PDF Gizarte Trebetasunak

Gizarte Integrazioa
Gizarte-
trebetasunak
LANBIDE
EKIMENA
Proiektuaren bultzatzaileak
Laguntzaileak
Hizkuntza-koordinazioa
Egilea(k): ZIARRETA AINTZANE eta LIZEAGA ANDONI: Gizarte trebetasunak
ALTAMAR argitaletxearen “Habilidades sociales” eta “Animación y dinámica de grupos” liburuetan oinarritua
Zuzenketak: Elhuyar Hizkuntza Zerbitzuak
Maketa: Arrate López

Azalaren diseinua: Naiara Beasain
2010ean prestatua
Gizarte-trebetasunak
Aurkibidea
1. HURBILKETA TALDE-PSIKOLOGIARA ......................................................................................................3

1.1. Taldea kontzeptu gisa.................................................................................................................3
1.2. Sozializazio-prozesua ...................................................................................................................3
1.3. Talde-motak .................................................................................................................................7
1.4. Taldearen garapena eta eraginkortasuna .............................................................................9
3 Talde-bizitzaren faseak .....................................................................................................9
3 Talde-kohesioa.................................................................................................................10
3 Komunikazioa taldean ...................................................................................................12
3 Motibazioa talde-dinamikan.........................................................................................13
1.5. Talde-egiturak ............................................................................................................................14
1.6. Rolak eta lidergoa .....................................................................................................................18
3 Talde barruko rolak .........................................................................................................18
3 Lidergoa............................................................................................................................20
1.7. Taldeak lantokian ......................................................................................................................21
3 Lantaldea .........................................................................................................................21
3 Talde informalak ..............................................................................................................23
1.8. Ariketak........................................................................................................................................25
1.9. Jarduerak....................................................................................................................................27
2. TALDEETAN NOLA ESKU HARTU ...........................................................................................................31

2.1. Taldeetan esku-hartzeari buruzko alderdi batzuk ................................................................31
3 Taldeetan esku hartzeko teknikak ................................................................................31
3 Talde bat nola gidatu.....................................................................................................32
2.2. Taldeak osatzeko teknikak .......................................................................................................33
3 Taldekatze askea ............................................................................................................33
3 Soziograma.......................................................................................................................33
3 Oxford metodoa .............................................................................................................34
3 Collagearen metodoa ...................................................................................................34
3 Rolen antzezpena ...........................................................................................................34
2.3. Dramatizazio-teknikak...............................................................................................................35
3 Role playinga ...................................................................................................................36
3 Rolak alderanztea ...........................................................................................................38
3 Bakarrizketa ......................................................................................................................38
2.4. Talde-dinamikak ........................................................................................................................39
3 Hurbilketa talde-dinamiketara ......................................................................................39
3 Talde-dinamiken sorrrera eta aplikazioa .....................................................................40
LANBIDE-EKIMENA I
2.5. Jardueren programazioa .........................................................................................................42

3 Jardueraren planifikazioa ..............................................................................................42
3 Jardueraren ezarpena ...................................................................................................44
3 Jardueraren ebaluazioa ................................................................................................45
2.6. Ariketak........................................................................................................................................46
2.7. Jarduerak....................................................................................................................................48
3. GIZARTE-TREBETASUNAK.......................................................................................................................51
3.1. Zer dira gizarte-trebetasunak? ................................................................................................51
3.2. Gizarte-trebetasunen osagaiak ..............................................................................................52
3 Portaerazko osagaiak.....................................................................................................53
3 Osagai emozionalak.......................................................................................................58
3 Osagai kognitiboak.........................................................................................................60
3 Nortasuna .........................................................................................................................62
3.3. Gizarte-trebetasun gabezia.....................................................................................................65
3 Gizarte-trebetasunik ezaren zergatia...........................................................................66
3 Gizarte-trebetasunik ezaren adierazpenak ................................................................66
3.4. Gaitasun sozialaren ebaluazioa..............................................................................................68
3 Elkarrizketa ........................................................................................................................68
3 Behaketa ..........................................................................................................................68
3 Testak edo galdetegiak .................................................................................................71
3 Johariren leihoa ...............................................................................................................77
3.5. Ariketak........................................................................................................................................78
3.6. Jarduerak....................................................................................................................................80
4. NOLA HOBETU GURE GIZARTE-TREBETASUNAK..................................................................................83

4.1. Gaitasun soziala hobetzea ......................................................................................................83
4.2. Komunikazioa hobetzea...........................................................................................................83
3 Ahozko komunikazioa.....................................................................................................84
3 Ahozkoa ez den komunikazioa .....................................................................................87
4.3. Entzute aktiboa eta enpatia hobetzea .................................................................................96
3 Entzute aktiboa................................................................................................................96
3 Aktiboki entzuteko eragozpenak..................................................................................97
3 Eraginkortasunez entzuteko aholkuak .........................................................................98
3 Entzutea, enpatia eta komunikazioa ...........................................................................99
4.4. Asertibitatea hobetzea...........................................................................................................100
3 Komunikazio-estiloa ......................................................................................................100
3 Asertibitatea hobetzeko portaerak............................................................................101
3 Asertibitatea hobetzeko teknikak...............................................................................101
4.5. Emozioen kontrola eta adierazpena hobetzea .................................................................103
3 Adimen emozionalaren trebetasunak.......................................................................103
3 Antsietatea urritzeko teknikak .....................................................................................104
II LANBIDE-EKIMENA
4.6. Autoestimua hobetzea...........................................................................................................106

3 Autoestimua garatzeko ohitura ..................................................................................106
3 Berregituratze kognitiboa.............................................................................................107
4.7. Gizarte-trebetasunetan entrenatzea ...................................................................................108
3 Plangintzarekin lotutako alderdiak .............................................................................108
3 Entrenamenduaren sekuentzia eta teknikak............................................................108
4.8. Ariketak......................................................................................................................................111
4.9. Jarduerak..................................................................................................................................113
5. BILERAK ZUZENTZEKO ETA INFORMAZIOA

TRUKATZEKO EDO EZTABAIDATZEKO BESTE TEKNIKA BATZUK .........................................................119
5.1. Talde-lana eta bilerak.............................................................................................................119

3 Bilera lan-tresna gisa .....................................................................................................119
3 Bilera-motak ...................................................................................................................119
5.2. Eztabaidarako edo informazioa trukatzeko teknikak ........................................................120

3 Batzarra ...........................................................................................................................120
3 Brainstorminga edo ideia-zaparrada.........................................................................120
3 Lagun-multzoa ...............................................................................................................122
3 Txutxu-mutxua ................................................................................................................122
3 Eztabaida .......................................................................................................................122
3 Mahai-ingurua ...............................................................................................................123
3 Panela .............................................................................................................................124
3 Philips 66 ..........................................................................................................................124
3 Sinposioa.........................................................................................................................125
3 Arriskuaren teknika ........................................................................................................125
3 Kasuen azterketa...........................................................................................................126
5.3. Bilerak nola gidatu...................................................................................................................127

3 Bilera-koordinatzailearen funtzioak ............................................................................127
3 Bilera arrakastaz gidatzeko urratsak...........................................................................128
5.4. Jendaurrean hitz egitea .........................................................................................................129

3 Jendaurrean hitz egiteko beldurra.............................................................................129
3 Azalpenen helburuak ...................................................................................................130
3 Eszena ezagutzea eta menderatzea.........................................................................130
3 Aurkezpenaren prestakuntza ......................................................................................131
3 Eszenaratzea. Beldurra gainditzea .............................................................................132
5.5. Ariketak......................................................................................................................................133
5.6. Jarduerak..................................................................................................................................135
LANBIDE-EKIMENA III
6. GATAZKAK NOLA EBATZI ETA ERABAKIAK NOLA HARTU................................................................139
6.1. Gizakia, gatazka-iturri..............................................................................................................139
6.2. Zer dira gatazkak? ...................................................................................................................140

3 Gatazken definizioa ......................................................................................................140
3 Gatazken iturburuak .....................................................................................................140
3 Gatazka-motak .............................................................................................................141
6.3. Gatazkak taldeetan................................................................................................................143

3 Taldeen arteko gatazken ondorioak eta emaitzak.................................................143
3 Gatazkei aurre egiteko era negatiboak ...................................................................143
6.4. Gatazken ebazpena...............................................................................................................145

3 Gatazkei aurre egiteko premisak ...............................................................................145
3 Gatazkak konpontzeko pausoak ...............................................................................146
6.5. Gatazkak ebazteko bideak ...................................................................................................148

3 Negoziazioa....................................................................................................................148
3 Bitartekaritza...................................................................................................................151
6.6. Erabakiak hartzea....................................................................................................................155

3 Nola hartu erabakiak?..................................................................................................155
3 Sormena erabakiak hartzean......................................................................................157
6.7. Ariketak......................................................................................................................................160
6.8. Jarduerak..................................................................................................................................162
IV LANBIDE-EKIMENA
GIZARTE-
TREBETASUNAK
LANBIDE EKIMENA 1
HURBILKETA TALDE-
PSIKOLOGIARA 1
1.1 Taldearen kontzeptua
“Gizakia izaki soziala da”. Hainbestetan errepikatutako esaldi horrek gogorarazten digu pertsonak
ez direla bakarrik bizi, baizik eta beste batzuekin harremanetan eta elkarreraginean. Baieztapen horrek
hainbat galdera dakarzkigu gogora: Zergatik antolatzen gara taldeetan? Zer dela eta hartzen dugu parte
talde jakin batean? Zer da, berez, talde bat? Zenbat talde-mota daude? Galdera horiei guztiei erantzuteaz
arduratzen da gizarte-psikologia, eta unitate honetan saiatuko gara azaltzen.
Zein taldetako kide garen galdetzen badiogu geure buruari, gutxi gorabeherako zerrenda bat egin ahal
izango genuke, baina haien artean zer elementu komun dauden zehaztea —pertsonak batzeaz gain— agian
ez zaigu hain erraza gertatuko, talde-kontzeptua nahiko abstraktua baita.
Talde hitza erabiltzen dugu ezaugarri komunak dituen elementu-multzoaren definiziotzat.
Gizarte-zientzietan, talde kontzeptua bere tamainagatik eta egitura zehatzengatik eta zenbait ezaugarri
komun izateagatik bereizten diren talde sozialei buruz hitz egiteko erabiltzen da. Hona hemen ezaugarri
horietako batzuk:
9 Helburu bera edo berdintsua duten pertsonen multzoa
9 Elkarrekin komunikatzen diren pertsonen multzoa
9 Talde barruan beren beharrak asetzen dituzten eta taldea batasun gisara ikusten duten
pertsonen multzoa da
Antzekoa da S. Frouferen(1) definizioa: taldea bizipen-egitura kolektibo berean parte hartzen duten,
elkarrekin komunikatzen diren eta helburu berak dituzten pertsonen multzoa da.
Beraz, taldeko bizipen-prozesu horretan, kide bakoitzak bere rola du eta bere funtzioak betetzen
ditu. Elkarbizitzarako arauak garatzea, taldeko kide izateko nahia sortzea eta elkartasun-sentimenduak
agertzea dakar prozesu horrek.
1.2 Sozializazio-prozesua
Gizakia, jaiotzen den unetik, izaki soziala da. Hasieratik, beste pertsona batzuen laguntza behar
izaten du gizakiak elikadura, garbitasuna, harremanak eta gainerako oinarrizko beharrak asetzeko, izaki
babesgabea baita.
Horregatik, bizi den inguru fisiko eta soziala arakatzeko beharra izaten du haurrak. Horretarako, bere
inguruko pertsonekin eta gauzekin elkarreragin behar izaten du. Bestalde, oinarrizko beharrek (sozialak eta
biologikoak) talde batekoa izatera bultzatzen dute. Talde horren laguntzarik gabe ezin du bizirik iraun.
Haur Hezkuntza
Elkarreragin-prozesu horri sozializazioa deitzen zaio, hau da, belaunaldiz belaunaldi gizarte bateko
kideei kultura transmititzeko prozesua. Zentzu horretan, kultura hitzak hau adierazten du, gizarte edo talde
sozial batek dituen ezaugarri espiritual, material, intelektual eta afektibo berezi batzuk, bizitzeko moduak,
balioak, ohiturak, sinesmenak eta abar barne hartzen dituela.
Sozializazioa eta ikaskuntza

Sozializazio edo gizarteratzeko prozesu hori ez da kasualitatez edo esfortzu kontzienterik gabe gertatzen;
alderantziz: hezkuntza eta kulturizazioa deitzen den ikaskuntza sozialeko prozesu konplexu batetik pasatu
behar du gizakiak.
Horrela, haurrak —babesik gabe jaioak—, pixkanaka, sozializatzera eta bizi diren inguruko kultura-
motak ezagutzeko gai diren pertsona bihurtzen dira. Baina, zer prozesu jarraitzen dute beren gizartera
egokitzeko? Prozesu horren aurrean, haurrak ez dira objektu pasiboak; aitzitik, aktiboak dira, eta beren
inguruko presioei eta eskakizunei aurre egiten diete arrazoitzeko, ikasteko eta sortzeko gai dira eta.
Sozializazioa ikaskuntza bat denez, normala da biziagoa izatea bizitzaren lehenengo urteetan. Alde
batetik, haurra, bere jatorrizko eta berezko gaitasunekin, bere zentzumenek hautematen duten guztia
jasotzeko gai da, kontzienteki eta inkontzienteki; bitartean, haurra mugitzen den tokiko sinboloak, balioak eta
ohiturak transmititzen dizkio gizarteak.
Beste hitz batzuekin esanda, “ikasteko gaitasunaren araberakoa da gizakien biziraupena”. Gainerako
animaliek ez bezala, senak berez eman ez dizkion hainbat gauza ikasi egin behar ditu gizakiak. Beraz,
argi dago denbora gehiago behar duela heltzeko, eta inguruan dituen helduen zaintza eta babesekiko
mendekotasuna handiagoa duela animaliek baino.
Lehen mailako eta bigarren mailako sozializazioak

Gizakiaren sozializazioa jarraitua izaten da. Bi eratako sozializazioak daude:
` Lehen mailakoa: jaiotzen denetik haurrak igarotzen duen lehen sozializazio-aldia da. Horren
bitartez, gizarteko kide bihurtzen da. Lehen adimen-gaitasunak eta gaitasun sozialak ikasten
ditu haurrak, batez ere familia-inguruan. Dena den, funtzio horiek gero eta gehiago
partekatzen dira haur-hezkuntzako eskolekin. Sozializazio-garai horrek haurraren nortasun-
osaketan garrantzia handia izaten du.
` Bigarren mailakoa: lehen mailako sozializazio-garaian oinarritzen da, batez ere, eta
familiatik kanpoko taldeetan gertatzen da, eskolan batik bat, baita beste hau batzuen eta
komunikabideen bitartez ere.
“Hirugarren mailakoa” edo “birsozializazioa” ere aipatu ohi da, jarrera marjinalak edo antisozialak dituzten
pertsonekiko esku-hartze prozesu konplexua adierazteko betiere.
4 LANBIDE EKIMENA
Gizarte Trebetasunak
Sozializazioa eta bizitza-zikloak

Sozializazio-prozesuak ezaugarri desberdinak izaten ditu, bizitza-etapa zein den. Hona hemen
bizitza-ziklorik adierazgarrienak:
` Haurtzaroa
Haur jaioberriak amarekin eta zaintzen dutenekin izaten ditu lehen harremanak. Lehen urte
horietan dituen oinarrizko beharrak (elikadura, garbiketa, atsedena...) zaintzaileek asetzen
dizkiote haurrari. Pixkanaka, ohiturak eta trebetasunak bereganatzen ditu eta autonomia
garatzen du, izaki soziala bihurtzearekin batera.
Eskolatzearekin batera agertzen da taldea haurraren bizitzan, nahiz eta lehen adin
horietan egozentrikoak izaten diren. Zazpi-zortzi urterekin hasten dira talde bateko kide
direla jabetzen, eta horregatik hasten dira adin horietan talde-jolasetan, arauak onartuz
eta betez.
Eskolan, ikaskideen arteko harremanak bereizten ikasten dute haurrek eta gazteek: lagunik
onenak, zenbait ekintza egiteko lagunak, pertsona arrotzak, ezezagunak... Txikienek, hasi-
eran, ez dute harreman-mota batzuk eta besteak bereizten jakiten, baina arrazoi zehatzak
ematen dituzte beste haurren batekin harremanik nahi ez badute.
` Nerabezaroa
Nerabezaroa gizakientzako emozio, adimen, sexu eta jokaera sozialen trantsizio-garaia da,
haurtzaroko segurtasunaren eta helduaroko mundu ezezagunaren arteko igarotzea.
Bizitzako etapa horretan, norberaren nortasuna aurkitzea desafio handia du gizakiak.

Familiarteko harremanak gatazkatsuak bilakatzen dira, eta, haien ordez, kidekoekiko
harremanei ekiten zaie. Lagun-taldeak onartzea izugarri garrantzitsua izaten da nerabearen
autoestimua eta konfiantza garatzeko. Taldea erakunde sozializatzaile bilakatzen da, non
sentimendu, zalantza, beldur eta proiektuak partekatzen diren.
Etapa horren amaieran, taldearen eragina, pixkanaka, gutxitu egiten da, pertsonak arrazo-
namendu moral eta gaitasun intelektual handiagoa bereganatu baititu.
` Helduaroa
Etapa hau oso luzea izaten da. Bi aldi nagusi bereizten dira: heldu gaztea eta heldu ertaina.
Heldu gaztea: 20 bat urtetik 40 urte ingurura artekoa. Etapa horretako ezaugarririk
nagusiena da pertsonak rol sozial eta familiarrak bere gain hartu behar izaten dituela,
hau da, bere bizitzaren eta familiaren ardura hartu behar izaten duela, batetik, eta
kidekoen taldeen garrantzia txikiagotu egiten dela, bestetik.
LANBIDE EKIMENA 5
Haur Hezkuntza
Heldu ertaina: 40 urte ingurutik 65 bat urte artekoa. Aldi horretan bizi-estiloari dagokionez
izaten diren aldaketak bizitzako erdialdera sortzen den krisialdiagatik direla esan ohi da,
alegia, bizitza berrikusi eta baloratu egiten dela, igarotako garai estresagarriak direla
eta. Etapa horren bukaera aldera bizitzako helburu eta zeregin asko burutuak izaten
dira: gehienek familia bat osatu dute, seme-alabak hazi dituzte eta lehenago zituzten
eguneroko ardura asko alde batera utzi dituzte. Kideko helduen arteko harreman
afektiboak sendoak izaten dira; harreman oso sakon eta iraunkorrak izaten dituzte
lagunekin, antzeko esperientziak eta arazoak partekatu izan dituzte eta.
` Zahartzaroa
65 urte aldera sartzen da gizakia aldi horretan. Garapen eskaseko etapa izaten da, eta
egokitze-ahalegin psikologiko handiak eskatzen ditu, batez ere aldaketa biologiko, muga
fisiko eta autonomiaren galerari dagokionez.
Bizitzan garrantzi handikoak izan zaizkion gauza askoren galera ekartzen dio zahartzaroak
pertsonari: lanetik erretiratu ondoren, eginkizunak eta lanak uzteaz gain, lankideekin izandako
harremana galdu egiten da; maite diren pertsonak ere —bikotekidea edo lagunak— galdu
egiten dira denborarekin eta, batzuetan, seme-alabak urrundu.
Alabaina, pertsona askok lortzen du hutsune horiek betetzea talde sozial berrietan txertatuz,
parte hartuz eta adiskide berriak eginez. Gizartetik isolatuta bizi direnei baino kalitate
handiagoko bizitza izateko aukera ematen diete jokaera horiek pertsona helduei.
Egokitzapen soziala eta egokitu ezina sozializazio-prozesuan

Sozializazio-prozesuan, pertsonak ingurua hautematen eta erabiltzen hasten dira, gizartean eta egoeren
aurrean nola jardun jakiteko trebetasunak eta jarrera zehatzak garatuz. Taldearen arauak onartzea ez
ezik, arauetatik desbideratuz gero ondorioak zein diren ezagutzea ere badakar horrek guztiak. Horregatik,
kultura guztiek gizakia taldearen ongizatearen mende jartzen duten arauak bultzatzen dituzte.
Haurra arauen mende egoten da helduekin izaten dituen lehenengo interakzioetatik aurrera.
9 Lehenengo urteetan, moral heteronomoa izaten du haurrak; horregatik, beste pertsona

batzuek ematen dizkioten arauen arabera jarduten da.
9 Pixkanaka, bizitza sozialean murgildu ahala barneratzen diren arau unibertsalak agertuz joango
dira. Orduan azaltzen da moral autonomoa, hau da, gizakiak berak onartzen dituen arauak.
Balioen funtzioa sozializatzailea da, eta gizakia gizarteratzea eta bere autonomia morala garatzea
dute helburu.
Pixkanaka, besteen jarrerak ikusiz eta ikasiz doa haurra. Partaide duen taldera egokitzeko balioak
bereganatu behar ditu, eta, horretarako, taldeko partaide guztiekin dituen harremanez baliatu behar du.
Askotan, ordea, sozializazio-prozesuak ez du biderik zuzenena jarraitzen, asko baitira pertsonari eragiten
dioten faktoreak, ikuspuntu psikologikotik, sozialetik zein biologikotik.
6 LANBIDE EKIMENA
Zenbait faktore aurreikus daitezke; beste batzuk, ordea, kontrolaezinak dira.
Egokitu ezinaren kontzeptua gizakia partaide den talde sozialak edo gizarteak jarritako arau sozialen
hausturatzat definitzen da. Gizarteak zuzentzat daukanetik desbideratzea da.
Egokitu ezina eta ingurugiro kulturala

Kasu askotan, egokitu ezinezko egoerak kontzeptu arbitrario eta erlatiboak dira. Gizarteak aldatu
ahala, garai batean desbideratzea zena gaur egun eskubide edo giza aldarrikapen bihurtu da. Horren
adibide dugu izatezko bikoteena: orain dela hamar urte gaizki ikusita zegoen ezkondu gabe bikotekide-
arekin bizitzea.
Sozializazioa kulturari oso lotuta dagoen kontzeptua dugun bezala, egokitu ezina ere ingurune sozial
eta kultural zehatz bateko prozesu modura ikusi behar da. Beraz, jarreren balorazioa gizakiaren kulturaren
araberakoa izaten da, hots; zenbait maila kultural eta sozialetan ohikoa denak ez dauka zertan hala izanik
beste batzuetan.
Egokitu ezinezko edozein egoera aztertzeko, pertsonaren egoera psikosoziala eta bizi eta garatzen den
ingurunea hartu behar dira kontuan.
1.3 Talde-motak
Erabiltzen den irizpidearen arabera, taldeak hainbat eratara sailka daitezke. Gehien erabiltzen diren
sailkapenak taldekideen arteko erlazio afektiboaren, gizakiak taldearekin daukan erlazioaren eta taldea
sortzeko arrazoiaren araberakoak dira. Ikuspuntu psikosozialetik tratu berezia merezi duen mota talde
txikiarena da.
Beren artean sortzen den harreman afektiboaren araberako taldeak

Taldeko kideak elkartzen dituen lotura afektiboaren arabera, lehen mailako eta bigarren mailako taldeak
desberdin ditzakegu.
` Lehen mailako taldeak: lotura afektibo estuko taldeak dira; kohesio-maila handia izaten dute,
eta intimitate-maila altua. Talde txikiak izaten dira, informalak, hau da, nahiz eta taldekide
guztiak zenbait arau errespetatzera behartu, murrizketak era informalean ezartzen dira. Pertsonen
jarreretan sakonki eragiten duten taldeak dira. Familia, lagunak, gelako lagunak... lehen mailako
taldeak dira.
` Bigarren mailako taldeak: lehen mailakoak baino handiagoak izaten dira; haietako kideen
arteko loturak, berriz, inpertsonalak eta instituzionalduak. Arauei eta antolaketari dagokienez,
izaera formala dute, hau da, era formalean ezarritako murrizketak daude (adibidez, ordutegiak,
betebeharrak eta abar).
Adibiderik argiena enpresa edo eskola bat da. Horietan, taldea osatzen duten kideek ez dute
beti elkar ezagutzen (1.000 ikasleko ikastetxea izan daiteke, edo 10.000 langileko enpresa).
Bigarren mailako beste talde batzuk sindikatuak, osasun-erakundeak eta abar dira.
LANBIDE EKIMENA 7
Haur Hezkuntza
Gizakiak taldearekin duen loturaren araberako sailkapena

Irizpide honen arabera, kontuan hartu behar dira pertenentzia taldea eta erreferentzia taldea.
` Pertenentzia-taldea: norberak aukeratu gabe kide duen taldea, hau da, borondatezkoa ez
dena. Garrantzitsuenak familia, gelako taldea edo auzokoa dira.
` Erreferentzia-taldea: partaidearekin bat datorren eta haren balioak, arauak edo sinesmenak
hartzen dituen taldea da. Gizakia bere erreferentzia-taldeko kide izan daiteke eta haren kide
bezala jardun, askotan hala ez izan arren. Horrelakoetan, helburua da talde horretako kide
izatea. Talde horiek baldintzatu egiten dute gizakiaren jarrera. Koadrilak, kirol-klubak, emigratzen
den gizartea eta beste zenbait dira talde horien adibide.
Taldea sortzeko arrazoiaren araberako sailkapena

Taldea osatzeko bat-batekotasunaren edo planifikazio-mailaren arabera, formaletan edo informaletan
sailka daiteke.
` Talde formalak: nahita osatzen diren taldeak dira. Arau finkoak izaten dituzte eta, normalean,
talde edo erakundearen helburuak banakakoenen gainetik egoten dira.
Talde horiek osatzen dituzten kideak bildu edo elkartu egiten dira, helburu bat edo helburu
komun batzuk lortzeko asmoarekin. Adibideak: lantaldeak (hezitzaile-taldea); arazoak konpon-
tzeko taldeak (ikertzaile-taldea); ekintza sozialeko taldeak (Alkoholiko Anonimoak, GKEak...);
eta abar.
` Talde informalak: bat-batean sortzen diren taldeak dira. Bakoitzaren aukeraketaren arabera,
sinpatiagatik edo erakargarritasunagatik sortzen dira. Adibideak: lagun-taldea, lankide-taldea
eta abar.
Talde txikia
Zer da talde txikia? Aditu gehienek diote talde txikia batez beste 20 bat lagunek osatzen dutela
(hiru eta 25 bitartean), guztiak ere elkarrekin zuzenean erlazionatzen direnak eta helburuak eta arau
komunak dituztenak.
Talde txikiak ezaugarri hauek izaten ditu:
9 Taldeko kide bakoitzak bere nahiak taldean asetzea du xede; horregatik, taldeari atxikita
egon ohi dira.
9 Truke afektiboa ahalbidetzen duen elkarrekintza izaten da, eta poza, konfiantza, segurtasuna
eta beste sentimendu batzuk ekartzen zaizkio taldeari. Ekintzak, zaletasunak eta abar
partekatzen badituzte gertatzen da hori.
9 Komunikazioa ohikoa eta arina izaten da; denek azal ditzakete beren emozioak eta sentimen-
duak. Talde-nortasuna eta elkartasuna sustatzen ditu horrek.
9 Barne- eta kanpo-egitura izaten ditu. Barne-egitura komunikazioak, arauek eta arau-ezarpenak
eratzen dute; kanpo-egitura, berriz taldearen ekintza edo lanek inguruan duten eraginaren
bidez adierazten da.
8 LANBIDE EKIMENA
Koadrila: talde txikia, lehen mailakoa, erreferentziazkoa eta informala

Pertsona gutxiz osatutako taldea da koadrila. Harremanak sakonak izaten dira talde horietanb. Kideak
elkartzen dituen lokarria elkarrekiko antza izan ohi da, estetikari, zaletasunei, ideiei, nahiei... dagokienez.
Elkarrekin egiten dituzte zenbait jarduera, elkarrekin parrandan joatea zeinekintza bortitzak edo delituzkoak,
taldearen joeraren arabera. Koadrilan, den bezalakoa izaten da gizakia, indarkeriarik eta alhadurarik
gabe. Egokitzeko esfortzua oso txikia izaten da, eta ekintzak taldeko kide izateagatik eta taldeko
beste kideak bezalakoa izateagatik justifikatzen dira.
1.4 Taldearen garapena eta eraginkortasuna
Talde bat gidatzea haren helburuak lortzen laguntzea da. Taldearen animatzaileak funtzio hori izaten
du, lider gisara taldeko prozesuak gidatu behar ditu eta. Zer nolako liderra jakin behar du taldearen
gidariak, lidergo-mota batzuk ala besteak hautatu ondorio erabakigarriak izaten baititu taldean.
Halaber, oso garrantzitsua da taldea zer fasetan dagoen eta zer helburu dituen jakitea liderrak,
horrek guztiak taldea gidatzeko dinamika egokienak aukeratzen laguntzen baitio.
Talde-bizitzaren faseak
Hona hemen taldeen faseak: orientazio-aldia, arauak ezartzeko aldia, eraginkortasunaren etapa edo
talde integrazioa eta amaierako etapa.
Orientazio-aldia
Talde bat sortzen denean, lehenengo fasean, kideen artean harremana sortzen da. Aldi horretan,
gizakiek desorientazio afektiboa sentitzen dute. Denek galdetzen diote bere buruari: “Zer gertatuko da?
Zer egin behar da? Zer pentsatuko dute besteek?”. Elkar ez ezagutzeak ziurgabetasuna eta estutasuna
sortzen ditu. Guztien ardura nagusia izan ohi da besteek onartzea.
Aldi horretan, animatzailea konfiantzaz hurbildu behar zaio taldeari, kideak motibatzeko eta sentsibi-
lizatzeko. Horrela, komunikazioa hobetu egiten da, eta estutasun-maila, jaitsi. Garrantzitsua da taldekideek
hasieratik elkar ezagutzea; horregatik, positiboa da talde bat osatzean kideek beren burua aurkeztea,
lehenengo harreman gisara.
Lehenengo aldi horretan, taldearen iguripenak ezagutzen saiatu behar du animatzaileak, eta helburu
komun batzuk proposatu. Hartara, bakoitzak jakingo du taldea norantz doan eta zer espero den haren-
gandik. Oso garrantzitsua da, une horietan, tentsioak eta nahasmenak saihestea eta kide guztien arteko
komunikazio afektiboa bultzatzea.
LANBIDE EKIMENA 9
Haur Hezkuntza
Arauak ezartzen diren aldia

Hasierako zailtasunak eta mesfidantzak gainditu eta gero, taldekideek elkar hobeto ezagutzearekin
batera, komunikazioa errazagoa egiten da eta truke afektiboak sortzen dira.
Aldi horretan, taldeko funtzionamendua zuzendu behar duten jarrerei buruzko arauak sortzeko beharra
sentitzen dute. Hartzen diren erabakietan eragiteko indarra sentitzen du kide bakoitzak; horrela, pixkanaka,
kide bakoitzaren rola finkatuz doa, eta boterea eta lidergoa lortzeko borroka edo lehia agertzen da.
Garrantzitsua da, aldi horretan, animatzailea partaide guztiak integratuta egon daitezen saiatzea, pertsona
batzuk inorekiko atxikimendurik ez sentitzea gerta daitekeelako, eta beren burua baztertzea. Pertsona
guztiak talderatzen eta taldearen giro afektiboaren parte-hartzaileak izan daitezen ahalegindu behar
du animatzaileak.
Aldi horren iraupena ez da berdina izaten talde guztietan. Taldearen eraginkortasuna azaltzen den aldia
izaten da, orduan zehazten baitira taldearen ardurak. Kide bakoitzak taldearen barne-funtzionamendu
egokiaz, koherentziaz eta haren giro parte-hartzailea mantentzeaz arduratu behar du. Era berean, arau
hauek ezarri behar dira: errespetua, elkarrizketa, lankidetza eta arazoak era positiboan bideratzea, denen
ikuspuntuak kontuan izanik eta konponbidea denen arteko adostasunarekin lortuz.
Eraginkortasunaren eta talde-integrazioaren aldia

Taldeko komunikazioa irekia bada, gatazkak elkarrizketaren bidez konpontzen dira, erabakiak
adostasunez hartzen dira, eta, gainera taldearekiko atxikimendu-sentimendu handia sortzen da. Beren
beharrak aseta daudela sentitzen dute taldeko kideek, eta horrek sormena eta eraginkortasuna garatzen
uzten die, denak baliagarriak eta onartuak sentitzen direlako, eta ikusten dute beren ideiak eta ekarpenak
kontuan hartzen direla denen artean erabakiak hartzean.
Amaieraren aldia
Helburuak lortu direnean, gerta liteke taldeko kideek nahi izatea taldeak luzaro jarraitzea, baina
momentu bat iristen da non taldea banatu egiten den (horrela gertatzen da eskolako taldeetan eta animazio
ekintza askotan). Garrantzitsua da banaketa garai hori prestatzea.
Animazioari dagokionez, aldi horretan bukatzen da animatzailearen lana, eta taldeak badaki. Bakoitzak
bere bidea hartzeko momentua iritsi da.
Talde-kohesioa
Taldeek, bere kideen arteko interakzioen bitartez, haientzako erreferentzia-puntu bihurtzen den kultura
komuna osatzen dute, kideak homogeneizatuz (beren artean berdintsuagoak eginez, alegia). Taldekide
bakoitzak jokatzeko era komun horiek errespetatu egin behar ditu, bestela taldeak ez onartzeko arris-
kua baitago.
Talde-homogeneotasun hazkor horrek, normalean, kideen artean elkartasun-sentimendua

sorrarazten du, eta loturak indartu eta taldearen kohesioan lagundu egiten du.
10 LANBIDE EKIMENA
Taldea zein neurritan sentitzen den bateratua eta bere buruarekin gustura adierazten du talde-
kohesioak. Oso efektu positiboa izaten du kohesioak taldeetan, lankidetza eta taldekideen arteko elkartasun-
sentimendua handitzeak produktiboago bihurtzen baititu. Eragin positibo horrek handitu egiten du taldeko
kideen autoestimua; zoriontsu sentitzen dira taldeko kide izanik.
Dena den, talde batzuetan kohesioak ondorio negatiboak izan ditzake (banden kasuan, adibidez),
kohesioak eta taldeko kidea izatearen sentimenduak ekintza antisozial eta bandalikoen justifikazio bihurtzen
dira eta.
Kohesioa zehazten duten faktoreak

Talde-kohesioa zehazten duten faktoreak barnekoak edo kanpokoak izan daitezke:
` Talde barrutik datozen barneko faktoreak: pertsonen arteko erakarpena, hau da, taldeko
kideen arteko sinpatia eta kidetasuna; partekatutako arrakasta- eta porrot-esperientziak; helburu
eta itxaropen berdinak edukitzea; talde-arau eta -balioen sormena; taldeko kideen beharren
gogobetetzea eta abar.
` Taldetik kanpoko faktoreak: taldeko lider formalaren (hezitzailea, animatzailea, buruzagia...)

jokabidea zenbateraino den demokratikoa; taldearen ingurunearekin daukaten harremana
(presionatzen duen ingurua den, defentsa-jarrera sortzen duen edo inguru atsegina den,
kidea positiboki baloratzen duen eta pozak ematen dizkion; beste erakunderen batekiko
mendekotasunik baduen eta abar.
Bi faktore-mota horiek uztartzeko moduaren arabera zehazten da talde-kohesioa. Horren alde positiboa
da taldearen errendimendua igo egiten dela, kideen arteko lankidetzari eta komunikazio errazagoari esker.
Horrek guztiak ondorio positiboak izaten ditu taldeko kide bakoitzean, taldekoa izateko sentimendua eta
autoestimua handitu egiten dizkio eta.
Kohesioaren aldeko estrategiak

Badira, oro har, talde-kohesioa errazten duten estrategiak, lider formal orok bultzatu beharrekoak:
` Afektuzko giro positiboaren sorkuntza: taldeko kide guztiek askatasun osoz mintzatzea
bultzatu behar da, adostasunaren alde eginez eta tentsioak gutxituz, errespetu- eta begikotasun-
harremanak ezarriz.
` Giro goxoa sortzeko moduan antolatu behar da espazioa: adibidez, ongi argiztatutako gela,
tenperatura eta altzari-antolamendu egokiarekin... Alderdi horiek komunikazioa erraztu egiten
dute eta, ondorioz, talde-kohesioa.
` Taldearen helburuak argi eduki behar dira: taldeak norantz doan baldin badaki, proposatutako
lanak eraginkortasun handiagoz egingo ditu.
` Egoeretara egokitzeko gai izan behar dira: talde baten bizitzan, baldintzak aldatu egin
daitezke. Beraz, oso positiboa da taldearentzat egoera berrietara egokitzeko gaitasuna
edukitzea eta taldean gerta daitezkeen aldaketak ulertzea. Talde-kohesioa zailtzen duen faktorea
da zurruntasuna.
LANBIDE EKIMENA 11
Haur Hezkuntza
Sakabanatzea
Sakabanaketak kohesioaren kontrako efektua eragiten du: taldea banandu egiten da. Zatiketaren
arrazoiak era askotakoak izan daitezke: taldeko helburuak oso argi ez egotea edo haiek lortzeko
zailtasun handiak izatea; giro afektiboan tentsioa egotea eta tentsio hori egokiro ez konpontzea.... Egoera
horietan ohikoa izaten da taldearen desantolaketa eta batzuek taldea uztea edo asaldurak gertatzea.
Talde barruko komunikazioa
Taldea eta haren kodeak

Talde-komunikaziorako biderik agerikoena aho-hizkuntza da. Talde askok kideei ulerterraza zaien
hizkuntza garatzen dute, arrotzentzat askotan ulergaitza izaten bada ere.
Horrela, bada, talde jakin batek erabiltzen dituen hitz egiteko modu jakinei argota eta hizkera edo
jerga deitzen zaie. Adiera horien artean bada alderik:
` Argota: talde batek (adibidez, koadrila batek) desberdintzeko asmoz edo besteek uler ez
ditzaten erabiltzen duen hizkuntza da (kartzelako hizkuntza, esate baterako). Esamoldeak edo
hitzak taldekide esanguratsuek onartu ahala hartzen ditu taldeak bere argoterako; horrela,
besteetatik desberdintzeko elementua izateaz gain, barne-kohesio eragile bilakatzen da.
` Jerga edo hizkera: batzuetan beharrezkoa izaten da objektu, materia, tresna, prozesu eta abarri
buruz zehaztasun handiz aritzea. Horrek, berariazko hitz egiteko modua eragiten du. Hori dela
eta, hizkuntza teknikoak (medikuntzakoa, juridikoa...) edo lanbide jakin batzuetakoak (marinelak...)
sortzen dira, ulergaitzak gainerakoentzat.
Horietaz gain, keinu, mugimendu eta abarrez baliatuz ahozkoa ez den hizkuntza ere erabiltzen dute
taldeek. Horietako batzuk nahiko zeinu internazionalak izaten dira (OK adierazteko hatz lodia jasotzea,
adibidez), bina beste batzuk taldeak erabaki eta bere-bereak izaten ditu (elkar agurtzeko modu bere-
ziren bat...).
Taldean komunikatzeko aukera berriak

Teknologia berrien eskutik (sakelako telefonoak eta ordenagailuak), biderkatu egin dira
komunikaziorako aukerak.
Sakelako telefonoek zuzenean pertsona jakin bati —ez haren etxera edo lantokira—
noiznahi eta nonahi hots egiteko aukera eskaintzen dute.
Talde-komunikazioa irauli duen beste baliabide bat SMS mezuak izan dira. Gaur egun,
gainera, gazteen arteko komunikazio modu erraz eta azkarra zena “pasa ezazu” eskaripean
erakundeek eta enpresek beren kanpainak egiteko erabiltzen dute.
Posta elektronikoa eta bat-bateko mezularitza programak (MSM Messenger, adibidez)

bakarkako edo taldeko komunikaziorako aukera bilakatu dira, solaskide bakoitza nonahi
dagoela ere.
12 LANBIDE EKIMENA
Internet bidez mezuak —idatziak eta bestelakoak— zabaltzea, baita ikus-entzunezkoak

ere (YouTube, esate baterako), arrakasta izugarria duen beste aukera bat da, bide tradizio-
naletatik at geratzen dena.
Sare sozialak (blogak...) ere interesguneen sorrera erraztu egiten dute eta, ondorioz, taldeak
sortzeko aukera berriak eskaini.
Motibazioa talde-dinamikan
Pertsona bat era jakin batean jardutera bultzatzen duen arrazoia da motibazioa.
Giza portaera guztiak motibazio batek (handiago edo txikiagoa) eragiten ditu. Pertsona baten
jarrera ikusita, haren motibazio-maila ikus daiteke: zenbat eta motibatuagoa egon, helburu bat lortzeko
ahalegin handiagoa egiten du. Horregatik, gizakia mugiarazten duen motibazio-mota beti helburu bat lortzera
zuzendua egoten da.
Nahiz eta motibazio guztiek jatorri eta maila desberdinak eduki, motibazioak bizitza psikiko guztira
zabaltzen dira, gizakia hainbat eginkizunetara bultzatuz: gosea, logura edo sexu-nahia asetzera nahiz
goragoko mailako helburuak betetzera.
Ekiteko bulkada hori ingurugirotik datorren kanpoko estimulu batek sor dezake, edo pertsonaren
barnealdeko prozesu mentalek:
` Kanpoko motibazioa: kanpotik datorren motibazioa, alegia. Ukigarri diren gauzek eragiten
dute motibazioa (dirua, sariak, diplomak...) edo ukigarri ez direnek (besteen esker ona, ospe
soziala, lanekoa...) Kanpoko motibazioa batez ere errefortzuetan oinarritzen da, kanpotik datozen
sari eta zigorretan alegia.
` Barruko motibazioa: pertsonak berak eragiten du. Normalean, norberak ezartzen dio bere
buruari, eta lorpenak eta emaitzak ikusiz mantentzen da. Pertsona batek ariketa edo ekintzaren
bat kanpoko errefortzurik gabe edo sariren bat jasotzeko itxaropenik gabe egiten badu, barruko
motibazioa duela esaten da.
Sariak ondo administratzen badira, kanpoko motibazioak emaitza onak ekartzen ditu. Baina errefortzua
kanpotik bakarrik badator, barruko motibazioak parte hartu gabe, mugatua izan daiteke. Errefortzua
kanpokoa bakarrik bada, motibazioa egoten jarraituko du saria eta zigorra dagoen bitartean, baina horiek
desagertzen badira ezin da jarraipena bermatu.
Horregatik, oso garrantzitsua da pertsonaren barne-atxikimendua, hau da, bere ikaskuntzan ere
engaiatzea, berezko motibazioa baita hori. Barruko motibaziora zenbat eta gehiago hurbildu pertsona,
orduan eta segurtasun eta konfiantza handiagoa izango du bere buruan.
Bestalde, errealistak ez diren edo bere aukeretatik aldendu egiten diren helburuen aurrean egonik,
pertsona batek behin eta berriz porrot egin badu, amore ematen du. Adibidez, eskola-porrotaren zati bat
ongi bideratzen jakin ez den motibazio-faltagatik gertatzen da. Ideia hori oso garrantzitsua da, hau
adierazten baitu:
LANBIDE EKIMENA 13
Haur Hezkuntza
9 Helburua lortzea zailegia bada, pertsonak amore eman eta utzi egiten du
9 Helburua errazegia bada, pertsonak interesa galtzen du
Horregatik, pertsonak lor ditzakeen beharrei egokitzen den tarteko puntu batean legoke oreka. Pertsona
bat mugiarazteko edo aldatzeko beharrezkoa da egungo egoerak sortzen dion ondoezaren (ase gabeko
beharra) eta etorkizunean egoera hobetzeko itxaropenaren artean oreka egotea.
Talde batean, kideen etengabeko motibazioa funtsezkoa da talde-bizitzaren garapenerako. Kideek beren
helburuak lortzeko motibazioa mantentzen duten bitartean, taldeak aurrera egingo du eta eraginkorra
izango da. Baina hori gertatzen ez bada —helburu guztiak lortu direlako eta beste erakargarririk sortzen
ez delako, adibidez—, taldearen eraginkortasun-maila jaitsi egingo da, eta taldea desegitera ere iris daiteke.
Errefortzuaren teoria
Errefortzuaren teoria B.F. Skinner psikologo konduktistak proposatu zuen. Teoria horrek
dio pertsona baten iraganeko ekintzek etorkizunekoetan aldaketak eragiten dituztela, prozesu
zikliko honen arabera:
9 Pertsonek errepikatu egiten dituzte ondorio positiboak (errefortzu positiboak) izan

dituzten portaerak
9 Ondorio negatiboak (errefortzu negatiboak) izan dituzten jarrerak ez errepikatzeko

joera izaten da
1.5 Talde-egiturak
Taldeak, homogeneoak izan beharrean, konplexuak izaten dira. Taldeko kide bakoitza desberdina da,
eta bere tokia du haren barruan, hau da, talde baten barruan pertsona bakoitzak bere rolak izaten ditu
eta hainbat funtzio betetzen ditu. Horrenbestez, harreman-egitura gisara eratzen da taldea, non kide
bakoitzari besteetatik desberdina egiten duen berezitasunen bat ematen dion. Baina, zein dira harreman
horiek? Zeren arabera egituratzen dira harreman horiek? Nola sortzen dira?
Zenbait alderdiren inguruan egituratzen da taldea. Hona hemen garrantzitsuenak:
9 Taldeko kideen arteko harremanak. Harreman horiek ezartzen dute zer pertsonak —eta zer
intentsitaterekin— onartzen edo baztertzen diren
9 Taldeko kide bakoitzaren estatusa edo tokia
9 Taldeko kideen arteko autoritate-, ospe- edo isolatze-maila
9 Taldean gertatzen diren tentsio-egoerak edo kidetasunak sorturiko lehia/harmonia eta

ezinikusi/ begikotasun erlazioak
Alderdi horiek guztiak pertsonak desberdintzen dituzten elementuak dira, eta talde-egitura desberdinak
sortzen dituzte. Garrantzitsuenak egitura soziometrikoak, botere-egiturak eta komunikazio-egiturak dira.
14 LANBIDE EKIMENA
Egitura soziometrikoak
Egitura soziometrikoak taldea osatzen duten pertsonen arteko harreman-sareen egitura erakusten du.
Talde bateko pertsonen arteko zaletasun- eta errefus-txantiloien arabera osatzen dira. Horregatik,
talde-egitura osatzen duten kideen arteko harreman afektiboek asko mugatzen dute: intimitate-maila,
estimua, adiskidetasuna, axolagabetasuna, etsaitasuna eta abar.
Taldearen bizitzan eta taldearen jardueren arabera alda daitekeen egitura da. Zaletasunak aldatu egin
daitezke, adibidez, taldeko lana egiteko edo ondo pasatzeko.
Egitura soziometrikoen azterketa eta analisia soziograma teknikaren bitartez egiten da. Galdeketa
baten bitartez, talde barruan pertsona bakoitzak duen posizioa erakusten duen teknika da.
Soziograma
Haurtzaroan eta nerabezaroan aplikatzeko egokia da soziograma-teknika. Ohikoenean,
pertsona bakoitzari kide bat hautatzeko eskatzen zaio, egoera jakin baterako edo bat baino
gehiagotarako; adibidez, eskolako lan bat egiteko, txango batera elkarrekin joateko, atarian
jolasteko eta abar.
Taldean eta idatziz aplikatu ohi da testa; beraz, haurrek erraz irakurri eta idazteko
gaitasuna izan behar dute. Ez badute, hezitzaileak banaka eta bakarka egiten dizkie galderak,
ahoz. Haur Hezkuntzan, hezitzaileak behaketa ere erabil dezake, eta gero berak pasatu
datuak fitxetara.
Ondorengo adibide xumean atarian jolasteko nor aukeratuko luketen galdetu zaie haurrei.
Haiek bi izen ematen dituzte lehentasunaren arabera (izan liteke bakarra edo gehiago ere bai).
Informazioa jasotakoan, emaitzak aztertu eta interpretatu egin behar dira. Horretarako,
lagungarri izaten da taula bat osatzea, kide guztien izenekin eta hautaketekin:
Hautatu Manuel Teresa Isabel Marcos Irene Sara Laia Víctor Juan Carla
Manuelek X 0
Teresak 0 X
Isabelek X 0
Marcosek
Irenek 0 X
Sarak 0
Laiak 0
Víctorrek 0 X
Juanek 0
Carlak 0
0, lehenengo hautatua
X, bigarren hautatua
LANBIDE EKIMENA 15
Haur Hezkuntza
Emaitza horietatik abiatuta taldearen osaketa ikusteko grafikoa marraztu daiteke:
lehenengo aukera
bigarren aukera
Grafikoa berehala interpretatu ahal dugu:
Lider bat dago, Irene. Horrek Manuel, Isabel eta Juan bereganatzen ditu; hein txikiagoan,
Víctor, eta are txikiagoan, Teresa. Azken horrek errefusatua izateko arriskua dauka.
Erdigune den taldetik banatuta, beste bi talde ageri dira. Batek, Victor eta Laiak osatuak,
badu loturaren bat erdigunearekin; bestea, Sara eta Carlak osatua, talde nagusiarekiko
isolatua dago.
Azkenik, bada kide bat, Marcos, inor hautatzen ez duena eta hautaketarik jasotzen ez
duena. Isolamendu larritzat jotzen da hori.
Emaitza horietatik abiatuta, hezitzaileak bere esku-hartzea planifikatu ahal du, taldekideen
arteko harremanak hobetu eta guztiak integratze aldera.
Badaude taldeko kide askok hautatzen dituzten pertsonak, estimatuenak, “izar” bihurtzen direnak;
beste batzuk, berriz, oso gutxitan hautatzen dituzte, edo inoiz ez, eta taldeko kide bakarti bihurtzen dira;
badaude elkar aukeratzen duten pertsonak baina beste inork hautatzen ez dituenak, azpitaldeak osatzen
dituztenak. Nahi adina konbinazio egin daitezke.
Animatzaile edo hezitzaileentzako oso erabilgarria izan daiteke teknika hori. Izan ere, taldearen giroari
buruzko informazioa jasoz gero, taldekideen arteko harremanak hobetzeko estrategiak bultzatu eta talde-
bizitzaren garapen-prebisioa egin dezakete.
Botere-egiturak
Botere-egiturek pertsona bakoitzak taldean duen tokia edo estatusa erakusten dute, eta talde barruan
pertsona bakoitzak duen eraginagatik eta aginte-mailagatik daude zehaztuta.
Boterea besteen beharrak asetzeko baliabideak dituzten pertsonek edukitzen dute, saritu edo indartu
dezaketenek, beren eragina ezagutza eta trebetasunetatik datorkien pertsonek. Taldea egiten ari den
lanaren edo taldearen interesen arabera banatzen da boterea.
Dudarik gabe, botereak eta autoritateak taldeko kideen estatusa ezartzen dute. Bakoitzak duen eragina
eta besteek ematen dioten boterearen arabera, taldeko kideek dagokien rola betetzen dute.
16 LANBIDE EKIMENA
Espezializatutako taldeetan, lanaren espezializazioaren arabera mugatuta egoten dira rolak. Adibidez,
enpresa batean hainbat hierarkia-maila daude, eta autoritatea oso argi mugatuta egoten da. Aitzitik, talde
informaletan taldearen une bakoitzeko helburuen arabera zehazten dira rolak, adibidez, trebetasunaren,
ospearen, begikotasunaren eta abarren eraginez.
Botere-egoera indartsuan dagoen pertsonak (normalean, taldeko liderra) abantailak izaten ditu
gainerako taldekideekiko, errespetatu egiten dute eta. Normalean, pertsona horiek taldeko lanari oso atxikiak
egoten dira eta besteek baino ardura handiagoak hartzen dituzte.
Komunikazio-egiturak
Talde barruan, komunikazioa oso garrantzitsua da. Edozein taldetan pertsona batengana edo beste
batengana zuzentzeko zaletasun indibidualak azaltzen dira, edo zenbait pertsonen artean komunikazio-
truke gehiago daudela ikusten da. Horregatik, talde barruko komunikazioa ez da homogeneoa eta bide
desberdinak jarraitzen ditu.
Informazio-bideak egituratzeko moduaren arabera, informazioa era batera edo bestera ibiltzen da
talde barruan; horregatik, komeni izaten da dauden bideen kopurua, ahalmena eta banaketa aztertzea.
Taldearen komunikazio-egiturak eragin egiten dio haren funtzionamendu eta errendimenduari, batez
ere arazoak konpontzean, informazioa banatzean eta taldearen lana antolatzeko bideetan. Era berean,
taldeko kide bakoitzaren poztasun-mailari ere eragiten dio.
H. J. Leavittek bost kidez osatutako taldeetan lau komunikazio-egitura sortu zituen, 1950eko hamarkadan,
egiturak zer nolako eragina zuen taldearen errendimenduan ikusteko: gurpil-egitura, egitura biribila, “Y”
formako egitura eta kate erako egitura.
` Gurpil-egitura: zso zentralizatua. Taldea osatzen duten lau kide daude,

batez ere pertsona batekin komunikatzen direnak. Pertsona hori
taldeko erdigune bihurtzen da eta informazioa banatzen du. Beste lau
kideen arteko komunikazioa oso eskasa da.
` Biribil-egitura: deszentralizatuena da, taldeko kide guztien artean

dagoelako komunikazioa.
` “Y” formako egitura: pertsona bat komunikazioen erdigune

garrantzitsuena da, baina ez da denekin zuzenean erlazionatzen;
batzuengana bitartekari bidez iristen da.
LANBIDE EKIMENA 17
Haur Hezkuntza
` Kate-egitura: Aurrekoaren antzekoa da, pixka bat

zentralizatua. Sare mota honetan kide batek erdiko
posizioa eta bik muturretako tokia okupatzen dute.
Leavittek ikusi zuen, alde batetik, gurpil-egitura zela egokiena lan sinpleak egiteko, baina ez dela
taldea gehien asetzen duena; bestetik, deszentralizatutako egiturak egokiagoak direla egoera konple-
xuak konpontzeko.
Bukatzeko, talde-egiturak egin behar duten lanera egokitu behar dira, taldeko kideen gogobetetzea
kontuan hartuz, taldean sor daitekeen giro negatiboak lanaren garapen egokiari erasan baitiezaioke.
1.6 Rolak eta lidergoa
Talde barruko rolak
Taldearen helburuaren arabera, taldea osatzen dutenek funtzio batzuk ala beste batzuk betetzen dituzte.
Talde barruan pertsona bakoitzak betetzen duen funtzioari rola deitzen zaio. Funtzioaren eta talde barruan
duen tokiaren arabera, bakoitzak rol desberdina du.
Pertsona batek bere bizitzan dituen rolak momentu bakoitzean kide den taldeen araberakoak eta talde
bakoitza dagoen egoeren araberakoak izaten dira.
Rolak hiru taldetan sailkatzen dira:
` Lehentasuna jarduera duten rolak: honelako rola betetzen duten pertsonek taldearen aktibitatea
bultzatzen dute, proposatutako helburuen arabera: edozein egoera konpontzeko iniziatiba hartzen
dute, taldeari ideiak eta iradokizunak proposatzen dizkiete beti, informazioa bilatzen eta ematen
dute, iritzia ematen dute eta besteek beren iritziak ematera bultzatzen dituzte, ematen diren ideiak
argitu eta laburbildu egiten dituzte eta taldeari erabakiak hartzen lagundu egiten diote.
` Lehentasuna kohesioa mantentzea duten rolak: taldean giro positiboa mantentzen saiatzen dira,
gatazken konponbideak bilatuz eta taldea elkartuta edukiz. Taldeari adorea ematen diote, kide
guztien arteko komunikazio erraza mantentzen saiatzen dira, taldearekin konprometitzen dira
eta taldeko kide guztiak bultzatzen dituzte ardurak hartzera eta konpromisoetara iristera.
` Traba egiten duten rolak: beren gogobetetzea bakarrik kontuan izaten duten pertsonak dira
eta, askotan, taldearen garapena oztopatu egiten dute: taldeko kideak mespretxatu egiten dituzte,
taldearen kontra agertzen dira eta sistematikoki ez dira taldearekin ados egoten, taldea manipulatu
egiten dute, arreta bereganatzen saiatzen dira eta abar.
18 LANBIDE EKIMENA
Rol desberdinak taldean

Talde bakoitzean, kideak helburu jakin batzuk lortzeko balio duten rol zehatz batzuk garatzen
dituzte. R. F. Balesek sailkapen sistema bat ezarri zuen taldeko kideen arteko harremanetan rol
hauek ikusi ahal izateko. Lau maila desberdindu zituen: sozioemozional positiboa, laguntzeko
lanarena, orientazio bilaketaren lanarena eta emozional negatiboa.
` Maila sozioemozional positiboa: taldearen kohesioari laguntzen dioten rolak dira.
Adore-emailea, solidarioa edo animatzailea: solidario agertzen direnek,

besteak lagundu edo saritzen dituztenek betetzen dute rol hori.
Tentsio-gutxitzailea: ingurua erlaxatzen, txantxetan ibiltzen, poza erakusten

eta abar egiten duten pertsonei dagokie.
Bateratzailea: baieztatzen, entzuten, ulertzen duten pertsonek betetzen dute

rol hori. Amore ematen eta besteekiko adostasuna erakusten dutenak dira.
` Laguntzeko lanen maila
Antolatzailea, abiarazlea edo aktibatzailea: ideiak proposatzen eta iradokitzen

dituztenek betetzen dute rol hori. Ekintzaileak dira, jarraibideak ematen dituzte...
Laguntzailea: beren ideiak, iritziak, sentimenduak... adierazten dituztenak dira.
Argitzailea edo bateratzailea: orientatzen, informatzen, ideiak errepikatzen,

puntu bateratzaileak eta ekarpenen arteko desberdintasunak adierazten
dituztenak dira.
` Lan-maila, orientazio-bilaketa
Galdetzailea: orientazioa eta iritzia eskatzen duten pertsonek betetzen dute

rol hori. Zerbait errepikatu edo baiezta diezaioten eskatzen dute, besteak beste.
Bateratzaile-animatzailea edo entzulea: besteen iritzi, jarrera eta balorazio-

ekiko interesa erakusten duten pertsonak dira.
Eragozpen-adierazle positiboa: aholkua, instrukzioak edo ekintza bideak

eskatzen dituzten pertsonak dira.
` Maila sozioemozional negatiboa
Pasiboa, axolagabea edo desertorea: interes falta pasiboki adierazten duten

pertsonen rola da. Ez dute laguntzarik eskaintzen, ez dute laguntzen...
Manipulatzailea edo menderatzailea: tentsiogune dira, beti beren iritziak

berretsi eta, elkarrizketarako aukerarik eman gabe, joan egiten dira.
Aurkari-erasotzailea: aurkari agertzen dira, besteak mespretxatu egiten dituzte,

amorerik eman gabe tinko mantentzen dira.
LANBIDE EKIMENA 19
Haur Hezkuntza
Aipatutako rol guztiak elkarrekin nahasgarriak dira, eta pertsona berak hainbat izan ditzake
une desberdinetan. Rol positiboak eta laguntzeko lanen rolek osatzen dute liderren errepertorioa.
Emozioen aldetik negatiboak diren rolek, irauten badute eta taldean ezartzen badira,
zerbaitek gaizki funtzionatzen duela adierazten dute, taldeko kide batzuen edo guztien nahiak
ase gabe daudela. Horrelakoetan, gogoeta egin eta irtenbideren bat bilatzen saiatzea da egokiena.
Lidergoa
Lidergoa taldeetan nahitaez sortzen den funtzioa da, taldeko kideen nortasun- eta koherentzia-
beharraren adierazle. Funtzio hori egitura soziometrikoaren garapenarekin, botere egiturarekin eta
taldeko komunikazio-egiturarekin dago lotuta. Animatzailea edo hezitzailea lider formala da, eta parte
hartzen duen prozesu guztietan taldeari egokitzeko eta kide guztien parte-hartzea bultzatzeko erabili behar
du buruzagitza.
Liderra lidergo-funtzioa betetzen duen pertsona da, eta aurreko paragrafoan aipatutako egituren erdigune
bihurtzen da. Pertsona horrek taldea helburu zehatzetara orientatu eta gidatzen du, kohesionatuta mantenduz.
Lidergo-estiloak
Hiru lidergo-mota daude: lider autoritarioa, lider permisiboa eta lider demokratikoa.
a) Lider autoritarioak taldearen norabidea ezartzen du, helburuak eta baliabideak erabakitzen
ditu, eta lanak banatzen, taldeko kideek pentsatzen dutena kontuan eduki gabe. Lidergo-mota
hori hartzen duenak bere borondatea inposatzeko ahalegina egiten du, taldeko kideek bere
ikuspuntua har dezaten. Besteen ekimen-gaitasunean eta taldean fede handirik ez du. Bere
jarrera despotismotik paternalismoraino aldatzen da, bi kasuetan taldeari antzerako ondorioak
eraginez: errendimendu altua liderra aurrean badago, baina gogo-gabezia eta atsekabea,
baita agresibitatea ere taldeko kideen artean, hura ez badago, eta talde-kohesio txikia.
b) Lider permisiboak (laissez faire) taldearen garapenean parte-hartze txikia dauka, edo ez
du parte hartzen. Taldeak bere kasa jarduten du, inolako orientaziorik gabe. Liderra “on puska”
edo axolagabe bezala agertzen da zenbaitetan, eta taldeak planteatutako egoerei konponbideak
bere kabuz aurkitzea espero du. Lidergo pasibo horrek taldeko kideen artean nahastea
sorrarazten du eta, ondorioz, taldeak jarrera indibidualista hartzen du, eta gutxi laguntzen.
Atsekabea sortzen duen lidergoa da, eta taldea gogo-gabeziara eraman dezake, aspertu
egin daiteke eta asaldurak ere sor daitezke. Horrelakoetan, erraza da taldea sakabanatzea
eta errendimendu baxua izatea.
c) Lider demokratikoak taldea orientatu egiten du, helburuak proposatuz eta haiek lortzeko
behar dituen tresnak eskainiz. Era berean, taldeak dioena entzun egiten du eta taldekideekin
batera hitzartzen du funtzioen eta lanen banaketa. Lider horrek konfiantza du taldean eta haren
beharrak asetzeko aukeretan. Hartzen diren erabakietan kide guztien parte-hartzea sustatzen
du, eta denak bultzatzen ditu inplikatzera konprometitzera eta ardurak hartzera. Lidergo
demokratikoak komunikazioa, taldeko sormena eta, aldi berean, autonomia erraztu egiten du,
hau da, taldea jarduerak egiteko eta errendimendu egokia mantentzeko gai izaten da
animatzailea beti aurrean egon gabe ere.
20 LANBIDE EKIMENA
1.7 Taldeak lantokian
Taldeak aztertzean, komeni da lan-alorrekoei bereziki erreparatzea.
Pertsonek, enpresen barruan, erakundeak berak erabakitako irizpideen arabera antolatutako lantaldeetan
hartzen dute parte. Antolamendu horren arabera zehazten dira bakoitzak lantaldean dituen betebeharrekoak,
burutu beharreko lanak, garatu beharreko trebetasunak, hartu beharreko erantzukizunak, erabili beharreko
informazioa eta abar.
Lan-inguruan, ekoizpenaren antolamenduak eta norberaren postuak agintzen dituenez gain, gizon-
emakumeek harremanak izaten dituzte —berez— beren kideekin, eta kontaktu informal horietatik taldeak
sortzen dira. Talde horiek pertsonen beharrak asetzeko eratzen dira, ez erakundeak planifikatutako helburuak
lortzeko. Talde informal horiek eginkizun garrantzitsua izaten dute erakundearen funtzionamenduan.
Lantaldea
Lantaldea funtsezko atala izaten da edozein erakundetan. Izan ere, sektore guztietan garatzen ari den
konplexutasun gero eta handiagoa dela-eta, jarduera gehienak elkarlanean egin behar izaten dira.
Esku-hartze jakin baterako beren prestakuntza, ezagutza, trebetasunak eta eskarmentua jartzen
duen pertsonen multzoa da lantaldea. Pertsona-kopuru txiki batek osatzen du, eta printzipio hauen arabera
jarduten dira:
9 Helburu komuna lortzeko konpromisoa
9 Kide bakoitzaren trebetasun, gaitasun eta ahaleginak helburu hori lortzera bideratzea. Zereginak
kideen artean banatzea eta aurrez erabakitako metodo eta prozeduren bidez gauzatzea
Bakarkako lana garrantzitsua bada ere, talde-lana are garrantzitsuagoa da, bereziki pertsonen arretarekin
zerikusia duten lan-esparruetan.
Talde-lana. Sinergia
Lantaldeak erabiltzen dituen metodologia, prozedura eta estrategiei esaten zaie talde-lana, eta honetarako
Tresna metodologikoa da:
9 Pertsona bakoitzaren alderik hoberena sustatzeko, taldea eraginkorragoa izan dadin.
9 Taldearen funtzionamendua kide bakoitzaren nortasunetik harago eramateko. Taldeak bere

helburuak lortzeko bidean aurrera egiten du, nahiz eta kide batzuk jarraitzerik ez izan,
edo aldatu.
9 Askotariko lanak eta zailagoak egiteko taldean, sormena bakoitza bere kabuz arituta baino
gehiago sustatzen baita.
9 Elkarrekin koordinatuta lan egiteko, bakoitzak bere ikuspuntua agertuz eta guztienekin txertatuz.
Gaiei buruzko ikuspegi zabalagoa eta osatuagoa edukitzeko aukera eskaintzen du horrek.
LANBIDE EKIMENA 21
Haur Hezkuntza
Talde-lanean, profesional bakoitzak bere esku dauzkan ezagutza eta teknikak ekartzeko egiten duen
ahalegin koordinatuak sortzen duen balioa bakarkako esku-hartze isolatuen batuketa baino handiagoa
izaten da. Fenomeno horri sinergia deritzo. Beraz, talde-lanak sinergia sortzen du.
Talde-lanaren abantailak
Talde-lanaren abantailak, beraz, agerikoak dira. Hona hemen adibide batzuk:
9 Talde-lana bakarkakoen batura baino eragingarriagoa da, ezagupenak, teknikak, baliabideak

eta horiek guztiek eragiten duten sinergian batzen baitira
9 Profesional bat baino gehiago elkarlanean aritzeak proposamen-aniztasuna eta lanari buruzko
ikusmira irekitzea errazten du
9 Parte-hartzea eta konpromisoa areagotu egiten dira
9 Emaitzen erantzukizuna taldekide guztiek partekatzen dute
9 Arreta-maila handitu egiten da, elkarreragin eta ikaskuntza informalari esker
9 Kideen arteko autoestimua indartu eta segurtasun-eza gutxitu egiten direnez, gogobetetze
sozial eta pertsonal handiagoa sortzen da
9 Hainbat alorretako profesionalekin jardunez gero, bestalde, lanak dibertsitate handiagoa izaten
duenez, atseginagoa eta erakargarriagoa izan daiteke
Talde-lanaren zailtasunak
Talde-lanaren eraginkortasun eta kohesioa erasaten duten zenbait faktore ere badira:
9 Talde-lana motela eta monotonoa izan daiteke
9 Badira besteen aurrean lotsatzen edo kikiltzen diren pertsonak
9 Batzuek sentitzen dute taldeak mugatu egiten dituela
9 Kide bakoitzaren betebeharrak ondo zehazten ez badira, ardurak taldean “gal” daitezke
9 Batzuetan indar gehiago xahutzen da taldean sortzen diren gatazkak bideratzen lortu nahi
diren helburuetara heltzen baino
9 Eginkizun-maila desberdinek tentsioak eta atsekabeak eragiten dituzte. Gerta liteke batzuei
zailtasun handiagoko atazak uztea, beste batzuen ekarpena eskasagoa izanik
Horregatik, oso garrantzitsua izaten da kide bakoitzaren betebeharrak ondo zehaztuta egotea eta kide
guztiek eginkizunetan berdin parte hartzea.
22 LANBIDE EKIMENA
Talde-lanaren eskakizunak
Nahiz eta talde-lanak abantailak ekarri, ez da beti zer erraza izaten. Eraginkorra izateko, beharrezkoak
dira gutxieneko antolakuntza, lanak kontrolatzeko teknikak, informazioa erraz helarazteko bideak, eta
erabakiak hartzean parte-hartzea bideratzeko sistema. Beraz, lau eskakizun nagusi zehaztuko ditugu talde-
lanaren eraginkortasuna lortzeko: planifikazioa, koordinazioa, komunikazioa eta erabakiak hartzea.
` Talde-lanaren planifikazioa. Kide bakoitzak jakin behar du une bakoitzean zer eta nola egin
behar duen, erabakia bat-batekotasunaren edo zoriaren mende utzi gabe. Horrek plangintza eskatzen
du, eta han jasotzea egin beharrekoak, esku hartu behar duten profesionalak, lana burutzeko
prozedura eta lortu nahi diren helburuak.
` Koordinazioa funtsezkoa da talde-lanean, planifikatutakoa sinergiaz eta alferrikako eginahalik

gabe burutu nahi bada. Hona hemen zer den koordinazioa: dauzkagun bitarteko eta ahalegin guztiak
kudeaketa antolatu baten bidez uztartzea, elkarrekin ekintza bat egiteko. Koordinazio egokiak
ezaugarri hauek bete behar ditu:
9 Eskumenak, hierarkia-mailak eta komunikazio-fluxuak ondo zehaztuta egotea.
9 Lan-plangintza edukitzea, profesional bakoitzak onartua, eta bakoitzaren betebeharrak han

egotea banatuta.
9 Lantaldearen funtzionamendu egokiaren kontrola, eskaintzen den zerbitzuaren kalitate- eta

eraginkortasun-maila ahalik eta egokiena lortzeko eta prozedura kontrajarriak edo jardueren
bikoizketak saihesteko.
9 Baliabide material eta ekonomikoen erabilpen eraginkorra.
9 Lanaren koordinazio- eta segimendu-bilerak egitea hainbatean behin, eta, behar denerako,
ezohiko komunikazio-bideak edukitzea.
` Komunikazioa lantaldean. Lantaldean giza harremanak izaten dira. Taldean lana egiten ari direla,
kideen artean informazioa banatzen da eta profesionalen artean harremanak izaten dira. Helburuak
lortzeko lagungarri edo oztopo izan daitezke harremanak. Beraz, garrantzitsua da komunikazioa
erraztea, kideen parte-hartzea sustatuz eta guztien iritziak errespetatuz. Bi printzipio horiek talde-
kohesioa bultzatzen dute, eta elkarlana sustatzen. Horrela, profesional bakoitzaren konpromisoa
indartu egiten da, eta helburuak lortzeko bide eraginkorrak jartzen dira. Hala eta guztiz ere, pertsonen
arteko gatazkak sortu ohi dira taldeetan. Komeni da gatazkei ikuspegi positiboz aurre egitea eta
egoki bideratzea, inor kaltetua senti ez dadin eta taldearen motibazioan eta gogobetetzean eragin
kaltegarririk izan ez dezan.
Talde informalak
Berez sortzen dira talde informalak erakundeetan, pertsona batzuen arteko harreman-sistema
konplexuak direla medio, eta talde-egitura hartzen dute.
Talde informalen sorrera bultzatzen duten elementuetako batzuk hauek dira:
9 Pertsonen arteko hurbiltasuna eta lan-inguruneko errutinak (kafea hartzea, bazkaltzera irte-
tea eta abar)
LANBIDE EKIMENA 23
Haur Hezkuntza
9 Interes eta premia berak izatea
9 Lan-harreman eta arau berak izatea
9 Arlo pertsonaleko beste batzuk ere izan daitezke: zaletasun berdinak, antzekotasunak, adina
eta abar
Talde informalek satisfazio pertsonal eta sozialak ekartzen dizkiete kide dituztenei, eta erakundearen
ekoizpenean eta funtzionamenduan ere izaten dute eragina, positiboa nahiz negatiboa.
` Eragin positiboa duten taldeek lanak behar bezala egiten laguntzen dute, komunikazioa erraztu
egiten dute, desafio berriei aurre egiteko eta helburuak lortzeko kohesioa bultzatzen dute, talde-
sentimendua handitu egiten dute, harreman kooperatiboak bultzatzen dituzte...
` Eragin negatiboa dutenek, berriz, zurrumurruak sortzen dituzte, egiak ez diren gauzak hala balira
bezala zabalduz (kidei buruzko kontu pertsonalez, erakundeari buruzkoak...). Horrelako esamesek
aztoramena eta gatazkak eragin ditzakete eta, ondorioz, kideen motibazioari eta erakundearen
ekoizpenari eta eraginkortasunari erasan.
Talde informaletan ere rol-egitura sortzen da, sinplea edo konplexua, dinamika nolakoa den.
Bibliografia
(1)
FROUFE, S. SANCHEZ CASTAÑO, M.A. Construir la animación sociocultural. AMARU arg.
Salamanca, 1998.
24 LANBIDE EKIMENA
1.8 Ariketak
1. Defini ezazu egokitu ezin soziala eta lotu gizarteratze-prozesuarekin.
2. Ikuspegi psikosozialetik, zer desberdintasun dago pertsona-multzoaren eta taldearen artean?
3. Ikasi ditugun talde-moten arabera, aipatu zu kide zaituzten talde batzuk eta azaldu —labur—
haien ezaugarriak.
Pentsatu zein diren zu kide izateko arrazoiak eta zerrendatu talde horietan asetzen dituzun
behar pertsonal batzuk.
4. Adierazi zein diren talde hauetatik lehen mailakoak/bigarren mailakoak;

pertenentziazkoak/erreferentziazkoak; formalak/informalak. Arrazoitu erantzunak.
9 Haur-eskolako ume-taldea
9 Guraso-elkartea
9 Haur-eskolako hezitzaile taldea
9 Sindikatua
9 Gelako kide-taldea
9 Familia
9 Eskolako aspaldiko lagun-taldea
9 Etxeko bizilagun-taldea
5. Egizu talde batek bizi dituen faseen eskema, etapa bakoitzeko ezaugarri garrantzitsuenak
azalduz. Ondoren, azaldu, labur, zer alditan dagoen gelako taldea.
6. Kide zaren taldeetatik, aukeratu bat. Aztertu zer barne-alderdik eragiten dioten, positiboki edo
negatiboki. Zerrenda itzazu. Egizu gauza bera kanpoko eragileekin. Azterketa hau egin ostean,
pentsatu talde-kohesioa indartzeko estrategiaren bat. Ariketa hau bikoteka edo talde txikitan
egin behar da.
LANBIDE EKIMENA 25
Haur Hezkuntza
7. Erantzun galdera hauei, hiru laguneko taldetan:
9 Zer harreman dago talde baten eraginkortasunaren eta kohesio-mailaren artean?
9 Talde batek bere helburuak lortzeko ahaleginean porrot egiten badu, kohesioak
ahultzeko joera izaten du. Horrelakoetan, zein da erabakirik egokiena?
9 Taldea oso kohesionatua egotea beti da positiboa?
Arrazoitu erantzunak. Elkarri azaldu ondorioak.
8. Azaldu argotaren eta jergaren arteko berdintasunak eta desberdintasunak.
9. Aztertu heziketa-ziklo hau egiteko dauzkazun arrazoi batzuk. Adierazi kanpokoak edo barru-
koak diren, eta zenbateraino bultzatzen zaituzten ikasketei gogoz ekitera.
10. Baloratu komunikazio-egiturak (gurpila, biribila, Y forma eta katea), lanak egiteko eduki deza-
keten eraginkortasunari eta kideei eskaintzen dien gogobetetzeari dagokienez.
11. Aukeratu kide zaituen talde bat eta aztertu lider aritzen den pertsonaren jarduna. Saia zaitez
ikasitako lider-mota batekin uztartzen eta egizu haren jardueraren balorazio kritikoa.
12. Gelako taldean, nor da liderra hezkuntza-antolamenduari dagokionez? Azaldu zer desberdin-
tasun dauden talde oso arautuaren eta talde informalaren artean.
13. “Talde barruko rolak" atalean agertzen diren mailaketetatik, azaldu batez ere lana erraztera
bideratuta dauden bi rol, beste bi kohesioa mantentzera bideratuak eta bi rol oztopatzaile.
Azaldu zure aukerak.
14. Azaldu zer esan nahi duen sinergiak eta zergatik den funtsezkoa talde-lanean.
15. Azaldu zer diren lantaldeak eta talde informalak lan-alorrean. Azaldu nolako eragina duten
erakundearen errendimenduan.
26 LANBIDE EKIMENA
1.9 Jarduerak
1. KOMUNIKAZIO-EGITUREN ERAGINKORTASUNA
Planteamendua
Boterea nola banatzen den eta komunikazio-egituren eraginkortasuna zelakoa den esperimentatzea
eta aztertzea iritzi-artikuluen bitartez.
Garapena
9 Bost kideko taldetxotan banatu taldea. Bakoitzari komunikazio-egitura bat esleitu (gurpila, biribila,
Y forma edo katea) eta kide bakoitzak egitura horretan duen posizioa. Errespetatu egin behar
dira esleitutako posizioa eta egitura.
9 Lantalde bakoitzari iritzi-artikulu bat eman, gaur egungo berri bati buruzkoa (talde bakoitzak
desberdina eduki dezake edo, bestela, berdina, gero konparaketak egin ahal izateko).
9 Kide bakoitzak artikulua irakurri eta ulertu egin behar du. Gero, dagokion komunikazio-
egitura erabilita, eztabaida sortu talde bakoitzean eta iritzien laburpena jasotzen saiatu (hogeiren
bat minutu).
9 Ondoren, talde bakoitzak erabili duen komunikazio-egiturari buruzko balorazioa egin (zailtasunak,
ondorioak eta abar).
9 Talde handian, taldetxo bakoitzeko bozeramaileak bere esperientzia eta eginiko balorazioak
azaldu behar dizkie gelakideei.
Iraupena
Bi orduko saio bat
LANBIDE EKIMENA 27
Haur Hezkuntza
2. ROLEN IDENTIFIKAZIOA ETA ANTZEZPENA
Planteamendua
Talde batean ager daitezkeen rolak identifikatzea eta antzeztea.
Garapena
9 Definitu, talde handian, talde-bileretan har daitezkeen 5 edo 10 bat rol. 1.6.1. atalaz gain,
bestelako informazio osagarria lortu.
9 Rol horiek identifikatzeko, behaketa-jarraibide bat zehaztu behar duzue.
9 Aurkezpena prestatu eta alderdi hauek kontuan izanda jokatu:
10-15eko taldeak osatu. Bakoitzari dagokion rola esleitu (zozketaz egin daiteke esleipena,
eta ariketa amaitu arte ezkutuan gorde emaitza). Rol batzuk errepika daitezke.
Eztabaidarako gai bat aukeratu; adibidez, gelako leloa edo maskota. Gaur egungo edozein
gai ere izan daiteke.
Gelako gainerakoek behatzaile-lana egin behar dute;gelakideek, berriz, zer rol izan duten
asmatzen saiatu behar dute.
9 Antzezlana bukatutakoan, eztabaidan nola sentitu diren azaltzeko aukera izango dute jolakariek.
9 Azkenik, hausnartu animatzaileak talde barruan zer eginkizun izan behar duen.
Iraupena
Rolak erabaki eta behaketa-jarraibideak egiteko, 30-60’ behar dira; Eztabaidarako, 30’; eta dena
elkarrekin aztertzeko, 60’.
28 LANBIDE EKIMENA
3. GELAREN EGITURA SOZIOMETRIKOA
Planteamendua
Galdetegi baten bidez gelaren egitura soziometrikoa aztertzea.
Garapena
9 Test soziometriko hau banatu gelan:
1. Zer kiderekin egingo zenuke ikasturteko proiektu bat?
1. _______________________________________
2. _______________________________________
3. _______________________________________
2. Norekin gustatuko litzaizuke lan egitea haur-eskola batean?
1. _______________________________________
2. _______________________________________
3. _______________________________________
3. Zer gelakiderekin joango zinateke atsedenaldian gosaltzera?
1. _______________________________________
2. _______________________________________
3. _______________________________________
Galdera-kopurua eta galderak aldatu egin daitezke. Erantzuteko baldintzak ere erabaki daitezke:
hutsune guztiak derrigor bete behar diren, kidea errepika daitekeen galderetan, zenbat aukera-
keta egin behar diren eta abar.
9 Galdetegiak bildu eta emaitzak irauli. Soziograma bat egiten ahalegindu
9 Emaitzak aztertu, gelan
Iraupena
Bi orduko saio bat
LANBIDE EKIMENA 29
Haur Hezkuntza
4. HAMAIKA IKUSTEKOAK GARA!
Planteamendua
Twelve Angry Men (Hamabi gizon gupidagabe) filmeko bilera nola
gidatu den aztertu eta kritikatzea.
Fitxa teknikoa
Jatorrizko izenburua: Twelve Angry Men (Hamabi gizon gupidagabe)
Zuzendaria: Sidney Lumet
Aktoreak: Henry Fonda, Lee J. Cobb, E.G. Marshall, Jack Warden, Ed
Begley, Martin Balsam, John Fiedler, Robert Webber
Iraupena: 95 m
Nongoa: AEBkoa
Urtea: 1957
Sinopsia
Epaiketa batean, froga eta testigantza guztiak entzun ostean, herri-epaimahai bat osatzen duten
hamabi kidek akusatua errugabetzat jo ala heriotzara zigortu erabaki behar dute, aho batez. Gizon baten
bizitza jokoan dago, hamabi lagunen esku. Hasieran, akusatua errudun jotzearen aldeko joera agertzen dute
hamaikak, baina hamabigarrena ez dago ados... Sidney Lumeten zine-hastapen izugarri goraipatua.
Jarduerak
Aztertu filma, hiruzpalau laguneko taldetan. Arreta berezia jarri agertzen diren rolen ezaugarrietan eta
bilerako buruaren lider-lanean eta gidaritzan (30’). Ondoren, denok elkarrekin aztertu (60’).
Erabakiak ahoz batez hartzeak zer dakarren hausnartu.
30 LANBIDE EKIMENA
TALDEKAKO ESKU-HARTZEA
2
2.1 Taldekako esku-hartzearen zenbait alderdi
Aurreko unitatean, talde-kontzeptura hurbilketa bat egin dugu eta hainbat talde-mota ikusi ditugu, baita
nola antolatzen eta funtzionatzen duten ere. Unitate honetan, beste urrats bat egin eta talde horietan esku
hartzen ikasiko dugu, horiek dinamizatzeko eta helburu batzuk lortzeko. Antzerki-lanaz aritu izan bagina, orain
arte teoriei, autoreei eta gidoiei buruz hitz egiten arituak izango ginatekeen; baina oraingoan antzezlanaren
alde garrantzitsuenaz jardungo dugu: antzezpenaz, hau da, ikasitako guztia praktikan jartzeko moduaz.
Taldeka esku hartzeko teknikak
Talde-tekniken izaera praktiko eta bizipenezkoa

Jakintza teorikoak errealitatea ezagutu, ulertu eta maneiatzeko zenbait ikasketaren oinarri dira. Ezagutza
horiek funtsezkoak dira esku-hartzeari oinarria emateko, baina ezin dugu trebetasunik erakutsi teorizatuz
soilik; izan ere, portaera aldarazteko ezagupen horiek praktikara eraman behar dira.
Taldeetan esku hartzeko teknikak talde-prozesuetan emaitza batzuk lortzeko erabiltzen diren
prozeduren multzoa dira.
Taldeetan esku hartzeko tekniketan, erantzunak talde-bizipenen eta esperientzien bitartez lortzen dira.
Horregatik, talde-teknikei “bizipenak” ere esaten zaie, egoerak errealak izango balira bezala bizitzera eta
sentitzera eramaten dutelako. Horrela, teoria eta praktika uztartu egiten dira eta bakarkako eta taldeko
ikasketa parte-hartzearen bidez lortzea erraztu egiten da.
Taldeetan esku hartzeko tekniken izaera ludikoa

Talde teknikak jolas edo ariketa bezala agertzen dira, sormena estimulatuz eta emozioak azalaraziz.
Dena den, azpimarratu beharra dago teknikak ez direla jolasa, nahiz eta batzuetan egitura hori eduki. Jolas
batekin lortu ahal izango liratekeen emaitzak baino urrutirago doazen helburuak dituzte. Horregatik ez dira
entretenitzeko edo alaitzeko erabili behar.
LANBIDE EKIMENA 31
Haur Hezkuntza
Taldeetan esku hartzeko teknikak helburuak lortzeko tresna gisa

Taldeetan esku hartzeko teknikak helburu zehatz batzuk lortzeko bitartekoak dira, eta prestatuta dagoen
jendeak gidatu behar ditu.
Adibidez, helburua izan daiteke sortu berria den talde bateko kideek elkar ezagutzea eta lehen harremana
atsegina izatea. Beste helburu bat taldearen funtzionamendu-arauak ezartzea izan liteke, eta abar.
Aurrerago ikusiko dugunez, helburu horiek lortzeko aurkezpeneko talde-dinamika bat edo kohesio-
dinamika bat erabil dezakegu. Dinamika horiek era atseginean aurkeztu behar dira, eta jolasa bezain
entretenigarriak izaten dira. Dibertitzeaz gain, ordea, beste printzipio batzuk dituzte oinarri.
Talde-tekniken motak
Taldeekin lan egiteko teknika ugari daude. Unitate honetan, taldeetan esku hartzeko berariazkoak diren
teknikei buruz arituko gara:
9 Taldeak osatzeko teknikak
9 Dramatizazio-teknikak
9 Talde-dinamikak
Aurrera egin ahala, teknika berriak aipatuko ditugu. Taldeetarako espezifikoak ez diren arren, badute
loturarik haietako jarduerekin. Hona:
9 Gizarte-trebetasunak hobetzeko edo areagotzeko teknikak (4. unitatean)
9 Bilerak gidatzeko teknikak (5. unitatean)
9 Gatazkak bideratzeko eta erabakiak hartzeko teknikak (6. unitatean)
Nola gidatu talde bat
Talde bat gidatzea da haren helburuak lortzen laguntzea. Hori da talde-dinamizatzaileak egin behar
duena. Izan ere, lider gisa talde-prozesuak gidatu behar ditu, kontuan izanik taldea zein fasetan dagoen
(orientazio-aldian, arauak ezartzekoan, eraginkortasun-aldian edo amaieran). Kontuan izan behar du, halaber,
nolako lidergoa erabiltzen duen, erabakigarria izan baitaiteke haren eragina taldearen garapenerako
eta helburuetarako.
Animatzaile-lana egin behar duenaren prestakuntza, eskarmentua eta trebetasuna funtsezkoak dira
teknika egokiak aukeratzeko eta jarduerek arrakasta izateko.
Teknika gehienek, entrenamendu eta esperientziaz gain, teoriari buruzko ezagutza eskatzen dute.
Komeni da tekniken garapena menderatzea eta zuhurtziaz jardutea taldeekin eskarmentu handirik izan
ezean. Horrelakoetan, jarduera errazak diseinatzea edo jada ebaluatuta daudenak eta arrakasta berme
handiagoa eskain dezaketenak erabiltzea hobesten da, eta prozeduretarako ezarrita dauzkaten arauei
jarraitzea. Praktika hartu ahala, eskarmentu horrek berak erakutsiko du nola egokitu egoeretara.
Teknika bat aukeratzerako —diseinatzeko, bereziki—, itzelezko garrantzia daukan beste ezaugarri
bat da sor lezakeen eragin emozionala. Horregatik, giza portaeretan behar adina prestatuta ez dauden
profesionalei eragin emozional txikiko teknikak erabiltzea gomendatzen zaie.
32 LANBIDE EKIMENA
2.2 Taldeak osatzeko teknikak
Talde handiekin lana egiten bada, partaideak azpi-taldetan banatu behar izaten dira zenbait jarduera
egiteko, baina:
9 Taldeak osatzeko, zer irizpide erabili behar da?
9 Beren kabuz elkartzen utzi behar zaie?
9 Zozketa bide egokia da?
Helburuen, taldea dagoen fasearen eta gidariaren sentsibilitatearen araberakoa da erantzuna. Garrantzi-
tsuena da nahiko teknika izatea, egoeraren arabera aukeratu ahal izateko. Batzuetan, taldeak egitea
jarduera atsegina bilaka daiteke. Taldekatze-teknikarik erabilienak hauek dira: taldekatze askea, soziograma,
Oxford metodoa eta rolen antzezpena.
Taldekatze askea
Izenak adierazten duen legez, kideak libreki elkartzen dira, naturalki, beren nahien arabera.
Teknika hori batzuetan erabil daiteke, baina ez da komeni beti erabiltzea. Hori eginez gero, beti
berberak elkartzen dira, eta beti jende bertsua geratzen da azkena aukeraketan. Jakina, hainbat kalte eragin
ohi du horrek. Hala ere, teknika bikaina da ekoizpen-maila handia behar denerako.
Soziograma
Aurreko unitatean ikusia dugun bezala, taldeko harreman-sarearen mapa moduko bat da soziograma,
hau da, taldea osatzen duten kideen arteko harremanak adierazten ditu, eragin eta hobeste loturak azalduz.
Soziogramak eskaintzen duen informazioaz baliatuz, nahi diren irizpideen arabera sortu ahal dira taldeak.
Soziogramak egiteko modu bat baino gehiago dago. Errazenetako bat izendapenena da.
Izendapen-metodoa
Jolaserako, lanerako edo aisialdirako bere taldeko hiru kide aukeratzeko eskatu denei, eta gutxien
atsegin dituen beste hiru ere bai. Ondoren, galdetu zergatik hautatu edo errefusatu dituzten (1. unitatean
ikusi dugu adibide bat).
Soziogramak oso baliagarriak dira taldearen indarguneak eta ahuleziak aurkitzeko. Egitura sozialari
buruzko informazio esanguratsua eskaintzen du: liderrak, kide baztertuak eta harremanen kalitatea. Informazio
hori oso erabilgarria izan liteke taldea osatu edo berrantolatzeko.
LANBIDE EKIMENA 33
Haur Hezkuntza
Pertzepzio-soziograma
Pertzepziozkoa ez da soziograma klasikoa. Modalitate horren helburua da kide
bakoitzak taldean duen integrazio-maila behatzea, bakoitzak bere burua taldean ikusten
duen moduaren arabera.
Test baten bidez, pertsona batek taldean betetzen duen lekua agerian jartzen da. Bere
ustez eginkizun jakin baterako taldeko nork hautatuko lukeen eta nork errefusatuko idatziz
adieraztea eskatzen zaio. Autopertzepzio sozialeko testa da.
Oxford metodoa
Taldeak ausaz osatzeko erabiltzen da. Betiko taldetxoak apurtzeko eta taldeko beste kide batzuekin
lana egiteko balio du. Pauso hauek eman behar dira:
9 Lehenbizi: osatu nahi diren taldeak zehaztu (zenbat talde, eta zenbat kidekoak)
9 Bigarrenik: taldeak osatu. Horretarako, taldeko kide bakoitzari zenbaki bat jarri
9 Hirugarrenik: denei zenbakia jarri ondoren, batek bateekin elkartu behar dute; biek, biekin;
hiruek, hiruekin..., denak elkartu arte.
Collagearen metodoa
Metodo horrkin talde bikoitiak, bakoitiak, hirukoak, bikoak... osa daitezke, pauso hauek emanda:
9 Collage bat egin, paper-tirekin
9 Tira bakoitzean, atsotitz bat idatzi
9 Zenbat talde osatu nahi diren, hainbat atsotitz idatzi
9 Paper-tirak erditik moztu, tolestu eta nahastu
9 Partaide guztiek erdi bat hartu behar dute
9 Dagokien erdia bilatu eta esaldia osatu egin behar dutela esan behar zaie
Esaldien ordez argazkiak, irudiak... erabil daitezke, haur hezkuntzan batez ere, idazten eta irakurtzen
ez baitakite oraindik.
Rolen antzezpena
Collagearen oso antzerakoa da, eta oso dibertigarria izan daiteke. Banaketa egiteko, taldekoek ondo
ezagutu behar dute elkar eta konfiantza-maila handia izan elkarrekiko. Adibidez: hamabi laguneko taldea
daukagu, eta hiru laguneko taldetxoak osatu nahi ditugu. Pauso hauek eman behar ditugu:
34 LANBIDE EKIMENA
9 Partaideek antzeztea nahi ditugun hiru pertsonaia, animalia edo egoera aukeratu (animalien
soinuak, gorputzaren posturak...)
9 Hiru aldiz idatzi, paper desberdinetan, eta erditik tolestu paperak
9 Taldeko kide bakoitzak paper bat hartu behar du
9 Paper bakoitzak hiru aldiz errepikatuta agertzen den ezaugarri bat daukala adierazi behar zaie,
eta beren papera bezalako bat bilatu behar dutela
9 Bilatu aurretik, paperean jartzen duena antzeztu egin behar dute
2.3 Dramatizazio-teknikak
Teknika horien bitartez, parte-hartzaileek egoera zehatz batzuk jorratzen dituzte. Helburua da antzezten
den egoera bizitzea eta ulertzea. Rolak, berriz, bat-batean sortzen dira, berez.
Rolak errealak ez diren pertsonaienak izan daitezke: animalienak, objektuenak, kontzeptuenak...

Normalean agertzen ez diren jarreren antzezpena eta sentimenduen eta emozioen kanporaketa errazten dute
pertsonaia horiek.
Teknika psikodramatiko nagusia role playinga da, baina rolak alderanztea eta bakarrizketa ere
aipagarriak dira.
Dramatizazio-tekniken jatorria
Teknika psikodramatikoak hainbat korrontek eta idazlek aztertu eta garatu zituzten.
Aipagarrienak Kurt Lewin eta Jacob L. Moreno ditugu
Kurt Lewin eta sentsibilizazio-tailerrak

Kurt Lewin (1890-1947). Adituen iritziz, psikologia sozial
modernoaren sortzaileetako bat izan zen. Talde-dinamikari buruz
egindako lanengatik da ezaguna, batez ere.
Gai honi buruzko bere teoriek diote aldea ez dela gizaki-

multzo sinple bat, eta taldea osatzen duten kideen artean
“mugimendua” (dinamismoa) zehazten duten hainbat fenomeno
gertatzen direla. Dinamismo horrek taldea garapenerantz eramaten
du, positiboki edo negatiboki, hainbat faktoreren arabera.
Pertsonen arteko arazoak gutxitzeko teknika bat sentsibilizazio-tailerrak (Portaerazko

laborategiak edo T Taldeak deiturikoak) dira. 1946ko udan sortu ziren, Lewinek eta bere taldeak
arrazen arteko harremanak hobetzeko antolatu zuten tailerrean.
Sentsibilizazio-tailerrek egitura malgua izaten dute. Pertsonek taldean izaten dituzten

sentimendu, emozio, portaera eta beren arteko elkarreraginetan jartzen dute arreta. Batez ere
pertsonetan oinarritzen dira. Partaidea bere buruarekin aurrez aurre jartzen da, eta taldeko
beste partaideek hartaz duten pertzepzioarekin, portaera-aldaketa erraztu egiten du.
LANBIDE EKIMENA 35
Haur Hezkuntza
Aldez aurretik elkar ezagutzen ez duten 8 eta 12 pertsona bitarteko taldeak, animatzaile
edo zuzendari batek eta parte hartzen ez duen behatzaile batek osatzen dituzte tailer horiek.
Bideratzaileak analisia bultzatzen du, 90 minutuko talde-bileretan. Behatzaileak egiten

dituen behaketen berri ematen du, taldeari bere analisian laguntzeko helburuarekin. Bilera
horietan gertatzen dena aztertzen da, taldearen egoera alegia.
Hainbat ikerketa egin ziren eta proposamen berriak sortu ziren teknika horri esker, eta
zalantzarik gabe, oinarrizko plataforma izan zuen askok eta askok. Psikoanalisian, portaeraren
tratamendu bioenergetikoan edo Morenoren psikodraman (role playinga) ere onartu zuten,
aldaketa batzuekin.
Jacob L. Moreno eta psikodrama

Jacob Levi Moreno (1889-1974) Bucaresten jaio zen. Gazte
zela, Vienara emigratu zuen. Han izan zituen lehen esperientziak.
Geroxeago, Estatu Batuetara joan zen. Psikologia irauli egin zuen:
psikodrama, taldeko psikoterapia, soziodrama, test soziometrikoa
eta beste zenbait ekarpen garrantzitsu eta berritzaile egin zituen.
Bat-bateko antzerkian oinarritutako psikoterapia-era bat da

psikodrama. Hasieran, “taldeko psikoterapia sakona” deitzen zitzaion.
Teknika horretako parte-hartzaileak aktoreak dira, eta, antzerkian bezala, bizitzako

zenbait egoera antzezten dituzte. Horrek sormena askatu egiten du eta parte-hartzailearen
eta entzuleen arteko katarsia sortzen du.
Prozesu guztiak aktoreak, eszena, zuzendaria eta entzuleak behar ditu. Terapeutak
antzezpenaren garapena ikuskatu behar du.
Role playinga
Teknika hori psikodramaren aldaera bat da. Bi pertsonak edo gehiagok bizitzako egoera zehatz bat
antzeztean datza. Eman zaien rola antzeztu behar dute, ahalik eta era errealistenean.
Role playinga talde- teknika barruan sartzen da, baina beste teknika batzuekin konparatuz, pertsonen
jarrerekin lotura estuagoa duten helburuak landu daitezke.
Unitate hauetan ikusiko dugu komunikazio hobea lortzeko eta besteen portaera hobeto ezagutzeko
beharrezkoa dela “besteen larruan sartzea”, hau da, “benetan egoera bizi izan zuen pertsonaren tokian
jartzea”. Bestearen tokian mentalki jarri beharrean pertsona hori bihurtzen bagara, haren rola antzeztuz,
esperientzia askoz sakonagoa eta errealagoa bihurtzen da, eta bizi izan duenaren portaera eta jarrera
hobeto ulertzen dira.
36 LANBIDE EKIMENA
Antzeztu edo gainerako taldekideei transmititzen zaie helburu hori. Aktoreak beren rola benetan ari
direla bizitzen dirudi. Teknika horren erabilpenak hainbat trebetasun eskatzen du eta, batez ere, taldearen
halako heldutasun-maila bat. Teknika hori erabiltzeko, ondo ezagutu behar da eta aurretik esperientzia eduki.
Role playinga aurrera eramateko, taldea estimulatu egin behar da eta argi utzi antzezleak eta ikusleak,
denak, parte-hartzaileak direla. Helburua ez da ingurugiro oso serioa lortzea, erreala eta bat-batekoa
baizik. Animatzaileak giro lasai eta atsegina sortzen ahalegindu behar du.
Garapena
` Prestakuntza
9 Lehenengo pausoa da antzeztu nahi den arazoa, lortu nahi diren helburuak, antzeztu beharreko
momentua eta ulertzea interesatzen den egoera ahalik eta gehiena zehaztea.
9 Eszenarako beharrezkoak diren pertsonaiak aukeratu behar dira, eta zer rol antzeztu behar duten
ere bai. Pertsonaiek izen faltsua aukeratu behar dute.
9 Eszenatokia aukeratu behar da (testuingurua eta altzariak), ekintzaren arabera. Behar diren
elementuak bakarrik (mahaia eta aulkiak) erabili behar dira. Gainerakoa, azalpen txiki batekin
ziurtzat ematen da.
9 Pertsonaiez aparte, behatzaile bereziak ere izenda daitezke. Ahozko eta ez-ahozko portaerari
buruzko guztia idatzi behar dute behatzaile horiek. Behaketa horiek garrantzitsuak dira
ondorioak lantzen direnerako.
` Praktikan jartzea
9 Beroketa-aldia. Antzezpena hasi aurretik, komeni da antzezleek zenbait minutu izatea euren
roletara egokitzeko.
9 Antzezpena ahalik eta naturaltasun handienarekin egin behar da.
9 Antzezpena ez da eten behar, arrazoi justifikaturen batengatik ez bada.
9 Animatzaileak nahiko informazio baduela uste badu, antzezpena eten egin dezake,
arazoari buruz eztabaidatzeko.
9 Luzapena 10 edo 15 minutu bitartekoa izan daiteke, gutxi asko.
` Azken ondorioak
Antzezpena bukatu ondoren, animatzaileak eztabaida koordinatu behar du.
9 Lehenengo, antzezleek beren inpresioak eta gogo-aldartea azaldu behar dituzte: nola bizitu
duten eta nola sentitu diren antzezten egon diren bitartean.
9 Behatzaileek eta gainerako taldekideek beren inpresioak azaldu eta antzezleei galderak egin
behar dizkiete.
LANBIDE EKIMENA 37
Haur Hezkuntza
9 Azken eztabaida oso garrantzitsua da. Gutxi gorabehera 30 bat minutu iraun behar du.
9 Bideoz grabatzea ere ondo legoke.
` Role playingaren abantailak
9 Denek hartzen dute parte: antzezleek eta behatzaileek
9 Egoerak errealak ez direnez, arrisku mugatuko giroan egiten dira
9 Partaideek badakite zein diren beren ekintza eta ondorioak
9 Besteen tokian jartzeko gaitasuna, hau da, enpatia, bultzatzen da
` Erabilgarria da
9 Heldutasun-maila nahikoa daukaten taldeekin
9 Era guztietako trebetasunak lantzeko
9 Jarrerazko edukiak lantzeko
Rolak alderanztea
Bi pertsonen arteko rolen trukean datza. Batek bestearen rola hartzen du. Teknika hau sortu zenean,
egoera gatazkatsuak antzezteko erabiltzen zen (adibidez, bikote baten liskarrak, edo nagusiaren eta
langileen arteko borrokak). Alde batek bestearen ikuspuntua ulertzen laguntzen zuen eta, ondorioz, gatazkaren
konponketa errazten. Gaur egun, lan egiteko eremua zabalagoa da.
Rolak alderanzteak zenbait abantaila ditu:
9 Munduaren, pertsonen, egoeren eta gertaeren ikuskera eskaintzen du, besteen ikuspegitik
9 Norbera besteen ikuspuntutik ikusten da
9 Besteen ikuspuntuak, premiak eta arrazoiak hobeto eta magultasun handiagoz ulertzen dira
Bakarrizketa
Bakarrizketa monologo bat da, non pertsona batek benetan entzuten dion solaskidea aurrean edukiko
balu bezala hitz egiten duen. Norberak bere buruarekin hitz egiten du, pentsatzen duena ozenki esanez.
Bakarrizketak baditu abantaila batzuk:
9 Jarduten ari den pertsonaren sentimendu eta pentsamenduez jabetzea erraztu egiten du.
9 Beste pertsona batzuekin jardutean, haiek gai berari buruz zer ikuspegi duten jakiteko aukera
ematen du.
38 LANBIDE EKIMENA
2.4 Talde-dinamikak
Talde-dinamikak: hurbilketa
Fikziozko egoeren bidez eta helburu jakinekin planteatzen diren pertsonen arteko elkarreragite-
prozesuak dira talde-dinamikak. Taldearen portaera orokorra eta kide bakoitzak taldearen eraginez dauzkan
aldaera indibidualak agertzen dira horietan. Dinamika horien helburu nagusia partaide bakoitzak “bizi eta
sentitzen” duenetik, hots, esperientziatik, ikastea izaten da, praktikan eta teorian.
Talde-dinamikak eta giza harremanak

Gaur egungo gizartea tabuz eta oraindik ezkutukoak diren zirrikituz betea dago. Besteen aurrean
defentsa-mekanismoak ezartzen dituzte pertsonek, eta mekanismo horiek ez dute beti uzten mozorro sozial,
protokolo, komunikazio interesatu eta abarretatik libre jarduiten.
Talde-dinamikek giza harreman sakonagoetara ailegatzen laguntzen dute, eta, adierazpen askearen
bidez, gaitasun pertsonal eta sozialak garatzen.
Beraz, talde-dinamikak giza harremanen aberastasun amaiezinaren adierazpide dira, gizakiek gizaki-
entzat sortuak, emozio berriak edo lokartuak aurkitu eta bizitzeko aukera ematen dutenak; auto-estimua,
tolerantzia, besteenganako begirunea eta beste zenbait sentimendu positibo sustatzen dituztenak. Gainera,
talde-dinamiken bidez uste okerrak eta besteenganako aurreiritziak deuseztatzea lor daiteke.
Talde-dinamiken aplikazio-esparrua
Talde-dinamika aukera mugagabea da, eta hainbat esparrutan da erabilgarri: hezkuntza,
garapen pertsonala, autolaguntza-taldeak, enpresa eta abar. Beraz, helburu anitzetarako da
baliagarria, nahiz eta ezagupenen, gizarte-trebetasunen eta balio eta jarreren ikasketa-arloan
zabaldu den gehienbat.
Ikasketari dagokionez, esperientzia jakin batekin hasten da: horri buruzko hausnarketa eta
informazio-bilketa eragiten du, gero bizipen horretan gertatutakoa orokortu eta barneratzen
ikasteko. Horrela, bada, eskarmentu bat dago, ikasitakoaren orokortze- eta aplikazio-
prozesura eramaten duena. Adibide gisa, hor dugu helburu batzuen araberako gizarte-
trebetasunen ikasketa.
Dinamika-motak
Dinamika asko daude eta, hartzen den irizpidearen arabera, era askotara sailka daitezke. Hemen,
honela sailkatuko ditugu:
` Aurkezpen-dinamikak: talde bateko pertsonen arteko lehen harremana eta hurbilketa erraztu
egiten dute, eta bakoitzaren izenak eta ezaugarri batzuk ezagutzea dute helburu. Talde-
jardueraren lehen egunetan erabiltzen diren teknikak dira.
` Elkar ezagutzeko eta konfiantza hartzeko dinamikak: taldekideen artean elkarri buruzko
informazioa banatzen laguntzen dute, alderdi komunak eta ezberdintasunak topatuz.
LANBIDE EKIMENA 39
Haur Hezkuntza
` Emozio-dinamikak: pertsona bakoitza bere sentimenduez jabetzea eta haiek egokiro adieraztea
dute helburu. Era berean, enpatia garatzea ere xede dute, hau da, bestearen sentimenduak
ulertzea eta haren lekuan jartzea.
` Autoestimu dinamikak: norberak bere buruaz zer pentsatzen eta sentitzen duen jabetzea
dute xede, norberak bere ahalmenak ezagutzea, haiek landu eta bere mugak ezagutu ditzan,
positiboki kudeatzeko.
` Kohesio- eta lankidetza-dinamikak: taldearen konfiantza sendotzea dute helburu. Kide

bakoitzak bere lekua bilatzea bultzatzen da, bere buruarekiko eta besteekiko harremanetan
segurtasuna hartu, bere beharrak eta mugak onartu eta taldeari adierazteko gai izan dadin.
Era berean, taldeak elkarlanean aritzen ikastea garrantzitsua da. Horretarako, beharrezkoa
izaten da funtzionamendu-arau batzuk ezartzea: aktiboki entzutea, mintzatzeko txandak erres-
petatzea, aurrea hartzea, lehiatu ordez laguntzea eta abar.
` Gizarte-trebetasunak eta gatazkak bideratzeko teknikak: hitzaren eta elkarrizketaren bidez,

oihu eta indarkeriarik gabe, gatazkak bideratzeko beharrezkoak diren estrategia eta trebeta-
sunak lortzea dute helburu. Horretarako, beharrezkoa da aktiboki eta enpatikoki entzuteko
gai izatea eta, aldi berean, norberaren argudioak defendatzeko gai ere bai (presioen eta
manipulazioen pean erori gabe, inor manipulatu eta presionatu gabe). Lortu behar da pertsonak
eta taldeak adostasunez bat etortzea, denek “irabazteko” hitzarmenak eginez, horretara iristeko
denek amore eman behar dutela jakinik.
Talde-dinamiken sorrera eta aplikazioa
Sortu, edo egokitu?

Dinamikek, beste talde-teknikek bezalaxe, izaera ludikoa dute.Dibertitzeko aukera ez ezik, jolas-antzeko
jardueren bidez probetxu handiagoko bizipenak izateko bidea eskaintzen dute, izan erelako.
Helburuen arabera, prestatutako dinamika-andana aurki daiteke. Alabaina, gerta daiteke bilatzen den
modukorik ez aurkitzea. Horrelakoetan, bi aukera ditugu:
9 Jadanik badagoen dinamika bat egokitzea. Egokitzapena oso emankorra izan liteke; izan
ere, taldea ezagutuz jatorrizkoarekin baino emaitza hobeak lor daitezke moldatuarekin. Gainera,
egokitzapen-prozesuan gidariak haren funtzionamendua eta abian nola jarri ikas dezake.
9 Lortu nahi denaren araberako dinamika bat sortzea. Aukera horrek esperientzia handiagoa
eskatzen duen arren, lan interesgarria eta aberasgarria izan liteke. Ohitura, ikasketa eta
aurreikuspena lortzen badira, lortzen diren emaitzak oso baliagarriak izan daitezke.
Dinamikak sortzeko estrategiak

Dinamikak sortzeko, Disneyren estrategiak erabili ohi da. Walt Disney mundu osoan zen ospetsua,
sormenagatik ez ezik proiektuak planifikatzeko zeukan trebetasunagatik.
40 LANBIDE EKIMENA
Haren estrategia bi printzipiotan oinarritzen zen: alde batetik, ideiak eta aukerak bilatu eta ekintza-
sekuentzietan antolatzea, bakoitzak amaierako arrakastari lagun ziezaion; bestetik, diseinua era ahalik eta
kritikoenean ebaluatzea, arazoak aurkitzeko (balego).
` Dinamika batek arrakasta izan dezan zaindu beharreko irizpideak:
9 Etapa, sekuentzia eta denborari dagokienez ondo diseinatuta egon behar du
9 Partaide guztiek sentitu behar dute arrakasta-zati bat
9 Ikasketaren bat eskaini behar du
9 Ageriko eta ezkutuko helburu bana, gutxienez, izan behar ditu
9 Ohiko trebetasunetik harago joatea lortu behar du partaideak
` Sor litezkeen arazoak aurreikusi egin behar dira. Dinamika diseinatu ostean, komeni da gaizki
zer atera litekeen aztertzea. Arrazoiak asko izan daitezke: partaideek azalpenak ondo ez ulertzea,
adina egokia ez izatea, taldearen interes eta motibazioei ez erantzutea eta abar.
Balizko arazoen azterketak dinamika bakoiztean egin behar dira. Sor litezkeen arazoak larriak badira,
gidariak berriz pentsatu behar du hori egitea komeni den ala ez.
Sor litezkeen arazoak arinak badira, kontuan izan behar dira eta kudeatu, haien eragina ahalik eta
txikiena izan dadin. Batzuetan, oso erraz lor daiteke hori; adibidez, azalpen argiak emanez eta
partaide guztiek jarraitu beharreko prozedurak ondo ulertu dituztela ziurtatuz. Hala ere, batzuetan
zailagoa izan daiteke eta dinamika berregokitu egin behar da, edo motibaziorako eta inplikaziorako
bitartekoak sortu.
Disneyren estrategia
Walt Disneyren eta haren laguntzaileen sortze-prozesuetan hiru fase agertzen dira, bakoitza
helburu zehatz batean oinarritua:
` Ameslaria: fase horretan, partaideek burura datozkien ideia guztiak agertzen dituzte,
haien nolakotasunari erreparatu gabe. Ez da kontuan hartzen ez logika, ez morala.
Denak balio du. Fase hori brainstorming moduko bat da.
` Errealista: aurreko ekitaldian sortu diren ideiak aztertzen dira, eta proiektuari ekarpenik
egiten ez diotenak baztertu egiten dira. Agian batzuk eraldatu edo egokitu beharra
izango da.
` Kritikoa: proiektuak behar duena eta kontuan izan ez dena ebaluatu egiten da. Aurreko
saioetako hutsarteak atzemateko baliagarria da fase hau.
Prozesu hau ez da linealki egiten, zirkularki baizik, hau da, behin soilik egin beharrean
fase bakoitzetik behin baino gehiagotan pasatzen da, proiektuak forma hartu arte. Agian,
“ameslariaren” aldira itzuli beharko dugu “errealistak” baztertu dituen ideiak eraldatzeko.
Era berean, “kritikoak” aurkitu dituen akatsak beste biek ebaluatu behar dituzte.
LANBIDE EKIMENA 41
Haur Hezkuntza
Fase horiek elkarrengandik bereizita egon behar dute, aldi bakoitzeko partaideek ez
dezaten besteenen sormena erasan. Adibidez, “ameslariaren” saioan ezin zaio logikari edo
kritikari biderik eman. Hori dela eta, ongi sailkatuta daude pertsonaia bakoitzaren funtzioak:
ameslariak, amets egin dezala; errealistak, neurtu dezala, eta kritikoak, hobetu. Emaitzak
ikusgarriak izan daitezke, Disneyk lortutakoak bezalakoak.
2.5 Jardueren programazioa
Taldekako esku-hartzea, azkenik, jarduerak diseinatuz eta burutuz zehaztu behar da, taldeak funtzionatu
eta aurrera egin dezan, eraginkorra izan dadin eta helburu zehatzak lortu ditzan.
Planifikazioa, ezarpena eta ebaluazioa jasotzen dituen programazioa behar izaten dute jarduerek.
Jardueraren planifikazioa
Talde-jardueren aukeraketa eta planifikazioan hainbat faktore hartu behar dira kontuan:
Beharrak atzeman, helburuak zehaztu eta teknikak aukeratu

Taldean egin beharreko esku-hartzearen lehenengo urratsa haren beharrak ebaluatzea da, eta haien
arabera, lortu nahi diren helburuak zehaztea.
Helburu horien arabera, teknika egokiak aukeratuko dira. Baina, zer teknika erabili behar dira? Berez,
premien arabera erabakitzen dela esatea erantzun egokia izan daiteke, hau da, egoera edo kasu bakoitzean
teknika bat edo beste erabili behar dela. Hartara, kasu bakoitzean profesionalak taldearen ezaugarrien
eta aurreikusitako helburuaren arabera egokienak hautatu, egokitu edo sortuko ditu.
Adibidez, helburua ikasturteko lehen hilabetean gelako ikasleen arteko konfiantza hobetzea baldin
bada, teknika jakin batzuk erabil daitezke: Oxford metodoaren arabera azpitaldeak sortzea, role-playing bat
egitea, edo elkar ezagutzeko eta konfiantza hobetzeko dinamika bat asmatzea.
Taldearen ezaugarriak
Taldeei buruz hitz egin dugu, haien osaketaren eta antolamenduaren arabera. Alabaina, jarduerak
planifikatzeko, haiei buruzko alderdi batzuk azpimarratzea komeni da:
9 Taldekideak. Taldea osatzeko irizpideak jarri behar dira: adina, interesa, beharrak, heziketa-
maila, kultura, herria, motibazioak eta ikusmirak, talde dinamiketako esperientzia eta abar.
9 Taldearen tamaina. Jarduera bakoitzak kide-kopuru jakin bat eskatzen du. Kide gehiegi badira,
azpitaldeak egitea izaten da irteera bat, jada ikasi ditugun tekniken arabera. Gidariak kontuan
izan behar du talde handiek prestaketa eta eskarmentu handiagoa eskatuko diotela. Talde
txikian, harremanak lasaiagoak eta lagunkoiagoak izaten dira; elkarrekintza, kohesioa, kideen
arteko segurtasuna eta permisibitatea handiagoak izaten dira.
9 Talde iraunkorrak edo behin-behinekoak. Batzuetan talde finko batekin lan egin ahal izango
bada ere —gela batean, adibidez—, gehienetan talde nahiko zabalak izango dira, eta ezin
izango da epe luzeko prozesurik jarraitu. Talde finko batekin lortu nahi diren helburu eta
garapenak ez dira udaleku, hoteletako animazio, kanpin, komunitate eta abarretako talde
handiekin lortu nahi direnekin konparagarriak izaten.
42 LANBIDE EKIMENA
Lekua
Plangintzan agertu behar du zer leku erabili behar den. Ezin da txikia, iluna edo osasungarria ez den
leku batean sartu taldea, ezta iristeko oztopo arkitektonikoak dauzkan batean ere.
Denbora
Denbora ere oso aldagai garrantzitsua da, jarduera bakoitzak aurreikusitako luzapena eduki behar
baitu. Inoiz ezin da jarduera bat amaitu gabe edo erdizka utzi, helburuak galdu egin baitaitezke.
Taldearen tamaina denboraren antolaketari eragiten dion faktore bat da, bereziki jardueraren ebaluazioari
dagokionez. Sarritan, denbora nahikoa izaten da jarduera bat burutzeko, baina ez partaideek saio-amaieran
egin behar duten hausnarketa eta feedbackerako. Horrelakorik ez litzateke inoiz gertatu behar, ebaluazioa
edozein jardueraren funtsezko atala baita. Beraz, jarduera egiteko behar den denbora ez ezik amaieran
ondorio eta hausnarketak taldean bildu ahal izateko beta ere aurreikusi behar da.
Talde-jarduerak bideratu behar dituzten gidariek kontuan izan behar dute haurrek ez dutela helduek
adinako arreta-maila mantentzen. Haurrentzako denborak mugatuagoa izan behar du. Hori zaintzen ez
bada, aspertu egin daitezke, nekeak eraginda.
Materialak
Jarduera batzuek leku eta instalakuntza bereziak behar dituzte: eszenatokia, arbela, proiektorea eta
pantaila, bideoa eta abar. Beste batzuek, berriz, aurretik prestatu beharreko materialak behar dituzte:
etiketak, izen edo esaldiak dituzten kartoi meheak, koloretako hariak eta abar. Komenigarria da partaideek
materiala eskura izatea, behar dutenean. Horretarako, aurretik prestatu behar da, azken orduko presak
eta inprobisazioak saihesteko. Era berean, batzuetan gomendagarria izaten da aurretik materiala probatzea —
muntatzea eta desmuntatzea, behar izanez gero—, ariketa egitean ezustekorik ez izateko.
Horiek guztiak jasotzeko, animatzaile edo gidariak biltegitxo bat edukitzea ere komeni da, materialak
ongi antolatu eta sailkatuta jasotzeko.
Jardueraren sintesia: fitxa

Jarduera batean egin nahi den plangintza guztia egitura edo gidoi txukun batekin jasota edukitzea
lagungarri izaten da. Horretarako, hori guztia fitxa batean eduki behar da, ekintza guztiak egoki sailkatuta
eta antolatuta.
Hona hemen oinarri gisa balio dezakeen fitxa-eredu bat. Profesional bakoitzaren nahien arabera
zabaldu edo aldatu ahal da fitxa, betiere han ageri diren urrats garrantzitsu guztiak bere horretan gordeta.
LANBIDE EKIMENA 43
Haur Hezkuntza
Izenburua
Helburuak
Taldea(k) Materiala
Begirale-kopurua
Iraupena Nori zuzendua
Lekua
Azalpena
Balorazioa eta
jokaeraren
aldaera(k)
Oharrak
Jardueraren ezarpena
Jarduera egoki planifikatu bada, ez da zaila hura abian jartzea. Hala ere, gidariaren trebetasuna
funtsezkoa da jarduerak arrakasta izateko.
Edozein ariketa egitean animatzaileak aintzat hartu beharreko oinarrizko arauak hauek dira:
` Animatzaileak egin behar duena
9 Teknika bakoitzaren egitura eta oinarri teorikoa ezagutu, baita harkdakartzan aukerak eta
arriskuak ere
9 Aurrez ezarritako prozedurak bete
9 Teknikak helburu zehatz eta argiekin aplikatu
9 Ez abiarazi praktikarik presaka edo estu bazabiltza (denbora eta espazioa)
9 Lehia saihestu
9 Parte-hartzea sustatu, sormen- eta errespetu-giroan
9 Partaide bakoitzak jarduera zertan datzan ongi ulertu duela eta arauak onartzen dituztela ziurtatu
9 Jarduera amaitutakoan, ebaluazioa (hausnarketa) egin
` Animatzaileak egin behar ez duena
9 Bere burua nabarmentzeko eta besteen arreta erakartzeko zuzendu
9 Jarduera bat inprobisatu
9 Nolako emaitzak lortzen diren ikusteko esperimentatu
9 Teknika jakin bat erabili, hura kontrolatzeko gaitasunik izan ez arren
44 LANBIDE EKIMENA
Jardueraren ebaluazioa
Jarduera amaitutakoan partaideak ariketari buruz dauzkaten iritziak adieraztera eta izan dituzten
bizipenei buruz, sumatu dituzten sentimenduez eta ikasi dutenaz egiten dituzten hausnarketak partekatzera
animatu behar ditu gidariak. Horretarako, kideen arteko elkarrizketa errazteko, konfiantza-, askatasun- eta
errespetu-giroa sortzen saiatu behar du.
Pertsona lotsatiek eta barnerakoiek ere parte har dezaten saiatu behar du, agerian jarri gabe. Akatsak
zuzentzeko ariketa baino gehiago izango da taldeak haien parte-hartzea bideratzen saiatzeko ahalegina.
Azkenik, garrantzitsua da taldekideen ikasketaren bi puntu nagusi zehaztea:
9 Zer ikasi dute?
9 Nola sentitzen dira?
Jasotako ekarpenen arabera baloratu behar da jarduera baliagarria izan den, lortu nahi ziren helburuak
bete diren, partaideek ongi pasatu duten eta abar.
Horrela jakin ahal da etorkizunean jarduera errepikatzea mereziko duen eta, hala bada, zer doikuntza
edo aldaketa txertatu beharko litzaizkiokeen.
LANBIDE EKIMENA 45
Haur Hezkuntza
2.6 Ariketak
1. Azaldu zein diren taldeetan esku hartzeko tekniken ezaugarri nagusiak.
2. Azaldu animatzaile batek zer eduki behar duen kontuan esku-hartze teknika bat aukera-
tzeko, batez ere eskarmentu handirik ez badu.
3. Bete taula hau, taldeak osatzeko teknika bakoitza zertan datzan eta zer egoeretarako den
baliagarria azalduz:
Zertan datza? Honetarako erabilgarria
Taldekatze askea
Soziograma
Oxford metodoa
Collagearen metodoa
Rolen antzezpena
4. Sentsibilizazio-tailerrei eta psikodramari buruzko informazioa zabaldu. Zer diren azaldu.
5. Role playingaren, rolak alderanztearen eta bakarrizketaren arteko antzekotasunak eta desber-
dintasunak azaldu. Aipatu haietako bakoitza egokia izan daitekeen kasu bat.
6. Role playingak bideoz grabatzea oso erabilgarria izan daitekeela esan dugu. Zergatik?
7. Azaldu role playinga gidatu behar duen pertsonak zaindu beharreko alderdiak, bai prestaketa-
fasean, bai gauzatzean eta amaierako ondorioak jasotzean.
46 LANBIDE EKIMENA
8. Rolak alderanztearen teknika erabiltzeak zer abantaila dituen azaldu, baita bakarrizketarenak ere.
9. Azaldu zer diren talde-dinamikak eta zer ezaugarri dituzten.
10. Taula hau osatu, dinamika bakoitzak duen helburu edo erabilgarritasuna azalduz:
Dinamika-mota Erabilgarritasuna edo helburua
Aurkezpenekoa
Elkar-ezagutzea eta konfiantza
Emoziozkoa
Autoestimuzkoa
Kohesio eta lankidetzazkoa
Gizarte-trebetasunak eta gatazkak bideratzekoa
11. Talde-jarduera bat aukeratzeko, zer da batez ere kontuan hartu beharrekoa eragile hauetako
bakoitzean: helburuak, taldearen ezaugarriak, espazioa, denbora, materialak.
12. Adierazi kontuan izan beharko zenituzkeen eragile batzuk urritasun motorra duten pertsona
batzuentzako talde-jarduera bat diseinatu eta abian jartzeko.
13. Animatzaile on batek talde-jarduera bat gidatzeko eduki behar lituzkeen gaitasunak azaldu.
LANBIDE EKIMENA 47
Haur Hezkuntza
2.7 Jarduerak
1. TALDEKATZE-TEKNIKAK ASMATU
Planteamendua
Taldeak osatzeko teknika bat asmatu edo egokitzea, erreferentzia gisa ikasitakoak hartuta (Oxford
metodoa, Collagearena eta abar).
Garapena
9 Hiruzpalau kideko taldeak osatu. Talde bakoitzak bi teknika berri eta dibertigarri asmatu edo
egokitu behar ditu
9 Talde bakoitzak bere teknikak azaldu behar ditu, eta gelakideekin erabili
Iraupena
Ordubeteko saioa.
48 LANBIDE EKIMENA
2. ROLAK ALDERANZTEA
Planteamendua
Ikasle-irakasle rolak alderanztea, bestearen arrazoiak ulertzeko lagungarria da eta.
Garapena
Irakasleak ikasle-rola hartu behar du, eta ikasle batek, irakaslearena.
9 Irakasle-rola egiten duen ikasleak azken azterketaren alde jardun behar du, argudio hauekin:
ikasturtean ez da lan handirik egin, ikasleek ikasketak amaitzerako orain artean hartu ez duten
trebakuntza jaso behar dute, unibertsitatera joan nahi dutenak ez dira nahiko prestatuta
egongo, bakoitzak ikasitakoaren araberako nota jaso behar du eta abar.
9 Ikasle-rola egiten duen irakasleak honela arrazoitu behar du bere jarrera: dena ekitaldi bakarrean
erabakitzea ez da bidezkoa, ikasturte osoan egin da lana, ikasturte-amaieran lana pilatu egiten
da eta abar.
Ondoren, solaskideei beren roletan ondo sentitu diren galdetu, eta zerbait ikasi duten.
Iraupena
Ordu-erdiko saio bat
LANBIDE EKIMENA 49
Haur Hezkuntza
3. DINAMIKAK ABIAN
Planteamendua
Talde-dinamika bat prestatzea, berria edo egokitua.
Garapena
9 Hiruzpalau kideko taldeak osatu. Talde bakoitzak talde dinamika bat sortu edo prestatu behar
du, berria ala egokitua.
9 Aurretik zehaztu behar da dinamikarako zer testuinguru eduki behar den (udalekuak, eskola,
enpresa, gazte-txokoa...) eta dinamika-mota (aurkezpenekoa, konfiantza hartzekoa...).
9 Gogoan izan fitxa osatzean zaindu beharreko elementu guztiak: adina, taldearen tamaina,
helburuak, iraupena, materialak, garapena eta ebaluazioa, baita, behar izanez gero, aldaerak
eta oharrak ere.
(Fitxa-mota adostu —izan daiteke 2.5.1. puntuan agertzen dena— eta proposamen guztiak
jaso daitezke, talde-dinamika guztiekin txostena osatuz)
9 Talde bakoitzak bere dinamika aurkeztu behar du, lortu nahi dituen helburuak azaldu eta
gelakideekin garatu. Ondoren, taldeak baloratu behar du.
Iraupena
Jarduera unitatearen garapenarekin batera plantea daiteke, prestaketarako saioren bat utziz.
Ondoren, aurkezpenek saio-pare bat edo behar dituzte, betiere landutako dinamika-kopuruaren eta
haien iraupenaren arabera.
50 LANBIDE EKIMENA
GIZARTE-TREBETASUNAK
3
3.1 Zer dira gizarte-trebetasunak?
Pertsona guztiak desberdinak izatea eta taldetan antolaturik bizitzea dago giza elkarreraginaren
konplexutasunaren oinarrian. Elkarreragiteko era esperientzia naturala eta atsegina izan daiteke, edo
estres-iturri bihurtu. Zenbait gauzaren araberakoa da hori: nola eta zer mailatan dakigun komunikatzen,
desioak eta sentimenduak erarik egokienean adierazten diren, emozioen kontrolik badaukagun... Beraz,
bai maila profesionalean, bai pertsonalean ezinbestekoa da zenbait teknika eta trebetasun sozial edukitzea.
Hona hemen zer dioen V.E. Caballok(1) gizarte-trebetasunei buruz: “Gizon edo emakume batek
pertsonen artean erabiltzen dituen portaera-multzoa da. Testuinguru horretan, pertsona horrek sentimenduak,
jarrerak, desioak, iritziak eta eskubideak egokiro adierazten ditu, portaera horiek besteengan errespetatuz,
eta normalean sortzen diren berehalako arazoak konpondu eta etorkizunean gertatzeko probabilitatea
gutxitu egiten du”.
Definizio hori atal hauetan bana dezakegu:
9 Pertsonen arteko testuingurua. Gizarte-trebetasunek elkar eragitea beharrezkoa duten

pertsona batzuk dauden egoeretan garatzen dira.
9 Testuinguru edo egoera horietan, sozialki trebeak diren pertsonek beren sentimenduak,
jarrerak, nahiak, iritziak edo eskubideak egokiro adierazten dituzte.
9 Arazoak bideratu edo txikiagotu egiten dituzte. Jarrera trebeak lortzen saiatzen dira: lagunak
egitea, talde batean integratzea, gelan parte hartzea, lana edo bikotekidea lortzea eta abar.
Beraz, besteekin harremanak edukitzeko dauzkagun ohitura-portaera, pentsamendu eta emozio-

multzoa dira gizarte-trebetasunak.
Gizarte-trebetasunek pertsonaren ongizaterako eta autoestimurako daukaten garrantzia kontuan

izanik eta jakinik besteekin edukitzen diren harremanen ondorioetatik ihes egitea ezinezkoa dela ikasketetan,
lanean, familian edo beste edozein eremutan, argi dago haurtzarotik erakutsi behar direla, eta bizitza osoan
garatzen jarraitu.
Haur Hezkuntza
Gizarte-trebetasunak. Besteekin harreman onak nola eduki

Nork ez du ezagutzen bakarren bat mundu guztiarekin ondo moldatzen dena, denek
estimatzen dutena eta beti tolerante agertzen dena, inor mindu gabe pentsatzen duena
esaten duena?
Gainera, ia denek miresten duten pertsona hori zentzuduna eta sinesgarria izaten da,
autoritarismoan edo besteen iritzi eta emozioei garrantzirik ez emateko joeran erori gabe.
Giza harremanetarako aparteko talentua daukaten pertsona horiek inbidia ematen digute
eta, batzuetan, haiek imitatzen saiatzen gara, baina ez dugu lortzen: edo motz geratzen gara
eta bigunegi agertzen, edo neurria galtzen dugu eta gogorregi jokatzen. Batzuek (zorionekoak)
gizarte-trebetasun horiek berez dituzte, ia berezkoa dute dohain hori, eta eguneroko bizimoduan
ahaleginik gabe erabiltzen dituzte. Baina horrek ez gaitu atsekabetu behar; izan ere, edonork
ikas dezake hobeto komunikatzen. Beste behin ere, denok hobetu gaitezkeela aldarrikatzen
dugu, horrek norberaren nortasuna gutxietsi gabe; izan ere, norberaren dohainek hobekuntza
horietan isla izango dute. Gure buru-osasunak eta oreka pertsonalak lotura handia daukate
gure giza harremanak bizitzeko moduarekin. Elkarbizitza eta besteen konpainia atsegina izan
litezke, edo amesgaizto bilakatu. Gure esku dago, hein handi batean.
Besteekin bizitzea ikas daitekeen arte bat da, begikotasuna eskuratzearren ez ezik, gizarte-
integrazioa ongizate emozionalerako funtsezkoa delako ere bai. Gizarte-trebetasunak pertsonaren
sentimenduak, jarrerak, nahiak eta eskubideak adierazten dituzten portaera- eta keinu-multzoa
dira, betiere egokiro eta besteekiko arazoak bideratzeko moduan azalduak.
Trebetasun horiek landu eta menderatzen baditugu, familian, lagunartean eta maitasun-
harremanetan poz ugari jasoko dugu. Lana aurkitzen, laneko lagun eta nagusiekin jarduten
eta besteak gure planteamendu eta jarrerez konbentzitzen ere lagunduko digute.
“http://revista.consumer.es/web/es/20010101/interiormente/27166.php"-etik hartua (Urtarrila 2001)
3.2 Gizarte-trebetasunen osagaiak
Gizarte-trebetasunak elkarrekintza soziala errazten duten gaitasun-multzoa dela esan dugu. Unitate
hauen helburuetako bat trebetasun horiek hobetzea denez, horien osagaiak bereiziko ditugu lehenik eta behin.
Lau mota bereiziko ditugu: portaera-, emozio-, ezagupen- eta nortasun-osagaiak. Guztien kontzeptuak
ikasiko ditugu hemen, eta, ondorengo unitatean, gure jokaera soziala hobetzeko bakoitzari nola eragin
ikusiko dugu.
52 LANBIDE EKIMENA
Portaera-osagaiak
Zer da portaera?
Pertsonak duen berariazko jokabidea, ekiteko modua edo egoera jakin bati erantzuteko modua
da portaera.
Barne-eragile batzuen (nortasuna, adimena, sinesmenak...) eta kanpoko batzuen (momentu horretan
nola dagoen, aurrean dituen pertsonak...) elkarrekintzaren arteko emaitza da portaera. Horrela, bada, pertsona
baten erantzuna bere testuinguruaren araberakoa izan daiteke.
Gizarte-trebetasunetan, portaera asertiboak eta ez-asertiboak bereiz ditzakegu. Portaera-osagai gisa

komunikazio-prozesua eta erreakzio fisiologiko batzuk ere sartuko ditugu.
Asertibitatea
R. E. Albertek eta M. L. Emmonsek(2) honela definitzen dute asertibitatea: “Pertsona bat bere interes
garrantzitsuen arabera jokatzera, bere burua antsietaterik gabe defendatzera, sentimendu zintzoak eroso
adieraztera edo bere eskubide pertsonalak besteenak ukatu gabe erabiltzera eramaten duen portaera da”.
W. Risok portaera asertiboa honela definitzen du: “Pertsonari bere interesen eta helburuen arabera,
oposizioa eta afektua egoki adierazten uzten dion portaera, besteen eskubideak errespetatuz eta proposa-
tutako helburua lortzen saiatuz”.
Definizio horiek ikusita, bistakoa dirudi horrela jokatu behar genukeela. Baina ez da beti horrela
gertatzen. Asertibitatearen aurkakoak diren eta besteekin komunikazio egokia oztopatzen duten portaerak
ere badaude. Hona hemen batzuk:
` Portaera pasiboa: norberaren eskubideak urratzea dakar, sentimenduak, pentsamenduak eta

iritziak adierazteko gai ez izateagatik edo etsipenez adierazteagatik, barkamena eskatuz edo
konfiantzarik gabe.
Haur asko —edo pertsona lotsatiak— ez dira ausartzen ezer adieraztera, beldur direlako
lagunak galduko ote dituzten edo ingurukoak haserretuko zaizkien. Ez dakite EZETZ esaten.
Horrek norberaren burua ezeztatzera eramaten ditu, besteen maitasuna eta errespetua ez
galtzearren beti amore ematera.
` Portaera agresiboa: besteen eskubideen bortxaketa eta bidegabekeria dakartza. Agresiboak

bere eskubide pertsonalak defendatzen ditu, eta pentsamenduak eta iritziak era desegokian
adierazten —edo inposatzen— ditu. Oldarkortasuna eta indarkeria gauza bera ez badira
ere, batak besteak ekar lezake.
Ahozko erasoak zuzenekoak—irainak, mehatxuak...— edo zeharkakoak —adierazpen burlatiak,

ironikoak edo maleziatsuak— izan daitezke.
Ahozkoak ez diren portaera oldarkorretan keinu fisikoak (ukondoa altxatzea, mingaina atera-
tzea...) erabiltzen dira besteak begira ez badaude edo beste pertsonei edo gauzei zuzendutako
ekintza fisikoak gertatzen dira.
LANBIDE EKIMENA 53
Haur Hezkuntza
Haur-hezkuntzako edo gizarte-jarduneko profesionalek adi egon behar zaizkie portaera

agresiboen adierazpenei; izan ere, batzuetan, emozioak egoki adierazteko nolabaiteko laguntza-
eskaerak izaten dira. Zenbait haurrek ez dute ikaskuntza-eredu egokirik izan eta ez dute
trebetasun sozialik, edo ez dakite haiek erabiltzen.
Hona hemen emozio horiei buruzko zenbait uste faltsu:
9 Ez da egia oldarkortasuna gutxitzeko pertsonek hura kanporatu egin behar dutenik.
9 Ez da egia portaera agresiboek nahi dena lortzen laguntzen dutenik; guztiz kontrakoa
gertatzen da.
9 Ez da egia emozio horiek kanpoko gertaerek eraginak izaten direnik. Interpretazio eta
pentsamendu distortsionatuek sorrarazten dituzte portaera erasokorrak.
Sozialki trebeak diren

(3) Eskubide asertiboen dekalogoa (4)
portaera batzuk
9 Goraipamenak egitea
1. Zure emozio, pentsamendu eta portaerari buruzko
9 Goraipamenak jasotzea juzkua egiteko eskubidea duzu, eta sentitzen
pentsatzen eta egiten duzunak sortzen dituen ondorioen
9 Eskariak egitea
erantzule zara
9 Maitasuna, atsegina eta
2. Ez duzu mundu guztiari azalpenik eman beharrik zure
afektua adieraztea
ekintzengatik
9 Elkarrizketak hasi eta mantentzea
3. Gauzak gaizki badabiltza, ez du zertan izan, nahitaez,
9 Norberaren eskubideak defendatzea zure erruagatik
9 Eskariei ezetz esatea 4. Ezeroso bazaude, iritzia alda dezakezu
9 Iritzi pertsonalak adieraztea, baita 5. Akatsen bat egitean, lotsatu gabe onar dezakezu
desadostasunak ere
6. Ez duzu dena jakiteko obligaziorik. “Ez dakit” esan
9 Atsekabeak, ondoezak edo haserreak dezakezu gaizki sentitu gabe
argudiatuz adieraztea
7. Ez duzu zertan guztien adiskide izan, eta ez duzu
9 Besteari jarrera desegokiak alda zertan gustuko izan mundu guztiak egiten duena
ditzan eskatzea
8. Ez diozu inori frogatu behar arrazoia duzula
9 Ezjakintasuna onartzea eta aitortzea
9. Ez duzu zertan dena ulertu. “Ez dut ulertzen” esan
9 Kritikak onartzea dezakezu gaizki sentitu gabe
9 Lana eskatu eta lortzea 10. Ez dago perfektua izan beharrik, eta ez duzu gaizki
sentitu behar zaren bezalakoa zarelako
9 Jendaurrean hitz egitea
54 LANBIDE EKIMENA
Komunikazioa eta haren elementuak

Gizarte-trebetasunen beste portaera-osagai bat komunikazioa da. Komunikatzean, batez ere informazioa
partekatzen eta trukatzen du pertsonak. Hori oinarri harturik, komunikazioa informazio zehatz baten
transmisioa da.
Hala ere, informazioaren transmisioa komunikazio-prozesuaren zati bat besterik ez da. Horregatik,
komunikazio-kontzeptuak urrutirago joan behar du. Komunikatu aditzaren esanahi aberatsago bat hau
izan liteke: denen artean konpartitu, hau da, besteekin partekatu.
Komunikazioa (edonolakoa) egoteko, elementu hauek behar dira:
` Emailea: informazioa transmititzen duena
` Hartzailea: informazioa jasotzen duena
` Mezua: emaileak hartzaileari transmititzen dion informazioa. Mezuaren edukiak sinbolikoak dira:
gertaerak, ideiak, gauzak edo sentimenduak
` Kodea: komunikazioa adierazpen sinbolikoen edo zeinuen bitartez egiten denez, emaileak
“mezua transmititzeko kodifikazioa” deitzen den prozesua bete behar du. Hartzaileak, berriz,
mezua ulertzeko deskodifikatu egin behar du, transmititutako sinboloek berarentzat duten
esanahiaren arabera.
Argi dago kalitatezko komunikazioa sortzeko (hau da, hartzaileak emaileak transmititu nahi
duen mezua zuzen interpretatzeko) emaileak eta hartzaileak kode edo hizkuntza bera erabili
behar dutela.
` Kanala: mezua transmititzeko erabiltzen den bidea da (airea, telefonoa...)
` Testuingurua: komunikazio oro testuinguru jakin batean izaten da
LANBIDE EKIMENA 55
Haur Hezkuntza
` Komunikazioaren teoriak pertsonen arteko komunikazioan parte hartzen duten prozesuak

eta elementuak azaltzen ditu, goiko irudian adierazten den bezala.
Feedback-a edo atzeraelikadura

Bi pertsonen arteko komunikazioa eraginkorra da mezua hartzaileak emaileak nahi izan duen zentzuan
interpretatzen (edo deskodifikatzen) badu. Argi eduki behar da komunikazioaren oinarrizko helburua
mezuaren eragina dela, hots, mezua jasotzen duen pertsona ez dela berdin geldituko, erantzun bat
eragingo duela.
Hartzaileak erantzunik adierazten badu, komunikazioaren funtsezko prozesu bat gertatu da: feedbacka
edo atzeraelikadura. Feedbacka edo atzeraelikadura bi norabideko komunikazioa (emaileari bueltan iristen
zaion informazioa) izango da. Feedbacka gertatzen bada, komunikazioa izan dela ziurta dezakegu, bi
norabidetara egin delako.
Feedbacka ispilu moduko bat da, eta hartzaileari eta emaileari itzultzen die egiten ari direnaren
irudia. Bestalde, feedbacka da hartzaileari mezua iritsi zaiola jakiteko biderik fidagarriena.
Atzeraelikadurarik ezean, komunikazioa ez da osoa, alde bakarrekoa baizik: informazioa jasotzeko

prozesu bat, alegia, ez komunikatzekoa. Finean, edozein komunikazio sistematan eta, batez ere, irakas-
kuntzan feedbacka oso garrantzitsua da. Hezitzaile eta animatzaileek oso kontuan izan behardute hori,
ikaslea edo taldea zerbaiti buruz informatzea ez baita nahikoa izaten. Animatzeko edo jarrerak aldatzeko,
beharrezkoa da informazioa hezkuntza-prozesua hobetzeko ematea.
56 LANBIDE EKIMENA
Atzeraelikadura–adibide bat talde jarduera batean

Kultura-animatzaile batek ahoz azaltzen dio talde bati nola egin behar duten dinamika
bat (helburuak, garapena, iraupena eta abar) eta, gero, alde egiten du, ordura arte inolako
galderarik egin gabe egon den taldea bakarrik utziz. Nola daki suspertzaileak bere aginduak
beteko diren?
Hori jakiteko bidea zer egiten duten behatzea litzateke, egiten dituzten akatsak zuzenduz.
Baina feedback ona lortzeko, animatzaileak galderak egin beharko lizkieke partaideei, emandako
aginduak zenbateraino ulertzen dituzten jakiteko. Hartara, bueltako informazioa jasoko luke.
Kasu horretan, animatzaileak feedbacka jasotzen badu, taldeak zenbateraino ulertu dion
ikusiko du, eta, horrela, hobeto azaldu ahal du edo taldearen mailara egokitu ahal da. Taldeari
dagokionez, feedbackak suspertzaileak edo hezitzaileak azaldu diona hobetzeko bali dio.
Ahozko eta ez-ahozko komunikazioa

Komunikazioan parte hartzen duten elementuak eta komunikazioaren helburua zein den ikusi ondoren,
komunikazioa hobetzeko zer egin behar den aztertu behar dugu, edo, beste era batera esanda, nola
gehitu dezakegun mezuen eragina, edo zer egin dezakegun feedbacka ahalik eta aberasgarriena izan dadin.
Horretarako, komunikazio-prozesua zati daitekeen bi alderdiak aztertu behar dira:
9 Mezua hitzen bitartez adierazten da, hau da, ahozko hizkuntzaren bidez.
9 Kontzienteki edo inkontzienteki egiten diren ekintzen bitartez adierazten da, hau da,
ahozkoa ez den hizkuntzaren bitartez.
Azken mezua bi hizkuntza-mota hauek osatzen dute.
Osagai fisiologikoak
Zenbait egoera sozialetan, inkontzienteki eta modu ia kontrolaezinean, pertsonok erreakzio fisiologiko
batzuk abiarazten ditugu. Gizarte-trebetasunen faltaren adierazle izaten dira erreakzio horiek.
Portaera horietatik, aurpegia gorritzea, dardarak, izerditzea, arnasa edo bihotz taupadak azkartzea eta
sabela larritzea, besteak beste, dira ohikoenak.
Gizarte-trebetasunen portaera-osagaitzat hartzen ditugu erreakzio horiek guztiak, emozioekin

lotuta baitaude.
LANBIDE EKIMENA 57
Haur Hezkuntza
Osagai emozionalak
Zer dira emozioak?

Pertsonak era askotako emozioak izaten ditu; hala ere, ez da batere erraza haiek definitzea. Emozioak
bizi, ezagutu eta sentitu egiten dira, baina haietariko batzuk bakarrik azal daitezke hitzen bidez.
Maite dugun norbaitek besarkatzen bagaitu, dardara sentitzen dugu; beldurra edo larritasuna, polizia
edo anbulantzia baten sirena entzuten badugu; barealdia, lore baten usainak oroitzapen bereziak ekartzen
badizkigu; nazka edo ezinikusia armiarma bat ikusten badugu... Baina, egoera horietan, zehazki zer
gertatzen den hitzez azal daiteke?
Sentimenduak sorrarazten eta erreakzio automatikoko jarrerak eragiten dituen nahigabeko bulkada da
emozioa, inguruko estimuluei erantzuteko sortua. Ekintzara eramaten gaituen bulkada da.
Kanpotik adierazten den barneko esperientzia da emozioa, batez ere keinuen eta mugimenduen bitartez.
Noiznahi izan dezakegu emozio edo sentimenduren bat: pentsamenduen edo egoeren arabera,
hau da, gertatzen denaren edo sentitzen denaren arabera egoera emozionala aldatu egin daiteke, horretaz
beti konturatu ez arren.
Emozioak positiboak edo negatiboak izan daitezke, eta horiek adieraztea erraza izaten denez,
askotan kuantifikatu egiten dira (pozik, nahiko pozik, oso pozik...). Alde kualitatiboa izaten da bizipen horretara
gehien hurbiltzen den hitza, hots, zer emozio den (poza, tristura edo haserrea).
Emozioen oinarrizko mailak sei dira: beldurra, harridura, ezinikusia, haserrea, tristura eta poza.
Oinarrizko emozioak: zergatia eta funtzioa

Esperientzia psikologikoei ematen zaizkien erantzunak dira emozioak. Egoera berrietarako
egokitze-prozesuak eragiten dituzte, eta arrazoi jakin batzuengatik sortzen dira.
Emozioa Zergatia Funtzioa
Haserrea Frustrazioa, injustizia, erasoa... Besteei adieraztea mugak zein diren
Babesa, ihesa edo erasoa

Beldurra Arriskua, edo egoera ezezaguna
saihestea edo aurre egitea
Poza Helburu bat lortu delako Estimulazioa/motibazioa
Egokitzapena: egoera zailetan, gorputza

Tristura Gogo falta, malenkonia
desaktibatu egiten du eta, gero, indarberritu
Erreakzio fisiologikoa Egoera desatseginak edo kaltegarriak

Ezinikusia
Errefusa saihesteko erantzunak sortzen ditu
Harridura Berrikuntzen aurkako erreakzioa Arreta eta esploratzeko grina bultzatzen ditu
58 LANBIDE EKIMENA
Emozioen agerpena eta estimuluak

Emozioak sorrarazten dituzten estimuluak kanpokoak edo barnekoak izan daitezke:
` Kanpoko estimuluak: ingurugirotik edo kanpotik datozenak dira. Horien aurrean beldurrez,
pozez edo haserrez erreakzionatzen dugu.
` Barneko estimuluak: maila kognitiboan gertatzen dira, egoera atseginak edo desatse-
ginak irudikatzean.
Emozioak ezin dira kontrolatu, estimuluen aurrean berez agertzen baitira. Kontrola daitekeena emozioen
adierazpen-maila da. Adibidez, bidegabea iruditzen zaigun egoera baten aurrean haserrea senti dezakegu,
baina ez dugu berehala erantzuten; baina, alderantziz, haserrealdi hori eraso-ekintza bihur daiteke pertsonak
bere emozioen arabera soilik jarduten badu.
Kultura bakoitzean emozio batzuk bultzatzen edo debekatzen dira: “Negar egitea nesken kontua
da”. Nahiz eta egoera batzuetan emozioak adieraztea gauza normala, saihestezina eta onuragarria izan,
beste batzuetan kontrolatu egin behar da.
Prozesu kognitiboek zehazten dituzte emozioak, estimulu bakoitzak esan nahi duenaren edo pertsona
bakoitzak esan nahi duela uste duenaren arabera. Adibidez, gelan sagu bat sartuko balitz, batzuei
dibertigarria irudituko litzaieke, baina, beste batzuei nazkagarria eta beldurgarria. Mahai azpian lehoi bat
edo suge handi bat ikusiko bagenu, ez litzateke hain dibertigarria izango. Kasu horretan, pertsona babesteko
funtzioa beteko luke beldurrak, alde eginez edo gorputzak sortzen duen beste edozein erreakzioren bitartez.
Gorputzak, kontzienteki edo inkontzienteki, badakielako emozioen bitartez egoera bat onuragarria
den edo ez bere biziraupenerako izaten dira erreakzio desberdinak.
Garapen emozionala
Bizitzako egoerak baloratzeko eta atzemateko jarrera- eta sinesmen-multzoa eskaintzen diote
emozioek gizakiari.
Inor ez da jaiotzen emozioak erabat garaturik dituela: haurrek, kitzikatze orokor bat sentitzen dute
eta, geroxeago, beldurra, larritasuna, atsekabea agertzen dira. Adierazpen emozionalak ez dira estatikoak;
pertsona garatu ahala aldatu egiten dira. Hori dela eta, egoera batek hainbat erantzun sor ditzake, adina
zein den. Adibidez, hiru hilabeteko haur batek ezezagunei barre egiten die, baina, aurrerago, ez die kasurik
egiten, edo beldurra izaten die.
Bestalde, kontuan eduki behar da garapen emozionala pertsonen garapen kognitibo eta sozialarekin
batera aztertu behar dela. Era berean, adin bakoitzak bere ezaugarriak ditu. Haurraren lehenengo
urteetan bere emozioak hitzez adierazteko gaitasuna ezinbestekoa da haren oinarrizko beharrak asetzeko.
Batzuetan, adierazpen horiek inguruko pertsonek interpretatzen ez dakizkiten negar edo kasketen bidez
plazaratzen dituzte.
Emozioen garapena prozesu aktiboa da, non haurrak bere inguruan gertatzen diren egoerei esanahia
bilatzen dien. Esanahi hori haurrak bizi izan dituen esperientzietan, bere sentsibilitatean eta bizi den
testuinguruan oinarritzen da. Erreakzio positiboak (poza) zein negatiboak (beldurra edo haserrea) haurraren
barne-prozesuen mende daude. Prozesuak, berriz, jasotzen duen heziketari, ingurunekoen erantzunen
behaketari eta imitazioari lotuta daude. Horregatik dira hain garrantzitsuak haurrak lehen urteetako zaintzak.
LANBIDE EKIMENA 59
Haur Hezkuntza
Bestalde, oso garrantzitsua da haurrek beren emozioak egokiro adierazten eta beren sentimenduekin
harremanetan egoten ikastea eta besteei behar bezala adierazten jakitea. Hori guztia “adimen emozio-
nalarekin” oso lotuta dago.
Adimen emozionala
Gizakien adimenaren oinarriak adimen-koefizientearekin (AK) bakarrik ez daude lotuta. Pertsonen
adimen orokorra neurtzeko XX. mendearen hasieran agertu zen hitza da AK. Zenbat eta AK handiagoa,
orduan eta bizitza arrakastatsuagoa izango zela uste zen, alor guztietan gainera: maila pertsonalean,
eskolan, lanean eta abar. Baina, denborarekin, zenbait aditu ohartu dira dena ez dagoela AKren mende,
beste adimen-gaitasun batzuk ere beharrezkoak direla, batez ere adimen emozionala.
Gai horri buruzko aditu garrantzitsuenetako batek, Daniel Golemanek, honela definitzen du adimen
emozionala: Geure sentimenduak eta besteenak ezagutzeko, motibatzeko eta emozioak ondo maneiatzeko
gaitasuna, gure baitan eta gure harremanetan.
Trebetasun hori emozioak hautemateko, ulertzeko eta sentimenduak bereganatzeko gaitasunarekin

uztartuta dago. Emozio horiek sortzen duten eta erabil daitekeen informazioaren bidez egiten da hori
guztia. Lauki honetan dituzue adimen emozionalaren osagaiak:
Osagai kognitiboak
Pertsonen osagai kognitiboak aipatzean, oro har, prozesu mentalekin lotura dutenei eta horiek gizarte-
trebetasunetan daukaten eraginaz dihardugu.
Hasteko, gizarte-trebetasunak ikasteko zer gaitasun kognitibo behar diren aztertu behar dugu (Walter
Mischelen ikasketa sozialaren teoria) eta, ondoren, gaitasun horiei buruzko zenbait pentsaera edo uste
okerrek nola erasan diezaioketen horien garapen egokiari (Ellis eta Becken eredu kognitiboa).
60 LANBIDE EKIMENA
Walter Mischelen ikasketa sozialaren teoria

Aditu horren arabera, bost aldagai edo osagai kognitibok dute eragina trebetasun sozialen ikasketan:
Gaitasuna: estrategia sozial kognitiboak eta jarrerazkoak sortzeko edo eraikitzeko

ahalmena. Hor sartzen da ohitura sozialak eta gizarte-trebetasun egokiak ezagutzea, hau
da, une oro zer eta nola egin behar den jakitea eta gure solaskideen zeinuak atzematea
(feedbacka), egoki jardun gaitezen.
Portaera-
ahalmena
Kodifikatze- eta mailakatze-estrategiak: pertsonak inguruan daukan mundua atzeman,
hausnartu eta interpretatzeko moduari dagokio, nagusiki. Horretarako, pertzepzio sozial
egokia behar da, hau da, komunikazio-osagaien bidez besteak egoki hautematea
(emozioak eta jarrerak).
Itxaropenak: ere jokamoldeak ekar ditzakeen ondorioei buruz pertsonak egiten duen
aurreikuspenari dagokio, hau da, egoera bakoitzetik lor dezakeen emaitzari.
Portaera Egoerari buruzko balorazio subjektiboa: bere jokamoldearen ondorioei pertsonak

gauzatzea ematen dien balorazioari eta estimulazioari dagokio.
Autoerregulazio-mekanismoak eta -planak: kanpoko presio esanguratsurik ez badago

portaera gidatzeko bere buruari pertsonak arau batzuk ezartzean datza.
Ellis eta Becken eredu kognitiboa

A. Ellis eta A. Beckek garatutako eredu kognitiboak aldarrikatzen du pertsonen emozio eta portaerek
gertaerei buruz daukaten pertzepzioaren (hots, pentsaeraren) eragina jasaten dutela. Hortaz, ez du,
berez, egoera batek mugatzen pertsona baten sentipena, baizik eta hark hari buruz egiten duen
interpretazioak.
Egoera osasuntsuan, pertsonek egokiro interpretatzen dituzte beren pentsamenduak bizitzan gertatzen
zaizkien egoera eta gertakariekiko. Pentsamenduak gertakizunei buruzko interpretazioa itxuraldatzen duenean
sortzen da arazoa, obsesiboak bilaka daitezkeen pentsamendu irrazionalei bide emanez.
Itxuraldatze kognitiboa edo pentsamendu irrazionala honela definituko genuke: gauzen interpre-
tazioan egiten diren eskema okerrak, pertsonaren portaerari erasanez ikuspegi sinplista edo negatiboari
bide ematen diotenak.
Itxuraldatze kognitiboak era askotakoak dira. Hona hemen ohikoenak:
` Oinarririk gabeko ondorioa: Egoera batetik ondorioak ateratzea, esperientzian oinarritu gabe.
Adibidez: “Ezezkoa emango didanez, ez diot nirekin ateratzeko gonbitik egingo”.
` Abstrakzio selektiboa: Egoera batetik xehetasun negatiboak soilik hartzea eta beste
guztia alboratzea. Adibidez, bilera batean azalpen bikaina eman arren, kide batek kritika bat
egitea. Hori dela eta, aurkezleak bere azalpena ez dela ona izan pentsatzen du.
` Pentsamenduaren interpretazioa: Besteen intentzio eta sentimenduak oinarririk gabe

interpretatzeko joera. Adibidez, bi pertsona elkarri belarrira hitz egiten ari dira, eta hirugarrenak
berari buruz gaizki esaka ari direla uste du.
LANBIDE EKIMENA 61
Haur Hezkuntza
` Orokortzea: Ekintza isolatu batetik ondorio orokorrak ateratzea, nahiz eta elkarrekin zuzeneko
harremanik izan ez. Adibidez: “Arrakastarik izan ez duen iritzi bat eman dut. Lan honetarako
balio ez dudalako gertatu zait hori”.
` Pertsonalizazioa: Ebidentziarik gabe, gertakizun batzuen errua norberaren buruari egoztea.

“Nire bikotekideak utzi egin nau, hura zoriontsu egiteko gai ez naizelako”.
` “Dena ala ezer ez” pentsamendua: Aurreikusitako itxaropen gorenarekin bat ez datorren
oro porrot gisa hartzea. “Ez dut lortu nahi nuen unibertsitaterako behar nuen nota; hobe dut
ikasketak uztea”.
` Positibo dena gutxiestea: Alderdi positiboei garrantzia kendu eta irakurketa ezkorra egitea.
“Ospakizun horretara apunteak eskatu nahi dizkidatelako gonbidatu naute”.
Askotan oharkabean eta automatikoki agertzen zaizkigun usteak izaten dira. Horiek oso finkatuta
edukitzen direnez, ez dira erraz atzematen, ez badugu ahalegin kontzientea egiten.
Itxuraldatze horiek pertsonaren irudi ezegokia eraikiarazten dute; era berean, besteei eta inguratzen
duen orori buruzko pertzepzio ez-doitua eragiten dute eta, ondorioz, autoestimurik eza, baztertzea, antsietatea,
depresioa eta antzeko arazoak ager daitezke.
Nortasuna
Ezagunen baten nortasunari buruz hitz egitean, atzematen dizkiogun ezaugarriei buruz aritzen gara
gehienetan: haren sinpatia, jitea, izaera eta abar. Batzuetan “horrek ez du nortasunik” eta antzekoak ere
esaten dira, baina hori ez da inola ere egia. Izan ere, guztiok daukagu nortasuna, besteengandik bereizten
gaituena, izaki bakarrak eta errepikaezinak baikara.
W. Allport izan da nortasuna aztertu duen lehenengo psikologoetako bat. Honela definitzen du
nortasuna: Pertsonak, ingurunera egokitzeko prozesu paregabean, pentsatzeko eta ekiteko duen sistema
psikofisikoen antolamendu dinamikoa.
Herentziaren eta ingurunearen emaitzatzat hartzen da nortasuna. Ezaugarri biologikoak jaio aurretik
definitzen dira gizakiaren kode genetikoan; ingurunea, berriz, pertsonak bere girotik jasotzen dituen eraginen
multzoa da.
Esperientzia berdinak bizi eta kode genetiko berdina daukaten bi pertsonarik ez dagoenez, eragile
bio-psiko-sozialen mende dagoen gauza bakarra eta errepikaezina nortasuna da.
Autokontzeptua eta autoestimua

Pertsonak bere buruari buruz daukan pertzepzioa, hots, bere autokontzeptua, erabakigarria da.
Autokontzeptu horren balorazioa da autoestimua, faktore oso garrantzitsua denon garapenerako eta
etorkizunerako.
Beren buruarekiko pertzepzioaz gain, izan nahi luketena ere proiektatzen dugu gizakiok. Oro har,
garrantzitsua da pertsonak bere buruaz pertzepzio egokia edukitzea eta, horrez gain, denari buruzko ustearen
eta izan nahiko lukeenaren artean oreka mantentzea, alderdi horiek bere autoestimuan eragina baitute.
62 LANBIDE EKIMENA
Hurrengo unitatean, autoestimua hobetzen laguntzeko alderdi batzuk ikusiko ditugu. Abiapuntu
gisara, hauek izan behar ditugu kontuan:
9 Autoestimu egokiak, hau da, geure burua den bezala onartzeak, trebetasun sozial eta
pertsonalen garapenean lagundu eta geure buruarekiko segurtasuna handitu egiten du.
9 Autoestimu baxuak pertsonen arteko harremanetan ezkor jardutea eragiten du, eta
gaitasun sozialen garapenerako eragozpen larria bilakatzen da.
Nortasunaren ezaugarrien teoria

Pertsona baten nortasuna zehazteko dauden teorien artean erabilienetako bat nortasunaren ezaugarrien
teoria da. Teoria kuantitatiboa da, batik bat, ezaugarrien arabera neurtzen baititu pertsonak.
` Ezaugarriak: pertsona bat besteengandik bereizten duten elementuak edo bereizgarriak.

Pertsona bakoitzak bere ezaugarri-konbinazioa duenez, nortasun-eredu edo -mota anitz daude.
Horregatik, normalki eragile kontrajarri gisa azaltzen dira ezaugarriak:
Kanporakoitasuna Barnerakoitasuna
Hunkiberatasuna Gogortasuna
Nahikotasuna Mendekotasuna
Aktibitatea Geldotasuna
Egozentrismoa Alozentrismoa
Nagusitasuna Otzantasuna
Odolberotasuna Baretasuna
Iraunkortasuna Aldagarritasuna
Beraz, pertsona guztiok ezaugarri berak dauzkagu, baina neurri desberdinetan. Adibidez, pertsona
bat oso barnerakoia izan daiteke, nahiko hunkibera, oso aldagarria, nahiko askea, baina oso mendera-
tzailea eta odolberoa. Ezaugarri horietako bakoitza zer mailatan garatzen duen, horrek zehazten du nortasuna.
LANBIDE EKIMENA 63
Haur Hezkuntza
16PF galdetegia
Teoria honen bultzatzaile nagusietako bat R. Catell da. Profesionalak eta zuzendariak
aukeratzeko galdetegirik erabilienetako bat sortu zuen Catellek, 16PFa. Nortasunaren hamasei
aldagai kontrajarri neurtzen ditu galdetegiak:
Ezaugarrien neurriak
Eragilea Azalpena (maila altua) Azalpena (maila baxua)
A Komunikatzailea, maitekorra Erreserbatua, kritikoa
B Argia, pentsamendu abstraktua Kamutsa, pentsakorra, zehatza
C Emozionalki egonkorra, errealista Erraz eraldatzen da, hunkibera
E Ezjakina, oldarkorra, egoskorra Umila, gozoa, egokitzen da
F Antsikabea, adoretsua Goibela, zuhurra, serioa
G Arduratsua, iraunkorra Arina, arauei ez die garrantzirik ematen
H Ausarta, sozialki adoretsua Lotsatia, uzkurra
I Malgua Zurruna, bere buruan konfiantza du
L Mesfidatia, harroa Fidakorra, onargarria
M Irudimentsua Praktikoa, arretatsua
N Maltzurra, kalkulatzailea Zintzoa, naturala
O Beldurtia, bere burua zentsuratzen du Bere buruan konfiantza du, fidagarria
Q1 Esperimentatzailea, liberala Kontserbadorea
Q2 Buruaskia Taldearen mendekoa
Q3 Bere burua kontrolatzen du Diziplinagabea, gatazkatsua
Q4 Urduria, frustratua Lasaia, barea
Nortasunaren defentsa-mekanismoak
Gertakari baten ondorioak gutxitzeko edo defentsa psikologikoak mehatxaturik ez ikusteko pertsonak
inkontzienteki eraikitzen dituen ziurtasun-estrategiak dira nortasunaren defentsa-mekanismoak.
Defentsa-mekanismoek nahiak, sentimenduak edo gauza desatseginak bestelako adierazpen

batzuetara eraldatu edo egokitu ditzakete, oreka psikologikoarentzako arriskua txikiagotzearren. Ekintza-
motaren arabera, honela banatzen dira: egokitzapen-mekanismoak, ukatze-mekanismoak eta
errealitatea eraldatzekoak.
` Egokitzapen-mekanismoak: gertaera estresagarrien aurrean estrategia egokitzaileak aurkitzea

da horien helburua. Ohikoenetako batzuk hauek dira:
9 Kidetzea: pertsonak laguntza bilatzen du besteengan.
9 Altruismoa: besteen beharrei erantzunez egiten die aurre gatazkei.
64 LANBIDE EKIMENA
9 Aurrea hartzea: zenbait mehatxuren ondorioak aurreikusi eta irtenbideak aurkituz aurre
egitean datza.
9 Sublimazioa: sentimendu edo bulkada moldakaitzak gizarteak onartzen dituen beste

batzuetarantz bideratzen ditu pertsonak (kiroletarantz, adibidez).
9 Umorea: alderdi dibertigarri edo ironikoak azpimarratuz egiten die aurre arazoei.
9 Ezabapena: ondoeza eragiten duten arazo edo sentimenduetan ez pentsatzean datza.
` Saiheste- edo ukatze-mekanismoak: egoera estresagarriei aurre egiteko, eragotzi egiten

dira, ondoezik sor ez dezaten. Hauek dituzue:
9 Ukazioa: ez da errealitatea edo arazoa onartzen, eta alderdi desatseginei edo onartezinei
uko egiten zaie.
9 Proiekzioa: onargarri ez zaizkion sentimendu edo pentsamenduak bestei egozten dizkie

pertsonak, desegokiro.
9 Arrazionalizazioa: errealitatea estaltzearren azalpen lasaigarriak, baina egia ezkutatzen

dutenak, bilatzean datza.
9 Arreta falta erlatiboa: haietaz ohartuz gero, kezkagarriak izan daitezkeen elementuak
eskarmentutik ezabatzean datza.
` Errealitatea eraldatzeko mekanismoak: errealitatea distortsionatu egiten da, egoera onargarria

izan dadin. Hona hemen batzuk:
9 Idealizazioa: besteei dohain positiboak neurriz kanpo atxikitzean datza.
9 Debaluazioa: besteei dohain negatiboak neurriz kanpo atxikitzean datza.
9 Guztiahaltasuna: egoera gatazkatsuetan, besteen gainetik balego bezala jarduten

da pertsona.
9 Fantasia: egoera estresagarriei aurre egiteko, asmakizunak eraikitzen ditu pertsonak.
3.3 Gizarte-trebetasunik eza
Sozialki trebeak diren pertsonek atseginez bizitzen dute besteekiko elkarrekintza, eta egoera berriei
aurre egin beharrak ez die estutasun negatiborik eragiten. Pertsona horiek baloratuak eta errespetatuak
sentitzen dira, eta beren buruarekin gustura egoten dira.
Gizarte-trebetasunik ez dutenek, aitzitik, harreman sozialetarako halako beldur bat adierazten dute,
eta ezezagunekin harremanetan jartzeak edo talde berrietan sartzeak estres handia eragiten die. Arazo
horien adierazgarri dira portaera hauek: elkarrizketa bat hasteko zailtasuna, zer esan ez jakitea edo
bilera batean kikilduta egotea, mesede bat eskatzen ez ausartzea, eta abar.
Arazoa da, ordea, zailtasun hori ez dela soilik komunikatiboa, baizik eta pertsonaren arlo guztiak
erasaten dituela. Isolamenduak, herabetasunak, autoestimu baxuak, antsietate-edo depresio-egoera askok
eta hainbat delituzko jarrerak gizarte-trebetasunik eza dute jatorri. Ikus dezagun zergatik izaten diren horrelako
portaerak, eta nola adierazten diren.
LANBIDE EKIMENA 65
Haur Hezkuntza
Gizarte-trebetasunik ezaren zergatia
Zein da gizarte-trebetasunik ezaren jatorria?

Galdera horren erantzuna oso konplexua da, gabezia horiek ezaugarri genetiko eta kulturalez osatutako
giza aniztasunarekin bat baitatoz.
Pertsona bakoitza besteetatik desberdintzen duen informazio genetikoarekin jaiotzen da. Kode genetiko
horrek bizitza osoa irauten du, eta gizarte-trebetasunak garatzea errazten edo eragozten dioten gaitasun
batzuk zehazten ditu: badira pertsona batzuk berez besteak baino irekiagoak; beste batzuk, azkarragoak,
sinpatikoagoak, eta abar.
Bestalde, argi dago bakoitzaren gizarteratze-prozesuak ere eragina duela ezaugarri horietako batzuen
garapenean. Esperientzia aberasgarriak edukitzeko aukera ematen duen ingurunean hazi den pertsona
batek, bere buruaz konfiantza handiagoa izango du eta gaitasun sozial eraginkorragoak bereganatuko
ditu kontrako giro batean hazi denak baino.
Ikaskuntza-gabezia edo trebetasunak erabiltzeko zailtasuna

Beste ikuspegi batetik, gizarte-trebetasunen gabezia bultzatzen duten mekanismoak laburtzeko, bi
alderdi aztertuko ditugu:
` Ikaskuntza-gabezia: gizarte-trebetasunak sozializazio-prozesuarekin batera ikasten dira, gehie-

netan imitazio- eta errefortzu-prozesuen bidez, erreferentziazko pertsonen portaera-ereduen
bitartez. Ingurune pobrean (estimuluei dagokienez), eredu baliagarririk eta errefortzurik gabe hazi
bada pertsona bat, pertsonen arteko egoeretan moldatzeko trebetasun-aukera oso urriak
garatuko ditu. Horrelakoetan, pertsonak ez daukala gizarte-trebetasunik esan ohi da, inoiz ez
ditu ikasi eta.
` Trebetasunak erabiltzeko zailtasuna: beste kasu batzuetan, pertsonak eduki ditzake gaita-
sunak, eta nola jardun behar duen jakin ere, baina ez ditu trebetasun horiek erabiltzen, zerbaitek
eragotzi egiten diolako. Eragozpen horietatik, batzuk jarrerazkoak (komunikazio-trebetasun
txikia, portaera oldarkorra, lotsa...) dira; beste batzuk, emoziozkoak (autoestimu txikia,
barregarri geratzeko beldurra...), eta, beste batzuk, ezagutzazkoak (pentsaera itxuraldatuak,
ezagupen falta...).
Gizarte-trebetasunik ezaren adierazpenak
Harreman egokiak izateko zailtasunak haiek agerian jartzen dituzten zeinuen bidez adierazten dira.
Hona hemen ohikoenetako batzuk:
` Herabetasuna: egoera sozialetan lotsa edo ziurtasunik eza sentitzeko joeran jartzen duen
sentsazioa da. Gehiegizko urduritasuna eragiten du, eta neurriz kanpoko kezka besteek egingo
dioten ebaluazioagatik. Herabetasunaren oinarrian dauden beldurretako batzuk hauek dira:
9 Erantzun ezegokia emateko beldurra
9 Portaera edo itxura kritikatuko ote dioten beldurra
9 Besteek —bereziki estimatuenek edo eraginkorrenek— bazterrera uzteko beldurra
9 Besteei sentimendu edo sinesmen sakonenak adierazteko beldurra
66 LANBIDE EKIMENA
Herabetasunak zaildu egiten ditu harreman sozialak, autoestimu baxuarekin lotuta dago eta
antsietate sozialaren eta isolamenduaren arrazoi nagusienetako bat da.
` Blokeoa: herabetasunaren edo estresaren adierazpen-mota bat da. Pertsona bati blokeoa
agertzen zaionean, ezin izaten du hitz egin edo ezer adierazi. Batentzat estresagarriak diren
egoeretan gerta liteke hori: gustatzen zaion pertsona agertzean, publikoki hitz egin beharra
daukanean, eta abar. “Burua hutsik geratzea” esaerak horrelako zerbait adierazten du, hau da,
ideiak uztartzeko gaitasuna galtzea. Idatzizko adierazpenean ere gerta daiteke horrelakorik,
azterketa batean “burua hutsik” geratuta, adibidez.
` Gainegokitzapena: portaera pasiboak eta autoestimu baxua duten pertsonen baliabidea

izaten da. Horren bidez, besteen nahiak betetzen dituzte, ez norberarenak, integratuta sentitzeko
helburu soilarekin. Besteak zer espero duen izaten du kezka nagusia. Hori dela eta, bere
pentsamendu eta ekintzei uko egiten die.
` Oldarkortasuna: harremanetarako zailtasunak dituzten beste pertsona batzuek portaera

autoritarioa izaten dute, besteen beharrak kontuan izan gabe, bere boterea edo nagusitasuna
argi uztearren. Irainak, danbatekoak, ahots-tonua altxatzea..., beren ideiak berdintasun-giroan
adierazteko zailtasunaren adierazgarri izaten dira.
Ez da ahaztu behar jokabide horien azpian besteekin maila berean harremanak izateko gizarte-
trebetasunik eza dagoela.
` Antsietate soziala: pertsona bati elkarrekintza-egoera batean sortzen zaion beldurra da.
Antsietatea da gizarte-trebetasunik ezaren eragilerik garrantzitsuenetako bat.
Antsietatea portaera-aukera zabala eragiten du: alde batetik, elkarrekintza txukunen bidez
egoerei aurre egitea egoerei, nahiz eta urduritasuna agerikoa izan; beste muturrean, berriz,
erantzun ezinik geratzea, blokeoa aktibatzen denean. Lehenengoa eragozpen nahiko ohikoa
baino ez da, baina, bigarrena nahasmen nahiko aztoragarria izatera irits daiteke,
pertsonaren harremanak erasaten dituen eta haren bizi-kalitatea kaltetzen duena.
Antsietateak berariazko osagai fisiologiko nahiko kontrolagaitzak ere izaten ditu: totelka hitz
egitea, aurpegia gorritzea, izerditzea, mugimendu estereotipatuak, pultsua azkartzea, sabeleko
mina, eta abar.
` Fobia soziala: antsietate-mailak pertsonaren eguneroko bizimoduari larriki erasaten badio, fobia
sozialtzat jotzen da. Horrelakoetan, pertsonek harreman sozialak saihesteko joera izaten dute,
larritasun handiz bizitzen baitituzte. Antsietatea pairatzen dutenen antzekoak izaten dira
ezaugarriak, baina askoz nabarmenagoak: urduritasuna hitz egitean, adierazle fisiologikoen
larriagotzea (gorritzea, izerditzea eta abar), beldurra barregarri geratzeari edo besteen begirada-
pean egoteari, eta abar.
` Isolamendua: besteekin elkarrekintzan aritzeak dakarzkion zailtasunak eta horrek eragiten dion
antsietateak gizarte-harremanetatik ihes egitera bultzatzen dute pertsona. Saiheste horrek
atseginak izan zitezkeen harremanak gutxitzea eragiten dio, eta isolamenduaren gurpil zoroan
sarrarazten du.
LANBIDE EKIMENA 67
Haur Hezkuntza
Esperientzia
Harremanak Harremanak
sozialak Isolamendua
saihestu saihestu
gutxitu
3.4 Gaitasun sozialaren ebaluazioa
Pertsona baten trebetasun sozialak ebaluatzea lan konplexua da, gaitasun-maila neurtzeko arestian
ikusi ditugun osagai guztiak hartu behar baitira kontuan: portaera soziala, komunikazio-ahalmena, emozioen
kontrola, autoestimu-maila, nortasunaren ezaugarri nagusiak, defentsa-mekanismoen erabilera, eta abar.
Horretarako erabiltzen diren teknikak gizarte-ikerketako beste edozein ebaluazio prozesutan erabiltzen
diren berberak izaten dira: elkarrizketa, behaketa eta testak edo galdetegiak.
Teknika horiek gizarte-trebetasunak ebaluatzeko izaten dituzten aplikazio zehatzak ikusiko ditugu.
Elkarrizketa
Pertsonaren harremanei eta elkarrekintzarako moduei buruzko informazioa jasotzeko balio du elkarriz-
ketak. Horren bidez, honakoei buruzko informazioa jaso ahal da:
9 Harremanen historia
9 Arazo gehien eragiten dioten elkarrekintza-egoerak
9 Bere portaera sozialari buruzko balorazioa
9 Bere gizarte-trebetasunak hobetzeko motibazioak
9 Lortu nahi dituen helburuak eta trebakuntzari buruzko itxaropenak
Gainera, elkarrizketa bera elkarrekintza soziala denez, elkarrizketatzaileak, aurreko datuez gain, elkarriz-
ketatuak adierazten dituen portaera- eta komunikazio-gaitasunei buruzko informazioa jasotzen du.
Behaketa
Behaketaren bidez, behatutako pertsonen harreman eta trebetasun soziala aztertu eta erregistratu
egiten da.
Behaketa-motak
Ebaluazioaren ezaugarri eta helburuen arabera, prozedura eta modalitateei dagokienez behaketek
eskaintzen dituzten aukera ugarien artean hautatu beharra dago. Gizarte-gaitasuna ebaluatzeko, bi alderdi
izan behar ditugu kontuan:
` Ingurune natural edo alegiazkoen behaketa: datuak, ahal dela, jatorrizko egoeretan hartzea
hobe izaten da, naturaltasunak eta inguruneko aldagaiek ere parte hartzen baitute horietan.
Alabaina, hori lortzeko eragozpen handiak izaten dira maiz, aztertu nahi diren jokamoldeak
ez baitira nahi bezain azkar sortzen.
68 LANBIDE EKIMENA
Horregatik, antzeko inguruneetako behaketa (role playinga erabiliz, adibidez) bereziki baliagarria
izaten da ebaluaketa-mota horietan.
` Besteengandiko behaketa edo autobehaketa: behaketa gehienetan, beste batzuen jokamoldea

aztertuz kanpotik egiten bada ere, gizarte-trebetasunen balorazioa egiteko behar diren datu
asko pertsonaren barne-alorrari dagozkio; horrexegatik, berak eskaini behar du informazio
hori, erregistro berezien bidez.
Hartara, pertsona berak jasotzen du bere emozio, pentsamendu eta sentimenduen berri, baita
ingurune naturalean eragina duten beste elementu edo gertakari batzuena ere.
Gizarte-trebetasunen autobehaketak bi prozesu eskatzen ditu:
9 Aztertu nahi den portaera badagoen edo ez bereiztea. Lehenago ikusi dugunez, erantzuna
fisiologikoa, kognitiboa edo motorra izan daiteke.
9 Erregistro-orrietan, galdetegietan edo horretarako sortutako eskaletan behatutako portaeraren

berri jasotzea.
Norberari buruzko behaketak jasotzeko, gehienetan erregistro-orriak erabiltzen dira, baina

egunerokoak edo audio-grabazioak ere bai.
Erregistro orrien prestaketa

Behatutako informazioa erregistro-orrietan jasotzen da. Ebaluazioaren helburuen arabera, askotarikoak
izan daitezke orri horiek.
Neurtu nahi dena pentsamendu, emozio edo jarreraren agerpena, maiztasuna edo intentsitatea baldin
bada, erregistro egituratuak erabiltzen dira, oro har. Aitzitik, sentimendu edo emozioak, haiek agertzen diren
egoera edo inguruneak edo balorazio kualitatiboagoak jaso nahi badira, erregistroak irekiagoa izan behar
du. Askotan, bitariko erregistroekin jokatzen da, bi eratako informazioa jaso ahal izateko.
Hori guztia kontuan izanda, hona hemen erregistro-orri bat sortzeko egin beharreko urratsak:
1. Behatu nahi ditugun jarrerak edo bestelako alderdiak zehaztu
2. Alderdi hauetatik zer aldagai neurtu nahi ditugun zehaztu: presentzia, maiztasuna,
intentsitatea, balorazio subjektiboa...
3. Tresnak aukeratu (behaketa-eskalak, kontrol-zerrendak, eta abar) eta neurtzeko parametroak

ezarri (0tik 5erako puntuazioa, egia ala gezurra, hainbat aukeraren artean hautatu, pentsa-
menduaren deskribapena...)
4. Hori guztia jasotzeko, erregistro-orria prestatu
5. Behaketa zer ingurunetan egin behar den erabaki
LANBIDE EKIMENA 69
Haur Hezkuntza
Ikus dezagun sekuentzia hori adibide erraz honen bidez:
1. Komunikazio-jarreraren alderdi batzuk behatzea erabaki dugu:
9 Elkarrizketa orokorra
9 Edukia eta erraztasuna
9 Ahotsaren kalitatea
9 Begirada edo ikusizko harremana
9 Eskuekin egindako keinuak eta mugimenduak
2. Alderdi horietako bakoitzaren presentzia, kalitatea eta balorazio subjektiboa neurtu behar ditugu.
3. Horretarako, parametro hauekiko zenbaki-eskala erabili behar dugu:
1 = Pertsonak ez du inoiz adierazten trebetasun hori
2 = Oso gutxitan
3 = Noizean behin
4 = Askotan
5 = Beti
4. Aipatutako guztia oinarri harturik, erregistro-orri hau prestatu dugu.
Trebetasuna 1 2 3 4 5 Balorazioa
Elkarrizketa orokorra
Edukia eta erraztasuna
Ahots-kalitatea
Begirada edo ikusizko harremana
Eskuen egindako keinuak edo mugimenduak
5. Behaketa horiek ingurune egituratu batean jasotzea erabakitzen da; beraz, role playing bidez
elkarrizketak egin eta bideoz grabatu behar dira, gero aztertzeko.
70 LANBIDE EKIMENA
Pentsamendu itxuraldatuen erregistro-orriaren eredua

Autobehaketaren erregistro-orrien adibide bat A. Ellisek pentsamendu itxuraldatuak jasotzeko egin
zuena dugu.
Beren burua uste irrazionalez erasanda sumatu dituzten uneak jasotzen ditu. Usteak deskribatu, eragiten
dieten ondoeza neurtu eta haiei aurre egiteko hartzen duten arrazoizko jokaera azaltzen du.
Egoera Emozio
Pentsamendu Arrazoizko
(emozio desatsegina Uste-maila
automatikoak erantzuna
Data eta desatsegina (errudun-ustea, (pentsamendu Uste-mailaren
(emozio (pentsamendu
ordua eragin duen antsietatea, tristura, automatikoena berrebaluazioa
desatseginari automatikoei
egoera edo amorrua, gorrotoa, [0-100])
atxikitakoak) ematen zaiena)
gertakaria) lotsa, nahasmena...)
Testak edo galdetegiak
Galdetegiak edo testak eskala estandarizatuak dira. Horrek esan nahi du aurretik aztertu nahi den
ezaugarriak dituen populazio batengan frogatuak izan direla.
Gizarte trebetasun ezaugarri desberdinak ebaluatzeko eskala ugari dago. Jarraian aipagarrienetako
batzuk azalduko ditugu.
Gambrillen eta Richeyren asertibitate-inbentarioa (AI)

Bi puntuazioko 40 item dauzkan galdetegia da.
9 Lehenengoak, ezkerraldean, agertzen diren egoeretan pertsonak daukan ondoez-maila

adierazten digu. Balorazio-irizpideak hauek dira: 1 = ezer ez; 2 = pixka bat; 3 = dezente; 4
= asko; 5 = gehiegi.
9 Bigarrengoak, eskuinean, asertiboki erantzuteko probabilitatea adierazten digu. Irizpide

hauen arabera baloratzen da: 1 = beti egingo luke; 2 = gehienetan egingo luke; 3 = erdietan
egingo luke; 4 = oso gutxitan egingo luke; 5 = ez luke inoiz egingo.
LANBIDE EKIMENA 71
Haur Hezkuntza
Gambrill eta Richeyren asertibitate inbentarioa (laburpena)
Larritasun- Erantzun-
Egoera
maila probabilitatea
EZETZ esan autoa uzteko eskatzen badizute
Goraipamen bat egin lagun bati
Mesede bat eskatu norbaiti
Saltzaile bati ezetz erantzun
Akats bat egitean, barkamena eskatu
Hitzordu edo bilera baterako gonbidapena errefusatu
Beldurtuta zaudela onartu, eta laguntza eskatu
Lagun min bati egiten edo esaten ari den zerbaitek ernegatu
egiten zaituela esan
Postu-igoera bat eskatu
Gai bati buruz ez dakizula aitortu
EZETZ esan dirua uzteko eskatzen badizute
Galdera pertsonalak egin
Lagun hitzontzi baten hitz-aspertua eten
Kritika eraikitzaileak eskatu
Ezezagun batekin hizketan hasi
Egiteko moduari dagokionez, lehenengo galderak irakurri eta ezkerreko zutabea erantzutea eskatu
behar zaio pertsonari. Ondoren, berriro irakurri eta eskuineko zutabea betetzeko esan behar zaio.
Bigarren jarduera hori egitean, komeni daezkerreko zutabea estaltzea.
Galdetegi horren puntuazioak pertsonaren asertibitate-maila adierazten digu. Oro har, lau nortasun-
mota bereiz daitezke:
Erantzun-probabilitate handia
Pertsona Pertsona larriki

asertiboak arduratsuak
Ondoez- Ondoez-
maila handia maila txikia
Pertsona Pertsona ez-
arduragabeak asertiboak
Erantzun-probabilitate txikia
72 LANBIDE EKIMENA
Rathusen asertibitate inbentarioa (RAS)
Rathusen asertibitate-inbentarioa (laburpena)
Portaera Puntuazioa
1 Jende askok ni baino oldarkorragoa dirudi
2 Herabea naizenez, hitzorduren bat onartu edo eskatzeko zalantza izan dut
3 Jatetxe bateko janaria gustukoa ez badut, zerbitzariari kexatzen natzaio
4 Besteen sentimenduak ez mintzen saiatzen naiz, nahiz eta haiek ni mindu
Saltzaile batek niri produktu bat erakusten denbora asko erabili badu, gaizki
5
sentitzen naiz ezetz esatean
6 Zerbait egiteko esaten badidate, zergatik galdetzen dut
7 Batzuetan, nahita eragiten ditut eztabaidak
8 Gehienek bezala, nik ere nire postuari eusteko borroka egiten dut
9 Jendea nitaz aprobetxatzen da
10 Ezagunekin eta ezezagunekin solasean gozatu egiten dut
11 Askotan ez dut jakiten zer esan beste sexuko pertsona erakargarriei
12 Erakundeetara eta enpresetara telefonoz deitzeari muzin egiten diot
30 itemez osatutako galdetegia da. Pertsona zenbateraino deskribatzen duten adierazi behar da,
item bakoitza -3tik +3ra baloratuz.
9 +3 = Ezaugarri oso nirea, izugarri deskribatzailea
9 +2 = Ezaugarri nahiko nirea, nahiko deskribatzailea
9 +1 = Ezaugarri zertxobait nirea, zertxobait deskribatzailea
9 -1 = Ezaugarri zertxobait ez-nirea, zertxobait ez-deskribatzailea
9 -2 = Ezaugarri ez nahiko nirea, nahiko ez deskribatzailea
9 -3 = Ezaugarri ez oso nirea, izugarri ez deskribatzailea
Lortzen den puntuazioa bi mutur hauen artean egongo da:
9 -90 = asertibitaterik txikiena
9 +90 = asertibitaterik handiena
LANBIDE EKIMENA 73
Haur Hezkuntza
V. Caballoren adierazpen sozialaren dimentsio anitzeko eskala (EMES)

Bi galdetegiz osatua dago: batek osagai kognitiboak baloratzen ditu; besteak, jarrerazkoak. Bereizita
erabil daitezke. Bietan egoera-zerrendak agertzen dira eta pertsonak 0tik 4rako eskalaren arabera baloratu
behar ditu:
9 0 = inoiz ez edo ia inoiz ez
9 1 = oso gutxitan
9 2 = noizean behin
9 3 = gehienetan edo maiz
9 4 = beti edo ia beti
` EMES-C-a: balore-eskala honek 44 item ditu osagai kognitiboak baloratzeko. Pertsonen arteko
harremanek sorrarazten dituzten antsietatea eta beldurrak neurtzen ditu. Lortutako puntuazioa
zenbat eta altuagoa izan, orduan eta handiagoa pentsamendu ezkorrei egotzitako eragina.
` EMES-M-a: jarrerazko alderdiak baloratzen ditu. Galdetegiak 64 item dauzka. Lortutako puntua-
zioa zenbat eta baxuagoa izan, orduan eta txikiagoa izango da trebetasun sozial maila.
V. Caballoren EMES-C-a eta EMES-M-a (laburpena)

EMES-C eskala
Egoerak 0 1 2 3 4
Bileran nire burua nabarmen uzteak beldurra ematen dit, horrekin nire iritzi
1
pertsonalak adierazten baditut ere
Nire nagusi batek ernegatzen banau, berari argi eta zuzenean esan behar
2
izateak kezkatu egiten nau
Iritzi pertsonalak adierazteak beldurra ematen dit,

3
ezjakin gisa ez agertzearren
Zer esan behar dudan ziur ez badakit, uste dut hobe dudala elkarrizketa ez
4
hastea, agian “hanka sartuko” bainuke
Besteei buruz dauzkadan sentimendu ezkor justifikatuak adierazteak kezkatu

5
egiten nau, irudi txarra eman baitezaket horrekin
Nire lagunek errefusatuko nauten beldur izaten naiz,

6
nitaz aprobetxatu nahi dutenean aurre egiten badiet
Umore txarrez badaude, nire lagunekin hizketan hasi beharrak

7
kezkatu egiten nau
Uste dut hobe dela apala izatea eta nire lagunek egiten dizkidaten
8
goraipamenak gutxiestea, haiek onartu eta irudi txarra ematea baino
9 Beste pertsona bati goraipamenak egitea ez dator bat nire izaerarekin
Nire bikotekidearekin nagoela akats bat egiten badut, berak kritikatuko ote
10
nauen beldur izaten naiz
11 Publikoan hitz egiteari beldurra diot, barregarri geratu bainaiteke
74 LANBIDE EKIMENA
EMES-M eskala
Egoerak 0 1 2 3 4
Apenas ezagutzen dudan jende batek goresten banau, nire buruari garrantzia
1
kentzen saiatzen naiz
Saltzaile batek gustuko ez dudan produktu bat erakusten ahalegin handia egin
2
badu, ezin izaten diot ezetz esan
3 Jendeak hau edo bestea egiteko eskatzen badit, zaila egiten zait ezetz esatea
4 Ahal dela, ezezagunei ez diet galderarik egiten
5 Nire bikotekideak zerbait eskatzen badit, ezin izaten diot ukatu
Elkarrizketa garrantzitsu batean lagun batek hitza kentzen badit, nik amaitu
6
arte itxaroteko eskatzen diot
7 Nagusiak amorrarazten banau, berari esateko gai naiz
8 Dirua utzi diodan lagun bati itzultzea ahaztu egin bazaio, gogorarazi egiten diot
9 Nire bikotekidea goraipatzea eta harekin ondo sentitzea erraza gertatzen zait
10 Nire bidea alboratu egiten dut beste pertsona batzuekiko arazoak saihesteko
11 Niretzat arazoa da besteei adieraztea haiei buruz dudan iritzia ona
J.M. Tobalen eta A. Canoren Antsietate Egoera eta Erantzunen Inbentarioa (ISRA)
Galdetegi honek 224 item ditu, eta antsietatearen osagai kognitiboak, fisiologikoak eta jarrerazkoak
bereizita ebaluatzen ditu. Bi aditu horiek Antsietatearen Eskala Laburtua ere diseinatu dute, haren aplikazioa
errazagoa izan dadin, gehienbat pertsonaren maila kulturalak edo eskatzen duen denborak erantzun
erabatekoa eragotzi badezakete.
Hala batean nola bestean, adierazten zaizkion sintomen agerpen-maiztasuna ebaluatu behar du
pertsonak, eskala honen arabera: 0 = ia inoiz ez; 1 = gutxitan; 2 = batzuetan bai eta besteetan ez; 3 =
askotan; 4 = ia beti.
LANBIDE EKIMENA 75
Haur Hezkuntza
Antsietate Eskala Laburtua (laburpena)

0 1 2 3 4
Osagai kognitiboak
Erraz kezkatzen naiz
Pentsamendu edo sentimendu ezkorrak izaten ditut
Nire buruarekin ziurtasunik gabe sentitzen naiz
Osagai fisiologikoak
Eskuak eta beste gorputz-atal batzuk izerditan edukitzen ditut
Eskuak edo hankak dardarka edukitzen ditut
Buruko mina izaten dut
Palpitazioak eta bihotz-taupada azkarrak edukitzen ditut
Jarrerazko osagaiak
Egoeraren bat saihesten saiatzen naiz
Gauzak egiteko eta mugitzeko helburu jakinik gabe aritzen naiz
E. Gimenoren Gizarte Trebetasunen Eskala(5)

Eskala hau tresna laburra eta erabilerraza da. 33 item dauzka gizarte-trebetasunak neurtzeko eta
zenbait arlotako gabeziak atzemateko.
Ebaluazioa sei eragiletatik abiatuta egiten da:
` 1 eragilea. Autoadierazpena egoera sozialetan: zenbait egoera sozialetan bat-bateko

adierazpen-gaitasuna neurtzen du.
` 2 eragilea. Norberaren eskubideen defentsa, kontsumitzailearen ikuspegitik: kontsumo-

egoeretan pertsona ezezagunen aurrean edukitzen diren portaera asertiboak eta norberaren
balioak neurtzen ditu (adibidez, jende-ilaran inor besteen aurretik pasatzen saiatzen bada).
` 3 eragilea. Haserrearen edo desadostasunen adierazpena: besteei ezadostasunak adierazteko

erraztasuna edo zailtasuna neurtzen du.
` 4 eragilea. Ez esan eta elkarrekintzak eten: elkarrekintza bat eteteko edo komeni den egoeretan
ezetz esateko abilezia adierazten du.
` 5 eragilea. Eskariak egin: nahi den zerbait beste pertsona batzuei eskatzeko erraztasuna edo
zailtasuna agerian jartzen du, izan pertsona ezagunak (mesedeak) edo ez (dendari bati
kanbioak gaizki eman dizkigula esatea, adibidez).
` 6 eragilea. Beste sexukoekin elkarrekintza positiboak hasi: beste sexuko pertsonekin bat-
batean elkarrekintzak (elkarrizketak hastea, goraipamenak egitea, hitzordu bat eskatzea eta
abar) hasteko trebetasuna neurtzen du.
Eskala horretan zenbat eta puntuazio altuagoa lortu, orduan eta trebetasun sozial eta gaitasun asertibo
handiagoa du pertsonak hainbat testuingurutan jarduteko.
76 LANBIDE EKIMENA
Johariren leihoa
Johariren leihoa ebaluazio tresna bat baino gehiago pertsonen arteko komunikazioa eta horrek
pertsonengan duen eragina azaltzeko eta aurkezteko baliagarria den eredu edo tresna bat da.
“Johariren leihoaren” izena bere sortzaileenetatik dator: Josep Luft eta Harington Ingham (JO eta HARI).
Johariren leihoak talde bateko komunikazio- eta elkarreragin-prozesuak grafiko bidez erakusten ditu.
Horretarako, bi dimentsio ezartzen ditu (nia eta taldea), bakoitza bi alderdirekin: ezaguna dena eta
ezezaguna dena. Horiek konbinatuta, zortzi alde sortzen dira.
` Alde irekia: nitaz ezagutzen dudana eta besteek ere nitaz ezagutzen dutena dago barne;
adibidez, nabarienak diren gauzak (adina, sexua, arraza, kanpoko ezaugarriak, bizitzeko era
eta abar), baita komunikatzen dugun guztia ere: sentimenduak, ideiak, iritziak, gustuak eta abar.
` Alde ezkutua: nitaz ezagutzen dudana baina besteek ezagutzen ez dutena dago. Besteei
komunikatzen ez diedan eta ezkutatzen ditudan sentimenduak, iritziak, barneko esperien-
tziak... daude.
` Alde itsua: nitaz ezagutzen ez dudana baina besteek ikusten edo ezagutzen dutena dago:
sortzen ditudan iritziak, erakusten ditudan gutxiagotasun- edo nagusitasun-sentimenduak eta,
oro har, kontzienteki ikusten ez ditudan muga guztiak baina besteek ikusten dituztenak.
` Alde ezezaguna: nitaz ezagutzen ez dudana eta besteek ere ezagutzen ez dutena dago.
Alde horretan dago inkontziente psikoanalitikoaren mundua: senak, erreprimitutako edo ahaztu-
tako bizipenak...
Leiho horren erabilgarritasuna dinamikotasunean datza, hau da, pertsonen arteko erlazioen eta
taldean egiten den bizitzaren bitartez sortzen den etengabeko aldaketan. Mugimendu hori dela eta, lauki
baten tamainako eta formako aldaketak beste laukien aldaketa eragiten du (bat handiagotzen bada,
bestea txikiagotu...).
Alde irekia handitu egiten da, kideen arteko konfiantza eta harremanak handitu ahala. Talde-dinamiketan
gehien jorratzen den aldaketa izaten da. Alde ezkutuko edukiak erraz pasa daitezke alde irekira. Horrek
alde irekia zabaltzea ekartzen du, eta alde ezkutuaren murrizketa. Lehenengo laukia zenbat eta txikiagoa
izan, orduan eta pobreagoak izango dira komunikazioa eta harremanak.
Ni
Ezagutzen dut Ez dut ezagutzen
Taldea Nitaz ezagutzen dute Alde irekia Alde itsua
(besteak) Nitaz ez dute ezagutzen Alde ezkutua Alde ezezaguna
Bibliografia
(1)(2)
CABALLO, V.E. Teoría, evaluación y entrenamiento de las habilidades sociales. PROMOLIBRO
arg., Valentzia. 1987.
(3)
ALBERT, R.E. EMMONS, M.L. Your perfect right: a guide to assertive behavior. IMPACT arg.,
San Luis Obispo (Kalifornia). 1978.
(4)
SMITH, M.J. Sí, puedo decir no. Enseñe a sus hijos a ser asertivos. GRIJALBO arg., Bartzelona. 1988.
(5)
GISMERO, E. EHS. Escala de habilidades sociales. TEA Ediciones arg., Madril. 2000.
LANBIDE EKIMENA 77
Haur Hezkuntza
3.5 Ariketak
1. Egizu eguneroko bizimoduan erabiltzen dituzun gizarte-trebetasunen zerrenda. Zein iruditzen

zaizu hobetu beharko zenukeela?
2. Gizarte-trebetasunen osagaien kontzeptu-mapa egin.
3. Unitate honetan emandako definizioak kontuan izanik, asertibitatea gizarte-trebetasunarekin

uztartu eta azaldu zergatik den asertibitatea gizarte-trebetasunen oinarri.
4. Idatzi eskubide asertiboen zure dekalogoa, zuk ematen diezun garrantziaren arabera orde-
naturik. 3.2.1. ataleko dokumentua har dezakezu oinarritzat.
5. Azaldu zergatik egoera jakin batzuek baldintzatzen dituzten testuinguru soziala eta kulturala
eta unean uneko egoera. Jarri adibideren bat.
6. Hausnartuz eta adibideak erabiliz, azaldu zer dela eta dauden zuzenki loturik portaeraren
osagai fisiologikoak eta emozioak.
7. Azaldu emozioen barneko eta kanpoko estimuluen arteko desberdintasuna. Jarri bakoitzeko
bi adibide.
8. Azaldu zergatik den adimen emozionala trebetasun sozialen osagai garrantzitsua.
9. Azaldu zer esan nahi duten adimen emozionalaren maila hauek (3.2.1. atalaren amaierako
eskema):
9 Emozioak atzeman eta adieraztea
9 Emozioen erregulazioa
9 Emozioak erabiltzea
10. Walter Mischelen ikasketa sozialari buruzko teoriari jarraituz, azaldu zer esan nahi duten
portaeraren ahalmenak eta portaera gauzatzeak, eta zer lotura duten gizarte-trebetasunekin.
11. Egizu itxuraldatze kognitiboen bosteko zerrenda. Bakoitzaren esanahia azaldu, eta gizarte-
trebetasunekin loturiko adibidea jarri.
12. Zer esan nahi du pertsona batek ez daukala nortasunik? Azaldu zergatik ez den egoki
erabiltzen esamolde hori.
13. Adierazi zergatik den autoestimua gizarte-trebetasunak edukitzeko funtsezko osagaia. Jarri
adibideren bat.
14. Haur-eskolako hezitzaile bati irainak eta mehatxuak egin dizkio haur baten amak, eta bizi-
modu gaitza oparo diola esan dio. Gertakizun horrek antsietate handia eragin dio hezitzai-
leari. Adierazi:
9 Hezitzaileak abian jar ditzakeen bi egokitzapen-mekanismo
9 Bi saiheste- edo ukatze-mekanismo
78 LANBIDE EKIMENA
9 Errealitatea eraldatzeko bi mekanismo
15. Aipatu zure ustez pertsonak artatzen lan egiten duen profesionalak (haur-hezkuntza, zerbitzu
soziosanitarioak, gizarte- eta kultura-animazioa eta abar) menderatu behar dituen gizarte-
trebetasun batzuk. Adierazitako trebetasun horietako batzuetan gabezia nabarmenak baldin
baditu profesional batek, zer ondorio eragin ditzake bere lanean eta artatzen dituen pertsonek
jasotzen duten zerbitzuan?
16. Zergatik jotzen da funtsezkotzat autobehaketa gizarte-trebetasunetan? Osatu taula hau, atal
bakoitzean gizarte-trebetasunik eza zertan datzan azalduz, baita elkarrekintza sozialetan nola
adierazten diren ere:
Gabezia Zertan datza? Adierazpena
Herabetasuna
Blokeoa
Gainegokitzapena
Oldarkortasuna
Antsietate soziala
Fobia soziala
Isolamendua
17. Interneten edo bibliografia espezializatuan bilatu gizarte-trebetasunekin lotura duten alderdiak
neurtzeko eskalaren bat (izan daitezke testu honetan agertzen direnak, edo autoestimuari,
nortasunari eta abarri dagozkien beste batzuk). Zeure buruari aplikatu eta egin emaitzei
buruzko balorazioa. Iruditzen zaizu modulu honen bidez hobetuko dituzula?
18. Johariren leihoaren zein alde komeni da zabaltzea gaitasun sozial handiagoa edukitzeko?
LANBIDE EKIMENA 79
Haur Hezkuntza
3.6 Jarduerak
1. AUTOEBALUA DITZAGUN GEURE GIZARTE-TREBETASUNAK
Planteamendua
Trebetasun sozial batzuk autoebaluatzeko erregistro-orri bat diseinatzea, bakoitzak bere burua
neur dezan.
Garapena
` Talde handian, erregistro-orria sortu, honela:
9 Neurtu behar ditugun 20-25 trebetasun aukeratu. 3.2.1. atalaren amaierako taulari erreparatu,
baina eguneroko bizitzako egoera zehatzagoak ere bilatu; adibidez, beste sexuko pertsonekin
elkarrizketak hastea, klasean galdetzea, ezetz esatea apunteak eskatzen badizkigute, dendan
edo supermerkatuan gaizki artatu bagaituzte kexatzea, eta abar.
9 Neurtzeko irizpideak aukeratu; Adibidez, 0tik 10erako puntuazioa, 4 aukera (inoiz ez,
batzuetan, askotxotan, beti), eskala deskribatzaileak eta abar.
9 Erabakitako neurtze-irizpideekin bat etortzeko moduan idatzi galderak.
` Talde nagusian, puntuazio-irizpideak ere erabakiko ditugu: erantzunen zabaltasun-maila,

puntuazioen araberako graduak ezarriz (adibidez: trebetasun txikia, nahiko trebea, oso trebea).
` Azkenik, ikasle orok bere buruari aplikatu behar dio galdetegia, eta bere gaitasun sozialari
buruzko ondorioak atera. Hurrengo unitate didaktikoan, gaitasun horiek hobetzen ikasiko dugu.
Iraupena
Eskola-saio bat edo bi.
80 LANBIDE EKIMENA
2. TALDE-DINAMIKA: EMOZIOAK. IZENBURUA: ADIERAZTEN DUT
Planteamendua
9 Adin egokia: 12 urtetik 60ra
9 Taldearen tamaina: 10 lagun inguru
Helburuak
9 Norberaren emozioak ezagutzea
9 Norberaren emozioak adierazten jakitea
9 Emozioak adierazten jakitea
Iraupena
9 Saioko, 20 minutu
9 Saioko, 60 minutu
Materialak
9 Musika-aparatua
9 Musika lasaigarria, hasieran; bizia eta sarkorra, erdialdean, eta barea, amaieran
9 Papera eta boligrafoak
Garapena
` 1. saioa
Gela musikaz girotu eta parte-hartzaileei entzuteko, erlaxatzeko eta beren irudimena hainbat
lekutara eramateko eskatu.
Musika amaitutakoan, paperean irudikatu dituzten lekuak idatzi behar dituzte.
` 2. saioa
Irudikatu dituzten lekuetatik abiatuta, beren emozioak adierazteko narrazio txiki bat sortu
behar dute.
Idatzi guztiak irakurri. eta sortzen diren emozioei buruzko azalpenak eman behar
dituzte gainerakoek.
Ebaluazioa
9 Eskatu partaideei nola sentitu diren dinamika burutzen
9 Beren emozioak adierazten parte hartu duten baloratu behar du animatzaileak
Oharrak
9 Testu txiki bat idazteko partaideek duten gaitasunari erreparatu behar dio arduradunak
9 Kontua ez da gaitasunak erakustea, emozioak adieraztea baizik
9 Partaideren batek ezin badu narrazioa idatzi, ahoz egin dezala
9 2. saioan ere girotzeko musika jar daiteke
Mónica Juezek sortutako dinamika.
LANBIDE EKIMENA 81
Haur Hezkuntza
3. TALDE-DINAMIKA: AUTOESTIMUA. IZENBURUA: GURE ETXEA
Planteamendua
9 Adin egokia: pertsona helduak
9 Taldearen tamaina: 10-15 lagun inguru
Helburuak
9 Partaideen autoestimua areagotzea
9 Taldekide guztien iritzien adierazpena erraztea
9 Talde-kohesioa sustatzea
Garapena
Parte-hartzea errazteko, eseri, biribil bat osatuz, materiala banatu eta agindu hau eman:
“Etxe bat eraiki behar dugu. Une batez, pentsatu zuen lagunen dohainetan eta esan etxearen zer
zati izan daitekeen haietako bakoitza”.
Edonork has dezake jarduera. Lehenbizi, hondeamakina nor den azaldu behar du. Taldeko besteek
beren iritzia eman eta marrazki horrekin beste nor lotzen duten azaldu behar dute.
Biribileko hurrengo lagunak zimenduei buruzko iritzia eman behar du. Horrela jarraitu behar da, etxea
amaitu arte.
Ebaluazioa
Ariketa egitean nola sentitu diren adierazteko eskatu partaideei.
Partaideek adierazten badute autoestimua igo egin zaiela, denek parte hartu badute eta hurrengo
egunetan talde-kohesioa handitu egin dela atzematen badugu, helburuak lortutzat jo behar dira.
Oharrak
Dinamika bera egin daiteke materialik gabe ere.
Dinamika hori taldekideek elkar nahiko ezagutzen badute egin behar da. Sortzen ari diren rolak
atzematen lagunduko digu.
Kide bakoitza marrazki batekin —gutxienez— uztartu behar da. Denek eman behar dute iritzia.
Beti dohainak goraipatu behar dira, inoiz ez akatsak.
Iraupena
Ordu-erdi inguru.
Materialak
Elementu hauen marrazki edo argazki plastifikatuak: zelaia, pisu bakoitzeko kanpoko paretak, teilatua,
hondeamakina, sarerako atea, leihoak, zutabeak, zelai hondeatua, kanpoko paretak, terraza, etxearen
zimenduak, zoruko baldosak.
Mónica Juezek sortutako dinamika.
82 LANBIDE EKIMENA
NOLA HOBETU GURE
GIZARTE-TREBETASUNAK 4
4.1 Gaitasun sozialaren hobekuntza
Gizarte-trebetasunak zer diren eta geure buruarekin eta besteekin ditugun harremanetarako daukaten
garrantzia ikusi ostean, galdera hau datorkigu: hobetu ditzakegu harreman sozialak edukitzen laguntzen
diguten trebetasunak? Erantzuna, noski, baietz da.
Nahiz eta gizarte-trebetasunak jaiotzetikoak direla eta dohain horiek berezkoak direla uste jende askok,
trebetasun sozialak, hein handi batean, ikasi egiten dira. Ikasketa ororekin bezala, hobetzeko saiakerak
egin behar izaten dira. Hona hemen unitate honen xede nagusia, eta, oro har, liburuarena: pertsonak
sozialki eraginkorragoak izateko jarraibideak eskaintzea.
Gizarte portaera hobetzeko, trebetasun sozialak osatzen dituzten elementu guztietan esku hartu behar
da. Bost multzotan daude banatuta elementu horiek:
9 Komunikazioa hobetzea
9 Enpatia hobetzea, eta entzuten ikastea
9 Asertibitatea hobetzea
9 Garapen morala eta adimen emozionala sendotzea
9 Autoestimua hobetzea
Trebetasun sozialen hobekuntza bakarka edo taldeka planifika daiteke, ikastaro edo gizarte-
trebetasunetarako entrenamendu bidez. Ikastaro horietan, aipatutako gaiak jorratzen dira, berariaz eta
integratuta, aurretik zehaztutako arazo bat bideratzeko.
4.2 Komunikazioa hobetzea
Komunikazioan eragiten duten elementuak eta helburuak ikusirik, komunikazio eragingarriagoa nola
lortu aztertzea komeni da. Izan ere, gizarte-trebetasunak hobetzeko funtsezko elementua da. Horretarako,
komunikazio-prozesuaren bi alderdiok bereizi behar ditugu: ahozko komunikazioa eta ahozkoa ez
den komunikazioa.
LANBIDE EKIMENA 83
Haur Hezkuntza
Ahozko komunikazioa
Ahozko komunikazioaren prozesua

Ahozko komunikazioak hizkuntza erabiltzen du eta, dudarik gabe, komunikatzeko pertsonok dugun
elementurik garrantzitsuena da. Hizkuntza eta pentsamendua elkarri estu loturik daude. Horrela,
pentsamendua (ideiak) hitzetan (zeinuak) bihurtu behar dira, besteek esan nahi dena ahalik eta hobekien
uler dezaten.
Mezuaren kodifikazioa eta deskodifikazioa

Kodifikazio prozesua oso konplexua da, pertsona bakoitzak bere esperientzia, ingurune familiarra eta
soziala, eskola, nortasuna eta abar direla medio bere mapa mental propioa du eta. Desberdintasun horiek
egon arren, mapak osatzean bat egiten dute pertsonek, gutxi asko. Dena den, faktore horiek kontuan
izan behar dira eta besteen mapa mentala ahalik eta ondoena ezagutu behar da, haiekin komunikazio
ona eduki nahi bada.
Mezuaren kodifikazio-prozesuan emaileak komunikatu nahi duen guztia (ideiak, pertzepzioak, espe-
rientziak...) irudikapen sinboliko bihurtu behar du. Horretarako, komunikatu nahi duenaren hautaketa- eta
laburpen-prozesua eta mezuaren eraikuntza linguistikoa egin behar ditu.
Bestalde, hartzaileak bere mapa mentalean edo bere ideia, ezagutza, pertzepzio eta esperientzietan
oinarrituz mezua deskodifikatu eta interpretatu egin behar du. Emaileak mezua ematean zituen asmoen
eta hartzailearen interpretazioaren arteko antzerakotasunaren arabera jakiten da komunikazio-prozesuaren
arrakasta-maila.
Prozesu honetan, lexikoa (hiztegi zabala, gauza bakoitza ahalik eta zehatzen azaltzeko) eta gramatika
(esan behar dena ongi eta eraginkortasunez antolatuta edukitzeko) menperatu behar dira, mezuak ahalik
eta era fidagarrienean aurkezteko adierazi nahi den errealitatea.
Urritasun linguistikoak mezuaren eraikuntzaren oinarrian daudenez, abiatzerako komunikazio-aukerak

mugatu egiten dituzte.
Programazio neurolinguistikoa (PNL)

Programazio neurolinguistikoa komunikazioa aztertzeko bitarteko bat da. Pentsatzen
duguna eraginkorki adierazteko gure burua prestatzen laguntzen du.
PNL kontzeptua osatzen duten elementuak banan-banan aztertzen baditugu,

hobeto ulertuko dugu:
` Neuro: zentzuen bidez informazioa nola jaso eta esanahia nola ematen diogun
azaltzen du
` Linguistikoa: hizkuntzak gure pentsamenduaren antolamenduan eta hura adieraz-

teko komunikazio-prozesuan daukan eginkizuna azaltzen du
` Programazioa: gure jarreran aldaketa batzuk eragin ditzaten eduki horiek

guztiak antolatzeko daukagun modua
84 LANBIDE EKIMENA
Pertsona bakoitzak bere errealitatea edo egia subjektiboa honela eraikitzen duela aldarri-
katzen du PNLak:
9 Pertzepzioaren bitartez nola iragazten duen kanpo mundua
9 Nola antolatzen duen informazio hori bere pentsamendu eta eskarmentuekin
9 Nola komunikatzen duen munduaren adierazpen hori hizkuntzaren bidez
Hartara, errealitatea hainbat iragazki edo berrikusketetatik pasatzen da, eta ez dugu
osorik ikusten; hori dela eta, gure mapa subjektiboaren arabera erantzuten dugu, ez
errealitatearen beraren arabera.
PNLaren teknikek mapa subjektiboa moldatzen edo birprogramatzen laguntzen digute, gure
jarrera edo sinesmenak sendotzen, helburu hauekin:
9 Besteen pertzepzioa eta geurea objektiboki ezagutzea
9 Hazkuntza pertsonalerako eta pertsonen arteko harremanak hobetzeko

trebetasunak ezagutzea eta garatzea
Komunikazioko informazio-galeraren prozesua

Emailearen asmoen eta hartzailearen interpretazioaren arteko desberdintasunak ahalik eta txikienak izan
daitezen, kontuan eduki behar da komunikazioan gertatzen den informazio-galeraren prozesua.
Pauso bakoitzean, informazioa galtzen da. Hortaz, kontziente izan behar dugu, galera hori ahalik eta
gehiena gutxitzeko. Aipagarria da, zailtasunagatik, lehenengo urratsetik bigarrengorako tartea; izan ere,
adierazi nahi diren ideia eta pentsamenduak era aberats, zehatz eta koherentean uztartu behar dira hitz-
jarioan. Tarte horretan galtzen da informaziorik gehien.
Finean, mezua nola osatzen, adierazten, jasotzen eta interpretatzen den, horrek zehazten du
haren eraginkortasuna.
LANBIDE EKIMENA 85
Haur Hezkuntza
Ahozko komunikazioaren oztopo garrantzitsuenak

Ahozko mezuen sorkuntzan, transmisioan eta interpretazioan komunikazioa zaildu, mugatu, oztopatu
edo saihesten duten zenbait elementu ager daitezke. Elementu horiei oztopoak edo iragazkiak deitzen
zaie. Era askotakoak izan daitezke, eta hauek dira ugarienak: oztopo semantikoak, psikologikoak, fisiologikoak
eta fisikoak.
` Oztopo semantikoak
Hutsune lexiko eta gramatikalez aparte, komunikazioa oztopatzen duen hizkuntzaren beste
alde bat hitzen esanahiaren ezagutza da. Arazo hori bi arrazoi hauengatik gerta daiteke:
9 Emaileak hitza, esanahiari dagokionez, gaizki erabiltzen duelako
9 Hartzaileak ez duelako hitzaren esanahia ezagutzen
Emaileak komunikatu nahi duena hitz zehatzenekin adierazi behar du eta, aldi berean,
hartzailearen erregistro-mailara egokitu, semantikarekin lotutako ahozko komunikazioaren oztopo
nagusienetako bat hartzaileen ulermen-maila izaten baita.
Oztopo-mota horren adibide garbia dugu menderatzen ez den hizkuntza batean pentsamendu
bat adierazi nahia eta ezina.
` Oztopo psikologikoak
Pertsona bakoitza mundu bat da, gizaki desberdin eta bakarra. Horrexegatik, bakoitzaren
nortasuna, izaera eta esperientziak bizitzeko erak komunikazioaren edukia desitxuratu dezakeen
erreferentzia-eremu propioa edukitzera eramaten gaitu. Edukiak bakoitzaren parametroen
arabera “iragazi” daitezke, beraz.
Beharbada, oztopo psikologikoak izan daitezke gainditzeko zailenetarikoak, zenbait arrazoi-

rengatik, haietako batzuk benetako justifikaziorik gabe sortuak izan daitezkeelako. Pertsona
bakoitzak bere sinesmenak, jarrerak, aurreiritziak, beldurrak eta abar ditu, etabesteekin edo
pertsona jakin batzuekin duen komunikazioa oztopatu egin dezakete. Pertsona batzuk ezin
dira nahi bezala komunikatu, oso lotsatiak dira eta; beste batzuei, ordea, gauza bera gertatzen
zaie agintedunekin, beldurra dietelako, eta abar. Aurreiritziak eta seguritate falta ere oztopo
bihur daitezke.
` Oztopo fisiologikoak
Gaizki entzuteagatik, gaizki ulertzeagatik edo zailtasunekin mintzatzeagatik gertatzen diren

arazoak dira. Osasun-egoerak eta ezintasun fisikoek edo entzumenezkoek sortzen dituzte
oztopo horiek.
Ikasgelara edo elkarrizketa batera sukarrarekin joatea litzateke adibide bat. Egoera horretan,
komunikazioa ez da egokia izaten.
` Oztopo fisikoak
Zarata edo interferentziei dagozkienak dira. Denok dakigu zein zaila den norbaitekin diskoteka
batean edo jende asko dagoen toki batean hitz egitea, adibidez. Lan- edo hezkuntza-ingurunean
ere bada horrelako egoerarik: gelatik gertu lanak egiten ari direlako zarata sortzea, edo
elkarrizketa bat egiten saiatzea jendea etengabe sartu eta irteten ari den gela batean.
86 LANBIDE EKIMENA
Baina zarata-ontzeptua ez da bakarrik soinu desatsegina entzutea, baizik eta komunikazioa

oztopatzen duten interferentzia guztiak (entzumenezkoak, ikusmenezkoak, usaimenezkoak
eta ukimenezkoak). Adibidez, hitz egiten den bitartean ke artean edo ilunpean solaskidea ezin
badugu ikusi, edo elkarrizketa batean usain bizi bat sumatzen badu, kontzentrazioa jaitsi egiten
da, eta komunikatzen saiatzen ari denak arreta gal dezake. Distantziak, hotzak, beroak,
hezetasunak eta abarrek ere traba dezakete komunikazioa.
Askotan, giro egokia eskatzen da talde-dinamikak egiteko. Eragozpen horiek emailearen eta
hartzailearen kontrolpetik kanpo daudenez, komeni da toki ona aurkitzea komunikazioa behar
bezala egiteko.
` Oztopo soziokulturalak
Emailearen eta hartzailearen arteko desberdintasun soziokulturalak dira. Erlijioek, desberdintasun

etnikoek, maila ekonomikoak, estatus sozialak, ohiturek eta abarrek hizkuntza desberdinak
hitz egitea eragin dezakete, mintzairari zein jarrerei dagokienez. Erraza da zenbait ohitura
kultural edo sozial gaizki ulertzea.
Oztopo eta muga horiez nahitaez jabetu behar dute gizarte-arloko profesionalek, lanean
ezagutzen dituzten kolektiboen berri jakin beharra baitute. Desberdintasun horien ezagutza,
tolerantzia eta pertsona bakoitzaren onarpenarekin batera, funtsezko eragileak dira profesionalak
taldearekin komunikazio egokia izateko.
Kontuan izan behar da besteak ulertzeko, desberdintasunean antzekotasunak bilatu behar

direla. Pertsonen artean ez dago berdintasun handiagorik gizatasuna bera baino.
Ahozkoa ez den komunikazioa
Nahiz eta ahozko komunikazioak garrantzi handia izan, aldi berean —batzuetan, ahozko kontak-
tua hasi aurretik— emailearen eta hartzailearen artean ahozkoak ez diren mekanismoak —prozesu
komunikatzailearen eraginkortasunaren baldintzatzaileak— abiarazten dira. Prozesu hori “gauzak esateko
moduari” dagokio.
Ahozkoa ez den komunikazio hori zenbait keinuren bitartez egiten da, bai gorputzarekin (keinuak,
begiradak, posturak, mugimenduak eta abar), bai irudiekin (zentzumenak,, ikusmena, usaimena eta abar).
Keinu komunikatzaile horietako batzuk kontzienteak eta borondatez egindakoak izaten dira, eta, beraz,
emaileak kontrola ditzake edo kontrolatzen ikas dezake. Hala ere, gehienak ez-borondatezkoak eta, aldi
berean, inkontzienteak ere izaten dira. Gainera, ahozkoa ez den komunikazioa sentimenduen adieraz-
penarekin oso lotuta dagoenez, kontrolatzeko gaitasuna emailearen ahalmenetik kanpo gelditzen da.
Argi dago kasu horretan keinuak ez direla jasotzen bidali diren era berean, eta hartzaileak subjektiboki
interpretatzen dituela. Adibidez, lagun bati zer gertatzen zaion galdetzen badiogu eta hark sorbaldak jaso,
kopeta ilundu eta ia begiratu gabe “ezer ez, ezer ez, ongi nago” erantzuten badigu, ziur aski inork ez dio
sinetsiko. Arrazoia jakin gabe, pentsatzen dugu zer edo zer gaizki dabilela, nahiz eta gure lagunak
ezetz esan. Luzarora, ekintza hitza baino fidagarriagoa da, eta besteek esaten dutenaren gainetik besteek
egiten dutena “entzuten” bukatzen dugu.
LANBIDE EKIMENA 87
Haur Hezkuntza
Hartara, janzteko, makillatzeko edo perfumatzeko erarekin edo autoa, mugikorra edo beste zenbait
objekturen erabilerarekin ez ezik isiluneekin eta hitz egiteko egiten diren etenaldiekin edo hitzak esateko
erarekin ere transmititzen dira esanahiak. Norbererentzat kontzienteak izaten ez diren keinuez ere
—adibidez, aurpegiko espresioekin, eta, oro har, gorputzarekin— komunikatzen gara. Horien bidez, oso
segundo gutxian informazio azkarra eta sakona adierazten da.
Nahiz eta ahozkoa ez den komunikazioaren bidez bidalitako zeinuak kontrolatzea zaila izan, horrek
ez du esan nahi batzuk ez direla kontrolatzen, komunikazioaren eraginkortasuna hobetzeko helburuarekin.
Horretarako, garrantzitsua da ikasi eta nahita erabil ditzakegun ez-ahozko komunikazio-sistema nagusiak
zein diren jakitea. Hiru sistema azpimarratuko dirtugu: paralengoaia, kinesika eta proxemika.
Ez-ahozko lengoaiaren garrantzia

Pertsonen arteko komunikazio-gaietan aditua den Albert Mehrabianek dio mezuaren eragina
hauen mende dagoela:
9 % 55, ikusmenaren lengoaiaren mende (gorputzaren mugimenduak, batez ere

aurpegiko espresioak)
9 % 38, ahots-lengoaiaren mende (bolumena, tonua, tinbrea, erritmoa...)
9 % 7, ahozko lengoaiaren mende (hitzak)
Bestalde, askok besterik uste arren, L. Albert eta P. Simon(1), taldeekin egindako lan
batean, ohartu ziren talde bati hitza kenduz gero, taldekideek aurrerapen handiak egiten dituztela
beren arteko harremanetan. Partaideek beren alderdi pertsonal askeez baliatu behar dutelako
eta elkar hobeto komunikatzeko trebetasunak garatu behar dituztelako gertatzen da hori.
Ikerketa horiek direla eta, argi dago ez komunikatzea ezinezkoa dela. Izan ere, nahiz eta
komunikatu nahi ez, isiltasunak berak, nahita edo nahi gabe, zerbait komunikatzen du. Horregatik,
sarritan ahozkoa ez den lengoaia sinesgarriagoa izaten da ahozkoa baino.
Paralengoaia
` Zeri deitzen zaio “paralengoaia”?
Hitz egiten dugunean ahozkoak ez diren ahots-zeinuei dagokie kontzeptu hau. Esaten dugunaren
ahots osagaia da, hitzezko edukia kontuan izan gabe, hau da, formari dagokio (“nola esaten
den”), ez edukiari (“esaten dena”), hitz egitean ematen den irudian oinarrituz.
Elementu paralinguistikoek edo ahots osagaiek ahozko elementuei lagundu egiten diete, eta
komunikatzeko faktore garrantzitsuak dira. Sentimenduak, jarrerak eta nortasuna komunikatzen
dituzte, eta hizketari esanahia eta enfasia ematen diote.
Paralengoaiaren bidez, besteen aldartea eta jarrera ezagutu daitezke. Hitz berberak era guztiz
desberdinean esan daitezke, emozio edo esanahi desberdinak adieraziz.
88 LANBIDE EKIMENA
Hitz egitean etenak eta isilaldiak egitea pertsonen adierazgarriak dira. Begiratu batean, hitz
egiteko eragatik epaitzen dira pertsonak. Askotariko ahots-tonuz hitz egiten duen pertsona
dinamiko eta irekitzat jotzen dugu, baina motel eta era monotonoan hitz egiten duena pertsona
hotz, alfer eta hitz gutxikotzat jotzen da.
Paralengoaiaren osagai garrantzitsuenak hiru multzotan bana daitezke:
Ð Ahots-kalifikatzaileak: bolumena, tonua, abiadura, atsedenak eta isiluneak, eta abar
Ð Ahots-ezaugarritzeak: barre egitea, negar egitea, ahoa zabaltzea, marru egitea, korrokada
egitea, irenstea, eta abar
Ð Ahots bananduak: “u, uu, um, mm, o” eta antzeko ahoskatzeak
`
Komunikazio paralinguistiko hobea lortzeko aholkuak(2)
Ð Bolumena soinuaren intentsitateari dagokio. Gogo handia edo konfiantza zein oldarkortasuna
erakuts dezake, edo modu ona zein txarra, eta abar.
Ozendu edo isildu egiten da bolumena, entzulearen ezaugarri eta hurbiltasunaren arabera.
Zenbait pertsonak oso ozen hitz egiteko joera izaten du, konturatu gabe bolumen oso altuak
entzulea gogai dezakeela.
Alderantziz, berriz, bolumena baxuegia bada, entzuleak ez du entzuten, edo, azkenean,

mezua jasotzeko egin behar duen esfortzu jarraituagatik ernegatu egiten da.
Garrantzitsua da ahotsaren bolumena aldatzea entzulearen arreta erakartzeko. Horrela,

esaten ari garenak interesgarria eman dezake, edo transmititu nahi dugun mezuaren zenbait
ideia azpimarratzeko balia dezakegu. Bolumenik aldatzen ez duen ahotsa ez da entzuteko
oso erakargarria izaten.
Ð Tonua ahots-kalitatea edo ahotsaren erresonantzia da. Tonua, elkarrizketa arrunt batean,
aldatuz doan arren, nolabaiteko intentsitatea duten sentimenduak adierazteko adarretarantz
joaten da. Tonuaren erabilerak egoera hauetan izaten du, bereziki, garrantzia:
9 Pertsonen arteko jarreretatik sortzen diren irudipenetan eragin garrantzitsua dauka
9 Trufa edo sarkasmo bezala erabiltzen bada, esaten diren hitzen edukia ezeztatu
egin dezake
9 Oso garrantzitsua da tonu egokiak erabiltzea entzuleen interesa erakartzeko
` Hitz-jarioa edo hitz-nahasmendua. Hitz egitean izaten diren zalantzak, hasiera faltsuak
eta errepikapenak dira. Neurri batean, normalak dira, eta pertsona guztiek izaten dituzte. Baina
maizegi izanez gero, segurtasun-gabezia, gaitasunik eza, interes falta edo antsietate-sentsazioa
eragin dezakete.
Hiru motatako nahasmenduak daude, hirurak ere saihestu beharrekoak komunikazio eraginkor-
tasuna hobetzeko:
LANBIDE EKIMENA 89
Haur Hezkuntza
9 Bete gabeko isiltasun-une asko

9 Etenaldietan betegarri gehiegi erabiltzea (adibidez, badakizu, beno edo umm, e eta
antzeko soinuak)
9 Errepikapenak, totelka hitz egitea, gaizki ahoskatzea, zenbait hitz ez esatea, zentzurik
gabeko hitzak esatea
` Argitasuna. Farfuilatzea, murduskatzea, hitzak arrastan eramanez hitz egitea, gelditu gabe edo
azentu gehiegiz hitz egitea oso desatsegina izan daiteke entzulearentzat. Entzuleari mezua
trabarik edo hutsunerik gabe irits dakion eta eman nahi den informaziorik gal ez dadin, argi hitz
egiten saiatu behar da.
` Abiadura eta erritmoa. Emozioak eta gogo-aldarteak erakuts ditzakete. Muturrak saihestu egin
behar dira:
9 Oso mantso hitz egiteak entzulea aspertu edo urduri jar dezake
9 Oso azkar hitz egiten bada, besteek zailtasunak eduki ditzakete esan nahi dena
ulertzeko
Gogo-aldarteak hizkeraren abiaduraren bitartez komunika daitezke. Normalean, triste edo

deprimituta dauden pertsonek motel hitz egiten dute. Harridura eta poza, aldiz, hizkera
azkarragoz adierazten da.
` Etenaldiek hitz egitean atsedena hartzeko, ongi arnastu eta adierazi diren ideiak azpimarratzeko
aukera eskaintzen dute.
Normalean, egokia izaten da hitzaldiaren aurretik, ideia garrantzitsuen ondoren eta ekitaldia
bukatu aurretik etenaldi bat egitea.
Kinesika
Gorputzaren mugimenduen edo gorputzaren hizkuntzaren ikasketa da. Mugimendu bakoitzak esanahi
bat dauka. Gorputzaren mugimenduak, ukimena izan ezik, ikusmenaren bitartez atzematen dira nagusiki.
Keinuek pertsona baten emozioak hobeto ezagutzen laguntzen dute: haserre edo antsietate-egoeran
badago, gezurra esaten badu, gustura badago, segurtasun falta badauka, eta abar. Batzuetan, pertsonak
esaten duenaren kontrakoa adierazten edo nabarmentzen dute keinuek.
Allan Peasek(3) keinu asko ikertu ditu, sakon ikertu ere. Hona hemen aipagarrienak:
` Burua: Peasek dioenez, buruarekin gehien egiten diren mugimenduak baiezkoa eta ezezkoa
adierazteko keinuak dira. Burua aurreraka okertzea baietz esateko, zibilizazio gehienetan
erabiltzen den keinua da. Uste da berezko keinua dela, ezetz esateko burua alde batera eta
bestera mugitzea bezala. Aditu horren ustez, buruaren hiru oinarrizko posizio daude:
9 Burua goraka (pertsonak entzuten ari denari buruz jarrera neutrala duela adierazteko)
9 Burua alde batera okertuta (interesa erakusten du)
9 Burua beherantz makurtuta (jarrera negatiboa eta kontrakoa)
Tarteka buruaz baiezkoa egiteak interesa eta mezua ulertu dela adierazten du, eta feedbacka
eskaintzen du. Beraz, oso ekintza gomendagarria da, eta eginerraza.
90 LANBIDE EKIMENA
` Aurpegiko espresioa: aurpegia da emozioak adierazteko keinu-sistemarik garrantzitsuena.

Sei emozio garrantzitsu daude, eta aurpegiaren hiru eremuk adierazten dituzte.
Emozioak Eremuak
Poza
Harridura
Bekokia / bekainak
Tristura
Begiak / betazalak
Beldurra
Aurpegiaren behealdea
Haserrea
Errefusa
Aurpegia, gorputzaren atalik adierazgarriena ez ezik, gezurrak ezkutatzeko gehien erabiltzen

dena ere bada. Haurrak ahoa bi eskuez tapatu eta harridura aurpegia jartzen dute gezurra
esaten harrapatzen badituzte edo harritu- itxura egin nahi badute; nagusiek, berriz, inkontzienteki
sudurrari hatz egiten diote.
` Irribarrea: irribarre egiteko dauzkagun modu anitzek informazio ugari eskaintzen dute. Bakoitzak,
hala keinu txiki batek nola irribarre zabalak, ahozkoa ez den mezuren bat adierazten du.
Oro har, atsegina, poza, afektua edo onespena adierazten duen erreakzio naturala izaten
da irribarrea. Hori izaten da benetako irribarrea, non bat etortzen diren keinuak eta
begien adierazpena.
Baina gerta daiteke irribarrea ez izatea hain naturala. Izan daiteke irribarre soziala deritzona,
modu ez-naturalean sortua eta, testuinguruaren arabera, itxura egiteko erabiltzen dena. Beste
maila batekoak dira irribarre ironikoa edo iraingarria, nagusitasuna adierazteko erabiltzen
dena; babes irribarrea, mendeko egoeretan tratu txarrik edo mespretxurik ez jasotzeko
erabiltzen dena; irribarre aringarria, egoera gatazkatsuetan erabiltzen dena; kortesiazko irribarrea,
eta abar.
Gure gizarte-trebetasunak hobetzeko eta geure buruaren irudi ona erakusteko oso baliabide
garrantzitsua da irribarrea, eta nahiko erabilerraza. “Hitz egitean, egizu irribarre” premisa
funtsezkoa da komunikazioan eta ahozko mezuaren bideratzaile aparta da, bereziki naturala
bada eta adeitasuna adierazten badu. Irribarreak norberaren aldartea hobetzen ere laguntzen du.
` Begirada: nork ez du entzun inoiz “begiak arimaren irudia” direla. Hain zuzen ere, begiak
aurpegiaren atalik adierazgarriena dira. Talde baten aurrean gaudela, begiraden bidez sortzen
da elkarreragina. Hasierako hoztasuna epeltzen hortik hasten da —begiradetatik— eta ondoren
egiten den guztia ere begiratzeko erak baldintzatzen du.
Adibidez, hitzaldi batean begiradak duen garrantzia ikus daiteke. Hitz egiten ari den pertsonak
irakurri besterik ez badu egiten, taldeari begiratu gabe, eta egoera horrek hainbat denbora
irauten badu, interes falta edo arrangura eragin dezake horrek taldean.
LANBIDE EKIMENA 91
Haur Hezkuntza
Zenbat eta luzeagoa izan begien arteko kontaktua, orduan eta handiagoak izango dira
balorazio positiboak. Dena den, muturreko jarduerak ere ez dira gomendagarriak, hots, adi-
adi edo denbora luzez begiratzea. Entzulearen begietara ez begiratzeak, aldiz, mesfidantza
sor dezake.
Ahozkoa ez den hizkuntza erabiltzean, kultura-desberdintasunak kontuan hartu behar dira beti;
adibidez, Ekialdeko zenbait kulturatan begiradak duen garrantzia.
Lotsatiei dagokienez, oso estrategia egokia izaten da beste pertsonari begitartera begiratzea.
Sortzen den tentsioa begietara begiratuz baino askoz hobeto eramaten da eta, gainera, beste
pertsona ez da konturatzen ez zaizkiola zuzenean begietara begiratzen ari. Lotsa ematen duten
egoerei pixkanaka egokitzen laguntzeko baliabideak bilatu behar dira, konfiantza handiagoa
izatean begietara zuzenean begiratzen ikasi arte. Noski, trebetasun sozialak praktikatu egin
behar dira. Baina baliabide hau ez da eraginkorra ez bada aurrerago aztertuko ditugun beste
batzuekin batera erabiltzen.
Begiak eta pentsamendua

Imajina dezagun begiratu hutsez besteen pentsamendua ikus dezakegula. Zalantzarik
gabe, jakin nahiko genituzkeen hainbat gauza egongo lirateke, baina baita jakin nahi ez
genituzkeen beste zenbait ere. Zorionez, guztiok ditugu gure pentsamenduak geure barnean
babesturik. Hala ere, neurologiari buruzko hainbat ikerketak dio begien kokapenaren bidez
pertsonak zer nolako pentsamendu-estrategia darabilen jakin daitekeela.
PNLren ikuspegitik eginiko ikerketa batzuen arabera, begia burmuinaren zati batzuen
aktibazioarekin lotuta dago. Ikertzaileak ohartu ziren pertsona gehienek modu jakin batzuetan
mugitzen dituztela begiak, beren intentzioen arabera. Hona hemen aipagarrienak:
9 Zerbait gogoratu nahi bada, gorantz eta ezkerrera begiratzen da. (a)
9 Gorantz eta eskuinera begiratzen da irudi berriak sortzeko. Oro har,

sormenari eragiten diogunean egiten dugu hori, geure burua etorkizunean
jartzen dugunean. (b)
9 Begiak ezkerretara eramaten dira, belarrien altuerara, soinuren bat gogoratu

nahi bada. (c)
9 Begiak eskuinetara eramaten dira, belarrien altuerara, soinu berriren bat

sortu nahi bada. (d)
9 Begirada ezkerretarantz jaisten da arazoren bat konpondu nahi bada, edo

zerbaiti buruz ondorioak atera nahi badira. (e)
9 Begirada eskuinerantz jaisten da norberaren sentimenduekin bat egin

nahi bada. Oso garrantzitsua da azkena aipatutako hori; izan ere, norbait
larri dabilenean, beldur denean edo depresioak edo tristurak jota dagoenean
lagungarri du begiradaren noranzkoa aldatzea. (f)
92 LANBIDE EKIMENA
Xehetasun horiek jakiteak lagundu egin diezaguke gogoratzen, arazoak bideratzen edo
aldarte batetik bestera pasatzen, begi-mugimendu egokiak erabiltzen baditugu. Besteak zein
kanaletan dabiltzan atzemateko ere oso erabilgarria izan daiteke.
` Eskuen mugimenduak: eskuen erabilera hizkera unibertsala da, nahiz eta hizkuntza ez ulertu
eskuak erabiliz elkar ulertzera irits gaitezkeelako.
Kontu handia eduki behar da eskuak erabiltzean, iparramerikar batek, adibidez, eskuaz egiten
den OK espresioaren adierazpena beste kultura batzuetan iraina edo gustu txarreko zerbaiten
adierazpena izan daitekeelako. Beste adibide bat hatz lodia altxatzea edo V keinua egitea
ditugu, arrakasta eta garaipenaren adierazpen gisa.
Normalean, hezkuntzako langileek, animatzaileek eta taldeen aurrean denbora luze ematen duten
profesionalek eskuak erabiltzen dituzte hitz egiten jarduten diren denboraren hiru laurdenetan. J.
Parejok (4) dio eskuekin egiten diren mugimenduek esanahi zehatzak dituztela. Adibidez, erakusle
bezala erabiltzen den atzaparrak agresibitatea erakusten du, eta arreta berezia eskaintzen dio
“hatz dogmatikoa” deritzonari (“salatzailea” ere deitzen zaio). Parejok dio keinu hori oso bortitza
izaten dela, eta negatibotzat jotzen du, jasotzen duen pertsona erasana sentitzen delako.
` Esku-ahurrak: hitz egiten denean esku-ahurrak erakustea zintzotasunarekin lotu izan beti
(adibidez, AEBn, epaiketak hasi aurretik ezkerreko eskuaz Biblia heltzen den bitartean epai-
mahaiaren aurrean eskuineko eskua altxatzen da, argitasun- eta zintzotasun-ikurtzat).
Haurrek gezur bat esaten dutenean, eskuak bizkarraren atzean ezkutatzen dituzte, edo nagusiei
galdera lotsagabe bat egiten dietenean eta gezurra erantzuten duenean eskuak poltsikoan
ezkutatzen dituzte. Esku-ahurrak nagusitasuna eta autoritatea erakusteko ere erabil daitezke;
adibidez, haurrak ahuspez daudenean.
` Besoak: “besoen mugimendua” baino egokiagoa litzateke “esku-besoen mugimendua” esatea,

agian. Eskuekin eta besoekin egiten diren keinuak espresioetan hain dira garrantzitsuak, ze
norbaiten aurrean egon ez arren ere erabili egiten dira; telefonoz hitz egiten denean, adibidez.
LANBIDE EKIMENA 93
Haur Hezkuntza
Mugimenduaren eta posizioaren bitartez komunikatzen dute besoek. Hona hemen asko erabiltzen
diren bi jarrera:
Ð Beso gurutzatuak: jarrera honek itxitasuna eta adostasunik eza esan nahi du. Horregatik,
zenbait egoeratan, gomendagarria izaten da besoak norabide neutro batean mantentzea
(beheraka).
Ð Besoak bizkarrerantz: Peasek dioenez, besoak bizkarrerantz jartzea nagusitasun- eta

segurtasun-adierazpen argia da. Postura hori hartzen duenak honelako zerbait adierazten
du: “Nire burua azaltzen ari naiz, boterea daukat, ez dut nire gorputzaren aurrealdea
babestu beharrik”.
Neurtutako agresibitatea ere erakus dezake jarrera horrek (“nire ukabilari heldu egiten diot,
zu ez jotzeko”).
` Hankak: normalean, solaskideen besoei eta aurpegiari gehiago erreparatzen zaie hankei
baino, gure begietatik gertuago baitaude. Dena den, hanken mugimenduek ere informazioa
ematen dute.
Hanka gurutzatuek, adibidez, besoek bezala, balizko ekintza defentsibo edo negatibo bat
adierazten dute. Dena den, beste keinu negatibo batzuen lagungarri denez, ez da keinu isolatu
gisa interpretatu behar. Hankak eta besoak gurutzatu eta pertsona bere baitara murgiltzen
denean, lehia edo eztabaidarako jarrera adieraz dezake.(5)
` Jarrerak: genioenez, keinuak ez dira isolatuki interpretatu behar. Horiek bakarka aztertu
ostean, jarreratzat hartzen ditugu, errazagoa baita horrela esanahia asmatzea.
Posturen bidez, berenburuarekiko edo besteekiko aldarteak eta jarrerak adierazten ditugu.
Adibidez, antipatia-, urruntze-, onespen-, laguntza-, harridura- edo amorru-sentimenduak.
Jarrerak sailkatzeko egin izan diren mailaketa ugarietatik, funtsezko bi alderdi azpimarratu
behar dira:
Ð Hurbilketa/Atzera egitea: lehenak onarpena, arreta edo interesa adierazten du. Gorputza
aurrera eramaten da, besoak eta hankak zabalik, edo eskuak bestearengana luzatuz. Aitzitik,
atzerakadak bestearekiko errefusa adierazten du, besteari bizkarra eman nahi balitzaio
bezala, hankak eta besoak gurutzatuz, babesteko edo. Noski, besteekiko harremanetarako
oztopo izaten dira jarrera horiekak sortzeko joera edukitzen dute.
Ð Zabaltzea/Uzkurtzea: zabaltze-jarrerak harrokeria edo mespretxua adierazten du, oso

nabarmena bada batez ere. Horrelakoetan, soin-enborra tenkatu eta atzerantz eramaten
da, bularra kanporatuz eta burua eta sorbaldak tinkatuz. Uzkurdurak, aldiz, etsipena edo
depresioa adierazten du. Bizkarrezurra aurrerantz eramaten da; burua, makurtu; bularraldea,
sakondu, eta sorbaldak, jaitsi.
Komunikazio eraginkorragoa lortzeko, komeni da bestearekiko tartea laburtzeko eta

harekiko irekitasuna areagotzeko jarrera hartzea, goxotasun, laguntasun eta
elkarrekintzarako prestasun handiagoa adierazten baita horrela.
94 LANBIDE EKIMENA
Proxemika
Eremu sozialaren eta pertsonalaren erabilpenaren eta pertzepzioaren ikerketa da proxemika. Edward
T. Hall doktoreak(6) asmatu zuen “proxemika” hitza, gizakien eremu pertsonala ikertzen ari zela. Eremuen
arteko aldeak zein diren eta teoriak eta behaketak nola erabiltzen diren adierazten du hitzak.
Hallek dio espazioaren erabilpenakeragina duela besteekiko harremanean: pertsona guztiek dituzte
beren espazio-premiak.
Etxean gaudela, familiako kide bakoitzak bere eremua izendatuta dauka (otorduetan esertzeko aulkia,
logela...), eta, nahiz eta bisitariari hura erabiltzen utzi, lurralde txiki horren okupazioa sentitu egiten da,
aldi baterako izan arren.
Aulki bat izaten da gelan, autobusean, jatetxean eta abar. Norberarena balitz bezala onartzen den
lurralde pertsonala izateko beharra dugulako gertatzen da hori. Baliteke berezko behar unibertsala izatea.
Komunikazioan, gauza bera gertatzen da. Pertsona bakoitzak seguru eta babestuta sentitzen den
tartea edo gunea izan ohi du. Eremu horretan sartzeanorberaren lurraldeari egindako erasoalditzat hartu
ohi da, eta eragin negatiboa du komunikazioaren eraginkortasunean, hartzaileak babesteko jarrera hartzen
baitu, abegikorra hartu beharrean.
Bestalde, tarte zabalegia hartzeak ere zaildu egiten du atzeraelikadura, arreta galu egiten da, eta
komunikazioaren eraginkortasuna, gutxitu. Horregatik, komunikazio eraginkorra lortzeko, pertsona bakoitzak
bere solaskidearekin komunikatzeko tarte egokia bilatzen saiatu behar du.
Oro har, badaude eremu estandar batzuk. Hallek lau ezarri zituen:
` Eremu intimoa (15–45 cm): maite diren pertsonak jartzen dira eremu horretan. Garrantzi-
tsuena da, eta bere ondasuna balitz bezala zaintzen du pertsona orok. Emozionalki oso gertu
daudenei bakarrik uzten zaie sartzen: bikotekideari, seme-alabei, anai-arrebei, gurasoei,
lagun minei eta familiartekoei. Eremu horretan badago azpieremu bat, gorputzetik 15 cm-
ra ailegatzen dena. Kontaktu fisikoaren bitartez bakarrik irits daiteke hara. Gertuko eremu
pribatua da.
` Eremu pertsonala (46 cm–1,22 m): norberaren eremu pertsonala da, gure buruaren eta besteen
artean mantentzea gustatzen zaigun babes-ingurua. Bilera batean, lanean edo festetan
pertsonen artean mantendu ohi den tartea da.
` Eremu soziala (1,23–3,6 m): taldean lan egiteko edo noizbehinkako harreman sozialetan edo
ondo ezagutzen ez direnekin erabiltzen den tartea da.
` Eremu publikoa (3,6 m baino gehiago): talde bati zuzentzeko edo ezezagunekin hitz egiteko
erabiltzen den tarte erosoa da; adibidez, kaletik gabiltzanean.
Itxura pertsonala
Itxura pertsonala pertsonaren irudiarekin erabat lotuta dago. Izan ere, pertsonaren sinesgarritasuna
esaten duenaren eta egiten duenaren arteko koherentziaren arabera eraikitzen da batik bat, baina
baita itxuraren arabera ere. Beraz, itxura pertsonalak ere eragiten eta baldintzatzen ditu harreman sozialak.
LANBIDE EKIMENA 95
Haur Hezkuntza
Zalantzarik gabe, norberaren lehen irudia itxura pertsonalak ematen du. Lehen irudi horreek zenbait
aurreitzi sor ditzake, ahazten zailak, askotan. Horregatik, kontuan izan behar da ez dugula inoiz izango
lehen inpresio ona emateko bigarren aukerarik.
Itxura pertsonalaren alderdi batzuk hauek ditugu:
` Erakargarritasun fisikoa: aurpegia, ilea, gorpuzkera, garaiera, larrua, begiak eta abar,
zalantzarik gabe, harreman soziala baldintzatzen duten aldagaiak dira, hasieran bederen, nahiz
eta harreman luzeago batean beste osagai batzuk garrantzi handiagoa hartzen duten.
` Gorputzaren zaintza eta higienea: garbiketa funtsezkoa da, azazkal zikinek, usain txarrak,
hortz zikinek, ile narrasak, arropa desitxuratuak eta abarrek irudi negatiboa ematen baitute,
baita ingurukoen errefusa eragin ere.
` Jantziak eta osagaiak: horiek aukeratzeko moduak, pertsona bakoitzaren estilo eta nahien
araberakoa izateaz gain, norberaren nortasunarekin eta testuinguruarekin bat etorri behar du.
Adibidez, desberdin jantzi behar da lanera, jai batera edo kirola egitera joateko.
4.3 Entzute aktiboa eta enpatia hobetzea
Komunikazioren hobekuntzaz eta komunikazio-prozesuaz ari garela, funtsezko bi kontzeptu aipatuko

ditugu: entzute aktiboa eta enpatia.
Entzute aktiboa
Bi norabideko prozesu garrantzitsua da komunikazioa. Edozein komunikazio-prozesutan, printzipiorik

garrantzitsuenetarikoa, zailena eta sakonki aztertu beharrekoa entzuten jakitea da. Entzuteko erak
adierazten du gure elkarreragiteko modua eta besteekin harremanetan jartzeko dugun gaitasuna.
Gaur egungo komunikazio falta, neurri handi batean, besteei entzuten ez jakiteak sortua da. Izan ere,
norberak esan behar duenari arreta handiagoa jartzen zaio besteenari baino, eta, komunikatu nahi
horretan, komunikazioaren funtsa galdu egiten da: partekatzea eta elkarri azaltzea, alegia. Entzute falta
“sasientzutearekin” ordezkatzen da. Askotan, hizketan ari denaren aurrean dagoen pertsona isilik dagoela
eta entzuten ari dela dirudi, baina benetan entzuteko, bestea esaten ari dena ulertzeko intentzioa eduki
behar da.
Uste ohi da entzutea automatikoki egiten dela, baina ez da horrela. Entzuteak hitz egitean egiten dena
baino esfortzu handiagoa eskatzen du, baita entzuten ari garenean interpretatu gabe entzuteak eskatzen
duena baino handiagoa ere. Pertsona batek dioena era egokian, presarik gabe, aurreratu gabe, ondorioak
goizegi atera gabe eta aurreiritzi pertsonalak bazterrera utzita interpretatzen saiatzea ez da lan erraza. Dena
den, egoki entzutea harreman hobeak ezartzeko eta gaizki-ulertuak saihesteko erabil daitekeen trebetasun
handia da.
Talde-lanetan aritzen den profesional orok ezinbestekoa du entzuten jakitea. Aurrean dituenak motibatu
nahi baditu, lehenbizi bere taldea zerk motibatzen edo desmotibatzen duen gogoz entzun behar du.
Irakasleek edo hezitzaileek “antenak” erne jarri behar dituzte ikasleek diotena entzuteko eta haien gaitasunen
eta beharren araberako informazioa transmititzeko.
96 LANBIDE EKIMENA
Laburbilduz, aktiboki entzutea hitz egiten duenaren ikuspuntutik entzutea eta ulertzea da. Desber-
dindu behar dira, beraz, entzutea eta aditzea. Entzutea entzumenak burutzen duen lana da, alegia,
soinuen bibrazioak hautematea. Aditzeak, sinonimotzat jo badaiteke ere, badu haragoko esanahirik,
entzuten dena ulertzea eta zentzua ematea, alegia.
Aktiboki entzutea,bestea esaten ari dena entzuteko trebetasuna ez ezik esaten ari denaren azpitik
adierazten diren sentimenduak, ideiak edo pentsamenduak ere jasotzea da. Aktiboki entzutekoprozesuak
pertsona horrentzako garrantzitsua dena ulertzea dakar.
Azaleko entzutea ahaztu egin behar da, eta bestea esaten saiatzen ari den mezuari ekin. Bestea
ulertzeko enpatia pixka bat behar da, hau da, bestearen tokian jartzen jakin behar da.
Aktiboki entzuteko eragozpenak
Aktiboki entzuteak baditu zailtasunak, prozesu horretan zenbait oztopo izaten baitira. Pertsona orok
nozitzen ditu oztopo horiek. Horregatik, komeni da ohikoenei erreparatzea. Kontuan hartu behar da ez
direla akats berdinak egiten mundu guztiarekin, batzuk zenbait pertsonekin gertatzen dira eta beste batzuk,
aldiz, ez. Jarraian gehien gertatzen diren oztopoen zerrenda agertuko dugu:
` Konparatzea: hartzaileak bere burua emailearekin konparatzen duenean gertatzen da: zein
den argiagoa, jasankorragoa, zorigaiztokoagoa eta abar. Konparazioak ez dio uzten hartzaileari
emaileak esaten duena bereganatzen, konparatzen duen bitartean oso lanpetuta egoten baita,
pentsatzen.
` Pentsamendua irakurtzea: jolasean balebil bezala, emaileak pentsatzen duena asmatzen

saiatzen da hartzailea; are gehiago, berari buruz pentsa lezakeenaz ere asmakizunetan ibil liteke.
` Probak egitea: hitz egiten bukatzen duenean hartzaileari zer esan behar dion pentsatzen
ari bada hartzailea, ez dauka denborarik hura esaten ari zaiona entzuteko. Batzuek probak
egiten dituzte; adibidez, “nik hau esango diot, eta gero berak beste hau erantzungo dit, eta gero
nik beste hura esango diot...”. Mezuaren kalitatea hondatu egiten dute burutazio horiek.
` Iragaztea: hartzaileak interesatzen zaiona bakarrik gordetzen duenean gertatzen da. Gauza
batzuk entzuten diren bitartean, beste batzuk joan egiten dira. Kasu batzuetan, entzun
nahi ez dena (zerbait negatiboa, desatsegina, kritikoa edo mehatxatzailea) saihesteko egiten
da iragazketa.
` Epaitzea: aurrez epaitu den pertsona bat ez entzutean datza. Pertsona aldez aurretik etiketatu
dugu, eta ez diogu arretarik egiten, esan behar duena garrantzi eta interesik gabekoa izango
dela uste baitugu. Gogoratu entzuten ari garenean ezin dela azkarregi epaitu. Entzutearen
oinarrizko araua honetan datza: mezua entzun eta haren edukia ebaluatu ondoren epaitzean,
ez aurretik.
` Amets egitea: emailea zerbaiti buruz hitz egiten ari denean, hartzailea bere pentsamenduetan
galdu egiten da eta ez dio hartzaileak esaten ari denari arretarik eskaintzen.
LANBIDE EKIMENA 97
Haur Hezkuntza
` Identifikatzea: Sarritan gertatzen den blokeoa da. Emaileak zerbait azaltzen duenean eta
hartzailea berari ere antzekorik gertatu zitzaiola gogoratzen denean, bere esperientzia azaltzen
hasten da besteari bere esperientziaz esan behar zuena bukatzen utzi gabe. Bere esperientzia
kontatzeko emozioak besteak azaldu nahi duena ezagutzea ekiditen dio.
` Aholkatzea: aholkuak ematen hasten gara, besteak esan behar duena ia entzun gabe.
Hartzaileak garrantzi handiagoa ematen diolako arazoari hura kontatzen ari denari baino
gertatzen da hori. Zenbait egoeratan, lagungarriagoa da ongi entzutea aholku bat ematea
baino, askotan arazoa kontatzen duenak ez duelako nahi inork arazoaren konponbidea bilatzerik,
norbaitek entzutea eta ulertzea baizik.
` Eztabaidatzea: eztabaidatzea gustatzen zaien pertsonek badirudite etengabe dabiltzala

zerbaitetan ados ez egoteko egoeraren bila, eta beren sinesmen edo pentsatzeko erarekin
bat ez datozen gauzei ekiten diete. Oro har, besteen iritziaren balioa gutxiesten saiatzen dira.
` Beti arrazoia edukitzea: batzuek uste dute egia absolutuaren jabe direla, eta asko kostatzen
zaie beste ikuspuntu batzuk onartzea. Oro har, zurruntasuna eta kritikak onartzeko intolerantzia
adierazten dute eztabaidetan. Bestea ez entzutera eramaten ditu horrek, eta, jarrera horrekin,
ez dira komunikazio egokira iristen.
` Elkarrizketaren gaia aldatzea: elkarrizketaren gaiak hartzailea aspertu egiten badu eta gaiarekin
gustura sentitzen ez bada, gaia aldatu egiten du. Batzuetan, txantxa bat erabiltzen da hitz
egiten ari den pertsona serioski ez entzutearren.
Eraginkortasunez entzuteko aholkuak
Entzute aktiboaren zailtasunak ezagutzeak lagundu egiten du hura hobetzeko neurriak hartzen.
Gomendio hauek izan behar dira kontuan:
` Enpatia: enpatiak bestearen tokian jartzea esan nahi du, mundua besteak ikusten duen moduan
ikustea. Desberdin ikusten ditugu gauzak pertsonok; enpatia edukitzea, bada, “besteak
ikusten duena begiratzen saiatzea” da. Horrek ez du esan nahi ezinbestean bestearekin ados
egon behar dugunik. Enpatiari esker, bestearen sentimenduak, arazoak eta ikuspuntuak
hobeto ulertzenditugu.
` Denboraren zentzua: hitz egiteko denborak kontrolatu egin behar dira, eta norberaren parte-
hartzea erregulatu, noiz hitz egin eta noiz isilik egon behar den jakin. Denbora eman behar
zaie pertsonei beren sentimenduak adieraz ditzaten.
` Isilaldiak kudeatzea ere garrantzitsua da besteari laguntzeko adierazi behar duen hori esaten.
` Parafraseatzea: emaileak esan duena gure hitzekin egiaztatzea. Entzuteko, oso garrantzitsua
da, bestea esaten ari dena ulertzen laguntzen duelako.
Adibidez: beraz, oker ez banago, hau gertatu zitzaizun, ezta? Edo beste zerbait sentitu zenuela
esan nahi zenuen?
98 LANBIDE EKIMENA
Parafraseatzean, aurreko atalean aipatutako blokeoak edo oztopoak saihestu egiten zaizkio
solaskideari, hizketan ari zaigunaren sentimenduei eta pentsamenduei egiten baitiegu jaramon,
ez gureei.
Bestalde, parafraseatuz gero, benetan ulertzen ari ote garen jakiten du solaskideak. Komunikazio-
eraginkortasunarekin eta atzeraelikadurarekin oso lotuta dago parafraseatzea. Izan ere, jendeak
eskertu egiten du besteek entzutea, eta parafraseatzen badugu, egiazki entzuten ari garela
sentitzen du.
` Baieztatzea edo argitzea: solaskidea azaltzen ari denari buruz zenbait galdera egitean datza.
Ondo ulertzeko, izan ere, normala da galderak egitea, informazio gehiago eskuratzen baita.
Galderei esker, solaskideak sentitzen du entzuten ari garela hark dioskuna.
Entzutea, enpatia eta komunikazioa
Hitz egiten ari denaren ikuspuntutik ulertzea lortu bada, eta egiaztapen- (parafraseatzea) eta baieztapen-
prozesuak ondo egin badira, norberaren iritziak adierazteko egoera egokia sortzen da, kalitate handikoa.
Entzuna eta ulertua sentitzen den solaskideak, berriz, askoz jarrera abegitsuagoa izango du.
Entzuteko artearen hamar arauak
Arauak Gaizki entzuten bada Ongi entzuten bada
“Aukerak bilatzen ditu. Zer esan nahi du

Gai aspergarriei ez die
1 Interesguneak topatzea horrek?” galdera, edo antzekoak, egiten
kasurik egiten
dizkio bere buruari
Adierazpena eskasa bada, ez Edukia ebaluatzen du eta adierazpen-
2 Edukia ebaluatzea
du kasurik egiten akatsak pasatzen uzten ditu
Sentimenduak
3 Eztabaidatzeko joera dauka Ez du epaitzen oso ongi ulertu arte
menderatzea
4 Ideiak entzutea Datuak entzuten ditu Funtsezkoena entzuten du
Ohar gutxi hartzen ditu. Hitz egiten
5 Oharrak hartzea Ohar gehiegi hartzen ditu duenaren arabera, beste sistema
batzuk erabiltzen ditu
Ez da ahalegintzen. Arreta- Ahalegintzen da; elkarrizketa guztian
6 Aktiboki entzutea
plantak egiten ditu interesa adierazten du
7 Distrakzioa saihestea Arreta erraz galtzen du Arreta bereganatzen badaki
Zailak diren gaiei ez die
Ariketa korapilatsuak adimen-ariketatzat
8 Adimena trebatzea jaramonik egiten; gai arinei
hartzen ditu
bakarrik jartzen die arreta
Hitz hunkigarriekin,
9 Burua zabalik edukitzea Hitzak objektiboki interpretatzen ditu
erreakzionatu egiten du
Pentsamenduaren
abiadura eta ahozko Astiro hitz egiten dutenen Aurreratu egiten da, mentalki
10 adierazpenarenaren aurrean burutapenetan laburpenak egiten ditu, probak aztertzen
arteko desberdintasuna aritzen da ditu, “lerro artean” entzuten du
aprobetxatzea
LANBIDE EKIMENA 99
Haur Hezkuntza
Denoi gustatuko litzaiguke besteek beti arretaz entzutea guk dioguna. Horregatik, komeni da benetan
zer edo zer azaltzeko beharra duen pertsona oro (laguna, ikaslea, familiartekoa edo lankidea) entzutea
besteek gu entzutea gustatuko litzaigukeen bezala.
4.4 Asertibitatea hobetzea
Arestian ikusi dugunez, gure gizarte-trebetasunak hobetzeko ezinbesteko baldintza da jarrera ahalik
eta asertiboena izatea. Pertsona asertiboagoak izaten lagunduko diguten jokamolde eta teknika batzuk
azalduko ditugu hemen.
Komunikazio-estiloa
Komunikazio-estiloa da pertsona bakoitzak besteekin komunikatzeko daukan modua. Aurreko unitatean

aztertu ditugun portaera-motekin zuzenki loturik, hiru komunikazio-estilo zeharo desberdin daude: inhibitua,
oldarkorra eta asertiboa.
` Estilo inhibitua: estilo hau erabiltzen duten pertsonek beren beharrak, iritziak edo sentimenduak
komunikatzea saihestu egiten dute. Besteen portaera ernegagarri edo desatseginei buruz
ere ezer ez dute ezer esaten. Azken batean, ez dute komunikatzen nahi dutena, baizik eta haien
ustez besteei entzutea gustatuko litzaiekeena.
Haien mezuak ez dira zuzenekoak izaten; normalki, ahots-tonu baxuz eta zalantzatiz eta
jirabiraka aritzen dira, ziurtasun eza adieraziz. Komunikazioaren ez-ahozko alderdiei dagokienez,
mugimendu zurrunak, begirada bidezko kontakturik eza (gehienetan, lurrerantz begira) eta
osagai paralinguistikoen gehiegizko erabilera dira ezaugarriak. Hurbileko eremuetan urruntasuna
erabiltzea ere ohikoa izaten du estilo honetako jendeak.
` Estilo oldarkorra: beti arrazoia daukatela uste izan eta besteen iritziei muzin egiten dietenen
estiloa da. Aurrez aurreko auzietan gehiegizko bortxaz jarduten dute, eta kritika negatiboa,
mehatxua eta iraina ere erabiltzen dute.
Inprobisazioz aritzea dute komunikazio-ezaugarri, etengabe aginduak ematen ariko balira bezala.
Elkarrizketetan, sistematikoki eteten dutesolaskidea, baina ez dute besteek eteterik onartzen.
Ez-ahozko alorrean, keinu mehatxagarriak, begietara zuzen-zuzen begiratzea, gorputza
tenkatzea eta sorbaldak atzeratzea eta ahots-tonu altua ohikoak izaten dituzte. Besteen babes-
eremuan sartzeko joera ere izan ohi dute.
Lanean, karguren bat baldin badaukate, haien mendekoak esplotatuak sentitzen dira, eta
ez dute proposamenik edo ekarpenik egiten. Aginte-maila bereko lankideek ere ez dute nahi
izaten haiekin topo egin.
` Estilo asertiboa: iritziak askatasun osoz azaltzen dituzte estilo honetakoek, argudiatuz, besteei
erasorik egin gabe eta besteen nahi edo aginteen mende jarri gabe. Era berean, besteen
aukerak baloratu eta errespetuz entzuten dituzte, nahiz eta bat etorri ez. Besteen alderdiren
bat txerta dezakete beren iritzietan, beraauek aberastuz eta inola ere akats, porrot edo
iraintzat hartuz.
100 LANBIDE EKIMENA

Pertsona asertiboek hitz-jario egokia eta naturala izaten dute, ez-ahozko adierazpenekin
bat etorriz —gorputza tinko, begirada zuzena, ziurtasun-keinuak, aurpegiaren adierazpena
edukiekin bat etortzea, ahots-tonu egokia...—. Bestalde, pertsonaren, momentuaren eta gaiaren
arabera, distantzia egokira jartzen asmatzeko dohaina izaten dute.
Estilo horiek guztiak pertsona orok ditu berekin, neurri batean edo bestean, baina beti izaten
da besteei nagusitzen zaien bat.
Asertibitatea hobetzeko portaerak
Trebetasun sozialen hobekuntzak portaera asertiboarekin lotura handia daukanez, komeni da

pertsonen asertibitatea hobetzeko estrategiak azaltzea:
` Autoestimua: autoestimurik ez dutelako ez dira asertiboak zenbait pertsona. Garrantzitsua

da norberak bere buruari gogoraraztea besteak bezain garrantzitsua dela, eta ez dituela
alde batera utzi behar bere beharrak: emozioen, sentimenduen, beharren, eskubideen,
sinesmenen eta iritzien adierazpenak.
` Ez haserretu, gizalegez jardun: haserretzen denak gehienetan lortzen duen gauza bakarra
bere buruaren irudi txarra ematea izaten da. Besteen ikuspuntuen ezeztapenek edo buru-
gogorkeriek ez dute inora eramaten. Haserretu aurretik, hobe izaten da entzun, hausnartu eta
besteen ikuspuntuak kontuan eduki. Dena den, arazoa beste era batera ikusiz gero, lasai
egon eta hezieraona erakutsi behar da, eta norberaren iritzia sendo azaldu, hots, asertiboki.
` Barkamen-eskeak, behar direnerako gorde: segurtasun faltagatik edo, etengabe eskatzen

du barkamena zenbaitek. Hori ez da egin behar, beharrezkoa ez bada. Aitzitik, egokia denean
egiten bada, ez du baliorik galtzen.
` Besteak ez baztertu: ez da inor zapaldu behar, baizik eta lankidetza eta elkar ulertzea
ziurtatu. Asertiboa izateak inor ez baztertzea esan nahi du.
` Ez da inoiz mehatxuetara iritsi behar: sinesgarritasuna galtzea dakarte mehatxuek, eta

besteekin lankidetzan aritzea eragotzi egiten dute. Hobe izaten da eman behar diren urratsak
lasai eta ziurtasunez pentsatzea. Bestalde, aditzera emandako urratsak gauzatu egin behar
dira, bestela etorkizunean besteek aintzat ez hartzeko arriskua sortzen baita.
` Kritikak eta porrota onartu: asertiboa izatea daporrota onartzen jakitea. Askok besterik
uste arren, horrek ez du errespetagarritasunik kentzen, alderantziz baizik.
Asertibitatea hobetzeko teknikak
Teknika asertiboak erabiltzeko era asko dago, eta bakoitzak ikusi behar du zein dagokion hobekien
bere harreman-moduari. Hona hemen teknika horietako batzuk:
` Beti kalaka bera: nahi dena argi adierazten duen esaldi bat behin eta berriro errepikatzean
datza, tinko aldarrikatuz uste den hori, beste batzuen ahozko manipulazioetan erori gabe
edo beste gai bati buruz hitz egiten hasi gabe, nahi diren helburuak lortu arte.
LANBIDE EKIMENA 101

Haur Hezkuntza
` Asertibitate positiboa: besteei zintzotasunez eta bihotz-bihotzez benetako afektua eta estimua
adieraztean datza. Besteen alde positiboa ikusteko eta aitortzeko gaitasunean oinarritzen da.
Ahoz edo beste eraren batera egiten da komunikazioa.
` Asertibitate negatiboa: tokiz kanpokoak iruditzen zaizkigun egoerei edo iritziei ezetz esaten
jakitean datza. Beharrezkoak direla pentsatzen diren beste batzuen jarrerei buruzko adierazpen
edo pentsamendu negatiboak ere hor sartzen dira.
` Asertibitate enpatikoa: egoera eta bestearen sentimenduak ezagutu ondoren, gure eskubideak
ozen aldarrikatu behar dira eta sentimenduak adierazi, nahiz eta negatiboak izan. Jarrera
horreneraginkortasunaren arrazoietako bat da bestea aintzat hartua sentitzen dela errespetuz
hitz egin bazaio. Bateraezina da edonolako adierazpen oldarkorrekin.
` Mailakako asertibitatea: asertibitate enpatikoak espero ziren emaitzak ekarri ez baditu, eta
pertsonak besteen eskubideak inbaditzen eta bortxatzen jarraitzen badu, teknika asertibo
enpatiko berbera berriz erabili behar da, baina tinkoago. Alabaina, horrek ez du esan nahi
agresibitatea erabili behar denik.
` Aurrez aurreko asertibitatea: solaskidearen hitzen eta ekintzen artean kontraesanik hautematen
bada erabili behar da teknika hau. Lasai eta patxadaz, pauso hauek eman behar dira:
1. Egiten duenari buruz esaten duena eta benetan egiten ari dena azaldu behar
zaio solaskideari
2. Benetan zer gertatu den jakiteko, arrazoiak aztertu behar dira. Horretarako, galdetu egin
behar zaio besteari, betiere ezer leporatu edo gaitzetsi gabe
3. Argi azaldu behar da zer nahi den
` Lehenengo pertsonako esaldiak: prozedurahau erabili behar da.
1. Gustukoa ez dugun bestearen jarrera deskribatu
2. Jarrera horrek sortzen dituen sentimendu negatiboak azaldu
3. Gustukoa den jarrera azaldu, jarreraren aldaketaren ondorio positiboak aipatu, edo
negatiboak, jarrera aldatzen ez bada
` Lainogunea: kritikak lasai entzutean eta bitartean bestearekin adostasun-puntuak bilatzean

datza. Hein batean ados gaudela, baina guztiarekin ez, adierazten dugu horrekin.
` Ez ikusiaren teknika: besteak haserre edo minduta egoteko dauzkan arrazoiei ez ikusiarena
egitean datza. Hura lasaitu arte, atzeratu egiten da eztabaida.
102 LANBIDE EKIMENA

Pertsona asertiboen zenbait eskubide

9 Norberak bere sentimenduak eta nahiak edukitzea eta adieraztea
9 Besteek benetan entzutea eta onartzea
9 EZETZ esatea, horregatik errudun sentitu gabe (nahiz eta horregatik

adiskidea galdu)
9 Informazioa eskatzeko eskubidea, eta informatua izatekoa
9 Norberaren beharrak ikusi, lehentasunak ezarri eta norberak bere erabakiak hartzea
9 Nahi den hori eskatzea, jakinda besteak ere EZETZ esateko eskubidea duela
4.5 Emozioen kontrola eta adierazpena hobetzea
Adimen emozionalaren trebetasunak
Adimen emozionala norberaren emozioak eta besteenak atzeman eta, haietan oinarrituz, arazoak
bideratzeko gaitasuna dela genioen.
Gaitasun hori erabilgarri bilakatzeko, adimen emozionalaren osagarri garrantzitsuenak garatu

behar dira:
` Autoezagutza (edo norberaren kontzientzia). Norberaren emozioak eta besteengan sortzen

dituzten efektuak ezagutzean datza, norberaren gogo-aldarteak bere jarreran eragina daukala
jakitean. Norberaren ezagutzarekin batera norberaren gaitasunak eta alde ahulak ezagutzea
ere eskatzen du.
` Autokontrola (edo autoerregulazioa). Autokontrolak momentuko sentimenduen mende ez

jarduten laguntzen du. Emozioa iragankorra dela konturatzean datza. Harreman pertsonaletan
momentuko emozioen eraginez ekiteak akatsak eta gaizki-ulertuak sor ditzake. Horren adibide
ditugu momentuko haserreak eraginda jarduten eta gero beti barkamen eske aritzen direnak.
` Automotibazioa. Emozioak helburu jakin baterantz zuzentzeak motibazioa mantentzen uzten

du eta, oztopoetan jarri beharrean, helburu horien alde positiboan arreta jartzen. Bidean aurkitzen
diren oztopoen aurrean positiboki jardutea eskatzen du horrek.
` Besteen emozioen onarpena (edo enpatia). Giza harremanak, askotan, ahozkoak (erantzun
desegokiak) eta ahozkoak ez diren (keinuak, mugimenduak...) bat-bateko erreakzioetan
oinarritzen dira. Besteen emozioak onartzeak eta enpatia sentitzeak harreman sozial errealagoak
izaten laguntzen du, batez ere gure inguruan daudenekin.
` Pertsonen arteko harremanak (edo gaitasun sozialak). Besteekin harreman egokiak izateak
izugarrizko garrantzia dauka pertsonen alor guztietan: familia, lagunak, eskola, lana...
LANBIDE EKIMENA 103

Haur Hezkuntza
Antsietatea urritzeko teknikak
Antsietatea da elkarrekintza soziala gehien eragozten duen elementuetako bat. Trebetasun sozialak
praktikatzeko zein jendaurrean hitz egiteko oso egokia izaten da erlaxazio-teknikaren bat ikastea eta
praktikatzea. Izan ere, arnasketa- eta erlaxazio-ariketak praktikatzeak segurtasun falta eta antsietatea
kontrolatzen laguntzen du.
Arnasketa-ariketak
Lotura aski frogatua dago arnasketaren eta erlaxazioaren artean. Emozioek eragina dute arnasteko
eran, eta alderantziz. Horrek esan nahi du, adibidez, azterketa bategatik urduri edo jendaurrean hitz egiteko
beldurrez egonez gero, arnasa azkar eta etenekin hartuko dela eta ohikoa baino energia gehiago galduko
dela, arnasa hartzearren giharrak tenkatuta egongo direlako. Horregatik, arnasketa-ariketak praktikatzea
oso lagungarria izaten da.
Erlaxatuta bagaude, luzea, erregularra eta mantsoa izaten da arnasketa. Pertsonen erlaxazio orokorrari
nabarmen laguntzen diote arnasketa-prozesuek.
Arnasketa osorako teknika

Arropa lasaia behar da. Lurrean etzanda jarri, koltxoneta edo antzekoren baten gainean, gerrikoa
lasaitu, eta besoak eta oinak erorita eta gurutzatu gabe utzi. Gidariaren aginduei jarraitu:
9 Ahoz gora etzan, eta begiak itxi. Esku bat sabel gainean jarri, eta bestea, bularraldean.
9 Poliki eta sakon hartu arnasa, eta biriken beheko aldera bideratu. Ondoren, sabelaldean
dagoen eskuaren mugimendua garbi nabarituko da, eta arinago bularraldekoarena.
9 Arnasa ahotik bota, poliki eta sakonki.
9 Etengabe jardun, eta saiatu arnasaldiak gero eta luzeagoak eta sakonxeagoak egiten,
ariketak dakarren ongizate sentsazioaz gozatuz.
Erlaxazio-ariketak
Erlaxazioa egunero praktikatzea jendaurrean hitz egiteko ez ezik lagungarria da laneko elkarrizketa
batera joateko, trebetasun sozialak praktikatzeko edo beste zenbait egoera estresagarriri aurre egiteko.
Frogatuta dago erlaxazioa mesedegarria dela kontzentraziorako, sormenerako eta emozioen kontrolerako.
Egunero praktikatzeak osasun fisiko eta mental hobea, atseden handiagoa eta energia berritzeko
aukera dakar; kontzientzia-maila handitu egiten da, pentsamendu positiboetarako prestasuna areagotu
egiten da, eta tentsio arteriala orekatzen laguntzen du.
104 LANBIDE EKIMENA

Pixkanakako erlaxazio-teknika
Audio-formatuetan banatzen diren erlaxazio-teknika asko daude, etaerlaxatzeko jarraibideak
ematen dituzte.
Hona hemen adibide bat, oso poliki irakurri beharrekoa:
9 Nire arreta eskuineko besoan jarriko dut, zehazki eskuineko eskuan; gogor estutuko
dut, eta eskuan sortzen den tentsioa nabarituko dut, besaurrean...
9 Indar egiteari utzi egingo diot; eskua lasaitu egingo dut zoruaren gainean utzi atseden
har dezan; tentsioaren eta erlaxazioaren arteko aldea nabarituko dut.
9 (Hogei segundo inguruko etenaldia egin)
9 Berriro eskuineko ukabila estutu eta ostera tentsioa sumatuko dut, eskuan,
besaurrean... Sentsazioen arteko kontrastea nabarituko dut.
9 Eta orain, giharrak lasaituko ditut, indarra egiteari utzi egingo diot, eta hatzei
luzatzen utziko diet, lasai. Berriro tentsioaren eta erlaxazioaren arteko aldea
nabarituko dut.
(hogei segundo inguruko etenaldia egin)
9 Berdin egingo dut ezkerreko besoarekin...
(eta horrela gorputzaren atal guztiekin)
Hainbat erlaxazio-teknika daude, eta gehien erabiltzen dena E. Jacobsonek proposatzen duen
erlaxazio mailakatua da, oso egokia da eta. Erlaxazio mailakatua gorputzean gihar-talde batzuk tenkatzen
eta erlaxatzen ikastean datza.
Gihar-talde bakoitza 10 segundo inguruan tenkatu eta, gero, erlaxatu egin behar da. Tenkatze- eta
erlaxatze-prozesuak ezagutzen eta desberdintzen ikasten da, erlaxatzearen plazeraz eta onurez jabetuz.
Prozesu biak kontrolatzen ikasteko prozesuan, gorputz osoa edo gorputzeko zenbait zati erlaxatzeko
behar den kontzentrazio-gaitasuna eskuratzen da.
LANBIDE EKIMENA 105

Haur Hezkuntza
4.6 Autoestimua hobetzea
Zuzeneko lotura dago autoestimuaren hobekuntzaren eta trebetasun sozial eta jarrera asertiboen garape-
naren artean. Autoestimu baxua duen pertsona baten ezaugarriak eta asertibitate txikia eta besteenganako
begirune eskasa duen batenak berdintsuak izaten dira.
Beraz, autoestimua hobetzea da gizarte-gaitasunak areagotzeko behar den beste urratsa. Unitate
honetan ikusi ditugun beste osagaiak bezalaxe, ikasi egin daiteke hori ere.
Autoestimua garatzeko ohitura
Autoestimua garatzea ohitura oso komenigarria da, eta, sendotu artean, egunero praktikatu beha-
rrekoa.Hona hemen horretarako jarraibide batzuk:
1. Gertatzen zaizkigun gauza positiboetan jarri arreta. Negatiboek antsietatea eta tristura
baino ez digute eragiten. Barne-hizkera baikorra praktikatu behar dugu, eta pentsamendu
positiboak sustatu.
2. Daukaguna estimatzen ikasi, ez falta zaiguna.
3. Errudun sentitu beharrean, gure ahuleziak identifikatu eta zuzentzen ahalegindu.
4. Animatzen eta laguntzen gaituzten pertsonez inguratu. Ez dugu onartu behar bidegabekeriaz
kritikatzen gaituzten edo gaizki sentiarazten gaituzten pertsonen eraginik. Horrelakoetatik,
urruntzea onena.
5. Gure sendotasunak zein diren ikasi, are gehiago indartzeko.
6. Gure ahalmenetan sinetsi behar dugu, eta geure buruari jartzen dizkiogun mugei aurre egin.
7. Helburu propio batzuk jartzea garrantzitsua da. Pixkanaka, horiek lortzen ahalegindu behar
dugu, inorekin konparatu gabe, gure erritmoan, besteen iritzien mende jardun gabe.
Gutako bakoitza gizaki bakarra eta berezia gara; horrexegatik, erraza izan behar luke
geure buruak maitatzea. Pertsona berezitasunean hezteko (bakar eta berezia bilakatzen duten
dohain eta gaitasunekin, alegiak), jarraibide hauek bete behar ditu:(7)
9 Errespetatu, berak ere bere burua errespeta dezan
9 Berezia den norbait bezala tratatu
9 Zer dakien egiten aurkitu
9 Bere erara adierazten utzi
9 Haren sormena sustatu
9 Harenberezitasunaz gozatu
106 LANBIDE EKIMENA

Berregituratze kognitiboa
Ikusi dugu pertsonak, gertakariak interpretatzean, itxuraldatze kognitiboak edo eskema okerrak
egin ditzakeela, eta bere gizarte-harremanak kaltetu.
Distortsio negatiboei aurre egiteko, nondik sortzen diren jakin behar da. Hori da berregituratze
kognitiborako tekniken bidez lortu nahi dena, hau da, pentsamenduaren itxuraldatzeak identifikatu eta
pentsamendu positiboagoez aldatu edo ordezkatu.
Berregituratze kognitiborako teknikek eskema hau jarraitzen dute:
Itxuraldatze Berregituratze Pentsamendu

kognitiboa kognitiboa doituak
Berregituratze kognitiboaren aplikazioak fase hauek ditu:
` Itxuraldatze kognitiboa identifikatu: pentsamendu ezkorra edo distortsioa hauteman eta

badagoela jabetu. Pertsonak berak jaso beharreko autoerregistro baten bidez egin behar da
hori. Pentsamendu desegokien berri gertatutako unean bertan jaso behar da erregistroan,
eragiten dituzten sentimenduak deskribatuz.
` Ezkortasunaren alderdiak hauteman: pentsamendu negatiboak aztertu, haien irrazional-

tasunaz jabetzeko.
` Pentsamendu baikorrak sortu: ezkortasunaz jabetutakoan, eskema egokiagoak sortzen hasi

behar da, eta pentsamendu negatibo horien lekua hartzen duten pentsamendu baikorrak sortu.
` Pentsamendu-eskemak aldatu: eskema biak aurrez aurre jarri, beharrezko doikuntzak egiteko.
Berregituraketa kognitiboaren mamia ideia honetan datza: pentsamendu okerren eskemak
zuzentzen badira, pertzepzio faltsu horiek erasaten dituzten alderdiak hobetu ahal dira; adibidez,
autoestimu baxua.
Esate baterako, norbaitek uste badu taldean ez daukala inolako eraginik, pentsamendu horren
arabera jardungo da. Pentsaera hori berregituratzeko, pauso hauek eman behar dira: lehenik, sentipen
hori atzematen duen egoera oroz jabetu behar du, eta erregistratu; ondoren, terapeutaren laguntzaz,
pentsaera horiek desegoki edo irrazionaltzat zer duten aztertu behar du, eta erregistratutako egoerekin
lotutako pentsaera alternatiboak sortu; pentsamendu berri horietan oinarriturik, hasierako pentsaeren
eskemak aldatu ahal ditu eta berak taldean duen rola egokiago neurtu.
LANBIDE EKIMENA 107

Haur Hezkuntza
Irudi pertsonala eta autoestimua

Irudi pertsonala, bereziki nerabeen eta gazteen artean, autokontzeptuarekin eta auto-
estimuarekin oso lotua dago. Landu beharreko bi elementu garrantzitsu daude:
9 Norberak duen irudi pertsonalaz (besteek nola ikusten gaituzten) egoki jabetzea.
9 Hortik abiatuta, negatibotzat jotzen diren alderdiak aldatzea edo arintzea, eredu
idealizatuak kentzea eta irudi errealistagoa eta haren izateko modura hobeto
egokitzen dena eraikitzen laguntzea.
4.7 Gizarte-trebetasunetan entrenatzea
Gure komunikazio-eraginkortasuna hobetzen lagun dezaketen alderdiak ezagutu ostean, gizarte-

trebetasunetan entrenatzeko programen bidez abian jartzeko moduan gaude.
Gizarte-trebetasunetan entrenatzeko programa edo ikastaroak trebetasun sozial berriak eskuratzen

edo eduki daitezkeenak hobetzen laguntzeko teknika- eta prozedura-multzoz osatuta daude.
Talde-jardueretako beste programazioetan bezala, gizarte-trebetasunetan entrenatzeko programek

hiru fase izaten dituzte: esku-hartzearen planifikazioa, praktikan jartzea, helburuen lorpenaren ebaluazioa.
Plangintzarekin lotutako alderdiak
Aurreko unitatean talde-jardueren programazioari buruz ikasitako alderdiez gain, gizarte-trebetasunetan

entrenatzeko programen planifikazioan zehaztasun batzuk hartu behar dira kontuan:
9 Trebakuntza-premiak ebaluatu behar dira. Abilezia sozial batzuetan trebakuntza behar

duen pertsona edo pertsona-multzoa erabaki behar da, eta horrek zer portaera behar dituen
zehaztu. Garrantzitsua da pertsonak berak edo taldeak aurkitzea eta definitzea portaerok zein
diren, baita horiek eskuratzeko beharra justifikatzea ere. Profesionalek lagundu behar diete hori
zehazten eta laburtzen.
9 Helburuak zehatz definitu behar dira, hots, aurretik azaldutako portaerak zenbateraino lortu nahi
diren adierazi behar da; beste era batera esanda, pertsonek zer egin ahal izango duten hori
amaitutakoan.
9 Hori guztia ahalbidetzeko jarduerak diseinatu behar dira. Trebetasun jakin bat entrenatzeko behar
diren osagai kognitiboak, psikologikoak eta portaerazkoak landu behar dira jardueretan.
Entrenamenduaren sekuentzia eta teknikak
Gizarte-trebetasunetan entrenatzeko jarduerak diseinatzean, helburuak modurik eraginkorrenean lortzeko

teknikak aukeratu behar dira. Erabil ditzakegun tekniken konbinazioa talde bakoitzaren, helburuen eta
dauzkagun baliabideen araberakoa izango da. Hala ere, segidarik ohikoena hau izaten da:
108 LANBIDE EKIMENA

` Argibideak: erabakitako portaera lortzeko jarraitu beharreko prozedurei buruzko azalpen zehatza
eta argia eman behar da. Normalki, ahoz ematen dira; idatzitako argibideekin ere osa daiteke.
` Errefortzuak: portaera egokiak adierazten diren bakoitzean edo indartu nahi denera hurbildu-
takoan eskaintzen diren ondorio positibo edo atsegin orori deitzen zaio horrela. Errefortzuak
sozialak edo materialak izan daitezke:
Ð Errefortzu sozialak: ekintza baten onespena indartzen du, ahoz edo goraipamenen edo
keinuen bidez.
Ð Errefortzu materialak: sari edo opari txikiak.
Bestalde, eskainitako estimuluen arabera, errefortzu positiboak eta negatiboak daude.
Ð Errefortzu positiboak: irribarre bat, goraipamenak, goxoki bat...
Ð Errefortzu negatiboak: pertsonarentzat ondorio positiboak dituzten errefortzuak dira horiek

ere. Baina negatibo esaten zaie, zerbait desatsegina kentzen zaiolako, adibidez, lan bikain
baten truke azterketaz salbuetsi.
Era batera edo bestera ezarri behar dira errefortzuak prozesuan, erabili behar diren beste
tekniken osagarri. Hasieran, etengabe erabili behar dira, ekintza egokia burutu ostean.
Pixkanaka, tarteka bakarrik aplikatu behar dira, eta lortu nahi diren jarrerak finkatu ahala, alboratu.
` Modelatua: eredutzat hartzen den eta lortu nahi den portaera daukan pertsona baten
behaketan oinarritzen den ikasketa-prozesua da (presentziala, edo bideo bidezkoa).
Eraginkorra izateko, aurkeztutako jokamoldea argi atzeman behar da, eta ahalik eta
azkarren imitatu.
` Portaeraren saiakera: ikasi nahi diren portaerak behin eta berriro praktikatzean datza. Ereduen
portaerak behatu ostean hastea oso baliagarria izaten da. Prestatutako ingurune batean egin
daiteke —role playing bidez— edo zuzenean, egoera egokia suertatuz gero—. Lortu nahi den
mailara iritsi arte errepikatu behar dira portaera-saiakerak.
` Moldeatzea: pertsonari portaera gauzatzean erakutsi duen gaitasun-mailari buruzko informazioa

(atzeraelikadura) eskaintzean datza, informazio hori moldeatu edo hobetzeko. Lorpenak baloratu
egin behar dira, baina baita akatsak eta horiek hobetzeko moduak ere. Feedback hori
profesionalak eskaini behar dio, baina taldekideek ere parte hartu ahal dute, baita norberak
ere, saioa bideoz grabatua izan bada.
` Etxerako lanak: partaideei landutako portaerak beren ohiko ingurunean abian jar ditzaten
eskatzean datza. Baditu horrek abantaila batzuk: entrenamendua indartu egiten da; portaerok
noiz jarri behar diren abian ikasten da, eta ikasitakoa mundu errealera transferitzea ahalbidetzen
da; alabaina, gerta daiteke jokamoldeok arrakastaz ez errepikatzea eta horrek frustrazio
handia eragitea. Beraz, komeni da jarduera hau arrakastarako probabilitatea handia bada
soilik programatzea.
Oso baliagarria da portaera horien berri erregistratzea, arrakastak, zailtasunak, antsietate-maila

eta abar jasoz.
LANBIDE EKIMENA 109

Haur Hezkuntza
` Orokortzea: gizarte-trebetasunetarako entrenamendu ororen azken xedea da ikasketa errotzea

eta pertsonak hori edozein egoeratan (hainbat leku, jende, testuinguru eta abarretan) berez
eta naturaltasunez aplikatzea. Horretarako, portaera horiek ahalik eta egoera anitzenetan
entrenatzen jarraitu behar da, ohitura gisa finkatu arte, hots, behar diren egoera eta une orotan
naturalki abian jarri arte.
Entrenatu beharreko trebetasunak

Hona hemen, adibide gisa, gizarte-trebetasunak entrenatzeko programa baten bidez landu
daitezkeen abileziak:
Oinarrizko trebetasunak Trebetasun aurreratuak
Aurkeztea
Sentimenduak adieraztea
Agurtzea
Besteen sentimenduak ulertzea
Entzutea
Emozioak kontrolatzea
Elkarrizketa bat hastea
Norberaren eskubideak eta besteenak
Elkarrizketa bat izatea
defendatzea
Ez-ahozko osagaiak erabiltzea
Porrotari aurre egitea
Mesedeak eskatzea
Jendaurrean hitz egitea
Barkamena eskatzea
Autoestimua hobetzea
Goraipamenak egitea
Berregituratze kognitiboa erabiltzea
Tentsioa bideratzea eta lasaitzea
Arazoak konpontzea
Elkarrizketa batera biltzea
Bibliografia
(1)
ALBERT, L. eta SIMON P. Las relaciones interpersonales. HERDER, Biblioteca de Psicosociología
3., Bartzelona. 1979.
(2)
CABALLO, V.E. Teoría, evaluación y entrenamiento de las habilidades sociales. PROMOLIBRO
arg., Valentzia. 1987.
(3)(5)
PEASE, A. El lenguaje del cuerpo. PAIDÓS arg., Bartzelona. 1998.
(4)
PAREJO, J. Comunicación no verbal y educación. PAIDÓS arg., Bartzelona. 1995.
(6)
HALL. E.T. <<El espacio habla>>, El lenguaje silencioso-n. ALIANZA arg., Madril. 1989.
(7)
MARTÍNEZ LÓPEZ, M.A. Educar en y para el respeto a las diferencias: Concepto de asertividad.
SEDUCOM. http://www.uecoerm.net/public/dife.pdf. Murtzia., 2003-2004 ikasturtea.
110 LANBIDE EKIMENA

4.8 Ariketak
1. Zein da komunikazioaren eta informazioaren arteko aldea? Azaldu lau adibiderekin.
2. Jarri feedback adibide bat egoera hauetako bakoitzeko: eskolan, familian, Interneten, hitzezko
komunikazioan —ahozkoa eta idatzia—, ez-ahozko komunikazioan.
3. Zergatik uste duzu ez-ulertzeak izaten direla komunikazio-prozesuan? Aipatu arrazoi nagusiak.
4. Zer iradokitzen dizu Michel Eyquem de la Montaigneren esaldi honek? ”Hitzaren erdia ahos-
katzen duenarena da, eta beste erdia, entzuten duenarena”. Hausnartu erantzuna.
5. Zure ustez, zein dira komunikazioan gainditu beharreko oztopo edo eragozpen zailenak?
Hausnartu erantzuna.
6. Egin ezazu ahozko eta ez-ahozko komunikazioaren kontzeptu-mapa.
7. Zer komunikazio-oztopo aurkituko lituzke gure hizkuntzarik ez dakien beste herrialde bateko
haur batek bere lehen eskola-egunean? Hezitzaile edo animatzailearen ikuspegitik, zer egin
daiteke horiek gainditzeko?
8. Azal ezazu zer den, zure ustez, paralengoaia. Ebalua ezazu zeure burua eta aurkitu zer ele-
mentu paralinguistiko aldatu beharko zenituzkeen zure komunikazio-gaitasuna hobetzeko,
eta nola egin beharko zenukeen.
9. Azal ezazu zer den, zure ustez, kinesika. Berrikusi zer elementuz osatua dagoen, eta begiratu
nola erabiltzen dituzun zure harreman sozialetan eta zer hobetu dezakezun.
10. Aztertu zein den zure hurbiltze-distantzian harremanak dituzun pertsonak: gurasoak, senideak,
adiskideak, bikotekidea, lagunak, irakasleak eta abar. Hausnartu kasu bakoitzean distan-
tzia egokia den eta une batzuetan gehiegi urruntzen zaren edo haien ziurtasun-eremuan
sartzen zaren.
11. Laburtu dekalogo batean ez-ahozko komunikazio eraginkorra izateko emango zenituzkeen
aholkuak.
12. Zer dira, zure ustez, enpatia eta aktiboki entzutea? Azaldu bien arteko lotura.
LANBIDE EKIMENA 111

Haur Hezkuntza
13. Aktiboki entzuteko izan daitezkeen oztopoetatik, nabarmendu noizbait zure aktiboki entzu-
teko gaitasuna mugatu duten bi. Deskribatu egoerak eta ondorioak.
14. Zerrendatu entzute aktiboaren abantailak, hala maila pertsonalean nola profesionalean.
15. Zerrendatu asertibitatea duten pertsonen jokaera-ezaugarriak.
16. Asertibitate-testa. Neurtu zure asertibotasuna test batekin. Jo Internetera eta idatzi bila-
tzailean: Test de asertividad (euskaraz jarrita ere begira dezakezu). Agertzen zaizkizun
aukeretatik, bat hartu eta erantzun. Gero, balorazio irizpideak aplikatu. Zure ustez, lortu
duzun balorazioa bat dator errealitatearekin?
17. Talde txikitan eta role playing txikien bidez, antzeztu unitate honetan ikasi dituzun estrategia
asertiboak erabiltzen diren egoera-adibideak. Zenbat eta estrategia gehiago antzeztu,
orduan eta hobe.
18. Adimen emozionalaren zer trebetasun menderatzen dituzu edo uste duzu ohiko bizitza
pertsonal eta sozialean erabiltzen dituzula? Egizu zure indarguneen eta hobetu beharreko
alderdien balorazioa.
19. Zenbateraino uste duzu daudela lotuta asertibitatea, adimen emozionala eta autoestimua
kontzeptuak?
20. Seiko taldeetan, prestatu haur-hezkuntzako geletako adimen emozionalari buruzko eztabaida.
Aurretik, bilatu informazioa Interneten edo bibliografia espezializatuetan.
21. Erlaxazio-teknikak erabiltzea beharrezkoa izan dezakezun egoera batzuen adibideak jar itzazu.
22. Gelan edo tailerrean, egin erlaxazio-saio bat. Bukatu ostean, deskribatu jasotako sentsazioak.
23. Egizu zure autoestimua hobetzeko ohiturak hartzeko egin ditzakezun ariketen zerrenda.
24. Hirukotetan, pertsonaren autoestimuari erasaten dioten itxuraldatze kognitiboen zerrenda egin
ezazue. Kasu bakoitzerako pentsaera alternatiboak proposatu.
25. Azaldu zer diren teknika hauek: portaeraren saiakera, errefortzua, modelatua eta moldeatzea.
112 LANBIDE EKIMENA

4.9 Jarduerak
1. AHOZKO KOMUNIKAZIOA ETA FEEDBACKA
Planteamendua
Ariketa bidez ahozko komunikazioaren eraginkortasuna frogatzea eta feedbackaren garrantzia baloratzea.
Garapena
9 Bikoteka egin behar da. Bat A izango da, eta bestea, B.
9 A-k, B-k ikusi gabe, mapa bat, ikur bat edo konplexutasun ertaineko gauza bat (ez dadila
izan asmatzeko errazegia, ezta zailegia ere) marraztu behar du.
9 B-k A-ren marrazki berdina egitean datza jarduera. Horretarako, A-k agindu hauek soilik eman
behar dizkio:
Eskuinera, ezkerrera, gora, behera, hainbeste gradu eskuinera, hainbeste ezkerrera...
Hala deritzonean, A-k galdetu egingo dio B-ri ea marrazkiari buruz ematen ari zaizkion
jarraibideak ulertzen dituen.
B-k ezin du galderarik egin A-k eskatu arte.
Marrazkia amaitutakoan, A-ren originala B-ren kopiarekin erkatu behar da.
9 B-k A emaile ona izan den eta feedbackerako aukerarik eman dion baloratu behar du.
9 Rolak trukatu.
9 Talde nagusian, jarduera honetatik ateratako ondorioak aipatu.
Iraupena
Ordubetekoa.
LANBIDE EKIMENA 113

Haur Hezkuntza
2. HITZIK GABEKO IPUINA. EZ-AHOZKO KOMUNIKAZIOA
Planteamendua
Ez-ahozko komunikazio-prozesua aztertzea, emaile batzuek antzeztutako istorio bat
hartzaileek interpretatuz.
Garapena
9 4-5 laguneko hiru talde antolatu (antzezle-taldeak).
9 Talde bakoitzak gidoi txiki bat prestatu behar du, ipuin edo istorio gisa, non taldekide bakoitzak rol
bat izango duen.
9 Istorioa hitzik gabe aurkeztu behar da, ez-ahozko lengoaia soilik erabiliz.
9 Antzezpena jantzi, mozorro, objektu eta abarrekin girotu ahal da.
9 Txandaka, istorioak aurkeztu.
9 Gainerako taldekideek 5-6 laguneko taldeak osatu behar dituzte (ikusle-taldeak) eta aurkezpen
bakoitzean zer ari diren ulertzen idatzi.
9 Saio bakoitza bukatutakoan, ikusle-talde bakoitzeko ordezkari batek antzezpenari buruz eginiko
interpretazioa azaldu behar du.
9 Talde guztien interpretazioak entzun ostean, antzezleek azaldu behar dute zer adierazi nahi
izan duten. Zer ikusle-talde hurbildu den gehien erabaki behar dute .
Iraupena
Gutxi gorabehera, astebetez prestatu (entseguak eta abar). Hamabost minutu inguru taldeka aurkezteko,
eta hogeiren bat komentatzeko.
114 LANBIDE EKIMENA

3. PARAFRASEATZEA, FEEDBACKA ETA AKTIBOKI ENTZUTEA
Planteamendua
Helburua da egoki entzuten badakigun ohartzea, solaskidearen baieztapenaren (feedbacka) bidez
eta parafraseatuz, eta eraginkortasunez eta aktiboki entzun nahi bada, normalki edukitzen diren ozto-
poez jabetzea.
Garapena
9 Lau ikasleko taldetan banatu gela. Talde bakoitzean hiru pertsonaia (hiru adiskide antzeztuko
dituztenak) eta behatzailea izango dira. Argumentua: hiru adiskideek bidaia bat egin behar
dute, eta oinarrizko hainbat gauzatan ados jarri behar dute: nora joan, garraiobide-mota,
non hartuko duten ostatu, zenbat denbora egongo diren, eta abar.
9 Pertsonaiei, isilpean, jarrera hauetako bana esleitu: autoritarioa, bakegilea eta akusatzailea.
9 Arau hauek bete behar dituzte pertsonaiek:
Hitz egin aurretik, pertsonaia bakoitzak aurreko kideak azaldutakoaren laburpen bat egin
behar du (parafraseatu).
Aurretik hitz egin duena (parafraseatua) feedbackarekin (laburpenarekin) ados ez badago,

argi adierazi behar du eta berriro hitza hartu.
9 Dinamikaren garapena behatzeaz eta arauak betearazteaz arduratu behar du behatzaileak.
9 Dinamika amaitutakoan, talde bakoitzean pertsonaiak interpretatzean nola sentitu diren adierazi
behar dute antzezleek, eta, zehazki, alderdi hauek aztertu:
9 Arauak zaintzeko zailtasuna edo zailtasun eza.
9 Zer gertatzen den norbaitekin eztabaidatzen dugunean.
9 Azkenik, behatzaile bakoitzak talde nagusiari ebaluazio horren berri eman behar dio.
Iraupena
Bi orduko saio bat.
LANBIDE EKIMENA 115

Haur Hezkuntza
4. ZURE ENTZUTEKO GAITASUNA EBALUATU
Planteamendua
Besteak entzuteko daukazun gaitasuna ebaluatzea.
Garapena
9 Autoebaluazio-ariketa honi bakarka erantzun:
Honelako oztoporik erabiltzen dut? Maiz Batzuetan Ia inoiz ez
1 Konparatzea
2 Pentsamendua irakurtzea
3 Entsegua
4 Iragazkia
5 Juzgua
6 Amestea
7 Identifikatzea
8 Aholkatzea
9 Eztabaidatzea
10 Beti arrazoia eduki nahi izatea
11 Gaia aldatzea
9 Zure oztopo edo eragozpen nagusiak identifikatutakoan, hamabost minutuz gelakide bat entzun.
Gaia lagunak aukeratu behar du
Zuk aktiboki entzuten ahalegindu behar duzu, unitate honetan ikasitako teknikak erabiliz
Entzuketa bukatutakoan, idatzi zure inpresioa esperientzia horretaz
Galdetu solaskideari benetan entzuna eta ulertua sentitu den
9 Zure entzuketa bukatzean, paperak trukatu. Zuri egokituko zaizu entzuna izatea. Besteak
urrats berak eman behar ditu.
Iraupena
Ordubeteko saioa.
116 LANBIDE EKIMENA

5. ROLE PLAYINGA. KOMUNIKAZIOAREN OSAGAIAK
Planteamendua
Role playinga tresna oso erabilgarria da komunikazioa aztertzeko eta autoaztertzeko. Horregatik, teknika
honetan oinarriturik, komunikazioaren elementuak aztertuko ditugu.
Garapena
9 Oraingoan lan-elkarrizketa bat planteatuko dugu. Hala ere, beste egoera bat erabaki eta
zehaztu daiteke: gai jakin bati buruzko eztabaida, produktu baten salmenta, eta abar.
9 Txandaka, gai berari buruzko 5 edo 6 role playing egin daitezke. Bakoitzean bi lagunek hartu
behar dute parte. Batek lan bila dabilen pertsona antzeztu behar du, eta besteak, lana eskaintzen
duena. Komeni da egoera ahalik eta gehiena mugatzea: adibidez, lan bila dabilenarentzat
lehenengo lana litzateke, eta egunkarietan agertu den iragarki bati jarraiki doa elkarrizketa
egitera, non abuzturako turismogune baterako haur-animatzaile bat eskatzen den. Pertsona
oso langile, ordutegi-aukera guztia duen, haurrekiko adimentsua den eta sentsibilitatea duen
baten bila dabil elkarrizkatatzailea.
9 Antzezleek ongi prestatu behar dute beren rola. Ahozko hizkuntzari dagokionez, diskurtso logiko
eta errazaren beharra kontuan hartu behar dute. Ez-ahozko komunikazioari dagokionez,
elementu guztiak bere mesedetan erabiltzeaz ohartu behar dute.
9 Role playing guztiak bideoz grabatu behar dira.
9 Role playingetan parte hartu behar ez duten ikasleek aurkezpenak taularen arabera ebaluatu
behar dituzte. Antzezlan bakoitzaren ostean horrek eragindako pertzepzioak komentatu behar
dira taldean.
Eskatzailea Eskaintzailea
Mezu linguistikoaren balorazioa (ahozkoa)
Paralengoaiaren erabilpenaren balorazioa
Kinesikaren erabilpenaren balorazioa
Proxemikaren erabilpenaren balorazioa
Entzute aktiboaren balorazioa
Feedbackaren balorazioa
Balorazio orokorra
9 Ondoren, bideoak ikuskatu eta antzezleek beren lana ebaluatu behar dute. Kasu guztietan,
kontuan hartu behar dira bai komunikazioaren ahozko elementuak, bai-ez ahozkoak, eta aztertu.
9 Eskema hori role playing guztiekin jarraitu behar da.
9 Eztabaida guztiak amaitutakoan, egin diren balorazioen arabera, ebaluatzaile bakoitzak bere
helburuak hobekien bete dituen pertsona aukeratu behar du.
9 Amaitzeko, aukeratuak izan diren pertsonen antzezpenei buruzko balorazio laburra egin.
Iraupena
Role playing bakoitzeko, prozesu osoak ordubete inguru iraun behar du. Beraz, jarduera osoak bi
orduko bizpahiru saio behar izan ditzake.
LANBIDE EKIMENA 117

Haur Hezkuntza
6. GIZARTE-TREBETASUNEN ENTRENAMENDUA
Planteamendua
Gelakide guztien artean gizarte-trebetasunen entrenamendu plan bat diseinatu eta praktikatzea. Hura
garatzeko, unitate honetan ikasitakoaz gain, zuen informazioa zabaldu behar duzue, bibliografia espezia-
lizatua erabiliz edo Internetez.
Garapena
9 Unitateko 3.1. jardueran bete dugun galdetegia erabili gelaren talde-ebaluazioa egiteko. Ikasle
bakoitzak berea bete eta izenik jarri gabe entregatu behar du.
9 Emaitzak irauli egin behar dira, eta gabeziarik handienak dituzten eta entrenamendu handia-
goa behar duten trebetasunak topatu.
9 Lauzpabost laguneko taldeak osatu. Aurreko urratsean topatutako trebetasun baten entrena-
mendua planifikatzeaz arduratu behar du talde bakoitzak. Helburu batzuk zehaztu behar dituzue,
jarduera batzuk planifikatu, teknika egokiak aukeratu eta entrenamenduaren iraupena zehaztu.
Garrantzitsua da jarduera-fitxen formatuak guztion artean adostea, gero, besteekin batera,
txostena osatzeko.
9 Proposamen batzuk abian jar ditzakezue. Jarduera prestatu duen taldeak hezitzaile-lana bete
behar du; gainerakoek, parte-hartzaileena.
9 Jarduerak ebaluatu, aurreikusi diren helburuak zenbateraino lortu diren baloratuz.
9 Lan guztiekin txosten bat egin, gizarte-trebetasunen entrenamendu-programa osatu eta mintegiko
liburutegian utzi.
Iraupena
Lanaren sakontasunaren araberakoa. Egokiena 3. unitate didaktikoan hastea litzateke, diagnosi-
eta atzemate-fasearekin, eta unitate horretan lantzea, eduki teorikoekin batera. Hainbat saiotan jar daiteke
praktikan, unitatea amaitzean.
118 LANBIDE EKIMENA

BILERAK ZUZENTZEA
ETA INFORMAZIOA
ELKARTRUKATZEKO EDO
EZTABAIDATZEKO
5
BESTE TEKNIKA BATZUK
5.1 Talde-lana eta bilerak
Bilera lan-tresna gisa
Bilera da taldeekin gehien erabiltzen den tresna; beraz, hezitzailea edo animatzailea, askotan,
bilera-zuzentzailea izaten da.
Helburu zehatzak lortu nahi dituen pertsona-talde batez osatua dago bilera bat. Toki eta denbora
jakin batean egiten dira bilerak. Komunikatzeko tresna da bilera, non taldeko kideek beren ideiak eta iritziak
azaltzeko eta beren ekarpenak egiteko aukera daukaten. Beraz, lantaldeek beren artean komunikatu,
arazoak bideratu, erabakiak hartu eta, oro har, erakundearen helburuak lortzeko erabiltzen dituzte bilerak.
Hezitzaileentzat bilera, lana egiten duten pertsonek taldeekin erabiltzen duten tresna izateaz gain,
lanbideak berezkoa duen baliabidea da, taldean lana egitea oinarrizkoa dutelako. Besteak beste, familiekin
harremanak edukitzeko erabiltzen da tresna hori.
Bilera-motak
Hartzen den irizpidearen arabera, desberdin sailkatzen dira bilerak. Xedeari bagagozkio, bilera
informatiboak, formatiboak, erabakiak hartzekoak eta sormenezkoak bereiz ditzakegu.
` Bilera informatiboak: informazioa transmititzea dute helburu. Ez da beharrezkoa erabakiak

hartzea. Partaide guztiek emandako informazioa ondo ulertzen dutela eta denek berdin
interpretatzen dutela ziurtatu behar du bilera-gidariak. Laguntza dokumentuak edo ikus-
entzunezko tresnak oso erabilgarriak izaten dira bilera horietan.
` Bilera formatiboak: taldeko partaideen formakuntza dute helburu. Bilera-mota horretarako,

zenbait teknika egoki daude: sinposioa, mahai-ingurua, mintegia, eta abar. Gidariak giroa
ongi prestatu behar du, egindako ekarpenak kontuan hartu, eta egindako lanaren talde-
ebaluazioa erraztu.
` Erabakiak hartzeko bilerak: egoera edo gai bati buruz erabakiren bat hartzea dute helburu.
Komeni da bilerara deitutakoek aurretik jakitea zein den bileraren edukia, erabakia hartu aurretik
gaiari buruz hausnar dezaten.
LANBIDE--EKIMENA 119
Haur Hezkuntza
Moderatzailearen lana oso garrantzitsua da, ikuspuntu guztiak kontuan izan behar dituelako;
hainbat aukera ematera bultzatu behar du jendea, eta taldearekin aukera horiek ongi aztertu,
erabaki bat hartu aurretik. Era berean, sortzen diren tentsioak eta arazoak ongi bideratzen
jakin behar du gidariak.
` Sormenezko bilerak: egoera bati erantzuna emateko ahalik eta ideia gehien sortzea dute
helburu bilera hauek. Brainstorminga edo ideia-zaparrada da honelako bileretan gehien erabiltzen
den tekniketako bat. Kontua da ahalik eta ideia gehiena sortzea. Ez dute zertan egokiak
izan; denak lasai aztertu behar dira, eta horietatik konponbiderik egokiena ateratzen saiatu.
5.2 Eztabaidarako edo informazioa trukatzeko teknikak
Eztabaidarako edo informazioa trukatzeko teknikek taldekideen arteko elkarreraginean oinarritzen

diren hainbat jarduera multzokatzen dituzte. Ekoizpena dute helburu teknika horiek: informazioa ematea,
ideia edo proposamen bat lortzea, akordio edo adostasunetara heltzea edo arazo bati konponbideak bilatzea.
Helburu hori lortzeko, hainbat bitarteko erabiltzen dituzte: eztabaida, iritzi-norgehiagoka, ideien
adierazpen-askatasuna, analisi sakona, jakitunen ekarpenak, eta abar. Ikus ditzagun teknika garrantzitsuenak:
Batzarra
Batzarrak funtzio asko bete ditzake, informazioa zabaldu eta erakunde edo taldeak burutu beharreko
ekintzetarako kideen konpromisoa egiaztatzeko bitartekorik onenetarikoa baita.
Entzuleek eta zuzendaritza-mahaiak osatzen dute batzarra. Mahaiak gai-zerrenda aurkezten die
entzuleei, aztertu beharreko edukiak alegia; entzuleek, berriz, bileraren helburuen arabera, praktikan jarri
behar dituzte. Hitzaldiak, panelak, eztabaidak eta sinposioak oso metodo ezagunak dira batzar bat zuzentzeko.
Batzarraren garapena
9 Taldeak adituz osatutako zuzendaritza-batzorde bat aukeratu behar du (programen zuzendariak,

komisioetako partaideak eta abar). Entzuleei material zehatz bat aurkeztu behar die batzordeak.
9 Saioa zuzentzeko, moderatzaile bat aukeratu behar da.
9 Entzuleek informazioa aktiboki jaso behar dute. Horrek eztabaidak, adituen panel eta abarretarako
aukera ematen du.
9 Eztabaida horietako ondorioak akta batean jaso behar dira.
Brainstorminga edo ideia-zaparrada
Ideia-sormena (bakarkakoak zein taldekakoa) du oinarri. Dinamika honetan, taldeko kide guztiek hartzen
dute parte, taldeko kide batek edo animatzaileak aldez aurretik azaldutako arazo zehatz bati buruz beren
ideiak edo konponbideak askatasun osoz emanez. Saioa hasi aurretik, arauak ezagutu behar dira.
120 LANBIDE-EKIMENA
Brainstorming-saio baterako arauak
9 Saioa kontrolatzeko, arazoa definitzeko (ahalik eta argien) eta lortu nahi diren helburuak zehaz-
teko, arduradun bat izendatu behar da.
9 Ez zaio aurretik mugarik jarri behar arazoaren eztabaidari.
9 Taldea estimulatu egin behar da, saioa informala eta dibertigarria izan dadin, eta sortzen diren
ideia guztiak onartu behar dira.
9 Kalitatea kontuan hartu gabe azaldu behar dira ideia guztiak. Ez da ideia bat bera ere baloratu
behar bukaera arte.
9 Prozesuan, ez dira ideiak kritikatu behar; izan ere, partaideren batek iritzi-ekarpenak egiten
jarraitu nahi ez izatea eta bere ideiak blokeatzea eragin dezake horrek.
9 Komeni da norberaren ideiak besteek esandakoarekin lotuz joatea, hau da, besteen ideien
gainean eraikitzea. Zenbat eta ideia gehiago agertu, orduan eta handiagoa izango da irtenbide
egokiak aurkitzeko aukera.
9 Hitz egiteko txandak bereizketarik egin gabe antolatu behar dira.
Saioaren garapena
Arauak azaldu ondoren, konpondu beharreko arazoa azaltzen da. Parte-hartzaileek ozenki, mugarik
gabe bururatzen zaizkien konponbide edo ideiak adierazi behar dituzte, eta animatzaileak, berriz, arbelean
idatzi. Beste ideia berri batzuk sortzen dituzten ekarpenak agertu ohi dira.
Ideiak azaldu ondoren, taldeak edo aukeratuko batzordeak proposatutako ideiak aztertu behar ditu,
arazoari aurre egiteko irtenbiderik egokienak aukeratzeko.
Dinamika horretan animatzaileak ez du parterik hartzen, zeregina taldearen lana erregulatzea baitu,
aztarnak emanez.
Teknika horri buruz egindako ikerketek oso produktiboa dela erakutsi dute.
Abantailak
9 Denbora gutxian askotariko ideiak lortzen dira
9 Arazoa konpontzeko aukera gehiago sortzen da
9 Taldekide guztien parte-hartzea bultzatzen da
9 Ideiak trukatuz, partaideen artean lankidetza sustatzen da
9 Parte-hartzaileen sormena suspertzen da
9 Talde-kohesioa bultzatzen da
9 Besteen ideiekiko eta pertsonekiko errespetua garatzen da
LANBIDE-KIMENA 121
Haur Hezkuntza
Erabilgarria da
9 Sormena garatzeko
9 Kontzeptu berriak aurkitu, arazoak konpondu edo konformismoa eta monotonia gainditzeko
9 Taldea lan egitera bultzatzeko
9 Haur-hezkuntzako proiektuekin lan egiteko oso aproposa da
Lagun-multzoa
Eztabaida errazteko, talde handia txikiagotan banatzen duen teknika hezitzailea da. Eztabaidatu behar
den gaiari buruzko galderak idatzi behar ditu koordinatzaileak, eta talde txiki bakoitzari txarteletan idatzita
eman. Talde bakoitzak gai bati buruz eztabaidatzen du, zenbait ondoriotara iristeko. Azkenean, talde
bakoitzaren ideietatik azken ondorioa ateratzen da.
Erabilgarria da
9 Taldekideei beren interesak, beharrak eta iradokizunak azaltzeko aukera emateko
9 Talde txikian jardunez, esku hartzeko aukera gehiago emateko parte hartzaileei
9 Teknika azkar baten bidez, lanaren eta arduren banaketa bultzatzeko
Txutxu-mutxua
Gai baten aurkezpen txiki bat egin ondoren, taldea bikoteka banatu behar da. Helburua: besteei ez
molestatzeko baxu hitz eginez, ondorio edo konponbide batera iristea.
Garapena
9 Taldeari egiten zaion galderak zehatza izan behar du, gaitik ez aldentzeko, eta biek adostutako
ondorioa edo konponbidea ematen saiatu behar dute bikoteek.
9 Zenbait minutu eman behar zaizkie (gaiaren zailtasunaren arabera), eta, horren ondoren,
bikote bakoitzak zer ondoriotara iritsi den azaldu behar du.
Teknika hori gai zehatz bati buruz taldeak duen iritzia ezagutzeko erabiltzen da. Horren bidez, iritzi
zehatzak ezagutzen dira, baita partaide bakoitzak zer pentsatzen duen ere.
Erabilgarria da, adibidez, taldean egiteko ekintzak proposatzeko: bidaiak, tailerrak, jarduerak, eta
abar. Jarduera horien onarpen-maila ere ikus daiteke.
Eztabaida
Talde guztiak gai edo gertaera bati buruz (interesgarria, garrantzitsua edo eztabaigarria) eztabaidatu
behar du. Interes orokorreko ekintza baten ondorioz egin behar da eztabaida; adibidez pelikula, erakusketa
edo arazoren baten aurkezpenaren ondoren. Eztabaida sortzeko, zenbait ikuspuntutatik aztergarria edo
eztabaidagarria izan behar du gaiak. Egiei edo frogatutako gertaerei buruz ez da eztabaidatu behar.
122 LANBIDE-EKIMENA
Foroa irekitzeko, landu beharreko gaia azaltzeko eta eztabaida gidatzeko moderatzaile baten beharra
dauka eztabaidak.Parte-hartzaileen iritziei buruzko oharrak idatzi behar ditu, bestalde, moderatzaileak,
eta ondorioak atera.
Arauak
Eztabaidak, ahalik eta emankorrena izateko, arau batzuk bete behar ditu:
9 Foroan, moderatzaileari eskatu ondoren, parte-hartzaileetariko edozeinek hitz egin dezake
9 Parte hartzeko, eskua altxatu eta baimena eskatu behar da
9 Denbora mugatua dago bakoitzaren iritziak azaltzeko
9 Objektiboak izaten eta gaitik ez urruntzen saiatu behar da
9 Aipamen pertsonalak saihestu egin behar dira
9 Debekatuta dago partaideek elkarrekin hitz egitea, eztabaidako diziplina eta arreta
mantentzearren
Eztabaidaren abantailak
9 Parte-hartzaile guztiei iritzia aske ematen uzten die teknika horrek
9 Informazioa zabaltzen du
9 Iritziak trukatzea bultzatzen du
Eztabaida erabilgarria da
9 Taldea gai bati buruz sentsibilizatzeko
9 Erabakiak hartzeko, taldearen laguntzarekin
9 Taldeak emandako iritzien ondoren azken ondorio bat ateratzeko hala behar den egoeretan
Mahai-ingurua
Gertaera edo arazo zehatz bat aztertzeko biltzen den pertsona-talde batek (gehienez, 10) osatzen du
mahai-ingurua. Gaia eztabaida bidez aztertu behar da, inguru informalean, mahai batean gonbidatuen
erdialdean esertzen den moderatzailearen zuzendaritzapean.
Parte-hartzaile bakoitzak hamar bat minutu izaten ditu hitz egiteko. Helburua da partaide bakoitzak
besteen ikuspuntuak entzutea eta eztabaidatzea, positiboa den zerbaitetan ados jarri arte. Komeni da
60-90 minutu baino gehiago ez luzatzea saioa.
Abantailak
9 Eztabaida askearen bitartez, ideiak trukatzen dira
9 Mahaikide guztien parte-hartzea errazten du
LANBIDE-KIMENA 123
Haur Hezkuntza
Erabilgarria da
9 Gai bati buruz eztabaidatzeko, zenbait ikuspuntutatik
9 Gai bati buruz gogoeta egiteko
Panela
Aditu talde bat (hiru eta sei lagun bitartean) aurrez jarritako gai bati buruz entzule-talde baten aurrean hitz
egiteko biltzen da. Parte-hartzaileen galderei erantzunak ematean datza teknika hau. Moderatzaileak
eztabaida zuzen eramateko eta azken laburpena egiteko ardura du.
Garapena
9 45 minutu inguru, adituak elkarrizketan arituko dira. Bitartean, moderatzaileak edo animatzaileak
entzuleek adituentzako idatzi dituzten galderak jaso eta sailkatu behar dituzte
9 wtenalditxo batean, adituek galderak irakurri eta erantzunak prestatu behar dituzte
9 Galderetan oinarrituz, eztabaida berriro hasten da
9 Moderatzaileak edo animatzaileak bukaerako laburpena egiten du
Teknika hau baliagarria da gai bati buruz hainbat ikuspuntu azaltzeko eta taldearen aurrean informa-
zioa berritzeko.
Philips 66
Taldea (normalean, handia) sei laguneko talde txikitan banatzen da, sei minututan gai bati buruz
eztabaidatzeko eta ondorio batera iristeko. Galderak edo eztabaidatzeko gaiak arbelean idatzita egon
behar du, denek ikusteko, eta animatzaileak egindako ekarpenei buruz ez du inolako ebaluaziorik egin behar.
Garapena
9 Animatzaileak teknika azaldu, galdera egin eta taldetxoetan jarraitu beharreko arauak ematen
ditu. Bestalde, denbora kontrolatu behar du, bukatu aurretik abisatuz laburpena egin dezaten.
9 Taldetxo bakoitzak koordinatzaile eta idazkari bat izendatu behar ditu.
9 Kide bakoitzak bere iritzia azaldu behar du, laburki eztabaidatu eta laburpen bat egin behar da.
Idazkariak idatzi egin behar du, eta besteek, onartu.
9 Talde handiaren aurrean, beren txostena irakurri behar dute idazkariek, labur. Talde txiki
bakoitzak egindako txostenekin ondorio orokorretara iritsi behar da.
Abantailak
9 Kide guztien parte-hartze aktiboa errazten du, taldea handia izan arren
9 Laburpenak egiteko eta kontzentratzeko gaitasuna garatzen du
9 Denbora laburrean taldeko kide guztien ikuspuntua jasotzen da
9 Kideek besteen aurrean hitz egiteko izan ditzaketen inhibizioak gainditzen laguntzen du
124 LANBIDE-EKIMENA
Erabilgarria da
9 Oso denbora gutxian informazio asko lortzeko
9 Taldearen interesak eta ezagutzak aztertzeko
Sinposioa
Normalean, aditu-talde batek gai baten alderdiei buruz aurkeztutako hizketaldi, hitzaldi edo azalpenak
dira, gai horri buruz ikuspegi osoa biltzeko asmoz eginak.
Aurkezpenen denborak moderatzaile batek kontrolatzen ditu. Normalean, hizketaldiek ez dute 20 minutu
baino gehiago iraun behar, eta sinposioak, bi ordu, gehienik. Azalpenaren ondoren, eztabaida txiki bat
antola daiteke. Zalantzak argitzeko eta hizlariek galdera irekiak erantzuteko ere denbora bat aurreikustea
komeni da.
Abantaila
9 Ikuspegi eta jakintza-alor anitzetik, azaldutako gai bati buruzko informazio espezializatua
lor daiteke
Erabilgarria da
9 Zenbait ikuspuntutatik eta jakintza-alorretatik gai bat azaltzeko
Arriskuaren teknika
Simulazio-estrategietan oinarritutako teknika da. Taldeetan egiten da, eta arriskuak eta beldurrak
gutxitzea edo kentzea du helburu.
Normalean, giza harremanen esparruan segurtasun falta eragiten duten egoera berriei izaten zaie
beldurra; adibidez, laneko elkarrizketa batera joateari, lehenengo aldiz jendaurrean hitz egiteari, animatzaile
aritzeari talde dinamika batean...
Egoera ezezagun orok beldurra edo segurtasun falta eragin dezakeela egia bada ere, desberdindu
beharra dago irudimenezko beldurra (subjektiboa) eta egoerak sortzen duen benetako arriskua (objekti-
boa). Arriskuaren teoriaren xedea da bi alde horiek bereizten laguntzea, funtsik gabeko beldurrak uxatzearren.
Garapena
9 Arbel edo panel batean, taldeko kide bakoitzak egoera berri baten aurrean sentitzen dituen
beldurrak idatzi. Zerrenda idatzi ondoren, beldur bakoitzak izan ditzakeen arriskuak eztabaidatu:
Zein dira arrazoi objektiboak?. Zein arrazoi subjektiboak?. Nola saihestu arriskuak?
LANBIDE-KIMENA 125
Haur Hezkuntza
Kasuen azterketa
Izenak dioen bezala, hainbat konponbide edo alternatiba izan ditzakeen kasu zehatz bat aztertu edo
ikertzean datza. Nahiko talde handian egin daiteke, 20 bat lagunekoan.
Garapena
` Aurretiko aldia: animatzaileak kasua azaldu behar du, pelikula bat proiektatuz, gidoi bat
irakurriz, entzunaldi bat eskainiz edo kopia idatziak banatuz.
` Leherketa-aldia: iritzien, aurreiritzien, posible diren aukeren eta abarren leherketan datza.
Askatasun osoz adieraz dezake norberak deritzona. Taldekideen ikuspuntuak, bateraezintasunak,
subjektibotasuna... agertzen dira.
` Azterketa-aldia: gertatutakoari berriro ekin eta, dagoen informazioarekin, objetiboki aztertu

behar da, aurreiritziak alde batera utziz, zentzuzkoa dena eta adostasuna bilatuz.
` Kontzeptualizazio-aldia: talde-adostasunaren bitartez, antzeko egoeretan aurrera eraman

daitezkeen irizpideak zehaztu behar dira.
Pentsamendu kritikoa eta enpatia garatzeko eta gertakizun sozialak hobeto ulertzeko erabilgarria da,
baita erabakiak hartzeko eta balioei buruzko trebakuntzarako eta sustapenerako ere.
Hona hemen kasu-azterketan animatzaileak duen zeregina:
9 Aurretik:
Kasua prestatu
Taldekideak motibatu, iritziak adierazten, analisian eta erabakiak hartzen parte har dezaten
9 Bitartean:
Egokiak diren galderak egin
Eztabaida moderatu
Haien iritziak eta aurreiritziak saihestu
9 Ondoren:
Taldeak esandakoa laburtu
Ekarpen edo iritzi egokiak berriro azaldu
Ikasi dutenari buruz talde-hausnarketa bultzatu
126 LANBIDE-EKIMENA
5.3 Bilerak gidatzea
Bilerak eraginkorrak izan daitezen, animatzaile-, koordinatzaile- edo moderatzaile-lana hartzen duen
norbaitek gidatzea komeni da.
Hezkuntza, gizarte-hezkuntza edo gizarte-zerbitzuen esparruetan, askotan, ardura edo karguren bat
dutenek bilerak zuzentzen dituzte: talde-koordinatzaileek, tutoreek, ikasketa-buruek, zuzendariek eta abarrek.
Sarritan, hezitzaileek ere izaten dute horrelako betekizunik, familiekin edo artatzen dituzten pertsonekin.
Bilera nolanahikoa dela ere, ongi prestatu eta egoki zuzendu behar da; bestela, berriketaldi huts
bihur daiteke, eta denbora galarazi.
Ikus dezagun, beraz, zer zaindu behar den bilera bat arrakastaz bideratzeko.
Bilera-koordinatzailearen funtzioak
S. Frouferen(1) arabera, bilera-mota kontuan eduki gabe ere, animatzaileak, berez, zenbait funtzio
bete behar ditu: ekoitzi, erraztu eta erregulatu.
Funtzio ekoizlea
Funtzioak edukiarekin du lotura, eta lanerako plan bat ezartzean datza: helburuak ezarri, metodologia
eta jarraitu beharreko prozedurak zehaztu.
Bilera bakoitzean, koordinatzaileak gai-zerrenda aurkeztu behar du eta bileraren helburu

zehatzak gogorarazi.
Bilerako parte-hartzeak moderatu behar ditu, gaia errespetaraziz. Era berean, helburuak zer mailatan
lortzen ari diren adierazi behar du. Azkenik, jasotako ekarpenak eta lortutako ondorioak eta helburuak
laburtu behar ditu.
Funtzio errazlea
Funtzio honek edukiekin eta taldekideen parte-hartzearekin du lotura.
Moderatzailearen lana da denei ematea hitz egiteko aukera, denek izan dezaten komunikatzeko eta
beren ideiak azaltzeko aukera. Beraz, alde batetik etengabe hitza hartzeko joera izaten duten pertsonei
eusten saiatu behar du eta, bestetik, lotsagatik, nagikeriagatik edo beste zerbaitengatik parte hartzea
kostatzen zaienak sustatuu. Finean, kideek sumatu behar dute guztien ekarpenak direla garrantzitsuak.
Funtzio erregulatzailea
Funtzio honek taldearekin (unitate funtzional gisara) du lotura. Taldeetan sortzen diren gatazkak konpon-
tzeari dagokio.
Koordinatzaile lana egiten duen pertsona taldearen “kontzientzia” bilakatzen da, beronen ekintzen azpian
dauden sentimendu eta emozioak interpretatuz, askotan inkontzientean egoten baitira.
LANBIDE-KIMENA 127
Haur Hezkuntza
Bilera arrakastaz gidatzeko urratsak
Bilera oro helbururen batekin edo gehiagorekin deitzen da, eta haiek lortzea da bilera-gidariaren
zeregina. Hortaz, bileraren ostean, eraginkorra izan delako sentsazioa eta gogobetetzea izan behar dute
parte-hartzaileek.
Bilera bat gidatzeko, hiru urrats hauek egin behar dira: prestaketa, garapena eta bukaera.
Prestaketa
Komeni da bilerak planifikatzea. Horretarako, beharrezkoa da:
9 Bileraren helburuak zehaztea
9 Landu beharreko gaiak erabakitzea
9 Partaideak nor izango diren aukeratzea
9 Deialdia egitea
9 Etorri beharreko guztiak deituta daudela ziurtatzea
Horretaz gain, bileraren garapen egokirako euskarri gisa erabiliko diren elementuak ere prestatu behar
dira (ordenagailua, proiektorea, eta abar), baita dokumentu lagungarriak ere: gidoia, oharrak hartzeko
koadernoa, txostenak, eta abar.
Bilera bateko deialdian gai-zerrenda edojorratu behar diren gaiak, bilera-eguna, lekua eta ordua,
eta nork deitzen duen jarri behar dira. Zer motatako bilera den ere zehaztu behar da, deitutakoek jakin
dezaten zein izango den funtzionamendua eta zein beren eginkizuna.
Bestalde, komeni da bilerak jarritako orduan hastea, gehienez ere kortesiazko bost minutu itxarotea,
berandu ibiltzea bertaratu direnenekiko begirune falta baita.
Garapena
Bilera formalki hasi aurretik, komeni izaten da gidari izan behar duenak giro atsegin eta lasaigarria
sortzea. Aukera bat izan liteke parte-hartzaileak agurtzea eta haiek hurbildu ahal zertxobait hitz egitea.
Animatzaileak edo moderatzaileak bileraren helburua eta tratatu beharreko gaia gogorarazi behar
ditu. Bilerak gutxi gorabehera zenbat iraungo duen aipatzea ere komeni da.
Moderatzaileak parte-hartzea sustatu behar du, eta lortu nahi diren helburuetarantz bideratu taldea.
Helburu horiekin, betebehar hauek ditu:
` Parte hartzea sustatu: denen parte-hartzea bultzatu behar du, galdera edo iradokizunen bitartez,
eta inork arreta guztia ez bereganatzen saiatu.
` Taldea blokeatzen denean, esku hartu: blokeoaren edo gaizki-ulertuaren zergatia aztertu eta
interpretatu behar du. Adibidez, tratatzen ari den gaia komentatzea, taldeari blokeoaren zergatia
adierazteko iradokitzea edo erantzun dezan eragitea...
128 LANBIDE-EKIMENA
` Lortu nahi diren helburuetarantz bideratu taldea: moderatzailearen beste funtzio bat da jorratu
beharreko gaiari atxikitzea taldea, desbideratu gabe. Horretarako, egindako ekarpenen eta
eztabaidaren puntu garrantzitsuenen laburpenak egin behar ditu.
Bukaera
Bileraren helburuak bete direnean, amaierarekin hasi behar da. Une hori ere prestatu egin behar da,
ahalik eta naturalena izan dadin. Batzuetan, denbora joan delako edo bilerak nahi ez ziren bideak hartu
eta birbideratzerik lortu ez delako, aurreikusitako helburuak lortu gabe itxi behar da.
Gidari-lanetan ari denak itxiera honelako zerbait esanez abia dezake: “Bilera amaitu egingo dugu...”,
“beste iritziren bat labur esateko modurik balego...”, “beste ezer eranstekorik ez badago...”. Bilera arrakasta-
tsuak izan ala ez, ondorio batzuk jasoz egin behar da haren amaiera. Horretarako, pauso hauek eman
behar dira:
9 Bileraren helburua gogoratu
9 Eztabaidagaiak laburtu eta jorratutako arazo garrantzitsuenak berrikusi
9 Lortutako adostasunak eta lortu beharrekoak jaso
Azkenik, parte-hartzea eskertu eta bilera amaitutzat eman.
Ohitura ona da bileren akta egitea. Haietan jorratutako gaiei buruzko gauzarik adierazgarrienak,
ondorioak eta lortutako adostasunak jaso behar dira aktetan.
5.4 Jendaurrean hitz egitea
Jendaurrean hitz egiteko beldurra
Jendaurrean ongi hitz egiten jakitea edozein lanetarako edo maila pertsonalean eguneroko bizitzarako
behar-beharrezkoa da: ahozko azterketak, oposizioak, bileretako elkarrizketa informalak (ezkontzak,
komunitatea...), laneko bilerak, proiektuen azalpena....
Hezitzailearen jardun profesionalean, askotan gertatzen da jendaurrean informazioa, orientabideak,

entretenimendua eta abar aurkeztu behar izatea. Gaitasun hori behar du, beraz, aurreikusitako komunikazio
helburuak betetzeko: motibatzea, parte-hartzea sustatzea..., gizarte-heziketa, animazio eta esku-hartze
profesionalei diziplina anitzeko taldeen aurrean (lantaldea, familiak, erakundeak, kolaboratzaileak, esku-
hartzea burutuko den taldeak...) hitz egin beharra egokituko zaio eta.
Zein da jendaurrean hitz egiteko benetako arazoa? Jendaurrean hitz egiteak beldur eszenikoa sortzen
du, denen arretagune bihurtzen garelako. Horregatik, beldur hori galtzea teknika honen hobekuntzarako
giltzarria da.Honenbestez, diskurtso bat prestatzeko jarraibide eta aholku batzuk emango ditugu.
Azkenik, kontuan hartu jendaurrean hitz egitea menderatu daitekeen trebetasuna dela, baina ikaskuntza
guztiak bezala, praktika behar du.
LANBIDE-KIMENA 129
Haur Hezkuntza
Azalpenen helburuak
Jendaurrean hitz egitean, ez da beti helburu bera izaten. Hiru helburu-mota bereiz daitezke, edukiaren
eta komunikazio-moduaren arabera:
` Informatzea: ezagupenak edo gai bati buruz ulermena handitzeko informazioa edo ideiak
ematean datza; adibidez, GKE bat zer den, etxetresna elektriko batek nola funtzionatzen duen,
sukaldeko errezeta bat azaltzea...
` Bultzatzea edo konbentzitzea: jendearen ekintzetan eragiten saiatzea da helburua; adibidez,
telebistako publizitateak zenbait produktu erostera bultzatu edo konbentziarazi nahi izaten dute,
guraso batek semea portaera berezi bat edukitzera bultza dezakeen, eta abar.
` Entretenitzea: talde bat entretenitzean edo gizarte-erritual bat zuzentzean datza. Adibidez,
sustatzaile soziokulturalen lana.
Helburu horiek batera jorra daitezke; ez dauka zertan batek bestea baztertu. Gerta daiteke, bestalde,
helburu bat lortu nahi izatea eta beste bat lortzea.
Eszena ezagutu eta menderatzea
Bi elementu eduki behar dira kontuan: auditorioa edo aritu behar dugun lekua, eta zuzentzen
gatzaizkien entzuleak. Bi elementu horiek emailearengandik kanpo daude, baina aldez aurretik ezagutzea
garrantzitsua da, hobeto menderatu ahal baitira azalpenean.
Auditorioa
Garrantzitsua da lekua ezagutzea. Horretarako, auditoriora ohitzea egokia izaten da: tamaina ezagutzea,
mahai baten atzean eserita edo zutik egongo den jakitea, mikrofono baten bidez hitz egingo den argitzea...
Garrantzitsua da jakitea maila berean egongo diren denak edo oholtza txiki bat egongo den, laguntza-
elementuak izango dituen (arbela, ordenagailua, proiektorea...). Zenbat eta informazio gehiago eduki,
orduan eta segurtasun handiagoa eta zalantza gutxiago.
Auditorioa mezu-euskarria baldintza dezakeen aldagaia izan liteke, nolabait; adibidez, azpiegituren
arabera, gardenkiak edo aurkezpen digitalak erabili ahal dira, edo gidoi soil bat baino ezin izango da
erabili. Hori guztia aurreikustea oso garrantzitsua da.
Entzuleak
Eman beharreko komunikazioa baldintzatu egiten dute entzuleek, neurri handi batean. Entzuleen
ezaugarriei buruzko zenbat eta datu gehiago eduki, orduan eta informazio aberatsagoa diskurtsoa prestatzeko.
Horrek, bestalde, ezjakintasuna gutxitzen laguntzen du, eta entzuleen interesetara nola hizkerara
egokitzeko irizpideak eskaintzen.
Hitzaldia eskaini behar zaien pertsonak ezagutzen baditugu (ikasleen gurasoak, irakasleak...) taktika
ona dirudi hasi baino lehen agurtu eta bostekoa ematea. Horrek konfiantza ematen du, hobeto hitz egiten
delako adiskideen eta ezagunen artean ezezagunen artean baino.
Entzuleen eta komunikazioaren helburuaren arabera, parte-hartzea bultza daiteke. Horrek, segurtasuna
areagotzeaz gain, entzumena eta feedbacka hobetu egiten ditu.
130 LANBIDE-EKIMENA
Aurkezpenaren prestakuntza
Azalpen on bat egiteko, garrantzitsua da gaia menderatzen dela erakustea edo, behintzat, menderatzen
delako itxura egitea. Horretarako, ezinbestekoa da gaiaren prestakuntza sakona. Prestakuntzak mezuaren
edukia zein forma hartzen ditu barne.
Gidoi bezala erabiltzen den orriarekin trebatu egin behar da, letrak erraz ulertzeko modukoa izan behar
du eta paragrafoek (bost lerro baino gehiago ez edukitzea komeni da) egoki banatuta egon behar dute.
Baliabide egokia da (bereziki lehenengo aldietarako) aldez aurretik lagunekin edo familiako kideekin entsegua
egitea edo bideoz grabatzea.
Lehenik, ahozko mezua osatu behar da. Horretarako, kontuan izan behar dira, mezuaren eraikuntza
logiko eta zehatzari dagokionez, aurreko unitatean ikusi ditugun komunikazio-printzipioak. Ez ahaztu
sarrera eta bukaera garrantzitsuak direla. Azalpen batek atal hauek izan behar ditu, oro har:
` Sarrera (laburra): gaia aurkezten da. Entzuleen interesa sortu eta zertaz hitz egingo den,
zergatik, nola, zein atal izango dituen azalpenak eta abar adierazten da.
` Garapena (zabalagoa): ideia guztiak aurkezten dira, astiro eta argi. Euskarri lagungarriak
erabil litezke (aurkezpen digitalizatuak, esku-orriak…).
` Bukaera (laburra): ideia garrantzitsuenak laburtu eta azken ondorioak aurkezten dira.
Ahozkoa ez den komunikazioak garrantzi izugarria dauka. Hona hemen kontuan hartu
beharreko zenbait aholku:
9 Hasteko, ahots-tonu altua eta indartsua erabili (azkeneko lerroan daudenentzako modukoa).
9 Tonua, abiadura eta bolumena aldatuz joan (jendea ez aspertzeko eta jardunari bizi-
tasuna emateko).
9 Ikusizko edo ikus-entzunezko elementuak erabili (interesa pizten dute, eta mono-
tonia saihesten).
9 Umorea eta sinpatia erabili (betiere, entzuleei egokitua).
9 Entzuleen arabera, janzkera egokia erabili. Ez da gauza bera auzokideen bilera batean
hitz egitea eta gurasoentzako bilera batean.
9 Begien arteko kontaktua oso garrantzitsua da; horregatik, entzuleei begiratu egin behar
zaie. Komeni da W edo M eginez areto osoa hartzea begiradarekin. Era berean, oso
komenigarria izaten da paragrafo artean burua altxatu eta entzuleei begirada bat eskaintzea.
9 Irribarrea garrantzitsua da, begirada goxoagoa egiten baitu, eta entzuleen harrera areagotzen.
Saihestu beharrekoak:
9 Agerpenak inprobisatzea
9 Buruz ikasitakoaz fidatzea
9 Lehenengo pertsonan hitz egitea
9 Urduri egoteagatik edo garrantzirik gabeko akatsengatik barkamena eskatzea
LANBIDE-KIMENA 131
Haur Hezkuntza
9 Kalkulatutako denbora gainditzea

9 Eraztun, giltza, boligrafo eta abarrekin jolastea
9 Eskuak bizkar atzean, mahaiaren azpian edo poltsikoetan ezkutatzea
9 Keinu gehiegi egitea
Eszenaratzea. Beldurra gainditzea
Eszenaratzeko, badaude hainbat alderdi kontuan hartu beharrekoak, uneak eragiten duen beldurra edo
larritasuna gainditzeko lagungarriak:
Entzuleak aurkezlearen edo hizlariaren alde daude, entzutera eta ikastera joan dira, ez epaitzera.
Izan ere, han dagoena besteei zer edo zer eskaintzeko daukalako da, eta hori garrantzitsua da.
Norberaren buruarekiko konfiantza oinarrizkoa da beldurra kentzeko. Dena den, antsietate pixka bat
edukitzea normala eta positiboa da. Konfiantzak segurtasuna ematen du, eta segurtasunak antsietatea
eta beldurra uxatzen ditu.
Azkenik, ahozko azalpena eman aurretik kafea edo estimulatzaileak hartzea ez dela egokia kontuan izan.
Antsietatea menderatzeko aholku batzuk:
9 Arnasketaren abiadura moteldu. Aire asko hartu, bosteraino kontatzen duzun

bitartean arnasari eutsi; orduan, airea astiro bota. Saiatu arnasketa-erritmoa jaisten,
minutuko 7 eta 12 arnasaldi bitarteraino.
9 Aurpegiko tentsio-itxura aldatu. Aurpegian dituzun muskulu tenkatuak zein

diren ezagutzen saiatu (bekainak eta bekokia). Nahiz eta horretarako gogorik ez eduki,
irribarre egiten saiatu. Horrek zure gogo-aldartea aldatu egingo du, ahoaren itxura-
aldaketak burmuinera mezu positiboa bidaltzen du eta.
9 Sorbaldak jaitsi. Tenkatuta gaudenean, sorbaldak igotzeko joera izaten dugu.

Sorbaldak maila arruntera jaitsi eta lasaitasuna sumatuko duzu.
9 Burutik kendu. Pentsamenduak behin eta berriz kezkatzen zaituen gaiari buruzkoak
badira, zure sintoma fisikoetan arreta jarri beharrean distraitzen zaituen zerbaiti buruz
pentsatu. Begiratu zure inguruan zer daukazun (altzariak, koloreak, giroa, eta
abar), edo zure ingurukoek zer daramaten jantzita.
9 Ahotsaren tonua jaitsi. Tonua jaistean, erritmoa ere jaitsi egingo duzu.
Bibliografia
(1)
FROUFE, S. Para comprender la animación sociocultural. VERBO DIVINO arg., Nafarroa. 1995.
132 LANBIDE-EKIMENA
5.5 Ariketak
1. Egiten ari zaren ikasketa-esparruan, egizu bilerak beharrezkoak dituzun egoeren zerrenda.
2. Osatu taula hau, bilera-mota bakoitzaren helburuak, bilera-gidariak egin beharrekoak eta
horretarako teknika egokiak zein diren azalduz:
Lortu nahi diren Moderatzailearen

Bilera-mota Teknika egokiak
helburuak ekintzak
Informatiboa
Formatiboa
Erabakiak hartzekoa
Sormenezkoa
3. Azaldu zer diren eztabaidatzeko edo informazioa trukatzeko teknikak. Taula hau osatu, bakoitza
zertan datzan, zer erabilpen eta zer abantaila dituen azalduz:
Teknika Zertan datza Abantailak Erabilpena
Batzarra
Brainstorminga
Lagun-multzoa
Txutxu-mutxua
Eztabaida
Mahai-ingurua
Panela
Philips 66
Sinposioa
Arriskuaren teknika
Kasuen azterketa
LANBIDE-KIMENA 133
Haur Hezkuntza
4. Adierazi eta arrazoitu zer teknika izan daitezkeen egokienak egoera hauetarako:
9 Droga-mendekotasunaren inguruko arriskuei eta prebentzioari buruz adituek informa-

zioa eskaintzeko
9 Ikasturte-amaierako jaia antolatzeko aukera berriak eta sortzaileak aurkitzeko
9 Gelakide guztiek aurkezpen bat egin dezaten estrategiak lortzeko
9 Erakunde baten funtzionamendu-printzipioak aurkezteko erabiltzaileei eta familiei
9 Lantaldean familia baten problematika aztertzeko
9 Eskolako irakasleen ebaluazio-saio baterako
9 Gelan haurren aurkako tratu txarren kasu bat aztertzeko, film bat ikusiz
9 Irakasle-klaustroa egiteko
9 Gai hauei buruzko eztabaidarako: zirkulazio-zuzendaritza nagusiak hartzen dituen neurriak

eta egiten dituen kanpainak eraginkorrak dira istripu-kopurua gutxitzeko?
9 Eztabaida bidez arazo bati irtenbideak aurkitzeko
5. Azal itzazu bilera bat hasi aurretik giroa lasaitzeko eta gidaria bera ere baretzeko estra-
tegia batzuk.
6. Egizu, arbelean, bilera bat arrakastaz zuzentzeko gidariak egin beharrekoen zerrenda.
7. Nola amaitu behar da bilera bat?
8. Jendaurrean hitz egiteari beldurra diozu? Azter ezazu zergatik. Egizu jendaurrean hitz egiteko
antsietate-maila jaisten eta zure buruarekiko konfiantza handitzen dizuten alderdien zerrenda.
134 LANBIDE-EKIMENA
5.6 Jarduerak
1. PRESTA EZAZU BILERA BAT
Planteamendua
Egoera bat planteatu behar da eta, hortik abiatuta, ikasleek bilera bat prestatu behar dute. Adibidez:
zuk lan egiten duzun haur-eskolako zuzendariak hurrengo ikasturteko jantoki zerbitzua nola antolatu
behar den erabakitzeko bilera egiteko eskatu dizu.
Garapena
Unitate honetan ikusitako urratsak jarraitu behar dituzu:
9 Erabaki norjoango diren bilerara, eta deialdia egin. Adierazi zer baliabide erabiliko dituzun.
9 Edukia prestatu:
Helburuak ipini, gaiak zehaztu eta sekuentzia erabaki
Aurrekoa kontuan izanik, gidoia prestatu
Edukia prestatu. Aurkezpenerako, programa informatikoren bat erabili
Etxean, bilera-saiakeraren bat edo beste egin. Etxekoak edo beste gelakide batzuk har
ditzakezu entzuletzat
9 Zozketa bidez, aurkezpena egin behar duten bizpahiru kide aukeratu behar ditu irakasleak.
Bilerak eraginkor gidatzeko unitatean emandako aholkuak hartu behar dituzte aintzat aurkezleek,
besteek entzule gisa jarduten duten biartean (hitza eskatu behar dute, zalantzak argitzea eskatu, eta abar).
Iraupena
Bilerak gidatzeari buruzko atalarekin batera hasi behar du lanak. Jarduera prestatzeko, saioren
bat erabili behar da.
Eskola-saio batean edo bitan egin behar dira bilerak, unitatea amaitutakoan.
LANBIDE-KIMENA 135
Haur Hezkuntza
2. IRTENBIDEAK BILATZEA
Planteamendua
Bukatu berriak dituzte institutua handitzeko lanak. Orain, 400 m²-ko areto argiztatua izango duzue
erabilgarri. Eztabaidarako edo informazioa trukatzeko teknikak erabiliz, eremu berri horretarako erabilpen-
aukerak proposatu behar dira.
Garapena
9 Taldea bitan banatu:
Erdiek eztabaidarako teknika bat erabili behar dute —lagun-multzoa, txutxu-mutxua

edo Phillips 66— ondorioetara iritsi eta leku horren erabilpenerako proposa-
menak jasotzeko.
Beste erdiek, helburu berarekin, teknika sortzaile bat erabili behar dute (brainstorminga)
Btalde bakoitzak bere aldetik landu behar du teknika eta atera ondorioak.
9 Bi teknikak amaitutakoan, ondorioen partekatzea eta balorazioa egin behar dira:
Antzekoak dira proposamenak bi taldeetan?
Zer taldetan sortu da proposamen-kopuru handiagoa?
Planteatutako zer proposamen da gauzagarriena?
9 Arazoari irtenbidea aurkitzeko erabili duen teknikari buruzko iritzia eman behar du talde
bakoitzak.
Iraupena
Saio bat edo bi teknika lantzeko, eta beste bat partekatzeko eta ondorioak ateratzeko.
136 LANBIDE-EKIMENA
3. JENDAURREAN HITZ EGITEA
Planteamendua
Aurkezpen publikoak praktikatzea.
Garapena
9 Ikasle bakoitzak zailtasun ertain edo altua duen gai bat aukeratu eta paper-zati batean
idatzi behar du (adibidez, petrolio-eskasia, gobernuaren hezkuntza-politika, medikun-
tzaren aurrerapen berriak, telebista interaktiboa...). Paperak tolestu, eta poltsa edo kaxa
batean sartu.
9 Bakoitzak papertxo bat hartu behar du. Hartara, zoriz egokitu zaion gai bat edukiko
du gelan aurkezteko.
9 Bi eguneko tarte bat utzi behar da 8-10 minutuko azalpena prestatzeko.
9 Dagokion gaia aurkeztu behar du ikasle bakoitzak.
9 Gelakideek aurkezpena ebaluatu behar dute, unitatean ikasitako alderdi guztiak kontuan
izanda. Komeni da gelakide guztien artean erregistro-orri bat sortzea lan honetarako.
Iraupena
Lauzpabost ordu, ikasle-kopuruaren arabera. Jarduera hau mailaka egin daiteke; adibidez, egunero,
eskola hastean, pare bat aurkezpen eginez, ikasle guztiek egin arte.
LANBIDE-KIMENA 137
GATAZKAK EBAZTEA ETA
ERABAKIAK HARTZEA 6
“Gatazkak gizonen buruan sortzen direnez, gizonen burua da bakearen defentsa eraiki behar
den tokia”. UNESCOren akta osagarria.
“Iluntasunak ezin du iluntasuna desegin; argitasunak bakarrik egin dezake hori. Gorrotoak ezin du
inoiz gorrotoa menderatu; maitasunak bakarrik egin dezake hori”. Martin Luther King Jr.
6.1 Gizon edo emakume izatearen gatazka
Zenbat aldiz galdetu diogu geure buruari zergatik gertatzen diren gerrateak, edo zergatik existitzen den
gorrotoa eta biolentzia, zergatik ez duten elkar ulertzen munduko gizon-emakumeek? Hain erraza litzateke
denak gauza guztietan ados egotea!
Beharbada, gizakiaren alde positiboa izango da gauza guztiekin ados egon ezina. Izan ere, batzuen
eta besteen arteko desberdintasunak eta horiek sentitzeko eta adierazteko aukerak aurrerapenak eta aldaketa
sozialak ahalbidetzen ditu. Horren alde negatiboa, noski, bortizkeria, haserrea eta gorrotoa dira, eta horiek
konpontzeko erabiltzen era desegokiak.
Gatazkak aldi guztietan eta munduko kultura denetan gertatu izan dira. Historiaurrean, janariaren-
gatik edo ura zuen lurraldearengatik borrokatzen ziren; gaur egun, botereagatik, petrolioagatik eta abarrengatik
borrokatzen gara. Dena den, eguneroko gauzengatik ere sortzen dira gatazka-egoerak; adibidez, desberdin
pentsatzeagatik edo aparkalekua kentzeagatik. Denon ardura da gatazkak era baketsuan konpontzen ikastea.
Pertsona bakoitza mundu bat da, bere inguruan gertatzen ari denari buruzko esperientzia, pentsamendu
eta sentimendu propioen jabea. Desberdintasun pertsonal horiek jaiotzen garen momentutik agertzen
dira; horregatik, pertsonek elkarrekin bizitzen ikasi behar dute, norbera eta besteak errespetatuz. Egia da
gatazkak eguneroko bizimoduaren zati direla; horregatik, txikitatik horiei aurre egiten eta era baketsuan eta
demokratikoan konpontzen ikasi behar da. Hezitzaileek ezin diote eginkizun horri muzin egin.
Gatazketan, ezin da beti oldarkor edo bortitz diharduena erruduntzat jo, agian ez baitu aukerarik izan
bere arazoak modu egokiagoan bideratzen ikasteko. Alabaina, guztion erantzukizuna da gatazkak modu
baketsuan konpontzen ikastea, hutsegite konponezinak saihestearren, besteak beste.
Gatazken bideratzeak giza izatearekin eta gizarte osoarekin du lotura, arazo pertsonaletatik hasi eta
familia, lan, komunitate edo herriartekoetaraino. Baina, zer dira, benetan, gatazkak?
LANBIDE EKIMENA 139

Haur Hezkuntza
6.2 Zer dira gatazkak?
Gatazken definizioa
Bi pertsona edo gehiagoren artean beren interesen, beharren, desioen edo balioen arteko bateraezinta-
sunengatik sortzen diren kontrakotasun edo desadostasun egoerak dira gatazkak.
Beste aditu batzuek, berriz, bi alderen edo gehiagoren artean sortzen den tentsio-egoera gisara definitzen
dute, norbaiti edo zerbaiti buruz ekitatez bateratzeko edo konpartitzeko zaila egiten diren interes berdinak,
desberdinak edo kontrakoak dituztelako.
Gatazkak pertsonen eguneroko errealitatea dira. Etxean, ikastetxean, lanean eta abarretan, bakoitzaren
beharrak eta balioak direla eta, besteen aurka jartzen gara. Noski, garrantzi txikiagoko eta beste gatazka
batzuk baino errazago konpondu daitezkeen gatazkak ere badaude. Baina, gatazka garrantzitsuagoei aurre
egin behar zaienean, ez bada tentsiorik eta areriorik sortu nahi, konponbidea norberaren gaitasunetik
eta konpontzeko dituen estrategietatik etorriko da.
Zergatik errefusatzen dituzte pertsona gehienek gatazkak? “Gatazka” hitzak negatiboa den zer edo
zeren ideia okerrera eramaten gaitu. Baina ez dago gatazka positiboa edo negatiboa dela dioen definiziorik.
Askoren ustez, “gatazka” hitza haserre, gorroto eta esperientzia desatsegin eta negatiboekin dago lotuta.
Gatazkak ez du zertan negatiboa izan, nahitaez. Ez dira nahastu behar, bestalde, gatazka eta indarkeria.
Gatazka desegoki konpontzeagatik sortzen da indarkeria, negoziazioen eta pertsonen arteko elkar-ulertzearen
etendura da. Gatazkak negatiboak dira negatiboki konpontzen badira; bestela, ez.
Aitzitik, ongi konpondutako gatazkak aldatzeko eta eraiki eta sortzeko gai diren tentsioak hobetzeko
aukerak ematen ditu. D. C. Smith-entzat(1) “gatazkak bai gizakien zein gizartearen hazkuntza eta garape-
nerako beharrezkoak diren fenomenoak dira”.
Gatazken iturburuak
Betidanik usteizan da gatazkak gizakiaren izaerarekin bat zetozela, baina zenbait adituk diote gatazka-
egoera batean pertsonen agresibitatea ekidin eta kontrola daitekeela, hau da, ez dela gizakiaren berezko
egoera edo herentziaz jasoa.
Gatazkak era askotara gertatzen dira, eta intentsitate desberdinekin. Ezin dira arrazoiak orokortu, faktore
askok hartzen baitute parte. Horietatik, D. C. Smithek bi azpimarratzen ditu:
9 Baliabideak kontrolatzeko nahia (elikagaiak, ura, jantziak, lurra...)
9 Satisfazio psikologikoak bilatzea (taldekide izatea, autoerrealizazioa, ospea, boterea...)
Christopher Moorek(2) arrazoi hauek azaltzen ditu gatazka-iturritzat:
9 Aldeek bateraezintzat jotzen dituzten interesen eta beharren gatazka
9 Egitura- eta botere-erlazioen arazoak
9 Balio eta printzipioen arazoak
140 LANBIDE EKIMENA

9 Informazio-arazoak
9 Pertsonen arteko erlazioen arazoak
Gatazka-motak
Isilpean edo agerian izaten dira gatazkak, bai pertsonen bai taldeen artean. Ezaugarri horietatik abiatuta
bereiz daitezke gatazkak.
Har dezaketen formaren arabera

Ikuspegi honetatik, bi eratakoak izan daitezke gatazkak:
` Ezkutuko gatazka: Ez da argi agertzen, baina hor dago. Gatazka hauek ezkutatuta egoten
dira ekidin, saihestu edo atzeratzen direnean.
` Ageriko gatazka: Argi ikusten da gatazka dagoela.
Harremanaren arabera
Aldeen artean ezartzen den harremanaren arabera, gatazkak honela sailka daitezke: indibidualak
eta pertsonen artekoak:
` Indibidualak: pertsonen barne gatazkak dira (balioak, egoera intimoak eta abar). Barneko
arazoek antsietatea, ezegonkortasuna eta desoreka sortzen dute. Denbora batez mantentzen
badira, estresa edo arazo psikologikoak sortzen dituzte. Hiru motatako gatazkak izaten dira:
frustrazioa, interesen arteko gatazka eta rolen artekoa.
Ð Frustrazioa: helburu bat lortzen ez bada, defentsa-portaerarekin erreakzionatzen dute

pertsonek. Gaur egungo gizarte konpetitiboan oso maiz ematen dira frustrazio pertsonalak
sortzen dituzten garaile- eta garaitu-egoerak.
Ð Interesen arteko gatazka: motibazioak elkartezinak izatera irits daitezke.
Erakargarritasuna vs erakargarritasuna: aukera guztiak erakargarriak badira, baina

bat bakarrik aukera badaiteke. Erantzun positibo bakarra aukeratu behar denean
sortzen da gatazka. Adibidez, liburu bat erosteko beste diru daukagu, baina bi
gustatzen zaizkigu.
Ekiditea vs ekiditea: bi aukera desegoki izan, baina bat aukeratu behar denean.
Adibidez, azterketa baterako ikasten geratu eta ezin atera lagunekin; edo haiekin
atera eta azterketa suspenditu.
Erakargarritasuna vs ekiditea: aukera batek aldi berean ezaugarri positiboak eta

negatiboak dituenean sortzen da. Egoera horietan, pertsonak helburu batzuk lortu nahi
ditu, baina horrek kalteren bat sortzen dio. Erakargarria den egoera batekin aurkituko
da, baina, ondoren, egoera hori saihestekogogoz. Adibidez, argaltzeko dieta egiten
ari bagara eta afari erakargarri batera gonbidatzen bagaituzte. Sentimendu anbiba-
lenteak dira.
LANBIDE EKIMENA 141

Haur Hezkuntza
Ð Rolen arteko gatazka: pertsona orok hainbat rol edo espero diren portaera ditu. Kasu
batzuetan, espero diren rolak (espero den rola) ez datoz bat pertsona horrengandik atze-
maten (nabaritutako rola) direnekin edo bere ekintzekin (betetzen den rola).
Arauak argiak ez badira, betetzen den rola eta espero den rola oso desberdinak izan
daitezke, eta gatazka sortu. Egoera horien aurrean, antsietatea eta estresa sufritzeko arriskua
izan dezakete perytsonek.
Era berean, kontrajarriak edo elkartezinak diren rolak garatzen badira, arazoa sortzen da.
Adibidez, enpresa bateko zuzendaritzak espero du sail bateko buruak, enpresaren
zuzendaritza taldeko kide izaki, bere funtzioak betetzea, baina, aldi berean, enpresako
langileek espero dute zuzendaritzarekin bitartekari lanak betetzea. Askotan, bi rolak betetzen
saiatzean, gerta daiteke blokeatuta geratzea.
` Pertsonen artekoak: bi pertsona edo gehiago elkarrekin haserretzean gertatzen da, hirugarren
bat, ideia bat edo bi aldeek lortu nahi duten ondasunen bat bitarteko. Honelako gatazkak,
sarritan, saihestezinak izaten dira, ezinegona sortzen dute eta emozioei serioski eragiten diete.
Pertsonek besteek sor diezazkieketen kalteen aurrean beren irudia eta autoestimua babesteko
beharra dute. Egonezina nabaria bada, harremanak okertzen hasten dira, apurtu arte. Denok
dakigu pertsonen artean desberdintasunak daudela nortasunari, izaerari eta aldarteari dagoki-
enez, eta liskarrak eta istiluak sor ditzaketela. Dena den, benetako gatazka ez da desberdintasun
horietatik sortzen, komunikazio faltagatik eta bakoitzaren pertzepzioetatik baizik.
Taldeen arabera
Irizpide honen arabera, talde barruko gatazkak eta taldeen artekoak bereizi egin behar dira:
` Talde barnekoak: taldearen barruan gertatzen dira. Taldeko kideren batek edo batzuek
sortzen dute gatazka.
` Talde artekoak: erakunde bateko taldeen arteko gatazkak dira; adibidez, enpresa bateko
sailen artekoak.
Maila berean edo hainbat mailaren artean (burua/mendekoa) sor daiteke gatazka. Sailetako taldeen
arteko gatazkak problematikoak izaten dira. Talde bakoitza bestea ahultzen, boterea hartzen eta bere
irudia hobetzen saiatzen da.
Hainbat arrazoirengatik sortzen dira gatazkak: iritzi desberdinak, taldearekiko leialtasuna, baliabideak
eskuratzeko lehia, eta abar. Baliabideak urritzen hasten direnean, taldeen arteko arazoak sortzeko aukera
areagotu egiten da.
142 LANBIDE EKIMENA

6.3 Gatazkak taldeetan
Taldeen arteko gatazken ondorioak eta emaitzak
Talde guztietan gertatzen dira gatazkak. Horiek konpontzeko eraren arabera, emaitza funtzionala edo
disfuntzionala izango dute.
Emaitza funtzionalak
Gatazka funtzionala da taldearen helburuak indartzen eta haren lana hobetzen duena. Gatazka bat
eraikitzailea (positiboa) da emaitzen kalitatea, sormena eta taldeko kideen arteko interesa pizten badu.
Era berean, arazoen konponketa erraztu eta tentsioak gutxitu ditzake, autoebaluazio eta aldaketa giroan
gertatzen delako. Ondorioz, erabakiak hartzeko eta ahal den ikuspuntu guztiak aztertzeko kalitatea handitu
egiten dira.
Arazo baten aurrean, zalantzan jartzen da gauzen gaur egungo funtzionamendua (egungo egoera);
horregatik, ideia berrien sorkuntza, helburuen berrikusketa eta abar eragiten du.
Gatazkak ez ditu taldearen erabakiak bakarrik hobetzen; taldearen produktibitatea ere bultzatzen du.
Horregatik, sormenezko tentsioa ere deitzen zaio gatazkari. Zenbait ikerketak erakusten dute taldeen arteko
gatazkek indartu egiten dutela produktibitatea, ez ahuldu, besterik uste zen arren.
Emaitza disfuntzionalak
Gatazka disfuntzionala da taldearen lana kaltetzen duena. Beraz, gatazken irtenbide disfuntzionalak
negatiboak dira. Taldeari edo erakundeari gatazkak ekartzen dizkion ondorioak suntsitzaileak dira.
Kontrolatu gabeko aurkaritzak atsekabea sortzen du, lotura komunak desegiten ditu eta kohesioaren
murrizketagatik taldearen eraginkortasuna ahul dezake. Ez da aurrera egiten helburuak taldeko kideen
liskarpean gelditzen direlako. Honek lehenago edo beranduago taldearen biziraupena mehatxa dezake.
Gatazka gehiegi edo gutxiegi

Talde batean inolako gatazkarik ez izateak edo gatazka gehiegi izateak oztopatu egiten du haren
helburuak lortzea.
Gatazka-maila oso baxuak geldialdia sor dezake, motibazio edo interes faltagatik edo konformismo-
agatik. Bestalde, gehiegizko gatazka-mailak taldearen eraginkortasuna arriskuan jar dezake, taldekideen
gobetetze-maila jaitsiz, absentismoa eta lankideen errotazioa handituz eta produktibitateari erasanez.
Gatazka-maila egokia: gelditasuna ekiditeko, sormena sustatzeko, tentsioen askapena ahalbidetzeko

eta aldaketa eragiteko adinakoa.
Gatazkei aurre egiteko era negatiboak
Pertsona bakoitzak desberdinn egiten die aurre gatazkei. Bakoitzaren historiak bere portaeran
eragiten duten esperientziak dakartza. Askotan, kanpo-arazoek ongi konpondu ez diren barne-arazoak
islatzen dituzte.
LANBIDE EKIMENA 143

Haur Hezkuntza
Sistematikoki zer edo zer negatibotzat jotzen diraportaera hauek:
9 Gatazkari ez ikusiarena egitea, edo hura saihestea
9 Egoera atzeratzea
9 Oldarkor erantzutea
Izan litezke gatazkei arinki aurre egin eta konponketa osoa lortzen ez duten pertsonak ere, baina hori
adabaki bat besterik ez da. Lehenago edo geroago, ahulezia berberetik berpiztuko da gatazka.
Gatazkak saihestea edo ez ikusiarena egitea

Egoera gatazkatsuek zenbait pertsona beren erreakzio emozionalak erreprimitzera eta beste bide
batzuk hartzera eramaten dituzte. Batzuetan, egoera erabat uztera irits daiteke. Normalean, arazoa
nola konpondu jakiten ez delako hartzen da bide hori, edo egoki kudeatzeko nahiko trebetasun edukitzen
ez delako.
Itxuraz, batzuetan gatazkatik ihes egitea lortu arren, horrek ez du esan nahi lortu izanaren poztasunik
sentituko denik. Gehienetan, zer edo zer erdizka utzi izanaren sentimendua agertzen da, baita beldurra ere
horrelako arazoei.
Egoera atzeratzea
Ezertarako balio ez duen portaera da. Atsekabea eta, batez ere, segurtasun faltaren sentimendua
aurreko egoeran sortzen denaren antzerakoa da. Gainera, atzeratzeak arazoa okertu egin dezake eta
pertsonen arteko haserrealdiak handitu, ezkutatutako edo gaizki konpondutako arrazoiak direla medio.
Oldarkor erantzutea
Arazoa txikia izan arren, oso zaila da bide horretatik gatazka konpontzea. Erantzun bortitzak zera
adierazten du: horrela erantzuten duenak eman nahi duen irudia baino handiagoa duela segurtasun falta,
eta arazoa beste era batera konpontzeko trebetasun sozialik ez duela.
Elkarrizketan oinarritutako heziketa

Komunikabideek (bereziki, telebistak) arreta handia jartzen dute munduko gertakari bortitzetan. Ikusten
dituzten irudietara ohitu egiten dira haurrak, eta indarkeria gatazkaren ondorio dela pentsatzen dute askok.
Horrexegatik, ez da harritzekoa ”gatazka” eta “indarkeria” sinonimotzat jotzea.
Haurrek eta gazteek jakin behar dute bortxakeriak ez duela zertan izan gatazkaren emaitza, are
gutxiago irtenbide. Bake-hezkuntzak haurtzarotik hasi behar du. Izan ere, bortizkeria bezala, gizarte-
trebetasuna eta indarkeriarik eza ere ikasi egiten dira. Beraz, begirunean, parte-hartzean, adimen emozio-
nalean eta elkarrizketan oinarritutako gizarte-trebetasunak eta gatazkak bideratzeko heziketak egoera
gatazkatsuei buruzko ikuspegi zabalagoa edukitzen laguntzen die haurrei.
Haur-taldeekin aritzen diren profesionalek itzelezko erantzukizuna daukate: testuinguru hezitzaileak

sustatzea eta inguru- eta talde-dinamika egokiak sortzea, umeek pertsonen arteko harreman seguruak izan
ditzaten, indarkeriara edo bortxazko beste modu batzuetara eramango lituzketen gatazkak aurreikusteko
eta, bereziki, saihesteko.
144 LANBIDE EKIMENA

6.4 Gatazkak ebaztea
Gatazkei aurre egiteko premisak
Oso garrantzitsua da tolerantzia, lankidetza eta laguntasuna erabiltzea, komunikazio-teknika eta

trebetasun sozialekin batera, gatazken konponbide prozesua errazteko. Zenbait gatazka garrantzi txikikoak
dira eta, beraz, erraz konpontzen dira eta haiekin bizi daiteke. Beste batzuk konplexuagoak izaten dira, edo
ondorio okerragoak izaten dituzte; horregatik, konpontzeko zenbait neurri hartu beharra egoten da.
Gatazkari aurre egitea

Batzuetan, jarrera onak, elkarrizketak eta teknika egokiak nahikoak izaten dira errazak edo oso
garrantzitsuak ez diren eguneroko arazoak konpontzeko. Lehenago ikusi dugunez, gatazkak ezin dira alde
batera utzi, ezta ekidin ere, konpondu gabeko arazoa gero eta handiagoa egiten delako eta, taldeei
dagokienez, lehenago edo geroago zatiketara edo sakabanaketara eraman dezakeelako.
Gatazka bat konpontzeko lehenengo pausoa gatazka badagoela eta konpontzeko beharra dagoela
onartzea da. Azken hori zailagoa izaten da, sarritan alde bat erasotzailea edo deskalifikatzailea bada,
gatazkaren larritasuna ez aitortzea edo haren garrantzia txikiagotzea gerta daitekeelako. Horrelakoetan,
beste aldeak arazoa handiagotu egin dezake eta biktima-rola hartu, egoera puztuz.
Posizioak eta interesak definitzea

Gatazkaren lehenengo etapa honetan, alde bakoitzak gatazka definitu eta posizioak eta interesak
zehaztu egin behar ditu, arazoaren garrantziari buruzko adostasunera iritsi arte.
Posizioa alde bakoitzak lortu nahi duena da, eta gatazkaren iturburua izan daiteke. Interesa helburua
lortzera bultzatzen duen arrazoia da. Posizioek, zer adierazten dute; interesek, arrazoi pertsonalak,
zergatik, alegia.
Oro har, gatazketan interesak garrantzitsuagoak izaten dira posizioak baino, eta interesen izaera
ulertu eta onartzen den arte ez da gatazka konpontzeko bidean egongo. Horregatik, oso garrantzitsua izaten
da interesak argitzea. Interesak asebetetzea lortzen bada, bi aldeetatik hainbat aukera eta alternatiba
eskainiz, posizioak alda daitezke. Aitzitik, posizioak bakarrik konpontzen saiatuz gero, gatazka bukaezina
bilaka daiteke.
Batzuetan, pertsona baten benetako interesak ezagutzea nahiko lan konplikatua izan daiteke, azken
batean gatazkaren benetako arrazoia ezagutu nahi izatea bezala delako. Bi pertsona ustez lehian jartzen
dituen helburu baten atzean egon daitezke bateraezinak ez diren interesak. Horrelakoetan, bi pertsonek
elkarren arteko harremana birformulatu dezakete, bestearen tokian jarriz eta bestearen sentimenduak eta
beharrak zein diren benetan ulertuz. Dena den, bi aldeek onuraren bat ateratzeko, biek amore eman
behar dute.
Elkarrizketaren bitartez bakarrik lor daiteke hori. Komunikazio egokiak nahitaezkoak ditu trebetasuna
eta gaitasunak:
9 Bestearen ikuspuntuen errespetua, nahiz eta harekin ados ez egon
9 Tolerantzia
LANBIDE EKIMENA 145

Haur Hezkuntza
9 Pazientzia
9 Moztu gabe eta hitz egiteko txanda izan arte entzutea
9 Autokontrola. Tolerantziarekin zuzeneko lotura dauka
9 Aurrejuzgurik ez egin
9 Zintzotasuna
9 Umiltasuna. Beti ezin dela arrazoia izan onartu, eta norbera oker egon daitekeela
gogoan izan
Gatazka bizitzen ari diren pertsonen benetako interesak zenbaitetaraino egon daitezkeen ezkutuan
ikusteko, iceberg batekin konparatuko dugu:
Maila objektiboa Maila subjektiboa

Proposamen esplizituen bidez Keinu eta zatikako informazioen
azaltzen da. bidez azaltzen da.
Aldeek beren iritziak adierazten Alde bakoitzaren benetako interesak,
dituzte, hots,bakoitzak zer lortu edo azpian egon litezkeen arrazoi
nahi duen. pertsonalak bilatu behar dira.
Izan daiteke gatazkaren jatorria. Hauek dira helburuak ase nahi
izateko benetako arrazoiak.
Gatazkak konpontzeko pausoak
Hainbat eratara ekin dakieke gatazkei. Ez dago kasu guztietan arrakasta ziurtatzen duen formularik,
gatazka hainbat faktoreren mende egon ohi da eta.
Gatazka konpontzeko pausoak gomendatzen ditugu hemen, aurrerago aztertuko diren negoziazioaren
printzipioetan oinarrituta.
9 Arazoa definitu. Ikuspuntu ahalik eta objektiboenarekin definitu behar da:
Zein da arazoaren arrazoia?
Zer dabil gaizki?
Zer gertatzen ari da?
9 Zergatiak aztertu
Zein da arrazoi garrantzitsuena?
Zergatik eragiten dit?
Zergatik eragiten dio besteari?
146 LANBIDE EKIMENA

9 Helburuak argi definitu
Zer lortu nahi da?
Zergatik?
Lehentasunak jarri, hau da, zein dira garrantzitsuenak?
Helburu hauek errealistak (bideragarriak) direla ziurtatu
9 Alternatiba egingarriak bilatu
Zer egin daiteke ezarritako helburuak lortzeko?
Konponbideen zerrenda egin?Konponbide horiekin aldeek lor ditzaketen onurak

gehitu zerrendari
9 Konponbiderik egokiena aukeratu. Negoziazio-printzipio orok galdera honi erantzun behar

dio: Zer egin inor galtzaile atera ez dadin?
Alde batentzako garrantzia handirik ez duten baina beste aldearentzat oso garrantzitsuak
diren gairik badagoen aztertu.
Beste aldearentzako garrantzi txikikoak baina norberarentzat oso garrantzitsuak diren gairik
badagoen aztertu.
Zertan daude amore emateko prest bi aldeak?
Zertan ez dago amore emateko prest (desiratzen denaren eta onartu ezin daitekeenaren
arteko aldea)?
Momentua eta tokia aukeratzea ere oso garrantzitsua da. Beste pertsona batzuk aurrean egoteak,
lantokia, komunikazioaren oztopo fisikoak eta abarrek saiakera porrotera eraman dezakete. Era berean,
komenigarria izaten da zenbat denbora dagoen kalkulatzea, ordura arte egindako guztia alferrik ez galtzeko,
edo presaka ibili edo erdizka gelditzeko.
Gatazkaren konplexutasunaren arabera, urrats hauetako batzuk saihestu daitezke edo, behar izanez
gero, besteren bat txertatu.
Izaten dira maila pertsonalean oso gauza garrantzitsuak galtzea edo irabaztea ekar dezaketen gatazkak.
Horrelakoetan, estrategia formalagoak edo landuagoak erabili behar dira.
Edozein gatazkari aurre egiteko negoziazioaren trebetasunak eta teknikak beharrezkoak dira.
LANBIDE EKIMENA 147

Haur Hezkuntza
6.5 Gatazkak ebazteko bideak
Gatazkak konpontzeko, exogenoak eta endogenoak izan daitezkeen hainbat bide daude.
` Bide exogenoak
Justizia. Auzitegietan konpontzen da, legediak aplikatuz.
Bitartekaritza. Inpartziala den hirugarren baten parte hartzean datza. Bi aldeen arteko
negoziazioa lagundu eta erraztu egiten du. Hura gabe ados jartzea zaila da.
Arbitrajea. Itundutako akordioak betearazteko aginte-erakunde bateko ordezkari

den hirugarren baten parte hartzean datza.Loteslea edo derrigorrez betebeharrekoa
da aldeentzat.
` Bide endogenoak
Norgehiagoka. Indartsuenaren legea da. Gatazkak konpontzeko modurik antzinakoena da,

eta beti irabazlea eta galtzailea eragiten ditu.
Negoziazioa. Bi pertsona edo gehiagoren arteko elkarrizketan oinarritzen den teknika da.
Bi aldeak onartutako hitzarmen batera eramaten ditu, eta biek elkarrekin lan egiteko prest
egotea dakar.
Gehien erabiltzen diren bi teknikak jorratuko ditugu: negoziazioa eta bitartekaritza.
Negoziazioa
Zer esan nahi du negoziatzeak?

Negoziazioa gatazkak konpontzeko biderik hoberena da. Teoria horren filosofia hau da: Galtzailerik
gabeko irtenbideak negoziatu; denek irabazten dute, denek amore ematen dute.
Pertsonek besteekin negoziatzen ematen dute bizitza osoa, hau da, elkarbizitzan egunero sortzen
diren gatazkak konpontzeko adostasunetara iristen. Zoritxarrez, gaur egun gehien erabiltzen den metodoa
galtzea-irabaztea da. Alde bat bestearen gainetik jartzen delako gertatzen da hori.
Negoziazioa teknika bat da, non inplikatutako aldeek, interes desberdinak eduki arren, trukearen eta
hitzarmenen bitartez interes komun bat daukatela aurkitzen duten.
R. Waltonen(3) arabera, “gatazkan dauden pertsonen helburuek edo interesek elkar baztertzen
dutenean” erabiltzen da negoziazioa. Horregatik, ezin da denek irabaziko luketen konponbideez hitz egin, eta
negoziatu egin behar da; hau da, bi aldeek eman behar dute amore akordio batera iristeko. “Biek amore
emanez, biak onuradun ateratzen dira” dioen premisan oinarritu behar da bi aldeen arteko hurbilketa.
Gauza ez da kosta ahala kosta irabazle ateratzea, gatazkak konpondu gabe jarraituko luke eta. Helburua
akordio orekatu batera iristean datza.
Edozein interes-gatazka negoziatzeko, sei pauso hauek eman behar dira:
148 LANBIDE EKIMENA

` Alde bakoitzak nahi duena deskribatzea: alde bakoitzak beste aldeari zintzo azaldu behar
dio zer nahi duen.
` Alde bakoitzak sentitzen duena deskribatzea: gatazka konpontzeko alderik zailenetarikoa

norberaren sentimenduak azaltzea eta kontrolatzea da. Dena den, zintzotasunez eta era irekian
egin behar da, bi aldeak elkar errespetatuz.
` Posizio bakoitzaren arrazoiak trukatzea: alde bakoitzak beste aldea arreta osoz entzun
duenean eta sentitzen eta nahi dutena badakitenean, bien artean konpondu beharreko arazo
bezala bideratu behar dute gatazka. Une horretan, posizioen benetako arrazoiak azaldu
behar dira.
` Bestearen ikuspuntua ulertzea: “besteen larruan” jartzeko gaitasuna edukitzea, egoera beste
aldearen ikuspegitik ulertuz.
` Bientzako onuragarri diren konponbideak aurkitzea: elkarrekin hainbat konponbide bilatu

behar dira. Akordio batera iritsi aurretik arazoa berriz formulatzea beharrezkoa izan daiteke,
konponbide berriak ager daitezen.
` Akordio orekatu batera iristea: alde bakoitzaren irabaziak eta galerak kontuan izaten dira,
galtzailerik eta irabazlerik gabeko oreka batera iristeko.
` Bukaera edo itxiera ematea: negoziazioaren azken pausoa bi aldeek landutako akordioaren
konpromisoa da. Gatazka formaletan eta erakundeetan, dokumentu edo kontratu batean
agertzen da. Hortik aurrera, segimendu- eta ebaluazio-prozesuak garatzen dira.
Negoziazioa hainbat eremutan erabil daiteke: pertsonen arteko gatazketan (lagunak, lankideak, familia
eta abar), talde handiagoetan (enpresen edo komunitateen edo herrien artean). Gatazkak konpontzeko,
lehenago ikusi ditugun pausoak eman behar dira, baina prestaketa ez da beti berdina, konpondu beharreko
gatazkaren garrantziaren arabera.
Negoziazio-trebetasunak eta -teknikak

Komunikazio-teknikei buruz genioen bezala, negoziazio-trebetasunak eta -teknikak praktikarekin ikasten
dira, baita ondoren aipatuko ditugun ezagutzen moduko hainbat ikasi ondoren ere. Oro har, orain arte
ikusitako komunikazio-teknikekin lotuta daude denak, gatazkak negoziatzean lagundu dezaketen taktika
batzuk gehituz. Garrantzitsuenak hauek dira:
` Amore eman: garrantzitsua da amore emateko prest egotea. Gerta liteke negoziazioa ez
oztopatzeko lehendik pentsatuta ez zeuden kontzesioak egin behar izatea. Frogatu behar da
sakrifizioren bat egiteko prest gaudela, besteari gauz abera eskatzen badiogu.
` Alternatibak sortu edo pentsatu: gaiaren konponbide izan daitezkeenen zerrenda bat egitean
datza. Zerrenda horrekin ikusten da zer proposamen diren bideragarri.
` Proposamen baldintzatuak: batzuetan, egokia izaten da planteatzea “zuk hau ... baduzu...,
nik...” (zuk honetan amore emango bazenu... nik beste honetan emango nuke).
LANBIDE EKIMENA 149

Haur Hezkuntza
` Aktiboki entzun: egoera hauetan, hobe da asko entzutea eta gutxi hitz egitea, informazio
gehiago eta hobea lortzen delako. Horretarako, honela has gaitezke: “Nire ikuspuntua azaldu
aurretik, gustatuko litzaidake jakitea zein den arazoari buruzko zure iritzia”.
Proposatutakoa onartezina bada, momentuz ez da baztertu behar, baizik eta errespetuz tratatu,
argitzeko galderak eginez eta interesgarriak izan daitezkeen puntuei garrantzia emanez. Aurre-
rago azalduko dira norberaren ikuspuntuak.
Aktiboki entzuteko komunikazioaren gaian aipatutako pausoak gogora ditzagun berriro:
Arretaz entzun, iragazkiak eta oztopoak saihestuz
Ez eten solaskidearen jarduna
Ez akusatu, ez mehatxatu
Parafraseatu edo egiaztatu
Behar denean, argibideak eskatu
Bere ikuspuntuak zehazteko eskatu
Beste pertsonaren lehentasunak zein diren ezagutu
Ez gehiegi hitz egin
Ahozkoa ez den komunikazioari arreta jarri
` Galderak egin: galderek lagundu egiten diote solaskideari bere posizioa, interesak eta proposa-
menak argitzen. Puntu honetan, komenigarria izaten da:
Haserretu-itxura ez emateko, ahots-tonu egokia erabiltzea
Ahozko eta ahozkoa ez den komunikazioaren arteko sintonia zaintzea
Negoziazioaren hasieran, komeni da galderak itxiak ez izatea, “bai” edo “ez” erantzunak
ematera behartuko luketelako solaskidea, eta presionatua sentiarazi. Desblokeatzeko
galderak. Batzuetan, beste aldeak zure proposamena kontuan hartzeari ere uko egin
diezaioke, ezin duela onartu edo ez dela posible esanez. Horrelako galderak erabil-
garriak izan daitezke egoera desblokeatzeko eta solaskideari pentsarazteko: “Zer aldatu
beharko genuke onartzeko?” edo “Zer beharko zenuke onartzeko?”.
Ð Galdera iradokitzaileak. Konponbide-aukerak aztertzeko eta solaskideari bere posizioa

zein den esaten laguntzeko, azkarregi konprometitu gabe, honelako galderak erabil ditzakegu:
Imajina dezagun...
` “Baina” hitza saihestu. “Baina” hitza erabiltzea atzerapausoa izaten da. Egokiagoa da “eta”
erabiltzea. “Ona da..., baina garestia” espresioa erabili beharrean “ona da... eta, adibidez, begiratu
dezakegu zer edo zer merkeagorik badagoen” esaldia erabil daiteke.
150 LANBIDE EKIMENA

` Zenbait gomendio tentsio-egoeretarako. Pertsonak kritika, haserrea eta bestelako portaera

irrazionalak mantentzen baditu, jarrera tinkoa eta lasaia eduki behar da. Egoerak tentsio-maila
handia hartzen badu edo urduritasun handia badago, komenigarria da:
Etenaldi bat egitea
Bilera beste egun baterako uztea
Edonola ere, bilera positiboki eta gizalegez bukatu behar da. Kontuan izan, adostasunera
iritsi ez bagara ere, garrantzitsua dela “arerioak itzultzeko erabil lezakeen zubia eraikitzea”,
beste uneren batean negoziazioarekin jarraitzeko atea irekia uztea, alegia.
` Negoziazioetan zaindu behar dena:
Ez eman amore erraz; alde bakoitzak bere helburua bete behar du. Gogoan izan
pertsonak motibatu eta indartu egiten direla helburuak ahaleginaren poderioz lortzen
dituztenean. Horrek ez du ez errazegia ez zailegia izan behar.
Hasieratik ez konprometitu ezertara. Negoziazioak prozesu bat jarraitu behar du,

elkarren arteko akordio batera iritsi arte.
Ez utzi gai garrantzitsuenak bukaerarako, denbora agortu egiten baita eta gai nagusiak
tarte zabalagoa behar izaten baitu.
Ez bukatu irabazi egin dugula pentsaraziz. Gogoratu behar da negoziazioetan bi aldeek

irabazten dutela, ez dagoela ez irabazlerik ez galtzailerik.
Egon daitezke egoera konponezinak, edo gerta liteke aldeetariko bat elkarlanean aritzeko
edo amore emateko prest ez egotea. Horrelakoetan, gomendagarria izaten da inpartziala den
hirugarren baten (bitartekaria) esku-hartzea, gatazkaren erabakia edo negoziazioa errazteko.
Bitartekaritza
Zer esan nahi du bitartekaritzak?

Batzuetan, bai komunikazioa zaila delako edo bai alden emozio eta beharrek tentsioak areagotu
egiten dituztelako, ez da erraza izango gatazkak negoziazioaren bitartez bideratzea. Egoera horietan
hirugarren aldearen parte-hartzea beharrezkoa izaten da. Honek, harremanak eten eta liskarrak ekiditearren,
adostasunetara ailegatzeko joko arauak jarriko ditu.
Bitartekaritzaren ezaugarria hirugarren baten parte-hartzean datza, zeinek, neutrala izanik, komunikazioa
errazten eta gatazkan dauden aldeen interesak bideratzen lagunduko duen, adostasunetara ailegatzeko.
Definizio horretan agerikoa da bitartekariak ez duela erabakirik hartzen, baizik eta, alde bakoitzaren
ikuspegia ezagututa, haien arteko komunikazio eraginkorra errazten du, balizko aukerak bilatuz. Aldi
berean, etenak eduki litzakeen ondorioen berri emango du.
Betebehar hau burutzeko bitartekari lanetan ari denak gatazkan daudenen interes eta beharrei jarriko
die arreta —abiapuntuko posizioei erreparatu beharrean—, beren sentimendu eta emozioak alboratu gabe.
LANBIDE EKIMENA 151

Haur Hezkuntza
Bitartekaritzaren printzipioak
Bitartekaritza borondatezkotasun, konfidentzialtasun, malgutasun, inpartzialtasun eta ekitate printzipioetan
oinarritzen da.
` Borondatezkotasuna: Gatazkan dauden aldeen parte-hartzeak beren erabakia izan behar du,
hau da, borondatezkoa eta ez derrigorrezkoa. Beraz, inolako presiorik gabe prozesuan parte
hartu, egon edo joan ahal izango dira. Era berean, zein informazio azaldu nahi den erabakitzeko
aske izan behar da, baita adostasunera ailegatu nahi ez bada ere.
` Konfidentzialtasuna: Bitartekariak ezingo du bileran tratatzen den edozein gauza zabaldu,

legez agintzen zaion kasuetan izan ezik. Bitartekaritza hasterakoan aldeei eta, oro har, partaide
guztiei konfidentzialtasunaren garrantzia azpimarratuko zaie, printzipio hau mantentzeko konpro-
misoa har dezatela eskatuz.
` Malgutasuna: Nahiz eta bitartekaritzak etapa eta gutxieneko arau batzuk eduki, ahalik eta
malgutasun handiena eduki behar da. Beraz, egitura zurrunak ekidin behar dira, askatasun
zabala ahalbidetuz gogozko adostasunetara heltzeko.
` Inpartzialtasuna: Bitartekariak ezingo du inola ere alderen batenganako joera eduki, alde biak
berdin laguntzeko konpromisoa hartu baitu, inori abantailarik eman gabe.
` Ekitatea:Bitartekariak ziurtatu behar du aldeek lortu duten adostasuna ulertu dutela eta denei
irtenbide zuzena eta iraunkorra iruditzen zaiela.
Bitartekaritzan aritzerakoan enpatia maila handia eduki behar da, beharrezkoa izango baita gatazkan
daudenen interes eta beharrak ezagutzea. Enpatiarik eduki ezean, nekez jokatu ahal izango da aurrez
suposatzen diren neutraltasun eta inpartzialtasunaz.
Bitartekariaren eginkizuna
Zer egin behar du bitartekariak? Zer ez du egin behar bitartekariak?
1. Aldeak entzutera mugatu

1. Aurretik prestatu bitartekaritzarako
2. Gehiegi hitz egin
2. Bi aldeekiko distantzia berean kokatu
3. Etengabe idatzi edo gauzarik garrantzitsuenak
3. Berdin tratatu bi aldeak ez idatzi
4. Aktiboki entzun 4. Negoziazioan hitz egiten ari den pertsonari

ez begiratu
5. Gauzarik garrantzitsuenak idatzi
5. Ondokoren batekin isilpean hitz egin beste
6. Behar den denboraz parte hartu
bat hizketan ari denean
7. Isiluneak sortzen direnean, parte hartu
6. Aldeak gehiegi presionatu
8. Alde bakoitzak adierazitakoa
7. Bileretan, presa eta premia transmititu
azpimarratu eta berrinterpretatu
8. Aldeei tratu desorekatua eman
9. Bitartekari-eginkizuna egoki baloratu
9. Aldeen jarrerei buruzko iritziak eman
10. Konfidentzialtasuna mantendu
10. Aldeak engainatu
152 LANBIDE EKIMENA

Bitartekaritza-prozesuak
Nahiz eta bitartekaritza bakoitza desberdina izan eta kasuistika bakoitzaren arabera kudeatuko den,
badira horrelako prozesuetan gehienetan jarraituko diren etapak. Honakoak:
` Negoziazioaren prestaketa. Prozesua hasi aurretik, bitartekari lanak egingo dituen pertsonak
denbora bat eskaini beharko dio gatazkari eta alde bakoitzari buruzko informazioa jasotzeari
(sorburua eta testuingurua, zergatiak, garapena). Aldi berean, has daiteke balizko irten-
bideak antzematen.
` Bitartekaritzaren hasiera. Arauen aurkezpena. Bitartekaritzaren hasieran prozesuaren funtzio-

namendu zuzena bermatuko duten arauak ezarri behar dira.
Bitartekariak bere burua aurkeztuko du, berari dagozkion eginkizunak azalduko ditu, bere izaera
neutral eta inpartziala azpimarratuz eta prozesua ahalik eta jariakortasun handiagoz eraman
ahal izateko oinarriak jarriz.
Adierazi beharko dituen eduki garrantzitsuen artean hauek egongo dira:
9 Bi aldeen partetik gatazka badagoela berrestea
9 Aldeen borondatezkotasuna irtenbideak bilatzen ahalegintzeko
9 Negoziazio prozesu osoan elkarrenganako begirunea eta fede ona zainduko

denaren eskakizuna
9 Aldeek argi edukitzea bitartekariaren eginkizuna ez dela inola ere epaile lanetan aritzea
eta erabakiak hartzea, baizik eta, adostasuna lortzearren, aldeen interesak bideratzea
9 Azkenik, bitartekariak negoziazio prozesua nola bideratuko den azalduko du eta bere
garapenean bete beharreko arauak ezarriko ditu.
Bitartekariak, gatazkaren bizitasuna eta aldeen arteko harremanaren arabera, lehenengo

faseak denak bildurik burutuko dituen edo alde bakoitzarekin bereiz jardungo duen erabaki
beharko du.
` Lehen urratsak. Aldeen jarrera. Fase honetan alde bakoitzak gatazkari buruzko bere bertsioa
azalduko du: jatorria, garapena, negoziazioak eta egungo egoera.
Ariketa honen bidez, alde bakoitzak bestearen ikuspegia ezagutu ahal izango du eta zein
puntutan ez dauden ados zehaztu ahal izango du. Bitartekariak, aldi berean, egoerari buruzko
konposizio osoagoa egin, bertsio desberdinak bateratu eta gatazkaren eragilerik garrantzitsuenak
antzeman ahal izango ditu.
Behin alde bakoitzak bere ikuspegia azaldutakoan, bitartekariak argi geratu ez diren hainbat
alderdiri buruzko argibide gehiago eskatuko ditu. Hala ere, ez da oraindik gatazkaren funtsezko
gaietan sartuko eta, noski, are gutxiago aldeen arteko eztabaidan.
Bitartekariak bere gizarte trebetasun guztiak abian jarri beharko ditu prozesua ahalik eta
eraginkorkiago joan dadin.
LANBIDE EKIMENA 153

Haur Hezkuntza
` Negoziazio-prozesua. Prozesuaren arabera bitartekariaren esku-hartzea txikiagoa edo handia-

goa izango da.
Batzuetan besteen berri izate hutsak gogozko irtenbidera eramango du prozesua. Horrelakoetan,
bitartekaritzaren lana komunikazioa erraztea, proposamenei bidea irekitzea eta lortutako
adostasun partzialak jasotzea izango da.
Prozesua zailagoa izaten denean, nahiz eta jardunbide eredu bakar bat ez izan, bitartekariak
ondorengo estrategiak erabiliko ditu:
9 Adostasunak bilatzen hasi, azalekoenetatik korapilatsuenetara
9 Aldeen benetako interesak eta haien lehentasunak antzeman eta, haien arabera, balizko
adostasunak aurkitu
9 Aldeen interesak asebete ditzakeen alternatiba berriak planteatu, adostasun aukerak ahal
den heinean
9 Planteamendu hauetan oinarrituta, aldeak lagundu adostasun aukerak proposa ditzaten
9 Hurbilketa hauetan oinarrituta, elkar ulertze tarteak sutatuz bideratu prozesua, non adostasun
partzialak posible izango diren
` Negoziazioaren amaiera. Emaitzaren arabera, bitartekaritza desberdin amai daiteke:
9 Gatazka positiboki bideratu da, izan osotasunean, izan adostasun nagusi bat edo ados-
tasun partzialak aurkitu direlako. Horrelakoetan komeni da lortutako adostasunak jasoko
dituen dokumenturen bat idaztea.
9 Gatazka ez da bideratu, ez baita adostasunik lortu. Horrelakoetan, gatazkaren konpon-

bide bilaketak ez du emaitzarik izan edo agertu diren proposamenek ez dute guztien
onespena jaso.
Eskolako bitartekaritza
Eskolako bitartekaritza gatazkan dauden bi ikasleren artean hirugarren batek esku-hartzean
datza. Honek, distantziakidetasunetik beren jarrerei buruz hitz egiten eta arazoa beren kabuz
bidera dezaten lagundu beharko die. Metodo hau, irakasleen aldetik jaso ditzaketen zigorren
aurrean, alternatibatzat planteatzen da, izan ere sistema autoritarioak ez baitu gatazkak bide-
ratzen eta irakasle eta ikasleen arteko harremana gehiago kaltetzen baitu.
Eskolako bitartekaritza, gatazkak bideratzeko tresna izateaz gain, nerabeak balioetan

hezten laguntzen du.
“2006ko abenduaren 21eko http://revista.consumer.es ”etik hartua
154 LANBIDE EKIMENA

6.6 Erabakiak hartzea
Nola hartu erabakiak?
Egunero, ohikotasunean –etxean, institutuan, lanean...- erabakiak etengabe hartzen ditugu. Asko espon-
taneoki hartzen ditugu, oharkabean, eta besteek prozesu arduratsua eskatzen dute. Batzuetan, erabakietan
asmatu egiten da, besteetan ordea ez. Gainera, eduki ditzaketen ondorioen arabera, hutsalak edo oso
garrantzitsuak direla esan daiteke.
Hori guztiagatik oso garrantzitsua da erabakiak ondo hartzen ikastea eta horretarako metodo ahalik
eta zentzuzkoena edukitzea, bereziki garrantzitsuenetarako, haiengandik erator litezkeen arriskuak ahalik
eta gutxien izan daitezen.
Psikologiaren teoria desberdinek, ordenatuki azaldu izan dituzte hautaketetan bat edo beste erabakitzeko
parte hartzen duten aldagaiak. Hori, beren azterketatik abiatuta, erabakiak hartzeko prozesua ahalik eta
zentzuko eta eraginkorrena izan dadin, jarraitu behar diren urratsak zehazteko.
Erabakiak hartzeko eman beharreko pausoak

Eredu eta teoria asko daude erabakiak hartzeari buruz. Ikusi ahal izango duzunez, erabakiak hartzeko
prozesurako urratsak eta filosofia gatazkak bideratzekoen oso antzekoak dira:
1. Arazoa definitzea. Zer lortu nahi dugu egoera horretan?
2. Aukerak bilatzea. Eduki ditzakegun alternatiba kopururik handiena bilatu behar dugu, zenbat eta
aukera gehiago orduan eta posibilitate handiagoa izango baitugu behar dugunera egokituko dena
hautatzeko. Urrats hau taldean egingo badugu, oso erabilgarria izan daiteke brainstormiga bezalako
sormen teknikaren bat erabiltzea.
Erabakiak hartzerakoan informazioa bilatzea oso garrantzitsua da, hau gabe agian ezin izango
baitugu nahiko aukera eduki. Gainera urrats honi muzin egiten badiogu, gehienetan gure informazioa
urria, ez osoa eta, askotan, okerra izango da.
3. Aukera bakoitzaren ondorioak baloratzea. Aukera bakoitzaren ondorio positibo eta negatiboak
kontuan izan behar ditugu, hala epe laburrerako nola luzerako. Horretarako taula bat egin dezakegu
alternatiba bakoitzaren abantailak eta desabantailak zerrendatu eta 0tik 10era puntuatzeko. Puntuen
baturak aukera bakoitzaren egokitasunari buruzko informazio baliagarria eskainiko digu.
Aukerak Abantailak 0-10 Desabantailak 0-10
1 aukera
2 aukera
3 aukera
...
4. Aukerarik hoberena hautatzea. Aurreko urratsetik jasotako informazioan oinarrituta, aukera edo
aukeren konbinaziorik egokiena hautatzeko moduan egongo gara. Gauza abantailarik gehien edo
handien eta desabantailarik gutxien edo txikien lortzea da.
LANBIDE EKIMENA 155

Haur Hezkuntza
5. Aukera aplikatu eta emaitzak egiaztatu. Aukera bat egin ostean, aplikatu egin behar da. Gainera,
hartutako erabakia eta bere ondorioei buruz balorazioa egitea erabilgarria izango da, gure helburuak
eta itxaropenak betetzen ari diren edo ez jakiteko.
Erabakiak hartzeko eredu bat. DECIDES eredua

Erabakiak hartzeko teoria asko bokazio- edo lanbide- ereduetan aplikatu dira, nahiz eta haietako
asko eskolan, gizarte-bizitzan eta eremu pertsonalean ere aplika daitezkeen. Haietatik ezagunenetako
bat DECIDES eredua da:
DECIDES ereduko faseen araberako galderak
4. Aukera guztiak ikertzea

1. Arazoa definitzea
9 Zein dira dauzkadan aukerak?
9 Zertan datza erabakia?
9 Zein interesatzen zaizkit gehien, eta zein
9 Nor daude inplikaturik? gutxien?
9 Zein da zailtasunik handiena? 9 Zein dira alternatiba guztiak?
9 Zergatik da garrantzitsua erabakia hartzea? 9 Zer da gehien interesatzen zaidana, komeni

zaidana eta aurre egiteko prest nagoena?
2. Ekintza-plana erabakitzea 5. Arriskuak aurkitzea
9 Zer egiteko prest nago? 9 Zer gerta dakidake erabaki hau hartuko banu?
9 Zer lortzeko gai naiz? 9 Zein emaitza aurreikus dezaket?
9 Zein dira nire denbora, askatasun, 9 Zein emaitza aurreikus dezakete besteek nigandik?
baliabide, diru... mugak? 9 Nork ordaindu behar ditu nire akatsak?
9 Zer arrisku hartzeko gai naiz? 9 Nork dauka nire erabakien erantzukizuna?
6. Aukerak baztertu eta erabakitzea

3. Nor naizen ezagutzea eta nire balioez jabetzea
9 Aukera honek asebeteko ditu nire baliak
9 Zeink dira nire indarguneak
eta nahiak?
eta ahuleziak?
9 Gehien komeni zaidan aukera da?
9 Zer trebetasun zehatz eduki behar ditut?
9 Nik nahi dudanari gehien egokitzen zaion
9 Zein dira nik baloratzen ditudan gauzak?
aukera da?
9 Bestek baloratzen dituzten gauza
9 Nola hasiko naiz egiten?
berak dira?
9 Zein laguntza behar dut?
9 Zeink dira nire nahiak eta interesak?
9 Erabakiarekin aurrera egiteko momenturik
9 Zer prestakuntza behar dut?
egokiena da?
156 LANBIDE EKIMENA

Sormena erabakiak hartzean
Alboko pentsamendua ohiko pentsamenduaren aurrean

Orain artean erabakiak ohikoa edo logikoa den pentsamenduaren bidez nola hartu ikusi dugu. Alabaina,
hau ez da arazoei aurre egiteko modu baliagarri eta eraginkor bakarra.
Arazoei aurre egiteko modu arrazional honen ordez, sormena lehenesten duten beste prozedura batzuk
ere badaude, hau da, arazoak ohikoak ez diren ikuspuntuetatik hartuta ideia berriak sortzea.
Ohikotik urruntzen den pentsatzeko modu berri honi alboko pentsamendua deitzen zaio –arazoak
aurrez aurre hartzeko ikuspegi tradizionalarekin kontrajarriz-. Edward de Bono da pentsaera honen
ordezkari nagusiari.
Nola erabili pentsaera sortzailea?

Zalantzarik ez dago pentsaera sortzaileak ohiko pentsamendutik heltzeko oso zailak izango liratekeen
ikuspegiak eskaintzen dizkiela arazoei. Baina, ikas al dezakegu sortzaileki pentsatzen? De Bonok halaxe
dio, beste edozein trebetasun bezala pentsaera sortzailea aplikatzen ere ikas dezakegula.
Bere esanetan, arazo nagusia zera da: gure pentsatzeko moduan gauza gehiegi sartzen dugula aldi
berean –informazioa, logika, emozioak, sormena...-, eta horrek nahastu egiten gaituela eta gure pentsa-
menduaren garapena oztopatu.
Arazo hau gainditzeko, hain zuzen, De Bonok logika emoziotik, sormena informaziotik eta horrela osagai
guztiak elkarrengandik bereiztea ahalbidetuko duen teknika planteatzen du. Hots, gauza da pentsaera
pentsakizun bat beste baten ostean erabiliz garatzea da, denak aldi berean erabili ordez.
Teknika honi “Pentsatzeko sei kapelak” deitu zaio. Teknika hau erabiliz pentsatzeko ohiko modua
aldatzera behartuak ikusiko ditugu geure buruak eta arazoei ikuspegi anitzetatik aurre egiteko moduan
egongo gara.
Pentsatzeko sei kapelak

De Bonok Six thinking hats liburuan garatu zuen teknika sortzaile hau. Metodologia bitxia erabiliz egin
zuen, non funtzio mental jakin batzuk atxikitzen dizkien koloretako kapelak erabiltzen dituen:
Zuria Informazioa
Gorria Sentimendua eta intuizioa
Beltza Prebentzioa edo alderdi negatiboak
Horia Onurak edo alderdi positiboak
Berdea Pentsaera sortzailea
Urdina Pentsamenduaren antolaketa
LANBIDE EKIMENA 157

Haur Hezkuntza
Kapela hauek pertsonak darabilen pentsamenduaren arabera kendu edo jarri behar dira. Haien
erabilerak arazo zehatz bat sei alderdi desberdinetatik bereizita aztertzea ahalbidetzen du. Kapela
jakin bat janzterakoan pertsonak “...-k bezala jardungo du”, esan nahi baita, koloreak zehaztutako rol
jakina ahalik eta hobekien antzezten duen aktorea izango da.
Sei kapelak bakarka edo taldean erabil daitezke. Arazoak aztertu eta erabakiak hartzen diren bileretarako
oso erabilgarriak dira. Egoera honetan, ideiak elkarren aurrean jartzeko teknika honek ekartzen dituen
onurak kalkulaezinak dira:
` Askeago pentsatzea: esan bezala, kapela jartzeak rol bat antzeztea esan nahi du. Antzeztean,
pertsonak bere babes-mekanismoak jaitsi egiten ditu eta bere pentsakizunak libreago
adierazten ditu.
` Era fokatuan pentsatzea: kapela jarritakoan, pentsatzeko modu batean jartzen da arreta,
nahita. Horrek edozein gai edo arazo aztertzeko sei angelu desberdin eskaintzen ditu.
` Liskarrak ekiditea: joko-arauek aukera hau baztertu egiten dute, pertsonek arazoa ikuspegi
desberdinetatik eztabaidatu behar baitute, iritzi desberdinen arteko hurbilketa erraztuz.
` Enpatia erraztea: kapela guztietatikk pasatu behar denez, pertsonek, pentsamendu arraziona-
laren bidez ez bezala, beste ikuspuntuak pentsatu eta ulertzen ikasten dute.
Kapelaren
Esanahia
kolorea
Kapela honekin arreta gertakari, datu eta zenbakiei jarriko zaie, hau da, benetako egoeraren mapa
marraztuko da. Kapela hau eramateak, hein batean, informazio objektiboa erakusten duen
ordenagailu batek bezala jotzea dakar, berau interpretatu edo iritzirik eman gabe.
Kapela gorria emozioak, intuizioa eta gaiari buruzko sentimenduak aipatzean jartzen da. Kapela
honek taldekide orori bere sentimendu edo intuizioak justifikatu beharrik gabe adierazteko
baimena ematen dio, nahiz eta logika bat edukitzea eta irmoak izatea beharrezkoa izan.
Kapela hau jarritakoan kritika objektiboan sartzen da; bereziki logikoa da, beraz. Iritzi eta
arrazonamendu guztiak eta har daitekeen neurri edo erabaki orok eduki ditzakeen zailtasun eta
oztopoak aztertzeko unea da.
Kapela horiak proposamen edo erabaki batek funtzionatzeko edo onurak ekartzeko dituen alderdi
logiko eta positiboak adierazten ditu. Nahiz eta irrika-dosiak eduki, arrazonamenduan oinarritu
behar du eta helburuak lortzeko aukerak sortu.
Kapela hau jarritakoan ideia sortzaileak eta alternatibak aurkitzen egin behar da lan. Behar izanez
gero, arriskutsuak edo zirikatzaileak ere izan behar dute, kapela beltzarekin bideratu gabe geratu
diren planteamenduetatik urrunduz, proposamen berriak egiteko.
Kapela urdinak ez du gaian bertan jartzen arreta, baizik eta antolamenduan eta pentsamendu-
prozesu osoaren kontrolean. Adibidez, kapela berdea berriro jartzea beharrezkoa den baloratuko
da edo beltzera itzultzea komeni ote den.
Bata bestearen atzetik erabiltzen dira kapelak, sekuentzia bat osatuz, une bakoitzean pentsamolde
jakin bat lortzeko kapela bat erabiliz. Sekuentzia hori aurretik erabakita egon daiteke, edo eztabaidan
bertan erabaki.
158 LANBIDE EKIMENA

Kapelak erabiltzeko ordena ez dago zehaztua, baina komeni da irizpide batzuk jarraitzea:
9 Kapela zuriarekin has daiteke, arazoari buruzko informazio objektiboa lortzeko. Gainera,
prozesuaren edozein unetan ager daiteke, gerta baitaiteke ideiei buruz hartzen diren
erabakiak babesteko datuak behar izatea.
9 Kapela betza (prebentzioa edo alderdi negatiboak) horiaren (onurak) atzetik erabiltzea,
alderdi ezkorrak baikorren ostean ikusteko.
9 Kapela berdearen (sormena) ostean horia janztea, ideiaren onura eta abantailak bilatzeko
eta, gero, kapela beltza, lehen esan bezala, balizko akatsak edo hutsuneak topatzeko.
9 Azkena kapela gorria izan daiteke, horrela pentsaera emozionala kapela horian eta beltzean
oinarrituko bailitzateke.
9 Kapela urdinak ez du agerrune jakin bat, baina, hasieran, urratsak zehazteko erabil daiteke
eta amaieran, ebaluatzeko. Eztabaidatzen ari denean ere aztergai batzuk birplanteatzeko
erabilgarria izan daiteke.
Bibliografia
(1)
SMITH, D.C. <<Estudio de los conflictos y educación para la paz>> Perspectivas-en. Hezkuntzako
hiruhilabetekaria. UNESCO. IX alea. 2, zbk. 1979.
(2)
MOORE, Ch. El proceso de mediación. GRANICA arg., Buenos Aires. 1995.
(3)
WALTON, R.E.; VALVERDE, B.; RUIZ, A. Conciliación de conflictos. ADDISON-WESLEY.
Wilmington. 1988.
LANBIDE EKIMENA 159

Haur Hezkuntza
6.7 Ariketak
1. Idatz ezazu gatazkari buruzko definizioa, testuan agertzen denarekiko desberdina.
2. Adierazi gure gizarteko gatazka-sorburu diren gai edo arazo batzuk.
3. Zer eduki dezake positibotik gatazka batek? Jarri adibideak maila pertsonalerako eta talderako.
4. Eskema edo kontzeptu-mapa bat egin 6.2.3. puntuaz (gatazka-motak).
5. Identifikatu, zure esperientziaren arabera, sarrien gertatzen diren gatazkak:
- Institutuan, ikasleen artean - Institutuan, ikasle eta irakasleen artean
- Etxean, familian - Adiskideen artean
- Lankideen artean - Auzokideen artean
- Gaur egungo gizartean, oro har
6. Adierazi aurreko ariketan aipatzen diren ingurunetan sortzen diren gatazkei nola egiten diezun aurre:
- Saihestuz - Ukatuz - Atzeratuz - Oldartuz
- Orain artean baliagarri izan zaizkizun beste modu batzuk (azal itzazu)
7. Jarri gatazka hauen adibide tipiko bana:
- Pertsonen artekoa - Pertsonaren barrukoa - Talde artekoa - Talde barrukoa
8. Jarri hiru adibide gatazka-mota bakoitzeko:
- Erakargarritasuna–erakargarritasuna - Ekiditea–ekiditea - Erakargarritasuna-ekiditea
9. Talde barruko gatazka, ona da? Arrazoitu zure erantzuna.
10. Gatazken ebazpenaren testuinguruan, azaldu zer diren posizioak eta interesak. Azaldu zer
desberdintasun daukaten eta zer garrantzi daukaten negoziazio-prozesuan.
11. Zer trebetasun sozial uste duzu direla beharrezkoak gatazkak arrakastaz biderazteko? Azaldu
itzazu, eta lotu unitate honetan agertzen diren gatazken ebazpenerako urratsekin.
160 LANBIDE EKIMENA

12. Azaldu zein diren gatazkak konpontzeko dauden bideak.
13. Galdera hauei buruz hausnartu eta erantzun:
9 Zein izan litezke teknika egokiak haur-eskolako haurrekin erabiltzeko, haien artean
gatazkak dituztenean?
9 Zer hezkuntza-baliabidek erraztu dezake ikasketa-prozesu hori?
14. Egizu negoziazio-tekniken zerrenda; azaldu zer diren eta zer egoeretan diren erabilgarri.
15. Zergatik da garrantzitsua enpatia edukitzea negoziazio bati aurre egiteko?
16. Azaldu zeink diren negoziazio- eta bitartekaritza-prozesuen arteko desberdintasun nagusiak.
Adierazi zein egoeretan izan daitekeen bata edo bestea erabilgarriagoa.
17. Azaldu zer esan nahi duen “adostasuna posible den eremua” egotea eta zergatik den hain
garrantzitsua hala negoziazioan nola bitartekaritzan.
18. Osatu taula hau, bitartekaritza-prozesuko fase bakoitza zertan datzan eta bitartekariaren rola haietako
bakoitzean zein den azalduz:
Etapa Zertan datza Bitartekariaren rola
Prestaketa
Hasiera
Lehen urratsak
Negoziazio-prozesua
Amaiera
19. Pentsatu hartu nahi duzuen erabaki batean, izan asmatua edo benetakoa. Osatu abantailen eta
desabantailen taula eta, ondoren, ebaluatu, erabaki koherente batera iritsi arte.
20. Azaldu zeindiren erabakiak hartzean erabiltzen den pentsaera logikoaren eta alboko pentsaeraren
arteko desberdintasunak. Azaldu azken horren abantailak.
LANBIDE EKIMENA 161

Haur Hezkuntza
6.8 Jarduerak
1. GATAZKA BAT DAUKAGU
Planteamendua
Role playing bidez, gatazka bat eta konponbidearen bilaketa antzeztea.
Garapena
9 Hirukoteka jarri.
9 Taldeko bik gai batez eztabaidatu behar dute (adibidez, auto saltzaile bat eta kexatzera
datorkion bezero atsekabetua dira).
9 Hirugarrenak gidoia egin behar du, saiatuz gatazkan dauden bietako bat bilerara justifikatuta
dagoen kexarekin joan dadin. Aldi berean, gatazkan dagoen bakoitzaren rola erabaki
behar du.
9 Hirugarren horrek behatzaile lanak ere egin behar ditu, eta bakoitzak hitz egiteko eta
gatazkari aurre egiteko darabiltzan estrategiak apuntatu. Garrantzi berezia eman behar die
ikasi ditugun komunikazio-teknikei: entzutea, parafraseatzea, bare mantentzea, ez bestearen
hitza etetea, gizalegez jardutea, bestea ez hankapean hartzea, hizkera eta keinuak...
9 Role playing guztiak aurkeztu gelan.
9 Role playinga bukatutakoan, eztabaidan aritu diren kideek esfortzurik handiena zerk eskatu
dien azaldu behar dute, eta zer izan zaien errazena gatazka negoziatzerakoan.
9 Behatzaileak eta gainrako gelakideek iberen iritziak eman behar dituzte.
Iraupena
9 20 minutu role playingak eta gidoia prestatzeko
9 10-15 minutu eztabaidarako klaseko saio bat edo bitan
162 LANBIDE EKIMENA

2. TALDE-DINAMIKA: “WILLY SAIHESTEN”
Planteamendua
Helburu hauek lortzeko egin behar da dinamika hau:
9 Kide bakoitzak hausnar dezala bideratu gabeko pertsonarteko gatazka batek eragiten dituen
barne-gatazkei eta egoera estresagarriei aurre egitearen beharraz.
9 Gatazken ebazpenetan erabiltzen diren teknikak aztertzea.
9 Negoziatzeko estrategiak sartzea, eta gatazkak bideratzeko eta negoziaziorako trebetasun
pertsonalak adieraztea.
Garapena
9 Gelako talde osoak hartu behar du parte, banaketarik egin gabe. Kide batek errazle rola hartu
behar du, eta dinamika gidatu. Rol hori irakasleak edo ikasleren batek bete dezakete.
9 Irudimena eta fantasia erabiltzean datza. Beraz, urrats hauek eman behar dira:
Errazleak parte hartzaileei eroso jartzeko, begiak ixteko eta ahalik eta gehiena erlaxa-
tzeko eskatu behar die, eta hau esan:
“Kalean zabiltzatela irudikatu behar duzue. Bat-batean, urrun samar, ezaguna iruditzen
zaizuen pertsona bat hurbiltzen ari dela ikusi duzue.
Ezagutu egin duzue. Pertsona horrekin gatazka bat duzue. Azkar-azkar, aurre nola
egin erabaki behar duzue. Hura hurbildu ahala, aukera mordoa datorkizue burura.
Oraintxe bertan erabaki behar duzue zer egin eta zer gertatuko den.”
Une horretan, fantasia geratu, pixka bat itxaron, eta, ondoren, hau esan behar du:
“Pertsona joan egin da. Nnola sentitzen zarete? Nolakoa da une honetan daukazuen
gogobetetze-maila?
Ondoren, partaideei begiak irekitzeko eta ohiko jarrera hartzeko eskatu behar die.
9 Bospasei laguneko azpitaldetan banatu taldea. Taldekide bakoitzak galdera hauei erantzun
behar die, idatziz:
Zer aukera izan dituzu buruan?
Zer aukera hartu duzu?
Zein izan da amaieran eduki duzun gogobetetze–maila? Zergatik?
9 Taldekide bakoitzak aurreko galderen erantzunak bere lagunekin komentatu behar ditu.
Alderdi hauek jaso behar dira:
Ondorioak
Estrategia erabilienak (saihestu, atzeratu eta aurre egin)
Sortu diren estrategia berriak, sortu badira
Kide bat izendatu behar da laburpen idatzia jasotzeko
9 Errazleak gidaturik, talde nagusian azpitaldeen ondorioak jaso behar dira.
Iraupena
Hamar minutu, dinamika burutzeko; 40 minutu, taldetxoen lanerako; ordubete, partekatzeko.
Fortunecity dinamika-sortako “Manejo de conflictos” dinamikaren egokitzapena.
LANBIDE EKIMENA 163

Haur Hezkuntza
3. ENPATIA NEGOZIAZIOAN
Planteamendua
Role playing bat antolatzea, parte-hartzaileek hainbat unetan hainbat aukera defenda ditzaten.
Garapena
9 Gaurkotasunezko lau gai eztabaidagarri aukeratu behar dituzue; adibidez, ingurumenaren zaintza,
selektibitateko azterketak, erretzaile pasiboa... Zerrenda horretatik, benetan, bi bakarrik
behar ditugu.
9 Idatzi lau gaiak folio-tamainako lau orritan, erditik tolesturik. Lehenengo egunean, bat aukeratu
behar dugu, zoriz, eta ateratzen den gaia eztabaidatuko dugu egun horretan gelan. Gainerako
gaiak (hiru) hurrengo eztabaida-saiorako jaso behar dira.
9 Gela lau taldetan banatu eta, zozketa bidez, bi talde aukeratu (A eta B) lehenengo eguneko
role playinga egiteko. Beste bi taldeek hurrengo eguneko role playingean hartu behar dute parte.
9 15-20 minutuz, A taldeak aukeratu den gaiaren alde eztabaidatu behar du, eta B taldeak, aurka.
Gero, A taldeak B taldearekin trukatu behar ditu aulkiak (fisikoki gelako tokia aldatu behar
dute) eta eztabaida berriro hasi. Oraingoan, ordea, A taldea gaiaren aurka arituko da, eta
B taldea, alde.
9 Eztabaida amaitutakoan, partaide bakoitzak bere inpresioak azaldu behar ditu, bereziki zer
sentitzen den sinesten den jarreraren kontrako argudioak defendatzean.
Iraupena
Bi eskola-saio
164 LANBIDE EKIMENA

4. POSIZIOAK ETA INTERESAK
Planteamendua
Gatazka erakargarri bat topatzea eta bideratzeko irtenbideak bilatzea.
Garapena
9 Gelakide bakoitzak konpontzeko zaila den (baina ez ezinezkoa) ohiko gatazka bat idatzi
behar du.
9 Proiektu guztiak irakurri eta arbelean idatzi.
9 Bozketa bidez, gatazkarik erakargarriena aukeratu.
9 Irtenbidea denon artean bilatgu behar da, brainstorminga erabiliz.
9 Alde bakoitzaren posizio eta interesi buruzko hausnarketa egin behar da, baita bakoitzak amore
emateko duen gaitasunari buruzkoa ere.
Iraupena
Eskola-saio bat
LANBIDE EKIMENA 165

Haur Hezkuntza
5. ERABAKIAK HARTZEA
Planteamendua
Unitatean adierazi den jarraibidearen arabera erabaki bat hartzea.
Garapena
Bikoteka, urratsak hauek eman:
9 Arazoa definitzea: aukeratu erabaki bat hartzea interesatzen zaizuen eta informazioa falta
duzuen gai bat; adibidez, zein kirol komeni zaizuen, auto edo motor baten erosketa, zikloa
amaitutakoan jarraitu nahi dituzuen ikasketak...
9 Aukerak bilatzea: informazioa Interneten bila dezakezue. Saiatu jasotzen dituzuen aukerak
benetan zuen interesekoak izan daitezen.
9 Aukera bakoitzaren ondorioak baloratu; abantaila- eta desabantaila-taula osatu.
9 Aukerarik hoberena hautatu, eta aurreko urratsaren arabera justifikatu. Gogoan izan aukera
bakarra edo batzuen konbinazioa izan daitekeela.
Jardueraren alderdirik adierazgarrienak idatziz jaso behar, dituzue eta klasean aipatu.
Iraupena
Klase bat Interneten bilatzeko, eta beste bat iruzkinetarako.
166 LANBIDE EKIMENA

6. PENTSATZEKO SEI KAPELAK
Planteamendua
De Bonoren pentsaera sortzailerako teknika praktikatzea.
Garapena
9 Kartoi meheeekin, ikasle bakoitzak sei kapela egin behar ditu, bat kolore bakoitzeko: zuria,
horia, gorria, berdea, beltza eta urdina.
9 Bost edo zazpi laguneko taldeak osatu behar dituzte. Talde bakoitzak gai korapilatsu bat aukeratu
behar du eztabaidarako.
9 Eztabaida honela egin behar da: urdina, zuria, berdea, horia, beltza eta urdina. Hala ere segida
hori aldatzerik badago, eztabaidak hala eskatuz gero.
9 Eztabaida bukatu eta ondorioak ateratakoan, ikasle bakoitzak teknika horrek egin dion ekarpenari
buruzko hausnarketa egin behar du, eta laburki idatzi.
9 Azkenik, talde nagusian azaldu behar da.
Iraupena
Saio bat kapelak egiteko, eta beste bat jarduera burutzeko.
LANBIDE EKIMENA 167

LANBIDE
EKIMENA

PDF Gizarte Trebetasunak

Cargado por

Información del documento

Derechos de autor

Formatos disponibles

Compartir este documento

Compartir o incrustar documentos

Opciones para compartir

¿Le pareció útil este documento?

¿Este contenido es inapropiado?

Copyright:

Formatos disponibles

PDF Gizarte Trebetasunak

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

Gizarte Integrazioa

Zuzenketak: Elhuyar Hizkuntza Zerbitzuak

Maketa: Arrate López

1. HURBILKETA TALDE-PSIKOLOGIARA ......................................................................................................3

2. TALDEETAN NOLA ESKU HARTU ...........................................................................................................31

2.5. Jardueren programazioa .........................................................................................................42

4. NOLA HOBETU GURE GIZARTE-TREBETASUNAK..................................................................................83

4.6. Autoestimua hobetzea...........................................................................................................106

5. BILERAK ZUZENTZEKO ETA INFORMAZIOA

5.1. Talde-lana eta bilerak.............................................................................................................119

5.2. Eztabaidarako edo informazioa trukatzeko teknikak ........................................................120

5.3. Bilerak nola gidatu...................................................................................................................127

5.4. Jendaurrean hitz egitea .........................................................................................................129

6. GATAZKAK NOLA EBATZI ETA ERABAKIAK NOLA HARTU................................................................139

6.1. Gizakia, gatazka-iturri..............................................................................................................139

6.2. Zer dira gatazkak? ...................................................................................................................140

6.3. Gatazkak taldeetan................................................................................................................143

6.4. Gatazken ebazpena...............................................................................................................145

6.5. Gatazkak ebazteko bideak ...................................................................................................148

6.6. Erabakiak hartzea....................................................................................................................155

Talde hitza erabiltzen dugu ezaugarri komunak dituen elementu-multzoaren definiziotzat.

9 Helburu bera edo berdintsua duten pertsonen multzoa

9 Elkarrekin komunikatzen diren pertsonen multzoa

Sozializazioa eta ikaskuntza

Lehen mailako eta bigarren mailako sozializazioak

Sozializazioa eta bizitza-zikloak

Bizitzako etapa horretan, norberaren nortasuna aurkitzea desafio handia du gizakiak.

Egokitzapen soziala eta egokitu ezina sozializazio-prozesuan

9 Lehenengo urteetan, moral heteronomoa izaten du haurrak; horregatik, beste pertsona

Zenbait faktore aurreikus daitezke; beste batzuk, ordea, kontrolaezinak dira.

Egokitu ezina eta ingurugiro kulturala

Beren artean sortzen den harreman afektiboaren araberako taldeak

Gizakiak taldearekin duen loturaren araberako sailkapena

Taldea sortzeko arrazoiaren araberako sailkapena

Talde txikiak ezaugarri hauek izaten ditu:

Koadrila: talde txikia, lehen mailakoa, erreferentziazkoa eta informala

1.4 Taldearen garapena eta eraginkortasuna

Arauak ezartzen diren aldia

Eraginkortasunaren eta talde-integrazioaren aldia

Talde-homogeneotasun hazkor horrek, normalean, kideen artean elkartasun-sentimendua

Kohesioa zehazten duten faktoreak

` Taldetik kanpoko faktoreak: taldeko lider formalaren (hezitzailea, animatzailea, buruzagia...)

Kohesioaren aldeko estrategiak

Talde barruko komunikazioa

Taldea eta haren kodeak

Taldean komunikatzeko aukera berriak

 Posta elektronikoa eta bat-bateko mezularitza programak (MSM Messenger, adibidez)

 Internet bidez mezuak —idatziak eta bestelakoak— zabaltzea, baita ikus-entzunezkoak

9 Helburua errazegia bada, pertsonak interesa galtzen du

9 Pertsonek errepikatu egiten dituzte ondorio positiboak (errefortzu positiboak) izan

9 Ondorio negatiboak (errefortzu negatiboak) izan dituzten jarrerak ez errepikatzeko

Zenbait alderdiren inguruan egituratzen da taldea. Hona hemen garrantzitsuenak:

9 Taldeko kide bakoitzaren estatusa edo tokia

9 Taldeko kideen arteko autoritate-, ospe- edo isolatze-maila

9 Taldean gertatzen diren tentsio-egoerak edo kidetasunak sorturiko lehia/harmonia eta

Emaitza horietatik abiatuta taldearen osaketa ikusteko grafikoa marraztu daiteke:

Grafikoa berehala interpretatu ahal dugu:

` Gurpil-egitura: zso zentralizatua. Taldea osatzen duten lau kide daude,

` Biribil-egitura: deszentralizatuena da, taldeko kide guztien artean

` “Y” formako egitura: pertsona bat komunikazioen erdigune

` Kate-egitura: Aurrekoaren antzekoa da, pixka bat

1.6 Rolak eta lidergoa

Talde barruko rolak

Rolak hiru taldetan sailkatzen dira:

Posta elektronikoa eta bat-bateko mezularitza programak (MSM Messenger, adibidez)

Internet bidez mezuak —idatziak eta bestelakoak— zabaltzea, baita ikus-entzunezkoak

Adore-emailea, solidarioa edo animatzailea: solidario agertzen direnek,

Tentsio-gutxitzailea: ingurua erlaxatzen, txantxetan ibiltzen, poza erakusten

Bateratzailea: baieztatzen, entzuten, ulertzen duten pertsonek betetzen dute

Antolatzailea, abiarazlea edo aktibatzailea: ideiak proposatzen eta iradokitzen

Laguntzailea: beren ideiak, iritziak, sentimenduak... adierazten dituztenak dira.

Argitzailea edo bateratzailea: orientatzen, informatzen, ideiak errepikatzen,

Galdetzailea: orientazioa eta iritzia eskatzen duten pertsonek betetzen dute

Bateratzaile-animatzailea edo entzulea: besteen iritzi, jarrera eta balorazio-

Eragozpen-adierazle positiboa: aholkua, instrukzioak edo ekintza bideak

Pasiboa, axolagabea edo desertorea: interes falta pasiboki adierazten duten

Manipulatzailea edo menderatzailea: tentsiogune dira, beti beren iritziak

Aurkari-erasotzailea: aurkari agertzen dira, besteak mespretxatu egiten dituzte,