Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
pgina
GRATIS
Ken/kon ta paga logeerbelasting? Abo mester ta un embahador
WannaGo Outdoors: negoshi di hbi
4
pgina
5
pgina
10/11
pgina
12
pgina
18
turismo
pgina 5
pginanan
2-15 &18
pgina 12
Empresa Chik
ta un publikashon di Kmara di Komrsio i
Industria di Krsou Su meta ta pa inform i eduk empresario chik pa e por sigui kontribu na desaroyo ekonmiko di Krsou. Redakshon: Un tim di Kmara di Komrsio huntu ku diferente kolaborador Telefon: 461-3918 Aviso: Spotlite Productions Farley Lourens Telefon: 767-0907 Telefon: 560-8284 E-mail: info@spotlite-productions.com Kompaginashon i imprenta: Drukkerij Amigoe Kordinashon: Intermediate N.V. Telefon: 737-1070 Tur derecho reserv Empresa Chik - Tambe riba Facebook!
Coconut Discounts.com:
Tanya Kooyman: E sistema ta meskos ku vakantie-veilingen riba Internet. Nos wpsait ta ofres diferente produkto i servisio na un preis mnimo. E oferta aki ta keda blido durante sierto periodo. Bo por subi e sait i chk e produkto f servisio ku nos ta ofres i si bo ta interes, bo por registr i bider riba dje. Esun ku bider mas haltu denter di e periodo stipul, ta gana e produkto. Produktonan ku tin aktualmente riba e sait ta entre otro un anochi di estadia na Plaza Hotel, kursonan di training profeshonal di e empresa Lemon ku ta
ksposishon i merkadeo grtis di bo produkto f servisio i ofres kliente produkto na un bon preis na kliente. Esei ta meta di Coconut Discounts, un sistema lokal di subasta online. Tanya Kooyman ta eksperto riba tereno di merkadeo i e ta alabes e motor tras di e proyekto aki ku ofisialmente a kumins entrante 18 di yanari di e aa aki.
Empresario
Produkto
premio serka Coconut Discounts. Tanya Kooyman: Pa loke ta esnan ku ta bider, awor aki tin 50 kliente registr. Hopi di ta Krsou, pero tambe tin straero ku ta bider regularmente. Ora bo subi Coconut Discounts, ta pidi bo datonan pa nos por lokalis bo si bo result e ganad. Registrashon ta grtis. Si despues di un siman bo bolbe subi e sait, ainda bo por usa bo nmber di miembresia i password pa bo por bider. Di mes preis di produkto ofres ta mas barata ku ora bo kumpra e produkto
Esnan ku ta bider
Logo di CD
spesialis den entre otro merkadeo, investigashon en konekshon ku klientela i on the job training. Tambe tin MCO Trainingen ku entre otro ta organis kurso di idioma online i Smart Play Tennis. Pa loke ta kursonan online, e ganad por hasi uso dje oferta durante un aa. Prksimamente lo tin mas tipo di produkto, manera artkulo di beyesa, tratamentu na spa i prenda produs na Krsou. Dia ku ta kumins ku e subasta, e tler ta kumins kore. Siguiente 2 pa 4 dia - esaki ta depend di e produkto - interesadonan por bider durante 24 ora riba e produkto. Ora esun ku bider mas haltu ta konos, ta apares riba e sait te ki fecha e premio ta blido i ta manda datonan di e ganad pa esun ku a pone e oferta. Despues e ganad por reklam su
Pa ken e ta?
ogeergastenbelasting ta un impuesto ku ta eksist for di 1992, pero ku nan a adapt na 2009/2010. E ta un impuesto ku ta sirbi pa gener fondo pa por promov Krsou internashonalmente komo destinashon turstiko. CTB ku ta e instansia enkarg ku promoshon di turismo pa Krsou ta konsider turismo un di e pilarnan importante pa ekonomia di Krsou i tambe pa krea puestonan di trabou.
geergastenbelasting. Awor, ken ta e wspet den kaso di un logeergastenbelasting? Segun lei, ta papia aki di tur persona ku ta hr un akomodashon na Krsou pero ku no ta inskrib den e registro sivil na Krsou. Mayoria biaha e tipo di personanan aki nos ta yama turista.
Ken ta e wspet?
Kiko ta e tarifa?
Ken ta paga?
E tarifa di e logeergastenbelasting ta 7% riba e preis pa e kamber f kas, pero ku no ta inklu kuminda ni nada kstra ku ta bini aserka. Pero loke si ta inklu den e preis, di mes e preis di e akomodashon huntu ku servisio i uso di energia (si tin esaki). Si ta trata di un akomodashon all inclusive, e ta bira e 7% riba 60% di e preis. Si ta trata di un akomodashon di timesharing, e belasting tin tarifa stipul ku no ta surpas 7%. Por ehmpel, si ta un studio, e suma ta 70 florin pa siman i si ta un unidat di un kamber f mas ta papia di un suma di entre 80 pa 90 florin pa siman. E logeergastenbelasting ntes tabata kai bou di e departamentu di finansa. Awor e ta kai bou di CTB. Na fin di aa e propietario ta haa un kara indikando kiko e tin di paga. E tin di bai paga denter di 15 dia na e ofisina di ontvanger. Den kaso ku e propietario no haa e formulario di deklarashon pa paga, e mes por bai buska esaki i kumpli ku e impuesto. Tambe por impon un but si paga lat f keda sin paga. CTB por impon un but di 2500 florin pa pago lat di e impuesto i si keda sin paga e but por subi te na 10 mil florin.
finnan turstiko. Teniendo na kuenta ku e propietario mes den hopi kaso ta biba den eksterior, e intermediad ta keda responsabel pa e transferensia di e lo-
www.empresachiki.com
Presensia online
en industria di turismo rnt mundu taksistanan ta un wowo importante den un kadena di empresa ku ta brinda servisio i produkto den e industria aki. Un taksista na hopi okashon ta e prom kontakto ku un bishitante tin ora e yega un pais straero, sea ta pa vakashon f negoshi. Taksista mayoria biaha ta oper manera un empresa chik. Ban tira un lus riba algun faktor ku un taksista mester tene kuenta kun pa su empresa chik keda kompetitivo. Banda di mester keda al tantu di loke ta pasando den su merkado i e merkado internashonal, pasobra ta importante pa e tin un vishon riba futuro i ta prepar pa desaroy su negoshi konforme e vishon.
Skirb pa Farley Lourens
importante pa nos sektor di turismo i nos ekonomia i mi a duna mi kontribushon pa medio di e pgina di grupo aki riba FB pa promov e evento na honor di e fundashon Bon Intenshon i su tim di maneho. Pa manten e pginanan/ FB groups mi ta risib masha bon kolaborashon di Ever-On Ansje i Willem da Costa Gomez di CaribSeek. Ta kumbin nos pa uni forsa i usa medionan manera esaki pa promov tur e kosnan bunita ku nos pais tin di ofres. Ami a kumins ku Facebook masha tempu kaba i ora mi no tin kareda mi ta post informashon. Tambe mi ta usa e oranan ku mi no tin kareda pa buska informashon riba Internt. Esei a yuda mi masha hopi. Hasta el a yud mi den mi afan kontinuo pa mehor mi konosementu di idioma ku nos ta usa mas tantu pa komunik ku kliente internashonal.
mas di Krsou. Mi gusta di tin kontakto ku turista i ta na nan servisio. Mi ta sint bon ora mi por propag nos pais i mi a pensa ku
komo taksista mi tin kontakto direkto i riba un base diario ku turista, Max a konta.
takto ku nos prom ku nan yega Krsou komo ku p.e. mi tin un kuenta tambe riba LinkedIn i Facebook. LinkedIn, banda di ku e ta hasi posibel ku klientenan ta tuma kontakto ku nos, ta hasi posibel tambe pa nos ta den kontakto ku kolega taksista den region ku kua nos ta interkambi di idea i informashon. Negoshinan internashonal ku ta brinda servisio den mundu turstiko internashonal tambe sa tuma kontakto ku nos via LinkedIn pa reserv nos servisionan adelant. Max ta hopi aktivo riba Facebook i hasta a krea Facebook groups manera Tourism Industry i Curaao North Sea Jazz Festival. CNSJF ta un evento hopi
Facebook groups
Taxi Max: Social media ta brinda hopi oportunidat di kontakto ku turista i ku kolega den region.
pgina 6 >>>>
Trabou profeshonal
Yni 2013
E esensia di e definishon di e derechi di Outor ta: e derechi eksklusvo di e kread di un obra di literatura, siensia f arte, pa publik i multiplik su obra. Un otro palabra pa e derechi pa publik i multiplik ta: Derechi di Eksplotashon. Banda di e derechi di eksplotashon, e lei di Derechi di Outor ta stipul ku e outor tin tambe derechi moral. E derechi moral ta enser e relashon estrecho ku tin entre e outor i su obra. Den e artkulo aki nos lo trata e derechi moral i tambe su balor. E Derechi Moral ta regl den artkulo 25 di e Ordenansa Nashonal di Derechi di Outor. E artkulo aki ta stipul entre otro ku no ta prmit pa hasi ningun kambio den e obra sin prmit di e outor. Tampoko ta permit pa hasi kambio den e nmber di e obra i indikashon di e outor, te asina leu ku nan ta menshon riba f den e obra. Violashon di e derechi moral ta algu serio. Una bes ku e vioalshon keda konstat, e outor por bai korte i ora ku e violashon keda prob, e akusador por ha ta paga dao di perhuiso. Ehmpel di esaki ta e kaso di un artista lokal, sr. E.J. Ocalia. Despues di a hiba e persona ku a viol su derechi dilanti korte, e violad mester a paga Nafl. 9.146,35 na e outor. Resintemente a sali publik den korant, e kaso kaminda sr. W. Vargas a paga 13 mion Peso Dominkano na e ko-kompositor di e piesa El baile del Perito. Loke ku a pasa ta ku ora e piesa a ser publik den aanan 90, e nmber di e ko-kompositor, sr. Paulino, no a aparese den relashon ku e piesa. E piesa a ser publik ku sr. Vargas komo e niko kompositor di e piesa. Esaki tabata e motibu pa e ko-kompositor hiba sr. Vargas korte pa asina haa un kompensashon pa e echo ku su nmber no a ser menshon den relashon ku e obra ku el a yuda kompon.
pa registr bo marka
os ta pasa hopi tempu pa lesa, mira i skucha kuantu problema finansiero tin rnt mundu i kon paisnan ta sobreviv e reseshon ekonmiko ku tin. Pero kuantu di nos ta para ketu na proyektonan lokal ku ta gener plaka for di nos suela pa nos pais. Bo ke ehmpel? Tin, anto ehmpel masha bon mes.
empresa ta haa sosten di hendenan lokal pa purba e produktonan. Nos meta ta pa hasi CurAlo un di e produktonan must try i must buy ora un turista bishit Krsou. E mester bira parti di e lokal experience, asina el a koment. Pero alabes nos ta spera ku nos hendenan lokal tambe lo kumpra nos produktonan di CurAlo. Nan ta optenibel na tur bon botika i supermerkado.
nia, Canada, Suisa, Dinamarka, Colombia i hasta China. Hopi turista ku ta kumpra nos produktonan ora nan ta na Krsou. Si nan gusta, nan ta pone enkargo via nos Internet site. Tambe no s ta invert den merkadeo via Internt ku ta hisando nos benta on-line. Nos benta on-line ta mas f mnos 15% di nos benta total pero ta kresiendo hopi lih, segun seor Ernandes. Promoshon riba merkado internashonal ta un reto: Esaki ta un pregunta difsil komo ku no ta na tur instante ta bon pa mara bo produkto na nmber di nos isla. Nos ta konsentr por ehmpel riba krea pakete di nos
Remco Ernandes
Jamaica na Jamaica pa 10 dler i ta bende esaki pa 15 dler. Di e 15 dler aki ta 5 ta keda Krsou; 10 dler ta bai Jamaica. 2. Kompania ku produkshon lokal: Tur gastu di produkshon ta lokal. Pues, e ta kontribu mas dor di krea puesto di trabou, etc. Di un produkto ku ta bende pa 15 dler, un gran parti di e 15 dler te keda Krsou. Ku otro palabra, kaminda por, sosten produkto lokal! Ku sosten mi ke men den forma di kumpra produkto lokal i promov nan. No ku medida di protekshon. Mi ta pro un
Kada dler f euro ku un turista gasta na Krsou, ta sn nobo ku ta drenta nos ekonomia
merkado habri i ta kere ku kompanianan lokal mester perkur pa un kalidat haltu di produkto i servisio, meskos ku kualkier otro kompania internashonal, asina seor Ernandes a enfatis.
...produkto for di nos suela ta duna nos isla promoshon den eksterior....
Anto e produkto lokal ta bende hopi riba merkado internashonal via Internt: Si, masha hopi mes. Diariamente nos produktonan ta bai pa mas ku 15 pais den eksterior, manera Merka, Hulanda, Alema-
produktonan pa bende komo suvenir na otro islanan turstiko. Den e kaso ei nos produktonan NO mester tin un konekshon bisto
pgina 8 >>>>
Pa edishon digital di
mara e produkto muchu na Krsou, nos ta bisa ku e CUR den e nmber CurAlo ta bini di e palabra Ingles cure, esta kura. Pero den gran mayo-
ria di kaso maramentu di nos produkto na nos dushi isla Curaao ta un benefisio den nos merkadeo i nos ta orguyoso di hasi esaki, asina seor Ernandes a
ww
Empresa Chik
w.e
bisa finalmente.
mp re
sac
hik i.
com
hirty Steps Association a lanta despues ku Sinusta ku tabata represent taksistanan prktikamente a muri. Albertico konos komo Tico Lourens di Taxi 84 ta un di e personanan ku a para na kuna di lantamentu di e unidat Thirty Steps Association.
Sinembargo, dunando bon servisio na e turista, e ta bira bo kliente ki ora ku e yega Krsou. Tico Lourens tin vrios turista ku ta su kliente fiho i ku ta manda mas kliente pe tambe. Esaki un biaha mas ta danki na e servisio komo taksista ku konos Krsou i ku bon manera. Tico Lourens ta un di e pokonan den e taksistanan ku a sigui e kurso di TAP organis pa CTB. E kurso aki tabata unu di algun luna, intensivo pero ku un kontenido te ay. E kurso aki tabata duna bo e sabiduria pa konos bo isla bon mes. E kurso di TAP parse ta eksist ainda, pero hopi mas kompakto i krtiku kompar ku esun di ntes di 8 luna ku tabata na un nivel hopi haltu. Tico Lourens ta kere ta bon pone un inspektor, por ehmpel na barku, pa kore ku e hende ku ke bira taksi pa wak kon su aktitut i konosementu ta i pa e pasa e informashon ei pa Verkeer en Vervoer pa konseho si e hende ei por traha komo taksista i si e por traha komo taksista ku ta kore keiru ku e turista. Hasiendo e trabou bon ta bon pa e taksista mes tambe den ehekushon di su funshon.
parke Kristf. Por bisa ku aya Tico Lourens su konosementu i eksperensia ku turista a kumins. E tabata risib turista, e tabata trein paranan yagd i e por a domin tur idioma bastante perfekto. E ta konsider su mes komo un persona ku ta domin e rea di turismo bon mirando e base ku e tin. Tico Lourens no por soport pa mira un hende traha mal trabou i pio ainda den
Regla pa e taksista
e sektor di taksistanan. El a splika ku pa haa prmit di taksi ta un lista di espera tin. E hende ku un prmit di taksi por hr su prmit na un shofr ousiliar ku ta sperando pa un dia un prmit bira liber pe tambe. Tico Lourens ta haa ku mester konsider pa e hende ku ke bira taksista. Krsou ta konos komo un isla ku bon konosementu i dominio di idioma, pero e situashon a deterior i a bira ku si e hende ku ta mtsla i no tin trabou den konstrukshon pe e ta disid di bai kore taksi. E prmit e no ta haa sin mas, pero e hende ei por tin un tio ku taksi i esaki por hur su prmit. Pero e hende ei no ta apto pa anda ku hende, mnos ku turista. E no tin e konosementu reker pa esaki i ta hustamente aki Tico Lourens ta keda ku mester pone regla. E kambionan di lei pa e taksista awe stp di traha na 65 si no ta bon pasobra ku edat ei ta un bo taksista ta bai kas. Por laga un kuring mdiko determin si e hende ku ta doo di su number por sigui kore taksi tg, segun Lourens.
Tico Lourens, taksista pa 17 aa kaba, ta haa e bida di taksista no ta asina fsil. ntes tabatin airlift pa Krsou i esei tabata trese trabou. Antes e taksista por kore paranda, gasta su sn i bai traha i gan bk. Antes por a mira turista den taksi i asta riba bahul di e taksi por a mira bultonan mar. Esaki a kambia i awor e ilegalidat den taksistanan a bira grandi. Ku e ilegalidat Tico Lourens a mustra ku no tin kontrl den e rea aki. Hendenan ku no ta taksista ta bai kue kareda, asta na aeropuerto. Por ehmpel, el a mustra kon bsnan ku ntes no tabata transport turista, awor ku e kambio ku e bus tambe por para te dilanti di e sala di salida i yegada di aeropuerto Hato, nan tambe ta kue turista hiba. Meskos el a bisa kon a bini ku un taksi riba laman ta kue e turistanan krusero hiba Caracasbaai, loke ta stroba e trabou pa e taksista. Asina, segun Tico Lourens, e por menshon hopi mas situashon ku ta hasi e bida di e taksista mas difsil.
Bida di taksista
Idea
Tico Lourens a lansa e idea pa un bentana di Lost and Found den Punda f Otrabanda kaminda, por ehmpel, e taksista por bai deposit loke turista a lubid den su outo. E ofisina di Lost and Found ei por bai buska pa sa ta di ken i mand pe. E mes a haa un kmara den su outo i no sa ta di ken. Ainda e tin e bon ward i e ta haa un lstima ku e doo no por haa su propiedat bk djis pasobra e no sa ta di ken e ta.
rom ku el a bin estables na Krsou na 2001, Ellemieke van Beek a finalis su estudio i inisio di su karera den merkadeo na Hulanda. E tabatin tur sorto di aspirashon pa biaha bai leu, pero riba e dushi baranka aki el a tira su anker. El a haa un bista mesora kuantu kos e por logra riba e isla di Karibe aki i kuantu perseveransha bo mester tin pa logra.
ku ta bishit nos isla. Mi ke pa turistanan eksperensi kuantu kos Krsou tin di ofres, mas ku loke nan ta mira na prom bista. Mi ke pa hendenan sia mira e otro banda di e isla aki i pa biba mas tantu den e mundu di naturalesa. Ta un rea ku bo por pasa masha dushi. Pero e hende mester sia tambe pakiko mes-
ter proteh nos naturalesa, pasobra e ta masha frgil. Krea konsientisashon den e mundu di naturalesa ta masha difsil. Hopi hende ku tira sushi af no ta realis ki dao nan ta hasiendo. WannaBike a bira un echo i un entrepreneur a nase o sea Ellemieke a bira un empresario chik.
Ellemieke van Beek gusta loke e ta ofres na hende lokal i turista den nos naturalesa.
Despues ku e kompania WannaBike a kumins, e bista di merkadeo di Ellemieke a mira oportunidatnan nobo pa bin ku mas sentido di negoshi. El a kumins analis e konseptonan di creative team building. Segun Ellemieke van Beek, konseptonan di break-even di WannaBike ta bon, pero e empresario mester sigui krea frontera nobo sino bo ta sigui gasta tur bo fondonan di spar. El a kumins ku algun proyekto piloto di teambuilding i el a haa yudansa for di empresarionan ku tabatin mas konosementu den e rea aki. Awor WannaGo Outdoors ta un realidat. For di 2008 e kompania ta konsentrando riba konseptonan di teambuilding ku e mes ta desaroy. Esaki por bai riba dos diferente nivel. Por organis aktividatnan di sali-
Ellemieke riba baiskel: asina tambe bo por pasa hopi ratu agradabel den naturalesa.
10
mentu, evento mas plasentero di yega na teambuilding, i por konsentr riba empresanan ku ta mira e nesesidat pa teambuilding. Awendia mas empresa ta mira e balor i importansha pa krea seshonnan pa bini ku asina yam outdoor teambuilding huntu ku in company training, segun Ellemieke van Beek a sigui splika. E temanan ku ta aplik ta: Leaderschip Accountability Teambuilding Communicatie Customer Service. Algun ehmpelnan masha bunita ku nan ta aplik ta: Moordspel na Lant-
his Asencion Teambuilding Maya stijl na LAldea Survival in South Africa na Ostrich Farm Solving the mystery on Caracasbaai, Daaibooi Beach Olympics Teambuilding ku perkushon, baile i pintamentu na Lanthis Brakapoti Proyektonan di ECO teambuilding (adopt un trail). E eventonan aki ta pa tur hende. Loke nos ta hasi pa kondishon ta krea espasio pa nos sia algu adishonal. Nos ta kombin tareanan fsiko (no muchu difsil) ku retonan mental pa gruponan traha huntu di un
forma kreativo. E timnan ta hasi repartishon di responsabilidatnan i di e forma aki ta deskubr talentonan nobo kaminda bo mes no ta spera,asina seora Van Beek ta splika.
Seora Van Beek ta aplik e teoria di 3 Ps den su negoshi: Profit, People and the Planet. Nos ta un kompania komersial i semper mi ta buskando potensial nobo. Mi ke desaroy esaki kaminda ta krea e rspt pa hende i naturalesa. Nos ta hasi esaki den tim fiho di 2 pa 3 hende i tambe di persona freelance na Krsou i Aruba,
Prinsipionan di negoshi
11
urante e prom lunanan di e aa aki gobirnu i parlamentu di Krsou a introdus diferente reforma den nos sistema di impuesto pa gener mas entrada i asina trese presupuesto di pais bk den balanse. Entre e reformanan por menshon ku pa 1 di mei a introdus un asina yam diferensiashon riba e impuesto Omzet Belasting (OB)
Skirb pa Farley Lourens
tiku mi no ta mira ku e oumento di OB lo tin efektonan grandi, pero riba trmino largu posiblemente si. Nos mester tene kuenta si ku gobirnu mester a gener mas entrada pa kita e medida di Aanwijzing ku tabatin i tin ainda riba Pais Krsou. Esei riba su mes ya tabata un seal hopi negativo pa nos desaroyo ekonmiko. Final di kuenta, gobirnu mester a hasi reforma pa gener mas entrada. Bo por tin pregunta si esaki tabata e forma mih pa hasi, pero esei ya tabata un stashon ku nos a laga atras. E partinan ku mi ta mira ta bira difsil ta e kntrl ku mester ehers. Si ntes bo tabata sali kome ku bo kasa ant e kuenta suma 100 florin, ta 106 bo tabata paga. Awor esei ta bira 109 florin. Si e servisio ku bo ta haa ta bon i e kalidat di kuminda tambe ta bon, bo no ta prekup pa paga e 3 florin kstra. Loke si ta bira frfelu ora ku e komersiante subi por ehmpel e dos platonan di kuminda di 100 sin mas pa 125 ant i kobra 9 % riba dje. Esei si ta pone ku e kliente ta pens basta biaha prom ku e sali kome i bebe algu paf di kas. Seor Lopez Ramirez a finalis e entrevista ku algun konseho na empresarionan. Ami lo konseh empresarionan pa buska konseho serka profeshonalnan ku konosementu di e materia. Mi ke enfatis ku den e leinan nobo a oument e medidanan ku por tuma kontra hendenan ku no ta kumpliendo. Buska informashon i konseho pa evit ku bo ta haa bo den problema. Nos komo Deloitte por ta un partner pa duna konseho i guia i no mester pensa ku nos tei pa grandinan so. Nos ta na servisio tambe pa empresanan mediano i chik. Julian Lopez Ramirez Partner Deloitte Dutch Caribbean Telefon: 433-3333 E-mail: curacao@deloitte. com
Kontrl
Inkietut
Ramirez a bisa ku den e lei a traha espasio pa kita logeergastenbelasting i kambia esaki pa OB. Ta premir ku e kambio aki por drenta na vigor na 1 di yanari 2014. Tur kos ta indik ku e OB ku bai kobra na komienso di otro aa lo bira 7% i e ora ei lo elimin e asina yam logeergastenbelasting. Te awor hende ku tabata hr apartamentu ku turista tabata eksoner di OB. Mas a aleu seor Lopez Ramirez a konta ku horeca, ku ta un parti di sektor di turismo, mester atend ku e oumento komo ku riba tur kuminda i kos di bebe awor mester kobra 9% OB. Si por ehmpel un restorant mester prepar un salada di krpsla i webu, e por kumpra e produktonan bsiko manera e webu i e krpsla ku 0% OB, pero e loke e kki mester duna komo balor agreg pa e salada bira unu spesial i atraktivo ta hasi ku mester rebend e salada kobrando 9%. Tg e no ta kere ku esei ta afekt nos posishon
kompetitivo. Mi ta kere ku e efekto lo ta masha chik. E oumento di 3% riba kumind, kos di bebe, entrada pa sentronan di atrakshon etc. mi ta kere ku lo tin un efekto mnimal. E parti mas grandi di gastu di un turista su fakansi, ta su estadia. Den esei no a bin kambio pa loke ta trata impuesto kompar ku loke e tabata paga ntes.
Posishon kompetitivo
Pa e kambionan den lei di OB tin di buska konseho i guia serka hende ku sa di e materia
Mi ta di opinion ku pa nos keda kompetitivo nos mester subi produktividat i duna e mih servisio posibel, seor Lopez Ramirez a sigui bisa. Si nos duna e bishitante balor pa su sn, nan no ta prekup pa paga algu mas.
12
Duna servisio i produkto di kalidat ta hopi importante pa keda kompetitivo. Mi ta di opinion ku e efekto di oumento di OB mes ta minimal. Loke mi ta mira ta ku e efekto di adaptashon den operashon di tantu e empresario, komo servisio di impuesto, pa gener e entrada kstra pa impuesto, si lo ta grandi. E gastunan pa implementashon ta varia pa kada instansia i mi no ta kere ku a hasi e klkulo aki kaba. E partinan ei di kambio di operashon (e asina yam bedrijfsvoering) si por tin konsekuensia signifikativo pa e sektor. E oumento di 6 pa 9% bo por hink den bo preis mesora, pero esun di gastu di implementashon bo no por hasi un bes. Tampoko lei ta prmit pa bo kobra un adelanto riba e oumentu di gastu ei. Final di kuenta, si e empresario mester hinka e faktor di mas gastu operashonal den e preis na konsumid, esei tin efekto sigur riba benta. Esei ta nifik ku un empresa ta bai hasi mnos ganashi ku e konsekuensia ku invershon por bira mnos. Riba trmino kr-
Buska konseho
era konos ku e trayekto di E bon yu di Krsou. Sharella Coffie a kumins su negoshi for di e pashon di duna bon servisio na su hendenan i esnan ku ta bishit nos isla. Island Experience ta un negoshi ku ta un kombinashon di tour operator, travel guide, wholesaler i DMC pa promov nos isla. Su meta prinsipal ta pa promov tur e islanan Hulandes Karibense pa turista por mira nan diversidat. Anto seora Coffie tin e ehmpelnan klsiko pa mustra ku esaki ta duna resultado den prktika:
grandi, pero loke ku mi ta ofres, tin hende ta dese esaki i nos tei pa nan, asina seora Coffie a bisa enftikamente.
Mi a lanta e negoshi aki ku e vishon aki, pasobra e ta hasi falta den turismo aki na Krsou. E nfasis no ta mi mes negoshi, sino e nfasis ta e loke ku ta hasi falta den sektor turstiko: un negoshi ku ta brinda tur e posibilidatnan aki. Asina ku mi a ripar ku esei ta hasi falta, mesora mi a disid di kumins, asina seora Coffie a splika. E ta mustra riba e echo ku no ta importante pa su persona, ku e ta doo di e negoshi, sino mas bien e posibilidat ku e ta trese kun ku un turista por skohe tur kos pa su vakashon na un solo adrs. E parti di proses pasashi so Island Experience no ta hasi.
Seora Coffie tin su propio filosofia pa su negoshi drai bon i esei ta duna bon servisio. Mi ta un yu di Krsou, ku un pashon pa mi pais i mi hendenan. Esei mi ta trese dilanti den tur loke ku mi ta hasi den mi negoshi; asta diskulpa pa mi hendenan ku faya na sierto lug. Por
ehmpel, pidi despensa kaminda ku nan no a haa bon servisio, kisas den restorant, taksi, bus, loke sea. Anto no ta nada ku mi no tin nada di haber kun. Mi ta pidi despensa pa e yu di Krsou ku no a yega einan (servisio optimal) ainda. Semper mi ta haa e smail i mi a drecha e turista su beis, asina el a splika. Pa seora Coffie nos mester por promov diversidat di e seis islanan ruman ku ntes tabata uni bou di e bandera Antiano: Mi ke pa mundu hinter mira e seis islanan Hulan-
des, kon kada unu riba su mes ta asina bunita i asina diferente i pa mundu sa ku aki nos ta biba ku asina tantu tipo di religion, rasa, kol i kultura i nos ta maneh, asina el a bisa finalmente. Sharella Coffie www.island-experience. com
visio. Island Experience no ta un eksepshon. Mi tin un website ku tur loke mi ta ofres i mi mes ta merkade mi produkto i un boka a bisa otro i awor mi ta haando kliente ku ta bisa ku nan a tende ku mi ta bon den pone kos sosod pa famia, grupo i individuo. Mi a ripar e rspns inmediato ku nos ta duna nan asina ku e petishon drenta. Klientenan ta apresi esei masha tantu. Kasi nunka mi ta bende un no. Mi ta buska semper e posibilidat pa kumpli ku e kliente su deseo. Tambe e atenshon personal. Klaro ku bo ta komersial tambe i e resultado final ku ta laga e kliente sinti ku e ta importante i no un number den e mundu turstiko. Tur kos a bira sn so pa motibu ku kompanianan a bira ta prefer masa pa gana mas plaka rpidamente. Mi no tin mester di bira
Un grupo di China ku pa dos aa konsekutivo ta bishit Krsou riba un island hopping tour den Karibe.
13
Oumento
sifranan di turismo stay-over (trasnoche) i krusero ta kresiendo delaster aanan. Pa ta eksakto: den ltimo aa a konos un kresementu bunita. Na 2012: 419.810 turista stay-over a bishit Krsou. Na 2011 esaki tabata 390.111 turista stay-over. Pues, un kresementu di 8%. Pa loke ta trata kantidat di anochi tambe a registr un kresementu: na 2012 huntu e turista nan a hosped un total di 3.6 mion anochi, mintras na 2011 esaki tabata 3.2 mion, loke ta un kresementu di 15%. Turismo krusero a krese ku 8% na 2012. Na 2012 a registr un total di 432.910 turista krusero; na 2011 esaki tabata 400.850.
visio. Esaki tambe a logra, mirando ku 20% a bini bk na desmber 2012. E trabounan promoshonal di Ofisina di Turismo (CTB) den eksterior ta di gran importansia. Sifranan manera esaki ta komprob ku tur esfuerso riba nivel internashonal ta duna resultado. Turismo ta un sektor importante, segun CTB. Nan ta bisa ku e ta kontribu na empleo, na entrada pa gobirnu i na nos reserva di divisa. Tambe e ta yuda manten nos kultura i historia bibu i aksesibel. Pues, en general e ta kontribu na kalidat di bida di nos hendenan. E empresario di su parti por stimul empleadonan pa duna bon servisio na kliente, krea produkto i servisio nobo i eksitante pa e eksperensia di e turista na Krsou ta inolvidabel. E turismo riba nos isla ta desaroyando hopi bon. Tin mas interes den e tpiko, tin mas hotl di marka, mih produkto di kompra i mas hende ku ke invert den e produkto turstiko. Curaao Tourism Bureau (CTB) Christine Campagnard Telefon: 434-8203
Sektor importante
Bon desaroyo
Mas subida
Krsou pa prom biaha, 11% a yega di bishit Krsou previamente i 20% a yega di bishit Krsou ku un frekuensia di entre 2 pa 5 biaha previamente. For di e totalidat, 57% a respond di lo bishit Krsou den futuro. For di e sifranan aki por konklu ku a logra e meta pa atra bishitantenan nobo, esta e first timers; mirando ku un 47% di e totalidat ta bishitantenan ku a yega nos isla pa prom biaha. Por stimul turismo ku un aserkamentu planifik, atker mas konekshon areo i keda kuida i mehor nos produkto turstiko. Semper ta importante pa por motiv e biahero sufisientemente pa e skohe pa un vakashon na Krsou, seguidamente lo traha riba e posibilidat di hasi un
Dushi Hende kaminda ta traha entre otro riba e konsientisashon di un bon ser-
Stimul turismo
14
Artkulo no 7 den e lei aki ta stipul ku asina bo transport hende riba via pbliko kontra pago, bo mester tin un prmit. Of mester pidi pa un dispensashon (ontheffing) di e lei. Lei konos kuater kategoria di transporte di hende pa kua ta eksig prmit: Taksi, di kual tin 200 na Krsou; Bs di ABC Autobusbedrijf, ku tin prmit pa kore ku un kantidat ilimit di konvoi riba e 16 rutanan ku nan tin; Bs mediano: en total tin 40 ku ta kubri Bandabou; Bs chik di kua tin 360 na Krsou Tourwagen vergunning (TW): Tin 15 empresa ku tin e permit aki i kada un por tin 5 bs grandi den uso Tambe tin algun empresa ku prmit ekonmiko, manera Atlantic Adventure i Delta Fly, i tin solamente un agensia di viahe, Does en Cadushi Travel, ku tin prmit pa transporte di turista. Ademas ta posibel pa pidi dispensashon di e prmit pa tg por transport persona kontra pago. No ta fsil pa haa e dispensashon aki. Ta dun solamente den kasonan spe-
ransporte di persona riba kaminda pbliko a keda regl den lei pa prom be den un eilandsverordening di 1969. Despues a adapt e lei aki den e Landsverordening personenvervoer na 1992 i entrante 10.10.10 e lei aki ta esun blido pa Pais Krsou.
Petishon pa prmit
Dispensashon
sial manera transporte di mucha pa skol mainta i mrdia, transporte di persona ku ta den rlstul i e Trolly Train ku ta kore den Punda i Skalo. ntes empresanan ku ta hr limusin tambe a hasi uso di e dispensashon aki.
Hasta pa e trein den Punda ta konta regla pa garantis seguridat di tur hende.
Na 2010 tambe a duna dispensashon na Tuk tuk, un tipo di golfcar ku ta move den rea serka di hotl, por ehmpel di Marriott pa ITC, rutanan ku taksi no ta kore normalmente. E komishon ku ta evalu petishon pa prmit di transporte a avis gobirnu pa no duna prmit pa e Tuk tuk na 2010 pa no perhudik e taksista lokal. Gobirnu a opta pa diversifikashon den transporte turstiko i tg a otorg e prmit i te ku awor el a renob esaki kada aa. Pa 2013 nan a haa esaki ku e aviso si ku no tin mag di sali for di e rutanan stipul. Hotl ku ta no ta den sentro di siudat tambe tin dispensashon pa di moda ku un bes pa dia nan por transport turista di hotl pa Punda i vise vrsa. Remarkabel ta e kaso di un empresa di sambuyamentu ku a haa dispensashon despues ku taksistanan a ninga di transport pasahero ku paa muh den nan vehkulo. Ora nan a mira kon bon e negoshi tabata drai i kuantu kliente nan tabata prd, nan a
bin ku e solushon di fura nan stulnan ku plstik f usa srbt pa proteh nan stulnan i e empresario a prd su dispensashon. Hopi empresa ta pidi pa nan haa dispensashon pa evit tantu gastu na taksi. Pero reglanan stipul den lei ta proteh taksista i e niko solushon pa hopi empresa e ora ei ta pa drenta un dil ku esnan ku si tin prmit. Hotlnan ku ta all-inclusive, por ehmpel, ta sera dil ku kompania ku tin e prmit di TW pa por transport nan klientenan f ta hasi uso di sierto taksista ora mester di transporte pa un bishitante so. Otro empresa, manera L Aldea, ta traha un dil den finansiamentu di e vehkulo di transporte di esun ku tin prmit pa asina bishitante dje atrakshon por haa transporte mas kumbiniente. E Trolly train ku ta para na palasio di gobernad tambe tin konvenio ku 6 a 7 taksi pa transport turista krusero pa yega na e trolly.
Traha dil
15
Eventonan internashonal
Yni
LICENSING INTERNATIONAL EXPO 2013 Brand Licensing Expo Las Vegas, Nevada, Merka, 18 20 yni 2013 Lug: Mandalay Bay Convention Center Website: www.licensingexpo.com BIOFACH AMERICA LATINA 2013 World Organic Products Expo. Trade Show & Congress So Paulo, Brazil, 27 30 yni 2013 Lug: Transamrica Expo Center Website: www.biofachamericalatina.com.br Las Vegas, Merka, 14 16 yli 2013 Lug: Mandalay Bay Convention Center Website: www.cosmoprofnorthamerica.com INTERLOG 2013 Aftermarket, Service and Support Conference Dallas, Merka, 11 13 yli 2013 Lug: Dallas, TX Website: www.wbresearch. com INTERNATIONAL FOOTWEAR & LEATHER SHOW 2013 Leather Articles, Shoes and Supplies Exhibition Bogot, Colombia, 30 yli 02 ougsts 2013 Lug: Corferias - Centro de Convenciones Website: www.ifls.com.co
Yli
COSMOPROF NORTH AMERICA 2013 All-encompassing business-to-business beauty trade show event in North America. Cosmetics Personal Care, Packaging, Contract Manufacturing & Private Label, Spa & Wellness and Professional Hair, Nails & Tools
Ougsts
MODE ACCESSORIES 2013 Exhibition devoted to Womens Fashion. Products at Mode Accessories range from handbags, jewellery, hats, scarves, hair accessories, sunglasses, belts, watches, hosiery, apparel, beauty products, body fashions, umbrellas to shoes and other accessories Toronto, Canada, 11 ougsts 13 ougsts 2013 Luga: Double Tree International Plaza Hotel Website: www.mode-accessories. com EXPO COMIDA LATINA LOS ANGELES 2013 Hispanic Food & Beverage Show. Expo Comida Latina focuses on bringing authentic, specialty, gourmet & mainstream products from around the globe to retail & foodservice buyers looking to meet the demands of todays Hispanic American U.S. population Los Angeles, California, Merka, 18 ougsts 20 ougsts 2013 Luga: Los Angeles Convention Center Website: www.expocomidalatina. com GREENBUILDING BRASIL 2013 Sustainable Construction Industry Conference & Exhibition So Paulo, Brazil, 27 ougsts 29 ougsts 2013 Lug: Expo Center Norte Website: www.expogbcbrasil.org.br
Sptmber
TRADEXPO 2013 Professional exhibition. General/specialized hypermarket distribution buyers, central purchasing departments, wholesalers, retail dealers, mail order sellers and other distributors to buy according the best quality/price report products - non alimentary Paris, Fransia, 8 sptmber 12 sptmber 2013 Lug: Parc des expositions du Bourget, 93350 Le Bourget Website: www.tradexpo-paris.com SOLE COMMERCE 2013 Leather & Fashion Trade Show. SOLE COMMERCE is a trade show dedicated exclusively to upscale footwear and handbags with the best domestic and international retailers New York, Merka, 17 sptmber 19 sptmber 2013 Lug: Jacob K. Javits Convention Center, 655 West 34th Street Website: http://www.enkshows.com FLORIDA RESTAURANT & LODGING SHOW 2013 Florida Foodservice Industry Trade Show. At the Florida Restaurant & Lodging Show, youll find everything you need to profit from the latest trends, charm your guests, inspire your team and reduce your costs Orlando, Florida, Merka, 22 sptmber 24 sptmber 2013 Lug: Orange County Convention Center, 9800 International Drive Website: www.flrestaurantandlodgingshow.com
16
Oportunidatnan di negoshi
Si abo tin un oportunidat di negoshi ku bo ke pone den e rbrika aki f pa mas informashon tokante di un di esnan menshon, tuma kontakto ku Sentro di Informashon Komersial di Kmara di Komrsio na telefn 461-3918, faks: 461-5652 f e-mail nos na businessinfo@curacaochamber.an
Internashonal
Caribbean Energy Control System Ta buska distribuid i/o diler ku ta traha den rea di energia. E-mail: michel@caribbean-energy-control-system. com Website: www.caribbeanenergy-control-system. com TransMotion Medical TransMotion ta un empresa Merikano ku ta traha stulnan elektrniko (rlstul) pa pashnt ku mester di tratamentu f ku mester transport. 1440 Wolf Creek Trail P.O. Box 302 Sharon Center, Ohio 44274-0302 Merka Tel: 330-239-4192 Faks: 330-590-8111 E-mail: info@transmotionmedical.com
Website: www.transmotionmedical.com Durham MFG Durham MFG ta un empresa speshalis den kashi ku por usa komo depsito. 201 Main Street, Durham, CT 06422 Tel: 800-243-3774 / 860-349-3427 Faks: 800-782-5499 / 860-349-8235 E-mail: Sales@durhammfg.com Website: www.durhammfg.com Viking Spas Viking Spas ta un empresa ku ta traha hot tub i ta buska distruibuido pa su produkto. E-mail: tomk@vikingspas. com Website: www.Vikingspas. com info@durhammfg.com.
Lokal
Ta Bende Ta bende un empresa Sign maker. ku por traha tur tipo di diseo. Ta bende tur ekipo i inventario. Huntu ku empresa e kumprad lo haa tambe tur e klientenan. Ta Bende Ta bende un inventario kompletu pa empresarionan interes pa habri un pakus. Ta Bende 4 mashin di eis marka Scotsman den bon kondishon. Por usa e mashin-
nan aki na hotl, restorant, kontratista, etc. Ta Bende Ta bende un minimarket ku tur su inventario. E ta kompletamente ekip i ta situ sentral den kaya grandi di Marie Pampun. Ta Buska sosio f bende un negoshi Empresa di paa, sapatu,tas i asesorio, situ den Otrabanda ta buska un sosio f un persona interes pa kumpra e negoshi. Ta Buska un sosio Pa un tienda ku ta situ
den e rea di Otrobanda. Tur prmit di e tienda ta na rdu. E rea di servisio di e tienda ta komersial i turstiko. Ta Hr Ta hr dos unidat ku por usa komo ofisina. A kaba di renob e unidatnan i nan ta keda na e di dos piso di e edifisio ku ta keda na De Ruyterkade 13-14. Ta Hr Dos piso di un edifisio den Punda, 60m2 kada un. Por hr un parti f henter e edifisio. Hopi interesante pa esnan ku ke hasi negoshi den e rea di Punda.
Publikashonnan nobo
E biblioteka di Sentro di Informashon Komersial di Kmara di Komrsio di Krsou ta konten mas di 5000 dokumento. E biblioteka ta ofres un variashon amplio di rekurso pa hasi investigashon. E biblioteka ta konten un kolekshon grandi di dokumento relashon ku komrsio riba merkado mundial. Resientemente nos a risib e siguiente publikashonnan den nos biblioteka na Sentro di Informashon Komersial.
- - - - - - - The Winners Prime Leaders magazine 2013 America Economia no 423 International Cruise & Ferry review Port Resources Spring/Summer 2013 Coaching Het vakblad voormanagers en professionals op Curaao nummer 2 / 2013 Amsterdam seaports The beating heart of the Amsterdam port region 2013/nr1 Amsterdam seaports Port Guide 2013 Ruta Curaao Intermodal South America 2013
17
os turismo ta un pil hopi importante pa nos ekonomia. Den kuadro di esaki InnovatieCentrum Curaao (ICC) den koperashon ku Curaao Tourist Board (CTB) ta yuda halsa kalidat di servisio den e sektor aki. Hotl, apartamentu, restorant, taksi, i skolnan di buseo; tur ta traha den e sektor aki ku diferente meta. Loke mester keda kla den henter e sektor turstiko ta ku kualke establesimentu f kualke servisio ku un establesimentu ta duna den e sektor aki, mester ta di un kalidat superior pa laga e kliente, espesialmente e turista, keda satisfecho ku e servisio ku el a haa.
Merkadeo di CTB - CTB ta sru pa e parti di merkadeo di e restorant ora e pasa e evaluashonnan ku ksito. Pa esaki e restorant ta haa un plaka di rekonosementu ku e sea di approved riba dje ku ta nifik aprob: e empresa a pasa e evaluashonnan ku ksito. E logo aki ta bira konos ku klientenan ta identifik un restorant ku a pasa den e programa di kalidat asina e drenta. Si e restorant tin e logo aki ta nifik ku ta su kalidat ta evalu peridikamente i nan ta trata na mehor nan kalidat konstantemente. Despues di e prom rndu di evaluashon e tim di evaluashon ta bai pa e siguiente rndu. Aki ta wak si e restorant a drecha e puntonan mnos bon ku a menshon na e prom evaluashon i si ta asina, nan ta pasa e evaluashon di e programa di kalidat di servisio ku ksito. InnovatieCentrum Curaao i CTB ta invit tur restorant pa partisip na e programa aki pa garantis kalidat di servisio di nan empresa.
Re- evaluashon
Den un artkulo ku nos a publik na yli 2012, nos a indik tokante e proyekto di kalidat di servisio ku nos ta ehers pa CTB, kaminda ta hasi evaluashon den e sektor di restorant. E tempu ei nos tabata den preparashon pa kumins ku e evaluashon den e sektor aki i entretantu nos a evalu un total di 18 restorant. Pa hasi e diferente evaluashonnan nos a uza stndertnan di Trinidad & Tobago, ISO, kdigo di higiena, Green Globe i tambe algun kdigo di Forbes Magazine pa midi kalidat na un forma mas ophetivo posibel. E metanan di e programa di kalidat ta: Pa haa rekonosimentu; Pa midi e kalidat di servisio; Pa manten konsistensha den e sektor; Pa hisa satisfakshon di kliente; Pa komparashon; Pa guia e empresario. For di investigashon ku DiPietro, Parsa i Gregory (2011) a hasi na Merka, nan a saka af ku tin un relashon positivo entre kntrl eksterno i hasi ganashi. Kntrl eksterno ta enser ora un kontrolad ku no tin ningun relashon ku e empresa ta skrudi di un forma krtiko tur e operashonnan i ta duna konseho ophetivo riba e parti operashonal i servisial di e empresa.
Nos ta evalu e restorant na tres manera. Nan ta haa un evaluashon di higiena, kalidat di servisio general i kumprad misterioso ( mystery shopping ). Evaluashon di higiena - E evaluashon di higiena ta bai bas riba e kdigo di higiena. Evaluashon general - Den e evaluashon general, ta wak kiko e restorant tin di ofres na su klientenan i tambe ta wak si tin prosedimentunan ku nan ta sigui pa manten kalidat di servisio. Kumprad misterioso - E kumprad misterioso ta bai na e restorant i ta hasi manera un kliente komun. E ta kumpra i hasi pedido manera tur hende ta hasi normalmente i e ta evalu na final entre otro kon e kuminda tabata, kon e servisio tabata i kon e presentashon di e restorant ta.
18
6. Hasi tumamentu di kontakto ku bo negoshi un arte elev (fsil, sin gran esfuerso)
Mi no por pone nfasis sufisiente riba lo siguiente. Ofres bo kliente(nan) diferente manera grtis pa nan por drenta den kontakto ku bo kompania. Un problema hopi bisto ku tin awendia ta ku klientenan ku tin ku warda bastante tempu na lia pa yuda nan manera debe ser. Esaki ta trese hopi gastu innesesario pa e kliente: gastu hopi haltu di telefon i iritashon! Si un kliente di bo mester eksperensha algu asina aki, den kuantu lapso di tempu bo ta pensa ku e kliente lo keda bo kliente si e mester haa yudansa te despues di un keho ku e tin tokante bo servisio of produkto? Memoris esaki atrobe! Present bo informashon na un manera ku ta evit tur e opstkulonan aki ku ta kousa un barera pa bo klientenan por drenta den kontakto ku bo. E lista akibou ta mustra diferente manera grtis i efisiente ku por uza pa keda den kontakto ku bo kliente(nan) Skype WhatsApp Viber Twitter (Mensahe nan direkto) Google Hangout (tremendo reunion/presentashon online) BBM (if you have BB) Informashon di e-mail i Chat I por ltimo number di telefon/selular Pa mas informashon adishonal, tepnan stratgiko i konseho riba Bo Kompania den Neokonomia Bishit http://bit.ly/business-in-newconomy. X-plorian, Ingemar R Wederfoor email: paris@x-plorian.com of info@x-plorian.com. Usuario di smartphone scan aki
riba kua tipo di propaganda bo kliente potensial a reakshon, pa asina por midi nan interes riba bo website. Desaroy bo propio niche ofresiendo bo produkto/servisio ku kstra taste agreg pa asina distingu bo mes for di kompetid den eksperiensha positivo di kliente, dunamentu di servisio, etcetera. (Niche=parti di merkado ku bo por destak den dje)
E logo di X-plorian.
19
20