Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
El nuevo
milenio aparece en el 2000, a pesar de todas las sencillas cuentas que lo desplazan en un
En esta fcha en la que y entramos, unos pocos se ater an (o albG:rozan) ante la
fe final, mientras que aterrorizan (a sin alb0rozo alguno) a los ms, incomodados en su
seguridad de que no va a pasar nada. Q lo ms temole seria es0; que nada pasara,
manto universal de mediocrdad se extendiera s0bre la :z de la tierra, curados y t
espant0 o la esperanza. Pasa el tiem101 pasatt lassas y10s hombres. Pero si ni a \
hombres les pasara ya nada, pasana de verdad el tiemp0, I mas bien se pudrira en
remanso de los siglos, como una cinaga?
En tanto, una red universal se extiende pqr el pltm.etj, la;dendo Mundo. t t
tomado en emol0ga: ahora es el lgos smo, la palabr las cuentas y os c
hombres lo te11ifkado. EntretejidOs en esa malla, resurgen 0'stenl5s y tiernos, los ._,. 11
bibido5 y entuistados c0mo frustraciones,lo" itLs 'e i<nmdad en la cJwt-line, la
dn te Jamantes perfiles segn el consum), ;na rpa p oteica transgresin
gneros. E1 viejl C.\\> despierta en la Web. Tam}t \ are y a sangre han aprendido 1
lectn'mkas y elest}lasrse a la veloddacle
'
Ec lihn1 5 acere% entativo, a esos fla l!rva m1mmidad telemtica, la
de la C(JJalit'lencia resptlnsahle, la entrt:ni e :<lJ'ltrn.et y el atage de las sectas del '"'a\
bndk>, el viqjo saber 1 sa de la mortalitao cFar, c01psentida, en la indeflnid&\n ,,
existencia.
1 ts Ptmf'snt dt Filnsofia CD In Ur>iversidadiAtt(inbm, rid. Es un estudk1ulrl
mo alemn { llistria dr / Nlosofia Modmm. ". Era ,e la Critica. Akl 1998; La lt:1aurac. Abll!lfll)
nquitan la hist>ria (HI sitio d" 1<1 histari01. Akall99S los\ttltipls sins.niidos de la tcnica (FIfu I'"
ni tJ,. 1a >wrumlua. 'i'q>S ll16 Elmum.o po>" cm. Omotraro[ogo dlla 'Vida cotidiana. Srbollllllll 1
>: U
U
U
fD
o
dl
C
..
0
<
D
U
L
-
g
'
' j_
,
. !
Coleccin dirigida po
Flix Duque
Diseo de cubiera
Sergio Ramrez
Reservados todos los derechos.
De acuerdo a lo dispuesto en el art. 270
del Cdigo Penal, podrn ser castigados con penas
de multa y privacin de libertad quienes
reproduzcan o plagien, en todo o en parte, una obra
literaria, artstica o cientfica fijada en cualquier
tipo de soporte sin la preceptiva autorizacin.
Flix Duque, 2000
Ediciones Akal, S. A., 2000
Sector Foresta, 1
28760 Tres Cantos
Madrid - Espaa
Tel.: 91 806 19 96
Fax: 91 804 40 28
ISBN: 84-460-1355-X
Depsito legal: M. 33.300-2000
Impreso en MaterPrint, S. L.
Colmenar Viejo (Madrid)
Flix Duque
FILOSOFA
PARA
EL
FIN
DE
LOS
TIEMPOS
+LC`C!CIA Y AICCA!IISIS
W W
PRLOGO
ICsOC lu CIsCCliVu OC lu nuluIulCzu, nuOu mus l!Cil QuC
mCIiI. LnCumliC,ClhCmlICCCCiOCnluly mCOCInC|si sC uOmi-
lC lu rCOunOunCiu) sC lus hu OuOC OC unimul uslulumCnlC ClVi-
OuOizC O C su CIigCn, O C mCIlul QuC ICniCgu OC sCIlC, OCOiCun-
OCsC uinlCICnCIlCOusuCIlCOCuIliliCiCsyurlCluClCsCnlICCly
su CnlCInC |yu CslC mismC lCIminC inOiCu lu VuniOCsu hinChu-
zCn OC QuiCn sC CCnsiOCIu Cl ce/rO, uluICunOC CCn su Vislu Cl
hCIizCn|C), CICyCnOCsC usiu sulVC. . CIClmCmCnlC. L inCusC
hu inlCnluOC OCmuIul mOme/O mismC, CCnViIliCnOClC Cn Vu-
Ciu inluiCiCniCnClCnuyunilCImC, Cn unlCOiCsC-unlC-uhCIu
inOCliniOumCnlCICCliOC. Y CCn CsC liCmC -Cl|CliVC, uslICnC-
miCumCnlC mCOiOC y VislC CCmC imugCn OC lC ClCInC, hu IC-
CCOiOC u ClCrguI CsC y mCOiOu u lCOus lus CCsus, CCnVCIliOus
CnCCusiCnCs, Cn rClCXlCsuIu su luCimiCnlC|-CiICunslunCius,
lus llumulu CIlCgu). ^ll OCnOC Cl hCmlIC nC lCgIulu un im-
CnCIsC, ni Cn COCI ni Cn sulCI, ulli Cslulu un -IiCs CCnlCC-
CiCnuOC lumliCn Cl u lu mCOiOu OC lCs suCnCs OCl hCmlIC. un
IiCs -uyuOunlC, QuClC CChuIu unumunCOCnOCCnCCguIu.
Ls CXlIunC. CuunlCs mus gClCs hu ICCiliOC lu ICClCnCiu
OC hCmlIC mCOCInC -OC CCCrniCC u NuIX, iClzsChC y
IrCuO-, lunlCmus hu CICCiOClu -usluCiu OC lu IuzCn-, CCIIClC-
IunOCsC, OunOCsC lu IuzCn u si mismu, huslu uCuluI lIunslCI-
munOClCOClCnuluIulCnunu gigunlCsCulJlIiCu. IulIiCu, hCy,
O C ClulCIuCiCn OC |IunsmisiCnCs C inlCImuCiCnCs, CCmC si Cl
hCmlIC huliCu CCnsCguiOC lCInursC Cn CsC sCI ClCrCC C in-
CCnslilQuCnCsCmCliCIunlCsluOICsOClu lglCsiuuIuUCs-
ett ANDEHSON.
San Francisco 1990. )
Aunque su muerte sea ele lo ms digno (ya se sabe desde Alejandro
Casona que Los rboles mueren de pie).
1 3
sCu CrmiliOululCCsu u lu CsCCiC |gruCius ClviumCnlCu lu rC-
rCOuCCiCn)y, Cnlin, lCQuCCsmus OClCrCsC. QuClumliCnnC-
sClrCs hCmCsOC mCrir, uunQuCCn Cl lCnOCOC nuCslrCCCruzCn
sigumCs sin CrCCrnCslC OCl lCOC |y CCn CiCrlu ruzCn. vCmCs y
CXCrimCnlumCs lu muCrlC u|Cnuy nCs OClCmCs OC CllC-u|gu-
nCsCXlrunCsliCs, CnCumliC, sCulCgrun-, CrC|umus CXCri-
mCnlurCmCs nuCslru rCiu muCrlC, Csu CXlrunu lrCnlCru QuC
liCnC sClumCn|C un luOC, Cl inlCrnC. ` IC uh-CnlrC Clrus ruzC-
nCs- lu nCCCsiOuO OC rCligiCn Cn lCs mus OislinlCs uCllCs y,
CnlrC l Cs griCgCs, Cl CullivC OC lu gCCmC|ru y OC lu lilCsC!!u,
uru CsCuuru lun inCCsunlCy OClCrCsC CumliC.
^sQuCCsCOC -\u nCCslCQuCCru liCnCQuCsigniliCurClru
CCsu, ulgC us CCmC un OCsCnCunlC, y mus. unu hCslil OCsCCn-
liunzu. ICsCnCunlC, CrQuC CiCrlumCnlC nuOiC nCguru QuC Csu
rCuliOuO OC -unlCs , lu -luCnu y vCrOuOCru, nulurulmCnlC QuC
Cumliulu, yulmCnCsuruunimulCsyCrsCnusuCCr, OuOClC
inCluClullCOClCnvC|CCimiCnlCylumuCrlC. SinOuOu. lCrCCum-
liulu ul urCCCr sCgn rCglu y mCOiOu, lCniCnOC CuOu hCru su
llliCu suzCn C OCsuzCn. ul mCnCs CnusCs CCmC IiCs mun-
Ou |C sCu. OC lu zCnu lCmluOu, iguul Ou si OC un hCmislCriC 1
ClrC, Cnunuululru,CnusCsOC Cs|irC CurCCu)llCvuCnri-
muvCru, Cn lus ullus mCn|uus sC rCOuCu Cl OCshiClCy lCs ur-
lClCs sC CsunlCulun OC CsCrunzuOCrCs lClCncs, Cn vCrunC
huCu CulCr, ClC. LusCsluCiCnCsCumlun CCnsu OClCr CCliCC, y
uunQuCu vCCCs sCOCs:unOusCnhulu siCmrC unu CXliCuCiCn
ad hoc uru Csus OCsviuCiCnCs, yu luCsC mliCu |uru rCCCrOur
QuC Cr OClrus OC lu uurCnlC rCguluriOuO y nCCCsiOuO nulurul
lulu unu vClunluOCOCrCsu y u lusvCCCs CClCriCu, u lu QuC OC-
lu rCnOirsCCullC, lCmCry rCsClur) C, mus rClinuOumCnlC, rCli-
giCsu |us sC vCun Cr C|CmlC lus CulumiOuOCs nulurulCs -y
husluhislCriCus- CC:CcumCOCruClus uru QuCluCru |Cm-
lunOCsC Cl anima christiana y mCrCCiCnOC su OCslinC, QuCnC
Advirtase el e paso que esta observacin trivial nada dice en contra
-ni en favor- de la vexata quaestio sobre la supervivencia del alma. Cuan
do sta se hallara .. al otro lado", gozando o padeciendo otra .. vida . . sin cuer
po Cal menos de momento), ya sera demasiado tarde para experimentar el
paso. Por lo dems, ningn paso se experimenta de veras al instante, en
el acto. Basta al respecto con recordar la imposibilidad de hacer l a prueba
de as1st1r personalmente al paso del estado vigil al de sueo.
1 4
`L lc ilu u OurrCguluOC). LnumlCs CusCs, CmCrC, sC CCnliulu
\1 |CsrilmCs OC lu nulurulCzuy sC uChuCulun sus OCsurrCglCs u
unu vClunluO-suCriCr, s, CrC unlrCCmCrlu, C sCu u nuCslru
|+ugCnysCmC|unzu-, OC mCOCQuCCCnCllu hulru ul linCsi-
'| | iOuOOC uCuCrOCy lrunsuCCiCn.
2. L^ ^Ll^IL7^, ILSLI CI^I^
lCrC uhCru lCOC Cl m\nOC unOu OCsusCsCguOCy huslu Cn-
|uOuOC ulsulrirCCliOiunumCnlC lu CXCriCnCiu OCl rClugCnis-
| u de Adis a la bohemia, lu muy vCris|u CCru OC lC urCu
y lullC SCrCzulul. dun rCnlC lrC, lun rCnlCCulCr! SC Qui-
|u unC lu lulunOu, y CslCrnuOu' + Y uun lu umurgu mCrulC|u Cs
en muChCsCusCslu mismu. "iY luCgCQuiCrCnQuCunCumC ul
jrC|imC' | C u lu rC|imu , rCmCOu lurlCn Cl CCrC Cn CCC;.
, uChuusuOC:IuCiCnOCOCl uCiCnCiumilC|nCsCru CslCun
cusC niCC), sC uChuCun CsCs OCsCrOCnCs CCliOiunCs u lus
jruClus nuClCurCs, u luCCnluminuCiCn inOuslriul , ulClCClC in-
vCrnuOCrCy, mus mCOCrnumCnlC, u ulguiCnmuslCmiOCQuC
illy Cl inC, Cs OCCir. u -Ll inC Cr unlCnCmusiu, CCmCsi
Cs|C luCsC unu Cuusu llimu Cn lu QuC OCsCunsur-y u lu QuC
uChuCurlCOCmul , CCmCsisClrulusC OCunuCuuliCC ChivC CX-
iulCriC-, CnvCz OC sCr un lCnCmCnCC gruCOC lCnCmCnCs
QuC, u su vCz, hu OC sCr CXl iCuOC. iCn CulC CCnCCOCr Cr
lC OCmus QuC lCOus Csus lrCmCnOus Cuusus lCngun ulgC QuC
vCrCCnl CrCvuCllCOCl liCmC. lCrChuyunuCXliCuCiCnmus
sCnCillu uru QuC lu rCuliOuO |uQu, lu mClCCrClCgiCu) nC sCu
CCmC unlCs . In illo tempore, CCmC CmiCzunl CsluCnCs mi-
lCsy lCs CuCnlCs, lu lCnOuO C OCsuluCrCOC lus CsluCiCncs sC
mCOu lCniCnOC Cn CuCn|u lu |CluliOuO OC Cslus, CCmC si Cn
CuOu CusC sC lrulusC OC un sClC |iCmC |Cn CslC CusC, CrCnC-
lCgiCC), sin imCrlur QuC un Ou C unus hCrus nC CumliCsCn
CCn lCCslullCCiOCpor lo general4. Y CCn ruzCn
" El trmino tiene alcurnia filosfica: epi tu p6ly
-
Gr l a mayora [de los
casos] .. ), deca el cauto Aristteles cuando hablaba dt ta physei nta, de
'los seres segn naturaleza .. , cuyos cambios jams "encajaban' exactamen
te en una ley, como ocurra en cambio en lo matemtico o en lo filosfico.
I
2 . 1 . COC liCmC usuOC luC |nulurulmCnlC) mC|Cr
y ||CCniCumCn|C) CCr
Iu mCOiOu OCl liCmC |C mC|Cr. lu CCn|unCiCn OC lCs OCs
liCmCs. ClmClCCrClCgiCCy ClCrCnClCgiCC)sC huCusCgn lus
ruCliCusy Cl rilmC OC lu ganadera Cr un luOC y OC lu agri
cultura CrClrC, y Cn urliCulurOClCullivCOC gruminCus. Nus
Cr mCnuOC, Cn CumliC, lu OilCrCnCiu Cn Cl inlCriCr OC CuOu
Oiu vCniu rCguluOu Cr Cl CursC OCl sCl y Cr su OuruCiCn vu-
riullC sCgn lus CsluCiCnCs, CrC lumliCn rCgulur. SC Oulu
uCs Cn CslC CusCunu in|CruCCiCn CnlrC nu|urulCzu y ruCliCu
sCCiCCCCnCmiCu. u lurgC luzC -CsluCiCnul- Cru Cslu, lu ruCli-
Cu, lu QuC sCrvu O C CrilCriC y mCOiOu uru OCCiOir QuC Cru lC
nulurul|OCmCOCQuClCsOCsurrCglCsCrun in|CrrCluOCsCCmC
rCvCniCnlCs OC vClunluOCs uOvCrsus), Cn Cl lunC CCliOiunC,
Cn CumliC, Crun lus uCliviOuOCs humunus lus lu rCgiOus y OC-
lCrminuOus CrulgC lsiCC-Cl sC| y su CursC-, CrlCOCmus Cl
niCC mClCCrC |Cn Cl sCnliOC lilCrul OC. lC QuC Cslu Cr Cn-
CimuclC lus mCnlunus ) ulsClulumCnlC imurCiul -OCrrumu su
luz sClrC |uslCs y CCuOCrCs- y OC CursC CslriClumCnlC legal,
sin CuriChCsus y urrlmiCus OCsviuCiCnCs, y Cr CnOC u|CnC C
inuCCCsillC u lus CliCiCnCs y OCsCCs OCl hCmlrC`
^hCru liCn, urCCC ClviC QuC huCC yu muChsimC liCmC
QuC nuCslru- rCuliOuO nC Cs CCmC Csu -rCuliOuO OC un|Cs-, C
sCu OC un liCmC QuC iru -OC nuCvC, uru lus sCCiCOuOCs OC
CslirC CurCCu C yu irrCmCOiullCmCnlC CCnlugiuOus Cr CslC
liC OC Culluru- OCl CClliCC ul linul O C lu LOuO NCOiu. lCrC
Y justamente por eso estaban condenados todos ellos a muerte, ya que
"muerte" no es sino eso: descomponerse, dejar de ser del todo aquello que
una cosa "debera .. ser y que tampoco fue nunca del todo, como habra pa
sado ele coincidir su existencia con su esencia o concepto -hoy diramos:
con su ,.f(rmula .. , con su definicin gentica o ley de produccin-.
" Dicho sea de paso, ello puede explicar por qu cuando los mitos han
ido ordenndose en grandes narraciones, hasta constituir l a base de las re
ligiones (el caso paradigmtico es el del culto establecido por Akhenat(m
en Egipto), l a pluralidad de dioses ha sido subordinada al Sol como dios
principal o incluso englobada en ste como eptetos o avatares de e:e Cmi
co dios. Con regusto pitagrico, huellas de esta apoteosis solar se encuen
tran hasta en cientficos como Coprnico y Kepler, por no hablar de los
entusiasmados sabios del Renacimiento.
1 6
sClC l C:CCC luCs Cs CiCrlC QuC rimCrC CCn lus CiuOuOCs
|lus Cuil:lCsC lus CulCzus OCurliOC OC ulOCus y CusCrCs) ,
luCgC CC lCs lullCrCs y munuluClurus, OCsuCs CCn lus lulri-
Cus -lCOCCllC uCCmunuOC Cr unu rCO viuriu CuOu vCz mus
li|u y unil:rmC, huslu Culminur Cn lu rCClilnCuvu lCrrCu y Cn
lu CurrClCu uslulluOu-, Csu nulurulCzu ugriCCu 0 hu iOC rClrC-
CCOiCnOCCCnlinuumCn|C, s. lCrC hu CrmunCCiOC ul mCnCs
CCmC lruSCnOCC uisu| C, sinCrOCrCsC CuruClCrmu|CsluCsC
QuC lu Jicrru lCnu Cn ICsCOC. Cuiu OC umliC CChC, sCOC
Cr siCmrC lirmC' OC lCOCs lCs scrcs (Teogona, v 1 17). ^
lC lurgC e lC QuC llumumCs hislCriCumCnlC LOuO NCOCrnu,
y QuC lCCClCgiCumCnlC -y CCn muyCr rCCisiCn- hulru OC
sCr UCnCinuUC CCmC -Lru I nOuslriul C NCCuniCu , hun CCC-
XisliOCOCCrilCriCsy mCOiOus OC rCuliOuO . unu, lu unliguu-
ugrCClu y urlCsunul, Cru CCnsiOCruOu CCmC lu rCiumCnlC
natural, ` lus ugruuCiCnCs humunus QuC muyCrmCnlC sC
guiulun Cr Cllu |nC sin Cslur CuOu vCz mus sCmCliOus u lu
CiuOuO, C:CrC) sC CCnsiOCrulun CCmC comunidades. Y CCn
ruzCn, u.s QuC Cn Cllus rCgiu y rCvulCCu lC CCmn- CC-
munCs Cr:n lu muyCriu OC lusliCrrus nCOirCClumCnlCOCOiCu-
Ous u lu uriCulluru, sinC u lu CCnslruCCiCn OCl habitat: lu mu-
OCru y lu iCOru rCCCOCnlCs OCl lCsQuC y lu mCnluu, liCrrus
l lumuOus us|umCnlC OCl CCmn CCmunCs -munCCmunu-
OCs- CrunlCs inOiviOuCs, Cuyu nCmlruOu y rCs|igiC OCCn-
Ou musOlu CslirC |uCrCCCnluUuy rivilCgiuOuCslusCgn lu
CsCsiCn !C lusliCrrusOC lulrunliC C OC uslC), OC lu lumiliu
y su luC: nCmlrC, QuC OC su rCiu CrsCnuliOuO C huzu-
nus. CCmtnCs Crun lCs signCs OC inlCrCumliC, Cn virluO OCl
lruCQuC, n COiuOC simlCiCumCnlC
O ese Sector primario . . , dicho sea con trminos mfs precisos y ver
daderos, pues que despojan a esa presunta "naturaleza .. de t<la mtica aura
de indepencencia, para sujetarla a lo que ella en defititiva es' : un sector de
la economa
7 Orig. : tsphales, voz de donde viene nuestro .. asfalto", con razm tam
bin llamado ,.firme.
17
2. 2. Ll OisClvCnlC mCOCInC. uslu y grumCs
Lu Clru -rCuliOuO Cn CumliC, lu mCOCrnu, QuC luC imC-
niCnOCsC OC munCru ugrCsivumCnlC uCClCruOu, OisClvu lCOCs
CsCsliCnCsOClCCmny CsusCCsusCCmunCs|nCCnvunCu lCs
suslunlivCs QuC OulunvCz u lCOC CsC sC lCs llumulCOuvuCC-
mnmCnlC -nCmlrC CCmn) Cn OCs CXlrCmCs unlilCliCCs. OC
un luOC unusuCrlC OC -uslu hCmCgCnCu, rCsulluOC OC lu uli-
CuCiCn CmnmCOu OC lu CunliOuO-OC lC mulCmuliCC- ul mun-
OC. lCOu luvuriCinlu OilCrCnCiu Cuulilulivu OC lus CCsus y lCs
hCmlrCs QuCOulu rCOuCiOu u OilCrCnCius OC mus C mCnCs, Cn
un CulCulC CCCnCmiCC |rCgiOC Cr Cl -OinCrC), |urOiCC-CCn-
lruCluul |rCgiOC Cr unu LCy ulslruClu C iguul uru lCOCs) y l-
siCC |lCOC l Cnulurul Cs rCOuCiOC u unu musu)8. IC ClrC luOC
nCsCnCCnlrumCsCCninOiviOuCssCuruOCs, suCllCs, CCmCvCr-
OuOCrCs ulCmCs |luvCzgriCgu-CnrinCiiC,unuO|ClivC- sig-
niliCu |uslumCnlC - inOiviOuul, - inOivisillC- Cr irrCmillC C in-
CCrrulillC), CuOuunC-ul mCnCslCnOCnCiu C iOCulmCnlC- CCn
su nCmlrC rCiC`. CuOu hCmlrC sC lCnu CrniCCC insusli-
luill C, y Cr CnOC CCn OCrCChC lunlC u CCmuniCursC CrsCnul-
mCnlC CCnIiCs|Cl^lCmC, ClInOiviOuC surCmC, ClIniCCCr
La clet1nicin precisa de "masa . . -por ejemplo, en Newton- constituye
adems un quid pro quo, pues slo puede ser establecida por diferencias en
tre la fuerza de cohesin (densidad) y la de repulsin o elasticidad (volumen);
fuerzas a su vez inexplicables si no se las supone inhiriendo en una materia
o masa. Y aun en sus interpretaciones menos rigurosas, como en Descartes o
en Locke, la materia es una res extensa, dotada ele cualidades primarias -las
formalizables- y de fuerzas que o bien remiten a un misterioso power y a un
desesperado 1 don't know what: la suhstance (poco ms que dos palabras
-una dinmica y otra esttica, persistente-para encubrir la ignorancia de cuan
to no sea medidas de relacin) o bien, como en el pensador francs, vienen
.. de fuera" y "empujan" desde fuera y ah initio a la materia, procedentes en Cd
tima instancia del nico ser que no es "cosa" ni reductible a sta (el hombre
no es cosa, pero tras su muerte se transforma-) al menos su cuerpo se trans
forma- en una cosa bien mostrenca: en un "cuerpo presente .. ).
Pensemos por excelencia en hombres como Leonardo, Rafael, Bach,
Newton, Hegel, etc. , condenando as a los homnimos, o miembros de l a
misma familia, a tener que aadir otro nombre, otra marca distintiva para
tener ellos tambin un nombre "propio . . , aunque capitidisminuido. Leonardo
Samona es un excelente filsofo de Palermo. Pero slo sus amigos o fa
milia lo llaman "Leonardo" en la intimidad. Para l mismo sera odiosa l a
Jc
CXCCCnCiu) u lruvCs OC lu LsCriluru -sin usur Crl us mCOiu-
CiCnCs |CrurQuiCus OC lu IglCsiu y sus lruOiCiCnCs CXCgCliCus-
CCmC u rCCCuursCOCsu rCvCChC inOiviOuul |y sClCmCOiu-
lumCnlC, OC lulumiliu QuC ClvurCnmuyCrCn COuO, sulCrygC-
liCrnCCuilunCulu),y nCOCl bien comn |CllrusunlCiOCulOC
lu CCmuniOuO). ^ urlir OC CsC ulsClulC inOiviOuulismC, lum-
liCn lu rCJliOuO Cru vislu CCmC un CCn|unlC C ugrCguOC OC in-
OiviOuCs C urlCs sim1Cs, OCsCCmCnillCs gruCius ul anlisis
|luvCz signiliCu |uslumCnlC. -OCsCCmCsiCiCn`, y CllC lunlC Cn
Cl lCnguu|C|lugrumuliCu) CCmCCnlu mulCmuliCu|ClCulCulC) C
Cn lu CCnsiOCruCiCn OC lC lsiCC OCsOC un mCOClC mecnico,
CslC Cs. OC urlCs sCliOus QuC sC CCmuniCun CnlrC s Cr luCr-
zus imrCsus, mCOiunlC Cl ChCQuC y lu rCsiCn. SigniliCulivu-
mCnlC, CslC mCOClC -lCmuOC OCl umlilC OC lu CCnvivCnCiu CC-
lCClivu, - ClliCu rCCrCuliru u su vCz, unu vCz CCnsCliOuOC
gruCiusu luCXuCliluO,rCClililiOuOyCuuCiOuOclCrCvisiCnOC
luCiCnCiunulurul,I:siCC-mulCmuliCu, Cn ClumlilCOC lu CiuOuO,
clC lu ugruuCiCnhumunu. Y us, OCl mismC mCOC QuC Cn OC-
linilivu sC CXliCulu lu grumuliCu y lu lsiCu Cr lCyCs O C aso
ciacin |C OC rCulsiCn. mCUiulumCnlC, OC ulCmCs, OirCClu-
mCnlC, OCluCrzus) , us Cl gruC QuCOClCrmu lun mCCuniCu sC
CnlCnOu u s mismC y u lu rCuliOuOCXlCriCr sC uulCOCnCminC
sociedad ClCCn|unlCOC-usCCiuOCs-C socii, sClCCrluCruuni-
OCs y rCgiOCs Cr Cl IniCC sCr QuC sC nCgulu u lCOu sCCiCOuO
-lC|Csyu OCl ClluOC ClimC C OCl CiClC mCOiCvul-, sCgn lu
viC|uOivisuulCmunu. CuOuunC urus, y IiCsCCnlrulCOCs|C
lrCnlC u lCOCs, sCgn inlCrrClCmCs lu rCCsiCiCn gegen).
Lu CCnvivCnCiu nC luC Cn ulsClulC uCliCu, lu unliguu Ois-
linCiCnCnlrC lC nulurul |uQuCllC QuC sCmuCvCOC Crs, gru-
Ciusu su rCiu luCrzu OC CrCCimiCnlCCphysis, CCmC sC vC Cn
l Cs urlClCs C Cn l Cs unimulCs. I Cs seres vivos, Cl uruOigmu
griCgC OC lC Cul) y lC -urliliCiul
,
|uQuCllC QuC Cs mCviOC vio-
confusim con el autor de La Gioconda si se citaran su. obras corno pr
pias de "Leonardo ... "Bacl1" es I3ach, y ya est (no hace alta decir: Johann
Sebastian); pero aun su hijo ms dotado necesita ser distinguido por el
nombre: Carl Phil ipp Emmanuel . Hegel se firmaba siempre as, sin ms:
"Hegel". Hasta las cartas a su esposa las remataba con un: "Tu Hegel . . . En
cambio, su hijo el historiador nunca pudo convertir en exclusividad "Pr
pia .. ese apellido. l era Karl Hegel, no +Iegd, sin ms.
19
lentamente, Cr unuluCrzu u|Cnu, uru lu QuC lu CCsu Cn CuCs-
|iCn nC Cslu Cn rinCiiC-Cnpotencia- rCuruOu, lCniCnOC
Cr CllC QuC sCr lrunslCrmuOu, C sCu. ClulCruOu, trabajada);
Csu OislnCiCn, OigC, sC inviCrlC Cn Cl munOC mCOCrnC, mCCu-
niCC. Nus un, s lCmumCs lus OCliniCiCnCs griCgus y lus ul-
CumCs u lCs sCrCs -rCulCs QuC lu mCOCrniOuO liCnC Cn CuCnlu,
lC niCC nulurulOC vCrOuO sCru. . . Cl SCrSClrCnu|urul ' , IiCs.
Cl niCC sCrQuC sC muCvC Crs mismC y OCsOC si mismC. lu
lumCsu causa sui, ^lguiCn QuC sC hu hCChC y sC siguC hu-
CiCnOC ClCrnumCnlC u smismC, y CnQuCnnuOuu|CnChulilu
ni inlluyC, y QuC Cr CsC ni hu nuCOC ni mCrru |umus, OuOu
su ulsClulu simplicidad y autarqua. Y CrOClCguCCn, uCs-
lC QuC IiCs CrCCu lCs hCmlrCsCCmCnOiviOuCslilrCsy rCs-
CnsullCs |lCOCs guulCs CnCl hCChC OC sCr OslrilulivumCnlC
UislnlCs CnlrC s y CClCClivumCnlC OslinlCs OC ICs), lumliCn
sCrun -nulurulCs |sCmrC Cn Cl sCnlOC OC lC QuC sC muCvC
Cr s mismC, lC automvil lCs hCmlrCs, QuC sC unCn y sC-
urunCngruCs sCgnsus nlCrCsCs, limunOCunpacto social
QuC lCs sCuru OCl CsluOC OC nulurulCzu, lCrmunOC us sCCC-
OuOCs rCguluOus Cr Cl LsluOC |ClrClCrminC OC vuivCn, CnlrC
lu lisiCu -Cl CumliC UCCsluOC, lC niCC Cr l C QuC uCOC Uis-
|ngursCunu CCsu OClusOCmus, ysulCrCn CumliC QuC Cs Cllu
msmu- y lu ClliCu) . COC l COCmus, y sCmrCOCuCuCrOCu
lu OClinCCn grCgu, sCru CnlCnCCs -urliliCiul- lCrC -lCOC l C
OCmus Cs | uslumCnlC lC QuC lCOC Cl munOC CCinCiOC Cn llu-
mur -lu rCulOucl' Ln ClCClC, lus CCsus OCl munOC CXlCrCrsC-
runugrCguOCs, CCmuCslCs OC luCrzus rCsluOus, rCvCnCn-
lCsCnOClinilvu-CCsusy luCrzus- OC un IiCs lrusCCnOCnlC, OC
un Ordinateur, CCmC sC lC llumulu Cn lu lCClCgu Cn lCnguu
lrunCCsu OClICnuCimiCnlCyCl rimCrurrCCC. Ln CrOCnuOCr
C CulCuluOCruSurCmu QuC sumnislruru Cr lC OCmus ClmC-
OClC OC lCQuC OClC sCr-y OC lC QuC OClC huCCr- Cl hCmlrC.
Cum Deus calculat fit mundus: `CuunOCIiCsCulCulu, Cl mun-
OC sC huCC, OiCC LCilniz Cnunu nClu CsCrilu CCmC ul uzurCn
unu OC sus muChus Curlus. SC siguC. CuunOC ClhCmlrCCulCu-
lu, CslC Cs. |unlu C OCslurulu lus luCrzus QuC rgCn Cl munUC
uruCnCrlus u su sCrviCiC, uruCrCu -CCsus sCgunOus |CCsus
CulCuluOusCproductos: llCrulmCnlC, urlCluClCs), CuunOC huCC
CsC, CnlCnCCs -CrCu . unu sCgunOu nulurulCzu. lu CliCC-SCCul .
20
lCrCCnln, uunQuC lusCCmuniCuUCs' CsluviCrun su|Clus u
la sCCiCOuO, nC OC|ulun OC |CnCrsu viOu rCiu.]us|umCnlC lu
cCnCCCiCn mCCuniCu OCl munOC, lu iOCu OC QuC lCs sCrCs Cs-
' J |unCCmuCslCsy rCCrCCumCnlCOisuCslCs CruCCiCnCsC
pa CnCs urumCnlC CXtCrnus y unulzullCs mulCmulCumCnlC
' JvCrCCu QuC, uun OC lCrmu sulCrOinuOu y OCsCClvumCnlC
cCnsiOCruOu,Cl rsliCC, ClvillunC, yhusluCnlCrClgiCsCClu-
,:uC |C sCu, llCrulmCnlC. Cl QuC hulilu y lrulu|u Cn lu Cslun-
.| u, Cn Cl pago), Cn sumu. Cl hCmlrC -nulurul, ChuuOC u lu
. . nliguu, siguiCrulCniCnOCsulCrmu CuruClCrsliCuOCvivrylru-
'J|ur y, Cr CnOC, su CCnCCCiCn OC lu rCulOuO, su ontologa
j|Cu. IC Cl sClC sC COiun mulCrius rimus C ulimCn|Cs sin
jcnus ClulCruCCn |Cl grunC C Cl gunuOC) , y u ClsClClC CXi-
g a lu CiuOuO imuCslCs, u CumliC OC rClCCCiCn. Y uOCmus,
t| hCmlrC OC CiuOuO, Cl -CivilizuOC miCmlrC OC lu sociedad
mC OC|ulu OC sCnlirsC liguOC ul rsliCC y su munOC Cr luzCs
t | CsungrCy OCliCrru, uun CuunOC sC sCururu rCgrCsivumCn-
e OC Cl Cr Cl urlC y lu CCnCiu, C sCu. Cr Cl CmlCC OC un
| cnguu|C CuOuvCzmus rCCisCy ClulCruOC, lusmuOC Cn mu-
unus ClivulCnlCs. IC lu mismu munCru, lumliCn lu llumuOu
rCuliOuOCslulu urlOu Crgulu CnOCs. OC un luOC sC CCnsi-
OCrulu u lus CCsus Cr mCnuOC, CCmC si lCOus lCrmurun ur-
l e OC unu muQunu gigunlCsCu y lCn rCguluOu |lun lCmluOu
tCmC Cl CluvCCn OC uCh), llumuOu -NunOC, C mC|Cr. CCmC
si CuOu unu OC Cllus luCruun autmata, QuCsCmCvuu s ms-
nCOCsOC s mismC-CrC nC Cn CumliC Crs msmC- sn su-
'ClC |sulvC Cn Cl CusC OC lCs hCmlrCs. uulCmulus -Csriluu-
|cs ) , OC munCru QuC CuOu unu sCru, u su mCOC y munCru, Cl
nunOCCnlCrC|usiCsCCmCvCu LCilniz u lusCCsus OCvCOuO,
J lus mnadm
-
). Lnunu ululru. lurCulOuOCnsuCCn|unlC |Cl
MunOC) COu sCr CCnsiOCruOu CCmC un lrCOuC|C OC| SurC-
nCIuCCOCr, OClCrOCnuOCry^rQuilCClCOCluulurulCzu. unu
nulurulCzu, Cr lunlC, rCul y vCrUucCrumCnqicial, hCChu
I
Por abajo, las aldeas, caseros o alqueras, agrupadas en comarcas o
t rminos municipales, y cada vez menos en parroquias o condados; por
: 1 rriba, las provincias, trazadas las ms de las veces con tiralneas, de acuer
do a imaginarias pero tiles divisiones geogrfcas: por ejemplo, la provin
ca de Iuenos Aires.
21
lCOu Cllu
'
' Cr un ^rlislu yCniul , rCrCsCnluOCuQu Cn lu liCrru
CrClNCnurCu^lsClulC, ulrimCrC imilulun uvCnlu|uOumCn-
lC-urulrunslCrmurlurCuliOuO-,yulsCyunOC uCCnsC|ulun ru-
CiCnulmCnlC-uru rCsCrvur Cn CumliC u lu sCCiCOuO- suliCs
OC CmClvuOus CluCus rCuniOCs Cn ^CuOCmius, CslC Cs. Cn
lCnCliCussociedades -OC hCmlrCs OC lClrus-.
2. 3. Lu KCvCluCiCn, C lu muQuinu OC CrCur sCCiCOuO
luCs liCn, nChuCC lullu ninyunuOClCCsCCiulO CCrsiCu-
CiuyClsCrvuCiCnuruOursCCuCnluOCQuCCsu CCnCCCiCnmC-
CuniCu, iI1iliCiul-OC lu rCuliOuO CrurlCOC lussCCiCOuOCs mu-
nuluClurus rCinOuslriulCs, CCCnCmiCumCnlC CryunizuOus sCyn
ClrinCiiCOCluuCumuluCiCnrimilivu OClCuilul,yCuyulusC
CsuslrulCCru Cl munOC-nulurul-OCluyriCullCr, ClyunuOCrCy C|
urlCsunC, Cn sumu QuC CsC OuulismC OCsuurCCiC -ul mCnCs
CCmC lCnOCnCiu y Cn rinCiiC- OCl munOC CCCiOCnlul CCn Cl
uOvCnimiCnlC OC lu KCvCluCiCn, Cn su lrilC usCClC. Cl indus
trial |CsCCiulmCnlC, Cn InylulCrru), Cl poltico |lu KCvCluCiCn
IrunCCsu y, sisC QuiCrC-QuiCn munOu, munOu- lumliCnlu sur-
yiOuCrlus luChusOCCmunCiuCiCnOClCsLsluOCsLniOCsCCn-
lru InylulCrru) y Clfilosfico |Cn ^lCmuniu, Cn lCrnC u lu liyuru
OC Iunl). Lslu lrilC KCvCluCiCn, QuC sCvu lruyuunOC u lC lur-
yC OCl siylCxm y QuC Culminu Cn lu KCvCluCiCn luryuCsu OC
|uliC OC 1830, Cn lurs, huru QuC lu lulunzu sC inClinC OCCisivu-
mCnlC huCiu lC -urliliCiul-. Cl CumC sC inOuslriulizu rCyrCsivu-
mCnlC,yClCumCsinCCmiyruOCu lus yrunOCs CiuOuOCssCCCn-
viCrlC Cn munC OC Clru, CslC Cs. Cn ClrCrC, QuC nC rCrCOuCC
Clru CCsu QuC lu rCu -luCrzu OC lrulu|C, u lu QuC Csluru OCs-
linuOu su rClC. OC uh Cl nCmlrC OC -rClCluriC-. Yu nC Cs C-
sillC hullur sinC OC unu niCu sociedad lu -sCCiCOuO Civil-',
rCyOu Cr un niCCrinCiiC. Cl lCnCliCiC CXlruOC OC lu-lus-
1 1
y hecha encima ex nihilo sui et suhjecti; algo que podra leerse como
tentador anuncio de que quiz un da tambin los hombres podran crear
cosas -o al menos imgenes y simulacros- de la nada, o de casi nada: de
impulsos o bytes elctricos, sin ir ms lejos.
1 2 O burguesa", segn se quiera benvola o despectivamente leer el
trmino alem{m: hrgerliche.
22
v: i l : t " , CslCCs, OC l uOilCrCnCiuCnlrC C| liCmCmCOiCCmlCuOC
!`| | l J| izur un rCOuClC (y ClOinCrC QuC CuCslu Cl uyC O C Oi-
1 1 | | cnC) y ClvulCr OC CumliC OC CslC CnCl mCrCuOC. SClC
1 1 o .o | nlCrCsu, ul rCsCClC, rCsullur OC uQui unu CCsu. uhCru sCn
l os j|CiCshCmlrCs|C ul mCnCs, lumuyCru OC CllCs. lCsClrC-
ros . | uluriuOCs) lCs QuC sC vCn inlCrnumCnlC unulizuOCs, -lrC-
( u 'ucCs- -CCmC urlCs OC lu yrun NuQuinu sCCiul-, Cn CuunlC
{ J l l | ushuliliOuOCs munuulCs, lus OilCrCnCius CnluCrzu C Cuu-
i t l ad vun siCnOC rCyrCsivumCnlC rCOuCiOus y hCmCyCnCizu-
l : t s, Cn CuunlC CryunCs OC CCnlrCl y OC lunCiCnumiCnlC OC lu
. . Quinu. YunCsCvulCruClCl|ClCrCulizuOCClrulu|uOC,lCCuul
s. m| liCu CXuClumCnlC. lu huliliOuO C inyCniC OC CCruriC, sinC
el . | cnCmCOiCCmlCuOCCnrCOuCir-uniOuOCs-|CsCu. yunC
! ' osas CuulilulivumCnlCOislinlus,CslimuOus CrCl sClC CrCulivC
, . . .rlislu C mCnCsrCCiuOus Cr Cl lCmllCr QuC lus munCs OCl
: t rCnOiz hunOC|uOCulli CCmClCrChuCllu, sinC-CXislCnCius-Cn
ti e iuulCsunu uClru luniliCuOusOCunlCmunC) . ^hCruCsCl
C i
t i nC -mCCunizuOC-. Cl liCmC OC lu rCOuCCiCn, Cl QuC miOC
tOCluCru luviOuy ClQuChuCCrOCl hCmlrC. Ln liCmC vuCC
, unilCrmC, CnCl QuC CuOu inslunlC Cs CXuClumCnlC iyuul ul si-
u|CnlC, y QuC hu OC sCrllCnuOCOCsOC luCru, CrQuC Cl, lilCrul-
cnlC, no tiene nada que contar. CCn CllC, nC sClC lu rCuliOuO
xlCrnu, sinC lumliCn lCs hCmlrCs-ysus nCCCsiOuOCs uurCn-
| .nCnlC -nulurulCs sCn CCnvCrliOCs Cn -urlCluClCs-, Cn munC-
cos mCviOCs Cr lCs rCsCrlCs OC un nuCvC -IiCs-, uhCru sCCiul
y ulslruClC. lu NuQuinu OClNCrCuOC lilrC.
^ lCluryC OClsiylCXIX sCusCnluru CrlCOus urlCsCslu lrC-
nCnOu CXCriCnCiu OClrCyrCsivCurrumlumiCnlCOClCCCmn
Cn nCmlrC OC lC sCCiul, OCl OCsrCCiC O C lC nulurul |lC -unli-
uC-y usuOCOCmCOu) CnnCmlrCO ClCurliliCiuly mCCuniCC
| | C -nuCvC- y Cr CnOC vuliCsC), CCn lu CCnsiyuiCnlC OCsuuri-
ciCn Cn Cl lunC CliCC-ClliCC OC lus nCrmus lruOiCiCnulCs OC
| CyilimuCiCn y lrunsmisiCn OC lCs smlClCs niCs uru lu
cChCsiCn sCCiul, Cn nCmrC OC unOCrCChC ulslruClQuC huCC
clCCuOuhCmlrCunulCmCinOilCrCnlC,| uzyuOCOCsOCluCruCr
unu lCy CuyC ulCunCC y sCnliOC Cl mismC nC CCnCCC, y OCsUC
OCnlrCCrunuvCzinlCrnu|luOCluCCnCiCnCiu)QuC, uruCCn-
vCrlirlC Cn-CrsCnu-, Cn rCrCsCnlunlC urC OC lu IumuniOuO,
lCCXiyCsuCriliCurlCOus lus ulsiCnCs inlCrnus, -nulurulCs-, QuC
23
COrunOis|inguirCOc lCs Ocmus,huCicnOCOc Cl un inOiviOuC
scnuuOC |Cscu. un Criminu C un urlis|u, cCuu nCvicnc u scr
C|ru CCsu Quc un Criminul llunOC , un |iC sCscChCsC Quc
c|crCc Oc lrunsgrcsCr cn lu liCCiCn, rcCuCC cnsc Cs CusCs Oc
lluulcl y uuC cluirc, cnlrc lunlCs C|rCs) . Y sin cmlurgC,
cn csc siglC OcCisivC sc cs|u gcslunOC unu lrunslCrmuCiCn gi-
gun|csCu Quc ununCiu cl ullu Oc unu nucvu cru, OcsuCs Oc
lu cOuO CCmuniluriu y Oc l u cOuO Oc lu sCCicOuO. lu era /c/c-
mtica. ,Cuulcs sCn lus scnulcs Oc csc munOC nucvC:
3 . IlCL LL L^ IISJ^CI^ LS LL CL\I IC, lLlC YC C
CCNI^ldC LS^ l^ZC
Lu sucrvivcnCiu y rCscriOuO Ocl guC CCmuni|uriC Oc-
cnOiuOclusrcluCiCncs CCn un cnlCrnCcsuCiulmcnlc COcnu-
OC cn un sislcmu csuCiul CCnCCnlriCC Quc ur|iu Oc lu CiuOuO
|cllumismu|umliCnCOcnuOu|crurQuiCuysimlCliCumcnlc, CCn
lCs CgunCs Oc uOminislrIiCn y O c rcrCOuCCiCn iOcClCgiCu
cn lu gun luzu Ccnlrul), usulu C lCs CumCs Oc lulunzu,
luChCnuOCs Oc cQucnCs |ulcrcs C munuluClurus cmluzuOCs
|unlC u unulucnlccncrgCliCu|hiOruuliCu C cCliCu)yscguu C
cl sClClCsQuc, cl lCsQuc y lu mCn|unu. Nus ullu, cl Ocsicr|C
CuOu unuO ccslusCCmuniOuOcslcnOiu u lu uulCsuliCicnCiu Ic
uhsu csluliliOuO |cnscmCs cn lu lurgu OuruCiCn Oc lCs llumu-
OCs-ImcriCsrslinCs) LlOClilCOcrCcnlulgurunlizululun-
Oumcnlulmcnlc lu scguiOuO cn cl Oislu|c Ocl CCnsumC in situ
|uru cvi|ur cXCliuCiCncs c invusiCncs), usi CCmC cl ulmuCc-
nu|cy OislriluCiCn Oc cXCcOcnlcs Ln clumlilC Oclu sCCicOuO
Civil, cn CumliC, lu hCmCgcncizuCiCn Oc lCOC lC nulurul, su
CCnvcrsiCn cnCl|clC Ocin|crCumliCCCn|ruCluul rcgiOCCrlus
lcycs OclmcrCuOC,y lu rCiumuluCiCnOc lCsrCOuClCcs cn
lucrzu Oc lrulu|C rclriluillc Oc uCucrOC u licmC mcOiC Oc
rCOuCCiCn, rivilcgiurun lu trnsmisin Oc licncs |un licn
sClC l Ccs CuunOC hu siOC CCnvcliOC cn -mcrCuOcru, CuunOC
su vulCr Oc usC sc hu OcsvuncCiOC lcn|c u su lluCluunlcvulCr
Oc CumliC) rcscC|C Oc su rCOuCCiCn, l u Cuul, Cr su urlc,
hulru Oc scr ncCcsuriumcnlc CuOuvcz mus unilCrmc c inOc-
J
cnOicn|c cn lC Csillc Oc lus CuruClcrsliCus Climu|iCus, gcC-
24
|. l|cus y uun hislCriCC-lruOCiCnulcs Oc lCs lugurcs cn Quc sc
' . | |r| Cun. ^hCru licn, csu unilCrmizuCiCn |CuyC cIcClC mus lu-
| i . | |ivC cs lu CCnvcrsiCn Ocl CumC cn inOus|riu ulimcnluriu)
( ' ! toca cn imcrlugur-yOc cslc mCOC vClvcmCs u lu cXlrunu
_uC|u Ocl iniCiC. lu rculiOuO yu nC cs lC Quc cru - CCn cl uu-
rente y cnC|CsC urli|iC Oc lCs lcnCmcnCs mclcCClCgiCCs, yu
no vulCullcs cn lugu csCulu |csluCiCnulmcnlc), sinC rcCisu-
dos Oc cvisiCn -yu Quc nC, Cr uhCu, Oc CCnlrCl y mCCili-
| ciCn- Oiuriu c inClusC hCruriu |cn ulgunCs ucrCuclCs curC-
1 cCs, grunOcs mCnilCrcs vun uvisunOC CCnslunlcmcnlc O c luS
\. | riuCiCncslCrmiCusy ulmCslCriCus cn lCs uiscs Ocl cnlCnC),
CsOc c mCmcnlC cn QUc csCs CumliCs OiIiCulun lu lilrc Cir-
culuCiCnOcmcrCunCus
'
` . CuOuvcz mus, cllicmC ulmCslCriCC
\u sicnOC CCnsiOcruOC CCmC un cslCrlC, y nC CCmC un CClu-
|CruOCcn luviOu sCCiul Lslc OcsusCsicgC CvCCuru unlcnC-
nCnC Oc gigunlcsCus CCnscCucnCius. lCs uscs CClCnizuOCs
-|unOumcnlulmcn|cu lClurgC OclsiglCXIX- yulilizuOCsuru lu
txlCluCiCnOcmu|crius rimusQucscunclulCuOuscnlu mc-
| rCCl i , scunlcCriCumcn|ccmunCiuOCs,CCnvcrliOCscnuscs
| nOccnOicnlcs-u imugcnyscmc|unzu Ocl ImcriC unlcsCrc-
>C, Oc mCOC Quc cncllCssc COuzCunOircC|umcnlc mcrCun-
tus Quc hulrun Oc scr CCnsumiOus cn cl ilrc mcrCuOC mun-
O| ul, y Quc uscgucn un CCnsumClcnOcnCiulmcnlc unilCmc c
|nOccnOicnlc Oc lus inClcmcnCius Ocl licmC C clc lus Cu|us-
'rClcs nu|urulcs. Lu ClviuCCnscCucnCiuOclCOC cllC cs lu CCn-
\CsiCn Ocl lunclu |yu uOclunluOu mu|cmuliCumcnlc ul cnvCl-
\cr u Cs|c imuginuriumcnlc cnunu cslcru CuzuOu Oc urulclCs
y mcriOiunCs) cn unu gigun|csCu cO Oc CCmuniCuCiCncs Ll
ncCuOCscOcsurrumuCrlCOu luhuzOc lu |icrru, y uhCru lCs
un|Csli|CsnCsCnyu lugurcs Oc rCOuCCiCnC CCnsumC, sinC
clclrunsmisiCnc in|cruCCiCn Oc lCsvulCrcsOc CumliC lus Cl-
sus CCnsliluycn usi un sislcmu gungliCnu, CuOu vcz mus Ocs-
Ccn|rulizuOC, u csurOc Quc lCs grunCc- LlC\cs ClliCC-mili-
|urcssigucn huCicnOCnClursu inllucnCiucnl.is ucusQuc cllCs
nismCs hun uCCrOuOC rcur|irsc
' Al hombre comn no le deja de producir estupor c.ue el vuelo de un
cohete con destino a Marte baya de ser postergado o suspendido por una
tormenta tropical, o por fuertes vientos en la zona.
z
3 . 1 . j Iugusc lu luz' |clCClriCu, CrsuucslC)
Sin cmlurgC, cslu cXunsiCn imurullc Oc OulCs, lrus lCs
Cuulcs vu OcunOC rCgrcsivumcnlc Oc hulcr CCsus , yu Quc
cllCs CCmulun |runsuCCiCncs, rCCrCiCncs y HuCluuCiCncs.
CCmu|un trfco y OislriluCiCn, mus Quc rCOuCCiCnyCCnsu-
mC, csucXunsiCnOigChulrusiOC imCsillc sin lu mus rC-
OigiCsu Oc lCOuslus invcnCiCncs. l uOc lurCOuCCiCn, ulmuCc-
nu|cy lilrc Ois|riluCiCnOc lu luz yOcluclcClriCiOuO. LsCcslC
Quc lilcru ul hCmlrc Oc lus csCunsiCncs |ruOiCiCnulcs Ocl Oiu,
lCQuccnsumu CCnvicr|c Oc vcrOuOcn unilCrmc cl |icmCOc
|rulu|C, lC Quc crmilc unu Cicrlu inOccnOcnCiu rcscC|C Ocl
sClyOcsu CursC. IcrC huyunhcChCQuizumusOcCisivC. lucX-
lrcmu simliCiOuO Oc lu CCrricnlc clCClriCu, usCmlrCsumcn|c
CcrCunu cnsu rilmC linuriC ul mCOC mus simlc Oc lunCiCnu-
micnlCOclCcrclrC humunC|lulCgiCuOcvcrOuOylulscOuO, Oc
ulirmuCiCn C ncguCiCn), crmiliru Crvcz rimcru lu CCmlclu
OcsvinCuluCiCnOclmcnsu|crcscClCulsCCrlculilizuOCurusu
lrunsmisiCn, C OiChC mus lrcvcmcnlc. lu crulluCiCn Oc lu sin
tais Ocl cnviC rcscClC u lu semntica Oc Cslc, OuOC Quc, hus-
lu lu lrunsmisiCn clCClriCu, cl signC cslulu ulcC|uOC Cr lu lcrCu
rcscnCiu mulcriul OclsigniliCunlc. luslc cnsurcn lu OilcrcnCiu
cnlrc un lcnguu|c nulurul -Cr nC hullur Oc lu c>Cri|uru iClC-
gruliCu C iOcCgruliCu- y cl lcnguu|c NCrsc. Ic hcChC, licn C-
OruOcCirscQuc cllclCgrulC |nCCrucusCnuCiOCcnlCs lurlu-
lcnlCsOiusOclusgucrrusrculliCunuscnIrunCiuyOclusCcnsC
Oc uClcCn) cs lu CClulu gcrminul Oc lCOu lu ullcriCrinOuslriu
CCmuniCuCiCnul , hus|u llcgurulCrOcnuOCr. ^l liny ul CulC. ln
CrOcnuOCr cs unOisCsilivC Quc lCmu inlCrmuCiCn -cl input-,
lu rCCcsu, y lucgC suCu cl rcsulluOC. cl Ouqu/
;
CrilCCCrlurOc un cr-
lcrC yClc cl uOC CCrOiunC. Y CuulQucr CrOcnuOCr cc llC
mcOiC yunuru ul u|cOrcz ul hCmlrc mc|Cr cnlrcnuOC, slml-
mcnlc CrQuc Cslc nC licnc lunlu uCicnCiC
CmC uru
s,yulr
inOcliniOumcnlc un|ucyC lusuOCcn mCVu1cnlCs rcCltlucCs
y licn OcliniOCs. SClC QuccsululluOcuCicnCiuhCnru ulh
C-
lrc. cl niCC scr Cuuz Oc ullcrur u sulicnOus y u rCCslC
uulus CCnOuClulcs C lcycs nulurulcs Il hCmlrcscl cXru
nC
unimul Quc huCc OilCil lC luCil, Quc rCmcsu mChC cCClCyCC
y sc cXlicnOc cCumCniCumcnlc Cr lu huzOc lu licrru cn CCn-
OiCiCncs uOVcrsusuru CuulQuicrClrucscCic, Quc Cnccnlrc
su ruzu y lu nulurulczu OisCCrOiu y luChu, uru rclCrnurOcsOc
lucC simlCliCumcnlc u csu muOrc-muOruslru . JCOC csC lC
csl.OcsCulricnOC uululinumcnlc lu nucVu ycncruCiCn. lCs
hulilunlcs Ocl uniVcrsC lclcmuliCC. CiyumCs luVCz sCCurrCnu
OcIOvurO IrcCkin, cXcrlC cninycnicruOc luCCmuniCuCiCn
c inlcliycnCiu urliliCiul. LCsscrcshumunCs cslunlicnus (are
okay). YC cslCy CCnlcnlC Oc scr unC Oc cllCs. Nc yuslun cn
ycncrul , uunQuc scun sClumcnlc humunCs. C huy uOu Oc
QuCQuc|ursc, ulrcscClC. LCshCmlrcs nCsCnlCsmc|Crcszu
ClrCs
sCn lsiCumcnlc sucriCrcs u Cl . LCs inlclcCluulcs sC sicnlcn
umcnuzuOCs, crC sin mCliVC. nCs OclcrumCs rCCcuursC-
lumcnlc Oc uQucllC Quc nCsClrCs mismCs CcumCs |uccr. Li
iOcu mismu Oc Quc lcnyumCs Quc scr lCs mcCrCs cn Cl un-
VcrsC cs OcsCulclluOu. Il hcChC cs, icnsC yC, que nCsClrCs
34
scrcmCs muChisimC mus lcliCcs CuunOC huyumCs ucslC lmi-
1 es u nucslrC niChC ' . Isu iOcu mc urcCc imCrlunlc, uunQuc
u n inlCrrclc uVisuOCOclicruhulcrlu cXlruOC yu Ocl cisC-
iC llliCC Oc luJCrrc Oc tulcl
1 . 2. IlCyiC Oc lu CCnlincnCiu
LC Quc IrcOkin iOc Oc lu inCiicnlc conciencia planetaria
| nucslu Cr lu lclcmuliCu, y cscCiulmcnlc Cr lu ycncrulizu-
ii CnOclCrOcnuOCrcrsCnul, cs Quc Cnyu lmilcs desde den
t ro, CCnsCicnlcmcnlc, u su hybris, u su sClcrliu Cr QucrcrsC-
|rcusurCCnslunlcmcnlc CuunlC sc Ou cn cl uniVcrsC, y uun u
slc mismC cn su inlcyriOuO. Is inlcrcsunlc ClscrVur Quc uQu
nC sclrulu Oc uOcCuursc u ninyn niChC yu rcOisucslC|Cr
| Cs OiCscs, C Cr lu nulurulczu), sinC Oc aearlo, Oc lirmur Cr
s OcCir lus uCcs CCn lu nulurulczu. JumliCn csCCnVcnicnlc
Quc scu OcscChuOu Oc unu Vcz unu lusliOiCsu iOcu Cmnils
| QucuOcmusVulc uru lCOC. uru lu CicnCiu, lu lCCniCu, lus rc-
lus CisCriusy huslu uru scr cOuCuOC ul ulruVcsur lus ucrlus),
sulcr. Quc clCrOcnuOCrcrsCnul, lu-|CyuOc luCCrCnu Oc lu
nCVsimu lCrmuCiCn sCCiC-lCCniCu, lu rimcru Quc ucOc llu-
nurscCCnlCOCOcrcChC, uunQuclCOuVulcnOcnCiulmcnlc.-CC-
nuniOuOmunOiul , scuuninslrumcnlCnculrCy usCliCCcn l us
nunCsOcl-hCmlrc , OccnOicnOC Oc lu lCnOuO C mulOuO Oc
|s inlcnCiCncsOcCslcQucscCCnVicrlu cnunyclcXlcrminuOCr
o cnmcOiC uru uCulurCCnlusinusliCiusOclmunOC. icl Cr-
OcnuOCr |ni nuOic, ni nuOu) cs Cuuz Oc lumunus muruVillus C
tuluslrClcs, ni lu munC Ocl hCmlrc |scu lC Quc scu lC Quc cs-
| umCs mcnlunOC CCn csu ululru) cs lun COcrCsu y luryu
CCmC uru cllC. lurcCc CCmC si csluViCrumCs csCuChunOC u
Mucsc lcOrC, OiCiCnOClc ul Jru|umun. Llunczu, muChuChC. C
t e cXullcs, Quc lCOu ulcCluCiCn csmulu .
i cl CrOcnuOCr, ni lus muQuinus, ni lus hcrrumicnlus |Cr
mclur lCs lrCrcs Oc CCnslruCCiCn Oc lu CCmuniOuO, lu
CClcOuO y lu nucVu CCmuniOuO lclcmuliCu) hun siOC CCsus
2
1
Cit. en P. McCORDUCK, Machines Who Tbink, Freeman, Nueva York,
1 979, p. 352.
35
CrcuUus Cr cl hCmlrc. JumCCC hun CrcuUC ul hCmlrc,
CCmCsucnunulgunCscXulluUCs.Y mcnCshunICr|uUCununu-
lurulczu mcCr , u nucslru mcUiUuy csCulu, CCmCscVunuglC
riu NyrCn Irucgcr, cl luulCr Uc lu llumuUu rculiUuUurliIiCiul
|CCmCsi hulicrucXisliUCulgunuVczunurculiUuUlilrc Uc ur-
liliCiuliUuU), CuunUCUiCcC mcCr, cXClumurClCliCumcnlc. cl
munUCUcsCrilC cnclCCncsis, CrcuUC CrmislcriCsuslucrzus
CCsmiCus, cruunlugurcI!mcrCycligrCsCQucmClUcCluViUu
humunu u lruVCs Oc un urlilriC inCCmrcnsillc. Lnu lcncli-
CcnCiu nulurul, luChCnuUu Uc Ucsuslrcsnulurulcs, Uclinu lu rcu-
liUuU. Iurunlc siglCs, lu mclu Ucl cslucrzC humunC CCnsisliC
cn Cunulizur cl lcrrillc CUcr Uc lu ulurulczu. ucslrC CXilC
hu siUCuhCrulun CCmlclC, QuchucmcrgiUCun munUC nuc-
VC. CrcuUCCrclingcniChumunC, csunu rculiUuUurliliCiul-.
uC cXugcruCiCn, Cr un luUC, y QuC CQucUuU y mczQuin
UuU, CrClrC' IcmCsVcniUCinsislicnUCUcsUcclrinCiiCcn
Quc cs imcnsullc unu rculiUuU Virgcn , nC hClluUu y lruns-
lCrmuUu Crcl lrulu|C y lu uCliViUuU sCCiul Uc lCs gruCs hu-
munCs. LncslcscnliUC,lCUurculiUudcs urliliCiul . cslu Uc ul-
gn mCUC hcChu. lcnsur unu rculiUuU inUccnUicnlc Ucl
cnsumicnlC |cn CuunlC cilCmc Uc lCUC lC Quc signiliCu scr
hCmlrc) cs ClViumcnlc unu contradictio in adjecto. ^s Quc,
nuUu Uc munUC nucVC, CCmC si huliCrumCs cXulsuUC -C
csluViCrumCs u unlC UchuCcrlC ulmunUCVic|C Ucl CCnc-
sis. Y sincmlurgC, licnmiruUC,IrucgcrscQucUuCCrlC. ICy
cslumCs usislicnUC, nC ul surgimicnlC O c un munUC hcChC
CrnCsClrCsu nucslrC guslC-`, sinCul CrlCUcl NunUC, CCmC
unlcs insinuumCs. Ln NunUC uniliCuUC Cr Vcz rimcru Cr
lurcUCCmuniCuCiCnul,yCrcnUc vaca, yCuyCCCnlcniUCrc-
lCsu Oc UilcrcnCius, Cullurus, lcnguus, CCnViCCiCncs rcligiCsus
y ClliCus. un Multiverso policntrico, unu sucrlc O c Crgunis-
mC gungliCnur y mulliluCCliCC, un cnlrcCruzumicnlC Uc lucr-
2
2 Art(ficial Reality, Addison-Wesley, Reading, Mass. , 1983, p. xi.
Por cierto, sera en todo caso al gusto de quien paga y manda cons
truir tal mundo; empleamos con suma ligereza -yo mismo l o acabo de ha
cer- la idea del nosotros. Me gustara saber qu piensa el hind, el tojo
l abal de Chi apas, el indgena del Chaco, o si mplemente un cristiano
cultivado, sobre eso ee crear un mundo nuevo.
36
:us, uQui liguUus, ullu UcsVinCuluUus, CCmC cnlus joint ventu
res Quc hun susliluiUC VcnluCsumcnlc u lCs gigulcsCCs car
tels y trusts CCn lCs Quc sc UcsiUiC, cn lCscnlCrnCs Uc lu Sc-
unUu Cucrru NunUi ul , lu cru i nUuslriul . Ln mcslizu|c Uc
tullurus y Uc lCCniCus, gruCius ul Cuul nuUicsc cXlrunu Uc Quc
e llumuUC oulCCmunUunlc NurCCs- lunCc lCs mcnsu|cs Ucl
lZl mcUiunlc cl uX C Cr lnlcrncl, cn lugurOculilizur, Ui-
umCs, cl lumlun.
YnC sClC csC. l ul rClilcruCiCnUcUilcrcnCius,l ulClcrunCiu
|Culmcnlc democrtica O c lCUu sucrlc Uc guslCs y CCnViCCiC-
ncsCCnlulUcQucsC u|uslcnu nCrmusurumcnlcformales Uc
cCmuniCuliViUuU |cn cslc scnliUC, licn CUru UcCirsc Quc cl
:CrrclulC ClliCC-|urUiCC Uc lu NuQuinu Uc during, surgiUC
. | UcmusCrlus mismus lcChus, luc lu Declarcin de derechos
huma
.
nos Uc 1948), csu lClcrunCiu Quc ucUc llcgur u rCmcr
d csmuzC UurC Uc |u sCCicUuU CiVi l , lurgucsuc inUuslriul, cn
nCmlrc clc unu rClCnguCiCnCusi ncurulCCmCNCluhun sC-
u CnlrCslrugmCnlCs. l . ) CnsCnliOCCslriClC, yu nC
|uyCiCnCius, sinCprcticas tecnocientfficas; 2. 0) lCOCCl mun-
OC urCCC CslurOC uCuCrOC Cn QuC CsC -lus ruCliCus- rCrC-
Cnlu un uVunCC, sClCQuC nCsC sulC muy liCn uru QuiCn C
41
uru QuC, C sCu. QuiCn C QuC sC lCnCliClu OC Cll C, 3. 0) Csus
mlsmus CrsCnus |C sCu. lCnOCnCiulmCnlC, lCOC Cl munOC)
urCCCn Cslur iguulmCnlC OC uCuCrOC Cn uC CsC QuC uVun-
zu Cs unu lurluriOuO, CrC yu nC-C nC sClC- Cn Cl sCnllOC
CnCCmlus|lCC|uunQuCCCnsuCCCOCmlCOC, u luVCrOuO)OC
nuCs|rC Cn|runullC ViC|C VCrOC, nC OCsOC luCgC Cn Cl sCn|i-
OC CCn QuC lCs urgCnlinCs OiCCn QuC ulgC Cs lurlurC uru
rClCrirsCu ul gC CCnVCniCnlC, sinCsCgnClusCnCrmulOCl lCr-
minC lurluriOuO. unu uCClCn C un CsluOC OC CCsus uC nCs
rC|rC|ruC u lu lurluriC. CCmC sC VC, un nlOC OC CCnlruOiCCiC-
nCs. sCmun|iCus y rugmuliCus, QuC COriumCs rCsumir CCrri-
giCnOC un lilulC liCn CCnCCiOC O C OCn ICmingC IuusllnC
SurmlCnlC. ICy, ul urCCCr, nChulriu QuC hullurOC Civiliza
cin y barbarie25, sinC OC lu Civilizacin, de la barbarie.
Ln Cs|C Cui|ulC mC rCCngC sCs|CnCr lu luusililiOuOOC
CsClilulCuru nuCslruCCCu linisCCulur, OClCnOiCnOCu l uVCz
QuC |ul OiClumCn nC mC urCCC mul , luChunOC ul ClCClC CCn-
lru inlCgruOCs, nCs|ulgiCCs y uCCulillCCs |lCs OCs llimCs
CCnCC|Cs liCnCn usuulmCnlC lu mismuCX|CnsiCn, OiViOiOu Cn
lussulCsCCiCsO CrCsignuOCsyOC ugrCslVCs). ICrCurumun-
lCnCrCsC OiClumCny sulirmCOiunumCnlCulrCsCOC Cslu luChu
OiulCCllCu|CnOrC uC rCVisur CuiOuOCsumCn|ClCOCslCs |Crmi-
nCs OCl lilulC -CliCiul, sCriC y uCuOCmiCC. CCmCnzurC Cr Cl
linul , uru |usliliCur Cl hulCr CnmCnOuOC lu lunu ul iluslrC
ICn llCurOC OC lu \Cgu y CumlluOC lus CiCnCius mCOCrnus
Cr lus -ruC|lCus lCCnCClCnliliCus '' el e lu CslmCOCriOuO.
2. LL ClC ClLC IL L^ ILlSl^ClC
lrusC unu VCz|yCiCzC usiuruinsinuur QuC Cn lC uC
siguC huy muChC OC mllC, C OC CCnslruClC ruCiCnullzuOCr,
|un|C Ou), CrusC unu VCz, OigC, uC un unuOC O C hCmlrCs
La obra principal de Sarmiento, de largo ttulo: Ciuilizacin y bar
barie. Vida de]uan Facundo Quiroga. Aspecto fsico, costumbres y hbitos
de la Repblica Argentina (1845), es citada coloquialmente hoy como Fa
cundo. Vase al respecto: Teodosio FmNNDEZ, Literatura bispanoamen:
cana: sociedad y cultura, Ak<il, Madrid, 1998, pp. 1 1 s.
42
'muyCrmCnlClrunCCsCs, umigCsOClu CCnVCrsuCiCn Cullu, OClu
|uCnu mCsu y OC COCr OC unu urlslCCruClu OCCuOCnlC) OCCi-
UiCrCn QuCyu Cslulu liCn OC CsCurunlismC , CslC Cs, OC lu hC-
CmCniu sCCiul OC ClCrigCs yuniVCrsi|uriCs|CCnCClCs QuC Cr
CnlCnCCs sCliun OCnClur u lus mismus CrsCnus). gCnlC CCC
trulullC, siniCslru y VCsliOu OC nCgrC, CmCnuOu Cn munlCnCr
jCrliOumCnlC u lus ClusCslu|us Cn lu ignCrunCiuy lu sCrViOum-
OrC, ulilCrrunOClus OC lC Cn un lulurC lrusmunOC glCrlCsC y
post mortem, uru uC sCCrlurun sin Chislur CslC VullC OC lu-
rimus ante mortem, C sCu. uru QuC uCu|urun Cl CrOCn Cslu-
|lCCiOC. CCnlru CsCs lulCs, lCs lilCrluOCrCs sC CmCnurCn Cn
CmunCiur ul uCllC, Cr Cl Cuul-OlChC sCu OC usC- nC u-
rCCiun sCnlir OCmusiuOC urCClC, uCs si ul COCr CsCurunlls|u
Y CrCsCr lC llumuDun !'infame, ul gris CCn|unlC OC lCs ClrCs
hCmlrCsCsCurCCiOCsyCrlmiOCslCOCnCmlnulun la canaille
QuC nC sC sulC QuC Cs CCr. Y CCmC nC sC liulun nl OC lCs c
.rrilu nl OC lCs OC ulu|C, OCCiOiCrCn CCn luCnu Vlslu uCCgCrsC
. un lCrCCr CslumCn|C Cr CnlCnCCs-u linulCs OCl siglCXII
CmCrgCnlC, CsCClulmCnlC Cnlnglu|Crru, u lu QuC nuCslrCsphi
!osophes et savants -usi gus|ulun OC llumursC u si mismCs- mi
rulunCCnCnViOiu. CiCrlumCnlC, CnsulunlCsmushCnCs|CsOC
CnlrCCllCs, silu inCiiCnlCClusCuCClulu susOCClrinus-nCsln
Cl uCyC OC urislCCrulus CCnCiCnCiuOCslulClCuCuluriu lC-
nCliCiunOCsC OCl usCCnsC OC Csu nuCVu Cuu OC lulriCunlCs y
cCmCrClunlCs, lu CuulClruriu CCmC un rlsmu QuC rClruCluriu lu
|uz CmunuOu OC CllCs, lCs suliCs, lununOC OC Cs|u guisu CCn
unurCClrismulliCClCru lusulriCnlC Cunullu, QuCgruCiusu lun
OCnCliCC llnlC sClCrnuriu VCnlurCsumCnlC nuOumCnCs QuC Cn
le Peuple, Cn un nCsClrCsCnClQuCsullCs, lurguCsiu y lClC
sC uniriu CnunulruzClilrC, iguuliluriCylrulCrnul. Y usiQuCOu
Cn ClCC|C rCIC|uOC, usunOC lCs murCs, Cn Cl CCmiCnzC OCl
^C|u O C InOCCnOCnCiu OC \irglniu, OC 1 776: We, the People . , .
, "C CsCmCCiCnunlC, y COlliCunlC:Iuslu lul un|ClCCs, QuC su
rCCiluCiCn siguC siCnOC OC ClliguOC CumlimiCnlC Cn lus Cs-
CuC'sCrlCumCriCunCs
^hC u liCn, uru lu rCulizuCiCn OC lun lurlurC- suCnC rC-
CluCi nuriC, nuCslrCs suliCs |lCOuViu nC sC llumulun ClCnli-
|:
.
CC
'
rViCrun, lCs unCs, OC luClCrCs Cl|CllVCs, ClrC, OC luClCr sul-
43
|CliVC, CClCCunOC Cn Cl uiCC linulmCnlC un unlC surCmC,
ulsClulC. \umCs CCn lCs unlCs Cl|CliVCs.
2 . 1 . IulriCuCiCn OC lu Cl|CliViOuO, Cn OCs liCmCs
lrCnlC u lu iOCu OC unliCmC-ugunC-, CCliCCy nulurul, rC-
giOCCrlusCsluCiCnCsy Cr Cl usCOC lCs Ous, mul QuC liCn
uVCniOCCCnClrCliCmC CXlrunC, CCnCl-CrisliunC--unliCmC
O CCXCCluliVuy uOViCnlC, QuCrCnCguluOC simismCCsCrun-
OC lu inminCnlCSCgunOu\CniOu-, huliuQuC CslullCCCrunOC-
llCliCmCnCmCnCs usmCsC. ululusC, unliCmClinCul, mC-
CuniCC, rCgiOCCrClrClC|yQuCnCgululCOuOilCrCnCiu QuCnC
luCru lu mCrumCnlC CuunliluliVu. unliCmC -OiminulC-, OC mi-
nilCs, QuC OCsCOuzulun unulliCu, mCnClumCnlC u lus ViC|us
-hCrus-, y uOCmus, Cn ungCslCCuruClCrisliCCOC usuruCiCnlCr-
minClCgiCu, OCCiOiCrCn QuC CsC liCmC CXuClC y CCnlinuC
|uCs Cn nuOu sC OilCrCnCiu un -unlC-uhCru- OC ClrC) Cru Cl
liCmCVCrOuOCrC OClu ulurulCzu, Cl liCmC natural, y nC Cl
ClrC, Cl CCliCCy CsluCiCnul. Ls nulurul. uhCru lu ulurulCzu Cru
Vislu sCgn Cl mCOClC clC lu lulriCuy nCOC lu Culluru ugrCC-
Cuuriu, Vislu, Cn SLu:u, CCmC un gigunlCsCC mCCunismC OC rC-
lC|Criu CuyC CrlCClC lrunsCurrir l ilCruru u lCs hCmlrCs OCl
OurC lrulu|C -clC sClu sCl-, CCn susVuriuCiCnCs. . . uruhuCCrlCs
lrulu|urOC uCuCrOC CCn|CrnuOus rCli|uOus C inVuriullCs, lusu-
Ous Cn |u rCOuCliViOuO y Cl lCnCliCiC. Cn lu uCumuluCiCn OCl
Cuilul . YsClrC Cslu lusClun nulurulCCmC ulurriOu sC lCVun-
lC Cl liCmC sCCiul. un liCmC uniluriC, rCgrCsiVC y usCCnOCn-
lC, rCgiOC Cr unu l!CChu QuC sC llumulu emanciacin. Lmun-
CiuCiCn, ,OC QuC' ClViumCnlC, OC lu su|CCiCn u lu ulurulCzu.
lu ViCu nulurulCzu huQu siOC yu VCnCiOu lCrmul y simlCliCu-
mCnlC CCn lu inVCnCiCn OCl liCmC linCul, CrCnClCgiCC. lCrC
uhCru huliu QuC VCnCCrlu mulCriulmCnlC, |unlC huCiu luCru-
-CrCl CCnlrCly OCminiClCCniCC OC lCs rCCursCs- CCmChuCiu
-CCnlrC -Cr lu lilCruCiCn O C lu mCnlC humunu O C suCrChC-
rus suCrsliCiCsus QuC lu munlCnunuhCrrC|uOu Cn un suuCs-
lC CrOCn -nulurul-OClu sCCiCOuO-.
Lsu OCllC ViClCriu sC CngurzC Cnun CsluCnOC metarrela
to QuC|usliliCulu lCOCs lCs sulrimiCnlCs OCl usuOCCCmC Cl-
44
OunCs puru Cl uCCCsC u un munOC lCrmuOC OC inOiViOuCs li-
lrCs, uulCCCnsCiCnlCs y lCr|uOCrCs OC su rCiC OCslinC, y u
|u VCz l Cgilimulu lu ViClCnCiu rCVCluCiCnuriu OCl rCsCnlC
-CXigiCnOC, CCmC OCsuCs sC Oiru, QuC lCs -urius OC lu liC-
rrusC ugruurun -Cn lu luChu lInul- uru QuC ul lin ullCrCa-
ruClILlurCOC uz y urmCnuuniVCrsulCs. LsCmClurrClulCluC
llumuOO, CCmC Cs nClCriC, IislCriu LniVCrsul. Y lu CCCu Cn
QuCsCuVislulu CsCliCmCnuCVC|unu lrunsICrmuCiCn-ulgu-
nCs Oirun. -rClunuCiCn- OClOCsusCsCguOCliCmC CrisliunC,
siCmrC CnOiCnlC OC lu irruCiCn OCl kair,{ luC llumuOu
-LOuOMCOCrnu-, OCuCuCrOCu ClruusuruCiCn lCrminClCgiCu.
ullu Cr Cl siglC VI O. C. , lrus lu CuOu OCl ImCriC ICmunC, Cl
ClisC CusiCOCrC ulilizC Cr rimCru VCz Cl uO|CliVC moder
nus, CChunOCOC CslC mCOC -huCiuulrus- Cl usuOCugunC, Cl
usuOC OC lCs antiqui. SClrululu OCunnCClCgismClCrmuOC
u urlirOCl uOVCrliC lulinC modo, QuC uluOC u un CCrlCulru-
lC. CViOiC lC ulilizu Cn sus Metam0osis uru rClCrirsC u lu
suCrlC dC lu inlCliz ICCulu, lu CsCsu OC lrumC, rCy OC JrC-
yu, lrus lu CCnQuislu OC lu CiuOuO. Lu lrusC sC hu hCChC lumC-
su CrQuC Iunl lu Cilu Cn l u Crtica de la rzn pura CCn Cl
lin OC purungCnurCl lrislCOCslinCOC lurCinuCCnCl OC lu mC-
lulisiCu, lumliCn Cllu CCnsiOCruOu regina scientiarum lislu
uhCru, CrCyu nC- . ^s Cunlu Cl-OC- CViOiC-Iunl. Modo ma
xima rerum, tot generis natisque potens, nunc trahor exul,
inops. C Cn CuslCllunC. -Iuslu CsC mCmCnlC lu mus grunOC
(mu|CrJ , COCrCsu CnVirluO OC lunlCs hi|Cs y VuslugCs, uhCru
Cs urruslruOu luCru, ul CXiliC, sin rCCursCs-. Lu VCrOuO Cs QuC
Cl uO|CliVC lC ilu muy liCn u lu nuCVu CCCu, C mC|Cr. u lu
CCCu QuC -hizC CCCu-, QuC OiViOiC u lu IislCriu Cn CCCus
-lu ^nligCOuO, lu LOuO NCOiu, y Cllu mismu. lu LOuONCOCr-
nu-, OniCnOCsC Cr OCmus u lu CulCzu, QuC uru CsC hulu
inVCnluOC Cllu lu IislCriu. Y lC ilu muy liCn CrQuC, u OilC-
rCnCiu dClliCmC l inCulsClrC Cl QuC sC Crguu, lu CrumCOCr-
nu CnlCnOu QuC CuOu inslunlCCru OislinlCy suCriCrul unlC-
riCuCCnglCluluy OulusCnliOCrClrCsCCliVC. LnVCzOC
sCr unlCOiCsu sumu inOCliniOu OC -unlCs-uhCru, lu CCCu
CnlCnUu QuCCuOu inslunlCsC imulsulu u simismCCCmCul-
sClulumCnlC nuevo, OC|unOC ulrus ul ClrC unlC CVunCsCCnlC,
CCnOCnuOCCrCllC mismCu rCrCsCnlurlC ViC| C-. uC nCCn
45
vunC -usuOC siyniliCu cn CuslcllunC u lu vcz cl |icmC siOC
y ulyCOcsCCmucslC,vic|Cy sin rcCursCs, CCmC nCs rcCucr-
Ou lumliCn OCn IiluriCn, mclunCCliCC u lu vislu Oc l u lCzuniu
Oc Cuslu y Susunu. uiCn lucru |Cvcn! , susiru, "Y lC usuC,
usuC . lcrCul unlCrcIlcXiCnulCiOumcnlcyCCnCluyc. Clu-
rC Quc u usuC, yC. Y csc cs nucslrC rimcr luClCr Cl|cli-
vC. luModernidad CCmC l uCCCu siynuOu Crcl unsiu CCns-
lunlcO cnCvcOuOcs, CrlucrlcClililiOuOilimiluOuO cluClru
humunu, lcvunlunOCsc sicmrc huCiu urrilu, OcscyunOCsc
ClliCuumcnlc O c lu lincu hCrizCnlul Oc unu nulurulczu U csi-
Ocrulivumcnlc mucrlu, y Cr lunlC ulsClulumcnlc u nucslu
OisCsiCiCn.
2. 2. CuunOC clLsluOCsc Oislruzu Oc scyunOu nu|urulczu
Ll scyunOCluClCr sc Ocrivu lCyiCumcnlc Ocl rimcrC. si lu
IislCriu cs un rCCcsC CCn scn|iOC Qucvu O c lC mcnCs, Ocs-
Oclulurluru nCChc Oc lCslicmCs|nuOu Quc vcrCCn cluClC
OivinC O c lu CrcuCiCn, sicnOC CuOu unC Oc sus usCs CCnsi-
OcruOCCrYuvC CCmC-lucnC )_ huClu lC mus. Oc lu csCluvi-
|uO u lu lilcr|uO, OcagCiuul CCnCCimicn|C, O cl uhCr-
Ou sulvu|c u lu CivilizuCiCn, cnlCnCcscruncCcsuriC lulriCuu
nivcl sCCiul y CClcClivC unu iOcu unulCyu u lu Quc lun lucn
rcsulluOC ilu OunOC cn cl CumC Oc l u OCminuCiCn lCCniCu
O c lu nulurulczu. Y usi sc lCr|C cl CCnCclCO c unu -scyunOu
nulurulczu |Icycl dixit), Oc un umlilC lumliCn hCrizCnlul ,
crC cslu vcz rumiliCuOC. lCrmunOC un lunC Oc iOcul iyuul-
OuO cn cl Quc sc CCn|uyulun y cnlrcCruzulun lus lincus Oc
lus cslircs hus|u lCrmur unu sucrliCic cs|ullc, Quc viviu Ocl
urCvcChumicnlC y lrunslCrmuCiCn Oc lu rimcru nulurulczu.
JumliCn uQu sc rCOu|C unu usuruCiCn muy licn lruiOu.
csc CumC |Quc uniu cn si ul CumCsunlCy ul CirCuilC rClu-
nC Oc lu CiuOuO lulCriCsu) luc llumudC -uCiCn . cl luyurcn
cl Quc nuCcn hCmlrcs, nC CCsus |CCmC cn lu nulurulczu Uc
ulu|C, Ocl suclC). Y ul iyuul Quc cl licmC lincul CCnsliluyC
lu lusc Oc l u IislCriu, lu sucrliCic nuCiCnul sirviC Oc mulc-
riul Oc clulCruCiCn O c unu rculiOuO mus ullu, lriOimcnsiCnul
Cr usi OcCir, y usCcnOcnlc. lu rculiOuO Quc sc nulriu Oc lCs
46
|cCursCs Oc lu sCCicOuO nuCiCnul y rcCCmcnsulu csc cslucr-
/C CnicnOC CrOcn, OislriluycnOC uslumcnlc |rcCuCrOcsc.
tS|umCs hullunOC Oc -milCs ) lCs rcCursCs. Lsc -CucrC- sC-
i ul , vislC CCmC un yiyunlcsCC inOiviOuC Oc inOiviOuCs. un
metaindividuo CCrrclulivC ul metan-elato Oc l u IislCriu, luc
| | unuOC -LsluOC. lC sCliOC y crmuncnlc crC Quc, ul iyuul
QucluliyuruCCrCrcu, li cnOclimiluOu, vivcOc luurliCuluCiCn
y administracin Oc lCs lunCs Oc Quc sc CCmCnc. ^si Quc
CSlc CCn|unlC semoviente, sClcrunCy autnomo, cs|C cs. Quc
>C Ou u si mismC su rCiu lcy mcOiunlc lu Constitucin,
uOClC cl nCmlrc CCmucslC Oc -LsluOC-uCiCn. cl luyur Oc
|CulizuCiCny CCnCrcCiCn Oc lu IislCriu. Y Oc lu mismu munc-
|u Quc CuOu nucvC inslunlc hislCriCC hu Oc cnylClur ul unlc-
|| Cr y CCnOcnurlC ul usuOC, usi CuOu LsluOC mCOcrnC |uQui
e uO|clivCcs lunrcOunOunlcCCmCCuunOC sc hullu Oc - Iis-
| Criu mCOcrnu ) Ocliu cslCrzurscrcvCluCiCnuriumcnlcCrOc-
||ilur ul ^nliyuC ICyimcn, u lu mCnurQuiu ulsClulislu, Ocl
nismCmCOCQuccl SuCrCImcriCICmunCCcrmuniCCsc hu-
|iu CCnslruiOC sClrc lus ruinus Ocl l mcriC ICmunC. Ll luOC
-nuCiCnul-, Crsu urlc, CCnvcr|iOCcn-sCCicOuOCivil-, sc ulu-
nulu lumliCncncsQuilmuru lus-sCCicOuOcs nu|urulcs-|C scu
>in LsluOC nuCiCnul;, CCnsiOcruOus CCmC colonias C, Cr hi-
jCCriluunulCyiu CCnlus cOuOcsOcl hCmlrc, CCmC un csluOiC
. nlunlil ul Quc huliu Quc cOuCur y rClcycrhuslu y uru Quc
SchiCicrumuyCr. Ic uhi cl nCmlrc Ocprotectorado.
Ll rCllcmu cslulu, lumcnlullcmcnlc, cn Quc csc csluOiC
uOullC. cl LsluOC-uCiCn, CCrrcsCnOiu u unu luruliOuO Oc
jucllCs, CuOu unCcc lCs Cuulcs sc urrCyulu cl runyC clc ui-
cc Oc lu IislCriu y, Cr cnOc, cl OcrcChC inulicnullc u Quc-
cursc CCn lCs csurCiOCs rcslCs Ocl ImcriC C Oc lCs csluOCs
UinusliCCs curCcCs, CCn lus nuCiCncs ulrusuOus -CCmC Ls-
junu, sin i rmus l c| Cs, y sus virrcinulCs ullrumurinCs- y nulu-
rulmcnlcCCnclrcslCOclmunOCnCCivilizuOC. IcmCOC Quc,
Si sc Qucriu cvilur unu yucrru in|crcslulul -Quc CCnlruOiriu cl
Sucno lu luChulinul-rcvCluCiCnuriu-, nChuliumusrcmc-
OiC Quc avcnlur un lcrCcr Cl|clivC, sucriCr u lCs LsluOCs y
urunlc cc| uslC CCmcrCiC cnlrc cllCs.
47
2. 3. Lu ClCliViOuO Cn CrsCnu. Su Nu|Cs|uO lu CiCnCiu
Y Cn CsC llCgC lu CiCnCiu, CCn muysCulus. C lullurCn ul
iniCiC C|rCs rClCnOiCnlCs u CsC niVCl surCmumCnlC Cl|CliVC.
lrimCrC sC CnsC -y ulgunCs suCnun CCn CllC lCOuVu- Cn un
IsluOCmunOiul, rCgiOCCrCl ICrCChClnlCrnuCiCnul. lCrCl Cs
mus lCiOCs ViCrCn CnsCguiOu QuC CsC suCnC Cru unu CsuOi-
l l u, y QuC mC|Cr Cru OC|urlC. Si lCOCs lCs IsluOCs Crun iOCul-
mCnlC iguulCs ad intr yu IuCrun IClliCus C NCnurQuus
CCnsliluCiCnulCs), ,OCnOC Cslulu Clpretor -sCgn lu ulCrlunu-
Ou mClulCru OC ICgCl- QuC CCnVCnCiCru u CsCs lnOiViOuCsCC-
lCCliVCs uru QuC sC sCmCliCrun CXlCriCrmCnlC u ClrC, QuC yu
nCsCrulunlCunInOiViOuCsuCriCrymCgulCmunCCCmC u-
ClCCn) , sinC unMegaindividuo QuC Cngull iru u lCOCslCsIs-
luOCs: IsC suCnC nC uCuluru CCn lus guCrrus, sinC QuC lus lC-
mCnluru CCI|)C sC hu VislC lrislCmCnlC lCOuVu Cn lu rimCru
miluO OC nuCslrC siglC) . dumCCC Vulu CCmC suslilulC Cl ^rlC
uunQuC lus VunguurOius OCl sCCiulismC ulCiCC sCnurun CCn
CllC) CrQuC, u Csur OC sCr surunuCiCnul, su CuruClCr -mu|C-
riul OC un luOC Crmus QuC sClrunsligururuCsiriluulmCnlC)
y su VulCr OC s:ruOiCiCnul Cr ClrC luOC l C uCCrCulun
OCmusiuOC u lu nulurulCzu rimCru, lsiCu, C sCgunOu, sCCiul)
CCmC uru sCrVir OC inslunCiu uCiliCuOCru y uglulinunlC Cr
CnCimu OC lCsIs|uOCs. us|C CnsurCn QuC lu mus ul|u OC lus
ur|Cs-sCgn lu CCnCCCiCnmCOCrnu- Cru lupoesa, CsCrilu Cn
unlCnguu|C nuCiCnul CnOCliniliVu inlruOuCillC u ClrCs. NCnCs
un COu sCrVir OC ullCrnuliVu lu ICligiCn, Cr mus QuC C-
Vulis sCnuru CCn unu Iuluru rCligiCn uniVCrsul CrC Crisliunu,
ClurC)y lCOuVuJCynlCCuCuriCiuruluiOCuOCunurCligiCnsin-
CrCliCu. unu ulslruCCiCn u lusC cC rClulCs. lCr un mCmCnlC
uOC CnsursC CCn ICgCl QuC lu IilCsClu sC l lCVuru lu CgiOu
lumliCnlCsphilosophes lrunCCsCs, yIunl, l ChulunOCsCuOC,
uunQuC CllCs sC CCnlCrmulun CCnhuCCrOC SurCmC CCnsC-
|CrC^uliCC, CnVCzOC ulCn|urunmCVimiCnlCCClCCliVCQuCsC
uOuCnuru OC lus !niVCrsiOuOCs) . In VunC. NuCrlC Cl luln, Cl
lCnguu|ClilCsCliCC Cru lumliCn nuCiCnul y sus CluCulruCiCnCs
OCmusiuOCulslruC|usy huslu inCCmrCnsillCs CCmC uru hu-
CCrOC |uCz OC lCs IsluOCs y OC urlilrC OC sus QuCrCllus. Lu li-
lCsCIu COru sCrVir u lC mus CCmC VChCul C OC CXCrluCiCn
48
| CClCgiCu lumliCn CClCniul), y u l C mCnCs CCmC ghetto OC
| mcCnlCrmis|us rClClOCs, CCmC lCs | CVCnCs hCgCliunCs C
iClzsChC. ^ OCnOC uCuOir, CnlCnCCs, sinC u lu CiCnCiu, QuC
|tunu urmCniCumCn|C lCOCs lCs rCQuisilCs: In ClCClC, Cl -lC-
||i|CriC CuliCrlC Cr luCiCnCiuCru nuOu mCnCs QuC Cl uniVCr-
'l
lu
lu
.
LniVCrsiOuO,y su uliC
CiCn
jruClCu n lus IsCuClus lChlCCnCus, CCn Cl ulnCguOC lm OC
QuC lCOC Cl munOC, OC muyCr, sC hiCiCru C CiCnliliCC C ingC-
niCrC, CCn lC Cuul sC uCuluru OC unu VCz Cr lCOus CCn lus
49
uCrrus|lumliCnCCn lus OC lu nulurulCzu inlCriCr. |uru CsC Cs-
C
lulun lu SCCiClCguy lu lsiCClCgu). Iuslu Cl riVul mus CCrCunC
OC lu CiCnCiu. lu LCCnCmu lClliCu -QuC CCn lu |rimuCu OCl
Cu|ilul OC|ulu CnlrCVCr QuiCn -munOulu OC VCrOuO Cn lCs Ls-
luOCs-, |urCCiC rCnOirsC |Crun liCm|Cu unu Su|CrCiCnCiu-Cl
sCCiulismC cientffico murXislu- QuClrusl uCrunKCVCluCiCnhu-
lru O C ulilizur CCmC sulullCrnCs suyCs lunlC ul LsluOC CCmC
u lu IislCriu |u l uVCz QuC |rClCnOususliluirCCnVCnlu|u u sus
OCsriVulCs, urrClulunOCCluliCnlCulC|iCCyQuiliusliCCulu KC-
ligiCny CriliCunOC u lu LCCnCmu). ^OCmus, CCmC luCnu suCC-
sCru uVCnlu|uOu OC lCsphilosophes iluslruOCs, lumliCn Csu Su-
|CrCiCnCiu sC |rC|CniuulilizurCCmC lrCnlC lCl iCC y -mulCriul
OC lrunslCrmuCiCn sCCiul u lu nuCVu canaille: Cl lrClCluriuOC,
CCnVCrliOC uOmirullCmCnlC Cn lu ClusC LniVCrsul . lu lrunsli-
guruCiCn OC CslC |Crmiliru urrilurus u lus OCruOus |luyus clC
lu sCCiCOuO sin ClusCs, CCm|uCslu OC inOiViOuCs lilrCs, uulC-
nCmCs, rCs|CnsullCs y, OCsOC luCgC, muy cientfficos. ^lu|C
QuCOuru ClrCinC OC lu CCCsiOuO-luulurulCzu, lCCniCumCn-
lC OCmCsliCuOu|-LnsCnur lu CX|lCluCiCn OC lu liCrru, nC lu OC
lCs hCmlrCs , rCzu Cl lCmuOC unu uniVCrsiOuOmCXiCunu), urri-
lu, Cl rCinC UC Iu lilCrluO. ,uC mus sC |uCOC |COir:
Y liCn, yuhCmCsOCsCuliCrlCluslrCsmulriCCsClCliVusOC
lu NCOCrniOuO. l uIistCriu, Cl LsluOCy lu CiCnCiu. ^hCru lullu
sulCr QuiCn sC lCnCliCiuriu OC lun Cslu|CnOC lrCgrumu. luru
VCrlC, |usCmCs ul luClCr sul|CliVC.
2. 4. Ll su|ClC |rClugCnislu OCl CuCnlC. lu IumuniOuO
Culru sCs|CChurQuC Cl lCliz ugruCiuOC sCru, liCn Cl |rC-
lCluriuOC, liCn CsC CCnunlC OC hCmlrCs lilrCs ul QuC unlCs
uluOimCs. lCrC uOViCrlusC QuC Cl |rimCrC, lu ClusC lniVCrsul,
Cs lCOuVu Cl luClCr OC transformacin: un mCrC inlCrmCOiu-
riC QuC OClCru OCsu|urCCCrCnCl CCmunismC, u lruVCsOClsC-
CiulismC, CuyC CsluOiC sCru OC |CCu OuruCiCn |lun CllmCrC,
sCgn lu |rCmCsu, CCmC OClusCrlCClliCm|C OC uOViCnlCOC
lCs CrisliunCs). Y Cl sCgunOC Cslu ul linul clC lu IislCriu, us
QuClCOuVunC hullCguOC|CCmCOCCuClluCnIunl. ViVimCs
Cnun liCm|C OC IluslruCiCn, |CrC nC un CnunliCm|C ilus-
U
trado). lCrC hulu uOCmus ulgC OCCisiVC. OC lu mismu munC-
ruQuClCsLsluOCs-uCiCn sC rCsisliunu OCsu|urCCCrCnlu lu-
|utu SCCiCOuOsin ClusCs, lumliCn lCs CiCnlliCCs sC nCgulun u
sCrVir u Csu Su|CrCiCnCiu ||CrQuC CllCs sulun muy liCn QuC
| ulusCOCQuCsusinVCsIiguCiCnCssCnulruny|Crl uCuulmC-
crulun Cslulu Cn ClrC siliC) . C Cru |uru mCnCs. lnClusC lu
Kusiu SCViCliCu -lrus un riOCulC inlCrVulC OC OislinCiCn CnlrC
ciCnCiu -sCCiulislu y CiCnCiu -lurguCsu-- luVC QuC rCCCnCCCr
QuC su |rCgrumu sClC |COu sClrCViVir, y uun CX|unOirsC, si
cru rCCCnCCiOC Cl CuruClCr uniVCrsul OC lu CiCnCiu, inOilCrCnlC
cn sus mClCOCs y rCsulluOCs u sC|uruCiCnCs |ClliCus. Ln lCC-
rCmu sC OCmCslrulu OC iguul mCOC Cn lCs |uisCs sCCiulislus
Cn Cl munOC Cu|ilulislu. lCrC nC CCurru CXuClumCnlC lC
nismC CCn lus CiCnCius u|liCuOus, CCn lus lCCniCus, sulVC Cn
ulgunCs sCClCrCs QuC CXigun -muy signiliCuliVumCnlC- unu
lCrrCu |luniliCuCiCn, CCmCluinOuslriuuCrCCs|uCiul, QumiCuy
clC urmumCnlC. Ln lCOC CusC, |uru unC y ClrC lunOC Cslulu
clurC QuC Cl su|ClC OC lu IislCriu, OCl LsluOC y OC lu CiCnCiu
hulru OC lCnCrClmismCCuruClCruniVCrsul QuCCsCs lrCs Cl-
|ClCsQuCsCpredicaban clCCl. dCnOru QuCCslurCnClCClC|Cr
cnCimu OClCOuOilCrCnCiu OC C|CCu, OC nuCiCnuliOuO, OC Clu-
sC C OC CCnCCimiCnlCs lCCniCCs Cs|CCiulizuOCs. Lu sCluCiCn
cru liCn luCil. ^l iguul QuC Cnlu lCgiCu ClusiCu C Cn lu grumu-
liCu lCOC signiliCuOC sC rCliCrC ul su|ClC, lumliCn lu rCuliOuO
|unu -rCuliOuO-, nC lCClViOCmCs, -rC|rCsCnluOu , lillruOu u lru-
vCs OC lCs lrCs luClCrCs Cl|CliVCs) sC rCmilu Cn su inlCgriOuO
al Su| ClC, CnCurnuOC rCs|CCliVumCnlC Cn l u IumuniOuO
|CCmCsu|ClCiOCulOCluIislCriu), CnClCiuOuOunClilrCy rCs-
jCnsullC |su|ClC OC lCs LsluOCs) y Cn Cl CiCnlliCC, lu CnCur-
nuCiCn |CrlCClu y su|CriCr OCl ICmlrC y Cl CiuOuOunC
ICs|uCs OC lun |rCOigiCsu muluCiCn, |Cr lu QuC gru|Cs
lumiliurCs, CCr|CruCiCnCs, grCmiCs C inOuslrius, |ClliCCs, rCli-
iCsCsy mililurCs sC VCun iOCnliliCuOCs Cn y CCmC lu Iumu-
ni Ouc lCnOCnCiulmCnlC CCsmC|Clilu gruCius u lCs CsluCrzCs
ciCnll
C s, sClClulluluunuCCsu,usulCr. QuClCsinOiViOuCsOC
curnC y | CsC se creyeran lCOC CsC, y QuC CsluViCrunOis|uCs-
|CsusuCiliCursC|CrCsCullsimClOCulSul|CliVC-Cl|CliVC.^UC-
nus OCl lrCOiCuOC |lCs lrCs luClCrCs Cl|CliVCs) y OCl Su|ClC lul-
|ulu lu uniCn absoluta OC CsCs CXlrCmCs. lullulu lu cpula.
I
2. 5. Lu luzCn CCmC uyunlumicnlC Ocl Clc|Cy Ocl 'uclC
lcrC OCnOc COru hullursc csc vcrliCul un|C surcmC:
,
C
ICs rCucslus surgicrCn, simulluncumcn|c. lu Nulcriu y cl
Lsrilu. lcrCumluslullurCn, CrQuc CuOu unu IcCCrOulu Oc-
musiuOC unC Oc lCs luOCs |cl ClclC C cl 'uclC, rcscClivu-
mcnlc) CCmC uru nC sCscChuI Quc sc lralulu Oc unu abs
traccin reduccionista. IcsOc lucgC, ul CicnlliCC lc urcCu
mcCr clcCCiCn lu Mulcriu, yu Quc csu uslu uivcrs:l, su
musu mulcullc lcvcnu mcCr uruCimcnlursus mvcsllguciC-
ncs. lcrC nC lul|urCn ul unlC vCCcs CrliCus Quc uunlurCn u
un Oilcmu ClviC. C cl CicnlliCC cslulu lumliCn Cl hcChC Oc
mulcriu |y cnlCnCcs rcsullulu incXliCullc csu inlcriCrizuCiCn
sulc|ivu, sulvC Cr unrcIlc C, mugiCC C uzurCsC. lunlC Ou) , C
licn lu Nulcriu |Quc Clu OcmusiuOC u nulurulczu, Oc lu Quc
crucXunuculslruCCiCn) csluluul scrviCiC Oc lu CicnCiu, CCn
lCQuc Csu-ynC lu mulcriu- scru cl^lsClulC. lcrCclCiclli-
CC sulu OcmusiuOC Oc su rCiu inOigcnCiu, Oc su ncCcs
'
OuO
OcuyuOuslinunCicrus uru CCnslIuiruuru|Csy huCcrcXcri-
mcnlCsCCmC uru CCnvcrliru lu CicnCiu cn cl^lsClulC. ^Oc-
mus,` lu CCia-cru cl objeto Oc su Quc.uCcr. ulgC
.
clcrnC :
Cl , cn CuunlC hCmlrc. ^lgC Oc lC Quc cl sc lcncliCLlu. ^s
Quc ] mulcriu uCulCCrscrurrumluOu Ocl cOcslul . lcrCcl
LsIi|u CCIIiC un cCI sucr|c, u csur Oc lCs cslucrzCs Oc
Icgcl . Clu OcmusiuOC u lruOuCCiCn- luiCu Oc lu JcrCcru lcr-
sCnu Oc lu JriniOuO Crisliunu CCmC uru uglulinur u lu cnlcru
IumuniOuO, y cnCimu, su lunCiCn CCnsislu cnlu rCmcsu Oc
Quc lCs hCmlrcs csCuurun ulgunu vcz, lCOCs unls y ru
sicmIc, Oc lu nu|urulczu, uIu CClmC, cn su munIcs|uclCn
urliCulur c inlcrnu, u sulcr. CCmC ulmu, cl Lsrilu cXiguyu
csc rcuOiC. Y cs Quc nC sc |rululu Oc unulur unC Oc lCs
cXlrcmCs cn lcncliCiC Ocl ClrC |lu Nulcriu -CCmC clCmc
ulslruClC y cXlcriCr Oc lu ulurulczu-, C cl Lsrilu -CCmC
CCnOcnsuCiCnCCnCIc|u c in|criCr Ocl ICmlrc-), sinC Oc Icu-
nirlCs urmCniCumcnlc |uunQuc nC cn cl mismC lunC. cl Cl-
clC-lrunsliguruCiCn Oc lus CCsus nulurulcs- cs uru cl 'uclC
-lrunsli~uruCiCn Oc lCs hCmlrcs urliCulurcs-, nC ul rcvCs).
Iulu uc cnCCnlrur ucs unu LniOuO surcmu Quc hiCicru
usliCiu u umlCs. Lsu lniOuO hulu O cscr u luvcz cl suslrulC
52
Oc lCClclivC|ulUrulczu, IislCriu, LsluOC, CicnCiu)y Ocl 'u-
ClC-ICmlrc, huCicnOC us Oc OcnCminuOCr CCmn Quc cr-
milicru lunlC lu lunOumcnluCiCn lcCriCu |un rCOuClC sulc-
liVC) CCmC l u ul iCuCiCn IuC|iCu O c lu lCCniCu sClIc lu
nulurulczu cXlcrnu y sClrc lu scgunOu nulurulczu . lu sCCic-
OuO. dumliCn uQu cl lCrminC luc Oc lcl i z y l urgu invcnCiCn.
lucslCQuccsc ulC surcmC huluOcscrvirOc cpula, Oc
lunOumcnlC Oc lu rcluCiCncnlrc'u clCy ClclC, lC mcCrcru
ulilizur cl lCrminC lu|inC uIu rcluCiCn-, u sulcr. ratio. Y us
sc cnlrCnizC |y huslu sc suCrulizC, cn lu lcvCluCiCn IrunCcsu)
u luluzCnCCmCunlCsurcmCOcluirumiOcmCOcrnu. u-
lurulmcnlc. lC Quc sccnlcnOu CrruzCn- nCcru sinC lu uls-
lruCCiCn univcrsul Ocl lrCgrumu. lu CicnCiu, ul scrviCiC Ocl
ICmlrc, uru OCminur u lu u|urulczu, cX|cInuy sCCiul .
,^QuCscOclc cslc uuguslCCuruClcrOcluruzCn:,lCrQuC
scguimCsCrcycnOC cn cllu, huslu cl unlC Oc Quc lilOur u ul-
guicn Oc irruCiCnul- cs rcOuCirlC OcsiOcrulivumcnlc ul nivcl
Oc lcsliu, C scu. Oc ulgC nuluru|'? ^nlcs scnulumCs, un lunlC
CiniCumcnlc, Cr l u ruzCn- Oc Quc lCs inOiviOuCs, lun Ois|in-
lCs cnlrc s, csluvicrun OisucslCs ul consenso |lu mcCr Curu
Oc lu luzCn) y ul sacrificio |su cCr Curu) . OisucslCs Cr un
luOC u munCCmunursc uru vivir cn uz, OisucslCs Cr ClrC
u mulury u mCrir cn nCmlrc Oc lu IislCri u, Ocl LsluOC, Oc lu
CicnCiuy Oc lu IumuniOuO. ,CCmC uOC lCgrursclumunu hu-
zunu: lucs CrQuc sClC lu ruzCn licnc lu uOmirullc CuruClc-
rsliCu Oc scru luvcz sulclivu y Cl clivu y Oc cslur Cr cnCi-
mu clc lCs OCs cXlrcmCs. Ls sulclivu, cn CuunlC YC . CuOu
unCO cnCsClrCsscsicnlcy scsulc"YO" sClumcnlc CuunOCrc-
llcXiCnu, CuunOC sc scuru Oc su iOiCsinCrusiu nulurul y uO-
milc Quc lumliCn cl ClrC cs un alter ego. Ls lu ruzCn lu Quc
huCc Quc CuOuunC sc sicnlucn cl lCnOC iguulul ClrC, micn-
lrus Quc lu nulurulczu nCs scuru |CuOu unC cs Oc un lugur,
O c un licmC, O c un uOrcy Oc unu muOrc) . lCrlu ruzCn, cl
"YO" cu sicmrc rcmiliOC u un l . Oc muncruQuc lu ruzCn
cslu vcr Ucru y l ilcrulmcnlc cn nCsClrCs , C scu. cn cl No
sotros. CrJCius u lu luzCn, CuOu hCmlrC sc sicnlc responsable
Oc lCOCs lCs Ocmus \Ccs-. lcrC u su vcz, lu luzCn cXislc- y
sc vuclVc huCiu s mismu, rc-IlcXiCnu, sClC cn cl 'u clC. 'ClC
cn Cl cs l u luzCn ruzCn, sClC ull da razn de s Ic muncru
53
QuC Cl su|ClC urliCulur, ul sCmClCrsC u l uslCyCs OC lu ruzCn,
sC Cslu sCmCliCnOC Cn Cl lCnOC u smismC. ICCir -ruzCn- Cs
OCCir, uCs, autonoma. Yu lCnCmCs uQu lCs OCs lCrminCs
CliCiulCs OCl llulC -uCuOCmiCC OC CslC CnsuyC. -uulCnCmiu-y
rCsCnsuliliOuO-. lCr Cl luOC OC lu uulCnCmiu, lu KuzCn Cs
siCmrC y sClC lOCnliCu u s mismu |sClC huy unu ruzCn, y u
CllunCssCmClCmCslCOCs) . lCr Cl luOC OC lu rCsCnsuliliOuO,
lu KuzCn Cslu siCmrC vClCuOu u lCs -ClrCs-, uCslC QuC Cllu
mismu, CrssClu, nC -CXislC-. ,CCmCvu u CXislirunu rCluCiCn
CCn inOCCnOCnCiu OC sus relata?
2. 6. IC CCmC lu lliCu uyuOC u CnlrCnizursC u su SCnCru,
y u lu rCCuru OC OigniOuO uru lCCCs lCs hCmlrCs
^hCru liCn, Cslu KuzCn CXigu CnCurnursC CiCnlliCumCnlC
Cn lC Cl|ClivC, Cn l C -nulurul-, u lruvCs OC lCs lrCs luClCrCs. lu
IislCriu, Cl LsluOC y lu CiCnCiu. Lllu OCliu lCnCr, uCs, un Cs-
tiIC suCriCr, absol
u
to, ul OC |CiCnCiumismu |ullin, un liC-
lCrCL|ClivC, uunQuC IuCru Cl mus ullC) . luru Cll C, lu COC nr-
OuO CChC munC OC nuCvC -rClCrmulunOClCs u su imugCn y
sCmC|unzu- OC OCslCrminCsyu ulil izuOCs Cn lu ^nliguCOuO. lu
tica |OCl griCgC. thos, -mCruOu- y -munCru OC sCr-) y lu mo
ral |OCl luln mas: -CCslumlrC-). ^unQuC umlCs sC usCnCCmC
sinCnimCs, Cl hCmlrC CullC mCOCrnC OislinguC muy -CiCnlili-
CumCnlC- CnlrC -mCrul-, Cn CuunlC CCn|unlC OC nCrmus y CCs-
lumlrCs rCiusOC un gruCsCCiul , y -CliCu- , CnCuunlC rChC-
XiCnCriliCuyunivCrsulsClrCCsusnCrmus. YCsCviOCnlCQuiCn
lCnOru lu hCgCmCnu, Cn unu CCCu rCgiOu Cr lus iOCus OC
CiCnCiu, IislCriuInivCrsuly IumuniOuO. Lu mCrul Cslu OCmu-
siuOC CguOuu lCurliCulur, u lC-nuCiCnul- |CrnC hullur OCl
lulillC rCligiCsC, CCmC u mCrulinu-, QuC OCsrCnOC) . Ln Cum-
liC l u CliCu universaliza lCOu nCrmu y l u huCC vigCnlC uru
lCOChCmlrC, liCmCy lugur|uQu, Cn CslCunlCsurCmCOC
l u razn prctica, Cl uClC -CiCnlliCC- OC rCllCXiCn y Cl -Cl|ClC
sClrC Cl QuC Cllu vCrsu sCn iOCulmCnlC unu y l u mismu CCsu) .
CruCius u Cllu, lu uulCnCmu Cs rCiu OC CuOu hCmlrC |mus
un. CsuQuCllCQuChuCCOClCiCnlliCCunICmlrC), CrCsClC
CnCuunlCrCrCsCnlunlCOCluIumuniOuO|ClluClCrsul|ClivC,
54
rCCuCrOCsC, OC luCOCrniOuO). CruCiusu Cllu, lumliCn, l urCs-
CnsuliliOuO sC CXliCnOC u lurCCuru OC OigniOuOu lCOCsl Cs
hCmlrCs, sin OislinCiCn. Lllu Cs lu QuC CXigC lrulur u CuOu in-
OiviOuC CCmCfin en s mismo, y nC CCmC un mCOiC uru lu
rCulizuCiCn OC mis inlCrCsCs urliCulurCs.
3 . Y ^ICK^, L^ lCSdCILKII^I
IC nuCvC, lCOu Cslu nurruCiCn -CslC -mClurrClulC- , si sC
QuiCrC- uCOC urCCCr luusillC, y huslu uCOC QuC Cr Oi-
Chu nC OCmusiuOC ulurriOC . SClC QuC Cl llulC rCmCliOC rC-
zulu. -^ulCnCmiu y rCsCnsulil iOuO Cn l us ruCliCus lCC-
nCCiCnliliCus-, y nC. -^ulCnCmu y rCsCnsuliliOuO Cn lu mC-
OCrniOuO CiCnlliC.i , QuC CslC CXuminuOC huslu uhCru. uCOu
Cr CXliCur, nuUu mCnCs, lu -ruzCn- OC CsCs mClCslCs C im-
CrlinCnlCs rCli| Cs, QuC imiOCn ul CCnlCrCnCiunlC y lumliCn
ul uCiCnlC lCClCr usur ul siguiCnlC CululC. lCrC Cr lCrlu-
nu uru uulCr y lCClCr, lu CCsu uCOC OCsuChursC uhCru CCn
muyCrlrCvCOuO. ul lin, sC lrulu OC -rCli| Cs-, l C Cuul signiliCu
QuC lus ruCCs CCnlinun uCluunOC Cn Cl lCnOC, Cr mus QuC
CslCn CCnlCrmuOus OC Clru munCru. SC lrulu u mi vCr OC unu
mCOiliCuCiCn OC lu COCrniOuO. rClunOu, s, CrC interna;
OC Clru Cru-, si sC QuiCrC -lu lClCmuliCu-, CrC nC OC ClrC
-liCmC- |y mCnCs, OCl
.
]n OCl liCmC).
Yu sC QuC unCs CuunlCs -inlCgruOCs- Cn lu CslmCOCrniOuU
sC Clslinun CnQuCOursC sClCCCnClrCli|Cpost- y CnlirurCr
lu lCrOu lu ruz OCl lCrminC |CCsu inCCrrCClu huslu grumuliCul-
mCnlC). YhusluulgunCsyu ClviOuOCs, CCmClCs nouveaux phi
losophes |OCnCminuCiCn mCOCrnu OCnOC lu huyu), rCululun
lrus Cl lruCusC OC uyC OC 1 968 QuC huliu siOCl uCOCrniOuU
|y lCs lilCsClCs, lCs matres a penser QuC uslulumCnlC CCnlCC-
CiCnurCn Cl lrCgrumu Cn lu sCmlru) lu causante OC lus OCs
CuCrru8mOiulCs, OCl lusCismC, Cl CslulinismC y un mCnlCn
OC CCsus n
us. OlviCul
ul urCCCr Q
uC lu rCluCiC
n OC causa
lidad, Cn Q Cncluy Cn LllCu, Cs Cl llCrcn OC lu KuzCnCOCrnu.
lCrC lus ruzCnCs OCCsCs OCsuslrCs sCn muChC mus CCmlC-
|us, Cn lCOC CusC, yC CrCC QuC lCs lClulilurismCs CCnsliluyCrCn
unurCuCCiCn ruliCsumCnlC antimoderna, u sulCr. Crun luOC,
55
ucV
SC
.
nCr'
.
Ls VCrOuO QuC CsC nCCru nuOu nuCVC. YuCn Cl LiLhCC hLrC
OC lCs lrCVCrliCs (1 , 7) sC nCs OiCC QuC. Ll rinCiC OC lu su-
liOuru CsCllCmCr OCYuVC,y sCnnCCiCs lCsQuCOCsrCCiun lu
suLiOuruy lu OisCilinu CCnlCOC, nCsurCCCnulurullCCrCsC
CuunOC sC lrulu OC unViC|C uCLlC sumisC, OCllCguOC unlC un
CClCriCC ICs lrusCCnOCnlC. lCrC QuC Cl ulumuOC OClCnsCr mC-
OCrnCOC luliLCrluOlrusCCnOCnlulOi|CrumusC mCnCslCmismC
|uliCunOClC uhCru u un SCnCr munOunC, ul NCnurCu) urCCu
OCmusiuOC.YsinCmLurgC, ClrClllCsClC nCmCnCslumCsCY nC
mCnCs lCCsC OClCnsCr OC lu lilCrluO ICgCl , sC urCiC lum-
liCn C:rsumCnlC OCl OiChCsCrCVCrliC. lCrC CCnunu OCCsi-
Vu rCslriCCiCn. CiCrlumCnlC habra sido CsC lCmCr-CCnCCcl:u- Cl
rinCiiCOC lusulOuru. Nusul unlCunuOuQClulhulusiOC
Cn ClCClC Cl rinCiiC, CrC slo eso2'. ICsuCs, lu VCrOuO ul-
CunzuOu mCOiunlC lu suliOuru nCs hulru iOC huCiCnOC lilrCs
huslu llCgur uunCCrruOCy CrlCClC rCsCnlC. ClrC
.
sCnlC OC u
CCnCiCnCiunOViOuulOC lulilCrluOy, u luVCz, OC lu hLCrluOu-
LliCu y lCgulmCnlC CsluLlCCiOu y OClCnOiOu, OC mCOC QuC u-
OiCrumCs ViVir lCOCs OignumCnlC, sinlCmCr nilCmLlCr.
Ln CslC usC OC Iunl u ICgCl |u lruVCs OC lu rCurCiuCiC1
y rClCrmuluCiCn OCl rCVCrLiC LlliCC) sC hu rCOuclOC ungl-
2H r.
KNT, Beuntwortung der Frage: Wus ist Auflrung?, Ale VIII, 37.
En l a Fenomenologa enciclopdica, y j ustamente al tratar de l a rela
cin entre Amo y Siervo, cita Hegel casi l iteralmente (aunque st me
_
noo
nar la fuente): ,e[ temor del Seor es el comienzo de l sabtduna" (Enz
:
435). y en el zusatz colocado ud locum por Ludwig Boumann se expltcta
que: ,)a costumbre de obedecer es un momento necesario en l a formaoon
de todo hombre. y sigue poco despus: Esa obechenoa servtl constituye,
se<>n lo dicho, slo el comienzo de l a libertad, porque aquello a l o que se
soete la singularidad natural de la autoconciencia no es la voluntad que
C. en y pura s, la voluntad verdaderamente unive1:>al, raoonal , smo la
gulur y contigente de otro sujeto" ( Werke. Frankturt/M. 1970; 10, 225).
68
gunlCsCCCumLiCCnluCCnCCCiCnOClhCmlrCyOCsulunCiCn
y lugurCn Cl munOC. Ll ViC|CIunl OCsCCnlu OCl inOiViOuC, Cn
CuunlC miCmLrC UCl gCnCrChumunC, CnsunOC QuC CCmC lul
nCCCsilurusiCmrC OC un Amo30. LlCrOCnOClCCnCCimiCnlCru-
CiCnul y Cl OC lu ruXis ClliCu CrmunCCCn us CuiOuOCsu-
mCnlCOCslnOuOCs. lurCCC inClusCQuC ulhCmlrCCCrriCnlC nC
sC lC huLru usuOC siQuiCru Crlus mCnlCsCsC OC ruzCnur-s
nCluCru CrQuC u unulCrnulyLCnCVClCgClCrnunlC-unOCs-
Clu iluslruOC, Vuyu- sC lC CCurriC ordenar u sus sLOilCs QuC
ruzCnurun. . . Cr Cl liCny lCmCnlC OC lu ruzCnOC LsluOC, nu-
lurulmCnlC. LnClCClC, mCOiunlC Cl usCOC lu ruzCnlCCriCu lCs
hCmLrCs sC ClCVun u un lunC uniVCrsul, lilCrunOCsC us. OC
lCOurCslrCCiCn lCCulislu, OCLiOu ulurruigCuunuliCrru,u luuli-
lizuCiCnOC un iOiCmuC u luCLsCrVunCiu OC unu CCnlCsiCn rC-
ligiCsu, luClCrCs lCOCsCllCssCgn IunlOC CCnhiClCs y guCrrus.
ICCsCmCOCsCrCurunlCsinOiViOuCsurusCrOC muyCrCs-,
OC-uOullCs-,]er:Onn:. CslCCs, sCrCslLrCs, rCrCsCnlunlCs OClu
IumuniOuO, y mus. uru sCrCuOuunC OC CllCs, mCnuOCumCn-
lC, lu IumuniOuO msmu in individuo. ^hCru LiCn, CrlC QuC
sCVC, ClusC lCCriCC nC uCOCsCrCCnCCluOCOirCClumCnlC CCn
ClOC luruzCn ruCliCu, CsCuCCnClC|CrCiCiCOClulilCrluO,sinC
QuChu OC sCrlCu lruVCs OCunu lCguliOuO imuCslu CrClNC-
nurCu |sililinumCnlC uCCnsC|uOC CslC Cr Cl lilCsClC -C| CrCiCn-
OC OC lunCiCnuriC-, C inCiluOC CrCl ClumCrOCluCLlC, iguul-
mCnlC uCCnsC|uOC Cr Cl lilCsClC, QuC Cslu VCz C|CrCC OC
CsCrilCr uru Cl llCC) . IC munCru QuC lu CCnCXiCn lJCliCu,
munOunu CnlrC ruzCn y mCruliOuO ViCnC CsLililuOu Cr unu
lCgul iOuOClliCuinsCsluyullC,QuCsirVCOC inlCrmCOiuriCCnlrC
lCs OCs usCs OC lu mismu ruzCn. Ln unu ululru VumCs OC lu
CsCCuluCiCn lCCriCu ul C|CrCiCiC OC lu lilCrluO u lruVCs OC lu
ClCOCnCiu ul ^mC. ^l ln y ul CulC, Cn lu CCCu OC Iunl lCs
slOilCs Crun OCnCmnuOCs CnulCmun Sujecte.
LsC Cru unlCs, Cl|Cluru Cn CumLC ICgCl, QuC nC Cn VunC
huLu usuOC OC | CVCn Cr lu CXCriCnCu OC lu lCVCluCiCn
IrunCCsuyCsluLlCCiOCIilCsCliCumCnlCCllruLu|CsCCumnCOClu
Idee zu einer ultgemeinen Geschichte in welth1ferlicher Ahsicht (Te
sis VI): ^L hombre es un animal que, cuando vive entre otros de su espe
cie, tiene necesidad de un arno (Herm: . . seor), Ale VIII, 23.
69
ruzCn Cn lu /s/Oru. ^lrinCiiC OC lCs liCmCs, Oiru Cl, Y us-
lC CrQuC lCs hCmlrCs nC ruzCnulun lCOuvu, lCs muChCs hu-
liCrCn OC sCmClCrsC u un ^mCviClCnlC QuC nC rCrCsCnlulu
OCsOC luCyC u lu IumuniOuO, sinC u lu NuCrlC, ul
.
vCr.uCrC
SCnCr ulsClulC, y QuC Cr CllC mismCCru CuuzOC mlCrCrzur,
OC rClCnCr su rCiu muCrlC CCn lul OC sulvur su
.
reOmbre s
rCuluCiCn Cn CuunlC `C, OCyruOunOC Cn umllC u . CCnO-
CiCnOCsiCrvCsu QuiCnCsCruninCuuCCsOCuyursCluvlOuuru
sCr recOOcdOs. LsCs OCsyruCiuOCs rClCrun sCyuir su|ClCs u
lu viOu |uunu viOu u/ui:l, CrCyu nC OirCClumCnlCCCmC un-
lCs CuunOC Crun unimulCs mus C mCnCs inlCliyCnlCsy Cslulun
su| lCsu lus inClCmCnCiusC inuriusOClCsClmCnls, sinCu l
.
ru-
vCs OC ^luiCn QuC hulu rCluOC Cslur mus ullu OC Csu vlOu
nulurul , y
c/eCn,unCs
OC su SCnCr, CnCuunlC QuC urusCrOCvCrOuOulil lruOucru lus
CrOCnCs CuriChCsus OC CslC Cn rCylus OC uCluuCiCn CCmuniCu-
llCs y rCClillCs, C sCu. Cn rzOes QuC hulun C
.
sCr uCClu-
Ous te/s Ohs Cr Cl SCnCr si CslC QuCru sClrCviVi
. CCslu,
ClurCCslu, OCOCur OCsCr 'CnCr-y OClCyursClumlCnCl
CC
OrdO uter:u/s !C CslC mCOC, lCs CQuCnCs yCCs Cullichs-
minuiOCs y Cl muysCulC `C OCl NCnurCu uCulurun Cr lun-
OirsC Cn un ^CsClrCs- CClCClivC. Cl LsluOC-uCiCn CslrCvC-
luCiCnuriC, siy sClCsiNCnurCuy luCllC, yClCrnunlCsY yClCr-
3
1 El celebrrimo pasaje de la lucha a muerte por el reconocimiento se
encuentra en la Fenomenologa del Espritu (cap. JV, A;
.
GW. Dusseldorf
1 980, 9: 109-1 16). Al respecto, vase H. -G. GATAMER, La dzalctzca de l
_
au
toconciencia en Hegel (Teorema, Valencia, 1980), con mt eptlogo: Glll.l de
lectura del captulo
'
cuarto de la Fenomenologa del Espritu.. (pp. 51-62).
70
nu OCsuOmilunCslursCmCliOCslCOCsCllCsuunusrCylusOC|uC-
yC CCmunCs y lliCumCnlC CXuCslus Cn lu CCnsliluCiCn. Yu
nC hulu |uCs QuC ClCOCCCr ul ^mC, sinC u lu LCy. Lu LCy Cn
QuCsC lusmurun lus CCnsiynus OC LilCrluO, lyuulOuOy IrulCr-
niOuO. C sC lrululu OC unu Cluusulu uOvCrsulivu ulCmCrul
| KuzCnuO, |erO O|edeced' ), sinC OC un |rOcesO hislCriCC, u lu
vCz Cuusul y linul , CCmC si nCsClrCs nCs Oi|CrumCs, ulunCs.
-CruCius u QuC unu vCz ClCOCCimCs u ulyuiCn QuC sC ulzC Cr
CnCimu OCl CrOCn nulurul hCmCs urCnOiOC OiulCCliCumCnlC u
ruzCnur, ClCvunOCnCs lumliCn nCsClrCs sClrC lu rimCru viOu
nulurul, unimul, CrC uhCru OC unu munCru CClCClivu y univCr-
sul, CrCunOC us unu seuduu/uru/ezu mus CslullC y sCyuru.
lu tdue/cuOC lu lumiliu, lu sCCiCOuO Civil y Cl LsluOC. LsC Cs
sCyurumCnlClCQuCOiruhCyunluCn hCyCliunC CsliluslruOC
y, Cr CnOC, demOcr/cO.
Y liCn, llCyuOCs u CslC unlC uCOC QuC ulyuiCnsC imu-
CiCnlCy rClunlunC. y QuCliCnCQuCvCrlCOCCslC CuCnlChis-
lCriCC-lilCsCliCC OC si Iunl Oi|C lul C ICCl Cuul CCn e/] de
/u me/uscuy /u /ureu de /ere/: lus liCnC muCh
.
C QuC
vCr. CCn CiCrlC OCsulinC rCsCClC u lu uCriliu lilClCyiCu |cu-
teu/ uru Cvilur QuC ulyuiCn mC Oiyu, Quizu CCn ruzCn, QuC
ICyCl nC CrCu Cn l u iyuulOuOni Cru un OCmCCrulu ul usC`),
yC hC suCuOC u CsCCnu OCs liyurus llumuOus Iunl y 1CyCl
uru ClrCCCrsCnOCs mOde/OsOC CCmrCnsiCn OC lu lCCnClCyu
y OC su rCluCiCnCCnClliCmC. YuvCrCmCsluCyCsi hCmCs OC
QuCOurnCs CCn unCOCCllCsC rClunOizurmusCnluCuCsliCn.
Hegel reconoce que, en cuanto personas, todos somos iguales: ,Pero
esta es una proposicin vaca, tautolgica" (Rechtsphil, 49, A.). En efecto,
esa tgualdad ante la ley constituye la definicin misma ele persona .. en el
Derecho Abstracto. Pero Hegel rechaza como sueos l as exigencias revo
lucionarias de igualdad en el reparto del suelo o incluso en las fortunas
ulteriormente existentes, pues ello supondra someter d entero {unbito de
la naturaleza espiritual a la "contingencia natural exterior .. . Otra cosa bien
distinta es: "Que todos los hombres deban tener ingresos adecuados a sus
necesicacls . . . Eso es:
:
en parte un deseo moral (moraliscber: " ' moralista,
absacto, frente a lo etico: concreto y objetivo, F. D. ) y, expresado de un
mocl < tan indeterminado, es verdad que bi en intencionado, pero que
como todo lo meramente bien intencionado es un deseo en nada objetivo,
y en parte los mgresos son cosa distinta a la posesin y que pertenece a
otra estera, la ele la sociedad civil (ibid.; Werke 7, 1 1 3).
71
2. l^SL IL NCILLCS IL JLNlCl^I^. I^J, ILCLL Y
NCLLI^
CCnCiCrlullCXililiOuOCOCmCs llumuru nuCslrC CCnslruC-
lCVuyumCnlC -kunliunC-yunlrCClCyiCumCnlCCsimislu- Cl
mCOClC tecnopoltico, miCnlrus QuC lilOurCmCs ul hCgCliunC-
-Climislu Cl- OC mCOClC tecnocomunicacional.
2. 1 . Iunl. OC lu lCCnCCiCnCiu u lu lilCrluO, OCnlrC OC un CrOCn
,CuulCs sCn lCs suuCslCs OCl mCOClC lCCnCCliliCC:luzC-
nuO CuunlC QuCruisy sClrC lCQuC QuCruis- imliCu ClCrmisC
|C lu CrOCn) OC dedicarse a la ciencia, CnlCnOiOu CCmC un sis-
lCmu uniVCrsul, nCCCsuriCy rCyrCsiVC, lusuOC Cn lu sinlCsis u
riCriOC lu lusC lCrmul OC lu CXCriCnCiuy OC lu lunCiCn CulC-
yCriul OC uniliCuCiCn, ClusiliCuCiCny |CrurQuizuCiCn OC CCnCC-
lCs luC lu CyiOu OC unlCCCuniluriCy uulCCCnsCiCnlC. Cl su|C-
lC lrusCCnOCnlul . LC QuC lu CiCnCiu ClrCCC sCgn CslC sCn
constructos, rCyCClCs OC lCrmus CsillCs QuC Cl inVCsliyuOCr
rCCnC u lu CXCrimCnluCiCn |ClsCrvuCiCn, unulisis, mCOiOu,
inlCyruCiCnyurChiVC). LlCXilCuCumululiVCOClulCmrCsuCr-
mi|C uuyurur lu CCnVCryCnCiu usinlCliCu OCl sistema doctrinal y
OC lu nulurulCzumismu, rCsuuCslulumliCn Cllu CCmC un sis-
lCmu ylClul, OCmunCruQuC ullinulO ClCs liCmCs lu CCnsiOC-
ruCiCnformal O C lu nulurulCzu CCinCiOiru CXuClumCnlC CCn su
CCnsiOCruCiCn material. LllC imliCuru, OCsOC luCyC, un CCn-
lrCl y OCminiC ulsClulCs OCl hCmlrC sClrC su umlilC nulurul,
us CCmC unCiCrrCCrlCClC OCl liCmC|OuOC QuC |unlC Cl u-
suOC CCmC Cl lulurC sCr:m ulsClulumCnlC rCVisillCsy CulCu-
lullCs, C lCQuCCslC mismC. nChulru sinC unrCsCnlCulCm-
Crul inOCliniOumCnlC CXlCnsC.^hCruliCn, ClrCsuuCslC OCl
sistema natural |CsCu, OClunulurulCzuVisluCCmCunlCOCCr-
OCnuOC y CrlCClumCnlC CCmCnClruOC) nC uCOC uCyursC
OCsOC luCyC Cn lu CXCriCnCiu, OuOC QuC, yu uru CmCzur, lu
rimCru snlCsis CnlrC lu lCrmu CsuCiC-lCmCrul y lu lunCiCn
CCnCCluul OC uniliCuCiCn, C sCu. lu cuantcacin, imliCu lu
CCnsiOCruCiCnOClCnulurulCCmC unu mugniluO extertsa, y Cr
lunlC OisCminuOu CriyinuriumCnlC Cn ur|Cs muluumCnlC CX-
72
CluyCnlCs|Iunl llumu u CslCsuslrulC multilicidad pura33). lCr
lunlC,ClrCsuuCslCclC lunulurulCzuCCmCunJCOC |CCmCun
NunOC) nCuCOCCslurlusuOC Cn lu OisCrsu nulurulCzu mis-
mu sinC QuC hu OC sCr|uzyuOCCrunulCyu CCnutu uCliViOuU
humunu reflexiva, u sulCr.lu tcnica34. LnClCClC,lulCCniCu|Cn
Cl ulCmun OCl siylC XIII sC hullulu lCOuVu inOis|inlumCnlC OC
Kunst: arte, Cn yCnCrul) Cs sCyn Iunl lu rCOuCCiCnlilrC OC
Cl|ClCs``, C sCu lu u|ilizuCiCn OC luslCyCsO Clu nulurulCzu alte
rando y entrecruzando sus efectos uru uCCmCOur, y mus. uru
lrunslCrmurlC OuOC sCgnunlinsul|CliVC, Cn Cl QuCClCrOCn
OCl liCmC sC inViCrlC |Cs Cl rCyCClC Cl QuC guu lu CCnslruC-
CiCn urliliCiul OClCl|ClC, CnVCzO CCCnliurClrCyCClC u lu VC-
riliCuCiCn CXCrimCnlul).
luCs liCn, CsC lin sul|CliVC nC Cs urlilruriC ni inOiViOuul,
sinCQuC sC l iCyu u lus nCCCsiOuOCs OC un yruC humunC. Lu
sulisluCCiCnrCyrCsiVuOCCsusnCCCsiOuOCsmCOiunlClulCCniCu,
yuiuOu CrrCylus OC huliliOuO, Cs lu cultura |un lCrninC QuC
Iunl lCmu Cn su sCnliOC ClimClCyiCC OC coleo: hulilur CiVilizu-
OumCnlClu liCrru). Y lu Culluru, usuVCz, Cslu ulsCrViCiC OC unu
rCllCXiViOuO mus ullu, guiuOu Cr lCs CCnsC|CsOC lu ruOCnCiu,
usulCr. lupoltica. SiluCCnjunCiCn-OCulu|Cuurrilu- OC CiCnCiu
y lCCniCu rCOuCC culluru, lu CCnCXiCn -OC urrilu u ulu|C- OC
ClliCuylCCniCu rOOuCC civilizacin. CCmCsCuCOCurCCiur,
Cl uCnlC QuC CCnCclu lu CiCnCiu |QuC siyuC lu CrOCn OC ruzC-
nur) y lu ClliCu |QuC CrOCnu ClCOCCCr) Cs lu |CCniCu, uslu-
mCnlC, lu CiCnCiu aplicada, CriCnluOu Cr linCs QuC nC lC sCn
rCiCs. lCrC, CrsuurlC, ClniCCSCnCrOClmunOC-,sCOCu
yuiurCrsu sClCCuriChCCuunOC CXigC ClCOiCnCiu: LViOCnlC-
Se trata en efecto de una implicacin o presupuesto /ico, y no de
un dato de experienci a. Esa multiplicidad comparece (ante la mente del
filsofo analista) como sustrato que permite l a apl icacin del seoundo
principio regulativo de l a experiencia: l a /c uc c:]ccf/icncin. v- -la
At/i/ucrrcincn \crnu|)]/, A 657-659/B 685-687.
31
'
Sobre ese supuesto general , extrapolado para convertirlo en base cle
la dinmica de las sociedades, est construida mi 1i/o:o{nuc/u/ccncnuc
/ ut:/cu Tecnos, Madrid, 1 986.
_
<ant define tericamente el arte (en general, o sea: toda produccin
tecmc l ) co
_
mo: .. ]a produccin por libertad, es decir por arbitrio, ponien
do a a razon como base de sus acciones" |Ai/i/ucrlr/ci/:/r]/ 43
Ale
V, 303).
. !
73
mcnlc, nC. lnClusC lu lCCniCu, CCmC hcmCs vislC, rCOuCc lCs
Cl|clCs Cr /ber/Cd, cs OcCir Quc cl urlilriC humunC c
slu CC-
OuCiOC Cr lu ruzCn, C lC Quc cs lC mismC. Cr unu uCCnch-
CiCnulcXigcnCiuOcCrOcnuCiCn,usluOislriluCiCnyuniliCuCiCn
JunlCmushuOc OursclulcXigcnCiu cn clumlilCOc luCivilizu-
CiCn IuClliCusc OcslicgucnimcrulivCs /qO/e/cO:, cslCcs.
CCnOiCiCnulcs. S scQuicrclCgrurlullin, cn|CnCcshulrunOcscr
ulilizuOCslulcsmcOiCs,y urucsC, uru uCrlurlCs mcOCs, cs-
lunlCs lCCniCCs, ulcnlCsu su vczulOClumcn Oc lCsCicnlliCCs.
SincmlurgC,CCmCvimCs, s huy un mcrulivC CulcgCriCC cn
ClliCu. lu simlcylu|unlcCrOcn. ClcOcCcO'.
^hCru li cn, csu CrOcn-surcmu cn su lunC- ClcOcCc u
un imcrulivC un mus ullC, cl mCrul, Quc scuru ulsClulu-
mcnlc ul hCmlrc |cn CuunlC scr lilrc, rcsCnsullc Oc sus
rCius uCCiCncs) Ocl lunC nulurul ul CrOcnur CCnsiOcrurlC
CCmC e smsmO, y nC CCmC mcOiC. Y cl gClcrnu
lc sc
l icgu u csc imcrulivC cn urlc Oc un mCC CCnscrcnlc
|CuunOC csCuChu ul lilCsClC-lunCiCnuriC-CCnsccrC), crC cn
muyCr mcOiOu lC huCc nC sClC inCCnsCcnlcmcnlc, sinC in-
ClusC cnCCnlru Oc su vClunluO, Oc su urlilriC |ucs, ulcnlC u
lu inCCnOiCiCnuliOuO Oc su munOulC, lC Quc lCOC gClcrnunlc
Qucrru cs Quc lc ClcOcCicru. . . /OdO e/mudO
C sc
cl mun-
OC cnlcrC) . IcrC, ,CCmC cs Csillc quc cl unslu umvcrsul Oc
OCminuCiCn sc lrucQuc cn lu CCnCcsiCn Oc lilcrluOcs Clli-
Cus, gurunlizuOus Cr unu CCnsliluCiCn lusuOu cn lCs rinCi-
iCs Oc lu lilcrluO|Oc lCs micmlrCsOc lu s
CicOuC , c
Cu
n-
lC hCmlrcs), Oc luOccnOcnCiu|OcCslCs luC unulcglsluClCn
CCmn, cn CuunlC slOilCs) y O c lu iguulOuO|O clCOCscl lCs,
cn CuunlC CiuCuCunCs):`' Si Iunl lCgrusc cXliCur luusillc-
mcnlc lun muruvillCsu lrunslCrmuCiCn COru cnlCnCcssuri-
Estos tres principios se exponen en el "Primer Artculo definitivo para
la paz perpetua . . , y son la base de la constitucin civil republicana Esta
denominacin corresponde a la forma de gobierno (orma regtmmt,
cuyo opuesto es el despotismo, de modo que en Kant debe
_
ser cltstmglll
da de la divisin establecida segn "la forma de dommacwn (forma tm
perti) '', correspondiente a la trada tradicional: ``autoCJ
:
acia, aritocracia Y
democracia. (en trminos ms usuales: monarqua, anstocraCla y oclocra
cia -o sea, dominio de la muchedumbre o de las masas-). As que Kant
puede aceptar muy bien una constitucim republicana en un Estado regt-
74
mirsc cl csCunOuC Quc susCiluru cn lCs csluOiunlcs l u CrOcn
iniCiul . luzCnuO, crC ClcOcCcO- ^ mi vcr, sClCu Ourus c-
nus lCgru IunlCCnvcnCcrnCsOc csu muluCiCn, Oc cscviClcn-
lC girC O c lu usiCn O c OCminiC. Iuru cllC ulilizu un rcsu-
ucslC cc Cl urC sulCr mliCC. ^l iguul Quc uru huCcr
inlcligillc cl rCCcsC Oc inlcgruCiCnOc l unuluruczu mulcriul
cn lCrmul |cl CCrrclulC Cl|clivC O c l u CicnCiu) cChulu munC
O c lu unulCgu O c lu /eccC de/CC/ur/ezC |C scu, O clu hi-
Clcsis O c un CrgunismC uulCrrcguluC Cr Quc sc si rvc Oc lCs
rCCcsCsmcCuniCCs uru su cnsumllu|c lClul ), Iunl nCs rC-
Cnc uhCru unu lCCniCu mus ullu. lu Oc unu ulurulczu u-
siCnuly hCslil Quc rCmucvc CCnslunlcmcnlc CCnlliClCsy Ois-
CCrOiu CCmC Obs/cu/O: CCn cl lin Oc Quc, luChunOC CCnlru
cllCs uru sClrcvivir, lCs hCmlrcs cslulczCunuClCs muluCs
Oc nCugrcsiCn y CrguniCcnunu CCnvivcnCiu uCliCu, nCsClC
OcnlrC Oc lus Oivcrsus CCmuniOuOcs |CCnliguruOus CCmC Ls-
luOCssClcrunCs), sinCcnlrccllus, huslullcguru unulilrc lc
OcruCiCn munOiu, gurunlc y OclcnsCru Ocl OcrcChC inlcrnu-
CiCnul . Ls cl lcrrCr u lus CCnscCucnCius Oc l u gucrru Civil lC
QuccnscnuulsClcrunCuClcOcCcrl uvCzOcl uruzCny u OiC-
lur uru su ucllC lcycs |uslus! Y cs cl micOC, un muyCr, u
lus CCnscCucnCius Oc lus gucrrus cnlrc LsluOCs lC Quc Clligu
u lCs gClcrnunlcs u rculizur mcOiunlc lruluOCs CuOuvcz mus
umliCs cl iOcul Oc lu uz crcluu' C OiChC Oc ClrC mCOC.
l u /ecOcecC |csCQuc Iunlllumulu Culluru ) csluu lus Cr-
OcncsOc lu /ecO[O//cC lcnOcnlc u unu uCliCu y rCscru
CivilizuCiCn munOiul . Y csu lcCnCCllCu urcnOc u su csur
lC Quc lcCCnvicnc. cslullcCcrlusluscsuru clc|crCiCiCOc lu
l ilcrluO, mcOiunlc cl Cuul lCshCmlrcs uCulurun Cr scnlirsc
lrulcrnulmcnlc unOCs, y mus. iOcnliliCuOCs CCn lu cnlcru Iu-
muniOuO. LnlCnCcs, ulurulczuy NCruliOuO, NcCunismC y Li-
lcrluO sc CCmcnclrurun crlcClumcnlc, gruCius Oc nucvC u
do sin embargo por un monarca ( .. e] nico Seor en el mundo .. , enten
-ditslo eso como .. seor en el plano laico, mundano .. ). Como Kant no se
pro
_
|ur Oc
scr cl sCCr|c CmnimCOCOc Cuun|C cXis|c) hu c munlcs|ur-
sc y cXrcsursc CCmC sujeto43. luru cmc
ur,
.
sl lC vcrOuOcrC
cs cl JCOC, cl l C signiliCu uc Cslc nC cs|u ni CCmucslC Oc
urlcs |scgn lu CCnCcCiCn mcCuniCislu) ni lumCC
s su-
criCry rcviCu lusmismus|OcuCucrOCCCncl CrgunC
smC).
Ln cl lCnOC, cslus nCCiCncs Oc -|COC y -urlcs sCn muOc-
CuuOus urucXrcsurl Cuc IcgcluicrcO
CirnCs'', u sulcr.
uc l u rcscnCiu inmcOiulu Oc CCsus |C mc|Cr, Oc OulCs scn-
sCriulcs, Ocmcnsu|cscnsumu)cslul uz, yu uccl l us, uru scr
l C uc sCn, se comunican |cn cl OCllc scnliOC Oc lunzur u
usur CCn|r-
nuumcnlc u scrsu otro, CCmCcnlCsVusCsCCmumCunlcs) . L
n
lcnguu|c mus uCluul , Icgcl icnsu ,cn
.
l
rminCs Oc :ign,i
cantes dentro de una estructura de 1 emmon global de co1 ta
duras contrastes y dif erencias, cn OCnOc CuOu usC ucOu
OiulCCiCumcnlc nc~uOC Cr sus CCnlruOiCCiCncs inlcrnus, cn-
CCnlrunOC su vcrcl:O cn l CClrC Oc si"`. Lu OclcrminuCiCn Cr
lu uc ulgC cs lC uc cs |C l C uc cs l C mismC.
r lu uc
Culc OcCir ulgC Oc ulgC) niega de un modo deteJ"mmado, m-
` op. Cit. 9: 1H: .. segn mi punto ele vista, que habr ee j ustificarse ,
la exposicin del sistema mismo, tocio depende ele aprehende! Y expre
_
s,u
0 verdadero no como sustancia, sino igualmente en el mtsmo senttclo
como sujeto . Aunque se ha discutido mucho sobre 1 supuest aacoluto
(parece que debera decir: .. no slo como sust:mCla, smo t
.
mh1en como su
jeto), l a idea es clara: el sujeto expresa tambten l a sustanCl,t (y depende ee
ella), pero como subordinada e integrada por l a ta:nosa
_
u,ehung
`` s1 Henel hubiera mantentdo el equthbno comp<rattvo, pocln,t ,tsunoon ,
. haberse pensado en una mera yuxtaposici(n o en una mantestaCton e e o
verdadero el e dos maneras a la vez, a un mismo nivel axiOlogtc<? .
.
De hecho la .. relacin del todo y las partes" corresponde logtamen
te a l a relacin sencial, y encima a la primera aparicin el e sta (afectada
por tanto de inmediatez abstracta), frente a las relaciones C<ncetas el;
. fuerza y exteriorizacin .. y ee .. externo e mterno.). La relaClon es
_
enct,tl etd
ubicada en el tercer captulo de l a segunda seccin (La apancton [o el fe
nmeno] .. ) del seounclo Libro (la Doctrina de la Esecia), as que le queda
mucho camino Jr recorrer a . . )o Lgico para configurarse como Verdad
en la Idea absoluta (tercer captulo ee la tercera seccin del tercer Ltbro).
Cfr. Wissenscha( der Logik, Dusseldorf 1 97H; G. W 1 1 : 354-35H.
" Cfr. el irportante estudio de Alexander ScHUIERT,
_
Der Struturge
danke in Hegels ' Wissenschaft der Logik'. Zur Dekonstr1ktwn des absoluten
Subjekts, Konigstein/Ts. 1985; espec. III, B.
82
lrnscCC, lu uuricnCiu rimcru, Oc mCOC uc l CcnlcsCl Csc
Oclinc Cr l u transicin, refexin y desarrollo46 Oc su inlcr-
nu ullcriOuO. ^s , l C niCC rculmcnlc vcrOuOcrC cs lu estruc
tura. lciC Cslu nCsc CCmCnc Oc -iczus uc luVicrun scn-
liOCy VulCrCrs, sinCOcfujos comunicacionales. C cs un
CCnunlCu omnitudo Oc realitates Cperfectiones, CCmCcru cl
IiCsmclulsiCCruCiCnulislu, sinCunu omnitudo negationum47
lCrmuOu Cr mCvimicnlCs Oc cXlcriCrizuCiCn, Oc rcllcXiCn y
Oc CCnCrcCiCn. Ln lCrminCs Oc lu lCgiCu lruOiCiCnul . mCVi-
micnlCs O c rclcrcnCiu Ocl su|clC ul rcOiCuOC, Oc inhcrcnCiu
Ocl rcOiCuOCcnclsu|clCCOc-llcnuOCOcl uCCulu Crcslc
OCllc mCVimicn|C CCnlruucslC -Oc iOu y Vucllu . Ll COC cs
cl cnlrcCruzumicnlC OiulCCliCC O c CuOu unCO ccslCs sentidos
|y nunCu mc|CrOiChC, ucs uc su -scr sc ugClu cn su signi-
liCuCiCn cnOur, rcCilirCgcncrurscnliOC) . Lnunuululru, lus
CCsus|cn clscnliOCmusumliCCsillc) nC son: lus CCsus sc
lCrmun ul cslur informadas C ul informarse. Ll uniVcrsC hc-
gcliunC cs yu un univcrsC informacional.
Ll scgunOCl cmu. uc lu suslunCiu Oc c Oc scrlCmuOu Cr
lu rculiOuO y vcrOuO surcmus y sc urchcnOu y cXrcsc
licmC CCmC lcnicnOC su scnliOC y su -scr cn cl suclC, CC-
rrClCru l C unlcriCrmcnlc OiChC. -Su| clC signiliCu rejlexivi
dad: nC simlcmcnlc -scr C -cslur uh-, u vcrlus vcnir y sC-
CrlunOC l C uc u unC sc l c cChc cnCi mu |lul l u nCCi Cn
vulgur Oc sustancia). Ll su|clC sc huCc deshacindose, sicn-
OC uru s sClumcnlc cn l C ClrC Oc s, y OcsOc csc ClrC Y
cl l C cn lrcs CrOcncs C cslcrus. cn cl l CgiCC-lings|iCC, cn cl
lisiCC y cn cl csiriluul . Ln cl rimcrC sc cXCnc cl proceso
impersonal Cr cl uc l usOc|crminuCiCncs gcncrulcs Ocl scr
4
Estos tres tipos de movimiento corresponden respectivamente al Ser,
l a Esencia y el Concepto: los tres "momentos .. de lo Lgico. Pero no s(Jlo
eso: proporcionan igualmente tres modelos ee expresin (y ee lectura, si
se quiere) del entero Sistema enciclopdico, segn el famoso triple silo
gismo del final ee l a Erzciclopedia ( 575-577).
4/
En explcita referencia a Spinoza y su dictum: detenninatio negtttio
est (en l carta L, segn la ed. Paulus), seala Hegel que si las realittttes
s)n tomac
.
las como realidades cleterminaclas (o sea, a
.
fectaclas por una ele
te minacin y a la vez definidas por ella): entonces l a omnttucl ee todas
1< s realidades se torna justamente en ornnitud de todas las negaciones."
Wissenschaft der Logik, C. W 1 1 , 76).
83
rCulizun lu CXCriCnCiu OC su VCrOuO, u suLCr. QuC Cllus yu
Crun OC siCmrC OClCrminuCiCnCs OCl Cnsur. IC un Cnsur
autorreferencial, QuCViVCOCluuulCnCguCiCnOCsusrCius
OClCrminuCiCnCs |lCgiCumCnlC huLlunOC, sC lrulu OC unu re
fexin QuCpone sus OClCrminuCiCnCs sClC mCOiunlC lu unli-
CiuCiCnypresuposicin OC lulCluliOuO OiulCCliCu OC lusmis-
mus) . Ln Cl sCgunOC niVCl , lCs lCnCmCnCs lsiCCs Vun
uOQuiriCnOC sCnliOC, CnsumLlunOCsC CrurQuiCu y usCCnOCn-
lCmCnlC ul rCCiLir OClCrminuCiCnCs CCmC OCsOC luCru, mC-
OiunlC unu uurCnlC reflexin exterior |C OiChC mus u lu l l u-
nu. l ulilCsClu OC l u nulurulCzu CsCnVCrOuOunu lilCsClu OC
lus ciencias OC lu nulurulCzu. lu mCCuniCu, lu lsiCC-QuimiCu,
lu gCCLiClCgu) . In Cl lCrCCrniVCl Cn lin, Cl Csiriluul , sC rC-
OuCC lu reflexin determinante, C sCu l u toma de conciencia
OC QuC lus CiCnCius urliCulurCs OCl niVCl unlCriCr sC inlCgrun
y sCn mCmCnlCs OC lCs OiVCrsCs CslrulCs Cn lCs QuC sC CCn-
CrClu lC humano; Cn lCrminCs uCluulCs. Cl siCClCgiCC, Cl sC-
CiCClliCCy Cl urlsliCCy rCligiCsC". lCsCCliVumCnlC. Cl"YO"
CCmC uulCCCnCiCnCiu, Cl -nCsClrCs- CClCCliVC C hislCriCC, y
Cr lin Cl OCLlC mCVimiCnlC OC OCsCCnsC OC lC Csiriluul u
lC nulurul uru CCnVCrlirlC Cn su smbolo -CrlCrunOC us lu
48
La ,ret1exin ponente .. , la .. exterior" y la "determina te" corresponden en
puridad al triple ritmo del nico movimiento ret1exivo de la Esencia (cfr.
Wissenscht(t der Logik C. W l l : 249-257), pero esta escansin puede ser to
mada igualmente (con todas las matizaciones necesarias), no slo como
motor ele la entera Lgica, sino tambin del desarrollo enciclopdico glo
bal. Y en verdad, l Lgica "pone" (o sea, otorga sentido a) todo lo que hay,
pero a su vez l o "presupone (contra el tpico, lo Lgico no sale" de nin
guna cabeza, humana o divina, sino ee la consideracin rd1exiva del len
guaje humano en general y ee las ciencias y de l a praxis en particular). En
l a Filosofa de l a Naturaleza se ve como exterior" algo que es producto de
l a ordenacin cientfico-natural. Y en la del Espritu vuelve l a rd1exim a s
misma, determinndose, concretndose. Dicho de una manera ms franca
y directa, y ahora de arriba a abajo: si no hubiera Estado (y por encima de
l, arte y religin) no existiran ciencias (en verdad, tecnociencitts) -pro
movidas por los Estados (ahora, por el Mercado) para sacar provecho de su
territorio-; y sin ciencias, no habra algo as como naturaleza . Y sin sta, a
nadie se le habra ocurrido hablar y pensar para "empaquetar" a ese apa
rente Proteo desmesurado. Slo que, a su vez, ese pensar se da concreta
mente dentro de un Estado (o dentro del Mercado, con el ingls hoy como
lingua jhzcu y el lenguaje mquina com
c
medio universal de interaccin),
con l o que el inicio y el final se cierran. Este es el "crculo el e crculos ...
84
uuriCnCiu sCnsiLl C. unu CLru OC urlC nC sC limilu u sCr unu
-CCsu CnlrC Clrus- y OC usCCnsC OC lC nulurul-inCluyCnOC l C
humunC u lCCsiriluul . unusCCnsC lilCrul mCnlC mortal, Cn
Cl QuC CuOu yC sCOCsC|u liLrCmCnlC OC su rCsunlu iOCn-
liOuOy VulCr rCiC, CgCslu, uru CnlrCgursC uLnCguOumCn-
lC ul -YC-lCsClrCs- OC luCClCCliViOuOhumunu, uru CnlrCgur-
sC CCmC ClrCnOu, si QuCrCmCs OCCirlC us, u IiCs.
IXlCriCrizuCiCn ontolgica, rCllCXiCn esencial, CCnCrCCiCn
conceptual. LslCssCn lCslrCsmCVimiCnlCsCCnliguruCCrCsO C
lu CslruCluru hCgCliunu QuC, CCmC Cn Cl dictum hCruCllCC.
-CumLiunOC OCsCunsu, ul iguul QuC Cn l u Crgu LuQuiCu Cslu
CuOu miCmLrC CmLriuguOC Cr Cl VinC luCrlC OC un dCOC
CCnsliluiOC Cr lu lCluliOuOOC lus rCmisiCnCs,OC lus lruyCClC-
rius C -mCnsu|Cs- QuC lCs miCmLrCs-signCs sC lunzun rCCrC-
CumCnlC. Ln COC QuC, ul iguul QuC Cl VinC sClC ulCunzu su
VCrOuO CuunOC Cs LCLiOC, existe niCumCnlC lusmuOC, Cn-
CurnuOCCnCsC CirCuilCOC mCVimiCnlCsCCnlruuCslCs. Lu nC-
CCsiOuO OC CsCs mCVimiCnlCs CCnsliluyC su liLCrluO. ^hCru
COCmCs CmCzur u CnlCnOCr Cr QuC huy QuC Cslur CCnCC-
luOCs u lu rCO si QuCrCmCs -ruzCnur |y nuOiC ruzCnuO CVCr-
OuO Cr su sClu CuCnlu. unu ruzCn nC Cs unu CCurrCnCiu).
^hCru, si rCCCrOumCs Cr un luOC QuC l u tcnica CCnsislC
CnlulrunslCrmuCiCnOC ulgC ulrCnlC OuOC, inmCOiulC, Cnun
rCOuClC OC l uliLCrluO humunu, y CrClrCQuCnChuylruns-
lCrmuCiCn sin interpretacin, y uOCmus QuC Cslu sClC sC Cn-
lrCgu Cn unu estrctura de significatividad global, unu CslruC-
luru QuC COCmCs OCnCminur CCmC lgos, LiCn CuLC urCCiur
QuC, sin lCrzur Cn OCmusu Cl mCOClC tecnocomunicacional,
CslCuCOC sCr CCnsiOCruOC CCmC tecnologa, suCrunOC us lu
ungCslu OCnCminuCiCn O C tecnociencia, OC CCrlC mus LiCn
kunliunC. Ll lgos nCC8OCsOCluCgCriVuliVCOCl uCiCnCiu|ul
CCnlruriC, CuunOC ClCrgu sCnliOC u lu nulurulCzu sC CnCuCnlru
lruslCrnuOC, uliCnuOC Cn su rCiu exterioridad. luru CgCl,
mus ullus QuC lu lCCnCCiCnCiu Cslun lu mnCmClCCniCu, lu sC-
miCliCu, lu mCOiCinu, lu CCCnCmu, lu ClliCu, lus lCCniCus ur-
lliCus y, Cn lin, Cl CullC rCligiCsC |huLlunOC hCgCliunumCnlC,
Cl
t
lto cristiano hu OCCCnsiOCrursCCCmClulCCniCu mus ullu,
C,u Cuul Cl inOiViOuC, mCOiunlC lu OCslruCCiCn CuCursliCu
OCl un y OCl VinC -lumLiCn CllCs rCOuClCs lCCnCnulurulCs-,
85
rCmclccnlrcgursurCiuviOu uru lu CCnscrvuCiCnOcl LnC-
dCOC CCmuniluriC). ,Ylu liCsCIu: Lslu nC licnc, nC ucOc lc-
ncrusignuOu ningunu urCclu Oc csu rculiOuOmCvil, sinC Quc
sclimilu u OurruzCn |cn gricgC. lgon didnai) Oc lCOus csus
rCOuCCiCncsOcscnliOCy Oc lCOus csusOclcrminuCiCncs Quc
nicgun cn CuOu CusC y u CuOu usC lu uulCsuliCicnCiu, cl rc-
sunlC significado rCiC y cXClusivC Oc CuOu rCOuCCiCn C
-CCmuniCuOC-cn CuunlCsc lCmu u Cslc OcmuncruuisluOu, Cr
scuruOC. Chuyunu lCCniCu Oc lu lilCsCI:u, CrQuccllu cs lu
tecno-loga Quc Cicrru sislcmuliCumcnlc lCOus lus lCCniCus. C
sc CCnliguru CCmC un CrCuC sucriCr, nC cs ningunu -rcinu
Oc lusCicnCius-ni sc CCuu Oc ningnLnlcsurcmC, sinCQuc
sc limilu u lu -uruCCnlcmluCiCn-(reines Zusehen, CCmC si si
cl lilCsClC lucru unlclcviOcnlc)"` Ocllrilc mCvimicnlCCrcl
Quc cl Scr llcgu u CCnCicnCiu Oc s cn u CCnCicnCiu humunu.
Lu lilCsClu licnc Quc vcr sClC CCn cl luClc OC rclrCulimcnlu-
CiCn -scr-cnsur-, -suslunCiu-suclC- Scgn cl lumCsC smil Oc
Icgcl , lu liCsCIu nC cs un mcrC CrCuC, sinC un C'culo de
crculos. C OiChC CCn lCOu rcCisiCn. lu lilCsCIu hcgcliunu cs
lu tecnologa del fin del tiempo.
,ICr QuC Ocl lin Ocl licmC:Yu OcsOc ^rislClccs sulcmCs
Quc cl licmC cs exttico: cslu CCnslunlcmcnlc lucru Oc s,
mus nCCrhunOirsc mcrumcnlc u CuOu inslunlc cncl usuOC
|cl licmC nC cs sClC cl rcscnlc Quc vu usunOC, CuycnOC
-huCiu ulrus-), sinCCrQucCuOu inslunlc rcsuCnc unu lullu-.
lus OclcrminuCiCncs |lCgiCus, nulurulcs C csiriluulcs) se mue
ven CrQuc sCn -munCncs- Oc lu vcrOuO lClul , cs OcCir. Oc lu
cslruCluru Oc rcmisiCncs Ln CuOu inslunlc cslu uguzuuOC C
Quc vu u vcnir, cslC cs. cl lulurC, cporvenir Ll licmC cslu
lucru Oc s CrQuc vu huCiu S. IcrC csc o-mismC- yu nC cs
licmC, sinCrcCCgiOu,cniliCuCiCn. clicmCvucvc, scvucl-
vc huCiu un Ircscnlc Quc nC usu. Lu rcligiCnCrisliunuyu hu-
lu unliCiuOC, hullunOC cn un cnguucliguruOCy Cr lunlC
CsCurC, cslu CumlimcnluCiCn C lcniliCuCiCn (lroma) Ocl
Cfr. Phanomenologie, G. W 9: 42: "Abstenerse de l as propias ocu
rrencias en el ritmo inmanente del concepto, no inmiscuirse en l arbitra
riamente o por cualquier sabidura adquirida: esa contencin es ella mis
ma un momento esencial de l a atencin al concepto".
86
licmC, uCCnlcCiOu CuunOC ucnlrcgu hCrizCnlul u lu nulurulc-
zu|CCmC CuunOC un ninCsccngcnOrucn c scnCmulcrnC)C
lu sucCiCnvcrliCu u lu lcy |CCmC CuunOC cl slOilC sc limilu
u ClcOcCcr ul SClcrunC sin sulcr Cr QuC C huCc) QucOun
unuuOus, rcOimiOus Cr u lCCniCu suCriIiCiul, Quc imliCu u
OcslruCCiCn Oc lu crsCnul iOuO uisluOu y lu vucllu CCnsCicnlc,
l urcinlcgruCiCncncLnC-dCOC. CigumCsu SunIullC, clrc-
CursCr Oc Icgc , cl rimcr lcClCgC Ocl Iin Ocl licmC: -IcrC
CuunOCvinC u l cniluO Ocl licmC (to plroma tou chrnou)
cnviC IiCs u su Ii| C, cngcnOruOC Oc (genmenon ek) mu|cr,
cngcnOruOC luC u lcy (hypo nmou), u lin Oc Quc rcOimicru
u uQucllCs Quccslulun lu|Clu lcy, y uru Quc luCrumCs uOC-
luOCs CCmC hi|Cs- |Cululus4, 4). Y yusulcmCs CCmC nCs rcOi-
miC CrislC. mcOiunlc lu uCcluCiCn vClunluriu Oc su mucrlc
CCmC inOiviOuC, CCmC]css Oc uzurcl.
Sin cmlurgC, Icgcl Ocscu ir muChCmus ullu Oc lu scnlcn-
Ciu uulinu Lu dcCnC-lCgu nC ucOc uCclur Quc lu rcOcn-
CiCn scu un OCn, ugC usivumcnlc rcCiliOC. Y cs Quc scgn
SunIullC, IiCscnvuu suIi|COc mensajero: luCurlucslucs-
Crilu Cr cl IuOrc |ni siQuicru cl Ii| C, scgn cl LvungcliC Oc
]uun, cs Cuuz Oc OcCCOiliCurlCOCsu CCnlcniOC) y vu Oirigi-
Ouu unCsOcslinuluriCscXlcrnCsQuc, si uCclunclmcnsu|c |C
scu, si uCclun lilcrursc Oc lu Curnc y Oc u lcy), COrun scr
adoptados, cslCcs lruluOCs como si lucrunhi|Csclc IiCs, uru
l C Cuul hulrun Oc sulrir unu lrunslCrmuCiCn (metnoia): l i-
lrcmcnlc CCnscnliOu, s, crC nC uClivumcnlc rculizuOu Cr
clCs, CCmCCuunOCunCcnlrcgu su CucrCOClicnlcul Ciru|u-
nC. ICrcCCnlruriC, cnu-Curlu-hcgciunucrcmilcnlc|clEs
pritu absoluto), cl CCOigC |lC Lgico), cl CCnlcniOC |cl Mun
do, cslruCluruOC cn tcnicas Oc ulsCrCiCn Oc lC nuluru cn lu
hislCriu) y c OcslinuluriC |c espritu finito del hombre en co
munidad cs LnC y lC NismC. c dCOC vcrOuOcrC, lu \crOuO
lClul . Lnu vcrOuO Quc sCC sc sulc u s mismu CuunOC cl u-
rruOCr sc cXCnc y cXluyu ulsCulumcnlc cn lC nurruOC,
CuunOC cl CCOigC nCcs unu rcglu Oc| ucgC uliCuOu cXlcriCr-
u l
.
cCluru huslu iOcnliliCursc
CC
unu lclru
sigili-
CuO
nucVC.
Luslu CCn Vcr A!havlle, Oc CCOurO), us lumliCn lus uulCriOu-
Ocs lrunCcsus hiCicrCn CusC OircClC u NCLuhun |c inOircClumcn-
lc, u Icgcl). cl CrOcn sCCiul lusuOC cn lu rCOuCCiCn inOuslriul
|CurlCn, uCcrC,lcrrCCurrilyuulCmCVil)csluLucriClilunOC.^mu-
ncCiu unnucVC CIOcn sCCiul lusuOC cncl conocimiento, lruns-
miliOC inlCrmuliCumcnlc ,uC huCcr uru nC suCumlir u lus
ClcuOusCCmuniCuCiCnulcs rCCcOcnlcs Oc^mCriCu'
CsClrCs COrumCs Vcr cn lu sCluCiCn rCucslu unu sim-
LiCsis Oc -Iunl |rclCrmu cn rClunOiOuO van aben herab, Oc
urriLu u ulu|C) y Oc Jcgcl- |CCncXiCn glCLul inlcruCliVu Oc lC-
OCslCsCiuOuOunCs, u ul1irOc unlCCC inlcgruOCr). Lu sCCiCn
op. cit. , p. 61 .
l
Hay trad. esp. en Ctedra, Madrid, 1 984.
93
luC Cn ClCClC Cl Videotext, unu lilliClCCu Cn lnCu QuC ulmuCC-
nu uginus OC inlCrmuCiCn- Cn lu mCmCriu OC un CrOCnuOCr
unlilriCn-(host: ClsislCmu CCnlrul), uCCCsillC u usuuriCs CQuiu-
OCs CCn un lCrminuly un mCUCm|ClMinite[, CCnCCluOCullC-
lClCnCyrCguluOCulCOCslCs ulCnuOCs lClClCniCCs. Iuslu huCC
muy CCCs unCs, Cl CXilC luC lulgurunlC Cn IrunCiu. . . y sClu-
mCnlCull. JCOCs lCs CsluCrzCs OC -CXCrluCiCn- lruCusurCn. lus
ruzCnCs sCn muy Clurus. Lus uulCriOuOCs CnlCnOun Cl CCnCCi-
miCnlC CCmC un liCn CCmn uru sCr OislriluiOC OCsOC lus ul-
lurus |IuzCnuO lCOC lC QuC QuCruis, CrC sClC CuunOC CslCis
CnChuluOCs u lu rCO' ), inlCgrunOC us u lCs CiuOuOunCs Cn Cl
nuCVC CrOCn, y nC CrClCOiCnCiu ul munOC sinC Cr uCuCrOC
ruCiCnul. SuCngC QuC ClrC CruzuOC -kunliunC-hCgCliunC-. ]r-
~Cn IulCrmus hulriu urCluOC Csu mCOiOu, lun CCrCunu u lCs
C
iOCulCs OC lu CliCu OisCursiVu OCl consenso. ^Qu, lu lilCrluO UCl
usuuriCViCnCOClin| Ou Crsu CuuCiOuOOCClCgirO CmunCru ru-
CiCnul C inlCrmuOu CnlrC unu miruOu OC CCiCnCs rCsClCCCiC-
nuOus Cr unu inslunCiu lun uniVCrsul CCmC tecnocrtica, QuC
usCguru CCnsliluir Cr su urlC un medio neutral y QuC ruliIiCu
lu lCgilimiOuO OC su COCrmCOiunlC lu tran:parencia informa
tiva. Y Cs VCrOuO. lCs OulCs sCn CXuClCsyCslunlCgiCumCnlCClu-
siliCuOCs | un CslCnOiOC suslilulC OC lu guu lClClCn| Cu' ). Ll
usuuriC uCOC CnluzurCCiCnCs, CrCunOC CuOCnus signiliCuliVus
rCius, mus ullu OC lC ClrCCiOC Crlu lClCVisiCn
lCrC lus mismus ruzCnCs OClCXilCO CJClClCluCulurCn rC-
OuCiCnOC sulruCusC. LnClCClC, lCOuslusCCiCnCs Cslun con
troladas y CrOCnuOus, y CllC uliViu CiCrlumCnlC Cr un luOC lu
unsiCOuO- OCl inOiViOuC QuC Cslu Cn lrunsiCiCn CnlrC lu Cru
mCCuniCu y lu <CClrCniC:i- |yu hulu OiChC NCLuhun QuC Vi-
VumCs-Cn lCs unCs sCsCnlu- Cn unu age Cf anxiety). CruCius
u CsC CCnlrCl |QuC CCnViCrlC lu mulliliCiOuO CuCliCu OC imu-
gCnCsymCnsu|CsCn unusinopsis, CCmChuCulu inluiCiCnlCr-
mul kunliunu), Cl inOiViOuCuCOCCCnslruirsu CrsCnuliOuOy
llCVur lu gCsliCn OC su rCiu ViOu, CrC OC unu munCru lClC-
OirigiOu. C Cn lCrminCs hCgCliunCs. lu CCnCiCnCiu OC lu l ilCr-
luO |OC ClCCCiCn) sC VuClCu Cn lu lilCrluO CsCnCiul |Cn CslC
CusC lu nCCCsiOuO OC CCnsumir inlCrmuCiCnCs inlCruCliVu-
mCnC) . lCrC CrClrC luOC, CllC signiliCu QuC lCOC rol C lun-
CiCn Cslu yu rCVislC, y QuC ul usuuriC-CCmC si luCru unpe-
94
tit dieu lCilniziunC- nC lC QuCOu sinC ClCgir OC CnlrC lus C-
CiCnCs uQuCllu QuC sCu mCCry mus compossbile. LsC
s
.
CiCr-
lumCnlC mus inlCrCsunlC QuC huCCr zappng Cr lCs OislmlCs
CunulCsOC lu lClCvisiCn, CrC lu OilCrCnCiu CnlrCumlusuCCiC-
nCs sCrCOuCCCn CllCnOCu unrCllCmu OC mayor cantidad
OC inlCrmuCiCn, CCmC si Cl inOiViOuC luCru un nCulrC sCCr-
lC C suslunCiu- CnluQuC inhiCrCn mCnsu|Cs-OClCrminuCiCnCs.
Lu rCVuCllu nC sChizCCsCrur. Y sC hizC siguiCnOC lCs mis-
mCs lCrminCs OC lrCQuCluCiCn sCCiul unCnimu, CrC CrvirliCn-
OClCs mCOiunlC unu muniClru OC sCOuCClCn uI!n u lu sugCriOu
Cr uuOrillurO. ,Ln nuCVC mCOClC metafsico, C mus liCn lu
patajfsica OC ]urry y uuUrillurO: YC mC inClinuru Cr lC sC-
gunOC. Ln ClCClC, urCVCChunOC lu rCO CmCzurCn u CslullC-
CCrsC CCmuniCuCiCnCs inlCrCrsCnulCs (one to one C one to
many: chat fines), sClrClCOCCnClrCsCClCCrCliCC, CrCC
.
Cul-
lunOC lu iOCnliOuO -si Cs QuC OC lul CulC hullur Cn CslC SslC-
mu- mCOiunlC un CumliunlCuCgC OC rClCs, sin CCmrCmClCr-
sC Cl inOiViOuC |ul lin, ine.ff abile) CCn ningunCy sin CrlCnCCCr
CrCnlCrC u un ruC rCli|uOC. ln uCgCOCmusCurus sin sC-
CI1C,musCCrC:OCsOCluCgCuiClzsChCQuCu ICgCl' CCC
OiCC un urOiCnlC OClCnsCr CslmCOCrnC OC Cslu OClCrmuclCn
CrVCrsu OCl NinilCl. ^nOrCv lCCnlCrg, Cn su Alternti
.
ve Mo
dernityl1 , Cslu rCluCiCn inurliCuluOu hCChu OC sCuOCnn
C Y
hClCrCnimCs CrnilC unu insClilu urliCiuCiCn Cn lC ulhCC
OCsOC ClumlilCO Cluprvacy, CrC sin -ur lu Curu-, CCullunOC
CuCrCy "YO" lu|C hClCrCClilus iOCnliOuOCsliCliCius |CumliC OC
sCXC, OC rClCsiCn, OC COuO C CCnlCsiCn, ClC. ). Estar en lo otr
sin dejar de estar cabe s chez soi: ,nC Cru CslC C Q
i C r
CCm-
zulu ICgCl CCn su l ilCrluO' ^s, ICCnlCrg. -Ll um.llC ruOC
OClhCgurusumClunCiCnCsunlCs usignuOus u CsucrCs ulhCCs,
CCmClurCsyCluls, CrCCCnungirCimCrlunlC. luunlulluCn
llunCCnCsClimiluuVinCulurinlCrlCCulCrCssinClumliCnu rC-
lCCrsuiUCnliOuU` SClCQuC, siCslC Cs us, CCC liCnC QuC VCr
CsuhumunlClilCl1uOCCn lu hCgCliunu. LCs|uCgCs OC iOCnliOuO
Univ. of California Press; atindase con todo a que el libro es el e
199 , mientras que el ensayo all incluido (pp. 1 44-1 66) sobre el Videotext
fra cs se remonta a 1992.
n
Op. cit., p. 1 5R.
95
sCn uQuirCOuClC OC lu CCmuniCuCiCn Cs!imuluOu Cr lu Iunlu-
siu, nC un OulC rCViC, CCnlrCluOC y sClCCCiCnuOC OCsOC unu
inslunCiu CCnlrul, Cslulul . Muy ul CCnlruriC. lCs|uCgCsu lCs QuC
sC Cn!rCgun CCn lruiCiCn lCs in!CrlCCulCrCs Cn linCu Cs!un CCn-
lruOCs Cn Cl sCXCy lu ViClCnCiu, Cs OCCir Cn ClrClCrnCnCurCli-
CC OC unu -nulurulCzu- rCrimiOu. lCrC ugun muy CurC Csu Cs-
CuulCriu OClus CCns!riCCiCnCssimLCliCusy OC lu lunCiCnuliOuO
rCmCViOu Cr Cl Ls!uOC. Ln ClCClC, Cl munOC OC Csus lunlu-
siusnCCs sinC un munOClunlusliCC. unu realidd virtual huLilu-
Ou Cr espectros |lu CulOCrillu C -migu|us CCrsus OCl su|ClC
!rusCCnOCn!ulkunliunC). LCsusuuriCsCn linCu uCOCnCnlCnCCs
ClCgir. C LiCn sC !Crnun Cn OisCil inuOCs uulCmulus OC lus C-
CiCnCslrunsmi!iOus, C LiCnsC CCnViCrlCn lilCrulmCn!C CnCsCC-
lrCs, yu QuC |OurunlC Cl CriCOC OC !iCmC QuC uguCn lu CC-
nCXiCn,ClurC)Vugunl iLrCmCnlC CrlCs usillCs Cn linCuOC un
CrOCn simLCliCC transgresor |,u CsC huLru iOC u urur Cl mun
do de la vida sCnuOC CrIussCrly IuLCrmus:) , siCnOC sus r
lCsCIimCrCsyCVunCsCCnlCs,sClCVirluulmCnlCVuliOCs. Lu lruns-
urCnCiu OC lu CCmuniCuCiCn Cs IingiOu, y CllCs lC suLCn Y ni
siQuiCru CuLC OCCir QuC Csu liCCiCn sCu !il uru lu\iOu ni QuC
uliCnOu ulsCnliOCOC lu liCrru. Muy lC|CsQuCOun lus liCs!us !ri-
LulCs, Cn lus QuC Cl OCsCrOCn sCCiul sC ViViu Cn CuCrC y ulmu
CCmC un rC!CrnC u lu nulurulCzu sulVu|C, CCmC uOVCr!CnCiu OC
QuC nC lCOC CsluLu OisCniLlC, nC lCOC Cru CCmuniCuLlC. Y Cn
Iin, lumLiCnIrunCiu hu uCuLuOCCCOiCnOC JumLiCn Cllu sC hu
usuOC ul nuCVC CrOCn OCl lrClCC CCmuniCuCiCnul umCriCunC.
CCnlu CuiOu OC CsC Luluur!C |Cnl!imC |irCn OC lugrandewJ,
COCmCs usur !umLiCn nCsClrCs u CXuminur Cl hunOimiCnlC
|,OCIiniliVC:)O ClumCluI!siCuCnIuVCrO Clupata:fsica. luCslum-
LiCnnCsC!rCsCs!umCsCCnCC!uOCsu ln!CrnCl. ,uChuCCr, si nC:
Lu OiVisu LCrkClCyunu. -'Cr Cs sCr CrCiLiOC- sC lruOuCC uhCru
CCmC. To be is to be connected. Ln!rumCs Cn lu tecnologa del
fin de los tiempos.
4. L^ JlClC^, 'CClC^dKClCCL^
'Criu inCXuClCOCCirQuClulCCniCuhu uCCmunuOCulhCm-
LrC OCsOC Cl ulLCr OC lCs liCmCs, CCmC si sC !ru!usC OC OCs
96
CnliOuOCs Oislinlus C, u lC sumC, luCru lu lCCniCu un atributo
humunC. Ln lu lCCniCu sCpro-duce, sC suCu u lu l uz lC humu-
nC, OilCrCnCiunOClC usi, CrVCz rimCru, OC su CnlCrnC. CCn
Cllu, CCn lCs urlCIuClCs lCCniCCs, CCsu Cl delirio rimiliVC, CsC
lCrrCr OC sCn!irsC OLsCrVuOC CrlCOus urlCs sinsuLCrQuC C
QuiCn lC miru, C mC|Cr. lC lCCu y huslu lC CnVuClVC y lrusu-
su, sCgn lusuguOus CLsCrVuCiCnCs OCMuriu ZumLrunCCn El
hombre y lo divino. lCrC lu lCCniCu nCsClCsCuru, CnCl mis-
mC uClC, religa ul gruC humunC CCn uQuCllC OC QuC sC hu
sCuruOC. lCr CsC nC Cs l C mismC lCCniCu QuC lruLu| C. Jum-
LiCn lCs unimulCs lruLu| un. Luslu uru Cl l C CCn OCsl uzur,
CumLiur C mCOiliCur un CL|ClC CCn IinCs ulililuriCs, lrunslCr-
munOC ulCICClC CnCrgiu ClCnCiul Cn CnCrgiu CinCliCu. Lu lCC-
ni Cu, Cn CumLiC, nC sClC Cs humunu, sinC unlC !COC social y
cosmolgica. LilCrulmCnlC, lu lCCniCu mancomuna y CCnCClu
ul hCmLrC CCn un mundo. C huy CCnCXiCn sin OilCrCnCiu-
CiCn rCViu ^si, l u lCCniCu nC sulisluCC simlCmCnlC nCCCsi-
OuOCs ruC!iCus, sinC QuC Cs sCCrlC |OiriumCs. Cs lu sustan
cia) OC lCs rClCssCCiulCs. Ll lu sCnulu CluCslCOClhCmLrC Cn
Cl CCsmCs y Cn CsC miCrCCCsmCs QuC Cs lu sCCiCOuO. lCrCsC
Cs!u lrususuOu OC luCrzus miliCus y riluulCs.
4. 1 . Lu muOCru OC l CsOiCsCs
CCn lCOCs lCs rCsClCs uru Cl rClClu lsuius, CsC sunlCVu-
rCn, huLriu QuC OCCir QuC OCsLurru Cn su lumCsu inVCCliVu
CCnlru Cs iOClCs CuunOC sC riC OCl urliIiCC QuC ulilizu lu mu-
OCru OCl CCOrC, Cn urlC uru CulCnlursC C uru CCCinur, miCn-
!rus QuC. -CCn Cl rCslC sC huCC un OiCs, un iOClC QuC uOCru,
CslrunOCsC unlC Cl , y u QuiCn suliCu, OiCiCnOC. J CrCs mi
OiCs, sulVumC-. Y CCnCluyC, lriunIul. "y nC sulVu su ulmu Oi-
CiCnOCsC. ,C Cs Lru mCnliru lC QuC lCngC Cn lu munC'- |ls.
44, 17 y 20) . C CCs uru mCn!iru LsCiOClCyunC Cs sClu-
mCnlC un lCnC. LuLuOCruCslu!ulluOu CrunLuril QuC siguC
s unCCslruCs, nCrmus sugruOus nC CsCrilus, y Qui zu Cslu
l iCnsuulmu, Cl ulmu cC lu muOCru, rCVCs!iOu |CCmCCl da-
dolg
.
riCgC,C rCCiCsCm
l
.
ulrCIlCC!u
, CCmC rCCCrOunOC
lu CuClOuO ullImu, lu rClruCClCn OC lC OiVmC ChlCnC, OCl Cri-
97
gCn mugmuliCC, miCnlrus uC lu suCrliCiC CXlCriCr lunzu,
CCmC lC OiVinC CClCsliul, OCslCllCs sClrC C munOC y u l uVCz
lC rCllC| u, CCmC Cn unu unlullu. Ll OlC CCnCCnlri munOC.
CXrCsu CrOCnCs y |Cruruus, Ou sucC y ClCrgi lICm
]
C (1
liCmC uC CsCunOC liCslu y lruluC) u lu CmumOuO. Ll
.
Cr-
Ouru CCmC axis mundi, CCnlrunOC Cl hCrzCnlC OC lCs crClCs
nulurulCs, miCnlrusuCCnClinlCriCrOCCsCCrCulCrClunCsC
OCsurrCllun lCs rCCCsCs OC lu ViOu y lu muCrlC
_
OC lu lCr-
luOy OC lu iniCiuCiCn, OCllrususCCrOCnuOCOulCrmuciCnCs
y milCs. Ll OClC Cs Cnlin un symbolon CXrCsiVC |uru nCsC
lrCs un hbrido). ^s lumliCn, uiCn ulzu su Cusu Cn lu ulOCu
nC |u VC CCmC mCru OClCnsu CCnlru lu inlCmCriC |nisiuiCru
sulru uC CXislC lu inlCmCriC si nC huliCru gruCius u Cusu Y
ulOCu temperies: suliuy ruOCnlC mCzClu O lCs ttemos; lICm-
C OC umur, liCmC OC mCrir, liCmC OC slCmlru, llCmC OC
suzCn) . Lu Cusu nC sirVC lun sClC uru guurCCCrsC OC lCs ClC-
mCnlCs, ni siuiCru Cs-OirumCs- rCllC|C OClCCsmCs, Cllu rC-
OuCC, suCu lCs CClCrCs y lCmu lus mCOiOus . CCmCs ul Cs-
lruClurursC CCmCmiCrCCCsmCs.CCslu mulCru lCimCrlunlC,
CCmC Cnsulu Cl luCn Isuus, sinC lu
.
disposicin, lu CrOCnu-
CiCn |CsC Cs lC uC signiliCu CrU Cmus Cl lCrmuC
CCsnC
,
CCmC sC urCCiu Cn Cl lumCsC gruluOC OC lu Culunu rm.l-
Vu CClCCuOC CCmC lrCnlisiCiC OC lu Architecture OC LuuglCr
sCunOu CUiCiCn 1 755) . ^h Cslu lu Urhtte uC lun sulius rC-
llCCnCs susCiluru Cn CCClhC, sC ulzu CCnlru ClCiClC, sClrC lu
liCrruy CulC lCsurlClCsCrCunOCunhuCCCurliliCiul ,
.
unulrig
uC luC~C Cl hulilunlC rCyCClu huCu Cl CiClC, lCrnunOClC usl
Cn.fzrmmentum, Cn lirmC lCChumlrC. Y linulmClC lu Cusu
lrCnzu CsuCiCs CCn lus OCmus mCruOus, CrCunOC lguulmCnlC
huCCCs liCliCiCs. CullCs, luzus, lu Cusu OiCC , CXrCsu uC su
rCiCluriCCrlCnCCCu Csu CCmuniOuO.
4. 2. Ll lislur mCOCrnC
Lu lCCniCu mCOCrnu nC hu ulunOCnuOC CsC CsuCmu CX-
rCsiVC OC CCnCXiCn y sCuruCiCn OC CrO
.
CnCsCr Cl Cnlru-
riC, l C hu inlCnsiliCuOC mCOiunlC lu rmuClu OCl metod,
CCmliliCuOC Cn Cl lumCsC dictum OC CulilCC. mente conct-
98
pio, -CCnCilCmCnlulmCnlC-. . . ,uC, si nCluCrlCClu CCmugi-
nuCiCn O ClugurCs y CCsus, CCmC sisC lrulusCO ClCs signCs OC
un lilrC: lCrlu lCCniCu, Cl hCmlrC mCOCrnCOislinguC lunCs
-CCnVCrliOCsCnCCmCnCnlCs ulslruClCs- OClurCuliOuOlClul ,
OC unluOC, lu ruCiCnul iOuO OCl rCyCClC, OCl ClrC, Cl signili-
CuOC sCCiul. IC un luOC lu nulurulCzu, uC sC ClrCCC OCCil-
mCnlCu luCXCrimCnluCiCnmCOiunlCunrCsuriCCrOCnuOCOC
-hCChCs, OC ClrC, lu -Culluru, CCmC CCnslCluCiCn O C VulCrCs.
lCrC CsCs CrOCnCs-OC nuCVC, lu temperies- Cslun suliumCn-
lC CCnCCluOCs Cn l u muuinu. Lllu urlCluClC OC urlCluClCs
lusmuCnClmunOC CXlCrnCClsulCmulliluCCliCCOClumCn
lC, mensura omnium. lCr CsC uliCnOC CuOu VCz mus u lu Ois-
CsiCiCn, u lu CCnCXiCn OC ClCmCnlCs, Cn sumu, ul diseiio
congruente, y mCnCs u lu Curgu CXrCsiVu OC unu suslunCiu
lrulu|uOu. OigumCs, Cl OClC, lu Cusu, Cl uruOC. IullunOC Cs-
lriClumCnlC, Cl hCmlrC mCOCrnC liCnC un sCnliOC mus rC-
nunCiuOC OCl CCsmCs, Cs mus -CCsmClCgiCC uC Cl unliguC.
LnlCrminCsuCluulCs, OirumCsuC Cslu CnglCluOCCnun::-
tem-congrent design: unrCyCClC C OCsigniC |mus uC Oi-
sCnC)CCngruCnlCmCnlCsislCmuliCC, CnCluClCsVulCrCs Cs-
lun CmlCliOCs Cn lu CCnCXiCn glClul , nC Cn un urlCluClC
sCnuluOC. KCCuCrOCnsC lusululrusOCNCLuhun. -ICy, Cl Cn-
lCrnCmismCllCguu sCrClurlCluClC . IiChCsCu cC usC, luin-
uiCluO uC siCnlCICiOCggCrul CCnlCmlurunuCrCuCrlC C
ul sCr CnlrCVisluOCCrlu lClCVisiCn sC OClC u su unCrunzu OCl
OisCnC CXrCsiVC |CCmC Cl OCl urlliCC ul CsCulir su OClC, C
Cl OCl ullurCrC uC hiCiCru Cl VusC OC -lCn VinC Cn uC lC-
liCru CCnzulC OC CrCCC), lrCnlC ul munOCOCl OCsiniC CCn-
C
gruCnlC. YC nC siCnlC Csu unCrunzu. Cn Cl OisCnC OCl ^CrC-
uCrlC OC urCClCnu, OC KiCurOC Clil l , Cr CusC, sC gCslu
munOC. Lu CsluCiCn uCrCCrluuriu CumlCmC|CrlulunCiCn OC
-CsluCiCn-OCl-inslunlC- (Augenblicksstdtte) uC Cl |urrC OCl ul-
lurCrC. Lllu uVisu OC lu CrCnniOuO OC lC ClmCrC, OCl CnlrC-
CruzumiCnlC C Cnsumllu|C OC madi, O C unlCs luguCCs ext
ticos uC ruliliCun Cl sCnliOC OCl uOVCrliC modo, Cl Cuul OiCru
C
.
ul CiCrrC OC su ClisC |lunCuslrCnCmiCC). SClC QuC unu
VCz OijC Iun| ulgC inQuiClunlC, u sulCr QuC Cl liCmC Crnu-
nCCC Y nCsC muOu, y QuC sCn lus -CCsus |CsCu, lCQuC lC uCCn-
|CCC u lu suslunCiu, CCmC CuunOC OCCimCs. ,QuC lul lC uun lus
CCsus:) lusQuC usunCn Cl, -llCnunOClCCCn inlCnsiOuOCs cilC
rCnlCs''` Y s
l
. . .
. l Cs C Cs usi, ,QuC CCurruu SI nC mC usuru ningu-
nuCCsu:,CsC lCrnuruuCusCClliCmCCnCsuCiC,Cn un inu-
lurullC unCrumu, CCmC Cl QuC CrCyCru CCnlCmlur unlC s
SChillCr ul CsCCulur CCn Cllin OCl liCmC hislCriCC Cn sus lCC-
CiCnCs OC lilCsCliu OC lu hislCriu OC muyC OC 178W'
'
uCnC
lCOC OCCnOC OC lC QuC signiliQuC Cl lCrminC CCsus. luCs s.
Cr lul CnlCnOCmCs lCs u:un/O: y lurCus humunCs, unCCC OC
rClCXiCn nCs Clliguru u CCnlCsur QuC, Cn ClCC|C, CuOu VCz nCs
|u:un mCnCs CCsus |y u CllC sC OCOiCun CCn uhinCC lus CCn-
unus usCguruOCrus, lus ugCnCius OC Viu|C, lCs lunCCs y /u//l
uun/l' J NC rCliCrC CslriClumCnlC ul |u:O, ul hCChC OC usur
ulgC OCl rCsCnlC ul usuOC, Cn lunCiCn OC lus CXCCluliVus OC
lulurC. IullunOC CCn rigCr, hulriu QuC OCCir QuC Cuunlus mus
CCsus Ocuren, uCuCCCn, mCnCsCCsus |u:un. ,lCr QuC: ClViu-
mCnlC, CrQuC rimCrC lus CXCrimCnlumCs Cn /lem|O reu/
|nC
l intc-
riCr Oc uncsQucmu glCLul Oc usignuclCn Oc sitiCs inlCrmu-
tivCs, y cn lunciCn Oc lus cxigcncius Oc cCnscrvuciCn, rcnC-
vuciCn y mctumCrlCsls Oc csCs mismCs prCccsCs``.
; 1 lnC1pit lnlcrnct
Lu rcO munOiul Oc cCmunlcuciCncs Intcrncl cumplc cCn
tCOCs cslCsrcQuisllCs, u lCs Quc sc uccrcun tumLicn lu tclcvl-
slCn inlcruclivu y cl tclclCnC mCvi l . IcrCInlcrncl inlcgru nC
sClumcnlc csCs scrviciCs |lu punlullu Ocl lcrminul, cl e-mail,
Quc cCmLinu tclclCnC, lclcgrulC y cCrrcCs), sinC ClrCs mu-
chCs |sin ir ms lc|Cs, cl Oc lu unllguu mQuinu clcctricu Oc
cscriLir) ^ su vcz, lu rcO OcpcnOc Oc unu pluruliOuO e in-
vcnciCncs Quc cllu ucCplu y Crgunizu, lCrmunOC un vcrOuOc-
rC c01pus mysticum: cl circuilC inlcgruOC cn chis Oc sillciC,
clcuLlcCpticC, lu punlullu, cllrutumlcntC Oc sculcsuuOiCvl-
suulcs, lu gcsllCn Oc OlscCs OurCs y, u lu Lusc, lus mulcmll-
cus Linurius Oc 1uring y ShunnCn, cCn su prcccOcntc cn lu
llH
Con ligeras variaciones adelant ya esta definicin en El mundu pu1 d
dentru. Ontutecnuluga de la 11ida cotidiana, Serbal, Barcelona, 1995, pp. 34s.
Id
didica lciLniziunu (0-1; Oc uhi lu OcnCminuciCn bit, clc Bi
nuryLigi!). ICr Ctru purlc, csc plcxCprCmucvclu intcrucclCn
Oc CtrCs prCccsCs lnvcnlivCs, cCmC cn cl cusC Oc lu tccnClC-
giu multimedia!, cn lu Quc sc cCncclun lclclCnC, lCnCgrulC,
prCycclCr Oc OiupCsillvusy lclcvisiCn u lruvcsOc lu Olgitullzu-
ciCn, micntrus Quc, cncurnuclCn suprcmu Oc lu | usliciu, uslg-
nu u cuOu purlc l C suyC, su site, Oc mCOC Quc cuOu siliC cs
todo l nlcrncl. omnia ubique, Oc ucucrOC cCnlu Oivisu lciL-
nizlunu.
IcrCsCLrclCOC, lntcrnctCpcruunuvcrOuOcru metnoia cs-
pirituul , cstuLlccicnOCpCrlinlupuz cnlrc-siscpcrmitcluirrc-
vcrcntc mctlCru- lu CiuOuO tcrrcnul y lu CiuOuO cclcsliul . Lllu
nC rcprCOucc ni gcncru cCpius Oc un Criginul. Lilcrulmcntc,
Oc|u lus cCsus cCmC csln y crcu un scgunOC Crlginul iOcnllcC
ul primcrC, pcrC cnclclLcrcspuciCvi1uul, mcOlunlc lu Olgltull-
zuciCn. clonacin, nCimugcnniscmc|unzucssu CpcruclCn. lin
OclCunulCgicC.,lin, tumLicn,Oclu analoga ertis? ^ChuyuQui
ni unulCgiu Oc prCpCrciCnuliOuO |cCmC cn Iunl) ni Oc utriLu-
ciCn |cCmC cn SunlC1Cms). Si ucusC -cCmC Occiu lcgcl Ocl
urtc- cl scgunOC Criglnul cs ms pcrlcctC Quc cl untcriCr, ul
limpiurlCOcimpurczus|picnscsccnlurcmuslcrizuciCnO cOis-
cCsunulCgicCs ultruOucirlCs cnCL Oigilulcs) Y nChuy OcsOc
lucgC analogatum princeps, pCrQuc nC huy |crurQuiu, sinC Ois-
pcrsiCninccsunlcmcnlc rcliguOu, mus nuncu Oc un mCOC lCtul
|Inlcrncl nCcs uulCrrclcrcnciul, cCmCvcrcmCs cn scguicu). Ls
cCmC si lo Lgico hcgcliunC sc huLicru tCrnuOC cn unu glgun-
lcscu work in progress, un munOC hlpcrlCgicC cn nCvimicntC
inOcliniOC Quc sc ulimcnluru Oc lus inmunOicius Ocl cnlCrnC
urliliciul puru yuxlupCncr u lunlu intcmpcrunciu unfi1'mamen
tum Oc cCmunlcuciCncs Licn lruLuOus, uniOus virluulmcnlc u
csc cntCrnC. Ls cn clcctC como si lucru usi. IcrC nC es usi.
luccmuchCs uCs lcicnclPlayboy uncucnlccillCO ccicn-
ciu licclCn, clc suLCr hipcrhcgcliunC. lCOCs lCs plunclus Oc
nucslru guluxiu huLiun lCgruOC pCr lin cCnvivir pucilicumcntc
grucius u lu cCncxiCn Oc susrcspcclivCs CrOcnuOCrcs, lCrmun-
C ulgC usi cCmCunurcO unlvcrsul Oc lrunsmisiCninslunlncu
c lnlCrmuciCncs (a truvcs Ocl hlpcrcspuciC, clurC, puru sCslu-
yur cl limitc Oc lu vclCciOuO Oc lu luz) lc muncr: Quc lCOCs
lCs CrOcnuOCrcs | unlCs QucOuLun sCLrcOclcrminuOCs pCr un
Id;
`
nicC supcrCrOcnuOCr, OigumCs, pCr cl ccrcLrC Oc u guluxiu
|Oc pusC sc cumpliun lCs sucCs kunliunCs Oc lu lcOcruciCn
munOiul Oc pucLlCs liLrcs) Ll Oiu Oc lu inuuguruciCn, cl Ircsi-
Ocnlc Oc lurnC sc uccrcC ul lccluOCpuru huccr lu primcru prc-
gunlu ul SupcrccrcLrC: lu primcru Quc huLriu Oc scr lrunsmiti-
Ou u lCcus purlcscnlicmpC rcul. Y clurC cslu, nCsc c CcurriC
ClrucCsuQucplunlcurla prcgunlu. ,LxislcLiCs:- ^l punlC, un
cCrlCcircuilC OcscCncclC cl CrOcnuOCr Ocl lccluOC, y cn lu gi-
gunlcscu punlullu puOC lccrsc ^hCru, si-. Lslc cucnlC upCcu-
liplicC nC sc hu cumpliOC, ni sc cumpliru |umus. Ls mus. nC
puede cumpirsc. Yu ul rclcrirnCs u Videotext lrunccs hc insi-
nuuOC ulgunu Oc lus ruzCncs Oc csu impCsiLiliOuO lCgicu
;. .. Ll luLCriCsC purlC Oc lu RcO
lnlcrncl cs un OcsccnOicnlc Oc lCs mCOclCs mclul:sicCs Oc
Iunly OcIcgcl, ulruvcsOcMcLuhun,Oc1cOclsCnyOc lun-
lCs ClrCs. In niclC Licn OcsugruOcciOC, cCmC vcrcmCs Sus
Crigcncs ccrcunCs |su Beginn, nC su Anfang, cnlcrminClCgiu
hciOcggcriunu) sc silun cn lCs uCs Oc u Cucrru Friu Mus
cxuclumcnlc, cn l9;7, cuunOC lu IniCnSCviclicu pusC cnCr-
Lilu cl Spulnik LCs LsluOCsIniOCs cnlCnccs, lcmcrCsCs Oc un
lulurCuluQucucrcClclcOirigiOCOcsOccl cspuciC, crcurCn, ccn-
lrCOc unscrviciCOcLicnliricCnCmLrc ^RI^ (Advanced Re
search Project Agency), unu sccciCn Quc sc cncurguru Oc crcur
unsislcmuOc cCmunicuciCncs cupuzOc sCLrcviviru unuluQuc
pCr sCrprcsu ^si nuciC L^RI^, uuOicnOC u lu liru- lu iniciul
D |Oc Defense). Lu iOcu cru scncillu, y yu huLiu siOC uOclunlu-
Ou Oc ulgn mCOC pCr IciOcggcr |cCn su Gestell ucclulC, sin
ccnlrC, principiC ni lin) y utilizuOu prCvcchCsumcnl pCr lCs
grupCs lcrrCrislus |cCmC lucgC cn lu CrgunizuciCn L1^, sin ir
muslc|Cs). Sc lruluLu Oc crcur unu rcO OcsccnlrulizuOu |^RI^-
L1) Oc lipC ganglionar, cn lu Quc cuOu nuOC sc cCnccluLu
cCn muchCs ClrCs, inOcliniOumcnlc, Oc mCOC Quc si cuiu unC
OccllCslCs ClrCs nC sClumcnlc sCLrcvivicrun, sinC Quc sc hi-
cicrun curgC Oc sus lunciCncs, pusunOC lu cCmunicuciCn u
ClrCs cunulcs ICr cicrlC, cl sislcmu |u ClrC unulCgC) sClC hu
siOC prCLuOC unu vcz, pcrC nC pCr lCs umcricunCs, sinC pCr
Ido
lCs iruQuics, cn lu Cucrru Ocl CCllC, cCnlru lCs prCpiCs umcri-
cunCs' ^ linulcs Oc lCs scscntu, cuunOC sc viC Quc lu Cucrru
lriu yu nCCcru lunlC, lu rcOcxlcnOiC sus cCmunicuciCncsOc
lCsccnlrCsmililurcsuluLCrulCriCscinsliluciCncsunivcrsilurius
lucililunOCusilucCmunicuciCnrcciprCcuOclusinvcsliguciCncs
Oc mCOC Quc cn I97. huLiu cCnccluOCs yu d siliCs |cCmpu-
rcsccCnlCs5ddmillCncscnuucluuliOuO).YcnlCssclcnlucC-
mcnzurCnu cluLCrursc cspcciIlcuciCncs lccnicus |lCs prClCcC-
lCs puru cl inlcrcumLiC Oc lunciCncs y puru gurunlizur lu
inlcrCpcruliviOuOOclCssislcmuscnrcO. CCncllCs nuciClucm-
prcsu MicrCsClt, Quc Ocspucs huLriu Oc impCncrsc cusi cCmC
unu OicluOuru univcrsul |cl mul sucC kunliunC Oc lu Weltre
publik, uhCru virluul). Yu cn l97 sc cmpczurCn u crcur pusu-
rclusOc inlcrcCncxiCncnlrc^RI^L1yClrusrcOcs cicnlilicus,
Oc mCOC Quc cl cCmplc|C Oc lu inOuslriu mililur luc ccOicnOC
cl pucslC |nC sin crcur sus prCpius rcOcs, mus cCmplc|us, sC-
lislicuOusy sccrclus, clurCcslu)ulccnCcrulusy uOminislruOCrcs
Oc cmprcsus. Iuru cllC huLC Quc crcurunsupcrprClCcClC . cl
1CI (Trnsmission Control Protocol), Quc incluiu | pCr lin') u
l I (nternet Protocol): lu lingua frnca Quc L^RI^ pCniu gc-
ncrCsumcntc u OispCsiciCn Ocl pLicC cn gcncru
^si nuciC lnlcrncl. primcrC, ul crcur ^RI^LJ cn I95 lu
rumu MILLJ, OcslinuOu cxclusivumcnlc ul umLilC mililur, y
lucgC, Ocllnilivumcntc, ul cxlinguirsc ^RI^L1 cn I99d, cCn
clcCnsiguicnlc pusCOc lnlcrnclulOCminiC pLlicC, cCnlrClu-
OC Oc lc|Cs clurC cslu pCrgigunlcscus cCmpuius inlCrmulicus
cCmC lLM, ^1J y MlcrCsCll. Lc muncru Quc cl invcnlC lic-
nc Oicz uCs, cCinciOicnOC cCn cl hunOimicnlC Ocl mCOclC
cslulislu |uIRSS), y cCn cpusCOclucru inOuslriu |usu cu-
Lczu, lu inOuslriuurmumcnlisticu)u lucru Oclu cCmunicuciCn
c principiC Oc lin Oc u sCLcrunu Oc LsluOC-uciCn |cmpc-
zunOCpCrlCsprCpiCsLsluOCsIniOCs). ulurulmcnlc,lnlcrncl
sc vcnOiC |y siguc vcnOicnOCsc, y huslu rcgulunOC lu cCnc-
xiCn) cCmC lu cumplimcnluciCn Oc sucC OcmCcrulicC pCr
lin,lCOCs|CulmcnCs,lCOCslCsusuuriCs)scrcmCs iuulcs in-
" )
cumLiunOC liLrcmcnlc nClicius c inlCrmuciCncs Lu cmprc-
su liLrc, y nC sClC cllu, lCs ciuOuOunCsOc u pic huLriun lriun-
lu C sCLrc lCs -CprcsCrcs- cl LslucC y lCs mililurcs ^ccmus,
InlcrnclhuLriusiOCimpCsiLlcsin luOilusiCnOcl IC (Personal
Id7
J
/
Computer) y lu invcnciCn Ocl modem |mOcluOCr-n:mCOclu-
OCr-, puru lu cCnvcrslCn Oc sculcs unulCgicus cn Oigilulcs, y
viccvcrsu), cCncctuOC u lu rcO lclclCnicu Y lCOC cllC nC hu-
Lriu lcniOC scnllOC sin lu prClllcruciCn Oc lCs dazibaos clcc-
trCnlcCs. lCs LLS nCrlcumcrlcunCs (Bulletin Board System!),
lugurcs Oc OlscuslCn one to many prCpulsuOCspCrcsluOiunlcs
univcrsiluriCs Quc sc inlcrcumLiuLun, uOcms Oc O ulCs cicnli-
licCs, inlCrmuciCncssCLrc pCrnCgruliuy viOcC| ucgCs. ^l prin-
clpiC sc lruluLu Oc slslcmus ccrruOCs, sin cCmunicuciCn rcci-
prCcu. IcrC lCOus csus rcOcs lCculcsucuLurCnlunOicnOCsc cn
^L (America On Line). Y cn lin, lCs nuvcguOCrcs Uc LLS
tCOuviu nC cCnccluOCs u lnlcrncl ucuLurCn pCr intcgrursc cn
cllu, cCmC si sc lruluru O c unu cmCciCnunlc pugnu cnlrc cl
Gestell hclOcggcriunCy cl crculo de cculos hcgcliunC
Ll rcsulluOC luc, cn 1995, uncngcnOrC, prCOuclCOc unu cC-
yunOu non sancta cnlrc umLus OCctrlnus. cs vcrOuO Quc lu rcc
cs nicuy unlvcrsul |luOC hcgcliunC), pcrC lumLicn C cs Quc,
cCnlru Icgcl, lu National Science Fundation Oc|C pCr lln Oc su
nunC cn csu lcchu cl backborze Oc Intcrncl, OcsOccnlCnccsyu
inlcgrumcnlc cn munCs prlvuOus ^si nuciC cl hiLrlOC |Quc crc-
cc cncxpunsiCncxpCncnciul) Quc lCOCs cCnCccmCsy usumCs,
cnchul.OCscCmCcslumCsu scrviOCrcs-, cnvlunOCe-mails, cCn-
sullunOC-LuscuOCrcs-,pusunOCu lruvcs Oc pCrlulcs-, uuOicnOC
pginus u lu W (WorldWide Web), ctc IurcccuncucnlC, unu
hlslCriu c|cmplur. OclCsmilllurcs prcpurnOCsc puru lugucrru u
lCs luLCr.lCrlCs unlvcrsiluriCs cCnccluOCs cCn cl IcntgCnC, Oc
cs!Cs, u lu uOministruciCn pLlicu y u lu univcrsiOuO luicu-, Oc
ulli, pCrlln, u lu llLrc cmprcsu y u lu prcstuciCn Ocsc\lciCs in-
OlviOuulizuOCs cnclmunOCcnlcrC. Lu cxpunsiCn munOiulOcln-
tcrnclnChu surglOCmcOiunlccCnvcnlCslntcrcstululcs |csms.
yu vimCs u victCriu pirricu OccCntruuluQuccsltulrunccs, cCn
su ViOcCtcxl), sinC Quc hu siOC impucslu pCr lCs uclCrcs Oc lu
rcO, Quc nC sClC sc uprCvcchurCn Ocl prClCcClC ClrcciOC pCr
^RI^L1, sinCQuclCmCOilicurCncnprClunOiOuO,gruclusulCs
hackers |pirulus ) inlCrmticCs. ^l principiC Ocl slglC x, cCn
cluugcOc lucru lnOuslriul, sculzunlCspCrlcnlCsCsinvcntCsOcl
cincmulCgrulC, cl uulCmCvily cl uviCn A llnul Ocl siglC, cCn cl
uOvcnimicnlCOc lucruOc lu cCmunicuciCn,cCmicnzunu cxlcn-
OcrsclulclcvisiCnlnlcruclivu yu cstuLlcccrsc lusautopistas de la
Id5
inf ormacin. IcrCclsimilcscnguCsC. Icliculus,uulCs,uviCncs
sCnui1cluctCs, CL|clCsQucsc mucvcnpCr cl munOC. inmcrsiC-
ncsOclCprivuOC cn lC pLlicC Lu lccvisiCnc lnlcrncl Oilumi-
nun cnlicmpCrcul lu OisllnciCncnlrc lCprlvuOCy lCpLllcC, C
mcjCr. umLCs OCminlCs cCcxlslcn, cnlrcmczcluOCs, cn cl cibe
respacio: lunucvu temperies. ^llin, slnClcncmCslusCuOu Cos
mpolis kunliunu, pCOcmCs cCnsClurnCs cCn crcccs circulunOC
pCr Telpolis, lu megaciudad a distancia y de la distancia. IcrC
inclusC csc lcrminC (!cguciuOuO cs cnguCsC: nC huy yu ni
LsluOCmunOiulniulOcuglCLu,sinCuncCnjunlCOispcrsCOcvi-
vicnOusunilumiliurcsy husluunipcrsCnulcs|nC cssClCunumc-
llCru. ucluulmcnlc, cusl un lcrciC Oc lu pCLuciCn csluOCunl-
Ocnsc vlvc uisluOu. lonel crowd; cslus mCruOus cn lus Quc sc
OcmCrunlCslicmpCscslnliguOusyuuvczOcspurrumuOusprc-
curiumcnlccncClCnius C uscnlumlcnlCs|cCmClus Siedlungen
ulcmunus). ^l iguul Quc cn lu lcy cinclicu Oc lCs guscs, lu Ois-
pcrsiCn cuClicu cs u lu vcz gurunlc y pCslLlliOuO Ocl cQuiliLriC
glCLul. ,uc mclulisicu pCOriu cCnvcniru cslccxlruC caosmos
|pCrusurlu cxprcsiCn Oc]umcs]Cycc):
5.3. LC Quc Ou Oc si lu mctulsicu
CCmC IciOcggcr nCs cnscu, lu mclulisicu, tCOu mclulisi-
cu vlvc Ocl iOcul Oc lupresencia autorrejlexiva, C scu Quc rc-
cCgc cn si y usumc lCOu Oilcrcnciu. CCn Clrus puluLrus, nC
huymclulisicusi ncrccnciucnluautorreferencialidad, cslCcs
cnl unicuyvcrOuOcru identidad |ullin, clprincipiCOciOcn-
liOuO hu siOC Oc sicmprc clprimer principiC, uunQuc ncccsi-
lc Ocl Oc nC-cCnlruOicciCn puru Quc lC mcnluOC scu O c vcr-
OuO iOcnticC u si mismC cCnsigC mismC, scgn lu csicu
OcllniciCn Ocl Sofsta, Oc IlulCn)
r
'
. LcsOc lu cslcru Licn rc-
OCnOu Ocl stin purmcniOcC, sClC ucunzuLlc ycnOC u lCOus
6 Sofista 254d: "Ciertamente cada uno de ellos (a saber, stsis: "tregua"
-:"estacionamie
.
nto" -pero nunca "reposo .. ni "quietud .. - y kn
.
esis: "
.
movi
mt nto", F.D.) es otro que (es distinto que) el otro, y sin embargo es para
l ismo lo mismo ... Heidegger comenta en profundidad este pasaje en "El
pr\ cipio el e identidad, dentro de Identidad y difeencia [ed. bilinge ele
H. Corts y A. Leyte, Anthropos, Barcelona, 1988, pp. 62-63].
Id9
!
t
purlcs y pusunOC u lruvcs Oc lCOus cllus, Iuslu lu LrCncincu
cs|cru Oc lucrzus Quc pu|un cn tcnsicn Oc ictzscIc, pusun-
OC pCr lu nosis noseos Oc ^rislclclcs C clLspiritu Quc suLc
Oc siu LuscOc luuutCncgucicn Ocsu prCpiuullcriOuOcn lc-
gcl . lCOC cllC, vuriuciCncs Oc un mismC lcmu, cuyu vcrsicn
unlrCpClcgicu y un lunlC cinicu Ocsvcluru unu vcz ScICpcn-
Iuucr lu vcrOuO cs Quc nCs suLc muy mul csC Oc tcncr Quc
mCrirnCs. Y u lu Oilcrcnciu gruOuul Quc scpuru lC Quc pCr
cscnciu, cCnccpluulmcnlc deberamos scry lC Quc Oc IccIC
somos, C scu ul IiulC cnlrc cscnciu y cxislcnciu, lC llumumCs
tiempo. ICr csC lu mclulisicu sc Iu cmpcuOC cn OCmur-yu
Quc nC climinur- cl licmpC. Iuru cmpczur, intcnlunOC rcOu-
cirlC u ulgC singulur, LCrrunOC lusOilcrcnciuscnlrc lCsOislin-
lCs licmpCs OcviOu |lCs eones gricgCs)Oclu csculu OclCscn-
lcs, IucicnOC usi Ocl licmpC nicC cCmC chrnos lu imugcn,
cl eikn C icCnCmcvilOc lCclcrnC-, scgnIlulcn'. luy mu-
cICslicmpCs, pcrC lCOCs csln cncl licmpC crCnClcgicC, mc-
OiOC lucgC cxuclumcnlc pCr cl rclC| .
5.4. Lc ccmC Iuccr licmpCs puru lucgC mulurlCs
Iucs Licn, lu rcO cCmunicuciCnul cs u luvcz prcplulcnicu
y pCslmCOcrnu. LC primcrC, pCrQuc rcsluuru lu mullipliciOuO
Oc licmpCs. LC scgunOC, pCrQuc | ucgu cCn cllCs, umulgu-
mnOClCs cn unu incOilu astucia de la razn Quc lcs Quilu
lCOC lin, lCOu linuliOuO. Y cllC lC Iucc grucius u Quc lilcrul-
mcnlc mata cl licmpC ul cuncclur su ruOicul extaticidad pCr
cl IccIC Oc lrunsmilir, gruLur y urcIivur unu Ccurrcnciu cn
licmpCrcul . Lcl rcsluLlccimicnlCOc lu pluruliOuOOc licmpCs
nCs Ou cucnlu unu cCmpurucicn Licn scncillu. cl lclclCnC cs
sincrcnicC, cl e-mail, usincrcnicC. Lu cxpcricnciu tclclcnicu
siguc sicnOC un rcmcOC, unu pliOu imugcn Ocl cncucnlrC
pcrsCnul |uunQuc yu cl cCnlcsluOCr uulCmlicC csl rcmc-
OiunOC csc inccmCOC curu u curu- Quc puru Sun IuLlC signi-
70 Timeo, 37d. Para Plat6n, no slo el tiempo es imagen de un original,
sino que tambin es: .. ce toda necesidad que el mundo sea una copia (o
imagen: eikn) el e algo" (29b).
I I d
licuru CtrCru, cn cumLiC, lu mximu rculizucicn, lu mc|Cr Oc
lus cCncxiCncs intcruclivus)
'
. LuOus lus OimcnsiCncs Oc
nucslrC plunclu, pCOcmCs Occir Quc lu cCmunicucicn cnlrc
OCs purlcscuulcsQuicru OclmunOC cs clcclivumcnlc inslunl-
ncu|uunQuc, ,QuicnnCscusCmLrculCLscrvurluspuusus nc-
ccsuriuspuru lucCnvcrsucicnOcluslrCnuutu cCnsulumiliu cn
cllilm2001, O cKuLrick:) . ICrcsC, QuicnnCsllumucxigcunu
rcspucslu inmcOiulu LcuIiQuclCs iluliunCs cCnlcslcn ul lc-
lclCnC cCn unpronto, C scu cslCy prcslC-, OispucslC u Iu-
Llur. Lc uIi lumLicn Quc Iuyu siOC pCslcrguOu lu Oilusicn
univcrsul Oc unu invcncicn lccnicumcnlc lucliLlc. lu Ocl vi-
deoteliono, usignnOClu cn lCOC cusC ul munOCOc lu cmprc-
suC Oclucnscunzu|luviOcCcCnlcrcnciu). YucsLuslunlcQuc
unC tcngu Quc rcspCnOcrulpunlC, sin licmpCpuru pcnsur ni
puru OCminur csluOCs Oc nimC pcrccpliLlcs cn lu vCz. IcrC
Quc cncimu nCsvcumCs luscurus, scriu OcmusiuOC. Ll cCrrcC
clcclrcnicC cs mucIC ms cOucuOC i siQuicru sucnu, cCmC
cl lclclCnC, ni lumpCcC ncccsilu Ocl sCpCrlc pupcl, cCmC cl
F^X. Sclimiluu Oc|urcl mcnsu|cllcguOCu lruvcs OclscrviOCr,
rcspclunOC cl silcnciC, lus puusus Ocl rcccplCr. ICOcmCs cli-
minurclmcnsu|c sin siQuicru lccrlC pCr cCmplctC |cCmC Iu-
ccmCs cCn l u puLliciOuO OislriLuiOu pCr mailing) , Luscur in-
lCrmucicn puru Our unu rcspucslu uOccuuOu, rcspCnOcr ul
rcmilcnlc OcnlrC Oc su prCpiCmcnsu| c, cnviurlC u ClrCsOcs-
linuluriCs inlcrcsuOCs, clc Y sCLrc lCOC pCOcmCs mentir,
CcullunOC nucslrCs gcslCs y nucslrCs scnlimicnlCs.
ICr lC Ocms, lu lclcvisicn supCnc unu rcsluurucicn clcc-
lrcnicu Oc lu CruliOuO, pcrC OilcriOu y, lCOuviu, unilulcrul Ll
e-mail licnc cn cumLiC -si usi lC QucrcmCs- lus vcnlu|us Oc
lu cCnvcrsucicnOircclu, Crul|lCOurclcricuIuOcsupurcciOC, C
simplcmcnlc QucOu uLrcviuOu mcOiunlc smileys), y lumLicn
lus O c lu OcmCru puusuOu, prCpiu Oc l u cscriluru. ICOcmCs
cnviur C rcciLir lcxlCsper attachment, cCrrigicnOClCs C um-
71 I Corintios 13, 12: "Ahora vemos por un espejo y obscuramente, en-
nces veremos cara a cara. Al presente conozco slo en parte, entonces
nocer como soy conocido". A pesar del cambio actual de valoracim,
y que reconocer que San Pablo adelanta aqu la definicin de interfaz
(ver cara a cara, conocer y ser conocido).
I I I
plinOClCs in situ, C Licn scnlir Quc lCrmumCs purlc Oc unu
cCmuniOuO pCliticu vivu ul rcucciCnur OcsOc cuulQuicr lugur
OclmunOCcCntruunuvilluniu|cCmCCcurriC u ruizOc lCs su-
ccsCsOc lu pluzu Oc Jiununmcny schu rcpcliOCcCnCcusiCn
Oc lucxlruu gucrru one way cCnlru ScrLiu) Ln lCOCs lCs cu-
sCs, cCmCscvc, lucCmunicuciCncsusincrCnicu. nCsClCdeja
tiempo, sinC Quc lC Oispcrsu u vClunluO Ocl OcslinuluriC, sc-
gnlCsrilmCsLiClCgicCsC OclruLu|COc cslcy scgnlCsOis-
lintCs husCs hCruriCs. ,LCnOc csl uQui el licmpC, cl licmpC
nicC: }slc hu QucOuOC OilcriOC, OiscminuOC pCr cl nC-licm-
pC inslunlncC Ocl ciLcrcspuciC.
Y cn vcrOuO cl llumuOC tiempo real cs un nC-licmpC ulgC
uLsurOC, pCrQuc lumpCcC csl cn ningn lugur |lCs gricgCs,
lun suLiCs, llumuLun ul uLsurOC topon: lC Quc nC hu lugur).
Ls vcrOuO Quc lumLicn cuunOC ulilizC cl prCccsuOCr Oc lcx-
lCs mc Oun gunus u vcccs Oc rcinvcnlur cl limLC puru suLcr
OCnOc hu iOC u purur lC Quc csluLu cscriLicnOC y Quc, pCr
unu mulhuOuOu cCmLinuciCn Oc lcclus, hu siOCLCrruOC. }su
si Quc cs unu vcrOuOcru Tilgung der Zeit, y nC lu Oc lcgcl'
SClC pucOC rccupcrurlCs si lCs urchivC, C si unlcs Oc pulsur
Clrulcclu trusclOcsuslrc c|cculCunu luLCriCsu CpcruciCn Oc
rcsculc. IcrC cn lu trunsmisiCn cn licmpC rcul nC hucc lullu
lcncrcuiOuOC.yusccncurgulumQuinu OccllC. LslumCsuQui
unlc un hierconservacionismo purulclCul Ocl mul O curchi-
vC- Quc nCs llcvu u prcscrvurlC lCOC, cn puruOC|icC OcsOcn
huciu clpusuOC, pucslC Quc-cCntrulu uOmCniciCn cc iclzs-
chc- nuOu sc ClviOu, nuOu sc sclccciCnu |rccucrOcsc cl sur-
cslicC linul Oc En busca del arca perdida, cuunOC lu mismi-
simu ^rcu Oc lu ^liunzu, Ocspucs Oc CLrur mil prCOigiCs, cs
umCnlCnuOu cCn Clrus milcs Oc cu|us dc iguul lumuC cn un
ignClC OcpCsilCOcVushinglCn)
o L CCJRILlCI( LL IJLRL1 ^L
LLSM^JLL^MILJC LL L^ MLJ^lISIC^
^hCru Licn, si lu mQuinu nC Oislinguc ni sclccciCnu, nC-
sClrCs si pCOcmCshuccrlC, Quc nC cnvunCsCmCs lCsunimu-
lcs pCsccOCrcs Ocl lgos,(y lgos signilicu, cnlrc Clrus cCsus,
1 12
sclccciCn). ^Qui Ocl Luilc Oc Oislruccs Oc lu hislCriu, upunlu-
OC pCrictzschc y rcivinOicuOC puru nucslrC licmpC pCr Vu-
llimC SClCQuc, pace cliluslrcnihilisluiluliunC, pCcupieta cm-
plcumCs cn csu sclccciCn C sulvumCs cl pusuOC. |ugumCs
cCn cl LlcruOilCprClcsCrulcmn|ynCsClCcl)cCrluLlCQucs
Oc sus cCnlcrcncius unlcriCrcs -nucvC LCclCrlrunkcnslcin-
lCscnlrcmczclu huLiliOCsumcnlc, uuOc ulgunu Ccurrcnciu rc
cicnlcy voila!, yu lcncmCs Clru nucvu- cCnlcrcnciu, lislu puru
scr OicluOu cn Singupur LlviciCsC crClCmunC cCrlu cucrpCs
|virluulcs' )clcmu|crcsy rccCmpCnclCslrugmcnlCscnuncu-
lciOCscCpiCinlinilC Ll cOilCrpCnc Clruslupus u susvic| Cs li-
LrCs, lCs ununciu mcOiunlc unu llumunlc pginu web, rclCrzu-
Ou pCr lu CpCrlunu rcccnsiCn pcriCOislicu Ocl umigC, y yu
lcncmCs unpCsiLlc best-se!er. LCsOivcrsCs cunulcs Oclu lclc-
visiCnrcpCncnunuyClruvczlusmismuspcliculus, cCnlCcuul
sc cCnsCliOu cl pusuOC--upiQuc Oc Ocsupurcccr- Ocl lclcvi-
Ocnlc, Quc cuOu vcz rccucrOu mcnCs huLcr hcchC ulgn Oiu
cslC C lC ClrC, sinC huLcr vislC yu |,cunlus vcccs:) csu pcli-
culu, cCnlCQucrclucrzusulccnQucclsigucsicnOCcl iOcn-
licC u si mismC. ^l lin, lCOC scvu lCrnunOC cngrisccC pusu-
OC, Qucvuclvcunuy ClruvczLu|CnucvuslCrmus, cnOislinlCs
sCpCrlcs, Lu|C cl puruguus Cmniprcscnlc Oc Inlcrncl Ll lcnC-
mcnC Ocl d vu hu Oc|uOC Oc scrpurunCrmul.
IcrC uOcms, clusuuriC Oc Inlcrncl cCnlriLuyc uclivumcn-
lc, y Oc gruOC, u Quc vcngu cllin Oc lCs licmpCs u Lusc clc rc-
vClvcrlCs lCOCs, invcnlnOCsc iOcnliOuOcs- lingiOus-cCmCyu
cmpcZurCn u huccr l Cs cCnsumiOCrcs Ocl Minilcl lrunccs-.
cumLiC Oc nCmLrc, cOuO, scxC, clc. , puru inlrCOucirsc (larva
tus prodeo, cCmC Lcscurlcs) cn lus chat-lines. ,Ls pCsiLlc, lrus
cl |ucgC, vClvcru luiOcnliOuOpcrOiOu, luOc sicmprc:IcrC csu
iOcnliOuOcsluLu yu OcspcrOiguOu, lrCQucluOu pCrlCsOislinlCs
rClcs usignuOCs pCr lu sCcicOuO -yu lcgcl sc lumcnluLu cc
cllC cn su licmpC-. ^l iguul Quc cn cl cnlCrnC CrCgrlicC Ocl
mullivcrsC, uQui lumLicn u lu OispcrsiCn sCciul, impucslu, Oc
luiOcrliOuOpcrsCnulscuuOclulrugmcnluciCnvClunluriu,un-
\
vC CusculC|uvcnilOc iclzschc. Sobre verdad y mentir en
sentido extramoral: -Ln ulgn uurluOC rincCn Ocl univcrsC,
lulgurunlcmcnlc OiscrsC cn innumcruLlcs sislcmus sClurcs,
huLC unu vczunuslrCcncl QucuslulCsunimulcs invcnlurCn
cl cCnCcimicnlC. luc cl mCmcnlCms urrCgunlc y ms mcn-
lirCsC Oc lu IislCriu Inivcrsul ". sClC Quc, u lin Oc cucnlus,
OurCunicumcnlcunmCmcnlC. LucgCOc unus Ccus rcsiru-
ciCncs Oc lu nulurulczu cl uslrC sc cCngclC, y lCs uslulCs uni-
mulcs huLicrCn Oc crcccr-. ,uicn huLlu uQui: SiOc|umCsu
un luOC cl unucrCnismC y rCccOcmCs u unu iOcnlilicuciCn
Quc OcscgurCnCOcsugruOuriuu^rC SchmiO, COcmCs imu-
ginur Quc csus uluLrus hun siOC OcCsiluOus Cr cl sCliluriC
y lunlusmul ciclislu cn cl LuzCn Oc lu cslulclu. IcrC, ,uru
Quc:, ,C uru Quicn:
JCOus luscCnlruOicciCncsOclOiscursCuCculilicCscugCl-
un cn lun cxlrcmCsCs c|cmlCs. Ll sucrvivicnlc sc imuginu
yu mucrlCy, mcmCriCsCOcullrulumLu, cscriLcsCLrccl iniciC
y lin Oc lu IislCriu y, CrcnOc, lucruOc cllu, lucru Ocl licm-
C. LscriLc, uniQuilunOC cCn cllC simLClicumcnlc lu rculiOuO,
clcvnOClu u cCnsiOcruciCn univcrsul y, Cr lunlC, inlcnlunOC
csluLlcccrunu cCmunicuciCn cCnClrCs hCmLrcs, u suLicnOus
Oc Quc cslCs nC cxislcn yu, y ulcgrnOCsc Oc cllC |,uiz
Qucrr uLrirOcsucscsucurlu,cuunOCvuclvu u usurCrulli,
urulccrsusrCius lincus, cCmCsicllucru ClrC:)Y uOcms,
cscriLc uru cclcLrurlu rcOcnciCn, lu sulvuciCnOc csu mismu
rculiOuO, Oc lus cCsus sucllus, urus y urilicuOus Oc lu Ocs-
hCnrCsu munchu Quc cs cl hCmLrc. JruiOCr u si mismC, cl rc-
milcnlc Oc csc imCsiLlc cscrilCOcscumCrir, mus nC sc suici-
Ou CrQuc cnlCnccs nC huLriu nuOic Quc Oicru lcslimCniC Oc
lu OcshCnru, vulcOccir, Oc lu violacin Oc lu MuOrc Jicrru, cu-
LicrlulCOuviu CrurlcluclCsQucsculunOirccciCncs,uhCruyu
uuguOCslurCsOcscnOcrCsQucnCvun u ningunu urlc. Llhu
OcsCLrcviviruru Ourlc|,u Quicn:) Oc QucniclninuOic lcn-
Oriu Quc huLcrnuciOCy Oc Quc, ucslC Quc csu culslrClc yu
sccumliC,cslLicnQucClruculslrCc huyuucuLuOCcCncsu
lcru Oc lu nulurulczu, C cslc u unlC Oc huccrlC. Y si n cm-
LurgC, ,ucusC nC csl liguOC cl lcrminC mismC -nulurulczu- ul
nucimicnlC: ,C Oicc cl rCiC iclzschc Quc lu nulurulczu
-rcsiru-:Cicrlumcnlc. IcrClumLicncllu cs unu sucrvivicnlc,
I
y ms. unuunCmuliuOcnlrC Ocl CrOcnrcguluryculmCOcl uni-
vcrsC. ICr csC, lumLicn cllu csl cCnOcnuOu Jrus unus Ccus
rcsiruciCncs, C mc|CrcslcrlCrcs, cluslrCsc cCngclu lOcul Oc
crlccciCn. lOcul Oc mucrlc.
IcrC, OccimCs rClcslunOC. jJCOC csC cs uLsurOC' Ln rcu-
liOuO, cl crsCnu|c Oc SchmiO cs un cnlc Oc licciCn, cCmC lC
sCnlCsuslulCs unimulcsOc iclzschc. Llmcnsu|c QucumLCs
cscriLcn si Quc licnc sus OcslinuluriCs. rcscclivumcnlc, lCs
sucrvivicnlcs Oc lu gucrru lruncC-rusiunu y lCs Oc lu Sc-
gunOu Cucrru MunOiul. Y csc mcnsu|c cs,pace iclzschc, ri-
gurCsumcnlc mCrul , ucs Quc rclcnOc cumLiur lus cCnOuc-
lus Oc lCs lcclCrcs, csl cxrcsuOC mcOiunlc un cnunciuOC
performativo. Ln cl lCnOC, SchmiO y iclzschc Oiccn lC mis-
mCQuclCsvic|CsrClclusvclcrClcslumcnluriCsyQuclCsCru-
OCrcsOclIyOc Iurk lCnOincnsc. -^rrccnliCs, Quccl lin csl
ccrcu' -. ^hCruLicn, cnclmuyimrCLuLlc suucslC Oc Quc sc
lcs huLicru hcchC cusC, ,huLriucumLiuOCcn ulgC clununciC
Ocl lin: Munilicslumcnlc, nC. SClC Quicn cscriLc unu hislCriu
-ycslClCviCmuyLicn Kunl- rclcnOccCnsucscrilurucum-
Liur cl CrOcn Oc lCs ucCnlccimicnlCs. . . usuOCs y lulurCs,
OuOC Quclu hislCriu lu huccnlCs hCmLrcs |y nChuy hislCriu-
OCr Quc nC crcu cncllC, CrmuchCs mclinOrcs Quc hugu) y,
Cr cnOc, lu inlcrrcluciCn Oc un succsC cCmC un signum
prognosticum, C scu cCmC ulgCQuc lilcrulmcnlc -hucc hislC-
riu- ucOc, OcLc Cricnlurcl lulurC, ul OClurOc scnliOC y rC-
yccciCn ||uslumcnlc, cCmC un lurC) ul usuOC. ICr cl cCnlru-
riC, cl cscrilCr Ocl gcncrC uCcullicC suLc |C cscriLc cCmC
sisuicru) Quc lCs lmites Ocl licmC. cl iniciC y cllin, cl ar
ch y cl schaton, nC sCn Ocl licmCy Quc CrcnOc sCn i-
lurcs, lcrminCs murmCrcCs, inumCviLlcs c inclucluLlcs. Citra
limen, non plus ultr. LnlCnccs, ,uru Quc cscriLcn: LviOcn-
lcmcnlc, cscriLcn uru Quc lCs hCmLrcs |sus OuOCsCs -cCn-
gcncrcs-)Oc|cnOchuccrsc ilusiCncssCLrcsu ucly lunciCn
cn el gran teatro del mundo, cs Occir cn un Orumu cuiOuOC-
mcnlc lunilicuOC msull O clCOC licmC, y Quc sc c|ccu-
r Quicrun cllCs C nC. LscriLcn uru Quc lCs hCmLics OC-
Llcgucn su ccrviz unlc lu Lcy. Iuru Quc Oc|cn Oc crccrsc
liLrcs, cslC cs. OucCs y huccOCrcs O c su OcslinC. Lsc Ocsli-
nC csl yu Oc sicmrc cscrilC, y cl rClclu nC hucc sinC cC-
I;
iur ulcnlumcnlc cl mcnsu| c, cscriLicnOC ul OicluOC. JCOC
cst rcli|uOC. tumLicn lu curtu intil Ocl ciclislu clc Schmicl,
Quc u su vcz COriu huLcr ciluOCCrcusCcl sinicslrC mcn-
suc OclrClcsCrOcLusilcu. CilusO ccilus JCOCmcnsu|cuC-
culilicC cs cnvcrOuOun rcciluOC
2. L LLSC^ LLLLlLRC ILRLILC
Y sincmLurgC, lCOu cilurcmilc u unCriginul . ,LCnOc csl
cl liLrC, cl LiLrC nicC, rimigcniC! ICr OcliniciCn, csc LiLrC
nC cst cn cllicmC. ICr lC Quc u nCsClrCs, scrcs vivCs, rcs-
cclucssicmrc OcmusiuOCrCnlCuruQuclCCOumCs lccr
|ucs cslumCs OilcriOCs, OcsluzuOCs ms ull O c cl). Y lum-
Licn uru nCsClrCs, scrcs mCrlulcs, su lccluru llcgur sicmrc
OcmusiuOC lurOc |ucslC Quc cnlCnccs cslur yu lCOC cum-
liOC, y nC ncccsilurcmCs urcnOcrlC Quc yusuLcmCs) . SClC
lcncmCs, uQuiy uhCru, unu cCiuQuc uscguru scr liOcOignu.
Mus Oc nucvC-ucslC Quc sCmCs CLslinuOCs, Oc Ouru ccrviz
y cusi incCrrcgiLlcs. O c uhi lu ncccsiOuO Ocl rClclu- ,cCmC
COcmCs liurnCs O c csu liOcliOuO! Lsc gcnculCgistu Ocl lulu-
rC Quc cs cl cscrilCruCculilicC cmlcur uru cl lCunu OC-
Llc cslrulcgiu, Quc cn cl lCnOC sc rcOucc u unu y lu mismu.
2. 1. Irimcru cslrulcgiu. sCLrcOclcrminuciCn simLClicu
Ln rimcrlugur, lCs signCs Quc cl ulilizu sCn, cn lcrminC-
lCgiu Oc Icircc, signCs-nnicc, cs Occir. sobredetermina lcr-
minCs lCmuOCs Ocl lcnguu|c Oc lu cCcu y lCs rcvislc Oc vu-
lCr simLClicC, cCnvirlicnOClCs usi cn arquetipos, cn simLClCs
crlcclCs ^un cn cl ms OcscuLclluOC y csClcricC |y Quiz
Cr cllC, cl msimCrlunlcc inlluycnlc) Oc lCsliLrCsuCcu-
lilicCs. | uslumcnlc, clApocalisis O cSun]uun, nCscncCnlru-
mCs cCn imgcncs lslicus Quc, ul mcnCs uru cl lcclCr Oc
lu cCcu, crlcncciun u su cnlCrnC. un cCrOcrC mcOiC OcgC-
lluOC, un OrugCn |cl lcrminC gricgC signilicu lumLicn. scr-
icnlc ), unu grunrCslilulu, unumu|crcCn OClCrcs OcurlC,
hCmLrcs sunlCs OccuiluOCs, lcrrcmClCs, lucgC,sungrc, icOrus
136
y cslrcllus. LCQucurunCsClrCs ucOcrcsullurcxlruC nC lC
cru cntCnccs |CrccmlC, cl Scr SuntisimC Quc sCsticnc cn
su munC Ocrcchu siclc cslrcllus lcniu un rclcrcnlc inmcOiulC
uru lCs lcclCrcs Oc lus siclc lglcsius Ocl ^siu McnCr. sCn cl
sCl , l u lunu y lCs cincC lunclus CnlCnccs cCnCciOCs). Lc lu
mismu muncru, Quc lu licrru scu un uslrC crOiOC cn cl uni-
vcrsC-scgn cl rclulCOciclzschc- sClCulcunzuscnliOClrus
lu hiClcsis Oc lu ncLulCsu Oc Kunl-Lulucc IcrC, inlrCOuci-
OCs cn cl rclulC, lCOCs csCs lcrminCs rclcrcnciulcs sc huccn
ndices Oc unu rculiOuO sucriCr. ms un, Oc lu nicu rculi-
OuOclcvcrOuO. SccCnvicrtcncn seiiales. Y csussculcslruns-
lCrmunlCs ucCnlccimicnlCsvcniOcrCs. sc cCnvicrtcn cn crilc-
riCs Oc inlcrrcluciCn OcsOc cl schaton, O c mCOC Quc lCs
succsCsOc|unOc scrcrciLiOCs uruscr ledos, inlcrrcluOCs
JCOCs cllCs sc lCrnunusicn lurCs, sculcs OcllinOcl munOC.
LnluOCnCsucliculuOc^lcxOclu Iglcsiu, El da de la Bes
tia, cl Lucn culcOrlicC clc lcClCgiu Oc LcuslC lcc unu rCu-
gunOu Oc Cunul Sulclilc Ligilul como si csluvicru ulli cxucslu
ex prj>so urucl,cCmCunuisluQuc lccCrrCLCru cnsu crccn-
ciu, Quc lcguiu CrclLucncuminC. Ll Lrulul yLCnuchCnSun-
liugC Scguru Ocscilru cl mcnsuc O c unus lclrus sucllus cCmC.
-LslC nC cs un |ucgC Y lu rccliciCn Oc csus uluLrus Cr
urlcO cunC Oc lCs luscislus Oc LimiuMuOriO rcsucnun cn
cl csccluOCruru cCnvcnccrlcclcQuccsC, clcclivumcnlc, nC
cs un| ucgC. Ll best-seller: 2001: On the Edge ofEternit, Ocl
Lr ]ck Vun lmc |cOiluOC cn 1996 cn Lullus, LCnOrcs, Vun-
cCuvcr y MclLCurnc. y csc ncgCciC lumCcC cs un |ucgC),
rczu cn su CrluOu. IulsCs rClclus, cnguC guLcrnumcnlul,
lruslCrnCs inlcrnuciCnulcs, OcvusluOCrcs Ocsuslrcs nulurulcs .
cslumCs cn cl umLrul Oc uncumLiCculuslrClicC'' . Y silC uLri-
mCs nCs cncCnlrumCs cCn cCsus tun crcgrinus |uru nCsC-
lrCs) cCmC Quc lu LniCn LurCcu cs cl OrugCn Oc lCs Oicz
cucrnCsy lussiclc cuLczus Ocl Apocalisis ! , C Quc unC Oc lCs
-
signCs Ocl llnul Oc lCs licmCs cs lu unilicuciCn O c lu mCnc-
1u curCcu cCmC LCL' Y cllC, Cr nC huLlur Oc lus muniOus
cnucius Ocl lcrrCrismC, Ocl cligrC rusC |uhCru muyCr Quc
nuncu), Oc lu rCmiscuiOuO scxuul |cCn rcurlC Oc cCnOCncs
y lCOC), Oc lCs uLCrlCs y huslu Ocl luLucC. Rumus CrlCOCxus
Oc lCs^Ovcnlislus Oc lCs LllimCs Lius ulirmun lCOuviu Quc cl
137
rcgimcn rcuLlicunCOc LsluOCs IniOCs es, cn vcrOuO, cl cCr-
OcrC lCrnuOC cn OrugCn, C Quc lu Crun IrCslilulu cs lu lglcsiu
CulClicu. Y lCslcrrCrcs OclunC.dddQucOuncCnlirmuUCs Cr-
Quc, scgun clcCmulCOcl Lucn CLisCIsshcr, clmunOC luc
crcuOC cncl ddu. C. , Oc mCOCQucuhCruvumCs u cnlrurcn
cl scxlC milcniC Y OuOC QuccuOu milcniC cCrrcsCnOc u un
Oiu Oclu crcuciCn, cscviOcnlcQucnCs cncuminumCsul SuL-
Lulh,lcnicnOCQucusurunlcs,lCgicumcnlc,CrclrcviCRcl-
nC Oc lCs Mil ^nCs, cn cl Quc CrislC rcgir lu licrru cCn lCs
vcinlicuulrC sunlCs OcscuLczuOCs, scgun lu rClcciu Oc Sun
]uun. Y lu lunOuciCn Ocl LsluOC Oc lsrucl cn I 98 cs signC
iguulmcnlc Oc Quccllinulcslccrcu,yuQuc SunIuLlCulirmu
cn lu Epstola a los Romanos |9y I l) Quc lucCnvcrsiCn Oc lCs
| uOiCs |Oc lu cuul scriu rCOrCmC cl lin Oc lu OisCru) scr
cCnOiciCnrcviu uru lu -lcniluOOc lus nuciCncs-, y Quc -cn-
lCnccslCOClsruclscr sulvC . SClCnCslulluscrurrcLuluOCs|si
cslumCs cnlrc lCs clcgiOCs, clurC) u lus nuLcs, uru suLir <1
cncucntrC Ocl ScnCr cn lCs uircs- |I Tes. ,l 7). ClurC Quc yu
cnlrc Star Trek y cl lcnCmcnC Oc lus uLOucciCncs- Cr urlc
Oc nuvcs ulicnigcnus nCsvumCs hucicnOC u lu iOcu Oc lu rC-
ximiOuOOclurrcLulumicnlC-. ^Ocms, unu cCnCciOu lirmu Oc
uulCmCvilcs hu cmlcuOC uru su uLliciOuO csu lumCsu rap
ture, ununciC Quc cs lciOC Cr lCs liclcs cCmC unu unliscul
Ocl ^nlicrislC |ucs suLiOC cs Quc Suluns cs simmia Dei, y
tCOC lC hucc ul rcvcs), lu cuul inOicu u su csurQuc cl rCOi-
giCsC cvcnlC csl rCximC.
Y Licn, sc rcgunlu cl cscclicC, ,cCmCcsCsiLlccrccrcn
csusurlu OclCnlcrius:MuyscncillC. lucCncxiCnOclCOCs csCs
inOiccs cCnlicrc un scnliOC glCLul u lu cxislcnciu. uOvicrlc cn
cl licmC OcllinOcllicmC. uOu cscCnlingcntc, lCOCcssig-
nC, lCOC csl liguOC Rcrcsc cn Quc cslc rCccOimicnlC cs
ruOiculmcnlc CucslC ul Ocl hislCriuOCr JumLicn cslc, OcsOc
lucgC, Luscu CrOcnurlCs ucCnlccimicnlCs, huccr Oc lu hislCriu
un rCccsC cCn scnliOC |cn cl limilc, su|clC inclusC u lcycs).
PcrC cl elige, cnlrcsucuOc lu miriuOu dc cvcntCsuQucllCsQuc
sCn signiliculivCs uru cnlcnOcr OcsOc cllCs cl rcscnlc |rc-
cucrOcsc lu lusiCn Oc hCrizCnlcs- guOumcriunu) , y rCycclur
usilcnlulivumcnlccllulurC, cumLiunOC OcsOc lucgC eo iso cl
scnliOC Ocl usuOC. Lu hislCriu nC sc cscriLc. sc rccscriLc
I 8
cCnslunlcmcnlc. Y CrcsC Te Decline and Fall ofthe Roman
Empire, Cr cusC, nC nCs sirvc hCy ucnus uru suLcr cCmC
viviun y cnsuLun lCs rCmunCs, sinC culcs crun lus CLscsiC-
ncs y cligrCs Oc unu lnglulcrru ulCrmcnluOu Cr lus gucrrus
civilcs y cl rccucrOC Oc lu Commonwealth Oc CrCmvcll . u-
lurulmcnlc, lumLicn nCsClrCs COcmCs lccr Cr c|cmlC cl
Apocalisis C 2000 a. D. Are you ready?, Oc lCs incrciLlcs hcr-
munCs Iclcry Iuul LulCnOc |unC Oc cuyCs cuilulCsscllumu.
Jhc ^Ovcnlurcs Cllhc lnOiunu LulCnOcs ), cCmC lu nurruciCn
Oc unu hislCriu |rcscclivumcnlc, lu Ocl rcscnlimicnlC-| uOiC,
siQucrcmCsscrlunLrululcscCmCcliclzschcOc Genealoga
de la moral, C cCmC unu ruOiCgruliu Oc lCs lcmCrcs y CLsc-
siCncs Oc lu ^mcricu rClunOu unlc lu cCmlciOuO O c un
munOCcuyCscnliOCsclc cscuuCrlCOusurlcs, nCcnvunC
csl cOiluOC cl liLrC cn ushvillc, Jcnncsscc). IcrC lC unicC
rclcvunlc ul rcscclC cs Quc huy lcclCrcs |y muchCs ms Oc
lCs Quc lccnu CiLLCn, OcsOc lucgC) Quc nC QuicrcncnlcnOcr
lCQuc OiccncsCs liLrCs. uicrcn creer cncllCs Y lCsuulCrcs,
u su vcz, nC rclcnOcn urgumcnlur ni cCnvcnccr ruciCnul-
mcntc IrclcnOcnhuLcrOichCl uvcrOuO, lCOuynuOu msQuc
luvcrOuO|Oc uhilu cCmclcnciu lcrCzcnlrcuulCrcs y scclus.
ucs sClC ucOc huLcr un rClclu).
.. .. ScgunOu cslrulcgiu. cl Luclc Ocl licmC
Y cCn cslC nCs uccrcumCs u lu scgunOu cslrulcgiu, intra
textual, si sc Quicrc. Ll uulCr uCculilicC OcsOcnu cl rcscn-
lc, yu Oc unlcmunC cCnOcnuOC cCmC luluz. u lC sumC, sirvc
uru cnlrcvcrluvcrOuOu su lruvcs, CrrclrucciCn, cCmC cncl
csulCOclslunOiu Fl OcscriLcvisiCnuriumcnlccllulurCcscu-
chunOC cl usuOC, cnlcnOicnOC OcsOc lucgCumLCs lcrminCs
cn scnliOC absoluto: ucs csc lulurC- nuncu sc hur rcscnlc
|cuunOC uurczcu -yu nC huLr ms licmC-, cCmC | uru uru-
OC|icumcnlc cl^ngclOclApocalisis, lcvunlunOC lumunCunlc
cl ^llisimC), y lumCcC csc usuOC- hu cxisliOC ums. Ll lu-
lurC lC cs del usuOC. Puru nCsClrCs sc lrulu cxuclumcnlc nC
Ocun lulurCusuOC-|cCmCscriucn cumLiC luhislCriu, scgun
lu uguOu inlcrrcluciCn Oc KCscllcck), sinC Oc unfuturo per-
I ;9
fecto. Ln cl schaton sc ugClulC Quc habr sido |ucscuun-
OC lCscumCscnvcrOuO, cuunOClCcxcrimcnlcmCs,scryu
OcmusiuOC lurOc. cnlCnccs huLr usuOC yu uru nCsClrCs, y
Oc nuOu scrvirn cnlCnccs Lluslcmiu C urrccnlimicnlC). Lc
uhilu cxlruu lCrmu Oc lu nurruciCn. Sun]uun nCOicclCQuc
vc, sinCQuccscriLc lC QucviCy CyC LllulurCcsluOclunlu-
OC cCn rcscclC u su rCiu u-lcmCruliOuO | Y vi un nucvC
ciclC y unu nucvu licrru ), CrQuc csluLu yu Oc sicmrc uhi.
Luslu cCnQuilurclvclC Oc lu hislCriu uru cncCnlrur lC clcr-
nC. ICr csC Apocalisis signilicu lilcrulmcnlc. rcvcluciCn-,
OcsvclumicnlC-. LCs ulcmuncs c inglcscs lC lruOuccn cCmC
Ofenbarng C Revelation. Y siulguicn lucru mulcvClCy Qui-
sicru huccrlc mulu sungrc u lCs hciOcggcriunCs, cnlCnccs lC
OcLcriuvcrlcrcCmC Verbergung: OcsCcullumicnlC-C altheia.
Ll schaton cs lu VcrOuO, CrQuc cs lu crlcclu iOcnlilicu-
ciCn cCn cl arch; clmismC]uunQuc cscriLc Quc CrislC Oicc
Oc si . YCsCy cl cuminC, lu VcrOuO y l u viOu cs cl Quc cscri-
Lc -cCiu, rccilu-. YC sCy cl ullu y cl Cmcgu- Y Oc nucvC,
,cCn Quc OcrcchCucOc OccirQuc CrislCOi|C cslC: Iuru cm-
czur, rcvislicnOCsc uslulumcnlc Oc lu icl Ocl hislCriuOCr cn
cuunlC hstor cl Quc csluvC ulli, cn crsCnu, y rclulu cscru-
ulCsumcnlc lC Quc viC y CyC. Ll Apocalisis licnc lu lCrmu
Oc curlus. Y cl rcmilcnlc Cnc Cr Oclunlc su nCmLrc |uun,
u lussiclcIglcsius Quc huycn ^siu). IcrCuOcms, cl csluLu
ulli. lu RcvcluciCncru uru cl, CrinlcrmcOiCOc un ngcl cn-
viuOCCr]csucrislC,Qucu suvczlcOicluulngcllCQucLiCs
lc OiC u mCslrur. RcvclJciCn Oc ]csucrislC, Quc LiCs lc OiC
uru mCslrur u sus sicrvCs lo que tiene que suceder rCnlC.
munOC u su ngcl Quc lC sculusc u su sicrvC ]uun, Quicn
ulcsliguCluuluLruOcLiCsy cllcslimCniCOc]csucrislC, Quc
cl viC . LucuOcnuOc rcmilcnlcslicncsu unlC Oc urliOu cn
cl mismisimC LiCs |sc suCnc QucLiCs IuOrc, yu Quc cn cl
LvungcliC Oc]uunOicc]css Qucni siQuicru cl Ii | CcCnCcc
cllulurC, sinCsClCclIuOrc) , y su unlCOc llcguOu cncllcs-
ligC, cn cl mrtir ]uun |uruOC|icumcnlc, cl nicC ^CslCl
Quc nC muriC cn cl murliriC, ul iguul Quc cl ciclislu Oc ^rnC
SchmiOC Quccl lsmuclOcMoby Dick: clsCLrcvivc uru cCn-
lurluvcrOuO) .1cncmCsusiuncrlcclCcircuilCCslul. huyun
rcmilcnlc munOunC |C mc|Cr. inlcrmcOiC, yu Quc ]uun csl
Id
cCmC suscnOiOC-, urrcLuluOC-ylucruOcllicmC), unmcn-
su|c Quc csl lusmuOC cn un LiLrC Quc nC cs unu hislCriu,
sinC Quc hu Oc ucuLur cCn lCOus lus hislCrius-y cCn lCOu lu
IislCriu-, y unCs OcslinuluriCs sculuOCs, clcgiOCs |lumLicn
cllCsu mcOiCcuminC, lcnluOCscCmCcslnCrcl usuOCOc-
mCniucC Ocl ugunismC y Cr cl lulurC Ocl OccrclC unlicris-
liunC Oc uOCruciCn ul Divus Imperator rCmunC), lCs cuulcs u
su vcz hun Oc OilunOir cl liLrC y cCrrcr lu vCz, Oc muncru
Quc lumLicn cllCs. lus lglcsius Oc ^nulCliu, csln simLClicu-
mcnlc sobredeterminados, sCn ndices Oc l u cnlcru Iumuni-
OuO. Lu VcrOuO cs usi rcOCnOu, lcnu y crlcclu. unuvcrOuO
redentora, ucs Quc cllu uOclunlu uQui, cn mcOiC Oc lus lri-
LuluciCncs Oc lCs licmCs, lu restitutio in Unum.
^hCruLicn,,OcvcrOuOcsvcrOuOcsuVcrOuO rcOCnOu,cr-
lcclu: Iucs su rcOCnOczurccccicrlumcnlc cscuursc a parte
ante |,Quicn Ou lcslimCniCOclIuOrc:, ,OcOCnOc su crilcriCOc
vcrOuO: C rccCrOunOC ul Kunl Oc lu Crtica de la razn pur:
lu nicu rcgunlu Quc huriu lcmLlur ul Scr SurcmC-y cCn cl,
u lCOCs nCsClrCs- scriu lu Quc }l sc Oirigicru u si mismC. -,Oc
OCnOcvcngCyC, woher hin ich, Oc OCnOc mi scr:). IcrC lum-
Licn a parte post: ,QuicngurunlizululiOcliOuOOclu lrunsmisiCn
OclIuOrculIi|C, Occslcul^ngclyOcl^ngclu]uun:,YQuicn,
sCLrc lCOC, gurunlizu Quc lu lcnguu cmlcuOu. un gricgC Ocs-
muuOC y lrunsiOC Oc hcLruismCs, rcilc liclmcnlc lu lcnguu
ungclicu, cslu lu Oc CrislC, clc : ,^cusC cl IuOrc huLlu gricgC:
,Y Quicn ucOc uscgurur Quc cl mcnsu|c vu u scrrccCgiOC cs-
cruulCsumcnlc, sincumLiCs, Crlusglcsius|u lusQucsciOc
Quc Cigun lusuluLrusOc lurClcciuy guurOcn lC Quc cslcs-
crilCcncllu), y lrunsmiliOCnCsClCu su grcy, sinCu lCOCs lCs
ucLlCs Oc lulicrru, ulruvcsOc lus OislinluslruOucciCncs:CL-
viumcnlc, cl gurunlc Oc lu liOcliOuO cs. . . cl LiLrC mismC IcrC
nC cicrlumcnlc cl Apocalisis, sinC cl rCllC Quc cl ^ngcl Ou u
mcr u ]uun, y Quc suLc u micl cn lu lcnguu y u hicl cn lus
ruus, Ocl cuul -sc suCnc- clliLrC-curluApocalisis cs cC-
LcnlrC Ocl rCllC csln cn clcclC cxhCrlCs y uOvcrlcncius,
visiCncsy culuclismCs, crOiciCn y glCriu ^hCru, lCrmu urlc
Oc lucurncOc]uun. . scgn uscguru clliLrC Quc, u suvcz, hu-
LluOc csu ingcsliCn. CcircuilC, ucs, sinCcsirulvcrliginCsu
Oc rccnviCs, sin usiOcrC lirmc
lI
qQQqqqwwwwwww_. . MMMMMMMMMMM%%**********
/
2. 3 . Ic cCmC huccrusurinOiccs Cr rclcrcnlcs
IcrC cs ms. rccucrOcsc cl COcr Oc cCnvicciCn Ocl csClc-
ricC. -LslC nC cs un| ucgC , Oc El da de la Bestia. Su cCnvic-
ciCn ruOicu cn Quc cl uscrlC cs rccliOC CrcrsCnus Oislin-
lus cn cCncxlCs OislinlCs y, sin cmLurgC, sirvc Oc hi l C
cCnOuctCr Oc l u nurruciCn CrQuc csun ndice Oc l CmismC.
Ocl nucimicntC Ocl ^nticrislC. Ln unu uluLru, nCs cCnvcncc
CrQuc cs unu cita. Ll Aocalisis cs lumLicn, scu OichC cCn
lCOC rcsctC, unu cusu Oc citus. ingunC Oc lCs liLrCs Oc lu
LiLliu cs tun uLunOCsC cn cilus imlicilus cCmC cl Uc lu Re
velacin |tul scriu lu lruOucciCn csuClu Ocl lcrminC gricgC
Apocalisis). }slu, lu RcvcluciCn, rcvclu l C yu rcvcluOC. cn-
gurzuOcnlrC Oc un OiscursC rclutivumcnlc uniluriC lcxlCs Oc
lCs rClctus y Ocl LvungcliC |y Oc muchCs CtrCs tcxtCs Quc,
uhCru, sc nCs cscuun) . C cnvunC cs cl ullimC l iLrC Oc l u
LiLliu. cn cl sc rccCgc Cr usi Occir lu cscnciu Oc lCOCs l Cs
Ocms liLrCs, cCnuncxlruC viru|c |uOuizunlcy unlirrCmunC
QuchizCOc cl lumLicn clultimCliLrCcunCnicCuOmiliOC |hu-
ciu linulcs Ocl s. IV O. C. ). Ll liLrC Oicc lu VcrOuO CrQuc cncl
sc cCrrCLCrun lus rClccius unliguus, rCycclnOClus csculC-
lCgicumcnlc. Y cl liLrC csvcrOuOcrC CrQuc csl rcsulOuOC
Cr l u uutCriOuO Oc lCs rClclus y Ocl mismisimC CrislC |cu-
yus uluLrus, CrlC Ocms, sCn rccCgiOus cn cl cuurlC Lvun-
gcliC Crcl mismCuutCr,]uun). CirculC, cicrluncntc. crCvi-
ciCsC. ^ su vcz, lCOCs lCs uutCrcs uCculilicCs CstcriCrcs
|incluycnOC u lCs CccOcnlulcs nC crlstiunCs) sc Lusun cXli-
cilu C imlicitumcnlc cn cl Apocalisis, rciticnOC y ugigun-
tunOC usi cl circulC, C nc|Cr. cstc rccnviC Cslul cuyC rcmi-
lcntc y OcslinuturiC cs. . . tCOCs y ningunC, C si QucrcmCs. cl
Unum |y CrOclrs Oc cl , cl unsiu Oc rcOcnciCn).
Y tCOCs cCnlinuun cl | ucgCOc cCnvcrsiCn Oc rclcrcnlcscn
inOiccs. l uCrunIuluLuLilCniu csCCgyMugCg,y RCmu,crC
tumLicn cl JurcC, uscOiunOC u lu]crusulcn tcrrcslrc, C scu u
Vicnu, scgunlu xilCgruliu Quc LulcrCmunOCc|ccuturcn I ;.9,
uhCru uru muchCs VushingtCn, uru ClrCs MCscu |Crms
Quc unOc Oc cuu cuiOu) C lruQ, C l C Quc guslcis. Iillcr cs,
scgunCCcLLcls, cl CrislC lriunlunlc cnsuscyunOuvcniOu. Y
lCs| uOiCs, cl ^nlicrislC. ClurC Quc lumLicnucOc scr ulrcvcs.
I.
y cl IruvOu Oc l 989 rcciLc curlus Ocl CslcctCrcs, rcguntun-
OC si CCrLuchCv nC cncurnur ul ^ngcl Oc ^rmugcOOCn |ul
lin, scllumu Michuil) , micnlrusQucl urcOucciCn-nCs
mCs
si cnLrCmuC cn scriC- rcsCnOc uunlunOCu Quc^cn C, lu
umurgu icOruQuccnvcncnuuntcrciCOc lus ugu
s |c
gric-
C. ab.snthos) , sc Oicc cn ucruniunC. ChcrnCLl' |Li
n sc
uuOC l u rcOucciCn, clurC csl, Oc uuOir Quc cn ulcmun sc
cicc Wermut) . Si nCs cn rCluciCn, sin ms ccnlrC, Crigcn ni
OcstinC Quc cl O-su rCiC vuivcn. LxlruC lurC Ocl lin Ocl
munOC cslc, murcuOC u lucrzu Oc Ourvucltus sCLrc su rC-
iC lCnoC, u iQuc Oc hunOirsc cn cl cxccsCl
|uriCsC Oc sus
simLClCs, rcOunOuntc Oc su rCiCclcsluzumtcnlC |,nC lrulu
ucusC Ocl hunOimicnlC, Ocl CcusC Ocl munOC') .
3. ^RR^Cl( LL L^ CCMLIL^L
Ln l u rCiu OcLiliOuO Oc lu rclCricu uCculiticu sc .
cucntru su cxitC y su cxunsiCn. CCmC unu Oc csus nuvuus
multiusC Ocl cxcursiCnislu, cn csu Ounzu Oc simLClCs Y rclc-
rcnlcs cuyC mucstrC Oc ccrcmCnius cs cl demonio de la ana
loga, lCOC ucOc rimur cCn lCOC, cCn lul Oc Quc unC nC scu
OcmusiuOC rigurCsC. IcrC uOcms huy ruzCncs Oc csC uru
sulriunlC cn cncrulymuycscciulmcnlcuhCru. Lnlrclusru-
' b .
1
zCncs cncrulcs COcmCs uOucir uru cmczur unu cCnsic
ruciCnctulisicC-untrCClCgicu, u urlir Oc l ulilCsCliu kuntiu-
nu. Ll hCmLrc cs un scr cscinOiOC, un -ciuOuOunC O c OCs
munOCs , Quc Cr unu urlc sicnlc cnsi lu llumuOu Oc
.
l OcL
r
y lu ncccsiOuOOc cCmunicursc, OccscuurOc su r
iuclcLi-
liOuO c inOccisiCn. lu ncccsiOuO, cn lin, Oc sumcrgirsc cn cl
clcmcnlC univcrsul, lcgul. IcrC Cr Clru, su rimcru y lunOu-
mcnlul usiCn cs lu -liLcrluOcxlcrnu , cl unsiu Oc clisliguirsc
scurursc Oc lCOC lC Ocms, y Quc cs OcLOu cn cl lCnOC ,
l C ismC. u su inscguriOuO ruOicul . ICr csC utcnlu utrucr u s
lCOs lus cCsus, OCminurlus y uun trutur u lCs CtrCs hCmLrcs
cC 0 ``cCsus instrumcnlCs Oc su vClunluO |VurrCn OcnCminu-
Lu ul cscluvo. instmmentum vocale) . ^lgC Quc Cr l C cCmun
sClC ucOc lCgrur vicuriumcnlc, sCmcticnOCsc u su
`
cz u un
^mC Quc l cinsullc l ulucrzu Quc cl mismC huclcCsiluclC cC-
I
1/
LurOcmcnlc u sus ics y lc cCnlicru un scnlimicnlC Ocperte
nencia. Kunl hu rCnunciuOC lu Ouru ul uLru. cn cuunlC
micmLrC Oc unucsccic, clhCmLrc csununimulQucncccsi-
lu Oc un ^mC. IcrC cstc, u su vcz, nC cs sinC ClrC hCmLrc.
ICr cllC ncccsilu rcvcslirsc Oc unu uulCriOuO Quc lc vicnc
OuOu, nC CrClrChCmLrc |sc rCccOcriu usi ulinlinilC), sinC
CrununurruciCnuulCrrclcrcnciul, cnluQucclucLlCvc m
ticamente rccCgiOC su rCiC usuOC, cCnlruOislinguiCC u su
vcz Ocl Oc lCs CtrCs ucLlCs ^si, lCs micmLrCs Oc lu cCmuni-
OuOlCgrunsucrursu liniluOurliciunOCusivumcnlc cnun
rclulC cn cl Quc sc cCnlirmu rcOunOunlcmcnlc lu rCiu cxis-
lcnciu Ocl ucLlC ul li|urcn lu nurruciCnsus nCrmus O c viOu,
y sCLrc lCOC lu rcguluciCn Ocl nucimicnlCy Oc lu mucrlc.
3. 1. RclulC milicCy nurruciCn uCculilicu
^hCru Licn, cslCcs OcsOc lucgCvliOCuru lCOCs lCs uc-
LlCs IcrC sClC cl ucLlC | uOiC |y cn un criCOC muy Oclcr-
minuOC Oc su hislCriu. cnlrc cl .dd u C y cl I.d O. C. ) hu clu-
LCruOC cl gcncrC uCculilicC, lrunsmilicnOClC u su vcz ul
crisliunismC LncslcscnliOC, huLriu QuclCmurcum grano sa
tis lu uOscriciCn OclrclulC uCculilicC ulmilC. Curuclcrcs cn
cCmun sCn OcsOc lucgC cl curclcr c|cmlur, urQucliicC Ocl
rclulC, usi cCmC su COcr Oc cCrrCLCruciCn rcOunOunlc |cs
vcrOuO CrQuc usi csl cscrilC, cCn un rcmilcnlc, un Ocslinu-
luriC y un inlcrrclc, lCOCs cllCs cCnCciOCs y OignCs Oc cCn-
liunzu, crC lC sCn CrlCrmururlc u su vcz Ocl rclulC). Lsc
curclcr rcOunOunlc cs lC Quc Ou ul milCy ul rclulC uCculi-
licC su curclcr Ocfullfilling prophecy: cn cl unC, lu sCLrcOc-
lcrminuciCnriluulOculcnsiliCs cCliOiunCs, sucuOCs Oc cCnlcx-
lC Crlulicslu-Crc|cmlC,clcuchillCOcCLsiOiunucntrc lCs
uzlccus-, guruntizu lu csluLiliOuOOc lucCnvivcnciu, cr cl ClrC,
lu inlcrrcluciCnOccvcnlCsculuslrClicCscCmCsculcsOclcic-
lC uliunzu lu ccrlczu Oc lCs liclcs. Sin cmLurgC, cI milCcucnlu
unu hislCriu, C mc|Cr. Oicc lu intrahistoria Oc l u viOu cCliOiu-
nu, sunlilicu cl QuchuccrmunOunC, CrcllC, y cuunOC urruigu
cn lus cCmuniOuOcs ugrCccuurius, ncClilicus, rcilc simLCli-
cumcntc cl ciclC nulurul ICr cl cCnlruriC, cl rclulC uCculili-
144
cC uvisu Ocl curclcrrCvisiCnul, ms uun. rccuriCy uun lul-
sCOc luviOu y clciclCnulurulcs. ICrcnOc, nC cucnluunu his-
lCriu, sinC Quc lucicrru Y uru sicmrc. Su uOvcrlcnciu cc un
rCximCCcusC nCcs, cCmC cn cl milC, unrccursCuru l urc-
nCvuciCn Ocl |urumcnlC Oc liOcliOuO Ocl ucLlC cCn lu licrru,
sinC ul cCnlruriC. csl uhi uru sculur Quc ni cl Crigcn ni cl
lin Ocl hCmLrc sCn Oc cslc munOC rcscnlc, cnlrcguOC cn
cumLiC ul LcmCniC, cl Irincic Oc cslc MunOC |y u sus sc-
cuuccs,lCsICOcrcsOc l u1icrru, Oc uhicllinlcuCculilicCOc
lCOCs lCs mCvimicnlCs rcvCluciCnuriCs. cn 1hCmus Mnlzcr,
cn lCs unuLulislus, cn lu RcvCluciCn lrunccsu C cn lu Oc Cc-
luLrc, Oc uhilumLicn lu OcscCnliunzu Quc susciluLu-ysusci-
lur- clApocalisis cuunOCcl crisliunismCy cllmcriCcmc-
zurCn u nClur lus vcnlu|us uru umLCs Oc unu lusiCn) . Ll
gcncrC uCculilicC cs sicmrc asocial: scuru u lCs liclcs, u
lCs CcCsclcgiOCs Quc hun lcniOCCiOCsuru Cir, y hunCiOC,
Oc lu cCmuniOuO cn Quc cslCs sc inscrlun |uru cvilur lricciC-
ncs cs ncccsuriC crcur OislingCs lun gcniulcs cCmC cl Oc Sun
^guslin, ulsculurQucclrcinCOcLiCsyuhullcguOC, Quccsl
cn cl inlcriCr Oc cuOu unC, y Quc lu lglcsiu-CiuOuO Oc LiCs-
y cl LsluOC ucOcn murchur |unlCs) ICr Clru urlc, nC uOmi-
lc cCmrCmisCs cCn lCs COcrcs lclicCs, uru Licn |lu lcvu-
Ourumcsinicu imiOcclunQuilCsumicnlCy cCsilicuciCn Oc lu
sCcicOuOysusOivisiCncs)Curumul |icnscsc cnluLuviOiun
Lrunch O c LuviO lCrCshy lu mulunzu Oc VucC, cn cl inccn-
OiC Ocl cOiliciC lcOcrul Oc CkluhCmu Cily, cn lu inlrCOucciCn
OcgussurincnlCs cCnOuclCs OclmclrC OcJCkyCcn 1995, cn
cl ScnOcrC LuminCsC Ocl Icru, y cnlunlCs ClrCsmCvimicnlCs
Oc iluminuOCs). ICr csC, lu imugcn Quc cCnvicnc ul rclulC
uCculilicC, y u su liguru ccnlrul. cl CrislC, cs |uslumcnlc lu
Ocl lurC |Lu luz lucc cn lus linicLlus, crC lus linicLlus nC lu
uLruzurCn-,]uun 1 , 5). Lu sCcicOuOvClcuOu u lu nulurulczu, cl
hmLrc Quc sc crcc autctono, nuciOC Oc lu licrru |CrunlC-
nosiu, clgricgC), crcccslur scgurC cn cllu, crCcnvcrOuO
suvidu cscCmCunu LurcuurrCuOuu un murcmLruvcciOC, lc-
ncLrCsCy llcnCOc cscCllCs. Y sincmLurgC, sc nicgu u rcciLir
cl mcnsu|c Oc sulvuciCn. Lru lu luz vcrOuOcru Quc iluminu u
lCOC hCmLrc. ,. + .| crC cl munOC nC lc cCnCciC VinC u l Cs
suyCs, crC lCs suyCs nC lc rcciLicrCn- _uun 1, 9-11). C sin
145
mClivC. Cr ms Quc cl , CristC, muticc Quc su yugC cs suuvc
y su curgu ligcru, lCQuc cl iOcOcl hCmLrc cs cn cllCnOCsu
rCiu uniQuiluciCn cCmC hCmLrc carnal, su scuruciCn ruOi-
cul Oc lumiliu, lruLu|C y sCcicOuO |Cr ms Quc csus cxigcn-
cius huyun siOC OulcilicuOus cCn inlcrCluciCncs cn lCs Lvun-
gcliCs y cnlu LislClu Oc Sun IcOrC), rCmclicnOCcncumLiC
un lugur| unlCu cl, sicmrcQucscuscu lruvcsOcunu mucr-
lc. . cClcclivu, univcrsul, cnluQuclurCiu licrru sc QucLrur
uru rcsurgir urilicuOu, lilcrulmcntc celestial.
. .. LuvCz OclucCncicnciucCmCmccunismCOccCmcnsuciCn
Clru Oc lus ruzCncs Ocl cxitC Ocl mcnsu|c uCculiticC hu
siOC uOuciOu Lrillunlcmcnlc Cr uncnsuOCr|uOiC, cCmC nC
COiuscrmcnCs.SigmunOlrcuO, QuccnEl malestar en la c
l
tura uunlu u unu OcliniciCn -mctulisicu Ocl OcsurrCllC sCclul
lu cuul, cncllCnOC, cCnvicnccusi cxclusivumcnlc ul|uOuismC
y, ms lungcnciulmcnlc, ul crisliunismC. ICr lC Ocms, nCOc|u
Oc uscmc|ursc u luOCctrinu kunliunu sCLrclu cscisiCn humunu,
uunQuccumLiunOCluvulCruciCn.LucullurucCnsistiriu cnclcc-
lC cn cl sC|uzgumicnlC, rcrcsiCn y suLlimuciCn Oc lus lcn-
Ocncius liLiOinCsus y ugrcsivus Ocl hCmLrc |csC Quc Kunt Oc-
nCminuLu. lC ulClCgicC-), mcOiunlc lu inslunciuciCn Oc unu
nCrmu, clSucr-YC|inlcriCrizuOCcCmCvCzOclucCncicnciu ),
QuccCnOcnuriulu lulluOccumlimcnluciCnOclCsiO
ulcs
'
uc
un ucLlC sc hu rCucstC cCmC mCOclC Oc sucrvivcnciu y
OcsurrCllC|CLviumcnlclutc uQuiun rclulivismCculturulQuclul-
tu cn cl univcrsulismC lCrmulislu kunliunC) Lsu cCnOcnu scriu
rulilicuOu sCciulmcntc cCmC lultu- c intcriCrlzuOu cCmCculu-
yccuOC-,gcncrunOCusilricciCncscntrc cl LllCyclSucr-YC,
Quc sClC COriun uliursc suscilunOC cCmC rcucciCn lu n
`
ccsi-
OuO Ocpurcacin y Oc sulislucciCn Oc lupena |ulgC ig.
il-
mcnlclulcnlccnluFilosofa del Derecho hcgcliunu, OCnOcsClC
u lruvcs Oc l ulrunsgrcsiCn Oc lu lcy y cl cCnsiguicnlc cumli-
micnlC Oc lu cCnOcnu cs CsiLlc cl nucimicntC Ocl su|ctC mo
ra[. ^hCru Licn, lugcncrulizuciCnOc lu culu, y su cxlcnsiCn
ulCOClCnulurul,cxigiriuncCmC rcucciCn un OcscCOclu cnu
capital, unOcscCOcmucrlclunlCOclyC- cCmCOc su munOC
146
Ll OcscncunlC Ocl cucnlC ilustruOC
De tCOus lCrmus, csus ruzCncs sCn gcncrulcs |y OuOC cl
cusi irruOicuLlc ctnCccnlrismC Oc nucslru culluru, hun siOC cn
clcctC rCucstus cCmC cxlicuciCn, nC sClC Oc lC uCc
uli
sC Oc
lu llumuOu ruzCn iluslruOu-, OcscnmuscuruOu cCmC - ustru-
mcnlul- Lu liLcruciCn Oc lu ruzCn humunu Oc lus cuOcnus Oc
cta
mente Quc cl lcrccr milcniC nC cCmcnzar sinC cn cl rmr
scgunOC Ocl aC 2001, y Quc cl aC 2000 crlcnccc lCO:vii
al siglCx. CCrrcclamcnlc, CrQuc OcsOc IcgC nC ha cxrsli
ras vaCrCsas ,
sinscnliOC OcnlrC Oc las cualcslCOC lC O cmas alcanzascnll-
OC cucnla
Crrclamcnlc, la|-
cn- Quc lCs gricgCs nC cCnCcrcrCn cl numcrC O, y Quc cs.i
i9 Vase Sandra SCHANZER, The Impending Computer Crisis o(the Year
2000 en: Ch. B. Storzier - M. Flynn (ecs. ), The Year 2000. Essays on the
End,
'
Nueva YorkLondres 1997, pp. 263-272.
159
cxlraa cilra -Quiz vislumLraOa Cr lCs calOcCs- luc inlrC-
OuciOa Cr lCs raLcs cn LurCa hacia cl siglC Xl!I. ,ClC cC-
nCcicrCn lCs gricgCs, C nC lC uOicrCn ni QuisicrCn cCnCccr'
Iara cllCs, ms ac Ocl 1 nC hayl ilcralmcnlc naOa |y mcnCs,
nmcrCs ncgalivCs, cCmC cn nucslra cucnla. una -hislCria-
Quc rCccOc hacia alrs scria ara cllCs una aLcrraciCn) La
lucrza Oc la tetraktys cslriLa | uslamcnlc cn csc rccCrlc lrian-
gular, ms allOcl cual nC hay, nCOcLc haLcrnaOa, scgnla
rChiLiciCnaurCralOcIarmcniOcs. IcnlrCOc csccCsmCsCr-
OcnaOCucOchaLcrOcsOclucgCunnC-scr relativo C me n:
cl inlcrvalC, CrcasC, cnlrc lCs unlCs, C cnlrc lCs cualrC cslra-
lCs Quc cCmCncn cl lringulC. IcrC cl ouk n, la naOa aLsC-
l ula, nC sc debe Occir ni cnsar Ln clcclC, la OiCsa Iikc aO-
vicrlc al iniciaOC. chre t lgein te n.oefn t'en hmmenai. ti
gar efnai, 1 meden d'ouk stin. t s'eg phrzesthai nogaH0
IcrCsics-ncccsariC (chre) -O cciry cnsar- |C mc|Cr. -inluir-),
crcalarsc Oc lCOCcllC, C OichC ncgalivamcnlc. si cs imCsi-
Llc rCccOcr Oc ClrC mCOC, ,Cr Quc haLria Oc cCnminar la
OiCsa a Quc csC se haga valer? ,^ cucnlC Oc Quc vicnc la
rChiLiciCn: ,Lasla acasC cCn salvar al clcgiOC, aarlnOClC
Oc csa Clra via Cr la Quc sc lanzan lCs mCrlalcs ayunCs Oc
saLcr-, Quc anOancnlCOasOirccciCncs-cual si Oc mCnslruCs
80 Di els-Kranz, 28!6, vv. 1-2. Es de todo punto imposible ofrecer aqu
una versi(Jn literal, dada l a deriva semntica de los trminos (es lo mismo
lgein que "decir" o noen que "pensar . . ?) . Tentativamente (y de forma algo
btrbara) podra ser algo as como: .. Es necesario decir y pensar que Ente
es. Es <hay> en efecto Ser, 1 y no es <no hay> 'no es' . Te ordeno que ha
gas valer esto . . . En la vers. de C. Eggers Lan y V. E. Jul i (Los.fils((os pre
socrticos, Gredos, Madrid, 1 97; I, 478) se introduce incomprensiblemen
te el verbo modal "poder ser": .. se debe decir y pensar lo que es; pues es
posible ser, mientras <a la> nada no <le> es posible <ser>. Esto te ordeno
que muestres". En l a de ]. A. Mguez (Parmnides-Zen(m-Meliso, Fragmen
tos, AguiJar, Buenos Aires, 1962, p. 53), la frase final suena ms a invitaci(m
dieciochesca que a orden divina: "Te invito a que consideres todo esto". La
versin ms ceida parece la alemana: Man sol! es aussagen und erken
nen, dass es Seiendes ist; denn es ist [nun einmal der Fall] , dass es ist, nicht
aber, dass Nichts [ist]; ich fordere dich auf, dies gelten zu lassen" (literal
mente: .. se debe expresar y reconocer que Ente es; pues es [ahora, en esta
ocasin, el caso de] que l es, pero no que <la> Nada sea; te exijo que ha
gas valer esto", Die Vorsokratiker, Auswahl der Fragmente, bersetzung
und Erliiuterung von ]aap Mansfelcl, Stuttgart, 1 93; I, 31 7).
I od
i
j
1
LicclalCssclralasc:' . IcsOc lucgC Quc nC. Las rCias ala-
Lras Oc IarmcniOcs aunlana la cCnlusa OislinciCn cCliOiana
|cslC cs. ara cl cCmn Oc lCs mCrlalcs) cnlrc cl -nC-scr rc-
lalivC |nC scr cslC C aQucllC, sinC . Clra cCsa)y cl hcchCaL-
sClulCOcQuc -haycnclcclCscr- . sti gar efnai. ,Clallaaca-
sC aQui -algC-: C lalla, cicrlamcnlc, nada. C mc|Cr. lC Quc
-lal la nC cs -algC . LC Quc lalla cs. . . nada, la aOa aLsClula.
Ella es la falta: Lncl iOiCma alcmn, CrcasC, nC
_
OriamCs
Occir ni der Fehl | lalla cn cuanlC rivaciCn Oc algC OcLiOC)
ni der Mangel | lalla cn cuanlC OclcclC C OislunciCn), sinC
aluOirCscuramcnlca una cxansiCnCmnimCOaOclsuli| C. -los
(ingl. -less), cl cual inOica Quc nC sc Oa cn aLsClulC lC mcn-
laOC Cr la raiz`, una carcncia Quc, univcrsalizaOa, canccla-
ria y hariacxlinguirsc lCOa cCsa Ln csaCl, cn camLiC, un
iOiCmanaciOCal calCrOclcrislianismC, naOa rCvicncOc res
nata: -cCsa naciOa, nalural, cliOicnOC cl suslanlivC |Oc|anOC
lCOC |uslamcnlc sin suslancia), micnlras Quc cn calaln C cn
lranccs |rcscclivamcnlc res y rien: -naOa), msLrulalmcnlc
sc aunla a Quc la misma suslancia C -cCsa |lCOa res O c la
Quc ucOa Occirsc -reor- algC) , desde una perpectiva cris
tiana, cs Oc suyC nada.
^OvicrlascQucOc cslc mCOC hcmCs saliOCCrcCmlclCOc
lacslcragricga OclcnsamicnlC. Pace la OiCsa armcniOca, un
gricgC |Crc|cmlC. IcmCcrilC) COria -Cccir -aunQuc nCsc-
guramcnlc -cnsar ouk n, cs Occir. nC cl nC-scr rclalivC, in-
lcriCr a csC Quc cs eukyklou sphares enalnkion nkoi
|IK.8L8, v. 43)H3, sinCalgCasicCmCcl vaciC '' (kenn), lCcx-
lcriCry acnC al ScrarmcniOcC C a la lclraklys ilagCrica. Si
8 1
Cfr. el resto del fragmento 6 (sigo aqu la vers. ee Eggers Lan-Jul i,
cit.; I , 478): Pero t aparta el pensamiento de este camino de investiga
cin 1 [ . . . ] en el cual los mortales que nada saben 1 deambulan, bicfalos,
el e quienes l a incapacielad gu
.
a en s
.
us 1 pec1s a l a turbada inte
.
ligencia.
llevados 1 como c1egos y sordos, estupefactos, gente que no sabe uz
/ para quienes el ser y no ser pasa como lo mismo 1 y no lo mismo".
/ 82
Por ejemplo, bewusstlos (carente de conciencia .. ) es el estado de
quien ha sufrido un desmayo (o bien, salvo algn romntico hilozosta, to
dos pensamos que la piedra es bewusstlos) . En cambio, unbewusst sera
algo inconsciente", como ya sabemos por el psicoanlisis.
83 Diels-Kranz 28B8, v. 44: '' semejante a la masa de una esfera bien re
donda . . (vers. Eggers Lan-Jul i , cit. ; I , 4HO).
IoI
cl gricgC haLlara lalin, Oiria Quc ex nihilo nihilfit, C sca. sClC
ncgalivamcnlcycCmCOc rclilCnCOriaaunlaracsaaOain-
linila, a csc CcrCQucanOamCsLuscanOC ^unlara algC a|c-
nC a lC LlcnC y a lC VaciC . . ara inmcOialamcnlc ncgarlC. Oc
lanaOanCsalcnaOa,nicCsaalgunaucOcingrcsarcnlanaOa
|lal csnClCriamcnlc la argumcnlaciCn Oc IarmcniOcs). Ll ouk
n scria algC asi cCmC lC Quc csl lucra- Oc lCs LCrOcs Ocl
lringulC cCsmicC, ms all Oc cl. ^lgC OcsOc lucgC aLsurOC,
topon, ucslCQuclilcralmcnlc no ha lugar |lCOCslCslugarcs
csln cnclinlcriCrOc la ::phares, linila crCilimilaOa. algCasi
cCmCclunivcrsCcinslcinianC). IcrC aranucslra aOa-CcrC-,
clgricgC nClicnclilcralmcnlc alaLra. CcsQucscaalgCim-
CsiLlc, C siQuicra aLsurOC. Ls Quc, haLlanOC rigCrCsamcnlc,
nC lc COria haLcr cnlraOC |ams cn la caLcza. Ll ksmos |cl
CrOcn Ocl1COC-InC)cs sCliOC, cslaLlcy clcrnC lcnlrC Oc cl
LicnucOcOarsc la tyche, clazar,yhaslaOcscarriarsclCsmCr-
lalcs Cr la apte, Crcsacxlraa scnOa- (tos) Quc nClCcs.
Licn ucOc Oarsc igualmcnlc cl mCvimicnlC, y Cr cnOc cl
licmC, cl cual nC cs sinC. < nmcrC Ocl mCvimicnlC scgn
lC anlcriCr y lC CslcriCr-`". Y lucra Ocl ksmos, caLria Quiz
hablar OclvaciCC Ocl ouk n, aunQuc scacCmCuncCncclC
limilc|nuncamc|CrOichC. algC Quc limilaOcsOc lucra, sin cs-
lara suvcz limitaOC CrnaOa. . . CrQuc csC- cs laaO a)``.
4. I^R^ LL CRlS1l^C, LS1L CCSMCS LS1^ lL SLYC
lL]^lC lLL^M^C lLllCS
ICrclcCnlrariC, la ^aOa-CcrC-, lanaOacrisliana|ymusul-
mana. allin, unarcligiCnOcl LiLrC) nC csl niOcnlrCnilucra
Ocl cosmos: cslc mismC, lCmaOC sClamcnlc Oc Cr si, Cr lC
Qucclvalc-, csya la aOa. lccllacslnhcchas-|sicaLc ha-
Llar asi) lCOas las cCsas. Lnicamcnlc un crislianC cCmC Ici-
81 Aristteles, Physica IV, 1 1 ; 21 9b2.
5
Aristteles fij muy bien l a primaca de la cosa o sustancia (que se da
a ver de dentro a fuera), al decir que el lugar o tpos es el lmite exterior del
cuerpo envolvente. Segn esto, el .. vaco", la nada externa y ajena a todo cuer
po (incluso al .. cuerpo" total -ouran:idel cosmos) sera un tpos topos: un
"lugar que no ha lugar .. (por eso, .. absurdo se dice en griego: tupon) .
Io.
clcggcr|aunQucscarcncgaOC,y rcncganOCOccllC) ucOc rc-
cCrOar, scgn la lCgmlica crisliana, Quc Oc la aOa todo
(alles) sc hacc. ex nihilo
.
fit - ens creatur
6
. 1COC cuanlC las
cCsas licncn Oc scr- lcs csprestado: OcaOas Oc la manC Oc
liCs, naOa sCn lichC lslicamcnlc. las cCsas csln COri-
Oas-, agucrcaOas Cr la aOa Oc la Quc rCccOcn. ^si, lc|Cs
Oc la cucnla inOcliniOagricga|Oc un laOC la ch6ra lalCnica,
la cCmarca Oc mCvimicnlCs OcsCrOcnaOCs cCmC cl mar Ocl
ClrC cl hn, cl InC inmulaLlc) lcncmCs cnvcrOaO cl 1 li
cnlc
al d. cl1COC, lrcnlc a la aOa. Si anlcriCr- a la uniOaO |cs Oc-
cir si cscrilC a la izQuicrOa Oc csla), cl ccrC nC signilica cn
clcclC naOa |ucs. quis ut Deus? ,ucCOria haLcr anlcs Oc
liCs:). Si CslcriCr- cn camLiC |ala Ocrccha), cl ccrC mulli-
lica CrOicz | una lclraklys OCmaOa-, usaOa Cr cl crislianC
pro domo sua!) cl rimcr OigilC, Oc mCOC Quc Oc csa Clcn-
cia cmcrgcn lCs marcCs decimales Ocl nmcrC | la CmniC-
lcnciaOivina uliliza cl ccrC ara CrOcnary haccr rClilcrar lC
cnlc' ), OcnlrC Oc cuyCs limilcs Licn cslaLlcciOCs Licn ucOc
OarscunaviOa transitoria, marcaOa Crcl asC Oc lCs nmc-
rCs linilCs-. Ocl . al 9. 1al , cl asC Ocl licmC cn cl inlcriCr
Ocl saeculum |Quc cn cl cristianismC rimilivC, nC lC ClviOc-
mCs, signilicaLa uslamcnlc cslc munOC, lcmCral y crccc-
OcrC) . lc mCOC Quc la crCnClCgia nC cra lan cCnvcnciCnal,
CrmsQucasilCalirmcnlCscicnlilicCs-, sinCQuclicncuna
LascrClunOamcnlc rcligiCsa' SClCa uncrislianC sc lc ucOc
CcurrirQuc cxisla algCasicCmCla IislCria |cl lcrminCgricgC
historia micnla cCsa Licn Oivcrsa. cl lcslimCniC Oc Quicn asis-
liC a un succsC y suC cncCnlrar cn cl un valCr ideal, y Cr
cnOc alcmCral. la historia gricga anula cl licmC Oc las cC-
sas ara alzarcl cvcnlC a su cscncia, a su efdo::} Iara cl gric-
gC, cllicmCcs la imagcnmCvilOc lCc|crnC, OclCQucsicm-
rc es |clr. IlalCn, Timeo 7O) . Y cn cuanlC imagcn lamLicn
1, cl licmC, y cslc munOC Ocl cual cl Oa cuenta, cs a su
m OC clcrnC. In.
lcrniOaO cicrlamcnlc
.
OcsvaiOa, L
n inlini-
lC alC--cCmC Oua Icgcl- cn cl Quc silas cCsas sugul arcs
licncn un nacimicnlCy un linal, cllC ha Oc cnlcnOcrsccCmC la
H6 Martn HEIDEGGER, Was ist Metaphysik?, en: Wefmarken, G. A. 9, Frank
furt/M. , 1 976, 1 19.
lo
gneis a arlir Oc Clra cCsa y la corcin Quc Oar Crigcn a
Ctra. RcinC Oc la inlcrminaLlc metamorfosis, cl JicmC gricgC
(Chrnos) csIrClcC, cl camLiC inccsanlc, a Ouras cnas su|clC
a la mcOiOa Quccrmilcscra las cCsas Crun ticmC |cl en
Quc lcs csl asignaOC). ^uOaccs cnsaOCrcs cCmC ^naximan-
clrC llcgarCn a vislumLrar -OcnlrC Ocl nicC ksmos-peiror
una caOcna inlinila Oc munOCs-, unC lras ClrC succOicnclCsc,
unC a CtrC aganOC cl rcciC Oc la adika, Oc la in|uslicia Cr
cxislir, Crcrccrsc clJCOC sinscrClracCsa Quc un avatar una
ligura mCvily asa|craOccscJCOC |asilamLicn,aunQuca mc-
nCrcscala, lCs cnlcs Oc caOa munOC han Oc mCrirara Oc|ar si-
tiC a ClrCs, cCmC cs Ocjusticia: unum cuique suum tribuere).
IaLlara ungricgC Ocllin Ocl munOC |nC Oc cslc cn arlicular,
cnlrclCsasaOCsylCsvcniOcrCs)scrialanaLsurOCcCmClCluc
la arcnga Oc IaLlC a lCs ^lcnicnscs, cuanOC alirmaLa Quc cl
liCs OcscCnCciOC nC cra ClrC OiCs cnlrc lanlCs, ni siQuicra cl
ms COcrCsC |algC asi cCmC una imcnsaLlc cCn|unciCn Oc
Zcus y MCira), sinC cl nicC liCs. ^l haLlarasi, cslaLa cCnOc-
nanOClamLicna mucrlc, ypara siempre, al CCsmCs
Y sinC, CigamCs las alaLrasOclrCiC CristC, cncl Crigi-
nalgricgCOc]uan. He basilea he eme ouk estin ek tou ksmou
_C. I8, o)'. C sca. Mi rcinC nC cs Ocl cCsmCs-. Lnas ala-
LrasQucOcLicrCnsumircn la mayCr crlc|iOaO a ICnciC Ii-
lalCs,ucsQuc ara un gcnlilnaOa haylucra Ocl cCsmCs.Y nC
sClCIilalCs. cl rCiC]crCnimC, al lraOucir siglCs Ocsucs cl
lcxlCallalin, nCluvCmsrcmcOiCQuclraiciCnarlC-y, CrOc-
cirlCasi, rccCnvcrliHC aaganismC licc cnclcctC laVulgala.
Regnum meum non est de hoc mundo |csmia lancgrila). ^hC-
ra si, ahCravClvcmCs a laslranQuilasaguasOcsicmrc. . . a cCs-
la Oc aguar-|uslamcnlc cl raOical mcnsa|c crislianC. Iucs Quc
siclrcinCOc CristCnCcsOc este munOC, CrlucrzahaLrscr-
lC Oc otro munOC ,lc Quc munOC: CLviamcnlc, Ocl munOC
H7 Novum Testamentum Tetragloton, Archetypum Graecum cum versio
nibus Vulgata Latina, Germanica Lutheri et Anglica, Authentica, Edendum
curaverunt C. G. G. Theile et R. Stier (1858). Diogenes, Zurich, 1 9i1 , p. 450
(cfr. Jo. 1 , 9: "erchmenon eis tn ksmon", Vulgata: "venientem in hunc
mundum, [la cursiva es ma]; jo. 6, 1 5: .. 11 ercb(lmenos ei s t<ln Rsmon".
Vulgata: qui venturus est i n mundum". Atindase por ltimo al famoso pa
saje del Prlogo, 1 , 10: !(al l o ksmos autn [se. : al lgos] oukgnc).).
Io
lalCnicCOclas ideae aeternae, ahCraincluiOascnclscnCmis-
mC Oc liCs cCmC su univcrsC crcaOCry lCgicC |nunca mc|Cr
OichC. la CrcaciCn luc cCsa OclLgos, Ocl Verbum) . ICr ahi sc-
guir la lcil via Oc ^guslin, Oc LciLniz y Ocl Schclling Oc la
Identitatsphilosophie, sin ClviOar OcsOc lucgC lasvcrsiCncs lu-
lcrana (Mein Reich ist nicht von dieser Welt) y Ocl Rcy]aimc
(My kingdom is not ofthi word). Ya lcncmCs un mundus ar
chetypus lrcnlc al mundus ectpus. C imCrla Quc la cCia
sc icrOa,CrQucsicmrc nCsQucOar clCriginal`.
^hCra cl crislianC inlcclaOC Oc la lilCsClia Oc lCs gcnlilcs
ucOc inlcrrclar a lagricga lalrcmcnOayaCcalilicacCnOc-
naciCnOc CristC. Ho ouranos kai he g parelesontai, hoi de l
goi mou ou me parlthosi: Ll ciclCy la licrra asarun, crC mis
alaLras nC asarn |Ml. Z, ;)'`. Ln CiOC|uOiC scguramcnlc
cnlcnOcria csa lrasc asi . ucslC Quc liCs |lC nicC Quc cxislc
OcvcrOaO) crcCaliniciCclciclCy lalicrra |csOccir, la lClaliOaO
Oc lCsscrcscCnlingcnlcs, sincxislcnciarCia, OcLiOa csla lan
sClCalaCmniClcnlcvClunlaOOivina),lamLicnucOccCnigual
OcrcchCOcslruircsalClaliOaOcn cllCnOCsinscnliOC, csc vallc
Oc lgrimas , ara QucOarsc Oc nucvC a sClascCnsus alaLras
Ln lcclCrcrislianCcncamLiC, QuclcccngricgCy CrlanlC nC
ucOc Oc|arOc cnsar-a csarOclCOC- cngricgC, rccucrOa al
inslanlc Quc la Lucna `ucva hacc anlcccOcr ab aeterno a la
crcaciCn Oc ciclC y licrra lagcncraciCnOcl Ii|C cCmC Lgos. Y
cn clcclC, cnaLicrlCOcsaliCcCnlra lacrccncia Lsica |uOia cCn
la cual sc aLrc cl Gnesis y Cr lanlC cl LiLrC SagraOC -scgn
vcrcmCs cnscguiOa-, cl muy hclcnizaOC]uan aLrc su Lvangc-
liC cCn una alaLra rcOunOanlc. una alaLra cn clcclC Quc sc
Oa a si misma la IalaLra. En archi n ho lgos, kaz ho lgos n
pros ton then, kai theos n ho lgos: Ln cl rinciiC cra cl LC-
gCs,yclLCgCs cra caLcclliCs, y liCs craclLCgCs- _n I , I)`'
RH
De las paradojas del cero, la nada, el cero y la historia, cuando se
confrontan estas nociones con el pensamiento griego, he tratado en El si
tio de la historia, Akal , Madrid, 1995.
H En la versin luterana: "Himmel und Erde werden vergehen, aber
meine Worte werden nicht vergehen, (Nomon Testamentum, ed. ci t. , p. 105) .
Cfr. tambin Me. 13, 31.
o En la vers. luterana: .. rm Anfang war das Wort, und das Wort war bei
Gott, une! Gott war das Wort, (en ed. cit. , p. 361).
Io;
Lu CcruciCnhclcnizuntc- cs uhCru rclutivumcntc scncillu Lus-
tu cCn crcutursc Oc lu siguicntc cuOcnu urgumcntutivu. I) uru
^ristCtclcs, lu esencia |lu rculiOuOOc vcrOuO Oc lus cCsus) cs to
t en efnai: lC Quc yu Oc untcmunC era scr-, Z) liCs era cl 1-
gos -C scu, Quc luLscnciusccngcnOruyuOcuntcmunC-a prio
r, OiriumCs- u si mismu, sc manifiesta cCmC IuluLru-, 3) csu
IuluLru rimCrOiuly cCctcrnu cCn lu Lscnciu |C scu, cCn cl Iu-
Orc) cs uLsClutumcntc iOcntilicuOu cCn]csucristC. cl Ii|C, ) lu
Lscnciu,rclructuOucnluIuluLru, scmultilicuea iso cCmCu
luLrus |C scu, cCmC lgot), ;) lCs lgoi nC sCn uru cl gricgC
mcrumcntc uluLrus, sinC ruzCncs- (rationes seminales, Oiriun
lCscstCicCs, uruclulcmn, Grnde, lCslunOumcntCsgruciusu
lCs cuulcs huy cCsus), y o) csus ruzCncs- lCgicus |nuncu mc|Cr
OichC) sCn las ideas eternas, rcscntcs cn lu mcntc Oc liCs
cCmCcl universo OctCOCCsiLlcOccirytCOCCsiLlcCLrur. Lu
lilCsCliuultcriCrhuLlurulrcscctCOcomnitudo realitatum sive
per( xtionum. Ln sumu, lC Quc ul linul cncCntrumCs cs unu us-
tutu iOcntilicuciCn Ocl mundus archetpus lutCnicC |cs Occir,
Ocl nicC ksmos Oc vcrOuO, Ocl cuul ucOcn surgir lucgC tun-
tCs munOCs-cCius- cCmC sc Quicru) cCn lus uluLrus Oc Cris-
tC ^si, Licn ucOcn Ocsuurcccr cl ciclCy lu ticrru, Licn uc-
Oc usur este munOC, CrQuc cl munOC vcrOuOcrC, cl ksmos
cCnstituiOC Cr lCs lgoi Ocl Ii| C, nC usur nuncu Y ms. cs
|ustCycCnvcnicntc Quc cstc lulsC munOC Ocsuurczcu, Quc scu
OcstruiOu cstu nuOcriu Quc sc lus Ou Oc scr , y Quc cn cCnsc-
cucnciu cst cntrcguOu u lu Mcntiru y u su Irincic. ul lcmC-
niC, simmia Dei. Lsncccsuriu cnlincsu OcvCluciCn Oc lu nuOu
u lu uOu uru QucrcvulczcuclmunOCCriginul, cl munOCOc
liCs. cl munOC Quc es liCs. Ll cristiunC, usi LuutizuOC- ul rc-
vcs,sccCnvicrtccngricgC,ycscrucCnliuOCcnunu redencin
Quc, cn cllCnOC, scr unu divinizacin.
; lL L^ I^L^LR^ LL C SL lL]^ lLClR L I^L^LR^S
,^OCnOc hcmCs iOC u urur: l ntcntunOC uvcriguurQuc C-
Oriu signilicur csu cnigmticu !uOu uLsClutu rcrcscntuOu
Cr un nmcrC- Quc lCs ^ntiguCs nC cCnCcicrCn, cl nmc-
rC- O |csu cxtruu cntiOuO QucnC csnincgutivu niCsitivu, y
Ioo
Quc scgn su CsiciCn ucOc Oc|ur incClumcs u l Cs Ocms
nmcrCsCmultilicurlCsOccimulmcntculinlinitC), nCsvimCs
rccisuOCs u ulrCntur un hcchC- unms cxtruC. lu creatio
ex nihilo, tul cCmC nCs hu siOC trunsmitiOu cn lu hcrcnciu |u-
OcC-cristiunu. . . urutcncrQucrccCnCccrinmcOiutumcntcQuc
csu ruOiculiOuOhuLiuQucOuOCcuitiOisminuiOu Crlu intrC-
misiCn- Ocl cnsumicntC gricgC |cusi cCmC unu rcvunchu Oc
cstc) cn cl Mcnsu|c cristiunC. ,^cusC huLr Quc rcguntursc
cntCnccs Cr cl signilicuOC vcrOuOcrC Ocl cristiunismC ri-
mitivC: SClC Quctul rcguntuCrcl Crigcn curccc Oc scntiOC
Ll vcrOuOcrC mcnsu|ccristiunC-sics Quc OcvcrOuO- (de ve
ritate) cuLc huLlur uQui, si cs Quc cuLc huLlur uQui Oc vcr-
OuO (vere: ``vcrOuOcrumcntc )- cst cCmCcn suscnsiCn Siul
mcnCs uOicrumCs rccurriru unu uluLru, unu sClu, Oc^Qucl
Quc luc iOcntilicuOC cCn lu IuluLru. IcrC tul cscrunzu cs
vunu. uunQuc, scgn nCs hu siOC trunsmitiOC, unu vcz cscri-
LiCulgC]css cnluurcnu cCnunLustCn, tumLicnsc nCsOicc
Quc lus LCrrC untcs Oc Quc nuOic uOicru lccr csus uluLrus
lc muncru Quc l C Quc nCs QucOu cs cl intcrrcgnC- Oc un
mcnsu|c Quc, huLicnOC nuciOC Lu|C lu Lcy nC Qucriu yu scr
uOiC, ucs Quc u su Lctru mucrtu CCniu lu IuluLruVivu Ocl
Ii| CO c liCs |unu IuluLru uru sicmrc crOiOu)`_ y Qucluc
cscritC ultcriCrmcntc in partibus infdelium, cn lu lcnguu Oc
lCs gcntilcs y, sulvC cn cl LvungcliC Oc]uun, Lu|C lu inllucn-
ciuOircctuOc IuLlC |CLviu, cnclcusCOc su OisciulC. Lucus)
o. lL L^ lllICLL1^l lL CCVLR1lRSL L]LlIC
,^ OCnOc COrcmCs vClvcrnCs: ,uiz, u csur Oc tCOC, ul
mCOCOc scr| uOiC, a parte ante, y nC u lu uOultcruOu vcrsiCn
ultcriCr: Ls CsiLlc Quc cllC scu ms ruzCnuLlc IcrC scguru-
mcntc nC nCs llcvur muy lc|Cs. ^l mcnCs, cl|uOiC cCmurtc
cCn cl cristiunC |y cCn cl musulmn) lu crccnciu cn lu trus-
1 Cfr. Pablo, Rom. 7, 4 y 6: As que, hermanos mos, vosotros habis
muerto tam
.
bin a la Ley por el cuerpo d
.
e Cristo . . . ; mas ahora, desligados
l a Ley, estamos muertos a lo que nos sujetaba, de manera que sirvamos
en espritu nuevo, no en la letra vieja.
Io7
ccnOcncia Oc liCs rcscclC al munOC y cn su COcr inlinilC.
LccmCs cn cl Gnesis: ^l rinciiC crcC liCs lCs ciclCs y la
licrra- | l , l). Cicrlamcnlc cs muy OisculiLlc la vcrsiCn Ocl hc-
LrcC barh Cr cl lcrminC crcC- |lal. creavit, al. schuj) . Ln
lCOC casC, Licn COcmCs cnsar Quc la iOca cslaLa ya alli la-
lcnlc, aunQuclclallarauna cxrcsiCn Quc aarcccria muchCs
siglCs Ocsucs, cn cl ScgunOC LiLrC Oc lCs MacaLcCs |cscrilC
ara |uslilicar la rcLcliCn |uOia cCnlra un rcinCgriego). CCmC
cs Licn saLiOC, alli aarcccn casi simullncamcnlc lCs OCs
unlalcssCLrclCsQucscycrguc, nCsClCcl | uOaismC, sinClas
ClrasOCsrcligiCncsOclLiLrC. LlunC, lalulura rcsurrccciCn Oc
lCs mucrlCs clRcyOcl univcrsC nCsrcsucilar a lCsQuc mC-
rimCs Cr sus lcycs a una viOa clcna- |ll Mac 7, 9). Ll ClrC, la
creatio ex nihilo: RucgClc, hi|C -lc iOc la maOrc al mucha-
chC Quc ^nliCcC Qucria cCnvcrlir cn aCslala ara cvilar cl
marliriC-,Qucmircs al ciclC y a la licrra y vcas cuanlChay cn
cllCs y cnlicnOas Quc Oc la naOa lC hizC lCOC liCs y lCOC c
humanClina|chavcniOCOcigualmCOC-|7, .8).^siucs, rin-
ciiC aLsClulC |crcaciCn) y lin igualmcnlc aLsClulC |rcsurrcc-
ciCn a la viOa clcrna cn cl Oia Oc la miscricCrOia- ara cllicl,
ara cl aganCy cl rcrCLC, dies irae) . Ala y Omega: rinci-
iCy lin Oc la OCclrina |uOia, Quc hacc Ocl munOC un arcn-
lcsis, un inlcrvalC Quc haLr Oc scr aniQuilaOC. uc nC cn
vanC cs la marca inOclcLlc, Oislinliva Ocl ucLlC| uOiC su ue-
sarrigo Oc la licrra |lrcnlc a la autoctona gricga). SaLcmCs
cCmC Oa iniciC la hislCria Ocl IucLlC LlcgiOC 1i|C Yavc a
^Lram Salc Oc lu licrra, Oclu arcnlcla, OclacasaOc lua-
Orc, ara la licrra QucyCtc inOicarc"- |Ccn. l ., l).
Si ncmLargC,csasmismasalaLrasnCssumcnOcnucvCcn
l acrlc|iOaO, ucsQuccncllasscQuilacCnunamanCl CQuc
scOa cCnlaClra ScQuilacicrlamcnlclCOCacgChacialalic-
rra, cCmC ya ucOc cClcgirsc Oc la rcOilccciCn Oc Yavc Cr
claslCr^Lcl , clnCmaOa, y su rcuOiCOc lCslrulCsOc la lic-
rra ClrcnOaOCs CrCain, cl laLraOCrscOcnlariC. IcrC al unlC
sc asigna al IucLlC LlcgiOC una nucva Jicrra, la 1icrra IrC-
mcliOa,cCmClulurCccnlrCOcirraOiaciCn-yOc dominio-92 Oc
n Cfr. el Salmo l lO, 1-2 y 5-6: .'orculo de Yav a mi Seor: "Sintate
a mi diestra en tanto que rongo a tus enemigos por escabel a tus pies" . Ex-
l o8
la Lslirc IrimCgcnila sCLrc lCOCs lCs Ocms ucLlCs |ucs
clla luc la rimcra crcaOa Oc ahi cl aln |uOiCCrcl cslallc-
cimicnlC Oc gcncalCgias) . IalaLra Oc liCs. ,y LcnOccirc a lCs
Quc lc LcnOigan. Y malOccirc a lCs Quc lc malOigan. Y scrn
LcnOcciOas cn lilCOas laslamilias Oc la licrra-|Ccn. l ., ).
7. IL 1ClC CRlS1I^C LS C^1(LlCC-, ICR MICIC
LLSL RLlCRML
Ya csl aQui rcliguraOa la CsiLiliOaO Ocl lcrccr rasgC ca-
ilalOcl crislianismC ||unlC cCn la crcaciCn Oc la naOa y la rc-
surrccciCnOclCsmucrlCs) unrasgCgcnial OcLiOCa IaLlC, csc
incrciLlc rcvCluciCnariC- hiLriOC. unsiriC Occslirc|uOia mas
OcciuOaOaniarCmanaQuccscriLccngricgC. Lsc rasgC cs nC-
lCriamcnlc cl carclcr ecumnico, calClicC- cn cl scnliOC gric-
~C Oc univcrsal-. C sClamcnlc lCs |uOiCs, Quc cnsu suucs-
C OcrcchC Oc rimCgcnilura sc |aclan Oc scr lCs nicCs
clcgiOCs, nC ucs lCs hi|Cs Oc la carnc- |Quc |uslamcnlc Cr
csa |aclancia scrn lCs llimCs cn cCnvcrlirsc), sinC lCOCs |Cs
Quc cscuchan la IalaLra scrn lCs elegidos |RCm 8, .8 ss. ) Su-
criCrcsa cllCssCnlCshi|CsOc la rCmcsa
|RCm. 9, 8.
La Iu-
maniOaOcnlcracslaOcslinalariaOclmcnsacOcsalvaCCn.C-
OCs, ucs, sCis hi|Cs Oc liCs Cr la lc cn CrislC]css. ICrQuc
cuanlCs cn CrislC haLcis siOCLaulizaOCs, Cs haLcisvcsliOCOc
CrislC. C hay ya |uOiC C gricgC ,cCnlra la lcy mCsaica, l. l. ,
nChaysicrvC C l iLrc ,cCnlra clplemos Oc IcrclilC, l l | , nC
hay varCn C hcmLra, CrQuc lCOCs sCis unC cn CrislC]css-
|Cal. , .o-.8). ,C haLia OichC cl rCiC]css Quc cl nC rC-
gaLa sClC Cr lCs aCslClcs, sinC Cr cuanlCs crcan cn mi
Cr la alaLra Oc aQucllCs: Iucs lCOC csC cs ncccsarC ara
Quc lCOCs scan unC, cCmC l, IaOrc, csls cn mi y yC cn li.
tender Yav desde Sin t u poderoso cetro: "Domina en medio de tus ene
migos". [. . ] Yav estar a tu diestra quebrantando reyes el da eJe su i ra.
Juzgar a las naciones, llenando l a regin el e cadveres; ap
-
lastara cabezas
vasto campo". Tradicionalmente se ha visto al fuuro Mestas e
_
n ese emg
matico Seor". As l o entendteron los mtsmos Apostoles, que ,ntes de Lt
asensin ele Cristo todava le andaban preguntando: .. seor, es ahora
cuando vas a restablecer el reino ele Israel?" (Hechos 1 , 6).
Io9
YClcs hc OuOC luglCriuQuc lmcOislc,u linOc Quc scun unC,
cCmC nCsClrCs sCmCs unC. YC cn cllCs y l cn mi, uru Quc
scun cCnsumuOCs cn LnC (eis hn, in unum, in eine:-;) C.
17, 21-23). Si unimCs uhCru umLCs usu| cs, cl uulinC y cl
| ChnicC |nC sin nClur Oc usC lu CLscsivu rccliciCn Ocl
Unum, Oc suLCr lun ilugCricC), cs CLviO cl rcsulluOC cCmC
unlcsinsinuumCs, lucnlcru IumuniOuOhuLrOc QucOur Oc ul-
gnmCOC divinizada -uunQucnCOcsOc lucgCCrvirluOrC-
iu, sinC Crlugruciu Oc liCs``- cuunOC clmcnsu|c huyu siOC
cscuchuOC cnlCOu lu1icrru. cuunOCscu rculizuOu lu ecumene.
IcrC cuunOC csC Ccurru, cuunOC lCOCs lCs hCmLrcs |C ul mc-
nCs, lCOCsuQucllCsQuchuyunQucriOCscguirunu IuluLru uni-
vcrsulmcnlc rCclumuOu) scun rcuLsCrLiOCs cn cl Unum Oivi-
nC, lu uOu-CcrC, cl lunOumcnlC-OcslCnOuOC (Ab-Grund)
Quc cCnsliluyc cslc munOC Oc|ur Oc lcncr scnliOC. LnlCnccs
vcnOr. lu rcOcnciCnlinul. LnlCnccsscrcllin. ScrrcOicuOC
cslc cvungcliCOclrcinC cnlCOCclmunOC, lcslimCniCurulC-
Ous lus nuciCncs, y cnlCnccsvcnOrcl lin |Ml 24,14).
8. L LL CCFI lL L^ MClLRIl^l
^hCru Licn, Quiz cuLriu rcgunlursc, cCn cicrlu imucicn-
ciu. ,QuclicncQucvcrcCn luscscculuciCncs iniciulcssCLrc lu
lclruklys, sCLrc lu mucrlc Ocl siglC y O c lCOC saeculum cCmC
93 A la idea juda de la creacin del mundo de la nada unir genialmente
Pablo l a especficamente cristiana de l a salvacin gratuita, ya que los hom
bres (ms an que las inocentes cosas mundanas) han elegido l ibremente
ah origine l a separacin de Dios, del Unum, y por tanto se han entregado
a la Nada: tal el pecado original. De modo que judos y gentiles nos halla
mos todos bajo el pecado (Rom. 3, 9). Pues que: todos pecaron y tocios es
t{tn privados de l a gloria de Dios, y ahora son justificados gratuitamente por
su gracia, por la redencin (da tes apolytrseos) ee Cristo Jess (3,23-24).
Advirtase que el verbo apolytro (pagar rescate por alguien.) deriva en su
raz de lo: liberar (cfr. el apodo dado a Dionisos: el Lysios, el .. liberta
dor), emparentado con el sufijo alemn -los, que brilla tambin en Erl
sung. As, tanto en el respecto "exterior .. (el mundo, creado de la nada)
como en el "interior" (las almas de los hombres, cadas voluntariamente en
la nada), para el cristianismo todo l o existente (salvo Dios, que es el Urzum)
es de suyo l i teralmente Nada Cero. No es extrao que el destino de Oc
cidente, de seguir a Nietzsche, Jnger y Heidegger, sea el nihilismo.
170
uLCcuOC u lu mucrlc, Quclicnc QucvcrlCOC cllC cCn csc c-
mulC O cOCclrinus gricgus uccrcu Ocl InC, Oc lu inlrCOucciCn
Ocl nmcrC O, Oc lu crccnciu|uOiu cn lu nihiliOucl lCnlunul Ocl
munOC y Ocl ununciC crisliunC Ocl lin cuunOC lu ecumene llc-
gucu sulin:Y sCLrclCOC,,QuclicncnQucvcrlCOuscslusuc-
|us crccncius cCn nCsClrCs, lCs hCmLrcs uLCcuOCs u lu inmi-
ncnlc irruciCn OcllcrccrmilcniCy lu cCnsiguicnlc mucrlc Oc
cslcsiglCX cn cl Quc lCOCs nCsClrCshcmCsnuciOCy Quc, nC
sin lcmCr, huLrcmCs Oc uLunOCnur rcsunlumcnlc cn CcC
licmC:,uclicncQucvcrcslccCnl:nOclumCOcrniclucl-Quc
muchCscnlicnOcnyu cCmCCslmCclcrniOuC- cCn csuscrccn-
cius rcligiCsusy huslu mislicus:Rcsucslu licncuLsClulumcnlc
todo Quc vcr Ln mi CiniCn, lul rcsucslu sClC ucOc sCr-
rcnOcr u Quicn ingcnuumcnlc crcc Quc, ul mcnCs OcsOc lu
IluslruciCn, lCs ucLlCs CcciOcnlulcs sc hun iOC liLcrunOC Oc
lCOCcCnluclCcCnlu rcligiCn,visluyucCmCunrcOundunlc rc-
siOuC sucrsiliciCsC |rcOunOunlc, ucslC Quc superstites cs
uQuclrcslCQuc sccmcucnscgulrcxislicnOCOcsucsOchu-
LcrusuOC su hCru) , Oc mCOCQucuhCrucsluriumCs cn lcnu
sCcicOuOOc cCnsumC, cnlrcguOu ul mulcriulismC hcOCnislu, ul
ulcismC, ulnihilismC, y u unmCnlCnO ccCsusms.
8.1. ihilismCy RcvCluciCn.OCs cxlrcmCs Oc lC MismC
uicncsusiicnsunOcLcriunmcOilurcnunusuluLrusOc
IciOcggcr, cscrilus Criginulmcnlc cn1938, sCLrc lu Entgdtte
rung cCmCQuinluy llimu munilcsluciCn Oc lu Lru MCOcrnu
(Neuzeit): Lslu cxrcsiCn ,u suLcr, lu OcsOivinizuciCn, l l ]
nC micnlu un mcrC huLcr OcuOC u un luOC u lCs OiCscs cl
ulcismC lCscC. lcsO ivinizuciCn Quicrc Occir un succsC Li-
hCnlc. Oc un luOC, Quc lu imugcn Ocl munOC sc crisliunizu
cn lu mcOiOu cn Quc cl lunOumcnlC Ocl munOC vicnc ucs-
lCcCmClCinlinilC, incCnOiciCnuOC y uLsClulC, OclClrC, Quc
clcrisliunismC hulrunslCrmuOC sucurclcr Oc crisliunOuO cn
unu cCsmCvisiCn |lu crisliunu) , CnicnOCsc usi u lu mcOlOu
Oc lu mCOcrniOuO lu OcsOivinizuciCn cs cl csluOC Oc curcn-
ciu Oc OccisiCnsCLrc cl IiCs y sCLrc lCsliCscs. Y cn su cs-
luLlccimicnlC hu lcniOC cl crisliunismC lu mximu rcsCnsu-
171
1
LiliOaO-'. La llima lrasc sucna cCmC una cCnOcna. IcrC cs
msQuccsC. cs un hecho. CcslamCslralanOC ahCra cCnla
crlcncncia cxlicila Oc gruCs humanCs a una OclcrminaOa
cCnlcsiCnrcligiCsa, cCn susrclicasrilualcsy suscrccncias.
JCOC cllC ucOc aLanOCnarsc sin ms a la cCnsiOcraciCn
cicnlilica- Ocl sCciClCgC y al cuiOaOC OCgmlicC y aslCral
Ocl saccrcClc. LC imCrlanlc cs CLscrvarcCmC cn cl lCnOC
csa lrilc hcrcncia gricga, | uOia y crisliana sigc inlluycnO
COcrCsamcnlccn lCs lcmCrcsy cxcclalivasOclCshCmLrcs
Oc cs!c CmCsamcnlc llamaOC Irimcr MunOC-, SCcicOaO
ICslinOuslrial , ICslhislCrica- , clc , sc crcalcn C nC Oc cllC
Iucssi cscicrlC, cCmCaunla IciOcggcr, Quc cl crislianCvc
Cr un laOC cCmC vcrOaOcrC lunOamcnlC Ocl munOC lC ^L-
sClulC, cl Unum OcraigamLrc gricga, ya Quc la rcsunla ma-
lcrialiOaO- munOana sc ha rcvclaOC cCmC aOa CcrC, cCmC
urC Abgrund C aLismC-, cnlCnccs la cxislcncia humana cn
cslc munOC ha Oc scr visla cCmC indigente |ucs Quc l a
dre Zeit hlOcrliniana, cslc ticmC inOigcnlc- sc cxlicn-
Oc ncccsariamcnlc a lCOC licmC y lugar) IcrC si Cr ClrC
laOC nCcsmcnCscicrlC, rimcrC, Quc cl Verbum sc hizCcar-
nc y haLilC cnlrc nCsCtrCs y, aOcms, Quc tras la mucrlc Oc
CrislC scOa (es gibt) cnlrc nCsClrCs clLsirilu, cCmC unaal-
mslcra- Oc sCliOariOaO ccumcnica hasla la cCnsumaciCn Oc
lCs siglCs``, cnlCnccs lCs scguiOCrcs Oc la IalaLra, asisliOCs
Cr cl Lsirilu, sc sicnlcn clcvaOCs- Cr cncima Oc su la-
91 "Dieser Ausdruck meint nicbt die blosse l3eseitigung der Giitter, den
groben Atbeismus. Entgi)tterung ist der doppelseitige Vorgang, dass einmal
das Weltbild sich vercbristlicbt, insofern der Weltgrund als das Unendliche,
das Unbedingte, das Absolute angesetzt wircl , une class zum anderen das
Christentum seine Christlichkeit zu einer Weltanschauung (cer christlichen
Weltanschauung) umceutet une! so sich neuzeitgemiiss macht. Die Entgiit
terung ist cer Zustancl cer Entscheidungslosigkeit ber den Gott une die
Gi)tter. An seiner Herauffhrung hat das Christentum den griissten Anteil",
Die Zeit des Weltbildes, en: Holzwege, G. A. 5, Frankfurt/M. , 1 977, p. 76.
5 En l a escatologa cristiana se entremezclan, de manera difcilmente
distinguible, l a Segunda Venida, con la que se cerrar para siempre el se
culum, y la llegada del Parclito, del Espritu que, como seala Pentecos
ts, acompaa todas las vicisitudes de los hombres en el mundo y la his
toria. Para l o primero, cfr. Jo. 14, 3: "Cuando yo me haya ido y os haya
preparado el l ugar, ele nuevo volver y os tomar conmigo, para que don-
I 7.
Quczay cn la CligaciCnOc rcalizar cl RcinC Oc IiCs cn cslc
munOC y, Cr cnOc, Oc cumlir un rCccsC Oc divinizacin
OclhCmLrcQuc sccxlicnOaa lacnlcraIumaniOaO. Llrimcr
rcscctC cCnOucir al nihilismo. Ll scgunOC, a l revolucin.
LC imCrlanlccs Oarsc cucnla OcQucamLasvias rCccOcn
OcunmismChcchC-rCOigiCsC, acCnlcciOCper impossibile cn
cl aC O Oc la IislCria. la LncarnaciCn |al rcscclC, Oc naOa
valc Quc lCs hislCriaOCrcs scalcn cCn razCn Quc, lras las rc-
lCrmas Ocl siglC vr y ullcriCrmcnlc Ocl calcnOariC grcgCrianC,
CrislC haLria naciOC cn cl aC 7 Ocsucs O c CrislC' ). Iucs si
IiCsscha hcchC ICmLrcy mucrc cnla CruzOc mucrlc inla-
manlc, OcsasisliOC cnla hCranCna Crcl IaOrc, Quc rcsCn-
Oc- cCn cl silcnciC a la OcscscraOa rcgunla O c su Ii|C. Eli,
Eli, lema sabachtani! |Ml .7, o), cnlCnccs cunOc la sCsccha
Oc sicl Ii|CO cIaviO-, cschCmLrc QucvicnccnnCmLrcOcl
ScCr-|Ml . .l ,9) nC haya acarrcaOC cCnsu mucrlcla Ocsaari-
ciCn Ocl rCiC IiCs. Iucs cCmC scala cl cCral lulcranC, nC
sClamcnlc Gott ist tot, sinC Quc Gott bleibt tot9
r
. Y al mismC
licmC y cn cl mismC rcscclC, si IiCs sc ha hcchC hCmLrc
cncuanlC este inOiviOuCcrcccOcrC,]css Oc azarcl| }slccs
]css cl rClcla, O azarcl Oc Calilca-, cxclama la mulliluO
cuanOC}lcnlralriunlanlccn]crusalcn. ]n .l , I l), QucOaaLicr-
la la via ara cnsar-C Quiz sCar- Quc sClamcnlc la Iuma-
niOaO cn su cCnunlC, Quc sClClCOCs lCs hCmLrcs |unlCs, lCs
mucrlCs, lCs rcscnlcsy lCsvcniOcrCs, COrn rcalizarO cvcr-
OaO clmilagrC Oc la LncarnaciCn Oc IiCs cn cl munOC, y aun
de yo estoy estis tambin vosotros. Para lo segundo, c Jo. 1 5, 7 y 13:
.. Jero os digo l a verdad: os conviene que yo me vaya. Porque, si no me
fuere, el Abogado no vendr a vosotros; pero si me fuere, os le enviar.
[ . . . ] pero cuando viniere Aqul, el Espritu de verdad, os guiar hacia l a ver
dad completa, porque no hablar de s mismo, sino que hablar lo que
oyere y os comunicar las cosas venideras".
91' Respectivamente (en versin vulgar): "Dios ha muerto .. y .. Dios perma
nece (o sigue estando) muerto". Dado que en este caso nuestro auxiliar "ha ..
corresponde al alemn it, cabra leer la primera frase como Dios es[t] muer
to", prestando as a ella un carcter de suspensin", o incluso de eternidad
' algo que se pierde irremediablemente en castellano, donde parece que se
t atase de un suceso histrico; como si dijramos: Dios ha muerto" ignifica
q 1e antes estaba VIVO y que "ahora se ha muerto, vaya por D1os). Sobre el
tema, vase mi El mundo por de dentro, Serbal, Barcelona, 1 995, pp. 26-21.
173
cCmCmunOC. un ksmos OcvcrOaO,ccumcnicC, Oc carnc yOc
sangrc, nCl acxangc rcgiCn lCgicaOc las iOcas arqucliicas.
8. l . l . Los alemanes, en busca de una Revolucin sagrada
Y cs allamcnlc signilicalivC quc amLas vias, la rcvCluciC-
c.
. Ls cicrlC Quc cl iuOCsC
101 Blumen -Frucht- und Dornenstcke; oder l'hestancl Tod und Hocbzeit
d AnnenadtJokaten FSt. Siehenkas. Erstes Blumenstck: Rede d toten Chris
tus 11om Weltgehaude herah, dass kein Gott sei. Vase la edicin ee C. Pietzsc
ker (en base a la 2." ed. , de 1818): Siehenkas, Stuttgart, 1988, pp. 295-301 .
10"
-etzo sank eine hohe eclle Gestalt mit einem unvergiinglichen Sch
merz aus cl er Hiihe auf den Altar herniecer, unc alle Tote riefen: "Christus!
ist kein Gott?" Er antwortete: "Es ist keiner''.., op. cit. , p. 29.
1
06
'Jesus! haben wir keinen Vater'" - Uncl er antwortete mit striimenclen
Triinen: "Wir sine! alle Waisen, ich une\ ihr, wir sine\ ohne Va ter''.., ihid., p. 299.
La ltima expresin es ambigua, en su desnuda sencillez. Puede significar (en
el sentido literal, terrible): "somos [o existimos) sin padre .. , o ms coloquial y
suavemente: .. no tenemos padre", o sea: ahora nos hemos quedado sin padre
(entendiendo por ello que "antes .. s lo tenamos, y luego se nos ha muerto).
Por eso he optado por una versin intermedia: vivimos sin padre'.
l7o
-C mcOrCsC- cun Iuul inlcntu Oiluir lu lucrzu Oc cslu Rede ul
rcscnlurlu cCmC unu csuOillu OisiuOu Crcl
,
lrunQuilizuOCr
luiOCOcluscumunusOc luiylcsiu, QucununcmnclulLu|rc-
cucrOcsccl Ccmu Oc Jrukl). IcrC clscnlimicnlCOcCrlunOuO
cs ycnuinC, y lcnOr su rcllc[C cn Clru Rede: lu Ocl lrcnclcC
Qucurcnyu cn vunC u lu mulliluO cn cl
.
.
.
... ,Er
teden!(eier (de H<1lderlin) estn escritos en 1 799. Las Gespmche uher dze
POsie, de Fr. Schlegel, en 1800: stempre al monr el stglo!
/ 1Y
Citado por el propio Huysmans al final del prefacio a la 2." ed. ele
Au ebours (1903).
l77
1
\
lu culminur cn cllunulismC Oc lus incCnluLlcs scclus viClcnlus
Quc ululun cn nucslrC rCiCfin de siixle. Iucsuru cl nihi-
lislu,uLruzurl uCruzimlicuOcscscrurOclmunOCy Ocscursu
OcslrucciCn OcIinilivu uruQuc cl, cslchCmLrc cCncrclC, uc-
Ou ser ullinlCQuc cl quiere scr inOiviOuC, cCmC]css lCluc.
ICrcsCcsl OcscscruOumcnlcunsiCsCOcmCrircCmCcl Cris-
lC uru rcsucilurcCncl. LnlCOCcusC,clseculum csl crOiOC,
sin rcmcOiC. ICslruOC cn lu miscriu Oc su luOu.
9. SlCLI^lLCS ILLAPOCALIPSIS
,uc ucOc Qucrcr Occir lCOC cslC: Iuru CLlcncr ulgunu
luz, CrOcLil Qucscu, Quc ilumincnucslrC rCiCcurclcrli-
niscculur |rCiC, cCmC cslumCs vicnOC, Ocl hCmLrc Ccci-
Ocnlul OcsOc hucc ul mcnCs OCs siglCs, y Quc uhCru sc Ucs-
vclu cn lCOu su lcniluO) , scr cCnvcnicnlc rculizur unu
scgunOu nuvcguciCn- cn lCrnC u l u OCLlc Entgtterung Oc lu
MCOcrniOuO. lu rcvCluciCn y cl nihilismC, cCmcnzunOC Cr
uclurur Quc ucOu signilicur csu miscriu cCncCmilunlc u csCs
OCs sucedneos Ocl Apocalipsis Oc]uun. lu miscriu Ocl licm-
C nucvC |MCOcrniOuO. Neuzeit).
Ll lcrminCulcmnurumiscriu: Elend, csl ususlunlivuciCn
OcunuO|clivCQucsignilicuLucnCrigcn|ylCOuvuhCy,cnunu
Oc sus uccciCncs). cn lC cxlruC, cncl OcslicrrC, y sClC Cr
cxlcnsiCn OcsOichuOC, cuiluOC-. IrCvicnc Ocl. unliguC ullC
ulcmneli-lenti, ycnsu|CnunliguC eli-lendi: cnlicrru cxlruu"
('in fremden Land), OcslcrruOC-'. MiscruLlc cs ucs cl cxiliu-
OC |un scrccucrOu cn lu Salve culClicucsc cxlrcmC. exules in
haec lacrimarum valle), cl Quc hu siOC cxulsuOC u unu licrru
Quc nC cs lu suyu. Y u lu mcmCriu ucuOcn lCs vcrsCs cCn Quc
sc uLrclu lcrccru vcrsiCn Oc lu Mnemosyne hClOcrliniunu. Ln
signC sCmCs, Quc u nuOu uunlu. 1 Sin OClCr cxislimCs, y cusi
hcmCs 1 Ln licrru cxlruu cl lcnguu|c crOiOC-'. Si Oc|umCs
1 1 0
G. DROSDOWSKI, P. GREBE et al, DUDENEtmo/ogie, Mannheim/Viena/Zu
rich, 1963, p. I34
1 1 1
"Ein Zeichen sind wir, deutungslos 1 Schmerzlos sind wir und haben
fast 1 Die Sprache in der Fremde verloren", Samtlche Werke und Brfe,
Hg. von ]. Schmidt, Frankfurt/M. , 1 992; 1, I033
I78
uurlc lCOu cxcgcsis li|ClCgicu c inlcrrclumCs csCs vcrsCs cn
nucslrC cCnlcxlC, cuLc Occir Quc OCs rusgCs ncgulivCs, C mc-
|Cr. nihilislus, nCs curuclcrizunu nCsClrCs, lCs hCmLrcs mCOcr-
nCs |vulc Occir. lCs hcrcOcrCs Oc lu lruOiciCncrisliunu). Lnum-
LCs Lrillu cn clcclC cl suliC -los, cCn cl Quc uunlumCs unlcs
u csu luOu uLsClulu Quc cCrrCc lu mcOulu Oc lC cnlc. curccc-
mCs Oc inlcrrcluciCn (Deutung), Oc unlC Oc rclcrcnciu -u
csur Oc scrun signC-, ycurcccmCsOc OClCr. Ls CsiLlc ucs
yuccr cn un csluOC miscruLlc y, sin cmLurgC, inOClCrC. Iucs
lCOC OClCr uunlu u unu lullu, u unu curcnciu. Ll OClCr sc rc-
licrc ncgulivumcnlc u lu sulvuciCn (Heil) Quc rccisumCs. Rc-
rcsc cn QucHeil csl cmurcnluOu cCn cl gr. hlos y cl ingl.
whole: lC nlcgrC, cnlcrC. Y lu miscriu cCnsislc |uslumcnlc cn
huLcrClviOuOC csu curcnciu. cn crccrnCs ulgC, cuunOC cncl
lCnOC sCmCs !uOu , yu Quc nucslrC scr cs cnlcrumcnlc rcs-
luOC. RccucrOcsc. sClC scrcmCs sulvCs cuunOC cslcmCs rcsli-
luiOCs in Unum. ICr csC nC uunlumCs (deuten) u nuOu. ICr
csCcslumCs OcslcrruOCs, ausgewiesen. SClCcl uOvcrLiCfast in-
sinu lmiOumcnlc unu CsiLiliOuO Oc sulvuciCn. cusi- hcmCs
crOiOC cl lcnguu|c cn lu licrru cxlruu, C scu in hoc mundo.
Lcnguu|c- Oicc Verbum, Lgos: lu inlcgriOuO Oc lCs lgoi Quc
cCnsliluyc cl ksmos urQuclicC, clrcinC Oc lus vcrOuOcs clcr-
nasOcAguslny LciLniz. Lu uluLru, cl lgos OclCclu nCsuO-
vicrlc Oc Quc nC lCOC csl crOiOC, Oc Quc un cs CsiLlc lu
rcOcnciCn (Ersung), unCOcmCs scrl iLcruOCs Oc csc suli|C
-los Quc imiOc rclcrcnciuy OClCr, sicmrc Quc rclcxiCncmCs
|scgnsculuOc cn cl rcli|CEr- Oc Er-lsung: lcOcnciCn) sC-
Lrc lu curcnciu mismucCmCnucslrCpropio cCnsliluycnlc. 1cn-
OiOCscnlrc cl Abgrnd munOunCy cl Grund OivinC, sClClu rc-
hcxiCnsCLrc cl lcnguu| c, scgnHClOcrlin. clms cligrCsCOc
lCsLicncs-, ucOc sulvurnCs.
9. l . Ic lu OiliculluOOc scrcrisliunC Oc vcrus
_IcrC,,U cvcrOuOucOcsulvurnCsl uuluLru Oclpoeta-theo
.
us, C ul mcnCs lu rcllcxiCn lilCsClicu sCLrc csu uluLru Quc
u unlu u l ucrOiOu Oc lu IuluLru Oivinu: ,Luslur cCn huccr-
sc- Oc nucvC crisliunC Oc vcrus, uru cscuur u lunlu miscriu:
I79
,AcusC Quicrc OccirnCs HClOcrlin -C mc[Cr, lu inlcrrcluciCn
Qucpro domo cslumCs hucicnOC Oc sus uluLrus- Quc OcLc-
mCsOc|urOchuccrnCsilusiCncs|lunrCiusOc lu autoctona
yricyu) sCLrc cslcnucslrC munOCy CncrlCs CCscn cl ClrC,
cnclMunOCvcrOuOcrC,yuscu cslcclCiclCuulinCulQuclCs
liclcs cnlCnccsvivCs scrn urrcLuluOCs |uslC unlcs Oc luyrun
lriLuluciCn |clr. I Jcs. 4, 1 7) C Licn -un ciclC nucvC y unu lic-
rru nucvu-, cCmC rczu cl Apocalisis (21 , 1)? Cicrlumcnlc, cslu
scyunOu CciCn urccc ms luusiLlc. Iucs cl miscruLlc cx-
ulsuOC u -Clru licrru- OcLcr Cr lucrzu rCccOcr Oc unu -lic-
rru- Quc lc cs rCiu, y Quc ul linul scr restaurada.
SClCQucumLusCciCncschCcun cCn unCOc lCs luOCsOcl
mcnsu|c | uOC, cl Ocl Gnesis y cl ScyunOC LiLrC Oc lCs Ma
cabeos, scyn cl cuul lucru Oc IiCs nC huy nuOu vcrOuOcrC,
nuOu Quc merezca la pena. Y chCcu lumLicn cCn unC Oc lCs
luOCs Ocl mcnsu|c crisliunC, u suLcr. Quc lCOCs lCs crcycnlcs
scrcmCsrcsliluiOCs in Unum, cncsuOivinu uniOuOneutra Quc
nicyu, nCsClC luluOu, sinClCOuluruliOuOyOilcrcnciu, y Cr
cnOc lCOC ksmos |ucs Quc lCOC CrOcn imlicu OislinciCn y
OivcrsiOuO). IcrC un huy ms. csCs OCs rcscclCs csln u su
vcz cn cCnlruOicciCn cCn cl ClrC luOC O c lu lruOiciCn uOcC-
crisliunu, u suLcr. lu IrCmcsu Oc lu VcniOu Oc unMcsus liLc-
ruOCr, lunlC Ou sisclrulu, uru cl| uOC, Oc ulyC un nC ucCn-
lcciOC, C si cs unu ScyunOu VcniOu, scyn Cr c|cmlC lu
LslCluuulinunCcnvunCOiriyiOuulCsHebreos (9, 28). Iucs
cl Mcsus uOC huLr Oc vcnir uru Quc sc cumlu ul lin lu
lCmcsu OuOu Cl IiCs u ALrum. Quc lCOus lus nuCiCncs rc-
cCnCzcun u Isrucl cCmC su IuslCrsurcmC, lC cuulucOcim
licuru lC sumC lu transformacin ruOiculOclusrcluciCncsOc
COcr cn cl munOC, mus nCluOcslrucciCnuLsClulu Occslc. Y
si, cncumLiC, lu ScyunOu VcniOu Oc]csucrislC cCmC]uczcn-
lruu lu OcslrucciCn Ocl munOC, cllC nC ucOc cCnllcvurnilu
restitutio in Unum niluvucllu- |lunyricyucncllCnOC, lunOcl
Fedro lulCnicC) ul rcinC Oc lus vcrOuOcs clcrnus CrQuc, ul
cCnlruriC Oc lC Quc suCnc cl lulCnismC, jams estuvimos
all Scyn lu lruOiciCn | uOcC-crisliunu, crcuOCs luimCs cn cl
IuruisC| nCcnlurcyiCnlCyicuOclusvcrOuOcsclcrnus' )u ur-
lirOc-licrru- |C scu, ruOiculmcnlc huLlunOC. Oc nuOu) y Ocun
yruluilC sClC OivinC. Y ninyunu Oc lus OCs cCsus, ni clScrni
180
lu luOu, nicl 1 ni cl C nCscrlcnccc en esencia. Si ccumCs
ah initio luc Cr cl OcscC Oc crccrnCs, ul mcnCs Cr un mC-
mcnlC, Quc crumCs hCmLrcs, Quc lcnumCs cuuciOuO Oc Oc-
cisiCn rCiu Quc lcnumCs cn sumu liLcrluO uru clcyir, cn
vcz Oc scyuirCrOcncs. Y csC QucrcrscrliLrcs, Quc sc hicicru
nuestra vClunluOy nClusuyu, luOcIiCs, cs|uslumcnlclCQuc
nCs cCnOcnC uru sicmrc, lC Quc nCs cnlrcyC ul mul. Iunl,
csc lciOCcsimislu, viC ccrlcrumcnlc cslcunlC -Lu hislCriu
Oc luNaturaleza cCmicnzu ucscCnclLicn, ucscllucsobra
de Dios; luhislCriu Oc lu Libertad Cr cl mul, ucscllucs obra
del hombre)12. Ic mCOC Quc ni lus CLrus |scyn cl culClicC)
ni lu lc |scyn cl rClcslunlc) ucOcn sulvurnCs, sinC sClC cl
OivinC uclCgratuito |lun yruluilC cCmC cl Oc lu crcuciCn) Quc
rcmiupor su omnmoda voluntad csus CLrus C csu lc. Ln cl
mc|CrOc lCs cusCs, lu redencin huvcniOC, y vClvcr u vcnir,
de fuer, sin Quc lCs hCmLrcs lu mcrczcumCs cn uLsClulC ni
COumCs huccr nuOu lumCcC Cr ucclcrur cl AOvicnlC.
9 . 1 1. Lu ruiyumLrc [ uclcC-crisliunu Ocl rcvCluciCnuriC
Iucs Licn, cuunOC lu mCOcrniOuO miru u su hcrcnciu cris-
liunuOcsOc cl rcscclC ms vClcuOC ul uOusmC, u suLcr. Quc
lCs|uslCsCsccrnlu licrruy, CrcnOc, ulyunCshCmLrcssc-
rn lCs elegidos |nuncu lCmuOCs inOiviOuulmcnlc, sinC cCmC
yrcy Oc lu civitas Dei), lCs mCvimicnlCsmcsinicCs' ' `sc cCn-
vicrlcn ipso facto cn cl unhclC Oc revolucin, cs OcCil Oc
lrunslCrmuciCn ruOicul Ocl munOC. Iu rcvCluciCn rcscnlu lC-
OCs lCsrusyCs mcsinicCs mcnCs unC. u)cssuLilncu, y uru
cl hCmLrc cCmn, uLsClulumcnlc imrcvislu, cs Occir. -hucc
cCcu--ul rcscclC, cs sClC cucsliCn Oc crscclivu cl Occir
Quc crea un -licmC llumunlc, nucvC, Quc Cr scr lcniOC
1
1 2
Muthmassliche Anfang der Menschengeschichte (1786), en: Werke,
Berln 1968; VIII, 1 1 5 : "Die Geschichte der Natur ningt also vom Guten an,
dsie ist das Werk Guttes; die Geschichte der Freiheit vom Biisen, denn
sie i t, t Menschenwerh .
1 13 Surgidos siempre ante calamidades naturales o ante fenmenos de
opresin social y poltica, o sea: siempre que se desconfa de la tierra como
morada prlpia del hombre.
1 81
1
L
cCmC OclinilivC ucOc scr cCnlunOiOC cCn lu clcrniOuO, C
Quc OcslruycunlicmCusuOC,cCrrulC-.cnlCOCcusC rCm-
c lu crCnClCyu huLiluul, cnluyurOc uLicursccnsuscric in-
OcliniOu, L) csl cuiluncuOu Cr unuvunyuurOiu Quc sc crcc
cn CscsiCn Oc lu \crOuO, e) rcsluuru un CrOcn rimCrOiu|
Quc cl rcvCluciCnuriC crcc in|uslu y viClcnlumcnlc csluL|cci-
OC, O) OiviOc u| munOC cn OCs urlcs irrccCnciliuL|cs. lu Quc
sc sicnlc u yuslC cn cl |lCs mulvuOCs) y lCs miscruLlcs Quc
unsun lu rcOcnciCn |lCs |uslCs, lul cCmC sc llumC cn rinci-
iC cl mCvimicnlC cCmunislu. Liga de los Justo:); O ) cs ecu
mnica: sClC COr cCnsiOcrursc vcnccOCru cuunOC cl mun-
OC cnlcrC ucclc cl mcnsu|c sulvuOCr, Oc yruOC C Crlucrzu,
c) y uylulinu, cnlin, u lCOCs lCs hCmLrcs in Unum cn unu
sCluIOcu. As, luRcvCluciCnIrunccsucCmicnzu rCc|umunOC
lu Nacin una e indivisible, usu cnscyuiOu u rCmulyur unu
lcnOcnciulmcnlc univcrsul IccluruciCn Oc IcrcchCs Ocl
HCmLrc y Ocl CiuOuOunC, y scvc ul lin cCmC Capital, cCmC
-cuLczu O c unu HumuniOuO rcOimiOu, unilicuOu, us lumLicn
usu iOcClCyicumcnlc lu RcvCluciCnO c CcluLrc Oc cCnsliluir
cl-sCciulismC cnunsClC us-u vislumLrurCrsu cxunsiCn
ccumcnicu cl uOvcnimicnlCOcl cCmunismC, lu invcnciCn uc-
luul O c unu suucslu RcvCluciCn Amcricunu cn I77o uunlu
iyuulmcnlc u csu ncccsiOuOOccxunsiCnluncluriu Oclmcr-
cuOC liLrc y O c lu OcmCcruciu urlumcnluriu, lcusc si nC Te
End ofHistor, OclincluLlc Iruncis Iukuyumu, C mslOicu-
mcnlc. ccsc un uscC CrclMal! Oc \ushinylCn.
LlncCrusyCcscnciulQucscuruu |u RcvCluciCnOclMc-
siunismC uCcullicC cs Quc cllu sc Quicrc insiruOu desde
dentro, Crlu sCluvClunluOOc lCshCmLrcs, vulcOccir. Oc lCs
hCmLrcsQuclCmuncCncicnciuO csu csluOC miscruLlcy Quc
sc rcLclun cCnlru cl, lCrmunOC usunu cxlruu clusc univcr-
sul lun cCnlruOiclCriu cCmC lu OcunIucLlC |urliculur) Llc-
yiOC Cr IiCs |y Cr cnOc, univcrsul ). 1un cCnlruOiclCriu,
lumLicn, cCmC luOc unlcnyuu|c |CrcusC, cl| uOC, clruLc
C cl luln) Quccrcycru scr el lcnyuu c, lu cxrcsiCn uru Ocl
Lgos. Lsu clusc scru, u lu ulluru Oc nucslrCs licmCs |C scu,
Oc I 88), cl IrClcluriuOC. -MCycn Oic hcrrschcnclcn Ilusscn
vCrcincrICmmunislischcnRcvCluliCnzillcrn Iic IrClcluricr
huLcnnichlsinihrzuvcrlicrcnuls ihrc Icllcn. Sic huLcncinc
I8.
\cll zu ycVinncn. IRCLLJARI LR ALLLR L^lILR \LRLI-
lIC1LlCH' 114. IcrCcsuQucrcnciu inmanente, scynlucuul
lCs hCmLrcs |ul mcnCs, lCs CrimiOCs) huriun lu HislCriu C
lcrminun cCncllu, scyn sc mirc) QucOuinmcOiulumcnlc cn
cnlrcOichC Crun luOC cnvirluO Ocl curclcr imcrulivC Oc
lu llimuy lumCsu lrusc Oc Murxy Lnycls, y Cr ClrC Crcu-
rclcrforzoso y ncccsuriC cCn cl Quc sc cCnlcmlu lunlC lu
usuOu rcvCluciCn Luryucsu cCmC lu rClcluriu,
`
niOc
u.
Allcs SlJnOischc unO SlchcnOc vcrOumll, ullcs Hcrhyc VtrO
cnlVcihl, unO Oic Mcnschcn sinO cncIlich gezwungen, ihrc
LcLcnsslclluny, ihrcycycnsciliycn Lczichunycn mil nchlcr-
ncnAuycnunzuschcn-'` IcmuncruQuc sisCn lusLcycs Ocl
mulcriulismC hislCricC lusQuc lucrzun u lCshCmLrcs u lu rc-
vCluciCn lu nicu Oilcrcnciu imCrlunlc cCn cl rcOcnlCrislu
mcsiniccslriLu cn Quc cslc Cnc su cscrunzu cn un uclC
gratuito, Oc un luOC miscricCrOiCsCy Ocl Cl
rC vcnyucCr, y cl
rcvCluciCnuriC lC OcCsilu cn un cCnCcimcnlC -ruCCnul Y
Cr us Occir a priori Oc lu necesidad Oc lu HislCriu Ll -cicn-
llicC sCciul- susliluyc usul -rClclu, y cl inmuncnlc IrCyrc-
sCOc luHislCriu hucc Quc sc OcrriLccl sucCOcun IiCslrus-
ccnOcnlc. IcrC, u mivcr, cl rCyrumurcvCluciCnuriC cs uru
cl inOiviOuC Quc Quicrc scr l mismo, C scu rcsCnsuLlc Oc
sus uclCs, mcnCs sulisluclCriC un Quc cl rcOcnlCrismC mc-
sinicC. Lslc ulirmu ul mcnCs Qucunu vcz, in illo tempore, un
hCmLrc |Cunu Iurc|u) luc liLrc, y Quc Cr csu su ucciCn |i-
LcruOCru luc OcslcrruOC Ocl IurusC. Ln lu crccnciu rcvClu-
ciCnuriu sc revela cn cumLiC Quc ninyn hCmLrc hu siOC | u-
msliLrc. 1COCs sCmCs cn rculiOuO [uyuclcs Ocl OcslinC. nC
cslu cn nucslru munC niuOhcrirnCs ul LicnnicCmclcrcl Mul
Si |C huccmCs, cslc scr cn sumu un uclC grtuito, cCmC lC
cru cl OivinC. SClC Quc sinlu mcnCr cCnsccucnciu, ucs Quc
nuCu Oc|ur Oc succOcr scyn lC rcvislC in illo tempore
:
LC
inQuiclunlc, y uun crvcrsC, csQuc sClCunCsCcCs clcyiOCs
urcccnsuLcrcslC |y cncllCnOC, sClumcnlc lnC cl leade1.
y sus uclCs lucrzun y CLliyun u lCs Ocms a sCmclcrsc vehs
1 1
1 K. MAR und Fr. ENGELS, Manifest der Kommunistischen Partei, Re-
1 clam-Ausgahe, Stuttgart, 1 969, p. 60.
115
Op. cit. , 27 (subr. mo).
l8
nolis
ir
.
umLusCCiCncs u lu vcz. cnlulCcuru sciOcnlilicun incs-
cuOiLlcmcnlc lu mucrlc Ocl hCmLrc iclzschc y su lrunsli-
1 1 6
F N .
.
r.
.
IETZSCHE, carta a ]. Burckhardt de 6. l . liH9: was unan<>enehm
ISt an memer Bescheidenheit zusetzt, ist, dass im Grunde j eder ame in
der Geschichte ich bin (KSB VIII, 578).
1 1 7 Carta a "Ariadne" (C6sima Wagner), de 3. 1 . l fH9: "Es ist ein Vorurtheil
dass Kh em Mensch bin. Aber ich habe schon oft unter den Menschen "e
lebt und
.
kenne Al! es
was Menschen erleben knnen, vom Nieclrigsten :)is
zum Hochsten. [ . . ] D1e Hunmel treuen sich, class ich da bin . . . Ich hahe auch
am Kreuze gehangen" (KSB VIII, 5720. Cti'. tambin la ya cit. carta a Burck
harclt: 'L1eber Herr Professor, zuletzt w:ire ich sehr viel lieber Basler Protes
SOI als Gott; aber 1ch ha he es nicht gewagt, meinen Privat-Egoismus so weit
zu tre1hen, um semetwegen die Schaffung der Welt zu unterlassen. Sie se
llen, man muss Opfer hringen, wie une! wo man leht" (KSB VIII, 577f).
l8
yuruciCncCmC liCs OClicnlc. C -liCnisCs cCnlru cl Crucili-
cuOC (Dionysos gegen den Gekreuzigten), sinC iclzschc,
lrunsliyuruOC cn clCrucilicuOC cCmC liCnisCs (der Gekreu
zigte als Dionyso:).
ld. LIlIlACIClL LXIS1LCIASALAMlLR1LlLLSICLC
,Ynucslru rCiu cCcu, lu Oc lCs hCmLrcs -lurOiCs Oc un
cunsuOCCcciOcnlc, Quchu clcyiOC: icn COru Occirsc Quc,
hCy, unlunlusmu rccCrrc LurCu y cl rcslC Ocl munOC -civili-
zuOC |C scu, lcnOcnciul c iOcClCyicumcnlc, lCOC cl munOC)
clCrOcnuOCr. LurCmcsu Ocl CrislCurccchuLcrscrculizuOC,
crC cn unu invcrsiCn surcslicu CuunOC cl lvunycliC scu
rcOicuOC u lCOus lus nuciCncsOc lu licrru vcnOr cl lin, hu-
Lu yurunlizuOC cl IrClclu Oc Culilcu. AhCru, lu ecumene u-
rcccu unlCO cllcyuru sucCnsumuciCn. IcrC nC u lruvcsOcl
OircclC mcnsu|c crisliunC, sinC Oc sus succOncCs C Erstze
suucslumcnlc luicCs uluyClumicnlC CrcxunsiCn lunclu-
riu O c lu rcvCluciCn, cCnvcrliOu uhCru cn lu u|unlc rcvClu-
ciCn informtica |OCnOc cl crcuOCr Oc lu Second American
Revolution -lu Ocl IC-, 1hcCOCrc IClmclsCn, clumu OcsOc
cl nucvC Maniesto: computing power to the people!1
1
x, cC-
rrcsCnOccxuclumcnlclunihilislu condition postmoderne, Cs-
cilunlc cnlrc lu LsQucOu cusi mslicu Oc lC suLlimc incxrc-
suLlc Cr LyClurO, lrus lu mucrlc Oc lCOCs lCs Grands rcits,
y lu lu OcscscuciCn Ocl gur. Uc nucslrC urliculurfin de
siecle: ]cun LuuOrillurO, cCn su muy siyniliculivu CLru L 'illu
sion de lafin, Oc l 99.. Ll unC .ddd, sc Oicc ull, nC lcnOr [u-
ms luyur, CrQuc yu lC hcmCs Oc|uOC ulrs, CLscsiCnuOCs
cCmC cslumCs Cr csu miruOu retrgrada, cCnscrvuciCnislu,
Quc lCOC lC urchivu y lCOC lC yruLu cn tiempo real, y Quc hu
cxlcrminuOC OcsOc lu ruz lCOu cxcclulivu Oc lulurC i si-
Quicru COcmCs Occlryu, cCn lcrriOu, Apocalypse not now, C
cCn SusunSCnluy, surcslicumcnlc.Apocalypse, it 's now or ne
ver, sinC Apocalypse not now, nor never. ,Yu vivimCs lcnu-
cnlc cnlu -miscriu Oc lu -cnuriu O clullu Oc cnuriu (Not
1
1 1 H
Computer Lib/Dream Machines, Reclmoncl, Wash, 1 9H72
185
der Notlosigkeit), uOvcrliOu Cr IciOcyycrcn lCs Beitrdge zur
Philosophie |cscrilCs cn lu mismu cCcu, nC sc ClviOc, Quc
Die Zeit des Weltbilde:)? ;0 ucusC nCs rcurumCs uru unu
rcOcnciCn- (Erlosung) suiciOu, cCmClu Oc l uscctu Oc]imC-
ncs cn lu Cuyunu C Ocl Solar Temple cn Suizu y cn ucLcc:
C CrltimC, ,sc inlcnlur ucuLurOc unu vcz CrlCOus cCn
lu miscriu mcOiunlc uctCs hicrtcrrCris!us y uCcullicCs
cCmC cl crclruOC Cr l u sccluAum Shrinkyo cn]uCn, cn
l ,,;: 1ul urccc Quc lu ultcrnulivu lucru. C Licn nC cs Csi-
Llc usis|ir u lumucrtc Ocl siylC, CrQuc cstc hu mucrtCya sin
nCsClrCs suLcrlC, CcuuOCs cCmC cslumCs cn mirur huciu
ulrs sine ir mus tumLicn sine studio, scyn rClclizu Luu-
OrillurO, C LicntcnOrcmCs |,Quicncs:) QuchuccrlC imCsiLlc
uru Quc cllin Ocl siylC cCnllcvc cl lin Oc lu IumuniOuO, im-
iOicnOC Oclinilivumcntc cl nucimicnlC Ocl nucvC milcniC
mcOiunlcunhClCcuuslClClul , yuscu ecolgico |cl OcvustuOCr
hurucnMilch, cn CcnlrCumcricu, ,cs un simlc ucciOcntc Oc
lu nulurulczu, C unu cCnsccucnciu ms Ocl clcclC invcrnuOc-
rC:), qumico |cCmC sc rcununciC cn lu ucciCn viClcnlu, y
lrcmcnOumcntcsimLClicu, Oc lu scctu |uCncsu cituOu. lu usli-
xiu Cr yus surn cn cl mctrC Oc 1CkyC) , biogentico |nC sc
ClviOc lu rClccu cicntlicu-. lu cstructuru Ocl ycnCmu humu-
nC scr OcsvcluOu cn su tCtuliOuO cn cl uC 2002) , C cn lin
termonuclear, uhCru Quc lu OcscCmCsiciCn Oc lu untiyuu
lRSS y cl LrCtc- virul Oc lCs lunOumcntulismCs ucOcn !rC-
cur lu cCnsiynu Oc 1cO clsCn cn un sinicstrC atomic bomb
power to the peopfel
Lu vcrOuO cs Quc nC huy OcmusiuOus ruzCncs uru scr C-
limislu rcscctCul OcstinCOccslu OcscCnccrluOu IumuniOuO,
Csciluntccnlrc cl OcscC Oc rcOcnciCn inmincntc c inmcOiutu
y lu cxcricnciu Oircctu Oc l u miscriu|yuscu cruclmcntc rcul,
C sc cnticnOu cCmC lu miscriu- mCrul y csiriluul OcLiOu ul
ClviOCOc nucstrucurcnciu, Oc nucslrunuOu cCnslilutivu) . Ic
un luOCrcOcnciCn (Erlosung). IclClrC, lu miscriu Oc lu cu-
rcnciu Oc cnuriu (Notlosigkeit). Ln umLCs cusCs Lrillu, lvi-
Ou, clvcncnCsCsuli|C Quc mulu lCOu ruz. -los. Y scru riOcu-
lCinlcnlurimurlirnucvusrccclusOcsulvuciCn . Scyurumcn!c
lcncmCs yu OcmusiuOus. uiz huLru Quc urcnOcr cn cum-
LiC u Occir. nC mc su|ctcs' , Oc| umc suelto! (Lass mich los!),
loO
lunlCcCnrcscclC u lu Erlosung cCmC u lu Notlosigkeit. Iucs,
cCmChcmCsvislC, umLusticncncl mismCCriycn. A lruvcsOc
lu LiLliu, cCn sus Licn OclcrminuOCs rinciiC |cl Gnesis) y
linul|cl Apocalisi:", cn cxuclCpendant invcrliOCOccscIiCs
Quc Oicc scr. luAllu y lu Cmcyu . . . cl Quc csy cl Quc cru y cl
Quc vicnc- (Ap. l , o) , u lruvcs Ocl nihilismC, Quc cnlrc cl sur-
cusmC y lu OcscscruciCn ulirmu uruOC| icumcntc cCn cl
^nycl OclApocalisis QucyunChuymsticmC CAp. l 0, O),
crC Quc OcsucsOcl linnChuLryuninyncCmicnzC, u tru-
vcsOc lCsmCvimicnlCsrcvCluciCnuriCs, Quc ulirmun Quctrus
cl nucvC cCmicnzC, lrus lu nucvu AurCru, yu nC huLr lin, u
lruvcs Oc tCOC cllC, unu sClu lccciCn sc imCnc, CLscsivu. cs
rccisC salir del tiempo, cs rccisC siluur u cslc OcnlrC Oc
lrCnlcrus ryiOus, cCmC clrilicuOus |ul iyuul Quc lC csluLu
cl umLrul Oc 1rukl), uru sullur lucyC ms ull C ms uc
Oc cllus. 1COC ticnc su rinciiC, lCOC tcnOr su linul . Y sin
cmLuryC. .
l l . LL CAR^C1LR IILIIIICILLA LXIS1LCIA
Sin cmLuryC, nC cs cslu nucslru cxcricnciu cCtiOiunu. lu
ms scncillu, lu ms ccrcunu, crC lumLicn lu ms Oilcil Oc
pensar. LC Quc nucslru cxcricnciu nCs Oicc, y nC QucrcmCs
Cr, cs Quc cuOu unC Oc nCsClrCs, inOiviOuulmcnlc lCmuOCs,
sCmCs indefinidos, sin rinciiC nilin. YC, cslc hCmLrc cCn-
crclCQucuhCru cscriLc cstus cCsus, yC no he nacido, nitum-
CcC morir nunca. Iiccn, y us lC crcC Cr huLcr lcniOC lu
cxcricnciu Ocl nucimicnlC Oc ClrCs hCmLrcs, me Oiccn Quc
yC hc nuciOC IcrCcssicmrc OcmusiuOC turOc uru usistir ul
rCiC nucimicntC, Cr OcliniciCn, yu Quc lu cCncicnciu Ocl
yo |y CrcnOc, OclumcmCriu)sc ulcunzu Crvczrimcrucn
cl lcnyuu|c, un lcnyuu|c lumLicn cl indefinido, sin lrCntcrus
li| us. cCmC un continuum hcrcOuOC y Quc yC trunslCrmC
cCnstunlcmcnlc, nC cCmC clLgos li| C, Ocl Quc irruOiurun Oi-
rcclumcntc lCs lgoi, lus rationes seminales, c inOircctumcnlc
u cCsus Oc cslc munOC. uncuCOrc suLcrsi hc nuciOC, yu
c mi mcmCriu sc Ocshiluchu cn rccucrOCs cuunOC intcnlC
rClunOizur cn mi inlunciu |nC cn vunC llumuOu us cn luln.
lo
infantia, cl luyurcn cl Qucsc curcccOc huLlu). IcrClumLicn,
ul mismC licmC, sicmrc cs OcmusiuOC rCnlC uru mCrir.
]ums lcnOrc, Cr OcliniciCn, lu cxcricnciu, lu inscnsulu vi
vencia (Erlebnis) Oc mi rCiu mucrlc. Sc Quc mucrcn lCs
ClrCs, CrQuc hcusisliOCcslucluclCu cscccsc uLrulC cnlu
curncu|cnu, lruscl cuul niyC, niclmCriLunOC, en cuanto tal,
ucOc lcncr cxcricnciu humana Oc ninyn ycncrC. ,CCmC
cxcrimcn|urun corte, unuscuruciCn: Lnclmc|CrOclCscu-
sCs (cs Occir, si crccmCs cnlu inmCrluliOuO crsCnu|) sc csl
C Oc un luOC, C Ocl ClrC. crC | ums ucOc unC cncCnlrursc
cn cl umbrl mismC, CrQuc lu mucrlcnCcscCsu Oc cslc mi
munOC, cCmC lumCcC lC cru cl instunlc Ocl nucimicnlC. li
mCrlulcs ni inmCrlulcs, ucs, sinC inOcliniOCs, cCmC cn sus-
cnsiCn, ul iyuul Quc lC csl cl cCnlusumcnlc sulvilicC mcn-
succrisliunC. 1ulcsnucslru viOu. ,ICOrcmCs urcnOcru vivir
ulyunu vcz cn cl urC devenir sin inlcnlur imrimir u cslc c|
curclcrOcl ser, cCmC inclusC uniclzschc llcyuru u cOir
uiz scu cllC imCsiLlc. lcccsilumCs cscunOir lCs licm-
Cs, vcr cCmC lCOCticnc un rinciiC y unlinul . . u nuestra
vista y cn nuestra presencia: cCmC si cslu sc hurluru, u|cnu, u
csCslruymcnlCs Oc csuciC-licmC lcccsilumCs CcrurOcn-
lrC Oc unsistema mtrico cxlruC, u|cnCy uun hCslil ulriC Oc
lu viOu, uru uunlulur u cslu, uru ClCryur un scnliOC u lCs
cvcnlCs. IcrC Licn COriumCs OurnCs cucnlu ul cuLC Oc Quc
csu CcruciCn cs unuficcin ul scrviciC Oc cslu nucslru vicL
inOcliniOu, linilu crC ilimiluOu desde dentro, y nC un crucl
Moloch ul Quc nucslrCs sucCsy lcmClcs hun cCnlcrOC unu
rculiOuOmslucrlc un Quc lu Oc nucs|ru rCiu viOu. IcLc-
rumCs rccCrOur lCs vcrsCsOc]uvcnul Summum crede nefas
animam praeferre pudori 1 Et propter vitam vivendi perdere
causas (Iicnsu Quc lC msncluslCcs rclcrircl ulmu |lucxis-
lcnciu! ul uOCr1 Y Cr lu viOu crOcrlus ruzCncs Oc vivir-).
Mus nC uru scyuirlCs, QuilunOClCOC vulCr Oc suyC u luviOu,
cCmC hucc cl muy lutcrunC Iunl' '`, ni lumCcC uru invcrlir
niclzschcunumcnlc su scnliOC, Oc mCOC Quc Cr mCr Oc lus
razones Quc Oun scnliOC u luviOu(unus-ruzCncs, cn Oclini-
1 1
Kant cita esos versos en la Methdenlehre de la K1itik derpraktiscben
Vernunft, Ak. V, 1 59.
1 88
livu, liclicius) scicrOu |u viOu mismu, sinCurucsluLlcccrun
Oi!1cil cQuiliLriC cnlrc csu licciCn necesaria (CrcusC, lu
cucnlu Ocl licmC, cscunOiOC u urlir Oc lu inlrCOucciCn cn
cl, cCmC Lurrcrus -Schranken-, Oc lCs suucslCs |milcs
-Grenzen- li Cs Ocn|rC OclCs cuulcscl Oiscurrc. Ocl O ul l) y
lu cxcricnciu real Ocl lu|C inOcliniOC Oc nucslru cxislcnciu.
Vivir, ucs, cCmuluOCsCr lCcxlruCy u[cnCu luviOu, crC
nC regidos CrluCLscsiCn imCsiLlc Oc Qucrcr culur al ins
tante, al punto, ulyC lun imrcscincliLi|c cCmC absurdo: ulyC
QucnCcsnilicmCnicsuciC(sicmrcluiOCs,sicmrc luc-
ruOcsi-), crC QuccrmilcvivirCricnluOCscncllicmCy cn
clcsuciC. VivirsinunsiuOcrcOcnciCn niscnlimicnlC Oc mi-
scriu, ucs Quc lucscrunzuy OcscscruciCn OcLcn cmlcur-
sc cnpaliar cn lCCsiLlc cl sulrimicnlCy cl OClCrOc lCs Oc-
ms, OcLcn cmlcursc cn cs|ur rcscn|cs, condolidos, cn cl
mCmcnlC imcnsuLlc c imCsiLlc, y sin cmLuryC cicrlC, Oc
unu mucrlc. lC huy mucrlc propia. SC|C huy mucrlc u| cnu.
IcmusiuOus mucrlcs, lCOus cllussinscnliOC, muchus Occllus
cuusuOusuOcms cn nCmLrc Oc suucslus causae vivendi ul
urcccrms-ullus-QucluviOu. SCmCs nCsClrCs, nClCsmucr-
lCs, Quicncs vivimos sus mucrlcs. uicn csC suLc, Luslunlc
licnc Cr huccr, cn vcz Oc sCur cCn suiciOiCs cClcclivCs C
cCn la ejecucin sumara, manu militar'i ve! divina, Oc unu
humuniOuOmiscruLlc- OcluQuc clhu OcciOiOCQucnCQuic-
rc yu lCrmur urlc.
LslC cs lC Quc sc mc Ccurrc Occir, micnlrus cscrC cl in-
mincnlclin Oc|siylC, QuclumCcC mClir CrQuc no cs rcul.
luncu cxis|iC, ni|uvCC|rCscnliOC Quc cl Oc mcOirun lusC
OclcrminuOC Oc lu cxislcnciu. LnlcnOcrcslC nC cs, ul lin, lun
Oilicil. ^cCslumLrursc u lC Qucyu sCmCs cs sClC cuestin de
tiempo.
1 89
1
1
' 1
VII
LAS SECTAS DEL OCASO
l LA LA]lZA Il LAALJlRA Il LCS JIlMlCS
Y sln cmluryC, ,Qulcn COr |uclursc, hCy, Oc hulcrsc l i-
lcruOCOcvcrOuOOc lu cuOcnuOc lu hlslCrlu:CCmC cn un cx-
lruC rCccsC|nlcC, lC mlsmC Quc nCs rcslu scyurlOuO |rc-
cC|Clu hcrcncluOcmlsuOrcs, sc lu cnlrcyCmCOlllcuOuu mls
hl|Cs, slrvC u ml us, clc. )susclluhCrrCry nuscus. ,AcusCcs
sClC-cucsllCnOcllcmC-clucCslumlrurscu lCQucyusCmCs:
IccnOc Oc lC Quc slynlllQuc csc nucslrC -scr- C -cscnclu-.
lucs lu nurruclCn Oc lu hlslCrlu-u csur Oc lCOCs sus lnlcn-
lCs Cr uOCrnurlu cCmC HlslCrlu- nlcumcnlc sc urccc u lu
lllCsClu cn unu cCsu. cn Quc csl lc|Cs Oc scr cOlllcunlc. Ml-
runOC huclu ulrs cCn lru, cCmC cOu hucc llcmC]Chn Cs-
lCrnc, unC Oc lCs angr men lnylcscsOc lCs uCs clncucnlu,
nC vcmCs Cr lCOus urlcs slnC mucrlc, ln|usllclu y OcsClu-
clCn. ,ulcn sc ulrcvcru u OcclrhCy csC tun munlOC Oc -u-
rcccmcnllru Quc CcurruncsluscCsus, ulllnulOcl slylCX-:Iu
lnclusC vcrycnzu hullur Oc lu -ulluru Oc lCs llcmCs- cuun-
OCcstCs llcmCsnucslrCs, lrus lus mulunzusOc lus OCs Cuc-
rrus MunOl ul cs, hun lruOC -Cr hull ur sClC Ocl l l umuOC
-munOC clvlllzuOC - l u Cucrru OclVlclnum, cl Culuy, lu lnu-
ulullccCnlrCnluclCncnlrcrulcsy[uOCs, lus OlctuOurus Oc
trycntlnu y Chllc |cCn un ulcllcC y OccrcilC IlnCchct cn-
crruOC cn unu clnlcu lCnOlncnsc, y cCn cl Quc lCs -COcrcs
lcllcCs- nC sulunmuy llcn Quc huccr) , luCucrru Ocl CCllC,
l 9l
cl inuculullc cCnlliclC Oc lCs Lulcuncs |cCn su vcryCnzCsC
ucnOicc Oc ICsCvC) , y un mCnlCn Oc cCsus ms. lC QucOu
ms rcmcOiC Quc uscnlirulvicC Oiclumcn Oc Hcycl cuunOC
hullulu Ocl muluOcrC- Oc lu hislCriu y ulirmulu QuclC nicC
Quc nCs cnscu l uhislCriucs Quccslu nC cnscunuOuy Quc
cslumCs cCnOcnuOCs u rcclir lCs vicCs crrCrcs. Y u lu vcz,
,cCmC COcmCs nC Oiscnlir Oc Hcycl cuunOC, u csur Oc
lCOC, crea Quc lu ruzCnriyc cl munOC y Quc lu llcchu Oc lu
hislCriu uunlulu u unucxunsiCn ylClul nCsClCOc lu lilcr-
luO sinC Oc lu cCncicnciu inOiviOuul Oc csu mismu l ilcrluO:
ucslrC csluOCOc nimC scuccrcu ms licn ulOcl OcsClu-
OC Lcn[umin cuunOC cCnlcmlu, cnlrc lu luscinuciCn y cl lc-
rrCr, clcuuOrCAngelus Novus Oc Iuul Ilcc. 5cvc cncl-Oicc-
u un nycl ul urcccr cn cl mCmcnlC Oc ulcursc clc ulyC sC-
lrc lC cuul cluvu lu miruOu. 1icnc lCs CCs OcscncuuOCs, lu
lCcuulicrluy lusuluslcnOiOus. LlnyclOc luhislCriuOclclc-
ncrcscuscclC. Sucurucslvuclluhuciu cl usuOC. LnlCQuc
uru nCsClrCs uurccc cCmC unu cuOcnu Oc ucCnlccimicnlCs,
clvc unu culslrClc nicu, Quc ucumulu sin ccsur ruinu sClrc
ruinu y sc lus urrCu u sus ics. Ll nycl Quisicru Oclcncrsc,
Ocscrlur u lCs mucrlCs y rccCmCncr lC OcscOuzuOC. IcrC
unu lCrmcnlu OcscicnOc Ocl IurusC y sc urrcmClinu cn sus
ulusy cslunlucrlc QucclnyclnCucOc lcyurlus. Lslulcm-
csluO lCurruslru ircsislillcmcnlchuciu cllulurC, ul cuulvucl-
vc lus csulOus,micnlruscl cmulCOc ruinus sulc unlc clhu-
ciu cl ciclC. JullcmcsluOcs lC Quc llumumCs rCyrcsC-`.
.. LCS l]LS IL LACARRLJA IL LA HISJCRIA
Y sin cmluryC, cs Csillc Quc lun imrcsiCnunlc cuuOrC
lcs urczcu u ulyunCs, hCy, OcmusiuOC Climislu. Ln clcclC,
lCs c[cs sClrc lCs cuulcsyiru sCn lCs unlilclicCs Oc lu historia
y Ocl mesianismo. Y umlCs urcccn Ocscscrucl:mcnlc unli-
cuuOCs, hCy.
120 w. 13ENJAMIN, Tesis sobre la Filosofia de la Historia, IX, (en: Anelus
Novus, Edhasa, Barcelona, 1 971 , p. Rl .
l9.
. . I . iclzschc y Lcn[umin, cmcuOCs cn cnyrusur lCs c[cs
ICcCs Oc nCsClrCs sc iOcnlilicuriun cCn csc nCsClrCs- lcn-
uminiunC,scynclcuulcllrumCQucvuOclusuOCulrcscnlc
sc mucslrucCmC unu cuOcnu Oc ucCnlccimicnlCs-. Lus crilicus
OcsiuOuOus ul unlrCCccnlrismC |C cn su vcrlicnlc lcminislu.
ul unOrCccnlrismC y lulCccnlrismC), ul curCccnlrismC |C ylC-
lulmcnlc. ul CcciOcnlulismC) C ul lCyCccnlrismC hun OcscOu-
zuOC nucslru iOcu dc lu HislCriu cCmC -rCccsC cCn scnliOC .
RclCrnu,cCnlru Hcycl, luvCz OcllCcC-niclzschcunC Quc, luc
ru Oc s, cxclumu. ,uc vumCs u huccr uhCru, cuunOC hcmCs
clcscnyuchuOC cslu licrru Oc su sCl: ,Huciu OCnOc sc mucvc
uhCru: ,Huciu OCnOc nCs mCvcmCs: ,LcCs Oc lCOCs lCs sClcs:
,lCcslumCs cuycnOCul uvunzur: ,VumCs huciu ulrs, huciu un
luOC, huciu uOclunlc, huciulCOCsluOCs:,HuylCOuviu unurrilu
y un ulu[C: ,lC crrumCs cCmC Cr unu nuOu inlinilu: ,lC scn-
limCsclulicnlCOclcsuciCvucC:,lChuccmslriCuhCru:,lC
h
>
1 t.t _
vicnc sicmrc, unu y Clru vcz, nCc c y mus nCc1c. . CmC
cs suliOC, cl sClOcl Quc hcmCs OcscnyunchuOCu nucslru lic-
rru, OcsOcuhCruun uslrC crrunlc-, cru clOiCs mCrul, cl OiCs Oc
lu ruzCn y Ocl rCyrcsC, Quc unlcs ClCryulu scyuriOuuy cCn-
liunzu-Cr luluccs Quc cslus lucrun- u lCs hCmlrcs. Ll cru cn
sumu cl urunlc Oc lu cuOcnu Oc ucCnlccimicnlCs llumuOu his-
o
lCriu SClC Quc liclzschc, ul iyuul Quc Lcnumin, urccc uhCru
lumlicn OcmusiuOC Climislu. Iucs si Lcnumin, cCnlru lCOu
cxcclulivu ruzCnullc-, ulriyulu lu cscrunzu Oc un cicrrc
ulrulC, inslunlncC dcluhislCriucnun -licmC-uhCru-, cnun
inimuyinullc jetztzeit cn cl Quc cl Mcsus Ocscrluru u lCs
mucrlCs y rccCmusicru lC OcscOuzuOC, liclzschc cCnliulu
cnQuc csc nihilismC rcuclivC, csc OcsicrlC Quc sc cxlicnOc Cr
luluz Oc lulicrru lrus lu mucrlc Ocl vicC OiCs huriu lCmur cCn-
cicnciu u lCs hCmlrcs Oc Quc cllCs crun Quicncs hulun uscsi-
nuOC u csc Lnlc SurcmC y Oc Quc, lilrcs ul lin Ocl csC Ocl
usuOC y O c l u curyu Oc nCrmus suucslumcnlc clcrnus, ins-
luururun luvcrOuOcru hislCriu unu hislCriu crcuOCru cn lu Quc
.
cuunOCcCnliu|umCscnclrCyrcsCy
n Quc lCOC sc urrcyluru- ulyunu vcz, cCn lul Oc Quc siyumCs
liclcsulCsOcrcchCshumunCsyulCsvulCrcs iluslruOCs-Occslc
lcm,nliC +unO
,
C liLrc- ClurC Quc Quizu, ulccciCnuOCs Cr
LcnumuyCrl:clzschc,ucOcQuccmcccmCsuvislumLrur
Quc cl crrCr lnOumcnlul cs|ri|uLu cn Quc cl unC crcu uslu-
mcnlc cn unfundamento Quc in illo tempore, unlcs O c lu his-
lCriu, hucu Quc |COC lucscurmCniCsC, Licn lruLuOCy cCn|un-
luOCyruclusu csclunOumcnlC |rccucrOcsc QuccnLcn|umin lu
lCrmcn|uOcsccnOu-OclIurus, 0 ulcCnlruriC, clClrC, iclzs-
chc, vuvcnircsclunOumcnlCullinulOccsluhislCriuhumunu,
OcmusluOChumunu, unlunOumcnlCfuturo: lu vClunluOOcC-
Ocr, cnmunCs Ocl ullruhCmLrc Crisis siynilicu OisCluciCn rC-
luru. Asi Quc nC ucOchuLcrcrisis mus Quc cuunOCsc Crccn
un1COC crlcclumcnlccCn|unluOCQuc Ocsucs,vuyu VO. u su-
|crCrQuc, sc hu rClCyOcscOuzuOC,crCQuc siyuc Lrillun-
OC cCmC utopa. Licn cslu CuluLlc Oc nucslrC inlCrluniC sc-
ru cnlCnccs lulccn clJCOC, ycnclIunOumcnlC. IcrC, ,ucusC
csCsiLlcvivirunuviOurculmcnlc humunu -ulmcnCs cCmC lu
cnlcnOcmCs nCsClrCs, cn CcciOcnlc- sin lu crccnciu cn un
JCOC |icnlunOuOC:LsCLviCQucOCnOcnChuyIOcnliOuOlum-
CcC ucOc huLcr Iilcrcnciu. IcrC, Oc nucvC. ,cs CsiLlc vivir
Y cnsur sin lu uCrunzu Oc lu IOcnliOuO crOiOu-C uvizCruOu
ccl hC
rizCnlc
c
.
scu cl vcrOuOcrC-, cl sCciulismC-crC Quc scu cl
sc
un rcscnlc-urunCsClrCs,usuOC. cllicmCOcl
cscr
:ulcuu
nh-
|us tumLcn,lCQucrun CnC, OccsuOcrrCtuOcluMCOcrnlOuO.
;. Lu ns|Ou cCntruClcnsvu umcrcunu C lu |cnu Oc huLcr
yunuOC
Ic tCOus lCrmus, csc lrucusC cstuLu yu nstC cnlu Olcul-
tuOOccCnclurlusOCscxycncuscCntru|ucstus u lusQucnCs
hcmCsvcnOCrclrcnOC. luunu, Ocruizt|cumcntc| uOu, n-
sstc cn cl IucLlC LlcyOC cCmC uQucl Quc tcnc OcrcchC
-Lu|Clucu|tunu OclMcsus- u OCmnuru lCsOcmus |ucLlCs
Oc lu tcrru, lu Ctru, |rC|umcntc crstunu, u|untu u lu cvun-
clzucCn ccumcncu. Lcn|ucOcscrQuc, mcntrusnCsc lC-
n cl stat
,
q
u
o y cxyunu luchu lnul |cCncl
u|CyC, csC sl, Oc lCs ccrctCs cclccs) .
.ld
o. LLLLVAl1L LLVAl1lSCC. IL ILRRC1A LlILRRC1A
HAS1A LA VlC1CRlAlllAL
CCmC cs nuturul, lCs mCvmcntCs mcsuncCs Oc tCOu lu
vOununcuschuncrcOCclcucntC||CrlucucntuQuclcstruc).
Y ul rcvcs, |CrQuc lCs -vClcntCs- nC sc crccn cl cucntC, lCs
Lcm|cnsuntcs sc nQuctun. Sn rmus lc|Cs, tCOuvu huyycn-
tc Quc, cCmC s lucrun -lukuyumus u|rcnOcnOC Ocl |usuOC,
uchucuncltcrrCrsmCvuscCu QuctunLruvC|ucLlCnClucrC-
munzuOC |cstuLlcccnOC us unu tuctu |crC cluru unulCyu cn-
trc el lmperium y clEmpire) . ,lCscvc ucusC Quc^luvucsmc-
nCs lcvuntscu Quc Cu|zcCu: ,ICr Quc: ICrQuc u lu |rmcru
llcyurCnlCsrCmunCs. SlcOumCs luvucltuulruzCnumcntC, sc
syucQuchuLrutcrrCrsmCmcntrusunCs|CcCsccrrlcsscnc-
yucnu scrntcyruOCs cnclNew Order. Y,vstCuhCru OcsOc cl
CtrC luOC. ,cCmC vun u luchur csCs |CcCs cCntru cl Im|crC:
CLvumcntc, sntcnOCsc |rCvOcnculmcntc elegidos |Cr un
Imperio supremo |ICs C -m 1crru, scyn lCs cusCs), y cllC
tuntC mus cuuntC cCnmuyCrvClcncu sulrcn lu rc|rcsCn, cn
unu cs|rul Oc vClcncu Quc sClC |ucOc ucuLur C cCn lu Ocs-
truccCn Ocl yru|C C cCn su ucCmCOumcntCrcsynuOC ul Cr-
Ocn cstuLlccOC, OccnOCsc Quc, uhCru, sClC ICs |ucOc sul-
vurnCs, |Cr rcmcOur lus lumCsus |uluLrus Oc HcOcyycr. LC
rCncCcsQuccscmcsunsmCrcsynuOCOclyrunllCsClC, Quc
-cCQuctcuru ||Cr OccrlC suuvcmcntc) cCn CtrC |clyrCsC mc-
sunsmCOc-sunyrcy suclC , tcnc sus ruiccs cnclsulrOC |uc-
LlC Quc clCrOcnlcutCn nlcnturu LCrrur Oc lu lu Oc lu tcrru.
o. l . Ll mcsunsmC|uOC
Ln clcctC, |ucOc
CO
'
u pCspCncrsc cl upCculipsis ad calendas |unu tipicu
mumCLru mCOcrnu, uunQuccl prCpiC LutcrCvicru cn lu yucrru
cnlru lCs JurcCs un ununciC Oc lu luchu linul, Oc Harmage
don). Lu cCsusccCmplicu un ms pCrQuc, OCsvcrsiculCsOcs-
pucs, ulirmu]css. Lc uQuclOiuy Oc uQucllu hCru nuOic suLc,
129
Sagrada Biblia, Vers. dir. por E. Ncar Fuster y A. Colunga IAC
Madrid, 1 968, p. 1 073, n. 34.
' '
130 y- . "
y -
.
. .
e,tse 1Vovum estamentum Tetragloton, ed. de C. G. G. , Theile y R.
Stler, Dtogenes, Zurich, 1981 , pp. 1 04-105.
.I
'
1 '
1
1
1 '
t
1
smC
Cliciul). Lu Crun LcprcsiCn Oc 1 929 scriu puru cllCs un s
'
gnC
Oc lu OccuOcnciu Oivinu, Oc lu cCnsiguicntc cClcru Oivinu y,
pCrcnOc, Oc l uccrcuniu Ocl dies irae.
Sin cmLurgC, lCs lunOumcntulistus nC hun slOC lCs nicCs
unccstrCs Oc lusscctus|uunQuc si hunOuOC u cstusunlunOu-
mcntCtcCricC. Quiz cl nlcCQucOcvcrOuOticncn) IuruQuc
surgicrun cCntCOulucrzu huLCQuccspcruru lCsuCs scscn-
tu, cCn lu glCLulizuciCn -ul mcnCs cn ^mcricu- Oc lu tclcvi-
siCn, lC Quc pcrmitiC lu upuriciCn Oc ligurus tun pintCrcscus
cCmCLillyCruhum, CrulRCLcrts|QucintrCOuciucnsusshows
curuciCncs milugrCsus, cxCrclsmCsy huciu Quc lCs purticipun-
tcs tuvicrun pCrun mCmcntC cl OCn Oc lcnguus. puru csC sc
trutuLuOc unmCvimicntCpentecostal, sClCQuc Ocl luOCcvun-
gclicC), ]im Luckcr |Quc lunOuru lu Heritage USA, unu sucrtc
Oc LisncylunOiu cristiunu Tat's Entertainment! ), o clmspc-
ligrCsCy clcctlvC]crry Fulvcll, cCnsuMoral Majority, Quccn-
cuLczu lu cruzuOu cCntru lu OcstrucciCn Oc lu lumiliu, cl hu-
munismCutcC, cluLCrtC, lu hCmCscxuuliOuO, lupCrnCgruliuY
tCOCs lCs Ocms mulcs mCOcrnCs. i Quc Occir ticnc Quc tC-
Ous cstus ligurus -crcuOCrus clc unu curiCsu scctu virtuul-, uli-
mcntuOu OcclCnuciCncsyO cspots puLllcituriCs- cstnu lu cx-
trcmu Ocrcchu Ocl cxiguC urcC pCliticC nCrtcumcricunC
1 38
Vase The fundamentals. A Testimuny tu Truth, Garland, Nueva
York, 1 988, 12 vols.
226
< :
1 :
;
<
8. 4. Lu vicu ucvu Lru
CCn tCOC, lus vcrOuOcrus scctus milcnuristus hicicrCn viC-
lcntu lrrupciCn cn cl cumpC umcricunC |cxtcnOlcnOCsc Ocs-
pucs u LurCpu) sClC cuunOCcllunOumcntulismCy cl prCscll-
tismC mcOiticC sc cCmLinurCn cxtruu pcrC vigCrCsumcntc
cCn csc mCvimicntC OilusC llumuOC New Age, trunsiOC O c
CricntulismC |LuOismC zcn, ritCs tntricCs -Oc lCs Quc tuntC
suLc FcrnunOC Snchcz LrugC-, munOC ccltu y gcrmnicC),
Oc OrCgus |rccucrOcsc lu CtrCru lumCsu LSL) y Oc ustrClCiu
. b
uOiciuriu. Iucs cn clcctC, lu ucvu LOuO huLriu cCmcnzuOC
cuunOC cl SCl sc lcvuntu cn lu cusu Oc ^cuuriC, cn cl cQui-
nCcciC Oc primuvcru |Quiz ulguicn rccucrOc lu cunciCn Ac
quarius, Ocl musiculHair!, cn cl Quc sc mczcluLun tCOus cs-
tus cCsus cCnclscxC-hCy, puOiLunOC- y cCnlu prCtcstu pCr
lu Cucrru Oc Victnum) LlcCctcl rcsultuntc cCnstituiu unusul-
tC cn !COu rcglu ul univcrsC mccnicC ncvtCniunC, y prCmc-
tiu unvcrOuOcrCsultCmctulisicC Oclu cCncicnciu. ^nccstrCs
Oc cstu uctituO vitul |upcnus pucOc huLlursc uQui Oc mCvi-
micntC) sCn Villium Llukc |rcvitulizuOC pCr]im MCrrisCn y
sus LCCrs)y lu Teosophical Societ OcIclcnuLluvutsky, cCn
sus best-sellers: Isis unveiled (1877), y sCLrc tCOC The Secret
Doctrine (1888) , cn OCnOc sc umulgumuLun mul Quc Licn
OCctrinus gnCsticus, hinO uistusy LuOistus cCnun cristiunismC
light y pcrsCnilicuOC cn un LlunOC y ulcminuOC]css |yu sc
suLc. Jesus saves. y lucgC sc lc hur nuccrcn Cuchcmiru, cn
urus Oc unsincrctlsmC Quc nC ticnc Quc cnviOiur Oc lupris
ca theologia ncCplutCnicu Oc MursiliC FicinC sinC su cscusu
cnunOiu tcCricu). Lus OCctrinus Oc Lluvutsky ucuLuriun cCm-
LinunOC muy Licn cCn cl lunutismC milcnuristu, ul impCrtur
Oclu InOiu |j yOcunsupucstCLurvin' )lu iOcuOcQuclucvC-
luciCn ruciul culminuLu cn lu ruzu uriu, pCrun luOC, y lu pc-
simistu crccnciu Oc Quc hCy nCs cncCntrumCs ul linul Oc lu
Kaliyuga, lu cOuO Oc hicrrC OcgcncruOu |cCmC cn IcsiCOC)
Quc huLriu Oc scrOcstruiOu cnunulCrmiOuLlccutstrClc trus
lu cuul llcguriu pCrlin cl unsiuOC rcnucimicntC cspirituul
.
JCOu cstu mczcClunzu Oc lunOumcntulismCprCtcstuntc, Oc
pcsimismC cuturul untlmCO crnC, Oc rucismC y Oc Cricntulis-
mC, O c milcnurlsmC cn lin, | untC cCn unu pCOcrCsu inOustrlu
227
mcOilicu, Our lugur u lC Quc COcmCs cCnsiOcrur cl mani
fiesto CstmCOcrnC Oc lCs uCs sclcnlu, lu mutriz Oc lus scc-
lus ucluulcs. lu CLru Oc Iul LinOscy, The Late Great Planet
Earthl39, Quc uumcnluLu lu clicuciu Oc lun cxlruC sincrclis-
mC cCn unu rislru Oc succsivus culslrClcs, huslu culminur cn
cl IurmugcOCn. Ic l u CLru sc hunvcnOiOC ms Oc Oi czmi-
llCncs Oc c|cmlurcs, lC Quc Ou cucnlu Oc su inllucnciu.
8. ;. ScclusOc ruLiCsu ucluuliOuO
^hCrucuLcClrcccr, cnlin, ulgunCsccmlCsOcscclus ucluu-
lcs.Rclulivumcnlcucilicus,sulvCCrlCQuchuccQuizulucu-
luciCnOcsusmicmLrCs, ucOcnscrcCnsiOcruOusyu cusicCmC
ilcsius y csln CIlciulmcnlc rccCnCciOus Cr lCs OivcrsCs cslu-
+Cs. us.sCn lCs ^Ovcnlislus Oc lCs SunlCs Ocl SclimC Iiu, lu
CicnciClCgiu, C MCCn |cCn cl cslrumLClicC RcvcrcnOC Sun
Myungy su csCsu ul ucuLczu, lCrmunOC usicl andrgino ri-
mCrOiul, y OunOC Oc usC un lCQuc lcmcninC- u cslCs mCvi-
micnlCs). Scclus viClcnlumcnlc uCculilicus lucrCn cn cumLiC
|tCOus hun siOC uniQuiluOus, uunQuc surgcn cCnslunlcmcnlc
Ctrus nucvus) lumuycligrCsu Covenant, Sword and Arm ojthe
Lord, Quc sc csluLlcciC cn unrunchCOc MissCuriOclSurul Qc
usC cl csClcricC nCmLrc Oc Zurchulh-ICrcL, y Quc luc vlC-
lcnlumcnlc Oisucllu cn I98;, lu CrOcn Oc lCs Bruder Schwezgen
C Hermanos del Silencio -llumuOusimlcmcnlc The Order, yQuc
OcsulC unu lucllc ClcuOu Oc viClcnCiu cn !98-, C lCs Brnch
Davidians, unu rumucscinOiOu|inOircclumcnlc, usuvcz) Oc lCs
^Ovcnlislus Oc lCs SunlCs Ocl SclimC Iiu, cuiluncuOu Cr Iu-
viOKCrcsh|cn cl siglC, VcrnCnICvcll), un lunlicC Oc COcrC-
sCcurismuQuccnI99;sccnccrrC-ci1rcchuclCOcurmusUclC-
Ous cluscs- cCnlCs suyCs cn un runchC Oc VucC |Jcxus) ulQuc
OcnCminC rimcrC. MCnlc CurmclC, y lucgC, cnviscrus Oc su
urliculurIurmugcclCn. Ranch Apocalyse. ^lli lcnOriu Quc cn-
lrcnlursc cl CCrOcrC |KCrcsh) cCn LuLilCniu |cl LsluOC nCrlcu-
mcricunC). ICr Ocsgruciu, lu OcscuOuuyuOu ungclicunC llcgC, y
cl ccrcC Cliciul sCLrc cl runchC ucuLuriu cCn unu mulunzu, cu-
139 Publicada en Znndervan, Grand Rapids, en 1970.
..8
1
. ,
C hu rc-
suciluOC,vunucsnucslrulc IcrC cCn muyCrlucrzuuunsc Oc-
Lcriu crccr, cCntrutCOC docetismo, Quc si]csucristCnChumucr-
lC Oc vcrus cn lu Cruz, y Oc mucrlc inlumunlc, si nC llcvu su
Cruz y su cCrCnu Oc csinus usi cn lu licrru cCmC cn cl ciclC,
cnlCnccsvunucs lulcOcl cristiunC. ^l rcscclC, lu CslmCOcr-
niOuO simulucrul nC sCC nC cumlimcntu lu rcOcnciCn, sinC
Quclu Oc|usinscntiOC CsClCnCucccOcu lucscutClC
iu, sinC
Quc su rccliciCn cunsinu mcOiunlc simulucrCs nCs Qu
'
tu lCOu
gunu Oc cscrurcllin. C ulrcvcs. QuizlCucrccicntu,
uru Qu
CliclarOc lal
sincCnlraOccirsc ea iso cCnlCOCcuanlChavcniOCOicicnOCsC
Lrc clOcslinC:^ lC ms, mcalrcvcriu a insinuar quc cl OcslinC
Oc lalilCsClia cCnsislc cn scr la .flosqfa del dtino. Sicmprc lC
.o9
ha siOC. OcsOc lapraeparatio mortis OclFedn platCnicCaMoi
ra, csc cnigmticCcnsayC Oc Conferencias y arulos, cuyC si-
lcnciC scguarOa cnlas palaLras Oc IciOcggcr. SClC Quc cl Ocs-
tinC(cCmCclscr,yaQuihayalgCmsQucuna analCgia)scOicc
Oc muchasmancras. scOicccCmCla lthe parmcniOcaCcultacn
clcCrazCnOclavcrOaOLicnrcOCnOa,cCmCclpyr hcraclitcCcn
clQucsccCnsumcyrcnaccscgnmcOiOael lgos, cCmClaphy
si aristCtclica Oc la Quc scria riOiculC intcntar OcciralgC, cCmC
clthes arets plCtinianC,cCmClapassion cCnlaQucnaOasaLc
haccraQucl caLallcrC QucOiCtanLucnpasC, cCmC laimpcnsa-
Llcposibilidd de la posibilidad de la exeriencia, Oc la Quc, al
mismo tiempo, OcpcnOc tCOC para Quc a Kant tCOC lc cuaOrc,
cCmC cl scrpcntinC Grund C lCnOC Ocl scrOclQuc huyc, Ocs-
Oc lC inmcmCrial, cl LiCs schcllingianC. Ln lin, cCmC -csC Quc
aLCrrccc la luz (das Lichtscheue): cl OcstinC cicgC Quc, cnIc-
~cl prCntC har saLcr a las rcaliOaOcs clcctivas- (Wirklichkei-
b '
ten) Quc sc tcnian pCr liLrcs lC Quc cllas sCn cn cl lCnOC, a la
vcz Qu cl mismC Oc|a Oc scr lunOamcntC- (Grund) para Oc-
sangrarsccnla supcrlicic aLsCluta. JCOas cllas, mancras Oc cn-
lrcntarsc cl inOiviOuCa su OcstinC. JCOas cllas, revelacin de lo
profundo (Ojenbarung der Tiee), si. pcrC en cuanto que pro
fundo. CuantCmssClisticaOasyrclinaOas han siOC lasIicciCncs
lCr|aOas pCr la IlCsClia para Ccultaral inOiviOuC (al lin. indivi
duum inejabile, ,nC lC rcpctimCs sicmprc, sin saLcr muy Licn
Quc OccimCs cCncllC:), cCntantamayCrlucrza ha rcsurgiOC lC
inOispCniLlc, lC no recuperable Ocl Sai1rc Oc Les mains sales: la
lllCsClaharcpctlOCOcmuchasmancras,i nccsanlcmcntc,Quccl
inOiviOuC cs lCOcscchaLlc, clrcsiOuCOc la lCgica, Oc la Lcy Y
cn csa rcpcticiCn ha guarOaOC, paraOC|icamcntc, la pCsiLiliOaO
Oc lavuclta, Oc la revuelta OclinOiviOuC. Ocl "YO" hacia-clk '``.
uiz ha llcgaOChCyla hCra Oc Qucla lilCsClia, cxhausta mas
sCLrcvivicnOC sicmprc a sus prCpias tcntaciCncs y cxccsCs, sc
cncarc cCn su OcstinC.
Es ist Zeit, umzukehren.
Ls hCra Oc vClvcr
(Iaul Cclan, Der Merdian).
m Cfr. supra, al final del Captulo III.
.7d
BIBLIOGRAFA
Novum Testamentum Tetrglotton. LiCgcncs Zurich l98l
ANDtlSON, V. Jr. , Realiy isn 't what it used to be. Iarpcr. San
lranciscC l 99d.
ANOW7, S. , MRTINSONS, L. , MENSER, M |cOs ), Tecnoscience
and Cyberculture. RCutlcOgc ucva YCrk 1 LCnOrcs l99o
BAMM, ^. et al., Maschinen-Menschen. Mensch-Maschinen.
Grundrisse einer sozialen Beziehung. RCVChl. RcinLcck
Oc IamLurgC l 98
BAUMN, Z , Postmodernity and its descontents. IClity Cam-
LriOgc l997.
BAUDRILLARD, ] . , Las estrategias fatales. ^nagrama LarcclCna
l 997`.
- La transparence du Mal. Calilcc. Iaris l 99d.
- L'illusion de la
.
fin. Cal ilcc Iaris l 99..
BJ<J?R, M. ^ , Die Kadenzen de Schpfung: Gott-Mensch-Mas
chine. Ln. L KampcryChr Vull|cOs ), Anthropologie nach
dem Tode des Menschen. Suhrkamp lranklurl/M. l 99
BLOOM, I. , Presagios del milenio. ^nagrama. LarcclCna l 997.
BoLZ, y VAN REI
J
EN, V. |cOs ), Heilsverprechen. link Mu-
nich l 998
BRAUN, l. y }OERGES, L. |cOs. ), Technik ohne Grenzen. Suhr-
kamp. lranklurt/M l 99
BoURDIEU, I. , Sobre la televisin. ^nagrama Larcc|Cna l 997.
BusTNTE, ] . , Sociedad informatizada, sociedd deshuma
nizada? Caia MaOriO l 99
CAMPION, . , The Great Year. Icnuin. Lon I r ' S ] 994 .
.7I
CARRIERE, ]. -Cl. , DEWME|, ] . , 1cO, l. , ./AY-GOULD, S. S. , Entre
tiens sur la fin des temps. luyurO. Iuris I 998.
CASTHLS, M. , La era de la inf01'macin. ^llunzu. MuOrlO I998-
99 | vCls. ).
Df"ORD, C. , La sociedad del espectculo. Irc-lcxlCs. Vulcnciu
l 999
DEUSCH, D. , The Fabric ofReality. Icnguin IurmCnOsvCr!h
|MlOOlcsscx) I997.
DuQUE, l. , Filosofa de la tcnica de la naturaleza. 1ccnCs
MuOrlO l 98o.
-La profanacin tcnica de Dios. DuQUE, F |cCm. ), Lo san-.
to y lo sagrdo. JrCltu. MuOrlO l 99
- El mundo por de dentro. Ontotecnologa de la vida coti
diana. ScrLul. LurcclCnu l 99;.
- El sitio de la historia. ^kul. MuOriO I99;.
- Mito y sacralidad en el mundo tecnificado. En: P "Rt:z TA-
PIAS, ]. ^ y EsTDA, ]uun^ |cOs. ), Para qu filosofa? Uni
vcrslOuO Oc CrunuOu l 99o
- Postmoderidad y apocalipsis. Entre la promiscuidad y la
transgresin. LuuOinC LucnCs^ircs l999.
H, D. , cOtw, ^. , CClOLlull, L. , lcrrutCn,]. , Global Trans
formations. IClily. CumLriOgc I999
HuNDStDER, l , Wotans .fnger. Neuheidnische Gruppen zwis
chen Esoterik und Rechtsradikalismus. Icync. Munich I998.
.fOt"GES, L. |cO ), Technik im Alltag. Suhrkum. lrunklurl/M.
l 988.
SAN}UAN, Apocalisis. Lcl ]. M. VulvcrOc LruguCru. LurcclCnu
l 98l .
KAISER, G. R |cO. ), Poesie der Apokalpse. KCnlgshuuscn &
cumunn. \urzLurg I99I .
KELLNER, D. |cU ), Baudrillard: A Critica! Reader Lluckvcll.
CxlCrO/CumLriOgc, Muss. I99.
KEPH, C. , Die Rache Gottes. Ilcr. Munlch/Zurlch l 99.
KRCKHOVE, L d c, La civilisation vido-chrtienne. Rclz/ ^lc-
llcr ^lhu Lluc Iuris I 99d.
KURZWEI, R. , The Age ofSpiritual Machines. CrlCn. LCnOrcs
l 999. Iclcr& Iuul LulCnOc, 2000A. D. Areyou ready? Ncl-
sCn. ushvlllc/ ^llunlu/LCnOrcs/VuncCuvcr I997.
LANDOw, G. I. , Hiertexto. IulOCs. LurcclCnu l 99.
.7.
LESLIE, ]. _ The End ofthe World. RCutlcOgc. LCnOrcs/ucvu
YCrk I 998.
LILEY, S. , Hombres, mquinas e historia. Clcnciu ucvu. Mu-
OrlO l 9o;.
LYNCH, L. , La televisin: el espejo del reino. Iluzu& ]uncs. Lur-
cclCnu .ddd
LYOTARD, ]. -Fr. La condicin postmoderna. ClcOru MuOriO
I 98.
- La diferencia. CcOisu LurcclCnu I988.
- La posmodernidad explicada a los nios. CcOlsu. LurcclC-
nu I99o.
c1|E+N, M. , Understanding Media: The Extensions ofMan.
McCruv-Iil l . ucvu YCrk l9o
- y ICVLkS, L R , La aldea global. CcO lsu LurcclCnu I 99o.
MEYER-ABICH, K. -M. Wege zum Frieden mit der Natur. Iunscr.
Munlch-Vlcnu I 98.
J1yz VALLENILLA, L. , Fundamentos de la Meta-Tcnica. CcO isu.
LurcclCnu l 99.
MIQUEL, Chr y Mt'NARD, G. , Les rus es de la technique. LCrcul.
MCnlrcul l 988.
MuMFORD, L. , Tcnica y civilizacin. ^liunzu. MuOrlO I97I .
NORRIS, Chr , The Truth about Postmodernism. Lluckvcll. Cx-
lCrO/CumLrlOgc l 99.
PYLYSHYN, Z \. |cO ), Perspectivas de la revolucin de los com
putadores. ^liunzu MuOrlO l 97;.
RscHKE, C. ^. , Pire and Roses. Postmodernity and the Thought
ofthe Body. SIY Ircss ucvu YCrk l 99o.
!IH., K. , Premoderne, Moderne, Postmoderne. Suhrkum.
lrunklurl/M. I99;.
ROBBINS, Jh. y 1.LLP S. ]. |cOs ), Millenium, Messiahs, and
Mayhem. Contemporr Apocalptic Movements. RCutlcO-
gc. ucvu YCrk l 997.
R6TE, l. , Digitale Weltentwrfe. Iunscr.Munich/Vlcnu I 998.
RODENBLRG, L. Hand's End. Technolog and the Limits ofNa
ture. lnlv. CulllCrnlu Ircss. Lcrkclcy/LCs ^ngclcs I 99.
SACHSE, I |cO. ), Technik und Geselschajt. IJL. Iulluch Oc
Munlch l 97 | vCl s. ).
SNCHJL RON, ]. M. , ECHEVERRA, ]. et a/. , Ciencia moderna y
postmoderna. lunOuciCn]. Murch MJOri O I 998.
.7
SANDB07E, M. y ZIMMERLI V. Ch. |cOs ), Zeit, Medien, Wahr
nehmung. Visscnschulllichc Luchgcscllschult LurmsluOl
l 99.
SASSOWER, R. , Cultural Collisions. Postmodern Tecnoscience.
RCullcOgc. LCnOrcs/ucvu YCrk l 99;.
SCHCHTNER, Ch |cO. ), Technik und Sujektivitt. Suhrkum
Frunklurl/M. I997.
SCHWARTZ, I. , Century's End: A Cultural History ofthe Fin de
Sieclefrom the 990s to the 1990s. LCuLlcOuy ucvu YCrk
I99d.
SEGEBJJG, I. |cO ), Technik in der Literatur. Suhrkum Frunk-
lurl/M I 987.
SMIY, M. R y MARX, L. |cOs ), Does Technology Drive Histmy?
Jhc MlJ Ircss. CumLriOgc |M^) 1 LCnOrcs I 99
STAM , U. , !m Bann der Apokalypse. IcnOC. Zurich/Munich
l 998
STIERLH, K. y \RN!Nc, R |cOs ) , Das Ende. Figuren einer
Denkform. Fink. Munich l 99o
STROZIER, Ch. L. y 1iNN, M. |cOs ), The Year 2000. Essays on
the end. cvYCrk Lniv Ircss. ucvu YCrk/LCnOrcs l 997.
7(RKI, S , La vida en la pantalla. La construccin de la iden
tidad en la era de Interet. IuiOCs LurcclCnu l 997.
UNSED, G. , Maschinenintelligenz oder Menschenphantasie?
Suhrkum. Frunklurl/M. I99..
EmMo, G. et al. , En torno a la posmodernidad. ^nlhrCCs
LurcclCnu I 99d.
lN IMPE, ]. , 2001: On the Edge ofEternity. VCtO IuLliShing
Lullus/LCnOrcs/VuncCuvcr/MulLCurnc l 99o.
VERNH, J . , El faro del fin del mundo. Viccns Vivcs LurcclCnu
I997`.
VIRILIO, I. ,Esttica de la desaparicin. ^nugrumu LurcclCnu I988.
-El cibermundo, la poltica de lo peor. ClcOru. MuOriOl 997.
Wt'tl, . , Ciberntica y sociedad. SuOumcricunu. LucnCs^i-
rcs l 9o9.
WooLLEY, B. , Vrtual Worlds. Icnguin. IurmCnOsvCrlh|MiOO-
lcsscx) l 99.
XIBILLf, ] . , La situacin postmoderna del arte urbano. Lniv
uciCnul Oc CClCmLiu McOcllin l 99;.
.7
lNL!
PRLOGO, 5
RIGEN DE LOS ENSAYOS, 9
PRIMERA PARTE
LA ERA TELEMTICA, 1 1
LA NUEVA COMUNIDAD, 1 3
l . ! IICHQO OC OCSCDCuDIO, 13. - 2. Lu DuIUIuCZu, OCSQUICIu-
Ou, 1 5. - 2. 1 . OOO IICHQO QuSuOO UC [DuIUIuHCDIC} HCjOI
[ICCDICuHCDIC} QCOI, 1 6. - 2. 2. ! OISOVCDIC HOOCIDO. QuSIu
_IUHOS, 18.- 2. 3. Lu !CVOUCID, O u H3QUIDu OC CICuI SOCIC-
OuO, 22. - 3. ICCD QUC u OISIuDCIu CS C OVIOO, QCIO O DO
COHQuIIO CSu IuZD, 24. - 3. 1 . 3_uSC u UZ! [CCCIIICu, QOI SU-
QUCSIO}, 26.- 3. 2. NUCHu COHUDICuCID, QOCu IDOIHuCID,
27. - 3. 3. !Du H3QUIDu QuIu IDIC_IuI u IOOuS uS H3QUIDuS, 29. -
4. PDu OC NUDOO, 31 .- 4. 1 . _UC SCI IDICI_CDIC DO CS QuIu
IuDIO, 32. - 4. 2. !O_IO OC !u CODIIDCDCIu, 35.-. 4. 3. !u DUHIOuO
OC CICuOOI, 37. - 4. 4. !VOCuCID OC O QIO|UDOO, 38.
AUTONOMA Y RESPONSA!ILIDAD EN LAS PRCTICAS TECNOCIENTFICAS, 41
l . uCIu UDu [uCCQIuDC} CIVIIZuCID OC u luIDuIIC, 41 . - 2. !
DODIIO CUCDIO OC u USIIuCID, 42. - 2. 1 . uDIICuCID OC lu
ODjCIIVIOuO, CD OOS IICHQOS, 44. - 2. 2. \UuDGO C !SIuOO SC
OISIuZu OC SC_UDOu DuIUIuCZu, 46. - 2. 3. La OjCIIVIOuO CD
.7;
QCISOD0. bU N0CSI0O 0 LICDCI0, 48.- 2. 4. SUCIO QIOI0_O-
DISI0 OC CUCDIO. 0 UH0DIO0O, 50. - 2. 5. L0 !0ZD COHO
0UDI0HICDIO OC LDCIO OC bUCIO, 52. - 2. 6. C CHO 0
_
IIC0 0UO 0 CDIIODIZ0ISC 0 SU bCHOI0, 54. - 3. Y 0HOI0, 0
OSIHOOCIDIO0O, 55. - 3. 1 . CSH0DLC0HICDIO OC 0 HISIOII0
UDIVCIS0 57.- 3. 2. C 0 SOH0O0 COjUDO0 OC 0 0CID Cl
SI0OO, 59. - 3. 3. C 0 IHQOSIDIIO0O OC UDI!IC0I 0 0S CICDCI0S
COHO LICDCI0, 59. - 4. ISOUCID OC bUCIO CO_IO OC X-
II0HO, 62. - 5. PUIODOHI0 ICSQODS0DIIOuO, CD u QI3CIICu, 63.
111 L FIN DE LA METAFSICA Y LA TAREA DE INTERNET, 67
l . L0 I0ZD ODCOICDIC C ICHOI 0 bCHOI, 67. - 2. 0SC OC HO-
OCOS OC ICHQOI0O0. 0DI, C_C NCLUH0D, 72. - 2. 1 . 0DI.
OC 0 ICCDOCICDCI0 0 0 IDCII0O, OCDIIO OC UD OIOCD, 72. -
2. 2. C_C. OC ICIIOI IDICI0 0 l0 CODCICDCI0 COCCIIV0, 80.
- 2. 3. NCLUH0D. UD0 CUCSIID OC DCIVIOS, 89. - 3. CXQCII-
HCDIO I0DCCS. 0 l0 grndeur QOI C NIDIIC, 93. - 4. L0 ICCDI-
C0, SOCIO0DIIOQ_CDu, 96. - 4. 1 . L0 H0OCI0 OC OS OIOSCS, 97. -
4. 2. DISIUII HOOCIDO, 98. - 4. 3. OSIHOOCIDIO0O. ID OC ICH-
QOI0O0 QOI 0I0 OC IICHQO, 1 00. - 5. H3S IDQUICI0DIC OC OS
HOSQCOCIOS. 0 CCDOO_0, 104. - 5. 1 . Inciit DICIDCI, 1 04.
- 5. 2. 0DOIIOSO Q0IIO OC 0 !CO, 106. - 5. 3. LO QUC O0 OC S
0 HCI0ISIC0 1 09. - 5 . 4. C CHO H0CCI IICHQOS Q0I0 UC_O
H0I0IOS, 1 1 0. - 6. L0 CODIIIDUCID OC DICIDCI 0 OCSH0DIC0-
HICDIO OC 0 HCI0!1SIC0, 1 1 2.- 6. 1 . L0S COS0S 0 DO SOD COHO
0DICS, 1 14. 6. 2. C 0 OIICUI0O OC CDCODII0I UD0 C0S0, 1 1 5. -
6. 3. 0DI3 H3S QCD0S, QCIO DO OVIOO, 1 1 5.
` CIBERSUEOS XROCATRTICOS, 1 1 9
l . L0 ICII0 COHO D0SUICIO CSHICO, 1 19. - 2 . L0 CCOO_Iu, O C
OCSCO OC VOVCI 0 C0S0, 1 21 .- 3. L0 II0DSQ0ICDCI0, IOS, 0 II0DS-
Q0ICDCI0, 122. -4. CUCIQO OC OCSQUCS. O UD0 _OII0, O UD 0SCO,
1 23.- 5. L0S VIIIUOCS OC 0 ICI_ID VII|U0, 1 24. -6. OVSIH0 CO-
HUDID OC OS S0DIOS, 1 27.- 7. bUCHOS OC SCC0 QUICZ0, 129.
.7o
SEGUNDA PARTE
EL CUENTO DEL FIN DEL MUNDO, 131
` L FARO DEL FIN DEL MUNDO, 133
1. L0 CQI0 OC UDIVCISO, 1 33. - 2. D DUSC0 OC LIDIO QCIOIOO,
1 36. - 2. 1 . IIHCI0 CSII0IC_I0. SODICOCICIHID0CID SIHDIC0,
1 36. - 2. 2. bC_UDO0 CSII0IC_I0. C DUCC OC IICHQO, 1 39. - 2. 3.
C CHO H0CCI Q0S0I DOICCS QOI ICCICDICS, 142. - 3. 0II0-
CID OC 0 COHUDIO0O, 143. - 3. 1 . !C0IO HIICO D0II0CID
0QOC0QIIC0, 144.- 3. 2. L0 VOZ OC 0 CODCICDCI0 COHO HCC0-
DISHO OC COHQCDS0CID, 1 46. - 3. 3. OCSCDC0DIO OC CUCD-
IO IUSII0OO, 147. - 4. O0 OC OCSQUCS OC OS O0S, 148. - 5.
0IO OC jUIO `CIDC. UD0 DOVC0 CCHQ0I, 1 50.
` REDENCIN Y MISERIA EN EL MORIR DE LOS SIGLOS, 1 55
1 . ICOIO OC SCI OCCIOCDI0, 155. - 2. 0CICDOO CUCDI0S, 1 56. -
3. LOS _IIC_OS DO QUISICIOD CUCDI0S COD C CCIO, 159. - 4. !0I0
C CIISII0DO, CSIC COSHOS CSI3 OC SUO OC0OO OC 0 HuDO OC
IOS, 162. - 5. C 0 00DI0 QUC DO SC OCu OCCII CD Q0uDI0S,
1 66. - 6. C 0 OIICUI0O OC CODVCIIIISC CD UOO, 167. - 7. _UC
IOOO CIISII0DO CS C0IICO-, QOI HUCHO QUC SC ICOIHC, 1 69. -
8. D C CODD OC 0 HOOCIDIO0O, 170. - 8. 1 . IHIISHO !C-
VOUCID. OOS CXIICHOS OC O NISHO, 1 71 .- 8. 1 . 1 . LOS 0CH0-
DCS, CD DUSC0 OC UD0 !CVOUCID S0_I0O0, 174. - 8. 1 . 2. LOS
0CH0DCS, I0HDICD, CD 0 SIH0 OC DIHIISHO, 176. - 8. 2. PQO-
ICOSIS OC 0 UH0DIO0O C ID0DIO0O OC IDOIVIOUO, 177. - 9. bU-
CCO3DCOS OC Apocalisis, 178. - 9. 1 . C u OI|ICUIuO OC SCI
CIISII0DO OC VCI0S, 179.- 9 . 1 . 1 . L0 I0I_0HDIC UOCO-CIISII0D0
OC ICVOUCIOD0IIO, 181 . - 9. 1 . 2. L0 I0I_0HDIC CIISII0DOQIOICS-
I0DIC OC DIHIISHO, 184. - 10. LIQUIO0CID OC CXISICDCI0S 0 0
HUCIIC OC SI_O, 185. - 1 1 . C0I3CICI IDOCIDIOO OC 0 CXIS-
LCDCI0, 187.
` LAS SECTAS DEL OCASO, 191
1. L0 D0CZ0 OC 0 0IUI0 OC OS IICHQOS, 1 91 .- 2. LOS C|CS OC
0 C0IICI0 OC 0 HISIOII0, 1 92. - 2. 1 . ICIZSCHC 1CD0HID, CH-
QCH0OOS CD CD_I0S0I OS CCS, 1 93. - 2. 2. C0ICCISHO H0IXIS-
I0. SICHQIC 0OC0DIC H0SI0 VOVCI 0 QIIDCIQIO, 1 95. - 2. 3. PHC-
IIC0, PHCIIC0, 1 97. - 3. LDO OC0ISC OC HISIOII0, 1 98. - 3. 1 . L0
.77
QuIuSICu OC 1uUOIIuIO, C HOIuISIu, 1 99. - 4. ! HUDOO CD
CODSCIVu, 204. - 5. LC CHO uCuDuI QOI uS DIuVuS COD u DlS-
IOIIu, 206.- 5. 1 . ! IDul OC !IDIO, 206.- 5. 2. ! QUC CSQCIu OC-
SCSQCIu, 207.- 5. 3. LUuDOO IOOO C HUDOO QUICIC SCI LIOS,
209. - 5. 4. !u IDSIQIOu CODIIuOCDSIVu uHCIICuDu O u QCDu OC
DuDCI _uDuOO, 21 0. - 6. ! !CVuDIC CVuDIISCO. OC OCIIOIu CD
OCIIOIu DuSIu u VICIOIIu IDu, 21 1 . - 6. 1 . ! HCSIuDISHO jUOO,
2 1 1 . - 6. 2. LOHDuIII QOI u VOUDIuO OC P3, 21 3. - 7. ! HC-
SIuDISHO CIISIIuDO. CODIIu u CODICHQOIIZuCID CCUHCDICu,
214. - 7. 1 . !QCIuCIODCS OC QOSICI_uCID sine die, 21 5. - 7. 2.
LCSCO OC SCI IuQIuOO, 21 8. - 7. 3. !OS HICDuIISIuS, O u OCSCu-
IIIuHICDIO QOI uCCCIuCID, 21 9. - 8. !uS _CDUIDuS SCCIuS OC
OCuSO, 220. - 8. 1 . .I HOOCIDOS DI QOSIHOOCIDOS, SIDO IOOO O
CODIIuIIO, 222. - 8. 2. uHDICD u_UDOS CuIICOS IICDCD SU QUI-
IuSHO, 224.- 8. 3. ! SuDOI uHCIICuDO OC UDOuHCDIuISHO,
225. - 8. 4. !u VICju .UCVu !Iu, 227.- 8. 5. bCCIuS OC IulIOSu uC-
IUuIOuO, 228. - 9. DICDIO OC OuI IuZODCS OC 0 SIDIuZD HIC-
DuIISIu, 232.
` FALTAN NOMBRES SAGRADOS EN LA POSTMODERNIDAD?, 235
7 !L DESTINO DE LA FILOSOFA, 261
BIBLIOGRAFA, 271
Z78