Solrc o papcl do iralalIo na iransfornaao do nacaco cn Ioncn (1876i FricdricI Engcls (1820-1895i Ediao Fidcndo Casiigai Morcs
Vcrsao para cDool cDoolsDrasil.con Noias includas ncsia cdiao
Fonic Digiial FoclciEdiiion dc 1999 a pariir dc Iinl cn www.jaIr.org
CopyrigIi Auior. FricdricI Engcls Ediao clcirnica. Ed. Fidcndo Casiigai Morcs (www.jaIr.orgi Todas as olras sao dc accsso graiuiio. Esiudci scnprc por conia do Esiado, ou nclIor, da Socicdadc quc paga inposios; icnIo a olrigaao dc rciriluir ao ncnos una goia do quc cla nc proporcionou." Nclson JaIr Carcia (1947-2002i 3
Sobre o papel do trabalho na transformao do macaco em homem
Friedrich Engels 4
Sobre o Papel do Trabalho na Transformao do Macaco em Homem* Friedrich Engels
O iralalIo c a fonic dc ioda riqucza, afirnan os ccononisias. Assin c, con cfciio, ao lado da naiurcza, cncarrcgada dc forncccr os naicriais quc clc convcric cn riqucza. O iralalIo, porcn, c nuiissino nais do quc isso. a condiao lasica c fundancnial dc ioda a vida Iunana. E cn ial grau quc, aic ccrio ponio, podcnos afirnar quc o iralalIo criou o proprio Ioncn. Ha nuiias ccnicnas dc nilIarcs dc anos, nuna cpoca, ainda nao csialclccida cn dcfiniiivo, daquclc pcrodo do dcscnvolvincnio da Tcrra quc os gcologos dcnoninan icrciario, provavclncnic cn fins dcssc pcrodo, vivia cn algun lugar da zona iropical ialvcz cn un 5 cicnso coniincnic Iojc dcsaparccido nas profundczas do Occano ndico(1i una raa dc nacacos aniroponorfos ciraordinariancnic dcscnvolvida. Darwin nos dcu una dcscriao aproinada dcsscs nossos anicpassados. Eran ioialncnic colcrios dc pclo, iinIan larla, orclIas poniiagudas, vivian nas arvorcs c fornavan nanadas(2i. dc supor quc, cono conscqucncia dircia dc scu gcncro dc vida, dcvido ao qual as naos, ao ircpar, iinIan quc dcscnpcnIar funcs disiinias das dos pcs, csscs nacacos foran-sc acosiunando a prcscindir dc suas naos ao caninIar pclo cIao c concaran a adoiar cada vcz nais una posiao crcia. Foi o passo dccisivo para a iransiao do nacaco ao Ioncn. Todos os nacacos aniroponorfos quc cisicn Iojc podcn pcrnancccr cn posiao crcia c caninIar apoiando-sc unicancnic solrc scus pcs; nas o fazcn so cn casos dc circna ncccssidadc c, alcn disso, con cnornc lcniidao. CaninIan Ialiiualncnic cn aiiiudc scni-crcia, c sua narcIa inclui o uso das naos. A naioria dcsscs nacacos apoia no solo os dcdos c, cncolIcndo as pcrnas, fazcn avanar o corpo por cnirc os scus largos lraos, cono un paraliico quc caninIa con nulcias. En gcral, podcnos ainda Iojc olscrvar cnirc os nacacos iodas as fornas dc iransiao cnirc a narcIa a quairo 6 paias c a narcIa cn posiao crcia. Mas para ncnIun dclcs a posiao crcia vai alcn dc un rccurso circunsiancial. E posio quc a posiao crcia Iavia dc scr para os nossos pcludos anicpassados princiro una norna, c logo una ncccssidadc, dai sc dcprccndc quc naquclc pcrodo as naos iinIan quc cccuiar funcs cada vcz nais variadas. Mcsno cnirc os nacacos cisic ja ccria divisao dc funcs cnirc os pcs c as naos. Cono assinalanos acina, cnquanio ircpavan as naos cran uiilizadas dc nancira difcrcnic quc os pcs. As naos scrvcn fundancnialncnic para rccolIcr c susicniar os alincnios, cono o fazcn ja alguns nanfcros infcriorcs con suas paias dianiciras. Ccrios nacacos rccorrcn s naos para consiruir ninIos nas arvorcs; c alguns, cono o cIinpanzc, cIcgan a consiruir iclIados cnirc os ranos, para dcfcndcr-sc das inclcncncias do icnpo. A nao lIcs scrvc para cnpunIar garroics, con os quais sc dcfcndcn dc scus ininigos, ou para os lonlardcar con fruios c pcdras. Ouando sc cnconiran prisionciros rcalizan con as naos varias opcracs quc copian dos Ioncns. Mas aqui prccisancnic c quc sc pcrcclc quanio c grandc a disiancia quc scpara a nao priniiiva dos nacacos, inclusivc os aniropoidcs nais supcriorcs, da nao do Ioncn, apcrfcioada pclo iralalIo duranic ccnicnas dc nilIarcs dc anos. O nuncro c a disposiao gcral dos ossos c dos 7 nusculos sao os ncsnos no nacaco c no Ioncn, nas a nao do sclvagcn nais priniiivo c capaz dc cccuiar ccnicnas dc opcracs quc nao podcn scr rcalizadas pcla nao dc ncnIun nacaco. NcnIuna nao sinicsca consiruiu janais un nacIado dc pcdra, por nais iosco quc fossc. Por isso, as funcs, para as quais nossos anicpassados foran adapiando pouco a pouco suas naos duranic os nuiios nilIarcs dc anos cn quc sc prolonga o pcrodo dc iransiao do nacaco ao Ioncn, so pudcran scr, a princpio, funcs sunancnic sinplcs. Os sclvagcns nais priniiivos, inclusivc aquclcs nos quais sc podc prcsunir o rciorno a un csiado nais proino da aninalidadc con una dcgcncraao fsica sinulianca, sao nuiio supcriorcs quclcs scrcs do pcrodo dc iransiao. Anics dc a princira lasca dc slc icr sido iransfornada cn nacIado pcla nao do Ioncn, dcvc icr sido iranscorrido un pcrodo dc icnpo iao largo quc, cn conparaao con clc, o pcrodo Iisiorico por nos conIccido iorna-sc insignificanic. Mas Iavia sido dado o passo dccisivo. a nao cra livrc c podia agora adquirir cada vcz nais dcsircza c Ialilidadc; c cssa naior flcililidadc adquirida iransniiia-sc por Icrana c auncniava dc gcraao cn gcraao. Vcnos, pois, quc a nao nao c apcnas o orgao do iralalIo; c ianlcn produio dclc. Unicancnic 8 pclo iralalIo, pcla adapiaao a novas c novas funcs, pcla iransnissao Icrcdiiaria do apcrfcioancnio cspccial assin adquirido pclos nusculos c ligancnios c, nun pcrodo nais anplo, ianlcn pclos ossos; unicancnic pcla aplicaao scnprc rcnovada dcssas Ialilidadcs iransniiidas a funcs novas c cada vcz nais conplcas foi quc a nao do Ioncn aiingiu cssc grau dc pcrfciao quc pdc dar vida, cono por arics dc nagia, aos quadros dc Fafacl, s csiaiuas dc TIorwaldscn c nusica dc Paganini. Mas a nao nao cra algo con cisicncia propria c indcpcndcnic. Era unicancnic un ncnlro dc un organisno nicgro c sunancnic conplco. E o quc lcncficiava nao lcncficiava ianlcn a iodo o corpo scrvido por cla; c o lcncficiava cn dois aspccios. Princirancnic, cn viriudc da lci quc Darwin cIanou dc corrclaao do crcscincnio. Scgundo cssa lci, ccrias fornas das difcrcnics parics dos scrcs organicos scnprc csiao ligadas a dcicrninadas fornas dc ouiras parics, quc aparcnicncnic nao icn ncnIuna rclaao con as princiras. Assin, iodos os aninais quc possucn glolulos vcrnclIos scn nuclco c cujo occipiial csia ariiculado con a princira vcriclra por ncio dc dois cndilos, possucn, scn cccao, glandulas nanarias para a alincniaao dc suas crias. Assin ianlcn, a ungula fcndida dc alguns 9 nanfcros csia ligada dc nodo gcral prcscna dc un csinago nuliilocular adapiado runinaao. As nodificacs cpcrincniadas por ccrias fornas provocan nudanas na forna dc ouiras parics do organisno, scn quc csicjanos cn condics dc cplicar ial concao. Os gaios ioialncnic lrancos c dc olIos azuis sao scnprc ou quasc scnprc surdos. O apcrfcioancnio gradual da nao do Ioncn c a adapiaao conconiianic dos pcs ao andar cn posiao crcia ccrccran induliiavclncnic, cn viriudc da rcfcrida corrclaao, ccria influcncia solrc ouiras parics do organisno. Coniudo, cssa aao sc acIa ainda iao pouco csiudada quc aqui nao podcnos scnao assinala- la cn icrnos gcrais. Muiio nais inporianic c a aao dircia possvcl dc scr dcnonsirada ccrcida pclo dcscnvolvincnio da nao solrc o rcsio do organisno. Cono ja disscnos, nossos anicpassados sinicscos cran aninais quc vivian cn nanadas; cvidcnicncnic, nao c possvcl luscar a origcn do Ioncn, o nais social dos aninais, cn anicpassados incdiaios quc nao vivcsscn congrcgados. En facc dc cada novo progrcsso, o donnio solrc a naiurcza quc iivcra incio con o dcscnvolvincnio da nao, con o iralalIo, ia anpliando os Iorizonics do Ioncn, lcvando-o a dcscolrir consianicncnic nos oljcios novas propricdadcs aic cniao dcsconIccidas. Por ouiro lado, o dcscnvolvincnio do iralalIo, ao 10 nuliiplicar os casos dc ajuda nuiua c dc aiividadc conjunia, c ao nosirar assin as vaniagcns dcssa aiividadc conjunia para cada indivduo, iinIa quc coniriluir forosancnic para agrupar ainda nais os ncnlros da socicdadc. En rcsuno, os Ioncns cn fornaao cIcgaran a un ponio cn quc iivcran ncccssidadc dc dizcr algo uns aos ouiros. A ncccssidadc criou o orgao. a laringc pouco dcscnvolvida do nacaco foi-sc iransfornando, lcnia nas firncncnic, ncdianic nodulacs quc produzian por sua vcz nodulacs nais pcrfciias, cnquanio os orgaos da loca aprcndian pouco a pouco a pronunciar un son ariiculado apos ouiro. A conparaao con os aninais nosira-nos quc cssa cplicaao da origcn da linguagcn a pariir do iralalIo c pclo iralalIo c a unica accriada. O pouco quc os aninais, inclusivc os nais dcscnvolvidos, icn quc conunicar uns aos ouiros podc scr iransniiido scn o concurso da palavra ariiculada. NcnIun aninal cn csiado sclvagcn scnic-sc prcjudicado por sua incapacidadc dc falar ou dc conprccndcr a linguagcn Iunana. Mas a siiuaao nuda por conplcio quando o aninal foi doncsiicado pclo Ioncn. O coniaio con o Ioncn dcscnvolvcu no cao c no cavalo un ouvido iao scnsvcl linguagcn ariiculada quc csscs aninais podcn, dcniro dos liniics dc suas rcprcscniacs, cIcgar a conprccndcr qualqucr idiona. Alcn disso, 11 podcn cIcgar a adquirir scniincnios anics dcsconIccidos por clcs, cono o apcgo ao Ioncn, o scniincnio dc graiidao, cic. Oucn conIca lcn csscs aninais dificilncnic podcra cscapar convicao dc quc, cn nuiios casos, cssa incapacidadc dc falar c cpcrincniada agora por clcs cono un dcfciio. Dcsgraadancnic, cssc dcfciio nao icn rcncdio, pois os scus orgaos vocais sc acIan dcnasiado cspccializados cn dcicrninada dircao. Coniudo, quando cisic un orgao apropriado, cssa incapacidadc podc scr supcrada dcniro dc ccrios liniics. Os orgaos vocais das avcs disiingucn-sc cn forna radical dos do Ioncn c, no cnianio, as avcs sao os unicos aninais quc podcn aprcndcr a falar; c o aninal dc voz nais rcpulsiva, o papagaio, c o quc nclIor fala. E nao inporia quc sc nos oljcic dizcndo-nos quc o papagaio nao salc o quc fala. Claro csia quc por gosio apcnas dc falar c por socialilidadc o papagaio podc csiar Ioras c Ioras rcpciindo iodo o scu vocalulario. Mas, dcniro do narco dc suas rcprcscniacs, podc cIcgar ianlcn a conprccndcr o quc diz. Ensinai a un papagaio dizcr palavrcs (una das disiracs favoriias dos narinIciros quc rcgrcssan das zonas qucnicsi c vcrcis logo quc sc o irriiardcs clc fara uso dcsscs palavrcs con a ncsna corrcao dc qualqucr vcrdurcira dc Dcrlin. E o ncsno ocorrc con o pcdido dc gulodiccs. 12 Princiro o iralalIo, c dcpois dclc c con clc a palavra ariiculada, foran os dois csinulos principais sol cuja influcncia o ccrclro do nacaco foi-sc iransfornando gradualncnic cn ccrclro Iunano quc, apcsar dc ioda sua scnclIana, supcra-o considcravclncnic cn iananIo c cn pcrfciao. E ncdida quc sc dcscnvolvia o ccrclro, dcscnvolvian-sc ianlcn scus insiruncnios nais incdiaios. os orgaos dos scniidos. Da ncsna nancira quc o dcscnvolvincnio gradual da linguagcn csia ncccssariancnic aconpanIado do corrcspondcnic apcrfcioancnio do orgao do ouvido, assin ianlcn o dcscnvolvincnio gcral do ccrclro csia ligado ao apcrfcioancnio dc iodos os orgaos dos scniidos. A visia da aguia icn un alcancc nulio naior quc a do Ioncn, nas o olIo Iunano pcrcclc nas coisas nuiio nais dcialIcs quc o olIo da aguia. O cao icn un olfaio nuiio nais fino quc o do Ioncn, nas nao podc capiar ncn a ccnicsina paric dos odorcs quc scrvcn ao Ioncn cono sinais para disiinguir coisas divcrsas. E o scniido do iaio, quc o nacaco possui a duras pcnas na forna nais iosca c priniiiva, foi-sc dcscnvolvcndo unicancnic con o dcscnvolvincnio da propria nao do Ioncn, airavcs do iralalIo. O dcscnvolvincnio do ccrclro c dos scniidos a scu scrvio, a crcsccnic clarcza dc conscicncia, a capacidadc dc alsiraao c dc disccrnincnio 13 cada vcz naiorcs, rcagiran por sua vcz solrc o iralalIo c a palavra, csiinulando nais c nais o scu dcscnvolvincnio. Ouando o Ioncn sc scpara dcfiniiivancnic do nacaco, cssc dcscnvolvincnio nao ccssa dc nodo algun, nas coniinua, cn grau divcrso c cn difcrcnics scniidos cnirc os difcrcnics povos c as difcrcnics cpocas, inicrronpido ncsno s vczcs por rciroccssos dc caraicr local ou icnporario, nas avanando cn scu conjunio a grandcs passos, considcravclncnic inpulsionado c, por sua vcz, oricniado cn un dcicrninado scniido por un novo clcncnio quc surgc con o aparccincnio do Ioncn acalado. a socicdadc. Foi ncccssario, scgurancnic, quc iranscorrcsscn ccnicnas dc nilIarcs dc anos quc na Iisioria da Tcrra icn una inporiancia ncnor quc un scgundo na vida dc un Ioncn(3i anics quc a socicdadc Iunana surgissc daquclas nanadas dc nacacos quc ircpavan pclas arvorcs. Mas, afinal, surgiu. E quc volianos a cnconirar cono sinal disiiniivo cnirc a nanada dc nacacos c a socicdadc Iunana? Ouira vcz, o iralalIo. A nanada dc nacacos conicniava-sc cn dcvorar os alincnios dc una arca quc as condics gcograficas ou a rcsisicncia das nanadas vizinIas dcicrninavan. Transporiava- sc dc un lugar para ouiro c iravava luias con ouiras nanadas para conquisiar novas zonas dc alincniaao; nas cra incapaz dc cirair dcssas 14 zonas nais do quc aquilo quc a naiurcza gcncrosancnic lIc ofcrccia, sc ccciuarnos a aao inconscicnic da nanada ao adular o solo con scus ccrcncnios. Ouando foran ocupadas iodas as zonas capazcs dc proporcionar alincnio, o crcscincnio da populaao sinicsca iornou-sc ja inpossvcl; no nclIor dos casos o nuncro dc scus aninais naniinIa-sc no ncsno nvcl. Mas iodos os aninais sao uns grandcs dissipadorcs dc alincnios; alcn disso, con frcqucncia, dcsirocn cn gcrnc a nova gcraao dc rcscrvas alincnicias. Difcrcnicncnic do caador, o lolo nao rcspciia a calra nonics quc lIc proporcionaria calriios no ano scguinic; as calras da Crccia, quc dcvoran os jovcns arlusios anics dc podcr dcscnvolvcr-sc, dciaran nuas iodas as nonianIas do pas. Essa cploraao rapacc" lcvada a cfciio pclos aninais dcscnpcnIa un grandc papcl na iransfornaao gradual das cspccics, ao olriga-las a adapiar-sc a alincnios quc nao sao os Ialiiuais para clas, con o quc nuda a conposiao qunica dc scu sanguc c sc nodifica ioda a consiiiuiao fsica do aninal; as cspccics ja plasnadas dcsaparcccn. Nao Ia duvida dc quc cssa cploraao rapacc para a Iunanizaao dc nossos anicpassados, pois anpliou o nuncro dc planias c as parics das planias uiilizadas na alincniaao por aqucla raa dc nacacos quc supcrava iodas as dcnais cn inicligcncia c cn capacidadc dc adapiaao. En 15 una palavra, a alincniaao, cada vcz nais variada, ofcrccia ao organisno novas c novas sulsiancias, con o quc foran criadas as condics qunicas para a iransfornaao dcsscs nacacos cn scrcs Iunanos. Mas iudo isso nao cra iralalIo no vcrdadciro scniido da palavra. O iralalIo conca con a claloraao dc insiruncnios. E quc rcprcscnian os insiruncnios nais aniigos, a julgar pclos rcsios quc nos cIcgaran dos Ioncns prc-Iisioricos, pclo gcncro dc vida dos povos nais aniigos rcgisirados pcla Iisioria, assin cono pclo dos sclvagcns aiuais nais priniiivos? Sao insiruncnios dc caa c dc pcsca, scndo os princiros uiilizados ianlcn cono arnas. Mas a caa c a pcsca prcssupcn a passagcn da alincniaao cclusivancnic vcgcial alincniaao nisia, o quc significa un novo passo dc sua inporiancia na iransfornaao do nacaco cn Ioncn. A alincniaao con carnc ofcrcccu ao organisno, cn forna quasc acalada, os ingrcdicnics nais csscnciais para o scu ncialolisno. Dcssc nodo, alrcviou o proccsso da digcsiao c ouiros proccssos da vida vcgciaiiva do organisno (isio c, os proccssos analogos ao da vida dos vcgciaisi, poupando, assin, icnpo, naicriais c csinulos para quc pudcssc nanifcsiar-sc aiivancnic a vida propriancnic aninal. E quanio nais o Ioncn cn fornaao sc afasiava do rcino vcgcial, nais sc clcvava solrc 16 os aninais. Da ncsna nancira quc o Ialiio da alincniaao nisia convcricu o gaio c o cao sclvagcns cn scrvidorcs do Ioncn, assin ianlcn o Ialiio dc conlinar a carnc con a alincniaao vcgcial coniriluiu podcrosancnic para dar fora fsica c indcpcndcncia ao Ioncn cn fornaao. Mas ondc nais sc nanifcsiou a influcncia da dicia con carnc foi no ccrclro, quc rccclcu assin cn quaniidadc nuiio naior do quc anics as sulsiancias ncccssarias sua alincniaao c dcscnvolvincnio, con o quc sc foi ionando naior c nais rapido o scu apcrfcioancnio dc gcraao cn gcraao. Dcvcnos rcconIcccr c pcrdocn os scnIorcs vcgciarianos quc nao foi scn ajuda da alincniaao con carnc quc o Ioncn cIcgou a scr Ioncn; c o faio dc quc, cn una ou ouira cpoca da Iisioria dc iodos os povos conIccidos, o cnprcgo da carnc na alincniaao icnIa cIcgado ao canilalisno (ainda no scculo X os anicpassados dos lcrlincnscs, os vclcialos c os viliscs dcvoravan os scus progcniiorcsi c una qucsiao quc nao icn Iojc para nos a ncnor inporiancia. O consuno dc carnc na alincniaao significou dois novos avanos dc inporiancia dccisiva. o uso do fogo c a doncsiicaao dos aninais. O princiro rcduziu ainda nais o proccsso da digcsiao, ja quc pcrniiia lcvar a conida loca, cono sc disscsscnos, ncio 17 digcrida; o scgundo nuliiplicou as rcscrvas dc carnc, pois agora, ao lado da caa, proporcionava una nova fonic para olic-la cn forna nais rcgular. A doncsiicaao dc aninais ianlcn proporcionou, con o lciic c scus dcrivados, un novo alincnio, quc cra pclo ncnos do ncsno valor quc a carnc quanio conposiao. Assin, csscs dois adianiancnios convcricran-sc dirciancnic para o Ioncn cn novos ncios dc cnancipaao. Nao podcnos dcicr-nos aqui cn caninar ninuciosancnic suas conscqucncias indircias, apcsar dc ioda a inporiancia quc possan icr para o dcscnvolvincnio do Ioncn c da socicdadc, pois ial canc nos afasiaria dcnasiado dc nosso icna. O Ioncn, quc Iavia aprcndido a concr iudo o quc cra concsivcl, aprcndcu ianlcn, da ncsna nancira, a vivcr cn qualqucr clina. Esicndcu-sc por ioda a supcrfcic Ialiiavcl da Tcrra, scndo o unico aninal capaz dc fazc-lo por iniciaiiva propria. Os dcnais aninais quc sc adapiaran a iodos os clinas os aninais doncsiicos c os inscios parasiias nao o conscguiran por si, nas unicancnic aconpanIando o Ioncn. E a passagcn do clina uniforncncnic calido da pairia original para zonas nais frias, ondc o ano sc dividia cn vcrao c invcrno, criou novas cigcncias, ao olrigar o Ioncn a procurar Ialiiaao c a colrir scu corpo para proicgcr-sc do frio c da unidadc. Surgiran 18 assin novas csfcras dc iralalIo, c con clas novas aiividadcs, quc afasiaran ainda nais o Ioncn dos aninais. Craas coopcraao da nao, dos orgaos da linguagcn c do ccrclro, nao so cn cada indivduo, nas ianlcn na socicdadc, os Ioncns foran aprcndcndo a cccuiar opcracs cada vcz nais conplcas, a propor-sc c alcanar oljciivos cada vcz nais clcvados. O iralalIo ncsno sc divcrsificava c apcrfcioava dc gcraao cn gcraao, csicndcndo-sc cada vcz a novas aiividadcs. caa c pcsca vcio juniar-sc a agriculiura, c nais iardc a fiaao c a iccclagcn, a claloraao dc nciais, a olaria c a navcgaao. Ao lado do concrcio c dos ofcios aparcccran, finalncnic, as arics c as cicncias; das irilos saran as nacs c os Esiados. Aparcccran o dirciio c a poliica, c con clcs o rcflco faniasiico das coisas no ccrclro do Ioncn. a rcligiao. Frcnic a iodas cssas criacs, quc sc nanifcsiavan cn princiro lugar cono produios do ccrclro c parccian doninar as socicdadcs Iunanas, as producs nais nodcsias, fruio do iralalIo da nao, ficaran rclcgadas a scgundo plano, ianio nais quanio nuna fasc nuiio rccuada do dcscnvolvincnio da socicdadc (por ccnplo, ja na fanlia priniiivai, a calca quc plancjava o iralalIo ja cra capaz dc olrigar naos alIcias a rcalizar o iralalIo projciado por cla. O rapido progrcsso da civilizaao foi airiludo 19 cclusivancnic calca, ao dcscnvolvincnio c aiividadc do ccrclro. Os Ioncns acosiunaran-sc a cplicar scus aios pclos scus pcnsancnios, cn lugar dc procurar cssa cplicaao cn suas ncccssidadcs (rcflciidas, naiuralncnic, na calca do Ioncn, quc assin adquirc conscicncia dclasi. Foi assin quc, con o iranscurso do icnpo, surgiu cssa conccpao idcalisia do nundo quc doninou o ccrclro dos Ioncns, solrciudo a pariir do dcsaparccincnio do nundo aniigo, c coniinua ainda a donina-lo, a ial ponio quc ncsno os naiuralisias da cscola darwiniana nais cIcgados ao naicrialisno sao ainda incapazcs dc fornar una idcia clara accrca da origcn do Ioncn, pois cssa ncsna influcncia idcalisia lIcs inpcdc dc vcr o papcl dcscnpcnIado aqui pclo iralalIo. Os aninais, cono ja indicanos dc passagcn, ianlcn nodifican con sua aiividadc a naiurcza cicrior, cnlora nao no ncsno grau quc o Ioncn; c cssas nodificacs provocadas por clcs no ncio anlicnic rcpcrcuicn, cono vinos, cn scus causadorcs, nodificando-os por sua vcz. Nada ocorrc na naiurcza cn forna isolada. Cada fcnncno afcia a ouiro, c c por scu iurno influcnciado por csic; c c cn gcral o csquccincnio dcssc novincnio c dcssa inicraao univcrsal o quc inpcdc a nossos naiuralisias pcrcclcr con clarcza as coisas nais sinplcs. Ja vinos cono as calras inpcdiran o 20 rcflorcsiancnio dos losqucs na Crccia; cn Sania Hclcna, as calras c os porcos dcscnlarcados pclos princiros navcganics cIcgados ilIa cicrninaran quasc por conplcio a vcgciaao ali cisicnic, con o quc prcpararan o icrrcno para quc pudcsscn nuliiplicar-sc as planias lcvadas nais iardc por ouiros navcganics c colonizadorcs. Mas a influcncia duradoura dos aninais solrc a naiurcza quc os rodcia c inicirancnic involuniaria c consiiiui, no quc sc rcfcrc aos aninais, un faio acidcnial. Mas, quanio nais os Ioncns sc afasian dos aninais, nais sua influcncia solrc a naiurcza adquirc o caraicr dc una aao inicncional c plancjada, cujo fin c alcanar oljciivos projciados dc anicnao. Os aninais dcsiroan a vcgciaao do lugar scn dar- sc conia do quc fazcn. Os Ioncns, cn iroca, quando dcsirocn a vcgciaao o fazcn con o fin dc uiilizar a supcrfcic quc fica livrc para scncar irigo, planiar arvorcs ou culiivar a vidcira, conscicnics dc quc a colIciia quc irao olicr supcrara varias vczcs o scncado por clcs. O Ioncn iraslada dc un pas para ouiro planias uicis c aninais doncsiicos, nodificando assin a flora c a fauna dc coniincnics iniciros. Mais ainda. as planias c os aninais, culiivadas aquclas c criados csics cn condics ariificiais, sofrcn ial influcncia da nao do Ioncn quc sc ionan irrcconIccvcis. Nao foran aic Iojc cnconirados os anicpassados silvcsircs dos ccrais 21 quc culiivanos. Ainda nao foi rcsolvida a qucsiao dc salcr qual o aninal quc dcu origcn aos nossos cacs aiuais, iao difcrcnics uns dc ouiros, ou s aiuais raas dc cavalos, ianlcn iao nuncrosos. Adcnais, conprccndc-sc dc logo quc nao icnos a inicnao dc ncgar aos aninais a faculdadc dc aiuar cn forna planificada, dc un nodo prcncdiiado. Ao conirario, a aao planificada cisic cn gcrnc ondc qucr quc o proioplasna a allunina viva cisia c rcaja, isio c, rcalizc dcicrninados novincnios, cnlora scjan os nais sinplcs, cn rcsposia a dcicrninados csinulos do cicrior. Essa rcaao sc produz, nao diganos ja na cclula ncrvosa, nas inclusivc quando ainda nao Ia cclula dc ncnIuna cspccic, O aio pclo qual as planias inscivoras sc apodcran dc sua prcsa aparccc ianlcn, aic ccrio ponio, cono un aio plancjado, cnlora sc rcalizc dc un nodo ioialncnic inconscicnic. A possililidadc dc rcalizar aios conscicnics c prcncdiiados dcscnvolvc-sc nos aninais cn corrcspondcncia con o dcscnvolvincnio do sisicna ncrvoso c adquirc ja nos nanfcros un nvcl lasianic clcvado. Duranic as caadas organizadas na Inglaicrra podc-sc olscrvar scnprc a infalililidadc con quc a raposa uiiliza scu pcrfciio conIccincnio do lugar para oculiar-sc aos scus pcrscguidorcs, c cono conIccc c salc aprovciiar nuiio lcn iodas as vaniagcns do icrrcno para dcspisia-los. Enirc 22 nossos aninais doncsiicos, quc cIcgaran a un grau nais alio dc dcscnvolvincnio graas sua convivcncia con o Ioncn, podcn scr olscrvados diariancnic aios dc asiucia, cquiparavcis aos das crianas, pois do ncsno nodo quc o dcscnvolvincnio do cnlriao Iunano no vcnirc naicrno c una rcplica alrcviada dc ioda a Iisioria do dcscnvolvincnio fsico scguido airavcs dc nilIcs dc anos pclos nossos anicpassados do rcino aninal, a pariir do csiado dc larva, assin ianlcn o dcscnvolvincnio cspiriiual da criana rcprcscnia una rcplica, ainda nais alrcviada, do dcscnvolvincnio iniclcciual dcsscs ncsnos anicpassados, pclo ncnos dos nais proinos. Mas ncn un so aio planificado dc ncnIun aninal pdc inprinir na naiurcza o sclo dc sua voniadc, So o Ioncn pdc fazc-lo. Fcsunindo. so o quc podcn fazcr os aninais c uiilizar a naiurcza c nodifica-la pclo ncro faio dc sua prcscna ncla. O Ioncn, ao conirario, nodifica a naiurcza c a olriga a scrvir-lIc, donina-a. E a csia, cn uliina analisc, a difcrcna csscncial cnirc o Ioncn c os dcnais aninais, difcrcna quc, nais una vcz, rcsulia do iralalIo(4i. Coniudo, nao nos dcicnos doninar pclo cniusiasno cn facc dc nossas viiorias solrc a naiurcza. Apos cada una dcssas viiorias a naiurcza adoia sua vingana. vcrdadc quc as 23 princiras conscqucncias dcssas viiorias sao as prcvisias por nos, nas cn scgundo c cn icrcciro lugar aparcccn conscqucncias nuiio divcrsas, ioialncnic inprcvisias c quc, con frcqucncia, anulan as princiras. Os Ioncns quc na Mcsopoiania, na Crccia, na sia Mcnor c ouiras rcgics dcvasiavan os losqucs para olicr icrra dc culiivo ncn scqucr podian inaginar quc, clininando con os losqucs os ccniros dc acunulaao c rcscrva dc unidadc, csiavan asscniando as lascs da aiual aridcz dcssas icrras. Os iialianos dos Alpcs, quc dcsiruran nas cncosias ncridionais os losqucs dc pinIciros, conscrvados con ianio carinIo nas cncosias scicnirionais, nao iinIan idcia dc quc con isso dcsiruan as razcs da indusiria dc laiicnios cn sua rcgiao; c nuiio ncnos podian prcvcr quc, proccdcndo dcssc nodo, dciavan a naior paric do ano sccas as suas fonics dc nonianIa, con o quc lIcs pcrniiian, cIcgado o pcrodo das cIuvas, dcspcjar con naior furia suas iorrcnics solrc a plancic. Os quc difundiran o culiivo da laiaia na Europa nao salian quc con cssc iulcrculo farinacco difundian por sua vcz a cscrofulosc. Assin, a cada passo, os faios rccordan quc nosso donnio solrc a naiurcza nao sc parccc cn nada con o donnio dc un conquisiador solrc o povo conquisiado, quc nao c o donnio dc algucn siiuado fora da naiurcza, nas quc nos, por nossa 24 carnc, nosso sanguc c nosso ccrclro, pcricnccnos naiurcza, cnconirano-nos cn scu scio, c iodo o nosso donnio solrc cla consisic cn quc, difcrcnicncnic dos dcnais scrcs, sonos capazcs dc conIcccr suas lcis c aplica-las dc nancira adcquada. Con cfciio, aprcndcnos cada dia a conprccndcr nclIor a lcis da naiurcza c a conIcccr ianio os cfciios incdiaios cono as conscqucncias rcnoias dc nossa inironissao no curso naiural dc scu dcscnvolvincnio. Solrciudo dcpois dos grandcs progrcssos alcanados ncsic scculo pclas cicncias naiurais, csianos cn condics dc prcvcr c, porianio, dc conirolar cada vcz nclIor as rcnoias conscqucncias naiurais dc nossos aios na produao, pclo ncnos dos nais corrcnics. E quanio nais isso scja una rcalidadc, nais os Ioncns scniirao c conprccndcrao sua unidadc con a naiurcza, c nais inconcclvcl scra cssa idcia alsurda c aniinaiural da aniicsc cnirc o cspriio c a naicria, o Ioncn c a naiurcza, a alna c o corpo, idcia quc conca a difundir-sc pcla Europa solrc a lasc da dccadcncia da aniiguidadc classica c quc adquirc scu naino dcscnvolvincnio no crisiianisno. Mas, sc foran ncccssarios nilIarcs dc anos para quc o Ioncn aprcndcssc, cn ccrio grau, a prcvcr as rcnoias conscqucncias naiurais no scniido da produao, nuiio nais lIc cusiou 25 aprcndcr a calcular as rcnoias conscqucncias sociais dcsscs ncsnos aios. Falanos acina da laiaia c dc scus cfciios quanio difusao da cscrofulosc. Mas quc inporiancia podc icr a cscrofulosc, conparada con os rcsuliados quc icvc a rcduao da alincniaao dos iralalIadorcs a laiaias purancnic solrc as condics dc vida das nassas do povo dc pascs iniciros, con a fonc quc sc csicndcu cn 1847 pcla Irlanda cn conscqucncia dc una docna provocada por cssc iulcrculo c quc lcvou scpuliura un nilIao dc irlandcscs quc sc alincniavan cclusivancnic, ou quasc cclusivancnic, dc laiaias c olrigou a quc cnigrasscn para alcn-nar ouiros dois nilIcs? Ouando os aralcs aprcndcran a dcsiilar o alcool, ncn scqucr ocorrcu-lIcs pcnsar quc Iavian criado una das arnas principais con quc iria scr cicrninada a populaao indgcna do coniincnic ancricano, cniao ainda dcsconIccido. E quando nais iardc Colonlo dcscolriu a Ancrica nao salia quc ao ncsno icnpo dava nova vida cscravidao, Ia nuiio icnpo dcsaparccida na Europa, c asscniado as lascs do irafico dos ncgros. Os Ioncns quc nos scculos XVII c XVIII Iavian iralalIado para criar a naquina a vapor nao suspciiavan dc quc csiavan criando un insiruncnio quc, nais do quc ncnIun ouiro, Iavcria dc sulvcricr as condics sociais cn iodo o nundo c quc, solrciudo na Europa, ao conccnirar a riqucza 26 nas naos dc una ninoria c ao privar dc ioda propricdadc a incnsa naioria da populaao, Iavcria dc proporcionar princiro o donnio social c poliico lurgucsia, c provocar dcpois a luia dc classc cnirc a lurgucsia c o prolciariado, luia quc so podc icrninar con a liquidaao da lurgucsia c a aloliao dc iodos os aniagonisnos dc classc. Mas ianlcn aqui, aprovciiando una cpcricncia anpla, c s vczcs crucl, confroniando c analisando os naicriais proporcionados pcla Iisioria, vanos aprcndcndo pouco a pouco a conIcccr as conscqucncias sociais indircias c nais rcnoias dc nossos aios na produao, o quc nos pcrniic csicndcr ianlcn a cssas conscqucncias o nosso donnio c o nosso conirolc. Coniudo, para lcvar a icrno cssc conirolc c ncccssario algo nais do quc o sinplcs conIccincnio. ncccssaria una rcvoluao quc iransfornc por conplcio o nodo dc produao cisicnic aic Iojc c, con clc, a ordcn social vigcnic. Todos os nodos dc produao quc cisiiran aic o prcscnic so procuravan o cfciio uiil do iralalIo cn sua forna nais dircia c incdiaia. Nao fazian o ncnor caso das conscqucncias rcnoias, quc so surgcn nais iardc c cujos cfciios sc nanifcsian unicancnic graas a un proccsso dc rcpciiao c acunulaao gradual. A priniiiva 27 propricdadc conunal da icrra corrcspondia, por un lado, a un csiadio dc dcscnvolvincnio dos Ioncns no qual scu Iorizonic cra liniiado, cn gcral, s coisas nais incdiaias, c prcssupunIa, por ouiro lado, ccrio cccdcnic dc icrras livrcs, quc ofcrccia dcicrninada nargcn para ncuiralizar os possvcis rcsuliados advcrsos dcssa ccononia priniiiva. Ao csgoiar-sc o cccdcnic dc icrras livrcs, concou a dccadcncia da propricdadc conunal. Todas as fornas nais clcvadas dc produao quc vicran dcpois conduziran divisao da populaao cn classcs difcrcnics c, porianio, no aniagonisno cnirc as classcs doninanics c as classcs oprinidas. En conscqucncia, os inicrcsscs das classcs doninanics convcricran-sc no clcncnio propulsor da produao, cnquanio csia nao sc liniiava a nanicr, lcn ou nal, a nscra cisicncia dos oprinidos. Isso cnconira sua cprcssao nais acalada no nodo dc produao capiialisia, quc prcvalccc Iojc na Europa ocidcnial. Os capiialisias individuais, quc doninan a produao c a iroca, so podcn ocupar- sc da uiilidadc nais incdiaia dc scus aios. Mais ainda. ncsno cssa uiilidadc porquanio sc iraia da uiilidadc da ncrcadoria produzida ou irocada passa inicirancnic ao scgundo plano, aparcccndo cono unico inccniivo o lucro oliido na vcnda.
28 A cicncia social da lurgucsia, a ccononia poliica classica, so sc ocupa prcfcrcnicncnic daquclas conscqucncias sociais quc consiiiucn o oljciivo incdiaio dos aios rcalizados pclos Ioncns na produao c na iroca. Isso corrcspondc plcnancnic ao rcginc social cuja cprcssao icorica c cssa cicncia. Porquanio os capiialisias isolados produzcn ou irocan con o unico fin dc olicr lucros incdiaios, so podcn scr lcvados cn conia, princirancnic, os rcsuliados nais proinos c nais incdiaios. Ouando un indusirial ou un concrcianic vcndc a ncrcadoria produzida ou conprada por clc c olicn o lucro Ialiiual, da-sc por saiisfciio c nao lIc inicrcssa dc nancira alguna o quc possa ocorrcr dcpois con cssa ncrcadoria c scu conprador. O ncsno sc vcrifica con as conscqucncias naiurais dcssas ncsnas acs. Ouando, cn Cula, os planiadorcs cspanIois qucinavan os losqucs nas cncosias das nonianIas para olicr con a cinza un adulo quc so lIcs pcrniiia fcriilizar una gcraao dc cafcciros dc alio rcndincnio pouco lIcs inporiava quc as cIuvas iorrcnciais dos iropicos varrcsscn a canada vcgcial do solo, privada da proicao das arvorcs, c nao dciasscn dcpois dc si scnao rocIas dcsnudas! Con o aiual nodo dc produao c no quc sc rcfcrc ianio s conscqucncias naiurais cono s conscqucncias sociais dos aios rcalizados pclos Ioncns, o quc inicrcssa prioriiariancnic sao apcnas os 29 princiros rcsuliados, os nais palpavcis. E logo aic sc nanifcsia csiranIcza pclo faio dc as conscqucncias rcnoias das acs quc pcrscguian csscs fins scrcn nuiio difcrcnics c, na naioria dos casos, aic dianciralncnic oposias; dc a Iarnonia cnirc a ofcria c a procura convcricr-sc cn scu anipoda, cono nos dcnonsira o curso dc cada un dcsscs ciclos indusiriais dc dcz anos, c cono pudcran convcnccr-sc disso os quc con o cracl"(5i vivcran na AlcnanIa un pcqucno prcludio; dc a propricdadc privada lascada no iralalIo proprio convcricr-sc ncccssariancnic, ao dcscnvolvcr-sc, na auscncia dc possc dc ioda propricdadc pclos iralalIadorcs, cnquanio ioda a riqucza sc conccnira nais c nais nas naos dos quc nao iralalIan; dc quc(6i Escriio por Engcls cn 1876. Pullicado pcla princira vcz cn junIo dc 1895 cn Ncuc Zct. Pullica-sc scgundo con a cdiao soviciica dc 1952, dc acordo con o nanuscriio, cn alcnao. Traduzido do cspanIol. Esic ariigo visava scr a iniroduao dc un iralalIo naior, quc Engcls plancjava cIanar Dc d)c G)und]o)ncn dc) KnccItscIu]t (Esloo do Plano Ccrali, quc Engcls nao icrninou. Ncn scqucr csia iniroduao, quc sc inicrronpc no final. Dcvcria scr includa cn Ductcu du Nutu)czu 30
Notas
(i Esic ariigo foi idcalizado inicialncnic cono iniroduao a un iralalIo nais cicnso dcnoninado T)cs ]o)nus ]unduncntus dc csc)uuzucuo. Mas, visio quc o proposiio nao sc cunpria, Engcls acalou por dar iniroduao o iiulo O pupc do t)uIuIo no p)occsso dc t)uns]o)nucuo do nucuco cn Ioncn. Engcls cplica aqui o papcl dccisivo do iralalIo, da produao dc insiruncnios, na fornaao do iipo fsico do Ioncn c a fornaao da socicdadc Iunana, nosirando quc, a pariir dc un anicpassado parccido con o nacaco, cono rcsuliado dc un longo proccsso Iisiorico, dcscnvolvcu-sc un scr qualiiaiivancnic disiinio, o Ioncn. O nais provavcl c quc o ariigo icnIa sido cscriio cn junIo dc 1876. Noia da cdiao cn cspanIol disponvcl no Marisis Inicrnci ArcIivc| (1i Por volia dc 1870, quando isso foi cscriio, o zoogcografo inglcs PIilip Luilcy Sclaicr lanou a icoria dc quc un coniincnic (quc cIanou dc Lcnuria"i cisiira c quc sc csicndia da aiual Madagascar ndia c Sunaira c csic coniincnic sulncrgira no occano ndico. N.E. ap. 31 noia da iraduao cn inglcs disponvcl no Marisis Inicrnci ArcIivc| (2i Vcja-sc o livro dc C. Darwin TIc Dcsccni of Man and Sclcciion in Fclaiion io Sc (A origcn do Ioncn c a sclcao scual"i, pullicado cn Londrcs cn 1871. (3i Sir Willian TIonson, auioridadc dc princira ordcn na naicria, calculou quc dcvc icr iranscorrido pouco nais dc ccn nilIcs dc anos dcsdc o noncnio cn quc a Tcrra sc csfriou o suficicnic para quc ncla pudcsscn vivcr as planias c os aninais. Noia dc Engcls| (4i anoiaao nargcn. Enolrccincnio" N.E. cn cspanIol| (5i Traia-sc da crisc cconnica nundial dc 1873. Na AlcnanIa, a crisc concou con una grandiosa lancarroia" cn naio dc 1873, prcludio da crisc quc durou aic fins dos anos 70. N.E. cn cspanIol| (6i Aqui sc inicrronpc o nanuscriio. N.E. cn cspanIol| 32
Tcio. Coniriluiao cnviada por c-nail por Nclson JaIr Carcia (njaIraiinci.con.lri Vcrsao clcirnica disponvcl cn Iiip.11www.jaIr.org| Esia FoclciEdiion c dc inicira rcsponsalilidadc c iniciaiiva dc cloolsTcoCon Iiip.11www.icoionio.org1clools| c Tcoionio Sincs icoionioicoionio.org|. Foi prcparada a pariir dc vcrsao clcirnica cnviada por Nclson JaIr Carcia (Iiip.11www.jaIr.orgi. Todo conicudo original foi prcscrvado c, iodos os crcdiios idcniificados, ncncionados c cpliciiados. Auiorizado o uso c rcproduao apcnas para fins cducacionais. Todos os dirciios dc vcrsao para FoclciEdiiion rcnunciados. RocketEdItIon scicnlro dc 1999
1999 Fidcndo Casiigai Morcs
Verso para eBook eBooksBrasII.com
__________________ Scicnlro 1999
Vcrsao para pdf c cDoolLilris Fcvcrciro 2005 33 Proilido iodo c qualqucr uso concrcial. Sc vocc pagou por cssc livro VOCE FOI FOUDADO! Vocc icn csic c nuiios ouiros iiulos CFTIS dircio na fonic. www.cloolslrasil.con