1.

A palabra como constituínte sintáctico

1.5. O relativo

1. Introdución
As gramáticas adoitan tratar de xeito conxunto os relativos e mais os
interrogativos e exclamativos, xa que son paradigmas cuxas unidades coinciden en
boa medida, e tamén as súas características sintácticas e semánticas, pero teñen
trazos que as diferencian:
1) As tres subclases:
a) Adscríbense á clase pronome, polo que teñen unha dobre funcionalidade
(Det. de N de FN e N de FN, substituto1 ou autónomo).
b) Poden ter unidades adverbiais, con trazos pronominais pero que
funcionan como adverbios (alí, aquí, etc. responden a referencias que se
poden facer mediante unha FN).
2) Distribución sintáctica:
a) Relativos: teñen tamén a función de relacionante, xa que sempre
introducen oracións subordinadas.
b) Interrogativos e exclamativos directos: carecen da función de
relacionante, pero teñen a función de caracterizar a cunha determinada
modalidade oracións independentes.
c) Interrogativos e exclamativos indirectos:
→ Tamén posúen o trazo de relacionante coma os relativos, pero con
trazos propios do paradigma dos interrogativos e exclamativos (polo
que non introducen oracións relativas).
→ Non marcan modalidade oracional en oracións independentes.
→ Poden ser de dous tipos:
 Interrogativas ou exclamativas indirectas propiamente ditas, nas
que se reproducen mediante discurso indirecto interrogacións ou
exclamacións directas.
- Neste caso pode aparecer a conxunción que, que asume a función
de relacionante.
- A función da FN é sempre CD.
Exemplos:
Función do relativo,
Discurso directo Discurso indirecto
exclamativo e interrogativo
- Relacionante.
Dixo: “vou mañá” Dixo que ía mañá. - N de FN coa función de
CD
- Relacionante.
Dixo: “faime iso!” Dixo que me fixese iso. - N de FN coa función de
CD.
- Relacionante.
Dixo: “Que libros tes?” Dixo que libros tiña. - N de FN coa función de
CD.
- Relacionante.
Daquela preguntou: “Quen Daquela preguntou quen
- N de FN coa función de
quere vir comigo?” quería ir con el.
CD.
Daquela preguntou: “Quen Daquela preguntou que quen - N de FN coa función de
1
De aí que se diga que os relativos teñen antecedente, pero isto non é unha particularidade do relativo,
senón que responde ao feito de ser un pronome.

1 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

quere vir comigo?” quería ir con el. CD.

Xa che dixo canto lle gustara
o regalo.
Xa che dixo que canto lle
gustara o regalo.
- Relacionante.
- N de FN coa función de
CD.
- N de FN coa función de
CD.

 Oracións “pseudointerrogativas”, nas que non se produce unha

interrogación indirecta.
- Os pronomes teñen características formais similares.
- Non pode aparecer a conxunción que, polo que manteñen sempre
a función de relacionante.
- A función da FN pode ser calquera outra, amais da de CD.
Exemplos:
Función do relativo,
Discurso indirecto
exclamativo e interrogativo
- Relacionante.
Non sei quen o fixo. - N de FN coa función de
(*Non sei que quen o fixo.)
CD
Xa conseguimos información sobre onde e cando vai ser - Relacionante.
a manifestación. - N de FN coa función de
(*Xa conseguimos información sobre que onde e cando vai ser a Mod. de N de FN
manifestación.) (información).

3) Forma:
a) Tonicidade:
→ Interrogativos e exclamativos son sempre tónicos, xa sexan directos ou
indirectos.
→ Os relativos non adoitan ser tónicos.
b) Paradigmas: non hai igualdade total entre as unidades.

RELATIVOS (relacionantes)
directos: pronomes, non relacionantes
relacionantes ou non
propiamente ditos
N de FN coa función de CD
INTERROGATIVOS E
non teñen unha interrogación
EXCLAMATIVOS indirectos
directa correspondente
“pseudointerrogativos”
relacionantes sempre
funcións diversas

2. Interrogativos e exclamativos

2 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

SIGNIFICADO
FUNCIÓN
CALIDADE (IDENTIFICACIÓN) CANTIDADE LUGAR TEMPO MODO
N AUTÓNOMO (+hum)
(-an/+hum)
DET. quen
(-an) canto,
FN cal,
que cantos,
N SUBSTITUTO cales
canta,
cantas
FADV.: N
canto onde cando como2
NAUT.

Discurso directo Función do exclamativo/ interrogativo

- Det. de N de FN precedida de prep., coa
De cales filmes me falabas?
función de Supl.
- Naut. de FN precedida de prep., coa
De cales me falabas?
función de Supl.
- Naut. de FN precedida de prep., coa
Con que quedou ela?
función de Supl.
- Det. de N de FN precedida de prep., coa
Para que día está prevista a cea.
función de CC.
Quen che ensinou eses modos de - Naut. de FN, coa función de Sux.
comportarte? - Trazo +humano.
- Naut. de FN, coa función de Sux.
Cantos vivirán nesta urbanización?
- Trazo +humano.
- Naut. de FN, coa función de CD (de
Canto pensas levar? levar).
- Trazo –animado.
En cantas liortas te tes metido xa? - Det. de N de FN.
Canto nevou por aí? - N de FAdv. coa función de CC.
Canto tardou en chegar?
- N de FAdv. coa función de CC (de
tardar).
- N de FAdv. introducida por prep., coa
De onde vés?
función de CC
Cando prendiches a calefacción? - N de FAdv. coa función de CC.
Como te amañas ti só? - N de FAdv. coa función de CC.
Como é? - N de FN coa función de Atr.
Como o atopaches? - N de FN coa función de CPvo.

É alta > éo
É a artista > éa
Son as artistas > sonas
- Atributiva cualitativa.
- Pronome en masc. sg., xa que é unha unidade non
diferenciada funcionando como Naut.
- Atributiva identificativa.

3. O relativo: unidades e características xerais

3.1.Paradigma
2
Non necesariamente ten significado de modo, senón que tamén o pode ter de cantidade. Exemplo: A
como vai hoxe o peixe?
3 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

SIGNIFICADO
FUNCIÓN
CALIDADE (IDENTIFICACIÓN) CANTIDADE LUGAR TEMPO MODO
N AUTÓNOMO
que, a/s que,
(+hum) (-an/+hum)
o/s que
N SUBSTITUTO quen canto,
a/s cal/es, o/s
FN cal/es cantos,
canta,
cantas
DET. cuxo/s,
cuxa/s
FADV.: N
canto onde cando como3
NAUT.

3.2. O(s)/a(s) que // o(s)/a(s) + que

1) O que (unidade composta) / o + que (unidade simple) presentan diferenzas
sintácticas e semánticas:
a) Función:
→ O que:
 Capacidade substitutiva: é de toda a secuencia, xa que é unha única
unidade.
 Concordancia: realízase a través do primeiro elemento.
 O que e que son variantes, xa que o carece de función por si mesmo.
→ O + que:
 o = Nsubs. ou Naut. de FN (-an ou +hum).
 que = relacionante que introduce unha Orel coa función de Mod. de
N de FN.
o que o + que
Revisa as contas das que che falei. Faleiche das que tes que revisar?
= ≠
Revisa as contas de que che falei. Faleiche de que tes que revisar?

- as que e que = Nsubs. de FN - as = N de FN precedida de prep. coa

precedida de preposición coa función de Supl. na oración principal.
función de Supl. na O dependente. - que = N de FN coa función de CD dentro
da O dependente que introduce.

b) Contorno: no relativo composto o, ao carecer de función propia, non

admite:
→ Alternancia con outros determinantes.
→ A restitución dun substantivo.
→ Combinatoria con outros Det. e Mod. (ao contrario cós N de FN).

3
Non necesariamente ten significado de modo, senón que tamén o pode ter de cantidade. Exemplo: A
como vai hoxe o peixe?
4 Morfoloxía galega
2008/2009
USC

o que
Non alternancia con outros Det:
Revisa as contas das que che falei.
*Revisa as contas destas que che falei.
*Revisa as contas dunhas que che falei.
Non restitución dun susbs.:
*Revisa as contas das contas que che
falei.
Non combinatoria con outros Det.:
*Revisa as contas de tódalas que che
falei.
Exemplos:
Exemplo
Non podía seguir se non me libraba do
que deixo dito, que ha servir para
entendérmonos noutras cousas que penso - que: Nsubs. coa función de Sux. na ODep. que
dicir.
Endexamais se viran bébedos por
separado, e era moito misterio este, do
que xa se tiña falado nas tabernas.
Tivo lugar un baile na Sociedade Recreo
de Artesáns, ao cal baile lle chaman
algúns reunión de confianza.
Falo cunha muller vella que vivía en
Xende, a cal contaba cento quince anos
de idade.
Non quero alongar por hoxe esta carta, á
cal vou dar fin cunha pequena noticia
política.
1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo
o + que
Alternancia con outros Det:
Faleiche das que tes que revisar?
Faleiche destas que tes que revisar?
Faleiche dunhas que tes que revisar?
Faleiche doutras que tes que revisar?
Restitución dun susbs.:
Faleiche das contas que tes que revisar?
Combinatoria con outros Det.:
Faleiche de tódalas que tes que revisar?
Faleiche das tres que tes que revisar?
Faleiche das outras que tes que revisar?
Combinatoria con outros Mod.:
Faleiche das de aquí que tes que revisar?
Faleiche das anteriores que tes que revisar?
Comentario
-
do que:
-
o: Naut. de FN precedida de preposición con
función na OPrinc.
- que: Nsubs. (o) coa función de CD na ODep. que
introduce, unha ODep. que ten a función de Mod.
do N de FN o.
introduce, unha ODep. que ten a función de Mod. do
N de FN o.
- que: Nsubs. (cousas) coa función de CD na ODep.
que introduce, unha ODep. que ten a función de Mod.
do N de FN cousas.
- do que: Nsubs. (misterio) de FN precedida de prep.
coa función de Supl. na ODep., unha ODep. que ten a
función de Mod. aposto de misterio.
- ao cal: Nsubs. ([un] baile) de FN coa función de CI
dentro da ODep., que funciona como Mod. de baile.
- a cal: Nsubs. (muller) de FN coa función de Sux.
dentro da ODep., que funciona como Mod.aposto de
muller.
- á cal: Nsubs. (carta) de FN coa función de CI dentro
da ODep., que funciona como Mod. aposto de carta.
5 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

Análise habitual:

a ollada de quen [...]

Det. N Mod.
|
ORvo.
Baixo a ollada de quen para unha parte
Análise alternativa (máis axeitada):
sería o Ser Supremo e para a outra
simplemente Deus.
a ollada de quen [...]

Det. N de + FN
|
N Mod.
| |
Rvo. ORvo.

6 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

Análise habitual:

Viu o accidente quen [...]

P CD Sux.
|
ORvo.
Problemas:
- Unha O non pode ser Sux. de ver, só unha persoa.
- O relativo en plural (cantos, os que)implica que o
verbo principal e o da ODep. tamén vaian en pl., pero
unha O só concorda en sg.

Análise alternativa (máis axeitada):

Viu o accidente quen estaba na Alameda
Viran o accidente cantos estaban na
Alameda
Quen ou cantos teñen:
- Función na OPrin: Sux.
- Función na ODep.: Mod.
- Función de relaciontante.

Viu o accidente quen/cantos [...]

P CD Sux.
|
FN
|
N Mod.
|
ORvo.
|
quen estaba na
quen
Alameda

7 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

Gústame que veñas [...]

Gústame que veñas (= Gústame iso)

Gústame facelo P Sux.
|
ORvo.
Gústanme cantos me presentaches

P CI Sux.
|
FN
|
N Mod.
Gústanme cantos me presentaches |
ORvo.
|
cantos me
cantos presentaches

- Función na OPrin: Sux.

- Función na ODep.: Mod.
- Función de relaciontante.

Coñezo a quen estaba contigo

P CD
|
Prep. FN
|
N Mod.
|
Coñezo a quen estaba contigo ORvo

Neste caso a preposición serve para marcar a función do

relativo na OPrin. (CD).

- Función na OPrin: CD
- Función na ODep.: Sux.
- Función de relaciontante.

8 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

Coñezo a quen estaba contigo

P CD
|
Coñezo o/ao rapaz que estaba contigo.
FN
|
Det. N Mod.
|
ORvo.

Coñezo a quen estaba contigo

Sei quen estaba contigo (= Sei iso) P CD

|
ORvo.
(pseudointerrogativa)
Falou dun autor polaco, de quen xa lera
varios libros.
“tal como lexana frauta cand’o sol no
mar se deita, cuio son nos trai o vento
cos cheiriños da ribeira”. (Rosalía:
Cantares)

9 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

Daráselles preparación para cantas profesións vaian

desempeñar.

C
Sux. CD
I
|
FN

N Mod.

Daráselles preparación para cantas Prep. FN

profesións vaian desempeñar.
Det. N Mod.
|
ORvo.
|
cantas
preparación para cantas preparación vaian
desempeñar

Cantas:
- OPrinc: Det. de profesións.
- ORvo: CD.
- Relacionante.
Non houbo persoa, de cantas consultei,
que non me respondese axiña.
- Cantas: Mod. aposto.
- Función na ODep: Sux. (podían).
- Función na OPrinc. (de convencer [...], que é Supl.
Tratou de convencer a cantos en Galicia
de Tratou): CD (N de FN).
podían traballar polo país4.
- Relacionante: introduce unha ORel. Coa función de
Mod. de N de FN.
Aproveitou canto caeu na súa man para
adquirir unha sólida formación.
Xa pode chover canto lle dea a gana.
A Garda Civil foi prender o Turelo a
Terrachá, onde paraba entretido nos seus
asustos do trato.
Pasa por onde está máis seco.
Xa che direi o día para cando o
agardamos.
Coñecino nos primeiros anos de escola,
cando aínda xogabamos na Ferraría.
No máis cru do inverno, cando neva días
e días, a vida alí é moi dura.
Deixouno para cando estivesen todos
presentes.

4
Neste caso non estamos perante un suplemento, xa que para iso é necesario:
a) Que sexa un complemento esixido polo significado do verbo (neste caso traballar pode
aparecer só).
b) Que sexa unha complementación directa, semellante á do CD.
c) Normalmente só é posible unha preposición (traballar polo país, traballar para o país, etc.)

10 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

Daquela mesmo foi cando nos decatamos

da súa renartería.
Molestoume a maneira como trababa aos
rapaces.
Fai como vexas que fan os máis.

para o estante onde eu o tiña

Prep. FN

Mod.
Det. N |
ORvo.
|
Lévao para o estante onde eu o tiña relacionant
CC Sux. CD P
e
| | |
FAdv. FN FN
| | |
N N N
| | |
estant t
para o onde onde eu o
e iña

Onde:
- OPrin.: Naut. de FAdv. coa función de CC.
Lévao para onde eu o tiña - ODep.: Naut. de FAdv. coa función de CC. (ODep.=
Mod.)
- Relacionante.
Cantos:
- OPrin.: Nsubs. de FN precedida de preposición coa
Falei con cantos había alí función de Supl.
- ODep.: CD.
- Relacionante.
Que:
Estiven co rapaz que me dixeches. - ODep.: CD (ODep.= Mod.)
- Relacionante.
Quen:
Darémoslle preparación a quen a - OPrin.: Naut. de FN. coa función de CI.
necesita - ODep.: Naut. de FN. coa función de Sux.
- Relacionante.

11 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

o rapaz de quen tanto me falabas

CD
|
FN

Det. N Mod.
|
ORvo.
Hai tempo que non vexo o rapaz de quen
relacionant
tanto me falabas Supl.
e

Prep. FN
|
N
|

(Nsubs.)
o rapaz de quen quen
Quen é un Nsubs., polo que só ten función na súa O.

Ese amigo de quen estaba onte contigo

CD
|
FN

Det. N Mod.

FN
Hai tempo que non vexo ese amigo de Prep.
quen estaba onte contigo
N Mod.
|
ORvo.

relacionant
Sux. P
e
| | |
amig q
ese de quen quen estaba
o uen

→ O relativo sempre ten a función de relacionante e unha función

na súa O (O = ‘iso’).
→ Para que teña tamén función na OPrin. ten que tratarse dun
relativo autónomo, agás no caso de cant@s e nas aposicións.

2) Alternancia o que ~ que:

a) O que funciona en contextos máis reducidos, xa que sempre vai precedido
de preposición:
12 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

→ A prep. está determinada pola función do relativo o que na súa Odep.

→ O primeiro segmento (o) é inaceptable en oración relativas adxuntas
especificativas (o relativo ten función apreposicional).

o que o + que que

Faleiche das que tes que
Aquel vestido que che
Revisa as contas das que revisar?
sentaba tan ben.
che falei - as = N de FN precedida Aquel vestido que che
- Nsubs. de FN precedido de prep. co Mod. que
merquei.
de prep. coa función de tes que revisar, coa
Aqueles anos que estiveches
Supl. na Odep. función de Supl. da
alí.
OPrinc.
Revisa as contas de que che
*Aquel vestido o que che
falei.
sentaba tan ben.
- Nsubs. de FN precedido *Aquel vestido o cal che
de prep. coa función de
sentaba tan ben.
Supl. na Odep.

b) Nos casos nos que o relativo vai precedido de preposición temos

diferentes posibilidades de escolla:
→ O que, que (e quen, o cal).
→ Tipo de alternancia (libre ou condicionada):
 Que, quen:
- É a forma tradicional é que, aínda que existe unha tendencia a
substituíla pola composta por influencia do castelán.
- Mantense con algunhas preposicións básicas (de que, en que...).
- Función: non é admisible coa función de CD co trazo de persoa
nin de CI.
 O que, o cal:
- Con preposicións frecuentes de significado gramatical nas que o
relativo se pode interpretar coma unha conxunción: a que, para
que, porque...
- Con preposicións menos habituais: sobre, perante...
- Tralas locucións prepositivas (polisilábicas e con maior contido
semántico).
- Función: admiten a de CD de persoa e a de CI.

exemplos
Esta é a lei a que me refería onte.
Estas son algunhas das razóns polas que Inusual: Estas son algunhas das razóns
estaba na cadea.
Acoden persoas para as que isto
constitúe un medio de vida.
Este é o rapaz debido ó que se evitou
unha desgraza.
comentario
Mellor ca Esta é a lei á que me refería
onte.
porque estaba na cadea.
Incorrecto: *Acoden persoas para que
isto constitúe un medio de vida.
Incorrecto: *Este é o rapaz debido a
que se evitou unha desgraza.

13 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

que
*Contratou un pianista a que lle paga Contratou un pianista ó que (lle) paga
por horas.
- que non resulta aceptable como CI.
*Ese é o home a que eu saudei..
- que non resulta aceptable como CD.
Esta é a lei a que me refería onte.
- que resulta aceptable como CPrep.
Ten un lugar a que acudir.
- C
*Aquel home, a que todos coñecían,
traizoounos.
- que non resulta aceptable como
Mod. aposto.
o que
por horas.
- o que resulta aceptable como CI.
Ese é o home ó que / que eu saudei.
- o que resulta aceptable como CD.
Esta é a lei á que me refería onte.
- o que resulta aceptable como
CPrep.
Ten un lugar ó que acudir.
- o que resulta aceptable como
CPrep.
Aquel home, ó que todos coñecían,
traizoounos.
- o que resulta aceptable como Mod.
aposto.

4. Relativos e (pseudo)interrogativos
4.1.Paradigmas interrogativo e relativo: diferenzas
Interrogativos e exclamativos
SIGNIFICADO
FUNCIÓN
CALIDADE (IDENTIFICACIÓN) CANTIDADE LUGAR TEMPO MODO
N AUTÓNOMO (+hum)
(-an/+hum)
DET. quen
(-an) canto,
FN cal,
que cantos,
N SUBSTITUTO cales
canta,
cantas
FADV.: N
canto onde cando como
NAUT.

Relativo
SIGNIFICADO
FUNCIÓN
CALIDADE (IDENTIFICACIÓN) CANTIDADE LUGAR TEMPO MODO
N AUTÓNOMO
que, a/s que,
(+hum) (-an/+hum)
o/s que
N SUBSTITUTO quen canto,
a/s cal/es, o/s
FN cal/es cantos,
canta,
cantas
DET. cuxo/s,
cuxa/s

14 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

FADV.: N
canto onde cando como
NAUT./NSUBS.

1) Diferenzas de inventario: unidades que non existen no interrogativo:

a) cux@(s).
b) @(s) que.
c) @(s) cal(es).
2) Diferenzas funcionais do relativo e os pseudointerrogativos:
a) que / cal:
→ Det.
→ Nsubs. identificador de tipos. Exemplo: Dime cal queres (vs. relativo,
que reproduce o substituído: este é o libro do cal che falei)
→ Naut.
b) quen:
→ Naut.
c) cant@(s) pode desempeñar as mesmas funcións.
d) Onde, cando, como:
→ Naut. (a función de Nsubs. só a teñen como relativos). Exemplos: Non
sei como o fixeches; Non sei desde cando está aquí; Non sei para onde o
leva.

Relativos vs. pseudointerrogativas:

exemplos comentario
Repara ben nas desgrazas ás que teremos que
- Relativo (forma).
enfrontarnos por mor das túas decisións.
Repara ben nas desgrazas que nos poden vir por
- Relativo (Nsubs.).
mor das túas decisións.
Repara ben en que desgrazas nos poden vir por
- Pseudointerrogativo.
mor das túas decisións.
Repara ben en que nos pode ocorrer por mor das
- Pseudointerrogativo.
túas decisións.
Repara ben en que nos poden vir grandes - Conxunción precedida de
desgrazas por mor das túas decisións. preposición.
Acórdome ben daqueles días de verán nos cales
nos xuntabamos todos a comer baixo o emparrado.
- Relativo (forma).
Acórdome ben de en cales días de verán nos
xuntabamos a comer baixo o emparrado.
- Pseudointerrogativo.
Hai tempo que non vexo o rapaz de quen tanto me
falabas.
- Relativo (Nsubs.).
Hai tempo que non vexo ese amigo de quen estaba
onte contigo.
- Relativo.
A verdade, non entendo de quen me falas. - Pseudointerrogativo.
Discutían sobre cando era mellor acender a
- Pseudointerrogativo.
calefacción.
Gustoume moito como dispuxo as plantas e as
- Pseudointerrogativo.
zonas de xardín.

15 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

Expresións ambiguas:
exemplos comentario
Vin a quen te tirou ao chan - Relativo (persoa).
- Pseudointerrogativo (iso, algo que
Vin quen te tirou ao chan
aconteceu).
Dobre interpretación:
Aínda me lembro de quen se sentaba comigo en - Relativo (persoa).
primeiro - Pseudointerrogativo (iso, algo que
aconteceu).
Dobre interpretación:
Non foi nada doada a decisión de quen se sentaba - Relativo (persoa).
ao teu carón. - Pseudointerrogativo (iso, algo que
aconteceu).
Dobre interpretación:
Senteime na beira e dispúxenme a observar cantas - Relativo (as ras).
ras había na charca. - Pseudointerrogativo (iso, número
de ras).

3) Diferenzas funcionais das O de relativo fronte ás O

pseudointerrogativas:
a) Oracións de relativo: desempeñan a función de Mod. de N de FN en
calquera dos diferentes contextos nos que poden aparecer:
→ Mod. de xeito inmediato (o relativo só ten función na ODep.):
exemplos comentario
- ORvo.; Mod. de N de FN
Repara ben nas desgrazas ás que teremos que (desgrazas)
enfrontarnos por mor das túas decisións. - Relativo (as que) precedido de prep:
CPrep. na ODep. (enfrontarse a)
- ORvo.; Mod. de N de FN
Repara ben nas desgrazas que nos poden vir por
(desgrazas).
mor das túas decisións.
- Relativo (que): CD na ODep.
- ORvo.; Mod. de N de FN (días).
Acórdome ben daqueles días de verán nos cales
nos xuntabamos todos a comer baixo o emparrado. - Relativo (os cales) precedido de
prep: CCT na ODep.
- ORvo.; Mod. de N de FN (rapaz)
Hai tempo que non vexo o rapaz de quen tanto me
falabas. - Relativo (as que) precedido de prep:
CPrep. na ODep. (falar de)

→ Mod. a partir do trazo nominal dun Naut. (o relativo ten función na

ODep. e na OPrin.):

16 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

exemplos comentario
- ORvo.; Mod. de N de FN (amigo)
- Relativo (quen):
Hai tempo que non vexo ese amigo de quen estaba - OPrin.: N de FN precedida de
onte contigo. preposición coa función de Mod.
do N de FN amigo.
- ODep.: N de FN coa función de
Sux. de estaba.
- ORvo.; Mod. de N de FN (quen)
- Relativo (quen):
- OPrin.: N de FN precedida de
Non coñezo a quen está lendo o discurso.
preposición coa función de CD.
- ODep.: N de FN coa función de
Sux. de está.
- ORvo.; Mod. de N de FN (cantos).
- Relativo (cantos):
Sempre tiña unha palabra amable para cantos ían - OPrin.: N de FN precedida de
falar con ela. preposición coa función de CC.
- ODep.: N de FN coa función de
Sux. de ían.
- ORvo.; Mod. de N de FN (canto).
- Relativo (canto):
Leva canto queiras. - OPrin.: N de FN coa función de
CD (de leva)
- ODep.: N de FN coa función de
CD (de queiras).

→ Cando o relativo é Det. a ORvo. sigue funcionando como Mod. de N de

FN:
exemplos comentario
- ORvo.; Mod. de N de FN
(profesións)
Daráselles preparación para cantas profesións - Relativo (cantas):
vaian desempeñar. - OPrin.: Det. de N de FN
- ODep.: N de FN coa función de
CD de desempeñar.

b) Oracións pseudointerrogativas: son O “substantivas”, que funcionan

coma unha FN (precedidas ou non de prep.).
→ Poden funcionar como CD, Sux. ou CPrep., mentres que as
interrogativas indirectas só funcionan como CD. Exemplos:

17 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

exemplos comentario
Descubrín onde o gardou = Descubrín iso - CD
Gústame como che queda = Gústame iso - Sux.
Acórdome de cando vivías aquí = Acórdome diso - CPrep.
- O (pseudo)interrogativa: CPrep.
Repara ben en que desgrazas nos poden vir por
mor das túas decisións = Repara niso
- Relativo (que): Det. de N de FN
(desgrazas)
- O (pseudo)interrogativa: CPrep.
Repara ben en que nos pode ocorrer por mor das
túas decisións = Repara niso
- Relativo (que): Det. de N de FN
(desgrazas)
Acórdome ben de en cales días de verán nos - O (pseudo)interrogativa: CPrep.
xuntabamos todos a comer baixo o emparrado = - Relativo (cales): Det. de N de FN
Acórdome diso. (días) coa función de CC
- O (pseudo)interrogativa: CPrep.
A verdade, non entendo de quen me falas = A - Relativo (quen): N de FN precedida
verdade, non entendo iso de preposición coa función de
CPrep.
Discutían sobre cando era mellor acender a
-
calefacción = Discutían sobre iso.
Gustoume moito como dispuxo as plantas e as
-
zonas de xardín = Gustoume moito iso.

→ O pronome relacionante só ten función na ODep., polo que pode

presentar formas diferentes. Exemplos:
Repara ben en que desgrazas nos poden vir por mor das túas decisións.
Repara ben en que nos pode ocorrer por mor das túas decisións.
Repara ben en como nos poden afectar as túas decisións.
Repara ben en onde pos ese coitelo
Repara ben en para onde colle.

→ Son substituíbles de xeito xeral por O “substantivas” relacionadas polas

conx. que e se. Exemplos:
Repara ben en que nos poden vir grandes desgrazas por mor das túas decisións.
Repara ben en se nos poden afectar as túas decisións.
Repara ben en que pos ese coitelo ao alcance de calquera.
Repara ben en se colle cara á dereita.

→ É posible Inf en lugar de Vmodotemporal (tamén nas “substantivas”

introducidas por se) baixo certas condicións (Sux. igual ao Vprin e non
temporalmente anterior). É unha posibilidade reducida nas relativas.
Exemplos:

18 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

Non sei a quen avisar.

Xa conseguimos información sobre con quen entrevistarnos.
Só veu quen non tiña nenos que atender.

4.2. Preposición + relativo/ (pseudo)interrogativo

1) Funcións de relativos e (pseudo)interrogativos:
a) Nexo.
b) Pronome:
→ Sempre con función na ODep.
→ Con función na OPrinc. nalgúns contextos (relativo Naut. ou canto(s)).
As funcións na ODep. e na OPrinc. poden ser iguais ou diferentes.
exemplos comentario
Hai tempo que non vexo o rapaz de quen tanto me
-
falabas.
Só veu quen non tiña nenos que atender. -
Hai tempo que non vexo ese amigo de quen estaba
-
onte contigo.
Só veu quen non tiña nenos que atender. -
- ODep.: Sux.
Quedaron excluídos cantos optaron por non ir.
- OPrinc.: Sux.
- ODep.: CD.
Levou para alá canto lle deron.
- OPrinc.: CD.
- ODep.: CD.
Moléstalle canto lle din.
- OPrinc.: Sux.
- ODep.: CD.
Moléstanlle todas cantas advertencias lle fan.
- OPrinc.: Sux.

2) A preposición que precede o pronome corresponde a

situacións diferentes:
a) Prep. + relativo:
→ Se o relativo non é Naut nin canto(s) a preposición débese á función na
ODep. Exemplos:

19 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

exemplos comentario
Trae a documentación do asunto de que falamos
- falar de
onte.
Volveu saír co rapaz co que estivo o domingo. - estar con
Endexamais se viran bébedos por separado, e era
moito misterio este, do que xa se tiña falado nas - falar de
tabernas.
Tivo lugar un baile na Sociedade Recreo de
Artesáns, ao cal baile lle chaman algúns reunión - chamarlle a
de confianza.
Non quero alongar por hoxe esta carta, á cal vou
dar fin cunha pequena noticia política.
- dar fin a
Falou dun autor polaco, de quen xa lera varios
libros.
- libros de
Hai tempo que non vexo o rapaz de quen tanto me
falabas.
- falar de
Xa che direi o día para cando o agardamos. - Función de CC.

→ Se o relativo é Naut ou canto(s) a preposición débese á súa función na

OPrinc., aínda que nalgúns casos pode haber unha segunda preposición
debida á función na ODep. Exemplos:
exemplos comentario
Baixo a ollada de quen para unha parte sería o
Ser Supremo.
- de + FN = Mod. de ollada.
Esa foi unha decisión de quen estaba daquela á
fronte.
- de + FN = Mod. de decisión.
Pasa por onde estea máis seco. - pasar por
Deixouno para cando estivesen todos presentes. -
Daráselles preparación para cantas profesións
-
vaian desempeñar.
Tratou de convencer a cantos en Galicia podían
- Función de CD.
traballar polo país.
Volveu con canto puido apañar. -

→ Pódense dar secuencias do tipo prep. + o + relativo nas que a prep. non
está relacionada co relativo. Exemplo:
Pinta co que teñas máis á man

b) Prep. + (pseudo)interrogativo indirecto:

→ A preposición pode deberse a:
 Función da ODep. respecto da OPrinc. Exemplos:
Non me acordo de que me pediches

20 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

¿Xa pensaches en quen cho podía facer?

Non me acordo de onde vivías antes.

 Función do pronome da ODep. Exemplos:

Non sei para que o quería
Ben vin con quen viñas.
¿Viches por onde fuxiu?

→ Se a función da ODep. e a función do pronome na ODep. requiren prep.

prodúcese unha acumulación de preposicións que de coincidiren
formalmente só se emprega unha. Exemplos:
¿Acórdaste de por cantos cartos o
vendemos?
Non estou seguro de para que o quere.
Xa me lembro de (de+de) que falou na
conferencia
Xa me lembro de quen falou na
conferencia
Non sei de que falou na conferencia
Pensa en de que falou na conferencia

Exercicios e cuestións
1. Identifica os relativos:

21 Morfoloxía galega
2008/2009
USC

Unha vez descalabrou a pranazos de
machete a un soldado do seu pelotón ao
que solprendeu intentando abusar dunha
nena.
Teño unha libreta e un lápiz que me
emprestou un compañeiro de cárcere pra
que escriba o que me pasou nestes
derradeiros meses de sofrimento e
martirio.
Ti o que eres é un cabrón que nos está
tomando o pelo facéndose o parvo. Non
señor, eu non son o que vostedes pensan.
Ten coidado co que fas porque eu teño o
dedo moi alegre.
Mandaron vir un automóbil no que, con -
Taca e outros dous máis, saímos rumbo á
Zona.
Eiquí, non. Pois xa saberás o que é bo.
Ti eres Braulio i estás nunha mala
situación, polo tanto o que tés é que
falar.
¿falar de qué? Falar do que che estou
perguntando.
Todos iban calados i eu pensando no que
me esperaba, que non tiña solución.
Entón chegaron cun cactus grande de
espiñas longas co que me comezaron a
pegar polo lombo.
2. Sinala a función dos relativos e das súas oracións:
a) E. Blanco Amor: A esmorga:
1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo
- Vai precedido de preposición, que se debe á
función do relativo na ODep.
- ≠ a iso que, ≠ a ese que
escribira o que:
- Non vai precedido de preposición.
- = escribira iso / as cousas que
Ti o que eres:
- Non vai precedido de preposición, é unha
peculiaridade de construcións nas que se pon en
relevo unha parte da información nas que
intervén un relativo e o verbo ser.
- = Ti eres un cabrón que (que e o que como
variantes)
eu non son o que:
- Non vai precedido de preposición.
- = iso que, ese que
- Vai precedido de preposición, pero débese á
función na OPrinc. (ter coidado con) non na
ODep.
- = ten coidado con iso que / con esas cousas que
Vai precedido de preposición que se debe á
función do relativo na ODep. (saír en).
- ≠ niso que.
- Non vai precedido de preposición.
- = as cousas que.
- Relativo composto sen preposición porque se
trata dunha construción con relativo + ser na que
se pon en relevo unha parte da información.
- O mesmo acontece noutros casos coma o que fixo
foi darme un susto ou o que me deu foi un susto.
¿falar de qué?: interrogativo
Falar do que che [...]
- Precedidio de preposición, que se debe a función
na OPrinc. (falar de)
- = diso que, das cousas que
pensando no que
- Precedidio de preposición, que se debe a función
na OPrinc. (pensar en)
- = niso que, nas cousas que
- Vai precedido de preposición, que se debe á
función do relativo na ODep. (pegar con)
- ≠ a iso que, ≠ a ese que
22 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

- Función da ORel.: CC.

- Función do pronome relativo: N de FN precedida de preposición
coa función de CC
chega un intre en que nos temos que bater

P Sux. CC
|
chega un intre en que nos ORel.
temos que bater
CC CD P

Prep. FN
|
N
|
en que

a sentir que: conxunción

andaba a sentir que me ía
vindo o “pensamento”, que
decote me escomenza eisí
non sei a que viña tanta
precaución
que decote...:
- Función da ORel.: Mod. de N de FN (pensamento).
- Función do pronome relativo: Sux. da ODep.
- Oración (pseudo)interrogativa coa función de CD de saber.
- Pronome: N de FN precedida de preposición coa función de
CC.
Ter que ver é un sintagma semifixado. Neste caso estamos perante
unha O (pseudo)interrogativa coa función de CD de ter (=non ten
iso; non ten nada que ver co cansancio).

Estas construcións poden dar lugar a ambigüidades:

non tén que vere co cansacio - Teño que ir = perífrase.
- Teño que facelo = perífrase.
- Teño que facer = P + CD (O (pseudo)interrogativa).
- Hai que comer pode ter unha dobre interpretación:
- Perífrase.
- P + CD (O (pseudo)interrogativa).
- Función da ORel.: Mod. de N de FN (ren).
Eu non teño ren de que me
disculpar que eu nada fixen - Función do pronome relativo: N de FN precedida de prep. coa
función de CPrep.
¡Onde irían...: exclamativo.
que é a hora...:
- Función da ORel.: Mod. de N de FN (sete).
¡onde irían xa as sete da mañá,
- Función do pronome relativo: N de FN coa función de Sux.
que é a hora en que se retiran
os listeiros...! en que...:
- Función da ORel.: CC
- Función do pronome relativo: N de FN precedida de prep. coa
función de CC.
endexamais soupen de ninguén - Función da ORel.: Mod. de N de FN.
que os tivese tratado - Función do pronome relativo: N de FN coa función de Sux.

23 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

-Función da ORel.: Mod. de os (dos que lle fuxen ás cousas deste

mundo = Atr., que vai precedido de preposición ao tratarse dunha
non son eu dos que lle fuxen
ás cousas diste mundo
construción partitiva)
- Función do pronome relativo: N de FN coa función de Sux. na
ORel.
que nunca se sabe...
- Función da ORel.: Mod. de N de FN (tolos)
Aparescera, fai uns anos, polas - Función do pronome: N de FN coa función de Sux. da ODep.
rúas de Auria, como aparescen (veñen)
ises tolos que nunca se sabe de
ónde veñen de ónde veñen:
- Función da O (pseudo)interrogativa.: CD de saber.
- Función do pronome: CC.
Non teño máis nen menos
vountade de falar da que tiña -
onte...
chamoume á parte a tía
Esquilacha, á que vin antes de
-
falar con un dos reateiros,
ollando pra nós
levaba consigo toda a xente,
menos a dona, da que nunca se -
volveu sabere...
que llo contaran unhas
regateiras das que veñen cedo -
á vila pra vender o rianxo
pra manterme no que
prometera
-
moitas vegadas o que se ve sae
do que non se viu
-
hai que vere canto cavila a
xente no que non lle vai nen lle -
vén

b)

24 Morfoloxía galega
2008/2009
USC
 1. A palabra como constituínte sintáctico
1.5. O relativo

¿Que che dixeron, N.? -

¿Que nova trola inventaría N. para min? -
Puxémonos a traducir a Antígone sen ter a menor
-
idea de para que.
Quen o dubide que o investigue pola súa conta. -
Avisa a quen queiras. -
Vaise con quen o leve. -
Dállo a quen che dea a gana. -
Xa foi examinado por quen sabía máis ca ti. -
Houbo unha enorme discusión sobre quen debía
-
levalo.
Está lonxe de (a) quen quere. -
Pero, ¿quen era de veras o Capitán? -
Estou farto de cantos me queren dar consellos. -
Ocorreu aquí onde estamos. -
Móveo para onde está ela. -
Aínda me acordo de cando xogabamos xuntos. -

25 Morfoloxía galega
2008/2009
USC