Está en la página 1de 146

1

2


O Fascisno Iialiano c o Esiado Novo Drasilciro
C. dc Alncida Moura

Ediao clcirnica.
Ed Fidcndo Casiigai Morcs
www.ngarcia.org

Caa
Mussolini. 1933. or Dicgo Fivcra
fonic.
www.narisis.org/
suljcci/ari/visual_aris/
ainiing/cIiliis/nuralisis.Iin

Vcrsao ara cDool
cDoolsDrasil.con

Fonic Digiial
www.ngarcia.org

2002 - C. dc Alncida Moura
Todas as olras sao dc accsso graiuiio. Esiudci scnrc or conia
do Esiado, ou nclIor, da Socicdadc quc aga inosios; icnIo a
olrigaao dc rciriluir ao ncnos una goia do quc cla nc
roorcionou."
Nclson JaIr Carcia (1947-2002}
3

NDICE
Iniroduao 5
As origcns 9
O csiaiisno iialiano c a dcnocracia lrasilcira
16
Noao dc dcnocracia 26
Asccios dcnocraiicos da Consiiiuiao Drasilcira
38
O rcginc ioialiiario fascisia 59
A dcnocracia auioriiaria 74
O cororaiivisno fascisia 88
O ConsclIo da Econonia Nacional 106
Fcirosccio 124
Olras consuliadas 129
Noias 133
4

O Fascismo Italiano
e o
Estado Novo Brasileiro

G. de Almeida Moura
5

INTRODUO

1. Na coca dc iransiao cn quc vivcnos,
sonos olrigados a rcvcr a cada asso concciios
do dirciio ullico. Muiias nocs iradicionais sc
cIocan con a rcalidadc Iisiorica, c arcccn icr
crdido a viialidadc riniiiva. En scu lugar,
ouiras nocs vao surgindo, Princiro sol o nanio
scduior do roscliiisno, dcois, nais
scrcnancnic, na rouagcn das cosics
oljciivas, con rcicnsao a csialilidadc cicnifica.
Ha noncnios cn quc a cscolIa c difcil, ianio
nais, quanio c ccrio quc nal odcrcnos scr a un
icno criicos c aiorcs, cnsando
Iisioricancnic", sul sccic acicrniiaiis, c
sofrcndo, cono indivduos, as angusiias do
noncnio. Conrccndc-sc, assin, quc icndanos
a ficar con os Ialiios adquiridos. A dcsconfiana
conira inovacs c nornal ao cnsancnio
Iunano. Nao sc iraia dc oosiao", quc c aiiiudc
oliica. Poliiicancnic, odcrcnos acciiar
qualqucr csiado dc coisas, c lisancnic colalorar
con o odcr ullico, na ronoao do lcn gcral.
Cicniificancnic. orcn, c scnrc lciio invcsiigar,
acciiar aqui, rccusar acola, dcsdc quc ioda
vcrdadc Iunana c rovisoria c dcvc ccdcr a una
cvidcncia naior.
6
2. A gucrra dc 1914, a grandc dcsiruidora dc
rcgincs c insiiiuics, rovocou, dc un lado, un
cono quc rcssurgincnio do idcal dcnocraiico, c,
dc ouiro, a cclosao dc circnisnos da dirciia c da
csqucrda, do conunisno, do fascisno c do
nacional-socialisno. Scn a gucrra, nao icranos
quia ncn a diiadura vcrnclIa na Fussia, ncn a
diiadura lranca, na AlcnanIa c na Iialia.
Enlora divcrsificados cnirc si, cn onios
sccundarios, filian-sc csscs rcgincs fonic
douirinaria dc SOFEL, c arcscniaran-sc ara
ficar", ara durar nil anos". Enircianio, a
conflagraao a csia dc novo, ara -los rova,
c fazc-los dcnonsirar aic quc grau ira a sua
caacidadc dc rcsisicncia. O quc a gucrra irouc,
a gucrra odcra lcvar. ncsno ossvcl quc aic
csic iralalIo cnvclIca iao dcrcssa, quc, daqui
a ncscs, nos vcjanos dianic dc siiuacs quc or
ora ncn scqucr odcnos susciiar.
3. Cono as culio, nao ficou o Drasil
nargcn do drana oliico do scculo. Tanlcn
aqui nao nais csianos na siiuaao dc vinic c
cinco anos airas. Da Consiiiuiao dc 1891
assanos ara a dc 1934, c dcsia ara o rcginc
dc 10 dc novcnlro dc 1937. A iransfornaao foi
rofunda. En ncnos dc un dcccnio, vicnos da
nais ura Consiiiuiao dcnocraiica c lilcral ara
a dc una dcnocracia socializanic, c dcsia ara a
dc una dcnocracia auioriiaria".
7
4. Nao cndcnos ncn ara o circnisno da
csqucrda, ncn ara o da dirciia. Aquclc scria
rcclido unanincncnic cla conscicncia
nacional. Nos dias sulscqucnics ao da insiiiuiao
do aiual rcginc, Iouvc razcs ara suor quc o
Esiado Novo sc confundira con o inicgralisno,
ial o calor da adcsao quc csic lcvou ao Prcsidcnic
da Fcullica(1a}. A Consiiiuiao ainda nao fora
lcn csiudada, faliavan os csclarccincnios dos
cIcfcs do novincnio, nao sc Iavian ainda
dissolvido os ariidos oliicos. Dcois a duvida
sc dcsfcz. Infornacs incquvocas uscran
icrno discussao. O rcginc cra dcnocraiico c
rcrcscniaiivo. Nao cra ncn inicgralisia, ncn
fascisia.
5. O quc rcicndcnos agora c caninar
douirinariancnic o rollcna, ondo cn
confronio o rcginc iialiano c o lrasilciro, a fin dc
vcrificarnos, sunariancnic, cn quc difcrcn un
do ouiro. Ecusano-nos dc dcscrcvcr, cn scus
orncnorcs, os varios orgaos dos dois Esiados,
nao so or disornos dc icno nais do quc
cscasso ara a rcdaao dcsic iralalIo, cono
ianlcn or scr dc lcn naior inicrcssc o canc
criico dos rcgincs csiudados. As nossas falIas
incviiavcis scrao ccriancnic dcsculadas clo
inicligcnic lciior.
6. Prcfcrinos caninar acnas o Esiado
fascisia, or scr o quc nais conuncnic nos vcn
8
lcnlrana, quando falanos dc rcginc foric.
Alias, csianos ligados Iialia clos laos nais
nolrcs, norais c naicriais. Trazcr ianlcn ao
dclaic ouiros Esiados ioialiiarios scria auncniar
dcsncccssariancnic as roorcs dcsia
nonografia. Eaninado o fascisno, nos onios
quc nos inicrcssan, os dcnais rcgincs crdcn
nuiio dc sua inoriancia, cono onios dc
conaraao.
9

AS ORIGENS

7. Quando o fascisno assuniu o odcr, cn
ouiulro dc 1922, nao iinIa un sisicna dc
douirina. La doiirina lcll' c fornaia, con
divisionc di caiioli c aragrafi c coniorno di
cloculrazioni oicva nancarc; na c'cra a
sosiiiuirla qualcIc cosa di iu dccisivo. la fcdc"(1}.
En iodo caso, diz MUSSOLINI, ja cisiian os
fundancnios icoricos, lanados, alias, cn lcna
laialIa, nos concios, nos congrcssos, na
inrcnsa, nas confalulacs ariidarias. Os
rollcnas do indivduo c do Esiado, da
auioridadc c da lilcrdadc, c iodos os quc dizian
rcsciio aos idcais rcvolucionarios, foran scndo
discuiidos, isolada c fragncniariancnic, aic
scrcn iraduzidos cla lcgislaao quc dcu
coniornos nais dcfinidos ao rcginc(2}.
8. En caria dc 27 dc agosio dc 1921,
afirnava o cIcfc do novincnio quc, sol cna dc
suicdio, dcvia o fascisno lasnar un coro dc
douirina. Eu rorio quc as diici, sou o rinciro
a rcconIcccr quc as nossas nodcsias ialuas
rogranaiicas a oricniaao icorica c raiica do
fascisno dcvcn scr rcvisias, corrigidas,
anliadas, corroloradas, orquc sofrcran, aqui c
ali, a injuria do icno".
10
9. O dcscjo foi ouvido. A lilliografia fascisia
crcsccu assusiadorancnic. Enircianio, cn 1931,
acIava DEL VECCHIO quc as cluculracs
filosoficas a rcsciio da nova oliica cran, na
naior aric, infclizcs. Ncn cisiia ainda, ara clc,
una filosofia do fascisno, ialvcz orquc os quc
icniaran cscrcvc-la nao iinIan vivido
vcrdadcirancnic a aiao rcvolucionaria
fascisia", c os quc a vivcran nao udcran
cscrcvc-la. Nao dcvc adnirar, coniinua, ois c
salido, or ccnlo, quc o naior nonuncnio
jurdico do gcnio Iunano, o Corus juris, c olrc
dc icorias gcrais, o quc nao incdc quc nclc,
cono na nodcrna lcgislaao fascisia, viva,
laicnic, una vcraz filosofia"(3}.
10. Essa inccricza dc rincios dcsoricniou,
dc ccrio nodo, a oiniao ullica, a qual, cnlora
nuirissc sinaiias ara con os Fasci di
conlaiincnio, na gucrra quc novian aos
ariidos sulvcrsivos, nao sc crsuadia dc csiar a
assisiir criaao dc un novo sisicna oliico,
ianio nais quc cran conIccidas as anicriorcs
conviccs socialisias do ardoroso condoiiicrc(4}.
11. Ainda icra razao dc scr a criica dc DEL
VECCHIO? Eis o quc nao odcrcnos rcsondcr
con duas alavras. Escrcvcndo cn 1933, o
rofcssor FO nosirou, con nuiia fclicidadc,
cono c difcil csiudar a organizaao fascisia, cla
incisicncia dc un csiaiuio oliico fundancnial,
11
quc roclanc as linIas ncsiras do rcginc. Para
dar coro c sisicna aos nuliilos orgaos airavcs
dos quais o novo Esiado dcscnvolvc a sua
aiividadc diz o rofcssor FO rcciso c
csiafanic iralalIo dc invcsiigaao c dc csiudo
das lcis nuncrosssinas quc criaran csscs
orgaos c ora rcgulancnian as suas airiluics.
Assin. vcrifica-sc quc as novas insiiiuics nao
sc ariicularan con as vclIas, da Consiiiuiao dc
18 dc fcvcrciro dc 1848, sulsisiindo nuiias
dcsias, noninalncnic, cn rcsciio iradiao, c
ccrccndo aquclas, cfciivancnic, o odcr ullico.
Ouira dificuldadc aoniada clo rofcssor
aulisia c a da cisicncia do Pariido Nacional
Fascisia, cnirclaado con os orgaos
fundancniais do Esiado, c a dar a inrcssao da
cisicncia, cn icsc, dc una nuliilicidadc
dcsconunal dc orgaos oliicos. Nao sc dcscolrc,
no fascisno, nada quc sc arca con divisao dc
odcrcs. Os jurisias rcfcrcn falar cn orgaos dc
nanifcsiaao c dc rcalizaao da voniadc oliica",
crcssao nais nalcavcl, quc crniic csloar
una ligaao nais ou ncnos sisicnaiica cnirc os
ciiados orgaos c insiiiuics"(5}.
As organizacs fascisias coniinuan, no
fundo, a scr as ncsnas. O naicrial lcgislaiivo
nao variou, cn csscncia. As cosics dos
douiorcs rosscguiran, con a ncsna
unifornidadc, isio c, a lordar concniarios,
lrcvcs ou csiirados, cn iorno dc unas ianias
12
roosics dc caraicr oficial, arcscniadas cono
ariigos dc fc. Finalncnic, o fundador do rcginc
cs condcnsadancnic o scu cnsancnio cn La
doiirina dcl Fascisno, arcccndo quc nada nais
c dc sc acrcsccniar aos fundancnios ncla
coniidos. Longos anos dc govcrno c dc aiividadc
Iarnonicancnic cvoluiiva dcvcn icr sido
suficicnics ara o Ducc dcfinir as suas conviccs
filosoficas. E sc a Iialia vicr a rcdigir una
Consiiiuiao oliica fascisia, icra dc calca-la
solrc o conicudo idcologico do livro dc
MUSSOLINI.
12. No Drasil, o caninIo foi divcrso. O
rograna con quc a Aliana Lilcral sc
arcscniou ao clciiorado, cn 1930, cra
niiidancnic dcnocraiico. O quc iodos qucrian
cra a rcsiauraao da Caria dc 1891. A laiaforna
lida na Eslanada do Casiclo, a 2 dc janciro
daquclc ano, iraduziu a gcncralizada c vigorosa
icniaiiva dc rcnovaao dos cosiuncs oliicos c
dc rcsiauraao das raiicas da dcnocracia,
dcniro da ordcn c do rcginc"(6}. Vcnccdora a
rcvoluao dc 3 dc ouiulro, cniranos na fasc do
Covcrno Provisorio, indcfinida quanio s fuiuras
dircirizcs consiiiucionais. Falava-sc cn rcalidadc
nacional", cn csriio rcvolucionario", nas iais
dcsignacs nao iinIan ncnIun conicudo
osiiivo. Fcunida, or fin, a Asscnllcia Nacional,
iivcnos a Consiiiuiao dc 16 dc julIo dc 1934,
infcrior, quanio linguagcn c firncza
13
douirinaria, nas ainda dcnocraiica c
rcrcscniaiiva, sol o influo visvcl do nodclo
alcnao. A dcnocracia social dc 1934 durou
ouco, acnas o icno suficicnic ara sc
roccssar una agiiada cananIa dc succssao
rcsidcncial, ccrcc coriada clo golc dc 10 dc
novcnlro dc 1937.
13. Nao Iouvc rcgaao anicrior, ncn indcio
dc quc o anorana oliico sc Iavia dc
iransnudar, cnlora a oiniao ullica sc
alarnassc, lcgiiinancnic, con a falia dc idcal c
as iroclias da cananIa dc succssao. AcIano-
nos, nun aicc, dianic dc un faio consunado. O
Esiado Novo cisiia, sol a forna incraiiva dc
un surcno icio lcgal.
Ao invcs dc ronulgar una, ou nais lcis dc
ncnor nagniiudc, quc lIc dcsscn una ial ou
qual lilcrdadc dc aao, aic crisializar-sc cn
fornas crnancnics, cono quc sc conroncicu
o rcginc a nanicr-sc dcniro da csiruiura quc
Iavia livrcncnic cscolIido.
14. Na Iialia, a douirina nasccu da
ccricncia c das lcis. No Drasil, a Consiiiuiao a
iudo anicccdcu. As lcis sccundarias vicran
dcois, c ainda Iao dc vir. Assin, o nosso Esiado
c ncnos nalcavcl quc o fascisia. Esic Ia dc sc
ajusiar aos osiulados fundancniais da douirina
quc adoiou, nas odc nais facilncnic nodificar
14
o scu sisicna dc organizacs; nos icnos un
icio fundancnial, quc dcvc scr rcsciiado c
cccuiado na nicgra, caiancnic cono nclc sc
conicn.
15. Alicando-sc Consiiiuiao os criicrios
usuais dc Icrncncuiica, dcduzircnos a douirina
da nova ordcn. A roria ccgcsc govcrnancnial
icn dc con cla concordar. Acsar dc lIc scr
inicrrcic auiorizado, or causa da falia dc
discusscs rcvias quc sc conIcan, ncn scqucr
o cnincnic auior da Consiiiuiao, ou os scus
sulscriiorcs, icn a crnissao dc sc oor a
ilacs quc sc iircn, corrciancnic, do icio
caiial.
16. No noncnio, cnconiranos, na Iialia c no
Drasil, un odcr unicssoal. Mas la a siiuaao c
rcgular, cn quc csc s ncgacs dc cscriiorcs
fascisias, quanio qualidadc diiaiorial airiluda
a MUSSOLINI. Aqui, cssc odcr c iransiiorio. O
Esiado Novo nao c o quc csianos a vcr, scn o
Parlancnio, scn o ConsclIo da Econonia
Nacional, scn os govcrnos clciivos dos Esiados,
scn as Canaras Municiais oriundas do sufragio
oular. O rcginc so cisiira cn sua lcniiudc
quando csiivcrcn noniadas, c a funcionar, as
cngrcnagcns rcvisias cla Caria dc novcnlro. A
quadra rcscnic c rc-consiiiucional, dc
cncrgcncia, dc adaiaao ao fuiuro csiado dc
coisas. Enirc o rcscnic c o fuiuro sc Ia dc
15
inicrcalar o lclisciio do ariigo 187 da
Consiiiuiao.
17. Scra dc circna inoriancia cssa jornada
raiificadora. Confcrida validadc jurdica ao
dilona consiiiucional, or cssa forna ullica c
dcnocraiica, roduzira clc, cniao, iodos os
cfciios.
A Consiiiuiao incrial dc 1824 foi
rcviancnic sulnciida ao lacci das Canaras
Municiais. A dc 1937 cnirou dcsdc logo cn
vigor, cono ncccssaria crcssao dc govcrno,
confiando na osicrior arovaao do clciiorado.
Parccc-nos inicirancnic inrovavcl o rciorno s
osics anicriorcs. Mais logico c quc o Esiado
rcnovado cvolva ara o quc iivcr dc scr, airavcs
dos ncios ordinarios rcvisios cla Caria cn
vigor. Traiando do assunio, o rofcssor
FFANCISCO CAMPOS diz quc o ovo nao ira
julgar una alsiraao, nas un rcginc quc ja
dcvcra, clo ncnos, icr concado a dar coro s
suas roncssas". Nao arccc ossvcl ao ilusirc
jurisia rcvcr as conscqucncias quc sc scguirian
a un lclisciio ncgaiivo. Isso scria do donnio
dos aconiccincnios c da Hisioria(7}.
16

O ESTATISMO ITALIANO E A
DEMOCRACIA BRASILEIRA

18. O fundancnio da douirina fascisia
douirina MUSSOLINI c a conccao do Esiado,
da sua csscncia, dos scus dcvcrcs, da sua
finalidadc. Para o fascisno o Esiado c un
alsoluio, dianic do qual indivduos c gruos sao
o rclaiivo. Indivduos c gruos sao inaginavcis
cnquanio csiivcrcn dcniro do Esiado"(8}.
Nao c una novidadc. HECEL ja Iavia
afirnado quc o Esiado c a rcalidadc da idcia
ciica, o csriio ciico, cono voniadc nanifcsia,
cvidcnic a si ncsna, sulsiancial, quc sc cnsa c
salc, c, cnquanio o salc, cccuia o quc salc"(9}.
Tanio ara o fascisno, cono ara o cnsador
alcnao, c o Esiado a snicsc final da
lilcrdadc"(10}.
19. DEL VECCHIO nao conscnic quc sc
confundan as duas douirinas. Sc o Esiado icn
conciido, airavcs dos icnos, as naiorcs
injusiias, cono afirnar quc c a rcalidadc da
idcia ciica"? E sc c vcrdadc, cono lcnlra Vico,
quc csic nundo civil foi ccriancnic fciio or
Ioncns", dcvc ianlcn o Esiado sulncicr-sc ao
17
irilunal da razao. Assin, qualqucr" Esiado nao c
un alsoluio, cono o c o Esiado fascisia(11}.
Qucr dizcr. acsar dc icniar disiinguir, csia
DEL VECCHIO fundancnialncnic dc acordo con
a douirina da fora.
20. Mais claro, ncssc ariicular, c
PANUNZIO, grandc adnirador dc HECEL, a cuja
douirina filia o Esiado fascisia. Fcfcrindo-sc, cn
longa noia, s discusscs Iojc iravadas na Iialia,
solrc o assunio, advcric, coniudo, quc nao qucr,
ncn dcvc falar dc filosofia. O concciio Icgcliano
do Esiado c ionado no scu asccio social c
oliico. Sol cssc onio dc visia, c induliiavcl o
scu nco Iisiorico c idcologico con o Esiado
fascisia"(12}.
21. Efciivancnic, nao c facil inaginar una
socicdadc a vivcr a vida naiural, quc, cnlora nao
scja dc injusiia, c dc auscncia dc dirciio, siaius
iusiiiia vacuus, cla auscncia dc concicncia
judicanic, no caso dc confliio dc inicrcsscs(13}. O
csiado naiural alsoluio scria a conlcia
anarquia, a viioria do individualisno inicgral.
Essc csiado nao cisic. Hisioricancnic, c
indiscuivcl a difcrcnciaao cnirc govcrnanics c
govcrnados. O odcr dc lcgislar c dc cccuiar o
quc sc lcgislou c sinal ccrio dc discilina csiaial.
Qucr dizcr quc carcccn dc significaao as
cscculacs coniraiualisias, cujo naior valor foi
18
icrcn consiiiudo landcira dc conlaic conira os
alusos oliicos dc un ccrio noncnio na vida
dos ovos. A ncccssidadc do Esiado c un
osiulado da cicncia oliica. As divcrgcncias
concan dcsdc o noncnio cn quc sc discuic
qual o grau dc auioridadc a scr-lIc confcrida.
22. Para o fascisno, o Esiado nao c o
guardiao noiurno, a ocuar-sc soncnic da
scgurana c do lcn-csiar ullico, ara o quc
lasiaria un consclIo dc adninisiraao. O
Esiado", accniua MUSSOLINI. c un faio
csiriiual c noral, ois concrciiza a organizaao
oliica, jurdica, cconnica da Naao. Na sua
origcn c dcscnvolvincnio, c o Esiado una
nanifcsiaao csiriiual. O Esiado c a garaniia da
scgurana inicrna c cicrna, nas ianlcn o
guarda c iransnissor do csriio do ovo,
confornc sc clalorou, airavcs dos scculos, na
lngua, nos cosiuncs, na fc. O Esiado nao c so o
rcscnic. nas igualncnic o assado, c,
solrciudo, o fuiuro. o Esiado qucn,
iransccndcndo o lrcvc liniic das vidas
individuais, rcrcscnia a conscicncia inancnic da
Naao. Mudan as fornas or quc sc crincn os
Esiados, nas a ncccssidadc crnanccc. o
Esiado qucn cduca os cidadaos ara a vida civil,
iornando-os conscicnics dc sua nissao, c
convidando-os unidadc; Iarnoniza-lIcs os
inicrcsscs na jusiia; iransniic as conquisias do
cnsancnio, nas cicncias, nas arics, no dirciio,
19
na Iunana solidaricdadc; conduz os Ioncns, da
vida clcncniar da irilo, nais alia crcssao
Iunana dc odcr, quc c o Incrio; conscrva ara
os scculos o nonc dos quc norrcran cla sua
inicgridadc ou ara olcdcccr s suas lcis; indica
cono ccnlo, c rcconcnda s gcracs quc
vicrcn, os caiiacs quc o acrcsccran dc icrriiorio
c os gcnios quc o iluninaran dc gloria. Quando
dcclina o scnso do Esiado c rcvalcccn as
icndcncias dissociadoras c ccnirfugas dos
indivduos c dos gruos, as socicdadcs nacionais
sc dirigcn ara o ocaso"(14}.
23. No Esiado fascisia, nao cisicn os
indivduos, quc so sao cnsavcis" dcniro do
grandc Eu, unico c vcrdadciro, ara o qual iudo
convcrgc c ao qual iudo sc sulordina. Essc
Esiado icn incrio iliniiado, considcrando-sc
nandaiario da Naao, indccndcnicncnic dc
qualqucr csccic iradicional dc nandaio. A Naao
iialiana rcza a Caria do TralalIo, dc 21 dc
alril dc 1927, c un organisno, quc icn fins,
vida c ncios dc aao sucriorcs cn odcr c
duraao aos dos indivduos divididos ou
agruados quc o concn. una unidadc
noral, oliica c cconnica, quc sc rcaliza
inicgralncnic no Esiado fascisia".
24. Logicancnic, solrcc-sc o Esiado
fascisia aic auioridadc faniliar, inicrvindo,
inclusivc, nos nais niinos inicrcsscs da
20
cducaao da rolc. Nao Ia, do ncsno nodo,
dirciio rivado algun, dcsdc quc coniraric os
dcsgnios oliicos do odcr.
CIUSEPE FEFFI rocura rcsondcr
oljcao, fornulada rincialncnic no
csirangciro, dc quc o rcginc fascisia dcsiruiu a
aiividadc rivada c sc inironcicu cn iodas as
lidcs Iunanas(15}. No icrrcno do dirciio osiiivo,
alcga clc, lasia considcrar o rcconIccincnio do
casancnio rcligioso. Qucsio solo visioso
cscnio" dcsiroi, or si so, a arguiao. Ciia ainda
as alavras dc MUSSOLINI, dc quc o Esiado
organiza a Naao, nas dcia, aos, aos
indivduos, nargcn suficicnic; liniiou as
lilcrdadcs inuicis ou nocivas c conscrvou as
csscnciais"(16}.
25. Ora, scndo o Esiado o unico juiz das
lilcrdadcs, ningucn csiara scguro conira os
alusos quc concicr. Praiicancnic, inoria ial
rincio cn ncgaao da lilcrdadc, dcsdc quc nao
nos arccc ossvcl cnconirar un criicrio
disiiniivo cnirc a nocividadc a uiilidadc dos
dirciios individuais. O aladc LECLEFCQ lcnlra,
con agudcza, quc a auscncia dc garaniia do
fascisno rcsidc na falia dc cnuncraao dcssas
lilcrdadcs ainda crniiidas clo rcginc(17}.
As gcracs quc claloraran o caialogo dos
dirciios individuais julgaran dc lon aviso
21
acrcsccniar-lIcs a clausula gcncrica dos dirciios
inlciios, con a qual quiscran significar
rincialncnic o dirciio dc rcsisicncia
orcssao. Aic ondc ira csic, c naicria ainda
sujciia a conirovcrsias. Nos, or ccnlo, nao
rcconIcccnos o quc socn cIanar dc dirciio
rcvoluao", cla inossililidadc dc sc adniiir
juridicancnic a ncgaao da ordcn jurdica. A
rcvoluao odc scr jusissina, nas Ia dc scr
julgada cla Hisioria. Da, orcn, aic o fascisno
vai una disiancia nuiio grandc. Scndo
inossvcl cnconirar-sc una fornula gcral,
uiilncnic arovciiavcl clo dirciio, as
Consiiiuics dc cunIo dcnocraiico inscrcvcran
cn scu icio os varios asccios quc odc ofcrcccr
a lilcrdadc do indivduo. O fascisno roncu con
o anacronisno". Erigiu cn rincio una
dcclaraao dc lilcrdadc, quc nao conscguc
cscondcr, sol o scu nanio dc inconicsiavcl
airioiisno, o vazio quc Ia dcniro dcla. Afirnar
quc iodos sao livrcs, scn dizcr cn quc consisic a
lilcrdadc. c o ncsno quc ncga-la.
26. Quanio rcicnsa lilcrdadc rcligiosa, sao
conIccidos os confliios cnirc o fascisno c a
Igrcja. Ainda agora, na cncclica Sunni
Poniificaius, Pio XII dciou lcn clara csia
condcnaao dos rcgincs ioialiiarios.
A conccao da auioridadc iliniiada do
Esiado c un crro, rcjudicial vida inicrna das
22
nacs; nas ouirossin rcjudica as rclacs
cnirc os ovos, orquanio ronc a unidadc da
socicdadc inicrnacional, iolIc o fundancnio c o
valor do dirciio das gcnics, alrc caninIo
violaao dos dirciios dc icrcciros c iorna
solrcnancira difcil o nuiuo cnicndincnio c a
convivcncia acfica".
Fcalncnic, sc o Esiado a si ncsno airilui c
ordcna iodas as iniciaiivas ariicularcs, csias,
govcrnadas, cono icn dc scr, or inicrnas
nornas, dclicadas c conlcas, quc garanicn c
asscguran a olicnao dc scus fins rorios,
odcn scr rcjudicadas, con noiavcl dano do
lcn ullico, una vcz arrancadas ao scu
anlicnic naiural, quc c da rcsonsalilidadc das
iniciaiivas ariicularcs.
Do ncsno nodo a fanlia, rincira c
csscncial cclula da socicdadc, assin cono o scu
lcn csiar social c crcscincnio, corrcrian o risco
dc scr cclusivancnic considcrados sol o risna
do incrio c solcrania nacional; nao sc Ia dc
csqucccr, scn cnlargo, quc o Ioncn c a fanlia
sao or sua naiurcza anicriorcs ao Esiado, c quc
o Criador, alcn dc csccial nissao,
corrcsondcnic a indiscuivcis cigcncias
naiurais, dcu a anlos foras c dirciios
inalicnavcis.
23
Ainda, ncssa conccao oliica, a cducaao
das novas gcracs nao niraria o cquililrado c
Iarnonioso dcscnvolvincnio das foras fsicas,
das qualidadcs iniclcciuais c norais iodas, nas
visaria a fornaao unilaicral c solrcnodo
cuidada, soncnic das viriudcs cvicas, rcuiadas
ncccssarias ara a roscridadc dos inicnios
oliicos.
Dcssaric, as viriudcs quc ircscalan nolrcza,
Iunanidadc, rcsciio, scrian ncnos inculcadas,
cono sc dininusscn c dcrinisscn a aliiva
forialcza dos jovcns csriios"(18}.
Crcnos quc a onioicncia do Esiado nao
odc scr rcclida or alavras nais
inrcssionanics. Na sua scrcnidadc, cncarnan
clas, rcalncnic, a conscicncia dc quanios ainda
nao aljuraran os vclIos rincios dc lilcrdadc
individual.
27. Divcrso do fascisia, o Esiado lrasilciro c
rcullicano, dcnocraiico c rcrcscniaiivo.
Pcla Consiiiuiao, o odcr cnana do ovo, c
ccrcido cn nonc dclc (ari. 1.}, c icn origcn
csccificancnic individual. sao clciiorcs os
lrasilciros dc un c dc ouiro sco, quc sc
alisiarcn na forna da lci (ari. 117}.
Nao alandonou, igualncnic, a Consiiiuiao o
vclIo Ialiio da cnuncraao dos dirciios
24
individuais, cono sc vc do ari. 122 c incisos. A
rcsiriao do ari. 123, liniiando o uso dcsscs
dirciios c garaniias clo lcn ullico, as
ncccssidadcs da dcfcsa, do lcn csiar, da c da
ordcn colciiva, lcn cono clas cigcncias da
scgurana da Naao c do Esiado cn nonc dcla
consiiiudos nao iiran ao indivduo a ccricza
dc vivcr cn un Esiado dc dirciio. salvaao
individual rcfcrc a salvaao ullica. EsiranIo
scria quc, garaniido cla Consiiiuiao, udcssc
algucn aicniar conira cla c o lcn gcral.
28. O rcginc lrasilciro c dcnocraiico c
rcrcscniaiivo. O odcr c clciivo, icnorario c
rcsonsavcl.
A Canara dos Dcuiados c o ConsclIo
Fcdcral nao sao dcsignados clo Prcsidcnic da
Fcullica, nas clciios, indicando o Prcsidcnic
acnas dcz ncnlros do ConsclIo. O Prcsidcnic c
igualncnic clciio, clo nccanisno dc un Colcgio
Elciioral csccial. Esic caraicr dcnocraiico do
rcginc nao sc rcvcla acnas na origcn clciiva dos
odcrcs oliicos, isio c, da Canara dos
Dcuiados. do ConsclIo Fcdcral c do Prcsidcnic
da Fcullica. Fcvcla-sc ianlcn no ccdicnic do
aclo dircio a oiniao ullica cn ccrias ocasics
nais scrias ou gravcs. Ecnlo. quando o
Prcsidcnic dissolvc a Canara c nanda roccdcr a
novas clcics; nos casos dc fusao,
dcsncnlrancnio ou fornaao dc Esiados; dc
25
ouiorga dc concicncia lcgislaiiva ao ConsclIo
da Econonia Nacional. En iodos csics casos, o
ovo sc nanifcsia cn lclisciio"(19}.
A scdc rinaria do odcr c o clciiorado dos
nunicios, nanifcsiando-sc airavcs do sufragio
univcrsal, o quc da ao rcginc, na crcssao dc
MONTE AFFAIS, un cunIo osiiivancnic
dcnocraiico"(20}.
A icnoraricdadc c a rcsonsalilidadc dos
nandaiarios dccorrcn, niidas, da lcira
consiiiucional.
29. 0 Esiado lrasilciro nao c un alsoluio",
dianic do qual os indivduos sao os rclaiivos".
Mas ianlcn nao c un sinlcs consclIo dc
adninisiraao". O Drasil nanicn a az c o lcn
csiar no inicrior, ronovc a dcfcsa no cicrior,
lcn cono a conscrvaao c dcscnvolvincnio dos
valorcs norais da Pairia, scn rcrinir o quc Ia
dc iniangvcl na csfcra individual. ccrio quc
cnirc o rcginc dc 1891 c o aiual Ia noiavcl
difcrcna. Ncn or isso cIcganos ao fascisno.
Dc un inicrvcncionisno nodcrado, o Esiado
lrasilciro afasiou-sc do lilcralisno. Nao dciou,
coniudo, o icrrcno da dcnocracia. Quc c, no
cnianio, a dcnocracia? Quais os scus
caracicrsiicos? Enconirano-los, rcalncnic, no
icio da Consiiiuiao?
26

NOO DE DEMOCRACIA

30. Eaiancnic or icr adquirido un anlo
scniido ccuncnico, icn a crcssao dcnocracia"
dado origcn s nais variadas conirovcrsias.
Cono concciio idcal gcral", als allgcncincr
Idcallcgriff, icn sido confundida con lilcralisno,
socialisno, jusiia, Iunanidadc, az univcrsal c
scnclIanics. Dizia o ninisiro social-dcnocraia
DAVID, na Asscnllcia Nacional dc Wcinar. A
csirada csia alcria ara iodo dcscnvolvincnio
acfico c lcgal, c nisso consisic a nais lcgiina
dcnocracia". A dcsncsurada anliaao do icrno
c conun s divcrsas corrcnics. CAFL SCHMITT
rclcnlra quc os lilcrais, cono L. T. HODHOUSE,
concciiuan a dcnocracia cono scndo a
alicaao dos rincios ciicos na oliica",
cnquanio quc, ara JAUFES, a dcnocracia c
jusiia, Iunanidadc, Liga das Nacs, az".
Essa c, ao dcnais, no concniario do rofcssor
alcnao, a conccao caracicrsiica do social-
lilcralisno da scgunda Inicrnacional, cn suas
ligacs con a asscnllcia dc Ccnclra, airavcs dc
KAUTSKY, DEFNSTEIN, MAC DONALD,
HEFFIOT, PAUL DONCOUF, THOMAS,
DFANTINC, VANDEFVELDE c ouiros(21}.
27
31. Nao c facil ocrar cn ncio a iania
confusao. Por ouiro lado, considcrando-sc a
circna varicdadc quc as insiiiuics
dcnocraiicas icn assunido no csao c no
icno, c dc sc conrccndcr quc ainda nao Iaja
sido cnconirada a fornula quc conrccnda iodos
os casos. Valc dizcr quc o csiudo da dcnocracia c
ragnaiico, scndo scnrc sol rcscrva quc sc lIc
csialclcccn rincios fundancniais.
32. As dcnocracias aniigas lcn odcn ficar
dc lado, ncsic raido cscoro. Alarcando, cono
novidadc, grandcs colciividadcs c dilaiados
icrriiorios, foran as dcnocracias nodcrnas as
quc gcraran o confliio.
Aic a iricoionia classica nonarquia,
arisiocracia, dcnocracia icria dc scr rcvisia. A
nonarquia, cono govcrno dc un so, ccdcria o
asso a una forna dc govcrno no qual a
auioridadc surcna cricnccssc a una
dcicrninada fanlia, ou gruo, or dirciio
rorio. A olscrvaao, quc c dc CEFDEF, lcvou
CIUSEPPE FEFFI a falar cn oliarquia, ara
indicar o rcginc cn quc a auioridadc dcriva dc
nuiios. Conirac cssc cscriior a oliarquia
nonarquia, or lIc nao arcccr ossvcl
csialclcccr un criicrio scguro dc dcnocracia. No
scu cnicndcr, sc na nonarquia Ia un so rci, na
dcnocracia cada cidadao o c, lasiando quc
ariicic da fornaao da voniadc do Esiado.
28
Logicancnic, ara FEFFI, a arisiocracia c
ianlcn una oliarquia, caiancnic cono a
dcnocracia(22}.
33. Vcrdadc sc diga quc, cnlora nao Iaja, na
dcnocracia, a ariiciaao ioial dos indivduos
na aiividadc oliica, dc nodo quc,
nuncricancnic, sc ossa confundi-la con a
arisiocracia, Ia un clcncnio quc as scara, a
salcr, a cisicncia, ou nao, dc rivilcgios dc
nascincnio. Nao Ia nuna dcnocracia", douirina
NITTI, dirciios adquiridos cn naicria dc dirciio
ullico"(23}. Ncla, as incaacidadcs, dc idadc, dc
saudc, dc foriuna, sao rclaiivas c survcis, si ci
in quaniun. Tcoricancnic, iodos ariician, ou
odcn ariiciar do govcrno rcullicano.
Scnrc difcrcnic cn un dcicrninado icno ou
as, a dcnocracia c a forna dc govcrno sol a
qual iodo cidadao, scn disiinao dc nascincnio
ou riqucza, rccclc da lci os ncsnos dirciios civis
c oliicos. Consisic cla, ois, csscncialncnic, na
auscncia dc osics Icrcdiiarias. O ovo, isio c,
o govcrno, crinc dirciancnic, ou or ncio do
sufragio, cono nas dcnocracias da aniiguidadc, c
ouirora cn alguns cqucnos canics suos, a
sua voniadc solcrana, ou sc faz govcrnar or
ncio dc rcrcscnianics livrcncnic cscolIidos,
cono nas nuncrosas colciividadcs dos ascs
nodcrnos. Diz AFISTTELES quc o rincio
fundancnial do govcrno dcnocraiico c a
lilcrdadc. cis orquc sc diz quc a dcnocracia c a
29
unica forna dc govcrno sol a qual os cidadaos
gozan dc lilcrdadc"(24}.
34. En KELSEN lcnos quc a idcia da
dcnocracia c a idcia da lilcrdadc, no scniido dc
auiononia ou auio-dcicrninaao oliica. A
dcnocracia nais ura cisic ondc a ordcn
jurdica csiaial c criada dirciancnic, cn
asscnllcias, clos quc lIc csiao sulnciidos.
Nornal, orcn, c a dcnocracia rcrcscniaiiva,
quc fica dcsdc logo jungida criaao dos orgaos
quc Iao dc csialclcccr a ordcn jurdica.
Ccriancnic, discorrc ainda o ncsirc dc Vicna,
nao sc odc conrccndcr a dcnocracia a ariir
iao so da idcia da lilcrdadc, dcsdc quc csia,
sozinIa, nao odc fundar una ordcn social, cujo
scniido csscncial c o da vinculaao. So una
vinculaao nornaiiva odc csialclcccr liancs
sociais c una conunIao. O indivduo nao
rcclana a lilcrdadc so ara si, nas ianlcn ara
os dcnais; o cu" qucr quc ianlcn o iu" scja
livrc, ois vc nclc un igual"(25}.
Na icoria dc SCHMITT, a dcnocracia c a
forna dc govcrno corrcsondcnic ao rincio dc
idcniidadc do ovo concrcio consigo ncsno,
cono unidadc oliica(26}. A soluao c loa, dcsdc
quc nao confundanos cssa idcniidadc dc
govcrnanics c govcrnados con a indiscrininaao
dc agcnics, o quc scria a ncgaao da ordcn c da
auioridadc.
30
35. En livro auiorizado, o rofcssor LAUN
cIcga, cr ncgaiioncn, c ariindo do quc
dcnonina dirciios suraosiiivos dc doninaao",
a circunscrcvcr a naiurcza da dcnocracia. Esics
dirciios suraosiiivos sc nanicn, cn viriudc da
crcna dognaiica, acina" do dirciio osiiivo", c,
or cssa razao, nao odcn scr arrclaiados aos
scus dcicniorcs".
Na dcnocracia nao Ia iais dirciios
suraosiiivos fiados dognaiicancnic".
Ningucn csia ccludo do odcr, c olrigado a
vivcr cn ncra olcdicncia. Nao Ia dognas
suraosiiivos, ncn organisnos jurdicos
osiiivos, fiados dognaiicancnic, quc iolIan o
uso dcssa lilcrdadc". O indivduo icn inicira
lilcrdadc dc adcrir naioria, c doninar, ou ficar
cnirc a ninoria, csforando-sc or quc os scus
juzos dc valorcs auinonos, a sua conscicncia
colciiva, c os cIcfcs quc gozan da sua confiana,
scjan or sua vcz os vcnccdorcs". Assin, a
dcnocracia c o Esiado cuja consiiiuiao osiiiva
nao rcousa solrc dirciios suraosiiivos
inosios dognaiicancnic, ossudos or cssoas
ou gruos, aos quais sc airilua a concicncia dc
solcrania ou aric dcssa concicncia. Mais
lrcvcncnic odc-sc crinir cssc ncsno
cnsancnio, dizcndo-sc. a dcnocracia c o Esiado
iscnio dc dirciios dognaiicos doninaao"(27}.
31
36. Coniraondo-sc icoria dc LAUN, LE
FUF acIa-a criiicavcl sol un irlicc onio dc
visia. or dar aicnao acnas naioria, or
conccdcr ncsna odcr iliniiado, c or nao
csiar cla ligada s rorias dcciscs, quc odc
nodificar a qualqucr noncnio(28}.
Scn nos dcicr no conjunio das olscrvacs
dc LE FUF, quc cscaan ao nosso assunio,
vcnos nclas una lrilIanic rcfuiaao do rincio
najoriiario, iao dc agrado dc FUDOLF LAUN.
inossvcl, concnia LE FUF, conciliar o
onio dc ariida dc LAUN, isio c. a voniadc
auinona do Ioncn, indccndcnic dc ouira
voniadc Iunana ou divina, con a rcgra
fundancnial da sua dcnocracia, isio c, con a
voniadc najoriiaria. Fora c oiar cnirc as duas
afirnacs.
A soluao dc ouiros dcnocraias, cono
KELSEN, c dc un rclaiivisno conlcio, scn
rcocuacs dc ordcn noral ou nciafsica"(29}. A
alicaao do rincio najoriiario c fruio da
coniingcncia das coisas, cono o c a roria
ncccssidadc da rcrcscniaao. En ouira
nonografia, csiudanos ja longancnic o assunio,
oondo, s falIas inuncravcis da rcrcscniaao
najoriiaria, a rovidcncia da rcrcscniaao
roorcional, quc nclIor aicndc siiuaao do
Ioncn cono un fin cn si", isio c, cono un scr
32
auio-dcicrninanic, livrc dc inosics
suraosiiivas dc doninaao. Con cssc
acrcsccniancnio, acciianos a icoria dc LAUN.
Nao vcnos ncsno or quc noiivo Ia dc scr a
clciao najoriiaria a soluao nais fcliz, ou a
unica ara a cfciivaao do rcginc dcnocraiico.
37. A dcnocracia rcousa solrc a igualdadc
oliica dos cidadaos. O dirciio dc voio, igual c
gcral, c a nclIor crcssao da idcniidadc" cnirc
govcrnanics c govcrnados. Qucn govcrna cn
una dcnocracia, nao o faz or cricnccr a una
canada qualiiaiiva c Icrcdiiariancnic sucrior.
Os nais caazcs nao govcrnan or si, nas cla
confiana oular. Os cIcfcs nao sc disiingucn
do ovo, nas sao or clc disiinguidos. Fciias as
cscolIas, c disiriludos os osios, o dcvcr dc
olcdicncia c o ncsno quc nun rcginc dc
dcsoiisno, con a difcrcna, orcn, quc a ordcn
jurdica dcnocraiica nao icn, ara o ovo, nada
dc Icicronnica, ao asso quc no ouiro caso nao
Ia cssa idcniidadc" cnirc os quc ordcnan c os
quc olcdcccn.
38. A idcniidadc dcnocraiica, cnsina o
rofcssor SCHMITT, rcousa solrc a idcia dc quc
iudo quanio Ia, no Esiado, dc govcrno c odcr,
crnanccc dcniro da ncsna igualdadc
sulsiancial. Todo cnsancnio dcnocraiico sc
novc, con clara ncccssidadc, dcniro dc
rcrcscniacs dc inancncia. Todo afasiancnio
33
da inancncia ncgaria a idcniidadc. Qualqucr
csccic dc iransccndcncia iniroduzida na vida
oliica dc un ovo conduz a difcrcnciacs dc
alio c laio, dc sucrior c infcrior, dc clciios c
nao clciios, cic.". O odcr nao vcn igualncnic dc
Dcus, cnquanio Iouvcr a ossililidadc dc un
ouiro quc nao o ovo dccidir, in concrcio, qual
scja a voniadc divina, quc c, ao dcnais, dc
iransccndcncia anii-dcnocraiica". O roloquio a
voz do ovo c a voz dc Dcus", usada or
JEFFEFSON, na Ancrica, c or MANZINI. na
Iialia, icn scniido olcnico. dc coniraosiao s
nonarquias cla graa cclcsic(30}. Onnis oicsias
a Dco cr oulun, cis a fornula dc conciliaao
ara os quc dcrivan iodo o lcn da salcdoria do
Criador.
39. Ncsia aliura, cdinos vcnia ara
iranscrcvcr nais csias alavras dc NITTI. As
fornas oliicas, confornc sao dcfinidas clos
icoricos, ou nao cisicn na rcalidadc, ou cisicn
acnas dc nodo nuiio aroinado. Os Ioncns
nao sao unidadcs alsiraias. Suas socicdadcs sc
fornan dc cssoas quc vivcn c aiuan con iodas
as aics. Nunca cisiiu una icocracia ura, iao
ouco un conlcio alsoluiisno. Dc ouiro lado,
aic as nais solidas dcnocracias conscrvan
iraos dc aniigas insiiiuics, sol a influcncia dc
cIcfcs ou gruos dirigcnics, con suas iradics c
organizacs, a nanicr dcniro dc quadros
grosscirancnic dcliniiados as aiividadcs oliicas
34
individuais. As socicdadcs quc conicn cn suas
insiiiuics c funcionancnio a naior aric dos
rincios fundancniais da dcnocracia, sao
considcradas cono iais. NcnIuna dclas os
cnccrra cn sua ioialidadc"(31}.
Qucr dizcr. o nodclo dcnocraiico ainda nao
foi aiingido or ovo algun. NcnIun dclcs
rcalizou janais o idcal crfciio da idcniidadc
cnirc govcrnanics c govcrnados, da inancncia
dcnocraiica", da auscncia ioial dc dirciios
suraosiiivos dc doninaao". Sc Iouvcssc un
ovo dc dcuscs, cssc sc govcrnaria
dcnocraiicancnic, na nuiio ciiada frasc dc
FOUSSEAU. Vcjanos, assin, dcniro da rcalidadc
dcnocraiica, quais os rincios quc, cisiindo
cn naioria, Iao dc disiinguir un rcginc dc
lilcrdadc.
40. Podcnos, con os grcgos, rcduzir a ircs os
caracicrsiicos lasicos da dcnocracia. isononia,
iscgoria, isoiinia. A rincira inoria na
igualdadc dc iodos cranic a lci, na auscncia dc
osics Icrcdiiarias, c, orianio, na lilcrdadc dc
sc dccndcr cclusivancnic da lci. A scgunda
significa a acccssililidadc gcral aos cargos
ullicos. A icrccira, finalncnic, qucr dizcr
lilcrdadc dc oiniao, con iodos os scus
rcssuosios. lilcrdadc dc alavra, dc rcuniao c
associaao, dc rcrcscniaao conira os alusos do
odcr. cic.
35
41. Conscqucnicncnic, dcvc Iavcr, nas
dcnocracias, a olscrvancia, nais ou ncnos ura,
dcsics rincios. a} da igualdadc civil c oliica
dos cidadaos, c da clciividadc dos govcrnanics,
or crodos dcliniiados; l} da olcdicncia dos
govcrnanics voniadc oular, crcssa na
Consiiiuiao c nas lcis, o quc inoria un rcginc
dc ullicidadc. dc livrc discussao, dc fiscalizaao
c dc cfciiva rcsonsalilidadc; c} da lilcrdadc dc
associaao, sol iodos os asccios.
As fornas Iao dc variar, nas a csscncia
crnanccc. Sc a dcnocracia c o rcginc dos ovos
adulios, dc adianiado grau dc cducaao, c sc c
ccrio quc ianio nais nos difcrcncianos uns dos
ouiros, quanio nais vanos sulindo na cscala da
culiura, c naiural quc ascs sujciios ncsna
classificaao oliica icnIan, cada qual, a sua
fciao cculiar, quc os ccclc dos dcnais.
42. A dcnocracia inicgral csia Iojc ligada
forna rcullicana(32}. Nas cIanadas nonarquias
consiiiucionais, odcn icr fciao dcnocraiica o
Eccuiivo c o Lcgislaiivo, cono na Inglaicrra, na
Holanda, na Succia c na Norucga. Mas, oljcia
DFUNET, cssa jusiaosiao da dcnocracia c da
nonarquia c, icoricancnic, injusiificavcl, c, na
raiica, nao odc sulsisiir scn rcduzir a quasc
nada o odcr cfciivo do nonarca(33}. KANT aric
do criicrio disiiniivo da divisao dc odcrcs, ara
classificar as fornas dc govcrno cn auiocraiicas,
36
arisiocraiicas c dcnocraiicas. O quc nao for
dcnocracia c auiocracia c alsoluiisno. Para clc,
nonarca" nao c o ncsno quc auiocraia";
nonarca" c acnas o quc rcrcscnia o naior
odcr, ao asso quc o auiocraia c o unico a
ossui-lo(34}.
43. conIccida a dcfiniao dc MADISON,
ara qucn o govcrno rcullicano c aquclc cn
quc iodos os odcrcs roccdcn dircia ou
indirciancnic do ovo, c cujos adninisiradorcs
nao gozan scnao dc odcr icnorario, a arlirio
do ovo ou cnquanio lcn sc oriarcn(35}.
A Consiiiuiao ancricana, diz WOODDUFN,
nao dcfinc o quc scja una forna rcullicana dc
govcrno, c isso icn dado lugar a conirovcrsias;
nas gcralncnic sc cnicndc quc a forna
rcullicana dc govcrno c aqucla cn quc as lcis
sao fciias clos rcrcscnianics do ovo,
cscolIcndo csic, dircia ou indirciancnic, scus
dclcgados cccuiivos(36}.
44. A naicria foi sucriorncnic discuiida
clo ccclso FUI DAFDOSA. Invocando a liao dos
cscriiorcs ancricanos c a dos lcicografos
MOFAIS, AULETE c FICUEIFEDO, o grandc
jurisia cscrcvcu. o quc discrinina a forna
rcullicana, con ou scn o cicio dc fcdcraiiva,
nao c a cocisicncia dos ircs odcrcs,
indiscnsavcis cn iodos os govcrnos
37
consiiiucionais, con a rcullica, ou a
nonarquia. , sin, a condiao dc quc. solrc
cisiircn os ircs odcrcs consiiiucionais, o
lcgislaiivo, o cccuiivo c o judiciario, os dois
rinciros dcrivcn, rcalncnic, dc clciao
oular"(37}. Acrcsccndo o icno liniiado, cn quc
o odcr c ccrcido, or un ou nais indivduos,
dircnos quc a forna rcullicana sc caracicriza.
a} cla clciividadc dos odcrcs Lcgislaiivo c
Eccuiivo; l} cla sua icnoraricdadc.
Podcranos acrcsccniar o scu dcvcr dc
rcsonsalilidadc; nas sulcnicndc-sc quc os
indivduos govcrnarao dc acordo con a
Consiiiuiao c as lcis, c quc, assin scndo,
rcsondcn clos scus aios, scn o quc nao diria
KANT quc o Lcgislaiivo c irrcrccnsvcl, o
Eccuiivo irrcsisivcl c o Judiciario inaclavcl(38}.
38

ASPECTOS DEMOCRTICOS DA
CONSTITUIO BRASILEIRA

45. O odcr, no Esiado dc 10 dc novcnlro,
cnana do ovo c c ccrcido cn nonc dclc, c no
inicrcssc do scu lcn csiar, da sua Ionra, da sua
indccndcncia c da sua roscridadc". Ningucn
ossui, no Drasil, un dirciio dognaiico,
suraosiiivo, dc doninaao". Fcalncnic, do
ariigo 1o. da Consiiiuiao sc dcduz quc o rcginc
c dcnocraiico c rcrcscniaiivo. Pouco inorian
as grandcs inovacs quc iniroduziu. A sua
iccnica nao scra dc agrado dc un, ou dc ouiro;
ningucn lIc ncgara, cnircianio, c cn rincio, o
caraicr oular.
46. Pcla Consiiiuiao, icn origcn clciiva.
a} os vcrcadorcs nuniciais (ari. 26, lcira a};
l} os Eccuiivos c Lcgislaiivos csiaduais (ari.
21. n. I, conlinado con o ari. 9., lcira c c ns. 1
c 2};
c} a Canara dos Dcuiados (aris. 46 c 47};
d} o ConsclIo Fcdcral, rcssalvado o dirciio do
Prcsidcnic da Fcullica, dc lIc noncar dcz dos
scus ncnlros (aris. 50 a 52};
39
c} o Prcsidcnic da Fcullica (aris. 82 a 84}.
Alcn dcssas, nao Iavcra, no as, ouiras
cniidadcs oliicas c rcrcscniaiivas, or naior
inoriancia quc ossan icr, na concrciizaao dos
novos rincios.
47. Nao c rollcna fundancnial salcr sc as
clcics or graus vao dc cnconiro idcia
dcnocraiica. O idcal, cn icoria, c un naino dc
ariiciaao clciioral c un nnino dc
rcrcscniaao, ou scja, o sufragio univcrsal,
dircio c igual, c nuncrosos coros
rcrcscniaiivos. Isso dccndc, iodavia, das
circunsiancias dc icno c lugar. No Drasil,
dcvcnos aguardar os fruios do sisicna quc
adoiou.
O rincial c quc, fazcndo cnanar do ovo
iodo o odcr, icnIa a Consiiiuiao csialclccido,
no ari. 117, quc clciiorcs scrao os indivduos
ionados cono ial, c nao os sindicalizados, nao os
ncnlros dcsia ou daqucla cororaao. Podcrao
voiar, nos nunicios, Ioncns c nulIcrcs
naiorcs dc 18 anos, quc sc alisiarcn na forna da
lci.
48. No quc sc rcfcrc cicnsao do dirciio dc
sufragio, c nuiio lilcral a Consiiiuiao. Quanio
ao voio fcninino, ccnlo, sonos conira a grandc
naioria dos auiorcs, c rcfcriranos vc-lo
rcscrvado s nulIcrcs quc vivcn dc ccononia
40
roria. A idadc dc 18 anos c, igualncnic,
dcsaconsclIavcl, jusiificando-sc, ialvcz, acnas
con rclaao a csiudanics dc curso sucrior.
Alcn dc vcdar a aroinaao s urnas aos
analfalcios, aos niliiarcs cn scrvio aiivo, aos
ncndigos c aos rivados dc dirciios oliicos (ari.
117 unico}, a Consiiiuiao odcria icr clcvado a
idadc clciioral c cigido ouiros rcquisiios dc
caacidadc, conscrvando, orcn, o sufragio
dircio, cn qualqucr caso. A alcgaao quc sc fazia
conira o voio das nassas cra a dc inconscicncia,
dc dcsinicrcssc, dc falia dc Ioncsiidadc. E sc
icniasscnos conor un clciiorado nclIor? A
Iioicsc nao dcvc scr dcsrczada. ConIcccnos
as oljurgaiorias quc sc lanan conira os
arlancnios. Mcsno or aqui, Ia qucn lIcs
airilua iodos os nalcs dc quc sofrcnos dcsdc a
roclanaao da Fcullica. Fccruiando-sc,
orcn, os clciiorcs con o ncsno cscruulo con
quc sc rccruian os jurados, c lcn ossvcl quc
nclIorc a qualidadc dos nossos quadros
rcrcscniaiivos.
No scculo XIX, quando o sufragio univcrsal
cra iido cono a anaccia ara iodas as
cnfcrnidadcs oliicas, ial roosia causaria
Iorror. Hojc a dcnocracia Ia dc salvar-sc cla
cscolIa dos nclIorcs, scn cclusao dc ningucn
quc, dcscjando icr voz nos consclIos oliicos, sc
dc rinciro ao incnodo dc rcarar-sc
41
convcnicnicncnic. Porquc nao odc Iavcr
dcnocracia scn a nais conlcia cducaao.
49. OLIVEIFA VIANA nao arcciou a
conccssao fciia cla Consiiiuiao ao 1clisciio c
ao sufragio univcrsal". AcIou quc o rcfornador
ficou cn ncio, nao quis arcccr radical,
roncndo, dc nancira dcfiniiiva, con o vclIo
csiado dc coisas, isio c, con iodos os rincios
do rcginc assado"(39}.
Qucria clc quc sc dcsinicgrasscn os ariidos
nas suas fonics gcrninais, csialclcccndo
crcssancnic quc as canaras nuniciais
assasscn a scr consiiiudas clo criicrio da
rcrcscniaao rofissional c nao ariidaria".
Ncssc caso, ondc csiaria o ariigo 1o., c ondc o
ariigo 117 da Consiiiuiao? E cono organizar os
nunicios, dc forna quc lIcs scja asscgurada
auiononia cn iudo quanio rcsciic ao scu
cculiar inicrcssc, c csccialncnic cscolIa dos
vcrcadorcs clo sufragio dircio dos nuncics
alisiados clciiorcs na forna da lci" (ari. 26 lcira
a}?
50. O ilusirc ullicisia vcn fcrindo, Ia anos,
a iccla da rcrcscniaao organico-rofissional.
Nos a iivcnos aqui, sol forna Ilrida, c vinos
quc a ccricncia nao dcu os rcsuliados quc sc
cscravan. A Consiiiuiao dc 10 dc novcnlro
odcria ic-la rcfcrido, dciando-a cono unico
42
ncio dc rcrcscniaao. Os rougnadorcs da
rcforna odcrian coniinuar a dizcr-sc
dcnocraiicos, aoiados cn DUCUIT c nos nuiios
ouiros dcfcnsorcs do sisicna. A Caria c, no
cnianio, dc clarcza ncridiana. Ncssc ariicular,
nao inovou. O rcginc insiiiudo a 10 dc
novcnlro", susicnia o Prcsidcnic da Fcullica,
c dcnocraiico, nanicndo os clcncnios
csscnciais ao sisicna. crnancccn a forna
rcullicana rcsidcncialisia c o caraicr
rcrcscniaiivo"(40}. Qucr dizcr. os Podcrcs rovcn
dc clciao oular, c sao icnorarios c
rcsonsavcis.
51. O caraicr da rcrcscniaao dccorrc
crcssancnic dos aris. 26 lcira a; 46 c 47; 50 c
51; 82, lciras a c c.
A Canara dos Dcuiados conc-sc dc
rcrcscnianics do ovo", clciios ncdianic
sufragio indircio.
Sao clciiorcs os vcrcadorcs s Canaras
Municiais, c, cn cada nunicio, dcz cidadaos
clciios or sufragio dircio, no ncsno aio da
clciao da Canara Municial.
Os ncnlros do ConsclIo Fcdcral rovcn dc
clciao indircia, fciia cla Asscnllcia Lcgislaiiva
dos Esiados, juniando-sc-lIcs, ncdianic
noncaao do Prcsidcnic da Fcullica, dcz
cidadaos lrasilciros naios, naiorcs dc irinia c
43
cinco anos, c quc sc Iajan disiinguido or sua
aiividadc cn algun dos ranos da roduao ou da
culiura nacional (ari. 52}.
52. Pcrgunia-sc. scndo dc noncaao do
Covcrno csscs dcz consclIciros, sao igualncnic
dcnissvcis? A ncgaiiva sc inc. A faculdadc
rcsidcncial vai aic a noncaao, csgoiando-sc
con o scu ccrccio. O Prcsidcnic c,
cicniificancnic, un criador"; dcsignados os
consclIciros, dcsligan-sc do Prcsidcnic,
rccclcndo o scu odcr al cira, ou scja, no caso,
da Consiiiuiao(41}. 0 icor do ari. 50 c
convinccnic. O ConsclIo Fcdcral conc-sc dc
rcrcscnianics dos Esiados c dc dcz ncnlros
noncados clo Prcsidcnic da Fcullica. A
duraao do nandaio c dc scis anos". Qucr dizcr.
o consclIciro noncado sc cquiara aos clciios,
icndo o nandaio" asscgurado clo ncsno razo.
Alcn do quc, cono ncnlro do Parlancnio
Nacional", so cranic a sua rcscciiva Canara
rcsondcra clas oinics c voios quc cniiir (ari.
43}. E so o ConsclIo lIc odcra dcclarar vago o
lugar, cn caso dc nanifcsiaao coniraria
cisicncia ou indccndcncia da Naao ou
inciiancnio sulvcrsao violcnia da ordcn
oliica ou social (ari. 43 unico}. En suna.
csscs dcz ncnlros do ConsclIo gozan das
ncsnas inunidadcs c garaniias quc os
dcuiados das rofisscs, na vigcncia da
Consiiiuiao dc 1934 (ari. 22 unico; aris. 31, 32
44
c }. A sua osiao c sui gcncris. Sao ncnos
rcrcscniaiivos quc os aniigos dcuiados
classisias. Nao rcrcscnian" o Prcsidcnic da
Fcullica. Fcrcscnian-sc", sc assin udcrnos
dizcr, a si rorios, ou, dc nodo indcfinido, o
rano da roduao ou da culiura nacional" cn
quc sc disiinguiran.
Equiara-os a Consiiiuiao aos nandaiarios
nacionais. Dar ao Prcsidcnic o arlirio dc
sulsiiiui-los, scria nanifcsiancnic crigoso.
Alcn dc consiiiurcn un icro do ConsclIo (ari.
50}, c scrcn, or isso, un rcsciiavcl coniracso
ara a oiniao dos colcgas, facilncnic sc
arvoraria a sua lancada cn vulncralilssino
insiruncnio do Eccuiivo, sc csic a udcssc
rcconor dc un noncnio ara o ouiro, cono,
or ccnlo, no dccorrcr dc una discussao
caiial ara o odcr. Conclui-sc, cn suna, quc
os rcfcridos consclIciros sao garaniidos,
cnquanio nao dccarcn da confiana
arlancniar. O Prcsidcnic os. noncia; o ConsclIo
c qucn lavrara a sua dcsiiiuiao.
53. O dilona consiiiucional dc 1937 c,
infclizncnic, onisso cn un onio assaz
inorianic.
Esialclcccndo o ariigo 47 quc sao clciiorcs
os vcrcadorcs s Canaras Municiais, c, cn cada
nunicio, dcz cidadaos clciios or sufragio
45
dircio, no ncsno aio da clciao da Canara
Municial", scguc-sc quc nao Iavcra ncio dc
cncaiar cnirc os clciiorcs os cidadaos do Disiriio
Fcdcral, isio c, rccisancnic una das oulacs
nais culias c nais caazcs dc concorrcr ara a
fornaao dos quadros oliicos. O Disiriio
Fcdcral nao icn vida auinona. adninisirado
or un Prcfciio dc livrc noncaao do Prcsidcnic
da Fcullica, c sc sujciia, lcgislaiivancnic, ao
ConsclIo Fcdcral (ari. 30}. En caso algun
Iavcra, orianio, la, un ncio dc cscolIcr os
clciiorcs dc scgundo grau, isio c, un dcicrninado
nuncro dc vcrcadorcs c dcz cidadaos clciios ao
ncsno icno quc clcs. Dir-sc-a quc a lci
ordinaria odcra airiluir cssa funao aos
consclIciros fcdcrais, ordcnando, igualncnic, a
cscolIa dos dcz clciiorcs. A rincira soluao c
ilogica, or conirariar a idcia lasica da
Consiiiuiao, quc c a dc confcrir a sclcao
clciioral ao ovo dos nunicios. A scgunda ainda
assaria, Sc nao Iouvcssc a rcdaao iaaiiva do
ariigo 47.
Parccc-nos quc sc inc. no caso, una
cncnda consiiiucional. A fin dc nao dciar os
cidadaos do Disiriio sujciios a una caiiis
dcninuiio, quc a Consiiiuiao nao odia icr
dcscjado, ois aiingiria aic a cssoa do cidadao
Prcsidcnic da Fcullica c a dos nais alios
ncnlros do Covcrno, cono doniciliados, quc
sao, na Caiial do as, convira quc, clos ncios
46
concicnics, sc dcclarc quc o coro clciioral scra
conosio, no Disiriio Fcdcral, dc vinic cidadaos
clciios or sufragio dircio, na ncsna ocasiao cn
quc o forcn as Canaras Municiais do as.
Elcvanos a vinic o nuncro dc clciiorcs, nao so
cla inoriancia do Disiriio, cono ianlcn ara
concnsar a sua falia dc vcrcadorcs-clciiorcs. Sc
a cncnda consiiiucional quiscr clcvar cssc
nuncro, diganos aic irinia, nao crrara. O quc c
rcciso c quc o Disiriio icnIa clo ncnos o
ncsno nuncro dc clciiorcs dc scgundo grau quc
a naior Canara Municial quc sc vcnIa a fornar
no as, nais dcz. Mcsno assin, iais clciiorcs
nao icrao nuiias ocasics dc voiar.
54. 0 Prcsidcnic da Fcullica scra clciio or
un Colcgio Elciioral conosio (ari. 82}
a} dc clciiorcs dcsignados clas Canaras
Municiais, clcgcndo cada Esiado un nuncro dc
clciiorcs roorcional sua oulaao, nao
odcndo, cnircianio, o naino dcssc nuncro
cccdcr dc vinic c cinco;
l} dc cinqucnia clciiorcs, dcsignados clo
ConsclIo da Econonia Nacional, dcnirc
cnrcgadorcs c cnrcgados cn nuncro igual;
c} dc vinic c cinco clciiorcs dcsignados cla
Canara dos Dcuiados c dc vinic c cinco
dcsignados clo ConsclIo Fcdcral, dcnirc
cidadaos dc noioria rcuiaao.
47
Nao odcra rccair cn ncnlro do Parlancnio
Nacional ou das Asscnllcias Lcgislaiivas dos
Esiados a dcsignaao ara clciior do Prcsidcnic
da Fcullica.
Incidcnicncnic. or quc nao incluir ianlcn
na roiliao os ncnlros dos Eccuiivos fcdcrais
c csiaduais, dcsdc quc o cscoo do lcgislador c o
dc incdir, na cscolIa do Prcsidcnic, a oliica dc
gruo, o oficialisno?
55. A clciao dircia do Prcsidcnic do Drasil
nunca foi acfica, ncn na raiica, ncn na
douirina. Na Consiiiuinic dc 1890-91, a naicria
sc rcsiou a dclaics acalorados, influcnciados
cla Consiiiuiao noric-ancricana, os rcdaiorcs
do anic-rojcio oficial rouscran a clciao
indircia, conondo-sc o colcgio clciioral do
dcculo da rcrcscniaao dc cada Esiado no
Congrcsso Nacional. O Covcrno rcduziu cssc
dcculo ao dolro.
A Conissao dos 21 ros a clciao or
Esiados, icndo cada qual un so voio, o da
naioria dos clciiorcs alisiados ara as clcics dc
dcuiados fcdcrais.
En lcnario, rcvalcccu a oricniaao dc
JLIO DE CASTILH0S, favoravcl clciao dircia.
E, acnas cinco voios dcran ganIo dc causa, na
rincira discussao, ao rcrcscnianic rio-
grandcnsc.
48
O sisicna dc clciao do Prcsidcnic clo
Parlancnio, sinlcs c naiural, raido c facil",
acrcsccnia ACENOF DE FOUFE, caiu cn
rincio, ara ficar viiorioso na raiica, nas con
iodo un conlicado nccanisno dc clciao dircia
dc nilIarcs dc aias clciiorais quc odcn scr
rasgadas c anuladas scn aclaao. O caninIo
rcio, lcal c franco, foi alandonado, ara scguir-sc
o ioriuoso, nanIoso, falso, crigoso c Iiocriia
da clciao dircia"(42}.
A cscolIa dircia iransfornou-sc, cono
salcnos, nun noiivo consianic dc solrcssalios,
dc dcsordcns, dc crincs, dc ronunciancnios c
rcvolucs.
56. O anic-rojcio dc 1933 voliou clciao
indircia, quc sc roccssaria cla Asscnllcia
Nacional, or naioria dc voios. A Consiiiuinic dc
1934 icvc, coniudo, rcccio, c consagrou a cscolIa
clo sufragio conun.
Na Conissao do Iianaraii, OLIVEIFA VIANA
foi advcrsario da clciao dircia, dada a falia dc
cducaao oliica das nassas, noiadancnic as
cancsinas, quc faialncnic sulaniarian as
nais aias, das cidadcs. Foi, do ncsno nodo,
conira a clciao clo Parlancnio, orquc o
Prcsidcnic scria faccioso, doninado clo
agruancnio quc o cscolIcu.
49
OLIVEIFA VIANA ros a fornaao dc un
coro clciioral nisio, fornado dc dois gruos.
I Cruo dos clciiorcs oliicos, con ccrca
dc 1.000 clciiorcs, alarcando os Eccuiivos c
Lcgislaiivos fcdcrais c csiaduais, lcn cono o
Prcfciio c o Lcgislaiivo do Disiriio Fcdcral.
II Cruo dos clciiorcs nao oliicos, con
ccrca dc 2.000 clciiorcs, c conrccndcndo. a} o
Surcno Trilunal; l} os Trilunais csiaduais; c} o
ConsclIo Nacional; d} os ConsclIos Tccnicos
Nacionais; c} as Faculdadcs c Escolas Sucriorcs;
f} as insiiiuics culiurais (Acadcnias dc Lciras,
dc Mcdicina, os Insiiiuios Hisioricos, dc
Advogados, cic.}.
No scniir do consagrado ullicisia, o
Prcsidcnic icria, assin, a sua auioridadc oliica
rcdulicada cn facc da Asscnllcia Nacional c
scria rcalncnic a crcssao da voniadc c do
cnsancnio das cliics dirigcnics do Pas, quc sao
unicas quc icn a conscicncia dos grandcs
inicrcsscs da nacionalidadc c guardan o
scniincnio rofundo dos scus dcsiinos
Iisioricos"(43}.
57. A qucsiao c, cn rincio, oinaiiva. So
un confronio cnirc o ccrccio dos dois sisicnas
nosirara as vaniagcns dc un solrc ouiro. En
assunio dc oliica alicada, nao vcnos nargcn
a rognosiicos. O analisia vcrifica, no cnianio,
50
quc a soluao dccndc da valorizaao quc sc dc
ao sufragio univcrsal, igual c dircio. A Caria dc
1937 c advcrsaria do voio dc longo alcancc. Nao
clinina, orcn, a voz individual. OLIVEIFA
VIANA c organico". Nao vc os cidadaos. So vc os
gruos, as colciividadcs, as rofisscs. Enquanio
a Consiiiuiao, nanda sufragar rcciuancnic
clciiorcs", isio c, cidadaos inscriios na forna da
lci, o nosso auior da rcdoninancia aos
roduiorcs, laio scnsu. Aic a, cono sc vc, c a
Consiiiuiao cocrcnic con o scu ariigo inicial.
Enirc as Carias dc 1891 c a aiual Ia,
iodavia, una curiosa invcrsao dc osics. Por
aqucla (ari. 47 2.} cra o Congrcsso qucn
cscolIcria cnirc os voiados, sc ncnIun
alcanassc naioria alsoluia. Por csia (ari. 84}, sc
Iouvcr cIoquc dc noncs, cnirc o do Colcgio
Elciioral c o indicado clo Prcsidcnic, scra a
naicria dcvolvida ao sufragio univcrsal.
Nos rinordios da Fcullica, Iavia rcccio da
clciao indircia, nas cla ficou, rccisancnic
quando duvidosa scria a nanifcsiaao caia da
voniadc oular Ao Esiado Novo, a clciao
indircia arcccu, cn rcgra, a soluao nclIor,
scndo quc o ovo so rcsolvcra, sc os naiorais do
odcr nao cIcgarcn a un acordo.
Na Fcullica VclIa, nunca foi alicado cssc
ariigo consiiiucional. A clciao do Prcsidcnic
51
scnrc foi dircia, c scnrc iorncniosa. Na aiual,
scra ncccssario vcr cono sc oriara o ovo, cono
juiz dc surcna insiancia. cn gravc crisc
consiiiucional.
Por ondc sc vc quc, lidando con a
conlcidadc dc organisnos oliicos, nao c lciio
a ningucn garaniir, dc anicnao, a ccclcncia dos
nciodos c solucs.
58. O ari. 82 lcira l da Consiiiuiao cnccrra
una cccao, rcfcrcnic aos cinqucnia clciiorcs,
dcsignados clo ConsclIo da Econonia Nacional,
dcnirc cnrcgadorcs c cnrcgados cn nuncro
igual". Afigura-sc-nos quc a lci ordinaria dcvcra
cigir, ianlcn dcsscs clciiorcs, a qualidadc dc
lrasilciros naios c alisiavcis, analogancnic ao
quc sc cigia dos aniigos dcuiados das
rofisscs (ari. 23 9. c 24 da Consi. dc 1934}. 0
Colcgio Elciioral sc conora, no naino, dc 600
indivduos. Dcsscs, 500 scrao cscolIidos clas
Canaras Municiais, c 50 clo Parlancnio. Qucr
dizcr quc, rcdoninando, na Iioicsc, o asccio
oular, odcrcnos, con NITTI, qualificar dc
dcnocraiica a cscolIa do CIcfc da Naao.
59. Alcn da rcrcscniaao dcnocraiica,
consagrou a Caria dc 10 dc novcnlro, con
insiiiuir o lclisciio, o rincio da ariiciaao
dircia do clciiorado na fornaao da voniadc
csiaial. As ccccs alcrias cn favor das
52
nassas oularcs, cIanadas a dccidircn, or si
ncsnas, assunios dc nagna inoriancia, cn
coocraao con os rcrcscnianics dos odcrcs
clciivos ou aic con cclusao dcsics, alrcn
cnornc claro na auioridadc dos nandaiarios
oliicos, colocados, or ial nodo, sol o conirolc
c ccnsura do ovo"(44}.
MONTE AFFAIS, quc cscrcvcu cssas
alavras, nao forou o scu cnsancnio. Ja cn
1925, ao concniar a organizaao consiiiucional
do Fio Crandc do Sul, iivcra crcsscs dc alio
louvor ara os ariigos 31 c 34 da Caria daquclc
Esiado, dc 14 dc julIo dc 191. Por cla, a
iniciaiiva das lcis calia ao Prcsidcnic do Esiado,
quc rcnciia o rojcio c a cosiao dc noiivos
aos inicndcnics nuniciais, ara quc lIcs
dcsscn a ossvcl ullicidadc". Aos o dccurso
dc ircs ncscs, cran rcnciidas ao Prcsidcnic
iodas as cncndas c olscrvacs quc fosscn
fornuladas or qualqucr cidadao Ialiianic do
Esiado". En 1935, coniinuava MONTE AFFAIS a
susicniar o ncsno onio dc visia, ugnando, no
caso lrasilciro, or una oricniaao quc
crniiissc vincular os osiulados do rcginc
rcrcscniaiivo aos da dcnocracia dircia"(45}.
A infornaao c rovciiosa. Dcla sc dcrccndc
quc a dcnocracia dircia nao c csiranIa nossa
lcgislaao c nossa douirina. Esianos quasc quc
a afirnar quc a idcia do odcr dc iniciaiiva,
53
confcrida iao anlancnic ao Eccuiivo (ari. 64
da Consiiiuiao dc 1937}, lcn cono a do
rcfcrcndun oular, cnconiran a sua fonic
Iisiorica nos Ialiios rio-grandcnscs. a
conccao dc JLIO DE CASTILHOS. A lciiura da
olra dc MONTE AFFAIS c nuiio insiruiiva, cono
insiruiivos sao os concniarios dc JOAQUIM LUIS
OSFIO, quc dissccou, un or un, os ariigos da
Consiiiuiao do Fio Crandc do Sul, scn sc
csqucccr dc iranscrcvcr nuncrosos cccrios dc
discursos, ronunciados or ocasiao dc sc
clalorar la o scu rinciro acio csiadual(46}.
60. En icsc, c inaiacavcl o csialclccincnio
da consulia dircia. Fcsia alrir-lIc un largo
crcdiio, ara vcrificarnos sc, na rcalidadc, Ia dc
corrcsondcr s loas inicncs do lcgislador. Na
Consiiiuinic dc Wcinar, HEINZE foi conirario ao
rcfcrcndun(47}. Para o rofcssor CMELIN, nao
assava clc dc un ornancnio dcnocraiico da
Consiiiuiao"(48}, isio c, dc un rccurso
insuficicnic, scn fora ara olsiar a narcIa
conun da oricniaao govcrnancnial.
61. A Consiiiuiao sc rcfcrc or quairo vczcs
ao lclisciio.
O unico do ari. 5. auioriza o Prcsidcnic a
sulncicr ao voio das oulacs inicrcssadas os
rojcios solrc incororaao, dcsncnlrancnio c
ancaao dos icrriiorios dos Esiados. una
54
lcnlrana saluiar, quc dcvcria scr olrigaioria, c
nao acnas faculiaiiva cono c.
Pclo ariigo 63, scra o ovo, cn lclisciio,
qucn Ia dc confcrir ao ConsclIo da Econonia
Nacional odcrcs dc lcgislaao solrc algunas ou
iodas as naicrias dc sua concicncia". Nao
oculianos as nossas rcscrvas, rclaiivancnic a
cssa conccssao. O rollcna c, ao dcnais, dc
indagaao consiiiucional iao alia, quc duvidanos
scr dc alcancc do clciiorado conun. Dc qualqucr
nodo, alaudinos quc un asso iao gravc icnIa
dc olicr, rcviancnic, o lacci do coro clciioral,
dcois dc insirudo, o quanio ossvcl, solrc a
iransccndcncia da ocraao quc scra cIanado a
raiicar.
O ari. 174 4. crigc o ovo cn insiancia
dccisoria dos confliios cnirc a Canara dos
Dcuiados c o Eccuiivo, rclaiivos a cncndas,
nodificacs ou rcfornas consiiiucionais. Acsar
dc scr rcnoia a ossililidadc, icncnos quc, cla
falia dc concicncia rofissional, nao icnIa o
clciiorado a visao ara disccrnir cnirc qucsics
quc scrao nuiio ncnos oliicas quc iccnicas, c
rcsolva, afinal, conira os sucriorcs inicrcsscs da
Naao. Qucr dizcr quc, cnirc una faculdadc
dcssas c a rcsiriao do sufragio dircio, Ia una ial
ou qual coniradiao.
55
O ari. 187 nanda sulncicr ao lclisciio
nacional a Consiiiuiao dc 10 dc novcnlro, na
forna rcgulada cn dccrcio do Prcsidcnic da
Fcullica. O ovo scra cIanado a lcgiiinar o
golc dc Esiado c as insiiiuics dclc dcflucnics.
Pondcra ESTELITA Lins quc o ovo raiicara un
aio rorio, conlcio cn si. acciiar ou nao a
siiuaao dc faio, Iouvcssc ou nao un Esiaiuio
Poliico dccndcnic do lclisciio. Assin
considcrando, dando rccnincncia ao clcncnio
sicologico do aio, o lclisciio nacional do ari.
187 da Consiiiuiao c ccrccio dircio do odcr,
cnquanio os dcnais lclisciios dc quc iraia a
Consiiiuiao sao aios dc govcrno scni-dircio, do
qual conariilIan, ja consiiiucionalncnic, o
orgao govcrnancnial c o ovo"(49}.
Enicndc igualncnic o ncsno inicrrcic quc
as novas clcics, cn conscqucncia da dissoluao
dc una Canara cn dcsacordo con o Prcsidcnic
da Fcullica (ari. 167 unico}, consiiiucn un
lclisciio. Confcrc isso con o scniir dc DUCUIT,
ao susicniar quc o dirciio dc dissoluao, or
aric do govcrno, c a garaniia nais cficaz do
coro clciioral conira os cccssos arlancniarcs.
O govcrno rovoca ai, julga o rofcssor dc
Dordcau, un vcrdadciro rcfcrcndun(50}.
62. 0 rcuiado consiiiucionalisia CAFL
SCHMITT cnsina quc, acsar dc scr Ialiio, cn
nossos dias, convocar una Asscnllcia Nacional
56
ara a rcdaao dc una Consiiiuiao, nao c anii-
dcnocraiico sulncic-la, a osicriori, aos
concios clciiorais. O jurisia alcnao fala,
liicralncnic, cn lclisciio solrc un rojcio, ou
una nova ordcn c rcgulancniaao, scja qual for
o nodo or quc c fciio, ou iniroduzida".
Allgcncinc Vollsalsiinnung (Plcliszii} ulcr
cincn irgcndwic zusiandc gclonncncn VorscIlag
odcr cinc irgcndwic IcrlcigcfuIric ncuc Ordnung
und Fcgclung"(51}.
Coniinuando, lorda algunas vivas
considcracs, dignas dc sc iranscrcvcrcn.
Nisso consisiiu a rac dos lclisciios
naolcnicos. Consiiiuiao consular do ano VIII,
1799 (ircs cnsulcs, cnirc os quais Naolcao
Donaaric}; o ari. 95 rcvia o lclisciio, nas a
Consiiiuiao foi iraiada, ncsno anics dclc, cono
lci cn vigor. Scnaius-consulio do ano X (1802}.
Naolcao rinciro cnsul viialcio; idcn do ano
XII (1804}. Naolcao Incrador dos franccscs, o
irono Icrcdiiario na fanlia Donaaric; cn 1815
(duranic os Ccn Dias}, lclisciio solrc o Aio
Adicional. Plclisciio dc 14 dc dczcnlro dc 1851.
o Prcsidcnic da Fcullica, Luiz Naolcao. c
cncarrcgado do govcrno, con anlos odcrcs dc
lcgislaao consiiiucional; a 21 c 22 dc novcnlro
dc 1852. Naolcao III, Incrador dos franccscs".
57
En iodos csscs lclisciios Iouvc naiorias
csnagadoras, quc disscran sin". A rcssao do
govcrno naolcnico solrc as urnas foi lcn foric
c incscruulosa, c rcjudicou o nonc dos
lclisciios, iornando-os susciios ao scniincnio
dcnocraiico. En icoria, corrcsondcn clcs
inicirancnic ao rincio dcnocraiico c idcia do
odcr consiiiuinic oular. O faio do ovo dizcr
sin" a cada novo csiado dc coisas nao sc clica
acnas cla rcssao solrc clc ccrcida, nas
ianlcn orquc o ovo franccs nao iinIa, na
coca, ouiro dcscjo quc nao fossc o dc ordcn c
az. A naioria dos cidadaos rocndc,
gcralncnic, a cnircgar a icrcciros as solucs
oliicas, rcsondcndo s crgunias dc un nodo
quc conicnIa un nnino dc dccisao. Eis or quc
facilncnic concordara con un faio consunado.
Ncsscs lclisciios naolcnicos, un nao"
significaria inscgurana c dcsordcn, cnquanio o
sin" cra acnas a arovaao osicrior dc un
faio consunado, ou scja, un nnino dc dccisao
roria"(52}.
63. Consiiiuiu csic caiulo o dcsdolrancnio
do rincio dcnocraiico c rcrcscniaiivo, inscriio
no ariigo rinciro da Consiiiuiao. Esia c sui
gcncris. nas nao dcia dc scr dcnocraiica. O
rcginc sc diz, iodavia, auioriiario". Sc c
dcnocraiico". cn quc sc disiinguc do rcginc
fascisia, quc ianlcn c dc auioridadc"? Havcra
difcrcna cnirc o nosso auioriiarisno c o
58
ioialiiarisno iialiano? o quc nos cunrc
caninar, voliando ao arduo iralalIo
conaraiivo quc nos inuscnos.
59

O REGIME TOTALITRIO
FASCISTA

64. A crcssao rcginc ioialiiario" c
nodcrna, c icn sido cnrcgada difusancnic, ou
ara indicar rcgincs rcvolucionarios dos nossos
dias, ou aquclcs cn quc sc rcforou o odcr
csiaial. MUSSOLINI da, cono Esiado ioialiiario,
aquclc quc alsorvc cn si, ara iransforna-la c
auncnia-la, ioda cncrgia, iodos os inicrcsscs,
ioda cscrana dc un ovo"(53}. Por sua vcz, o
rofcssor DONAUDI diz quc, or scr solcrano,
dcvc o Esiado scr auioriiario, conrccndcndo-
sc, or cssc vocalulo, quc a sua voniadc nao
odc scr influcnciada ou dininuda or ouira". O
odcr dc conando ou dc incrio, quc c airiluio
da solcrania; a fora olrigaioria das lcis c o
conlco dc insiiiuios quc concorrcn ara
concrciizar a voniadc do Esiado, iornan, cn sua
oiniao, conrccnsvcl aquclc concciio(54}.
CIUSEPPE FEFFI, dc scu lado, douirina quc
ioialiiario c o rcginc quc rcaliza a nais foric
inicrdccndcncia dc aiividadc, ianio na vida
ullica das insiiiuics cono na vida oliica dos
indivduos. A inicrdccndcncia gcra assin, do
conlco nuliifornc dc acs a sc dcscnvolvcr
60
na vida da Naao c do Esiado, una unica aao
sucrior conlinada"(55}.
O rcginc ioialiiario rcicndc scr una soluao
da aniicsc cnirc a auioridadc c a lilcrdadc. O
Esiado rcrcscnia a auioridadc, o indivduo a
lilcrdadc. Qucn c cn cvidcncia o Esiado, c
o indivduo ao scu scrvio; cn caso conirario, c o
Esiado qucn scrvira aos fins individuais, clica
DOFTOLOTTO(56}.
65. Traiando do ncsno assunio,
FOFSTHOFF lcnlra quc ioda ordcn dc
doninaao", HcrrscIafisordnung, rcousa solrc
a difcrcna cnirc doninadorcs c doninados. ,
assin, ncccssariancnic aniidcnocraiica, ois a
dcnocracia rcssuc idcniidadc cnirc
govcrnanics c govcrnados, c, cn conscqucncia,
auscncia dc auioridadc. A auioridadc nao sc
odc dcduzir da inancncia do funcionancnio
dcnocraiico. Un govcrno quc agc acnas cono
rcrcscnianic do ovo nao c auioriiario. A
auioridadc so c ossvcl or iransccndcncia. A
auioridadc rcssuc Iicrarquia sucrior, quc sc
inc ao ovo, c quc o ovo nao conccdc, nas
acnas rcconIccc"(57}. Essa Fangordnung, ordcn
Iicrarquica", cssc odcr dc doninaao", o
cscriior gcrnanico dcduz nciafisicancnic do
concciio dc ovo, dc raa, dc conccao do
nundo", do rinciio do cIcfc".
61
66. Dcois dc criiicar as douirinas
individualisias, c dc icniar dcnonsirar quc no
fascisno c quc o indivduo sc afirna
vcrdadcirancnic, cn iudo quanio icn dc uiil,
cono scr social, susicnia DEL VECCHIO quc, na
nova lcgislaao, a crsonalidadc Iunana c
consagrada cn sua naina dignidadc. O
Ioncn sc calia no cidadao, o cidadao no
saccrdoic dcssa fc airioiica, ou rcligiao civil, quc
c o fascisno. Qucn aicnia conira a crsonalidadc
ciica do novo iialiano, c lIc ofcndc, nao a
inicgridadc fsica, nas a fc c o csriio, vai dc
cnconiro a un sisicna dc solidaricdadc c dc
dcfcsa norais c jurdicas janais arcscniado cla
Hisioria, na iuicla dc algun dirciio"(58}.
67. 0 fascisno c clo indivduo, cnquanio
coincidc con o Esiado, quc c conscicncia c
voniadc univcrsal do Ioncn cn sua cisicncia
Iisiorica". Sc a lilcrdadc dcvc scr airiluio do
Ioncn rcal, c nao do iicrc alsiraio no qual
cnsava o lilcralisno individualisia, o fascisno c
cla lilcrdadc". A unica lilcrdadc scria c a do
indivduo dcniro do Esiado, fora do qual nada
cisic, dc Iunano c csiriiual. Ncssc scniido, o
fascisno c ioialiiario; c o Esiado fascisia, snicsc
c unidadc dc iodos os valorcs, inicrrcia,
dcscnvolvc c oicncia ioda a vida do ovo".
Isso afirna MUSSOLINI, o cIcfc c
douirinador, quc, discursando cn 1921,
62
anunciava a criaao do oicnic Esiado uniiario
iialiano, dos Alcs Siclia, Esiado quc sc
crinc cn una dcnocracia ccniralizada,
organizada, uniiaria, na qual o ovo circula
voniadc, orquc, ou sc c o ovo na cidadcla do
Esiado, c a dcfcndcra, ou Ia dc crnancccr fora,
c a assaliara"(59}.
68. DONAUDI c dc arcccr quc, cn icsc, a
auioridadc do Esiado sc rcfora, quanio ncnos o
odcr solcrano c fracionado cnirc divcrsos
orgaos. Quando csics sc nuliilican, surgc o
dcscnconiro dc oinics, dificulia-sc a Iarnonia
das solucs, c iorna-sc inossvcl a
coniinuidadc dc aao, scn a qual nao odc o
Esiado corrcsondcr aos scus fins(60}. Da a
fraqucza dos govcrnos arlancniarcs, quc
sacrifican a auioridadc do Esiado cn lcncfcio
da solcrania oular, incrcssiva c
coniradiioria(61}. E da a ncccssidadc da
surcssao dos indivduos, solo cnsalili ncllo
Siaio".
69. A fornaao ioialiiaria iialiana nao aric,
cn rigor, do indivduo", do cidadao", nas do
roduior", quc sc suc cisiir dcniro dc un
crculo social, cono fora viva da Naao. O icrno
roduior c ionado na sua accao nais vasia,
nao sc rcsiringindo ao significado cconnico(62}.
Todos sao, ou dcvcn scr roduiorcs". E iodos
sao alrangidos clas varias csfcras dc inicrcsscs
63
cn quc sc dividc a aiividadc colciiva. Acina dc
iodas as organizacs airara, no cnianio, a
solcrania do Esiado. O quadro c o scguinic. 1..
os indivduos, os roduiorcs, cono cniidadcs
iniciais; 2. os gruos, cono rcalidadcs sociais
ncccssarias; 3. o Esiado, cono discilinador
da vida conun, ncdianic o concurso dc iodos os
valorcs cisicnics(63}.
70. Indivduos c gruos nao fornan ainda o
Esiado, c odcn aic qucrcr lilcriar-sc dclc. Cono
aiingc, ois, o Esiado fascisia o alvo dc iudo
cnfciar cn suas naos?
Ncn indivduos fora do Esiado, ncn gruos
(ariidos oliicos, associacs, sindicaios,
classcs}, csiaiui MUSSOLINI, quc c conirario ao
socialisno, con a sua luia dc classcs, c conirario
ao sindicalisno classisia(64}.
A criaao da Milcia c o faio fundancnial,
incoravcl, quc s o govcrno cn un lano
alsoluiancnic divcrso dc iodos os rcccdcnics,
criando un rcginc. O Pariido arnado conduz ao
rcginc ioialiiario. A noiic dc janciro dc 1923,
duranic a qual foi criada a Milcia, assinou a
condcnaao noric do vclIo Esiad0 dcno-
lilcral, a salcr, do scu jogo consiiiucional, quc
consisiia no rcvczancnio dos ariidos no govcrno
da Naao"(65}.
64
Assin, o concciio dc Pariido nico sc
confundc con o dc Esiado ioialiiario, ara os
cscriiorcs iialianos quc sc arcssaran a fazcr,
no cano jurdico, una dcicrninaao do
cnsancnio nussoliniano"(66}. Sol ouira rcdaao.
o Esiado ioialiiario fascisia c o Pariido Nacional,
a inor o scu rcdonnio cla fora
inconirasiada da Milcia.
71. A organizaao sindical cfciiva o rincio
da colaloraao cnirc as foras roduioras, nas
nao lasia ara clicar o fcnncno ioialiiario. A
nais aiiva insiiiuiao do rcginc c o Pariido, quc
liga in fascio as foras da roduao, a fin dc quc
rcalizcn a unidadc noral, oliica c cconnica"
roclanada na Caria do TralalIo. O Pariido c o
surcno vigilanic da colaloraao cconnica, c o
nanicncdor da inicrdccndcncia cnirc os varios
faiorcs da roduao. O Pariido c, cn suna, o
insiruncnio fundancnial do rcginc ioialiiario(67}.
72. Do Pariido dccndcn as organizacs
cira-sindicais. as Associacs fascisias da
cscola, dc ullico cnrcgo, fcrroviarias, osiais c
iclcgraficas, dc cnrcsas indusiriais do Esiado, a
Uniao Nacional dc oficiais rcfornados, a Ocra
Nazionalc Doolavoro", cic. Os dirigcnics das
associacs sindicais icn dc dar, cla lci dc
1926, a garaniia dc caacidadc, dc noralidadc, c
dc scgura fc nacional". E o guarda dcssa
fidclidadc ao rcginc c o Pariido Fascisia. Scn scr
65
ariidario, ningucn odcra scr funcionario
ullico. Os rorios rcsiadorcs dc olra icn
rcfcrcncia, sc cricnccnics ao agruancnio
oficial(68}.
73. 0 Pariido c iudo. Ficis ao Pariido, os
sindicaios ariician, rcflcancnic, da sua
onioicncia. Por arcccr un dos caracicrcs
fundancniais do rcginc ioialiiario", acrcsccnia
FEFFI, assinalo un clcncnio conun, ianio
ordcn sindical cono do Pariido; c o quc
odcrcnos cIanar dc rincio do
rcvalccincnio da fora organizada". O sindicaio,
cnlora con un dccino dc iralalIadorcs
inscriios, rcrcscnia c vincula iodos os
cricnccnics caicgoria; o Pariido. acnas con a
inscriao dc aric dos cidadaos, a iodos olriga c
rcrcscnia. A ncccssidadc c oliica. O rincio
nao csia dcclarado osiiivancnic, nas dccorrc do
csriio infornador da nova organizaao do
Esiado iialiano"(69}.
74. Para nos scrvirnos do csqucna dc
PANUNZIO, dircnos, cn rcsuno, quc o Esiado
fascisia c 1. oliiicancnic ccniralizado,
ioialiiario, Iicrarquico; 2. sindical-
cororaiivo, cn coniraosiao ao Esiado lilcral,
ainico c individualisia; 3. lascado solrc o
Pariido Nacional, cono Esiado-ariido quc c(70}.
66
Ainda c scnrc, c o Pariido a siniciizar o
rcginc. E, sc soulcrnos quc o Pariido sc rcsunc
na cssoa do cIcfc, concluircnos quc o
ioialiiarisno fascisia c sinnino dc incnso odcr
unicssoal.
75. MUSSOLINI c cIcfc do govcrno, cIcfc do
Pariido Fascisia c do scu Crandc ConsclIo c
rcsondc, acnas noninalncnic, cranic o rci, O
rofcssor FO lcnlra quc os jurisias iialianos,
os quc scgucn c arovan a nova forna dc
Esiado, scnicn-sc, clcs rorios, iransiornados,
anic iao grandc sona dc odcrcs nas naos dc
un Ioncn. O rofcssor JEMOLO, or ccnlo,
quc cnsina Dirciio Consiiiucional na
Univcrsidadc dc DolonIa, rcconIccc c confcssa a
dificuldadc dc classificar juridicancnic a figura
oliica do Ducc", ois, diz clc, nao sc salc ainda
ao ccrio sc a asccndcncia Iojc, ccrcida clo
cIcfc do govcrno c una rcsulianic jurdica do
cargo, ou, cn loa aric, conscqucncia... do
rcsigio cssoal dc Mussolini. E lana, cniao,
considcraao dos lciiorcs a Iioicsc, quc lIc nao
rcugna, dc sc considcrar o rinciro ninisiro...
cono un scgundo cIcfc dc Esiado"(71}.
76. DONAUDI icnia conciliar. Para clc, o
caraicr ioialiiario da oliica do rcginc nao c o
roduio arliirario dc una voniadc ocrando a
scu ialanic, nas o nodo dc scr dc una rcvoluao
viioriosa, quc icn o dcvcr dc rcalizar, no odcr, o
67
rograna quc iraou. Dcssaric, o cIcfc dc
govcrno nao o c or causa dc sua qualidadc
cssoal dc Ioncn oliico cnincnic, cono nun
rcginc consiiiucional uro; ou cono, no
arlancniar, o rcrcscnianic da naioria da
Canara; nas, cono cIcfc do fascisno, c
rcrcscnianic dc iodas as foras norais c
naicriais organizadas no as(72}.
77. O rofcssor SANTI FOMANO assa dc
largo, nao iocando na qucsiao. Pclo scu iraiado,
icn-sc a inrcssao dc un rcginc crfciiancnic
cnirosado, osio quc novo, no qual o ConsclIo dc
Minisiros, con o scu Prcsidcnic, nao alicrou cn
sulsiancia a vclIa ordcn dc 1848(73}. 0 ncsno sc
da con CHIMIENTI(74}. FANELLETTI vc no
fascisno una varicdadc do rcginc
consiiiucional(75}.
Eis or quc crgunia PANUNZIO, quc sc nao
saiisfaz con iais indcciscs. O nosso rcginc c
consiiiucional uro (dc cIancclaria}?
arlancniar? rcsidcncial? Sc nao for dc
ncnIuna dcssas fornas, dc quc forna c? Ou
nclIor. c lcn vcrdadc quc, alcn dcssas ircs, nao
Iaja ouiras, no oniogcncsc das fornas
consiiiucionais, c quc aos jurisias nada nais
rcsia quc fazcr cnirar a nossa forna cn una
dcssas ircs, cono cn lciio dc Procusio? Ou c
rcciso cnvcrcdar rcsoluiancnic or ouira
csirada c dizcr quc a forna dc govcrno iialiana c
68
alsoluiancnic nova c original, c nao sc avizinIa
dc ncnIuna das indicadas, c quc csia c a forna
quc sc Ia dc cIanar dc rcginc do CIcfc dc
Covcrno?"
A dcnoninaao dc PANUNZIO, quc c dc 1930,
foi acciia or ouiros, cnirc os quais DE
FFANCESCO, D'ALESSIO c DONATI(76}. Elogiando
a crsicacia dcsic uliino, PANUNZIO arccia o
cicio quc criou ara o rcginc fascisia, dc
nonarquia rcsidcncial"(77}.
78. CIUSEPPE FEFFI faz una disiinao, ara
jusiificar a asccndcncia do cIcfc do govcrno. No
scu cnicndcr, forna dc govcrno c rcginc sao duas
coisas disiinias. Dcniro das ncsnas fornas,
odc o rcginc variar. Fcginc, na sua douirina, c
na dc MAFAVICLIA, c o conjunio das dircirizcs
oliicas, s quais sc dcvcn adaiar a ordcn
consiiiucional c os insiiiuios dc dirciio ullico, c,
cn aric, os dc dirciio rivado, cnquanio durar o
csriio dc una dcicrninada rcvoluao, ou o
incrio dc una dcicrninada idcologia c dc
dcicrninada iradiao"(78}. Ora, sc cssc rcginc" c
o ncsno quc odcr oliico govcrnanic", quc
cscaa, cn rigor, s rcgras lcgais, cono scra
ossvcl classificar, juridicancnic, o cIcfc do
govcrno iialiano? Dizcr, con DONAUDI, quc o
rcginc c do CIcfc dc Covcrno, c dar un nonc
coisa, nas nao c clica-la. Afirnar, ouirossin,
quc a forna dc Esiado nao afcia a oricniaao
69
oliica cn dcicrninado noncnio, osiiivancnic
nao c dirinir a conirovcrsia, no icrrcno
consiiiucional.
79. Do cosio, concluircnos quc a osiao
do cIcfc do fascisno c a dc un diiador, con os
nais rcquiniados caracicrsiicos dc ccsarisno.
Ncssc ariicular, nao Ia concordancia cnirc
os auiorcs iialianos. Para uns, o scu cunIo
diiaiorial c cvidcnic. Para ouiros, nao Ia,
rclaiivancnic sua cssoa, ial qualidadc.
Curiosa c, ncssc onio, a arguncniaao dc
CIUSEPPE FEFFI.
O concciio dc diiadura, diz clc, vcn dos
ronanos, quc a conIcccran cono insiiiuio
jurdico. Dcois o scniido jurdico sc olliicrou,
aic assar inicirancnic ara o cano oliiico. No
cnianio, coniinua FEFFI, nao nos dcvcnos
csqucccr da concciiuaao ronana, sol cna dc
csiarnos a usar noncs scn conicudo.
A diiadura ronana cra una nagisiraiura
ciraordinaria, inaugurada dcsdc a qucda da
nonarquia, c iniroduzida cono insiiiuiao
nonarquica, na consiiiuiao rcullicana"(79}.
Eran os scus caracicrsiicos. a} a cccao. a
diiadura sc consiiiua ara ncgocios
dcicrninados, gcralncnic a gucrra, c ccssava
70
con a nornalizaao das coisas; l} os odcrcs
ciraordinarios. os diiadorcs iinIan lilcrdadc dc
aao lcn naior quc os nagisirados conuns.
Conscqucnicncnic.
O diiador so disunIa dos odcrcs
csiriiancnic ncccssarios ara a conclusao dos
ncgocios ara os quais fora noncado; cra o cIcfc
surcno do Esiado, c nao un scnIor alsoluio.
Ora, dcsdc quc, no fascisno, os odcrcs do
cIcfc do govcrno nao icn caraicr dc cccao, ncn
sc liniian a un dcicrninado ncgocio, icndo
anics fciao jurdica, dc crnancncia
consiiiucional, nao cisic diiadura. Tal c a
conclusao dc FEFFI(80}.
80. 0 ullicisia concic o crro dc alicar o
criicrio ronano coca nodcrna. Sc cn Fona a
diiadura cra o quc sc conIccc, nao sc infcrc quc
Iojc Ia dc scr a ncsna coisa. Procurar dcfinir o
quc cnicndcnos, Iojc, or diiadura, nao c dar
significaao a un nonc scn conicudo".
No caiulo cn quc vcrsanos a idcia dc
dcnocracia, a qucsiao ficou clara. Para nos,
Iavcra diiadura, quando o odcr rovicr dc un
dirciio suraosiiivo dc doninaao", quando nao
Iouvcr o rincio dc idcniidadc" cnirc
govcrnanics c govcrnados, quando as rclacs
jurdicas dc dirciio ullico nao sc novcrcn
71
dcniro dc rclacs dc inancncia, quando o
govcrno sc fornar conirariancnic aos rccciios
iradicionais dc rcrcscniaao dcnocraiica.
81. Mais orncnorizado, SEFCI0 PANUNZIO
faz una crudiia analisc do concciio dc diiador,
csiuda-lIc os divcrsos iios, dc diiadura lcgal ou
consiiiucional, dc diiadura rcvolucionaria c dc
diiadura oliica, c conclui quc a fascisia nao c
ncnIuna dclas.
A fascisia c una diiadura Icroica".
A naina lcniiudo oicsiaiis dc
MUSSOLINI c un csiado dc graa" do csriio. A
diiadura Icroica nao c jurdica; c Iisiorica, c
filosofica, ccccional c solrcnaiural. A diiadura
Icroica c csiriiual, nao naicrial; suljciiva, nao
oljciiva; roduzida c inosia clo ovo"; nao
inosia ao ovo"; csic, quc a gcrou c c scu
roriciario, guarda-a zclosancnic, cono coisa
sua, niina c cssoal". O nais quc sc odc dizcr c
quc sc aroina da diiadura rcvolucionaria,
cono diiadura da idcia, quc cnconirou o scu
Honcn, o scu Hcroi. A diiadura Icroica c a
suljciividadc, a conscicncia da idcia dc un ovo,
cn sua caninIada Iisiorica"(81}.
Esia longc dc nos dcrcciar a figura do cIcfc
do fascisno. Enircianio, con clicacs cono as
dc PANUNZIO, analogas, ao dcnais, s dc
inuncros cscriiorcs ioialiiarios, iialianos c
72
alcnacs, nao nos scniinos aarclIados ara
consiruir qualqucr coisa dc arovciiavcl cn
dirciio. Acsar dc scr o ncnos jurdico dc iodos
os dirciios", na frasc fcliz do rofcssor PEDFO
CALMON(82}, o dirciio ullico nao salc cono
rcgularizar a siiuaao das diiaduras.
82. Insisiinos na idcia dc quc o govcrno
consiiiucional nao rcscindc das fornas
iradicionais dc rcrcscniaao. Scn rcrcscniaao
nascida dc clcics livrcs c oularcs, nao Ia
dcnocracia ncn lilcrdadc oliica.
Os fascisias, no cnianio, quc conlaicn a
dcnocracia arlancniar, fazcn qucsiao dc sc
dizcr ianlcn dcnocraiicos. No scu dizcr, a sua
dcnocracia rcal" c sucrior s dcnocracias
fornais", dos rcgincs dc sufragio univcrsalizado.
Essa dcnocracia c, igualncnic,
rcrcscniaiiva. Por ccrio quc dc nodo csccial,
nunca visio na Hisioria". Mussolini c o
rcrcscnianic dircio" do ovo. Quando fala, c o
ovo iialiano qucn sc nanifcsia airavcs do scu
orgao surcno. Por isso, c nao orquc scja
cssoalncnic infalvcl, c quc Mussolini icn
scnrc razao".
En livro nuiio difundido, CIUSEPPE FEFFI
criiica as vclIas icorias da rcrcscniaao, rcclc
violcniancnic o rcconcciio clciioral, c clica
quc o caraicr rcrcscniaiivo do Ducc dccorrc dc
73
una rclaao dc adcrcncia" cnirc clc c a Naao,
con o quc significa una uniao nsiica cnirc o
ovo, o scu cIcfc c os varios orgaos incunlidos
dc rcvclar a voniadc do Esiado(83}.
Escusano-nos dc rcisar rollcnas quc
csiudanos nais alongadancnic, cn ouira
nonografia(84}. O quc nao adccc duvida, diganos
ara rcsunir, c quc, ara o cnconiro da ncdia
das voniadcs oularcs, ara o csialclccincnio
dc un cquillrio do sisicna oliico, ainda nao
conIcccnos nada nclIor quc a clciao. Ou o
rcginc c auiocraiico c discnsa os concios
clciiorais, ou c dcnocraiico c dcvc dinanar do
conscniincnio oular. Podc scr quc as
dcnocracias adquiran, dc fuiuro, asccios
inrcvisios, ois c ccrio quc aic Iojc ainda nao
foran rcalizadas inicgralncnic. Mas a
rcrcscniaao dcnocraiica nao conIccc dois
nodos dc sc cfciivar.
74

A DEMOCRACIA AUTORITRIA

83. A dcnocracia lrasilcira c, cono o
fascisno, auioriiaria". A sua novidadc consisic
no quasc dcsaarccincnio da divisao dc Podcrcs,
cla surcnacia conccdida a un dclcs, o
Eccuiivo. Assunindo csic a cIcfia surcna,
ficarian os dcnais rcduzidos a funcs", sc,
clas airiluics crcssas no icio da
Consiiiuiao, nao csiivcsscn cscudados conira o
arlirio rcsidcncial. E o quc lcva ESTELITA LINS
a dizcr quc a Consiiiuiao icn una guarda
irlicc, do Eccuiivo, do Lcgislaiivo c do
Judiciario, con o rinciro frcnic(85}.
84. O Esiado auioriiario", concnia
AZEVEDO AMAFAL, lascia-sc na dcnarcaao
niida cnirc aquilo quc a colciividadc social icn o
dirciio dc inor ao indivduo, cla rcssao da
naquinaria csiaial, c o quc forna a csfcra
iniangvcl dc rcrrogaiivas inalicnavcis dc cada
scr Iunano. Assin, cnquanio o Esiado fascisia,
igualando-sc ncssc onio csscncial ao Esiado
conunisia, cncara os indivduos cono ncras
unidadcs a scrcn uiilizadas na organizaao
csiaial, cono clcncnios dcsiiiudos dc iniciaiiva c
lilcrdadc, o Esiado auioriiario do iio insiiiudo
cnirc nos cla Consiiiuiao dc 10 dc novcnlro
75
olriga acnas o cidadao a cnircgar-sc
colciividadc no quc dcvc c nao odc dciar dc
cricnccr a cla, nas dcia-lIc iniacia a orliia cn
quc incra solcrana a sua conscicncia cssoal c
na qual sc conccniran os inicrcsscs cscciais
quc so a clc dizcn rcsciio"(86}.
85. No ncsno icor, cn caiulo lucidancnic
dcscnvolvido, o rofcssor FFANCISCO CAMPOS
douirina, con a sua dolrada auioridadc dc
ncsirc dc dirciio c dc Minisiro da Jusiia.
A Consiiiuiao c dc insiraao urancnic
dcnocraiica, rcscnic cn iodos os scus
caiulos, ariicularncnic no quc sc rcfcrc
ordcn cconnica, cducaao c culiura, s
garaniias c aos dirciios individuais. O ovo c a
cniidadc consiiiucional surcna. iudo, na
Consiiiuiao, sc organiza c disc no scniido dc
asscgurar-lIc a az, o lcn csiar c a ariiciaao
cn iodos os lcns da civilizaao c da culiura. Para
isio, cra ncccssario, ccriancnic, no iocanic ao
concciio da lilcrdadc individual, rcinicgra-lo na
sisicnaiica do Esiado. Para o lilcralisno, con
cfciio, a douirina do Esiado cra una douirina do
Esiado scn Esiado. Esic iinIa or fin cclusivo
a roicao das rcicnscs, ou, cono sc
dcnoninavan csias, das lilcrdadcs individuais.
Os valorcs da vida nacional, valorcs naicriais c
norais, nao iinIan caria dc dirciios. No Esiado-
Naao, a ar dos dirciios individuais, sao
76
rcconIccidos os dirciios da naao ou do ovo,
quc liniian os dirciios ou as lilcrdadcs
individuais, ionando o lcn ullico cono
rcssuosio olrigaiorio do govcrno. Esia, a
dcnocracia sulsianiiva, oosia dcnocracia
fornal; csic, o idcal dcnocraiico, coniraosio
naquina dcnocraiica.
Ccriancnic, a Consiiiuiao nao odia dciar
dc alrir csao naquina dcnocraiica. Toda
aao rcssuc insiruncnios c ncios, quc, na
Consiiiuiao dc 10 dc novcnlro, sao os nais
adcquados aos nossos cosiuncs, s
ariicularidadcs do nosso ncio, s nossas
iradics c nossa ccricncia oliica. Sc.
acsar disio, o idcal dcnocraiico nao sc rcalizar
cnirc nos cn ncdida naior quc no assado, o
nal nao csiara no rcginc, nas nos Ioncns
incunlidos dc ocra-los. Esiou ccrio, orcn, dc
quc, ainda adniiindo dcfciios no scu
funcionancnio, as novas insiiiuics
dcnocraiicas do Drasil, nais do quc as
anicriorcs, asscgurarao garaniias cfciivas
rcalizaao do lcn ullico. E a dcnocracia, cono
qualqucr forna dc govcrno, so odc scr julgada
cla sona dc lcn ullico quc scja caaz dc
roduzir. Nao Ia ouiro icsi" ou ncio dc
vcrificaao da londadc ou da convcnicncia dc
una forna dc govcrno. Os fruios dirao da
arvorc"(87}.
77
86. Qucr dizcr. cnirc a aniiga dcnocracia
lilcral c a aiual dcnocracia auioriiaria iudo sc
rcsunc nuna qucsiao dc onios dc ariida. Una
aric, rincialncnic, da idcia dc lilcrdadc;
ouira da dc igualdadc. Mas a lilcrdadc conduz ao
individualisno, anarquia, inossililidadc da
cisicncia do Esiado. A igualdadc, ao conirario,
so c inaginavcl cn socicdadc ja adoada clos
cosiuncs, cla conrccnsao dos inicrcsscs
conuns, cla liniiaao dc uns dirciios clos
ouiros. A dcnocracia lilcral iinIa o naino
rcsciio cla csfcra individual, nas ocasionava
con isso as naiorcs dcsigualdadcs, sociais c
cconnicas. A unica lilcrdadc quc conccdia cra a
oliica. O cidadao" cra o scu idcal. Confcrir c
garaniir o dirciio aiivo c assivo dc voio, ial cra o
scu acl. Considcrando-sc, orcn, quc o fin do
Esiado c criar condics ara o lcno
dcscnvolvincnio do lcn csiar ullico c
ariicular, dcduz-sc quc o Esiado lilcral cra
inconlcio, dcsdc quc a ncra roricdadc dc
dirciios oliicos nao saiisfaz, scndo anics un
ncio ara un fin nais longnquo, quc c a
fclicidadc individual.
87. A dcnocracia auioriiaria aric da idcia
rccua dc igualdadc. Cono lcn accniuou o
rofcssor SCHMITT, cssa igualdadc dcnocraiica"
c dc naiurcza oliica, icndo valor inicrno",
nacional". Sao iguais cnirc si iodos os
cricnccnics ao ncsno ovo, iodos os quc
78
rccncIcn ccrios c dcicrninados rcquisiios"(88}. A
igualdadc dcnocraiica nao c a igualdadc
inicrnacional, da icoria conunisia. a quc nascc
das liniiacs ncccssariancnic inosias aos
ncnlros dc una conunIao, ara quc o conjunio
ossa roscrar. Enirc a igualdadc c a lilcrdadc,
a rincira dcvc rcvalcccr, scn, coniudo,
surinir a scgunda.
88. Posio quc auioriiaria", a forna c ainda
dcnocraiica. Nao sc rcsiringc conccssao dc
dirciios oliicos. Inicrvcn, con naior ou ncnor
anliiudc, nos donnios a quc o Esiado aic agora
sc nanicvc alIcio, nas nao anula o indivduo. O
Esiado dcnocraiico auioriiario nao c un
alsoluio", cn facc dos indivduos, quc scrian os
rclaiivos". O Esiado auioriiario Iaurc ioda a sua
cncrgia no conscniincnio individual. Esics c quc
Iao dc scr, logicancnic, os alsoluios". MclIor. a
sua colciividadc, ou scja, o Povo, a Naao, scra a
alsoluia. Ela, c nao o Esiado, dcicn a solcrania
nacional. O cidadao, ou o indivduo, so icn dc
ccdcr, quando, aos scus inicrcsscs, rcfcrircn os
inicrcsscs conuns, niiidancnic vcrificavcis, dc
caso ara caso. Afora isso c livrc ara fazcr o quc
cnicndcr, dcniro da lci.
89. Una falsa conrccnsao da dcnocracia,
alincniada clo lilcralisno, c a da insulnissao
auioridadc. Scn auioridadc, orcn, scn un
sisicna dc orgaos c dc funcs quc csialclcan a
79
ordcn c garanian a csialilidadc jurdica c social,
nao Ia Esiado. Esiado qucr dizcr discilina, c
discilina significa olcdicncia, difcrcnciaao dc
sucrior c infcrior, dc Iicrarquia, organizaao.
Pois sc o individualisno icndc a afrouar os laos
sociais, o auioriiarisno rocndc a consiring-
los. Eis orquc, no fascisno, o Esiado ordcna, c
dcvc scr olcdccido ccgancnic, c, na dcnocracia
auioriiaria, ianlcn o faz, cisiindo o ncsno
odcr dc conando, nas cncrgido do conscnso
oular. En un rcginc, o odcr c foric c
iransccndcnic; no ouiro, cnlora foric ianlcn, c
dc inancncia dcnocraiica. Na Iialia, o govcrno c
o rcrcscnianic nsiico do ovo, na icoria da
adcrcncia", dc CIUSEPPE FEFFI. No Drasil, a
rcrcscniaao sc conora, consiiiucionalncnic,
nos rclios clciiorais. Na Iialia, os dcicniorcs do
odcr sao dcsignados clos nais alios crculos
oliicos, quando nao clo Ducc, cssoalncnic.
Aqui, os rcrcscnianics nacionais dccndcn da
voniadc do ovo rcunido nos nunicios.
90. Os ciraordinarios odcrcs ouiorgados ao
Prcsidcnic da Fcullica dcvcn scr cnicndidos
dcniro da logica dcnocraiica. Nao odc o
Prcsidcnic convcricr cn lci a sua voniadc
csccfica. Tcn csia dc olcdcccr ao coniracso
arlancniar. Alcn disso, cnconira olsiaculos na
voz oular, quando dirciancnic iivcr dc
consulia-la. Aic nos casos cn quc scu arlirio
icn cunIo nais accniuado, cono nos da dcfcsa
80
do Esiado, cn quc o Prcsidcnic agc cla sua
roria insiraao, ao dcclarar, or ccnlo, o
csiado dc cncrgcncia (aris. 166 c scguinics},
disosics acauiclaiorias olrigan-no a rcsiar
conias Canara da adoao dcsia ncdida
ccccional, odcndo cla ronovcr-lIc a
rcsonsalilidadc(89}.
91. Sc o CIcfc dc Esiado fossc onioicnic,
nao icria razao dc scr o ariigo 85, quc lIc dcfinc
os crincs dc rcsonsalilidadc, conira a
cisicncia da Uniao, a Consiiiuiao, o livrc
ccrccio dos odcrcs oliicos, a rolidadc
adninisiraiiva, a guarda c cnrcgo dc dinIciros
ullicos, c a cccuao das dcciscs judiciarias.
Cada un dos Podcrcs icn a sua csfcra rivaiiva,
dcniro da qual aiua livrcncnic, con as liniiacs
iraadas cla Consiiiuiao.
O Prcsidcnic da Fcullica, auioridadc
surcna do Esiado, coordcna a aiividadc dos
orgaos rcrcscniaiivos dc grau sucrior, dirigc a
oliica inicrna c cicrna c ronovc ou oricnia a
oliica lcgislaiiva dc inicrcssc nacional c
sucrinicndc a adninisiraao do as" (ari. 73 da
Consiiiuiao}.
A auioridadc do Prcsidcnic c incnsa, nas
circunscriia. 1.- clo rcfcrcndo c lclisciio
oularcs; 2. cla divisao da auioridadc cnirc
clc c os dois ouiros Podcrcs; 3. cla
81
cocisicncia dc Podcrcs auinonos nos Esiados;
4. cla cnuncraao c confinaao dc suas
airiluics; 5. cla liniiaao do scu odcr
solrc indivduos isolados ou associados; 6.
cla cisicncia dc sua rcsonsalilidadc, oliica c
crininal, dianic dos ouiros orgaos or cla ncsna
consiiiudos(90}.
92. Olscrva MIFKHINE-CUETZVITCH quc o
dcscnvolvincnio do dirciio consiiiucional dc
iodos os ascs assa, cn gcral, or duas fascs. a
Iisiorica, cn quc o odcr c un faio naicrial,
rcsunindo-sc o csiudo dcssc dirciio no canc
dos aconiccincnios, c a jurdica, quando a fasc
rincira iransiiou c o dirciio icn acl auinono
na criaao da vida social(91}.
Na sua oiniao, as nacs da Ancrica laiina
csiao ainda na rincira fasc. As suas douirinas
jurdicas nao sao ainda una rcalidadc". MclIor
do quc nos concndios. c cn sua Iisioria oliica
quc sc Ia dc csiudar o dirciio consiiiucional. A
ruiura cnirc csscs icios c a vida rcal c un dos
caracicrcs lasicos da vida consiiiucional da
Ancrica laiina". O jurisia slavo coniinua ncssc
icor, ara cscalclar inicdosancnic as nazclas
sul-ancricanas.
A anarquia ou a diiadura, iais sao as duas
alicrnaiivas csscnciais do rcginc rcsidcncial na
Ancrica laiina. Una das causas rinciais da
82
sua insialilidadc oliica c rccisancnic a
cisicncia dcssc rcginc rcsidcncial.
jusiancnic cssc odcr foric" a causa da
insialilidadc. Nas circunsiancias csccificas da
Ancrica laiina, iodo odcr foric" significa
diiadura, c iodo cnfraquccincnio dcssc odcr
icrnina cn anarquia"(92}.
93. ConvcnIanos cn quc Ia alguna razao
ncssas anargas alavras. Por nais loa voniadc
quc icnIanos, nao cancclarcnos da Hisioria
faios quc sao do conIccincnio dc iodos. Parccc-
nos, coniudo, quc c ncccssario disiinguir, a fin
dc conccdcrnos ao Drasil un lugar aric, ncssa
ordcn dc considcracs.
Educados na cscola lilcral do incrio, c
vindos ara a Fcullica dcois dc nais dc ncio
scculo dc iranquilidadc oliica, csiavanos,
nclIor quc as Fcullicas irnas, cn condics dc
lasnar un rcginc jurdico" c nao acnas
Iisiorico". Assin, o nosso Prcsidcnic nao foi
acnas coiado das insiiiuics noric-
ancricanas, nas ianlcn criado clo scnso, quc
inIanos, da rcalidadc. O crro nao foi, assin, o
rcsidcncialisno. Ao conirario. Anicciano-nos,
dc nuiio, das nacs nodcrnas, quc vao
lcniancnic rcconIcccndo a ncccssidadc dc
rcforar o Eccuiivo. Sc crranos, nao foi nisso.
Foi no cunIo cccssivancnic lilcral da
Consiiiuiao dc 1891, fruio glorioso do gcnio dc
83
FUI DAFDOSA, nas quc nao corrcsondcu s
ccciaiivas ncla dcosiiadas, duranic os
quarcnia anos da sua vigcncia.
94. Ncssc onio, a Hisioria dcvc guiar o
csquisador do dirciio. O Esiado Novo no Drasil,
nascido do novincnio rcvolucionario dc 1930,
nao c un caricIo dc Ioncns, nas o
cunrincnio dc un dcsiino. Por nais cnincnics
quc scjan, os Ioncns sao scnrc cqucninos,
quando, or sua nao, sc ocran as grandcs
conocs sociais. NcnIun novincnio dc grandc
cnvcrgadura odc vingar scn ainosfcra roria,
scn quc, no sulconscicnic oular, cisia o
dcscjo dc vcr alicrada a siiuaao cn vigor.
95. A rccnincncia do Prcsidcnic da
Fcullica, cono auioridadc surcna do Esiado,
dcfinc a dcnocracia auioriiaria. clc o CIcfc, o
Oricniador, nas un oricniador c cIcfc fciio clo
ovo, c nao inosio ao ovo or un gruo, or
un Pariido nico. A rcsidc a difcrcna cnirc cssc
rcginc c o do auioriiarisno ioialiiario. A
dcnocracia auioriiaria c, dcssaric, a dc un
rcsidcncialisno rcforado, sol forna nunca
visia, nas quc nao rcfogc aos nciodos classicos
dc organizaao rcrcscniaiiva.
96. 0 lcro da Fcullica rcsidcncialisia, os
Esiados Unidos da Ancrica do Noric, csia
assando or iransfornaao analoga. Daiidos
84
clas iorncnias da Hisioria nodcrna, con gravcs
rollcnas inicrnos, sociais c cconnicos, c
gravssinos rollcnas cicrnos, dc conquisia c
conscrvaao dc ncrcados, dc dcfcsa nacional c
inicrnacional, os Esiados Unidos conscrvaran a
csiruiura da sua vclIa Consiiiuiao dc 1787,
nas ajusiaran-sc aos incraiivos da Iora
rcscnic, con o rcforo ccccional do Podcr
Eccuiivo.
A oliica do Ncw Dcal icn, rcalncnic, un
cunIo auioriiario. Ao lanar-lIc as lascs, dizia
FOOSEVELT Canara dc Concrcio. Eu os
convido a iransfornar o scu lcn csiar no lcn
csiar da gcncralidadc; a cncarar o
rcsialclccincnio nais cn icrnos nacionais quc
nos dc indusiria ariicular; c auguro quc icnIan
a crsicacia dc r dc lado os inicrcsscs
ariicularcs c cgosias, c dc cnsar c agir a favor
dc un sancancnio ioialiiario da Naao"(93}.
CIUSEPPE FEFFI faz, con rclaao Ancrica
do Noric, csic rognosiico.
No noncnio, nao c facil c ncn ncsno
ossvcl, sol o onio dc visia jurdico, fazcr un
juzo scguro solrc o novo rcginc ancricano,
cono rcginc ioialiiario. Poliiicancnic, cono
disscnos, o rcginc icndc a iornar-sc ioialiiario
csccialncnic no cano cconnico, c faialncnic
85
scra lcvado a iornar-sc ioialiiario ianlcn no
cano oliico"(94}.
97. O Pariido arnado conduz ao rcginc
ioialiiario", susicnia o fascisno. A nossa
dcnocracia auioriiaria dccorrc do ariigo 73,
conlinado con os ariigos 1o. c 117 da
Consiiiuiao. O Prcsidcnic c a auioridadc
surcna do Esiado, nas o odcr oliico cnana
do ovo c c ccrcido cn nonc dclc c no inicrcssc
do scu lcn csiar, da sua Ionra, da sua
indccndcncia c da sua roscridadc". Por ouiro
lado, sao clciiorcs os lrasilciros dc un c dc
ouiro sco, naiorcs dc 18 anos, quc sc alisiarcn
na forna da lci". As clcics, or sua vcz, sao
rinacialncnic nuniciais (ari. 47}.
Conscqucncia. nao icnos, cono dcnocracia,
a ossililidadc dc fundar o Pariido nico, quc
nao cnconiraria aqui clina rocio c
funcionaria no vacuo", confornc cscrcvcu
OLIVEIFA VIANA(95}.
Cono organizar, assin, a rcrcscniaao?
Cono rcsolvcr o rollcna da condcnsaao das
oinics clciiorais?
98. En nosso ja ciiado iralalIo(96},
caninanos o icna, con o carinIo quc nos
ncrccc a soric da Pairia c a sinccridadc quc
onos no csiudo da naicria consiiiucional.
86
Afigurou-sc-nos quc, scndo dcnocraiico c
rcrcscniaiivo, c lascado no conscniincnio
crcsso dos govcrnados, nao odia o rcginc
rcscindir das clcics roorcionais, dcsdc quc
nao dcvcrcnos icr a rcrcscniaao oliica das
rofisscs.
Foi-nos, coniudo, oljciado con vivacidadc
quc a qucsiao nao odcria scr discuiida, dianic
do cnunciado caicgorico do ariigo 73 da
Consiiiuiao.
Ai, afirnaranos quc, ou c aniinnico o icio
nagno, dc nodo quc o ariigo 73 anula,
rcalncnic, os dcnais; ou iodos crnancccn,
sulncicndo-sc o ncnor ao naior, ou scja,
liniiando-sc os odcrcs do ariigo 73 clo csriio
infornador do ariigo 1o. c corrclaios. Dc qualqucr
nodo, nao Icsiianos cn dar or alcria a
dclicadssina qucsiao, ianio nais quc os cIcfcs
rcsonsavcis clo novo csiado dc coisas
coniinuan a dcclarar-sc iniransigcnicncnic
advcrsarios das arrcgincniacs ariidarias.
Confianos na salcdoria do lcgislador, quc Ia dc
rcdigir do nclIor nodo, c aicndcndo s
ncccssidadcs nacionais, a fuiura lci clciioral.
O nosso Ionrado csforo odcria icr iodos os
dcfciios; nao consiiiuiria, cnircianio, ccado dc
noric. Fizcno-lo, nao or saudosisno, nas clo
dcscjo sinccro dc colalorar na rcconsiruao
87
consiiiucional do as. Accriando, ou crrando,
alguna coisa uiil Ia dc ficar, ncsno nas
cluculracs dos nais Iunildcs c
dcsrcicnsiosos.
88

O CORPORATIVISMO FASCISTA

99. dos nossos dias a rcvivcsccncia da idcia
cororaiiva, quc sc arcscnia considcraao dos
ovos culios con a incocrcililidadc dos
fcnncnos naiurais. CIcganos a un onio, cn
quc nao c nais ossvcl ignora-la, c nuiio ncnos,
quanio naior for a oosiao quc sc lIc rcicnda
fazcr.
O rcginc cororaiivo, quc vigorou duranic
scculos, c quc foi alolido, na Frana, cla lci LE
CHAPELIEF, dc 14-17 dc junIo dc 1791, ofcrccia
divcrsas vaniagcns.
1o. a da roduao rcgrada, isio c,
roorcionada s ncccssidadcs do ncrcado local
ou rovincial; 2a. a da roduao dc qualidadc.
a concorrcncia cisiia, nas cra una concorrcncia
ioda ariicular, cnirc os ncsircs, scn rcjuzo da
nao dc olra c da naicria rina; 3a. a do jusio
rco. os rcgulancnios aicndian s ncccssidadcs
do airao, do iralalIador, lcn cono dos
consunidorcs. O quc, cnircianio, cornava as
insiiiuics ncsicirais, na coca do scu fasigio,
cra o Ialo dc alia csiriiualidadc quc unIan no
iralalIo, quc dignificava o Ioncn c olra sada
das suas naos. Mcsircs, oficiais c arcndizcs
89
vivian ligados clas ncsnas asiracs, c nao
iinIan icno ara conciics sulalicrnas.
A cssc rcginc c quc sc rcfcriu LEO XIII. O
scculo assado dcsiruiu, scn as sulsiiiuir or
coisa alguna, as cororacs aniigas, quc cran
ara clcs (os Ioncns das classcs infcriorcs} una
roicao; iodo o rincio c scniincnio rcligioso
dcsaarcccu das lcis c das insiiiuics ullicas,
c assin, ouco a ouco, os iralalIadorcs
isolados c scn dcfcsa icn-sc visio, con o
dccorrcr do icno, cnircgucs ncrcc dc
scnIorcs dcsunanos c colia dc una
concorrcncia dcscnfrcada"(97}.
100. Efciivancnic. dando iodo o valor ao
indivduo isolado, c crcndo quc qualqucr
fornaao quc sc inicruscssc cnirc clc c o Esiado
coniriluiria ara a corruao cvica, a Fcvoluao
Franccsa alargou dcsncsuradancnic o concciio
do lilcralisno, crcndo quc a sinlcs dcclaraao
dos dirciios individuais lasiaria ara fazcr a
fclicidadc dc cada un. Criou-sc o iio do
cidadao", quc nao crniiiria,
conconiianicncnic, a cisicncia dc ncnIun
ouiro. E dai a sucrior indifcrcna con quc as
Consiiiuics ignoravan quaisqucr rccciios dc
roicao narcadancnic cconnica.
Nao Iavia nais ncccssidadc das cororacs.
A csiavan os novos ncrcados coloniais, na sia,
90
na frica, na Ancrica, c nao Iavia crigo dc
sucrroduao. Pouco inoriaria ianlcn a
qualidadc dos roduios; con a grandc rocura,
iodos sc Iavcrian dc colocar. Por quc, ois, a
discilina cororaiiva(98}?
101. Os faios, no cnianio, foran nais
odcrosos quc a icoria. Con a dcscolcria da
naquina a vaor, alriu-sc a cra indusirial,
iniciou-sc a quadra iorncniosa do sindicalisno,
surgiu o quario csiado", c, con clc, as
rcivindicacs rolciarias das cscolas avanadas.
O narisno lcvaniou a sua voz, rcgando a luia
dc classcs c o conlaic ao caiialisno. O
naicrialisno Iisiorico cnolgou nilIarcs dc
conscicncias. A cisao cnirc ocrarios c aircs
arccia irrcncdiavcl.
102. Dc un lado, sc vian os individualisias,
rccusando-sc a cnirar cn quaisqucr
confalulacs con o rolciariado orinido c
rcvoliado; dc ouiro. os douirinadorcs socialisias,
dc varios naiizcs, cnirc os quais nos scja
crniiido dcsiacar os do socialisno dc Esiado,
con a sua csiaiizaao, ou nunicializaao, dc
ccrias fornas dc roduao, con o oljciivo dc
forncccr, or rcos laios, dc nancira unifornc
c coninua, ccrias ncrcadorias indiscnsavcis
vida das classcs olrcs, nos varios onios do
icrriiorio ondc aarcccssc ncccssidadc dcssc
91
fornccincnio, do qual ficaria afasiado qualqucr
iniuiio dc lucro"(99}.
Enirc o individualisno, cgosia c rcirogrado,
c o socialisno dc Esiado, uioico c anii-
cconnico, colocou-sc o nodcrno novincnio
cororaiivisia, quc, do aniigo, so conscrva o
nonc, una vcz quc as condics Iisioricas sao
Iojc inicirancnic ouiras, c ouiros dcvcn scr os
roccssos icndcnics a rcsolvcr a aliianic
conirovcrsia.
103. Difcil c dcfinir o quc scja o csriio
douirinario do cororaiivisno", or causa das
divcrgcncias dc oinics cnirc os auiorcs. Acsar
disso, c dcois dc caninar criicriosancnic o
assunio, o rofcssor CESAFINO JNIOF julga
nuiio accriada a dcfiniao dc rcginc cororaiivo
dada cla Uniao Inicrnacional dc Caiolicos
Sociais" (Uniao dc Frilurgo} c rcciida or JEAN
DFETHE DE LA CFESSAYE. O rcginc
cororaiivo c o nodo dc organizaao social quc
icn or lasc o agruancnio dos Ioncns dc
acordo con a conunIao dos scus inicrcsscs c dc
suas funcs sociais. c, or coroancnio
ncccssario, a rcrcscniaao ullica c disiinia
dcsscs difcrcnics organisnos". E coniinua LA
CFESSAYE. Pclo rincio cororaiivo, o Ioncn,
scr social, nao sc cnquadra na vasia socicdadc
Iunana scnao clos inicrncdiarios, quc sao os
agruancnios ariicularcs. O fin c a socicdadc,
92
o Ioncn; nas a cclula social c o gruo. A
socicdadc sc conc nao dc una nuliidao dc
indivduos a vivcr un ao lado do ouiro, nas dc
coros aos quais sc agrcgan as cssoas fsicas,
scja ncccssariancnic (fanlia, cidadc, rofissao},
scja voluniariancnic (divcrsas associacs
faculiaiivas}. O Esiado, orgao da socicdadc
nacional, c acnas o coroancnio c a snicsc
dcsscs nuliilos coros sociais, fazcndo aric, dc
scu lado, da conunIao inicrnacional"(100}.
104. Confornc sc crcssa o rofcssor DEL
VECCHIO, una longa c dolorosa ccricncia
dcnonsirou quc os csqucnas individualisias dos
dirciios do Ioncn c do cidadao. acsar do scu
induliiavcl fundancnio dc vcrdadc", cran
inalicavcis, cn sua alsiraao, icssiiura
circnancnic conlca da vida social;
incaazcs, igualncnic, dc roicgcr o indivduo
concrcio, jungido, ao dcnais, clo rorio
nascincnio, aos gruos c conlinacs. As
criicas dos socialisias conira o individualisno
foran nuiias vczcs injusias. Mas iinIan razao,
ao nosirar a insuficicncia das dcclaracs dc
dirciios, cn facc dc rollcnas concrcios da vida
cconnica. O rolciariado cra, dcssaric, forado
a acciiar livrcncnic", acossado cla niscria,
una siiuaao ouco difcrcnic da scrvidao aniiga.
logico, ois, quc, sindicalizando-sc, icnIa
rocurado o unico ncio dc dcfcsa dc quc
disunIa, isio c, quc ouscssc a fora do nuncro
93
fora do caiial, cnlora con scrios rcjuzos
ara as duas arics cn conicnda(101}.
105. Ncssc cano agiiado coloca-sc o
cororaiivisno, con o cscoo dc cnconirar a
snicsc dialciica das idcias cn confliio.
Por scr dc suno inicrcssc, vcjanos cono
MANOILESCO, corifcu da nova douirina, a
cnsina, cn livro ja fanoso(102}.
O cororaiivisno nao icn valor cicrno.
una soluao rclaiiva, ara a nossa coca. Nada
icn dc conun, ncn con o fascisno, ncn con as
cororacs ncdicvais. Nao sc rcsiringc
organizaao naicrial da socicdadc, ois alrangc
as suas foras naicriais, norais c csiriiuais,
nun conjunio nacional, Iarnonioso, dc iodos os
inicrcsscs. O cororaiivisno dcvcra, assin,
rcalizar-sc no Esiado cororaiivo, isio c, no
Esiado quc, or lcn dizcr, funciona or si,
organicancnic, clo sinlcs cnirosancnio dos
agruancnios quc o concn.
Econonicancnic, o cororaiivisno sulsiiiui
o lucro individual cla organizaao. Tanio nais
crfciia scra a organizaao, quanio ncnor for o
lucro individual. O fin da ccononia nao scra o
lucro, nas o surincnio das ncccssidadcs. Da a
ncccssidadc da sucr-cororaao, quc c o Esiado,
inicrvir consianicncnic, dc forna a discilinar o
funcionancnio das dcnais cororacs.
94
No cororaiivisno, c o Esiado a crcssao
uliina da colciividadc nacional, c ara cla dcvcn
convcrgir os indivduos. Esics nao sc anulan,
nas, cono diria MUSSOLINI, nao cisicn fora do
Esiado.
Nao sc confundc cororaao con rofissao. A
cororaao sc dcfinc cla sua funao nacional. E
cada funao alrangc indivduos das nais
variadas rofisscs.
A cororaao nao c, igualncnic, classc. A
cororaao c una funao vcriical, a classc una
funao Iorizonial. Una rcrcscnia os dirciios;
ouira, os dcvcrcs. Una c o idcal nacional; ouira,
a sua ncgaao.
A cororaao c, ois, una organizaao
colciiva c ullica, conosia cla ioialidadc das
cssoas (fsicas ou jurdicas} quc dcscncnIan
cn conjunio a ncsna funao nacional c quc icn
or oljciivo asscgurar o ccrccio dcsia no
inicrcssc surcno da naao, airavcs dc rcgras dc
dirciio inosias a scus ncnlros".
Por conscguinic, as cororacs sao
nacionais, uniiarias, ioialiiarias, alcrias c nao
cclusivas. Sao nacionais, orquc conlaicn o
cosnooliiisno dcnocraiico; os dirciios das
ninorias alicngcnas nao sao conicsiados, nas
adaiados. Sao uniiarias, orquc a sua funao
nacional c una c indivisvcl, ao conirario da
95
cororaao ncdicval, quc cra rcgional c csianquc.
Sao ioialiiarias, or alrangcrcn iodas as
aiividadcs do as. Sao alcrias. ois nclas odcn
ingrcssar iodos, rcsciiadas as condics dc
adnissao. Finalncnic, nao sao cclusivisias, ois
a ncsna cssoa odc cricnccr a duas, ou nais
cororacs.
As cororacs conrccndcn, assin, nao
acnas os crculos cconnicos, nas ianlcn os
dcnais, cono a Igrcja, o ccrciio, a nagisiraiura,
as insiiiuics cicnificas, cic., iodos con o
dirciio dc cnviar rcrcscnianics a un grandc
Parlancnio Cororaiivo.
106. cvidcnic quc cssc cororaiivisno
uro" nao cisic, ianio quc MANOILESCO adniic
csias ircs varianics.
lo. A do cororaiivisno sulordinado. O
arlancnio cororaiivo nao c o orgao surcno.
Esic cricncc a un arlancnio clciio clo
sufragio univcrsal, ou a un ariido unico, dc
caraicr consiiiucional. A rincira varianic
coniradiz ioda a logica da consiruao organica da
naao. Sc o unico sisicna adcquado a crinir a
naao cn scu conjunio ianio quanio c ossvcl
fazc-lo c o cororaiivisno, c sc o sufragio
univcrsal igual nao rcrcscnia scnao una forna
infcrior c ncsno alsurda dc rcalizar csia
rcrcscniaao, scguc-sc quc c ioialncnic ilogico
96
rcfcrir o sisicna alsurdo ao convcnicnic c
dciar o odcr dc dccisao cclusivancnic nas
suas naos"(103}.
2o.- O cororaiivisno nisio. O arlancnio
cororaiivo consiiiui, ao lado do oliico, ou dc
un ariido unico, una das fonics do odcr. A
criica scria a ncsna quc sc fcz ao iio anicrior.
A fornula Canara oliica c Scnado
cororaiivo nao rcsolvc a dificuldadc, dcsdc
quc una dcssas asscnllcias icndc a doninar,
anulando a ouira.
3o.- O cororaiivisno uro. As cororacs c
o arlancnio cororaiivo sao a unica fonic do
odcr. Mas isso c a fornal ncgaao da
dcnocracia. o Esiado a sc originar dos gruos c
classcs, ondc o indivduo nao icra dirciios, nas
acnas dcvcrcs. MANOILESCO ainda csclarccc.
A fusao cnirc o dirciio ullico c o rivado,
lcvada a icrno cla dcsccniralizaao cororaiiva,
crniiira csic dcslocancnio fcliz dc ianias
cncrgias, do donnio csiriiancnic rivado c
cgosia ara o do lcn ullico. O iio dc
funcionario, iao frcqucnic c iao lacido, quc
invadiu os cargos ullicos, scra sulsiiiudo cn
grandc aric clo novo iio dc rcsidcnic, dc
adninisirador ou sccrciario dc cororacs (local,
rcgional ou nacional}, quc rcrcscniara a
concicncia, a auioridadc cssoal, a iniciaiiva c
a anliao consiruiora"(104}.
97
107. 0 Esiado cororaiivo iialiano quc c
cono clc rorio sc dcnonina nao scria,
assin, vcrdadcirancnic cororaiivo, sc nao
csiivcsscnos a lidar con valorcs Iisioricos,
alsoluiancnic rclaiivos, indifcrcnics s
classificacs dos cscriiorcs. Para MANOILESCO,
a Iialia nao c un Esiado cororaiivo, c ncn o
fascisno icn quc vcr con o cororaiivisno. Nao
faanos, cnircianio, qucsiao dc noncs, ois o
quc nos inoria c conIcccr os faios. O quc nao
Ia duvida c quc o dirciio cororaiivo iialiano
conrccndc o dirciio sindical fascisia, insirado,
dcicrninado c condicionado cla aloliao da luia
dc classcs c cla colaloraao dc iodos os faiorcs
da roduao no sucrior inicrcssc nacional"(105}.
Podcranos dizcr quc o cororaiivisno iialiano c
ncrancnic cconnico, dc auio-govcrno das
caicgorias, sc nao roccdcsscn os rcaros quc
adianic aduzircnos.
108. A douirina cororaiiva iialiana foi-sc
fornando aos oucos, c Ia dc sofrcr,
forosancnic, nodificacs no fuiuro. Nasccu da
ccricncia, c a ccricncia icra dc afcioa-la s
circunsiancias do noncnio. Alias, ncnIuna
douirina nascc inicirancnic nova, luzida, nunca
visia. NcnIuna odc galar-sc dc originalidadc
alsoluia susicnia o rorio MUSSOLINI(106}.
Cinco daias fundancniais narcan a
cvoluao do cororaiivisno fascisia.
98
3 dc alril dc 1926. lci solrc a discilina
jurdica das rclacs do iralalIo;
1o. dc julIo dc 1926. dccrcio rcal, conicndo
as nornas ara a cccuao da lci dc 3 dc alril;
21 dc alril dc 1927. Caria do TralalIo;
20 dc naro dc 1930. lci solrc a rcforna do
ConsclIo Nacional das Cororacs;
5 dc fcvcrciro dc 1934. lci rclaiiva
insiiiuiao c ao funcionancnio das cororacs.
Os orgaos solrc os quais asscnia a
organizaao cororaiiva sao.
O Minisicrio das Cororacs; as
cororacs; o ConsclIo Nacional; os consclIos c
as dclcgacs rovinciais da Econonia
Cororaiiva.
109. 0 agruancnio das divcrsas foras da
roduao olcdccc a duas dirccs. una vcriical c
ouira Iorizonial.
A rincira alrangc os sindicaios dc
caicgoria, agruados cn organisnos dc grau
sucrior, fcdcracs c confcdcracs.
A scgunda sc cfciiva na cororaao, orgao
oficial do Esiado, quc conrccndc, cn cada rano
da roduao, iodos os clcncnios quc ara cla
99
conirilucn (aircs, iralalIadorcs c iccnicos} c
na qual icn rcrcscniaao os ninisicrios
inicrcssados, c o Pariido Nacional.
Da a naiural disiinao cnirc organizaao
sindical c organizaao cororaiiva".
110. A organizaao vcriical lcnlra
CASTFO FEFNANDES rcaliza a solidaricdadc
dc iodos os clcncnios da roduao nos inicrcsscs
inicgrais dcsia uliina. Qucr dizcr. as associacs
rofissionais lcgalncnic rcconIccidas asscguran
a igualdadc jurdica cnirc aircs c
iralalIadorcs, nanicn a discilina da roduao
c do iralalIo c icndcn ao scu acrfcioancnio.
Por cina dclas, as cororacs consiiiucn a
organizaao conlcia das foras da roduao,
cujos inicrcsscs rcrcscnian. Por cssc noiivo,
or asscgurarcn a rcrcscniaao inicgral dos
inicrcsscs da roduao, as cororacs sao
rcconIccidas or lci cono orgaos do Esiado,
difcrindo acnas dos ouiros organisnos da
adninisiraao ullica cn scrcn fornadas clos
rcrcscnianics das divcrsas organizacs
sindicais, dos ninisicrios inicrcssados c do
Pariido Nacional Fascisia(107}.
111. A organizaao cororaiiva", cc una
ullicaao oficial do Minisicrio das Cororacs,
aarccc cono quc rcgulada or un riino
conccnirico. os indivduos agruan-sc
100
auionaiicancnic nas suas rcscciivas
associacs dc classc; as classcs cnquadran-sc
nas suas rcscciivas funcs dc caicgoria; as
divcrsas funcs dc caicgoria condcnsan-sc nas
suas cororacs; as cororacs icn a sua
rcrcscniaao inicgral no ConsclIo Nacional das
Cororacs, c fundcn-sc na Cororaao
inicgral, quc c, cn sulsiancia, o Esiado"(108}.
112. O Esiado, diz ainda o cscriior
oriugucs, nao criou os sindicaios; rcconIcccu o
faio sindical, lcgalizando-lIc a cisicncia. Era
ncccssario, cnircianio, nao dciar dcsassociados
c cnircgucs a si ncsnos os sindicaios dc
forncccdorcs c dc ionadorcs dc iralalIo. Criou,
ois, o Esiado as cororacs, Cono orgaos
ccnirais dc ligaao, quc ossililiicn a uniao das
classcs, o anaro roduao, sol a cgidc iodo
odcrosa do Esiado.
Enquanio quc, graas organizaao vcriical,
os inicrcsscs das divcrsas classcs sociais quc
concorrcn ara a roduao csiao scarados c
colocados cn facc uns dos ouiros, na organizaao
cororaiiva Iorizonial csias foras sao cIanadas
a colalorar unas con as ouiras c con o Esiado,
sol o airocnio c a dircao dcsic uliino, ara a
roicao da roduao nacional"(109}.
Esia difcrcna rosscguc o rclaiorio oficial
ondc sc lccn iais alavras corrcsondc, alias,
101
ao quc scara o sindicalisno do cororaiivisno.
O rinciro rocura roicgcr os inicrcsscs
ocrarios cla luia conira a classc aironal, qucr
dizcr, or una conquisia, s vczcs acfica, nas
ianias vczcs violcnia, dos nclIorancnios
dcscjados; a sua aao arcscnia, orianio, iodas
as conscqucncias dc una siiuaao dc luia, na
qual sc nao vc ara alcn do inicrcssc cclusivo,
incdiaio, c, or vczcs, ncsquinIo dc una
caicgoria. O cororaiivisno, clo conirario,
cIana iodas as classcs c iodas as caicgorias da
roduao a conIcccr, or coniaios rccrocos, a
siiuaao gcral, ianio da ccononia do as no scu
conjunio, cono dos divcrsos ranos ariicularcs
da roduao, c cnsina a cada una dclas quando
c aic ondc odc cdir lcncfcios c aic ondc dcvc,
clo conirario, conscniir cn sacrifcios, ara quc
scja naniido csic cquillrio dos inicrcsscs c das
foras da roduao, cquillrio quc, or scu lado,
asscgura o rogrcsso da roduao c a dcfcndc dc
dificuldadcs.
113. Ensinando na Faculdadc dc Dirciio dc
Sao Paulo, o rofcssor MASACO rcsuniu
dcsiaric os rincios fundancniais das
cororacs fascisias, dc acordo con a Caria do
TralalIo.
1 cn cada circunscriao icrriiorial
soncnic odc cisiir un sindicaio ara cada
caicgoria rofissional dc aircs ou ocrarios;
102
2 os sindicaios rcrcscnian lcgalncnic, na
sua circunscriao, iodos os aircs c ocrarios,
ncsno os quc nao icnIan adcrido a clcs;
3 odcn os sindicaios lanar solrc os
aircs c ocrarios, ainda quc nao inscriios, un
iriluio, colravcl da ncsna forna quc os
inosios;
4 os sindicaios nao odcn icr oljciivos
urancnic cconnicos, nas dcvcn ccrccr a
cducaao airioiica dos scus ncnlros c dirigi-los
na vida cvica; or ouiro lado, os ncnlros dos
sindicaios dcvcn dar garaniias dc sua
caacidadc, noralidadc c airioiisno(110}.
114. Essc uliino iicn faciliia solrcnodo a
conrccnsao do sisicna. Enlora a Caria do
TralalIo susicnic, na dcclaraao III, quc a
organizaao sindical c livrc"; na dcclaraao VII,
quc o Esiado cororaiivo considcra a iniciaiiva
rivada, no cano da roduao, cono o
insiruncnio nais cficaz c nais uiil no inicrcssc
da Naao"; c, na dcclaraao IX, quc a
inicrvcnao do Esiado na roduao cconnica so
icn lugar quando faliar ou for insuficicnic a
iniciaiiva rivada, ou quando csicjan cn jogo
inicrcsscs oliicos do Esiado" nao dcvc Iavcr
iluscs. Posio quc, cn icoria, sc ossa cIanar o
Esiado iialiano dc inicrvcncionisia nodcrado, na
raiica a inicrvcnao c dircia c alsorvcnic.
103
Afirnou nuiio lcn o rofcssor CESAFINO
JNIOF quc os Esiados quc sc dizcn ioialiiarios,
conirolan ou fazcn dccndcr dclcs iodas as
fornas da aiividadc Iunana, oliicas,
cconnicas, norais, cicnificas, arisiicas, cic.
Ncsias condics, c cvidcnic quc a sua oliica
cconnica scra a da ccononia dirigida, quc o scu
inicrvcncionisno scra ioial", csialclcccndo clcs,
cn conscqucncia, do nodo nais conlcio, a
rcgulancniaao do iralalIo"(111}.
Sc ainda udcssc Iavcr duvida, csic irccIo
dc ouro do ninisiro DOTTAI nos faria vcr, dc un
lado, o quc sao as lcis, cn sua arcscniaao, c,
dc ouiro, os Ioncns quc as alican.
O conlco das lcis indicadas c das
disosics quc as conlcian, consiiiui a lasc
jurdica da ordcn cororaiiva. Tcn csia, iodavia,
ianlcn una lasc cira-jurdica, consiiiuda
clas ircs condics quc, ao insiiiuir as
cororacs, o Ducc dcclarou ncccssarias ara
rcalizar o cororaiivisno lcno, conlcio,
inicgral, rcvolucionario.
Un ariido unico, airavcs do qual, ao lado da
discilina cconnica, cnirc cn aao a discilina
oliica, c quc scja, acina dos inicrcsscs cn
conirasic, un vnculo quc a iodos una; a fc
conun.
104
O Esiado ioialiiario, isio c, o Esiado quc
alsorvc cn si, ara iransforna-la c nuliilica-la,
ioda cncrgia, iodos os inicrcsscs, ioda a
cscrana dc un ovo.
Tcrccira, uliina c a nais inorianic das
condics. vivcr un crodo dc alissina icnsao
idcalisia"(112}.
115. A olscrvaao da rcalidadc c nais
insiruiiva quc a ncdiiaao ura c sinlcs nos
disosiiivos lcgais. A lasc cira-jurdica"
indicada clo ninisiro DOTTAI aluc, clo scu
cso, os aliccrccs roriancnic jurdicos do
sisicna. Ncssc scniido, crrarcnos, sc quiscrnos
vcr nas cororacs acnas o caraicr cconnico.
Sao nuiio nais quc isso. As cororacs
consiiiucn o ncio scguro do rcdonnio do
Esiado solrc os indivduos c suas aiividadcs.
O Ioncn do fascisno nao c o Iono oliiicus,
nao c o Iono occononicus, c o Iono novus. o
Ioncn vivo, ondcra CASTFO FEFNANDES(113}.
Cono dissc MUSSOLINI, o Ioncn do fascisno c
o Ioncn rcal, quc c oliico, cconnico,
rcligioso, sanio, gucrrciro", ao ncsno icno.
Ora, icndo cn suas naos os fios conduiorcs
das cororacs c dos sindicaios, o Esiado dirigc
a ccononia, anula a luia dc classcs, surinc
iodas as lilcrdadcs, c cria un nacionalisno
cagcrado, cujo asccio nais inrcssionanic c o
105
das auiarquias cconnicas. As cororacs
ncdicvais cran fccIadas, nas clas
coniingcncias do icno, isio c, cla rccaricdadc
das vias dc conunicaao c inscgurana das quc
Iavia. Os ascs dc Iojc criaran ariificialncnic
condics idcniicas. Enlora o nundo sc Iaja
iornado cqucno, rocuran os ascs lasiar-sc a
si rorios, isolando-sc uns dos ouiros, cla
dcsconfiana, clas naquinacs dilonaiicas,
clo dcscquillrio das lalanas concrciais, o quc
icn dado cono rcsuliado o nal csiar
gcncralizado, as gucrras c rcvolucs. En lugar
dc rocurarcn acificancnic novos ncrcados,
nuna sa cnulaao, os ovos sc lanan
conquisia oliica dc icrriiorios solcranos, no
nais coniunclioso dos incrialisnos. Qucr dizcr
quc, nun crodo assin, dc dcsusada
fcrncniaao Iisiorica, c nuiio difcil, ou crigoso,
qucrcr csialclcccr novas douirinas, quc ccan
cla auscncia dc razao c sc lascian solrc a fc,
quc c a coisa nais alcaioria c faculiaiiva quc
odc Iavcr.
106

O CONSELHO DA ECONOMIA
NACIONAL

116. Fcza o ariigo 140 da Consiiiuiao dc 10
dc novcnlro quc a ccononia da roduao scra
organizada cn cororacs, c csias, cono
cniidadcs rcrcscniaiivas das foras do iralalIo
nacional, colocadas sol assisicncia c roicao do
Esiado, sao orgaos dcsic, c ccrccn funcs
dclcgadas dc odcr ullico.
A organizaao cororaiiva scra a funao
rccua do ConsclIo da Econonia Nacional,
cuja criaao c rcvisia clos ariigos 57 a 63 da
Consiiiuiao.
O ConsclIo sc conc dc rcrcscnianics dos
varios ranos da roduao nacional, dcsignados
dcnirc cssoas qualificadas cla sua concicncia
csccial, clas associacs rofissionais ou
sindicaios rcconIccidos cn lci, garaniida a
rcrcscniaao ariiaria dc cnrcgados c
cnrcgadorcs (ari. 57}.
A dcsignaao dos rcrcscnianics das
associacs ou sindicaios c fciia clos rcscciivos
orgaos colcgiais dclilcraiivos dc grau sucrior
(ari. 58}.
107
Dc acordo con o ariigo 61, sao airiluics do
ConsclIo.
a} ronovcr a organizaao cororaiiva da
Econonia Nacional;
l} csialclcccr nornas rclaiivas assisicncia,
rcsiada clas associacs, sindicaios ou
insiiiuios;
c} cdiiar nornas rcguladoras dos coniraios
colciivos dc iralalIo cnirc os sindicaios da
ncsna caicgoria da roduao ou cnirc
associacs rcrcscniaiivas dc duas ou nais
caicgorias;
d} cniiir arcccr solrc iodos os rojcios dc
iniciaiiva do govcrno ou dc qualqucr das
canaras, quc inicrcsscn dirciancnic roduao
nacional;
c} organizar, or iniciaiiva roria ou
roosia do govcrno, inqucriios solrc as
condics do iralalIo, da agriculiura, da
indusiria, do concrcio, dos iransorics c do
crcdiio, con o fin dc incrcncniar, coordcnar c
acrfcioar a roduao nacional;
f} rcarar as lascs ara a fundaao do
Insiiiuio dc Pcsquisas, quc, aicndcndo
divcrsidadc das condics cconnicas,
gcograficas c sociais do as, icnIan or oljcio.
108
I racionalizar a organizaao c
adninisiraao da agriculiura c da indusiria;
II csiudar os rollcnas dc crcdiio, da
disiriluiao c da vcnda c os rclaiivos
organizaao do iralalIo;
g} cniiir arcccr solrc iodas as qucsics
rclaiivas organizaao c rcconIccincnio dc
sindicaios ou associacs rofissionais;
I} roor ao govcrno a criaao dc cororacs
dc caicgoria.
Pclo ariigo 63, a iodo icno odcn scr
confcridos ao ConsclIo da Econonia Nacional,
ncdianic lclisciio a rcgular-sc cn lci, odcrcs
dc lcgislaao solrc algunas, ou iodas as naicrias
dc sua concicncia.
117. A Consiiiuiao dc 1937 nao criou un
rcginc cororaiivo, nas aroinou-sc nuiio dclc.
Sc o ari. 63 vicr a scr alicado, a iransfornaao
scra sulsiancial.
O disosiiivo do ari. 63", csclarccc o
ninisiro FFANCISCO CAMPOS, rcvc o
dcscnvolvincnio logico do Esiado Novo, no
scniido dc una anliaao c nais clara dcfiniao
da sua fisiononia cororaiiva. Enircianio, o
lcgislador consiiiuinic accriadancnic dciou quc
as coisas cvolusscn naiuralncnic ncssc icrrcno,
109
a fin dc quc, quando a raiica das insiiiuics
iivcr rcunido suficicnics clcncnios da
ccricncia, sc ossan ouiorgar ao ConsclIo,
ncdianic lclisciio, airiluics lcgislaiivas"(114}.
Aic la, cunrc-nos cscrar. Por cnquanio,
icnos dc nos aicr ao csriio infornador da
Consiiiuiao, caninando sunariancnic a
rcscna oicncial do ConsclIo c dc suas funcs
dc Canara Alia das Cororacs. Os disosiiivos
ainda nao foran osios cn vigor, c nao c
ossvcl dcfinir incdiaiancnic as configuracs
cscciais quc scrao dadas organizaao
cororaiiva da ccononia nacional. A
dcicrninaao das fornas cculiarcs dcssa
organizaao dccndc da invcsiigaao dos
rollcnas cn arco, do csiudo ninucioso dos
nuliilos asccios da vida cconnica da Naao c
dc iudo nais quc for vcrificado na alicaao dc
ncdidas icndcnics rcalizaao do oljciivo
consiiiucional"(115}.
118. No caiulo solrc a ordcn cconnica, a
nossa Consiiiuiao foi foricncnic influcnciada
cla Caria do TralalIo iialiana(116}. A inicrvcnao
do Esiado no donnio cconnico consagra o
ari. 135 surc as dcficicncias da iniciaiiva
individual, coordcna os faios da roduao, dc
nodo quc sc cviicn, ou rcsolvan os scus
confliios, c sc iniroduza, no jogo das conciics
individuais, o cnsancnio dos inicrcsscs da
110
Naao, rcrcscniados clo Esiado. O ariigo 136
considcra o iralalIo un dcvcr social, quc c
colocado sol a roicao c soliciiudcs cscciais do
Esiado. O ariigo 137, or sua vcz, inscrcvc un rol
dc rccciios, a scrcn olscrvados cla lcgislaao
do iralalIo. Tudo visivclncnic coiado do nodclo
iialiano. Fcfugindo ao nosso lano o canc dciido
dcsscs assunios ariicularizados, cdinos vcnia
ara rcncicr o lciior olra do rofcssor
CESAFINO JNIOF, quc vcn rcalizando a iarcfa
Icrculca dc sisicnaiizar, cono nao fora fciio aic
agora. o nosso Dirciio Social. Aqui, icnos dc nos
cingir s linIas gcrais dc conaraao, quc vinos
olscrvando dcsdc o incio dcsia nonografia.
119. Pcrgunia-sc sc o ConsclIo da Econonia
Nacional, c as cororacs quc icra dc organizar,
sc coadunan con o caraicr dcnocraiico do
rcginc. En quc difcrc o nosso sisicna
cororaiivo do cororaiivisno fascisia? Posio quc
influcnciada cla Caria do TralalIo iialiana, no
iocanic lcgislaao social, a nossa Consiiiuiao c
dcnocraiica?
A rcsosia scra facil, dcsdc quc arianos da
conccao quc os dois rcgincs fazcn do Esiado.
Sc na Iialia o Esiado c un alsoluio, c nada sc
conIccc quc ossa cisiir fora dclc, no Drasil o
Esiado ainda c a organizaao da solcrania, c a
solcrania coniinua cn odcr da Naao,
rcrcscniada clos cidadaos. Na Iialia, c o Esiado
111
qucn cria a Naao; aqui, c a Naao qucn afcioa
o Esiado c lIc inrinc as dircirizcs oliicas c
sociais. Dcssc nodo, cnquanio o cororaiivisno
fascisia anula, na raiica, a iniciaiiva individual,
ncga o livrc curso das lcis naiurais cn ccononia,
no Drasil Iavcra o rcsciio iniciaiiva rivada,
osio quc o Esiado rcscrvc a si rorio un odcr
dc inicrvcnao nodcrada, sulciiva.
organizadora, cn lcncfcio dos ccononicancnic
nais fracos.
120. A Iialia lcvou anos ara cnirosar o scu
sisicna cororaiivo. No Drasil, ainda nao sanos
da fasc dos sindicaios. Aic o faio" sindical icvc,
cnirc nos, dc scr criado or lci.
Os oucos sindicaios cisicnics no Drasil
anics dc 1930 nao nanifcsiavan icndcncia
oliica. Fundados ara a dcfcsa dos inicrcsscs
das classcs, conicniavan-sc cn cdir ao govcrno
quc os anarassc. dcniro da lcgislaao conun.
O Congrcsso dc Sindicaios, rcunido cn 1913
na Caiial Fcdcral, nao nanifcsiou icndcncias dc
ordcn ariidaria, ncn lciicou a rcrcscniaao
dc classcs. Longc disso, aconsclIou ccluir dos
sindicaios a luia oliica csccial dc un ariido
c as rivalidadcs quc rcsuliarian da adoao dc
una douirina oliica ou rcligiosa, ou dc un
rograna clciioral"(117}.
112
O cnsancnio dc una rcrcscniaao
rofissional cnirc nos ficou csiacionario, or
nuiio icno, aic quc, viioriosa a rcvoluao dc
1930, dclc sc fcz inicnsa roaganda, cla
ncccssidadc quc scniian os rcvolucionarios dc
ofcrcccr ao as alguna coisa nova.
No Drasil nao cisiia organizaao sindical,
ncn csriio associaiivo. O rorio dccrcio fcdcral
quc, cn 1931, rcgulou a sindicalizaao das
classcs aironais c ocrarias, csialclccia a
alsicnao, no scio das organizacs sindicais, dc
ioda c qualqucr roaganda dc idcologias
scciarias, dc caraicr social, oliico ou rcligioso,
lcn cono a candidaiura a cargos clciivos,
csiranIos naiurcza c finalidadcs das
associacs".
O rcginc sindical, no Drasil, odc-sc dizcr
quc foi criado ara aicndcr rcrcscniaao
classisia, cncriada na Canara dos Dcuiados,
cla Consiiiuiao dc 1934. Da cn dianic
concaran a rolifcrar os sindicaios, nas nao
salcnos sc con a vcrdadcira conrccnsao
cconnica c social das finalidadcs quc dcvcrian
icr. Esscs os sindicaios cnconirados clo Esiado
Novo. Con clcs c quc icniarcnos consiruir
cdifcio cororaiivo. Qucr dizcr quc o iralalIo
cducaiivo, rclininar, scra cnornc. Lcnlrano-
nos da conIccida cclanaao. L'Iialia c faiia,
lisogna farc gl'iialiani". Con rclaao a isso, nao c
113
dcnais louvar a rudcncia con quc o cnincnic
Minisiro FFANCISCO CAMPOS nada julga dcvcr
adianiar, quanio nossa fuiura vida cororaiiva.
121. Con o ncsno cniusiasno con quc
dcfcndcu a rcrcscniaao dos inicrcsscs, na
Asscnllcia dc 1934, TEMISTOCLES
CAVALCANTI dcfcndc agora a oricniaao
cororaiivisia da Consiiiuiao dc 1937.
Prcfaciando a iraduao da olra dc FOCEF
D0NNAFD, Sindicalisno, cororaiivisno c Esiado
cororaiivo, o nosso aircio rccdiia os
conIccidos arguncnios solrc o caraicr
dcnocraiico dos gruos sociais, colocados cnirc o
indivduo c o Esiado, ara conlaicr a
rcrcscniaao ura c sinlcs, rovinda do
sufragio univcrsal, airavcs das fornacs
ariidarias.
A dcnocracia dcvc adaiar-sc, no scu scniir,
a un novo csiado dc coisas, iornando-sc nais
Ionogcnca a consiiiuiao dos scus orgaos, dc
govcrno ou lcgislaiivos, or ncio dc un roccsso
indircio cn quc sc faan rcrcscniar aquclcs
orgaos quc, or si, crincn foras organizadas
dcniro do Esiado. Ningucn, rcalncnic, ja Iojc
conicsia a insuficicncia das asscnllcias, qucr
cono orgaos rcrcscniaiivos, qucr cono orgaos
iccnicos. rcciso, orianio, rcduzindo as suas
roorcs, dar-lIcs una forna quc crniia
ccrccrcn o acl quc dcvcn icr cono faior, or
114
ccclcncia, da cvoluao oliica c social do as,
crcssao cfciiva da voniadc nacional c nao ncro
agruancnio dc rcrcscnianics das oligarquias
oliicas c faniliarcs, cono icn sido. A
incaacidadc iccnica dos arlancnios dccorrc da
sua origcn c conosiao. No crodo dc iransiao
c dc duvidas quc airavcssanos, nao Ia qucn o
nao sinia c nao icnIa rofunda dcscrcna cla
dcnocracia, cono sc vcn raiicando"(118}.
122. Ora, ainda nao csia rovada a
ncccssidadc da aloliao do rcginc rcrcscniaiivo
clo sufragio univcrsal. Ncn csia falido o sisicna,
rcncdiado, alias, cn nossa Caria, clas clcics
dc scgundo grau, ncn as clcics indircias dcniro
das associacs rofissionais salvarian a
siiuaao. Dcniro dc una associaao rofissional,
ondc o associado icn inicrcssc cn agradar os
dirigcnics, cla ccciaiiva dc una ossvcl
dcfcsa fuiura, c ondc cnconira assisicncia ara
surir ccrias ncccssidadcs da vida, sao
ccriancnic nuiio nais faccis as conlinacs, c
as nanolras dc arovciiadorcs, do quc nun
colcgio clciioral, dc cssoas cujo irao conun c o
da roinidadc dc rcsidcncia. O sindicaio
sulsiiiuira, ara ior, o calo clciioral c o cIcfc
oliico.
Ainda. o cidadao, o cnic cvico, o aiono
dcnocraiico, o indivduo oliico, longc dc
caracicrizar-sc clas qualidadcs csccficas dc
115
cada cssoa, dcvc icr una caracicrsiica roria
a iodos. A dcnonsiraao dc LASKI arccc
convinccnic. O cidadao c un consunidor" dc
scrvio ullico. Para conor o orgao quc dcvc
iraar as nornas dc suas aiividadcs, conarccc
nao cono rcrcscnianic dc inicrcsscs cculiarcs
c rivados, nas cono o inicrcssado nas
ncccssidadcs conuns, orquc o dirciio a scr
dcclarado c as ncccssidadcs a scrcn saiisfciias
nao cricnccn a csia ou qucla classc; acina dos
inicrcsscs rivados Ia o lcn conun, quc rccisa
scr conIccido, dcclarado c dcfinido. E nao scrao
os inicrcsscs rivados cn aniagonisno quc Iao
dc rcalizar cssa iarcfa. Alcn disso, o sufragio
univcrsal nao incdc quc as classcs ondcravcis
quc quiscrcn icr una voz no arlancnio clcjan,
clo voio ordinario c sccrcio, os scus
rcrcscnianics.
Finalncnic. dando dc laraio quc scja un
faio a inconcicncia iccnica dos arlancnios, c
sc inonIa a ncccssidadc dc sulsiiiu-los or
asscnllcias dc rofissionais, qucn rcsolvcra os
rollcnas niiidancnic oliicos, ou iodos
quanios cscaan da csfcra dos inicrcsscs
cconnicos? Scria un crculo vicioso
inicrninavcl. surincn-sc as cororacs
oliicas, or nao cnicndcrcn dc assunios
iccnico-rofissionais; dissolvcn-sc as
cororacs, orquc nao odcn sulir aic os alios
aranos lcgislaiivos.
116
123. A Consiiiuiao dc 1937 guardou un
arcciavcl ncio icrno, ao insiiiuir o ConsclIo da
Econonia. O ConsclIo nao c orgao oliico c
rcrcscniaiivo, nas orgao iccnico, dc consulia.
Colalora con o Parlancnio Nacional, no ccrccio
do Podcr Lcgislaiivo, ncdianic arcccr nas
naicrias dc sua concicncia cclusiva (ari. 38}.
Aic os dccrcios-lcis ccdidos clo Prcsidcnic da
Fcullica, nos crodos dc rcccsso do
Parlancnio, dccndcn dc arcccr do ConsclIo,
nas naicrias dc sua airiluiao.
O ConsclIo nao sc cquiara, assin, ao
ConsclIo Nacional das Cororacs iialianas. O
nosso cororaiivisno nao scra, igualncnic, cono
na Iialia, o cio do rcginc, na figura dc
DOFTOLOTTO(119}. Aic agora, ncnIuna das
nossas auioridadcs nanifcsiou quc as nossas
cororacs icrao aquclc cclusivisno ioialiiario,
dcscriio or DOTTAI. O lrasilciro, visccralncnic
ananic da lilcrdadc, c rocnso, or ndolc c
iradiao Iisiorica, ao individualisno, concorda dc
loa ncnic con a discilina, con a organizaao,
con a auioridadc, c rcfcrc scr crsuadido a scr
dirigido. Dcssaric, cnlora as cororacs
csicjan fadadas a dcscnvolvcr un acl
rclcvanissino no dcscnvolvincnio da ccononia
nacional, quc nunca nais do quc Iojc, discnsa a
roicao do odcr ullico, airavcs dc una salia
oliica cconnica nao rcicndcn clas inor
un fcrrco sisicna dircior. Por nais inorianics
117
quc scjan os inicrcsscs cconnicos, os oliicos
Iao dc rcvalcccr, no rcginc da Consiiiuiao dc
novcnlro. Tanio c assin, quc scra ainda o ovo
qucn conscniira, ou nao, na confcrcncia dc
airiluics lcgislaiivas ao ConsclIo da Econonia,
dc confornidadc con o ariigo 63 da Consiiiuiao.
124. Nos crodos dc iransiao cono o aiual
c olvio quc ncn iodas as ncdidas corrcsondan
inicirancnic ao csriio do rcginc. Milagrc scria
quc o Esiado Novo nasccssc crfciio, c os scus
cIcfcs udcsscn alicar-lIc os rincios con a
caiidao das fornulas naicnaiicas. A aric dc
govcrnar ficaria, ncssa Iioicsc, ncrcc dc
qualqucr un. Eaiancnic or scr un grandc
cadinIo dc ccricncias airioiicas, o rcginc
conia con a colaloraao dos lcn inicncionados,
aic cnconirar a sua consagraao no icno, quc c
o nclIor dc iodos os lcgisladorcs.
Dcnos un ccnlo raiico.
Na rcgulancniaao do dccrcio n. 1.402, dc 5
dc julIo dc 1939, disondo solrc sindicalizaao,
o Minisicrio do TralalIo cogiiou dc cindir as
classcs dos cnrcgadorcs da indusiria, do
concrcio c da cngcnIaria, incdindo quc cada
una sc organizassc, rofissionalncnic, nuna
unica fcdcraao rcgional. Prcicndia, ao conirario,
quc cada classc sc rcrcscniassc or divcrsas
fcdcracs, cono scjan. 14 na indusiria, 6 no
118
concrcio, 8 na cngcnIaria. Essas fcdcracs sc
rcunirian no Fio dc Janciro, dificuliando,
orianio, a unidadc dc cnsancnio das
rcscciivas classcs.
Una rcsiigiosa fcdcraao aulisia dc classcs
aironais dirigiu-sc, cniao, a varios ncsircs dc
dirciio, indagando sc cnconiravan jusiificaiiva,
nos rincios da douirina cororaiivisia,
disosiiivos dc ial ordcn, rcsiriiivos da
auiononia das classcs roduioras das varias
rcgics cconnicas do as. Das rcsosias dadas,
dcsiacanos, daia vcnia, a do rofcssor
CESAFINO JNIOF, quc aanIou
nagnificancnic a qucsiao.
125. Sc a associaao rofissional ou sindical
c livrc" (ari. 138 da Consiiiuiao}, odcn
consiiiuir-sc, c funcionar livrcncnic, as
associacs rofissionais, scn quc Iaja
inconaiililidadc cnirc cssas associacs c as
quc lcgalncnic rcrcscnian as caicgorias. Alcn
disso, dcsdc quc a Consiiiuiao asscgura a
lrasilciros c csirangciros rcsidcnics no as a
lilcrdadc dc associaao, arccc inconsiiiucional o
disosiiivo do 4., do ari. 48, do dccrcio-lci n.
1.402, dc 1939.
Qucrcr sulordinar os agruancnios
rcgionais aic agora cisicnics a un orgao ccniral
dc conirolc, no Fio, isio c, incdindo as
119
fcdcracs locais, c conirariar, ao dcnais, ioda a
nossa cvoluao. Dc faio, c salido quc cssas
fcdcracs csiaduais icn dcscncnIado a nais
uiil funao, no dcscnvolvincnio da nossa vida
cconnica. dc nodo quc scria inoliico c
coniraroduccnic ignorar-lIcs, ou incdir-lIcs a
lci una cisicncia fciia dc luias c incgavcis
lcncfcios.
O rofcssor FFANCISCO CAMPOS Iavia
dcfinido quc a organizaao cororaiiva c a
dcsccniralizaao cconnica, isio c, o alandono
clo Esiado da inicrvcnao arliiraria no donnio
cconnico, da lurocraiizaao da ccononia
(rinciro asso avanado ara o conunisno},
dciando roria roduao o odcr dc
organizar-sc, rcgular-sc, liniiar-sc c govcrnar-
sc"(120}.
Ora, raciocina o rofcssor CESAFINO
JNIOF, cssa dcsccniralizaao cconnica nao
dcvc scr cnicndida soncnic no scniido funcional
dos divcrsos sciorcs da ccononia, nas ianlcn
no scniido rcgional, or isso quc, sc, cono diz
ainda o ciiado ninisiro. O Esiado c a jusiia, as
cororacs, os inicrcsscs; nos quadros do
Esiado so os inicrcsscs jusios cnconiran
roicao", ncssa roicao dc inicrcsscs dcvc o
Esiado lcvar cn conia ianlcn os inicrcsscs
rcgionais, alcn do nais, or una inosiao das
120
nossas condics gcograficas, valc dizcr, ianlcn
dcnograficas, c, solrciudo, cconnicas".
Qucr dizcr, cn suna, quc a rcgulancniaao
rcvisia ara o dccrcio-lci n. 1.402, dc 1939,
quanio ao cnquadrancnio sindical colciivo, so sc
lcgiiinara, sc ficar asscgurada a criaao das
confcdcracs rcgionais dc indusiria c concrcio,
a quc sc rcfcrc a consulia.
126. 0 ncsno rofcssor dcscolrc una
aniinonia cnirc o ariigo 138 da Consiiiuiao,
scgundo o qual o sindicaio rcgularncnic
rcconIccido clo Esiado icn o dirciio dc
rcrcscniaao lcgal dos quc ariiciarcn da
caicgoria dc roduao" ara quc foi consiiiudo,
so odcndo, orcn. csiiular coniraios colciivos
dc iralalIo olrigaiorios ara iodos os scus
associados", c a dcicrninaao do ari. 137.
lcira a. scgundo a qual os coniraios colciivos dc
iralalIo, concludos clas associacs lcgalncnic
rcconIccidas, scrao alicados a iodos" os
cnrcgados, cic., quc rcrcscnian.
Pcnsa o ilusirc jurisia quc a auiononia sc
rcsolvc, cnicndcndo-sc quc a olrigaioricdadc
rcvisia no ari. 138 ara os associados c a unica
incdiaiancnic dccorrcnic da rcrcscniaao lcgal
dos ncnlros da caicgoria clo sindicaio, ao
asso quc a rcvisia no ari. 137, lcira a, ara
iodos os ncnlros da caicgoria, dccndc da
121
cicnsao dos coniraios colciivos, or aio do
Minisiro do TralalIo, no rcginc do dccrcio n.
21.761, dc 1931, ari. 11. ou da Jusiia do
TralalIo, na fuiura vigcncia dos dccrcios-lcis ns.
1.237, dc 1939, ari. 28, lcira d, c 1.346 dc 1939,
ari. 8., lcira c(121}.
En nossa oiniao, o disosiiivo do ariigo 138
c inocranic, dianic do quc sc lc no ari. 137, lcira
a, quc c dirciancnic dccorrcnic do rcginc. Sc,
clo ariigo 62 da Consiiiuiao, as nornas do
ariigo 61, rclaiivas aos coniraios colciivos dc
iralalIo cnirc os sindicaios da ncsna caicgoria
da roduao. ou cnirc associacs
rcrcscniaiivas dc duas ou nais caicgorias, so sc
cfciivan con a arovaao do Prcsidcnic da
Fcullica, c claro quc clc, cono auioridadc
surcna do Esiado (ari. 73}, icra a faculdadc dc
csicndcr iais nornas ianlcn aos nao
associados, icndo scnrc cn nira os sucriorcs
inicrcsscs da ccononia. Assin, c ossvcl dar-sc
o caso dc ficarcn as rorias agrcniacs
sujciias a nornas difcrcnics das quc rouscran.
Sc o Prcsidcnic dcvc arovar as nornas a quc sc
rcfcrcn as lciras l c c do ariigo 61, c cvidcnic
quc icn a faculdadc dc acciia-las, ou rcjciia-las
cn lloco, ou dc alicra-las ao scu rudcnic
arlirio.
127. As convcncs colciivas, a soluao
jurdica dos confliios do iralalIo, as organizacs
122
sindicais c as cororacs consiiiucn roccssos
novos dc inicgraao, no sisicna dcnocraiico,
daquilo dc quc csic ncccssiia ara iransfornar a
dcnocracia individualisia, dcnocracia dc classcs,
cn dcnocracia social, o quc corrcsondc a un
grau sucrior dc sua cvoluao"(122}.
o quc roncic rcalizar o Esiado Novo
lrasilciro. Mas quc lugar rcsiara, cniao, ara a
aiividadc oliica do Esiado?
Esia, cono ja vinos, ficara incolunc, dcsdc
quc as cororacs c o ConsclIo da Econonia
nao icrao caraicr rcrcscniaiivo, nas acnas
iccnico, clo ncnos cnquanio nao sc dcr
cunrincnio ao ariigo 63 da Consiiiuiao. Sc, na
raiica das duas casas do Parlancnio c na do
ConsclIo sc vcrificar quc aquclas nao
aconanIan o asso dcsic, no csiudo c soluao
dos rollcnas cconnicos, scra icno dc sc
cnsar nais cuidadosancnic na fornaao dos
quadros rcrcscniaiivos. Enlora clo sufragio
univcrsal, scra inrcscindvcl cscolIcr
rincialncnic Ioncns quc csicjan aliura dc
cnfrcniar as qucsics lcgislaiivas, qucr scjan dc
naiurcza cconnica, social ou urancnic
oliica. Eis una qucsiao dc grandc nonia, quc
scrvira dc cdra dc ioquc ara a nossa rijcza
dcnocraiica.
123
Nao scniinos ojcriza ara con o
cororaiivisno, quc afanosancnic rocura
rcsiiiuir a iranquilidadc a un nundo cn
dcscquillrio. Scria insania dcsconIcccr quc,
dianic dc una siiuaao dc dcscscro, sao
lcgiinas as icniaiivas dc cnconirar-sc a cura,
ncsno clos roccssos nais Icroicos c
inusiiados.
Todavia, nao fazcnos coro con os dciraiorcs
dos arlancnios. Nos, no Drasil, conscrvanos a
rcrcscniaao oular, o sufragio univcrsal, a
dcnocracia, cn scus rincios csscnciais, c
julganos quc nada csiara nais dc confornidadc
con a nossa lrcvc, nas gloriosa Hisioria dc ovo
livrc. Significasscn ioialiiarisno, surinisscn o
quc icnos dc insiiiuics dcnocraiicas, c as
cororacs nao icrian, no Drasil, a nais
longnqua ossililidadc dc sc csialclcccr.
124

RETROSPECTO

128. Nas raidas aginas quc cscrcvcnos,
nao nos foi dado cncirar cn divcrsos asccios
sccundarios dos grandcs rollcnas quc ionanos
or icna dcsia nonografia. Para isso scria
ncccssario un alcniado volunc, ara cuja
rcdaao nao disunIanos dc icno suficicnic.
0u nos, ou ouiro qualqucr, nais auiorizado,
odcra cnircgar-sc a un rofcuo csiudo
sinoiico c ccgciico da lcgislaao fascisia c
lrasilcira, noiadancnic no quc sc rcfcrc ao
cano cconnico c social. Mais dc una liao
rovciiosa Ia dc lroiar dc un cnrccndincnio
dcssa naiurcza. A ncnor dclas nao scra, or
ccrio, a dc quc cada ovo rocura rcsolvcr do scu
nodo as dificuldadcs ocorrcnics, scn sc
inrcssionar dcnasiado con as icorias
condcnsadas nos livros, ou os nodclos
alicngcnas. Dcn cono o fascisno, o nosso
rcginc ianlcn nao c ariigo dc coriaao... Ca c
la, divcrsos sao os clinas, difcrcnics as condics
Iisioricas, gcograficas c sociais, c ouiras,
orianio, as solucs.
129. 0 Drasil c una Fcullica fcdcraiiva,
dcnocraiica c rcrcscniaiiva. A Iialia c una
125
nonarquia uniiaria, c o scu rcginc c acnas
noninalncnic rcrcscniaiivo.
O Drasil c dcnocraiico-auioriiario, c a Iialia c
ioialiiaria. A dcnocracia lrasilcira dccorrc do
conscniincnio crcsso dos govcrnados, c a
auioridadc csiaial iialiana c dc iransccndcncia
anii-dcnocraiica.
O ioialiiarisno iialiano c corolario do Esiado
alsoluio, quc cria a Naao c sc solrcc a cla c
aos indivduos. A dcnocracia auioriiaria
lrasilcira nao anula a Naao, ncn os fins
iradicionais do Esiado cn nonc dcla consiiiudo,
c rcsunc-sc, cn uliina analisc, cn un
rcsidcncialisno rcforado.
No Esiado iialiano, no rcginc do CIcfc do
Covcrno, csic rcrcscnia, cla sua dcsncsurada
concicncia, o unico Podcr. No Drasil, coniinuan
a cisiir os Podcrcs oliicos, osio quc con
naior cnirosancnio dc funcs, dc uns con
rclaao aos ouiros.
O CIcfc do Covcrno iialiano c raiicancnic
irrcsonsavcl, ois rcsondc acnas cranic o
Fci, figura Iisiorica, scn naior rcalcc
consiiiucional. O Prcsidcnic lrasilciro c
rcsonsavcl, nos icrnos da Consiiiuiao, c nao
odc convcricr cn lci a sua voniadc csccfica.
126
A Iialia aloliu a rcrcscniaao arlancniar,
quc cra, ao dcnais, lclisciiaria aic Ia ouco,
ara adniiir acnas a rcrcscniaao cororaiiva.
No Drasil ainda Iavcra un Parlancnio, con as
duas Casas, a Canara dos Dcuiados c o
ConsclIo Fcdcral, calcados solrc o sufragio
univcrsal graduado.
O unico onio cn quc nos arcccnos c no
csriio cororaiivisia. No icrrcno das rcalizacs,
nada odcrcnos acrcsccniar a cssa olscrvaao.
Enquanio na Iialia as cororacs ja sao una
rcalidadc, aqui ainda nos acIanos no crodo da
sindicalizaao. En conjunio, orcn, dircnos quc
o Drasil csia fadado, nclIor quc a grandc Naao
irna, a acaiar a rcgra do nao-inicrvcncionisno
or aric do Esiado, isio c, a crcr na ccclcncia
da iniciaiiva rivada, na lilcrdadc associaiiva. As
nossas icndcncias individualisias scrao corrigidas
cla cducaao. O nosso ovo sc Ia dc
concncirar da ciica do Esiado Novo, c iudo
Iavcrcnos dc conscguir, scn roncr as linIas
ncsiras da organizaao dcnocraiica. Nao sonos,
cn rcsuno, ncn fascisias, ncn ioialiiarios.
130. Ccograficancnic incnso, con cscassas
vias dc conunicaao; con oulacs
divcrsificadas clos graus dc culiura c dc
caacidadc cconnica, luia ainda o Drasil con as
Icranas dc un assado colonial nao nui
longnquo. Dcssc as, do qual sc odc dizcr,
127
cono da Anaznia, quc ainda csia in ficri, os
consiiiuinics dc 1891 fizcran una fcdcraao, nos
noldcs da noric-ancricana. Os lcgisladorcs da
Caria dc 1934 nao udcran rcvcr a nossa divisao
icrriiorial, conscrvando a auiononia dc rcgics
iniciras, quc nclIor dcvcrian assar ara o rol
dc icrriiorios. Cono c salido, foi noda, duranic
dcccnios, acusar o rcginc fcdcraiivo cn si, con
saudadc da ccniralizaao incrial.
A Consiiiuiao dc 1937 nao alicrou as divisas
csiaduais. Fcsiringiu, no cnianio, a auiononia
rcgional, fazcndo rcvalcccr os inicrcsscs
nacionais solrc os locais, consoanic a oricniaao
auioriiaria da nova dcnocracia. dc sc dcscjar
quc, con cssa oliica, as rcgics social c
ccononicancnic nais caazcs iransfundan
qualqucr coisa do scu rogrcsso nas ncnos
cvolvidas, ara quc iodas sc nivclcn, afinal, nun
lano nais solrancciro. O Esiado Novo qucr, cn
suna, clcvar o Drasil. Na cfciivaao dc iao grandc
dcsidcraiun, iodos odcnos coocrar. Acina dc
quaisqucr conviccs cssoais, ocorrc-nos, ncsia
Iora iorncniosa ara o nundo, o dcvcr dc
rcsiigiar a auioridadc consiiiuda, c dc rcsciiar
o rcginc jurdico quc nos ouiorgou, c o qual
scrcnos cIanados, un dia, a sancionar.
131. Ccrios dc quc os agruancnios sociais c
o Esiado nao assan dc ncios, c quc o indivduo
c o fin dc ioda ordcn jurdica, ois so clc c
128
doiado dc una alna inorial, dcfininos as nossas
conviccs dcnocraiicas; c, cono rcnaic dcsic
csiudo, onos csias iluninadas alavras do
grandc cnsador quc foi LEO XIII, cscriias Ia
cinqucnia anos, con un vigor quc arccc nao
cnvclIcccr janais.
Faan os govcrnanics uso da auioridadc
roiciora das lcis c das insiiiuics; lcnlrcn-sc
os ricos c os aircs dos scus dcvcrcs; iraicn os
ocrarios, cuja soric csia cn jogo, dos scus
inicrcsscs clas vias lcgiinas; c visio quc so a
rcligiao, cono disscnos a rincio, c caaz dc
arrancar o nal cla raiz, lcnlrcn-sc iodos quc a
rincira coisa a fazcr c a rcsiauraao dos
cosiuncs crisiaos; scn cla, os ncios sugcridos
cla rudcncia Iunana cono nais cficazcs scrao
ouco aios ara roduzir saluiarcs
rcsuliados"(123}.
129

OBRAS CONSULTADAS

AZEVEDO AMAFAL O Esiado auioriiario c a
rcalidadc nacional, Fio 1936
DACONNIEF, Firnin Lc salui ar la
cororaiion, Paris, 1935.
DAFDOSA, Fui O ari. 6. da Consiiiuiao, Fio
1920.
DONAUDI, Enilio Princiii di Diriiio Pullico,
Torino 1936.
DONNAFD, Fogcr Sindicalisno, cororaiivisno
c Esiado cororaiivo, ir. ori., Fio 1938.
DOFTOLOTTO, Cuido Lo Siaio Fascisia c la
Nazionc, Fona 1931.
DOTTAI, Ciuscc L'ordinancnio cororaiivo,
Milano 1936.
DFUNET, Fcnc La Consiiiuiion allcnandc,
Paris, 1921.
CALMON, Pcdro Curso dc Dirciio Pullico, Fio
1938.
CAMPOS, Francisco O Esiado Nacional, Fio
1940.
CASTFO FEFNANDES, Aninio dc O
cororaiivisno fascisia, Lisloa 1938.
CESAFINO JNIOF, F. A. Dirciio Social
Drasilciro, Sao Paulo 1940.
CHIMIENTI, Piciro Diriiio Consiiiuzionalc
130
Fascisia, Torino 1934.
DUCUIT, Lcon Traiic dc Droii Consiiiuiionncl,
II, Paris 1928.
ESTELITA LINS, Augusio E. A Nova
Consiiiuiao, Fio 1938.
FEFFI, Ciuscc Sui caraiicri giuridici dcl
rcginc ioialiiario, Fona 1937.
FEFFI, Ciuscc Farcscnianza oliiica,
Fona 1936.
FOFSTHOFF, Ernsi Dcr ioialc Siaai, Hanlurg
1933.
FFANCISCO ALEXANDFE Tcoria c raiica do
sindicalisno, Fio 1935.
FUF, Louis lc Lcs grands rollcncs du Droii,
Paris 1937.
CMELIN, Hans Fcfcrcndun, in HandlucI dcr
Poliiil III, Dcrlin und Lcizig 1921.
CFESSAYE, Jcan DrciIc dc la La Cororaiion
ci l'iai, in ArcIivcs dc PIilosoIic du Droii, 1-2,
Paris 1938.
HAMILTON, Madison c Jay O Fcdcralisia, ir.
ori., Ouro Prcio 1896.
HECEL, FricdricI Crundlinicn dcr PIilosoIic
dcs FccIis, Dcrlin 1821.
JELLINEK, Ccorg Allgcncinc SaaislcIrc, 3.
Aulf., Dcrlin 1925.
KANT, Innanucl MciaI. Anfangsgrundc dcr
FccIislcIrc, Cassicrcr, Dcrlin 1922.
KELSEN, Hans Escncia y valor dc la
dcnocracia, irad. casi., Darcclona Ducnos Aircs,
131
s/d.
LAUN. Fodolfo A dcnocracia, ir. ori., Sao
Paulo 1936.
LEO XIII Encclica Fcrun Novarun, ir. ori.,
Porio 1893.
LECLEFCQ, Jacqucs L'iai ou la Poliiiquc,
Nanur 1934.
MANOILESCO, MiIail O scculo do
cororaiivisno, ir. ori., Fio 1938.
MASACO, Mario Prclccs dc Dirciio
Adninisiraiivo, Sao Paulo 1937.
MIFKHINE-CUETZVITCH Lcs Consiiiuiions
dcs Naiions Ancricancs, Paris 1932.
MONTE AFFAIS, F. dc O Fio Crandc do Sul c
suas insiiiuics govcrnancniais, Fio 1925.
MONTE AFFAIS, F. dc Do Podcr do Esiado c
dos Orgaos Covcrnaiivos, Fio 1935.
MONTE AFFAIS O Esiado Novo c suas
dircirizcs, Fio 1938.
MOMMSEN, Tcodoro Discgno dcl Diriiio
Pulllico Fonano, ir. iial., Milano 1904.
MUSSOLINI, Dcniio La doiirina dcl Fascisno,
Milano 1936.
NITTI, Franccsco La dcnocraiic, I, Paris 1933.
OLIVEIFA VIANA O idcalisno dc Consiiiuiao,
2a. cd., Sao Paulo 1939.
OSFIO, Joaquin Lus Consiiiuiao oliica
do Esiado do Fio Crandc do Sul, 2a. cd., Porio
Alcgrc 1923.
PANUNZIO, Scrgio Tcoria gcncralc dcllo Siaio
132
Fascisia, Padova 1937.
PIEFFO, Mariano Princii di Diriiio
Cororaiivo, Dologna 1938.
PIO XII -- Encclica Sunni Poniificaius, ir. ori.,
Sao Paulo 1939.
FANELLETTI. Orcsic Isiiiuzionc di Diriiio
Pulllico, Padova 1937.
F0, Viccnic Novas fornas dc organizaao
oliica, in Fcvisia da Faculdadc dc Dirciio, vol.
XXIX, Sao Paulo 1933.
FOMANO, Sanii Corso di Diriiio
Cosiiiuzionalc, 4a. cd., Padova 1933.
POUFE, Agcnor dc A Consiiiuinic rcullicana,
vol. I, Fio 1920.
SCHMITT, Carl VcrfassungslcIrc, MuncIcn
und Lcizig 1928.
VAFCAS, Cciulio A nova oliica do Drasil,
vols. I c V, Fio s/d.
VECCHIO, Ciorgio Dcl Saggi iniorno allo Siaio,
Milano 1935.
VEFHTANDLUNCEN dcr vcrfassunggclcndcn
DcuiscIcn Naiionalvcrs., Dcrlin 1920, Dd. 327.
133

NOTAS
(1a} AZEVEDO AMAFAL, O Esiado auioriiario c a
rcalidadc nacional; Livr. Josc Olnio, cd.; Fio
1936, ag. 146 c scgs.
(1} MUSSOLINI, Dcniio La doiirina dcl
Fascisno; Ulrico Hocli Ediiorc; Milano 1936
XIV, . 30.
(2} Ecnlificando, cis algunas lcis c dccrcios.
dccrcio-lci n. 582, dc 1-5-1925, criando a Ocra
Nazionalc Doolavoro"; lci n. 2.263, dc 24-12-
1925, disondo solrc airiluics c rcrrogaiivas
do CIcfc do Covcrno, Princiro Minisiro Sccrciario
dc Esiado; lci n. 100, dc 31-1-1926, dando
faculdadc, ao Eccuiivo, dc ccdir nornas
jurdicas; lci n. 563, dc 3-4-1926, solrc a
discilina jurdica das rclacs colciivas do
iralalIo; 21-4-1927, ullicaao da Caria do
TralalIo; lci n. 2.693, dc 9-12-1928, nodificada
cla lci n. 2.099, dc 14-12-1929, disondo solrc
a fornaao c airiluics do Crandc ConsclIo
Fascisia; lci clciioral oliica, arovada or
dccrcio rcal n. 1.993, dc 2-9-1928; lci n. 206, dc
20-3-1930, quc nodifica os dccrcios rcais n.
1.131, dc 2-7-1926 c n. 1 .347, dc 14-7-1927,
rclaiiva ao ConsclIo Nacional das Cororacs;
csiaiuio arovado clo dccrcio rcal n. 1.456, dc
17-11-1932, solrc o Pariido Nacional Fascisia; lci
134
n. 163, dc 5-2-1934, solrc a consiiiuiao c
funcs das cororacs; dccrcio rcal n. 1.073, dc
21-5-1934, ccdindo nornas ara a dccisao das
conirovcrsias individuais do iralalIo; dccrcio rcal
n. 2.011, dc 20-9-1934, solrc a conosiao c
airiluics dos ConsclIos Provinciais da
Econonia Cororaiiva; dccrcio rcal n. 1.978, dc
18-10-1934, solrc a discilina nacional da
rocura c ofcria dc iralalIo; lci n. 2.150, dc 31-
12-1934, solrc a Naao arnada; dccrcio rcal n.
1.010, dc 20-6-1935, solrc o salado fascisia.
(3} VECCHIO, Ciorgio Dcl Saggi iniorno alio
Siaio; Doii. A. Ciuffrc, Ed.; Milano 1935-Kill, ag.
212-213.
(4} DONAUDI, Prof. Enilio Princiii di Diriiio
Pulllico; Un. Tiografico-Ed. Torincsc; Torino
1936-XIV, . 489.
(5} FO, Prof. Viccnic Novas fornas dc
organizaao oliica, in Fcvisia da Faculdadc dc
Dirciio dc Sao Paulo", vol. XXIX, 1933, gs. 111-
113.
(6} VAFCAS, Cciulio A nova oliica do Drasil,
vol. I; Livr. Josc Olnio, cd.; Fio dc Janciro s/d.,
. 20.
(7} CAMPOS, Francisco O Esiado Nacional;
Livr. Josc Olnio, cd; Fio dc Janciro 1940, .
103.
135
(8} O. cii., . 40.
(9} HECEL, D. Ccorg WilIcln FricdricI
Crundlinicn dcr PIilosoIic dcs FccIis;
NicolaiscIc DucIIandlung Dcrlin 1821, 257, S.
241.
(10} Id., il,.
(11} O. cii., ags. 110, 221.
(12} PANUNZIO, Scrgio Tcoria gcncralc dcllo
Siaio Fascisia; Casa cd. Doii. A. Milani; Padova
1937-XV, . 18.
(13} KANT, Innanucl Dic MciaIysil dcr
Siiicn (1. Tcil. MciaIysiscIc Anfangsgrundc dcr
FccIislcIrc}, in I. Kanis Wcrlc Pd. 7, Icrausg.
von Ernsi Cassicrcr, vcr. lci Druno Cassicrcr,
Dcrlin, 1922, S. 118.
(14} O. cii., . 40.
(15} FEFFI, Ciuscc D. Sui caraiicri giuridici
dcl rcginc ioialiiario; Crcnoncsc, lilraio cd.;
Fona 1937-XV, . 36.
(16} O. cii., . 43.
(17} LECLEFCQ, Allc Jacqucs L'iai ou la
Poliiiquc; Maison d'cd. Ad. Wcsnacl-CIarlicr (S.
A.}; Nanur 1934, ags. 103 c 104.
136
(18} Paa Pio XII Enc. Sunni Poniificaius, dc
20-10-1939; cf. a irad. ori. do Dolciin
Eclcsiasiico da Arquidioccsc dc Sao Paulo, ano
XVII, dcz. dc 1939, ags. 101 c 103.
(19} OLIVEIFA VIANA O idcalisno da
Consiiiuiao; 2a. cd., Cia. Ed. Nacional; Sao
Paulo 1939, . 159.
(20} MONTE AFFAIS O Esiado Novo c suas
dircirizcs; Livr. Josc Olnio, cd.; Fio dc Janciro
1938, . 67.
(21} SCHMITT, Prof. Carl VcrfassungslcIrc,
Vcrl. von Dunclcr & Hunloldi, MuncIcn und
Lcizig 1928, S. 225-226.
(22} O. cii., ags. 6 c 7.
(23} NITTI, Franccsco La dcnocraiic; Lilr. Fcli
Alcan; Paris 1933, i. I,. 43.
(24} NITTI, o. cii., P. 31.
(25} KELSEN, Hans Escncia y valor dc la
dcnocracia, ir .casi. dc Taia y Lacanlra; Ed.
Lalor. S. A.; Darcclona-Ducnos Aircs s/d., .
137.
(26} O. cii., . 223.
137
(27} LAUN, Fodolfo A dcnocracia; ir. ori. dc
Allino Canargo; Cia. Ed. Nacional, Sao Paulo
1936, ags. 208 c 209.
(28} FUF, Louis lc Lcs grands rollcncs du
Droii; Lilr. du Fccucil Sircy; Paris 1937, . 541.
(29} Cf. Lc FUF, o. cii., . 561.
(30} SCHMITT, o. cii., ags. 237-238.
(31} O. cii., . 44.
(32} SCHMITT, o. cii., . 223.
(33} DFUNET, Fcnc La Consiiiuiion allcnandc
du 11 aoui 1919; Payoi & Cic.; Paris 1921, .
122.
(34} O. cii., ags. 146-147.
(35} HAMILTON, Madison c Jay O Fcdcralisia,
ir. or...; Inr. Oficial do Esiado dc Minas; Ouro
Prcio 1896, vol. II, . 90.
(36} WOODDUFN, TIc Ancrican Fcullic and
iis Covcrnncni. 2a cd. 1916, 54; aud Fui
DAFDOSA, O ari. 6. da Consiiiuiao, . 59.
(37} DAFDOSA, Fui O ari. 6. da Consiiiuiao c
a inicrvcnao dc 1920 na Daia; A. J. CasiilIo,
cd., Fio dc Janciro MCMXX, ags. 54 a 73.
(38} O. cii., ags. 122-123.
138
(39} O. cii., . 175.
(40} O. cii, vol. V, . 187.
(41} Cf. JELLINEK, Dr. Ccorg Allgcncinc
SiaaislIrc, 3. Aufl., Vcrl. Julius Sringcr, Dcrlin
1925, S. 585.
(42} FOUFE, Agcnor dc A Consiiiuinic
rcullicana; Inrcnsa Nacional; Fio dc Janciro
1920, vol. I, . 747.
(43} O. cii, ags. 254-255.
(44} MONTE AFFAIS, o. cii., . 35.
(45} MONTE AFFAIS, F. dc O Fio Crandc do
Sul c as suas insiiiuics govcrnancniais; ii. do
Anuario do Drasil"; Fio dc Janciro 1925, ags.
190-192; Do odcr do Esiado c dos orgaos
govcrnaiivos; Ind. Ti. Iialiana, cd.; Fio dc
Janciro 1935, . 160.
(46} OSFIO, Joaquin Lus Consiiiuiao
oliica do Esiado do Fio Crandc do Sul, 2. cd.;
Livr. do Clolo; Porio Alcgrc 1923, ags. 265-280.
(47} VcrIandlungcn dcr vcrfassunggclcndcn
DcuiscIcn Naiionalvcrsannlung. Ccdr. lci
Julius Siiicnfcld, Dcrlin 1920, Dd. 327, S. 1.353
C.
139
(48} CMELIN, Hans Fcfcrcndun. In HandlucI
dcr Poliiil III. 3.Aufl., WaliIcr FoiIscIild; Dcrlin
und Lcizig 1921, S. 21.
(49} ESTELITA LINS, Augusio E. A Nova
Consiiiuiao; Josc Konfino, cd.; Fio dc Janciro
1938, ags. 68-69.
(50} DUCUIT, Lcon Traiic dc Droii
Consiiiuiionncl, i. II, 3. cnc cd.; E. dc Doccard,
Paris 1928, . 811.
(51} O. cii., . 86.
(52} O. cii., ags. 86-87.
(53} O. cii., ags. 13-14.
(54} O. cii., . 67.
(55} O. cii., . 35.
(56} DOFTOLOTTO, Cuido Lo Siaio Fascisia c
la Nazionc; AiIcnacun, Fona MCMXXXI, . 19.
(57} FOFSTHOFF, Ernsi Dcr ioialc Siaai;
HanscaiiscIc Vcrlagsansiali, Hanlurg 1933, S.
30.
(58} O cii., ags. 218-219.
(59} O. cii., . 21.
(60} O. cii., ags. 68-69.
140
(61} DONAUDI, o. cii., ags. 69-70.
(62} FEFFI, o. cii., . 21.
(63} DOFTOLOTTO, o. cii., . 51.
(64} O. cii., . 22.
(65} Cf. FEFFI, o. cii., . 4.
(66} FEFFI, o. cii., . 14.
(67} FEFFI, o. cii., ags. 30-31.
(68} FEFFI, o. cii., . 33.
(69} FEFFI, o. cii., . 34.
(70} O. cii., . 16.
(71} O. cii., . 114.
(72} O. cii., ags. 460-461
(73} FOMANO, Sanii Corso di Diriiio
Cosiiiuziona1c, 4. cd. riv.; Casa Ed. A. Milani;
Padova 1933-XI.
(74} CHIMIENTI, Prof. Piciro Diriiio
Cosiiiuzionalc Fascisia, scc. cd. nv.; Unionc Ti.
Ed. Torincsc; Torino 1934-XII.
(75} FANELLETTI, Orcsic Isiiiuzioni di Diriiio
Pulllico, scsia cd. riv.; Casa Ed. Doii. Anionio
Milani; Padova 1937-XV.
141
(76} DE FFANCESCO Lcggi cosiiiuzionali
fascisic c forna di Covcrno, in Fivisia di Diriiio
Pulllico", nov. 1931; D'ALESSIO Fiforna
cosiiiuzionalc, in Poolo d'Iialia", 1930, n. 51; c
Forna c siriio dclla nuova cosiiiuzionc iialiana,
in Lo Siaio", naio dc 1930; DONATI Il
Covcrno dcl Fc nclla classificazionc dcli fornc di
Covcrno, in Fiv. di Diriiio Pulllico", oui. 1933.
Cf. PANUNZIO. o. cii., ags. 100-101.
(77} O. cii., . 101.
(78} O. cii., . 9.
(79} MOMMSEN, Tcodoro Discgno dcl Diriiio
Pulllico Fonano, ir. iial. di Donfanii; Casa Ed.
Doii. Fr. Vallardi; Milano 1904, ags. 288 c scgs..
(80} O. cii., ags. 59-60.
(81} O. cii., ags. 255-258.
(82} CALMON, Pcdro Curso dc Dirciio Pullico;
Livr. Ed. Tcicira Dasios; Fio dc Janciro 1938,
rcf., . VI.
(83} FEFFI, Ciuscc Farcscnianza oliiica
(coniriluio ad una ricosiruzionc dcl concciio};
AiIcnacun", Soc. Ed.; Fona 1936 XIV. No
ouiro livro, ja ciiado, rcsunc a arguncniaao
dcssa olra rincial.
142
(84} ALMEIDA Moura, C. dc A rcrcscniaao
roorcional c a Caria dc 10 dc Novcnlro dc
1937; En. Craf. da Fcv. dos Tril." Sao Paulo
1939.
(85} O. cii., . 13.
(86} O. cii.. . 156.
(87} O. cii., ags. 79-80.
(88} O. cii. . 227.
(89} MONTE AFFAIS, O Esiado Novo, cii., . 83.
(90} MONTE AFFAIS, O Esiado Novo, cii., . 112.
(91} MIFKHINE-CUETZVITCH, D. Lcs
Consiiiuiions dcs Naiions Ancricaincs; Lilr.
Dclagravc; Paris 1932, rcf., . LXXXVIII.
(92} O. cii., . XC.
(93} FOOSEVELT. La nosira sirada, ir. iial., .
73; aud FEFFI. Sui caraiicri, cii., . 62.
(94} Sui caraiicri, o. cii., . 63.
(95} O. cii., . 116.
(96} A rcr. roorcionai, cii.
(97} Paa LEO XIII, Encclica Fcrun Novarun;
irad. ori., cn Carias Encclicas do Sanio Padrc
143
Lcao XIII, 2.o vol.; cd. Josc Fruiuoso da Fonscca
& Cia., Porio 1893, . 233.
(98} DACONNIEF, Firnin Lc salui ar la
cororaiion; cd. Lcs ocuvrcs franaiscs", Paris
1935, . 22.
(99} MASACO, Mario Prclccs dc Dirciio
Adninisiraiivo, na Faculdadc dc Dirciio dc Sao
Paulo; Sao Paulo 1937, . 36.
(100}CFESSAYE, Jcan DrciIc dc la La
Cororaiion ci l'iai, In ArcIivcs dc PIilosoIic
du Droii ci dc Sociologic Juridiquc; Fccucil Sircy,
Paris, ns. 1-2, 1938, ags. 78-79.
(101} O. cii., . 136.
(102} MANOILESCO, MiIail O scculo do
cororaiivisno, ir. ori.dc AZEVEDO AMAFAL;
livr. Josc Olnio, cd.; Fio dc Janciro 1938.
(103} O. cii., ag. 108 c scgs.
(104} O. cii., . 58.
(105}PIEFFO, Mariano Princii di Diriiio
Cororaiivo, scc. cd., riv.; Nicola ZanicIclli cd.;
Dologna 1938-XVI, . 4
(106} MUSSOLINI, o. cii., . 39.
144
(107} CASTFO FEFNANDES, Aninio dc O
cororaiivisno fascisia; cdiiorial Incrio; Lisloa
1938, . 205.
(108} Cf. CASTFO FEFNANDES, o. cii., . 206.
(109} CASTFO FEFNANDES, o. cii., . 207.
(110} O. cii., . 34.
(111} CESAFINO JNIOF, Prof. A. F. Dirciio
Social Drasilciro; Livr. Mariins, cd.; Sao Paulo
1940, . 67.
(112} DOTTAI, Ciuscc L'ordinancnio
cororaiivo; A. Mondadon; Milano MCMXXXVI
Anno iv, . 32.
(113} O. cii., . 31.
(114} O. cii., . 86.
(115} CAMPOS, Francisco o. cii., ags. 86-87.
(116} Cf. CESAFINO JNIOF, o. cii., . 100.
(117} FFANCISCO Alcandrc Tcoria c raiica
do sindicalisno; A. CoclIo Dranco F., Fio dc
Janciro 1935, ags. 71 c scgs.
(118} DONNAFD, Fogcr Sindicalisno,
cororaiivisno c Esiado cororaiivo, irad. ori.
dc TEMISTOCLES DFANDO CAVALCANTI; Livr.
145
cd.. Frciias Dasios; Fio 1938, rcf. do ir., ags.
XVIII-XIX.
(119} O. cii., . 43.
(120} O. cii., . 62.
(121} No ciiado arcccr, ao qual nos rcfcrinos,
daia vcnia.
(122} CAVALCANTI, Tcnisioclcs o. cii., .
XXVIII.
(123} O. cii., . 278.
146

2002 Fidcndo Casiigai Morcs
www.ngarcia.org
Verso para eBook
eBooksBrasII.com

__________________
Scicnlro 2002
Vcrsao ara df c cDoolLilris
Fcvcrciro 2005

Proilido iodo c qualqucr uso concrcial.
Sc vocc agou or cssc livro
VOCE FOI FOUDADO!
Vocc icn csic c nuiios ouiros iiulos CFTIS
dircio na fonic.
www.cloolslrasil.con

También podría gustarte