Miguel Rodrguez Carretero 3 ESO A

Manuel Leiras Pulpeiro (1854-1912) naceu e morreu en Mondoedo, o que lle favoreceu, pois foi un importante centro eclesistico e unha das antigas capitais galegas. Sendo fillo de mdico cirurxin, inicialmente estudou Latn e Humanidades no Seminario Diocesano, e obtuvo mis tarde o ttulo de bacharelato en Artes no Instituto de Tapia de Casariego, nunha parte de Asturias de fala galega. Sempre mantivo o seu gusto pola pintura e a msica, e este acompaarano para sempre. No ano 1870 comezou a carreira de Medicina na Universidade de Santiago de Compostela. Continuou estes estudos en Valladolid e Madrid, e se licenciou en 1877 na Universidade Central de Madrid. Un ano despois de obter o ttulo, instalouse de novo en Mondoedo, seguindo os pasos de seu pai, e exerceu como mdico ata a sa morte. Por ser galeguista e anticlerical, anda que cristin, a vida na pechada sociedade mindoniense resultoulle en moitas ocasins incmoda e abafante, enfrentado, segundo el, opresor poder dos cregos. O seu casamento civil en 1888, por exemplo, tivo unha enorme repercusin nos xornais locais, e foi causa de escndalo pblico. Desde a sa xuventude foi un convencido republicano federalista. Manteu correspondencia con Pili Margall e en 1887 asistiu asemblea do Partido Republicano Federal en Lugo no que se aprobou un "Proyecto de Constitucin para el futuro Estado gallego". Dende esa xuntanza formou parte do Consejo Ejecutivo de la Regin Gallega, cargo que ocupa ata 1893, ano no que asinou un chamamento poltico s correlixiosos. O seu galeguismo levouno a cultiva-la nosa lingua, publicando os seus poemas desde 1884 no semanario ourensn O To Marcos da Portela e, pouco despois, na revista coruesa Galicia. Trtase, xeralmente, de composicins que o autor escribira seguindo o modelo popular volta de moi variados temas. Nos anos seguintes, Leiras mantivo o seu relativo illamento en Mondoedo. S publicou algunha composicin en Galicia humorstica en 1888, adhiruse homenaxe tributada por escritores corueses a Martnez Salazar, e pouco mis. En Mondoedo funda a Xunta municipal de Accin Republicana en 1903 e o Grupo Esperantista local en 1905. Alcanzou o nome de poeta galego, e iso levouno a que a Real Academia Galega o designase en setembro 1905 membro numerario, honor que o poeta rexeitou modestamente, por coidar que non tia as condicins necesarias. Anos despois legou a esta institucin o valioso material etnogrfico e lxico (refrns, proverbio, cantares, adivias, vocabularios...) recollido durante toda a sa vida, e que viron a luz no Boletn da institucin en 1913. Foi no treito final da sa vida o nico reseable no que se refire s publicacins. En 1910 saiu Apuntes para la geografa mdica del distrito de Mondoedo, obra que realizou en colaboracin co doutor Pastor Taladrid Pereira, e vintecatro Cntigas no Almanaque gallego de Bos Aires (xa fixera unha primeira entrega en 1903), ademis de que concorreu s Xogos Florais de Vigo, nos que resultou premiado. A pesar de que os seus versos apareceron frecuentemente en xornais e revistas, mentres vivu Leiras Pulpeiro s viu publicado un volume potico, Cantares Gallegos (1911), na que se inclen, xunto coas poesas mis coecidas, de contido social, outras de tema tradicional ou intimista, ademis de novas composicins en edicins xa pstumas. En 1930 publicronse as sas Obras Completas, Tomo I (Poesas) na editoral Ns da Corua, recompiladas, segundo apuntan todos os datos, por Antn Villar Ponte, con oitenta e oito novos poemas. O resto da sa produccin foi reunido en 1970 polo acadmico Xos Lus Franco Grande co ttulo Obra completa. Mis al de poemas costumistas, de grande riqueza lxica, anticlericais e algn intimista, Leiras Pulpeiro cultivou a poesa patritica (elevando a figura do Mariscal Pardo de Cela categora de mito galeguista, abandeirado das liberdades) e, a diferencia do seu compatriota Noriega Varela, non dubidou en utilizar a sa pluma en defensa dos

oprimidos campesios que el tanto tratou debido sa profesin de mdico. Nove anos despois da sa morte, os republicanos e nacionalistas da poca rendronlle unha homenaxe con motivo da inauguracin da sa sepultura (no cemiterio civil, onde el pediu que o enterrasen), custeado polos mindonienses residentes en Arxentina. Desde entn, na sa lpida pon: "Amou a verdade e practicou o ben".