Polis Bilimleri Dergisi Cilt:11 (3)

Turkish Journal of Police Studies Vol: 1(3)

EL KADE TEHDD LE MCADELE Struggle for the Threat of Al Qaeda lyas AVCI *
zet

u alma El Kaidenin bir rgtten ok dnyaa korku salan bir ideolojiyi temsil ettii gereinden yola kmaktadr. El Kaide ile mcadelenin askeri deil siyasi, ekonomik ve ideolojik olmas gerektii zerinde durmaktadr. Dier taraftan verilmesi gereken mcadelenin El Kaideye kar deil El Kaidecilie kar olmas gerektii savn tar. Makalede, El Kaidecilik olarak tanmlanan kavramn tarihi ve ideolojik temelleri gzden geirildikten sonra, El Kaide tehdidinin boyutlarna k tutulmakta ve rgt, ekirdek Yap (Militan Merkez), Yerel Militan Gruplar ve Sempatizan Grup olarak tanmlanan 3 balk altnda incelenmektedir. Bu makale, El Kaide her ne kadar slam corafyasndaki ikyet, hsran ve fkeden besleniyorsa da slam corafyasn temsil etmedii ve El Kaidenin, Bat ile birlikte Mslman Dnyasna kar da ciddi bir tehdit olduu ana fikrini ilemektedir. Vurgu yaplmak istenen asl konu, El Kaidecilik hareketinin bitirilmek istenmesi halinde ncelikle alternatif hareketlerin oluturulmasnn gerekli olduu ayrca gelitirilen akmn bir rgt, bir siyasi hareketten te zm odakl dnen ve reten bir fikir birliini temsil etmesi gerekliliidir. Anahtar Kelimeler: El Kaidecilik, ekirdek Yap, Yerel Militan Gruplar, Sempatizanlar, El Kaide Tehdidi. Abstract

his article postulates that Al-Qaeda is an ideology rather than a terrorist organization which is striking fear through the globe while obtaining support among many in the Muslim world. This article concentrates on the fact that struggling with Al Qaeda should be not military but political, economical and ideological.

1 Bu makale 2006 Haziran aynda kaleme alnmtr * Komiser Yardmcs, ilyasavci_pa@yahoo.com.

PBD, 11 (3) 2009, ss.95-117

96

Polis Bilimleri Dergisi: 11 (3)

Moreover, it argues that the campaign should not be against AlQaeda but against Pan Al-Qaeda (Al-Qaedaism). In this study, following an overview of the history and ideological principles of the concept outlined as Pan-Al Qaeda, the extent of the threat of Al Qaeda will be highlighted. Afterwards, that organization will be examined under 3 elements which are outlined as Core Structure, (Militant Center) Local Militant Groups and sympathizers. This article will focus on the notion that even if Al-Qaeda draws inspiration from the grievances, frustrations and hatred, it doesnt represent the Muslim World. Nevertheless, Al Qaeda is also a serious threat to the Muslim world beside West. The focal point of this article will be that if Pan Al-Qaeda movement is wished to ceased, primarily the alternative movements should be created. This movement should represent a consensus - beyond a political movement- that conceive and produce which focuses on solution. Key Words: Pan Al-Qaeda (Al-Qaedaism) Core Structure, Local Militant Groups, Sympathizers, Al-Qaeda Threat.

Giri almann temel tezi; El Kaide denilen kavramn bir rgtten ok bir ideolojiyi temsil ettiidir. El Kaide ile mcadelenin askeri deil siyasi, ekonomik ve ideolojik olmas gerektiidir. El Kaide ile mcadele ancak onu oluturan nedenlerin zerine gidilmesiyle baarlabilir tezinin dayanak noktas, El Kaide tehdidinin sadece Batya kar deil Dnyaya kar bir tehdit olduu ve El Kaide tehdidi ile mcadelede baarl olunmasnn uluslararas ibirliine bal olduu gereidir. almada, konu tarafsz ve objektif bir bakla deerlendirilerek tehdidin doru okunmas ve doru zmler retilmesi salanmaya allmtr. almann ilk alt bal El Kaide tartmas ile kavram zerinde farkl tanmlara deinilmi ve almada kullanlacak terim zerinde fikir birlii oluturulmaya allmtr. Bunun yannda El Kaide yaps incelenmitir. kinci alt balkta ideoloji yerine El Kaidecilik kavram kullanlm ve El Kaideciliin tarihi ve ideolojik temelleri aklanmtr. nc alt balkta El Kaideciliin olumasnn ve gelimesinin nedenleri zerinde durulmutur. Drdnc alt balkta El Kaide tehdidine deinilmi ve son balkta tehdit ile mcadele stratejileri ve zm yollar aranmtr.

El Kaide Tehdidi le Mcadele

97

En bata kavram kargaasnn nne gemek iin unu belirtmekte fayda vardr. Terrn en net tanm terrdr. nne hibir sfat almasna gerek yoktur fakat terrn snflandrlmas ve anlalmas iin sfatlandrma yoluna gidilir. Yaplan eylemlerin merulatrma arac olarak kullanlan din, El Kaide hareketi iinde sadece bir aratr, ama deildir. Bu nedenle El Kaide iin slami Terrizm Ya da Dini Terrizm kavramlar kullanlmamaldr. Ancak kulland ara itibariyle, Dini Motifli Terrizm denilebilir. 1. El Kaide Tartmas Bu balkta ncelikle El Kaidenin bir rgt m, bir sembol m olduu tartlacaktr. Fakat bu tartma var m yok mu tartmas deil, varlnn soyut mu somut mu olduu tartmasdr. Gnmzde kullanlan El Kaide kelimesinin farkl anlamlarndan yola karak, almada temel tekil edecek El Kaide terimi zerinde fikir birliine ulalmaya allacaktr. El Kaide Arapa kkenli bir kelimedir. Kamp ya da ev gibi merkez alnan bir mekn, bir s anlamna gelebilecei gibi, evin altndaki temel anlamna da gelebilir (Fara, 2004:78). Bir stunu destekleyen taban da anlatabilir, kural, ilke, akide, forml, yntem anlamna da gelebilir. El Kaideyi gnmzde ska kullanlan anlamyla yani bir terrist rgt olarak tanmlamak yetersiz kalacaktr. El Kaide u anda kar karya kalnan tehdidi anlayabilmek ve anlatabilmek iin kullanlan bir formldr. Bu yeni, asimetrik, karmak, dinamik tehdidi kapsayan bir kavram bulunamad iin ara terim olarak El Kaide kelimesi kullanlmaktadr. El Kaide teriminin tam olarak anlalmas iin yapsnn incelenmesi gereklidir. El Kaide Burke, Whelan gibi bir ok uzmann da belirttii gibi farkl unsurdan olumaktadr (Burke, 2004:17; Whelan, 2006:25). Birincisi; ekirdek yapdr, militan merkezdir. kincisi; El Kaide ile balantl, El Kaidenin uluslar aras amalarn benimseyen yerel militan gruplardr. ncs; ideolojiyi paylaan fakat aktif eylemci olmayan kiilerdir. l unsurdan yola klarak farkl tanmlamalar yaplabilmektedir. Bunlardan ilki, ekirdek yap veya militan merkez gz nnde bulundurularak dini motifli terr rgt denmektedir. kincisi, dier militan gruplarla sahip olduu iliki itibariyle kresel terr a denmektedir. ncs ise insanlar eylem yapsn ya da yapmasn ortak fikir birlii paydasnda toplayabildiinden tr ideoloji ya da dnya gr denmektedir. Terr rgt tanm genel olmadndan yani sadece ekirdek grubu kapsadndan tr El Kaide terimini

98

Polis Bilimleri Dergisi: 11 (3)

karlamamaktadr. Kresel terr a ile anlatlmak istenen, dnyann drt bir yanna yaylm disiplinli kadrolar, hcreler ve eylemcilerdir. Fakat ileride deinilecei gibi hem byle bir an olmamas hem de El Kaide terimini tam olarak karlayamamasndan tr bu tanm aratrmac tarafndan kullanlmamtr. almada daha ok El Kaide terimi deoloji ya da dnya gr olarak tanmlanmtr. Bunun nedenlerine gelince; El Kaide bir rgt gibi homojen bir yapya sahip deildir. El Kaide ideolojisine bal militan grubun ne siyasi ne milli ne de etnik kimlikleri ayn deildir. Bununla birlikte birok konuda fikir birlii iinde bulunmazlar. Fakat tm bu ayrlklarn yannda onlar birletiren ey, ortak dman tanmlamalardr. Bu nedenle El Kaideyi bir ideoloji, bir dnya gr ayn zamanda bir hareket, bir olgu olarak grmek anlalmasna yardmc olacaktr. El Kaide, slam corafyasnn ikyetlerinden beslenen bir olgudur. Ortadouda zellikleri Arap dnyasnda var olan isizlik, eitimsizlik, fakirlik, sosyal adaletsizlikler ve eitsizlikler, arpk dini inanlar, baskc rejimler gibi ikayetleri iinde barndran ve bunun sorumlusu olarak Baty sulayan bir reaksiyondur. El Kaide farkl yerel militan rgtler iin ideolojik ve lojistik merkezdir. El Kaide dnyadaki farkl yerel militan rgtlerin ulusal hkmetlere ya da farkl gruplara kar blgesel mcadelelerini, Hallara ve Yahudilere kar kresel bir mcadeleye tevik eden bir ideolojidir. El Kaide her ne kadar slam corafyasndaki ikyet, hsran ve fkeden besleniyorsa da slam corafyasn temsil etmez. Dank ve kark bir yaps olan slam corafyasn temsil eden bir hareket u anda yoktur. El Kaide bu corafya iinde aznlk ve harici 1 bir harekettir. El Kaide sadece Yahudilere, Hristiyanlara kar deil ayn zamanda iilere ve Snni mezhebinden olup kendileri gibi dnmeyenlere de kardr. El Kaidenin kresel anlamda kabul grm bir ideoloji olmas, onun beslendii kaynaklarn kresel olmu olmasndandr. Kresellemenin etkisi ve artlarn uygunluundan tr kresel bir ierik tamas harici bir hareket olmasna engel tekil etmez. El Kaide yapsna tekrar dnecek olursak; lk unsur, ekirdek El Kaide ya da militan merkezdir. El Kaide diye srekli sylenen rgt aslnda sadece bu ekirdek yapy kapsamaktadr. Bu ekirdek yapda ok fazla militan yoktur. 2 Bu militanlarn ou, hayatlar boyunca bulunduklar rgtlerde eylemler yapm ve yerel hkmetler tarafndan aranan
1 2

Kendi dndakileri kabul etmeyen. Aratrmann dier blmlerinde de rgt kelimesi ile sadece ekirdek grup kastedilmitir.

El Kaide Tehdidi le Mcadele

99

terristlerdir. ekirdek yap militanlara hem saklanmalar hem de yaam biimi haline getirdikleri terr eylemlerini gerekletirmeleri iin gerekli lojistik destei bulabilecekleri bir ortam salamtr. Militanlarn byk bir ounluu Afgan savana katlanlardan olumaktadr. (Birey, 2001) Birou Bosna ve eenistandaki savaa da katlmt. Afganistanda eitimci ya da idareci olarak bulunuyorlar ara sra gruba yeni insanlar kazandrmak, baka militan rgtlerle temsilci ya da eli olarak grmek nadiren de terrist faaliyetlerde bulunmak zere lke dna gnderiliyorlard. Bu militan merkez homojen bir yapya sahip deildir. Bu merkeze katlmlarda her militann ayr hikyesi ve menfaati vardr. Dolaysyla tekil bir yap deildir. Afgan savann sonundan bugne dek bin Ladine fiziksel ve ideolojik olarak yakn olmu bu kiiler arasnda yntemler, taktikler, siyasi ve dini inanlar bakmndan nemli gr ayrlklar vardr. Birou, belli bir aamada bin Ladine ballk yemini etmilerdir. Yapnn ikinci bir unsuru, dnyann drt bir yanndaki yerel militan gruplar kapsar. Bu gruplarn El Kaide ats altnda topland iddias pheli karlanmaktadr. El Kaidenin at rgt ya da emsiye rgt tanmlamalar da bu militan gruplara dayanlarak yaplmaktadr. Fakat bu militan gruplarn El Kaide ats altnda toplandn sylemek gtr. El Kaide ekirdek grubu ile balantlarnn olduu sylenebilir fakat El Kaideye biat edip onun altnda kmelendikleri doru grlmemektedir. nk her bir grubun hedefleri farkldr, amalar farkldr. Bunlar mali kaynak, uzmanlk ve eitim gibi konularda imknlarnn karlanmas iin balar kurmulardr. Bu gruplar sadece El Kaidenin ekirdek grubu ile deil ayn zamanda kendi aralarnda hatta ok farkl ideolojide olan bir militan grupla bile ba kurmu olabilirler. Bu birlik oluturmalar, ba kurmalar zayflk hislerinden ve ortak dman tanmlamalarndan kaynaklanmaktadr. Fakat bu balarn ok salam, kontroll bir a sistemine dnmesi zordur. El Kaide iin dnyay saran terr a tanmlamas da bu anlamda gereki deildir. Bin Ladine bal faal gruplardan oluan uluslararas bir a ebekesinin bulunduu dncesi bir takm sorunlara yol amaktadr; Yerel gruplar El Kaide diye etiketlemek bu gruplarn ortaya kmasna neden olan yerel etkenleri gz ard etmek anlamna gelir. Gruplar amalarna uygun olduunu dndkleri durumlarda birbirleriyle ve bin Ladinle ibirlii yapabilirler. Fakat her bir grubun kendi liderleri ve kendi amalar vardr. Baz yerel militan gruplar byle bir baa ihtiya duymayabilirler. Birbirlerini rakip olarak grenler de olabilir.

100

Polis Bilimleri Dergisi: 11 (3)

nc unsur ise pasif taraftarlardr. El Kaide ideolojisini paylaan fakat eylemci olmam kimselerdir. Bu blme 1996dan gnmze kadar kamplarda eitim gren insanlar dhil edilebilinir. Sonu olarak; El Kaideyi tek bir lideri, kapsaml tek bir ideolojisi olan, dnyann drt bir yanna yaylm disiplinli kadrolar, hcreler, eylemciler sayesinde planlar yapp uygulama becerisine sahip tutarl, hiyerarisiz bir terrist grup olarak grmek doru durmamaktadr. El Kaideyi bir ideoloji olarak grmek daha tutarldr. deolojinin ne olduu, nereden beslendii ileriki blmde incelenecektir. Dolaysyla El Kaide varl zerinde anlalm soyut bir kavramdr. almada salt ideoloji ibaresinin kullanm yerine El Kaidecilik terimi kullanlacaktr. 2. El Kaidecilik 1980lerin son dnemleri, Siyasal slamn doruk noktas olarak grlr. Mslman Kardelere ye olan eyh Ahmet Yasin tarafndan 1988de HAMAS rgt kuruldu. 1990da Cezayirde slami Kurtulu Cephesi, lkenin bamszln kazanmasndan bu yana yaplan ilk serbest seimlerde byk kazanmlar elde etti. Sudanda askeri darbe, ada siyasi slamn kilit ideologlarndan Hassan el Turabinin iktidara gelmesini salad. ran Devriminin ihra almalar da sryordu. Komnist sistem kyordu. Siyasi slamn her yerde ykselie getii grlyordu. Tm bunlarn yannda belki de en nemlisi, Gnlllerin Pakistan ve Afganistana ak idi. Sovyet yenilgisinden sonra dahi bu gidi kesilmedi (Coll, 2005). 1989 ve 1990da Pakistana o zamana dek olduundan daha fazla sayda gnll gidiyordu.

El Kaideciliin dnyaya ok hzl yaylmasnn sebebinin Afgan Savanda sakl olduu iddias dikkate deerdir. Savan son yllar, tmyle yeni bir eyin yaratlmasna sahne oldu. Sovyetlere kar savan Arap gazileri bizzat bir ideoloji gelitirmilerdi. Sovyetleri ve onlarn Afganlar arasndaki ibirlikilerini tek bana slamn silahl mcahitleri tarafndan yendii dncesinden yeni bir dnya gr oluturulmutu. Bu gr Cemaleddin Afgani, Hasan El Benna, Seyyid Kutub, Ebu'l Ala El Mevdudi nin grlerinden ok farkl bir grt. slami dense de aslnda dinin sadece devrimci zelliklerini almakla yetinen ve onu bir ideoloji haline getiren bir felsefeyi iaret ediyordu. Bu yan itibariyle tpk Marksizm gibi zulme, adaletsizlie ve eitsizlie kar mcadele ettii propagandas var idi tek

El Kaide Tehdidi le Mcadele

101

fark kulland sylemdi. Bu ideoloji kaynan bn-i Teymiyye, Muhammed Bin Abdlvahhab, Abdullah Azzam, Eymen El Zevahiri gibi selefiye akmna bal ideologlardan almaktayd. Peki nedir bu Selefiye akm? Selef, ilk Mslmanlar, demektir. Dinde Selef, Hazreti Peygamber zamannda ve ona yakn alarda yaam, Peygamberimiz tarafndan rnek gsterilmi ilk nesil. Trkesi yle: Hazreti Peygamberi grp onunla yaayanlar, onlara raklk edenler ve ikinci nesle raklk edenler. Selef dnemi, slam'n dier kltrlerden en az etkilendii ve en saf yaand dnemdir. Selefiler, dini bu neslin anlay erevesinde anlamay ve yaamay prensip edinmi Mslmanlardr. Bunlar da ikiye ayrlyor. Biri ilk nesil, biri de bn-i Teymiyye sonras selefiler. Selefi anlay zayflayp sonraki okullar reva bulunca bu lim ve tabileri onu tekrar canlandrmlardr. Gzden karlan husus u: Selefiye bir fkh mezhebi deil, bir inan ve itikat mezhebidir. Selefi yaklam, fetva konusuyla deil, inan konusuyla alakaldr. Allah' anlatan bir ayet aklma aykr deil ama kavrayamyorum. Aklmn kavrayaca bir tanma indirgeyerek mi kabul etmeliyim? Ya isabet ettiremezsem? Allah'n sfatn o olmayan bir ekle indirirsem? br tarafta da kavrayamama, kavramadan inanma riski var. Bu riski, bu mahzuru ne karan lim, "Kavradm bir takm ilkelerle elien metinleri uyumlu hale getirmek iin benim akli kalplarm kullanmam gerekir" diyor. Bunun adna yorum deniyor. Selefilik, Gaip lemiyle Allah ve ahiretle ilgili ayetleri aklmn kavrayaca bir ekilde yorumlamal mym sorusunun cevabndan kmtr. Bunlar diyor ki etmem! O gaip leminin gerekliini deitirme tehlikesi, A'y B yapp B'ye inanma tehlikesi vardr. Selefi dnceye gre, "dini metinlerde geen Allah'n elinin kendi elim gibi olmadn biliyorum ama nasl olduunu bilmiyorum. Nasl olduunu renmek iin de kafam yormuyorum nk bu beni aar" (Karaman, 2005).
Muhammed bin Abdlvahhap da kendi zamannda Selefiye anlayn tekrar canlandrm ve yeni bir akm oluturmutu. Abdlvahhab irk iindeki insanlara tevhidi benimsetmek iin kl kullanmann zorunlu olduunu, can ve mallarnn helal sayldn ne sryor, bylece yamaclk ve yaylmacla cihad adna kutsallk kazandryordu. 13 Mays 1802'de, Emir Abdlaziz'in olu Suud'un kumandasnda Vahhabi

102

Polis Bilimleri Dergisi: 11 (3)

savalar Kerbela'da 10 Muharrem ayini yapan iilerin zerine saldrdlar. Bir rivayete gre 2000, bir baka anlatma gre 10 bin ii bu saldrda ld. Hz. Hseyin'in trbesi yamaland. Vahhabiler 18 ubat 1803'te Taif'e girdiler. Her yeri yakp yktlar, halk ldrdler. Topladklar kitaplar meydanlara yarak atee verdiler. Peygamber'in amcaolu Abbas'n trbesini yktlar. ki buuk ay sonra 30 Nisan 1803'te Mekke'yi aldlar. Abdlaziz onlara yle konutu: Sizin dininiz bu gn kemal derecesine ulat. Artk ecdadnzn btl inanlarna meyl ve rabetten ve onlar rahmet ve hayrla yd ve zikirden korkun ve kann. Ecdadnz tamamen irk zre vefat ettiler. 3 (globalsecurity.org, 2005)

Hicazda bulunan drt mezhep limleri ve bunlarn arasnda El Vahhabn kardei Sleyman Efendi ve kendisine ders okutmu olan hocalar, El Vahhabn kitaplarn inceleyerek, onun yazlarna cevaplar hazrladlar, yazlarn rten kitaplar yazdlar. Sleyman bin Abdlvehhabn, kardeine kar yazd kitabin ismi, Savaik-ul ilahiyye firreddi alel-Vahhabiyyedir. Dini silahla uygulamaya alan, namaz klmayana lm cezas ngren, kendilerinden olmayanlar kafir bilerek mezarlklarn ayran, Peygamber devrinde olmayan her eyi bidat ilan eden, akl dlayan, amelsiz iman kfr sayan, Kur'an ayetlerini aklla yorumlamay yasaklayan Vahhablik'in ana ilkeleri u 18 maddede toplanabilir: 1) Allah'n zat, sfat ve fiili ayndr. Ayr olamaz. 2) Bu Tevhid'dir. Tevhide inanmayann mal, can helaldir. 3) Amel imann iinde gizlidir, amelsiz iman olamaz. 4) Ameli yerine getirmeyene harb alr. Kestii yenmez. Bu kiilere kar cihat edilir. 5) Ayetleri yorumlamak kfrdr. Hkm zhire gredir. 6) Allah'a aracsz ibadet arttr. Mrid, eyh, veli, arac kfrdr. 7) Kesin delil Kur'an'dr. ia, kelam, tasavvuf, tarikat uydurmadr. 8) Kur'an ve Hadis' ten baka herey bid'attir. 9) Mezar, trbe yapmak, adak adamak, kabir ziyareti kfrdr 10) Allah'tan baka kimseden yardm beklemek kfrdr.
3

Ayrca bakabilirsiniz: http://en.wikipedia.org/wiki/Salafi

El Kaide Tehdidi le Mcadele

103

11) Amelde 4 mezhep helldir. Tarikat kfrdr, smr aracdr. 12) Namaz cemaatle klmak arttr. Namaza gelmeyen ceza alr. 13) Sigara, nargile, iki ve kahve iene krk denek vurulur. 14) Vakf btldr. Vakf kuranlar servetlerini karanlardr. 15) Muska, tesbih, zikir, snnet ve nafile namaz batldr. 16) El pmek, boyun krmak, evliya kabri ve sakal erif ziyareti, mevlut ve kaside okuma, alg dinlemek, elenmek irk'tir. 17) Rfai, Kadr, Nakibendi ve benzeri tarikatlar kfrdr. 18) Ehli beyt sevgisi tamak, Ali evladn masum saymak irk'tir
(Yeni afak, 2006). O dnemde birok insann lmlerine yol aan bu anlaylar yllar sonra tekrar canlandrld. slam tarihinde grlen bu trl ideolojilerin zellii; siyasi ve dnyevi menfaat ve saiklerle hareket ederek, dini kendi arzularn yerine getirmek iin ara olarak kullanmak eklinde sylenebilir. Bundan 200 yl nce blgeye hkim olmak arzusuyla, Vahhabilii kullanarak saldrmlard. imdi de tablo deimedi. Terristler kendi menfaatleri iin her yerde terr eylemini bu klflara uydurarak yapabilmektedirler.

El Kaide radikal ve iddet yanls bir topyaclk halini almtr. Cihad sadece silahl mcadele olarak grlmeye balanmtr. Sava, radikallerin kozmik mcadele kavrayn glendirmiti. Ruslarla yaplan savalar, mmetin eziyet ekmesine sebep olan eyin yalnzca Mslmanlarn doru yolu semekteki baarszlklar deil, kfirlerin makineleri olduunu da gstermiti. Ruslarn Mslman Afganistana ynelik saldrs, onlar, Hristiyanlar ve Siyonistler liderliindeki kffarn, srekli Mslmanlara yklendii dncesine getirmiti. Arap Afgan gazilere gre Peygamber ve ardndan gelen drt halifeden bu yana hi saf ve adil bir slam devleti olmad iin, son 1300 yl, Batda grlen iyilemenin ok uzanda kalan, karanlk bir sefalet ve helak ayd. Emeviler ve Abbasilerin kltr ve incelikleri, Mslman dnyann mimarisi, iiri, felsefesi ve ilmi, zaafiyetleri glgelenmi, baarszlkla yozlam olarak addediliyordu. Bin yl akn bir tarih yok saylyordu (Burke, 2004:101).
El Kaidecilikte, dnya iyi ile kt arasndaki kozmik mcadelenin hkim olduu yerdir. Bir birey, kiisel ve toplumsal sefaleti, aalanmay bununla aklayabilir. Bu cepheden bakldnda iyi ile kt arasnda bir

104

Polis Bilimleri Dergisi: 11 (3)

uzlama, anlama sz konusu olamaz. kisi siyah ile beyaz kadar farkldr ve bir orta yol bulunamaz. Eninde sonunda iyinin kazanacana inanlr ve kt ile savatan kanlamaz. nk iyi ile olan Tanr ile birliktedir ve onun yardmn aldndan korkmas gerekmez. Burada nemli olan kt'nn, asla iyi' olamayaca varsaymdr. Kt' kt olduu iin ktdr ve iyi'ye de iyi olduu iin kardr. Bu anlamda onlarla uzlama salanamaz, nk onlarn doas ktdr. Bu durumda onlarla mcadele iin tek bir ara kalmaktadr, o da ktleri yok etmek. (Lainer, 2004:25). Bylece dnyay bir sava alan olarak grmek kiinin bir dizi efsaneyi kullanmasna imkn tanmaktadr. Yapt eylemleri militanlar peygamber dnemindeki cihad hareketlerine bu dncelerle balayabilmektedirler. El Kaideciliin geliimindeki en byk pay ideologlarda ya da Ladinin bireysel karizmasnda deildir. slamn anl mazisinin yan banda gnmzde Mslmanlarn ezilmilii ve hor grlml bu akmn olumasna sebebiyet vermitir. 2.1. El Kaideciliin Olumasnn ve Gelimesinin Nedenleri Terr, Lainerin belirttii gibi toplumsal soruna iaret etmektedir (Lainer, 2006). Beden, toplum benzetmesinde ac, ar ya da yara deyimi toplumsal sorunlarla benzetirilir. rnein midede meydana gelen bir ar, midedeki bir soruna iaret eder. Vcutta meydana gelen her arnn bir nedeni olduu gibi toplum bnyesinde meydana gelen sorunlarn da mutlaka ieride bir nedeni vardr. Terrizm de toplumdaki baz sorunlarn da vurumudur. slam corafyasnda, zelde Arap dnyasnda meydana gelen bu ideoloji ieride yaanan skntlara iaret eder. Fakirlik, isizlik, eitimsizlik, arpk dini inanlar, sosyal adaletsizlikler, eitsizlikler, yolsuzluklar, baskc rejimler ite tm bunlarn toplamda da vurumu terrizmdir. 2.1.1. Sosyal Adaletsizlikler ve Toplumsal Durum Sorunu anlamak zmde nemli bir etken olduu gibi toplumsal sorunlarn da nedenlerini anlamak zm iin nemli bir aamadr. El Kaidecilii oluturan nedenler ok eitlidir. Genel olarak baktmzda; Dnya genelinde grlen eitsizlik ve adaletsizlik, iddeti dolaysyla terr douran en nemli etkenlerden biridir. slam corafyasnda gelir dalm konusunda byk bir adaletsizlik vardr (Fuller, 2004). Arap nfusunun kk bir ksm insan gibi yaamaktadr. Dierleri yoksulluk

El Kaide Tehdidi le Mcadele

105

ve skntlar iinde yaamn srdrmektedirler. Siyasi basklar ve diktatrlklerin mevcudiyeti de dnyadan dlanmaya neden olmakta ve eitsizlikleri beslemektedir. Mslmanlar dnya nfusunun sadece %20sini oluturmalarna karn dnyada sefalet ierisinde yaayan 1,3 milyar insann %50sinden fazlasn tekil etmektedirler. Ortadou ve Krfez blgesi ekonomik kalknma, okuryazarlk, kltrel faaliyetler, sosyal adalet gibi kabul gren birok standartlara gre dnyann en geri blgelerinden birisidir. stelik blgedeki kalknmalar finanse edecek nemli yeralt zenginliklerine sahipken byle bir durumun gereklemesi El Kaideciliin olumasnn temel dinamiklerini oluturur. Bir yanda petrol zengini baronlar dier yandan gelip kaynaklarn smren batllar!, fakir ve sefil insanlar fkeye sevketmitir. Ortadoudaki bu byk orandaki isizlik, dk verimlilik, eitimsizlik bir de stne zorba ynetimler birok insan d krklna uratm ve aresiz hissettirmitir. 2.1.2. Temsil Eksiklii Mslmanlar Lainerin (2005) de belirttii gibi dnya arenasnda ne lkeler bakmndan ne de kiiler bakmndan temsil edilmemektedir. G 8, Avrupa Birlii, Birlemi Milletleri Gvenlik Konseyi ve bunun gibi dnyann genelini ilgilendiren kararlar alan kurumlarda Mslmanlar temsil edecek tek bir isim dahi yoktur. 4 Dnya nfusunun bete birini olutursalar da, tm en nemli sorunlarn merkezinde yer alsalar da, enerji kaynaklarnn tamamna yaknna sahip olsalar da krenin ynetiminde bu corafyay temsil eden kimse yok (Lainer, 2005). stelik bu corafya ile ilgili radikal kararlar da kimseye sorulmadan, danlmadan alnmakta ve uygulanmaya sokulmaktadr. Bylesine yok saylma, legal yollardan temsil edilmeyen insanlar illegal yollara zorlamaktadr. 2.1.3. aresizlik Sendromu Modern iletiim aralar sayesinde en zengin insanlar ile en fakir insanlar arasndaki fark gzle grlr hale gelmitir. Toplumsal tabakada en dk seviyede bulunan insanlar kendi hallerine bakp aradaki uurumu dndnde fke ile dolmulardr. Toplum bilim asndan baklnca, insan yaantsnda, yaad sosyal evre iinde bireylere sosyal hedefler gsterilmektedir. Sosyal hayatta takdir gren eyler, birey iin hedef
4 Makalenin yazld tarih (2006 Haziran) sonras baz deiiklikler oldu, bugn tarihiyle Trkiye, 2009-2010 dneminde BM Gvenlik Konseyi geici yeliine seilmitir.

106

Polis Bilimleri Dergisi: 11 (3)

niteliindedir. Sosyal evresine gre deiebilecei gibi genelde insanlar ileride rahat yaamay, iyi bir konumda olmay, maddi olanaklarnn iyi olmasn hedefler. Bir de bu hedeflere eitim, ticaret gibi ulama yollar gsterilir. Ortadou iin bu durum dnldnde hedeflere gidilecek yollarn ok kstl olduu grlmektedir. stelik bireylerin zgrlklerini bile rahat olarak yaayamadklar fark edilmektedir. Demokrasi ynetiminden uzak ynetilen bu insanlarn kendilerini rahat iinde yaayan insanlarla ve daha nemlisi slamn mazide kalm muhteem yllar! ile karlatrdklarnda bu rezil duruma dmenin sorumlusunu aramlar. Sorumlu olarak genelde yneticilerini ve onlara destek veren batllar grmlerdir. Legal yollardan hedefine ulaamayan bu insanlar kendilerini aresiz hissederek illegaliteye bavurmulardr. 2.1.4. llegalite Eilimi ABD, kreselleme, Arap-srail meselesi, birinci Krfez sava, Ortadoudaki sleri, Petrol ve doalgaz rezervleri zerindeki nfuzlar, Afganistan sava, Irakn igali gibi birok konuda sulandndan tr, ABDnin faaliyetlerinin, terrist eylemlere meruiyet kazandrd iddia edilmektedir. Alglanan bu saldrlar karsnda Arap dnyasnda mitsizlie den insanlar iin kendi hkmetleri bir k yolu ya da alternatif sunamad zaman insanlarn radikal felsefelere eilim gsterme oran artmtr. Bu nedenle yerel hkmetlerin, eer slamc partiler demokrasiyi ve iddet d bir ynetimi benimsiyorlarsa, onlar siyasi srece davet etmeleri gerektii gr uzmanlarca belirtilmitir. Bylece yasallatrma ile birlikte insanlarn radikal akmlara girmelerine frsat verilmemi olunacaktr. teki trl Msrda ve Cezayirde yaanan olaylarda grld gibi illegalite ile birlikte radikallik yolu almaktadr. Msrda Mslman Kardelerin, Cezayirde FISn siyasi srece sokulmamalar atmalar meydana getirmitir. El Kaideciliin gelimesinde illegalite kilit nemdedir. Evsaf gazetesi yazarlarndan Pakistanl Hamid Mirin 7 Kasm 2001 tarihinde Usame bin Ladinle yapt rportajda Ladin; Dmanlar Mslmanlara ait topraklar igal ediyorlar ve masum insanlar kalkan olarak kullanyorlarsa, bu bize dmanlara saldrma yetkisi verir. Amerika ve mttefikleri Filistin, eenya, Kemir ve Irakta Mslmanlara kar katliam yapmaktadrlar. Mslmanlarn da Amerikaya kar misilleme haklar vardr. (davetci.com, 2005) diyerek ideolojinin kaynana iaret etmektedir.

El Kaide Tehdidi le Mcadele

107

2.1.5. ntikam Duygusu El Kaidecilii douran etkenlerden birisi de ABDnin igal ettii lkelerde ldrd on binlerce masum ve sivil insann, slam corafyasnda geni bir yank uyandrmasdr. Bu nefret ve intikam dalgas El Kaidecilii beslemektedir. El Kaide bu psikolojiden beslenerek, daha fazla destek bulabilmektedir. nk destekilerinin gznde El Kaide, Batya kar saldrabilen bir harekettir. Fakat bu saldrlar, El Kaide nin dnyay Medeniyetler atmasna srklediini gstermez. Zira El Kaide yukarda da bahsedildii gibi bir medeniyeti temsil etmez. Fakat Medeniyetlerin atmasn arzu edenlerin El Kaideyi tm Mslmanlarn temsilcisi olarak grmeleri, El Kaidenin bu ama dorultusunda kullanlabildiini gstermektedir. Yani El Kaide bu konuda zne deildir. Irakta len binlerce ocuk ya da masum insan, bireyler zerinde kzgnlk ve fke oluturmaktadr. Bu duygu insanlarn, terr eylemlerine dini dayanak olmakszn bireysel olarak cevaz vermelerini salamaktadr (Bal, 2006:13). Bylece El Kaidecilik hzla yaylabilmektedir. Antiemperyalist bir duygu gderek intikam hissiyle yaplan terr eylemi de ABDnin sert mdahalesine imkn tanmaktadr. Dolaysyla terr, terr dourmakta ve ksr dng iine sokmaktadr. 2.1.6. Bat Kartl El Kaideciliin en nemli yap talarndan birisi de bat kartl dr. Kavram tanmlanrken bat kart bir anti Siyonist hareket olarak tanmlanmaktadr. El Kaidecilik baty amansz dman olarak grmekte ve tehdit olarak grd bu durumla mcadele etmenin tek yolunun iddet olduuna inanmaktadr. El Kaide ekirdek grubunun ana amalarndan birisi hatta var olma sebeplerin en nemlisi sanldnn aksine din, cihat ya da halifelik deil batnn Mslman corafyadan zelde Arap dnyasndan nfuzunu gidermek ve uzaklatrlmasn salamaktr. Ladinin grlerinde radikallik meydana getiren en nemli sebep de ABDnin Arabistana girmesi olmutur. 1996 Austosta yapt ilann bal, ki kutsal meknn topraklarn igal eden Amerikallara sava ilanyd. Sava Deklarasyonunun byk bir blm, Suudi hanedann hedef alan uzun bir tenkitti. ubat 1998deki ilannda da Hal ve Yahudilere Kar slami Cihad Cephesi kurduunu duyurdu. Amerikallarn ve mttefiklerinin ldrlmeleri gerektiini syledi.

108

Polis Bilimleri Dergisi: 11 (3)

2.1.7. Aalanmlk Kompleksi El Kaideciliin geliimindeki en byk payn gnmzde Mslmanlarn ezilmilii ve hor grlml olduu sylenir. Mslmanlarn neden bu hale geldii sorusu her dnem neredeyse dnlm ve birok hareketin motivasyonunu salamtr. Batl yazarlar bu durumu slamn Krizi 5 ya da slamn baarszl diye ifade etmektedirler. Fakat kavram yanl kullanmaktadrlar. Din olarak slamn baarszl sz konusu deildir. Bugn yaadmz din ile Osmanllarn yaad din ya da Abbasilerin yaad din ayndr. Din deimemitir, deien ey ona tabi olanlardr. Dolaysyla baarszlk onlara aittir. 19. ve 20. yy. da ortaya kan slami hareketler de bu sebepler zerinde durmu ve zm yollar gelitirmeye almlardr (Akdoan, 2005: 85). Bu hareketler, Mslmanlarn zellikle son asrdan beri devletler plannda edilgen konuma itilmeleri, Batnn sanayilemesi ve gelimesi karsnda giderek gerilemesinden tr, Mslmanlar tekrar eski ihtiamlarna kavuturmak, pasiflii aktiflie evirerek dnyada sz sahibi olmalar adna gerekletirilen hareketlerdir. El Kaidecilik de bu sebepler zerinde durmutur. Gnmzdeki kt durumu aklarken Hallara, Emperyalizme, Siyonizme atfta bulunarak sulu olarak srekli Baty gstermektedir. Yukarda saylan nedenlerin tm El Kaideciliin olumasna ve gelimesine zemin hazrlamtr. El Kaidecilik sadece batya deil tm dnyaya kar bir tehdit oluturmaktadr. 3. El Kaide Tehdidi El Kaidenin tehdidi, El Kaideciliin bir virs gibi tm dnyay etkisi altna alabilmesinden kaynaklanr. Kreselleme kart hareketin, kresellemenin olumsuzluklarnn artmas ile milli, siyasi, etnik farkl kimlikleri tayan birok insan tarafndan kabul grmesinde olduu gibi El Kaidecilii oluturan sorunlarn artmas ve bunlara kar mdahale etmesi gerekenlerin duyarsz kalmas onu bir virs gibi bata Arap dnyas olmak zere btn dnyada hissedilebilecek bir kaosa srkleyebilir. Nitekim Irak igalinin neticesinde rnekleri yaanmtr. El Kaideciliin tm dnyada etkili olmasnda kresellemenin rol yadsnamaz bir gerektir. Kreselleme ile birlikte terristler ykclk kapasitelerini nemli lde artrmlardr. Bu da El Kaidecilik tehdidinin artmasna neden olmutur. Kreselleme, bir yandan terristlere imkn
5

Bernard Lewisin slamn Krizi adl kitab bulunmaktadr.

El Kaide Tehdidi le Mcadele

109

verirken, dier yandan da bireylerin savunma olanaklarn zayflatmtr. Bu durum da ister istemez toplumlarda gvenlik bunalmna yol amtr. Kreselleme ile birlikte modern toplumlar terrizme kar savunmasz hale gelmi ve byk bir gvenlik boluu domutur. Gerek internetin terristler iin mthi bir bilgi kayna olmasndan gerekse de terristlerin teknolojik gelimeleri takip ederek bunlar eylemlerinde kullanmalarndan dolay El Kaide tehdidi geometrik oranda artmtr. Tehdidin medya kanalyla hissettirilmesi de bir propaganda arac olarak kullanlmaktadr. Bu propaganda kimi zaman, El Kaide ile mcadele ettiini syleyenler tarafndan daha iyi yaplabilmektedir. 2005 ubatnda Irish Timesda yaynlanan bir habere gre: New Yorkta, El Kaide zerine yaptrmlar gzetleyen BM ekibi dn terrist saldrlarn vahiliinin artacan tahmin etti. Rapora gre, El Kaide hala kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nkleer silah edinmeye dair ilgisini korumaktadr ve baarl bir kitle imha saldrs gerekletirmesi bir an meselesidir. 6 Haberin doruluu tartma konusudur, en azndan gnmze kadar byle bir eyin gereklemediini biliyoruz. Fakat haberde El Kaidenin toplum zerinde oluturduu ya da El Kaide araclyla toplum zerinde oluturulan bir gvenlik sendromu dikkatleri ekiyor. Vahiliini artrmas, kitle imha saldrsnn bir an meselesi olduu gibi vurgular bir paranoyann rndr. Bu ve benzeri haberler El Kaidecilik tehdidinin insanlarn psikolojisi zerinde ne kadar etkili olduunu gzler nne sermektedir. Baz uzmanlar, El Kaidenin tehdit olmasnn nedeni olarak, sahip olduu militan saysn gstermektedirler. Bu sayy farkl bir bakla dndkleri iin devasa rakamlar telaffuz etmektedirler. 1996dan sonraki zaman zarfnda kamplarda eitim gren herkesi El Kaideye dhil etmektedirler. Fakat bu mantk hatal durmaktadr. Zira eitim kamplarna ne sadece El Kaide rgt mensubu alnyordu ne de eitim kamplarn bitiren herkes El Kaide militan oluyordu. stelik dhil olmak isteyenler ballk yemini imzalamalar gerekiyordu. ki defa kamplara gelip gitmi insanlarn bile ar ykmllklerinden tr ballk yemini etmedikleri bilinmektedir 7 (Arslan ve Tosunolu, 2004:108). Ayn zamanda eitim alan bir kiinin ideolojisini benimsemesi, aktif eyleme girmedikten sonra El Kaide militan saylmasn gerektirmemektedir. teki trl uzmanlar 20 binden 100 bine kadar deien saylar telaffuz etmektedirler. Uluslararas Stratejik Ettler Enstits (IISS) tarafndan yaynlanan Military Balance dergisi El Kaidenin altmtan fazla lkede olduunu
6 7

The Irish Times, 16 ubat 2005, aktaran; Whelan, a.g.e, s. 51 Kasm 2003 stanbul saldrlar sanklarndan Adnan Erszn bu sav destekler ifadesi vardr.

110

Polis Bilimleri Dergisi: 11 (3)

ve 1996dan beri Afganistanda en az 20 bin insann eitildiini syler. 2003 yl Ocak aynda Davosta Dnya Ekonomik Forumunda bu say 70 bin olarak belirtilmitir. Bir grup uzman da El Kaide merkez kamplarnda eitim gren insanlarn toplam saysnn 100 binden fazla olduunu iddia etmektedirler (Whelan, 2006:54). Bu tahmini rakamlarn doru olduunu sylemek zordur. Aradaki uurum da bunun gstergesi, biri 20 bin, biri 70 bin, biri de 100 bin demektedir. Eitim alan herkes aktif eylemci olmadklar iin terrist ya da militan denilmesi doru durmamaktadr. El Kaide mensubu olarak gsterilmeleri gtr. Yukarda belirtilen eitim alan kiilerin ounluunu etkisiz kiiler oluturmaktadr. Kalanlarn bir ksm ise lojistik, teknik ve mali yardm salayan kiilerdir. Bu kamplar bitirip, ideolojiyi benimsemi ve pasif kalm insanlar ounluu tekil eder. Dolaysyla rgtn asl militan says ekirdek yapdaki kadardr. Dier iki unsur, bir rgt olarak El Kaide iinde deerlendirilemez. Dolaysyla El Kaideye bal militan says Loretta Napoleoninin de belirttii gibi birka yz ile birka bin arasnda deiir (Napoleoni, 2004:294). Graham Allison gibi kimi yazarlar da El Kaide yi, militanlarnn kitle imha saldrs yapabilme ihtimallerinden tr tehdit olarak alglamaktadr. El Kaideciliin tehdit olmasnn en nemli noktas, saysndan ya da imknlarndan deil, ideolojisindendir. deolojiyi paylamak iin militann, bir gruba ye olmasna gerek yoktur. El Kaide grn paylayor ve El Kaide dilini konuuyorsa, dnyaya ilikin dnme biimi, olaylar anlama, yorumlama ve davranma biimi bu formata girmise tehlike anlar almaya balam demektir. El Kaide olarak adlandrlan olguyu meydana getiren en etkili unsur da bu dnya gr ve bak asdr. Bu ok hzl etkileyen ve ilerleyen El Kaidecilik virs sayesinde, artk bireyler ve gruplar, dncelerini ve planlarn amak iin El Kaideye yanamaktadrlar. nsanlar eitim kamplarna gtren, zorluklara katlanmalarn salayan da o virstr. Asl tehdit de bu virsn kendisidir. El Kaide sadece batya kar bir tehdit deildir. slam corafyas asndan da nemli bir tehdit olarak grlmekte ve radikal, nefret dolu, kin gden politikalaryla Mslmanlar iinde bir fitneyi krklediine inanlmaktadr. nsanlarn acizliklerinden ve aresizliklerinden yararlanlarak insanlarn zihinlerini bulandran, slam corafyasndaki adaletsizlikleri ve eitsizlikleri ne srerek din klf altnda kendi siyasi

El Kaide Tehdidi le Mcadele

111

politikalarn gden bu anlay slama kar da bir tehdit oluturduu dnlmektedir. artlarn uygunluundan dolay slam corafyasnda olumas ve bu corafyadan kendisine finansal kaynak ve destek bulabilmesi Mslmanlarn kendi ilerindeki bir tehdit olduunu gstermektedir. slamn 1400 yln yok sayan ve gelenek olarak gren bu harici anlayn Mslmanlar tarafndan desteklenebilmesi dndrcdr. Dzeni ykmaya alan bu felsefenin, yerine koyaca bir alternatif gzkmemektedir. 4. El Kaidecilikle Mcadele El Kaide tartmas blmnde de deinildii gibi; El Kaide bir ideolojidir, bir dnya grdr. El Kaideyi sadece bir rgt olarak dnmek, El Kaidenin tam anlalmasna engel olmaktadr. El Kaide doru anlalmal ki doru admlarla zme gidilsin. PKK ya da Hizbullah gibi bir rgt olmadndan dolay etkisizletirilmesi daha zordur. El Kaide ile mcadeleden ziyade El Kaidecilikle mcadele edilmelidir. Terre kar sava kavram da El Kaidecilikle mcadelenin yerine kullanamaz. Zaten terre kar savala eer salt askeri g kullanm kastediliyorsa, El Kaidecilikle mcadelede baarsz olaca muhtemeldir. Askeri gcn ie yarayaca tek yer militan merkezdir. nk diyaloa kapal davranlar gsterdikleri iin baka are yoktur. Fakat dier iki grup iin bunu syleyemeyiz. Eer onlara da sava alrsa El Kaide tehdidi gnmzde olduu gibi daha da byyecektir. Aslolan El Kaidecilii oluturan sorunlarla mcadele etmektir. Peki El Kaide tehdidi ile kim mcadele edecektir? Tehdit edilen lkeler mi? O halde sadece Batllar m? Tabi ki cevap hayr, olacaktr. nceki blmlerde de zerinde durulduu gibi tehdit yalnz batllara deildir. Sadece Hal Siyonist ittifakna kar tehdit olduunu dnmek bazlar iin mcadele giriiminde bulunma zahmetine girmemeyi dourmaktadr. Gnmzde insanlar gibi milletler de bana dokunmayan ylan bin yl yaasn felsefesi ile hareket ettii iin El Kaidecilikle mcadele akim kalmaktadr. Hlbuki mcadelede baarl olunmas uluslararas ibirliine baldr. El Kaide, dnyaya kar bir tehdittir. Dolaysyla El Kaide tehdidi ile mcadeleyi sadece ABD ile snrlamamak, mcadele edenleri yalnz brakmamak ve de srdrlmeye allan mcadeleyi asl mecrasna sokmak iin yardmlamak gereklidir. Bats, Dousu, Mslman,

112

Polis Bilimleri Dergisi: 11 (3)

Hristiyan, Yahudisi ile btn dnya bu tehdide kar mcadele etmelidir. Fakat bu mcadele kolay olmayacaktr. slam corafyasnda batya kar olan fkenin derinlii, El Kaidecilikle mcadelenin uzun sreceini gsterir niteliktedir. Ayn zamanda kresellemenin de getirdii imknlarla birlikte, terristler ncekinden daha gl, daha ykc ve daha ldrc teknolojilere, daha fazla lkeye ulaabilme ve sanal iletiim vastalar yoluyla propagandalarn daha ok yaparak daha fazla eleman toplama imknna sahip olmulardr. Dier taraftan, alarn geveklii ve hcrelerin tannmamas nedeniyle mcadelede aamal olarak ilerleyememekte ve ieriye kolayca nfuz edilememektedir. Bu nedenlerden dolay El Kaide ile mcadelenin zor olaca tahmin edilmektedir. Terr, aktif ya da pasif destek bulamazsa motivasyonunu kaybeder ve snmeye yz tutar. El Kaide yukarda saydmz maddelerden, zellikle ABDnin Ortadou politikalarndan, dolay evresel destek almaktadr. Baz kiiler El Kaide eylemlerinden memnun olabilmektedirler. Sadece bir Arap deil dnyann herhangi bir blgesindeki bir insan bile bu duruma sevinebilmektedir. Bu tablo televizyonlarda biroklarnn gzne arpmtr. Bu destek terristi motive edebilmektedir. Dolaysyla El Kaidecilikle mcadelede arlk bu destein bitirilmesine ynelik olmaldr. Terrizmi besleyen bu ortamn yok edilip edilmemesi de El Kaidecilikle mcadelenin baarsn belirleyecektir. El Kaidecilikle ba edebilmek iin gereken dier bir husus; Ladinin kulland bahaneleri bitirmektir. Bu bakmdan El Kaidecilikle mcadele askeri savala deil, uzun vadeli ekonomik ve siyasi diplomasi kanalyla yrtlmelidir. El Kaidecilie kar salt askeri g kullanlrsa tehdit daha da byyecektir. Hatta terrle mcadelede ar g kullanmndan dolay son yllarda zellikle Irakta eylemlerin durdurulamad grlmtr. gal ncesi terr eylemi neredeyse olmazken, igal sonras geometrik oranla artmtr. Bunun nedeni pasif taraftarlara kar askeri g kullanmdr. Ar g kullanm madur olmu birok insan eylemci haline dntrmtr. Bu nedenle ekirdek grup dnda kalanlara kar mcadele stratejik olmal, arlkl olarak yumuak g kullanmna gidilmelidir. nemli olan da bundan sonra El Kaidenin destekilerinin artmamasn salamaktr. ncelikli yaplmas gereken trendi durdurmaktr, geriye dnmesi zamanla uzun vadeli programlarla olacaktr. Terristler eer dini inanlarndan g alyorsa bu inanlar rtlmelidir. slam corafyasnda Mslmann terrist olamayacan her kesimden dini nderlerin kaln harflerle dillendirmeleri gerekmektedir. Her ne kadar Ladin kendi grleri dndaki fetvalara

El Kaide Tehdidi le Mcadele

113

itibar etmese de slam corafyasndan kan bu tek ses en azndan ekirdek grup dnda kalan eylemcilere ve yeni katlacaklara tesir edecektir. Fakat terristlerin sadece dini inanlardan g aldn sylemek eksik olur. Asl g aldklar nokta, Bat kartl, anti Siyonizm ve sosyal adaletsizliklerdir. Dini ise eylemleri iin bir ara olarak kullanmaktadrlar. El Kaidecilikle mcadelede, terrizmi besleyen ortamlar bitirmek arttr. Bu anlamda Afganistan ve Irak bata olmak zere sorunlu blgelere uluslararas toplumun yardm etmesi gerekmektedir. Bunun iin finansal destek, yatrm imknlar, i olanaklar artrlmaldr. Bu yardm arsna itiraz edenler olabilir. ABDnin yapt hatalar yznden ABD nin bunu temizlemesi gerektiini dnenler olabilir. Fakat ABDnin bunu baaramadn bilmek gerekiyor. Ebu Garip hapishanesi ve Guantanamo krfezindeki faaliyetler bu baarszla rnektir. Tm bunlarn yannda meydana gelen tehdidin btn dnyay ilgilendirdii de unutulmamaldr. Bu nedenle mcadele sadece bir lkeye braklmamaldr. Bu konuda Trkiye baarl terrle mcadele stratejileri ve tecrbesi ile ABDye rnek pozisyondadr. Yardmlarn yannda ii kkten zmek iin, bu trl manzaralarn tekrarlanmamas iin Bat toplumuna ve tm dnyaya den grev, ABDnin Ortadoudaki politikalarnn askeri mdahale ile sonulanmasn engellemektir. nk bunun sonucu btn dnyaya zarar vermektedir. ABDnin kendine gre sebepleri olabilir, tpk Irak igali ncesi Saddamn El Kaide ile balantl olduu, Nkleer silahlara sahip olduu gerekelerinin gsterilmesi gibi! Fakat her ne sebep olursa olsun bunlar askeri gle, igalle yapmak yerine diplomatik yollardan halletmeyi semelidir. Dnya kamuoyu da buna kar dik durmaldr. El Kaidenin besin kayna olan nefret zamanla iddete dnebilmektedir. Bu nedenle ABD politikalarn hangi gdye dayandrrsa dayandrsn, ister zgrletireceiz desin ister demokratikletireceiz desin nemli olan hangi amala yapt deil, yaplan faaliyetlerin nasl anlald ve deerlendirildiidir. Eer bu amalarnda samimilerse halkn nefretini kazandklarn grmeleri ve halkn grne sayg gstermeleri gerekir. Zira bu da demokrasinin gereidir. Richard Perle, eytana Son kitabnda Neo-con ekibinin daha yapmas gereken ok i olduunu, srada ran, Suriye gibi lkelerin yer aldn ve bu tehdit bitene kadar kararl bir mcadelenin srdrlmesi gerektiini syler (Perle, 2004). Bir yandan terre kar sava verdiini dnen ahinler, dier yandan cihat iin mcadele ettiini dnen El Kaideciler her iki grup da kendilerine gre mcadelelerini srdrmektedir. Neo-con

114

Polis Bilimleri Dergisi: 11 (3)

ekibinin terrizmi besleyen ortamlara katks azmsanacak bir kklkte deildir. Dolaysyla uluslararas toplum El Kaidecilikle mcadele ederken sadece Ladinle ilgilenmesi yeterli deildir. Ayn zamanda Ladinin eline srekli koz veren Neo-con ekibi ile de diplomatik yollardan mcadele etmelidir. Cezayirli fikir adam Malik bin Nebi smrgeletirilebilirlik teorisi ile Mslmanlarn dnn ve u andaki durumunun ana sorununu 60l yllarda yle ifade etmekteydi; slam corafyasnda asl sorun, onun smrgelemi olmasndan deil de onu smrgelemeye hazrlayan smrgeleme ncesi durumdan kaynaklanmaktadr. Bin Nebi bir lkenin smrgeleebilir olmadktan sonra smrgeletirilemeyeceinden bahsederek bylece topluluklarn kendilerine bakmalarn, zeletiri yapmalarn ve yeniden bir deerlendirme yapmalar gerektiini belirtmektedir. Bu bak asyla baktmzda El Kaideciliin kulland; srailFilistin sorunu, Bat emperyalizmi ya da Hal-Siyonist igali gibi nedenler Mslmanlarn u andaki durumunun ana nedenleri deildir. Bu hedefler sadece sulamak iin kolay hedeflerdir. Arap dnyas zme Batnn zoru ile deil kendi i dinamikleri ile hareket ederek gitmelidir. Sulu olarak bakalarn, Baty, sraili, emperyalizmi, kresellemeyi.., grmeyi brakp kendisinde su aramaldr. Sorunu kendisinde grmek kalc zm iin elzemdir. Toplumlar da insanlar gibidir. nsanlar birbirlerini sulayarak bir yere varamayacaklar gibi toplumlar da bakalarn sulayarak mesafe kat edemezler. Ayn zeletiri Bat iin de geerlidir. Bat bana gelen terr eylemlerinde kendi hatasn aramaldr. Batnn yllardr Ortadouda takip ettii politikalar gzden geirip, ifte standartlar brakmas gerektii sylenmektedir. Yllardr kendileri iin demokrasi ve zgrl arzulayan Batnn, srf Ortadoudaki petrol rezervlerinden faydalanabilmek iin despotik rejimlere ses karmad Ortadouda genel kabul grmektedir. Ortadouda kurulan baskc ve kendi vatandalarnn haklarn ihlal eden rejimlerin Bat tarafndan destek grd iddia edilmektedir. El Kaidenin grleri Mslmanlar ierisinde aznlk bir grtr. Haricilerde olduu gibi herkesi dlayan bir ideolojidir. Bu nedenle El Kaidecilikle mcadele edilirken bat toplumuna den grev, bu grleri toptan Mslmanlarn gr ya da slam dininin zellii gibi grmemektir. Bu konuda medyaya nemli iler dmektedir. Baz uzmanlar, Bat medyasnn, slam imajn srekli kt gsterme tavrndan

El Kaide Tehdidi le Mcadele

115

vazgemeleri gerektiini syler. Ortadoudaki herhangi bir atma olayndan bahsederken camide namaz klan insanlarn grntlerinin ya da ezan seslerinin grsel medyaya tanmas dnya kamuoyu nezdinde slam eittir terrizm denklemini kuvvetlendiren unsur olmutur (Seydi, 2003). Bu nedenle medya yapc rol oynamaldr. Bat slami corafya ile ilgili bir karar alrken kendi bana karar alp uygulatmak yerine, blgenin temsilcileri, din adamlar ve kanaat nderleri ile grmeli onlar dinlemeli ve birlikte karar almaldr. nk tehdit sadece Batya deildir. Bat Ortadouda ekonomik ve insani kalknma projelerini, demokrasinin yerlemesini, sivil toplumun gelimesini samimi olarak desteklemelidir. Kendisi iin istediini bir Ortadouluya ok grmemelidir. Kendisi terr eyleminde kaybettii vatandalar iin gsterdii tepkiyi dnerek, terre kar sava altnda lmelerine vesile olduu binlerce insann halknn nefretini anlamaldr. Bunu da liberalizmden, demokrasiden bizim sistemlerimizden nefret ediyorlar anlayna getirmemelidir. El Kaidecilik ile mcadelede halkn reyine sayg gstermek nem arz etmektedir. nsanlar sisteme dhil edilmek isteniyorsa onlarn kalplerinin alnmas gereklidir. Eer bir halk, seimini slamc bir partiden yana kullanyorsa ve ona sz hakk veriyorsa sayg duyulmas gerekmektedir. Ayn ekilde Marksist bir partiye oy veriyorsa, ayn saygy ona da gstermek gerekir. Bu demokrasiyi hazmetmek anlamna gelir. Sonuta alnan netice bir tehdit olarak alglanmamas gerekir, meru bir karardr. Bununla birlikte demokrasiye geilerde sorunlarn olmas olaandr. Bu nedenle uygun kontrol ve denge unsurlar da sisteme sokulabilir. Fakat denge unsurlarnn ilevi sekinlerin menfaatini dengelemek yerine kamunun menfaatini nde tutmak olmaldr. Bu trl hareketlerin yasal zeminde ilerlemesi, bireylerin radikal akmlara itibar etmemelerini salayacaktr. Sonu Sonu olarak El Kaide hareketi bitirilmek isteniyorsa ncelikle alternatif hareketlerin oluturulmas gerekir. Yllardr corafyada zm adna ulusal ya da mmeti hareketler balatld. slam corafyasndaki ikyetleri dile getiren bu hareketler bir mddet sonra eitli sebeplerle fke dolu syleme dntler. ikyetlerin ortak noktas anti-emperyalist bir izgide olmalar idi. 1950lerde, 60larda Cemal Abdul Nasrn Arap milliyetilii, ikyetleri milliyetilik arac ile dillendiriyordu. Sonra ikyetler sosyalist sylemle daha sonra da slamc sylemle dillendirildi.

116

Polis Bilimleri Dergisi: 11 (3)

Fakat oluturduklar tehdit hi deimedi. Farkl ideolojik aralar kullansalar da ortak nokta ikyetlerdi. Evet, bu ideolojik kanallar bastrlsa veya yklsa bile bu durumu oluturan ikyetler ortadan kaybolmad iin zamana ve artlara gre yeni bir hareket poplerlemektedir. El Kaide hareketi de ayn ekilde corafyann ikyetlerini dile getiren syleviyle bir gei srecidir. Elbette bir gn bitecektir. Fakat tarih tekerrr eder misali yine onun yerine ayn zmszl retebilecek bir yap alabilir. Byle olmamas iin ncelikle ikayetler dikkate alnmal ve zme gidilmeli, bu sre ilerken de srecin motivasyon kayna olacak bir akm oluturulmaldr. Bu akm bir rgt, bir siyasi hareketten te zm odakl dnen ve reten bir fikir birliini temsil etmelidir. Ancak bu ekilde, alternatif hareketlerle El Kaidecilikle mcadelede baarl olunabilir. Kaynaka Akdoan, Yaln, (2000), Siyasal slam, stanbul: ehir yaynlar. Arslan, aban ve Tosunolu, Devrim, (2004), Dehet Senaryosu, stanbul: Gncel yaynlar. Bal, hsan, (2006), Terr Nedir? Neden Terrist Olunur?, hsan Bal, (Der.), Terrizm, Ankara: Usak yaynlar. Birey Yay. (ed), (2001), Afganistan, Taliban, Ladin, stanbul: Birey yaynlar. Burke, Jason, (2004), El Kaide: Terrn Glgesi, stanbul: Everest yaynlar. Coll, Steve, (2005), Hayalet Savalar, stanbul: Truva yaynlar. Fara, Mehmet, (2004), El Kaide Turka, stanbul: Gnizi yaynlar. Fuller, Graham, (2004), Siyasal slamn Gelecei, stanbul: Tima yaynlar. http://en.wikipedia.org/wiki/Salafi, (eriim tarihi:17.11.2005). http://www.davetci.com/d_ulke/afg_ladin_soylesi1.htm (eriim tarihi:14.10.2005). http://www.globalsecurity.org/military/intro/islam-salafi.htm, Karaman, Hayrettin, (2006), Selefilik, Glden Hanm'la rportaj, http://www.hayrettinkaraman.net/sc/00245.htm (eriim tarihi: 28.4.2006).

El Kaide Tehdidi le Mcadele

117

Lainer, Sedat, (2004), Fundamentalistler Sava: Amerika'da Din, Siyaset ve Terr, Trk Harb- Dergisi, Say: 210, (Ekim), ss. 2327. Lainer, Sedat, (2006), Terrn En nemli Sebebi Temsil Eksiklii, http://www.usakgundem.com/yazarlar.php?id=&type=33 (eriim tarihi: 12.5.2006). Lainer, Sedat, (2006), Toplumsal Sorunlarn Bir Belirtisi Olarak Terrizm, www.turkishweekly.net, (eriim tarihi: 05.4.2006). Napoleoni, Loretta, (2004), Modern Cihat, stanbul: Bulut yaynlar. Perle, Richard, (2004), eytana Son, stanbul: Truva y. Seydi, Sleyman, (2003), Batnn slami Terre Yaklam, http://www.stradigma.com/turkce/eylul2003/print_01.html (eriim tarihi: 25.2.2006). The Irish Times, 16 ubat 2005 Whelan, Richard F., (2006), El Kaidecilik, Ankara: Platin yaynlar. Yeni fak, (2006), (eriim tarihi:03.03.2006) http://www.yenisafak.com.tr/diziler/vahhabi/vahhabi2.html