SUPLEMENTO DE CULTURA 18 DE ABRI L DE 2009.

NMERO 19
ornal
DE GALICIA
LIBROS
Control,
repaso vida
de Ian Curtis
Rivas achgase ao
mundo infantil
CINE
Px. 6
Px. 5
NOS
DESMONTANDO A BRAAS
O fundador do rexionalismo, recuperado por Manuel Fraga, provoca crticas entre os historiadores do sculo XXI
2 NS I
XORNAL DE GALICIA 18 DE ABRIL DE 2009
EN PORTADA
ns Ivvs:Iouuns son tempo
de referencias. Cada cambio de
goberno vai acompaado duns
discursos cheos de mencins
ben medidas que normalmente
envan unha mensaxe de carcter
ideolxico, de fondo simblico
ou man aberta. Cada forza
poltica adoita sondar a herdanza
cultural do pas para atopar
nela a ese intelectual histrico
cuxo pouso sirva de aval para
as sas lias gobernamentais.
Coecida o carcter icnica
que, entre outros, adopta Alfonso
Daniel Rodrguez Castelao para
o conxunto do nacionalismo
galego, especialmente o mis
envorcado esquerda. Nas las
socialistas, por culpa da escasa
tradicin do PSOE en Galicia
durante a maior parte do sculo
pasado, tamn remntanse ao
artista rianxeiro, combinado con
outros nomes como o de Ramn
Pieiro, smbolo galeguista que
sumouse ao seu proxecto como
deputado independente nos
albores da actual autonoma.
E case dende o comezo desta
etapa do autogoberno, hai algo
mis de 25 anos, a dereita galega
de centralidade estatal ben
coa denominacin de AP ou
PP buscou a sa lexitimidade
histrica na visin territorial en
Alfredo Braas, o impulsor do
rexionalismo a nais do sculo
XIX.
Porn, esa referencia esmorece
no imaxinario dos populares
galegos liderados por Alberto
Nez Feijo e que veen de
recuperar o poder na Xunta. As
constatouse durante a sesin
de investidura, na que apenas
foi nomeado a ltima hora e
defensiva, mentres persoeiros
como Vicente Risco ou o propio
Castelao tiveron moito mis
protagonismo nas intervencins
dos populares. Custa pensar que
foi unha rebaixa casual. Talvez,
Braas estableza relacins que
Braas: unha
reivindicacin
na neveira
O PP de Fraga xo do fundador do rexionalismo a sa icona. Agora, Feijo recupera o poder para
os populares, pero non semella que rescate ao autor dun ideario polmico e moi catlico, talvez
galeguista en exceso para parte dos seus votantes e demasiado reaccionario para outros.
TEXTO DE RODRI SUREZ
xa non interesan demasiado no
PPdeG.
Amparada por persoeiros
conservadores, en 1983
constituse a Fundacin Alfredo
Braas. Na inauguracin estivo
presente Manuel Fraga, que
cando se xo coa presidencia
da Xunta seis anos despois
converteuna no mis semellante
daquela ao think tank de face
cultural e corpo poltico do
PPdeG, posto que agora recala
na Fundacin gora, fundada
en 2007 con Feijo como
padrio. Dende entn, non existe
actividade da que levaba o nome
de Braas. Un cambio de ciclo
evidente. Pero, quen era ese
intelectual cuxo nome xo seu o
fraguismo?
IDEOLOXA
Alfredo Braas (Carballo,
1859-Compostela 1900)
licenciouse en Dereito na
Universidade de Santiago, que
sempre estivo moi vinculado.
Pero foi no ideolxico onde a
sa gura acadou anda mis
brillo. Recollendo a herdanza do
provincialismo que encabezou
Antoln Faraldo, Braas deu un
paso adiante para convertelo
en rexionalismo, antecedente,
malia os matices, do que a partir
de 1918 xa seria denido como
nacionalismo. A sa prematura
morte con
apenas 41
anos impediu
coecer cal sera
a sa evolucin,
que neses anos
situbase no
carlismo. Non
obstante, a
proposta que
xo quedou
escrita nunha
abundante obra
xornalstica ou
en libros como
El Regionalismo.
As sas ideas son denidas polo
historiador Justo Beramendi
como unha adaptacin do
catolicismo tradicionalista ao
galeguismo, segundo escribe
no Dicionario Enciclopedia do
pensamento galego (Ed. Xerais,
2008). A actualmente coitada
Fundacin que leva o seu nome
defneo como gran patriota e
home extraordinario en base
a unha cita de Castelao. Ramn
Miz, presidente da Fundacin
Iniciativas 21, vencellada ao
PSdeG, e autor dun libro sobre
o propio rexionalista, recoece
algunhas virtudes pero
mis claro: Era reaccionario
ultramontano, algo semellante ao
que na actualidade deniramos
como extrema dereita.
O certo que a concepcin
do galeguismo que defenda
e anda defende Manuel
Fraga precisaba iconas de
tradicin que impediran que o
patrimonio clsico da cultura
galega quedaran en mans
nacionalistas ou de esquerda.
Escolleu a Braas. Notou esa
necesidade e como non debeu
ler moito do que escribiu, pois
xo esa aposta aproveitando que
defenda a unidade de Espaa,
comenta Miz con certa retranca.
A armacin atopa soporte
na hemeroteca. En 2005, nos
ltimos meses da
sa presidencia
da Xunta, o
presidente
fundador do PP
acudiu a Carballo,
localidade natal
do rexionalista,
se ben foi
Cambados onde se criou. Al
inaugurou unha escultura na sa
honra e pronunciou un discurso
signicativo: Braas quera unha
Galicia grande e unida, solar de
todos os galegos, parte de Espaa
e territorio solidario. Pero foi
mis al: Nun momento difcil
e complexo no que o estado das
Autonomas e a Constitucin
estn sendo cuestionados dunha
maneira insensata e pouco seria,
importante que volvamos os
nosos ollos ao pensamento de
Alfredo Braas.
Pero ese ideario do bergantin
de nacemento non queda
s no seu demostrado amor
por Galicia nin tampouco na
recoecida ata polos mis
crticos vala intelectual en
diversos terreos, como o potico
ou o xurdico. Miz insiste.
Odiaba a industrializacin, nin
moito menos tia unhas ideas
O GALEGUISMO
QUE RECOECA A
UNIDADE DE ESPAA
DO BERGANTIN FOI
ASUMIDO POLO PP DA
ETAPA FRAGUISTA
BRAAS ERA UN
ULTRAMONTANO DO
QUE AGORA SERA
EXTREMA DEREITA
OPINA O CATEDRTICO
RAMN MIZ
Manuel Fraga
impulsou a
Fundacin Alfredo
Braas, na que
incluso publicou
un libro sobre a
sa identicacin
na poltica galega
Tumba de Alfredo Braas no cemiterio composteln de Santo Domingos de Bonaval, no Panten dos Galegos Ilustres
I NS 3
XORNAL DE GALICIA 18 de ABRIL de 2009
en portada
liberais, de feito tamn estaba
en contra dos conservadores.
Basebase no carlismo e a sa
intencin descentralizadora
miraba s xerarquas e aos
fueros, sempre ao ditado do
monarca central, indica.
Coincide nalgns aspectos
Beramendi, que pensa que
propua un retorno ao pasado
en todo o que sexa posible,
a unha monarqua espaola
autoritaria e descentralizada
segundo os vellos privilexios (...)
que reinstaure o papel ideolxico
e social da igrexa que reinstaure a
moral antiga e erradique todas as
ideas e valores modernos, afrma
o autor do cannico e premiado
volume sobre o galeguismo De
provincia a nacin.
Semella que a relixin , polo
tanto, o factor nuclear que move
todo o pensamento de Braas.
As queda evidenciado na sa
tumba no Panten dos Galegos
Ilustres de Santo Domingo de
Bonaval, en Santiago: Aqu yaz
Alfredo Braas, bo cristiano,
agarimo da terra gallega, sabido
maeso na escola compostelana.
Deus o tea no ceo. Foi un
pensador e un lder catlico,
afrma nos seus textos a
Fundacin adicada sa honra
polo PP. Ou por aquel PP. Sobre
a mesa est agora a identidade
da formacin de Feijo tras os
coqueteos con organizacins
lingsticas de escaso galeguismo
ou a aparente desaparicin das
sas primeiras bancadas dos
representantes do galeguismo
cordial que defenda Fraga,
enfocado mediaticamente no
chamado sector da boina
do desaparecido Jos Cua
Crespo pero no que tamn se
podan atopar persoeiros de
grande preparacin como Xess
Palmou. O novo presidente da
Xunta est un tanto obrigado a
asumir a defensa da identidade
histrica porque practicamente
vai no cargo, apunta Ramn
Miz, que, porn, engade:
Pero ese concepto galeguista
de dereitas, pero galeguista,
que tia Fraga creo que xa non
existe. Polo de agora, na sesin
de investidura, Feijo mencionou
a Couceiro Freijomil, Curros ou
Vicente Risco. Non entendo
como, a estas alturas, algun
pode citar a Risco dende un
punto de vista poltico, protesta
o presidente de Iniciativas
21 en relacin ao intelectual
de arranque nacionalista e
conservador que abrazou o
franquismo en 1936. De Braas
pouco. S na ltima frase, logo do
comentario da
ausencia e
baixo o manto
do polmico
Deus fratesque
Gallaecia.
Galicia e
relixin.
Braas. O
pasado, seica.
Imaxe de
Alfredo Braas
Tumba de Alfredo Braas no cemiterio composteln de Santo Domingos de Bonaval, no Panten dos Galegos Ilustres
Defensor do
catalanismo e con
diferencias
respecto a Arana
Non foi alleo o rexionalis-
mo de Braas aos move-
mentos do mesmo estilo
que se daban noutras zonas
do Estado. Especialmente
ligado estivo ao catalanis-
mo, tanto que chegou a
declarar: A emocin mis
fonda da mia vida sentina
en Catalua, todo o valor
do catalanismo o notei
ao calor do verbo daquel
Apstol e dende entn in-
corporeime ao movemento
catalanista. Pronunciou
esas palabras tras unha
conferencia no Pazo do
Parque en Barcelona, pero
non era ese o seu primeiro
contacto. De feito, a sa
obra El Regionalista foi
editada al, grazas ao es-
forzo de Antonio Jos Pou e
Ordinas. Aquel movemento
de raz catlica marcou
moito ao galego, que, non
obstante, non atopa tantos
puntos en comn con outro
fervoroso da relixin e os
territorios como Sabino
Arana, o fundador do PNV
e o nacionalismo vasco.
Existe en ambos os dous
un sentimento reacciona-
rio, pero ten unhas orixes
diferentes. O caso de Arana
est mis motivado pola sa
contrariedade racista. Foi
cando Vizcaia comezou a
encherse de traballadores
de fra, en moitos casos
afiliados a organizacins
obreiras, o momento en
que Arana viuse superado e
pide unha ruptura total con
ese mundo que considera
que o golpea, opina Ramn
Miz, que anda as asume
que en ambos casos existe
unha inspiracin carlista.
A relacin do lder rexio-
nalista galego co carlismo
tamn provocou felices in-
fluencias literarias. Na Uni-
versidade de Santiago, Bra-
as foi o mestre do xenial
escritor galego Ramn del
Valle-Incln, que baseou
boa parte das sas obras de
inspiracin carlista naque-
las ensinanzas. Mais outros
nomes ilustres non eran
vistos con tan bos ollos por
Braas. De filsofos como
Bacon, Descartes ou Locke
dixo que eran os fundado-
res dunha infamia. Pero
ao seu xeito, el tamn foi
fundador.
E escoitar
as noticias mis estarrecedoras
coma un ruido de fondo,
dica non hai moito Bernardo
Atxaga nunha entrevista. Os
conitos violentos e as crises
humanitarias aparecen polos
informativos con insospeitada
lixeireza, ocupan as capas dos
xornais uns das para logo
desaparecer da memoria con
avergoante rapidez, sepultados
polos irrelevantes asuntos de
actualidade que enchen acoto
os medios, nomeadamente
leas partidistas, que non
polticas, tratadas co rigor
intelectual dunha pelexa de
hooligans. Os asuntos que
deberan ocupar o noso tempo
a pobreza, a desigualdade,
o acoso s liberdades, aqu e
acol convrtense en notas
a p de pxina, apenas unha
mera descricin caritativa
do sufrimento alleo que non
procura nin esixe solucins
e asume que as traxedias e as
inxustizas son un mal menor
inevitbel.
Atxaga quixo enfrontarse a ese
runrn molesto. Interesbame
falar sobre o horror de maneira
que se puidera escoitar, e
por iso elixn a comicidade
sinistra. Por explicalo cun
smil musical, haba que quitar
violns e deixar un texto non
ecualizado no que o lector vaia
polo libro coma unha novela
de aventuras e de speto pare
e se pregunte que estou lendo.
Atopou o escenario axeitado
para as sas intencins no
Estado Libre do Congo durante
o reinado de Leopoldo II de
Blxica, nico propietario si,
leron ben, propietario de
todo o territorio. En menos de
tres dcadas a cabalo entre o
sculo XIX e o XX o exrcito
belga masacrou a poboacin
do Congo nun dos maiores
xenocidios da historia; as
estimacin actuais falan de
oito ou dez millns de mortos
por causa da fame e os ataques
indiscriminados. Transformado
o pas nunha leira da cal
tirar proveito econmico,
principalmente grazas ao
caucho, o rxime colonial
escravizou os congoleos
para impoerlles unhas cotas
de producin desmedidas; o
castigo por non satisfacelas era
a morte, que se probaba coa
entrega dunha man cortada do
defunto. O nmero de mans
cortadas acabou por ser unha
medida do rendemento dos
soldados belgas, que mesmo
eran recompensados pola sa
ecacia amputadora.
nese contexto que se
desenvolve o libro de Atxaga,
ambientado en 1903 no
destacamento militar de
Yangambi, lonxe de calquera
lugar coecido. A misin dos
soldados organizar o negocio
do caucho, de cuxa extraccin
se encargan escravos africanos
controlados por homes coa
sa mesma cor de pel que
desexos sexuais recollendo
mulleres das vilas para violalas.
Chrysostome chamado
de pd, de maricallo na
traducin galega, mais a sa
actitude realmente ten outras
razns: froito dun dobre
shock infantil, a visin dun
home magoado pola slis e
os posteriores sermns dun
crego que o convence de
que o camio do xito o da
castidade e pon nas sas mans
o primeiro mosquetn, cousa
que encaixa ben cunha certa
tradicin cristi que ollaba con
mis consideracin os delitos
de sangue que os pecados da
carne. No Congo Chrysostome
coecer unha muller que
far cambalear a sa rectitude
Bernardo Atxaga
XORNAL DE GALICIA 18 DE ABRIL DE 2009
LIBROS 4 NS I
exercen a ingrata tarefa de
xefes e verdugos a cambio das
migallas dunha industria que
lle proporciona aos brancos
uns ingresos fabulosos.
Afastados dos seus fogares
e aborrecidos, inquedos tan
s por unha posbel revolta
local que non se chegar a
producir, os militares matan o
tempo disfrutando dos envos
que lles chegan desde Europa
botellas de champaa, galletas
e salami mentres procuran
un sobresoldo tracando con
caoba e marl, como fai o
capitn Lalande Biran, que
arela reunir os cartos precisos
para mercar as sete casas
en Francia que a sa muller
Christine lle reclama carta tras
carta. A novela comeza coa
chegada ao destacamento de
Chrysostome Lige, un mozo
parco en palabras que se revela
coma un tirador infalbel. A
sa extraordinaria puntera
xera tanta desconanza entre
os seus compaeiros coma o
seu comportamento virtuoso,
inesperado nun rexemento
de homes que colman os seus
moral, nun momento no que o
destacamento se mobiliza na
preparacin dun acto que nace
dunha ocorrencia caprichosa
do Rei Leopoldo, a instalacin
dunha estatua da Virxe. Como
previsbel, no desenlace da
novela Eros ter todas as de
perder fronte a Tnatos.
Sete casas en Francia supn
un radical cambio de rexistro
na escrita de Atxaga, que
demostra outra vez o brilante
pulo narrativo que xa lle
coeciamos, mais sen caer nos
excesos simblicos e as recadas
melindrosas que murchan
algunhas das sas obras
anteriores. O escritor vasco
mira en te o horror e reltao
sen efectismo para compoer
un conto moral sobre a vileza,
a corrupcin e as tebras que
anian no corazn dos seres
humanos. A prosa vibrante
que se ergue sobre unha slida
estrutura novelstica d como
resultado un libro excepcional,
un verdadeiro salto adiante que
sita a Bernardo Atxaga, esta
vez si, no espazo reservado para
os grandes.
Unha sinfona do horror
Bernardo Atxaga volve actualidade literaria cun libro alonxado dos parasos mxicos de Obabakoak e centrado nun feito histrico que se traslada
ata a escura poca colonial do Congo belga, durante o reinado de Leopoldo II. POR MARTIN PAWLEY POR PACO CAMPOS/EFE
SETE CASAS EN FRANCIA
BERNARDO ATXAGA
Faktora K, 2009
Traducin de Ramn Nicols
276 pxinas
19,50 euros
UN RADICAL CAMBIO
DE REXISTRO NA
ESCRITA DE ATXAGA,
QUE DEMOSTRA O
SEU BRILLANTE PULO
NARRATIVO
O de Manuel
Rivas para nenos (logo de publicar
Todo ben e Bala perdida dirixidos
ao pblico xuvenil) un libro no
que a maxia reborda nada mis
abrilo. Os debuxos, de Patricia
Castelao, son pequenas marabillas
que se miran con goce e
curiosidade. Teen a plasticidade
dunha pelcula de animacin e
parecen tridimensionais anda
que non o sexan. As nenas e nenos,
que seguen sempre os debuxos,
nada mis velos empezarn a
comentalos: este Simn, esta
a boca do sombreiro... o seu
xeito de participar na historia
que est a serlles contada. Se os
adultos valoramos a fermosura
dos debuxos, para a rapazada
esa fermosura est chea de
signicado, ponlle cara e corpo
ao que se conta e faino mis
comprensible, mis prximo.
A historia sinxela, pero difcil
de seguir para nenos moi cativos,
o que incrementa a utilidade dos
debuxos. Todo comeza, como
as mellores historias mxicas,
cunha situacin coti coa que
calquera neno se pode identicar
(unha festa na casa do av) que
vai mudando paseniamente
cara algo marabilloso desde a
aparicin dun home asoballador e
malquerido polas xentes que vn
montado nunha avestruz e cun
sombreiro moi especial. O que
dene a Simn, o protagonista,
a sa valenta, e precisamente
esa ousada sa a que o leva
a enfrontarse a ese xigante
descarado. Cando o neno lle tira
o sombreiro nun arranque de
carraxe desencadase a accin,
porque o sombreiro non cae ao
chan senn que empeza a cantar
e sae voando, e Simn detrs del,
correndo cara a aventura.
As historias con obxectos mxicos
son un clsico, e neste caso trtase
dun sombreiro benfeitor que
converte a Simn no protagonista
dos seus propios soos, facndoo
vivir cousas imposibles. O
sombreiro foille roubado a un
trompetista e por iso sabe cantar
e tocar a trompeta. Calquera nena
soara con ter un sombreiro
que lle permitise voar, que lle
ensinase a tocar, e que cando
tocase conseguise que os paxaros
a acompaasen, como se estivese
dirixindo a orquestra da natureza.
Tamn aparecen moitos valores
que todos queremos transmitirlle
Manuel Rivas
aos nenos e nenas: a amizade,
o respecto e a admiracin pola
natureza, a solidariedade, a idea de
que as palabras das linguas poden
verse magoadas ou perdidas se
non se lles axuda (falndoa)...
Ademais, estes valores insrense
no conto de xeito natural, non
se percibe unha listaxe de fondo
cunha enumeracin de valores
a inclur, senn que todo parece
xurdir enado, e todo o bo leva ao
bo: a ousada de Simn aventura,
amizade de Simn e o sombreiro
aos prodixios, a solidariedade
do sombreiro salvacin de
insectos e palabras.
Por ltimo, cmpre dicir que
a lingua na que se conta a
historia unha lingua limpa
de requintamentos, inzada de
palabras fermosas que usan
os midos que falan galego:
bochechas, apampados,
orelludo, reviravoltas...
Aparecen rimas tamn en certas
partes do libro, concordando
coa musicalidade presente na
historia e nos debuxos. Insrense
no conto os nomes de moitos
insectos e paxaros e unha
imitacin do seu canto mis
potica ca realista. Iso, sumado
importancia das palabras,
msica e aos soos, fa un relato
cunha aventura moi emotiva,
chea de encantos lingsticos,
visuais e onricos. E o nal, que
unha parte mis da aventura,
un nal verdadeiramente
orixinal. A comun coa
natureza faise total e Simn
consegue inur no seu curso.
Un libro para que os nenos
miren doutro xeito os paxaros,
os sombreiros e ata os mapas do
tempo...
I NS 5
XORNAL DE GALICIA 18 DE ABRIL DE 2009
LIBROS
O SOMBREIRO CHICHIRITEIRO
MANUEL RIVAS
Ilustracins de Patricia Castelao
Xerais, 2009
60 pxinas
12 euros
O sombreiro Chichiriteiro a incursin de Manuel Rivas no mundo literario infantil, xunto
cos debuxos de Patricia Castelao. POR LORENA DOMNGUEZ MALLO FOTO PEPE FERRN/AGN
LER CON NENAS
Montse Pena Presas
O xeito Mayoral
Quen matou a Inmaculada
de Silva?, a nova obra de
Marina Mayoral (Xerais,
2009), constite unha volta
aos lugares, s temticas e
mesmo aos personaxes mis
transitados pola autora na sa
producin galega. En Brtema
(trasunto do seu Mondoedo
natal) centra o seu foco en
Etel, unha adolescente de
dezaseis anos interesada en
averiguar qu aconteceu a
noite en que morreron a sa
misteriosa ta Inmaculada
de Silva e Antn do Caote,
un perigoso e mtico fuxido
da zona. As versins do
acontecido son dispares e
diversas, o que permite dotar
obra dun dos trazos mis
caractersticos de Mayoral: o
multiperspectivismo. Este vese
recollido a travs da escrita
de Etel e dlle a oportunidade
de situar ao lectorado na
inmediata posguerra. Se ben os
discursos das testemuas estn
ben conseguidos e contan
cunha coidada ambientacin
nos anos corenta, hai un
elemento que resulta abondo
inverosmil: os roles de xnero.
A actual tendencia narrativa de
debuxar personaxes femininos
emancipados, autnomos
e altamente preparados,
leva autora a caracterizar
dun xeito esaxerado s tas
de Etel, outorgndolles
unhas ocupacins e unha
independencia que non
resultan cribles para a
Galiza dos anos corenta,
especialmente porque entre
elas semella non haber
contrastes. O mpeto de querer
narrar aquel tempo inclundo
o papel das mulleres percbese
tamn no repaso polo traballo
que moitas realizaron para
acadar a igualdade (por
exemplo, lmbrase o esforzo
de Victoria Kent a prol do voto
feminino).
Porn, o mergullo na historia
que realiza Mayoral lvaa
tamn a procurar nela a
outro dos caracteres sobre
os que xira a accin, creando
as a unha das guras mis
polidricas, actractivas e
intrigantes do texto (que ,
aln, un dos principais valores
do mesmo): Antn do Caote.
Este guerrilleiro antifranquista
seguramente est inspirado
con acerto na gura de Lus
Trigo Chao, O Gardarros, un
fuxido mindoniense que, ao
igual ca o Caote, practicaba
unha forza de xustiza
alternativa e puido manterse
no monte varios anos, ata
que o asasinaron canda a sa
compaeira.
Amais da trama argumental
central enchida das
compoentes principais
de amor e misterio das que
tanto gusta a autora, hai unha
incidencia no proceso de
maduracin da protagonista,
que se visualiza a travs
dun maior coecemento do
pasado da sa familia, na
asuncin da atraccin fsica
que sente por Juancho, na sa
capacidade para repensar o
que lle aconteceu nos ltimos
anos e, igualmente, no que se
ten sinalado como unha das
caractersiticas da literatura
xuvenil: a consciencia de
que no mundo hai diferentes
poderes sociais cos que se debe
negociar e/ou loitar. Mgoa que
a teima da autora en completar
o seu particular macrotexto cre
unha novela cun peso excesivo
da sa obra pasada: as relacins
familiares escaparnselle ao
lector despistado ou inicitico
(pese a rbore xenealxica
que se facilite ao remate),
que, porn, se gusta doutras
novelas sas, gozar da viaxe
aos tempos da posguerra, do
amor marcado pola rutura
de convencins sociais, da
moza ben que soa con
ser escritora e das diferentes
visins dos acontecementos
transmitidas por unha nica
voz. Todo ao mis puro xeito
Mayoral. O interesante
nal aberto deixa espazo e
interrogantes para outra volta
a Brtema que, de seguro,
veremos.
QUEN MATOU A
INMACULADA DE SILVA?
MARINA MAYORAL
XERAIS, 2009
192 pxinas
10,45 euros
Un neno subido
ao mapa do tempo
NADIE ES PERFECTO
Jos Luis Losa
Guardans, CiU,
abrazo roto
Existe en el nombramiento de
Ignaci Guardans como director
general de cinematografa una
anomala de base. No juzgo
la oportunidad de la eleccin
del nieto de Francesc Camb
como mximo responsable del
cine espaol. Pero s hay en su
promocin al cargo por parte
de quien es su ministra una
situacin de pirmide invertida
que resulta muy reveladora de
algunas soledades de Zapatero
en el escenario poltico ltimo.
La entrada de un convergente
con pedigr en el gobierno
socialista debera haber sido,
en una situacin menos spera,
el tantos aos contemplado
aterrizaje de ministros de CiU
en Madrid.
Pero no slo no es as, sino que a
Guardans le afean su aceptacin
del cargo desde Barcelona. Y el
frente de juventudes pujolista
quiere incluso correr a boinazos
al personaje, por feln. Esto es,
aqu lo convencional hubiera
sido que un ministro de Cultura
nacionalista, Guardns, en ese
maridaje por fn consumado
de CiU con el BOE, nombrase
responsable del cine a la
guionista de La buena estrella y
directora de la Academia.
Pero la querencia de Zapatero
por los nombramientos
mediticos (que son pavones
aunque l cree zidanes) ha
llevado a la situacin contraria.
Gonzlez Sinde, ministra sin
mucho guin, frma el decreto
que declara a Guardans pope
de un cine espaol cuya
crisis, ms que en las bajas
recaudaciones, reside en que
el personal, embrutecido, haga
cola para ver a los horteras en
pelotas de Mentiras y gordas
mientras prescinde del sensible
Almodvar de Los abrazos
rotos.
Ah, Guardns: me parece
estimable su condicin de
poltico heterodoxo y no
comulgante con los credos
del comit central del (post)
pujolismo. Siempre he
percibido en l un discurso
beligerante comme il faut con
la grosera derecha nacional.
Sea bienvenido como sustituto
hiperactivo de la estatuaria a
lo Salzillo de Fernando Lara. Y
a ver cmo se saca de la manga
una ley que prohiba que los
huevos de Hugo Silva pasen por
ser la excepcin cultural del
cine espaol. l
O Mito do Post-Punk
O flme britnico Control, dirixido por Anton Corbijn, revisa a biografa de Ian Curtis, o cantante da banda Joy Division,
morto en 1980 aos 23 anos. por IVAN VILLARMEA
Ive got the spirit, but lose
the feeling. Tia o esprito,
mais perdeu os sentimentos.
Diso laibase Ian Curtis en
Disorder, a primeira cancin
do primeiro disco de Joy
Division, a banda capaz de
pasar do agresivo fuck you!
dos Sex Pistols ao tristeiro
Im fuck up do post-punk.
Fdete / Estou fodido. Ian
Curtis estaba ben fodido
cando decidiu suicidarse.
Tia 23 anos. Unha flla. Unha
muller. Unha amante. Un
grupo de msica. E unha chea
de problemas que o levaron a
perdelo todo.
A fnais dos anos setenta,
o fotgrafo Anton Corbijn
pasaba por a mentres
Joy Division actuaban nos
escenarios ingleses e
facan as sas primeiras
xiras europeas. Corbijn
foi unha das testemuas
daqueles das, aos que decidiu
volver mis de vintecinco anos
despois para revisalos como
cronista. Por fn, o pasado 8
de abril, o seu flme Control
(2007) chegou s carteleiras
estatais, con dous anos de
retraso. Este ttulo achgase
con sobriedade e elegancia
fgura de Ian Curtis, ao seu
esprito, aos seus sentimentos.
Filmado nun branco e negro
melanclico, Control segue
a existencia do cantante
dende a sa adolescencia at
o suicidio, mis atento sa
personalidade ca escena
musical da que formou parte.
Aquel Manchester
postindustrial no que xurdiu
Joy Division fora xa retratado
hai uns anos por Michael
Winterbottom en 24 Hours
Party People (2002), unha
crnica bufa e deslavazada
que comezaba, precisamente,
coa formacin de Joy Division.
Winterbottom acadou daquela
un flme acelerado, ateigado
de informacin, e tamn
algo superfcial. O Ian Curtis
de 24 Hours Party People
antes unha caricatura ca un
personaxe. Print the legend.
Imprime a lenda. A lxica
mtica dos westerns de John
Ford trasladada aos dominios
dos dolos musicais.
Ian Curtis xa chegara a
mito moito antes de que o
Fotograma da cinta biogrfca sobre Ian Curtis, Control
cinema se interesara por
el, mais todos estes flmes
non deixan de ampliar a
sa aura. A 24 Hour Party
People e Control sumuselle
tamn o documental Joy
Division (2007), dirixido
por Grant Gee, un excelente
complemento para asomarse
a esta historia a travs dos
directos orixinais da banda
e das entrevistas cos seus
antigos compoentes: Bernard
Sumner, Peter Hook e Stephen
Morris, os tres supervivintes
de Joy Division que crearon a
partir das sas cinsas un dos
grandes grupos britnicos
dos oitenta, New Order. Da
tristura post-punk euforia
techno-pop, da depresin
mancuniana aos xtases
ibicencos: New Order
caza do esprito dos
tempos.
Un dos testemuos
mis valiosos que recolle o
documental Joy Division o de
Annik Honor, a amante belga
do cantante. Con ela, o mito
amplase por territorios que
at hai pouco permaneceran
escuros: o derradeiro amor de
Ian Curtis, mis al da anguria
que afogaba o seu matrimonio.
Annik tamn aparece como
personaxe en Control, anda
que a perspectiva dominante
neste flme a de Deborah
Curtis, a muller de Ian
e autora dunha das sas
biografas, Touching from a
Distance. Mis material para
alimentar o mito.
Material tamn para
alimentar o cinema: este
precisamente o libro do que
parte Corbijn para artellar
sa fccin, onde Annik,
Deborah e Ian aparecen
enleados nun tringulo
doloroso: Love Will Tear
Us Appart. O amor nos
desgarrar outra vez. O
derradeiro single de Joy
Division converteuse nunha
cancin universal sobre o
amor estragado, sen deixar de
ser aquel berro que lanzaba
Ian Curtis, escindido entre
esas das mulleres. A tensin
que aniaba nesta e noutras
cancins de Joy Division
atopou por fn, en Control,
a sa xusta traduccin en
imaxes. n
6 ns I
XORNAL DE GALICIA 18 de abriL de 2009
CINE
I NS 7
XORNAL DE GALICIA 18 DE ABRIL DE 2009
MSICA
Est ben ir de viaxe, anda
que antes de facelo non se
recorde por que. A pica da
estrada, da conducin, da
paisaxe movndose, todo iso
segue activndose, como un
automatismo. Tamn a emocin,
que se apodera do cansazo e
ese cinismo que nos gastamos,
tan urbano. Percorremos
lugares, circunvalndoos,
nun tipo de coecemento moi
contemporneo. Algo as como
un men de degustacin, onde
o padal s aprecia os primeiros
pratos, e despois se empacha de
beleza, de estmulos, mesturando
os sabores, as cidades, os alios, as
coccins, as catedrais, montaas
e costas. Os non-lugares
fundamntanse na sa similitude
e posibilidade de intercambio,
pero os escenarios incomparables
tamn viran, a vista de paxaro, en
equivalentes. Percorro Asturies, e
despois Lugo, Os Ancares, baixo
ata Monforte e Allariz. Ata casa.
Todo nuns das, a todas luces
insucientes, tan irrespectuosos
como fundacionais.
O coche, que dbida hai, un
bo sitio para reexionar, cando
presta facelo. unha frecuencia
pracenteira, un non se pode
abandonar de todo, hai que
atender, vez, cousas prosaicas.
Na cadencia do pensamento
alxase a msica escollida
para o periplo, que completa
a postal exterior. Cando se
fan da transcendencia, a cousa
complcase. Cando na sa
coleccin prevalecen os discos que
din cousas, e non precisamente
con intencin de adormecer,
se, en denitiva, se devoto da
intensidade, un pode equivocarse
nas rotondas, non gardar debidas
distancias, desatender ao
acompaante ou ata abafalo co
micromundo de cada cancin.
En harmona co marco, as cores
e a meteoroloxa, sucdense
obras clave da gravidade, nunha
secuencia algo wagneriana. Arde,
de Migala, Omega, de Morente
e Lagartija Nick, La vida, de
Mus, Lucas 15. Un lembra cando
pensaba que o abatemento non
era unha opcin, senn un peso,
un xene, algo arterial. E despois
mis tarde, ao decidirse a usalo, e
recoller prebendas, ao constatar
que lle reportaba certo atractivo. E
retrnalle agora, cando a tristeza
empeza a asomarse adolescente,
como unha xenealoxa indulxente
e algo pija. Xa soan e wave
Pictures e quere seguir o seu
vector.
BARULLO
Antonio Doate
O turista
de si mesmo
VINONAAMAKASIO
SHOGUN KUNITOKI
Fonal, 2009
CD
13 euros
Recuperando a
alma da electrnica
Vencellados a Broadcast ou Stereolab pola sa esttica
retrofuturista, o cuarteto ns Shogun Kunitoki leva un
paso mis al o seu son cinemtico e vibrante no seu segundo
traballo, Vinonaamakasio. POR CARLOS BARREIRO
D das vellas
gravadoras de cinta, a msica
electrnica vive ntimamente
ligado aos avances tecnolxicos.
Coa aparicin de trebellos
innovadores abrronse un
mundo de posibilidades
tcnicas que case sempre
desembocaron en novos sonidos
e subxneros. As, debmoslle
tanto creatividade de Pierre
Schaeer como aos tcnicos
da AEG que desenrrolaron os
primeiros magnetfonos. Ou
a Robert Moog, o enxeeiro
que sacou os sintetizadores dos
laboratorios e posibilitou que se
converteran nunha ferramenta
cotin para os msicos. Pero
esta relacin camiou nunha
direccin que paseniamente
afastou electrnica do
humano, da textura natural e
das imperfeccins do orgnico.
Nos noventa, as tormentas
dixitais de Autechre e o techno
maquinista de Pan Sonic
marcaron probablemente o nivel
mximo de deshumanizacin da
msica feita con instrumentos
electrnicos. Un momento clave
a partir do que xurdiron grupos
que reaccionaron reivindicando
o son dos sesenta, os osciladores
de ondas e os aparellos de
efectos de bovina. Fronte o
Shogun Kunitoki
dominio do dixital, unha volta ao
analxico, ao momento no que
a electrnica saiu do ambiente
cientco para achegarse as
frmulas do pop. Un postulado
no que destacaron dous grupos
de Birmingham, Broadcast e
Plone, e puntualmente Stereolab;
ao que se uniron hai tres anos
neses Shogun Kunitoki con
Tasankokaiku. A proposta deste
cuarteto parte dun formato
limitado, sen guitarras e anclado
polas contadas posibilidades
dos vellos sintetizadores. Unha
adaptacin instrumental da
frmula que utilizaron no seu
momento e United States
Of America, seminal grupo
de rock de vangarda que tia
como motor creativo a un
msico formado en talleres
con Stockhausen ou John
ao disco mentres baila sobre un
plato, temos unha animacin
que completa o seu universo
sonoro. O grupo de Helsinki
un pouco esquivo para facer
entrevistas e non da moitos
concertos, pero non escatima
esforzos para defender a sa
concepcin da msica con
ferramentas que saen do
habitual.disco. Queda claro as
que, paralelamente ao cambio
nos hbitos de consumo, tamn
se estn a producir importantes
transformacins nas formas de
facer negocio coa msica.
cage. Sen embargo, consiguen
un resultado vibrante e moi
evocador, co que inspiran
movimento, transmiten vrtigo
e nos fan imaxinar cores. Mis
anda no seu novo traballo, o
excitante Vinonaamakasio
(Fonal, 2009), no que andan
coas pulsacins mis aceleradas
e teen unha paleta de sons
mis ampla. A experiencia que
escoitar a sa msica pchase
coa edicin do lbum en vinilo
coloreado. Con este formato
venden unha luz estroboscpica.
A escuras, apuntando con ela
Pode que o fenmeno Russian Red se est
a transformar nunha praga por mor da sa
omnipresencia nos medios de comunicacin
nos ltimos meses. Pero hai que destacar
que o xito de Lourdes Hernndez explanou
o camio para outras artistas femininas de
folk, que como ela percorran o circuito de
pequenas salas de concertos con ideas en
bruto e forte presenza escnica. Alondra
Bentley leva ah dende hai un lustro coas
sas cancins e os folgos de xente como
Nacho Vegas, Csar Verd de Schwarz ou
dos membros de Clovis. Sen embargo, non
foi at o ano pasado cando atopou un selo
que lle deu cobertura para gravar o seu
primeiro traballo tal e como tia en mente;
no estudo de Paco Loco, cos arranxos de
Joserra Semperena (La Buena Vida) e as
aportacins de msicos como Joaqun
Pascual (Surn Bichos, Travolta) ou Gary
Olson (e Ladybug Transistor). A sa
persistencia, lonxe de ser un capricho, foi
clave para que Asheld Avenue acadara
un porte moi pouco comn para ser un
primeiro disco.
A voz desta murciana de nai inglesa ten
unha textura e un uir abraiante. A pompa
na interpretacin vocal e o son rugoso e
naturalista de cancins como , Some
ings Of My Own ou Sunglasses levan
a pensar que o que escoitas unha artista
esquecida da xeracin de Sandy Denny ou
Shirley Collins. Unha nova Vashti Bunyan,
que despis de corenta anos alonxada da
msica disfruta do xito que non tivo de
moza. Nada mis afastado da realidade,
porque o nico contacto de Bentley coa
Inglaterra dos sesenta foi a travs da
coleccin de discos dos seus pas. Pero
ademis, as mostras de personalidade non
rematan no son, xa que as letras mergllanse
en recordos da sa infancia en Inglaterra,
rompendo coa tpica imaxe de cantautor
escribindo sobre relacins sentimentais.
Detrs de tenros contos de nenos e soos
feitos cancin, Asheld Avenue un disco de
exploracin persoal no que da gusto entrar
pola sa calidez e elegante eclecticismo.
Un anaco da Inglaterra
dos sesenta en Murcia
Carlos Barreiro
CRTICA
ASHFIELD AVENUE
ALONDRA BENTLEY
Absolute Beginners, 2009
CD
15 euros
Xornal de Galicia
NS
SUPLEMENTO DE CULTURA 18 DE ABRI L DE 2009. NMERO 19
Director: Jose Luis Gmez Coordinacin: Iago Martnez Maquetacin: Mara Sabars Redaccin: Ra Galileo Galilei, 4B Polgono Industrial A Grela. 15008 A Corua / 981 100 650 nos@xornaldegalicia.com