôn naøy, coøn Baùt quaùi laïi do hai haøo cô baûn nhaát: AÂm vaø
Döông caáu thaønh. Cho neân hoïc thuyeát AÂm Döông baét nguoàn töø nhaø Haï
laø ñieàu tin ñöôïc.
Nhaân ñaây muoán noùi theâm raèng: giôùi hoïc thuaät ngaøy nay ñoái vôùi
moái quan heä cuûa hoïc thuyeát AÂm Döông, Nguõ haønh vaø Baùt quaùi, cuõng
nhö söï khôûi nguoàn vaø quaù trình söï dieãn bieán cuûa noù, vaãn coù nhöõng
kieán giaûi khaùc nhau. Nhaø söû hoïc Baøng Phaùc trong baøi “Nghieân cöùu veà
nguoàn goác AÂm Döông Nguõ haønh” (ñaêng ôû muïc “baøn veà lòch söû vaên hoaù
coå ñaïi Trung Quoác”, do taïp chí Ñaïi hoïc Baéc kinh xuaát baûn naêm 1986)
coù neâu: Nguoàn goác cuûa quan nieäm Nguõ haønh laø ôû quy boác cuûa daân
toäc Khöông, nguoàn goác quan nieäm AÂm Döông laø mai boác laø cuûa
daân toäc Ngoâ, Vieät ôû phöông Nam (töùc ôû trong “Sôû töø” goïi laø “Dieân
baïc”). Baùt quaùi thì baét nguoàn ôû Pheä chieâm cuûa daân toäc Chu, töùc laø
trong saùch coå coù ghi laø luïc nhaâm maø veà sau phaùt trieån thaønh saùu haøo).
Do ñoù ngaøi Baøng Phaùc ñaõ caên cöù vaøo tích Thuø Ty Maõ ôû trong saùch coå
maø suy ñoaùn, cho raèng caùc daân toäc ôû phöông Baéc vaø phöông Nam thôøi
kyø coå ñaïi cuûa Trung Quoác (chuû yeáu laø nhaø Thöông, nhaø Chu vaø Vieät,
Sôû) do söï thaâm nhaäp vaên hoaù maø thaønh, ñeán thôøi Chieán quoác do caùc
nhaø nho nhö Khoång töû, Traâu Dieãn ñaõ hoaø troän ba neàn vaên hoaù lôùn
laïi vôùi nhau. Ñeán ñôøi Ñoång Troïng Thö nhaø Haùn môùi taäp hôïp thaønh
hoïc thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh vaø cuøng vôùi thuaät soá Baùt quaùi cuûa
Chu dòch keát hôïp thaønh hoïc thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh vaø thaønh moät
coâng trình vó ñaïi. Caùc baøi vieát cuûa ngaøi Baøng Phaùc caùch chöùng minh
chaët cheõ, coù giaù trò laø taùc phaåm dieãn giaûi ñoäc ñaùo. Nhöng giôùi khaûo coå
ngaøy nay vaø giôùi söû hoïc ñoái vôùi vaên hoaù coå ñaïi cuûa ñôøi nhaø Haï, vôùi
Lieân sôn, Quy taøng vaãn chöa coù yù kieán nhaát trí trong keát quaû nghieân
cöùu cuûa mình. Caùc taøi lieäu vaø chöùng vaät cuõng khoâng ñaày ñuû, do ñoù ôû
quyeån saùch naøy cuõng chæ coù theå döïa theo caùch noùi truyeàn thoáng ñeå xaùc
ñònh khôûi nguoàn cuûa thuyeát AÂm Döông vaøo thôøi kyø nhaø Haï. Neáu sau
naøy phaùt hieän ñöôïc nhöõng chöùng cöù môùi ñuû ñeå baùc boû caùch noùi truyeàn

19
thoáng naøy, cho raèng khôûi nguoàn cuûa hoïc thuyeát AÂm Döông ôû thôøi ñaïi
veà sau hôn thì chuùng toâi cuõng seõ tuaân theo chaân lyù maø khoâng söûa ñoåi
nhöõng luaän ñieåm trong saùch naøy.
Treân ñaây laø moät quan ñieåm khaù phoå bieán cuûa nhieàu nhaø nghieân
cöùu. Tuy nhieân, khoâng theå coù hai hoïc thuyeát vuõ truï quan ñöôïc phaùt
minh rieâng bieät, khoâng cuøng thôøi ñieåm, nhöng laïi coù theå boå sung moät
caùch hoaøn chænh cho nhau, truøng khôùp ñeán töøng chi tieát vaø söï hoaøn
thieän cuûa noù laïi ñöôïc chöùng minh treân thöïc teá öùng duïng, theå hieän qua
nhöõng phöông phaùp luaän nhö moät hoïc thuyeát nhaát quaùn, khoâng heà loaïi
tröø nhau duø ôû moät ñieåm nhoû. Bôûi vaäy, cuõng coù nhöõng nhaø nghieân cöùu
lyù hoïc hieän ñaïi ñaõ ñaët vaán ñeà hoaøi nghi hieän töôïng naøy. Ñoaïn trích daãn
sau ñaây chöùng toû söï hoaøi nghi noùi treân:
KHÔÛI NGUOÀN CUÛA HOÏC THUYEÁT NGUÕ HAØNH
Söï ra ñôøi cuûa hoïc thuyeát Nguõ haønh, trong giôùi hoïc thuaät vaãn coøn
laø moät vaán ñeà chöa ñöôïc laøm saùng toû. Ba loaïi yù kieán raát ñoái laäp nhau
nhö sau:
Giôùi Dòch hoïc cho raèng söï ra ñôøi cuûa hoïc thuyeát Nguõ haønh
raát coù khaû naêng ñoàng thôøi vôùi hoïc thuyeát AÂm Döông. Nhöng giôùi
söû hoïc laïi cho raèng ngöôøi ñaàu tieân saùng laäp ra hoïc thuyeát Nguõ
haønh laø Maïnh töû. Trong cuoán “Trung Quoác thoâng söû giaûn bieân” cuûa
Phaïm Vaên Lan ñaõ noùi: “Maïnh töû laø ngöôøi ñaàu tieân saùng laäp ra hoïc
thuyeát Nguõ haønh, Maïnh töû noùi naêm traêm naêm taát coù vöông giaû höng.
Töø Nghieâu Thuaán ñeán Vu Thang laø hôn naêm traêm naêm... Töø Vaên
Vöông ñeán Khoång töû laïi hôn naêm traêm naêm... Haàu nhö ñaõ coù caùch noùi
tính toaùn veà Nguõ haønh. Sau Maïnh töû moät ít, Traâu Dieãn ñaõ môû roäng
thuyeát Nguõ haønh trôû thaønh nhaø AÂm Döông Nguõ haønh”. Noùi hoïc
thuyeát Nguõ haønh do Maïnh töû phaùt minh laø khoâng coù chöùng cöù xaùc thöïc.
Ñieàu naøy chính Phaïm Vaên Lan ñaõ töï phuû ñònh mình. Trong cuøng moät
chöông cuûa cuoán saùch treân oâng ñaõ noùi: “Maëc (*) töû khoâng tin Nguõ
haønh, baùc boû thuaät chieâm boác duøng nguõ saéc thanh long ñeå ñònh caùt
hung, ñieàu ñoù ñuû thaáy thôøi Ñoâng Chu thuyeát Nguõ haønh ñaõ thoâng duïng
roài, ñeán Traâu Dieãn ñaëc bieät phaùt huy”. Maïnh töû laø ngöôøi nuôùc Loã thôøi
Chieán Quoác maø thoøi Ñoâng Chu ñaõ coù Nguõ haønh roài, roõ raøng khoâng phaûi
laø Maïnh töû phaùt minh ra Nguõ haønh. Coù nhöõng saùch söû noùi, hoïc
thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh laø Ñoång Troïng Thö ñôøi Haùn saùng laäp
ra, ñieàu ñoù caøng khoâng ñuùng.
Giôùi trieát hoïc nhö Vu Baïch Hueä, Vöông Dung thì cho raèng: “Baûn
vaên coâng khai cuûa Nguõ haønh coù theå thaáy trong saùch “Thöôïng thö”

* Chuù thích: Coù theå laø Maïnh töû, saùch in nhaàm.

20
cuûa Hoàng Phaïm (töông truyeàn vaên töï nhöõng naêm ñaàu thôøi Taây
Chu, theo nhöõng khaûo chöùng cuûa ngöôøi caän ñaïi coù theå laø thôøi
Chieán quoác). Nguõ haønh, moät thuyû, hai hoaû, ba moäc, boán kim, naêm thoå;
thuyû nhuaän döôùi, hoaû noùng treân, moäc cong thaúng, kim laø caét ñöùt, thoå laø
noâng gia troàng troït” (xem “AÛnh höôûng cuûa hoïc thuyeát AÂm Döông Nguõ
haønh vôùi khoa hoïc truyeàn thoáng Trung Quoác”). Qua ñoù coù thaáy vaán ñeà
nguoàn goác hoïc thuyeát Nguõ haønh vaãn laø ñieàu chöa saùng toû.(*)

Qua phaàn trích daãn treân ñaây, baïn ñoïc cuõng deã daøng nhaän thaáy
raèng: nhöõng nhaø nghieân cöùu lyù hoïc Ñoâng phöông cho ñeán taän baây giôø
môùi ñaët vaán ñeà cho söï lieân heä giöõa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh. Tuy
nhieân, duø vôùi nhöõng yù kieán vaø nhaän xeùt khaùc nhau veà lòch söû ra ñôøi cuûa
thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh; nhöng ít nhaát hoï cuõng giôùi haïn thôøi ñieåm
cho söï hoaøn chænh cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh vaøo thôøi Haùn. Nhö
vaäy, seõ laø söï phi lyù khi AÂm Döông lòch coù töø thôøi Thöông – AÂn qua di
chæ AÂn Khö vôùi nhöõng daáu chöùng cuûa Can , Chi: Hoaëc trong Hoaøng Ñeá
Noäi kinh toá vaán vôùi söï öùng duïng phöông phaùp luaän cuûa thuyeát AÂm
Döông Nguõ haønh vaø daáu aán cuûa Luïc thaäp hoa giaùp.
Qua ñoù, chuùng ta nhaän thaáy raèng: söï töông quan veà noäi dung baûn
vaên, khoâng – thôøi gian lòch söû cuûa cuoán Hoaøng Ñeá Noäi kinh toá vaán vôùi
giaû thuyeát ñöôïc trình baøy trong saùch naøy coù moât vò trí quan troïng. Bôûi
vaäy, phaàn tieáp theo ñaây xin ñöôïc trình baøy vôùi baïn ñoïc noäi dung cuoán
Hoaøng Ñeá Noäi kinh toá vaán vaø nhöõng vaán ñeà lieân quan.

HOAØNG ÑEÁ NOÄI KINH TOÁ VAÁN


& NGUOÀN GOÁC THUYEÁT AÂM DÖÔNG NGUÕ HAØNH
Trong khi caùc nhaø lyù hoïc töø haøng thieân nieân kyû nay baên khoaên veà
nguoàn goác cuûa thuyeát AÂm Döông vaø thuyeát Nguõ haønh – ñoàng thôøi ñaët
vaán ñeà hoaøi nghi veà söï nhaát quaùn cuûa hai hoïc thuyeát naøy – thì trong coå
thö chöõ Haùn laïi toàn taïi moät quyeån saùch öùng duïng moät caùch hoaøn chænh
hoïc thuyeát AÂm Döông – Nguõ haønh, chính laø cuoán Hoaøng Ñeá Noäi kinh
toá vaán. Ñaây laø moät cuoán saùch lyù luaän veà Ñoâng y öùng duïng phöông phaùp
luaän cuûa thuyeát AÂm Döông – Nguõ haønh vaøo vieäc chaån ñoaùn vaø phoøng
beänh. Noäi dung cuoán saùch dieãn taû phöông phaùp phoøng chöõa beänh qua
söï hoûi vaø ñaùp cuûa Hoaøng Ñeá (Vò vua huyeàn thoaïi Trung Quoác coù nieân

* Chuù thích: “Chu Dòch vôùi döï ñoaùn hoïc”.Thieäu Vó Hoa. Nxb Vaên hoaù Thoâng tin
1996, trang 94.

21
ñaïi öôùc tính khoaûng ñaàu thieân nieân kyû thöù III tröôùc Coâng nguyeân, ngang
vôùi thôøi Huøng Vöông thöù nhaát theo coå söû Vieät) vôùi ñaïi thaàn cuûa ngaøi laø
Kyø Baù. Veà giaù trò cuûa cuoán Hoaøng Ñeá Noäi kinh toá vaán ñöôïc nhöõng nhaø
nghieân cöùu Trung Hoa nhaän xeùt nhö sau:
“Treân thöïc teá, Hoaøng Ñeá Noäi kinh trong lòch söû Trung Quoác ñoái
vôùi vaên hoùa Haùn hoïc coù aûnh höôûng saâu saéc khoâng theå maát ñi, noù caáu
thaønh moät truyeàn thoáng vaên hoùa Trung Hoa. Neáu nhö truyeàn thoáng vaên
hoùa thieáu khuyeát phaàn naøy, chuùng ta khoâng theå töôûng töôïng tình caûnh
cuûa noù voâ lyù ñeán möùc naøo.
Thaäm chí ôû Trung Quoác coå ñaïi, ngöôøi ta coøn ñem Hoaøng Ñeá Noäi
kinh vôùi Ñaïo Ñöùc kinh cuûa Laõo töû, Nam Hoa kinh cuûa Trang töû, Chu
Dòch ra so saùnh vôùi nhau, moïi ngöôøi khoâng chæ xem noù laø moät cuoán
saùch y hoïc bình thöôøng.
Ngöôøi xöa xem Hoaøng Ñeá Noäi kinh laø: “Thöôïng cuøng ôû Trôøi, haï
cöïc ôû Ñaát, xa xeùt vaïn vaät, gaàn naém baûn thaân, bieán ñoåi khoù löôøng”. Cô
(Hoaøng Ñeá Noäi
hoà nhö moïi vieäc trôøi ñaát khoâng gì laø khoâng bao laáy”.
kinh vôùi suy ñoaùn vaän khí. Ñaøm Thaønh Maäu bieân soaïn. Nxb Vaên
hoùa Thoâng tin 1998)
Trong cuoán Hoaøng Ñeá Noäi kinh toá vaán hoaøn toaøn söû duïng phöông
phaùp luaän cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh vaø öùng duïng AÂm Döông
lòch vôùi daáu aán cuûa Luïc thaäp hoa giaùp. Ñieàu naøy chöùng toû thuyeát AÂm
Döông Nguõ haønh töø laâu ñaõ laø moät hoïc thuyeát hoaøn chænh vaø nhaát quaùn.
Ñeå chöùng toû ñieàu naøy xin baïn ñoïc xem ñoaïn trích daãn sau ñaây trong
Hoaøng Ñeá Noäi kinh toá vaán, phaàn Luïc Nguyeân chính kyû ñaïi luaän:
Tröôùc laäp naêm aáy, laáy toû khí aáy,soá cuûa vaän haønh cuûa Kim, Moäc,
Thuûy, Hoûa, Thoå hoùa cuûa laïnh, noùng, khoâ, aåm, gioù, hoûa ñeán ngöï, thì
ñaïo trôøi coù theå thaáy, daân khí coù theå ñieàu, AÂm Döông co duoãi, gaàn maø
khoâng caûm, coù theå ñeám soá aáy.
Ñaây chæ laø moät ñoaïn trích daãn ngaén ñeå laøm thí duï. Baïn ñoïc coù theå
tìm thaáy söï öùng duïng phöông phaùp luaän cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ
haønh trong toaøn boä cuoán saùch noùi treân vôùi vaø söï hieän dieän cuûa Luïc
thaäp hoa giaùp trong AÂm Döông lòch.
Nhö vaäy, thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh ñaõ hoaøn chænh, nhaát quaùn
vaø ñöôïc öùng duïng trong Hoaøng Ñeá Noäi kinh toá vaán, tröôùc caû Laïc thö vaø
Hoàng phaïm cöûu truø mang noäi dung Nguõ haønh do vua Ñaïi Vuõ phaùt hieän
caû ngaøn naêm. (Nieân ñaïi cuûa Hoaøng Ñeá öôùc tính khoaûng 3000 naêm
tr.CN, vua Ñaïi Vuõ khoaûng 2205 naêm tr.CN). Roõ raøng ñaây laø moät ñieàu

22
khoâng hôïp lyù.
Neáu nhö chuùng ta tin vaøo tính chính xaùc veà noäi dung cuûa cuoán
Hoaøng Ñeá Noäi kinh toá vaán thì seõ phuû nhaän toaøn boä nhöõng taùc gia Trung
Hoa ñöôïc coi laø saùng laäp ra thuyeát AÂm Döông vaø Nguõ haønh sau ñoù.
Vaäy thì tröôùc Hoaøng Ñeá ai laø ngöôøi saùng taïo thuyeát AÂm Döông Nguõ
haønh, khi chính cuoán Hoaøng Ñeá Noäi kinh toá vaán chæ theå hieän söï öùng
duïng phöông phaùp luaän cuûa hoïc thuyeát naøy, chöù khoâng phaûi theå hieän
noäi dung cuûa hoïc thuyeát ñoù? Coù leõ nhaän thaáy ñöôïc ñieàu phi lyù ñoù, neân
caùc nhaø lyù hoïc hieän ñaïi ñaõ nhaän ñònh cho raèng: Cuoán Hoaøng Ñeá Noäi
kinh toá vaán ñöôïc vieát vaøo thôøi Xuaân Thu Chieán quoác?! Ñoaïn sau ñaây
ñöôïc trích trong cuoán Hoaøng Ñeá Noäi kinh vôùi suy ñoaùn vaän khí (saùch ñaõ
daãn):
Hoaøng Ñeá Noäi kinh ñöôïc vieát thaønh saùch vaøo khoaûng thôøi kyø
Xuaân Thu Chieán quoác, neân trong saùch tö töôûng chæ laø chuû nghóa duy
vaät coå ñaïi, xuaát phaùt töø quan nieäm chænh theå vaø toång keát cuûa ngöôøi xöa
qua kinh nghieäm phong phuù ñaáu tranh vôùi beänh taät, xaây döïng neân cô
sôû lyù luaän cuûa y hoïc Trung Quoác”
Neáu nhaän ñònh cuûa caùc nhaø lyù hoïc hieän ñaïi ñuùng, thì ñaây laø söï
phuû nhaän taùc giaû cuûa cuoán saùch laø Hoaøng Ñeá vaø Kyø Baù. Nhö vaäy taïi
sao laïi coù söï gaùn gheùp naøy vaø ai laø taùc giaû ñích thöïc cuûa noù? Neáu saùch
ñöôïc vieát vaøo thôøi Xuaân Thu Chieán quoác, töùc laø tröôùc hoaëc cuøng thôøi
kyø Traâu Dieãn toång hôïp thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh thì thaät voâ lyù tröôùc
baát cöù moät phöông phaùp luaän naøo. Trong khi saùch Ñoâng y cuõng nhö
saùch boùi khoâng phaûi ñoái töôïng phaù huûy vaøo thôøi Taàn Thuûy Hoaøng. Hôn
nöõa y hoïc laø moät nhu caàu caàn thieát vaø phoå bieán trong ñôøi soáng xaõ hoäi,
khoâng ai khoâng theå khoâng moät laàn chöõa beänh trong ñôøi cho duø ngöôøi
ñoù laø vua. Taïi sao moät cuoán y lyù caên baûn söû duïng phöông phaùp luaän
cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh laïi khoâng heà ñöôïc nhaéc ñeán trong baát
cöù moät cuoán coå thö naøo cuûa caùc hoïc giaû noåi tieáng tröôùc thôøi Haùn?
Thôøi Xuaân Thu Chieán quoác laø moät thôøi ñaïi xuaát hieän raát nhieàu
nhaø tö töôûng lôùn nhö Khoång töû, Maïnh töû, Tuaân töû, Haøn Phi töû… hoï ñaõ
ñeå laïi nhieàu tröôùc taùc. Neáu heä thoáng vuõ truï quan AÂm Döông Nguõ haønh
vôùi giaù trò cuûa noù ñöôïc theå hieän trong söï öùng duïng ôû ngay trong moät
nhu caàu khoâng theå thieáu vaø phoå bieán laø y hoïc, maø sao laïi khoâng ñöôïc
caùc hoïc giaû löu danh haøng thieân nieân kyû quan taâm ñeán nhö: Khoång töû
thôøi Xuaân Thu; Maïnh töû, Tuaân töû thôøi Chieán quoác…? Moät ñieàu ñaùng

23
löu yù nöõa laø: Sau caùc hoïc giaû noåi tieáng thôøi Xuaân Thu Chieán quoác haøng
nöûa thieân nieân kyû, trong Söû kyù cuûa Tö Maõ Thieân cuõng khoâng heà moät
laàn nhaéc ñeán cuoán Hoaøng Ñeá Noäi kinh toá vaán; maëc duø oâng laïi noùi ñeán
Traâu Dieãn (350 – 270 tr.CN) nhö laø moät ngöôøi neáu khoâng phaûi laø saùng
laäp thì cuõng laø ngöôøi ñaàu tieân toång hôïp thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh trôû
thaønh moät hoïc thuyeát thoáng nhaát.
Hieän töôïng naøy, ñaõ taïo neân maâu thuaãn khoâng theå lyù giaûi veà nguoàn
goác cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh vaø AÂm Döông lòch coù xuaát xöù töø
vaên minh Hoa Haï.
Ñeå baïn ñoïc tieän tham khaûo, ñoaïn trích daãn döôùi ñaây chöùng toû
trong Hoaøng Ñeá Noäi kinh toá vaán ñaõ coù söï öùng duïng Can, Chi vaø daáu aán
cuûa Luïc thaäp hoa giaùp trong AÂm Döông lòch cuøng phöông phaùp luaän
cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh (Ñoaïn trích daãn naøy hôi daøi, vì lieân
quan ñeán nhöõng vaán ñeà caàn minh chöùng ôû phaàn sau. Mong baïn ñoïc
thoâng caûm löôïng thöù).
Hoaøng Ñeá hoûi:
– Naêm vaän khí löu haønh cai kyû cuûa chuû theå, coù thöôøng soá
khoâng?
Kyø Baù thöa raèng:
– Toâi xin theo thöù töï noùi döôùi ñaây:
# Nhöõng naêm Giaùp Tí, Giaùp Ngoï. ÔÛû treân, Thieáu aâm quaân hoaû tö
thieân. ÔÛ giöõa, Thaùi cung Thoå vaän. ÔÛ döôùi Döông minh taùo kim taïi toaøn.
Nhieät hoaù hai; voõ hoaù naêm; taùo hoaù boán. Ñoù laø nhöõng ngaøy
chính hoaù. Veà hoaù: ôû treân thôøi haøm, haøn; ôû döôùi thôøi khoå nhieät; ôû döôùi
thôøi toan nhieät. Ñoù laø nhöõng thích nghi veà döôïc phaåm vaøø thöïc vò (*).
# Nhöõng naêm AÁt Söûu, AÁt Vò (**). ÔÛ treân, Thaùi aâm thaáp thoå tö
thieân; ôû giöõa, Thieáu thöông kim vaän; ôû döôùi, Thaùi döông haøn thuyû taïi
toaøn.
Nhieät hoaù, haøn hoaù, thaéng phuïc ñoàng (nhieät thaéng, haøn phuïc).
Ñoù laø taø khí hoaù, nhaät. Thaáp hoaù naêm; thanh hoaù boán; haøn hoaù saùu; ñoù
töùc laø chính hoaù. Veà hoaù, ôû treân thôøi khoå, nhieät; ôû giöõa thôøi toan, hoaø;

* Chuù thích: ÔÛ moãi ñoaïn trích daãn ñöôïc baét ñaàu baèng daáu (#), caâu cuoái “Ñoù laø nhöõng
thích nghi veà döôïc phaåm vaø thöïc vò”ñeàu gioáng nhau. Vì vaäy,xin ñöôïc löôïc boû.
** Chuù thích: Teân goïi khaùc cuûa AÁt Muøi, thöôøng thaáy ñöôïc söû duïng ôû vuøng ñoàng baèng
Nam boä, Coù leõ vì lyù do kî huyù töø thôøi xa xöa, neân “Muøi” ñoåi sang “Vò”.

24
ôû döôùi thôøi cam nhieät.
# Nhöõng naêm Bính Daàn, Bính Thaân. ÔÛ treân, Thieáu döông töôùng
hoaû tö thieân; ôû giöõa Thaùi vuõ thuyû vaän; ôû döôùi Quyeát aâm phong moäc taïi
toaøn.
Hoaû hoaù hai; haøn hoaù saùu; phong hoaù ba. Ñoù töùc laø chính hoaù
nhaät. Veà hoaù, ôû treân thôøi haøm, haøn. ÔÛ giöõa thôøi haøm, oân. ÔÛ döôùi thôøi
taân, oân.
# Nhöõng naêm Ñinh Maõo, Ñinh Daäu. ÔÛ treân, Döông minh taùo kim
tö thieân; ôû giöõa, thieáu giaùc moäc vaän; ôû döôùi, Thieáu aâm quaân hoaû taïi
toaøn.
Thanh hoaù, nhieät hoaù, thaéng vôùi phuïc ñoàng. Ñoù töùc laø taø hoaù
nhaät. Taùo hoaù saùu; phong hoaù ba; nhieät hoaù baûy; ñoù töùc laø chính hoaù
nhaät. Veà hoaù: ôû treân thôøi khoå vaø hôi oân. ÔÛ giöõa thôøi taân vaø hoaø. ÔÛ döôùi
thôøi haøm vaø haøn.
# Nhöõng naêm Maäu Thìn, Maäu Tuaát. ÔÛ treân, Thaùi döông haøn
thuyû tö thieân; ôû giöõa Thaùi chuyû hoaû vaän; ôû döôùi, Thaùi aâm thaáp thoå taïi
toaøn.
Haøn hoaù saùu, nhieät hoaù baûy, thaáp hoaù naêm. Ñoù töùc laø chính hoaù
nhaät. Veà hoaù, ôû treân thôøi khoå vaø oân. ÔÛ giöõa thôøi cam vaø hoaø. ÔÛ döôùi
thôøi cam vaø oân.
# Nhöõng naêm Kyû Tî, Kyû Hôïi. ÔÛ treân Quyeát aâm phong moäc tö
thieân; ôû giöõa, thieáu cung thoå vaän; ôû döôùi Thieáu döông töôùng hoaû taïi
toaøn.
Phong hoaù, thanh hoaù, thaéng vaø phuïc ñoàng. Ñoù töùc laø taø khí hoaù
nhaät. Phong hoaù ba, thaáp hoaù naêm, hoaû hoaù baûy. Ñoù töùc laø chính hoaù
nhaät. Veà hoaù, ôû treân thôøi taân vaø löông. ÔÛ giöõa thôøi cam vaø hoaø. ÔÛ döôùi
thôøi haøm vaø haøn.
# Nhöõng naêm Canh Ngoï, Canh Tí. ÔÛ treân Thieáu aâm quaân hoaû tö
thieân; ôû giöõa Thaùi thöông kim vaän; ôû döôùi Döông minh taùo kim taïi toaøn.
Nhieät hoaù baûy, thanh hoaù chín, taùo hoaù chín. Ñoù laø chính hoaù
nhaät. Veà hoaù, ôû treân thôøi haøm vaø haøn. ÔÛ giöõa thôøi taân vaø oân. ÔÛ döôùi thôøi
toan vaø oân.
# Nhöõng naêm Taân Muøi, Taân Söûu. ÔÛ treân Thaùi aâm thaáp thoå tö
thieân, ôû giöõa Thieáu vuõ thuyû vaän, ôû döôùi Thaùi döông haøn thuûy taïi toaøn.
Vuõ hoaù, phong hoaù, thaéng vaø phuïc ñoàng. Ñoù töùc laø taø khí hoaù
nhaät. Vuõ hoaù naêm, haøn hoaù moät. Ñoù töùc laø chính hoaù nhaät. Veà hoaù, ôû
treân thôøi khoå vaø nhieät. ÔÛ giöõa thôøi khoå vaø hoaø. ÔÛ döôùi thôøi khoå vaø nhieät.
# Nhöõng naêm Nhaâm Thaân, Nhaâm Daàn. ÔÛ treân Thieáu döông
töôùng hoaû tö thieân, ôû giöõa Thaùi giaùc moäc vaän, ôû döôùi Quyeát aâm phong

25
moäc taïi toaøn.
Hoaû hoaù hai, phong hoaù taùm. Ñoù töùc laø chính hoùa nhaät. Veà hoaù,
ôû treân laø haøm vaø haøn, ôû giöõa laø toan vaø hoaø, ôû döôùi laø taân vaø löông.
# Nhöõng naêm Quí Daäu, Quí Maõo. ÔÛ treân, Döông minh taùo kim tö
thieân, ôû giöõa Thieáu chuyû hoaû vaän, ôû döôùi Thieáu aâm quaân hoaû taïi toaøn.
Haøn hoaù, vuõ hoaù, thaéng vaø phuïc ñoàng. Ñoù töùc laø taø khí hoaù nhaät.
Taùo hoaù chín, nhieät hoaù hai. Ñoù töùc laø chính hoaù nhaät. Veà hoaù, ôû treân
thôøi tieåu oân. ÔÛ giöõa thôøi haøm vaø oân. ÔÛ döôùi thôøi haøm vaø haøn.
# Nhöõng naêm Giaùp Tuaát, Giaùp Thìn. ÔÛ treân Thaùi döông haøn
thuyû tö thieân, ôû giöõa Thaùi cung chuû vaän, ôû döôùi Thaùi aâm thaáp thoå taïi
toaøn.
Haøn hoaù saùu, thaáp hoaù naêm. Ñoù töùc laø chính hoaù nhaät. Veà hoaù,
ôû treân thôøi khoå vaø nhieät. ÔÛ giöõa thôøi khoå vaø oân. ÔÛ döôùi cuõng khoå vaø oân.
# Nhöõng naêm Aát Hôïi, Aát Tî. ÔÛ treân, Quyeát aâm phong moäc tö
thieân, ôû giöõa Thieáu thöông kim vaän, ôû döôùi Thieáu döông töôùng hoaû taïi
toaøn.
Nhieät hoaù, haøn hoaù, thaéng vaø phuïc ñoàng. Ñoù laø taø khí hoaù nhaät.
Phong hoaù taùm, thanh hoaù boán, hoaû hoaù hai. Ñoù laø caùi thôøi ñoä veà chính
hoaù. Veà hoaù, ôû treân thôøi taân vaø löông. ÔÛ giöõa thôøi toan vaø hoaø. ÔÛ döôùi
thôøi haøm vaø haøn.
# Nhöõng naêm Bính Tí, Bính Ngoï. ÔÛ treân, Thieáu aâm quaân hoaû tö
thieân, ôû giöõa, Thaùi vuõ thuyû vaän. ÔÛ döôùi Döông minh taùo kim taïi toaøn.
Nhieät hoaù hai, haøn hoaù saùu, thanh hoaù boán. Ñoù laø chính hoaù ñoä.
Veà hoaù, ôû treân thôøi haøm vaø haøn. ÔÛ giöõa thôøi haøn vaø nhieät. ÔÛ giöõa thôøi
toan vaø oân.
# Nhöõng naêm Ñinh Söûu, Ñinh Muøi. ÔÛ treân, Thaùi aâm thaáp thoå tö
thieân, ôû giöõa Thaùi giaùc moäc vaän, ôû döôùi Thaùi döông haøn thuyû taïi toaøn.
Thanh hoaù, nhieät hoaù, thaéng vaø phuïc ñoàng. Ñoù töùc laø hoaù ñoä cuûa
taø khí. Voõ hoaù naêm, phong hoaù ba, haøn hoaù moät. Ñoù laø chính hoaù ñoä.
Veà hoaù, ôû treân thôøi khoå vaø oân. ÔÛ giöõa thôøi taân vaø oân. ÔÛ döôùi thôøi cam
vaø nhieät.
# Nhöõng naêm Maäu Daàn, Maäu Thaân. ÔÛ treân Thieáu döông töôùng
hoaû tö thieân, ôû giöõa Thaùi chuyû hoaû vaän, ôû döôùi Quyeát aâm phong moäc
taïi toaøn.
Hoaû hoaù baûy, phong hoaù ba. Ñoù laø chính hoaù ñoä. Veà hoaù ôû treân
thôøi haøm vaø haøn. ÔÛ giöõa thôøi cam vaø hoaø. ÔÛ döôùi thôøi taân vaø löông.
# Nhöõng naêm Kyû Maõo, Kyû Daäu. ÔÛ treân Döông minh taùo kim tö
thieân, ôû giöõa Thieáu cung thoå vaän, ôû döôùi Thieáu aâm quaân hoaû taïi toaøn.

26
Phong hoaù, thanh hoaù, thaéng vaø phuïc ñoàng. Ñoù laø hoaù ñoä cuûa taø
khí. Thanh hoaù chín, voõ hoaù naêm, ñoù laø chính hoaù ñoä. Veà hoaù ôû treân
thôøi khoå vaø tieåu oân, ôû giöõa thôøi cam vaø hoaø, ôû döôùi thôøi haøm vaø haøn.
# Nhöõng naêm Canh Thìn, Canh Tuaát. ÔÛ treân Thaùi döông haøn
thuyû tö thieân, ôû giöõa Thaùi thöông kim vaän. ÔÛ döôùi Thaùi aâm thaáp thoå taïi
toaøn.
Haøn hoaù moät, thanh hoaù chín, voõ hoaù naêm, ñoù laø chính hoaù ñoä.
Veà hoaù, ôû treân thôøi khoå vaø nhieät, ôû giöõa thôøi taân vaø oân, ôû döôùi thôøi cam
vaø nhieät.
# Nhöõng naêm Taân Tî, Taân Hôïi. ÔÛ treân, Quyeát aâm phong moäc tö
thieân; ôû giöõa Thieáu vuõ thuyû vaän; ôû döôùi Thieáu döông töôùng hoaû taïi toaøn.
Voõ hoaù, phong hoaù, thaéng vaø phuïc ñoàng. Ñoù laø hoaù ñoä cuûa taø
khí. Phong hoaù ba, haøn hoaù moät, hoaû hoaù baûy. Ñoù laø chính hoaù ñoä. Veà
hoaù, ôû treân thôøi taân vaø löông, ôû giöõa thôøi khoå vaø hoøa, ôû döôùi thôøi haøm
vaø haøn.
# Nhöõng naêm Nhaâm Ngoï, Nhaâm Tí. ÔÛ treân Thieáu aâm quaân hoaû
tö thieân, ôû giöõa Thaùi giaùc moäc vaän, ôû döôùi Döông minh taùo kim taïi
toaøn.
Nhieät hoaù hai, phong hoaù taùm, thanh hoaù boán. Ñoù laø chính hoaù
ñoä. Veà hoaù, ôû treân thôøi haøm vaø haøn, ôû giöõa thôøi toan vaø löông, ôû döôùi
thôøi toan vaø oân.
# Nhöõng naêm Quí Muøi, Quí Söûu. ÔÛ treân Thaùi aâm thaáp thoå tö
thieân, ôû giöõa Thieáu chuyû hoaû vaän, ôû döôùi Thaùi döông haøn thuyû taïi toaøn.
Haøn hoaù, vuõ hoaù, thaéng vaø phuïc ñoàng. Ñoù laø hoaù ñoä cuûa taø khí.
Voõ naêm, hoaû hoaù hai, haøn hoaù moät. Ñoù laø hoaù ñoä cuûa chính khí. Veà
hoaù, ôû treân thôøi khoå vaø oân, ôû giöõa thôøi haøm vaø oân, ôû döôùi thôøi cam vaø
nhieät.
# Nhöõng naêm Giaùp thaân, Giaùp daàn. ÔÛ treân, Thieáu döông Töôùng
hoaû tö thieân, ôû giöõa Thaùi cung thoå vaän, ôû döôùi Quyeát aâm phong moäc taïi
toaøn.
Hoaû hoaù hai, voõ hoaù naêm, Phong hoaù taùm. Ñoù laø chính hoaù ñoä.
Veà hoaù ôû treân thôøi haøm vaø hoøa, ôû döôùi thôøi Taân vaø Löông.
# Nhöõng naêm Aát Daäu, Aát Maõo. ÔÛ treân, Döông minh taùo kim tö
thieân, ôû giöõa, Thieáu thöông kim vaän, ôû döôùi Thieáu aâm quaân hoaû taïi
toaøn.
Nhieät hoaù, haøn hoaù, thaéng vaø phuïc ñoàng. Ñoù laø hoaù ñoä cuûa taø
khí. Taùo hoaù boán, thanh hoaù boán, nhieät hoaù hai. Ñoù chính laø hoaù ñoä. Veà
hoaù, ôû treân thôøi khoå vaø tieåu oân, ôû giöõa thôøi khoå vaø hoøa, ôû döôùi thôøi haøm
vaø haøn

27
# Nhöõng naêm Bính Tuaát, Bính Thìn. ÔÛ treân, Thaùi döông haøn
thuyû tö thieân, ôû giöõa Thaùi vuõ thuyû vaän, ôû döôùi Thaùi aâm thaáp thoå taïi toaøn.
Haøn hoaù saùu, voõ hoaù naêm. Ñoù chính laø hoaù ñoä. Veà hoaù, ôû treân
thôøi khoå vaø nhieät, ôû giöõa thôøi haøm vaø oân, ôû döôùi thôøi cam vaø nhieät.
# Nhöõng naêm Ñinh Hôïi, Ñinh Tî. ÔÛ treân Quyeát aâm phong moäc
tö thieân, ôû giöõa Thieáu giaùc moäc vaän, ôû döôùi Thieáu döông töôùng hoaû taïi
toaøn.
Thanh hoaù, Nhieät hoaù, thaéng vaø phuïc ñoàng. Ñoù chính laø hoaù ñoä
cuûa taø khí. Phong hoaù ba, Hoaû hoaù baûy, ñoù laø chính hoaù ñoä. Veà hoaù, ôû
treân thôøi Taân vaø Löông, ôû giöõa thôøi Taân vaø hoaø, ôû döôùi thôøi haøm vaø
haøn.
# Nhöõng naêm Maäu Tyù, Maäu Ngoï, ÔÛ treân Thieáu aâm Quaân hoaû tö
thieân, ôû giöõa Thaùi chuyû hoaû vaän, ôû döôùi Döông minh taùo kim taïi toaøn.
Nhieät hoaù baûy, thanh hoaù chín, ñoù laø chính hoaù ñoä. Veà hoaù, ôû
treân thôøi haøm vaø haøn, ôû giöõa thôøi cam vaø haøn, ôû döôùi thôøi toan vaø oân.
# Nhöõng naêm Kyû Söûu, Kyû Muøi. ÔÛ treân Thaùi aâm thaáp thoå tö
thieân, ôû giöõa Thieáu cung thoå vaän, ôû döôùi Thaùi döông haøn thuyû taïi toaøn.
Phong hoaù, thanh hoaù, thaéng vaø phuïc ñoàng. Ñoù laø hoaù ñoä cuûa taø
khí. Voõ hoaù naêm, haøn hoaù moät, ñoù laø chính hoaù ñoä. Veà hoaù, ôû treân thôøi
khoå vaø nhieät, ôû giöõa thôøi cam vaø hoøa, ôû döôùi thôøi cam vaø nhieät.
# Nhöõng naêm Canh Daàn, Canh Thaân. ÔÛ treân Thieáu döông töôùng
hoaû tö thieân, ôû giöõa Thaùi thöông kim vaän, ôû döôùi Quyeát aâm phong moäc
taïi toaøn.
Hoaû hoaù baûy, thanh hoaù chín, phong hoaù ba. Ñoù laø chính hoaù
ñoä. Veà hoùa, ôû treân thôøi haøm vaø haøn, ôû giöõa thôøi taân vaø oân, ôû döôùi thôøi
taân vaø löông.
# Nhöõng naêm Taân Maõo, Taân Daäu. ÔÛ treân Döông minh taùo kim tö
thieân, ôû giöõa Thieáu vuõ thuyû vaän, ôû döôùi Thieáu aâm quaân hoaû taïi toaøn.
Voõ hoaù, phong hoaù, thaéng vaø phuïc ñoàng. Ñoù laø hoaù ñoä cuûa taø
khí. Thanh hoaù chín, nhieät hoaù baûy, haøn hoaù moät. Ñoù laø chính hoaù ñoä.
Veà hoaù, ôû treân khoå vaø tieåu oân, ôû giöõa khoå vaø hoøa, ôû döôùi haøm vaø haøn.
# Nhöõng naêm Nhaâm Thìn, Nhaâm Tuaát. ÔÛ treân Thaùi döông haøn
thuyû tö thieân, ôû giöõa Thaùi giaùc moäc vaän, ôû döôùi Thaùi aâm thaáp thoå taïi
toaøn.
Haøn hoaù saùu; phong hoaù taùm; voõ hoaù naêm. Ñoù laø chính hoaù ñoä.
Veà hoaù, ôû treân thôøi khoå vaø oân; ôû giöõa thôøi toan vaø hoaø; ôû döôùi thôøi cam
vaø oân.
# Nhöõng naêm Quyù Tî, Quyù Hôïi. ÔÛ treân Quyeát aâm phong moäc tö

28
thieân, ôû giöõa Thieáu chuûy hoaû vaän, ôû döôùi Thieáu döông töôùng hoaû taïi
toaøn.
Haøn hoaù, voõ hoaù, thaéng vaø phuïc ñoàng. Ñoù laø hoaù ñoä cuûa taø khí.
Phong hoaù taùm, hoaû hoaù hai, ñoù laø chính hoaù ñoä. Veà hoaù, ôû treân taân
vaø löông, ôû giöõa haøm vaø hoøa, ôû döôùi haøm vaø haøn.
Qua ñoaïn trích daãn ôû treân, baïn ñoïc cuõng nhaän thaáy raèng: noäi
dung cuoán Hoaøng Ñeá Noäi kinh toá vaán ñaõ öùng duïng Can chi vaø Luïc thaäp
hoa giaùp trong AÂm Döông lòch. Ñoàng thôøi thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh
cuõng chöùng toû tính nhaát quaùn vaø hoaøn chænh, khi phöông phaùp luaän cuûa
noù laø cô sôû lyù luaän duy nhaát trong noäi dung cuoán saùch naøy.
Nhö vaäy, neáu cuoán Hoaøng Ñeá Noäi kinh toá vaán ñöôïc hình thaønh
vaøo thôøi Xuaân Thu Chieán quoác thì thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh khoâng
theå do Traâu Dieãn toång hôïp vaø hoaøn chænh. Caøng khoâng theå do Ñoång
Troïng Thö hoaøn chænh vaøo ñôøi Haùn. Söï hieän dieän cuûa cuoán Hoaøng Ñeá
Noäi kinh toá vaán ñaõ chöùng toû raèng:
Thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh vaø AÂm Döông lòch ñaõ xuaát hieän vaø
hoaøn chænh töø raát laâu trong neàn vaên minh coå Ñoâng phöông. Hoïc thuyeát
naøy ñaõ ñöôïc coâng nhaän nhö moät hoïc thuyeát chính thoáng vaø phoå bieán
trong xaõ hoäi. Söï coù maët cuûa moät oâng vua (maø trong saùch goïi laø Hoaøng
Ñeá) thöøa nhaän nhöõng phöông phaùp luaän cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ
haønh ñaõ chöùng toû ñieàu ñoù. Caùc coå thö Trung Hoa tröôùc thôøi Haùn, cuï theå
laø tröôùc Söû kyù vaø trôû laïi cho ñeán taän ngaøy hoâm nay chöa heà ghi nhaän
tính nhaát quaùn vaø hoaøn chænh cuûa hoïc thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh, maëc
duø ñoù laø moät thöïc teá. Söï kieän naøy khaúng ñònh ñaõ coù moät neàn vaên minh
toàn taïi ngay beân caïnh ñaát nöôùc Trung Hoa coå. Neàn vaên minh naøy ñaõ bò
huûy dieät vaø bò Haùn hoùa. Khoâng theå coù moät söï giaûi thích naøo hôïp lyù hôn,
ñoù chính laø neàn vaên minh Vaên Lang maø coå thö vaø truyeàn thuyeát Vieät
Nam ñaõ noùi tôùi: Laõnh thoå Vaên Lang Baéc giaùp Ñoäng Ñình Hoà, Taây giaùp
Ba Thuïc, Nam giaùp Hoà Toân, Ñoâng giaùp Ñoâng Haûi.
Bôûi vaäy, söï khaùm phaù nhöõng bí aån cuûa neàn vaên hoaù Ñoâng phöông,
cuï theå laø nhöõng bí aån cuûa phöông phaùp naïp aâm Nguõ haønh trong Luïc
thaäp hoa giaùp laø vaán ñeà ñöôïc ñeà caäp trong saùch naøy, chæ coù theå baét ñaàu
töø neàn vaên minh Laïc Vieät. Phaàn tieáp theo ñaây seõ tieáp tuïc chöùng minh
cho yù töôûng treân.

29
NGUYEÂN TAÉC NAÏP AÂM AÂM DÖÔNG NGUÕ HAØNH
TRONG AÂM DÖÔNG LÒCH
VAÁN ÑEÀ CHÖA SAÙNG TOÛ
Söï gaén lieàn tính hoaøn chænh cuûa phöông phaùp luaän thuyeát AÂm
Döông Nguõ haønh vôùi söï naïp aâm AÂm Döông Nguõ haønh trong AÂm Döông
lòch laø cô sôû cuûa vaán ñeà: Ngöôøi Laïc Vieät laø taùc giaû ñích thöïc cuûa AÂm
Döông lòch Ñoâng phöông. Hieän töôïng söû duïng Can chi treân nhöõng di
vaät ñaøo ñöôïc ôû AÂn Khö, tuy ôû vuøng sinh soáng cuûa ngöôøi Hoa Haï; nhöng
töï noù chöa ñuû ñeå minh chöùng raèng ngöôøi Hoa Haï laø chuû phaùt minh ra
AÂm Döông lòch, khi nhöõng hieän töôïng lieân quan ñeán nguoàn goác cuûa
hoïc thuyeát naøy töø coå thö chöõ Haùn chöùa ñöïng nhöõng maâu thuaãn khoâng
theå lyù giaûi. Ñieàu naøy chæ coù theå giaûi thích moät caùch hôïp lyù laø: ñoù laø
chieán lôïi phaåm cuûa cuoäc chieán AÂn Thöông – Vaên Lang ñaõ ñöôïc truyeàn
thuyeát Vieät Nam ghi nhaän trong truyeän Phuø Ñoång Thieân Vöông (Vaán
ñeà naøy ñaõ trình baøy trong Thôøi Huøng Vöông qua truyeàn thuyeát vaø huyeàn
thoaïi).
Hieän töôïng naïp aâm AÂm Döông Nguõ haønh trong AÂm Döông lòch,
taát nhieân phaûi coù nhöõng nguyeân taéc cuûa noù. Lòch phaùp cuûa baát cöù moät
neàn vaên minh naøo, ñeàu baét ñaàu töø vieäc quan saùt thieân vaên ñeå phaân ñònh
thôøi gian döïa treân söï vaän haønh cuûa caùc thieân theå. AÂm Döông lòch Ñoâng
phöông cuõng khoâng naèm ngoaøi qui luaät naøy. AÂm Döông lòch ñöôïc gaén
lieàn vôùi thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh, hay noùi moät caùch khaùc ngöôøi ta
ñaõ öùng duïng thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh vaøo vieäc quan saùt vuõ truï.
Vì khoâng phaûi laø chuû nhaân ñích thöïc cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ
haønh, maø chæ laø söï phaùt hieän rôøi raïc; coäng vôùi söï gaùn gheùp khieân cöôõng
cuûa nhöõng hoïc giaû phong kieán Trung Hoa coå veà moät hoïc thuyeát ñaõ
thaát truyeàn cuûa moät neàn vaên minh bò taøn phaù. Taát caû nhöõng ñieàu naøy,
ñaõ taïo neân söï raéc roái khoâng theå lyù giaûi noåi nhöõng vaán ñeà lieân quan tôùi
hoïc thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh trong caùc coå thö chöõ Haùn. Ñoù chính laø
nguyeân nhaân laøm cho taát caû nhöõng phöông phaùp öùng duïng cuûa thuyeát
AÂm Döông Nguõ haønh trôû neân huyeàn bí. Moät söï öùng duïng quan troïng
cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh laø nguyeân taéc naïp aâm AÂm Döông
Nguõ haønh trong AÂm Döông lòch – ñoàng thôøi cuõng laø tieàn ñeà cho taát caû
söï öùng duïng cho hoïc thuyeát naøy cho söï vaän ñoäng cuûa ñôøi soáng, xaõ hoäi
vaø con nguôøi trong thôøi gian – ñaõ bò thaát truyeàn vaø thaønh ñieàu bí aån.
Trong cuoán Döï ñoaùn theo Töù truï (Nxb Vaên hoùa Thoâng tin 1996.

30
Trang 68), oâng Thieäu Vó Hoa ñaõ phaûi thöøa nhaän:
“Naïp aâm Nguõ haønh trong baûng saùu möôi Giaùp Tí caên cöù theo
nguyeân taéc gì ñeå xaùc ñònh, ngöôøi xöa tuy coù baøn ñeán nhöng khoâng coù
caên cöù roõ raøng vaø cuõng chöa baøn ñöôïc minh baïch, do ñoù vaãn laø huyeàn
bí khoù hieåu. Baûng saùu möôi Giaùp Tí bieán hoùa voâ cuøng, ñoái vôùi giôùi
hoïc thuaät cuûa Trung Quoác cho ñeán nay vaãn coøn laø ñieàu bí aån.”
Thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh coù theå laø moät hoïc thuyeát khoa hoïc
hay phi khoa hoïc, coù taùc duïng hoaëc khoâng taùc duïng trong neàn vaên
minh hieän ñaïi. Vaán ñeà naøy ngöôøi vieát khoâng daùm laïm baøn. Nhöng vieäc
tìm hieåu nguyeân taéc naïp aâm AÂm Döông Nguõ haønh seõ goùp phaàn phaùt
hieän coäi nguoàn cuûa hoïc thuyeát naøy; töùc laø tìm hieåu veà moät neàn vaên
minh ñaõ maát, ñeå bieát caùi nhìn caùi nghó cuûa ngöôøi xöa maø aûnh höôûng
cuûa noù chaéc chaén khoâng theå coi laø nhoû ñoái vôùi neàn vaên hoùa vaø lòch söû
phöông Ñoâng. Ñoàng thôøi, seõ laøm saùng toû theâm veà neàn vaên minh Vaên
Lang kyø vó trong coå söû Vieät Nam.
Nhöõng vaán ñeà ñöôïc trình baøy trong nhöõng phaàn naøy, coù moät soá
vaán ñeà ñaõ ñöôïc trình baøy trong cuoán Thôøi Huøng Vöông qua truyeàn
thuyeát vaø huyeàn thoaïi vaø Tìm veà coäi nguoàn Kinh Dòch. Nhöng ñaây laø
moät cuoán saùch coù tham voïng lyù giaûi chuyeân saâu vaøo lòch phaùp lieân
quan ñeán thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh. Vì vaäy, ñeå söï chöùng minh ñöôïc
thuaän lôïi, ngöôøi vieát xin ñöôïc laëp laïi moät soá vaán ñeà ñaõ neâu, nhöng
ñöôïc phaùt trieån theo höôùng khaùc. Raát mong quí ñoâïc giaû ñaõ ñoïc cuoán
Thôøi Huøng Vöông qua truyeàn thuyeát vaø huyeàn thoaïi vaø Tìm veà coäi
nguoàn Kinh Dòch thoâng caûm löôïng thöù.
Ñeå baïn ñoïc tieän vieäc theo doõi, ngöôøi vieát xin toùm taét nhöõng nguyeân
lyù caên baûn cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh ôû phaàn sau.

31
32
Phaàn II
NHÖÕNG NGUYEÂN LYÙ CAÊN BAÛN CUÛA THUYEÁT
AÂM DÖÔNG NGUÕ HAØNH

LYÙ GIAÛI SÖÏ VAÄN ÑOÄNG KHÔÛI NGUYEÂN CUÛA VUÕ TRUÏ
THEO THUYEÁT AÂM DÖÔNG NGUÕ HAØNH
TÖØ VAÊN MINH LAÏC VIEÄT

Thaùi Cöïc sinh löôõng nghi & “Meï troøn con vuoâng”
Ngöôøi xöa cho raèng khôûi thuûy cuûa vuõ truï laø Thaùi Cöïc. Thaùi cöïc
voán chí tònh, thuaàn khieát khoâng phaûi laø moät caùi cöïc lôùn vaø cuõng khoâng
phaûi laø moät caùi cöïc nhoû; trong ñoù khoâng coù söï phaân bieät. Töùc laø khoâng
coù caùi Coù ñeå noùi ñeán caùi Khoâng. Töôïng cuûa Thaùi cöïc hình troøn, theå
hieän tính traøn ñaày vieân maõn. Bôûi chí tònh neân ñoäng. Caùi Coù – Ñoäng –
AÂm ra ñôøi ñoái ñaõi vôùi caùi Khoâng baûn nguyeân, taïo neân söï phaân bieät AÂm
Döông. Thaùi cöïc trôû thaønh Döông, chí tònh, thuaàn khieát, vieân maõn töôïng
laø hình troøn. AÂm tuï ñuïc giôùi haïn, neân töôïng laø hình vuoâng. Caâu tuïc
ngöõ Vieät Nam “Meï troøn con vuoâng”ñaõ chöùng toû tính hôïp lyù cuûa noù
trong caùch lyù giaûi tính baûn nguyeân vaø söï hình thaønh vuõ truï. “Meï
troøn” – caùi coù tröôùc – töôïng cuûa Thaùi cöïc, ñoàng thôøi laø Döông khi coù
söï phaân bieät; “con vuoâng” – caùi coù sau – töôïng cuûa AÂm. Bieåu töôïng
tuyeät vôøi nhaát cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh vôùi söï giaûi thích nguoàn
goác cuûa vuõ truï qua caâu tuïc ngöõ “Meï troøn con vuoâng”, chính laø ôû hình
töôïng cuûa baùnh Chöng, baùnh Daày – linh vaät cuûa neàn vaên minh Laïc
Vieät – maø ngöôøi Vieät Nam coøn traân troïng giöõ gìn ñeán taän baây giôø.
So saùnh söï lyù giaûi caâu tuïc ngöõ “Meï troøn, con vuoâng” theå hieän
quan nieäm veà söï khôûi nguyeân cuûa vuõ truï, chuùng ta seõ nhaän thaáy tính
hôïp lyù cuûa caâu tuïc ngöõ Vieät Nam naøy so vôùi nhöõng coå thö chöõ Haùn ñaõ
ñöôïc löu truyeàn.
Söï lyù giaûi ñöôïc coi laø hôïp lyù nhaát cuûa caùc nhaø lyù hoïc Trung Hoa
töø tröôùc ñeán nay ñöôïc thöøa nhaän laø söï lyù giaûi cuûa nhaø lyù hoïc noåi tieáng
ñôøi Toáng – oâng Chu Hy. Nhöng ngay caû lyù giaûi naøy cuõng chöùng toû tính
phi lyù cuûa noù, oâng Chu Hy moâ taû theå baûn nguyeân vuõ truï trong Thaùi Cöïc

33
ñoà thuyeát nhö sau:
“Voâ cöïc maø laø Thaùi cöïc. Thaùi cöïc ñoäng thì sinh Döông; Ñoäng cöïc
thì tónh; Tónh thì sinh AÂm; Tónh cöïc laïi ñoäng; Moät ñoäng moät tónh, cuøng
laøm caên baûn cho nhau. Roài khi ñaõ phaân chia AÂm Döông thì Löôõng nghi
thaønh laäp. Vaø ñeán luùc Döông bieán, AÂm hôïp thì Thuûy, Hoûa, Moäc, Kim,
Thoå sinh ra . Naêm khí ñoù neáu ñöôïc saép ñaët thuaän lôïi vôùi nhau thì boán
muøa seõ vaän haønh ñeàu ñaën. Nguõ haønh neáu hôïp nhaát thì thaønh AÂm
Döông, AÂm vaø Döông neáu hôïp nhaát thì thaønh Thaùi cöïc. Thaùi cöïc coù
goác laø voâ cöïc. Nguõ haønh sinh hoùa ñeàu coù tính chaát duy nhaát. Caùi chaân
khoâng cuûa voâ cöïc, caùi tính chaát cuûa AÂm Döông vaø Nguõ haønh, taát caû
phoái hôïp moät caùch kyø dieäu vaø keát tuï laïi vôùi nhau.”
Ñaây laø moät sai laàm raát caên baûn cuûa oâng Chu Hy. Chuùng ta ñeàu
bieát raèng AÂm Döông laø moät traïng thaùi phaân bieät; do ñoù söï phaân bieät
giöõa Voâ cöïc vaø Thaùi cöïc – töùc laø ñaõ coù phaân bieät AÂm Döông. Ñaây laø
sai laàm ñaàu tieân cuûa oâng. Khi phaân bieät AÂm Döông vôùi Thaùi cöïc – töùc
laø AÂm Döông laø moät veá so vôùi Thaùi cöïc. Hay noùi moät caùch khaùc AÂm
Döông laïi laø moät veá cuûa chính noù. Ñaây laø sai laàm thöù hai cuûa oâng.
Moät sai laàm nöõa raát caên baûn cuûa oâng Chu Hy, khi oâng coù yù töôûng
cho raèng: “Naêm khí ñoù neáu ñöôïc saép ñaët thuaän lôïi vôùi nhau thì boán muøa seõ
vaän haønh ñeàu ñaën”. YÙ töôûng naøy daãn ñeán moät quan nieäm sieâu hình veà
thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh. Bôûi vì, hoïc thuyeát naøy giaûi thích söï hình
thaønh vuõ truï töø khôûi nguyeân cuûa noù nhö laø moät söï toàn taïi khaùch quan;
töùc laø töø tröôùc khi coù söï hình thaønh Thaùi Döông heä (trong ñoù coù traùi ñaát
ñeå coù boán muøa). YÙ töôûng cuûa oâng Chu Hy chöùng toû moät caùi nhìn sai
leäch töø caên ñeå cuûa hoïc thuyeát naøy vì tính sieâu hình cuûa noù, khi ñaët vaán
ñeà: Ñoäng löïc naøo seõ saép ñaët thuaän lôïi (hay khoâng thuaän lôïi) naêm haønh
khí?
Sôû dó söï sai laàm cuûa oâng Chu Hy khoâng aûnh höôûng gì lôùn ñeán
vieäc phoå bieán thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh, bôûi vì söï öùng duïng treân
thöïc teá cuûa hoïc thuyeát naøy ñaõ coù tröôùc oâng Chu Hy haøng ngaøn naêm.
Tính hôïp lyùù ñöôïc theå hieän qua caâu tuïc ngöõ Vieät Nam maø oâng cha
coøn löu truyeàn cuõng chöùng minh raèng: Ngöôøi Laïc Vieät chính laø chuû
nhaân ñích thöïc cuûa hoïc thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh (ñieàu naøy ñaõ ñöôïc
trình baøy trong cuoán Thôøi Huøng Vöông qua truyeàn thuyeát vaø huyeàn
thoaïi). Bôûi vì, ñeå phuïc hoài laïi coù heä thoáng hoïc thuyeát AÂm Döông Nguõ
haønh baét buoäc phaûi phuû nhaän toaøn boä thöù töï thôøi ñieåm xuaát hieän nhöõng
vaán ñeà lieân quan trong coå thö Trung Hoa – töùc laø phuû nhaän caùc taùc giaû

34
cuûa noù vaø moät yeáu toá caàn nöõa laø neàn vaên hoaù daân gian Vieät Nam – di
saûn ñöôïc toå tieân truyeàn laïi.

Löôõng nghi sinh töù töôïng


Trôû laïi vaán ñeà cuûa söï khôûi nguyeân vuõ truï nhö laäp luaän ñaõ trình
baøy thì: Söï vaän ñoäng cuûa AÂm goàm 5 daïng goïi laø Nguõ haønh. Nguõ haønh
ñöôïc khaùi nieäm baèng nhöõng danh töø sau: Moäc, Hoûa, Thoå, Kim, Thuûy.
Do aûnh höôûng cuûa AÂm Döông cho neân phaân laøm Nguõ haønh AÂm vaø Nguõ
haønh Döông goàm: Giaùp – AÁt (Moäc); Bính – Ñinh (Hoûa); Maäu –
Kyû(Thoå); Canh – Taân (Kim); Nhaâm – Quí (Thuûy), coøn goïi laø Thaäp
Thieân can töùc laø goác cuûa vuõ truï. Söï vaän ñoäng töông taùc cuûa AÂm Döông
Nguõ haønh goàm 4 daïng nhö sau:
1- Töông sinh: Kim sinh Thuûy; Thuûy sinh Moäc; Moäc sinh Hoûa;
Hoûa sinh Thoå; Thoå sinh Kim. (Töông sinh thuoäc Döông – töôïng laø
Thaùi Döông)
2- Töông thöøa – Laø moät daïng thaùi quaù cuûa töông sinh. Kim sinh
Thuûy nhöng Kim quaù vöôïng Thuûy khoâng sinh ñöôïc. (Töông thöøa thuoäc
AÂm trong Döông – Töôïng laø Thieáu AÂm).
3- Töông khaéc: Kim khaéc Moäc; Moäc khaéc Thoå; Thoå khaéc Thuûy;
Thuûy khaéc Hoûa; Hoûa khaéc Kim. (Töông khaéc thuoäc AÂm – Töôïng laø
Thaùi AÂm).
4- Töông vuõ – Laø moät daïng phaûn nghòch cuûa töông khaéc: Kim
khaéc Moäc nhöng Moäc quaù vöôïng Kim bò trieät… (Töông Vuõ thuoäc Döông
trong AÂm – Töôïng laø Thieáu Döông).
Ñaây laø yù nghóa ñích thöïc cuûa töø “töù töôïng” vaãn löu truyeàn trong
tuïc ngöõ, phong dao Vieät Nam vaø moät soá saùch lyù hoïc. Bôûi vì Nguõ haønh
laø hình thì “töù töôïng” chính laø töôùng (danh töø coå, coù khaùi nieäm töông töï
nhö hình thöùc, söï theå hieän beân ngoaøi). Thöïc ra ñoù chæ laø moät yù nieäm
nhaèm theå hieän söï tieâu tröôûng, cheá hoùa, töông taùc laãn nhau cuûa AÂm
Döông Nguõ haønh. Söï chuyeån hoùa cuûa AÂm Döông khoâng theå duøng moät
khaùi nieäm coù yù nghóa tuyeät ñoái. Bôûi vì, vôùi yù nieäm coù tính tuyeät ñoái thì
giöõaThieáu Döông vôùi Thaùi AÂm ñaõ coù söï phaân bieät, töùc laø ñaõ coù AÂm
Döông. Khaùi nieäm veà söï vaän ñoäng cuûa AÂm Döông cho raèng: khi Döông
(hoaëc AÂm) cöïc thònh thì AÂm sinh (hoaëc Döông sinh); giai ñoaïn ñaàu cuûa
Döông sinh (hoaëc AÂm sinh) goïi laø Thieáu Döông (hoaëc Thieáu AÂm).

35
Döông tröôûng thì AÂm tieâu (hoaëc ngöôïc laïi). Nhö vaäy, ñaây laø moät söï
chuyeån hoùa lieân tuïc, khoâng theå coù khaùi nieäm tuyeät ñoái ñeå phaân bieät söï
chuyeån hoùa giöõa giai ñoaïn töø AÂm sang Döông hoaëc ngöôïc laïi. Moät thí
duï töông töï cho yù nieäm tröøu töôïng naøy, xin ñöôïc minh hoïa baèng moät
caâu thô noåi tieáng cuûa nöõ só Ñaëng Nguyeät Anh nhö sau:
Neáu anh bieát ñöôïc... chieàu nay
Gioù töø ñaâu ñeán... thoåi gaày nhaønh mai
Moät ñôøi gioù coù vì ai
Xoâ nghieâng chieàu tím ra ngoaøi hoaøng hoân.
Ñoaïn thô treân thaät laø tuyeät vôøi, xöùng ñaùng ñöôïc ñöùng trong danh
saùch: 210 baøi thô tình hay nhaát theá giôùi. Chieàu tím vaø hoaøng hoân cuøng
laø moät khaùi nieäm trong giai ñoaïn chuyeån hoùa töø ban ngaøy sang ban
ñeâm. Neáu goïi laø hoaøng hoân (trôøi vaøng) thì coù theå hieåu laø trôøi chieàu,
nhöng thuoäc veà phaàn ban ngaøy nhieàu hôn. Neáu goïi laø chieàu tím thì
cuõng laø trôøi chieàu, nhöng thuoäc veà phaàn ban ñeâm nhieàu hôn. Khoaûng
phaân bieät giöõa chieàu tím vaø hoaøng hoân laø söï chuyeån hoùa lieân tuïc giöõa
ngaøy vaø ñeâm trong buoåi chieàu; töông töï nhö giai ñoaïn chuyeån hoùa giöõa
AÂm vaø Döông. Raát khoù coù theå phaân ñònh ñaâu laø giôùi haïn giöõa chieàu tím
vaø hoaøng hoân; töông töï nhö raát khoù phaân ñònh roõ raøng söï chuyeån tieáp
töø AÂm sang Döông. Bôûi vì vôùi khaùi nieäm Thaùi AÂm töùc laø vöôït qua AÂm
thì Döông baét ñaàu sinh goïi laø Thieáu Döông hoaëc ngöôïc laïi. Nhöng
giöõa Thieáu Döông vaø Thuaàn Döông, Thaùi Döông… laø nhöõng giai ñoaïn
chuyeån hoùa lieân tuïc, chuùng ta chæ coù theå yù nieäm baèng moät tö duy tröøu
töôïng. Do ñoù, khaùi nieäm veà Töù töôïng tröôùc ñaây cho laø: Thaùi AÂm, Thaùi
Döông, Thieáu AÂm, Thieáu Döông nhö laø moät daïng toàn taïi coù yù nghæa
tuyeät ñoái sau AÂm Döông laø moät sai laàm. Sai laàm naøy baét nguoàn töø vieäc
coi AÂm Döông vaø Nguõ haønh laø hai hoïc thuyeát rieâng bieät.
Ñieàu naøy chæ coù theå cuï theå hoùa trong söï chuyeån hoùa töø Döông
sang AÂm ôû Baùt quaùi moät caùch töông ñoái töø queû Caøn sang queû Khoân.
Bôûi vaäy, khaùi nieäm “töù töôïng” khoâng theå söû duïng vôùi yù nghóa laø hình
thöùc theå hieän cho söï vaän ñoäng cuûa AÂm Döông; maø chæ coù theå coi ñoù laø
boán traïng thaùi töông taùc cuûa Nguõ haønh trong söï aûnh höôûng cuûa quaù
trình vaän ñoäng AÂm Döông. Nhöõng traïng thaùi töông taùc naøy xuaát hieän
ñoàng thôøi vôùi söï khôûi nguyeân cuûa vuõ truï khi AÂm sinh – vaø Nguõ haønh
xuaát hieän töø AÂm ( vôùi quan nieäm AÂm Döông Nguõ haønh laø moät hoïc

36
thuyeát hoaøn chænh , thoáng nhaát). Ñieàu naøy seõ giaûi thích caâu trong kinh
Dòch, Heä töø thöông, chöông XI: “Thò coá Dòch höõu Thaùi cöïc, thò sinh löôõng
nghi, löôõng nghi sinh töù töôïng, töù töôïng sinh baùt quaùi”.

Coi töù töôïng laø traïng thaùi töông taùc ngay töø söï khôûi nguyeân cuûa
vuõ tru theo thuyeát AÂm Döông Nguõ haønhï, cuõng phuø hôïp vôùi quan nieäm
cuûa khoa hoïc hieän ñaïi veà khôûi nguyeân cuûa vuõ truï:
“ Töông taùc laø nguyeân nhaân ñaàu tieân vaø cuõng laø nguyeân nhaân
cuoái cuøng cuûa vaïn vaät.
Töông taùc laø ñoäng löïc naûy sinh theá giôùi vaø cuõng laø nguyeân nhaân
tuyeät dieät noù.
Nhö vaäy, nguoàn goác vaø baûn theå theá giôøi ñöôïc nghieân cöùu, nhaän
thöùc theo nguyeân lyù töông taùc. Hình thöùc töông taùc theá naøo thì baûn chaát
söï vieäc theá aáy”.(*)

Treân cô sôû boán traïng thaùi töông taùc cuûa Nguõ haønh laø Sinh – Khaéc
– Thöøa – Vuõ, ngöôøi xöa ñaõ öùng duïng vaøo vieäc nghieân cöùu thieân vaên coå
maø Laïc thö – Haø ñoà chính laø tieàn ñeà cuûa AÂm Döông lòch vaø cuõng laø
tieàn ñeà cuûa khoa thieân vaên hoïc ñaõ taïo neân söï kyø vó cuûa neàn vaên minh
Vaên Lang. Phaàn tieáp theo ñaây ngöôøi vieát xin ñöôïc trình baøy vôùi baïn
ñoïc veà noäi dung cuûa Laïc thö – Haø ñoà.

* Chuù thích: “Khaùm phaù caùc bí aån cuûa con ngöôøi vaø theá giôùi soáng” Ngoâ Thaønh Ñoàng.
Nxb Ñaø naüng 1998, trang 7).

37
NOÄI DUNG CUÛA LAÏC THÖ – HAØ ÑOÀ
TÍNH NHAÁT QUAÙN VAØ HOAØN CHÆNH
CUÛA THUYEÁT AÂM DÖÔNG NGUÕ HAØNH
Qua noäi dung cuûa Laïc thö – Haø ñoà ñöôïc trình baøy döôùi ñaây, seõ
chöùng minh vôùi baïn ñoïc tính nhaát quaùn vaø hoaøn chænh cuûa hoïc thuyeát
AÂm Döông Nguõ haønh ñaõ coù töø thôøi toái coå trong neàn vaên minh Vaên
Lang. Ñoù cuõng chính laø nguoàn goác cuûa moïi phöông phaùp öùng duïng
thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh trong söï lyù giaûi töø söï khôûi nguyeân cuûa vuõ
truï, ñeán nhöõng vaän ñoäng cuûa ñôøi soáng, xaõ hoäi vaø con ngöôøi. Laïc thö –
Haø ñoà cuõng laø cô sôû cuûa nhöõng nguyeân taéc caên baûn khi phoái hôïp vôùi söï
vaän ñoäng cuûa caùc thieân theå trong vieäc naïp aâm AÂm Döông Nguõ haønh
trong AÂm Döông lòch.

Nguoàn goác Laïc thö – Haø ñoà trong coå thö chöõ Haùn
Haø ñoà vaø Laïc thö theo truyeàn thuyeát vaø baûn vaên coå chöõ Haùn thì
coù töø thôøi raát xa xöa. Haø ñoà do vua Phuïc Hy (Hôn 4000 naêm tr.CN)
phaùt hieän treân löng con Long maõ treân soâng Hoaøng Haø, caên cöù vaøo ñoà
hình naøy oâng ñaõ laøm ra Tieân thieân Baùt quaùi; Laïc thö do vua Ñaïi Vuõ (
khoaûng 2000 naêm tr.CN) phaùt hieän treân löng con ruøa thaàn treân soâng
Laïc Thuyû. Sau naøy,vua Chu Vaên Vöông (1200 naêm tr.CN) döïa vaøo
Laïc thö ñeå xeáp laïi vò trí cuûa Haäu thieân Baùt quaùi vaø laøm ra Chu Dòch.
Thöïc teá, ñoà hình Haø ñoà Laïc thö ñöôïc coâng boá vaøo ñôøi Toáng (khoaûng
1000 sau CN).
Trong ñoà hình Haø ñoà coù 30 chaám ñen thuoäc soá AÂm; 25 chaám
traéng thuoäc soá Döông. Ñoà hình Laïc thö coù 25 chaám traéng thuoäc soá
Döông, 20 chaám ñen thuoäc soá AÂm.

38
ÑOÀ HÌNH HAØ ÑOÀ
Do vua Phuïc Hy tìm ra treân löng long maõ (4000 naêm tr.CN)

ÑOÀ HÌNH LAÏC THÖ


Do vua Ñaïi Vuõ tìm ra treân löng ruøa thaàn (2000 naêm tr.CN)

Nguoàn goác Laïc thö – Haø ñoà trong coå thö chöõ Haùn heát söùc huyeàn
bí. Ngöôøi ñaàu tieân dieãn giaûi Haø ñoà – Laïc thö laø Khoång An Quoác sinh
vaøo thôøi Haùn (töùc laø sau thôøi Vaên Lang maát nöôùc hoaøn toaøn ngoùt 200
naêm). OÂng Khoång An Quoác vieát:
“Ñôøi Phuïc Hy coù con Long Maõ xuaát hieän treân soâng Haø. Nhaø vua
beøn baét chöôùc theo nhöõng vaèn cuûa noù ñeå vaïch Baùt Quaùi: goïi laø Haø ñoà.
Ñôøi vua Vuõ coù con thaàn Qui xuaát hieän treân soâng Laïc. Nhaø vua beøn

39
nhaân ñoù saép ñaët theo thöù töï ñeå laøm thaønh chín loaïi, goïi laø Laïc thö.” (*)

Veà sau coù saùch coøn noùi roõ raèng:


“Long maõ laø moät con ngöïa gioáng nhö roàng. Noùi maõ ñoà töùc laø noùi
chuyeän con long maõ mang taám ñoà xuaát hieän treân soâng Haø thôøi Phuïc
Hy. Veà sau, khi Ñeá Nghieâu leân ngoâi, long maõ laïi xuaát hieän, mình xanh
maø vaèn ñoû, coù mang saùch meänh cuûa trôøi ban cho nhaø vua ñeå trò thieân
ha trong ñoù ghi roõ vieäc höng vong (Töø Nguyeân theo saùch Thöôïng thö
trung haäu). Linh qui laø con ruøa thieâng; thieâng vì ngöôøi xöa thöôøng duøng
vaøo vieäc boùi toaùn coù tính caùch thieâng lieâng huyeàn nhieäm. Vaø qui thö töùc
laø Laïc thö. Theo saùch Kyø moân ngöõ toång qui thì con long maõ cao 8
thöôùc 5 taác (thöôùc Taøu), xöông coå daøi, caùnh beân phaûi nhuùng xuoáng
nöôùc maø khoâng öôùt, treân ñoù thaùnh nhaân ñeå böùc coå ñoà (taám ñoà xöa).
Long maõ xuaát hieän treân soâng Maïnh Haø coøn goïi laø Maïnh Ñoäc thuoäc
huyeän Vuõ Tieán, Tænh Giang Toâ, Trung Hoa.” (*)

Thaät laø chi tieát vaø hoaøn chænh. Cuoäc tranh luaän veà Haø ñoà – Laïc
thö heát söùc soâi noåi trong 2000 naêm qua. Saùch Taây Kheâ Dòch Thuyeát
cuûa Lyù Quaù coøn khaúng ñònh raèng moãi khi thaùnh nhaân ra ñôøi thì Haø ñoà
xuaát hieän chaúng rieâng gì ñôøi Phuïc Hy môùi coù.
Saùch Truùc Thö Kyû Nieân ghi :
“Naêm thöù 50, ñôøi vua Hoaøng Ñeá, söông muø daøy ñaëc. Nhaø vua
hoûi thì Thieân laõo thöa: Trôøi muoán cho ngaøi nhöõng ñieàu huaán giaùo quan
troïng, ngaøi chôù neân phaïm. Trôøi boãng möa lôùn, Hoaøng ñeá ñöôïc Ñoà
Thö.” (*)

Chöa heát cuoán Sôn Haûi kinh cuûa Quaùch Phaùc ghi:
“Caû ba ñôøi Phuïc Hy, Hoaøng Ñeá, Thaàn Noâng ñeàu coù Haø ñoà xuaát
hieän”. (*)

Saùch Toáng Thö Phuø Thuïy Chi ghi:


“Khi vua Vuõ quan saùt soâng Haø ñeå trò thuûy, thaáy moät ngöôøi mình
caù raát daøi xuaát hieän. Ngöôøi naøy noùi: Ta laø Haø Tinh ñaây! Noùi xong, trao
Haø ñoà cho vua Vuõ, baøn vieäc trò thuûy xong, beøn lui xuoáng vöïc saâu.” (*)

Nhöõng lyù giaûi veà nguoàn goác huyeàn bí cuûa Haø ñoà – Laïc thö khieán
cho ngay caû nhöõng nhaø nghieân cöùu Taây phöông coù tinh thaàn khoa hoïc
hieän ñaïi khi noùi tôùi Haø ñoà – Laïc thö cuõng khoâng coù moät caùi nhìn naøo

* Chuù thích: Trích daãn trong Kinh Dòch vôùi vuõ truï quan Ñoâng Phöông. Taùc giaû: Gs
Nguyeãn Höõu Löôïng (Nxb TP Hoà Chí Minh 1992)

40
khaùc ngoaøi caùc thuyeát treân:
E.V. Zenker noùi veà Haø ñoà:
“Theo truyeàn thuyeát thì vua Phuïc Hy thaáy xuaát hieän ôû soâng
Hoaøng Haø moät con Long Maõ. Noù mang treân löng taùm daáu hieäu thaàn bí
döôùi hình nhöõng chaám ñen vaø nhöõng chaám traéng”. (*)

Vaø coøn Seùraphin Couvreur noùi veà Laïc thö:


“Trôøi cho xuaát hieän ôû soâng Laïc moät con ruøa; noù mang treân löng
moät taám ñoà bí maät. Taám ñoà ñoù ñaõ cho vua Ñaïi Vuõ yù kieán xeáp ñaët Cöûu
truø Hoàng phaïm. Taám ñoà ñoù thöôøng goïi laø Laïc thö”. (*)

Tröôùc hieän traïng loän xoän vaø bí aån veà nguoàn goác nhö treân giaùo sö
Nguyeãn Höõu Löôïng, taùc giaû Kinh Dòch vôùi Vuõ Truï Quan Ñoâng phöông
cuõng phaûi thôû daøi maø than raèng:
Neáu baûo: “Töø nhöõng cuoäc thaûo luaän naûy sinh aùnh saùng” thì trong
tröôøng hôïp naøy, quaû chöa coù moät aùnh saùng naøo khaû dó phaù tan ñöôïc
maøn bí maät vaãn bao truøm nguoàn goác cuûa Ñoà - Thö. Thaät laø moät ñieàu
ñaùng tieác, nhaát laø ñoái vôùi chuùng ta ngaøy nay voán ham khoa hoïc, luùc
naøo cuõng chuoäng caùi gì roõ raøng, raønh maïch, cuï theå, ñích xaùc.” (*)

Nhöng raát tieác giaùo sö laïi cho raèng:


Bieát roõ nguoàn goác Ñoà – Thö voán laø moät ñieàu raát hay vaø raát mong
muoán, nhöng neáu khoâng cuõng chaúng heà gì! Ñieàu quan troïng vaø caàn
thieát chính tìm ra söï lieân heä maät thieát giöõa Ñoà – Thö, vì ngoaøi Phuïc Hy
vaø Haï Vuõ ra, Vaên Vöông, Chu Coâng, Khoång töû ñaõ hoaøn thaønh ñöôïc
cuoán Kinh Dòch vôùi nhöõng nguyeân lyù vuõ truï chaân xaùc, nhöõng öùng duïng
thöïc teá noái keát Vuõ truï vôùi Nhaân sinh, laø ñeàu nhôø ôû söï khaùm phaù moái
töông quan giöõa hai vaên lieäu caên baûn naøy. Nhôø coù Haø ñoà, ta coù Tieân
thieân Baùt quaùi. Nhôø coù Laïc thö ta coù Haäu thieân Baùt quaùi. (*)

Trong phaàn trình baøy ôû treân, ñaõ chöùng toû nguoàn goác ñaày huyeàn bí
cuûa Haø ñoà - Laïc thö töø coå thö chöõ Haùn. Theo nhöõng coå thö naøy thì
chuùng xuaát hieän caû haøng ngaøn naêm tröôùc. Nhöng thöïc chaát ñoà hình Haø
ñoà vaø Laïc thö laïi chæ ñöôïc coâng boá vaøo thôøi Toáng (1000 naêm sau CN).
Trong caùc coå thö chöõ Haùn tröôùc Toáng, maëc duø coù noùi ñeán Haø ñoà (Kinh
Dòch, Heä töø thöôïng truyeän; hoaëc saùch Thöôïng Thö, thieân Coå meänh),
nhöng khoâng ai bieát ñeán ñoà hình naøy. Ñoaïn trích daãn sau ñaây chöùng toû

* Chuù thích: Trích daãn trong “Kinh Dòch vôùi vuõ truï quan Ñoâng Phöông”, saùch ñaõ
daãn.

41
vôùi baïn ñoïc ñieàu naøy:
Haø ñoà, Laïc thö laø gì? Töø xöa ñeán nay ñaõ coù raát nhieàu ngöôøi
tìm hieåu mong tìm ra caâu giaûi ñaùp. Ñaõ hình thaønh moân Haø ñoà hoïc,
nhöng chöa coù ai giaûi ñaùp ñöôïc caâu hoûi naøy.
Trong thö tòch coå,Thöôïng thö, Coå meänh laø saùch ghi cheùp sôùm
nhaát veà Haø ñoà; cheùp raèng:sau khi Vaên Vöông cheát, taïi traùi nhaø phía
Ñoâng coù tröng baøy Haø ñoà. Coå meänh truyeän gaén Haø ñoà vôùi Baùt quaùi. Haø
ñoà Baùt quaùi: “Phuïc hy caàm ñaàu thieân haï, coù con long maõ nhoâ leân maët
nöôùc, do ñoù phoûng theo vaên cuûa noù veõ Baùt quaùi goïi laø Haø ñoà”. “Xuaân
thu vó” thì taùn thöôûng:” Haø thoâng vôùi Caøn (Trôøi) nhoâ leân hoa thaàn; Laïc
chaûy vaøo Khoân (Ñaát) nhaû ñòa phuø. Ngay caû “Chu dòch”, Heä töø cuõng
cheùp: “Haø xuaát ñoà, Laïc xuaát thö, thaùnh nhaân laáy ñoù laøm chuaån taéc.”
Töø thôøi Haùn ñeán thôøi Toáng, luoân coù nhöõng cuoäc tranh luaän
veà Haø ñoà, Laïc thö. Ñeán khi Chu Hy bieân soaïn “Dòch hoïc khôûi moâng”
thì môùi coù keát luaän sô boä. Coøn nhö thôøi tieân Taàn coù Haø ñoà Laïc thö
hay khoâng vaãn laø moät caâu hoûi.(*)

Trong saùch Chu Dòch vaø döï ñoaùn hoïc (Nxb Vaên hoaù 1992), oâng
Thieäu Vó Hoa cuõng nhaän xeùt:
Thuyeát “Haø ñoà”, “Laïc ñoà” trong cuoán “Thöôïng thö” cuûa tieân Taàn,
“Luaän ngöõ” cuûa Maïnh töû vaø trong Heä töø ñeàu coù ghi laïi. Nhöng “Ñoà” vaø
“Thö” thöïc chaát laø caùi gì, chöa coù ai nhìn thaáy, caøng chöa thaáy ai noùi
ñeán. Tröôùc ñôøi Toáng, khoâng ít Dòch gia khi vieát veà Dòch, raát ít noùi ñeán
“Haø ñoà”, “Laïc ñoà”. Moät vaøi ngöôøi coù noùi ñeán thì cuõng chæ löôùt qua.Phong
traøo noùi ñeán”Haø ñoà “ “Laïc thö” vaøo nhöõng naêm Thaùi Bình höng quoác
(Nieân hieäu Toáng Thaùi Toân).
Nhö vaäy, noäi dung Haø ñoà Laïc thö ñöôïc nhaéc tôùi sôùm nhaát töø
nhöõng baûn vaên chöõ Haùn. Nhöng traûi haøng ngaøn naêm nay, nhöõng nhaø
nghieân cöùu cuõng khoâng bieát ñöôïc baûn chaát cuûa hai ñoà hình naøy. Ñaëc
bieät, hoï cuõng thöøa nhaän raèng tröôùc thôøi Taàn khoâng coù moät saùch naøo ghi
nhaän ñoà hình Haø ñoà Laïc thö. Ñieàu naøy khoâng theå giaûi thích baèng nguyeân
nhaân thaát truyeàn trong nhöõng dieãn bieán lòch söû Trung hoa. Bôûi vì, ngay
trong coå thö chöõ Haùn tröôùc Taàn laïi coù daáu aán cuûa vieäc öùng duïng Haø ñoà
trong vieäc lyù giaûi caùc hieän töôïng lieân quan. Söï chöùng minh döôùi ñaây
chöùng toû ñieàu naøy.

* Chuù thích: “Bí aån cuûa Baùt quaùi”. Nxb Vaên hoaù Thoâng tin 1993. Taùc giaû: Vöông
Ngoïc Ñöùc, Dieâu Vó Quaân, Trònh Vónh Töôøng; ngöôøi dòch Traàn Ñình Hieáu. Dòch töø
nguyeân baûn tieáng Trung Quoác. Nhaân daân Quaûng Taây xuaát baûn xaõ xuaát baûn.

42
Trong ñoaïn trích daãn töø saùch Hoaøng ñeá Noäi kinh ôû trang 24 trong
saùch naøy, chaét loïc ñoä soá ñöôïc söû duïng ñeå lyù giaûi töøng naêm cho: haøn
hoaù, phong hoaù, voõ hay thaáp hoaù, thanh hoaù, nhieät hoaù, thì ñoù chính laø
ñoä soá cuûa Haø ñoà (*). Xin xem baûng so saùnh döôùi ñaây:

Haø n Phong Voõ, Thaáp Thanh Nhieät


hoù a hoùa hoùa hoù a hoùa

1-6 3-8 5 4-9 2-7

Nhö vaäy, ñoä soá cuûa Haø ñoà ñaõ ñöôïc öùng duïng töø thôøi Hoaøng Ñeá
(Thieân nieân kyû thöù III tr.CN, theo noäi dung baûn vaên. Theá kyû thöù III
tr.CN theo caùc nhaø nghieân cöùu). Daáu aán chöùng toû söï öùng duïng ñoä soá
cuûa Haø ñoà coøn tìm thaáy trong Laõ thò Xuaân thu, Leã kyù laø nhöõng coå thö
chöõ Haùn tröôùc Taàn. Ñaëc bieät saùch Laõ thò Xuaân thu ñöôïc coi laø cuûa
chính vò teå töôùng thôøi Taàn laø Laõ Baát vi thì khoâng theå coi laø söï thaát
truyeàn, khi daáu aán vieäc söû duïng ñoä soá Haø ñoà ñöôïc ghi nhaän trong saùch
naøy.

* Chuù thích: Trong baûng khoâng coù ñoä soá 10. Baïn ñoïc coù theå cho raèng ñaây laø soá cuûa
Laïc thö (khoâng coù soá 10). Nhöng söï öùng duïng cuûa Haø ñoà trong tröôøng hôïp naøy phuø
hôïp vôùi nhöõng nguyeân lyù cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh. Xin tham khaûo theâm:”Tìm
veà coäi nguoàn Kinh Dòch”. Nguyeãn Vuõ Tuaán Anh. Nxb VHTT 2002 ; Taùi baûn coù söûa
chöõa boå sung.

43
Thôøi Taàn chính laø thôøi ñieåm Vaên Lang vaø AÂu Laïc maát nöôùc.
Nhöõng maâu thuaãn giöõa söï öùng duïng ñoä soá Haø ñoà trong nhöõng coå thö
ñöôïc coi laø tröôùc Taàn vaø söï xuaát hieän cuûa ñoà hình naøy sau ñoù haøng
ngaøn naêm (vaøo thôøi Toáng), ñaõ chöùng toû raèng: Söï toàn taïi cuûa Haø ñoà Laïc
thö cuõng nhö thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh trong baûn vaên chöõ Haùn, chæ
laø söï phaùt hieän rôøi raïc nhöõng thaønh töïu cuûa moät neàn vaên minh bò huyû
dieät. Bôûi vì, neáu coi vaên minh Hoa haï laø nguoàn goác cuûa thuyeát AÂm
Döông Nguõ haønh vaø ñònh ñeà caên baûn cuûa noù laø Haø ñoà Laïc thö , thì
khoâng theå toàn taïi nhöõng maâu thuaãn khoâng theå lyù giaûi veà khoaûng caùch
xuaát hieän ñaày maâu thuaãn neâu treân. Cho ñeán taän baây giôø vaãn thieáu haún
moät heä thoáng lyù luaän ñeå lyù giaûi noäi dung cuûa hai ñoà hình naøy treân thöïc
teá öùng duïng cuûa noù trong caùc baûn vaên chöõ Haùn.
Nhö vaäy, Haø ñoà - Laïc thö cho ñeán ngaøy nay vaãn laø hai ñoà hình
huyeàn bí trong vaên minh Ñoâng phöông coå. Nhöng chính töø Haø ñoà - Lac
thö ñaõ daãn ñeán nguyeân taéc caên baûn cuûa söï naïp aâm Nguõ haønh trong AÂm
Döông lòch. Nguyeân taéc naøy baét ñaàu töø quan nieäm cho raèng: Laïc thö –
Haø ñoà laø tieàn ñeà cuûa khoa Thieân vaên coå Vaên Lang; Laïc thö coù tröôùc,
Haø ñoà coù sau, lieân quan chaët cheõ vôùi nhau vaø laø söï öùng duïng hoïc
thuyeát vuõ truï quan AÂm Döông Nguõ haønh, moät hoïc thuyeát chính thoáng
cuûa neàn vaên minh Vaên Lang ñaõ ñöôïc aán chöùng trong truyeàn thuyeát
Con Roàng Chaùu Tieân cuûa ngöôøi Laïc Vieät.

Laïc thö – Haø ñoà töø vaên minh Laïc Vieät


Tröôùc khi dieãn giaûi noäi dung Laïc thö Haø ñoà töø vaên minh Laïc
Vieät, xin trình baøy vôùi baïn ñoïc hai böùc tranh daân gian noåi tieáng cuûa
neàn vaên minh naøy, ñoù laø hai böùc tranh thôø Nguõ hoå. Moät tranh cuûa laøng
tranh Ñoâng hoà, moät tranh cuûa phöôøng tranh Haøng Troáng:

44
TRANH NGUÕ HOÅ ÑOÂNG HOÀ

45
Trong tranh Nguõ hoå Ñoâng Hoà, baïn ñoïc löu yù seõ nhaän thaáy boá cuïc
maøu cuûa caùc “oâng ba möôi” trong tranh Nguõ hoå Ñoâng Hoà coù noäi dung
Nguõ haønh töông khaéc theo chieàu ngöôïc kim ñoàng hoà cuûa Laïc thö. Xin
xem hình minh hoaï döôùi ñaây:

ÑOÀ HÌNH MIEÂU TAÛ LAÏC THÖ VAØ NGUÕ HOÅ ÑOÂNG HOÀ

46
HÌNH MINH HOÏA NGUÕ HAØNH TÖÔNG SINH TRONG HAØ ÑOÀ
VAØ TRANH NGUÕ HOÅ HAØNG TROÁNG

47
HÌNH MINH HOÏA SO SAÙNH CHOØM SAO TRONG TRANH
NGUÕ HOÅ HAØNG TROÁNG VAØ CHOØM SAO TIEÅU HUØNG TINH

48
Treân hoøm aán trong tranh Nguõ hoå Ñoâng hoà coù khaéc saùu vaïch bí
aån. Neáu ta xoay moät goùc 90o nhöõng vaïch naøy thì ñaây chính laø queû Baùt
thuaàn Caøn. Ñieàu naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi ñoä soá Döông trong Laïc
thö. Trong Laïc thö soá Döông laø 25, troäi hôn soá AÂm laø 20. Theo nguyeân
taéc Döông coù tröôùc AÂm coù sau (Meï troøn con vuoâng) thì noäi dung böùc
tranh cho thaáy: Laïc thö phaûi coù tröôùc Haø ñoà.

HÌNH BUØA TREÂN HOØM AÁN TRANH NGUÕ HOÅ ÑOÂNG HOÀ
VAØ QUEÛ BAÙT THUAÀN CAØN TRONG KINH DÒCH

Trong tranh Nguõ hoå phöôøng Haøng Troáng, baïn ñoïc löu yù seõ thaáy
boá cuïc maøu cuûa caùc “oâng ba möôi” theo chieàu Nguõ haønh töông sinh
nhö noäi dung cuûa Haø ñoà. Xin xem hình minh hoïa trang 47.
Ñaëc bieät choøm sao phía treân tranh Nguõ hoå. Choøm sao naøy seõ
hoaøn toaøn voâ nghóa neáu khoâng coù söï trung thaønh vôùi nguyeân taùc cuûa toå
tieân ñeå laïi. Nhöng thöïc ra ñaây laø moät maät ngöõ höôùng daãn tìm hieåu noäi
dung cuûa Haø ñoà. Baïn ñoïc haõy so saùnh choøm sao Tieåu Huøng tinh vôùi boá
cuïc cuûa choøm sao phía treân tranh Nguõ hoå, chuùng hoaøn toaøn gioáng heät
nhau. Choøm sao Tieåu Huøng tinh chính laø choøm sao Thieân cöïc Baéc
hieän taïi treân baàu trôøi nhìn töø traùi ñaát. Ñaây laø choøm sao ñònh vò chuaån
cho söï quan saùt nhöõng söï vaän ñoäng cuûa caùc choøm sao trong vuõ truï
töông quan vôùi traùi ñaát. Xin xem hình veõ trang 48.
Töø söï höôùng daãn cuûa nhöõng maät ngöõ treân, chuùng ta ñoái chieáu vôùi
tö lieäu ñöôïc trích daãn trong Chu Dòch – Vuõ truï quan (saùch ñaõ daãn) ñeå
tìm hieåu noäi dung Laïc thö vaø Haø ñoà trong phaàn tieáp theo.

49
NOÄI DUNG LAÏC THÖ
Tröôùc khi dieãn taû noäi dung cuûa Laïc thö, xin baïn ñoïc xem hình veõ
döôùi ñaây:

ÑOÀ HÌNH LAÏC THÖ


Ñaõ xoay 180o theo phöông vò baûn ñoà hieän ñaïi

Theo coå thö chöõ Haùn, ñoà hình Laïc thö treân ñöôïc coi laø
do vua Ñaïi Vuõ khi trò thuûy treân soâng Laïc phaùt hieän treân löng
ruøa thaàn. Chuùng ta so saùnh vôùi hình Laïc thö Cöûu tinh ñoà
döôùi ñaây.

50
ÑOÀ HÌNH LAÏC THÖ CÖÛU TINH ÑOÀ (*)
Ñaõ xoay 180o theo phöông vò baûn ñoà hieän ñaïi

* Chuù thích: Ñoà hình Laïc thö Cöûu tinh ñoà ñöôïc trích daãn töø trong saùch “Chu Dòch –
Vuõ truï quan” (saùch ñaõ daãn). Maøu ñen treân caùc choøm sao töông öùng vôùi Laïc thö do
ngöôøi vieát thöïc hieän. Taùc giaû cuûa cuoán saùch khoâng cho bieát xuaát xöù cuûa ñoà hình? Ñaõ
coù baïn ñoïc nghi ngôø tö lieäu naøy; cuõng coù baïn ñoïc cho raèng coù theå tö lieäu naøy xuaát xöù
töø Nhaät Baûn (caên cöù vaøo taøi lieäu tham khaûo ôû cuoái saùch). Ngöôøi vieát cho raèng: Tö lieäu
naøy, duø xuaát xöù töø baát kyø nguoàn goác naøo – Trung Quoác, Nhaät baûn hay cuûa Vieät nam,
hoaëc do chính giaùo sö taùc giaû phaùt hieän – thì, vì tính chaát nghieâm tuùc cuûa cuoán saùch
vaø hoïc vò cuûa taùc giaû vaø ôû söï töông quan hôïp lyù trong quaù trình phaùt trieån caùc vaán ñeà
lieân quan; ñaëc bieät laø vôùi tranh thôø Nguõ hoå ñaõ trình baøy ôû treân. Bôûi vaäy, coù theå khaúng
ñònh ñoä tin caäy cuûa tö lieäu naøy. Ñoù laø söï phaûn aùnh thöïc teá vò trí caùc vì sao treân baàu trôøi
maø noäi dung cuûa Laïc thö Cöûu tinh ñoà theå hieän. Treân cô sôû phong caùch theå hieän caùc
choøm sao, ngöôøi vieát cho raèng ñaây laø moät tö lieäu coå ñöôïc phaùt hieän. Hy voïng seõ ñöôïc
caùc baäc trí giaû quan taâm vaø coù ñieàu kieän hôn (trong quan heä vôùi giaùo sö taùc giaû cuoán
saùch, hoaëc tröïc tieáp tìm hieåu qua quan saùt thieân vaên hay nhöõng tö lieäu lieân quan), seõ
kieåm chöùng laïi tính chaân xaùccuûa tö lieäu naøy.

51
Qua hai ñoà hình treân baïn ñoïc seõ nhaän thaáy söï töông quan giöõa
Laïc thö vaø Laïc thö Cöûu tinh ñoà. Ñoà hình Laïc thö Cöûu tinh ñoà khoâng roõ
taùc giaû, chæ bieát saùch xöa truyeàn laïi. Nhöng coù ñieàu chaéc chaén raèng:
khoâng theå do vua Ñaïi Vuõ tìm ra. Bôûi vì, neáu do vua Ñaïi Vuõ tìm ra thì
ngaøi khoâng phaûi veõ laïi treân löng con ruøa laøm gì. Laïc thö thöïc chaát laø
hình veõ coâ ñoïng cuûa Laïc thö Cöûu tinh ñoà. Noäi dung cuûa noù laø moät ñoà
hình ñeå phaân ñònh phöông vò vò trí töông quan caùc vì sao trong vuõ truï.
Trong ñoù: Sao Nguõ Ñeá Toïa laø Trung Cung; sao Baéc cöïc – phöông Baéc;
sao Thieân Kyû – phöông Nam; sao Haø Baéc – phöông Ñoâng; sao Thaát
Coâng – phöông Taây. Boán choøm sao chính höôùng Ñoâng, Taây, Nam,
Baéc vaø toøa Nguõ Ñeá thuoäc Döông (chaám traéng treân Laïc thö). Boán choøm
sao ôû caùc höôùng phuï thuoäc AÂm (chaám ñen treân Laïc thö)ï. Töø ñoà hình
Laïc thö, toå tieân ta ñaõ taïo ra Laïc thö Cöûu cung, coøn goïi laø Ma traän Laïc
thö, goàm 9 oâ, ñoä soá laø 45, toång soá ngang, doïc, cheùo ñeàu baèng 15. Laïc
thö Cöûu cung vôùi ñoä soá cuûa noù raát quan troïng, daãn ñeán moät trong nhöõng
nguyeân taéc naïp aâm AÂm Döông Nguõ haønh (Xin ñöôïc chöùng minh cuøng
vôùi noäi dung cuûa Cöûu cung Haø ñoà ôû phaàn sau). Qua noäi dung treân baïn
ñoïc seõ nhaän thaáy raèng: Laïc thö do vua Ñaïi Vuõ tìm ra seõ khoâng coù
nghóa neáu khoâng coù Laïc thö Cöûu tinh ñoà dieãn taû noäi dung cuûa noù vaø Haø
ñoà laø caùi coù sau Laïc thö. Nhöng thaät voâ lyù Haø ñoà laïi do vua Phuïc Hy
tìm ra tröôùc vua Ñaïi Vuõ hôn 1000 naêm. Ñeå chöùng minh ñieàu naøy xin
baïn ñoïc tieáp tuïc tìm hieåu noäi dung cuûa Haø ñoà.

NOÄI DUNG HAØ ÑOÀ


Tröôùc khi dieãn taû noäi dung cuûa Haø ñoà xin ñöôïc trình baøy phöông
phaùp tính giôø cuûa AÂm Döông lòch.
AÂm lòch chia moät ngaøy thaønh 12 giôø. Moãi giôø aâm lòch baèng hai
giôø döông lòch:
Giôø thöù nhaát – giôø Tí – töø 23 giôø ngaøy hoâm tröôùc ñeán 1 giôø ngaøy
hoâm sau.
Giôø thöù hai – giôø Söûu – töø 1 ñeán 3 giôø.
Giôø thöù ba – giôø Daàn – töø 3 ñeán 5 giôø.
Giôø thöù tö – giôø Maõo – töø 5 ñeán 7 giôø.
Giôø thöù naêm – giôø Thìn – töø 7 ñeán 9 giôø.

52
Giôø thöù saùu – giôø Tî – töø 9 ñeán 11 giôø.
Giôø thöù baûy – giôø Ngoï – töø 11 ñeán 13 giôø.
Giôø thöù taùm – giôø Muøi – töø 13 ñeán 15 giôø.
Giôø thöù chín – giôø Thaân – töø 15 ñeán 17 giôø.
Giôø thöù möôøi – giôø Daäu – töø 17 ñeán 19 giôø.
Giôø möôøi moät – giôø Tuaát – töø 19 ñeán 21 giôø.
Giôø möôøi hai – giôø Hôïi – töø 21 ñeán 23 giôø.
Vôùi söï phaân chia thôøi gian theo aâm lòch noùi treân vaø söï ñònh höôùng
phöông vò cuûa Laïc thö thì söï vaän ñoäng cuûa caùc vì sao quen thuoäc trong
Thieân vaên hoïc hieän ñaïi thuoäc Thaùi döông heä goàm: sao Kim, sao Thuûy,
sao Hoûa, sao Moäc, sao Thoå laàn löôït xuaát hieän treân baàu trôøi seõ taïo ra ñoä
soá cuûa Haø ñoà nhö sau:
1) Vò trí xuaát hieän cuûa sao Thuûy ôû phöông Baéc treân baàu trôøi
Trong ngaøy: giôø thöù nhaát (giôø Tí); giôø thöù saùu (giôø Tî)
Trong thaùng: ngaøy moàng 1, 6, 11, 16, 21, 26. Maët trôøi, maët traêng
gaëp sao Thuûy ôû phöông Baéc.
Trong naêm: Thaùng 11, 6. Luùc hoaøng hoân thaáy ôû phöông Baéc.
Vò trí cuûa sao Thuûy theo ñoä soá cuûa sao Thuûy treân Haø ñoà (1 –
6),öùng vôùi phöông Baéc cuûa Laïc thö.
2) Vò trí xuaát hieän cuûa sao Hoûa ôû phöông Nam treân baàu trôøi
Trong ngaøy: giôø thöù hai (giôø Söûu); giôø thöù baûy (giôø Ngoï)
Trong thaùng: ngaøy 2, 7, 12, 17, 22, 27. Maët Trôøi, maët Traêng gaëp
sao Hoûa ôû phöông Nam.
Trong naêm: Thaùng 2, 7. Luùc hoaøng hoân thaáy ôû phöông Nam.
Vò trí cuûa sao Hoûa theo ñoä soá cuûa sao Hoûa treân Haø ñoà (2 – 7),
öùng vôùi phöông Nam cuûa Laïc thö.
3) Vò trí xuaát hieän cuûa sao Moäc ôû phöông Ñoâng treân baàu trôøi
Trong ngaøy: giôø thöù ba (giôø Daàn); giôø thöù taùm (giôø Muøi).
Trong thaùng: ngaøy moàng 3, 8, 13, 18, 23, 28. Maët Trôøi, maët
Traêng gaëp sao Moäc ôû phöông Ñoâng.
Trong naêm: thaùng 3, 8. Luùc hoaøng hoân thaáy ôû phöông Ñoâng.
Vò trí cuûa sao Moäc theo ñoä soá cuûa sao Moäc treân Haø ñoà (3 – 8),

53
öùng vôùi phöông Ñoâng cuûa Laïc thö.
4) Vò trí xuaát hieän cuûa sao Kim ôû phöông Taây treân baàu trôøi
Trong ngaøy: giôø thöù tö (giôø Maõo); giôø thöù chín (giôø Thaân)
Trong thaùng: ngaøy moàng 4, 9, 14, 19, 24, 29. Maët Trôøi, maët
Traêng gaëp sao Kim ôû phöông Taây.
Trong naêm: thaùng 4, 9. Luùc hoaøng hoân thaáy ôû phöông Taây.
Vò trí cuûa sao Kim theo ñoä soá cuûa sao Kim treân Haø ñoà (4 – 9),
öùng vôùi phöông Taây cuûa Laïc thö.
5) Vò trí xuaát hieän cuûa sao Thoå ôû giöõa baàu trôøi
Trong ngaøy: giôø thöù naêm (giôø Thìn); giôø thöù möôøi (giôø Daäu).
Trong thaùng: ngaøy moàng 5, 10, 15, 20, 25, 30. Maët Trôøi, maët
Traêng gaëp sao Thoå ôû giöõa.
Trong naêm: thaùng 5, 10. Luùc hoaøng hoân thaáy ôû giöõa trôøi.
Vò trí cuûa sao Thoå theo ñoä soá cuûa sao Thoå treân Haø ñoà (5 – 10),
öùng vôùi Laïc thö ôû giöõa.
(Chu Dòch vuõ truï quan. Gs Leâ Vaên Quaùn. Nxb Giaùo duïc 1995).
Treân cô sôû phöông vò vaø ñoä soá xuaát hieän cuûa caùc vì sao noùi treân,
coå nhaân ñaõ coù ñoà hình goïi laø Haø ñoà vaø Cöûu cung Haø ñoà sau ñaây:

54
HAØ ÑOÀ CÖÛU CUNG

Nhö vaäy qua noäi dung cuûa Haø ñoà trình baøy ôû treân, cho thaáy thuyeát
AÂm Döông Nguõ haønh ñaõ xuaát hieän tröôùc, hoaëc ít nhaát cuõng ñoàng thôøi
vôùi Laïc thö – Haø ñoà; phuû nhaän toaøn boä nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán
nguoàn goác cuûa hoïc thuyeát naøy trong coå thö Trung Hoa. Hai ñoà hình
Laïc thö – Haø ñoà coù lieân quan chaët cheõ vôùi nhau vaø xuaát hieän ñoàng thôøi:
Laïc thö coù tröôùc, Haø ñoà coù sau, boå sung cho nhau vaø laø tieàn ñeà cuûa
khoa thieân vaên hoïc Ñoâng phöông coå. (Ñieàu naøy ñaõ ñöôïc lyù giaûi trong
Thôøi Huøng Vöông qua truyeàn thuyeát vaø huyeàn thoaïi). Söï lyù giaûi noäi
dung Laïc thö – Haø ñoà qua tö lieäu cuûa giaùo sö Leâ Vaên Quaùn, cuõng hoaøn
toaøn phuø hôïp vôùi söï giaûi maõ noäi dung tranh thôø Nguõ hoå; bôûi vì, choøm
sao Tieåu Huøng tinh treân tranh thôø Nguõ Hoå chính laø choøm sao Thieân
Cöïc Baéc, nhaèm ñònh vò cho söï quan saùt nhöõng vaän ñoäng caùc choøm sao
nhìn töø traùi ñaát. Ñaây laïi laø moät baèng chöùng cho thaáy tranh thôø Nguõ hoå
ñaõ coù raát laâu trong daân gian Vieät Nam. Treân cô sôû cuûa Cöûu cung Laïc
thö vaø Haø ñoà seõ lyù giaûi moät soá tieàn ñeà vaãn coøn laø söï bí aån traûi qua haøng
thieân nieân kyû. Töø nhöõng tieàn ñeà naøy daãn ñeán söï lyù giaûi nguyeân lyù naïp
aâm AÂm Döông Nguõ haønh trong Luïc thaäp hoa giaùp.

55
56
Phaàn III
NHÖÕNG NGUYEÂN LYÙ CUÛA VIEÄC
NAÏP AÂM AÂM DÖÔNG – NGUÕ HAØNH
TRONG AÂM DÖÔNG LÒCH

KIM - MOÄC - THUÛY - HOÛA - THOÅ


VAØ SÖÏ HÔÏP NHAÁT CUÛA LAÏC THÖ – HAØ ÑOÀ

T rong daân gian Vieät Nam vaø coù theå ôû nhöõng vuøng laõnh thoå
cuûa nöôùc Vaên Lang cuõ coøn löu truyeàn moät cuïm töø cho ñeán
ngaøy nay vaãn coøn laø moät söï bí aån, ñoù laø cuïm töø Kim – Moäc – Thuûy –
Hoûa – Thoå. Cuïm töø naøy tuy theå hieän tính cuûa Nguõ haønh, nhöng laïi
naèm chôi vôi beân leà hoïc thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh vaø taát caû nhöõng
phöông phaùp öùng duïng cuûa noù. Noäi dung vaø caáu truùc cuûa cuïm töø naøy
ñöôïc löu truyeàn qua moät troø chôi treû em cuõng coù teân goïi laø: Kim – Moäc
– Thuûy – Hoûa – Thoå. Ñaõ coù nhieàu hoïc giaû quan taâm tôùi cuïm töø naøy,
nhöng vaãn chöa coù söï lyù giaûi thoûa ñaùng. Haàu heát yù kieán caùc hoïc giaû cho
raèng: saép xeáp Nguõ haønh theo thöù töï Kim, Moäc, Thuûy, Hoûa, Thoå laø moät
söï voâ lyù. Bôûi vì noù khoâng naèm trong moät ñònh ñeà naøo cuûa thuyeát AÂm
Döông Nguõ haønh. Ñieàu naøy cuõng deã hieåu, bôûi vì nguyeân nhaân xuaát
phaùt cuûa noù laø söï töông quan ñoä soá giöõa Laïc thö – Haø ñoà ñaõ laø nhöõng bí
aån; xa hôn nöõa laïi laø ñoà hình cuûa Laïc thö – Haø ñoà voán ñaày söï huyeãn aûo.
Coù theå noùi raèng cho ñeán nhöõng naêm raát gaàn ñaây, bí aån cuûa Laïc thö –
Haø ñoà vaãn chöa ñöôïc khaùm phaù. Cuïm töø Kim – Moäc – Thuûy – Hoûa –
Thoå thöïc chaát laø söï theå hieän qui luaät vaän ñoäng cuûa Nguõ haønh lieân quan
qua ñoä soá cuûa Laïc thö Cöûu cung vôùi Haø ñoà Cöûu cung.
Ñeå chöùng minh ñieàu naøy, tröôùc heát baïn ñoïc xem laïi ñeå so saùnh
hai bieåu ñoà Cöûu cung Laïc thö vaø Cöûu cung Haø ñoà döôùi ñaây:

57
LAÏC THÖ CÖÛU CUNG

HAØ ÑOÀ CÖÛU CUNG

Qua hai ñoà hình treân ta seõ thaáy soá treân Laïc thö vaø Haø ñoà nhö
sau:
Phöông Baéc: Laïc thö - Haø ñoà cuøng ñoä soá 1 – 6.
Phöông Ñoâng: Laïc thö – Haø ñoà cuøng ñoä soá 3 – 8.

58
Phöông Taây: Laïc thö 2 – 7; Haø ñoà 4 – 9
Phöông Nam: Laïc thö 4 – 9; Haø ñoà 2 – 7
Neáu ta laáy cung soá cuûa Laïc thö vaø boå sung Nguõ haønh theo soá
töông öùng cuûa Haø ñoà, ta seõ ñöôïc moät ñoà hình sau.
LAÏC THÖ CÖÛU CUNG
Ñaõ boå sung Nguõ haønh theo ñoä soá Haø ñoà

Qua ñoà hình treân, neáu tính theo chieàu ngöôïc kim ñoàng hoà baét
ñaàu töø Kim vaø tính töø ngoaøi vaøo trong, ta seõ giaûi thích ñöôïc moät cuïm töø
bí aån löu truyeàn trong daân gian qua moät troø chôi treû em, ñoù laø: Kim –
Moäc – Thuûy – Hoûa – Thoå.
Cuïm töø Kim – Moäc – Thuûy – Hoûa – Thoå ñöôïc baét ñaàu töø haønh
Kim maø khoâng phaûi laø Moäc – Thuûy – Hoûa – Thoå – Kim hoaëc Thoå –
Thuûy – Hoûa – Kim - Moäc v.v… Chính vì ñaây laø moät trong nhöõng ñònh
ñeà quan troïng cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh. Thuyeát AÂm Döông
Nguõ haønh cho raèng: moïi söï vaän ñoäng cuûa Kim, Moäc, Thuûy, Hoûa ñeàu
qui taøng ôû Thoå. Söï lieân quan giöõa ñoä soá cuûa Nguõ haønh trong Haø ñoà
vôùi ñoä soá cuûa Cöûu cung Laïc thö qua cuïm töø Kim – Moäc – Thuûy – Hoûa
– Thoå khoâng chæ döøng laïi ôû söï giaûi thích caùch saép xeáp hôïp lyù thöù töï
töøng danh töø cuûa cuïm töø naøy; noù coøn nhaèm chöùng toû söï lieân heä giöõa

59
Laïc thö vaø Haø ñoà nhö laø moät söï phaùt trieån tieáp noái nhöõng lyù luaän caên
baûn cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh.
Söï theå hieän Nguõ haønh ôû Laïc thö qua ñoä soá Nguõ haønh ôû Haø ñoà, laïi
chöùng toû giaù trò vaø cuõng laø söï khaúng ñònh noäi dung tranh thôø Nguõ Hoå
Ñoâng Hoà, khi böùc tranh naøy duøng maøu saéc cuûa Nguõ haønh ñeå theå hieän
noäi dung cuûa Laïc thö.
Tröôùc heát chuùng ta xem laïi caáu truùc cuûa ñoà hình cuûa Cöûu cung
Laïc thö vaø Cöûu cung Haø ñoà:
Trong ñoà hình cuûa Cöûu cung Laïc thö, söï vaän ñoäng cuûa Nguõ haønh
theo lyù töông khaéc baét ñaàu töø Thuûy – theo chieàu ngöôïc kim ñoàng hoà –
keát thuùc ôû Thoå.
Trong ñoà hình Cöûu cung Haø ñoà söï vaän ñoäng cuûa Nguõ haønh theo
lyù töông sinh baét ñaàu töø Kim –theo chieàu thuaän kim ñoàng hoà – cuõng
keát thuùc ôû Thoå.
Cuïm töø Kim – Moäc – Thuûy – Hoûa – Thoå löu truyeàn trong daân
gian – khoâng chæ giaûi thích söï keát hôïp ñoä soá cuûa Nguõ haønh treân Haø ñoà
vôùi ñoä soá cuûa Cöûu cung Laïc thö – maø coøn nhaèm lyù giaûi moät söï lieân heä
giöõa Laïc thö vaø Haø ñoà moät caùch chaët cheõ bôûi söï keát noái cuûa haønh Thoå.
Qua ñoà hình minh hoïa keøm theo, chuùng ta seõ nhaän thaáy raèng: Söï
keát hôïp giöõa hai ñoà hình naøy ñaõ taïo neân moät chu kyø chuyeån hoùa AÂm
Döông cuûa Nguõ haønh töø töông sinh qua töông khaéc keát thuùc vaø baét
ñaàu ôû Thoå.
Laïc thö coù tröôùc thuoäc Döông – theå hieän lyù töông khaéc thuoäc
AÂm. Haø ñoà coù sau thuoäc AÂm theå hieän lyù töông sinh thuoäc Döông. Qui
luaät caân baèng AÂm Döông theå hieän raát chaët cheõ trong söï töông quan
giöõa Laïc thö vaø Haø ñoà: AÂm Döông töông giao, trong AÂm coù Döông,
trong Döông coù AÂm. Xin xem hình minh hoïa sau ñaây.

60
THUÛY KIM
HOÛA THUÛY
LAÏC THÖ HAØ ÑOÀ
NGUÕ HAØNH NGUÕ HAØNH
TÖÔNG KHAÉC THOÅ TÖÔNG SINH

KIM MOÄC
MOÄC HOÛA

Qua hình treân, baïn ñoïc coù theå ñaët vaán ñeà: ñoà hình Laïc thö vaø Haø
ñoà ôû treân coù theå keát noái ôû baát cöù haønh naøo – thí duï nhö haønh Hoûa chaúng
haïn – vaãn baûo ñaûm nguyeân lyù treân. Ngöôøi vieát ñoàng yù vôùi nhaän xeùt
naøy. Nhöng keát thuùc ôû haønh Thoå laø moät söï keát thuùc hôïp lyù nhaát, bôûi vì
Thoå ôû Trung cung cuûa caû 2 ñoà hình vaø laø söï qui taøng cuûa 4 haønh kia.
Ñaây laø moät minh chöùng nöõa xaùc ñònh raèng Haø ñoà phaûi coù sau Laïc
thö vì “haønh” baét ñaàu cuûa Haø ñoà laø do lyù töông sinh töø Thoå cuûa Laïc thö
ñoàng thôøi cuõng lyù giaûi trong Luïc thaäp hoa giaùp: vaän khí cuûa “haønh”
ñaàu tieân baét ñaàu töø Giaùp Tí, AÁt Söûu thuoäc haønh Kim.
Söï chuyeån hoùa AÂm Döông theå hieän qua chu kyø töø töông sinh qua
töông khaéc seõ lyù giaûi moät hieän töôïng trong nguyeân taéc naïp aâm AÂm
Döông Nguõ haønh trong Luïc thaäp hoa giaùp ôû phaàn sau.
Söï baét ñaàu töø haønh Thuûy trong Laïc thö (Laïc thö coù tröôùc) lyù giaûi
caâu phuù ñaéc ñöôïc truyeàn laïi khaù quen thuoäc trong nhöõng coå thö Trung
Hoa töø thôøi Toáng trôû laïi ñaây do oâng Chu Hy coâng boá:
Thieân dó Nhaát sinh Thuûy nhi ñòa dó luïc thaønh chi
Ñòa dó nhò sinh Hoûa nhi thieân dó thaát thaønh chi
Thieân dó tam sinh Moäc nhi ñòa dó baùt thaønh chi
Ñòa dó töù sinh Kim nhi thieân dó cöûu thaønh chi

61
Thieân dó nguõ sinh Thoå nhi ñòa dó thaâïp thaønh chi.
(Trôøi laáy 1 sinh Thuûy maø ñaát laáy 6 thaønh nöôùc. Ñaát laáy 2 sinh
Hoûa maø trôøi laáy 7 thaønh löûa. Trôøi laáy 3 sinh Moäc maø ñaát laáy 8 thaønh goã.
Ñaát laáy 4 sinh kim maø trôøi laáy 9 thaønh vaøng. Trôøi laáy 5 sinh Thoå maø ñaát
laáy 10 thaønh ñaát).(Theo Chu Dòch Vuõ Truï Quan. Nxb Giaùo Duïc,
Haø Noäi 1995. Gs Leâ Vaên Quaùn. Phaàn chuù thích ghi: Tieàn Nghóa
Phöông, Chu Dòch Ñoà Thuyeát, Töù Khoá, toaøn thö traân baûn, Thöông
vuï aán thö quaùn, quyeån thöôïng, trang 10).
Qua ñoà hình lieân keát Nguõ haønh sinh khaéc giöõa Laïc thö vaø Haø ñoà,
ñaõ theå hieän raát roõ neùt veà söï bieán hoùa vaø hoøa hôïp AÂm Döông nhö sau:
Laïc thö coù tröôùc thuoäc Döông theå hieän lyù töông khaéc thuoäc AÂm (Ñoä soá
Laïc thö laø 45, trong ñoù soá döông laø 25 troäi hôn soá aâm laø 20); Haø ñoà coù
sau thuoäc AÂm theå hieän lyù töông sinh thuoäc Döông nhö ñaõ trình baøy ôû
treân (Ñoä soá Haø ñoà laø 55, trong ñoù soá aâm laø 30, troäi hôn soá döông laø 25).
Ñaây chính laø yù nghóa ñích thöïc veà noäi dung AÂm Döông trong Laïc thö –
Haø ñoà phuû nhaän moät quan ñieåm sai laàm cuûa oâng Thieäu Khang Tieát ñôøi
Toáng (ngöôøi coâng boá moät trong ba boä kyø thö noåi tieáng töø tröôùc ñeán nay
vaãn ñöôïc coi laø cuûa Trung Quoác: Mai Hoa Dòch soá). OÂng Thieäu Khang
Tieát noùi:
“Vieân giaû tinh daõ, lòch kyû chi soá; phöông giaû thoå daõ, hoaïch xuyeân
tònh ñiaï chi phaùp, kyø phoûng ö thöû hoà! Caùi vieân giaû Haø ñoà chi soá,
phöông giaû Laïc thö chi vaên”.
(Hình troøn laø sao, soá ghi lòch; vuoâng laø ñaát, pheùp vaïch soâng vaø
ñaát ñeàu moâ phoûng ôû ñoù vaäy. Cho neân hình troøn laø soá Haø ñoà, hình
vuoâng laø vaên Laïc thö).

(Chu Dòch Vuõ Truï Quan, Nxb Giaùo Duïc Haø Noäi 1995, Gs. Leâ
Vaên Quaùn).
Ñaây laø moät sai laàm raát caên baûn cuûa oâng Thieäu Khang Tieát. Qua
ñoä soá Döông AÂm ñaõ trình baøy ôû treân vôùi Laïc thö – Haø ñoà, khoâng coù cô
sôû naøo ñeå cho raèng: Laïc thö hình vuoâng (töùc AÂm) vaø Haø ñoà hình troøn
(töùc Döông); ngoaïi tröø döïa vaøo söï sai laàm cuûa coå thö chöõ Haùn cho raèng
Haø ñoà coù tröôùc (töùc Döông neân troøn) vaø Laïc thö coù sau (töùc AÂm neân
vuoâng). Ñieàu naøy chöùng toû oâng Thieäu Khang Tieát – maëc duø coù maët sau
neàn vaên minh Haùn hôn caû ngaøn naêm, töùc laø coù moät thôøi gian toång hôïp
nhöõng nghieân cöùu ñaùng vò neå – cuõng chaúng hieåu gì veà noäi dung ñích
thöïc cuûa Laïc thö – Haø ñoà. OÂng vaãn laëp laïi sai laàm khi cho raèng: Haø ñoà

62
laø goác cuûa Tieân thieân Baùt quaùi, Laïc thö laø goác cuûa Haäu thieân Baùt
quaùi(*).
Vì vaäy coù theå khaúng ñònh raèng: OÂng khoâng theå laø taùc giaû cuûa
cuoán kyø thö noåi tieáng Mai Hoa Dòch soá, maø chæ laø söï coâng boá moät di
saûn coøn tieàm truyeàn trong daân gian. OÂng khoâng theå phaùt hieän ra moät
caùi ñuùng töø moät söï sai laàm. Trong daân gian Vieät Nam töø tröôùc ñeán nay
– hieän coøn löu truyeàn raûi raùc – vaãn coi ñoà hình Laïc thö laø hình troøn vaø
Haø ñoà hình vuoâng.
Trong cuoán Mai Hoa Dòch soá cuûa oâng Thieäu Khang Tieát (Nxb
Vaên hoùa Thoâng tin. Haø Noäi 1995. Ngöôøi dòch OÂng Vaên Tuøng, dòch töø
nguyeân baûn do Nxb “Ñaøi phaùt thanh Quoác Teá Trung Quoác”. Giaùo sö
Tieán só Phöông Löïu vieát lôøi giôùi thieäu), ôû phaàn chuù thích trang 31 vaø 35
(phaàn chuù thích naøy do caùc nhaø chuyeân moân nghieân cöùu ñeán dòch, hieäu
chænh, giaûi thích theo lôøi môøi cuûa nhaø xuaát baûn Trung Quoác noùi treân)
cuõng phaùt hieän ra ñoä soá cuûa Nguõ haønh treân Laïc thö vaø Haø ñoà. Nhöng
ñaây chæ laø do kinh nghieäm vaø söï taäp hôïp yù töôûng cuûa nhöõng coå thö ñöôïc
phaùt hieän raûi raùc, söï phaùt hieän naøy khoâng coù moät laäp luaän lieân heä.
Ñoaïn trích daãn döôùi ñaây chöùng toû ñieàu naøy:
Chuù thích trang 31:
Theo truyeàn thuyeát vua Phuïc Hy thaáy con long maõ xuaát hieän ôû
soâng Hoaøng Haø treân löng noù coù böùc ñoà hoïa 55 veát ñieåm ñen vaø traéng,
lieàn theo ñoù thieát laäp Haø Ñoà ñaët pheùp taéc trò daân vaø vaïch ra Baùt quaùi
môû ñaàu kinh Dòch.
Haø ñoà coù 10 soá: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10.
Toång soá cuûa Haø ñoà:
1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 + 8 + 9 +10 = 55
5 soá leû: 1, 3, 5, 7, 9 laø soá trôøi ñöôïc bieåu töôïng baèng nhöõng chaám
traéng. Toång caùc soá Trôøi:
1 + 3 + 5 + 7 + 9 = 25
5 soá chaün: 2, 4, 6, 8, 10 laø soá Ñaát ñöôïc bieåu töôïng baèng nhöõng

* Chuù thích: Sai laàm naøy coù nguoàn goác töø thôøi Haùn. Vaán ñeà naøy ñaõ ñöôïc trình baøy
trong cuoán” Tìm veà coäi nguoàn Kinh Dòch:. Nxb VHTT 2001 - Taùi baûn coù söûa chöõa vaø
boå sung. Nguyeãn Vuõ Tuaán Anh. Trong ñoù Haäu thieân Baùt quaùi laø heä quaû vaø laø söï lieân heä
vôùi Haø ñoà. So vôùi coå thö chöõ Haùn cho raèng Haäu thieân Baùt quaùi coù nguoàn goác töø Laïc
thö. Ñaây laø söï thay ñoåi coù tính caên ñeå cuûa kinh Dòch.

63
chaám ñen. Toång caùc soá Ñaát:
2 + 4 + 6 + 8 + 10 = 30
Toång coäng soá Trôøi vaø soá Ñaát laø 55.
Do ñoù Dòch Heä töø thöôïng noùi: Soá Trôøi coù 5 soá. Soá Ñaát coù 5 soá.
5 ngoâi cuøng töông ñaéc maø hôïp vôùi nhau, soá Trôøi laø 25, soá Ñaát laø 30,
toång soá Trôøi Ñaát laø 55. Caùc soá aáy taïo neân söï bieán hoùa vaø ñieàu haønh
Quæ Thaàn. Theo Chu Hy 5 ngoâi töông ñaéc maø ñeàu hôïp vôùi nhau trong
Dòch heä töø thöôïng ôû treân laø chæ söï xeáp ñaët 5 caëp soá cuûa Haø ñoà cöù moät
soá trôøi hôïp vôùi moät soá ñaát, 1 vôùi 6 ôû döôùi, 2 vaø 7 ôû treân, 3 vôùi 8 ôû beân
traùi, 4 vôùi 9 ôû beân phaûi. 5 vôùi 10 ôû trung öông.
Haø ñoà laø böùc ñoà ñaàu tieân cuûa kinh Dòch, söï vaän haønh cuûa noù
theo chieàu töông sinh cuûa Nguõ haønh, vì Nguõ haønh coù töông sinh thì
muoân vaät môùi luoân luoân tieán hoùa bieåu hieän söï sinh sinh noái tieáp nhau
khoâng ngöøng cuûa ñaïo dòch. Dòch heä töø thöôïng noùi “Sinh sinh nhì vò
“Dòch” laø vaäy. Baét ñaàu töø Baéc ñeán Ñoâng, vì Thuûy sinh Moäc, qua Nam vì
Moäc sinh Hoûa vaøo Trung öông vì Hoûa sinh Thoå, ñi sang Taây vì Thoå
sinh Kim, trôû veà Baéc vì Kim sinh Thuûy. Vaäy ñöôøng vaän haønh khôûi töø
Baéc ôû döôùi qua beân traùi leân phía Nam ôû treân vaøo Trung öông, sang beân
phaûi, laïi trôû veà Baéc.
Thöù töï vaän haønh cuûa Haø ñoà chính laø thöù töï tuaàn hoaøn cuûa thôøi
tieát heát ñoâng sang xuaân, xuaân roài ñeán haï, haï roài ñeán tröôûng haï, tröôûng
haï roài ñeán thu, thu roài sang ñoâng, cöù theá naêm naøy sang naêm khaùc thôøi
gian troâi ñi.
Chuù thích trang 35:
1)- Theo truyeàn thuyeát, vua Ñaïi Vuõ nhaø Haï thaáy con linh qui noåi
leân ôû soâng Laïc treân mai coù nhöõng neùt chöõ. Ñaïi Vuõ xeáp thaønh thöù töï roài
döïa vaøo ñoù maø ñònh ra nhöõng khuoân pheùp lôùn trò nöôùc cuõng coù teân goïi
laø Cöûu truø (9 phaïm truø) ñöôïc giaûi thích trong thieân Hoàng phaïm cuûa kinh
Thö. Caùc nhaø nho ñôøi sau ñeàu ñaët Haø ñoà vaø Laïc thö ôû phaàn cuoái cuûa
kinh Dòch.
Laïc thö coù 9 soá: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9.
Toång coäng caùc soá cuûa Laïc thö:
1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 + 8 + 9 = 45
Soá leû laø soá Trôøi hay döông soá ñöôïc bieåu töôïng baèng nhöõng
chaám traéng, toång soá cuûa caùc soá leû laø:
1 + 3 + 5 + 7 + 9 = 25
Soá chaün laø soá Ñaát hay aâm soá ñöôïc bieåu töôïng baèng nhöõng chaám
ñen, toång soá caùc soá chaün laø:

64
2 + 4 + 6 + 8= 20
Laïc thö do thaàn linh qui mang treân löng neân coù töôïng con ruøa,
ñaàu ñoäi 9, chaân ñaïp 1, beân traùi mu mang 3, beân phaûi mu mang 7, vai
beân traùi mang 4, vai beân phaûi mang 2, chaân traùi mang 8, chaân phaûi
mang 6, soá 5 ôû giöõa löng (mu ruøa) töôïng tröng cho Thaùi cöïc
2)- Nguõ haønh trong Haø ñoà laø 5 vò töông ñaéc maø hoøa hôïp, chæ vò
trí cuûa Nguõ haønh trong Haø ñoà vaø caùc soá aáy taïo neân söï bieán hoùa töùc laø
chæ soá sinh thaønh cuûa Nguõ haønh chaúng qua laø söï bieán hoùa cuûa caùc soá
trong Haø ñoà.
1 vaø 6 laø soá sinh thaønh cuûa Thuûy
2 vaø 7 laø soá sinh thaønh cuûa Hoûa
3 vaø 8 laø soá sinh thaønh cuûa Moäc
4 vaø 9 laø soá sinh thaønh cuûa Kim
5 vaø 10 laø soá sinh thaønh cuûa Thoå
Phöông höôùng nhö sau:
1 – 6 Thuûy ôû Baéc
2 – 7 Hoûa ôû Nam
3 – 8 Moäc ôû Ñoâng
4 – 9 Kim ôû Taây
5 – 10 Thoå ôû Trung öông
Thuûy ôû phía Baéc nhöng naèm ôû döôùi vì tính noù meàm nhuaän neân
thaám xuoáng, Hoûa ôû phía Nam nhöng naèm ôû treân vì hun boác leân treân.
Moäc ôû phía traùi Kim ôû phía phaûi öùng vôùi hai phöông Ñoâng vaø
Taây.
Thoå ôû Trung öông, ngoâi cuûa thaùi cöïc chôû ñôõ cho muoân vaät bao
vaây caû 4 haønh kia. Boán haønh coøn laïi öùng vôùi töù töôïng vaø ôû voøng ngoaøi
cuûa Haø ñoà.
Nguõ haønh trong Laïc thö vaän haønh theo Nguõ haønh töông khaéc.
Haø ñoà vaän haønh theo töông sinh vì töôïng cho caùi theå tieân thieân cuûa
Dòch – Laïc thö ñöôïc öùng duïng raát nhieàu ñoù laø caùi duïng cuûa Dòch hình
töôïng cho giai ñoaïn haäu thieân. Söï sinh hoùa cuûa muoân vaät phaûi söï chi
phoái cuûa luaät töông khaéc. Caùc haønh kieàm cheá laãn nhau ñeå luoân luoân
giöõ cho 5 haønh ôû theá quaân bình. Do ñoù söï vaän haønh cuûa Laïc thö theo
Nguõ haønh töông khaéc. Toùm laïi Haø ñoà, chieàu vaän haønh theo Nguõ haønh
töông sinh ñoái chieàu vôùi Nguõ haønh töông khaéc. Laïc thö, chieàu vaän
haønh theo Nguõ haønh töông khaéc ñoái chieàu vôùi Nguõ haønh töông sinh.

65
Maët khaùc ñeå cho chieàu vaän haønh lieân tuïc vaø ngöôïc laïi chieàu vaän
haønh cuûa Haø ñoà, vò trí cuûa Hoûa vaø Kim phaûi hoaùn chuyeån laãn nhau vôùi
vò trí cuûa Hoûa vaø Kim trong Haø ñoà.
Toùm laïi: Laïc thö vaän haønh khôûi töø Thuûy qua ñeán Hoûa vì Thuûy
khaéc Hoûa, leân Kim vì Hoûa khaéc Kim, ñeán Moäc vì Kim khaéc Moäc, vaøo
Thoå vì Moäc khaéc Thoå, roài laïi trôû veà Thuûy vì Thoå khaéc Thuûy.
Qua phaàn trích daãn noùi treân, baïn ñoïc cuõng nhaän thaáy raèng: maëc
duø nhöõng nhaø nghieân cöùu lyù hoïc hieän ñaïi cuõng noùi ñeán ñoä soá Nguõ haønh
cuûa Laïc thö – Haø ñoà. Nhöng ñoù laø xuaát phaùt töø kinh nghieäm vaø söï toång
hôïp cuûa nhöõng coå thö coøn laïi raûi raùc ôû nhöõng saùch khaùc nhau; hoaøn
toaøn khoâng theå naøo ñaït ñeán moät traïng thaùi hoaøn haûo nhö thöïc teá ñaõ toàn
taïi cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh, ñöôïc chöùng toû qua söï öùng duïng
phoå bieán nhöõng phöông phaùp luaän cuûa noù treân moïi lónh vöïc. Bôûi vì hoï
khoâng theå naøo phuû nhaän ñöôïc nhöõng thôøi ñieåm xuaát hieän nhöõng
hieän töôïng lieân quan ñeán Laïc thö – Haø ñoà vaø nhöõng hieän töôïng lieân
quan ñeán thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh trong coå thö Trung Hoa; maëc
duø nhöõng thôøi ñieåm xuaát hieän ñoù cöïc kyø voâ lyù. Neáu coù söï ñieàu chænh
veà thôøi ñieåm xuaát xöù thì cuõng khoâng theå vöôït quaù giôùi haïn sau thôøi
Haùn. Vì töø thôøi Haùn trôû veà sau nhöõng söï kieän lòch söû ñaõ roõ raøng. Hôn
nöõa neáu söûa laïi toaøn boä thöù töï vaø thôøi ñieåm xuaát hieän cuûa nhöõng hieän
töôïng lieân quan ñeán Laïc thö – Haø ñoà vaø thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh
thì khoâng khaùc gì phuû nhaän toaøn boä giaù trò lòch söû cuûa nhöõng coå thö
naøy. Ñieàu quan troïng laø chính söï thöøa nhaän cuûa caùc hoïc giaû Trung Hoa
hieän ñaïi noùi treân veà söï lieân heä giöõa Nguõ haønh vôùi Laïc thö – Haø ñoà, ñaõ
taïo neân moät baèng chöùng saéc saûo khaúng ñònh quan nieäm cho raèng: AÂm
Döông Nguõ haønh ñaõ xuaát hieän tröôùc Laïc thö – Haø ñoà (töùc laø töø thôøi toái
coå), giaùn tieáp phuû nhaän toaøn boä nhöõng coå thö chöõ Haùn lieân quan ñeán
nhöõng nhaân vaät ñöôïc coi laø taùc giaû noùi veà thuyeát AÂm Döông hoaëc Nguõ
haønh vaøo nhöõng thôøi ñieåm ñöôïc coi laø töø Phuïc Hy trôû veà sau cho ñeán
taän ñôøi Haùn.
Nhöõng phaàn chöùng minh tieáp theo ñaây seõ chöùng toû roõ hôn söï
nhaát quaùn vaø hoaøn chænh cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh.

66
Ñoä soá Haø Ñoà
lyù giaûi nguyeân lyù töông hôïp cuûa Thieân can
Trong caùc coå thö lieân quan ñeán thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh
chuùng ta thöôøng thaáy moät tieàn ñeà sau ñaây:
Giaùp (Moäc) hôïp Kyû (Thoå)
Bính (Hoûa) hôïp Taân (Kim)
Maäu (Thoå) hôïp Quí (Thuûy)
Canh (Kim) hôïp AÁt (Moäc)
Nhaâm (Thuûy) hôïp Ñinh (Hoûa).
Ñaây laø moät tieàn ñeà cuûa qui taéc laäp cuïc trong Töû vi ñaåu soá vaø cuõng
laø moät tieàn ñeà quan troïng cuûa lyù hoïc coå Ñoâng phöông, ñöôïc öùng duïng
trong raát nhieàu lónh vöïc: y lyù, lòch soá, döï ñoaùn… Tieàn ñeà naøy chöa coù söï
lyù giaûi vaø cuõng laø söï bí aån ñaõ traûi haøng thieân nieân kyû trong caùc coå thö
chöõ Haùn löu truyeàn. Chính vì söï bí aån naøy khieán cho nhöõng nhaø nghieân
cöùu vaø nhöõng ngöôøi tìm hieåu veà lyù hoïc Ñoâng phöông phaûi chaáp nhaän
moät caùch khieân cöôõng tieàn ñeà noùi treân: Moäc khaéc Thoå (lyù töông khaéc
cuûa Nguõ haønh). Nhöng trong tieàn ñeà noùi treân thì Giaùp – Moäc laïi hôïp
Kyû – Thoå; thaät khoù hieåu! Chöa heát, trong caùc saùch öùng duïng phöông
phaùp luaän AÂm Döông Nguõ haønh vaøo caùc lónh vöïc Ñoâng y, Lyù hoïc hoaëc
döï ñoaùn töông lai, thöôøng gaëp nhöõng ñònh ñeà cuõng khoâng coù söï lyù giaûi
maø baét buoäc phaûi hoïc thuoäc loøng sau ñaây: Giaùp hôïp Kyû phaù AÁt xung
Canh; hoaëc Maäu hôïp Quí phaù Giaùp khaéc Kyû… Söï bí aån cuûa tieàn ñeà naøy
cuõng xuaát phaùt töø sai laàm caên baûn toàn taïi töø haøng ngaøn naêm nay, khi
cho raèng: AÂm Döông vaø Nguõ haønh laø hai hoïc thuyeát rieâng bieät khoâng
lieân quan ñeán nhau. Töø sai laàm caên ñeå naøy, seõ khoâng coù cô sôû naøo ñeå
lieân heä thaäp Thieân can (mang yeáu toá Nguõ haønh) vôùi Laïc thö vaø Haø ñoà
(Ñöôïc nhaéc ñeán ñaàu tieân trong kinh Dòch – noùi ñeán AÂm Döông, khoâng
coù yeáu toá Nguõ haønh)
Tuy nhieân vôùi söï khaúng ñònh cho raèng: Laïc thö – Haø ñoà laø tieàn
ñeà cuûa khoa Thieân vaên hoïc Ñoâng phöông vaø laø söï öùng duïng nhöõng heä
luaän cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh thì tieàn ñeà treân seõ ñöôïc lyù giaûi
nhö sau:
Chuùng ta saép xeáp thaäp Thieân can theo lyù AÂm Döông vaø Nguõ
haønh töông sinh, ñaùnh soá thöù töï töø 1 ñeán 10 töø Giaùp ñeán Quí, ta seõ

67
ñöôïc moät baûng sau.

Qua baûng treân baïn ñoïc cuõng nhaän thaáy: taát caû caùc soá cuûa thaäp
Thieân can ñeàu laø nhöõng soá coù treân Haø ñoà. Söï truøng hôïp naøy khoâng theå
laø moät söï ngaãu nhieân, khi chuùng nhöõng neàn taûng caên baûn cuûa moät hoïc
thuyeát nhaát quaùn vaø hoaøn chænh. Vì vaäy khi saép xeáp thaäp Thieân can
treân cô sôû ñoä soá theo thöù töï cuûa ôû baûng treân vaøo vò trí coù ñoä soá töông
öùng cuûa Cöûu cung Haø ñoà ta ñöôïc baûng sau:

Nhö vaäy treân cô sôû ñoä soá cuûa Thieân can töông öùng vôùi ñoä soá cuûa
Cöûu cung Haø ñoà, ta seõ coù söï töông hôïp bôûi cuøng haønh nhö sau:
Giaùp (1) hôïp Kyû (6) trong haønh Thuûy;
Bính (3) hôïp Taân (8) trong haønh Moäc;
Maäu (5) hôïp Quí (10) trong haønh Thoå;
Canh (7) hôïp AÁt (2) trong haønh Hoûa;
Nhaâm (9) hôïp Ñinh (4) trong haønh Kim.

68
Nhö vaäy, moãi moät haønh treân Haø ñoà ñi lieàn vôùi hai Thieân can moät
AÂm moät Döông.
Ñieàu naøy cuõng lyù giaûi moät baøi phuù truyeàn bí aån, coù noäi dung nhö
sau:
Nhaát luïc coäng toâng (1 – 6 cuøng hoï)
Nhò thaát ñoàng ñaïo (2 – 7 cuøng ñi moät ñöôøng)
Tam baùt vi baèng (3 – 8 nhö nhau)
Töù cöûu vi höõu (4 – 9 laø baïn beø)
Nguõ thaäp ñoàng ñoà (5 – 10 cuøng moät loaïi)
Vôùi ñoà hình ñaõ trình baøy ôû treân. Chuùng ta coù theå lyù giaûi nhöõng
tröôøng hôïp bí aån khaùc, nhö: Giaùp hôïp Kyû phaù AÁt xung Canh vaø nhöõng
tröôøng hôïp töông töï nhö sau:
Giaùp (1) naèm ôû vò trí Döông Thuûy, khaéc AÁt (2) Canh (7) naèm ôû vò
trí AÂm Döông Hoûa theo lyù töông khaéc cuûa Nguõ haønh; hoaëc Maäu (5)
naèm ôû vò trí Döông Thoå khaéc Giaùp (1) Kyû (6) naèm ôû vò trí AÂm Döông
Thuûy. Töø ñoù, suy ra moät soá ñònh ñeà bí aån khaùc nhö: Bính laø quí nhaân
cuûa Kyû, vì ñoä soá cuûa Bính (3) vaø ñoä soá cuûa Kyû (6) naèm treân cung töông
sinh cuûa Nguõ haønh: Thuûy sinh Moäc treân Haø Ñoà v.v…
Qua ñoà hình treân ñaõ lyù giaûi taát caû moïi tröôøng hôïp Sinh – Khaéc –
Thöøa – Vuõ cuûa thaäp Thieân can, voán laø söï bí aån ñaõ traûi nhieàu thieân nieân
kyû. Keå töø khi thaàn Kim Qui – moät bieåu töôïng cuûa neàn vaên minh Laïc Vieät
– reõ nöôùc laën xuoáng bieån cuøng vôùi An Döông Vöông, ñaõ mang theo taát
caû nhöõng bí maät cuûa noù vaø ñeå laïi moät neàn vaên hoùa Ñoâng phöông ñaày
huyeàn bí.
Nhö vaäy, vôùi söï chöùng minh ôû treân ñaõ chöùng toû raèng: Laïc thö –
Haø ñoà laø tieàn ñeà cuûa khoa Thieân vaên hoïc coå Vaên Lang vaø laø söï öùng duïng
cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh; töø ñoù tìm ra nhöõng hieäu öùng vuõ truï taùc
ñoäng leân töï nhieân, xaõ hoäi vaø ñôøi soáng con ngöôøi.

69
Nguyeân taéc Luïc hôïp trong söï töông quan haønh khí vaø Thieân
can qua moät tieàn ñeà bí aån
Trong coå thö (*) coøn coù moät tieàn ñeà khoâng coù söï lyù giaûi laø:
Giaùp hôïp Kyû hoùa Thoå
AÁt hôïp Canh hoùa Kim
Bính hôïp Taân hoùa Thuûy
Ñinh hôïp Nhaâm hoùa Moäc
Maäu hôïp Quí hoùa Hoûa.
Trong cuoán Döï ñoaùn theo töù truï oâng Thieäu Vó Hoa coù ñöa ra hai
caùch lyù giaûi sau ñaây:
1- Giaùp hôïp vôùi Kyû hoùa Thoå laø naêm Giaùp, naêm Kyû laáy Bính laøm
ñaàu, Bính Daàn laø thaùng gieâng cuûa naêm Giaùp, naêm Kyû. Bính laø Hoûa,
Hoûa sinh Thoå neân Giaùp hôïp Kyû hoùa Thoå.
AÁt hôïp vôùi Canh hoùa Kim laø noùi naêm AÁt, naêm Canh laáy Maäu laøm
ñaàu, Maäu Daàn laø thaùng gieâng cuûa naêm AÁt, naêm Canh. Maäu laø Thoå, Thoå
sinh Kim neân AÁt hôïp Canh hoùa Kim.
Bính hôïp vôùi Taân hoùa Thuûy laø noùi naêm Bính, naêm Taân laáy Canh
laøm ñaàu, Canh Daàn laø thaùng gieâng cuûa naêm Bính, naêm Taân. Canh laø
Kim, Kim sinh Thuûy neân Bính hôïp vôùi Taân hoùa Thuûy.
Ñinh hôïp vôùi Nhaâm hoùa Moäc laø noùi naêm Ñinh, naêm Nhaâm laø laáy
Nhaâm laøm ñaàu, töùc Nhaâm Daàn laø thaùng gieâng cuûa naêm Ñinh, naêm
Nhaâm. Nhaâm laø Thuûy, Thuûy sinh Moäc neân goïi Ñinh hôïp vôùi Nhaâm hoùa
Moäc.
Maäu hôïp Quí hoùa Hoûa, töùc laø naêm Maäu, naêm Quí laáy Giaùp laøm
ñaàu, Giaùp Daàn laø thaùng gieâng cuûa caùc naêm Maäu, naêm Quí. Giaùp laø
Moäc, Moäc sinh Hoûa neân Maäu hôïp Quí hoùa Hoûa.
2- Coù yù kieán noùi möôøi can hoùa hôïp vôùi nhau laø do phöông vò cuûa
28 ngoâi sao treân trôøi quyeát ñònh.
Möôøi can hoùa hôïp laø Döông hôïp vôùi AÂm , AÂm hôïp vôùi Döông, laø
AÂm Döông hoùa hôïp. Saùch “Chu dòch” coù caâu: “Moät AÂm, moät Döông goïi
laø moät ñaïo.” AÂm Döông hôïp vôùi nhau nhö nam nöõ hôïp vôùi nhau ñeå

* Chuù thích: Theo noäi dung thì baûn vaên coå nhaát noùi ñeán tieàn ñeà naøy laø cuoán Hoaøng Ñeá
Noäi kinh toá vaán, trong “Thieân nguyeân kyû ñaïi luaän”. Baïn ñoïc coù theå tham khaûo tieàn ñeà
naøy trong saùch Döï ñoaùn theo töù truï. Thieäu Vó Hoa. Nxb Vaên hoùa Thoâng tin. Haø Noäi
1996.

70
thaønh ñaïo vôï choàng.
Trong saùch Hoaøng Ñeá Noäi kinh vôùi suy ñoaùn vaän khí, taùc giaû
Ñaøm Thaønh Maäu cuõng nhaéc tôùi tieàn ñeà treân vaø oâng ñaõ öùng duïng trong
vieäc suy ñoaùn vaän khí cho nhöõng vaán ñeà mang tính lyù luaän y hoïc. OÂng
lyù giaûi nhö sau:
“Taïi sao thuoäc tính cuûa Thieân can hoùa naêm vaän laïi khoâng ñoàng
nhaát? Ñoù laø bôûi vì Thieân can gheùp vôùi Nguõ haønh laø laáy quan heä naêm
phöông, naêm muøa ñeå xaùc ñònh, maø naêm vaän thì caên cöù vaøo bieán hoùa
töôïng Trôøi, cuõng chính laø söï bieán hoùa cuûa caùc sao treân trôøi” (khoù
hieåu?).
Qua phaàn trích daãn, baïn ñoïc cuõng nhaän thaáy raèng:
Cho ñeán taän baây giôø, caùc nhaø lyù hoïc Trung Hoa cuõng chöa lyù
giaûi ñöôïc tieàn ñeà noùi treân. Hai söï lyù giaûi do oâng Thieäu Vó Hoa ñöa ra
tuy chöa roõ raøng, nhöng coøn chöùng toû tinh thaàn nghieân cöùu nghieâm tuùc.
Coøn söï lyù giaûi cuûa oâng Ñaøm Thaønh Maäu thì raát mô hoà.
Tieàn ñeà khoâng ñöôïc lyù giaûi treân ñaây laø moät trong nhöõng nguyeân
taéc cuûa coå nhaân nhaèm dieãn giaûi phöông phaùp naïp aâm trong AÂm Döông
lòch. Tröôùc heát chuùng ta löu yù raèng:
@ Nguyeân taéc naïp aâm Can chi khoâng bao giôø coù Thieân can ñi
vôùi Thieân can, maø chæ coù Thieân can ñi vôùi Ñòa chi. Thí duï nhö: Giaùp
(Thieân can) naïp aâm vôùi Tí (Ñòa chi). Khoâng theå coù Giaùp Kyû hoaëc Giaùp
Bính… Do ñoù Giaùp hôïp Kyû ñaây töùc laø tính töø Giaùp ñeán Kyû. Treân thöïc teá
noù ñaõ ñöôïc noùi ñeán trong baøi phuù bí aån ñaõ trình baøy ôû treân: “Nhaát Luïc
coäng toâng…”
@ Trong Luïc thaäp hoa giaùp chia laøm hai kyû (hai chu kyø naïp aâm),
moãi kyû 30 naêm. Trong 30 naêm coù 3 chu kyø, moãi chu kyø 10 Thieân can töø
Giaùp ñeán Quí. Tính chaát ñoàng tính cuûa moãi giai ñoaïn trong caëp töông
hôïp (Giaùp – Kyû) goàm 6 naêm, seõ chia moät Kyû laøm 5 giai ñoaïn. Trong
Luïc thaäp hoa giaùp hieän löu haønh theo coå thö chöõ Haùn, khoâng coù cô sôû
naøo ñeå chia moät kyû laøm 5 giai ñoaïn. Neáu coá tình chia moät caùch khieân
cöôõng cuõng khoâng noùi leân ñöôïc ñieàu gì.
Baây giôø, chuùng ta saép xeáp laïi theo thöù töï ñeå ñi ñeán moät nhaän xeùt
nhö sau:

71
Qua baûng treân chuùng ta nhaän thaáy raèng: Töø Giaùp (AÁt, Bính, Ñinh,
Maäu) ñeán Kyû coù ñoä soá laø 6; töø Canh (Taân, Nhaâm, Quí, Giaùp) ñeán AÁt
cuõng cuøng ñoä soá laø 6 v.v… Ñoä soá 6 Thieân can lieân tieáp laø moät giai ñoaïn
cuûa nguyeân taéc naïp aâm AÂm Döông Nguõ haønh trong moät Hoa giaùp.
Nguyeân taéc töø giai ñoaïn naøy chuyeån sang giai ñoaïn khaùc goàm 5 giai
ñoaïn (töùc Nguõ vaän), moãi giai ñoaïn 6 naêm – toång coäng 30 naêm töùc laø
moät Kyû – moät chu kyø cuûa Nguõ haønh.
Tieàn ñeà treân ñöôïc lyù giaûi theå hieän moät nguyeân taéc nhö sau:
Neáu chuùng ta laáy Thieân can Döông môû ñaàu cuûa moät giai ñoaïn 6
Thieân can lieân tieáp noùi treân laøm chuaån (thí duï: Giaùp laø môû ñaàu cuûa
giai ñoaïn töø Giaùp ñeán Kyû) thì Nguõ hoùa treân seõ taïo neân moät ñònh ñeà sau
ñaây:
Thieân can Giaùp (Moäc) khaéc Thoå (Giaùp hôïp Kyû hoaù Thoå)
Thieân can Bính (Hoûa) Thuûy khaéc (Bính hôïp Taân hoaù Thuyû)
Thieân can Maäu (Thoå) Hoûa sinh (Maäu hôïp Quí hoaù Hoaû)
Thieân can Canh (Kim) hoøa Kim (Aát hôïp Canh hoaù Kim)
Thieân can Nhaâm (Thuûy) döôõng Moäc (Nhaâm hôïp Ñinh hoaù Moäc)
Nhö vaäy, neáu ta laáy haønh “Hoùa” laøm vaän khí cuûa Nguõ haønh trong
naïp aâm Luïc thaäp hoa giaùp, ta seõ coù moät söï phaân ñònh nguõ vaän trong
moät kyû nhö sau:
1) – Thieân can khaéc vaän khí (Giaùp Moäc khaéc Thoå);
2) – Vaän khí khaéc Thieân can (Thuûy khaéc Bính Hoûa)

72
3) – Vaän khí sinh Thieân can (Hoûa sinh Maäu Thoå);
4) – Thieân can sinh vaän khí (Nhaâm Thuûy döôõng Moäc)
5) – Thieân can hoøa vaän khí (Canh Kim hoøa Kim).
Khoaûng phaân ñònh laø saùu Thieân can (Töø Giaùp ñeán Kyû; Canh ñeán
AÁt;…) ñaõ trình baøy ôû treân.
Ñaây laø moät nguyeân taéc ñeå saép xeáp töøng giai ñoaïn saùu naêm theo
Thieân can trong vieäc naïp aâm Nguõ haønh cuûa Luïc thaäp hoa giaùp. Nhöng
coù leõ vì tính bí aån cuûa noù chöa ñöôïc lyù giaûi neân caùc nhaø nghieân cöùu vaãn
löu truyeàn. Trong baûng Luïc thaäp hoa giaùp hieän löu haønh khoâng theå coù
söï phaân ñònh naøy, vì tính taïp loaïn cuûa söï saép xeáp haønh khí.
Vieäc coi 6 Thieân can hoaù naêm vaän ñeå giaûi maõ phaân ñònh nguõ vaän
vaø söï töông quan haønh khí vôùi Thieân can trong moät vaän, khoâng laøm
thay ñoåi tính öùng duïng cuûa nguyeân taéc naøy. Trong laàn xuaát baûn naøy,
ngöôøi vieát xin trình baày tính öùng duïng cuûa tieàn ñeà bí aån treân ôû phaàn
sau.

Nguyeân taéc “Caùch baùt sinh töû”û


Treân ñoà hình Cöûu cung Haø ñoà baét ñaàu töø Kim – khoâng tính haønh
Thoå – ta nhaän thaáy cöù caùch 8 cung chu kyø laïi laëp laïi Döông theo Döông
vaø AÂm theo AÂm. Trong coå thö coøn löu truyeàn ôû caû Vieät Nam laãn Trung
Quoác coù caâu nhö sau: “Caùch Baùt Sinh Töû” töùc laø caùch 8 thì sanh con.
Ñaây laø moät caâu xuaát phaùt töø chu kyø caùch 8 cung laëp laïi moät “haønh” cuûa
Haø ñoà Cöûu cung theo lyù töông sinh vaø nguyeân taéc naøy seõ lyù giaûi söï saép
xeáp Nguõ haønh trong Luïc thaäp hoa giaùp ôû phaàn sau.
Nguyeân taéc “Caùch baùt sinh töû” coøn thaáy ôû trong kinh Dòch, ñöôïc
trình baøy qua phöông phaùp döï ñoaùn töông lai do oâng Thieäu Khang Tieát
coâng boá vaøo thôøi Toáng, nhö sau:
PHÖÔNG PHAÙP TÍNH QUEÛ THEO NGAØY GIÔØ
@ Boá Quaùi:
* Naêm: Tí 1; Söûu 2; Daàn 3; Maõo 4; Thìn 5; Tî 6; Ngoï 7; Muøi 8;
Thaân 9; Daäu 10; Tuaát 11; Hôïi 12.
* Thaùng: Thaùng gieâng 1; thaùng hai 2… thaùng chaïp 12.
* Ngaøy: Moàng moät 1; moàng hai 2… ba möôi 30.

73
* Giôø: Giôø Tí 1; giôø Söûu 2… giôø Hôïi 12.
@ Thöôïng Quaùi:
Soá naêm + soá thaùng + soá ngaøy = toång soá chia cho 8. Laáy soá dö laø
thöôïng Quaùi, neáu soá dö laø 0 thì laáy soá 8.
Thí duï: Naêm Söûu (2), thaùng 8, ngaøy 16 thì: 2 + 8 + 16 = 26 : 8 =
3, soá dö laø 2. Soá 2 laø Quaùi Ñoaøi ( ) tính theo Tieân thieân Baùt
Quaùi (Kieàn 1, Ñoaøi 2, Ly 3, Chaán 4, Toán 5, Khaûm 6, Caán 7, Khoân 8).
@ Haï Quaùi:
Laáy toång soá cuûa Thöôïng Quaùi + soá cuûa giôø, roài chia cho 8. Soá dö
laøm Haï Quaùi, neáu soá dö laø 0 thì laáy soá 8.
Thí duï: Ngaøy, thaùng, naêm nhö ôû thí duï treân, tính Queû vaøo giôø
Thaân (9) thì ta coäng:
26 + 9 = 35 : 8 = 4, soá dö laø 3. Soá 3 laø Ly ( ).
Nhö vaäy, vôùi phöông phaùp ñoän Queû nhö treân chuùng ta nhaän thaáy
raèng:
* Thöôïng Quaùi: Do ñoä soá ngaøy – thaùng – naêm khoâng ñoåi neân
Quaùi thöôïng trong ngaøy khoâng ñoåi.
* Haï Quaùi: Do moät ngaøy aâm lòch chæ coù 12 giôø, baét ñaàu töø giôø Tí
(1) cho ñeán giôø Hôïi (12). Nhö vaäy Haï Quaùi trong ngaøy seõ laàn löôït baét
ñaàu töø Quaùi coù ñoä soá keá Quaùi thöôïng (do coäng 1 baét ñaàu töø giôø Tí), sau
8 giôø seõ laäp laïi 4 Queû ñaàu (do 1 ngaøy aâm lòch coù 12 giôø).
* Queû: Töø hai tieàn ñeà treân thì Queû tìm ñöôïc trong moät ngaøy luoân
luoân coù thöôïng Quaùi coá ñònh; coøn Haï Quaùi seõ qua moät chu kyø cuûa baùt
quaùi Tieân thieân vaø seõ coù 4 Queû laëp laïi truøng vôùi 4 Queû ñaàu trong ngaøy
vaøo giôø thöù 9 ñeán 12.
Baây giôø chuùng ta xeùt ñeán thöù töï caùc Queû lieân tieáp trong ngaøy so
vôùi heä thoáng 64 Queû Hy Dòch ñaõ trình baøy ôû treân:
Do nguyeân taéc keát hôïp cuûa 64 Queû Hy Dòch theo thöù töï töø Quaùi
thöù nhaát (Caøn) laøm Haï Quaùi, tuaàn töï keát hôïp vôùi 8 Quaùi cuõng theo thöù
töï töø 1 ñeán 8. Töø ñoù chuùng ta nhaän thaáy raèng: thöù töï cuûa Haï Quaùi trong
Hy Dòch chính laø thöù töï cuûa Thöôïng Quaùi trong caùch ñoän Queû. Vì vaäy
hai Queû keá tieáp nhau trong ngaøy (ñöôïc ñoän vaøo 2 giôø keá tieáp nhau) seõ

74
caùch nhau ñuùng 8 Queû trong heä thoáng Hy Dòch.
Thí duï: Theo thí duï treân thì naêm Söûu (2), thaùng 8, ngaøy 16.
Ta coù:2 + 8 + 16 = 26 : 8 = 3 ; dö 2 ñöôïc quaùi Ñoaøi laø Thöôïng
Quaùi.

Baây giôø, chuùng ta laàn löôït baét ñaàu töø giôø Tí ñeå xem xeùt tính chaát
cuûa caùc Queû lieân tieáp trong ngaøy, so saùnh vôùi heä thoáng Tieân thieân Baùt
quaùi cuûa Hy Dòch.
Haï Quaùi lieân tieáp trong ngaøy seõ laø:
1) Giôø Tí: 26 + 1 Þ 27 : 8 = 3; dö 3 ñöôïc quaùi Ly.
2) Giôø Söûu: 26 + 2 Þ 28 : 8 = 3; dö 4 ñöôïc quaùi Chaán.
3) Giôø Daàn: 26 + 3 Þ 29 : 8 = 3; dö 5 ñöôïc quaùi Toán.
4) Giôø Maõo: 26 + 4 Þ 30 : 8 = 3; dö 6 ñöôïc quaùi Khaûm.
5) Giôø Thìn: 26 + 5 Þ 31 : 8 = 3; dö 7 ñöôïc quaùi Caán.
6) Giôø Tî: 26 + 6 Þ 32 : 8 = 4; khoâng dö laáy soá 8 ñöôïc quaùi Khoân.
7) Giôø Ngoï: 26 + 7 Þ 33 : 8 = 4; dö 1 ñöôïc quaùi Caøn.
8) Giôø Muøi: 26 + 8 Þ 34 : 8 = 4; dö 2 ñöôïc quaùi Ñoaøi.
Baét ñaàu töø giôø thöù 9 laëp laïi 4 haï quaùi ñaàu laø:
9) Giôø Thaân: 26 + 9 Þ 35 : 8 = 4; dö 3 ñöôïc quaùi Ly.
10) Giôø Daäu: 26 + 10 Þ 36 : 8 = 4; dö 4 ñöôïc quaùi Chaán.
11) Giôø Tuaát: 26 + 11 Þ 37 : 8 = 4; dö 5 ñöôïc quaùi Toán.
12) Giôø Hôïi: 26 + 12 Þ 38 : 8 = 4; dö 6 ñöôïc quaùi Khaûm.
Bieåu thò baèng kyù hieäu cuûa kinh Dòch, ta seõ ñöôïc caùc queû:
Ñoaøi – Ly; Ñoaøi – Chaán; Ñoaøi – Toán; Ñoaøi – Khaûm;

75
Ñoaøi – Caán; Ñoaøi – Khoân; Ñoaøi – Caøn; Ñoaøi – Ñoaøi.

So saùnh kyù hieäu caùc queû lieân tieáp trong ngaøy trình baøy ôû treân vôùi
baûng kyù hieäu 64 queû thuoäc heä thoáng Tieân thieân Baùt quaùi (phaàn maàu
ñen), chuùng ta seõ thaáy chuùng caùch nhau ñuùng taùm queû (*). Xin xem
hình sau ñaây.

* Chuù thích: Söï lieân heä quy luaät “Caùch baùt sinh töû” trong Kinh Dòch vaø quy luaät naøy
trong vieäc naïp aâm Nguõ haønh trong Hoa giaùp, baïn ñoïc coù theå cho raèng ñaây laø moät söï
lieân heä ngaãu nhieân. Bôûi vì, quan nieäm phoå bieán hieän nay cuûa caùc nhaø nghieân cöùu coå
hoïc Ñoâng phöông laø: Thuyeát AÂm Döông trong Kinh Dòch vaø Nguõ haønh trong caùc coå
thö khaùc laø hai hoïc thuyeát rieâng bieät, xuaát xöù töø nhöõng nguoàn goác khaùc nhau (ñaõ trích
daãn ôû treân). Veà vaán ñeà naøy, ngöôøi vieát ñaõ chöùng minh AÂm Döông Nguõ haønh laø moät hoïc
thuyeát thoáng nhaát vaø hoaøn chænh, cuøng xuaát phaùt töø moät coäi nguoàn vaên hoùa ñoù laø vaên
minh Laïc Vieät. Kinh Dòch chæ laø moät sieâu coâng thöùc cuûa hoïc thuyeát vuõ truï quan coå
Ñoâng phöông naøy. Xin tham khaûo theâm “Tìm veà coäi nguoàn Kinh Dòch” (Nxb Ñaïi hoïc
Quoác gia TP Hoà Chí Minh 2001). Do ñoù, söï lieân heä giöõa quy luaät “caùch baùt sinh töû”
trong Kinh Dòch vaø naïp aâm Nguõ haønh trong AÂm Döông lòch laïi laø moät minh chöùng nöõa
boå sung cho caùi nhìn cuûa ngöôøi vieát veà thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh vaø Baùt quaùi chæ laø
sieâu coâng thöùc cuûa noù.

76
77
78
Nhö vaäy söï tuaàn hoaøn trong vuõ truï ñöôïc kyù hieäu baèng heä thoáng
64 queû Tieân thieân; khi öùng duïng ñeå lyù giaûi nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán
caùc hieän töôïng töï nhieân, cuoäc soáng vaø con ngöôøi theå hieän qui luaät
“caùch baùt sinh töû”. Ñaây cuõng laø qui luaät ñöôïc öùng duïng ñeå naïp aâm Nguõ
haønh trong Luïc thaäp hoa giaùp ñöôïc chöùng minh ôû phaàn sau.

Vò trí cuûa Thieân can trong naïp aâm AÂm Döông Nguõ haønh cuûa
Luïc thaäp hoa giaùp
Nguyeân taéc naïp aâm cuûa AÂm Döông Nguõ haønh trong Luïc thaäp
hoa giaùp hoaøn toaøn döïa treân söï vaän haønh cuûa Thieân can khoâng lieân
quan gì ñeán haønh cuûa 12 Ñòa Chi. Ngöôøi xöa qui öôùc Nguõ haønh trong
Ñòa Chi nhö sau:
Hôïi Tí thuoäc Thuûy; Söûu thuoäc Thoå (Thuyû moä ôû Söûu)
Daàn Meïo thuoäc Moäc; Thìn thuoäc Thoå (Moäc moä ôû Thìn)
Tî Ngoï thuoäc Hoûa; Muøi thuoäc Thoå (Hoaû moä ôû Muøi)
Thaân Daäu thuoäc Kim; Tuaát thuoäc Thoå (Kim moä ôû Tuaát)
Töøng cung phaân AÂm Döông theo nhö hình veõ treân.

Nhö vaäy baïn ñoïc coù theå deã daøng nhaän thaáy raèng: vieäc naïp aâm
Nguõ haønh ñeå tìm vaän khí theo Can chi hoaøn toaøn khoâng leä thuoäc vaøo
haønh cuûa Ñòa chi maø chæ leä thuoäc vaøo haønh cuûa Thieân can. Thí duï:
Tí thuoäc Thuûy, Söûu thuoäc Thoå. Nhöng naêm Giaùp Tí vaø AÁt Söûu
thì hai Thieân can Giaùp vaø AÁt ñeàu thuoäc Moäc; töông öùng vôùi vaän khí hai

79
naêm Giaùp Tí, AÁt Söûu ñeàu thuoäc haønh Kim, maëc duø ôû Ñòa chi thì Tí
thuoäc Thuûy, Söûu thuoäc Thoå.
Nhö vaäy, treân cô sôû söï khaúng ñònh Laïc thö – Haø ñoà laø tieàn ñeà cuûa
khoa thieân vaên coå Ñoâng phöông; chuùng ta ñaõ lyù giaûi moät loaït nhöõng
tieàn ñeà coù tính nguyeân taéc cho vieäc naïp aâm AÂm Döông Nguõ haønh trong
Luïc thaäp hoa giaùp, ñöôïc tieáp tuïc trình baøy döôùi ñaây.

SÖÏ NAÏP AÂM NGUÕ HAØNH TRONG LUÏC THAÄP HOA GIAÙP HIEÄN
NAY VAØ NHÖÕNG SAI LEÄCH
Baûng Luïc thaäp hoa giaùp hieän nay ñang söû duïng ñaõ coù töø haøng
thieân nieân kyû tröôùc. Neáu caên cöù theo coå vaät tìm ñöôïc thì söï phaân ñònh
thôøi gian theo Can chi ñaõ coù töø thôøi AÂn Thöông. Trong Söû kyù cuõng
nhaéc ñeán vieäc choïn ngaøy cuûa Haùn Vuõ Ñeá lieân quan ñeán thuyeát Nguõ
haønh. Nhöng nguyeân taéc naïp aâm AÂm Döông Nguõ haønh cho ñeán nay
vaãn coøn laø ñieàu bí aån. Theo caùi nhìn cuûa ngöôøi vieát thì baûng Luïc thaäp
hoa giaùp toàn taïi hieän nay khoâng theå hieän moät quy luaät naøo vaø bò sai
leäch so vôùi nhöõng nguyeân taéc cuûa noù.
Tröôùc heát chuùng ta xem laïi baûng naïp aâm trong Luïc thaäp hoa giaùp
ñöôïc löu truyeàn qua coå thö chöõ Haùn. Ñeå giaûn tieän cho caùc baïn ñoïc vì
moät Luïc thaäp hoa giaùp ñöôïc chia laøm hai chu kyø naïp aâm Nguõ haønh
(moãi chu kyø 30 naêm goïi laø moät Kyû), cho neân ngöôøi vieát xin ñöôïc trình
baøy nguyeân taéc naïp aâm cuûa 30 naêm ñaàu.

80
Qua hình treân baïn ñoïc seõ nhaän thaáy moät söï loän xoän khoâng theo
moät qui taéc naøo. Nhöõng söï öùng duïng vieäc naïp aâm Nguõ haønh qua coå thö
chöõ Haùn trong AÂm Döông lòch vaøo nhöõng vaán ñeà lieân quan, ngöôøi hoïc
phaûi hoïc thuoäc loøng ñeå deã nhôù moät ñoaïn thô coå sau ñaây:
Ngaân (Kim) Ñaêng (Hoûa) Giaù (Moäc) Bích (Thoå) Caâu (Kim)
Yeân (Hoûa) Maõn (Thuûy) Töï (Thoå) Chung (Kim) Laâu (Moäc)
Haùn (Thuûy) Ñòa (Thoå) Sieâu (Hoûa) Saøi (Moäc) Thaáp (Thuûy)(*).

* Chuù thích: Söï hieän höõu cuûa moät baøi thô coå löu truyeàn lieân quan ñeán vieäc naïp aâm Luïc

81
Coù nghóa laø: khi ngöôøi ñoïc ñoïc moät chöõ trong baøi thô treân theå
hieän moät Haønh qua hai naêm. Thí duï: ñoïc Ngaân (Kim) ñoù laø naïp aâm
Nguõ haønh cuûa hai naêm Giaùp Tí vaø AÁt Söûu. Nhö vaäy, qua söï naïp aâm cuûa
Nguõ haønh trong coå thö chöõ Haùn ñaõ coù töø hai thieân nieân kyû ñeán nay
trong Luïc thaäp hoa giaùp, khoâng theo moät qui taéc naøo vaø hieän töôïng
phaûi hoïc thuoäc loøng baøi thô coå noùi treân ñaõ chöùng toû ñieàu ñoù. Nhöng
treân cô sôû nhöõng nguyeân taéc ñaõ ñöôïc chöùng minh neâu ôû phaàn treân thì
nguyeân taéc naïp aâm AÂm Döông Nguõ haønh trong Luïc thaäp hoa giaùp phaûi
ñöôïc saép xeáp laïi.

thaäp hoa giaùp – ngoaøi yù nghóa tröïc tieáp ñeå hoïc thuoäc caùch naïp aâm Nguõ haønh trong AÂm
Döông lòch, coøn coù theå hieåu theo moät nghóa khaùc laø:
Ngoïn ñeøn baïc laøm laïnh böùc töôøng vaøng
Löûa ñaõ chaùy traøn ngaäp trong laâu ñaøi
Ñaát nhaø Haùn ñaõ nghieâng traøn ñeán choã thaáp nhaát
Theo yù töôûng naøy thì baøi thô treân coøn thieáu moät caâu cuoái. Vôùi söï töông quan
hôïp lyù cuûa taát caû nhöõng vaán ñeà ñöôïc ñaët ra trong saùch naøy, thì caâu cuoái phaûi laø:
Vieâm (Hoaû) Thuûy (Thuyû) Laïc (Moäc) Kim (Kim) AÂu (Thoå).
Coù nghóa laø: Haønh Thuûy vaø haønh Hoûa ñaõ sai laïc so vôùi coäi nguoàn cuûa noù.
Neáu söï truøng hôïp naøy coù theå coi laø moät söï ngaãu nhieân, thì coù theå noùi raèng ñaây
laø moät söï ngaãu nhieân huyeàn thoaïi. Bôûi vì caû hai caùch hieåu ñeàu laø nhöõng vaán ñeà ñöôïc
neâu trong saùch naøy laø söï naïp aâm Nguõ haønh trong AÂm Döông lòch vaø lieân quan ñeán coäi
nguoàn lòch söû cuûa neàn vaên hoaù Ñoâng phöông.

82
NGUYEÂN TAÉC NAÏP AÂM 60 HOA GIAÙP
Treân cô sôû cuûa nhöõng nguyeân lyù ñaõ neâu ôû treân, xeùt baûng Luïc
thaäp hoa giaùp hieän haønh coù xuaát xöù töø coå thö chöõ Haùn; chuùng ta xeùt
töøng saùu naêm cuûa moät kyû trong hoa giaùp laø:

Giaùp - AÁt Bính - Ñinh Maäu - Kyû


1
Kim HOÛ A Moä c

Bính
Canh
Maäm
Nhaâ u----Ñinh
Taâ
Kyû
Quín Nhaâ
Canh
Maäm
Giaùup--- Taâ
Kyû
Quí
AÁ tn Nhaâ
Canh
Giaùm
Bính p---Ñinh
Taâ

Quítn
245
3
THUÛ
HOÛ
ThoåA
Moä cY THUÛ
KimcY
Moä
Thoå THUÛ
ThoåAY
HOÛ
Kim

Nhö phaàn treân ñaõ trình baøy, thì Luïc thaäp hoa giaùp theo coå thö
chöõ Haùn khoâng phaûn aùnh qui luaät naøo. Hay noùi ñuùng hôn, noù ñaõ sai
leäch so vôùi nhöõng nguyeân taéc caên baûn cuûa noù. Ñoù laø nguyeân nhaân
khieán ngöôøi ta khoâng theå naøo tìm ñöôïc nguyeân taéc cuûa noù. Khoâng ai coù
theå tìm ra moät caùi ñuùng töø moät caùi sai. Treân nguyeân taéc nguõ vaän ñaõ
trình baøy ôû treân (Thieân can khaéc vaän khí; Thieân can hoaø vaän khí…) thì
moãi moät vaän (saùu naêm) phaûi ñaùp öùng nhu caàu treân. Xeùt baûng Luïc thaäp
hoa giaùp thì moãi vaän ñeàu coù ít nhaát moät haønh Thuyû vaø Hoaû. Ngoaøi
haønh Thuyû vaø Hoaû ra thì caùc haønh khaùc ñeàu theå hieän ñoàng tính chaát
trong töøng vaän. Baûng döôùi ñaây chöùng toû ñieàu naøy:
Vaän thöù nhaát: Giaùp–AÁt => Bính–Ñinh => Maäu–Kyû.

83
Kim HOÛA Moäc
Trong ñoù: Kim khaéc Giaùp – AÁt (Moäc).
Moäc khaéc Maäu – Kyû (Thoå)
Tröôøng hôïp naøy: vaän khí khaéc Thieân can.
Vaän thöù hai: Canh–Taân => Nhaâm–Quyù => Giaùp–AÁt
Thoå Kim HOÛA
Trong ñoù: Thoå sinh Canh – Taân (Kim)
Kim sinh Nhaâm – Quyù (Thuyû)
Tröôøng hôïp naøy: vaän khí sinh Thieân can
Vaän thöù ba: Bính–Ñinh => Maäu–Kyû => Canh–Taân
THUÛY Thoå Kim
Trong ñoù: Thoå hoaø Maäu – Kyû (Thoå)
Kim hoaø Canh – Taân (Kim)
Tröôøng hôïp naøy: vaän khí hoaø Thieân can.
Vaän thöù tö: Nhaâm–Quyù => Giaùp–AÁt => Bính–Ñinh
Moäc THUÛY Thoå
Trong ñoù: Nhaâm – Quyù (Thuyû) sinh Moäc
Bính – Ñinh (Hoaû) sinh Thoå
Tröôøng hôïp naøy: Thieân can sinh vaän khí.
Vaän thöù naêm: Maäu–Kyû => Canh–Taân => Nhaâm–Quí
HOÛA Moäc THUÛY
Trong ñoù: Canh – Taân (Kim) khaéc Moäc.
Tröôøng hôïp naøy: Thieân can khaéc vaän khí.
Nhö vaäy, trong naêm vaän taát caû caùc haønh khaùc ñeàu theå hieän ñoàng
tính chaát trong töøng vaän, phuø hôïp vôùi tính chaát töøng vaän trong Nguõ vaän
ñaõ trình baøy ôû treân. Söï sai leäch veà vaän khí chæ ôû hai haønh laø Thuyû vaø
Hoaû. Xeùt söï saép xeáp hai haønh Thuyû vaø Hoaû cuõng khoâng phuø hôïp vôùi lyù
töông sinh trong moãi vaän. Trong khi lyù töông sinh laø nguyeân lyù cuûa Haø

84
ñoà (Ñoà hình theå hieän söï töông taùc cuûa nhöõng haønh tinh gaàn guõi vôùi Ñòa
caàu). Ñaây cuõng laø hai haønh coù söï sai leäch veà ñoä soá so vôùi Haø ñoà, cuï theå
laø trong khoa Töû vi. khi öùng duïng. Neáu ta saép xeáp theo lyù töông sinh
cuûa töøng haønh khí cho moãi vaän; ñoàng thôøi laø söï phuø hôïp ñoàng tính vôùi
caùc haønh khaùc trong söï töông taùc vôùi Thieân can trong moãi vaän, thì
haønh Thuyû vaø Hoaû phaûi ñoåi choã cho nhau.
Ñeå baïn ñoïc tieän so saùnh, xin ñöôïc trình baøy hai ñoà hình döôùi
ñaây. Caùch naïp aâm môùi, xin ñöôïc ñaët teân laø “LAÏC THÖ HOA GIAÙP”.
Ñoà hình naïp aâm cuõ vaãn goïi laø “Luïc thaäp hoa giaùp”:

85
86
87
Nhö vaäy qua hai ñoà hình treân thì Laïc thö hoa giaùp khaùc Luïc thaäp
hoa giaùp ôû söï ñoåi vò trí cuûa hai haønh Thuûy vaø Hoûa. Nhöng chính söï
ñoåi choã naøy ñaõ taïo neân nhöõng khaùc nhau caên baûn:
Keát caáu cuûa ñoà hình Laïc thö hoa giaùp hôïp lyù vaø phuø hôïp theo
nhöõng nguyeân taéc ñaõ trình baøy coøn Luïc thaäp hoa giaùp khoâng phaûn aùnh
moät qui luaät naøo. Xin baïn ñoïc so saùnh nhöõng ñieåm caên baûn sau ñaây:
A) Moãi giai ñoaïn 6 naêm trong Laïc thö hoa giaùp töùc laø moät nöûa
chu kyø 12 naêm Ñòa caàu cho moät voøng sao Thaùi Tueá (Sao Moäc) quay
quanh maët Trôøi. Chu kyø sao Thaùi Tueá 12 naêm ñöôïc phaân AÂm Döông
(töùc laø thay ñoåi tính chaát), moãi phaàn laø 6 naêm. Ñieàu naøy cuõng giaûi thích
taïi sao naêm coøn goïi laø Tueá. Ñuùng vôùi nguyeân taéc ñaõ ñöôïc lyù giaûi ôû
treân:
1) Töø Giaùp Tyù (Ngoï) ñeán Kyû Tî (Hôïi), 6 naêm: Vaän khí khaéc
Thieân can, öùng vôùi caâu: “Bính hôïp Taân hoùa Thuûy” vaø caâu “Nhaát luïc
coäng toâng” (Giaùp – 1; Kyû – 6).
2) Töø Canh Ngoï (Tyù) ñeán AÁt Hôïi (Tî), 6 naêm: Vaän khí sinh
Thieân can, öùng vôùi caâu: “Maäu hôïp Quí hoùa Hoûa” vaø caâu “Nhò Thaát
ñoàng ñaïo” (Canh – 7; AÁt – 2).
3) Töø Bính Tyù (Ngoï) ñeán Taân Tî (Hôïi), 6 naêm: Vaän khí hoøa
Thieân can, öùng vôùi caâu: “AÁt hôïp Canh hoùa Kim” vaø caâu “Tam baùt vi
baèng” (Bính – 3; Taân – 8).
4) Töø Nhaâm Ngoï (Tyù) ñeán Ñinh Hôïi (Tî), 6 naêm: Thieân can
döôõng vaän khí, öùng vôùi caâu: “Ñinh hôïp Nhaâm hoùa Moäc”vaø caâu “Töù
Cöûu vi höõu” (Nhaâm – 9; Ñinh – 4).
5) Töø Maäu Daàn (Thaân) ñeán Quí Muøi (Söûu), 6 naêm: Thieân can
khaéc vaän khí, öùng vôùi caâu: “Giaùp hôïp Kyû hoùa Thoå” vaø caâu “Nguõ thaäp
ñoàng ñoà” (Maäu – 5; Quí – 10).
Thí duï:
Trong giai ñoaïn 1, taát caû Thieân can töø Giaùp ñeán Kyû thì vaän khí
ñeàu khaéc Thieân can. Nhö: Kim khaéc Giaùp – AÁt (Moäc); Thuûy khaéc
Bính Ñinh (Hoûa); Moäc khaéc Maäu Kyû (Thoå). Phuø hôïp vôùi caâu “Nhaát
Luïc coäng toâng”, nghóa laø: 1 – 6 cuøng hoï (Ñoàng tính vôùi 2, 3, 4, 5).
Chöùng minh töông töï ôû caùc tröôøng hôïp khaùc ñaõ chuù thích treân hình.

88
Ngöôïc laïi trong Luïc thaäp hoa giaùp khoâng theå hieän ñieàu naøy.
B) Trong Laïc thö hoa giaùp nguyeân taéc “Caùch baùt sinh töû”û phuø
hôïp vôùi moät chu kyø lieân tuïc. Thí duï:
Neáu chuùng ta baét ñaàu töø Giaùp Tyù (Döông: Haûi trung Kim – Kim
sinh) ñeám qua 8 naêm ñeán Nhaâm Thaân (Döông: Kieám phong Kim –
Kim vöôïng); ñeám qua 8 naêm ñeán Canh Thìn (Döông: Baïch laïp Kim –
Kim moä) keát thuùc chu kyø sinh vöôïng moä cuûa haønh Kim; ñeám tieáp 8
naêm sau ñeán Maäu Tyù (Döông: Tröôøng löu Thuyû – Thuyû Vöôïng. Thuyû
laø con do Kim sinh) … Cöù nhö theá tuaàn hoaøn lieân tuïc theo lyù Nguõ haønh
töông sinh.
Ngöôïc laïi ôû Luïc thaäp hoa giaùp, nguyeân taéc naøy khoâng thöïc hieän
ñöôïc.
C) Trong Laïc thö hoa giaùp taát caû caùc vaän khí trong moät giai
ñoaïn 6 naêm (goàm 3 haønh) ñeàu theo lyù töông sinh (lyù töông sinh cuûa Haø
ñoà). Thí duï: ôû giai ñoaïn 1 – Kim (naêm Giaùp AÁt) sinh Thuûy (naêm Bính
Ñinh), Thuûy sinh Moäc (naêm Maäu Kyû).
Trong Luïc thaäp hoa giaùp, lyù töông sinh naøy khoâng theå hieän ñöôïc
vì moãi giai ñoaïn ñeàu coù ít nhaát moät haønh Thuûy hoaëc Hoûa ôû vò trí sai
leäch.
D) Trong Laïc thö hoa giaùp ôû cuoái töøng giai ñoaïn 6 naêm, töùc laø
moät nöûa chu kyø naêm cuûa sao Thaùi Tueá quay quanh maët Trôøi; hay noùi
moät caùch khaùc laø: söï thay ñoåi tính chaát töông taùc AÂm (hoaëc Döông)
cuûa sao Thaùi Tueá (sao Moäc) vôùi traùi Ñaát, thì haønh cuûa naêm cuoái giai
ñoaïn tröôùc bao giôø cuõng khaéc haønh cuûa naêm ñaàu giai ñoaïn sau (lyù
töông khaéc cuûa Laïc thö).
Ngöôïc laïi trong Luïc thaäp hoa giaùp, qui luaät naøy khoâng thöïc hieän
ñöôïc vôùi tính tuaàn hoaøn theo chu kyø lieân tuïc (Thöïc ra, trong Luïc thaäp
hoa giaùp khoâng theå chia ra Nguõ vaän. Söï phaân chia naøy chæ ñeå so saùnh
vôùi Laïc thö hoa giaùp)
C) Trong hai ñoà hình Laïc thö hoa giaùp vaø Luïc thaäp hoa giaùp
ñeàu thoáng nhaát söï baét ñaàu baèng haønh Kim. ÔÛ Luïc thaäp hoa giaùp khoâng
heà coù söï lyù giaûi. ÔÛ Laïc thö hoa giaùp ñoù laø theå hieän söï baét ñaàu töø haønh
Kim cuûa Haø ñoà, töùc laø chu kyø töông khaéc theå hieän ôû Laïc thö khi keát
thuùc ôû haønh Thoå thì taïo neân chu kyø vaän khí töông sinh theå hieän ôû Haø ñoà

89
baét ñaàu töø haønh Kim. Ñoù cuõng laø lyù töông sinh cho vaän khí moãi giai
ñoaïn trong Laïc thö hoa giaùp.
Vieäc söûa ñoåi laïi vò trí hai haønh Thuûy vaø Hoûa theo ñoà hình cuûa
Laïc thö hoa giaùp, daãn ñeán moät vaán ñeà caàn giaûi quyeát: ñoù laø teân goïi cuûa
haønh Thuûy vaø Hoûa trong moät Hoa giaùp.Teân goïi cuûa hai haønh naøy coù ba
giai ñoaïn cuûa hai kyû (60 naêm) cuûa Luïc thaäp hoa giaùp dieãn ñaït nhö sau:

HAØNH THUÛY
Kyû thöù I - Döông Kyû thöù II - AÂm

Bính Tyù Giaûn Haï Thuû y Bính Ngoï Thieân Haø Thuûy
Ñinh Söûu Nöôùc söông muø Ñinh Muøi Nöôùc treân trôøi
Giaùp Thaân Tuyeàn Trung Thuû y Giaùp Daàn Ñaïi Kheâ Thuûy
AÁt Daäu Nöôùc trong suoái AÁt Maõo Nöôùc khe lôùn
Nhaâm Thìn Tröôøng löu thuûy Nhaâm Tuaát Ñaï i Haûi Thuûy
Quí Tî Nöôùc soâng daøi Quí Hôïi Nöôùc bieån

HAØNH HOÛA

Treân nguyeân taéc naøo ngöôøi xöa ñaõ ñaët chu kyø dieãn bieán cuûa caùc
haønh trong 60 naêm nhö vaäy? Ngöôøi vieát trong quaù trình söu taàm, tìm
hieåu ñeå thöïc hieän cuoán saùch naøy ñaõ ñöôïc söï chæ giaùo cuûa cuï Leâ Gia –
hoïc giaû, taùc giaû cuûa nhieàu boä saùch nghieân cöùu veà ngoân ngöõ daân gian
Vieät Nam – cho bieát: ñaây laø nguyeân taéc Sinh – Vöôïng – Moä töùc laø chu

90
kyø phaùt sinh, phaùt trieån vaø huûy dieät cuûa söï vaät, söï vieäc. Nhö vaäy, teân
goïi cuûa töøng giai ñoaïn cuûa haønh chia laøm hai chu kyø naèm trong hai kyû,
moãi chu kyø ba giai ñoaïn laø phaûn aùnh nguyeân taéc treân. Xin ñöôïc minh
hoïa roõ hôn 3 giai ñoaïn Sinh – Vöôïng – Moä cuûa haønh Thuûy trong Kyû
thöù I :
Giai ñoaïn 1: Nöôùc söông muø – Giaûn haï Thuûy – Thuûy môùi sinh.
Giai ñoaïn 2: Nöôùc trong suoái – Tuyeàn trung Thuûy – Thuûy ñang
vöôïng.
Giai ñoaïn 3: Nöôùc soâng daøi – Tröôøng löu Thuûy – Thuûy baét ñaàu
suy.
Moãi giai ñoaïn caùch nhau 8 naêm trong Laïc thö hoa giaùp (Caùch
baùt sinh töû) theo lyù vaän haønh töông sinh cuûa Haø ñoà nhö ñaõ trình baøy ôû
treân. Khi dieãn bieán qua ñuû 3 giai ñoaïn Sinh – Vöôïng – Moä cuûa moät
haønh khí thì “haønh” tieáp theo laø do “haønh” tröôùc sinh ra theo lyù töông
sinh (con cuûa “haønh” tröôùc). Bôûi vaäy, chuùng ta chæ vieäc ñoåi choã teân goïi
cuûa haønh Thuûy vaø Hoûa töông ñöông theo hai baûng noùi treân, nhaèm ñònh
roõ hieän traïng cuûa haønh khí xuaát hieän töøng naêm.

KyûÑOÀ
thöù HÌNH
I - Döông
MIEÂU TAÛ SÖÏ THAYKyû
ÑOÅthöù II -NAÂHmTHUÛY SANG HOÛA
I HAØ
Bính Tí Lö Trung Hoûa Bính Thaân Thieân Haø Thuûy
Ñinh Söûu Löûa trong lö Ñinh Daäu Nöôùc soâng trôøi
Giaùp Thaân Sôn Ñaàu Hoûa Giaùp Thìn Ñaïi Kheâ Thuûy
AÁt Daäu Löûa ñaàu nuùi AÁt Tî Nöôùc suoái lôùn
Nhaâm Thìn Tích Lòch Hoûa Maäu Ngoï Ñaïi Haûi Thuûy
Quyù Tî Löûa saám seùt Kyû Muøi Nöôùc bieån lôùn

Töø ñoù, ta coù moät baûng naïp aâm Nguõ haønh (töùc vaän khí dieãn bieán
töøng naêm) trong Laïc thö hoa giaùp nhö sau:

91
LAÏC THÖ HOA GIAÙP - KYÛ THÖÙ I

92
LAÏC THÖ HOA GIAÙP - KYÛ THÖÙ II

Giaùp Ngoï AÁt Muøi Bính Thaân Ñinh Daäu Maäu Tuaát

Sa Trung Kim Thieân Haï Thuûy Bình Ñòa

Canh Tyù Taân Söûu Nhaâm Daàn Quí Maõo Giaùp Thìn

Bích Thöôïng Thoå Kim Baïc Kim Ñaïi Khe

Bính Ngoï Ñinh Muøi Maäu Thaân Kyû Daäu Canh Tuaát

Sôn Haï Hoûa Ñaïi Traïch Thoå Thoa Xuy


Nhaâm Tí Quí Söûu Giaùp Daàn AÁt Maõo Bính Thìn

Tang Ñoá Moäc Phuùc Ñaêng Hoûa Sa Trun

Maäu Ngoï Kyû Muøi Canh Thaân Taân Daäu Nhaâm Tuaát

Ñaïi Haûi Thuûy Thaï


93 ch Löïu Moäc Thieân Thö
Nhö vaäy, vôùi söï lyù giaûi nhöõng tieàn ñeà ôû treân, ngöôøi vieát ñaõ trình
baøy vôùi baïn ñoïc moät ñoà hình hoaøn chænh veà vaän khí cuûa Nguõ haønh vaän
ñoäng trong Laïc thö hoa giaùp. Baïn ñoïc seõ thaáy moät söï töông quan hôïp
lyù theo thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh. Qua bieåu ñoà hình vuoâng cuûa Laïc
thö hoa giaùp theå hieän ñaày ñuû lyù sinh khaéc cuûa haønh khí töøng naêm:
@ Neáu tính cheùo töø traùi sang phaûi vaø töø döôùi leân laø söï töông
khaéc cuûa haønh khí.
@ Neáu tính cheùo töø traùi sang phaûi vaø töø treân xuoáng laø chu kyø
Sinh, Vöôïng, Moä cuûa töøng haønh khí.
@ Neáu tính thaúng töø döôùi leân vaø töø traùi qua phaûi, ta seõ coù lyù
töông sinh cuûa Nguõ haønh.
Do ñoù, chæ caàn nhìn vaøo baûng treân baïn ñoïc seõ naém ñöôïc lyù sinh
khaéc cuûa haønh theå hieän ôû vaän khí töøng naêm. Cuï theå nhö: Döông lieãu
Moäc khaéc Thaønh ñaàu Thoå; Tröôøng löu Thuûy khaéc Sôn ñaàu Hoûa; hoaëc
Tröôøng löu Thuûy döôõng Toøng Baù Moäc vaø Döông lieãu Moäc v.v… Trong
baûng Luïc thaäp hoa giaùp, lyù sinh khaéc cuûa haønh khí phaûi hoïc thuoäc loøng
vaø khoâng lyù giaûi ñöôïc.
Tính chính xaùc cuûa Laïc thö hoa giaùp caàn ñöôïc chöùng nghieäm
treân thöïc teá öùng duïng coøn toàn taïi cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh nhö
y lyù, lòch soá…
Tuy nhieân, seõ raát khieân cöôõng neáu cho raèng söï töông quan
hôïp lyù cuûa nguyeân taéc naïp aâm AÂm Döông Nguõ haønh trong Laïc thö
hoa giaùp chæ laø söï ngaãu nhieân truøng hôïp do suy lyù chuû quan. Bôûi vì
vôùi nhieàu tieàn ñeà bí aån ñaõ toàn taïi moät caùch rôøi raïc vôùi thôøi gian
hôn 2000 naêm, khoâng theå coù moät söï suy dieãn chuû quan naøo laïi coù
theå taïo ra tính hôïp lyù treân taát caû nhöõng caùi rôøi raïc coù töø 2000 naêm
nay; neáu nhö noù khoâng phaûi laø moät thöïc teá ñaõ toàn taïi.

94
PHAÀN IV
LAÏC THÖ HOA GIAÙP LYÙ GIAÛI
NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LIEÂN QUAN

SÖÏ LIEÂN QUAN HAØNH CUÛA CUÏC SOÁ TRONG TÖÛ VI VAØ VAÄN
KHÍ THEO LAÏC THÖ HOA GIAÙP
Söï thay ñoåi veà haønh trong vaän khí haøng naêm cuûa moät Hoa Giaùp
seõ daãn ñeán vieäc thay ñoåi raát nhieàu nhöõng vaán ñeà lieân quan trong moïi
lónh vöïc thuoäc phaïm truø cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh. Sôû dó töø
tröôùc ñeán nay söï sai leäch cuûa haønh Thuûy vaø haønh Hoûa khoù nhaän bieát
vì:
@ Ñaây laø hai haønh töông khaéc nhau cho neân khi ñoåi choã cho
nhau, chuùng vaãn khoâng thay ñoåi tính chaát trong söï lieân heä töông quan.
@ Trong söï lieân heä töông quan vôùi caùc haønh khaùc trong Nguõ
haønh coù neùt gaàn gioáng nhau. Thí duï: Thuûy sinh Moäc; nay ñoåi laïi thì
Moäc laïi sinh Hoûa.
Ñaây cuõng laø moät söï bí aån lôùn nhaát cho nhöõng vaán ñeà lieân quan
ñeán söï töông quan cuûa Nguõ haønh, taïo ra nhöõng sai leäch khoâng lyù giaûi
ñöôïc. Vieäc ñoåi haønh Thuûy ra haønh Hoûa seõ daãn ñeán söï hieäu chænh haøng
loaït nhöõng moân coå hoïc Ñoâng phöông thuoäc phaïm truø cuûa thuyeát AÂm
Döông Nguõ haønh. Chuùng ta baét ñaàu töø khoa Töû vi.

Haønh cuûa Cuïc trong khoa Töû Vi Ñaåu Soá.


Theo saùch “Nguyeân lyù thôøi sinh hoïc phöông Ñoâng” (Nxb Vaên
hoaù Thoâng tin 1996) cuûa giaùo sö Leâ Vaên Söûu vaø caên cöù theo Töû vi ñaåu
soá phoå bieán ôû Vieät Nam hieän nay, thì töông quan haønh vaø ñoä soá Cuïc
theo baûng trang sau.

95
BAÛNG LAÄP CUÏC CUÛA TÖÛ VI THEO COÅ THÖ CHÖÕ HAÙN
Tö lieäu cuûa giaùo sö Leâ Vaên Suûutrong saùch Nguyeân lyù thôøi sinh hoïc phöông Ñoâng
(Ñoä soá theo haønh cuûa Cuïc khoâng theo nguyeân taéc naøo)

Meänh cung Tuoái Tuoái Tuoái Tuoái Tuoái


laäp taïi Giaùp, Kyû AÁt , Canh Bính, Taân Ñinh, Nhaâm Maäu, Quyù

Thuûy Hoûa Thoå Moäc Kim


Tyù, Söûu
Nhò Cuïc Luïc Cuïc Nguõ Cuïc Tam Cuïc Töù Cuïc

96
Daàn, Maõo Hoûa Thoå Moäc Kim Thuûy
Tuaát , Hôïi Luïc Cuïc Nguõ Cuïc Tam Cuïc Töù Cuïc Nhò Cuïc

Moäc Kim Thuûy Hoûa Thoå


Thìn, Tî
Tam Cuïc Töù Cuïc Nhò Cuïc Luïc Cuïc Nguõ Cuïc

Thoå Moäc Kim Thuûy Hoûa


Ngoï, Muøi
Nguõ Cuïc Tam Cuïc Töù Cuïc Nhò Cuïc Luïc Cuïc

Kim Thuûy Hoûa Thoå Moäc


Thaân, Daäu
Töù Cuïc Nhò Cuïc Luïc Cuïc Nguõ Cuïc Tam Cuïc
Haønh cuûa Cuïc trong laù soá Töû vi lieân quan ñeán vò trí cuûa cung
Meänh trong 12 cung cuûa laù soá. Möôøi hai cung cuûa laù soá Töû vi ñöôïc goïi
theo teân Ñòa chi töø Tí ñeán Hôïi. Vò trí cung Meänh ñoùng ôû cung coù teân
Ñòa chi naøo thì haønh cuûa Cuïc chính laø haønh cuûa thaùng theo Ñòa chi
trong naêm sinh cuûa Meänh soá ñoù. Thí duï:
Tuoåi Kyû Söûu, meänh ñoùng ôû cung Tî. Thaùng Tî (töùc thaùng 4 aâm
lòch) naêm Kyû Söûu laø thaùng Kyû Tî. Haønh cuûa thaùng ñöôïc coi laø haønh
cuûa naêm coù cuøng moät Can chi. Naêm Kyû Tî coù haønh laø Moäc, do ñoù
thaùng Kyû Tî cuõng laø haønh Moäc. Vì vaäy, ngöôøi sinh naêm Kyû Söûu coù
Meänh cung ñoùng ôû cung Tî seõ coù Cuïc soá laø Moäc tam Cuïc. Töông töï
nhö vaäy, seõ coù nhöõng laù soá mang haønh cuûa Cuïc theo Nguõ haønh tuøy vò
trí cung Meänh ñoùng ôû cung naøo treân laù soá.
Do ñoù, vieäc ñoåi laïi haønh Thuûy vaø Hoûa trong Luïc thaäp hoa giaùp
thì haønh cuûa thaùng cuõng phaûi thay ñoåi theo haønh cuûa naêm. Bôûi vaäy,
tính chaát haønh khí cuûa hai cuïc Thuyû, Hoaû theo Luïc thaäp hoa giaùp cuõng
phaûi thay ñoåi. Nhöõng ngöôøi coù cuïc Hoûa seõ ñoåi thaønh cuïc Thuûy vaø ngöôïc
laïi.
Vieäc ñoåi haønh cuûa cuïc trong Töû vi laø moät heä quaû taát yeáu lieân
quan. Nhöng heä quaû naøy laïi minh chöùng roõ neùt cho tính hôïp lyù cuûa Laïc
thö hoa giaùp, trong taát caû nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán noù.
Tröôùc heát baïn ñoïc xem laïi ñeå so saùnh söï töông quan giöõa tuoåi
theo Thieân can vaø haønh cuûa cuïc theo Luïc thaäp hoa giaùp tröôùc ñaây
trong khoa Töû Vi, ñaõ ñöôïc giaùo sö Leâ Vaên Söûu coâng boá. Baïn ñoïc seõ
nhaän thaáy haønh cuûa tuoåi saép xeáp theo caëp töông hôïp cuûa Thieân can taïo
neân moät chieàu Nguõ haønh töông khaéc töø phaûi sang traùi. So vôùi haønh cuûa
cuïc trong baûng Töû vi Ñaåu soá hieän haønh thì khoâng theo qui luaät naøo vaø
khoâng coù söï truøng khôùp hôïp lyù.
Ngöôïc laïi, vôùi baûng theå hieän söï töông quan giöõa tuoåi theo Thieân
can vaø haønh cuûa cuïc theo Laïc thö hoa giaùp hoaøn toaøn coù söï phuø hôïp
cuøng chieàu Nguõ haønh töông khaéc vôùi söï saép xeáp tuoåi theo Thieân can.
Xin baïn ñoïc xem hình sau ñaây. (Trong baûng laäp cuïc cuûa Töû Vi theo
Laïc thö Hoa giaùp thì haønh cuõ vieát chöõ thöôøng ñeå trong ngoaëc).

97
BAÛNG LAÄP CUÏC CUÛA TÖÛ VI THEO LAÏC THÖ HOA GIAÙP

98
Chieàu Nguõ haønh töông khaéc khi ñoåi laïi haønh theo Laïc thö Hoa giaùp
Söï hôïp lyù naøy khoâng phaûi chæ döøng laïi ôû nhöõng coå thö lieân quan
ñeán noù, maø ngay caû vôùi nhöõng phaùt hieän môùi nhaát cuõng taïo neân ñöôïc
tính hôïp lyù nhö sau:
Theo cuoán Khoâng gian Kinh Dòch vôùi döï baùo qua Baùt Töï Haø Laïc
(Nxb Vaên hoaù Thoâng tin 1997. Buøi Bieân Hoøa Vieän thoâng tin Khoa hoïc
Xaõ hoäi) thì:
Theo phoù giaùo sö, phoù tieân só Leâ Thaønh Laân caùch naïp aâm cho
caùc thôøi ñieåm khoâng gian (TÑKG) vaø thôøi ñieåm thôøi gian (TÑTG) theo
baûng sau laø nhanh nhaát maø chính xaùc nhö caùc nhaø Dòch hoïc xöa ñeà ra
(Chuù thích cuûa taùc giaû Buøi Bieân Hoøa: Leâ Thaønh Laân – “Moät vaøi moâ hình
naïp Nguõ haønh cho caùc caëp Can chi”, taïp chí Tin hoïc vaø ñieàu khieån hoïc
T12 Sl (1996) (47 – 56)

TÑKG (can)
Giaùp Bính Maäu Canh Nhaâm
AÁt Ñinh Kyû Taân Quyù
TÑTG (chi)

Tí Söûu
Kim Thuûy Hoûa Thoå Moäc
Ngoï Muøi

Daàn Maõo
Thuûy Hoûa Thoå Moäc Kim
Thaân Daäu

Thìn Tî
Hoûa Thoå Moäc Kim Thuûy
Tuaát Hôïi

Qua baûng treân, baïn ñoïc seõ nhaän thaáy raèng khoâng coù moät quy luaät
naøo cho söï saép xeáp caùc haønh. Nhöng theo Laïc thö hoa giaùp thì haønh
Thuûy phaûi ñoåi sang haønh Hoûa. Thay theá vaøo baûng treân, ta seõ coù moät
chieàu Nguõ haønh töông khaéc ngöôïc chieàu vôùi tuoåi theo Thieân can (bôûi
vì tuoåi theo Ñòa chi ñaõ ñoåi theo nhöõng caëp cung ñoái nghòch nhau) nhö
sau:

99
Chieàu Nguõ haønh töông khaéc theo tuoåi cuûa Ñòa chi

Qua hình treân, haønh khí ñöôïc boá trí theo Laïc thö hoa giaùp, chuùng
ta laïi nhaän thaáy moät söï töông quan giöõa haønh khí vaø Thieân can qua nguõ
vaän. Ñieàu naøy ñaõ chuùng toû tính quy luaät theå hieän ôû söï hôïp lyù trong moïi
tröôøng hôïp lieân quan

ÑOÄ SOÁ CUÏC TRONG TÖÛ VI ÑAÅU SOÁ


& ÑOÄ SOÁ HAØ ÑOÀ
Vieäc öùng duïng Laïc thö hoa giaùp daãn ñeán heä quaû taát yeáu laø thay
ñoåi ñoä soá cuïc lieân quan trong khoa Töû vi Ñaåu soá, ñaõ chöùng toû tính hôïp
lyù neâu treân. Söï thay ñoåi ñoä soá cuïc lieân quan ñeán haønh khí trong khoa
Töû vi, laïi chöùng toû söï töông quan hôïp lyù vôùi cuïc soá cuûa caùc haønh khí
treân Haø ñoà. Nhö phaàn treân ñaõ chöùng minh: Haø ñoà chính laø ñoà hình caên
baûn cho taát caû nhöõng söï öùng duïng cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh,
cho moïi lónh vöïc lieân quan ñeán töï nhieân, xaõ hoäi vaø con ngöôøi. Bôûi vaäy,
söï lieân quan hôïp lyù giöõa ñoä soá cuïc trong khoa Töû vi vôùi ñoä soá Haø ñoà, laïi
chöùng toû tính hôïp lyù cho taát caû moïi vaán ñeà lieân quan ñeán noù cuûa Laïc
thö hoa giaùp.

100
Treân cô sôû ñoä soá cuûa haønh treân Haø ñoà so saùnh vôùi haønh cuûa cuïc
töông öùng trong Laïc thö hoa giaùp chuùng ta seõ thaáy söï töông quan nhö
sau:
Hoûa 2 cuïc öùng vôùi ñoä soá 2 Hoûa cuûa Haø ñoà.
Moäc 3 cuïc öùng vôùi ñoä soá 3 Moäc cuûa Haø ñoà.
Kim 4 cuïc öùng vôùi ñoä soá 4 Kim cuûa Haø ñoà.
Thoå 5 cuïc öùng vôùi ñoä soá 5 Thoå cuûa Haø ñoà.
Thuûy 6 cuïc öùng vôùi ñoä soá 6 Thuûy cuûa Haø ñoà.
Baïn ñoïc so saùnh baûng sau ñeå chöùng toû ñieàu naøy (trong baûng naøy
haønh theo Laïc thö hoa giaùp in nghieâng chöõ ñaäm, haønh cuõ cuûa Töû vi
Ñaåu soá theo Luïc thaäp hoa giaùp ñöôïc ghi baèng chöõ thöôøng ôû trong ngoaëc):

101
ÑOÀ HÌNH MIEÂU TAÛ SO SAÙNH ÑOÄ SOÁ CUÏC THEO LAÏC THÖ HOA GIAÙP VAØ HAØ ÑOÀ

Meänh cung Tuoåi Tuoåi Tuoåi Tuoåi Tuoåi


laäp taïi Giaùp, Kyû AÁt , Canh Bính, Taân Ñinh, Nhaâm Maäu, Quyù

Hoûa (Thuûy) Thuûy (Hoûa) Thoå Moäc Kim


Tí, Söûu
Nhò Cuïc Luïc Cuïc Nguõ Cuïc Tam Cuïc Töù Cuïc

Daàn, Maõo Thuûy (Hoûa) Thoå Moäc Kim Hoûa (Thuûy)

102
Tuaát , Hôïi Luïc Cuïc Nguõ Cuïc Tam Cuïc Töù Cuïc Nhò Cuïc

Moäc Kim Hoûa (Thuûy) Thuûy (Hoûa) Thoå


Thìn, Tî
Tam Cuïc Töù Cuïc Nhò Cuïc Luïc Cuïc Nguõ Cuïc

Thoå Moäc Kim Hoûa (Thuûy) Thuûy (Hoûa)


Ngoï, Muøi
Nguõ Cuïc Tam Cuïc Töù Cuïc Nhò Cuïc Luïc Cuïc

Kim Hoûa (Thuûy) Thuûy (Hoûa) Thoå Moäc


Thaân, Daäu
Töù Cuïc Nhò Cuïc Luïc Cuïc Nguõ Cuïc Tam Cuïc
Nhö nhöõng ñoaïn ñaõ trích daãn chöùng minh vôùi baïn ñoïc ôû treân, cho
ñeán taän ngaøy hoâm nay, Haø ñoà vaãn coøn laø moät ñoà hình ñaày bí aån qua coå
thö chöõ Haùn. Nhöng neàn vaên minh Laïc Vieät, qua tranh thôø Nguõ hoå
Haøng Troáng, ñaõ khaúng ñònh: Haø ñoà voán laø moät ñoà hình caên baûn trong
söï öùng duïng phöông phaùp luaän cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh cuûa lyù
hoïc coå Ñoâng phöông. Coù theå noùi: ñaây laø moät vaán ñeà maø traûi hôn hai
ngaøn naêm chöa moät coå thö chöõ Haùn vaø ngay caû caùc coâng trình nghieân
cöùu môùi nhaát noùi tôùi. Maëc duø treân thöïc teá, daáu aán cuûa Haø ñoà coù trong söï
öùng duïng qua saùch Laõ thò Xuaân thu; Leã kyù vaø Hoaøng Ñeá noäi kinh.
Qua söï hôïp lyù giöõa nhöõng vaán ñeà töông quan trong phaïm truø cuûa
thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh ñaõ chöùng toû nhaän ñònh treân.

LAÏC THÖ HOA GIAÙP & VAÄN KHÍ


TRONG HOAØNG ÑEÁ NOÄI KINH TOÁ VAÁN
Tính hôïp lyù cuûa Laïc thö hoa giaùp, khoâng chæ giôùi haïn ôû söï öùng
duïng lieân quan quan ñeán phöông phaùp luaän cuûa thuyeát AÂm Döông
Nguõ haønh ñoái vôùi caùc coå thö chöõ Haùn ñöôïc coâng boá sau thôøi Haùn. Ngay
caû ñoái vôùi coå thö chöõ Haùn maø theo noäi dung baûn vaên coù töø tröôùc Haùn
cuõng chöùng toû tính hôïp lyù cuûa noù. Ñoù laø cuoán Hoaøng Ñeá noäi kinh toá
vaán. Qua ñoaïn trích daãn ôû trang 24 trong saùch naøy (chöùng toû söï öùng
duïng Can chi ñaõ coù töø thôøi Hoaøng Ñeá), chuùng ta laäp ñöôïc 5 baûng sau:

103
104
Naê Thaù i giaù
ac
Mm Treâ
Thieá un aâm Giöõ Döôùminh
Döông i
NHAÂ NGOÏ
quaân Hoûa Moäc vaän taùo Kim
Thieáu aâm Thaù i vuõ Döông minh
BÍNH TÍ Thaùni Hoû
aâma Thieá
Quí Muøi quaâ Thuûuy chuû
vaäny Thaù i döông
taùo Kim
thaáp Thoå Hoûa vaän haøn Thuûy
Thaùi aâm Thieáu giaùc Thaùi döông
Ñinh Söûu Thieá
Giaù p Thaân thaáup Döông
Thoå Thaù
Moäiccung
vaän Quyeá t aâm
haøn Thuû y
töôùng Hoûa Thoå vaän phong Moäc
Thieáu döông Thaùi chuûy Quyeát aâm
Maäu Daàn Döông
AÁt Daä u töôùng minh
Hoûa Thieá
Hoûuathöông
vaän Thieáu Moä
phong aâmc
taùo Kim Kim vaän quaân Hoûa
Döông minh Thieáu cung Thieáu aâm
Kyû Maõo Thaù
Bính Tuaát taùoi döông
Kim Thaùivaä
Thoå vuõn Thaùni Hoû
quaâ aâma
haøn Thuûy Thuûy vaän thaáp Thoå
Thaùi döông Thaùi thöông Thaùi aâm
Canh Thìn Thieá
ÑINH HÔÏI
Quyeá t aâm
haøn Thuû y Kimu vaä
giaù
nc Thieá
thaáup döông
Thoå
phong Moäc Moäc vaän töôùng Hoûa
Quyeát aâm Thieá u vuõ Thieáu döông
TAÂN TÎ
phong Moäc Thuûy vaän töôùng Hoûa

105
Qua 5 baûng treân, baïn ñoïc cuõng nhaän thaáy raèng:
@ Moät “kyû” goàm 30 naêm trong moät hoa giaùp chính laø boäi soá
chung nhoû nhaát cuûa nguõ aâm vaän (Cung , thöông, vuõ , giaùc, chuyû) vaø luïc
khí.
@ Trong moät Kyû ñöôïc chia laøm naêm chu kyø tuaàn hoaøn cuûa luïc
khí, moãi chu kyø 6 naêm. Ñieàu naøy hoaøn toaøn truøng khôùp vôùi Laïc thö hoa
giaùp. Trong Luïc thaäp hoa giaùp ñöôïc löu truyeàn töø coå thö chöõ Haùn,
khoâng theå chia moät Kyû thaønh Nguõ vaän vì tính baát hôïp lyù cuûa noù.
Söï hôïp lyù cuûa Laïc thö Hoa giaùp töông öùng vôùi chu kyø vaän khí cuûa
Hoaøng ñeá Noäi kinh khoâng theå coi laø ngaãu nhieân, khi chuùng cuøng laø heä
quaû cuûa moät hoïc thuyeát thoáng nhaát vaø hoaøn chænh laø thuyeát AÂm Döông
Nguõ haønh.( Cho duø söï hoaøn chænh cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh
ñöôïc ñaët vaøo baát cöù thôøi ñieåm naøo cuûa vaên minh Hoa Haï).
@ Ñoà hình treân cuõng lyù giaûi baøi phuù truyeàn bí aån maø chính nhöõng
nhaø nghieân cöùu hieän ñaïi Trung Hoa cuõng luùng tuùng khoâng giaûi thích
ñöôïc (ñaõ trích daãn ôû treân, töø trang 70). Ñoù laø:

106
# Giaùp hôïp Kyû hoaù Thoå.
# AÁt hôïp Canh hoaù Kim.
# Bính hôïp Taân hoaù Thuyû.
# Nhaâm hôïp Ñinh hoaù Moäc.
# Maäu hôïp Quí hoaù Hoaû
Baïn ñoïc xem laïi ñoà hình treân, seõ nhaän thaáy ngay raèng:
# Töø Giaùp Tyù ñeán Kyû Tî (6 naêm), Baét ñaàu töø Thaùi Cung Thoå
vaän keát thuùc ôû Thieáu Cung Thoå vaän. ÖÙng vôùi caâu:
Giaùp hôïp Kyû hoaù Thoå.
# Töø Canh Ngoï ñeán AÁt Hôïi (6 naêm). Baét ñaàu töø Thaùi Thöông
Kim vaän keát thuùc ôû Thieáu Thöông Kim vaän. ÖÙng vôùi caâu:
AÁt hôïp Canh hoaù Kim.
# Töø Bính Tyù ñeán Taân Tî (6 naêm). Baét ñaàu töø Thaùi Vuõ Thuyû vaän
keát thuùc ôû Thieáu Vuõ Thuyû vaän. ÖÙng vôùi caâu:
Bính hôïp Taân hoaù Thuyû.
# Töø Nhaâm Ngoï ñeán Ñinh Hôïi (6 naêm). Baét ñaàu töø Thaùi Giaùc
Moäc vaän keát thuùc ôû Thieáu Giaùc Moäc vaän. ÖÙng vôùi caâu:
Nhaâm hôïp Ñinh hoaù Moäc.
# Töø Maäu Tyù ñeán Quyù Tî (6 naêm). Baét ñaàu töø Thaùi Chuyû Hoaû
vaän keát thuùc ôû Thieáu Chuyû Hoaû vaän. ÖÙng vôùi caâu:
Maäu hôïp Quyù hoaù Hoaû.
Hieän töôïng naøy chæ coù theå lyù giaûi töø Laïc thö hoa giaùp ñöôïc phuïc
hoài töø vaên minh Laïc Vieät; bôûi tính chaát theå hieän Nguõ vaän trong moät
Kyû cuûa noù. Trong baûng Hoa giaùp löu truyeàn töø coå thö chöõ Haùn khoâng
theå naøo theå hieän ñöôïc ñieàu naøy. Do ñoù, ngöôøi ta khoâng theå naøo coù söï
lieân heä so saùnh. Ñoù laø nguyeân nhaân chính ñeå caùc nhaø nghieân cöùu Lyù
hoïc Ñoâng phöông traûi qua hôn 2000 naêm khoâng phaùt hieän ñöôïc söï bí
aån cuûa baøi phuù truyeàn noùi treân. Söï töông öùng nguõ aâm vaän cuûa baøi phuù
truyeàn vôùi nguõ vaän trong Laïc thö hoa giaùp laïi chöùng toû roõ neùt tính
ñoàng ñaúng trong söï tuông quan giöõa vaän khí trong moät vaän vôùi Thieân
can.

107
Nhö vaäy, vôùi söï chöùng minh ôû treân ñaõ chöùng toû raèng:
Tính hôïp lyù cuûa Laïc thö hoa giaùp döïa treân neàn taûng caên baûn
cuûa noù laø Laïc thö – Haø ñoà vaø thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh ñaõ chöùng
minh quan ñieåm cho raèng Laïc thö – Haø ñoà laø neàn taûng cuûa khoa
Thieân vaên coå Vaên Lang, heä quaû vaø söï phaùt trieån cuûa heä thoáng vuõ truï
quan AÂm Döông Nguõ haønh. Töø ñoù, khaúng ñònh tính nhaát quaùn vaø
hoaøn chænh cuûa hoïc thuyeát naøy ñaõ toàn taïi töø raát laâu trong xaõ hoäi
Ñoâng phöông coå vaø coäi nguoàn cuûa noù khoâng theå baét ñaàu töø neàn vaên
minh Hoa Haï. Söï phuïc hoài vaø hieäu chænh töø nhöõng vaán ñeà coù tính
caên ñeå cuûa hoïc thuyeát naøy qua phöông phaùp öùng duïng töø vaên minh
Laïc Vieät ñaõ chöùng toû raèng: Neàn vaên minh Vaên Lang ñaõ toàn taïi huy
hoaøng gaàn 3000 naêm. Ñoù laø moät söï lyù giaûi hôïp lyù cho thôøi gian hình
thaønh, phaùt trieån cuûa moät hoïc thuyeát taàm côõ maø söï öùng duïng cuûa noù
bao truøm leân moïi lónh vöïc cuûa töï nhieân, xaõ hoäi vaø con ngöôøi moät
caùch saâu saéc vi dieäu.
Ñaây cuõng laø moät söï chöùng minh chuû nhaân ñích thöïc cuûa AÂm
Döông lòch Ñoâng phöông thuoäc veà neàn vaên minh Vaên Lang, khaúng
ñònh caâu ca dao cuûa toå tieân truyeàn laïi vaø ñöôïc daân gian traân troïng löu
truyeàn qua haøng thieân nieân kyû.
Ai veà nhaén hoï Hy – Hoøa
Nhuaän naêm sao chaúng nhuaän vaø troáng canh.

LAÏC THÖ HOA GIAÙP


VAØ COÄI NGUOÀN AÂM DÖÔNG LÒCH
Nguyeân taéc naïp aâm Nguõ haønh trong AÂm Döông lòch laø moät tieàn
ñeà caên baûn cho haàu heát nhöõng phöông phaùp öùng duïng cuûa thuyeát AÂm
Döông Nguõ haønh. Nhöng nguyeân taéc ñoù vaø taát caû nhöõng vaán ñeà lieân
quan ñeán noù, ñaõ laø moät bí aån trong caùc coå thö chöõ Haùn ñaõ traûi haøng
thieân nieân kyû. Coù theå noùi söï bí aån naøy coù ngay töø nhöõng baûn vaên ñaàu
tieân vieát veà nhöõng vaàn ñeà lieân quan ñeán naïp aâm Nguõ haønh trong AÂm
Döông lòch. Neáu ñoù chæ laø moät khoaûng troáng lyù thuyeát thì ngöôøi ta coù
theå giaûi thích baèng söï thaát truyeàn. Nhöng ôû ñaây khoâng chæ döøng laïi ôû söï
thieáu vaéng moät nguyeân lyù caên baûn maø coøn laø söï sai leäch vaø nhöõng maâu
thuaãn trong söï töông quan giöõa nhöõng vaán ñeà thuoäc noäi dung vaø lòch söû
phaùt trieån cuûa noù. Ngöôøi ta khoâng theå giaûi thích ñöôïc nguyeân nhaân daãn

108
ñeán söï thaát truyeàn cho moät nguyeân lyù caên baûn trong lòch söû ñöôïc coi
phaùt trieån lieân tuïc cuûa moät hoïc thuyeát. Taát nhieân, ngöôøi ta caøng khoâng
theå giaûi thích ñöôïc nhöõng sai leäch coù tính caên ñeå baèng moät söï thaát
truyeàn trong moät lòch söû phaùt trieån ñöôïc coi laø lieân tuïc cuûa hoïc thuyeát
ñoù. Vaán ñeà laïi khoâng chæ naèm rieâng trong AÂm Döông lòch, nhöõng maâu
thuaãn noäi taïi khoâng theå lyù giaûi coøn naèm ngay trong nhöõng nguyeân lyù
caên baûn cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh vaø lòch söû hình thaønh cuûa noù
laø tieàn ñeà cuûa AÂm Döông lòch. Taát caû nhöõng vaán ñeà ñoù, ñaõ cho thaáy
thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh khoâng theå coù coäi nguoàn töø vaên minh Hoa
Haï.
Söï lyù giaûi tính hôïp lyù trong taát caû nhöõng vaán ñeà lieân quan cuûa
Laïc thö hoa giaùp ñaõ chöùng minh: naïp aâm Nguõ haønh trong AÂm Döông
lòch töø coå thö chöõ Haùn bò sai leäch. Hieän töôïng naøy ñaõ chöùng toû raèng: taát
caû caùc phöông phaùp öùng duïng cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh döïa
treân tieân ñeà cuûa noù laø AÂm Döông lòch, khoâng theå xuaát phaùt töø vaên minh
Hoa Ha, nhö: Töû vi ñaåu soá, döï ñoaùn theo töù truï, phöông phaùp ñieàu trò
theo Ñoâng y caàn ñeán yeáu toá thôøi gian v.v… Ngöôøi ta khoâng theå coù söï
phaùt minh caùi hôïp lyù töø moät söï voâ lyù. Do ñoù hoaøn toaøn coù cô sôû ñeå nhaän
ñònh raèng: taát caû nhöõng söï öùng duïng phöông phaùp luaän cuûa thuyeát AÂm
Döông Nguõ haønh qua baûn vaên chöõ Haùn chæ laø söï phaùt hieän tieáp tuïc veà
moät neàn vaên minh ñaõ maát.
Söï sai leäch ngay töø nhöõng nguyeân lyù coù tính caên ñeå cuûa thuyeát
AÂm Döông Nguõ haønh laø nguyeân nhaân chính yeáu ñeå moïi coá gaéng tìm
hieåu nhöõng nguyeân taéc caên baûn cuûa taát caû caùc phöông phaùp öùng duïng
hoïc thuyeát naøy, traûi treân hai thieân nieân kyû cho ñeán taän ngaøy hoâm nay,
ñeàu beá taéc. Ñieàu naøy chöùng toû nhöõng vaán ñeà coù söï lieân heä noái tieáp sau
ñaây:
@ Ñoàng thôøi vôùi söï beá taéc trong hôn 2000 naêm vôùi moïi coá gaéng
ñi tìm nhöõng nguyeân lyù caên baûn cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh,
nhöõng coå thö Trung Hoa tröôùc thôøi Haùn khoâng heà ghi nhaän söï toàn taïi
vaø phaùt trieån lieân tuïc vaø tính hoaøn chænh cuûa hoïc thuyeát naøy, cuõng nhö
söï phaùt trieån cuûa nhöõng heä luaän lieân heä töø nhöõng nguyeân lyù caên baûn
vôùi nhöõng phöông phaùp öùng duïng. Ñaây laø moät ñieàu voâ lyù! Cho duø loaïi
boû söï sai leäch veà teân taùc giaû, thì ngay nhöõng hieän töôïng rôøi raïc, ñaày
maâu thuaãn vaø voâ lyù ñoù, cuõng khoâng theå chöùng toû ñöôïc neàn vaên minh
Hoa Haï laø coäi nguoàn cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh, coät truï cuûa neàn

109
vaên minh Ñoâng phöông.
@ Veà hieän töôïng thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh coù tham voïng lyù
giaûi töø söï hình thaønh vuõ truï ñeán moïi vaán ñeà lieân quan ñeán con ngöôøi,
bao truøm leân moïi lónh vöïc cuûa töï nhieân vaø cuoäc soáng, töø thieân vaên, ñòa
lyù, y lyù, lòch soá, keå caû döï ñoaùn töông lai cho soá phaän moãi con ngöôøi
….Vôùi thôøi gian hôn hai thieân nieân kyû troâi qua, ngöôøi ta vaãn khoâng
phuïc hoài ñöôïc heä thoáng lyù luaän caên baûn cuûa hoïc thuyeát naøy. Ñieàu naøy
chöùng toû raèng: söï phaùt minh ra thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh vaø nhöõng
phöông phaùp öùng duïng phoå bieán roäng khaép trong moïi lónh vöïc cuûa noù,
chæ coù theå thöïc hieän ñöôïc trong moät xaõ hoäi oån ñònh, phaùt trieån vaø toàn taïi
laâu daøi vôùi thôøi gian phaûi tính baèng thieân nieân kyû. Khoâng theå coù moät söï
lyù giaûi naøo hôïp lyù hôn: Ñoù chính laø neàn vaên minh Vaên Lang toàn taïi
trong khoaûng troáng cuûa baûn ñoà Trung Hoa coå naèm phía nam soâng Döông
Töû, coù töø naêm 2879 tr.CN vaø keát thuùc vaøo theá kyû thöù 3 tr.CN, maø coå söû
Vieät Nam ñaõ noùi tôùi. Do ñoù, chæ coù neàn vaên minh Laïc Vieät vôùi nhöõng di
aán cuûa toå tieân truyeàn laïi môùi coù khaû naêng laøm saùng toû nhöõng bí aån cuûa
neàn vaên minh Ñoâng phöông; ñoàng thôøi cuõng laø moät söï minh chöùng saéc
saûo cho coäi nguoàn cuûa hoïc thuyeát naøy. Thôøi gian treân hai thieân nieân kyû
toàn taïi cuûa vaên minh Vaên Lang , chính laø thôøi gian hôïp lyù ñeå hình
thaønh, hoaøn chænh vaø phaùt trieån hoïc thuyeát naøy treân moïi lónh vöïc.
Tuy nhieân, neáu thôøi Huøng Vöông chæ ñöôïc chöùng minh laø moät
thôøi ñaïi coù neàn vaên minh röïc rôõ vôùi moät baèng chöùng duy nhaát laø chuû
nhaân cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh thì seõ laø moät söï chöùng minh
chöa hoaøn chænh vôùi nhöõng vaán ñeà cuûa lòch söû lieân quan ñeán thôøi ñaïi
naøy. Do ñoù, phaàn tieáp theo ñaây ngöôøi vieát xin ñöôïc trình baøy vôùi baïn
ñoïc nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán cöông vöïc vaø nieân ñaïi cuûa thôøi Huøng
Vöông.

110
Phaàn V
NIEÂN ÑAÏI TOÀN TAÏI VAØ CÖÔNG VÖÏC
NÖÔÙC VAÊN LANG
DÖÔÙI THÔØI HUØNG VÖÔNG

V ôùi moät nieàm tin cho raèng: Thôøi Huøng Vöông ñaõ toàn taïi gaàn
3000 naêm, neàn taûng cuûa moät neàn vaên hieán gaàn 5000 naêm
cuûa nöôùc Vieät Nam. Traûi 1000 naêm Baéc thuoäc vaø sau ñoù laø 1000 naêm
höng quoác vôùi bao thaêng traàm cuûa lòch söû, nieàm tin naøy vaãn aên saâu vaøo
taâm khaûm moãi con ngöôøi Vieät Nam.
Söï phaùt trieån cuûa tri thöùc khoa hoïc hieän ñaïi vôùi nhöõng ñoøi hoûi
tính chính xaùc vaø hôïp lyù cuûa noù ñaõ ñaët laïi nhöõng vaán ñeà thuoäc huyeàn söû
thôøi Huøng Vöông. Seõ laø moät huït haãng lôùn, neáu khoâng theå chöùng minh
ñöôïc nhöõng giaù trò ñaõ ñöôïc gìn giöõ trong taâm linh cuûa ngöôøi Laïc Vieät.
Gaàn ñaây ñaõ coù nhieàu hoïc giaû nghieân cöùu cho raèng: Thôøi Huøng Vöông
chæ toàn taïi vaøo theá kyû thöù VII ñeán theá kyû thöù III tr.CN vaø laø moät quoác
gia laïc haäu, ñòa baøn cö truù khoâng vöôït ra khoûi vuøng Trung du vaø ñoàng
baèng Baéc boä ôû Vieät Nam...?
Nhöng vôùi moät quan nieäm nhö vaäy seõ khoâng theå lyù giaûi ñöôïc
nhöõng hieän töôïng lieân quan. Ñoù laïi laø ñieàu kieän tieân quyeát vaø laø nguyeân
taéc caên baûn cuûa moät giaû thuyeát khoa hoïc. Moät yù töôûng töông töï veà
nguyeân taéc treân, ñöôïc giaùo sö vieän só Nguyeãn Caûnh Toaøn phaùt bieåu:
“Moät lyù thuyeát toaùn hoïc duø kyø quaëc ñeán ñaâu, nhöng veà maët loâ
gích maø ñöùng vöõng ñöôïc thì noù phaûi chöùa ñöïng tieàm aån beân trong noù
moät söï phuø hôïp vôùi moät thöïc tieãn naøo ñoù maø loaøi ngöôøi chöa bieát, bôûi
leõ noù phuø hôïp vôùi loâ gích khoâng töï treân trôøi rôi xuoáng – loâ gích chính laø
söï phaûn aùnh thöïc tieãn, ñöôïc ñuùc keát töø thöïc tieãn.” (Tri Thöùc Treû, soá
20. Baøi vieát “Khoâng gian sieâu phi Ôclit – moät tö töôûng kyø laï vaø
taùo baïo” – taùc giaû Phaïm Vieát Höng).
Quan ñieåm cuûa giaùo sö vieän só Nguyeãn Caûnh Toaøn cho moät lyù
thuyeát toaùn hoïc cuõng laø quan ñieåm cuûa caùc nhaø khoa hoïc theá giôùi veà

111
nguyeân taéc caên baûn cho nhöõng giaû thuyeát khoa hoïc noùi chung, ñoù laø:
“Moät giaû thuyeát khoa hoïc chæ ñöôïc coi laø ñuùng, neáu noù giaûi
thích ñöôïc haàu heát moïi tröôøng hôïp lieân quan tôùi noù”
Quan ñieåm môùi cho raèng: thôøi Huøng Vöông coù nieân ñaïi khoaûng
theá kyû thöù VII ñeán theá kyû thöù III tr.CN, chæ lyù giaûi ñöôïc nhöõng hieän
töôïng lieân quan tröïc tieáp ñeán noù. Hay noùi moät caùch khaùc, ñoù laø nhöõng
caùi nhìn cuï theå töø nhöõng tö lieäu, hieän vaät taïo neân noäi dung cho giaû
thuyeát treân vaø chæ lieân quan ñeán nhöõng tö lieäu, hieän vaät tröïc tieáp taïo
neân noù. Do ñoù, giaû thuyeát naøy khoâng theå giaûi thích ñöôïc nhöõng hieän
töôïng khaùc lieân quan ñeán lòch söû ñôøi Huøng. Nhöng quan ñieåm noùi treân
laïi ñöôïc moät hoïc giaû coù uy tín laø giaùo sö Ñaøo Duy Anh noùi tôùi. Trong
cuoán Ñaát nöôùc Vieät Nam qua caùc ñôøi (Nxb Thuaän Hoùa – Hueá 1994).
Giaùo sö Ñaøo Duy Anh ñaõ vieát:
“Caùi teân Baùch Vieät xuaát hieän ñaàu tieân laø trong saùch Söû Kyù cuûa
Tö Maõ Thieân, saùch aáy cheùp raèng ñôøi Chu An Vöông, Sôû Ñieäu Vöông
sai Baïch Khôûi ñaùnh deïp Baùch Vieät ôû mieàn Nam. Baáy giôø ñaàu theá kyû
thöù IV tr.CN. Saùch Haäu Haùn thö – Ñòa lyù chí cheùp raèng: “Töø Giao Chæ
ñeán Coái Keâ, treân baûy taùm nghìn daëm, ngöôøi Baùch Vieät ôû xen nhau,
ñeàu coù chuûng tính.” Saùch Loä söû ôû ñôøi Toáng cheùp raèng: Vieät Thöôøng,
Laïc Vieät, AÂu Vieät, AÂu Khaûi, AÂu Nhaân, Thöông Ngoâ, Man Döông, Döông
Vieät, Queá Quoác, Taây AÂu, Quyeân Töû, Saûn Lyù, Haûi Quyø, Taây Khuaån, Keâ
Töø, Boäc Caàu, Tyû Ñaùi (söûa laø Baéc Ñaùi), Khu Ngoâ, goïi laø Baùch Vieät”.
Trong nhöõng nhoùm Baùch Vieät linh tinh aáy chuùng ta thaáy coù nhöõng
nhoùm nhö Döông Vieät ôû mieàn haï löu soâng Döông Töû, nhoùm Thöôïng
Ngoâ ôû mieàn Nam tænh Quaûng Taây, nhoùm Saûn Lyù, töùc laø Saø Lyù ôû taän
mieàn Taây Nam tænh Vaân Nam; coøn Keâ Töø, Baéc Ñaùi laø nhöõng huyeän
thôøi Haùn thuoäc quaän Giao Chæ. Coù theå caên cöù vaøo nhöõng ñòa ñieåm aáy
maø noùi raèng söû saùch Trung Quoác xöa goïi Baùch Vieät laø nhöõng nhoùm
ngöôøi Vieät ôû raûi raùc treân khaép mieàn Hoa Nam, phía Taây goàm caû ñaát
Vaân Nam, phía Nam goàm caû mieàn Baéc Vieät Nam ta, söû saùch thöôøng
goïi chung laø mieàn Giang Nam vaø mieàn Laõnh Nam (mieàn Nam Nguõ
Lónh). Trong nhöõng nhoùm linh tinh aáy, caùc nhoùm ñöôïc chính söû Trung
Quoác (Söû kyù vaø Tieàn Haùn thö) cheùp töông ñoái kyõ caøng laø: Ñoâng Vieät,
Maân Vieät, Nam Vieät, Taây AÂu. Theo Söû kyù Ñoâng Vieät truyeän thì chuùng
ta bieát raèng Ñoâng Vieät hay Ñoâng AÂu trong thôøi Taàn Haùn ñoùng ñoâ ôû
Vónh Ninh töùc Vónh Gia laø mieàn Trieát Giang; Maân Vieät thì ôû ñaát Maân
Trung töùc mieàn Phuùc Kieán; Nam Vieät ñoâ ôû Quaûng Chaâu töùc mieàn
Quaûng Ñoâng; Taây AÂu ôû phía Nam soâng Ly töùc mieàn Quaûng Taây; coøn
nhoùm Laïc Vieät thì ôû ñaâu? Theo Haäu Haùn thö (Maõ Vieän truyeän, Nhaâm
Duyeân truyeän), chuùng ta bieát raèng ngöôøi caùc quaän Giao Chæ vaø Cöûu
Chaân laø ngöôøi Laïc Vieät, nhö theá thì Laïc Vieät laø nhoùm Vieät toäc ôû mieàn

112
Baéc Vieät Nam.”
Töø nhöõng tö lieäu treân vaø caên cöù vaøo keát quaû cuûa ngaønh khaûo coå,
giaùo sö Ñaøo Duy Anh ñaõ laäp luaän nhö sau:
“Baây giôø haõy ñoái chieáu cöông giôùi nöôùc Vaên Lang, nhö chuùng ta
ñaõ thaáy ôû treân vôùi caùc nhoùm Baùch Vieät aáy thì chuùng ta thaáy raèng:
phaïm vi nöôùc Vaên Lang maø truyeàn thuyeát cho raèng ñeán taän Ñoäng
Ñình Hoà vaø ñaát Ba Thuïc laø töông ñöông vôùi ñòa baøn sinh tuï cuûa
toaøn theå ngöôøi Baùch Vieät ôû Giang Nam vaø Laõnh Nam; nhöng xeùt
phaïm vi cuûa 15 boä nöôùc Vaên Lang cheùp trong caùc saùch söû cuõ cuûa ta
thì laïi thaáy raèng: phaïm vi 15 boä aáy gaàn nhö töông ñöông vôùi ñòa baøn
sinh tuï cuûa ngöôøi Laïc Vieät. Do ñoù, chuùng ta ñaõ nhaän ñònh raèng nhaân
daân nöôùc Vaên Lang xöa chính laø ngöôøi Laïc Vieät. Khaûo coå hoïc ñaõ cho
chuùng ta bieát raèng ngöôøi Laïc Vieät ôû mieàn Baéc Vieät Nam ñaõ xaây döïng
neàn vaên hoùa ñoà ñoàng maø thôøi kyø toaøn thònh ôû vaøo khoaûng theá kyû thöù III
vaø theá kyû thöù IV tr.CN. Nhöõng di tích cuûa neàn vaên hoùa ñoà ñoàng ñaõ
phaùt hieän nhieàu ôû Thanh Hoùa, ôû ñoàng baèng Baéc Boä treân löu vöïc
soâng Hoàng, soâng Thaùi Bình vaø soâng Ñaùy, ôû Phuù Thoï (Vieät Trì);
ñieåm cöïc Baéc phaùt hieän ñöôïc di tích cuûa vaên hoùa ñoà ñoàng Laïc Vieät
laø xaõ Ñaøo Thònh ôû phía Baéc thò traán Yeân Baùi treân taû ngaïn soâng
Hoàng; ñieåm cöïc Nam phaùt hieän ñöôïc di tích cuûa vaên hoùa ñoà ñoàng
Laïc Vieät laø mieàn Cöông Baù treân löu vöïc soâng Giang ôû Quaûng Bình
(tröôùc Caùch maïng thaùng Taùm, chính chuùng toâi ñaõ thu löôïm ñöôïc ñoà
ñoàng Laïc Vieät ôû treân soâng Nhaät Leä). Phaïm vi phaân boá cuûa vaên hoùa
ñoà ñoàng ôû mieàn Baéc Vieät Nam, xeùt ñaïi theå, chính laø töông ñöông
vôùi khu vöïc cuûa nöôùc Vaên Lang nhö chuùng ta ñaõ xaùc nhaän ôû treân.”
Qua ñoaïn trích daãn treân, ngöôøi vieát nhaän thaáy raèng luaän ñieåm
cuûa giaùo sö Ñaøo Duy Anh coù theå toùm löôïc nhö sau:
I)– Ñaët vaán ñeà trong söï töông quan chöa hôïp lyù giöõa quoác hieäu
cuûa thôøi ñieåm lòch söû maø oâng daãn chöùng vaø toäc danh cuûa moät daân toäc
ñaõ maát nöôùc.
II)– Ñi tìm söï hieän höõu cuûa nöôùc Vaên Lang trong moät khoâng
gian lòch söû ôû vaøo thôøi ñieåm Vaên Lang ñaõ maát nöôùc hoaøn toaøn.
III)– Coi Laïc Vieät laø moät boä toäc trong nhoùm Baùch Vieät.
Ñeå chöùng minh tính chöa hôïp lyù trong laäp luaän cuûa giaùo sö, ngöôøi
vieát vì hoaøn caûnh thieáu thoán tö lieäu, cho neân xin ñöôïc söû duïng tröôùc taùc
cuûa oâng laø cuoán Ñaát nöôùc Vieät Nam qua caùc ñôøi ñeå minh chöùng quan
nieäm cuûa mình.
Veà ñieåm thöù I - Giaùo sö Ñaøo Duy Anh ñaõ coi: Ñoâng Vieät, Maân

113
Vieät, Nam Vieät, Taây AÂu laø nhöõng nhoùm chöù khoâng phaûi laø nhöõng quoác
gia. Trong khi ñoù chính oâng laïi vieát: Theo Söû kyù – Ñoâng Vieät truyeän,
thì Ñoâng Vieät ñoùng ñoâ ôû Vónh Ninh, Maân Vieät thì ôû ñaát Maân Trung;
Nam Vieät ñoâ ôû Quaûng Chaâu; Taây AÂu ôû phía Nam soâng Ly. Roõ raøng
ñaây laø nhöõng quoác gia coù kinh ñoâ vaø quoác hieäu. Xin baïn ñoïc xem laïi
ñoaïn trích daãn döôùi ñaây vaø baûn ñoà keøm theo ñeå chöùng toû ñieàu naøy.
“Trong nhöõng nhoùm linh tinh aáy, caùc nhoùm ñöôïc chính söû Trung
Quoác (Söû kyù vaø Tieàn Haùn thö) cheùp töông ñoái kyõ caøng laø: Ñoâng Vieät,
Maân Vieät, Nam Vieät, Taây AÂu. Theo Söû kyù – Ñoâng Vieät truyeän thì
chuùng ta bieát raèng: Ñoâng Vieät hay Ñoâng AÂu trong thôøi Taàn Haùn ñoùng
ñoâ ôû Vónh Ninh, töùc Vónh Gia laø mieàn Trieát Giang; Maân Vieät thì ôû ñaát
Maân Trung töùc mieàn Phuùc Kieán; Nam Vieät ñoâ ôû Quaûng Chaâu töùc
mieàn Quaûng Ñoâng; Taây AÂu ôû phía Nam soâng Ly töùc mieàn Quaûng Taây;
coøn nhoùm Laïc Vieät thì ôû ñaâu?”
Qua ñoaïn vaên treân thì chuùng ta thaáy raèng: Nhöõng nhoùm maø giaùo
sö noùi tôùi (phaàn chöõ ñaäm) nhö laø nhöõng toäc ngöôøi. Nhöng chính trong
Söû kyù cuûa Tö Maõ Thieân laïi nhaéc tôùi nhöõng danh töø nhö Ñoâng Vieät,
Maân Vieät, Taây AÂu laø nhöõng quoác gia qua nhöõng cuoäc chieán tranh vôùi
Nam Vieät – Trieäu Ñaø trong “Nam Vieät UÙy Ñaø lieät truyeän”. Ñeå minh
hoïa cho ñieàu naøy xin baïn ñoïc xem baûn ñoà sau ñaây:

114
Taám baûn ñoà treân hoaøn toaøn ñöôïc veõ laïi theo baûn ñoà thôøi kyø nhaø
Taàn trong cuoán Lòch söû Trung Quoác 5000 naêm (Nxb Vaên Hoùa Thoâng
Tin 1997) do chính nhöõng nhaø nghieân cöùu lòch söû cuûa Trung Quoác veõ.
Qua baûn ñoà naøy maëc duø khoâng ghi hai nöôùc Ñoâng Vieät vaø Maân Vieät,
coù theå ñoù chính laø Daï Lang vaø Ñieàn Vieät, nhöng chæ vôùi hai nöôùc Nam
Vieät vaø Taây AÂu treân baûn ñoà cuõng ñuû chöùng toû ñoù khoâng phaûi laø nhöõng
nhoùm ngöôøi. Hôn nöõa Söû kyù – Nam Vieät UÙy Ñaø truyeän ñaõ vieát:
“Khi nhaø Taàn bò tieâu dieät, Ñaø laäp töùc ñaùnh chieám laáy caû Queá
Laâm, Töôïng Quaän, töï laäp laøm Nam Vieät Vuõ Vöông”.
Nhaø Taàn maát vaøo naêm 207 tr.CN – luùc naøy nöôùc Vaên Lang ñaõ
maát hoaøn toaøn duø theo caùch laäp luaän naøo (Söû cuõ laø 258; quan nieäm môùi
208 tr.CN cho thôøi ñieåm keát thuùc thôøi ñaïi vua Huøng). Nhö vaäy, taám
baûn ñoà treân ñaõ chöùng toû raèng: khoâng phaûi chæ Laïc Vieät maø ngay caû
nhöõng nhoùm Baùch Vieät khaùc cuõng khoâng coù teân treân baûn ñoà; thay vaøo
ñoù laø nhöõng quoác gia bao truøm phaàn Nam soâng Döông Töû cuûa Baùch
Vieät maø chính taøi lieäu cuûa giaùo sö Ñaøo Duy Anh ñaõ noùi tôùi.
Khi ñaët caâu hoûi: “Coøn nhoùm Laïc Vieät thì ôû ñaâu?” thì vôùi caâu hoûi ñoù,
giaùo sö Ñaøo Duy Anh ñaõ khaúng ñònh “Laïc Vieät” laø danh töø chæ nhoùm
ngöôøi trong nhoùm Baùch Vieät maø oâng daãn chöùng.
Giaùo sö ñaõ daãn Haäu Haùn thö laø cuoán saùch xuaát hieän sau caû thôøi
Hai Baø Tröng (Haäu Haùn thö cuûa Taï Thöøa – 222 sau Coâng Nguyeân;
Haäu Haùn thö cuûa Phaïm Vieäp, 420 – 479 sau Coâng Nguyeân, töùc laø luùc
Vaên Lang ñaõ maát nöôùc hôn 400 naêm) ñeå keát luaän ngöôøi Laïc Vieät laø
nhoùm ngöôøi chæ ôû Baéc Vieät Nam. Ñieàu naøy töông töï nhö vieäc ñi tìm
quoác gia cuûa nhöõng ngöôøi da ñoû treân baûn ñoà Hôïp Chuûng Quoác Hoa Kyø.
Veà ñieåm thöù II – Nöôùc Vaên Lang vaøo thôøi ñieåm maø giaùo sö Ñaøo
Duy Anh noùi tôùi ñaõ maát nöôùc hoaøn toaøn (caên cöù vaøo nhöõng tö lieäu noùi
treân, ñöôïc minh hoïa qua baûn ñoà nhaø Taàn). Ñieàu naøy khoâng khaùc naøo
döïa vaøo baûn ñoà theá giôùi hieän ñaïi ñeå keát luaän khoâng coù ñeá quoác La Maõ.
Nhöng chính trong nhöõng tö lieäu cuûa giaùo sö Ñaøo Duy Anh ñöôïc
trích daãn ôû treân, coù theå phaân tích ñeå chöùng toû moät quoác gia huøng maïnh
toàn taïi ôû bôø Nam soâng Döông Töû. Xin baïn ñoïc xem laïi ñoaïn sau:
“Ñôøi Chu An Vöông, Sôû Ñieäu Vöông sai Baïch Khôûi ñaùnh deïp
Baùch Vieät ôû mieàn Nam.”
ÔÛ ñaây coù leõ saùch in sai, vì Baïch Khôûi laø töôùng nöôùc Taàn, ngöôøi

115
ñaõ taøn saùt 40 vaïn quaân Trieäu ôû Tröôøng Bình vaøo naêm 260 tr.CN; coøn
Ngoâ Khôûi laø töôùng nöôùc Sôû, trong Söû kyù thì Sôû Ñieäu Vöông sai Ngoâ
Khôûi ñaùnh deïp ôû mieàn Nam. Ngoâ Khôûi maát cuøng naêm vôùi Sôû Ñieäu
Vöông.
Baïn ñoïc chaéc cuõng bieát Ngoâ Khôûi, moät danh töôùng cuoái thôøi
Xuaân Thu vaøo khoaûng cuoái theá kyû thöù V, ñaàu theá kyû thöù IV tr.CN.
Ngöôøi ñôøi vaãn löu truyeàn caâu “Binh Phaùp Toân Ngoâ” chính laø noùi ñeán
Toân Voõ Töû vaø Ngoâ Khôûi. Trong Söû kyù ñaõ ca ngôïi coâng lao cuûa Ngoâ
Khôûi nhö sau:
“Phía Nam bình ñònh Baùch Vieät, phía Baéc laáy ñaát Traàn, ñaát Thaùi,
cöï tuyeät Tam Taán, phía Taây ñaùnh Taàn”.
Nhö vaäy ít nhaát chính Söû kyù ñaõ thöøa nhaän phía Nam nöôùc Sôû laø
chính nôi Baùch Vieät ôû; cuøng vôùi saùch Haäu Haùn thö – Ñòa lyù chí maø
giaùo sö Ñaøo Duy Anh trích daãn ôû treân thöøa nhaän ñieàu naøy. Xin baïn ñoïc
xem baûn ñoà sau ñaây.

116
Baûn ñoà naøy ñöôïc veõ laïi töø nhöõng taám baûn ñoà minh hoïa trong
saùch Lòch söû Trung Quoác 5000 naêm (saùch ñaõ daãn) vaø phaàn bieân giôùi
cuûa caùc nöôùc chö haàu nhaø Chu laáy tö lieäu trong “Baûn ñoà Trung Quoác
vaøo khoaûng 350 naêm tröôùc Taây Lòch” (Söû Trung Quoác – taäp 1, Nguyeãn
Hieán Leâ. Nxb Vaên Hoùa 1997).
Qua baûn ñoà treân baïn ñoïc cuõng nhaän thaáy raèng: nöôùc Sôû laø moät
nöôùc lôùn nhaát thôøi Chieán quoác, Ngoâ Khôûi laø moät danh töôùng. Neáu nhö
caùc toäc Baùch Vieät ôû Nam soâng Döông Töû chæ laø nhöõng toå chöùc boä laïc
rôøi raïc, chaéc chaén nhöõng vuøng ñaát cuûa Sôû khoâng theå chæ giôùi haïn khoâng
quaù hoà Ñoäng Ñình laø bao nhieâu. Ñieàu naøy chöùng toû raèng: neáu vuøng
troáng ôû baûn ñoà treân chæ toàn taïi “Nhöõng nhoùm Baùch Vieät linh tinh” – nhö
giaùo sö Ñaøo Duy Anh ñaõ noùi, thì khoâng coù cô sôû naøo ñeå choáng laïi moät
vò danh töôùng côõ nhö Ngoâ Khôûi vaø moät ñoäi quaân ôû moät nöôùc huøng
maïnh nhö nöôùc Sôû. Chöa keå vuøng ñaát sau nam Döông Töû thuoäc baûn ñoà
nöôùc Sôû, coù theå ñaõ maát vaøo thôøi nhaø AÂn. Chính haøo 3 queû Kyù Teá trong
Chu Dòch cuõng noùi ñeán vieäc vua nhaø AÂn – moät quoác gia huøng maïnh –
ngöï giaù thaân chinh ñaùnh caùc nöôùc Quæ ôû phöông Nam trong voøng 3
naêm, ñeán vuøng Quí Chaâu cuõng phaûi thaát baïi trôû veà, ñeå laïi moät vuøng
traéng treân baûn ñoà vuøng nam soâng Döông Töû.
Vôùi caùch ñaët vaán ñeà nhö treân, ñöông nhieân giaùo sö Ñaøo Duy Anh
khoâng theå tìm ñöôïc cöông vöïc cuûa nöôùc Vaên Lang. Giaùo sö ñaõ caên cöù
vaøo Haäu Haùn thö laø moät cuoán saùch ra ñôøi sau khi Huøng Vöông maát
nöôùc 400 naêm; taát nhieân noù khoâng theå phaûn aùnh chính xaùc khoâng gian
lòch söû cuûa thôøi Huøng Vöông. Hôn nöõa, trong Haäu Haùn thö cuõng khoâng
heà coù moät chöõ naøo noùi veà nöôùc Vaên Lang maø chæ vieát – theo nhö giaùo
sö Ñaøo Duy Anh laø:
“Theo Haäu Haùn Thö (Maõ Vieän truyeän – Nhaâm Dieân truyeän),
chuùng ta bieát raèng ngöôøi caùc quaän Giao Chæ, Cöûu Chaân laø ngöôøi Laïc
Vieät”.
Nhöng ñieàu ñoù khoâng coù nghóa raèng ngöôøi Laïc Vieät chæ ôû Giao
Chæ vaø Cöûu Chaân. Caùch luaän ñoaùn nhö treân khoâng khaùc naøo noùi raèng:
ngöôøi Haùn ôû Trung Quoác, vaäy nhöõng ngöôøi Haùn khoâng ôû Trung Quoác
thì khoâng goïi laø ngöôøi Haùn.
Laäp luaän cuûa giaùo sö Ñaøo Duy Anh khoâng theå giaûi thích ñöôïc
hieän traïng cuûa ngöôøi Baùch Vieät toàn taïi ôû phía nam soâng Döông Töû töø
thôøi coå söû cuûa Trung Hoa (vuøng traéng ôû baûn ñoà Chieán quoác xaùc minh

117
ñieàu naøy). Khoâng leõ trong suoát maáy ngaøn naêm ñoù, caû moät coäng ñoàng
ngöôøi cuøng moät chuûng tính treân moät vuøng ñaát roäng lôùn, phì nhieâu laïi
khoâng theå taïo ñöôïc moät neàn vaên minh cho mình. Nhöng coäng ñoàng ñoù
laïi choáng ñöôïc nhöõng cuoäc xaâm laêng taàm côõ, maø khoaûng caùch cuûa
nhöõng cuoäc xaâm laêng ñoù daøi haøng thieân nieân kyû. Ñoù laø cuoäc xaâm laêng
cuûa nhaø AÂn Thöông – theá kyû XIV hoaëc XVII tr.CN; cuûa Ngoâ Khôûi –
ñaàu theá kyû thöù IV tr.CN; cuûa Ñoà Thö – cuoái theá kyû thöù III tr.CN.
Veà ñieåm thöù III – Laïc Vieät laø moät toäc danh hay laø moät danh töø
chung ñeå chæ nhoùm Baùch Vieät?
Coi Laïc Vieät laø moät toäc danh trong nhoùm Baùch Vieät caên cöù vaøo
nhöõng saùch söû Trung Quoác xuaát hieän sau khi Vaên Lang maát nöôùc hoaøn
toaøn laø moät tieàn ñeà chuû quan, ít nhaát cuõng cuûa nhöõng saùch söû noùi treân.
Chính vì sai laàm chuû quan naøy daãn ñeán vieäc khaúng ñònh toäc Laïc Vieät ôû
Baéc Vieät Nam. Ñieàu naøy seõ ñaët ra nhöõng vaán ñeà khoâng theå lyù giaûi sau
ñaây:
Neáu Laïc Vieät laø moät boä toäc taïo ra moät nöôùc Vaên Lang thì khoâng
loaïi tröø nhöõng boä toäc khaùc thuoäc Baùch Vieät ôû nam soâng Döông Töû
thaønh laäp nhöõng quoác gia töông töï gaàn hoaëc saùt Trung Hoa coå. Nhöng
khoâng heà coù moät hieän töôïng lòch söû naøo chöùng toû söï toàn taïi cuûa nhöõng
quoác gia ñoù ôû phía nam soâng Döông Töû tröôùc thôøi Taàn, ngoaïi tröø nöôùc
Vaên Lang maø truyeàn thuyeát vaø lòch söû Vieät Nam noùi tôùi. Do ñoù, Laïc
Vieät thöïc chaát laø moät danh töø chung ñeå chæ rieâng nhoùm Baùch Vieät,
nhaèm phaân bieät vôùi nhöõng chuûng toäc khaùc cuøng toàn taïi trong moät ñaát
nöôùc Vaên Lang roäng lôùn. Truyeàn thuyeát Vieät Nam ghi nhaän: töôùng
vaên goïi laø Laïc haàu, töôùng voõ goïi laø Laïc töôùng, ruoäng goïi laø Laïc ñieàn,
daân goïi laø Laïc daân. Do ñoù, neáu nhö Laïc daân laø danh töø chung ñeå chæ taát
caû nhöõng ngöôøi daân thuoäc Vaên Lang, thì thaät laø moät söï voâ lyù neáu khoâng
coù moät töø naøo ñoù ñeå phaân bieät chuûng toäc Vieät vôùi caùc chuûng toäc khaùc
cuøng toàn taïi trong ñaát nöôùc naøy. Danh töø ñoù chính laø Laïc Vieät maø sau
ñoù caùc nhaø laøm söû Trung Hoa sau ñoù gaàn nöûa thieân nieân kyû ñaõ nhaàm
laãn gheùp chung vôùi caùc boä toäc khaùc khi ñaõ tan taùc cuøng vôùi nöôùc Vaên
Lang. Nhöõng daáu tích vaên hoùa, lòch söû, di vaät ñaõ chöùng minh moät caùch
saéc saûo veà moät söï ñoàng nhaát veà vaên hoùa khaép mieàn Nam soâng Döông
Töû nhö tuïc aên traàu, söï hieän dieän cuûa troáng ñoàng... chöùng minh raèng: ÔÛ
nôi ñaây ñaõ toàn taïi moät quyeàn löïc bao truøm, oån ñònh ñeå baûo ñaûm tính
ñoàng nhaát vaên hoùa maø di tích, di saûn coøn toàn taïi haøng ngaøn naêm sau ñoù.

118
Söû cuõ cuûa caû Vieät Nam laãn Trung Quoác ñaõ xaùc nhaän ñoù laø nôi ôû cuûa
gioáng Baùch Vieät cuøng chuûng tính. Nhöõng toäc ngöôøi cuøng chuûng tính
ñöôïc goïi laø gì? Seõ khoâng coù moät söï giaûi thích naøo hôïp lyù hôn ñoù chính
laø ngöôøi Laïc Vieät. Khoâng theå coù moät boä toäc ngöôøi soáng giôùi haïn trong
moät vuøng ñòa lyù nhoû heïp ôû Baéc Vieät Nam vaø baéc Trung Boä coù theå töï
phaùt trieån töø thôøi ñaïi ñoà ñaù ñeán thôøi ñaïi ñoà ñoàng trong moät khoâng gian
kheùp kín khoâng coù giao löu vaên hoùa.

Coå vaät vaø nhöõng vaán ñeà lòch söû lieân quan
Nhö vaäy coù theå khaúng ñònh raèng: neàn taûng cho quan ñieåm cuûa
giaùo sö Ñaøo Duy Anh chính laø söï phaùt hieän nhöõng coå vaät ñoà ñoàng taäp
trung ôû ñoàng baèng Baéc Boä, ñaõ daãn ñeán keát luaän cuûa oâng veà giôùi haïn
nöôùc Vaên Lang chæ coù ôû nhöõng khu vöïc coù coå vaät noùi treân. Nhöng ñaây
laïi laø heä quaû cuûa caùch ñaët vaán ñeà töø nhöõng tö lieäu khoâng ñuû söùc thuyeát
phuïc. Treân thöïc teá, söï phaùt hieän troáng ñoàng khoâng phaûi chæ giôùi haïn ôû
khu vöïc Baéc vaø Trung boä Vieät Nam – maëc duø ñöôïc taäp trung ôû nhöõng
vuøng naøy – maø coøn ôû caû mieàn Nam Trung Quoác vaø moät soá nöôùc Ñoâng
Nam AÙ khaùc gaàn Vieät Nam. Nhö vaäy coù theå cho raèng: coå vaät vôùi söï
xaùc ñònh nieân ñaïi chæ chöùng toû ñöôïc giaù trò thöïc teá cuûa moät neàn vaên
minh qua chính noù, chöù khoâng phaûi laø taát caû neàn vaên minh ñoù. Giaù trò
lòch söû cuûa moät coå vaät phaûi thoâng qua söï toång hôïp nhöõng hieän töôïng
lòch söû lieân quan. Neáu coå vaät laø ñieàu kieän duy nhaát ñeå chöùng minh cho
lòch söû thì lòch söû treân thöïc teá seõ khoâng toàn taïi. Do ñoù, coå vaät chæ coù theå
laø moät ñieàu kieän minh hoïa saéc saûo cho lòch söû. Ñeå coå vaät coù theå minh
hoïa cho lòch söû, coøn caàn phaûi coù moät heä thoáng vaên hoaù söû lieân quan
vaøsöï tìm hieåu giaù trò söû duïng ñích thöïc cuûa noù trong sinh hoaït xaõ hoäi
vaøo thôøi ñieåm lòch söû maø coå vaät ñoù xuaát hieän. Thí duï: nhöõng coå vaät tìm
ñöôïc vôùi nieân ñaïi xaùc ñònh töông ñöông vôùi thôøi Huøng Vöông, phaàn
lôùn chæ laø ñoà ñoàng. Trong ñoù coù nhöõng muõi giaùo ñoàng, qua ñoàng, rìu
ñoàng… Vôùi muõi giaùo vaø chieác qua thì coù theå suy luaän raèng ñaây laø nhöõng
vuõ khí cuûa caùc chieán binh. Nhöng vôùi nhöõng chieác rìu ñoàng, caùi lôùn
nhaát khoâng lôùn hôn loøng baøn tay, caùi nhoû chæ nhænh hôn hai ngoùn tay
cuûa ngöôøi lôùn. Nhö vaäy nhöõng chieác rìu naøy khoâng theå duøng laøm vuõ
khí chieán ñaáu. Vaäy giaù trò söû duïng ñích thöïc cuûa caùi rìu ñoàng trong sinh
hoaït xaõ hoäi cuûa thôøi Huøng Vöông ñeå laøm gì? Phaûi chaêng nhöõng chieác
rìu naøy chæ ñöôïc söû duïng trong nhöõng nghi leã. (neáu giaû thieát naøy laø
ñuùng thì coøn nhieàu vaán ñeà caàn phaûi baøn töø nhöõng chieác rìu ñoàng naøy).

119
Nhö vaäy, söï phaùt hieän coå vaät khoâng theå chæ döøng laïi ôû choã xaùc
ñònh nieân ñaïi cuûa coå vaät ñoù, maø coøn caàn phaûi tìm hieåu giaù trò söû duïng
cuûa coå vaät lieân quan ñeán sinh hoaït cuûa con ngöôøi vaøo thôøi ñieåm lòch söû
maø coå vaät ñoù xuaát hieän hoaëc söï töông quan vôùi nhöõng hieän töôïng,
nhöõng vaán ñeà vaên hoaù söû lieân quan ñeán noù. Thí duï nhö troáng ñoàng coù
phaûi ñôn thuaàn chæ duøng ñeå gaây tieáng ñoäng khoâng, ngöôøi xöa ñaõ quan
nieäm nhö theá naøo veà troáng ñoàng… Bôûi vaäy coå vaät chæ laø moät yeáu toá
minh hoïa cho nhöõng luaän cöù lòch söû.
Do ñoù, vieäc giaùo sö Ñaøo Duy Anh coi söï phaùt hieän nhöõng coå vaät
ñoàng ôû vuøng Baéc vaø Trung boä Vieät Nam ñeå keát luaän veà ñòa baøn cö truù
cuûa ngöôøi Laïc Vieät laø khoâng ñuû söùc thuyeát phuïc vaø chöa coù khaû naêng
lyù giaûi nhöõng vaán ñeà vôùi nhöõng hieän töôïng lieân quan ñeán noù, khi troáng
ñoàng coøn tìm thaáy ôû mieàn nam Trung Quoác vaø raûi raùc ôû moät soá nöôùc
thuoäc vuøng Ñoâng Nam AÙ.

120
CÖÔNG VÖÏC & NIEÂN ÑAÏI NÖÔÙC VAÊN LANG
Treân quan ñieåm ñaõ ñöôïc trình baøy ôû ñaàu phaàn naøy:
“Moät giaû thieát khoa hoïc ñöôïc coi laø ñuùng neáu noù giaûi thích
ñöôïc moät caùch hôïp lyù haàu heát nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán noù”.
Ngöôøi vieát xin ñöôïc trình baøy vôùi baïn ñoïc moät giaû thuyeát veà
cöông vöïc vaø nieân ñaïi cuûa ñaát nöôùc Vaên Lang döôùi thôøi caùc vua Huøng.
Giaû thuyeát naøy laø söï toång hôïp cuûa nhöõng hieän töôïng lòch söû vaø nhöõng
daáu aán coøn laïi töø thôøi xa xöa theå hieän qua sinh hoaït, phong tuïc taäp
quaùn cuõng nhö caû truyeàn thuyeát, ca dao, tuïc ngöõ coøn löu truyeàn; keát
hôïp vôùi nhöõng coå thö lieân quan ñeán neàn vaên minh Vaên Lang maø chuû
yeáu laø thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh. Phaàn lôùn nhöõng söï phaân tích naøy
ñaõ ñöôïc trình baøy trong cuoán Thôøi Huøng Vöông qua truyeàn thuyeát vaø
huyeàn thoaïi (Nxb Vaên hoùa Thoâng tin, taùi baûn 2002) vaø Tìm veà coäi nguoàn
Kinh Dòch (Nxb Vaên hoùa Thoâng tin, taùi baûn 2002), töø ñoù hình thaønh
moät giaû thuyeát xin ñöôïc trình baøy nhö sau:
Nöôùc Vaên Lang ñöôïc hình thaønh töø ñaàu thieân nieân kyû thöù III tr.CN,
töông öùng vôùi thôøi Hoaøng Ñeá trong coå söû Trung Hoa. Ñòa baøn sinh soáng
cuûa nhöõng ngöôøi daân Vaên Lang bao truøm vuøng Nam soâng Döông Töû:
Baéc giaùp ñoäng Ñình Hoà, Nam giaùp Hoà Toân, Taây giaùp Ba Thuïc, Ñoâng
giaùp Ñoâng Haûi. Cö daân chuû yeáu cuûa vuøng naøy laø ngöôøi Laïc Vieät cuøng
moät chuûng tính. Ngöôøi Laïc Vieät phaân boá ôû vuøng Nam soâng Döông Töû
thaønh nhieàu nhoùm khaùc nhau coøn goïi laø Baùch Vieät. Ngoaøi ra ôû quoác gia
naøy coøn nhieàu daân toäc khaùc vôùi trình ñoä phaùt trieån khaùc nhau.
Quoác gia Vaên Lang ñöôïc chia laøm nhieàu vuøng töï trò, ñöùng ñaàu
nhöõng vuøng naøy goïi laø Laïc haàu, daân goïi laø Laïc daân, ruoäng goïi laø Laïc
ñieàn. Laïc Vieät laø teân chung ñeå chæ ngöôøi Vieät nhaèm phaân bieät vôùi caùc
daân toäc khaùc ñöôïc goïi chung laø Laïc daân, thí duï nhö ngöôøi Tam Mieâu.
Khoâng coù boä toäc Laïc Vieät theo nghóa laø moät thaønh vieân trong Baùch Vieät.
Ñöùng ñaàu ñaát nöôùc naøy laø Huøng Vöông – thuû lónh toái cao do hoäi ñoàng
caùc Laïc haàu baàu leân. Thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh laø moät hoïc thuyeát vuõ
truï quan vaø laø heä tö töôûng chính thoáng ñöôïc phaùt trieån vaø hoaøn thieän
trong xaõ hoäi Vaên Lang. Hoïc thuyeát naøy ñöôïc öùng duïng trong moïi lónh
vöïc cuûa cuoäc soáng treân ñaát nöôùc naøy, keå caû vieäc ñieàu haønh xaõ hoäi theå
hieän ôû Hoàng phaïm cöûu truø. Vaên Lang laø moät ñaát nöôùc coù neàn noâng
nghieäp phaùt trieån sôùm nhaát so vôùi caùc quoác gia coå ñaïi. Nhöõng hình thaùi
yù thöùc xaõ hoäi trong quan heä giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi ñaõ ñöôïc hình

121
thaønh vaø hoaøn thieän ôû ñaát nöôùc naøy.
Ñeán khoaûng cuoái theá kyû thöù VII ñaàu theá kyû thöù VI tr.CN, nhöõng
maâu thuaãn xaõ hoäi baét ñaàu xuaát hieän vaø phaùt trieån laøm ñaát nöôùc suy yeáu.
Vaøo thôøi ñieåm naøy ñaõ xuaát hieän nhöõng yù thöùc tín ngöôõng vaø toân giaùo.
Ñaây chính laø thôøi ñieåm xuaát hieän Ñaïo Ñöùc kinh – laø moät tröôùc taùc thuoäc
neàn vaên minh Vaên Lang – maø tö töôûng cuûa noù hoaøn toaøn xuaát phaùt töø heä
tö töôûng vuõ truï quan AÂm Döông Nguõ haønh. Söï xuaát hieän cuûa Ñaïo Ñöùc
kinh nhö laø moät giaûi phaùp ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà khuûng khoaûng xaõ
hoäi vaø laø tieàn ñeà cho söï hình thaønh Ñaïo giaùo sau naøy. Khoaûng cuoái theá
kyû thöù VII ñaàu theá kyû thöù VI tr.CN, töông ñöông vôùi ñaàu thôøi Huøng
Vöông thöù 16 (töùc laø thôøi ñieåm Vieät Söû Löôïc noùi tôùi) ñeå traùnh nhöõng
cuoäc taán coâng cuûa caùc chö haàu nhaø Chu, vua Huøng ñaõ dôøi ñoâ veà ôû Baïch
Haïc Vieät Trì hieän nay.
Vaøo theá kyû thöù IV tr.CN, laõnh thoå nöôùc Vaên Lang daàn daàn bò thu
heïp bôûi nhöõng cuoäc xaâm löôïc cuûa caùc nöôùc chö haàu nhaø Chu ñaëc bieät laø
Sôû, Taàn (trong Söû kyù cuûa Tö Maõ Thieân ñaõ chöùng toû söï kieän naøy). Ñaây
cuõng laø thôøi ñieåm maø thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh theå hieän ôû nhöõng
phöông phaùp öùng duïng laàn löôït truyeàn sang neàn vaên minh Hoa Haï.
Ñeán ñaây giaû thuyeát naøy lyù giaûi nhöõng vaán ñeà sau:
– Söùc maïnh cuûa nhaø AÂn vaø nöôùc Sôû khoâng taán coâng ñöôïc vuøng
Nam soâng Döông Töû.
– Vôùi nieân ñaïi gaàn 3000 naêm cuûa thôøi Huøng Vöông lyù giaûi ñöôïc
söï phaùt trieån vaø hình thaønh moät hoïc thuyeát bao truøm leân moïi lónh vöïc
cuûa töï nhieân, ñôøi soáng vaø con ngöôøi cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh.
– Phuø hôïp vôùi baûn Huøng Trieàu Ngoïc Phaû cuûa cuï Bieät Lam Traàn
Huy Baù coù ghi:
“Chi Taân: Huøng Taïo Vöông (Thaàn phaû xaõ Tieân Laùt, huyeän Vieät
Yeân,tænh Haø Baéc, ghi ñôøi thöù 16 laø Huøng Taïo Vöông, ñoùng ôû Vieät Trì,
coù Thaïc töôùng quaân ñaùnh tan giaëc Man, vua phong laøm Chuyeån Thaïch
Töôùng Ñaïi Vöông – “Ngöôøi anh huøng laøng Doùng”, Cao Xuaân Ñænh, Nxb
Khoa Hoïc Xaõ Hoäi 1969 trang 126 – 130), huùy Ñöùc Quaân Lang, sinh
naêm Kyû Tî (712 tröôùc Taây lòch) leân ngoâi taát caû 92 naêm, töø naêm Taân
Daäu (660 tröôùc Taây lòch) ñeán Nhaâm Thìn (569 tröôùc Taây lòch). Ngang
vôùi Trung Quoác vaøo thôøi Linh Vöông nhaø Ñoâng Chu.”
Qua phaàn trích daãn treân baïn ñoïc cuõng nhaän thaáy Ngoïc Phaû ghi

122
roõ: Huøng Taïo Vöông ñoùng ñoâ ôû Vieät Trì, maø caùc thôøi Huøng Vöông
tröôùc ñoù khoâng thaáy noùi ñeán ñieàu naøy.
Vieäc dôøi ñoâ veà Vieät Trì cuõng töông ñöông vôùi thôøi ñieåm Vieät Söû
Löôïc noùi tôùi:
“Vaøo thôøi Trang Vöông nhaø Chu (696 – 681 tr.CN) coù ngöôøi laï ôû
boä Gia Ninh duøng aûo thuaät aùp phuïc ñöôïc caùc boä laïc, töï xöng laø Huøng
Vöông, ñoùng ñoâ ôû Phong Chaâu, phong tuïc thuaàn phaùc, chính söï duøng
loái keát nuùt, truyeàn ñöôïc 18 ñôøi, ñeàu goïi laø Huøng Vöông”.
Ngöôøi vieát cho raèng: baûn thaân Vieät söû löôïc voán ra ñôøi sau khi
Vaên Lang maát nöôùc 1500 naêm, chæ ghi nhaän ñöôïc hieän töôïng vua Huøng
Vöông dôøi ñoâ veà Phong Chaâu vaøo thôøi ñieåm noùi treân vaø ghi nhaän ñoù
chính laø boä Gia Ninh cuõ. Vieäc truyeàn 18 ñôøi maø Vieät söû löôïc noùi tôùi laø
döïa vaøo tö lieäu naøo? Phaûi chaêng taùc giaû Vieät söû löôïc ñaõ döïa vaøo truyeàn
thuyeát voán coù tröôùc ñoù, ngaãu nhieân taïo ñöôïc moät söï töông quan hôïp lyù
vaøo thôøi ñieåm noùi treân veà tuoåi thoï sinh hoïc cuûa 18 ñôøi vua. Bôûi vì, neáu
Vieät söû löôïc coù caên cöù vaøo tö lieäu naøo ñoù thì taïi sao tö lieäu ñoù khoâng theå
noùi roõ hôn veà thôøi khuyeát söû naøy? Nhö vaäy, coù theå cho raèng taùc giaû cuûa
Vieät söû löôïc cuõng chæ caên cöù vaøo truyeàn thuyeát vaø keát hôïp vôùi hieän
töôïng vua Huøng dôøi ñoâ veà Phong Chaâu ñeå noùi leân ñieàu naøy.
Hình aûnh duøng aûo thuaät aùp phuïc caùc boä laïc – phaûi chaêng ñoù
chính laø vieäc söû duïng nhöõng kieán thöùc veà thieân vaên, y hoïc ñeå ñöôïc söï
chaáp thuaän, nhöôøng ñaát dôøi ñoâ cuûa nhöõng thuû lónh boä laïc töï trò ôû vuøng
ñaát Phong Chaâu – Vieät Trì. Söï dôøi ñoâ cuûa vua Huøng veà Phong Chaâu –
Vieät Trì ñaõ taïo neân trung taâm vaên hoùa cuoái cuøng treân laõnh thoå Vaên
Lang. ÔÛ ñaây moïi caùi ñeàu phaûi laøm laïi töø ñaàu, ñöông nhieân khoâng theå
naøo coù ñöôïc söï phoàn vinh nhö moät söï phaùt trieån lieân tuïc. Khi laõnh thoå
bò thu heïp daàn, quan chöùc caùc boä vaø nhöõng ngöôøi trung thaønh vôùi vua
Huøng töø moät mieàn ñaát roäng lôùn ñaõ veà tuï taäp ôû phaàn coøn laïi cuûa ñaát nöôùc
Vaên Lang. Vua Huøng ñaõ chia phaàn ñaát cuoái cuøng cuûa Vaên Lang theo
teân caùc boä cuõ. Ñieàu naøy giaûi thích vì sao 15 boä Vaên Lang töông ñöông
vôùi ñòa baøn Baéc, Trung Vieät vaø moät phaàn mieàn Nam Trung Quoác.
Nhöõng ngöôøi Laïc Vieät khoâng theo vua Huøng ôû laïi mieàn ñaát cuõ, daàn
daàn bò Haùn hoùa (hieän töôïng ngöôøi Nam Trung Quoác coøn phoå bieán tuïc
aên traàu ñeán ñôøi Toáng – 1000 naêm sau Coâng Nguyeân vaø tuïc aên traàu cuûa
ngöôøi Ñaøi Loan hieän nay chöùng toû ñieàu naøy). Hieän töôïng naøy ñaõ chöùng
toû söï toàn taïi laâu daøi cuûa moät quyeàn löïc bao truøm mieàn nam soâng Döông

123
Töû; chính quyeàn löïc naøy baûo ñaûm cho tính thoáng nhaát veà vaên hoùa cho
tuïc aên traàu toàn taïi haøng ngaøn naêm ôû vuøng naøy. Nhöõng ngöôøi daân Vaên
Lang ôû nhöõng vuøng ven bieån khoâng chaáp nhaän söï ñoâ hoä cuûa nhaø Haùn
ñaõ di cö ñi nhieàu vuøng khaùc ôû Ñoâng AÙ. Ñieàu naøy lyù giaûi nhöõng daáu aán
cuûa neàn vaên minh Vaên Lang ñöôïc ghi nhaän ôû Nhaät Baûn, Ñaøi Loan, nhö
tuïc nhuoäm raêng ñen cuûa phuï nöõ Nhaät Baûn coøn toàn taïi ñeán theá kyû thöù X
sau Coâng Nguyeân hay tuïc aên traàu vaãn coøn phoå bieán ôû Ñaøi Loan vaøo
theá kyû XX naøy.
Neáu theo Vieät söû löôïc cho raèng: nöôùc Vaên Lang chæ baét ñaàu vaøo
thôøi Chu Trang Vöông vaø chæ voûn veïn ôû Baéc Vieät Nam, seõ khoâng lyù
giaûi ñöôïc nhöõng hieän töôïng noùi treân. Hôn nöõa seõ coù nhöõng maâu thuaãn
giöõa Vieät söû löôïc vôùi caùc hieän töôïng lòch söû lieân quan ngay trong noäi
dung saùch naøy, ñoù laø caâu: “Chính söï duøng loái thaét nuùt” trong Vieät söû löôïc
vôùi caâu töông töï trong Ñaïo ñöùc kinh “Baét daân duøng laïi loái thaét daây thôøi
thöôïng coå”. Trong caùc coå thö ñöôïc coi laø cuûa Trung Hoa tröôùc Haùn, chæ
coù Ñaïo Ñöùc kinh vaø kinh Dòch laø hai cuoán saùch coå nhaát noùi ñeán vieäc
thaét daây ôû thôøi thöôïng coå. Nhö vaäy vieäc thaét daây cuûa caùc vua Huøng ôû
vaøo thôøi ñieåm Vieät söû löôïc noùi tôùi cuõng laø vieäc laøm caùch ñoù gaàn 3000
naêm cuûa Trung Hoa thôøi toái coå? Ñieàu naøy laïi maâu thuaãn vôùi moät xaõ hoäi
ñaõ böôùc vaøo thôøi ñaïi ñoà ñoàng(theo chính quan nieäm môùi) vaø söï lieân
quan vôùi khoaûng caùch thôøi gian 3000 naêm laø vieäc khoâng lyù giaûi ñöôïc
(trong cuoán Thôøi Huøng Vöông qua truyeàn thuyeát vaø huyeàn thoaïi ñaõ
trình baøy quan ñieåm noùi treân trong hai chöông: truyeàn thuyeát Con Roàng
Chaùu Tieân vaø Laïc thö – Haø ñoà, “Chính söï duøng loái thaét nuùt laø gì?” vaø
Söï tích ñaàm Nhaát Daï – “y phuïc vaø söï hình thaønh tín ngöôõng cuûa ngöôøi
Laïc Vieät”). Trong Vieät söû löôïc coøn chöùng toû söï maâu thuaãn veà khoâng
gian lòch söû. Saùch coù ñoaïn cheùp:
“Vieät Vöông Caâu Tieãn (505 – 465 Tr.CN) thöôøng sai söù sang duï,
Huøng Vöông choáng cöï laïi”
Qua baûn ñoà thôøi Chieán quoác ñaõ daãn chöùng ôû treân thì baïn ñoïc
cuõng nhaän thaáy raèng: Neáu nöôùc Vaên Lang chæ voûn veïn ôû mieàn baéc
Vieät Nam vaø laø moät quoác gia laïc haäu ñang soáng ôû thôøi ñaïi ñoà ñoàng,
lieäu coù theå ñöôïc Vieät Vöông Caâu Tieãn quan taâm ñeán möùc ñoù hay khoâng?
Ngoaøi nhöõng söï giaûi thích nhöõng hieän töôïng ñaõ trình baøy ôû treân,
giaû thuyeát veà thôøi ñaïi Huøng Vöông ñöôïc trình baøy trong saùch naøy coøn
lyù giaûi nhöõng vaán ñeà sau ñaây:

124
Vaøo cuoái thôøi Chieán quoác do nhöõng bieán ñoäng cuûa lòch söû – ñaëc
bieät laø nhöõng cuoäc taán coâng cuûa nhaø Taàn, Sôû – ôû nhöõng vuøng xa xoâi
baéc Nguõ Lónh ñaõ thaønh laäp nhöõng quoác gia rieâng. Ñoù laø nhöõng quoác
gia ôû baûn ñoà thôøi kyø nhaø Taàn so vôùi baûn ñoà Chieán quoác tröôùc ñoù môùi
chæ khoaûng xa nhaát laø 125 naêm, gaàn nhaát laø 12 naêm. Ñieàu naøy chöùng toû
raèng taïi nhöõng vuøng naøy ñaõ toàn taïi nhöõng toå chöùc xaõ hoäi vaên minh laø cô
sôû ñeå hình thaønh nhöõng quoác gia noùi treân.
Söï taäp trung cuûa ngöôøi Laïc Vieät ôû vuøng Giao Chæ, Cöûu Chaân ñoù
laø söï ruùt lui cuûa gioáng Baùch Vieät tröôùc söï traøn ngaäp cuûa caùc trieàu ñaïi
phong kieán Trung Hoa thôøi Taàn Haùn. Daáu aán coøn ñeå laïi cho ñeán taän
baây giôø cho thaáy: maëc duø cuøng laø ngöôøi Kinh, nhöng coù nhöõng ñòa
phöông – ôû raát gaàn nhau – nhöng thoå aâm khaùc nhau; chöùng toû töø haøng
ngaøn naêm tröôùc, toå tieân cuûa nhöõng ngöôøi ôû nhöõng vuøng coù thoå aâm khaùc
nhau treân ñaát nöôùc Vieät Nam hieän nay ñaõ taäp hôïp töø nhöõng vuøng khaùc
nhau treân moät quoác gia roäng lôùn toàn taïi haøng ngaøn naêm maø truyeàn
thuyeát ñaõ noùi tôùi.
Cho ñeán nöûa ñaàu theá kyû naøy, moät taäp tuïc vaãn coøn phoå bieán laø
“pheùp vua thua leä laøng”. Phaûi chaêng noù xuaát phaùt töø thôøi xa xöa ñoù laø
caùc boä cuûa Vaên Lang voán töï trò, khi tuï taäp laïi ôû nhöõng vuøng ñaát thuoäc
Vieät Nam hieän nay, truyeàn thoáng töï trò ñoù vaãn ñöôïc giöõ. Traûi qua haøng
ngaøn naêm sau coøn ghi daáu aán laïi ôû nhöõng höông leä toàn taïi trong laøng xaõ
Vieät Nam.
Hieän töôïng caùc laøng xaõ hieän nay moãi khi coù leã hoäi thöôøng duøng
nhöõng laù côø nguõ saéc khoâng theo moät qui luaät nhaát ñònh. Phaûi chaêng ñaây
chính laø côø cuûa nhöõng thuû lónh ñòa phöông raûi raùc khaép mieàn nam soâng
Döông Töû veà tuï taäp ôû ñaây. Traûi qua haøng ngaøn naêm, nhöõng xaùo troän
lòch söû vaø xaõ hoäi ñaõ taïo neân nhöõng laù côø nguõ saéc khoâng theo moät qui
luaät naøo. Coù theå tröôùc ñaây moãi vuøng coù moät loaïi côø, nhöng coù moät qui
luaät nhaát ñònh theo nhöõng nguyeân taéc cuûa noù.
Söï taäp hôïp caùc troáng ñoàng ôû vuøng ñoàng baèng Baéc boä vaø Trung
boä Vieät Nam vôùi nieân ñaïi töông ñöông theá kyû thöù VII tr.CN, chöùng toûø
söï baét ñaàu laïi töø ñaàu vôùi nhöõng caùi ñaõ maát.
Trong saùch söû Vieät Nam haøng ngaøn naêm sau noùi veà cöông vöïc
15 boä cuûa Vaên Lang khoâng vöôït quaù giôùi haïn Baéc Vieät Nam vaø moät
phaàn nhoû ôû Nam Trung Quoác. Ñieàu naøy chaéc khoâng sai, nhöng ñoù

125
cuõng chæ laø thöïc teá cöông vöïc cuoái cuøng cuûa nöôùc Vaên Lang ñaõ toàn taïi
vaøi traêm naêm tröôùc khi bò tieâu dieät hoaøn toaøn.
Ñieàu quan troïng hôn caû laø vôùi giaû thuyeát ñöôïc neâu ôû treân ñaõ lyù
giaûi ñöôïc söï toàn taïi cuûa nhöõng truyeàn thuyeát, ca dao, tuïc ngöõ Vieät Nam
lieân quan ñeán moät hoïc thuyeát Vuõ truï quan coå ñaïi maø nhöõng phöông
phaùp öùng duïng cuûa noù bao truøm leân moïi lónh vöïc chaát chöùa ñaày bí aån.
Chính nhöõng truyeàn thuyeát, tuïc ngöõ, ca dao daân gian naøy laïi laø moät
trong nhöõng phöông tieän quan troïng ñeå lyù giaûi nhöõng bí aån cuûa vaên
hoùa Ñoâng phöông coå cho ñeán taän ngaøy hoâm nay.

126
NGUYEÂN NHAÂN KEÁT THUÙC THÔØI ÑAÏI HUØNG VÖÔNG
Truyeàn thuyeát cuûa daân toäc Vieät noùi veà moät cuoäc nhöôøng ngoâi vò
cuûa vò vua cuoái cuøng ôû thôøi Huøng Vöông thöù 18 cho Thuïc Phaùn – An
Döông Vöông. Nhöng coù nhieàu ngöôøi hoaøi nghi hieän töôïng lòch söû naøy
ñaõ caên cöù theo moät soá tö lieäu lòch söû khoâng maáy chính xaùc vaø cho raèng:
An Döông Vöông ñaõ tieâu dieät Huøng Vöông. Trong nhöõng hoïc giaû hieän
ñaïi thì giaùo sö Ñaøo Duy Anh – neáu khoâng phaûi laø ngöôøi ñaàu tieân thì
cuõng ñoàng quan ñieåm vôùi laäp luaän noùi treân. Veà nguyeân nhaân keát thuùc
thôøi ñaïi Huøng Vöông, giaùo sö Ñaøo Duy Anh ñaõ daãn nhöõng taøi lieäu vaø
laäp luaän nhö sau:
“Saùch Giao Chaâu ngoaïi vöïc kyù daãn ôû Thuûy kinh chuù coù leõ laø
saùch xöa nhaát cheùp chuyeän An Döông Vöông laø con Thuïc Vöông, laøm
vua nöôùc AÂu Laïc sau khi chieám nöôùc Vaên Lang cuûa Laïc Vöông:
Giao Chæ coù ruoäng Laïc, troâng nuôùc trieàu leân xuoáng maø laøm.
Ngöôøi aên ruoäng laø Laïc Vöông vaø Laïc Haàu. Caùc huyeän goïi laø Laïc töôùng,
coù aán ñoàng daûi xanh, töùc laø quan leänh ngaøy nay. Sau con Thuïc Vöông
ñem binh ñaùnh Laïc Vöông vaø Laïc haàu, töï xöng laø An Döông Vöông,
ñoùng trò sôû ôû Phong Kheâ. Sau Nam Vieät Vöông laø UÙy Ñaø ñaùnh An
Döông Vöông, sai hai söù cai trò hai quaän Giao Chæ vaø Cöûu Chaân, töùc laø
nöôùc AÂu Laïc.
Vieät söû löôïc thì chæ noùi raèng: Cuoái thôøi nhaø Chu, Huøng Vöông bò
con vua Thuïc laø Phaùn ñaùnh ñuoåi maø leân thay. Phaùn ñaép thaønh ôû Vieät
Thöôøng, xöng hieäu laø An Döông Vöông, khoâng thoâng hieáu vôùi nhaø
Chu.
Toaøn thö thì cheùp raèng: An Döông Vöông (huùy laø Phaùn, ngöôøi
Ba Thuïc, ôû ngoâi 50 naêm, söû cuõ cho laø hoï Thuïc laø sai) – Giaùp Thìn,
naêm ñaàu (naêm 58 Chu Vaên Vöông), vua noåi binh ñaùnh dieät nöôùc Vaên
Lang.
Tröôùc vua ñaõ ñaùnh nhieàu laàn. Huøng Vöông binh cöôøng töôùng
gioûi, vua nhieàu laàn bò thua. Huøng Vöông noùi raèng: Ta coù söùc thaàn, nöôùc
Thuïc khoâng sôï sao? Beøn boû khoâng saên soùc vuõ bò, ngaøy ngaøy chæ uoáng
röôïu aên tieäc laøm vui. Quaân Thuïc böùc ñeán gaàn, Huøng Vöông coøn say
meàm chöa tænh, hoäc maùu nhaûy xuoáng gieáng cheát. Binh chuùng trôû giaùo
ñaàu haøng. Thuïc Vöông goàm chieám laáy nöôùc, ñoåi teân laø nöôùc AÂu Laïc,
ñoùng ñoâ ôû Phong Kheâ.”
Giaùo sö Ñaøo Duy Anh cho raèng: Thuïc Phaùn laø ngöôøi Ba Thuïc
maø saùch Giao Chaâu ngoaïi vöïc kyù noùi ñeán:
Giao Chaâu ngoaïi vöïc kyù goïi An Döông Vöông laø Thuïc Vöông Töû
nghóa laø con vua nöôùc Thuïc.

127
Ñeå chöùng minh cho quan ñieåm cuûa mình giaùo sö ñaõ daãn chöùng
truyeàn thuyeát cuûa ñoàng baøo Taøy nhö sau:
Boïn con chaùu nöôùc Thuïc aáy ñaõ vaøo nuôùc ta do ñöôøng naøo? Veà
vaán ñeà naøy cuõng nhö veà söï thaønh laäp cuûa nöôùc AÂu Laïc, coù moät truyeàn
thuyeát cuûa ngöôøi Taøy coù theå cho chuùng ta ít nhieàu aùnh saùng. Taïi mieàn
Cao Baèng ngaøy nay, trong ñoàng baøo Taøy ñöôïc löu haønh moät truyeàn
thuyeát baèng thô veà nguoàn goác cuûa caùc boä laïc. Truyeàn thuyeát aáy goàm
ba phaàn: phaàn thöù nhaát trình baøy tình hình cuûa caùc boä laïc Nam Cöông,
phaàn thöù hai keå chuyeän chín chuùa tranh nhau ngoâi vua, phaàn thöù ba
trình baøy söï thaéng lôïi cuûa Thuïc Phaùn trong cuoäc caïnh tranh aáy.
Truyeàn thuyeát aáy ñaïi khaùi noùi raèng: Töø thuôû xöa, khi ngöôøi ta vöøa
môùi bieát aùnh saùng, bieát aên chín, bieát che thaân, bieát phaùt röøng troàng luùa,
bieát ñaøo möông laáy nöôùc, bieát döïng nhaø che möa naéng thì ngöôøi ta
cuõng tuï taäp thaønh baûn möôøng, nhöng moãi möôøng ôû ñoäc laäp moät phöông.
Veà sau ngöôøi ta tuï taäp ñoâng hôn, nhieàu möôøng hoïp laïi thaønh boä, ñöùng
ñaàu laø vua chuû tröông moïi vieäc, ñaët chöõ cho daân, voã veà daân chuùng
khieán hoï laøm aên yeân oån. Vua toát thì daân ñöôïc nhôø, vua aùc thì daân noåi
loaïn, vua maïnh thì bôø coõi yeân laønh, vua khoâng ñöôïc daân phuïc thì
phaûi nhöôøng ngoâi cho ngöôøi khaùc (Ñoaïn naøy trong truyeàn thuyeát
daân toäc Taøy – moät boä phaän cuûa nöôùc Vaên Lang – hoaøn toaøn phuø
hôïp vôùi giaû thuyeát veà toå chöùc xaõ hoäi thôøi Huøng Vöông: Hoäi ñoàng
caùc thuû lónh caùc boä baàu leân ngöôøi laõnh ñaïo toái cao).
ÔÛ phía Nam Trung Quoác, ñaàu soâng Taû Giang, veà gaàn nöôùc Vaên
Lang, coù boä Nam Cöông huøng cöù moät phöông. Boä naøy do Thuïc Cheá
töùc An Trò Vöông ñöùng ñaàu, ñoùng ñoâ ôû Nam Bình, do chín xöù hoïp
thaønh. Caùc xöù cöù ba naêm trieàu coáng moät laàn. Chín xöù aáy laø: Thaïch
Laâm, Haø Quaûng, Baûo Laïc, Thaïch An, Phuùc Hoøa, Thöôïng Lang, Quaûng
Nguyeân, Thaùi Ninh (töùc phuû Thaùi Bình tænh Quaûng Taây), Quy Sôn. Töø
luùc An Trò Vöông leân ngoâi, nhaân daân yeân oån, chín xöù ñeàu thaàn phuïc cho
neân daàn daàn trôû neân huøng cöôøng. Nöôùc Trung Hoa maáy laàn xaâm laêng
ñeàu bò ñaùnh lui, roài töø ñaáy khoâng daùm quaáy nhieãu nöõa, hai beân keát tình
giao haûo.
Thuïc Cheá laøm vua 60 naêm, thoï 95 tuoåi. Con laø Thuïc Phaùn
môùi leân 10 tuoåi, chaùu hoï laø Thuïc Moâ taïm leân caàm quyeàn. Chín chuùa
nghe tin aáy töôûng raèng Thuïc Moâ cöôùp ngoâi, beøn keùo quaân veà bao vaây
kinh ñoâ. Thuïc Moâ sôï, phaûi giao quyeàn laïi cho Thuïc Phaùn, caùc chuùa môùi
chòu yeân. Thuïc Phaùn coøn nhoû, sôï bò caùc chuùa laán aùt, noùi raèng: Nay
trong boä coù möôøi xöù, chín chuùa giöõ chín xöù, coøn laïi moät xöù cho vua,
nhö vaäy thì coù ñaâu phaûi laø vua. Nay haõy thi taøi, ai coù taøi hôn ngöôøi maø
thaéng taát caû moïi cuoäc thì ta xin nhöôøng ngoâi cho cai trò caû boä. Caùc
chuùa nghe theo. Thuïc Phaùn beøn toå chöùc möôøi cuoäc thi taøi:

128
1. Ñaáu voõ
2. Laøm ngheà toát vieäc nhanh
3. Sang Trung Quoác laáy troáng roàng (coù leõ laø troáng ñoàng, saùch
in sai chaêng – ngöôøi vieát)
4. Baén cung truùng laù ña
5. Laøm moät nghìn baøi thô
6. Nhoå maï Phieâng Pha (gaàn Tinh Tuùc) caáy ruoäng Toång Chuùp
(Cao Baèng)
7. Ñoùng thuyeàn roàng
8. Ñeõo ñaù laøm guoác
9. Nung voâi gaïch xaây thaønh
10. Maøi löôõi caøy thaønh kim.
Trong caùc cuoäc thi aáy Thuïc Phaùn ñeàu duøng keá myõ nhaân ñeå phaù,
khoâng cho chuùa naøo thaéng ñöôïc, neân cuoái cuøng Phaùn ñöôïc caùc chuùa
toân laøm vua. Thuïc Phaùn ra söùc cuûng coá cô ñoà nöôùc Nam Cöông, laøm
cho daân giaøu nöôùc maïnh.
Nöôùc Vaên Lang laùng gieàng baáy giôø ñang suy yeáu, nhaân daân xieâu
taùn ñoùi reùt, quaân lính bieáng löôøi, caùc töôùng chæ thích röôïu thô. Thuïc
Phaùn nhôù laïi ñôøi Tieân Vöông ñaát nöôùc nhieàu laàn bò nöôùc Vaên Lang uy
hieáp, cho raèng nay ñaõ ñeán luùc phuïc thuø, beøn caát quaân sang ñaùnh,
Huøng Vöông nhu nhöôïc baïi vong. Theá laø nöôùc Vaên Lang bò goàm laøm
moät nöôùc vôùi nöôùc Nam Cöông. Thuïc Phaùn ñaët teân nöôùc môùi laø AÂu
Laïc, ñoùng ñoâ ôû Loa Thaønh. Töø ñoù boán phöông yeân oån.
Do truyeàn thuyeát treân aáy, chuùng ta coù theå nhaän thaáy raèng boä
Nam Cöông do Thuïc Phaùn laøm vua laø töông ñöông vôùi mieàn Cao Baèng
töø Baûo Laïc laán sang ñeán caû moät phaàn phuû Thaùi Bình tænh Quaûng Taây
cuûa Trung Quoác. Neáu theá thì coù theå noùi raèng con chaùu cuûa vua
nöôùc Thuïc maø Thuïc Phaùn laø ñaïi bieåu cuoái cuøng ñaõ töø mieàn Töù
Xuyeân vaø Vaân Nam vaøo nöôùc Nam Cöông cuûa truyeàn thuyeát theo
ñöôøng soâng Loâ, soâng Gaàm, roài traøn sang mieàn thöôïng löu soâng Caàu vaø
soâng Höõu Giang.
Ngöôøi nöôùc Nam Cöông laø ngöôøi gì? Chuùng ta ñaõ bieát raèng
ngöôøi nöôùc Vaên Lang laø ngöôøi Laïc Vieät, laïi cuõng bieát raèng nhoùm Vieät
toäc sinh tuï ôû mieàn Quaûng Taây, töùc trong löu vöïc soâng Taây giang vôùi hai
nhaùnh cuûa noù laø Taû giang vaø Höõu giang, laø ngöôøi Taây AÂu, vaäy nhaân
daân nöôùc Nam Cöông ôû ñaàu soâng Taû giang vaø löu vöïc Höõu giang cuõng
laø thuoäc nhoùm Taây AÂu.

129
Tröôùc heát ngöôøi vieát xin ñöôïc caùo loãi baïn ñoïc vì söï trích daãn
quaù daøi, mong ñöôïc söï thoâng caûm cuûa baïn ñoïc vì ñeå baûo ñaûm tính
khaùch quan khi so saùnh giöõa hai quan nieäm khaùc nhau.
Vôùi quan ñieåm treân cuûa giaùo sö Ñaøo Duy Anh, coù leõ ñaây laø
nguyeân nhaân ñeå sau naøy coù khaù nhieàu hoïc giaû ñaõ phaùt trieån quan
nieäm cho raèng: Huøng Vöông bò Thuïc Phaùn tieâu dieät, chöù khoâng phaûi
laø moät cuoäc nhöôøng ngoâi. Ñeå chöùng minh tính khieân cöôõng vaø chöa
roõ raøng cho keát luaän noùi treân, trong tröôøng hôïp naøy vì hoaøn caûnh
thieáu tö lieäu, ngöôøi vieát cuõng xin pheùp ñöôïc minh chöùng cho keát luaän
cuûa mình baèng caùch söû duïng laïi nhöõng tö lieäu cuûa giaùo sö ñaõ trích daãn
ôû treân.
Tröôùc heát chuùng ta nhaän thaáy raèng giaùo sö Ñaøo Duy Anh ñaõ caên
cöù vaøo moät caùch goïi An Döông Vöông laø Thuïc Vöông töû trong saùch
Giao Chaâu ngoaïi vöïc kyù ñeå suy luaän raèng nhaân vaät Thuïc Phaùn laø con
vua Thuïc (töùc laø moät nöôùc Taây Baéc soâng Döông Töû). Ñaây laø moät nöôùc
ñaõ bò Taàn dieät vaøo naêm thöù 5 Chu Thaän Vöông töùc laø khoaûng cuoái theá
kyû thöù IV tr.CN (naêm 316 tr.CN), tröôùc khi Vaên Lang maát nöôùc 60
naêm (thôøi ñieåm söû cuõ 258 tr.CN) hoaëc khoaûng hôn100 naêm (thôøi ñieåm
quan nieäm môùi 208 tr.CN). Saùch Ñaát nöôùc Vieät Nam qua caùc ñôøi cuûa
giaùo sö Ñaøo Duy Anh cheùp:
“Giao Chaâu ngoaïi vöïc kyù goïi An Döông Vöông laø Thuïc Vöông
töû, nghóa laø con chaùu vua nöôùc Thuïc (ñaây laø moät suy luaän khieân
cöôõng – ngöôøi vieát). Chuùng ta haõy xeùt xem An Döông Vöông coù phaûi
laø Thuïc Vöông töû khoâng?”
Tröôùc heát, chuùng ta xem moät ñoaïn tö lieäu sau ñaây trong cuoán
saùch noùi treân cuûa giaùo sö Ñaøo Duy Anh.
“Veà nöôùc Thuïc ôû thôøi Xuaân Thu thì saùch Hoa Döông Quoác chí
ñôøi Taán laø saùch ñaàu tieân cheùp roõ. Saùch aáy cheùp raèng: “Naêm thöù 5 Chu
Thaän Vöông, boïn ñaïi phu Tröông Nghi, Tö Maõ Thaùc vaø ñoâ uùy Maëc cuûa
nöôùc Taàn theo ñöôøng Thaïch Ngöu ñi ñaùnh nöôùc Thuïc. Vua Thuïc töï
caàm quaân cöï chieán ôû Gia Manh, thua , boû chaïy ñeán Vuõ Döông thì bò
quaân Taàn gieát. Töôùng phoù cuøng vôùi thaùi töû lui ñeán Phuøng Höông, thaùi
töû cheát ôû Baïch Loäc Sôn. Theá laø hoï Khai Minh maát, goàm 12 ñôøi vua
nöôùc Thuïc.”
Ñeå thoáng nhaát con vua Thuïc vôùi Thuïc Phaùn, giaùo sö ñaõ lieân heä
vôùi truyeàn thuyeát cuûa daân toäc Taøy. Taát nhieân giöõa vua Thuïc Cheá töùc

130
An Trò Vöông vôùi Thuïc Vöông töû (Thuïc Phaùn) vaø doøng doõi vua Ba
Thuïc ôû Taây Baéc soâng Döông Töû lieân heä vôùi nhau nhö theá naøo laø moät
ñieàu caàn lyù giaûi. Giaùo sö Ñaøo Duy Anh ñaõ döïa vaøo moät giaû thuyeát nhö
sau:
“Traàn Tu Hoøa, taùc giaû saùch “Vieät Nam coå söû caäp kyø daân toäc vaên
hoùa chí nghieân cöùu” (chuù thích cuûa Giaùo sö Ñaøo Duy Anh: saùch
naøy xuaát baûn ôû Coân Minh naêm 1944) cho raèng An Döông Vöông coù
theå laø con uùt hay laø con di phuùc cuûa Thuïc Vöông vaø döïng leân öùc
thuyeát raèng: Vuõ Döông nay laø ñaát huyeän Baønh Sôn tænh Töù Xuyeân ôû
phía nam Thaønh Ñoâ, mieàn trung löu soâng Maân Giang. Phuøng Höông vaø
Baïch Loäc Sôn khoâng roõ ñích xaùc ôû ñaâu, nhöng theo tình hình chaïy
traùnh quaân Taàn vaø ñieàu kieän ñòa lyù thì trieàu ñình vaø thaùi töû nöôùc Thuïc
taát phaûi chaïy theo soâng Maân Giang veà phía Nam vaø thaùi töû coù leõ cheát
ôû haï löu soâng aáy. Nhöng sau khi thaùi töû cheát thì dö chuùng cuûa nöôùc
Thuïc trong aáy coù con nhoû hay con di phuùc cuûa vua Thuïc vaãn theo soâng
Maân Giang maø chaïy veà nam, ñeán ñaát caùc huyeän Nghi Taân, Khaùnh Phuø
tænh Töù Xuyeân ngaøy nay, töùc laø theo loái Baëc ñaïo maø veà sau Ñöôøng
Moâng ñôøi Haùn seõ môû ñeå xuoáng mieàn Nam Trung. Baáy giôø nöôùc Sôû ñaõ
chieám cöù ñaát Kieàm Ñieàn (töùc Quyù Chaâu vaø Vaân Nam) (Ngöôøi vieát xin
pheùp ngaét ngang: ñoaïn naøy ñaõ chöùng toû raèng vaøo naêm 316 tr.CN,
töùc laø sau baûn ñoà Chieán quoác ôû treân vuøng Quyù Chaâu vaø Vaân Nam
voán laø ñaát cuûa Vaên Lang ñaõ bò maát). Coù leõ con vua Thuïc vaø boä
chuùng ñaõ troán traùnh trong mieàn aáy thuoäc nöôùc cöøu ñòch cuûa nöôùc Taàn
ñeå mong chôø cô hôïi khoâi phuïc. Sau ñoù 36 naêm (töùc naêm 280 tr.CN,
ngöôøi vieát), nöôùc Taàn laïi chieám ñaát Kieàm Trung cuûa Sôû. Trang Kieåu
laø töôùng Sôû bò caùch tuyeät vôùi baûn quoác beøn chieám laõnh ñaát Ñieàn Trì töï
xöng laø Ñieàn Vöông. Nhöng choã con vua Thuïc aån thaân thuoäc mieàn
Töôøng Kha, laø ñaát ngheøo vaø ñoäc ñòa, laïi ôû gaàn vôùi phaïm vi theá löïc nöôùc
Taàn, cho neân con chaùu vua Thuïc coù leõ ñaõ phaûi höôùng veà Nam maø phaùt
trieån vaøo mieàn khí haäu oân hoøa, saûn vaät giaøu thònh, roài cuoái cuøng chieám
ñöôïc nöôùc Vaên Lang.”

Nhö vaäy baïn ñoïc ñaõ thaáy ñöôïc taát caû nhöõng daãn chöùng khaù ñaày
ñuû nhöõng luaän cöù cuûa giaùo sö Ñaøo Duy Anh. Nhöõng luaän cöù naøy coù theå
toùm löôïc nhö sau:
1) Saùch Giao Chaâu ngoaïi vöïc kyù goïi An Döông Vöông Thuïc Phaùn
laø Thuïc Vöông töû.
2) Truyeàn thuyeát daân toäc Taøy noùi ñeán Thuïc Phaùn tieâu dieät Huøng
Vöông chieám Vaên Lang.

131
3) Lieân heä giöõa Thuïc Phaùn cuûa daân toäc Taøy vôùi Thuïc Vöông töû
ñöôïc coi laø con vua Thuïc qua giaû thuyeát cuûa Traàn Tu Hoøa.
Nhö vaäy nguoàn goác cuûa taát caû moïi vaán ñeà baét ñaàu töø saùch Giao
chaâu ngoaïi vöïc kyù. Sau ñoù laø söï lyù giaûi nhieàu hôn laø moät giaû thuyeát,
treân cô sôû nhöõng hieän töôïng lòch söû lieân quan.
Qua phaàn treân, ñieàu nhaän thaáy tröôùc heát laø: nhöõng tö lieäu cuûa
giaùo sö Ñaøo Duy Anh ñeàu coù sau Söû kyù cuûa Tö Maõ Thieân (ngoaïi tröø
truyeàn thuyeát cuûa daân toäc Taøy chöa xaùc ñònh ñöôïc). Veà vieäc nhaø Taàn
ñaùnh nöôùc Ba Thuïc, Söû kyù – Truyeän Tröông Nghi, cheùp roõ nhö sau:
“Hueä Vöông noùi:
– Phaûi, quaû nhaân xin nghe theo nhaø ngöôi. (nghe theo Tö Maõ
Thaùc, baùc boû laäp luaän cuûa Tröông Nghi – ngöôøi vieát)
Roài ñem binh ñaùnh Thuïc. Ñeán thaùng 10 laáy ñöôïc Thuïc. Beøn bình
ñònh nöôùc Thuïc, truaát Thuïc Vöông, ñoåi hieäu laøm Haàu, roài khieán Traàn
Trang laøm Thöøa töôùng nöôùc Thuïc.”
Qua ñoaïn Söû kyù noùi treân baïn ñoïc thaáy raèng: khoâng heà coù vieäc
Hoaøng trieàu nöôùc Ba Thuïc bò gieát saïch, maø doøng doõi vua Thuïc vaãn toàn
taïi. Chi tieát “truaát Thuïc Vöông, ñoåi hieäu laøm Haàu.” chöùng toû ñieàu naøy.
Do ñoù, khoâng theå coù vieäc con di phuùc cuûa vua Thuïc chaïy troán xuoáng
mieàn Nam ñeå roài laøm vua AÂu Laïc nhö oâng Traàn Tu Hoøa noùi tôùi. Vì
vaäy, vieäc moät giaû thuyeát veà cuoäc chaïy naïn cuûa haäu dueä vua Ba Thuïc
chæ laø moät söï giaûi thích cho moät sai laàm töø ngay caùch ñaët vaán ñeà.
Veà truyeàn thuyeát daân toäc Taøy maø giaùo sö Ñaøo Duy Anh daãn
chöùng cuõng raát maâu thuaãn. Tröôùc heát, chuùng ta xem laïi ñoaïn sau ñaây
cuûa truyeàn thuyeát daân toäc Taøy ñöôïc trích daãn ôû treân:
“Thuïc Cheá laøm vua 60 naêm, thoï 95 tuoåi. Con laø Thuïc Phaùn môùi
leân 10”.
Neáu söï lieân heä treân cuûa giaùo sö Ñaøo Duy Anh laø ñuùng thì chuùng
ta seõ coù moät söï lieân heä tieáp tuïc sau ñaây:
“Thuïc Cheá laøm vua 60 naêm, thoï 95 tuoåi”, töùc laø Thuïc Cheá leân ngoâi
vua luùc 35 tuoåi. Neáu laáy naêm 316 tr.CN laø naêm vua Thuïc Cheá ra ñôøi
thì 35 naêm sau oâng ta ñaõ laøm vua nöôùc Thuïc, trong khi ñoù theo giaû
thuyeát cuûa oâng Traàn Tu Hoøa thì 36 naêm sau con di phuùc cuûa trieàu ñình
vua Ba Thuïc vaãn coøn ñang chaïy loaïn. Cho raèng coù theå coù sai soá trong

132
khoaûng thôøi gian 1 naêm ñoù thì cuõng khoâng theå lyù giaûi noåi moät ñaùm
ngöôøi löu vong 36 naêm ñeán moät quoác gia ñaõ oån ñònh maø truyeàn thuyeát
Taøy noùi ñeán, laïi coù theå laäp töùc leân laøm vua.
Thôøi ñieåm vua Thuïc Cheá baêng haø töùc laø vaøo naêm 221 tr.CN
(thôøi ñieåm Ba Thuïc maát nöôùc, vaø giaû thuyeát vua Thuïc Cheá sinh naêm
316 tr.CN – 95 naêm tuoåi thoï cuûa Thuïc Cheá = 221 tr.CN) – Thuïc Phaùn
môùi leân 10 tuoåi. Ñaây laø thôøi ñieåm nhaø Taàn thoáng nhaát luïc quoác, chaám
döùt thôøi Chieán quoác. Khoâng coù cô sôû naøo ñeå Thuïc Phaùn leân 10 tuoåi
choáng Taàn vaø khoâng thaàn phuïc nhaø Chu caû. Vì luùc naøy nhaø Chu ñaõ
suïp ñoå töø laâu.
Qua nhöõng maâu thuaãn ñaõ neâu ôû treân, chöùng toû tính chöa thuyeát
phuïc trong laäp luaän cuûa giaùo sö. Ñeå chöùng toû ñieàu naøy, ngöôøi vieát ñaõ
laáy thôøi ñieåm keát thuùc thôøi Huøng Vöông theo quan nieäm môùi laø naêm
208 tr.CN. Coøn neáu theo söû cuõ, thôøi ñieåm naøy laø 258 tr.CN thì Thuïc
Phaùn luùc naøy chöa ra ñôøi. Vôùi laäp luaän ñaõ maâu thuaãn ngay trong noäi taïi
cuûa laäp luaän ñoù thì khoâng theå noùi ñeán khaû naêng lyù giaûi nhöõng hieän
töôïng lòch söû lieân quan.
Bôûi vaäy, Thuïc Vöông töû maø Giao Chaâu ngoaïi vöïc kyù noùi tôùi chæ
coù theå giaûi thích moät caùch hôïp lyù laø: oâng vua moät nöôùc nhoû hoï Thuïc
hoaëc con vua Thuïc. Hoaøn toaøn khoâng coù moät lieân heä gì vôùi doøng doõi
vua Thuïc caùch ñoù gaàn 100 naêm veà tröôùc.
Veà Thuïc Phaùn trong truyeàn thuyeát cuûa daân toäc Taøy coøn moät ñieåm
toàn nghi. Nhö chuùng ta ñaõ bieát: chieán coâng lôùn nhaát taïo ñieàu kieän ñeå
ngaøi Thuïc Phaùn naém vöông quyeàn chính laø chieán coâng choáng laïi nhaø
Taàn. Ñieàu naøy trong truyeàn thuyeát cuûa ngöôøi Taøy laïi khoâng thaáy noùi
tôùi. Ñaây laø cô sôû ñeå hoaøi nghi söï nhaàm laãn giöõa An Döông Vöông Thuïc
Phaùn vôùi Thuïc Phaùn trong truyeàn thuyeát cuûa daân toäc Taøy. Nhöng truyeàn
thuyeát cuûa daân toäc Taøy laïi coù theå daãn ñeán söï lieân heä moät caùch hôïp lyù
vôùi truyeàn thuyeát cuûa daân toäc Vieät veà nguyeân nhaân keát thuùc thôøi ñaïi
Huøng Vöông.
Vôùi giaû thuyeát döïa treân truyeàn thuyeát cuûa ngöôøi Vieät ñöôïc löu
truyeàn ôû Vónh Phuù, thì vua Huøng Vöông ñaõ nghe theo lôøi cuûa ngaøi Taûn
Vieân Sôn Thaùnh, nhöôøng ngoâi cho Thuïc Phaùn. Sau ñoù haäu dueä cuûa
ngaøi ñaõ veà mieàn Taây Baéc Vieät Nam vaø moät phaàn Nam Trung Quoác.
Ñaây chính laø vuøng cuûa daân toäc Taøy Möôøng, nôi coù truyeàn thuyeát maø

133
giaùo sö Ñaøo Duy Anh ñaõ daãn chöùng ôû treân. Vieäc hoaøng toäc cuûa vua
Huøng cuøng vôùi nhöõng quan chöùc trung thaønh vôùi ngaøi chuyeån leân
vuøng Taây Baéc maø truyeàn thuyeát ngöôøi Vieät noùi tôùi, hoaøn toaøn phuø
hôïp vôùi moät hieän töôïng vaên hoùa ñaõ ñöôïc caùc hoïc giaû quan taâm nghieân
cöùu: ñoù chính laø söï lieân heä giöõa nhöõng di saûn vaên hoùa truyeàn thoáng
cuûa vuøng Taøy – Möôøng vôùi ngöôøi Vieät coå. Thaäm chí coù nhöõng hoïc
giaû coøn cho raèng vaên hoùa cuûa ngöôøi Vieät coù nguoàn goác töø Taøy, Möôøng.
Ngöôøi vieát cho raèng: Ñaây chính laø daáu aán cuûa vaên hoùa coå Vaên Lang
ñaõ ñeå laïi ôû vuøng Taây Baéc Vieät Nam khi hoaøng trieàu cuûa vua Huøng ñaõ
chuyeån ñeán ñaây. Hieän töôïng naøy chöùng toû khaû naêng thöïc teá cuûa truyeàn
thuyeát cuûa ngöôøi Vieät ôû Vónh Phuù. Taïi vuøng Taây Baéc Vieät Nam (cuõng
laø Taây Baéc Vónh Phuù) toàn taïi 1 di saûn vaên hoùa noåi tieáng theá giôùi, ñoù laø
baõi ñaù coå Sa Pa. Caùc nhaø nghieân cöùu cho raèng ñaây laø di saûn cuûa ngöôøi
Vieät coå. Hieän töôïng naøy minh chöùng cho tính thöïc teá cuûa truyeàn thuyeát
ngöôøi Laïc Vieät veà Hoaøng trieàu vua Huøng ruùt leân Taây Baéc.
Keát hôïp giöõa hai truyeàn thuyeát cuûa hai daân toäc, ngöôøi vieát xin
ñöôïc ñöa giaû thuyeát cho raèng:
1) Cuoäc chieán giöõa thuû lónh hoï Thuïc vaø Huøng Vöông maø truyeàn
thuyeát Taøy noùi tôùi, coù theå chæ laø cuoäc chieán giöõa caùc thuû lónh ñòa phöông
ôû vuøng Taây Baéc AÂu Laïc vôùi haäu dueä cuûa vua Huøng.
2) Veà vieäc vua Thuïc Phaùn trong truyeàn thuyeát cuûa daân toäc Taøy
taán coâng tieâu dieät Hoaøng toäc cuûa vua Huøng; coù khaû naêng ñaây laø söï
nguïy taïo vôùi muïc ñích nhaèm baûo veä doøng doõi vua Huøng tröôùc söï tìm
dieät cuûa caùc ñoäi quaân xaâm löôïc. Veà khaû naêng nguïy taïo – ngöôøi vieát löu
yù baïn ñoïc nhöõng tình tieát cuûa cuoäc chieán trong truyeàn thuyeát daân toäc
Taøy vaø cuûa Toaøn thö. Neáu theo ñuùng mieâu taû cuûa nhöõng tö lieäu naøy –
thì ñaây khoâng theå laø cuoäc chieán giöõa hai quoác gia, vì noù quaù deã daøng
vaø ñôn giaûn nhö dieãn bieán treân saân khaáu. (Vua ñang say röôïu thì quaân
vaøo chieám thaønh?)
Quan ñieåm cho raèng: vua Huøng ñaõ nhöôøng ngoâi cho An Döông
Vöông ñöôïc chöùng toû baèng nhöõng truyeàn thuyeát, ca dao, tuïc ngöõ löu
truyeàn trong daân gian ñeå chöùng minh cho neàn vaên hieán 5000 naêm cuûa
ñaát nöôùc naøy, qua vieäc lyù giaûi nhöõng bí aån cuûa thuyeát AÂm Döông Nguõ
haønh. Neáu trieàu ñaïi Huøng Vöông bò keát thuùc moät caùch ñoät ngoät trong
chieán tranh thì khoâng theå coù söï chuaån bò nhö vaäy. Nhö truyeàn thuyeát
Con Roàng Chaùu Tieân, Sôn Tinh Thuûy Tinh chaéc chaén phaûi ra ñôøi sau

134
khi keát thuùc thôøi ñaïi vua Huøng (nhöõng truyeàn thuyeát nay ñaõ ñöôïc phaân
tích vaø trình baøy noäi dung trong cuoán Thôøi Huøng Vöông qua truyeàn
thuyeát vaø huyeàn thoaïi).

NIEÂN ÑAÏI THÔØI HUØNG VÖÔNG


Moät trong nhöõng laäp luaän ñeå chöùng toû quan ñieåm thôøi Huøng Vöông
chæ toàn taïi khoaûng töø theá kyû thöù VII ñeán theá kyû thöù III tr.CN ñaõ caên cöù
vaøo Vieät söû löôïc. Saùch naøy vieát raèng:
Ñeán thôøi Trang Vöông nhaø Chu (696 – 681 tr.CN), ôû boä Gia
Ninh coù ngöôøi laï duøng aûo thuaät aùp phuïc ñöôïc caùc boä laïc töï xöng laø
Huøng Vöông, ñoùng ñoâ taïi Phong Chaâu, phong tuïc thuaàn phaùc, chính söï
duøng loái keát nuùt, truyeàn ñöôïc 18 ñôøi, ñeàu goïi laø Huøng Vöông”.
Noäi dung treân cuûa Vieät söû löôïc ñöôïc hoã trôï bôûi moät pheùp tính
chia ñôn giaûn ñeå tìm tuoåi sinh hoïc sau ñaây: Thôøi Huøng Vöông toàn taïi
gaàn 3000 naêm maø chæ coù 18 ñôøi vua. Töø ñoù suy ra moãi vò vua trò vì hôn
150 naêm, roài ñeå theå hieän tính hôïp lyù baèng caùch cho raèng thôøi Huøng
Vöông chæ toàn taïi khoaûng 3 ñeán 4 theá kyû. Ñaây laø moät caùch phaân tích
lòch söû quaù ñôn giaûn. Bôûi vì con soá 18 ñôøi (hay thôøi) Huøng Vöông xuaát
hieän laâu nhaát chính ôû trong truyeàn thuyeát Con Roàng chaùu Tieân, tröôùc
caû Vieät söû löôïc. Ñaây laø moät truyeàn thuyeát mang tính huyeàn thoaïi vôùi
nhöõng hình aûnh vaø con soá bieåu töôïng. Do ñoù, khoâng theå laáy moät ñaïi
löôïng cuï theå laø thôøi gian toàn taïi 2622 naêm cuûa thôøi Huøng Vöông, ñeå
chia cho moät ñaïi löôïng tröøu töôïng laø con soá 18. Ñaây laø moät sai laàm sô
ñaúng nhaát veà toaùn hoïc; töông töï nhö moät hoïc sinh lôùp hai laáy 18 con gaø
tröø 16 con vòt. Neáu cho raèng truyeàn thuyeát naøy phaûn aùnh ñuùng thöïc teá,
ñeå coù cô sôû chia 2622 naêm nieân ñaïi thôøi Huøng Vöông cho 18 ñôøi vua
Huøng, thì seõ maâu thuaãn ngay trong noäi dung cuûa noù, bôûi vì laø Roàng vaø
Tieân laø hai loaøi khoâng coù treân thöïc teá. Neáu xeùt veà maët sinh hoïc thì ñaây
laø hai loaøi khaùc nhau, khoâng theå keát hôïp ñeå sinh ra theá heä keá tieáp. Taát
nhieân cuõng khoâng theå coù 100 ngöôøi con, ñeå roài chia ñoâi, meï AÂu Cô ñöa
ngöôøi con thöù nhaát leân laøm vua truyeàn ñöôïc 18 ñôøi.
Neáu coi truyeàn thuyeát naøy laø moät hình töôïng nhaèm chuyeån taûi
moät noäi dung khaùc, thì roõ raøng con soá 18 khoâng theå laø soá chia cuûa gaàn
3000 naêm toàn taïi cho ñaát nöôùc Vaên Lang. Veà noäi dung cuûa truyeàn
thuyeát Con Roàng Chaùu Tieân, ngöôøi vieát ñaõ ñöôïc haân haïnh trình baøy
vôùi baïn ñoïc trong Thôøi Huøng Vöông qua truyeàn thuyeát vaø huyeàn thoaïi.

135
Nay xin ñöôïc toùm taét nhö sau:
Con soá 100 tröùng laø toång ñoä soá voøng troøn cuûa Laïc thö – Haø ñoà.
50 ngöôøi con theo Meï töùc laø 50 voøng troøn AÂm (Ñen). Trong AÂm
coù Döông neân 50 ngöôøi con theo Meï leân nuùi.
50 ngöôøi con theo cha töùc laø 50 voøng troøn Döông (Traéng). Trong
Döông coù AÂm neân 50 ngöôøi con theo Cha xuoáng bieån.
AÂm thuoäc hình theå cho neân ngöôøi con theo Meï leân laøm vua.
15 boä ñoù chính laø toång ñoä soá ngang, doïc, cheùo trong Ma phöông
Laïc thö.
Ngaøy gioã Toå muøng 10 thaùng 3 laø con soá cuûa trung cung Haø ñoà töùc
ngoâi Hoaøng cöïc. Thaùng 3 laø thaùng Thìn (töôïng laø Roàng) bieåu töôïng
cuûa Hoaøng Ñeá Laïc Long Quaân (Gioáng Roàng) chính laø thaùng thöù 5 keå
töø thaùng Tí (thaùng 11 AÂm lòch naêm tröôùc).
Möôøi taùm ñôøi vua ñoù chính laø söï keát hôïp cuûa 9 cung Laïc thö vaø 9
cung Haø ñoà.
Roàng bieåu töôïng söùc maïnh cuûa vuõ truï vì Laïc thö – Haø ñoà chính laø
söï öùng duïng thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh vaøo khoa Thieân vaên hoïc coå
kyø vó cuûa Vaên Lang.
Tieân chính laø trí tueä con ngöôøi ñaõ taïo döïng neân neàn vaên minh
Vaên Lang.
Tuy nhieân ñieàu naøy cuõng vaãn khoâng phuû nhaän vieäc coù 18 thôøi
Huøng Vöông vaø ñaát nöôùc Vaên Lang chia laøm 15 boä.
Coù theå laäp luaän cho raèng: caùch nhìn cuûa ngöôøi vieát veà truyeàn
thuyeát Con Roàng Chaùu Tieân laø moät söï suy luaän chuû quan. Nhöng vaán
ñeà ôû ñaây laø söï suy luaän naøy xuaát phaùt töø moät söï nhaát quaùn veà noäi dung,
hoaøn chænh vaø xuyeân xuoát vôùi taát caû nhöõng yeáu toá coù trong truyeàn
thuyeát. Söï phaân tích noäi dung cuûa truyeàn thuyeát phuø hôïp vôùi taát caû
nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán noù trong vieäc tìm hieåu nhöõng bí aån cuûa
vaên hoaù Ñoâng phöông ñaõ ñöôïc laàn löôït trình baøy trong Thôøi Huøng
Vöông qua truyeàn thuyeát vaø huyeàn thoaïi vaø Tìm veà coäi nguoàn Kinh
Dòch.
Vieäc cuoán Vieät Söû löôïc neâu thôøi Huøng Vöông baét ñaàu töø thôøi

136
Chu Trang Vöông vaø truyeàn ñöôïc 18 ñôøi laø caên cöù vaøo tö lieäu naøo?
Ñaây laø moät ñieàu bí aån lôùn nhaát cuûa cuoán söû khuyeát danh naøy (ñaõ coù
moät vaên baèng Tieán só daønh cho moät luaän aùn tìm hieåu veà taùc giaû Vieät
söû löôïc cuûa moät hoïc giaû Lieân Xoâ cuõ). Ngöôøi vieát khoâng daùm laïm baøn
vì khaû naêng coù haïn. Nhöng xin ñaët moät vaán ñeà ñeå caùc hoïc giaû quan
taâm xem xeùt. Ñoù laø coù nhöõng tö lieäu trong Vieät söû löôïc ñeàu khoâng
thaáy ñöôïc laäp laïi ôû nhöõng cuoán saùch xuaát hieän trong suoát thôøi Traàn,
Leâ. Thaäm chí cho ñeán ngaøy nay, nhöõng tö lieäu trong Vieät söû löôïc vaãn
laø nhöõng tö lieäu ñoäc quyeàn cuûa taùc giaû cuoán naøy. Töùc laø chæ coù mình
taùc giaû Vieät Söû löôïc coù. Phaûi chaêng ngöôøi vieát Vieät söû löôïc khoâng ôû
treân ñaát Vieät Nam, neân nhöõng tö lieäu cuûa ngöôøi naøy khoâng ñöôïc löu
truyeàn?
Nhö vaäy, qua nhöõng luaän ñieåm trình baøy ôû treân ñaõ chöùng toû
nhöõng luaän cöù cuûa quan ñieåm môùi nhaän ñònh cho raèng: Thôøi Huøng
Vöông chæ baét ñaàu vaøo khoaûng theá kyû thöù VII ñeán theá kyû thöù III tr.CN
vôùi moät cöông vöïc giôùi haïn ôû ñoàng baèng Baéc boä laø moät sai laàm. Quan
ñieåm naøy chæ lyù giaûi ñöôïc nhöõng hieän töôïng lieân quan tröïc tieáp ñeán
nhöõng tö lieäu cuûa chính noù vaø söï lyù giaûi mô hoà veà vieäc khoâng phaùt
hieän ñöôïc coå vaät lieân quan ñeán thôøi ñaïi Huøng Vöông; noù khoâng theå
naøo lyù giaûi ñöôïc nhöõng hieän töôïng veà khoâng gian vaø thôøi gian lòch söû
lieân quan khaùc. Neáu cho raèng moät khoâng gian kheùp kín vaøo thôøi coå söû
cuûa mieàn Baéc Vieät Nam, khieán cho nhöõng cö daân ôû ñaây khoâng coù söï
giao löu vaên hoaù vôùi caùc neàn vaên minh beân ngoaøi; thì laäp luaän naøy seõ
khoâng theå naøo giaûi thích ñöôïc moät söï tieán hoaù kheùp kín töø thôøi ñaïi ñoà
ñaù coù nieân ñaïi moät vaïn naêm tr.CN (ñöôïc theå hieän qua di chæ nuùi Ñoï)
ñeán thôøi ñaïi ñoà ñoàng ôû theá kyû thöù VII tr.CN theo quan nieäm môùi trong
khoâng gian kheùp kín nhoû heïp vaø khoâng coù giao löu, trao ñoåi vaên hoùa.
Töø ñoù phaûi khaúng ñònh raèng: Vaên Lang laø moät nhaø nöôùc coå ñaïi ñöôïc
caùc vua Huøng taïo döïng töø ñaàu thieân nieân kyû thöù III tr.CN vôùi moät
cöông vöïc bao truøm vuøng phía nam soâng Döông Töû ñeán Baéc vaø Trung
boä Vieät Nam hieän nay. Quan ñieåm ñaõ lyù giaûi ñöôïc haàu heát nhöõng
hieän töôïng lòch söû, vaên hoaù, ñôøi soáng, xaõ hoäi lieân quan, xuyeân xuoát töø
thôøi coå söû Ñoâng phöông cho ñeán taän baây giôø.

137
138
LÔØI KEÁT
Q ua nhöõng phaàn ñaõ trình baøy vôùi baïn ñoïc ôû treân ngöôøi vieát
chöùng minh moät quan ñieåm cho raèng: Xaõ hoäi Vaên Lang
thôøi caùc vua Huøng coù moät neàn vaên minh ñaït ñeán ñænh cao cuûa neàn vaên
minh nhaân loaïi thôøi coå ñaïi. Ñoù chính laø hoïc thuyeát vuõ truï quan AÂm
Döông Nguõ haønh vôùi söï öùng duïng qua Laïc thö – Haø ñoà. Thôøi gian gaàn
3000 naêm toàn taïi cuûa ñaát nöôùc Vaên Lang chính laø thôøi gian hôïp lyù ñeå
söï phaùt minh ra hoïc thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh ñaït ñeán söï öùng duïng
phoå bieán cuûa noù roäng khaép treân moïi lónh vöïc: treân töø thieân vaên, döôùi
ñeán ñòa lyù, y lyù lòch soá, cho ñeán caû söï döï ñoaùn töông lai moät caùch saâu
saéc vi dieäu vôùi moät söï phaân ñònh theo ñôn vò thôøi gian nhoû nhaát laø giôø.
Duø cho neàn vaên minh ñoù ñaõ bò huûy dieät, nhöng keát quaû maø noù ñaït ñöôïc
thì ngay nhöõng hoïc thuyeát môùi nhaát cuûa khoa hoïc hieän ñaïi vôùi töông
lai haøng traêm naêm sau nöõa - veà moät soá maët naøo ñoù - cuõng coøn laø nieàm
mô öôùc veà maët hieän töôïng thöïc teá.
Ñeå chöùng toû ñieàu naøy ngöôøi vieát xin ñöôïc trích baøi: “Ba thaùch
thöùc lôùn cuûa khoa hoïc trong theá kyû 21” (ngöôøi giôùi thieäu Hoaøng Sang –
theo SVJ, 3/98 – Kieán thöùc ngaøy nay soá 314 phaùt haønh ngaøy 1/5/1999)
vôùi tieåu muïc coù töïa ñeà: Taùi taïo “Sieâu naêng löôïng cuûa vuõ truï”:
Ngaøy nay, caùc nhaø khoa hoïc theá giôùi ñeàu coù moät thaùch thöùc
chung raát “khuûng khieáp”: taïo ra moät lyù thuyeát thoáng nhaát caùc ñònh
luaät vuõ truï! Moät sieâu coâng thöùc bao truøm moïi ñònh luaät cuûa thieân
nhieân, hoaøn toaøn coù theå giaûi thích ñöôïc moïi söï kieän bao quanh
con ngöôøi töø nhöõng haït vaät chaát cöïc nhoû ñeán nhöõng thieân haø khoång
loà.
Caùc nhaø vaät lyù hoïc ñang gaëp maâu thuaãn raát oaùi oaêm: Trong luùc
phaûi giaûi nhöõng phöông trình cöïc kyø phöùc taïp cuûa caùc thí nghieäm tinh
vi, hoï luoân bò aùm aûnh bôûi söï ñôn giaûn. Ñoái vôùi hoï, chaúng coù gì ñeïp hôn,
thaåm myõ hôn 2 coäng 2 laø 4… neáu khoâng phaûi laø 1 coäng 1 baèng 2! Haõy
xem ñieàu maø Einstein ñaõ coù chöùng minh vaøo ñaàu theá kyû: Vaät chaát (m)
vaø naêng löôïng (E) laø töông ñöông nhau vaø coù theå hoaùn ñoåi laãn nhau.
Phaùt hieän cô baûn naøy ñöôïc dieãn taû baèng coâng thöùc löøng danh E = mc2.
Ñeïp, ñôn giaûn vaø… raát hieäu quaû!
Trong vuõ truï khoâng chæ coù haït vaät chaát vaø naêng löôïng maø coøn coù

139
löïc noái keát chuùng laïi nöõa. Tröôùc tieân laø haáp löïc laøm cho caùc khoái löôïng
khoång loà trong vuõ truï huùt laãn nhau. Roài ñeán löïc ñieän töø lieân keát caùc ñieän
tích (electron, proton) hay töø tröôøng trong theá giôùi nguyeân töû hay caùc
ngoâi sao. Vaø sau cuøng laø löïc haït nhaân maïnh vaø löïc haït nhaân yeáu taùc
duïng beân trong haït nhaân nguyeân töû. Caùc nhaø vaät lyù bieát ñöôïc chuùng coù
moät chuùt lieân quan vôùi nhau nhöng hoï khoâng haøi loøng. Quaû vaäy, taïi sao
khoâng phaûi laø 3 hay 5 löïc? Taïi sao khoâng coù moät löïc duy nhaát chi phoái
taát caû? Phaûi, khoâng coù gì ñeïp hôn laø moät “sieâu löïc” bao truøm caû vuõ truï
maø 4 löïc kia chæ laø nhöõng maët theå hieän ra beân ngoaøi! Einstein ñaõ thoáng
nhaát ñöôïc vaät chaát vaø naêng löôïng, baây giôø haäu theá phaûi thoáng nhaát
ñöôïc caùc löïc laøm cho noù chuyeån ñoäng.
Cuoäc nghieân cöùu môû maøn quanh moät giaû thuyeát baát ngôø: sieâu
löïc naøy ñaõ töøng xuaát hieän khi caùc vuï noå Big Bang, ngay nhöõng giaây ñaàu
tieân khi vuõ truï ra ñôøi. Sau ñoù, khi vuõ truï giaõn nôû lôùn ra, noù phaân chia
laøm 2, 3, roài 4 löïc töông taùc nhö ta thaáy ngaøy nay. Taïi sao? Bôûi vì löïc
chæ coù theå hieän ra khi coù moät löôïng naêng löôïng nhaát ñònh. Theá maø khi
giaõn nôû, vuõ truï ñaõ bò nguoäi ñi nhanh choùng vaø phaân taùn löïc vaøo moät
khoâng gian caøng luùc caøng roäng hôn. Do ñoù sieâu löïc naøy khoâng taùc
duïng gioáng nhau ôû moïi nôi, nhö trong ruoät cuûa moät ngoâi sao hay treân
cöïc quaû ñaát.
Töø ñoù xuaát hieän moät caâu hoûi: phaûi coù naêng löôïng bao nhieâu ñeå
coù theå quan saùt ñöôïc sö töông taùc cuûa 2, 3, hay 4 löïc? Phaûi raát lôùn! –
caùc phöông trình toaùn hoïc ñaõ traû lôøi nhö vaäy. Sieâu löïc ñoù naèm ngoaøi
taàm tay vôùi cuûa con ngöôøi? Khoâng! – caùc nhaø vaät lyù hoïc phuû nhaän. Chæ
caàn gia toác caùc haït leân toác ñoä gaàn baèng toác ñoä aùnh saùng. Bôûi vì toác ñoä
caøng nhanh, chuùng tích luõy caøng nhieàu naêng löôïng. Sau ñoù cho chuùng
ñuïng nhau ñeå taïo ra naêng löôïng baát ngôø cao hôn. Khi ñoù coù theå xuaát
hieän nhöõng haït ñeå chöùng minh caùc sieâu löïc!
Qua phaàn trích daãn treân, baïn ñoïc cuõng thaáy ñöôïc söï mô öôùc cuûa
khoa hoïc hieän ñaïi. Nhöng ñoù laïi laø vieäc maø neàn vaên minh Vaên Lang ñaõ
chöùng toû vôùi caùi nhìn cuûa thôøi ñaïi ñoù: thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh ñaõ
bao truøm leân taát caû – neáu chöa ñöôïc thöøa nhaän laø moät hoïc thuyeát khoa
hoïc – thì ñoù cuõng laø moät hieän töôïng thöïc teá cho nhöõng öùng duïng cuûa
hoïc thuyeát naøy. Neáu lòch söû vaên minh cuûa nhaân loaïi chæ tính baét ñaàu töø
ñaàu theá kyû thöù nhaát cho ñeán nay – töùc laø ñaõ traûi qua 2000 naêm – maø
öôùc mô cuûa caùc nhaø khoa hoïc coøn laø moät ñieàu xa vôøi ñeå coù moät hoïc
thuyeát bao truøm. Qua ñoù baïn seõ thaáy raèng ñeå coù moät hoïc thuyeát bao
truøm nhö thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh – keå töø khi hình thaønh phaùt trieån
cho ñeán söï vaän duïng nhöõng phöông phaùp luaän cuûa noù vaøo thöïc teá öùng
duïng vaø söï lyù giaûi – cho haàu heát caùc vaán ñeà töø vó moâ ñeán vi moâ khoâng
theå chæ laø vaøi ba theá kyû. Hay noùi moät caùch khaùc: vôùi noäi dung theo

140
nhöõng coå thö chöõ Haùn, thì duø coù ñaët thôøi ñieåm cho söï ra ñôøi cuûa thuyeát
AÂm Döông Nguõ haønh vaøo thôøi Haùn, hay thôøi Xuaân Thu Chieán quoác
ñeàu chæ laø moät thôøi gian haïn heïp voâ lyù vôùi qui moâ cuûa noù. Ñieàu naøy chæ
coù theå giaûi thích baèng moät neàn vaên minh ñaõ toàn taïi gaàn 3 thieân nieân kyû:
ñoù laø neàn vaên minh Vaên Lang beân bôø nam soâng Döông Töû maø haäu dueä
cuûa noù laø daân toäc Vieät Nam theo truyeàn thuyeát Con Roàng Chaùu Tieân..
Vôùi moät hoïc thuyeát vuõ truï quan maø söï lyù giaûi bao truøm caû vuõ truï
cho ñeán nhöõng sieâu vaät chaát maø khaùi nieäm haït cuûa khoa hoïc hieän ñaïi
chöa ñuû ñeå dieãn taû (thí duï: haønh khí vaän ñoäng trong Kinh Laïc trong cô
theå con ngöôøi) thì nhöõng vaán ñeà maø ngöôøi vieát trình baøy trong cuoán
saùch nhoû naøy, chæ nhaèm chöùng minh moät phaàn khoâng ñaùng keå trong
neàn vaên minh kyø vó cuûa Vaên Lang – coäi nguoàn cuûa daân toäc Vieät Nam
hieän nay vaø laø neàn taûng cuûa neàn vaên minh Ñoâng phöông. Moät khoaûng
troáng voâ cuøng to lôùn vaãn ngaên caùch giöõa heä thoáng lyù luaän caên baûn voán
vaãn coøn môø aûo vôùi nhöõng phöông phaùp öùng duïng cuûa noù. Cho duø vôùi söï
coá gaéng traûi haøng thieân nieân kyû, nhöõng hoïc giaû chuû sôû höõu nhöõng kho
taøng chaát ñaày nhöõng phöông phaùp öùng duïng naøy vaãn khoâng theå naøo
tìm ñöôïc nhöõng bí aån cuûa noù. Bôûi vì nhöõng phöông phaùp öùng duïng aáy
chæ laø phaàn ñuoâi cuûa con Roàng, khuùc giöõa ñaày bí aån, khuùc ñaàu thì
khoâng bao giôø coù theå naém baét ñöôïc. Nhöõng ai maø thôøi thô aáu chöa
queân troø chôi “Roàng raén leân maây” môùi caûm nhaän ñöôïc söï kyø vó cuûa
neàn vaên minh Vaên Lang. Chieác chìa khoùa cuûa nhöõng kho taøng trí tueä
aáy khoâng bao giôø thuoäc veà nhöõng keû chieán thaéng; chieác chìa khoùa aáy
thuoäc veà nhöõng theá heä töông lai cuûa ngöôøi Laïc Vieät vôùi nhöõng coá gaéng
tìm veà coäi nguoàn cuûa chính mình.
Ngöôøi vieát mong ñöôïc chia xeû vôùi baïn ñoïc nieàm tin töôûng raèng:
nhöõng neàn taûng caên baûn cuûa neàn vaên hoùa coå Ñoâng phöông laø neàn vaên
minh Vaên Lang, chaéc chaén seõ ñöôïc chöùng toû. Moät di aán cuûa toå tieân ñaõ
nhaéc nhôû ñieàu naøy. Ñoù chính laø truyeän Treâ Coùc.
Baày con cuûa Coùc – Noøng Noïc – bieåu töôïng cuûa neàn vaên minh
Khoa Ñaåu ñaõ bò con caù Treâ laáy maát. Vì Coùc khoâng ôû döôùi nöôùc – töùc laø
ñaõ maát nöôùc – cho neân khoâng coøn caùch naøo ñeå giaønh laïi baày con maø
Treâ ñaõ laáy ñi nhaän laøm con cuûa mình. Coùc chæ coøn nghieán raêng uaát haän
keâu trôøi. Nhöng Nhaùi Beùn ñaõ an uûi Coùc haõy chôø ñôïi cho ñeán khi Noøng
Noïc trôû thaønh Coùc thì con cuûa Coùc laïi trôû veà vôùi Coùc.
Töùc laø söï phaùt trieån cuûa töï nhieân, ñôøi soáng, xaõ hoäi vaø con ngöôøi

141
ñeán moät luùc naøo ñoù seõ traû laïi cho baø Nöõ Oa (meï Coùc) ñaøn con cuûa baø.
Neàn vaên minh khoa ñaåu kyø vó cuûa ñaát nöôùc Vaên Lang seõ phaûi trôû veà
vôùi coäi nguoàn cuûa noù. Töùc laø thuoäc veà daân Laïc Vieät, toå tieân cuûa ngöôøi
Vieät Nam hieän nay.
Xin chaân thaønh caûm taï baïn ñoïc.
Kyû nieäm gioã toå Huøng Vöông
Thaùng 3 naêm Kyû Meïo
Söõa chöõa boå sung thaùng 3 naêm Taân Tî

142
THIEÄN CHÍ
&
CAÙI DUÕNG CUÛA KEÛ SÓ

T öø cuoán Thôøi Huøng Vöông qua truyeàn thuyeát vaø huyeàn thoaïi
cho ñeán cuoán Thôøi Huøng Vöông vaø bí aån Luïc thaäp Hoa
Giaùp, taùc giaû ñaõ coù tham voïng theå hieän baèng söï coá gaéng trong vieäc tìm
hieåu coäi nguoàn cuûa truyeàn thoáng vaên hoùa daân toäc Vieät Nam. Vôùi moät
söï thaønh taâm vaø khieâm nhöôïng, taùc giaû ñaõ vieát: “Vì khaû naêng cuûa
ngöôøi vieát coù haïn, vaán ñeà ñaët ra laïi hoaøn toaøn môùi meû, söï kieän ñaõ bò
khuaát laáp haøng thieân nieân kyû vì vaäy noäi dung chaéc chaén khoâng traùnh
khoûi nhöõng khieám khuyeát vaø vaán ñeà chöa giaûi quyeát thaáu ñaùo ñöôïc
trong moät taäp saùch nhoû naøy.”
Ñieàu naøy chöùng toû taùc giaû coù ñaày nhieät huyeát vaø thieän chí cuûa
ngöôøi vieát: khoâng sôï khoù khaên, chaúng ngaïi khen cheâ. Ñoù laø “caùi Duõng”
cuûa keû só.
Taùc giaû hoaøn toaøn coù lyù khi neâu leân vieäc nhöõng coå thö chöõ Haùn
vaø moät soá caùc nhaø lyù hoïc ñaõ sai laïc khi chöùng toû raèng AÂm Döông Nguõ
haønh laø hai hoïc thuyeát rieâng bieät khoâng lieân quan vôùi nhau vaø ñöôïc
phaùt hieän ôû hai thôøi kyø caùch nhau quaù xa (?). Quaû vaäy, AÂm Döông vaø
Nguõ haønh tuy hai maø moät, AÂm Döông laø ñoäng naêng voâ hình taùc hoaït
vaøo Nguõ haønh laø khí chaát, neáu khoâng coù Nguõ haønh thì AÂm Döông baùm
víu vaø taùc hoaït vaøo ñaâu.
Töø luaän cöù naøy, taùc giaû cho raèng nguoàn goác cuûa thuyeát AÂm Döông
Nguõ haønh keùo theo moïi phöông phaùp öùng duïng lieân quan ñeán noù cuûa
neàn vaên minh AÙ Ñoâng khoâng phaûi do ngöôøi Hoa Haï phaùt minh maø
chính laø cuûa toå tieân ngöôøi Laïc Vieät treân vuøng laõnh thoå Vaên Lang ôû phía
Nam soâng Döông Töû theo bieän thuyeát cuûa taùc giaû.
Bieän thuyeát ñöôïc coi nhö môùi laï naøy, taát nhieân chöa haún seõ ñöôïc
söï ñoàng tình cuûa nhieàu ngöôøi. Ñoù cuõng laø soá phaän chung cho nhöõng
bieän thuyeát môùi. Nhöng daàu gì ñi nöõa khoâng theå phuû nhaän coâng phu
tìm toøi nghieân cöùu cuûa taùc giaû, tuy coâng phu aáy chöa phaûi laø thaønh töïu

143
cuoái cuøng nhö taùc giaû thöøa nhaän. Nhöng chí ít noù cuõng laø moät nhaùt buùa
ñaàu tieân khai môû vaøo khoâng gian huyeàn bí cuûa neàn vaên hoùa AÙ Ñoâng,
maø ñaõ coù nhaùt buùa ñaàu tieân thì seõ coù nhöõng nhaùt buùa tieáp theo. Ñaây laø
cuoán saùch ñaõ neâu leân vaán ñeà môùi laï vôùi moät thieän chí vaø keâ cöùu khaù
nhieàu. Thieát töôûng caùc nhaø nghieân cöùu vaên hoùa cuõng neân ñoïc roài goùp
yù, neáu thaáy caàn.
Leâ Gia.

144
OÂÂNG KHIEÁT VAØ CHOØM SAO TIEÅU HUØNG TINH
Bieåu töôïng cuûa tri kieán vuõ truï kyø vó
thuoäc veà neàn vaênminh Khoa Ñaåu

145
146
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

Truyeàn thuyeát Huøng Vöông – thaàn thoaïi Vónh Phuù


Nxb Sôû VHTT – TT Phuù Thoï 1997
Thôøi Huøng Vöông qua truyeàn thuyeát vaø huyeàn thoaïi
Nxb VHTT 1999
Ñaïi Vieät söû kyù toaøn thö
Nxb KHXH 1985
Tìm veà baûn saéc vaên hoùa Vieät Nam
Nxb 1997
Lónh Nam Chích Quaùi
Nxb VH 1990
Truyeät coå nöôùc Nam
Söû kyù Tö Maõ Thieân
Kyø Moân Ñoän Giaùp
Thaùi AÁt Chaân Kinh
Thaùi AÁt dò giaûn luïc
Nxb VH 1997
Ñaïi cöông Trieát hoïc Trung Quoác
Nxb TP HCM 1992
Kinh Thö dieãn nghóa
Nxb TP HCM 1993
Kinh Dòch Phuïc Hy
Nxb KHXH 1997
Kinh Dòch vaø vuõ truï quan Ñoâng phöông
Nxb TP HCM 1992

147
Chu Dòch vuõ truï quan
Nxb Giaùo Duïc 1995
Chu Dòch
Nxb VHTT 1996
Chu Dòch döï ñoaùn hoïc
Nxb VH 1995
Mai Hoa Dòch soá
Nxb VHTT 1995
Hoaøng Ñeá Noäi Kinh Toá Vaán
Hoaøng Ñeá Noäi Kinh vaø suy ñoaùn vaän khí
Nxb VHTT 1998
Lòch söû trieát hoïc phöông Ñoâng
Nxb TP HCM 1997
Nguyeân lyù thôøi sinh hoïc phöông Ñoâng
Nxb VHTT 1996
Ñòa lyù toaøn thö
Nxb VHTT 1996
Baøn veà vaïn nieân lòch
Nxb VHDT 1995
Lòch söû Trung Quoác 5000 naêm
VHTT 1997
Söû Trung Quoác
Nxb VH 1996
Taâm hoàn meï Vieät Nam (Leâ Gia)
Nxb Vaêng Ngheä TP HCM
Veà coäi veà nguoàn (Leâ Gia)
Nxb Vaên Ngheä TP HCM
148
Tieáng noùi noâm na (Leâ Gia)
Nxb Vaên Ngheä TP HCM
Lôøi meï (Leâ Gia)
Nxb Giaùo Duïc
Cau traàu ñaàu truyeän
Nxb Ñoàng Thaùp 1994
Laõo Töû vaø Ñaïo Ñöùc Kinh
Nxb VHTT 1994
Hôïp tuyeån truyeän coå tích Vieät Nam
Nxb GD 1996
Vieät lyù Toá Nguyeân
Nxb An Tieâm Saøi Goøn 1970
Vuõ truï phoøng thí nghieäm thieân nhieân vó ñaïi
Nxb GD 1995
Thôøi ñaïi Huøng Vöông
Nxb KHXH 1976
Kieán thöùc ngaøy nay soá 314
Thöôïng Thö – saùch ghi cheùp thôøi thöôïng coå
Nxb Ñoàng Nai – 1996
Ñaïi Vieät söû löôïc
Nxb TP HCM 1993
Ñaát nöôùc Vieät Nam qua caùc ñôøi (Ñaøo Duy Anh)
Nxb Thuaän Hoùa Hueá 1994
Lang thang treân giaûi ngaân haø (Nguyeãn Quang Rieäu)
Nxb Vaên Hoùa Thoâng Tin – 1996

149
THÔØI HUØNG VÖÔNG
&
BÍ AÅN LUÏC THAÄP HOA GIAÙP

MUÏC LUÏC
LÔØI BAÏCH Trang 5
LÔØI NOÙI ÑAÀU Trang 7
PHAÀN I
NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ VEÀ NGUOÀN GOÁC CUÛA AÂM DÖÔNG LÒCH
- Daáu veát xa xöa cuûa AÂm Döông lòch Trang 9
- Nhöõng vaán ñeà veà nguoàn goác
cuûa thuyeát AÂm Döông – nguõ haønh Trang 13
- Hoaøng ñeá noäi kinh coá vaán
& nguoàn goác thuyeát AÂm Döông nguõ haønh. Trang 21
PHAÀN II
NHÖÕNG NGUYEÂN LYÙ CAÊN BAÛN CUÛA
THUYEÁT AÂM DÖÔNG NGUÕ HAØNH
- Lyù giaûi söï vaän ñoäng khôûi nguyeân cuûa vuõ truï theo
thuyeát AÂm Döông nguõ haønh töø vaên minh Laïc Vieät. Trang 33
- Noäi dung cuûa Laïc Thö – Haø Ñoà tính nhaát quaùn
vaø hoaøn chænh cuûa thuyeát AÂÂm Döông – Nguõ Haønh Trang 38
- Noäi dung cuûa Laïc thö Trang 50
- Noäi dung cuûa Haø ñoà Trang 52

PHAÀN III

NHÖÕNG NGUYEÂN LYÙ CUÛA VIEÄC NAÏP AÂM


AÂM DÖÔNG – NGUÕ HAØNH TRONG AÂM DÖÔNG LÒCH
- Kim, Moäc, Thuûy, Hoûa, Thoå vaø söï hôïp nhaát
cuûa Laïc Thö – Haø Ñoà Trang 57
- Ñoä soá Haø ñoà lyù giaûi nguyeân lyù töông hôïp cuûa Thieân canTrang 67
- Nguyeân taéc Luïc hôïp trong söï töông quan haønh
khí vaø Thieân can qua moät tieàn ñeà bí aån Trang 70
- Nguyeân taéc “Caùch Baùt Sinh Töû” Trang 73
- Vò trí cuûa Thieân can trong naïp aâm
AÂm Döông – Nguõ Haønh cuûa Luïc thaäp Hoa Giaùp Trang 79
- Söï naïp aâm nguõ haønh trong Luïc thaäp Hoa Giaùp
hieän nay vaø nhöõng sai leäch Trang 80
- Ngyueân taéc naïp aâm 60 hoa giaùp Trang 83
PHAÀN IV
LAÏC THÖ HOA GÍAP LYÙ GIAÛI NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LIEÂN QUAN
- Söï lieân quan haønh cuûa cuïc soá trong töû vi & vaän khí
theo laïc thö hoa giaùp Trang 95
- Ñoä soá cuïc trong töû vi daåu soá & ñoä soá cuûa Haø ñoà Trang 100
- Laïc thö hoa giaùp & vaän khí trong hoaøng ñeá
noäi kinh coá vaán Trang 103
-Laïc thö hoa giaùp &ø coäi nguoàn AÂm Döông lòch Trang 108

PHAÀN V
NIEÂN ÑAÏI TOÀN TAÏI & CÖÔNG VÖÏC NÖÔÙC
VAÊN LANG DÖÔÙI THÔØI HUØNG VÖÔNG Trang 111
- Coå vaät & nhöõng vaán ñeà lòch söû lieân quan Trang 119
- Cöông vöïc & nieân ñaïi nöôùc Vaên Lang Trang 121
- Nguyeân nhaân keát thuùc thôøi ñaïi Huøng Vöông Trang 127
- Nieân ñaïi thôøi Huøng Vöông Trang 135
LÔØI KEÁT Trang 139
- Thieän chí & caùi duõng cuûa keû só Trang 143

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Trang 147

MUÏC LUÏC Trang 150

También podría gustarte