INGURUMEN, LURRALDE ANTOLAKETA NEKAZARITZA ETA ARRANTZA SAILA Lurralde Antolaketako Zuzendaritza Donostia kalea, 1 01010 GASTEIZ

EUSKAL HERRIKO AUTONOMI ERKIDEGOKO LURRALDEAREN ANTOLAMENDURAKO GIDALERROAK

Nik David Lopez de Arbina Ruiz de Egino, Donemiliaga herriko alkateak, jakinarazpenetarako Andia 9, Erdoana (Araba) helbidea duenak, Eusko Jaurlaritzak Lurralde Antolaketako Gidalerroen funtsezkoa ez den aldarazpen bezala definitutako Euskal Hiria dokumentuari hurrengo alegazioak, oharrak eta iradokizunak aurkezten dizkio:

1. LURRALDE ANTOLAKETAKO GIDALERROEN BERRIKUSPENA FUNTSEZKOA EZ DEN ALDARAZPENA BEZALA AURKEZTEA, DEUSEZA DEN ETA JUSTIFIKATU GABEKO ERABAKIA DA. BENETAKO LEGE MAULA BATEN AURREAN GAUDE
Lurralde Antolaketa Gidalerroen funtsezko edukiak, 80. hamarkadako azken urteetan ezarri ziren, Eusko Jaurlaritzak 86/2010 ebazpenean aitortzen duen moduan: Euskal Autonomia Erkidegoko Lurraldearen Antolamendurako Jarraibideak 1997an onartu ziren (28/1997 Dekretua). Funtsezko edukiak lanketaren hasierako etapetan zehaztu ziren, 80ko hamarkadaren amaieran. LAGk planteatu ziren unean, lurraldearen eta arloen plangintzaren garapena oraindik oso hasiberria zen, eta lurralde mailako legeria ere bai. Hartara garai horietan ezarritako eta orain artean indarrean egon diren Artezpideei honako bi helburu nagusiri erantzuten zioten: Ekoizpen-sistemako aldaketa-aro bat zen, eta hirien eta ingurumenaren narriadura handia zen. Testuinguru horretan, LAGen edukiak eta diziplina jartzeko planteamendua funtsezko bi helbururen inguruan antolatu ziren: Hirigintzaren, ingurumenaren eta azpiegitura-garapenaren erreferentziazko lurraldeeredu bat zehaztea, lurraldeko eta arloko prozesuak orientatzeko, une hartan garapenprozesuei modu eraginkor eta jasangarrian aurre egiteko tresna juridiko eta plangintzazkorik ez zeukan lurralde batean. Ekonomiaren eta jendartearen eraldaketa-prozesuei lagunduko dien lurralde-eredua bultzatzea, aurreko industria-agortzeak eragindako krisi sakonaren unean. 1997ko egoera sozioekonomikoak eta gaur egungoak ez dute zerikusirik; gure inguruan lurrak nola desagertzen diren ikusi dugu, azpiegituren asfaltoak irentsiak; urbanizazioaren porlanak ezereztuak. Berton kontsumituko ditugun

produktuak oso urrutitik ekartzen ditugu herri periferikoetan populazioa zapaltzen duten egitura komertzialak finkatuz. Baina gaur egun adreiluaren ekonomia krisian da eta peak oilera iritsi gara, beraz, etengabeko mugikortasuna zalantzan jarriaz, ohiturak mugikortasun egoera berrietara egokitu beharko ditugu, ekoizteko eta kontsumitzeko ere gizarte eredua zehazten dutela kontuan harturik. Aurrean dugun gizarte, ingurumen eta ekonomia krisialdi latzaren aurrean bestelako irizpide batzuen araberako planteamenduak ezinbestekoak dira. Indarrean diren LAGek suposatzen duen lurralde eredua agortua dago. Eta hortaz, Gidalerro berriak egitea beharrezkoak dira, gure herrian bizi den egoera sozioekonomiko larriari erantzuteko eta gure lurraldean bizi dugun krisi ekologikoari aurre egin ahal izateko. Bada, garai horietako ingurumen egoera, egoera ekonomikoa, azpiegituren egoera edo gizartearen parte hartzeari begirako zeuden prozesuak, ez dira inondik inora gaur egun bizi ditugunak eta hortaz, ezinbestean, Lurralde Antolaketako Gidalerro berriek gaur egun, 2012. urtean bizi dugun egoerari eta gure lurraldeak dituen erronka berriei erantzun behar die. Funtsezkoa ez den aldarazpena justifikatzeko erabilitako argudioek ez dute balio, ez dira benetakoak eta bizi dugun errealitatetik oso urrun daudela argi dago. Agerikoa da gaur egungo lurralde erronkei erantzuteko ezinezkoa dela 80. eta 90. hamarkadetan ezarritako irizpideekin erantzutea, hartara, gure lurraldearen egoera asko aldatu da, datu batzuk aipatzearren:

Lurraldearen artifizializazio maila azken hamarkadetan izugarria izan da, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako azalera kontutan hartuz (7.234 km2) eta dentsitatea maila (3001 bizt/km2) Udalplan 2010eko datuak kontutan hartuz, hiru herrialde horietako artifizializatutako lurzorua 58.648,77 hektareatakoa da. 2000. urtean artifizializatutako guztizko azalera 42.816koa zen, horrek esan nahi du 10 urtetan 15.83277ko okupazio berria egin dela, %36,97ko hazkundea. Eta datu horien desglosea egiten badugu, 8.743 Ha etxebizitza berriei dagozkie, 4.928 Ha industrialde berriei eta 8.815 Ha garraio azpiegiturei. Honi gehitu behar diogu, gure lurraldeko eskualde eta herri askotan okupatzeko lurzoru berririk apenas ez dagoela, besteak beste, Bilbo Metropolitarrean, Donostialdean edo Deba Goienan. Krisialdi sozioekonomiko bortitz eta latza pairatzen ari gara Euskal Herrian. Jaurlaritzak aurkezten digun dokumentu honetan, aldiz, ezer gutxi aipatzen da krisialdi honen inguruan, eta egoera bestelakoan izango bailitzan, gaur egungo errealitatean oinarririk ez duten hazkunde planteamendu zaharkitu eta agortuak planteatzen dira. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako aztarna ekologikoa kontutan hartzen badugu, gure lurraldea Arabiar Emirerri Batuen parean egongo litzateke, aztarna ekologikoa 466 Ha/pertsonako da; adibidez, Bizkaiari dagokionez, bere aztarna ekologikoa 4,8 Ha/perts-ko da, eta bere biokapazitatea 1 Ha/perts-ko da. Horrek ondoko defizit ekologikoa suposatzen du: 3,8 Ha/perts; beraz, gainontzekoek gure antzera bizi nahiko balute 2,67 planeta beharko genituzke Bizkaitar bakoitzak ekoizteko lurraren 48.400 m2 xahutzen ditu, bakiotzarentzat 8.886 m2 besterik ez dauzkagunean. Bitartean, jasangarritasuna hitzez sarritan agertzen den arren, praktikan hazkunde iraunkorraren aldeko apustua egiten jarraitzen da, gure lurraldearen mugak eta

gabeziak kontutan hartu barik.

Planteatzen zaigun eredu berritua, lurzoruaren etengabeko okupazioan oinarritzen jarraitzen du eta gure lurraldean oso mugatua den eta oraindik okupatu gabeko eta erabilera zehatzik gabeko lurzorua, urbanizatzeko orube gisa kontsideratzen da. Lurzoru horien babeserako edo lehen sektorearen garapenerako tresnak ez dira jasotzen. Hortaz, neurrigabeko hazkundearekin jarraitzea da planteatzen zaigun eredua, gure lurraldearen okupazio mugetara heldu garen honetan. Etxebizitza berrien eraikuntza, industrialde berrien zabalpena, azpiegitura handien garapena, ... artifizializazioak ez du mugarik gure lurraldean. Mugikortasunaren eta garraioaren atalean, azpiegitura handi eta erraldoien aldeko apustua egiten da, hiriak konektatzeko Abiadura Handiko Trena garraio publikorako alternatiba nagusi bezala ulertzen da, aireportuen handitzeak, Pasaiako kanpo kaiaren eraikuntza -erabat baztertuta dagoena-, autobide berrien garapena,... ibilgailu pribatuen erabilera gorantz doa, gure lurraldean zabaldu den dispertsio urbanistikoak erabilera hori handitu besterik ez dute egin eta helburua, kotxearekin edozein tokitara joatea dituzten planak garatzen dira. Eskumen eta lurralde antolaketa tresna ezberdinen arteko gatazkek zein tresna ezberdinen koerentzia ebaluatzeko neurgailuen gabeziek bere horretan diraute. LAP eta LZPen arteko gatazkak sortu izan dira. Hau da, aspaldian onartutako LAP gehienak, ingurumenarekiko zein lurraldearekiko erasokorrenak direnak dira (errepideetakoa, trenbide sarearena, energia eolikoarena, ekonomi jardueretakoa). Horiek guztiak, Lurraldearen baitan proiektatzean, eskualdeen errealitatea kontutan hartu barik, eragin handia suposatzen dute, eta eskualde ezberdinen garapen soziala, ekonomikoa eta kulturala erabat baldintzatzen dute. Jardunbide honek, bere baitan kontraesankorra dela uste dugu; izan ere, Lurralde Antolaketako Legeak, Lurraldeko Zatikako Planak, Lurralde Arloko Planak baino maila gorenago batean jartzen ditu hierarkikoki. Baina, lehen aipaturiko LAPak, azken finean lurraldean eragin handiena dutenak, aurrez aplikatzearen ondorioz, zer toki utzi egiten zaie LZPei? Eskualde ezberdinetan analisi bat egiterakoan, errepide, harrobi, trenbide, industrialde, parke eoliko edo merkatalguneen inposatutako kokapenagatik erabat baldintzatuta daude. Euskal Herrian zoritxarrez, Lurralde Antolaketa interes sektorial batzuetara baldintzatutako egon da.

Bereziki, Nekazaritza eta Basoak antolatzeko Lurraldearen Arloko Planaren egoera lotsagarria aipatu behar dugu. Izan ere, urte asko dira gehiegi- Plan hori Aurrerapen fasean dagoela eta bestelako LAPei begira ematen den alderaketa justifikaezina da. Izan ere, ingurumenarekiko zein lurraldearekiko babestaileena izan behar den LAPa etenaldi mugagabean aurkitzen da, arrazoizko argudiorik eman gabe. Honen atzean, argi dagoena da, herri honetan agintean daudenen aldetik, errespetu gutxi erakusten dela ingurune naturalarekiko, ekintzen bidez ikusten baita, lurraldearekiko erasokorrenak diren azpiegiturak (errepideak, trenbideak, harrobiak, energia azpiegiturak, industrialdeak,) arin onetsi eta eraikitzen baitira, eta aldiz, nekazal guneak, ingurune naturala eta basoak arautzen dituena izatez, horiek babesteko neurriak biltzen dituen dokumentua- onesteko ez dago batere interesik. Dokumentuan agertzen diren datu gehienak oso zaharkituak lotu dira, 2001eko datuak

erabiltzen dira eta berrienak 2008koak dira, krisialdi soziekonomikoaren atariko datuak hain zuzen ere. Hortaz, inolaz ere, ezin dira justifikatu dokumentuan agertzen diren proposamen berriak bertan erabiltzen diren datu zaharkitu horiekin. 1997. urteko LAG-ak Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako lurraldearen neurrigabeko okupazioa ekarri dute, eta ez dute balio benetako garapen jasangarria bultzatzeko gure herrian, ez bada, neurrigabeko garapen neoliberala zein ekonomikoa bultzatzeko. Baieztapenok, Lurralde Antolaketan adituak diren hainbat unibertsitate irakaslek egiten dituzte, LAGen berrikuspen prozesua hasi aurretik Jaurlaritzak berak hauei guztiei horien inguruan eskatutako dokumentuetan. Benetako eta funtsezko berrikuspena eskatzen dute denek, jarraian ikus daitekeenez: La Ordenacin del Territorio en la C.A.P.V. Directrices de Ordenacin Territorial Anlisis crtico y nuevas propuestas Jos Allende Landa, 2006 Ha llegado pues el momento de revisar esas D.O.T. aprobadas en 1997 sin haberse generado ese necesario e instructivo debate entre instituciones y con la sociedad civil organizada. Existe el peligro de que los P.T.P.-s an no aprobados puedan quedar, tras la revisin de las D.O.T., totalmente desfasadas o descontextualizados, como asmismo puede suceder con los P.T.P.-s slo recientemente aprobados La revisin de las D.O.T. tiene ahora una exigencia prioritaria y es incorporar el paradigma de la sostenibilidad con criterios y atributos claramente expuestos, en relacin, sobre todo, al modelo general de O.T. de Euskal Herria y la problemtica de las Comunidades Autnomas limtrofes La revisin de las D.O.T. a examen Jon Leonardo Aurtenetxe, 2006 Es hora de dar un paso ms, de plantear una revisin teniendo en cuenta los nuevos desafos territoriales. En este sentido, estamos convencidos que la revisin del documento deber hacer incapi en aspectos ms directamente vinculados con la gestin y ejecucin del planeamiento territorial, incorporando nuevos mecanismos de observacin, seguimiento y participacin en la ejecucin del planeamiento Adecuacin de las D.O.T. a las actuales expectativas de Ordenacin del Territorio Xabier Unzurrunzaga Goikoetxea, 2006 pero han quedado desbordados y obsoletos por los profundos cambios estructurales y tecnolgicos surgidos en el tiempo y que han dado un giro total a las dinmicas urbansticas de partida a principios de los 90. Este desfase entre las propuestas de Ordenacin del Territorio y los imprevistos surgidos en los ltimos 20 aos es similar al que ha sucedido en propuestas surgidas en la misma poca en entornos territoriales prximos Inolaz ere ezin da onartu, beraz, adostasun handia dagoela horien erabilgarritasunari eta eraginkortasunari dagokionez edo LAGen lurralde-eredua abiapuntua dela. Gaur egungo LAGren berraztertzeak LAGen berplanteamendu integrala ekarri behar du ezinbestean.

2. PARTE HARTZERIK GABE ETA ZILEGITASUN HANDIEGIRIK

4

GABE EGINDAKO PROZEDURA ITXIA

Lehenik eta behin esan, LAGen berrikuspena egitea ezinbestekoa dela uste dugu. Hala ere, inolaz ere, ezin dugu onartu aurreko LAGk onartzeko prozedura berdina egitea. Hau da, aurreko LAGk arautzeko prozeduran ez zen inolako informazio eta parte hartze biderik zabaldu, Euskal Herriko herritarren iritzia zein gogoeta ezberdinak jasotzeko ez zen batere saiakerarik egin. Eremu ezberdinetan lanean ari diren elkarte, talde zein sindikaturen ekarpenik ez zen bultzatu. Azken finean, ez zen ezinbestekoa den eztabaida sozialik bultzatu gure gizartean, gure herriaren garapen ekonomiko, sozial eta kulturalaren inguruan ezta gure lurraldean ezarri edo garatu beharreko lurralde politika integralaren inguruan. LAGen berrikuspena egiteko ireki berri den prozesu hau, ezinbestean arestian aipatu eztabaida soziala egiteko baliatu behar da. Horretarako, baliabide zein bitarteko ezberdinak jarri behar dira martxan, prozesu partehartzailea bideratuz. Zoritxarrez, Eusko Jaurlaritza honek parte hartzea alegazioak egiteko prozedurarekin nahastu ditu; alegazioak idaztea eta ondoren horiek erantzutea ez da parte hartzea, edozein prozedura administratiboan dagoen berme eta nahita nahiezko urratsa baizik. Parte hartzea haratago doan zerbait da, eta lotsagarria iruditzen zaigu alegazio epealdia bukatzear dagoenean, bi asteko epean hiru saio egitea, bakoitza herrialde batean ekarpenak jasotzeko, dokumentu itxi bat aurkezten denean eta ekarpen horiek nola txertatuko diren edo zertarako baliatuko diren azaltzen ez denean. Ez dago eskubiderik gure lurraldearen etorkizuna definitzen dituzten Gidalerroak herritarren iritzirik eta gogoetarik jaso gabe definitzea. Jaurlaritza honek gure lurraldean erabaki estrategikoen inguruan nagusitu behar den eztabaida eta kontsentsuaren aldeko lana errotik baztertu du. Penagarria benetan. Euskal Herriko udalak kontsultatzea eta haien iritzia biltzea garrantzitsua dela baderitzogu ere, ez dugu inondik inora nahikoa denik ikusten. Are gehiago, ez dugu uste tokian toki dagoen alkatetzaren kolore politikoaren araberako prozesua egin behar denik; aitzitik, herri bakoitzean dagoen aniztasun politikoa kontutan hartuz, denen iritzia biltzeko baliagarria izango den metodologia bat jarri behar da martxan. Are gehiago, Gasteizko parlamentuko ordezkaritza politikoa, herritarren borondate demokratikoa ordezkatzen ez duenean edo azken hauteskundeen ondoren udaletako zein Batzar Nagusi/Foru Aldundietako egoera erabat aldatu denean herritarren borondate aske eta demokratikoa behingoz onartua izan denean. Errealitate politiko eta sozial berri hori ez da kontutan hartu, nahiz eta, BILDU koalizioa izan Euskal Herrian zinegotzi eta alkatetza gehien dituena. Lurralde Antolaketan partehartzea bultzatzea ez da soilik betebehar sozial zein metodologiko bat; Lurralde Antolaketako Europako Kartaren 6. puntuak honako hau dio: Europako edozein herritar du, erakunde-esparru egoki baten barruan, lurralde antolaketaren edozein neurriren erabakian zein aplikazioan parte hartzeko eskubidea. Halaber, 22. puntuak dio: Lurralde Antolaketako politika oro, herritarren partehartze aktiboan oinarritu behar da. Kartak dio Lurraldearen Antolaketa demokratikoa, globala, funtzionala eta etorkizunera begirakoa izan behar duela, erregioen garapen sozio-ekonomiko orekatua, bizitza kalitatearen hobekuntza, baliabide naturalen zentzuzko kudeaketa, ingurumenaren babesa eta lurraldearen arrazoizko erabilpena oinarrizko helburuak izanik, horiek guztiak nagusiki

eduki politikoa dutelarik. Lurralde Antolaketaren Gidlaerroetan (LAG) partehartzea, lurralde antolaketako eta hirigintzako plan ezberdinen formulazio zein lanketarako oinarrizko osagaia da. Hori dela eta, Lurralde Antolaketarekin zerikusia duen guztian bitarteko ezberdinak abian jarri behar dira eztabaida, kritika zein proposamen ezberdinak herritar guztien eskura egon daitezen. Azken finean, herritar horiek dira azterketaren oinarri den lurraldearen gainean bizi diren pertsonak eta lurralde horren gainean egindako proposamen ezberdinek eragin pertsonal zein kolektibo handia eragingo die beraiei, baita, nola ez, lurzoruaren zein eremu fisikoari ere. Eta guzti hau ez diogu guk bakarrik, Lurralde Antolaketaren inguruan adituak diren askok berdina diote, eta Lurralde Antolaketako Gidalerroak eguneratzeko abian den prozesuaren baitan hainbat adituk nabarmentzen duten oinarrizko gabezia eta hutsunea da: Informe sobre la revisin de las DOT de la C.A. del Pas Vasco, Eugenio Ruiz Urrestarazu, 2006
Los actuales cauces vigentes de participacin se han mostrado claramente insatisfactorios, dando lugar a graves problemas de dficit democrtico. En la mayora del os casos la participacin social se ha limitado a las fases de exposicin pblica y la consiguiente presentacin de alegaciones. Esto significa que los mecanismos de participacin se activan cuando el proyecto ya est realizado, cerrndose la oportunidad de proponer alternativas globales diferentes y permitiendo la nica posibilidad de presentar modificaciones a la ya elaborado. En estas circunstancias las modificaciones, en el caso de ser aceptadas, slo ataen a aspectos parciales del proyecto, cuando no meramente marginales. La gestin sostenible del territorio exige una participacin mucho ms profunda y desde el inicio del proceso, lo que incluye que sean los mismos grupos sociales quienes propongan iniciativas de planificacin sin esperar a que sea la administracin la promotora. Por otro lado, una planificacin territorial slo tendr exito y garantas de desarrollo cuando cuente con un amplio respaldo social consensuado. Por consiguiente, uno de los objetivos de la revisin del as DOT debe ser el diseo e implementacin de mecanismos vinculantes de participacin o proponer procesos de obligado cumplimiento para su elaboracin. en todo caso dicha participacin deber comenzar en los momentos iniciales de los procesos de planificacin

La Ordenacin del Territorio en la C.A.P.V. Directrices de Ordenacin Territorial Anlisis crtico y nuevas propuestas Jos Allende Landa, 2006
Adems,debe propiciarse y favorecerse el papel activo, participativo,de otras instituciones y sociedades civiles en el debate y elaboracin de objetivos y criterios. Participacin ciudadana directa en el diseo y definicin del modelo de desarrollo municipal, comarcal y regional. Para ello, debe incentivarse y favorecerse la informacin y la propia cohesin de la sociedad civil, as como el entramado del tejido asociativo organizado.

Halaber prozesu hau, prozesu politiko-sozial moduan ulertu behar dugu. Lurralde Antolaketa funtsean prozesu politiko bat dela defendatzen dugu. Lurralde Antolaketaren

Europako Kartak dioen modura:

Lurralde Antolaketa era berean, zientzia-diziplina, administrazio-teknika eta lurraldearen garapen orekatura nahiz espazioaren antolamendu fisikora (kontzeptu gidari baten arabera) bideraturiko politika da. Gizarte osoaren ekonomia-, gizarte-, kultura eta ekologia-politikaren espazio-adierazpena.

Hau da, prozesu tekniko-zientifikoa dela defendatzen dutenen aurrean, lurralde eredu bat edo beste bultzatzea erabaki politikoa dela uste dugu, Lurralde Antolaketako Europako Kartak berresten duen bezalaxe. Hori horrela izanik, Antolaketa horren helburuak zein jarraibideak publikoki eztabaidatu behar dira, eta horien inguruko kontsentsu zabal bat egon behar da. Herritarrei soilik, Foru Aldundietako edo Eusko Jaurlaritzako bulegoetan erabakitakoari alegazioak egiteko aukera eskaintzen zaie. Erabakia bakarra eta irmoa izan ohi da, beharrezkoak diren alternatiba sortak planteatu barik eta jadanik hautatua den baten inguruan gutxieneko aldaketak egiteko aukera besterik ez denean eskaintzen. Goi-mailako ikasketak dituzten gutxi batzuek arrotzak zaizkien lurralde eremuen inguruan erabakiak hartzen dituzte, instituzioetatik ezarri egiten zaizkien parametro ekonomiko-kuantitatiboen arabera. Lurralde Antolaketaz hausnartzeko zein gogoetak egiteko edozein herritarrek du gaitasuna, zilegitasuna eta eskubidea. Proposamen guzti horiek herritar guztiengan eragina izanik, horiek guztiak sozializatzeko modu pedagogiko eta ulerterraz bat martxan jartzea ezinbestekoa da, herritarrek dituzten kezka, galdera zein zalantzei erantzungo diena eta bide batez, herritar horien guztien iritziak zein ekarpenak biltzeko gai izango dena. Guzti hori herritar guztiei irekita egon behar duen eztabaida prozesu parte hartzaile baten ondotik lortuko da. Informazioa zabalduz, iritziak jasoz, gogoetak planteatuz. Baserritarrekin, basozainekin, gazteekin, adinekoekin, industriako langilearekin, euskara elkarteko kidearekin, talde ekologistako kidearekin, enpresariarekin, langabetuarekin, irakaslearekin, prozesu partehartzaile bat abiatu behar da gizarte eredua adostu ahal izateko. Zoritxarrez, azkenaldian sarritan ikusi dugun bezalaxe, partehartzea instituzio ezberdinetan agintean daudenen pertsonetara mugatzen baita, eta arriskua ikusten dugu. Ildo berean, badirudi testuak irakurrita, aurreiritziak daudela prozesua nolakoa izan behar duenari buruz, oinarritzat hartu beharreko printzipioetaz eta azken emaitzaz. Eta honetan zerikusia izan dezake, azken hamarkada guzti hauetan Lurralde Antolaketa tresna ezberdinen garapenaz eta printzipio zein neurri ezberdinen inguruko planteamenduak egiteko ardura talde berak izan du. Argi dago, Lurralde Antolaketaren esparruan haize berriak beharrezkoak direla, gure lurraldean ditugun erronka errealei era koerentean eta zorrotzagoan erantzuteko gai izango diren planteamendu berrituak eta pertsona berriak ezinbestekoak dira.

3. EUSKAL HIRIA KONTZEPTUAK ETA EREDUAK EZ DIO GURE HERRIAREN BEHARREI ZEIN POTENTZIALITATEEI ERANTZUTEN
LAGen berrikuspenerako prozedura beraren izenburuarekin gure desadostasun irmoa erakutsi behar dugu. Izan ere, ez dakigu noiz, nork eta zergatik erabaki duen Euskal Hiria bezalako izenbururik. Halaber, izenburu hori ez da batere neutroa eta prozesu guztia erabat bortxatzen duen esanahia barnebiltzen duela

salatu nahi dugu. Kontzeptu horren erabilpena arduragabekeri galanta iruditzen zaigu, Madril edo Bartzelona bezalako metropoliekin alderatu nahi izatea lotsagarria iruditzen zaigu; gure lurraldea hiri-erregio moduan aurkeztea, elkarrekin leihan dauden hiru hirien arteko lehiakortasuna handitzea proposatzen da, gainontzeko herriak hiri horietako beharrak asetzeko beharrezkoak diren azpiegituren orube bezala ulertzea, ez hankarik ezta bururik ere ez duen planteamendu irreala da. Izan ere, norbaitek azaldu beharko digu Euskal Hiria-rekin zer esan nahi den, zein lurralde eredu ezarri den, nola heldu da izenburu hori jartzeko ondoriora edo nork hartu duen prozesu guztia erabat baldintzatzen duen izenburu hori hartzeko erabakia. Ez da batere zuzena Eusko Jaurlaritzatik hain eztabaidagarria izan daitekeen Euskal Hiriaz hitz egitea, edo hobe esanda hitz hori inposatzea eta bide batez, prozesu osoa baldintzatu dezakeenean, lurralde ereduaren inguruan ez denean benetako eztabaida sozial eta publikorik egin. Horrelako inposaketarik ezin dugu onartu, are gehiago Euskal Hiria hitzarekin indarrean den eredua bultzatu nahi denean eta berriro ere, lurraren etengabeko okupazioan, hiri eta herri handien zabalkundean, nekazal lurren agorpenean eta azken finean Lurralde Antolaketako ikuspegi kuantitatiboekonomikoak lehenesten direnean. Ezin dugu onartu, gure lurraldean ikuspegi urbanoa lehenestea, are gehiago, iraunkortasunaz zein lurraldearen neurrigabeko okupazioaz hitz egiten ari garenean. Bereziki aipatu nahi ditugu ekobulebar delakoak, herrien arteko lotura planteatzen dituzten guneak dira, baina azken finean lurzoruaren okupazioarekin jarraitzeko beste bide bat besterik ez da, eko hitzarekin mozorrotuta. Halaber, Euskal Hiriaren handinahikerien gainetik, gaur egun, inoiz baino agerikoagoa ondo kohesionatutako herrialde txikiek etorkizun handia dutela Europan, eta gure lurraldearen tamaina ikusita, eta herri bezala ditugun aukerak aztertuta, argi dago, gure etorkizuna Euskal Hiritik baino Euskal Herri(eta)tik etorriko dela.

4. ESKUALDEEN GARRANTZIA OINARRIZKO LURRALDEAREN ANTOLAKETARAKO GAUR EGUNEKO ETA ETORKIZUNERA BEGIRAKO ESPARRU MODUAN ERABAT BAZTERTZEN DA
Indarrean diren LAGetan Eskualde Egituretaz hitz egiten da. Horien gehienen artifizializazioa salatu behar dugu, naturalagoak zein errealagoak diren eskualdeen gainetik arautzen baitira. Eskualdeak dira gure herrialdea historikoki eta gaur egun ere antolatu dituztenak. Eskualdea osatzen duten herrien zein bertako herritarrek ematen diote nortasuna gure herriari. Nortasun hori ez dugu ulertzen gainontzeko herri zein eskualdeetakoak baino maila gorenago batean; aitzitik, nortasun hori aberastasun indibidual zein kolektibo moduan ulertzen dugu, bertako herritarrak izanik haien herriaren zein eskualdearen etorkizuna zein azken horiek izan beharreko garapen ekonomiko, sozial eta kulturalaren benetako protagonistak. Hori dela eta, ezinbestekoa da eskualdeei zor zaien garrantzia ematea. Eskualdea eta bere inguruan sorturiko erakunde politikoak izan behar direlako herrien garapena ondoen eztabaidatu eta erabaki dezaketenak.

Besteak beste, ondorengo puntuetan oinarritutako lurralde kohesioa diseinatu behar da: - Ekipamenduen deszentralizazioa eta zerbitzu minimoen eskaintza maila desberdinetan. - Tokiko bizitza eta hurbileko prozesu sozialen babesa eta bultzada. - Zabaldurik dagoen mugikortasun derrigortuaren gelditzea. - Nortasunean oinarritutako herri eta eskualdeak. - ... Gai honen inguruan Iaki Antigedadek 2010eko ekainak 19an GARAn zera idazten zuen: Las posibles salidas a la situacin de crisis estructural de los eskualdes son difciles y complejas, porque implican huir de la inercia que se esconde en las propias causas que han originado la crisis, porque implican repensar desde y para el eskualde formas de actuacin en el terreno socioeconmico, y porque implican apoyos institucionales y financieros desde fuera del eskualde, sobre todo desde las diputaciones, que, en algunos casos, y no son pocos, son parte del problema. De ah tambin la necesidad poltica de este debate en el soberanismo no retrico cuando hay a la vista elecciones municipales y forales y se habla de configurar alianzas estratgicas en el camino hacia el estado vasco. Desde la izquierda la territorialidad necesita territorios, y la gobernabilidad proximidad. Eskualdeak eskura. Hay que cambiar el paradigma. Las salidas necesitan como punto de partida un diagnstico real de lo actual, un conocimiento del de dnde venimos, en todos los sectores socioeconmicos, de las debilidades, de las fortalezas. Pero necesitan tambin clarificar un objetivo. Cmo queremos el eskualde a largo plazo? Y, lgicamente, se necesita una hoja de ruta que defina la transicin desde una situacin insostenible hacia un futuro sostenible que permita materializar de forma estable la fuerza contenida en Eskualdean: Bizi eta Lan (vivir y trabajar en la comarca). Es el atzekoz aurrera de los bertsolaris; es saber que cada actuacin en el eskualde se enmarca en un conjunto, con distintas actuaciones, con diferentes intereses por parte de los agentes del territorio, con diferentes plazos, pero en una hoja de ruta, al fin y al cabo. Quisiera saber, por propio desconocimiento, el papel que en este sentido estn jugado las agencias de desarrollo en los distintos eskualdes. Necesitamos eskualdes vivos, no eskualdes objeto de deseo externo para ubicar bilbainadas o como paso de infraestructuras. Maldito el pas condenado a ser lugar de paso por designio del mercado y de sus pajes. El desafo, pienso, est en potenciar, desde la sostenibilidad, una visin territorial del desarrollo comarcal que supere la visin local de servicios y la visin econmica regional. En Euskal Herria los eskualdes tienen una realidad histrica, geogrfica e identitaria. Les falta realidad jurdica, poder de decisin en su marco territorial, para que nadie desde la metrpoli te venga diciendo que tu solucin a la crisis pasa por un museo o una bienal. El mbito competencial de los eskualdes hay que tomarlo seriamente en cuenta para cuando, de una santa vez, se ponga sobre la mesa la modificacin de la LTH, otra de las asignaturas pendientes en este aprendizaje. Bueno, la formacin es continua, no?. Eskualdeak izan behar dira Lurralde Antolaketako oinarrizko lurralde esparrua, eskualde egitura artifizial edo hiri polinuklearen gainetik.

5. IRAUNKORTASUNA HITZEZ SOILIK LANTZEN DA, FUNTSEAN NEURRIGABEKO HAZKUNDEA PLANTEATZEN JARRAITZEN DA
9

Gure lurraldean lurzoruaren okupazio handiak eta azpiegitura erraldoiak garapen iraunkorraren izenean egin dira, hitzaren izena eta izanaren arteko ageriko kontraesana eman delarik. Azkenaldian, Foru Aldundien ustez, krisialditik ateratzeko biderik eraginkorrena autobide berriak edo garraio azpiegitura erraldoiak egitea izan da, horrek ekonomia berpiztuko duelakoan. Berriro ere, ikuspuntu ekonomiko-kuantitatiboak eta neurrigabeko garapena bultzatzen da, hori bai, mugikortasun iraunkorraren izenean. Garapen Iraunkorrak ez dio ondorengo belaunaldiei garapena eragozten, eta eginiko kaltea konpentsatuta uzten du. Baina zelan neurtu eta konpentsatu daiteke etorkizunerako uzten dena? Erantzuna desberdina da, garapen iraunkorra ahula edo sendoa izan. Hasieran faktoreak honela izendatu zituzten: lurra, lana eta kapitala. Hazkundeari buruzko teoria garatu ahala, ordea, kapital izena hartu zuten hirurek: kapital naturala (ingurumena), gizarte-kapitala (gizartea) eta pertsonek egindako kapitala (ekonomia). Garapen iraunkor ahula: kapital naturala (ingurumena) eta besteak (gizartea eta ekonomia) maila berean daude. Hiru kapitalak batuta, etorkizunean izango dugun kapitalkopuruak orain dugunaren bestekoa izan behar du, kontuan hartu barik kapitalaren jatorria (ingurumena, gizartea, ekonomia). Izan ere, kapitalak ordezkagarriak dira. Beraz, kapital naturalaren galera konpentsatu daiteke gizarte-kapital edo ekonomia-kapital gehiagorekin, esaterako autobide, autopista edo errepide gehiagorekin. Hori oinarri hartuta, esaten dute AHTa bezalako azpiegitura txikitzaileak jasangarriak direla: ingurumenari eragindako kalteak konpentsatuta gelditzen dira gizarteari eta ekonomiari ematen dizkion ustezko ekarpenekin. Garapen iraunkor sendoa: Kapitalak batu ditzakegu, baina ez daude maila berean, ez dira ordezkagarriak. Izan ere, ingurumen-kapitala bi multzotan banatzen da: kritikoa eta ez kritikoa. Kritikoa ordezkaezina da, bizitzeko behar-beharrezkoa delako (atmosfera, ozonogeruza, biodibertsitatea, sistema klimatikoa...). Ez kritikoak, ordea, ordezkatze mugatua dauka, bestela esanda: ordezkoa ingurumen-kapitalekoa bada, ordezkatu daiteke. Adibidez, zuhaitz batetik egurrezko tresnak egin ditzakegu, baina aitzurraren kirtenarekin ezin ditugu zuhaitzak landatu. Izan ere, basoak mugatuak dira. Horrexegatik eutsi behar diogu ingurumen-kapitalari. Hazkunde ekonomikoa kantitatean haztea da definizioz. Ingurumen-kapitala eta gizartekapitala (ekonomia, gizartea) ordezkagarriak baldin badira (garapen iraunkor ahulak dioenez), hazkunde mugagabea ezinezkoa da, planeta bakarrean bizi garelako. Hala, hazkunde iraunkorra ezinezkoa da. Hala eta guztiz ere, benetako iraunkortasuna kontsumo- kopuru bat da, era mugagabean eutsi ahal zaiona kapitala hondatu barik, baita kapital naturala ere. Hori dela eta, kapital naturalari eutsi behar zaio eta bertan inbertitu, kapital natural osoari eutsi ahal izateko. Noiz hartuko da aintzakotzat lurraldea agortua dagoela? Noizko egingo dira lurraldearen okupazioan zein narriaduran oinarrituta ez dauden garapen proposamenak? Eraikitako ondarea kudeatzeko garaia da. Artifizializatu gabeko gero eta lurzoru gutxiago dago gure herrian, eta azkeneko urteetan herri ezberdinetan garaturiko hainbat hirigintza proiektu benetan erasokorrak izan dira ingurumenean hala izaten jarraitzen dute. Garapen iraunkorrak sendoa izan behar duela defendatzen dugu, soilik horrela babestu dezakegulako ingurumena eta azken hamarkadetan jasan duen narriadurari buelta emanez, beharrezkoa duen garapena ahalbideratu dezakegu.

10

Eta iraunkortasuna hitzez soilik baino, ekintzetan antolaketarako oinarririk nagusiena izan behar du.

eta

lurraldearen

Hartara, Euskal Hiria dokumentu honetan ingurune fisikoari dagozkion aipamenak azalekoak dira; parke natural eta korridore ekologikoen mugaz haratago, gainontzeko lurralde esparruei dagozkien aipamenik ez dago. Besteak beste, hainbat ataletan benetako diagnosiak eta aurrera begirako lan ildoak zehaztea falta da. Izan ere, garapena iraunkorra izango bada, ingurune fisikoa aztertu eta antolatzeko irizpide desberdinak erabili behar dira planeamenduan. Modu eraldatzaile hauen adibide desberdinak zerrendatuko ditugu hurrenez-hurrez, BENETAKO IRAUNKORTASUN IRIZPIDEAK direnak: Ura: urari buruz, Iaki Antigedad Hidrogeologian doktorea eta EHU-UPVn irakaslea denak defendatzen duena gure egin eta bere textu batzuk berridazten ditugu: Uraren gainean gaur dugun ikuspegia lar murritza izaten da, txorrota eta ibaia hartzen baitugu erreferente nagusi. Baina uraren zentzuzko kultura berritu batetik ura egoki kudeatzea hodi eta azpiegitura-sarea kudeatzea baino askoz gehiago da, ibai-arroa ibaia bera baino askoz gehiago den moduan. Hortaz, garapen-ereduaren gaineko gogoetara erakartzeko indar-ideiak dira hauek: - Ura kudeatzeak urarekin zerikusirik duten lurralde-jardunbide guztiak modu integratuan kudeatu beharra dakar, ezinbestean; hirigintza-politika izan, era guztietako azpiegituren politika izan, baso-politika izan, nekazaritza-politika izan azken batean sektore-politika horiek guztiak politika nagusi batera bildu behar ditugulako, Lurralde Antolamenduaren politikara. - Beraz, eta berez, uraren kudeaketa ezin zentzuzkoa izan lurraren kudeaketatik aparte, eta alderantziz ere; hortaz, ura eta lurraldea txanpon bereko aldeak dira, ezin bata bestearen gabe ulertu. Honetan zentratu beharko genuke geure erabakien interes orokorra. - Ez bakarrik ura ibai-arroaren eskalan kudeatu behar, baizik eta ura eta arroa bera biak batera kudeatu behar dira. Ur eta Lurralde kultura berritu baten ikuspegitik ibai-bazterrak, eta ibaiak berak, ditugu geure apustuaren erakusleihoa, horietan ageri delako argien eskualdeen garapena, eta iraunkortasuna bera ere, ulertzeko diren modu oso desberdinen arteko talka. Hortaz, garapen sozio-ekonomikoa ulertzeko lurralde-ikuskera berritu batetik aparteko garrantzia hartzen dute ibaiek eta beren bazterrek. Sutan jartzean probatzen bada zelakoa den eltzea, ibaien bazterrak planoetan jartzean probatzen da plangintzaren zentzuzkotasuna. Ibaien eta erreken bazterrak bere horretan errespetatu behar dira, eta eurei modu planifikatuan bueltatu ere kenduak izan zaizkien kasuetan, iraganeko hirigintzak hori ezinezko egiten duenean salbuespen hartuta, baina argi izanda salbuespena zer den eta arauak zer behar duen. Bestelako Lurralde Antolamendu batean ibaiei eta errekei beren askatasun-eremuak, uholde-lautada deritzona, ezagutu eta bermatzea funtsezkoa da, are gehiago bihar-etziko uholdeak hain kaltegarriak izan ez daitezen

11

nahi badugu, behitzat. Arauz ibaiak zementuz ubideratzen tematzea, bio-ingeniaritza erabilita bada ere, ez da bakarrik garapen-eredu iraunezinaren seinalea, iruzurra eta iraina ere bada, indarrean den ingurumen-legediak berak ere argi uzten baitu ibaiak ez direla ur-bide soilak ekosistema biziak baizik, eta ibai-ekosistemok mantendu, artatu eta, kasuan, lehengoratzea funtsezko betebeharra dela, gure biharko ingurumena osasuntsua nahi badugu behintzat, bizi-kalitatearen beraren ikuskera berritu batetik. Garapena eta garapen-eredua bera bestelako modu batean ulertzeko ekinbidean funtsezko betebeharra. Lurralde Antolaketak planeamendu hidrologikoaren barne lurraldearen erreferentzia duten eduki hidrologiko guztiak hartu beharko lituzke, besteak beste:

Uren erabilera desberdinen eskaeren aurreikuspena, bereziki nekalzal erabilerena Egungo eta aurreikusitako erabileren araberarako eduki beharreko kalitateak. Baliabideen azterketaren lurralde esparrua: lur azpiko eta gainazaleko uren antolaketarako aukerak eta mugak, lurraldean zati bakoitzaren funtzionaltasun hidrikoaren mantentze bidean Jabari publikoaren erabilera soziala. Hornidura era saneamendu sistemen lurralde artikulazioa. Lurraldearen antolakuntza horizontalari buruz gabiltza hitzegiten, Aguilrtak (1997) esan ohi zuen legez, Arro hidrologiko bakoitzaren funtzionamendua aztertu behar da honekin bat datozen lurraldearen okupazio eta bizitza moduak. Edo Lopezek (2000) zihoen moduan: arazo hidriko nagusienak ez dira sortzen uraren emari naturalaren gutzitze baten erruz, gehiegizko eskaera batengaitik baizik, biztanleriaren ekoizpen eta bizitza ohiturak ez dutenean behar beste aintzat hartzen bizi direneko lurraldearen ezaugarri hidrolgikoak. Ura, gure bizitzarako oinarrizko baliabidea den heinean guztietan ezinbestekoena eta garrantzitsuena, zalantza izpirik gabe-, bereziki ondo kudeatu beharrekoa da. Izan ere, soilik zentzuzko kudeaketa batek ekarriko du ura baliabide bezala hurrengo urte eta mendeetan eskuragarri izatea. Ur-baliabideen mantentzea eta zaintzea oinarrizko betebehar bat den honetan, ura izatea oinarrizko eskubide bat bezala ulertzen badugu, bereziki kezkagarria iruditzen zaigu azken hamarkadetan ura, mundu osoan negozio iturri bihurtu izanak. Euskal Herrian ere, uraren kudeaketak arestian aipatu patroiak jarraitzen ditu eta bestelako kudeaketa baten alde lan egin behar da, hurrengo puntuetan oinarrituta: - Uraren ziklo osoaren kudeaketa printzipio jasangarrietan eta gardentasunean oinarritu behar da. - Ur-baliabideen zein, orokorrean, ur-bilketarako azpiegituren kontrola publikoa izan behar du. - Ur-baliabideen egoera hobetzeko, zein ur-bilketarako azpiegituren egoera ona bermatzeko, beharrezkoak diren azterketa, ikerketa zein babes neurriak gauzatu behar dira. Izan ere, premiazkoa da ur-bilketa guztien babesa, bai eta isurialdeena zein akuiferoen errekarga guneena ere.

12

- Ur kontsumoa arrazoizkoa izateko neurriak jarri behar dira eta ur-kontsumoaren xahuketak kontrolatu egin behar dira. - Eskaeraren kontrola ezarri. Era berean, tarifa sistema justuagoa eta progresiboagoa aplikatu, egoiliar, erabiltzaile zein kontsumo mota ezberdinen eta zerbitzuaren kostu erreala kontutan hartuko duena. Tokian tokiko arazketa sistemen alde: ur zikinen tratamenduaren inguruko kontzientzia gero eta handiagoa da gure lurraldean. Orain dela urte gutxi arte, guztiz ohikoa zen gure erreketara mota guztietako isuriak botatzea, errekek osatzen duten ekosisteman isuri horiek eragiten duten kalteei erreparatu ere egin gabe. Azken urteetan, ordea, legedia asko zorroztu da, eta pixkana-pixkana ur zikinak tratatzearen beharraz kontzientzia hartzen joan gara. Instituzioetatik hau ingurumenarekiko konpromiso gisa saldu izan da, iraunkortasunaren edo garapen iraunkorraren adibide gisa. Baina, ur zikinak tratatzeko araztegi edo sistema guztiak al dira iraunkorrak? Gure ustean, erantzuna ezezkoa da. Seguruenik gaur egunean erabiltzen diren sistemetatik bakar bat ere ez da guztiz iraunkorra izango, baina, hala ere, alde handiak daude ur zikinak tratatzeko sistema batetik bestera. Foru Aldundiek eraikitzen dituzten araztegiei erreparatuz gero, konturatuko gara nola bai sistema bera, baita ondorengo kudeaketa ere, ez diren oso iraunkorrak. Araztegi industrialak izaten dira, landa-lurrean espazioaren artifi zializazio (= zementazio) handia eskatzen dutenak, eta energetikoki oso intentsiboak dira, bai eraikitzeko bai ustiatzeko orduan. Araztegi horiek lokatz ugari sortzen dute, eta lokatzak Galindon dagoen erraustegi batera eraman eta bertan erretzen dira. Bai garraioan bai erretze-prozesuan negutegi efektua sortzen duten CO2ko kantitate handiak isurtzen dira atmosferara. Bestalde, Ur Partzuergo desberdinen baitan, kudeaketa zentralizatu baten aldeko apustua egin da, eta horrek desplazamendu- beharrak areagotzen ditu, baliabide naturalen ustiapen desorekatu bat bultzatzeaz gain. Eredu horren aurrean badago ur zikinen tratamenduari heltzeko beste modu bat, ingurune naturalarekiko oreka helburu duena, eta ziklo natural eta energetikoak maila lokalean ixtea bilatzen duena. Horretarako sistema industrialen erabilera ahalik eta gehien murriztu eta sistema ekologiko eta naturalen aldeko apustua egin beharra dago, sistema horiek ingurune naturalean integratuz. Hondakinen kudeaketa: Lehentasuna hurrenez hurren garrantziaren aldetik MURRIZKETA, BERRERABILPENA, BIRZIKLAPENA eta BERRESKURAPENA izan beharko litzateke. Hartara, zaborren ekoizpenari konponbide eraginkorra emateko bidean, herritarrak sorreratik hondakinak bereizteko gaitasuna izateko eta horiek gutxitzeko informatuak, hezituak eta prestatuak izango diren kudeaketa sistema baten alde egiten dugu. Errausketa errotik baztertuko duen eta errefusaren sorrera gutxituko duen Hondakinen Kudeaketarako Plan Integralak antolatzea ezinbestekoa da, gas

13

isurpenek zein hondakin toxikoek pertsonen osasunean eragiten dituzten kalteak frogatuta baitaude (tumore gaiztoak, malformazio genetikoak, alterazio hormonalak umeetan, hilkortasunaren igoera, birikietako gaitzen ugaltzea,...). Gaikako bilketa, horien sailkapena, berziklapena eta konpostaia sustatuko dituen azpiegitura sarea eratu behar da. Harrobiak: Gure inguruko harrobiak ustiatzeko gaur egungo eredua interes moneta pribatuetan dago oinarrituta. Errentagarritasuna jartzen da harrobien ondorio suntsigarrien gainetik. Harrobiko ustiategian eta inguruan ere hustu eta gero erliebearen itxura samingarria ikusten dugu, ingurumenean harrobiak albo-ondorioak ditu, esaterako akuiferoetan eta lur gaineko uretan, nekazaritzan eragin negatiboak ditu, eta inguruko herritarrek eragina jasaten dute, adibidez, arnasa-gaixotasunak eta nerbio-sistemako gaitzak, gasek, aireko hautsak, zaratek, makineriaren bibrazioek, eztandek eta abarrek eraginda. Eusko Jaurlaritzak Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan hainbat harrobi berri zabaltzeko apustua egina du, besteak beste, herritarren beharretatik urrun dauden azpiegitura erraldoien eskariei erantzuteko (AHTak 5 milioi tona agregakin baino gehiago erabiliko ditu; Pasaiako Portuak, 42 milioi, eta autopista-kilometro bakoitzeko 30 mila tona behar dira). Harrobien zabaltzea jasota dago jadanik Eusko Jaurlaritzako Industria Sailak egindako Kareharrizko Agregakinen Arlokako Lurralde Planaren zirriborroan. Hala ere, zirriborro horretan Bizkaian, adibidez, 151 milio tonatako agregakin gaindikina dagoela onartzen da. Gaur egun jardunean dauden harrobietako kontrola altuagoa bermatu beharko litzateke. Hori dela eta, jarduera hauen inguruko zehaztapen maila altuagoa beharrezkoa da, harrobi bakoitza banan-banan eta zorrozki aztertuz, eta horien sustapena ingurumenean integratzeko planak bultzatuz- eta ingurumenean behin betiko integratuz horretarako beharrezkoak diren leheneratzeko planak abiatuz gogoratu behar da jardunean ez dauden harrobi hauek EHAE 3/1998 Ingurumeneko Legea zein 115/2000 Dekretua oinarri hartuta, lehengoratzeko eta ingurumen naturalean integratzeko betebeharra ezartzen zaiela-. Negozio hauek milaka mila eurotako irabaziak produzitzen dituzte, eta herritarren osasuna edo ingurumenaren babesaren gainetik, enpresa handien irabazi goseak lehenesten dira, gerora SuperSur edo AHT bezalako azpiegitura erraldoiak eraikitzeko. Izan ere, erauzketa jarduera hauek herritarren artean aurkakotasun sozial handia dute, eta gardentasun falta izugarria ematen da harrobien inguruko espediente zein geroko jarduera guztietan zehar. Harrobi hauetariko askoren mantentzea ez dator bat ingurune naturalaren babesarekin edo tokiko gizon-emakumeen bizitza kalitate onargarria izateko eskubidearekin. Harrobiek eta harrobien atzeraezineko ondorioek badute alternatibarik; eraikuntzako hondakinak eta materia bizigabeak birziklatzea. Gaur egun posible da eraikuntza-sektoreak planteatzen dituen beharrizanei aurre egitea, obra berrietatik, eraisteetatik eta abarretik hartutako materialak berriz erabilita, eta material horien tratamendua arautu, bultzatu, eta horren inguruan gizartea kontzientziatu. Esaterako Herbehereetan eta Danimarkan ez dago harrobirik, eta material birziklatuarekin eraikitzen dute. Harrobi ustiapen guztiak barnebilduko dituen Lurraldeko Arloko Plan bat garatu behar da, beti ere, porlanaren beharrizanaren aurreikuspen apalagoetatik abiatuta,

14

gaur egun edo datozen urteei begira planteatzen diren hainbat eskariren beharra berplanteatuz, azpiegitura obra erraldoiak edo etxebizitza parkearen gehiegizko hazkundea, esate baterako. Lurzoru kutsatuak eta lur soberakinak: Europan, 450 milioi tona hondakin sortzen dira urtean eraikuntzan eta eraisketetan. Kopuru hori 1,65 milioi tonakoa da Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan. Horietatik % 27 bakarrik berrerabiltzen edo birziklatzen da. EHAEn lurzoru ez urbanizagarria kenduta, gainontzeko lurzoru moten %16'5 poluituta dagoela esaten dute instituzioek kontutan izan behar dugu aldiro lurzoru kutsatu berrien ezagutza gertatzen dela-. Orohar jarduera industriala bertan garatzearen ondotik eragindako metal kutsaketak dituzte. Bilbo Metropolitanoan lurzoru kutsatu kopuru handiena pilatzen da, eta gaur egun, arazo handia izaten jarraitzen dute, horietako gehienetan lurzoru horiek egoitza lurzoru bihurtzeko bideetan daudelarik. Osasunean eragin oso arriskutsua izan ditzaketen materiak daude lurzoru horietan, hain ezaguna den lindanea, kasu. Halaber, kontrolatu gabeko isurtegi asko dago gure herrialdean eta gehienak ingurune fisiko eta naturalean kokatuak daude. Honi, isurtegi handiak orohar lurzoru horien inguruan kokatuta daudela gehitu behar diogu, eta eragin handia dute ingurunean, batez ere, ura kutsatzen dutelako. Lur soberakinekin egiten ari diren isurtegiak ere aipatu behar ditugu. Izan ere, gure lurraldean azkenaldian azpiegitura handi asko gauzatzen edo gauzatze bidean daude. Azpiegitura eraikuntza handi berriek sortuko dituzten lur soberakinen kopuru handien ondorioz, milaka tona lur pilatuko dira inguruetan, ekosistema asko eta asko desagerraraziz, errekak lurperatuz, kanalizazio basatiak eginez, animali askoren bizilekua hondatuz, etab. Bioaniztasuna: Euskal Herriko bioaniztasunak mehatxu ezberdinak pairatzen ditu: ingurune naturalaren narriadura, espezie ezberdinen habitaten kolonizazioa, ibai, erreka eta hezeguneen artifizializazioa, pinu ta eucaliptoen monolaborantza, airearen kutsadura trafikoagatik, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako datuei erreparatzen badiogu, lurzoruaren artifizializazio maila 1994-2005 epean %20ko hazkundea izan du, horietatik egoitza kalifikazioei %33'5, jarduera ekonomikoei %51'2 ta garraio azpiegiturei %9'5 dagokielarik. Materialen kontsumo maila %20 hazi da 1990-2004 epealdian (biztanleko 79 tonatik 96ra igaroz). Energia kontsumoa %39 hazi da 1990 eta 2005 artean. Berotegi efektuko gasen isurketa 1990tik 2005era %24 igo da, ta isurketa maila Europako batazbestekoa baino altuagoa da (%12'2-%11). 2003 eta 2004 artean hondakin arriskutsuen sorrerak %13ko hazkundea izan du. Autonomi Erkidegoko herritarren %18ak garraio bideetatik eratorriko zarata kutsadura pairatzen du. Hiri hondakinen produkzioa kopuru altuetan mantentzen da (1998tik 2005era 491tik 560 kg/biztanleko izatera igaro da). Bestalde, 34 ornodun espezie daude desagertzeko arriskuan hiru herrialdeetan, batez ere, haien bizilekuetan eragiten diren presioengatik. Datu hauek egoeraren gordintasuna agerian uzten dute eta kontsumo ereduaren zein orohar gizarte ereduan sakoneko aldaketak egitearen beharra premiazkoa

15

bihurtzen dute. Bide horretan ezinbestekoa da Euskal Herrian ditugun ekosistema eta habitat anitzak mehatxu ezberdinen aurrean blindatu eta balioan jartzea.

6. ELIKADURA SUBIRAUTZA ETORKIZUNEKO ALTERNATIBA DA, ALDIZ, NEKAZAL JARDUERAK EZ DIRA EXISTITZEN EUSKAL HIRIAN
Euskal Herrian lehenengo sektoreak krisialdi larria bizi du. Azken hamarkadetan gainbeherara etorritako sektorea dugu. Hainbat izan dira nekazaritza eta abeltzantza gure lurraldean egoera larrian egotearen arrazoiak: administrazio ezberdinetatik garatutako politika okerrak, lurzoruaren etengabeko okupazioak, errelebo faltak, lan baldintza kaxkarrak, ekoizten diren produktuengatik ekoizleari ordaintzen zaizkion prezio ez duinak, etab. Sektore honi begira garatu diren politika okerrak eta noski, nekazal lur aberatsenen etengabeko okupazioak direla eta, gure baserritarrek gero eta zailagoa egiten zaie nekazal zein abeltzantza jarduerekin aurrera egitea. Azkeneko hamarkadetan nekazaritza jardueretarako egokienak diren haran ondoen eta lautaden neurrigabeko okupazioak aipatu behar ditugu. Izan ere, lurzoru egokirik gabe, ez dago nekazaritza jarduerarik egiterik. Espekulazioaren eta bide azpiegitura berrien mesedetan milaka nekazal lur hiri-lurzoru bihurtu dira. Nekazaritza eta Basoak antolatzeko Lurraldearen Arloko Planaren egoera lotsagarria aipatu behar dugu. Izan ere, urte asko dira gehiegi- Plan hori Aurrerapen fasean dagoela. Izan ere, ingurumenarekiko zein nekasal lurrekiko babestaileena izan behar den LAP-a etenaldi mugagabean aurkitzen da, arrazoizko argudiorik eman gabe. Honen atzean, argi dagoena da, herri honetan agintean daudenen aldetik, errespetu gutxi erakusten dela ingurune naturalarekiko, ekintzen bidez ikusten baita, lurraldearekiko erasokorrenak diren azpiegiturak (errepideak, trenbideak, harrobiak, energia azpiegiturak, industrialdeak,) arin onetsi eta eraikitzen baitira, eta aldiz, nekazal guneak, ingurune naturala eta basoak arautzen dituena izatez, horiek babesteko neurriak biltzen dituen dokumentua- onesteko ez dago batere interesik. Mendez mende baserritarrak izan dira gure herriaren bihotza, eurak izan dira gure etxeetan jaten ziren elikagaiak ekoizteko ardura zutenak ekonomia lokalak bizirik mantenduaz. Baina denborak aldatzen doaz, eta modernitatearen eta garapenaren izenean herri-egitura bat inposatu digute. Euskal Herritik Euskal Hirirako salto horretan, baserri-munduak garrantzia galdu du eta asfaltoak eta porlanak bete dute haren espazioa. Administrazio ezberdinetatik errespetu gutxi erakutsi da nekazaritza zein abeltzantza jarduerekiko. Jarduera hauetan pertsona gutxi lan egiten duen arren (nahiz eta portzentualki zenbait eskualdeetako datuak nabarmen altuagoak diren), kulturalki eta sozialki betetzen duten tokia ez da behar bezala baloratzen, eta noski, ekonomiaren dibertsifikazioari begira, edo pertsona askorentzat oraindik ere, haien diru iturri nagusia denik ez da kontutan hartzen. Eskualde eta herri askotan nekazaritzak garrantzi ekonomiko eta ekologiko handia du. Hori dela eta, dauden nekazal lurrak mantentzea, eta hortaz, nekazaritzarako egokienak diren lurrak hirigintza okupazioetatik babestea ezinbestekoa dela uste dugu. Euskal Herrian, baserri- munduan enpleguaren galera itzela da eta oso joera sendokoa da; baserritarren lana gutxiesten da, eta, gainera, eurek jasotako prezioek behera egiten dute

16

nabarmen, kasu askotan, orain dela hamar urte baino dezente gutxiago ordainduaz. Nekazaritza-aktiboen galera horren ondorioz, nekazaritza ekoizpena gero eta txikiagoa da; beraz, egunero jaten duguna urrutitik dator, horrek sortzen dituen kalte guztiekin, bai ingurumenari, bai bertako ekoizleei ordaintzen zaizkien prezio barregarriei eta lan-baldintza ez duinei begira (aldi berean, herri horiek eurentzat ekoizteari utzi diotela, gu elikatzearren), eta bertoko baserritarrei egiten zaien iruzurrari zein bertoko barietateetan dakarren galerari begira ere. Janaria negozio handia bilakatu da, eta Nestle, Danone, Puleva, Eroski eta abarren mozkinetara bideratuta dago. Elikagaien kontrola gutxi batzuen eskuetan gelditu izanak nekazaritzak eta abeltzaintzak beren helburu nagusia galtzea ekarri du: pertsonen elikadura. Politika horiekin ekoizpenaren intentsifikazioa bultzatu da, lehenengo sektorea industria izango balitz bezalaxe, hori bai ekoitzitako produktuen prezioa izugarri merketuz eta ondorioz nekazari asko eta asko bere ogibidea uztera behartuak izan dira, nekazaritza industrialaren ondorioengatik. Izan ere, nekazariek kobratzen dituzten prezio baxuak kontsumo prezioaren oso azpitik daude, azken hori espekulazioak, bitartekariek eta azalera handiko merkatalguneek beraiek puzten baitute. Baserritarrak produktua ekoizten duenetik kontsumitzaileak berau kontsumitu arteko tartean hainbat bitartekari aberastu egiten dira. Gaur egun, bitartekariek kontsumitzaileek ordaintzen dutenaren %70a eramaten dute; ekoizleek, aldiz, soilik %30a. Ortuko produktu batzuk %740tik gora garestitzen dira ortutik dendarako tartean. Litro bat esneren truke ekoizleak 0'32 euro inguru jasotzen ditu, dendetan euro 1eko prezioan ordaintzen dugunean. Hortaz, industria handiek zein banatzaile handiek haien mozkinak handitzen dituzten bitartean, nekazari zein abeltzainek ekoizpen kostuak ere ezin dituzte konpentsatu. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan jaten den haragiaren %25 soilik da bertakoa. Izan ere, orain arte gure hiltegietan kanpoko animaliak ekartzen ziren, askoz prezio merkeagoan salduz eta tokiko gure abeltzainen kaltetan. Tokiko hiltegien aldeko apustua egin behar da. Posible da gure herriak elikadura subiranotasuna ardatz hartuta eraikitzea, barne- beharrak aseko dituen ekoizpenerantz joaz, baserritarrak beren ereduaren jabe eginaz, natura errespetatzen duen lurrari loturiko nekazaritza sustatuaz, tokian tokiko eta sasoian sasoiko kalitatezko produktuak ekoiztuaz eta baserritik bizi direnei ogibide duina bermatuaz. Administrazioaren egitekoa hori posible egiten duten bitartekoak jartzea litzateke: baserritarren produktuen salmentarako merkatuetako azpiegiturak egokitu, produktuen transformaziorako lokal amankomunak eraiki, udalerri bakoitzeko arauetan nekazaritza-lur erreserbak egin, ordezkapen sistemaren hobekuntza burutu,... Aldiz, eta Lurralde Antolaketatik lehenengo sektoreari begirako utzikeriaren seinale, Nekazaritza eta Basoak antolatzeko Lurraldearen Arloko Planaren egoera lotsagarria aipatu behar dugu. Izan ere, urte asko dira gehiegi- Plan hori Aurrerapen fasean dagoela eta bestelako LAP-ei begira ematen den alderaketa justifikaezina da. Izan ere, ingurumenarekiko zein lurraldearekiko babestaileena izan behar den LAP-a etenaldi mugagabean aurkitzen da, arrazoizko argudiorik eman gabe. Honen atzean, argi dagoena da, herri honetan agintean daudenen aldetik, errespetu gutxi erakusten dela ingurune naturalarekiko, ekintzen bidez ikusten baita, lurraldearekiko erasokorrenak diren azpiegiturak (errepideak, trenbideak, harrobiak, energia azpiegiturak, industrialdeak,)

17

arin onetsi eta eraikitzen baitira, eta aldiz, nekazal guneak, ingurune naturala eta basoak arautzen dituena izatez, horiek babesteko neurriak biltzen dituen dokumentua- onesteko ez dago batere interesik. Gaur egungo LAJ-ek nahiko era zorrotzean planteatzen du nekazal lurren egoera kezkagarria: El suelo agrcola presenta caractersticas que van mucho ms all de una funcin de mero soporte. Su carcter irreproducible, su escasez, y su importancia para las actividades primarias aconsejan una proteccin que es particularmente importante en la CAPV por la escasez de suelos de calidad y la presin de los usos urbanos, industriales e infraestructurales que lo destruyen y que inciden con particular intensidad en zonas, como los fondos de valle, con mayor aptitud. Egoera latz honek, eta ustezko iraunkortasunaren aldeko mezuek, ez dute nekazal lurren babes eta jardueren sustapenerako neurri zehatzik merezi Euskal Hiria idatzi dutenentzat.

9. ETXEBIZITZEN BEHARRIZANA KALKULATZEN DUEN FORMULA, ERREALITATETIK AT KOKATZEN DA ETA LURZORU BERRIAREN NEURRIRIK GABEKO KLASIFIKAZIO BERRIAK ETA ETXEBIZITZA BERRIEN ERAIKUNTZA PROPOSATZEN DITU
Orain dela hamarkada batzuk bezalaxe, hirigintza garapenik gabeko lurrak bihar etzi etxebizitzarako, jarduera ekonomikoetarako edo azpiegitura proposamen berriak jasotzeko balizko erreserba bezala ulertzen dira. Lurraldearen Antolaketa eraikitzea soilik izango balitz bezalaxe. Badirudi, Euskal Hiria dokumentu hau idatzi dutenentzat orain dela hamarkada batzuk aplikatzen zen eredu hartatik, ezer gutxi aldatu dela. Garapena ikuspegi kuantitatibotik soilik neurtzen da, eta garapen hori egoteko lurzoruaren narriadura zein kontsumoa desiragarria ez den baina ekidin ezin den fenomeno bezala ulertzen da. Lurraldearen gizaikuspegia edo aldagai kualitatiboak, ikuspegi kultural edo soziala kasu, apaingarri bat baino ez dira aldagai kuantitatiboen aurrean. Lurzorua, oraingo edo etorkizuneko hirigintza proposamenen orubea besterik ez dela dirudi. Zalantzarik gabe, lehentasuna lurralde antolaketa jasangarri batek zehaztuko balu, Euskal Herriaren kasuan etxebizitza eskaintzaren eta eskariaren kudeaketa egokia oinarri hartuko litzateke, beharrezkoak ez diren hirigintza kolonizazio berriak ekiditzeko. Datuek jada kalifikaturik dauden lurzoruen kudeaketa zuhur eta eraginkorragoa bultzatzera eramaten gaituzte. Neurrigabeko okupazioa ekiditzeko beharra dago, kostuen ekonomia, jasangarritasuna eta arrazoizko printzipioei jarraituz. Soilik gaur egungo baliabideen erabilera hobetuz zein horien kudeaketa arrazoituago bat bultzatuz, batez ere administrazioaren aldetik, justifikagarria izango litzateke lurzoru berrien okupazioa etxebizitza beharretarako. Alokairuzko etxebizitza sozialen politika bultzatzeko borondaterik ez dago. Aitzitik, horietan egiten diren planteamendu ezberdinen ondorioz, ezberdintasun sozialak handitu eta etxebizitzak eskuratzeko gero eta zailtasun handiagoak jartzen dira. Etxebizitza

18

sozialak dira herritarren artean eskari handiena dutenak, gazteenen zein errenta maila baxuenetako beharrak asetzen baitituzte. Halaber, ez dira etxebizitza babestu publikotzat hartuak diren etxebitza tasatuen inguruko kritikarik egiten, legalki zein sozialki horiek suposatu duten atzerapenagatik. Ezinbestekoa da Babestutako Etxebizitza Publikoaren standarrak betetzen direla bermatzea eta bide batez, konpromezu gehigarriak lortzea, Babes Publikoko eremu sozialagoen alde eginez (etxebizitza soziala), eta bereziki alokairuaren aldeko sustapena (errentapeko etxebizitza sozialak). Errentapeko etxebizitza sozialen beharrak asetu arte, administrazio ezberdinen aurrekontu publikoa ezin da salmentazko Babestutako Etxebitza Publikora eta are gutxiago Etxebizitza Tasatuetara bideratu, non sustatzaile pribatuen negozioak laguntzen diren eta errenta ertainetako erosleak lehenesten diren. Berriro ere etxebizitza beharrizanaren eta eskariaren inguruan nahasteko nahia dago. Etxebizitzaren beharrizanari erantzutea helburu izan behar duela aipatzen dute LAAek. Baina azkenean eskaintza eta eskariaren teorian batez ere, oinarritzen da. Etxebizitza hutsen arazoari ez zaio ekiten, etxebizitza arazoaren kudeaketa egokia bideratzeko ez da arrazoizko neurririk abiatzen eta azkenean funtsean, lurzoru berriak okupatzearen aldeko neurriak bultzatzen dira. Harrera gaitasunaren inguruan, berriz, gaitasun hori lurzoru eskaintzaren arabera zehaztu beharrean, bestelako irizpide kualitatiboetan oinarritu beharko lirateke kulturalak, soziopolitikoak-besteak beste, gaur egungo populazioa eta historian izandako garapena, kultur errealitatea, oinarri sozio-ekonomikoak, lurraldearekiko atxikimendua, Ez da egia espekulazioa ekiditzeko lurzoru gehiago kalifikatu behar denik. Ez du balio gero esateak, kalifikatutako lurzoru guztia ez dela okupatu behar (orduan zertarako kalifikatu?). Eredu honek azkeneko hamarkadetan erakutsi digu espekulazio desagertzetik urrun gaudela, etxebizitzen prezioak nahiz eta azkenaldian kontrakoa esaten diguten arren- ez direla jeitsi, neurririk gabe hazi dira eta jadanik ez direla gehiago hazten. Azken finean, indarrean den eredu honek jasangarritasunaren ikuspegitik onargarriak ez diren hirigintza garapen andana bultzatu ditu Euskal Herria osoan zehar. ETXEBIZITZARAKO BEHARRIZANEN KALKULURAKO PROPOSATZEN ZAIGUN FORMULA berri honek, indarrean dagoenaren akats berberak errepikatu eta eredu berbera indartzen du, azken hamarkadetan higiezinen burbuila eztanda egin izan ez balu, ezer gertatu ez balitz bezala. Planteatzen den formula berri honek gure lurraldean dauden etxebizitza beharrizanari erantzuteko ez da baliagarria eta gaur egun gure lurraldean dagoen etxebizitza eskubidea bermatzeko beharrezkoak diren etxebizitza politika sozialen kontrako ondorioak lortzen ditu. Etxebizitzen kuantifikaziorako erabiltzen den formula honek ez du zerikusirik arestian aipatu iraunkortasun helburuekin, gure lurzoruaren mugekin, etxebizitzen birgaikuntza sustatzeko politikekin edo bizi dugun errealitate sozioekonomikoarekin.

Etxebizitza beharrizanaren benetako diagnostikorik ez dago eta hori kontutan hartuta milaka direla gure lurraldean hutsik dauden etxebizitzak edo bigarren etxebizitza bezala kontsideratuak direnak. Beste era batean esanda, kontutan hartu

19

dira, ez horien erabileraren eta aprobetxamenduaren gaineko planteamenduak garatzeko, etxebizitza berri gehiago eraikitzeko beharrizana defendatzeko baizik.

Familiako Batazbesteko Tamainaren urteroko hazkunde orekatua ezin da justifikatu; aitzitik, kontrako norabidea hartzen ari da, egoera sozioekonomikoa latza dela eta emantzipazio adina edo langabezian zein etxe barik gelditu diren milaka eta milaka pertsona haien guraso edo senitartekoen etxeetara bueltatzen ari direlako. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako biztanleria azken 20 urteetan mantendu egin izan da, nahiz eta etxebizitza eskaintza nabarmen handitu den. Argi eta garbi espekulaziorako erabili izan dira etxebizitzak eta gaur egun planteatzen den formulak ere, bide beretik, espekulazioa errezteko aukerak ematen ditu. Herri eta hiri guztien hazkundea planteatzen da eta hori ez da posible; aztertu beharko da zein herritan posible eta beharrezkoa den hazkunde hori eta zeinetan ez; hainbat herritan udalerriaren mugak ia agortuta daude. Sobredimensionamiento de la oferta de suelo por los coeficientes de esponjamiento: Segn se afirma la metodologa planteada se basa en la diferencia entre la cuantificacin del modelo (que equivaldra a la terica necesidad de vivienda) y la cuantificacin de oferta mxima y mnima de viviendas a ofertar por los planeamientos (que correspondera a la multiplicacin de la necesidad de vivienda con el propsito de calificar mucho ms suelo que el estrictamente necesario con el objetivo terico de alcanzar as el objetivo de viviendas fijado en el modelo). Se ha de decir adems que nos encontramos ante un nuevo contexto socioeconmico, marcado por el estallido de la burbuja inmobiliaria, en el que resulta necesario actualizar los mtodos de cuantificacin residencial para adaptarlos a los principios del urbanismo sostenible. En este sentido cabe destacar que el llamado coeficiente de rigidez o de esponjamiento deriva de la frmula orientativa establecida en las DOT y que afirmaba que un sobredimensionamiento en la clasificacin de suelo iba a traer como consecuencia una bajada del precio de la vivienda. Tras varias dcadas de clasificacin masiva de suelo y de burbuja inmobiliaria los precios no solo no bajaron sino que subieron exponencialmente hasta que, con el estallido de la crisis, han acabado destruyendo la estructura econmica y social.

Necesidad de adaptacin de los mtodos de cuantificacin residencial a la Ley del Suelo y Urbanismo 2/2006. Lo que ocurre es que esta frmula es anterior a la Ley del suelo 2/2006 que establece en su Principio de Urbanismo Sostenible (Art. 3) la necesidad de evitar el consumo injustificado de suelo como una de su motivaciones fundamentales. Supuestamente tambin se basa en este principio el presente documento de Euskal Hiria. Nos resulta incomprensible no replantear este mtodo de clculo eliminando unos coeficientes que resultan anacrnicos y no resultan de aplicacin. Por lo tanto nos encontramos en que se est produciendo un sobredimensionamiento arbitrario de la oferta residencial basado en criterios de liberalizacin de suelo que a da de hoy resultan obsoletos y contrarios a los

20

principios del urbanismo sostenible y a los lmites de la discrecionalidad que establece la legislacin vigente (Art 3, Ley 2 /2006).

Metodologa de clculo errneo por inadecuacin del factor de reequilibrio interno. Como se ha explicado la metodologa de clculo se basa en calcular, en primer lugar, la necesidad de vivienda (lo que se denominan modelo) que se basa en el anlisis de las necesidades endgenas (C= variacin de la poblacin y del tamao familiar), del reequilibrio interno (B) y de la segunda residencia (D). La suma de estos tres factores establece la necesidad de vivienda que es la que se multiplica posteriormente por los coeficientes de esponjamiento. El problema metodolgico deriva del llamado factor de reequilibrio interno (B). Dicho coeficiente tiene tericamente la funcin de aumentar la capacidad de acogida de vivienda de algunos municipios para compensar las necesidades de otros con escasez de suelo. El problema es que dicho coeficiente se cuantifica para el valor esponjado al mximo de dichos municipios y no por su necesidad. El error resulta de bulto ya que se est incluyendo como terica necesidad de vivienda la oferta una vez mayorada al mximo por lo que se confunde necesidad con oferta invalidando la lgica del mtodo. Sobre todo si se tiene en cuenta que dicho coeficiente de reequilibrio interno, al considerarse necesidad de vivienda, se multiplica de nuevo otra vez por el coeficiente de esponjamiento para transformarlo en oferta por lo que resulta mayorado al cuadrado. Por otro lado se ha decir que resulta evidente que, de haberse realizado de manera correcta, el resultado del reequilibrio interno debera de ser igual a 0 ya que un coeficiente destinado a equilibrar internamente las necesidades de vivienda de las comarcas no puede aumentar el nmero total de las mismas. Para calcularlo adecuadamente habra que restar a los municipios con escasez de suelo las viviendas que se aaden a otros municipios con un resultado global de 0.

Omisin en la cuantificacin de la regresin demogrfica pronosticada: La evolucin demogrfica de la CAPV, presenta en las ltimas dcadas tendencia a la baja. A la hora de cuantificar la necesidad de vivienda no se tienen en cuenta las viviendas que quedarn disponibles fruto de dicha regresin demogrfica. Dichas viviendas deberan de computarse en negativo en la determinacin de la necesidad futura de vivienda como as se hara en caso de preverse un aumento de la poblacin. Esto es as por que en la presente cuantificacin, todo suma, pero nada resta. Exclusin en la metodologa del fenmeno de la vivienda vaca. Lo mismo puede decirse de la vivienda vaca cuya puesta en uso debe resultar prioritaria tanto en la cuantificacin de la necesidad de vivienda como en el cmputo de la oferta. Por lo tanto debera haber, en cumplimiento de la legislacin urbanstica (Ley 2/2006), un anlisis especfico de la vivienda vaca en cada municipio incluyndose este aspecto en la cuantificacin de la necesidad de vivienda. La segunda residencia no constituye necesidad de vivienda: Por ltimo se ha de incidir que no resulta posible considerar la segunda residencia como una necesidad del territorio. Pero es que adems no responde a necesidades bsicas de la poblacin.

21

Se ha de tener en cuenta que el destino ms que probable del sobredimensionamiento de la capacidad residencial en un territorio (como as ha ocurrido) va siempre a parar a segunda residencia o a fenmenos especulativos. Esto provoca a su vez que la supuesta concentracin de la misma en los ncleos principales no sea real ya que la exagerada cuantificacin residencial planteada va a provocar el aumento de la segunda residencia en todos los municipios. Nunca puede considerarse la segunda residencia como necesidad de vivienda ya que, adems de tener unos efectos muy negativos sobre el territorio, es una parte ineludible e indeseada de la oferta planteada.

Imposicin de un crecimiento mnimo obligatorio a los municipios: Un aspecto de la propuesta de cuantificacin residencial necesariamente revisable es la imposicin de un mnimo de crecimiento residencial obligatorio a los municipios para las revisiones de su planeamiento general. La imposicin de un crecimiento mnimo a los municipios es una decisin con importantes repercusiones territoriales. Adems, no es una decisin que se tome en relacin a la necesidad de vivienda sino que se establece una vez aplicados los llamados coeficientes de esponjamiento que multiplican la terica necesidad de vivienda de un modo ms que subjetivo. Por lo tanto la cuantificacin residencial mnima aplicable por los municipios en su planeamiento general debe ser obligadamente orientativa. Si un municipio decide no crecer durante 8 aos no se le puede obligar. Optimizacin del patrimonio edificado y urbanizado: en cumplimiento de la Principio de Urbanismo Sostenible de la Ley del Suelo 2/2006, se debe priorizar la optimizacin del patrimonio edificado (segregaciones, cambios de uso, viviendas en bajos, etc.), la ocupacin de la vivienda vaca y urbanizado (redensificacin de los tejidos existentes) al nuevo consumo de suelo. Sin embargo, todos estos aspectos quedan como una mera declaracin de intenciones ya que no se determina el modo en que los municipios deben realizar el cmputo de dichos aspectos. La cuantificacin de los mismos debe establecerse como un requisito previo a la clasificacin de nuevos suelos. Para ello esta nueva frmula debe especificar de manera precisa (como as hace con otros aspectos como el esponjamiento) el modo de cuantificar cada uno de estos aspectos. Adems, deben de incluirse en el cmputo de la oferta las viviendas en el suelo no urbanizable, particularmente las realizadas en los ncleos rurales. No est en absoluto justificado excluir dichas viviendas del cmputo de vivienda ofertada ya que estas tambin contribuyen a cubrir la necesidad de vivienda de los municipios.

Consumo obligatorio de suelo: en la prctica, la obligacin impuesta a un municipio de ofertar un determinado nmero de viviendas sin darle la oportunidad de albergar en primer lugar sus necesidades, en viviendas vacas existentes, en rehabilitaciones o en segregaciones del patrimonio edificado, o en operaciones interiores de redensificacin, puede suponer una obligacin al consumo sistemtico de suelo. Esto implicara una vulneracin Ley 2/2006 de Suelo y Urbanismo y al Principio de urbanismo sostenible especificado previamente. Por lo tanto, a no ser que se establezcan mecanismos claros para que las operaciones interiores y las viviendas del no urbanizable sirvan para cubrir la demanda de vivienda se estara produciendo, como ocurre hasta la fecha, un consumo obligatorio y sistemtico de

22

suelo.

Falta de anlisis de los efectos en el territorio de una cuantificacin similar: puesto que con carcter general la cuantificacin mantiene en lo bsico los aspectos esenciales de la frmula de cuantificacin residencial establecida en las DOT de 1997 (coeficientes de segunda residencia, coeficientes de esponjamiento, falta de anlisis de la vivienda desocupada, ausencia de computo de las viviendas del patrimonio edificado ni del no urbanizable) los efectos de la aplicacin de una cuantificacin de estas caractersticas en nuestro territorio se puede medir fcilmente. La administracin tiene la obligacin legal de medir los efectos de sus actos. En este caso, resulta obvio que la cuantificacin residencial anterior ha supuesto entre otras cosas un notable aumento de la segunda residencia y de la vivienda desocupada debido al sobredimensionamiento residencial.

As pues, aunque se alegue que la segunda residencia se ha de limitar y concentrar en los ncleos principales, la realidad nos demuestra que una oferta residencial absolutamente desmedida como la que se propone va a suponer un notable aumento de la segunda residencia y la vivienda desocupada acrecentando los principales problemas de la comarca como son el aumento de la movilidad obligada, la presin urbanstica sobre el no urbanizable y la perdida de actividad de los ncleos tradicionales. La capacidad de acogida del territorio, en vez de ser valorada por la capacidad de oferta de suelo, se debera valorar en base a otro tipo de criterios ms cualitativos -culturales, socio-polticos, entre otros, el desarrollo de la poblacin, la realidad cultural, las bases socioeconmicas, el apego a la tierra,... En los ltimos aos se ha construido demasiado. Por poner un dato, el 12% de todas las viviendas de la CAPV en el ao 2006 han sido construidas en los ltimos 10 aos. Las reas del entorno del Bilbao Metropolitano presentan crecimiento de 2.004 viviendas en Balmaseda Zalla, 1.900 en Mungia y 1.370 en Igorre. Gees y Zalla (con 525 viviendas cada uno) y Balmaseda (309 viviendas) concentran el crecimiento de Encartaciones. (datos de Euskal Hiria y el proceso de revisin de las D.O.T.). Fruto de este crecimiento existe un supervit de viviendas: Las reas de Tolosa, Araba Central, Donostia-San Sebastin, Balmaseda- Zalla, Durango, Igorre, y Laguardia presentan un equilibrio entre crecimiento de la poblacin y de las viviendas, aunque todas ellas con un ligero supervit de la nueva oferta residencial. Arabaren kasuan orain 15 urte planteatutako kuantifikazioak ondorio oso kezkagarriak ekarri ditu, ez soilik hiriburuan, herri eta eskualdeetan ere. Espekulazioan oinarritutako garapen ereduak herrien desitxuraketa lazgarria utzi digu. Etxebizitza familiabakarren ugalketa ikaragarriak herri askoren nortasuna eraladatu eta lurzoruaren kontsumo jasangaitza ekarri du. Gaur, behin higiezinen burbuila eztanda egin ostean, geratu den egoera erabat kezkagarria da, milaka etxe huts, urbanizatutako orube abandonatuak Gasteizen sortutako egoera ez da oso ezberdina. Azken hamabost urteetan izandako hazkunde desorekatuaren ondorioz etxe hutsen kopurua 15.000ren bueltan egon daiteke. Orube urbanizatu mordo bat dago non nekez eraikiko diren etxebizitzak datozen urteetan. Gainera urrutien dauden orubeetan eraikitzen hasteko ohiko praktika espekulatiboak egoera larriak sortu ditu herritarrentzat. Arkaiateko etxeen kasua da kasurik adierazgarriena, non etxebizitzak erabat isolatuta geratu dira hiria eta auzoaren artean

23

dauden orube guztiak eraiki gabe geratu direlako. Argi dago plantetutako eredua ez dela jasangarria. Alde batetik herritarrek ez dutelako konpartitzen, eta beste batetik planteatzen den etxebizitza kopuruaren hazkundea ez datorrelako bat populazioaren hazkundearen aurreikuspenekin. Herri eta eskualdeei gaitasuna eman beharko litzaieke euren etxebizitza beharren aurreikuspena egin eta euren parke eta baliabideen kudeaketa garatu ahal izateko. Horretarako gutxieneko neurri bezala kuantifikazio minimoa bertan behera geratzea ezin bestekoa ikusten dugu. Ondoko taulan ikus daiteke LAGek Arabarako planteatzen duten etxebizitza kopuruaren hazkunde neurrigabea.
etxe parkea 2009ko urtar. 103.178 derrigorrezko hazkundea maximoa 33.7 18 985 763 671 1.04 6 472 3.93 7 321 306 626 575 596 817 3.24 1 1.13 7 231 356 195 33 % 22 % 70 % 70 % 12 % 70 % 25 % 51 % 70 % 70 % 70 % 70 % 70 % 67 % 47 % 23 % 70 % 70 % minimoa 23.6 03 690 534 470 732 330 2.75 6 225 214 438 403 417 572 2.26 9 796 162 249 137 23 % 15 % 50 % 49 % 8% 49 % 17 % 36 % 49 % 49 % 49 % 49 % 49 % 47 % 33 % 16 % 49 % 49 %

Udalerria

Gasteiz

Amurrio Artziniega Aiara Laudio Okondo Aiara

4.456 1.090 959 8.718 674 15.897

Aramaio ArrazuaUbarrundia Legutio Urkabustaiz Zigoitia Zuia Gorbeialdea

633 437 894 821 852 1.167 4.804

Agurain Asparrena Barrundia Burgelu

2.430 999 508 278

24

Donemiliaga Dulantzi Iruraiz-Gauna Zalduondo Lautada

436 1.217 287 81 6.236

168 852 200 57 3.19 6 24 42 112 390 380 612 973 56 294 74 2.95 7 957 42 32 130 20 330 200 189 130 92 91 32 800

38 % 70 % 70 % 70 % 51 % 12 % 29 % 37 % 70 % 70 % 59 % 70 % 18 % 47 % 21 % 54 % 54 % 18 % 14 % 61 % 13 % 33 % 40 % 37 % 53 % 70 % 51 % 24 % 50 %

118 596 140 40 2.23 8 17 29 78 273 266 428 681 39 206 52 2.06 9 670 29 22 91 14 231 140 132 91 64 64 22 560

27 % 50 % 49 % 49 % 36 % 8% 20 % 26 % 49 % 49 % 41 % 49 % 13 % 33 % 14 % 38 % 38 % 12 % 10 % 43 % 9% 23 % 28 % 25 % 37 % 49 % 36 % 17 % 35 %

Aana Armin Beranturi Erribera Beitia Erriberagoitia Gaubea Irua Oka Kuartango Lantaron Zanbrana Aana

202 144 301 557 543 1.031 1.390 303 631 358 5.460

Bastida Bilar Eskuernaga Iekora Kripan Guardia Lantziego Labarka Leza Maueta Moreda Nabaridas Oion

1.758 238 228 212 152 1.010 499 517 245 131 178 133 1.599

25

Samaniego Zieko Errioxa

208 769 7.877

81 291 3.41 7 109 151 30 123 39 67 519 50.9 85

39 % 38 % 43 % 19 % 29 % 12 % 16 % 17 % 20 % 19 % 35 %

57 204 2.39 1 76 106 21 86 27 47 363 35.6 89

27 % 27 % 30 % 13 % 20 % 8% 11 % 12 % 14 % 13 % 24 %

Arraia-Maeztu Bernedo Harana Kanpezu Lagran Urizaharra Mendialdea

566 529 254 768 225 340 2.682

Araba

146.134

Lurzoru industriala Azken urte hauetan industrialdeak etengabe zabaldu dira, eta beste batzuk eraiki ere egin dira. Gainera, lurzoru industrial berrian erakunde ofizialek eraikitze masiboak inposatu ditu Eremu Funtzionaleko LZPren bidez. Lurzoru industrial gehiago sailkatzea da lurralde-antolamendurako tresnen helburu nagusia. Baina ez dute egin produkzio-ereduari buruzko azterketa serio bat. Hazkundea dute helburu. Hala ere, nahiz eta eraikitze masiboak egin, langabezia-tasa handitu egin da. Zelan izan daiteke lanposturik ez sortzea, jarduera ekonomiko berriak martxan jartzeko gero eta leku gehiago eraikitzen badira? Egoera hori sortu dutenek ez dute zerikusirik jarduera ekonomikoarekin: Batetik, udalak. Udalen diru-iturri nagusia obra-lizentziekin loturiko tasak dira. Bestetik, sustatzaile pribatuak. Eurak izan dira industrialdeen bultzatzaile nagusiak, pabilioi berriak eraiki dituzte prezioa handitu eta espekulatzeko. Pabilioi asko biltegi dira, eta, beraz, ez dute lanposturik sortzen. Gainera, kamioien joanetorriek mugikortasun-arazoak larritzen dituzte. Bestalde, industrialde berri gehienak ibaien bazter emankorrenetan altxatu dira, nekazaritzarako onenak, hain zuzen. Nekazaritza-sektorea estrategikoa da eta beharrezkoa da gogoan hartu eta planteamendu integrala egiteko. Nekazaritzarako lur onak gorde behar ditugu. Lurzoruaren erabilera ere aztertzeko faktorea da. Hirigintzako politika tradizionalak lurzorua bi erabileratan zatitu ditu: etxebizitzarako lurzorua eta jarduera ekonomikorako lurzorua. Bizitza sozial aberatsagoa eta jasangarriagoa bultzatu dezakegu, erabilerak uztartuz.

26

Adibidez, jarduera ekonomiko ez kutsatzaileak etxebizitza eremuetan sartuz. Hirigintzaren eta lurralde-antolamenduaren irizpideak - Produkzio-eredu jasangarria helburu duen planteamendua egin behar da, eta lehen sektoreari arreta berezia eskaini. - Eraikita eta hutsik dauden pabilioiak erabiltzeko politikak gauzatu behar dira. - Industrialde degradatuak, lurzoru kutsatuak leheneratzeko baliabideak jarri behar dira. - Hazkundeak benetako beharrizanaren araberakoa izan behar du, eta ez espekulazioaren araberakoa. - Erabilerak bateratu behar ditugu, bizilekuak eta beharleku ez kontaminatzaileak hurreratu behar ditugu. - Bertan behera utzi behar da udalek duten mendekotasun ekonomikoa, obra-lizentzien tasengatik lortutako diru-sarrerak direla-eta.

10. MUGIKORTASUN POLITIKA JASANGARRIA BAINO, KOTXE PRIBATUAREN ERABILERA SUSTATZEN DUEN EREDUA DA NAGUSITZEN DENA
Lurralde Antolaketa planifikatzerako garaian, eta herri honetan oso argi ikusten dugun moduan, garraioak eta honi loturiko logistikak proportzioz gaineko pisua hartzen du planifikazioan funtsezkoak diren gainontzeko esparru sozial, ekonomiko, eta medio fisikoaren aurrean. Modu honetan, lurraldeak dituen balio, muga eta jasate gaitasunari muzin eginez, azpiegitura berriek eta azpiegitura hauei loturik dauden plataforma logistikoek erabat baldintzatzen dute lurraldearen ordenazioa. Izan ere, jokabide bikoitzarekin egiten da hau: 1-Kasu batzuetan, lehenengo eta behin errepide azpiegitura handiak, autobideak, trenbide sarea, etab. nondik nora joango diren erabakitzen da. Ondoren, azpiegituroi lotuta lurraldean garapen beharrizanak sortu, edo orokorrean esanda gainontzeko lurralde antolamendu tresnak horien arabera ezartzeko. Honen adibiderik garbiena AHT-a da, baina ez dira falta bigarren gerriko, Supersur eta beste hainbat azpiegitura haundi. 2-Bestetan, lurraren okupazio berriak sortuko dituzten plataforma logistiko edo hiri garapen neurriz kanpokoak aurreikusten dira, eta hauek justifikatzeko azpiegitura erraldoiak planifikatzen. Honen adibide Gernika-Bermeo autobidearen planifikazioa Urdaibaiko Guggenheim-ari lotuta, Jaizkibelgo tunelak eta Donostia-Irun garraio korridorea Pasaiako superportu eta plataforma logistikoei lotua, e.a. Modu honetan, praktikan dauden beharrizanak, trafiko kopuruek, aurreikuspen eta aukera errealak, edo dauden beste azpiegituren edo garraiobideen osagarritasunak ez dira kontutan hartzen. Bietan ala bietan,"estrategiko hitzarekin azpimarratzen da hauen beharrizana, estrategia horren nondik norakoa ez bada argitzen ere -benetako garraio estrategia bat ez delako existitzen-, edo lehiakortasuna edo garapena bezalako abizen definitu gabeak jartzen zaizkiolarik estrategia izen horri.

27

Gure ustez, oso bestalde, ezin daiteke ulertu planteamendu estrategiko bat, azpiegituren politika orokorrak helburu zehatzak ezartzen ez baditu; adibidez: -Garraio modu ezberdinetan, murrizketa, arrazionalizazioa eta etorkizuneko portzentaje modal jakinak lortzeko estrategiak eta erdibideko pausoak definituko dituen bide orria. -Portu guztien politika integratu eta eraginkorra zehaztuko duen estrategia eta pauso zehatzak, Pasaia. -Aireportuen arteko funtzioen eta zerbitzuen politika bateratuaren definizioa eta funtzioen zehaztapena -Errepide, aire, itsaso eta tren bidezko zamen garraioa integratu eta optimizatzeko estrategia, euren arteko lehiakortasuna elkarren arteko osagarritasuniarekin ordezkatuz. -Mugikortasun alternatiboa eta garraio publikoaren Nazio mailako estrategia integratua. -e.a. Euskal Herrian dagoen presazko eta zeharkako interesak gidatutako azpiegitura politikaren ondorioz, mugikortasunaren arazoa norabide okerrean sakontzen doa etengabe: Desplazamenduen hazkundearen gestioan oinarritzen da politika, desplazamenduen hazkunde hau beharrizan bezala onartuz plangintzetan. Besteak beste, azpiegitura berriek garraioaren gehitze honetan duten zuzeneko eraginean ez da behar bezala erreparatzen, hots eskari induzitua edo azpiegitura berri batek sortzen duen mugikortasunaren hazkundea beharrizanen atalean ulertzen da inplizituki. Egoera honetan lehentasunen trinkotzea ezinbestekoa da: Gauza bat da lurraldeko edozein lekutara baldintza egokietan heltzea, herritarren eskubide bat eta interes orokorrekoa izatea. Beste oso desberdin bat, guztion zergekin edozein lekutara autobidez edo tren lasterrez heltzeko eskubidea aldarrikatzea. Hori ez da interes orokorra, bai diru publikoaren inbertsio mailan eta xahuketan duen eraginagatik, zein beste esparru batzuetan eta patrimonio publikoan -paisaia, gizarte erlazioak, nekazaritza, medio fisikoa, natura eta biodibertsitatea-, dituen ondorio negatiboengatik. Gidalerroek lurraldearen lehiakortasuna, internazionalizazioa eta globalizazioari buruz egiten duten hausnarketari dagokionez, ezinbestekoa da bizi dugun krisi egoeraren iturriei eta epe ertaineko eboluzioari erreparatzea. Gaur egun hasia den petrolioaren eta erregai fosilen urritasunaren paradigman, bereziki arriskutsua da lurralde antolamendua eta garraioaren estrategia honekin jarraitzea etorkizunari begira. Hazkundearen eta beharrizanen kudeaketa azpiegitura berriekin erantzutea bezala ulertzen duen politika alde batetara utzi behar da definitiboki eta berehala, Garraioaren kudeaketa beharrizan hauen arrazionalizazioa, murrizketa eta kudeaketa efektiboan transformatuz. Honetarako, benetako beharrizanak birdefinitu behar dira prozesu parte-hartzaile sakon baten ondorio bezala. Epe ertainera begira artezbideek proposatzen duten politika honekin jarraitzeak, garraioaren dimentsio eskergan eta hazkunde metropolitarrean oinarritzen den sarelurraldea eta ekonomia osoaren gainbehera ekartzea da aukeren artean ziurrena: Energia urritasunaren ondorioz produkzio eta garraio kostuen gehikuntzarekin ekarriko duen lehiakortasunaren ezina eta ekonomiaren kontrakzio nabarmena sortuko baita, norabidea datozen urteotan aldatzen ez bada. Gaur egungo koiunturak zein egoera estrukturalak ez du 80-90 hamarkadetako dena posible da horrekin zerikusirik. Ulertu behar dena, mundu mailako dimentsio anitzeko krisi batetan murgilduta gaudela da, eta ez aukerak ez

28

baliabideak ez direla berriz lehen bezalakoak izango. Planifikazio egokiak gizartearen arazoei erantzuteaz gain, garraioaren kultura osasuntsu bat bermatu behar du biztanleen artean. Hau da, mugikorkeria edo mugimenduen gehiegizko kopurua murrizten lagundu, garraio publikoaren erabilpena sustatu eta hurbiltasunean oinarrituriko lurralde plangintza bat gauzatu beharko litzateke. Hau ezin da ulertu garraioaren gutxitzean oinarritzen den eta garraio sistema multimodal osoaren arrazionalizazioa eta polifuntzionaltasuna jasotzen duen planteamendu batetik ez bada. Testuinguru berri horretan, ondo planifikaturiko trena (trena, metroa, tranbia, tranbi-trena) garraiobide egokiena izan daiteke, energia urritasuna eta garraioaren efizientziari begiratu ezkero, bai zama zein pertsonen mugimenduan ondo ezarritako sistema diseinatzen bada. Horretarako, integratua, maiztasun handikoa eta erosoa izan behar du. Modu horretan, gai izango litzateke ibilgailu pribatuak eta errepide bidezko zamen garraioak sortzen dizkigun arazo handietako asko arintzeko. AHT-aren gaian zehazki, garraio eta lurraldearen plangintza estrategikoaren ordez, azpiegitura edo proiektu jakin batek hartzen du lekua, Proiektu estrategiko izenaz. Beste hainbat proiektu estrategikoren kasuan bezala, interes pribatuek, lobby eta presio talde ekonomiko-politikoek planifikatzen dute gure lurraldea. Proiektu estrategiko horietan gizarteak ez dauka lekurik planifikazioan parte hartzeko, hiriburuetan liberatuko diren gune handien kudeaketetan, zein aldeketen bidez erabakiak hartzeko. Proiektuaren garapenak herritarrentzat duen Opazitateak eta dauden eskumenen nahaspilek argi erakusten da modu horretako proiektuok zeinen interesei erantzuten dieten. Interes pribatuak hartzen du lekua interes orokor edo soziala ordezkatzeko, izugarrizko kanpaina mediatikoen babesaz baliatuz. Adibide garbiena da AHTrena. Negozioa biribila da gutxi batzuentzat. Abantailak, arbuiagarri bezain eraikiak. Kalteak, ordea, nabarmenak gehienentzat, baliabide ekonomikoetan eta ingurumenerako. Tamaina handiko lanak, egitea dakarte azpiegitura horren ezaugarri zorrotzek eta Euskal Herriaren orografia menditsuarekiko egokitasun ezak. Estatuak eta erkidegoak bizi duten egoera larriaz eta koiunturaz ohartuta, munduan Abiadura Handiko kilometro linea gehientsuen dituena -Txinaren datu ofizialik ez baitagoizateak aberrazio bat da. Estatuko erkidego bakoitzeko hiriburura Tren lasterra heltzea proposatzea bakarrik ere, benetako zentzugabekeria eta ardura falta izugarria da politikarien aldetik. Aldiz, zamen garraio zein bidaiarien merkatu kuota gero eta eskasagoa da datu orokorrei begira. AHT/kilometro kontuan hartuta, hemen gainditu egin dira trenaren kultura askoz sakonagoa eta errotuagoa duten herrialdeak. Esate baterako, 2020. urterako Japoniak eta Frantziak baino ia bost aldiz Km. Gehiago aurrikusten dira. Datorren bosturterako, estatuko aurrekontuetan azpiegitura guztietako inbertsioen ia %40 AVE linea berriek hartuko dute. Hala eta guztiz, Kopuru horiek ustezkoak dira: Adibidez, Madril eta Sevilla arteko AVEren egikaritzan %71 gehiago -PP-ren arabera %140- gastatu baitzuten. Erkidegoan eta Nafarroan eta iparraldean aurreikusten diren lanen osotasunaren kostua, nahita ezkutatzen da eta aitortzen dena baino askoz ere handiagoa izango dela ere salatzen dugu. Horren harira, planifikatzerako garaian, punta-puntako azpiegitura, autobide eta abarren inbertsio maila ez-ezik, mantenu kostuen garrantzia eta jasangarritasun ekonomiko ezak hausnarketa sakon bat eskatzen du berak bakarrik. Esate baterako Alemania bezalako herrialdeek, azpiegituren aurrekontu orokorretan mantenu

29

kostuek duten pisuaz ohartuta, muzin egin diote azpiegitura erraldoi berriak planifikatzeari, horren ordez dagoen garraio sistemaren arrazionalizazioa eta hobekuntzan zentratu dira plangintzak. AHT-a zulo beltz bat da, baliabideen xahutzaile den luxu erraldoi eta antisozial bat, eta hori berresteko azken urteotako egoeran ahots kualifikatuak entzun eta irakurtzea besterik ez dago. Hauen artean Renfeko zuzendaria edo Jose Blanco Herrilanen ministro ohiak aitortutakoak. Bestalde, azpiegiturek sortzen dituzten efektu negatibo eta eraginen benetako internalizazioa jaso behar da azpiegituron plangintzan eta kostuen balorazioan, errentagarritasuna eta balio edo eta kalte soziala aztertzerakoan. Europako artezbideek, garraioaren liburu berdeak eta liburu zuriak, argi uzten dute kanpo kostu huen, hots, kutsadura, zarata, zeharreko garraio hazkundea, lurraren okupazioa, balio naturalen eta biodibertsitatearen murrizketa, istripuak eta baliabideetan dituen eraginak sakon aztertu eta baloratu behar direla: Azpiegituren beharrizana, errentagarritasuna edo jasangarritasun ekonomiko, sozial eta ingurumen jasangarritasuna aztertzerako orduan, irizpide sozial eta ekologikoak ere monetarizatu eta baloratu behar dira alegia. Gure herrian ematen diren plangintzetan eta hauen erakusle nagusia diren Lurralde Antolamendurako Gidalerroen berrikusketa honetan ez da horrela egiten. Beraz bertan behera uztea eskatzen dugu dauden antolamendu aukera anitz eta ezberdinen artean behar bezala baloratuak izan daitezen. Hau horrela, benetako garraioaren gestioak beharrizan hauek zuzendu behar ditu esan bezala, mugimenduen eskaera edo demandak gutxitzera bideratuz nahitaez. Gainera sektore ekonomiko garrantzitsuen berregituratze bat ere eskatzen du planteamendu berrira egokitzeak. Horretarako garraio sistemaren ordenazioa osotasunean planteatu behar da. Baina baita garraioak eragiten duen antolamenduko eta produkzio sistemako arlo guztien berrikustea eta berregituratzea dakar honek inplizituki. Egoera honi buelta ematen hasteko ikusten dugun bidean, Burdinbide, errepide, aire eta itsaso bidezko garraio modu ororen potentzialtasunek, bata bestearen gaitasunak biderkatu behar dituzte, eta batak bestearen mugak gainditu eta hutsuneak betetzen lagundu. Hain zuzen, azpiegituren biderkatzea suposatzen duen gaur egungo politiken alderantziz. Guzti hau egon beharko litzateke artezbide batetan islaturik. Horretarako ezinbestekoak dira gutxienezko bost baldintza hauek: 1.- Azpiegituren Moratoria: Planifikazio tresnetan jasota, esleipen edo prozesu administratiboetan (Bizkaiko autobide radialak, Pasaiako superportua, plataforma eta korridore logistikoak), edo eraikitze fasearen hasieran (AHT) dauden azpiegitura garrantzitsuenen moratoria, geldotze edo gelditzea, kasuan kasu. Euskal herrian azpiegitura sare trinkoa dago aspaldidanik eta ez dago presazko edo nahitaezkoa den berririk, salbuespenen bat ez bada. 2.- Plangintzen gelditzea: Mugikortasunarekin zerikusia duten Lurralde arlokako plan eta ondorioz hauek bateratzen dituen artezbideen gelditzea eta berrikusketa; Lurralde

30

antolamendu legea barne, gizartearen kontsentsua eta egoera global larriari egokitzea bilatuko duten tresna berrien mesedetan. 3.- Herritarren parte-hartzea plangintzetan: Parte-hartze sakona eskatzen duen egungo gizarte honetan, goitik beherako erabaki gaitasuna eta teknokrazia mugatuz, lurralde antolamendurako tresna berrien onespena gizartearen parte-hartzetik etorri behar da. 4.-Mugikortasunerako Irizpide sozialen eta Bide orriaren definizioa: Lurralde Artezbideetan, parte-hartze prozesuarekin paraleloan garatuz, azken honetan jasotako garraio irizpideak eta politika integratu eta arrazionalago batetarako oinarriak eta bide orria ezartzea esan nahi du, helburuotara heltzeko erdi bideko pausuak jasoz. Helburu jakinak lortzeko estrategiaren definizioa suposatzen du honek. 5.- Eskumenen berrantolaketa: Garraioaren planifikazioan eskumena duten administrazio eta erakunde ezberdinen berrantolatze, bateratze edo eta desagertzea politika integratu baten mesedetan. Bost puntu hauei dagokionez, argi azpimarratu behar dena da esandakoak ez duela suposatzen guztiaren gelditzea eta EZaren politika. Oso bestalde, aurrera ihesian eta noraezean dabilen politika bati irtenbide positiboak bilatu nahi dizkio, antolamendu berri baten eta interes orokorraren birdefiniziorako lan eginez, modu berri, positibo, sozial eta egokiago batetik bakarrik etorriko baita egoerari buelta ematea. Hortaz, benetako herritarren parte-hartze sakon batekin, gizartean dauden sentsibilitate ezberdinak bateratuko dituen norabidea eta beharrizan errealen neurriko irizpideak eta helburuak argitu behar dira; beti ere jasangarria izango den eredu berri baten alde. Herrizherri, eskualde, herrialde eta Euskal herri osora zabaldu beharko litzatekeen prozesu bat da, behar bezainbat denbora eta sakontasuna emango zaiona. Administrazio eta erakundeen Desagertze-ari dagokionez, honek esan nahi duena, interes publikokoa den garraioaren planifikazio eskumenei -nazionala zein internazionalakdagokionez da. Hala eta guztiz mantenu eta kudeaketari dagokionez beharrezko da eskumen batzuk dauden erakundeotan -edo Nazio gisako estrategia bateratu batetan sortuko diren beste batzuetan- mantentzea. Hau da, ETS, Euskotren, Euskokargo, FEVE, Foru aldundien errepide plangintzak, Ministeritzaren eskumena duten errepideak, ADIF, Renfe, Portu Autoritateak, Erkidegoaren eskumena duten portuak, AENA, bizikletaren foru antolamendu politikak, udalak eta udal mugikortasun planak, oinezkoen mugikortasunaren plangintza orokorren gabeziak, Autobus bideko komunikazioak eta enpresak (Bizkaibus, Lurraldebus, e.a.) Bakoitza bere hurbileneko arazoari begira, batzuen estatu mailako politikak erkidego mailakoen ezina sortuz, bakoitza bere politika propioa aurrera eramaten, bakoitza bere inbertsio planarekin, tarifa sistemarekin eta eskumenekin, elkarren aurka talka egiten etengabe eta bakoitza bere ikuspegi sesgatuarekin. Testuinguru horretan sortu dira, Lurralde Arlokako Plangintza ezberdinak, EAE-ko trenbide sarearen LAP-a, EAE-ko errepide Plangintza zuzendaria, Foru errepide LAP-ak, Foru bizikleta

31

artezbideak,e.a., bakoitza bere eskumen esparruan, arazo propioaz arduraturik eta garraio sistemaren ikuspegi mugatuarekin. Azken urteotan sortu berri diren garraioaren agintaritzen funtzionaltasuna ere oso arbuiagarria da esandako eskumen zatikatuen testuinguru osoa ez bada aldatzen.

11. BESTELAKO EREDU ENERGETIKO BATEN ALDE BAI, BAINA KONPROMISO BERRIRIK EZ KONTSUMOA GUTXITZEKO
Energiak balio estrategikoa dauka herrialdeetako gizartearen eta ekonomiaren egituran. Inork ez du hori zalantzan jarri. Hego Euskal Herrian sektore publikotik bultzatutako energia-plangintza bi martxan daude: bata, EHAEko E3-2010 plana, eta bestea, Nafarroako Energia plana. Proiektatuta dago EHAEko eskariaren %20 hornitzen duen energia ekoizle potentzia izatetik, %250 hornitzera helduko den potentzia izatera. Nafarroan, berriz, parke eoliko, minihidrauliko eta biomasaren bitartez eskariaren %100 asetzea helburu zuten hasieran. Gaur egun, hasiera batean autosufizientzia lortzeko hartutako xedea Castejonen zentral termiko biren eraikuntzarekin osatuko da. Honezkero eskaintza handiagoa da eskaria baino, eta horrek elektrizitate-energiaren esportatzaileak izateko apustua eragin du. Egun energia negozio gisa ulertzen da eta enpresa handiak dira erabakiak hartzen dituztenak, gobernu ezberdinek erabaki horiek garatzeko bidea errazten dutel, alderdi politiko ezberdinen interesen arabera -gogoratu behar da alderdi politikoetako ordezkari esanguratsu asko eta asko era berean enpresa energetiko handien kontseilari ere badirela-. Errealitatean baina Euskal Herriko menpekotasun energetikoa %95ekoa da (EB %53 eta Espainiar estatuan %79). Horietatik %41a petrolio du oinarri eta gasa, berriz, %40a. Energia kontsumoa EBkoa batazbestekoa baino altuagoa da (3'39 tep/per-cap 3'64 aurrean). Energiaren eskaria arrazoinalizatu beharrean, energia aurrezteko politika eraginkorrak martxan jarri beharrean, administrazio ezberdinek energia beharra puzten ari dira, proiektu energetiko berrien beharra justifikatzen saiatzeko. Eta horrek gure lurraldean ingurumen kostu handia suposatzen du, energia enpresa handien etekinen hazkundea gertatzen den bitartean. Tokian tokiko egoera horrek Europar Batasuneko egungo energia-politikekin bat egiten du; alegia, bat egiten du ingurumenaren, herriaren eta herritarren interesen kontra doan gasaren eta elektrizitate-energiaren merkatuen liberalizazioarekin. Ildo horretan, nahiz eta azken urte hauetan energia berriztagarrien inguruko aurrerapenak izan diren, EBk 2010. urtera begira bere behar energetikoen %12 iturri berriztagarriekin asetzea du helburu. Horrela, bada, energia- kontsumoaren igoeraren eta energia zikinen aldeko apustuarekin, honezkero ezinezkoa da berotegi-efektua eta klima-aldaketa eragiten duten gasen isurketak gutxitzeko Kyotoko protokoloak ezarritakoa betetzea. Proiektu hauek guzti hauek betiko enpresek atera nahi dituzte aurrera. Zergatik ez dugu garatzen herriek euren baliabide enerjetiko propioak lortu eta kudeatzea baimenduko duen

32

eredu enerjetiko propioa? Zein onuradakarkie herriei gaur egun parke eolikoak landatzeak? Nola da posible balio ekologiko handiko paisaia eta ekosistemetan aerosorgailuak ezartzea planteatzea? Hortaz, ezinbestean, parametro berrien arabera antolatu behar dugu energia: - Gaur egungo ekoizpen energetikoaren moduak sorrarazten dituen gizarte- eta ingurumeninpaktuak ebaluatu eta gero, energia-sektorearen gaineko oligopolioek duten botere estrukturala zalantzan jarri eta gero, eta botere publikoek eta herriak hain estrategikoa den sektorea kontrolatzeko dugun premiaz oharturik, berezko eskualdean oinarritu beharreko ekoizpen-gune energetiko txikien mesederako deszentralizazioaren aldeko apustua egiten da. Bide horretan, energia berriztagarrien inguruan egiten diren proiektuetan partaidetza publiko deszentralizatua antolatu behar da, energia berriztagarrien erabileraren onura ekologikoei erreparatuz, nazioarteko kapitalaren mesedeei erreparatu barik. - Energia nuklearra betiko alboratuta dagoen eta Garoako zentral zaharkituaren itxiera premiazkoa den egoeran, energia berriztagarriek (energia eolikoa, eguzki- energia termikoa, eguzki-energia fotovoltaikoa, minihidraulikoa; geotermikoa eta itsas mugimendukoa, eta biomasa) erregai fosilekiko alternatibak izan behar dute, deszentralizatutako ekoizpen-eredu batekin, eta administrazio publikoen kontrolpean egon behar dute, bereziki kapital transnazionala. - Energia berriztagarrien aldeko hautu argi bat egin nahi dugu, baina aldez aurretik energiaren eskaera eta eskaintza arrazionalizatu behar da. Energiaren erabilera aurrezteko eta optimizatzeko politika eraginkorrak bultzatu behar ditugu. Eta horrela, energia berriztagarriak alternatiboak izango dira ere. Energia eskaera etengabe handitzea tranpa egitea da, negozioaren alde egitea. Energia ekoizteko egitasmoak eta azpiegiturak biderkatzera garamatza horrek. Eta horrela ezin da. Energia berriztagarriak berriztagarriak ez diren energien lekua hartzen joan behar dira, hori da garapen eredu orekatu baten logika. Hori da gure apustua. Eta ezin da garapen eredu orekatu bat bultzatu ekimena enpresen esku utzita. Energiaren gaineko politikek kudeaketa publikoa behar dute. Negozioaren logikari baino Euskal Herriko etorkizunaren zerbitzura jartzea delako helburua. Euskal Herri osoan energia aurrezpena, energiaren erabilera eraginkorra eta energia berriztagarriak bultzatuko dituzten tokian tokiko Energia Agentziak sortu beharko lirateke, herritarren partaidetzan eta ukituak diren sektoreen zuzeneko inplikazioan oinarrituta. - Egungo eredu energetikoari eustekotan ezin zaio ondorioei aurre egin, ezin dira planak jasotzen dituen helburuak bete. Horretan dago gakoa, gaur egun arte energia negozio pribatu gisa ulertu egin da, bere kontsumoa sustatuz eta bide beretik ekoizpenerako egitasmoak eta azpiegiturak biderkatuz eta horrek sortzen ditu ondorioak ingurumenean eta gure eguneroko bizitzan. Ondorioei aurre egin nahi badiegu beste eredu baten aldeko apustu irmo bat egin beharra daukagu. Lehenengo eta behin, energiaren kudeaketa publikoa izan dadin urratsak emanez. Bigarrenik, energia berriztagarrien aldeko apustu berriztagarriak ez diren energiak ordezkatzeko balio behar du eta ez batzuen eta besteen ekoizpena pilatzen jarraitzeko. Eta hirugarrenik, energia berriztagarria eta garbia ez dira gauza bera, hortaz, energia berriztagarri ezberdinek sortzen duten eragina kontutan hartu behar dugu, horietako batzuk lehenesterako orduan. Energiarik berdeena, energiarik garbiena ekoizten eta kontsumitzen ez dena da. Kontsumoa arrazionalizatu eta energia aurreztea ezin da propaganda kanpaina huts batean geratu, hori izan behar da energia politika arduratsu baten oinarria, baina ez bakarrik helburuak

33

markatzeko orduan, horrekin ez da nahikoa. Benetako neurriak horretarako beharrezkoak diren bitartekoak planteatu egin behar dira.

behar dira eta

- Energiaren egungo ekoizpen-ereduak ingurunean zein gizarten eragiten dituen kalteak aztertu ondoren, eskualde naturaletan oinarritutako energia-ekoizpenerako zentral txikien deszentralizazioaren aldeko apustua egin behar dugu. Energia berriztagarriak erregai fosilen alternatiba izan behar dira. Politika energetikoa arrazionala eta koherentea izan behar da, eta, batez ere, ez du ingurumenean zein pertsonen osasunean inolako kalterik eragin behar. Aurrez aipaturikoa kontuan izanik, ESKATZEN DUT:

1. Egindako ekarpen eta oharrak aintzat hartzea, gure lurraldeak egun bizi duen lurralde kolapsoari, krisialdi sozioekonomikoari zein ingurumen arazoei, zentzuzkoagoa, koherenteagoa, sozialagoa, jasangarriagoa eta parte hartzaileagoa den lurralde antolaketa eredua proposatzen baita. 2. Euskal Hiria dokumentua, egungo Lurralde Antolaketako Gidalerroen funtsezkoa ez den aldarazpen bezala aurkeztua bada ere, ezinezkoa da 80. eta 90. hamarkadetako egoera aintzat hartuta oinarri zituzten irizpideak bere horretan mantentzea eta hortaz, Gidalerro berriak egitea ezinbestekoa da, gaur egun ditugun arazo eta beharrei, gaur eguneko norabide eta printzipio berriekin irtenbidea eman ahal izateko. Funtsezkoa ez den aldarazpen moduan aurkeztea, proposamena bera deuseza dela defendatzen dugu. 3. LAGen berrikuspen dokumentuetan hainbat huts egite edo zehaztapen falta agertzen direnez, eta besteak beste, etxebizitza beharrizana justifikatzeko erabilitako formulan gaur egungo legeriaren aurkako printzipioak onartzen direnez eta jasotzen diren inguruabarrak gaur egungo egoerarekin zerikusirik ez dutenez, bertan jasotzen diren hipotesiak eta hortaz, formula bere osotasunean deuseza izateko baldintzak betetzen direnez, berau erretiratzea eskatzen dugu. 4. Aurrekoari lotuta, eta gutxieneko neurri bezala, etxebizitza kuantifikazio minimoa bertan behera geratu dadin eskatzen dugu. 5. Lurralde Antolaketako Gidalerroen prozedura berria benetako parte hartzearekin sustatzea ezinbestekoa ikusten dugu, hain zuzen ere, aurkezten zaigun dokumentuarekin egin ez dena. Hartara, erakunde ezberdinen parte hartzeaz batera, herritarren eta tokiko erakundeen parte hartzea hasieratik eta aurreiritzirik gabe sustatu eta 34

bultzatuko duen eztabaida prozesu irekia eta publikoa egitea eskatzen dugu. 6. Finean, Lurralde Antolamenduaren Gidalerroen benetako Berrikuspen integrala egitea lurralde politika integralaren ikuspuntutik eta aipatutako irizpideak kontuan harturik, gaur eguneko lurralde egoerari zein egoera sozioekonomikoari egokituta, eta noski, hasieratik prozesu parte-hartzailea abiatuz Erdoanan 2012ko ekainaren 29an

David Lopez de Arbina Ruiz de Egino, Donemiliagako alkatea

35