Tema 2: A ORIXE DA VIDA E A SUA ORGANIZACIÓN

1. A ORIXE DÁ VIDA
1.1. A EVOLUCIÓN DÁS BIOMOLÉCULAS
Oparín no ano 1922 deu a coñecer a primeira hipótese coherente sobre a orixe da
vida sobre a Terra. Segundo este científico a aparición da vida produciuse a partir
da atmosfera primitiva redutora (metano, vapor de auga, amoníaco, SH2, etc.)
que por medio das radiacións UV, descargas eléctricas, enerxía dos volcáns, se
orixinou materia orgánica que foi arrastrada cara ao océano primitivo, formándose
o caldo primordial Estas moléculas chocaron entre se e deron lugar a
macromoléculas, e algunhas adquiriron a capacidade de replicación.
Estas macromoléculas reorganizáronse e illáronse por medio de membranas,
aparecen os coacervados a partir dos cales se orixinan as células de organización
primitiva (procariotas).

1.2. A APARICIÓN DÁS CÉLULAS

O paso dás protocélulas ás primeiras células se deu cando ás protocélulas
aumentaron a sua estabilidade e comezaron a levar a cabo tres funcións:
- Intercambiar materia e enerxía co medio exterior para manter ás sùas
estruturas e ás suas reaccións bioquímicas.
- Regularse en función dous cambios ambientais
- Producir réplicas de se mesmas grazas ao seu primitivo material xenético
Estas primeiras células serían heterótrofas e anaerobias que ou proliferan
esgotaron os nutrientes e tiveron que producir ás moléculas que necesitaban
(primeiras células autótrofas)
Evolución dás células procariotas ás células eucarióticas
Explícase por medio dá teoria endosimbiótica.

Segundo esta teoría, debeu de existir unha endosimbiosis entre dous células; así
a primeira célula eucariótica animal formouse por a simbiose establecida entre
unha bacteria anaerobia de gran tamaño e unha aeroba de menor tamaño, que
acabaría transformándose en mitocondria. E a célula vexetal formouse por
endosimbiosis entre a célula eucariótica xa formada e unha cianobacteria.
2. A ESTRUTURA DÁ CÉLULA
2.1. A CÉLULA PROCARIOTA
• Envolturas externas
-Capsula bacteriana
-Parede bacteriana
-Membrana plasmática
• Citoplasma
-Hialoplasma
-Morfoplasma(Ribosomas,inclusiones)
• ADN bacteriano
 Cápsula bacteriana. -É unha capa protectora adiccional que ás veces pode
faltar, composta por polisacáridos que ten unha tripla función:
-Defensiva. -Fronte a antíxenos, bacteriofagos e células fagocitarias
-Protectora. -Protexe a bacteria de condicións ambientais desfavorables sobre
todo do desecamento
-Reguladora. -Regula os intercambios de agua,iones e substancias nutritivas,
ademais é un almacén externo de elementos nutritivos.

Parede celular. -Envoltura ríxida e forte que dá forma as bacterias.

Esta parede celular pode ser:
-Monoestratificada(Pared Gram -)
-Biestratificada(Pared Gram +)
Membrana plasmática. -coas mesmas características que a da célula
eucariótica e que desempeña as mesmas funcións que nas devanditas células.

Esta membrana nas bacterias presenta uns repregamentos internos denominados

mesosomas que incrementan a superficie da membrana plasmática, serven para
suxeitar o cromosoma bacteriano e teñen grande cantidade de encimas que
interveñen en:
-Dirixir a duplicación de ADN
-Respiración. -nos mesosomas a situan encimas respiratorios.
-Crecemento da membrana plasmática
-Fotosíntese (Bacterias fotosintéticas)
-Asimilación de N2,NO3 e NO2- nas bacterias nitrificantes.

Citoplasma. -Nas bacterias no seu citoplasma atópanse:

-Ribosomas
-Inclusiones(gránulos de glicóxeno, proteínas e graxas)
Non presentan orgánulos de membrana

Ribosomas. -Son partículas globulares que aparecen libres no citoplasma da

bacteria, que interveñen na síntese de proteínas.
Inclusións. -Son gránulos de reserva de diversas substancias sintetizadas
polas bacterias.

ADN bacteriano. - (molécula de ADN bicatenario e circular que adoita estar

unida aos mesosomas e non está asociado a proteínas.
Este ADN contén a información xenética e regula o funcionamento da bacteria.
Ademais do cromosoma principal, algunhas bacterias posúen plásmidos, ou
porcións de ADN circular que non están integradas nun cromosoma e que son
capaces de replicarse independentemente do cromosoma bacteriano.

Morfologia das bacterias

Dende o punto de vita morfologico podemos distinguir catro grupos de bacaterias
-Bacilos. -alongados e cilíndricos
-Espirilos. -Forma de hélice ou espiral
-Vibrios. -Forma de coma
-Coco. -Forma esférica

2.2. A CÉLULA EUCARIÓTICA

Membrana plasmática
É unha bicapa lipídica, na que se integran moléculas proteicas e moléculas de
glúcidos(oligosacáridos).

Barrera selectiva a través da cúal a célula realiza os intercambios co medio que o

rodea por:
-Osmose
-Difusión pasiva
-Transporte activo.
Citoplasma
A Hialoplasma = Citosol. - É o medio líquido onde están contidos os orgánulos
citoplasmático.
Función. - Lugar onde se realizan grande parte dos procesos metabólicos da célula.
B Citoesqueleto. - conxunto de filamentos e túbulos de natureza protéica
distsribuidos polo citoplasma. Ou citoesqueleto dá forma á célula e está relacionado co
movemento celular.
C Orgánulos citoplasmático.
Retículo endoplasmático. - Visto o microscopio óptico é unha rede de canalículos
que atravesan o citoplasma. Ao microscopio electrónico é un sistema de membranas
que delimitan unha serie de cavidades como bolsas aplanadas, vesículas e túbulos.

Dous tipos de retículo endoplasmático:

-Liso: (agranular)
-Rugoso: (granular)=ERGASTOPLASMA. Con ribosomas
Unha parte do retículo rugoso envolve ao núcleo.
Función: síntese de proteínas. Lugar onde se concentran e almacenan substancias.
Ribosomas. - Presentes en todas as células, só visibles ao M.E. Son moi activos e
carece de membrana.Pueden encontrarse libres no citoplasma ou pegados ás
membranas de retículo endoplasmático.
Son sintetizados no núcleo e pasan ao citoplasma, onde se mostran activos
sintetizando proteinas.

Aparato de Golgi.- Conxunto de vesículas ou sáculos dispostos de forma concéntrica

arredor do centrosoma. Estes sáculos de forma discoidal e aplanada agrúpanse en pilas
de 4 a 8, chamadas dictiosomas.En realidade este aparato é unha parte
especializada do retículo endoplasmático xa que se forma por modificacións
morfolóxicas do retículo e as súas funcións son complementarias.

Función: Acumula e concentra substancias.

Mitocondrias. -Orgánulo citoplasmático visible ao M.O. con forma de cilindro
alongado e ríxido. Co M.E. obsérvase a súa estrutura que está formada por:
-Membrana mitocondrial externa lisa
-Membrana mitocondrial interna con pliegues(CRESTAS)
-Matriz mitocondrial. -Que contén unha mestura de encimas necesarios para os
procesos metabólicos que se dan neste orgánulo para que a célula obteña a enerxía.

Función: levar a cabo a respiración celular para producir enerxía

Plastos. - Orgánulos citoplasmático con forma de disco lenticular, de cor verde e
visibles ao M.O. Co M.E. obsérvase a súa estrutura que está formada por:
 Envolturas
- Membrana externa
- Membrana interna
 Estroma coas lamelas. Este estroma está formado por unha substancia
fundamental finamente granulada que presenta diversa inclusiones(Granos de amidón,
plastoglóbulos, plastoriboso mais)

Función: Fotosíntese. Tamén acumula substancias sintetizadas pola propia célula.

Os plastos son orgánulos citoplasmático exclusivos das células vexetais, non se atopan
nas animais.
Lisosoma. - Pequenas vesículas repartidas por todo o citoplasma no interior do cal
existen encimas dixestivas.

Función: Dixestión de substancias nutritivas, defensa celular e autolise celular.

Este orgánulo só atopa nas células animais nas vexetais existen vacúolos que fan as
veces do lisosoma.
Centrosoma=Citocentro. -Orgánulo exclusivo das células animais situado nas
proximidades do núcleo.
Formado por:
 -Dous centríolo
-Esfera atractiva. -Zona hialina que rodea aos centríolo.
-Aster. -Filamentos radiais que parten dos centríolo.
Función:Intervenir na división celular.
Núcleo
Parte principal da célula non existindo diferencia entre o nucleo da célula animal e a
vexetal.
Esta formado por:
• Membrana nuclear
• Jugo nuclear = Nucleoplasma, cariolinfa, carioplasma.
• Nucléolo
• Cromatina Cromosomas

Membrana nuclear. -É unha porción especializada do Retículo endoplasmático. É

unha membrana dobre con poros a través dos cales pasan as substancias do núcleo ao
citoplasma e viceversa.
Jugo nuclear. - Está composto por proteinas, lípidos, glícidos en especial glicóxeno,
nucleótidos, ácidos nucleicos, sales minerais e ións.
Función. -Lugar onde se produce a síntese de ácidos nucléicos e o lugar onde se
realizan os fenómenos metabólicos nucleares.
Nucléolo. -É unha estrutura densa, esférica, visible ao M.O. e afín aos colorantes
básicos. Está formado por unha masa de moléculas de ARN en torno a un filamento de
ADN
Función. -Lugar onde o ADN dos cromosomas sintetizan ARN.
Cromatina Cromosomas. -Son dous estados morfolóxicos da mesma entidade
celular.
O núcleo celular no estado que precede á división celular contén unha armazón de
estrutura fibrilar, que presenta afinidade polos colorantes básicos e que se denomina
cromatina.
Durante a división celular a envoltura nuclear desaparece e este contido fibrilar
transfórmase nun conxunto de filamentos independentes que se condensan en
estruturas alongadas en forma de bastón que son os cromosomas.

Morfoloxía do cromosoma
• Brazos
• Constrición primaria co centrómero
• Constrición secundaria.
Estrutura do cromosoma. -É un dobre filamento de ADN fortemente arroiado a
proteinas
Propiedades que cumpren os cromosomas
a) Nº par e constante para a especie
b) Parellas de cromosomas homólogos
c) 2 n =dotación diploide: células somáticas
d) n =dotación haploide: células reprodutoras. Presentan unha das dúas series que
constitúen a dotación diploide.

3. DÁ UNICELULARIDADE Á PLURICELULARIDADE
3.1. ORIXEN DOUS SERES PLURICELULARES
División
o Célula Clon (conxunto de células idénticas orixinadas a partir
dunha célula)
o Agrupamento de clons formando unha masa única
o Sobre esta masa actúa a selección natural que provocou a formación de
diferentes colonias
o Nestas colonias prodúcese un proceso de especialización en distintas
funcións.
o Déste modo apareceron ás distintas formas de organización pluricelular

Célula clon agrupamento de clons colonias formas de

organización pluricelular

3.2. OS SERES PLURICELULARES

• A organización tipo talo
- É un tipo de organización estrutural que se caracteriza por ser
multicelular, pero onde todas ás células que a constitúen son iguais: non
diferenciáronse morfolóxica nin funcionalmente, é dicir, non forman tecidos nin
órganos especializados. Vos talos poden ser de diferentes tipos: poden estar
formados por filamentos celulares, por varias capas de células, poden
presentarse como aglomeracións pluriestratificadas, etc.
- A organización talofítica é propia de organismos acuáticos ou que
viven en ambientes húmidos, como algas e fungos
• A organización tipo cormo
Ás células agrúpanse formando verdadeiros tecidos que forman tres órganos
básicos:
• raiz
• talo
• follas
a organización cormo é típica dás plantas vasculare (fentos e plantas con flores)
• Ás formas de organización dous animais
O nivel de organización do corpo dous animais poden diferenciarse tres niveis
Células
Tecidos- órganos
aparatos e sistemas
4. ÁS FORMAS NON CELULARES
4.1. OS VIRUS
Os virus presentan ARN ou ADN, cunha ou dúas cadeas e arredor unha cuberta de
protección chamada cápsida, que está constituída na súa maior parte por
proteínas e adoita ter dúas formas características: helicoidal, como o virus do
mosaico do tabaco, ou icosaédrica, como os virus do arrefriado común (Rinovirus).
Estes denomínanse virus nus.

Hai outros virus que, independentemente da simetría do seu cápsida, posúen unha
membrana externa; dise que son virus con envoltura, como é o caso do virus
da gripe (Ortomixovirus).

Existen outros que se chaman virus complexos, dos que os máis coñecidos son
algúns bacteriófagos, que teñen unha cápsida e, unida a ela, unha cola helicoidal.
Os virus, ao non posuír metabolismo propio, non se poden combater mediante
antibióticos, pero na actualidade existen vacinas que evitan e impiden a
propagación dalgunhas enfermidades producidas por estes.

Ciclo vital dun virus

Unha vez que o virus, xa sexa completo ou soamente o seu ácido nucleico,
penetrou nunha célula, pódense producir dúas situacións diferentes:
• Que o virus se apodere do metabolismo da célula e se reproduza, matándoa
(lise) e saíndo ao exterior para infectar novas células. Denomínase ciclo
lítico.
• Que o ADN do virus se integre no cromosoma do hóspede e en cada división
celular pase con el ás células fillas. Este chámase ciclo lisoxénico. Os virus
capaces de dar lugar a este ciclo reciben o nome de atemperados e poden,
nun momento determinado, activarse e entrar no ciclo lítico.

4.2. OUTRAS FORMAS NON CELULARES

• Os plásmidos
Son pequenas moléculas de ADN que se transmiten ás sucesivas xeracións. Poden
estar separados e ser independentes ou estar integrados no cromosoma da célula,
en cuxo caso se denominan episomas
Os plásmidos poden posuír xenes beneficiosos para a célula na que se atopan,
proporcionando:
• Resistencia aos antibióticos en bacterias.
• Codificando os chamados pili sexuais para a conxugación bacteriana.
• Facendo posible a produción de substancias que eliminan outras bacterias.
• Codificando a produción de encimas para degradar certas substancias que a
célula por se soa non podrecía, ou codificando toxinas.

• Os viroides
Son pequenas moléculas de ARN circular, que producen enfermidades nalgunhas
plantas.

• Os prións
Son moléculas proteicas dás que non se coñece exactamente como se
reproducen e que producen a encefalopatia esponxinforme comunmente
chamada enfermidade dás "vacas tolas"