UNIDADE 4

REPERCUSINS AMBIENTAIS DAS ACTIVIDADES HUMANAS

1. A CONTAMINACIN. - Contaminacin = introducin polo home, nun medio calquera, dunha substancia en cantidade abonda para producir algn dano ou desequilibrio que pode ser perxudicial para poboacin humana, vexetal ou animal consecuencias negativas para o medio ambiente.

A contaminacin pode ser de varios tipos: Contaminacin atmosfrica: contaminantes (CO2, CFCs) procedentes de emisin, combustin ou evaporacin de gases e sustancias producidas por actividades humanas (transporte, industria, calefaccins,) consecuencias: Efecto invernadoiro quentamento global cambio climtico. Burato na capa de ozono. Choiva aceda.

Burato de ozono

Evolucin do burato de ozono

Chuvia aceda

Contaminacin da auga: afecta a ros, mares e augas subterrneas, debido a verteduras e refugallos industriais (industrias espaolas 1,2 millns de tn de vertidos ao ano) e augas residuais procedentes de saneamento de vilas e cidades.

Contaminacin do solo: varios tipos: qumica: por uso de pesticidas, insecticidas, filtracins e roturas de canalizacins de augas residuais vertidos industriais radioactiva: residuos radioactivos procedentes de centros mdicos e centrais nucleares cementerios nucleares. Ademis dos solos, por filtracin poden contaminarse augas subterrneas, ros e lagoas risco para a sade humana, de fauna e de flora.

O PRESTIGE: UNHA CATSTROFE PARA GALICIA

Contaminacin acstica: exceso de rudo, provocado polas fbricas, medios de transporte ou certas actividades de lecer (botelln,) danos na calidade de vida: malestar, irritabilidade, insomnio, xordeira parcial Contaminacin trmica: modificacin da temperatura do medio de forma prexudicial por algn proceso. Ex: vertedura de auga quente aos ros por industrias mortalidade de fauna. Contaminacin electromagntica: radiacins xeradas por equipos electrnicos (antenas mviles) e instalacins elctricas posibles riscos para a sade humana.

Contaminacin lumnica: resplandor de luz no ceo nocturno por iluminacin de cidades, vehculos e infraestruturas obriga a fauna e flora a cambiar os seus hbitos nocturnos. Contaminacin visual: elementos que rachan a esttica dalgunha paisaxe.

Consecuencias da contaminacin: deterioro cada vez mis acelerado do planeta e graves danos para sade e supervivencia de animais e plantas.

- Estudo de Greenpeace en Espaa 16.000 mortos cada ano por efecto da contaminacin atmosfrica (10 veces mas que por accidentes de trfico), 4.000 traballadores mortos anualmente por contacto con substancias qumicas e 33.000 enfermos anualmente pola mesma razn lexislacin espaola incle actualmente o delito ecolxico penas (ata de prisin) para quen contamine de xeito reiterado e consciente.

2. CAMBIO CLIMTICO
Cambio climtico = modificacin do clima a nivel global co paso do tempo. Factores naturais do cambio climtico: rbita da Terra, plano de inclinacin da mesma, tipo e cantidade de insolacin, composicin da atmsfera, correntes marias cambios naturais ao longo de decenas de miles de anos cambios climticos naturais. Cambio climtico en curso (incontestable xa) producido pola accin humana (coincide o seu comezo coa maduracin da Rev. Industrial) notables transformacins das condicins climticas, xa non en decenas de miles, senn en centos de anos enorme velocidade con efectos non a longo prazo, senn inmediatos cambio climtico antropoxnico 3 efectos principais:

- Enerxa solar quenta a superficie da terra que devolve unha parte (37%) ao espazo exterior, mentres que o resto retido polos gases da atmsfera, producindo o seu quentamento efecto invernadoiro, necesario de forma natural, xa que se non a temperatura media da Terra sera de -22C, e non de 14C como hoxe en da. - Problema = aumento considerable nas ltimas dcadas dos gases causantes do efecto invernadoiro (CO2, Metano, CFCs) da enerxa retida na atmsfera quentamento global.

Grfico de la concentracin de dixido de carbono en la atmsfera terrestre y la temperatura media global , en los ltimos 1000 aos.

Efecto invernadoiro

- Aumento da temperatura global aumento da temperatura media dos ocanos (entre 0,1C e 0,2C), que xunto ao aumento de temperatura do aire desxeo ocanos rtico e Antrtico e dos glaciares terrestres. - Predicins: en 2050 perda dun 60% do xeo dos glaciares. - Quentamento dos ocanos graves danos para ecosistemas de animais e algas e alteracins correntes marias cambios no sistema climtico (maiores tormentas, precipitacins e sequas)

- Sectores econmico-polticos e de opinin anda hoxe negan ou minimizan as causas e efectos do cambio climtico e do quentamento global, responsabilizando unicamente a natureza do cambio. - Os datos recollidos en Espaa son unvocos: temperatura media anual nas capitais provinciais de 1,63C nos ltimos 40 anos. precipitacin invernal nun 34,3%. das de neve nun 41%. das vagas de calor en frecuencia e severidade. - Rapidez dos cambios, miles de veces + rpido que a natureza causa esencial do cambio humana.

. Consecuencias do cambio climtico a nivel global (aumento da temperatura de 1,1 a 6,4 C no S. XXI): fenmenos extremos (ciclns, sequas, inundacins, olas de fro e calor) n de refuxiados e desprazados. nivel do mar entre 18 e 59 cm por fusin de xeo polar. Traslado dos climas tropicais a latitudes medias. desertizacin e deforestacin. biodiversidade por extincin masiva (ata a metade) de especies animais e vexetais.

3.

PEGADA

ECOLXICA

RESPOSTAS E SOLUCINS CARA SUSTENTABILIDADE

1. OS INICIOS DA SUSTENTABILIDADE. Ano 1972 = 2 fitos iniciais da sustentabilidade: Os lmites do crecemento = informe de denuncia cientfica sobre o expolio do medio polas sociedades occidentais. Conferencia de Estocolmo = 1 reunin mundial sobre o medio (113 pases) redaccin O noso futuro comn (Informe Brundtland) = documento que recollen as causas fundamentais da crise ambiental: extrema pobreza do Sur e consumismo exacerbado e desenvolvemento insustentable do Norte. Informe Brundtland creacin pola ONU da Comisin Mundial do Medio definicin de desenvolvemento sustentable = aquel que satisfae as necesidades do presente sen comprometar a capacidade das xeracins futuras para satisfacer as sas propias necesidades. 3 piares para desenvolvemento sostible: progreso ec, xustiza social e preservacin do medio.

Posicin de los diversos pases en 2009 respecto del Protocolo de Kioto. Firmado y ratificado. Firmado pero con ratificacin rechazada. No posicionado.

 Conferencia de Xohannesburgo (frica do sur, 2002) compromiso de erradicar a pobreza e impulsar o desenvolvemento sustentable a partir de novas pautas de producin e consumo. Cumio de Bali (Indonesia, 2007) Folla de Ruta contra o cambio climtico, asumindo responsabilidades segundo o nivel de contaminacin provocado. Conferencia de Copenhague (Dinamarca, 2009) ante a emerxencia dun cambio climtico irreversible, negociacin do novo protocolo que debe substitur e superar ao de Kyoto fracaso total acuerdo decepcionante e pelea entre pases por responsabilidade das emisins Conferencia de Durban (frica do Sur, 2011) acordo para un novo Protocolo de reducin de emisins para 2015 e creacin dun Fondo Climtico Verde para compensar as consecuencias do cambio climtico nos pases pobres.

Ecoloxa = xeito de entender que os seres humanos son parte da natureza e forman parte dun sistema interdependente que se debe manter en equilibrio, xa que moi frxil. Movemento ecoloxista (ou verde) naceu na dcada dos 1950 e 60 como reaccin contra a polucin atmosfrica, as centrais nucleares, verteduras petrolferas. Obxectivo = defensa de proteccin do medio. 2 formas de evolucin dos movementos verdes (npn excluntes): Grupos conservacionistas promover a proteccin de especies vexetais e animais ou de determinadas paisaxes de especial beleza, singularidade ou biodiversidade (Greenpeace,) Grupos anticapitalistas denucian os excesos do capitalismo como causantes do expolio, destrucin e desequilibrios existentes no planeta xunto a denuncia ambiental busca maior xustiza social e poltica movementos contra as guerras, racismo, homofobia, sexismo

Proposta imprescindible ante a crise ambiental (as actuacins comezan na educacin). Educacin ambiental = aprendizaxe que facilite a comprensin da realidade do medio, e da deterioracin actual. Obxectivo = conciencia por parte do cidadn da pertenencia a un mbito global que depende del toma de conciencia da sa responsabilidade (que moita) adopcin dun modo de vida compatible coa sustentabilidade cambio radical en actitudes, valores e costumes. Para lograr este obxectivo informacin sensibilizacin e concienciacin da sociedade civil e organizacins nacionais e internacionais.

- Producin capitalista insustentable diferentes mtodos de tratamento dos residuos: producir con menor cantidade de refugallo posible. volver a usar un obxecto para o fin que se creou (botellas de vidro de devolucin). preparacin dos residuos para unha nova utilizacin (non necesariamente a mesma para a que foron creados). combustin en plantas incineradoras (costosas e contaminantes).

A AUGA, UN RECURSO ESCASO

1. OS RECURSOS HDRICOS. - Espaa = rea xeogrfica rida
(ags terzo norte de clima ocenico e algunhas zonas de montaa) chuvias escasas e irregulares e verns secos con intensa evaporacin escaseza de recursos hdricos. - Os recursos hdricos son xestionados en Espaa polas confederacins hidrogrficas (Ministerio de Medio Ambiente) abranguen grandes cuncas fluviais (Ebro, Douro,) ou agrupan cuncas menores (Sur, Norte, Galicia costa, Xuquer).

- A dispoibilidade de auga en Espaa depende dunha serie de factores (inicio unidade 3). Entre eles, destacan: 3 Clima: mis abundante en zonas de clima ocenico (Norte e NO) e menos en zonas de clima mediterrneo rido (Val Ebro, SE). 3 Cordilleiras cercanas: nas cordilleiras chove mis que nas zonas chs e na primavera/vern aumenta o caudal dos ros e por desconxelamento neve das montaas (Pireneos). 3 Solos: favorecen a escorrenta (silceos, arxilosos) ou a infiltracin (calcarios) formacin acuferos (cabecera Texo e Guadiana). 3 Ser humano: consume auga en maior ou menor medida en funcin do volume de poboacin e das actividades econmicas s principais areas agrcolas (regado), industriais e tursticas consumen maior volume de auga (arco mediterrneo). - Por tanto, os recursos hdricos son: Importantes nas confederacins Norte, Douro, Texo e Ebro. Precario equilibrio en Guadiana, Pireneo Oriental e Canarias. Dficit en Guadalquivir, Sur, Xquer, Segura e Baleares.

2. AS DEMANDAS DE AUGA. - 2 principais: a) Agrcolas e gandeiros. - Usos agrcolas e gandeiros + do 80% da auga dispoible e sigue aumentando pola extensin dos regados, xa que proporciona maior productividade (20% da extensin cultivada 50% da producin) aumenta rendas e nivel de vida dos agricultores e permite diversificacin de cultivos. - Problemas: Contaminacin: por fertilizantes qumicos, insecticidas, xurros Excesivo consumo de auga sobreexplotacin de ros e acuferos (sobre todo nas hortas do SE) subvencins para transformar rega por inundacin en rega por goteo ou aspersin.

b) Demanda moi inferior do consumo agrario. Usos industriais: auga necesaria para algns procesos de producin (papel e coiro), refrixeracin, limpeza e eliminacin de residuos. Usos domsticos, trazos: * Prioritarios e con elevadas esixencias de calidade, xa que a auga debe ser potable. * Procedente de augas fluviais e acuferos. * Gasto medio dun europeo 200 litros por persoa e da. Problemas:  abastecemento de moitas cidades espaolas severas restricins en poca de seca, agravado polo crecemento de urbanizacins e complexos tursticos nas zonas litorais mediterrneas (as mis secas) competencia coa agricultura especulativa.  contaminacin das augas por verteduras de augas residuais urbanas e industriais actuacins (anda insuficientes): control e reducin de verteduras, instalacin de depuradoras e reaproveitamento de augas para industria, regado e limpeza urbana.

3. AS POLTICAS HDRICAS. 4 grandes tipos: Trasvasamentos: derivacins da auga de ros debido desigual distribucin dos recursos hdricos. Trasvasamentos consecuencias: Moi custosos. Prdida de moita auga por evaporacin. Consecuencias hidrolxicas: cambios nos acuiferos, limitacins de ampliar o uso de auga nas cuncas de orixe Elevada oposicin social e poltica Consecuencias abandono do polmico Plan Hidrolxico Nacional (trasvasamentos Ebro a Levante e Sur), persiste trasvasamento Texo-Segura = nico de longo percorrido existente.

Desalinizacin de auga de mar: nas reas mis deficitarias (Canarias, Almera) instalacin de plantas desalgadoras aspectos negativos e positivos: Moi custosas. Consomen moita enerxa. Auga de boa calidade. Recentes progresos para abaratar custos e reducir consumo de enerxa.

Recuperacin dos acuferos (milleiros de anos en renovarse): explotados a partir de pozos e bombeo (moi intenso nas terras mediterrneas para agricultura intensiva) consecuencias  nivel dos acuferos. desecamento total ou parcial de lagoas, humidais e albufeiras. salinizacin de auga dos acuferos nas reas litorais debido sa sobreexplotacin penetracin de auga de mar nos acuferos non apta para agricultura ou consumo. filtracin de augas residuais, fecais e produtos qumicos debido crecente urbanizacin e agricultura e gandara intensiva calidade acuferos. - Intentos de solucin: inxectar auga para recargar acuferos e depuracin das augas que conteen. Plans de saneamento dos ros: -Obxectivo reducir a deteriorizacin da calidade dos mesmos e acadar un bo estado ecolxico capacidade de xerar vida. -Actuacins maior control sobre verteduras industriais e urbanas e instalacin de colectores e plantas depuradoras de auga no cauce dos ros.

A PAISAXE, PROTECCIN E CONSERVACIN

Paisaxe = fisionoma externa dun territorio, resultado da accin de factores naturais (relevo, hidroloxa, flora, fauna) e humanos (econmicos, histricos) ao longo do tempo. Paisaxe un produto social = proxeccin da cultura dunha sociedade sobre un espazo determinado. Na actualidade xa non queda en Espaa ningn espazo que non sexa unha paisaxe antropizada en maior ou menor grado necesidade de polticas de proteccin. Pireneos As Mdulas (Len)

1. DANOS, ALTERACIN E DESTRUCIN DA VEXETACIN. Danos: causados por factores naturais (altas temperaturas, sequas ou pragas de insectos ou faungos) ou causas humanas (contaminacin atmosfrica, chuvia ceda) defoliacin e decoloracin das rbores. Alteracin: substitucin de especies autctonas por outras de elevado rendemento econmico, que s veces modifican negativamente o solo, arden mellor ou alteran a flora e fauna local (eucaliptos e pieiros en Galicia). Deforestacin: destrucin da cuberta vexetal afecta a extensa superficies de Espaa.

- Causas e consecuencias da deforestacin:

Cortas terras de cultivo, pastos, residencias, industrias, infraestruturas Incendios forestais: maior incidencia en vern por altas temperaturas, diminucin de precipitacins e ventos secos. - Producidos por causas naturais (raios), pero a maiora provocados (96%), por descoidos (excursionistas, queimas) ou de forma intencionada (gandeiros en busca de novos pastos, especuladores para urbanizar, compradores de madeira a baixo prezo, pirmanos). - Os incendios vense favorecidos pola densificacin do sotobosque, polas repoboacins con especies que arden con facilidade (pieiro, eucalipto). - reas mis afectadas de Espaa = NO.

- incremento da erosin do solo. - maiores emisiones CO2 - perda biodiversidade e valor esttico da paisaxe.

Probabilidad estrutural de incendios

Actuacins fronte deforestacin: (2002-2023) xestin sostible.

medidas para lograr

medidas para evitar incendios: - campaas de informacin e sensibilizacin. - vixilancia dos montes. - incremento penas para causantes. - prohibicin de recalificar terreos afectados para outros usos durante 30 anos. - limpezas de matogueiras dos bosques. - reforestacin de 3,8 millns de ha, sobre todo con especies autctonas.

2. EROSIN E DESERTIZACIN DO SOLO. -

3. ESPAZOS NATURAIS PROTEXIDOS. Partes do territorio escasamente modificadas pola accin humana 5 categoras de proteccin: = reas onde os ecosistemas naturais estn pouco alterados e, debido sa beleza ou singularidade (flora, fauna, xeoloxa) grandes valores ecolxicos, estticos, educativos e cientficos atencin preferente de conservacin. paisaxes naturais que coexisten con actividades humanas (vivenda, turismo, certas formas de agricultura e gandara) firme xestin e uso regulado, equilibrado e sustentable dos recursos. espazos naturais nos que se procura unha proteccin de ecosistemas, comunidades ou elementos biolxicos que, pola sa importancia ou singularidade, merecen unha valoracin especial. Existen reservas naturais integrais proteccin absoluta mnima intervencin exterior (persoal cientfico).

Parques nacionais en Espaa

reas preservadas polos seus valores estticos e culturais compatibilizacin de aproveitamento e conservacin do medio.
Cann do Sil (Ribeira Sacra)

Praia das Catedrais (Ribadeo)

4. POLTICA AMBIENTAL.