Masyado na akong matanda kaya inaatang ko na ito sa iyong mga balikat. Buod ng ibalon ang epiko ng bikol?

In: Filipino Language and Culture [Edit categories] Bata ka pa, malakas at matapang. Alam kong magagawa mo ito. Para sa akin at sa ating mga mamamayan. Answer:

Si Baltog ay isang batang lalaki na malakas, mabait at matipuno. Siya ay anak ni Handiong, ang pinuno ng kanilang pamayanan. Isang araw, Ibinigay ni Handiong ang basbas kay Baltog. Naglayag si Baltog ikinuwento ng kanyang ama ang kaawa-awa nilang kalagayan sa lupain ng kinagabihan sakay ng isang maliit na bangka na magdadala sa kanya sa Samar. Napakarami nilang kaaway na laging dumarating upang sirain ang isang lugar ha tinatawag na Kabikulan. Marami na siya ring narinig tungkol kanilang pananim at patayin ang kanilang mga alagang hayop. Namamatay sa lugar at naisip niya na maganda kung makakahanap siya ng lugar kung ang mga tao sa gutom dahil sa kawalan ng pagkain. Ang natitira sa kanila ay saan sila maninirahan habang-buhay. Sa malawak na dagat, nasagupa ni hindi sapat upang umabot sa susunod na pag-aani. Baltog ang malakas na hangin at malalaking alon na sumira sa kanyang bangka. Kinailangan niyang lumangoy at muntikan na siyang malunod bago niya ligtas na narating ang dalampasigan ng baybaying bayan ng Kabikulan. Pagod nang lumaban ang mga tao anak, sabi ng kanyang ama. Gusto nila ng payapang buhay na walang gutom na gumagala sa paligid. Ang ating mga hayop ay kumokonti ng kumokonti araw-araw. Kapag nagpatuloy ang ganitong sitwasyon ay mamamatay tayong lahat sa gutom. Nagsimula niyang galugarin ang Kabikulan, hanggang umabot siya sa lupain ng Aslon at Inalon na sumasakop sa kapatagan na nakaligid sa bundok ng Asog, Masaragam, Isarog at Lignion. Natagpuan niya ang Ibalon, isang magandang lugar para sa kanya at sa mga mamamayan. Ang lupa ay mataba Ano ang gusto mong ipagawa sa akin, ama? tanong ni Baltog. Tumingin ng at magandang pagtamnan ng mga halamang ugat, palay at mga gulay. Ito rin diretso sa kanyang mata ang kanyang ama. At hinawakan nito ang kanyang ay maganda para sa kanilang mga hayop. Para itong lupain ng gatas at pulot. balikat.

Nais ko ang lupaing ito para sa akin at sa aking mga mamamayan, sabi ni Humanap ka ng lugar kung saan makakapamuhay tayong panatag at payapa. Baltog sa sarili.

Iginala ni Baltog ang mga mata. Nakita niya ang mga tao sa kanilang kaawaNgunit nagsalita siya ng maaga. Dahil naninirahan sa paligid ng Ibalon ang awang kalagayan. Nakita niya ang gutom at sa mukha ng bawat bata. Nakita ilang buwaya na may pakpak na nakakalipad, mga baboy ramong kasinglaki niya ang panghihina sa bawat mukha ng ama't-ina. Siya din ay nalungkot. ng elepante at isang sawa na may ulo ng isang babae. Ngunit desidido si Baltog na makuha ang Ibalon para matirhan kaya nilabanan niya ang mga buwaya at mga baboy ramo ng buo niyang lakas. Dahil sa kanyang galing sa mano-manong pakikipaglaban natalo niya lahat ng buwaya at baboy ramo,

pinatay niya ito at pinagpira-piraso. Ngunit, ang sawa na may ulo ng babae ay nakatakas at humanap ng ibang matitirahan.

Sagot: kandila 2. Baboy ko sa pulo, ang balahiboy pako. Sagot: langka 3. Nang sumipot sa maliwanag, kulubot na ang balat. Sagot: ampalaya 4. Isang butil ng palay, sakot ang buong buhay. Sagot: ilaw 5. Ako ay may kaibigan, kasama ko kahit saan. Sagot: anino

Bumalik siya at ibinalita sa ama ang tungkol sa lupain na nakita niya para sa kanila. Hindi na sila nagsayang ng oras, si Baltog at ang kanyang ama at ang lahat ng mga mamamayan ay nilisan ang Samar papuntang Ibalon, ang kanilang bagong tahanan. Tinuruan nina Handiong at Baltog ang mga mamamayan ng ilang paraan upang magkaroon ng kabuhayan. At hindi nagtagal ay gumanda ang kanilang pamumuhay. Pinuno nila ang lupain at nagkaroon sila ng masaganang ani. Sa lupaing iyon ang gutom ay naging alaala na lamang ng nakaraan.

6. Sa araw ay bungbong, sa gabi ay dahon. Sagot: banig 7. Dumaan ang hari, nagkagatan ang mga pari. Sagot: siper 8. Munting hayop na pangahas, aaligid-aligid sa ningas. Sagot: gamu-gamo 9. Tinaga ko ang puno, sa dulo nagdurugo. Sagot: gumamela 10. Naabot na ng kamay, ipinagawa pa sa tulay. Sagot: kubyertos 11. Malaking supot ni Mang Jacob, kung sisidlan ay pataob. Sagot: kulambo 12. Maliit pa si kumare, marunong ng humuni. Sagot: kuliglig 13. Baka ko sa palupandan, ungay nakakarating kahit saan. Sagot: kulog 14. May bintana ngunit walang bubungan, may pinto ngunit walang hagdanan. Sagot: kumpisalan 15. Heto na si Kaka, bubuka-bukaka. Sagot: palaka 16. Magandang prinsesa, nakaupo sa tasa. Sagot: kasoy 17. Hindi pari, hindi hari, nagdadamit ng sarisari. Sagot: paruparo

1.Tabi, tabi po, Ingkong. 2. Makikiraan po lamang. 3. Mano po. 4. Paabot po. 5. Paalam

Answer:
Ang bayan kong Pilipinas Lupain ng ginto't bulaklak Pag-ibig na sa kanyang palad Nag-alay ng ganda't dilag At sa kanyang yumi at ganda Dayuhan ay nahalina Bayan ko, binihag ka Nasadlak sa dusa CHORUS Ibon mang may layang lumipad Kulungin mo at umiiyak Ang 'di magnasang makaalpas Pilipinas kong minumutya Pugad ng luha at dalita Aking adhika

REPEAT CHORUS

1. Kung kailan mo pinatay, saka pa humaba ang buhay.

18. Dalawang batong itim, malayo ang nararating. Sagot: mga mata 19. Kay lapit-lapit na sa mata, di mo pa rin makita. Sagot: tenga 20. Sa maling kalabit, may buhay na kapalit. Sagot: baril 21. Sa buhatan ay may silbi, sa igiban ay walang sinabi. Sagot: bayong o basket 22. Hindi tao, hindi hayop, kung uminom ay salup-salop. Sagot: batya 23. Isa ang pasukan, tatlo ang labasan. Sagot: kamiseta 24. Butot balat na malapad, kay galing kung lumipad. Sagot: saraggola 25. Lumuluha walang mata, lumalakad walang paa. Sagot: ballpen o Pluma 26. Nagbibigay na, sinasakal pa. Sagot: bote 27. May puno walang bunga, may dahon walang sanga. Sagot: sandok 28. Hinila ko ang baging, sumigaw ang matsing. Sagot: kampana o batingaw 29. Yumuko man ang reyna, di malalaglag ang korona. Sagot: bayabas 30. Nakatalikod na ang prinsesa, ang mukhay nakaharap pa. Sagot: balimbing
halimbawa ng mga salawikain: 1.lahat ng gubat ay may ahas. 2.nasa tao ang gawa, nasa Diyos ang awa Ang kalusugan ay kayamanan. - Health is

Wealth Ang buhay ay parang gulong, minsang nasa ibabaw, minsang nasa ilalim. - Life is like a wheel, sometimes your up sometimes your down. Ang hindi lumingon sa pinanggalingan, hindi makakarating sa paroroonan. - A person who does not remember where he came from will never reach his destination. Ang karukhaan ay hindi hadlang sa pagtatagumpay. - Poverty is not a hindrance to success. Ang hindi marunong magmahal sa sariling wika, ay mahigit pa sa mabaho at malansang isda. - He who does not love his own mother tongue is worse than a rotten fish. Ang palay ay parisan, habang nagkakalaman ay alalong nagpupugay. - Imitate the rice stalk, the more grains it bears, the lower it bows. Ang umaayaw ay di nagwawagi, ang nagwawagi ay di umaayaw. - A quitter never wins, a winner never quits. Walang tiyaga, walang nilaga - No pain, no gain Magsama-sama at malakas, magwatak-watak at babagsak. - United we stand, divided we fall. Masakit ang katotohanan. -The truth hurts. Ang sakit ng kalingkigan, dama ng buong katawan. - The pain of the little finger is felt by the whole body. Huli man daw at magaling, naihahabol din. Better late than never. Kapag and dagat ay tahimik, asahan mo at malalim. - Still waters runs deep. Ang tulog na hipon , tinatangay ng agos. - A sleeping shrimp is carried away by the current. Ang pag-aasawa ay hindi biro, 'di tulad ng kanin, Iluluwa lung mapaso - Marriage is not a joke. It is not like food that you can spit out when it is too hot to chew. Walang palayok na walang kasukat na tungtong. - Every pot has a matching lid. Ang matapat na kaibigan, tunay na maaasahan. - - -You will know a true friend in time of need. Naghangad ng kagitna, isang salop ang nawala. - - - He who takes a lot of risks loses more than he can gain.

Pulutin ang mabuti, ang masama ay iwaksi. - - Emulate what is good, ignore what is bad. Walang lumura sa langit na di sa kanyang mukha nagbalik. - - - Nobody who spits upward does not spit on his face. Aanhin pa ang damo kung patay na ang kabayo. - - - Of what use is the grass when the horse is already dead. Maraming salita, kulang sa gawa. A man that talks too much accomplishes little. Madaling sabihin, mahirap gawain. Easier said than done. Ubos-ubos biyaya, pagkatapos nakatunganga. --Spend lavishly and you end up with nothing. Habang may buhay, may pag-asa. - - - While there is life, there is hope. Ang lalagyang walang laman ay maingay. - - An empty container makes a lot of noise. Ang lakas ay daig ng paraan. - - - Strength is defeated by strategy. Ang mabigat ay gumagaan, kung pinagtutulungan. - - - Anything that is heavy can be light if we put our resources together. Lahat ng gubat ay may ahas. - - - In every forest , there is a snake. Bago ka bumati ng sa ibang uling, uling mo muna ang iyong pahirin. - - -Before you point out others people's shortcomings, correct your own first. Ano man ang gagawin, makapitong iisipin. - - Whatever you do, think it seven times. Hangga't makitid ang kumot, matutong mamaluktot. - - - While the blanket is short, learn how to bend. Mahirap gisingin ang nagtutulog-tulugan. - - It is hard to wake up someone who is pretending to be asleep . Kung pukulin ka ng bato, tinapay ang iganti mo. - - - If someone throws stones at you, throw back bread. Matibay ang walis, palibhasa'y magkabigkis. - - A broom is sturdy because its strands are tightly bound. Pag may tiyaga, may nilaga. - - - If you persevere, you will reap the fruits of your labor. Kung may tinanim, may aanihin. - - - If you plant, you harvest. Walang naninira sa bakal kundi sariling kalawang.- - - Nothing destroys iron but its own corrosion.

Pagkahaba-haba man daw ng prusisyon, sa simbahan din ang tuloy. - - -Eventhough the procession is long, it will still end up in church. Magsisi ka man at huli wala nang mangyayari. There is no need to cry over spilt milk. Ang pagkakataon sa buhay ay madalang dumating. Kapag narito na, ating samantalahin.- - - Opportunity only knocks once, grab it or you'll lose it. Kung ano ang puno, siya ang bunga. Kung may itinanim, may aanihin. Huli man daw at magaling, naiihahabol din. Kung di ukol, di bubukol. Kung may isinuksok, may madudukot. Ang taong nagigipit, sa patalim kumakapit. Ang tunay na anyaya, sinasamahan ng hila. Ang taong walang kibo, nasa loob ang kulo. Ang bayaning nasusugatan; Nag-iibayo ang tapang. Kapag apaw na ang takalan, kailangan kalusan. Nasa Diyos ang awa, nasa tao ang gawa. Habang maikli ang kumot, matutong mamaluktot. Ang magalang na sagot, nakakapawi ng pagod. Ang mabigat ay gumagaaan, kung pinagtutulungan. Ubos-ubos biyaya, pagkatapos nakatungaga. Naghangad ng kagitna, isang salop ang nawala. Pagkahaba-haba man daw ng prusisyon, sa simbahan din ang tuloy. Ang buhay ay parang gulong, minsang nasa ibabaw, minsang nasa ilalim. Ang hindi napagod mag ipon, walang hinayang magtapon. Ang umaayaw ay di nagwawagi, ang nagwawagi ay di umaayaw. Malaking puno, ngunit walang lilim. Ang isip ay parang itak, Sa hasa tumatalas. (The mind is like a knife, it is honed by sharpening.) Kuwarta na, naging bato pa. (It was already money, but it became a stone.) Bibig na natatakpan, hindi papasukin ng langaw. (A mouth that is covered will not be entered by flies.) Kung anong bukang-bibig ay siyang nilalaman ng dibdib. (What is constantly talked about is what's inside the heart.)

Mabuti pa ang kubo, na nakatira ay tao kaysa mansiyon na nakatira ay kuwago. (A nipa hut where a person lives is better than an mansion lived in by an owl.) Aanhin pa ang damo, kung patay na ang kabayo. (What use is the grass if the horse is dead.)

nagkakantahan sila. Isang araw ay nagtungo si Kunto sa gubat upang mamana. Hindi pa siya lubhang nakalalayo nang nakakita siya ng isang uwak. Nakatayo ito sa isang landas na kanyang tinutunton. Karaniwang ang mga ibon sa gubat ay maiilap ngunit ang ibong ito ay kaiba. Lumakad si Kunto palapit sa ibon ngunit hindi ito tuminag sa pagkakatayo sa gitna ng landas. Nang may iisang dipa na lamang siya mula sa ibon, bigla siyang napatigil. Tinitigan siyang mainam ng ibon at saka tumango nang tatlong ulit bago lumipad. Matagal na natigilan si Kunto . Bagamat siyay malakas at matapang, sinagilahan siya ng takot. Hindi niya mawari kung ano ang ibig sabihin ng kanyang nakita. Hindi na niya ipinagpatuloy ang kanyang pamamana. Siyay bumalik sa nayon at nakipagkita sa matatandang pantas. Anang isang matanda, Marahil ang ibong iyon ay ang sugo ng ating bathala. Ipinaaalaala sa atin na dapat tayong magdaos ng caao. Kung gayon, ngayon din ay magdaraos tayo ng caao, ang pasiya ni Kunto. Ipinagbigay-alam sa lahat ang caao na gagawin. Lahat ng mamamayan ay kumilos upang ipagdiwang ito sa isang altar sa isang bundok-bundukan. Ang mga babae naman ay naghanda ng masasarap na pagkain. Nang ang lahat ay nakahanda na, ang mga lalaki ay humuli ng isang baboy. Ang baboy na ito ay siyang iaalay sa kanilang bathala upang mapawi ang

Answer:

Ang lumalakad ng matulin, kung matinik ay malalim- mag-ingat sa pagpapasya. Kung may isinuksok may madudukot kung marunong magtipid, hindi ka mawawalan. Kung hangin ang itinanim, bagyo ang aanihin - huwag kang gagawa ng mga bagay na ayaw mong gawin din sa iyo. Ang lingon ng lingon sa pinanggalingan, bangin ang kababagsakan - sa pagtanaw ng utang na loob, isipin din ang sariling kapakanan.

Alamat ng Baguio Sa isang nayon sa Baguio na kung tawagin ay Suyuk, naninirahan ang mga Igorot na pinamumunuan ni Kunto. Si Kunto ay bata pa ngunit siya ang pinakama-lakas at pinakamatapang sa kanilang nayon kaya siya ang ginawang puno ng matatandang pantas. Ang mga naninirahan sa nayong ito ay namumuhay nang tahimik . Maibigin sila sa kapwa at may takot sila sa kanilang bathala. Taun-taon ay nagdaraos sila ng caao bilang parangal sa kanilang mga anito. Noong panahong iyon, ang mga Igorot ay naniniwala sa ibat ibang anito. Kung nagdaraos sila ng caao ay lingguhan ang kanilang handa. Nagpapatay sila ng baboy na iniaalay sa kanilang bathala. Nagsasayawan at

galit, kung ito man ay nagagalit sa kanila. Inilagay ang baboy sa altar na ginawa nila sa itaas ng bundok-bundukan. Anong laking himala ang nangyari! Nakita nilang ang baboy ay napalitan ng isang pagkatanda-tandang lalaki! Ang mukha ay kulay- lupa na sa katandaan at halos hindi na siya makaupo sa kahinaan.Ang mga tao ay natigilan. Nanlaki ang mga mata sa kanilang nakita. Silay natakot. Maya-mayay nagsalita ang matanda at nagwika nang ganito: Mga anak magsilapit kayo. Huwag kayong matakot. Dahil sa kayoy mabuti at may loob sa inyong bathala, gagantimpalaan ko ang inyong kabutihan. Lamang ay sundin ninyo ang lahat ng aking ipagbilin. Kumuha kayo ng isang tasang kanin at ilagay ninyo rito sa aking tabi. Pagkatapos sukluban ninyo ako ng isang malaking palayok. Ipagpatuloy ninyo ang inyong caao. Pagkalipas ng tatlong araw, bumalik kayo rito sa pook na ito. Makikita niyo ang isang punungkahoy, na kahit minsan sa buhay ninyo ay hindi pa ninyo nakikita o makikita magpakailanman. Ang bunga,dahon, at sanga ay maaari ninyong kunin ngunit ang katawan ay huwag ninyong gagalawin. Huwag na huwag ninyong tatagain ang katawan nito. Tinupad naman ng mga tao ang ipinagbilin ng matanda.Ipinagpatuloy nila ang kanilang pista. Pagkaraan ng

tatlong araw, bumalik sila sa pook na pinag-iwanan sa matanda. Itinaas nila ang palayok at gaya ng sinabi ng matanda, nakita nila ang isang punungkahoy na maliit. Kumikislap ito sa liwanag ng araw-lantay na ginto mula sa ugat hanggang sa kaliit-liitang dahon. Nagsigawan ang mga tao sa laki ng galak. Si Kunto ang kauna-unahang lumapit sa punungkahoy at pumitas ng isang dahon. Pagkapitas sa dahon ay nagkaroon kaagad ng kapalit ito kayat nag-ibayo ang tuwa sa mga tao. Bawat isa ay pumitas ng dahon. Sa loob ng maikling panahon, yumaman ang mga taga-Suyuk.Ang dati nilang matahimik na pamumuhay ay napalitan ng pag-iimbutan at inggitan. Ang punungkahoy naman ay patuloy sa pagtaas hanggang sa ang mga dulo nitoy hindi na maabot ng tingin ng mga tao. Isang araw, anang isang mamamayan, kay taas-taas na at hindi na natin maabot ang bunga o dahon ng punongginto. Mabuti pa ay pagputul-putulin na natin ang mga sanga at dahon nito. Ang puno ay paghahati-hatian natin. Kinuha ng mga lalaki ang kanilang mga itak at palakol. Ang iba ay kumuha ng mga sibat. Tinaga nila nang tinaga ang puno at binungkal ang lupa upang lumuwag ang mga ugat.Nang malapit nang mabuwal ang punungkahoy ay kumidlat nang ubod-talim. Kumulog nang ubos-lakas at parang pinagsaklob ang lupa at langit. Ang punungkahoy ay nabuwal. Nayanig

ang lupa at bumuka sa lugar na kinabagsakan ng puno. Isang tinig ang narinig ng mga tao. Kayo ay binigyan ng gantimpala sa inyong kabutihan. Ang punong-ginto upang maging mariwasa ang inyong pamumuhay. Sa halip na kayoy higit na mag-ibigan , kasakiman ang naghari sa inyong mga puso. Hindi ninyo sinunod ang aking ipinagbilin na huwag ninyong sasaktan ang puno. Sa tuwi-tuwina ay inyong nanaisin ang gintong iyan. At pagkasabi ng mga katagang ito, sa harap ng mga tao sa Suyuk, ang puno ay nilulon na ng lupang kinabuwalan. Mula nga noon, nagkaroon na ng minang ginto sa Baguio at nakukuha lamang ito sa pamamagitan ng paghukay sa lupa.

Answer:
EPIKO ng BIAG NI LAM ANG Sina Don Juan at Namongan ay tagaNalbuan, ngayon ay sakop ng La Union. May isa silang anak na lalaki. Ito'y si Lam-ang. Bago pa isilang si Lam-ang, ang ama nito ay pumunta na sa bundok upang parusahan ang isang pangkat ng mga Igorota na kalaban nila. Nang isilang si Lam-ang, apat na hilot ang nagtulong-tulong. Ugali na nga mga Ilokano noong una na tumulong sa mga hilot kung manganganak ang maybahay nila ngunit dahil nga wala si Don Juan, mga kasambahay nila ang tumulong sa pagsilang ni Namongan. Pagkasilang, nagsalita agad ang sanggol at siya ang humiling na "Lam-ang" ang ipangalan sa kaniya. Siya rin ang pumili ng magiging ninong niya sa binyag. Itinanong pa rin niya sa ina ang ama, kung saan ito naroroon, na di pa niya nakikita simula pa sa kanyang pagkasilang.

Sinabi na ina ang kinaroroonan ng ama. Makaraan ang siyam na buwan, nainip na si Lam-ang sa di pagdating ng ama kaya't sinundan niya ito sa kabundukan. May dala siyang iba'tibang sandata at mga anting-anting na makapag-bibigay-lakas sa kaniya at maaaring gawin siyang hindi makikita. Talagang pinaghandaan niya ang lakad na ito. Sa kaniyang paglalakbay, inabot siya ng pagkahapo kaya't namahinga sandali. Naidlip siya at napangarap niyang ang pugot na ulo ng ama ay pinagpipistahan na ng mga Igorote. Galit na galit si Lam-ang sa nabatid na sinapit ng ama kaya mabilis na nilakbay ang tirahan ng mga Igorote. Pinagpupuksa niya ang mga ito sa pamamagitan ng dalang mga sandata at anting-anting. Ang isa ay kaniyang pinahirapan lamang saka inalpasan upang siyang magbalita sa iba pang Igorote ng kaniyang tapang, lakas at talino. Umuwi si Lam-ang nang nasisiyahan dahil sa nipaghiganti niya an pagkamatay ng ama niya. Nang siya'y magbalik sa Nalbuan, taglay ang tagumpay, pinaliguan siya ng ilang babaing kaibigan sa ilog ng Amburayan, dahil ito'y naging ugali na noon, na pagdating ng isang mandirigma, naliligo siya. Matapos na paliguan si Lam-ang, nangamatay ang mga isda at iba pang bagay na may buhay na nakatira sa tubig dahil sa kapal ng libag at sama ng amoy na nahugasan sa katawan nito. Sa kabutihan naman may isang dalagang balita sa kagandahan na nagngangalang Ines Kannoyan. Ito'y pinuntahan ng binatang si Lam-ang upang ligawan, kasama ang kaniyang puting tandang at abuhing aso. Isang masugid na manliligaw ni Ines ang nakasalubong nila, Si Sumarang, na kumutya kay Lam-ang, kaya't sila'y nag-away at dito'y muling nagwagi si Lam-ang. Napakaraming nanliligaw ang nasa bakuran nina Ines kaya't gumawa sila ng paraan upang sila ay makatawag ng pansin. Ang tandang ay tumilaok

at isang bahay ang nabuwal sa tabi. Si Ines ay dumungaw. Ang aso naman ang pinatahol niya at sa isang iglap, tumindig uli ang bahay na natumba. Nakita rin ng magulang ni Ines ang lahat ng iyon at siya'y ipinatawag niyon. Ang pag-ibig ni Lam-ang kay Ines ay ipinahayag ng tandang. Sumagot ang mga magulang ng dalaga na sila'y payag na maging manugang si Lam-ang kung ito'y makapagbibigay ng doteng may dobleng halaga ng sariling ariarian ng magulang ng dalaga. Nang magbalik si Lam-ang sa Kalanutian, kasama si Namongan at mga kababayan, sila ni Ines ay ikinasal. Dala nila ang lahat ng kailangan para sa maringal na kasalan pati ang dote. Ang masayang pagdiriwang ay sinimulan sa Kalanutian at tinapos sa Nalbuan, kung saan nanirahan ang mag-asawa pagkatapos ng kasal nila. Isa parin sa kaugalian sa Kailukuhan, na pagkatapos ng kasal, ang lalaki ay kinakailangang sumisid sa ilog upang humuli ng rarang (isda). Sumunod ni Lam-ang subalit siya ay sinamang palad na makagat t mapatay ng berkakan (isang urin ng pating). Ang mga buto ni Lam-ang na nasa pusod ng dagat ay ipinasisid at pinatapon ni Donya Ines sa isang kalansay at tinakpan ng tela. Ang tandang ay tumilaok, ang aso ay kumahol at sa bisa ng engkanto, unti-unting kumilos ang mga buto. Sa muling pagkabuhay ni Lam-ang, ang mag-asawa ay namuhay nang maligaya, maluwalhati at matiwasay sa piling ng alagang puting tandang at abuhing aso. Ang Tuwaang, epiko ng mga Bagobo, ay isang mahabang tula na nagsalaysay ng mga kabayanihan ni Tuwaang. Si Tuwaang ay siyang puno ng Kuaman. Balita siya sa katapangan, lakas at kakisigan. Isang Araw tumanggap si Tuwaang ng balita na may isang dilag na nagmula sa kalangitan ng Buhong na nakarating sa kaharian ni Batooy upang

humingi ng tulong. Tinawagan ni Batooy si Tuwaang. Nagpaalam si Tuwaang sa kapatid niyang babae na kinagigiliwan iyong tawaging Bai, ibig niyang tulungan ang nasabing dalaga. Ayaw mang pumayag ni Bai sapagkat ang gagawin ni Tuwaang ay lubhang mapanganib, hindi rin napigil si Tuwaang sa gagawin niyang pagsaklolo. Sumakay si Tuwaang sa kidlat. Ang karaniwan niyang sasakyan ay hangin. Ngunit sa pagkakataong ito'y himingi siya ng pasintabi sa hangin sa hindi ito ang gamiting sasakyan sapagkat siya'y nagmamadali. Dumaan muna si Tuwaang sa lupain ng Binata ng Pangavukad. Dinulutan si Tuwaang ng itso (ikmo at bunga). Ang pagdudulot ng itso sa panauhin ay kaugalian nga mga Muslim. Pumunta si Tuwaang at ang Binata ng Pangavukad sa lupain ni Batooy. Pagdating nila roon, dahil sa kagandahang lalaki ni Tuwaang aya halos hinimatay ang mga tao sa laki ng paghanga sa binata ng Kuaman. Pumanhik si Tuwaang at sa laki ng pagod dahil sa paglalakbay ay nakatulog siya sa pagkakaupo sa tabi ng dalagang may lambong ng kadiliman ang dalaga ng Buhong. Nang magising si Tuwaang, dinulutan ang dalawang itso at sila'y ngumanga. Mula pa ng dumating sa lupain ni Batooy ay walang nais kausapin ang dalagang may lambong ng kadiliman. Hinintay niya si Tuwaang upangdito sabihin ang kanyang malaking suliranin. Nagkagusto ang binata ng Pangumanon sa dalaga. Malaki naman ang pag-ayaw ng dalaga, subalit nais kunin ng Binata ng Pangumanon ang dalaga sa dahas. Kaya napilitan siyang humingi ng saklolo kay Tuwaang at kay Batooy. Hindi pa gaanong natatagalan ang paguusap ni Tuwaang at ng dalaga ng Buhong ay dumating naman ang Binata ng Panumanon. Walang taros na pinagtataga ng Binata ng Pangumanon ang tauhan ni Batooy. Para lamang tumatabas ng puno sa isang tubuhan at sa ilang saglit nakabulagta nang lahat ang mga kawal ata tauhan ni Batooy. Nanaog si Tuwaang at nagharap ang dalawang malakas at

makapangyarihang lalaki. Ginamit ni Tuwaang ang kanyang kampilan. Sa lakas ng pagtatagaan aya naputol ito. Itinapon ni Tuwaang ang puluhan nito at kaagad na tumulong ang punong malivutu. Gayon din ang nangyari sa binata ng Pangumanon. Ginamit naman ni Tuwaang ang iba pang sandata niyang palihuma, gayon din ang balaraw hanggang nabali rin sa puluhan ang mga itao. At sabay na nagtapon ng baling puluhan ang dalawa at ito'y naging punong maunlapay. Nang magkaubusan na sila ng mga armas, sinunggaban ng Binata ng Pangumanon si Tuwaang at ibig durugin sa kanyang binti. Hindi nasaktan s i Tuwaang. Sinunggaban naman ni Tuwaang ang Binata ng Pangumanon at tinangkang ihampas sa malaking bato. Nang sasayad na ang katawan, ang bato ay naging alabok. Tinawagan ng Binata ng Pangumanon ang kanyang patung. Ito'y isang dangkal na bakal na ipinulupot kay Tuwaang. Ang patung ay bumuga ng apoy. Inunat ni Tuwaang ang kamay at namatay ang apoy. Tinawagan naman ni Tuwaang ang kanyang patung at nagliyab ang Binata ng Pangumanon at namatay. Ngumaga si Tuwaang at ibinuga ang tabug ng nganga sa tauhan ni Batooy at sila'y nabuhay na lahat. Iniuwi ni Tuwaang ang dalaga sa Kuaman. Pagdating nila sa Kuaman ay may ligalig na nagaganap. Pagkatapos na magapi ni Tuwaang ang kalaban, minabuti niyang doon na sila sa bayan ng Katu-san, ang lupaing walang kamatayan.