OS ESPAZOS DO SECTOR

PRIMARIO
OS ESPAZOS RURAIS.
USOS DO SOLO E A SA DISTRIBUCIN:
TIPOS E FACTORES EXPLICATIVOS
Espazo rural = territorio onde se desenvolven as actividades
agrcolas, gandeiras e forestais do ser humano, na actualidade,
xunto con outras como recreativas, industriais e de servizos.
Diversidade de espazos rurais e os usos aos que se adican en
Espaa resultado de diferentes factores fsicos e humanos
1. FACTORES FSICOS E HUMANOS
DO ESPAZO RURAL .
A) Factores fsicos: o medio natural
- Factores fsicos gran influencia
nos posibles usos do solo a que se
adican:

@ Relevo: determina de 2 formas:

1. elevada altitude media (por
Meseta e cordilleiras) mellores
condicins danse por debaixo de
200 m (chairas aluviais, Depresins,
chairas costeiras).

2. abundantes pendentes
erosin e dificultade mecanizacin
solucin: cultivos en terrazas e
socalcos.


@ Clima: os usos do solo veen
determinados principalmente por
precipitacins e temperaturas:
I) Precipitacins: en funcin destas,
distnguense 2 zonas: Espaa hmida
(N e NO) e a Espaa seca (o resto,
77% do territorio) chuvias escasas
(-de 700 mm anuais) e irregulares
(concentradas en determinados
meses) dificultade para
agricultura e gandera.
As precipitacins tamn provocan
problemas para agricultura:
enchentes e inundacins, tormentas
fortes con sarabia, secas
frecuentes...

II) Temperaturas: mellores
condicins para agricultura nas zonas
prximas costa grazas a
temperaturas suaves. Nas zonas
interiores, elevada continentalidade
dificultade para a agricultura.

@ Dispoibilidade de auga: a travs de chuvias, ros ou acuferos.
Os usos agrcolas e gandeiros consomen aproximadamente o
80% da auga dispoible. Segundo a dispoibilidade de auga os
cultivos poden ser:
Secao:
- Non se lles fai achega de auga.
- Son xeralmente cultivos extensivos = grandes extensins
de terreo, utilizando maquinaria e pouca man de obra. Ex:
cereais na Meseta)
- Cultivos tpicos: triloxa mediterrnea = trigo, vide, olivo.

@ Regado:
- Achegas de auga polos agricultores con diferentes
sistemas de rega (inundacin, aspersin, goteo,...).
- Cultivos intensivos = alta producin por unidade de
superficie, grazas ao aporte de auga e traballo agricultor.
- Cultivos tpicos: froitas, verduras e hortalizas.
@ Solos: a composicin do solo nivel de fertilidade. Gran
parte dos tipos de solos en Espaa teen unha calidade mediocre
(ags vertisolos e solos vermellos) dificultade agricultura
necesidade de fertilizantes.
Outro problema do solo para a agricultura a erosin, afecta a
amplias zonas e pode chegar a destruir a cpa frtil do solo
desertizacin.
B) Factores humanos: tipos de explotacin, propiedade e rxime
de tenencia da terra.
Explotacin = todas as parcelas explotadas por un mesmo
produtor agrario ainda que estean separadas e
independentemente de quen sexa o seu propietario.
En Espaa + explotacins e q tamao (31 ha), pero excesivas
parcelas (8) dificulta mecanizacin e perdas de tempo.
Propiedade: refrese ao dono da terra. En Espaa q tamao
medio das propiedades por diminucin pequenos propietarios
pero escaseza de propiedades de tamao medio. 2 grandes
tipos de propiedade:

Gran propiedade ou latifundio (+ 100ha) = 57 % terras e
s 4 % propietarios. Domina en Andaluca, Est, C M, Ara.
Latifundio absentismo propietario, cultivo extensivo, baixa
productividade, gran n de xornaleiros e analfabetismo. Algns
latifundios empresas capitalistas.

Pequena propiedade ou minifundio (- de 10 ha): = 10% da
terra e cerca de dos propietarios. N e NO da Pennsula e
SE ( Valencia, Alacant, Murcia, Almera). 2 tipos de minifundio:
I) Explotacins tradicionais: agricultura pouco competitiva por
baixos ingresos escasa modernizacin e tende a desaparecer a
pesar elevado grado de agricultura a tiempo parcial.
II) Explotacins modernas: hortofrutcolas baixo plstico
(invernadoiros), a tempo completo e mis rendibles.
Rxime de tenencia: grao de
dominio sobre a terra. 2 tipos:

a) Tenencia directa: cando
propietario e empresario
agrario son a mesma persoa (74
% en Espaa, sobre todo en
pequenas propiedades).


b) Tenencia indirecta: cando
propietario cede uso da terra a
outra persoa a cambio dunha
porcentaxe colleita (parcera)
ou o pago dunha renda
(arrendamento).

2. USOS DO ESPAZO RURAL .

- Distribucin espacial usos agrarios tradicionais en Espaa:
a) Uso agrcola (terreos cultivo) (35 %): dos cales a maior parte
secao (78%) e regado (22%).
b) Uso gandeiro (pastos e prados) (14 %).
c) Uso forestal (montes explotados) (34 %).
d) Outras superficies (terreos incultos, ros e lagos) (17 %).


- Transformacins recentes: + agricultura, q gandera e
explotacin forestal debido a:
O abandono de terreos menos productivos incentivado pola
Unin Europea a travs da PAC (Poltica agraria Comn).
O aumento da superficie adicada explotacin gandeira
(maior demanda de carne e productos lcteos).
O aparicin de novos usos espazo rural (residencial,
industrial, recreativos).
a) Usos agrcolas (35% do total, 58% da producin): varios tipos:
CEREAIS:
- Incle destinados alimentacin humana (trigo, arroz) en
retroceso, e os destinados alimentacin do gando (cebada,
centeo, millo), en avance.
- rea de cultivo: secaos do interior peninsular, alternando
con barbeito e leguminosas, ags millo e arroz (necesidade de
auga) Espaa Hmida e zonas encharcadas.
- Melloras tcnicas q produccin, pero EU (a travs PAC)
cotas de produccin, reduccin prezos e axudas, por
competencia doutras rexins europeas (Francia,...).
LEGUMINOSAS:
- Consumo humano (fabas, lentellas, garabanzos) ou alimentacin
gando.
- rea de cultivo: similar a cereais, rotando con estes, xa que
leguminosas = cultivo de descanso ou semibarbeito (nitroxenan a
terra).
- + produccin por dificultades mecanizacin e baixos
rendementos. PAC subvencins a leguminosas q extensin
nos ltimos anos.
VIDES:
- Cultivo arbustivo de secao uvas para alimentacin e, sobre
todo, elaboracin de vio.
- rea de cultivo: Castela A Mancha = produtor principal. Existen
outras de menor extensin pero de maior calidade e demanda
(Rioxa, Ribeira do Douro, Ras Baixas galegas, Xerez, cavas
catalns).
- Desde 1990 q considerable da producin debido a melloras
tcnicas e promocin no mercado nacional e internacional.
- PAC reconversin do sector hacia variedades de maior
calidade e mercado (Denominacins de orixe) subvencins e
primas para abandonar reas de peor calidade.
OLIVEIRA:
- Cultivo rboreo resistente
seca estival oliva de mesa e
aceite.
- rea: sur peninsular (Andalucia
e Extremadura), sobre todo Xan
e Crdoba.
- Expansin superficie grazas
subvencins UE.
- Hoxe en da, producin de
aceite de oliva a maior do
mundo (40%) pero enfrntase a
algns problemas: PAC impuxo
cotas de produccin e reduciu
axudas elevados prezos,
sufrindo competencia de aceites +
baratos fomentar venda de
variedades de alta calidade (virxe
extra).
PRODUTOS HORTIFRUTCOLAS:
- Destinados a consumo en fresco ou conservas.
- reas produtoras: regados peninsulares (litoral mediterneo e
vales do interior) e insular. Cultivos aire libre ou invernadoiros.
- Sector experimentou crecemento enorme exportacins
elemento fundamental da balanza comercial espaola.
- Actualmente a UE reducin das subvencins
progresivamente.
CULTIVOS INDUSTRIAIS:
- Requiren unha transformacin industrial para o seu consumo
(xirasol, remolacha, algodn e tabaco).
- rea productora: parte S da pennsula (CM, And e Ext) ags coa
remolacha (val do Douro).
- Xirasol aumentou a sa extensin, en sustitucin do barbeito e
grazas a subvencins UE, reducidas recentemente.
- Remolacha aumentou produccin (industria azucreira) e algodn e
tabaco sometidos a cota de produccin (o tabaco reduciuse na
actualidade por loita contra tabaquismo).


CULTIVOS FORRAXEIROS:
- Alimentacin animal (alfalfa).
- rea de cultivo: metade septentrional da pennsula e regados.
- Produccin e superficie aumentaron dende 1950 debido a q
demanda productos gandeiros.


b) Usos gandeiros (14% de total,
42% da producin ):
- Aumentou a sa participacin na
producin agraria total (42%), con
zonas incluso onde supn + do 60
% (franxa norte: Galiza, Asturias,
Cantabria, Euskadi), debido a
aumento do consumo en Espaa de
productos gandeiros (carne, leite,
lcteos, ovos) dende 1960.
O GANDERA BOVINA:

- 2 destinos principais:
@ Lcteos: Norte peninsular
(extensivo e mixto) e nos
arredores das cidades (intensivo)
por amplo mercado e fcil
transporte.

@ Carne: zonas montaosas, e
montes de devesas das
penechairas occidentais (C e L,
Est) e de S. Morena (extensivo).

- Problemas: competencia de outros
pases comunitarios (Dinamarca,
Holanda,), doutras carnes +
baratas (porco, ave) e fortes
excedentes de carne e leite na UE
cotas de producin.
O GANDERA OVINA:
- Destinada a producin carne,
leite e queixos (Ex:
manchegos)
- Localizacin: secaos do
interior peninsular, diminundo
a sa densidade cara levante e
sur.
- 3 tipos de explotacin:
a) Trashumante:
desprazamento estacional do
gando entre pastos de inverno
e vern.
b) Estante: rendementos
variables.
c) Cortes: ceba de cordeiros
maiores rendementos.
- Problemas: persistencia
explotacins tradicionais, con
ovellas de mala calidade
axudas da UE e altos prezos
extensin explotacins
O GANDERA PORCINA:
- Destinada ao consumo en fresco (carne)
ou de embutidos.
- Variacins na localizacin:
a) Rxime intensivo e industrial (razas
estranxeiras e pensos) cerca das
grandes cidades (Catalua,).
b) Rxime extensivo (razas autctonas
de calidade = cerdo ibrico)
Estremadura e Salamanca.

O GANDERA AVCOLA:
- Producin de carne e ovos (polos, pavos,
avestruces)
- Localizacin: NE peninsular (Catalua e
Aragn) e Castela e Len con
explotacins intensivas e industriais
(razas estranxeiras e pensos
importados).
C) Usos forestais (34%).
- Destino de producin: serradoiros
e chapas (mobles), pasta de papel,
resina e cortiza (tapns).

- reas de producin: NO e franxa
cantbrica e Huelva.

- Producin de madeira aumentou
notablemente pola forte expansin
de especies de rpido crecemento
(pieiros e eucaliptos). Anda as
insuficiente importacin da
cuarta parte das necesidades de
madeira efectos negativos para
balanza comercial.

- Problemas: deforestacin por talas
indiscriminadas, incendios
poltica forestal proteccin do
bosque, aumentar a sa extensin
(repoboacins) e aumentar usos
recreativos.


d) Novos usos do espazo rural.
- O espazo rural est diversificando as sas actividades, en relacin
coas novas demandas sociedade postindustrial. Novos usos:
RESIDENCIAIS: vivendas secundarias para fins de semana e
vacacins, e tamn residencias principais nas reas prximas a
grandes cidades ou con facilidade de transporte, por menor
prezo do solo.
INDUSTRIAIS: desprazamento de industrias hacia localizacins
rurais (mis baratas en solo e rentables en emprego) grazas
mellora vas comunicacin, ou desenvolvemento da
industrializacin endxena (basada en materias primas e
artesanas autctonas).
TURSTICOS: turismo rural, visita a vilas ou lugares naturais
atractivos, en relacin a aumento de nivel de vida e tempo libre.
RECREATIVOS: deportes de aventura ou aficins (destaca a
caza en Castelas, Estremadura).
- Consecuencias: 2 tipos:
Positivas: contriben recuperacin das economas rurais,
ata agora moi dependentes do sector primario.
Negativas: degradacin espacios naturais, e aumento da
competencia por certos elementos (auga) polticas de
ordenacin territorial.
A ESTRUTURA AGRARIA E AS SAS
TRANSFORMACINS RECENTES
1) POBOACIN RURAL.
Poboacin rural = ncleos de poboacin de menos de 10.000 hab,
2 subtipos:
@ Ncleos plenamente rurais: - de 2.000 hab.
@ Ncleos semiurbanos: entre 2.000 e 10.000 hab.
Definicin imprecisa xa que existen ncleos rurais con pob
superior (Sur P.I) e cidades que non alcanzan esa cifra, polo que
mellor criterio son as actividades predomiantes (actividades
primarias = ncleo rural, actividades secundarias e terciarias =
ncleo urbano).
2 grandes tipos de poboamento rural: disperso e concentrado.
a) Poboamento disperso: casas separadas de outras e
rodeadas por terras cultivo, prados, bosques. Tpico periferia
peninsular (Galiza, Asturias, PV, Cat, Val), Bal e Can. 3 Subtipos:

@ Disperso absoluto: ningn tipo de agrupacin
espacios reducidos de montaa (explotacins gandeiras e
agrcolas). Cornixa cantbrica e Prepirineo.

@ Disperso laso: pequenas agrupacins de casas aldeas
e parroquias (ao redor igrexa). As casas non estan rodeadas por
campos pero si separadas de outras.

@ Disperso intercalar: son casas rodeadas polo seu
propio agro, espalladas entre ncleos concentrados, mantendo
certa relacin (parroquia, concello, mercado). Predominio no N
peninsular (Galicia, casero vasco, casona asturiana) e costa
mediterrnea (masa cat, Va, Bal), interior andaluz (cortijo)




Disperso intercalar
Disperso absoluto

Disperso laso
b) Poboamento concentrado: vivendas agrupadas,
independentemente do agro. Predomina no interior peninsular
ncleos peq-medianos no interior peninsular setentrional
(submeseta N, val Ebro), e ncleo med-grandes, moi distantes
entre si, na zona meridional (Mancha, Est, And e zona seca Ebro).
2 subtipos:
@ Lineal: casas dispostas longo dunha va de transporte.
@ Apiado: casas agrupadas redor dun ncleo, de forma
regular ou irregular.

- Actualmente o poboamento rural transformacins:
Q Interior: + tamao ncleos por xodo rural intento de
revitalizacin, recuperando actividades tradicionais ou
fomentando novas (industrializacin, turismo rural).
Q Costa: q poboamento (ocio-turismo) urbanizacins,
chals, hoteis prdida carcter agrario.
Q reas periurbanas: q poboamento extensin ec (polgonos
industriais) e residencial (urbanizacins) da cidade continuo
urbano e + carcter agrario.
2) ESTRUTURA AGRARIA.
- Agricultura tradicional trazos:
policultivo, tcnicas atrasadas,
sistemas extensivos, numerosa man
de obra baixos rendementos
autoconsumo e pouca
comercializacin.

- Transformacins recentes:
+ pob agraria no S. XX (de 63
a 4,5%): por xodo rural por
mecanizacin e baixas rendas do
campo despoboamento do rural
(interior) e envellecemento
poboacin.
Nos prximos anos 2 tendencias:
continuacin disminucin
(xubilacins, desaparicin
explotacins pequena por falta
competividade) e certo
rexuvenecemento da pob agraria
(por falta traballo nas cidades e
subvencins UE).

Concentracin parcelaria: inicio en 1952 para diminuir o
minifundio concesin a cada propietario dunha sa parcela ou
unhas poucas concentrando as as que tia antes (mesma
extensin e tamao).
Concentracin parcelaria menos parcelas, pero + grandes e
regulares. Afectou + as reas de monocultivo de secao
(interior) e menos s minifundistas de N e Levante.

Especializacin da agricultura en mellores productos de cada rexin.

Tcnicas modernas:
- mecanizacin (tractores, colleitadoras).
- pesticidas e fertilizantes.
- sementes seleccionadas e cultivos tranxnicos (manipulados
xeneticamente para facelos + resistentes).
- novas tcnicas de cultivo invernadoiros, cultivo en area,
cultivos hidropnicos (sen solo, en grava, area ou cinza alimentados por
sales inorgnicas).

Aumento agricultura intensiva fronte a extensiva: debido a 2
razns:

Ampliacin regado
2 tipos:

-Intensivo: aire libre ou
invernadoiro. 2 ou 3 colleitas
anuais. Froitas e hortalizas

-Extensivo: 1 sa colleita.
Cultivos industriais
e forraxe
Distribucin:

Destaca en rea clima
Mediterrneo.
Sobre todo no litoral
Mediterrneo (intensivo) e
no interior Peninsular
(extensivo)
Problemas:
- Uso de sistemas moi
consumidores de auga

-Sobreexplotacin recursos
hdricos (ros e acuferos).

- Contaminacin ambiental
(fertilizantes)
Vantaxes:
-Ec (aumento rendas).

-Soc (mellora nivel vida)

-Demogrficas (fixa pob
no rural e evita xodo)

-Culturais (mellor
preparacin profesional)

Diminucin do barbeito (descanso da terra)
Causas: expansin medio barbeito (reducir descanso
con colleita primaveral), uso fertilizantes e regado.
Obstculos reducin: para acceder axudas europeas
de certos cultivos excedentarios deixar en barbeito
grandes superficies q barbeito nos ltimos anos
Extensin: no interior e, sobre todo, oeste da Meseta
(malos solos)
- Todas estas transformacins recentes q
rendementos e q comercializacin nacional e
internacional.
3) ESTRUTURA GANDEIRA.
- Gandera tradicional = coexistencia de diversas especies na
mesma explotacin, explotacins pequenas, que usaban tcnicas
atrasadas, sistemas extensivos (pastos e prados, trashumancia)
moito espazo, necesidade de man de obra e pouca
rendibilidade.
- Gandera tradicional experimentou transformacins q
rendementos.
- Cambios na estructura gandeira:
Especializacin na producin de carne ou de leite
sustitucin de razas nacionais por outras estranxeiras
seleccionadas. Non obstante estase producindo certa
recuperacin das razas autctonas (ovino e caprino) grazas s
subvencins UE.
Aumento mecanizacin e tamao explotacins q
rendementos.
q ganadera intensiva fronte extensiva: non
dependente do medio fsico, en cortes ou mixta, alimentada con
pensos, incrementouse moito, sobre todo en zonas prximas a
centros de consumo (cidades).


- A pesar de cambios, subsisten tamn problemas na gandera
espaola:
Escasez de alimentos para gando: por escasas precipitacins
escasos pastos, excepto na Espaa hmida ou nas reas de
montaa da metade norte elevada dependencia de forraxes
e pensos fortes subidas de prezo.

Tamao inadecuado de moitas explotacins gandeiras: anda
moi pequenas, a pesar de crecente concentracin.

Competencia na UE: por parte doutros pases excedentarios
(Dinamarca, Holanda) establecemento de cotas de producin
para leite e carne, ampliadas na ltima reforma da PAC, pero
acompaadas con baixadas de prezos.

Sanidade animal: que anda que mellorou, seguen presentando
brotes epidmicos restriccin nas exportacins.
4) POLTICA AGRARIA COMUNITARIA (PAC):
- A partir entrada Espaa na U.E (1986) adopcin por
Espaa da Poltica Agraria Comunitaria (PAC) efectos
positivos:

Introducin espaola no mercado interior comunitario q
prezos productos agrcolas espaois para equipararse aos
europeos e para aumentar rendas dos agricultores.

Liberalizacin comercio coa UE desmantelamento
aduanas cos paises comunitarios 2 consecuencias: adopcin
preferencia europea (mesma tarifa exterior para productos
agrcolas de pases fra da Unin) e acceso de productos
espaois a un mercado de 500 millns de consumidores.

Modernizacin sector primario (para acadar estas metas)
fondos estructurais (subvencins aportadas pola UE para acadar
media comunitaria) = FEAGA (Fondo Europeo de Orientacin e
Garanta Agraria) e FSE (Fondo Social Europeo)

- Pero PAC tamn tivo efectos negativos:

Elevados prezos dos productos europeos fronte aos do
mercado mundial falta de competitividade necesidade de
reducir prezos agrcolas. Por outro lado as subvencins
situacin de dumping (prezos subvencionados) no mercado mundial
nalgns produtos empobrecemento agricultura pases
subdesenvolvidos.

Existencia de excedentes (cereais, vio, leite, carne) debido
alta tecnificacin agrcola establecemento de cotas de
produccin e reorientacin hacia productos non excedentarios.

Deterioro medio ambiente pola intensificacin producin
uso productos qumicos (plaguicidas, pesticidas,) necesidade
de fomento agricultura ecolxica (recollida na nova PAC ).

Despoboamento reas rurais e desaparicin paisaxes
agrarias tradicionais fondos de desenvolvemento rural
(FEDER) mellora infraestructuras e explotacins.

- Problemas tamn en canto as rexins. 2 tipos de consecuencias:
Problemticas, en rexins que contan con producins
excedentarias na UE pouco competitivas con outros pases da
Unin (ex: Cornixa Cantbrica con carne e leite, con respecto a
Holanda, Dinamarca, ou interior con cereais, con respecto a
Francia, Italia).
Positivas, en rexins con productos deficitarios na Unin (ex:
productos horta levantina, vio, aceite oliva).


- Paisaxe agraria = morfoloxa que presenta o espazo rural,
resultado da combinacin de medio natural (factores fsicos) e
actividades agrarias (factores humanos).

AS PAISAXES AGRARIAS
1) Paisaxe agraria da Espaa hmida.
- Situacin: N e NO peninsular.
- Medio fsico: relevo accidentado e clima ocenico hmido todo o
ano.
a) Estructura agraria:
- Poboacin, tradicionalmente, moi numerosa xodo rural
poboacin avellentada e poboamento disperso e intercalar.
- Predominio pequena propiedade (minifundismo), afastadas
imposibilidade mecanizacin e baixos rendementos impulso de
concentracin parcelaria.
- Usos do solo principalmente gandeiros.
b) Agricultura:
- Superficie pouco extensa.
- Agricultura de secao, por abundancia chuvias.
- No pasado, predominio do policultivo (hortofrutcola, millo,
patacas, vides) en pequenas hortas ao lado das casas, para
consumo familiar e parte para vender no mercado. En terras de
peor calidade cultivo de cebada, centeo e pastos para gando.
- Na actualidade desaparicin policultivo especializacin en
cultivos de horta, vides ou plantas forraxeiras (alfalfa, trevo
alimentacin gando vacn) e introducin novos produtos (flores,
kiwi).
- Problemas estructurais: minifundismo, envellecemento
poboacin e ausencia tecido industrial.
c) Gandera:
- Actividade ec + importante, por
condicins climticas (ocenico) por
demanda urbana productos gandera
e por xodo rural.
- En Galiza predomina a peq e mediana
explotacin familiar. Na franxa
cantbrica (Ast, Cant)
explotacins mis grandes e
modernas.
- Problemas: Moitas explotacins de
peq tamao e anticuadas, gran
dependencia das industrias lcteas,
competencia doutros pases UE, o
problema dos excedentes e
imposicin cotas.
d) Explotacin forestal:
- Actividade importante. Destinada a
mobles e pasta de papel.
2) Paisaxe agraria da Espaa
interior.
- Situacin: 2 mesetas e depresin
Ebro.
- Medio fsico: Relevo ch de elevada
altitude media (Meseta). Clima
mediterrneo continentalizado
escasas chuvias estivais e
abundantes xeadas invernais.

a) Estructura agraria:
- xodo rural nos ltimos anos
despoboamento e abandono de
terras poboamento concentrado
en vilas, mis grandes hacia o sur.

- Sistema propiedade variado:
minifundio (Val do Douro e Ebro),
atenuado por concentracin
parcelaria e xodo rural; e
latifundios (Salamanca, Burgos,
Castela A Mancha, Ara, Est.).

- Usos do solo variados.

b) Agricultura:
- Secao: na meseta e zonas non regadas do Val do Ebro cultivos
extensivos: cereais (C. L e Ara), vides (CM), oliveiras (Ara, CM e
Est). Actualmente sustitucin de trigo (maioritario no pasado)
pola cebada e cambio de barbeito por semibarbeito, con xirasol
(cultivo de descanso), ou desaparicin barbeito grazas ao regado
e fertilizantes.
- Regado: tradicionalmente cerca dos ros e vilas verduras e
hortalizas para autoconsumo. Na actualidade q regado grazas
ao uso auga (encoros e acuferos) cultivos industriais
(remolacha, tabaco), forraxeiros (alfalfa, millo) e hortofrutcolas
(Val de Ebro).
c) Gandera:
- Gandera ovina en secaos castelns e V. Ebro. En Castela Len
e Estremadura q vacn. Dominio do porcino cerca de centros
urbanos.
- Estremadura e parte Salamanca destaca a devesa = explotacin
agrogandeira con dominio tradicional gandeiro (ovino, porcino e
bovino) e explotacin forestal (acieira e sobreira).
d) Explotacin forestal: nalgunhas reas (Soria), e aparicin de
novos usos (caza).
3) Paisaxe agraria mediterrnea.
- Situacin: litoral e prelitoral
mediterrneo, Val Guadalquivir e
Baleares.
- Medio fsico: relevo accidentado e
clima mediterrneo costeiro
precipitacins estivais escasas.

a) Estructura agraria:
- Poboacin numerosa
tradicionalmente dispersa
concentracinna na actualidade (+
servizos).
- Propiedade moi fragmentada nas
zonas de regado. Nos secaos
propiedades pequenas e medianas en
Valencia e Murcia, medianas en Cat,
e grandes en Andaluca occ.
- Usos de solo diversos.
b) Agricultura:
- Regado: favorecido por factores (temperaturas suaves,
elevada insolacin, elevada demanda) producin hortofrutcola
(aire libre e invernadoiros), froitos tropicais (chirimoia e
aguacate) nas foxas de Mlaga e Granada por suavidade invernos.
- Secao: val do Guadalquivir e zonas prelitorais accidentadas
(cereais, vide, oliveiras).
c) Gandera:
- Bovina e porcina en Catalua e Valencia por demanda urbana.
- Ovina e caprina nos secaos.
- Toros bravos en val Guadalquivir.
4) Paisaxe agraria de montaa.
- Medio fsico: relevo de elevada
altitude e fortes pendentes e clima
con chuvias abundantes e invernos
fros (neve).

a) Estructura agraria:
- Baixas densidades de pob
poboamento disperso en pequenos
ncleos nos vales tendencia
concentracin en vilas maiores no
fondo dos vales.
- Pequenas propiedades, separadas
entre si. Tamn montes e praderas
de explotacin vecial.
- Usos do solo diversos e
complementarios.

b) Agricultura:
- No N no fondo dos vales
cultivos de horta.
- No Levante e S, en vales e
vertentes socalcos (oliveiras,
amendoiras).

c) Gandera:
- Rxime extensivo.
- No Norte domina a gandera ovina e bovina en claros dos
bosques e praderas dos cumios.
- Na montaa mediterrnea domina a ovina transhumancia
local entre val e cume.
d) Explotacin forestal:
- Aproveitamento de lea como combustible e industria madeira
(eucalipto, castieiro, pieiro).


5) Paisaxe agraria de Canarias.
- Medio fsico: relevo accidentado volcnico e clima clido todo o
ano con escasas precipitacins.
a) Estructura agraria:
- Poboacin rural en retroceso pola atraccin sector terciario
(turismo).
- Poboamento concentrado laso aldeas e caseros.
- Propiedade variada: pequenas propiedades en zonas do
interior e grandes nos regados costeiros.
b) Agricultura:
- reas litorais: predominio do monocultivo de exportacin
(pltano, tomate), cultivos de invernadoiro (pemento), e novas
plantacins tropicais (papaia, mango, pia).
- reas medias e altas: agricultura tradicional de secao para
autoconsumo (vide, pataca, trigo en retroceso).
c) Gandera:
- Escasa ovina e caprina asociada agricultura.


- Na actualidade existen 4 grandes tipos de problemas no medio
rural:
a) Demogrficos:
- Diminucin e envellecemento da poboacin rural (xodo rural).
- Escasa cualificacin da man de obra rural difcil ocupacin
noutros sectores.

b) Econmicos:
- + pob activa ocupada no sector (4,5%).
- + contribucin relativa ao PIB (Produto Interior Bruto, 3%).
- + participacin agraria no comercio exterior e dficit balanza
comercial agraria.
- Dificil supervivencia das explotacins agrcolas mis
modestas.
- Escasa diversificacin ec do espazo rural excesiva
dependencia de actividades agrarias paro agrario, sobre todo
en zonas latifundistas (xornaleiros).

DINMICAS RECENTES DO MUNDO RURAL
c) Problemas sociais e de
equipamento.
- Problemas e carencias de
infraestructuras e servizos
elementais (recollida lixo,
educacin, sanidade) + calidade
de vida e dependencia de ncleos
urbanos (s veces lonxanos).

d) Problemas ambientais.
- Degradacin medio natural: 3
motivos:
Deforestacin para obter terras
agrcolas e pastos q erosin.
Deterioro do solo por
sobreexplotacin ou contaminacin
(produtos qumicos).
Sobreexplotacin de augas
superficiais e acuferos e
contaminacin por productos
qumicos e vertidos.


- Problemas do medio rural polticas de ordenacin do espazo
rural, levadas a cabo por tres protagonistas:
Administracin local. Comunidades autnomas.
UE: fondos estructurais para desenvolvemento rural (FEDER)
s rexins + desfavorecidas (Ex: Programa LEADER turismo
rural, industrias rurais,).

- Lias de actuacin:
a) Desenvolvemento econmico: 3 actuacins:
Diversificacin actividades fomento agroindustrias
(alimentos e artesanas) e turismo rural (agroturismo, granxas-
escola, turismo ecolxico, cultural, deportes de aventura).
Turismo rural efectos positivos (q rendas, mellora
infrestructuras e servizos e rehabilitacin vivendas).
Modernizacin e aumento calidade da producin
denominacins de orixe
Promocin cooperativas tenta reducir dependencia
mercado e industria.

b) Mellora infraestructuras e
equipamentos.
- Melloras en accesibilidade, en
infraestructuras bsicas
(electrificacin, telefona, internet),
servizos (sanitarios, educacin,
culturais) procurando proximidade a
ncleos rurais.
c) Conservacin do medio.
- Tntase conseguir mediante:
` Polticas de desenvolvemento rural
da UE (FEDER).
` Agricultura biolxica: usa sistemas
naturais (abonos orgnicos, rotacin
cultivos) evitando productos qumicos.
Agricultura biolxica = sector agrcola
con maior expansin da UE (40%
crecemento anual). Sen embargo
pouco consumo en Espaa
exportacins.
1. A ACTIVIDADE PESQUEIRA.
- Espazo pesqueiro espaol 8
rexins pesqueiras: noroeste (+
capturas), cantbrica, tramontana,
levantina, surmediterrnea,
suratlntica, balear e canaria.
- Producin pesqueira trazos:
- Capturas: peixe (90%) e
crustceos e moluscos (10%).
- Destino: consumo humano en
fresco (78% en 2006) ou baixo outras
formas: salgadura, conserva,
conxelacin, reducin (extraccin
aceites e farias).
- Evolucin: ata 1970 q
capturas. Dende entn + por
esgotamento caladoiros, restriccins
internacionais libertade de pesca e
cotas comunitarias.
OS ESPAZOS PESQUEIROS
2. CRISE E PROBLEMAS DA PESCA.
- Sector pesqueiro atravesa actualmente unha crise indicadores:
Descenso pob activa (0,25% en 2007)
+ contribucin ao PIB (0,8%).
Comercio exterior deficitario por elevado consumo interno
importacins peixe.
- Crise producida por tres tipos de problemas:
A) Problemas dos caladoiros:
Esgotamento caladoiros nacionais: por sobreexplotacin, por
flota artesanal = pequenas embarcacins que non se poden
afastar moito da costa.
Cotas nos caladoiros comunitarios, fixadas pola UE para
asegurar capturas posibilidade de pescar unha cantidade
mxima establecida.
Restriccins nos caladoiros internacionais establecemento
zonas econmicas exclusivas de pesca dos pases ata 200 millas
da costa duro golpe para a flota pesqueira espaola
necesidade de acordos pesqueiros con outros pases (Marrocos).
Principais caladoiros internacionais estn no Atlntico e ndico,
explotados por flota de altura, permanecendo no mar semanas ou
meses.


B) Problemas estructurais: 2 tipos:
a) Poboacin activa pesqueira diminucin e envellecemento por
crise de pesca artesanal, debido a esgotamento caladoiros, q
mecanizacin dos barcos e + reducin licenzas de pesca.
b) Problemas da flota pesqueira:
Tamao excesivo, xa que creceu moito ata 1977 debido a
vantaxes: alta demanda de peixe, baixo prezo combustible, libre
acceso aos caladoiros internacionais Pero a partir de finais dos
setenta co encarecemento do petrleo (crise 1973) e a creacin de
zonas exclusivas de pesca (200 millas) tamao actual da frota
resulta excesivo.
Predominio de pequenas embarcacins, anticuadas e que
non se poden afastar demasiado da costa contribucin
sobreexplotacin caladoiros nacionais.

C) Problemas ambientais.
- Sobreexplotacin dos recursos.
- Contaminacin das augas por vertidos agrarios (fertilizantes,
insecticidas), urbanos (augas fecais), industriais e petrolferos
tanto accidentais como intencionados.

3. POLTICA PESQUEIRA: REGULACIN E RECONVERSIN.
- Inclusin de Espaa na UE Poltica Pesqueira Comunitaria
(PPC) = poltica de regulacin e reconversin do sector no seno
da UE adopcin de directrices comunitarias en materia
pesqueira, 3 tipos de orientacins:
A) Regulacin de acceso aos caladoiros.
- UE regula o acceso aos caladoiros comunitarios e xestiona acordos
con outros pases vantaxes para Espaa por peso internacional
da UE pero tamn inconvintes a UE s veces antepn
cuestins polticas antes que a defensa dos intereses da flota
pesqueira espaola (Ex: non renovacin de acordo pesqueiro con
Marrocos).
B) Reconversin e axuste estructural.
- Poltica de axuste estructural obrigada pola UE reconverter e
modernizar o sector axudas de fondos estructurais: FSE
(Fondo Social Europeo) e IFOP (Instrumento financeiro de
Orientacin pesqueira.


- Medidas adoptadas:
1) Reducin do tamao e nmero das embarcacins
desmantelamento de barcos, abandono voluntario da actividade e
xubilacins anticipadas.
2) Traspaso de barcos a empresas conxuntas con outros pases
empresas espaois proporcionan barco a obteen a cesin da
cota pesqueira de empresas estranxeiras.
3) Renovacin e modernizacin da flota e mellora dos portos.
4) Concesin de axudas a rexins afectadas negativamente pola
reconversin infraestructuras que resulten atractivas a outros
investimentos.
5) Desenvolvemento acuicultura (cultivos marios) = solucin a
dficit de productos pesqueiros. Espaa dispn de condicins
favorables (longas costas, clima apropiado), sen embargo esta
tardou en desenvolverse por unha serie de obstculos (elevados
custos, contaminacin das augas, escasez de tcnicos)
necesidade de impulso por Estado, CCAA e UE fondos para
infraestructuras e formacin e emprego traballadores do sector
pesqueiro

- 2 tipos de acuicultura:
) De auga doce:
- Cra de peixes (troitas),
crustceos (cangrexos, camarns)
para consumo humano produccin
de ovos e animais para repoboacin
(salmn, carpa, troita).
- Sen embargo ten problema =
elevados custos de producin.
) Maria:
- Destaca a cra de moluscos
mexilln, en Galiza + de 3300 bateas
ra de Arousa = 1 productor
mundial. Tamn ostras (Catalua),
almexas
- Entre os peixes destaca a robaliza,
dourada e rodaballo.
- Acuicultura maria pode ser
extensiva (intervencin humana en
algunas fases da producin) ou
intensiva (en todo o proceso de
producin.

C) Poltica ambiental.
- Sobreexplotacin e contaminacin medidas:
Establecemento cotas + capturas
Restriccin ou prohibicin artes de pesca indiscriminada.
Recuperacin caladoiros nacionais con medidas: repoboacin
maria (pezqueines = tallas mnimas), o incremento da vixilancia
pesqueira e loita contra a contaminacin.