Mga Bahagi ng Pananalita

1. PANGNGALAN Ang pangngalan ay tumutukoy sa ngalan ng tao, hayop, bagay, gawa, pook, lunan o pangyayari. 1. Uri ng Pangngalan a. Pantangi nagsasaad ng tanging ngalan ng tao, hayop, bagay, pook, lunan o pangyayari. Nagsisimula sa malalaking titik. Halimbawa: Tao
Shiela G. Ruiz Catalina Gng. Molina Sheryll Peter

Hayop
Boogie Doggie Puppy Blackie Douglas Pussy

Bagay
Marca Pia Acer Samsung Colgate Panda Nokia

Pook
Mactan Talavera Laguna Camiling Agoo Marawi

Lunan
Mababang Paaralan ng Anoling Fort Bonifacio Tarlac Metro Town Luneta SM University of the East

Pangyayari
Pasko Mahal na Araw Flower Festival Bagong Taon Araw ng mga Patay Araw ng Kalayaan

b. Pambalana nagsasaad ng pangkalahatang ngalan ng tao, hayop, bagay, pook, lunan o pangyayari. Halimbawa: Tao
dalaga tatay sanggol ninong lolo

Hayop
pusa kabayo aso manok ibon

Bagay
aklat balpen lapis radio telebisyon

Pook
lungsod bayan lalawigan nayon bansa

Lunan
simbahan sinehan parke restawran tindahan

Pangyayari
lamayan miting kaarawan pagtitipon seminar

2.

Uri ng Pangngalan Ayon sa Kalikasan a. Likas mga pangngalang katutubo na tinatawag na tao, hayop, bagay, lunan o pangyayari. Halimbawa: dagat, aso, pusa, apoy, bato, bundok b. Likha mga pangngalang kinatha ng mga pantas-wika o dalubhasa sa wika. Halimbawa: kaayusan katalinuhan pamantasan panitikan

c.

Ligaw mga pangngalang hango o galing sa wikang dayuhan. Halimbawa: kendi tsinelas trako pluma

3.

Uri ng Pangngalan ayon sa Katuturan a. Tahas mga pangngalan nakikita, nahihipo at nadarama. Halimbawa: tao aklat b. damit unan kumot lapis

Basal mga pangngalang hindi nakikita, nahihipo subalit nadarama. Halimbawa: kasiyahan kalungkutan katapatan

c.

Hango mga pangngalang galing sa wikang dayuhan. Halimbawa: silya trapo kutsilyo tsokolate

d.

Palansak mga pangngalang nagsasaad ng maraming bilang, hayop, bagay, lunan o pangyayari. Halimbawa: koponan kawan pumpon tiklis

e.

Patalinghaga mga pangngalang may naitatagong kahulugan. Halimbawa: anak-pawis dahong-palay hampas-lupa patay-gutom

Kasarian ng Pangngalan 1. Panlalaki - mga pangngalang tumutukoy sa mga lalake. Halimbawa: kuya siyaho 2. diko hari sangko prinsipe lolo bayaw

Pambabae mga pangngalang tumutukoy sa mga babae. Halimbawa: ate ditse sanse impo ate reyna

3.

Di-tiyak o Pambalana mga pangngalang di-matukoy ang kasarian kung lalake o babae. Halimbawa: guro mag-aaral pulis manggagamot artista pangulo pisikal mang-aawit drayber

4.

Pambalake - walang kasarian ang pangngalang tinutukoy. Halimbawa: bahay bundok damit pantalon bag T-shirt tinapay bulaklak saya

Kailanan ng Pangngalan 1. Isahan pangngalang tumutukoy sa iisang pangngalan lamang. Halimbawa: ina lola ate 2. upuan mag-aaral kaibigan baboy salamin bayabas

Dalawahan mga pangngalang tumutukoy sa dalawang bilang ng tao, hayop, bagay, pook, lunan o pangyayari. Halimbawa: kambal mag-ate mag-amo sangang daan magbiyanan magkaklase magkasintahan magkatabi

3.

Maramihan mga pangngalang tumutukoy sa maraming bilang ng tao, hayop, bagay, pook, lunan o pangyayari. Halimbawa: kambal-kambal mag-aama mag-iina tiklis-tiklis mga hayop mga bulaklak sanga-sangang daan kumpol-kumpol

Kaanyuan ng Pangngalan 1. Payak o Salitang-Ugat Halimbawa: bundok tao tubig dagat bata ina

2.

May-lapi mga pangngalang binubuo ng salitang ugat at ng mga panlaping makangalan. Halimbawa: mag-ina mang-aawit lutuan kapihan kagubutan patubig

3.

Inuulit mga pangngalang binubuo ng mga salitang ugat na inulit. Halimbawa: bahay-bahay bayan-bayan gubat-gubatan dagat-dagatan

4.

Tambalan mga pangngalang binubuo ng dalawang salitang - ugat na pinagtambal sa pamamagitan ng gitling kung walang pangatlong kahulugan, at walang gitling kung walang pangatlong kahulugan at may kataga lamang na nawawala. Halimbawa: Tambalang salita na walang pangatlong kahulugan taong-gubat dalagang-bukid taong-bayan anak-dalita

Tambalang salita na may pangatlong kahulugan dahongpalay anakpawis tengang kawale sisig alipin bahaghari iyak pusa pusong mamon

2.

PANGHALIP

Ang panghalip ay bahagi ng pananalitang ginagamit na panghalili sa pangngalan. Mga Uri ng Panghalip 1. Panao nauukol lamang sa mga tao. 1.1 Panauhan ng Panghalip Panao a. Unang Panauhan mga panghalip na nauukol sa taong nagsasalita. Halimbawa: ako ko tayo atin natin kata ta

b. Ikalawang Panauhan mga panghalip na nauukol sa taong kinakausap. Halimbawa: ikaw ka mo iyo kayo inyo ninyo

c. Ikatlong Panauhan mga panghalip na nauukol sa taong pinag-uusapan. Halimbawa: siya niya sila nila kanya kanila

Kailanan ng Panghalip Panao a. Isahan ang tinutukoy ng panghalip panao ay isa lamang. Halimbawa: ako iyo mo ikaw b. siya niya ka

Dalawahan ang tinutukoy ng panghalip panao ay para sa dalawa. Halimbawa: kita kata kanila

c. 2.

Maramihan ang tinutukoy ng panghalip panao ay higit pa sa dalawa.

Paari mga panghalip na nagsasaad ng pag-aari. Halimbawa: akin ko atin natin amin namin iyo mo ta

3.

Pananong mga panghalip na nagtatanong. Halimbawa: sino ano ilan alin

4.

Panaklaw mga panghalip na nagsasaad ng marami sa bilang. Halimbawa: lahat balana

5.

Pamatlig mga panghalip na ginagamit sa pagtuturo ng mga tao, bagay, pook o lunan. Limang Pangkat ng Panghalip A. Paturol ito, ire, iyon, iyan, yaon Halimbawa: 1. Ito ang paborito kong pook pasyalan. 2. Ire ang talagang natural. 3. Iyan ang dapat mong gayahin. B. Paari nire, nito, niyan, niya, noon Halimbawa: 1. Lagyan mo nire ang kinakain mo. 2. Humiram din kami nito sa ate. 3. Bigyan mo niyan ang mga kapitbahay. C. Patulad ganito, ganyan, ganoon, ganire, gayon Halimbawa: 1. Ganito ang ibig kong yari ng damit. 2. Ganyan ang bagay sa iyo. 3. Ganoon ba kung gumasta siya. D. Paukol dito, dine, diyan, doon Halimbawa: 1. Dito ko siya iniwan kanina. 2. Ilagay mo rine ang mga iyon. 3. Bagay diyan sa suot mo ang bakya. E. Pahimaton eto, heto, ayan, hayan, hayun Halimbawa: 1. Eto na ang mga panauhin natin. 2. Heto na ang pinabili mong damit. 3. Ayan, bati na sila.

3.

PANDIWA

Ang pandiwa ay bahagi ng pananalita na nagsasaad ng kilos o galaw. Ito ang kaluluwa ng pangungusap sapagkat ito ang naglalahad ng kondisyon ng diwang isinasaad. Mga Uri ng Panagano ng Pandiwa 1. Pawatas binubuo ng panlapi at salitang ugat lamang. Halimbawa: 1. Ang magsalita sa harapan ng maraming tao ay nakakakaba. 2. Ang pagdarasal ay nakagagaan ng kalooban. 2. Paturol nagpapahayag ng kilos na ginawa, ginagawa at gagawin pa lamang. Halimbawa: 1. Pumapasok siya sa paaralan ng araw-araw. 2. Mamamasyal kami bukas. 3. Pasakali nagpapahayag ng pag-aalinlangan o walang katiyakan ng pandiwa. Halimbawa: 1. Tila babagsak ang malakas na ulan. 2. Mukhang umiiyak siyang dumating. 4. Pautos ang pandiwa ay may himig nag-uutos o nakikiusap. Ito ay kasing-anyo ng pawatas. Halimbawa: 1. Magsara ka ng tindahan 2. Dalhin mo ang sulat na ito sa kanya. Tatlong Aspekto ng Pandiwa 1. Naganap o Perspektibo nagsasaad ng kilos o gawaing nakaraan na. Halimbawa: a. Nagluto ng nanay ng masarap na agahan. b. Tumakbo siya mula bahay hanggang paaralan. c. Uminom ako ng gamot kanina. 2. Nagaganap o Imperspektibo nagsasaad ng kilos o gawain na ginaganap sa kasalukuyan. Halimbawa: a. Lumakad na sila sa mga oras na ito. b. Nagdarasal siya nang mataimtim sa loob ng simbahan. c. Tumutulo ang kanyang luha habang nagsasalita.

3. Gaganapin o Kontemplatibo nagsasaad ng kilos o gawain na gagawin pa lamang. Halimbawa: a. Magbabakasyon kami sa Liwayway. b. Aawit kami sa simbahan sa araw ng kanyang kasal. Mga Pokus ng Pandiwa 1. Tagatanggap ang paksa o simuno ng pangungusap ang pinaglalaanan ng kilos ng pandiwa sa i-ipang at ipag. Halimbawa: a. Ilagay mo sa basket ang prutas. b. Ipanggulay mo ang mga kuya sa bakuran. c. Ipaglaba mo ang kapatid mong nanganak. 2. Gamit - ang kasangkapan o bagay na siyang paksa ng pangungusap ang pinaglalaanan ng kilos ng pandiwa. Halimbawa: a. Guntingin mo ang mga bulaklak na rosas. b. Sulatin ninyo ang kuwarderno. c. Basahin mo ang sahig bago i-floor wax. 3. Direksyon nagsasaad ng direksyon ng kilos ang pandiwa sa an at han. Halimbawa: a. Sinimulan nina Ana ang paligsahan sa pag-awit. b. Sasamahan niya ang bata hanggang paaralan. c. Dinalhan ni Cora ng pasalubong ang nakababatang kapatid. 4. PANG-URI

Ang salitang nagbibigay turing o naglalarawan sa pangngalan ay tinatawag na pang-uri. Ito ay maaring anyo, hugis, kulay o lasa. Ang lugar ng Pang-uri sa Pangungusap Matatagpuan ang pag-uri sa ibat ibang bahagi ng pangungusap. Ito ay maaring nasa unahan ng pangngalan o paghalip. Maari naming ito ay nasa likod ng panandang Ay. Sa unahan ng Pangngalan: 1. Ang madasaling babae ay pinagpapala. 2. Ang mahabang tulay ay nagiba. 3. Ang matalinong guro ay hinahangaan ko.

Kasunod ng Panandang Ay. 1. Ang bulaklak ay mabango. 2. Ang handa nila ay masarap. 3. Ang sili ay maanghang. Sa unahan ng Pangngalan at pagkatapos ng Panandang Ay. 1. Ang mahusay na makata ay tanyag. 2. Ang mainit na tsokolate ay masarap. 3. Ang bilog na bag ay maganda. Uri ng Pang-Uri 1. Pang- uring Panlarawan naglalarawan sa isip ang kulay o anyo ng kaisipan. Ito ay tumutulong upang higit na makita, marinig, malasap at maramdaman ang nilalarawang pangngalan. Halimbawa: Ang mabangong bulaklak ay kanyang isasabit sa mapagkalingang dibdib ng kanyang ina na pinagkakautangan niya ng kanyang masaya, masagana at tahimik na buhay. 2. Pang-uring Pamilang ang pang-uring pamilang ay nagsasaad ng bilang, dami o halaga ng pangngalang tinuturingan ay tinatawag na pang-uring pamilang. 5. PANG-ABAY Ang pang-abay ay nagbibigay turing sa pandiwa, pang-uri at kapwa pag-abay. Mga Uri ng Pang Abay 1. Pang-abay na Pamanahon nagsasaad kung kailan naganap, nagaganap o gaganapin ang sinasabi ng pandiwa. Halimbawa: a. Mamayang hapon darating ang Tatay. b. Ang mga panauhin ay dumating kagabi. c. Sa linggong darating ay kaarawan ko. 2. Pang-abay na Panlunan nagsasaad kung saan nagaganap o gaganapin ang kilos. Halimbawa: a. Magkakaroon ng Educational Tour ang mga mag-aaral sa Expo Filipino. b. Sa bukid ko siya nakita kahapon. c. Namili ang mga ate sa bayan.

3. Pang-abay na Pamaraan nagsasaad kung papaano isinasagawa ang bagay na sinasabi ng pandiwa. Halimbawa: a. Mabilis magsalita si Aling Tessie. b. Maganda ang pagkakagawa ng iyong bahay. 4. Pang-abay na Pang-agam nagsasaad ng pag-aalinlangan at walang katiyakan. Halimbawa: a. Tila uulan mamaya. b. Ikaw yata ang nanalo sa paligsahan. c. Baka ayaw niyang sumama sa atin. 5. Pang-abay na Pagsang-ayon - nagsasaad ng pagsang-ayon. Halimbawa: a. Payag na siyang sumama sa iyo. b. Totoong siya ang nagwagi sa paligsahan. c. Tunay na makata si Balagtas. 6. Pang-abay na Pananggi nagpapahayag ng pasalungat o pagtanggi. Halimbawa: a. Hindi ako makakarating sa araw ng iyong pagtatapos. b. Ayaw niyang makinig sa pangaral ng kanyang mga magulang. c. Tinanggihan niya ang alok na tulong ng kanyang kaibigan. 6. PANG-UKOL

Ang pang-ukol ay bahagi ng pananalitang ginagamit upang tukuyin ang pook o bagay na pinagmulan o pinag-uukulan ng kilos. Ito ay ginagamit na kasunod palagi ay pangngalan o panghalip. Halimbawa: sa nasa laban sa laban kay alinsunod sa alinsunod kay ayon sa ayon kay para sa para kay ayon kina para kina tungkol sa tungkol kay alinsunod kina sa gitna ng sa palibot ng sa ibabaw ng sa ilalim ng hinggil kay

7.

PANGATNIG

Ang pangatnig ay ginagamit upang pag-ugnayin ang salita sa kapwa salita, o parirala sa kapwa parirala o ng pangungusap sa kapwa pangungusap. Halimbawa: datapwat ngunit sapagkat habang dahil sa pero 8. PANG-ANGKOP Ang pang-angkop ay ginagamit upang idugtong ang salita sa kapwa salita. 1. Ang pang-angkop na G ay ginagamit sa hulihan ng salitang nagtatapos sa N. Halimbawa: ibong maya halamang ligaw dahong tuyo taong nagdaan samakatuwid subalit ni o at sakali nang upang kung kundi kasi samantalang kumbaga

2. Ang pang-angkop na NG ay ginagamit sa pagitan ng dalawang salita na ang nauuna ay nagtatapos sa patinig. Halimbawa: batang mabait abogadong matalino basong maliit atsarang maanghang

3. Ang pang-angkop na NA ay ginagamit upang pag-ugnayin ang dalawang salita na ang nauuna ay nagtatagpo sa katinig maliban sa N. Halimbawa: gulay na sariwa palad na magaspang biyak na bato bag na balat