Está en la página 1de 875

1

Aidpu Sk
jg si] Xr Zr
Tm idnAelA
Zret/ Vr AkAz o p]iTbI s]iX kreln.
Tem p]iTbI spU,R zU iCl; p]iTbIet ikC
iCl n. 2 kAer Ab]t iCl jlrAiz Ar Verr
A es jlrAizr pr idey eBes ebAiCl.
3
tArpr Vr bleln/ "AelA Puwk? tKn AelA
Puwet Zr krl. 4 AelA edeK Vr buJeln/ AelA
BAl. tKn Vr kAr eTek AelAek p]Tk
kreln. 5 Vr AelAr nAm ideln "idn/ bM
kAerr nAm ideln "rAi^.
sYA hl bM esKAen skAl hl. hl Tm
idn.

AelAil ibezx sBA* Zr krAr ibezx ibezx


sMekt iheseb bYbht heb. Ar idn o bCr
ebAJAbAr j AelAil bYbht heb. 15
AelAil AkAez TAkeb p]iTbIek AelA edoyAr
je. bM tA- hl.
16
tKn Vr iw mhejYAit bAnAeln. Vr idenr
ebl rAj krAr je biw Ar rAi^ebl rAj
krAr je eCAwiw bAnAeln. Vr tArkArAijo
s]iX kreln. 17p]iTbIek AelA edoyAr je Vr
AelAilek AkAez SApn kreln . 18idn o
rAi^ek kt$] edbAr je Vr AelAilek
AkAez sAjAeln. AelAil AelA Ar
kArek p]Tk ker idl bM Vr edKeln
bYbSAw BAl heyeC.
19
sYA hl bM skAl hl. BAeb c&uTR idn
hl.

i tIy idnAkAz
tArpr Vr bleln/ "jlek BAg krbAr
j AkAzmelr bYbS ehAk? 7tA Vr
pm idnmAC o pAKI
AkAzmelr s]iX ker jlek p]Tk kreln. k
20
tArpr Vr bleln/ "b kAr jIb A,Iet
BAg jl AkAzmelr per Ar BAg jl
AkAzmelr nIec TAkl. 8Vr AkAzmelr jl pU,R ehAk Ar p]iTbIr oper AkAez obAr
nAm ideln "AkAz. sYA hl Ar tArpr skl j b pAKI ehAk.21sutrAM Vr b b jlj
bM jel ibcr, kreb mn smS A,I s]iX kreln.
hl. wA hl itIy idn.
enk kAr sAmui@k jIb reyeC bM es sb
tIy idnZkenA jim o gACpAlA
Verr s]iX? yt rkm pAKI AkAez oe essbo
9
tArpr Vr bleln/ "AkAezr nIecr jl Vr bAnAeln. bM Vr edKeln bYbSAwA BAl
k jAygAy jm ehAk yAet Zken fA[ edK heyeC.
22
Vr smS A,Iedr AzIbRAd kreln.
yAy. bM tA- hl. 10Vr Zken jimr nAm
ideln/ "p]iTbI bM k jAygAy jm jelr Vr sAmui@k A,Iedr sMKYAb]i ker smu@ Birey
nAm ideln "mhAsAgr. Vr edKeln bYbSAwA BAl &ulet bleln. Vr p]iTbIet pAKIedr sMKYAb]i
heyeC. 11tKn Vr bleln/ "p]iTbIet GAs ehAk/ kret bleln. 23sY hey egl bM tArpr skAl
zsdAyI gAC o Pelr gACpAl ehAk. Pelr hl. BAeb pm idn ekew egl.
gACilet Pl Ar Pelr eBter bIj ehAk.
x idnfA[Ar j jAenAyA r o mAnx
u
etYk id Apn Apn jAetr bIj s]iX krk.
24
tArpr Vr bleln/ "nAnArkm A,I p]iTbIet
sb gACpAl p]iTbIet ebe Wk. Ar tA-
12
hl. p]iTbIet GAs Ar zsdAyI id p p ehAk. nAnArkm b AkAerr j-jAenAyAr
hl. AbAr PldAyI gACpAlAo hl/ Pelr eBter Ar buek ehew clAr nAnArkm eCAw A,I ehAk bM
bIj hl. etYk id Apn Apn jAetr bIj cr sMKYAy tAedr sMKYAb]i ehAk. tKn eymn
s]iX krl bM Vr edKeln/ bYbSAw BAl heyeC. itin bleln sbikC sp hl.
13
sYA hl bM skAl hl. BAeb hl tIy idn.
6

c&u TR idnsy
U /R cA d o tArA
tArpr Vr bleln/ "AkAez AelA Puwk.
AelA idn eTek rAi^ek p]Tk kreb.
14

ibezx sB keb mAs bM bCr Zr heb t inRAr krAr


j SAeylIyr sUyR bM cer bYbhAr krt bM b dIy
Ciwr idn bM ibezx sBsmUh pUi,Rm bM mAbsAr smy
Zr ht.

Aidpu Sk 1:25-2:22
25

su t rAM V r sb rkm j - jAenAy A r


etmnBAeb qtrI kreln. b j/ epA` j Ar
buek hAwAr sbrkemr eCAw eCAw A,I Vr bAnAeln
bM Vr edKeln itiw ijinx ebz BAel
heyeC.
26
tKn Vr bleln/ "Kn s/ Amr mAnux
s]iX kir. AmAedr Adel Amr mAnux s]iX krb.
mAnux heb iWk AmAedr mt. tAr smue@r smS
mAeCr oper Ar AkAezr smS pAKIr oper
kt$] kreb. tAr p]iTbIr smS b jAenAyAr
Ar buek hAwAr smS eCAw A,Ir per kt$]
kreb.
27
tA Vr inejr metA mAnux s]iX kreln.
mAnux hl tAr C<Aec g jIb. Vr tAedr purx o
SIrep s]iX kreln. 28Vr tAedr AzIbRAd ker
bleln/ "etAmAedr b sAnsit ehAk. mAnuex
mAnuex p]iTbI pirpU,R kerA bM etAmr p]iTbIr
inye,r BAr nAo. smue@ mAeCedr bM bAtAes
pAiKedr zAsn kerA. mAiwr opr y ikC nece/
yAbtIy A,Iek etAmr zAsn kerA.
29
Vr bleln/ "Aim etAmAedr zsdAyI smS
gAC o smS PldyI gACpAl idiC. sb gAC
bIjyu) Pl pAdn ker. smS zs o Pl
heb etAmAedr KA. 30bM jAenAyAredr smS sbj
u
gACpAl idiC. tAedr KA heb sbuj gACpAl.
p]iTbIr smS j-jAenAyAr/ AkAezr smS pAiK
bM mAiwr per buek hAew eysb kIw sbA
KA KAeb. bM sbikC sp hl.
31
Vr y ikC s]iX kereCn essb ikC edKeln.
bM Vr edKeln smS s]iX Kub BAl heyeC.
sYA hl/ tArpr skAl hl. BAeb x idn hl.
sm
idn ibAm
sutrAM p]iTbI/ AkAz bM tAedr ABYrI,
yAbtIy ijins spU,R hl. 2ey kAj Vr Zr
keriCeln tA ezx ker sm iden itin ibAm
ineln. 3sm idniwek AzIbRAd ker Vr esiwek
pib^ iden pir,t kreln. idniwek Vr k
ibezx idn kreln kAr, idniwet p]iTbI s]iXr
smS kAj eTek itin ibAm ineln.

mAnb jAitr Zr
4

2
qtrI kreln bM es mAnuexr nAek P<u idey A,bAyu
ebz krAeln bM mAnuxiw jIb hey Wl. 8 tKn
Bu Vr pUbRidek kiw bAgAn bAnAeln Ar es
bAgAniwr nAm ideln dn bM Bu Vr tAr s]iX
kr mAnuxiwek es bAgAen rAKeln. 9 bM es
bAgAen Bu V r sbrkemr su r b] ( bM
KAeApeyA Pl edy mn itiw b]( erAp
kreln. bAgAenr mAJKAniwet Bu Vr erAp
kreln jIbn b](iw y BAl bM m ibxey |An
edy.
10
dn het k ndI bAiht hey es bAgAn
jlis) krl. tArpr es ndI ibB) hey cAriw
eCAw eCAw DArAy pir,t hl. 11Tm DArAiwr nAm
pIezAn. ndIDAr puerA hbIl edziwek iGer
bAiht. 12:es edez esAn reyeC Ar t <c
mAenr. CA edez g@bY/ gala Ar mUlYbAn
egAemdkmi, pAoy yAy.
13
itIy ndIr nAm gIehAn/ ndIiw smS kUz
edziwek iGer bAiht. 14tIy ndIiwr nAm
ihekl. ndI zUiry edezr pUbR idek bAiht.
c&uTR ndIiwr nAm PrA.
15
Bu Vr k]ixkAj Ar bAgAenr r(,Aeb(e,r
je mAnuxiwek dn bAgAen rAKeln. 16Bu Vr
mAnuxiwek Aedz ideln/ "bAgAenr ey ekAno
b]e(r Pl &uim eKet pAer. 17ik ey b]( BAelA
Ar m ibxey |An edy es b]e(r Pl kKno
eKey n. yid &uim es b]e(r Pl KAo/ etAmAr
m]&uY heb?
Tm nArI
tArper Bu Vr bleln/ "mAnuexr in>s
TAkA BAl ny. Aim oek sAhAyY krAr je or
mt Ar kiw mAnux qtrI krb.
19
Bu Vr p]iTbIr oper smS pZ Ar
AkAezr smS pAiK qtrI krbAr j m]i%kAr
DU i l bYbhAr keriCeln. Bu V r sm S
pZpAKIek mAnuxiwr kAeC iney eln Ar mAnuxiw
tAedr etYekr AlAd AlAd nAm idl. 20mAnuxiw
smS g]hpAilt pZ/ AkAezr smS pAiKr bM
re,Yr smS bA,Ir nAmkr, krl. mAnuxiw
sMKYA pZ-pAKI edKl ik es tAr eyAgY
sAhAyYkArI kAek edKet epl n. 21tKn Bu
Vr es mAnuxiwek Kub gBIr Geu m AC kreln.
mAnuxiw yKn Geu mAiCl tKn Bu Vr tAr p<Ajerr
kw hA ebr ker ineln. tArpr Bu Vr
eyKAn eTek hAiw ebr keriCeln esKAnw cAm
idey eFek ideln. 22Bu Vr mAnuxiwr p<Ajerr
es hA idey !tir kreln kjn SI. tKn es
18

hl AkAz o p]iTbIr ithAs. Vr yKn


p]iTbI o AkAz s]iX keriCeln/ tKn yA ikC GewiCl
wA tAr g. 5 p]iTbIet tKn ekAno gACpAl
iCl n. mAeW tKn ikC jAetA n. kAr, Bu
tKno p]iTbIet b]iX pAWAn in bM e(et cAxbAs
krAr j tKn ek iCl n. 6 p]iTbI eTek jl*
eW cArpAezr jimet Ciey pl. 7tKn Bu
Vr mAiw eTek DUelA &uel iney kjn mAnux jl Tb "k imih kuyAz.

Aidpu Sk 2:23-3:22

3
SIek Bu Vr mAnuxiwr sAmen iney eln. 23bM
es mAnuxiw bll/
"bezex AmAr s#z kjn hl. AmAr p<Ajr
eTek tAr hA/ zrIr eTek tAr edh qtrI heyeC.
eyeh&u nr eTek tAr s]iX heyeC/ eseh&u 'nArI
bel r pircy heb.
24
j purx iptmAtAek tYAg ker SIr
se imilt hy bM BAeb jen k hey yAy.
25
tKn nrnArI l iCl/ ik esje tAedr
ekAn lAebAD iCl n.

Pl eKet Aim bAr keriClAm &uim ik es ibezx


gAeCr Pl eKeyC
12
es purx bll/ "AmAr j ey nArI Apin
qtir keriCeln es nArI gACw eTek AmAy Pl
ideyiCl/ tA Aim esw eKeyiC.
13
tKn Bu Vr es nArIek bleln/ "&uim
ik kerC
es nArI bll/ "sApwA AmAr se cAlAik
kereC. sApw AmAy Builey idl Ar Aimo Plw
eKey ePllAm.
14
sutrAM Bu Vr sApwAek bleln/

pAepr Zr
Bu Vr yt rkm b A,I s]iX keriCeln es
sbelAr meDY sAp sbecey cAlAk iCl. sAp
es nArIr se kw cAlAik kret cAl. kidn
sApw es nArIek ije|s krl/ "nArI/ Vr ik
bAgAenr ekAno gAeCr Pl n eKet sitY Aedz
ideyeCn
2
tKn nArI sApwAek bll/ "n? Vr t beln
in? bAgAenr sb gACelA eTek Amr Pl eKet
pAir. 3ZDu kiw gAC AeC yAr Pl ikCet eKet
pAir n. Vr AmAedr beliCeln/ 'bAgAenr
mAJKAen ey gACw AeC/ tAr Pl ekAnmet KAeb
n. mn ik gACw eC<Aebo n Cel mreb.
4
ik sApw nArIek bll/ "n/ mreb n. 5Vr
jAenn/ yid etAmrA gAeCr Pl KAo tAhel
etAmAedr BAelA Ar mer |An heb. Ar etAmr
tKn Verr mt hey yAeb?
6
es nArI edKl gACw sur bM r Pl
suSVA/ Ar eBeb es e%ijt hl ey gAC
tAek |An edeb. tA nArI gACwAr eTek Pl iney
eKl. tAr SVAmI esKAen iCl/ tA es SVAmIeko
Pelr kw wkerA idl Ar tAr SVAmIo esw
eKl.
7
tKn es nArI o purx jenr meDY kw
pirbt$n Gwl. eyn tAedr ecAK Kuel egl Ar
tAr sb ikC BAeb edKet Zr krl. tArA
edKl tAedr ekAno jAmAkAp en. tAr l.
tA tAr keykw fmuerr pAt ejAgA ker
eselAek jue jue eslA krl bM eselAek
epAzAk iheseb prl.
8
Bu Vr ibekl ebl bAgAen ebAiCeln.
tAr pAeyr z Zen es purx o nArI bAgAen
gACilr mAJKAen igey luekAl. 9 ik Bu Vr
purxiwek fAkeln/ "&uim ekATAy
10
purxiw bll/ ''ApnAr pAeyr z Zen By
eplAm. Aim ey l. tA Aim luikey AiC.
11
Bu Vr mAnuxiwek bleln/ "ek bll ey
&uim l etAmAr l kreC ekn ey gACwAr

"&uim BIx KArAp kAj kerC; tAr Pel etAmAr


KArAp heb. A pZr ecey etAmAr pe( ebzI
KArAp heb. smS jIbn &uim buek ehew cleb Ar
mAiwr DuelA KAeb.
15
etAmAr bM nArIr meDY Aim z^tA Anb
bM tAr sAnsit bM etAmAr sAn sitr
meDY z^t bey cleb. &uim kAm edeb tAr
sAenr pAey ik es etAmAr mAT c,R kreb.

tArpr Bu Vr nArIek bleln/


"&uim yKn gB$btI heb/ Aim es dzAwAek
>sh ker &ulb/ &uim s bYTAet sAenr j
edeb. &uim etAmAr SV AmIek AkulBAeb kAmn kreb
ik es etAmAr per kt$] kreb.

16

tArpr Bu Vr purxek bleln/


''Aim etAmAy gAeCr Pl eKet bAr,
keriClAm. tbu &uim nArIr kT Zen inix gAeCr
Pl eKeyC. tA etAmAr kAre Aim BUimek
zAp edb. BUim etAmAedr ey KA edeb tAr je
Kn eTek sArAjIbn etAmAy it kiWn pirm
kret heb.
18
BUim etAmAr j k<AweJAp j edeb bM
etAmAek buenA gACpAl eKet heb.*
19
etAmAr KAer je &uim keWAr pirm kreb
ey pyR n muK GAem Ber yAy. &uim mr, py$
pirm kreb tArpr punrAy DUil hey yAeb. Aim
DUil eTek etAmAy s]iX keriC bM yKn m]&uY heb
punrAy &uim DUilet pir,t heb.
17

20

Adm tAr SIr nAm rAKl hbA/ kAr, es smS


jIibt mAnuexr jnnI hl.
21
Bu Vr pZr cAm idey Adm o hbAr
j epAzAk bAiney tAedr pirey ideln.
22
Bu Vr bleln/ "edK/ or Kn BAelA
Ar m ibxey ejen AmAedr mt hey egeC.
BU im heb Aid 118-29

Aidpu Sk 3:23-4:24
Kn mAnuxw jIbnb]e(r Pl epeo eKet pAer.
Ar t yid KAy tAhel or icrjIib heb.
23
sutrAM Bu Vr mAnuxek dn bAgAn tYAg
kret bADY kreln. ey BUim eTek Admek !trI
kr heyiCl/ bADY hey es es BUimet kAj kret
TAkl. 24Bu Vr mAnuxek bAgAn eTek tAiey
ideln. Bu krb dUtedr bAgAenr ebz peT
pAhArAy rAKeln bM itin Aenr kw
trbAireko esKAen rAKeln. jIbnb]e(r kAeC
yAbAr pTiw pAhAr edbAr j trbAiriw cAridek
ll kriCl.
Tm pirbAr
Adm o tAr SI hbAr meDY eyQn spkR hl.
hb kiw izZr j idl. izZiwr nAm rAK
hl kiyn. hb bll/ "Bur shAytAy Aim kiw
mAnuexr rp ideyiC?
2
per es Ar kiw izZ sb krl. izZiw
hl kiyenr BA ehbl. ehbl hl emxpAlk Ar
kiyn hl k]xk.

Tm Knu
Psl kAwAr smy Bur je kiyn ikC phAr
iney l. kiyn e(et y PileyiCl tAr eTek
ikC Psl iney l. Ar ehbl Bur je tAr
emxpAl eTek bACA kr esr emxelAr esr
Mz iney l.*
Bu ehbl o tAr phAr h, kreln/ 5 ik
Bu kiyn o tAr phAr tYAKYAn kreln. et
kiyenr BIx >K Ar rAg hl. 6Bu kiynek
ije|s kreln/ "&uim rAg krC ekn etAmAr muK
ibx ekn 7&uim yid BAl kAj kr/ tKn Aim
etAmAy h krb. ik yid Ay kAj kerA es
pAp TAkeb etAmAr jIben. etAmAr pAp etAmAek
Aye% rAKet cAy/ ik etAmAek es pApek
Aye% rAKet heb.*
8
kiyn tAr BA ehblek bll/ "celA/ mAeW
yAoyA yAk. tKn kiyn Ar ehbl bAer mAeW
egl. tKn kiyn tAr BA ehbelr pr J<Aipey
pe tAek htY krl.
9
per Bu kiynek ije|s kreln/ "etAmAr
BA ehbl ekATAy
kiyn bll/ "Aim jAin n. BAeyr pr
njrdAir kr ik AmAr kAj
10
tKn Bu bleln/ "&uim ik kerC etAmAr

4
BAek &uim htY kerC tAr r) mAiwr nIec eTek
AmAr ee ickAr kreC. 11&uim etAmAr BAek
htY kerC bM etAmAr hAt eTek tAr r) enoyAr
je p]iTbI ibdI,R heyeC. tA Kn/ Aim
BUimek iBzAp edb. 12tIet/ &uim gACpAl
lAigeyC bM etAmAr gACpAlAr BAl bAb]i
heyeC. ik Kn &uim gACpAl lAgAeb bM mAiw
etAmAr gACpAl bAet Ar sAhAyY kreb n.
p]iTbIet etAmAr ekAno bAI TAkeb n/ &uim k
jAyg eTek Ar k jAygAy Guer Guer ebAeb.
13
tKn kiyn bll/ " zAiS AmAr pe( Kub
ebzI? 14edK/ &uim AmAy inbRAsen eyet bADY krC.
Aim etAmAr kAeCo Aset pArb n/ etAmAr se
Ar AmAr edKAo heb n? AmAr ekAno GrbAI
TAkeb n? Aim p]iTbI jue k jAyg eTek
Ar k jAygAy Guer ebAet bADY hb bM AmAy
ey edKeb es htY kreb.
15
tKn Bu kiynek bleln/ "n/ Aim t
Gwet edb n? etAmAy yid ek htY ker tAhel
tAek Aro ebzI zAiS edb. tKn Bu kiyenr
gAey kw icH ideln yAet ek tAek htY nA
ker.

3-4

kiye nr pirbAr
kiyn Bur kAC eTek cel l bM denr
pUbRidek enAd nAmk k edez bAs kret lAgl.
17
kiyenr se eyQn spek$r Pel tAr SI
kiw pue^r j idl. tAr nAm rAK hl henAk.
kiyn kiw ngr p%n ker tAr nAmo pue^r nAem
rAKl henAk.
18
henAekr rd nAem kiw pu^ hl. redr
pue^r nAm mhy
A eyl. Ar tAr pue^r nAm mTUzAeyl.
Ar tAr pue^r nAm elmk.
19
elmekr jn SI iCl. kjenr nAm Ad/
Ar kjenr nAm is. 20AdAr geB$ j hl
yAbelr. yAr tAbuetbAs ker bM pZpAln ker
es jAitr jnk hl yUbl. 21AdAr pue^r
nAm yUbl. tAr sAnsit eTek ey jAitr s]iX
hl tAr bI, o b<Aiz bAjAy. 22elmekr SI
is k pue^r o k kAr j idl. pue^r nAm
&Ubl-kiyn Ar kAr nAm nym. &Ubl-kiyenr
sAnsit iptl o elAhAr kAej d(.
23
elmk tAr SIr ee bll/
"Ad Ar is/ idek kAn dAo. elmekr
SIr/ AmAr kT ezAenA? kw elAk AmAy
emeriCl/ tA tAek Aim htYA keriC. kjn
ehbl l A(irk eTR/ ''ehbl tAr TmjAt emxedr
tr, AmAy AGAt keriCl/ tAr bdel Aim tAek
meDY eTek keykiw eniCl/ ibezx ker tAedr cibR.
htYA keriC.
ik heb Tb ''&uim yid ict kAj nA kr teb pAp
24
kiynek htYAr zAiS iCl sAt / elmkek
etAmAr edAregAAy GApiw emer TAek. es etAmAek cAy/ ik
htYAr
zAiS sAtA%r ebzI?
etAmAek tAek zAsn kret heb.
16

Aidpu Sk 4:25-6:9

itmeDY tAr Aro pu^k hy. 23sutrAM henAk


emAw 365 bCr eb<eciCeln. 24kidn henAk Verr
se pdcAr, kret kret # hey egeln.
Vr tAek iney ineln.
25
mTUezlhr yKn 187 bCr bys
tKn tAr elmk
nAem kiw pu^ hy. 26elmekr jer pr mTUezlh
782 bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k
hy. 27sutrAM mTUezlh emAw 969 bCr eb<eciCeln.
tArpr tAr m]&uY hy.
28
Adm pirbAerr ithAs
elmekr yKn 182 bCr bys tKn tAr kiw
b hl AdmpirbAerr ibxey. Vr inejr pu^ helA. 29elmk pue^r nAm rAKeln enAh. itin
CAec mAnuxek s]iX keriCeln. 2Vr mAnuxek bleln/ "Vr BUimek iBzAp ideyeCn bel
purx o SI rep s]iX keriCeln. bM es s]iXr k]xkrep AmAedr keWAr pirm kret hy. ik
iden Vr AzIbAR d ker tAedr nAm ideln ''Adm. enAh AmAedr ibAm edeb.
3
30
Ademr yKn 130 bCr bys tKn tAr Ar
enAehr jer per elmk 595 bCr eb<eciCeln.
kiw pu^ hl. pu^iwek edKet b Ademr metA. itmeDY tAr Aro pu^k hy. 31sutrAM elmk
Adm tAr nAm rAKeln ezT. 4 ezeTr jer pr emAw 777 bCr eb<eciCeln. tArpr tAr m]&uY hy.
32
800 bCr Adm eb<eciCeln. smey Ademr
enAhr 500 bCr byes ezm/ hAm bM eyP
Aro pu^k helA. 5 sutrAM Adm emAw 930 bCr nAem itniw pu^ helA.
eb<eciCeln. tArpr tAr m]&uY helA.
6
elAekr m ehAl
ezeTr yKn 105 bCr bys
hy tKn tAr kiw
pu^ hy. tAr nAm rAK hy enAz. 7enAezr jer
p]iTbIet mAnuexr sMKY *mz> ebe clelA.
enekr enk kA helA. 2-44Verr pue^r
per ezT 807 bCr eb<eciCeln. itmeDY ezeTr
8
Aro pu^k hy. sutrAM ezT eb<eciCeln emAw edKelA ey tAr surI. sutrAM Verr pue^r yAr
yAek pC es tAek ibey krelA.
912 bCr. tArpr tAr m]&uY hy.
9
nArIr sAenr j idelA. es smy bM
enAezr yKn 90 bCr bys tKn tAr !knn
10
nAem kiw pu^ hy. qknenr jer pr enAz prbtI$ kAel p]iTbIet eniPilm jAtIy mAnuxrA bAs
815 bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k krt. AcInkAl eTek eniPilmr mhAbIrrep
hy. 11sutrAM enAz emAw 905 bCr eb<eciCeln. ibKYAt iCl.
tKn Bu bleln/ "mAnux enhAt r)mAMesr
tArpr tAr m]&uY hy.
12
qknenr 70 bCr byes tAr mhlell nAem jIb mA^. oedr ArA Aim AmAr A Aek icrkAl
kiw pu^ hy. 13mhlelelr jer pr qknn 840 pIit het edb n. Aim oedr 120 bCr ker
bCr eb<eciCeln. itmeDY qknenr Aro pu^k Ayu edb.
5
hy. 14sutrAM qknn emAw 910 bCr eb<eciCeln.
Bu edKeln ey p]iTbIet elAek ZDu m kAj
tArpr tAr m]&uY hy.
kreC. Bu edKeln ey elAk sArA(, m ijinesr
15
mhlelelr yKn 65 bCr bys
tKn tAr eyrd kTA ic kreC. 6 p]iTbIet mAnux s]iX krAr je
nAem kiw pu^ hy. 16eyredr jer pr mhlell Bur nuezAcn hl bM tAr hdyek ebdnAy pU,R
830 bCr eb<eciCeln. itmeDY tr Aro pu^k krl.
7
sutrAM Bu bleln/ "p]iTbIet yt mAnux s]iX
hy. 17sutrAM mhlell emAw 895 bCr eb<eciCeln.
tArpr tAr m]&uY hy.
keriC sbAek Aim DbMs krb. etYk mAnux/
18
eyredr yKn 162 bCr bys tKn tAr henAk etYk jAenAyAr bM p]iTbIr per y ikC cel
nAem kiw pu^ hy. 19henAekr jer pr eyrd iPer ebAy sb ikCek Aim DbMs krb. bAtAes
800 bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k yt pAKI oe eselAeko Aim DbMs krb. ekn
hy. 20sutrAM eyrd emAw 962 bCr eb<eciCeln. kAr, sbikC s]iX keriC bel Aim >iKt.
8
tArpr tAr m]&uY hy.
p]iTbIet ZDu kjn mAnuexr it Bu sX
21
iCeln
es hl enAh.
henAekr yKn 65 bCr bys tKn mTUezlh
22
nAem tAr kiw pu^ hy. mTUezlhr jer pr
enAh o jlA bn
henAk Aro 300 bCr Verr se pdcAr, kern.
9
hl enAehr pirbAerr b]%A. enAh tAr
elAekrA krelA A(irk eTR/ "elAekr iyehAbA nAm
jer
kjn BAl o s mAnux iCeln bM
inet Zr keriCl.
Adm o hbAr n&u n p^
u lAB
Ademr se eyQn spekRr Pel hb Ar
kiw pue^r j idelA. tAr tAr nAm rAKelA
ezT. hb bleln/ "Vr AmAy Ar kiw pu^
ideyeCn. kiyn ehblek emer ePlelA/ ik AmAr
Kn ezT AeC. 26ezeTro kiw pu^ helA. es
tAr nAm rAKl enAz. es smy elAekr Bur
kAeC ATRn kret Zr krelA.*
25

Aidpu Sk 6:10-7:22
itin sbRdA Vrek nusr kretn. 10enAehr itn
pu^ iCl ezm/ hAm Ar eyP.
11-12
Vr nIec p]iTbIr idek #iXpAt kreln
bM edKeln ey mAnux t DbMs kereC. sbR^
ihMs k i*yAklAp. mAnux X bM inur hey
egeC bM inejedr jIbn nX kereC.
13
sutrAM Vr enAhek bleln/ "smS elAk e*AD
Ar ihMs idey p]iTbI pirpU,R kereC. tA Aim
smS jIb A,Iedr DbMs krb. p]iTbI eTek
sbikC mueC ePlebA. 14egAPr kAW idey kw
enQek bAnAo. enQekAr eBter enkil k( qtrI
kreb bM bAer kAW sMr(e,r je AlkAtr
lAgAeb.
15
"enQekAw 300 hAt lV/ 50 hAt co Ar
30 hAt <c ker qtrI kreb. 16CAedr eTek Ay
18 i nIec kw jAnAl qtrI kreb. enQekAr
pAezr idek kw drj qtrI kreb. perr
tl/ mAeJr tl Ar nIecr tl BAebenQekAr
itnew tl TAkeb.
17
"bAr y bliC/ mn idey ezAenA. p]iTbIr
per Aim k mhAAbn GwAebA. AkAezr nIec
yt jIb A,I AeC/ sb DbMs krebA. p]iTbIr
smS ikCr m]&uY heb. 18ik etAmAr se AmAr
kw ibezx ci) heb. &uim/ etAmAr SI/ etAmAr
pue^r/ etAmAr pu^bDr
U etAmr sbA enQekAet
Web. 19Ar p]iTbIr smS A,Ir eTek &uim kiw
ker purx Ar kiw ker SI ebeC eneb. &uim
b tAedr enQekAet &uel eneb bM etAmAedr
se tAedro b<Aicey rAKeb. 20smS rkm pAKIr
kiw ker ejA/ smS rkm pZr kiw ker
ejA bM mAiwet buek ehew cel esrkm sb
A,Ir k-k ejA K<uej ebr kerA. p]iTbIet
yt rkm jIbj AeC es sbelAr k ejA
SI purx ejAgA ker etAmAr enQekAet tAedr
b<Aicey rAKeb. 21etAmAedr j Ar A pZpAKIr
j smS rkm KAbAro b ejAgA ker
rAKeb.
22
smS ikC enAh kreln. Vr eymn
A| ideyiCeln/ enAh sbikC iWk esBAeb pAln
kreln.
bAr Zr
tKn Bu enAhek bleln/ "&uim ey kjn s
mAnux t Aim l(Y keriC. mnik yuegr
X elAekedr meDYo &uim inejek s ereKC. sutrAM
etAmAr pirbAerr sbAek iney &uim igey enQekAet
oeWA. 2p]iTbIr smS Zic pZpAKIr* sAt sAt
ejA bM A etYk pZr k k ejA

Zic pZpAKIr pAKIr bM pZr yAr bilr j bYbht


het pAer bel Vr beliCeln.

6
nAo. smS pZpAKIedr &uim enQekAet etAmAr
se eneb. 3 smS rkm pAKIr sAtiw ker ejA
eneb. r Pel p]iTbIr A smS pZpAKI Aim
DbMs ker ePlAr pero sb pZpAKI spU,B
R Aeb
4
bMzelAepr hAt eTek r(A pAeb. Kn eTek iWk
sAtidn per Aim p]iTbIet bl bxR, GwAebA. 40
idn 40 rAt Der b]iX heb. Aim p]iTbIr smS
jIb A,I DbMs ker edb. y ikC Aim s]iX
keriC/ sb iniH hey yAeb. 5 Bu y y kret
bleln/ enAh es smS kreln.
6
yKn es bxR, Zr hl tKn enAehr bys 600
bCr. 7 enAh bM tAr pirbAr mhAAbn eTek
pir^Ae,r je enQekAet ebz kreln. enAehr
se tAr SI/ tAr pue^r o pu^bDr
U A sbA enQekAet
8
iCeln. smS Zic o Zic pZpAKI bM mAiwet
yAr buek ehew cel essb A,I 9 enAehr se
enQekAet igey Wl. V r eymniw Aedz
keriCeln iWk etmnBAeb SI o purex juiw eb<eD
smS pZpAKI enQekAet cel/ 10sAt idn per
Zr hl Abn. p]iTbIet Zr helA bx$A.
11-13
enAhr 600 tm bCerr itIy mAesr 17 tm
iden smS BUgB$S Sbn ePew ebirey l bM
mAiw eTek jl bet Zr krl. idn muxlDAer
b]iX Zr hl/ b<AD eBe[ egl bM smS p]iTbI
jlAibt helA. es k iden muxlDAer b]iXpAt
Zr hl/ eyn AkAezr smS jAnAlA Kuel egelA.
40 idn Ar 40 rAt Der smAen b]iX helA. es
idniwet enAh o tAr SI bM tAedr itn pu^
ezm/ hAm/ eyP Ar tAedr itn SI skel enQekAy
ebz kern. 14 sb mAnux Ar p]iTbIr yAbtIy
pZpAKI enQekAr meDY Ay inelA. sb rkemr
g]hpAilt j bM p]iTbIet yt rkemr pZpAKI
cel iPer Ar e ebAy sbA enQekAr eBter
inrAped TAkelA. 15smS j jAenAyAr/ pAKI
tYAid enAhr se enQekAet WelA. A,bAyu ibizX
smS rkm pZpAKI enQkAet ejAAy ejAAy TAkl.
16
Vr eymn Aedz ideyiCeln/ enAh es nusAer
p]iTbIr yAbtIy A,Ir k k ejA enQekAet
WAel/ Bu bAer eTek enQekAr drj b ker
ideln.
17
p]iTbIet 40 idn Der b clelA. jelr mA^
*mz> <c het lAgl Ar es enQek mAiw eCe
jelr per BAsetTAkelA. 18jl bAet TAkl
Ar enQekA mAiw eTek enk <cet BAset lAgl.
19
jl t bAelA ey sbecey <c pbRtelA pyR
feb egelA. 20pbRtelAr mAT CAipey jl bAet
lAgelA. sbecey <c pbRetr pero 20 Puewr ebzI
jl dAAl.
21-22
p]iTbIr smS jIb mArA egl. itiw purx
o SI bM p]iTbIr smS j jAenAyAr mAr pl.

Aidpu Sk 7:23-9:7

7
smS b A,I/ srIs]p DbMs hey egl. Slcr yt
A,I VAs VAs eny tArAo mAr egl. 23BAeb
Vr p]iTbIek ekbAer pirAr ker ePleln.
Vr p]iTbIr smS jIb ijins DbMs ker
ePleln. smS mAnux/ smS j jAenAyAr/ buek
hA w smS A,I bM smS pAKI sbikC p]iTbI
eTek iniH hey egl. enAh Ar enAehr pirbArpirjn bM enQkAet Ay pAoy pZpAKI
ZDu wku Ae,r bezx p]iTbIet eb<ec TAkelA.
24
kwAn 150 idn p]iTbI ibpul jlrAizet feb
TAkelA.
bAr ezx
ik Vr enAhr kT Buel yAnin. enAh bM
enAehr enQekAy Ay pAoyA sb jIbjr
kTA Verr men iCl. p]iTbIr pr idey Vr
k bAtAs bey ideln. bM smS jl ser eyet
Zr krl.
2
AkAz eTek ibA bxR, b hl. BUgB$S
Sb,il eTek jl ingRt hoy b hl. 34
p]iTbIr pr eTek jlrAiz *mz> enem eyet
lAgl. 150 idn per jl tw enem egl ey
enQekAw AbAr mAiw SpzR krelA. enQk igey eWkl
rArewr kw pbRet. esw iCl sm mAesr 17
tm idn. 5 jl *mAgt> enem eyet lAgelA bM
dzm mAesr Tm iden pbRetr mATAelA jelr
per ejeg WelA.
6
Aro 40 idn per enAh inejr qtrI enQekAr
jAnAlAw Kuleln. 7 tArpr itin enQek eTek kw
dAkAk iey ideln. bM ytidn n jl enem
igey ZkenA fA[ edK idl ttidn es dAkAkw
enQek eTek e igey k jAygA eTek Ar k
jAygAy e ebAet lAgl. 8enAh kw pAyrAo
iey ideln. pAyrAw ZkenA fA[ K<uej pAy
ikn t enAh jAnet cAiCeln. itin jAnet
cAiCeln ey p]iTbI Kno jel feb AeC ik n.
9
p]iTbI tKno jel FAk/ tA pAyrAw bsAr
jAyg n epey iPer l enQekAet. enAh hAt
bAiey pAyrAwAek Der enQekAr iBter ewen ineln.
10
sAt idn per enAh AbAr pAyrAw iey
ideln. 11bM esidn ibekel pAyrAw jlpAeyr
kw kic pAt eW<Aew iney iPer l. p]iTbIet
ey AbAr fA[ ejeg Wet Zr kereC kic
pAtAiw tAr icH. 12sAt idn per enAh AbAr
pAyrAw iey ideln. ik bAr pAyrAw Ar
iPer l n.13tArpr enAh enQekAr drjAw
Kuleln. enAh tAikey Zken fA[ edKet epeln.
esw iCl bCerr Tm mAesr Tm idn. enAhr
bys tKn 601 bCr. 14itIy mAesr 27 tm idenr
meDY fA[ spU,R Zken hey egl.

15

Vr tKn enAhek bleln/ 16"enQekA eTek


enem s. &uim/ etAmAr SI/ etAmAr pu^r Ar
tAedr bDUr enQekA eTek bAr bAer yAo.
17
etAmAedr se enQekAr smS pZpAKI iney bAer
yAo. smS pAKI/ smS j jAenAyAr bM buek
ehew cel rkm smS A,I iney bAer esA.
sb pZpAKI Aro enk pZpAKIr j edeb
Ar es seb AbAr p]iTbI Ber yAeb.
18
sutrAM enAh/ tAr SI/ pu^ o pu^bDUedr iney
enQek eTek mAiwet nAmeln. 19smS j
jAenAyAr/ smS A,I y buek hAew bM smS pAKI
enQek eCe bAer ebirey l. enQekA eCe l
ejAAy ejAAy smS pZpAKI.
20
tKn enAh Bur je kw ebdI !tir kreln.
enAh keykiw Zic pZ o keykiw Zic pAKI Verr
ee inebdn ker es ebdIet ehAm kreln.
21
Bu ehAemr g AA, ker It heln. Apn
men Bu bleln/ "mAnuxek zAiS edoyAr je
Aim Ar kKno m]i%kAek iBzAp edebA n.
kAr, bAlYkAl eTek mAnuexr SVBAb m. sutrAM
mA^ Aim eymniw keriClAm Ar kKno esBAeb
p]iTbIr smS A,Iedr DbMs krebA n. 22ytidn
p]iTbI TAkeb ttidn zesr cAr erApe,r Ar
Psl kAwAr inidRX smy TAkeb. ttidn WAA Ar
grm/ zItkAl Ar IkAl bM idn Ar rAt
hey cleb.
n&u n ker Zr
Vr enAh Ar tAr pu^edr AzIbRAd kreln.
Vr tAedr bleln/ "etAmAedr b sAn ehAk.
etAmAedr %rpu r xr p] i TbI pirpU , R krk.
2
p]iTbIr smS j jAenAyAr/ AkAezr smS pAKI/
ytrkemr jIb mAiwr per buek ehew cel bM
jelr smS mAC etYek etAmAedr By kreb.
smS A,Ig, etAmAedr zAsen TAkeb. 3 tIet
ZDu sbuj id Aim etAmAedr KA iheseb
ideyiClAm. Kn eTek smS jAenAyAr etAmAedr
KA heb. p]iTbIr smS ikC Aim etAmAedr idiC.
sb ikC etAmAedr. 4 ey mAMesr meDY tKen tAr
A, :r) AeC es mAMs kKno KAeb n. 5 Aim
etAmAedr jIbenr je etAmAedr r) dAib krb.
TRA yid ekAno jAenAyAr ekAno mAnuxek htY
ker tAhel Aim tAr A, dAbI krb. bM yid
ekAn mAnux ekAno mAnuexr A, eny Aim
tAro A, dAbI krb.
6
"Vr mAnuxek Apn CAec qtrI kereCn. tA
ey mAnux pr mAnuxek htY ker tAr b
mAnuexr hAet m]&uY heb.
7
"enAh/ &uim o etAmAr pu^edr enk sAnsit
ehAk. Apn pirjnedr idey p]iTbI pirpU,R kerA.

Aidpu Sk 9:8-10:12
8

tArpr Vr enAh o tAr pu^edr bleln/ 9"Aim


Kn etAmAek bM etAmAr elAekedr yAr etAmAr
per eb<ec TAkeb tAedr itit idiC. 10enQekAr
meDY eTek etAmAr se eysb pAKI/ eysb g]hpAilt
j bM A eysb jAenAyAr enemeC tAedr
sbAek AmAr itit idiC. p]iTbIr smS A,Ir
kAeC AmAr itit idiC. 11etAmAedr kAeC AmAr
itit hl p]iTbIr smS A, b idey
DbMs kr heyiCl. ik mn GwnA Ar kKno
heb n. ekAno b Ar kKno p]iTbI eTek smS
A iniH kreb n.
12
Vr Aro bleln/ "Ar Aim ey
itit idlAm r mA,SVrp Aim etAmAedr
kw ijins edb. mA eTek skel jAneb
ey Aim etAmAr se bM p]iTbIr smS jIb
ijinesr se ci)b . ci) icrkAlIn.
13
mA,w ey/ AkAez Aim emeG emeG
sAtre[r k r[Dnu bAineyiC. r[Dn
u hl AmAr
14
Ar p]iTbIr meDY ci)r icH. Aim yKn p]iTbIr
per emGmAl Ciey edeb/ tKn etAmr emeG
r[Dnu edKet pAeb. 15Ar Aim yKn r[Dnu
edKet pAebA/ AmAr tKn etAmAr o p]iTbIr yAbtIy
jIb ijinesr se ci)r kT men peb.
ci)r mmR hl ey p]iTbIet Ar kKno smS A,
DbMs ker edeb mn b heb n. 16Aim yKn
emeGr meDY r[Dnu edKebA tKn icrkAelr je
sp ci)r kT AmAr men pe yAeb. AmAr
Ar p]iTbIr etYk A,Ir meDY ci)r kT
Aim men rAKb.
17
tArpr Bu enAhek bleln/ "p]iTbIr smS
A,Ir se Aim ey kw ci) keriC r[Dnu
tAr mA.
pnu rAy smsAr Zr
enAhr se tAr pue^rAo enQek eTek ebirey
elA. tAedr nAm ezm/ hAm Ar eyP. :hAm
knAenr iptA. 19 itnjn hl enAhr pu^.
itn pue^r eTek p]iTbIr smS mAnux eseC.
20
mAiwet enem enAh k]ixkAj Zr kreln. kw
jimet itin @A(A cAx kreln. 21es @A( eTek
enAh @A(Ars bAnAeln/ tArpr es @A(Ars pAn
ker enzAy cr hey tAbur iBter Zey peln.
enAhr gAey Abr,TAkl n. 22knAenr ipt hAm
es l bSAy inejr iptAek edeK ePlelA.
tAbur bAer igey eskT BAedr blelA. 23tKn
ezm Ar eyP k K bS iney inejedr ipeWr
pr Ciey inelA. tArpr ipCn idek ehew ehew
tAbur iBter Fek bSK idey iptAek eFek
idl. BAeb/ tAedr muK ibprIt idek iCl bel
tAedr iptAr nt tArA edeKin.
18

8
@A(Aresr BAeb enAh Guimey peiCeln.
itin yKn Gum eTek Weln tKn jAnet pAreln
tAr tr pu^ hAm tAr it ik kereC. 25tKn
enAh bleln/
"iBzAp knAenr per puk? tAek tAr
BAedr icrkAl dAs hey TAket heb.
24

26

enAh Aro bleln/


"ezemr Bu Verr zMs kr?knAn eyn
ezemr dAs hy.
27
Vr eyPek Aro jim idn/ Vr ezemr
tAbuet bSAn krn bM knAn tAedr dAs hk.
28
bAr per enAh 350 bCr eb<eciCeln. 29enAh
eb<eciCeln emAw 950 bCr; tArpr tAr m]&uY hy.
ibiB jAitr bi] o ibSA r
ezm/ hAm o eyP itnjn iCl enAhr
pu^. bAr per itnjenr Aro b
sAn-sitr j helA. ezm/ hAm o eyPetr
%rpurexr

10

eyPetr %rpru x
eyPetr pu^g, hl egAmr/ mAegAg/ mAdy/
ybn/ &Ubl/ emzk bM tIrs.
3
egAmerr pu^g, hl iSns/ rIP bM
etAgmR.
4
ybenr pu^g, hl lIz/ tzRIz/ ik%Im bM
edAdAnIm.
5
BUmDYsAgr el eyskl mAnuexr bAs tAr
skel eyPetr sAnsit. etYk pue^r injSV
BUim iCl. smS pirbAr b]i epet epet kiw
jAitet pir,t hy. etYk jAitr injSV BAx
iCl.
2

hAemr %rpru x
hAemr pu^g, hl kUz/ imzr/ pUw bM knAn.
7
kUezr pu^g, hl sb/ hbIlA/ s/ rym
bM sk.
rymAr pu^g, hl izb bM ddAn.
8
ineAd nAemo kUezr k pu^ iCl. kAl*em
ineAd dAr, zi)mAn purex pir,t hy. 9Bur
seu K ineAd kjn b izkArI hey Wl. esje
tAr se A elAekedr &uln ker skel bletA/
" mAnuxiw ineAedr mt/ mn ik Bur sAmeno
dAr, izkArI.
10
ineAedr rAj bAibl eTek izinyr edez
rk Od bM klanI pyR ibSt
] heyiCl. 11ineAd
zUe ro igeyiCl. ineAd zUr edez nInbI/
rehAebA-purI/ eklh bM 12erx,. :nInbI bM
eklehr mDYbtI$ BUBAeg erx, mhAngerr p%n hy.
6

Aidpu Sk 10:13-11:19

9
13

imzr iCl lUdIy/ nAmIy/ lhAbIy/ nuhIy/


peTAxIy/ ksalUhIy Ar keArIy lilr
iDbAsIedr jnk. :pelXIyr ksalhU Iy edz eTek
esiCl.
15
knAn iCl sIedAenr ipt. sIedAn knAenr
Tm sAn. knAn ih%Iyedr pUbRpurx 'ehetro
ipt iCeln. eh eTek ih%Iyedr b. 16knAn
iCeln iybUxIy/ emArIy jnegAI/ iggRAzIyedr
ipt. 17ihbbIy jnegAI/ kRIy jnegAI/ sInIy
jnegAI/ 18bdR Iy jnegAI/ smArIy jnegAI bM
hmAtIy jnegAI knAn eTek t
hy. per knAnIy
egAIil p]iTbIr ibiB Mez Ciey pl.
19
knAnIyedr edz %er sIedAn eTek di(e,
grAr pyR/ piem GsA eTek pUebR sedAm o GemArA
pyR bM dam o sebAyIr eTek lAz pyR
ibS]t iCl.
20
smS mAnux iCl hAemr %rpurx. sb
pirbArilr injSV BAx o injSV edz iCl.
tAr *em *em p]Tk p]Tk jAit hey oWl.
14

ezemr %rpru x
eyPetr b BA iCl ezm. ezemr kjn
%rpurx hl br bM br smS ih jnegAIr
jnk rep pirict.*
22
ezemr pue^r hl lm/ zUr/ PRkaxd/ lUd
bM rAm.
23
rAemr pue^r hl x/ hl/ egTr bM mz.
24
PRkaxedr pu^ ezlh/ ezlehr pu^ br.
25
berr pu^. k pue^r nAm eplg. tAr
Amel p]iTbI ibB) hy bel tAr nAm hy.
pue^r nAm y)n.
26
y)enr pu e ^r hl la e mAdd/ ezlP/
hsmRAb/ eyrh/ 27hedArAm/ xl/ idL/ 28obl/
bImAeyl/ izb/ 29oPIr/ hbIl bM eyAbb. r
sbA iCl y)enr pu^. 30pUbR idek* emxA bM
pAbRtY edezr mDYbt$I BUBAeg tAr bAs kret.
emxA iCl sPAr edezr idek.
31
r sbA iCl ezemr pirbAerr gRt.
pirbAr/ BAx/ edz o jAit nusAer tAedr
sAjAenA heyeC.
32
sbelA enAehr pu ^ edr pirbAr.
pirbArilr tAilk tAedr jAit nusAer St
kr heyeC. Abenr per pirbAril eTek
sAr p]iTbIet mnu`smAejr ibSAr heyeC.
21

Abenr per smS p]iTbI k BAxAet kT


blt. smS mAnux k zAbil bYbhAr
kretA. 2es elAekrA pUbR idk eTek Guret Guret
izinyr edez es smtl BUim epl. tAr esKAen
bsbAs Zr krelA.
3
tAr bll/ "Amr mAiw idey <w qtrI krb/
tArpr Aro z) krAr je <welA epAAb.
tKn mAnux pATerr bdel <w idey bAI qtrI krl.
Ar g<ATin z) krAr je isemer bdel
AlkAtArA bYbhAr krelA.
4
tAr bll/ "s Amr AmAedr je k
b zhr bAnA. Ar mn kiw <c S bAnA y
AkAz SpzR kreb. tAhel Amr ibKYAt hb bM
wA AmAedr k se Der rAKeb. sAr p]iTbIet
Amr Ciey TAkb n.
5
es ngr Ar es cgh] edKet Bu p]iTbIet
enem eln. mAnux ik ik qtrI kereC essb Bu
edKeln. 6 Bu bleln/ "sb mAnux k BAxAet
kT bleC. Ar edKet pAiC ey sb kAj krAr
je tAr kYb. tAr ik kret pAer etA
seb tAr Zr. zI tAr y cAy tA kret pAreb.
7
tAhel s Amr nIec igey oedr k BAxAek
nAnArkm BAx ker id. tAhel tAr prSprek
buJet pAreb n.
8
sutrAM Bu smS elAekedr sAr p]iTbIet
Ciey ideln. Pel elAek Ar es zhr qtirr
kAj ezx kret pArl n. 9 es SAn eyKAen
Bu smS p]iTbIr k BAxAek enk BAxAet ibA
kreln. tA SAniwr nAm helAbAibl. BAeb
Bu tAedr es SAn eTek p]iTbIr ibiB SAen
Ciey ideln.

11

ezemr pirbAerr kAihnI


w hl ezemr pirbAerr kAihnI. Abenr
bCr per/ yKn ezemr bys 100 bCr tKn tAr
PRkaxd nAem pu^iwr j hy. 11tArper ezm
500 bCr eb<eciCeln. tAr Aro pu^k iCl.
12
PRkaxedr 35 bCr byes tAr pu^ ezlehr
j hy. 13ezlehr jer per PRkaxd 403 bCr
eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k hy.
14
yKn ezlehr bys 30 bCr tKn br nAem
tr k pu^ hy. 15berr jer per ezlh 403
bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k hy.
16
berr yKn 34 bCr bys tKn eplg nAem
tAr k pu^ hy. 17eplegr jer per br 430
pi] TbIr ibBAjn
bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k hy.
18
eplegr yKn 30 bCr bys tKn iryU nAem
e z e m r p i r i c t A(irk eTR/ "berr pu^edr iptA
t
A
r
k
pu^ hy. 19iryUr jer per eplg Aro
ezemr pu^ hey jeiCl.
209 bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k
pbU R idek TRA wAis o PrA ndIr mDYbt$I BUBAg eTek
heyiCl.
pArs psAgr py$ ibS]t l.
10

Aidpu Sk 11:20-12:20
20

10

iryUr yKn 32 bCr bys tKn srg nAem tAr


k pu^ hy. 21sregr jer per iryU 207 bCr
eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k heyiCl.
22
sregr yKn 30 bCr bys tKn nAehAr nAem
tAr k pu^ hy. 23nAehAerr jer per srg
200 bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro pu^k
heyiCl.
24
nAehAerr yKn 29 bCr bys tKn etrh nAem
tAr k pu^ hy. 25etrehr jer per nAehAr
Aro 119 bCr eb<eciCeln. itmeDY tAr Aro
pu^k heyiCl. 26etrh 70 bCr byes yTA*em
Am/ nAehAr o hAr, nAem pu^edr j ideln.

knAn edezr mDY idey iziKm zher egeln bM


tArper emAiret k ibzAl gAeCr kAeC egeln.
es smy knAnIyr esKAen bAs kretA.
7
Bu Aemr skAez A kAz kreln. Bu
bleln/ "etAmAr %rpurxedr Aim edz edb.
Bu eyKAen Amek dzRn ideyiCeln esKAen
Am Bur ee sgR spAdenr je pATerr
kw ebdI inm$A, kreln. 8tArpr Am es SAn
tYAg ker egeln qbeTelr pUbRidek biSt pbRet
bM esKAen tAr izibr SApn kreln. qbeTl
ngr iCl picm idek Ar y iCl pUbR idek.
esKAen Am Ar kiw ebdI inm$A, kreln bM
Bur pAsn kreln. 9 t>pr itin punrAy tAr
etrehr pirbAerr kAihnI
yA^ Zr kreln. itin enegeBr idek sr
27
w hl etrehr pirbAerr kAihnI. etrh hl heln.
Am/ nAehAr o hAre,r iptA. hAr, iCl elAewr
imzer Am
iptA. 28ik etrehr jIbzAet Apn jSAn
10
kladIy edezr er hAre,r m]&uY hy. 29Am o
tKn edzw iCl Kub Z. nAbi] Xr je ekAno
nAehAr jen ibbAh kern. Aemr SIr nAm sArI zs pAdn sb iCl n. tA Am bsbAesr
Ar nAehAerr SIr nAm imlak. imlak iCl hAre,r j Aro di(e, imzer egeln. 11itin eKyAl
k. hAr, iCeln imlak o iykAr iptA. 30sArI kreln ey tAr SI sArI kt surI. tA imzer
ebezr iWk Aeg sArIek bleln/ "Aim jAin
bY iCl tA tAr ekAno sAn hyin.
31
etrh tAr pirbAr iney kladIy edezr r &uim surI. 12imzrIy purxr etAmAy edKeb. tAr
pirtYAg kreln. tAedr pirkn iCl knAn edez bleb/ ' mihl elAkwAr SI. tAr tKn
yoyAr. etrh tAr pu^ Am/ tAr epQ^ elAw etAmAek pAoyAr je AmAy emer ePleb. 13tA
bM pu^bDU sArIek se ineln. tAr hAr, nAem sbAek bleb ey &uim AmAr ebAn. tAhel tAr
kw zher ep<QeC esKAen bAs krAr isA ineln. Ar AmAy htYA kreb n. tAr AmAy etAmAr
32
etrh 205 bCr eb<eciCeln bM hAre, tAr m]&uY BA BAbeb/ AmAr se BAl bYbhAr kreb. BAeb
&uim AmAr A b<AcAeb.
hy.
14
tKn Am imzer egeln. imzrIy purxr
rV Amek fAk edn
edKl ey sArI ktsurI. 15imzerr entAr ek
Bu Amek bleln/ "&uim edz/ inejr ek tAek edKeln. sArI ey kt surI es kT
|AitkuwV bM iptAr pirbAr tYAg ker/ tAr SVyM PerQe,r kAen &uleln. tAr sArIek
PerQe,r AsAed iney egeln. 16Amek sArIr
Aim ey edezr pT edKAb es edez cl.
2
etAm het Aim k mhAjAit p krb. BA men ker PerQ, Aemr it sdy bYbhAr
etAmAek AzIbAR d krb bM &uim ibKYAt heb. ek kreln. Amek PerQ, emx/ gbAid pZ bM ebAJ
bbAr je gAD ideln. es se Am dAsdAsI
AzIbRAd jAnAet elAek etAmAr nm eneb.
3
yAr etAmAek AzIbRAd kreb/ es elAekedr bM wo epeln.
17
Aim AzIbRAd krb bM yAr etAmAek iBzAp
Ar PerQ, Aemr SIek ineln. kAre,
edeb/ es elAekedr Aim iBzAp edb. etAmAr PerQ, bM tAr AsAedr sb elAekedr Bu Byr
mADYem Aim p]iTbIr sb elAekedr AzIbAR d krb. suK ideln. 18tKn PerQ, Amek efek bleln/
"&uim AmAr it Kub Ay kerC? sArI ey etAmAr
Aemr knAn yA^A
SI es kT AmAy belAin ekn 19&uim ekn beliCel
4
t>pr Am Bur A|A pAln kreln. itin ey sArI etAmAr ebAn etAmAr ebAn men ker Aim
hAr, tYAg kreln bM elAw tAr se egeln. oek AmAr SI krb bel eniClAm. ik Kn
Aemr bys tKn 75 bCr. 5 Am se ineln SI etAmAy etAmAr SI ePrt idiC. oek iney &uim
sArI/ A&upu^ elAw bM hAre, tAedr y ikC iCl cel yAo? 20tArpr PerQ, tAr elAkjnedr Aedz
es sb iney egeln. hAre, Aemr eysb dAsdAsI kreln/ "Amek imzerr bAer iney yAo. sutrAM
iCl tAedro itin se ineln. dlbl semt hAr, Am o tAr SI es edz tYAg kreln. bM se
tYAg ker Am knAn edez yA^ kreln. 6Am tAedr smS ijinsp^oiney egeln.

12

11
Aemr knAen tYAbtn$
t>pr Am imzr tYAg kreln. tAr SI
bM tAedr smS ijinsp^ iney Am
enegeBr meDY idey sr heln. tAr se tKn
elAwo iCl. 2 smy Am Kub DnI. tAr cr
pZ bM cr esAn o rp iCl.
3
Am tAr yA^ bYAht rAKeln. enegB tYAg
ker itin !beTel iPer egeln. esKAn eTek qbeTl
ngr Ar y ngerr mDYbtIR SAen egeln. KAen
Am o tAr pirbAr Aeg kbAr izibr SApn
keriCeln. 4 SAniwet kiw ebdIinm$A,
keriCeln. tA Am SAniwet Bur pAsn
kreln.

13

Am Ar elAewr meDY CAACAi


pyRwenr smy Aemr se elAwo iCl.
elAewr enk pZ o tAbu iCl. 6 Am Ar elAewr
t pZ iCl ey tAedr Byek KA eyAgAbAr j
es edz smTR iCl. 7 smy knAnIy bM pirxIy
jAitrAo es edez bAs krt. Aemr pZpAlkedr
se elAewr pZpAlkedr ibbAd het lAgl.
8
tKn Am elAwek bll/ "etAmAr AmAr meDY
ekAno ibbAd TAket pAer n. etAmAr elAekedr
se AmAr elAekedr ekAno ibbAd hoy ic
ny. Amr sbA prSperr Apnjn. 9AmAedr
p]Tk hey yAoy ic. etAmAr ey jAyg pC
es jAygAet yAo. &uim b< idek egel Aim fAn
idek yAb. yid &uim fAn idek yAo/ Aim b< idek
yAb.
10
elAw ecAK &uel edKl/ sAmen ibS]t y$n
ptYk. elAw edKl jAygAw py$A jel srs.
:w Bu k%]k$ sedAm o GemAr DbMs krAr Aegr
Gwn. tKn esAyr py$ y$n ptYk iCl Bur
bAgAenr mt. KAnkAr mAiw iClimzerr mAiwr
mt BAl jAetr mAiw. 11tA elAw yn
$ ptYkAet
bAs kreb bel iWk krl. jen p]Tk hey egl
bM elAw pUbR idekigey cll. 12Am knAen
eTek egeln bM elAw ptYkAr jnpdilet
bAs kret lAgeln. elAw ptYkAr sudUr di(e,
sedAem cel egeln bM esKAen tAbu pAteln.
13
Bu jAnetn ey sedAemr iDbAsIr mhApApI.
14
elAw cel egel Bu Amek bll/ "etAmAr
cAridek tAikey edK. %r di(, pUbR pim
cAridektAkAo. 15yt jimjAyg edKet pAC/ sb
Aim etAmAy bM etAmAr bMzDredr edb.
edz icrkAelr je etAmAr heb. 16p]iTbIr DUelAr
mt Aim etAmAr %rpurxedr sMKYAb]i krb.
yid elAek p]iTbIr sb DUelA ,et pAer tAhel
etAmAr elAekedr egAn yAeb. 17tb igey yAo/
etAmAr inejr edez &uim ehew ebAo. edz
5

Aidpu Sk 13:1-14:13

Aim etAmAy idlAm. 18tKn Am tAr tAbu iWey


ineln. itin mir c b](ilr kAeC bAs kret
egeln. SAniw iCl iheA, ngerr kAeC. esKAen
Am Bur pAsnA krAr je kiw ebdI inm$A,
kreln.
elAw bI hl
izinyerr rAj iCeln APl. ireyAk
iCeln Aserr rAj. lemr rAj iCeln
kdlAeyAmr bM egAyIemr rAj itidyl. 2 sb
rAj/ sedAemr rAj ibr/ GemArAr rAj ibzR/
damAr rAj iznAb/ sebAiyemr rAj izembr bM
iblAr:ibl esAyr nAemo pirict iCl rAjAr se
yu kreln.
3
smS rAjAedr !sbAihnI isIm ptYkAy
imilthl. :isIm ptYk bt$mAen lb, smu@.
4
rAjAr bAerA bCr Der kdl$AeyAmerr nugt
iCl. ik 13tm bCer tAr sbA kdl$AeyAmerr
ibre ibe@Ah krl. 5sutrAM 14tm bCer rAj
kdl$AeyAmr o tAr im^ rAjAedr se ibe@AhI
rAjAedr yu hl. kdlRAeyAmr o tAr im^ rAjAr
SerA k,Riyemr iDbAsI rPAyIy nAmk jAitek
prAS kreln. tAr hemr suxIyedro prAS kreln
bM zAib-ikiryATiyemr iDbAsI mIyedr prAS
kreln. 6tArpr tAr ehArIyedr prAS kreln.
ehArIy r esy I r eTek lpAr, :lpAr,
mrBUimr kAeC biSt pyR pAbRtY edez bAs
krt. 7tArpr rAj kdlA$ eyAemr %r idek egeln
bM nimpew TR A kAedez igey smS
mAelkIyedr prAS kreln. itin hsesAn
tAmerr iDbAsI emArIyedro prAS kreln.
8
es smy sedAemr rAj/ GemArAr rAj/ damAr
rAj/ sebAiyemr rAj bM iblAr rAj tAedr
zedr ibre siiltBAeb isIm ptYkAy
yu kret egeln. 9 yue pr pe( iCeln
lemr rAj kdlA$ eyAmr/ egAyIemr rAj itidyl
/
izinyerr rAj APl bM lAserr rAj
ireyAk. TRA yu w iCl p<Acjn rAjAr ibre
cArjn rAjAr.
10
isIm ptYkAy AlkAtArAy pU,R enk gt$
iCl. sedAm bM GemArAr rAj bM tAedr !sr
yu e(^ eTek pAiley egl. enk !s sb KAet
pl. ik iDkAMz pAhAe pbRet pAiley egl.
11
sutrAM sedAm bM GemArAr smS srAm/
tAedr smS KAsAr/ bSAid bM A sb
ijinsp^ itp(rA iney cel egl. 12Aemr
A&upu^ elAw tKn sedAem bAs kriCl bM
sedAemr zrA elAwek bI krl/ elAewr y ikC
iCl sb iDkAr krl. 13elAewr kiw elAkek
tAr bI kret pAerin. es pAiley igey y y

14

Aidpu Sk 14:14-15:13

12

GeweC sm S Amek jAnAl. Am tKn Aenr/ eAl bM miek idey yAn. r yue
emArIyedr mir gACilr kAeC iziber bAs AmAy sAhAyY kereCn.
kriCeln. mi/ eAl bM Aenerr meDY
Aemr se eV rr ci )
prSprek sAhAyY krAr k ci ) iCl. tAr Amek
sAhAyY krAr kw ci)o keriCl.
sb GwnAbilr per Am dzRenr meDY
Bur kT Znet epeln. Vr bleln/
Am elAwek Ar kreln
"Am ic ekAerAn. Aim etAmAy r( krb.
14
elAw bI heyeC jAnet eper Am pirbAerr Aim etAmAy k mhpurSAr edb.
2
sbAek efek pAWAeln. tAedr meDY 318 jn izi(t
ik Am bleln/ "Bu Vr/ AmAy KuzI
!s iCl. Am tAr elAekedr pircAln ker krAr mt Apin ikC idet pArebn n. ekn
zedr dUer dAn ngr biD tAiey iney egeln. kAr, AmAr ekAno pu^ en. tA AmAr m]&uYr
15
es rAe^ itin o tAr !sr tikRet zedr per AmAr dezkIy dAs lIeyxr AmAr smS
A*m, kreln. tAr zedr prABUt ker spi%r %rAiDkArI heb. 3Am bleln/ "Apin
dezekr %er ehAb pyR ibtAit kreln. AmAy pu^ ednin. tA ey dAs AmAr Ger j
16
tArpr zr y y iDkAr keriCl/ es smS lAB kereC es- pAeb AmAr smS Dnspi%.
4
punrAr kreln. elAw/ elAewr smS nArI o
tKn Bu Aemr se kT bleln. Vr
B]tYedr pyR Am iPirey Aneln.
bleln/ " dAs etAmAr smS Dnspedr
17
tArpr Am kdlAey A mr o t A r se %rAiDkArI heb n. etAmAr inejr pu^ heb. bM
eyAgdAnkArI rAjAedr prAS ker tAr Aegr etAmAr rsjAt pu ^ etAmAr smS ikC r
jAygAy iPer eln. itin iPer el sedAemr %rAiDkAr pAeb.
5
rAj tAr se zAbI ptYkAy :Kn SAn
tKn Vr Amek bAer efek iney egeln.
rAjAr ptYk nAem pirict edK kret Vr bleln/ "AkAezr idek tAkAo. edK/ esKAen
egeln.
kt tAr. t tAr ey &uim ,et pAreb n.
Bib`et etAmAr bMzDerrAo rkm ,it heb.
6
m Iexdk
Am Vrek ibVAs kreln. bM Vr
18
Aemr
ibVAsek tAr DAim$ktA iheseb ibebcn
zAelemr rAj mIexdko Aemr se
7
sA(A kret egeln. mIexdk iCeln prApr kreln. bM Vr Amek bleln/ "Aim es
Verr kjn yAjk. mIexdk iney eln riw Bu/ iyin etAmAy bAibelr r eTek iney esiClAm/
o @A(Ars. 19Amek AzIbRAd ker mIexdk yAet edzw Aim etAmAy idet pAir. edz
&uim pAeb.
bleln/
8
"eh Am/ prApr Vr etAmAek AzIbRAd
ik Am bleln/ "Bu AmAr r/ edz
krn. Vr SVgR o mtRY s]iX kereCn .
ey Aim pAb tAr inyt ik
20
9
Amr prApr Verr zMs kir. itin
Vr Amek bleln/ "Amr kw ci ) krb.
zedr prAS kret etAmAek sAhAyY kereCn.
AmAy kw itn bCerr bACr/ itn bCerr CAgl
Ar itn bCerr emx en dAo. kw bAc pAyr
Am yuer smy y y epeyiCeln tAr eTek Ar kw GuGupAKIo en dAo.
10
k-dzmAMz mIexdkek ideln. 21sedAemr rAj
Am smS Verr kAeC en ideln.
bleln/ "Apin inejr je sb ereK idn. zr Am A,Iil htY ker bM itiwr iw ker
ey elAekedr iney egeC ZDu AmAr es elAkedr K ker Kil TAka-TAka ker sAijey rAKeln.
AmAek idn.
ik pAKIilek Am K kern in. 11per sb
22
ik sedAemr rAjAek Am bleln/ "prApr A,Ir mAMsKer je b b pAKI eC emer
Vr/ iyin SVgR mt$Y s]iX kereCn es Bur kAeC elA. ik Am esil tAiey ideln.
12
Aim zpT kriC. 23y ikC ApnAr tAr ikC
ebl bAet TAkl/ Fel pet lAgl sUyR.
Aim rAKb n. Aim itit kriC ey Aim ikC Aemr BIx, Gm
u epl bM ezx pyR itin Giu mey
rAKb n. mnik kw suet Tb juetAr iPeto peln. tKn enem l k BIx, kAr. 13tKn
n. Aim cA n ey Apin blebn/ 'Amek Aim Bu Amek bleln/ "etAmAr keykw kT ejen
b elAk bAineyiC.
rAK ic. etAmAr %rpurxrA ey edez bAs kreb
24
Aim ZDu eswku enb y AmAr eyAAr es edz tAedr ny/ esKAen tAr ibedzIbel g,Y
eKeyeC. ik edr Apin tAedr BAg idn. heb. bM es edezr iDbAsIr 400 bCr Der
yue y ijetiC t Apin iney yAn/ ik ikC etAmAr %rpurxedr dAs ker rAKeb bM tAedr

15

Aidpu Sk 15:14-17:4

13
pr nAn pIn kreb. 14ik tArpr ey jAit
etAmAr %rpurxedr dAs ker ereKiCl tAedr
Aim zAiS edb. etAmAr %rpurxr es jAit
tYAg kreb bM tAedr se iney yAeb b BAl
ijins.
15
''&uim inej bkAl jIibt TAkeb. zAiet
&uim ezx in>VAs tYAg kreb. etAmAr smAiD heb
etAmAr pirbAerr meDY. 16cAr j per etAmAr
A IySVjnr AbAr edez Aseb. tKn tAr
KAnkAr iDbAsI emArIyedr prAS kreb. etAmAr
A IySVjnedr mADYem Aim emArIyedr zAiS
edb. w Bib`et Gweb. kAr, emArIyr Kno
AmAr kAeC zAiS pAoyAr mt KArAp hyin.
17
sUyR S egel gA kAr GnAl. K krA
m]t pZil tKno mAiwr per pe AeC. es
smy n o eD<AyAr S m]t pZilr eDRk
Kilr mDY idey cel egl.*
sutrAM idn Bu Amek kw itit
ideln bM es nusAer Aemr se kw ci)
kreln. Bu bleln/ " edz Aim etAmAr
%rpurxedr edb. imzr nd bM PrA nedr
mDYbt$I ibzAl BUBAg Aim tAedr edb. 19w hl
eknIy/ kinxIy/ kdaemAnIy/ 20ih%Iy/ pirxIy/
rPAyIy/ 21emArIy/ knAnIy/ iggRAzIy bM iybUxIy
bMzilr edz.
18

dAsI k hAgAr
sArI iCl Aemr SI. tAr o Aemr ekAno
sAnAid iCl n. sArI imzr eTek kjn
dAsI eniCl. tAr nAm hAgAr. 2 sArI Amek
bleln/ "Bu AmAy sAn DAre,r (mt edn in.
tA &uim AmAr dAsI hAgAerr kAeC yAo. AmAek
kiw sAn dAo bM Aim es sAnek inejr
bel h, krebA.
Am sArIr ined$z nusr, kreln. 3 Am
knAen dz bCr bAs krAr per GwnA Gew. sArI
hAgArek tAr SVAmI Aemr kAeC pAWAeln. :hAgAr
iCl tAr imzrIy dAsI.
4
Aemr ArA hAgAr gB$btI hel. yKn es
kT jAnet pArl es Kub gibRt hey Wl bM
es BAbl tAr minb p I sArIr ecey BAl. 5ik
sArI Amek bleln/ "AmAr dAsI Kn AmAek
itrSAr ker bM r je &uim dAyI. Aim

16

mt
] egl r eTek ebAJ yAy ey Vr AhAemr se kr
ci)et "s kreln Tb ''sIl kreln. tKnkAr iden
yAr er se ci) kretn tAr m]t A,Iedr edehr eDRk
KAMezr meDY idey ehew igey ebAJAetn ey tAr inAbAn
bM bletn/ "yid Aim ci) B kir teb AmAro eyn
k pir,it hy.

tAek etAmAr kAeC pAiWeyiClAm. es gB$btI hl.


Kn es inejek AmAr ecey BAl men ker. Bu
ibcAr krn ey ekAnw iWk.
6
ik Am sArIek bll/ "&uim hAgAerr g]hk^RI
. etAmAr ey rkm eC es rkm BAeb &uim hAgAerr
bYbS kreb. Pel sArI tAr dAsI hAgArek >K
ideln. bM hAgAr esKAn eTek pAiley egl.
hAgAerr p^
u Aeyl

mrBUimr meDY k jlpU,R kUepr pAez Bur


dUt hAgArek edKet epl. jlAzyiw iCl zUr yAoyAr
peT. 8es dUt bll/ "hAgAr/ &uim etA sArIr
pircAirk. &uim KAen ekn &uim ekATAy yAeCA
hAgAr bll/ "Aim sArIr kAC eTek pAlAiC.
9
Bur dUt hAgArek bll/ "sArI etAmAr g]hk^RI.
tAr kAeC iPer yAo. tAr bADY ho. 10hAgArek
Bur dUt Aro bll/ "etAmAr eTek ibzAl jnsmiX
s]iX heb. t ibpul jnsMKY heb ey tAedr en
ezx kr yAeb n.
11
Bur dUt Aro bll/
"hAgAr/ Kn &uim gB$btI/ &uim heb k pue^r
jnnI. pue^r nAm edeb Aeyl/ kAr, Bu ZeneCn
etAmAr pr bRYbhAr heyeC/ itin etAmAek sAhAyY
krebn.
12
"Aeyl b gADr mt SVADIn bM Am
heb. es sbAr ibre dAAeb bM sbA heb tAr
itp(. es SAn eTek SAnAer Guer ebAeb bM
BAedr bsitr kAeC tAbu gAeb.
7

Bu hAgAerr se kT bleln. hAgAr Verr


k n&un nAm idl. es tAek bll/ "Apin heln
'Vr iyin AmAy edeKn. es kT bll
kAr, es BAbl/ "rkm jAygAeto Vr AmAy
edKet pAeCn/ AmAr BAlmer kTA ic
kreCn? 14sutrAM kUepr nAm hl ebr-lhy- erAyI.
kAedz bM ebrd elr meDY kUepr bSAn.
15
hAgAr Aemr pue^r j idl. es Am
pue^r nAm idl Aeyl. 16yKn hAgAerr geB$
Aeyelr j hy tKn Aemr bys 86 bCr.
13

su etr ci )r mA,
Aemr 99 bCr bys hel Bu tAr sAmen
AibB$ U t heln. Bu bleln/ "Aim
sbRzi)mAn Vr. AmAr je kAjil kerA
AmAr kTAmt celA bM speT jIbnyApn kerA.
2
w yid kerA tAhel AmAedr meDY kw ci)r
bYbS krb. Aim itit kriC ey etAmAr
bMzDredr Aim k mhAn jAitet pir,t krb.
3
tKn Am Verr sAmen ,Aem nt heln.
Vr tAek bleln/ 4"AmAedr ci)et iw AmAr

17

Aidpu Sk 17:5-18:7

14

Mz. Aim etAmAek b jAitr ipt krb. 5Aim


etAmAr nAm pirbt$n krb. etAmAr nAm Aemr
pirbet$ AhAm heb. Aim etAmAy nAm idiC
kAr, Aim etAmAy b jAitr ipt kriC. 6 Aim
etAmAr bMz itzy b]i krb. etAmAr eTek n&un
n&un jAitr bM rAjAr j heb. 7 bM etAmAr
o AmAr meDY k ci) sp heb. etAmAr smS
%rpurxge,r jo k ci) eyAjY heb.
ci) icrkAl bhAl TAkeb. Aim etAmAr o
etAmAr %rpurxge,r j Vr TAkb. 8Aim
etAmAek bM etAmAr sb %rpurxedr knAn
edz edb yAr mDY idey etAmrA yA^ krC. Aim
etAmAek edz icrkAelr j edb. bM Aim
hb etAmAr Vr.
9
bM Vr AhAmek bleln/ "Kn etAmAr
idk eTek ci ) heb rkm. &uim bM etAmAr
%rpurxg, AmAr ci) mA kreb. 10w ci)
yA &uim emen cleb. etAmAr o AmAr meDY wA
hl ci ). etAmAr %rpurxge,r jeo wA ci )
yt pu^sAn heb etYkek su kret heb.
11
etAmAr Ar AmAr meDY ci) ey &uim emen cleb/
su heb tAr mA,SVrp. 12izZpue^r bys
Aw idn hel &uim tAek su kreb. etAmAr pirbAer
yt eCelr bM etAmAr dAsedr meDY yt eCelr
j heb/ etAmAr bMzDr ny mn ibedzIedr kAC
eTek etAmAr TR idey &uim ey dAsedr ikeniCel
tAedr ey eCelrA jAeb/ skelr b su
kr heb.
13
sutrAM etAmAr jAitr etYk izZpu^ek su
kr heb. etAmAr pirbAerr Tb dAsedr sb
pu^edr BAeb su krA heb. 14AhAm/ etAmAr
o AmAr meDY wA ci); su kr hyin mn
ekAn purx TAkel es heb tAr inejr elAekedr
SVjAitr eTek ibiC. kAr, es bYi) AmAr ci)
BkArI.
itt p^
u sha Ak
Vr AhAmek bleln/ "etAmAr SI sArIek
Aim k n&un nAm edb. tAr n&un nAm heb sAr
TRA rAnI. 16Aim tAek AzIbAR d krb. Aim tAek
kiw pu^ edb bM &uim heb es pue^r ipt.
sAr heb b n&un jAitr mAt. sAr eTek Aseb
b jAitr b rAj.
17
Vrek ey itin mA kern kT ebAJAbAr
je AhAm ABUim mATA nt kreln. ik itin
inejr men ehes bleln/ "AmAr 100 bCr bys.
AmAr Ar sAn het pAer n. bM sArAr 90
bCr bys. es sAenr j idet pAreb n.
18
tKn AhAm V r ek bll/ "Azkir
Aeyl eb<ec eTek ApnAr esb kreb.
15

19

Vr bleln/ "n? Aim beliC ey etAmAr SI


sArAr kiw pu^ heb. &uim tAr nAm edeb sahAk.
tAr se Aim AmAr ci) spAdn krb. tAr
se ci) mn heb y tAr %rpurxge,r
seo icrkAl bjAy TAkeb.
20
"&uim Aeyelr kT belC bM Aim es
kT ZeniC. Aim tAek AzIbRAd krb. tAr b
sAnsit heb. es bAerAjn mhAn entAr ipt
heb. tAr pirbAr eTek s]iX heb k mhAn jAitr.
21
ik Aim sahAekr se ci)b hb. sArAr ey
pu^ heb es- heb sahAk perr bCr iWk
smy es pue^r j heb.
22
AhAemr se kT ezx ker Vr per
SVegR cel egeln. 23Vr AhAmek tAr pirbAerr
smS purx o bAlekr suetr kT beliCeln.
sutrAM AhAm Aeyl bM tAr g]eh j heyeC
mn smS dAsedr ke^ smebt kreln. yAedr
TR idey *y kr heyiCl/ es *ItdAsedro
itin smebt kreln. AhAemr bAIr etYk purx
o bAlkek k^ kr hl. bM etYkek su
kr hl. tAedr sklek k iden su kr hl.
24
AhAmek yKn su krA hl tKn tAr bys
99 bCr. 25bM tAr pu^ Aeyelr suetr smy
13 bCr bys iCl. 26AhAm o tAr pu^ek k
iden su krA hy. 27es kiden AhAemr
bAIr smS purexro su hy. eysb dAsedr TR
idey *y kr heyiCl bM eysb dAesr tAr
g]eh j heyiCl skelr su krA hl.
itnjn itiT
per Bu punrAy AhAemr sAmen AibB$Ut
heln. mir ok b](ilr kAeC AhAm
bAs kriCeln. kidn AhAm inejr tAbur ebz
peT besiCeln. tKn idenr sbecey c gremr
smy. 2 AhAm ecAK &uel edKeln ey tAr sAmen
itnjn Agk dAiey. tAedr edeK AhAm tAedr
kAeC igey iBbAdn jAnAeln. 3 AhAm bleln/
"mhAzyg,/ Aim ApnAedr esbk/ AmAr KAen
ApnAr ikC(, bSAn krn. 4 ApnAedr p
eDAyAr je Aim jl en idiC. ApnAr gAeCr
CAyAy ibAm krn. 5 Aim ApnAedr KAbAerr bYbS
kriC bM ApnAr CAmt AhAr ker AbAr
ApnAedr gbY iBmueK yA^ kret pAern.
itnjn bleln/ "ebz BAelA kT. Apin
eymn bleln Amr etmn krb.
6
AhAm tAAtAi tAbur eBter egeln.
AhAm sArAek bll/ "cw ker itnjenr mt riwr
bYbS kerA.
7
tArpr AhAm tAr egAyAel edQe egeln.
sbecey BAl bACrw ebeC ineln. AhAm tKn

18

15
k B]tYek owAek emer rAA krAr je bleln.
8
tArpr AhAm es mAMs Ar KAinkw D o
pnIr en itiT itnjenr sAmen rAKeln.
pirebzn krAr je AhAm sAmen dAiey TAkeln
bM tAr gAeCr CAyAy bes eBAjn kreln.
9
tArpr tAr ij|AsA kreln/ "etAmAr SI sAr
ekATAy
AhAm bleln/ "oKAen tAbur meDY.
10
tKn Bu bleln/ "Aim AbAr bskAel
Asb. tKn etAmAr SI sArAr kiw pu^ heb.
t A bu r eBtr eTek sAr smS kTAbAt$
ZniCeln. 11AhAm o sAr tKn rIitmt b] -b].
sAn j edoyAr bys sAr enkidn Aeg pAr
hey eseCn. 12SV BAbt> sAr y Zneln t ibAV s
kreln n. inejr men men sAr ehes bleln/
"Aim b] A heyiC Ar AmAr SVAmIo b] . sAn
sebr pe( AmAr enk ebzI bys heyeC.
13
tKn Bu AhAmek bleln/ "sAr hAseC.
sArA BAbeC ey sAenr j edoyAr pe( tAr
enk ebzI bys heyeC. 14ik Bur pe( ik
ekAno kAj Kub kiWn n? Aim eymn beliC/
AbAr bskAel/ etmn Asb. bM etAmAr SI
sArAr tKn sAn heb.
15
ik sAr bll/ "Aim hAis in? :kT
bleln kAr, itin By epeyiCeln.
ik Bu bleln/ "n. Aim jAin/ t sitY
ny. &uim ehesiCel?
16
tArpr es itnjn Agk yAoyAr je
eW dAAeln. sedAemr idek #iX ine(p kreln
bM sedAm iBmueK clet Zr kreln. tAedr
igey edoyAr j AhAmo tAedr se se
hAwet Zr kreln.
eV rr se AhAemr drAdir
Bu Apn men bleln/ "Kn Aim ik krb
t ik AhAmek blb 18AhAm eTek jlAB
kreb k mhAn o zi)zAlI jAit. bM AhAemr
je p]iTbIr smS mAnux AzIbRAd A heb.
19
Aim AhAemr sAeT k ibezx ci) keriC.
Bur C nusAer jIbnyApenr je yAet
AhAemr sAnsit o %rpurxg, AhAemr
A|A pAln ker tA bYbS keriC. w keriC
yAet tAr AyprAy, o s jIbnyApn ker. tAhel
Aim Bu/ itt ijinsil idet pArb.
20
tArper Bu bleln/ "ey indAr pAp esKAen
sMGiwt heC tAr j Aim sedAm bM GemArAr
ibre tI At$nAd ZeniC. 21yt KArAp bel ZeniC
tA sitY tt KArAp ikn t Aim inej igey
edKb. tAhel Aim initBAeb sb jAnb. 22tKn
tAr itnjn sedAm iBmueK hAwet Zr kreln.
17

Aidpu Sk 18:8-32

ik AhAm Bur sAmen dAiey reln. 23AhAm


Bur kAeC eln bM ije|s kreln/ "Bu/ Apin
ik BAl elAkedro DbMs krebn eymn Apin m
elAkedr DbMs kern 24sedAm nger yid 50 jno
BAl elAk TAek tAhel Apin ik krebn tAhelo
ik Apin ngrw DbMs krebn iny Apin
ngrbAsI 50 jn BAl elAekr je ngrw r(
krebn
25
tAhel Apin iny ngrw b KArAp
elAekedr DbMs kret igey 50 jn BAl
elAkedro DbMs krebn n yid t kern tAhel
BAl bM m elAekedr k pir,it heb. tAr
TR/ BAl bM m jAtIy By elAkedr m]&u Yd
edoy heb. Apin smS p]iTbIr ibcArk. Aim
jAin Apin iWk ibcAr krebn.
26
tKn Bu bleln/ "Aim yid sedAm nger 50
jn BAl elAk pA tAhel Aim sm ngrwAek
r( krb.
27
tKn AhAm bleln/ "Bu ApnAr &ulnAy
Aim enhAt DUelA Ar CA. ik kw ker
AbAr ApnAek ibr) kriC
28
yid BAl elAkedr eTek 5 jnek K<uej n
pAoy yAy tKn ik krebn nger yid mA^ 45
jn BAl elAk TAek mA^ 5 jnek pAoy egl n
bel ik Apin egAw ngr DbMs ker ePlebn
tKn Bu bleln/ "yid Aim 45 jn BAl
elAkeko pA tAhel ngr DbMs krb n.
29
AhAm AbAr bleln/ "esKAen igey Apin
yid mA^ 40 jn BAl elAkek pAn tAhel ik
Apin puerA ngr DbMs krebn
Bu bleln/ "Aim yid 40 jn BAl elAkeko
pA tAhel Aim ngrw DbMs krb n.
30
AhAm bleln/ "Bu dy ker AmAr opr
rAg krebn n. kw kir yid nger mA^ 30
jn BAl elAkek pAn tAhelo ik Apin ngr
DbMs krebn
tKn Bu bleln/ "Aim yid 30 jn BAl
elAk pA tAhel ngrw DbMs krb n.
31
tKn AhAm bleln/ "Bu ApnAek ik Ar
kbAr ibr) kret pAir yid esKAen mA^ 20
jn BAl elAk pAn tAhel ik krebn
Bu bleln/ "Aim yid 20 jn BAl elAk pA
tAhel Aim ngrwA DbMs krebA nA.
32
tKn AhAm bleln/ "Bu dy ker rAg
krebn n ik ezxbAerr mt Ar kiw
idey ApnAek ibr) kir. Apin yid esKAen
mA^ 10 jn BAl elAk pAn tAhel Apin ik
krebn
Bu bleln/ " nger 10 jn BAl elAk epelo
Aim t DbMs krb n.

Aidpu Sk 18:33-19:20

16

Bur AhAmek y blAr iCl/ sb bl hey eBter ewen iney egl bM eBtr eTek drj
egl. bAr Bu tAr peT cel egeln bM AhAm b ker idl. 11tArpr tAr bAerr mArmueKA
inejr bAsSAen iPer egeln.
jntAr je ikC kw krl. Pel yubk/ b] /
sb bdmAz elAekr hey egl. r Pel yAr
elAewr itiTg,
bAir eBtr ejAr ker eFAkAr ecX kriCl tAr
esidn sYAy sedAm nger jn dUt eln. eBter eFAkAr drjA K<uej epl n.
tKn elAw ngerr ebz peT besiCeln.
sedAm het plAyn
itin dUtedr Aset edKeln. elAw BAbeln ey
12
tAr sADAr, piTk/ ngerr mDY idey ekATAo yAeC.
itiT jn elAwek ije|s kreln/ "etAmAr
elAw eW igey tAedr iBbAdn ker 2 bleln/ pirbAerr Ar ek ik zher bAs ker etAmAr
"mhAzyg,/ nuh ker kbAr AmAr bAIet Asun jAmA/ eCel/ emey ikMb pirbAerr Ar ek ik
bM ApnAedr esb krAr sueyAg idn. esKAen KAen AeC yid TAek tAhel tAedr Kn
ApnAr hAt-p Duey rAi^bAs kret pAern. jAyg eCe cel yAoyAr j belA. 13Amr
tArper kAl skAel AbAr ApnAedr gbY ngr DbMs ker edb. ngr ey kt KArAp t
iBmueK yA^ kret pArebn.
Bu ZeneCn. tA ngr DbMs ker edoyAr
dUt jn bleln/ "n/ Amr cek rAi^bAs j itin AmAedr pAiWeyeCn.
14
krb.
tKn elAw ebirey igey tAr A emeyedr
3
yAr
ibey kereC es emeyedr SVAmIedr TRA
ik elAw inejr bAIet tAedr iney yAoyAr
je pIApIi kret lAgeln. tA dUtr ezx jAmAedr se kT bleln. elAw bll/ "tAAtAi
py$ elAewr bAIet eyet rAjI heln. tAr elAewr kerA? (uin ngr eCe cel yAo? Bu zI
bAIet egeln. elAw tedr ikC pAnIy ideln. ngr DbMs krebn? ik tAr BAbl/ elAw
elAw tAedr riw bAiney ideln bM tAr es riw ebADhy tAmAz kreCn.
15
eKeln.
pridn eBAer es dUetrA elAwek tA ideln.
4
t
A
r
bleln/ " ngrbAsIedr zAiS edoy heb.
esidn sYAy Geu mAet yAoyAr iWk Aeg/ ngerr
nAn A eTek nAn bye sr b elAk elAewr bAiet sutrAM &uim/ etAmAr SI bM ey jn emey etAmAr
l. sedAemr essb elAekr elAewr bAI iGer kAeC TAek tAedr iney zI jAyg eCe cel
ePll bM elAwek ickAr ker fAket lAgl. yAo. tAhel ngerr se etAmr Ar DbMs
5
tAr bll/ "Aj sYAy yAr eseC/ ekATAy heb n.
16
tAr tAedr bAer iney s Amr tAedr sAeT
ik elAewr sb iley egl bM itin ngr
eyQn shbAs kret cA.
eCe yAoyAr bYApAer tA kreln n. sutrAM
6
elAw bAer ebirey es drj b ker idl. jn elAw bM tAr SIr bM emeyr hAt ecep
7
es jntAr ee elAw bll/ "n? bur/ Aim Drl. jn elAw bM tAr pirbArek inrAped
imnit kriC/ mn KArAp kAj ekAerA n. 8 edK/ ngerr bAer iney egeln. elAw bM tAr pirbAerr
AmAr iw emey AeC ekAno purx tAedr SpzR it Bu dyAlu iCeln. 17tA jn elAw bM
kerin. etAmAedr je Aim inejr kAedr edb. tAr pirbArek ngerr bAer iney eln. t<Ar
etAmr tAedr iney y KuzI kret pAerA. ik dy ngerr bAer cel el es jn dUetr kjn
ker itiT jenr it ikC ekAerA n. bleln/ "bAr A, b<AcAbAr je etAmr edQ
jn AmAr Ger eseC bM AmAr b edr dAo? Ar epCenr idek tAkAeb n. ptYkAr
r( krA ic.
ekAno jAygAet dAAeb n. yt(, n pbRet
9
eysb elAekr elAewr bAI iGer ereKiCl tAr ep<QCebtt(, ZDu edQeb. TAmel/ ngerr se
%r idl/ "AmAedr pT eTek ser yAo? tArpr etAmro DbMs hey yAeb?
18
tAr inejedr meDY blAbil krl/ " elAkw
ik elAw jnek bleln/ "mhAzyg,/
kidn itiT iheseb AmAedr nger bAs kret dy ker AmAy t dUer edQe eyet blebn n?
esiCl. Kn |An ideC/ Amr ik krb n krb? 19Aim ApnAedr esbkmA^/ tbu AmAr it
tKn es elAekr elAwek bll/ "Kn etAmAr ApnAedr sIm dy. dy ker AmAr jIbn r(
it oedr ecey Aro ebzI KArAp bYbhAr krb. kereCn. ik pbRt pyR smS pT edQeAbAr
tb es jnt elAewr idek igey eyet TAkl. (mt AmAr en. yid Aim Kub DIer yA teb
*em drj eBe ePlAr p*m.
ibpd Gweb bM Aim inht hb? 20edKun/ KAen
10
ik ey jn purx elAewr bAiet Ay kAeC kw Kub eCAw zhr AeC. Aim es zhr
ineyiCl tAr hWA drj Kuel ebirey es elAwek py$ edQe eb<ec eyet pAir.
33

19

Aidpu Sk 19:21-20:8

17
21

dUt Awek bleln/ "BAel kTA Aim etAmAr


nuerAD SVIkAr keriC. Aim etAmAek esw kret
edb. Aim zhr DbMs krb n. 22ik esKAen
zI edQe yAo. yt(, n inrAped zher &uim
ep<QeCAC tt(, sedAm DbMs kret pArb n.
: zherr nAm esAyr kAr, zhriw Kub eCAw.
sedAm o GemAr DbMs hl
sUeyRAdeyr se se elAw esAyer ep<Celn.
24
k smey Bu sedAm o GemAr DbMs kr Zr
kreln. Bu AkAz eTek An Ar l gk
bxR, Zr kreln. 25TRA Bu ngril DbMs
kreln. smS gACpAl/ smS elAkjn/ sm
ptYkAwA Bu DbMs kreln.
26
elAw yKn SI o emeyek iney edQe
pAlAiCeln tKn elAewr SI inexD Buel kbAr
epCen ngerr idek tAkAeln bM tKn lbe,r
mUi%$ hey egeln.
27
Kub skAel AhAm Aeg eyKAnwAet Bur
sAmen dAieyiCeln es SAniwet itin AbAr igey
dAAeln. 28AhAm sedAm bM GemArAr idek
tAikey edKeln. sm ptYkAr opr #iXpAt
ker AhAm edKeln ey smS ptYk eTek eDA< y
WeC. edeK men hl ibzAl ikAer PlSVrp
eD<Ay.
29
Vr ptYkAr smS ngr DbMs kreln. ik
Vr ngril DbMs krAr smy AhAemr kT
men ereKiCeln bM itin AhAemr A&upu^ek
DbMs kern in. elAw ptYkAr ngrilr meDY
bAs kriCeln. ik ngril DbMs krAr Aeg
Vr elAwek ^ pAiWey ideyiCeln.
23

elAw bM tA r emey
esAyer bAs kret elAewr By kriCl. tA
itin o tAr emey pbRet bAs kret cel egeln.
esKAen tAr kw hAr meDY bAs kret lAgeln.
31
jenr meDY ey emey b es kidn eCAw ebAnek
bll/ "p]iTbIet sbR^ SI o purx ibey ker bM
tAedr sAnAid hy. ik AmAedr iptA b] heyeCn
bM AmAedr sAnAid idet pAer mn purx
KAen en. 32tA Amr iptAek cr @A(Ars
pAn kirey eb<z kirey edb. tArpr tAr se
Amr eyQnsm krb. AmAedr pirbAr r( krAr
je Amr BAeb AmAedr iptAr sAhAyY enb?
33
es rAe^ emey tAedr iptAr kAeC egl
bM tAek cr @A(Ars pAn kret idl. tArpr
b emey iptAr ibCAnAy igey tAr se eyQn sm
krl. elAw mn enzAS iCeln ey tAr ibCAnAy
ek kKn l bM ek kKn egl ikC bJu et pAreln
n.
30

34

pridn eCAw ebAnek b ebAn bll/ "gt rAet


Aim iptAr se k ibCAnAy ZeyiC. Aj rAet
AbAr tAek @A(Ars pAn kirey eb<z ker edb.
tAhel &uim tAr se eyQnsm kret pAreb.
BAeb Amr sAnAid epet AmAedr iptAr sAhAyY
enb. et AmAedr bMzDAr bYAht TAkeb.
35
sutrAM es rAe^ emey AbAr iptAek enzAet
eb<z ker idl. tArpr eCAw emey iptAr ibCAnAy
igey iptAr se eyQnsm krl. bAero elAw
mn enzAS iCeln ey jAnet pAreln n ek
tAr ibCAnAy l/ ek egl.
36
elAewr emey gB$btI hl. tAedr iptA
tAedr sAnAidr ipt. 37b emeyr hl k pu^
sAn. tAr nAm hl emAyAb. bt$mAen ey emAyAbIy
jAit AeC tAedr Aidpurx heln emAyAb. 38eCAw
emeyo k pu^ sAenr j idl. tAr nAm ibnai. bt$mAen ey eAn jAit AeC tAedr
Aidpurx heln ibna-i.
AhAemr grAr yA^A
AhAm pUebRr bAsSAn tYAg ker enegeB
egeln. itin kAedz bM zUerr mDYbt$I
grAr nger bAs kret Zr kreln. 2grAer bAs
krAr smy AhAm sklek bleln ey sAr tAr
ebAn. grAerr rAj bIemlk es kT Zneln.
bIemlk sArAek kAmn kreln/ tA sArAek iney
AsAr j keykjn B] tYek pAWAeln. 3 ik rAe^
Vr SVe bIemlekr kAeC eln. Vr bleln/
"etAmAr mr, Giney eseC. ey nArIek &uim enC
es ibbAiht.
4
ik bIemlk tKn pyR sArAek zyYAr sinI
kern in. tA bIemlk bleln/ "Bu/ Aim etA
prAD kirin. Apin ik kjn inrprADek htYA
krebn 5AhAm inej AmAy beleC ey/ '
nArI tAr ebAn. Ar nArIo beleC ey/ ' purx
tAr BA. Aim etA ekAno prAD kirin. Aim
etA jAntAm n ey Aim ik kriC.
6
tKn Vr SVer meDY bIemlkek bleln
ey/ "</ Aim jAin &uim ined$Ax. bM wAo jAin
ey &uim ik krC t &uim jAnet n. etAmAy Aim
b<Aicey ideyiC. Aim etAmAek AmAr ibre pAp
kret idin. Aim etAmAy nArIek zyYAy iney
eyet idin. 7 sutrAM &uim AhAm o tAr SIek
iPirey dAo. AhAm kjn BAbbAdI. es etAmAr
je ATRn kreb bM &uim tAet jIbn lAB
kreb. ik &uim yid AhAm o tAr SIek iPirey
n dAo tAhel Aim inict ey etAmAr m]&uY As.
bM etAmAr smS pirbAerro m]&uY heb.
8
sutrAM pridn Kub skAel bIemlk tAr
B]tYedr efek tAr SVer kT bleln. tAr SVer

20

Aidpu Sk 20:9-21:21

18

kT Zen B]tYr Kub BIt hey pl. 9tKn


bIemlk AhAmek efek pAiWey ij|AsA kreln/
"ekn Apin AmAedr it krm bYbhAr kreln
Aim ApnAr it ik Ay keriC ekn imeTY
bleln ey nArIiw ApnAr ebAn AmAr rAje
Apin enk ibpyRy efek eneCn. AmAr it
sb kr ApnAr ic hyin. 10Apin ikesr
By pAiCeln ekn Apin AmAr se rkm
bYbhAr kreln 11tKn AhAm bleln/ "Aim
By epeyiClAm. Aim eBebiClAm/ KAen ek
ebADhy Vrek A ker n. tA eBebiClAm/
sArAek pAoyAr je AmAek ek htYA kreto
pAer. 12sAr AmAr SI/ AbAr AmAr ebAno bew.
sAr AmAr iptAr k bew/ ik AmAr mAtAr
k ny. 13Vr AmAek ipg]h eTek dUer ekATAo
iney yAeCn. Vr AmAek enk edez iney egeCn.
yKn rkm hl tKn Aim sArAek bllAm/ 'AmAr
j ikC ker; eyKAen Amr yAb/ sbAek bleb
ey &uim AmAr ebAn.
14
tKn bIemlk Asl bYApArw buJeln. tA
bIemlk AhAemr hAetsArAek iPirey ideln.
es se bIemlk AhAmek ikC dAs/ emx o
gbAid pZo ideln. 15bM bIemlk bleln/
"cAridek tAikey edKun. sb AmAr jim.
ApnAr eyKAen KuzI/ esKAen TAket pAern.
16
Ar bIemlk sArAek bleln/ "etAmAr BA
AhAmek Aim 1/000 erQpYmu@ ideyiC. y ikC
GeweC essebr je Aim >iKt w ebAJAet
erQpYmu@. sbA jAnuk ey Aim Ay emen
kAj keriC.
17-18
bIemlekr pirbAerr smS nArIr
gB$DAre,r (mt
Bu hr, keriCeln. bIemlk
sArAek iDkAr keriCeln bel Vr
kAj keriCeln. ik AhAm Verr kAeC
ATRn kreln bM Vr bIemlk/ bIemlekr
SI o dAsIedr sAenr j edoyAr (mt iPirey
ideln.
bezex sArAr sA n lAB
Bu sArAr je ey itit ideyiCeln/
t r( kreln. Bu sArAr je edoy
itit pAln kreln . 2sAr gB$btI heln bM
b] byes AhAemr je kiw pu^ sAn
sb kreln. Vr eyBAeb itit ideyiCeln
esBAeb sb sp hl. 3 sAr kiw pue^r j
ideln bM AhAm tAr nAm rAKeln sahAk.
4
sahAekr Aw idn bys hel/ Vr eymn A|A
beriCeln iWk esBAeb AhAm tAek su kreln.
5
sahAekr jer smy AhAemr bys
iCl 100
bCr. 6bM sAr bleln/ "Vr AmAek Anit

21

kereCn. ey Zneb es AmAr sueK suKI heb. 7ek


BAebin ey Aim AhAemr pue^r j edb. ik
b
] bye so Aim AhAmek pu^ idet eperiC.
Gerr meDY zAi
sahAk *mz> b het lAgl. zI es z)
KAbAr KAoyAr mt b hl. tKn AhAm kw
mS eBAj ideln. 9AhAemr Tm sAenr j
ideyiCl hAgAr nAem imzrIy dAsI. sAr edKeln
hAgAerr es pu^ sahAkek iney mjA kreC. tA
sAr ibcilt heln. 10sAr AhAmek bleln/ "
dAsI Ar tAr pue^r hAt eTek AmAedr b<AcAo.
oedr ibdAy ker dAo? yKn AmAedr m]&uY heb
tKn AmAedr y ikC Dn-spd sahAk pAeb.
Aim cA n ey AmAr pu^ sahAekr se AmAr
dAsIr pu^o sbikCr BAg pAk?
11
et AhAm Kub ibcilt heln. itin tAr
pu^ Aeyelr je i heln. 12ik AhAmek
Vr bleln/ " pu^ Ar dAsIr je i ekAerA
n. sAr y cAy t- kerA. etAmAr kmA^
%rAiDkArI heb sahAk. 13ik etAmAr dAsI
pu^eko Aim AzIbAR d krb. es etAmAr pu^ sutrAM
tAr pirbAr eTeko Aim k mhAn jAit s]iX
krb.
14
pridn Kub eBAer AhAm ikC KA o pAnIy
jl en hAgArek ideln. t sVl ker hAgAr
pu^ek iney cel egl. hAgAr es SAn tYAg ker
ebra-ezbA mrBUimr meDY Guer ebAet lAgl.
15
ikC(, per sb jl Puirey egl. ippAs
emwAbAr je Ar ikC TAkl n. tKn hAgAr tAr
pu^ek kw eJAepr nIec rAKl. 16hAgAr KAinkw
dUer ehe w egl. tArpr esKAen bes pl. hAgAerr
By hl/ jelr BAeb tAr pu^ ebADhy mAr yAeb.
pue^r m]&uY es edKet pAreb n. tA esKAen bes
bes es k<Adet lAgl.
17
Vr es pue^r kA Znet epeln bM SVgR
eTek Verr dUt hAgArek bll/ "ik heyeC By
epo n? Bu etAmAr pue^r kAA Znet epeyeCn.
18
yAo/ pu^ek igey edK. or hAt Der igey celA.
Aim tAek k b]h jAitr ipt krb.
19
tKn hAgAr Verr k]pAy kw kUp edKet
epl. tArpr hAgAr es kUepr jel inejr jlpA^
pU,R krl. tArpr es jl iney igey pu^ek pAn
krAl.
20
es pu^ b het lAgl Ar Vr sArA(,
tAr se TAkeln. Aeyl es mrBUimr meDY
b het lAgl. *em *em es hl kjn izkArI.
tIrDnuek es hey Wl Kub d(. 21tAr m k
imzrIy kAr se tAr ibey idl. tAr es pAr,
nAemr mrBUimet bAs kret lAgl.
8

Aidpu Sk 21:22-22:13

19
bIemlekr se AhAemr drAdir
tArpr bIemlk o PIeKAl AhAemr se
kTA bleln. PIeKAl iCeln bIemlekr
!sbAihnIr DAn. t A r AhAmek bleln/
"etAmAr sb kAejet Vr etAmAr se AeCn.
23
sutrAM Verr sA(Aet &uim AmAy kw itit
dAo. it| kerA ey &uim AmAr o AmAr
sAnsitr it AyprAy TAkeb. itit dAo
ey &uim AmAr it bM ey edez bAs krC es
edezr it dyA prAy heb. itit dAo ey Aim
etAmAr it eyrkm dyAprAy/ &uimo AmAr it
esrkm dyAprAy heb.
24
bM AhAm bleln/ "Aim it| kriC ey
Apin AmAr it eyrkm Acr, kereCn
Aimo ApnAr it esrkm Acr, krb. 25tArpr
AhAm bIemlekr kAeC kw iBeyAg kreln.
AhAm bIemlekr kAeC iBeyAg kreln ey
tAr dAesr kw pAnIy jelr kUp iDkAr
ker ereKeC. es kUpiw AhAemr dAesr Knn
keriCl.
26
ik bIemlk bleln/ "ek rkm kereC
Aim jAinn. Apin etA r Aeg bYApAer
kKno ikC beln in?
27
sutrAM AhAm Ar bIemlk jen ci)b
heln. bIemlkek ci)r mA, iheseb AhAm
keykw emx Ar gbAid pZ ideln. 28AhAm
bIemlekr sAmen sAtw emx p]Tk ker rAKeln.
29
bIemlk AhAmek ije|s kreln/
"AmAr sAmen sAtw emx p] T k ker
rAKelnekn
30
AhAm %r ideln/ "Apin yKn sAtw
emx AmAr kAC eTek enebn tKn mAi,t heb ey
Aim kUp Knn keriClAm.
31
tArpr eTek kUepr nAm hl ebra-ezbA.
kAr SAen jen prSperr kAeC itit
ideyiCeln.
32
tb ebra-ezbAet AhAm o bIemlk
jen kw ci) spAdn kreln. tArper
bIemlk tAr qsAD(Yedr iney pelXIyedr edez
iPer egeln.
33
ebra-ezbAet AhAm kw icrhir JAgAC
erAp, kreln. esKAen itin Bu zAVt Verr
kAeC ATRn kreln. 34AhAm pelXIyedr edez
bkAl bAs kreln.
22

tKn Vr bleln/ "etAmAr kmA^ pu^ yAek


&uim BAlbAs es sahAkek emAiry edez iney
yAo. esKAen pbRtilr meDY kiwr oper tAek
AmAr ee ehAmbil iheseb bil dAo . Aim
etAmAek blb ekAn pbRetr opr &uim tAek bil
edeb.
3
pridn skAel Gum eTek eW AhAm yA^Ar
je gADAr ipeW ijn sAjAeln. se sahAkek
ineln/ Ar ineln jn B]tYek. AhAm ehAemr
je kAW kAweln. tArpr Vr eyKAen eyet
beliCeln es SAenr ee ron ideln.
4
itnidn clAr per AhAm dUer #iXpAt kreln
Ar gbYSl edKet epeln. 5tKn B]tY jenr
ee AhAm bleln/ "gADAw iney etAmr
KAen ep( kerA/ Aim eCelek iney inid$X
SAniwet yAb bM pAsn krb. per etAmAedr
kAeC iPer Asb.
6
AhAm ehAemr je ekew An kAW eCelr
k<eD ideln. bM se ineln K<A o An.
tArpr AhAm o tAr eCel jen pAsn
spAdn krAr je inid$X SAniwet egeln.
7
sahAk ipt AhAmek bll/ "iptA?
AhAm %r ideln/ "belA/ pu^?
sahAk bll/ "iptA? ehAemr je sb AeyAjn
edKet pAiC/ ik ehAemr Aeg bil edoyAr je
emxzAbk ekATAy
8
AhAm bleln/ "AmAr pu^/ SVyM Vr bilr
je emxzAbekr bYbS krebn.

sha Ak r( epeln
sutrAM AhAm Ar sahAk jen imel inid$X
SAniwet egeln. 9tAr es SAniwet ep<QCeln
eyKAen Vr eyet beliCeln. esKAen AhAm kiw
ebdI !tir kreln. ebdIr per AhAm kAWelA
sAjAeln. tArpr AhAm tAr pu^ sahAkek
b<ADeln bM ebdIr per sAjAenA kAWelAr pr
tAek ezAyAeln. 10bAr AhAm K<A ebr ker
sahAkek bil edoyAr je !trI heln.
11
ik tKn Bur dUt AhAmek bAD ideln.
es dUt SV gR eTek "AhAm/ AhAm bel fAkeln?
AhAm eTem igey sA ideln/ "blun.
12
dUt bleln/ "etAmAr pu^ek htY ekAerA n/
tAek ekAn rkm AGAt idey n. Kn Aim
edKet pAiC/ &uim Vrek Bi) kerA bM tAr
A|A pAln kerA. Bur je &uim etAmAr kmA^
AhAm/ etAmAr p^
u ek bil dAo?
pu^ek pyR bil idet St.
13
smS ikCr per Vr iWk kreln ey
tKn AhAm kw emx edKet epeln. kw
itin AhAemr ibVAs prI( krebn. tA eJAep tAr izM Awek egeC. sutrAM AhAm es
Vr fAkeln/ "AhAm?
emxw Der en bil ideln. emxwA hl Verr
bM AhAm sA ideln/ "blun?
je AhAemr bil. Ar r( epl AhAemr

22

Aidpu Sk 22:14-24:2

20

pu^ sahAk . 14sutrAM AhAm SAniwr kw


nAm ideln/ "iyehAb-iyir.* mnik Ajo
elAekr bel/ " pbRet Buek edK yAy.
15
SVgR eTek Bur dUt itIybAr AhAmek
16
efek bleln/ "AmAr je &uim etAmAr kmA^
pu^eko bil idet St iCel. AmAr je &uim
t b kAj kerC bel Aim etAmAr kAeC itit
idiC Aim/ Bu inejr idbY ker itit kriC
ey/ 17Aim etAmAek b AzIbRAd krb. AkAez
yt tAr/ Aim etAmAr %rpurxedro sMKYAy tt
krb. smu@tIer yt bAil/ etAmAr %rpurxro
tt heb. bM etAmAr bMz tAedr smS zedr
prAS kreb. 18p]iTbIr etYk jAit etAmAr
%rpurxedr mADYem AzIbRAd pAeb. &uim AmAr
A|A pAln kerC bel etAmAr %rpurxedr je
Aim kAj krb.
19
tKn AhAm tAr B] tYedr kAeC iPer egeln.
tAr skel ebra-ezbAet iPer eln bM AhAm
ebra-ezbAet eTek egeln .
20
sb GwnAr per AhAemr kAeC Kbr
l/ "ezAenA/ etAmAr BA nAehAr bM tAr SI
imAro Kn sAnAid heyeC 21Tm pue^r nAm
x/ itIy pue^r nAm bUx/ tIy pu^ kmUeyl hl
rAemr iptA. 22tArper AeC ekxd/ hes/ ipladz/
ixdalP bM bTUeyl. 23bTUeyl hl iribkAr iptA.
Aw pue^r mAtA hl im bM iptA hl nAehAr.
Ar nAehAr heC AhAemr BA. 24tACA dAsI
rmAr eTeko nAehAerr Aro cArjn pu^iCl.
cAr pue^r nAm ewbh/ ghm/ thz bM mAK.

AhAm tAedr bleln/ "ApnArA sitY yid AmAr


m]t SIek kbr edoyAr bYApAer sAhAyY kret cAn
tAhel AmAr hey esAherr pu^ ePAe,r se
kT blun. 9ePAe,r e(etr ezex ey mkaeplAr
hAw AeC esw Aim iknet cA. ePA,
hAr mAilk. y dAm hy/ sbwA Aim edb. Aim
cA ey AmAr SIr kberr je ey jAyg
ikniC ApnArA sbA tAr sA(I TAkun.
10
yAedr se AhAm kT bliCeln tAedr meDY
ePA, pibX iCeln. Kn ePA, AhAmek
bleln/ 11"n/ mhAzy/ KAen e(t bM hAiwo
Aim AmAr elAekedr sAmen ApnAek edb. Apin
yAet ApnAr C mt ApnAr SIek smAiDS kret
pAern esje jim/ h Aim ApnAek edb.
12
tKn AhAm smebt ehetr elAkedr sibny
nmS Ar kreln. 13skelr piS i tet itin
ePA,ek bleln/ "ik Aim jimr puerA dAm
ApnAek idet cA. AmAr edoy dAm Apin dy
ker h, krn/ Aim iniRDAy AmAr SIek kbr
id.
14
%er ePA, AhAmek bleln/ 15"mhAzy/
AmAr kT Znun. ApnAr o AmAr kAeC 10 pA
ojenr repAr etA ekAn dAm en? sutrAM Apin
jimw inn bM esKAen inice ApnAr SIek
smAiDS krn.
16
AhAm buJet pAreln ey ePAe,r kTAr
meDY jimwAr mUlY iiKt heyeC. sutrAM AhAm
mUlY ePA,ek ideln. ePAe,r je AhAm
10 pA rep ojn kreln bM es rep
bi,kek ideln.
17-18
su t rAM eP Ae,r jimr SV %AiDkArIr
pirbt$n hl. mir pUbRidek mkaepAlAy jim
biSt. Kn jimr SV%AiDkArI heln AhAm.
itin jimr gRt h bM smS b](Aidr
SV%A iDkArI heln. sm S ngrbAsI eP A, o
AhAemr meDY ci) spAdn tY( kreln.
19
tArpr AhAm mir :iheAe, inkwS jimet
TRA knAn edezr k hAr meDY tAr SI sArAek
smAiDS kreln. 20AhAm ehetr jnegAIr kAC
eTek jim o jimr meDYkAr h ikneln.
Kn jim-h hl AhAemr spi% bM
jAyg itin smAiDSl iheseb bYbhAr kret
lAgeln.

sArAr m&
] u Y
sAr 127 bCr eb<eciCeln. 2 knAn edezr
ikiryT bR TRA iheA, nger tAr m]&uY
hy. AhAm BIx, >K epeln/ sArAr je enk
k<Adeln. 3 tArpr S I r m] t edh ereK ehetr
jnegAIr se kT blet egeln. 4 itin bleln/
"edz pyRwn kret kret ApnAedr edez es
Aim prbAsI iheseb bAs kriC. Pel AmAr m]t
SIek kbr edoyAr mt AmAr ekAno jAyg en.
Aim yAet SIek kbr idet pAir tAr je dy
ker AmAy KAinkw jAyg idn.
5
ehetr %er bll/ 6 "mhAzy/ AmAedr meDY
Apin Verr mhAn entAedr kjn. AmAedr
e jimet Apin ApnAr m]t SIek smAiDS
sha Aekr SI
kret pAern. ApnAr SIek Apin ApnAr
pCmt jAygAet smAiDS krel ek ApnAek
AhAm tY b] bys pyR jIibt
bAD edeb n.
iCeln. AhAm o tAr k]t smS kem$ Bur
7
AzIbR
A
d
iCl. 2 AhAemr smS spi% edKAezAnAr
AhAm eW dAiey tAedr nmSAr kreln.
je kjn purAen B] tY iCl. AhAm es B] tYek
kidn efek bleln/ "AmAr rr nIec hAt dAo.
iyehAb-iyir r TR/ "Bu edeKn Tb "Bu edn.

23

24

Aidpu Sk 24:3-30

21
Kn AmAr kAeC &uim kw it|A kerA. SVgR o
met$Yr Vr Bur sA(Aet AmAy kTA dAo ey
knAenr ekAn kAek AmAr pu^ ibey kreb/
rkmw &u im kKno het edeb n. Amr
knAnIyedr meDY bAs kir bew/ ik AmAr pue^r
se ekAno knAnIy kAr ibey het edeb n.
4
AmAr edez AmAr SVjAitr kAeC iPer yAo.
esKAen AmAr pu^ sahAekr je pA^I K<uej ebr
ker tAek KAen iney s.
5
B]tYiw tAek bll/ "mn et het pAer ey
ekAno pA^I AmAr se edez Aset rAjI hl
n. tAhel ik Aim ApnAr pu^ek AmAr se
iney ApnAr jBUimet yAb
6
AhAm tAek bll/ "n? AmAr pu^ek
edez iney eyo n. 7 SVegRr Bu SVyM Vr AmAr
SV edz eTek spirbAer AmAy KAen iney eseCn.
edz AmAr iptAr o pirbAerr SVedz iCl.
ik Bu kT ideyeCn ey n&un edz heb
AmAr pirbAerr SVedz. Bu etAmAr Aeg tAr
dUt pAWAebn yAet &uim AmAr pue^r je kiw
pA^I pC ker tAek KAen Anet pAr. 8 ik
yid es pA^I etAmAr se edez Aset n
cAy tAhel &uim etAmAr zpT eTek mui) pAeb.
ik &uim kKno AmAr pu^ek es edez iPirey
iney yAeb n.
9
sutrAM B]tYiw tAr minebr rr nIec hAt
idey es rkm zpT krl.
3

s Aenr Zr
B]tYiw AhAemr dziw winey es SAn
tYAg krl. se iney egl nAn Dre,r sur
su r phAr. es egl nAehAerr ngr
emesApewimyAet.
11
ngerr bAer es B]tY jelr kUepr idek
egl. sYAr smy ngerr emeyr es kUep jl
inet ebirey l. B]tYiw welAek esKAen hAw
ege bsAl.
12
B]tYiw bll/ "Bu/ Apin AmAr minb
AhAemr Vr. Aj AmAr minebr pue^r je
kiw eyAgY pA^I inbRAcen Apin AmAy sAhAyY
krn. nuh ker AmAr minb AhAmek dy
krn.
13
KAen kUepr DAer Aim dAiey AiC. ngerr
tr,I rm,IrA kU epr jl inet AseC.
14
sahAekr je ekAn pA^Iiw pyu) t jAnAr
kw ibezx it edKet pAb bel KAen Aim
ep( kriC. es ibezx itiw hl Aim
emeyiwek blb/ 'etAmAr klsI eTek AmAy kw
jl dAo. es emeyiw ey pyu) t Aim bJu et
pArb yid es bel/ 'inn/ jel etX emwAn.
10

ApnAr welAeko Aim jl idiC. rkmw


yid Gew tAhel Aim buJb ApnAr kAC het As
eswA mA, ey emey sahAekr je siWk
pA^I. bM Aim jAnb ey Apin AmAr minbek
dy kereCn.
kiw p I pAoy egl
B]tY ATRn ezx krAr Aeg iribk nAem
kiw tr,I kUepr kAeC l. iribkA bTUeyelr
k. bTUeyl iCl AhAemr BA nAehAr o tAr
SI imAr pu^. jl enoyAr klsI k<AeD iney iribk
kUepr kAeC l. 16iribk sADAr, surI. es
kKen ekAn purexr se Gm
u Ay in; es iCl kumArI.
kUepr DAer igey es klsI Ber jl inl. 17tKn
es B]tY tAAtAi tAr kAeC igey bll/ "dAr,
\/ dy ker etAmAr klsI eTek kw jl
dAo.
18
iribk se se k<AD eTek klsI nAimey
tAr AjlAy jl eFel idey bll/ " inn/
\A emwAn. 19tAek jl pAn kret edoyAr per
iribk bll/ "ApnAr welAeko Aim jl
idiC. 20tKn iribk klsI KAil ker sbw jl
eFel idl ewedr pAnpAe^. tArpr AbAr kUp
eTek Aro jl Anet egl. BAeb es sbelA
wek jl pAn kret idl. 21es B]tY nIreb
iribkAr smS kAj l(Y kret lAgl. es init
het cAiCl ey Bu tAr ATRn ZeneCn ikn bM
sahAekr je pA^I sAn sPl heyeC ikn.
22
welAr jlpAn ezx hel es iribkAek kw
1
/4 As ojenr esAnAr AMiw idl. tACA es
k-kiw 5 As ojenr KAn esAnAr bAlAo
iribkAek idl. 23B]tYiw iribkAek ije|s krl/
"etAmAr ipt ek etAmAr iptAr g]eh ik AmAr
elAekedr rAe^ TAkAr ekAno bYbS het pAer
24
iribk %r idl/ "bTUeyl AmAr ipt. itin
im o nAehAerr pu ^ . 25tArpr es bll/
"welAek eKet edoyAr mt K Ar ApnAedr
Geu mAet edoyAr mt jAyg ewA AmAedr AeC.
26
B]tYiw sAXAe i,pAt ker Bur pAsn
krl. 27es bll/ "D Bu/ AmAr minb AhAemr
Vr. AmAr minebr it Bu dyA o ibVStAr
bYbhAr kereCn. Bu AmAek AmAr minebr
A Iyedr bAIet iney eseCn AmAr minebr
pue^r j eyAgY pA^I K<uej ebr krAr j.
28
tKn iribk Cew igey y y GeweC essb
tAr pirbAerr sbAek bll. 29-30iribkAr k BA
iCl. tAr nAm lAbn. es Agk y ikC beleC/
essb iribk yKn bliCl tKn lAbn mn idey
sb ZniCl. bM lAbn yKn tAr ididr A[uel
AMiw Ar hAet bAl edKl tKn Cew ebirey igey
15

Aidpu Sk 24:31-58

22

es kUepr DAer l. es elAkiw tKn kUepr


DAer welA iney dAiey iCl. 31lAbn bll/
"mhAzy/ ApnAek AmAedr Aley SVAgt jAnA.
ApnAr KAen d Aiey TAkAr drkAr en.
ApnAedr ibAemr je Aim smS beAbS kriC
bM ApnAedr welAr je AmAedr bAIet
jAyg AeC.
32
tA AhAemr B] tY tAedr bAIr eBter egl.
welAr eTek ebAJ nAmAet lAbn tAedr sAhAyY
krl bM welAek KAbAerr j Ko idl.
lAbn tArpr es B] tY o tAr elAekedr p eDAoyAr
je jl idl. 33tArpr lAbn tAedr KAoyAr je
KAbAr idl. ik B]tYiw eKet rAjI hl n. es
bll/ "Aim ekn esiC t n bel Aim KAb n.
tKn lAbn bll/ "tAhel AmAedr blun.
iribkAr je drAdir
tKn es B]tY bll/ "Aim AhAemr B]tY.
35
Bu smS ibxey AmAr minbek AzIbRAd
kereCn. AmAr minb Kn k mhAn bYi).
AhAmek Bu enk emexr pAl bM cr gbAid
pZ ideyeCn. AhAemr Kn enk esAn/ rp/
enk dAsdAsI. AhAemr enk w o gAD AeC.
36
AmAr minebr SI iCeln sAr. b] byes itin
kiw pue^r j ideln. bM AmAr minb tAr
smS Dn-spd tAr pu^ek ideyeCn. 37AmAr
minb AmAy kw zpT inet bADY kereCn. AmAr
minb AmAy bleln/ 'AmAr pu^ek &uim knAenr
ekAno kAek ibey kret edeb n. Amr knAenr
elAekedr meDY bAs kir bew/ ik Aim cA n ey
es knAenr ekAno kAek ibey krk. 38sutrAM
&uim zpT kerA ey &uim AmAr iptAr edez yAeb.
AmAr A IySV jnedr kAeC yAo bM AmAr pue^r
je kjn pA^IinbAR cn kerA. 39tKn Aim AmAr
minbek bllAm/ 'es pA^I AmAr se edez
Aset n cAeto pAer. 40ik AmAr minb
bleln/ 'Aim Bur esb keriC bM es k
Bu tAr dUt pAWAebn etAmAr se etAmAr sAhAeyYr
j. AmAr A IySVjnedr meDY &uim AmAr
pue^r je pA^I K<eu j pAeb. 41ik &uim yid AmAr
iptAr edez yAo Ar tAr yid AmAr pue^r je
emey idet SVIkAr kern/ tAhel &uim zpeTr
dAy eTek mu) heb.
42
"Aj Aim kUepr pAe es ATRn
krlAm/ 'Bu/ Apin AmAr minb AhAemr Vr/
dy ker AmAr yA^Aek sPl krn. 43Aim
kUepr pAez dAiey jl enoyAr je As
kiw emeyr je ep( krb. es jl inet
el Aim blb/ "dy ker etAmAr klsI eTek
AmAy kw jl pAn kret dAo. 44et pyu)
34

pA^I kw ibezxBAeb %r edeb. es bleb/ ''


jl Apin pAn krn Ar ApnAr welAeko
Aim jl pAn kret edb. ey emey BAeb %r
edeb/ Aim jAnb/ es- AmAr minebr pue^r je
pyu) pA^I yAek Bu inbRAcn kereCn.
45
"AmAr ATRn ezx krAr Aeg iribk jl
enoyAr je kueyAtlAy l. jelr klsIw tAr
k<AeD iCl. Aim tAr kAeC \A inbAre,r je
jl cAlAm. 46mn es k<AD eTek klsI nAimey
AmAr AjlAy KAinkw jl eFel idl. tArpr
es bll/ ' jl Apin pAn krn Ar ApnAr
welAr je Aim Aro jl idiC. tKn Aim
es jl pAn krlAm bM emeyiw welAeko
jl pAn kret idl. 47tKn Aim tAek ije|s
krlAm/ 'etAmAr ipt ek es bll/ 'bTeU yl AmAr
ipt. itin im o nAehAerr pu^. tKn Aim
tAek AMiw Ar bAlA ejAA idlAm. 48Ar i,pAt
ker Aim Buek DbAd jAnAlAm. Aim Buek/
AmAr minb AhAemr Vrek zMsA krlAm.
AmAy esAj AmAr minebr BAeyr nAtinr kAeC
ep<QeC edoyAr je Buek DbAd jAnA. 49Kn
AmAy blun/ Apin ik AmAr minebr it sdy
bM ibVS hey tAek ApnAr kAiwek edebn nA
ik grrAjI hebn Apin Kuel blun yAet Aim ik
krb/ n krb/ iWk kret pAir.
50
tKn lAbn bM bTUeyl %r ideln/ "AmrA
edKet pAiC/ sb Bur C nusAer heC. sutrAM
etAmAek Amr iw bdlAbAr j ikC blet
pAir n. 51tA iribkAek idlAm. oek iney yAo.
or se etAmAr minebr pue^r ibey dAo. Bur
wA C.
52
yKn AhAemr B]tY kT Znl es Bur
sAmen BUimet i,pAt krl. 53tKn es eysb
phAr sAmI eniCl essb iribkAek idl. es
tAek Kub sur sur jAmAkAp bM esAn o
rpAr nAn lAr idl. tAr BA bM mAeko es
idl b rkm mUlYbAn sAmI. 54tArpr tAr
KAoyAdoy eser esKAen rAi^yApn krl. pridn
Kub skAel eW tAr bll/ "Kn AmAr minebr
kAeC AmAedr iPer eyet heb.
55
tKn iribkAr m o BA bll/ "iribk Aro
ikCidn AmAedr kAeC TAkuk. Ar dz idn AmAedr
kAeC TAk. tArpr es eyet pAer.
56
ik B]tY tAedr bll/ "AmAy edrI kirey
edebn n. Bu AmAr yA^ sPl kereCn. bAr
AmAr Bur kAeC tAAtAi iPer yAoy drkAr.
57
iribkAr m o BA bll/ "iribkAek efek
Ain o ik bel ezAn yAk. 58tAr iribkAek
efek ije|s krl/ "&uim ik r se Kn
eyet cAo

23
iribk bll/ "</ Aim yAb.
59
sutrAM tAr AhAemr Bt
] Y o tAr elAkjenr
se iribkAek eyet ideln. iribkAek eCAwebl
eTek ey dAsI mAnux kereC es-o tAedr se cll.
60
yKn iribk yA^ Zr krl tAr tAek bleln/
"AmAedr ebAn/ &uim ho l( l( jenr jnnI.
etAmAr %rpurxg, zedr prAijt ker dKl
krk tAedr ngril.
61

Aidpu Sk 24:59-25:26

idl. esAherr pu^ ePAe,r jimet h.


jAygAw iCl mir pUbR idek. 10 es h eyw
AhAm ehetr sAnedr kAC eTek ikeniCeln.
esKAen SI sArAr kberr pAez AhAmek kbr
edoy hl. 11AhAemr m]&uYr per Vr sahAkek
AzIbRAd kreln. sahAk ebra-lhya-erAyIet bsbAs
kret TAkeln.
12
Aeyelr bMz b%
] A . AhAm o hAgAerr
pu^ iCeln Aeyl. :hAgAr iCeln sArAr imzrIy
dAsI. 13Aeyelr pu^edr nAmelA hl Tm
pu^ iCl nbAeyA/ tArpr jAy ekdr/ tArper
yTA*em daebl/ imbs
a m/ 14imzam/ dUm/ ms/ 15hdd/
etm/ iywr/ nAPIz bM ekdm. 16il hl
Aeyelr pu^edr nm. etYekr k-kw eCAw
bsit iCl bM etYkiw bsit AeS AeS zher
pir,t hy. bAerAiw pu^ eyn bAerA jn rAjpu^
bM etYekr injSV jnbl. 17Aeyl 137 bCr
eb<eciCeln. tArpr tAr m]&uY hy bM tAek tAr
pUbRpurxedr kAeC iney yAoy hy. 18Aeyelr
%rpurxr sm mrBUim el bsit SApn ker.
liw iCl imzerr kAeC hbIl eTek zUr
pyR ibSt
] . bM KAn eTek t ibSt
] iCl zUiry
pyR. Aeyelr %rpurxr Ay tAr BAeyr
elAekedr A*m, k rt.

tArpr iribk o tAr dAsI ewr ipeW ce


AhAemr B]tY o tAr elAkjnedr nusr, krl.
sutrAM es B]tY iribkAek iney minebr g]ehr peT
yA^ krl.
62
sahAk tKn ebr-a lhy-a erAyI tYAg ker enegeB
bAs keriCeln. 63kidn sYAy kAe DYAn krAr
je sahAk inj$n Aer ebAet igeyiCeln.
sahAk ecAK &uel edKelney dUr eTek ewr sAir
AseC.
64
iribkAo sahAkek edKet epeln. tKn es
ewr ipW eTek lAiPey enem pl. 65B]tYek
ije|s krl/ "ek tr, mAeWr meDY idey AmAedr
idek igey AseC
B]tY %r idl/ " AmAr minebr pu^. Zen
iribk on idey tAr muK FAkl.
66
es B]tY y-y GeweC sb sahAkek bll.
67
sha Aekr pirbAr
tKn sahAk emeyiwek tAr mAeyr tAbuet iney
19
egeln. esidn eTek iribk hl sahAekr SI.
bAr sahAekr kAihnI. sahAk nAem AhAemr
sahAk tAek Kub BAlbAseln. tAek BAlebes k pu^ iCl. 20yKn sahAekr bys 40 hl tKn
sahAk mAeyr m]&uYr ezAek sAvn epeln.
itin iribkAek ibey kreln. iribk iCeln pna
rAm elr emey. tAr iptA bTeU yl bM rAmIy
AhAemr pirbAr
lAbn iCeln tAr BA. 21sahAekr SIr sAnAid
AhAm AbAr ibbAh kreln. tAr n&un hiCl n. tA itin Bur kAeC tAr SIr je
SIr nAm kwr. 2AhAemr res kwr ATRn kreln bM Bu tAr ATRn Znel iribkA
is,/ ykax,/ mdAn/ imidyn/ iyzabk bM zUherr gB$btI heln.
22
j edn. 3 ykax, iCeln izb o ddAenr iptA.
gB$btI bSAy iribk y, eBAg kriCeln
zUrIy/ ilyU Iy Ar lwzIy iDbAsIr iCl ddAenr kAr, tAr geB$ iw izZ ek prek ejAer
%rpurx.
eWlAeWil kriCl. gB$S izZr je iribkA
4
PA/ Pr/ henAk/ bId bM ladAy iCl enk kX epet TAekn. itin Bur kAeC ATRn
imidyenr sAnsit. AhAm o kwrAr ibbAehr ker jAnet cAeln/ "AmAr ekn mn heC
Pel sb pu^edr j hy. 5-6m]&u Yr Aeg AhAm 23Bu %er bleln/ "etAmAr geB$r meDY iw jAit
tAr ri(t dAsIedr gB$jAt pu^edr nAn rkm AeC. &uim mhAn bMezr zAskedr j edeb.
phAr idey tAedr pUbR edez pAWAn. itin tAedr tAedr meDY ibeCd Gweb. k pue^r ep(
sahAekr kAC eTek dUer pAiWey idey tAr y ikC pu^ zi)zAlI heb. eCAw pue^r esbA kreb b
iCl sb sahAkek edn.
pu^.
7
24
AhAm 175 bCr bys py$ eb<ec iCeln.
yTAsmey iribk iw ymj sAenr j
8
25
ideln.
tArpr AhAm *mz> bRl hey bezex ezx
Tm sAenr gAeyr rM iCl lAl. gAeyr
in>VAs tYAg kreln. sudIGR o suKI jIbn iCl
k iCl elAmz beSr mt. tA tAr nAm rAK hl
tAr. itin mAr egeln bM tAek tAr Apnjenr ex. 26tArper yKn itIy sAniwr j hl
kAeCiney yAoy helA. 9 tAr pu^. sahAk Ar tKn tAr z) mueWAr meDY exQr pAeyr egAAil
Aeyl imel tAr m]tedh mkaeplAr hAet kbr Dr iCl. tA tAr nAm rAK hl yAekAb. ex

25

Aidpu Sk 25:27-26:20

24

bM yAekAebr jer smy sahAekr bys iCl 60


bCr.
27
eCel iw b het lAgl. ex hl kjn
d( izkArI. es jel Aer Guer ebAet
BAlbAst. ik yAekAb iCl zA k]itr. es
tAbuet TAkt. 28sahAk exQek BAlbAsetn.
exQr izkAr kr pZr mAMs eKet itin
BAlbAsetn. ik iribk yAekAbek BAlbAsetn.
29
kbAr ex izkAr eTek iPer l. (uDAy
es iCl LA o bRl. tKn yAekAb k hAi izm
es kriCl. 30ex yAekAbek bll/ "i(eDr
AlAy Aim LA. AmAy lAl bIn ikC eKet
dAo. :esje sbA tAek edAm bel.
31
ik yAekAb bll/ "tAhel &uim Aj b
pue^r iDkAr AmAy ibi* kerA.
32
ex bll/ "i(eDr ecAew Aim minet
ADmr hey egiC. mer yid yA tAhel iptAr
sb spi% AmAr ekAna kAej lAgeb tA AmAr
BAg Aim etAmAy edb.
33
ik yAekAb bll/ "Aeg it|A kerA ey
etAmAr BAg AmAy edeb. tb yAekAebr kAeC
exQ it|A krl. ex iptAr spi% eTek inejr
BAg yAekAbek ibi* krl. 34tKn yAekAb exQek
riw o KAbAr idl. ex eKeyedey pir hey
cel egl. sutrAM ex mA, krl ey b pue^r
iDkAr iney tAr ekAno mATAbYT en.
bIemlekr kAeC sha Aekr imTYABAx,
kbAr iB$( hl. AhAemr smy eymn
heyiCl iB$(w etmn iCl. tKn
sahAk pelXIyedr bIemlekr se edK krAr
je grAer egeln. 2Bu sahAkek dzRn ideln
bM bleln/ "imzer eyo n. Aim etAmAy ey
edez bAs krAr prAmzR idiC es edez bAs kerA.
3
es edez TAekA bM Aim etAmAr se TAkb.
Aim etAmAy AzIbAR d krb. yt jimjm edKC/
sb Aim etAmAy o etAmAr pirbArek edb. etAmAr
iptA AhAmek Aim y-y it|A keriClAm es
sb kT Aim rAKb. 4AkAezr tArAr mt etAmAr
%rpurxr heb sMKY bM etAmAr pirbAr
smS jimr mAilk heb. etAmAr %rpurxedr
mADYem p]iTbIr smS jAit AmAr AzIbRAd peb.
5
etAmAr iptA AhAm AmAr kT/ AmAr Aedz/
AmAr ibiD/ AmAr inym sb ikC pAln keriCl
bM Aim tAek y y kret beliClAm sb keriCl
bel Aim w krb.
6
su t rAM sa h Ak grAer eTek egeln bM
esKAen bAs kret lAgeln. 7sahAekr SI iribk
iCl pUbR surI. grAerr bAisAr iribkAr
spekR sahAkek ij|AsAbAd kret lAgl. sahAk

26

bleln/ "o AmAr ebAn. iribkAek tAr SI iheseb


pircy idet sahAk By epl. sahAekr By hl ey
iribkAek pAoyAr je tAr tAek htY kret
pAer.
8
tArpr sahAk esKAen bidn eTekiCeln.
kidn bIemlk jAnAl idey sahAk o tAr SI
iribkAek eKlA kret edKeln. 9 tKn bIemlk
sahAkek efek pAWAeln. bIemlk bleln/ "
nArI Asel etAmAr SI. AmAy ekn imeTY ker
beliCel ey etAmAr ebAn
sahAk bll/ "Aim By epeyiClAm ey ek
SI bel pircy idel oek pAoyAr je Apin
AmAy htY krebn.
10
bIemlk bleln/ "AmAedr it tY
Ay ibcAr kerC. AmAedr meDY ek yid etAmAr
SIek zyYAsinI kretA tAhel es mhApAepr BAgI
ht.
11
sutrAM bIemlk tAr smS jAedr sAbDAn
ker ideln. itin bleln/ "ek elAkiwr b
r SIr ekAno (it kreb n. yid ek edr
ekAno (it ker tAhel tAr zAiS heb m]&uY.
sha Ak DnI heln
sahAk tAr e(et cAx kreln. bM es bCr
Kub BAl Psl hl. Bu tAek Kub AzIbAR d kreln.
13
sahAk DnI heln. itin Aro enk Dn pAj$n
kreln. BAeb itin kjn tY DnbAn bYi)
heln. 14itin cr emxpAl o egA-pAelr mAilk
heln. tAr enk dAs-dAsI iCl. smS pelXIy
elAekr tAek xR kret lAgl. 15Pel enk
kAl Aeg AhAm o tAr elAkjn eysb kUp
Knn keriCeln eselA pelXIyr buijey ePll.
16
mnik bIemlk pyR sahAkek bleln/
"AmAedr edz eCe cel yAo. &uim AmAedr ep(
enk ebiz zi)zAlI hey egC.
17
sutrAM sahAk es SAn tYAg ker eCAw grAr
ndIr DAer es izibr SApn kreln. sahAk esKAen
bSAn ker esKAen bsbAs kret lAgeln. 18r
bkAl Aeg AhAm cr kUp b jlAzy Knn
keriCeln. AhAm mAr egel pelXIyr essb
kUp mAiw idey buijey ePeliCl. 19tKn sahAk
iPer igey AbAr es kUpil Knn kreln.
sahAekr B]tYrAo eCAw ndIiwr kAeC kw kUp
Knn krl bM tAr es kUepr meDY kiw jelr
J,RA edKet epl.
20
grAr ptYkAy yAr emx crAt tAedr se
sahAekr elAkjnedr ibbAd bADl. tAr bll/
" jl AmAedr. tA sahAk kUpiwr nAm
ideln xk. itin kUpiwr nAm ideln/ kAr
KAen tk$AtikRw heyiCl.
12

Aidpu Sk 26:21-27:17

25
21

sahAekr elAekr Ar kiw kUp Knn krl.


es kUp iney sahAekr elAekedr se SAnIy
elAekedr AbAr ibbAd bADl. tA sahAk kUpiwr
nAm ideln iswan.
22
esKAn eTek ser igey sahAk AbAr kiw
kUp Knn kreln. bAr kUp iney ek ibbAd
kret l n. tA sahAk kUpiwr nAm ideln
rehAebA. sahAk bleln/ "bAr Bu AmAedr
je kw jAyg epeyeCn. KAen Amr b
hb o sPl hb.
23
esKAn eTek sahAk egeln ebr-a ezbAet. 24es
rAe^ Bu sahAekr se kT bleln. Bu bleln/
"Aim etAmAr ipt AhAemr Vr. By epey
n. Aim etAmAr se AiC bM etAmAy AzIbRAd
kriC. etAmAr pirbArek Aim k mhAn pirbAer
pir,t krb. AmAr ibVS esbk AhAemr je
Aim kAj krb. 25sutrAM sahAk k ebdI
inm$A, ker esKAen Bur pAsn kreln. sahAk
es jAygAy tAbu SApn kreln Ar tAr B]tYrA
esKAen kUp Knn krelA.
26
grAr eTek bIemlk eln sahAekr se
edK kret. bIemlekr se tr pedX hx

bM tAr !sADY( PIekAlo eln.
27
sahAk ij|AsA kreln/ "AmAr kAeC eseCn
ekn Aeg Apin AmAr se bur mt bYbhAr
kern in. mnik ApnAr rAjY eTek Apin AmAy
tAiey ideyiCeln.
28
%er tAr bleln/ "Kn Amr ejeniC ey
Bu ApnAr se AeCn. Amr men kir ey
AmAedr meDY kw ci) hoy ic. Amr cA
Apin AmAedr kAeC zpT inn.
29
Amr ApnAek kKno AGAt kirin.
Apino idbY krn ey AmAedr kKno AGAt
krebn n. Amr ApnAek bihSAr keriClAm
bew/ ik Amr zAipU,RBAeb ApnAek bihSAr
keriClAm. Kn w pirkAr ey Bu ApnAek
AzIbRAd kereCn.
30
su t rAM sa h Ak BYAgtedr je k
eBAjsBAr AeyAjn kreln. sbA pirir
se
pAn eBAjn kreln. 31pridn Kub skAel tAr
ek perr kAeC kiw it| kreln. tArpr
tAr zip,
U B
R Aeb ibdAy ineln. 32esidn sahAekr
B]tYrA es tAr ey kUp Knn keriCl tAr kT
jAnAl. tAr bll/ " kUepr meDY jl pAoy
egeC. 33tA sahAk kUepr nAm ideln izibyA
bM Kno ngrI ebra-ezb nAem pirict.

iyhdI. jn iCl lenr k bAsm. 35


ibbAh iwet sahAk bM iribk mAnisk BAeb
ibpyRS heyiCeln.
%rAiDkAr smsA
sahAk *mz> b] heln/ (I, hl tAr
#iXzi) Ar ikC BAl edKet pAn n.
kidn itin b pu^ek fAkeln/ "ex?
ex %r idl/ "Aim KAen.
2
sahAk bleln/ "Aim b] heyiC. zI mArAo
eyet pAir? 3 tA etAmAr tIrDnuk iney izkAer
yAo. AmAr KAoyAr je kw ikC izkAr ker
AenA. 4Aim BAlbAis mn ekAno KAbAr qtrI
kr. AmAy KAbAr en dAo/ Aim KA. m]&uYr Aeg
etAmAy AzIbRAd ker yA. 5 tKn ex izkAr
kret ebirey egl.

27

sha Aekr se yAekAebr cAlAik


sb kT sahAk yKn exQek bliCeln tKn
iribk sb ZniCeln. 6iribk tAr iy pu ^
yAekAbek bll/ "ezAn/ etAmAr iptA etAmAr BA
exQek ik bliCeln sb ZeniC. 7etAmAr iptA
bleln/ 'AmAr KAoyAr je kw jAenAyAr
izkAr ker AenA. AmAy er<eD dAo/ Aim KA.
tAhel Aim m]&uYr Aeg etAmAy AzIbRAd krb.
8
Kn ezAn bAb/ Aim y bil t kerA. 9 AmAedr
CAgelr eK<AyAe yAo/ ew CAgl CAn iney s.
etAmAr iptA eymn mAMs eKet BAlbAes etmn
ker Aim er<eD edb. 10tArpr es KAbAr iptAr
kAeC iney yAeb. m]&uYr Aeg itin etAmAy AzIbRAd
krebn.
11
ik yAekAb m iribkAek bll/ "AmAr BAeyr
g-Bit$ elAm. ik AmAr zrIerr k ms]. 12iptA
AmAy Cel ewr pAebn ey Aim ex n. tAhel
iptA AmAy AzIbRAd edebn n. brM iBzAp
edebn? ekn eknn Aim tAr se cAlAik kret
igeyiClAm.
13
sutrAM iribk tAek bll/ "yid itin iBzAp
edn teb t AmAr opr Asuk. Aim eymn bliC
etmniw kerA. yAo/ AmAr rAAr je CAgl iney
s.
14
tKn yAekAb ew CAgl iney es tAr mAek
esil idl. tAr m iWk eyBAeb sahAk eKet
BAlbAesn es ibezxBAeb CAgl ewA rAA
kreln. 15tArpr iribk b pu^ exQr iy
jAmAkAp ineln. es jAmAkAp pirey ideln
eCAw pu^ yAekAbek. 16Ar yAekAebr hAet o
exQr p Ig,
glAy lAigey ideln CAgelr cAm. 17tArpr
34
exQr yKn 40 bCr bys hl tKn es jn iribk es rAA kr mAMs iney es yAekAbek
ih%Iy rm,Iek ibbAh krl. kjn iCl ebirr k ideln.

Aidpu Sk 27:18-42
18

26

yAekAb iptAr kAeC igey fAkl/ "iptA.


tAr ipt sA ideln/ "&uim ek bAbA
19
yAekAb bll/ "Aim etAmAr b pu^exQ.
&uim eymn beliCel Aim sb etmnBAeb ker eniC.
Kn eW besA/ etAmAr je y izkAr keriC/
KAo Aeg. AmAy per AzIbRAd ekAerA.
20
ik sahAk tAr pu^ek ije|s kreln/ "&uim
ik ker t tAAtAi jAenAyAr izkAr krel
yAekAb %r idl/ "kAr, Bu/ etAmAr Vr
AmAek jAenAyAril tAAtAi K<eu j epet sAhAyY
kereCn.
21
tKn sahAk yAekAbek bleln/ "kAeC s/
bAb/ Aim etAmAy Cey ediK/ &uim sitY AmAr
pu^ ex ikn.
22
sutrAM yAekAb tAr iptA sahAekr kAeC egl.
sahAk tAr gAey hAt builey bll/ "etAmAr glAr
SV r yAekAebr mt ezAnAeC. ik etAmAr hAt exQr
mt elAmz. 23sahAk buJet pAreln n ey
Asel yAekAb. kAr, tAr hAt exQr hAetr mt
elAmz. sutrAM sahAk yAekAbek AzIbRAd kreln.
24
sahAk in>seh hbAr je AbAr ije|s
krl/ "&uim sitY AmAr pu^ exQ etA
yAekAb %r idl/ "hY/ ipt/ Aim ex.

cel egl min ex izkAr eTek iPer l.


31
iptA iWk eymn eKet BAlbAes iWk esBAeb
ex mAMs r<ADl. tArpr KAbArw iney l iptAr
kAeC. iptAek es bll/ "iptA/ Aim etAmAr pu^.
oeWA/ etAmAr je izkAr ker Aim mAMs er<eD
iney esiC/ KAo/ tArper AmAy AzIbRAd kerA.
32
ik sahAk ije|s kreln/ "&uim ek
es %r idl/ "Aim etAmAr pu^ etAmAr b
pu^ ex.
33
tKn sahAk mh i hey ije|s kreln/
"tAhel &uim AsAr Aeg ek mAMs rAA ker en
idl AmAy Aim smS mAMs eKey tAek AzIbRAd
krlAm. Kn es AzIbAR d iPirey enoyAr pe(o
eFr edrI hey egeC.
34
ex tAr iptAr kT Znl. es Kub *u o
it) hey Wl. es ickAr ker ek<ed Wl. iptAek
bll/ "tAhel AmAeko AzIbRAd kerA/ iptA?
35
sahAk bleln/ "etAmAr BA AmAr se
cAlAik kereC? es es etAmAr AzIbRAd iney
egeC?
36
ex bll/ "tAr nAm yAekAb. or je
nAm iWk. AmAr se BA bAr cAlAik krl.
TmbAr ekQzel es Tm sAn iheseb AmAr y
iDkAr iCl tAr eTek bit kereC. bM bAr
AmAr ApY AzIbRAd eTek AmAek bit krl.
tArpr ex ije|s krl/ "AmAr je ik etAmAr
Ar ekAn AzIbRAd bizX en
37
sahAk %r ideln/ "n/ tAr je b edrI
hey egeC. Aim etAmAy zAsn krAr iDkAro
yAekAbek idey ePeliC. AmAr AzIbRAed es
pAeb tAr smS BAedr esb. Ar Aim
tAek cr zs Ar @A(Aresr je AzIbRAd
ideyiC. etAmAy AzIbRAd krAr je Ar ikC
bAik en.
38
ik ex AzIbAR edr je iptAek pIApIi
ker bll/ "iptA etAmAr kAeC ik ZDumA^ kiw
AzIbRAd AeC ex k<Adet Zr krl.
39
tKn sahAk bleln/
"&uim kKno bRr jim pAeb n/ &uim kKno
pyRA bx$A pAeb n.
40
etAmAek let heb jIbenr je bM AtAr
B]tY heb &uim. ik le &uim heb spU,R SVADIn.
mui) pAeb etAmAr AtAr zAsn eTek.

yAekAbek AzIbAR d
tKn sahAk bleln/ "AmAek AmAr pue^r
izkAr kr pZilr eTek KAbAr en dAo. Aim
esw eKey etAmAy AzIbRAd krebA. tKn yAekAb
KAbArw idl bM sahAk t eKeln. tArpr yAekAb
ikC @A(Ars idel sahAk t pAn kreln.
26
tArpr sahAk tAek bleln/ "kAeC s/
AmAy cmu dAo. 27sutrAM yAekAb tAr iptAr kAeC
igey tAek cVn krl. tKn sahAk yAekAebr
jAmAkApe exr jAmAkAper g epl bM
tAek AzIbRAd kreln. sahAk bleln/
"ey Ar Bur AzIbRAd-D/ AmAr sAn
es Aerr g beh.
28
etAmAek Bu cr b]iX idn yAet cr Psl
Ar @A(Ars hy.
29
&uim skelr esb pAeb. b jAit etAmAy
esb kreb bM etAmAr it nt TAkeb.
BA|Aitedr oper etAmAr Bu bhAl heb. etAmAr
mAtAr pu^g, etAmAr DIn heb bM tAr etAmAr
Aedez cleb. etAmAek yArA zAp edeb tArA heb
41
iBz/ yAr etAmAek AzIbAR d kreb tAr AzIbAR d
tArpr AzIbRAedr je exQ yAekAbek
pAeb.
G,
] kret Zr krl. men men ex BAbl/ "AmAr
iptA zI mAr yAebn. tAr j ezAk krAr
exQr j "AzIbAR d
smy ezx hbAr per Aim yAekAbek htYA krb.
30
42
sahAk yAekAbek AzIbRAd kr ezx kreln.
iribk jAneln ey ex yAekAbek htY krAr
tArpr ey yAekAb iptAr kAC eTek AzIbAR d iney kT BAbeC. itin yAekAbek efek pAWAeln.
25

Aidpu Sk 27:43-29:2

27
yAekAbek itin bleln/ "ezAn/ etAmAr BA ex
etAmAy htYA krAr kT BAbeC. 43tA Aim y bil
t- kerA. AmAr BA lAbn bAs ker hAre,. tAr
kAeC igey &uim luikey TAekA. 44tAr kAeC &uim
ikCidn TAekA ytidn n etAmAr BAeyr rAg pe.
45
ikCidn per etAmAr BA/&uim tAr it ik kerC
n kerC sb Buel yAeb. tKn Aim etAmAy iPirey
AnAr je kiw B]tY pAWAb. Aim k iden
AmAr pu^ek hArAet cA n.
46
tArpr iribk sahAkek bleln/ "etAmAr pu^
ex ih%Iyedr kAek ibey kereC. AmAr
emAew BAl lAegin. eknn tAr AmAedr Apnjn
ny. yAekAbo yid emeyedr kAek ibey ker
tAhel Aim inGRAt mAr yAb.

eV rr gh] qbeTl
yAekAb ebra-ezb eCe hAre, egl. 11hAre,
yAoyAr peT sUyRAS hl. tKn yAekAb rAt kAwAbAr
je kw jAygAy egl. esKAen kw pATr
edKet epey es tAr oper mAT ereK Guimey
pl. 12Guemr meDY yAekAb kw SV edKl. es
edKl/ mAiw eTek kw isi egeC SVegR. yAekAb
edKl ey Verr dUtr isi idey oWAnAm
kreC. Ar yAekAb edKl ey Bu isiet dAiey
AeCn.
13
Bu bleln/ ''Aim Bu/ etAmAr iptAmh
AhAemr Vr. Aim sahAekr Vr. ey jimet
&uim Kn Zey AC t Aim etAmAek edb.
jim Aim etAmAek bM etAmAr bMzek edb.
14
etAmAr b sMKYk %rpurx heb. tArA p]iTbIr
DUelAr met sMKY heb. tAr pUbR/ pim/ %r
o di(e, Ciey peb. p]iTbIr sb jAitrA
etAmAr bM etAmAr %rpurxedr mADYem AzIbRAd
pAeb.
15
''Aim etAmAr se AiC. &uim ey ekAn
jAygAy yAo n ekn Aim etAmAek r(A krb bM
edez AbAr iPirey Anb. Aim etAmAr kAeC
y it|A keriC t pU,R n kr pyR Aim etAmAy
tYAg krb n.
16
yAekAb Gum eTek eW bll/ ''Aim jAin Bu
jAygAy reyeCn. ik Aim n GumenA pyR
jAntAm n ey itin KAen reyeCn. 17yAekAb By
epl. es bll/ '' k mhAn jAyg. hl
Verr g]h. hl SVegRr Ar.
18
yAekAb Kub eBAer eW pl. ey pATer mAT
ereK es ZeyiCl t dA kirey SApn krl. tArpr
es es pATerr pr etl FAll. BAeb es es
pATrek Verr Sr,AeTR S]it icH SVrp krl.
19
es jAygAr nAm iCl lUs ik yAekAb tAr nAm
qbeTl rAKl.
20
rpr yAekAb k it|A ker bll/ ''yid
Vr AmAr shAy TAekn/ yid itin AmAek
yA^Ay r( kern/yid itin AmAr KA o prenr
kAp eyAgAn/ 21Ar yid Aim zAiet AmAr iptAr
g]eh iPret pAir/ yid Vr smS ikC sADn
kern tAhel Bu AmAr Vr hebn. 22 pATr
Aim S]itSrep SApn kriC. wA mA, kreb
ey jAyg Verr ee k pib^ jAyg.
bM Vr AmAek y ikC edebn tAr dz BAegr
k BAg Mz Aim Vrek edb.
10

yAekAebr p I sAn
sahAk yAekAbek efek pAWAeln bM tAek
AzIbRRAd kreln. tArpr sahAk yAekAbek
kiw A|A kreln. itin bleln/ "&uim kKno
knAenr emey ibey kreb n.
2
tA jAyg eCe pna-rAem cel yAo.
etAmAr dAdAmzAy bTeU yelr kAeC yAo. etAmAr mAm
lAbenr kAedr ekAn kjnek ibey kerA. 3 ATRn
kir ey sbRzi)mAn Vr etAmAy AzIbRAd krebn
bM etAmAy b sAnsit edebn. &uim yAet k
mhAn jAitr jnk ho tAr je Aim ATRn
kir.
4
eyBAeb Vr AhAmek AzIbRAd keriCeln
esBAeb itin eyn etAmAy o etAmAr sAnsitek
AzIbRAd kern ATRn kir. bM Aim ATRn
kir ey ey edez &uim bAs kreb es edz etAmAr
heb. Vr edz AhAmek ideyiCeln.
5
tKn sahAk yAekAbek pn-a rAm nAmk SAen
pAWAeln. yAekAb egeln iribkAr BA lAbenr kAeC.
bTUeyl lAbn o iribkAr jnk. bM yAekAb o
exQr m heln iribk.
6
ex jAnet pArl ey tAr iptA sahAk
yAekAbek AzIbAR d kereCn. ex jAnl ey sahAk
yAekAbek pna-rAem pAiWeyeCn esKAen ibey
krAr je. sahAk ey yAekAbek knAenr emey
ibey n krAr Aedz ideyeCnes kTAo exQ jAnl.
7
ex jAnl ey yAekAb iptAmAtAek emen celeC
bM pna-rAem egeC.
8
sebr eTek ex bJu l ey tAedr iptA sahAk
cAetn n ey pu^r ek knAenr emeyedr ibey
ker. 9exQr tKn jn SI iCl. ik es
yAekAebr se rAehelr sA(A
Aeyelr kAeC igey Aro kiw ibey krl.
tArpr yAekAb AbAr tAr yA^ peT cll.
bAr es Aeyelr kA mhlek ibey krl.
es pUbRidekr edez egl. 2 yAekAb tAikey
AhAemr Ar k pu^ Aeyl. mhl nbAeyAetr
ebAn.
edKl mAeW kw kUp reyeC. kUepr DAer iCl itn

28

29

Aidpu Sk 29:3-33

28

pAl emx. emexr kUepr jl pAn krt.


kw b pATr idey kUepr muKw FAk iCl. 3 pAelr
sb emx j hel emxpAlekr kUepr muK eTek
pATrw giey idetA. tKn sb emexr jl pAn
krt. emexedr jl pAn ezx hel emxpAlekrA
es pATrw AbAr yTASAen giey idt.
4
esKAnkAr emxpAlkedr yAekAb bll/
''BAeyr/ etAmr ekAT eTek esC
tAr %er bll/ ''Amr hAerA, eTek esiC.
5
tKn yAekAb bll/ ''etAmr ik nAehAerr pu^
lAbnek ecn
emxpAlekr %er bll/ ''Amr tAek icin.
6
tKn yAekAb bll/ ''itin ekmn AeCn
tAr bll/ ''itin BAl AeCn. sb ikC iWkWAk
reyeC. edKun/ tAr kA rAehl Kn emxpAl iney
AseCn.
7
yAekAb bll/ ''edK/ Kno idenr AelA reyeC
bM sUy$ fbet Kno edrI. emx jeA krAr
smy etA Kn ny. tA tAedr jl pAn kirey
mAeW AbAr cret dAo.
8
ik emxpAlekr bll/ ''sb emxpAl k
jAygAy jeA n hoy pyR Amr t kret
pAir n. tArpr Amr kUepr muK eTek pATr
sirey edb Ar sb emx jl pAn kret pAreb.
9
ey smy yAekAb emxpAlkedr se kT bliCl/
rAehl tAr iptAr emxpAl iney l. :rAehelr
kAj iCl emexedr y enoy.
10
rAehl iCl lAbenr k. lAbn iCeln
yAekAebr mAtAr TRA iribkAr BA. yAekAb
rAehlek edeK igey igey pATr sirey tAr mAmAr
emexedr jl idl. 11per yAekAb rAehlek cmu
eKey <c glAy k<Adet lAgl. 12yAekAb rAehlek
bll ey es tAr iptAr pirbAerr idk idey A Iy.
iribkAr pu^. tA rAehl edQe bAI igey tAr
iptAek t jAnAl.
13
lAbn tAr ebAenr pu^ yAekAebr kT Zneln.
bAr tA lAbn edQe tAr se edK kret egeln.
lAbn tAek jiey Der cmu eKeln bM inejr
bAIet iney eln. y GewiCl tAr sb ikC yAekAb
lAbnek bll. 14tKn lAbn bleln/ ''&uim ey
AmAr pirbAerr kjn b Aner? tA
lAbn yAekAebr se k mAs kAwAeln.

17

rAehl surI iCl. elyAr ecAK iw zA iCl.*


yAekAb rAehlek BAelAbAsl. yAekAb lAbnek
bll/ ''Aim sAt bCr kAj krb yid Apin AmAek
ApnAr kinA kA rAehlek ibey kret edn.
19
lAbn bleln/ '' kAro se ibey hoyAr
eTek etAmAr sAeT ibey hoyAw or pe( ml
heb. tA AmAedr se eTek yAo.
20
tA yAekAb eTek egl bM lAbenr j sAt
bCr kAj krl. ik rAehlek es BAlbAst bel
sAt bCr smy tAr kAeC bel men hl.
21
sAt bCr pr yAekAb lAbnek bll/ ''rAehlek
AmAy idn/ Aim tAek ibey krb. ApnAr kAeC
pirm krAr emyAd ezx heyeC.
22
tA lAbn esKAnkAr smS elAkek eBAej
inmit kreln. 23es rAe^ lAbn tAr k elyAek
yAekAebr kAeC iney eln. yAekAb o ely eyQn
shbAs kreln. 24:lAbn tAr dAsI isAek tAr
kAr dAsI hbAr jo ideln. 25skAl ebl
yAekAb edKeln itin elyAr sAeT rAt kAiweyeCn.
yAekAb lAbnek bll/ ''Apin AmAr se cAlAik
kereCn. rAehlek ibey krAr j ApnAr j
kt keWAr pirm keriC/ teb ekn Apin AmAr
se cAlAik kreln
26
lAbn bleln/ ''AmAedr edezr T nuyAyI
b kAr Aeg eCAw kAr ibey Amr id n.
27
ik ibbAh sebr puerA sAhw kAwAoAr
Aim rAehelr se etAmAr ibey edb. ik &uim
Aro sAtbCr AmAr esb kreb.
28
su t rAM yAekAb tA kreln bM ibbAh
nuAenr sAhiw ezx kreln. tKn lAbn tAr
k rAehlek yAekAebr SI het ideln. 29:lAbn
tAr dAsI iblahAek rAehelr dAsI iheseb ideln.
30
sutrAM yAekAb rAehelr seo eyQn shbAs
kreln. Ar yAekAb rAehlek elyAr eTeko ebzI
BAlbAsl. yAekAb lAbenr j Aro sAt bCr
pirm krl.
18

yAekAebr pirbAr bi] epl


Bu edKeln ey yAekAb elyAr eTek rAehlek
ebzI BAlbAes. tA Bu elyAek sAn sebr
j s(m kreln. ik rAehelr sAn hl n.
32
ely k pue^r j ideln. itin tAr nAm
rAKeln reb,. ely tAr nAm ideln kAr,
yAekAebr se lAbenr cAlAik
itin bleln/ ''Bu AmAr kX skl edeKeCn.
15
kidn lAbn yAekAbek bleln/ ''pAirimk AmAr SV AmI AmAy BAlbAesn n. tA bAr AmAr
ibn AmAr je etAmAr pirm krAw iWk SVAmI AmAy BAlbAseto pAern.
33
heC n. &uim AmAr A Iy/ dAs no. Aim etAmAy
ely AbAr gB$btI heln bM tAr Ar kiw
ik pAirimk edb
pu^ hl. itin tAr nAm rAKeln izimeyAn. ely
16
lAbenr iw kA iCl. biwr nAm ely bM
e l y A r i C l iw ibnBAeb blAr kiw pAy ey ely
eCAwiwr nAm rAehl.
edKet Kub surI iCl n.
31

Aidpu Sk 29:34-30:31

29
bleln/ ''Aim ey BAlbAs eTek bit t Bu
ZeneCn tA itin AmAek pu^ ideyeCn.
34
ely AbAr gB$btI heln bM tAr Ar kiw
pu^ hl. itin pue^r nAm elib rAKeln. ely
bleln/ ''bAr b AmAr SV A mI AmAy
BAlbAsebn. Aim tAek itniw pu^ ideyiC.
35
rpr ely Ar kiw pue^r j ideln.
itin pue^r nAm rAKeln iyhdA. ely tAr
nAm rAKeln kAr, itin bleln/ ''Kn Aim Bur
zMs krb. bAr elyAr Ar sAn hl n.
rAehl edKl ey es yAekAbek ekAn sAn
idet pAer in. rAehl tA tAr ebAn elyAr
it xRAiVt hl. tA rAehl yAekAbek bll/
"AmAy sAn idn n&ubA Aim mAr yAb?
2
yAekAb rAehelr it *u hl. es bll/ ''Aim
Vr n. Vr etAmAr gB$ r ker ereKeCn.
3
tArpr rAehl bll/ ''Apin AmAr dAsI
iblahAek inn. tAr sAeT zyn krn bM es AmAr
j sAn sb kreb. tAhel Aim tAr mADYem
mtA het pArb.
4
tA rAehl iblahAek yAekAebr kAeC pAWAl.
yAekAb iblahAr se eyQn shbAs krl. 5 iblah
gB$btI hey yAekAebr j k pue^r j idl.
6
rAehl bll/ ''Vr AmAr ATRn ZeneCn.
itin tA AmAy k pu^ idet mnS kreln.
tA rAehl sAenr nAm dAn rAKl.
7
iblah AbAr gB$btI hey itIy pue^r j
idl. 8rAehl bll/ ''Aim AmAr ebAenr se BArI
itit keriC bM Aim ijetiC. tA es
es pue^r nAm idl nAil.
9
ely edKeln ey tAr Ar sAn hbAr sAbn
en. tA itin tAr dAsI isAek yAekAbek ideln.
10
bAr isAr k pu^ hl. 11ely bleln/ "Aim
Kub esQBAgYbtI. tA itin pue^r nAm gAd
rAKeln.
12
is Ar kiw pue^r j idl. 13ely
bleln/ ''Aim tY Anit? Kn het SI
elAekr AmAy D bleb. tA itin tAr nAm
Aezr rAKeln.
14
gm kAwAr smy reb, e(et igey kiw ibezx
Dre,r Pul* edKet epeln. reb, es Pulil
tAr m elyAr kAeC iney l. ik rAehl elyAek
bll/ ''etAmAr pue^r An Puelr ikC AmAek
dAo.
15
ely %er bleln/ ''&uim r meDY AmAr
SVAmIek iney ineyC. Kn &uim AmAr pue^r
Pulilo inet cAC
ik rAehl bll/ ''&uim etAmAr pue^r An
Pul AmAy idel Aj rAet AmAr SVAmIr se
shbAs kret pAeb.

30

16

e(t eTek rAet yAekAb bAI iPrl. ely


tAek edeK tAr se sA(A kret bAer eln.
itin bleln/ ''Aj rAet &uim AmAr se ezAeb.
Aim etAmAr j mUlY ihsAeb AmAr pue^r Pul
idey ideyiC. tA es rAet yAekAb elyAr se
zyn krl.
17
rpr Verr dyA y ely AbAr gB$btI heln.
itin pm pue^r j ideln. 18ely bleln/
"Aim AmAr dAsIek AmAr SVAmIr kAeC pAWAenAy
ebtn ihsAeb Vr AmAek sAn ideln.
itin es pue^r nAm xAKr rAKeln.
19
ely AbAr gB$btI hey x pue^r j ideln.
20
ely bleln/ ''Vr AmAek pUbR phAr ideln.
Kn iny yAekAb AmAek h, krebn kAr,
Aim tAek Ciw pu^ ideyiC. tA ely es pue^r
nAm sbUlUn rAKeln.
21
per ely kiw kAr j ideln. itin tAr
nAm rAKeln dI,A.
22
bAr Vr rAehelr ATRn Zneln. Vr
rAehelr gB$ mu) kreln. 23-24rAehl gB$btI hey
k pue^r j idl. rAehl bll/ ''Vr AmAr
lA dUr kereCn bM k pu^ ideyeCn. tA
rAehl Vr AmAek Ar kiw pu^ idn/ kT
bel tAr nAm rAKl eyAexP.
lAbenr se yAekAebr cAlAik
eyAexePr jer pr yAekAb lAbnek bll/
''bAr AmAek AmAr bAI iPret idn. 26AmAek
AmAr SI o pu^edr ineyeyet idn. Aim 14 bCr
pirm ker tAedr ApnAr kAC eTek lAB keriC.
Apin jAenn Aim BAlBAeb ApnAr esb
keriC.
27
lAbn tAek bleln/ ''Kn AmAy ikC blet
dAo? Aim jAin etAmAr j Bu AmAy AzIbRAd
kereCn. 28AmAy bl etAmAr pAirimk ihsAeb ik
idet heb Ar Aim etAmAy t edb.
29
yAekAb %er bll/ ''Apin jAenn ey Aim
ApnAr j keWAr pirm keriC. AmAr t%AbDAen
ApnAr pZdl BAl reyeC bM b]i epeyeC.
30
yKn Aim esiClAm tKn ApnAr iCl.
ik Kn ApnAr cr heyeC. itbAr Aim
ApnAr j ikC kAj krel Bu ApnAek AzIbRAd
kereCn. Kn AmAr inejr j kAj krAr smy
eseC. smy eseC AmAr inejr g]h inm$Ae,r.
31
lAbn ij|AsA kreln/ ''tAhel Aim etAmAy
ik edb
25

ibezx Pu l Tb ''ibxA) id. ih ziwr TR


''em id. elAek men krt idil SIelAekr
sAn lAeB sAhAyY ker.

Aidpu Sk 30:32-31:16

30

tIetr mt Ar bumenABAbAp ny . 3 Bu
yAekAbek bleln/ ''etAmAr pUbRpurexr ey edez
bAs kretn/ etAmAr es inejr edez iPer yAo.
Aim etAmAr se se TAkb.
4
tA yAekAb rAehl o elyAek es mAeW edK
kret bll. eyKAen es tAr emxpAl o CAgpAl
ereKiCl. 5yAekAb rAehl o elyAek bll/ ''Aim
edKiC ey etAmAedr ipt AmAr opr ereg egeCn.
tIet sb smy itin AmAr se bu e r menABAb
epAx, kretn ik itin Ar esrkm nn. ik
AmAr iptAr Vr AmAr se reyeCn. 6 etAmr
Bey jAn Aim etAmAedr iptAr j AmAr
sADYmt keWAr pirm keriC. 7ik etAmAedr ipt
AmAek WikeyeCn. iney dzbAr itin AmAr
ebtn bdeleCn. ik skl smy Vr lAbenr
smS cAlAik het AmAek r(A kereCn.
8
''kbAr lAbn bleln/ 'ibiu ciHt smS CAgl
&uim rAKet pAr. tA heb etAmAr ebtn. itin
kT blAr pr smS pZr ibuiciHt zAbk
jl. tA essb AmAr hl. ik tKn lAbn
bleln/ 'sb ibuiciHt CAgl AmAr. &uim efAr
kAw CAgil rAKet pAr. es heb etAmAr ebtn.
itin kT blAr pr smS pZ efArAkAw zAbekr
j idl. 9 sutrAM Vr pZilek etAmAr iptAr
kAC eTek iney AmAy ideyeCn.
10
''kiw SVe Aim edKlAm/ delr se sm
kreC ey purx CAglr/ tAedr gAey efArAkAw
bM ibuicHt. 11Verr dUt es SVe AmAr
se kT bleln/ 'yAekAb?
"Aim %r idlAm/ 'Ae|?
12
"dU t AmAek %r ideln/ 'edK ekbl
efArAkAw o ibuiciHt CAglrA sm kreC.
Aim t GwAiC. lAbn etAmAr it ey smS
Ay kereCn tAr smS Aim edeKiC. Aim
mnw kriC yAet smS n&un CAg zAbk etAmAr
hy. 13Aim es Vr iyin !beTel etAmAr kAeC
esiClAm. esSAen &uim k ebdI SApn keriCel.
&uim es ebdIet oilB etl eFeliCel. bM AmAr
kAeC k it| keriCel. Kn Aim cA ey &uim
ey edez jeiCel es edez iPer yAbAr j
St ho.
14-15
rAehl o ely yAekAbek %er bleln/
''AmAedr ipt tAr m]&uYr smy AmAedr j
ikC ereK yAebn n. itin AmAedr se mn
SA enr smy- yAekAebr plAyn
bYbhAr kern eyn Amr ibedzI. itin AmAedr
kidn yAekAb Znl ey lAbenr pu^r etAmAr kAeC ib*I kereCn bM tArpr ey TR
kTbAt$A bleCn. tAr bll/ "AmAedr AmAedr pAbAr kTA t itin Krc ker ePeleCn?
iptAr sbikC yAekAb iney ineyeC. yAekAb Kub 16Vr smS Dnspd AmAedr iptAr kAC
DnI heyeC. or Denr sbwA es AmAedr iptAr eTek ineyeCn yAr mAilk Kn Amr bM AmAedr
kAC eTek ineyeC. 2yAekAb l(Y krl ey lAbn sAenr. esj Vr eymniw beleCn esmt

yAekAb %er bll/ ''Aim ApnAr kAC eTek


ikC cA n. ekbl cA Apin AmAr emr ebtn
idn. ekbl kiw kAj krn Aim iPer igey
ApnAr emxpAelr y enb. 32ik Ajek AmAek
ApnAr smS pZpAelr meDY idey eyet idn bM
ey smS emexr gAey egAl egAl dAg bM efAr
kAw dAg reyeC tAedr etYkek inet idn. Ar
smS kAelA CAg izZo AmAek inet idn. bM
egAl egAl CAp o efAr kAw dAg reyeC mn
smS SI CAg izZo AmAr ehAk. es heb AmAr
ebtn. 33tAhel Aim ApnAr it ibVS ikn t
shej bJu et pArebn. Apin es AmAr pZpAl
edKet pAern. yid ekAn CAg ic^ ibic^ n hy
bM emx kAelA re[r n hy tAhel Apin buJet
pArebn ey Aim cir keriC.
34
lAbn bleln/ ''et AmAr sit reyeC.
&uim y cAel Amr es mt krb. 35ik es
idn lAbn smS ic^ ibic^ puM CAgl bM ic^l SI
CAglilek luikey ePleln bM kAelA emxilek
luikey ePleln. lAbn tAr pu^edr es smS
pAhAr idet bleln. 36tA tAr pue^r ic^ ibic^
es skl pZ iney tAedr k jAygAy cirey
iney itn idn peTr dUr bjAy rAKeln. bAkI pZ
y pe rl yAekAb tAr y inl. ik es pAel
ic^ ibic^ TbA r[In ekAn pZ iCl n.
37
tA yAekAb JA o bAdAm gAeCr kic fAlpAl
kAwl bM fAelr CAl ikCw ker CAAl yAet
efAr kAw edKAy. 38yAekAb es fAlil pZedr
jl KAoyAr jAygAr sAmen rAKl. pZr esSAen
jl pAn kret el 39smo krl. rpr es
fAelr sAmen sm kr pZedr ic^ ibic^/
efArAkAw Tb kAelA zAbk jAl.
40
pZpAelr smS pZr meDY eTek yAekAb
ic^ ibic^ o kAelA pZedr p]Tk krl. yAekAb
tAr pZedr lAbenr pZedr eTek AlAd ker
rAKl. 41ey ekAn smy blbAn pZr sm krel
yAekAb es fAlil tAedr sAmen rAKt. blbAn
pZr es fAlpAlAr sAmen sm krt. 42ik
bRl pZr sm krel yAekAb esKAen fAlil
rAKtn. tA bRl pZedr zAbkil lAbenr hl.
Ar blbAn pZedr zAbkil hl yAekAebr.
43
BAeb yAekAb ebz DnI hey Wl. tAr enk
pZ/ B]tY/ w bM gAD hl.

31

31
ApnAr kAj kr ic? 17esj yAekAb yA^Ar
j St hl. es tAr sb pu^edr o SIedr
ewr ipeW oWAl. 18tArpr tArA knAn edez iPer
egl. eyKAen yAekAebr ipt bAs kretn. yAekAebr
smS pZpAl tAr sAmen sAmen ehew cll. pnarAem TAkkAlIn es ey smS ikC j$n keriCl
tAr sb ikC iney cll. 19es smy lAbn emexedr
elAm CAwet egeln. itin es kAej egel per
rAehl tAr Ger Fek tAr iptAr WAkurelAek cir
krl.
20
yAekAb rAmIy lAbenr se cAlAik krl
kAr, tAr cel yAbAr ibxey es tAek jAnAl n.
21
yAekAb tAr pirbAr o smS spi% iney t
ebirey pl. tAr PrA ndI pAr hey pbRtmy
edz igilyedr idek ron ideln.
22
itn idn per lAbn jAnet pAreln ey yAekAb
pAiley egeC. 23tA lAbn tAr elAkjn jeA
ker yAekAebr epCen DAoy ker cleln. sAt
idn pr lAbn yAekAbek pAbt
R Y igilyd edezr kAeC
edKet epeln. 24es rAet Vr SVe lAbenr
kAeC egeln. Vr bleln/ ''sAbDAn? yAekAebr
se eBeb ice kT ebAelA.

Aidpu Sk 31:17-44

heb. ApnAr y ikC t Apin K<eu j edKet pAern.


y ApnAr t iney inn. :yAekAb jAnetn n ey
rAehl lAbenr WAkurelA cir kereC.
33
tA lAbn igey yAekAebr tAbu bM tArpr
elyAr tAbu K<uej edKeln. tArpr es dAsIr
tAbo
u K<eu j edKeln. ik es WAkurelAek tAedr
Ger K<uej epeln n. tArpr lAbn rAehelr tAbur
idek egeln. 34rAehl WAkurelAek ewr gidr
tlAy luikey tAr oper bes iCeln. lAbn smS
tAbu t t ker K<eu jo WAkurelAek K<eu j epeln
n.
35
rAehl tAr iptAek bll/ ''ipt AmAr pr
rAg krebn n. Aim ApnAr sAmen eW dAAet
pAriC n kAr, AmAr mAisk cleC. tA lAbn
tAbur iBter edKeln ik tAr WAkurelA K<uej
epeln n.
36
tKn yAekAb Kub ereg igey bll/ ''Aim ik
edAx keriC ekAn An eBe[iC ik iDkAer
Apin AmAek tA ker TAmAet eseCn 37AmAr
y ikC reyeC tAr sbikC Apin K<uej edeKeCn.
ik ApnAr ikC K<uej pAn in Ar yid epey
TAekn teb t edKAn. esw KAen rAKun yAet
AmAedr elAekr t edKet pAy . AmAedr
elAekrA ibcAr krk AmAedr meDY kArA iWk.
38
Aim 20 bCr ApnAr j kAj keriC.
smy ApnAr ekAn emxzAbk b CAgizZ jAbAr
smy mAr yAy in. Ar Aim ApnAr pAelr ekn
emx emer KA in. 39ekAn smy b pZr Ar ekAn
emx mAr egel Aim sbsmy inej es pZiwr
mUlY ideyiC. ekAn m]t pZ iney ApnAr kAeC
es bilin ey AmAr edAex w hy in. ik idn
rAt Aim (it SVIkAr keriC. 40idenr ebl sUy$
eyn AmAr zi) in[e int bM rAet zIet Gum
AmAr ecAK eTek DAo hey eyt. 41Aim 20 bCr
Der ApnAr kAeC dAesr mt kAj keriC. Tm
14 bCr Aim ApnAr k lAB krAr j
eKewiC. ezx 6 bCr Aim ApnAr pZ lAB krAr
j eKewiC. bM smy Apin dz bAr AmAr
ebtn bdeleCn. 42ik AmAr pUbRpurexr Vr/
AhAemr Vr bM sahAekr By* AmAr se
iCeln. Vr AmAr se n TAkel Apin AmAek
KAil hAet ibdAy idetn. ik Vr AmAr kX
skl o AmAr pirm edKeln. j gt
rAet Vr mA, kereCn ey Aim iWk.

ci r yAoy eV rr eKA< j
perr idn skAl ebl lAbn yAekAbek edKet
epeln. yAekAb pbRetr per tAr tAbu KAiweyiCl.
tA lAbn o tAr elAkjn pbRtmy edz igilyed
tAedr tAbu KAwAeln.
26
lAbn yAekAbek bleln/ "&uim ekn AmAr
se cAlAik krel ekn &uim AmAr kAedr yu
bIedr mt Der iney egel 27&uim AmAek n
jAiney ekn pAlAel yid AmAy blet teb Aim
kw eBAejr AeyAjn krtAm. bAjnAr sAeT
nAc gAenr bYbSAo krtAm. 28&uim mn ik AmAr
nAit nAtinedr cm
u eKet o kAedr ibdAy jAnAbAro
sueyAg idel n. BAeb &uim Kub e|r mt kAj
kerC. 29etAmAek AGAt krAr (mt AmAr reyeC.
ik gt rAet etAmAr iptAr Vr AmAr SVe
AmAr kAeC eln. itin AmAek sAbDAn ker ideln
yAet etAmAr ekAn (it n kir. 30Aim jAin &uim
etAmAr bAI iPer eyet cAo Ar esj &uim
cel esC. ik ekn &uim AmAr Gr eTek
WAkurelAek cir krel
31
yAekAb %er bll/ "Aim By epeyiClAm
tA ApnAek n bel cel esiC? Aim eBebiClAm
yAekAb o lAbenr ci )
Apin hyetA AmAr kAC eTek ApnAr kAedr
32
43
iCiney enebn. ik Aim ApnAr WAkurelA cir
lAbn yAekAbek bleln/ '' mihlAr AmAr
kir in. yid KAen AmAr ser ekAn bYi) kA. sAenrA o pZrAo AmAr. y ikC
WAkurelAek iney TAek teb tAek htYA kret edKC sb etA AmAr/ ik AmAr kAedr o
heb. ApnAr elAekrA ibxey AmAr sA(I nAit nAtinedr AmAr kAeC rAKAr j ikC kret
25

Aidpu Sk 31:44-32:21

32

pAir n. 44esje Aim etAmAr se ci) kret


St. AmAedr ci)r mA,SVrp Amr k
pATerr TAm SApn krb.
45
ci)r mA, ihsAeb yAekAb kw b pATr
K<uej en esw SApn krl. 46es tAr inejr
elAkedro pATr en rAiz ker rAKet bll. tArpr
es pATerr rAizr DAer bes KAoy dAoy krl.
47
lAbn es SAenr nAm rAKeln iygra sAhdUT.
ik yAekAb es SAenr nAm idl gla-d.
48
tKn lAbn bleln/ ''pATerr rAiz AmAedr
ci ) Sr, kret sAhAyY kreb. kAre, yAekAb
es SAenr nAm gla-d rAKl.
49
rpr lAbn bleln/ ''Amr prSperr eTek
dUer cel egel Bu eyn AmAedr pAhAr edn.
esje es SAenr nAm imSpA rAK hl.
50
tArpr lAbn bleln/ ''men ereKA &uim yid
AmAr kAedr AGAt kr teb Vr etAmAek
zAiS edebn. &uim yid Ar ekAn SI elAkek
ibey kr teb men ereKA Vr l(Y rAKeCn.
51
AmAedr meDY SAipt S o rAiz kr
pATrelA Sr, kirey edeb AmAedr ci)r kT.
52
Aim kKn pATrelA pAr hey etAmAr sAeT
lA kret yAebA n bM &uimo b pAr hey
AmAr se lA kret Aseb n. 53Amr yid
ci ) l[Gn kir teb AhAemr Vr/ nAehAerr
Vr bM tAedr pUbRpurexr Vr AmAedr ibcAer
edAxIkrn.
yAekAebr ipt sahAk Vrek "By bel
fAketn. tA yAekAb es nAm bYbhAr ker it|
krl. 54tArpr yAekAb es pbeR t kw pZ bildAn
rep sgR krl. Ar tAr Apnjnedr eBAej
inm, krl. KAoy dAoy ezx hel tAr es
rAtw pAhAe kAwAl. 55perr idn eBAer lAbn
tAr nAit nAtinedr o kAedr cmu eKey ibdAy
jAnAeln. itin tAedr AzIbRd ker Ger iPer
egeln.
exQr sAeT pnu iml
R n
yAekAbo es SAn het eW cll. peT es
Verr dUtge,r edK epl. 2tAedr edeK
yAekAb bll/ '' Verr izibr? es je es
es SAenr nAm mhniym rAKl.
3
yAekAebr BA ex TAkt esyIer. jAygAw
iCl pAhAI edz edAem. yAekAb exQr kAeC
bAt$AbAhkedr bel pAWAl/ 4" sb kT AmAr
minb exQek igey belA. ApnAr dAs yAekAb bel
'Aim til bCr lAbenr kAeC kAiweyiC. 5 AmAr
enk gr/ gAD/ emxpAl/ elAkjn o dAsI reyeC.
mhAzy Aim bAt$A pAiWey nuerAD kriC/ Apin
AmAedr h, krn.

32

bAt$AbAhekrA yAekAebr kAeC iPer es bll/


''Amr ApnAr BA exQr kAeC igeyiClAm. itin
ApnAr sAeT edK kret AseCn. tAr sAeT 400
jn elAk reyeC.
7
bAt$Ay yAekAb BIt hl. es tAr elAkjnedr
del BAg krl. es tAr emxpAl/ pZpAl o
ewr pAlek BAeg BAg krl. 8 yAekAb BAbl/
''yid ex es k dlek DbMs kr teb pr
dl iny pAiley r( pAeb.
9
yAekAb bll/ "eh AmAr iptA AhAemr Vr/
AmAr ipt sahAekr Vr? Bu &uim AmAek
AmAr edez AmAr pirbAerr kAeC iPer eyet
beliCel. &uim beliCel AmAr ml kreb. 10&uim
AmAr it kt kr, kerC. AmAr kt ml
kerC. TmbAr yKn Aim yn
$ pAr hiClAm tKn
ekbl pT clAr lAiW CA AmAr kAeC ikC iCl
n. ik Kn AmAr sb ikC cr bel ewA dl
heyeC. 11dyA ker AmAy AmAr BA exQeyr hAt
eTek r(A krn. Amr By hy ey es AmAedr/
mnik sAnedr se mAeyedro htYA kreb. 12Bu
&uim AmAy beliCel/ 'Aim etAmAr ml krb.
Aim etAmAr bMzDredr sMKYAy smue@r bAilr mt
krb y en ezx kr yAy n.
13
es SAen yAekAb rAt kAwAl. exQek phAr
ihsAeb edbAr j ijins egACAl. 14yAekAb 200iw
CAgI/ 20iw CAg/ 200iw emxI o 20iw emx inl.
15
Aro inl 30iw w bM tAedr bAc/ 40iw gr/
10iw xA/ 20iw g$BI o 10iw g$B. 16yAekAb
itiw pZpAl tAr dAsedr hAet idl. tArpr
yAekAb tAr dAsedr bll/ ''itiw pZr pAl p]Tk
kr. AmAr Aeg Aeg yAo Ar itiw pAelr
meDY ikCw dUr ereKA.
17
yAekAb tAr dAsedr A|A idl. Tm delr
pZ ey dAesr hAet tAek es bll/ ''yKn AmAr
BA ex es etAmAek ij|As kreb/ ' sb
pZ kAr &uim ekATAy yAC &uim kAr dAs 18tKn
&uim bleb/ 'sb pZ ApnAr dAs yAekAebr.
yAekAb sb phAr ihsAeb ApnAr kAeC
pAiWeyeCn. Ar yAekAb inejo epCn epCn
AseCn.
19
yAekAb itIy/ tIy bM sb dAsedro
k kAj kret bll. es bll/ ''exQr se
edK hel etAmrAo sbA k kAj kreb.
20
etAmr bleb/ ' phAr ApnAr je/
Ar ApnAr dAs yAekAb AmAedr epCen
AseCn. yAekAb BAbl/ ''yid Aim elAkedr
phAr semt AmAr Aeg pAWA teb hye tA ex
AmAy (mA ker h, krebn. 21tA yAekAb
exQek phAril pAWAl. ik es rAet yAekAb
tAbuet rl.

33
22

per es rAet eW yAekAb esKAn eTek cel


egl. es tAr sAeT tAr SI/ dAsI o tAr
gAerAiw sAnekiney yebbAk ndI pAr hl.
23
yAekAebr pirbAr ndI pAr hey egel es tAr
smS ijinxp^o pAr hbAr j pAWAl.
eV rr sAeT y
u
bezex yAekAb ndI pAr hbAr j rl.
ik es k pAr hbAr Aeg kjn purx es
tAr se my
u kreln. sUy$ oWAr Aeg pyR
es purxiw tAr se yu kreln. 25purxiw yKn
edKeln itin yAekAbek prAijt kret pAreCn
n tKn yAekAebr pAey AGAt kreln; tAet
yAekAebr pAeyr hA ser egl.
26
tArpr es purxiw yAekAbek bleln/ ''AmAy
eyet dAo. sUy$ WeC.
ik yAekAb bll/ "Apin AmAek AzIbRAd n
krel Aim ApnAek eyet edb n.
27
es purxiw tAek ij|As kreln/ ''etAmAr
nAm ik
yAekAb %r idl/ ''AmAr nAm yAekAb.
28
tKn es purxiw bleln/ ''etAmAr nAm
yAekAebr pirbet$ SAeyl heb. Aim etAmAr
nAm rAKlAm kAr, &uim Verr se o mAnuexr
se yu kerC ik prAijt ho in.
29
tKn yAekAb tAek ije|s krl/ ''dy ker
blun ApnAr nAm ik
ik es purxiw bleln/ "ik j AmAr nAm
ije|s krC es smy purxiw yAekAbek
AzIbRAd kreln.
30
tA yAekAb es jAygAr nAm pnUeyl rAKl.
yAekAb bll/ '' SAen Aim Vrek mueKAmuiK
edKlAm ik tAo Ae, b<AclAm. 31es pnUeyl
pAr hel sUy$ Wl. yAekAb pAeyr j eK<AAet
eK<AAet cll. 32esj Ajo SAeylIyr
rsir epzI eBAjn ker n/ kAr, yAekAebr
es epzI Aht heyiCl.
24

yAekAb sAhesr pircy ideln


yAekAb tAikey edKeln ex AseCn. ex
tAr se 400 jn elAk iney AsiCeln.
yAekAb tAr pirbArek cAriw del BAg krl. ely
bM tAr sAenr kiw del/ rAehl o eyAexP
Ar kiw del/ bM dAsI o tAedr sAenr
Aro iw del iCl. 2 yAekAb tAr dAsIedr sAnedr
sAmen rAKl. ely bM tAr sAnedr es tAedr
epCen rAKl. yAekAb rAehl o eyAexPek sbezex
rAKl. 3yAekAb inej exQr idek igey egl. r
Pel exQr sAeT Tem tAr sA(A hl. yAekAb

33

Aidpu Sk 32:22-33:16

tAr BAeyr idek ehew yAbAr smy sAtbAr ABUim


,t hl.
4
ex yAekAbek edKet epey tAr sAeT edK
krAr j edQe egeln. ex yAekAebr gl jiey
Der cmu eKeln. tArpr tAr jen k<Adeln.
5
ex tAikey es SIelAk o izZedr edKet epey
bleln/ ''etAmAr sAeT elAkjenr kAr
yAekAb %er bleln/ ''Vr nuh ker AmAek
sb sAnsitedr ideyeCn.
6
tArpr sAnedr iney dAsI exQr se
edK kret egl. tArA tAr sAmen sA i,pAt
krl. 7 rpr ely o tAr sAenr exQr se
edK ker tAr sAmen sBAeb pu hey tAek
,Am krl. ezex rAehl o eyAexP exQr se
edK ker pu hey ,Am krl.
8
ex bleln/ ''Aim KAen AsAr smy ey
jnsmAerAh edKet eplAm t bM sb pZ b
ikesr j
yAekAb bll/ '' sb ApnAr j AmAr
phAr. eyn Apin AmAek h, kern.
9
ik ex bleln/ ''etAmAek phAr idet
heb n/ BA AmAr yeTX reyeC.
10
yAekAb bll/ ''tA n/ AmAr ibnit yid
sitYsitY Apin AmAek h, ker TAekn teb
Aim ey phAr ApnAek id t h, krn.
Aim AbAr ApnAr muK edKet epey Anit.
eyn Verr muK dzRn krlAm. Apin ey AmAek
h, kreln et Aim Kub KuzI. 11esj ibny
kir Aim ey ey phAr ApnAr j eniC t
h, krn. Vr AmAr it nuh kereCn tA
AmAr eyAjenr itir) reyeC. BAeb
yAekAb tAr phAril SVIkAr krAr j exQr
kAeC ibnit krl. esj ex phAril SV IkAr
kreln.
12
tArpr ex bleln/ ''bAr &uim etAmAr yA^
peT clet pAr. Aim etAmAr se yAb.
13
ik yAekAb tAek bll/ ''Apin jAenn ey
AmAr izZr bRl bM AmAek AmAr pZpAl
spekR sAbDAn het heb. yid Aim tAedr kiden
tdUr eyet bADY kir teb sb pZ mAr peb.
14
esje Apin Aeg Aeg yAn. Aim AeS
AeS ApnAr epCen yAb. gbAidpZ bM nA
pZedr inrAp% init kret bM sAenr
yAet Kub LA n hey pe es idk edeK Aim Kub
DIr gitet yAb. Aim esyIer ApnAr se edK
krb.
15
tA ex bleln/ ''teb etAmAek sAhAyY krAr
j AmAr ikC elAk etAmAr kAeC ereK yA.
ik yAekAb bll/ ''Apin b dyAlu ik
eswr b eyAjn ik 16esidn ex esyIerr

Aidpu Sk 33:17-34:30

34

peT yA^ Zr kreln. 17ik yAekAb sueOAet


egl. es jAygAy es inejr j kw g]h qtrI
krl Ar tAr pZpAelr j CAin qtrI krl.
j es jAygAr nAm rAK hl sueOA.
18
yAekAb inrAped pna-rAm het yA^ ker
knAn edezr iziKm nger es piSt hl. es
zherr kAeC k mAeWr meDY es izibr SApn krl.
19
iziKemr ipt hemAerr kAC eTek yAekAb mAWiw
100 erQpY K idey ikeniCl. 20yAekAb es jAygAy
Verr pAsn krAr j k ebdI !trI ker
tAr nAm rAKl/ ''la elAeh/ SAeyelr Vr.

jG kAj keriCeln. 14tA BAeyr tAek


bll/ ''Apin su nn bel ApnAr se AmAedr
ebAenr ibey idet pAir n. yid AmrA AmAedr
ebAnek ApnAek ibey kret id t heb AmAedr
pe( k pmAn. 15ik Apin kiw kAj
krel Amr tAr se ApnAr ibey idet pAir.
ApnAr zherr etYkiw purxeko AmAedr mt
su het heb. 16tAhel ApnAedr pue^r AmAedr
kAedr bM AmAedr kAr ApnAedr pu^edr
ibey kret pAreb. tAhel Amr k jAit hb.
17
yid Apin su het SVIkAr kern teb Amr
dI,Aek iney yAb.
18
dI,Ar opr blAkAr
ci) hemAr bM iziKmek Kub Anit
dI, iCl yAekAb bM elyAr k. kidn krl. 19dI,Ar BAeyr y kret bll tAet iziKm
dI, es jAygAr emeyedr se edK kret KuzI hey rAjI heln.
egl. 2hemAr iCeln es edezr rAj; tAr pu^
itezAD
iziKm dI,Aek edKet epeln. iziKm dI,Aek Der
iney igey blAkAr kreln. 3 iziKm dI,Ar eem
iziKm iCeln tAr pirbAer sbecey sAint
pe tAek ibey krAr j nuny kret lAgeln. bYi). 20hemAr o iziKm tAedr zherr smAgm
4
iziKm tAr iptAek bleln/ ''dy ker oek AmAr SAen egeln. tAr zherr purxedr se kT
bleln. 21tArA bleln/ ''SAeyelr elAekr
je en dAo eyn Aim ibey kret pAir.
5
yAekAb jAnet pArl ey eCeliw tAr kAr AmAedr bu het cAy. tAr AmAedr edez bAs
sAeT mArA k KArAp kAjiw kereC. ik eyeh&u krk o AmAedr se bYbsA krk. AmAedr
tAr sb kiw pu^ mAeW pZ crAet igeyiCl/ es skelr j yeTX jAyg AmAedr reyeC. tAedr
j tAr Ger iPer n As pyR itin ikC se AmAedr pArSpirk ibbAho het pAer.
kreln n. 6 es smy iziKemr iptA hemAr AmAedr eCelr tAedr emeyedr ibey kret pAer
bM tAedr emeyr AmAedr eCeledr ibey kret
yAekAebr se kT blet eln.
7
yAekAebr pue^r mAeW jAnet pArl ik GeweC. pAer. 22ik kiw ibxy AmAedr sbAek emen
Gwn Zen tAr Kub ereg egl kAr, iziKm inet heb. AmAedr sb purxek su het heb/
yAekAebr kAek blAkAr ker S Aeylek lAy eymniw SAeyelr elAekr hey reyeC. 23 kAj
ePeliCeln. iziKemr kr Byr Gwn Znet krel Amr tAedr egA-emxAidr pAl o pZr
epey BAeyr e(t eTek iPer l.
Ar bM spi%r ArA DnI hb. sutrAM tAedr
8
ik hemAr BAedr bleln/ ''AmAr pu^ iziKm se AmAedr ci) kr ic/ tAhel tAr
dI,Aek Kub cAy. nuh ker oek ibey kret KAen AmAedr se TAkeb. 24smebt smS elAk
dAo. 9 ibbAh ebAJAeb ey etAmAedr se AmAedr hemAr o iziKemr kT Zen sit jAnAl. Ar
k ibezx ci) heyeC. tKn AmAedr pu^r sb purexr essmy su hl.
25
etAmAedr kAedr bM etAmAedr pu^r AmAedr
itn idn pero su hoy elAekr tKno
10
kAedr ibey kret pAreb. etAmr AmAedr se pIit iCl. yAekAebr pu^ izimeyAn o elib
k edez TAket pAreb. etAmr KAnkAr jAnt ey elAekr smey bRl TAkeb. tA
tAr zher Fek esKAnkAr smS elAkek htY
jimr mAilk het o bYbs kret pAreb.
11
iziKm inejo yAekAb o BAeyedr se kT krl. 26dI,Ar BA izimeyAn o elib jen
bleln. iziKm bleln/ ''dy ker AmAy h, imel hemAr o tAr pu^ iziKmeko htY krl.
kr. etAmr AmAek y kret bleb tA- krb. tAr iziKemr bAI eTek dI,Aek bAr ker iney
12
yid etAmrA AmAy ekbl dI,Aek ibey kret l. 27yAekAebr pu^r zherr sb ikC luW krl.
dAo/ teb etAmAedr cAoy ey ekAn phAr Aim iziKm tAedr ebAenr se XAcAr krAr j tAr
etAmAedr edb. etAmrA y cAeb tA- edb/ ekbl tKno ereg iCl. 28tA BAeyr smS pZ/ gAD
dI,Aek ibey kret dAo.
bM zher o e(et y ikC iCl tAr sb iney
13
yAekAebr pu^r iziKm o tAr iptAek imTY inl. 29es elAekedr sbRSV mnik tAedr SI o
blb bel iWk krl. BAeyr tAedr rAg sAmlAet izZedr iDkAr krl. 30ik yAekAb izimeyAn o
pAriCl n kAr, iziKm tAedr ebAn dI,Ar it elibek bll/ "etAmr AmAy enk ibped ePelC.

34

35
elr smS elAk Kn AmAy G], kreb.
knAnIy o pirxIy smS elAekr AmAr ibre
eW dAAeb. Amr KAen keykjn reyiC.
yid jAygAr elAekr ke^ AmAedr se
yu kret Aes/ teb Aim etA DbMs hebA mnik
AmAr smS elAko AmAr se DbMs heb.
31
ik BAeyr bll/ '' elAekr AmAedr
ebAenr se ebAr mt ey bYbhAr kereC eswAo
ik ic iCl n? elAekr AmAedr ebAenr
it Ay kereC.

Aidpu Sk 34:31-35:27

nAm heb SAeyl. tA Vr tAr nAm rAKeln


SAeyl.
11
Vr tAek bleln/ ''Aim sbRzi)mAn Vr
bM Aim etAmAy AzIbAR d kriC etAmAr enk
sAn-sit ehAk/ k mhAjAit hey ebe oeWA.
etAmAr eTek enk jAit bM rAjAr p
heb. 12Aim AhAm o sahAkek ey edz ideyiClAm
es edz Kn etAmAy idiC. etAmAr per etAmAr
bMzDredr Aim es edz idiC. 13rpr Vr
es jAygA eTek cel egeln. 14-15 SAen yAekAb
kiw Sr,S SApn krl. es pATerr per
yAekAb !beTel
@A(Ars o etl eFel yAekAb esw pib^ krl.
Vr yAekAbek bleln/ ''!beTl zher yAo. w iCl k ibezx jAyg kAr, KAen Vr
esKAen bAs kr Ar pAsnAr j kw yAekAebr se kT beliCl. bM yAekAb
ebdI !trI kr. Sr, kr laek. &uim yKn etAmAr jAygAr nAm rAKl qbeTl.
BA exQr kAC eTek pAiley yAiCel tKn esKAen
rAehl sebr pr mAr egeln
Vr etAmAy dzn
R ideyiCeln. esKAen etAmAr
16
Verr pAsnAr j ebdI !trI kr.
yAekAb bM tAr dl !beTl tYAg krl. tAr
2
tA yAekAb tAr pirbAr o tAr smS dAsek PAeT ep<QCAbAr Aeg rAehelr sebr smy l.
bll/ ''etAmAedr keC kAW o DA&ur ey smS pu&ul 17ik bAr sbkAel rAehelr BIx kX ehAl/
WAkur reyeC tAr smS DbMs kr. inejedr pib^ sbebdn tI hey Wl. rAehelr DA^I edeK
kr bM pirAr kAp pr. 3 Amr jAyg bleln/ "By epeyA n rAehl. &uim Aerkiw pue^r
eCe !beTel yAb. esKAen Aim AmAr Verr j idet celC.
18
ee kiw ebdI !trI krb/ Vr sewr
rAehl pu^iw sb krAr smy mAr egl.
smy AmAy sAhAyY keriCeln. Aim eyKAen igeyiC mAr yAbAr Aeg rAehl pu^iwr nAm rAKl ibenAnI.
esKAen Vr AmAr se egeCn.
ik yAekAb tAr nAm rAKl ibAmIn.
4
19
esj elAekr ibedezr smS WAkurelAek
rAehlek PATa yAbAr peT kbr edoy hl.
yAekAebr kAeC en idl. tAr yAekAbek tAedr :PATa qbelhm. 20rAehlek sAn jAnAet
kAenr lil en idl. yAekAb sb ikC iziKm yAekAb tAr kber kiw S SApn krl. es
zherr kAeC kw lA gAeCr tlAy p<uet rAKl.
ibezx Siw Ajo esKAen reyeC. 21rpr
5
yAekAb Ar tAr pu^r es jAyg pirtYAg SAeyl AbAr tAr yA^ peT cleln. itin
krl. es SAenr elAekr tAedr tA ker htY imgadldr di(e, tAr tAbu KAwAeln.
22
kret eceyiCl ik tAr BIx By epey yAekAbek
S Aeyl SAen kAl reln. SAen
6
Ar nusr, krl n. rpr yAekAb Ar tAr reb, tAr iptAr dAsI iblahAr kAeC egl bM tAr
elAekr lUes egl. lUesr bt$mAn nAm !beTl. iw sAeT zyn krl. SAeyl Kbr jAnet eper
knAn edez biSt. 7 yAekAb es jAygAy kiw tY *u heln.
ebdI !trI ker tAr nAm rAKl "la !beTl. yAekAb
S Aeyl
pirbAr
nAm ebeCinl kAr, BAeyr kAC eTek pAiley
yAbAr smy KAen Vr tAr sAmen AibB$Ut
yAekAebr 12 iw pu^ iCl.
23
heyiCeln.
yAekAb bM elyAr pue^r ehAl yAekAebr
8
iribkAr dA debArAr esKAen m]&uY hl. tAr Tm jAt pu^ reb,/ izimeyAn/ elib/ iyhd / xAKr
tAek !beTel kw elAn gAeCr nIec kbr idl. o sbUlUn.
24
bM es jAygAy nAm rAKl elAna bAKu .
yAekAb bM rAehelr pue^r hl eyAexP o
ibAmIn.
25
yAekAebr n&u n nAm
iblha iCeln rAehelr dAsI. yAekAb o iblha Ar
9
pu
e
^r
ehAl dAn bM nAil.
pna-rAm eTek yAekAb yKn iPer l Vr
26
tAek AbAr dzRn ideln bM Vr tAek AzIbRAd
isA iCeln elyAr dAsI. yAekAb bM isAr
kreln. 10Vr yAekAbek bleln/ ''etAmAr nAm pue^r hAl gAd o Aezr.
pna-rAem yAekAebr kiw pue^r j hy.
yAekAb ik Aim etAmAr nAm rAKb. Kn
27
eTek etAmAek yAekAb bel fAk heb n/ etAmAr
yAekAb ikiryT bbRy iSt mi nAmk SAen

35

Aidpu Sk 35:28-36:43

36

tAr ipt sahAekr kAeC egeln. jAygAy


AhAm o sahAk bAs kretn. 28sahAk 180 bsr
eb<ec iCeln. 29rpr sahAk b] o pu,RAyu hey
mAr egeln. tAr pu^ ex o yAekAb tAr
iptAek ey SAen kbr edoy heyiCl esKAen
tAek kbr ideln.
exQr pirbAr
exQr :edAm bMz-b%
] A . 2 ex knAn
edezr k SIelAkek ibey kern. exQr
SIr iCeln ih%Iy/ elAenr k Ad/ nAr
k hlIbAm/ n iCeln ihbbIy isibeyAenr
epQ^I . 3 bM Aeyelr k bAsm/ bAsmetr
ebAenr nAm nbAeyAt. 4ex bM AdAr pue^r nAm
lIPs. bAsmetr pu e ^r nAm iCl rey l .
5
hlIbAmAr itniw pue^r nAm iyyz
U / yAlm o ekArh.
exQr pue^r knAn edez jeiCeln.
6-8
ex bM yAekAebr cr spi% bM b
elAkjn hey yAbAr j tAedr pe( kse
TAk sb hey Wl. tAedr cr pZpAl iCl
bel es jimiw/ eyKAen tArA TAkt/ tAedr eyAjn
emwAet pArt n. tA ex tAr BA yAekAebr
kAC eTek cel egeln. ex tAr SI/ pu^/ k/
smS dAs dAsI/ gr bM A pZ bM knAn
edez tAr Ar y ikC iCl sb iney pbRtmy edz
esyIer cel egeln. :ex edAm nAemo pirict
bM edAm esyIr edezr pr nAm.
9
exQ heln edAmIyedr pUbp
R r
u x. pAbt
R Y esyIr
:edAm edez bsbAskArI exQr pirbAregAIr
nAmil
10
exQ bM AdAr pu^ lIPs. ex bM
bAsmetr pu^ reyl.
11
lIPesr p<Aciw pu^ iCl !tmn/ omAr/ sePA/
giytm o kns. 12it nAem exQr kjn dAsIo
iCl. it o lIPesr pue^r nAm mAelk.
13
reyelr cAr pue^r nAm nh/ esrh/ z o
ims. r iCl exQr SI bAsmetr nAit.
14
exQr tIy SIr nAm iCl hlIbAm; in
iCeln nAr k. :n iCeln isibeyAenr pu^.
ex bM hlIbAmAr sAenr ehAl iyyuz/ yAlm
o ekArh.
15
ex het p pirbAregAIil hl inrp
exQr Tm pu^ lIPs eTek p !tmn/
omAr/ sePA/ kns/ 16ekArh/ giytm o mAelk.
smS pirbAregAI exQr SI Ad eTek
p.
17
exQr pu^ reyl iCeln nh/ esrh/ z o
imsAr ipt.
smS pirbAerr m iCeln exQr SI bAsm.
18
exQr SI hlIbAm/ nAr k/ iyyz
U / yAlm

36

o ekArehr j ideln. itnjn iCeln tAedr


pirbAerr ipt. 19ex het p purexr/
etYek iCeln tAedr inj pirbAregAIr ent.
20
ehArIy esyIerr pue^r es edez bAs
krt. r hl elAwn/ ezAbl/ izibeyAn/ n/
idezAn/ sr o dIzn. 21 pue^r iCl edAm
edez esyIr het As ehArIy pirbAerr egAIr
entskl.
22
elAwn iCeln ehAir bM ehmemr ipt. :it
iCeln elAwenr ebAn.
23
ezAbl iCeln labn/ mAnh/ bl/ zeP o
onemr ipt.
24
isibeyAenr pu^ iCl y o n. :nA
es jn iyin tAr iptAr gADAedr crAbAr smy
mrBUimet \ Sb, K<uej epeyiCeln.
25
n iCeln idezAn o hlIbAmAr ipt.
26
idezAenr cAr pu^ iCl. tAedr nAm ihmadn/
zabn/ iy^, o krA,.
27
serr itn pu^ iCl. tAedr nAm iblahn/
sAbn o Akn.
28
dIzenr pu^ iCl. tAedr nAm x o rA,.
29
ehArIy pirbArilr dlpitedr nAmil
rkm elAwn/ ezAbl/ isibeyAn/ 30n/ idezAn/
sr o dIezAn. esyIr edez ey pirbAril bAs
krt/ elAekr iCl tAedr dlpitg,. 31es
smy edAem rAjAr rAj kretn. SAeyel rAj
zAsn cAlu hbAr bpUebR edAem rAjAr rAj
kretn.
32
ibeyAerr pu^ ebl edAm edez rAj kern/
tAr rAjDAnIr nAm idnahAb. 33eblAr m]&uYr pr
eyAbb rAj heln. eyAbb iCeln bS inbAsI esrehr
pu^. 34eyAbebr m]&u Yr pr hz
m rAj kreln. hz
m
iCeln !tmn edzIy. 35hzemr m]&uYr pr ebdedr
pu^ hdd es ngr zAsn kreln. :hdd emAyAb
edez imidy n edr prAijt keriCeln. hdd
esiCeln bI zhr eTek. 36hdedr m]&uYr pr
smL es edz zAsn kret TAekn. smL esiCeln
meSk eTek.
37
semLr m]&uYr pr ezQl es edz zAsn kret
TAekn. ezQl esiCeln PrA ndIr DAer iSt
rehAebA eTek. 38ezQelr m]&uYr pr bAlahAnn es
edez rAj kern. bAlahAnn iCeln kaebAerr pu^.
39
bAlahAnenr m]&u Yr pr hdr es edez rAj kern.
hdr iCeln pAyU zherr elAk. hderr SIr nAm
mehwebl; in iCeln mewedr k. :mewedr iptAr
nAm emxAhebr. 40-43ex iCeln edAm
pirbArilr ipt. edAm pirbAril hl it/
lab/ iyeT/ hlIbAmA/ l/ pIenAn/ kns/
qtmn/ imbs
a b/ mgdIeyl o rm. pirbArilr
nAm nusAer tAedr bsit SAenr nAm hl.

Aidpu Sk 37:1-30

37
SV d zkR eyAexP
yAekAb knAn edez bAs kret lAgl.
es edz eyKAen pUebR tAr ipt bAs kretn.
2
yAekAebr pirbAerr b]%A rkm.
eyAexP tKn 17 bCr byS yubk. tAr kAj
iCl emx/ CAgelr t%AbDAn kr. eyAexP kAj
kretn tAr BAeyedr se TRA iblah o isAr
sAnedr se. :iblha o is tAr s m iCeln.
BAeyrA m kAj krel eyAexP t tAr iptAek
es jAnAetn. 3eyAexP iCeln S Aeyelr b]AbSAr
sAn. j SAeyl tAr A pu^edr ecey
eyAexPek ebzI BAlbAsetn. yAekAb tAek kw
ibezx jAm phAr ideyiCl. jAmAiw iCl lV
bM ebz sur. 4 eyAexePr BAeyr edKl ey
tAedr ipt tAedr cAet eyAexPek ebzI
BAlbAesn. j tAr tAek G],A kret lAgl.
tArA eyAexePr sAeT b uBAeb kT bleto cAl
n.
5
kidn eyAexP kw SV edKeln. per itin
tAr BAedr es S
V w bleln. rpr tAr BAeyr
tAek Aro G], kret TAkl.
6
eyAexP bleln/ ''Aim kw SV edeKiC.
7
edKlAm Amr skel e(et kAj kriC. Amr
skel gemr Aiw b<ADiClAm/ mn smy AmAr
Aiww eW dAAl. Ar AmAr Aiwr cArpAez
egAl ker iGer TAk etAmAedr AiwelA ek
ek AmAriwek ,Am jAnAl.
8
tAr BAeyr bll/ ''&uim ik men kr r TR
&uim AmAedr rAj hey AmAedr pr rAj
kreb tAr BAeyr tAedr sV e edK SV er
j tAek Aro G], kret lAgl.
9
rpr eyAexP Aerkiw SV edeK es SV
sVe tAr BAeyedr bll/ ''Aim Aerkiw SV
edeKiC. edKlAm sUyR/ cAd bM gAerAiw tAr
AmAek ,Am kreC.
10
eyAexP tAr iptAeko SViw sVe
bleln. ik tAr iptA r smAelAcn ker bleln/
'' ik Dre,r SV &uim ik ibVAs kr ey etAmAr
m/ etAmAr BAeyr/ mnik Aimo etAmAy ,Am
krb 11eyAexePr BAeyr tAek xRA krt. ik
eyAexePr iptA essb men rAKeln Ar eBeb bAk
heln r TR ik het pAer.
12
kidn eyAexePr BAeyr tAedr iptAr emx
crAet iziKem egl. 13yAekAb eyAexPek bll/
''iziKem yAo. esKAen etAmAr BAeyr AmAr emx
crAeC.
eyAexP %r kreln/ ''Aim yAebA.
14
eyAexePr ipt bleln/ ''yAo igey edK
etAmAr BAeyr inrAped AeC ikn. tArpr iPer
es AmAy jAino emxedr bS ekmn. BAeb

37

eyAexePr ipt tAek iheA, ptYk eTek iziKem


pAWAeln. 15iziKem eyAexP pT hArAel kjn
elAk tAek mAeW Guer ebAet edKl. es elAkiw
bll/ ''&uim ik K<uej ebAC
16
eyAexP %r idl/ ''Aim AmAr BAedr eK<Aj
kriC. blet pAern tAr tAedr emx iney ekATAy
egeC
17
es elAkiw bll/ ''tAr etA cel egeC. Aim
tAedr edATen yAbAr kT blet ZeniClAm. tA
eyAexP tAr BAedr K<ujet egeln bM edATen
tAedr K<uej epeln.
eyAexP dAs ihsAeb ib*It heln
eyAexePr BAeyr tAek dUr eTek Aset
edeK tAr tAek htY krAr pirkn krl.
19
BAeyr inejedr meDY blAbil krl/ '' edK
SVdzRk eyAexP AseC. 20tAek emer ePlAr
etA sueyAg. tAek Amr ey ekAn kw KAil kUepr
meDY ePel idey iptAek igey blet pAir ey k
buenA j tAek emer ePeleC. BAeb Amr
oek edKAb ey tAr SVelA sAr.
21
ik reb, eyAexePr A, b<AcAet cAl. 22es
bll/ "Amr tAek htY krb n. s/ Amr
tAek htY n ker brM ibn AGAet ZkenA
kUepr meDY ePel id. rebe,r pirkn iCl
eyAexPek BAeb Ar ker tAr iptAr kAeC
ePrt pAWAenAr. 23eyAexP tAr BAedr kAeC el
tAr tAek A*m, ker tAr sur lV jAmAw
iCe ePll. 24rpr tAr tAek Der Cue idl
k ZkenA kUepr meDY.
25
eyAexP yKn kUepr meDY/ es smy tAr
BAeyr eKet bsl. smy tAr kdl bi,kek
edKet epl yAr igilyd eTek imzer yA^ kriCl.
tAedr welA bhn kriCl b rkm mzl o Dn
edQlt. 26tA iyhd tAr BAeyedr bll/ ''AmAedr
BAek htY ker Ar tAr m]&uYr sMbAd egApn
ker AmAedr ik lAB heb
27
r eTek lAB heb yid Amr tAek
bi,kedr kAeC ib*I ker id. BAeb Amr
AmAedr inejr BAeyr m]&uYr j edAxIo hb
n. BAeyrAo sit jAnAl. 28imidynIy
bi,ekr kAeC Aset BAeyr eyAexPek kUp
eTek &uel AnelA. tAr tAek 20 iw erQpYmu@Ar
ibinmey ib*I ker idl. bi,kr bAr tAek imzer
iney cll.
29
smy reb, esKAen tAr BAeyedr se
iCl n. es jAnetAo n ey tAr eyAexPek ib*I
ker ideyeC. reb, kUepr DAer iPer es edKl
eyAexP esKAen en. tKn es >K kAz krAr
j inejr kAp iCe ePll. 30BAeyedr kAeC
18

Aidpu Sk 37:31-38:25

38

iPer igey reb, bll/ "eCelw esKAen en/ Kn


Aim ik krb 31BAeyr tKn kw CAgl emer
tAr re) eyAexePr sur zAlw rAiey inl.
32
rpr tAr es zAlw tAedr iptAek edKAl.
BAeyr bll/ ''Amr zAlw epeyiC/ edKun
etA w eyAexePr ikn.
33
tAedr iptA zAlw edeK icnet pAreln ey
esw eyAexePr. iptA bleln/ ''<A/ wA etA
tAr? hyetA ekAenA b j tAek emer ePeleC.
AmAr pu^ eyAexPek k ihMS pZ eKey ePeleC?
34
pu^ ezAek yAekAb tAr kAp iCe ePll/ tArpr
cw bS per dIGR smy tAr pue^r j ezAk krl.
35
yAekAebr pu^ kArA tAek sAvn idet cAl.
ik yAekAbek sAvn edoy egl n. es bll/
''AmAr m]&uY idn pyR Aim AmAr pue^r j
>K ker yAb.* tA yAekAb eyAexePr j >iKt
hey rl. 36imidynIy bi,ekr per eyAexPek
imzer iney igey PerQe,r r(k esnApit
epAwIPerr kAeC ib*I ker idl.

emxedr elAm CAwet itAy egl. 13tAmr jAnet


pArl ey tAr VZr itAy tAr emxedr elAm CAwet
yAeCn. 14tAmr ibDb bel ey kAp prt t Kuel
ePel kAp prl o tAr muK on idey
FAkl. tArpr es itr kAeC biSt niym
zherr idek ey rAS cel egeC tAr DAer bsl.
tAmr jAnt ey iyhdAr eCAw pu^ ezl Kn b
heyeC ik tbu ezlAr sAeT tAr ibey edbAr ekAn
pirknA iyhdA kerin. 15iyhd es peT eyet
eyet tAek edeK BAbl ebAD hy ebA. :ebr
mt tAr muK on idey FAk iCl. 16iyhd tAr
kAeC igey bll/ ''s AmAr sAeT ezAo. :iyhd
jAnt n ey iCl tAmr/ tAr pu^bDU.
es bll/ ''AmAy kt edebn
17
iyhd %r krl/ ''AmAr pZpAl eTek
etAmAr j kw bAc CAgl pAiWey edb.
es bll/ ''iWk AeC. ik CAglw ep<QCAbAr
Aeg AmAr kAeC ikC bk rAKun.
18
iyhd ije|s krl/ ''etAmAek ey CAgl pAWAb
tAr mA, ihsAeb &uim AmAr kAeC ik cAo
tAmr bll/ ''iciWet mArbAr etAmAr emAhr/
o tAr suetA bM hAwAr CiwAo AmAy dAo.
iyhd tAek ijinxelA idl. tArpr iyhd o
tAmr shbAs krel tAmr gB$btI hl. 19tAmr
Ger iPer igey mueKr onw Kuel ePel ibDbAr
sAej sAjl.
20
per iyhd tAr bu hIrAek niyem pAWAl
es ebAek CAglw idet. iyhd hIrAek Aro
bll eyn es tAr kAC eTek es emAhr o Ciw
iney Aes. ik hIr tAek K<uej epl n. 21hIr
niym zherr elAekedr ij|AsA krl/ ''rASAr
DAer bes TAk ebAw ekATAy
elAek %r idl/ ''KAen kKn ekAn eb
iCl n etA.
22
tA iyhdAr bu iPer es bll/ ''es
SIelAkek K<uej eplAm n. esKAnkAr elAkjn
bll esKAen ekAn eb kKn iCl n.
23
tA iyhd bll/ ''essb ijinx tAr kAeC
TAkuk. Aim cA n ey elAek AmAedr iney hAes.
Aim CAglw tAek idet eceyiClAm ik K<uej
eplAm n. wA yeTX.

iyhd o tAmr
es smy iyhd tAr BAeyedr eCe hIr
nAem kiw elAekr se bAs kret egl.
hIr iCeln mIy zherr elAk. 2esKAen iyhd
k knAnIy SIelAkek edKet epey tAek ibey
krl. emeyiwr iptAr nAm iCl zUy. 3knAnIy emeyiw
kiw pue^r j idey tAr nAm rAKl r. 4 per
es Aerkiw pue^r j idey tAr nAm rAKl onn.
5
per tAr ezl nAem Aerkiw pu^ hl. tIy
pue^r jer smy iyhd kxIeb bAs kriCl.
6
iyhd tAmr nAem k kAek en tAr se
Tm pu^ err ibey idl. 7 ik r enk m
kAj krAy Bu tAr it sX heln bM tAek
htY kreln. 8 tKn iyhd err BA onnek bll/
''yAo etAmAr m]t BAeyr SIr se zyn kr. tAr
SVAmI ho. inejr BA err j bMz p kr.
9
onn buJl imlenr Pel sAnsit hel t
tAr heb n. onn tA eyQn sm krl. es tAr
zrIerr BYer bIyRY tYAg krl n. 10 kAej
Bu *u heln bM onneko emer ePleln.
11
tKn iyhd tAr ebQm tAmrek bll/ ''yAo/ etAmAr
iptAr bAI iPer yAo. ey pyR n AmAr eCAw
tAmr gBb$ tI hl
pu^ ezl b hy es pyR ibey n ker esKAen
24
TAk. iyhd Asel By epeyiCeln/ eBebiCeln
itn mAs per ek kjn iyhdAek bll/
BAeyedr metA hyetA ezlAo mAr yAeb. ''etAmAr pu^bDU tAmr ebAr kAj kereC Ar
tAmr tAr iptAr bAI iPer egl.
Kn es gB$btI heyeC.
12
tKn iyhd bll/ ''tAek bAer iney es puiey
per iyhd Ar SI/ zUeyr kAr m]&u Y hl. ezAekr
dAo.
smy egel iyhd tAr mIy b u hIrAr sAeT
25
es elAkiw tAmrek htY kret el es
AmAr yAb A(irk eTR/ "Aim >eK pAtAel AmAr
"
tAr
V
Zrek k Kbr pAWAl. tAmr bll/ ''ey
pue^r kAeC yAb.

38

Aidpu Sk 38:26-40:3

39
elAkiw AmAy gB$btI kereC ijinxil tAr.
ijinxilr idek edK. elA kAr emAhr
o suetA kAr Ciw kAr
26
iyhd es ijinxelA icnet eper bll/
''es iWk. AmAr Bul heyeC. Aim AmAr
pu^ ezlAek edb bel it|A kero tAek id
in. rpr iyhd ik tAr sAeT Ar shbAs
krl n.
27
tAmerr sebr smy piSt hel tArA edKl
tAr ymj sAn het celeC. 28sebr smy kw
bAc tAr hAt ebr krel DAm tAr hAet kw
lAl suetA b<ADl Ar bll/ '' bAcAw Aeg
jAeb. 29ik bAcAw tAr hAt iwey inel
bAcAw Tem jAl. tA es DAm bll/ ''&uim
Tem eWel ebirey Aset eperC? tA tAr
tAr nAm eprs rAKl. 30rpr izZiwr j
hl/ yAr hAet lAl suetA bAD iCl. tAr r nAm
rAKl esrh.
eyAexPek imzer epAwIPerr kAeC ib*I kr hl
bi,ekrA yAr eyAexPek ikeniCl/ tAr
tAek imzer iney egl bM PerQe,r
r(kedr esnApit epAwIPerr kAeC ibi* ker
idl. 2ik Bu eyAexPek sAhAyY kreln. eyAexP
sPlkmR heln. eyAexP es imzrIy epAwIPerr
TRA tAr minebr bAIet bAs kretn.
3
epAwIPr edKeln ey Bu eyAexePr sAeT
reyeCn bM eyAexP y ikC kern tAet itin
tAek sPl het edn. 4 esj epAwIPr KuzI hey
eyAexPek tAr inejr bAIr DY( ker tAr
hAet sb ikCr BAr ideln.
5
eyAexPek es bAIr DY( kr hel Bu
epAwIPerr bAI bM tAr sb ikCek AzIbRAd
kreln. eyAexePr j Bu kAj kreln. Ar
itin epAwIPerr e(et y jAt tAeko
AzIbRAdyu) kreln. 6tA epAwIPr tAr bAIr sb
ikCr BAr eyAexePr hAet idey ideln/ ekbl
inejr KAbArw CA Ar ikCr j itin icit
iCeln n.

39

se Zet pAir n. w mArA k Bul kAj? Verr


ibre pAp kAj.
10
SI elAkiw erAj eyAexPek kT blt/
ik eyAexP rAjI hetn n. 11kidn eyAexP
inejr kAj kret bAIr eBter egeln. es
smy es bAIet ekbl k itin iCeln. 12tAr
minebr SI essmy tAr kAp ewen Der bll/
''AmAr se ibCAnAy s. ik eyAexP es bAI
eTek t t edQe pAlAl ey jAmAw SIelAkiwr
hAet rey egl.
13
SIelAkiw edKl ey eyAexP tAr hAet jAmAw
ePel bAIr bAer edQe ebirey egeC. tA es
ic ker iWk krl y GeweC es sVe imTY
kT bleb. 14es tAr bAIr B]tYedr efek bll/
"edK? Iy *ItdAsek ik AmAedr iney WAA
krAr j KAen An heyeC es iBter es
AmAek A*m, krAr ecX keriCl/ ik Aim
ecicey WlAm. 15AmAr ickAer es By epey
pAlAl. ik es tAr jAmAw ePel egeC. 16tArpr
tAr SVAmI TRA eyAexePr minb As pyR es
es jAmAw tAr kAeC ereKidl. 17SVAmIeko es
k Gwnbll. es bll/ ''ey Iy dAsiwek
&uim KAen enC/ es AmAek A*m, krAr ecX
keriCl? 18ik es AmAr kAeC Aset Aim
ickAr ker WlAm. es edQe pAlAl bew ik
tAr jAmAw ePel egl.

eyAexP kArAgAer
eyAexePr minb tAr SIr sb kT Zen *u
hl. 20tA rAjAr z*edr ey kArAgAer rAK ht/
epAwIPr eyAexPek esKAen rAKl. eyAexP esKAen
reln.
21
ik Bu eyAexePr se iCeln. Bu
eyAexePr it dy ker cleln. ikCidn per es
kArAgAerr r(kedr DAenr kAeC itin iy heln.
22
es kArAgAerr smS bIedr BAr eyAexePr hAet
ideln. es ped iDit ey ekAn pdAiDkArI
SVABAibkBAeb y kern/ eyAexP tA kretn.
23
su t rAM eyAexePr DIenr ekAn kAj
kArAiDkArIek t%AbDAn kret ehAt n. w
eyAexP epAwIPerr SI ek tYAKAn kreln
heyiCl kAr Bu tAr se iCeln bM tAek sb
eyAexP iCeln tY rpbAn o sudzRn purx. kAej sPl keriCeln.
7
ikC smy per eyAexePr minebr SIo tAek pC
eyAexP iw SV er bYAKYA kreln
kret Zr krl. kidn es tAek bll/ "AmAr
per PerQe,r B]tY PerQe,r it ikC
se ezo.
8
Ay kAj krl. B]etYr iCl tAr
ik eyAexP tYAKAn ker bll/ ''AmAr minb
jAenn tAr bAIr itiw ibxeyr it Aim ibV S. riwoyAl o @A(Ars pirebznkArI. 2PerQ, DAn
itin KAnkAr sb ikCr dAy dAiy AmAek riwoyAl o @A(Ars pirebznkArIr pr *u
ideyeCn. 9AmAr minb AmAek bAIet Ay heyiCeln. 3tA PerQ, tAedr eyAexePr sAeT k
tAr smAn SAen ereKeCn. Aim kKn tAr SIr kArAgAer rAKeln. epAwIPr/ PerQe,r kArAr(kedr
19

40

Aidpu Sk 40:4-41:13

40

DAn es kArAgAerr dAiy e iCeln. 4 DAn


kArr(k es bIek eyAexePr pircyAR r DIen
rAKeln. es jn elAk ikCsmy es kArAgAer
rl.
5
kidn rAe^ bI SV edKl. :
bI iCl imzerr rAjAr riwoyAl o @A(Ars
pirebznkArI. etYk bI iB iB SV edKl
bM itiw SVer injSV TR iCl. 6perr idn
skAel eyAexP tAedr kAeC igey edKeln ey tAr
>iAS. 7 eyAexP ij|AsA kreln/ ''etAmAedr
t ibx edKAeC ekn
8
elAk iw %r krl/ ''gt rAet Amr SV
edeKiC ik SVer TR buJiC n. es SVer TR
blAr b t buiJey edbAr ek en.
eyAexP tAedr bleln/ ''Vr kjn iyin
ebAeJn o SVer TR blet pAern. tA AmAr
nuerAD/ etAmAedr SVelA bl.

eyAexePr kT men rl nA
tIy idnw iCl PerQe,r jidn. PerQ,
tAr sb dAsedr j eBAejr AeyAjn kreln.
es smey PerQ, riwoy A l o @A(rs
pirebzkek kArAgAr eTek mui) ideln. 21PerQ,
pAnpA^ bAhkek mui) idey punrAy tAek tAr kAej
ineyAg kreln. Ar es pAnpA^ bAhk AbAr
PerQe,r hAet pAnpA^ idet lAgl. 22ik PerQ,
riwoy A lAek P< Ais ideln. eyAexP eymniw
beliCeln esrkm BAeb sb Gwn Gwl. 23ik
es pAnpA^bAhekr eyAexPek sAhAyY krAr kT
men rl n. es eyAexePr ibxy PerQ,ek ikC
bll n/ eyAexePr kT Buel egl.
20

@A(Ars pirebzekr SV
sutrAM @A(Ars pirebzk eyAexPek tAr SV
bll/ ''Aim SVe kw @A(AltA edKlAm. 10es
ltAy itnew zAK iCl. Aim edKlAm zAKilet
Pul hl bM @A(A Pll. 11Aim PerQe,r pAnpA^
DeriClAm/ tA es @A(AelAek es kAep in[e
inlAm. tArpr es pAnpA^ PerQ,ek idlAm.
12
tKn eyAexP bleln/ ''es SVer TR Aim
etAmAy bliC. itniw zAKAr TR itn idn. 13itnidn
ezx hbAr Aeg PerQ, etAmAy (m ker AbAr
etAmAy kAej bhAl krebn. &uim PerQe,r j
Aeg ey kAj kret tA- kreb. 14ik &uim
CA epel AmAy Sr, ekAr. AmAr it dy
ekAr. PerQ,ek AmAr sVe ebAl yAet Aim
kArAgAr eTek ebirey Aset pAir. 15AmAek ejAr
ker AmAr inejr jAygA/ Iyedr edz eTek
iney yAoyA heyeC. kArAgAer TAkAr mt ekAn
Ay Aim kirin.

PerQe,r SV
bCr pr PerQ, kw SV edKeln.
edKeln itin nIl ndIr DAer dAiey reyeCn.
2
SVe ndI eTek sAtw gr eW es GAs eKet
lAgl. grelA iCl hXpuX/ edKeto BAelA. 3rpr
ndI eTek Aro sAtw gr eW es pAer hXpuX
grelAr g eG<ex dAAl. ik o grelA erAgA
iCl/ edKeto suS. 4 es sAtw suS gr sAtwA
hXpuX grelAek eKey ePll. tKn PerQe,r
Gum eBe egl.
5
PerQ, AbAr Zet egeln; AbAr SV edKeln.
bAr edKeln kw gAeC sAtw zIx ebe WeC.
zIxelA puX bM zes Br. 6 tArpr edKeln
Aro sAtw zIx WeC. ik zIxelA puX Ar
pUebr bAtAes Jles egeC. 7 rpr erAg erAgA
sAtw zIx puX sAtw zIxek eKey ePll. PerQe,r
Gum AbAr eBe egl. itin buJeln ey itin SV
edKiCeln. 8perr idn skAel rAet edK SV
elAr
j PerQe,r mn iSr hey Wl. tA itin imzerr
smS yAkr o |AnI elAkedr efek pAWAeln.
PerQ, tAr SV tAedr bleln ik ek tAr TR
blet pArl n.

riwoyA lAr SV
riwoyAlA edKl B] etYr SV w BAl. tKn
es eyAexPek bll/ ''Aimo kw SV edeKiC.
edKlAm AmAr mATAy riwr itnew Jui reyeC.
17
perr Juiet sb rkemr esk KAbAr iCl. es
KAbAr rAjAr j iCl ik pAKIr KAbAr eKet
lAgl.
18
eyAexP bleln/ ''Aim etAmAek SVer TR
bliC. itnew Juir TR itn idn. 19itn idenr
meDY rAj etAmAek kArAgAr eTek mui) edebn.
itin etAmAr izreCd ker kw b<Aezr mATAy
Juiley edebn. Ar pAKIr etAmAr edehr mAMs
KAeb.

B] tYiw eyAexePr kT bll


tKn pAnpA^bAhekr eyAexePr kT men pl.
B]tYiw PerQ,ek bll/ ''AmAr sAeT y GewiCl
t men peC. 10Apin AmAr o riwoyAlAr pr
ereg igeyiCeln bM AmAedr bI keriCeln.
11
tArpr k rAet es o Aim SV edKlAm.
etYkiw SVer AlAd TR iCl. 12AmAedr sAeT
kArAgAer k Iy yubk iCl. es iCl r(Iedr
iDkArI B]tY. Amr tAek AmAedr SV blel
es tAr mAen bel idl. 13Ar es y bll bASeb
tA- Gwl. es beliCl ey Aim mui) epey AbAr
puerAenA kAj iPer pAb Gwlo tA. riwoyAl
sVe beliCl ey es mAr yAeb Gwlo tA?

16

41

41
SV er bYAKYA k ret eyAexePr fAk pl
tA PerQ, eyAexPek efek pAWAel jn
r(I t tAek kArAgAr eTek br ker Anl.
eyAexP dAi kAmAeln/ pirAr jAm preln.
tArpr PerQe,r se edK kret egeln. 15PerQ,
eyAexPek bleln/ ''Aim kw SV edeKiC ik
ek tAr bYAKYA kret pAreC n. Aim ZeniC ey
&uim SV Znel tAr bYAKYA kret pAr.
16
%er eyAexP bleln/ ''Aim pAir n? ik
hyetA PerQe,r j Vr tAr TR bel edebn.
17
tKn PerQ, eyAexPek blet lAgeln/ ''AmAr
edK SeV Aim nIl ndIr DAer dAieyiClAm. 18tKn
ndI eTek sAtw gr eW es GAs eKet Zr
krl. grelA iCl hXpu X/ edKeto sur.
19
tArpr Aim ndI eTek Aro sAtiw gr eW
Aset edKlAm. ik grelA erAg erAg/
edKeto suS. rkm ib gr Aim imzer kKno
ediKin. 20tArpr erAg suS grelA Tem As
hXpuX grelAek eKey ePll. 21ik tAo tAedr
echAr erAg Ar suS rl. edeK men heb n
ey tAr es emAw esAw grelA eKeyeC. tArpr
AmAr Gum eBe egl.
22
"AmAr perr SVe Aim edKlAm kw gAeC
sAtw zIx ebe WeC. zIxelA puX zesr dAnAy
Br. 23tArpr eselAr per sAtw Aro zIx
eW elA. ik elA erAgA Ar pUebr bAtAes
JlsAenA iCl. 24rpr es puX zIxelA puX
zIxelAek eKey ePll.
''AmAr yAkredr Aim SVelA bllAm
bew ik tAr tAr TR blet pArl n. SVelAr
TR ik
14

eyAexP SV er bYAKYA kreln


tKn eyAexP PerQ,ek bleln/ '' SV er
ibxyw k.Vr zI y kret celeCn t
ApnAr kAeC kAz kereCn. 26By SVer k]t
TR k. sAtw BAl gr bM sAtw BAl zIx
sAtw BAl bCrek ebAJAeC. 27Ar sAtw erAg
gr/ sAtw puX zIx ebAJAy sAtw iB$e(r bCr.
sAtw BAl bCerr pr iB$e(r sAt bCr Aseb.
28
zI y Gwet celeC Vr tA- ApnAek
ediKeyeCn. ey BAeb Aim bllAm Vr esBAeb
sb GwAebn. 29sAt bCr imzer cr zs p
heb. 30ik tArpr Aseb iB$e(r sAtw bCr.
imzerr elAekr Buel yAeb tIet kt zs n
ht. iB$e( edz nX heb. 31elAekr Buel yAeb
zesr Acy$Y blet ik ebAJAy.
32
''PerQ,/ Apin kiw ibxy iney iw SV
edeKeCn. kAr, Vr ey sitY t GwAet celeCn
t ApnAek edKAet cAeln. Ar itin zI t
25

Aidpu Sk 41:14-49

GwAebn? 33tA PerQ,/ ApnAr ic kjn subiu


o |AnbAn elAk K<uej tAek imzr edezr j
inyu) kr. 34tArpr Apin elAkedr ineyAg
krn eyn tAr KA sMh ker. sAtiw BAl bCerr
etYkiw elAk tAedr p zesr k pmAMz
es elAekedr idk. 35BAeb elAekr sAtiw
BAl bCer cr KA sMh ker eyAjn n p
pyR zher zher sMh ker rAKeb. BAeb PerQ,/
ApnAr DIen KA Aseb. 36tArpr iB$e(r
sAt bCer imzr edezr j KA TAkeb. Ar
iBRe( imzr DbMs hey yAeb n.
37
pirknA PerQe,r mnput> hl Ar tAr
AiDkAirkrAo emen inl. 38tArpr PerQ, tAedr
bleln/ '' kAj krAr je men hy n Amr
eyAexePr eTek Ar BAl kAek pAb? Verr
A tAr se reyeC Ar es j es |AnbAn?
39
tA PerQ, eyAexPek bleln/ "Vr etAmAek
smS yKn jAineyeCn tKn etAmAr mt |AnI
Ar ek het pAer 40Aim etAmAek AmAr inyenr
j inyu) krlAm/ smS elAk etAmAr Aedz
pAln kreb. (mtAr idk eTek ekbl Aim etAmAr
ecey b TAkb.
41
PerQ, eyAexPek ibezx nuAenr mADYem
rAjYpAl kreln. PerQ, eyAexPek bleln/ ''Aim
etAmAek sm imzerr rAjYpAl iheseb inyu)
krlAm.
42
tArpr PerQ, tAr AMiw Kuel eyAexePr hAet
pirey ideln. es AMiwet rAjkIy CAp iCl.
PerQ, tAek imih kApRAesr epAzAk ideln bM
tAr glAy esAnAr hAr pirey ideln. 43PerQ,
eyAexPek itIy reT cet ideln. r(kr
eyAexePr reTr Aeg Aeg eyet eyet elAekedr
blet TAkl/ ''eyAexePr sAmen hAw gAeA.
BAeb eyAexP sm imzerr rAjYpAl heln.
44
PerQ, tAek bleln/ ''Aim rAj PerQ,/ sutrAM
Aim y cA tA krb ik imzerr Ar ek
etAmAr A|A CA hAt TbA p &ulet pAreb
n.
45
PerQ, eyAexePr Ar k nAm sAPnpAenh
rAKeln. PerQ, eyAexPek Asn nAem k kAr
se ibeyo ideln. es iCl on nAmk zher yAjk
epAwIPerr k. BAeb eyAexP smS imzr
edezr rAjYpAl heln.
46
eyAexePr 30 bCr byes itin imzr edezr
rAjAr esb kret Zr kreln. itin smS imzr
edz Gr
u eln. 47sAt bCr imzer Kub BAl zs p
hl. 48Ar sAt bCr Der eyAexP imzer KAbAr
sy kreln. etYk zher zher eyAexP es
zherr AezpAezr e(et y jAt tAr eTek
sMh kretn. 49eyAexP smue@r bAilr mt t

Aidpu Sk 41:50-42:21

42

zs sMh kreln ey t mAp egl n kAr, t


mAp sb iCl n.
50
eyAexePr SI Asn iCeln on zherr
yAjekr k. iB$e(r Tm bCr AsAr Aeg
eyAexP bM Asnetr iw pu^ hl. 51Tm pue^r
nAm rAK hl mn>iz. eyAexP nAm ideln kAr,
itin bleln/ ''Vr AmAr smS kX o AmAr
bAIr smS ic Buel eyet ideln. 52eyAexP
itIy pue^r nAm rAKelm Piym. eyAexP
nAm rAKeln kAr, itin bleln/ "AmAr mhAkeXr
meDYo Vr AmAek PlbAn kereCn.
iBe$ (r smy l
sAt bCr elAekr KAer j cr
zs epl.
tArpr es bCrelA ezx hl. 54bAr iB$e(r
sAtw bCr Zr hl iWk eymniw eyAexP beliCeln.
es elr ekAn edez ekATAo ekAn KA zs
jAelA n. ik imzerr elAekedr j yeTX
KA iCl? kAr, eyAexP zs jm ker ereKiCeln.
55
iB$e(r smy Zr hel elAekr KAer j
PerQe,r kAeC es kAAkAiw krl. PerQ,
imzrIyedr bleln/ ''yAo eyAexPek igey ije|s
kr ik kret heb.
56
sb jAygAy iBR( edK idel eyAexP dAm
eTek elAekedr zs ib*I kret Zr kreln.
iB$( imzero ByAbh rp inl. 57sb^
R es iB$(
bl hl/ Pel imzerr AezpAezr edz eTeko
elAekr zs iknet elA.
53

SV sitY helA
knAn edezo blBAeb iB$( hl. yAekAb
jAnet pArl ey imzr edez zs reyeC.
tA yAekAb tAr pu^edr bll/ ''Amr ikC n
ker ekn KAen bes reyiC 2ZnlAm imzr edez
zs ib*I heC. cl esKAen igey Amr zs ikin.
tAhel Amr b<Acb. mrb n?
3
tA eyAexePr dz BA imzer zs iknet
egeln. 4 yAekAb ik ibAmInek pAWAeln n.
:ekbl ibAmIn eyAexePr sehAdr BA iCeln.
yAekAb By epeln pAeC ibAmIenr KArAp ikC
Gew.
5
knAeno iB$( ByAbh rp inl Pel knAn
edezr b elAk imzer zs iknet egl. tAedr
meDY SAeyelr sAnrAo iCeln.
6
es smy eyAexP imzr edezr rAjYpAl iCeln.
Ar ey sb elAk imzer zs iknet Ast tAedr
pr eyAexP njr rAKetn. tA eyAexePr
BAeyrAo tAr kAeC es ehw hey ,Am krl.
7
eyAexP tAr BAeyedr edeK icnet pAreln/ ik
mn BAn kreln eyn tAedr ecenn n. itin

42

tAedr se kk$zBAeb kT bleln. itin bleln/


''etAmr ekATA eTek esC
BAeyr %r idl/ ''Amr knAn edz eTek
KAen KA iknet esiC.
8
eyAexP jAnetn ey elAekrA tAr BA
ik tAr eyAexPek icnl n. 9Ar BAeyedr
iney eyAexP ey SVil edeKiCeln t tAr men
pe egl.
eyAexP tAr BAeye dr c r bel AKY ideln
eyAexP tAr BAedr bleln/ ''etAmr KAen
zs iknet Asin? etAmr cr. etAmr
AmAedr bRl jAygelA jAnet esC.
10
ik tAr BAeyr bll/ ''t ny mhAzy?
Amr ApnAr dAs. AmrA ekbl KA iknet
esiC. 11Amr BAeyr k iptAr sAn. Amr
selAk/ Amr ekbl KA iknet esiC.
12
tKn eyAexP tAedr bleln/ ''t ny/ ik
etAmr AmAedr ekATAy bl
R t tA edKet esC.
13
Ar BAeyr bll/ ''n? Amr sbA BA
BA. AmAedr pirbAer Amr bAerA BA. AmAedr
skelr ipt kjn. eCAw BA Kno AmAedr
iptAr kAeC reyeC. BAiw b bCr Aeg mAr
egeC. Amr ApnAr dAs/ knAn edz eTek esiC.
14
ik eyAexP tAedr bll/ ''n? Aim edKiC
AmAr kTA iWk. etAmr cr bew. 15ik
etAmr ey stY blC t Aim etAmAedr mA,
kret edb. PerQe,r nAem idibY idey bliC/ ey
pyR n etAmAedr eCAw BA KAen Aes Aim
etAmAedr eyet edb n.
16
Aim etAmAedr kjnek eyet edb ey eCw
BAek AmAr kAeC iney Aseb/ es smey etAmr
kArAgAer TAkeb. Amr edKb ey etAmAedr kT
sitY ikn/ yido AmAr ibAV s ey etAmr c r.
17
tArpr eyAexP tAedr itnidenr j kArAgAer
rAKeln.
izimeyA nek bkrep rAK hl
itn idn per eyAexP tAedr bleln/ ''Aim
Vrek By kir? kAj krel etAmr b<Aceb.
19
etAmr yid sitY selAk ho teb etAmAedr
k BA KAen kArAgAer TAkuk. r zs
bhn ker Apnjenr kAeC iney eyet pAer. 20ik
etAmr b eCAw BAek KAen AmAr kAeC
iney Aseb. tAhel Aim jAnb ey etAmr stY
blC bM etAmr Ae, b<Aceb.
BAeyr et sit jAnAl. 21tAr ek
prek bll/ ''AmrA eyAexePr it ey Ay
kAj keriClAm tAr j zAiS pAiC. Amr
tAr kX edeKo tAr Ae,r j ibnit Znet
18

Aidpu Sk 42:22-43:9

43
SVIkAr keriClAm/ Ar Kn tA Amr
smsAy peiC.
22
tKn reb, tAedr bll/ ''Aim etAmAedr
beliClAm eCelwAr it ekAn Ay ekAr n.
ik etAmr AmAr kT Znet cAo in. tA Kn
tAr m]&uYr j Amr zAiS pAiC.
23
eyAexP BAeyedr se kT blAr j
nubAdk bYbhAr kriCeln. tA BAeyr buJl n
ey eyAexP tAedr BAx bJu et pAreCn. ik eyAexP
y ZniCeln tAr sb ikC bJu eln. tAedr kTAbAt$A
eyAexPek >iKt krl. 24tA eyAexP tAedr eTek
dUer igey k<Adeln. ikC(, per eyAexP AbAr
tAedr kAeC iPer eln. itin izimeyAnek Der
tAedr sAmen b<ADeln. 25eyAexP tAr B]tYedr
bleln eyn tAedr bSelA zesY Ber edy.
BAeyr zesr j eyAexPek wAk idl. ik
eyAexP es wAk n iney tAedr bSAet ePrt
rAKeln. tArpr itin tAedr pT yA^Ar j
eyAjnIy ijinxilo ideln.
26
tA BAeyr gADAr ipeW zs cAipey ron
hl. 27es rAe^ BAeyr rAt kAwAenAr j k
jAygAy es TAml. k BA gADAr KAbAr zs
ebr krAr j bS Kulet bSAy tAr wAk edKet
epl. 28es BAedr bll/ ''edK/ zs iknet
ey wAk ideyiClAm t ePrt eseC. ek bSAy
wAk ePrt ereKeC? et BAeyr Kub By epey
egl. tAr ek ek bll/ ''Vr AmAedr it
ik kereCn
BAeyr yAekAbek GwnAr ibbr, idl
BAeyr tAedr knAn edez ipt yAekAebr
kAeC iPer egl. y GeweC tAr sb ikC tAr
yAekAbek bll. 30tAr bll/ ''es edezr rAjYpAl
AmAedr se kkRzBAeb kT bleln. itin BAbeln
Amr c r? 31ik Amr tAek bllAm ey Amr
c r n/ Amr s elAk. 32AmrA tAek AmAedr
iptAr kT bM eCAw ey BA knAn edez iptAr
se bAIet reyeCtAr kTA bM k BA ey
mArA egeC tAr kTAo bllAm.
33
''tKn es edezr rAjYpAl AmAedr kT
bleln/ 'etAmr ey selAk tAr mA, edbAr
kw pT reyeC AmAr KAen etAmAedr k
BAek ereK yAo. etAmAedr zs etAmAedr
pirbAerr kAeC iney yAo. 34tArpr etAmAedr eCAw
BAek AmAr kAeC iney esA. tAhel Aim buJb
etAmr selAk/ Tb etAmr c r hey AmAedr
DbMs kret esC ikn. etAmr yid sitY blC
mA, hy teb Aim etAmAedr BAek ePrt edb
Ar etAmr AbAr SVCe edz eTek zs
iknet pAreb.
29

35

tArpr BAeyr tAedr bS eTek zs ebr


kret Zr krelA. Ar etYk BA inejr inejr
bSAy inejr inejr wAk K<uej epeln. BAeyr
o tAedr iptA es wAk edeK BIt hl.
36
yAekAb tAedr bleln/ ''etAmr ik cAo Aim
AmAr sb sAnedr hArA eyAexP cel egeC.
izimeyAno en. Ar Kn etAmr ibAmIneko
iney eyet esC.
37
ik reb, tAr iptAek bll/ ''iptA/ yid
Aim ibAmInek etAmAr kAeC iPirey n Ain
teb &uim AmAr sAnek htY ekAr.
38
ik yAekAb bleln/ ''Aim ibAmInek
etAmAedr se eyet edb n. tAr BA m]t Ar
AmAr SI rAehelr pu^edr meDY es bizX. imzer
yAbAr peT tAr yid ikC hy teb t AmAek emer
ePleb. thel >eK etAmr AmAek/ b]
mAnuxek emer ePleb.
ibAmIenr imzer yAoyA r j yAekAebr sit
iB$e(r smyw es edezr pe( KArAp
hl. 2imzr eTek An sb zs elAekr
eKey ezx ker ePll. yKn essb zs ezx hl/
yAekAb tAr iw pu^ek bll/ ''imzer igey KAbAr
j Aro zs iken AenA.
3
ik iyhd yAekAbek bll/ ''ik es edezr
rAjYpAl AmAedr sAbDAn ker idey beleCn/
'etAmr etAmAedr BAek iney n el Aim
etAmAedr se kT blb n. 4 Apin ibAmInek
AmAedr se pAWAel Amr AbAr zs iknet
eyet pAir. 5 ik ibAmInek n pAWAel Amr
yAb n. es rAjYpAl AmAedr sAbDAn ker idey
beleC tAek n iney As cleb n.
6
SAeyl bleln/ ''ekn etAmr tAek blel
ey etAmAedr Aerk BA reyeC ekn etAmr AmAr
rkm ibpd en idel.
7
BAeyr %er bll/ ''elAkiw enk
ij|AsA kriCeln. itin AmAedr o AmAedr
pirbAr sVe sbikC jAnet cAiCeln. itin o
ij|AsA kreln/ 'etAmAedr ipt ik Kno jIibt
AeCn etAmAedr bAIet ik Ar ekAn BA reyeC
Amr ekbl tAr er %r ideyiC. Amr
jAntAm n ey itin eCAw BAek iney Aset
blebn.
8
tKn iyhd tAr ipt SAeylek bll/
''ibAmInek AmAr se eyet idn. Aim tAr y
enb. AmAedr imzer eyet heb/ n egel Amr
sbA mAr yAb/ mnik AmAedr sAnrAo mreb.
9
Aim initBAeb tAr inrAp%Ar idek njr rAKb.
Aim tAr dAiy enb. Aim yid tAek ePrt n
Ain teb icrkAl etAmAr kAeC prADI TAkb.

43

Aidpu Sk 43:10-44:2
10

44

AmAedr yid Aeg eyet idet teb Amr


itIybAr KAbAr iney Aset pArtAm.
11
tKn tAedr ipt SAeyl bleln/ '' yid
sitY hy teb ibAmInek etAmAedr se nAo.
ik rAjYpAelr j ikC phAr iney eyo. es
smS ijinx y Amr AmAedr edez sMh keriC
t iney yAo. tAr j mDu/ epS/ bAdAm/ DuenA
AWA/ bM sug@bY sb iney yAo. 12bAr
etAmAedr se i, wAk ino. gtbAr dAm emwAbAr
pr ey wAk etAmAedr kAeC ePrt esiCl t
se nAo. het pAer rAjYpAelr Bul heyiCl.
13
ibAmInek iney tAr kAeC yAo. 14AmAr ATRn
etAmr yKn rAjYpAelr sAmen dAAeb tKn eyn
sbRzi)mAn Vr etAmAedr sAhAyY kern. ATRn
kir es eyn ibAmIn o izimeyAnek inrAped iPer
Aset edy. yid t n hy teb Aim pu^ hArAenAr
ezAek AbAr muxe pb.
15
tA BAey r rAjYpAlek edbAr j
phArelA inl Ar se Aeg y ineyiCl tAr
i, wAkAo inl. bAr ibAmIno tAr BAeyedr
sAeT imzer egl.

iney egl. es tAedr jl idel tAr p Duey inl.


tArpr es tAedr gADAedr KAbAr eKet idl.
25
BAeyr Znet epl ey tAr eyAexePr se
KAeb. tA tAr pur pyR tAedr phAr sAjAl.
26
eyAexP bAI iPrel BAeyr tAedr se
ker An phAr tAek idl. tArpr tAr hAw
ege tAek ,Am krl.
27
eyAexP tAr ekmn AeC ije|s kreln.
tArpr bleln/ ''etAmAedr b] ipt yAr sVe
AmAek beliCel itin ekmn AeCn itin ik Kno
jIibt AeCn
28
BAeyr %r idl/ ''< mhAzy/ AmAedr
iptA Kno jIibt AeCn. tArpr tAr AbAr
eyAexePr sAmen hAw ege tAek ,Am krl.
eyAexP tAr BA ibAmInek edKeln
tKn eyAexP ibAmInek edKet epeln.
:ibAmIn o eyAexP iCeln k mAeyr sAn.
eyAexP bleln/ '' ik etAmAedr eCAw BA yAr
sVe etAmr AmAy beliCel tArpr eyAexP
ibAmInek bleln/ ''bs/ Vr etAmAy AzIbRAd
krn?
30
es smy eyAexP Gr eTek edQe ebirey
egeln. eyAexP tAr BA ibAmInek ey BAlbAesn
t kAz kret cAeln. tAr kAA epl/ ik
itin cAeln n ey tAr BAeyr tAek k<Adet
edKuk. tA eyAexP edQe tAr Ger igey k<Adet
lAgeln. 31tArpr eyAexP tAr muK Duey bAer
ebirey eln. inejek sAmel iney itin bleln/
''Kn KAbAr smy heyeC.
32
B]etYr eyAexePr j kw ewibel bYbS
krl. ewibel tAr BAedr bsAr bYbS hl.
CA imzrIyedr j AlAd Aerkw ewibel
bYbS kr hl. imzrIyrA men men ibVAs krt
ey Iyedr se bes tAedr KAoyAw ict kAj
ny. 33eyAexePr BAeyr tAr sAmenr ewibel
bsl. BAeyr eCAw eTek bjn prpr besiCl.
ik GwiCl tA eBeb BAeyr ibSey ek perr
idek cAl. 34B] etYr eyAexePr ewibl eTek KAbAr
en tAedr idiCl. teb B]etYr ibAmInek
edr cAet p<Ac, ebzI KAbAr idl. BAeyr
eyAexePr se eKl/ pAn krl ey pyR n tAr
Ay m% hey egl.
29

BAeye dr eyAexePr bAIet inm,


jAnAn hl
16
imzer eyAexP ibAmInek tAr BAeyedr se
edKet epey B]tYedr bleln/ '' elAkedr AmAr
bAI iney s. pZ emer rAA kr. elAekr
Aj puer AmAr se KAeb. 17B]tYiw kT mt
kAj krl. es elAkedr eyAexePr bAIr iBtr
iney l.
18
eyAexePr bAI yAbAr smy BAeyr By epey
egl. tAr bll/ ''gtbAr ey wAk AmAedr bSAy
ePr edoy heyiCl tAr j ebADhy AmAedr
KAen An heC. ibxyiwek AmAedr ibre
mA, iheseb bYbhAr ker tAr AmAedr gAD eke
iney AmAedr dAs ker rAKeb.
19
tA BAeyr eyAexePr bAIr DAn B]etYr
kAeC egl. 20tAr bll/ ''sitY bliC gtbAr Amr
zs iknet esiClAm.
21-22
bAI ePrAr peT Amr bS Kuel etYk
bSAy AmAedr wAk K<uej eplAm. Amr jAin n
wAkA esKAen ik ker elA. ik Amr es wAk
ePr edbAr j iney esiC. Ar bAerr zs
eknAr jo wAk eniC.
23
ik es B]tY bll/ ''By epo n/ AmAy
eyAexP P< Ad pAteln
ibVAs kr. etAmAedr Vr/ etAmAedr iptAr Vr
tArpr eyAexP tAr B]tYedr k Aedz
incy phAr ihsAeb es wAk etAmAedr bSAy
idey bleln/ ''oedr etYekr bS bbAr
ePr ideyeCn. AmAr men AeC etAmr gtbAr
(mt nusAer zs Bit$ ker dAo. Ar etYekr
zesr j dAm ideyiCel.
tArpr es B]tYiw izimeyAnek kArAgAr eTek wAkAo tAedr zesr se ereK dAo. 2 AmAr eCAw
ebr ker Anl. 24B]tYiw tAedr eyAexePr bAI BAeyr bSAy tAr wAkAw erK bM tAr se

44

Aidpu Sk 44:3-34

45
AmAr ibezx repAr epyAlAwo rAK. B]etYr
eyAexePr kT mt kAj krl.
3
perr idn eBArebl BAeyedr gADAy ker edez
ePrAr j ibedy kr hl. 4tAr zhr eCe eberAel
eyAexP tAr B]tYek bleln/ ''yAo/ oedr ipC
nAo. oedr TAimey bl/ 'Amr etAmAedr it ik
BAl bYbhAr kir in teb etAmr ekn AmAedr
se KArAp bYbhAr krel ekn etAmr AmAr
minebr repAr epyAlA cir krel 5 AmAr minb
es epyAlA eTek pAn kern bM g,nAr jo
bYbhAr kern. etAmr y kerC t Ay kAj.
6
B]tYiw es mt kAj krl. es esKAen ep<QeC
BAeyedr TAmAelA. eyAexP y blet beliCeln/
B]tYiw es mt kT bll.
7
ik BAeyr B]tYiwek bll/ "rAjYpAl ekn
rkm kT bleCn Amr esrkm ekAn kAj
kret pAir n? 8 Amr AmAedr bSAy ey wAk
Aegr bAr epeyiClAm t iPirey eniClAm.
tAhel iny Amr etAmAr minebr bAI eTek
esAn ik rp ikC cir kret pAir n. 9&uim yid
es repAr epyAlA AmAedr kAro bSAy K<uej
pAo teb tAr m]&uY ehAk. &uim tAek tAhel htY
kret pAerA bM ese(e^ AmrAo etAmAr dAs
hb.
10
B]tYiw bll/ ''Amr etAmAedr kT mt
kAj krb. ik Aim es jnek htY krb n.
Aim repAr epyAlA K<uej epel es jn AmAr
dAs heb/ er cel eyet pAer.
ibAmIn P< Aed Dr pl
tKn etYk BA tAAtAi mAiwet inejedr
bS Kuel ePll. 12B]tYiw bSAil edKet lAgl.
ejY eTek Zr ker kiner bS K<uej edKel
ibAmIenr bSy es epyAlA K<uej pAoyA egl.
13
BAeyr et tY >iKt hl. tAr tAedr
ezAk kAz kret jAm iCe ePll. inejedr
bS AbAr gADAy cAipey zher iPer cll.
14
iyhd tAr BAeyedr iney eyAexePr bAI
egl. eyAexP tKno bAIet iCeln. BAeyr tAr
sAmen mAiwet pe tAek ,Am krl. 15eyAexP
tAedr bleln/ "etAmr ekn kAj kerC. etAmr
ik jAnet n ey Aim g,n kret pAir. kAej
AmAr eTek BAelA ek en.
16
iyhd bll/ ''mhAzy/ AmAedr blbAr ikC
en? bYAKY krAro pT en. Amr ey ined$Ax t
mA, krAro pT en. ekAn Ay kAejr
j Vr AmAedr ibcAer edAxI kereCn. esj
Amr sb mnik/ ibAmIno/ ApnAr dAs hb.
17
ik eyAexP bleln/ ''Aim etAmAedr sbAek
dAs krb n? ekbl ey epyAlA cir kereC es
11

AmAr dAs heb. bAkI etAmr etAmAedr iptAr


kAeC zAiet iPer yAo.
iyhd ibAmIenr j imnit kreln
tKn iyhd eyAexePr kAeC igey bleln/
''mhAzy/ dy ker AmAek sb kT pirAr ker
ApnAek blet idn. dy ker AmAr it rAg
krebn n. Aim jAin Apin PerQe,r smn.
19
Amr Aeg yKn KAen esiClAm tKn Apin
ije|s keriCeln/ 'etAmAedr kjn ipt Ar
BA AeC ik 20Amr ApnAek %r ideyiClAm/
'AmAedr k ipt AeCn/ itin b]. AmAedr
k eCAw BA reyeC. AmAedr iptA tAek BAlbAesn
kAr, es tAr b] byesr sAn. Ar es eCAw
BAeyr inejr k BA mAr egeC. tA tAr mAeyr
pu^edr meDY kmA^ es eb<ec AeC bM tAr
iptA tAek Kub BAlbAesn. 21tArpr Apin bleln/
'teb es BAek AmAr kAeC iney s. Aim
tAek edKet cA. 22Ar Amr ApnAek bllAm/
'es eCAw BA iptAek eCe Aset pAer n. Ar
iptA tAek hArAel ezAeket mArA yAebn. 23ik
Apin AmAedr bleln/ 'etAmAedr b es
BAek Anet heb n&ub Aim zs ib*I krb
n. 24tA Amr iPer igey Apin y beliCeln
t AmAedr iptAek jAnAlAm.
25
''per AmAedr iptA bleln/ 'yAo/ igey Aro
ikC zs iken AenA. 26Ar Amr iptAek bllAm/
'Amr eCAw BAek n iney eyet pAir n. rAjYpAl
beleCn eCAw BAek n edKel itin AmAedr kAeC
zs ib*I krebn n. 27tKn AmAedr iptA bleln/
'etAmr jAn AmAr SI rAehelr iw sAn hy.
28
tAedr kjnek Aim eyet idel bj tAek
emer ePll. es eTek Ar kKno tAek ediKin.
29
etAmr yid jneko AmAr kAC eTek iney
yAo Ar tAr yid ikC Gew tAhel Aim ezAek
mAr yAb.
30
Kn eBeb edKun eCAw BAek iney bAI n
iPrel ik Gweb eCAw BA iptAr Ae,r j
tY r pU,R? 31eCAw BAek AmAedr se n
edKel AmAedr iptA mArA yAebn Ar edAxw
heb AmAedr? tAhel Amr AmAedr b
] iptAek
>eKr kAre emer ePlb.
32
'' eCAw BAeyr dAiy Aim ineyiClAm.
Aim iptAek beliClAm/ 'Aim yid tAek etAmAr
kAeC iPirey n Ain teb sArAjIbn Aim prADI
hey TAkb. 33tA Kn AmAr iB(/ dy
ker eCAw BAek tAr BAeyedr se iPret idn.
Ar Aim KAen ApnAr dAs hey TAik. 34 eCAw
BA n iPrel Aim iptAek muK edKAet pArebA
n. eBeb By pAiC AmAr iptAr ik heb.
18

Aidpu Sk 45:1-28

46

eyAexP inejr pircy ideln


eyAexP Ar inejek sAmel rAKet pAreln
n. itin esKAen piSt smS elAekr
sAmen ek<ed Weln bM bleln/ ''sbAek cel
eyet belA. tA sb elAk cel egl. ekbl
eyAexePr BAeyr eyAexePr se rl. tKn
eyAexP inejr pircy ideln. 2 eyAexP Kub cSV er
k<AdiCeln/ Ar PerQe,r bAIr smS imzrIyr
t Znet epl. 3 eyAexP tAr BAedr bleln/
''Aim etAmAedr BA eyAexP. AmAr iptA BAl
AeCn etA ik BAeyr ekAn %r idl n
kAr, tAr htbui heln bMBy epeln.
4
tA eyAexP AbAr tAr BAedr bleln/
''KAen AmAr kAeC s. dy ker KAen s.
tA BAeyr eyAexePr kAeC egl. eyAexP tAedr
bll/ ''Aim etAmAedr BA eyAexP. Aim es/
yAek etAmr dAs ihsAeb imzerr j ibi*
keriCel. 5Kn ic ekAr n. etAmr y keriCel
tAr j rAgo ekAr n. Verr pirkn nusAer
Aim KAen esiC. Aim etAmAedr A b<AcAet
KAen esiC. 6iB$e(r ekbl ewA bCr ekeweC.
Kno Aro p<Ac bCr ekAn cAx heb n/ Pslo
Pleb n. 7 sutrAM Vr AmAek etAmAedr Aeg
KAen pAiWeye Cn yAet Aim etAmAedr elAkjnedr
edez en bA<cAet pAir. 8 AmAek ey KAen
pAWAenA heyeC tAet etAmAedr edAx en. iCl
Verr pirkn. Vr AmAek PerQe,r iptAr
SAen biseyeCn. Aim tAr smS bAIr smS imzr
edezr rAjYpAl heyiC.

45

S Aeyl
imzer Amit
heln
eyAexP bll/ ''etAmr tAAtAi AmAr iptAr
kAeC yAo. tAek bl tAr pu^ eyAexP bAt$
pAiWeyeC.
Vr AmAek imzerr rAjYpAlkereCn. tA
KAen AmAr kAeC cel Asun. edrI krebn
n. Kn cel Asu n . 10Apin AmAr
kACAkAiC egAzn edez TAket pAern.
Apin/ ApnAr s A nr/ ApnAr
nAitnAtinr bM ApnAr smS pZedro
iney Asun. 11iB$e(rperr p<Ac bCr Aim
ApnAr y enb. Pel Apin bM ApnAr
pirbAerr y AeC tAr ikC hAirey yAeb
n.
12
eyAexP tAr BAedr bll/ ''Aim ey sitY
sitY eyAexP t etAmr ecAeK edKC. Kn AmAr
BA ibAmIno jAen ey Aim etAmAedr BA/
etAmAedr se kT bliC. 13Aim imzr edez ey
sAn j$n keriC es sV e iptAek ebAl. KAen
etAmr y y edKC es sVe tAek ebAl. bAr
9

oW/ yt tAAtAi sb AmAr iptAek KAen


iney s. 14rpr eyAexP ibAmInek beu k jiey
Der jen k<det lAgeln. 15eyAexP A
BAedro cmu eKey k<Adeln. rpr BAeyr tAr
se kT blet Zr krl.
16
PerQ,o jAnet pAreln ey eyAexePr BAr
tAr kAeC eseC. Kbr PerQe,r sAr Ger
Ciey pel PerQ, o tAr dAesr tY sX
heln. 17PerQ, eyAexPek bleln/''etAmAr BAedr
bl tAedr ey pirmA, zesr eyAjn t iney
eyn knAn edez yAy. 18Aro bl eyn tAr tAedr
ipt bM tAedr pirbAerr sbAek iney AmAr
kAeC KAen iPer Aes. Aim etAmAedr bAs
krAr j imzer sb cAet BAl jim edb. Ar
etAmAr pirbAr KAnkAr sb ecey BAl KAbAr eKet
pAeb.
19
tArpr PerQ, bleln/ ''AmAedr mAlbAhI
gAIelAr meDY eyelA BAelA tAr ikC etAmAr
BAedr dAo. tAedr belA eyn/ tAr knAn edez
igey tAedr iptA bM inejr inejr SI o pu^
kA iney gAI ker iPer Aes. 20esKAn eTek
tAedr smS spi% iney AsAr bYApAer tAr eyn
ic n ker/ kAr, imzerr smS %m ijinx
tAedr.
21
S Aeyelr sAnr tA kreln. PerQ, eymn
Aedz keriCeln es metA eyAexP tAedr BAelA
ikC mAlbAhI gAI ideln Ar yA^Ar j yeTX
KAbAro ideln. 22eyAexP tAr etYk BAek sur
jAmA ejAAo ideln. ik eyAexP ibAmInek
ideln p<Ac ejAA jAm Ar 300 erQpY mu@.
23
eyAexP tAr iptAr jo phAr pAWAeln. itin
dzw gADAr ipeW bS Ber imzerr b %m ijinx
pAWAeln. Ar tAr iptAr ePrbAr peT yA^Ar j
Aro dziw SI gADAr ipeW ker zs/ riw bM
A KAbAr pAWAeln. 24tArpr eyAexP tAr
BAedr ibdAy ideln. Ar tAr yKn peT yAeC
eyAexP tAedr bleln/ ''esAj bAI yAo. peT
Jg ekAr n.
25
tA tArA imzr edz eCe tAedr iptAr kAeC
knAn edez igey ep<QCAl. 26BAeyr bll/ ''iptA
eyAexP Ken jIibt? Ar itin smS imzerr
inyu) rAjYpAl. tAedr iptA Zen htbui
hey reln; Tem etA tAr ibVAs hl n. 27ik
tArpr tAr eyAexP y beliCeln t bll. Ar
eyAexP tAek imzr edez iney yAbAr j ey mAlbAhI
gAIelA pAiWeyiCeln t yKn yAekAb edKeln/
tKn itin Ane e%ijt hey Weln. 28SAeyl
bleln/ ''bAr Aim etAmAedr kT ibVAs kriC.
AmAr pu^ eyAexP Kno eb<ec AeC? Ah/ m]&uYr
Aeg Aim tAek edKet pAb?

Aidpu Sk 46:1-32

47
rV S Aeyl
ek AAV s ideln
SAeyl imzr edezr ee yA^ Zr
kreln. Tem itin ebra-ezbAet egeln.
esKAen SAeyl tAr ipt sahAekr Verr
pAsn kreln bM bil ideln. 2 rAe^ Vr SVe
yAekAebr se kT bleln. Vr bleln/ ''yAekAb/
yAekAb.
SAeyl %r ideln/ '' ey Aim.
3
tKn Vr bleln/ ''Aim Vr/ etAmAr iptAr
Vr. imzer eyet By ekAr n. imzer Aim
etAmAek k mhjAitet pir,t krb. 4Aim
etAmAr se imzer yAb Ar etAmAek esKAn eTek
iPirey Anb. &uim imzer mAr yAeb ik eyAexP
etAmAr se TAkeb. &uim mAr egel eyAexP tAr
inejr hAt idey etAmAr ecAK buijey edeb.

46

S Aeyl
imzer egeln
tArpr yAekAb ebra-ezb eCe imzerr idek
yA^ kreln. SAeyelr pue^r inejedr ipt
yAekAbek bM etYek inejr pu^ kA o SIedr
iney imzer cleln. PerQ, ey mAlbAhI gAIelA
pAiWeyiCeln eselA ker tAr egeln. 6 tAr
tAedr pZpAl bM knAn edez tAedr y y iCl
sb iney cleln. sutrAM SAeyl imzer tAr smS
sAn bM tAedr pirbAr iney egeln. 7 tAr se
iCl tAr pue^r bM nAitr/ tAr kAr bM
nAtinr. sutrAM tAr smS pirbAr tAr sAeT imzer
egeln.
5

yAekAebr pirbAr
SAeyelr pue^r bM tAr bMzDerrA yAr
tAr se imzer igeyiCeln tAedr nAmil
reb, iCeln ejY pu^. 9 rebe,r pue^r iCeln
henAk/ plalu/ ihexA, o kimR.
10
izimeyAenr pue^r iCeln iymUeyl/ yAmIn/
ohd/ yAKIn/ esAhr CA ezQl. :ezQelr m iCeln
kjn knAnIy SIelAk.
11
elbIr pue^rA iCeln egezRAn/ khA o mrAir.
12
iyhdAr pue^r iCeln r/ onn/ ezl/ eprs
o esrh. :r o onn knAn edez mAr igeyiCl.
epresr pue^r heln ihexA, o hAmUl.
13
xAKerr pue^r iCeln etAly/ pUy/ eyAb o
izeA,. 14sbUlUenr pue^r iCeln esrd/ elAn o
yhell.
15
reb,/ izimeyAn/ elib/ iyhd / xAKr o sbl
U n
U
nAr iCeln yAekAb o ely A r s A ng,.
pnarAem elyAr sAnr jeiCl. tAr
dI, nAem kiw kAo iCl. tAr pirbAer emAw
sds sMKY iCl 33 jn. 16gAedr pue^r iCeln
isiPeyAn/ hig/ zUnI/ xaebAn/ ir/ erAdI o erlI.
8

17

Aezerr pue^r iCeln iy/ iyzab/ iyzaib/


biry bM tAedr ebAn esrh. bireyr pue^r TRA
ehbr o mIeylo iCeln. 18yAekAebr pue^r
iCelntAr SIr dAsI isAr. :isA es dAsI yAek
lAbn tAr k elyAr sAeT ideyiCeln. tAr
pirbAerr emAw sds iCeln 16 jn.
19
ibAmIno yAekAebr se iCeln. ibAmIn
iCeln yAekAb o rAehelr pu^. :eyAexPo rAehelr
pu^. ik eyAexP itmeDY imzer iCeln.
20
imzer eyAexePr pu^ hy. tAedr nAm mn>iz
o Piym. :eyAexePr SIr nAm iCl Asn. itin
iCeln on zherr yAjk epAwIPr r kA.
21
ibAmIenr pue^r hl ebl/ ebKr/ saebl/
egr/ nAmn/ hI/ erAz/ mupapIm/ papIm o d$.
22
r iCeln yAekAb o tAr SI rAehelr sAn.
pirbAerr emAw sds sMKY 14 jn.
23
dAenr pu^ iCeln hzIm.
24
nAilr pu^ iCeln yhiseyl/ gUin/ eysr o
izem.
25
r iCeln yAekAb o iblha Ar sAn. :iblha -
es dAsI yAek lAbn tAr kA rAehelr sAeT
pAiWeyiCeln. pirbAerr emAw sds sMKY
iCl sAt.
26
srAsir yAekAb het p %rpurxedr emAw
66 jn tAr se imzer igeyiCeln. : sMKYAr
meDY yAekAebr pu^edr SIedr g,n krA hyin.
27
AbAr eyAexePro sAn iCeln yAr imzer
jeiCeln. sutrAM imzer yAekAebr pirbAerr emAw
sds sMKY hl 70 jn.
S Aeyl
imzer epQ< CAeln
eyAexePr se kT blAr j yAekAb iyhd Aek
tAr Aeg pAWAeln. r per yAekAb bM tAr
pue^r egAzn edez ep<QeCAeln. iyhd egAzn
edez eyAexePr se kT blet egeln. yAekAb
bM tAr pirbAerr elAkjn rpr es edez
ep<QCAeln. 29eyAexP yKn Zneln ey tAr ipt
AseCn tKn itin rT St ker egAzn edez
tAr iptA SAeyelr se edK kret egeln.
eyAexP tAr iptAek edeK gl jiey Der b(,
k<Adeln.
30
tKn S Aeyl eyAexPek bleln/ ''Kn Aim
zAiet mret pArb. Aim etAmAr muK edKlAm
bM jAnlAm ey &uim Kno jIibt.
31
eyAexP tAr BAedr bM iptAr pirbAerr
bAkIedr bleln/ ''Aim PerQ,ek blet yAiC ey
etAmr KAen esC. Aim PerQ,ek blb/ 'AmAr
BAeyr bM iptAr pirbAerr bAkI sbA knAn
edz eCe KAen AmAr kAeC eseCn. 32pirbAerr
sbA emxpAlk. tAr brAbr emxpAl o egA-pAl
28

Aidpu Sk 46:33-47:26

48

ereK TAekn. tAr tAedr pZ o Ar y ikC


tAedr iCl sb tAedr se iney eseCn. 33PerQ,
etAmAedr fAkel ije|s kreb/ 'etAmr ik kAj
kr
34
etAmr tAek bleb/ 'Amr emxpAlk.
sArAjIbn Der Amr emx pAln ker AsiC.
AmAedr Aeg AmAedr pUbRpurexr emxpAlk
iCeln. PerQ, etAmAedr egAzn edez TAket
edebn. imzrIyr emxpAlkedr pC kern n/
esj etAmAedr egAzn edez TAkAwA BAl heb.
S Aeyl
egAzen bAs kret lAgeln
eyAexP PerQe,r kAeC igey bleln/ ''AmAr
ipt/ AmAr BAeyr bM tAedr pirbAerr
sbA KAen eseCn. tAr tAedr pZ o sbRSV
iney knAn edz eTek cel eseCn. tAr Kn
egAzn edez reyeCn. 2PerQe,r sAmen yAbAr
j BAedr meDY p<Acjnek menAnIt kreln.
3
PerQ, BAedr ije|s kreln/ ''etAmr ik
kAj kr
BAeyr PerQ,ek bll/ ''mhAzy/ Amr
emxpAlk. Ar AmAedr Aeg AmAedr
pUbRpurxrAo emxpAlk iCeln.
4
tAr PerQ,ek bll/ ''knAn edez ByAbh iB$(
heyeC. tA pZedr KAbAr GAesr BAb heyeC.
tA Amr edez bAs krb bel KAen esiC.
dy ker AmAedr egAzn edez TAket idn.
5
tKn PerQ, eyAexPek bleln/ ''etAmAr iptA
o etAmAr BAeyr etAmAr kAeC eseCn. 6 tAedr
TAkbAr j &uim imzer ey ekAn jAyg ebeC
inet pAerA. etAmAr iptA bM etAmAr BAedr sb
cAet BAl jimw ido. tAedr egAzn edez bAs
kret dAo. Ar tAr yid d( emxpAlk hy teb
tAr AmAr pZpAelro y inet pAer.
7
tKn eyAexP tAr iptAek PerQe,r se edK
krbAr j efek Aneln. yAekAb PerQ,ek
AzIbRAd kreln. 8PerQ, tAek ij|AsA kreln/
''ApnAr bys kt
9
yAekAb PerQ,ek bleln/ ''AmAr Ayur
smey AmAek enk smsAr suKIn het
heyeC. Aim ekbl 130 bCr byS. AmAr ipt
bM AmAr pUbRpurxr AmAr cAeto ebzI bCr
eb<eceCn.
10
yAekAb PerQ,ek AzIbRAd kreln bM tAr
sAmen eTek ibdAy ineln.
11
PerQe,r kTAmt eyAexP tAr iptA o BAedr
imzer jimjm ideln. rAimexx zherr kAeC iSt
es jim imzerr sb jimr ecey esr iCl. 12Ar
eyAexP tAr iptA/ tAr BAedr bM tAr smS
pirjnedr tAedr eyA jnIy KA srbrAh kreln.

47

eyAexP PerQe,r j jim ikneln


iB$( Aro ByAbh hey Wl. Pel edez
ekATo ekAn KA rl n. dAr iB$e(r
je imzr bM knAn edz dir@ hey pl. 14edezr
elAekr Aro zs iknet TAkl Ar eyAexP
es TR jimey PerQe,r kAeC iney l. 15ikC
per imzrIy bM knAnIyedr sb TR ezx hey
egl. kAr, tAr smS TR zs iknet bYy
keriCl. tA imzrIyrA eyAexePr kAeC igey bll/
''AmAedr KA idn. AmAedr TR ezx hey egeC.
Amr eKet n epel ApnAr ecAeKr sAmen mArA
yAb.
16
ik eyAexP %r ideln/ ''etAmAedr egA-pAl
dAo/ Aim etAmAedr KAbAr edb. 17BAeb KA
eknAr j elAekr tAedr egA-pAl/ eGA bM
A pZr bYbhAr kreln. es bCer eyAexP
pZr bdel tAedr KA ideln. 18ik perr bCer
elAekedr KAbAr eknAr j pZ bM ikC
iCl nA. tA elAekr eyAexePr kAeC igey bll/
''Apin jAenn AmAedr kAeC Ar ekAn TR en.
Ar AmAedr sb pZo Kn ApnAr. sutrAM
Apin y edKeCn AmAedr es edh o AmAedr
jim CA AmAedr kAeC Ar ikC en. 19sitY
Amr ApnAr ecAeKr sAmen mAr yAb. ik Apin
AmAedr KA idel Amr PerQ,ek AmAedr jim
edb bM Amr tAr dAs hb. AmAedr bpn krAr
bIj idn. tAhel Amr mrb n. Ar jimet
AbAr AmAedr j zs heb.
20
tA eyAexP imzerr smS jim PerQe,r j
iken ineln. elAekr (uDAr j imzerr smS
jim PerQe,r kAeC ib*I ker idl. 21Ar imzerr
sbR^ elAekr PerQe,r dAs hl. 22eyAexP ekbl
yAjkedr jim ikneln n. yAjkedr jim ib*I
krAro eyAjn iCl n kAr,/ PerQ, tAedr kAejr
j pAirimk idetn Ar tAr es TR idey
KA iknt. 23eyAexP elAekedr bleln/ ''Kn
Aim etAmAedr bM etAmAedr jim PerQe,r j
iken ineyiC. tA Aim rpr etAmAedr jimet
bpn krAr bIj edb. Ar etAmr t bpn kret
pAr. 24zs eCdenr smy etAmr b p
zesr p<Ac BAegr k BAg PerQ,ek edeb. bAkI
p<Ac BAegr cAr BAg zs etAmAedr heb. etAmr
etAmAedr KAer j es rAK zesr bIj perr
bCr bpn krAr j bYbhAr kret pAreb. Ar
tAet etAmAedr pirbAr o sAnedr jo KA
TAkeb.
25
elAekr bll/ ''Apin AmAedr A,
b<AiceyeCn. Amr PerQe,r dAs hey KuzI.
26
tA eyAexP es smy jimr bYApAer An
!trI kreln/ Ar es An Ajo blb reyeC.
13

49

Aidpu Sk 47:27-48:18

es An nuyAyI jimet p sbikCr p<Ac jn pu^ AmAr ehAk. tAr AmAr sb ikCr
BAegr k BAg PerQe,r. yAjkedr jim CA MzIdAr heb. ik etAmAr yid Ar ekAn pu^
smS jim PerQe,r.
TAek teb t etAmAr ehAk. Ar tAr Piym o
mn>izr kAeC sAenr mt ehAk TRA Bib`et
"imzer kbr ny
tAr Piym o mn>izr iDkArBu) sb ikCr
27
SAeyl imzerr egAzn edez SAyI heln. MzIdAr heb. 7 pn-a rAm eTek AsAr smy rAehl
tAr pirbAr sMKYAy b]i epl bM ibzAl hey mAr egeln. GwnAy Aim tY >K eplAm.
Wl.imzr edez tAr ikC jim epeln bM sPl Amr yKn PAeTr idek yAiClAm tKn knAn
heln.
edez itin mAr egeln. Aim tAek esKAen PAT
28
yAekAb imzer 17 bCr eb<ec iCeln sutrAM yAbAr peTr DAer kbr idlAm. :PAT !belehemr
tAr bys hl 147bCr. 29smy hl yKn SAeyl pr nAm.
8
buJeln ey itin zI mAr yAebn. tA itin tAr
tKn SAeyl eyAexePr pu^edr edeK ij|AsA
pu^ eyAexPek inejr kAeC fAkeln. itin bleln/ kreln/ '' bAlekr kAr
9
''yid &uim AmAy BAlbAs teb AmAr rr nIec
eyAexP tAr iptAek bleln/ ''r AmAr
hAt rAK bM it| kr. it| kr ey &uim pu^r/ Vr edr AmAy ideyeCn.
etAmAr kTAy ibVS heb. Aim mAr egel AmAy
SAeyl bleln/ ''etAmAr pu^edr AmAr kAeC
30
imzer kbr ido n. ey jAy g Ay AmAr iney s. Aim tAedr AzIbRAd krb.
10
pUbRpurxedr kbr edoy heyeC esKAen AmAy
SAeyl b] heyiCeln bM ecAeKo BAelA
kbr ido. AmAek imzr eTek bey iney igey edKet epetn n. tA eyAexP pu^ek iptAr
AmAedr pAirbAirk kber kbr ido.
Kub kAeC iney eln. SAeyl tAedr gl jiey
eyAexP %r ideln/ ''Aim it|A kriC cmu eKeln. 11tArpr SAeyl eyAexPek bleln/
ApnAr kT metA kAj krb.
"Aim BAbet pAirin ey kKno etAmAr muK edKet
31
tArpr yAekAb bleln/ ''AmAr kAeC idbY pAb. ik edK? Vr AmAek etAmAr mnik etAmAr
kr. tKn SAeyl ibCAnAy tAr mAT nAimey Verr pu^edro edKet ideln.
12
pAsn kreln.*
tArpr eyAexP SAeyelr ekAl eTek tAr
pu^edr ineln bM tAr SAeyelr sAmen mAT
mn>iz o P iye mr j AzIbAR d
nt krl. 13eyAexP Piymek tAr fAnidek bM
ikC smy per eyAexP jAnet pAreln ey mn>izek tAr b< idek rAKeln. :sutrAM Piym
tAr iptA Kub suS. tA eyAexP tAr S Aeyelr bAm idek o mn>iz tAr fAn idek rl.
pu^ mn>iz o Piymek iney tAr iptAr kAeC 14ik SAeyl tAr hAt AAAi BAeb ereK
egeln. 2 eyAexP esKAen ep<QCAel SAeylek tAr fAn hAt eCAw pu^ Piyemr mATAy rAKeln.
ek Kbr ideln/ ''ApnAr pu^ eyAexP ApnAek SAeyl tAr bAm hAt b pu^ mn>izr mATAy
edKet eseCn. S Aeyl Kub bl
R hey peiCeln/ rAKeln. mn>iz TmjAt helo itin bAm hAt
ik itin Kub ecX ker ekAn met ibCAnAy eW tAr per rAKeln. 15SAeyl eyAexPek AzIbRAd
bseln.
ker bleln/
3
"AmAr pUbRpurx AhAm o sahAk AmAedr
tKn S Aeyl eyAexPek bleln/ ''knAn edezr
lUs nAmk jAygAy sbRzi)mAn Vr AmAr sAmen Verr pAsn kretn. Ar es Vr sAr
AibBRUt heyiCeln. esKAen Vr AmAy AzIbRAd jIbn AmAy bhn kereCn.
16
keriCeln. 4Vr AmAy beliCeln/ 'Aim etAmAek
itin es edbdUt iyin AmAy sb sms
b bMz krb. etAmAr enk sAnsit heb bM eTek r( kereCn. AmAr ATRn/ itin pu^edr
tAr mhAn heb. edz etAmAr bMzDerr AzIbAR d krebn. Kn pue^r AmAr bM AmAr
icrkAelr j tAedr iDkAer rAKeb. 5Ar Kn pUbRpurx AhAm o sahAekr nAem AKYAt ehAk.
etAmAr pu^/ AmAr AsAr Aeg imzr edez AmAr ATRn tAr eyn p]iTbIet b]i epey b
edr j heyiCl. etAmr pu^ mn>iz o Piym bMz o b jAit hy.
AmAr kAeC inejr pue^r mt ehAk. tAr AmAr
17
kAeC reb, o izimeyAenr mt ehAk. 6 sutrAM
eyAexP yKn edKeln tAr iptA fAn hAt
Piyemr mATAy ereKeCn/ tKn itin KuzI heln
tKn kreln TbA "tKn SAeyl tr lAiWr mATAy pUjA n. eyAexP iptAr hAt Piyemr mAT eTek &uel
kreln. "lAiWr ih itziw "zyY o ebAJAy. bM
Der mn>izr mATAy rAKet cAeln. 18eyAexP tAr
"pUjAr ih itziw "nt hoy TbA "ehlAn edoy
iptAek bleln/ ''Apin ApnAr fAn hAt Bul
rkmo ebAJAy.

48

Aidpu Sk 48:19-49:20

50

jenr mATAr pr ereKeCn. mn>iz TmjAt.


tAr per fAn hAt rAKun?
19
ik tAr iptA tk$ ker bleln/ ''Aim jAin
bs/ Aim jAin. mn>iz TmjAt es mhAn heb/
belAekr ipt heb ik eCAw jn bjenr eceyo
mhAn heb Ar tAr bMz Aro enk heb.
20
tA SAeyl es idn bel AzIbRAd
kreln/
''SAeyl kAek AzIbRAd kret etAmAedr
nAm bYbhAr kreb. tAr bleb/ "Vr etAmAek
eyn mn>iz o Piyemr metA kern.
BAeb SAeyl mn>izr cAet Piymek b
kreln.
21
tArpr SAeyl eyAexPek bleln/ ''edK
AmAr m]&uYr smy kAeC es egeC. ik Vr
etAmAr se TAkebn. itin etAmAek AbAr etAmAr
pUbRpurxedr edez iney yAebn. 22Aim etAmAek y
idlAm t etAmAr BAedr id in. emArIyedr hAt
eTek ey pAhA Aim jy ker ineyiClAm t etAmAy
idiC. Aim es pAhA jy kret AmAr trbAir
o Dnu k bYbhAr keriClAm bM Aim jy I
heyiClAm.

tAedr e*AD k iBzAp. kAr, t c.


% hey Wel tAr inurtAy pU,R hy. tAr
yAekAebr edez tAedr Mz pAeb n. tAr smS
Seyel Ciey peb.
7

iyhd A
''iyhd etAmAr BAeyr etAmAr zMs kreb.
&uim etAmAr zedr prAijt kreb. etAmAr
BAeyr etAmAr kAeC jAnu pAteb.
9
AmAr bAC/ &uim izkAerr opr dAiey TAk
isMehr mt. es ibAm krel tAek ibr) krAr
sAhs kAr AeC.
10
iyhdAr bMz eTek rAjAr Web. tAr bMz
ey zAsn kreb icH k]t rAjA n AsA pyR
reb. per b elAk bADY hey tAr esb kreb.
11
es @A(Alt idey tAr gAD b<ADeb. gADAr
zAbkek %m @A(AltAy b<ADeb. %m @A(Ares
inejr bS eDQt kreb.
12
tAr ecAK @A(Ars pAn ker lAl/ tAr dAt
D pAn ker sAd.
8

sbl
U n
U
''sbU l U n smu e @r kAeC bAs kreb. tAr
smue@Apkul jAhAejr pe( heb inrApd. sIedAn
pyR ibS]t heb tAr edz.
13

yAekAb tA r p^
u edr AzIbAR d kreln
rpr yAekAb t A r pu ^ edr tAr kAeC
xAKr
fAkeln bM bleln/ ''AmAr bACAr KAen
14
AmAr kAeC s. Bib`et ik Gweb t Aim
"xAKr Kcerr mt kiWn pirm kereC.
etAmAedr bliC.
BArI ebAJ bhn krAr pr es ibAm kreb.
2
15
''yAekAebr pue^r s/ ksAeT es ezAn
es edKeb tAr ibAm SAn %m. tAr edz
etAmAedr ipt SAeyl ik bleCn.
heb menAhr. tKn es BArI ebAJ bet st
heb. dAs ihsAeb kAj kret sit jAnAeb.
reb,
3
dAn
"reb, AmAr Tm jAt/ &uim etA AmAr
16
Tm sAn/ purx ihsAeb AmAr zi)r Tm mA,.
''dAn SAeyelr bMezr metA inejr
&uim AmAr sAnedr meDY sbecey sAint bM jAedr ibcAr kreb.
17
zi)mAn.
dAn heb peTr DAerr sAepr mt. es peT
4
Zey
TAk
ibxDr sAepr mt heb. es sAp/ ey
ik bAr mt etAmAr kAemCA/ &uim t dmn
kerA in. esj &uim sAint sAn ihsAeb etAmAr eGAAr pAey dMzn ker cAlkek mAiwet ePel
ADA hArAeb. &uim etAmAr iptAr zyYAy eWiCel edy.
18
Ar tAr k SIr sAeT ZeyiCel. &uim es zyYAy
eh Bu/ Aim etAmAr pir^Ae,r ep(
GuimeyC bM es zyYAek pib^ kerC.
kriC.

49

izimeyA n o elib
gAd
19
"izimeyAn o elib BA BA. tAr eyAA bM
''k dl dsuY gAdek A*m, kreb. ik
tAr tAedr trbAir iney yu kret BAlbAes.
gAd tAedr ipCen tA kreb.
6
tAr egApen m ibxy iney pirkn krl.
Aezr
AmAr A A tAedr pirknAy Mz eneb n. tAedr
20
egApn sBA Aim SVIkAr krb n. tAr rAeg mAnux
''Aezerr edez %m KA p heb. rAjAr
htYA krl. ekbl WA kret pZedr AGAt krl. pyu) KA es eyAgAeb?
5

51

Aidpu Sk 49:21-50:15

nA il
jiey Der cm
u eKeln. 2eyAexP tAr B] tYedr iptAr
"nAil mu) hir,Ir metA/ Ar tAr bAkY edh St kret bleln. : B]etYr iciksk
iCl. iciksekr imzrIyr ey ibezxBAeb edh
tAedr sur izZr metA.
St ker esBAeb yAekAebr edh kbr edbAr
eyAexP
j St krl. 3 edh ibezxBAeb St krAr
22
"eyAexP k]tkAy$Y heyeC. es Pel FAk ltAr smy kbr edbAr Aeg tAr 40 idn pyR ep(
metA. bse ebe oW zAKAr metA. ebAr gAey krl. tArpr 70 idn Der imzrIyr yAekAebr j
ezAk pAln krl.
ebe oW ltAr metA.
23
4
enk elAk tAr ibre egeC bM tAr se
ezAekr 70 idn ezx hel eyAexP PerQe,r
yu kereC. DnukDArIr tAr z heyeC.
AiDkAirkedr bleln/ 5 'PerQ,ek dyA ker
24
ik es tAr prA*mI Dnu o d( bAr sAhAeyY kT blun "AmAr ipt yKn m]&uYzyYAy iCeln
yu jy kereC. es (mtA pAy yAekAebr k tKn Aim tAr kAeC it| keriClAm ey tAek
zi)mAn V e rr kAC eTek/ k emxpAlk knAn edez k hAy smAiht krb. h itin
inejr j St keriCeln. tA dyA ker AmAr
SAeyelr !zelr kAC eTek.
25
etAmAr iptr Verr kAC eTek Vr etAmAy iptAek kbr idet idn. tArpr Aim AbAr ApnAr
AzIbRAd krn. sbRzi)mAn Vr etAmAy AzIbRAd kAeC iPer Asb.
6
krn/ perr AkAz het AzIbRAd bxRAn/ Ar
PerQ, bleln/ ''etAmAr it| pAln kr.
gBIr jl eTeko AzIbRAd krn. itin etAmAek yAo etAmAr iptAek kbr dAo.
7
Sn o gB$ heto AzIbRAd krn.
tA eyAexP tAr iptAek smAiht kret
26
cleln.
PerQe,r smS AiDkAirk/ PerQe,r
AmAr pUbRpurexr enk AzIbRAd eBAg
kereCn. ik etAmAr iptA Aim Aro ebzI entAr bM imzerr bIe,r eyAexePr sAeT
AzIbAR d epeyiC. etAmAr BAeyr etAmAy sb eTek egeln. 8 eyAexePr pirbAerr sbA/ tAr BAeyr
bit krl; ik Kn Aim pbRetr smAn <c o tAr iptAr pirbAerr sbA tAr se egeln.
AzIbRAd etAmAr mATAy rAizk]t krlAm.
egAzn edez ekbl tAedr sAnsit o pZr
eTek egl. 9 es k ibrAw dl hl mnik k
ibAmIn
dl !sinko reT o eGAAy ce cll.
27
10
"ibAmIn (uDAt$ enke. skel es izkAr
tAr y$n ndIr pUbRidek egAern Awedr*
ker eKet bes. sYAeblA y pe TAek t BAg KAmAer eln. SAen tAr SAeyelr j dIGR
ker eny.
smy Der ezAk sB kreln. es ezAk sB sAt
28
hl SAeyelr bAerA bMz. Ar idn Der cll. 11knAn edezr elAekr egAern
kTAelA tAedr ipt tAedr beliCeln. itin Awedr es e Y iX i*y edeK bleln/
etYkiw sAnek tAedr pyu) AzIbAR ed AzIbAR d ''imzrIyedr dAr, ibxAdmy ezAekr nuAn?
kreln. 29tArpr SAeyl tAedr ined$z idey esj y$n ndIr pAerr es jAygAr nAm hl
bleln/ ''m]&uYr pr Aim cA AmAr elAkedr se Aebla-imSyIm. 12sutrAM yAekAebr pue^r tAedr
punimRilt het/ sutrAMehtIy ePAe,r e(et ey iptAr kTAnusAer kAj kreln. 13tAr tAr edh
h AeC esKAen AmAr pUbRpurxedr es hAy knAn edez bhn ker en mkaeplAr hAet kbr
AmAy kbr ido. 30es kbr knAn edez mir idl. AhAm ehtIr ePAe,r kAC eTek mir
kAeC mkaepl e(et reyeC. es e(t AhAm kAeC ey e(t ikeniCeln kbr esKAen iCl.
ePAe,r kAC eTek ikeniCeln eyn es kbr idet AhAm kbr edbAr j w ikeniCeln.
pAer. 31AhAm o tAr SI sArAo es kber smAiht 14eyAexP tAr iptAek kbr edbAr pr tAr delr
heyiCeln. sahAk o tAr SI iribkAeko es kber sbA imzer iPer egeln.
smAiht kr heyiCl. Aim AmAr SI elyAeko
BAeyr tbo
u eyAexPek By ker cll
esKAen smAiht keriC. 32es h ehtIyedr kAC
15
eTek ekn es e(etr meDY reyeC. 33yAekAb
yAekAb mAr egel eyAexePr BAey r
tAr pu^edr se kT bl ezx ker Zey peln. >iS hl. tAr eBeb BIt hl ey b
ibCAnAy p iWey rAKeln/ tArpr mAr egeln.
bCr Aeg tAr eyAexePr it y keriCl/ eyAexP
hyt
tAr itPl edeb. tAr bll/ ''hye tA eyAexP
yAekAebr eY iXi*yA
Kno Amr y keriClAm tAr j AmAedr
SAeyl mAr egel eyAexP tY >iKt
heln. itin k<Adeln bM tAr iptAek egAern Awedr r TR "Awedr zs JAA krAr KAmAr.
21

50

Aidpu Sk 50:16-26

52

G], ker. 16j BAeyr eyAexPek bel


pAWAl
iptA mAr yAbAr Aeg ApnAek bAt$A
idet beliCeln. 17itin bleln/ 'eyAexPek
AmAr nuerAD/ es eyn dy ker tAr
BAedr Ay kAj (m ker edy. es j
Amr Kn AmAedr etAmAr it kr es
Ay kAejr (m cA. Amr es Verr
dAs iyin etAmAr iptAro Vr. Kber
eyAexP Kub >K epeln bM k<Adeln. 18tAr
BAeyr tAr sAmen igey ,Am kreln bM
bleln/ ''Amr ApnAr dAs hb. 1 9tKn
eyAexP tAedr bleln/ "By ekAr n/Aim
Vr n? zAiS edbAr iDkAr AmAr en.
20
w sitY ey etAmr AmAr inX krAr
pirkn keriCel/ ik k]tpe( Vr
AmAr j BAl ikC pirkn kriCeln.
Verr AmAr mADYem enekr A b<AcAenAr
pirkn iCl. 21Ar Gwl o t-? tA By
epo n. Aim etAmAedr bM etAmAedr
sAnedr shAy hb. BAeb eyAexP BAedr

BAel BAel kT blel tAr BAel ebAD


krl. 22eyAexP tAr iptAr pirbAerr se
imzer reln. eyAexP 110 bCr byes mAr
egeln. 23eyAexePr jIbnkAel eyAexP o
edKeln ey tAr pu^ mn>izr mAKIr nAem
kiw pu^ hl. eyAexePr jIbnkAel
mAKIerr pu^r jAl bM eyAexP tAo edeK
eyet pAreln.
eyAexePr m&
] u Y
im zyYAy eyAexP tAr BAedr bleln/
''AmAr m]&uYr smy inkw/ ik Aim jAin Vr
etAmAedr y enebn bM edz eTek ebr ker
iney yAebn es edez/ ey edz itin AhAm sahAk
o yAekAbek edebn bel it|A keriCeln.
25
tArpr eyAexP tAr elAkedr kiw zpT
inet bleln ey Vr tAedr yKn n&un edez iney
yAebn/ tKn tAr eyn tAr iS bhn ker iney
yAy.
26
eyAexP 110 bCr byes imzer mAr egeln.
iciksekr tAr edeh xD idey imzer k
zbADAerr meDY rAKeln.
24

53

yA^Apu Sk
imzer yAekAebr pirbAr
yAekAb tAr pu^edr iney imzerr peT cleln.
pu^edr se tAedr inj inj pirbAro iCl.
S Aeyelr pu^r hl 2 reb,/ izimeyAn/ elib/ iyhd
3
xAKr/ sbUlUn/ ibAmIn/ 4dAn/ nAil/ gAd bM
Aezr. 5 yAekAebr sbZ 70 jn %rpurx iCl.
eyAexP tAr bAerAjn pue^r kjn/ ik es Aeg
eTek imzer iCl. 6 per eyAexP/ tAr BAeyr
bM jer etYek mAr egelo 7SAeyelr
elAekedr sMKY sAn iCl. tAedr elAksMKY
Kub tAtAi ebe igeyiCl. PlSV rp/ imzr edziw
SAeylIyet Ber igeyiCl.

S Aeye lr elAekedr smsA


essmy kjn n&un rAj imzr zAsn kret
lAgeln. rAj eyAexPek icnetn n. 9 rAjA
t A r jAedr ee bleln/ ''S A ey e lr
elAekedr idek ecey edK/ orA sMKYAy sMKY
bM AmAedr eTek ebzI zi)zAlI? 10tAedr
zi)b]i b krbAr j mAedr ikC kw
c&urtAr sAhAyY inet heb. kAr,/ Kn yid yu
lAeg tAhel or AmAedr prAijt krbAr j o
AmAedr edz eTek ebr ker edbAr j AmAedr
zedr se hAt emlAet pAer.
11
imzerr elAekrA tA SAeyelr elAekedr
jIbnek ibRxh ker etAlAr Pi Awl. sutrAM
SAeylIyedr t%AbDAn krbAr j imzrIyr
*ItdAs minbedr ineyAg krl. dAs zAsekr
dIedr idey ejAr ker rAjAr j ipeTAm o
rAimexx nAem iw ngr inmRA, krAl. ngerr
rAj zs bM A ijinsp^ mjut ker
rAKeln.
12
imzrIyr SAeylIyedr kiWn pirm kret
bADY krl. ik tAedr yt ebzI kiWn pirm
krAenA het TAkl tt SAeyelr elAekedr
sMKYAb]i bM ibSAr Gwet TAkl. Pel imzrIyr
SAeyelr elAekedr Aro ebzI By epet Zr
krl. 13Ar esj tAr i hey SAeyelr
elAekedr it Aro ebzI ind$y hey Wl. sutrAM
imzrIyr S AeylIyedr Aer kiWn pirm krAet
bADY krl.
14
imzrIyr SAeylIyedr jIbn ibRxh ker
&ull. tAr SAeylIyedr <w !tir krbAr j
8

gAd gAd BArI FAlA r im, bhn kret bM


mAeW lA[l cAlAet bADY keriCl. tAr
SAeylIyedr sb rkemr kiWn kAj kret bADY
keriCl.
rV ek ns
u r,kArI DAmAg,
SAeylIy mihlAedr sAn seb sAhAyY
krbAr j jn DAm iCl. tAedr jenr nAm
iCl izP o pUy. 16SVyM rAj es es
DAmAek bleln/ ''edKiC etAmr brAbr ih
mihlAedr sAn sebr smy sAhAyY ker celeCA.
edK/ yid ek kA sn sb ker tAhel iWk
AeC/ tAek b<Aicey erK/ ik pu^ sAn hel se
se es seAjAt pu^ sAnek htY kreb.
17
ik DAmAr Verr it ibVAs ereK rAjAr
Aedz mA ker pu^ sAnedr b<Aicey rAKl.
18
rAj bAr tAedr efek pAiWey bleln/
''etAmrA w ik krel ekn etAmr AmAr bADY
heyC bM pu^ sAnedr b<Aicey ereKC
19
DAmAr rAjAek bll/ ''eh rAjA/ SAeylIy
mihlAr imzerr mihlAedr eTek enk ebzI
zi)zAlI. Amr tAedr sAhAeyYr j ep<QCbr
Aeg S AeylIy mihlAr sAn sb ker ePel.
:20-21Vr DAmAedr Acre, KuzI heln.
tA Vr DAmAedr AzIbRAd kreln bM tAedr
inejedr pirbAr bAnAet ideln. SAeylIyr
sMKYAy Aro bAet TAkl bM Aro zi)zAlI
hey Wl.
22
per PerQ, injSV elAekedr Aedz ideln/
''etAmr kA sAn b<Aicey rAKet pAerA. ik pu^
sAn hel tAek nIlned Ce ePlet heb.
15

izZ emAiz
elib pirbAerr kjn purx elib pirbAerr
k kAek ibey keriCl. 2 es sAnsb hl
bM kw sur PuwPuew pu^ sAenr j idl.
pu^ sAn edKet t sur heyiCl ey tAr mt
tAek itn mAs luikey ereKiCl. 3 itn mAs per
yKn es tAek Ar luikey rAKet pAriCl n/ tKn
es kiw Juiet AlkAtr mAKAelA bM tAet
izZiwek ereK ndIr tIer lV GAsben ereK elA.
4
izZiwr b ebAn tAr BAeyr ik bSA het pAer
edKbAr j dUer dAiey BAeyr Juir idek l(Y

yA^Apu Sk 2:5-3:3

54

rAKiCl. 5iWk tKn PerQe,r emey ndIet SAn


kret esiCl. es edKet epl GAsben kiw
Jui BAseC. tAr shcrIr tKn ndI tIer Guer
ebAiCl. tA es tAr shcrIedr kjnek Juiw
&uel Anet bll. 6tArpr rAjk Juiw Kuel
edKl ey tAet reyeC kiw izZpu^. izZiw tKn
k<AdiCl. Ar t edeK rAjknYAr b dyA hl.
BAl ker izZiwek l(Y krAr pr es buJet pArl
ey izZiw ih.
7
bAr izZiwr idid AAl eTek ebirey es
rAjkAek bll/ ''Aim ik ApnAek sAhAeyYr
j ekAno ih DA^Iek efek Anb ey t
izZiwek D KAoyAet pAreb
8
rAjk bll/ ''ebz yAo.
sutrAM emeyiw egl bM izZiwr mAek efek
Anl.
9
rAjk tAek bll/ "AmAr hey &uim
izZiwek D pAn kro. rj Aim etAmAek
wAk edb.
tAr m izZiwek y ker b ker &ulet
lAgl. 10izZiw b hey Wel mihlAiw tAr sAnek
rAjkAek idey idl. rAjk izZiwek inejr
eCelr metA h, ker tAr nAm idl emAiz. izZiwek
es jl eTek epeyiCl bel tAr nAmkr kr hl
emAiz.

imidye n emAiz
imidyen es kiw kueyAr sAmen emAiz bes
pl. 16esKAen k yAjk iCl. tAr iCl sAtiw
emey. kueyA eTek jl &uel iptAr epAx emxpAlek
jl KAoyAenAr j es sAtiw emey kueyAr kAeC
l. tAr emexedr jl pAenr pA^iw Bit$ krAr
ecX kriCl. 17ik ikC emxpAlk esiCl bM
tr,Iedr tAiey ideyiCl. tA emAiz tAedr sAhAyY
kret el bM tAedr pZr pAlek jl pAn
krAel.
18
tKn tr,Ir tAedr iptA reyelr kAeC iPer
egl. es bll/ "etAmr Aj tAAtAi iPer esC
edKiC?
19
tr,Ir %r idl/ "hYA? oKAen kuey eTek
jl etAlAr smy ikC emxpAlk AmAedr tAiey
idl. ik kjn ecn imzrIy el bM
AmAedr sAhAyY krl. es AmAedr j jlo
&uel idl bM AmAedr emexr pAlek jl pAn
krAel. 20reyl tAr emeyedr bll/ ''es elAkiw
ekATAy etAmr tAek oKAen eCe el ekn
yAo tAek AmAedr se KAbAr enm ker esA.
21
emAiz reyelr se TAkbAr j KuzIr se
rAjI hl. reyl tAr emey iseArr se emAizr
ibey idl. 22ibeyr pr iseAr kiw pu^ sAenr
j idl. emAiz tAr nAm idl egezRAm kAr es
iCl bAes TAk kjn pirict bYi).

emAiz tAr elAekedr sAhAyY krl


kidn/ emAiz b hey yAbAr pr/ es tAr
inejr elAekedr edKbAr j bAer egl bM
edKl tAedr BIx kiWn kAj kret bADY kr
heC. es o edKl ey kjn imzrIy kjn
ih eCAkrAek c mArDr kreC. 12emAiz cAiridek
tAikey edKl ek bYApArw l(Y kreC n. tKn
emAiz es imzrIyek htY ker tAek bAilet p<uet
idl.
13
pridn emAiz edKl jn S AeylIy inejedr
meDY mArAmAir kreC. tAedr meDY kjn AyBAeb
Aerkjnek mAreC. emAiz tKn es AykArI
elAkiwr ee bll/ ''ekn &u im etAmAr
itebzIek mAreCA
14
elAkiw %er jAnAl/ "etAmAek ek AmAedr
zAiS idet pAiWeyeC belA/ &uim ik AmAek mAret
esC eymnBAeb &uim gtkAl imzrIyek htY
keriCel
tKn emAiz By epey men men bll/ ''tAhel
Kn bYApArw sbA ejen egeC.
15
kidn rAj PerQ, emAizr kIit$ jAnet
pAreln; itin tAek htY kret cAeln. ik
emAiz imidyn edez pAiley egl.

rV S Aeyl
ek sAhAyY krAr isA ineln
23
edKet edKet enk bCr epirey egl.
imzerr rAjAo itmeDY mAr igeyeC. ik
SAeylIyedr tKno ejAr ker kAj krAenA
hiCl. tAr sAhAeyYr j kAAkAiw Zr krl.
bM es kAA SVyM Vr Znet pAiCeln. 24Vr
tAedr gBIr At$nAd Zneln bM itin Sr,
kreln es ci)r kT y itin AhAm/ sahAk
bM yAekAebr se keriCeln. 25Vr
SAeylIyedr edeKiCeln bM itin jAnetn itin
ik kret yAeCn. bM itin iSr kreln ey zI
itin tAr sAhAeyYr hAt tAedr idek bAiey edebn.

11

l eJAp
reyl CAAo emAizr VZerr Ar k nAm iCl
iyeTA. iyeTA imidynIr kjn yAjk. emAiz
iyeTAr emexr pAelr edKAezAnAr dAiy inl. emAiz
emexr pAl crAet mrBUimr pim Ae eyt.
kidn es emexr pAl crAet crAet Verr pbRt
ehAereb :isny igey piSt hl. 2 pbRet es
l eJAepr iBter Bur dUetr dzn
R epl. emAiz
edKleJAep An lAgelo tA pue CA hey yAeC
n. 3 tA es bAk hey l eJAepr Ar kw

yA^Apu Sk 3:4-4:2

55
kAeC igey egl. men men BAbl ik AyR bYApAr/
eJAep An elegeC/ Tc eJApw pue nX heC
n?
4
Bu l(Y kriCeln emAiz *mz> eJAepr idek
#iXpAt kret kret kAeC igey AseC. tA
Vr eJAepr iBtr eTek fAkeln/ "emAiz/
emAiz?
bM emAiz %r idl/ "hY Bu.
5
tKn Bu bleln/ ''Ar kAeC esA n. pAeyr
ciw Kuel nAo. &uim Kn pib^ BUimet dAiey
AeCA. 6 Aim etAmAr pUbRpurxedr Vr. Aim
AhAemr Vr/ sahAekr Vr bM yAekAebr
Vr.
emAiz Verr idek tAkAenAr Bey tAr muK eFek
ePll.
7
tKn Bu bleln/ ''imzer AmAr elAekedr
d$z Aim inejr ecAeK edeKiC. bM yKn tAedr
opr tYAcAr kr hy tKn Aim tAedr ickAr
ZeniC. Aim tAedr y,Ar kT jAin. 8Kn
smtel enem igey imzrIyedr hAt eTek AmAr
elAekedr Aim r( krb. Aim tAedr imzr eTek
Ar ker iney yAb bM Aim tAedr mn k
sur edez iney yAb ey edez tAr SVADInBAeb
zAiet bAs kret pAreb. es edz heb b BAl
ijines Br BUK.* nAn Dre,r mAnux es edez
bAs ker knAnIy/ ih%Iy/ emArIy/ pirxIy/ ihbbIy
o iybUxIy egAIr elAekr esKAen bAs ker. 9Aim
SAeylIyedr kAA ZeniC. edeKiC/ imzrIyr
ikBAeb tAedr jIbn ibRxh ker &ueleC. 10sutrAM
Kn Aim etAmAek PerQe,r kAeC pAWAiC. yAo?
&uim AmAr elAk SAeylIyedr imzr eTek ebr
ker AenA.
11
ik emAiz Vrek bll/ ''Aim ekAno mhAn
bYi) n? sutrAM Aim ik ker PerQe,r kAeC yAb
bM dIedr imzr eTek Ar ker Anb
12
Vr bleln/ ''&uim pAreb/ kAr, Aim
etAmAr se TAkb? Aim ey etAmAek pAWAiC tAr
mA, heb &uim SAeylIyedr imzr eTek Ar
ker AnAr pr pbRet es AmAr pAsn
kreb.
13
tKn emAiz Verr ee bll/ ''ik Aim
yid igey S A ey l Iy e dr bil ey/ 'etAmAedr
pUbRpurxedr Vr AmAek pAiWeyeCn/ tKn tAr
AmAek ij|As kreb/ 'tAr nAm ik tKn Aim
tAedr ik blb
14
tKn Vr emAizek bleln/ ''tAedr belA/
'Aim Aim. yKn &uim S AeylIyedr kAeC yAeb
tKn tAedr bleb/ 'Aim AmAek pAiWeyeCn.
b B U K A(irk eTR/ "ey edez D bM mDu bey
yAeC.

15

Vr emAizek Aro bleln/ ''&uim b


tAedr kT bleb 'iyehAb heln etAmAedr
pUbRpurxedr Vr/ AhAemr Vr/ sahAekr Vr
bM yAekAebr Vr. AmAr nAm sbRd heb iyehAb.
nAem AmAek elAek bMzprprAy icneb.
elAekedr ebAelA/ 'iyehAb etAmAek pAiWeyeCn?
16
Bu Aro bleln/ ''yAo/ S Aeyelr bI,edr
k^ ker tAedr belA/ 'iyehAb/ etAmAedr
pU b R p u r xedr V r AmAek dzR n idey e Cn.
AhAemr/ sahAekr bM yAekAebr Vr AmAek
beleCn etAmAedr se imzer y GweC t sb
Aim edeKiC. 17Aim isA ineyiC ey imzerr
d$zA eTek etAmAedr Ar krb. Aim etAmAedr
Ar krb bM etAmAedr knAnIy/ ih%Iy/ emArIy/
pirxIy/ ihbbIy o iybx
U Iyedr edez iney yAb. Aim
etAmAedr b BAl ijines Br BUKe iney yAb.
18
''bI,r etAmAr kTA Zneb bM tKn &uim
bI,edr iney imzerr rAjAr kAeC yAeb. &uim
b yAeb bM rAjAek bleb ey iyehAbA/
SAeylIyedr Vr AmAedr sAmen AibB$Ut
heyiCeln. Kn AmAedr itnidn Der mrBUimet
m kret dAo. esKAen Amr iyehAbA/ AmAedr
Verr ee sgR dAn krb.
19
''ik Aim jAin ey imzerr rAj etAmAedr
esKAen eyet edeb n. ekblmA^ kiw mhAn zi)
etAmAedr yAoyAr e(e^ tAek bADY krAet pAer.
20
tA Aim AmAr mhAn (mt idey imzrIyedr
AGAt krb. Aim edez AcyR sb kA GwAb.
AmAr sb Ay$ kA GwAenAr per edKeb ey
es etAmAedr eyet ideC. 21bM Aim
SAeylIyedr it imzrIyedr dyAlu ker &ulb.
Pel etAmr yKn imzr tYAg kreb tKn imzrIyr
etAmAedr hAt phAer Ber edeb.
22
etYk S AeylIy mihl inejr inejr imzrIy
itebzIr bAI yAeb bM imzrIy mihlAr kAeC
igey phAr cAeb. bM imzrIy mihlAr tAedr
phAr edeb. etAmAr elAekr phAr ihsAeb esAn/
repA bM imih o ms], epAzAk pAeb. tArpr
yKn etAmr imzr tYAg kreb tKn es phAril
inejr inejr eCelemeyedr gAey pirey edeb.
BAeb etAmr imzrIyedr spd iney Aset
pAreb.
emAizr j mA,
tKn emAiz Vrek bleln/ ''ik Apin
AmAek pAiWeyeCn blelo SAeyelr elAekrA
t ibVAs kret cAeb n. brM tAr ew bleb/
'Bu etAmAek dzRn ednin.
2
ik Bu emAizek ij|As kreln/ ''etAmAr
hAet ow ik

yA^Apu Sk 4:3-23

56

emAiz %r idl/ ''w AmAr pT clAr lAiW.


3
tKn Bu bleln/ " lAiWek mAiwet Ce
ePl.
Bur kTAmet emAiz tAr hAetr pT clAr
lAiWek mAiwet Ce ePlet lAiW t(,A
sAep pir,t hl. emAiz t edeK Bey pAlAet
cAl. 4 Bu emAizek bleln ''yAo kAeC igey
sApiwek elejr idk eTek DerA.
sutrAM emAiz sApiwr elj Der eJAlAet edKl
sApiw AbAr lAiWet pir,t hl. 5 tKn Bu bleln/
''lAiW idey cmkAir edKAel elAekr ibAV s
kreb ey &uim Bu/ etAmAr pUbp
R r
u exr Verr edK
epeyC. edK epeyC AhAm/ sahAk bM yAekAebr
Verr.
6
tArpr Bu emAizek bleln/ ''Aim etAmAek
Aro kiw mA, edb. AlKAAr inec hAt
rAeKA.
tA emAiz AlKA Kuel hAt eBter rAKelA.
tArpr es tAr hAt ebr ker edKl hAtiw eVtIet
Ber egeC.
7
tKn Bu bleln/ ''bAr AbAr AlKAAr
eBter hAt Fikey dAo. tA emAiz AbAr tAr
hAt AlKAAr eBter Fikey idl bM t ebr
ker AnAr pr emAiz edKl tAr hAt AbAr Aegr
metA SVABAibk sur hey egeC.
8
tArpr Bu bleln/ ''yid elAekr lAiWek
sAp bAnAenAr kIit$ edKAr pro etAmAek ibVAs n
ker tAhel hAetr bYApAriw edKAeb. tKn etAmAek
tAr ibVAs kreb. 9 yid ewA mA, edKAenAr
pro elAekr etAmAek ibAV s n ker tAhel nIlnd
eTek sAmA jl eneb. es jl mAiwet FAleb
bM jl mAiwek SpzR krAr se se t re)
pir,t heb.
10
ik emAiz Bur ee bleln/ ''Bu/ Aim
sitY kjn c&ur b) n. im ekAenAkAel
sAijey iCey kT blet pAir n. bM Kno
ApnAr se kT blAr pero Aim sub) het
pAir in. Apin jAenn ey Aim DIer DIer kT
bil bM kT blAr smy BAl BAl z cyn
kret pAir n.
11
tKn Bu tAek bleln/ ''mAnuexr muK ek s]iX
kereC bM ek kjn mAnuxek ebAb o kAl
!tir ker ek mAnuxek !tir ker ek mAnuxek
#iXzi) edy Aim iyehAb. Aim kmA^ sb
kret pAir. 12sutrAM yAo. yKn &uim kT bleb
tKn Aim etAmAy kT blet sAhAyY krb. Aim
etAmAr mueK z ejAgAb.
13
ik emAiz bll/ ''eh AmAr Bu/ AmAr
kwA nuerAD Apin kAejr j
kjnek menAnIt krn/ AmAek ny.

tKn emAizr it Bu *u hey bleln/


''ebz? tAhel etAmAek sAhAyY krAr j Aim
etAmAr BA hAerA,ek etAmAr se idiC. hAerA,
elbIy pirbAerr sAn bM es ebz BAl b).
hAerA, itmeDY etAmAr se edK krAr j
AseC. bM es etAmAek edeK KuzI heb. 15hAerA,
etAmAr se PerQe,r kAeC yAeb. etAmAedr ik
blet heb t Aim bel edb. ik kret heb t
Aim etAmAedr iziKey edb bM &uim t hAerA,ek
bel edeb. 16etAmAr hey hAerA, elAekedr se
kT bleb. &uim heb tAr kAeC Verr met. Ar
hAerA, heb etAmAr muKpA^.* 17sutrAM yAo bM
se etAmAr pT clAr lAiW nAo. Aim ey etAmAr
se AiC t mA, krAr j elAekedr
icH-kAy$Yil edKAo.
14

emAizr imzer tYAbtn$


emAiz tKn tAr VZr iyeTAr kAeC iPer egl.
emAiz tAr VZrek bll/ ''nuh ker AmAek
imzer iPer eyet idn. Aim edKet cA AmAr
elAekr Kno esKAen eb<ec AeC ikn.
iyeTA tAr jAmAtA emAizek bll/ ''iny?
AzA kir &uim esKAen BAelABAeb ep<QCAeb.
19
imidyen TAkAkAlIn Bu emAizek bleln/
''imzer iPer yAoyA Kn etAmAr pe( BAl. kAr,
yAr etAmAy htY kret eceyiCl tAr Kn ek
eb<ec en.
20
sutrAM emAiz tKn tAr SI o eCelemeyedr
gADAr ipeW cAipey imzer tYAbt$n krl.
se es tAr pT clAr lAiWo inl. w es
pT clAr lAiW yAet reyeC Verr elQikk
zi).
21
imzer AsAr peT Bu emAizr se kT
beliCeln. itin beliCeln/ ''Aim etAmAek
elQikk kAj edKAenAr ey sb zi) ideyiC
eselA sb PerQe,r se kT blAr smy tAr
sAmen ker edKAeb. ik Aim PerQ,ek key
bM ejdI ker &ulb. es elAekedr ikCet eCe
edeb n.
22
tKn &uim PerQ,ek bleb 23Bu beleCn/
'SAeyl hl AmAr TmjAt pu^ sAn.
TmjAt s A n kiw pirbAer jeiCl.
tItiden TmjAt sAenr r iCl sIm.
bM Aim etAmAek bliC AmAr pu^ek AmAr
pAsnAr j eCe dAo. &uim yid Seylek
eCe idet SVIkAr kerA tAhel Aim etAmAr
TmjAt pu^ sAnek htY krb.
18

&u im mK
u pA^ A(irk eTR/ ''es heb etAmAr muK Ar &uim
heb tAr Vr.

yA^Apu Sk 4:24-5:16

57
emAizr peu ^r s
u kr,
imzer ePrAr peT emAiz kiw pAzAlAy
rAi^yApn kriCl. tKn Bu tAek htYA kret
ecX kreln.* 25ik iseAr kw DArAelA
pATerr Cir idey tAr pue^r su krl. bM su r cAm :cAmAiw iler mu K eTek iC e
ebireyiCl. emAizr pAey eC<AyAl. tArpr es
emAizek bll/ ''AmAr kAeC &uim re)r SVAmI.
26
iseAr kT beliCl kAr, tAr pue^r su
tAek kret ehAt. tA es tAedr kAC eTek ser
l.
24

eV rr seu K emAiz bM hAerA,


Bu hAerA,ek bleln/ ''mrAer igey
emAizr se edK kerA. Bur kTAmetA hAerA,
Verr pbRet igey emAizr se edKA ker tAek
cVn krl. 28Bu ey sb kTA blbAr j emAizek
pAiWeyiCeln bM Bu ey tAek pAiWeyeCn t
mA, krbAr j ey sb elQikk kAj kret
beliCeln tAr sV e/ sb emAiz hAerA,ek jAnAl.
Bu y beleCn tAr sbikC emAiz hAerA,ek Kuel
bll.
29
sutrAM emAiz bM hAerA, S Aeyelr elAekedr
meDY bI, bYi)edr k^ krAr jegl. 30tKn
hAerA, es kTAelA bll eyelA Bu emAizek
blet beliCeln. Ar emAiz elAekedr sAmen es
skl icH-kAyRY ker edKAl. 31tAr Pel elAekr
ibAV s krl ey Bu emAizek pAiWeyeCn. pAzApAiz/
SAeyelr elAekr jAnl ey/ Vr tAedr >K
d$z edeK tAedr sAhAeyY igey eseCn. tA
tAr skel ntjAnu hey Verr pAsn kret
lAgl.
27

PerQe,r seu K emAiz bM hAerA,


elAekedr se kT blAr pr emAiz bM
hAerA, PerQe,r kAeC igey bll/ ''Bu
SAeyelr Vr beleCn/ 'AmAr sAnAeTR sb
krAr j AmAr elAekedr mrAer yAoyAr
CAp^ dAo.
2
ik PerQ, bll/ ''ek Bu Aim ekn tAek
mAnb ekn SAeylek eCe edb mnik
Bu ek Aim tA jAin n. sutrAM Aim BAeb
SAeyelr elAekedr eCe idet pAir n.
3
tKn hAerA, bM emAiz bll/ ''SAeylIyedr
Vr AmAedr se kT beleCn. tA Amr itn
idenr j mrAer me,r numit ATRnA kriC/
esKAen Amr AmAedr Bu/ Verr ee !neb
sgR krb. AmrA yid tA n kir tAhel itin

tKn kreln e(e^ htYAr TR sbt> Vr emAizek


su kret cAiCeln.

c *u hey AmAedr DbMs ker edebn. AmAedr


mhAmArI Tb yuer ekAep emer ePlebn.
4
ik tKn imzerr rAj tAedr %r ideln/
''emAiz o hAerA,/ etAmr kAejr elAekedr ibr)
krC. oedr kAj kret dAo. igey inejr kAej
mn dAo. 5edK/ edez Kn cr kmRI AeC bM
etAmrA tAedr kAj kr eTek ibrt krC.
PerQ, elAekedr zAiS ideln
k iden *ItdAs Buedr bM SAeylIy
t%AbDAykedr PerQ, Aedz ideln SAeylIy
elAekedr Aer ikC kiWntr kAj idet. 7PerQ,
tAedr bleln/ ''<w !tirr j tidn etAmr
K srbrAh kereCA. ik oedr belA/ Kn eTek
<w !tirr j eyAjnIy K or inejrA eyn
K<uej Aen. 8ik K K<uej Anet heb bel <ewr
pAdn eyn n kem. Aeg or sArAiden ey
pirmA, <w !tir kretA inejrA K ejAgA ker
AnAr pro oedr Aegr metA k pirmA <w
!tir kret heb. AjkAl or BIx, ls hey
egeC. bM esj or AmAr kAeC mrAer
yAoyAr CAp^ cAeC. oedr hAet ibezx kAj
en tA or oedr Vrek !neb sgR kret
eyet cAy. 9 tA elAekedr Aro kiWn pirm
krAo yAet or bYS TAek. tAhel oedr Ar
tAr,mUlk kT ezAnbAr smy heb n.
10
tA imzerr *ItdAs Bu bM SAeylIy
t%AbDAykr S Aeyelr elAekedr kAeC igey bll/
''PerQ, isA ineyeCn ey <w !tirr j etAmAedr
Ar K srbrAh kr heb n. 11bAr eTek etAmr
inejr K ejAgA ker Aneb. sutrAM yAo igey
K ejAgA kerA. ik <w !tirr pirmA, Aegr
metA rAKet heb. K ejAgAer nAm ker km <w
!tir krel cleb n.
12
sutrAM elAekr imzerr cAiridek Ker eK<Aej
egl. 13*ItdAs Bur SAeylIyedr AerA kiWn
kAj krAel bM tAedr kiden smAn sMKYk <w
!tir kret bADY krl y tAr K TAkAkAlIn
krt. 14imzrIy *ItdAs Bur S AeylIyedr idey
hABAA pirm krAenAr dAiy cApAelA
SAeylIy t%AbDAykedr opr. imzrIy *ItdAs
Bur SAeylIy t%AbDAykedr mArl bM tAedr
bll/ ''ekn etAmr Aegr metA <w !tir krAet
pAreCA nA etAmr Aeg y kret pAret Kno
etAmAedr tA pAr ic.
15
tKn SAeylIy t%AbDAykr PerQe,r kAeC
nAilz jAnAet egl. tAr PerQ,ek bll/ ''Amr
etA ApnAr nugt B]tY/ tAhel AmAedr se
ekn rkm bYbhAr kreCn 16Apin AmAedr K
srbrAh b kereCn. AbAr bleCn Aegr metA
6

yA^Apu Sk 5:17-6:19

58

<ewr pAdn cAlu rAKet heb. <w !tirr pirmA,


km hel AmAedr minbr AmAedr mAreDAr kreC.
ApnAr elAekr wA et Ay kreC.
17
%er PerQ, jAnAeln/ "etAmr kAj kret
cAo n. etAmr ls hey egC. esj etAmrA
Bur ee !neb sgR kret yAbAr bYApAer
AmAr numit eceyeCA. 18yAo/ Kn AbAr kAej
iPer yAo. Amr etAmAedr ekAno K srbrAh
krb n. bM etAmAedr Aegr metA smpirmA,
<w !tir kret heb.
19
tKn SAeylIy t%AbDAykrA buJet pArl ey
tAr gBIr sew peeC. tAr jAnetA ey ikCet
tAr Aegr pirmA, metA <w Ar !tir kret
pAreb n.
20
PerQe,r se edK ker ePrAr peT emAiz
bM hAerAe,r se tAedr edK hl. emAiz o
hAerA, b tAedr se edK krAr j ep(
kriCl. 21sutrAM SAeylIy t%AbDAykr emAiz o
hAerA,ek bll/ ''AmAedr yAoyAr CAp^ cAoyAr
bYApAer PerQe,r se kT bel etAmr kwA
mArA k Bul kereCA. Bu eyn etAmAedr zAiS
edn. kAr, etAmAedr j PerQ, o tAr zAsekr
AmAedr Kn G], ker. etAmrA tAedr hAet
AmAedr htY krAr juhAt &uel ideyC.
rV ek emAizr nAilz
tKn emAiz Bur kAeC iPer egl bM bll/
''Bu ekn Apin ApnAr elAekedr it mn
ml kreln ekn Apin AmAy KAen
pAiWeyiCeln 23Apin y blet beliCeln Aim
eskTAelA blet PerQe,r kAeC igeyiClAm. Tc
es smy eTek PerQ, ApnAr elAekedr it
tY KArAp bYbhAr kreC. bM Apin sb
elAekedr sAhAeyYr j ekAno ikC kreCn n.
Bu tKn emAizek bleln/ "PerQe,r Kn Aim
ik bSA krb t &uim edKet pAeb. Aim tAr
ibre AmAr mhAn (mtA bYbhAr krb bM es
AmAr elAekedr cel eyet bADY kreb. es ey ZDu
AmAr elAekedr eCe edeb t ny/ es tAr edz
eTek tAedr ejAr ker pAiWey edeb.*
2
Vr tKn emAizek Aro bleln/ 3 ''Aim
hlm Bu. Aim AhAm/ sahAk bM yAekAebr
sAmen inejek kAz krtAm. tAr AmAy lasdA
:sbRzi)mAn Vr bel fAkt. AmAr nAm ey
iyehAb t tArA jAnt n. 4 Aim tAedr se
kiw ci ) keriClAm. Aim tAedr knAn edz edbAr
itit ideyiClAm. edez tAr bAs krelo
22

edziw ik tAedr injSV edz iCl n. 5 Kn Aim


S AeylIyedr iblAp ZeniC yAedr imzrIyr tAedr
*ItdAs ker ereKiCl bM Aim AmAr ci)ek
men rAKb bM Aim y itit keriClAm tA
krb. 6sutrAM S Aeyelr elAekedr igey belA Aim
tAedr beliC/ 'Aim hlAm Bu. Aim etAmAedr
r( krb. Aim etAmAedr mu) krb. etAmrA
Ar imzrIyedr *ItdAs TAkeb n. Aim AmAr
mhAn zi) bYbhAr krb bM imzrIyedr Byr
zAiS edb. tKn Aim etAmAedr Ar krb. 7Aim
etAmedr AmAr elAk ker inlAm bM Aim hb
etAmAedr Vr. etAmr jAneb ey Aim hlAm
etAmAedr Bu/ Vr ey etAmAedr imzr eTek mu)
kereC. 8Aim AhAm/ sahAk bM yAekAebr kAeC
kiw mhAn itit ideyiClAm. Aim tAedr kiw
ibezx edz dAn krAr itit ideyiClAm. tA
etAmAedr edez iney eyet Aim en edb.
Aim etAmAedr edziw idey edb. es edziw
kABAeb etAmAedr heb. Aim hlAm Bu.
9
emAiz kTAelA SAeylIyedr bll/ ik
tAedr qDy$YhIntA o keWAr piremr dr tAr
tAr kT Znet SVIkAr krl.
10
tKn Bu emAizek bleln/ 11''yAo imzerr
rAjA PerQ,ek belA ey SAeylIyedr tAr edz
eTek tAr mui) edoy ic.
12
ik emAiz %er jAnl/ ''S A ey e lr
elAekrA AmAr kT Znet SVIkAr kreC/
ese(e^ PerQ, Ar ik Zneb? eso AmAr kT
Znet rAij heb n. bYApAer Aim krkm
init. tAr pr Aim BAel BAeb "kTA bleto
pAir n.
13
ik Bu emAiz bM hAerAe,r se kT bleln
bM tAedr SAeylIyedr se o PerQe,r se
kT blet Aedz ideln. Bu tAedr S AeylIyedr
imzr eTek Ar ker Anet Aedz ideln.

S Aeye lr keyk iw pirbAr


S Aey l Iy pirbArilr entAedr nAm
*mAnusAer rp SAeyelr ejY pue^r nAm iCl
reb,. tAr pu^rA iCl henAk/ pu/ ihexA, o
kiR. 15izimeyAenr pu^r iCl iymUeyl/ yAmIn/
ohd/ yAKIn/ esAhr bM ezQl ey iCl k knAnIyA
mihlAr gB$jAt sAn. 16elib 137 bCr jIibt
iCeln. elibr pu^edr nAm hl egezRAn/ khA o
mrAir. 17egezRAenr AbAr pu^ iCl ilbain o
izimiy. 18khA 133 bCr pyR jIibt iCl. khAetr
pue^r hl m/ iyxahr/ iheA, bM xIeyl.
19
mrAirr pu^ hl mhil o mUiz. etYkiw
A i m e d e b A(irk eTR/ zi)zAlI hAetr kAre, es
pirbAerr Tm pUbRpurx iCl SAeyelr sAn
oedr eCe edeb. bM kiw z) hAetr kAre, es tAek
elib.
oedr eCe idet bADY kreb.
14

yA^Apu Sk 6:20-7:21

59
20

m 137 bCr eb<ec iCl. m tAr Apn


ipis eyAekbdek ibey keriCl. m o eyAekbedr
sAn hl yTA*em hAerA, bM emAiz. 21iyxaherr
pu^r hl ekArh/ enPg o isiK. 22Ar xIeyelr
sAn hl mIzAeyl/ lasAPn o isiT.
23
hAerA, InAdebr kA/ nehAzenr ebAn
lIezbAek ibey keriCl. hAerA, o lIezbAr
sAnr hl nAdb/ bIh/ ilyAsr o TAmr.
24
ekArehr pu^ sIr/ lakAn o bIyAsP hl
ekArhIy egAIr pUbRpurx.
25
hAerAe,r pu^ ilyAsr pUwIeyelr k kAek
ibey krAr per tAedr ey sAn hy tAr nAm edoy
hy pInhs. r etYek SAeyelr pu^ elibr
bMzjAt.
26
hAerA, bM emAiz iCl pirbAregAIr. Bu
tAedr jenr se kT beliCeln bM beliCeln/
"AmAr elAekedr imzr eTek del del ebr ker
iney es. 27hAerA, bM emAiz Bey imzerr
rAj PerQe,r se kT beliCl. tArA PerQ,ek
beliCl SAeyelr elAekedr imzr eTek eCe
edoy ehAk.

emAizr pT clAr lAiW sAep pir,t hl


emAiz bM hAerA,ek Bu bleln/ 9"PerQ,
etAmAedr zi)r pirceyr mA, ihsAeb ekAno
elQikk kAj Giwey edKAet bleb. tKn hAerA,ek
bleb etAmAr pT clAr lAiWiw mAiwet Ce ePlet.
PerQe,r ecAeKr sAmen mAiwet pe TAk lAiW
inemexr meDY sAep pir,t heb.
10
tA emAiz bM hAerA, Bur kTAmetA PerQe,r
kAeC egl. hAerA, tAr sAmen lAiWiw mAiwet Ce
ePeliCl. PerQ, bM tAr sBAsdedr ecAeKr
sAmen lAiW sAep pir,t hl.
11
rAj Gwn edeK tAr |AnI,I bYi) o
yAkredr fAkeln. rAjAr injSV yAkrr tAedr
mAyAbel hAerAe,r metA tAedr lAiWiwo sAep
pir,t ker edKAl. 12essb yAkerrAo inejr
inejr hAetr lAiWek mAiwet Ce ePel mUet$
lAiWilek sAep rpAirt ker edKl. ik
hAerAe,r lAiW tAedr lAiWelAek As ker inl.
13
tbuo PerQ, t hey rl. Bur Bib`bA,I
nuyAyI rAj emAiz bM hAerAe,r kTAy kAn idl
n.

rV pnu rAy emAizek AhbAn jAnAeln


imzer eyidn Bu emAizr se kT bleln/
29
itin tAek beliCeln/''Aim hlAm Bu. Aim
etAmAek y ikC beliC tA imzerr rAjA PerQ,ek
igey bel.
30
ik emAiz %r idl/''Aim BAelBAeb kT
blet pAir n. rAj AmAr kT Zneb n.
Bu tKn emAizek bleln/ ''Aim etAmAek
PerQe,r kAeC kjn Vr ker &ueliC. Ar
hAerA, etAmAr BA heb etAmAr BAbbAdI. 2etAmAr
BA hAerA,ek AmAr smS AedzelA belA.
tAhel hAerA, rAjAek AmAr kTelA jAnAeb.
PerQ, SAeylIyedr tAr edz eTek cel eyet
numit edeb.
3-4
ik Aim PerQ,ek ejdI ker &ulb. tA
es etAmAedr kT mAneb n. tKn Aim inejek
mAe,r ee imzer nAnArkm elQikk o t

kAj krebA. tbuo es etAmAedr kT Zneb n.


sutrAM tKn Aim imzrek kiWn zAiS edb bM
Aim imzr eTek AmAr elAekedr ebr ker Anb.
5
yKn Aim tAedr ibre yA tKn imzerr
elAekrAo jAnet pAreb ey Aim hlAm Bu.
es mUe%R Aim AmAr elAekedr imzrIyedr edz
eTek ebr ker Anb.
6
Bu tAedr y beliCeln emAiz bM hAerA, t
emen celiCl. 7 yKn tAr PerQe,r se kT
beliCl es smey emAizr bys iCl 80 bM
hAerAe,r bys iCl 83 bCr.

jl re) pir,t hl
tKn Bu emAizek bleln/ "PerQ, elAekedr
eCe n edbAr ejd Der rl. 15skAel PerQ,
ndIr idek yAy. &uimo tAr se edK krAr j
nIl nedr tIer dAAeb. sAep pir,t hy lAiWek
se eneb. 16PerQ,ek bleb 'Bu/ SAeylIyedr
Vr AmAek pAiWeyeCn. Bu AmAy ApnAek
blet beleCn ey tAr elAekedr eyn tAr pAsnAr
j mrAer eyet edoy hy. Kno pyR b
Apin Bur kT ezAenn in. 17tA Bu ApnAr
sueK inejr SVrp mAe,r ee ikC kA
GwAebn. bAr edKun Aim AmAr pT clAr lAiWek
nIl nedr jel AGAt krb bM se se ndIr
jl re) pir,t heb. 18ndIr smS mAC mAr yAeb
bM ndIr jel gR CAeb. Pel imzrIyr Ar
ndIr jl pAn kret pAreb n.
19
Bu emAizek bleln/ ''hAerA,ek belA
lAiW iney es eyn imzerr smS jlAzey/ ndI/
KAl ibl/ d etYkiw jAygAr jel SpzR ker.
lAiWr SpezR smS jlAzeyr jl re) pir,t
heb. mnik kAW o pATerr pAe^ sMh ker rAK
pAnIy jlo re) pir,t heb.
20
sutrAM emAiz bM hAerA, Bur Aedz kAyRkr
krl. hAerA, PerQ, o tAr sBAsdge,r sAmen
tAr hAet lAiW <icey Der nIl nedr jel AGAt
krl. Ar se se ndIr jl re) pir,t hl.
21
ndIr smS mAC mAr egl bM ndIr jel gR
CAet Zr krl. Pel imzrIyr Ar es ndIr

28

14

yA^Apu Sk 7:22-8:22

60

jl pAn kret pArl n. imzerr smS jlADAerr


jl re) pir,t hl.
22
hAerA, o emAizr metA rAjAr yAkerrAo
tAedr mAyAbel k Gwn Giwey mA, krl tArAo
km jAen n. Pel Bur Bib`bA,I nuyyI PerQ,
AbAr emAiz o hAerAe,r kT Znet SV IkAr krl.
23
PerQ emAiz o hAerAe,r kTAy menAeyAg nA
idey inejr AsAed Fek egeln.
24
imzrIyr ndIr jl pAn kret n eper tAr
pAnIy jelr sAen ndIr cArpAez kuey K<uet
TAkl.

10

%er PerQ, jAnAeln/ ''AgAmIkAl.


emAiz bll/ ''ebz ApnAr kT metA tA heb.
teb bAr iny Apin buJet epereCn ey
AmAedr Bu Verr metA Ar ekAn Vr KAen
en. 11bYAe[r ApnAek/ ApnAr Gr bM ApnAr
sBAsdg, o jAedr sbAek eCe iPer yAeb.
ekblmA^ ndIet tAr bAr eTek bAs kreb.
12
rpr emAiz bM hAerA, PerQe,r kAC eTek
iPer elA. PerQe,r ibre pAWAen smS bYAe[edr
sirey enbAr j emAiz Bur kAeC ATRn krl.
13
emAizr ATRny sA idey Bu Ger/ bAer/ mAeW
GAewr smS bYA[ek emer ePleln. 14ik m]t
bYAe[rA
bYAe[r Sp pcet Zr krl bM sAr edz gRe
25
Ber
Wl. 15bYAe[edr p@b eTek mui) pAoyAr
Bur nIlnedr jlek re) pir,t krAr
pr sAtidn pAr hl.
pr PerQ, AbAr key o ejdI hey Wl.
Bu tKn emAizr ee bleln/ ''PerQ,ek Bur Bib`bA,I nuyAyI emAiz o hAerA,ek edoy
igey belA ey Bu beleCn/ 'AmAr elAekedr itit rAj pAln krl n.
AmAek pAsnAr j eCe idet? 2 yid &uim
ku n
oedr eCe n dAo tAhel Aim imzr bYAe[ Bit$
16
ker edb. 3nIl nd bYAe[ Bit$ hey Web. ndI
tKn Bu emAizek bleln/ ''hAerA,ek belA
eTek bYAe[r eW es etAmAr Ger zyYAke( tAr hAetr lAiW idey mAiwr DUelAy AGAt kret/
ebz ker ibCAnAy eW bseb. etAmAr nuenr bM tArpr es DUel imzerr sbR^ kuen pir,t
c i / jelr pA^ bYAe[ Ber yAeb. etAmAr heb.
17
sBAsdge,r Gro bYAe[ pirpU,R hey Web.
hAerA, Bur kT metA DUelAet tAr lAiW
4
etAmAedr cAiridek bYAe[r Guer ebAeb. etAmAr AGAt kret imzerr sbR^ DUelA kuen pir,t
sBAsdg/ etAmAr elAekedr bM etAmAr gAeyo hl. ik es kunel mAnux o pZedr gAeyr
opr ce bsl.
bYA[ eCek Dreb.
5
18
Bu rpr emAizek bleln/ ''&uim hAerA,ek
rAjAr yAkerr bAro k ijinx ker
belA es eyn tAr hAetr pT clAr lAiW ndI/ KAlibl edKAenAr ecX krl ik tAr ikCet DUelAek
o edr opr ibSAr ker imzr edez bYA[ en kuen pir,t kret pArl n. ik es kunelA
Birey edy.
mAnux o pZedr zrIer rey egl. 19yAkerr bAer
6
hAerA, imzerr jelr opr tAr lAiW semt bYTR hey igey rAj PerQ,ek bll ey Verr
hAt ibSAr kret ndI/ KAlibl o d eTek rAiz zi) wAek sb kereC. ik PerQ, tAedr
kTAet kAn ideln n. Bur Bib`bA,I nusAer
rAiz bYA[ eW imzerr mAiw eFek ePll.
7
hAerAe,r se pA A idet igey rAjAr b Gwn Gwl.
yAkerrAo tAedr mAyAjAl ibSAr ker k kA
mAiC
Giwey edKAl. Pel imzerr mAiwet Aro sMKY
20
bYA[ eW elA.
Bu emAizek bleln/ ''skAel eW PerQe,r
8
PerQ, bAr bADY hey emAiz bM hAerA,ek kAeC yAeb. PerQ, ndIr tIer yAeb. tKn tAek
efek pAiWey tAedr bleln/ ''Buek belA itin bleb Bu beleCn/ 'AmAr pAsnAr j AmAr
eyn AmAek bM AmAr elAekedr bYAe[r elAekedr eCe dAo. 21yid &uim tAedr eCe nA
p@b eTek erhA edn. Aim Buek !neb sgR dAo tAhel etAmAr Ger mAiCr J<Ak Fkeb. ZDu
krAr j elAekedr yAbAr CAp^ edb.
etAmAr Ger ny etAmAr sBAsdg, o etAmAr
9
emAiz PerQ,ek bll/ ''blun/ Apin kKn cAn jAedr Gero mAiCr J<Ak Fkeb. imzerr etYkiw
ey bYAe[r iPer yAk. Aim ApnAr j/ Gr mAiCr J<Aek pirpU,R hey Web. imzerr mAeW
R ZDu J<Aek J<Aek mAiC e ebAeb? 22ik
ApnAr sBAsdg, o jAedr j tAhel ATRnA GAew sb^
krb. tArpr bYAe[r ApnAek bM ApnAr Gr imzrIyedr metA SAeyelr elAekedr Aim
eCe ndIet iPer yAeb. bYAe[r ndIet TAek. sms eBAg krAebA n. egAzn edez/ eyKAen
blun Apin keb bYAe[edr p@b eTek AmAr elAekr bAs ker/ esKAen kiwo mAiC
bYAhit cAn
TAkeb n. kAr, esKAen AmAr elAekr bAs ker.

yA^Apu Sk 8:23-9:19

61
r Pel &uim buJet pAreb ey edez Aim
hlAm Bu. 23sutrAM AgAmIkAl eTek &uim AmAr
ibeBd nIitr mA, pAeb.
24
sutrAM Bu tA kreln y itin beliCeln.
J<Aek J<Aek mAiC imzer es egl. PerQe,r bAI
bM tAr sBAsdge,r bAI mAiCet Ber egl.
mAiCelAr j sm imzr DbMs hl. 25PerQ,
emAiz bM hAerA,ek efek bll/ "etAmrA etAmAedr
Vrek edezr meDY !neb sgR kerA.
26
ik emAiz bll/ ''n/ t KAen kr iWk
heb n. kAr, Bu/ AmAedr Verr ee pZ
bildAn imzrIyedr ecAeK Byr bYApAr. Amr
yid KAen t kir tAhel imzrIyr AmAedr edKet
epey pATr Ce htY kreb. 27tA itnidenr j
AmAedr Bu Verr ee !neb sgR krAr
j AmAedr mrAer eyet idn. Bu AmAedr
w kret beleCn.
28
sb Zen PerQ, bll/ ''ebz Aim etAmAedr
mrAer yAbAr CAp^ idiC. etAmAedr Bu
Verr ee !neb sgR krAr j. ik
men ereKA etAmr ik ebzI dUr cel yAeb n.
Kn yAo bM AmAr j ATRnA kerA.
29
tKn emAiz PerQ,ek bll/ "edKun/ Aim yAb
bM Buek nuerAD krb yAet AgAmIkAl itin
ApnAr kAC eTek/ ApnAr elAekedr kAC eTek
bM ApnAr sBAsdge,r kAC eTek mAiCel
sirey enn. ik Apin eyn AbAr Aegr metA
Buek !neb sgR krAr ibxyiw iney per Api%
krebn n.
30
kT bel emAiz PerQe,r kAC eTek iPer
l bM Bur kAeC ATRnA krl. 31bM emAizr
ATRnAy sA idey Bu PerQ,ek/ sBAsdg, o
jAedr mAiCr p@b eTek r( kreln. imzr
eTek mAiCedr ebr ker ideln. Ar kiw mAiCo
esKAen rl n. 32ik PerQ, AbAr ejdI hey
egeln bM elAekedr eyet ideln n.
gbAid pZedr sK
u
tArpr Bu emAizek bleln/ PerQ,ek igey
bl/ ''Bu/ SAeylIyedr Vr beleCn/ 'AmAr
elAekedr AmAr pAsn krAr j eCe dAo.
2
&uim yid tAedr Der rAeKA bM eyet bAD dAo
3
tAhel Bu etAmAr gbAid pZedr ibre tAr
(mt eyAg krebn. etAmAr smS eGA/ gAD/
w/ gr o emexr pAl Bur ekAep k Byr
erAegr izkAr heb. 4ik Bu imzerr pZedr
metA SAeyelr pZedr d$zS krebn n.
SAeyelr elAekedr ekAno pZ mAr yAeb n.
5
Bu AgAmIkAl Gwn GwAbAr j smy inbAR cn
kereCn.

pridn/ Bu eymn beliCeln etmn kreln.


imzrIyedr smS g]hpAilt pZ mAr egl. ik
SAeyelr elAekedr ekAno pZ mAr egl n.
7
SAeylIyedr ekAno pZ mAr egeC ikn t
edeK Aset PerQ, tAr km$cArIedr pAWAelA bM
es jAnet pArelA ey SAeylIyedr kiw pZo
mAr yAyin. ik tbuo PerQ, ejdI hey rl bM
elAekedr eyet idl n.
6

eP< AA
Bu emAiz bM hAerA,ek bleln/ ''kwA nun
eTek k mueWA CA nAo. emAiz &uim es CA
PerQe,r sAmen bAtAes Ce dAo. 9 CA DiU lk,
hey sAr imzer Ciey peb. bM yKn
DUelA imzerr ekAno mAnux b pZr gAey peb
tKn tAedr gAey eP<A ebr heb.
10
tA emAiz o hAerA, ci eTek CA iney
PerQe,r sAmen dAAl. emAiz es CA AkAez
Cue idl Ar pZ o mAnuexr gAey eP<A ebr het
lAgl. 11yAkrrA emAizr se iteyAgItA kret
pArl n. kAr, tAedro sAr gAey eP<A iCl.
imzerr itiw jAygAy erAg edK idl. 12ik
et Bu PerQ,ek Aro t ker &uleln.
tA PerQ, tAedr kT Znet SV IkAr krl. Bur
kTAmetA sb GewiCl.
8

izlAbi] X
rpr Bu/ SAeylIyedr Vr emAizek
bleln/ "skAel eW PerQe,r kAeC igey bleb/
Bu Vr beleCn/ 'AmAr elAekedr AmAr pAsn
kret eyet dAo. 14yid &uim t nA kr/ teb Aim
etAmAr ibre/ etAmAr smS rAjkmRcArIedr bM
elAekedr ibre smS rkemr eB$Ag pAWAeb.
tKn &uim jAneb ey p]iTbIet AmAr metA
Vr Ar en/ 15Aim AmAr (mt idey etAmAedr
mn erAg idet pAir y etAmAedr p]iTbI eTek
mueC edeb. 16ik Aim etAmAedr kw kAre,
KAen ereKiC. Aim etAmAek AmAr (mt
edKAenAr j ereKiC. yAet sAr p]iTbIr elAk
AmAr kT jAnet pAer. 17&uim KenA AmAr
elAekedr se iberAiDt krC bM tAedr eyet
idC n.
18
"tA AgAmIkAl smey Aim k Byr
izlAb]iX GwAebA. imzerr Zr eTek Aj pyR
rkm Byr izlAb]iX Ar kKenA hy in. 19Kn
&uim etAmAr pZedr kiw inrApd SAen iney yAo.
etAmAr e(et y ikC AeC sb kiw inrApd
SAen iney yAo. ekn kAr, ekAn elAk yid e(et
pe TAek/ teb es mAr yAeb; yid ekAn pZ mAeW
pe TAek es mAr yAeb. etAmAr bAIr bAer y
13

yA^Apu Sk 9:20-10:12

62

ikC pe TAkeb es sb ikCr oper izlAb]iX


heb.
20
PerQe,r es km$cArIr yAr Bur bAt$Aek
r ideyiCl tArA tAedr pZ o *ItdAsedr
e(t eTek iney el bM Ger ereK idl. 21ik
ey sb kmRcArIr Bur bAt$ A keriCl tAr
tAedr *ItdAsedr o pZedr mAeW ereK idl.
22
Bu emAizek bleln/ "etAmAr hAt AkAezr
idek etAl/ tAhel imzerr opr izlAb]iX Zr hey
yAeb. imzerr smS e(etr mAnux/ pZ o gACpAlAr
opr izlAb]iX heb.
23
tA emAiz tAr hAetr Ci AkAezr idek
&ull/ tArpr Bu BUimr opr bjineGRAx/ izlAb]iX
o zin GwAeln. sAr imzer izlAb]iX hl.
24
izlAb]iX hiCl bM cAiridek ibY cmkAiCl.
Dre,r Byr izlAb]iX imzerr Zr eTek Aj
pyR Aeg kKenA hyin. 25 izlAb]iX imzerr
e(etr smS ikC/ elAkjn o pZsh gACpAl
DbMs ker idl. izlAb]iXet mAiwr smS gAC
eBe peiCl. 26kmA^ SAeyelr elAkedr
bAsSAn egAzn edez izlAb]iX hl n.
27
PerQ, emAiz o hAerA,ek efek bll/ ''bAr
Aim pAp keriC. Bu iWk iCeln. Aim o AmAr
elAekr Bul keriC. 28Bur edoy izlAb]iX o
bjpAt Ar s heC n. Vrek igey J
TAmAet bl. tAhel Aim etAmAedr eyet edb/
etAmAedr Ar KAen TAket heb n.
29
emAiz PerQ,ek bleln/ ''Aim yKn zhr tYAg
ker yAeb tKn Aim Buek ATRnr BIet AmAr
hAtel oper &ulb. bM tArpr bjpAt o
izlAb]iX TAmeb. tKn &uim jAneb ey p]iTbI
Bur iDkAer. 30ik Aim jAin ey &uim bM
etAmAr kmRcArIr KenA Buek kerA n.
31
yb o zn gAeC Pul es igeyiCl. tA
smS zs nX hey egl. 32ik eyeh&u gm o
jnAr b hl n tA esel nX hl n.
33
emAiz PerQe,r kAC eTek zherr bAer egeln/
Buek ATRn krAr BIet tAr hAtel oper
&uleln bM t(,A bj/ izlAb]iX mnik b]iXo
eTem egl.
34
yKn PerQ, edKl b]iX/ bjpAt o izlAb]iX
eTem igeyeC tKn es AbAr Bul krl. es o tAr
kmRcArIr ejdI hey egl. 35PerQ t hl bM
SAeyelr elAekedr eyet idet SVIkAr krl.
sb heyiCl iWk Bu eymn emAizek beliCeln
esrkm BAeb.

10

ker &ueliC yAet Aim AmAr elQikk zi) tAedr


edKAet pAir. 2 Aim wA kAre,o keriC yAet
etAmr/ etAmAedr sAn bM nAit nAtinedr Aim
imzrIyedr ibre ik ik keriClAm bM imzer
ekmn ker icH-kAy$Yil keriClAm tAr sVe
blet pAer. tAhel etAmrA sbA jAnet pAreb
ey Aim Bu.
3
tA emAiz o hAerA, PerQe,r kAeC egl bM
bll/ ''Bu/ SAeylIyedr Vr beleCn/ '&uim
Ar ktidn Buek mA kreb AmAr elAekedr
AmAr pAsn kret eyet dAo. 4 &uim yid AmAr
Aedz mA kr teb AgAmIkAl Aim etAmAedr
edez ppAl iney Asb. 5ppAelrA sAr
edz eFek ePleb/ cAiridek t ppAl Aseb
ey etAmrA mAiw edKet pAeb n. izlAb]iXr hAt
eTek y ikC eb<ec igeyeC essb ppAelr eKey
ePleb/ mAeWr etYkiw gAeCr smS pAt
ppAelr eKey ePleb.
6
etAmAr smS Gr/ etAmAr km$cArIedr Gr bM
imzerr sb Gr ppAel Ber yAeb. t ppAl
heb y etAmAr iptAmAtA Tb etAmAr iptAmhr
kKen edeKin. imzer jnbsit ge oWAr smy
eTek Aj pyR t ppAl Ar kKenA ek
edeKin. tArpr emAiz ipCn iPer PerQ,ek eCe
cel egl.
7
rpr PerQe,r kmRcArIr tAek ij|As krl/
''Ar ktidn Amr elAekedr P<Aed pe
TAkb edr Vr/ Bur pAsn kret eyet
idn/ Apin yid t n kern teb ApnAr ebAJAr
Aeg imzr CArKAr hey yAeb.
8
tKn PerQ, tAr kmRcArIedr bleln emAiz o
hAerA,ek iPirey Anet. tAr el PerQ, tAedr
bleln/ ''yAo/ etAmr etAmAedr Bu Verr
pAsn kr. ik AmAek bel yAo iWk kAr
kAr yAeC
9
emAiz %r idl/ ''AmAedr smS elAk yubk
o b] skel yAeb. Amr AmAedr pu^edr/
kedr/ emx/ gbAid pZ bM etYkiw ijinx
AmAedr se iney yAb. kAr, Bu AmAedr
sklek seb Am, kereCn.
10
PerQ, tAedr bleln/ ''Aim etAmAedr o
etAmAedr sAnedr imzer eCe eyet edoyAr Aeg
Buek sitY etAmAedr se TAket heb? edK
etAmAedr iny ekAn ku-mtlb AeC. 11ZDumA^
purxrA Bur pAsn kret pAreb kAr, Tem
etAmr kTA beliCel. ik etAmAedr sb elAk
eyet pAreb n. rpr PerQ, emAiz o hAerA,ek
ppAl
ibdAy ideln.
12
tArpr Bu emAizek bleln/ ''PerQe,r kAeC
Bu bAr emAizek bleln/ ''&uim imzerr
yAo/ Aim tAek o tAr kmRcArIedr ejdI opr etAmAr hAt emel do. tAet ppAelr

yA^Apu Sk 10:13-11:10

63
Aseb. sAr imzr ppAel Ber yAeb. izlAb]iXet
ey sb gAC nX hyi n esil ppAl eKey ePleb.
13
emAiz tAr hAetr Ci imzerr opr &uel
Drl. bM Bu pUbR idk eTek k bl bAtAs
pAWAeln. sAr idn sAr rAt Der es hAoy bey
egl. bM skAlebl es hAoyAy ppAlrA es
imzer Fek pl. 14ppAelr e es imzerr
mAiwet bsl. t ppAl itpUebR kKenA imzer
edK yAy in Ar prbt$I kAelo kKenA edK yAeb
n. 15ppAelr mAiw eFek ePll bM sAr edz
kAer eFek egl. izlAb]iX y DbMs ker in es
smS gAC bM gAeCr Pl ppAl eKey ePll/
imzerr ekATAo ekAno gAC b ltA-pAtAo bizX
rl n.
16
PerQ, tAAtAi emAiz o hAerA,ek efek
pAiWey bleln/ "Aim etAmAedr o etAmAedr Bu
Verr kAeC pAp keriC. 17bArkAr metA AmAr
prAD (m ker dAo. etAmAedr Buek bl
ppAlelAek sirey inet.
18
emAiz PerQe,r kAC eTek cel egl bM Bur
kAeC tAr j ATRn krl. 19Bu hAoyAr idk
pirbt$n ker pim idk eTek bAtAs pAWAeln/
bl hAoyAy smS ppAl imzr eTek ebirey
igey sUP sAger pl. imzer Ar kiwo ppAl
rl n. 20ik Bu AbAr PerQ,ek ejdI ker
&uleln bM PerQ, SAeyelr elAekedr eyet
ideln n.
kAr
tArpr Bu emAizek bleln/ ''etAmAr hAt
per AkAezr idek etAl yAet sAr imzr kAer
eFek yAy. kAr t gA heb ey etAmr t
nuBb kret pAreb.
22
tA emAiz AkAezr idek hAt &ull/ tKn
kAelA emG es imzrek eFek ePll. itnidn
Der kAr rl. 23ek kAek edKet epl
n b ek eW ekATAo eyet pArl n. ik
SAeylIyrA eyKAen bAs krt esKAen Ael iCl.
24
AbAr PerQ, emAizek efek pAiWey bleln/
''yAo igey etAmAedr Bur pAsn kr? etAmr
etAmAedr sAnedr iney eyet pAreb ik gr b
emexr dl inet pAreb n/ KAen ereK yAeb.
25
emAiz bll/ "n/ AmAedr Bu Vrek sgR
bM ehAmbil edoyAr j etAmAek AmAedr
pZsmUh idet heb. 26< Amr AmAedr pZsmUh
Bur pAsnAr j iney yAb. AmrA kw (uro
ePel yAbn. kAr, Amr jAin n AmAedr Bu
Verr pAsnAr j iWk ik ik lAgeb. kT
Amr AmAedr gbYSel ep<QeC jAnet pArb.
tA Amr sbikC se iney yAb.
21

Bu AbAr PerQ,ek ejdI ker &uleln bM


PerQ, tAedr eyet bAD ideln. 28PerQ, emAizek
bleln/ ''KAn eTek dUr hey yAo/ Ar kKenA
eyn KAen etAmAek n ediK/ yid &uim KAen
AmAr kAeC edK kret AesA teb etAmAy mret
heb.
29
tKn emAiz bll/ ''&uim kw kT iWk
beleCA/ Aim Ar kKenA etAmAr kAeC Asb n.
27

Tm jAtekr m&
] u Y
Bu tKn emAizek bleln/ ''imzr bM
PerQe,r ibre Aim Aerkiw ibpyRy bey
Anb. tArpr/ es etAmAedr sbAek pAiWey edeb.
bSt/ es etAmAedr cel eyet bADY kreb.* 2&uim
SAeyelr elAekedr bAt$ pAWAeb 'nArI o
purx inibeR zex etAmr inejr inejr itebzIedr
kAC eTek esAn o repAr lAr cAeb. 3Bu
imzrIyedr etAmAedr it dyAlu ker &ulebn.
imzerr elAekr/ mnik PerQe,r km$cArIrA
emAizek k mhAn bYi)r my$Ad edeb.
4
emAiz elAekedr jAnAl/ ''Bu beleCn/ 'Aj
mDYrAt nAgAd Aim imzerr meDY idey yAb. 5 bM
tAr Pel imzrIyedr smS TmjAt pu^r mArA
yAeb. rAj PerQe,r TmjAt pu^ eTek Zr ker
yAtAkel zs epx,kAir,I dAsIr TmjAt pu^
pyR sbA mAr yAeb. mnik pZedro Tm zAbk
mArA yAeb. 6tArpr/ smS imzer mn ejAer kAAr
erAl Web y tIet kKno hyin bM yA
Bib`eto kKno heb n.
7
ik SAeyelr elAekedr ekAnrkm (it heb
n. mnik ekAenA kukur pyR S AeylIyedr TbA
tAedr pZedr idek eG eG ker ickAr krebn.
r Pel/ etAmrA buJet pAreb Aim imzrIyedr
eTek SAeylIyedr se ktKAin rkm Acr
kir. 8tKn etAmAedr smS :imzrIy kmRcArIr
ntjAnu heb bM AmAr pAsn kreb. tAr bleb/
''&uim etAmAr smS elAkek etAmAr se iney
cel yAo. tKn emAiz e*AeD PerQ,ek eCe cel
egl .
9
Bu rpr emAizek Aro bleln ey/ ''PerQ
etAmAr kT ezAenin. ekn ezAenin ezAenin bel
etA Aim imzerr opr AmAr mhAzi)r BAb
edKAet eperiClAm. 10emAiz o hAerA, PerQe,r
kAeC igeyiCl bM smS elQikk kAjel
keriCl. ik Bu PerQe,r hdy e k t

11

tArpr kreb Tb "tArpr es etAmAedr jAyg


eTek pAiWey edeb. eymn kjn purx tAr SIek pirtYAg
ker/ es etAmAedr eyQ&uksh pAiWey edeb. AcIn SAeyel/
yid kjn purx ibbAh ibeCd krt tAek tAr SI ibeyet y
TR eniCl esw b ePr idet het.

yA^Apu Sk 12:1-30

64

keriCeln yAet es SAeylIyedr tAr edz eTek KAeb n. yid ek eswA KAy teb es bYi)ek
eyet n edy.
S AeylIyedr eTek AlAd ker edoy heb. 16
Ciwr Tm o ezx iden pib^ smAgm nuit heb.
inSA rpbR
etAmr idnelAet ekAn kAj kreb n. etAmr
emAiz o hAerA, imzer TAkAr smy Bu tAedr idnilet kmA^ etAmAedr AhAerr j
bleln/ 2 '' mAs heb etAmAedr j bCerr KA !trI kret pAreb. 17etAmr KAimribhIn riwr
Tm mAs/ 3-5 Aedz smS SAeylbAsIr j sebr kT men rAKeb. ekn kAr, idn
mAesr dzm iden etYek tAr bAIr j Aim etAmAedr sb elAkek del del imzr eTek
kiw ker pZ ejAgA kreb. pZiw kiw emx ebr ker eniClAm/ tA etAmAedr sb %rpurx
Tb kiw CAglo het pAer. yid tAr bAIet idniw Sr, kreb/ inym icrkAl TAkeb.
kiw egAw pZr mAMs KAoyAr metA yeTX elAk 18tA Tm mAesr c&ud$z idn ibekel etAmr
n TAek teb es tAr ikC itebzIek mAMs BAg KAimribhIn riw KAoy Zr kreb. etAmr riwiw
ker KAoyAr j inm, kreb. etYekr KAoyAr mAesr kibMz idenr sYA pyR KAeb. 19sAtidn
j yeTX mAMs TAkeb. pZiwek het heb kiw Der etAmAedr Ger ekAn KAimr TAkeb n/ ey ekAn
k bCerr puMzAbk bM spU,Rrep SVASYbAn. bYi) es SAeyelr nAgirk ehAk b ibedzI/ ey
6
mAesr c&u d$z idn pyR pZiwr opr etAmAedr smey KAimr KAeb tAek SAeyelr bAik
njr rAKet heb. esidn SAeylIy mlIr smS elAekedr eTek AlAd ker edoy heb. 20
elAekrA pZiwek egADUil eblAy htY kreb. Ciwet etAmr b KAimr KAeb n/ etAmr
7
etAmr A,Ir r) sMh kreb/ ey bAIet eyKAen TAk n ekn KAimribhIn riw KAeb.
21
elAekr eBAj KAeb es bAIr drjAr kAWAemAr
tA emAiz S AeylIyedr smS bI,edr efek
oper o pAez r) lAigey edeb.
bll/ ''etAmAedr pirbAerr j emxzAbk ejAgA
8
'' idn rAet etAmr emxiwek puiey tAr kr bM inSArpebRr j emxzAbkiwek htY kr.
mAMs KAeb. etAmr etetA zAk o KAimribhIn riwo 22k Aiw ker esAb iney pAe^ rAK re) fibey
KAeb. 9emxiwek k<Ac TbA jel is kr bSAy t idey drjAr kAWAemAr opr o pAezr idk r[
etAmAedr KAoy ic heb n/ ik Aenr tAep kerA. skAelr Aeg ek inejr bAI tYAg kreb
eskeb. emxzAbkiwr mAT/ p bM iBterr Mz n. 23 smy/ Bu imzerr eBtr idey imzrIyedr
sbikC (u TAkeb. 10etAmr sb mAMs rAetr htY kret yAebn. yKn itin drjAr kAWAemAr
meDY eKey ezx kreb. yid pridn skAel ikC pAez o oper re)r elp edKebn/ tKn itin
es drjAelAr opr idey yAebn. Bu
bizX TAek teb t puiey ePleb.
11
''yKn etAmr AhAr kreb tKn etAmr yA^Ar DbMskArIek etAmAedr bAIet es AGAt kret
j puerApuir St hey TAkAr epAzAek TAkeb. edebn n. 24etAmr b Aedz men rAKeb/
etAmAedr pAey juetA TAkeb/ hAet Ci TAkeb ibiD etAmAedr o etAmAedr %rpurxedr j
bM etAmr tAAe ker KAeb. kAr, hl icrkAl TAkeb. 25yKn etAmr Bur itit mt
Bur inSArpbR.
tAr edoy BUKe yAeb tKn etAmAedr
12
''Aim imzrIyedr TmjAt izZilek bM ijinxil b men rAKet heb. 26yKn etAmAedr
tAedr smS pZr TmjAt zAbkilek htY sAenr ij|As kreb/ 'Amr ekn sb
krb. BAeb/ Aim imzerr smS edbtAedr opr kriC 27tKn etAmr bleb/ ' inSArpbR Buek
rAy edb yAet tAr jAnet pAer ey Aim Bu. sAn jAnAbAr j. ekn kAr, yKn Amr imzer
13
ik etAmAedr drjAy lAgAenA r) kiw ibezx iClAm tKn Bu AmAedr S A ey l bAsIedr
iceHr kAj kreb. yKn Aim o r) edKb tKn bAIilek inSAr ideyiCeln. Bu imzrIyedr htY
Aim etAmAedr bAIelAr opr idey cel yAb. keriCeln ik AmAedr elAekedr bAIel r(
Aim ZDu imzerr elAekedr (it krb. ik keriCeln. sutrAM elAek nt hey Bur pAsn
krl.
sb mArA k erAeg etAmAedr ekAn (it heb n.
14
28
''tA etAmr sbsmy men rAKeb ey/ Aj
Bu emAiz o hAerA,ek Aedz ideyiCeln
etAmAedr kiw ibezx C i wr idn. etAmAedr tA SAeylbAsI Bur AedzmetA kAj krl.
29
%rpurxr Ciwr idenr mADYem Buek sAn
mDYrAet imzerr smS Tm nbjAtk pu^edr
jAnAeb. 15 C i wet etAmr sAtidn Der Bu htY keriCeln. PerQe,r TmjAt pu^ eTek
KAimribhIn riw KAeb/ Ciwr Tm iden etAmr ejelr bIr TmjAt pu^ pyR. smS pZr
etAmAedr bAI eTek smS KAimr sirey ePleb. TmjAt zAbkeko htY kr hl. 30es rAet
Ciwet puerA sAt idn Der ek ekAn KAimr imzerr etYk Ger ek n ek mAr egl. PerQ,/

12

yA^Apu Sk 12:31-13:9

65
tAr kmRcArI o imzerr smS elAk cSVer kAA
Zr krl.

tAr inSArpbR eBAj KAoy ic ny. inSArpbR


ZDumA^ SAeyelr elAekedr j.
46
''etYk pirbAr kiw bAIet AhAr kreb.
ekAno KAbAr bAIr bAer yAeb n/ emx zAbekr
ekAn hA BAeb n. 47smS SAeyl jAitr
mAnux sb pAln kreb. 48yid SAeylIy
CA ekAn pjAitr elAk etAmAedr se
TAek bM etAmAedr KAbAer BAg bsAet cAy teb
tAek bM tAr pirbAerr etYk purxek su
krAet heb. tAhel es A S AeylIyedr smk(
hey yAeb bM tAedr se KAbAr BAg ker eKet
pAreb. ik yid ekAn bYi)r su n krAenA hy
teb es KAbAr AhAr kret pAreb n. 49
inym skelr j eyAjY. inymiw S AeylIy
Tb -S A ey l Iy skelr j smAnBAeb
eyAjY.
50
tA Bu emAiz o hAerA,ek y Aedz
ideyiCeln smS SAeyelr elAk t pAln krl.
51
tA es idn Bu BAeb del del
S AeylbAsIedr imzr edz eTek ebr ker Aneln.
tKn Bu emAizek bleln/ 2 ''SAeyelr
itiw nArIr TmjAt pu^ sAnek AmAr
ee dAn kr. mnik etYkiw pZr Tm
purx zAbkiwo AmAr heb.
3
emAiz elAekedr bll/ '' idniwek men
ereKA. etAmr imzerr *ItdAs iCel. ik Bu
tAr mhAn zi) idey iden etAmAedr dAse r
z]l eTek mu) kereCn. etAmr KAimribhIn riw
KAeb. 4Aj AbIb mAesr :bskAelr iden
etAmr imzr tYAg kerC. 5 Bu etAmAedr
pUbRpurxedr kAeC knAnIy/ ih%Iy/ emArIy/ ihbbIy
o iybUxIyedr edz etAmAedr edoyAr itit
ideyiCeln. Bu etAmAedr b BAl ijines Br
BUKe iney AsAr pr etAmr b it bCr
Tm mAesr ibezx iden pAsn kreb.
6
''sAtidn Der etAmr KAimribhIn riw KAeb.
sAtidenr idn eBAjn sb kreb. mhAeBAj
sb heb Buek sAn jAnAenAr ee. 7tA/
sAtidn Der etAmr KAimribhIn riw KAeb. etAmAedr
edezr ekATAo ekAn KAimribizX riw b TAkeb
n. 8 esidn etAmr etAmAedr sAnedr bleb/
'Bu AmAedr imzr edz eTek Ar ker eneCn
bel Amr mhAeBAj sb pAln kir.
9
'' ibAemr idniwek ekAno ibezx iden hAet
b<AD suetAr met etAmAedr men rAK ic.* men

S Aeyl
Iye dr imzr tYAg
tA/ es rAet PerQ, emAiz o hAerA,ek efek
bleln/ ''eW p/ AmAedr elAekedr eCe dAo
bM cel yAo. &uim o etAmAr SAeyelr elAekr
y C tA kret pAr. etAmrA eymn beliCel/
igey Bur pAsn kr. 32etAmAedr cAihd metA
smS gr o emexr dl etAmrA iney eyet pAer.
yAo? yKn etAmrA yAeb AmAy AzIbRAd krAr j
Bu r kAeC ATR n ker. 33imzrIyr tAedr
tAAtAi cel yAbAr j imnit krl. ekn kAr,
tAr bll/ ''etAmr n cel egel Amr skel
mAr yAb?
34
SAeylIyrA tAedr riwet KAimr edbAr smy
epl n. tAr iBej mydAr tAelr pA^ kApe
jiey k<AeD bey iney cll. 35tArpr SAeyelr
elAekr emAizr kTAmetA tAedr imzrIy
itebzIedr kAeC igey kAp o esAn-rpAr !trI
ijinx cAl.
36
Bu imzrIyedr S AeylIyedr it dyA lu ker
&u leln yAet imzrIy r A tAedr Dnspd
S A ey l bAsIedr hAet &u el edy ? BAeb/
SAeylIyrA imzrIyedr lun krl.
37
SAeyelr elAekr rAimexx eTek sueOAet
yA^ krl. izZr CA esKAen Ay 6/00/000
elAk iCl. 38esKAen cr emx/ gbAid pZ bM
ijinxp^ iCl. tAedr se enk -SAeylIy
elAk igeyiCl. 39eyeh&u tAedr imzerr bAer eyet
bADY kr heyiCl/ eseh&u tAr mAK mydAy/ eywA
tAr imzr eTek eniCl/ KAimr emzAbAr smy
pAyin. bM yA^Ar j ekAn ibezx KAbAr St
krAro smy hyin. tA tAr KAimribhIn riw
esek ineyiCl.
40
SAeylbAsIr 430 bCr Der imzer bAs
keriCl. 41Bur qsnYrA * 430 bCr pr es ibezx
iden imzr tYAg keriCl. 42tA esw iCl kiw
ibezx rAi^ kAr Bu tAedr imzr eTek ebr ker
AnAr j l(Y rAKiCeln. esBAeb/ smS
S AeylbAsIr Buek sAn jAnAenAr j icrkAl
ibezx rAtiwr it l(Y rAKeb.
43
Bu emAiz o hAerA,ek bleln/ '' hl
inSArpebRr bilr inymAblI ekAn ibedzI
inSArpebR AhAr kreb n. 44ik yid ekAn bYi)
ekAn dAs eken bM tAek su krAy tAhel es
dAs inSArpbR eKet pAreb. 45ik ey elAk etAmAr ic A(irk eTR/ "etAmAr hAet kiw dAg bM
edezr kjn sAmiyk bAis b BAkr kmRI etAmAr c(ueyr mAJKAen kiw SArk-icH. kjn dI
31

13

Bu r qsnY SAeyelr elAekr.

tAr sVe Verr ibiDil men rAKAr j tAr hAet bM


kpAel ey ibezx ijinsiw b<AeD KAen sbt> es kTAr
eK kr heC.

yA^Apu Sk 13:10-14:10

66

rAKeb ecAeKr mAJKAen kpAel lAgAenA itlekr


metA. Ciwr idniw etAmAedr Bur iz(AmAlAek
men rAKet sAhAyY kreb. wA etAmAedr sAhAyY
kreb Bur mhAn zi)ek men rAKet iyin etAmAedr
imzr eTek mu) kereCn. 10sutrAM it bCr Ciwr
idniwek etAmr siWk smey Sr, kreb.
11
''etAmAedr pUbRpurxedr bM etAmAedr kAeC
ititmt Bu etAmAedr knAnIyedr edez iney
yAebn. ik Bu etAmAedr pUbRpurxedr kAeC
itit ideyiCeln ey etAmAedr itin edz
idey edebn. Vr etAmAedr edz edoyAr pr/
12
etAmr ik tAek etAmAedr Tm pu^ sAn
bM BUim hoyA Tm purx zAbkek Bur ee
dAn kreb.
13
itiw gADAr TmjAt purx zAbkek itiw
emx zAbekr ibinmey Bur kAC eTek iken mu)
ker Anet pAreb. yid mu) kret n pAerA tAhel
gADAr zAbkiwek GA mwek htY kreb. bM eswA
heb Bur it !neb. ik mAnuexr TmjAt
pu^ sAnedr b Bur kAC eTek ePrt iney
Aset heb.
14
''Bib`et etAmAedr sAnr ij|As kreb/
etAmr elA ekn krel/ 'elAr mAen b
ik tKn etAmr bleb/ 'Amr imzer dAs
krtAm. ik Bu tAr mhAn zi) eyAg ker
AmAedr imzr edz eTek Ar ker eniCeln.
15
imzer PerQ, iCl BIx, ejdI. es ikCet
AmAedr mui) idiCl n. tA Bu tKn es edezr
etYk TmjAt sAnedr htY keriCeln. Bu
mAnux o pZ Beyr TmjAt purxsAnedr
htY keriCeln. esj Amr smS TmjAt
puM pZedr Bur kAeC sgR kir bM Bur
kAC eTek AmAedr TmjAt pu^ sAnedr
iken in. 16r icH ihsAeb etAmAedr hAet
suetA b<AD bM ecAeKr mAJKAen itlk. yAet
etAmr men rAKet pAr ey Bu tAr prA*m zi)
eyAg ker AmAedr imzr edz eTek Ar ker
eneCn.
imzr edz tYAg krAr yA^ApT
PerQ, yKn elAekedr cel eyet ideln/ Vr
tAedr pelXIy edezr meDY idey BUmDYsAgr brAbr
shj smu@ pT bYbhAr kret ednin/ yido eswA
iCl. Vr beliCeln/ " idk idey egel yu
kret heb. tKn elAekr mt pirbtn
$ ker AbAr
imzer iPer eyet pAer.
18
tA Vr tAedr sUP sAgerr idkbtI$ mrBUimr
meDY idey iney esiCeln. imzr tYAg krAr smy
SAeyelr elAekr yuer epAzAek inejedr
sit krl.
17

eyAexP Ger egl


emAiz eyAexePr iS bey iney cll. :eyAexP
mAr yAbAr Aeg S Aeyelr pu^edr kAj krAr
itit kirey ineyiCl. eyAexP beliCl/ ''Vr
etAmAedr yKn r( krebn tKn etAmr imzr
edz eTek AmAr iS skl bey iney es.
19

Bu tA r elAekedr en ideln
S AeylIyrA sueOA eCe esiCl bM Tem/
eywA mrBUimr kAeC iCl/ esKAen tAbu gAl. 21Bu
es smy tAedr pT ediKey iney eln. es
yA^Ar smey Bu pT edKAenAr j idenr eblAy
lV emG S bM rAetr eblAy Aenr izK
bYbhAr kretn. Aenr izK rAetr eblAy
tAedr pT clAr AelA ejAgAetA. 22lVA emG S
sArAidn tAedr se TAkt bM rAet TAkt Aenr
izK.
tArpr Bu emAizek bleln/ 2''oedr belA/
imga e dAl bM sU P sAgerr mAJKAen
bAlasePAenr sAmen rAi^yApn kret. 3tAhel
PerQ, BAbeb ey SAeyelr elAekrA mrBUimet
hAirey egeC. oedr Ar ekATAo yAbAr jAyg
en. 4 tKn Aim PerQ,ek sAhsI ker &ulb yAet
es etAmAedr tA ker. ik ezxpyR Aim PerQ,
o tAr esnAedr prAijt krb. w AmAr sAn
bAAeb. bM imzerr elAekrA tKn jAnet pAreb
ey Aim Bu. SAeyelr elAekr Verr
kTAmetA kAj krl.
20

14

PerQ S Aeyl
Iye dr tA kreln
imzerr rAjA Kbr epeln ey SAeylIyrA
pAileyeC. Kbr Zen PerQ, o tAr sBAsedr
Aegr mt mn pirbt$n kreln. PerQ, bleln/
"Amr ekn S AeylIyedr eyet idlAm ekn oedr
pAlAet idlAm Kn Amr AmAedr *ItdAsedr
hArAlAm.
6
sutrAM PerQ, tAr reT ce elAkjn semt
iPer egeln. 7 PerQ, tAr sb ecey BAelA 600 jn
sArTIek ineln. etYkiw reT kjn ker ibizX
sBAsd iCl. 8SAeylIyr tAedr yu jey <c
krA SzS iney eCe yAiCl. ik imzerr rAjA
PerQ,/ y A r hdy Bu r A r t heyiCl
SAeylIyedr tA kreln.
9
imzrIy !srA tAedr tA krl. PerQe,r
smS VAerAhI/ rTAerAhI bM !s SAeylIyedr
Der ePll yKn tAr sUP sAgerr kAeC bAlasePAenr
pUebR pI-hhIerAet izibr keriCl.
10
SAeyelr elAekr edKet epl PerQ, bM
tAr esnAr tAedr idek igey AseC. tKn tAr
By epey Bur kAeC sAhAeyYr j ickAr ker
5

67
Wl. 11tAr emAizek bll/ "ekn &uim AmAedr
imzr eTek ebr ker Anelekn mrAr j &uim
AmAedr mrBUimet iney el Amr t
imzer etA zAiet mret pArtAm. esKAen Ar
ikC TAk n TAk cr kbr iCl. 12rkm ey
Gwet pAer t ik Amr Aeg beliClAm. Amr
beliClAm/ 'nuh ker AmAedr ibr) ekAerA n.
AmAedr KAen TAket dAo/ imzrIyedr esb
kret dAo. mrBUimet es mrAr eTek
imzrIyedr dAs enk BAl iCl.
13
ik emAiz %er bll/ ''By epey pAiley
eyo n? edeKA/ Bu ikBAeb Aj etAmAedr r(A
krebn. etAmr Ar ekAno idn imzrIyedr edKet
pAeb n. 14etAmAedr ikC kret heb n. ZDu zA
hey edeK yAo ik GweC. Bu etAmAedr hey yu
krebn.
15
es smy Bu emAizek bleln/ ''&uim KenA
ekn AmAr sAmen k<AdeCA? SAeylIyedr igey
eyet belA. 16yKn &uim sUP sAgerr opr etAmAr
hAetr lAiW &uel Dreb sUP sAgr BAg hey yAeb.
tKn elAekr smue@r mAJKAen !tir hoy es
ZkenA pT idey pAey ehew eyet pAreb. 17Aim
imzrIyedr sAhsI ker &ueliC. tA or etAmAedr
tA kreC. ik Aim etAmAedr edKAb ey Aim
PerQ,/ tAr smS !s/ tAr VAerAhIsmUh bM
sArTIedr ecey enk ebzI zi)zAlI. 18tKn
imzro jAneb ey Aim Bu. imzrIyrAo AmAek
sAn jAnAeb yKn Aim PerQ,/ tAr VAerAhIg,
bM sArTIedr prAijt krb.
Bu imzerr esnAedr prAijt kreln
rpr Bur dUt ey sAmen eTek S AeylIyedr
en idiCl/ es SAeylIyedr ipCn idek cel
elA. tA k lV emGS mUet$r meDY
elAekedr sAmen eTek ipCen cel l.
20
BAeb emGS imzrIyedr mAJKAen ibrAj
kret TAkl. tKn imzrIy e dr j kAr
TAkelo SAeylIyedr j AelA iCl. tA
rAe^ imzrIyr SAeylIyedr kAeC Aset pArl
n.
21
emAiz sUP sAgerr opr tAr hAt emel Drl.
Bu pUbRidk eTek bl Jer s]iX kreln.
J sArArAt Der clet lAgl. BAg hey egl
smu@. bM bAtAs mAiwek Zken ker idey smue@r
mAJKAn brAbr peTr s]iX krl. 22SAeyelr
elAekr pT idey ehew sUP sAgr epirey egl.
tAedr idek iCl jelr edoyAl.
23
ipCen PerQe,r smS VAerAhI esn o rT
DAoy krl. 24pridn skAel emGS o iizKAr
opr eTek Bu imzrIy esnAedr idek #iXpAt
19

yA^Apu Sk 14:11-15:7

kreln. tKn Bu S AeylIyedr p( iney imzrIy


!sbAihnIek Ate ePel ideln.
25
reTr cAk Awek igey rT cAlAenA kiWn
hey dAAl. imzrIyr ickAr ker Wl/ "celA
KAn eTek ebirey yA. Bu dIedr hey AmAedr
ibre lA kreCn.
26
tKn Bu emAizek bleln/ ''smue@r opr
etAmAr hAt &uel Dr. edKeb tI jelACAs
imzrIyedr rT o VAerAhI esnAedr As kreC.
27
emAiz tAr hAt smue@r opr emel DrelA.
tA idenr AelA ePAwAr iWk Aeg smu@ tAr
SVABAibk bSAy iPer egl. imzrIyr jelACAs
eTek b<AcAr tAiged A,pe, edQet lAgl. ik
Bu tAedr smue@r jel eWel ideln. 28jelACAs
rT o VAerAhI esnAedr As krl. PerQe,r ey
smS esnAr SAeylIyedr tA ker AsiCl
tAr sb DbMs hl. ek eb<ec TAkl n.
29
SAeyelr elAekr smue@r mAJKAen !tir
hoy pT idey sUP sAgr epirey egl. tAedr
peTr pAez iCl jelr edoyAl. 30sutrAM esidn
BAeb Bu imzrIyedr hAt eTek SAeylIyedr
r( kreln. per SAeylIyr sUP sAgerr tIer
imzrIy e dr m] t edehr sAir edKet epl.
31
imzrIy e dr es pir,it edKAr pr eTek
SAeyelr elAekrA Bur zi) spekR in>seh
hl. tAr Buek By o sAn kret Zr krl.
tAr Buek bM tAr dAs emAizek ibVAs kret
Zr krl.

15

emAizr sIt
rpr emAiz bM SAeyelr elAekrA Bur
ee gAniw gAl

''Aim Bur ee gAn gAb? itin mhAn


kAj kereCn. itin eGA bM eGAsoyAredr
smue@ Ce ePel ideyeCn.
2
Bu AmAr zi). itin AmAr pir^At. bM
Aim tAr zMsAr gAn gAb. Bu AmAr Vr/
Aim t A r zMsA krb. Bu heln AmAr
pUbRpurxedr Vr. bM Aim tAek sAn krb.
3
Bu heln mhAn eyA. tAr nAm hl Bu.
4
PerQe,r rT bM esnAedr itin smue@ Ce
ePel ideyeCn. PerQe,r esr qsr sUP sAger
feb egeC.
5
jelr gBIer tAr tiley egeC. pATerr metA
tAr jel feb egeC.
6
''Bu ApnAr fAn hAt sb zi)zAlI. Bu
ApnAr fAn hAt zbAihnIek crmAr ker ideyeC.
7
Apin ApnAr mhAn rAjkIy Fe[ ApnAr
ibrAcArIedr DbMs kereCn. Aenr izKA eymn

yA^Apu Sk 15:8-16:5

68

22
ker K puiey edy/ etmin ApnAr e*AD tAedr
S Aeyelr elAekedr sUP sAgr eperAet emAiz
DbMs ker ideyeC.
en ideyiCl. itn idn Der zUr mrBUim it*m
8
ApnAr in>VAesr kiw sejAr PukAer jl kret kret tAr jelr sAn epl n. 23itnidn
jem eWiCl. es jelACAs kiw inerw edoyAel pr tAr mArAet es ep<QCAelA. mArAet jelr
pir,t heyiCl bM smue@r gBIrtAo Gn hey sAn imlelo es jl t etetA iCl ey t
eWiCl.
pAenr eyAgY. (rj jAygAr nAm rAK
9
zr beliCl/ 'Aim tAedr tA ker Der heyiCl mAr b it)t.)
24
ePlb. Aim tAedr smS Dn-spi% luW krb.
elAekr emAizr kAeC es nAilz jAnAelA.
Aim trbAir bYbhAr ker sb luW ker enb. sbikC tAr bll/ ''Kn Amr ik pAn krb
25
AmAr inejr j iney yAb.
emAiz Bur kAeC ek<ed pl. Bu tAek k
10
ik Apin ApnAr in>VAs idey smu@ek gAeCr sAn ideln. emAiz es gAC etetA jel
iey ideyiCeln bM tAedr eFek ideyiCeln. febAet es jl suSVA hey Wl.
SAen Bu elAkedr ibcAr ker tAedr j
tAr sIsAr metA es *u smue@r nIec cel egeC.
11
kiw
ibiD ,y n o keriCeln. Bu tAedr
Bur metA Ar ik ekAno edbtA AeC n?
ApnAr metA Ar ekAno Vr en. Apin tY ibVAesro prI( ineln. 26Bu bleln/ ''etAmr
pib^. Apin AyRjnk zi)zAlI. Apin mhAn b/ etAmAedr Bu Vrek emen cleb. itin
elQikk Gwn GwAn.
eyw siWk men krebn eswA etAmr kreb. etAmr
12
Apin ApnAr fAn hAt sAirt keriCeln/ yid Bur smS ined$z o ibiD emen cel tAhel
etAmr imzrIyedr metA suS TAkeb n. Aim/
tA p]iTbI tAedr igel ePeliCl.
13
Apin ApnAr mhAn kr,A idey elAekedr Bu etAmAedr imzrIyedr metA suS ker &ulb
r( kereCn. bM ApnAr zi) idey elAekedr n.Aim es Bu iyin etAmAedr AerAgY dAn
ApnAr pib^ o sur edez Apin iney eseCn. kereCn.
14
27
''A edz kAihnI Zen By pAeb.
tArpr elAekr lIem es piSt hl.
pelXIyr Bey ek<ep Web.
esKAen bAerAiw jelr J,RA bM 70iw tAl gAC
15
edAemr entAr Bey k<Apeb. emAyAebr entAr iCl. tAr es jAygAy jelr DAer tAedr izibr
!tir krl.
Bey k<Apeb. knAnbAsIr m hArAeb.
16
tArpr SAeyelr smS jnmlI lIm
zi)zAlI elAekrA yKn ApnAr (mtAr
CAl bM sIny mrBUimet l eywA iCl
mA pAeb tKn tAr By epey yAeb. or pATerr
metA n hey TAkeb yt(, n ApnAr elAekrA lIm o sIneyr mAJKAen. imzr edz eCe AsAr
itIy mAesr 15 idenr mATAy tAr esKAen ep<QCAelA.
cel yAy; </ eh Bu/ yt(
n ApnAr elAk yAedr Apin ikeniCeln/ cel 2tArpr S Aeyelr smS jnmlI mrBUimet emAiz
yAy.
o hAerAe,r keC nAilz krl. 3sb elAekr
17
tAedr ApnAr pbRet iney yAn eyKAen ApnAr bll/ ''Bu yid AmAedr imzr edez emer ePletn
bAsSAn bM esKAen tAedr SApn krn. AmAr tAhelo BAl iCl. t esKAen etA KAbAr eptAm.
Bu/ jAygAwA heC es jAygA eywA Apin AmAedr CAmetA KAbAr esKAen mjut iCl. ik
!trI kereCn. pib^ SAn eywAek ApnAr hAt Kn etAmr AmAedr mrBUimet en ePlel.
KAen etA Amr KAbAerr BAeb mArA yAb.
it kereC.
18
4
Bu icrkAelr j yueg yueg zAsn krebn.
tKn Bu emAizek bleln/ ''Aim etAmAedr
19
yKn PerQe,r smS eGAA/ rT o VAerAhI j AkAz eTek KAbAr ePlbAr bYbS krb. es
smue@r nIec cel egl/ tKn Bu AbAr smue@r KAbAr etAmAedr KAbAr eyAgY heb. elAekr itidn
jl tAedr opr ePr Aneln. ik S AeylIyr bAer ebirey es tAedr eyAjnmetA sArAidenr
KAbAr kuiey iney Aseb. Aim y bliC etAmr
smue@r mAJKAn idey ZkenA peT ehew igeyiCl.
20
tArpr hAerAe,r ebAn miry m / mihl t krC ikn ZDu t edKAr j Aim w krb.
BAbbAidnI/ hAet kiw KnI &uel inl. mirym o 5etYkidn tAr ekblmA^ kidenr metA pyRA
tAr mihlA sIr nAcet o gAet Zr krl. KAbAr sMh kreb. ik Z*bAr yKn tAr KAbAr
gAenr ey kTAelA mirym cAr, kriCl t hl !tir kreb/ tKn tAr edKeb ey idenr mt py$A
KAbAr sit AeC.*
21
"Bur ee gAn kr? itin mhAn kAj
kereCn. itin eGA bM eGAAsoyArIedr smue@
Z*bAr AeC iw GewiCl yAet elAekedr zinbAr :ibAemr
Ce ePel ideyeCn.
iden kAj kret n hy.

16

yA^Apu Sk 16:6-32

69
6

emAiz bM hAerA, SAeyelr elAekedr bll/


''rAet etAmr Bur zi)r mA, pAeb. etAmr
jAneb ey itin etAmAedr imzr eTek Ar ker
iney eseCn. 7 etAmr Bu r kAeC nAilz
jAineyeCAbM itin t ZeneCn. tA AgAmIkAl
skAel etAmr Bur mihm SVce( edKet pAeb.
etAmr AmAedr kAeC ekbl nAilz jAiney yAC.
Kn ik Amr KAinkw ibAm epet pAir
8
bM emAiz bll/ ''etAmr nAilz jAineyeCA
bM Bu etAmAedr iBeyAg ZeneCn. tA Aj
rAet Bu etAmAedr mAMs edebn. bM kAl skAelr
meDY etAmr etAmAedr cAihdAmetA riwo epey yAeb.
etAmr AmAr kAeC bM hAerAe,r kAeCo nAilz
jAiney esC. ik AmrA Kn jen ikC smeyr
j ibAm inet pArb bel men hy. men ereKA/
etAmr AmAr ibre ikMb hAerAe,r ibre nAilz
jAnAoin/ etAmr SV y M Bu r ibre nAilz
jAineyeCA.
9
tArpr emAiz hAerA,ek bll/ ''S Aeyelr smS
elAkedr belA/ 'Bur sAmen piSt het. kAr,
Bu etAmAedr nAilz ZeneCn.
10
hAerA, SAeyelr smS elAekedr es kT
bll. tKn tAr sbA kse k jAygAy es
jeA hl. hAerA, yKn sbAr se kT bliCl
tKn sbA ipCn iPer mrBUimr idek tAikey edKet
TAkl emeGr iBtr idey Bur mihm kAizt
heC.
11
Bu emAizek bleln/ 12''Aim SAeyelr
elAkedr nAilz ZeniC. sutrAM oedr belA/ 'Aj
rAet etAmr mAMs eKet pAerA. bM skAel etAmr
ytKuiz riw eKet pAerA. tKn etAmr buJeb ey
etAmr etAmAedr Bu etAmAedr Vrek ibVAs
kret pAr.
13
rAet/ ititr pAKIrA esiCl bM iziberr
cArpAez besiCl. elAekr es pAKIelAek Der
tAr mAMs eKl. skAel iziberr cArpAez izizr
peiCl. 14izizr Zikey egel &uxAr k,Ar sr
Serr metA k bS mAiwet pe TAkl. 15t
edeK SAeylbAsIr ek prek ij|As kret
Zr krl/ ''wA AbAr ik ijins* tAr jAnt
n esw ik. tA tAr ek prek ekQ&uhlI hey
ij|As kriCl. tKn emAiz tAedr bll/ "w
k Dre,r KAbS y Bu etAmAedr KAbAr j
ideyeCn. 16Bu beleCn/ 'etYek tAr eyAjn
metA w kuiey eneb. bM etYkek tAr
pirbAerr etYekr j t epAy ker inet
heb.

wA ijins ihet iw heC es zer mt yAr TR


''mA.

kT Zen S AeylbAsIr etYek KAbS


kuiey inl/ ek ek AbAr edr eTek ebzI
kueAl. 18per ojen edK egl ey yAr ebzI
sMh keriCl tAedr kAeC itir) pirmA, iCl
n bM yAr km sMh kret eperiCl tAedro
KAbAer km pein. etYekr pirbAr pyRA
pirmAe, KAbAr epl.
19
emAiz tAedr bll/ ''perr idenr j KAbAr
mjut ker ereKA n. 20ik keykjn emAizr
kT n Zen perr idenr j KAbAr ereK idl.
ik mjut kr KAbArelAy epAk Der gR Ciey
egl. tA emAiz sb elAekedr opr *u hl.
21
itidn skAel etYek KAbAr pyRA
pirmAe, jm krt. ik puerr meDY KAbS
gel DAo hey eyt.
22
Z*bAer mAnuexr i, KAbAr jm krt.
tAr mAT ipC epAy ker KAbAr jmAt. tA
edeK ibiB delr entAr es emAizek t jAnAl.
23
emAiz tKn tAedr bll/ ''Bu oedr
beliCeln w kret. kAr, AgAmIkAl hl Buek
sAn dzRenr j ibezx ibAemr idn. etAmr
Aj sb KAbAr rAA ker Ajek KAbAr per bizX
KAbAr kAlekr j mjut ker rAKet pAerA.
24
emAizr Aedzmt/ elAekr esidnkAr
itir) KAbAr perr idenr j sy ker ereK
idl. ik KAbAr twku nX ehAl n. tAr meDY
kwAo epAk iCl n.
25
zinbAr emAiz elAekedr bll/ "Aj hl Bur
it sAn dzRenr j ibezx ibAemr idn.
tA Aj Ar ek etAmr mAeW yAeb n. gtkAelr
mjut kr KAbAr Aj KAeb. 26sA ehr bAik Cyidn
KAbAr sMh krelo it sAtidenr idn heb
ibAemr idn. tA ibAemr iden mAeW ekAno KAbAr
pAoy yAeb n.
27
kT bl se%o zinbAr keykjn KAbAerr
sAen bAer egl. ik edKl ekAno KAbAr mAeW
pe en. 28tKn Bu emAizek bleln/ ''Ar
ktidn elAekr AmAr ined$z o iz(Aek mA
kreb 29edK/ Bu ibAemr idniw etAmAedr
bserr j inid$X kereCn. tA Bu Z*bAr
etAmAedr idenr j pyRA KAbAr idey edn. sutrAM
ey eyKAen TAekA n ekn zinbAr ibAemr iden
etAmrA skel ibAm eneb o ArAm kreb. 30tA
elAkjn Bur kTAmetA ibAemr iden ArAm kret
lAgl.
31
SAeyelr elAekr o KAbSr nAm idl
"mAA. mAAek edKet sAd re[r Den bIejr metA
helo r SVAd enkw mDu idey !tir kr ipeWr
metA. 32emAiz bll/ ''Bu beleCn 'prb%$I
%rpurexr j etAmAedr epAy ker mA sy
17

yA^Apu Sk 16:33-18:7

70

ker rAKet heb. tAhel per tAr edKet pAeb


ibezx KAbAr y Aim etAmAedr imzr edz
eTek Ar ker en mrBUimet ideyiC.
33
tA emAiz hAerA,ek bll/ ''kw pA^ nAo
bM tAet epAy mAA rAeKA. Bur sAmen AmAedr
%rpurxedr j mAA rAeKA. 34emAizr it
Bur ined$z met hAerA, kiw pAe^ mAA Brl
bM sA(Yisuekr eBtr rAKl. 35SAeylIyr 40
bCr Der mAA eKeyiCl. knAn edezr sImAe es
n ep<QCAenA pyR tAr mAA eKeyiCl. 36(mAA mAp
ht epAy iheseb. k epAy 8 kAepr smAn.)
smS SAeylIyrA kse sIn mrBUim
eTek tAedr yA^ Zr krl. Bu eymnBAeb
tAedr en ideln tAr esBAeb k jAyg
eTek Ar k jAygAy eyet Zr krl. Guret
Guret tAr rPIdIem igey izibr SApn krl. esKAen
ekAno pAnIy jl iCl n. 2 tA sb elAekrA
AbAr emAizr se tkR Zr krl bM bll/
''AmAedr pAnIy jl dAo.
emAiz tAedr bll/ ''etAmr ekn AmAr
iberAiDt kreCA ekn b etAmr Buek prI(
kreCA
3
ik elAekr tKn c \At$ iCl. tA
tAr punrAy emAizr kAeC nAilz jAnAet Zr krl.
tAr bll/ ''ekn &uim AmAedr imzr eTek ebr
ker Anel &uim ik AmAedr/ AmAedr sAnedr
bM gbAid pZedr pAnIy jelr BAeb mArAr
j imzr eTek ebr ker iney eseCA
4
tArpr emAiz Bur kAeC ek<ed pl bM bll/
''Aim edr iney ik kir yid Kuin ikC n kr
yAy tAhel r etA sitY sitY AmAek pATr idey
emer ePleb.
5
Bu emAizek bleln/ ''ikC bI, entAedr
iney SAeyelr elAekr sAmen igey dAAo. se
etAmAr pTclAr lAiWeko eneb ey lAiW idey &uim
nIlned AGAt keriCel. 6 Aim etAmAr sAmen
ehAerb pbRetr :sIny pbt
R opr dAAb. pT clAr
lAiW idey pATer AGAt kerA Ar tKn edKeb
pATr eTek jl ebirey AseC. jl elAekr
pAn kret pAreb.
emAiz tA krl bM S Aeyelr bI, entArAo
t SVce( edKet epl. 7 emAiz SAenr nAm idl
m>s o mrIbA/ kAr, SAen SAeyelr elAekrA
tAr iberAiDt bM Verr prI( ineyiCl.
elAkjn Bu tAedr se AeCn ikn t prI(
ker edKet eceyiCl.
8
essmy mAelk egAIr elAekr el bM
rPIdIem S Aeyelr elAkedr se yu bAiDey idl.
9
tKn emAiz iyehAzUyek bll/ "ikC elAkek ebeC
iney AgAmIkAl eTek mAelkedr se yu kerA.

17

Aim etAmAek pT clAr lAiW eywAet Verr prA*m


ibmAn/ eswA iney pAhAer opr eTek l(Y
krb.
10
pridn iyehAzUy emAizr Aedz emen yu kret
egl. k smey emAiz/ hAerA, bM hr pAhAer
cAy Wl. 11yt( pyR emAiz tAr hAt &uel
rl/ SAeylIyrA yu ijtiCl/ yKn es tAr hAt
nAimeyiCl tKn tAr eher yAiCl.
12
ikC smy per hAt &uel TAket TAket emAiz
LA hey Wl. tKn hAerA, o hr kw ibzAl
pATer emAizek bisey tAr Bey emAizr idek
igey tAr hAt &uel Drl. sUy$ n efAb py$ tAr
BAeb emAizr hAt ewAek &uel Der rl. 13Ar
iyehAzUy mAelkedr yue prAijt krl.
14
tKn Bu emAizek bleln/ '' yu iney
kw b elK yAet elAekrA men rAeK KAen ik
GewiCl. bM iyehAzUeyr kAeC wA ejAer pe
ezAnAo yAet es jAnet pAer ey Aim mAelkedr
p]iTbI eTek spU,Rrep iniH ker edb.
15
rpr emAiz kiw ebdI !trI krl. es
ebdIr nAm hl "Bu AmAr ptAk. 16emAiz bll/
"Aim Bur isMhAsenr idek hAt bAieyiClAm
bel Bu mAelkedr ibre yu keriCeln/ eymn
itin sbRd kern.
emAizr Z
V err prAmzR
emAizr VZr iyeT iCl imidynIyr yAjk.
V r ey kAiDkBAeb emAizek bM
SAeye lr elAekedr sAhAyY kereCn t es
ZeniCl. iyeT ZeniCl ey Bu S AeylIyedr imzr
eTek ebr ker eneCn. 2 tA iyeT emAizr SI
ispepArAek inl bM emAizr se edK kret
egl. emAiz tKn Verr pbRetr kAeC izibr ker
reyeC. emAizr SI ispepAr tKn bAepr bAIet
TAkt kAr, emAiz tAr SIek bAepr bAI pAiWey
ideyiCl. 3 iyeT ZDu se emAizr SIek ny emAizr
pu^eko iney igeyiCl. Tm pue^r nAm egezRAm
kAr, es yKn jAy tKn emAiz beliCl/ "Aim
predez bAsI. 4 itIy pue^r nAm lIeyxr.
nAmkre,r kAr, iheseb itIy pue^r jer smy
emAiz beliCl/ "AmAr iptr Vr/ AmAek sAhAyY
kereCn bM PerQe,r trbAir eTek r( kereCn.
5
sutrAM iyeTA emAizr SI o pu^ek iney emAizr
iziber ep<QCelA. emAiz tKn Verr pbRetr kAeC
mrBUimet iziber iCl.
6
iyeTA emAizr ee k bAt$Ay bel pAWAl/
"Aim etAmAr VZr iyeTA. Aim etAmAr SI o
pu^ek se ker iney esiC.
7
tKn emAiz tAr tAbu eTek ebirey es VZrek
h<Aw ege ,Am o cVn krl. jen jenr zrIr

18

71
o SVAeSYr eK<Aj Kbr iney emAizr tAbuet ebz
krl. 8 S Aeyelr elAekedr j Bu yA y kereCn
emAiz t ibSAirtBAeb iyeTAek bll. emAiz jAnAl/
Bu PerQ, o imzerr elAekedr ik hAl kereCn.
yA^ApeT suKIn hoy smS smsAr kTAo es
bll. etYkiw smsAr e(e^ Bu ikBAeb
S Aeyelr elAekedr r( kereCn tAo es VZrek
Kuel bll.
9
imzrIyedr hAt eTek SAeylIyedr Ar
krbAr smy Bu tAedr it ey smS BAl kAjil
keriCeln es sVe Zen iyeTA KuzI hl. 10iyeTA
bll/
''Bu r zMsA kerA? itin etAmAedr
imzrIyedr kbl eTek mu) kereCn. PerQe,r hAt
eTeko Bu etAmAedr r( kereCn.
11
Kn Aim jAin skl edbtAr eTek Bu
mhAn? tAr BAbt tArA kmA^ (mtAr iDkArI
ik edK Vr ik ker edKAeln?
emAizr VZr iyeTA Verr it sAnAeTR
!neb o bil idl. tKn hAerA, o SAeyelr
A bI,r es Verr sAmen emAiz o iyeTAr
se kse AhAr krl.
13
pridn emAiz elAkedr ibcAr kret bsl.
ibcAr sBAy t elAk heyiCl ey sklek skAl
eTek sY pyR dAiey TAket hl.
14
emAizek elAekedr ibcAr kret edeK iyeTA
tAek ije|s krl/ "&uim ekn k ibcArekr dAiy
pAln kreCA bM sbA sArAidn Der ekn b ZDu
etAmAr kAeC AseC
15
tKn emAiz tAr VZrek bll/ ''elAekr AmAr
kAeC Verr isA jAnet Aes. 16yKn mAnuxedr
meDY ekAn ibbAd !tir hy tKn tAr AmAr kAeC
Aes. Aim iWk ker id ek siWk Ar ek
ebiWk. pAey Aim mAnuxedr meDY Verr
ibiD o iz(AmAlAek Ciey id.
17
ik emAizr VZr tAek bll/ ''wA kAejr
siWk pAy ny. 18w etAmAr kAr kAj ny.
&uim k kAj kret pAreb n. BAeb &uimo
m hArAeb bM elAekrAo LA hey peb? 19Kn
mn idey AmAr kT ezAn. AmAr ikC pedz
h, kerA. bM Aim ATRn kir Vr eyn sbRdA
etAmAr se TAekn. &uim sbRd elAekedr sms
Zen yAeb bM eselA iney &uim sbRd Verr
kAeC bleb. 20&uim Verr ibiD o iz(AmAlAek
elAekedr meDY jAigey &uleb. tAedr bleb tArA
eyn Vr d% ibiDek n BAe. tAedr bleb
siWk peT clet. tAedr ik kr ic tAo bel
edeb. 21ik etAmAek ikC mAnuxek ibcArk ihsAeb
bM ent iheseb inbRAcn kret heb.
12

yA^Apu Sk 18:8-19:6

''ikC BAl mAnux yAedr &uim ibVAs kret pAerA


tAedr inbRAcn kerA mAnuxr Vrek sAn
kreb. tAedr inbRAcn kreb yAr eTRr j
inejedr isA bdl kreb n. bM edr mAnuxedr
zAsk ihsAeb !tir kerA. 1/000 jn it/ 100
jn it/ 50 jn it bM 10 jn it zAsk
menAnIt kerA. 22bAr elAekedr zAsenr BAr
zAskedr hAet eCe dAo. yid ekAno r p,
U R
mAml TAek tAhel es zAsekr isA he,r
jetAmAr kAeC Aseb. ik sADAr, mAmlAr
isAil b tAr inejrA ker eneb. BAeb
etAmAr ebz ikC kAejr BAr tAr bhn kreb bM
tAr Pel elAekedr en idet etAmAro suibD
heb. 23yid &uim BAeb egAet pAerA/ Ar Vr
yid cAn tAhel &uim etAmAr dAiy pAlen s(m
heb. bM kBAeb elAekrAo tAedr smsAr
smADAn ker Ger iPer eyet pAreb.
24
iyeTA yA bll emAiz tA krl. 25SAeyelr
elAekedr eTek ikC BAl elAkek es menAnIt
krl. tArpr es tAedr ent iheseb &uel Drl.
emAiz it 1/000 jenr j/ it 100 jenr
j/ it 50 jenr j/ mnik it 10 jenr
jo zAsk inyu) krl. 26rpr eTek es
DAnrA sADAr, elAekedr zAsn kret Zr krl.
elAekedr meDY ibbAd edK idel tAr sms
smADAenr j inejr inejr elr inid$X
DAenr kAeC eyet lAgl. ekblmA^ r p,
U R ekAn
sms b mAmlr isA h, kret ht emAizek.
27
ikCidn pr emAiz tAr VZr iyeTAek ibdAy
jAnAl bM iyeTA tAr edez iPer egl.

S Aeye lr se eV rr ci )
imzr eCe AsAr me,r tIy mAes
S Aey e lr elAekrA sIny mrBU imet
ep<QeCAl. 2tAr rPIdIm eTek sIny pyR m
keriCl bM pbRetr kAeC tAbu ePeliCl. 3tArpr
emAiz pbRet Wl Verr se sA(A krAr
eezY. es pbRet Vr emAizek efek bleln/
''SAeyelr elAkjn o mhAn yAekAb pirbAerr
elAkjnek kTil belA 4 'etAmr inejrA
edeKC Aim imzrIyedr ik keriC. etAmr edeKeCA
Aim ikBAeb gl pAKIr metA imzr eTek etAmAedr
ebr ker AmAr kAeC KAen iney esiC. 5 tA
Kn Aim etAmAedr AmAr ined$zelA emen clet
bliC. AmAr ci) pAln kerA. etAmr yid t
kerA tAhel etAmr heb AmAr ibezx elAk.
puer p]iTbIwA AmAr; ik Aim etAmAedr AmAr
ibezx elAk iheseb menAnIt keriC. 6etAmr
yAjkedr kiw ibezx rAjY heb. emAiz &uim ik

19

yA^Apu Sk 19:7-20:10

72

Aim y beliC t SAeyelr elAekedr b


bleb.
7
tA emAiz AbAr pbRt eTek nIec enem es
SAeyelr bI,edr Bur smS ined$z jAnAl.
8
tAr sbA smSVer jAnAl/ ''Bur sb kT Amr
emen clb.
tKn emAiz Buek bll ey etYek tAek
emen cleb. 9 bM Bu emAizek bleln/ ''Gn
emeGr meDY idey Aim etAmAr kAeC Asb bM
etAmAr se kT blb. bM etAmAr se AmAr
bAkYAlAp etYkiw elAk Znet pAeb. elAekedr
kAeC etAmAr ibVAseyAgYt bAAenAr j Aim
pAey etAmAr se kT blb.
tKn emAiz elAekedr yAbtIy b)bY Vrek
jAnl.
10
bM Bu emAizek bleln/ ''Aj bM
AgAmIkAl &uim kw ibezx sBAr j elAekedr
St kerA. tAedr b tAedr epAzAk Duey
inet heb. 11bM tIy iden AmAr j qtrI
TAket heb. tIy iden Bu sIny pbRt eTek
nIec enem Aseb bM etYkiw mAnux AmAr dzRn
pAeb. 12-13ik &uim etYkek bleb pbRt eTek
dUer ser TAket. kiw erK ewen es erK oedr
pAr het bAr, kreb. ekAn elAk bA A,I yid
pbRtek SpzR ker tAhel tAr m]&uY heb. tAek
b pATr idey Tb tIr ib ker emer ePlet
heb. tAek ek eCAeb nA. iz[A ebej n oW
pyR etYek ep( kreb. tArpr tArA pbRet
Wet pAreb.
14
sutrAM emAiz pbRt eTek nIec enem es
elAkedr ibezx sBAr j St krl. elAekr
tAedr epAzAk pirAr ker inl.
15
tKn emAiz elAekedr bll/ "tIy iden
Verr se ibezx sBAr j St ho. idn
py$ ekAn purx nArIek SpzR kreb n.
16
tIy idn skAel/ pbRetr cA eTek Gn emG
nIec enem l. emG gj$n o ibY erKAy cSVer
iz[A ebej Wl. iziberr etYek By epey egl.
17
tKn emAiz sbAek izibr eTek ebr ker pbeR tr
kAeC Verr se sA(Aetr j iney l. 18sIny
pbRt eD<AyAy eFek egl. cIr metA eD<y pAikey
pAikey opr Wet lAgl. smS pbRt k<Apet
Zr krl. Aenr izKAy Bu pbRt eTek nIec
enem eln bel Gwn Gwl. 19iz[Ar z
*mz> ejArAelA het TAkl. emAiz ytbAr Verr
se kT bll ttbAr bejr metA kiWn SVer
Vr %r idet TAkeln.
20
Bu sIny pbRet enem eln. rpr Bu
emAizek pbRt z]e tAr kAeC eyet bleln. tKn
emAiz pbRet cl.

Bu emAizek bleln/ ''nIec igey elAekedr


belA orA eyn AmAr kAeC n Aes. AmAek eyn
n edeK. yid t ker tAhel enek mArA peb.
22
Ar ey skl yAjk AmAr kAeC Aseb tAedr
belA tAr eyn ibezx sBAr j inejedr
qtir ker Aes. yid tAr t n ker tAhel
Aim tAedr zAiS edb.
23
emAiz Buek bll/ ''ik elAek pbRet cet
pAreb n. kAr, Apin etA beliCeln kiw
erKA wAnet bM es erK l[Gn ker ek eyn
pib^ BUimet n Aes.
24
Bu tAek bleln/ ''nIec mAnuexr kAeC yAo.
igey hAerA,ek etAmAr se iney esA. ik ekAn
sADAr, mAnux o yAjkek AmAr kAeC Aset
ido n. yid tAr AmAr Kub kAeC Aes tAhel
Aim tAedr zAiS edb.
25
sutrAM emAiz elAekedr kTil blAr
j nIec nAml.
21

dziw A|A
tKn Vr sb kT bleln 2 ''Aim
Bu/ etAmAedr Vr. Aim etAmAedr
imzerr dAs eTek mu) keriC. tA etAmr
ined$zil mAneb
3
''AmAek CA etAmrA Ar ekAno edbtAek
pAsn kreb n.
4
''etAmr b ekAn mUi%$ geb n
eyel AkAezr/ BUimr Tb jelr nIecr
ekAn A,Ir mt edKet. 5ekAn mUi%$r pAsn
b esb kreb n. kAr,/ Aim Bu/ etAmAedr
Vr. yAr edbtAr pAsn kreb tAedr
Aim G], kir. AmAr ibre yAr pAp kreb
tAr AmAr zet pir,t heb. bM Aim
tAedr zAiS edb. Aim tAedr sAnsit bM
prbtI$ jeko zAiS edb. 6 ik yAr AmAy
BAlbAseb o AmAr ined$z mA kreb tAedr
it Aim sbRdA dyAlu TAkb. Aim tAedr
hAjAr j pyR dy dzRn krb.
7
''etAmrA etAmAedr Bu Verr nAm Bul
BAeb bYbhAr kreb n. yid ek t ker tAhel
es edAxI bM Bu tAek ined$Ax sAbYS krebn
n.
8
''ibAemr idniwek ibezx idn ihsAeb men
rAKeb. 9 sAeh Cy idn kAj kerA. 10ik
sm
idniw heb ibAemr. Bu/ etAmAedr Verr
it sAn d$zenr idn. sutrAM es iden
ek kAj kreb n &uim ny/ TbA etAmAr
eCelr bM emeyr/ Tb etAmAr SI/ Tb
tAmAr *ItdAsdAsIr ek ny. mnik
etAmAedr g]hpAilt pZ bM etAmAedr zher

20

yA^Apu Sk 20:11-21:13

73
bAs kr ibedzIrAo ibAemr iden ekAn kAj
kreb n. 11kAr, Bu sAeh Cy idn kAj
ker AkAz-ml/ p]iTbI/ smu@ bM r
mDYiSt sb ikC bAineyeCn bM smiden
itin ibAm ineyeCn. BAeb ibAemr idniw
Bur AzRIbAd D Ciwr idn. Bu idniwek
ibezx idn ihsAeb s]iX kereCn.
12
''&uim b etAmAr iptmAtAek sAn
kreb/ tAhel etAmr etAmAedr edez dIGR
jIbnyApn kreb. eyw Bu/ etAmAedr Vr
etAmAedr ideCn.
13
''kAek htYA ekAerA n.
14
''bYiBcAr ekAerA n.
15
''cir ekAerA n.
16
''edr sVe imTY ebAl n.
17
''etAmAedr itebzIr GrbAIr it elAB
kerA nA. tAr SIek eBAg kret eco n. bM
tAr dAs-dAsI/ gbAid pZ Tb gADAedr
A sA kret eco n. edr ekAn ikCr
it elAB ekAerA n.
elAekr rV ek By epl
smey/ elAkjn bj ineGRAx Znet epl
bM ibY edKet epl. tAr iz[Ar z Znet
epl bM edKl eD<Ay opr idek WeC. edeK
elAekr Bey ku<ke egl. pbRt eTek dUer dAiey
tAr Gwn edKet lAgl. 19tKn elAekr
emAizek bll/ ''&uim yid AmAedr se kT blet
cAo tAhel t Amr Znb. ik Vr eyn AmAedr
se kT n beln. itin kT blel Amr Bey
mAr yAb.
20
tKn emAiz tAedr bll/ ''By epo n? Bu
etAmAedr prI( kret AibB$Ut heyeCn. itin
cAn etAmr tAek sAn kr/ yAet etAmr pAp
kAj n kr.
21
elAekr pbRt eTek dUer dAiey TAkl/ Ar
tKn emAiz kAr emeGr eBtr Verr kAeC
egl. 22tKn Bu emAizek/ SAeyelr elAekedr
kTil blAr j bleln ''etAmrA edeKeCA
ey Aim SVgR eTek etAmAedr se kT beliC.
23
sutrAM etAmr AmAr se &uln ker esAn
Tb repA idey ekAn mUi%$ geb n.
24
''AmAr j kiw ibezx ebdI qtrI kerA.
ebdI qtrIr smy mAiw bYbhAr kreb. AmAr it
sgR iheseb ebdIr opr ehAmbil o ml
!neb inebdn kreb. bilet etAmAedr g]hpAilt
emx TbA gbAid pZ bYbhAr kreb. eyKAen eyKAen
Aim etAmAedr AmAek men rAKet beliC es sb
SAen etAmr bilil edeb. tKn Aim es
etAmAedr AzIbAR d krb. 25pATerr ebdI qtrI krel
18

ekAn elAhAr S idey kAw pATerr Plk idey


es ebdI qtrI kreb n. yid t kerA tAhel es
ebdI h,eyAgY heb n. 26bM AmAr ebdIet ekAn
isi qtrI kreb n. yid ebdIet isi TAek tAhel
isi idey mAnux yKn Web tKn nIecr elAekedr
kAeC tAedr nt kAz pAeb.
ibiD o A|A
tArpr Vr emAizek bleln/ ''&uim
sb inyemr kTAo elAekedr bleb.
2
''&uim yid Iy dAs *y kerA teb es Cy
bCr dAs krAr pr ibnAmUelY mui) pAeb. 3 yid
etAmr dAs TAkAkAlIn es ibbAiht n hy tAhel
mui)r smeyo es kA mui) pAeb. ik yid es
ibbAiht hy tAhel es sSIk mui) pAeb. 4 yid
dAsiw ibbAiht n hy tAhel tAr minb tAek ibey
idet pAer. es yid pu^ TbA knYA DAr ker
tAhel es bM tAr eCelemey r A minebr
iDkrBu) heb. bM es inej minebr kAeC
TAkeb bM dAesr inejr kmRkAl ezx hbAr pr
es k mui) pAeb.
5
''ik yid dAsiw bel/ 'Aim AmAr minbek/
AmAr p Iek bM eCel-emeyedr BAlbAis/ tA
Aim mu) het cA n/ 6yid rkm hy tAhel
tAr minb dAsiwek Verr kAeC iney Aseb. tArpr
tAr minb tAek kiw drj b drjAr kAeWr
kAWAemAr kAeC iney yAeb. tArpr CucAelA kiw
y idey minb tAr dAesr kAen kiw Puew kreb.
tAhel es dAs sArAjIbn tAr minebr esb kreb.
7
''ekAn bYi) yid tAr knYAek dAs iheseb ib*I
kret cAy tAhel tAr mui) pAoyAr inym purx
dAsedr inyemr eTek AlAd heb. 8 yid es mihlAr
minb tAr it sX hy tAhel es tAr mihl
dAsiwek tAr iptAr kAeC ePr pAWAet pAer. yid
minbiw tAek ibeyr itit idey TAek/ tAhel
elAekr kAeC es tAek ibi* kret pAreb n
kAr eswA heb Ay. 9yid tAr minb mihl
dAsiwek tAr pue^r se ibey edeb bel itit
edy teb tAek dAesr metA n ereK emeyr metA
rAKet heb.
10
''yid minb ekAno SIelAkek ibey ker
tAhel es tAr Tm SIek km KAbAr b km
jAmAkAp idet pAreb n. es tAr SIr it
ibbAehr iDkAr iheseb sb kt$bY kreb. 11minb
yid itniw ijinx n ker tAhel tAr SI
ibnAmUelY tAr kAC eTek mui) pAeb.
12
''yid ekAno bYi) kAek AGAt ker htY
ker tAhel es bYi)eko htY kr heb. 13ik
yid kiw GRwnAy ekAn bYi) mArA yAy tAhel
esw Verr iBAy bel Der enoy heb. Aim

21

yA^Apu Sk 21:14-22:4

74

ktil ibezx jAyg ebeC edb eyil elAekr


inrApd Ay iheseb bYbhAr kreb. 14ik ekAno
bYi) yid e*AD b G], eTek kAek htY ker
teb es zAiS pAeb. tAek AmAr ebdI eTek sirey
iney igey htY kr heb.
15
''ey bYi) ipt b mAtAek AGAt kreb tAek
htY kr heb.
16
''yid ekAno bYi) kAek ci r ker dAs iheseb
ibi* kret cAy b inejr dAs ker rAKet cAy
tAhel tAek htY kr heb.
17
''ey bYi) tAr ipt b mAtAek iBzAp
edy/ tAek htY kr heb.
18
''prSpr JgA krbAr smy yid kjn pr
bYi)ek pATr Tb tAr muiX idey AGAt ker/
tAhel tr zAiS pAoy ic. ey Aht es yid
mAr n yAy teb ey AGAt kereC tAek htY kr
heb n. 19Aht bYi) yid ikC smeyr j zyYAzAyI
TAek tAhel ey AGAt kereC es tAr smeyr
(itpUr, edeb/ ytidn n Aht bYi) suS hey
oeW.
20
''kKenA kKenA minb tAr purx b SI dAsedr
hAr ker TAek/ yid hAer dAsiw mAr yAy
teb tAr GAtk zAiS pAeb. 21ik yid dAsiw mAr
n igey keykidn bAed eser oeW teb tAr minbek
ikC bl heb n kAr, es tAr dAesr j TR bYy
ker TAek bM es dAsiw tAr spi%.
22
''iw mAnux Jg krAr smy yid ekAno
gB$btI mihlAek AGAt ker bM r Pel yid
tAr gB$pAt hey yAy bM ekAn (it n hy tAhel
ey AGAt kereC es ZDu tAek jirmAn idey CA
epey yAeb. mihlAr SVAmI jirmAnAr wAkAr Mz
iWk ker edeb. ibcArekr bYApAer tAek sAhAyY
kreb. 23ik yid es mihlAr AGAetr Pel ekAn
(it hy tAhel ey tAek AGAt kreb tAek zAiS
edoy heb/ ey ek htY kreb tAeko mret
heb. kjenr jIbenr bdel er jIbn enoy
heb. 24&uim ecAeKr bdel ecAK eneb/ dAetr bdel
dAt/ hAetr bdel hAt/ pAeyr bdel p eneb.
25
epAAr bdel epAAeb/ ecAewr bdel ecAw edeb/
kAwAr bdel kAweb.
26
''yid ekAn bYi) tAr dAesr ecAeK AGAt
ker tAek ker edy tAhel es dAsek mui)
idey idet heb. tAr ecAK hl tAr mui)r mUlY/ SI
b purx dAesr e(e^ k inym heb. 27yid
ekAno minb tAr dAsek mueK AGAt ker tAr dAt
ePel edy teb tAek mui) idet heb/ tAr dAt
heb tAr mui)r mUlY/ inym SI o purx By
dAesr e(e^ eyAjY heb.
28
''yid ekAno bYi)r xA ekAn SI b purxek
emer ePel tAhel o xAek pATr emer mAret

heb. o xAek KAoyAo yAeb n. ik xAer


mAilk edAxI heb n. 29ik yid xAiw itpUebR
kAek AGAt ker TAek bM tAr mAilkek stkR
ker edoy hey TAek/ tAhel es mAilkek edAxI
sAbYS krA heb. eknn es jAn se%o xAiwek
yTASAen eb<eD b Awek rAeK in. Ar yid rkm
xAek eCe rAKAr Pel kAerA A, yAy tAhel
es xA o tAr mAilk jnek pATr idey AGAt
ker emer ePl heb. 30ik m]t bYi)r pirbAr
yid TR h, ker tAhel xAer mAilkek mAr
heb n. ik es ibcArkedr inDRAirt wAkAr
jirmAn edeb.
31
'' k inym TAkeb yid xAiw ekAno
elAekr pu^ b kAek htY ker. 32ik xAiw
yid ekAno dAsek htY ker teb tAr mAilkek
30 wkerA rep idet heb mUlY iheseb bM xAiwek
pATr idey mAr heb. inym SI o purx dAesr
e(e^ k heb.
33
''ekAno bYi) k<u eyAr operr FAk sirey idet
pAer b gBIr gt$ K<ue FAk n idey rAKet pAer.
yid ekAn bYi)r epAx j es get$ pe
yAy teb get$r mAilkek dAyI kr heb. 34get$r
mAilkek jiwr mUlY idet heb ik mUlY edoyAr
pr es jiwr edh inejr kAeC rAKAr iDkAr
pAeb.
35
''yid k bYi)r xA Aerk bYi)r xAek
htY ker tKn jIibt xAiwek ibi* ker idet
heb. By bYi) es ib*y mUelYr eDRk BAg
pAeb bM m]t xAiwr edehr eDRk BAg pAeb.
36
yid kAerA xA kAerA bYi)r jedr itey
emer ePlAr j pirict TAek/ teb es xAer
mAilkek tAr j dAyI kr heb. yid xAiw
xAek emer ePel/ tAhel tAr mAilkek dAyI
kr heb kAr, es xAiwek eCe ereKeC. tAek
b m]t xAer mUlY idet heb ik m]t xAiw
es inejr j rAKet pAer.
''ey bYi) xA b emx cir kereC tAek
ikBAeb zAiS edeb yid es A,Iiwek htY
ker b ibi* ker edy teb es esw ePr idet
pAreb n/ tA tAek kw cir kr xAer bdel
p<Acw xA iken idet heb b kw emexr bdel
cAriw emx idet heb. tAek cirr j jirmAn
idet heb. 2 -4yid tAr kAeC ikC n TAek tAhel
tAek dAs iheseb ibi* ker edoy heb. yid &uim
elAkiwr kAeC jiwek edKet pAo/ teb ecArek
b cir kr jiwr mUelYr i, mUlY idet
heb. A,Iiw xA b gAD bA emx yA ehAk n ekn
inym k TAkeb.
''yid isd ekew cir krAr smy ekAno ecAr
mAr yAy teb ek edAxI heb n. ik yid w

22

yA^Apu Sk 22:5-23:2

75
idenr eblAy hy tAhel ey htY kreb es dAyI
heb.
5
''yKn kiw bYi) tAr g]hpAilt jedr tAr
inejr e(et Tb @A(Ae(et cret edy/ ik
tAr yid ibpeT igey kAer e(et Tb
@A(Ae(et cer ebAy tAhel tAek tAr e(etr
Tb @A(Ae(etr sbecey BAel Psl idey
(itpUr, idet heb.
6
''ek yid tAr itebzIr zesr gAd Tb
ey zs kAw hyin t Tb puer e(tiw puiey
ePel/ tAhel y ikC pue egeC tAr (itpUr,
tAek idet heb.
7
''ekAno bYi) tAr wAk b ikC tAr
itebzIr kAeC rAKet idet pAer. ik yid
itebzIr bAi eTek es ijinx cir hey yAy
teb ik kreb ecArek K<uej ebr krAr ecX kreb.
yid ecArek pAo teb ecAr ci r kr ijinexr mUelYr
i, jirmAn edeb. 8yid ecArek K<uej pAoy n
yAy/ tAhel Vr ibcAr krebn eyKAn eTek cir
heyeC es bAir mAilk edAxI ik n. bAir mAilk
Verr kAeC yAeb bM Vr ibcAr krebn ey es
ik C cir kereC ik n.
9
''yid ekAno bYi) Bey ekAno xA b
gAD b emx b bS b ekAno hArAenA b Sek inejr
bel dAbI ker tAhel tAr jen Verr kAeC
yAeb. Vr yAek edAxI krebn es pr bYi)ek
es ijinxiwr mUelYr i, edeb.
10
''ekAno bYi) tAr itebzIek tAr ekAn
A,Ir r(,Aeb(e,r smeyr j BAr idet
pAer. eswA gAD b xA b emx het pAer ik
yid es A,I Aht hy b mAr yAy b kAerA
le(Y cir hey yAy tAhel ik kreb 11tKn es
itebzIek Bur nAem zpT ker blet heb ey
es cir kerin. tKn A,Ir mAilk es zpT A
kreb bM itebzIek es m]t A,Ir j ekAn
jirmAn idet heb n. 12ik yid es itebzI
cir ker TAek teb tAek jirmAn idet heb.
13
yid ekAn b j A,Iiwek emer ePel teb
tAr edh mA, iheseb edKAet heb. tAhel
itebzIek jirmAn idet heb n.
14
''yid ekAno bYi) tAr itebzIr kAC eTek
DAr ker teb es tAr j dAyI TAkeb. yid ekAn
A,I Aht hy b mAr yAy teb itebzI A,Ir
mAilkek jirmAn edeb. itebzI dAyI kAr,
mAilk esKAen piSt iCl n. 15ik yid A,Ir
mAilk esKAen piSt TAek tAhel itebzIek
jirmAn idet heb n. yid itebzI A,Iiwek
bYbhAerr j wAk edy tAhel tAek A,Iiw Aht
hel b mAr egel jirmAn idet heb n. es
A,Iiw bYbhAerr j y mUlY ideyeC tA yeTX.

16

''yid/ ekAno bYi) kjn bAgd%A kumArI


emeyr se eyQn spekR il hy tAhel es b
tAr iptAek puer eyQ&uk edeb bM tAek ibey
kreb. 17yid tAr ipt emeyiwek es bYi)r se
ibey idet nAo cAn tAhelo tAek emeyiwr j
puerA TR idet heb.
18
''yid ekAn SIelAk X kuhk ker teb tAek
b<Acet ido n.
19
''ekAn mAnux yid ekAn pZr se eyQn spkR
ker teb tAek b htY kreb.
20
''yid ekAn bYi) mUi%$ek qneb edy teb tAek
htY kreb. etAmrA b ekblmA^ Bur kAeC
!neb sgR kreb.
21
''men rAKeb etAmr itpUebR imzer ibedzI
iCel tA etAmr ekAn ibedzIek WkAeb n b
AGAt kreb n.
22
''ekAn ibDb b nAT izZr kKenA ekAno
(it ekAr n. 23yid &uim sb ibDb o nATedr
inyRAtn kr tAhel Aim tAedr d$zAr kT ejen
yAb. 24et Aim ereg igey etAmAek htY krb
yAr Pel etAmAr SI ibDb bM etAmAr sAenr
nAT heb.
25
''yid AmAr elAekedr meDY ek dir@ hy
bM tAek &uim ikC wAk DAr dAo/ tAhel wAkr
opr ekAn sud dAbI ker n Tb tAek sud idet
bADY ker n. sud iney ey wAk edy tAr met
bYbhAr ekAr n. 26yid ekAno bYi) etAmAr kAeC
DAr ezAD krAr mA, iheseb tAr gAeyr zItbS
bk rAeK teb &uim sUy$AeSr Aeg tAek esw
iPirey edeb. 27yid tAr zItbS n TAek teb es
zIet kX pAeb bM tAr kAA Aim Znet pAebA
eknn Aim dyAlu.
28
"Vr b jnge,r entAedr kKenA iBzAp
ido n.
29
"Psl kAwAr smy Tm zesr dAn o Tm
Pelr rs bCerr ezx pyR ep(A n ker
AmAek edeb .
"etAmAedr Tm sAnek AmAr kAeC sgR
kreb. 30etAmAedr TmjAt gr b emxo AmAek
edeb. Tm nbjAtkek tAr mAeyr kAeC sAt idn
ereK Xm iden mAek idey edeb.
31
"etAmr AmAr ibezx elAk/ ekAn b A,Ir
emer ePl pZr mAMs KAeb n. es mAMs kukurek
eKet edeb.
''edr ibre imeTY pbAd riwo n.
yid &uim AdAlet sA(I idet yAo tAhel
kjn KArAp elAkek sAhAeyYr j imTY sA(Y
ido n.
2
''sbA y kreC &uimo tA kret eyo n.
yid kiw egAIr mAnux Ay ker tAhel &uimo

23

yA^Apu Sk 23:3-24

76

tAedr del igey iBe eyo n brM &uim tAedr


kAej n n juigey y siWk bM Ay tA
kerA.
3
''ekAn mAml-mkmAy ekAn dir@ elAkek
etAmAr ibezx nuh kr b ic ny.
4
''yid ekAno bYi)r bld Tb gAD hAirey
yAy Ar t yid &uim K<uej pAo tAhel se se
&uim hAirey yAoy bld b gADAiwek tAr mAilekr
kAeC iPirey edeb. mnik es yid etAmAr z
hy tAhelo &uim wA kreb.
5
"yid ekAno mAlbAhI pZ mAelr BAer Ar
clet n pArAr mt bSAy ep<QeC yAy tAhel &uim
es pZiwr BAr lAGb kret secX heb. es pZiw
yid etAmAr zo hy tAhelo &uim t kreb.
6
''ekAno dire@r se ekAnorkm Ay het
ido n. sADAr, mAnuxedr metA k ibDAen es
dire@ro ibcAr hoy ict.
7
"kAek edAxI iheseb iciHt krAr Aeg sectn
eTekA. kArr ibre imTY pbAd ido n. ekAno
ined$Ax mAnuxek zAiS epet edKel tAr ibre
reK dAiey Aeyr itbAd jAnAeb. ey kjn
ined$Ax mAnuxek htY ker es kjn pApI bM
Aim kKenA tAek (m krb n.
8
"yid ek etAmAek tAr Ay kAjkemRr s
edoyAr j Gux idet cAy tAhel &uim es bYi)r
SAb h, kreb n. kAr, Guexr TR stYek
edKAr #iX eFek edy bM Dre,r Guexr TR
BAl mAnuxedro imTY blet lu kreb.
9
"ekAno ibedzIr se KArAp bYbhAr kreb n
kAr, k smy etAmr yKn imzer iCel etAmro
tKn es edez ibedzI iheseb bAs kret.
ibezx Ci wr idn
''Cy bCr Der jimet cAx kerA/ bIj ebAenA/
Psl PlAo. 11ik sm
bCer Ar inejr jimek
cAexr j bYbhAr kreb n. sm bCriw heb
jimr ibezx ibAemr smy. tA jimet es bCr
Ar ekAno cAx kreb n. tbu yid es jimet
ekAno Psl Pel tAhel es Psl grIb mAnuxedr
idey idet heb bM bAkI y pe TAkeb t eKet
edeb b A,Iedr. etAmAedr @A(Ae(t o jlpA
gACilr e(e^o k inym KAwAeb.
12
''sAeh Cidn kAj krAr pr sm idniw
Ciwr idn ihsAeb eGAx, kerA. Ciwr idn ZDu ibAemr
j &uel rAKeb. &uim b etAmAr *ItdAsedr
bM ibedzIedr bM mn ik etAmAr g]hpAilt
xA bM gADAedro sAmiyk bkAz edeb.
13
" smS inymelA &uim sAbDAen emen cleb.
edbtAedr nAmo cAr ker n; etAmAr
mueK eyn oel n Znet pAoy yAy.
10

14

''etAmAedr j bCer itniw ibezx Ciwr idn


TAkeb. etAmAedr AmAek pAsnAr j inid$X
S A en Aset heb. 15Tm C i wr idniw heb
KAimribhIn riwr sb. AmAr ined$z metA t
pAln kr heb. smy etAmr ey riw KAeb t
heb KAimribhIn. sAt idn BAeb cleb. etAmr
ined$z pAln kreb AbIb mAes. kAr,
smey etAmr imzr eTek iPer esiCel.
AbIb mAes etAmr etYek AmAek sgR krAr
j ikC n ikC iney Aseb.
16
''itIy Ciwr idniw heb Psl kAwAr sb.
Ier Tmidek itIy Ciwr idn heb. es
smy etAmr e(t eTek Psl kAweb.
''tIy Ciwr idniw heb Psl etAlAr sb.
bCerr ezex yKn etAmr jim eTek sb zs Ger
&uleb tKn sb pAilt heb.
17
''sutrAM etYk bCer itnidn skel es inid$X
ibezx SAen je hey etAmAedr Bur se kAwAeb.
18
"yKn etAmr pZ bil idey tAr r) Bur
ee sgR kreb tKn Ar KAimr edoy riw
sgR kreb n. bM bilr mAMs etAmr kiden
eKey eneb/ perr idenr j jimey rAKeb n.
19
''e(t eTek Psl etAlAr smy sb Psl
&uel Tem iney Aseb etAmAedr Bu Verr
g]eh.
''ekAn CAg izZek tAr mAeyr eD PuiweyA nA.
S Aeyl
ek tAr SV edz iPirey idet
rV sAhAyY krebn
20
Vr bleln/ ''edK etAmAedr j Aim k
dUt pAWAiC. Aim etAmAedr j ey SAn inbRAcn
keriC etAmAedr esKAen iney yAoyAr j AmAr
pAWAenA dUt etAmAedr en edeb. dUt etAmAedr
r( kreb. 21 dUtek mA n ker tAek nusr,
kerA. tAr ibre kKenA seAx kAz ekAr
n. dUetr zrIer AmAr zi) AeC; sutrAM es
ekAnrkm Ay brdAS kreb nA. 22etAmr tAr
sb kT emen cleb. AmAr sb kTAo (er
(er pAln kreb. yid etAmr t kerA tAhel
Aim etAmAedr se TAkb. etAmAedr zedr
iberAiDt krb bM yAr etAmAr ibre yAeb Aim
tAedro zet pir,t hb.
23
Vr bleln/ ''AmAr eirt dUt etAmAedr
Aeg Aeg yAeb. es etAmAedr en edeb
emArIy/ ih%Iy/ pirxIy/ knAnIy/ ihbbIy o
iybUxIyedr ibre. ik Aim tAedr etYkek
prAijt krb.
24
''tAedr edbtAedr etAmr pUjA kreb n.
etAmr essb edbtedr kAeC ntjAnu heb n.
tAedr jIbnyApenr se etAmr inejedr jAeb

yA^Apu Sk 23:25-24:16

77
n. etAmr tAedr mUi%$edr DbMs kreb bM etAmr
tAedr edbtAek men rAKAr smS S eBe ePleb.
25
etAmr sbRd etAmAedr Bu Verr esb b
kreb. Aim etAmAedr riw o jlek AzIbRAd
krb. Aim etAmAedr kAC eTek smS erAg sirey
enb. 26etAmAedr mihlAr sAn DAre, s(m hey
Web. tAedr ek sAn sbkAel mAr yAeb
n. Aim etAmAedr dIGR jIbn edb.
27
''etAmr yKn etAmAedr zedr se yu
kreb tKn Aim etAmAedr zi) ejAgAebA. Aim
etAmAedr zedr hArAet sAhAyY krb. etAmAedr
zr htcikt hey yue(^ eTek pAlAet Zr
kreb. 28Aim etAmAedr Aeg kw BImrl*
pAWAb. es etAmAedr zedr ejAr ker tAiey
edeb. ihbbIy/ knAnIy o ih%Iyr etAmAedr edz
tYAg ker pAlAeb. 29ik Aim zIG smS
mAnuxelAek ejAr ker etAmAedr edz eTek tAAb
n. t k bCr Aim oedr tAAb n. kAr,
tAhel Kub tAtAi etAmAedr edz jnmAnb zU
hey peb. Pel essmy b A,Ir Fek pe
bMzb]ir Ar edzwAek dKl ker eneb bM tKn
es smS A,IrA etAmAedr sms s]iX kreb.
30
tA Aim Kub DIer DIer mAnuxelAek etAmAedr
edz eTek tAAb. etAmrAo *mz> edezr BYer
ebz kret TAkeb Ar Aimo oedr ek ek
tAAet TAkb.
31
''sUP sAgr eTek PrA ndI pyR smS jim
etAmAedr idey edb. etAmAedr edezr pim sImA
heb pelXIyedr smu@ pyR. Ar pUbR idekr sImA
heb Arb edezr mrBUim. sImAnAr meDY
bsbAskArI etYkek Aim etAmAedr idey
prAijt ker tAiey CAb.
32
''etAmr smS elAekedr se Tb tAedr
edbtAedr se ekAnorkm ci ) kreb n. 33tAedr
etAmAedr edez kdm TAket edeb n. yid TAket
dAo tAhel tAedr P<Aed p idey etAmr AmAr
ibre pApek sMGiwt kreb. bM etAmr
elAekedr edbtAedr pUjA kret bADY heb.

bll. tKn sbA rAjI hl bM bll/ ''Amr


Bur smS ined$z emen clb.
4
sutrAM emAiz kiw KAtAy Bur smS ined$z
ileK rAKl. pridn skAel es ejeg Wl bM
pbRetr pAdedez kiw ebdI bM SAeyelr Adz
pirbAregAI nusAer bAerAiw S inm$A krl.
5
tArpr emAiz SAeyelr yubkedr pAWAl Bur
ebdIet ikC segRr j. yubekr ehAmbil
o ml !neb SVrp Bur kAeC xAil sgR
krl.
6
pZ bilr smy emAiz pA^ilet eDRk r)
rAKl bM bAkI r) ebdIr opr eFel idl.
7
emAiz tKn KAtAiw iney tAet elK ci)il
ecicey pet TAkl. elAekrA t Zen bel Wl/
''Amr Bur edoyA ibiDil ZeniC bM t mAnet
rAij.
8
tKn emAiz elAekedr mAeJ eW dAAl bM
pA^ilet rAK r) iCiwey idl. es bll/
''edK/ heC es r) y etAmAedr se Bur
ci )r sUcn ker. ci )iwek bYAKY krAr j Vr
etAmAedr j ibiD ,yn kereCn.
9
rpr emAiz/ hAerA,/ nAdb/ bIh bM
SAeyelr 70 jn bI, enb] es pbRet cl.
10
pbRetr opr tAr SAeyelr Vrek edKet
epl. Vr nIl AkAezr metA SVC nIlkA mi,r
rASAr oper dAiey iCeln. 11SAeyelr bI,edr
etYek Vrek edKet epl. ik Vr tAedr
DbMs kern in.* pirbe%$ tAr sbA ke^ eBAjn
o pAn krl.

emAiz eV rr ibiDr j egl


Bu emAizek bleln/ ''pbRetr opr AmAr
kAeC esA bM oKAen TAekA. Aim elAekedr
j AmAr iz(AmAl o ibiDil ewA Sr Plek
ileK ereKiC. Aim Sr Plkil etAmAek
idet cA.
13
tKn emAiz o tAr pircArk iyehAzUy Verr
kAeC yAoyAr j pbRet celA. 14emAiz bI,edr
bll/ ''KAen etAmr AmAedr jenr j ep(
rV bM S Aeye lr ci )
kerA. Amr etAmAedr kAeC iPer Asb. Aim
Bu emAizek bleln/ ''&uim hAerA,/ nAdb/ yAbAr pr etAmAedr kAerA ekAn sms hel hAerA,
bIh bM S Aeyelr 70 jn bI, pbRetr o herr kAeC yAeb.
opr eW es dUr eTek AmAr pAsn kerA.
2
emAiz eV rr sA(A epl
ik emAiz kA Bur kAeC Aseb. r eyn
15
Bur kAeC n yAy. mnik bAkI elAekr emAizr
emAiz yKn pbRet Wl tKn pbRt emeG AC
se pbRet Web n.
iCl. 16sIny pbRet Bur mihm SAyI hl. Cy idn
3
Bur smS ined$z o smS ibiD emAiz elAekedr
12

24

BImrl iw kiw emQmAiCr mt pt. iw kiw sitY


BImrl het pAer Tb Verr dUt Tb tAr mhAn (mtA
het pAer.

S Aeye lr kern in bAebl bel ey elAek Vrek edKet


pAer n. ik Vr eceyiCeln ey entAr jAnuk itin ik
rkm. esj itin tAedr tAek kiw ibezx pAey edKet
ideyiCeln.

yA^Apu Sk 24:17-25:35

78

pbRt emeG eFek rl bM smiden Vr emeGr


eBtr eTek emAizr se kT bleln. 17Ar tKn
SAeyelr elAekrA Bur mihmA edKet epl. eyn
k Aenr egAl liCl pbRetr cAy.
18
tKn emAiz emeGr meDY idey pbRetr cAy
Wet lAgl. emAiz o pbRet 40 idn o 40 rAt
kAiweyiCl.

18

''epwAen esAn idey iw krb dUt bAnAo bM


esAnAr ACAdenr Ae tAedr rAeKA.
19
ACAdenr ekA,Ay tAedr ereK k
ACAdenr nIec oedr SApnkreb. rpr dUtedr
bM ACAdniwek kiw K bS krbAr j
tAedr yu) ker. 20dUtedr fAn iwek b
AkAezr idek ibS]t ker idet heb. bAr fAn
semt dUetr mUi%$ek isuek mnBAeb rAKeb eyn
jen mueKAmuiK ACAdenr idek tAikey TAek.
21
''Aim etAmAedr ci)iw edb bM etAmr t
isuek Ber rAKeb bM isuekr opr FAkniw
idey edeb. 22Aim yKn etAmAedr se sA(A
krb tKn Aim prSpr mueKAmuiK krb dUtedr
mAJKAen ACAdenr opr eTek kT blb.
SAeylbAsIek edbAr j Aim etAmAedr AmAr
smS AedzsmUh edb.

pib^ ibxey phAr


Bu emAizek bleln/ 2 "SAeyelr
elAekedr belA AmAr j phAr iney
Aset. tAr bYi)gtBAeb inejedr men men iWk
ker eneb tAr AmAek ik idet cAy. AmAr hey
&uim es phAril h, kerA. 3 hl tAr Pd$
y y &uim tAedr eTek h, kreb esAn/ repA
bM iptl/ 4nIl/ ebnI bM lAl suetA o ms],
zenr kAp bM CAgelr elAm/ 5emexr lAl re[r
ewibl
cAm/ ms], cAm/ bAbl kAW/ 6dIepr etl/
23
iBexekr etl/ sugi mzl/ sugi DUp !tirr
''bAbl kAeWr kiw ewibl qtrI kreb.
mzl. 7il CAAo lIk mi, bM A ewibliw qdeGRY heb 2 hAt/ eS 1 hAt bM ctAy
mi,mAi,kY eyelA yAjk Ar piriht ePAd bM 1.5 hAt. 24ewibliw K<Aiw esAnA idey emA TAkeb
b(Abre,r opr bYbht heb tA h ker.
bM ewibelr cAridek esAnAr inekl kr TAkeb.
25
tArpr ewibelr cAiridek 1 hAt coA kiw
pib^ tAb< u
kAeWr kAWAemA qtrI kreb bM kAeWr kAWAemAet
8
Vr Aro bleln/ ''elAekrA AmAr j kiw esAnAr inekl kr TAkeb. 26ewibelr cAr pAyAy
pib^ SAn !tir kreb. tKn Aim tAedr meDY cAriw esAnAr k !tir ker rAKeb. 27pAyAy esAnAr
TAket pArb. 9Aim etAmAedr pib^ tAbu bM tAr k cAriw ewibelr opr rAK kAWAemA brAbr esAj
AsbAbp^Aid ekmn edKet hoy ic edKAb. &uel Aneb. bAr cAriw kAy d Fikey ewibliwek
bM Aim eymniw edKAb iWk etmin kiw tAbu bhn kr yAeb. 28bAbl kAeWr d !tir ker
qtrI kreb.
esil esAnArpAet mue ewibliwek bhn kreb.
29
esAnAr TAl/ cAmc/ mg o pA^ !tir kreb. mg
sA(Yisku
o pA^ epy !nebr j bYbhAr krA heb. 30ewibelr
10
''kiw ibezx isuk qtrI kreb. isukiw opr AmAr j ibezx riw rAKeb. bM t eyn
etAmrA bAbl kAW idey qtrI kreb. pib^ isku iwr sbR(, AmAr sAmen rAK TAek.
qdGRY heb 2.5 hAt/ S 1.5 hAt/ bM ctAy 1.5
dIpdAn
hAt. 11puerA isukiwr eBter bAer esAn idey
31
mue edeb. etAmrA b tAr cArDAer esAnAr
''rpr kiw dIpdAn bAnAeb. K<Aiw esAnAek
JAlr edeb. 12etAmrA isukiwek bey enoyAr j ipiwey kiw su# dIpdAn !tir kreb.
cAriw esAnAr AMw isukiwr cAridek lAgAeb. dIpdAenr kA/ zAK/ egAlADAr/ B]it sb K
idek ew ker esAnAr k b AMw TAkeb. heb.
13
32
rpr isukiwek bhn krAr j ewA bAbl
'' dIpdAen b Cyiw zAK TAket heb.
kAeWr d bAnAeb. diwo esAn idey emA itniw zAK kidek sAirt TAkeb bM idek
TAkeb. 14rpr isukiwr Aer AMwAr meDY TAkeb itniw zAK. 33etYk zAKAy itniw Pul
dil eFAkAeb bM isukiwek bey iney yAoyAr TAkeb. dIpdAenr Pulil bAdAm Puelr metA
kAej bYbhAr kreb. 15 dil b isku iwr heb bM tAet mukulo TAkeb. 34dIpdAenr j
hAtAr eBtridek # hey TAkeb bM eselA Aro cArew Pul !tir kreb. Pulil heb
kKenA Kuel enoy heb n.
bAdAm Puelr metA se muku lo TAkeb. 35dIpdAenr
16
Vr bleln/ ''Aim etAmAedr ci)iw edb. Cyiw zAK TAkeb. hAtelr b dIpdAenr kAer
t isuek ereK edeb. 17A hAt lVA o idk eTek yTA*em itniw ker zAK ebirey
ed hAt coA kiw esAnAr ACAdn qtrI kreb. Aseb. kAer eyKAen zAKil imzeC esKAen

25

yA^Apu Sk 25:36-26:36

79
Pul o mukul !tir ker lAgAeb. 36puerA dIpdAniw
mnik zAK Pulilo K<Aiw esAnAr hoy cA.
bM puerAwA kCAec TRA K het heb.
37
rpr sAtiw dIp bAnAeb dIpdAen rAKAr j.
dIpil dIpdAenr sAmen AelAikt ker
rAKeb. 38dIepr icmwAiwo esAnAr hoy cA. ey
TAlAiwet dIpdAniw rAK heb esiweko esAnAr het
heb. 39 dIpdAn o dIpdAenr Anuxik Mz
qtrI kret b 75 pA esAn bYbhAr kret
heb. 40pbRetr opr Aim etAmAedr y y ediKeyiC
t !tir krAr smy sbRd st$k eTekA/ eyn ekAn
Bul n hy.
pib^ tA bu
Bu emAizek bleln/ ''pib^ tAbuiw qtrI
kreb 10iw pd$ idey. pd$il qtrI heb
ms], zenr kApe bM nIl/ ebnI o lAl suetAy.
kjn d( kAirgr pd$Aiw buneb bM tAet es
krb dUetr ic^ eslA kreb. 2etYkiw pd$A k
rkm Ak]itr qtrI kreb. etYkiw pd$A qdeGRY
28 hAt o eS 4 hAt heb. 3 k BAg krbAr j
5iw pd$Aek yu) kerA. pd$il smAn BAeg BAg
kreb. 4 k BAegr ezx pd$iwr DAr jue P<As
qtrI krbAr j nIl kAp bYbhAr kr. 5 BAegr
ezx pd$ iwet 50iw nIl kAper JAlr TAkeb.
6
pd$ilek ke^ yu) krbAr j 50iw esAnAr
AMwA qtrI kr. w pib^ tAbuiwek kse yu)
kreb kiw K tAbu krbAr j.
7
''kiw tAbu qtrI krbAr j CAgelr elAm
idey !trI gAerAiw pd$ bYbhAr kr. tAbuiw
heb Aegr pib^ tAbr
u ACAdn. 8 smS pd$Ail
b k Ak]itr heb. etYkiw pd$ heb 30
hAt lVA bM 4 hAt co. 9gAerAw pd$ BAeg
BAg ker k BAeg p<Acw o BAeg Cyiw pd$
rAKeb. pib^ tAbur sAmen x pd$Aiw BAj ker
rAKeb. 10itiw BAegr ezex pd$r nIec 50iw P<As
lAgAo. 11bAr pd$il k^ krAr j 50iw
iptl AMw qtir krAeb bM kse esil
wAAeb. 12 tAbur ezx pd$Aiwr eDRk b
pib^ tAbur ipCnidek Juel TAkeb. 13 ideko
1 hAt ker pd$ pib^ tAbur BUimedz eTek nIecr
idek Juel TAkeb. Beb pib^ tAbuek prbt$I
tAbiu w cAiridk eTek ACAdenr metA iGer TAkeb.
14
eBterr tAbu eTek bAerr tAbuet yAoyAr j
KAin cAmAr CAd !tir kreb. kiw heb puM emexr
pAkA cAmAr !trI bM iw heb k]X cAmAr.
15
''pib^ tAbuiwek KA ker rAKAr j bAbl
kAeWr kiw kAWAemA qtir kreb. 16o kAWAemAiw
10 hAt <c o 1.5 hAt coA. 17etYkiw kAWAemAr
nIec ewA pAy TAkeb. pib^ tAbr
u etYkiw kAWAemA

26

k AkAerr heb. 18pib^ tAbur di(, idekr


j 20iw kAWAemAbAnAeb. 19kAWAemAilr nIec
lAgAenAr j repA idey 40iw BUimmUl !tir kreb.
etYkiw kAWAemAr egAAy iw ker repAr pAy
b BUimmUl TAkeb. 20%r idekr j Aro 20iw
kAWAemA !tir kreb. 21krkmBAeb kuiiw
kAWAemAr iw ker pAyAr j Aro 40iw repAr
pAy !tir ker lAgAeb. 22pib^ tAbur ipCnidk
TRA pim idekr j Aro CyKAin kAWAem
bAnAo. 23pib^ tAbur ipCnidek ekAe,r j
KAin kAWAemA bAnAeb. 24 ekA,r kAWAemA KAin
prSperr se nIecr idek yu) TAkeb. oper
kiw k KAin kAWAemAek ke^ Der rAKeb.
idekr ekA,Aet krkm heb. 25rkm emAw
Awiw kAWAemA TAkeb bM 16iw repAr pAy TAkeb.
26
"pib^ tAbr
u kAWAemAil ejA lAgAenAr j
bAbl kAW bYbhAr kreb. pib^ tAbur Tm idek
p<Aciw ejA t) TAkeb. 27ideko p<Aciw t)
ejA edoy TAkeb. bM ipCnideko p<Aciw ejA
t) TAkeb. 28t)Ailr mAJKAen kiw ekiSt
ekA lAgAet heb.
29
''kAWAemAil tArpr esAn idey mue edeb.
t)Ail AwkAenAr j AMw bYbhAr kreb.
AMwilo b esAnAr heb. kIlkilek esAn
idey eFek dAo. 30BAeb pbRetr opr edKAen
pirkn nuyAyI b etAmAedr pib^ tAbuiw
!trI kret heb.
pib^ tA bru BYr
''pib^ tAbr
u eBtr ibBAjenr j ms], zenr
kAper pd$ bAnAeb. pd$r opr b krb
dUetr echAr TAket heb. lAl/ nIl/ ebnI suetAr
kArkAey$ t Puew Web. 32bAbl kAeWr cAriw K<uiw
!tir ker esAn idey tAo mue edeb. cArew K<uiwet
esAnAr AMw lAgAeb. K<uiwr nIec repAr pAy
lAgAeb. bAr pd$iw esAnAr AMwy lAigey wAiey
edeb K<uiwr se. 33pd$Aiw esAnAr AMwAilr nIec
wAi[ey dAo. tArpr iWk pd$Ar ipCen sA(Yisuk
rAKeb. wA[AenA pd$ idey pib^ SAn bM it
pib^ SAenr meDY ibBAjn kreb. 34it pib^
SAn ihsAeb sA(Yisuekr opr kiw Abr,
rAKeb.
35
''pib^ SAen pd$Ar ew idek inimRt ibezx
ewibliw rAKeb. ewibliw bsAenAheb pib^ tAbur
%r idek. bAr dIpdAniwek bsAeb di(, idek
ewibelr eTek KAinkw dUer.
31

pib^ tA bru drjA


''bAer kiw pd$A idey pib^ tAbur ebz
pT eFek edeb. pd$Aiw bAnAeb lAl/ nIl/ ebnI
36

yA^Apu Sk 26:37-28:6

80

o cAriw pAy TAkeb. 17eWAenr cAiridekr smS


K<uiw pd$Ar repAr d idey yu) heb. K<uiwr opr
pd$ wAAenAr AMwil heb repAr bM K<uiwr
nIec pAyAil heb iptelr. 18AdAlt c riw heb
100 hAt lV o 50 hAt co. AdAlt c err
cAiridek 5 hAt ctAr wAn pd$Ar edoyAl TAkeb.
ehAmbilr je ebdI
pd$Aiw heb imih msInA kAper. K<iu wr nIecr pAyAil
Bu emAizek bleln/ ''bAbl kAeWr kiw heb iptelr. 19pib^ tAbu !trIr yAbtIy ijinsp^
ebdI bAnAeb. ebdIKAn heb ecQekA AkAerr. heb iptelr. eWAenr cAiridekr/ pd$Ay bYbhAerr
ebdIr ct heb 3 hAt/ lVAy heb 5 hAt bM j kIlkil iptelr !trI heb.
coAy heb 5 hAt. 2 ebdIr cAr ekA,Ar etYkiwr
dIp AlAenAr etl
j kiw ker izKr bAnAo bM etYkiw izKr
20
ebdIr ekAnAy yu) kr yAet trA K hy. tArpr
''S Aeyelr elAekedr Aedz kerA/ tAr eyn
oiwek iptelr pAt idey mue dAo.
etYk sYAy ey dIp AlAenA heb tAr j sb
3
''ebdIr smS ypAit bM bAsn-ekAsn iptl eTek BAl jlpAeyr etl iney Aes. 21hAerA,
idey !trI kr. ebdI eTek CA &uel enoyAr j o tAr pu^edr kAj hl it sYAy Bur sAmen
pA^/ tAr eblcAsmUh/ isnkArI pA^smUh/ Akiz dIp AlAenAr j dIpek St ker rAK.
bM nun !trI kr. bYbhAerr pr ebdIr ehAmbilr Ar sA(Yisuekr Gerr bAer pd$ idey ibBAjn
CA idey elA pirAr kreb. 4 ebdIr j CAknIr kr kiw Ger b smAgm tAbur Ger tAr
AkAerr kiw J<AJir rAKeb. J<AJirr cArekA,Ar sY eTek skAl py$ sbRd Bur sAmen dIp
j iptelr AMwA bAnAeb. 5 ebdIr nIec J<AJir Ailey rAKeb. SAeyelr elAekrA bM tAedr
rAKeb. ik r ct heb ebdIr mDYBAg pyR. prbt$I %rpurxrA icrSAyI ibiD emen cleb.
6
''ebdIr j iptel emA bAbl kAeWr K<uiw
yAjekr epAzAk
bYbhAr kreb. 7ebdIr pAez lAgAen AMwAr meDY
Bu emAizek bleln/ ''etAmAr BA hAerA,
K<uiw Fikey ebdIek eyKAen eC bey iney ebAo.
8
o tAr pu^g, nAdb/ bIh/ lIyAsr bM
KAil DArilet kAeWr t)A bYbhAr ker ebdIiw
kiw zUnY isuekr AkAer bAnAo. bM pbRet TAmrek etAmAr kAeC AsetbelA. tArA yAjk
ihsAeb SAeyelr elAekedr hey AmAek esb
Aim eyBAeb edKAlAm iWk esBAeb bAnAeb.
kreb.
2
pib^ tA bru Ae, AdAlt c r
''etAmAr BA hAerAe,r j kiw ibezx Dre,r
9
''pib^ tAbr
u je kiw AdAlt c r bAnAeb. epAzAk bAnAeb. epAzAk hAerA,ek ibezx sAn
di(, idek 100 hAt lV pd$ edoy edoyAl o egQrb en edeb. 3keykjn d( dij$ es
TAkeb. pd$ ms], zenr kAper qtrI hoy epAzAk !tir kreb. Aim es dij$edr ibezx
cA. 10kuiiw K<iu w bM K<iu welAr nIec 20iw iptelr |An b d(tA dAn keriC. es dij$edr belA
iBi% qtrI kr. AMwA bM pd$Ar dil rep hAerAe,r j ibezx epAzAk !trI kret.
idey qtrI kr. 11%rideko kBAeb 100 hAt epAzAk mA, kreb es yAjk AmAek ibezx
lV kiw pd$Ar edoyAl TAkeb. rj b BAeb esb kreC. tKn es AmAek yAjekr metA
20iw K<iu w o 20iw iptelr iBi% TAkeb. K<iu wilr esb kreb. 4 tAedr ey epAzAkil bAnAet heb
j AMwAsmUh o pd$Ar dil heb repAr qtrI. t hl kiw b(Abr,/ kiw ePAd/ kiw
12
''AdAlt c err pim idek 50 hAt lV nIlre[r pirCd bM kiw sAd ebAnA bS/ kiw
pd$ TAkeb. Ar r j cA dziw K<uiw o pAy. pAgi bM kiw ekAmr bnI. ibezx epAzAk
13
pUbR ideko 50 hAt lV pd$ TAkeb. 14 pirCdil bAnAenA heb hAerA, o tAr pu^edr
pUbRidkiw heb ebz pT. ebz peTr kidek j. epAzAk prAr per or AmAy yAjk
TAkeb 15 hAt lV pd$. tAr jo cA itniw iheseb esb kret pAreb. 5 epAzAkilet bYbhAr
K<uiw o pAy. 15ideko es 15 hAt lV pd$ heb esAnAr jir/ ms], msIn bM lAl/nIl/ ebnI
suetA.
o tAr j cA 3iw K<uiw o 3iw pAy.
16
''AdAlt c err pTiw FAket bAnAeb 20 hAt
ePAd bM ekAmr bnI
lV pd$. pd$ !trI heb imih msInA beSr bM
6
lAl/ nIl/ ebnI o lAl suetAr bM tAet sur
''ePAd bAnAet esAnAr jir/ ms], zenr kAp
ic^ Puiwey &uleb. pd$Aiw wAAenAr j cAriw K<uiw o lAl/ nIl/ ebnI suetA bYbhAr kreb. d(tAr
suetA o ms], zenr kAp idey. bM tAet ic^
Puiwey &uleb. 37 pd$ wAAenAr j esAnAr
AMwA bAnAeb. bM bAbl kAeWr p<Aciw K<iu w bAnAeb.
esilo esAnAr pAet emA TAkeb. p<Aciw K<uiwr
pAy iptl idey bAnAeb.

27

28

yA^Apu Sk 28:7-41

81
se it ye t !trI kret heb. 7 ePAedr
itiw k<AeD kiw ker k<AD pi TAkeb. ePAedr
ekA,Ar se k<AD pi sMyu) heb.
8
''ePAedr j ekAmr bnI !tirr smy
dij$edr stkR TAket heb. ePAedr metA ekAmr
bnIeto esAnAr jir/ ms], zenr kAp o lAl/
nIl/ ebnI suetA bYbhAr krA heb.
9
''ewA egAemdk mi, nAo bM tAr opr
SAeyelr pu^edr nAm eKAdA kr. 10Cyjenr nAm
k mi,et o Cy jenr nAm pr mi,et
eKAdA kreb. nAm eKAd krAr smy bys nuyAyI
b eTek eCAw BAeb pr pr sAjAeb.
11
zIlemAherr metA nAmelA eKAdA ker esAn
idey b<AiDey eneb. 12bAer iw mi, ePAedr
k<AeD lAgAeb. hAerA, yKn Bur sAmen dAAeb
tKn es SAeyelr pu^edr nAemr SArk iheseb
ibezx ACAdniw preb. 13ePAedr k<AeD
yAet eKAdA kr mi, iw siWkBAeb Awek TAek
tAr j K<Aiw esAn bYbhAr kreb. 14K<Aiw esAnAr
iw izkl !trI kr/ etYkiw dir mt pAkAen
bM tAedr mi, iwr se Awek dAo.
b(Abr,
''mhAyAjekr j b(Abr, !tir kreb. d(
dij$r ePAedr metA y ker b(Abr, !tir
kreb. b(Abr, !tir heb esAnAr jir/ ms], msIn
kAp o lAl/ nIl/ ebnI su e tA idey .
16
b(Abr,iwek cArekA, krbAr j b bAr
BAj kret heb. r !dGRY heb 1 ibGt o S heb
1 ibGt. 17b(Abre, cAr sAiret mi,mAinkY bsAo.
Tm sAiret TAkeb c,
I/ pItmi, o mrkt. 18itIy
sAiret TAkeb prAg/ nIlkA o pAA. 19tIy/
sAiret TAkeb epAKrAj/ iyS o kwAehl. 20c&uTR
sAiret TAkeb !bdUyRY/ egAemdk o sUyRYkA mi,.
mi,il inejr inejr sAiret esAnAy Aw
TAkeb. 21bAerAiw mi,r opr SAeyelr sAnedr
nAm AlAd AlAd ker eKAdA TAkeb. sIlemAherr
metA mi,ilet bAerAjenr nAm eKAdA kr
TAkeb.
22
''b(Abre,r operr Mziwr j K<Aiw esAn
idey etYkiwek dir mt pAikey ezkl !trI
kr. 23ewA esAnAr AMw lAgAenA TAkeb b(Abre,r
ekAe,. 24ewA esAnAr ecn b(Abre,r pAezr
AMwAy lAgAeb. 25pAkAenA ezkl iwr A
ePAedr k<AeDr pielAr se b sAmen idey
ejA TAkeb. 26Aro ewA esAnAr AMw bAiney
b(Abre,r Ae lAgAeb. ePAedr per
b(Abre,r iBtr BAeg AMw TAkeb. 27Aro
ewA esAnAr AMw ePAedr sAmenr idek k<AeDr
pir nIec lAgAeb. ePAedr ekAmr b nIr oper
15

AMw SApn kret heb. 28b(Abr, eTek ePAd


yAet Kes pe n yAy tAr j b(Abre,r AMwAr
se ePAedr AMw nIl re[r iPet idey eb<eD
eneb. BAeb b(Abr, ekAmr bnIr kACAkAiC
eTek ePAdeko Der rAKet s(m heb.
29
''hAerA, pib^ SAen ebz krel tAek
b(Abr, pret heb. BAeb/ es tAr be(r opr
SArk iheseb SAeyelr bAerAjn sAenr nAm
preb yKn es Bur sAmen dAAeb. 30Ar es
b(Abre,r BYer rIm o &uIm rAKeb. Bur
sAmen egel sbRd esil hAerAe,r hdeyr opr
TAkeb. BAeb hAerA, sbR d Bu r sAmen
S Aeyelr sAnedr ibcAr itinyt inejr hdeyr
opr bey iney ebAeb.
yAjkedr A epAzAk
''ePAedr j kiw spU,Rrep nIl re[r
AlKA !tir kreb. 32AlKAAr mAJKAn idey
mAT eFAkAenAr j kiw iC@ kreb bM
iC@iwr cArDAr jue kiw ebAnA kAper wkerA
eslA ker dAo yAet iw iCe n yAy. kAp
iC@iwr cAridek glb nIr kAj kreb/ Pel t
iCe yAeb n. 33lAl/ nIl/ ebnI suetA idey fAilemr
metA suetAr egAl qtrI kr bM AlKAAr nIec
Juiley edeb Ar suetAr belr mAJKAen mAJKAen
esAnAr eCAw eCAw Gw lAgAeb. 34puerA AlKAAr
nIecr cAiridek rkm kw ker suetAr egAl
o kw ker esAnAr G lAgAenA heb. 35yAjk
iheseb Bu ek esb krAr smy hAerA,
AlKAAiw preb. Bur sAmen dAAenAr j hAerA,
pib^ SAenr idek egAel Gil bAjeb bM
pib^ SAn eCe ebrenAr smyo Gil bAjeb.
BAeb hAerA, kKenA mAr yAeb n.
36
''inmRl esAnAr Plk bAiney tAet zIlemAherr
metA jnge,r ee eKAdA kreb kTAil
iw Bur kAeC sgRIk]t. 37esAnr Plkiwek
nIl iPetet Ab kreb. pAgir opr cAiridek
nIl iPet b<D TAkeb. pAgir sAmenr idek TAkeb
esAnAr Plkiw. 38hAerA, pAgi semt o esAnAr
Plkiw mATAy preb. Ar t sbsmy hAerAe,r
mATAy TAkeb tr Pel SAeyelr elAekrA Buek
ey smS peFQkn edeb hAerA, tA edAx mu) ker
sbikC pib^ ker &uleb yAet es smS peFQkn
Bu h, kret pAern.
39
''ms], sAd msIn suetA idey Aro kw
AlKA buneb. pAgio bAnAeb ms], msIn
kAper. ici^t ekAmr b nI bAnAeb. 40hAerAe,r
pu^edr jo gAeyr epAzAk/ ekAmr bnI o pAgi
bAnAeb. epAzAek tAedr egQrb o sAn en
edeb. 41 epAzAkil etAmAr BA hAerA, o tAr
31

yA^Apu Sk 28:42-29:27

82

pu^edr prAeb. yAjk iheseb iBexekr j


tAedr gAey ibezx sugi etl eCwAeb. BAeb
tAr pib^ heb bM Bur esb krAr eyAgY yAjk
hey Web.
42
''yAjkedr nt FAkAr j zrIerr eBterr
epAzAk ms], msIn kApe !tir heb. eBterr
epAzAk tAedr j[GA eTek ekAmr pyR eFek rAKeb.
43
smAgm tAbeu t ebezr smy hAerA, o tAr pu^edr
b epAzAkil pret heb. pib^SAen Bur
esbAr ee ebdIr kAeC Aset hel tAedr
epAzAk pret heb. tAr yid epAzAk n per
tAhel tAedr mret heb kAr, tAr prADI.
epAzAk prAr ibiD hAerA, o tAr prbtIR bMzDredr
icrSAyI BAeb emen clet heb.
yAjk ineyA egr sb
Bu emAizek bleln/ "Kn Aim etAmAek
blb AmAr esbAy ibezx yAjk iheseb
ineyAg krAr j hAerA, o tAr pu^edr ik ik
kret heb. kiw ined$Ax eCAw bld o iw emxzAbk
ejAgA ker AenA. 2 tArpr k]X mAenr gemr
Aw eTek KAimribhIn riw !tir kreb. bM k
Aw b myd idey jlpAeyr etl imizey ipeW
!tir kreb. etel BAj srcAklI ipeWo bAnAeb.
3
riw o ipeWil Juiet Breb. bAr
Juiiw bM xA o emx iw smAgm tAbuet iney
es.
4
''rpr hAerA, o tAr pu^edr smAgm tAbur
drjAy iney Aseb. pirAr jel tAedr SAn
krAeb. 5ibezxBAeb bAnAenA epAzAkiw hAerA,ek
prAeb. tAek ebAnA sAd epAxAkiw bM nIl bS
semt ePAd prAeb. ePAedr se yu) kreb
b(Abr,. rpr su# ekAmrbnI lAigey edeb.
6
tAr mATAy pAgi prAo bM pAgiiw iGer ibezx
pib^ mukuwiw prAo. 7bAr iBexekr etl
hAerAe,r mATAy iCiwey edeb. BAeb hAerA, yAjk
iheseb iBix) heb.
8
''rpr hAerAe,r pu^edr SAen iney es
sAd AlKA prAeb. 9tAedr ekAmer b<ADeb
ekAmrb nI. tAedr mATAy prAeb izerABU x,.
BAeb tAr yAjk ihsAeb iciHt heb. icrSAyI
iDkAr ibiD nuyAyI tAr yAjk ped %I,R heb.
BAeb &uim hAerA, o tAr pu^edr yAjk ihsAeb
iBix) kreb.
10
''bAr es bldek smAgm tAbr
u sAmen AenA.
hAerA, o tAr pu^r es bledr opr tAedr hAt
rAKeb. 11smAgm tAbr
u ebzpeT bldiwek Bur
piSitet bil dAo. Bu t edKebn. 12es bld
bilr ikC pirmA, r) nAo bM etAmAr Aul
idey ebdIr z]ilr oper iwr elp lAigey

29

dAo. bAik r) ebdIr nIec Ciey edeb. 13bAr


bil edoy es bledr zrIerr smS cibR/ yk]
r cibR bM ewA mU^I o tAr cArpAezr cibR
jeA ker ebdIr opr AlAeb. 14bAr bledr
mAMs/ cAm bM egAbr tAbur bAer iney yAo
bM tA Aen puiey dAo. yAjkedr pApemAcenr
ehAmbil heb pit.
15
''bAr hAerA, o tAr pu^edr belA kiw
emexr opr hAt rAKet. 16 emxiwek ekew ePl.
tAr bM bilr r) sMh kr bM r) ebdIr
cArpAez lAigey dAo. 17rpr emxiwek K K
ker kAewA. emexr BYr BAg bM pA-il eDAo.
Mzil A Mezr se bM mATAr se
rAeK. 18bAr esil ebdIet en puiey edeb.
ebdIet epAAel t heb ehAmbil. Bur ee
Aenr phAr. Bu r ge KuzI hebn.
19
''bAr kiw emx iney esA bM hAerA,
o tAr pu^edr bel mATAy hAt rAKet. 20CAgliwek
bil dAo o tAr kw r) nAo bM esiw hAerA,
o tAr pu^edr fAn kAenr litet lAigey dAo.
kw r) lAgAo fAn hAetr bueA A[uel bM
ikC r) lAgAeb fAn pAeyr bueA A[uel. rpr
bAkI r) ebdIr cAridek eFel edeb. 21bAr ebdI
eTek kw r) &uel nAo bM kiw ibezx
iBexekr etelr se imizey hAerA, o tAr
pu^edr opr o tAedr epAzAekr opr iCiwey edeb.
w ebAJAeb ey hAerA o tAr pu^edr epAxAkil
Bur kAeC sgRIk]t.
22
''rpr es emexr cibR CAiey eneb. (
es CAgl b emx y ikn hAerAe,r mhyAjk
iheseb iBexekr smy bYbht heyeC.) bil edoy
CAgelr elejr bM zrIerr eBterr cibR CAiey
eneb. yk] o mU^Ir operr cibR bM fAn pAeyr
cibRo sMh kreb. 23bAr Bur sAmen rAKAr j
KAimribhIn riw bM etel BAj ipeW Bit$
Juiiwek Aneb. Jui eTek kiw riw/ kiw
etelBAj ipeW o kiw eCAw srcAklI ipeW
ebr kreb. 24 ijinxil hAerA, o tAr pu^edr
dAo bM oedr bel il hAet inet bM
Bur sAmen esil edAlAet. w heb edAlnIy
!neb. 25bAr ijinxil tAedr kAC eTek
iney nAo bM tAedr ebdIr opr rAeK bM il
emexr se puiey dAo. iw kiw ehAmbil. r
g Buek KuzI ker.
26
''rpr bil edoy emxiwr b( ekew eneb.
(hAerAe,r mhAyAjekr ped iBexk seb
emxiwek bYbhAr kr heyiCl.) emxiwr b( Bur
sAmen edAlnIy !nebr mt edAlAo bM tArper
ereK dAo. iw etAmAr KAbAr j TAkeb. 27hAerAe,r
mhyAjk ihsAeb iBexekr izXAcAer bYbht

yA^Apu Sk 29:28-30:10

83
CAgelr p o Sn ibezx iw pib^ hl.
bAr iw hAerA, o tAr pu^edr idey edeb.
28
rpr eTek sbRd SAeyelr jng, Buek
yAjekr mADYem ibezx iw sgR kreb.
tAr yKn yAjkek iw edeb tA heb Buek
edoyAr smAn.
29
"ibezxBAeb qtir kr ibezx epAzAkelA
hAerAe,r j qtir kr helo eselA y ker
ereK edeb. kAr, hAerAe,r pr ey mhAyAjk heb
es epAzAkelA per Bur esbA kreb.
30
hAerAe,r pr tAr pu^edr meDY eTek kjn
mhAyAjekr dAyBAr sAmlAeb. es yKn smAgm
tAbuet pib^ SAenr esbAy ineyAijt heb tKn es
sAtidn o epAzAkelA preb.
31
"hAerAe,r mhAyAjk iheseb iBexk seb
bYbht emexr mAMs es kr. pib^ SAen
mAMs rAA heb. 32smAgm tAbur sAmenr drjAy
bes hAerA, o tAr pu^r rAA kr mAMs KAeb.
Juir riw idey tAr mAMs KAeb. 33 pitet
tAedr pApemAcn heb bM tAr Ayie%r mADYem
yAjk iheseb A kAz kreb. Ar kAek
oel eKet edoyA heb n/ kAr esil pib^.
34
yid ekAn KAbAr riw b mAMs bizX TAek tAhel
pridn skAel eselA puiey ePlet heb. ek
KAbAr KAeb n kAr, KAbAr ibezx pAey
ibezx smey eKet hy.
35
"AmAr Aedz metA &uim hAerA, o tAr pu^edr
il krAeb. Aim y y beliC &uim tAedr j
iWk tA tA kreb. tAedr yAjk ihsAeb
iBexekr izXAcAr sAt idn Der cleb. 36sAtidn
Der &uim etYkiden kiw ker bld bil edeb.
hAerA, o tAr pu^edr pApemAcenr j pAy
blV n kret heb. Ayi% ebdIek pu,Y krAr
j kret heb. bM ebdIek pib^ krAr j
jlpAeyr etl FAleb. 37&uim sAt idn Der Ayi%
ker sAtidn Der ebdIek pu,Y o pib^ ker &uleb.
es smy ebdIiw it pib^ SAn hey Web. ebdIr
sMSpezR y Aseb tA- pib^ hey yAeb.
38
"etYkidn &uim ebdIet ikC n ikC !neb
edeb. etAmAek k bCr byesr ewA emx bil
idet heb. 39kw emxek skAel o iwek
sYAy bil edeb. 40yKn &uim Tm emxiwek bil
edeb tKn tAr se k epAyA K<Aiw jlpA etl
Ar itn epAy @A(Aresr se Aw bAiw BAl
gemr Awo sgR ker. 41bAr itIy emxiw
egADUil eblAy bil edeb. iwr zs !neb bM
iwr epy !neb heb skAelr !nebr mt. wA
heb kiw sug esQrB/ Buek inebidt kiw
ehAmbil. bM Bu t in>VAes h, krebn bM
r g Buek KuzI kreb.

''Bu r itidenr !nebelAek puiey


ePlet heb. smAgm tbur drjAet w kreb.
Buek !neb edbAr smy sbRd wA kreb. Aim/
Bu etAmAedr se kT blAr j oKAen dzRn
edb. 43SAeyelr elAekedr se sA(A krb
SAen bM AmAr mihm SAnek pib^ ker
&uleb.
44
''tA smAgm tAbuek Aim pib^ ker &ulb.
bM ebdIek o pib^ ker &ulb. hAerA, o tAr
pu^r yAet AmAek yAjkrep esb kret pAer
tAr j Aim oedro pib^ ker &ulb. 45SAeyelr
elAekedr se Aim TAkb. Aim hb tAedr
Vr. 46elAekrA jAneb Aim tAedr Bu bM
Vr. tAr jAnet pAreb ey Aim 'es jn ey
tAedr en idey imzr eTek ebr ker eniC
tA Aim tAedr mAeJ bAs krb. Aim tAedr
Bu/ Aim tAedr Vr.
42

Dp
U AlAbAr ebdI
Bu emAizek bleln/ ''bAbl kAeWr kw
ebdI qtrI kreb. DUpdAn ihsAeb ebdI
bYbhAr kreb. 2ebdIiw heb cArekA,A. ebdIr qdGRY
o S heb 1 hAt bM ct heb 2 hAt. ebdIr
z]il ebdIr se kiw K wker heb.
3
oiwek K<Aiw esAnA idey mue dAo r pirBAg/
ebdIek iGer tAr cAr DAr bM tAr z]il ebdIr
cArDAer esAnAr inekl dAo. 4esAnAr inekelr nIec
ebdIr ibprIt idek ewA esAnAr AMw lAgAeb.
AMwAy d Fikey ebdIek bey iney yAoy
heb.
5
do bAblAkAeWr heb bM dek esAn idey
mue edeb. 6DUpebdIiw ibezx pd$Ar sAmen bsAo.
pd$Aiw sA(Yisuekr opr ey ACAdn AeC
tAr sAmen TAkeb. es SAn eyKAen Aim
etAmAedr se sA(A krb.
7
''it skAel hAerA, ebdIet sugi Dp
U AlAeb
yKn esbAitil iWk kret Aseb. 8sYAy yKn
es dIp AlAet Aseb tKno tAek ebdIet DUp
AlAet heb. Kn eTek/ DUp inyimtBAeb
Bur sAmen pR, kret heb. 9 ebdIr opr
ekAn DUp TbA ehAmbil sgR kreb n.
ekAn rkm zs !neb o epy !nebr j
ebdI bYbhAr kr heb n.
10
''bCer kbAr hAerA, Bur it kiw ibezx
pZ sgR kreb. mAnuexr pApemAcenr ee
es pApbilr r) idey Ayi% kreb. pApemAcenr
!nebr r) idey Ayi% kret heb. iw
Bur kAeC sbecey pib^. idniw iciHt heb
Ayie%r idn iheseb. idniw heb Bur kAeC
kiw ibezx idn.

30

yA^Apu Sk 30:11-31:6

84

mierr kr
Bu emAizek bleln/ 12''S Aeyelr jnsMKY
g,n kerA tAhel buJet pAreb ktjn SAeyel
bsbAs ker. tAedr etYek Buek ikC n ikC
TR dAn kreb. yid etYek w emen cel tAhel
tAedr jIben ekAn Byr Gwn Gweb n. 13
elAekedr etYkek AmltAik mAn nuyAyI 1/2
ezkl idet heb. AmltAik ezkelr ojn
hl 20 egrA. 1/2 ezkl Bur it kiw
qneb. 14kui bCr hel tAek g,nAr AotAy
An heb. bM g,nAr AotAy cel As etYek
!neb edeb Bur it. 15belAekr 1/2
ezkelr ebzI edeb n AbAr grIbr 1/2 ezkelr
km edeb n. Buek tAedr jIbenr Ayie%r
j etYkek b smpirmA, !neb idet heb.
16
Ayi% qnebr smS TR jmA kr bM TR
smAgm tAbur yAbtIy Krecr j bYbhAr kr.
!neb rkmBAeb Buek tAr elAekedr kT men
rAKAbAr j. tAr tAedr inejedr jIbenr j
mUlY edeb.
11

ehAmbilr je bYbht smS pAe^ bM hAt p


eDAyAr es pA^ o pAe^r nIec rAK pAyAeto
etliCiwey dAo. 29Bur esbAr j smS
ijinxelAek etAmAek pib^ ker &ulet heb.
tAhel tAr pib^ hey Web. ijinxelAek
ikC SpzR krel eselAo pib^ hey Web.
30
''yAjk iheseb ibezx pAey AmAek esbAr
j hAerA, o tAr pu^edr gAeyo etl iCiwey
edeb. 31S A ey e lr elAekedr belA ey
iBexekr etl hl pib^. SAeyelr elAekedr
bl ey etl b etAmAedr bMz prprAy
kmA^ AmAr j bYbht heb. 32sADAr, sugi
iheseb ek eyn etl bYbhAr nA ker. sU^
nusAer ekAn etl !trI kreb n. etl
pib^ bM etAmAedr kAeC r ibezx TR AeC.
33
yid ek pib^ etl sADAr, sugi ihsAeb
!tir ker Tb iw kAer opr AerAp ker/
tAr elAekedr eTek tAek ibtAit ker edoyA
heb.

pirkAr krAr pA^


17
Bu emAizek bleln/ 18"iptelr kiw pAy
!tir ker tAr opr kiw iptelr pA^ bsAeb.
pAe^ sb ikC pirkAr ker eDAy heb.
smAgm tAbu o ebdIr mAJKAen pA^ bisey tAet
jl Bit$ kreb. 19hAerA, o tAr pu^r pAe^r
jel tAedr hAt p eDAeb. 20yKn tAr smAgm
tAbuet ebz kreb Tb Bur kAeC !neb
epAAbAr j ebdIr kAeC Aseb tKn tAedr
pAe^r jl idey inejedr pirAr kret heb yAet
tAr mAr n yAy. w emen clel tAr mAr yAeb
n. 21yid tAr mret n cAy tAhel ibiD tAedr
emen clet heb. ibiD hAerA, bM tAr
%rpurxedr icrkAl emen clet heb.

Dp
U
rpr Bu emAizek bleln/ '' sugi
mzlAelA ejAgA ker AenA DuenA/ nKI/ gal/
kuur. men rAKeb etYkiw mzlAr pirmA, heb
smAn. 35pirAr lbenr se sugi mzlAelA
emzAo bM sugi !tir krAr metA sugi DUp
bAnAo. i*y Dupek K<Aiw bM pib^ kreb.
36
KAinkw pAfAerr met DUepr g<ueA ker iney
es imih kr DUepr eA ey smAgm tAbuet Aim
etAmAedr dzRn edb tAr meDY rAK sA(Yisuekr
sAmen rAKeb. ibezx eyAjen ZDumA^ DUepr
eA bYbhAr kreb. 37Bur j ibezx eyAjn
CA r bYbhAr heb n. 38sugi DUepr g nuBb
kret ek yid inejr j DUepr eA iney
yAy tAhel es smAjcYt heb.

iBexekr etl
Bu emAizek bleln/ 23"sugi msl K<uej
AenA. 12 pA ojenr trl mSik/ 6 pA
ojenr sugi dAricin/ 6 pA ojenr sugi
bM 24bAerA pA ojenr sU Dre,r dAricin
iney es. ilek cilt ezkelr mAn nuyAyI
ojn kr. 1 gYAln jlpAeyr etlo enA.
25
''sugi iBexekr etl !tir krbAr j
ijinxil ibezxe|r mt emzAo. 26smAgm
tAbur opr o sA(Yisuekr opr o etl iCiwey
dAo. r Pel o ijinxelAr ibezx kAz
pAeb. 27ewibl bM ewibelr opr rAK eew o
etl iCewAeb. dIpdAn o tAr skl pA^ o Dp
U ebdIet
o etl iCewAeb. 28ehAmbilr ebdIet bM

bsell bM hlIyA b
tKn Bu emAizek bleln/ 2''AmAr ibezx
kAejr j Aim iyhd pirbAregAIr k
jnek inbRAcn keriC. tAr nAm hl bsell.
bsell hl herr epQ^ bM irr pu^. 3 Aim
bsellek Verr A A/ pwt/ d(t bM smS
rkemr kl o izer |An idey Ber ideyiC.
4
bsell kjn BAl izkAr. bM es esAn/
repA o iptl eTek nAn ijinxp^ qtrI kret
pAer. 5bsell nAn mi, mAi,kY kAwet o tAet
eKAdA ker sur lAr qtrI kret pAer. es
kAeWr izkemRo pArdzIR . bsell sb Dre,r kAj
kret pAer. 6 bselelr se kAj krAr j
Aim hlIyAbek inbRAcn keriC. hlIyAb hl dAn

22

34

31

yA^Apu Sk 31:7-32:12

85
pirbAregAIr hIxAmekr pu ^ . Aim bAkI
kArIgredr sb rkm d(t ideyiC yAet or
etAmAek edoy AmAr ined$zelA pAln kret
pAer
7
smAgm tAb/u sA(Yisku / sA(Yiseu kr operr
ACAdn bM smAgm tAbur smS AsbAbp^.
8
ewibl o tAr opr rAK yAbtIy sb ikC/
Anuxik Mzsh K<Aiw esAnAr bAitSiw bM
DUpebdI.
9
ehAmbilr ebdI bM ebdIet bYbht ijinxp^.
hAt-p eDAyAr pA^ o pAe^r nIecr pAy.
10
yAjk hAerAe,r j ebAnA ibezx epAzAk
pirCd bM hAerAe,r pu^r yKn yAjekr kAj
kreb tKn tAedr j ebAnA ibezx epAzAk pirCd.
11
sugi iBexekr etl/ pib^ SAen bYbhAerr
sugi DUp.
Aim etAmAek iWk eyBAeb ined$z ideyiC iWk
esBAeb tAedr ijinxelA !tir kret heb.
ibAemr idn
Bu emAizek bleln/ 13''S Aeyelr elAekedr
kTAil belA 'etAmr b AmAr
ibAemr idn ibiD nusAer pAln kreb. etAmr
w b kreb kAr, jer pr j w
etAmAr bM AmAr meDY kiw icH ihsAeb ibrAj
kreb. icH edKAeb ey/ Aim Bu/ etAmAedr
pib^ keriC.
14
''' ibAemr idnek kiw ibezx idenr
myRAd edeb. yid ek ibezx ibAemr idnek
kiw sADAr, idenr metA pAln ker tAhel
tAek b htYA kret heb. yid ek ibAemr
ideno kAj ker/ tAhel tAek tAr elAekedr eTek
ibtAit kret heb. 15kAj krAr j sAehr
bAik Cyidn inid$X TAkeb ik sm idniw heb
ibezx ibAemr idn. idniw etAl TAkeb Bur
it sAn dzeR nr idn iheseb. ibezx ibAemr
iden ek kAj krel tAr m]&u Y inbAyR. 16ibAemr
idniwek sbRd men ereK SAeyelr mAnux ibezx
idn iheseb pAln kreb. tAr sbRd w emen
cleb. w hl AmAr o tAedr meDY k icrSAyI
beAbS. 17ibAemr idniw kiw icrSAyI icH
iheseb eb<ec TAkeb AmAr o SAeyelr elAekedr
meDY. Bu sAehr Cyidn pirm ker AkAzml o p]iTbI qtrI kereCn. ik smiden itin
ibAm o bserr meDY kAiweyeCn.
18
sIny pbR e t rpr Bu emAizr se
keTApkTn ezx kreln. tArpr itin beAbeS
elK ewA smArAl pATr Plk emAizek ideln.
Vr inejr hAet pATr Plek ileKeCn.
12

esAnAr bACr
pbRt eTek emAizr nAmet edrI heC edeK
elAekr i hey hAerA,ek iGer Drl.
tAr bll/ ''emAiz AmAedr pT ediKey imzr edz
eTek ebr ker eneC ik Amr etA KAn eTek
ikC bueJ Wet pAriC n ey emAizr ik heyeC.
sutrAM esA/ Amr AmAedr en edbAr j
edbtAedr !trI kir.
2
hAerA, tKn elAekedr bll/ ''etAmr AmAr
kAeC etAmAedr SI/ pu^/ kAedr kAenr esAnAr l
en dAo.
3
sutrAM sbA tAedr SI/ pu^ o kAedr kAenr
l en hAerA,ek idl. 4 hAerA, sbAr kAC eTek
esAnAr lelA iney eselA giley kiw bACerr
mUi%$ gl. hAerA, bAwAil idey bACerr mUi%$ gl
bM esAn idey mUi%$iwr ACAdn !tir krl.
tKn elAekr bll/ "eh SAeyl etAmAr
edbt iyin etAmAek imzr edz eTek ebr ker
eneCn. 5 sb edKAr pr hAerA, bACerr mUi%$r
sAmen kiw ebdI !tir krl. rpr hAerA, eGAx,
ker jAnAl/ ''AgAmIkAl Bur sAnAeTR kiw
ibezx cu BAit sb pAln krA heb.
6
pridn Kub eBAer elAekr eW ikC pZek
emer ehAmbil o ml !neb idl. tArpr tAr
bes pAt epe KAoy dAoy ker An PUit$et
emet Wl.
7
iWk es smey Bu emAizek bleln/ ''etAmAr
elAekr/ yAedr &uim imzr edz eTek ebr ker
eneCA/ tAr mArA k pAp kAej il heyeC.
8
AmAr ined$z spU,$rep A ker esAn giley
tArA kiw bACerr mUi%$ qtrI kereC. tAr gl
esAnA idey !trI kiw bACerr mUi%Rek pUej kreC
bM tAek !neb ideC. AbAr tAr bleC/
'SAeyl/ heC etAmAr edbtA iyin etAmAek
imzr eTek ebr ker eneCn.
9
Bu emAizek bleln/ ''Aim o elAekedr
BAl ker icin. or BIx, ejdI o t. 10sutrAM
AmAek k TAket dAo. Aim tAedr opr *u /
Aim tAedr DbMs krb. tArpr Aim etAmAek
idey kwA b jAitr s]iX krb.
11
ik emAiz ibneyr se Bu/ tAr Vrek
nuerAD krelA/ ''Apin e*AD idey ApnAr
elAekedr DbMs krebn n. Apin ApnAr zi)
o prA*m idey o mAnuxedr imzr edz eTek ebr
ker eniCeln. 12ik Apin yid oedr DbMs
kern tAhel imzrIyr blet pAer ey/ 'Bu inejr
elAekedr j KArAp ikC krAr pirk n
keriCeln. tA itin elAekedr imzr eTek
ebr ker iney igeyiCeln. itin eceyiCeln pbRetr
opr iney igey tAedr htY kret. itin eceyiCeln

32

yA^Apu Sk 32:13-33:3

86

tAedr p]iTbI eTek sirey idet. tA Apin tAedr


opr rAg krebn n. dyA ker ApnAr mnek
bdlAn. ApnAr jng,ek DbMs krebn n.
13
ApnAr dAsg, AhAm/ sahAk bM yAekAbek
Sr krn. bM Apin tAedr kAeC inejr nAem
zpT iney beliCeln 'Aim it|A kriC ey
AkAezr tArAedr metA etAmAedr bMzb]i heb.
edz etAmAedr bMzDredr idey edb. or KAen
icrkAelr j TAkeb.
14
tA Bu tAr mn pirbt$n kreln bM tAr
elAekedr DbMs krbAr BIit dzRn pAln kreln
n.
15
tKn emAiz Guer dAAl bM pbRetr nIec nAml.
tAr hAet iCl beAbS elK pATr Plk. o
pATr Plekr pAez elK iCl Bur
ined$zil. 16Vr inejr hAet o pATr Plk
!tir ker inej ined$zil ileKeCn.
17
iyehAzUy iziberr gBIer elAkjenr ekAlAhl
Znet epl bM emAizek bll/ "men heC iziberr
elAekr yu kreC.
18
%er emAiz bll/ '' ekAlAhl ekAn yu
jeyr As ny AbAr prAjeyr kAAo ny. Aim
ik gAn bAjn Znet pAiC.
19
emAiz es iziberr kAeC egl. es edKl esAnAr
bACerr mUi%$iw bM elAekrA t iney nAcAnAic kreC.
sb edeK emAiz ereg egl/ rAegr ecAew hAt eTek
pATr Plkil nIec Pel idl bM pbRetr
pAdedez tAedr eBe c,R-ibc,R ker idl. 20emAiz
es esAnAr bACerr mUi%$ek Aen Ce ePel idl.
tArpr Aen es mUi%$ gel egel es CA jel
imizey SAeyelr elAekedr es jl eKet bADY
krl.
21
emAiz hAerA,ek bll/ '' elAekrA etAmAr
se ik keriCl ey &uim oedr mn pAepr idek
eWel idel
22
hAerA, %r idl/ "mhAzy/ rAg kerA n. &uim
etA jAenA r sb smy Bul peT p bAAy.
23
or AmAy beliCl/ 'emAiz AmAedr imzr edz
eTek en idey ebr ker Anelo Kn ik
tAr ekAn Kbr pAoy yAeC n. tA AmAedr
jnY mn dbtAsmUh qtrI ker dAo yArA AmAedr
en edeb. 24tKn Aim oedr beliClAm/ 'yid
etAmAedr ekAn esAnAr l TAek tAhel AmAek
sb dAo. or AmAek esAnAr l idel Aim eselA
Aen ePel idel An eTek bACriw ebr
hl.
25
emAiz edKl hAerA, elAekedr opr iny,
hAireyeC bM tAr eSV CAcArI hey eWeC. elAekr
b hey eWeC. bM tAedr smS zr ebAkAmI
edKet epeyeC. 26tA emAiz es iziberr ebz

Aer dAiey bel Wl/ ''ek yid Buek nusr,


kret cAo tAhel AmAr kAeC esA. bM elib
bMzjAt elAekr sbA edQe emAizr kAeC cel
l.
27
tKn emAiz tAedr bll/ ''Bu SA eyelr Vr
ik beln tA Aim etAmAedr blb 'etYek tAr
inejr inejr trbArI hAet &uel iney iziberr
A eTek o Ae igey smS elAekedr htY
ker tAedr zAiS dAo. etYek tAr b u-BA bM
itebzIeko htY kreb.
28
elib bMzjAt etYk mAnux emAizr ined$z
pAln krl. es idn t 3/000 SAeylbAsIek
htY kr heyiCl. 29tKn emAiz bll/ ''Aj eTek
Bu etAmAedr tAr esbAr j sgR kereCn bM
Aj itin etAmAedr AzIbRAd kereCn kAr etAmr
etYek etAmAedr pu^edr bM BAeyedr ibre
Jg kerC.
30
pridn skAel emAiz sbAek bll/ ''etAmr
mArA k pAp kAj kereCA ik Kn Aim Bur
kAeC yAb bM ecX krb yAetitin etAmAedr
pApek (m ker edn. 31sutrAM emAiz AbAr Bur
kAeC iPer igey bll/ Bu nuh ker Znun. or
esAnAr edbtA !tir ker mArA k pAp kereC.
32
Kn Apin oedr pApek (m ker idn.
yid Apin oedr (m n kern tAhel ApnAr
elK puSk* eTek AmAr nAm mueC idn.
33
Bu emAizek bleln/ ''ey AmAr ibre pAp
sMgiWt kereC Aim ekbl tAr nAm AmAr puSk
eTek ekew ePlb. 34tA Kn &uim nIec igey
elAekedr ey edez iney eyet beliC es edez
iney yAo. AmAr dUt etAmAedr Aeg pT edKAet
edKAet yAeb/ pApIr yKn ibnAezr smy heb tKn
es zAiS pAeb. 35tA Bu elAkedr opr kiw
mhAmArI GwAeln kAr, tAr hAerA,ek bACerr mUi%$
qtrI kret bADY keriCl.
"Aim etAmAr se yAb n
tKn Bu emAizek bleln/ ''&uim bM
etAmr elAekedr/ yAedr &uim imzr eTek
eniCel tAedr b KAn eTek cel eyet
heb. AhAm/ sahAk o yAekAbek Aim ey edz
edb bel it|A keriClAm es edez cel yAo.
Aim it|A keriClAm ey Aim oedr prbt$I
%rpurxedr edz idey yAb. 2 tA Aim etAmr
Aeg kjn dUt pAWAb bM knAnIy/ emArIy/
ih%Iy/ pirxIy/ ihbbIy o iybx
U Iyedr prAijt ker
3
edz eTek tAiey edb. etAmr es b BAl
ijines Br BUKe yAo/ esKAen sb ikC sur.

33

pu Sk iw hl ''jIbn puSk/ Verr sb elAekedr nAm


et elK AeC.

yA^Apu Sk 33:4-34:7

87
ik Aim etAmAr se yAb n. etAmr BIx,
key o ejdI. etAmr AmAek *u kerC. yid
Aim etAmAedr se yA tAhel hyetA Aim
etAmAedr DbMs kret pAir. 4 >sMbAd ezAnAr
pr elAekr BIx, htAz hey pl bM tAr
mi,mAi,kY prA b ker idl. 5 ekn kAr emAizek
Bu beleCn/ ''SAeylbAsIek belA/ 'etAmr
key ejdI k]itr mAnux. Kub km smeyr jo
Aim yid etAmAedr se m, kir tAhel etAmAedr
ibnAz het pAer. sutrAM yKn Aim iSr krb
SAeylek ik kret heb tKn etAmr inejedr
edh eTek lArAid Ku e l ePl. 6sutrAM
SAeylbAsIrA ehAerb pbRt eTek tAedr yA^ApeT
inejedr lArAid Kuel ePll.
SA yI smAgm tA bu
emAiz iziberr kw dUer kiw tAbu SApn
krl. emAiz tAbur nAm idl ''smAgm tAbu.
Buek ek yid ikC ij|As kret cAy tAhel
es iziberr bAer smAgm tAbuet eyet pAer.
8
yKn Kuiz emAiz smAgm tAbuet eyt. sbA
tAek l(Y krt. skel injSV tAbr
u drjAy dAiey
emAizr smAgm tAbur BYer yAoy edKetA.
9
emAiz yKn smAgm tAbeu t ebz kretA tKn
tAbur drjAy emGS enem Ast bM Bu tKn
emAizr se kT bletn. 10elAekr smAgm tAbur
drjAy emGS edKet epel tAr inejr inejr
tAbur meDY hAw ege Verr pAsn kretA.
11
BAeb Bu emAizr se mueKAmuiK kT
bletn. Bu bur metA emAizr se kT bletn.
Bur se kT ezx krAr pr emAiz iziber iPer
eyetA ik emAizr pircArk nUenr pu^ iyehAzUy
tAbur bAer eberAt n.
7

emAiz Bu r mihm dznR krl


emAiz Buek bleln/ ''Apin elAekedr
en idet beliCeln ik AmAr se Apin
kAek pAWAebn t ik beln in. Apin beleCn/
'Aim etAmAek BAl ker icin bM etAmAr opr
Aim sX. 13Aim yid sitY ApnAek sX
ker TAik tAhel AmAek ApnAr iz( o |An
idn. Aim ApnAek jAnet cA. tAhel Aim
ApnAek brAbr sX kret pArb. men rAKebn
ey tAedr sbA ApnAr elk.
14
Bu %er bleln/''Aim inej etAmAr se
yAb/ Aim etAmAek ibAm edb.
15
tKn emAiz Buek bleln/ ''Apin yid
AmAedr se n yAn tAhel AmAedr SAn
eTek srAebn n. 16CA/ Amr ik ker buJb
Apin AmAr bM ApnAr elAekedr opr sX
12

Apin yid AmAedr se yAn tAhel buJb Apin


AmAedr opr sX heyeCn. Apin yid AmAedr
se n Aesn/ tAhel AmAr bM ApnAr
elAekedr meDY bM p]iTbIr jAitr meDY Ar
ekAn pATRkY TAkeb nA.
17
tKn Bu emAizek bleln/ "ebz Aim etAmAr
CA pUr, krb. kAr, Aim etAmAr opr sX
bM Aim etAmAek BAl ker jAin.
18
tKn emAiz bll/ ''dy ker ApnAr mihm
AmAy edKAn.
19
tKn Bu %r ideln/ ''Aim AmAr smS
,AblIek etAmAr sAmen idey gmn krAeb. Aim
Bu bM etAmr yAet Znet pAo esj Aim
AmAr nAm eGAx, krb. kAr, AmAr yAek Kuiz
Aim AmAr kr, o BAlbAs edKAet pAir. 20ik
etAmr AmAr muK edKet pAeb n. AmAek edKAr
pr/ ek b<Acet pAreb n.
21
"AmAr Kub kAeC kiw pATr AeC etAmr
es pATerr opr dAAet pAerA. 22 SAn idey
AmAr mihm kAz pAeb. Aim etAmAedr pATerr
kiw ibzAl PAwel ereK edb bM Aim yKn
oKAn idey yAb tKn AmAr hAt etAmAedr eFek
edeb. 23rpr Aim etAmAedr opr eTek hAt
sirey enb bM etAmr AmAr ipCn idk edKet
pAeb ik AmAr muK edKet pAeb n.
n&u n Sr Plk
tKn Bu emAizek bleln/ ''pUbRb%$I iw
Sr Plekr met/ ey iw &uim eBeiCel/
Aer iw Sr Plk !trI kr. Tm Plk iwet
eysb kT elK heyiCl essb kT Aim AbAr
Plk iwet ilKb. 2kAl skAel St hey
ino bM AmAr se edK krbAr j sIny pbRetr
cAy es. 3 Ar ek etAmAr se Aseb n.
kAek eyn pbRetr ekATAo n edK yAy.
mnik ekAno pZr dl b emexr pAleko pbeR tr
nIec cret edoy yAeb n.
4
tA emAiz Tm pATerr Plekr metA Aro
iw Plk qtrI krl. tArpr pridn skAel eW
sIny pbeR tr pr egl. emAiz Bur Aedz nusAer
sbikC krl. es pATerr Plk iw se ker
iney egl. 5 t>pr Bu emeGr meDY emAizr kAeC
enem eln bM tAr se dAAeln bM emAiz
Bur nAm eGAx, kreln.
6
Bu emAizr sAmen idey egeln bM bleln/
''iyehAb/ Bu heln dyA lu o kr,Amy. itin e*AeDr
ibxey !DyYR zIl. itin prmeS eh pirpU,R bM ibV S.
7
hAjAr hAjAr purx Der Bu tAr kr,A edKAn.
itin Bul kAj/ bADYt bM pAp (m ker edn.
ik tbu itin edAxIedr zAiS idet eBAeln nA.

34

yA^Apu Sk 34:8-34

88

itin ekblmA^ edAxIedr zAiS edn n/ tAedr


dnIy prAeDr j tAedr tIy o c&u TR purexr
%rpurxedro zAiS edn.
8
tKn emAiz se se hA w ege bsl o ABUim
mAT nt ker Bur kAeC ATRn krl bM bll/
9
''Bu/ Apin yid AmAr it sX hn tAhel
AmAedr se clun. Aim jAin Amr ejdI ik
AmAedr prAD (m ker idn. AmAedr ApnAr
inejr iDkAr bel men krn bM AmAedr h,
krn.
10
tKn Bu bleln/ "Aim etAmAr elAekedr
se ci) kir ey Aim etAmAr elAekedr
sAmen mn sb AyRY kAy$Y krb y itpUebR
p]iTbIr ekAno edez hy in. tKn etAmAedr
cArpAezr smS jAitsmUh edKet pAeb Aim kt
mhAn. tAr sb AyRY ijins edKeb y Aim
etAmAedr j krb. 11Aim y Aedz idiC/ Aj
t pAln kr tAhel Aim etAmAedr zedr
etAmAedr edz tYAg kret bADY krb. Aim emArIy/
knAnIy/ ih%Iy/ pirxIy/ ihbbIy o iybUxIyedr
ibtAn krb. 12sAbDAn? etAmr eyKAen yAeCA
esKAnkAr elAekedr se ekAno ci) ekAerA n.
tAhel etAmr ibped peb. 13tAedr ebdI DbMs
kr. ey pATrek tAr pUejA ker t eBe ePl.
tAedr pib^ dil DbMs kr. 14 ekAno
edbtAek pUejA kerA n kAr, AmAr nAm "xRA.
Aim hlAm x$AprAy Vr.
15
" edezr elAekedr se ekAno ci) n
krAr bYApAer sAbDAn eTekA. kAr, etAmrA tAedr
edbtAedr pUej ker bM tAedr !neb sgR
ker bYiBcAr kreb. tAr tAedr !neb B(, kret
etAmAedr inm kreb. 16etAmr yid tAedr
knYAedr pu^bDUrep h, ker tAhel mihlArA
etAmAedr pu^edr tAedr edbtAedr pUej krAeb
bM tAr etAmAedr pu^edr Bur it ibVS
ker &uleb.
17
"ekAno mUi%$ qtrI kreb n.
18
"KAimribhIn riwr sb pAln kreb. Aim
etAmAedr eymn Aedz ideyiClAm es metA sAtidn
Der KAimribhIn riw KAeb. etAmr w AbIb mAes
kreb kAr, mAes etAmr imzr eCe ebirey
esiCel.
19
"ekAno nArIr Tm gB$jAt pu^ sAn heb
AmAr. mnik gbAid pZr TbA emexr TmjAt
purxzAbko AmAr iDkArBu). 20etAmr yid
gADAr TmjAt purxzAbkek rAKet cAo/ teb
etAmr kiw emxzAbekr ibinmey t rAKet pAerA.
ik &uim yid gADAr zAbkiwek kiw emexr
ibinmey n ekenA tAhel etAmAek gADAr GA
mwkAet heb. etAmAedr smS TmjAt pu^

snedr AmAr kAC eTek ePrt inet heb. ik


ekAno elAk phAr CA AmAr kAeC Aseb n.
21
"etAmr Cyidn yAb pirm kreb o sm
iden ibAm eneb. cAexr bIj erApn o Psl kAwAr
smy etAmr b ibAm eneb.
22
"sAt sAehr sb pAln kreb. gm kAwAr
pr Tm kAw Pselr dAnAelA sebr j
bYbhAr kreb. bM bCerr ezex Psl kAwAr sb
pAln kreb.
23
"bCer itnbAr etAmAedr smS elAk
sbRzi)mAn Bu/ SAeyelr Verr sAmen tAedr
piSt kreb.
24
''etAmr yKn etAmAedr edez yAeb tKn Aim
etAmAedr zedr esKAn eTek ibtAit kret
bADY krb. Aim etAmAedr edezr sIm ibSAr ker
edb yAet etAmr Aro ebzI jim pAo. etAmAedr
b it bCer itnbAr Bu/ etAmAedr Verr
sAmen eyet heb. bM tKn ek etAmAedr edz
iDkAr krAr ecX krebn.
25
"yKn etAmr AmAek qneb ihsAeb r)
sgR kreb tKn tAr se KAimr edeb n.
"inSArpebR sgRIk]t mAMs pridn skAl pyR
rAK ic heb n.
26
"etAmAedr e(etr Tm Psl Buek edeb.
Psl Bu/ etAmAedr Verr g]eh iney Aseb.
"kKno ekAno CAgizZek tAr mAeyr D idey
rAA kreb n.
27
tArpr Bu emAizek bleln/ ''etAmAek Aim
y beliC sbikC ileK rAeKA. il hl etAmAr
bM SAeyelr elAekedr meDY ci)r dill.
28
emAiz esKAen Bur se 40 idn o 40 rAt
bAs keriCl. emAiz 40 idn o 40 rAt ekAn eBAjn
b jl pAn krl nA. emAiz iw pATerr Plekr
opr ci)r kTAil ileKiCl.
emAizr l mK
u
tArpr emAiz sIny pbRt eTek enem l. es
es ci) elK pATerr Plk iw bey iney l.
Bur se kT blAr pr emAizr muK ll
kriCl. ik emAiz inej t jAnt n. 30hAerA,
o SAeyelr sb elAekrA tAr l muK
edeK tAr kAeC eyet By pAiCl. 31tKn emAiz
tAedr efek pAWAl. emAiz hAerA, bM dlpitr
se kT bll. 32tArpr smS SAeylbAsI
emAizr kAeC l. sIny pbRet Bu eysb
Aedz ideyeCn emAiz es Aedezr kT tAedr
ezAnAl.
33
emAiz tAr kT ezx ker inejr muK Abr,
idey eFek ePll. 34ik emAiz yKn Bur se
kT blet eyt tKn es yt( n bAer Ast
29

yA^Apu Sk 34:35-35:34

89
tt( es Abr, Kuel rAKt. emAiz yKn Bur
sAiDY eTek ebirey Ast bM S A ey e lr
elAekedr Bur AedzsmUh blt/ 35tKn tAr
emAizr muKmelr opr kiw dIi edKet ept.
tA es AbAr tAr muK eFek ePlt/ perr bAr
Bur se kT blet n yAoy pyR es BAeb
muK eFek rAKt.
ibAemr idn sM*A inym

emAiz smS SAeylbAsIek k^ krl. es


tAedr bll/ ''Bu etAmAedr y Aedz
kereCn t Aim etAmAedr blb
2
''etAmr Cyidn Der kAj kreb ik sm
idniw ibezxBAeb ibAemr j TAkeb. etAmr
idn ibAm eneb bM BAeb Buek sAn
jAnAeb. ey bYi) sm idn kAj kreb tAek htY
kr heb. 3'' ibAemr idn etAmAedr bAIr ekATAo/
mnik Ano Ailo n.

35

pib^ tA bru j ijinsp^


emAiz S Aeyelr smS mlIek bll/ ''il
hl Bur AedzsmUh 5 Bur j ibezx phAr
sMh kr. etYek men men iWk ker eneb etAmr
ik edeb. tArpr etAmr Bur kAeC phArsmUh
Aneb. esAn/ repA/ iptl; 6nIl/ ebnI o lAl
suetA o sU msIn bS; CAgelr elAm; 7 lAl r[
kr emx cmR o ms], cmR; bAbl kAW; 8 dIepr
j etl/ iBexekr etelr j mzlpAit bM
sugI DUpkAiWr j mzl en etAmr Buek
edeb. 9 ePAd o b(Abre,r j egAemdk o A
mUlYbAn mi,mAi,kYo se enA.
10
etAmAedr meDY yAr d( kAirgr tAr es
Bur AedzmetA ijins qtrI kerA 11pib^ tAbu/
tAr bAerr tAb/u tAr ASr,/ AMwil/ t)smUh/
Agl/ K<uiwil o iBi%il; 12pib^ isuk/ tAr
K<uiwil/ ASr, bM pd$ y pib^ isuk eyKAen
rAK AeC es jAyg eFek edy. 13es ewibl o
tAr pAyil/ ewibelr operr smS ijins bM
ewibelr operr ibezx riw. 14bAitr j
bAitdAnsmUh/ tAr Anuxik bM bAitr j
etl. 15DUp ebdI bM tAr K<uiwsmUh; iBexekr
etl bM sugI DUp; ey pd$ pib^ t<Abur ebzAr
eFek rAKeb. 16ehAmbilr j ebdI bM tAr
iptelr jAl/ K<uiwil bM tAr bAsn-ekAsn/
iptelr pA^ o tAr dAn; 17Ae,r cAridekr
pd$ / tAedr K< u i w o iBi%smU h bM Ae,r
ebzAerr pd$ 18smAgm tAbur j bM Ae,r
j kIlkil bM tAedr diil; 19pib^ SAen
prAr j yAjekr ibezx bS sb etAmr
Aneb. ibezx bS yAjk hAerA, o tAr pue^r
4

preb. tAr yKn yAjk heb tKn tAr bS


preb.
elAekedr mhAn !neb
tArpr SAeyelr sm mlI emAizr kAC
eTek cel egl. 21etYek yAedr hdey b]i% o
men C hl tAr Bur j phAr iney elA.
phAr sAmIil smAgm tAbur j/ tAbur
eBterr eyAjnIy ijins bM ibezx bS !trIr
kAej lAgAenAhl. 22purx/ SI yAr Ck iCl Bur
j phAr sAmI iney el. tAr ipn/l/ AMiw
o A gyn iney l bM smS Buek idey
idl. w iCl Bur j ibezx !neb.
23
ey smS elAekr kAeC imih zenr kAp iCl
bM nIl/ ebnI o lAl suetA iCl tAr t iney
Bur kAeC el/ yAedr kAeC CAgelr elAm/ b
lAl r[ kr emexr cAm b ms], cAm iCl
tAr inl bM Buek idl. 24yAr Buek repA b
iptl idet cAl tAr esw iney l. yAedr
kAeC bAbl kAW iCl y smAgm tAbu inmRAe,r kAej
bYbhAr kr eyet pAer tAr esw Anl bM tA
Buek idl. 25itiw d( mihl tAedr hAt idey
suet ekew imih zenr kAp bunl bM lAl/ nIl
o ebnI suet kAwl. 26 d( mihlAr yAr sAhAyY
kret cAl/ tAr CAgelr elAm eTek kAp !trI
krl.
27
SAeylbAsIedr dlpitr egAemd o A
mi,mAi,kY iney l eyil ePAd o yAjekr
b(Abre,r pr lAgAenA heb. 28tAr mzl o
jlpA etlo iney l/ il sugi DUp/
iBexekr etl o dIepr etl iheseb bYbht
heb.
29
smS purx o nArI/ yAr sAhAyY kret cAiCl
tAr Bur j phAr sAmI iney l. tAr
inejedr CAy SVt>SUt$BAeb phArsAmI
dAn krl. Bu emAiz o tAr elAekedr eysb
ijins bAnAet Aedz keriCeln essb ijins
phAr sAmIr sAhAeyY qtrI kr hl.
20

bsell o hlIyA b
tArpr emAiz SAeylbAsIedr bll/ ''edK/
Bu iyhd bMezr he rr epQ^/ irr pu^ bsellek
menAnIt kereCn. 31itin tAek Virk (mt
ideyeCn. itin tAek |Aen o sb
R kAr ibAy pArdzIR
32
ker &ueleCn. es esAn/ repA o iptelr ijins
qtrI ker tAr opr kArkAy$Y kret pAer. 33es
mUlYbAn pATr o mi,mAi,kY ekew bsAet pAer. es
kAW ideyo sbRkAr ijins qtir kret pAer.
34
Bu bsell o hlIyAbek iz(AdAn krAr ibezx
(mt idey e Cn. hlIy A b hl dAn bMzIy
30

yA^Apu Sk 35:35-36:38

90

hIxAmekr pu^. 35Bu jnek sbRkAr kAj


krAr j ibezx d(t ideyeCn. tAr CetAr
bM DA&ur kAejo d(. tAr imih zenr kAp/
nIl/ ebnI bM lAl suetAr sAhAeyY kApe
kArkAy$Y ker o kAp ebAen. tAr pzm ideyo
kAp bunet pAer.
''tb bsell/ hlIyAb o A sb
d( kAirgredr b Bu r Aedz
nusAer kAjiw kret heb. Bu edr |An o bui
ideyeCn yAet r pArdizRtAr se pib^ SAn
!tirr kAj kret pAer.
2-3
tArpr emAiz bsell/ hlIyAb bM eysb
elAekedr Bu ibezx d(t ideyiCeln tAedr efek
SAeylbAsIedr An phAr sAmIil tAedr
hAet &uel idl. sb elAekr pib^ SAn !trIr
kAej sAhAyY krAr j esiCl bM tAr
phAril Verr pib^ SAn !trIr kAej lAgAl.
elAekr etYk idn skAel phAr iney Ast.
4
ezxkAel sb kAirgrr pib^ SAenr kAj eCe
emAizr kAeC l. tAr bll/ 5''AmAedr tAbur
kAj ezx krAr j y eyA jn tAr ecey elAekr
enk ebzI ijins eneC.
6
tKn emAiz iziberr cAridek Kbr pAWAl
''ekAno nArI b purx pib^ SAenr j Ar ekAno
phAr !trI kreb n. tA elAekedr phAr n
idet bADY kr hl. 7 tAr eyAjenr ecey enk
ebzI ijins eniCl.

36

pib^ tA bu
tArpr d( kAirgrr pib^ tAbu qtrI krbAr
kAj Ar krl. tAr imih zenr kAp/ ebnI/
nIl o lAl suetA idey dziw pd$ !tir krl. tAr
tAr opr suetA idey Verr ibezx fAnAyu) krb
dUetr Cib bsAl . 9etYkiw pd$A iCl smAn mAepr
28 hAt lV A o 4 hAt co. 10tArpr kAirgerr
es pd$Ail jue BAeg BAg krl. p<Aciw ker
pd$ iney ekkiw BAg helA. 11tAr nIl kAp
idey etYk BAegr pd$Ar iknArAy kiw P<As qtrI
krl. 12itiw BAegr pd$Ar DAer 50iw ker P<As
iCl. P<Asil iCl ek perr ibprIet. 13tAr
iw pd$Aek ejA edbAr j 50iw esAnAr AMw
!tir krl. BAeb pib^ tAbiu wek kse kiw
Ke yu) kr hl.
14
tArpr kAirgrr es pib^ tAbur ACAdenr
j Aerkiw tAbu !tir krl. tAr CAgelr elAm
idey gAerAiw pd$ bAnAl. 15sbil pd$A iCl
smAn mAepr 30 hAt lV o 4 hAt co.
16
tArpr p<Aciw pd$ jue kiw o Cyiw pd$A jue
Aerkiw BAg kr hl. 17 BAegr pd$Ar DAer
50 iw ker P<As lAgAenA hl. 18tAr 50 iw iptelr
8

AMw qtrI krl BAegr pd$Ail jue kiw


tAbu bAnAenAr j. 19tArpr tAr pib^ tAbur j
AerA iw ACAdn !trI krl. kiw bAnAenA helA
lAl r[ kr eBAr cAm idey Ar iw bAnAen
hl ms], cAm idey.
20
tArpr kAirgrr pib^ tAbuek dA krAenAr
j bAbl kAeWr kAWAemA bAnAeln . 21itiw
kAWAemA iCl 10 hAt lV A o 1.5 hAt co. 22itiw
kAWAemA pAzApAiz iw t) ejA idey !tir
heyiCl. itiw kAWAemA iCl krkm. 23BAeb
tArA pib^ tAbur kAWAemAel qtrI krl. tAr
pib^ tAbur di(, idekr j 20 iw kAWAemA qtrI
krl. 24tArpr kAWAemAr j 40 iw repAr
pAy qtrI krA hl. etYkiw kAWAemAet iw ker
pAy iCl. itiw t)Ar DAer kiw ker pAy.
25
tAbur %r idekr jo tAr 20 iw kAWAemA
!trI krl. 26tArA 40 iw repAr iBi% !trI krl/
etYk kAWAemAr j iw ker iBi%. 27tAbr
u ipCen
pim idekr j tAr AerA Ciw kAWAemA qtrI
krl. 28pib^ tAbur ipCen ekAnAr idekr jo
tAr iw kAWAemA qtrI krl. 29 kAWAemAilek
k^ ker nIecr idek ejA edoy hl. bM
opr idek kw AMwA idey idekr ekAnAr
kAWAemAil ejA hl. 30pib^ tAbr
u pim idekr
j emAw Awiw kAWAemA iCl. esKAen 16iw repAr
pAyAo iCl y itiw kAWAemAet iw ker lAgAenA
hl.
31
tArpr kAirgrr bAbl kAW idey kAWAemAr
Agl !trI krl. tAbur Tm pAez p<Aciw Agl/
32
tArA idek p<Aciw Agl lAgAelA bM
epCnidek TRA pim idek p<Aciw Agl lAgAel.
33
mAeJr Agliwek rAK hl kAWAemAr kA
eTek AerkA jue. 34kAWAemAilek esAnAy
mue edoy hl. tArpr tAr esAnAr AMw qtrI
krl Aglil Der rAKAr j bM Aglilo
esAn idey mue edoy hl.
35
tAr imih zenr kAp idey pd$AsmUh qtrI
krl bM tAr ibezx pd$Aiw qtrI krbAr j
nIl/ ebnI o lAl suet qtrI krl. tAr eselAr
opr krb dUtedr echAr eslA krl. 36cAriw
bAbl kAeWr K<uiw bAiney esAn idey mue edoy
hl. tAr K<uiwr j esAnAr AMw qtrI krlbM
cAriw ker repAr pAy qtrI krl. 37tArpr tAr
tAbuet eFAkAr j drjAr pd$ bAnAl imih zenr
kAp bM nIl/ ebnI o lAl sut bYbhAr ker.
r opr tAr sUtAr kAjo krl. 38tArpr tAr
eFAkAr drjAr pd$Ar j p<Aciw K<uiw o AMwA
!tir krl. tArpr K<uiwr o pd$Ar AMwAr
mATAil esAn idey mue edoy hl. tArpr K<uiwr
j p<Aciw ker iptelr pAy St krA hl.

yA^Apu Sk 37:1-38:8

91
sA(Yisku
bsell bAbl kAW idey pib^ isku qtrI
krl. isku iw 2.5 hAt lV / 1.5 hAt co
Ar 1.5 hAt <c. 2 tArpr es K<Aiw esAn idey
isuekr eBtr o bAerr idk mue idl. es
isuekr cAiridek esAnAr jir idey iGero idl.
3
rpr es isukiw bey iney yAoyAr j cAriw
esAnAr AMw cArekA,Ay rAKl. r kidek iw
AMw lAgAenA iCl bM iw AMw lAgAen iCl
r idek. 4isukiw bey iney yAoyAr j
bAbl kAeWr K<uiw !trI ker es esil K<Aiw esAnAy
mue idl. 5 tArpr es pib^ isuekr itiw DAer
AMwAilr iBtr idey K<iu wil Fikey idl. 6 tArpr
es K<Aiw esAn idey ACAdniw qtrI krl. w
iCl 2.5 hAt lV o 1.5 hAt co. 7 tArpr es
epwAen esAnA idey iw krb dUt !trI krl bM
esel ACAdenr DAer ereKiCl. 8 tArpr es
krb dUetr mUi%$iw pApemAcn SAenr ACAdenr
se jue k^ krl. 9dUetr fAn AkAez Ciey
pib^ isukiwek eFek idl. dUetr prSpr
mueKAmuiK hey pApemAcn SAenr idek tAikey rl.

37

hl. it ejAA fAlilr nIec/ eyil ibS]t


pAdAinr se yu) iCl/ esKAen k<ui o pApish
kiw Pul iCl. 22puerA bAitdAniw K<Aiw esAnAy
PulpAtAsh ksAeT ejA idey !tir kr hl.
23
bAitdAenr j sAtiw dIp !tir kr hl.
tArpr es K<Aiw esAn idey sletr icmw o zIxdAnI
pA^ !trI krl. 24es emAw 75 pA K<Aiw esAn
bYbhAr ker bAitdAn o tAr Anuxik ijinsp^
!tir krl.

Dp
U AlAbAr ebdI
rpr DUp-Dun epAAbAr j es bAbl kAW
idey kiw DUpdAnI !trI krl. w iCl 1 hAt
lV/ 1 hAt co bM 2 hAt ct ibizX kiw
ecQekAn ijinx. DUpdAenr cArekAe,r itiwet
kiw ker izM iCl. z]il o DUpebdI kiw
K wker iCl. 26es DUpdAenr opr cArpAz
bM izM K<Aiw esAn idey mue idl. tArpr Dp
U dAenr
27
cArpAz esAnAr jir idey mue idl. jirr
nIec DAer AMw lAgAenA hl. AMw lAgAenA
hl bey iney yAoyAr K<uiw Der rAKAr j. 28es
K<uiwil bAbl kAW idey !tir ker esAn idey
ibezx ewibl
mue idl.
10
29
bsell bAbl kAW idey kiw 2 hAt lV/
tArpr es kjn sugi StkArk eymn
1 hAt co o 1.5 hAt <c ewibl bAnAl. 11ewibelr ker sug !trI ker esBAeb pib^ iBexekr
cArDAr K<Aiw esAnAr pAt idey es mue idl bM etl bM K<Aiw o sugi DUp-DUn qtir krl.
tAr cArDAer kiw esAnAr JAlr lAigey idl.
12
ehAmbilr ebdI
tArpr es kiw 1 hAt coA kAWAem krl
tArpr bsell bAbl kAW idey ehAmbilr
ewibelr sb DAr iGer bM kAWAemAr cArpAez esAnAr
ebdI qtrI kreln. w iCl 5 hAt lV/ 5
JAlr lAgAel. 13tArpr es ewibelr cArekA,Ay
14
cArpAy A y cAriw esAnAr AMw lAgAl. es hAt co o 3 hAt ct ibizX ecQekAn AkAerr.
ewiblwAek bbAr j AMwAelA kAWAemAr Kub 2tArpr es ebdIr etYkiw ekAe,r j kiw
kAeC Awek idl. 15tArpr es ewibliw bey iney z] bAnAel bM tAedr ekA,Ay jue idl yAet
yAoyAr j bAbl kAeWr K<uiw !tir krl. K<Aiw t K hy bM ebdIiw iptl idey eFek idl.
esAn idey K<iu wilo mue idl. 16rpr es ewibel 3es ebdIet bYbhAerr sb srm iptl idey qtrI
bYbhAerr j esAnAr ew/ cAmc/ bAiw o klsI krl. es pA^/ eblc/ bAiw/ k<Aw cAmc/ cAw tYAid
bAnl. epy !neb FAlAr j bAiw o klsI bYbhAr qtrI krl. 4 tArpr es iptl idey jAelr metA
kr hl.
kiw J<AJir qtrI krl. ebdIr eber nIc eTek
mAJKAn pyR J<AJir bsAenA hl. 5tArpr es
bAitdAn
ebdIiw bey iney yAoyAr K<uiw lAgAbAr jnY J<AJirr
17
tArpr es esAnAr bAitdAniw !tir krl. es cArekA,Ay cAriw AMw lAgAl. 6tArpr es bAbl
K<Aiw esAn hA&ui idey epwAel bM !tir krl kAW idey K<uiw qtrI ker iptl idey mue idl.
bAitdAenr ibS]t pAdAnI. es Pul/ pAt/ k<ui idey 7ebdIiw bey iney yAoyAr j K<uiwelA AMwAr
kArkAy$Y ker sbikC ke^ jue idl. 18bAitdAenr iBter Fikey edoy hl. ebdIr DArelA qtrI
Cyiw zAK/ kidek itniw pridek Aro itniw. kr hl t) idey. w iCl kw KAil isuekr
19
itiw fAel TAkl itniw ker Pul. esil kAW metA P<Ap.
8
bAdAemr Puelr metA tAet k<ui o pAt rAK hl.
tArpr es iptl idey pA^ bM pAe^r pAy
20
qtrI
krl. w mihlAedr edoy iptelr Ayn
bAitdAenr de Aro cAriw Pul rAK hl k<ui o
21
pApi semt y edKet bAdAm Puelr metA. tAet eTek enoy heyiCl. mihlAr smAgm tAbur
ekk idek itniw ker emAw Cyiw fAlo rAK ebz drjAy esb krAr j esiCl.
25

38

yA^Apu Sk 38:9-39:8

92

pib^ tA bru cAiridekr A,


tArpr es Ae,r cAiridek pd$Ar kiw
edoyAl qtrI krl. di(, idek es 100 hAt lV
pd$Ar kiw edoyAl qtrI krl. pd$AelA
iCl imih zenr kAp idey qtrI. 10kuiiw K<uiwr
sAhAeyY pd$Ailet blVn edoy iCl.
K<uiwelA iCl 20iw iptelr iBi%r pr. K<uiwr
AMw o pd$Ar bnI iCl repAr qtrI. 11%r
idekr Ae,o iCl 100 hAt lV pd$Ar kiw
edoyAl. esKAen 20iw iptelr iBi%r opr 20iw
K<uiw iCl. K<uiwr AMw o pd$Ar b nI iCl repAr.
12
pimidekr Ae, TAkl 50 hAt lV pd$Ar
edoyAl. Ar TAkl 10iw K<uiw o 10iw iBi%. K<uiwr
AMw o pd$Ar b nI qtrI kr hl repA idey.
13
Ae,r pUbRidk 50 hAt co. Ae,
ebezr drj rAK hl idek. 14ebz drjAr
idekr pd$ iCl15 hAt lV. idek itniw K<uiw
o itniw iBi% iCl. 15idekr ebz drjAo
iCl 15 hAt lV. idek itniw K<uiw o itniw
pAy iCl. 16Ae,r cAiridekr sb pd$A iCl imih
zenr kAper qtrI. 17K<iu wr iBi%elA iCl iptelr
qtrI. dilr AMw o pd$Ar b nI iCl repA
idey qtrI. K<uiwr mATAelA iCl repA idey emAA.
Ae,r sb K<uiwet iCl repAr pd$Ab nI.
18
Ae,r ebz drjAr pd$ qtrI kr hl
imih zenr kAp idey. bM nIl/ ebnI o lAl
suetA idey. pd$Ar opr suetAr kArkAy$Yo kr
hl. pd$Aiw iCl 20 hAt lV bM 5 hAt <c.
elA Ae,r cAiridekr pd$Ar smAn <c. 19pd$
eWk edoy hl cAriw K<uiw o cAriw iptelr pAy
idey. K<uiwr AMw !tir kr hl repA idey. K<uiwr
operr idk Ar pd$Ar bnI repAr. 20pib^ tAbur
smS kIlkelA bM Ae,r cAiridekr pd$el
iCl iptelr !trI.
21
emAiz elbIyedr Aedz idl pib^ tAbu b
sAe(Yr tAbu !tirr kAej y ikC bYbhAr kr
heyeC t kiw tAilkAy ileK rAKet. tAilkAr
dAiy edoy hl yAjk hAerAe,r pu^ TAmrek.
22
iyhd bMzIy he rr epQ^ o irr pu^ bsell
emAizek edoy Bur Aedz nusAer sbikC !tir
krl. 23dAn bMzIy hIxAmekr pu^ hlIyAb tAek
kAej sAhAyY krl. es kjn d( kAirgr o
kArizI. es imih zenr kAp/ nIl/ ebnI o
lAl suetA ebAnAy pArdzRI iCl.
24
pib^ SAn inm$Ae,r j 2 wenro ebzI
esAn edoy heyiCl. w iCl srkAir ihsAb
nuyAyI ojn.
25
ytjn elAkek egA, heyiCl tAr sbA
AmltAik pirmAp nusAer 3.75 wn repA
ideyiCl. 26kui bCr b tAr ebiz bye sr elAekedr
9

egA, heyiCl. emAw 6/03/550 jn purx iCl bM


etYkek AmltAik pirmAp nusAer 1.5
As repA kr iheseb idet heyiCl. 27tAr
3.75 wn repA bYbhAr ker Bur pib^ SAn bM
pd$Ar j 100iw iBi% qtrI keriCl. tAr pib^
SAenr iBi%r j bM pd$Ar pAyAr j 3.75 wn
rep bYbhAr keriCl. emAw 100iw iBi% kr
heyiCl. tAr itiw iBi%r j 75 pA rep
bYbhAr keriCl. 28bAik 50 pA repA idey AMw
pd$Ar bnI qtrI keriCl bM K<uiwr mAT mue
ideyiCl.
29
Buek 26.5 wenro ebzI iptl qneb edoy
heyiCl. 30 iptl idey smAgm tAbru ebz drjAr
pAy qtrI kr heyiCl. iptl idey/ ebdI o J<AJir
qtrI heyiCl. ebdIet eyAjnIy smS ijinsp^
iptl idey qtrI kr hey i Cl. 31Ae,r
cAiridekr pd$ o ebz drjAr pd$Ar pAyAo iptl
idey bAnAenA heyiCl. pib^ tAbr
u K<iu w bM Ae,r
cAridekr pd$Ar j iptl bYbhAr kr heyiCl.
yAjekr ibezx bS
yAjkr yKn Bur pib^ SAen esb kreb
tKn tAr ey ibezx epAzAk preb/ esw
nIl/ ebnI o lAl suet idey kAirgrr !tir
krl. tAr emAizek edoy Bur Aedz nuyAyI
hAerAe,r j ibezx epAzAk !tir krl.

39

ePAd
tAr imih zenr kAp/ esAnAr jir/ nIl/ ebnI
o lAl suet idey ePAd qtir krl. 3 tAr esAn
ipiwey sr pAt qtir ker tArpr t eTek esAnAr
jir bAnAl. tArpr tAr es esAnAr jir nIl/
ebnI/ lAl suet o zenr kAper sAeT ksAeT
bn
u l. w Kub d( kAirgerr kAj. 4tAr ePAedr
j k<AeDr kAp bAnAl eyw ePAedr ekAe,
eb<eD edoy hl. 5 tAr ekAmrbnI buen ePAedr
sAeT jue idl. emAizek edoy Bur Aedz
nuyAyI wAo ePAedr mt imih zenr kAp/
nIl/ ebnI o lAl suetA bMesAnAr jir idey
ebAn hl. 6kAirgrr ePAedr j esAnAr opr
egAemdk bsAelA. tAr pATrelAr opr
SAeyelr pu^edr nAm eKAdA krl. 7 tArpr tAr
mi,elA ePAedr opr bisey idl.
lMkAril SAeyelr elAekedr j kiw
SArk hey TAkeb. sb kr heyiCl emAizek
edoy Bur Aedz nusAer.
2

b(Abr,
tArpr tAr b(Abr, !trI krl. iWk ePAedr
metA wAo iCl kjn d( kAirgerr kAj.
8

yA^Apu Sk 39:9-43

93
w !trI kr hl esAnAr jir/ imih zenr kAp
bM nIl/ ebnI o lAl kAp idey. 9 b(Abr,iwek
eDRk ker BAj ker cArekA, kiw pekewr
AkAr edoy hl. w iCl 9 i lV Ar 9
i co. 10tArpr kAirgrr b(Abr,iwr opr
cAr sAir mi,mAi,kY bsAelA. Tm sAiret iCl
c,
I/ pItmi, o mrkt. 11itIy sAiret iCl prAg/
nIlkA o pAA/ 12tIy sAiret iCl eperAj/
iyS o kwAehl. 13c&uTR sAiret iCl !bdUyRY/
egAemdk o sUyRkAmi,. sb mi, esAnAr opr
bsAenA hl. 14b(Abr,iwr opr emAw bAerAiw mi,
iCl. SAeyelr etYk pue^r j iCl kiw
ker mi,. etYk lAerr opr zIlemAherr
metA SAeyelr bAerAiw pirbAregAIr kiw ker
nAm eKAdA kr iCl.
15
kAirgrr b(Abre,r j K< A iw esAnAr
ezklsmUh bAnAelA. ezklil dir mt
pAkAen iCl. 16kAirgrr iw esAnAr AMw bAiney
b(Abre,r ekAe, Awek idl. tAr k<AeDr j
iw esAnAr SAlIo !tir krl. 17tAr esAnAr
ecniwek b(Abre,r ekAe,r AMwAr sAeT eb<eD
idl. 18tAr Aer iw esAnAr AMw bAiney
b(Abre,r pr iw ekAe, Awek idl. w iCl
b(Abre,r iBterr idek ePAedr iWk per.
tAr esAnAr ezkelr pr Ail sAmenr idk
idey ePAedr k<AeDr pir esAnAr lAerr se
yu) keriCl. 19tArpr tAr Aer iw esAnAr
AMw qtrI krl bM esil ePAedr pAez/
b(Abre,r eBtridekr DAer Awek idl. 20tAr
AerA iw esAnAr AMw bsAl k<AeDr pir nIec
ePAedr sAmen. AMwAil iCl bnIr kAeC/
ekAmrb nIr opr. 21tArpr tAr kiw nIl iPetr
sAhAeyY b(Abr,Ir AMwr sAeT ePAedr AMw
eb<eD idl. BAeb Bur Aedz nuyAyI b(Abr,iw
ePAedr sAeT z)BAeb b<AD TAkl.
yAjkedr pr epAzAk
tArpr tAr ePAedr j spU,Rrep nIl
kAp idey kiw epAzAk bunl. 23tAr AlKAAr
mAJKAen kiw Puew krl bM PuewAr cArDAr
idey kwkerA kAp eslA ker idl/ PuewAiw
yAet n eCe tAr j.
24
tArpr tAr imih zenr kAp bM
nIl/ ebnI o lAl suetA idey ebdAn qtrI
krl. ebdAnAil tAr AlKAAr nIecr DAer
Juiley idl. 25tAr K<Aiw esAnAr G qtrI krl
bM esil AlKAAr nIecr DAer ebdAnAr mAeJ
mAeJ lAigey idl. 26lKAAr nIecr DAer etYkiw
ebdAnAr mAJKAen kiw ker G lAgAenA hl.
emAizek edoy Bur Aedzmt epAzAk !tir
22

krA hl. Bur esb krAr smy yAjekr prAr


j.
27
d( kAirgrr hAerA, o tAr pu^edr j
imih zenr kAper jAm qtrI krl. 28tAr imih
zenr kAp idey kiw pAgi/ mATAy b<ADAr iPet
o eBter prAr epAzAk qtrI krl. 29emAizek
edoy Bur Aedzmet tAr imih zenr kAp
bM nIl/ ebnI o lAl suet idey kAper opr
sUecr kAj ker bnI qtir krl.
30
tArpr tAr K<Aiw esAn eTek esAnAr pAt
qtrI krl pib^ mukuewr j. tAr esAnAr opr
kTAil eKAdA krl 'pib^ Bur
kAeC.31tArpr tAr esAnAr pAtiwek kiw
nIl iPetr se eb<eD idl. tAr emAizek edoy
Bur Aedz nusAer nIl iPetiwek pAgir se
jiey eb<eD idl.
emAizr Ar pib^ tA bu pyeR b(,
bezex pib^ tAbu b smAgm tAbur kAj
ezx hl. emAizek Bu y y Aedz ideyiCeln
S AeylbAsI iWk esBAeb sbikC krl. 33tArpr
tAr pib^ tAbu o tAr eBterr sb ijinx emAizek
efek edKAl. tAr emAizek AMw/ kAWAemA/ Agl/
K<uiw bM pAy edKAl. 34tAr tAek tAbur lAl r[
kr emexr cAmAr qtir Abr, edKAl. tAr tAek
ms], cAmAr qtrI Abr,o edKAl. tAek sebRAc
pib^tm SAenr ebz drjAr pd$Ao edKAn hl.
35
emAizek sA(Yisku iwo edKAen hl. isku iw
bhn krAr j K<uiw o isukiwr Abr,o tAr
edKAl. 36tAr tAek ewibl o tAr per rAK
ijins bM ibezx riwo edKAl. 37tAr tAek
K<Aiw esAnAr !trI dIpdAn o tAr dIpilo edKAl.
tAr dIepr j bYbht etl o dIepr Anuxik
Mzilo edKAl. 38emAizek esAnAr ebdI
iBexekr etl/ sugI DUp-Dun bM tAbur ebz
drjAr pd$Ao edKAen hl. 39tAr iptelr ebdI
o iptelr KurA edKAl. tAr ebdI bhn krAr K<uiw
o ebdIet bYbhAy$ sb ijins edKAl. pA^ bM
pAe^r pAyAo edKAl.
40
tAr emAizek Ae,r cAiridekr pd$/ tAr
K<uiw bM pAyo edKAl. Ae,r ebz drjAr
pd$/ di/ tAbur K<uiw bM pib^ tAbu b smAgm
tAbur smS ikC emAizek edKAn hl.
41
tAr pib^ SAen esbAr j yAjkedr epAzAk/
hAerA, bM tAr pu^edr j !tir ibezx epAzAk
emAizek edKAl. epAzAk hAerAe,r pu^r
yAjekr kAj krAr smy preb.
42
SAeylbAsIr emAizek edoy Bur Aedz
metA smS kAj keriCl. 43emAiz sbikC BAl
ker py$eb(, ker edKl ey sbikC b Bur
32

yA^Apu Sk 40:1-38

94

Aedz metA heyeC. tA emAiz tAedr AzRIbAd


krl.
emAiz pib^ tA bu SA pn krl
tKn Bu emAizek bleln/ 2 "Tm mAesr
Tm iden pib^ tAbu TRA smAgm tAbu
SApn kr. 3sA(Yisukiw pib^ tAbuet rAeKA bM
Abr, idey eFek dAo. 4 ewibliw iney es bM
oper ey sb ijins TAkAr kT esil rAeK.
tArpr dIpdAniw tAbuet iney es dIpil iWk
jAygAmet rAeK. 5rpr tAbuet !neb edoyAr
j esAnAr ebdIiw iney es. sA(Yisukiwr
sAmen ebdIiw rAeKA. pib^ tAbur ebz drjAy
pd$ wAi[ey dAo.
6
"ehAmbil edoyAr j ebdIiw pib^ tAbur
ebz drjAr sAmen rAeKA. 7 hAtmuK eDAoyAr j
pA^iwet jl ereK esiw smAgm tAbu o ebdIr
mAJKAen rAeK. 8 Ae,r cAiridek pd$Ar edoyAl
wAi[ey dAo. tArpr Ae,r ebz drjAy pd$
lAigey dAo.
9
"iBexk etl bYbhAr ker pib^ tAbu o tAr
eBterr sbikCr iBexk ker. &uim yKn sb
ijinesr opr etl eCwAeb tKn sbikC pib^
hey yAeb. 10ehAmbilr j ebdIiw iBexk ker
bM iBexekr etl idey ebdIr smS ijinx
iBix) ker. et ebdIiw Kub pib^ hey Web.
11
pA^ o pA^ dAnek pib^ krbAr j tAedr
iBexk ker.
12
"hAerA, o tAr pu^edr smAgm tAbur ebz
drjAy iney esA. tAedr jl idey SAn krAo.
13
tArpr hAerA,ek ibezx epAzAk prAo. tAek
etl idey iBexk ker pib^ ker. tAhel es
yAjkrep AmAr esbA kret pAreb. 14tAr pu^edr
epAzAk prAo. 15tAr pu^edr iWk esBAeb iBexk
krAo eyBAeb tAedr iptAek kerC. tAhel tArAo
yAjk iheseb AmAr esb kret pAreb. yKn
&uim tAedr iBexk kreb tKn tAr yAjk hey
yAeb. bM pirbAr AgAmI ideno icrkAelr
mt yAjekr kAj kreb. 16emAiz Bur Aedz
emen tAr ined$z metA sbikC krl.
17
tA iWk smey pib^ tAbu SApn kr hl.
tAr imzr eCe yAbAr itIy bCerr Tm mAesr
Tm idn tAbu SApn kr heyiCl. 18emAiz tAbur
iBi%el jAygAmt SApn krl. tArpr es
iBi%elr opr kAWAemAiw bsAl bM Agl idey
Ku<iwel bsAl. 19tArpr emAiz pib^ tAbur opr
bAerr tAbu bsAl. bM tAr opr ACAdn idl.
es sbikC Bur Aedz met krl.

40

20

emAiz ci)p^ iney pib^ isuek rAKl.


K<uiwel isuekr opr ereK esiwek Abr, idey
eFek idl. 21tArpr emAiz pib^ isukiw pib^
tAbuet rAKl. es iWk jAygAy pd$ wAAel
isukiwr sur(Ar j bM BAeb es Bur
Aedz met sA(Yisukiwr sur(Ar bYbS krl.
22
tArpr es pib^ tAbur %ridek pib^ SAenr
pd$Ar sAmen ewibliw rAKel. 23Bur Aedz
nusAer emAiz Bur sAmen ewibelr opr riw
rAKl. 24tArpr es tAbuiwr di(, idek ewibelr
ibprIt idek dIpdAniw rAKl. 25Bu eymniw Aedz
keriCeln esmet emAiz dIpil SApn krl
bM tAedr Bur sAmen rAKl.
26
rpr emAiz smAgm tAbr
u pd$Ar sAmen esAnAr
ebdIiw rAKl. 27Bur AedzmetA emAiz tAr eBter
sugi Dp
U -Deu nA epAAl. 28tArpr emAiz pib^ tAbr
u
ebz drjAy pd$ wA[AelA.
29
emAiz ehAmbilr ebdIiw smAgm tAbur ebz
drjAr sAmen rAKl. tArpr emAiz es ebdIet
kiw ehAmbil idl. es Buek zs !nebo idl.
es sbikC Bur Aedz met krl.
30
emAiz rpr smAgm tAbu o ebdIr mAJKAen
hAt muK eDAoyAr j jl Bit$ pA^iw rAKl.
31
hAt o p eDAoyAr j emAiz/ hAerA, o tAr
pu ^ r pAe^r jl bYbhAr krl. 32tAr
etYkbAr tAbuet eFAkAr smy bM ebdIr kAeC
yAoyAr smy tAedr hAt p Duey inl. sb ikC
kr hl Bur Aedz nusAer.
33
tArpr emAiz pib^ tAbur Ae,r cAiridek
pd$ idey idl. es ebdIiw Ae, ereK Ae,r
ebz drjAy pd$ lAgAl. BAeb emAiz tAr
sb kAj ezx krl.
Bu r mihmA
rpr emG es pib^ smAgm tAbu eFek
ePll. bM Bur mihmAy pib^ tAbu pirpU,R hl.
35
emAiz smAgm tAbuet Fket pArl n. kAr, t
emeG eFek iCl bM Bur mihmAy iCl pirpU,R.
36
emG S A ey e lr elAekedr ediKey
ideyiCl ey kKn yA^ Zr kret heb. yKn pib^
tAbur opr eTek emG ser yAeb tKn SAeyelr
elAekr yA^ Zr kret pAreb. 37ik yKn emG
pib^ tAbur opr iCl tKn elAekr tAedr yA^
Zr krAr ecX kerin. yt(, n emG oper eWiCl
tt( tAr esKAen iCl. 38tA Bur emG idenr
ebly iCl smAgm tAbur oper bM rAet An
iCl emeGr eBter. tA SAeyelr sm pirbAr
tAedr puer yA^ApeT emGiw edKet pAiCl.
34

95

elbIy pu Sk
ehAmbil o qnebdYsmhU
Bu Vr emAizek fAkeln bM smAgm tAbu
eTek tAr se kT bleln/ 2''SAeyelr
elAkedr bl yKn Bur kAeC etAmr ekAn !neb
iney Aseb/ es !neb eyn etAmAedr ekAn kiw
g]hpAilt A,I hy/ t kiw gr/ emx b CAglo
het pAer.
3
''yKn ekAn bYi) tAr egA-pAl eTek ehAmbil
edy/ tKn esw eyn xA hy/ yAr meDY ekAn edAx
en. smAgm tAbuet eFAkAr mueK es A,Iiwek
Aneb. tArpr Bu es qneb h, krebn.
4
A,Iiwek htY krAr smy es b A,Iiwr
mATAy tAr hAt rAKeb. Bu es bYi)ek pAp
eTek mu) krAr j Ayi%rep ehAmbil h,
krebn. 5'Bur sAmen es es e bACriwek
hnn kreb. tArpr hAerAe,r pue^r TRA yAjkrA
smAgm tAbuet eFAkAr mueK biSt ebdIr kAeC
b es r) Aneb bM ebdIr oper bM
cArpAez t iCiwey edeb. 6 yAjk b A,Iiwr
edh eTek cAm CAAeb bM tArpr A,Iiwek
ekew wker wker kreb. 7hAerAe,r pue^r TRA
yAjkrA b ebdIet An Aleb bM tArpr
Aenr opr kAW cApAeb. 8tArpr tAr ebdIr
operr Aen je kr kAeWr opr b
wkerel :mAT Ar ciby
R )
u mAMs rAKeb. 9yAjk
jl idey b jiwr pAil Ar edehr iBterr
Mzil Duey eneb. tArpr yAjk ebdIr oprkAr
jiwr smS Mz puiey eneb. hl ehAmbil/
Aen S& kiw qneb. qnebr sug Buek
KuzI kreb. 10'yKn ek ehAmbil iheseb kw
emx b kw CAgl phAr edy/ tKn es A,Iiwek
b purx A,I het heb/ yAr meDY ekAn edAx
b K<ut en. 11Bur sAmen ebdIr %r idek es
A,Iiw htY kreb. tArpr hAerAe,r pue^r TRA
yAjkrA A,Iiwr r) ebdIr oper bM cArpAez
iCiwey edeb. 12yAjk tArpr A,Iiwek wker
wker ker kAweb. tArpr es wkerAel :mAT
o cibRyu) mAMs ebdIr Aen rAK kAeWr opr
rAKeb. 13yAjk jl idey A,Iiwr pAil Ar
edehr iBterr Mzil Deu y eneb. yAjkek b
pZiwr smS Mz sgR kret heb. es ebdIr
opr A,Iiwek puiey eneb. hl ehAmbil/ Aen
St qneb. sug Buek KuzI ker.

''yKn ekAn elAk Buek ehAmbil iheseb


kiw pAKI phAr edy/ tKn es pAKIiw eyn
kiw GuGu ikMb kiw kic pAyr hy. 15yAjk
b qnebiwek ebdIr kAeC Aneb. tArpr es
pAKIr mATAiw ewen iCe eneb bM ebdIr opr
pAKIiwek epAAeb. pAKIiwr r) ebdIr pAez ePel
edeb. 16yAjk b pAKIiwr glAr Tilw ewen
eneb/ pAlkilo srAeb bM esilek ebdIr pUbR
idek Ce ePel edeb. ebdI eTek CA sirey rAKAr
wA hl jAyg. 17yAjk pAKIiwr fAnAr jAygAw
iCe ePleb ik pAKIiwek BAg kreb n. tArpr
pAKIiwek ebdIr pr kAeWr oprkAr Aen
epAAeb. w hl ehAmbil/ Aen St qneb.
r sug Buek KuzI ker.
14

zs qnebsmhU
''yid ek Bu Vrek zs qneb dAn ker/
teb tAr qneb eyn eA myd eTek !trI
hy. mydAr opr elAkiw b etl FAleb
bM tAr opr kuur rAKeb. 2 tArpr es esw
hAerAe,r pu^edr kAeC TRA yAjkedr kAeC Aneb.
es etl Ar sugi emzAen kmueW mydAr e
eneb. yAjk tKn ebdIr oper SArk !neb
epAAeb. qneb Aen St. r sug Buek
KuzI ker. 3 hAerA, bM tAr pu^edr j TAkeb
bAik pe TAk zs qneb. Buek edoy Aen
!tir qneb tY pib^.

esk zs qnebsmhU
''yKn ekAn elAk nuen esk zs qneb
phAr edy tKn t eyn b KAimribhIn riw
hy y imih myd o etl idey !trI/ Tb eyn
etl emzAenA srcAkalI hy. 5 yid &uim eskApAe^
esk zs-qneb Aen/ t hel t eyn b
etl emzAen KAimribhIn e mydAr !trI hy.
6
&uim b esw wker wkerA kreb bM tAr
opr etl FAleb. iw hl zs qneb. 7 yid &uim
kAy BAj zs qneb iney Aes/ tKn eyn t
etl emzAen eA myd idey !trI hy.
8
''&uim b sb ijins eTek !trI zs
qnebil Bur kAeC Aneb. yAjekr kAeC esil
iney yAeb bM es esilek ebdIr opr rAKeb.
9
tArpr yAjk zs qnebr ikC Mz eneb bM
4

elbIy pu Sk 2:10-4:5

96

SArk qneb/ ebdIr opr epAAeb. qneb


Aenr !trI. r sug Buek KuzI ker. 10pe
TAk zs qneb hAerA, o tAr pu^edr j. Buek
edoy Aen !trI qneb tY pib^.
11
''&uim b KAimr emzAenA ekAn zs qneb
Buek edeb n. &uim KAimr b mDu Aen Jles
Buek !neb iheseb edeb n. 12Tm Psl eTek
An qneb iheseb &uim KAimr o mDu Bur kAeC
Anet pAer/ ik KAimr o mDu sug hey eb
yAoyAr j ebdIr opr eyn epAAen n hy.
13
etAmAr An itiw zs qnebe &uim b
lb, edeb. Verr inyemr lb, eyn etAmAr zs
qneb eTek bAd n pe. etAmAr smS qnebr
se b lb, Aneb.
Tm Psl eTek zs qnebsmhU
14
''yKn &uim Tm Psl eTek zs qneb Bur
kAeC Aneb/ tKn b Aen JlsAen zesr
mAT Aneb. il b wAwk zesr c,R kr
mAT heb. heb etAmAr Tm Psl eTek An
zs qneb. 15&uim bzY etl Ar sugi tAr
opr FAleb. hl zs qneb. 16yAjk b
e zesr ikC Mz/ etl bM smS DUn Bur
kAeC SArk !neb iheseb epAAeb.
ml qnebsmhU
''ml qneb iheseb yKn ek Verr kAeC
sgR edy tKn A,Iiw kiw purx b SI gr
het pAer. ik A,Iiwr b eyn ekAn edAx n
TAek. 2elAkiw A,Iiwr mATAy hAt rAKeb bM
smAgm tAbuet eFAkAr mueK A,Iiwek htY kreb/
tArpr ebdIr oper Ar tAr cArpAez hAerAe,r
pue^r TRA yAjkr r) iCwAeb. 3ml qneb
hl Bur it Aen St k qneb. A,Iiwr
edehr iBter o bAer ey cibR AeC/ yAjk t
b sgR kreb. 4 elAkiw iw b]O bM ey cibR
inteVr nIec tAedr eFek ereKeC esel sgR
kreb. es ey cibR yk]ek eFek ereKeC esiwo
sgR kreb bM be] Or se iwek sirey rAKeb.
5
tArpr hAerAe,r pue^r ebdIr opr cibR epAAeb.
Aenr oprkAr kAeW rAK l qnebr opr
t tAr rAKeb. w hl Aen St qneb. r
sug Buek KuzI ker. 6 yKn ekAn elAk Bur
it ml qneb iheseb kiw emx b kiw
CAgl dAn ker/ tKn A,Iiw purx Tb SIjAtIy
het pAer; ik tAet eyn b ekAn edAx nA
TAek. 7yid es tAr !neb iheseb kiw emxzAbk
Aen teb es t Bur sAmen Aneb. 8es b
tAr hAt A,Iiwr mATAr opr rAKeb Ar smAgm
tA<br
u sAmen A,Iiwek htY kreb. tArpr hAerAe,r

pue^r ebdIr cArpAez A,Iiwr r) iCwAeb. 9Aen


St qnebr mt ker elAkiw ml qnebr kw
Mz Bur it sgR kreb. elAkiw b cibR/
sm cibRyu) elj bM ey cibR A,Iiwr iBtr
Mezr smS elAek eFek rAeK t sgR
kreb. :ipCenr hAer ekbAer lAegAyA Mz eTek
eljwA es ekew edeb. 10kiwr kAeCr iw b]O o
tAedr eFek rAK cibRek elAkiw eyn dAn ker. es
b yk]etr cibR Mzwku o dAn kreb. es b
b]O semt esiwek sirey eneb. 11tArpr ebdIr
opr yAjk esilek epAAeb. Bur it Aenr
qneb hl ml qneb ik w sADAr mAnux
KA ihsAeb h kret pAreb.
ml qneb iheseb kiw CAgl
''yid qnebiw kiw CAgl hy t hel elAkiw
tAek Bur sAmen Aneb. 13elAkiw CAgliwr mATAy
tAr hAt rAKeb bM tAek smAgm tAbur sAmen
htY kreb. tArpr hAerAe,r pu^ ebdIr cArpAez
CAgelr es r) iCwAeb. 14Bur it Aenr qneb
iheseb elAkiw ml qnebr ikC Mz b
dAn kreb. A,Iiwr iBterr Mzilr operr o
cArpAezr cibR elAkiw b sgR kreb. 15elAkiw
nIecr ipCenr idekr mAMsepzIr kACAkAiC iw b]O
o tAedr cibRr ACAdn b sgR kreb. es
yk]etr cibR Mzo edeb. es b wAek b]Osh
sirey edeb. 16rpr yAjk b il ebdIr
opr epAAeb. ml qneb hl Aen St k
qneb. r sug Buek KuzI ker. iwo sADAr
mAnux KA ihsAeb h kret pAer; ik e
Mzil TR A cibR Bu r j inid$ X.
17
bMzprprAy inym icrkAelr j etAmAedr
meDY clet TAkeb. eyKAen etAmr TAk etAmr
b kKno cibR b r) KAeb n.
12

jAe Gew yAoyA pApkemrR j qnebsmhU


Bu emAizek bleln/ 2''SAeyelr elAekedr
bel yid ekAn bYi) jAe pAp ker ePel
bM Bu y kret bAr, kereCn etmn ekAn kAj
ker/ tKn es bYi) b kAjil kreb
3
''yid iBix) yAjk mn kw Bul ker
bes yAet elAek tAr pAep edAxI hey yAy/ tKn
yAjk tAr pAepr j b Bur kAeC kiw
qneb dAn kreb. yAjk b ekAn edAx en
mn kiw e bACr sgR kreb. pAp qneb
iheseb es e bACriw Buek sgR kreb.
4
iBix) yAjk e bACriwek smAgm tAbr
u ebz
peT Aneb. tArpr tAr hAt xAer mATy rAKeb
bM Bur sAmen xAwAek htY kreb. 5es yAjk
bACriw eTek ikCw r) iney tA smAgm tAbur

97
eBter iney Aseb. 6 per tAr A[ul re)r meDY
efAbAeb bM pib^tm jAygAr ACAdenr sAmen
Bur sAmen sAtbAr es r) eCwAeb. 7yAjk ikCw
r) sugI ebdIr ekAe, lAgAeb. : ebdIiw smAgm
tAbuet Bur sAmen reyeC. xAer sb r)wA
tAek ehAm ebdIr nIec eFel idet heb. : ebdIiw
smAgm tAbuet eFAkAr mueKr ebdI. 8 pAepr j
qnebr bACriwr smS cibR es ebr ker eneb.
eBterr Mzilr oprkAr o cArpAezr cibRo
es iney eneb. 9es b b]O bM kiwr nIec ey
cibR tAedr eFek rAeK t eneb. es yk]etr cibRo
b eneb. es w b]eOr sAeT ebr ker eneb.
10
ml qnebr xAiwr sgRIkre,r mt yAjk
b smS Mzel sgR kreb. ehAm
qnebr j ey ebdI/ tAr opr yAjk b
A,Iiwr Mzel epAAeb. 11-12ik yAjk b
xAiwr cAm/ eBterr Mzel bM zrIerr
bj$Y pdATR bM mATA o pAeyr smS mAMs sirey
eneb. yAjk es sb Mz tAbur bAer ibezx
jAygAy eyKAen CAel eFel rAK hy/ esKAen
bey iney Aseb. esKAen b es kAeWr opr
es sb Mz ereK epAAeb. eyKAen CAel FAl
AeC esKAen xAiwek epAAet heb.
13
''mno het pAer ey sm SAeyl jAit n
ejen pAp kreC. tAr hyetA mn enk kAj
ker beseC eyil tAedr n kret Bu A|A
ideyeCn. yid tA Gew tAr edAxI heb. 14yid
tAr es pAp sVe buJet pAer/ teb tAr sm
jAitr j pAepr qneb iheseb kw e bACr
sgR kreb. tAr b e bACriwek smAgm
tAbuet iney Aseb. 15elAekedr meDYkAr bI,rA
Bur sAmen xAiwr mATAy hAt rAKeb bM tKn
kjn Bur sAmen e bACriwek htY kreb.
16
iBix) yAjk ey tKn k%RbYrt iCl/ es
ikCw r) smAgm tAbuet iney Aseb. 17yAjkiw
tAr A[ul re)r meDY efAbAeb bM t sAtbAr
Bur sAmen pd$Ar sK
u BAeg iCiwey edeb. 18tArpr
yAjk ikCw r) ebdIr ekA,elAy ePleb. :
ebdI smAgm tAbr
u meDY Bur sAmen reyeC. yAjk
smS r) l qnebr ebdIr emeJy FAleb.
: ebdI smAgm tAbur meDY eFAkAr mueK reyeC.
19
rpr yAjk A,Iiwr smS cibR eneb bM t
ebdIr opr epAAeb. 20yAjk pAp qneb eymnBAeb
xAiwek sgR keriCl esBAeb smS
Mzel sgR kreb. BAeb yAjk elAekedr
Zic ker &uleb* bM Vr SAeyelr elAekedr
(m krebn. 21yAjk b xAiwek iziberr
bAer Aneb bM t epAAeb/ eymnBAeb es Tm
e l A e k e d r & u l e b Tb ''Ayi%kr. ih ziwr
TR ''FAk edoy/ "lukAen Tb "pAp mueC edoy.

elbIy pu Sk 4:6-35

xAek puieyiCl. sm sdAeyr pe( wA


hl pAp emAcenr qneb.
22
''kjn zAsk jAe pAp kret pAer bM
tAr Bu Vr y y kret b inexD keriCeln/
tAr meDY ekAn kw es ker ePlet pAer.
pAp krAr j zAsk edAxI heb. 23yid zAsk tAr
pAp sVe buJet pAer/ t hel es b ekAn
edAx en mn kiw purx CAgl Aneb. eswA
heb tAr qneb. 24zAskiw b tAr hAt CAgliwr
mATAy rAKeb Ar Bur sAmen eyKAen ehAmbil
htY kr hy esKAen tAek hnn kreb. CAgliw
hl edAxemAcenr bil. 25pAp qnebr ikCw r)
yAjk b tAr A[uel eneb bM l qnebr
ebdIr ekA,elAy t ePleb. bAik r)wku yAjk
b ebdIr emeJet eFel ePleb. 26Ar CAgliwr
smS emd yAjk b ebdIr opr epAAeb;
ml qneb dAenr emd eymnBAeb es epAAy
esBAeb yAjk b t epAAeb. BAeb yAjk
es zAskek tAr pAp emAcenr Ayi% kreb
bM Vr tAek (m krebn.
27
''sADAr, elAekedr ek yid jAe pAp
ker bM Bu y inix kereCn mn ikC yid
ker tAhel es tAr prAeDr j Aenr kAeC
dAyb TAkeb. 28yid es bYi)iwr inejr pAp
ibxey DAr, je/ teb es iny edAx en mn
kiw SI CAgl Aneb. iw heb elAkiwr pAepr
j qneb. pAp kereC bel es b CAgliw
Aneb. 29es tAr hAt A,Iiwr mATAy rAKeb bM
ehAmbilr jAygAy tAek htYA kreb. 30tArpr
yAjk CAgliwr ikCw r) tAr A[uel eneb bM
ehAmbilr ebdIr ekA,elAet es r) ePleb.
rpr yAjk CAegr bAik r)wku b ebdIr
emeJet eFel edeb. 31eymnBAeb ml qneb eTek
emd edoy hy/ esBAeb yAjk b CAgliwr
smS emd sgR kreb. yAjk b Bur ee
sugi iheseb ebdIr opr t epAAeb. BAeb
yAjk es bYi)ek tAr pAp
emAcenr Ayi% kreb. bM Vr es bYi)ek
(m krebn.
32
''pAepr qneb iheseb yid es elAkiw kiw
emxzAbk Aen thel tAek b ekAn edAx
en mn kiw SI zAbk Anet heb. 33elAkiw
b tAr hAt A,Iiwr mATAy rAKeb bM eyKAen
tAr ehAmbil htY ker esKAen edAx emAcenr
qnebek htY kreb. 34yAjk tAr A[uel b
es pApemAcenr qneb eTek ikCw r) eneb
bM ehAmbilr ebdIr ekA,ilet t lAgAeb.
rpr yAjk emxzAbkwAr bAkI sb r) ebdIr
emeJy FAleb. 35eymnBAeb ml qnebilr meDY
emxzAbekr emdmAMs sgR kr hy/ yAjk

elbIy pu Sk 5:1-6:4

98

esBAeb emxzAbkiwrsmS emd sgR kreb.


eswAek yAjk eymnBAeb ekAn ehAmbil Buek
edoy hy/ esBAeb ebdIr opr tAek epAAeb.
BAeb yAjk es bYi)ek tAr pAp emAcenr
Ayi% kreb bM Vr es bYi)ek (m krebn.
ibiB Dre,r AkiSk pAp
''ekAn mAnux kiw stkRbA,I Znet pAer/ Tb
kjn mAnux mn ikC Zen b edeK TAket
pAer y elAkedr bl ic. yid es elAkiw
y edeKeC b ZeneC t n bel/ t hel es
pAepr je edAxI heb. 2Tb elAkiw hyt Zic
ekAn ikC SpzR kret pAer. eymn g]hpAilt ekAn
A,Ir m]tedh Tb ekAn Zic A,Ir m]tedh.
o elAkiw nAo jAnet pAer ey es sb
ijinsSpzR kereC; ik tbu es Bul krAr kAre,
edAxI heb. 3mn enk ibxy AeC y mAnuexr
kAC eTek Aes bM mAnuxek Zic ker. kjn
mAnux n ejen kjenr kAC eTek sebr
ey ekAn kw SpzR kret pAer. yKn es mAnux
jAnet pAer ey es Zic ijins SpzR kereC/
tKn es edAxI heb. 4kjn mAnux BAl TbA m
ikC ic n ker hWkArI it| ker ePlet
pAer bM spek$ Buel eyet pAer ik yKn
tAr it|Ar kTAw men pe/ tKn es heb edAxI
kAr, es tAr itit r( kerin. 5sutrAM yid
ekAn mAnux ilr meDY ekAn kiw ibxey edAxI
hy thel/ es ey kAjw Bul ker kereC t
b SVIkAr kreb. 6es b tAr k]t edAexr
j Bur kAeC Aseb. es b kw SI
emxzAbk b SI CAgl pApemAcenr !neb iheseb
Aneb. tArpr yAjk es mAnuxiwek k]t pApkmR
eTek mu) krAr j y ikC krAr kreb.
7
''yid elAkiw emxzAbk idet smTR n hy teb
es b iw GuGu pAKI b iw pAyr Verr
kAeC Aneb. el hl tAr k]t pAepr j
qneb . kiw pAKI heb b tAr pAepr qneb
bM priw heb ehAemr qneb. 8 elAkiw b
esil yAjekr kAeC Aneb. Tem yAjk pAp
qneb iheseb kiw pAKIek sgR kreb. yAjk
pAKIr GA eTek mATAwA AlAd ker eneb/ ik
pAKIiwek BAeg BAg kreb n. 9yAjk b
ebdIr pAez pAepr j sgRIk]t qnebr
r)ek iCiwey edeb. tArpr bAik r) ebdIr tledez
eFel edeb. hl k]t pAepr j qneb. 10rpr
yAjk itIy pAKIiwek b ehAmbilr
inymAnuyAyI sgR kreb. BAeb yAjk es
bYi)ek tAr k]t pAp emAcenr Ayiz% kreb bM
Vr es bYi)ek (m krebn. 11yid mAnuxiw iw
GuGu pAKI b iw pAyr idet smTR n hy thel

es b 8 kAp g<ue myd Aneb. wA heb


tAr pAepr j qneb. elAkiw ekAn*em mydAy
ekAn etl edeb n. t pAp emAcenr qneb bel
es et kuur edeb n.
12
elAkiw b mydAr e yAjekr kAeC
Aneb. yAjk t eTek k mueW myd eneb.
heb k Sr,ATRk qneb. ebdIr opr yAjk e
myd epAAeb. hl Verr it Aen epAAen
k qneb. pAepr j sgR qneb. 13BAeb
yAjk mAnuxiwek ezADn kreb bM Vr es
mAnuxiwek (m krebn. eywku zs qneb pe
TAkeb/ t sADAr zs qnebr mt yAjekr
j heb.
14
Bu emAizek bleln/ 15''ekAn bYi)
AkiSkBAeb Bur pib^ ijinesr sAeT ekAn
edAx kret pAer. ese(e^ es bYi) ekAn K<ut
en mn kiw purx emx b Aneb. wA
heb Bur it edAexr j edoy !neb. &uim
b pib^ SAenr mAp kAiW bYbhAr kreb bM
purx emxiwr kiw mUlY iWk kreb. 16pib^
ijinesr se es ey pAp kereC tAr j elAkiw
b tAr jirmAn edeb. es y edeb bel itit
ideyiCl t edeb o tAr se mUelYr k pmAMz
eyAg kreb bM es mUlY yAjkek edeb. BAeb
pApemAcenr !nebr emxiw sgR ker yAjk es
bYi)r Ayiz% kreb bM Vr bYi)ek (m
krebn.
17
''yid ekAn bYi) pAp ker TAek bM Bur
A|Ailr ekAn kiw l[Gn ker TAek/ mnik
yid es t n ejen ker TAek/ es edAxI bM tAr
pAepr j dAyI. 18es bYi)ek yAjekr kAeC
ekAn K<ut en mn kiw purx emx Anet heb.
es purx emx heb edAxemAcenr qneb. BAeb
jAe esiw ey pAp keriCl t eTek yAjk
tAek mu) kreb bM Vr es bYi)ek (m
krebn. 19mn ik es ey pAp kreC w n jAnelo
elAkiw edAxI sutrAM es Buek b tAr edAxATRk
qneb dAn kreb.
A pAepr j edAxATkR qnebsmhU
Bu emAizek bleln/ 2 ''kjn bYi) hyet
sb pAepr meDY ekAn kw ker Bur
ibrAcr, kret pAer. kAerAr ekAn ibxy
edKAezAnA krAr smy es bYApAer ik GeweC es
sVe imTY kT blet pAer. es ikC cir kret
pAer Tb kAek WkAet pAer. 3 er hAirey
yAoy ijins epey imeTY blet pAer/ Tb tAr
itit nuyAyI kAj no kret pAer. Tb
ekAn bYi) ekAn rkemr Ay ker TAket
pAer. 4 ik es Dre,r ekAn kAj krel

99
pAepr edAex edAxI heb/ sutrAM es y ikC cir
keriCl/ es y ikC ek Wikey ineyiCl t es
b iPirey edeb. Tb elAekr tAek y
ikC t%AbDAn krAr j ideyiCl Tb eysb ijins
es epeyo imeTY beliCl/ sbikC es b iPirey
edeb. 5es y ikC imTY itit ideyiCl tAr
puerA dAm edeb bM tArpr es ijinxiwr itir)
k pmAMezr mt dAmo b ePrt edeb. es
k]t iDkArIr kAeC es TR edeb. eyidn es
tAr edAxATRk bil iney Aseb esidn es kAjiw
kreb.
6
'' bYi) b yAjekr kAeC edAxATRk bil
iney Aseb. t b heb emexr dl eTek
An kw purx emx. es purx emexr meDY
eyn ekAn K<ut n TAek. yAjk y bleb r dAm
heb tA. w heb Bur kAeC d% k edAxATRk
bil. 7 rpr yAjk Bur kAeC yAeb bM tAr
pApemAcenr j Ayiz% kreb bM eyilr j
es dAyI iCl Bu tAr smS kAj (m ker edebn.

elbIy pu Sk 6:5-28
!trI k Dre,r riw hl zs qneb. ekAen
pib^ SAen yAjkrA b riw KAeb; smAgm
tAbur Ae,r meDY w KAeb. 17zs qnebiw
b eyn KAimr idey qtrI kr n hy. An
idey !trI AmAek edoy qnebsmU h Aim
yAjkedr Mz iheseb ideyiC. w tY pib^/
dAn krA pAp qneb bM edAx qnebr mt.
18
hAerAe,r smS sAnedr meDY etYkiw purx
sAn Aen St Bur it inebidt qnebsmUh
eKet pAer. w etAmAedr bMzprprAyBAeb
icrkAelr inym. smS qneb SpezRr ArA
es sb mAnuxedr pib^t Aes.
yAjkedr zs qneb
Bu emAizek bleln/ 20"hAerA, Ar tAr
pu^edr AmAr kAeC sb qneb Anet heb.
eyidn tAr hAerA,ek DAn yAjk bel iBix)
kreb/ esidn tAr w kreb. zs qnebr j
tAr b 8 kAp e myd Aneb. :itidenr
qneb dAenr smey w edoy heb. tAr r
eDRk Aneb skAel/ bAik eDRk Aneb sYAr
smy.
21
e mydAr se etl emzAen heb bM
eskAr pAe^ tAek esk heb. !tir hey egel &uim
b t eBter Aneb. &uim qnebiwek wker
wker ker BAeb. r g Buek KuzI kreb.
22
''hAerAe,r S A en bsAr j hAerAe,r
%rpurxedr eTek iBix) yAjk zs qneb
b Bur kAeC Aneb. inym icrkAl Der
cleb. Bur j zs qneb b spU,RBAeb
id kret heb. 23yAjekr etYkiw zs qneb
b spU,Rrep epAAet heb. t ekAn met
AhAr kr cleb n.
19

ehAmbil
Bu emAizek bleln/ 9 ''hAerA, bM tAr pu^edr
ined$z dAo wA hl ehAmbilr inym. ebdIr
ikuer opr ehAmbil skAl n hoy py$
sAr rAt Der TAkeb. ebdIr An b kwAnA
ebdIiwr oper let TAkeb. 10yAjk b
msInr bRAs preb bM tAr pr preb msIn
beS r epAzAk. ebdIr opr Aen d ey
qnebsmUh CA hey igeyiCl yAjk es pirtY)
CA &uel iney es smS CA ebdIr pAez rAKeb.
11
rpr yAjk epAzAk eCe epAzAk preb/
tArpr es tAbur bAer k ibezx jAygAy
CAilek iney yAeb. 12ik ebdIr An b
ebdIr opr let TAkeb. tAek ekAn *em
pApbilr inym

iniBey edoy cleb n. yAjk itidn skAel


24
ebdIr oper kAW idey AlAeb. es ebdIr oper
Bu emAizek bleln/ 25"hAerA, o tAr pu^edr
kAW sAijey ml qneb smUehr cibR b bel hl pAp qneb dAenr inym. eyKAen
epAAeb. 13ebdIr opr An ibrAm let Bur sAmen ehAmbilr bil htY kr heyiCl/
esKAen pAp qnebr bileko htY kret heb.
TAkeb/ t eyn ekAn *em n ineB yAy.
wA tY pib^. 26ey yAjk pAp qneb sgR
zs qnebsmhU
kreC es b esw KAeb; ik es w kw
14
"w hl zs qneb dAenr bYbSA ebdIr pib^ jAygAy KAeb jAygAwA eyn smAgm tAbur
sAmen Bur kAeC hAerAe,r pue^r qneb b cArpAezr WAenr meDY hy. 27pAp qnebr mAMs
Aneb. 15zs qneb smUehr meDY eTek yAjk SpezR kjn mAnux b ekAn ibxy pib^ hey
k mueW Bit$ e myd eneb. es zs qnebr oeW.
"yid iCwAenA re)r kwo ekAn mAnuexr
sAeT eyn etl bM sugI initBAeb TAek. yAjk
ebdIr opr zs qnebek epAAeb. w heb Bur kAper opr pe tKn b ekAn pib^ SAen
it k SrA,ATRk qneb/ r g Buek KuzI eyn es kAp kAc hy. 28mAiwr pAe^ yid pApkreb. 16 zs qnebr bizX y pe TAkeb hAerA, qnebek is krAen hy/ tAhel pA^wAek b
bM tAr pue^r b t KAeb. KAimr n idey eBe ePlet heb. yid pAp qnebek iptelr
8

elbIy pu Sk 6:29-7:30

100

!tir pAe^ ePAwAen hy/ thel pA^iwek b


mAjet heb bM per jel Duey inet heb.
29
''yAjk pirbAerr ey ekAn purx pAp emAcenr
qneb eKet pAreb; w Kub pib^. 30ik yid
pAp emAcenr qnebr r) smAgm tAbur meDY An
hy bM es pib^ SAen mAnuxedrZic krAr j
bYbhAr kr hy/ thel es pAp emAcenr qneb
Aen puiey inet heb. yAjkr es pAp qneb
b KAeb n.
edAxATkR bil
"edAx emAcenr bil segRr il hl inym;
tY pib^. 2 kjn yAjk edAx emAcenr
bil b es jAygAy htY kreb/ eyKAen ehAemr
bil htY kr hy; tArpr edAx emAcenr bilr
r) ebdIr sbidek iCiwey edeb.
3
"yAjk edAx emAcenr bilr smS emd b
sgR kreb/ emdsh elj bM iBtr Mezr
opr Ciey TAk emd sgR kreb. 4 yAjk qnebr
iw b]O bM ey cibR kiwedezr nIec tAedr eFek
rAeK t sgR kreb/ yk]etr emd Mzo qneb
ihsAeb edeb. mU^iilr se es t CAiey
Aneb. 5 smS ijins yAjk ebdIr opr epAAeb.
heb Bur it Aen St k qneb. w
hl k edAx emAcenr qneb.
6
"yAjekr pirbAerr ey ekAn purx edAx
emAcenr bil B(, kret pAer. qneb Kub
pib^/ tA w b ekAn pib^ SAen eKet
heb. 7edAx emAcenr qneb pAp emAcenr qnebr
met. qnebr j k inym. ey yAjk
bilr bYbS ker es KA iheseb mAMs pAeb. 8 ey
yAjk bilr bYbS ker es d qneb eTek cAmo
pAeb. 9d% etYk zs qneb es yAjekr
iDkAer Aseb/ iyin t sgR keriCeln. yAjk
pAeb zs qnebsmUh y nuen esk b BAjbAr
pAe^ Tb eskAr TAlAy rAA kr. 10hAerAe,r
pu^edr iDkAer TAkeb zs qnebsmUh/ esil
ZkenA b etl emzAen het pAer. hAerAe,r pue^r
skel KAer Mz eneb.

qneb iheseb Aneb. 14 smS riwr kiw


es yAjekr/ ey ml qnebr r) iCewAy. 15ml
qnebr mAMs eyidn sgR kr heb/ es iden
tA eKet heb. kjn bYi) phAr Verr
it k]t|t jAnAet edy; ik perr idn skAelr
j mAMesr kwo eyn pe n TAek.
16
"ekAn bYi) ml !neb Anet pAer kAr,
es hyt Vrek phAr idet cAy Tb es hyt
Verr kAeC ibezx mAnt keriCl. yid w stY
hy thel eyidn es qneb edy/ es iden d%
qneb eKey inet heb. yid ikC pe TAek t
perr idn b eKet heb. 17ik yid qnebr
ekAn mAMs tIy ideno pe TAek t Aen
puiey ePlet heb. 18yid ekAn bYi) tIy idn
tAr ml qnebr ekAn mAMs B(, ker/ thel
Bu es bYi)r it sX hebn n. tAr qneb
Bu h, krebn n;es qneb heb Zic. Ar
yid ekAn bYi) es mAMesr ikC B(, ker tA
hel es bYi) inej tAr edAexr j dAyI heb.
19
"Zic mn ekAn bSr eCAyA lAgA mAMs b
eyn ek n KAy; Aen mAMs epAAeb.
etYkiw Zic bYi)ml qneb eTek mAMs eKet
pAer. 20ik yid ekAn Zic bYi) Bur j
inid$X ml qnebr mAMs KAy/ t hel es bYi)ek
b tAr elAkedr eTek ibiC kret heb.
21
"yid ekAn bYi) ekAn Zic ijins/ y mAnuexr
zrIerr Ar Zic heyeC b ekAn Zic j b
Bu inexD kereCn mn ekAn ijins SpzR ker/
tAhel es bYi) Zic heb. bM yid es ml
!nebr mAMs KAy/ tAhel tAek b tAr
elAekedr eTek AlAd kret heb.
22
Bu emAizek bleln/ 23"SAeyelr
elAekedr bel; etAmr gr/ emx b CAgelr ekAen
cibR b KAeb n. 24ey j SVABAibk BAeb mAr
egeC Tb jedr Ar iC-ibiC hey egeC/
etAmr es jr cibR bYbhAr kret pAr; ik
etAmr kKenA t KAeb n. 25Aen epAA j
Bur it d% yid ekAn bYi) tAr cibR Ky/
thel es bYi)ek tAr sMiX elAekedr eTek
ibiC het heb.
26
"etAmr eyKAen bAs kerA n ekn kKen
ekAn pAiKr b ekAn jr r) pAn kreb n.
27
yid ekAn bYi) r) KAy/ thel es bYi)ek
b tAr elAekedr eTek ibiC het heb.

ml qnebsmhU
"Bur kAeC ml qnebsmUh dAenr bYbSA.
12
ekAn bYi) k]t|tA jAnAet ml qneb Anet
pAer. yid es k]t|t jAnAet qneb Aen teb
tAr KAimribhIn etl mAKAen riw/ oper etl
edAlnIy qnebr inym
AblI
edoy pAtl ikC riw bM etl emzAen e
13
28
29
mydAr ikC egAw p<Ariw An ic. ml
Bu emAizek bleln/ "S Aeyelr elAekedr
qnebsmUh hl es qneb y ekAn bYi) Vrek belA yid ekAn bYi) Bur kAeC ml qneb
DbAd jAnAet Aen. es qnebr se bYi)iw iney Aes/ tAhel es bYi) qnebr Mz
KAimr idey !trI kr egAw p<Ariwilo b Buek edeb. 30phAerr es Mz Aen
11

101
epAAen heb. es inejr hAet es phAerr Mz
bhn kreb. es jiwr cibR bM b(edz yAjekr
kAeC Aneb. Bur sAmen jiwr b(edziw &uel
Dreb. wA heb edAlnIy qneb. 31tArpr yAjk
ebdIr opr cibR epAAeb; ik jr b(edz hAerA,
bM tAr pu^edr iDkAer TAkeb. 32etAmr ml
qnebr fAn idekr riwo yAjkek edeb. 33ml
qnebr fAn idekr riw TAkeb es yAjekr
:hAerAe,r pu^edr dKel/ ey ml qnebr r)
Ar cibR sgR ker. 34Aim SAeyelr elAekedr
kAC eTek edAlnIy qnebr b(edz bM ml
qnebr fAn r iniC bM es bSil Aim
hAerA, o tAr pu^edr idey idiC. SAeyelr
elAekrA b inym icrkAelr j emen
cleb.
35
il hl Buek d% Aenr !trI qnebr
Mz y hAerA, o tAr pu^edr iDkAr. yKn
hAerA, bM tAr pue^r Bur yAjk hey esb
ker tAr sgRilr Mzo pAy. 36yAjkedr
menAnIt krAr smy eTek Bu sb Mz
yAjkedr edoyAr j S Aeyelr elAekedr ined$z
edn. elAekrA b eyn es Mz icrkAelr
j yAjkedr edy.
37
il hl ehAmbil/ zs qneb/ pApemAcenr
qneb/ edAxemAcenr bil/ ml !neb bM yAjk
inbRAcn spekR bYbSA. 38sIny pbRetr opr Bu
emAizek A|Ail edn. eyidn Bu SAeyelr
elAekedr sIny mrBUimr meDY Bur kAeC tAedr
qnebsmUh Anet Aedz ideyiCeln/ esidn itin
ibiDil jAiney edn.
emAiz yAjkedr iny)
u kreln
2
Bu emAizek bleln/ "hAerA, o tAr pu^edr
se nAo. es se nAo epAzAk-pirCd/
iBexekr je etl/ pApemAcenr qnebr xA/
iw purx emx bM KAimribhIn riwr Jui. 3 tArpr
elAekedr kse smAgm tAbur ebz mueK iney
esA.
4
Bur Aedz mt emAiz sb kAj kreln.
elAekrA smAgm tAbur ebz mueK kse edKA
krl. 5 tKn emAiz elAekedr bleln/ "Bu y
Aedz kereCn hl tA bM t b kt$bY.
6
tArpr emAiz/ hAerA, o tAr pu^edr iney
eln. jl idey itin tAedr eDQt kreln. 7 rpr
emAiz hAerA,ek ebAn ri(,I prAeln bM tAr
ekAmerr cArpAez kiwb jAeln. tArpr emAiz
hAerAe,r gAey epAzAk pirey gAey ePAd jAeln
bM ebAn pwkAet g ebXn ker tA b<ADeln.
BAeb emAiz hAerAe,r gAey ePAd prAeln.
8
emAiz hAerAe,r beu k b(Abr, pirey ideln. tArpr

elbIy pu Sk 7:31-8:23

itin b(Abre,r eBter rIm o &uIm rAKeln.


9
emAiz hAerAe,r mAT lV kAp jAen pAgi
idey eFek ideln. k wker esAn pAgir
sAmenwAy bisey ideln. esAnAr wkerAw hl
pib^ muku w. Bur A|A mt emAiz w keriCeln.
10
rpr emAiz iBexekr etl ineln bM
pib^ tAbur opr o tAr meDYkAr smS ijinesr
opr tA iCiwey ideln. BAeb emAiz tAedr pib^
kreln. 11emAiz ebdIr opr etelr ikCw
sAtbAr iCiwey ideln. emAiz ebdIr opr bM
tsMl TAlA/ gAmlAy bM tAr tledez etl
iCiwey tAedr pib^ kreln. 12tArpr ikCw
iBexekr etl iney itin hAerAe,r mATAy FAleln/
BAeb emAiz hAerA,ek pib^ kreln. 13emAiz
rpr hAerAe,r pu^edr iney es tAedr ebAn
ri(,I prAeln. per tAedr gAey kiwb jiey
ideln. tArpr tAedr mATAy ePi b<ADeln. Bur
A|Amt emAiz sb kreln.
14
rpr emAiz pAp emAcn qnebr xAiwek
iney eln. pAp emAcn qnebr xAer mATAr opr
hAerA, o tAr pue^r hAt rAKeln. 15tArpr emAiz
xAiwek htY ker tAr r) sMh kreln. emAiz
tAr A[ul idey ikC r) ebdIr sb ekAe, lAgAeln.
BAeb emAiz ebdIiwek bilr peyAgI ker !trI
kreln. tArpr itin ebdIr emeJy r) eFel ideln.
elAekedr pAp mu) krAr j BAeb emAiz
ebdIiwek bilr j !trI rAKeln. 16itin yk]
eTek sb cibR ebr ker ineln bMes se iw
b]O o tAedr oprkAr sb cibRwku iney es ebdIr
opr tAedr epAAeln. 17ik emAiz xAer cAm/
tAr mAMs bM zrIerr bj$Y pdATRek tAbur bAer
iney eln. tAbur bAer Aen emAiz esilek
epAAeln. Bur A|Amt emAiz sb kreln.
18
rpr emAiz ehAmbilr j purx emxek iney
eln. hAerA, bM tAr pue^r es purx emexr
mATAy tAedr hAt rAKeln. 19emAiz tArpr purx
emxiwek htY kreln. itin ebdIr cArpAez o
oper purx emxiwr r) iCiwey ideln. 20-21emAiz
purx emxiwek wker wker ker kAweln. itin
iBterr Mzil o p jl idey Duey ideln/
tArpr ebdIr opr egAw purx emxiwek epAAeln.
emAiz mAT o zrIerr wkerel bM cibR
epAAeln. hl Aenr !trI ehAmbil. r g
Buek KuzI ker. Bur A|Amt emAiz il
kreln.
22
tArpr emAiz purx emxiwek iney eln.
hAerA, Ar tAr pu^edr yAjk ihsAeb inid$X krAr
j purx emxiw bYbhAr kr heyiCl. tAr
purx emxiwr mATAy tAedr hAt ereKiCeln.
23
rpr emAiz purx emxiwek htY kreln. r

elbIy pu Sk 8:24-9:14

102

ikCwA r) itin hAerAe,r kAenr litet/ tAr fAn


hAetr beu A A[uel bM hAerAe,r fAn pAeyr beu
A[uelr mATAy eCAyAeln. 24tArpr itin hAerAe,r
pu^edr ebdIr kACAkAiC iney eln. re)r ikCw
tAedr fAn kAenr litet/ fAn hAetr beu A[uel
bM fAn pAeyr beu A[uelr mATAy lAigey ideln.
rpr itin ebdIr cArpAez r) iCwAeln. 25rpr
emAiz cibR/ elj/ iBterr smS MzelAr cibR/
yk] FAk cibR/ b]O iw bM tAedr cibR bM fAn
idekr r ineln. 26etYkidn Bur sAmen k
Jui Bi%R KAimribhIn riw rAK ht. emAiz
riwilr kiw/ etl mAKAen riwr kiw o kiw
KAimribhIn pAtl riw ineln. es sb riwr
wkerAel emAiz cibRr opr bM purx emexr
fAn rr opr rAKeln. 27tArpr emAiz es smS
ikC hAerA, o tAr pu^edr hAet idey ideln.
wkerelAek emAiz edAlnIy qnebrep Bur
sAmen edAlAeln. 28tArpr hAerA, o tAr pu^edr
hAt eTekesilek iney emAiz ebdIr ehAmbilr
opr epAAeln. hAerA, o tAr pu^edr yAjk ihsAeb
ineyAg krAr j qneb. qneb Aenr
Ar !trI qneb. r g Buek KuzI ker. 29emAiz
b(edzw iney Bur sAmen t edAlnIy qneb
iheseb edAlAeln. yAjkedr ineyAg krAr bYApAer
purx emexr Mz hl emAizr Mz. emAiz
Bur A|Amt sb kAj kreln.
30
emAiz ebdIr opr pe TAk iBexekr
etelr ikCwA o ikCw r) iney hAerA, bM tAr
epAzAekr opr iCwAeln. hAerAe,r se esbArt
eCeledr bM tAedr epAzAekr opero ikCw
iCiwey ideln. BAeb emAiz hAerA,/ tAr epAzAk/
tAr eCeledr bM eCeledr epAzAk Zic kreln.
31
tArpr emAiz hAerA, o tAr pu^edr ij|As
kreln/ "AmAr Aedz etAmAedr men pe et
Aim beliClAm/ 'hAerA, bM tAr pue^r smS
ijins b AhAr kreb. sutrAM yAjk inbAR cenr
nuAn eTek riwr Jui Ar mAMs ineynAo. smAgm
tAbur ebz mueK mAMswAek is ker. esKAen
mAMs Ar riw KAo. Aim y bliC esmet w
ker.
32
yid mAMs b riwr ekAn ikC pe TAek teb
t puiey ePl. 33yAjk inbRAcenr nuAn cleb
sAtidn Der. es nuAn ezx n hoy pyR etAmr
b smAgm tAbur ebz pT CAeb n. 34Aj
y kr hl/ Bu essb kret A|A ideyeCn.
etAmAedr Zic kret itin sb A|A ideyeCn.
35
etAmr b smAgm tAbur ebz mueK sAtidn
Der idnrAt TAkeb. yid etAmr Bur A|A n
mAen thel etAmr mAr yAeb. Bu AmAek sb
A|A ideyeCn.

tA hAerA, o tAr pue^r Bu emAizek y y


kret A|A ideyiCeln essb kreln.
36

rV yAjkedr h, kreln
Aw idenr idn emAiz hAerA, o tAr pu^edr
bM es sAeT S Aeyelr bI,edro fAkeln.
2
emAiz hAerA,ek bleln/ "kw xA bM kw
purx emx iney esA. essb jedr meDY b
eyn ekAn K<ut n TAek. xAwA heb pApemAcenr
qneb Ar emxw heb ehAmbilr qneb. sb
jedr Bu r kAeC inebdn kr. 3SAeyelr
elAekedr bel/ 'pApemAcenr qnebr j kiw
purx CAgl nAo bM ehAmbilr j kiw bACr
o kiw emxzAbk nAo. bACr o CAg izZ etYkiwr
bys eyn k bCr hy. o smS jedr meDY
b eyn ekAn K<ut n TAek. 4kw xA o
kw purx emx ml qnebr j nAo. sb
j CAo nAo etl emzAen zs qneb bM
sb Bur kAeC inebdn kr/ kAr, Aj Bu
etAmAedr kAeC AibB$Ut hebn.
5
sutrAM smS elAk smAgm tAbur kAeC el.
emAiz eymn Aedz ideyiCeln tAr skel es
mt ijins Anel. smS elAk Bur sAmen dAAl.
6
emAiz bleln/ "Bur A|A mt etAmr il
kreb Ar tKn Bur mihm etAmAedr kAeC kAizt
heb.
7
tArpr emAiz hAerA,ek bleln/ "yAo Bur
A|A met kAjil ker. ebdIr kAeC yAo bM
pApemAcenr qneb o ehAmbilr qnebil inebdn
ker/ yAet &uim bM etAmAr elAekrA Zic ho.
elAekedr qnebilo nAo bM essb pbRAid
pAln kr eyil tAedr Zic ker.
8
esj hAerA, ebdIr sAmen es pApemAcenr
!nebr j xAwAek htY krelA. pApemAcenr
qneb tAr inejr je. 9 tArpr hAerAe,r pue^r
hAerAe,r kAeC r) Anel. hAerA, tAr A[ul
re) fibey tAr ebdIr ekA,elAy Ciey ideln/
tArpr ebdIr emeJet r) eFel ideln.
10
pApemAcenr qneb eTek hAerA, inl cib/R bO] el
bM yk]etr cibR Mzw/ Bu eymn eymn emAizek
A|A keriCeln esBAeb es ijinsel ebdIr
opr epAAel. 11hAerA, rpr iziberr bAer
Aen mAMs Ar cAm epAAeln. 12per ehAmbilr
j hAerA, jiwek htY ker wker wker ker
kAweln. hAerAe,r pue^r hAerAe,r kAeC r) iney
el hAerA, es r) ebdIr cArpAez iCiwey ideln.
13
hAerAe,r pue^r hAerA,ek ehAmbilr wkerAel
Ar mATAw idel itin eselA ebdIr opr
epAAeln. 14ehAmbilr iBterr Mzel Ar pA
ilo Duey ePel essb ebdIr opr epAAeln.

103
15

tArpr hAerA, elAekedr qnebil Aneln.


itin elAekedr pAepr j !neb iheseb CAgliwek
htY ker TmwAr mt iwek inebdn kreln.
16
Bur ined$zmt itin d qnebiwek iney es
inebdn kreln. 17ebdIr kAeC zs qneb iney
es itin k mueW zs ineln bM t erAj
skAel ebdIr opr ey bil edoyA ht tAr sAeT
inebdn kreln.
18
itin xA bM purx emxiweko htY kreln.
sb hl elAekedr ml qneb. hAerAe,r pue^r
hAerAe,r kAeC r) Anel itin r) ebdIr
cArpAez Ciey ideln. 19tAr xA Ar emexr
cibR/ elejr cibR/ iBterr Mez FAk-edoy cibR/
b]Oil bM yk]etr cibR Mz Aneln. 20sb
cibRel xA Ar purx emexr buekr opr rAK
helhAerA, cibR Mzel ebdIr opr epAAeln.
21
hAerA, emAizr A|AmetA b(edzil bM fAn
r Bur sAmen edAlnIy qneb ihsAeb edAleln.
22
tArpr elAekedr ee tAr hAt oper
&u el tAedr AzIbR A d kreln. pApemAcenr
qneb/ehAmbil bM ml qneb ezx krAr pr
hAerA, ebdI eTek enem eln.
23
emAiz bM hAerA, smAgm tAbr
u iBter eln.
per bAer es elAekedr AzIbAR d kreln. tArpr
Bur mihmA smS elAekr sAmen AibB$Ut hl.
24
Bur kAC eTek i ingRt hey ebdIr oprkAr
ehAmbil o cibR d krl. tKn smS elAk es
qneb dhn edeK cIkAr ker Wel bM mAiwr
idek muK nIc krel.
rV nAdb o bIhe k DbMs kreln
tArpr hAerAe,r pue^r/ nAdb o bIh Dup
AlAbAr DupdAnI inel. bM iB An
bYbhAr ker es sugI ilt krelA. emAiz
tAedr ey An bYbhAr kret ined$z ideyiCeln
es An tAr bYbhAr kerin. 2 tA Bur kAC
eTek An enem es nAdb o bIhek DbMs
krl. Bur sAmen tAr m]&uY br, krl.
3
tKn emAiz hAerA,ek bleln/ "Bu beln/ 'ey
smS yAjk AmAr inkew Aes/ tAr b
AmAek A kreb. Aim b tAedr kAeC pib^
iheseb mA hebbM smS mAnuexr kAeC b
mihmAiV t heb. tA tAr pu^edr m]&u Y iney hAerA,
nIrb reln.
4
hAerAe,r kAk xIeyelr iw pu^ iCl. tArA
hl mIzAeyl o lIxAP,. emAiz es pu^edr
bleln/ "pib^ SAniwr sAmen igey etAmAedr
jYAW&uet BAedr edh iziberr bAer iney yAo.
5
sutrAM mIzAeyl o lIxAP, emAizek mA
krel. tAr nAdb o bIhr edh iziberr bAer

10

elbIy pu Sk 9:15-10:16

bey iney egel. nAdb o bIh tKno ibezx


Dre,r suetAr jAm periCl.
6
tKn emAiz hAerAe,r pu^ lIyAsr o
TAmrek bleln/ "ekAen ibxt ediKo n?
etAmAedr epAzAk iCeA nA Tb mATAr cl
egACAel ekAr n. ibxtA n edKAel etAmrA
ht heb n. bM Bu bAkI skelr opr *u
hebn n. S Aeyelr smS mAnux etAmAedr A Iy.
Bu nAdb o bIhek d kereCn iney tAr
ezAk kret pAer. 7ik etAmr b smAgm
tAbu mnik tAr ebz pT tYAg kreb n. etAmr
yid tYAg kr etAmr mAr yAeb. kAr, Bur
iBexekr etl etAmAedr opr FAl heyeC. tKn
hAerA,/ lIyAsr bM TAmr emAizek mA krl.
8
tArpr Bu hAerA,ek bleln/ 9 "yKn etAmr
smAgm tAbur meDY Aseb &uim Ar etAmAr pue^r
b @A(Ars pAn kreb n. yid etAmr sb
ijins pAn kr/ thel etAmr mAr yAeb .
ibiD etAmAedr bMzprprAy icrkAelr j clet
TAkeb. 10etAmAedr b pib^ o pib^ bM
Zic o Zic ibxeyr meDY pirArBAeb pATRkY
ker inet heb. 11Bu emAizr mADYem elAekedr
essb ibiD jAiney ideln/ &uim elAekedr sb
ibiD spekR b biht kreb.
12
hAerAe,r pu^ lIyAsr o TAmAr tKno
jIibt iCeln. emAiz/ hAerA, o tAr pu^ek
bleln/ "Aen epAAen phArilr meDY ikC
zs qneb pe AeC. etAmr zs qnebr es
Mz AhAr kreb/ ik b tAet KAimr eyAg
kreb n. ebdIr kAeC esw KAo/ kAr, es qneb
tY pib^. 13qnebr Mz Bur ee
Aen epAAen heyiCl/ bM ey A| Aim
etAmAedr ideyiC t ezKAy ey Mz etAmAr o
etAmAr pu^edr j; ik b etAmr kw
pib^ SAen t AhAr kreb.
14
"tACA &uim etAmAr eCelemeyr edAlnIy
qnebsmUehr b(edz bM rr Mz AhAr kret
pAreb. sb etAmAedr pib^ jAygAy eKet heb
n. ik t b pirC jAygAy eKet heb .
kAr, esil Aes ml qnebsmUh eTek.
SAeyelr elAekrA Vrek ey phAr edy t
eTek Mz etAmAr o etAmAr sAnedr ApY
bel Dr heyeC. 15elAekrA b Aen epAAen
bilr Mz iheseb jedr cibR/ ml qnebr
r bM edAlnIy qnebr b(edz iney Aseb.
Bur sAmen edAlAenA hel qnebr es Mz Bur
A| nu s Aer icrkAl etAmAr o etAmAr
sAnsitedr iDkAer yAeb.
16
emAiz pApATRk qneb CAgelr eK<Aj kreln/
ik t itmeDY epAAen hey igeyiCl. et

elbIy pu Sk 10:17-11:32

104

emAiz hAerAe,r pu^ lIyAsr o TAmerr opr


tY *u heln. emAiz bleln/ 17"etAmAedr es
CAgiwek pib^ SAen KAoy ic iCl. w tY
pib^. ekn etAmr Bur sAmen t eKel n Bu
etAmAedr t ideyiCeln elAekedr edAexr Ayi%
krAr je/ elAekedr pib^ krAr j. 18es
CAgelr r) pib^ jAygAy :tAbur meDYkAr pib^
Ger An hyin. tA etAmAedr ic iCl Aim
eymn Aedz ideyiClAm/ esBAeb pib^ jAygAy
mAMs AhAr kr.
19
ik hAerA, emAizek bleln/ "edKun Aj
tAr pApemAcenr qneb o ehAmbilr qneb Bur
kAeC eniCl. Ar Apin jAenn Aj AmAr
BAegY ik GeweC. Apin ik men kern Aim Aj
pApemAcenr qneb eKel t Buek KuzI kret
n? 20emAiz t Zneln bM emen ineln.
mAMs KAoyA r inym
AblI
Bu emAiz o hAerA,ek bleln/ 2 "SAeyelr
elAekedr belA smS j etAmr AhAr
kret pAerA. 3ey sb jr pAeyr Kur BAeg BAg
kr/ essb j yid jAbr kAew t hel etAmr
es jr mAMs eKet pAerA.
4-6
"ikC j AbAr jAbr kAew ik tAedr
pAeyr Kur BAg kr ny/ etAmrA es sb j
KAeb n. w/ pAhAer zAPn bM KregAz hl es
rkm. tA tAr etAmAedr pe( Zic . 7 ikC
jedr pAeyr Kur BAg kr/ ik tAr jAbr
kAew n/ sb j KAeb n. zUkr es Dre,r
sutrAM tAr etAmAedr pe( Zic. 8 sb A,Ir
mAMs KAeb n? mnik tAedr m]t edho SpzR
kreb n/ tA etAmAedr pe( Zic .

11

sAmiu @k KA ibxey inym


AblI
"yid ekAn A,I smue@ b ndIet bAs ker
bM yid A,Iiwr pAKn o Az TAek/ thel
etAmr es A,I eKet pAer. 10-11ik smue@ b
ndIet bAs ker mn ekAn A,Ir yid fAn o Az
n TAek tKn es A,I etAmr b KAeb n.
Drenr A,I AhAerr pe( nupyu). es
A,Ir mAMs etAmr KAeb n/ mn ik tAr m]t
zrIro SpzR kreb n. 12jlcr ey ekAn A,I yAr
pAKnA bM Az en/ tAek Bu AhAerr j
nupyu) beleCn bel men kern.
9

KA p(IsmhU
13
"Vr ey sb pAKI KAoyr pe( nupyu)
beleCn/ etAmr b essb pAKIedr KA
bel g,Y kreb. pAKIil etAmr KAeb nA
gl/ zkuin/ izkArI pAKI/ 14icl bM sb Dre,r

bAj pAKI. 15smS jAetr kAel pAKI/ 16w pAKI/


rAetr bAj pAKI/ zicl/ sb jAetr en pAKI/
17
ep<c/ ilpd sAmui@k pAKI/ b ep<c 18hMsI/
jlcr pYAineBlA/ zbBuk zkuin/ 19srs/ smS
jAetr sArs/ Ju<iwoyAl pAKI bM bA.
ptAid B(, spekR inym
AblI
"buek-hAwA (u@ ekAn A,Ir yid fAn TAek/
tAhel esilek etAmr KAeb n kAr, Bu t
inexD kereCn. smS epAkAmAk eKeyA n.
21
ik etAmr essb epAkAmAk eKet pAr yAr
sipd bM lAPAet pAer. 22smS rkm ppAl/
smS rkemr fAnoyAl ppAl/ smS rkemr
iJ<iJ epAkA Ar sb jAetr gA PiM etAmr
eKet pAer.
23
"ik Ar sb (u@ A,I yAedr fAn
AeC ik buek ehew cel/ etAmr b essb
KAeb n/ kAr, Bu t inix kereCn. 24essmS
(u@ A,IrA etAmAedr Zic kreb. ey tAedr m]t
edh SpzR kreb/ sYA n hoy pyR es Zic
TAkeb. 25yid ekAn bYi) es m]t epAkAmAkedr
SpzR ker/ tAhel es b tAr kAp-ecAp
eDQt kreb. sYA n hoy py$ es Zic hey
TAkeb.
20

A,Iedr spekR Aro inym


AblI
"ikC A,Ir pAeyr Kur BAeg BAg kr
ik Kuril sitYkAerr iw Mz ny. AbAr tArA
jAbr kAew n sb A,I etAmAedr pe( Zic.
ey ekAn bYi) tAedr SpzR krel Zic heb. sYA
n hoy pyR es bYi)iw Zic TAkeb. 28yid
ekAn bYi) tAedr m]t edh srAy/ es b tAr
epAzAk-AzAk Duey eneb. es mAnuxiw sYA n
hoy pyR Zic TAkeb. smS A,I etAmAedr
kAeC Zic.
26-27

beu k-hA w A,Iedr spek$ inym


AblI
" smS buek hAw A,Ir etAmAedr kAeC
Zic Cec/ <r/ smS jAetr b iwkaiwik.
30
egAsAp/ kuimr/ iwkaiwik/ bAilr srIs]p bM
igrigiw. 31 smS beu k-hA w A,Ir etAmAedr kAeC
Zic. ekAn mAnux tAedr m]tedh SpzR krel sYA
n hoy pyR es Zic TAkeb.
29

Zic A,Iedr spekR inym


AblI
"yid smS Zic A,Iedr ekAn kw
mer ekAn ikCr opr pe/ thel es ijinsiwo
Zic heb. es ijinsiw kAeWr !trI ekAn pA^/
kAp/ cAm/ ezAekr epAzAk idey !trI kAejr
ekAn hAityAr het pAer. w yAehAk t b
32

105
jel Duet heb. sYA n hoy pyR t Zic
TAkeb. tArpr t AbAr Zic heb. 33yid o smS
Zic A,Iedr ekAn kw mAr yAy bM mAiwr
!trI pAe^r opr pe/ thel pAe^r eBterr ey
ekAen ijins Zic hey yAeb bM etAmr b
pA^wAek eBe ePleb. 34yid Zic mAiwr pAe^r
jl ekAn KAer opr pe/ thel es KAbAr
Zic heb. Zic pAe^r ey ekAn pAnIy Zic.
35
yid m]t Zic A,Ir ekAn ekAn ikCr opr
pe/ thel es ijinsw Zic heb. w mAiwr
nun Tb riw eskAr mAiwr pA^ hel t b
eBe wkerA kret heb. es smS ijins Ar
Zic kr yAeb n. esil etAmAedr kAeC sbsmey
Zic.
36
"ekAn J,RA b jl jem mn ekAn kUp Zic
TAkelo ey mAnux ekAn Zic A,Ir edh SpzR
ker es Zic hey yAeb. 37yid m]t Z A,Iedr
ekAen Mz bpn krAr ekAn bIejr opr pe/
thel es bIj tKno Zic TAkeb. 38ik etAmr
yid bIejr opr jl FAel bM tArpr yid Zic
A,Iedr ekAn sb bIejr opr pe t
hel etAmAedr pe( smS bIj Zic. 39tACA
&uim KA iheseb bYbhAr ker mn ekAn A,I yid
mAr yAy/ thel ey tAr m]t zrIr SpzR kreb/
sYA n hoy pyR es Zic reb. 40bM ey
A,Iedh eTek mAMs KAy tAek b tAr kAp
ecAp Duet heb. sY n hoy pyR bYi)iw
Zic eTek yAeb. ey bYi) A,Iiwr m]tedh etAel
tAek bzY tAr epAzAk-AzAk Duet heb bM
es elAkiw sY n hoy pyR Zic TAkeb.
41
"ey sb A,I mAiwr opr beu k ehe w yAy/ essb
A,Iedr etAmr AhAr kreb n. etAmr es A,I
b KA iheseb h, kreb n. 42etAmr epewr
opr Br idey hAwA Tb cAr p idey hAw srIs]p
b ey smS A,Ir enkel p tAedr b
AhAr kreb n. 43 smS A,I etAmAedr eyn
enAMrA n ker. etAmr Zic heyA n/ 44kAr,
Aim etAmAedr Bu Vr? Aim pib^/ tA
etAmrAo etAmAedr inejedr pib^ ereK. o smS
buek hAw A,Iedr sMSpezR inejedr Zic ekAr
n. 45Aim etAmAedr imzr eTek eniC yAet etAmr
AmAr ibizX elAkjn het pAer bM Aim
etAmAedr Vr het pAir. Aim pib^ tA etAmrAo
b pib^ heb.
46
smS inymAblI pZ/ pAKI/ smue@r smS
A,I bM mAiwr opr buek hAw smS A,Iedr
e(e^ eyAjY. 47 smS pedz sADAr, mAnuxek
Zic A,Iedr eTek Zic A,Iedr AlAd kret
sAhAyY kreb eyn tArA jAnet pAer ekAn A,Iedr
AhAr krA bM ekAn A,Iedr AhAr nA kr ic.

elbIy pu Sk 11:33-13:5

n&u n mAeye dr j inym


AblI
Bu emAizek bleln/ 2"S Aeyelr elAekedr
belA yid kjn SIelAk kiw izZ pue^r
j edy/ thel es SIelAkiw sAtidn Der Zic
TAkeb. tAr mAisekr r) pAetr Zic smeyr
mt heb ZictA. 3Xm iden b izZ
pu^iwek sut kret heb. 4tArpr tAr r)(y
eTek es Zic heb 33 idn pr. yA ikC pib^
b tAr ekAen ikC es SpzR kret pAreb
n. yt(, n tAr ZcIkr, ezx heC/ es b
ekAn pib^ SAen Fket pAeb n. 5 ik yid SIelAkiw
k izZkAr j edy/ thel tAr mAisk smeyr
r)pAetr mt s h Der es Zic TAkeb.
tAr r)(y eTek 66 idn pyR kAiwey es Zic
heb.
6
"ZcIkre,r smy ezx hel kiw izZ k b
pue^r n&un sUit/ smAgm tAbuet b ibezx
Dre,r sgR Aneb. es smAgm tAbur ebz peT
yAjkek b sb sgR bSil edeb. d
qnebr j Anet heb k bCr bysI emxzAbk
bM kiw GuGu pAKI b bAc pAyr Aneb pAp
emAcenr qnebr je. 7 -8yid SIelAkiw kiw
emx idet (m hy teb es iw GuGu b iw bAc
pAyr Anet pAer. k pAKI heb ehAmbilr j
inid$X Ar kiw pAp emAcenr qneber j. yAjk
o smS qneb Bur kAeC inebdn ker tAek
pApmu) kreb. bM es tAr r)(eyr eTek Zic
heb. il hl kjn nArIr j inid$X inymAblI/
ey nArI kiw izZ pu^ b k izZ kAr j
edy.

12

cmeR rAg sM*A inym


AblI
Bu emAiz o hAerA,ek bleln/ 2 "ekAn
elAekr cAmA yid Puel TAek b tet eKAsp<Ac TbA ckacek dAegr met ikC TAek/ yid
(t Mzw ku erAegr GAeyr met edKet hy/
tAek b yAjk hAerA, b tAr yAjk pu^edr
kAeC Anet heb. 3cAmAr (t SAniwek yAjk
b edKeb. yid (etr meDYkAr elAm sAd hey
oeW bM yid cAmAr opr eTek (tSAniwek
get$r met men hy/ teb t kuerAg. yAjk
elAkiwek edK ezx ker tAek Zic bel eGAx,
kreb.
4
"ik cAmy sAd dAg yid gBIr n hy bM
(tSAenr elAm yid sAd n hy tAhel sAt idenr
je yAjk es mAnuxiwek sb elAekedr
eTek AlAd kreb. 5sAt idenr idn yAjk b
elAkwAek edKeb. yAjk yid edeK ebAeJ ey
(tSAenr ekAen pirbt$n hyin bM tA cAmAr
opr Ciey pein/ thel Aro sAt idenr j

13

elbIy pu Sk 13:6-37

106

elAkwAek AlAd ker rAKeb. 6sAt idenr pr


yAjk elAkiwek AbAr edKeb. yid (tSAniw
Zikey yAy bM cAmAr opr n CAy/ tKn yAjk
es elAkiwek Zic bel eGAx, kreb. e(e^
(tSAniw ZDu hl eKAs-p<AcAr/ sutrAM elAkiw
b tAr kAp-ecAp pirAr ker Zic heb.
7
"ik yid elAkiw yAjekr kAeC inejek Zic
edKAenAr per (tSAniw cAmAy Aro Ciey pet
edeK t hel elAkiw b yAjekr kAeC AbAr
Aseb. 8 yAjk AbAr edKeb ey (tSAniw cAmAr
opr Ciey egeC ikn/ Ar thel yAjk tAek
Zic bel eGAx, kreb. esw tAhel kuerAg.
9
"yid ekAen bYi)r kuerAg TAek tAek b
yAjekr kAeC Anet heb. 10yAjk b
elAkiwek edKeb ey cAmAr opr ekAn sAd ePAl
Mz AeC iknbM elAmwAo sAd hey egeC ikn/
yid cAmAr elAm sAd hey yAy bM cAmAr ePAlA
jAygA k<Ac hey oeW/ 11thel t kuerAg. dIGR
idn Der y elAkiwr cAmy eTek egeC/ yAjk
b tAek Zic bel eGAx, kreb. tAek
elAekedr eTek smeyr j AlAd krAr
eyAjn en/ kAr, elAkiw Zic.
12
"kKen kKen mAT eTek p pyR sAr
zrIer cmRerAg CAet pAer. sutrAM yAjk b
elAkiwr sAr zrIr edKeb. 13yid yAjk edeK ey
cmRerAg smS zrIer Ciey egeC bM elAkwr
cAmA sAd hey igeyeC/ tAhel yAjk b tAek
Zic bel eGAx, kreb. 14ik yid elAkiwr cAm
k<Ac hy thel es Zic ny. 15yKn yAjk ekAen
mAnuexr cAm k<c edeK/ es b elAkiwek
Zic eGAx, kreb. k<Ac cAm Zic ny. w hl
kuerAg.
16
"yid k<Ac cAm bdlAy bM sAd hey
yy/thel elAkiwek yAjekr kAeC Aset heb.
17
yAjk elAkiwek b edKeb. yid sM*Aimt
jAyg sAd hy/ thel yAjk elAkiwek b
Zic bel eGAx, kreb. elAkiw Zic.
18
"ekAn bYi)r cAmAr opr eP<A het pAer
bM es eP<A eser eyet pAer. 19per es eP<Ar
SAen sAd re[r ePAlA b dgadeg lAl efAr wAn
sAd dAg het pAer. elAkiw dAg tKn yAjkek
b edKAeb. 20yAjk b t edKeb. yid
eP<AAw cAm eTek get$r met hy bM r
oprkAr elAm sAd hy/ thel yAjk elAkiwek
b Zic eGAx, kreb. iciHt jAygAwy kuer
G Zr heyeC. cAmAy eP<AAwAr eBtr eTek
ku erAg Ciey peeC. 21ik yid yAjk jAygAwAy
ekAn sAd elAm n edeK Ar jAygAw cAmAr
meDY gt$ n ker TAek brM yid edK yAy Zikey
yAeC/ tAhel yAjk elAkwAek sAt idenr je

AlAd ker rAKeb. 22yid cAmAr Aro Mez


dAg CAy t hel yAjk es elAkiwek b
Zic eGAx, kreb. w hl GA. 23ik yid cka cek
dAgiw k jAygAet TAek bM n CAy t hel
buJet heb t purAen eP<AAr (ticH. yAjk
b tAek Zic eGAx, kreb.
24-25
"ekAn bYi)r cAm Aen pue eyet pAer.
yid cAmAr k<Ac Mziw sAd Tb lAl efArAkAw
sAd Mz hy/ yAjk b t edKeb. yid sAd
Mzw cAmy get$r met hy bM o jAygAwr
elAm sAd hey yAy thel t kuerAg. epA
Mez ku Ciey peeC. yAjk b o
elAkiwek Zic eGAx, kreb. w hl kuerAg.
26
ik yid es ckacek jAygAy ekAen sAdA elAm
n TAek bM (tSAnw cAmAy gt$ s]iX n ker
imiley yAy/ tAhel yAjk b sAt idenr j
elAkwAek AlAd kreb. 27sAtidenr idn yAjk
elAkwAek AbAr edKeb. yid (tSAnw cAmAr
opr Ciey yAy/ thel yAjk eGAx, kreb ey
elAkw Zic. w kuerAg. 28ik yid ckacek
dAgiw cAmAy nA CAy bM imiley yAy tAhel
epAAr je PueleC buJet heb. w ekblmA^
epAAr (ticH. yAjk b es bYi)ek Zic
bel eGAx, kreb.
29
"ekAn bYi)r mATAr cAmAy b dAiet G
hel/ 30yAjk cAmAr sM*m, b edKeb.
yid cAm eTek sM*me,r jAygAw get$r met
hy bM yid tAr cArpAezr elAm hy pAtlA o
hled/ thel yAjk es bYi)ek b Zic
eGAx, kreb. w dAd/ KArAp cmeR rAg. 31yid erAgw
cAmAr eTek gt$ hoyAr met men n hy/ ik
esKAen ekAen kAel elAm n TAek/ tKn yAjk
b elAkiwek sAt idenr je AlAd ker
edeb. 32sAtidenr mATAy yAjk sM*Aimt jAygAw
edKeb. yid erAgw n CAy bM esKAen ekAn
hled elAm n jAy bM erAgw cAm eTek
get$r met n hy/ 33tAhel elAkw iny inejek
kAimey eneb; ik es erAegr jAygAw kKno
kAmAeb n. yAjk b elAkiwek Aro sAtidn
AlAd ker rAKeb. 34sAt idenr mATAy yAjk
b erAgwAek edKeb. yid egAw cAmy erAgw
n CAy bM yid cAm eTek eswAek get$r mt
men n hy/ thel yAjk elAkiwek Zic bel
eGAx, kreb. elAkiw b tAr kAp-ecAp
eDQt kreb bM Zic heb. 35ik Zic hbAr pr
elAkiwr erAg yid cAmAy CAy/ 36tKn yAjk
elAkiwek AbAr edKeb. yid erAgw cAmAy Ciey
yAy yAjk hlud re[r elAm edKAr eyAjn ebD
kreb n. elAkw Zic. 37ik yid yAjk men
ker ey erAgw eser egeC bM tAr meDY kAel

107
elAm gjAet Zr kereC/ thel erAgw eser egeC.
elAkw Zic. yAjk b eGAx, krebey elAkw
Zic.
38
"yid ekAn elAekr cAmAy sAd sAd dAg
TAek/39thel yAjk b sb dAegr
jAygel edKeb. yid elAkwAr cAmr oprkAr
dAgel ekblmA^ nul sAdAew hythel tA
ZDumA^ Puskui y (itkArk ny. Dre,r elAk
Zic.
40
"ekAn mAnuexr mATAr cl pe eyet pAer; es
Zic/ w ZDu wAk p. 41ekAn mAnuexr mATAr
pAz eTek cl eW eyet pAer; es Zic. w
ZDumA^ Ar k Dre,r wAk p. 42ik yid tAr
mATAr wAk pA cAmAy ekAn lAl bM sAd CAp
TAek/ tAhel t cAmAr ekAn erAg buJet heb.
43
kjn yAjk b tAek edKeb. yid sM*Aimt
eP<Aw lAl bM sAd hy/ Ar yid zrIerr sb
Mez ku erAegr met edKAy. 44thel elAkiwr
mATAr Kuilet ku heyeC elAkw Zic. yAjk
b elAkiwek Zic eGAx, kreb.
45
"yid k bYi)r ku erAg TAek/ thel es
bYi) elAekedr sAbDAn ker edeb. es elAkiw
ecicey bleb/ "Zic/ Zic. elAkiwr kAper
DAerr ejAA b iCe ePl heb. es tAr
cl ibS kreb bM muK FAkeb. 46yt(, tAr
sM*Amk bYAiD TAkeb tt( elAkiw heb Zic.
es b k TAkeb. tAr bAI b iziberr
bAer TAkeb.
47-48
"ikC epAzAekr opr CAt pet pAer.
kApw msIn suetAy Tb el !trI/ tAet
ebAnA b hAet ebAn het pAer. k wkerA cAmAr
opr b cAm eTek !trI ekAn ijinesr opero
CAt pet pAer. 49yid C^Aekr r[ sbuj b
lAl hy thel w b kjn yAjkek edKAet
heb. 50yAjk b CAtA p Mzw edKeb bM
es ijinswAek AlAd jAygAy sAtidn Der ePel
rAKeb. 51-52sAt idenr mATAy yAjk b CAtA
pA Mziw edKeb. CAtA p Mzw cAmAr b
kAper opr ehAk tAet etmn ikC yAy Aes
n. yid epAzAk tAet ebAn b hAet ebAn hy
tAeto ikC yAy Aes n/ cAm ikes bYbht
heC eswAo ekAn bYApAr ny. yid CAtA p Mzw
CAy thel es kAp b cAm Zic. sM*Am,iw
Zic. yAjk b es kAp o cAm puiey
ePleb.
53
"yid yAjk edeK ey CAt p Mziw Ciey
pein/ tKn kAp b cAm b Duet heb.
cAm b kAp yA ehAk n ekn ekAn bYApAr ny.
Tb yid kAp hAet ebAn b tAet ebAnhy
tAeto ikC Aes yAy n. 54yAjk elAekedr b

elbIy pu Sk 13:38-14:9

Aedz edeb es cAm b kAper wker Duey


ePlet. tArpr yAjk Aer sAtidenr j
kAp-ecAp AlAd ker rAKeb. 55rpr yAjk
b AbAr edKeb. yid es Mziw tKno C^Ak
Ar sM*imt hey AeC bel men hy/ tKn Ciey
nA TAkA se%o t Zic heb bM etAmAek t
Aen epAAet heb.
56
"ik yid CAt p Mziw mLAn hey igey
TAek thel yAjk b cAm b kAper wker
eTek sM*Aimt Mziw iCe bAd edeb. tAet b
hAet ebAn kAp helo ikC Aes yAy n. 57ik
es cAmAr b kAper wkerAy CAt p Mz
AbAr edK idet pAer. yid tA Gew tKn CAt
p Mzw Ciey peC. ese(e^ etAmAek es
CAt pA ijinx puiey ePlet heb. 58ik eDAyAr
per yid CAt pA Mz n edK edy thel es
cAmAr b kAper wker Zic. es kAp tAet b
hAet ebAn ikn esw ekAn bYApAr ny. es kAp
Zic.
59
il hl cAmAr b kAper wkerAilr
oper CAt pAr bYApAer inymAblI. kAp tAet
b hAet ebAn het pAer; ik tAet ikC Aes
yAy n.
ku erAgI Zickr, inym
AblI
Bu emAizek bleln/ 2 "il cmRerAg iCl
ik suS heyeC/ mn bYi)ek Zic krAr
inymAblI.
"ey mAnuxiwr ku iCl tAek kjn yAjk b
edKeb. 3yAjk b iziberr bAer igey es
bYi)r cmeR rAg eser egeC ikn t edKeb. 4 elAkiw
suS hey Tkel yAjk tAek iw jIb Zic pAKI/
k K rs b]e(r kAW/ k wker lAl kAp
bM kiw esAb gAC Anet Aedz kreb. 5 tArpr
yAjk b Aedz edeb mAiwr pAe^ jelr eFey
kiw pAKIek htY krAr j. 6yAjk b
ey pAKIiw eb<ec AeC eswr sAeT rs b]e(r
kAeWr K/ lAl kAper wker bM esAb gAC
eneb. rpr jelr eFey ey pAKIiwek mAr
heyeC/ tAr re)r meDY es jIb pAKIwAek bM
ijinselAek efAbAeb. 7ey mAnuxiwr ku erAg
heyiCl tAr gAey sAtbAr r)w iCiwey edeb.
tArpr yAjk elAkwAek Zic bel eGAx, kreb.
bM per eKAlA mAeW igey pAKIwAek eCe edeb.
8
"tArpr elAkiw tAr epAzAk pirCd Duey
ePleb/ tAr mATAr smS cl kAimey ePleb bM
SAn ker Zic heb . elAkiw bAr iziberr meDY
eyet pAreb; ik es b sAtidn tAr tAbur
bAer kAwAeb. 9 sAtidenr idn es tAr mAT/ dAi
bM Bur TAR tAr smS cl kAmAeb. tArpr es

14

elbIy pu Sk 14:10-38

108

tAr kAp-ecAp eDAeb bM jel SAn ker Zic


heb .
10
"Aw idenr idn/ ey elAkwAr cmR erAg iCl
es b yAr meDY ekAn KArAp ikC en mn iw
emxzAbk bM kiw k bCr bys
I SI emxzAbko
Aneb. es b zs qnebr j 24 kAp etl
emzAen e mydA Aneb. CAAo elAkiw eyn
k elAg ilB etl iney Aes. 11ZickArI yAjk
b ey elAkiw Zic heC tAek bM tAr
qnebil smAgm tAbur ebz mueK Bur sAmen
Aneb. 12yAjk purx emxzAbkilr meDY kiwek
edAxATRk qnebrep phAr edeb. tArpr es
emxiw o k elAg etl edAlnIy !neb ihsAeb
Bur sAmen edAlAeb. 13tArpr ey pib^ SAen tAr
pAp emAcenr qneb o ehAmbilr qneb bil edy/
es SAen yAjk purx emxzAbkiwek bil edeb.
edAx emAcenr qneb hl pAp emAcenr qnebr
met. w yAjekr kAeC TAkeb. w tY pib^.
14
"edAx emAcenr qnebr r) iney yAjk
re)r ikCw ey elAkiwek Zic kr heC tAr fAn
kAenr litet/ ikCw r) tAr fAn hAetr bueA
A[uel bM ikCw r) es elAekr fAn pAeyr
bueA A[uel lAigey edeb. 15yAjk es k elAg
etelr ikCw iney tA b< hAetr tAluet FAleb.
16
tArpr yAjk fAn hAetr A[ul b< hAet rAKA
etelr meDY fibey Bur sAmen sAtbAr etelr
ikCw iCiwey edeb. 17Ar hAetr tAlur ikCw etl
ey mAnuxiwek Zic kr heC tAr opr eFel edeb.
edAx emAcenr !nebr r) eyKAen eyKAen lAgAenA
heyiCl/ es k jAygAet yAjk etl lAigey
edeb TRA elAkiwr fAn kAenr litet/ fAn hAetr
bue A[uel bM ikCw etl elAkiwr fAn pAeyr
bue A[uel edeb. 18elAkiwek Zic krAr j
yAjk hAetr tAluet pe TAk bAik etlwku
elAkiwr mATAy edeb. BAeb yAjk Bur sAmen
elAkiwek pib^ kreb.
19
"tArpr yAjk elAkiwek Zic krAr j
Ayi% ihsAeb pAp emAcenr qnebiwek sgR
kreb. rpr ehAmbilr qnebr j yAjk
A,Iiwek htY kreb. 20tArpr yAjk ebdIr opr
ehAmbilr qneb bM zs qneb sgR kreb.
BAeb yAjk elAkiwr j Ayi% krel
elAkiw Zic heb.
21
"ik yid elAkiw grIb hy bM smS
qnebdAen (m hy thel es edAxATRk qnebr
j kiw purx emxzAbk Aneb. w edAlnIy
qneb heb yAet ker yAjk es elAkiwek pib^
kret pAer. CAA zs !nebr j etlemzAen
8 kAp e myd o k elAg ilB etl elAkiw
Aneb. 22bM sit nusAer Aneb ewA GuGu b

iw bAc pAyr; yAr kiw heb pApemAcenr qneb


bM iw heb ehAmbilr qneb.
23
"Aw idenr idn elAkiw Zic hbAr j smAgm
tAbur ebz mueK Bur sAmen yAjekr kAeC o
ijinsil Aneb. 24edAxATRk qnebr emxzAbk
bM etl iney yAjk t Bur sAmen edAlnIy
qneb ihsAeb sgR kreb. 25tArpr elAkiwek
Zic krAr j edAxATRk qnebr emxzAbkiwek
htY ker yAjk re)r ikCw elAkiwr fAn
kAenr litet edeb/ ikCwA tAr fAn hAetr bue
A[uel bM ikCw r) tAr fAn pAeyr beu A[uel
elep edeb. 26yAjk es etelr ikCw tAr b<
hAetr tAluet FAleb. 27tAr b< hAet ey etl reyeC/
tAr opr yAjk tAr fAn hAetr A[ul idey Bur
sAmen sAtbAr etl iCiwey edeb. 28tArpr
yAjk tAr hAetr ikCw etl pApemAcenr bilr
r) eyKAen lAigeyiCl essb jAygAy lAigey
edeb/ TRA ey mAnuxiw Zic heC tAr fAn kAenr
litet/ fAn hAetr bue A[uel bM fAn pAeyr
A[uel edeb. bAkI etelr ikCw elAkiwr mATAy
edeb. 29BAeb yAjk Bur sAmen elAkiwek pib^
kreb.
30
"tArpr yAjk qneb ihsAeb edoy A
GG
u
u elr kiw b bAc pAyrAelAr kiw sgR
kreb. :es b bYi)r sit nusAer sgR
kreb. 31TRA sit nusAer es zs !nebr
sAeT pAKIelAr meDY kwAek sgR kreb
pApemAcenr bil iheseb/ Ar kiwek sgR kreb
ehAmbilr qneb iheseb. BAeb Bur sAmen
yAjk elAkiwek Zic krAr j Ayi% kreb.
32
Z hoyAr j ey smS mAnux inyimt qneb
sdAen pArg/ cm$erAg eTek eser oWAr pr
Zic hbAr j inymAblI tAedr j inid$X.
CAt p gh] ibxey inym
AblI
Bu emAiz bM hAerA,ek Aro bleln/
34
"Aim etAmAedr iDkAr krAr j ey knAn
edz idey ideyiC es edez etAmrA ebz krel
Aim ekAn elAekr bAIet C^Ak p kret
pAir. 35rkm hel es bAIiwr mAilk b
Aseb bM yAjkek bleb AmAr bAIet Aim
C^Aekr mt ikC edKiC.
36
"yAjk bAIet Fek C^Ak prI( krAr Aeg
bAI eTek sbikC ebr krAr j Aedz edeb.
yAjk C^Ak edKet yAoyAr Aeg elAekr kAj
krel Gerr smS ikC Zic heb n. rpr yAjk
BAl ker prI(A krAr j bAIr meDY Fkeb.
37
yAjk prI(A ker yid edeK ey bAir
edoyAlilr oprkAr C^Ak sbuj Tb lAl
re[r bM tA edoyAelr gey gt$ kereC/ 38thel
33

109
yAjk b bAIr bAer Aseb bM sAtidenr
j bAIiwet tAl lAgAeb.
39
"sAt idenr idn yAjk b iPer es
bAIiwek prI( kreb. yid bAIr edoylilet
C^Ak Ciey pe/ 40tAhel yAjk elAekedr Aedz
edeb C^Ak jAen pATerr wkerelAek ewen
ebr krAr bM esilek Ce ePel edoyAr. zherr
bAerr ekAn ibezx Dre,r Zic jAygAy tArA
b sb pATrel rAKeb. 41tArpr yAjk
egAw bAIiwr eBtrw ecec ePlAr Aedz edeb.
elAekrA cA c GxA elp zherr bAerr ekAn Zic
jAy g Ay jm kreb. 42tArpr es elAkiw
edoyAlelAr opr n&un pATr bsAeb bM n&un
elp idey edoyAlel eFek edeb.
43
"yid purAen elp ecec ePel n&un pATr o
elp lAgAenAr pr o bAIiwet AbAr C^Ak
edK edy/ 44tKn yAjk b Aseb bM
bAIiwek prI( kreb. yid sM*Am, bAIr meDY
Ciey yAy/ tAhel w kwA erAg y tAAtAi
jAygAy Ciey yAy. sutrAM bAIiw Zic.
45
es bYi) b bAIiwek eBe ePleb. zherr
bAer inid$X Zic jAygAy pATril/ elp o
kAeWr wkerAil iney igey ePleb. 46bAIiw yKn
tAlAb/ es smy yid ekAen bYi) o bAIr
meDY yAy/ teb es sYA py$ Zic TAkeb. 47yid
ekAen bYi) es bAIr meDY KAoy-dAoy ker
Tb esKAen ezAy thel es bYi) b tAr
kAp-ecAp eDAeb.
48
"bAIet n&un pATr bM elp lAgAenAr pr
yAjk b bAIiwek prI( kreb. yid C^Ak
bAIwAy Ciey n pe/ thel yAjk eGAx, kreb
ey bAIiw Zic. kAr, C^Ak mer egeC.
49
"tKn bAIiwek Zic krAr j yAjk b
iw pAiK/ k K rs kAW; k wker lAl
kAp bM kiw esAb gAC eneb. 50mAiwr b
pAe^ jelr eSAetr meDY yAjk kiw pAKIek
htY kreb. 51tArpr yAjk rs kAW/ esAb
gAC/ lAl kAper K o jIb pAKIiwek eneb
bM jelr eSAet htY kr pAKIr re) yAjk
sb ijins efAbAeb. rpr yAjk sAtbAr es
r) bAIiwr opr iCwAeb. 52yAjk sb ijins
bYbhAr ker bAIiwek BAeb Zic kreb. 53yAjk
zherr bAer kiw P<Ak jAygAy yAeb bM jIb
pAKIiwek eCe edeb. BAebyAjk bAIiwr j
Ayi% kreb bM bAIiw Zic heb.
54
il ey ekAn sM*Amk ku erAegr
55
kAp-ecAp Tb bAIr meDYkAr Mez lAg
C^Aekr inymAblI. 56oel cAmAr oprkAr
eP<A/ eKAs-p<Ac b dgadeg dAegr inymkAnun.
57
smS inym bYAKYA ker ekAn ijinsil Zic

elbIy pu Sk 14:39-15:15

bM ekAn ijinsil Zic. il sb erAegr


inymAblI.
zrIr eTek ingt
AblI
R ibxy
ilr inym
Bu emAiz Ar hAerA,ek Aro bleln
2
"SAeyelr elAekedr wA bel/ yKn ekAn
purx tAr zrIr eTek trl pdATR ingRt ker tKn
es bYi) Zic. 3tAr zrIr eTek esw sAblIlBAeb
eberAk b bAh b ehAk tAet ikC Aes yAy n.
4
"ingRmn heyeC mn bYi) yid ekAn ibCAnAy
ezAy teb t Zic hey peb Ar es y ikCr
opr bes tAo Zic hey pe. 5 yid ekAn bYi)/
yAr ingRmn heyeC tAr ibCAn SpzR ker/ tAhel
es b tAr jAmAkAp eDAeb bM jel SAn
kreb/ teb es sY py$ Zic TAkeb. 6 yid
ekAn bYi) yAr ingRmn heyeC tAr jAygAy bes/
tAhel es bzY tAr jAmAkAp eDAeb bM jel
SAn kreb. eso sYA pyR Zic TAkeb. 7 Aro
yid ekAn bYi) ingRmn heyeC mn kAek Cey
ePel/ thel es b tAr jAmA kAp eDAeb
bM jel SAn kreb Ar es sY pyR Zic
TAkeb.
8
"yAr ingRmn heyeC es yid ekAen Zic bYi)r
opr Tu&u ePel thel Zic bYi)iw b jAmA
kAp eDAeb bM jel SAn kreb. bYi)iw
sYA pyR Zic TAkeb. 9yAr ingRmn heyeC es
bYi) yid ekAn ijenr opr bes tAhel esiwo
Zic heb. 10sutrAM yid ek ingRmn heyeC mn
ekAn bYi)r nIec TAk ekAn ikC SpzR ker b
ijinsil bhn ker/ tAhel es b tAr
jAmAkAp eDAeb bM jel SAn kreb. es sY
pyR Zic TAkeb.
11
"yid mn hy ey ekAn bYi) yAr ingRmn
heyeC es tAr hAt eDAyin ik kjnek
SpzR kereC/ tAhel es pr bYi) b tAr
jAmAkAp eDAeb bM jel SAn kreb. es sY
pyR Zic TAkeb.
12
"ingRmn heyeC mn ekAn bYi) yid mAiwr
gAml eCAy/ thel es gAmlAiw b BA[et
heb. Ar es ekAn kAeWr gAml Cey ePlel es
gAml b jl idey Duet heb.
13
"yKn ingRmn heyeC mn bYi) eser oeW/
tKn tAek Zikr, spU,R hbAr j sAt idn
ep( kret heb. tArpr es tAr jAmA kAp
eDAeb bM eSAetr jel zrIrek SAn krAeb. t
hel es Zic heb. 14Aw idenr idn es bYi)iw
tAr inejr j iw GG
u u b iw bAc pAyrA Aneb.
smAgm tAbur eFAkAr mueK Bur sAmen es es
es pAKI iw yAjkek edeb. 15yAjk pAKIilr
kiwek pAp emAcenr qneb iheseb bM Ar

15

elbIy pu Sk 15:16-16:10

110

kiwek ehAmbilr qneb iheseb sgR kreb. mueK yAjekr kAeC esil Aneb. 30tKn yAjk
BAeb yAjk Bur sAmen elAkiwek pib^ kreb. kw pAKIek pAp emAcenr qneb iheseb bM
iwek ehAmbilr qneb iheseb phAr edeb.
pru xedr j inym
AblI
BAeb yAjk Bur sAmen tAek Zic kreb.
16
31
"yid ekAn purx mAnuexr bIyRpAt Gew/ es
"sutrAM Zic hoy ibxey b etAmr
tAr sAr zrIr SAenr jel eDAeb/ik sY pyR SAeyelr elAekedr sAbDAn kreb. thel tAr
es Zic TAkeb. 17yid kAp b ekAn cAmAr tAedr mAeJ AmAr pib^ tAbuek Zic ker tAedr
opr bIyR pe TAek/ t hel es kAp b cAm ZictAy mAr peb nA.
32
b jl idey Duey ePleb. w sY pyR
il yAedr ingRmn heyeC mn elAekedr
18
Zic TAkeb. yid ekAn purx ekAn mihlAr se sVe inymAblI. sb inym hl bIyR ptenr
GumAy bM bIyRpAt Gew/ thel purx o rm,I Pel Zic mAnuxedr j. 33bM il hl ey
jen jel SAn kreb. tAr sY pyR Zic smS SIelAk tAedr mAisk r)SAebr smy Zic
TAkeb.
hy tAedr j. Aro smS inymAblI es
bYi)r j ey pr k Zic SIr se eyQn
SI elAkedr j inym
AblI
sMsgR ker.
19
"mAisk r)pAetr smy ekAn SIelAk sAt
Ayi e%r idn
idn Zic TAkeb. yid ekAn bYi) tAek SpzR
hAerAe,r pu^ Bur kAeC piSt hey
ker/ sY pyR es bYi) Zic TAkeb. 20mAisk
mAr egel pr Bu emAizek bleln/ 2"etAmAr
r)pAetr smy es SIelAk y ikCr opr ezAeb/
etYkiw heb Zic bM es y ikCr opr bseb BA hAerAe,r se kT belA/ tAek belA ey es
eswAo heb Zic. 21yid ekAn bYi) SIelAkiwr tAr C mt ey ekAn smey pd$Ar ipCen pib^tm
ibCAn eCAy/ es bYi) b tAr jAmA kAp jAygAy eyet pAer n. ci)r pib^ isukiw
eDAeb bM jel SAn kreb. eso sY pyR Zic pd$Ar ipCenr Ger AeC. pib^ isukiwr mATAy
TAkeb. 22mihlAiw y ikCr opr beseC/ esil AeC ibezx Dre,r ACAdn. Aim ibezx
yid ekAn elAk eCAy/ es elAkiw b jAmA ACAdenr opr emeGr meDY AibB$Ut h. yid
kAp eDAeb o jel SAn kreb ik es sY hAerA, Ger eFAek es mAr eyet pAer.
3
pyR Zic TAkeb. 23elAkiw SIelAekr ibCAn Cuk
"pAepr Ay i e%r idn hAerA, b
b SIelAkiw yAet beseC tAr ekAn ikC Ck/ es pApemAcenr qnebr j kiw xA bM ehAmbilr
elAkiw sY pyR Zic TAkeb.
j kiw purx emx sgR kreb. pib^tm
24
"yid ekAn bYi) ekAn mihlAr sAeT mAisk jAygAy ebz krAr Aeg hAerA, w kreb.
r)pAetr meDY eyQn sMsgR ker/ thel 4hAerA, b tAr edh jel eDQt kreb. tArpr
SIelAkiwr Zict tAr meDY ebz kreb bM es smS epAzAk preb hAerA, b pib^
elAkiw sAtidn Der Zic TAkeb. elAkiw ZeyeC ilenn jAm preb. ilenenr bAR ssmUh tAr edeh
mn etYkiw ibCAn Zic heb.
TAkeb. es tAr cArpAez ilenenr ebw bYbhAr
25
"yid ekAn mihlAr enk idn Der r)(r, kreb bM ilenenr pAgI preb. il hl
hy/ iw yid tAr mAisk r)SAebr smey n hy/ pib^ epAzAk.
5
Tb yid tAr mAisk r)pAetr per r)(r,
"SAeyelr elAekedr kAC eTek hAerA, iw
hy/ thel es mAisk r)SAebr mt Zic heb. purx CAgl pApemAcenr qnebr j bM kiw
ytidn tAr r)SAb TAkeb/ ttidn es Zic purx emx ehAmbilr jeneb. 6 tArpr hAerA,
TAkeb. 26smS r)SAebr smy ey ekAn ibCAnAy xAiwek pAp emAcenr qneb iheseb phAr edeb.
mihlAiw ezAeb/ t heb tAr mAisk r)SAebr pAp emAcenr qnebiw tAr inejr j. inejek
smykAr ibCAnAr mt. y ikCr opr emeyiw bseb bM tAr pirbArek pib^ krAr j hAerA, b
t Zic heb. eymn tAr mAisk r)SAebr smy w kreb.
7
es Zic TAek. 27yid ekAn bYi) essb ijins
"tArpr hAerA, CAgl iw eneb bM tA smAgm
eCAy/ es bYi) heb Zic. elAkiw tAr epAzAk tAbur eFAkAr drjAr mueK Bur sAmen Aneb.
AzAk eDAeb bM jel SAn kreb/ ik sY 8hAerA, CAgl iwr j G<uiw cAlel kw heb
pyR es Zic TAkeb. 28SIelAkiw r)SAb b Bur j/ priw heb jAejelr j.
9
hoyAr pr b sAt idn ep(A kreb; tArpr
"tArpr G<uiw ecel ey CAgliw Bur j hy
es Zicheb. 29Aw idenr idn SIelAkiw iw GuGu hAerA, b esiwek pAp emAcenr qneb ihsAeb
Tb iw bAc pAyr Aneb. smAgm tAbur ebz sgR kreb. 10jAejelr j G<uiw ecel ey

16

111
CAglwAek ebeC enoy heyeC tAek b jIb
bSAy Bur kAeC Aneb. tArpr CAgliwek
jAejelr j mrBUimet pAWAet heb. w
elAekedr pib^ krAr j drkAr.
11
"tArpr tAr inejr j pAp emAcenr qneb
iheseb hAerA, kiw xA edeb bM BAeb inejek
o tAr pirbArek pib^ kreb. hAerA, tAr inejr
j pAp emAcenr qneb rep xAiwek htY kreb.
12
tArpr es b Bur kAeC ebdI eTek &uel
An l kyl Bit$ pA^iw Aneb. sugI Duepr
imih kr e hAt Bit$ ker eneb hAerA,. hAerA,
pd$Ar ipCenr Ger b es imiX ger <e
Aneb. 13hAerA, b Bur sAmenr Aen es
imiX ger Duepr eA rAKeb. tArpr sug eAr
emG ci)r isuekr ibezx ACAdnek eFek edeb
Pel hAerA, mAr yAeb n. 14hAerA, b xAiw
eTek ikCw r) iney tAr A[ul idey tA pUbRidek
ibezx ACAdn pyR iCiwey edeb. es r)w es
ibezx ACAdenr sAmen tAr A[ul idey sAt bAr
iCwAeb.
15
"tArpr hAerA, elAekedr j pApemAcenr
qnebr CAgliwek htY ker es r) pd$Ar
AAelr Griwet Aneb. xAer r) iney y
keriCl/ CAgliwr r) iney hAerA, iWk t kreb.
hAerA, b CAgelr r) ibezx ACAdenr opr
bM ACAdenr sAmen iCiwey edeb. 16BAeb es
pib^tm jAygAiwek SAeyelr elAekedr
Zict/ ibrAcr, bM tAedr k]t smS pAp
eTek Zic kreb. hAerA,ek smAgm tAbur j
smS ikC kret heb/ kAr, w Zic elAekedr
mAJKAen AeC. 17yKn hAerA, pib^tm jAygAiwek
bM elAekedr Z krAr j yAy/ tKn es esKAn
eTek ebirey n As py$ smAgm tAbuet ekAn
elAk TAkeb n. sutrAM hAerA, inejek bM tAr
pirbArek bM SAeyelr smS elAekedr Zic
kreb. 18"tArpr hAerA, ebirey es Bur sAmen
ebdIr kAeC yAeb bM ebdIwAek Zic kreb. hAerA,
ikCw xAer r) o ikCw CAgelr r) eneb bM
t ebdIr sbidekr ekA,ilet ePleb. 19t>pr
hAerA, sAtbAr tAr A[ul idey ikCw r) ebdIr
opr iCiwey edeb. BAeb hAerA, ebdIiwek
S Aeyelr elAekedr Zict eTek Zic ker pib^
kreb.
20
"pib^tm SAn/ smAgm tAbu bM ebdIek pib^
krAr pr hAerA, jIb CAgliw Bur kAeC Aneb.
21
hAerA, tAr hAt iw jIb CAgelr mATAy rAKeb
bM tAr opr SAeyelr elAekedr pAp o
prADil SV IkAr kreb. BAeb hAerA, elAekedr
pApsmUhek CAgelr mATAy cApAeb. tArpr es
CAglwAek mrBUimet pAWAeb. kjn mAnux inyu)

elbIy pu Sk 16:11-34

kr heb bM es CAgliwek iney yAoyAr j


!trI TAkeb. 22sutrAM CAglw inejr opr smS
mAnuexr pAp bey eKAl mrBUimet iney yAeb. ey
mAnuxiw CAgliwek iney yAeb es tAek mrBUimet
eCe idey Aseb.
23
"tArpr hAerA, smAgm tAbuet Fkeb. pib^
SAen AsAr smy es ey ilenenr kAp-ecAp
periCl esil es Kuel ePleb. kApil es
b esKAen eCe rAKeb. 24kiw pib^ jAygAy
es tAr sAr zrIr jl idey Duey eneb. tArpr es
tAr A ibezx epAzAk preb. es bAer Aseb
bM tAr ehAmbil o elAekedr ehAmbil sgR
kreb. es inejek bM elAekedr Zic kreb.
25
tArpr es ebdIr opr pAp emAcenr qnebr cibR
epAAeb.
26
"ey elAkiw CAgliwek jAejelr j iney
igeyiCl/ es tAr jAmAkAp Duey eneb bM jel
SAn kreb. tArpr es tAbur meDY Aset pAer .
27
"pApemAcenr qnebr xA o CAgliwek
iziberr bAer Anet heb. : smS A,Ir r)
pib^ ijinsilek pib^ jAygAy Zic krAr j
AnA heyiCl. yAjkr b smS A,Ir
cAm/ zrIr bM zrIerr bj$Y Mzil Aen
epAAeb. 28tArpr ey bYi) tAedr epAAy es b
tAr epAzAk-AzAk Duey ePleb bM tAr smS
zrIr jel eDAeb. tArpr es tAbuet ebz kret
pAer.
29
"etAmAedr e(e^ ibiD sbRdA cleb sm
mAesr dz idenr idn etAmr b KA KAeb n
bM ekAn kAj kreb n. etAmAedr edez bAs kr
ekAn m,kArI b ibedzI ekAn kAj kret pAreb
n. 30kAr, iden yAjk etAmAedr pib^ krAr
j etAmAedr pAepr Ayi% kreb. tKn etAmr
Bur kAeC Zic heb. 31etAmAedr j idniw
tY r pU,R ibAemr idn. etAmr b
KAoy-dAoy kreb n.* ibiD icrkAl cleb.
32
"sutrAM DAn yAjk ihsAeb menAnIt bYi)iw
ijinsp^ pib^ krAr j pbAR id pAln kreb.
DAn yAjk/ yAek tAr iptAr SAen ineyAg
kr heyeC/ pib^ ilenenr epAzAk-pirCd preb.
33
es b pib^tm SAn smAgm tbu bM ebdI
Zic kreb. bM es b yAjkedr o S Aeyelr
elAekedr Zic kreb. 34S Aeyelr elAekedr pib^
krAr ibiD icrkAelr j cleb. SAeyelr
elAekedr tAedr pAp eTek Zic krAr j etAmr
etYk bCer kbAr sb kreb.
tA emAizek edoy Bur Aedz met tAr
sb keriCl.

KAoy n A(irk eTR/ ''inejedr nt kreb.

elbIy pu Sk 17:1-18:14

112

A,I htY o A,I eBAjn ibxyk inym


AblI
Bu emAizek bleln/ 2"hAerA Ar tAr
pu^edr bM SAeyelr smS elAekedr
bel/ Bu Aedz kereCn. 3yid kjn
SAeylIy kiw xA Tb kiw emx b kiw
CAgl iziberr meDY b tAbur bAer htY ker/
4
ik es A,Iiwek b smAgm tAbur ebz
peT nA Aen bM es A,Ir kw Mz phAr
iheseb Buek inebdn nA ker/ teb es bYi)
r)pAt GiweyeC bel edAxI g heb. es bYi)ek
elAekedr eTek b ibiC kret heb. 5
inym j yAet SAeyelr elAekrA ey sb
A,Iedr mAeW htY krt tAedr smAgm tAbr
u ebz
mueK Bur kAeC bM tAedr ml !neb ihsAeb
Bur kAeC sgR ker. 6tArpr yAjk osb
A,Iedr r) smAgm tAbur ebz mueK Bur ebdIr
opr ine(p kreb bM yAjk ebdIr opr sb
A,Ir emd d kreb. r sug Buek KuzI kreb.
7
tAr b Ar ekAn bil tAedr 'CAg edbtAr
kAeC sgR kreb nA. tAr ebAedr mt
edbtAr ipCen CeweC. smS inym icrkAl Der
cleb.
8
"elAekedr bel S Aeyelr kuljAt ekAn bYi)
bA tAedr meDY bsbAskArI ekAn ibedzI yid ehAmbil
phAr edy/ 9 ik tA smAgm tAbur ebz mueK nA
Aen bM Buek inebdn n ker teb es bYi)ek
tAr elAekedr eTek b ibiC kret heb.
10
"ekAn bYi) r) eKel Aim tAr ibre.
es bYi) S Aeyelr nAgirk ehAk Tb etAmAedr
meDY bAs kr ibedzI ehAk n ekn tAet ikC
Aes yAy n. Aim tAek tr elAekedr eTek
ibiC kreb. 11kAr, edhiwr jIbn re)r meDY
reyeC. Aim es r) ebdIr opr eFel etAmAedr
inejedr Zic krAr je ideyiC. re) A AeC
bel t Ayi% sADn ker. 12tA Aim S Aeyelr
elAekedr bil etAmAedr ekAn bYi) r) eKet
pAerA n. etAmAedr meDY bAs kr ekAn ibedzIo
r) eKet pAer n.
13
"yid ekAn bYi) KAoy eyet pAer mn kiw
b A,I b kiw pAKI izkAr ker Der thel
es bYi) b r) mAiwet ePleb bM t
DUel idey eFek edeb/ kAr itiw A,Ir re)
tAr jIbn reyeC. yid es bYi) SAeylIy Tb
etAmAedr meDY bsbAskArI kjn ibedzI hy tAet
ikC Aes yAy n. 14itiw A,Ir re) tAr jIbn
reyeC. tA Aim S Aeyelr elAekedr Aedz
idiC tAr eyn ekAn A,Ir r) n KAy? ekAn
bYi) ey r) KAy b es elAekedr eTek ibiC
heb. 15Aro yid ekAn bYi) mn A,I B(
ker yA inej inej mer egeC/ Tb yid

17

ekAn A,Ir Ar ht A,I B(, ker/ b tAr


kApecAp eDAeb bM jl idey tAr egAw edh
Duey ePleb. es bYi) sY pyR Zic TAkeb.
tArpr Zic heb. es bYi)iw SAeyelr nAgirk
ehAk b bYi)iw etAmAedr meDY bsbAskArI kjn
ibedzI ehAk tAet ikC yAy Aes n. 16yid es
bYi) tAr kApecAp eDQt n ker Tb zrIrek
SAn n krAy/ thel es inj prAD bhn kreb.
eyQn sMsgR ibxey inym
AblI
2
Bu emAizek bleln/ "S Aeyelr elAekedr
belA Aim etAmAedr Bu o Vr. 3 "tIet
etAmr imzer bAs kret. es edez y y kr
ehAt/ etAmr b esil kreb n. Aim
etAmAedr knAn edez iney yAiC. edezo y
kr hy etAmr b esil kreb n? tAedr
rIitnIit nusr, kreb n. 4"etAmr b AmAr
inymAblI mA kreb bM AmAr ibiD skl nusr,
kreb. essb inymAblI nusre, init ho? kAr,
Aim etAmAedr Bu o Vr. 5 sutrAM etAmr
b AmAr ibiDskl o inymAblI mA kreb.
yid ekAn bYi) AmAr ibiDskl o inymAblI mA
ker/ es jIibt TAkeb? Aim Bu?
6
"etAmr kKen etAmAedr Gin A Iyedr
se eyQn sMsgR kreb n. Aim etAmAedr Bu.
7
"etAmr b etAmAedr iptAr pmAn kreb
nA. ipt b mAtAr se eyQn sMsgR kreb nA. es
mihl etAmAr m/ sutrAM tAr se etAmAr b
eyQn sMsgR TAkeb n. 8 etAmAedr iptAr SI mn
ik yid es etAmAedr m nAo hy tAr se eyQn
spekR yAeb n. ekn kAr, thel etAmAr iptAek
sAn kr heb.
9
"etAmr b etAmAedr ebAenr se eyQn
sMsgR kreb n. yid es etAmAedr iptAr b mAtAr
k hy/ tAet yAy Aes n bM yid etAmAedr
ebAn etAmAedr bAIet b jAygAy b hy
tAeto yAy Aes n.
10
"etAmr b etAmAedr nAtnIr se eyQn
sMsgR kreb n. tAr etAmAedr kw Mz.
11
"yid etAmAedr iptA bM tAr SIr kiw
k TAek/ tAet es hy etAmAr ebAn. etAmr
b tAr se eyQn sMsgR kreb n.
12
"etAmr b etAmAedr iptAr ebAenr se
eyQn spkR kreb n. es hl etAmAedr iptAr
Gin A IyA. 13"etAmr b etAmAedr mAtAr
ebAenr se eyQn spkR kreb n. es etAmAedr
mAtAr Gin A IyA. 14"etAmr b etAmAedr
bAbAr BAek pmAn kreb n. etAmAedr kAkAr
SIr kAeCo eyQn sMsegRr j yAeb n. es etAmAedr
kAkIm.

18

113
15

"etAmr b etAmAedr pu^bDUr se eyQn


sMsgR kreb n. es etmAedr eCelr SI. etAmAedr
b tAr se eyQn spkR TAkeb n.
16
"BAeyr SIr se b etAmAedr eyQn
spkR TAkeb n. t etAmAr BAek pmAn krAr
mt heb.
17
"kjn m bM tAr emeyr se etAmAedr
eyQnsMsgR b TAkeb n. es mihlAr nAtnIr
seo eyQn spk$ ereKA n. yid nAtnI
SIelAekr pue^r b kAr k hy tAet yAy Aes
n. tAr nAtnIr tAr Gin A Iyjn. tAedr
se eyQnspkR TAk Ay.
18
"etAmAr SIr jIibt bSAy/ &uim b
tAr ebAnek ibey kreb nA. et ebAenr z hey
Web. etAmr b etAmAedr SIr ebAenr se
eyQn spk$ rAKeb n.
19
"mAisk r)(re,r smy kjn mihlAr kAeC
etAmr b eyQn sMsegRr j yAeb n.
smywAy es Zic.
20
"bM etAmAedr itebzIr SIr se etAmr
b eyQn sMsgR kreb n. w etAmAedr pib^
kreb.
21
"etAmr b etAmAedr izZedr ekAn
kjnek Aenr mDY idey emAlk edbtAr ee
sgR kreb n. kAj ker etAmr b
etAmAedr Verr nAmek pib^ kreb n? Aim
etAmAedr Bu?
22
"kjn purexr kjn purexr se
SIelAekr Ay eyQn spkR b TAkeb n. tA
helA Byr pAp.
23
"ekAn Dre,r A,Ir se etAmAedr eyQn
spkR b TAkeb n. w etAmAedr ekbl
enAMr kreb. kjn SIelAekro k A,Ir se
b eyQn spkR TAkeb n. w k]it ibr.
24
"sb Bul ibxeyr ekAn kiw idey etAmAedr
inejedr Zic ekAer n. ey sb jAitg,ek Aim
etAmAedr sAmen tAedr edz eTek dUr ker edb
tArA smS km$ Ar inejedr Zic kereC.
25
tA edz pib^ hey egeC. tA r pAepr j
Aim zAiS edb bM es edz oKAen bsbAskArI
es sb mAnuxedr bim krAr mt ebr ker edeb.
26
"su t rAM etAmr b AmAr ibiD o
inymAblI mA kreb. etAmr b sb Byr
pAepr ekAn kiwo kreb n. es sb inymAblI
S Aeyelr nAgirkedr j bM esil etAmAedr
meDY bAskArI elAekedr j. 27etAmAedr Aeg
sb edez yArA bsbAs krt/ tArA smS Byr
pAp ker edzwek enAMr keriCl. 28yid etAmr
Byr ijinsil ker/ thel etAmr edzek
kluixt kreb. bM t etAmAedr ebr ker edeb/

elbIy pu Sk 18:15-19:13

eymn t etAmAedr sAmen jAitilek ebr ker


ideyiCl. 29yid ekAn bYi) smS Byr pApilr
ekAen kiw ker/ thel es bYi)ek tAr inejr
elAekedr kAC eTek b ibiC kr heb.
30
etAmr b AmAr ibiD mAneb? etAmr b
sb Byr pApsmUehr ekAn kiwo kreb n y
etAmAedr pUebR esKAen cilt iCl. osb Byr
pAp idey etAmr inejedr b kluixt kreb
n. Aim etAmAedr Bu o Vr.
eV rr iDkAer S Aeyl

Bu emAizek bleln/ 2 "SAeyelr smS


elAekedr belA Aim etAmAedr Bu Vr.
Aim pib^ sutrAM etAmr b pib^ heb?
3
"etAmAedr meDY etYkiw bYi) tAr iptA bM
mAtAek sAn edeb bM AmAr ibAemr ibezx
idnil* pAln kreb. Aim Bu etAmAedr Vr.
4
"mUi%$ pUej kreb n. etAmAedr inejedr j
gilt DA&u idey edbtAr mUUi%$ !trI kreb n. Aim
Bu etAmAedr Vr?
5
"yKn etAmrA Vrek ml qneb phAr
dAo/ etAmr b t siWkBAeb edeb yAet t
A hy. 6 etAmr eyidn qneb edeb esidn bM
perr idno t AhAr kret pAreb; ik yid es
qnebr ekAn Mz tIy ideno pe TAek/ tAhel
t b Aen puiey ePleb. 7 "etAmr es
qnebr ekAen Mz tIy iden AhAr kreb n;
esw heb Zic/ esw A heb. 8 "kjn bYi)
yid t ker teb es es pAepr kAre, edAxI heb.
kAr, es Bur pib^ ijinsilek A kerin.
es elAkiw tAr elAekedr eTek b ibiC
heb.
9
"yKn etAmr zs kAew/ tKn etAmAedr
e(e^r ekA, pyR zs ekewA n. zs yid mAiwet
pe yAy/ etAmr t kuiey ino n. 10"etAmAedr
@A(A bAgAenr sb @A(A &uleb n bM eyil
mAiwet pe TAek esilo &uel eneb n. ekn
kAr, esil etAmr grIb bM etAmAedr edezr
meDY idey AmYmA, mAnuxedr j ePel rAKeb.
Aim Bu etAmAedr Vr?
11
"etAmr b cir kreb n. etAmr b
elAkedr WkAeb n bM prSperr kAeC imeTY
kT bleb n. 12imeTY itit idet etAmr b
AmAr nAm bYbhAr kreb n. t krel Verr
nAemr sAn kr hy. Aim etAmAedr Bu?
13
"etAmAedr itebzIr it etAmr b m
bYbhAr kreb n/ etAmr b tAek luW kreb

19

ibAemr idn Tb ''sAbAT. iw hyt zinbAr ebAJAy


Tb iw smS ibezx idnil ebAJAy eyidn elAekedr kAj
krAr kT ny.

elbIy pu Sk 19:14-20:3

114

nA. etAmr skAl n As pyR sAr rAt Der


b kjn BAA krA imekr ebtn AwkAeb
n.
14
"etAmr b kjn biDr mAnu x ek
iBzAp edeb n. mAnuexr sAmen mn ikC
ereK n yAet es pe yAy. etAmr b Vrek
A kreb. Aim etAmAedr Bu?
15
"ibcAerr bYApAer etAmr b p(pAthIn
heb. etAmr b dir@ mAnuxedr it ibezx
p(pAit edKAeb n. bM etAmr b it
r pU,R elAekedro ibezx sAn edKAeb n.
etAmrA yKn itebzIr ibcAr kr tKn b
Ay kreb n. 16 elAekedr ibre etAmr
b imTY g riwey ebAeb n. mn ikC
kreb n yAet etAmAedr itebzIr jIbn ibp
hy. Aim etAmAedr Bu?
17
"etAmr etAmAedr BAek b men men
G],A kreb n. yid etAmAedr itebzI Bul ker/
tAhel tAr sAeT es ibxey kT bl/ ik tAek
(m ker; tAhel &uim tAr edAexr BAgIdAr heb
n. 18"etAmAr it elAekrA KArAp yA ikC kereC/
tA Buel yAo; itezAD enoyAr ecX ekAr n.
etAmAedr itebzIek inejedr mt ker
BAelAbAesA. Aim etAmAedr Bu?
19
"etAmr b AmAr ibiDskl mA kreb.
etAmr b Dre,r A,Ir meDY sr jnn
kreb n. etAmr b etAmAedr e(et Dre,r
bIj bpn kreb n. Dre,r suetA idey !trI epAzAk
etAmr b preb n.
20
"mn Gwet pAer ey k bYi)/ er kAeC
dAsI mn kjenr se eyQn sMsgR kereC; ik
dAsI mihlAiw ibi*t hyi n b tAek tAr SVADInt
edoy hy in. yid t Gew/ tAhel ese(e^ b
zAiS heb; ik tAedr m]&uYd heb n/ kAr,
SIelAkiw SVADIn ny. 21"elAkiw Bur j smAgm
tAbur ebzmueK b tAr edAx emAcenr qneb
ihsAeb kiw purx emxzAbk neb. 22"yAjk
elAkiwek Zic krAr j purx emxzAbkiwek
edAxATRk qneb iheseb Bur sAmen sgR ker
tAr pAepr Ayi% kreb. tArpr elAkiwek tAr
k]t pAp smUehr j (mA krA heb.
23
"Bib`et etAmr etAmAedr edez ebz ker
yKn KAer j ekAn jAetr gAC lAgAeb/ tKn
gAeCr Pl bYbhAerr Aeg b itn bCr ep(
kreb. smy es Pl Zic bel g,Y ekAr
bM t eKo n. 24"c&uTR bCer gAeCr Pl heb
Bur. Bur it zMs iheseb w heb pib^
qneb. 25"tArpr pm bCer etAmr es gAC
eTek Pl epet pAer bM BAeb gACiw etAmAedr
j Aer Pl edeb. Aim Bu etAmAedr Vr?

26

"r) eleg TAkA bSy ekAn mAMs etAmr


b KAeb n.
"etAmr b yAibA bM g,k ibAr bYbhAr
kret ecX kreb n.
27
"etAmr b etAmAedr mATAr pAez gjAen
ekzil egAl ker egAwAeb nA. etAmr b
etAmAedr dAir ekAn kAweb n. 28"m]t bYi)edr
Sre, rAKAr j etAmrA b etAmAedr edeh
kAwAeC kreb n. etAmr b inejedr opr
ekAn i rAKeb n. Aim Bu?
29
"etAmAr kAek eb het ido n. t krel
tAek sAn kr hy. edezr mAnuxjno tAhel
ebAr mt TRA Verr it ibV eSr mt Acr
kreb nA bM edz me pU,R heb n.
30
"AmAr ibAemr ibezx idnilet etAmr
b kAj kreb n. etAmr b AmAr
pib^SAnek sAn edeb. Aim Bu?
31
"Bu&uiyAedr b mAyAbIedr kAeC m,Ar j
yAeb n. tAedr kAeC eyo n tAr ZDu etAmAek
Zic kreb. Aim Bu etAmAedr Vr?
32
"byS
bYi)edr sAn edKAeb; yKn tAr Ger
eFAekn eW dAAeb. etAmAedr Verr it A
dzRn kreb. Aim Bu?
33
"etAmAedr edez bAs kr ibedzIedr it
KArAp bYbhAr kreb n. 34"etAmAedr inejedr
nAgirkedr mt ibedzIedr it smAn bYbhAr
kreb. etAmAedr inejedr eymn BAelAbAs/
ibedzIedr etmin BAelAbAseb. kAr, ksmy
etAmr imzer ibedzI iCel. Aim Bu etAmAedr
Vr?
35
"etAmr ibcAer Ay kreb n bM ijinsp^
mApAr o ojn krAr bYApAer s heb. 36"zs
ojn krAr j bM trl pdATR mApAr j
etAmAedr ojn pA/ bAwKAr/ Jui o pA^il
siWk hoy ic. Aim Bu etAmAedr Vr?
Aim etAmAedr imzr edz eTek bAer eniC.
37
"etAmr b AmAr smS ibiD bM
inymAblI men rAKeb bM esil mA kreb. Aim
Bu?
itm pj
U Ar ibre inexDA|A
Bu emAizek bleln/ 2 "&u im b
SAeyelr elAekedr Aro ibxyil
belA etAmAedr edezr ekAn bYi) yid emAlekr
mUi%$r sAmen tAr izZedr meDY kiwek sgR
ker/ teb es bYi)r b Ad heb. yid
es bYi) SAeyelr nAgirk hy b SAeyel bAs
kr kjn ibedzI hy tAet ikC yAy Aes nA.
etAmr b es bYi)ek pATr Ce htY kreb.
3
"Aim es bYi)r ibre yAb bM tAek tr

20

115
elAekedr eTek ibiC krb/ kAr, es tAr izZek
emAlekr eezY ideyeC. es AmAr pib^ nAmek
kerin bM AmAr pib^ SAnek Zic kereC.
4
"ik sADAr, elAk es bYi)ek ep( ker
bM ey tAr izZedr emAlkek ideyeC tAek htY
n ker/ 5"tAhel Aim es bYi) bM tAr pirbAerr
ibre yAb bM tAek tAr elAekedr eTek ibiC
krb. yArA es bYi)ek nusr ker emAlekr
ipCen yAy Aim tAedro ibiC krb.
6
"yid ekAn bYi) Bu&uiyA bM mAyAbIedr kAeC
pedezr j yAy Aim tAr iberADI heb. es
bYi) AmAr it ibVAsI/ tA Aim tAek tAr
elAekedr eTek ibiC krb.
7
"etAmr p]Tk ho? inejedr pib^ ker. kAr
Aim pib^? Aim Bu etAmAedr Vr. 8 AmAr
ibiDil Sre rAeK bM emen cel. Aim Bu
bM Aim es iyin etAmAedr pib^ kern.
9
"yid ekAen mAnux tAr iptA ikVA mAtAek
iBzAp edy/ tAr Ad heb. iptAmAtAek
iBzAp ideyeC bel es tAr inejr m]&uYr j
dAyI?
eyQn pApAidr j zAiSs
mhU
"yid ekAn purexr tAr itebzIr SIr se
eyQn spkR TAek/ thel es purx bM mihl
jen bYiBcAerr edAex edAxI heb. es purx
bM mihl jenr b eyn A,d hy. 11"yid
ekAn purexr tAr iptAr SIr se eyQn sMsgR
TAek/ thel purx bM rm,I jnek b eyn
emer ePl hy. tAr inejr tAedr m]&uYr j
dAyI/ kAr kAj tAr iptAr pmAn ker.
12
"yid kjn purexr tAr pu^bDUr se eyQn
sMsgR TAek/ tAedr jnek b eyn emer ePl
hy. jAcAr/ tArA tAedr inejedr m]&uYr j
dAyI.
13
"yid ekAn purexr k purexr se
kjn SIelAekr mt eyQn spkR TAek teb
jn purx k Byr pAp kereC. tAedr b
eyn emer ePl hy.tAr tAedr inejedr m]&uYr
j dAyI.
14
"ekAn purexr pe( ksAeT ekAn SIelAk
bM tAr mAtAek ibey krA tY m kAj. elAekrA
es mAnuxiwek b epAAeb bM jn SIelAkek
Aen edeb eyn Dre,r kukm$ etAmAedr meDY
Ar n hy.
15
"yid kjn mAnux k A,Ir se eyQn
spekR il hy teb es mAnuxiw b A,de
dit heb bM etAmr b A,Iiweko htY
kreb. 16yid kjn SIelAekr k A,Ir se
eyQn spkR TAek/ tAhel etAmr b SIelAk
10

elbIy pu Sk 20:4-26

o A,Iiwek htY kreb. tAr b A,de


dit heb. tAr tAedr inejedr m]&uYr j dAyI.
17
"yid ek tAr ebAn tAr s mtA b s
iptAr emeyek ibbAh ker bM ek perr se
eyQn spekR il hy teb w lAjnk ibxy.
tAr b kAe zAiS pAeb. tAr b tAedr
elAekedr eTek ibiC heb. ey mAnux tAr ebAenr
se eyQn sMsgR ker/ es b tAr pAepr j
zAiS pAeb?
18
"mAisk r)SAebr smy ekAn rm,Ir se
yid ekAn purexr eyQn sMsgR hy/ thel purx
bM rm,I jn tAr elAekedr eTek b ibiC
heb. tArA pAp kereC kAr, es purx re)r
sek kAz kereC bM es SI tAr re)r
sek nAb]]t kereC.
19
"etAmAedr mAtAr ebAn bA etAmAedr iptAr
ebAenr se b eyQn spkR kreb n. esw
hl jAcAr. etAmAedr pApsmUehr j etAmr
b zAiS pAeb.
20
"kjn purx b tAr kAkAr SIr se
eyQn spkR kreb n. kj tAr kAkAek pmAn
ker. es purx bM tAr kAkAr SI tAedr
pApsmUehr j zAiS pAeb. tAr sAnsithIn
eTek mAr yAeb.
21
kjn purexr pe( tAr inejr AbDUek
ibbAh kr Ay. kj tAr BAek sAn
ker. tAedr sAnsit TAkeb n.
22
"etAmrA b AmAr smS ibiDsmUh bM
inymkAnunil men rAKeb bM esil mA kreb.
Aim etAmAedr ey edez iney yAiC/ es edez
bsbAskAel etAmr AmAr ibiDsmUh bM inymAblI
mA ker/ thel es edz etAmAedr ibtAit
kreb n. 23etAmAedr sAmen ey sb jAitek Aim
es edz eTek dUr ker idiC/ tAedr mt jIbnyApn
ekAr n. tArA smS pAp kAj krt Ar tA
Aim tAedr G], krlAm.
24
"Aim etAmAedr beliC ey etAmr tAedr jim
pAeb. Aim tA etAmAedr edb. hA b BAl ijines
Br BUK. Aim Bu etAmAedr Vr?
"Aim etAmAedr jAitr eTek p]Tk ker
AmAr ibezx elAkjn ker &ueliC. 25"sutrAM
etAmr b Zic A,Iedr eTek Zic A,Iedr
bM Zic pAKIedr eTek Zic pAKIedr AlAd
ker eneb. o sb Zic pAiK/ A,I bM ey
ijinsil mAiwet buk idey hAew/ tA AhAr ker
inejedr Zic ekAr n. Aim sb ijinsilek
Zic bel inid$X keriC. 26Aim etAmAedr
jAitr eTek AlAd ker AmAr injSV keriC
tA etAmr b pib^ heb? ekn kAr Aim
Bu bM Aim pib^?

elbIy pu Sk 20:27-22:3

116

27

13
"ekAn purx TbA SIelAk yid Bu&uiyA b
"DAn yAjk b kjn rm,Iek ibbAh
mAyAbI hy tAek b A,de dit het heb. kreb ey kumArI. 14DAn yAjk mn ekAn rm,Iek
elAekrA tAedr pATr idey htY kreb. tAr b ibbAh krebn yAr se purexr eyQn
inejrA inejedr m]&uYr j dAyI heb.
spkR iCl. DAn yAjk b kjn bArbint/
SVAmI-pirtY)A rm,I Tb kjn ibDbAek ibbAh
yAjkedr j inym
AblI
kreb n. DAn yAjk b tAr inejr elAekedr
Bu emAizek bleln/ "hAerAe,r pu^edr meDY eTek kjn kumArIek ibey kreb. 15BAeb
TRA yAjkedr ibxyil belA kjn elAekrA tAedr sAnsitedr it jAnAeb.*
yAjk b ekAn m]t bYi)ek SpzR ker inejek Aim Bu/ DAn yAjkek tAr ibezx kAejr j
Zic kreb n. 2 ik yid m]t bYi)iw tAr Gin p]Tk keriC.
16
A Iyedr kjn hy thel es m]tedh SpzR
Bu emAizek bleln/ 17"hAerA,ek belA
kret pAer. yid m]t bYi) tAr mtA ik iptA/ purxAnu*em etAmAr bMezr meDY kro !dihk ekAn
tAr pu^ b k/ tAr BA b 3tAr ibbAiht ebAn edAx TAkel tAr b Verr kAeC ibezx riw
: ebAn Gin kAr tAr SVAmI en/ es mArA egel bey iney yAeb n. 18ekAn bYi) yAr meDY ikC
tAr j yAjk inejek Zic kret pAer. hy/ zArIirk iw AeC/ b yAjk iheseb esb
teb yAjk inejek Zic kret pAer. 4ik ekbl kret pAreb n bM AmAr kAeC qnebsmUh Anet
!bbAihk kAre, spk$yu) mAnuexr j yAjk pAreb n.
19
inejek Zic kret pAer n bM inejek pib^
ik eK</ ik mueK KArAp dAg yu) elAekr
kret pAer n.
bA lV hAt pA oyAl elAekr/
5
20
"yAjkr tAedr mAT wAekr mt kAmAeb n/
ipeW k<ujoyAl elAekr ik bAmenr/ yAedr
tAedr dAi kAmAeb n. yAjkr tAedr zrIer ecAeKr edAx AeC/ (t AeC mn elAekr/ KArAp
b ekAn kAw eC kreb n. 6yAjkedr tAedr cmRerAgyu) elAekr bM (itS ekAxoyAl
Verr j b pib^ het heb. tAr b elAekr yAjk ihsAeb esb kret pAreb nA.
Verr nAmek jAnAeb/ kAr, tAr riw bM
21
Aenr Ar !trI qnebsmUh Bur kAeC bey
hAerAe,r %rpurxedr meDY kAerAr yid ikC
iney yAy; tA tAr b pib^ heb.
edAx TAek/ tAhel es Bu r kAeC Aenr
7
"kjn yAjk b kjn eb Tb qnebsmUh idet pAreb n. bM es bYi) Verr
kjn XA rm,Iek ibbAh kreb n. es kjn kAeC ibezx riw iney eyet pAreb n. 22es bYi)
ibbAh ibeCd rm,Iek ibbAh kreb n. kAr es yAjkedr pirbAerr tA es pib^ riw AhAr kret
Verr ee pib^. 8etAmr b yAjkek pAer. es it pib^ riwo eKet pAer. 23ik es
sAn kreb kAr, es Verr kAeC pib^ riw pd$Ar eBtr idey pib^tm SAen eyet pAreb n
iney yAy. es etAmAedr kAeC pib^ bel g,Y heb/ bM ebdIr kAeC yAeb nA kAr, tAr meDY ikC edAx
kAr, Aim pib^? Aim Bu bM Aim etAmAedr AeC. es AmAr pib^ SAnilek b Zic
pib^ kir?
kreb n. Aim Vr es smS SAnsmUhek pib^
9
"ekAn yAjekr emey bArbint hey inejek kir.
24
Zic krel/ es tAr iptAr lAr kAr, hy
tArpr emAiz smS ibxy hAerA, bM
sutrAM tAek b Aen d het heb.
hAerAe,r pu^edr bM SAeyelr smS elAekedr
10
"DAn yAjk/ yAek tAr BAedr meDY eTek bleln.
Bu Vr emAizek bleln/ 2 "hAerA, bM
bAC heyeC/ iBexekr etl yAr mATAy FAl heyeC
bM ibezx epAzAk prAr j yAek bAC heyeC
tAr pu^edr belA SAeyelr elAekrA
es kAe tAr ibxAd ebAJAet eyn tAr mATAr cl AmAek ey phAr edy tA pib^. yAjekr eyn
elAemelA n ker bM tAr kAp-ecAp n eCe. es phArilek sAn n ker/ kAr t tAr
11
m]tedh SpzR ker es inejek Zic kreb n AmAr eezY sgR kereC. t nyetA etAmr
bM ekAn m]t edehr kAeC yAeb n/ yid t tAr ey AmAr pib^ nAmek ker n eswA SpX
inejr iptA b mAtAro hy. 12DAn yAjk Verr heb. Aim Bu ? 3Kn eTek yid etAmAr
pib^ SAenr bAer b yAeb n. tAet es Zic %rpurxedr meDY eTek ekAn bYi) Zic bSAy
het pAer bM tKn es Verr pib^ SAnek Zic es smS ijins SpzR ker/ thel es bYi)
kret pAer. kAr, iBexekr etl DAn yAjekr b AmAr eTek ibiC heb. Aim Bu?
mATAy eFel tAek bAkI elAkedr eTek AlAdA krA
elAekrA jAnAeb Tb "tAr sAenr elAekedr eTek
heyiCl. Aim Bu?
Zic hey yAeb n.

21

22

117
4

"yid hAerAe,r %rpurxedr kAerA ekAn KArAp


cmRerAg TAek b yAr ingRmn heyeC/ es pib^ n
hoy pyR pib^ KA eKet pAreb n. inym
ey ekAn yAjekr pe( ey Zic TAek. 5m]tedh
Ar Zic heyeC mn ikC yid ek SpzR ker
Tb yid tAr bIyRpAt hy Tb es yid buek hAw
Zic ekAn A,Iek SpzR ker b Zic ekAn bYi)ek
SpzR ker yid es Zic hy teb ik ker es bYi)
Zic heyeC esw r pU,R ny. 6ey bYi) smS
ikCr ey ekAn kw SpzR ker/ es sY n hoy
py$ Zic TAkeb. es bYi) pib^ KAer ekAn
ikC b KAeb n. mn ik es yid jel eDQt
hy/ es pib^ KA eKet pAreb n. 7ekblmA^ sUyR
efAbAr pr es Zic heb. tKn es pib^ KA AhAr
kret pAreb. kAr, sUy$AeSr pr es Zic bM es
KA tAr j.
8
"yid kjn yAjk edeK ey kiw A,I inej
inej mAr egeC b b A,Iedr Ar inht heyeC/
es b es m]t A,Iiwek B(, kreb n. yid
es bYi) es A,Iiwek B(, ker es Zic
heb. Aim Bu?
9
"yAjkedr AmAek esb krAr ibezx smy
TAkeb. tAr b essb smy ibxey stk$
TAkeb. tAr pib^ ijinsilek pib^ n krAr
ibxey b sAbDAn heb. yid tAr sAbDAn hy
tAhel tArA mAr yAeb n. Aim Vr ibezx
kAejr j tAedr p]Tk keriC. 10ekblmA^
yAjkedr pirbAerr elAekrA pib^ KA AhAr
kret pAer. yAjekr se bsbAskArI kjn
bAsI Tb kjn BAAew km$I b ekAn
pib^ KA eKet pAer n. 11ik yid yAjk tAr
inejr eTR kjn elAkek B]tY iheseb eken/
es bYi) tKn pib^ ijinsilr ikCw AhAr
kret pAer. B]etYr yAr yAjekr bAIet jAy
tArA yAjekr KAer ikCw eKeto pAer. 12yAjekr
k yAjk ny mn kAek ibey krel pib^
qnebsmUehr ekAn ikC eKet pAer n. 13yAjekr
emey ibDb hel Tb es SVAmI pirtY)A hel/
yid tAek sAhAyY krAr mt ekAn sAnsit n
TAek bM es eyKAen bAlYkAl kAiweyeC es
ip^Aley iPer Aes/ thel es tAr iptAr KA
ikCw eKeto pAer. tCA ekblmA^ yAjekr
pirbAerr elAekrA KA eKet pAreb.
14
"kjn mAnux Bul ker pib^ KAer ikCw
eKet pAer. es bYi) b es pirmA, yAjkek
edeb bM es b KAer dAemr opr pmAMz
edeb.
15
"SAeyelr elAekrA Buek ey sb phAr
dAn ker t heb pib^; sutrAM yAjk b es
pib^ ijinsilek pib^ kreb n. 16yid

elbIy pu Sk 22:4-29

yAjkr es smS pib^ !nebilek pib^


iheseb ibebcn ker bM esil KAy/ tAhel t
pAp iheseb Dr heb. Aim Bu tAedr pib^ kir.
17
Bu Vr emAizek bleln/ 18"hAerA, bM
tAr pu^edr bM SAeyelr smS elAekedr bel
S Aeyelr kjn nAgirk b kjn ibedzI qneb
iney Aset pAer. het pAer elAkiw ey ibezx
it|A keriCl es phAr tAr j/ Tb ekAn
ibezx qneb elAkiw Anet eceyiCl. 19-20
phAril elAekrA Aen kAr, tAr sitY Vrek
phAr idet cAy. ik ekAn qneb yAet ekAn
edAx AeC t etAmr b h, kreb n. Aim
es phAer Kuiz heb n. yid es phAr kiw
xA Tb kiw emx b kiw CAgl hy/ thel
es A,I b purx heb bM tAr meDY eyn
ekAn edAx n TAek.
21
"mAnt pU,R krAr j Tb eSVCAy yKn
ekAn bYi) Bur kAeC ml qneb Aen es
qneb kiw xA b emx het pAer; ik esw
eyn SVASYbAn hy. es A,Iiwr meDY b eyn
ekAn edAx n TAek. 22etAmr b Buek mn
ekAn A,I edeb n eyw kAn/ yAr hABA b
pu Tb gilt GA ol b KArAp cmeR rAg smit
V .
Bur ebdIr oprkAr Aenr opr etAmr b
suS A,I edeb n.
23
"kKen kKen kiw x A b kiw
emxzAbekr kw p TAek y Kub lV Tb
kw pAeyr pAt y iWk mt gjAy in. yid
ekAn bYi) es A,Iek Bur kAeC ibezx phAr
iheseb idet cAy/ tAet w g]hIt heb/ ik w
elAkiwr ibezx ititr pR, iheseb g]hIt heb
n.
24
"ekAn A,Ir kAlizer p/ c,
R b iC-ibiC
ekAx TAkel tA etAmr Bur it sgR kreb
n.
25
"etAmr ibedzIedr kAC eTek Bur it
qneb ihsAeb b ekAn A,I h, kreb n/
kAr, A,Iil ekAnBAeb (itS het pAer/ tAedr
meDY ekAn edAx TAket pAer; tAr g]hIt heb n.
26
Bu emAizek bleln/ 27"yKn kiw bACr b
kiw emx Tb kiw CAgl jAy/ es b
tAr mAeyr se sAt idn TAkeb. tArpr Aw
idenr idn bM per A,I Bur kAeC i
d% qneb iheseb h eyAgY heb. 28ik etAmr
b A,Iiwek bM r mAek k iden htY
kreb n? inym gABI bM emx Beyr e(e^
eyAjY. 29yid etAmrA ikC ibezx Dre,r
DbAdscU k qneb Buek idet cAo/ thel etAmr
es phAr dAenr bYApAer SVADIn. ik b
etAmr w mnBAeb kreb y Vrek KuzI ker.

elbIy pu Sk 22:30-23:25

118

etAmr esidn b egAw A,Iiwek B(, kreb.


perr idenr skAelr j b ekAn mAMs ePel
rAKeb n. Aim Bu?
31
"AmAr Aedzil men ereK bM esil
mA ker. Aim Bu ? 32AmAr pib^ nAmek
etAmr edKAeb. SAeyelr elAekrA b
eyn AmAek tAedr pib^ iheseb mA ker. Aim
Bu iyin etAmAedr pib^ kern. 33Aim etAmAedr
Vr hbAr j imzr eTek eniC. Aim Bu?
30

ibezx Ci wr idnil
Bu emAizek bleln/ 2 "S Aeyelr elAekedr
belA Bur menAnIt sbilek etAmr
pib^ sBA bel eGAx, kr. il hl AmAr
ini$X Ciwr idn

23

ibAmpbR
"Cidn Der kAj kr/ ik sm
idn km$ibritr
j inid$X ibAmpbR heb ibAemr ibezx idn.
etAmr b ekAn kAj kreb n. w etAmAedr
skelr bAIet Bur j ibAemr idn heb.
3

inSA rpbR
"il hl Bur menAnIt inSArpbR. etAmr
ilr j menAnIt smey pib^ sBAr kTA eGAx,
kreb. 5 Bur inSArpebRr idn hl Tm mAesr 14
idenr idn sUyRAeSr smy.
4

KAimribhIn riwr sb
"KAimribhIn riwr sb k mAesr 15
idenr idn. etAmr sAt idn Der KAimribhIn riw
KAeb. 7 Ciwr Tm iden etAmAedr k ibezx
sB heb. etAmr b idniwet ekAn kAj
kreb n. 8 sAtidn Der etAmr Bur kAeC id%
sgRil Aneb. tArpr smiden Ar kiw
pib^ sBA heb. etAmr b o iden ekAn
kAj kreb n.
6

Tm zs eCdenr sb
Bu emAizek bleln/ 10"SAeyelr elAekedr
belA Aim etAmAedr ey edz edeb tAet etAmr
ebz kreb. etAmr r zs eCdn krel zesr
Tm Aiw yAjekr kAeC Aneb. 11yAjk Bur
sAmen es Aiw edAlAeb eyn etAmAedr j t
A hy. yAjk ribbAr skAel es zesr Aiw
edAlAeb.
12
"ey idn etAmr zesr Aiw edAlAeb/ esidn
etAmr kiw k bCr bysI purx emx phAr
edeb. es emexr meDY eyn ekAn edAx nTAek.
o emxiw Bur kAeC ehAmbilr qneb heb. 13CAA
9

etAmr b ilB etl emzAenA 16 kAp imih


myd zs qneb ihsAeb edeb. r sAeT edeb 1
ekAyAw$ @A(Ars. es qnebr g Buek KuzI kreb.
14
Verr kAeC t !neb ihsAeb n An pyR
etAmr b ekAn n&un zs Tb Pl b n&un
zs eTek !trI riw KAeb n. etAmr eyKAen
bAs kr n ekn ibiD etAmAedr bMz prprAy
cleb.
PslkAwAr sb
"es ribbAerr skAl eTek TRA :edAlnIy
qnebr j AnIt zesr Aiw AnAr idn eTek
sAt sAh en nAo. 16s m sAh per ribbAer
:TRA 50 idn per etAmr Bur kAeC kiw
n&un zs qneb Aneb. 17 iden etAmAedr bAI
eTek K riw iney Aseb. riw edAlnIy
qnebr j inid$X heb. o riw !trI krAr j
KAimr bM 16 kAp myd bYbhAr kr. wA heb
etAmAedr Tm zs eTek Bur kAeC edoy
phAr.
18
"elAekrA zs !nebr se kiw xA/ kiw
emx bM sAtiw k bCr byS purx emxzAbk
edeb. sb A,Ir meDY b ekAn edAx TAkeb
n. tAr Bur kAeC ehAmbilr qneb heb. zsY
!neb o epy !nebr sAeT heb Verr ee
ir Ar St qneb. r g Buek KuzI
kreb. 19CAo etAmr pApATRk qnebr j
kiw purx CAgl bM ml qneb iheseb iw
k bCr bysI purx emxzAbk Aneb.
20
"yAjk tAedr Tm zs eTek !trI riw sh
edAlnIy qnebr iw emxzAbk Bur sAmen
edAlAeb. tAr Bur kAeC pib^. tAr TAkeb
yAjekr iDkAer. 21 k iden etAmr k
pib^ sB fAkeb. etAmr b ekAn kAj kreb
n. etAmAedr skelr bAIet ibiD icrkAelr
j cleb.
22
"Aro yKn etAmr etAmAedr jimet zs
bpn kreb/ tKn etAmAedr e(etr ekA,ilr
zs kAweb n. mAiwr opr pe TAk zs etAmr
&uleb n. es ijinsil grIbedr j bM
etAmAedr edez m,kArI ibedzIedr j ereK
edeb. Aim Bu etAmAedr Vr?
15

eBrIsmeU hr sb
Bu AbAr emAizek bleln/ 24"SAeyelr
elAekedr bl sm mAesr Tm idn etAmrA
ibAemr ibezx idn iheseb pAln kreb. es pib^
sB elAekedr Sr krAbAr j eBrI bAjAeb.
25
esidn etAmr b ekAn kAj kreb n bM
i d% kiw qneb etAmr Bur kAeC Aneb.
23

119
Ayi e%r idn
Bu emAizek bleln/ 27"s m mAesr dzm
idniw Ayie%r idn/ esidn k pib^ sB heb.
esidn etAmr b ekAn KA h, kreb n
bM iet St kiw !neb Bur kAeC Aneb.
28
etAmr b idn ekAn kAj kreb n/ kAr,
w hl Ayie%r idn. idn yAjkr Bur
kAeC yAeb bM y etAmAedr Zic ker es
AcArAnuAn kreb.
29
" idn yid ekAn mAnux pbAs kret SVIkAr
ker es b tAr elAekedr eTek ibiC heb.
30
idn yid k bYi) ekAn kAj ker/ Aim tAr
elAekedr meDY es bYi)ek DbMs krb. 31esidn
etAmr b Aed ekAn kAj kreb n. etAmr
eyKAen bsbAs ker n ekn/ etAmAedr j w
hl icrkAelr ibiD. 32w etAmAedr j heb ibezx
ibAemr idn. etAmr esidn b KA h, kreb
n. ibAemr ibezx idn etAmr Ar kreb
mAesr nbm idenr sYAy. bM tA cleb es sYA
eTek perr sYA n As pyR.
26

ku iwr sb
Bu AbAr emAizek bleln/ 34"SAeyelr
elAekedr bel sm mAesr 15 idenr idn hl
kuiwr sb pAlenr idn. Bur ee sb
sAt idn Der cleb. 35Tm iden kiw pib^ sB
heb. etAmr b esidn ekAn kAj kreb n.
36
sAtidn Der etAmr Bur kAeC iet St
kiw ker qneb Aneb. Aw idenr idn etAmAedr
Ar kw pib^ sB heb. etAmr Bur kAeC
i Ar St kiw qneb Aneb. w heb
kw pib^ sB. etAmr b esidn ekAn kAj
kreb n.
37
"il hl Bu r pbR . sm S pebR r
idnilet pib^ sB nuit heb. etAmr Bur
kAeC ehAmbil/ zs qnebsmUh/ bilil bM epy
qnebsmUh Aneb. etAmr iWk iWk iden o smS
phAr Aneb. 38 smS pebRr idnilr se
Bur ibAemr idnil Sr, ker etAmr pAln
kreb. smS !nebil etAmr Bur kAeC ey
ibezx !neb idet cAo bM ibezx ititr
j ey phAr idet cAo tAr se eyAg heb.
39
"sm mAesr 15 iden/ yKn etAmr jimr
zs sMh kr tKn etAmr sAtidn Der Bur
sb pAln kreb. etAmr Tm idn o sm
iden ibAm kreb. 40Tm idniwet etAmrA sur
gACil eTek Pl bM ndIr tIrbtI$ tAlgACilr/
JAgACilr bM bAsI gACilr fAlil eneb.
etAmr sAtidn Der etAmAedr Bu Verr sAmen
sb kreb. 41it bCer sAt idn Der etAmr
33

elbIy pu Sk 23:26-24:14

pbR Bur j pAln kreb. ibiD icrkAl


cleb. sm mAes etAmr pbR pAln kreb.
42
etAmrA sAtidn Der SAyI kuiwer bsbAs kreb.
S Aeyel j enoy smS elAekrA smS AbAes
bAs kreb. 43yAet etAmAedr smS %rpurxr
jAen ey tAedr imzr eTek ebr ker AnAr smy
Aim S Aeyelr elAekedr SAyI AbAes bsbAesr
bYbS keriClAm. Aim Bu etAmAedr Vr?
44
sutrAM emAiz SAeyelr elAekedr Bur
pbRilr kTA bleln.
bAitdAn bM pib^ riw
Bu emAizek bleln/ 2 "SAeyelr
elAekedr A|A kr in[Aen ilB eTek
K<Aiw etl etAmAr kAeC Anet. es etl bAitilr
j. eyn sbsmy esil el. 3 hAerA Bur
sAmen sYA eTek skAl pyR smAgm tAbur meDY
bAit Ailey rAKeb. pd$Ar bAer sA(Y isuekr
sAmen es bAitiw TAkeb. ibiD icrkAl Der
cleb. 4 Bur sAmen K<Aiw esAnAr bAitSer opr
rAK bAitilek hAerA, inyimt Ailey rAKeb.
5
"imih myd nAo bM t idey bAerAiw riw
esek nAo. it riwr j 16 kAp ker myd
bYbhAr kr. 6 Bur sAmen esAnAr ewibelr opr
esil iw sAiret rAeK. it sAiret TAkeb Ciw
ker riw. 7it sAiret kuur FAleb. w Bur
kAeC edoyA d qneb dAenr S]it r(Ay Buek
sAhAyY kreb. 8itiw zinbAer inyimtBAeb hAerA,
Bur sAmen riw sAijey rAKeb. SAeyelr
elAekedr se ci) icrkAl cleb. 9 riw
hAerA, bM tAr eCeledr iDkAer TAkeb. tAr
ekAn pib^ jAygAy riw KAeb/ kAr, es riw
Bur it ik]t qnebsmUehr kiw. es riw
icrkAelr j hAerAe,r Mz.

24

eV rr it iBzAp dAt mAnx


u
kjn SAeylIy mihlAr kiw eCel iCl/
yAr iptA iCl kjn imzrIy. es eCel S Aeyelr
elAekedr meDY Geu r ebAet egl. mn smy tAbr
u
meDY tAr sAeT k SAeyelr purexr lA Zr
hl. 11SAeylIy SIelAekr sAniw Bur nAem
inA ker iBzAp idet Zr krel elAekrA tAek
emAizr kAeC iney l. :eCeliwr mAeyr nAm iCl
zAelAmI/ idir emey/ dAn r pirbAregAI eTek
Agt. 12elAekr eCeliwek ePtAr ker Bur
SpX Aedezr j ep( krl.
13
tKn Bu emAizek bleln/ 14"ey iBzAp
ideyiCl tAek tAbur bAer iney es. yAr tAek
iBzAp idet ZeniCl/ tArA tAedr hAt eCeliwr
mATAy rAKeb/ bM tKn smS mAnux tAr idek
10

elbIy pu Sk 24:15-25:20

120

pATr Ceb bM tAek htY kreb. 15SAeyelr


elAekedr belA yid ekAn bYi) tAr Vrek
iBzAp edy/ thel es b zAiS pAeb. 16ey
ekAn bYi) ey Bur nAemr ibre kT bel es
b inht heb. smS mAnux tAek pATr mAreb.
SAeyel jh, kr mAnuexr mt ibedzIrAo
yid Verr nAmek iBzAp edy/ thel es b
m]&uYmueK pitt heb.
17
"yid ekAn bYi) pr k bYi)ek htY ker
teb es b m]&uYde dit heb. 18ekAn bYi)
yid kAerA pZ htY ker teb es tAr jAygAy
Ar kiw pZ edeb.
19
"ekAn bYi) tAr itebzIek AGAt krel
iWk es Dre,r AGAt idey elAkiwek zAiS idet
heb. 20BA hAer bdel BAA hA; ecAeKr bdel
ecAK bM dAetr bdel dAt. elAek ek ey
Dre,r AGAt edy/ iWk es Dre,r AGAt idey
tAek zAiS idet heb. 21sutrM yid ekAn bYi)
kiw A,I htY ker/ thel es bYi) b
A,Ir j (itpUr, edeb; ik yid ekAn bYi)
pr ekAn bYi)ek htY ker/ thel es b
m]&uYde dit heb.
22
"ibedzIedr j bM etAmAedr inejr edezr
elAekedr j krkm zAsn heb. ekn kAr,
Aim Bu etAmAedr Vr.
23
tKn emAiz SAeyelr elAekedr bleln/ ey
elAkw tAbr
u bAerr jAygAy iBzAp idiCl tAek
iney esA. tArpr tAr elAkwAek pATr emer
htY krl. su t rAM Bu emAizek ey Aedz
ideyiCeln SAeyelr elAekrA es nusAer kAj
krl.
edezr j ibAemr smy
sIny pbR e t Bu emAizek bleln/
2
"SAeyelr elAekedr belA Aim ey edz
etAmAedr idiC/ esKAen ebz krel etAmr
jimiwek ibAemr smy edeb. Buek sAn edoyAr
je ibAemr ibezx smy. 3 etAmr CbCr
Der etAmAedr jimet bIj bpn kreb/ etAmAedr
@A(A e(tilet gACilek CbCr CAweb bM
Pl iney Aseb. 4ik sm bCr Buek sAn
jAnAenAr j etAmr jimek ibAm edeb.
smy etAmr etAmAedr e(et bIj bpn kreb n
Tb etAmAedr @A(A e(et gACil CAweb n.
5
Psl kAwAr pr ey smS zs inejrA jeeC/
etAmr b tAedr kAweb n. ey smS @A(Alt
CAw hyin esKAn eTek etAmr b @A(A sMh
kreb n. jim k bCr ibAem TAkeb.
6
"ik jim k bCerr ibAem TAkAkAlIn y
p ker tAet etAmAedr j/ etAmAedr purx

25

bM mihl B]tYedr KAbAr j cr KA TAkeb.


etAmAedr jnKAw BAAew imkedr j/ etAmAedr
edez bsbAs kr ibedzIedr j. 7bM etAmAedr
pZedr o etAmAr edezr b pZedr KAbAr mt
cr KA TAkeb.
ju iblI miu )r bCr
"etAmr sAt bCr sAtbAr g,n kreb.
smeyr meDY jimr j TAkeb sAt bCerr ibrit.
w heb 49 bCr. 9tKn sm mAesr dzm idniwet
TRA Ayie%r iden etAmr b emexr izM
bAjAeb/ sAr edzmy emexr izM bAjAeb.
10
etAmr 50 bCrek kiw ibezx bCr kreb.
etAmAedr rAejY bAs kr smS mAnuexr j etAmr
mui) eGAx, kreb. smyiwek blA heb 'juiblI
etAmAedr etYek ey yAr injSV spi% iPer pAeb
bM etAmr etYek ey yAr inejr pirbAer
iPer yAeb. 11etAmAedr pe( 50tm bCriw heb
juiblIr bCr. etAmr bIj bpn kreb n. ey
smS zs inej inej hy/ esil kAweb n. ey
sb @A(Alt CAw hyn/ tAedr eTek @A(A Pl
sMh kreb n. 12 bCrw hl juiblI bCr. w
etAmAedr pe( pib^ smy. ey smS zs e(t
eTek Aes/ etAmr esil AhAr kreb. 13juiblI
bCer etYk bYi) tAr inejr ibxy Azeyr meDY
iPer yAeb.
14
"yKn etAmr itebzIr kAeC etAmAedr jim
ibi* ker b tAedr kAC eTek t eken tKn
prSprek Wiko nA. 15yid etAmr etAmAedr
itebzIr jim iknet cAo/ tAhel ibgt ezx
juiblI bCr eTek bCrel en nAo bM siWk
mUlY in,Rey es sMKYAw bYbhAr kr. kAr, es
etAmAr kAeC ekblmA^ perr juiblI bCr As
pyR zs eCdenr iDkAr ib*y kreC. 16yid
perr juiblI Aset enk edrI TAek ese(e^
dAm heb enk ebzI. yid bCril km hy/ tAet
dAm km heb. ekn kAr, etAmAedr itebzI
k]tpe(/ etAmAr kAeC juiblIr ytil bCr bAik
AeC ttil Psl ibi* kreC. prbt$I juiblI
bCer es jim AbAr tAr pirbAerr iDkAer
yAeb. 17etAmr prSpr prSprek kKno Wiko
n ik Vrek By ekAr. Aim Bu etAmAedr
Vr?
18
"AmAr ibiDsmUh bM inymAblI men ereK/
esil mA ekAer/ thel etAmr inB$ey etAmAedr
edez bAs kreb. 19etAmAedr j jim BAl zesr
Pln edeb. tKn etAmAedr cr KA heb bM
etAmr edez inB$ey bAs kreb.
20
"ik hyt etAmr bleb/ 'yid Amr bIj
bpn n kir Tb AmAedr zssmUh sMh n
8

121
kir/ tAhel sm bCer KAbAr mt AmAedr ikC
TAkeb n. 21zit heyA n. x bCer Aim AmAr
AzIbRAd etAmAedr keC pAWAeb. itn bCr Der
jim zs jAet TAkeb. 22Xm bCer erApn krAr
smyo etAmAedr purAen zs eKey ezx heb n.
Xm bCer cAx kr zs AsAr Aeg nbm bCr
pyR etAmr purAen zs eKet pAeb.
spi% ibxyk ibiDsmhU
"jim AmAr/ tA etAmr SAyIBAeb t ibi*
kret pAerA n. AmAr jimet AmAr se etAmr
ekblmA^ ibedzI bM m,kArI iheseb bsbAs
krC. 24ibi* helo jimr purAen mAilk eyn t
AbAr iken inet pAer. TA eyn edez TAek.
25
etAmAedr edezr ekAn bYi) yid Kub grIb hey
yAy/ es t ebzI grIb ey es tAr spi% ibi*
ker ideyeC. sutrAM e(e^ tAr Gin A Iy
Aseb bM tAr A Iyek iPirey edbAr j
smS spi% iken eneb. 26ekAn bYi)r Gin mn
A Iy nAo TAket pAer/ ik es yid inejr
jim punrAy iken enbAr j DnbAn hy/ 27thel
es b jim ib*Ir smy eTek bCrel g,n
kreb. jimr j kt idet heb tAet isA
inet es sMKY kAej lAgAeb. tArpr es es
jim iken inet pAer. rpr jim AbAr tAr
spi% heb. 28ik yid bYi) tAr inejr j
jim ePrt epet eyAjnIy TR ejAgA kret
pAer n/ thel es y ibi* kereC t juiblI
bCr n As pyR ey ikeniCl tAr hAet TAkeb.
tArpr es juiblI bCer jim ePrt yAeb Tm
SV AiDkArIr kAeC. sutrAM spi% AbAr siWk
pirbAerr iDkAer yAeb.
29
"yid ekAn bYi) AcIer eGr zherr meDY
ekAn bAI ibi* ker/ tAhel tAr ibi*r pr kiw
bCr pU,R n hoy pyR esw ePrt pAoyAr iDkAr
tAr AeC. iDkAr k bCr py$ TAkeb.
30
ik k bCr pU,R hoyAr Aeg yid mAilk bAIiw
iken ePrt n eny/ thel AcIer eGr zherr
bAIiw ey ikeniCl/ t tAr bM tAr %rpurxedr
iDkAer eTek yAeb. bAIiw juiblIr smy Tm
mAilekr kAeC ePrt yAeb n. 31cArpAez AcIr n
edoy eCAw zhr b Amilek eKAl mAeWr mt
Dr heb. sutrAM essb eCAw zhrilet inimRt
bAIil juiblIr smy Tm mAilkedr kAeC ePrt
yAeb.
32
"elbIyedr zhr spek$ elbIy bMzDerr
ey zhrilr iDkArI/ esKAen tAedr bAIil ey
ekAn smey tArA iken ePrt epet pAer. 33ekAn
bYi) yid kjn elbI bMzDerr kAC eTek bAI
eken/ teb juiblI bCer elbIyedr zherr es
23

elbIy pu Sk 25:21-47

bAI AbAr elbIy bMzDredr kAeC iPer Aseb.


kAr, SAeyelr mAnuexr meDY elbIyedr zherr
bAIil elbIegAIr pirbAerr elAekedr iDkAer
TAek. 34elbIyedr zhrsmUh/ iGer rAK mAWsmUh
o ArsmUh ib*y kr yAeb n. mAWil elbIy
bMzDredr icrkAelr iDkAr.
dAs-mAilkedr inym
AblI
"etAmAedr inejedr edezr ekAn k bYi)
yid AiTRkBAeb inejr BArbhn krAr bYpAer Kub
(m hey pe/ teb etAmr b tAek etAmAedr
se kjn ibedzI o bAsIr mt bsbAs kret
edeb. 36tAek etAmr DAr idet pAer mn ekAn
eTRr opr sud tAr kAC eTek ino n. etAmAedr
Vrek kr bM etAmAedr BAek etAmAedr
se bAs kret dAo. 37tAek DAr ideyC mn
eTRr pr ekAn sud tAr kAC eTek ino n bM
tAek ibi* kerC mn KA eTek lAB krAr ecX
ekAer n. 38Aim Bu etAmAedr Vr. knAn
edz edoyAr j bM etAmAedr Vr hoyAr j
Aim etAmAedr imzr edz eTek eniClAm.
39
"etAmAedr inejedr edezr ekAn bYi) yid
t grIb hey pe ey es inejek dAs iheseb
etAmAedr kAeC ibi* kret bADY hy/ tKn etAmr
b tAek B] etYr mt kAej lAgAeb n. 40juiblI
bCr n As pyR/ es etAmAedr kAeC jn KAwAr
kmRI bM kjn ibedzIr metA heb. 41tArpr es
etAmAedr eCe tAr sAnsitedr iney inejr
pirbAer bM tAr pUbR pr
u xedr ibxy Azey iPret
pAer. 42kAr, tAr AmAr dAs. Aim imzerr dAs
eTek tAedr iney esiC. tAr b AbAr dAs
heb n. 43etAmr bYi)r kjn ind$y Bu
b het pAerA n. etAmr b etAmAedr
Vrek kreb.
44
"etAmAedr cArpAezr A jAitedr eTek
purx bM nArI B]tYedr etAmr epet pAerA.
45
etAmr izZedro dAs iheseb inet pAr yid tAr
etAmAedr edez bsbAskArI ibedzIedr pirbArsmUh
eTek Aes. essb izZ B] tYr etAmAedr iDkAer
TAkeb. 46etAmr mnik etAmAedr m]&uYr Aeg
smS ibedzI dAsedr etAmAedr eCelemeyedr
ehPAjet idey eyet pAerA/ yAet tAr etAmAedr
eCelemeyedr iDkAer TAek. tAr icrkAelr j
etAmAedr dAs heb. etAmr sb ibedzIedr dAs
bAnAet pAerA; ik etAmr bzY etAmAedr
inejedr BAedr/ S Aeyelr elAekedr ind$y minb
heb n.
47
"etAmAedr meDYkAr ekAn ibedzI b dzRnATRI
DnI het pAer. idek etAmAedr edezr k bYi)
grIb hey eyet pAer bM inejek dAs iheseb
35

elbIy pu Sk 25:48-26:20

122

etAmAedr meDY bsbAskArI ibedzIr kAeC b


ibedzIedr pirbAerr ekAn sdesr kAeC ibi* kret
pAer. 48es elAkiwr iDkAr AeC *eyr meDY
idey iPer AsAr bM SVADIn hoyr. tAr BAedr
ekAn kjn tAek iken ePrt epet pAer. 49Tb
tAr kAkA b Ku&uet BA tAek iken ePrt epet
pAer. Tb tAr pirbAerr Gin A Iyedr kjn
tAek iken ePrt epet pAer. b yid elAkiw
cr TR pAy/ es inej TR ezAD ker AbAr
SVADIn het pAer.
50
"etAmr ekmnBAeb mUlY yAcA kreb ibedzIr
kAeC tAr inejek ibi* krAr smeyr bCril
eTek perr juiblI bCr pyR etAmr b g,n
kreb. mUlY iWk kret etAmr sMKYAw bYbhAr
kreb. kAr, k]tpe( elAkiw keyk bCerr j
tAek 'BA keriCl. 51yid ekAn e(e^ juiblI
bCerr Aeg Aro enk bCr eTek yAy/ tKn
elAkiw mUelYr emAw Mz b ePrt edeb.
w inB$r ker bCerr sMKYAsmUehr opr. 52juiblI
bCr AsAr yid ekblmA^ sAmA keyk bCr TAek/
thel elAkiw b mUl mUelYr sAmA Mz ePrt
edeb. 53ik es elAkiw it bCr ibedzIr se
BA kr/ elAekr mt bsbAs kreb. es elAkiwr
it ibedzIek ind$y Bu het ido n.
54
"es elAkiwek mu) krAr j yid ek
dAm idet n cAy tAhelo juiblIr bCer es SVADIn
heb. juiblI bCer es bM tAr sAnsitr SAV DIn
heb. 55kAr, SAeyelr elAekrA AmAr dAs. tAr
AmAr dAs eyeh&u Aim tAedr imzerr dAse r
bAer iney esiC. Aim Bu etAmAedr Vr?
rV ek mA krAr pru S Ar
"etAmAedr inejedr j itmUi%$ geb
n. tAedr ,Am krbAr je etAmAedr
edez mUi%$ b S]itPlk smUh geb n. ekn
kAr, Aim Bu etAmAedr Vr?
2
"AmAr ibAemr ibezx idnil men ereK
bM AmAr pib^ SAnek sAn ido. Aim Bu?
3
"AmAr ibiDsmUh o A|AsmUh men ereK bM
tAedr mA ekAer. 4 yid etAmr esil ker tAhel
ey smey bi] X As ic/ Aim es smey etAmAedr
b]iX edeb. jimet zs p heb bM mAeWr
b](ilet Pl Dreb. 5@A(A Plil sMh krAr
smy n AsA pyR etAmAedr zsAid mAA clet
TAkeb bM erApenr smy n AsA py$ etAmAedr
@A(A sMh clet TAkeb. sutrAM KAbAr j
etAmAedr cr KAbAr TAkeb bM etAmr inB$ey
etAmAedr edez bAs kreb. 6Aim etAmAedr edez
zAi bjAy rAKeb. etAmr zAiet TAkeb. ekAn
mAnux etAmAedr BIt sS kreb n. ibpnk

26

A,Iedr etAmAedr edezr bAer rAKeb. Ar


etAmAedr edez z !srA Aseb n.
7
"etAmr etAmAedr zedr tA ker prAijt
kreb bM trbAir idey tAedr htY kreb.
8
etAmAedr p<Ac jn tAedr 100 jnek DAoy kreb
bM 100 jn DAoy kreb 10/000 jnek. etAmr
etAmAedr zedr prAijt kreb bM etAmAedr
S idey tAedr htY kreb.
9
"Ar Aim etAmAedr it s hb. Aim
etAmAedr enk sAnsit idey AzIbRAd krb
bM etAmAedr sMKY b]i krb. Aim etAmAedr
se AmAr ci) r( kreb. 10k bCerr ebzI
smy Der etAmr etAmAedr jm kr zs KAeb.
etAmr n&un zsAid eCdn kreb/ tArpr n&un
zsil rAKAr mt jAygAr j purAen zsilek
ePel edeb. 11"CAo Aim etAmAedr meDY AmAr
pib^ izibr bsAeb. Aim etAmAedr eTek ser
yAeb n.
12
"Aim etAmAedr se oW bs krb/ etAmAedr
Vr heb bM etAmr heb AmAr elAkjn.
13
Aim Bu etAmAedr Vr . etAmr imzer
dAsiCel/ ik Aim etAmAedr imzerr bAer
eniC. dAs hey etAmr BArI ojenr ijins bhen
nuey TAket. ik Aim etAmAedr k<AeDr eyAyAlIr
kAW eBe ideyiC. im etAmAedr AbAr esAjA
hey hAwet ideyiC.
rV ek n mAnAr zAiS
"ik yid etAmr AmAek bM AmAr smS
A|Ail mA n ker/ thel smS KArAp
ijinsil Gweb. 15yid etAmr AmAr ibiDsmUh
bM A|Ail mAnet SV IkAr kr/ tAr TR etAmr
AmAr ci) B kereCA. 16yid etAmr t ker/
ese(e^ Aim Byr sb ibxy GwAeb/ Aim
etAmAedr meDY Aneb erAg bM r. esil
etAmAedr ecAK nX kreb bM etAmAedr A, eneb.
etAmr b]TA bIj bpn kreb/ kAr, etAmAedr
zr etAmAedr zssmUh eKey eneb. 17Aim
etAmAedr ibre yAb/ tA etAmAedr zr
etAmAedr prAijt kreb. essb zr etAmAedr
G], kreb bM zAsn kreb. mn ik etAmAedr
ek tA n krelo etAmr pAlAet TAkeb.
18
" smS ikCr pro yid etAmr mAek
mA n ker/ teb Aim etAmAedr pApsmUehr
j sAt, ebzI zAiS edeb. 19bM y etAmAedr
gibRt ker es zhrileko im DbMs ker edeb.
AkAz b]iX edeb n bM mAiwo zs jAeb n.
20
etAmr kiWn pirm kreb/ ik t etAmAedr
sAhAyY kreb n. etAmAedr jim ekAn zs edeb n
bM etAmAedr gACilet Pl Pleb n.
14

123
21

"yid t se%o etAmr AmAr ibre TAek


bM mAek mA krAr bYApAer SVIkAr ker/
Aim etAmAedr sAt, kiWn AGAt krb. etAmr
yt pAp kreb/ tt zAiS pAeb. 22Aim etAmAedr
ibre buen jedr pAWAeb. tAr etAmedr kAC
eTek eCelemeyedr iCiney eneb/ etAmAedr A,Iedr
DbMs kreb bM etAmAedr enkek htY kreb.
elAekr hAwAcl kret By pAeb rASAGAw P<Ak
hey yAeb.
23
" smS ikCr pro etAmr yid ic iz(
n pAo bM tArpro yid AmAr ibre yAo/
24
tAhel Aimo etAmAedr ibre yAeb. Aim inej
etAmAedr pApsmUehr sAt, zAiS edb. 25ci)B
krAr zAiS idet Aim etAmAedr ibre !sedr
Aneb. etAmr etAmAedr inrAp%Ar j zher
yAeb; ik Aim etAmAedr meDY mhAmArI Aneb
bM etAmAedr zr etAmAedr prAijt kreb.
26
Aim etAmAedr KA eyAgAen b ker idel kiw
mA^ nuen dzjn mihl tAedr smS riw esket
pAreb. tAr etAmAy emep eKet edeb tA etAmr
AhAr kreb ik tbu (uDAt$ TAkeb.
27
"t se%o etAmr yid AmAr kT Znet
SVIkAr ker bM yid tbu AmAr ibrAcAr
kerA/ 28thel Aim sitY etAmAedr it *u
heb bM etAmAedr pApsmUehr j sAt, zAiS
edb. 29etAmr t ebzI (uDAt$ heb ey etAmr
etAmAedr eCeledr bM emeyedr B(, kreb.
30
Aim etAmAedr c S A nilek/* mU i %$ r
SAnsmUhek DbMs krb. Aim sugI sgR krAr
ebdIil nX ker edb. Aim etAmAedr
m]tedhilek etAmAedr mUi%$r opr ePel edb.
AmAr kAeC etAmr heb indAr, ibri)kr. 31Aim
etAmAedr zhril DbMs krb/ etAmAedr pib^
SAnilek P<Ak ker edeb. Aim etAmAedr
qnebsmUehr suger g Ar enebA n. 32Aim
etAmAedr edzek P<Ak krb bM etAmAedr zr
yAr esKAen bsbAs kret Aes tAr tA edeK
cmek Web. 33Aim etAmAedr jAitilr meDY
Ciey edb bM AmAr terAyAl ebr ker etAmAedr
DbMs krb. etAmAedr edz DbMsSAen pir,t heb
bM zhril se yAeb.
34
"etAmr etAmAedr zr edez AnIt heb.
etAmAedr edz heb zU/ sutrAM etAmAedr jim
inym nuyAyI tr ibAm pAeb. jim tAr ibAm
smyek peBAg kreb. 35ibiD bel it sAt bCer
jim k bCr ibrAm pAeb. jim zU TAkAr smey
ibrAm pAeb y esKAen etAmr bAs krAr smy
tAek dAo in. 36Ae eb<ec yAoy bYi)r* tAedr
c SA nilek Vr Tb mUi%$r pAsnAr jAygA. il
sADAr,t> pAhA b pbRetr opr ht.

elbIy pu Sk 26:21-46

zr edez inejedr sAhs hArAeb. tAr etYk


ibxey Atit heb. bAtAes n pAtAr z
tAedr Cew pAlAenAr pe( yeTX heb. tAr mnBAeb
edQAet TAkeb eyn ek tAedr trbAir iney tA
kreC. mn ik ek tA n krelo tAr ew
peb. 37ek ipCen n tA krelo trbAirr
Bey A b<AcAet tAr ek perr gAey ew
peb.
"zedr ibre dAAenAr met zi)etAmAedr
heb nA. 38 edzilr meDY etAmr hAirey yAeb.
etAmAedr zedr edez etAmr mueC yAeb. 39Ae,
eb<ec yAoyA bizX elAekrA zedr rAjYilet
tAedr inejedr pAep bM pUbRpurxedr pAep (ey
yAeb.
Az BrsAr kTA
"ik het pAer elAekrA tAedr pApsmUh
SVIkAr kreb bM hyetA tAr tAedr pUbRpurxedr
pApsmUhek SV IkAr kreb. tAr hye tA SV IkAr kreb
ey tArA AmAr it ibVS heyiCl bM AmAr
ibre igey pAp keriCl. 41bM tA Aim o
tAedr ibre igeyiClAm bM zedr rAejY tAedr
eniClAm. rpr yid tAr n hy bM tAedr
pAepr j edoy zAiSek h, ker/ 42thel
yAekAebr se AmAr kr es ci)ek Aim Sr,
krb. Aim sahAekr se kr ci)ek Sr, krb
bM AhAemr se krA ci)ek Sr, krb. Aim
edzek Sr, krb.
43
"edz zU hey yAeb bM DbMsSAn tAr ibAemr
smy peBAg kreb. tKn bizX jIibtr tAedr
pAepr zAiSek emen eneb. tAr buJeb ey tAr
AmAr ibiDsmUhek G], keriCl bM AmAr
inymAblIek mAnet SVIkAr keriCl bel zAiS
epey i Cl. 44ik r pero zedr edez
TAkAkAlIn tAr yid AmAr kAeC sAhAeyYr j
iPer Aes Aim tAedr eTek muK iPirey enb n.
Aim tAedr kTA Zneb. Aim tAedr spU,R DbMs
krb n. Aim tAedr se AmAr ci) B krb
n kAr, Aim Bu tAedr Vr? 45tAedr BAelAr
j Aim tAedr pUbRpurxedr se kr ci)
Sr, krb. Aim jAitedr sAmen imzr edz
eTek tAedr pUbRpurxedr eniClAm/ yAet Aim
tAedr Vr het pAir. Aim Bu.
46
il hl ibiD/ inym bM iz(AmAlA y Bu
SAeyelr elAekedr ideyiCeln. Bu sIny pbRet
ibiDilek ideyiCeln bM emAiz esil
elAekedr jAineyiCeln.
40

Ae, bYi)r elAekr yAr DbMs eTek r( pAy. KAen


r TR dI elAekr tAedr jim DbMesr smy r( epeyiCl
bM tAedr zedr edez bI iheseb iney yAoy heyiCl.

elbIy pu Sk 27:1-27

124

ititsmhU r p,
U R
Bu emAizek bleln/ 2 "SAeyelr
elAekedr belA k bYi) Bur kAeC ibezx
mAnt ihsAeb ekAn bYi)ek edoyAr itit idet
pAer. elAkiw tKn ibezx pitet Bur esb
kreb. elAkiwr j yAjk b mUlY iWk
kreb. elAkiwek ePrt epet hel dAm idet
heb. 3kui eTek xAw bCr byesr meDYkAr kjn
purexr dAm repAr 50 ezekl. :etAmr b
pib^ SAenr mAp nusAer repAr mAp bYbhAr
kreb. 4kjn SIelAekr mUlY TRA 20 eTek
60 bCr bysIr dAm 30 ezekl. 5 p<Ac eTek kui
bCr bysI kjn purexr dAm 20 ezekl. 5 eTek
20 bCr bysI kjn SIelAekr dAm 10 ezekl.
6
kmAs eTek pA<c bCr bysI k eCAw eCelr dAm
5 ezekl. kiw eCAw emeyr dAm hl 3 ezekl.
7
xAw bCerr b] b tAr eTek ebzI byesr mAnuexr
dAm hl 15 ezekl. kjn SIelAekr mUlY 10
ezekl.
8
"yid ekAn mAnux t grIb hy ey dAm idet
(m/ thel es elAkiwek yAjekr kAeC iney
es. kt TR elAkiw idet s(m heb/ t yAjk
iWk kreb.

27

thel t heb bAIiwr dAm. 15ik dAtA yid t


ePrt epet cAy/ thel es b dAemr opr
dAemr p<Ac BAegr kBAg eyAg kreb. tAet bAIiw
elAkiwr iDkAer yAeb.
spi%r ml
U Y
"yid k bYi) Bur kAeC tAr jimr Mz
sgR kret cAy/ teb jimr mUlY inB$r kreb
t cAx kret ik pirmA, bIejr eyAjn hy tAr
opr. it ehAmAr* k b Jui yebr bIejr
j r mUlY heb repAr 50 ezekl. 17yid bYi)iw
juiblI bCerr meDY tAr jim Vrek edy/ thel
tAr dAm yAjk y iWk kreb t heb. 18ik yid
elAkiw juiblIr per edy/ thel yAjk b
tAr k]t dAm g,n kreb. prbt$I juiblI pyR
bCerr sMKY g,n ker dAm in,Ry kret es
sMKY bzY bYbhAr kreb. 19yid elAkiw t iken
ePrt epet cAy/ thel es dAemr opr p<Ac
BAegr k BAg eyAg kreb. thel jim AbAr
es bYi)r iDkAer yAeb. 20yid bYi)iw jim iken
ePrt n eny teb tA yAjkedr dKel TAkeb.
yid jim pr kAek ib*y kr hy/ thel
Tm bYi) jim iken ePrt epet pAreb n.
21
yid bYi)iw jim iken ePrt n iney TAek/
tAhel juiblI bCer jimiw Bur kAeC pib^ hey
TAkeb w yAjekr kAeC icrkAelr j eTek
yAeb. w heb Bur kAeC spU,Rrep d% jimr
mt.
22
yid ekAn bYi) tAr ekn jim Buek sgR
ker bM yid t tAr pAirbAirk spi%r Mz n
hy/ 23thel yAjk b juiblI bCr pyR bCr
g,n ker jimr dAm iWk kreb. mUlY es
idn elAkiwek idet heb r TR Bur eezY
pib^. 24juiblI bCer jim Aid mAilekr kAeC
TRA ey pirbAr jimr mAilk tAr kAeC iPer
yAeb.
25
etAmrA b es sb dAm emwAet pib^
SAenr mAp bYbhAr kreb. es mAep k ezekelr
ojn hl 20 egr.
16

Bu r it phArsmhU
"yid ekAn bYi) tAr pZilr meDY ekAn
kiwek Bur it sgR ihsAeb iney Aes/ tAhel
es Dre,r sb pZ heb pib^. 10elAkiw Buek
ey A,Iiw edoyAr itit ideyiCl tAr jAygAy
A,I eyn n rAeK/ KArAp pZr jAygAy kw
BAl pZ idey b BAl pZr jAygAy kw KArAp
pZ idey es eyn bdlAbAr ecX n ker. yid
bYi) A,IsmUh bdelr ecX ker/ thel iw A,I
pib^ heb. iw A,I Bur iDkAer yAeb.
11
"Zic bel ey sb A,I Verr it qneb
iheseb d% het pAer n/ yid ekAn bYi) essb
Zic A,Iedr kiw Bur kAeC Aen/ tAhel
es A,Iiwek b yAjekr kAeC Anet heb.
12
yAjk es A,Iiwr j kiw dAm inid$X kreb.
A,Iiw yid BAl b m hy/ tAet ekAn Aes yAy
A,Iedr ml
U Y
n. yid yAjk kiw mUlY iWk ker tAet esw
26
heb A,Iiwr mUlY. 13yid elAkiw A,Iiwek iken
"TmjAt A,I/ es egAr bA emx ehAk tAek
ePrt inet cAy/ tAhel es b dAemr p<AcBAegr Bur eezY sgR krAr eyAjn en/ kAr,
k BAg dAemr se eyAg kreb.
t etA Bur. 27ik es TmjAt A,I kiw
pib^ A,I hel elAkiw b A,Iek iken
bAIr ml
U Y
ePrt eneb. yAjk A,Ir dAm in$Ar, kreb bM
14
"yid ekAn bYi) pib^ ibxy iheseb tAr bAIiw bYi)iw b es dAemr se dAemr p<Ac BAegr
Bur it sgR ker/ thel yAjk b tAr k BAg eyAg kreb. yid bYi)iw es A,Iiwek
dAm iWk kreb. bAIiw BAelA b KArAp/ tAet ikC
ehAmAr k ehAmAr Ay 18 ekij. ZkenA ijinexr ojn y
yAy Aes n. yid yAjk ekAn dAm inid$X ker edy Ay 6 buezelr smAn.
9

125

elbIy pu Sk 27:28-34

iken ePrt n eny tAhel yAjk A,Iiwr ey dAm gAC eTek An Pl PlAid/ sebr dzmAMz Bur
inid$X kereC es dAem b ib*y ker edeb.
iDkArBu). 31sutrAM yid kjn elAk tAr
dzmAMz ePrt epet cAy/ teb es b r
ibezx phArsmhU
dAemr p<Ac BAegr kBAg eyAg kreb bM tArpr
28
"k ibezx Dre,r phAr* AeC y elAekrA t iken eneb.
32
Buek edy. es phAr kmA^ Bur iDkAer
"yAjkrA etYk bYi)r egAr b emxedr
TAek. es phArek iken enoy b ib*y kr meDY eTek it dziwr j kiw ker A,I eneb
yAeb n. es phAr TAek Bur iDkAer. es bM t heb Bur eezY pib^. 33pC kr
Dre,r phAerr meDY pe mAnux/ A,I bM A,Iiw BAl nA KArAp sb prI( cleb n bM
pAirbAirk spi% eTek Agt jim.
kiwr pirbet$ A,I edoy yAeb n. yid es
29
"Bur it ibezx Dre,r phAr yid ekAn A,I idey t bdlAet mnS ker/ tAhel iw
bYi) hy t hel tAek mu) kr yAeb nA. es A,I Bur iDkAer TAkeb. A,Iek iken inet
pAreb n.
bYi)ek b ht het heb.
30
34
"smS zesr dzmAMz Bur iDkAer TAek.
il S Aeyelr elAekedr j sIny pbt
R
r TR hel/ jim eTek ekew An zs bM eTek emAizek edoy Bur AedzsmUh.

ibezx phAr w sADAr,t> yue pAoy ijinsp^ek


ebAJAy. ijinsil :phAril ZDumA^ Bur/ sutrAM
esil Ar ekAn ikCr je bYbhAr krA eyt n.

126

g,nApu Sk
emAiz S Aeye lr elAksMKY g,nA kreln
Bu smAgm tAbeu t emAizr se kTA beliCeln.
sIny mrBUimet esw biSt iCl. SAeyelr
elAekrA imzr tYAg krbAr pr itIy bCerr itIy
mAesr Tm idniwet sA(A heyiCl. Bu
emAizek bleln
2
''SAeyelr smS elAksMKY g,n ker.
etYk bYi)r nAemr sAeT tAr pirbAr bM
pirbAregAI tAilkABu) ker. 3 &uim bM hAerA
S Aeyelr purxedr meDY yAedr bys
20 bCr Tb
tAr ebzI tAedr sklek g,n kreb. :rA
essb mAnux yAr SAeyelr esnAbAihnIet kAj
kret pAer. tAedr egAI nuyAyI tAilkABu)
ker.
4
etYkiw pirbAregAI eTek kjn bYi)
etAmAek sAhAyY kreb. bYi)iw heb tAr
pirbAregAIr sbRmy kt$. 5 nAmil heC
essb elAekr yAr etAmAr pAez TAkeb bM
etAmAek sAhAyY kreb
rebe,r pirbAregAI eTek zedy U err pu^
lIxUr;
6
izimeyAenr pirbAregAI eTek sUrIzeyr pu^
zlumIeyl.
7
iyhdAr pirbAregAI eTek InAdebr pu^
nhezAn;
8
xAKerr pirbAregAI eTek sU y A err pu ^
nTenl.
9
sbUlUenr pirbAregAI eTek ehelAenr pu^
lIyAb;
10
eyAexePr %rpurx Piyemr pirbAregAI
eTek Ihedr pu^ lIzAm;
mn>izr pirbAregAI eTek pdAhsUerr pu^
gmlIeyl;
11
ibAmIenr pirbAregAI eTek igideyAinr pu^
bIdAn;
12
dAenr pirbAregAI eTek Izeyr pu^
hIeyxr;
13
Aezerr pirbAregAI eTek *e,r pu^
pgIeyl;
14
gAedr pirbAregAI eTek dU Yey e lr pu ^
lIyAsP;
15
n A lIr pirbAregAI eTek nenr pu ^
hIr>.

16

oper iiKt bYi)r tAedr egAIr entA.


tAedr pirbAregAIr sbRmy kt$ iheseb elAekrA
tAedr menAnIt keriCeln. 17yAr sbRmy kt$
iheseb menAnIt heyiCeln/ emAiz bM hAerA
tAedr ebeC ineln. 18bM emAiz o hAerA,
S Aeyelr smS elAekedr kse je kreln.
tKn elAekedr tAedr pirbAr bM pirbAregAI
nusAer tAilkABu) kr hl. 20 bCr Tb tAr
oper etYk purexr nAm tAilkABu) heyiCl.
19
Bu y Aedz keriCeln emAiz iWk tA
keriCeln. elAekrA yKn sIny mrBUimet iCl
emAiz tKn tAedr g,n keriCeln.
20
tAr rebe,r pirbAregAIr g,n keriCl.
:reb, iCeln SAeyelr ejY pu^. 20 bCr byS
Tb tAr oper smS purx yAr esnAbAihnIet
kAj kret s(m/ tAedr etYekr nAm tAedr
pirbAr o pirbAregAI nusAer tAilkABu) kr
heyiCl. 21rebe,r pirbAregAIr emAw purexr
sMKY iCl 46/500 jn.
22
tAr izimeyAenr pirbAregAI g,n keriCl.
20 bCr byS Tb tAr oper smS purx yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm tAedr pirbAr bM pirbAregAI nusAer
tAilkABu ) kr hey i Cl. 23izimeyAenr
pirbAregAIr emAw purexr sMKY iCl 59/300 jn.
24
tAr gAedr pirbAregAIr g,n keriCl. 20
bCr byS Tb tAr oper smS purx yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm tAedr pirbAr o pirbAregAI nusAer
tAilkABu) kr heyiCl. 25gAedr pirbAregAIr
emAw purexr sMKY iCl 45/650 jn.
26
tAr iyhd pirbAregAIr g,n keriCl. 20
bCr byS Tb tAr oper smS purx yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm tAedr pirbAr o pirbAegAI nu s Aer
tAilkABu) kr heyiCl. 27iyhdAr pirbAregAIr
emAw purexr sMKY iCl 74/600 jn.
28
tAr xAKerr pirbAregAIr g,n keriCl.
20 bCr byS Tb tAr oper smS purx yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm tAedr pirbAr o pirbAegAI nu s Aer
tAilkABu) kr heyiCl. 29xAKerr pirbAregAIr
emAw purexr sMKY iCl 54/400 jn.

127
30

tAr sbUlUenr pirbAregAIr g,n keriCl.


20 bCr byS Tb tAr oper smS purx yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm inj inj pirbAr o pirbAregAI nusAer
tAilkABu) kr heyiCl. 31sbUlUenr pirbAregAIr
emAw purexr sMKY iCl 57/400 jn.
32
tAr Piyemr pirbAregAIr g,n keriCl.
:Piym iCeln eyAexePr pu^. 20 bCr byS
Tb tAr oper smS purx yAr esnAbAihnIet
kAj kret s(m/ tAedr etYekr nAm inj inj
pirbAr o pirbAregAI nusAer tAilkABu) kr
heyiCl. 33Piyemr pirbAregAIr emAw purexr
sMKY iCl 40/500 jn.
34
tAr mn>iz pirbAregAIr g,n keriCl.
:mn>iz iCeln eyAexePr pr k pu^. 20 bCr
by S Tb tAr oper smS pu r x yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm inj inj pirbAr o pirbAregAI nusAer
tAilkABu) kr heyiCl. 35mn>iz pirbAregAIr
emAw purexr sMKY iCl 32/200 jn.
36
tAr ibAmIn pirbAregAIr g,n keriCl.
20 bCr byS Tb tAr oper smS purx yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm inj inj pirbAr o pirbAregAI nusAer
tAilkABu ) kr hey i Cl. 37ibAmIenr
pirbAregAIr emAw sMKY iCl 35/400 jn.
38
tAr dAenr pirbAregAIr g,n keriCl. 20
bCr byS Tb tAr oper smS purx yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm inj inj pirbAr o pirbAregAI nusAer
tAilkABu) kr heyiCl. 39dAenr pirbAregAIr
emAw purexr sMKY iCl 62/700 jn.
40
tAr Aezr pirbAregAIr g,n keriCl. 20
bCr byS Tb tAr oper smS purx yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm inj inj pirbAr o pirbAregAI nusAer
tAilkABu) kr heyiCl. 41Aezr pirbAregAIr
emAw purexr sMKY iCl 41/500 jn.
42
tAr n Ailr pirbAregAIr g,n keriCl.
20 bCr byS Tb tAr oper smS purx yAr
esnAbAihnIet kAj kret s(m/ tAedr etYekr
nAm inj inj pirbAr o pirbAregAI nusAer
tAilkABu) kr heyiCl. 43n Ailr pirbAregAIr
emAw purexr sMKY iCl 53/400 jn.
44
emAiz/ hAerA, bM S Aeyelr bAerjn sbm
R y
kt$A elAksMKY g,n keriCeln. :etYkiw
pirbAregAIr eTek kjn ker sbRmy kt$
iCeln. 45tAr 20 bCr byS Tb tAr oper
etYk purexr g,n keriCl/ yAr esnbAihnIet
kAj kret s(m. etYk bYi)ek tAr pirbAr

g,nApu Sk 1:30-2:10

nu s Aer tAilkABu ) krA hey i Cl. 46gi,t


elAekedr emAw purexr sMKY iCl 6/03/550 jn.
47
SAeyelr A elAekedr se elbIy
pirbAregAIBu) pirbAredr g,n kr hy in. 48Bu
emAizek bleln 49''elibr pirbAregAIr elAekedr
g,n kreb n Tb SAeyelr A elAekedr
se B$u) kreb n. 50elbIyedr ci)r pib^
tAbur bM tAr smS ijinesr dAiy rAK. tAr
b pib^ tAbur sAeT tAr sb ijinsp^ bhn
kreb o tAr y eneb bM pib^ tAbur cArpAez
izibr SApn kreb. 51yKn pib^ tAbu SAnAirt
heb/ elbIyrA wAek SAnAirt kreb. yKn
ibritr smy pib^ tAbur it kr heb tKn
b elbIyr iwek it kreb. kmA^ tArA
pib^ tAbur r(,Aeb(, kreb. elbIy pirbAregAI
bihB$Ut ekAen bYi) yid tAbur ye r bYApAer secX
hy/ tAhel tr m]&u Y inbAy$. 52S Aeyelr elAekrA
tAedr AlAd egAIet izibr SApn kreb. etYk
bYi) tr pAirbAirk ptAkAr kACAkAiC TAkeb.
53
elbIyr ci)r pib^ tAbur cArpAez tAedr izibr
SApn kreb. tAhel SAeyelr jnegAIr it
Vr tAr e*AD kAz krebn nA. tAr pib^ tAbr
u
dAiye TAkeb bM tA pAhAr edeb.
54
sutrAM Bu emAizek y Aedz keriCeln/
SAeyelr elAekrA es nusAer sb ikC keriCl.
iziberr bYbSA
Bu emAiz bM hAerA,ek bleln 2 "S AeylIyrA
smAgm tAbur cArpAez ikCw dUr ereK tAedr
izibr qtrI kreb. etYk bYi) tAr egAIr injSV
ptAkAr kAeC izibr SApn kreb.
3
"pUbRidek eyidek sUeyRAdy hy/ esidek TAkeb
iyhdAr iziberr ptAk. iyhdAr elAekr
ptAkAr kAeC izibr SApn kreb. InAdebr
pu^ nhezAn heln iyhdAr elAekedr entA. 4tAr
del purexr sMKYA 74/600 jn.
5
"iyhd pirbAregAIr iWk per xAKerr
pirbAregAI izibr SApn kreb. sUyA err pu^ nTenl
xAKerr elAekedr entA. 6 tAr del purexr sMKYA
54/400 jn.
7
"iyhdAr pirbAregAIr iWk per sbUlUenr
pirbAregAIo izibr SApn kreb. ehelAenr pu^
lIyAb sbl
U eU nr elAekedr entA. 8 tAr del purexr
sMKYA 57/400 jn.
9
"iyhdAr iziberr emAw elAksMKY 1/86/400
jn. edr ibiB pirbAregAIet ibB) kr
heyeC. SAnAer m, krAr smy iyhdAr egAI
Tem sr heb.
10
"pib^ tAbur di(, idek rebe,r iziberr
ptAk TAkeb. etYk egAI tAr ptAkAr kAeC

g,nApu Sk 2:11-3:10

128

izibr SApn kreb. zedyUerr pu^ lIxUr heln


rebe,r elAkedr entA. 11 del purexr sMKYA
46/500 jn.
12
"rebe,r pirbAregAIr iWk per izimeyAenr
pirbAregAI izibr SApn kreb. sUrIzeeyr pu^
zlumIeyl heln izimeyAenr elAekedr entA. 13
del purexr sMKYA 59/300 jn.
14
"rebe,r elAekedr iziberr iWk per gAedr
pirbAregAI izibr SApn kreb. dUYeyelr pu^
lIyAsP heln gAedr elAekedr entA. 15 del
purexr sMKYA 45/650 jn.
16
"rebe,r iziberr egAIilr emAw purexr
sMKYA 1/51/450 jn. SAnAer m,kAel rebe,r
iziberr elAekrA itIy SAen TAkeb.
17
"m,kAel elbIy elAekr rebe,r elAekedr
iWk per TAkeb. A iziberr mAJKAen smAgm
tAbu tAedr se TAkeb. mnik me,r smeyo
elAekr tAedr izibril k *mAnusAer SApn
kreb. etYk bYi) tAr pAirbAirk ptAkAr kAeC
TAkeb.
18
"Piym iziberr ptAk pim idek TAkeb.
Piyemr pirbAregAI ptAkAr kAeC izibr
S A pn kreb. Ih e dr pu ^ lIzAm heln
Piyemr elAekedr entA. 19 del purexr sMKYA
40/500 jn.
20
"P iy e mr pirbAerr iWk per mn>iz
pirbAregAI izibr SApn kreb. pdAhsUerr pu^
gmlIeyl heln mn>iz elAekedr entA. 21 del
purexr sMKY 32/200 jn.
22
"Piyemr pirbAerr iWk per ibAmIenr
pirbAregAIo izibr SApn kreb. igideyAinr pu^
bIdAn heln ibAmIenr elAekedr dlpit. 23
del purexr sMKY 35/400 jn.
24
"Piyemr iziber esnAdl ihsAeb yAedr g,n
kr heyiCl tAedr emAw purexr sMKY 1/08/100
jn. SAnAer m,kAel edr pirbAr tIy SAen
TAkeb.
25
"dAenr iziberr ptAk tAbur %r idek
TAkeb. dAenr pirbAregAI iziber TAkeb.
Izeyr pu^ hIeyxr heln dAenr elAekedr
entA. 26 egAIr purexr sMKY 62/700 jn.
27
"Aezr pirbAregAIr elAekr dAenr
pirbAregAIr iWk per izibr SApn kreb.
*e,r pu^ pgIeyl heln Aezerr elAekedr
entA. 28 del purexr sMKY 41/500 jn.
29
"n Ailr pirbAregAI dAenr pirbAregAIr
iWk per izibr SApn kreb. nenr pu^ hIr>
heln nAilr elAekedr entA. 30 del purexr
sMKY 53/400 jn. 31dAenr iziberr emAw purexr
sMKY 1/57/600 jn. SAnAer m,kAel r

skelr ezex TAkeb. etYk bYi) tAr pAirbAirk


ptAkAr se TAkeb.
32
sutrAM rA heln S Aeyelr jng,. pirbAr
nusAer tAedr g,n kr het. iziber egAI
nusAer g,nAk]t SAeyelr emAw purexr sMKY
6/03/550 jn. 33emAiz Bur kT mA kreln
bM SAeyelr A elAekedr se elbIy
elAekedr g,n kreln n.
34
Bu emAizek y y beliCeln/ SAeyelr
elAekrA tAr etYkiw pAln keriCeln. etYk
egAI tAr injSV ptAkAr kAeC izibr SApn krt
bM etYk bYi) tAr pirbAr o pirbAregAIr
se yA^A krt.
hAerAe,r yAjk pirbAr
hl hAerA, bM emAizr pAirbAirk ithAs/
ey smey sIny pbRetr opr Bu emAizr se
kT beliCeln.
2
hAerAe,r cAr pu^ iCl. nAdb iCeln ejY pu^.
bAkI itnjn heln bIh/ lIyAsr bM TAmr.
3
cArjn pu^ yAjk iheseb menAnIt heyiCeln.
yAjk iheseb Buek esb krAr ibezx dAiy
edr edoy heyiCl. 4ik Buek esb krAr
smy pAp krAr dr, nAdb bM bIhr
m]&u Y heyiCl.
segRr smy Bu ey An bYbhAr krAr numit
edn in tArA es An bYbhAr keriCl. kAre,
sIny mrBUimet nAdb bM bIherr m]&uY heyiCl.
tAedr ekAen pu^ iCl n/ kAre, lIyAsr
bM TAmr tAedr SAn ineyiCeln bM yAjk
iheseb Bur esb keriCeln. tAedr ipt
hAerAe,r jIbzAet skl Gwn GewiCl.

elbIyg
, yAjkedr shAyk
Bu emAizek bleln/ 6 ''elibr pirbAregAIek
iney es. tAedr sbAek yAjk hAerAe,r kAeC
iney es. tArA hAerA,ek sAhAyY kreb. 7 smAgm
tAbuet yKn hAerA, Verr esb krebn es smy
elbIyr tAek sAhAyY kreb. pib^ tAbuet
pAsnA kret As SAeylIyedr elbIyr
sAhAyY kreb. 8SAeylIyrA smAgm tAbur etYkiw
ijins r(A kreb/ wA tAedr kt$bY. skl
@bYsAmIr r(Ar meDY idey elbIy r A
SAeylIyedr sAhAyY kreb. pib^ tAbuet wA
heb tAedr pAsnAr pit.
9
''hAerA, bM tAr pu^edr kAeC elbIyedr dAo.
S Aeyelr elAekedr mDY eTek kmA^ elbIyedr
hAerA, bM tAr pu^edr sAhAyY krAr j menAnIt
kr heyeC.
10
''yAjk iheseb hAerA, bM tAr pu^edr ineyAg
ker. tAr b tAedr kt$bY pAln kreb bM
5

g,nApu Sk 3:11-43

129
yAjk iheseb kAj kreb. ey ekAenA bYi)
yid pib^ @bYsAmIr kACAkAiC Aset ecX ker
teb tAek b htY kret heb.
11
Bu emAizek Aro bleln/ 12''Aim etAmAek
beliClAm ey SAeyelr etYk pirbAr tAedr
ejYpu^ek b AmAr kAeC edeb ik Kn
Aim elbIyedr AmAr esb krAr j menAnIt
kriC/ tAr AmAr heb. sutrAM SAeyelr A
elAekedr Ar tAedr ejYpu^edr AmAr kAeC
idet heb n.
13
''imzerr smS Tm jAtedr htY krAr
smy Aim SAeyelr skl Tm jAtedr inejr
ker ineyiClAm. ejY sAnr bM Tm jAt
pZr skel AmAr. ik Kn Aim etAmAr
ejY sAnedr etAmAr kAeC ePrt idiC bM
elbIyedr AmAr j qtrI kriC. Aim Bu.
14
Bu AbAr sIneyr mrBUimet emAizr se
kT bleln. Bu bleln/ 15"elibegAIr etYk
pirbAr bM pirbAregAIr g,n ker. k mAs
Tb tAr ebzI byS
etYk purxek g,n kreb.
16
sutrAM emAiz Bur kT pAln kreln. itin tAedr
sklek g,n kreln.
17
elbIyedr itn pu^ iCl/ tAedr nAm hl egezRAn/
khA bM mrAir. 18etYk pu^ ibiB pirbAregAIr
entA iCl.
egezRAenr pirbAregAIet iCl ilbain bM
izimiy.
19
khAetr pirbAregAIet iCl Am/ iyxahr/
iheA, bM xIeyl.
20
mrAirr pirbAregAIet iCl mhil bM mUiz.
sb pirbAr elbIy pirbAregAIr B$u) iCl.
21
egezRAenr pirbAerr B$u) iCl ilbain bM
izimiyr pirbAr. tAr egezRAenr pirbAregAIet
iCl.
22
iw pirbAregAIet 7/500 jn purx bM
eCel iCl yAedr bys k mAesr ebzI. 23egezRAenr
pirbAregAI smAgm tAbr
u ipCen pim idek izibr
SApn keriCl. 24egezRAnIyedr pirbAregAIr ent
iCeln lAeyelr pu^ lIyAsP. 25smAgm tAbuet
egezRAenr elAekedr kAj iCl pib^ tAbu/ bAerr
tAbu bM ACAdenr edKAezAnA kr. smAgm tAbur
ebz peTr pd$Aro tAr y int. 26tAr Ae,r
pd$Ar y int bM Ae,r ebz peTr pd$Aro
y int. pib^ tAbu bM pAsn ebdIr cArpAz
iGer A,iw iCl bM tAr pd$Ar j bYbhAr
kr ht mn di bM A ijinspe^ro y
int.
27
khAetr pirbAerr Bu$ ) iCl Am/ iyxahr/
iheA, bM xIeyelr pirbAr. tAr khAetr
pirbAregAIet iCl. 28k mAs Tb tAr eTek

ebzI byS 8/300 jn purx* bM eCel


pirbAregAIet iCl. pib^ S A enr @bYsAmI
edKAezAnAr dAiy khAetr elAekedr opr iCl.
29
khAetr pirbAregAIilek pib^ tAbur di(,
idekr SAn edoy heyiCl. SAen tAr izibr
SApn keriCl. 30xIeyelr pu^ lIxAP, khAetr
pirbAregAIr ent iCeln. 31pib^ S a A enr
pib^isuk/ ewibl/bAitS/ ebdIil bM pA^
skelr r(,Aeb(e,r dAiy o tAedr iCl. tAr
pd$ bM pd$Ar se bYbhAerr peyAgI A
Anuxik ijinspe^r oy int.
32
elbIyedr yAr ent iCeln/ tAedr opr en
idetn yAjk hAerAe,r pu ^ lIy A sr. pib^
@bYsAmIr ye r dAiy yAedr pr S iCl/
tAedr edKAezAnAr BAr iCl lIyAserr opr.
33-34
mhlIy bM mU z Iy pirbAregAI mrAir
pirbAerr Mz iCl. mhlI bM mUzI pirbAregAIet
k mAs Tb tAr ebzI byesr 6/200 jn purx
bM eCel iCl. 35bIhiyelr pu^ sUrIeyl iCeln
mrAir pirbAregAIr ent. pirbAregAI pib^
tAbur %r idek izibr SApn keriCl. 36pib^
tAbur kAWAemAr y o r(,Aeb(e,r kAj mrAir
pirbAerr elAekedr edoy heyiCl. pib^ tAbur
kAWAemAr b nI/ S/ iBi% bM kAWAemArse
bYbht A eyAjnIy ijinspe^r y o tAr
int. 37pib^ tAbur cArpAz iGer ey A, tAr
smS S tAbur K<uiwil bM dir y o tAr
int.
38
smAgm tAbur sAmen TRA pUbRidek emAiz/
hAerA, bM tAr pu^r pib^ tAbu SApn keriCl.
tArA SAeyelr elAekedr j pib^ liw
r(,eb(, krt. ey ekAenA bYi) pib^ SAenr
kAeC Asel tAek htY kr ht. 39elbIy
pirbAregAIet smS purx bM k mAs Tb
tr ebzI byesr sb eCelr sMKY g,n krAr
j emAiz bM hAerA,ek Vr Aedz ideyiCeln.
tAedr emAw elAksMKY iCl 22/000 jn.
elbIyr ejY sA nedr SA n inelA
Bu emAizek bleln/ ''SAeyelr skl
TmjAt purx bM eCelr sMKY g,n ker yAedr
bys kmpe( k mAs/ tAedr nAm tAilkABu)
ker. 41Aim Bu/ AmAr j SAeyelr skl
TmjAt bYi)r pirbet$ elbIyedr h, kr bM
SAeyl sAnedr TmjAt pZedr pirbet$
elbIyedr pZedr h, ker.
42
sutrAM emAiz Bur AedzAnuyAyI SAeyelr
ejY sAnedr sMKY g,n kreln. 43itin k
40

u x AcIn Ik sMSre,r ikC ikC nkel AeC


8//300 jn pr
8/300 ih nkel AeC 8/600.

g,nApu Sk 3:44-4:19

130

mAs Tb tAr ebzI byesr skl TmjAt purx


bM eCelr nAm tAilkABu) kreln. es tAilkAy
22/273 jenr nAm iCl.
44
Bu emAizek Aro bleln/ 45''SAeyelr
A TmjAt bYi)edr pirbet$ elbIyedr nAo
bM A elAekedr pZedr pirbet$ elbIyedr
pZedr nAo. elbIyr AmAr/ Aim Bu kT
beliC. 46esKAen 22/000 jn elbIy AeC ik
A pirbAerr ejY sAnedr sMKY 22/273
jn TRA elbIyedr eTek SAeyelr Ar
pirbArilet emAw 273 jn ejY sAn ebzI AeC.
47
sutrAM tAedr mu) kret SAeyelr elAekedr
kAC eTek pib^ mierr nuemAidt ojenr
pirmAp nusAer 273 jenr etYekr je p<Ac
ezkl rep sMh ker. :pib^ SAenr ojnAnusAer
k ezkl hel 20 ijerAh. 48es rep hAerA,
bM tAr pu^edr idey dAo. SAeyelr 273 jn
elAekr j mUlY idet heb.
49
A pirbAregAIr 273 jn purexr bdel
jAyg enoyAr met elbIyedr sMKY yeTX iCl
n. sutrAM emAiz es 273 jenr je TR sMh
kreln. 50S Aeyelr TmjAt bYi)edr kAC eTek
emAiz rep sMh kreln. itin pib^ SAenr
nuemAidt ojn nusAer 1/365 ezkl rep sMh
keriCeln. 51emAiz Bur Aedz met hAerA, o
tAr pu^edr es rep ideyiCeln.
khA pirbAerr kAjil
Bu emAiz bM hAerA,ek bleln/ 2 ''khA egAIr
pirbArilr elAksMKY g,n ker. :khA
pirbAregAI elib pirbAregAIr kiw Mz.
3
i^z eTek p A z bCr by S ey sb pu r x
esnAbAihnIet kAj keriCl tAedr skelr sMKY
g,n ker. r smAgm tAbeu t kAj kreb. 4smAgm
tAbur eBterr pib^tm ijinspe^r y o
r(,Aeb(, heb tAedr kAj.
5
''yKn S Aeyelr elAekr ekAenA n&un jAygAy
me, yAeb/ tKn hAerA, bM tAr pu^r b
smAgm tAbuet yAeb bM pd$ nAimey es pd$
idey Vr bM SAeyelr elAekedr ci)r pib^
isukiwek FAk idey rAKeb. 6rper tAr
smS ijinsilek kiw ms], cAmAr qtrI
ACAdn idey eFek edeb. rper tAr b
cAmAr opr idey kiw z) nIl kAp smAnBAeb
Ciey edeb bM pib^ isuekr AMwAr meDY
K<uiwel prAeb.
7
''rper tAr b pib^ ewibelr pr
kiw nIl kAp ibCAeb. tArpr tAr TAl/ cAmc/
bAiw bM epy qnebilr pA^ ewibelr opr
rAKeb. ewibelr oper ibezx Dre,r riwo rAKeb.

smS ijinspe^r per &uim b kiw


lAl kAp ibiCey edeb. rper sm S
ijinsilek ms], cAm idey eFek rAeK. rper
ewibelr AMwAr meDY K<uiwel prAeb. 9rper
tAr b bAitS bM tAr bAitilek kiw
nIl kAp idey eFek edeb. bAitelAek ilt
bSAy rAKAr j y y ijinspe^r eyAjn
hy/ es smS ikCek bM bAitr je eyAjnIy
etelr pA^elAeko tAr b eFek rAKeb.
10
tArpr smS ijinselAek ms], cAmAr meDY
mueb. rper tAr b smS @bYsAmIek
K<uiwet prAeb/ ey K<uiwel bhn krAr j bYbht
ht.
11
''tAr b esAnAlI ebdIr opr kiw nIl
kAp ibCAeb bM eswAek kiw ms], cAm idey
Abt
] kreb. tArpr tAr bhenr j ebdIr oper
AMwAr meDY K<uiwel prAeb.
12
''rper tAr pib^ SAen pAsnAr je ey
sb ibezx Dre,r ijinsp^ bYbht hy/ esilek
k jAygAy je kreb. ki^t ijinsp^ilek
tAr b kiw nIl kApe mueb. tArpr tAr
sb ijinsilek ms], cAm idey FAkeb. tArpr
elAek bhenr je kiw kAWAemAr opr rAKeb.
13
''tAr b iptelr ebdIr opr eTek CA
pirAr kreb bM ebdIr opr kiw ebnI kAp
pAteb. 14rper tAr pAsnAr je ey sb
ijinsp^ bYbht ht eselAek ebdIr per
k jAygAy ki^t kreb. el hl An
rAKAr pA^/ k<Aw cAmc/ eblc bM bAiw. tAr b
skl @bY sAmI iptelr ebdIr opr rAKeb.
rpr ebdIiw kiw ms], cAmAr ACAdn idey
FAkeb. ebdIr perr AMwAr meDY idey tAr bhenr
j K<uiwelAek prAeb.
15
''hAerA, bM tAr pu ^ r pib^ S A enr
ijinsp^ eFek edoyAr kAj spU,R kreb. rper
khA pirbAerr elAekr iBter eyet pAreb bM
sb ijinsp^ bhenr kAj Zr kreb. BAeb
tAr pib^ SAn SpzR kreb n bM tAedr m]&uY
heb n. 16yAjk hAerAe,r pu^ lIyAsr/ pib^
tAbr
u dAiye TAkeb. es pib^ SAn bM esKAnkAr
skl ijinspe^r dAiy tAr. bAit AlAbAr je
eyAjnIy etl/ DupDUenA/ qdnin sgRIk]t
ijinsp^ bM iBexekr etelr dAiye o es
TAkeb. 17rpr Bu emAiz bM hAerA,ek bleln/
18
''sAbDAn? khAetr pirbAerr elAekedr eCd
ekAerA n. 19&uim iny kAjel kreb yAet
khAetr pirbAerr elAekr pib^tm SAenr kAeC
eyet pAer bM yAet tAedr m]&uY n hy. hAerA, o
tAr pu^r eBter ebz ker khA pirbAerr
etYkiw elAkek tAedr ik kret heb bM ik

131

g,nApu Sk 4:20-49

bet heb tA ediKey edeb. 20yid &uim kAj n yAjk hAerAe,r pu^ TAmerr ined$z nusAer
ker/ tAhel khAetr elAekr hye t eBter ebz kAjil kreb.
ker pib^ @bYAid edKet pAer. yid tAr (i,ekr
elbIy pirbAril
jeo sb ijinsp^ edeK/ tAhel tAedr b
34
mret heb.
emAiz hAerA, bM SAeyelr dlentAr
khAetr elAekedr tAedr pirbAr bM pirbAregAI
egezAR n pirbAerr kAjil
nusAer g,n keriCeln. 35i^z eTek pAz bCr
21
22
Bu emAizek bleln/ ''egezRAn pirbAerr byS eysb purx smAgm tAbuet ibezx kAejr
skl elAekr sMKY g,n ker. pirbAr bM dAiye iCl tAedr sMKYA g,n keriCeln.
36
pirbAregAI nusAer tAedr tAilkABu) ker.
khA pirbAerr 2/750 jn purx kAejr
23
esnAbAihnIet kAj keriCl mn 30 eTek 50 j pyu) bel ibebict heyiCl. 37sutrAM smAgm
bCr byS skl purexr sMKY g,n ker. smAgm tAbur j ibezx Dre,r kAejr dAiy khA
tAbur r(,Aeb(, heb tAedr kAj.
pirbAregAIek edoy heyiCl. Bu emAizek ey
24
"elA egezRAn pirbAerr kAj. tAr BAeb kAj kret beliCeln/ emAiz bM hAerA,
skl @bYAid bhn kreb 25tAr smAgm tAbur iWk esBAeb essb kAj keriCeln.
38
pd$Ael/ pib^ tAb/u r ACAdn bM ms], cAmAr
egezRAenr egAIeko g,n kr heyiCl.
ACAdnelAek bhn kreb. tAr pib^ tAbur 39esnAbAihnIet kAj keriCl mn 30 eTek 50
ebzpeTr pd$Ao bhn kreb. 26pib^ tAbu bM bCr byS
sb purxek tArA g,n keriCl. tAedr
ebdIr c&uid$ek ey A, tAr pd$AelAeko tAr smAgm tAbur je ibezx kAejr dAiy edoy
bhn kreb. tAr Ae,r ebzpeTr pd$A bM heyiCl. 40egezRAn pirbAregAIr 2/630 jn purx
pd$Ar se bYbhAerr peyAgI smS di bM A kAejr j pyu) bel ibebict heyiCl.
ijinsp^o bhn kreb. skl ijinspe^r 41smAgm tAbur je ibezx kAejr dAiy egezRAn
se A y y kAjkem$r eyAjn heb tAr pirbAregAIr sb bYi)r oper edoy heyiCl.
dAiye o TAkeb egezRAn pirbAerr elAekr. 27ey Bu emAizek eyBAeb kAj kret beliCeln/ emAiz
skl kAj kr heb hAerA, bM tAr pu^r tAr bM hAerA, iWk esBAeb essb kAj keriCeln.
42
it l(Y rAKeb. egezRAenr elAekr ey sb
mrAir pirbAregAIr sb pirbAr bM egAIr
ijinsp^ bhn kreb bM ey sb kAj kreb/ tAr purxedr g,n kr heyiCl. 43esnAbAihnIet kAj
etYkiwr it hAerA, bM tAr pu^r l(Y rAKeb. keriCl mn 30 eTek 50 bCr byS
skl purexr
ey sb ijinsp^ tAr bhn kreb tAr dAiy o sMKYA g,n kr heyiCl. tAedr smAgm tAbur
&uim tAedr edeb.
j ibezx kAejr dAiy edoy heyiCl. 44mrAir
28
"yAjk hAerAe,r pu^ TAmerr ined$z nusAer pirbAregAIr 3/200 jn purx sb kAejr je
smAgm tAbur je egezRAn pirbAregAIr elAekr pyu) bel ibebict heyiCl. 45sutrAM mrAir
kAjelA kreb.
pirbAregAIr sb bYi)r oper ibezx kAejr
dAiy edoy heyiCl. Bu emAizek ey BAeb kAj
mrAir pirbAerr kAjil
kret beliCeln/ emAiz bM hAerA, iWk esBAeb
29
''mrAir pirbAregAIr skl pirbAr bM kAj keriCeln.
46
pirbAregAIr skl pu r xedr g,n kerA.
sutrAM emAiz/ hAerA, bM SAeyelr A
30
dlentAr
elbIy pirbAregAIr jnsMKY g,n
esnAbAihnIet kAj keriCl mn 30 eTek 50
bCerr byS sb purexr sMKY g,n ker. smAgm keriCeln. tAr etYk pirbAr bM pirbAregAIr
tAbur je tAr ibezx Dre,r kAj kreb. elAksMKY g,n keriCeln. 47esnAbAihnIet kAj
31
yKn &uim m, kreb tKn tAedr kAj hl smAgm keriCl mn 30 eTek 50 bCr byS sb purexr
tAbur kAWAem bhn kr. tAr b pib^ tbur sMKYA g,n kr heyiCl. tAedr smAgm tAbur
bnI/ S bM iBi%elAek bhn kreb. 32Ae,r j ibezx kAejr dAiy edoy heyiCl. r
cArpAezr Sil/ iBi%il/ tAbur K<uiwil/ smS SAner me,r smy smAgm tAbu bhenr kAj
di bM Ae,r cArpAezr K<uiwr je y ikC keriCl. 48emAw elAksMKY iCl 8/580 jn.
49
bYbht hy sbikC tAr b bhn kreb. nAemr
sutrAM Bu emAizek eyBAeb Aedz keriCeln
tAilkA qtrI ker etYk bYi)ek init ker esBAeb etYk elAkek g,n kr heyiCl.
bel dAo tAek ekAn ekAn ijins bhn kret heb. etYk bYi)ek tAr inejr kAj edoy heyiCl
33
smAgm tAbur kAej esb krAr je mrAir bM bl heyiCl tAek b ekAen n ekAn
pirbAerr elAekedr sb kAj kret heb. tAr ijinsp^ bhn kret heb. Bu eyBAeb kAj sp

g,nApu Sk 5:1-22

132

krAr Aedz ideyiCeln esBAeb sb kAj tAr kAeC ibVS nAo het pAer. 13 ekAen
spAidt heyiCl.
purexr se tAr eyQn spk$ TAket pAer bM
bYpAriw es tAr SVAmIr kAeC luekAet pAer. es
pirAr pirC tAr inym
kAnnu
ey pAp kAj kereC es spekR tAr SV AmIek biht
2
Bu emAizek bleln/ ''suSt bM erAg eTek krAr je esKAen ek nAo TAket pAer. tAr
tAedr izibr mu) rAKAr j Aim SAeyelr Ay kAjkmR spekR tAr SV AmI ekAenAidn ekAen
elAekedr Aedz kriC. elAekedr bel cmRerAg ikC nAo jAnet pAer bM es SIelAk tAr
AeC mn bYi)ek izibr eTek eyn ebr ker pApkm$ spekR tAr SVAmIek biht nAo kret
edoy hy. yAr zrIr eTek ikC ebr heC tAek pAer. 14ik SI ey pAp kAyRY keriCl es bYApAer
dUer pAiWey idet belA bM tAedr bel dAo m]tedh SVAmI seh kret Zr kret pAer. es xRAiVt
SpzR kereC mn ey ekAenA bYi)eko izibr eTek hey Wet pAer. tAr men ibVAs het pAer ey
ebr ker idet. 3es purx ehAk Tb SI ehAk tAr SI tAr kAeC Ar pib^ bM s en. 15yid
tAet ikC Aes yAy n/ tAek izibr eTek ebr tA hy/ tAhel es b tAr SIek yAjekr
ker dAo yAet tAedr ey iziberr meDY im bAs kAeC iney yAeb. es SVAmI b 8 kAp yebr
kir esKAen suSt bM ZtA Ciey n pe. myd qneb ihsAeb dAn kreb. es es yebr
4
sutrAM S Aeyelr elAekrA Verr Aedz pAln mydAr meDY ekAen etl b DupDUn edeb n. kAr
keriCl. tAr es smS elAekedr iziberr bAer iw k x$AiVt SVAmIr An zs qneb.
pAiWey ideyiCl. Bu emAizek y y Aedz qneb dAn SIelAekr edAx Sr krAy.
16
ideyiCeln tAr eselA keriCl.
''yAjk es SIek Bur sAmen iney yAebn
bM esKAen dA kirey rAKebn. 17rper yAjk
Bu l kAejr eKsArt
pib^ jl iney Asebn bM kiw mAiwr pAe^
5
6
Bu emAizek bleln/ ''SAeyelr elAekedr tA rAKebn. yAjk pib^ tAbur emeJr ikC DUelA
kT bel dAo kjn bYi) hyetA Aerkjn es jel rAKebn. 18tArpr yAjk SIelAkek
bYi)r (it kret pAer. yKn ek edr ikC Bur sAmen dA krAebn. rper yAjk es SIr
(it ker tKn es Asel Verr ibre pAp cl AlgA ker edebn bM tAr hAet es qneb
kAj ker. es bYi)iw prADI. 7sutrAM es tAr rAKebn. qnebiw es yebr myd y tAr
inejr pAp SVIkAr kreb. es bYi)iw b tAr SVAmI xRAiVt heyiCl bel ideyiCl. k
Bul kAejr j puer eKsArt idet bADY TAkeb. smey yAjekr hAet es it) jl TAkeb y
CAAo es tAr eKsAretr k pmAMz pirmA, iBzAp iney Aes.
19
mUlY es bYi)ek b edeb/ yAr es (it kereC.
''rper yAjk es SIek idbY kirey blebn
8
ik hyt mno het pAer ey/ es ey bYi)r ey 'yid &uim ekAen purexr se n Zey
(it kereC es mAr egeC bM mno het pAer TAek bM &uim yid etAmAr ibbAiht jIbenr smey
ey tAr hey eKsAretr mUlY h, krAr met ekAenA SVAmIr ibre ekAen pAp n ker TAek tAhel
inkw A Iy en. es e(e^ ey bYi)iw KArAp iBzAp bhnkArI it) jl etAmAr ekAen
kAj keriCl/ es Buek es mUlY edeb. es mUelYr (it kreb n. 20ik &uim yid etAmAr SVAmI ny
puerAwA tAek yAjkek idet heb. yAjk es mn ekAenAo purexr se eyQn spkR ker etAmAr
mAnuxek Zic krAr j b kiw puM emx bil SVAmIr ibre eyQn pAp ker TAk/ tAhel &uim Zic
edeb. ey bYi) Ay kAj kereC/ tAr pApek no. 21yid t sitY hy/ tAhel ibezx jl
FAk edoyAr j emx bil edoy heb. ik pAn krel etAmAek cr smsAr suKIn het
yAjk bAkI mUlY ereK idet pAer. 9yid SAeyelr heb. &uim ekAen sAenr j idet pAreb n.
elAekedr meDY ekAenA kjn Vrek ekAenA ibezx bM &uim yid Kn sAnsb hey TAek/ tAhel
phAr edy/ tAhel iyin es phAr h, kreCn/ etAmAr sAn mAr yAeb. tAhel etAmAr elAekr
es yAjk esiw ereK idet pAern/ iw tAr. etAmAek tYAg kreb bM etAmAr spek$ KArAp
10
ekAen bYi)r pe( ibezx Dre,r phAr edoy kT bleb.
"rper yAjk b es SIek Bur kAeC
bADYtAmUlk ny. ik yid es ekAen phAr edy
k ibezx itit krAr j blebn. yid SI
teb es phAr yAjekr ApY heb.
imeTY kT bel tAhel tAr pe( KArAp
sehb, SV AmI spek$
GwnAel ey Gweb es bYApAer tAek b st
11
12
rpr Bu emAizek bleln/ ''SAeyelr het heb. 22yAjk b bleb/ '&uim b
elAekedr kT bel dAo kjn purexr SI jl pAn kreb y smsAr s]iX ker. yid &uim pAp

133
ker TAek/ tAhel &uim bYA hey yAeb/ Ar yid
&uim sAnsb ho/ tAhel etAmAr geB$r izZ
jer Aeg mAr yAeb. bM es SI bleb
'&uim y bleb Aim es met kAj kret st
TAklAm.
23
''yAjk tKn es iBzApel kiw
egAwAenA p<uiTet ileK rAKebn. rper itin jl
idey es bA,Iel Duey ePlebn. 24rpr es
SIek es jl pAn kret heb y smsAr s]iX
ker. jl tAr meDY ebz kreb bM yid es
edAxI hy tAhel iw tAr pe( Kub y,AdAyk
heb.
25
''rper yAjk es SIr kAC eTek ey qneb
edoy heyiCl esiw enebn :xRAr j qneb
bM Bur sueK pSAipt krebn. rpr itin
esiwek ebdIr per iney yAebn. 26yAjk k
mueW zs iney esiwek ebdIr per d krebn.
rper itin es SIek jlpAn kret blebn.
27
yid es SI tAr SVAmIr ibre eyQn pAp ker
TAek/ tAhel jl tAek ibped ePleb. jl
tAr zrIer ebz ker tAek cr y, eBAg
krAeb. ekAen sAn yid tAr meDY TAek/ tAhel
jer Aeg tAr m]&u Y heb bM es Ar ekAenAidn
ekAenA sAenr j idet pAreb n. skel tAr
ibrAcr, kreb. 28ik es SI yid tAr SVAmIr
ibre eyQn pAp n ker TAek bM es yid Zic
eTek TAek/ ese(e^ ibcAr bel edeb ey es
edAxI ny. tKn es SVABAibk heb bM sAenr
j idet pAreb.
29
''sutrAM wA hl xRA sM*A ibiD y bel
etAmAr ik kr ic yKn ibezx ker ekAen SI
tAr sAeT ibbAeh Ab SVAmIr ibre pApkemR
il hy. 30Tb kjn purexr ik kr ic
yid es tAr SIr it xRAiVt hy bM seh ker
ey tAr SI tr ibre pApkemR il heyeC.
yAjk es SIek b Bur sAmen dAAenAr
j blebn. rper yAjk smS kAjil
sp krebn. wA ibiD. 31tAhel ekAenArkm
Aeyr je SVAmI edAxI heb n. ik yid SI
ekAen eyQn pAp ker TAek tAhel tAek kXeBAg
kret heb.
nAsrIye dr bYbSA
Bu emAizek bleln/ 2 ''SAeyelr elAekedr
bel ekAn purx b SI nAsrIy hbAr j TRA
Bur j inejek p]Tk ker teb/ 3 smey es
bYi) eyn ekAenA @A(Ars b ekAenA k
pAnIy pAn nA ker. es bYi) @A(Ars b
ekAenA k pAnIy eTek qtrI israkAo pAn kreb
n. bM tAj @A(A ikMb ikzaimza KAeb n. 4AlAd

g,nApu Sk 5:23-6:14

TAkAr ibezx smy @A(A eTek qtrI ekAenA


ikC es KAeb n. mnik @A(Ar bIj Tb eKAsAo
ny.
5
''nAsrIy hey TAkAr ibezx smey es
bYi) tAr clo kAweb n. ibezx smyiw ezx
n hoy pyR es b pib^ TAkeb. es tAr
clek b het edeb. es bYi)r cl heC Verr
kAeC tAr zpeTr kiw ibezx Mz. Verr kAeC
phAr iheseb es tAr cl
dAn kreb. sutrAM AlAd
TAkAr ibezx smyiw ezx n hoy pyR es
bYi) tAr clek lV het edeb.
6
''p]Tk TAkAr ibezx smey kjn nAsrIy
ekAen m]tedehr kAeC b yAeb n. kAr,/ es
bYi) Bur kAeC inejek spU,R smpR, kereC.
7
mn ik yid tAr inejr iptmAtA ikMb BA
Tb ebAn mAr yAy/ tAhelo es b tAedr
SpzR kreb n. w tAek Zic ker edeb. tAek
b edKAet heb ey/ es p]Tk bM spU,RBAeb
es inejek zVerr kAeC smpR, kereC. 8 p]Tk
TAkAr puer smey es b spU,RBAeb
inejek Bur kAeC inebdn kreb.
9
''o het pAer ey/ nAsrIy mn kjenr
se AeC ey kSA mAr egeC. yid nAsrIy
m]t bYi)ek SpzR ker teb es pib^ hey yAeb.
yid tA hy/ teb nAsrIy b mATAr smS cl
ekew ePleb. : cl tAr ibezx it|Ar kiw
Mz iCl. es b sm iden tAr cl kAweb/
kAr, iden tAek Zic kr heb. 10rpr Xm
iden es nAsrIy b iw GuGu bM iw pAyrAr
bAc yAjekr kAeC iney Aseb. smAgm tAbur
ebzpeT es yAjekr kAeC ilek idey edeb.
11
tKn yAjk edr kiwek pAp eTek Zic hbAr
j sgR kreb. priwek es dAh krAr j
sgR kreb. dAh kr sgR heb nAsrIyr
pAepr itdAn. :es pApI kAr, es kiw m]tedehr
kAeC iCl. smey es bYi) Verr kAeC phAr
ihsAeb tAr mATAr cl edbAr je AbAr zpT
kreb.
12
''r TR hl/ es bYi) AbAr AlAd eTek
Verr kAeC inejek b smpR, kreb. b
es kiw k bCr byS purx emx iney Aseb.
bM emx edAxATRk bil ihsAeb sgR kreb.
tAr p]Tk TAkAr Tm pyRAyek g,n kr heb n.
es n&un ker p]Tk TAket Zr kreb. w b
kret heb kAr, es tAr Tm p]Tk TAkAr smey
kiw m]tedh SpzR krAy Zic heyiCl. 13tAr
p]Tk TAkAr inid$X smy ezx hoyAr per nAsrIy
b smAgm tAbur ebz peT yAeb. 14bM Bur
kAeC tAr y ikC sgR krAr t kreb. tAr
sgR b heb

g,nApu Sk 6:15-7:83

134

kiw inK<ut k bCr byS purx emxzAbk y


ehAmbilr je sgR kr heb. kiw inK<ut k
bCr byS SI emxzAbk y pApATRk bilr je
sgR kr heb. kiw inK<t
u emx y ml qnebr
je sgR kr heb.
15
k Jui riw y KAimribhIn qtrI :etelr
se Kub BAel myd imiley qtrI ekk. sb
ekekr oper b etl CAenA TAkeb. sb
phAerr se zs qneb bM epy qneb sgR
kr heb.
16
''yAjk skl @bYsAmI Bur sAmen
piSt ker tKn pApSKAlenr je bil bM
ehAmbil sgR krebn. 17yAjk KAimribhIn qtrI
k Jui riw Buek edebn. tArpr itin Bur
kAeC ml qneb segRr je es puM emxiwek
htY krebn. yAjk iwek zs qneb o epy
qnebr sAeT Buek sgR krebn.
18
''rpr nAsrIy smAgm t<Abr
u ebz peT yAeb.
esKAen es tAr sgR krA cl ekew ePleb
bM ey An ml qnebr j sgRIk]t
qnebr nIec leC tAet es cl ePel edoyA
heb.
19
''nAsrIy tAr cl ekew ePlAr per yAjk
tAek puM emexr kiw es kr S bM kiw
ipeW Ar kiw srcAklI Jui eTek edebn.
iw KAimr CAA qtrI kr heb. 20rpr yAjk
sb @bYsAmI Bur sAmen edAlAebn. iw hl
edAlnIy qneb. sb @bYsAmI pib^ bM
el sb yAjekr. CAAo emexr buk bM
ro Bur sAmen edAlAn heb. sb @bYsAmIo
yAjekr. rper nAsrIy bYi)iw @A(Ars pAn
kret pAer.
21
"ey bYi) nAsrIy zpT kreb bel mnS kereC
tAr je elA hl inym. bYi) b
Buek sb phAr edeb. CAAo yid ekAen
bYi) Aro ikC ebzI idet s(m hy bM t
edbAr j zpT ker TAek/ thel tAek b
tAr zpT rAKet heb. teb tAek b kmpe(
sb ijinsp^ idet heb y nAsrIy zpeTr
inyem tAilkABu) heyeC.

rpr Bu bleln/ ''SAeyelr elAekedr


AzIbRAd krAr je hAerA, bM tAr pu^r AmAr
nAm bYbhAr kreb bM Aim tAedr AzIbAR d kreb.
27

pib^ tA bru sgIR kr,


emAiz pib^ tAbur SApenr kAj sp ker
iwek Bur kAeC sgR kreln. pib^ tAbu
bM tAr eBterr smS @bYsAmIek emAiz
iBexk kreln. ebdI bM tAr se bYbhAy$Y
A @bYsAmIeko emAiz iBexk o pib^
kreln. et ebAJAenA hl ey/ sb @bYsAmI
ekblmA^ Bur pAsnAr je bYbht heb.
2
rpr S Aeyelr entAg, Buek tAedr qneb
dAn kreln. skl entAr iCeln tAedr
pirbAerr kt$A bM tAedr egAIr ent. sb
elAekr hl tArA yAedr elAksMKY g,n krAr
dAiy iCl. 3 sb elAekrA Bur kAeC phAr
eniCeln. tAr Cyiw ACAidt zkw bM es
zkwilek cAlAenAr je bAerAiw gr eniCeln.
:etYk ent kiw ker gr ideyiCeln. etYk
ent pr Aerk entAr se kse kiw
ker zkw ideyiCeln. pib^ tAbuet entAr
Buek sb @bYsAmI ideyiCeln. 4 Bu emAizek
bleln/ 5 ''entAedr kAC eTek sb phArsAmI
h, ker. smAgm tAbr
u kAej sb phArsAmI
bYbhAr kr yAeb. elbIyedr sb ijinsp^ idey
dAo. ijinsil tAedr eyAjn heb.
6
sutrAM emAiz zkwil bM grelAek h,
ker el elbIy pirbArBu)edr idey ideyiCeln.
7
emAiz egezRAn egAIBu) elAekedr iw gAI bM
cAriw gr ideyiCeln. 8rpr emAiz mrAir egAIBu)
elAekedr cAriw gAI bM Awiw gr ideyiCeln.
tAedr kAejr j zkw o grr tAedr eyAjn
iCl. yAjk hAerAe,r pu^ TAmr sb bYi)edr
kAjkem$r j dAyb iCeln. 9 emAiz khAetr
pirbAregAIek kiwo gr Tb gAi edn in/
kAr, tAedr kAj iCl pib^ @bYsAmI inejedr
k<AeD bhn kr.
10
emAiz ebdIek iBexk keriCeln. k
iden ebdIiwek sgR krAr j entAr tAedr
qneb iney esiCeln. tAr ebdIet Buek tAedr
qneb dAn keriCeln. 11Bu emAizek bleln/
''ebdIiwek sgR krAr je etYkidn kjn
ker ent tAr phAr iney Aseb.
12-83
bAerAjn entAr etYek tAedr phAr iney
esiCeln. il hl phAr sAmI* etYk
ent 3 1/4 pA ojenr kiw ker repAr TAl

yAjekr AzIbAR d
Bu emAizek bleln/ 23''hAerA, bM tAr
pu^edr bel dAo ey/ BAeb tAr SAeyelr
elAekedr AzIbRAd kreb. tAr bleb
24
Bu etAmAedr AzIbRAd krn bM r(A krn.
25
Bu etAmAedr it sdy ehAn bM etAmAedr
kr,A dzRn krn.
26
Bu etAmAedr ATRnAr %r idn bM etAmAedr pd 12 83 ih puSek etYk entAr phAr AlAdBAeb
tAilkBu) kr AeC. ik etYk phAerr ibbr k.
zAi idn.
sutrAM shjtr pAeWr j ilek k ker edoy heyeC.
22

g,nApu Sk 7:84-8:8

135
bM 1 3 /4 pA ojenr kiw ker repAr bAiw
eniCeln. rkemr phAr pib^ SAenr
mApkAiW nusAer ojn kr heyiCl. etYkiw
bAiw bM TAl etl imit sU mydAy pU,R iCl;
iw zs qnebr je bYbht ht. etYk ent
4 As ojenr kiw ker b esAnAr cAmco
eniCeln. cAmcil sugi DeU nAy pirpU,R iCl.
CAAo tArA etYek kiw ker e bACr/
kiw emx bM k bCr byS kiw puM emxzAbk
eniCeln. pZil ehAmbilr j An
heyiCl. pAp kemRr segRr je tArA etYek
kiw ker purx CAgl eniCeln . etYek 2iw
gr/ 5iw puM emx/ 5iw puM CAgl bM k bCr
byS 5iw puM emxzAbko eniCeln. skl
@bYsAmI ml qneb ihsAeb sgRIk]t
heyiCl.
Tm idn/ iyh d pirbAregAIr ent
InAdebr pu^ nhezAn tAr phAr eniCeln.
itIy idn/ xAKerr egAIr ent sUyAerr pu^
nTenl tAr phAr eniCeln.
tIy idn/ sbl
U n
U pirbAregAIr ent ehelAenr
pu^ lIyAb tAr phAr eniCeln.
c&uTR idn/ reb, egAIr ent zedyUerr pu^
lIxur tAr phAr eniCeln.
pm idn/ izimeyAn egAIr ent sUrIzeyr
pu^ zlumIeyl tAr phAr eniCeln.
x idn/ gAd egAIr ent dUYeyelr pu^ lIyAsP
tAr phAr eniCeln.
sm idn/ Piym egAIr ent Ihedr pu^
lIzAm tAr phAr eniCeln.
Xm idn/ mn>iz egAIr ent pdAhsUerr pu^
gmlIeyl tAr phAr eniCeln.
nbm idn/ ibAmIn egAIr ent igideyAinr pu^
bIdAn tAr phAr eniCeln.
dzm idn/ dAn egAIr ent Izeyr pu^
hIeyxr tAr phAr eniCeln.
kAdz idn/ Aezr egAIr ent *e,r pu^
pgIeyl tAr phAr eniCeln.
Adz idn/ nA il egAIr ent nenr pu^ hIr>
tAr phAr eniCeln.
84
su t rAM sb @bYsAmI iCl S A ey e lr
elAekedr entAedr kAC eTek pAoy phArsAmI.
emAiz ebdIiwek iBexk ker sgR krAr smy
tAr skl @bYsAmI iney esiCeln. tAr
12 iw repAr TAl/ 12 iw repAr bAiw bM 12 iw
esAnAr cAmc eniCeln. 85etYkiw repAr
TAl Ay 3 1/4 pA ojenr iCl. bM
etYkiw bAiwr ojn iCl Ay 1 3 /4 pA.
pib^ SAenr mApkAiW nusAer smS repAr TAl
bM repAr bAiwr emAw ojn iCl Ay 60 pA.

86

pib^ SAenr mApkAiW nusAer sugi DeU nAy pirpU,R


12 iw esAnAr cAmecr etYkiwr ojn iCl Ay 4
pA. 12 iw esAnAr cAmecr emAw ojn iCl Ay
3 pA.
87
ehAmbil segRr je pZr emAw sMKY iCl
12 iw xA/ 12 iw emx bM 12 iw k bCr byS
purx emxzAbk. sb @bYsAmIr segRr se
ey zs qnebr je Abk/ tAo iCl bM
esKAen 12 iw purx CAglo iCl y Bur kAeC
pApATRk bil ihsAeb segRr je bYbht heyiCl.
88
CAAo entArA ml qneber j bil ihsAeb
segRr j pZo ideyiCeln. sb pZedr
emAw sMKY iCl 24 iw xA/ 60 iw emx/ 60 iw purx
CAgl bM 60 iw k bCr byS purx emxzAbk.
BAeb emAiz iBexk krAr per tAr ebdIiwek
sgR keriCeln.
89
emAiz yKn Bur sAeT kT blAr j smAgm
tAbuet eyetn/ itin Bur kSVr Znetn/ Bu
tAr se kT bletn. es s(Yisuekr ibezx
ACAdenr operr jn krb dUetr mAJKAn eTek
es kSVr ezAn eyt. BAeb Vr emAizr se
kT bletn.
bAitS
Bu emAizek bleln/ 2 ''hAerA,ek bel/ es
bAitel AlAel bAitelr AelAy eyn
bAitSer sAmenr jAygAw AelAikt hy.
3
hAerA, tA keriCeln. siWk jAygAet itin
bAitel ereKiCeln bM mnBAeb ereKiCeln
ey/ bAitSer sAmenr jAygAw AelAikt heyiCl.
Bu emAizek y Aedz keriCeln tA itin pAln
keriCeln. 4 BAeb bAitSiw qtir kr heyiCl.
iw ipwAenA esAn idey qtrI kr heyiCl/
bAitSer egAAr esAnAr iBt eTek perr esAnAr
Pul pyR puerAwA. Bu emAizek iWk eyrkm
ediKeyiCeln iw esrkm edKet heyiCel.

elbIye dr sgIR kr,


Bu emAizek bleln/ 6 ''SAeyelr A
elAekedr eTek elbIyedr p]Tk ker. es
elbIyedr Zic ker. 7tAedr Zic krAr j etAmAr
y y kr ic t rkm pApATRk bilr j
ey ibezx jl AeC esw tAedr opr iCiwey dAo.
jl tAedr Zic kreb. rpr tAr tAedr
zrIr kAimey pirAr kreb/ bSAid eDAeb bM
zrIrek pirAr kreb.
8
''elbIy egAIBu) elAekr tArpr pAelr meDY
eTek kiw byS xA eneb yr se zsY
qneb sgR kr heb. qnebr ee zs
heb etl emzAen myd. rpr pApATRk bil
5

g,nApu Sk 8:9-9:7

136

segRr eyAjen &uim Aro kiw byS xA


eneb. 9smAgm tAbur sAmenr lAkAy elbIy
egAIBu) elAekedr iney es. rpr SAeyelr
skl elAekedr kse jAygAy iney es.
10
Bur sAmen elbIy egAIBu) elAekedr iney el
SAeyelr elAekrA tAedr hAt elbIyedr oper
rAKeb. 11rpr hAerA, elbIy egAIBu) elAekedr
S Aeyl sAnedr kAC eTek Bur kAeC An ibezx
phAr ihsAeb idey edeb. BAeb elbIy egAIBu)
elAekr Bur ee tAedr ibezx kAj krAr
je St heb.
12
''rpr elbIyrA xAer mATAy hAt rAKeb/
tAr meDY kiw xA pApATRk bil ihsAeb bM
iw ehAmbil ihsAeb Bur kAeC sgR krr
j bYbhAr krA heb. sb sgR elbIy egAIBu)
elAekedr pib^ kreb.* 13elbIy egAIBu)
elAekedr hAerA, bM tr pu^edr sAmen dAAet
bel. rpr Bur kAeC elbIy egAIBu) elAekedr
idey dAo. tAr edAlnIy qnebr met heb. 14&uim
elbIyedr SAeyelr A elAekedr eTek p]Tk
kreb. elbIy egAIBu) elAekr AmAr heb.
15
''sutrAM elbIy egAIBu) elAekedr Zic ker
bM tAedrek Bur kAeC idey dAo. tAr edAlnIy
qnebr met heb. &uim w krAr per tAr smAgm
t A bu e t tAedr inDR A irt kAj kret pAreb.
16
SAeylIy elAekrA elbIy egAIBu) elAekedr
AmAr kAeC idey edeb. tAr AmAr heb. tIet
Aim etYk S AeylIy pirbArek tAedr TmjAt
pu^ AmAek idey idet beliClAm. ik Kn Aim
SAeyelr A pirbAerr TmjAt pu^edr
pirbet$ elbIy egAIBu ) elAekedr iniC.
17
SAeyelr etYk puMilDArI TmjAt AmAr.
yid esiw mAnux Tb pZ hy/ tAet yAy Aes n/
esiw AmAr. kAr, eyidn Aim imzerr smS
TmjAt pu^ bM pZedr htY keriClAm/ Aim
AmAr j TmjAt pu^edr bACA keriClAm.
18
ik Kn Aim tAedr pirbet$ elbIy egAIBu)
elAekedr enb. SAeyelr A pirbAerr
TmjAt pu^edr pirbet$ Aim elbIy egAIBu)
elAekedr enb. 19S Aeyelr skl elAekedr eTek
Aim elbIy egAIBu) elAekedr ebeC ineyiClAm.
bM Aim tAedr hAerA, bM tAr pu^edr kAeC
phAr ihesebedb. Aim cA smAgm tAbuet tAr
kAj krk. tAr SAeyelr smS elAekr je
esbAkAyR kreb. tAr tAedr Zikre,r bil sgR
kret sAhAyY kreb y SAeyelr elAekedr Zic
kreb. tAhel SAeyelr elAekrA pib^ SAenr

kACAkAiC elo tArA ekAen b rkemr suSt


bA smsAr suKIn heb n.
20
sutrAM emAiz/ hAerA, bM SAeyelr smS
elAk Bur Aedz pAln kreln. Bu emAizek y
Aedz keriCeln/ SAeylIyrA elbIy egAIBu)
elAkedr it t sp krl. 21elbIyr tAedr
inejedr bM tAedr epAzAk pirCd pirAr krel
hAerA, tAedr Bur kAeC edAlnIy qnebr met
pR, kreln. hAerA, ey qneb inebdn kreln
t tAedr pApmu) bM Zic krl. 22rpr elbIyrA
tAedr inDRAirt kAj krAr je smAgm tAbuet
l. tArA hAerA, bM tAr pu^edr DIen iCl.
Bu emAizek y beliCeln elbIyedr it tA
kr heyiCl.
23
rpr Bu emAizek bleln/ 24"iw elbIyedr
j k ibezx Aedz 25 bCr Tb tAr ebzI
byS etYk elbIy purx smAgm tAbuet b
Aseb bM smAgm tAbur kAjkemR Mz eneb.
25
ik yKn kAerAo bys 50 bCr tKn es b
BArI kAjkmR eTek bsr eneb. 26pAz bCr
Tb tAr ebzI byS es skl bYi)r smAgm
tAbuet pAhAr idey tAedr BAedr kAej sAhAyY
kret pAer. ik tAr eyn ekAn BArI kAj n
ker. yKn &uim elbIy egAIBu) elAekedr tAedr
kAejr je menAnIt kereC tKn &uim
kAjil b kreb.

inSA rpbR
S Aeyelr elAekrA imzr eCe cel AsAr per
itIy bCerr Tm mAes Bu sIny mrBUimet
emAizr sAeT kT bleln/ 2 "SAeyelr
elAekedr iWk smey inSArpebRr pib^ idn
dayApn kret bel dAo. 3 tAr b mAesr
14 tAireKr egADUil eblAy Aerr pib^ idenr
KA h, kreb. tAr b inDRAirt smey
kAj kreb bM inSArpebr
R skl inym tAr b
pAln kreb.
4
sutrAM emAiz SAeyelr elAekedr inSArpbR
dayApn kret beliCeln. 5SAeyelr elAekrA
Tm mAesr 14 tAireK egADUil eblAy sIny
mrBUimet inSArpbR pAln keriCl. Bu emAizek
eyBAeb Aedz keriCeln S A ey l Iy r iWk
esBAeb kAj keriCl.
6
ik ikC elAk idniwek inSArpebRr pib^
idn iheseb dayApn kret pAerin. tArA Zic
iCl/ kAr, tAr kw m]tedh SpzR keriCl. sutrAM
tAr iden emAiz bM hAerAe,r kAeC egl. 7 tAr
emAizek bll/ ''Amr k bYi)r m]tedh SpzR
elbIy kreb A(irk eTR ''Zickr kreb. ih
ker Zic heyiC. inDRAirt smey Buek phAr
ziwr TR/ "FAk edoy/ "lukAen Tb ''pAp mueC
idet AmAedr bAD edoy heC. sutrAM AmrA
edoy.

137
S A ey e lr A elAekedr se in S A rpbR
dayApn kret pAriC nA. Amr ik krb
8
emAiz tAedr bleln/ ''Aim Buek ije|s
kreb itin bYApAer ik beln.
9
tKn Bu emAizek bleln/ 10''&u im
kTAel SAeyelr elAekedr belA inym
etAmAedr bM etAmAedr %purxedr je.
ekAen kjenr pe( inDRAirt smey inSArpbR
dayApn kr sb nAo het pAer. hyet es
bYi) m]tedh SpzR ker Zic Tb dUr edez yA^A
keriCl. 11tbu es bYi) ekAenAo smey
inSArpbR dayApn kret pAreb. itIy mAesr 14
tAireK egADiU l eblAy b es inSArpbR dayApn
kreb. smey tArA b inSArpebRr emx/
KAimr CA qtrI riw bM ikC etet zAkpAt
idey KAeb. 12tArA perr idn skAl pyR KAbAerr
ekAenA ikC bizX rAKeb n bM b es
emexr ekAenA hA B kreb nA. es b
inSArpebRr sb inym nusr kreb; 13ik ey
elAkiw Zic bM ebAet yAyin es yid inid$X smey
inSArpbR dayApn nA ker/ tAhel tAek b
tAr elAekedr kAC eTek AlAd ker edoy heb.
es edAxI bM zAiSr eyAgY kAr, es inid$X smey
Buek tAr phAr edyin.
14
"etAmAedr se AeC mn ekAen ibedzI
yid Bur inSArpbR dayApenr j Ck hy tAhel
es b t kreb ik es b inSArpebRr
skl ibiD nusr, kreb. k inym skelr j
eyAjY.
emG bM An
eyidn smAgm tAbu TRA ci )r es tAbu SAipt
hl/ esidn sAy Verr emG esiwek Ab]t krl
bM skAl py$ pib^ tbur perr emGek iWk
Aenr met edKAiCl. 16emGiw sArA(, pib^
tAbu Ab]t krt bM rAe^ eswAek Aenr met
edKAetA. 17emGiw pib^ tAbur opr eTek SAn
pirbtn
$ krel/ S AeylIyr esiwek nusr, krl.
yKn emGiw TAmt tKn S AeylIyrA esKAen izibr
SApn krt. 18kKn yA^ Zr kret heb/ kKn
TAmet heb bM kKn izibr SApn kret heb es
bYApAer SAeyelr elAekedr Bu rASA
ediKeyiCeln. yt(, pyR pib^ tAbr
u per emG
TAkt/ tt(, pyR elAekr es k jAygAy
izibr SApn ker bsbAs krt. 19ekAen ekAen
smey pib^ tAbr
u oper dIGR smy Der emG TAket.
SAeylIyr Bur Aedz pAln krt bM es
SAn tYAg krt n. 20ekAen smey AbAr
keykidenr je pib^ tAbur per emG TAket.
sutrAM elAekr Bur Aedz pAln krt yKn
15

g,nApu Sk 9:8-10:10

emG clet Zr krt/tKn tArAo es emGek


nusr, krt. 21ekAen smey AbAr mA^ k rAi^r
j emG SAyI ht pridn skAel AbAr clet
Zr krt. sutrAM elAekr tAedr ijinsp^ k
jAygAy je ker emGek nusr, krt. idenr
eblAy Tb rAi^et yKn emG clet Zr krt
tKn elAekr tAek nusr krt. 22yid es
emG idn Tb k mAs Tb k bCerr j
pib^ tAbur per SAyI ht tKno elAekr Bur
Aedz pAln krt. tAr es jAygAy TAkt bM
es SAn eTek emG n ser yAoy pyR es SAn
tAr tYAg krt n. rpr emG es jAyg eTek
eW clet Zr krel/ elAekro clet Zr krt.
23
sutrAM elAekr Bur Aedz pAln krt. Bu
blel tAr izibr SApn krt bM Bu blel
tAr clet Zr krt. elAekr Kub stkRBAeb njr
rAKt bM Bu emAizek y Aedz kretn t
tAr pAln krt.
repAr iz[
Bu emAizek bleln 2 "iw repr iz[A
qtrI kr. iz[A iw qtrI krAr j epwAenA
rep bYbhAr kr. elAekedr kse fAkAr je
bM izibr SAnAerr smy blAr j iz[
iw bYbhAr kr heb. 3 yid iz[A iw k sAeT
dIGs
R eu r ejAer bAjAo/ tAhel sb elAk eyn smAgm
tAbur ebz peT etAmAr sAmen Aes. 4 ik yid
&uim etAmAr se edK krAr j entAedr TRA
SAeyelr bAerAiw pirbAregAIr DAnedr je
kret cAo/ tAhel ekblmA^ kiw iz[Aek dIGR
suer bAjAeb.
5
"iz[A iwek (e,r j bAjAen hel
ebAJAeb ey izibrek sirey iney eyet heb. tKn
smAgm tAbur pUbRidek ey pirbAregAI izibr SApn
kereC tAr b clet Zr kreb. 6 itIybAr
iz[A iwek (e,r j bAjAel smAgm tAbur
di(,idek ey pirbAregAI izibr SApn kereC tAr
clet Zr kreb. 7 ik yid ibezx sBAr j
elAekedr kjAygAy ki^t kret cAo/ tAhel
iz[A iwek dIGR smy Der ik BAeb bAjAeb.
8
ekblmA^ hAerAe,r pu^r bM yAjkrA iz[A iwek
bAjAeb. ibiD etAmAedr bM etAmAedr prbt$I
bMzDredr je icrkAlIn ibiD.
9
''yid &uim etAmAr ekAen zr se etAmAr
inejr edez yu kret yAo/ tAhel &uim tAedr
se yu kret yAoyAr Aeg iz[A iwek
smeyr j ejAer bAjAo. Bu etAmAr Vr/
etAmAr iz[Ar AoyAj Znet pAebn bM itin
etAmAek etAmAr z*edr hAt eTek b<AcAebn.
10
CAAo etAmAr ibezx sBAr smy/ mAbsAr

10

g,nApu Sk 10:11-11:3

138

idnelAet bM etAmAedr skelr sueKr smAebez


iz[A iwek bAjAeb. &uim yKn etAmAr ehAmbil
bM ml qneb dAn kreb es smeyo iz[A
iwek bAjAeb. Bu etAmAr Vr etAmAek eyn
men rAeKn/ es je ibezx pit. iw
krAr je Aim etAmAek Aedz kriC; Aim
Bu etAmAr Vr.
S Aeye lr elAekrA tAedr tA bu SA nAi rt krl
11
SAeyelr elAekrA imzr tYAg krAr per/
itIy bCerr itIy mAesr 20 tm iden ci)r
tAbur opr eTek emG Wl. 12tA SAeyelr
elAekrA tAedr yA^ Zr krl. tAr sIny mrBUim
tYAg ker pAr, mrBUimet emG TAm pyR m,
krl. 13 Tm elAekr tAedr izibr SAnAr
krl. Bu emAizek eymn Aedz kreln/ es
BAeb tAr iwek SAnAr krl. 14iyhdAr izibr
eTek Tem itniw egAI egl. tAr tAedr ptAk
iney m, krl. Tm egAIiw iCl iyhdAr
pirbAregAI. InAdebr pu^ nhezAn iCeln
egAIr dlent. 15rper eln xAKerr
pirbAregAI. sUyAerr pu^ nTenl iCeln egAIr
dlent. 16tArper eln sbUlUenr pirbAregAI.
ehelAenr pu^ lIyAb iCeln egAIr dlent.
17
rper pib^ tAbuiwek etAl hl. egezRAn
bM mrAir pirbAerr elAekr pib^ tAbuiwek bhn
kriCl. sutrAM pirbAerr elAekr sAiret iWk
tAr per iCl.
18
rpr rebe,r izibr eTek itniw egAI tAedr
ptAksh m, krl. Tm egAIiw iCl rebe,r
pirbAregAI. zedyeU rr pu^ lIxUr iCeln egAIr
dlent. 19rper izimeyAenr pirbAregAI l.
sU r Izey r pu ^ zlu m Iey l iCeln egAIr
dlent. 20bM tArper esiCl gAedr
pirbAregAI. dUYeyelr pu^ lIyAsP iCeln
egAIr dlent. 21khA pirbAr/ yArA pib^ tAbu
bhn krt/ rpr tAr yA^ Zr krl kAr, n&un
jAygAy As mA^ tAedr tAbuiw SApn kret
heb.
22
rpr Piyemr izibr eTek itniw egAI
l. tAr tAedr ptAksh m, keriCl. Tm
egAIiw iCl Piyemr pirbAregAI. Ihe dr pu^
lIzAm iCeln egAIr dlent. 23rpr esiCl
mn>izr pirbAregAI. pdAhsUerr pu^ gmlIeyl
iCeln egAIr dlent. 24rpr l ibAmIenr
pirbAregAI. igideyAinr pu^ bIdAn iCeln
egAIr dlent.
25
ezx itniw pirbAregAI iCl A skl
pirbAregAIr pAdBAgr(I. tAr iCeln dAenr
iziberr egAIBu). tAr tAedr ptAk iney m,

krl. Tm egAIiw iCl dAenr pirbAregAI.


Izeyr pu^ hIeyxr iCeln egAIr
dlent. 26rper l Aezerr pirbAregAI.
*e,r pu^ pgIeyl iCeln egAIr dlent.
27
rper l nAil pirbAregAI. nenr pu^
hIr> iCeln egAIr dlent. 28SAnAer
yAbAr smy SAeyelr elAekrA BAeb ksAeT
eyetn.
29
imideyAnIy reyelr pu^ iCeln ehAbb. :reyl
iCeln emAizr VZr. emAiz ehAbbek bleln/
''Amr es edezr ee yA^ kriC eyw Vr
AmAedr edebn bel itit keriCeln. AmAedr
se es Amr etAmAr se BAel bYbhAr kreb.
Bu SAeylIyedr pe( ml it|A kereCn.
30
ik ehAbb %r ideln/ ''n/ Aim etAmAedr
se yAeb n. Aim AmAr jBUimet/ AmAr
inejr elAkedr kAeC iPer yAeb.
31
tKn emAiz bleln/ ''dy ker AmAedr eCe
yAebn n. Apin mrBUim spek$ AmAedr eTeko
ebzI jAenn. Apin AmAedr pT dzRk het
pAern. 32Apin yid AmAedr se Aesn tAhel
Bu AmAedr ey skl %m ibxeyr iDkArI
krebn/ esw Amr ApnAr se BAg ker enb.
33
et ehAbb rAjI heln bM tAr Bur
pAhAer c eTek yA^ Zr kreln bM itnidn
peT cleln. yAjkg, Bur se ci)risukiw
iney elAekedr Aeg Aeg hAweln. iziberr j
SAn eVxe, tAr itnidn pib^isukiwek bhn
kreln. 34etYk idn Bur emG tAedr oper
TAkt bM etYk idn skAel tAr yKn izibr
tYAg kretn/ tKn emG tAedr pT dzRn krt.
35
izibr SAnAerr j elAekr yKn pib^
isukiwek oWAetA/ emAiz tKn etYkbAerr mt
bletn
''Bu/ &uim oW? etAmAr zr Ciey iCiwey
yAk. etAmAr zr etAmAr kAC eTek pAiley yAk.
36

yKn pib^ isukiwek tAr inejr jAygAy


rAKA ht/ emAiz tKn etYkbAerr mt bletn/
''Bu &uim/ ekAiw ekAiw SAeylIyedr kAeC
iPer es.
elAekr pnu rAy iBeyAg krl
elAekr tAedr sms spekR iBeyAg kr
Zr krel Bu tAedr iBeyAg Zneln bM
(u heln. Bur kAC eTek An es elAkedr
meDY el Wl. An iziberr bAerr idek ikC
ikC lAkA As krl. 2tKn elAekr emAizr kAeC
sAhAeyYr j *n krl. emAiz Bur kAeC ATRn
kreln bM An ineB egl. 3sutrAM tArA

11

139

g,nApu Sk 11:4-27

jAygAiwr nAm rAKl tebr/ kAr, Bur An tAbuet iney es. oKAen oedr etAmAr se
dAAet dAo. 17tKn Aim nIec enem Asb bM
tAedr iziberr meDY el eWiCl.
oKAen etAmAr se kT bleb. etAmAr oper
j

n
b

y
S

e
n
t
A
ey A AeC tAr ikCw Mz Aim tAedro
70
4
ibedzIr yAr SAeyelr elAekedr se edeb. tKn tAr elAekedr edKAZen krAr j
eyAgdAn keriCl/ tAr A KAbAr eKet cAl etAmAek sAhAyY kreb. tAhel etAmAek k sb
bM SAeyelr elAekrA punrAy iBeyAg kret elAekedr edKZen krAr BAr bhn kret heb
Zr krl. tAr bll/ ''ek AmAedr mAMs eKet n.
18
edeb 5Amr imzer ey mAC eKtAm t men peC.
''elAekedr belA etAmr AgAmIkAelr j
AmAedr mAeCr j ekAen dAm idet ht n. inejedr qtrI ker. AgAmIkAl etAmr mAMs
CAAo AmAedr Kub BAel zAksbaij iCl eymn KAeb. Bu etAmAedr kAA ZeneCn. Bu etAmAedr
zz/ Puiw/ ep<yAj jAtIy Pl/ ep<yAj bM rsun. kT ZeneCn/ kAr etAmr ek<ed belC/ 'KAoyAr
6
ik Kn Amr AmAedr zi) hAirey ePeliC. j AmAedr ek mAMs edeb AmAedr j imzr
mA CA Ar ekAn ikC Amr ecAeK edKet BAel iCl. sutrAM Kn Bu etAmAedr mAMs edebn
pA n. 7: mAA iCl DinyA bIejr mt bM bM etAmr tA KAeb. 19kidn Tb idn Tb
r rM iCl gaelr met. 8elAekr mAA p<cidn Tb dzidn mnik kuiidenro ebzI
k jAygAy jeA krt. rpr tAr pATerr smy Der etAmr es mAMs KAeb. 20ik etAmr
sAhAeyY eselAek e ker pAe^ esiw rAA krt. tA k mAs Der KAeb. eGA n AsA pyR etAmr
Tb iwek epx, ye imih ker e ker t mAMs KAeb. wA etAmAedr BibtbY kAr, etAmr
idey ipeW qtir krt. ipeWelAr SVAd iCl ilB Buek A kerC iyin etAmAedr meDY AeCn
etl idey qtir kr ipeWr met. 9 etYk rAe^ bM etAmr ek<ed tAr sAmen iBeyAg ker belC/
yKn izizr pe izibr iBej eyt es smy 'ekn Amr AedQ imzr tYAg krlAm
21
mAA mAiwet pet.
emAiz bleln/ ''Bu KAen 6/00/000 purx
10
Gu
e
r
ebAeC Ar &uim bleC/ 'Aim tAedr k
emAiz elAekedr iBeyAg kret Zneln.
etYk pirbAerr elAekr tAedr tAbur drjAy mAs Der KAoyAr j yeTX pirmAe, mAMs edb?
bes iBeyAg kriCel. Bu et Kub (u 22yid Amr smS gr bM emxedr htY kir
heln bM w emAizeko mn>(u krl. 11emAiz tAhelo k mAs Der smS elAkedr KAoyAenAr
Buek ije|s kreln/ ''Bu/ &uim ekn AmAek j t yeTX heb n. bM Amr yid smue@r
sb smsAy jieyeC Aim etAmAr esbk. smS mAC Der in/ tAhelo tA tAedr j yeTX
Aim mn ik keriC ey &uim sX heyC heb n?
23
smS elAekr dAiy &uim ekn AmAr pr ideyC
ik Bu emAizek bleln/ ''Bur (mtA ik
12
sIimt
&uim edKet pAeb ey/ Aim y bil esw
Aim ik elAkedr geB$ DAr keriC/ Aim ik
edr j ideyiC ik AmAek tAedr y inet etAmAr kAeC Pel ik nA.
24
hy/ iWk eymnBAeb kjn esibk tAr bAr
sutrAM emAiz elAekedr se kT blAr j
meDY kiw izZek y ker. &uim ekn AmAek ebirey egeln. Bu y y beliCeln emAiz tAedr
iw krAr je bDY kreC pUbRpurxedr kAeC ey tA bleln. tKn emAiz bI,edr mDY eTek 70
jAygAw edbAr je &uim it|A keriCel tAedr jnek k jAygAy je ker tAedr tAbr
u cAridek
es jAygAy iney yAoyAr je ekn &uim AmAy dAAet bleln. 25tKn Bu emeGr meDY enem
bADY kereC 13sb elAkek KAoyAbAr je es emAizr sAeT kT bleln. emAizr opr A
Aim ekATAy mAMs pAb tAr smAen AmAr kAeC iCl/Bu es A Ar ikC Mz iney 70 jn
iBeyAg ker bleC/ 'AmAedr KAbAr j mAMs bI,edr opero rAKeln. A tAedr oper
dAo? 14Aim k smS elAekr edKAZen enem Asel per tAr Bib`A,I kret Zr
kret pAreb n. dAiy AmAr kAeC kreln. ik rpr tAr Ar BAbbA,I belnin.
26
rBArSV rp. 15&uim yid mnS ker TAek ey AmAr
bI,edr meDY jn/ ladd bM emdd tAedr
it rkm bYbhAr kreb tAhel AmAek Kn tAbur bAer yAnin. tAedr nAm AcInedr tAilkAy
htY ker. &uim yid etAmAr esbk iheseb AmAek iCl/ ik tAr iziber iCeln. ik tAedr opero
h, ker tAhel AmAek Kn mret dAo.
A el tAr iziberr meDY Bib`A,I kret
16
Bu emAizek bleln/ ''SAeyelr AcInedr Zr kreln. 27kjn yubk edQe igey emAizek
mDY eTek 70 jnek AmAr kAeC iney es. yAedr Kbr ideln. es bYi) bleln/ "ladd bM
&uim elAekedr ent bel jAn tAedr smAgm emdd iziberr meDY Bib`A,I kreCn.

g,nApu Sk 11:28-13:2

140

28

nUenr pu^ iyehAzUy :iyin ikezAr bys eTek


emAizr shkArI iCeln emAizek bleln/ ''eh AmAr
r emAiz Apin tAedr TAmAn?
29
ik emAiz %r ideln/ ''&uim ik By pAeC
ey elAekr BAbeb Aim Kn Ar ent n AmAr
C Bur sb j eyn Bib`A,I kret s(m
hy. AmAr C Bu eyn skelr meDY tAr
A Aek rAeKn. 30rpr emAiz bM SAeyelr
entAr iziber iPer egeln.
BAr pAKIr elA
rpr Bu Jer s]iX kreln y smu@ eTek
hWA es hAijr hl. J esKAen hWA BAr
pAKIedr iney l. BAr pAKIrA iziberr cArDAer
e ebAet lAgl. et ebzI BAr pAKI iCl
ey es jAygAr mAiw eFek egl. BAr pAKIel
mAiwr oper itn Puw Sr qtrI krl. kjn
mAnux kiden ytdUr pyR hAwet pAer/ ttdUr
pyR BAr pAKIel Ciey iCl. 32tAr igey
sArAidn bM sArrAt Der BAr pAKIelAek jeA
krl. perr idno sAridn Der tAr BAr
pAKIel jeA krl. kjn bYi) sbecey nUYntm
60 beu zl sMah krl. rpr elAekr BAr pAKIr
mAMs iziberr cAridek Ciey rAKl.
33
yKn elAekr mAMs KAoy Zr krl tKn
Bu Kub *u heln. es mAMs tAedr mueK TAket
TAket bM tAedr mAMs KAoy ezx krAr Aeg
Bu tAedr rtrBAeb suS ker ideln. enk
elAk mAr egl bM jAygAet tAedr kbr
edoy hl. 34 kAre, elAekr jAygAr nAm
rAKl ikeAh%Ab. tAr jAygAr nAm idl
kAr, yAedr mAMesr j Kub AkAA iCl tAedr
oKAen kbr edoy heyiCl.
35
ikeAh%Ab eTek elAekr heserAetr
idek yA^ krl bM esKAen TAkl.
31

mirym
bM hAerA, emAizr ibre
iBeyAg kreln
mirym bM hAerA, emAizr ibre kT blet
Zr kreln. kAr, emAiz kjn kUzIyA
mihlAek ibbAh keriCeln. tAr men keriCeln
ey emAizr pe( kjn kUzIy mihlAek ibbAh
kr iWk hyin. 2tAr inejedr meDY blAbil
kreln/ ''Bu elAekr se kT blAr j ik
ekbl emAizek bYbhAr kereCn. Bu ik mAedr
mADYemo kT belnin
Bu kTAel Zneln. 3 :emAiz Kub n
iCeln. p]iTbIet ey ekAen mAnuexr eTeko itin
ebzI n iCeln. 4 hWA Bu eln bM emAiz/
hAerA, bM miryemr se kT bleln. Bu

12

bleln/ ''etAmrA itnjn Kn smAgm tAbuet


es.
sutrAM emAiz/ hAerA, bM mirym pib^ tAbuet
egeln. 5 Bu emG Ser meDY enem eln bM
pib^ tAbr
u ebz peT es dAAeln. Bu fAkeln/
''hAerA, bM mirym? hAerA, bM mirym tKn
ebirey eln. 6Vr bleln/ ''AmAr kT ezAen?
etAmAedr meDY BAbbAdI TAkeb. Aim Bu dzRen
tAedr edK edeb. Aim tAedr se SVe kT
bleb. 7 ik AmAr dAs emAiz esrkm ny. emAiz
AmAr ibVS esbk. AmAr bAIr etYek tAek
ibVAs ker. 8Aim yKn tAr se kT bil/ tKn
tAr se mueKAmuiK kT bil. Aim mn ekAen
D<ADAr sAhAyY in n yAr eBter ekAen TR luikey
AeC; Aim tAek ey ijins jAnAet cA esw
Aim tAek pirArBAeb ediKey id. bM emAiz
Bur es itmUi%$r idek tAikey TAket pAer.
sutrAM AmAr esbk emAizr ibre kT blAr sAhs
etAmAedr ik ker hl
9
Bu tAedr it *u heln/ tA tAedr tYAg
kreln. 10pib^ tAbu eTek emG per Wel edK
egl miryemr cAm ihemr mt sAdA. hAerA, Guer
miryemr idek tAikey edKeln/ tAr zrIerr cAmr
rM &uxAerr met sAd. tAr mArA k cAmAr erAg
heyeC.
11
tKn hAerA, emAizr kAeC nuny ker bleln/
''mhAzy/ dy krn/ Amr mUeKRr met ey kAj
keriClAm tAr j AmAedr (m krn. 12m]t
bSAy j heyeC mn kiw izZr met tAek
tAr zrIerr cAm hArAet edebn n. :kKno
kKno k kiw izZr j hy yAedr zrIerr
eDRk cAm (ey egeC.
13
kAre, emAiz Verr kAeC ATRn kreln/
''Vr/ dy ker mirymek suSt eTek
AerAgY krn?
14
Bu emAizek %r ideln/ ''yid tAr iptA
tAr mueK TuTu ePel/ tAhel es sAtidenr je
lit TAkt nsutrAM tAek sAtidenr j
iziberr bAer rAeK. smeyr per/ es suS hey
Web. tKn es iziber iPer Aset pAer.
15
su t rAM tAr miry m ek sAtidenr je
iziberr bAer iney egl bM elAekro es jAygA
eTek Ar egAel n/ yt(, pyR tAek AbAr
iziber iPirey n iney As hl. 16rper elAekr
heserA tYAg ker pAr, mrBUimr ee gmn
krl bM mrBUimet izibr SApn krl.
knAn edez c r egl
Bu emAizek bleln/ 2 ''knAn edezr jim
nusAenr j ikC elAk pAiWey dAo.

13

141
SAeyelr elAekedr im edziw edeb.
bAerAiw pirbAregAIr etYkiwr eTek kjn ker
ent pAiWey dAo.
3
sutrAM pAr mrBUimet bAs krAr smy emAiz
Bur Aedz nusAer SAeyelr sb entAedr
pAiWey ideyiCeln. 4 sb entAedr nAmel hl

rebe,r pirbAregAI eTek sOUerr pu^ zuyA.


5
izimeyAenr pirbAregAI eTek ehAirr pu^
zAPw.
6
iyhdAr pirbAregAI eTek iyPuir pu^ kAelb.
7
xAKr pirbAregAI eTek eyAexePr pu^ iygAl.
8
Piym pirbAregAI eTek nUenr pu^ ehAezy.*
9
ibAmIn pirbAregAI eTek rAPUr pu^ plaiw.
10
sbl
U n
U pirbAregAI eTek esAidr pu^ gIeyl.
11
eyAexePr pirbAregAI eTek :mn>iz sUixr
pu^ gi.
12
dAn pirbAregAI eTek gmir pu^ Ieyl.
13
Aezr pirbAregAI eTek mIKAeyelr pu^
sTur.
14
n Ail pirbAregAI eTek bisr pu^ nhaib.
15
gAedr pirbAregAI eTek mAiKr pu^ gUYeyl.
16
emAiz iiKt bYi)edr es edz edKet bM
jAygAiw sVe DAr, j$n kret pAiWeyiCeln.
:emAiz nUenr pu^ ehAezyek Aerkiw nAem
fAketn. emAiz tAek iyehAzUy bel fAketn.
17
emAiz tAedr knAn edz nusAn kret pAiWey
beliCeln/ ''Tem enegeBr mDY idey yAo bM
tArper pAhAI edez Fek pe. 18edeK/ jAygAiw
ekmn edKet. oKAen yAr bsbAs ker tAedr sV e
eK<Aj nAo tAr ketAKAin zi)zAlI Tb bRl
tAr sMKYAy km nA ebzI 19tArA eyKAen bsbAs
kreC es jAygAiw sVe jAen. esKAnkAr jim
ik BAelA n KArAp ik Dre,r zher tAr bAs
ker tAedr sur(Ar je ik zher ekAen AcIr
AeC zhrel ik mjbut BAeb suri(t 20bM
edziwr spekR A ibxyo ejen nAo eymn
esKAnkAr jim bRr n nubRr esKAen gAC AeC
ik nA CAAo es jAyg eTek iPer AsAr
smy esKAn eTek ikC Pl iney AsAr ecX ker.
:w iCl es smy yKn gAeC Tm @A( pAek.
21
sutrAM tAr es edz nusAn kret cel
egl. tAr sIn mrBUim eTek rehAb bM eleb
hmAt pyR jAyg nusAn krl. 22tAr enegeBr
mDY idey edez ebz ker iheAe, egl. :imzerr
esAyn zhr qtrIr sAt bCr Aeg iheA, zhr
qtrI heyiCl. hImAn/ ezzy bM tlamy oKAen
bAs kretn. tAr iCeln nAekr %rpurx.
ehAezy Tb ''iyehAzUy.

g,nApu Sk 13:3-14:2

23

rpr tAr ekAl ptYkAy igey esKAen kiw


@A( gAeCr zAK kAwl. zAKAiwet k eTAk @A(
iCl. tAr es zAKAiwek kiw K<iu wr mAJKAen ereK
jn imel es K<uiw bhn krl. CAAo tAr
fAilm Pl bM fmru o iney esiCl. 24 jAygAiwr
nm iCl ekAl ptYk/ kAr, jAygAet
SAeyelr elAekr @A(r eTAkAel ekewiCl.
25
40 idn Der c errA es edz nus An krl.
rpr tAr iziber iPer egl. 26SAeyelr
cerrA essmy kAedezr kAeC pAr mrBUimet
izibr SApn keriCl. cerrA emAiz hAerA bM
SAeyelr sb elAekedr kAeC igey tAr y y
edeKeC es spekRbll bM tAedr es edezr
Plo edKAl. 27tArA emAizek bll/ ''Amr es
edez eglAm eyKAen Apin AmAedr pAWAeln. es
edziw heb b BAel ijines Br BUK. KAen
mn ikC Pl AeC y oKAen Pel. 28ik oKAen
yAr bsbAs ker tAr Kub zi)zAlI. zhrel
Kub be. Kub mjbutBAeb esil suri(t.
mnik Amr esKAen nAekr keykjn elAkek
edeKiC. 29mAelekr elAekr enegeB bAs ker.
ih%Iy/ iybUxIy bM emArIeyr pAbRtY zher bAs
ker. knAnIeyr smue@r kAeC y$n ndIr pAez
bAs ker. 30emAizr kAeC yAr besiCl/ kAelb
tKn tAedr cp kret bll. tArpr kAelb bll/
''Amr oper yAeb bM jAyg AmAedr je
iDkAr krb. Amr shej jAyg iDkAr
kret pAreb.
31
ik tAr se yAr igeyiCl tAr bll/
''Amr elAekedr se lA kret pAreb
n. tAr AmAedr eTek enk ebzI zi)zAlI.
32
bM elAekr S Aeyelr A smS elAekedr
bll ey edezr elAekedr prAS krAr pe(
tAr yeTX zi)zAlI ny. tAr bll/ ''AmrA ey
edz edeKiClAm es edziw zi)zAlIelAek pirpU,R.
yArA oKAen igeyeC mn ey ekAen bYi)ek
oKAnkAr iDbAsIr Kub shej prAS kret
pAreb. mn zi) tAedr AeC. 33Amr esKAen
qdtYAkAr eniPilm elAekedr edeKiC. :nAekr
%rpurxr eniPilm elAkedr eTek esiCl.
tAedr kAeC AmAedr PiM-r metA edKAiCl.
hY/ Amr tAedr kAeC PiM-r met?
elAekr pnu rAy iBeyAg krl
es rAe^ smS elAekr iziberr meDY bl
ickAr Zr krl bM kAAkAiwo krl.
2
SAeyelr elAekr emAiz o hAerAe,r ibre
iBeyAg kret lAgeln. smS mAnux k jAygAy
ki^t hey emAiz o hAerA,ek bll/ ''AmAedr
imzer Tb mrBUimet mer yAoy ic iCl.

14

g,nApu Sk 14:3-29

142

n&un edez es ht hoyAr eTek eswA brM


BAel iCl. 3yue ht hoyAr je ik Bu AmAedr
n&un edez iney eln zr AmAedr htY
kreb bM AmAedr SI o sAnedr iney yAeb.
imzer iPer yAoyA ik AmAedr pe( BAel ny
4
tKn elAekr inejedr meDY AelAcn ker
bll/ ''Kn Amr kjn n&un entAek inbRAcn
kreb bM imzer iPer yAeb. 5emAiz bM hAerA,
esKAen SAeyelr smebt skelr sAmen mAiwet
b
u hey peln. 6nUenr pu^ iyehAzUy bM iyPUir
pu^ kAelb/ yAr es edz nusAn ker edKet
igeyiCeln/ GwnAy ibcilt hey inejedr kAp
iCeln. 7 esKAen SAeyelr smS elAekr sAmen
jn bll/ ''Amr ey edziw edeKiC esiw
Kub BAelA. 8 Bu yid AmAedr pr KuzI hey
TAekn/ tAhel itin AmAedr en idey
jAygAy iney yAebn. bM Bu AmAedr es sm]
bM bRr edziw idey edebn? 9sutrAM Bur ibre
eyo n. edezr elAekedr By epo n. Amr
tAedr shej prAS krb. tAr Ar suri(t ny/
t tAedr eTek sirey edoy heyeC. ik AmAedr
se Bu AeCn. sutrAM By epo n?
10
skel yKn iyehAzUy bM kAelbek pATr
idey htY krAr kT bliCl/ es smy smAgm
tAbur oper tKn Bur mihm kAizt hl bM
skel esw edKet epl. 11Bu emAizek tKn
bleln/ ''sb elAekr Ar ktidn AmAr
ibrAcr, kreb tAedr meDY Aim ey sb nAnA
AelQikk kAj keriC t edK se%o r ktidn
AmAek ibVAs kreb 12Aim tAedr ByrBAeb
suS ker idey htYA kreb. Aim tAedr DbMs
kreb bM etAmAek edr ecey b]h bM blbAn
jAitet pir,t kreb.
13
tKn emAiz Buek bleln/ ''&uim yid tA ker
teb/ imzrIyr es spekR jAnet pAreb. tAr
jAen ey etAmAr elAekedr imzr eTek ebr ker
AnAr smy &uim etAmAr (mt eyAg keriCel.
14
bM imzerr elAekr spekR knAenr
elAekedr kAeCo bleb. tAr r meDY ejen
egeC ey &uim Bu. tAr jAen ey &uim etAmAr
elAekedr se AeC. kAr tAr etAmAy edKet
pAy bM etAmAr emG tAedr pr biSt. tAr
o jAen ey idenr eblAy emGSe eTek bM
rAi^ebl iSe eTek tAedr Aeg Aeg yAo.
15
sutrAM &uim yid edr sklek ksAeT htY
ker/ tAhel es sb jAit/ yArA etAmAr (mtA
spek$ ZeneC/tAr bleb/ 16'Bu sb elAekedr
edez Anet s(m hnin/ yAr sme itin tAedr
kAeC it|A keriCeln. kAre, Bu tAedr
mrBUimet htY kereCn.

''sutrAM Kn eh Bu &uim etAmAr bAkY nusAer


etAmAr zi) dzRn ker. 18&uim beliCel/ 'Bu
DIer *u hn bM eem mhAn. pApI bM ibiD
BkArIedr itin (m kern; ik itin b
edAxIedr zAiS edn. Bu sb elAekedr zAiS
edn bM CAAo tAedr pu^edr/ tAedr epQ^epQ^Iedr mnik tAedr epQ^ epQ^Iedro
skl KArAp kAejr j zAiS edn? 19tA Kn
&uim sb elAekedr etAmAr mh BAelAbAs
edKAo. tAedr pApek (m ker dAo. imzr tYAg
krAr pr eTek Kn pyR &uim tAedr eyBAeb
(m ker eseC esBAeb Kno &uim tAedr
(m ker dAo.
20
Bu %r idey bleln/ ''</ &uim ey BAeb
beleC/ esBAeb Aim tAedr (m ker edeb.
21
ik Aim etAmAek stY kTA bliC. Aim eymn
initBAeb eb<ec AiC bM AmAr mihmAy eymn
sAr p]iTbI initBAeb pirpU,R/ etmin inytAr
se Aim etAmAr kAeC zpT kriC. 22imzr eTek
Aim yAedr iney esiClAm/ tAedr ek knAn
edz edKet pAeb n. kAr, sb elAk AmAr
mihm bM imzer o mrBUimet Aim ey sb
elQikk kAj keriClAm esel edeKiCl. ik
tAo tAr AmAek mA kereC bM AmAek
iney dzbAr prI(A kereC. 23Aim tAedr
pUbRpurxedr kAeC itit keriClAm. Aim zpT
keriClAm ey Aim tAedr jAyg idey edb.
ik yAr AmAr ibrAcr, kereC/ tAedr ek
es jAygAy ekAenAidn ebz kreb n. 24teb
AmAr esbk kAelb kw AlAd rkemr; es
AmAek puerApuir nusr, kereC. sutrAM es ey
jAyg r meDY edeK ineyeC/ Aim tAek es
jAygAet iney Asb bM tAr bMz es jAyg
iDkAr kreb. 25mAelkIeyr bM knAnIeyr
ptYkAy bAs kreC. sutrAM AgAmIkAl &uim
b jAyg tYAg kreb. sUP sAger yAoyAr
pT Der &uim mrBUimet iPer yAo.
17

Bu elAekedr zAiS ideln


Bu emAiz bM hAerA,ek bleln/ 27'' sb
X elAekr Ar ktidn Der AmAr ibre iBeyAg
kreb Aim tAedr iBeyAg o seAx ZeniC.
28
sutrAM tAedr bel dAo/ 'etAmr ey sb bYApAer
iBeyAg keriCel/ Bu initBAeb etAmAedr
essb iBeyAgelAr bYApAer bYbS enebn.
etAmAedr y heb t hl 29mrBUimet etAmr
mAr yAeb. 20 bCr Tb tAr ebzI byS etYk
bYi)/ yAr etYek AmAr elAekedr kjn bel
g,Y iCl/ tAr mAr yAeb. kAr, etAmr AmAr
ibre TRA Bur ibre iBeyAg keriCel.
26

g,nApu Sk 14:30-15:15

143
sutrAM ey edz Aim etAmAedr edeb bel it|A
keriClAm esKAen etAmAedr ek ekAenAidn ebz
kret bM bAs kret pAreb n. ekblmA^ iyPUir
pu^ kAelb bM nUenr p^ iyehAzUy es edez ebz
kret pAreb. 31etAmr By epeyiCel bM iBeyAg
keriCel ey n&un edez etAmAedr zr etAmAedr
kAC eTek etAmAedr sAnedr iCiney iney yAeb;
ik Aim bliC/ Aim sAnedr es edez iney
Aseb. etAmr y h, kret SVIkAr kereC/
tAr es ijinselAek peBAg kreb. 32ik
etAmr mrBUimet mAr yAeb.
33
''etAmAedr sAnr 40 bCr Der mrBUimet
emxpAlk hey TAkeb. etAmAedr ibVStAr j
tAr zAiS eBAg kreb. tAr b kX eBAg
kreb yt(, pyR n etAmr sbA mrBUimet
mAr yAeC. 34etAmr 40 bCr Der etAmAedr pAepr
j zAiS eBAg kreb. :TRA 40 idn Der elAekr
ey jAygAiw nusAn keriCel tAr itidenr
j k bCr ker. tKn etAmrA buJet pAreb
Aim etAmAedr ibre egel ik het pAer.
35
''Aim Bu bM Aim zpT kriC/ m
elAekr yArA ke^ AmAr ibrAcr kereC tAedr
ibre Aim kAjel kreb. tAr skel
mrBUimet mAr yAeb.
36
emAiz yAedr n&u n edz nu sAn kret
pAiWeyiCeln tAr iPer es SAeyelr smS
elAekedr meDY iBeyAg Ciey ideyiCl. tAr
beliCl/ ey elAekr edez ebz krAr pe(
yeTX zi)zAlI ny/ 37es edezr KYAitkArI
elAekrA mhAmArIet mAr pl Bur C
nusAer t hl. 38ik yAr edz nusAn kret
igeyiCl tAedr meDY ekbl nUenr pu^ iyehAzUy
bM iyPUir pu^ kAelb jIibt TAkeln.
30

elAekrA knAen ebz krAr j ecXA krl


emAiz SAeyelr elAekedr sb kTA blel
SAeyelr sADAr elAekr ezAek eBe[ pl.
40
pridn Kub skAel eW elAekr pbRetr cAr
idek egAl. tAr bll/ '' Amr/ Bu ey
edezr kT beleCn cel Amr esKAen yA kAr
Amr pAp keriC.
41
ik emAiz bleln/ ''etAmrA Bur Aedz
pAln krC n ekn etAmr sPl heb n. 42etAmr
edez eyo n. Bu etAmAedr se en/
kAre, z*r shej etAmAedr prAS kret pAreb.
43
esKAen etAmAedr ibre mAelkIeyr bM
knAnIeyr yu kreb. etAmr Bur pT eTek ser
eseC. sutrAM etAmr yKn tAedr se yu kreb
tKn itin etAmAedr se TAkebn n bM etAmr
skel yue mAr yAeb.
39

44

ik elAekr emAizek ibVAs kerin. tAr


pbRe tr c Ar idek igey egl. ik Bur
sA(Yisku bM emAiz tAedr se yAn in. 45rpr
<c pbRetr oper bsbAskArI mAelkIyr bM
knAnIeyr nIec enem es tAedr pr AGAt
hAnl bM Kub shej tAedr prAS ker hmR
pyR smS rAS tA krl.
segrR inym
AblI
Bu emAizek bleln/ 2 ''S Aeyelr elAekedr
se kT bel bM tAedr belA Aim
etAmAedr kiw edz idiC y etAmAedr bAsBUim
heb. yKn etAmr es edez ebz kreb/ 3 tKn
etAmr b Buek Aen qtrI k ibezx
qneb dAn kreb. tAr sug Buek KuzI kreb.
etAmr ehAmbil qneb/ ibezx itit/ ibezx
phAr/ ml qneb bM ibezx Ciwr j etAmAedr
egAr/ emx bM CAgl bYbhAr kreb.
4
''phAr sgRkArI bYi) es SAen Buek
edbAr je eyn zs qnebo iney Aes.
zesr qneb heb 1 ekAyAw$ ilB etel imit 8
kAp imih myd. 5etYk smey ehAmbilr j
kiw ker emxzAbk qneb edeb/ CAAo &uim
epy qnebr je 1 ekAyAw$ @A(Ars sgR kreb.
6
''&uim yid emx dAo tAhel &uim b zesr
qnebo qtrI kreb. zesr qneb heb 1 1 /4
ekAyAw$ ilB etel imit 16 kAp imih myd.
7
bM &uim b epy qnebr j 1 1 /4 ekAyAw$
@A(Ars sgR kreb. r sug Buek KuzI kreb.
8
''&uim ehAmbil qneb/ ml qneb Tb Bur
kAeC ibezx itit r(AeTR kiw byS
be] xro
bYbS kret pAer. 9 smey &uim b]exr se
b zesr qneb iney Aseb. es zesr
qneb heb 2 ekAyAw$ ilB etel imit 24 kAp
imih myd. 10CAo epy qnebr j 2 ekAyAw$
@A(Arso iney Aseb. qneb heb An idey
qtrI. r sug Buek KuzI kreb. 11etYkiw b]x/
emx/ emxzAbk Tb CAgl/ y &uim Buek ideCA/
t BAeb qtrI heb. 12&uim ey pZel ideCA
tAr etYkiwr je iw ekAer.
13
"Buek KuzI krAr je SAeyelr etYk
nAgirk pitet Aenr sAhAeyY qtrI qneb
dAn kreb. 14Ar Kn eTek ibedzIr yArA
etAmAedr se bAs ker/ yid tAr Buek KuzI
krAr je Aenr sAhAeyY qtrI ekAen qneb
dAn ker/ tAhel tAro etAmAedr metA k
pit nusr, ker es qneb dAn kreb. 15
k ibiD skelr je heb/ SAeyelr elAekedr
je bM etAmAedr meDY bsbAskArI ibedzIedr
jeo. ibiD icrkAl cleb. &uim bM etAmAedr

15

g,nApu Sk 15:16-16:1

144

meDY bsbAskArI etYek Bur kAeC smAn. 16r


TR hl etAmrAo k ibiD bM inym nusr,
kreb. ibiD bM inym etAmAedr je bM
etAmAedr meDY bsbAskArI ibedzIedr jeo
eyAjY.
17
Bu emAizek bleln/ 18"SAeyelr elAekedr
kTAel belA Aim etAmAedr edez iney
yAiC. 19etAmr yKn es edez ep<QeC es edezr
ekAen KA h, kreb/ tKn b Buek es
KAer ikC Mz phAr ihsAeb sgR kreb.
20
etAmr zs e ker riwr j mydAr tAl
qtrI kreb bM es mydAr tAelr Tmw Buek
phAr iheseb dAn kreb. zs mAAenAr jAyg
eTek As zs eyBAeb sgR kr hy iwo
esBAeb ekAr. 21 inym icrkAl cleb. etAmr
b mydAr tAelr Tmw Buek phAr
iheseb dAn kreb.
22
''Kn etAmr yid ekAen Bul ker bM
Bu emAizek ey Aedz kereCn tAr ekAenw pAln
kret Buel yAo/ tAhel etAmr ik kreb 23Bu
emAizr mADYem Aedzel ideyiCeln. eyidn
Bu Aedzel ideyiCeln esidn eTek
Aedzilr kAyR k AirtA Zr hey i Cl bM
Aedzel icrkAl cleb. 24sutrAM yid etAmr
ekAn Bul kr bM A|Ael pAln kret
Buel yAo tAhel ik kreb yid SAeyelr sb
elAk Bul ker/ tAhel sbA ke^ Buek kiw
bysI b]x ehAmbilr qneb iheseb dAn kreb.
tAr sug Buek KuzI kreb. CAo b]exr se
qneb iheseb edbAr je zs bM epy qneb
dAenr kT men rAKeb. etAmr b pAepr
je kiw purx CAglo qneb iheseb dAn
kreb.
25
''BAeb yAjk S Aeyelr smS elAkek Zic
krebn eyn tAr pAepr (m lAB ker kAr,
tAr Bul ker es kAj kereC. sutrAM tAr yKn
sVe jAnet pArl/ tKn tAr Bur kAeC
Aen qtrI qneb bM k]t pAepr je qneb
Anl. 26SAeyelr smS elAk bM tAedr se
bsbAskArI A sklek (m ker edoy heb.
tAedr (m kr heb kAr, tAr Bul bzt>
kAj keriCl.
27
''ik yid ekblmA^ kjn bYi) Bul ker
pAp ker/ tAhel es b kiw k bCr byS
SI CAgl iney Aseb. es CAgliw heb pAepr
j qneb. 28es bYi)ek Zic krAr je yAjk
b eyAjnIy bYbS eneb. es bYi)iw Bul
keriCl bM Bur sAmen pAp keriCl. yAjk
es bYi)r j Ayi% krel tAek (m kr
heb. 29 ibiDiw etYekr j/ ey Bul kreb

bM ey pAp kreb. SAeyelr pirbAer jAt


etYekr je bM etAmAedr se bsbAskArI
ibedzIedr jeo k ibiD blb TAkeb.
30
''ik yid ekAen bYi) ejenZen Bul ker
tAhel es Bur ibre egeC. es bYi)ek b
tAr elAekedr kAC eTek p]Tk rAK heb. S Aeyelr
pirbAer jAt ekAen bYi) Tb tAedr se
bsbAskArI ibedzIedr jeo k inym. 31es
bYi) Bur bAkY b| kereC bM es A|
l[Gn kereC sutrAM es etAmAr egAI eTek AlAd
TAkeb. es bYi) edAxI bM b zAiS pAeb?
ibAemr iden k bYi) kAj krl
SAeyelr elAekr mrBUimet TAkAkAlIn
kjnek ibAmbAer kAW je kret edKl. 33ey
elAekr tAek kAW je kret edeKiCl tAr
tAek emAiz bM hAerAe,r kAeC iney l bM
smS elAk cAridek ki^t hl. 34tAr es
elAkiwek pAhArAy rAKl kAr, tAr jAnet n/
tAr ikBAeb tAek zAiS edeb.
35
tKn Bu emAizek bleln/ "elAkiwek b
mret heb. iziberr bAer smS elAk tAr opr
pATr Ceb. 36 kAre, elAekr tAek iziberr
bAer ineyegl bM tAek pATr emer htY krl.
Bu emAizek eyBAeb A|A keriCeln/ tAr iWk
esBAeb iw krl.
32

inym
men rAKet rV tA r elAekedr
sAhAyY kreln
37
Bu emAizek bleln/ 38''SA eyelr elAekedr
bel tArA eyn suet idey JAlr qtrI ker t
kAper ekAe lAgAy bM Kn eTek bMzprprAy
tAr eyn inym pAln ker. egACelAr
etYkiwet tAr eyn kiw ker nIl suet rAeK.
39
suetAr egACAelAr idek tAkAel etAmr Bur
edoy A|Ael men kret pAreb. Ar tKn
A|Ael etAmr pAln kreb. A|AelA Buel
igey/ etAmAedr zrIr o ecAK y cAy/ tA ker
ibVS heb n. 40AmAr sb A|Ael pAln
krAr kT etAmr men rAKeb. tAhel etAmr Verr
#iXet pib^ heb. 41Aim Bu etAmAedr Vr. Aim
es iyin etAmAedr imzr eTek iney esiClAm.
etAmAedr Bu hoyAr j Aim w keriClAm.
Aim Bu etAmAedr Vr.
keyk jn ent emAizr iberAiDt kreln
ekArh/ dATn/ bIrAm bM on emAizr ibre
egl. :ekArh iCl iyxaherr pu^. iyxahr iCl
khAetr pu^ bM khA iCl elibr pu^. dATn bM
bIrAm iCl BA bM lIyAebr pu^. on iCl

16

145
epletr pu^. dATn/ bIrAm bM on iCeln rebe,r
%rpurx. 2 cArjn bYi) SAeyelr A
250 jn purxek ki^t ker emAizr ibre egl.
tAr iCl elAekedr inbRAict ent. smS elAk
tAedr icnt. 3tAr emAiz bM hAerAe,r ibre
kT blAr je ksAeT l. tAr emAiz bM
hAerA,ek bll/ "Apin bf ebzI bAAbAi kreCn.
S Aeyelr skl elAk pib^ bM Bu Kno tAedr
meDY bAs kern. Bur A elAekedr eTek
Apin inejek enk ebzI r p,
U R ker &ueleCn.
4
emAiz kTA Zen mAiwet pu hey peln.
5
Ar itin ekArh bM tAr nusr,kArIedr bleln/
''AgAmIkAl skAel Bu ediKey edebn ekAn bYi)
k]t tAr bM ek k]t pib^. Ar es bYi)ek
Bu tAr kAeC iney Asebn. Bu yAek ebeC enebn
tAek tAr kAeC iney Asebn. 6 sutrAM ekArh &uim
bM etAmAr nu s r,kArIr kAj kreb
7
AgAmIkAl Dunuic iney tAet sugi DupDUen rAKeb.
tArper es Dunuicel Bur sAmen iney Aseb.
Bu es bYi)ek ebeC enebn ey stY pib^.
etAmr elbIyr enk dUer cel egeC etAmr
Bul kreC?
8
emAiz ekArhek o bleln/ ''elbIyr dy
ker AmAr kT ezAen. 9wA ik yeTX ny ey
SAeyelr Vr etAmAedr SAeyelr mlI eTek
AlAd ker Bur pib^ tAbur esb krAr j
bM mlIr sAmen dAiey tAr esb krAr j
etAmAedr tAr kAeC iney eseCn 10yAjkedr
kAej sAhAyY krAr je Vr etAmAedr TRA
elbIy egAIBu) elAekedr iney esiCeln. ik
etAmrA Kn yAjk hoyAr ecX kreC. 11&uim
bM etAmAr nusr,kArIr ki^t hey Bur
iberAiDt kereC. hAerA, ik ekAen Bul kAj
kereC ey tAr ibre etAmrA iBeyAg kreC
12
rpr emAiz lIy A ebr pu ^ dATn bM
bIrAmek fAkeln. ik bYi) bleln/
''Amr yAeb n. 13wA ik yeTX ny ey Apin
%m ijines pirpU,R zs AmlA edz eTek AmAedr
iney eseCn. yAet mrBUimet htY kret pAern
Ar Kn Apin AmAedr pr k%$] o krebn
14
Amr ekn ApnAek nusr, kreb %m
ijines pirpU,R mn ekAen edez et Apin
AmAedr iney Aesn in. Apin AmAedr Verr
zpT kr es edzo edn in bM AmAedr cAr,BUim
Tb @A(Ae(to edn in. Apin ik sb
elAekedr *ItdAs krebn n/ Amr Aseb
n.
15
kAre, emAiz Kub *u heln. itin Buek
bleln/ ''Aim skl elAekedr se ekAenAidn
ekAn Ay kir in. Aim ekAen smey tAedr

g,nApu Sk 16:2-30

kAC eTek ekAen ikC inin/ kiw gAD pyRo


ny. Bu Apin edr phAr h, krebn n?
16
rpr emAiz ekArhek bll/ ''AgAmIkAl &uim
bM etAmAr nusr,kArIr Bur sAmen dAAeb.
esKAen hAerA,/ &uim o etAmAr elAekrA TAkeb.
17
etAmr etYek kiw ker Dn
u iu c en tAet sugi
Dp
u DeU n rAKeb bM t Vrek dAn kreb. esKAen
entAedr j 250 iw Dunuic TAkeb bM kiw pA^
etAmAr j o kiw pA^ hAerAe,r j TAkeb.
18
sutrAM etYek kiw Dunuic iney tAr opr
l kyl o sugi DupDUenA rAKl. rpr tAr
emAiz o hAerAe,r sAeT smAgm tbur ebzpeT
igey dAAel. 19ekArho smAgm tAbur ebzpeT
tAedr ibre smS elAkek je keriCl. r
iWk pr es jAygAy skelr sAmen Bur mihmA
kAizt hl.
20
Bu emAiz o hAerA,ek bleln/ 21'' skl
elAekedr eTek dUer ser yAo. Aim Kn tAedr
DbMs kret cA?
22
ik emAiz bM hAerA, mAiwet ntjAnu hey
nuny ker bll/ ''eh Vr/ &uim jAen elAekrA
tAedr men ik BAbeC.* kjn pAp krel ik
&uim smS mlIr it *u heb
23
tKn Bu emAizek bleln/ 24''ekArh/ dATn
bM bIrAemr tAbu eTek elAekedr ser eyet
bel.
25
emAiz eW dAAeln bM dATn o bIrAemr
kAeC egeln. SAeyelr skl bIe,r :entAr
tAek nusr, krl. 26emAiz elAekedr sAbDAn ker
idey bleln/ '' skl m elAekedr tAbu eTek
ser yAo. tAedr ekAen ijins SpzR ekAerA n.
yid etAmr esw ker/ tAhel tAedr pAepr je
etAmr DbMs heb.
27
es kAre, ekArh/ dATn bM bIrAemr tAbu
eTek elAekr ser egl. Ar dATn bM bIrAm
ebr hey tAedr SIedr/ sAnedr bM eCAew izZedr
iney tAbur ebz peT dAiey rl.
28
tKn emAiz bleln/ ''Aim etAmAedr mA,
ker edKAeb ey Bu AmAek sb kAj krAr
j pAiWeyeCn bM Aim sb inejr CAnusAer
kirin. 29 elAekr KAen mAr yAeb. ik tAr
yid SVABAibkBAeb mAr yAy/ ey BAeb elAekr
sbsmy mAr yAy tAhel t mA, kreb ey/ Bu
AmAek k]t pAWAn in. 30ik yid Bu
elAekedr m]&uY kw iBBAeb GwAn TRA kw
n&un BAeb/ tAhel etAmr jAneb ey elAekr
stY Buek b|A keriCl. wA hl mA Dr,I
ibdI,R hey yAeb bM smS elAkek As kreb.
e h Vr B A b e C A(irk eTR/ "Vr/ smS elAekedr
A Ar Vr.

g,nApu Sk 16:31-17:8

146

tAr jIibtAbSAy tAedr kber enem yAeb. bM


sb elAekedr iDk]t yAbtIy ijinsp^ tAedr
se tiley yAeb.
31
yKn emAiz kTAel bl ezx kreln/
elAkedr pAeyr tlAr mAiw ePew egl. 32men hl
eyn p]iTbI tAr muKiw Kuel tAedr As krl. ekArehr
skl elAekr/ tAedr pirbAr bM tAedr iDk]t
yAbtIy @bYsAmI p]iTbIr nIec cel egl. 33sb
elAekrA jIb bSAet tAedr kber egl. tAedr
iDk]t skl @bYsAmI tAedr se mAiwr tlAy
cel egl. rpr p]iTbI tAedr oper muK b
krl. tAr ibnX hl bM smAj eTek icrkAelr
je cel egl.
34S Aeyelr elAekr mre,AuK mAnuxelAr
At$nAd Znet epl. es kAre, tAr ibiB idek
Cew pAlAet pAlAet bll/ ''p]iTbI AmAedro As
kreb?
35
rpr Bur kAC eTek k An es yAr
sugi DupDUenAr qneb dAn kriCl/ es 250 jn
purxek DbMs krl.
36
Bu emAizek bleln/ 37-38''yAjk hAerAe,r
pu^ lIyAsrek bel/ ey An Kno izKAhIn
hey leC tAr eTek sm S su g i DupDUenAr
pA^el iney es. sugi DupDUenAr pA^il
Kn pib^. pA^el pib^ kAr, tAr
pA^el Vrek dAn keriCl. tAedr Dunuicel
iney hA&uir sAhAeyY smtl pAet pir,t kr.
rpr DAtb cAdriw ebdIr ACAdenr kAej
bYbhAr ker. SAeyelr elAekedr j iw icH/
yAet trA stk$ hy.
39
sutrAM yAjk lIyAsr iptelr qtrI es
Dunuicel ineln. ey mAr igeyiCl/ tArA
pA^el eniCl. Ar tAr t ipiwey ebdIek
FAkbAr j pAt St kreln. 40emAizr mADYem
Bu ey BAeb A|A ideyiCeln/ itin iWk esBAeb
t kreln. iw mn kiw icHSVrp hl y
SAeyelr elAekedr men rAKet sAhAyY kreb ey
ekblmA^ hAerAe,r pirbAerr ekAen bYi) Bur
sAmen sugi DupDUenA sgR kret pAer. CA
ekAenA bYi) yid Buek sugi Dp
u DeU nAr qneb
dAn kern tAhel eso ekArh bM tAr
nusr,kArIedr metA mAr yAeb.

Verr mihmA kAizt heC. 43tArpr emAiz bM


hAerA, smAgm tbur sAmen egeln.
44
Bu emAizek bleln/ 45'' elAekedr eTek
dUer ser yAo/ yAet Aim Kn tAedr DbMs kret
pAir. sutrAM emAiz bM hAerA, mAiwet pu hey
peln.
46
tKn emAiz hAerA,ek bleln/ ''Dniu c iney tAet
ebdI eTek An rAeK. rpr et sugi Dp
u DeU nA
dAo bM elAekedr kAeC tAAtAi igey tAedr
pib^ kerA.kAr, Bu tAedr it Kub *u hey
AeCn. itmeDY erAg CAet Zr kereC .
47-48
su t rAM hAerA, emAizr kTAmet kAj
kreln. hAerA, sugi DupDUenA o An en
elAekedr mAJKAen edQe egeln. ik elAekedr
meDY r meDY suSt Zr hey igeyiCl.
kAre, hAerA, m]t elAk bM yAr jIibt AeC
tAedr mAJKAen igey dAAeln. elAekedr Zic krAr
je y drkAr hAerA, iWk tA kreln bM tAedr
suSt Ar bAl n. 49ekArehr kAre, yAedr
m]&u Y heyiCl tAedr CAAo Aro 14/700 jn elAk
suStAr j mAr egl. 50sutrAM Byr suSt
Ar egAelA n bM per hAerA, pib^ tAbur
ebzpeT emAizr kAeC iPer egeln.

rV mA, kreln hAerA, mhAyAjk


Bu emAizek bleln/ 2 ''S Aeyelr elAekedr
se kT bel. bAerAiw pirbAregAIr
etYk entAr kAC eTek kiw ker emAw bAerAiw
hAwAr lAiW b Ci iney es. etYk bYi)r nAm
tAr lAiWr oper eleK. 3elib egAIr lAiWr oper
hAerAe,r nAm eleK. bAerAiw pirbAregAIr etYk
entAr j b kiw ker lAiW TAkeb. 4
lAiWelAek sA(Yisuekr sAmen smAgm tAbuet
rAeK. wA es jAyg eyKAen Aim etAmAr se
edK kir. 5sitYkAerr yAjk hoyAr j Aim
kjnek menAnIt krb. Aim ey bYi)ek menAnIt
krb tAr hAwAr lAiWet n&un pAt gjAet Zr
kreb. BAeb Aim etAmAr bM AmAr ibre
elAekedr iBeyAg kr b ker edeb.
6
sutrAM emAiz SAeyelr elAekedr se kT
bleln. entAr etYek tAek lAiW ideln.
esKAen emAw bAerAiw lAiW hl. etYk pirbAregAIr
etYk entAr kAC eTek pAoy kiw ker lAiW
hAerA, elAekedr r( kreln
esKAen iCl. lAiWelAr meDY kiw iCl hAerAe,r.
41
pridn SAeyelr smS elAekr emAiz bM 7ci)r tAbuet Bur sAmen emAiz lAiWel ereK
hAerAe,r ibre iBeyAg ker bll/ ''ApnArA ideln.
8
Bur elAekedr htYA kereCn.
pridn emAiz tAbeu t ebz ker hAerAe,r lAiWiw
42
edKeln.
elib pirbAerr kAC eTek pAoy
Ar SAeyelr elAekrA emAiz o hAerAe,r
ibre k^ hey yKn smAgm tAbur idek tAkAl/ lAiW iCl kmA^ lAiW yAet n&un pAt gijeyiCl.
tKn edKl emG esiwek eFek ideyeC bM esKAen es lAiWiwet zAKA zAK gijeyiCl bM bAdAmo

17

147
PeliCl. 9 es kAre, emAiz Bur es SAn eTek
smS lAiWel iney eln. emAiz SAeyelr
elAekedr es lAiWel edKAeln. tAr skel
lAiWel edKl bM etYk bYi) tAedr lAiWel
iPirey iney egl.
10
tKn Bu emAizek bleln/ "ci) isuekr
sAmen pib^ tAbur eBter epCnidek hAerAe,r
lAiWiwek rAeK. ey sb elAk/ yAr sb smey
AmAr iberAiDt ker tAedr je iw kiw
stk$Ikr,. et AmAr ibre iBeyAg kr
b hey yAeb yAr Pel Aim tAedr DbMs krb
nA. 11sutrAM emAiz Bur A|A nusAer kAj
kreln.
12
SAeyelr elAekrA emAizek bleln/ ''edK/
Amr mAr pet besiC. Amr ezx hey yAb.
Amr skel DbMs hey yAb. 13ey ekAenAo bYi)
Bur pib^ tAbur kAeC Aes es mAr yAy. teb
ik Amr skel mAr yAeb
yAjkedr bM elbIye dr kAj
Bu hAerA,ek bleln/ ''pib^ SAenr ibre
ey ekAenArkm Bul kAejr j &uim/ etAmAr
pue^r bM etmAr iptAr pirbAerr skl bYi)
dAyI TAkeb. yAjkge,r ibre ey ekAenArkm
Bul kAejr je &uim bM etAmAr pue^r dAyI
TAkeb. 2&uim etAmAr pirbAregAI eTek A
elbIy elAekedro iney es yAet tAr etAmAr
sAeT eyAg idet pAer. &uim etAmAr pu^edr sAeT
yKn ci)r isuekr sA(Aet piSt TAkeb tKn
tAr etAmAedr sAhAyY kreb. 3elib pirbAr eTek
As sb elAekr etAmAr DIen TAkeb. pib^
tAbuet eyAjnIy sb kAj tAr kreb. ik
tAr ekAen smey pib^ SAenr @bYsAmIr kAeC
Tb ebdIr kAeC yAeb n. yid tAr esw ker/
tAhel tAr mAr yAeb bM &uimo mAr yAeb. 4tAr
etAmAek s edeb bM etAmAr se kAj kreb.
smAgm tAbur t%AbDAenr j tAr dAyI TAkeb.
pib^ tAbuet b kr,Iy kAjel tAr kreb.
CA ek jAygAy Aset pAreb n
eyKAen &uim AeC.
5
''pib^ SAn bM ebdIr t%AbDAn krAr je
&uim dAyb kAr, Aim S Aeyelr elAekedr oper
Ar *u het cA n. 6 SAeyelr elAekedr mDY
eTek Aim inej kmA^ elbIy egAIBu)edr
ebeC ineyiC. tAr etAmAedr kAeC phArSVrp.
Bur esb krAr je bM smAgm tAbuet kAj
krAr je Aim etAmAedr kAeC tAedr ideyiC.
7
ik hAerA,/ ekblmA^ &uim bM etAmAr pu^rA
yAjk ihsAeb esb kret pAer. ekblmA^ &uim
ebdIr kAeC eyet pAer. pib^tm SAenr pd$Ar

18

g,nApu Sk 17:9-18:18

BYer kmA^ &uim ebz kret pAer. Aim


dAnrep yAjk pd etAmAedr ideyiC. ey
ek AmAr pib^ SAenr kAeC Aseb tAek b
htY kr heb.
8
rpr Bu hAerA,ek bleln/ ''edK S Aeyelr
elAekr AmAek ey ibezx phArel ideyeC/
tAr r(,Aeb(e,r dAiy Aim inej etAmAek
ideyiC. Aim etAmAek sb pib^ phArsAmI edb
y SAeylIyr AmAek edy. &uim bM etAmAr
pue^r sb phAr sAmI BAg ker eneb. esel
icrkAl etAmAedr TAkeb. 9elAekr segRr j
ijinsp^/ zs qneb/ pApATRk bil bM edAxATRk
bilr qneb iney Aseb. sb qneb sbeTek
pib^. sbeTek pib^ qneb ey Mz epAAen
hyin/ esKAn eTek etAmAr Mz Aseb. sb
@bYsAmI etAmAr bM etAmAr pu^edr j.
10
ekblmA^ it pib^ S A en etAmr sb
@bYsAmI B(, ekAerA. etAmAr pirbAerr etYk
purx sb @bYsAmI eKet pAreb/ ik &uim b
men rAKeb ey/ sb qnebel pib^.
11
''bM SAeyelr elAekrA edAlnIy qneb
SVrp ey sb phArsAmI AmAek edy/ eselAo
etAmAedr. Aim etAmAek/ etAmAr pu^edr bM
etAmAr kAedr el idlAm. iw etAmAr Mz.
etAmAr pirbAerr etYk bYi)/ ey Zic/ es el
eKet pAreb.
12
''tAedr e(et p Tm sbecey k]X
ilB etl/ n&un @A(Ars/ zs y tAr AmAr
ezY sgR ker t Aim etAmAedr idlAm.
13
edezr smS Tm Pselr y tArA Bur eezY
iney Aes t etAmAedr heb. etAmAr pirbAerr
etYk bYi)/ ey Zic es iw eKet pAreb.
14
''SAeyel ey skl @bYsAmI Buek edoy
heb esel etAmAr.
15
''SIelAekr Tm sAn bM pZr Tm sAn
b Buek dAn kret heb. es sAn etAmAr
heb. yid TmjAt pZiw Zic hy tAhel esiwek
ePrt iney yAoy heb. yid qnebiw izZ hy/
tAhel es izZiweko b ePrt iney Aset
heb. 16yKn izZiwr bys k mAs/ tKn tAr
b tAr dAm edeb. Krc heb 2 As rep.
&uim b srkArI mApkAiW nuyAyI rep ojn
kreb. srkArI mApkAiW nusAer k ezkl hl
20 ijrAh.
17
''ik &uim TmjAt egAr emx Tb CAgelr
mui)r je ekAen mUlY edeb n. pZr pib^.
ebdIr oper tAedr r) iCiwey dAo bM tAedr
cibR epAAo. qneb Aenr sAhAeyY qtir.
r sug Buek KuzI ker. 18ik sb pZr mAMs
etAmAr. eymn edAlnIy qnebr b(>Sl bM A

g,nApu Sk 18:19-19:10

148

qnebr di( r etAmAr. 19elAekr pib^


phArSVrp ey sb @bYsAmI dAn ker/ Aim
Bu ihsAeb es sb etAmAek idlAm. iw etAmAr
ApY Mz. Aim el etAmAek/ etAmAr pu^edr
bM etAmAr kAedr idlAm. ibiD icrkAl cleb.
iw Bur se kiw ci)/ y ekAenA smey B
kr yAeb n. Aim etAmAr kAeC bM etAmAr
%rpurxedr kAeC itit krlAm.
20
Bu hAerA,ek o bleln/ ''&uim jimr ekAen
Mz pAeb n. A elAekr y iDkArBu)
ker TAek mn ekAenA ikC &uim iDkArBu)
kret pAreb n. Aim/ Bu etAmAr heb.
SAeyelr elAekr es edz pAeb y Aim tAedr
kAeC itzit keriClAm. ik Aim etAmAr Mz
o iDkAr.
21
''S Aeyelr elAekrA tAedr y ikC AeC tAr
k dzmAMz AmAek edeb. sutrAM es k dzmAMz
Aim elibr skl %rpurxedr idey idiC. smAgm
tAbuet tAr ey esbAkAyR kereC tAr je iw
tAedr pAirimk . 22ik Kn eTek smAgm tAbur
kAeC SAeyelr A elAekrA b yAeb n.
yid tArA esw ker/ teb tAedr b m]&uYd
edoy heb. 23elbIy egAIBu) elAekr/ yAr smAgm
tAbuet kAj ker tAr r ibre ey ekAenArkm
pAp kAejr je dAyI. iw ibiD. iw icrkAl
cleb. Ar elbIy egAIBu) elAekr S Aeyelr
elAekedr meDY ekAenA edz pAeb n. 24ik
SAeyelr elAekrA tAedr y ikC AeC tAr sbikCr
k dzmAMz AmAek edeb. bM Aim es k
dzmAMz elbIy egAIBu) elAekedr edeb. es
kAre, elbIy egAIBu) elAekedr spekR
kTAel Aim beliClAm sb elAekr ekAen
edz pAeb n y Aim SAeyelr A elAekedr
kAeC itit keriC.
25
Bu emAizek bleln/ 26''elbIy egAIBu)
elAekedr bel/ S Aey elr elAekr A/ tAedr
iDkAer y AeC/ tAr sbikCr k dzmAMz Buek
edeb. es k dzmAMz elbIy egAIBu) elAekedr
heb. ik etAmr b tAr k dzmAMz Buek
tAr qnebSVrp dAn kreb. 27Psl kAwAr pr
eymn zs bM yer sAhAeyY @A(Ar rs ebr krA
hy esrkmBAeb etAmAr dAn etAmAr pe( g,n
kr heb.
28
''BAeb SAeyelr A elAekedr met/
etAmrAo Bu ek etAmAr qneb dAn kreb.
S Aeyelr elAekrA Buek y edn es k dzmAMz
&uim pAeb. bM tArpr &uim yAjk hAerA,ek tAr
k dzmAMz edeb. 29yKn S Aeyelr elAekrA tAedr
iDkArBu) sbikCr k dzmAMz etAmAek edy/
tKn &uim b tAr mDY eTek sbRAep( k]X

bM pib^tm Mziw ebeC eneb. iw es k


dzmAMz y &uim b Buek dAn kreb.
30
''sutrAM elbIy egAIBu) elAekedr belA/
"SAeyelr elAekrA Psl kAwAr per zesr bM
@A(Aresr k dzmAMz etAmAedr edeb. rpr
etAmr tAr eTek sbRAep( k]X Mziw Buek
edeb. 31bAkI Mziw &uim bM etAmAr pirbAerr
sdsr eKet pAreb. smAgm tAbuet &uim ey kAj
ker tAr j iw etAmAr pAirimk . 32bM yid
&uim sb smey sbeTek k]X Mziw Buek
idey dAo/ tAhel &uim ekAenA smey edAxI heb
n. &u im S A ey e lr elAekedr edoy A pib^
phArsAmI kKno pib^ ekAerA n/ tAhel &uim
mAr yAeb n.
lAl egArr CA
Bu / emAiz bM hAerA,ek bleln/
2
''SAeyelr elAekedr Vr ey iz(
ideyiCeln/ tAr eTek AseC ibiDil.
S Aeyelr elAekedr bel tAr eyn etAmAedr kAeC
kiw inK<ut lAl egAr iney Aes. egAriwr zrIer
eyn b ekAen rkm AGAetr icH n TAek
bM esiw eyn ekAenAidn ejAyAl bey n TAek.
3
es egAriwek yAjk lIyAserr kAeC idey dAo.
lIyAsr es egAriwek iziberr bAer iney yAeb
bM esKAen iw htY kreb. 4tKn yAjk lIyAsr
ikCw r) tAr A[uel iney t pib^ tAbur idek
sAtbAr iCiwey edeb. 5rpr egAw egAriwek tAr
sAmen epAAenheb. griwr cAm/ mAMs/ r) bM
spU,r
R ep epAAet heb. 6 rpr yAjk kiw
rs kAeWr kAiW/ kiw esAb* bM ikC lAl
suet eneb. eyKAen egAriw pueC es Aen sb
@bYsAmI Ce edeb. 7 rpr yAjk SAn kreb
bM inejr bSAid jel Duey ePleb. rpr es
iziber iPer Aset pAreb. yAjk sYA pyR
Zic TAkeb. 8ey bYi) egAriw puieyeC eso SAn
kreb bM inejr bSAid jel Duey ePleb. eso
sYA pyR pib^ TAkeb.
9
''rpr kjn Zic bYi) es egArr CA
sMh kreb. es iziberr bAer pirAr jAygAy
es CA rAKeb. yKn elAekr Zic hoyAr j
k ibezx nuAenr AeyAjn kreb/ es smy
CA bYbht heb. ekAenA bYi)r pAp dUrIkre,r
jeo CA bYbht heb.
10
''ey bYi) egArr CA sMh keriCl es b
tAr bSAid Duey ePleb. eso sY py$ Zic
TAkeb.

19

esAb sr zAK zAKA bM pAt smiV t kiw id/ Zickr


nuAen y jl Tb r) iCewAenAr j bYbht ht.

g,nApu Sk 19:11-20:12

149
'' inym icrkAl cleb. S Aeyelr nAgirkedr
je inym. bM etAmAedr se ey ibedzIr
bAs kreC tAedr jeo k inym blb
TAkeb. 11yid ekAen bYi) ekAen m]tedh SpzR
ker/ tAhel es sAtidn pyR Zic TAkeb. 12es
b tIy iden bM punrAy sm iden ibezx
jel inejek pirAr kreb. yid es t n ker/
tAhel es Zic eTek yAeb. 13yid kjn bYi)
ekAen m]tedh SpzR ker teb es bYi) Zic.
yid es bYi) inejek Zic n ker pib^ tAbuet
yAy/ tAhel es tAbuiwo Zic hey yAeb. sutrAM
es bYi)ek b SAeyelr A elAekedr
eTek p]Tk ker rAK heb. yid ekAen Zic bYi)r
oper pib^ jl eFel n edoy hy/ tAhel es
bYi) Zic eTek yAeb.
14
" inym mAnet heb yKn tArA tAedr tAbeu t
mAr yAy. yid ekAen bYi) tAr tAbuet mAr yAy
tAhel tAbur etYk bYi) Zic heb. tAr
sAtidenr je Zic TAkeb. 15bM FAk n edoy
etYkiw byAm Tb pA^ Zic hey yAeb. 16yid
ekAen bYi) m]tedh SpzR ker/ tAhel es bYi)
sAtidn Zic TAkeb. m]tedhiw yid bAer mAeW
TAek Tb es bYi) yid yue mAr igey TAek
tAhelo iw eyAjY. CAAo yid ekAn bYi)
m]t bYi)r hA SpzR ker/ tAhel es bYi)
sAtidenr j Zic TAkeb.
17
''sutrAM es bYi)ek AbAr Zic krAr je
&uim b epAAen egArr CA bYbhAr kreb.
kiw byAemr meDYkAr CAeyr opr idey wAwk
eSA etr jl Ber. 18kjn Zic bYi) kiw esAb
iney esiwek jel efAbAeb. rpr es iwek tAbr
u
opr/ tAbr
u pA^ilet bM tAbeu t ey sb elAekr
AeC tAedr oper iCiwey edeb. ey ek m]t
bYi)r zrIr SpzR ker tAr it &uim b iw
kreb. ey ek yue m]t ekAen bYi)r zrIr SpzR
bA ekAen m]t bYi)r hA SpzR ker tAedr e(e^o
&uim b iw ekAr.
19
''rpr tIy iden bM AbAr sm iden
kjn Zic bYi) b kjn Zic bYi)r
oper jl iCiwey edeb. sm iden es bYi)
Zic heb. es b jel tAr kApecAp eDAeb.
sYAeblAy es Zic heb.
20
''yid ekAen bYi) Zic hey yAybM inejek
Zic n ker/ teb es bYi)ek b SAeyelr
A elAekedr eTek p]Tk rAK heb kAr es
Verr pib^ SAnek Zic kereC. es bYi)r
oper es ibezx jl iCewAen hyin tA es Zic
hyin. 21 inym etAmAedr je icrkAl cleb.
ey bYi) es ibezx jl iCewAy es b tAr
bSAido eDAeb. ey ekAen bYi) es ibezx jl

SpzR kreb es sY py$ Zic TAkeb. 22yid


ekAen Zic bYi) kAek SpzR ker/ tAhel
es bYi)o Zic hey yAeb. es bYi) sY pyR
Zic TAkeb.
mirym
mAr egeln
S A ey e lr elAekrA Tm mAes sIn
mrBUimet ep<QCAel. Tem tAr kAedez
ep<QCAl/ esKAen mirym mAr egeln bM tAek
esKAen kbr edoy heyiCl.

20

emAiz Bu l kreln
es jAygAy elAekedr j pyRA pirmA,
jl iCl n/ sutrAM emAiz bM hAerAe,r kAeC
iBeyAg krAr je elAekr k jAygAy imilt
heyiCl. 3elAekr emAizr se tkR ker bll/
''o hel BAl het yid AmrA AmAedr BAedr
met Bur sAmen mAr eytAm. 4Apin ekn Bur
elAekedr mrBUimet iney esiCeln ApnAr
eC ik w AmAedr bM AmAedr se TAk
pZedr KAen m]&uY ehAk 5Apin ekn AmAedr
imzr eTek KArAp jAygAy iney eseCn
KAen ekAen zs en. KAen ekAen fmur/ @A(
Tb fAilm Pl en bM pAenr j ekAen
jlo en.
6
sutrAM emAiz bM hAerA, elAekedr kAC eTek
ibdAy iney smAgm tAbur ebz peT egeln. tAr
mAiwet pu hey pel Bur mihm tAedr sAmen
kAizt hl.
7
Bu emAizek bleln/ 8''hAwAr ibezx lAiWiw
iney es. hAerA, bM elAekedr iney es izlAr
sAmen esA. sbAr sAmen izlAek bel/ tKn
izlA eTek jl bAiht heb. &uim es jl
elAekedr bM tAedr pZedr idet pAreb.
9
lAiWiw pib^ tAbuet Bur sAmen iCl. Bu
eyBAeb beliCeln/ emAiz esBAeb lAiWiw iney
eln. 10emAiz bM hAerA, izlAr sAmen smS
elAekedr smebt het bleln. tKn emAiz bleln/
''etAmrA skl smey iBeyAg krC. Kn AmAr
kT ezAen. Amr ik etAmAedr j izlA
eTek jl ebr kreb. 11rpr emAiz tAr hAt
&uleln bM izlAet bAr AGAt kreln. izlA
eTek jl eberAet Zr krl. elAekr bM tAedr
pZr jl pAn krl. 12ik Bu emAiz o hAerA,ek
bleln/ ''SA eyelr sb elAekr sA(Aet &uim AmAr
it sAn edKAoin. &uim SAeyelr elAekedr
edKAoin ey jl ebr krAr (mt AmAr eTek
eseC. &uim elAekedr edKAoin ey &uim AmAr
it ibVAs ereKeC. Aim sb elAekedr es
edziw edb ey edziw Aim tAedr edb bel zpT
2

g,nApu Sk 20:13-21:5

150

keriClAm/ ik &uim tAedr es edez iney eyet


en edeb n?
13
jAygAiwek bl hetA mrIbAr jl. iw
es jAyg eyKAen SAeylIyr Bur se ibbAd
keriCl bM iw es jAyg eyKAen Bu tAedr
ediKeyiCeln ey itin pib^.
edAm S Aeyl
ek eyet bAD idl
kAedez TAkAkAlIn emAiz edAmIy rAjAr kAeC
bAt$Ash keykjn elAkek pAWAeln. bAt$Ay bl
iCl ''ApnAr BAeyr TRA SAeyelr elAekrA/
ApnAek bleC AmAedr ey sb sms AeC es
spekR Apin sb jAenn. 15b bCr Aeg
AmAedr pUbRpurxr imzer igeyiCeln bM Amr
esKAen b bCr bAs keriClAm. imzerr elAekrA
AmAedr ippurxedr it inur iCeln. 16ik
Amr Bur kAeC sAhAeyYr j ATRn keriClAm.
Bu AmAedr ATRn ZeniCeln bM AmAedr
sAhAeyYr je kjn dUt pAiWeyiCeln. Bu
AmAedr imzr eTek iney eseCn. Kn Amr
ApnAr edezr Ae kAedez AiC. 17dy ker
ApnAr edezr mDY idey AmAedr eyet idn. Amr
ekAen zse(t Tb ekAen @A(Ae(etr mDY
idey yAeb n. Amr ApnAedr ekAen jlAzy
eTek jl pAn krebA n. Amr rAjpT brAbr
yAtAyAt krebA. Amr rAS eTek ekAen smey
fAnidek Tb b<Aidek yAeb n. yt(, pyR
Amr ApnAr edezr mDY idey yAiC/ tt(,
pyR Amr rASAr oper TAkeb.
18
ik edAmIy rAj %r ideln/ ''etAmr
AmAr edezr mDY idey eyet pAreb n. etAmr
AmAr edezr mDY idey yAbAr ecX krel Amr
trbAir iney etAmAedr se yu kreb.
19
SAeyelr elAekrA %r idl/ ''AmrA DAn
rAS idey yAeb. yid AmAedr pZr ApnAedr
ekAen jl pAn ker/ Amr tAr j mUlY edeb.
Amr ekblmA^ ApnAr edezr mDY idey pAey
ehew eyet cA. Ar ikC ny.
20
ik edAm AbAr %r idl/ ''Amr etAmAedr
AmAedr edezr mDY idey AsAr numit edeb
n.
rpr edAmIy rAj k ibzAl bM zi)zAlI
qsbAihnI je krl bM SAeyelr elAekedr
ibre yuer j egl. 21edAmIy rAj tAr edezr
mDY idey SAeyelr elAekedr yAoy inexD krl.
tA SAeyelr elAekrA Guer peT egl.
14

kAeC. KAen Bu emAiz bM hAerA,ek bleln/


''hAerAe,r m]&u Yr smy heyeC bM tAr pUbp
R r
u xedr
kAeC yAoyAr smy heyeC. ey edzw Aim SAeyelr
elAekedr edb bel itit keriClAm/ hAerA,
es edez ebz kreb n. emAiz/ Aim kT
etAmAeko bllAm/ kAr, &uim bM hAerA, jen
mrIbAr jelr DAer edoy AmAr A|Ar ibrAcr
keriCel.
25
''Kn hAerA, bM tAr pu^ lIyAsrek ehAr
pbRetr oper iney es. 26hAerAe,r ibezx bS
tAr kAC eTek iney es bM es bSAid tAr
pu^ lIyAsrek pirey dAo. esKAen pbRetr oper
hAerAe,r m]&uY heb. es tAr pUbRpurxedr kAeC cel
yAeb. 27emAiz Bur A|A pAln kreln. emAiz/
hAerA, bM lIyAsr ehAr pbRetr oper egeln
bM S Aeyelr skl elAekrA tAedr esKAen eyet
edKl. 28emAiz hAerAe,r ibezx epAzAk Kuel ineln
bM hAerAe,r pu^ lIyAsrek es sb epAzAk
pirey ideln. rpr pbRetr cAy hAerA, mAr
egel emAiz bM lIyAsr pbt
R eTek enem eln.
29
S Aeyelr skl elAk hAerAe,r m]&u Yr Kbr jAnl.
kAre, SAeyelr etYk bYi) 30 idn ezAk
pAln krl.
24

knAnIye dr se y
u
knAnIy rAjAr nAm iCel rAd. itin
enegeB bAs kretn. rAj rAd ZeniCeln
ey/ SAeyelr elAekrA TArIm yAoyAr pT Der
igey AseC. kAre, rAj ebirey es
SAeyelr elAekedr opr A*m, kreln. rAd
keykjn elAkek bI ker rAKeln. 2tKn
SAeyelr elAekrA Bur kAeC k ibezx zpT
ker bleln ''Bu dy ker sb elAekedr
prAijt kret AmAedr sAhAyY krn. yid &uim
w ker tAhel Amr tAedr zhrelA etAmAek
edeb. Amr tAedr spU,R DbMs kreb.
3
Bu SAeyelr elAekedr kT Zneln bM
knAnIy elAekedr prAijt krAr j Bu
SAeyelr elAekedr sAhAyY kreln. SAeylIyr
knAnIyedr bM tAedr zhrelA spU,R DbMs
keriCl. kAre, jAygAiwr nAm rAK hl
hmRA.

21

iptelr sAp
SAeyelr elAekrA ehAr pbRt tYAg ker sUP
sAger yAoyAr pT Der egAel. edAemr cAridek
eGArAr j tAr w krl. ik elAekr qDy$Y
hAerA, mAr egeln
hl. 5 tAr Bu bM emAizr ibre iBeyAg kret
22
S Aeyelr elAekrA kAedz eTek ehAr pbeR tr Zr krl. elAekr bll/ ''ekn &uim AmAedr
idek yA^ krl. 23ehAr pbRt iCl edAm sImAnAr imzr eTek ebr ker iney eseC Amr KAen
4

g,nApu Sk 21:6-30

151
mrBUimet mAr yAeb. KAen ekAen riw en?
jl en? Ar Amr sAMGAitk KAek G],
kir.
6
kAre, Bu elAekedr meDY ibxA) sAp
pAWAeln. sApel elAekedr dMzn krel
SAeyelr b elAk mAr egl. 7 tKn elAekr
emAizr kAeC es bll/ ''Amr jAin ey Amr
Bur ibre bM ApnAr ibre kT bel pAp
keriC. Bu r kAeC ATR n krn eyn itin
sApelAek iPirey iney yAn. sutrAM emAiz
elAekedr j ATRn kreln. 8Bu emAizek
bleln/ ''kiw iptelr sAp qtrI ker bM iwek
kiw K<uiwr oper rAeK. ekAen bYi)ek sAep
kAmAel yid es bYi) K<uiwr operr iptelr
sApiwr idek tAkAy tAhel es bYi) mAr yAeb
n. 9 sutrAM emAiz Bur Aedz pAln kreln.
itin kiw iptelr sAp qtrI ker esiwek K<uiwr
oper rAKeln. rpr yKn ekAn mAnuxek
sAep dMzn krt/ tKn es K<uiwr operr iptelr
sApiwr idek tAkAet Ar eb<ec eyet.
emAyA ebr peT m,
SAeyelr elAekrA jAyg eCe oebAet
izibr SApn krl. 11rpr tAr oebAt tYAg
ker emAyAebr pUbRidekr mrBUimet y bArIem
izibr SApn krl. 12tAr es jAygAo pirtYAg
ker esrd ptYkAy izibr SApn krl. 13rpr
tAr ser igey mrBUimet e,RAn ndIr pr pAer
izibr SApn krl. ndIiw eAnIy sImAe
Zr heyiCl. ptYkAiw hl emAyAb bM emArIeyr
meDY sImAerK. 14 kAre, kTAel elK
heyeC Bur yu sM*A puSek
10

''bM zU P Aet bAehb/ Ar e,R A enr


ptYkil 15bM ptYkilr pAezr
pbRtmAl/ y Ar zherr idek cel egeC.
jAygAel emAyAebr sImAe biSt.
16

SAeyelr elAekrA es jAyg eCe eberr


idek yA^ krl. jAygAiwet kueyA iCl. iw
es jAyg eyKAen Bu emAizek bleln/ ''smS
elAekedr ke^ KAen iney es/ Aim tAedr
jl edeb. 17tKn SAeyelr elAekrA gAniw
gAl
''kueyA &uim J,RA hey oeW. etAmr iney
gAn Der.
18
mhAn mAnuexrA kueyAiw K<ueiCeln. r pU,R
entAr kueyAiw K<ueiCeln. tAedr inejedr d
Ar hAwAr lAiW idey kueyAiw K<ueiCeln. kueyAiw
mrBUimet kiw phAr.

kAre, elAekr es kueyAr nAm idl/


''m%AnAy. 19elAekr m%AnAy eTek nhlIeyl pyR
egl. rpr tAr nhlIeyl eTek bAemA pyR
egl. 20bAemA eTek tAr emAyAebr ptYk pyR
egl. KAen ipsag pbRetr c mrBUimr oper
edK yAy.
sIehAn bM og
emArIyedr rAj sIehAenr kAeC SAeyelr
elAekrA keykjn bAt$AbAhkek pAWAl. es
elAekr rAjAek bll/ 22''AmAedr ApnAr edezr
mDY idey m, krAr numit idn. AmrA ekAen
zs Tb @A(Ar e(etr mDY idey yAeb n.
Amr ApnAr ekAen kuey eTek jl pAn kreb
n. ApnAr edezr sIm it*m n kr pyR
Amr rAjpT CA ekAn rAS idey yAeb
nA.
23
ik rAj sIehAn tAr edezr mDY idey
elAekedr yAoyAr numit ideln n. rAj tAr
qsbAihnIek kjAygAy ki^t ker SAeyelr
elAekedr ibre yu krAr j mrBUimr idek
sr heln. rAjAr qsr yhs nAem kiw
jAygAy SAeyelr elAekedr ibre yu krl.
24
ik SAeyelr elAekrA rAjAek htY krl.
rpr e,RAn ndI eTek yebbAk ndI py$ jAyg
tAr iDkAr krl. SAeyelr elAekr eAn
sImAn pyR iDkAr krl. eAnIyedr Ar
sImAn Kub z)BAeb suri(t TAkAr je tAr
es sImAn pyR igey eTem egl. 25SAeyelr
elAekr emArIyedr smS zhrelAek dKl krl
bM esilet bsbAs kret Zr krl. pr
tAr ihxaebAn zhr bM tAr AezpAezr eCAew
eCAew zhrelAeko iDkAr krl. 26emArIyedr
rAj sIehAn ihxaebAn zher bAs kretn. tIet
emAyAebr rAjAr se sIehAn yu ker e,RAn ndI
py$ smS jAyg iDkAr keriCl. 27 kAre,
gAykr egey TAekn
21

ihxaebAen s bM ihxaebAn zhrek AbAr qtrI


kr. sIehAenr zhriwek z) kr?
28
ihxaebAen k An Zr heyiCl. es An
sIehAenr zhero t
heyiCl. emAyAebr Ar nAem
zhriw es Aen BSIBUt heyiCl. e,RAn ndIr
operr pbRtiweko es An puiey ideyeC.
29
emAyAb/ iDk etAmAek? kemAz edbtAr elAekrA/
etAmrA eher egC? tAr eCelr pAiley egl.
emArIyedr rAj sIehAn tAr kAedr ejel bI
krl.
30
ik Amr es emArIyedr prAijt krlAm.
ihxaebAn eTek dIebAn pyR/ emdbAr kAeC nAizm

g,nApu Sk 21:31-22:17

152

eTek enAP> pyR tAedr zhreleko Amr krn. elAekedr iBzAp idn kAr r AmAr
DbMs keriC.
ecey zi)zAlI. Aim jAin Apin yid ekAen
bYi)ek AzIbRAd kern tAhel es AzIbRAd pAy
31
kAre, SAeyelr elAekrA emArIyedr bM Apin yid ekAen bYi)ek iBzAp edn teb
es zApS hy. sutrAM Apin Asun bM
edez tAedr izibr SApn krl.
32
emAiz yAesr zhriwek nu sAenr j smS elAekedr iBzAp idn. het pAer/ Aim
keykjn cr pAWAeln. tArper SAeyelr hyet tAedr AGAt ker AmAr edz eTek dUr
elAekr iwek dKl krl. tAr zhriwr ker idet pAreb.
7
AezpAezr eCAwKAew zhrelAeko iDkAr krl.
emAyAb bM imidyenr entAr ibilyemr se
S Aeyelr elAekr esKAen bsbAskArI emArIyedr kT blet egeln. tAr kAejr pAirimk iheseb
es jAyg tYAg kret bADY krl.
tAedr se wAk iney egeln bM tAek bAlAekr
33
rpr SAeyelr elAekrA bAzenr iBmueK eirt bAt$Aiw bleln.
8
skpeT m, krl. bAzenr rAj og tAr qsedr
ibilym tAedr bleln/ ''KAen k rAi^r
se iney SAeyelr elAekedr suKIn hoyAr j TAek. Aim Bur se kT bleb bM
j kuckAoyAj ker sr heln. i@yI nAem itin AmAek ey %r edebn t Aim etAmAedr
kiw jAygAy itin tAedr ibre yu kreln.
bleb. su t rAM es rAe^ emAy A ebr entAr
34
ik Bu emAizek bleln/ '' rAj spekR ibilyemr se esKAen TAkeln.
9
BIt hey n. Aim tAr smS qs bM tAr
Vr ibilyemr kAeC es ije|s kreln/
spU,R edz etAmAr hAet &uel edb. emArIyedr ''etAmAr ser smS elAekr kAr
10
rAj sIehAn/ iyin ihxaebAen bAs kretn tAr se
ibilym Vrek bleln/ ''emAyAebr rAj/
&uim y keriCel rAjAr seo &uim eswA iseAerr pu^ bAlAk AmAek kiw sMbAd edoyAr
ker.
j edr pAiWeyeCn. 11 es bAt$A ''imzr
35
sutrAM SAeyelr elAekr og bM tAr eTek k nUtn jAit eseC. esKAen tAedr sMKY
qsedr prAijt krl. tAr tAek tAr pu^edr et ebzI ey tAr smS edzwAek Ber edeb.
bM tAr qsedr htY krl. rpr SAeyelr sutrAM Apin Asun bM smS elAekedr
iBzAp idn. tAhel hyet Aim tAedr se
elAekrA tAr edz iDkAr krl.
yu kret s(m heb bM tAedr AmAr edz
ibilym
bM emAyA ebr rAj
tYAg kret bADY kret pAreb.
12
rpr SAeyelr elAekr emAyAebr y$n
ik Vr ibilymek bleln/ ''&uim b
ptYkAr idek egAet Zr krl. iyrIeh edr se yAeb n. osb elAekr ibre etAmAr
eTek prpAer y$n ndIr kAeC tAr izibr SApn kT bl ic heb n kAr, tAr AmAr AzIbRAd
krl.
A elAk .
2-3
13
emArIy e dr elAekedr se S A ey e lr
pridn skAel eW ibilym bAlAekr eirt
elAekr y y keriCl/ iseAerr pu^ bAlAk tAr entAedr bleln/ ''etAmrA etAmAedr inejedr edez
smSwA edeKiCeln. emAyAebr rAj Kub By iPer yAo. Bu AmAek etAmAedr se eyet edebn
epeyiCeln/ kAr, esKAen SAeyelr elAksMKY n.
14
iCl cr. emAyAb i hl.
sutrAM emAyAebr entAr bAlAekr kAeC iPer
4
igey
tAek sb kT jAnAeln. tAr bleln/
emAyAebr rAj imidye nr entAedr bleln/ "gr
eyBAeb mAeWr smS GAs eKey ePel/ iWk esBAeb ''ibilym/ AmAedr se Aset SV IkAr kereCn.
15
ibzAl jnegAI AmAedr cArpAezr smS ikC
sutrAM bAlAk ibilyemr kAeC TmbAerr
DbMs ker edeb.
eTeko ebzI elAk pAWAeln. TmbAr itin yAedr
smy iseAerr pu^ bAlAk emAyAebr rAj pAiWeyiCeln tAedr eTeko bAerr entAr
iCeln. 5ibeyAerr pu^ ibilymek fAkAr j itin iCeln enk ebzI r p,
U .R 16tAr ibilyemr kAeC
keykjn elAk pAWAeln. PrA ndIr kAeC peTAr igey bleln ''iseAerr pu^ bAlAk ApnAek
nAem kiw jAygAy ibilym iCeln. KAen kT beleCn dy ker KAen Asun bM ekAn
ibilye mr SV j AtIey rA bAs kret. iCl ikC eyn AmAr kAeC ApnAr AsA TAimey n
bAlAekr bAt$A ''imzr eTek k n&un jAitr edy. 17Aim ApnAek cr pAirimk edeb bM
elAekrA eseC. esKAen tAedr sMKY et ebzI Apin y blebn Aim tA- krb. AmAr je
ey smS edzw Ber yAeb. tAr AmAedr per Apin Asun bM es elAekedr ibre kT
izibr SApn kereC. 6 Apin es AmAek sAhAyY blun.

22

153
18

ibilym bAlAekr eirt dUtek tAr %r


jAiney idey bleln/ ''Aim AmAr Bu Vrek
b mA kreb. Aim tAr Aedezr ibre
ekAen kAj kret pAir n. Aim b b eCAw
ekAen kAj krebA n yid n Bu AmAek es
kAj krAr numit edn. rAj bAlAk yid tAr
rep bM esAnAKict sur AsAdiw AmAek idey
edn tAhelo Aim Bur Aedezr ibre ekAen
kAj kreb n. 19ik etAmr Aedr metA
Ajekr rAi^w KAen TAket pAer. tAhel
rAi^kAelr meDY Bu AmAek y blet cAn t
jAnet pAreb.
20
es rAe^ Vr ibilyemr kAeC es bleln/
'' smS elAekr tAedr se yAoyAr kTA blAr
j punrAy eseC. sutrAM &uim tAedr se eyet
pAer. ik Aim etAmAek y kret bleb &uim
ekblmA^ es kAj kreb.
ibilym
o tAr gADA
pridn skAel ibilym eW tAr gAD sAijey
emAyAebr entAedr se egeln. 22ibilym tAr gADAy
ce yAiCeln. tAr se tAr jn B]tY iCl.
ik ibilyemr gmen Vr (u heln. tA
ibilyemr sAmen rASAr oper Bur dUt dAAeln/
eynibilyemr yAoy b kr yAy.
23
ibilyemr gAD Bur dUtek rASAy trbAir
hAet dAiey TAket edKl. esje gADAiw rAS
eTek ser es mAeWr meDY cel egl. ibilym
ik dUtek edKet pAnin. esje itin tAr
gADAwAr oper ereg igey tAek AGAt kreln
bM rASAr oper iPer eyet tAek bADY kreln.
24
per Bur dUt mn k jAygAy igey dAAeln
eyKAen rASAiw Aro sr hey eseC. jAygAiw
iCl iw @A(Ae(etr mAJKAen. esKAen rASAr
DAer edoyAl iCl. 25gADAiw AbAr Bur dUtek
edKet epey edoyAelr g eG<ex hAwl. tAet
ibilyemr p edoyAel AGAt eleg Ce egl.
es je ibilym AbAr tAr gADAiwek AGAt
krl.
26
per Bu r dU t Aerkiw jAy g Ay igey
dAAeln. KAen rASAiw sr hey esiCl/ Pel
mn ekAen jAyg iCl n eyKAn idey gADAiw
tAek pAz kAiwey cel eyet pAer. gADAiw b<Aidk
Tb fAnidk/ ekAenA idk idey pAz kAwAet pArl
n. 27gADAiw Bur dUtek edeK ibilymek tAr ipeWr
oper iney Zey pl. tAet ibilym gADAiwr
oper c (u hey tAr hA wAr lAiWiw idey gADAiwek
AGAt kreln.
28
tKn Bu gADAiwek idey kT blAeln. gADAiw
ibilymek bll/ ''Apin AmAr oper ereg
21

g,nApu Sk 22:18-40

igeyeCn ekn Aim ApnAr ik (it keriC ey


iney Apin AmAek itnbAr AGAt kreln
29
ibily m gADAiwek bll/ ''&u im AmAek
hAsSpd ker &uelC. yid AmAr hAet kiw
trbAir TAket/ tAhel Aim Kn etAmAek htY
krtAm.
30
ik gADAiw ibilymek bll/ ''Apin sAr
jIbn Der yAr per ce m, kereCn Aim ik
Apnr es gAD n Aim ik ApnAr it
mn bYbhAr ker TAik
ibilym bll/ ''eswA stY.
31
tKn Bu ibilymek tAr dUtek edKet ideln.
Bur dUt hAet kiw trbAir iney rASAr oper
d Aiey i Celn. ibily m mAiwet ntjAnu hey
iBbAdn jAnAeln.
32
tKn Bur dUt ibilymek krl/ ''&uim
etAmAr gADAek itnbAr AGAt kereC ekn
Aim esiClAm etAmAek TAmAet. ik iWk
smey 33etAmAr gAD AmAek edKet epey
itnbAr AmAr kAC eTek ser igeyiCl. yid
gADAiw ser n eyet/ tAhel Aim hyet
t(e, etAmAek htY krtAm/ ik etAmAr
gADAek b<Aicey rAKtAm.
34
tKn ibilym Bur dUtek bleln/ ''Aim pAp
keriC. Aim jAntAm n ey Apin AmAr giterAD
krAr j rASAr oper dAieyiCeln. AmAr oKAen
yAoyAet Apin yid KuzI n hn/ tAhel Aim Ger
iPer yAeb.
35
tKn Bur dUt ibilymek bleln/ ''n? &uim
elAekedr se eyet pAer. ik sAbDAn/ Aim
etAmAek y blet bleb &uim ekbl tA bleb.
sutrAM bAlAekr eirt entAedr se ibilym cel
egeln.
36
bAlAk ZeniCeln ey ibilym AseCn. tA
e,RAn ndIr kAeC emAyAebr zher tAr se edK
krAr j bAlAk cel egeln. jAygAiw iCl tAr
edezr %r sImAnAy. 37bAlAk ibilymek edKet
epey bleln/ ''Aim Aeg ApnAek Aset
beliClAm. beliClAm/ iw Kub jrrI/ ik Apin
AmAr kAeC ekn Aesn in ApnAek pAirimk
idet ik AmAr sAmTRY en
38
ibilym %r ideln/ ''edKn
u Aim Kn KAen.
Aim esiC ik Apin y beleCn eswA kret
Aim s(m nAo het pAir. Bu Vr AmAek y
blet blebn/ Aim ekblmA^ es kTA blet
pAreb.
39
tKn ibilym bAlAekr se ikiry-exAet
egeln. 40bAlAk ikC gbAid pZ bM emx bildAn
ker es mAMesr ikCw ibilymek bM tAr sI
entAedr ideln.

g,nApu Sk 22:41-23:23
41

154

pridn skAel bAlAk ibilymek iney bYAemAT Aim ApnAek KAen eniClAm. ik Apin
bAel egel esKAn eTek tAr S AeylIyedr iziberr tAedr ekblmA^ AzIbRAd kreln?
12
ikCw edKet epeln.
ik ibilym %r ideln/ ''Bu AmAek ey
kT beleCn/ Aim b es kT bleb.
13
ibilye mr Tm bAtA$
tKn bAlAk tAek bleln/ ''tAhel AmAr
ibilym bAlAkek bll/ ''KAen sAtiw ebdI se Aerkiw jAygAy Asun. es jAygA eTek
qtrI ker bM AmAr j sAtiw xA Apin tAedr edKet pAebn. Apin tAedr sklek
bM sAtiw emx qtir rAeK. 2ibilyemr kTAmet edKet pAebn n/ ekbl ABAg edKet pAebn.
bAlAk kAjel kreln. rpr bAlAk bM es jAyg eTek AmAr je tAedr ibre
ibilym etYkiw ebdIr oper kiw ker emx ApnAr pe( kT bl sb het pAer. 14sutrAM
bM kiw ker xA sgR kreln.
bAlAk ibilymek esAPIm e(e^r oper iney
3
tKn ibilym blAkek bleln/ ''Apin ApnAr egeln. jAygAiw iCl ipsag pbRetr oper.
ehAmbilr kAeC dAiey TAkun. Aim jAygAy es jAygAy bAlAk sAtiw ebdI qtrI ker etYkiw
yAeb. hyetA Bu AmAr kAeC Asebn bM AmAr ebdIr oper sgRSV rp kiw ker xA bM kiw
y bl ic esw in AmAy bel edebn. rpr ker emx sgR kreln.
15
ibilym kiw <c jAygAy cel egeln.
ibilym bAlAkek bleln/ '' SAen ApnAr
4
Vr es SAen ibilyemr kAeC el ibilym ehAmbilr pAez TAkun. Aim Verr se edK
bleln/ ''Aim sAtiw ebdI qtir keriC bM sgR kret yAeb.
16
iheseb etYkiw ebdIr oper kiw xA bM
sutrAM Vr ibilyemr kAeC eln bM ik
kiw emx htYA keriC.
blet heb t ibilymek bel ideln. rpr Bu
5
tKn Bu ibilymek tAr y bl ic t ibilymek bAlAekr kAeC iPer igey es kTAel
bleln. Ar bleln/ ''bAlAekr kAeC iPer yAo/ blet bleln.
17
bM Aim etAmAek y blet beliC es kTAel
sutrAM ibilym bAlAekr kAeC iPer egeln.
belA.
bAlAk tKno pyR ehAmbilr kAeC dAieyiCeln.
6
sutrAM ibilym bAlAekr kAeC iPer egeln. emAyAebr entAr tAr se esKAen iCeln.
bAlAk tKno es ehAmbilr kAeC dAieyiCeln. bAlAk ibilymek Aset edeK bleln/ ''Bu ik
emAy A ebr smS entArAo t A r se esKAen beleCn
dAieyiCeln. 7 tKn ibilyAm kTAel bleln
ibilye mr itIy bAt$
18
ibilym tKn BAbbA,I bleln
emAyAebr rAj bAlAk rAemr pUbRidekr pbRt
''dAAo bAlAk bM AmAr kT ezAen. AmAr
eTek AmAek KAen iney eseCn. bAlAk AmAek
bleln/ ''Asun/ AmAr j yAekAebr ibre bln
u . kT ezAen/ iseAerr pu^ bAlAk .
19
Asun/ SAeyelr elAekedr ibre blun.
Vr mAnux nn; itin imeTY blebn n. Vr
8
mAnu
x
nn; tAr isAer pirbt$n heb n. yid Bu
ik Vr sb elAekedr ibre nn/ sutrAM
Aimo tAedr ibre ikC blet pAreb n. Vr beln ey itin ekAenA kAj krebn/ tKn itin
tAedr KArAp ehAk mn ikC cAn nA. sutrAM Aimo b es kAj krebn. yid Bu ekAenA it|A
kern tAhel itin it|A met kAjiw krebn.
esw kret pAreb n.
9
20
Aim pbRetr opr eTek elAekedr edKiC.
Bu AmAek smS elAekedr AzIbAR d kret
Aim <c pbRtz] eTek tAedr edKiC. smS beleCn. Bu tAedr AzIbAR d kereCn/ sutrAM Aim
elAekr kA bAs ker. tAr ekAen jAitr esw pirbt$n kret pArb n.
21
Mz ny.
Vr yAekAebr elAekedr meDY ekAen Ay
10
ed
e
Kn
in. S Aeyelr elAekedr meDYo itin ekAen
yAekAebr elAekedr ek g,n kret pAreb
tAr DUelAr k,Ar metA sMKYAy cr. SAeyelr pAp edeKn in. Bu tAedr Vr bM itin tAedr
k c&uTRAMz elAkeko ek g,n kret pAreb se AeCn. mhAn rAj tAedr se AeCn?
22
n. kjn BAel elAekr met AmAek mret
V r sb elAekedr imzr eTek iney
dAo. tAedr met sueK AmAr jIbn ezx het eseCn. itin tAedr pe( buen xAer metA
dAo.
zi)zAlI.
23
yAekAebr elAekedr prAijt kret pAer mn
11
bAlAk ibilymek bleln/ ''Apin AmAr j ekAenA (mtA en. SAeyelr elAekedr TAmAet
ik kreln AmAr zedr ibre kT blAr je pAer mn ekAenA mo en. yAekAb spekR bM

23

g,nApu Sk 23:24-24:17

155
S Aeyelr elAekedr spek$ elAek kT bleb
'Vr ey sb mh kAj kereCn/ t edeK?
24
sb elAekr isMehr met eW dAAy bM
ey py$ n tAr izkAr KAy o tAr r) pAn ker
es pyR ibAm ker n.
25

tKn bAlAk ibilymek bleln/ ''Apin oedr


zApo edebn n/ AzIbRAdo krebn n.
26
ibilym %r ideln/ ''Aim ApnAek Aeg
beliClAm ey Bu AmAek y blet blebn/ Aim
ekbl es kTA blet pAreb.
27
tKn bAlAk ibilymek bleln/ ''tAhel AmAr
se Apin Aerkiw jAygAy Asun. mn het
pAer ey/ Vr KuzI hebn bM es SAn eTek
iBzAp edoyAr je ApnAek numit edebn.
28
sutrAM bAlAk ibilymek iney ipeyAr pbRetr
oper egeln. es pbRetr opr eTek mrBUim
edK yAy.
29
ibilym bleln/ ''KAen sAtiw ebdI qtrI
krn. tArpr es ebdIr j sAtiw xA bM
sAtiw emxek qtrI rAKun. 30ibilym y kret
beliCeln bAlAk iWk tA kreln. bAlAk
ebdIelAr oper xA o emxelAek sgR
kreln.
ibilye mr tIy bAt$
ibilym edKeln ey Bu S Aeylek AzIbAR d
kret eper sX. es kAre, ibilym
Aegr mt m pAbr j ecX kreln n. ik
itin mrBUimr idek iPer tAkAeln. 2 ibilym ecAK
&uel mrBUimr kA eTek prAer idek
tAikey SAeyelr smS elAkek edKeln. tAr
pirbAregAIr se ibiB S A en izibr S A pn
keriCl. tKn ibilyemr kAeC Verr A eln
bM tAek iny, kreln. 3 tKn ibilym
BAbbA,I bleln
''ibeyAerr pu^ ibilyemr kAC eTek bAt$.
Aim y ikC SpX edKlAm es spek$ bliC.
4
Aim Verr kAC eTek bAt$A ZeniC.
sbRzi)mAn Vr AmAek y ediKeyeCn t Aim
edeKiC. Aim y edeKiC esw ibneyr se bliC.
5
"eh yAekAebr elAekr/ etAmAedr tbuel
ik sur? SAeyelr elAekrA/ etAmAedr Grel
ketA sur?
6
etAmAedr tAbuel tAlgAeCr sAirr met/
ndIr DAerr knAenr met. etAmr Bur Ar erAipt
hoy suimX ger met/ jelr pAez ebe
oW rs b](r met.
7
etAmAedr jelr BAb heb nA/ jl
etAmAedr bIejr ebe oWAr kAej bYbhAr kr

24

yAeb. rAj gAegr eTek etAmAedr rAj enk


mhAn hebn. etAmAedr rAjY enk etr heb.
8
''Vr smS elAekedr imzr eTek iney
eseCn. tAr buen xA<er met zi)zAlI. tAr
tAedr smS z*edr prAijt kreb. tAr tAedr
hA eBe edeb bM tIr ib kreb.
9
"SAeyl kiw isMehr met/ i emer Zey
AeC. </ tAr etjI isMehr met/ bM ek
tAek jAgAet cAy n. yid ekAen bYi) etAmAek
AzIbRAd ker teb es inejo AzIbRAd pAeb bM
yid ekAenAo bYi) etAmAr ibre kT bel tAek
enk smsAr suKIn het heb.
blAk ibilyemr oper c *u hey inejr
hAt Wkeln. bAlAk ibilymek bleln/ ''Aim
ApnAek es AmAr zedr ibre kT blet
beliClAm. ik Apin tAedr iney itnbAr
AzIbRAd kereCn. 11Kn ibleV Apin SAn
tYAg ker Ger pAlAn? Aim beliClAm ey Aim
ApnAek Kub BAel pAirimk edb. ik edKun/
Bu ApnAek ApnAr pu r S Ar eTek bi t
kreln.
12
ibilym bAlAkek bleln/ ''Sr ker edKun
Apin AmAr kAeC elAk pAiWey yKn AmAek AsAr
j beliCeln/ tKn Aim tAedr beliClAm/
13
'bAlAk tAr rep bM esAnAy Br sbeTek sur
bAIiw AmAy idet pAern/ ik tbuo Aim ekbl
es kTA bleb y Bu AmAek blAr j Aedz
krebn. Aim BAel ikMb KArAp ekAen ikC
inej kret pAreb n. Bu y Aedz krebn/
Aim b es kT bleb. 14Kn Aim AmAr
inejr elAekedr kAeC iPer yAiC/ ik Aim
ApnAek stk$bAt$A edeb. SAeyelr smS
elAekr Bib`et ApnAr bM ApnAr elAekedr
se ik kreb esw Aim bel edeb.
10

ibilye mr ezx bAtA$


tKn ibilym BAbbA,I ker bleln
''ibeyAerr pu^ ibilyemr kAC eTek bAt$A/
Aim y SpX edeKiC es spek$ bliC.
16
Aim Verr kAC eTek bAt$ ZeniC.
prApr AmAek y iziKeyeCn t Aim izeKiC.
sbRzi)mAn Vr AmAek y ediKeyeCn t Aim
edeKiC. Aim y SpX edeKiC es spekR ibneyr
se bliC.
17
''Aim edKlAm Bu AseCn/ ik Kn ny.
Aim edKlAm itin AseCn/ ik tAtAi ny.
yAekAebr pirbAr eTek kjn n(^ Aseb.
SAeyelr elAekedr mDY eTek kjn n&un
zAsnkt$ Asebn. es zAsnkt$ emAyAebr
15

g,nApu Sk 24:18-26:2

156

elAekedr mAT c,
iR bc,
R ker edebn. es zAsnkt$
klehr skl pu^edr mAT c,Ribc,R ker edebn.
18
SAeyl edAm edz iDkAr kreb bM es
tAr zr/ esyIr edziwo iDkAr kreb.
19
"yAekAebr pirbAr eTek kjn n&u n
zAsnkt$ Asebn. es zAsnkt$A es zherr
bizX elAekedr DbMs krebn.
20

rpr ibilym mAelkIyedr edKet epey


BAbbA,I bleln
''skl jAitr meDY mAelk heC sbeTek
zi)zAlI. ik ezex tArAo DbMs hey yAeb?
21
rpr ibilym eknIy elAekedr edeK
kTAel bleln
''etAmr ibVAs ker ey pbRetr operr pAKIr
bAsAr metA etAmAedr edziwo inrApd.
22
ik Bu eyBAeb eknIyek DbMs keriCeln/
eknIy elAekro DbMs hey yAeb. zUr etAmAedr
bI krebn.
23

rpr ibilym BAbbA,I bleln


''Vr yKn iw kern tKn ek b<Aceb
24
ik%Iemr eTek enk jAhAj Aseb. tAr
zUrek bM brek prAijt kreb. ik es
jAhAjelAo DbMs hey yAeb.
25

rpr ibilym eW bAIet iPer egeln. bM


bAlAk tAr inejr peT iPer egeln.

Ar edK iWk es smy kjn SAeylIy


k imidynIy SIelAkek bAIet tAr pirbAerr
kAeC iney l. esKAen emAiz bM A entAr
yAet sb edKet pAn esje es iw krl.
es smy emAiz bM A SAeylIyr smAgm
tAbur ebz peT k<AdiCeln. 7ilyAserr pu^ bM
yAjk hAerAe,r epQ^ iCeln pInhs. pInhs
S AeylIy elAkiwek SIelAkiwek se iney iziber
Aset edeKiCeln/ esje itin smAebz tYAg
ker tAr bzAR ineln. 8tArpr S AeylIy elAkiwek
nusr, ker tAbuet igey tAr bzRAr sAhAeyY es
S Aey l Iy elAkiwek bM es imidy n Iy
SIelAkiwek htY kreln. itin tAedr jenr
epewr iBter bzRAiwek Fikey ideln. tAet
SAeyelr elAekedr meDY ey sAMGAitk mhAmArI
Zr heyiCl t eTem egl. 9emAw 24/000 elAk
mhAmArIet mAr igeyiCl.
10
Bu emAizek bleln/ 11''Aim AmAr
elAekedr $AlAy liC; Aim cA tArA
ekblmA^ AmAr TAkeb. yAjk hAerAe,r epQ^
ilyAserr pu^ pInhs S Aeyelr elAekedr AmAr
Ae*Az eTek b<AiceyeC. sutrAM Aim eyBAeb
eceyiClAm es BAeb tAedr htY krb n. 12pInhsek
bel ey/ Aim tAr se zAir ci) kreb. 13iw
hel ci) es bM tArper tAr pirbAerr sdsr
skl smey yAjk heb/ kAr, Vr spek$ tAr
k tI wAn AeC bM es mn kAj kereC yAet
SAeyelr elAekr pib^ hy.
14
imidynIy SIelAkiwr se ey SAeylIy
elAkiw ht heyiCl es iCl sAlUr pu^ isi. es
izimeyAenr pirbAregAIr kiw pirbAerr ent
iCl. 15ey imidynIy SIelAkiw ht heyiCl tAr
nAm iCl ksabI. es iCl sUerr kA. sUr kiw
pirbAerr kt$ A iCeln bM kiw imidy n Iy
pirbAregAIr ent iCeln.
16
Bu emAizek bleln/ 17''imidynIy elAekedr
it z menABAb epAx, kr bM tAedr htY
kerA. 18kAr, tAr etAmAr sAeT ztA kereC.
tAr etAmAek ipeyAer tAirt keriCl. bM tAr
ksabI nAmk kjn SIelAekr rA etAmAek
tAirt keriCl. es iCl k imidynIyA entAr
kA. ik yKn SAeylIyedr meDY suStA edK
edy es smy tAek htY krA heyiCl. yKn elAekr
tAirt hey ipeyAerr bAelr mUi%$ pUjA keriCl
es smey tAedr meDY suSt edK ideyiCl.

ipeyA er S Aeyl

izwIemr kAeC SAeyelr elAekr izibr


S A pn keriCl. es smy S A ey e lr
elAekr emAyAebr SIelAkedr se eyQn pAep il
heyiCl. 2-3emAyAebr SIelAekr elAekedr esKAen
AsAr je bM tAedr mUi%$edr kAeC segR
eyAgdAenr j Am, jAnAel. es kAre,
SAeylIyr mUi%$edr pUjAy eyAgdAn krl. tAr
sgRIk]t @bYsAmI eKey es mUi%$edr pUjAo
krl. BAeb SAeyelr elAekr bAla-ipeyAerr
mUi%$r pUjA Zr krl. tA Bu tAedr opr c
*u heln.
4
Bu emAizek bleln/ ''sb elAekedr smS
entAedr iney es bM tAedr Bur sAmen htY
kr yAet smS elAekr edKet pAy. tAhel Bu
S Aeyelr smS elAekedr ibre tAr e*AD kAz
krebn n.
5
elAek edr g,n kr hl
es kAre, emAiz S Aey elr ibcArkedr
es sAMGAitk suStr per/ Bu emAiz
bleln/''etAmrA etYek etAmAedr pirbAregAI
bM yAjk hAerAe,r pu^ ilyAserr se
eTek es elAkilek K<uej htY kerA yAr
kT bleln. 2itin bleln/ ''S Aeyelr elAekedr
ipeyAerr bAelr mUi%$ pUjA kereC.

25

26

157

g,nApu Sk 26:3-30

17
g,n kr. 20 bCr Tb tAr ebzI byS skl
AerAd het AerAdIy pirbAr. eril het
purexr sMKY g,n ker bM tAedr pirbAr
erlIy pirbAr.
nuyAyI tAilkABu) kerA. purexrA SAeyelr
18
esnAbAihnIet esb krAr eyAgYtAsp.
pirbAril iCl gAedr pirbAregAIr
3
smy elAekr emAyAebr y$n ptYkAy B$u). esKAen emAw 40/500 jn purx iCeln.
19-20
izibr SApn keriCl. SAniw iCl iyrIehAr
pirbAril iCl iyhdAr pirbAregAIr
pr pAer y$n ndIr kAeC. sutrAM emAiz bM Bu$ )
yAjk ilyAsr elAekedr bleln/ 4''etAmrA b
20 bCr Tb tAr ebzI byS purxedr sMKYA
ezl het ezlAyIy pirbAr. eprs het eprsIy
g,nA kreb. imzr edz eTek ebirey AsAr smy
pirbAr.
Bu emAizek bM SAeyelr elAekedr eyBAeb
esrh het esrhIy pirbAr. iyhdAr pu^edr
A| keriCeln/ esBAeb ker.
meDY jn/ r bM onn knAn edez mAr
5
igeyiCeln.
sb elAekr iCl rebe,r pirbAerr
Bu$ ). :reb, iCeln S Aeyelr TmjAt pu^.
21
pirbArel iCl
pirbArel hl epresr bMzDr
ihexA het ihexA,Iy pirbAr. hAmUl het
hAmUlIy pirbAr.
henAk het henAkIy pirbAr. pu het puyIy
pirbAr.
6
22
ihexA, het ihexA,Iy pirbAr. kiR het
pirbAril iCl iyhdAr pirbAregAIr
kRIy pirbAr.
Bu$ ). esKAen purxedr emAw sMKY iCl 76/500
jn.
7
23
pirbArel iCl rebe,r pirbAregAIr
xAKerr pirbAregAIr B$u) pirbArel
B$u). esKAen emAw 43/730 jn purx iCl.
iCl
8
pur pu^ iCeln lIyAb. 9lIyAebr itn pu^
nmUeyl/ dATn bM bIrAm. dATn bM bIrAm
etAly het etAlyIy pirbAr. pUy het pUnIy
iCeln es jn ent/ yAr emAiz bM hAerAe,r
pirbAr.
24
iberAiDt keriCeln. ekArh yKn Bur ibre
yAzUb het yAzUbIy pirbAr. izeA, het
igey i Celn es smy tAr ekArhek nu s r,
izeA,Iy pirbAr.
keriCeln. 10es smy p]iTbIr mAiw ibdI,R hey
25
ekArh o tAr nusr,kArIedr As keriCl. bM
pirbAril xAKerr pirbAregAIr
250 jn purx mAr igeyiCl. esiw SAeyelr B$u) iCl. esKAen purxedr emAw sMKY iCl
elAekedr it kiw stk$ bA,I iCl. 11ik 64/300 jn.
26
ekArehr sAenr mAr yAn in.
sbUlUenr pirbAregAIr B$u) pirbAril
12
iCl
pirbAril hl izimeyAenr pirbAregAIr
B$u)
esrd het esrdIy pirbAr.
elAn het elAnIy pirbAr.
nmUeyl het nmUeylIy pirbAr. yAmIn het
yhell het yhellIy pirbAr.
yAmInIy pirbAr. yAKIn het yAKInIy pirbAr.
13
esrh het esrhIy pirbAr. ezQl het ezQlIy
27
pirbAr.
pirbAril iCl sbUlUenr pirbAregAIr
Bu$ ). esKAen purxedr emAw sMKY iCl 60/500
14
pirbAril iCl izimeyAenr pirbAregAIr jn.
28
B$u). esKAen emAw 22/200 jn purx iCeln.
eyAexePr pu^ iCl mn>iz bM Piym.
15
etYk
pu^ tAedr inejedr pirbAredr iney kiw
pirbArel hl gAedr pirbAregAIr
egAI hey eWiCeln. 29mn>iz pirbAril iCl
B$u)

isePAn het isePAnIy pirbAr. hig het hgIy


pirbAr. zUin het zUnIy pirbAr.
16
oi\ het o\Iy pirbAr. ir het rIy
pirbAr.

mAKIr het mAKIrIy pirbAr. :mAKIr iCeln


igilyedr ipt.
igilyd het igilydIy pirbAr.
30
igilyedr pirbArel iCl eyxr het

g,nApu Sk 26:31-59

158

ey x rIy pirbAr. ehlk het ehlkIy


iy het iyIy pirbAr. iysaib het iysabIy
pirbAr.
pirbAr. biry het biryIy pirbAr.
31
S Ieyl het S IeylIy pirbAr. ezKm het
45
ezKmIy pirbAr.
bireyr pirbAril iCl
32
ehbr het ehbrIy pirbAr. mIeyl het
izmId het izmIdAyIy pirbAr. ehPr het
mIeylIy pirbAr.
ehPrIy pirbAr.
33
slPAd iCeln ehPerr pu^. ik tAr ekAen
46
pu^ iCl n. ekbl kAr iCl.
:Aezerr sArh nAemr k kAo iCl. 47
tAr kAedr nAm iCl mhl/ enAy/ hgalA/ pirbAril iCl Aezerr pirbAregAIr B$u).
imlak bM itsR.
esKAen purxedr emAw sMKY iCl 53/400 jn.
48
n Ail pirbAregAIr B$u) pirbAril
34
iCl
pirbArelAr sbelA iCl mn>iz
yhsIeyl het yhsIeylIy pirbAr. gUin het
pirbAregAIr B$u). esKAen purxedr emAw
gUnIy pirbAr.
sMKY iCl 52/700 jn.
35
49
Piyemr pirbAregAIr B$u) pirbAreysr het eysrIy pirbAr. izem het
el iCl
izemIy pirbAr.
50
pirbArel n Ail pirbAregAIr Bu$ )
zUTlh het zUTlhIy pirbAr. ebKr het ebKrIy
iCl. esKAen purxedr emAw sMKY iCl 45/ 400
pirbAr. thn het thnIy pirbAr.
36
zUTlehr pirbAr eTek r, esiCl Ar jn.
51
r, eTek esiCl r,Iy pirbAr.
sutrAM SAeylIy purxedr emAw sMKY iCl
6/01/730 jn.
37
52
pirbArel iCl Piym pirbAregAIr
Bu emAizek bleln/ 53''edz BAg kr heb
B$u). esKAen emAw 32/500 jn purx iCeln. bM elAekedr esel edoy heb. etYk
sb elAekedr skel iCeln eyAexePr pirbAregAI tAedr sMKY nusAer jim pAeb. 54b
pirbAregAIr B$u).
pirbAr ebzI jim pAeb bM eCAw pirbAr km jim
38
ibAmIenr pirbAregAIr B$u) pirbAr- pAeb. yAr yt elAk tAek ttwA iDkAr dAo.
55
il iCl
ik ekAn pirbAr jimr ekAn Mz pAeb esiw
iWk krAr je &uim b G<uiw cAleb. etYk
pirbAregAI tAr Mezr ey jim pAeb/ es jimek
ebl het eblAyIy pirbAr.
es pirbAregAIr nAm edoy heb. 56jim b bA
saebl het saeblIy pirbAr.
hIrAm het hIrAmIy pirbAr.
eCAw yA ehAk n ekn &uim isA enoyAr j
39
zUPm eTek zUPmIy pirbAr. hPm eTek G<uiw cAleb.
57
hPmIy pirbAr.
tAr elbIy egAIeko g,n keriCl. elbIy
40
eblAr pirbAril iCl d$ het d$Iy pirbAregAIr B$u) pirbAril hl
pirbAr. nAmAn het nAmAnIy pirbAr.
egezRAn het egezRAnIy pirbAr. khA het
41
khAtIy pirbAr. mrAir het mrArIy pirbAr.
pirbArelAr sbA iCl ibAmIn
pirbAregAIr B$u). esKAen purxedr emAw
58
sMKY iCl 45/600 jn.
pirbArelAo elbIy pirbAerr B$u)
42
ilbanIy pirbAr.
dAenr pirbAregAIr B$u) pirbArel
ihebA,Iy pirbAr.
iCl
mhlIy pirbAr.
zUhm het zUhmIy egAI.
mUzIy pirbAr.
ekArhIy pirbAr.
pirbAregAIiw iCl dAenr pirbAregAIr
B$u). 43zUhmIy pirbAregAIet enk pirbAr
Am iCeln khA pirbAerr B $ u ).
iCl. esKAen purxedr emAw sMKY iCl 64/400
59
jn.
Aemr SIr nAm iCl eyAekbd. itin inejo
44
Aezerr pirbAregAIr B$u) pirbAril iCeln elbIy pirbAregAIr B$u). tAr j
heyiCl imzer. Am bM eyAekbedr pu^ iCl
iCl

g,nApu Sk 26:60-27:23

159
hAerA, bM emAiz. tAedr mirym nAem kiw kAo
iCl.
60
hAerA, iCeln nAdb/ bIh/ ilyAsr bM
TAmerr ipt. 61ik nAdb bM bIh mAr
igeyiCeln kAr, tAr Buek ey Dre,r An
idey qneb dAn keriCeln t kr bAr, iCl.
62
elbIy pirbAregAIr purxedr emAw sMKY iCl
23/000 jn. ik SAeyelr A elAekedr
se edr g,n kr hyin. Bu A elAekedr
ey jim ideyiCeln tAr ekAen Mz tAr pAn in.
63
emAyAebr y$n ptYkAy TAkAkAlIn emAiz
bM yAjk ilyAsr SAeyelr elAekedr g,n
keriCeln. jAygAiw iCl iyrIehAr pr pAer
y$n ndIr kAeC. 64ik b bCr Aeg sIny
mrBUimet emAiz bM yAjk hAerA, yKn S Aeyelr
smS elAekedr g,n keriCeln tKn yAr gi,t
heyiCl tAedr kjno r meDY iCl n. sb
elAekedr Ar ek jIibt iCeln n. 65ekn
kAr, Bu SAeyelr smS elAekedr ibxey
beliCeln ey/ tAr skel mrBUimet mAr yAeb.
ekbl jn bYi) eb<ec iCeln. tAr heln iyPUir
pu^ kAelb bM nUenr pu^ iyehAzUy.

TAek bM es mAr yAy/ tAhel tAr y ikC AeC


es sb ikC tAr emeyek edoy heb. 9 yid tAr
ekAen emey n TAek/ tAhel tAr smS ikC tAr
BAedr edoy heb. 10yid tAr ekAen BA n
TAek/ tAhel tAr smS ikC tAr iptAr BAedr
edoy heb. 11yid tAr iptAr ekAen BA n TAek
tAhel tAr y ikC AeC es smS tAr pirbAerr
Gin A Iyek edoy heb. SAeyelr elAekedr
j iw An. Bu emAizek Aedz ideln.
iyehAzy
U n&u n ent heln
tKn Bu emAizek bleln/ "y$n ndIr
pUbiR dekr mrBUimet ey ekAen kiw pbRetr oper
yAo. SAeyelr elAekedr Aim ey edz idiC
esw &uim edKet pAeb. 13es edz edKAr per &uim
etAmAr BA hAerAe,r met mAr yAeb. 14men ker
edeK yKn elAekr sIn mrBUimet \Ay ibcilt
heyiCl tKn &uim bM hAerA, jen AmAr A|A
pAln kret SV IkAr keriCel. &uim AmAek sAn
doin bM elAekedr edKAo in ey Aim pib^.
:sIn mrBUimr kAedezr kAeC mrIbAr jelr kAeC
Gwn Gew.
15
emAiz Buek bleln/ 16''Bu Vr &uim skl
mAnuexr ic jAn. Aim ATRn kir eyn &uim
smS elAekedr j kjn ent menAnIt kr.
17
iyin tAedr edz eTek ebr ker n&un edez
iney yAebn. tAhel Bur elAekr emxpAlkhIn
emexr met heb n.
18
sutrAM Bu emAizek bleln/ ''nUenr pu^
iyehAzUy n&un ent heb. es Kub |AnI.* tAek
n&un ent ker. 19tAek yAjk ilyAsr bM
skl elAekr sAmen dAAet bel. rpr tAek
n&un ent ker.
20
''elAekedr ediKey dAo ey &uim tAek ent
krC. tAhel smS elAk tAek mA kreb.
21
iyehAzUy yid ekAen isA enoyAr eyAjn
nuBb ker teb es yAjk ilyAserr kAeC yAeb.
ilyAsr Bur %r jAnAr j rIemr sAhAyY
eneb. tKn V e rr kTAmet iyehAzU y bM
SAeyelr smS elAekr kAj kreb. yid itin
beln/ 'yue yAo tAhel tAr yue yAeb. bM
yid itin beln/ 'Ger yAo tAhel tAr Ger yAeb.
22
emAiz Bu r A|A pAln kreln. emAiz
iyehAzUyek yAjk ilyAsr bM SAeyelr smS
elAekedr sAmen dAAet bleln. 23rpr iyehAzUy
ey n&un ent esiw edKAenAr j emAiz tAr oper
hAt rAKeln. Bu tAek ey BAeb beliCeln
esBAeb itin kAjiw kreln.
12

slPAedr kArA
slPAd iCeln ehPerr pu^. ehPr iCeln
igilyedr pu^. igilyd iCeln mAKIerr pu^.
mAKIr mn>izr pu^. mn>iz eyAexePr pu^ iCeln.
slPAedr p<Ac kA iCl. tAedr nAm iCl mhl/
enAy/ hgal/ imA bM itsR. 2 rA smAgm tAbur
ebz peT emAiz/ yAjk ilyAsr/ A entArA
bM SAeyelr smS elAekedr sAmen dAiey
bll/ 3''Amr yKn mrBUimr mDY idey m,
kriClAm es smy AmAedr ipt mAr igeyiCeln.
itin ekArh del eyAgdAnkArI elAekedr meDY iCeln
n. :ey ekArh Bur iberAiDt keriCeln ik
AmAedr iptA inj pAep mArA igeyiCeln. AmAedr
iptAr ekAenA pu^ en. 4 r TR hl ey/ AmAedr
iptAr nAm elAp pAeb. w iWk ny ey AmAedr
iptAr ekAen pu^ en bel tAr nAm ezx hey
yAeb. sutrAM AmAedr iptAr BAr ey jim pAeb
tAr ikCwA t> yAet Amr pA tAr j Amr
ApnAedr kAeC ATRn kriC.
5
es kAre, emAiz Buek ije|s keriCeln
ey tAr ik kr ic heb. 6 Bu tAek bleln/
7
''slPAedr emeyr iWk beleC. tAedr iptAr
BAedr jimr Mz BAg ker enoyA tAedr ic
heb. sutrAM ey jimw &uim tAedr iptAek idet/
es jimw &uim oedr idey dAo.
8
''sutrAM S Aeyelr elAekedr j iwek ibiD
neU nr |AnI A(irk eTR/ "nUenr pu^ iyehAzUyek nAo yAr
ker nAo. 'yid ekAn bYi)r ekAen pu^ sAn n meDY A AeC.

27

g,nApu Sk 28:1-28

160

qdink qneb
rpr Bu emAizek bleln/ 2''SAeyelr
elAekedr A|A kr. tAedr bel ey
iWk smey zesr qneb bM sgR edoyAr bYApAer
tAr eyn init hy. qnebil Aenr sAhAeyY
qtrI kret heb. tAedr sug Buek KuzI kreb.
3
tAr b Aenr sAhAeyY qtrI ker
qnebil Buek edeb. etYkidn k bCr byS
2iw emxzAbk edeb. es emxzAbk 2iwr eyn ekAen
K<ut n TAek . 4 emxzAbk iwr meDY kiwek
skAel bM priwek egADUil eblAy sgR ker.
5
CAAo 1 ekAyAw$ ilB etelr se 8 kAp Kub
BAel myd imit ker dAnAzesr qnebo dAo.
6
:sIny pbRetr oper tAr tAedr qdink qneb
edoy Zr krl. es qnebil Aenr sAhAeyY
qtrI hl bM tAedr sug Buek KuzI krl.
7
elAekr CAAo b epy qneb dAn kreb
eyw Aenr sAhAeyY qtrI qnebr se KAeb.
tAr b etYkiw emxzAbekr se1 ekAyAw$
ker @A(Ars edeb. pib^ SAen ebdIr oper es
epy qneb eFel edeb. iw Bur kAeC kiw
phAr. 8itIy emxzAbkiwek egADiU l eblAy sgR
ker. iwek zs qneb o epy qnebr sAeT
skAelr qnebr metA sgR ker. qneb
Aenr sAhAeyY qtir heb. r sug Buek KuzI
kreb.

28

ibAemr idenr qneb


''ibAemr idn &uim b k bCr byS 2 iw
emxzAbk edeb. tAedr eyn ekAen K<ut n TAek.
CAo &uim b ilB etel imit 16 kAp
Kub BAel mydAr sAhAeyY qtrI zesr qneb bM
epy qneb edeb. 10iw ibAemr idenr j
ibezx qneb. inyimt ey qneb bM epy qneb
edoy hy tAr sAeT iw itir) qneb iheseb
g,Y heb.
9

mAisk sBAil
''etYk mAesr Tm idniwek &uim Buek
kiw ibezx ehAmbil sgR kreb. qnebiw
heb k bCr byS 2 iw xA/ 1 iw emx bM 7 iw
emxzAbk . tAedr eyn b ekAn K<ut n TAek.
12
etYkiw xAer se &uim b ilB etel
imit 24 kAp Kub imih mydAr zs qneb sgR
kreb bM emexr se &uim b ilB etel
imit 16 kAp Kub imih mydA idey qtrI zesr
qneb edeb. 13CAAo etYkiw emxzAbekr se
ilB etel imit 8 kAp Kub imih mydA idey
qtrI dAn zesr qneb edeb. qnebiw Aenr
sAhAeyY qtrI heb. r sug Buek KuzI kreb.

etYkiw xAer se 2 ekAyAw$ ker @A(Ars/


emexr se 1 1/ 4 ekAyAw$ @A(Ars bM etYkiw
emxzAbekr se 1 ekAyAw$ ker @A(Ars epy qneb
iheseb idet heb. bCerr etYk mAes ehAmbil
iheseb il b sgR kret heb. 15inyimt
qdink ehAmbil bM epy qneb CAAo &uim b
Buek kiw purx CAgl edeb. CAgliw heb
pApATRk qneb.
14

inSA rpbR
''Tm mAesr 14tm idniw heb Bur inSArpbR
dayApenr idn. 17 mAesr 15tm iden KAimribhIn
riwr sb heb. sAt idn Der etAmr
KAimribhIn riw KAeb. 18 Ciwr Tm idniwet
b etAmAedr kiw ibezx sB heb. iden
etAmr ekAen msADY kAj kreb n. 19etAmr
Bu ek ehAemr j qneb edeb. ehAmbilr
qnebel heb 2 iw xA/ 1 iw emx bM 7 iw k
bCr byS emxzAbk. tAedr b eyn ekAen
K<ut n TAek. 20-21CAAo etAmr b etYkiw
xAer se zs qneb ihsAeb ilB etel imit
24 kAp Kub imih myd/ emexr se zs qneb
ihsAeb etel imit 16 kAp Kub imih myd bM
etYkiw emxzAbekr se zs qneb ihsAeb etel
imit 8 kAp Kub imih mydA edeb. 22CAAo etAmr
b 1iw purx CAgl edeb. etAmAedr pib^ krAr
j CAgliw pAepr qneb iheseb edoy heb.
23
itidn skAel etAmr epAAenAr j ey qneb
dAo esw CAAo etAmr b qnebel
edeb.
24
" kBAeb sAtidenr etYkidn etAmr
b Aenr sAhAeyY qtir qneb bM tAr
se epy qneb Buek edeb. smS qnebr
sug Buek KuzI kreb. etYkidenr ehAmbilr
sAeT qnebel etAmr b edeb.
25
"Ar sm iden etAmAedr Aerkiw ibezx
sB nuit heb. iden etAmr ekAen kAj
kreb n.
16

11

sAA ihk sb :Psl kAwAr sb


''sAt sA ehr sb clAkAlIn Tm Pselr
idn yKn etAmrA Bur kAeC n&un Pselr zs
qneb iney Aes es smy kiw pib^ sB
heb. iden etAmr b ekAen kAj kreb
n. 27etAmr b ehAmbil sgR kreb.
qnebiw Aenr sAhAeyY qtir heb. r sug
Buek KuzI kreb. etAmr b 2 iw xA/ 1 iw
emx bM 7iw k bCr byS emxzAbk sgR
kreb. tAedr eyn ekAen K<ut n TAek. 28etAmr
b etYkiw xAer se etel emzAen 24
26

g,nApu Sk 28:29-29:28

161
kAp Kub imih myd/ etYkiw emexr se 16 kAp
bM 29etYkiw emxzAbekr se 8 kAp Kub imih
myd edeb. 30inejedr pib^ krAr j etAmrA
b 1iw purx CAgl sgR kreb. 31qdink
ehAmbil bM zs qneb CAAo etAmr
qnebel b edeb. bYApAer b init
heb ey/ ey A,Iil bil edeb esilr meDY eyn
ekAenA K<ut n TAek bM esilr sAeT eyn epy
qneb edoy hy.
iz[Ar sb
''sm mAesr Tm idniwet kiw pib^
sB nuit heb. iden etAmr ekAen
msADY kAj kreb n. iz[A bAjAenAr* j
idniw inid$X heyeC. 2 etAmr ehAmbil sgR kreb.
tAedr sug Buek Kuiz kreb. etAmr 1 iw xA/
1 iw emx bM 7 iw k bCr byS emxzAbk sgR
kreb. tAedr eyn ekAen K<ut n TAek . 3etAmr
xAer se 24 kAp etl emzAenA Kub imih myd/
puMemexr se 16 kAp 4 bM 7iw emxzAbekr
etYkiwr se 8 kAp ker zs qneb sgR
kreb. 5 CAAo inejedr pib^ krAr j pAepr
qnebSV rp 1iw purx CAgl sgR kr. 6mAbsAr
idenr sgR bM tAr zesr qneb CAAo
qnebel itir). bM qdink sgR bM
tAr zesr qneb bM epy qneb CAAo el
itir). el b inymAnuyAyI kret heb.
qnebel b Aenr sAhAeyY qtir kr
heb. tAedr sug Buek KuzI kreb.

29

Ayi e%r idn


''s m mAesr dzm idniwet kiw ibezx sB
heb. idniwet etAmr b ekAen KAbAr KAeb
n bM etAmr b ekAen msADY kAj kreb
n. 8 etAmr ehAmbil sgR kreb. tAedr sug
Buek KuzI kreb. etAmr b 1iw xA/ 1iw puM
emx bM 7iw k bCr byS emxzAbk qneb
edeb. tAedr eyn b ekAen K<ut n TAek.
9
etAmr b xAer se ilB etel imit
24 kAp Kub imih myd/ emexr se 16 kAp bM
10
sAtiw emxzAbekr etYkiwr se 8 kAp ker
qneb edeb. 11CAAo pAepr qnebSVrp 1iw
purx CAglo sgR kreb. Ayie%r idenr pAepr
segRr sAeT iwo eyAg kreb. qdink sgR
zs qneb bM epy qnebr sAeT itir) iheseb
qnebiwo edoy heb.
7

iz[ bAjAn Tb ''ickAr kr w sbt> ebAJAy ey


iw kw qh-hA krAr bM suKI hbAr idn.

ku iwrbAs pbR
''sm mAesr 15tm iden kiw ibezx sB
nuit heb. iw kuiwrbAs pbR. iden etAmr
ekAen msADY kAj kreb n. etAmr b Bur
sAnAeTR sAtidn Der sb pAln kreb.
13
etAmr ehAmbil dAn kreb. qnebel
Aenr sAhAeyY qtir heb. tAedr sug Buek
KuzI kreb. etAmr 13iw xA/ 2iw puM emx bM
14iw k bCr byS emxzAbk qneb edeb. tAedr
bzY eyn ekAen K<ut n TAek. 14etAmr b
13iw xAer etYkiwr j etel imit 24 kAp
Kub imih myd/ 2iw emexr etYkiwr j 16 kAp
ker 15bM 14iw emxzAbekr etYkiwr j 8
kAp ker qneb edeb. 16CAAo etAmrA 1iw purx
CAglo qneb edeb. iw b qdink sgR
zesr qneb bM epy qnebr sAeT itir)
ihsAeb eyAg kr heb. 17 sebr itIy iden
etAmr b 12iw xA/ 2iw puM emx bM 14iw
k bCr byS emxzAbk qneb edeb. tAedr eyn
ekAen K<t
u n TAek. 18CAAo etAmr b xA/
emx bM emxzAbekr se iWk pirmAe, zesr
qneb bM epy qneb edeb. 19CAAo etAmr
b pAepr segRr j 1iw purx CAgl qneb
iheseb edeb. iw qdink sgR bM tAr j
dAnAzesr qneb bM epy qneb itir) heb.
20
'' sebr tIy iden etAmr b 11iw
xA/ 2iw puM emx bM 14iw k bCr byS
emxzAbk
qneb edeb. tAedr eyn b ekAen K<ut n
TAek. 21CAAo etAmr b xA/ emx bM
emxzAbekr se iWk pirmAe, zesr qneb bM
epy qneb edeb. 22CAAo pAepr segRr j
1iw purx CAgl edeb. qdink sgR zesr qneb
bM epy qnebr sAeT iwo eyAg kreb.
23
'' sebr c&uTR iden etAmr b 10
iw xA/ 2iw puM emx bM 14iw k bCr byS
emxzAbk qneb edeb. tAedr eyn ekAen K<ut n
TAek. 24CAAo etAmr b xA/ emx bM
emxzAbekr se iWk pirmAe, zesr qneb bM
epy qneb edeb. 25CAAo etAmr pAepr segRr
j 1 iw purx CAglo qneb iheseb edeb. qdink
sgR zesr qneb bM pAnIy qnebr sAeT
b iwo eyAg kreb.
26
'' sebr pm iden etAmr b 9iw
xA/ 2iw puM emx bM 14iw k bCr byS
emxzAbk
qneb edeb. tAedr eyn ekAen K<ut n TAek .
27
CAAo etAmr xA/ emx bM emxzAbekr se
iWk pirmAe, zesr qneb bM epy qneb edeb.
28
etAmr pAepr segRr j 1iw purx CAglo
qneb edeb. iw qdink sgR/ zesr qneb
bM epy qnebr sAeT iwo eyAg kreb.
12

g,nApu Sk 29:29-30:15
29

162

'' sebr x iden etAmr 8iw xA/ 2iw


puM emx bM 14iw k bCr byS emxzAbk qneb
edeb. tAedr eyn b ekAenA K<ut n TAek .
30
CAAo etAmr xA/ emx bM emxzAbekr se
iWk pirmAe zesr qneb bM epy qneb edeb.
31
pAepr segRr j etAmr 1iw purx CAglo
qneb iheseb edeb. iw qdink sgR bM tAr
se dAnAzesr qneb bM epy qneb itir)
heb.
32
'' sebr s m iden etAmr b 7
iw xA/ 2 iw puM emx bM 14 iw k bCr byS
emxzAbk qneb edeb. tAedr eyn ekAen K<ut n
TAek . 33CAAo etAmr xA/ emx bM emxzAbekr
se iWk pirmAe, qneb bM epy qneb edeb.
34
pAepr segRr j etAmr b 1iw purx
CAglo qneb iheseb dAn kreb. qdink sgR
bM tAr j zesr qneb bM epy qnebr
sAeT iwo eyAg kreb.
35
'' sebr ezx iden TRA Xm idn
etAmAedr j k ibezx sB AeyAijt heb.
iden etAmr ekAen msADY kAj kreb n. 36etAmr
b esidn ehAmbil dAn kreb. Aenr sAhAeyY
qtrI qnebr sug Buek KuzI kreb. etAmr
b 1iw xA/ 1iw puM emx bM 7iw k bCr
byS emxzAbk qneb edeb. tAedr eyn b
ekAen K<ut n TAek . 37CAAo etAmr xA/ emx
bM emxzAbekr se iWk pirmAe, dAnAzesr
qneb bM epy qneb dAn kreb. 38pAepr
segRr j 1iw purx CAglo edeb. qdink
ehAmbil bM tAr sAeT zesr qneb bM epy
ey qneb edoy hy esilr sAeT iwo eyAg
kreb.
39
'' sebr idnilet etAmr b
ehAmbil/ zesr qneb/ epy qneb bM ml
qneb iney Aseb bM qnebil Buek dAn
kreb. ey ekAen kAr ibezx phAr/ y etAmr
Buek dAn kret cAo bM ey ekAenA kAr
qneb y etAmAedr ibezx it|Ar kiw /
tAr itir) heb qnebel.
40
Bu emAizek y y A|A keriCeln/ emAiz
SAeyelr elAekedr smS bleln.

"ekAn yubtI SIelAk tAr iptAr bAIet TAkAr


smy Buek ibezx ikC edoyAr j ekAen ibezx
it|A kret pAer. 4yid tAr ipt it|A
spekR ejen TAek bM kmt hy/ tAhel es
yubtI SIelAkiw tAr it|A nusAer b
etYkiw kAj kreb. 5 ik yid tAr ipt
it|Ar kT ejen TAek bM es bYApAer
kmt n hy/ tAhel es ey it|A keriCl tAr
eTek es mu)/ es smS kAjkmR tAek Ar kret
heb n. tAr ipt tAek es kAj kret inexD
keriCl sutrAM Bu tAek (m krebn.
6
"ekAn SIelAk Buek ikC edoyAr j ekAen
ibezx it|A krAr pr yid tAr ibbAh hy/ 7yid
tAr SVAmI tAr it|Ar kT jAnet pAer bM
ekAen itbAd n ker/ tAhel es SIelAk y
it|A keriCl es kAjel b kreb. 8 ik
yid tAr SVAmI tAr it|Ar kT jAnet pAer bM
tAek tAr it|A pAln kret idet st hy/
tAhel es SI y it|A keriCl es smS kAj
tAek Ar kret heb n. tAr SVAmI tAr it|A
B keriCl es SIek tAr it|AnusAer kAj
kret edy in sutrAM Bu tAek (m krebn.
9
"kjn ibDb Tb kjn SVAmI pirtY)A
SIelAk ekAen ibezx it|A ker TAket pAer.
yid es t ker/ tAhel es tAr it|AnusAer smS
ikC siWkBAeb kreb. 10kjn ibbAiht SIelAk
Buek ikC edoyAr j ekAen ibezx it|A
ker TAket pAer. 11yid tAr SVAmI tAr it|Ar
kT jAnet pAer bM tAek tAr it| pAln
kret idet st hy/ tAhel es tAr it|AnusAer
smS kAj b yTAyTBAeb pAln kreb. es y
it|A keriCl es nusAer smS ikC es b
edeb. 12ik yid tAr SVAmI tAr it|Ar kT
jAnet pAer/ bM tAek tAr it|A pAln kret
idet st hy/ tAhel es y it|A keriCl
es smS kAj tAek Ar kret heb n. es ik
it|A keriCl tAet ikC yAy Aes n/ tAr SVAmI/
tAr it|A B kret pAer. yid tAr SV AmI it|A
B ker/ tAhel Bu tAek (m krebn. 13kjn
ibbAihtA SIelAk Buek ekAen ikC edoyAr j
it|A ker TAket pAer Tb ekAen ibxey
inejek bit krAr j it|A ker TAket pAer
ibezx itit
Tb es Verr kAeC ekAen ibezx it|A
S AeylIy pirbAregAIr skl entAedr se ker TAket pAer. tAr SVAmI tAr it|AelAr
emAiz kT bleln/ "el Bur A|A meDY ey ekAen kiwr e(e^ bAD idet pAer
2
"yid ekAn bYi) Vrek ibezx ikC edoyAr TbA it|Aelr meDY ey ekAen kiwek
j it|A ker TbA ekAn ikC eTek inejek pAln kret idet pAer. 14SVAmI yid it|AelAr
ibrt rAKAr it| ker tAhel es eyn tAr it| spekR jAnet eper eselAr pAlen bAD n
n BAe[. es bYi) eyn bzY y it|A keriCl edy/ tAhel es SI b it|AnusAer etYkiw
t siWkBAeb pAln ker.
ijins siWkBAeb pAln kreb. 15ik yid SVAmI

30

163
it|Ar kT jAnet pAer bM eselAr pAlen
bAD edy/ tAhel es it|ABer j dAyI TAkeb.
16
Bu emAizek A|Ael ideln.
A|Ael hl kjn purx bM tAr SIr spekR/
kjn ipt bM tAr kAr spekR/ ey k
yubtI bSAy iptAr bAIet reyeC.
S Aeyl
Iyr imidyn Iye dr pAw A*m, krl
Bu emAizek bleln/ 2''Aim SAeyelr
elAekedr imidy n Iy e dr prAijt ker
itezAD inet sAhAyY kreb. tArper emAiz &uim
mAr yAeb.
3
sutrAM emAiz elAekedr bleln/ ''etAmAedr
purxedr mDY eTek qs hbAr j keykjnek
ebeC nAo. imidynIyedr ibre lA krAr j
Bu smS elAekedr bYbhAr krebn. 4 SAeyelr
etYkiw pirbAregAI eTek 1/000 elAk ebeC nAo.
5
esKAen S Aeyelr pirbAregAI eTek emAw 12/000
qs TAkeb.
6
emAiz es 12/000 qsek yue pAWAeln. itin
tAedr se yAjk ilyAserr pu^ pInhsek
pAWAeln. pInhs tAr se pib^ @bYsAmI/ iz[
o eBrI ineln. 7Bur AedzmetA SAeyelr
elAekr imidyn
Iyedr se yu ker smS imidyn
Iy
8
elAekedr htY krl. tAr ey smS elAekedr
htY keriCl tAedr meDY iCeln ib/ erkm/ sUr/
hr
bM erb imidye nr p<Acjn rAj. tAr trbAirr
sAhAeyY ibeyAerr pu^ ibilymeko htY krl.
9
SAeyelr elAekr imidynIy SIedr bM
bAcAedr bI ker iney l. CAAo tAr tAedr
emx/ egAr bM A ijinsp^o iney l.
10
rpr tAr tAedr smS zhr bM Am puiey
idl. 11tAr smS elAekedr/ pZedr bM yue yA
epeyiCl tA iney 12iziber emAiz/ yAjk ilyAsr
bM SAeyelr A smS elAekedr kAeC l.
SAeyelr elAekr smy emAyAebr y$enr
ptYkAy izibr SApn keriCl. iw iCl iyrIehAr
pr pAer yn
$ ndIr pUbiR dek. 13Ar emAiz/ yAjk
ilyAsr bM SAeyelr entAr qsedr se
edK krAr je izibr eTek ebirey eln.
14
emAiz 1/000 qser esnApit bM 100 qser
esnApit/ yAr yu eTek iPer esiCl tAedr
it *u heyiCeln. 15emAiz tAedr bll/ ''etAmr
ekn SIelAkedr eb<ec TAket ideyeC 16ipeyAer
ibilyemr GwnAr smy sb SIelAekrA Bur
kAC eTek SAeylIy purxedr dUer sirey ideyiCl
bM esj Bur elAekedr meDY mhAmArI
heyiCl. 17Kn smS imidynIy eCeledr htY
ker. smS imidyn
Iy SIelAkedr htY ker yAedr
ekAen nA ekAen purexr se eyQn spk$ iCl.

31

18

g,nApu Sk 30:16-31:35

&uim smS yubtI emeyedr b<Acet idet pAer.


ik ekbl tKn yid tAedr se ekAen purexr
eyQn spkR n eTek TAek. 19rpr etAmr yAr
A elAekedr htY kerC tAedr etYek b
iziberr bAer sAtidn TAkeb. etAmr yid
ekblmA^ m]tedh SpzR ker TAek tAhelo
etAmAedr iziberr bAer TAket heb. tIy iden
etAmr bM etAmAedr bIr b inejedr
pib^ kreb. sm iden etAmr punrAy b
k kAj kreb. 20etAmr b etAmAedr smS
pireDy bS eDAeb. cAm/ pzm/ Tb kAeWr qtrI
ey ekAen ijins etAmr b eDAeb bM Zic
heb.
21
rpr yAjk ilyAsr qsedr bll/ ''
inymel Bu emAizek ideyeCn. inymel
essb qsedr je/ yAr yu eTek iPer AseC.
22-23
ik Aen edoy yAeb mn @bYsAmIr
spekR inym AlAd. etAmr b esAn/ rep/
iptl/ elAh/ iwn Tb sIs Aenr meDY idey
iney yAeb bM tArpr ijinselAek jl idey
pirAr kreb tAhel esel pib^ heb. yid ekAen
@bYsAmIek Aen rAK n yAy/ tAhel etAmr
b eselAek jl idey pirAr kreb. 24s m
iden etAmr etAmAedr smS jAmAkAp pirAr
kreb bM tKn etAmr Zic heb. rper etAmr
iziberr meDY Aset pAreb.
25
rper Bu emAizek bleln/ 26''&uim yAjk
ilyAsr bM smS entAr smS bIedr/ pZedr
bM qsr yue eysb @bYsAmI iney esiCl
eselA g,n kreb. 27rpr sb @bYsAmI
qsedr meDY/ yAr yue igeyiCl bM SAeyelr
bAkI A elAekedr meDY smAn BAeg BAg ker
edeb. 28yue igeyiCl mn qsedr kAC eTek
sb @bYsAmIr ikC Mz kr ihsAeb iney nAo;
es Mziw heb Bur. etYk 500 iw @bYsAmIr
je kiw ker @bYsAmI Bur heb. sb
@bYsAmIr Bu$ ) hl mAnux/ gr/ gAD bM emx.
29
qsr yu eTek luW ker eysb @bYsAmI iney
esiCl tAr eDkR BAg @bYsAmI iney nAo. rpr
sb @bYsAmI yAjk ilyAsrek idey dAo.
Mziw heb Bu r. 30bM tArpr SAeyelr
elAekedr Mezr eDRk eTek/ etYk 50 iw
@bYsAmIr j kiw ker ijins nAo. sb
@bYsAmIr meDY mAnux/ gr/ gAD/ emx Tb
ey ekAenA pZ Bu$ ) TAkeb. Mziw elbIyedr
idey dAo kAr, elbIyr Bur pib^ tAbur y
ker.
31
Bu emAizek y A|A keriCeln emAiz bM
ilyAsr iWk es metA kAj kreln. 32qsr
6/75/000 emx/ 3372/000 gr/ 3461/000 gAD/ 35bM

g,nApu Sk 31:36-32:15

164

jimiw tAedr pZedr pe( Kub peyAgI. 2 es


kAre, reb, bM gAedr pirbAregAIr elAekr
emAiz/ yAjk ilyAsr bM elAekedr entAedr
se kT bll. 3 4tAr bll/ ''AmAedr TRA
ApnAedr esbkedr enk gbAid pZ AeC bM
ey jim Bu SAeylIyedr j jy keriCeln
esiw pZedr pe( Kub peyAgI. edezr
B$u) jAygAel iCl XAerA/ dIebAn/ yAesr/
in/ ihxaebAn/ ilyAlI/ esbAm/ neb o ibeyAn.
5
tAr bll/ "yid ApnAr KuzI hy tAhel
jAygAiw AmAedr idey idet pAern. AmAedr yn
$
ndIr pr pAez iney yAebn n.
6
emAiz reb, bM gAedr pirbAregAIr
elAekedr bleln/ ''etAmrA yKn KAen SAyIBAeb
bsbAs kreb tKn ik etAmr etAmAedr BAedr
yue eyet edeb 7etAmr SAeyelr elAekedr
inrsAh krAr ecX krC ekn etAmr tAedr
inrsAh krC yAet tAr ndI pAr n hy bM
Vr tAedr ey edz ideyeCn es edz iDh, nA
ker? 8 etAmAedr iptArAo AmAr se iWk k
bYbhAr keriCl. kAedz-be,Ry edziw edKAr jnY
Aim ikC cr esKAen pAiWeyiClAm. 9 smS
elAekr ekAelr ptYk py$ igeyiCl. tAr
edziw edeKiCl bM smS elAekr SAeyelr
elAekedr twA inrsAh keriCl ey Bu tAedr
ey jAyg ideyiCeln/ esKAen eyeto tAr SV IkAr
keriCl. 10Bu elAekedr it c *u hey
it|A keriCeln
11
'imzr eTek eseC mn 20 bCr Tb tAr
ebzI byS ekAen elAk es edz edKAr numit
pAeb n ey edz Aim AhAm/ sahAk bM yAekAebr
kAeC edb bel it|A keriClAm. ik tAr
siWkBAeb AmAek nusr, kerin. sutrAM kAelb
bM iyehAzUy CA Ar ek edz pAeb n.
12
kAr, kinsIy egAIBu) iyPUir pu^ kAelb bM
nUenr pu^ iyehAzUy Buek siWkBAeb nusr,
keriCl?
13
''SAeyelr elAekedr it Bu c *u
heyiCeln. es kAre, Bu elAekedr 40 bCr
mrBUimet bAs kret bADY keriCeln. yAr Bur
ibre pApkAyRY keriCl tAedr sklek Bu
tAedr m]&uY py$ mrBUimet Guer ebAet bADY
keriCeln. 14etAmAedr iptAr ey kAj keriCeln
Kn etAmr es k kAejr punrAb]i% kreC.
etAmr pApI elAekr/etAmr ik cAo ey/ Bu
tAr elAekedr ibre Aegr eTeko Aro ebzI
yn$ ndIr pbU iR dekr pirbAregAI
*u hn 15etAmr yid Buek nusr, kr eCe
reb, bM gAedr pirbAregAIet enk dAo/ tAhel Bu SAeyelr elAekedr Aro
gbAid pZ iCl. elAekr yAesr o dIGRidenr j mrBUimet TAket bADY krebn.
igilyedr kAeC jim edeKiCl. tAr edKl ey/ BAeb etAmr smS elAekedr DbMs kreb.
32/000 SIelAk se iney esiCl. :orA essb
SIelAk yAedr ekAen purexr se eyQn spk$
iCl n. 36ey sb qsr yue igeyiCl tAedr
AepYr eDRk Mz hl 3/37/500 iw emx. 37tAr
Buek 675 iw emx ideyiCl. 38qsr 36/000 iw
gr epeyiCl. tAr 72 iw gr Buek ideyiCl.
39
qsr 30/500 iw gAD epeyiCl. tAr Buek
61 iw gAD ideyiCl. 40qsr 16/000 SIelAk
epeyiCl. tAr Buek kr iheseb 32 jn SIelAk
ideyiCl. 41Bu emAizek eymn Aedz keriCeln
es AedzmetA itin yAjk ilyAsr Bur j
skl phAr sAmI ideyiCeln.
42
qsedr ArA luit @ebYr eDRk/ y emAiz
SAeyelr elAekedr j AlAd keriCeln tA
g,n ker edKA egl. 43elAekr 3/37/500 iw emx/
44
36/000 gr/ 4530/500 gAD/ 46bM 16/000 SIelAk
epeyiCl. 47emAiz Bur j etYk 50 iw @bYsAmI
ipC kiw ker ijins ineyiCeln. r meDY pZ
bM mAnux B$u) iCl. rpr itin skl @bY
sAmI elbIyedr ideyiCeln/ kAr, tAr Bur pib^
tAbur r(,Aeb(, kretn. Bu eymn Aedz
keriCeln emAiz iWk esBAeb kAjiw kreln.
48
rpr qsedr entAr :1/000 jn purexr
$tn entAr bM 100 jn purexr $tn
entAr emAizr kAeC eln. 49tAr emAizek
bleln/ ''Amr ApnAr esbkr/ mAedr
qsedr g,n keriC. Amr tAedr kAek bAd
id in. 50sutrAM Amr etYk qsr kAC eTek
Bur phAr iney esiC. Amr esAnr qtrI
bA-bnI/ kir lMkAr/ AMiw/ mAki bM
khAr iney esiC. AmAedr Zic krAr j Buek
skl phAr edoy heC.
51
sutrAM emAiz esAn idey qtrI smS
@bYsAmI iney eselA yAjk ilyAsrek ideln.
52
1/000 jn purexr $tn entAr bM 100 jn
purexr $tn entAr ey esAn ideyiCeln tAr
emAw ojn iCl Ay 420 pA. 53qsr yu
eTek ey skl @bYsAmI iney esiCl tAr bAkI
Mz tAr inejedr kAeC ereK ideyiCl. 54it
1/000 jn purexr $tn entAedr kAC eTek
bM it 100 jn purexr $tn entAedr kAC
eTek esAn iney emAiz bM yAjk ilyAsr es
esAn smAgm tAbuet rAKeln. Bur sAmen
phAr S Aeyelr elAekedr je Si] ticH ihsAeb
iCl.

32

165
16

ik rebe,r bM gAedr pirbAregAIr


elAekr emAizr kAeC igey bll/ ''Amr AmAedr
sAnedr je KAen zhr qtrI kreb bM
AmAedr pZedr j eK<AyA ge &uleb. 17tAhel
AmAedr sAnr edez bsbAskArI A
elAekedr eTek inrAped TAket pAreb. ik Amr
Kub KuzI men igey es SAeyelr A
elAekedr sAhAyY krb ey py$ nA tAedr inejedr
edez iney Asb. 18SAeyelr etYek tAr jimr
Mz nA pAoy pyR Amr bAI iPreb n. 19y$n
ndIr pim idekr ekAen jim Amr eneb n.
y$n ndIr ekblmA^ pUbRidekr jim AmAedr.
20
sutrAM emAiz tAedr bll/ ''etAmrA yid
elAr sbwA ker/ tAhel jim etAmAedr
heb; ik etAmAr qsedr b Bur sAmen
yue eyet heb. 21etAmAedr qsr b y$n
ndI pAr kreb bM zedr edztYAg kret bADY
kreb. 22Bu AmAedr sbAek jim iDh kret
sAhAyY krAr per/ etAmr bAI iPer eyet pAer.
tKn Bu bM SAeyelr elAekr etAmAedr edAxI
men kreb n. tKn Bu etAmAedr jim inet
edebn. 23ik etAmr yid el n ker/ tAhel
etAmr Bur ibre pAp kreb bM w init
ejen rAeK ey/ etAmr etAmAedr pAepr j zAiS
pAeb. 24etAmrA etAmAedr sAnedr j zhr bM
etAmAedr pZedr j eK<AyA qtrI ker; ik
etAmr y zpT keriCel eselAo b
ekAer.
25
tKn gAedr bM rebe,r pirbAregAIr
elAekr emAizek bll/ ''AmrA ApnAr esbk/
Apin AmAedr r/ sutrAM Apin y blebn
Amr eswA krb. 26AmAedr SIr/ sAnr bM
AmAedr smS pZ igilyedr zhrelAet TAkeb.
27
ik Amr ApnAr esbkr y$n ndI pAr hb.
AmAedr Bur kTmet Amr Bur sAmen yuer
j igey yAeb.
28
sutrAM emAiz/ yAjk ilyAsr/ nUenr pu^
iyehAzUy bM SAeyelr pirbAregAIelAr smS
entAedr tAedr ibxy ined$z ideln. 29emAiz
tAedr bll/ ''gAd bM rebe,r mAnuexrA y$n ndI
pAr heb bM Bur sAmen eTek yue yAeb. tAr
etAmAedr es edz inet sAhAyY kreb bM tAedr
edezr Mz iheseb &uim igilyedr edz idey edeb.
30
tAr it|A kereC ey knAn edz iDkAr kret
tAr etAmAedr sAhAyY kreb. ik yid tArA
etAmAedr qsedr se pAr n hy tAhel tAr
ekblmA^ knAen kiw ep(Ak]t eCAw jimr Mz
pAeb.
31
gAd bM rebe,r elAekr %r idl/ "Bu
y Aedz kereCn iWk esw krAr j Amr

g,nApu Sk 32:16-33:6

itit keriC. 32Amr Bur sAmen y$n ndI


pAr hey knAn edez yAb/ ik yn
$ ndIr pUbiR dekr
edz hl AmAedr Mz.
33
sutrAM gAedr elAekedr/ rebe,r elAekedr
bM mn>iz pirbAregAIr eDRk elAkek emAiz
es edz ideyiCeln. :mn>iz iCeln eyAexePr pu^.
emArIyedr rAj sIehAenr rAjY bM bAzenr rAj
oegr rAjY es edezr B$u) iCl. jAygAr
AezpAezr smS zhr edezr B$u) iCl.
34
gAedr elAekr dIebAn/ wAerA o erAeyr
bM 35waAerA-ezAPn/ yAesr o ygaibh bM 36qbin o qb-hAr, zhril Kub z) AcIr idey
ge &ueliCl bM pZedr j eK<AyA qtir
keriCl.
37
rebe,r elAekr ihxa e bAn/ ily A lI/
ikiryATiym/ 38neb/ bAla-imeyAn bM isbam zhr
ge &ueliCl. tAr tAedr punRgiWt zhrelAr
Aegr nAmelA ereKiCl ik neb bM bAlaimeyAenr nAm pirbt$n keriCl.
39
mn>izr pu^ mAKIerr pirbAregAIr elAekr
igilyed igey esKAen bsbAskArI emArIyedr
prAijt keriCl. 40es kAre, emAiz mn>iz
pirbAregAIr mAKIrek igilyd ideln bM tAedr
pirbAr esKAen SAyIBAeb bsbAs Zr krl. 41mn>iz
egAIr yAyIr esKAenr eCAew eCAew AmelAek
iDkAr krl. rpr es Amelr nAm ideyiCl
yAyIerr zhr skl. 42knA bM r kAeCr eCAew
eCAew zhrelAek enAbh prAijt keriCl. rpr
es inejr nAmAnu s Aer es jAy g Ar nAmkr,
keriCl.

imzr eTek S Aeye lr yA^A


emAiz bM hAerA, imzr eTek SAeyelr
elAekedr en idey ibiB del BAg ker
iney igeyiCeln. 2tAr ey jAygAelAet m,
keriCl/ Bur A| nuyAyI emAiz es jAygAel
spekR ileKiCeln. tAedr yA^Ar pyRAyil KAen
edoy hl
3
Tm mAesr 15tm iden tAr rAimexx tYAg
keriCl. esidn skAel inS A rpebR r per
SAeyelr elAekr jeyr BIet tAedr hAt <c
ker imzr eTek ebirey esiCl. imzerr smS
elAk tAedr edeKiCl. 4 Bu yAedr htY keriCeln
es TmjAtedr imzrIyr es smy kbr idiCl.
imzerr edbge,r ibreo Bu t A r ibcAr
ediKeyiCeln.
5
S A ey e lr elAekr rAimexx tYAg ker
sueOAetr ee yA^ keriCl. 6sueOA eTek tAr
Temr idek yA^ keriCl. elAekr esKAen

33

g,nApu Sk 33:7-52

166

mrBUimr Ae izibr SApn keriCl. 7 tAr Tm


tYAg ker pI-hhIerAetr idek yA^ keriCl.
jAy g Aiw bAl-sePAenr kAeC iCl. elAekr
imgaedAelr kAeC izibr SApn keriCl. 8 elAekr
pI-hhIerAt tYAg ker smue@r mDY idey ehewiCl.
tAr mrBUimr idek igeyiCl/ rpr itnidn Der
Tm mrBUimr mDY idey ehewiCl. elAekr mArA
nAmk SAen izibr SApn keriCl.
9
elAekr mArA tYAg ker lIem igeyiCl bM
esKAen izibr Spn keriCl. esKAen 12 iw J,RA
bM 70 iw eKjur gAC iCl.
10
elAekr lIm tYAg ker sUP sAgerr kAeC
izibr SApn keriCl.
11
sUP sAgr tYAg krAr per elAekr sIn
mrBUimet izibr SApn keriCl.
12
rpr sIn mrBUim tYAg ker dpakAet izibr
SaApn keriCl.
13
dpka tYAg ker AlUez izibr SApn keriCl.
14
AlUz tYAg ker rPIdIem izibr SApn
keriCl. es SAen elAekedr pn krAr peyAgI
ekAen jl iCl n.
15
elAekr rPIdIm tYAg ker sIny mrBUimet
izibr SApn keriCl.
16
sIny mrBUim tYAg ker ikeA-h%AbAet izibr
SApn keriCl.
17
elAekr ikeA-h%Ab tYAg ker heserAet
izibr SApn keriCl.
18
heserAt tYAg krAr per irmAet izibr
SApn keriCl.
19
irm tYAg ker ireA,-epres izibr SApn
keriCl.
20
ireA,-eprs tYAg ker ilbn
a Aet izibr SApn
keriCl.
21
ilban tYAg ker irsa s Aet izibr SApn
keriCl.
22
irsas tYAg ker kehlATAy izibr SApn
keriCl.
23
kehlATA tYAg ker ezPr pbRet izibr SApn
keriCl.
24
ezPr pbRt tYAg ker hrAdAet izibr SApn
keriCl.
25
hrAdA tYAg ker meKelAet izibr SApn
keriCl.
26
meKelA tYAg ker thet izibr SApn
keriCl.
27
th tYAg ker etrhet izibr SApn keriCl.
28
etrh tYAg ker imket izibr SApn
keriCl.
29
imk tYAg ker hzaemAnAet izibr SApn
keriCl.

30

hzaemAn tYAg ker emAexerAet izibr SApn


keriCl.
31
emAexerA tYAg ker benyAken izibr SApn
keriCl.
32
benyAkn tYAg ker ehAra-higdaged izibr SApn
keriCl.
33
ehAra-higdaged tYAg ker ywabATAet izibr
SApn keriCl.
34
ywabAT tYAg ker eA,Aet izibr SApn
keriCl.
35
eA, tYAg ker iseyAn-egber izibr
SApn keriCl.
36
iseyAn-egbr tYAg ker sIn mrBUimr
kAedez izibr SApn keriCl.
37
kAedz tYAg ker ehAer izibr SApn keriCl.
edAm edezr sImAe pbRtiw iCl. 38yAjk
hAerA, Bur kT mA ker ehAr pbRetr oper
igeyiCeln. es jAygAy pm mAesr Tm iden
hAerA, mAr igeyiCeln. SAeyelr elAekr imzr
tYAg krAr per esiw iCl 40 tm bCr. 39ehAr
pbRetr oper mAr yAoyAr smy hAerAe,r bys
iCl 123 bCr.
40
knAn edezr enegeB rAd nAem kiw zhr
iCl. es zher knAenr rAj ZeniCeln ey
SAeyelr elAekr AseC. 41elAekr ehAr pbRt
tYAg keriCl bM sla e mAnAet izibr S A pn
keriCl.
42
elAekr slaemAn tYAg ker pUenAen izibr
SApn keriCl.
43
pUenAn tYAg ker oebAet izibr SApn keriCl.
44
oeb tYAg ker yI-bArIem izibr SApn
keriCl. jAygAiw emAyAb edezr sImAe
biSt iCl.
45
elAekr yIm :yI-bArIem tYAg ker
dIebAn-gAed izibr SApn keriCl.
46
dIebAn-gAd tYAg ker laemAn-idbLATiyem
izibr SApn keriCl.
47
laemAn-idbLATiym tYAg ker nebAr kAeC
bArIm pbRetr oper izibr SApn keriCl.
48
bArIm pbRt tYAg ker emAyAebr y$n
ptYkAy izibr SApn keriCl. iyrIehAr pr
pAer y$n ndIr kAeC jAygAiw iCl. 49tAr
emAyAebr y$n ptYkAy y$n ndI brAbr izibr
SApn keriCl. tAedr izibr qb-iyzIemA eTek
Aebl-izwIm py$ ibS]t iCl.
50
es SAen Bu emAizek bleln/ 51''SAeyelr
elAekedr kTAil belA etAmr y$n ndI
pAr hey knAenr BYer ebz kreb. 52esKAnkAr
iDbAsIedr etAmrA dUr ker edeb. etAmr tAedr
smS eKAdA kr mUi%$ o itmAedr DbMs kreb

g,nApu Sk 33:53-35:5

167
bM tAedr pUjAr smS cSAnel DbMs kreb.
53
etAmr es jAy g iDkAr ker esKAen
SAyIBAeb bsbAs kreb/ kAr, Aim es jygAiw
etAmAedr idiC. jAygAiw ekblmA^ etAmAedr
egAIilr heb. 54etAmAedr egAIr etYek
edezr Mz pAeb. etAmr G<uiw ecel isA eneb
ekAn pirbAr edezr ekAn Mz pAeb. b pirbAr
edezr b Mz pAeb. eCAew pirbAr edezr eCAw
Mz pAeb. cAl G<uiw ediKey edeb ekAn pirbAr
edezr ekAn Mz pAeb. etYk pirbAregAI edez
tAr Mz pAeb.
55
"etAmr yid edezr iDbAsIedr edz CAet
bADY n kr teb yAedr etAmrA TAket edeb/ tAr
etAmAedr sAmen cr sms iney Aseb. tAr
heb etAmAedr ecAeK bAilr metA bM etAmAedr
pAez k<AwAr met heb. etAmr eyKAen bAs kreb
esKAen tAr cr sms iney Aseb. 56etAmr
yid smS elAekedr etAmAedr edez TAket
dAo/ tAhel Aim tAedr it y kret eceyiClAm
t etAmAedr it kreb.
knAenr sImA
Bu emAizek bleln/ 2 ''SAeyelr
elAekedr Aedz dAo. etAmr knAn
edez AseC. etAmr edzek prAijt kreb.
etAmr sm knAn edziwek iDh, kreb. 3di(,
idek etAmr edAemr kAeC sIn mrBUimr ikC
Mz pAeb. lb, sAgerr di(, Ae etAmAedr
di(, sImA Zr heb. 4 iw *bbIemr di(,
idk it*m kreb. iw sIn mrBUimr mDY idey
yAeb kAedz-be,Reyr bM tArper hsr-d bM
tArper iw saemAenr mDY idey yAeb. 5saemAn
eTek sImA imzerr ndI pyR ibS]t heb
bM iw ezx heb BUmDYsAger. 6 etAmAedr pim
sImA heb BUmDYsAgr. 7 etAmAedr %r sImA
Zr heb BUmDYsAgr eTek bM iw ibS]t heb/
ehAr pbRt ilbAenAn py$. 8 ehAr pbRt eTek iw
elebA hmAt py$ yAeb bM tArper sdAd py$.
9
rpr es sImA isePA, py$ yAeb bM iw
ezx heb hsr-nen. sutrAM esiw etAmAedr %r
sImA. 10etAmAedr pUbR sImA Zr heb hsr-nen
bM iw zPAm pyR yAeb. 11zPAm eTek sImAiw
enr pUbR eTek irbLA pyR yAeb. sImAiw iker
edr pAez pAhAer sImA brAbr ibS]t heb.
12
rpr sImAiw y$n ndIr sImA brAbr ibS]t
TAkeb. iw lb, sAger igey ezx heb. elA
hl etAmAr edezr cArDAerr sImAn.
13
es kAre, emAiz SAeyelr elAekedr
Aedz ideyiCeln/ " es edz eyiw etAmr
pAeb bM nyiw egAI o mn>izr egAIr eDRekr

34

meDY BUimiwek BAg ker edoyAr j etAmr G<uiw


cAleb. 14reb, o gAedr pirbAregAI bM mn>iz
pirbAregAIr eDRk tAedr edz ebeC ineyeC. 15
iw bM eDRk pirbAregAI iyrIehAr kAeCr edz
ineyiCl. tAr yn
$ ndIr pUbR idekr jim ineyiCl.
16
rpr Bu emAizek bleln/ 17''edz BAg ker
edoyAr kAej/ smS elAekr etAmAek sAhyY
kreb yAjk ilyAsr/ nUenr pu^ iyehAzUy bM
18
smS pirbAregAIr entAr. esKAen etYk
pirbAregAI eTek kjn ker ent TAkebn.
smS elAekr edz BAg kreb. 19el hel
entAedr nAm
iyhd pirbAregAI eTek iyPUir pu^ kAelb.
20
izimeyAenr pirbAregAI eTek Ihedr pu^
zmUeyl.
21
ibAmIn pirbAregAI eTek ikzaelAenr pu^
lIdd.
22
dAenr pirbAregAI eTek ygailr pu^ buiO.
23
eyAexePr %rpurxedr mDY eTek mn>izr
pirbAregAI eTek ePAedr pu^ hIeyl.
24
Piym pirbAregAI eTek izenr pu^
kmUeyl.
25
sbU l U n pirbAregAI eTek p,R e kr pu ^
lIxAP,.
26
xAKr pirbAregAI eTek sa s enr pu ^
plaiweyl.
27
Aezr pirbAregAI eTek zelAimr pu^ hIhd .
28
nAil pirbAregAI eTek Ihedr pu^
pdehl.
29

SAeyelr elAekedr meDY knAenr jim BAg


ker edoyAr j Bu smS elAekedr menAnIt
keriCeln.
elbIye dr zhr
Bu emAizr se kT bleln. iw heyiCl
iyrIehAr pr pAer y$n ndIr kAeC
emAy A ebr y$ n ptYkAy . Bu bleln/
2
''SAeyelr elAekedr bel/ tAedr jimr Mz
eTek ikC zhr elbIyedr idet. SAeyelr
elAekedr ic smS zhr bM tAr AezpAezr
pZcAre,r peyAgI jimil elbIyedr idey
edoy. 3elbIyr smS zher bAs kret s(m
heb. Ar elbIyedr smS egAr bM A pZ
zherr AezpAezr cAre,ApeyAgI BUim eTek KAdY
sMh kret s(m heb. 4ey pirmA, jim etAmr
elbIyedr edeb/ t hl zherr AcIerr eTek 1/500
Puw bAerr smS jim. 5 CAAo zherr pUbRidekr
3/000 Puw dUr pyR smS jim/ zherr di(,
idekr 3/000 Puw dUr pyR smS jim/ zherr

35

g,nApu Sk 35:6-33

168

pim idekr 3/000 Puw dUr pyR smS jim/


bM zherr %r idekr 3/000 Puw dUr py$
smS jim elbIyedr heb. : smS jimr mAJKAen
zhriw TAkeb. 6 zhrelAr meDY Cyiw zhr
heb inrAp%Ar j. yid ekAen bYi) GwnAce*
kAek htY ker/ tAhel es bYi) tAr inrAp%Ar
j smS zher pAiley eyet pAer. Cyiw
zhr CAAo/ etAmr elbIyedr Aro 42 iw zhr
edeb. 7sutrAM etAmr emAw 48 iw zhr elbIyedr
edeb. zhrelAr cArDAerr jimo etAmr tAedr
edeb. 8 SAeyelr b pirbAril jimr b Mz
pAeb. eCAew pirbAregAIel jimr eCAew Mz
pAeb. sutrAM b pirbAregAIil ebzI zhr bM
eCAw pirbAregAIil km zhr elbIyedr edeb.
9
rpr Bu emAizek bleln/10''elAekedr bl
etAmr y$n ndI pAr hey yKn knAn edez ebz
kreb/ 11tKn sur(Ar zhr ihsAeb etAmr b
ikC zhr ebeC eneb. yid ekAen bYi) GwnAce*
kAek htYA ker/ tAhel es tAr sur(Ar j
zhrelAr ey ekAen kiwet pAiley eyet
pAer. 12m]t bYi)r pirbAerr yAr itezAD inet
cAy mn ey kAerA kAC eTek es inrAped TAket
pAreb. AdAlet tAr ibcAr hoy py$ es inrAped
TAkeb. 13esKAen Cyiw sur(Ar zhr TAkeb. 14
zhrelAr meDY itniw zhr y$n ndIr pUbRidek
TAkeb bM itniw TAkeb y$n ndIr piem knAn
edez. 15SAeyelr nAgirkedr je bM ibedzI
o pyRwkedr j zhrel heb inrApd jAyg.
smS elAekedr meDY ekAen bYi) yid GwnAce*
kAek htY ker/ teb es zhrelAr ey ekAen
kiwet pAiley eyet s(m heb.
16
''yid ekAen bYi) elAhAr S bYbhAr ker
kAek mn AGAt ker ey es bYi) mAr yAy/
teb es bYi)ek b mret heb. 17yid ekAen
bYi) mn ekAen SrK eny bM t idey yid
es kAek htY ker/ tAhel es bYi)ek b
mret heb. :ik SrKiw eyn b es
pirmAepr hy eyiwek elAekedr htY krAr kAej
sADAr,BAeb bYbhAr kr eyet pAer. 18yid ekAen
bYi) kAek htYA krAr je ekAen kAeWr wker
bYbhAr ker/ y idey htY kr yAy/ tAhel es
bYi)ek b mret heb. :kAeWr wkerAiw eyn
b kiw S hy eyiwek elAekr sADAr,t>
elAekedr htY krAr kAej bYbhAr ker. 19m]t
bYi)r pirbAerr kjn sds es htYAkArIr
epCen tA ker tAek htY kret pAer.
20-21
''ekAn bYi) yid tAr hAt idey kAek
mn AGAt ker ey tr m]&uY hy Tb yid es
kAek DAOA idey htY ker b yid ekAenA ikC
Ce tAek htY ker bM htYAkArI esiw G],Abzt>

ker tAhel es kjn KunI. tAek b htY


kr ic. m]t bYi)r pirbAerr ey ekAen kjn
sds es htYAkArIr pAAbn ker tAek htY
kret pAer.
22
''ik kjn bYi) B$AgYbzt> ekAenA
bYi)ek htYA kret pAer. es bYi) inht bYi)ek
G], krt n/ iw ekblmA^ kiw GRwn iCl.
Tb/ kjn bYi) ekAen ikC Cet pAer bM
GRwnA*em ekAenA bYi)ek htY kret pAer
es kAek htYA krAr j pirkn ker in.
23
Tb yAr Ar mAr yAy mn ekAn pATr n
edeK kAerAr per ePel bM es pATrKiwr
AGAet yid bYi)iw Kun hy Tc es bYi) kAek
htY krAr j pirkn kerin. 24yid esiw hy/
tAhel mlIek b iSr kret heb ik kr
ic. mlIr AdAlt b isA eneb ey
m]t bYi)r pirbAerr ekAenA sds es bYi)ek
htY kret pAer ik n. 25mlI yid m]t bYi)r
pirbAerr kAC eTek KunIek r( krAr isA
eny/ tAhel mlI b tAek tAr sur(Ar zher
iPirey iney yAeb bM pib^ etelr Ar iBix)
mhAyAjk mAr yAoy pyR htYAkArI b esKAen
TAkeb.
26-27
''es bYi) tAr zherr sur(Ar sImAnAr
bAer b yAeb n. yid es es sImAnAelAr
bAer yAy/ bM yid m]t bYi)r pirbAerr ekAen
sds tAek Dret pAer bM tAek htY ker/ tAhel
es sds htYAr j edAxI heb n. 28ey bYi)
GRwnA*em ekAenA kjnek htY keriCl/ es
mhAyAjk mAr yAoy py$ b tAr sur(Ar
zher TAkeb. mhAyAjk mAr yAoyAr per es tAr
inejr jAy g Ay iPer eyet pAer. 29etAmAr
elAekedr smS zher icrkAelr j elA
ibcAr ibiD heb.
30
''yid esKAen keykjn sA(I TAek tAhel
kjn htYAkArIek m]&uYd edoy ic. kjn
sA(I TAkel ekAen bYi)ek m]&uYd edoy yAeb
n.
31
''yid ekAen bYi) KunI hy/ tAhel tAek b
m]&uYd edoy ic. TR h, ekAer tAr zAiSr
ekAen kAr pirbtn
$ ekAerA n. es KunIek b
htY kr ic.
32
''yid ekAen bYi) kAek htYA ker sur(Ar
zherr ekAen kiwet pAiley yAy/ tAhel tAek
bAIet iPer eyet edoyAr j ekAen TR h,
ker n. mhAyAjk mAr yAoy py$ es bYi)
b es zher TAkeb.
33
''inrprAeDr re) etAmAr edezr sbRnAz het
ido n. yid ekAen bYi) kAek htYA ker/ tAhel
es prAeDr kmA^ zAiS hl es KunIr m]&u Yd.

169
ekAen kAr zAiS edzek es prAD eTek
mu) kret pAreb n. 34Aim Bu? Aim S Aeyelr
elAekedr se bAs kir. Aimo es edez TAkeb/
sutrAM inrprAD elAekedr re) iwek pib^
ker n.
slPAedr emeye dr jim
mn>iz iCeln eyAexePr pu^. mn>izr pu^
iCeln mAKIr. mAKIerr pu^ iCeln igilyd.
emAiz bM SAeyelr pirbAregAIr entAedr se
kT blAr j igily d pirbAerr entAr
igeyiCeln. 2tAr bleln/ ''G<uiw ecel jim inet
Bu AmAedr Aedz keriCeln. mhAzy/ Bu
AmAedr Aedz keriCeln ey slPAedr jim tAr
kArA pAeb. slPAd AmAedr BA iCeln. 3het
pAer/ A pirbAregAIr ey ekAenA kiwr eTek
kjn bYi) slPAedr kAedr meDY ekAenA
kjnek ibey kreb. es jim ik tAhel AmAedr
pirbAerr bAer cel yAeb es pirbAregAIr
elAekr ik es jim pAeb G<uiw ecel Amr ey
jim epeyiClAm/ esiw ik Amr hArAebA 4 elAekr
tAedr jim ib*I kret pAer. ik juiblI
bCersmS jim es pirbAregAIr kAeC iPer Aes
yAr k]t esiwr mAilk. es smy/ slPAedr
kAedr jim ek pAeb AmAedr pirbAr ik es
jim icrkAelr j hArAeb
5
emAiz SAeyelr elAekedr Aedz

36

g,nApu Sk 35:34-36:13

ideyiCeln. Aedziw iCl Bur kAC eTek


pAoy. "eyAexePr pirbAerr elAekrA yA bleC t
iWk. 6 slPAedr kAedr it Bur Aedz hl
yid etAmr kAek ibey kret cAo/ tAhel
etAmr b etAmAedr inejedr egAIr kAek
ibey kreb. 7 kAer SAeyelr elAekedr
meDY k pirbAregAI eTek pirbAregAIet
jim hSAirt heb n. etYk SAeylIy tAr
pUbRpurexr iDkArBu) jim rAKeb. 8 bM yid
ekAen SIelAk tAr iptAr jim pAy/ tAhel es
b tAr inejr egAIr kAek ibbAh kreb.
kAer etYk bYi) tAr pUbp
R r
u exr iDkArBu)
jim rAKeb.
9
"sutrAM/ SAeyelr elAekedr meDY k egAI
eTek pirbAregAIet jim b hSAirt
heb n. etYk SAeylIy tAr inejr pUbRpurexr
iDkArBu) jim rAKeb.
10
slPAedr kAr emAizek edoy Bur Aedz
mA keriCl. 11es kAre, slPAedr kAr mhl/
itsRA/ hgalA/ im/ bM enAy pirbAer tAedr
iptAr idekr/ |Ait BAedr ibbAh keriCl. 12tAedr
SVAmIr iCl mn>iz pirbAregAIr B$u)/ es
kAre, tAedr jim tAedr iptAr pirbAr bM
pirbAregAIr iDkAer iCl.
13
sutrAM elA hl An bM Aedz y
iyrIehAr pr pAer/ y$n ndIr pAez emAyAebr
y$n ptYkAy Bu emAizek ideyiCeln.

170

i tIy ibbr,
emAiz S Aeye lr elAekedr se kT bleln
emAiz S Aeyelr elAekedr bAt$ ideyiCeln.
smy tAr y$n ndIr pUbRidekr mrBUimet/
y$n ptYkAy iCl. iw iCl sUePr pr pAer/
yAr kidek pAr, mrBUim Ar idek etAPl/
lAbn/ heserA bM dIxAhb zhrelA.
2
esyIr pbRtmAlAr mDY idey ehAerb :sIny
pbRt eTek kAedz be,Ry pyR eyet mA^ gAer
idn lAeg. 3ik SAeyelr elAekedr imzr tYAg
krAr pr eTek tAedr SAen As py$ 40
bsr it*A heyeC. 40 tm bserr kAdz
mAesr Tm iden emAiz elAekedr se kT bleln.
Bu y A|A keriCeln/ emAiz tAr smSwA tAedr
bleln. 4 hl Bur sIehAn bM ogek prAijt
krAr perr GwnA. :sIehAn iCeln emArIyedr
rAj/itin ihxaebAen bAs kretn. og iCeln
bAzenr rAj/ itin XAerA bM i@yIet bAs
kretn. 5 SAeyelr elAekr y$n ndIr pUbRidek
emAyAeb TAkkAlIn emAiz Verr Aedzilr
ibSAirt bYAKY kret Zr kreln. itin bleln
6
''ehAerb pbRet Bu AmAedr Vr Aedz ker
beliCeln/ 'etAmr yeTX smy pbRet bAs
kereC. 7emArIy elAekr eyKAen bAs ker es
pAhAI edez yAo. esKAen AezpAezr smS
jAygAet yAo. y$n ptYk/ pAhAI edz/
piemr FAlu l/ enegB bM smu@tIer yAo.
knAn bM ilbAenAenr mDY idey b]h ndI PrA
pyR yAo. 8edeK/ Aim etAmAedr es edz idiC.
yAo bM es edziw iDkAr kr. Aim zpT
keriClAm ey es jim etAmAedr pUbRpurxedr
AhAm/ sahAk bM yAekAbek edb. Aim zpT
keriClAm ey es jim Aim tAedr bM tAedr
%rpurxedr edeb.

emAiz entAedr ebeC ineln


emAiz bleln/ ''es smy Aim beliClAm ey
AmAr kAr pe( etAmAedr BAr enoy sb ny.
10
Bu etAmAedr V r elAksMKY Aro b]i
kereCn/ Ar tA Aj etAmAedr sMKY AkAezr
gi,t tArAr met. 11Bu/ etAmAedr pUbRpurxedr
Vr etAmAedr sMKY Kn y reyeC tAr eTek
1/000 , b]i krn. itin iWk eymn zpT
keriCeln/ esBAeb etAmAedr AzIbRAd krn.

12

ik Aim k etAmAedr dAiy inet pAreb


n bM etAmAedr skl smsAr smADAn kret
pAreb n. 13es kAre, etAmrA etYk pirbAregAI
eTek keykjn elAkek ebeC nAo/ Aim tAedr
etAmAedr ent ihsAeb menAnIt krb. ib|
elAekedr ebeC nAo yAedr ebADzi) bM iB|t
AeC.
14
''etAmr beliCel/ 'Apin y beleCn eswA
krA BAel heb.
15
''su t rAM etAmAedr pirbAregAI eTek
etAmAedr inbRAict |AnI bM sAint elAekedr
iney Aim tAedr etAmAedr ent hbAr j inyu)
keriClAm. kAer/ Aim etAmAedr 1000 jn
elAekr j ent/ 100 jn elAekr j ent/ 50
jn elAekr j ent/ 10 jn elAekr j entAr
bYbS keriClAm. CAAo Aim etAmAedr etYk
pirbAregAIr j cpdAiDkArI bYi) ineyAg
keriClAm.
16
''es smy/ Aim o skl ibcArkedr
beliClAm/ 'inejr elAekedr meDY ey sb yui)tekRr
AdAn dAn heb esel BAel ker ZenA. etYkiw
Gwn ibcAr krAr smy inrep( heb. smsYAiw jn
SAeylIy elAekr meDY ehAk Tb kjn
S AeylIy bM kjn ibedzIr meDY ehAk/ tAet
bSAr ekAen eBd heb n. etAmr b
etYkiw Gwn inrep(BAeb ibcAr kreb. 17ibcAr
krAr smy kKn kjn bYi)ek er eTek
ebzI r pU,R men kreb nA. etYk bYi)r smAn
ibcAr kreb. ekAen bYi)r spekR BIt heb n/
kAr, etAmAedr isA Verr kAC eTek As
isA. ik yid ekAen Gwn ibcAr kr etAmAedr
pe( Kub kiWn hy/ tAhel esiw AmAr kAeC iney
es; bM Aim esiwr ibcAr kreb. 18es k
smy/ Aim etAmAedr b kr,Iy A kt$bY
spekRo beliClAm.

cerr knAen egl


''tKn Amr AmAedr Bu Vrek mA
keriClAm. Amr ehAerb pbRt tYAg keriClAm
bM emArIy elAekedr pAbRtYedz iBmueK yA^
keriClAm. etAmr ey b bM sAMGAitk kiw
mrBUim edeKiCel/ tAr mDY idey Amr kAedzbe,Rey esiClAm. 20tKn Aim etAmAedr beliClAm/
19

i tIy ibbr, 1:21-44

171
'etAmrA Kn emArIyedr pAbRtY edez eseC.
Bu AmAedr Vr AmAedr edz dAn krebn.
21
edeK/ oiw oKAen AeC? oper yAo bM
inejedr j etAmr o edziwek iDkAr ker?
Bu etAmAedr pUbRpurxedr Vr/ etAmAedr iw
kret beliCeln; sutrAM By epo n/ ekAen ikCr
spekR i hey n?
22
''ik etAmr skel AmAr kAeC es
beliCel/ 'Tem edziwek nus An ker edKAr
j ikC elAkek Amr pAWA. rpr tAr iPer
es AmAedr ekAn peT ron idet heb bM
ekAn ekAn zher eyet heb tAr sAn edeb.
23
''AmAr SAb BAl elegiCl. es kAre,
Aim etAmAedr etYk pirbAregAI eTek kjn
ker emAw bAerAjn elAkek ebeC ineyiClAm.
24
rpr tAr es jAygA tYAg ker pAbRtY edezr
oper eWiCl bM tAr ekAl ptYkAy es
iwr nusAn keriCl. 25tAr es edz eTek
ikC Pl sMh ker esel iney AmAedr kAeC
iPer es sMbAd idey bll/ 'Bu AmAedr
Vr ey edz ideCn/ es %m edz?
26
''ik etAmr es edezr BYer eyet
SVIkAr keriCel. etAmr etAmAedr Bu Verr
A|Ar ibrAcAr, keriCel. 27etAmr etAmAedr
tAbuet iBeyAg ker beliCel/ 'Bu AmAedr G],
kern? itin AmAedr imzr eTek ebr ker iney
esiCeln yAet emArIyr AmAedr DbMs kret
pAer? 28Amr Kn ekATAy eyet pAir. AmAedr
BAeyr :bAerAjn cr tAedr teTYr Ar AmAedr
BIt kereC. tAr beliCl esKAnkAr iDbAsIr
AmAedr &ulnAy enk b bM lV. zhrel
b bM tAedr AcIrel AkAezr smAn <c
bM Amr esKAen !dtYAkAr elAko edeKiClAm?
29
''tKn Aim etAmAedr beliClAm/ 'etAmr
mn>(u hey n? skl elAekedr spekR BIt
hey n? 30Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr Aeg
Aeg yAebn bM etAmAedr hey yu krebn. imzer
etAmAedr ecAeKr sAmen itin y keriCeln/ KAeno
itin es k kAj krebn. 31etAmr esKAen
bM mrBUimet tAek etAmAedr sueK eyet
edeKiCel. etAmr edeKiCel eyBAeb kjn ipt
tAr pu^ek bhn ker iney yAy/ iWk esBAeb Bu
etAmAedr Vr/ etAmAedr bhn keriCeln. SAen
ep<QeCAen pyR smS rASA Bu etAmAedr inrAped
iney esiCeln.
32
''ik t se%vo etAmr etAmAedr Bu Verr
oper AS rAKet pAerAin? 33Tc etAmedr
me,r smy etAmAedr izibr SApenr pyu)
jAyg K<uej ebr krAr j itin etAmAedr Aeg
igeyiCeln. ey rAS idey etAmAedr yAoy ic

esiw dzRenr j itin rAe^ Aenr mDY idey


bM idenr eblAy emeGr mDY idey etAmAedr sAmen
igeyiCeln.
elAekr knAen ebezr nm
u it epl nA
''etAmAedr iBeyAg Bu ZeniCeln bM itin
et c (u heyiCeln. itin k kiWn it|A
ker beliCeln/ 35'etAmAedr pUbp
R r
u xedr kAeC Aim
ey it|A keriClAm/ es %m edez etAmr m
elAekr yAr Kn eb<ec AeC/ tAr ek ebz
kreb n. 36ekblmA^ iyPir pu^ kAelb es
edz edKet pAeb. kAelb ey jAyg idey ehew
igey i Cl es jAy g Aim tAek bM tAr
%rpurxedr edeb. kAr,/ AmAr ined$zmet
kelb sb kAj keriCel.
37
"etAmAedr j Bu AmAr opero *u
heyiCeln. itin AmAek beliCeln/ 'emAiz &uimo
edez ebz kret pAreb n. 38ik etAmAr
shAyk/ nUenr pu^iyehAzUy o edez ebz kret
pAreb. iyehAzUyek sAiht ker/ kAr, edziwek
iDkAr krAr j es SAeyelr elAkedr en
idey igey iney yAeb.
39
"bM Bu AmAedr beliCeln/ 'etAmr
beliCel/ etAmAedr sAnr etAmAedr zedr Ar
pht heb; ik o sAnr o edez ebz
kreb. etAmAedr Buelr j Aim etAmAedr
sAnedr edAxAerAp kir n/ kAr, ekAnw iWk
bM ekAnwA Bul esw ebAJAr pe( tAr Kno
enk izZ. es kAre, Aim tAedr o edz edb
bM tAr tA iDkAr kreb. 40ik etAmr sUP
sAger yAoyAr rAS Der mrBUimet iPer yAo.
41
"tKn etAmr beliCel/ 'emAiz/ Amr Bur
ibrAcr, ker pAp keriC; ik Kn Amr yAb
bM yu kreb/ iWk eymniw AmAedr Bu Vr/
AmAedr Aeg A|A keriCeln. tKn etAmr
etYek etAmAedr S &uel ineyiCel. eBebiCel
ey/ es pAbRtY edez igey esiwek iDh, kr
Kub shj kAj heb.
42
''ik Bu AmAek beliCeln/ 'elAekedr
oper eyet bM esKAen igey yu kret bAr,
ker/ kAr, Aim tAedr se TAkeb n bM
tAr tAedr zedr kAeC prAijt heb?
43
''Aim etAmAedr es kTA bllAm/ ik etAmr
ezAenAin. etAmr Bur A|A pAln kret SV IkAr
keriCel. etAmr eyAgY n hey es kAej hAt
ideyiCel bM operr pAbt
R Y edezr BYer ebz
44
keriCel. ik esKAen bsbAskArI emArIy
elAekrA etAmAedr ibre yu krAr j ebirey
esiCl. tAr etAmAedr epCen tAA kr k
J<Ak emQmAiCr met iCl. esyIr eTek hmR py$
34

i tIy ibbr, 1:45-2:25

172

smS rAS tAr etAmAedr tAA keriCl. 45tKn


etAmr iPer esiCel bM Bur kAeC sAhAeyYr
j ek<ediCel. ik Bu etAmAedr kAAy mn ideln
nA/ etAmAedr ekAen kT Zneln nA. 46Ar etAmr
kAedez dIGR smy itbAiht keriCel.
S Aeye lr elAekrA mrBU imet dIGiR dn
Der Geu riCl
''tArpr Bu AmAek y kret beliCeln/ es
nusAer AmrA sUP sAger yAoyAr rAS idey
mrBUimet iPer igeyiClAm. esyIr pbRtmAlAek
c*AkAer ebXn ker Amr dIGRidn Der m,
keriClAm. 2 tKn Bu AmAek beliCeln/ 3'
pbRtmAlAek iGer etAmr bidn Der m, kerC.
%r idek Guer yAo. 4elAekedr kTAel
bl etAmr esyIr edezr mDY idey yAeb.
edziw etAmAedr A Iy ex-r %rpurexr.
tAr etAmAedr By pAeb. tA etAmr sAbDAn heb.
5
tAedr se yu ker n. tAedr edezr ekAen
Mz Aim etAmAedr edeb n mn ik r k
Puw pirmA,o ny. kAr, Aim exQek esyIerr
pAbRtY edziw tAr inejr edz ihsAeb ideyiC.
6
etAmr tAedr kAC eTek wAk idey KAbAr iken
KAeb bM jl iken pAn kreb. 7men rAKeb ey
etAmr y kereC tAr etYkiw kAej Bu
etAmAedr Vr etAmAedr AzIbRAd kereCn.
b]h mrBUimr mDY idey etAmAedr hAwAr Kbr itin
jAenn. 40 bCr Der Bu etAmAedr Vr
etAmAedr se AeCn. tA etAmAedr ekAn ikCr
BAb hyi n. 8es kAre, Amr esyIer bsbAskArI
ex-r elAekedr TRA AmAedr A Iyedr
sAmen idey cel eglAm. yn
$ ptYk eTek l
bM iseyAn egberr zher yAoyAr rAS tYAg
ker Amr emAyAebr mrBUimet yAoyAr rASAr
idek GueriClAm.

Ar-a S Aeyl

''Bu AmAek beliCeln/ 'emAyAeb elAekedr


kX ido n/ tAedr ibre yu Zr ker n/
tAedr edezr ekAen Mz Aim etAmAedr edeb
n. tAr elAewr %rpurx bM Aim tAedr Ara
zhr dAn keriClAm.
:10tIet/ Ara- mIy elAekr bAs kret.
tAr Kub zi)zAlI iCl bM esKAen tAedr sMKYAo
iCl cr. nAkIy elAekedr met tAr ctAy
iCl ebz lV. 11nAkIy iCl rPAyIy elAekedr
Mz ibezx. elAekr eBebiCl ey mIyro
rPAyIy; ik emAyAeb elAekr tAedr mIy blt.
12
Aeg esyIer ehArIy elAekro TAkt/ ik
ex-r elAekr ehArIyedr tAiey ideyiCl bM
9

tAedr DbMs ker edez SAyIBAeb bsbAs Zr


keriCl. SAeyelr elAekrAo iWk rkmwA
keriCl/ Bu tAedr ey edz ideyiCeln es edezr
elAekedr it k kAj keriCl.
13
''Bu AmAek beliCeln/ 'Kn etAmr esrd
ptYkAr pr pAez yAo. es kAre, Amr
esrd ptYk pAr keriClAm. 14kAedz be,Ry
tYAegr pr eTek esrd ptYk it*m kr
py$ mAJKAen 38 bCerr bYbDAn iCl. smeyr
meDY AmAedr iziberr sb purx eyAAr mAr
igeyiCl. Bu etmn zpT keriCeln. 15iziberr
meDY tAedr skelr m]&uY n hoyA pyR Bu tAedr
ibre iCeln.
16
''AmAedr smS eyAAr mAr yAoyAr pr/
17
Bu AmAek kTA beliCeln/ 18'Aj etAmr
b Ara- sImA pAr kreb bM emAyAeb ebz
kreb. 19etAmr eAnIyedr kAeC piSt hel
tAedr ibr) kreb n. tAedr se yu ker n/
kAr, Aim tAedr edz etAmAedr dAn kreb n.
kAr, tAr elAewr %rpurx bM Aim tAedr
o edz ideyiC.
20
:es edz rPAyIeyr edz belo pirict.
tIet rPAyIy elAekr esKAen bAs kret.
eAenr elAekr tAedr smasuIy bel fAkt.
21
esKAen b smasuIy iCl bM tAr iCl yeTX
zi)zAlI. nAkIy elAekedr met tAr ctAy
lV iCl. ik smasuIyedr DbMs kret Bu
eAn elAekedr sAhAyY keriCeln. eAn
elAekr es edz iDh, ker esKAen bAs kreC.
22
ex r elAekedr j Vr k kAj
keriCeln. tIet ehArIy elAekr esyIer :edAm
bAs krt; ik ex r elAekr ehArIyedr DbMs
ker Aj py$ exr %rpurx esKAen bAs
kreC. 23keArIy r ikC sMKYk elAekr jo
Vr k kAj keriCeln. GsAr c&uid$ekr
zher bbIy elAekr bAs krt. ik ikC sMKYk
elAk keA rIy eTek es bbIyedr DbMs keriCl.
i*wa eTek Agt o skl elAekr es edz
iDh, ker esKAen bAs krl.
emArIy elAekedr se y
u
''Bu AmAek beliCeln/ 'e,RAn ptYk
it*m ker yAoyAr j !tir ho. ihxaebAen
emArIyedr rAj sIehAnek prAijt kret Aim
etAmAedr sAhAyYkreb. tAr edz iDh, kret
Aim etAmAedr sAhAyY kreb. sutrAM tAr ibre
yue il ho bM tAr edz iDh, ker. 25Aj
Aim smS jAygAr skl elAekr meDY etAmAedr
spekR BIitr sAr kreb. tAr etAmAedr Kbr
ejen Bey Atit bM kipt heb.
24

i tIy ibbr, 2:26-3:12

173
26

''kedemA-r mrBUimet TAkAkAlIn Aim


ihxaebAenr rAj sIehAenr kAeC keykjn dUt
pAiWeyiClAm. dUetr sIehAnek zAir SAb idey
beliCl/ 27'ApnAr edezr mDY idey AmAedr eyet
idn. Amr rASAy TAkeb. Amr rASAr fAnidk
Tb bAmidk ekAenAidek Gurb n. 28Amr
ApnAedr kAC eTek KAbAr o jl repA idey
iken KAb. Amr ZDumA^ ApnAr edezr mDY idey
pdej m, kret cA. 29Bu AmAedr Vr ey
edz ideCn/ y$n ndI it*m ker es edez
ep<QeCAen py$ AmAedr ApnAr edezr mDY idey
eyet idn. esyIer bsbAskArI exQy elAekr bM
Ara- bsbAskArI emAyAbIy elAekr tAedr edezr
mDY idey AmAedr eyet ideyeCn.
30
''ik sIehAn/ihxaebAenr rAj/ AmAedr tAr
edezr mDY idey eyet edn in. kAr, Bu etAmAedr
Vr tAr mn kiWn o key kreln eyn itin
tAek etAmAedr hAet smpRn kern/ eymn Aj
py$ reyeC?
31
''Bu AmAek beliCeln/ 'Aim rAj sIehAn
bM tAr edz etAmAedr idiC. Kn yAo tAr edz
iDh, ker?
32
''rpr yhs nAmk SAen rAj sIehAn bM
tAr smS elAekr AmAedr ibre yue r j
ebirey esiCl. 33ik Bu AmAedr Vr sIehAnek
AmAedr hAet &uel ideyiCeln. Amr rAj sIehAn/
tAr pu^edr bM tAr smS elAekedr prAijt
keriClAm. 34es smy rAjA sIehAenr sb
zhrelA Amr iDkAr keriClAm. etYk
zherr smS elAekedr skl purxedr/ SIelAkedr
bM eCAew eCAew izZedr Amr spU,Rrep DbMs
keriClAm. Amr kAek jIibt eCe id in?
35
o smS zhrel eTek Amr ekblmA^
gbAidpZ bM mUlYbAn @bYsAmI ineyiClAm.
36
e,RAn ptYkAr DAerr erAeyr nAem kiw
zhrek bM o ptYkAr mAJKAenr Aerkiw
zhrek Amr prAijt keriClAm. e,RAn ptYk
bM igily e dr mAJKAenr smS zhrelAek
prAijt kret Bu AmAedr sAhAyY keriCeln.
AmAedr kAeC ekAen zhr Kub zi)zAlI iCl n.
37
ik eAenr elAekedr iDkArBu) edezr kAeC
etAmr yAo in. yebbAk ndIr pkUel Tb pAbt
R Y
elr zhrelAr kAeCo etAmr yAo in. etAmr
es smS SAen yAo in eyKAen eyet Bu AmAedr
Vr inexD keriCeln.

ebirey esiCl. 2Bu AmAek beliCeln/ 'og


spekR BIt hey n. Aim iSr keriC ey tAek
Aim etAmAedr kAeC smpR, krb. tAr smS
elAekedr bM tAr edz Aim etAmAedr edb.
ihxea bAen iyin zAsnkAyR cAlAetn es emArIy rAj
sIehAnek etAmr eyBAeb prAijt keriCel/ iWk
esBAeb etAmr eko prAijt kreb.
3
''es kAre, Bu AmAedr Vr bAzenr rAj
ogek prAijt kret sAhAyY keriCeln. Amr
tAek bM tAr smS elAekedr prAijt keriClAm.
tAedr Ar ek bAkI iCl n. 4 es smy oegr
iDkAer ey smS zhr iCl tAr sbelA Amr
iDkAr keriClAm. oegr elAkedr kAC eTek
Amr sb zhrel iDkAr keriClAm r
meDY iCl bAzenr rAj oegr rAjY/ egRAb nAmk
elr 60 iw zhr. 5 smS zhrel Kub
zi)zAlI iCl. tAedr edoyAlil iCl <c/ drj
bM drjr oper iKl iCl Kub z). esKAen
Aro b mn zhr iCl eyelAr ekAenA AcIr
iCl n. 6ihxaebAenr rAj sIehAenr zhrilek
Amr eyBAeb DbMs keriClAm/ esBAeb edro
DbMs keriClAm. etYkiw zhrek bM esKAen
bsbAskArI smS elAekedr mnik smS
SIelAkedr bM izZedro Amr spU,r
R ep DbMs
7
keriClAm. ik o smS zherr smS egAr
bM smS mUlYbAn @bYsAmI Amr inejedr j
ereK ideyiClAm.
8
''es kAer/ Amr jn emArIy rAjAr kAC
eTek tAedr edz iDh, keriClAm. y$n ndIr
pUbRidek e,RAn ptYk eTek mA hemRA, pbRt
py$ edz Amr iDh, keriClAm. 9:sIedAenr
elAekr hem$A, pbRtek bel isireyA,/ ik
emArIyr iwek blet snIr. 10<c smtlBUimr
smS zhrelAek bM igilyd iDh, keriClAm.
bAzenr smS l/ slaK bM i@yI py$ smS
Amr iDkAr keriClAm. slaK bM i@yI
bAzenr rAj og-r rAejYr B$u) iCl.
:11bizX rPAyIyedr meDY ekblmA^ bAzenr
rAj og iCeln. og-r KAw iCl elAh idey
!tir. iw 13 Puewro ebzI lV bM 6 Puw co
iCl. KAwiw Kno rbb zher AeC/ eyKAen eAn
elAekrA bAs ker.

yn$ ndIr pbU iR dekr edz


''es kAre, Amr es edz AmAedr j
iDkAr keriClAm. reb, bM gAedr
bAzenr elAekedr se y
u
pirbAregAIedr Aim edezr Mz ibezx dAn
''AmrA iPeriClAm bM bAzenr rAS Der keriClAm. e,RAn ptYkAr AerAyAr nAmk jAyg
igeyiClAm. i@yIet bAzenr rAj og bM eTek igilyedr pAbRtY edz pyR smS edz bM
tAr smS elAekr AmAedr ibre yu krAr j r gt
R smS zhr Aim tAedr dAn keriClAm.

12

i tIy ibbr, 3:13-4:6

174

igilyedr pAbRtY edezr eDRk tAr epeyiCl.


13
mn>izr pirbAregAIr eDR kAMzek Aim
igilyedr pr eDRk bM bAzenr spU,R l
dAn keriClAm.
:bAzn iCl oegr rAjY. bAzenr ikC Mzek
bl het egRAb. iwek rPAyIy edzo bl het.
14
mn>izr pirbAregAIr yAyIr/ egRAebr smS
l iDh, keriCeln. gzUrIy elAekedr bM
mAKATIy elAekedr sImAn py$ es l ibS]t
iCl. es liw yAyIr nAem iBiht heyiCl.
es kAre, Ajo elAekr bAznek yAyIerr zhr
bel.
15
''Aim mAKIrek igilyd dAn keriClAm.
16
bM rebe,r pirbAregAIek bM gAd-r
pirbAregAIek Aim es edz dAn keriClAm/
eyiw igilyed Zr heyeC. edziw e,RAn ptYk
eTek yebbAk ndI py$ ibSt
] . ptYkAiwr mDYAl
hl kiw sImAn. yebbAk ndIiw hl eAnIy
elAekedr sImAn. 17mrBUimr kAeCr y$n ndI iCl
tAedr pim sImAn. elr %er gAill
d bM di(e, reyeC m]etr smu@ :lb, smu@.
iw pUbRidekr ipsagr pAhAilr nIec biSt.
18
''es smy / Aim etAmAedr Aedz
ideyiClAm 'Bu etAmAedr Vr etAmAedr y$n
ndIr pUbRidekr edz bAs krAr j ideyeCn. ik
Kn etAmAedr eyAAr b tAedr S &uel
eneb bM A SAeylIy pirbAregAIek ndI
it*m krAr kAej en edeb. 19etAmAedr SIr/
etAmAedr sAnr bM etAmAedr smS gbAidpZ
:Aim jAin etAmAedr enk gbAidpZ AeC
b zhrilet TAkeb/ eyw Aim etAmAedr
ideyiC. 20ik etAmr b etAmAedr SAeylIy
A IybgRek sAhAyY kreb/ yt(, pyR n tAr
y$n ndIr pr pAer tAedr Bur edoy edz
iDh, ker. Bu tAedr esKAen zAi edoyA
py$ tAedr sAhAyY ker/ iWk eymn itin KAen
etAmAedr j keriCeln. rpr Aim etAmAedr
ey edz ideyiC esKAen iPer Aset pAr.
21
''tKn Aim iyehAzUyek beliClAm/ 'Bu
etAmAedr Vr jn rAjAr ik dzA kereCn
esw &uim SVce( edeKC. &uim ey rAejY ebz
kreb/ esKAen Vr k kAj krebn. 22
skl edezr rAjAedr By epo n/ kAr, Bu
etAmAedr Vr etAmAedr j yu krebn.

Mz AmAek ediKey C . &u im ey mh bM


zi)sp kAj kerC/ etmn kAj kret pAer
mn ekAen Vr SV egR Tb p]iTbIet en. 25k]p
ker AmAek y$n ndI pAr het bM es %m
edz tY( kret dAo. AmAek sur pAbRtY edz
bM ilbAenAn dzRn kret dAo.
26
''ik etAmAedr j Bu AmAr oper (u
heyiCeln. itin AmAr kT Znet SVIkAr
keriCeln. Bu AmAek beliCeln/ 'wA yeTX?
se Ar ekAen kT ebAelA n. 27ipsag
pbRetr sebRAc izKer yAo. r pim idk/ %r
idk/ di(, idk bM pUbRidk tY( kr. &uim
sb ecAeK edKet pAeb/ ik kKn yn
$ ndI it*m
kret pAreb n. 28&uim b iyehAzUyek ined$z
edeb. &uim b tAek sAiht kreb bM tAek
sbl kreb. kAr, y$n ndI it*m krAr kAej
iyehAzUy elAekedr en edeb. &uim ekbl edziw
edKet pAeb/ ik iyehAzUy tAedr o edez iney
yAeb. es tAedr o edziwr iDhe, bM esKAen
bAs kret sAhAyY kreb.
29
"es kAre,/ qb-ipeyAerr pr idekr
ptYkAet Amr eTekiClAm.

emAiz elAekedr eV rr ibiD mA kret bleln


''Kn eh S AeylIyrA/ Aim etAmAedr ey ibiD
bM Aedz ezKAb esel Kub mn idey ezAn.
esel mA krel etAmr DbMesr hAt eTek
r( pAeb. tAhel Bu etAmAedr pUbRpurxedr
Vr etAmAedr ey edz ideCn/ es edez etAmr
ebz kret pAreb bM es edz iDkAr kret
pAreb. 2 Aim etAmAedr ey Aedz ideyiC tAr
se etAmr ekAn ikC eyAg ekAr n bM tAr
eTek ekAen ikC bAd ido n. etAmr b
etAmAedr Bu/ Verr Aedz mA kreb/ y Aim
etAmAedr ideyiC.
3
''etAmr edeKC/ Bu bAl ipey A er ik
keriCeln. es SAen etAmAedr ey sb elAekr
bAelr mUi%$r nugAmI heyiCl/ tAedr sklek Bu/
etAmAedr Vr DbMs keriCeln. 4ik etAmr
skel yAr etAmAedr Bu Verr nugAmI hey
eTekiCel/ tAr Ajo eb<ec AC.
5
''Bu AmAr Vr AmAek ey A|A ideyiCeln/
es ibiD bM zAsn spek$ Aim etAmAedr
iziKeyiClAm. ibiDel Aim kAre,
iziKeyiClAm yAet etAmr ey edez ebz kret
emAiz knAen ebezr nm
u it epeln nA
yAC bM inejedr j iDh, krC/ esKAen
23
''rpr AmAr ibezx ikC krAr j Aim el emen clet pAr. 6 Kub stk$BAeb
Bur kAeC ATRn keriClAm. Aim beliClAm/ ibiDelek emen cleb. r eTek egAIr
24
'Bu AmAr minb/ Aim etAmAr esbk. Aim elAekr buJet pAreb etAmr ktw |AnI bM
jAin ey &uim etAmAr cmkAire r bM zi)r sAmA buimAn. skl ibiD spek$ jAnet eper tAr

175
bleb/ 'sitY jAitr :SAeyl elAekr |AnI
bM buimAn.
7
''kAr, mn ekAn mhAn jAit reyeC yAedr
Vr inkew TAekn bM AmAedr Bu Verr
mt fAkel kAeC Aesn 8Aj Aim etAmAedr
ey iz(AmAl idiC/ esrkm BAl o AyY ibiD o
inymAblI ekAn jAitr AeC 9 ik sAbDAn/ inejr
ibxey stk$ #iX ereK pAeC etAmrA y edeKC tAr
ekAen ikC Buel yo bM pAeC t etAmAedr
jIbnkAel mn eTek mueC yAy. etAmr b
etAmAedr sAnedr bM nAit-nAtnIedr oel
iz( edeb. 10men ker esidenr kT/ eyidn ehAerb
pbR et etAmr etAmAedr Bu V e rr su e K
dAieyiCel. Bu AmAek beliCeln/ 'Aim y bil/
esel ezAnAr j smS elAekedr k jAygAy
je ker. tKn/ tAr ytidn p]iTbIet b<Aceb
ttidn AmAek sAn kret izKeb bM tAr
tAedr sAnedr el ezKAeb. 11etAmr kAeC
esiCel bM pAhAer pAdedez dAieyiCel.
pAhAiw Aen liCl Ar es An AkAz
py$ sAirt heyiCl. esKAen Gn kAel emG
bM Gn kAr iCl. 12tKn Bu Aenr meDY
eTek etAmAedr se kT beliCeln. etAmr kT
blAr rb ZeniCel/ ik etAmr ekAen kAr
Ak]it edKet pAoin. ekbl glAr rb ezAn
yAiCl. 13Bu tAr ci)r kTA etAmAedr beliCeln
bM dziw A|A idey etAmAedr esel emen clet
beliCeln. es ibiDel Bu iw pATerr Plekr
oper ileKiCeln. 14es smy etAmr ey edez
ebz kret bM iDh, kret yAC/ esKAen
emen clAr j ibiD bM inym spek$o etAmAedr
iz( edoyAr j Bu AmAek Aedz keriCeln.
15
''ehAerb pbRet Aenr mDY eTek eyidn Bu
etAmAedr se kT beliCeln/ esidn etAmr tAek
edKet pAoin esKAen Verr ekAen Ak]it iCl
n. 16sutrAM Kub sAbDAn? jIibt ekAen ikCr
Ak]itet mUi%$ Tb eKAdA kr itmA qtrI ker
etAmr pAp ker n bM inejedr DbMs ker
n. kjn purx Tb kjn SIelAekr met
edKet ekAen itmUi%$ qtir ekAer n. 17p]iTbIr
ekAen pZr metA Tb AkAez oe mn ekAen
pAiKr met edKet ekAen itmUi%$ qtir ekAer
n. 18mAiwr opr buek Br idey cel mn ekAen
ikCr metA Tb smue@r ekAen mAeCr met
itmUi%$ qtir ekAer n. 19etAmr AkAezr idek
tAikey sUyR/ c/ tArA bM AkAezr smS bAihnI
edKet epel stk$ TAkeb. Kub sAbDAn/ o skl
@bYsAmIr pUjA o esb krAr j etAmr eyn
lu n ho. Bu etAmAedr Vr/ p]iTbIr A
elAekedr ijinxil pUj kret ideyeCn.

i tIy ibbr, 4:7-31

ik Bu etAmAedr elAh glAenAr grm cI es


imzr eTek ebr ker en tAr inejr ibezx elAk
iheseb menAnIt keriCeln. eymn Aj etAmr
reyC? 21Bu etAmAedr kAre, AmAr oper (u
heyiCeln bM it| keriCeln ey AmAek y$n
ndI it*m ker eyet edebn n. itin AmAek
beliCeln ey Aim es %m edez ebz kret
pArebA n eyw Bu etAmAedr Vr etAmAedr idet
yAeCn. 22sutrAM Aim KAen edez b
mAr yAb. Aim y$n ndI it*m krb n/ ik
etAmr zI y$n ndIr pr pAer yAeb bM es
%m edz iDh, ker esKAen bAs kreb. 23es
n&un edez/ etAmr Kub stk$ TAkeb ey etAmAedr
Bu Vr etAmAedr se ey ci) keriCeln esiw
etAmr Buleb n. etAmr b Bur A|A mA
kreb. Bur inexD mt ekAen AkAerr ekAen
mUi%$ !tir kreb n. 24kAr, Bu etAmAedr Vr
AskArI Aenr met/ itin inejr egQrb r(
kret eAgI?
25
''etAmrA dIGR smy edez bAs kreb. esKAen
yKn etAmAedr sAn bM nAit nAtnI heb bM
etAmr esKAen b] heb/ tKn yAbtIy kAerr
mUi%$ !tir ker etAmr ZDu etAmAedr jIbn nX
kreb? 26sutrAM Aim etAmAedr Kn sAbDAn
kriC. SVgR bM p]iTbI AmAr sA(I. yid etAmr
o skl KArAp kAj ker/ tAhel etAmr Kub
zI DbMs heb. es edz iDh, krAr je
etAmr Kn yn
$ ndI it*m kreC. ik etAmr
yid ekAen kAr itmUi%$ qtrI ker/ tAhel
etAmr esKAen ebzI idn b<Acet pAreb n. n/
etAmr spU,R DbMs heb. 27Bu etAmAedr ibiB
jAitr meDY Ciey edebn bM Bu etAmAedr
eyKAen pAWAebn es edzelAet yAoyAr j
etAmAedr Kub sMKYk jIibt TAkeb. 28esKAen
etAmr purxedr !tir edbtAedr esb kreb
kAeWr Tb pATerr !tir @bYsAmI y edKet/
Znet/ eKet Tb A, inet pAer n? 29ik
esKAen o A edzelAet etAmr etAmAedr
Bu Verr nus An kreb bM etAmr yid
sbRA>kre, bM spU,R A idey tAr nusAn
ker/ tAhel tAek K<uej pAeb. 30yKn etAmr
smsAr mueKAmuiK heb/ yKn etAmr ibped peb/
yKn o skl Gwn etAmAedr it Gweb tKn
etAmr etAmAedr Bu Verr kAeC iPer Aseb
bM tAr Aedz pAln kreb. 31etAmAedr Bu
Vr heln (mAprAy, Vr. itin etAmAedr
esKAen pirtYAg krebn n. itin etAmAedr
spU,Rrep DbMs krebn n. etAmAedr pUbRpurxedr
se itin ey inym keriCeln esiw itin Bulebn
n.
20

i tIy ibbr, 4:32-5:5

176

eV rr mhAn kAjilr kTA Sr kerA


''rkm mh ekAno ikCr kT ik ek kKen
ZeneC n? tIetr idek iPer tAkAo. etAmAedr
jer Aeg y y heyiCl esel spek$ BAeb.
Vr yKn p]iTbIet mAnuexr s]iX keriCeln es
smey iPer yAo. p]iTbIet eyKAen y y heyeC
eselAr idek iPer tAkAo. r met mh ekAen
ikC spek$ ek ik kKno ZeneC n? 33etAmr
Vrek Aenr mDY eTek etAmAedr se kT
blet ZeniCel bM etAmr Kno eb<ec AC.
ekAn edezr se ik esrkm ekAen ikC
kKno heyiCeln? 34bM ekAenAo edbtA
ik kKno Aerkiw jAitr eBtr eTek inejr
j kiw jAitek enbAr ecX kereC n? ik
etAmr inejr edeKC ey etAmAedr Bu Vr
skl cmkAr kAj keriCeln? itin etAmAedr
(mt bM zi) ediKeyiCeln. etAmr elQikk
o AyR ijinsil edeKC. etAmr yu bM Byr
bYApAril y Bu imzerr opr GiweyeCn t
edeKC.
35
''Bu etAmAedr sb ediKeyiCeln yAet
etAmr jAnet pAr ey itin heln Vr . tAr
met ekAno edbtA en? 36itin etAmAedr SVgR
eTek tAr kSVr ezAnAeln yAet etAmAedr iz(A
idet pAern. p]iTbIet itin etAmAedr tAr An
ediKeyeCn bM tAr mDY eTek etAmAedr se
kT beliCeln.
37
''Bu etAmAedr pUbRpurxedr BAelAbAsetn/
tA etAmAedr TRA tAedr %rpurxedr menAnIt
keriCeln. bM es kAre, Bu etAmAedr se
eTek bM t A r mhAprA*emr sAhAeyY itin
etAmAedr imzr eTek ebr ker eniCeln. 38yKn
etAmr Aro egAiCel es smy Bu etAmAedr
eTek b]h bM Aro ebzI zi)zAlI jAitilek
tAiey ideyiCeln. Bu etAmAedr tAedr edezr
BYer ebez en ideyiCeln. esKAen bAs
krAr j itin tAedr edz etAmAedr ideyiCeln
bM Ajo itin es kAj ker celeCn.
39
''sutrAM Aj etAmr b men kreb bM
emen eneb ey Bu heln Vr . itin oper
SVegRr bM nIec p]iTbIr Vr. esKAen ekAenA
Vr en?
40
''bM Aj Aim etAmAedr tAr ey ibiD bM
A|AsmUh idlAm esel etAmr b emen
cleb. tAhel smS ikC etAmAedr se bM
etAmAedr per etAmAedr ey sAnr TAkeb tAedr
se BAelBAeb cleb bM Bu etAmAedr Vr
etAmAedr ey edz ideCn esKAen etAmr dIGRidn
bAs kret pAreb iw icridenr j etAmAedr
heb?
32

emAiz sru (Ar zhr ebeC ineln


rpr emAiz y$n ndIr pUbRidekr itniw zhr
ebeC ineln. 42yid ekAen bYi) GRwn*em pr
ekAen k bYi)ek htY ker/ tAhel es o
itniw zherr ey ekAen kiwet pAiley eyet
pAer bM tAek m]&uYd edoy heb n. ik es
inrApd heb yid es pr bYi)iwek G], n ker
TAek bM yid tAr tAek htY krAr iBAy n
eTek TAek. 43emAiz ey itniw zhr ebeCiCeln
esel iCl rebe,r pirbAregAIr j
csmBUimet biSt ebsr/ gAedr pirbAr egAIr
j igilyed biSt rAemA/ mn>izr pirbAregAIr
j bAzen biSt egAln.
41

emAizr ibiDbYbSA r BU imkA


emAiz S Aeyelr elAekedr Verr bYbSAil
ideyiCeln. 45elAekr imzr eTek ebirey AsAr
per emAiz Bur iz(AmAl/ inymAblI bM
A|Ail tAedr idey i Celn. 46yKn tAr
qbipeyAerr pAer y$n ndIr pUbRidekr
ptYkAy iCeln/ es smy emAiz tAedr
ibiDel idey i Celn. ihxa e bAen bsbAskArI
emArIyedr rAj sIehAenr edez tAr iCeln. imzr
eTek ebirey AsAr smy :emAiz bM SAeyelr
elAekr sIehAnek prAijt keriCeln. 47tAr
sIehAn iDkAr keriCeln. CAAo tAr bAzenr
rAj oegr edz ineyiCeln. jn emArIy
rAj y$n ndIr pUbRidek bAs kretn. 48 jim
e,RAn ptYkAr sImAnAy erAyAr eTek sIon
:hem$A, pbRt pyR ibS]t iCl. 49y$n ndIr
pUbRidekr sm y$n ptYk edezr B$u)
iCl. di( idek edz m]t sAgr py$ ibS]t
iCl. pUbRidek edz ipsag pbRetr pAdedz
py$ ibS]t iCl.
44

dziw A|A
emAiz SAeyelr smS elAkek AhbAn ker
tAedr beliCeln/ "S Aeyelr elAekrA/ etAmr
b ibiDil izKeb bM esil nusr,
kreb. ibiDsmUh ezAenA bM esel emen
clAr bYApAer init eTek. 2 Bu/ AmAedr Vr
ehAerb pbRet AmAedr se kw ci ) keriCeln.
3
Bu ci) AmAedr pUbRpurxedr se kern
in/ ik keriCeln AmAedr se. </ Aj Amr
yAr jIibt AiC/ AmAedr skelr se
keriCeln. 4es pbeR t Bu etAmAedr se mueKAmuiK
kT beliCeln. itin etAmAedr se Aenr mDY
eTek kT beliCeln. 5ik etAmr An eTek
BIt iCel bM pbRetr oper yAoin bel Bu y
beliCeln esiw etAmAedr blAr j Aim Bu o

i tIy ibbr, 5:6-27

177
etAmAedr mAJKAen dAieyiClAm. Bu beliCeln
6
Aim Bu etAmAedr Vr . etAmr eyKAen *ItdAs
heyiCel es imzr eTek Aim etAmAedr pT ediKey
ebr ker iney esiClAm. sutrAM etAmr b
A|Ael mAneb
7

''etAmrA b AmAek CA
ekAenAo edbtAr pUjA kreb n.
8
''etAmrA b ekAen itm !tir
kreb n. AkAezr operr ekAen ikCr
Tb p]iTbIr operr ekAen ikCr Tb
jelr nIecr ekAen ikCr mUi%$ Tb Cib
etAmrA qtrI kreb n. 9etAmr ekAenAo
kAr mUi%$r pUjA Tb esb kreb n.
ekn kAr, Aim Bu etAmAedr Vr. AmAr
elAekedr ekAenA edbtAr pUj krAek
Aim G], kir.* AmAr ibre eysb
elAekr pAp kAj ker tAr AmAr zet
pir,t hy bM Aim o smS elAekedr
zAiS edb. Aim tAedr sAnedr/ tAedr
epQ^ o epQ^Iedr bM mnik tAedr epQ^/
epQ^Iedro zAiS edeb. 10ik ey sb
elAekr AmAek BAelAbAes bM AmAr
A|AelA emen cel/ hAjAr hAjAr purx
Der Aim tAedr pirbAerr it AmAr ibV S
BAlbAsA dzRn krb?
11
''etAmrA b BulBAeb etAmAedr Bu
Verr nAm bYbhAr kreb n. yid ekAen
bYi) BulBAeb Bur nAm bYbhAr ker/ tAhel
es bYi) edAxI bM Bu tAek inrprADI
bel men krebn n.
12
''Bu etAmAedr Vr eyrkm A|A
keriCeln/ es nusAer etAmr b
ibAemr idniwek kiw ibezx idn iheseb
pAln kreb. 13kmRSAen etAmr sA eh Cyidn
kAj kreb. 14ik Bu etAmAedr Vrek
sAn dzeR nr j sm
idniw hl ibAemr
idn/ sutrAM es iden ekAen bYi)r kAj
kr ic ny. etAmr/ etAmAedr pu^r bM
kAr/ etAmAedr zher bsbAskArI ibedzIr
Tb etAmAedr purx Tb SI/ *ItdAsr
ek kAj kreb n. mnik etAmAedr
gredr/ gADAedr bM A pZedro
ekAen kAj kr ic heb n. iWk etAmAedr
metA etAmAedr *ItdAsr ibAm kreb.
15
Buel n ey imzer etAmr *ItdAs iCel.
Bu etAmAedr Vr tAr mhAzi)r Ar
etAmAedr imzr eTek ebr ker eniCeln.
AmAr kir Tb ''Aim la kAnAha xRAprAy Vr.

itin etAmAedr mu) keriCeln. es kAre,


Bu etAmAedr Vr/ ibAemr idniwek k
ibezx idn iheseb pAln krAr j Aedz
kereCn.
16
''Verr A| mt etAmrA b
etAmAedr iptAmAtAek sAn jAnAeb.
etAmr Aedz nusr, krel dIGRjIib
heb bM Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr ey
edz ideyeCn es edez etAmAedr ml heb.
17
''etAmr nr htY ekAr n.
18
''etAmr bYAiBcAr ekAr n.
19
''etAmrA cir ekAr n.
20
''etAmrA itebzIr ibre imeTY sA(Y
ido n.
21
''etAmrA b ekAen bYi)r
SIet elAB kreb n. etAmr b tAr
bAI/ tAr zse(^/ tAr purx dAs TbA
SI dAsIek/ tAr gredr bA gADAedr/ TRA
itebzIr iDk]t ekAen @bYsAmIet
elAB kreb n.
elAekr rV spekR BIt iCl
emAiz beliCeln/ ''yKn etAmr skel pbRet
kse esiCel/ es smey Bu etAmAedr
sklek Aedzel ideyiCeln. Bu mhAreb
Aenr mDY eTek/ emeGr mDY eTek bM eGAr
kAerr mDY eTek kT beliCeln. AmAedr
Aedzel edoyAr per itin Ar ikC beln
in. itin tAr kTAel iw pATerr Plekr oper
ileKiCeln bM esel AmAek ideyiCeln.
23
''yKn pbRtmAl Aen ilt hiCl/ es
smy etAmr kAerr mDY eTek glAr rb Znet
epey i Cel. es smy bI,rA bM etAmAedr
pirbAregAIr A entAr AmAr kAeC esiCl.
24
tAr beliCl/ 'Bu AmAedr Vr AmAedr tAr
mihm bM tAr mh ediKeyeCn? Amr tAek
Aenr mDY eTek kT blet ZeniClAm? Vr
mAnuexr sAeT kT blAr pero es ey eb<ec TAket
pAer t Aj Amr edKlAm. 25ik Amr yid
AbAr Bu/ AmAedr Vrek AmAedr se kT
blet Zin/ init Amr mAr yAeb? es ByMkr
An AmAedr DbMs kreb. Amr mret c n.
26
ekAenAo bYi) Aenr mDY eTek jIb Verr
kSVr ezAenin/ eymn Amr ZeniC bM Zen Kno
eb<ec AiC?
27
emAiz &uim kAeC yAo bM Bu AmAedr Vr
y beln tAr smSw ezAen. rpr Bu AmAedr
Vr etAmAek y ikC beln AmAedr bel. Amr
etAmAr kT Znb bM etAmAr kTAmet smS kAj
krb.
22

i tIy ibbr, 5:28-6:20

178

Bu emAizr se kT bleln
''etAmrA y beliCel Bu esel Zen AmAy
beliCeln/ 'elAekr y bleC/ esel Aim ZeniC
bM tAr BAl beleC. 29AmAr CA tAr eyn
hdeyr mDY eTek sbRdA AmAek sAn ker bM
AmAr smS Aedzel emen cel. tAhel tAedr
bM tAedr %rpu r xedr pe( sm S ikC
icrkAelr j BAel heb.
30
'"yAo/ elAekedr bel tAedr tAbuet iPer
eyet. 31ik &uim/ emAiz KAen AmAr kAeC dAiey
TAek. Aim etAmAek ey smS A|A/ ibiD bM
inymsmUh bleb/ esel &uim b tAedr
iziKey edeb. Aim tAedr bAs krAr j ey edz
idiC es edez tAr b kAjel kreb.
32
''sutrAM Bu etAmAedr eymn A|A keriCeln/
esel y shkAer pAln kreb/ tAr fAn idek
ik bAm idek iPreb n? 33Bu etAmAedr Vr ey
BAeb A|A keriCeln/ etAmr b iWk esBAeb
jIbnyApn kreb. tAhel etAmr dIGRjIib heb
bM etAmAedr pe( sb ikC BAel heb. ey edz
etAmAedr heb es edez etAmr dIGRidn eb<ec
TAkeb.
28

sbR dA rV ek BAelAbAes bM Aedz emen cel?


"Bu/ etAmAedr Vr AmAek etAmAedr
A|AsmU h / ibiD bM iny m smU h ezKAet
beliCeln eyn ey edez etAmr bsbAs kret yAC
esKAen ibiDel emen clet pAr. 2 eyn etAmr
bM etAmAedr %rpurxrA ytidn b<Aceb ttidn
etAmAedr Bu Vrek sAn jAnAet pAr. etAmr
iny tAr smS ibiD bM A|AsmUh emen cleb/
eyel Aim etAmAedr idlAm. yid etAmr w
ker/ tAhel es n&un edez etAmAedr dIGR jIbn
heb. 3 S Aeyelr elAekrA/ ezAen bM ibiDelA
y shkAer emen cel; tAhel etAmAedr ml
heb. etAmrA sMKYAy b]i pAeb bM etAmr es
edziwek cr
BAel ijines pirpU,R bSAy pAeb*
iWk eyBAeb Bu/ etAmAedr pUbRpurxedr Vr
it|A keriCeln.
4
''SAeyelr elAekrA ezAen? Bu/ AmAedr
Vr heln kmA^ Bu? 5 etAmr iny Bu?
etAmAedr Vrek etAmAedr smS hdy/ smS A,
bM etAmAedr smS zi) idey BAelAbAseb. 6Aj
Aim etAmAedr ey Aedzil idlAm esel
etAmr sbsmy men rAKeb. 7 etAmAedr sAnedro
oel ezKAenAr bYApAer init TAkeb. yKn
etAmr bAIet bes TAek bM yKn etAmr rASAy
hAw es smy etAmr skl ibiDel iney

c r p A e b A(irk eTR "ey edez D bM mDu bey


yAeC.

AelAcn kreb. yKn etAmr Zey TAk bM yKn


etAmr Gum eTek oeW essmy oel iney
AelAcn kreb. 8 A|Ail men rAKAr suibDAr
j esilek etAmAedr hAet bM kpAel eb<eD
rAeK. 9 etAmAedr bAiilr drjAr K<uiwr oper
bM etAmAedr Pwkilr oper eselAek ileK
rAeK.
10
"Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr pUbRpurx
AhAm/ sahAk bM yAekAebr kAeC it|A
keriCeln. etAmAedr edz edoyAr j Bu
it| keriCeln. Bu es edz etAmAedr edebn
bM etAmr eyel qtrI kerAin es b]h bM
spdzAlI zhrelAo itin etAmAedr edebn. 11Bu
etAmAedr %m mn @ebY pirpU,R bAI edebn/ ey
@bY etAmr esKAen rAeKAin. Bu etAmAedr mn
enk kUp edebn y etAmr Knn kerAin. eKey
edey hel pr Bu etAmAedr cr @A(Ar
e(t bM jlpAeyr gAC edebn eyel etAmr
erAp, krin.
12
''ik Kub sAbDAn? Buek Buel n. men ereKA
etAmr imzer *ItdAs iCel/ ik Bu etAmAedr
imzr eTek ebr ker iney esiCeln. 13Bu
etAmAedr Vrek sAn ker bM ekblmA^ tAr
esb ker. zpT krAr smy etAmr ekblmA^
tAr nAm bYbhAr kreb/ edbtAr nAm bYbhAr
kreb n. 14 edbtAr nusr, kreb n. etAmAedr
c&uid$ek bsbAskArI jAitge,r edbtAedr etAmr
nusr, kreb n. 15Bu etAmAedr Vr/ iyin
etAmAedr se AeCn itin inejr egQrb r(
kret eAg enn/ sutrAM yid etAmr oskl
A edbtAr pUj ker/ tAhel Bu etAmAedr
per c (u hebn. itin etAmAedr p]iTbI
eTek DbMs ker edebn.
16
''m>sAet etAmr eyBAeb Bu etAmAedr
Vrek prI( keriCel/ esBAeb etAmr tAek
prI( kreb n. 17Bu etAmAedr Verr A|Ael
emen clAr bYApAer etAmr init TAkeb. itin
etAmAedr ey iz( bM ibiDsmUh ideyeCn esel
etAmr b nusr, kreb. 18eyel iWk bM
BAel/ esrkm kAj etAmr b kreb/ eyel
Buek KuzI ker. tAhel sbikCet etAmr sPl
heb bM etAmr es sur edez ebz ker tA
iDh, kreb y Bu etAmAedr pUbRpurxedr kAeC
i t|A keriCeln. 19Bu eyBAeb beliCeln
esBAeb etAmr etAmAedr smS zedr ibtAit
kreb.
rV y keriCeln esel etAmAedr
sA nedr ezKAo
20
''Bib`et/ etAmAr sAn ije|s kret pAer/

179
'Bu AmAedr Vr etAmAedr ey iz(/ ibiD bM
inymsmUh ideyiCeln eselAr TR ik 21tKn
&uim etAmAr sAnek bleb/ 'Amr imzer PerQe,r
*ItdAs iClAm/ ik Bu tAr mhAn zi)r sAhAeyY
AmAedr imzr eTek ebr ker eniCeln.
22
AmAedr ecAeKr sAmen Bu icH bM AyRjnk
kAj kereCn. Amr tAek imzerr elAekedr it/
PerQe,r it bM PerQe,r bAIr elAekedr
ibre kAjel kret edeKiClAm. 23bM
itin AmAedr pU b R p u r xedr kAeC ey it|A
keriCeln es nusAer es edz idet AmAedr
imzr eTek iney esiCeln. 24 iz(Ael emen
clAr j Bu AmAedr A|A ideyiCeln. Amr
iny AmAedr Bu Vrek kreb. tAhel
Aj Amr eymn AiC iWk esBAeb Bu AmAedr
b<Aicey rAKebn bM AmAedr BAel krebn. 25Bu
AmAedr V r/ iWk eyBAeb AmAedr Aedz
ideyiCeln Amr yid stk$BAeb smS ibiD emen
cil/ tAhel t AmAedr DAim$kt heb.
S Aeye l eV rr ibezx elAekr
''Bu etAmAedr Vr yKn etAmAedr en idey
es edez iney yAebn/ ey edez etAmr
iDhe,r j ebz kreC/ tKn Bu etAmAedr
sAmen enk jAitek dUr ker edebn eymn ih%Iy/
iggRAzIy/ emArIy/ knAnIy/ pirxIy/ ihbbIy bM
iybUxIy etAmAedr eTek enk b bM enk
zi)zAlI sAtiw jAit. 2Bu etAmAedr Vr
jAitelAek etAmAedr kAeC smpRn krel per
etAmr tAedr prAijt kreb bM tAedr
spU,Rrep DbMs kreb. tAedr se ekAenArkm
inym ekAer n. tAedr (mA dzRn ker n.
3
tAedr meDY kAek ibey ker n bM etAmAedr
eCel emeyro eyn sb jAitr kAek ibey
n ker. 4kAr,/ o smS elAekr etAmAedr
sAnedr AmAek nusr, krA eTek enk dUer
iney yAeb. tKn etAmAedr sAnr edbtAedr
pUjA kreb bM Bu etAmAedr it c (u
hebn. itin etAmAedr Kub tAAtAi DbMs ker
edebn.

miU %e$ dr DbMs kerA


''o jAitilr it etAmr b el
kreb. etAmr b tAedr pUjAr ebdIelAek
eBe[ edeb bM tAedr SrSelAek eBe[
wker wker ker edeb. etAmr tAedr AezrAr
K<uiwil ekew ePleb bM tAedr mUi%$elAeko
Aen puiey edeb? 6 kAr, etAmr Bur inejr
elAk. p]iTbIr operr smS jAitr mDY eTek
Bu etAmAedr Vr etAmAedr tAr ibezx elAk
5

i tIy ibbr, 6:21-7:16

hbAr j ebeC ineyiCeln/ es elAekr ekblmA^


tAr heb. 7etAmr jAitr eTek sMKYAy iDk
iCel ebAel Bu etAmAedr BAelAebes ebeC enn in/
ik etAmrA smS jAitr meDY sMKYAy Kub km
iCel. 8mh zi)r sAhAeyY Bu etAmAedr imzr
eTek ebr ker iney esiCeln. *ItdAs bS
eTek bM imzerr rAj PerQe,r DInt eTek
itin etAmAedr mu) keriCeln kAr, Bu etAmAedr
BelAbAesn bM itin etAmAedr pUbRpurxedr kAeC
ey it|A keriCeln es it|A rAKet cAn.
9
''sutrAM men ereK/ Bu etAmAedr Vr heln
kmA^ Vr bM etAmr tAr oper AS rAKet
pAer. itin tAr inym r( kern. yAr tAek
BAelAbAes bM tAr A|A emen cel es smS
elAekedr it itin tAr BAelAbAs bM dy dzRn
kern. prbt$I k hAjAr bMezr mDY idey itin
tAr BAelAbAs bM dy dzn
R kern. 10ik tAek
yAr G], ker/ Bu es smS elAekedr zAiS
edn. itin tAedr DbMs ker edebn. tAek yAr
G,
] ker/ es smS elAekedr zAiS edoyAr bYApAer
itin edrI krebn n. 11sutrAM Aim Aj etAmAedr
eyel idlAm/ es smS Aedz/ ibiD bM inym
emen clAr bYApAer etAmr Kub stk$ TAkeb.
12
''etAmrA yid smS ibiDel emen cel
bM esel pAln krAr bYApAer etAmr yid y
nAo/ tAhel Bu etAmAedr Vr etAmAedr se
eemr inyem clebn/ yA itin etAmAedr pUbp
R r
u xedr
kAeC it|A keriCeln. 13itin etAmAedr
BAelAbAsebn/ AzIbRAd krebn bM etAmAedr
sMKYAy b]i krebn. itin etAmAedr sAnedr
AzIbAR d krebn bM etAmAedr jimelAek k]X
Pselr Ar sm] krebn. itin etAmAedr zs/
n&un @A(Ars bM etl edebn. itin tAr AzIbRAedr
sAhAeyY/ etAmAedr grelAek bACer sm] bM
etAmAedr emxelAek emxzAbek sm] krebn.
itin etAmAedr pUbRpurxedr kAeC ey edz edoyAr
j it|A keriCeln es edez etAmr smS
AzIbRAd eBAg kreb.
14
''smS jAitr eTek etAmr ebzI AzIbRAd
pAeb. etYk SVAmI-SIr sAn heb. etAmAedr
grelAro bACr heb 15bM Bu etAmAedr eTek
smS suK dUr ker edebn. Bu etAmAedr r
es sAMGAitk suKel ArA A*A het edebn
nA/ eyel etAmAedr imzer ht. ik Bu etAmAedr
zedr meDY es sueKr sM*Am, krAebn. 16Bu
etAmAedr Vr yAedr prAijt krAr j etAmAedr
sAhAyY kern/ etAmr es smS elAekedr b
DbMs kreb. tAedr j >iKt heyA n bM tAedr
edbtAr pUjA ker n/ kAr, t etAmAedr pe(
P<Aed pAr met heb.

i tIy ibbr, 7:17-8:14

180

Bu tA r elAekedr sAhAyY krAr j


itit kreln
17
''etAmrA men men ebAel n/ ' smS edezr
elAekr AmAedr eTek zi)zAlI. Amr tAedr
ik kAer ebirey eyet bADY kreb 18etAmr
tAedr By ekAr n. Bu etAmAedr Vr/ PerQ,
bM imzerr smS elAekedr it ik keriCeln
esel etAmr b men rAKeb. 19tAedr itin
ey sAMGAitk smsAy ePeliCeln bM ey sb Ay$
kAj keriCeln/ esel etAmr edeKiCel. etAmr
edeKiCel ey etAmAedr imzr eTek ebr ker AnAr
j Bu ikBAeb tAr mhAn (mt bM zi) bYbhAr
keriCeln. etAmr yAedr By pAo es smS jAitr
ibreo Bu etAmAedr Vr/ es k kAj
krebn.
20
"ey smS elAekr etAmAedr kAC eTek pAlAeb
bM inejedr luikey rAKeb/ Bu etAmAedr Vr
tAedr K<uej ebr krAr j BImrl pAWAebn eyn
bizXrAo DbMs hy. 21o smS elAekedr spek$
BIt hey n. kAr, Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr
se AeCn. itin kmA^ mhAn bM Byr Vr.
22
Bu etAmAedr Vr o smS edezr elAekedr
DIer DIer etAmAedr edz tYAg kret bADY krebn.
etAmr tAedr sklek ksmey DbMs kret pAreb
n. yid etAmr tA kr/ tAhel b jr sMKY
t ebzI pirmAe, b]i pAeb y etAmAedr pe(
(itkr heb. 23ik Bu etAmAedr Vr/ o smS
jAitilek etAmAedr hAet smpR, krebn bM
tAr yt(, pyR n DbMsA hy/ tt(, py$
itin yu clAkAlIn tAedr ibA krebn. 24tAedr
rAjAedr prAijt kret Bu etAmAedr sAhAyY
krebn. etAmr tAedr htY kreb bM tAr ey
kKno jIibt iCl es kT p]iTbIr elAk Buel
yAeb. tAedr ibnX kr py$ ek etAmAedr TAmAet
s(m heb n.
25
''etAmrA b tAedr itmAil Aen
puiey ePleb. o itmAr gAeyr rep Tb
esAny etAmr elAB kreb n bM esil inejedr
j eneb n. TAy etAmAedr kAeC P<Aedr
met heb tA etAmAedr jIbn DbMs ker edeb.
kAr, Bu etAmAedr Vr/ itmA G], kern.
26
etAmr etAmAedr bAIet b rkm ekAn
sAMGAitk mUi%$ iney Aseb n. TAy etAmrAo
DbMesr j rkm iBz heb. o smS
sAMGAitk ijinselAek etAmr b G,
] kreb
bM o smS mUi%$elAek b DbMs kreb.

tAhel etAmr eb<ec TAkeb/ b]i pAeb bM Bu


etAmAedr pUbRpurxedr kAeC ey edz edebn bel
zpT keriCeln es edez ebz kreb. 2Bu
etAmAedr Vr/ 40 bCr Der mrBUimet ey me,r
en ideyeCn/ eswAr kT etAmr b men
rAKeb. Bu etAmAedr prI( kriCeln. itin
etAmAedr ibnyI kret eceyiCeln. itin etAmAedr
menr eBterr ijins jAnet eceyiCeln. itin
jAnet eceyiCeln ey etAmr tAr Aedz mAneb
ikn. 3 Bu etAmAedr n keriCeln bM etAmAedr
(u DAt$ keriCeln. itin etAmAedr mAA
KAeyiCeln y etAmr Aeg kKen jAnet n/
yA etAmAedr pUbRpurxr Aeg kKen edeKin.
kAjel Bu keriCeln yAet etAmr jAen ey
ekblmA^ riw mAnuxek b<Aicey rAeK n. mAnuexr
jIbn Bur kiTt smS bAekYr oper inB$r ker.
4
gt 40 bCer etAmAedr jAmAkAp purAen
hyin bM etAmAedr po ePAelin/ kAr, Bu
etAmAedr r(A keriCeln. 5etAmr b men
rAKeb ey Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr iz(
idiCeln o sMezADn kriCeln eymn kjn iptA
tAr pu^ek iz( edy bM sMezADn ker.
6
''etAmrA b Bu etAmAedr V e rr
A|Ael emen cel tAek nusr, bM kreb.
7
Bu etAmAedr Vr etAmAedr k %m edez
iney eyet celeCn ey edez enk ndI bM
jlbAh AeC. esKAen ptYkA bM
pAhAelAet BUimr eBtr eTek jl ebirey es
bAiht hy. 8es edez gm bM bAilR/ @A(Alt/
fmur gAC bM fAilm AeC. es edez jlpA
etl bM mDu AeC. 9 esKAen etAmedr KAer BAb
heb n bM etAmAedr eyAjnIy smS ikC etAmr
pAeb. es edezr pATrel elAh. esKAnkAr
pAhA K<
u el etAmrA tAm pAeb. 10etAmr y eKet
cAo t epey heb bM es sur edziw
etAmAedr edbAr j etAmr etAmAedr Bu Verr
zMs kreb.

Bu y keriCeln el Bu el nA
''stk$ ho. etAmAedr Bu Vrek Buel n?
Aim Aj etAmAedr ey A|A/ ibiD bM inymsmUh
idlAm esel emen clAr bYApAer stk$ ho.
12
tAhel etAmAedr KAoyAr j pyRA pirmA, KAbAr
TAkeb bM etAmr sur bAI bAnAeb bM tAet
bAs kreb. 13etAmAedr gr/ emx bM CAglel
sMKYAy bAeb. etAmr cr
esAn bM rep pAeb.
smS ikC etAmr cr pirmAe, pAeb. 14yKn
Bu ek men ereKA
esel hy/ essmy yAet etAmr hArI n ho
''etAmrA b smS A|Ael emen cleb es bYApAer etAmr b stk$ TAkeb. etAmr
eyel Aj Aim etAmAedr idlAm. kAr, b Bu etAmAedr Vrek Buleb n. etAmr
11

i tIy ibbr, 8:15-9:16

181
imzer *ItdAs iCel; ik Bu etAmAedr mu)
ker es edz eTek iney esiCeln. 15es ibzAl
bM sAMGAitk mrBUimr mDY idey Bu etAmAedr
en ideyiCeln. es mrBUimet b ibxA) sAp
bM k<AkAibeC iCl. jim iCl Zken bM esKAen
ekATAo jl iCl n. ik Vr pATerr eBtr
eTek etAmAedr jl ideyiCeln. 16mrBUimet Bu
etAmAedr mAA KAey i Celn eyw etAmAedr
pUbp
R r
u xr ekAenAidn edeKin. Bu etAmAedr prI(
keriCeln/ ibnyI keriCeln yAet ezex smS ikC
etAmAedr BAel hy. 17etAmr men meno ebAel
n/ 'Aim AmAr inejr zi) bM sAmeTRYr Ar
smS spd epeyiClAm. 18Bu etAmAedr
Vrek Sr, ker kAr, itin etAmAedr o spd
lAB krAr j zi) ideyiCeln/ eyn etAmAedr
pUbRpurxedr se itin ey ci) keriCeln esiwek
r(A kret pAern/ iWk eymn itin Ajo kreCn.
19
''Bu etAmAedr Vrek kKno Buel n.
kKno edbtAedr nusr, ekAer n? tAedr
pUjA bM esb ekAer n. yid etAmr esw ker/
tAhel Aim Aj etAmAedr sAbDAn krlAm etAmr
init DbMsA heb. 20Bu etAmAedr j A
jAitelAek DbMs kreCn; ik tAr kT n Znel
etAmro iWk tAedr metA DbMs heb?
Bu S Aeye lr se TAkebn
''S Aeyelr elAekrA ezAen? etAmr Aj yn
$
ndI it*m ker yAeb. etAmAedr eTek b]h%r
bM zi)zAlI jAitegAIr elAekedr ejAr ker
ebr ker edoyAr j etAmr es edez yAeb.
tAedr zhrel b bM AkAezr met <c
edoyAel eGrA? 2 esKAnkAr elAekr lV bM
zi)zAlI/ tAr hl nAkIy. etAmr o elAekedr
spek$ jAen. etAmr AmAedr c redr bleto
ZeniCel/ 'nAkIyedr ibre ek ijtet pAer
n. 3 ik etAmr init TAket pAer ey Bu
etAmAedr Vr/ etAmAedr Aeg ndI it*m ker
yAebn bM Bu heln Aenr met y DbMs
ker? Vr o smS jAitr elAekedr DbMs krebn.
itin tAedr jy krebn. etAmr o smS jAitr
elAekedr ebirey eyet bADY kreb. Bu etAmAedr
kAeC zpT kereCn es nusAer etAmr tAedr
tAAtAi DbMs kreb.
4
''Bu etAmAedr Vr etAmAedr j o smS
jAitr elAekedr ebirey eyet bADY krebn. tKn
etAmr men meno kKno ebAel n/ 'Bu AmAedr
edez bAs krAr j iney eseCn kAr, Amr
AyprAy, elAk? esw ik kAr, ny. Bu o
smS jAitr elAekedr ebr ker ideyiCeln/ tAedr
n$Iitr j/ etAmAedr DAim$ktAr j ny. 5 etAmr

tAedr edz iDh, krAr j esKAen yAC/ tAr


kAr, etAmr BAel bM siWkBAeb jIbnyApn
kr bel ny; ik tAedr XtAr kAre, Bu
etAmAedr Vr/ o smS elAekedr ebr ker
ideyiCeln/ yAet etAmrA edez ebz kret
pAr. CAA Bu etAmAedr pUbp
R r
u x AhAm/ sahAk
bM yAekAebr kAeC ey it|A keriCeln/ es
it|A r( kret cAn. 6Bu etAmAedr Vr/
etAmAedr bAs krAr j es %m edz etAmAedr
ideCn/ etAmr BAl bel ny/ etAmr Kub key
elAk bel?
Bu r e*AeDr kT men ereK
''Buel n ey mrBUimet etAmr/ Bu etAmAedr
Vrek e*ADAiVt keriCel? etAmr eyidn imzr
tYAg keriCel es idn eTek SAen AsA py$
etAmrA Buek emen clet SVIkAr kerC. 8 ehAerb
pbRet etAmr Buek *u keriCel. etAmAedr
DbMs krAr j Bu yeTX *u heyiCeln? 9 pATerr
Plkil pAoy A r j Aim pbR e tr oper
igeyiClAm. Bu etAmAedr se ey ci) keriCeln
esel o pATerr oper elK iCl. 40 idn
bM 40 rAi^ Aim o pbRetr oper iClAm. Aim
ekAen KAbAr KA in Tb jlo pAn kir in.
10
Bu AmAek iw pATerr Plk ideyiCeln. Vr
tAr inejr A[uelr sAhAeyY o pATrelr oper
tAr Aedzil ileKiCeln. etAmr skel yKn
pbRet ki^t heyiCel es smy itin Aenr
mDY eTek etAmAedr y beliCeln es smS itin
tAet ileKiCeln.
11
''40 idn bM 40 rAi^r ezex/ Bu AmAek
pATerr Plk iw ideyiCeln. 12tKn Bu AmAek
beliCeln/ 'oeW/ tAAtAi KAn eTek nIec yAo.
&uim ey elAekedr imzr eTek iney esiCel/
tArA inejedr DbMs kereC. tAr Kub tAAtAi
AmAr Aedz pAln kr b ker idey esAn
giley inejedr j k mUi%$ !tir kereC.
13
''Bu AmAek Aro beliCeln/ 'Aim
smS elAekedr l(Y keriC. tAr Kub key?
14
o smS elAekedr Aim DbMs krb/ yAet ek
tAedr nAm py$ n men rAeK. rpr Aim etAmAr
eTek Aerkiw jAit !tir krb/ yAr smS
elAekedr eTek zi)zAlI bM b]h heb.
7

esAnAr bACr
''rpr Aim ron hey pbRetr opr eTek
enem esiClAm. pbRtiw Aen pueiCel; bM
ci)r es Plk iw AmAr hAet iCl. 16Aim
l(Y ker edeKiClAm ey etAmr etAmAedr Bu
Verr ibre pAp kerC. Aim es bAC r
15

i tIy ibbr, 9:17-10:10

182

edeKiClAm eyw glAen esAn idey qtir keriCel.


etAmr Kub tAAtAi Bur A|A emen clet
SV IkAr keriCel. 17es kAre, Aim pATerr Plk
iwek iney eselAek nIec Ce ePeliClAm.
esKAen etAmAedr ecAeKr sAmen Aim Plk iwek
wker wker ker eBe ePeliClAm. 18rpr
Aim Aeg eymn keriClAm iWk esBAeb 40 idn
bM 40 rAi^ mAiwr idek muK ker Bur sAmen nt
heyiClAm. Aim ekAen kAr KA h, kirin
Tb ekAen jlo pAn kirin/ kAr, etAmr pAp
keriCel/ etAmr mn kAj keriCel y
Bur
kAeC m/ kAj ker etAmr tAek *u keriCel.
19
Aim Bur ByAnk e*AD spek$ BIt iClAm.
itin etAmAedr DbMs krAr pe( yeTX e*ADAiVt
heyiCeln; ik Bu bAro AmAr kT ZeniCeln.
20
hAerAe,r oper Vr c (u heyiCeln y
tAek DbMs krAr pe( yeTX iCl. es kAre,
Aim es smy hAerAe,r jeo ATRn keriClAm.
21
Aim es sAMGAitk ijinsiwek TRA etAmAedr
!trI bACriwek iney Aen puieyiClAm. Aim
iwek wker wker ker eBeiClAm bM DUelAy
pir,t n hoy pyR es w k erelAek
ipexiClAm. rpr pbt
R eTek ey ndI enem eseC
tAr meDY es DUelA Ce ePeliClAm.
S Aeyl
ek (m ker edoyA r j emAiz
eV rr kAeC ATnR kreln
22
''CAAo tibeyrAet/ m>sAet bM ikeAh%AbAet etAmr Buek *u keriCel. 23Bu yKn
etAmAedr kAedz-be,Ry tYAg kret beliCeln es
smy etAmr tAr kT mAenA in. itin beliCeln/
'oper yAo/ Aim etAmAedr ey edz idiC es
edz iDh kr. ik etAmr Bu etAmAedr
Vrek emen clet SVIkAr keriCel. etAmr
tAr oper ASA rAeKA in. etAmr tAr Aedz
ezAn in. 24yKn eTek Aim etAmAedr jAin etAmr
sbsmy Buek emen clet SVIkAr kerC.
25
''es kAre, 40 idn bM 40 rAi^ Aim Bur
sAmen ntjAnu heyiClAm kAr, Vr beliCeln
itin etAmAedr DbMs krebn. 26Aim Bur kAeC
ATRn ker beliClAm Bu AmAr r/ etAmAr
elAekedr DbMs ekAer n. tAr etAmAr. &uim
tAedr mu) keriCel bM etAmAr mh (mt bM
zi)r sAhAeyY tAedr imzr eTek ebr ker iney
esiCel. 27etAmAr esbk AhAm/ sahAk bM
yAekAebr kAeC etAmAr it|Ar kT men kr.
elAekedr keyim/ tAedr m pT bM pAepr
idek edeKA n. 28yid &uim etAmAr elAekedr zAiS
dAo/ imzrIyr blet pAer/ 'Bu tAedr kAeC ey
edz dAn krbAr it|A keriCeln es edez tAedr

iney eyet itin pAern in bM itin tAedr G],


kretn/ es kAre, itin tAedr htY krAr j
tAedr mrBUimet iney igeyiCeln. 29ik tAr
etAmAr elAk/ Bu. tAr etAmr. etAmAr mhAn
(mt bM zi)r sAhAeyY &uim tAedr imzr eTek
ebr ker iney esiCel.
n&u n pATerr PlkelA
''es smy Bu AmAek beliCeln/ 'Temr
iw pATerr Plekr met &uim AbAr pATr
ekew ebr kreb. rpr &uim pbRetr oper AmAr
kAeC Aseb. CAAo kiw kAeWr bA !tir kr.
2
Aim pATerr Plkilr oper es k kT
ilKb eyel Tmiwr oper elKA iCl eyel
&u im eBeiCel. rpr &u im b
Plkilek bAer meDY rAKeb.
3
''es kAre, Aim izwIm kAW idey isku !tir
keriClAm. Tm ewr met Aim ew pATerr
Plk ekewiClAm. rpr iw Plk hAet iney
Aim pbR e tr oper eW igey i ClAm. 4 Bu
pATrelAr oper k kT ileKiCeln eyel
itin Aeg ileKiCeln es dz A|/ y etAmAedr
skelr sAmen pbRetr oper Aenr mDY eTek
itin Aedz keriCeln. rpr Bu es Plk iw
AmAek ideyiCeln. 5Aim pbeR tr opr eTek nIec
iPer es AmAr qtrI isu e kr meDY es
pATrelAek ereKiClAm. Bu AmAek A|A
keriCeln oelAek esKAen rAKet/ Plkel
Kno es isuek AeC.
:6SAeyelr elAekr eberA-ebeny-kn r
elAekedr kUpil eTek yA^A ker emAexer py$
esiCl. esKAen hAerA, mAr igeyiCeln bM tAek
kbr edoy heyiCl. hAerAe,r jAygy hAerAe,r
pu^ ilyAsr yAjk heyiCeln. 7 rpr SAeyelr
elAekr emAexer eTek DegAdAey igeyiCl bM
DegAdAy eTek ndIbl edz ywabATAy igeyiCl.
8
es smy Bu tAr ibezx kAejr j A
pirbAregAI eTek elib pirbAregAIek AlAd
keriCeln. Bur sA(Yisku bhn krA iCl tAedr
kAj. tAr Bur sAmen yAjk iheseb esb krt
bM Bur nAm ker elAekedr zIbRAd kr iCl
tAedr kAj. tAr Ajo ibezx kAjiw ker.
9
kAre, elbIy egAIBu) elAekr edezr ekAen
Mz pAy i n/ eyrkm A pirbAregAIr
epeyiCl. elbIy egAIBu) elAekr tAedr Mz b
iDkAr ihsAeb Buek epeyeC. Bu etAmAedr Vr/
tAedr kAeC it|A keriCeln.
10
''TmbAerr metA Aim pbRetr oper 40
idn bM 40 rAi^ itbAiht keriClAm. es smy
Bu AbAr AmAr kT ZeniCeln. Bu etAmAedr

10

183
DbMs n krr isA ineyiCeln. 11Bu AmAek
beliCeln/ 'yAo bM elAekedr tAedr yA^ApeT
en dAo. ey edz Aim tAedr edb bel tAedr
pUbRpurxedr kAeC it|A keriClAm/ tAr es
edezr BYer yAeb bM esKAen bAs kreb.
Bu k] t ik cAn
''Kn eh SAeyelr elAekrA/ ezAen? Bu
etAmAedr Vr k]t etAmAedr kAC eTek ik
AzA kern Vr cAn ey etAmr tAek kreb
bM itin y beln esw kreb. Vr cAn ey etAmr
tAek BAelAbAseb bM etAmAedr smS hdy bM
smS A idey tAr esb kreb. 13es kAre,
Aim Aj etAmAedr eyel idiC es ibiDsmUh
bM A|AsmUh etAmr emen cel. etAmAedr BAelAr
j inymAblI bM A|AsmUh.
14
''edK/ smS ikC Bu etAmAedr Verr .
SVgR bM ctm SVgR/ p]iTbI bM tAr operr
smS ikC Bu etAmAr Verr. 15Bu etAmAedr
pUbRpurxedr Kub BAelAbAsetn. itin tAedr t
BAelAbAsetn ey itin etAmAedr TRA tAedr
%rpurxedr ebeCiCeln. A jAitr meDY eTek
itin etAmAedr menAnIt kereCn Ar etAmr Ajo
tAr ibezx jn.
16
''ejdI heyA n. etAmAedr hdy spU,Rrep
Buek dAn kr. 17kAr, Bu heln etAmAedr Vr.
itin heln skl Verr Vr bM skl Bur
Bu. itin heln mhAn/ bIy$YbAn bM Byr Vr.
Bur kAeC etYk bYi) smAn. Bu tAr mn
pirbt$enr j ekAc enn n. 18nAT bM
ibDbArA yAet Ay ibcAr pAy es idek itin #iX
rAeKn Ar itin ibedzIedro BAelAbAesn. itin
tAedr KA bM kAp edn. 19sutrAM etAmr b
o smS ibedzIedr BAelAbAseb/ kAr, imzer
etAmr inejrA ibedzI iCel. 20etAmrA b
Bu etAmAedr Vrek kreb bM ekblmA^
tAr pAsn kreb. tAek kKno tYAg ekAer
n. etAmr yKn it|A kreb/ tKn b
ekblmA^ tAr nAm bYbhAr kreb. 21etAmr ekbl
tAr zMs kreb. itin heln etAmAedr Vr.
itin etAmAedr j mh bM AyRjnk kAj
kereCn. etAmr inejedr ecAeK esel edeKC.
22
etAmAedr pUbRpurexr yKn imzer enem igeyiCl/
tKn esKAen ekblmA^ 70 jn elAk iCl. Kn
Bu etAmAedr Vr etAmAedr elAksMKY AkAezr
sMKY tArAr met cr kereCn.
12

11

Bu ek men ereKA
''su t rAM etAmr b Bu etAmAedr
Vrek BAlbAseb. itin etAmAedr eyel

i tIy ibbr, 10:11-11:13

kret beln esel etAmr b kreb. etAmr


iny tAr ibiD/ inym bM A|Askl sbsmey
emen cleb. 2Aj men kr etAmAedr iz( edoyAr
j Bu etAmAedr Vr ey smS mh kAjel
kereCn. etAmAedr sAnr ny/ etAmrA o smS
ijinsel Gwet edeKiCel bM tAr zAiS
edeKiCel. etAmr edeKiCel Bu kt mh/ kt
zi)mAn. 3imzer itin imzerr rAj PerQ bM
tAr smS edezr it ey sb elQikk kAj
keriCeln/ esel etAmr edeKiCel. 4 imzerr
!sedr it tAedr eGAAelAr bM rTelAr
itin ik keriCeln esel etAmr edeKiCel.
tAr etAmAedr tAA keriCl/ ik Bu sUP sAgerr
jl tAedr per bhAeln. etAmr Buek tAedr
spU,R DbMs ker idet edeKiCel. 5 SAen n
As pyR mrBUimet Bu etAmAedr Vr etAmAedr
j ik keriCeln es smS ijins etAmr
edeKiCel. 6rebe,r pirbAregAIr lIyAebr pu^
dATn bM bIrAemr it Bu ik keriCeln esw
etAmr edeKiCel/ yKn BUim mueKr met Kuel igey
o smS elAekedr As keriCl/ es Gwn
SAeyelr smS elAk edeKiCl. iw tAedr
pirbArbgeR dr/ tAedr tAb
u elAek bM tAedr smS
pircArkedr bM pZedr As keriCl. 7 Bu ey
smS mh kAjel keriCeln esel etAmrA
edeKiCel/ etAmAedr sAnr ny.
8
''su t rAM Aim Aj etAmAedr ey sm S
A|Ael bllAm/ esel etAmr b mAneb.
tAhel etAmr zi)zAlI heb bM etAmr y$n
ndI it*m kret o ey edez ebz kret celC
es edz iDh, kret s(m heb. 9 tAhel
etAmr es edez enkidn eb<ec TAkeb. Bu es
edz etAmAedr pUbRpurxedr bM tAedr smS
%rpurxedr edoyAr it|A keriCeln. edziw
enk BAel ijines pirpU,R. 10etAmr ey edz
iDkAr kret celC esiw es imzr edezr
mt ny ey edz eTek etAmr ebr hey esiCel.
imzer etAmr etAmAedr dAnA zs erAp, kret
bM tArper jl edoyAr j etAmr peyr
sAhAeyY k]i^m KAl eTek esc ker jl Anet/
eyBAeb trkAirr bAgAen jl idet esBAeb. 11ik
etAmr ey edz Kub zI iDkAr kreb tAet
enk pbRt bM ptYk AeC bM edziw tAr
eyAjnIy jl pAy AkAezr b]iX eTek. 12Bu
etAmAedr Vr es edz spekR y bAn. Bu
etAmAedr Vr bCerr Tm eTek ezxpyR es
edezr per l(Y rAeKn.
13
''Bu beln/ 'Aim Aj etAmAedr ey
A|Ael idlAm esel etAmr iny Kub
stkRBAeb Zneb. etAmr b Bu etAmAedr

i tIy ibbr, 11:14-12:5

184

Vrek BelAbAseb bM etAmAedr smS mn bM


smS A, idey tAr esb kreb. 14yid etAmr
iw ker tAhel Aim iWk smey etAmAedr edezr
j b]iX pAWAeb. Aim zrkAelr b]iX bM
bskAelr bi] X pAWAeb. tAhel etAmr etAmAedr
dAnA zs/ n&un @A(Ars bM etl sMh kret
pAreb. 15bM Aim etAmAedr pZedr j etAmAedr
mAWelAet GAs jAb/ tAet etAmAedr yeTX
pirmA, KAer sMSAn heb.
16
''ik sAbDAn? eyn etAmAedr hdy A nA
hy bM etAmrA Guer A edbtAedr esb bM
pUj nA kr. 17tA krel Vr etAmAedr it BIx,
*u hebn. itin AkAz r ker edebn bM
ekAen b]iX heb n. jimet ekAen Psl p
heb n. bM Bu etAmAedr ey %m edz ideCn
es edez etAmr Kub zI iniH hey yAeb.
18
''Aim etAmAedr ey A|Ael idlAm esel
etAmr men rAKeb. esel etAmr etAmAedr hdey
ereK dAo. A|AelAek elK/ eselAek hAet
eb<eD rAK bM AmAr ibiDel men rAKAr pAy
iheseb tA etAmAedr kpAel eb<eD rAK. 19
ibiDel etAmAedr sAnedro ezKAo. yKn
etAmr etAmAedr bAIet bes TAkeb/ yKn etAmr
rASAy hAweb/ yKn etAmr Zey TAkeb bM yKn
etAmr Web tKn el spekR AelAcn ker.
20
etAmAedr bAiilr drjAr K<uiwr oper bM
Pwkilr oper A|AelAek ileK rAK.
21
tAhel Bu etAmAedr pUbp
R r
u xedr kAeC ey edezr
j it|A keriCeln/ es edez etAmr bM
etAmAedr sAnr Bey dIGRidn eb<ec TAkeb.
p]iTbIr oper AkAz ytidn TAkeb etAmrAo es
edez ttidn TAkeb.
22
''Aim etAmAedr ey A|Ael nusr, kret
beliClAm esel emen clAr bYApAer etAmr Kub
stk$ heb Bu etAmAedr Vrek BAelAbAs/ tAr
ined$izt sb pTel nusr, kr bM tAr it
ibS
V TAk. 23tAhel etAmr yKn es edezr iBter
yAeb/ Bu tKn A jAitr elAekedr es edz
eTek tAiey edebn. ey jAitil etAmAedr eTek
b]h%r bM zi)zAlI tAedr kAC eTek etAmrA
edziw iney eneb.
24
''eyKAn idey etAmr hAweb es smS SAn
etAmAedr heb. etAmAedr edz di(e,r mrBUim
eTek %er ilbAenAn pyR ibS]t heb. iw AbAr
pUbRidek PrA ndI eTek BUmDYsAgr py$ ibS]t
heb. 25ekAen bYi) etAmAedr ibre dAAet s(m
heb n. etAmr es edez eyKAen yAeb/ Bu
etAmAedr Vr esKAnkAr elAekedr etAmAedr
spekR BIt ker edebn. elA Bu etAmAedr
kAeC pUebR it|A keriCeln.

S Aeye lr pC AzIbAR d Tb iBzAp


''Aj Aim etAmAedr AzIbRAd Tb iBzAp
iwr meDY ey ekAen kiw pC kret idiC.
27
Aj Aim etAmAedr eyel beliC/ Bu
etAmAedr Verr es A|Ael yid etAmr ezAn
bM mA ker tAhel etAmr AzIbRAd pAeb. 28ik
etAmr yid Bu etAmAedr Verr A|A n ezAn
bM n mAenA bM Aim Aj etAmAedr ey BAeb
Aedz krlAm esBAeb jIbnDAr, n ker A
edbtAedr nusr, ker/ teb etAmr iBzApS
heb.
29
''etAmr ey edz iDkAr kret yAC es
edez Bu etAmAedr Vr etAmAedr en idey
iney egel etAmr girxIm pbRetr izKer yAeb
bM esKAn eTek elAekedr ee AzIbRAd bA,I
pebbM tArpr etAmr bl pbRetr izKer
yAeb bM esKAn eTek elAekedr it iBzApsUck
bAt$A peb. 30y$n ptYkAy bsbAskArI knAnIy
elAekedr edez yn
$ ndIr pr pAer pbt
R mAl
biSt. pbt
R mAl pimidek biSt/ iglagl
zherr kAeC emAirr elAn benr eTek Kub dUer
ny. 31etAmr y$n ndI it*m ker yAeb. Bu
etAmAedr Vr etAmAedr ey edz ideCn etAmr
es edz iDh, kreb. edz etAmAedr heb.
yKn etAmr edez bsbAs kret Zr kreb
tKn/ 32Aim Aj etAmAedr eysmS ibiDsmUh bM
inymsmUh idlAm es smS etAmr b Kub
stk$BAeb emen cleb.
26

eV rr pAsnAr SA n
''Bu etAmAedr ippurxedr Vr etAmAedr
ey edz iDkAr kret ideCn es n&un
edez etAmrA smS ibiDsmUh bM inymsmUh
b emen cleb. etAmr ytidn edez bAs
kreb ttidn py$ etAmr b ibiDsmUh
y shkAer emen cleb. 2Kn esKAen ey jAitr
bAs kreC tAedr kAC eTek yKn etAmr edziw
iDh, kreb/ tKn smS jAitr elAekr
eyKAen tAedr edbtAedr pUjA ker es jAygAel
etAmr b spU , R r ep DbMs kreb.
SAnel hl <c pAhAer oper bM sbuj
gACpAlAr nIec. 3etAmr b tAedr AezrAr
Sil puiey edeb bM tAedr edbtAedr
mUi%$el eBe edeb. BAeb etAmr b es
SAn eTek tAedr nAm elAp ker edeb.
4
''o smS elAekr eyBAeb tAedr edbtAedr
pUjA ker/ esBAeb etAmr etAmAedr Bu Verr
pAsn b kreb n. 5Bu etAmAedr Vr/
etAmAedr pirbAregAIelAr meDY k ibezx SAn
pC krebn. Bu tAr nAm esKAen rAKebn. esiw

12

185
heb tAr inbAs SAn. etAmr b tAr pAsnAr
j es SAen yAeb. 6 esKAen etAmr b
etAmAedr ehAmbilr !neb/ etAmAedr segRr
ijinsp^/ etAmAedr zesr bM pZr k dzmAMz/
etAmAedr ibezx phArsmUh/ ey ekAenAo phAr
sAmI eyw etAmr Bur kAeC it|A keriCel/
ey ekAenAo ibezx phAr y etAmr idet cAo/
bM etAmAedr pZpAelr meDY TmjAt pZedr
iney Aseb. 7 esSAen etAmr etAmAedr Bu
Verr piSitr sAmen AhAr kreb bM ey sb
%m ibxy pirm ker lAB kerC t &uim bM
etAmr pirbArilr sAeT BAg ker eneb/ kAr
Bu etAmAedr Vr etAmAedr AzIbRAd kereCn
bM etAmAedr o smS BAel ijinsel
ideyeCn.
8
''AmrA ey BAeb pAsn ker AsiClAm
esBAeb etAmr b etAmAedr pAsn cAiley
yAeb n. Kn py$ Amr yA BAl men keriC
esBAeb Verr pAsn ker AsiClAm. 9kAr,
Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr ey edz ideCn es
ibAmSAen etAmr Kno ebz krin. 10ik
etAmr zI y$n ndI it*m ker yAeb bM
es edez bAs kreb. es edez Bu etAmAedr
smS zedr kAC eTek etAmAedr ibAm edebn
Ar etAmr ibpdm)
u heb. 11rpr Bu tAr ibezx
SAn pC krebn/ es SAen Bu tr nAm SApn
krebn bM Aim etAmAedr ey A|A keriClAm
es smS ijinsp^ etAmr b es SAen
iney Aseb. etAmAedr ehAmbilr qneb/ segRr
ijinsp^/ ibezx phAr sAmI/ ey ekAno phAr
y etAmr etAmAedr zesr bM pZr k dzmAMz
Bu r kAeC it|A keriCel bM etAmAedr
pZzAlAr TmjAt pZedr iney es. 12etAmAedr
smS elAkedr iney es SAen s. etAmAedr
sAnedr etAmAedr pircArkedr bM etAmAedr
zher bsbAskArI elbIyedr iney es. :kAr
etAmAedr meDY smS elbIyedr inejedr jimr
ekAen Mz b iDkAr en. etAmr esKAen Bu
etAmAedr Verr piSitr sAmen sbAr sAeT
An peBAg ker. 13sAbDAn/ ey ekAen SAn
edKel esKAen etAmAedr ehAmbilr !neb sgR
ker n. 14etAmAedr pirbAregAIr meDY Bu tAr
ey ibezx SAn pC krebn/ ekblmA^ es SAen
etAmrA ehAmbilr qnebsmUh bM A @bYsAmI
sgR ker bM Aim y Aedz kriC eselA
pAln ekAr.
15
''etAmrA eyKAen TAek/ etAmr ey ekAno
pZedr/ eymnk]\sAr bM hir, htY kret pAr
bM esel eKet pAr. etAmr ytw cAo es
pirmA, mAMs etAmr AhAr kret pAr/ ey pirmA,

i tIy ibbr, 12:6-26

Bu etAmAedr Vr etAmAedr edn. ey ekAenAo


bYi) mAMs eKet pAer elAekedr meDY yAr
Zic bM Zic. 16ik etAmr b r) KAeb
n. etAmr b iWk jelr metA r)wAek
mAiwet eFel ePleb.
17
''etAmr eyKAen bAs krC es SAen
ijinsil b B(, kreb nA eymn etAmAedr
zesr k-dzmAMz/ etAmAedr n&un @A(Ars bM
etl/ etAmAedr pZpAelr TbA gbAidpZr
TmjAt pZedr/ ey ekAenAo phAr eyw etAmr
Verr kAeC it| keriCel/ ey ekAno ibezx
phArsAmI y etAmr Verr kAeC mAnt kerC
Tb Verr j sirey rAK A ey ekAenAo
phArsAmI. 18etAmr b o smS qneb
ekblmA^ es SAen AhAr kreb eyKAen Bu
etAmAedr Verr piSit TAkeb bM es ibezx
SAen/ eyiw Bu etAmAedr Vr pC krebn.
etAmr b es SAen yAeb bM etAmAedr
pu ^ edr/ etAmAedr kAedr/ etAmAedr sm S
pircArkedr/ bM etAmAedr zher bsbAskArI
elbIyedr se ke^ AhAr kreb. esKAen etAmr
inejr Bu etAmAedr Verr piSitr sAmen
An peBAg ker. etAmr ey je kAj
keriCel/ es ijinselAek esKAen peBAg
ker. 19ik sAbDAn/ etAmr sbsmey smS
KA@bY elbIyedr se BAg ker eneb. etAmr
ytidn etAmAedr edez TAkeb/ ttidn pyR etAmr
kAj kreb.
20-21
''Bu etAmAedr Vr yKn tAr itit
nusAer edezr sIm ibSAr krebn; es smy itin
tAr nAm SApnAeTR ey SAniw inbRAict kereCn tA
eTek etAmr hyet enk dUer bsbAs kret
pAr. yid iw enk dUer hy bM etAmr mAMesr
j (uDAt$ ho teb Bu etAmAedr y ideyeCn
es pZpAl eTek etAmr ey ekAen pZek htY
kret pAr. Aim etAmAedr ey Aedz keriC es
BAeb iw ker. etAmr etAmAedr zher mAMs
yt CA tt eKet pAr. 22etAmr eyBAeb k]\sAr
Tb hire,r mAMs KAo esBAeb etAmr mAMs
eKet pAer. Zic b Zic ey ekAn bYi) t
eKet pAer. 23ik sAbDAn/ r) eKo n/ kAr
re)r meDY jIbenr iS . etAmr es mAMs
kKn KAeb n yt(, pyR tAr meDY Ae,r iS
AeC. 24r) eKo n. jelr metA mAiwr oper
r) eFel ePel edeb. 25kAej r) eKo n.
Bur #iXet y nYAyY es kAjel krel etAmAedr
bM etAmAedr %rpurxedr ml heb.
26
''etAmAedr pib^ phAr bM yid etAmr
Vrek ibezx ikC edeb bel mAnt ker TAk/
tAhel t iney Bu etAmAedr Verr menAnIt

i tIy ibbr, 12:27-13:16

186

SAen yAeb. 27es jAygAy etAmr b etAmAedr


ehAmbil sgR kreb. etAmr b Bu etAmAedr
Verr ebdIr oper etAmAedr ehAmbilr mAMs bM
r) By sgR kreb. etAmr b etAmAedr
Bu Verr ebdIr oper r) FAleb. rpr etAmr
mAMs eKet pAr. 28Aim etAmAedr ey Aedzel
idlAm esel emen clAr bYApAer Kub stk$ heb.
Bu etAmAedr Verr ecAeK y BAl bM nYAyY
es kAjil krel etAmAedr bM etAmAedr
%rpurxedr icridn ml heb.
29
''etAmrA ey edz iDkAr kret yAC es
edezr iDbAsIedr Bu etAmAedr Vr DbMs
krebn/ sutrAM etAmr o smS iDbAsIedr es
edz eTek ebirey eyet bADY ker esKAen bAs
kreb. 30tKn sAbDAn/ etAmAedr ecAeKr sAmen
tAedr DbMesr pr tAedr nukr ker P<Aed pe
n. sAbDAn/ sAhAeyYr je o smS mUi%$r eV x,
ker n/ kKno eK<Aj ino n/ 'o smS elAekr
edbtAedr ikBAeb pUjA krt/ pAeC bl/ Aimo
kBAeb pUjA krb? 31esBAeb etAmr etAmAedr
Bu Verr pAsn ekAr n. kAr, Bu eyel
G], kern es sbrkm KArAp kj o smS
elAekr ker. kAr tArA edbtAedr kAeC bil
iheseb tAedr sAnedr epAAy?
32
''Aim etAmAedr ey Aedzel krlAm
esel pAln krAr bYApAer etAmr Kub stk$ heb.
Aim etAmAedr y bllAm eselAr se ekAen
ikC eyAg ekAr n bM ekAen ikC bAdo ido n.

keriCeln es elAkiw etAmAedr es jIbn eTek


sirey AnAr ecX keriCl. sutrAM etAmAedr
elAekedr mDY eTek es mek sirey edoyAr
je etAmr b es bYi)ek htY kreb.
6
''etAmAedr Gin ek edbtAedr pUjA
krAr je etAmAedr egApen b]i% idet pAer.
es etAmAedr BA het pAer/ etAmAedr pu^ het
pAer/ etAmAedr kA het pAer/ yAek BAelAbAes
es SI het pAer Tb etAmAedr Gintm b uo
het pAer. es elAkiw blet pAer/ 'bAr Amr
yA bM A edbtAedr esb kir. :rA hl
es edbt yAedr etAmr bM etAmAedr pUbR pr
u xr
7
ekAnidn jAnt n. rA hl etAmAedr cArpAezr
A edezr bsbAskArI elAekedr kAerAr kAeCr
b kAerAr dUerr edbt. 8etmr es bYi)r se
b kmt heb n. tAr kT Zneb n. tAr
je >iKt heb n. tAek eCe ido n bM
tAek r(A ekAer n. 9-10 n? etAmr b es
bYi)ek htY kreb. etAmr b tAek pATr
emer htY kreb. &uim heb Tm bYi) ey pATr
&uleb bM tAr idek Ce mAreb. rpr smS
elAekr tAek htY krAr j b pATr C
eb.
kAr, es bYi) etAmAedr Bu Verr kAC eTek
etAmAedr dUer sirey iney AsAr ecX keriCl;
Tc es imzr edz eTek Bu etAmAedr dAs
eTek ebr ker iney esiCeln. 11tKn SAeyelr
smS elAekr Znet pAeb bM By pAeb bM
tAr Ar kKno o smS KArAp kAj kreb n.

imeTY BAbbAdIr dl
''ekAn BAbbAdI b SVdzRk/ etAmAedr kAeC
es ekAen icH b elQikk ikC edKAet
pAer. 2Ar es etAmAedr ey icH b elQikk
ikCr kT beliCl t sPl hel es hye tA etAmAedr
blet pAer/ 's Amr A edbtAedr :ey sb
edbtAedr etAmr jAn n. nusr, kir bM
esb kir. 3 es SVdzRekr kT Zen n. ekn
kAr, Bu etAmAedr Vr etAmAedr prI( kreCn.
Bu jAnet cAeCn ey/ etAmr tAek etAmAedr
smS hdy bM etAmAedr smS A, idey BAelAbAs
ikn. 4 etAmr b etAmAedr Bu Vrek
nusr, kreb? tAek kreb. Bur A|Ael
emen cleb bM itin etAmAedr y beln esel
kreb. Bur esb ker bM tAek kKno pirtYAg
ker n? 5 CAAo etAmr b es BAbbAdI
Tb SVdzRkek htY kreb. kAr, es etAmAedr
es Bu Verr ibrAcr, kret beliCl ey Bu
etAmAedr imzr edz eTek ebr ker iney esiCeln
bM dAs eTek mui) ideyiCeln. Bu etAmAedr
Vr etAmAedr eyBAeb jIbnyApn krAr j A|A

ey zhrelAek b DbMs kret heb


''Bu etAmAedr Vr etAmAedr bAs krAr je
ey zhrel ideyeCn/ es zhrelAr meDY ekAen
kiwr spek$ yid mn Kbr pAo 13ey etAmedr
meDY eTek ikC pAx elAk zherr A elAekedr
bel VribmuK krAr j erAict kreC ey/
'bAr s Amr mn edbtAedr esb kir yAedr
etAmr Aeg kKno jAnet n 14tKn Drenr
ekAen Kbr stY ikn tA jAnAr je etAmr
b yTAsADY ecX kreb. yid etAmr jAnet
pAer ey iw stY yid etAmr mA, kret pAr
ey esrkm sAMGAitk Gwn stY GewiCl 15tAhel
etAmr b es zherr elAkedr sklek
trbAir VArA htY kreb bM etAmr tAedr smS
pZedro htY kreb. etAmr b es zhriwek
spU,Rrep DbMs kreb. 16rpr etAmr b
smS mUlYbAn ijinsp^ k jAygAy je kreb
bM eselAek zherr ekSel iney yAeb. tArpr
zhriwek smS ijinsp^ semt puiey ePleb.
iw heb etAmAedr Bu Verr kAeC ehAmbilr
!neb . zhriw eyn b icrkAelr met pATerr

13

12

187
Sep pir,t hy. es zhriwek eyn b AbAr
!tir kr n hy. 17es zherr itiw ijins
DbMs krAr je Vrek dAn kret heb/ sutrAM
etAmr o ijinselAr ekAniw inejedr j
rAKeb n. etAmr yid Aedz emen cel/ tAhel
Bu etAmAedr it Ar et (u hebn n. Bu
etAmAedr it k]p o kr,A krebn. itin etAmAedr
pUbRpurxedr kAeC ey it|A keriCeln/ es
nuyAyI itin etAmAedr jAitek b]h%r krebn.
18
rkmwA heb yid etAmr Bu etAmAedr Verr
kT ezAen/ tAr smS A|Ael/eyel Aj
Aim etAmAedr idlAm/ esel sb yid emen cel
bM Bur #iXet yTATR Acr, ker.

i tIy ibbr, 13:17-14:29

l(I ep<c/ z icl/ ey ekAenAo rkm bAjpAiK/


16
eCAw ep<c/ b ep<c/ sAd ep<c/ 17mrBUim elr
ep<c/ sAmui@k gl/ ilp
Ad sAmui@k pAiK/ 18sArs/
sArs jAtIy A ey ekAenAo pAiK/ Ju<iwoyAl
pAiK Tb bA.
19
''fAnoyAl smS epAkArA Zic/ sutrAM
tAedr eKey n. 20ik etAmr ey ekAnokAr
Zic pAiK eKet pAr.
21
"inejr eTek mAr egeC mn ekAenAo pZ
etAmr eKey n. etAmr m]t pZ KAbAr j
etAmAedr zherr ekAen ibedzIek idet pAer.
Tb etAmr t tAr kAeC ibi* kret pAer.
ik etAmr inejr b ekAen m]t pZ KAeb
n/ kAr, etAmr Bu etAmAedr Verr. etAmr
S Aeye l eV rr ibezx elAekrA
tAr ibezx elAk.
''kiw CAgizZek tAr mAeyr eD rAA ekAer
''etAmrA hel Bu etAmAedr Verr sAn.
yKn ek mAr yAy tKn etAmr n.
ekAenABAeb etAmAedr inejedr kAwAeC kreb
dzBAegr k BAg edoyA
n Tb mAT kAimey etAmAedr >KkAz kreb
22
n. 2 ekn kAr, etAmr A elAekedr eTek
''etAmAedr jimet ey Psl hy/ it bCr
AlAd. etAmr hel Bur ibezx elAkjn. p]iTbIr tAr dz BAegr k BAg AlAdA ker rAKeb. 23rpr
smS elAekr mDY eTek Bu etAmAedr Vr tAr Bu ey jAygAiwek tAr ibezx bAsSAn iheseb
ibezx elAk iheseb etAmAedr inbAR ict keriCeln. iciHt kereCn/ esKAen etAmr yAeb. es SAen
etAmr etAmAedr Bu Verr piSitet etAmAedr
ey KAbAr KAoyA r j S Aeyl
Iyr
dAn zesr/ etAmAedr n&un @A(Aresr/ etAmAedr
nm
u it epeyi Cl
etelr bM etAmAedr pZr delr meDY TmjAt
3
''Bu eyel G,
] kern esel etAmr eKo pZedr k dzmAMz eBAjn kreb. kAer
n. 4etAmr smS pZedr eKet pAr gr/ etAmAedr Bu Verr sAn edKAenAr kT sbsmey
emx/ CAgl/ 5hir,/ bAriz hir,/ eCAw hir,I/ men rAKeb. 24ik jAygAw yid dUer hy teb
buen emx/ buen CAgl/ k]\sAr hir, bM pAbRtY etAmAedr zesr dzBAegr kBAg etAmAedr pe(
emx. 6ey ekAeno pZ yAedr pAey BAeg ibB) bhn ker iney yAoy sb nAo het pAer. sutrAM
Kur AeC bM yAr jAbr kAew tAedr etAmr Bu yKn etAmAek AzIbRAd kern tKn Vr inejr
eKet pAerA. 7 ik etAmr w/ KregAz Tb nAm SApenr j ey SAn menAnIt kereCn t
pAhAI VAPn pZedr eKey n. smS pZr dUer hel 25etAmAedr zesr es Mzwku ibi*
jAbr kAew ik tAedr pAey ibB) Kur en/ sutrAM ker ey wAk pAeb t se nAo bM Vr ey
o smS pZr Zic KA iheseb etAmAedr kAeC jAygA menAnIt kereCn es ibezx jAygAy yAo.
h,eyAgY ny. 8etAmr b ZeyAr KAeb n. 26es wAk idey etAmr y cAo tA ekenA gr/
tAedr pAeyr Kurel ibB)/ ik tAr jAbr emx/ @A(Ars Tb sur Tb ey ekAenArkm
kAew n. sutrAM KA iheseb ZeyAro etAmAedr KA. rpr es jAygAy Bu etAmAedr Verr
h,eyAgY ny. ZeyAerr ekAen mAMs KAeb n. se etAmr bM etAmAedr pirbAerr elAekr
mnik ZeyAerr m]t zrIro SpzR ekAr n.
b KAeb bM An peBAg kreb. 27ik
9
"pAKn bM Az AeC rkm ey ekAenArkm etAmAedr zher bsbAskArI elbIyedr Buel nA.
mAC etAmr eKet pAer. 10ik jel bsbAskArI etAmr tAedr se etAmAedr KA BAg ker eneb
jIb ekAen ikC/ yAedr pAKn TbA Az en kAr,/ etAmAedr met tAedr jimr ekAen Mz
eselA etAmr eKey n. el etAmAedr pe( en.
28
Zic KA ny.
''it itn bCerr ezex etAmr b es
11
''etAmrA ey ekAenAo kAerr Zic pAiK eKet bCerr sMg]hIt Pselr k dzmAMz sMh kreb.
pAer. 12ik pAiKelA eKey n gl/ zkun/ etAmAedr zhrelAet KA jm ker ereKA.
bAj/ 13lAl icl/ bAj pAiK bM ey ekAenA kAr 29 KA elbIy elAkedr j kAr, tAedr
icl/ 14ey ekAn kAr kAk/ 15izM oyAl ep<c/ inejedr ekAen jim en. KA etAmAedr zher

14

i tIy ibbr, 15:1-21

188

yAedr KAer eyAjn tAedro j. es KA etYkiwet itin etAmAedr AzIbRAd krebn.


ibedzIedr/ ibDbAedr bM nATedr j. yid 11etAmAedr edez sbsmey grIb elAk TAkeb;
etAmr iw ker tAhel Bu etAmAedr Vr es kAre, Aim etAmAedr Aedz kriC etAmr
etAmAedr smS kAej AzIbRAd krebn.
b etAmAedr BAedr bM etAmAedr edez ey
dir@ elAkedr sAhAeyYr eyAjn tAedr mu) heS
edn bAitl krAr ibezx bsr
sAhAyY kreb.
''it sAt bCerr ezex etAmr b -,
*ItdAsedr m)
(mA kreb. 2 etAmr kAer tA kreb
u ker edoyA
12
ekAn elAk ey pr S AeylIyek wAk DAr ideyeC/
''*ItdAs iheseb etAmAedr esb krAr je
es b es -, (mA kreb. es tAr itebzIek yid ekAen ih purx Tb SIelAk etAmAedr
-, ezAD kret bADY kreb nA/ kAr, Verr sAnAeTR kAeC inejek ib*I ker teb etAmrA tAek CbCr
es bCer edn bAitl krAr bCr ihsAeb eGAx,A pyR *ItdAs iheseb rAKet pAr; ik sm
bCer
3
13
kr heyeC. etAmrA ekAn ibedzIr kAC eTek - etAmr b tAek eCe edeb. ik yKn etAmr
AdAy kret pAr. ik Aerkjn SAeylIyr etAmAedr *ItdAsek SVADIn krC/ tKn tAek KAil
etAmAr kAeC ey edn AeC esw etAmr b hAet piWey n. 14etAmr b es bYi)ek
bAitl kreb. 4 etAmAedr edez ekAen grIb elAk mu) heS etAmAedr pZ/ dAnAzs bM @A(Ars
TAk ic ny/ kAr, Bu etAmAedr ey edz ideyeCn edeb. Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr eyBAeb
es edez etAmAedr mhBAeb AzIbRAd krebn. AzIbRAd kereCn esBAeb etAmr etAmAedr
5
ik w kmA^ tKn sb yid etAmr Bu *ItdAsek edeb. 15men rAKeb/ etAmr imzer
etAmAedr Vrek emen cel. Aim Aj etAmAedr *ItdAs iCel bM Bu etAmAedr Vr etAmAedr
eyel bllAm es A|Ael emen clAr bYApAer mu) keriCeln. es kAre, Aim Aj etAmAedr
etAmr b stkR TAkeb. 6 tAhel itin eyrkm Aedz idiC.
16
it|A keriCeln esmet etAmAedr AzIbRAd
''ik es *ItdAs yid bel/ 'Aim etAmAedr
krebn. tKn etAmrA A jAitek -, edeb. eCe yAeb n. es etAmAek bM etAmAedr
ik edr kAC eTek -, enoyAr eyAjn pirbArek BAelAbAes bM etAmAedr se es
etAmAedr heb n. etAmr b jAitek zAsn kret BAelABAeb AeC bel w blet pAer. 17rkm
pAreb/ ik o smS jAitr ek etAmAedr hel etAmrA es *ItdAsek etAmAedr drjAy kAn
zAsn kreb n.
rAKet bel bM kiw DArAel yer sAhAeyY tAr
7
''Bu etAmAedr Vr etAmAedr ey edz ideyeCn/ kAen Puew ker. r eTek ebAJ yAeb ey es
esKAnkAr ekAn zher etAmr ek yid dir@ hy icrkAelr j etAmAedr *ItdAs. ey *ItdAsI
teb &uim b SV ATRpr heb n/ es dir@ bYi)ek etAmAedr se TAket cAy tAr jeo bYbS.
18
sAhAyY ker/ tAek b sAhAyY kret SVIkAr
''*ItdAsedr mu) ker edoyAr bYApAer mn
ekAr nA. 8 tAr sAeT dArBAeb BAg ker inet kiWn ekAer n. men rAKeb/ ekAen BA kr
etAmr b rAij heb bM es elAkiwr y elAkek etAmAedr ey wAk idet ht tAr eDRk
wAkAy es CbCr etAmAedr esb kereC. Ar tAhel
ikC eyAjn sbikC etAmr tAek DAr edeb.
9
''sm bCr/ edn bAitl krAr bCr igey etAmAedr etYk kAej Bu Vr etAmAedr AzIbAR d
eseC bel/ ZDumA^ kAre, kAek sAhAyY krebn.
kret SVIkAr ekAer n. Dre,r ekAn KArAp
TmjAt pZedr sVe inym

ic etAmAedr men ebz kret ido n. ey bYi)r


19
sAhAeyYr eyAjn/ tAr sV e etAmrA b ekAen
''etAmAedr pZpAelr smS TmjAt purx
KArAp menABAb epAx, kreb n. etAmr b pZedr etAmr b Bur eezY p]Tk kreb.
tAek sAhAyY kret SVIkAr kreb n. etAmr yid etAmAedr kAej o pZedr kAek bYbhAr kreb
es grIb elAkiwek sAhAyY n ker/ tAhel es n bM o smS emexr eTek ekAen pzm CAweb
Bur kAeC etAmAedr ibre iBeyAg kreb bM n. 20Bu etAmAedr Vr/ ey SAn pC krebn
Bu etAmAedr pAepr j iByu) krebn.
etYk bCr es jAygAy etAmr o smS pZedr
10
''etAmrA etAmAedr yTAsADY es grIb iney Aseb. esKAen Bur piSitr sAmen etAmr
elAkiwek dAo. tAek edoyAr smy men ekAen bM etAmAedr pirbAerr elAekr o smS pZedr
kuic ereKA n. ekn kAr, BAel kAj krAr KAeb.
21
j Bu etAmAedr Vr etAmAedr AzIbRAd krebn.
''ik yid ekAen pZr ekAen K<ut TAek
etAmAedr smS kAej bM etAmr y ker tAr yid eK<A hy Tb Tb ey ekAnrkm

15

189

i tIy ibbr, 15:22-16:19

Bu etAmAedr Verr j sA ehr sb dayApn


ker. etAmr y iney Aset cAo esrkm ekAen
ibezx phAr iney es iw ker. Bu etAmAedr
Vr/ etAmAedr ktKAin AzIbRAd kereCn esw
ic ker iSr kreb etAmr ktw edeb. 11Bu
tAr ibezx bAIr je ey jAyg pC krebn
esKAen yAo. esKAen etAmAedr Bu Verr se
etAmr bM etAmAedr elAekr ke^ An
peBAg kreb. etAmAedr smS elAkek etAmAedr
inSA rpbR
se nAo etAmAedr pu^edr/ etAmAedr kAedr
''etAmrA AbIb mAsek men rAKeb. es smy bM etAmAedr smS esbkedr. CA etAmAedr
etAmr b Bu etAmAedr Vrek sAn zhrelAet bsbAskArI elbIyedr/ ibedzIedr/
edKAenAr je inSArpbR dayApn kreb/ kAr, nATedr bM ibDbAedro iney es. 12men rAKeb
es mAes Bu etAmAedr Vr imzr eTek etAmAedr etAmr imzer *ItdAs iCel. sutrAM ibiDel
rAe^ ebr ker iney esiCeln. 2 Bu tAr nAm bAs emen clAr bYApAer stkR TAkeb.
krAr je ey jAygA pC krebn etAmr b
ku wIr sb
es jAygAy yAeb. esKAen etAmAedr pZpAl eTek
13
pZ iney t etAmr inSArpebRr bil ihsAeb Buek
''zs mAAenAr jAyg eTek zs sMh krAr
sgR kreb. 3 bilr se KAimryu) ekAn riw pr bM @A( mAAr jAyg eTek @A(Ars sMh
KAeb n. etAmr sAtidn KAimribhIn riw KAeb. krAr sAtidn per etAmr b kuwIr sb
riwek bl hy '>KAbSAr riw. imzer dayApn kreb. 14 seb etAmr skel An
etAmAedr eysb sms iCl esel men kret peBAg keretAmr etAmAedr eCelr/
iw sAhAyY kreb. men ker edK ket tAAtAi etAmAedr emeyr/ etAmAedr smS esbkr bM
etAmAedr es edz tYAg kret heyiCl. imzr etAmAedr zher bsbAskArI elbIyr/ ibedzIr/
eTek eyidn etAmr ebirey esiCel esidenr kT nAeTr bM ibDbAr. 15Bu ey SAn pC krebn
etAmr ytidn eb<ec TAkeb ttidn men rAKeb. es ibezx SAen etAmr sAtidn Der sb
4
edezr ekATAo ekAno bAiet sAt idn Der b dayApn kreb. etAmAedr Bu Vrek sAn
KAimr TAkeb n. CA Tm idn sYAeblAy etAmr dzRenr j etAmr iw kr. zs sMh bM
yt mAMs sgR kreb esel b skAelr smS kAej eyeh&u Bu etAmAedr Vr etAmAedr
AzIbRAd krebn tA etAmr Kub An kreb.
Aeg eKey inet heb.
5
16
''Bu etAmAedr Vr etAmAedr ey zhrel
''Bu etAmAedr Vr ey SAn pC krebn
idey e Cn/esKAen ekATAo etAmr b es ibezx SAen tAr se sA(Aet bCer itnbAr
inSArpebRr pZ sgR kreb n. 6etAmr ekblmA^ etAmAedr purxr b Aseb. KAimribhIn riw
es SAen inSArpebRr pZ sgR kreb eyiwek !tirr sb/ sAehr sb bM kuwIr sebr
Bu etAmAedr Vr/ tAr nAm bAs krAr j menAnIt jo tAr Aseb. Bur se sA(Aetr j
krebn. ey smy sUyR S yAy/ es sYAeblAy As etYk bYi) b phAr iney Aseb/
etAmr b inSArpebRr pZ sgR kreb. Vr KAil hAet Aseb n. 17etYk bYi) ytw pAreb
ey -&uet etAmAedr imzr eTek ebr ker eniCeln ttw b edeb. Bu tAek ktw ideyeCn es
es -&uet w kreb. 7 Bu etAmAedr Vr ey pirei(et es iSr kreb es Vrek ktw
jAyg pC krebn es jAygAy etAmr b edeb.
inSArpebRr mAMs rAA kreb bM esiw KAeb. rpr
elAekedr j ibcArk bM pdS kmcR ArIg,
skAel etAmr bAIet iPer eyet pAr. 8 idn
18
etAmr iny KAimribhIn riw KAeb. sm iden
''Bu etAmAedr Vr/ ey zhrel etAmAedr
etAmr b ekAen kAj kreb n. idn idet celeCn tAr etYkiwet etAmr bzY
Bu etAmAedr Vrek sAn edKAenAr j elAekr ibcArkedr bM cpdAiDkArI bYi)edr ineyAg
k ibezx sBAy es ki^t heb.
kreb. etYk pirbAregAI b iw kreb bM
elAekedr ibcAerr smy r b p(pAthIn
sA ehr sb :Psl kAwAr
heb. 19etAmr b Ay ibcAr kreb n bM
9
''eyidn eTek etAmr zs kAw Zr keriCel sbsmy p(pAthIn heb. rAy edoyAr smy mn
es idn eTek etAmr sAt sA h egAen. 10tArpr pirbt$enr j kAro kAC eTek TR h, kreb
K<t
u yid TAek/ tAhel etAmr b es pZiwek/
etAmAedr Bu Verr kAeC sgR kreb n. 22ik
etAmr bAIet es pZr mAMs eKet pAer. ey
ekAenAo elAk iw eKet pAer es Zic ehAk
b Zic ehAk. mAMs KAoyAr inym k]\sAr
bM hire,r mAMs KAoyAr met. 23ik etAmr
pZr r) b KAeb n. etAmr jelr metA
es r) mAiwet eFel edeb.

16

i tIy ibbr, 16:20-17:17

190

n. TR enk |A,I elAkeko ker edy bM


kjn BAel elAek y bleb tAo pirbt$n ker
edy. 20stt bM p(pAthInt? sb smy s
bM p(pAthIn TAkAr j etAmAedr b Kub
keWAr ecX kret heb? tAhel Bu etAmAedr
Vr etAmAedr ey edz ideCn es edez etAmr
TAket pAreb bM rAKet pAreb.
rV miU %R G,
] kern
''etAmr Bu etAmAedr Verr j inimRt
ebdIr pAez edbI AezrAek sAn krAr j
ekAeno kAeWr S SApn kreb n. 22bM mUi%$
pUjAr j etAmr ekAenAo ibezx pATr SApn
kreb n. Bu etAmAedr Vr/ o ijinselAek
G], kern.
21

ekblmA^ %m pZelAek segrR


je bYbhAr kr
''etAmrA etAmAedr Bu Verr kAeC K<ut
AeC mn ekAno gr b emx bil edeb n.
ekn kAr, etAmAedr Bu Vr iwek G,
] kern?

17

miU %$ pj
U Ar zAiS
''Bu etAmAedr Vr etAmAedr ey edz ideCn
esKAen etAmrA etAmAedr egAIr mn ekAn purx
Tb SIelAkek epet pAr ey Bur ibre pAp
kereC bA Bur inym B kereC 3bM A
edbtAr pUjA kereC/ o het pAer ey tAr sUyR/
c Tb n(e^r pUjA kereC. el Bur A|Ar
ibre y Aim etAmAedr ideyiClAm. 4yid etAmr
Dre,r ekAen Kbr ezAen/ tAhel etAmr
b y shkAer eK<Aj Kbr eneb. rkm
sAMGAitk Gwn SAeyel yid sitY Gew bM
yid tAr stYt spek$ etAmr init ho 5 tAhel
ey bYi) es KArAp kAj keriCl tAek etAmr
b zAiS edeb. zherr drjAr kAeC ekAen
kA rASAy es purx Tb SIelAkek etAmr
b iney igey pATr idey htY kreb. 6ik
yid ekblmA^ kjn sA(I bel ey es bYi)
KArAp kAj kereC/ tAhel es bYi)ek kKn
m]&uYd edoy ic ny. ik yid jn Tb
itnjn sA(I bel ey iw sitY/ tAhel es bYi)ek
b htY kr ic. 7 es bYi)ek htY krAr
j sA(Ir b Tem pATr Ceb. rpr
htYAr kAj spU,R krAr j A bYi)r pATr
Ceb. BAeb etAmr es mek etAmAedr meDY
eTek sirey edeb.
2

AdAletr jiwl isA


''mn ikC sms TAket pAer y etAmAedr

AdAletr pe( ibcAr kr Kub z). iw ekAn


htYAr GwnAo het pAer/ Tb jn bYi)r meDY
ekAn ibtk$o het pAer. TbA iw ekAn sMGxRo
het pAer/yAet ekAn kjn Aht heyeC.
etAmAedr zher yKn sb Gwnel iney ibtk$
hy/ tKn esKAen ekAnw iWk esiw etAmAedr
ibcArkr iWk kret s(m nAo het pAern. e(e^
etAmAedr Bu Vr ey SAn pC krebn es
SAen etAmr yAeb.
9
yAjkr sbA elib pirbAregAIr. etAmr
b es yAjkedr kAeC yAeb yAr elbIy
pirbAregAIr bM ibcArkedr kAeC yAeb yArA es
smy kt$bYrt. es sms iney ik kr yAy esw
tArA iWk krebn. 10esKAen Bur ibezx SAen
tAr tAedr isA etAmAedr jAnAebn. tAr y
ikC blebn/ etAmr b esw kreb. tAr
etAmAedr y y kret blebn/ esel smS krAr
bYApAer etAmr init TAkeb. 11etAmr tAedr
isA SVIkAr kreb bM iWk iWk BAeb tAedr
Aedz nusr, kreb. tAr etAmAedr y kret
blebn etAmr esel iWk metA kreb tAr
ekAnikCr pirbt$n kreb n?
12
''ekAn elAk yid es smy etAmAedr Bu
Verr esbAy rt ekAn ibcArk Tb yAjekr
kT emen clet SV IkAr ker/ tAhel es bYi)ek
etAmr b zAiS edeb. es bYi)ek b
mret heb. SAeyl eTek etAmr es X elAkek
b srAeb. 13smS elAk zAiSr kT Zneb
bM BIt heb bM rpr tAr Ar ejdI heb
n.
ikBAeb rAjAr inbAR cn heb
''Bu etAmAedr Vr etAmAedr ey edz ideCn
etAmr es edez ebz kreb. etAmr es edz
iDh, ker esKAen bAs krAr pr etAmr blet
pAr/ 'AmAedr cAiridekr A jAitr met
AmAedr zAsn krAr jo kjn rAjA TAk
ic. 15yKn esw Gew tKn Bu yAek pC
krebn initBAeb tAek rAj iheseb inbRAcn
ekAr. etAmAedr oper ey rAj heb es b
etAmAedr elAekedr kjn heb. etAmr b
ekAen ibedzIek etAmAedr rAj kreb n. 16rAj
tAr inejr j kKenA cr eGAA rAKeb n
bM Aro eGAA pAoyAr j es kKenA elAekedr
imzer pAWAeb n. ekn kAr, Bu etAmAedr
beleCn/ 'etAmr es peT kKno iPer yAeb
n. 17CA rAjA kKno eyn enk SI h, nA
ker. ekn kAr, tAhel t tAek Bur kAC eTek
sirey edeb; bM rAj kKenA eyn inejek rep
Ar esAnAy DnI ker nA etAel.
14

i tIy ibbr, 17:18-18:20

191
18

''bM rAj yKn zAsn kret Zr kreb tKn


kw bey es b ibiDil ileK rAKeb.
yAjkr bM elbIy pirbAregAIr elAekr ey b
rAeK/ es b eTek es itilip ilKeb. 19rAj
tAr kAeC biw rAKeb bM sArjIbn b
es biw peb. kAr, Bu tAr Vrek ikBAeb
sAn jAnAet hy t rAjAr ezKA ic bM ibiDil
puerApuir emen clAo rAjAr b kt$bY. 20eyn
rAj mn n BAeb ey es tAr inejr elAekedr
eTek BAel. bM eyn es ibiDr pT eTek ser n
pe/ brM es iwek iWkBAeb nusr, kreb.
tAhel es rAj bM tAr %rpurxr bidn
pyR SAeyl rAjY zAsn kreb.
yAjkedr bM elbIye dr smTnR krA
''elib pirbAregAIr elAekr SAeyel
jimr ekAen Mz pAeb n. o elAekr
yAjk iheseb kAj kreb. ey skl sgRIk]t
phAr Aen rAA kr hy bM Buek inebdn
kr hy/ esel eKey tAr jIbnDAr, kreb.
elib pirbAregAIr elAekedr iw hel Mz.
2
A pirbAregAIr met elbIy pirbAregAIr
elAekr jimr ekAen Mz pAeb n. Bu tAedr
eymn beliCeln es nusAer elbIyedr Mz
iheseb Bu inej AeCn.
3
''yKn etAmr bil ihsAeb egAr Tb emx
htY ker/ tKn etAmr yAjkedr Mzel
b edeb k<AD/ gAl bM pAkSlI. 4 etAmAedr
sMg]hIt Pselr Tm Mz etAmr yAjkedr
b edeb. etAmAedr zesr/ etAmAedr n&un
@A(Aresr bM etAmAedr etelr Tm Mz etAmr
tAedr b edeb. etAmAedr emexr eTek sMg]hIt
pzemr Tm Mz etAmr elbIyedr b edeb.
5
ekn kAr, etAmAedr Bu Vr etAmAedr smS
pirbAregAIr kTA ibebcnA keriCeln bM icrkAl
yAjk ihsAeb tAr esb krAr j itin elib bM
tAr %rpurxedr menAnIt keriCeln.
6
''etAmAedr zher bAskArI ekAn elbIy yid
tAr bAsSAn tYAg ker/ Bu ey SAn menAnIt kereCn
mn ekAn SAen bAs kret Aes/ tKn esKAen
7
Bur sAmen kt$bYrt A elbIy BAedr metA
elbIyo tAr Bu Verr nAem esb kret
pAreb. 8 !pk iDkAr ib*I ker es ey mUlY
epeyeC esw CAAo es A elbIyedr se
KAbAerr smAn Mz pAeb.

18

jAitr elAekr ey skl sAMGAitk kAj ker


esel etAmr izeK n. 10etAmAedr ebdIr operr
Aen etAmr etAmAedr pu^edr Tb kAedr
sgR ekAr n. ekAn BAbbAdIr se kT bel
Tb ekAn yAkr/ ekAn fAin Tb ekAn mAyAbIr
kAeC igey inejedr Bib` jAnAr ecX ekAr n.
11
kAek A elAekedr oper yAmer eyAg
krAr ecX kret ido n. etAmAedr ekAenA elAkek
Bu&uiyA Tb yAkr het ido n; bM m]t
elAekr A Ar se kT blAr ecX ker nA.
12
o smS kAj yAr ker/ essb elAekedr Bu
etAmAedr Vr G], kern. kAre, Bu o
smS jAitr elAekedr etAmAedr sAmen edz eCe
eyet bADY kereCn. 13etAmr b Bu etAmAedr
Verr kAeC spU,Rrep ibVS TAkeb.
Bu r ibezx BAbbAdI
"etAmr ey o sm S jAitr elAkedr
etAmAedr edz eCe eyet bADY krC tArA tAedr
kT ezAen yAr yAib cc$A ker bM Bib`
bel. ik Bu etAmAedr Vr etAmAedr
ijinsel kret edebn n. 15Bu etAmAedr Vr
etAmAedr j kjn BAbbAdI pAWAebn. etAmAedr
inejr elAekedr mDY eTek BAbbAdI Aseb.
es AmAr met heb. etAmr b BAbbAdIr
kT Zneb. 16etAmr Verr kAeC y eceyiCel
es nuyAyI itin BAbbAdIek etAmAedr kAeC
pAWAebn. yKn etAmr ehAerb pbRet skel ki^t
heyiCel/ tKn etAmr Verr rb Zen bM
pbRtmAlAr oper es mh An edeK BIt
heyiCel. esj etAmr beliCel/ 'AmAedr Bu
Verr rb AmAedr punrAy Ar ezAnAebn n?
AmAedr Ar es mh An edKet edebn n/
edKel Amr mAr yAb?
17
''Bu AmAek beliCeln/ 'tArA y beleC t
yTATR. 18Aim tAedr kAeC etAmAr metA kjn
BAbbAdI pAWAb. BAbbAdI tAedr elAekedr meDY
kjn heb. es ey kT b bleb esw Aim
tAek bel edb. Aim y Aedz kir tAr smS
ikC es elAekedr bleb. 19 BAbbAdI Amr
je bleb bM yKn es kT bel/ yid ekAn
bYi) AmAr Aedz n ezAen tAhel Aim es
bYi)ek zAiS edb.
14

ikBAeb imeTY BAbbAdIek icneb


''ik kjn BAbbAdI mn ikC blet pAer
S Aeyl
b A jAitr met
y Aim tAek blAr j bil in. bM es elAekedr
jIbnyApn kreb nA
o blet pAer ey es AmAr hey tA bleC. yid
9
''Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr ey edz ideCn rkm Gwn Gew tAhel es BAbbAdIek b
es edez etAmr yKn Aseb/ tKn esKAen A htY kr ic. CAAo kjn BAbbAdI Aset
20

i tIy ibbr, 18:21-19:19

192

pAer ey A edbtAr hey kT bel. es


BAbbAdIeko b htY kr ic. 21etAmr
hyet BAbet pAr/ 'AmrA ik ker jAnet pAreb
ey BAbbAdI y bleC esel Bur kT ny
22
yid ekAen BAbbAdI bel ey es Bur je bleC/
ik y bleC t n Gew/ tAhel etAmr jAneb
ey Bu esiw beln in. etAmr buJet pAreb ey/
BAbbAdI tAr inejr DAr,Ar kTA bleC. etAmrA
tAek By epeyA nA.
inrAp%Ar zhril
''ey edez jAitr bAs/ es edz Bu
etAmAedr Vr etAmAedr ideCn. Bu o
smS jAitr elAkedr DbMs krebn. o sb
elAekr eyKAen bAs krt esKAen etAmr bAs
kreb. etAmr tAedr zhrel bM tAedr
bAIel iDh, kreb. 2-3es BUimek b
itnBAeg BAg kreb. rpr etYkiw Mez kiw
ker zhr pC kr bM es zhrelAet yAbAr
rAS !tir kr. tAhel ekAn elAk ey pr ekAno
bYi)ek htY kereC/ es es zher inrAp%Ar j
Cew eyet pAreb.
4
''ey bYi) ekAn bYi)ek htY ker o itniw
zherr ey ekAn kiwet inrAp%Ar j Cew yAy/
tAr j iw hl inym es b mn kjn
bYi) heb ey pr bYi)ek GRwnAbzt> htY
kereC bM ht bYi)ek G], krt n. 5kiw
dAhr, edoy hl kjn bYi) kAW kAwAr j
Aerkjn bYi)r se jel yAy. elAkiw kiw
gAC kAwAr j tAr kuWAriwek edAlAy/ ik kuWAerr
mATAiw hAtelr eTek AlAd hey pr bYi)ek
AGAt ker bM tAek htY ker. ey bYi)
kuWAriwek ileyiCel es tKn o itniw zherr
ey ekAn kiwet Cew eyet pAer bM inejek
inrApd kret pAer. 6ik yid zhriw Kub dUer hy
tAhel inht bYi)r ekAn inkw A Iy tAek tA
ker zher ep<QeCAenAr Aeg Der ePlet pAer.
es inkw A Iy Kub *u het pAer bM es
bYi)ek htY kret pAer. Tc es bYi) htYAr
eyAgY iCl n. kAr, ey bYi)ek es htY kereC
tAek es G], krt n. 7zhrel b skelr
Kub kACAkAiC het heb. es kAre, Aim etAmAedr
itniw ibezx zhr pC krAr j Aedz kriC.
8
''Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr pUbRpurxedr
kAeC it|A keriCeln ey itin etAmAedr edzek
b]h%r krebn. itin etAmAedr pUbRpurxedr kAeC
ey edz edoyAr it|A keriCeln/es smS edz
itin etAmAedr edebn. 9 Aim Aj etAmAedr ey
A|Ail idiC/ tAr es smS Aedzel yid
etAmr spU,RBAeb emen cl tAhel itin iw

19

krebn yid etAmr Bu etAmAedr Vrek/


BAelAbAesA bM itin y pC kern esBAeb
yid etAmr bAs ker. rpr yKn Bu etAmAedr
edzek b]h%r krebn es smy etAmr inrAp%Ar
zhr iheseb Aro itniw zhrek ebeC eneb. tAedr
Tm itniw zherr se eyAg kret heb. 10tAhel
Bu etAmAedr Vr etAmAedr ey edz ideCn esKAen
ekAn ined$Ax elAk inht heb n bM etAmr ekAen
ined$Aexr m]&uYr j edAxI heb n.
11
''ik ek yid pr kjnek G], ker
bel luikey tAek htY krAr j ep( ker
bM es bYi)ek A*m, ker htYA krAr pr o
inrAp%Ar zhrelAr ey ekAno kiwet edQe
pAiley yAy/ 12tAhel es elAkiw ey zher bAs
krt esKAnkAr bIe,rA tAek DrAr j elAk
pAWAeb bM tAek inrAp%Ar zhr eTek iney Aseb.
rpr tAr htYAkArIek inhetr inkw A Ieyr
hAet &uel edeb. htYAkArIek b mret heb.
13
etAmr tAr j b >iKt heb n. es kjn
inpAp bYi)r htYAr je edAxI sAbYS heyiCl.
etAmr b inrprAeDr r)pAetr edAxek
SAeyl eTek dUr kreb. tAhel smS ikC
etAmAedr j BAel cleb.
spi%r sImAr icH
''ey pATrelAr sAhAeyY etAmAedr itebzIr
jimr sImA iciHt hy esel etAmr kKenA
srAeb n. tIet jimr sImA iciHt krAr j
o pATrel rAK heyiCl. Bu etAmAedr Vr
iDkAr krAr j etAmAedr ey edz ideyeCn
inym esKAnkAr j.
14

sA(Ig,
''ibiD ibr ekAenA ikC krAr j yid ekAen
elAk iByu) hy/ tAhel es elAkiw edAxI kTA
mA, krAr j kjn sA(I yeTX ny. es
bYi) ey stY Bul kAj keriCl esiw mA, krAr
j esKAen b jn Tb itnjn sA(I
TAket heb.
16
''imeTY kT bel kjn imTYA sA(I pr
kjn elAkek AGAt krAr ecX kret pAer.
17
yid esrkm Gew tAhel o jn bYi) b
Bur ibezx bAIet yAeb bM es smy esKAen
kt$bYrt yAjekrA bM ibcArekr tAedr ibcAr
kreb. 18ibcArekr b sye nusAn kreb.
Ar yid mA hy ey sA(I es bYi)r ibre
imeTY kT beliCl/ 19tAhel etAmr tAek b
zAiS edeb. es pr bYi)r it y y kret
eceyiCl/ etAmr tAr it tA kreb. kAer
etAmr etAmAedr jAit eTek XAcAr dUr ker edeb.
15

193
20

A elAekr Gwn Zen By pAeb bM


tAr rkm KArAp kAj Ar kreb n.
21
''prAeDr r nuyAyI zAiS heb. ey bYi)
KArAp kAj kereC tAek zAiS edoyAr j >iKt
heyA n. yid ekAn bYi) kAro jIbn eny/ tAhel
tAek b inejr jIbn idey ezAD kret heb.
inym hl kiw ecAeKr j kiw ecAK/ kiw
dAetr j kiw dAt/ kiw hAetr j kiw
hAt/ kiw pAeyr j kiw p.
yeu r inym
smhU
''etAmr zedr ibre yu kret igey
yid edK ey etAmAedr eTeko tAedr enk
ebzI eGA/ rT bM elAk reyeC/ teb By epeyA
n. ekn kAr, Bu iyin etAmAedr imzr eTek
ebr ker eniCeln/ itin etAmAedr Vr etAmAedr
se AeCn.
2
''yKn etAmr yue yAo tKn yAjk b
!sedr kAeC yAeb bM tAedr se kT bleb.
3
yAjk bleb/ 'SAeyelr elAekr AmAr kT
ezAn? Aj etAmr etAmAedr zedr ibre yue
yAC. etAmr sAhs hAirey n? etAmr icit
bM BIt ehAeyA n? zedr spek$ BIt hey
n? 4 ekn kAr, Bu etAmAedr Vr etAmAedr se
yAeCn. itin etAmAedr j etAmAedr zedr
ibre yu krebn bM etAmAedr ibjyI krebn?
5
''o elbIy egAIBu) pdAiDkArIrA !sedr
bleb/ 'etAmAedr meDY ik mn ekAno bYi) AeC
ey n&un bAI !tir kereC/ ik esiwek Kno
inebdn kerin es bYi)r b bAI iPer yAoy
ic. ny etA es yue inht hel kjn
bYi) tAr bAI inebdn kreb. 6KAen ik mn
ekAno bYi) AeC ey e(et @A(r cAr erAp,
kereC/ ik Kno pyR ekAn @A( ki^t
kerin es bYi)r b bAI iPer yAoy ic.
kAr, yid es bYi) yue mAr yAy/ tAhel pr
kjn bYi) tAr e(etr Pl eBAg kreb. 7 KAen
ik mn ekAno bYi) AeC ey ibbAehr j bAgad%
es bYi)r b bAI iPer yAoy ic. kAr,
yid es yue mAr yAy/ tAhel es yAr bAgad% iCl
es SIelAkek pr kjn bYi) ibbAh kreb.
8
''es elbIy pdAiDkArIrA qsedr kTAo
ij|As kreb/ 'etAmAedr meDY ik mn ekAn bYi)
AeC ey sAh hAireyeC bM BIt heyeC es
b bAI iPer yAeb. tAhel es A !sedro
inrsAh kret pAreb n. 9per !sedr se
pdAiDkArIrA yKn kTAbAt$ ezx kreb tKn tAr
b esnADY(edr inbRAict kreb. yAr !sedr
en edeb.
10
''yKn etAmr ekAn zhr A*m, kret yAeb/

20

i tIy ibbr, 19:20-21:3

tKn Tem esKAnkAr elAkedr zAir Aebdn


jAnAeb. 11yid tAr etAmAedr SAb SVIkAr ker
bM drj Kuel edy/ tAhel es zherr smS
elAekr etAmAedr *ItdAes pir,t heb bM
etAmAedr j kAj kret bADY heb. 12ik yid
zherr elAekr etAmAedr zAir SAb tYAKYAn
ker bM etAmAedr ibre yu kret Aes tAhel
etAmr b zhriwek cAridk eTek iGer ePleb.
13
bM yKn zhriwek iDh, kret Bu etAmAedr
Vr etAmAedr sAhAyY krebn/ tKn etAmr b
esKAnkAr smS purxedr htY kreb. 14ik
etAmr etAmAedr inejedr j SIelAkedr/
izZedr/ egAr bM zherr yAbtIy ijins inet
pAr. etAmr smS ijinsel bYbhAr kret
pAr. Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr ijinsel
ideyeCn. 15etAmAedr eTek enk dUerr smS
zhrelAr it etAmr kAj kreb etAmr
ey edez bAs kr esKAnkAr zhrel bAd edeb.
16
''ik Bu etAmAedr Vr etAmAedr ey edz
ideCn etAmr yKn es edezr zhrel iDh,
kreb/ tKn etAmr esKAen VAs eny mn kAek
jIibt rAKeb n. 17etAmr b Bur Aedz
nusAer ih%Iy/ emArIy/ knAnIy/ pirxIy/ ihbbIy
bM iybUxIyedr puerApuir DbMs kreb. 18kAr, tA
nA hel tAr Bu etAmAedr Verr ibre pAp
kret ezKAeb; tAr tAedr edbtAedr pUjA krAr
smy ey sAMGAitk kAjil ker esel etAmAedr
ezKAeb.
19
''yKn etAmr kiw zherr ibre yu ker/
etAmr dIGRkAl Der es zhriwek iGer rAKet
pAr. es zherr cAridekr PlgACel etAmr
kKenA kAweb n. etAmr gACelAr Pl eKet
pAr ik etAmr kKenA tAedr kAweb n.
gACel z ny/ sutrAM tAedr nX ker n?
20
ik etAmr ey gACelek Pelr gAC ny bel
jAen/ eselAek kAwet pAer. es zherr ibre
yu krAr j S !trIet gACel bYbhAr
kret pAer. zhriwr ptn n hoy pyR etAmr
ijinxil bYbhAr kret pAer.
yid ekAen bYi)ek inht pAoy yAy
''Bu etAmAedr Vr/ etAmAedr ey edz
ideCn/ esKAnkAr e(et yid etAmrA ekAen
m]tedh pe TAket edK/ ik ek htYA kereC t
yid jAn n yAy/ 2tKn etAmAedr dlentAr bM
ibcArekr esKAen yAeb bM inht bYi)r cAridekr
zhrelAr dUr pirmAp kreb. 3 yKn etAmr
jAnet pAreb ekAna zhriw inht bYi)r sbeTek
kAeC/ tKn es zherr dlentAr tAedr pZzAl
eTek mn kiw egAbs iney Aseb yAek kKenA

21

i tIy ibbr, 21:4-22:4

194

ekAn kAej bYbhAr kr hy in bM ey eyAyAil


bhn ker in. 4es zherr dlentAr tKn
egAbsiwek mn kiw ptYkAy nAimey Aneb
eyKAen sbsmy jelr eSAt by. iwek b
mn kiw ptYk het heb y kKen cAx kr
hyin b eyKAen ikC erAp, kr hyin. rpr
entAr es ptYkAy egAbsiwr GA BAeb.
5
yAjkr/ elbIr %rpurxr b esKAen yAeb.
:Bu etAmAedr Vr tAr esbAr j bM tAr
nAem elAekedr AzIbRAd krAr j yAjkedr
inbRAict kereCn. bM smS ibbAd o AGAetr
ibcAr tArA krebn. 6inht bYi)r sbeTek kAeCr
zherr smS entArA ptYkAy ey egAbesr GA
BA heyiCl tAr oper b tAedr hAt eDAeb.
7
entAr bleb/ 'AmrA bYi)ek htY kirin
bM Amr iw Gweto ediKin. 8 eh Bu/ &uim ey
SAeylek r( keriCel tAedr Z ker.
kjn inrprAD elAkek htY krAr edAx AmAedr
opr cAipo n. BAeb kjn inrprAD elAkek
htY krAr je o smS elAekedr edAx (m
kr heb. 9BAeb etAmr Bur ecAeK y yTATR
tA kreb bM etAmAedr jAit eTek inrprAeDr
r)pAetr edAx dUr kreb.
yeu bI SI elAekrA
''etAmrA etAmAedr zedr ibre yu kret
egel Bu etAmAedr Vr tAedr prAijt kret
etAmAedr sAhAyY kret pAern bM etAmr
etAmAedr zedr bI ker Anet pAer.
11
bIedr meDY ekAen surI SIelAkek edeK mu
hey etAmAedr SI iheseb etAmr cAet pAer.
12
tKn tAek etAmAr bAIet iney Aseb. es b
tAr mAT kAmAeb bM nK kAweb. 13es ey
jAmkApil per AeC yAr eTek ebAJ yAy ey
es yue bInI iCl/ esil es b Kuel ePleb.
es b puer k mAs etAmAr bAIet TAkeb
bM bAb mAek hArAenAr j iblAp kreb. rpr
&uim tAr kAeC eyet pAr bM tAr SVAmI het pAr.
es etAmAr SI heb. 14yid &uim tAr se suKI n
ho/ tAhel &uim tAek tYAg kreb bM tAek
SV ADInBAeb cel eyet edeb. &uim tAek ibi* kret
pAreb n. &uim kKenA tAr se *ItdAesr met
Acr, kreb n kAr, tAr se etAmAr eyQn spk$
iCl.
10

tAr hy/ 16teb es bYi) tAr sAnedr meDY


spi%r BAg ker edbAr smy tAr TmjAt
sAenr Mz kKenA es ey SIek BAelAbAes tAr
pu^ek idet pAreb n. 17es bYi) ey SIek
BAlbAesn tAr eTek jAt tAr Tm pue^r smS
iDkAril tAek emen inet heb bM es tAr
Tm pu^ek b tAr spi%r Mzedeb/
kAr, es sAn tAr Tm sAn. Tmjt sAn
ihsAeb smS iDkAr tAr AeC.
bADY sA n
''ekAn bYi)r mn k pu^ TAket pAer ey
ejdI o iberADI bM tAr iptAmAtAek mAen n.
tAr es pu^ek zAiS edy ik es tbuo tAedr
kT Znet SVIkAr ker. 19tAr iptA bM mAtA
tKn tAek zherr sBASel zherr entAedr kAeC
iney Aseb. 20tAr zherr entAedr bleb
'AmAedr pu^ bADY bM ekAn ikC emen clet
SVIkAr ker. Amr tAek y kret bil tAr
ekAno ikC es ker n. es mpAyI bM epwk.
21
tKn zherr elAekr pATerr AGAet es pu^ek
htY kreb. BAeb etAmr etAmAedr mDY eTek
Xek sirey edeb. SAeyelr smS elAekrA
Gwn sVe jAneb bM BIt heb.
18

prADIedr htY kr bM gAeC eJAlAenA spek$


22
''m]&u Yder pyu) pAp kereC ey bYi) tAek
htY ker tAr zrIriwek ekAn gAeCr oper Juiley
edoy heb. 23etAmr sAr rAt Der es m]tedhek
gAeC Juiley ereK n ik initBAeb es k
iden es bYi)ek kbr ido. ekn kAr, gAeC
eJAlAen es elAkiw Verr Ar iBz. Bu
etAmAedr Vr/ etAmAedr ey edz ideCn es edzek
etAmr kKenA Zic kreb n.

A ibiDil
''yid edK ey etAmAedr itebzIr bld bA
emxil pT hAirey e C/ teb etAmr
ibxyiwek ep( kreb n. esiwek b tAr
mAilekr keC iPirey Aneb. 2 yid mAilk kACAkAiC
bAs n ker Tb yid etAmr n jAen ey iw
kAr/ tAhel etAmr es pZek etAmAedr bAI
iney eyet pAer bM yt(, pyR n mAilk
iwr eK<Aej Aes tt(, py$ etAmr iwek
rAKet pAr. per tAek iw iPirey edeb. 3etAmAedr
ejYAiDkAr
itebzI yid tAr gAD/ jAmAkAp Tb
15
''ekAn bYi)r jn SI TAket pAer bM es ekAen ikC hArAy tAhelo etAmr k kAj
kjn SIek Aerkjenr eTek ebzI BAelAbAset kreb. etAmr ibxyiw iey eyo n.
4
pAer. ik yid jn SI tAr j sAn sb
''yid etAmAedr itebzIr gAD Tb gr
ker bM Tm sAniw es ey SIek BAelAbAesn rASAy pe yAy/ etAmr esiwek behl kreb

22

i tIy ibbr, 22:5-30

195
n. etAmr b esiwek punrAy dA krAet
sAhAyY kreb.
5
''SIelAk kKenA purxedr epAzAk preb n
bM purx kKenA SIelAkedr epAzAk preb n.
ey ek kAj ker es Bu etAmAedr Verr
kAeC G],Ar pA^.
6
''etAmrA yid gAeCr oper Tb mAeW ekAen
pAKIr bAs edK eyKAen m pAKI tAr zAbkedr
se Tb ifemr oper bes AeC/ tAhel etAmr
kKenA bAcAedr se m pAKIek eneb n. 7etAmr
etAmAedr inejedr j bAcAedr inet pAer. ik
etAmr mek b eyet edeb. yid etAmr
ibiDil emen cl/ tAhel etAmAedr ml heb
bM etAmr bidn eb<ec TAkeb.
8
''yKn etAmr n&un bAI !tir kr/ etAmr
CAedr cArDAer b edoyAl &uleb. tAhel bAI
eTek pe igey ekAn bYi)r m]&uYr j etAmr
b edAxI heb n.
ey ijinsel kKenA kse rAK yAeb nA
9
"etAmr @A(e(e^ Dre,r zesr bIj
bpn kreb n. ekn kAr, tAhel etAmAr erApn
kr smS zs bM mnik @A(Ae(e^r @A(A
eTeko &uim bit heb.
10
''etAmrA k se kiw gr bM kiw
gADAr sAhAeyY cAx kreb n.
11
"pzm bM msInAr sAhAeyY ebAn kAp
etAmr kKenA preb n.
12
"etAmr ey Alg epAzAk per tAr
cArekAe,r suetAr egAC eb<eD eTAp ido.
ibbAh ibxyk ibiD
"kjn purx ekAn SIelAkek ibbAh ker
tAr sAeT eyQn spk$ SApn krAr per mnS kret
pAer es tAek Ar cAy n. 14esj es imTYBAeb
blet pAer/ 'Aim SIelAkiwek ibbAh keriClAm
bew ik eyQn shbAesr smy edKlAm ey es kumArI
ny. bel es es SIelAkiwr pr nRAm Anet
pAer. 15rkm Gwel emeyiwr iptA-mtA es
emeyiwr kumArIe r mA, iney ngerr bI,edr
sAeT ngerr sBASel piSt heb. 16emeyiwr iptA
bI,edr blebn/ 'Aim AmAr emeyek elAkiwr
hAet tAr SI ihsAeb ideyiClAm ik Kn es
tAek pC ker n. 17 elAkiw AmAr emeyr
nAem imTY beleC. es beleC/ ''etAmAr emey kumArI
iCl n. ik edKun AmAr emey ey kumArI
tAr mA,. bel tAr kApiw ngerr bI,edr
edKAeb. 18tKn es ngerr bIe,r b es
elAkiwek iney igey zAiS edeb. 19tAr b
elAkiwr j 40 As erQpY jirmAn kreb.
13

es wAk eyn emeyiwr iptAek edoy hy/ kAr,


emeyiwr SV AmI kjn S AeylIy kumArIr pr nRAm
eneC. Ar es emeyiw es elAkiwr SI hey
TAkeb. es elAkiw tAr jIbnkAel tAek ibbAh
ibeCd idet pAreb nA.
20
''ik o het pAer ey emeyiwr SVAmI tAr
sVe y beleC t stY. SIelAkiwr mtA-iptAr
kAeC tAr kumArIe r mA, nAo TAket pAer. 21yid
tA Gew teb ngerr bIe,rA es emeyiwek iney
tAr iptAr bAIr drjAy Aseb. tArpr es
ngerr elAekr emeyiwek pATr emer htY kreb.
kAr, SAeyelr meDY es lAjnk kAj kereC.
es iptAr bAIet ebAr mt bYbhAr kereC. &uim
etAmAr elAekedr meDY eTek BAeb XAcAr dUr
kreb.
eyQn pApskl
''yid ekAn purx perr SIr sAeT eyQn
spek$ il TAkAkAlIn DrA pe teb jnek
b mret heb es SIelAkiwek bM tAr
se eyQn spek$ il purxiwek etAmr b
SAeyelr meDY eTek XAcAr dUr kreb.
23
''ekAn elAk perr bAgad%A ekAn kumArIek
ngerr meDY edKet epey tAr sAeT eyQn shbAes
il het pAer. 24rkm Gwel &uim b tAedr
jnek ngerr Aer skelr sAmen iney es pATr
emer htY kreb. elAkiwek htY krAr kAr, es
perr SIr sAeT eyQn pAp kereC; bM emeyiwek
htY krAr kAr, es ngerr meDY TAkelo sAhAeyYr
j ickAr kerin. etAmr b BAeb
elAekedr mDY het XAcAr dUr kreb.
25
''ik ekAn elAk yid bAgad% SIelAkek
e(etr meDY epey ejArpUbkR tAr sAeT eyQn spek$
il hy teb ekbl elAkiwek mret heb. 26etAmr
b es emeyiwr it ikC kreb n. es m]&uYr
eyAgY mn ekAn prAD kerin. Gwn itebzIr
ibre eW tAek htY krAr met. 27elAkiw e(et
es bAgad% emeyiwek edeK tAek A*m, krl.
hyet emeyiw sAhAeyYr jeo ickAr keriCl
ik sAhAeyYr j ek iCl n. sutrAM tAek eyn
zAiS edoy n hy.
28
''kjn elAk hyet bAgad% ny mn ekAn
kumArIek epey tAr sAeT eyQn spek$ il het
pAer. yid elAekr t Gwet edeK/ 29tAhel
es emeyiwr iptAek 20 As rep edeb bM
es emeyiw elAkiwr SI heb. eyeh&u es eyQn pAp
keriCl/ tA tAr jIbnkAel es tAek tYAg kret
pAreb n. 30ekAn elAk eyn tAr iptAr SI TRA
s mAeyr sAeT eyQn spek$ il hey tAr iptAek
lAy n ePel.
22

i tIy ibbr, 23:1-24:4

196

ey elAekrA pAsny eyAg idet pAer


''ey elAekr ekAx c,R Tb jnnA
iC hey egeC/ es S Aeyelr elAekedr sAeT
Bur pAsny eyAg idet pAreb n. 2yid ekAn
elAekr mtAiptA !bD BAeb ibey n ker TAek
teb es elAkiw SAeyelr elAekedr sAeT Bur
pAsnAy eyAg idet pAreb n bM tAr %rpurexr
dz purx pyR ek pAsnAkArIedr del eyAg
idet pAreb n.
3
"eAnIy o emAyAbIy ek SAeyelr
elAekedr sAeT eyAg idey Bur pAsn kret
pAreb n. tAedr %rpurexr dz purx pyR
ek es del eyAg idet pAreb n. 4kAr, imzr
eTek etAmAedr ebr hey AsAr smy yA^ peT
tAr riw o jl iney etAmAedr sAeT edK kerin.
tAr etAmAedr iBzAp edbAr j ibilymek BA
krAr ecX keriCl. :ibeyAerr pu^ ibilym iCl
rAm/ nhriymAS peTAr ngerr elAk. 5 ik Bu
etAmAedr Vr ibilyemr kT A kern in. Bu
etAmAedr je es iBzAp AzIbRAed bdel
ideln. kAr, Bu etAmAedr V r etAmAy
BAlbAesn. 6etAmr kKn eAnIy o emAyAbIy
elAekedr sAeT zAi SApenr ecXA kreb n. etAmr
yt idn eb<ec TAkeb tAedr sAeT bu ekAr n.

23

S Aeyl
Iyr yAedr h, kreb
''etAmrA b ekAn edAmIyek G], kreb
n/ kAr, es etAmAr A Iy. etAmr b ekAn
imzrIyek G,
] kreb n/ kAr, etAmr tAedr edez
ibedzI o bAsI iCel. 8 edAmIyedr tIy purexr
bMzDerrA bM imzrIyr S Aeyelr elAekedr sAeT
Bur pAsny eyAg idet pAer.
7

esn izibr Zic rAKAr ibiD


''yKn etAmAedr !sr zedr sAeT yu kret
yAy/ tKn essb ibxy eTek dUer eTek y etAmAedr
Zic ker. 10yid rAetr SVe ertpAetr Pel
ek Zic hy/ teb es iziberr bAer yAeb. es
izibr eTek dUer TAkeb. 11per ibekl hel es
bYi) jel S Ankreb bM sUyR S egel es AbAr
iziber iPer Aset pAer.
12
''pAyKAn krAr j iziberr bAer kw
jAyg iWk ker rAKeb. 13etAmAedr eSr sAeT
kw lAiWo erK; yAr sAhAeyY gt$ ker pAyKAn
krAr pr cAp edeb. 14ekn kAr, Bu etAmAr
Vr etAmAedr pir^A, kret bM etAmAedr
zedr prAijt krAr je etAmAedr iziberr
meDY gmngmn kern. sutrAM izibrek b pib^
rAKeb. tAhel Bu ibri)kr ikC edeK etAmAedr
eCe yAebn n.
9

A ibiDskl
"yid ekAn *ItdAs tAr minebr kAC eTek
pAiley etAmAr kAeC Aes/ teb &u im es
*ItdAsek tAr minebr kAeC ePrt pAWAeb n.
16
*ItdAs etAmAr sAeT tAr pCmt ey ekAn
zher bAs kret pAer. &uim tAek kX ido n.
17
"ekAn SAeylIy purx b nArI kKno eyn
mierr ebA n hy. 18ekAn purx b nArI ebAbi] %r
Ar pAij$t TR eyn etAmAr Bu Verr ibezx
g]eh n Aen. es TR idey ek eyn Verr
kAeC kr mAnt pU,R n ker. kAr, yAr inejr
edhek eyQn pAepr j ibi* ker edy Bu
etAmAedr Vr tAedr G], kern.
19
''&uim yKn ekAn SAeylIyek ikC DAr dAo/
tKn sud DAy$Y ekAerA n. wAk/ KAbAr b y
ikC sud AdAey s(m tAr per etAmr sud
DAy$Y kreb n. 20etAmr ekAn ibedzIr kAeC sud
inet pAr/ ik etAmr ekAn S AeylIyr kAC eTek
sud ino n. etAmr ibiDel emen clel
etAmAedr Bu etAmAedr Vr etAmr ey edez bAs
kret yAC esKAen etAmr y ikC kreb tAet
AzIbRAd krebn.
21
"&uim etAmAr Bu Verr kAeC ikC mAnt
krel t idet edrI ekAr n kAr, etAmAr Bu
Vr t etAmAr kAC eTek dAbI krebn. &uim y
edeb bel it|A keriCel t n idel etAmAr
pAp heb. 22ik yid mAnt n kr tAhel etAmAr
pAp heb n. 23&uim ey it|Ail keriCel esil
b rAKeb. &uim yid Verr kAeC ekAn ibezx
it| ker TAk tAhel etAmAr b es it|
r( kr ic. kAr &uim es it|il
keriCel. Bu etAmAek w kret bADY kern in.
24
''&uim kAro @A( e(et egel etAmAr yt
C @A(A eKet pAr/ ik etAmAr Juiet kwAo
sMh ekAr n. 25yKn &uim ekAn elAekr e(et
yAo/ tKn hAet iCe yt zIx eKet pAr eKo/
ik kAeS bYbhAr ker es zIx ekew iney eyet
pAr n.
"ibey krAr pr yid ekAn purx tAr SIr
meDY mn ikC lAkr ijinx edeK yAr
j es tAr it sX n hy/ teb es tYAg p^
ileK tAek bAI eTek ibdAy ker edeb. 2es Gr
tYAg krAr pr es SI igey ekAn purexr SI
het pAer. 3-4ik mn het pAer ey es n&un
SVAmIo tAek pC krl n bM bAI eTek ibdAy
krl. tArpr yid itIy SVAmI tAek ibbAhibeCd
edy/ Tb yid es mAr yAy teb Tm SVAmI Ar
tAek tr SI ihsAeb h, kret pAreb n. es
tAr kAeC Zic/ tA es yid AbAr ibey ker teb
es Bu y G], kern t kreb. Bu etAmAr
15

24

197
Vr iDkAerr je ey edz ideCn esKAen &uim
b BAeb pAp kreb n.
5
''seb ibey heyeC mn elAekr !sbihnIet
Tb rkm ekAn ibezx kAej eyAg edbAr
eyAjn en. k bCerr j es SV ADInBAeb bAIet
eTek tAr SIek KuzI kret pAer.
6
''yKn etAmr kAek DAr dAo/ tKn bk
ihsAeb yAtAr ekAen Mz ino n. kAr, t krel
t tAr KAbAr eke enoyAr smAn hy.
7
''S AeylIy ekAn elAk yid pr ekAn kjn
S AeylIyek ci r ker tAek dAs ihsAeb ib*I ker/
teb es ecArek eyn htY kr hy. BAeb etAmr
etAmAedr meDY eTek XAcAr dUr kreb.
8
"etAmAr KArAp Dre,r ekAn cmeR rAg hel elbIy
yAjkrA y kret bel y shkAer tAr sb kT
pAln ekAr. Aim es yAjkedr y A|A keriC
t ye r
sAeT pAln ekAr. 9men ereK imzr eTek
ebr hey AsAr smy Bu etAmAr Vr miryemr
it ik keriCeln.
10
"ekAn elAkek ikC DAr edoyAr smy b k
enoyAr j tAr bAIet Fkeb n. 11es bk
iney tAr bAI eTek ebirey AsAr smy &uim tAr
bAIr bAer dAiey TAkeb. 12yid es elAkiw
grIb hy teb es hyetA bk ihsAeb tAr grm
kAp idet pAer. Dre,r bk sUy$AeSr pr
etAmAr kAeC rAKeb n. 13tAr b k erAj ibekel
tAr kAeC iPirey ido. tAhel es ezAbAr j
kAp pAeb. es etAmAek AzRIbAd kreb/ Ar Bu
etAmAr Vr kAjek DAimRktAr kAj ihsAeb
g,Y krebn.
14
"dir@ bM BAbI imkek etAmr mjurIr
bYApAer WkAeb n. es etAmAedr ekAn nger bAskArI
SAeylIy ehAk b ibedzI ehAk tAet ikC es
yAy n. 15itidn sUyRAeSr Aeg tAek tAr ebtn
imiwey dAo/ kAr, es grIb bM eTRr per
es inB$r ker. yid &uim tAr ebtn imiwey n dAo/
es etAmAr ibre Bur kAeC nueyAg kreb bM
&uim es pAep edAxI heb.
16
"sAn edAx krel iptAmAtAr b iptAmAt
edAx krel tAr j sAenr A,d edoy yAeb
n. ekAn bYi)ek ekbl tAr inejr kr Aeyr
je A,d edoyA yAeb.
17
"predzI bM nATedr ibcAer Ay ekAr
n. Ar bk ihsAeb kKno ekAn ibDbAr kAp
ino n. 18men ereK etAmr imzer grIb o dAs
iCel bM Bu etAmAedr Vr etAmAedr es bS
eTek mu) ker Aneln. es j grIbedr it
Aim etAmAedr kAj kret bil.
19
"e(et zs kAwAr smy &uim yid Buel igey
ikC zs mAeW ePel es TAek/ tAhel esil

i tIy ibbr, 24:5-25:11

sMh krAr j AbAr iPer eyo n/ esw ibedzI/


nAT b ibDbedr j TAkeb. &uim tAedr j
ikC zs rAKel etAmr y ikC kr Bu Vr
tAet etAmAedr AzIbRAd krebn. 20&uim yKn
jlpA gAeCr Pl pAAr j JA tKn AbAr
itw zAK K<eu j K<eu j edeKA n. ey jlpA ePel
rAKel t ibedzI/ iphIn o ibDbAedr j rl.
21
&uim yKn @A(A e(etr @A(A sMh kr tKn
pe TAkA @A(A AbAr kuAbAr j eyo n. es
@A(Ael ibedzI/ iphIn bM ibDbAedr j
rAK. 22men ereK &uim imzer grIb dAs iCel.
esj grIbedr jnY Aim etAmAek kAjel
kret bil.
" bYi)r meDY ibbAd hel tAr eyn
AdAlet yy. ibcArkt$Aedr kAj hl iWk
kr ek edAxI Ar ek ined$Ax. 2yid ibcArkt$ iWk
kern ey ekAn bYi)ek ebt mAr heb/ teb itin
eyn tAek mAiwr idek muK ker ezAyAn. ibcArkt$Ar
sAmen eyn edAxI bYi)ek ebt mAr hy. prAeDr
r nusAer eyn AGAt krAr sMKY iWk kr
hy. 3yid &uim ekAn bYi)ek 40 bAerr ebzI hAr
ker TAk tAr TR edAxI bYi)iwr jIbn etAmAr
kAeC mUlYbAn ny. 4 zs mAAr j pZ bYbhAr
krel pZiwek zs n eKet edoyAr j tAr muK
eb<eD edoy ic ny.
5
'' BA ksAeT bAskAlIn yid tAedr kjn
ekAn pue^r j n idey mAr yAy teb es m]t
BAeyr SI eyn pirbAerr bAer ekAn ibedzIek
ibey n ker. ese(e^ tAr SVAmIr BA- tAek
tAr SI ihsAeb h, ker tAr sAeT eyQn spk$
SApn kreb. es edbr tAr it edberr kt$bY
kreb. 6 Ar Tm pue^r j hel es pu^ es
m]t BAeyr jAyg eneb. tAhel es m]t BAeyr
nAm SAeyl eTek elAp pAeb n. 7yid es bYi)
tAr BAeyr SIek h, kret SVIkAr ker teb
es SI eyn b ngerr sBASel AcInedr
kAeC yAy bM tAedr kT bel/ 'AmAr SVAmIr
BA S Aeyel tAr dAdAr nAm jIibt rAKet SV IkAr
kreC. es AmAr it edberr kt$bY pAln kreb
n. 8tKn es ngerr AcIenr es bYi)ek efek
tAr sAeT kT bleb. yid es bYi) key
menBAb iney bel/ 'Aim tAek h, kret cA
n. 9teb es SI AcInedr piSitet tAr sAmen
Aseb. es SI es BAeyr pAeyr juet ciw
Kuel iney tr mueK Tu&u edeb bM bleb/ 'ey ek
tAr BAeyr bMz r( n ker/ tAr it rkm
kr heb. 10tKn SAeyel es BAeyr pirbAr
'mu) pAekr kul bel pirict heb.
11
'' bYi)r meDY Jg hel ekAn k bYi)r
SI tAek sAhAeyYr j igey Aset pAer/ ik

25

i tIy ibbr, 25:12-26:18

198

es eyn kKn bYi)r eyQnA n Der. 12es


kAj krel tAr hAt ekew ePleb/ tAr j >K
epeyA n.
13
''elAkek WkAbAr j Dre,r bAwKArA TRA
Kub BArI o Kub hAlk bAwKAr bYbhAr ekAr n.
14
etAmAr bAIet Kub b b Kub eCAw pirmA, pA^
ereKA n. 15&uim b siWk mAepr ojn bAwKAr
o pirmA, pA^ bYbhAr kreb. tAhel etAmAr Bu
Vr etAmAy ey edz ideCn/ es edez &uim dIGRjIib
heb. 16kAr, yAr Dre,r kAj ker tAr Ay
ker bM etAmAr Bu Verr kAeC G],Ar pA^ hy.
mAelkIye dr DbMs kr b ktb$ Y
"men ker edeK etAmr imzr edz eTek
ebr hey AsAr pr peT mAelkIyr etAmAedr
it ik keriCl. 18&uim yKn LA o bRl es
smy tArA etAmAek A*m, krl. etAmAedr meDY
yAr ipiCey pe AeS AeS hA< wiCl tAedr sklek
tArA htY keriCl. mAelkIyr Vrek sAn
ker in. 19esj Bu etAmAedr Vr etAmAy
ey edz ideCn/ es edezr cAridekr smS z
het itin etAmAedr ibAm idel pr etAmr p]iTbI
eTek mAelkIyedr S]it elAp kreb. kAj
kret BuelA n.
17

Tm Psl
''Bu etAmAedr Vr ey edz ideCn es
edez etAmrA zI ebz kreb. es edz
iDh, krAr pr etAmr esKAen bAs kreb. 2Bur
edoy es edez zs sMh krAr smy etAmrA
b Tm Psl sMh ker Juiet rAKeb. tArpr
Pselr es Tm Mz Bu etAmAedr Vr inejr
j ey g]h menAnIt kern esKAen Aneb. 3 es
smy ey yAjk esKAen pircy$Ay reyeCn tAr kAeC
igey bleb/ 'Bu AmAedr pUbRpurxedr kAeC kiw
it|A keriCeln/ ey itin AmAedr edz idet
celeCn. Aj Aim Bu etAmAedr Verr kAeC
blAr j esiC ey Aim es edez esiC?
4
"tKn yAjk etAmAr hAt eTek es Jui iney
t Bu etAmAr Verr ebdIr sAmen rAKebn. 5 tKn
esKAen etAmAr Bu o Verr sAmen &uim bleb
'AmAr ippurx kjn rAmIy py$wk iCeln.
itin imzer enem igey esKAen TAkeln. esKAen
yAbAr smy tAr pirbAer elAk iCl. ik
imzer itin k mhAn jAit hey Weln b
elAekr k zi)zAlI jAit. 6 imzrIyr AmAedr
sAeT KArAp bYbhAr krl. tAr AmAedr dAs bAnAl.
tAr AmAedr AGAt ker kiWn pirm kret
bADY krl. 7tKn Amr AmAedr pUbRpurxedr Bu
o Verr kAeC ATRn jAnAlAm bM tAedr ibxey

26

iBeyAg krlAm. Bu AmAedr kT Zneln/


AmAedr sms/ kiWn pirm o keXr it tAr
njr pl. 8tKn Bu tAr mhn (mt o zi)
bM nAn icH o t l(n Ar AmAedr imzr
eTek ebr ker iney eln. itin ibSykr kAj
edKAeln. 9BAeb itin AmAedr SAen ebr
ker Aneln bM %m ibxey pirpU,R mn
edz ideln. 10Kn eh Bu &uim ey edz ideyC tAr
Tm Psl Aim etAmAr kAeC eniC.
"tArpr &uim b Bu etAmAr Verr sAmen
es Psl nAimey ereK nt hey tAr pAsn kreb.
11
tArpr &uim kse essb %m ijinx iney
KAoyAdAoy o An kreb y Bu etAmAr Vr
etAmAy o etAmAr pirbArek ideyeCn. &uim b
essb ijinx elbIyedr se bM etAmAedr meDY
bAskArI ibedzIedr se BAg ker eneb.
12
"etYk tIy bCer &uim etAmAr p @ebYr
k dzmAMz ojn kreb/ tArpr es dzmAMz
elbIyedr/ etAmAr edez bAskArI ibedzIedr bM
ibDb o iphInedr edeb. tAhel etYk zher
sb elAekedr yeTX KAbAr TAkeb. es tIy
bCrek bl heb dzmAMz dAenr bCr. 13&uim b
Bu etAmAr Vrek bleb/ 'Aim AmAr bAI eTek
p @ebYr pib^ Mz iney es t elbIyedr/
ibedzIedr/ iphIn o ibDbAedr ideyiC. Aim
etAmAr A|Ar ekAniw pAln kret SVIkAr kir
in. Aim es sb Buelo yA in. 14ezAekr smy
Aim es KA eBAjn kir in. es KA sMh
krAr smy Aim Zic iClAm n. Aim KAbAr
m]t elAekedr ee inebdn kirin. eh Bu AmAr
Vr/ Aim etAmAr bAkY pAln keriC bM etAmAr
smS A|A pAln keriC. 15etAmAr pib^ AbAs
SVgR eTek edK/ etAmAr j SAeylek AzIbRAd
kr bM etAmAr edoy edzek AzIbRAd kr
iWk eymn edz AmAedr edeb bel &uim AmAedr
pubRpurxedr kAeC itit ideyiCel TRA enk
%m ibxey pirpUR k edz.
Bu r A|A pAln kr
''Aj smS ibiD o inym pAln krAr
j Bu etAmAedr Vr etAmAedr Aedz kreCn.
etAmAedr smS mn o A, idey es skl pAln
krAr bYApAer y ino. 17Aj etAmrA Buek
etAmAedr V r bel SV I kAr kerC bM t A r
CAnusAer jIbnyApn krAr it|A kerC. etAmrA
tAr zAsn emen clAr o tAr ibiD/ A|A pAln
krAr it|A kerC. itin etAmAedr y beln es
nusAer kAj krAr kTAo belC. 18Ar Aj Bu
o IkAr kreCn. itin eymn it| kereCn
es mt etAmr heb tAr injSV jA. itin Aro
16

199
beleCn ey tAr skl A|Ailr it etAmr
b bADY TAkeb. 19bM Bu tAr s]X smS jAitr
meDY zMs/ yz o sAenr idk eTeketAmAek
e krebn. Ar Bu eyrkm beleCn esBAeb
&uim tAr pib^ j heb.
elAekedr j pATerr Si] tPlk
emAiz bM SAeyelr bIe,r elAekedr
A|A ker bleln/ ''Aj Aim etAmAedr
ey A|A id tAr sb pAln kreb. 2 Bu etAmAedr
Vr etAmAedr ey edz ideCn/ ey idn y$n ndI
pAr hey etAmr es edez ebz kreb esidn
b etAmrA b pATerr cA SApn ker tAet
elp edeb. 3 tArpr pATrilr pr
smS A|A b ilKeb. y$n ndI pAr hel
etAmrA b kAj kreb. tArpr Bu
etAmAedr Vr etAmAedr ey edz ideCn es edez
ebz kreb. es edz enk %m @ebY pirpU,R.
Bu etAmAedr pUbRpurexr Vr edz edebn
bel it|A keriCeln.
4
"bl pbRet dAiey Aj Aim pATr SApenr
ibxey etAmAedr ey Aedz idiC/ y$n ndI pAr
hel etAmr b t pAln ekAr. es sb pATer
etAmr b cn elpeb. 5Ar esKAen etAmrA
pATr idey Bu etAmAedr Verr j k ebdI
inmRA, kreb. es pATril kAwet elAhAr ypAit
bYbhAr ekAr n. 6 Bu etAmAr Verr ee ebdI
inmRA, krAr smy ekew sAj kr pATr bYbhAr
ekAr n. es ebdIr per Bu etAmAr Verr
ee ehAmbil sgR kreb. 7bM esKAen
etAmrA b bil iheseb ml !neb dAn kreb
bM esKAen t KAeb. esKAen Bu etAmAedr
Verr sAmen &uim An ekAr.
8
''etAmrA ey pATr SApn kerC tAet b
smS iz( ilKeb. esel SpXBAeb ileK
yAet shej p yAy.

27

i tIy ibbr, 26:19-28:1

pirbAregAIil ibiDpuSk eTek zAp pAr j


bl pbRet dAAeb.
14
"Ar elbIyr smS SAeylIyek ejAer
ickAr ker bleb 15'ey ek mUi%$ qtrI ker bM
esil egApn jAygAy rAeK/ es iBz hy.
mUi%$il izIr Ar eKAidt b CAec FAlA mUi%$ CA
Ar ikC ny. Bu ilek G], kern.
''tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
16
"elbIyr bleb/ 'iptmAtAek ey ek sAn
ker es zApS?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
17
"elbIyr bleb/ 'ey bYi) itebzIr jimr
icH SAnAr ker es zApS?
''tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
18
''elbIyr bleb/ 'ey bYi) ekAn ek Bul
peT cAlAy es zApS?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
19
"elbIyr bleb/ 'ey bYi) ibedzIr/ nAT
TbA ibDbAr suibcAr ker nA es zApS?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
20
''elbIyr bleb/ 'iptAr SIr TRA s mAeyr
sAeT eyQn spkR ker mn ey ekAn bYi) zApS.
kAr BAeb es tAr iptAek sAn kereC?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
21
"elbIyr bleb/ 'ey ekAn Dre,r pZr sAeT
eyQn spek$ il bYi) zApS?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
22
''elbIyr bleb/ 'ey bYi) tAr ebAenr sAeT
TRA tAr ipt Tb mAtAr kAr sAeT eyQn
spek$ il hy es zApS?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
23
"elbIyr bleb/ 'zAZIr sAeT eyQn spk$
reyeC mn ey ekAn bYi) zApS?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
24
''elbIyr bleb/ 'egApen itebzIek htY
ker mn bYi) zApS?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
25
''elbIyr bleb/ 'ined$Ax bYi)ek htY krAr
j wAk eny/ mn ey ekAn bYi) zApS?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?
26
''elbIyr bleb/ 'ekAn bYi) ey bYbSAr
kT smTRn n ker bM t pAln kret st n
hy/ es zApS?
"tKn smS elAk %er bleb/ 'Aemn?

ibiD bYbSA r iBzAep elAekedr sit


emAiz bM yAjkr S Aeyelr elAekedr se
kTA bleln/ ''eh SAeyl/ zA hey ezAn. Aj
etAmrA Bu etAmAedr Verr jA hel. 10sutrAM
Bu etAmAedr Vr y y beln tAr smS pAln
ekAr. Aim Aj tAr ey sb A|A o ibiD Aedz
kriC t b pAln ekAr.
11
es k iden emAiz elAekedr bleln/
12
ibiD pAlenr AzIbR Ad
''etAmrA y$n ndI pAr hel per izimeyAn/ elib/
''Aim Aj etAmAedr ey skl Aedz kriC/
iyh d / xAKr/ eyAexP o ibAmIn
etAmrA yid Bu etAmAedr Verr essb
pirbAregAIilr elAekedr ibiDpu S k eTek
13
AzIbRAd pAr j girxIm pAhAe dAAeb. Ar A|A ye r sAeT pAln kr teb Bu etAmAr Vr
reb,/ gAd/ Aezr/ sbUlUn/ dAn o nAil p]iTbIr smS jAitr per etAmAedr t krebn.
9

28

i tIy ibbr, 28:2-30

200

yid etAmrA Bu etAmAedr Verr bADY ho teb


sb AzIbRAd etAmAedr per Aseb
3
"Bu etAmAedr nger bM etAmAedr e(et
AzIbRAd krebn.
4
Bu etAmAedr geB$r Pl AzIbRAdyu) krebn.
itin etAmAedr jimek AzIbRAd krebn yAet BAel
Psl hy. itin etAmAedr pZedr AzIbRAd krebn
yAet tAedr b zAbk jAy. itin etAmAedr gr
o emexedr AzIbRAd krebn.
5
Bu etAmAedr Juiil o pA^ilek AzIbRAd
krebn bM t KAbAer Ber edebn.
6
etAmrA y ikC kr tAet sbRsmey Bu
etAmAedr AzIbRAd krebn.
2

itin y Aedz kreCn/ AmAr Ajekr bl essb


Aedz y shkAer pAln n kr teb smS
iBzAp etAmAr it bt$Aeb
16

''Bu etAmAedr nger bM e(et zAp edebn.


Bu etAmAedr Jui o pA^ zApS krebn.
bM tAedr meDY ekAn KA TAkeb n.
18
Bu etAmAedr sAnsitedr/ etAmAedr
jimek/ etAmAedr pZedr bM etAmAedr gABIn
gA o emxedr zAp edebn.
19
etAmrA y ikC kr n ekn sb smy Bu
tAet zAp edebn.
17

20

''etAmAedr ibre yu kret eseC mn


zek prAS kret Bu etAmAedr sAhAyY krebn.
etAmAedr zr etAmAedr ibre k pT idey
Aseb ik pAlAbAr smy sAt pT idey pAlAeb?
8
''Bu etAmAedr AzIbRAd krebn o etAmAedr
egAlAGr pU,R krebn. &uim y ikC kr tAet itin
AzIbRAd krebn. Bu etAmAedr Vr etAmAedr ey
edz ideCn/ esKAen etAmAedr AzIbRAd krebn.
9
itin eymn it|A kereCn es nusAer itin
etAmAedr tAr inejr ibizX bYi) ker &ulebn.
&uim yid Bu etAmAedr Verr smS A|A pAln
kr tAhel itin t krebn. 10tAhel p]iTbIr
smS jAit jAneb ey etAmrA Bur nAem iBiht
bM tAr etAmAedr By kreb.
11
''Ar Bu etAmAedr enk %m ibxy edebn.
itin etAmAedr bsAenr iptA krebn bM
etAmAedr pZr sMKYAy b]i epey enk heb. ey
edz etAmAedr edebn bel etAmAedr pUbRpurexr
kAeC Bu it|A keriCeln/ es edez etAmAedr
BAl Psl edebn. 12Bu tAr mhn AzIbRAedr
BAAr Kuel edebn. itin etAmAedr jimr j
pyu) smey b]iX edebn. Bu etAmAedr smS
kAej AzIbRAd krebn. enk jAitek etAmrA
DAr edeb ik tAedr kAC eTek etAmAedr DAr
krAr eyAjn heb n. 13Bu etAmAedr mSk SV rp
krebn/ puC SVrp krebn n. etAmrA bnt n
hey t heb. smS Gweb yid Bu etAmAedr
Verr ey sb Aedz Aim Aj bliC tA etAmrA
ezAn bM y shkAer sb Aedz pAln kerA.
14
Aj Aim etAmAedr ey sb A|A idiC tAr
eTek dUer ser eyo n. etAmrA tAr fAn idek b
bAm idek iPer eyo n. esb krAr j
edbtAr nugAmI ehAeyA n.
7

ibiDr bADYt o iBzAp


''ik Bu etAmAedr Verr kT yid n ezAn

15

''etAmrA y ikC kreb tAet iBzAp/ htAz


bM kX Aseb. etAmrA t spU,Rrep ibnAz n
hoy pyR itin sb ker clebn. itin sb
krebn kAr, etAmrA yA m tA kr bM tAek
pirtYAg kerC. 21ey edz iDh, kret yAC
esKAen DbMs n hoy pyR Bu etAmAedr ByAnk
sb erAeg erAgS krebn. 22Bu erAg/ r bM
ePAl Ar etAmAedr zAiS edebn. Bu c %Ap
pAWAebn bM ekAn b]iX peb n. %Aep bM
erAeg etAmAedr Psl nX hey yAeb. etAmrA DbMs
n hoy pyR KArAp ibxyil Gwet TAkeb?
23
AkAez ekAn emG edK yAeb n AkAz Gs
iptelr mt bM pAeyr nIecr jim elAhAr mt
z) heb. 24Bu b]iXr pirbet$ AkAz eTek ekbl
DUel bAil bx$, krebn. ey pyR etAmAedr ibnAz
n hy itin t bxR, krebn. 25''Bu etAmAedr
zedr idey etAmAedr hArAebn. etAmrA k pT
idey etAmAedr z*edr ibre yu kret yAeb
ik sAt pT idey tAedr sAmen eTek pAlAeb.
etAmAedr it ey sb KArAp ibxy Gweb t edeK
p]iTbIr elAek By pAeb. 26etAmAedr m]tedh b
pZpAKIr KA heb. m]t edehr pr eTek tAedr
tAiey edbAro ek TAkeb n.
27
''Bu imzrIy e dr kAeC eymn ePA
pAiWeyiCeln esrkmiw idey etAmAedr zAiS
edebn. itin Ab/ gilt GA bM sAer nAmn
clkAin idey etAmAy zAiS edebn. 28Bu Adn
Ar etAmAek zAiS edebn. itin etAmAek bM
htbui krebn. 29idenr AelAy hAte hAte
elAekr mt etAmAy pT clet heb. etAmrA y
ikC kr tAet sPl heb. bAr bAr elAek etAmAedr
AGAt kreb bM etAmAedr ijins cir ker eneb.
Ar etAmAedr r(A krAr ek TAkeb n.
30
''etAmAedr sAeT ekAn SIelAk bAgad%A heb
ik pr ek tAr sAeT eyQn spek$ il heb.
etAmrA bAI bAnAeb ik tAet bAs kret pAreb
n. etAmrA e(et @A(A lAgAeb ik tAr eTek

i tIy ibbr, 28:31-56

201
ekAn ikC sMh kret pAreb n. 31elAek etAmAedr
sAmen etAmAedr grel emer ePleb ik es
mAMesr ekAn Mz &uim eKet pAeb n. elAek
etAmAedr gADAedr iney yAeb ik ePrt edeb n.
etAmAedr emx etAmAedr zedr edoyA heb.
etAmAek r( krAr j ek TAkeb n.
32
'' jAitr elAekrA etAmAedr eCel emeyedr
&uel iney yAeb. idenr pr idn tAedr ep(Ay
ecey ecey &uim LA hey peb ik ikC kret
pAreb n bM Vr etAmAedr sAhAyY krebn n.
33
"ey jAitek etAmrA ecenA nA tArA etAmAedr
sb zs bM etAmAedr keWAr piremr Pl eKey
ePleb. etAmrA ekbl smS jIbn Der pIn o
lAn eBAg kreb. 34etAmAedr ecAK y edKeb t
etAmAedr % kreb? 35Bu etAmAedr mn kXkr
eP<A Ar zAiS edebn y sAer nA. etAmAedr hAw
bM pAey sb eP<A heb. pAeyr tl eTek
mATAr tAlu pyR edehr sb jAygAet eP<A
ebr heb.
36
''Bu etAmAedr bM etAmAedr rAjAek mn
jAitr kAeC pAWAebn yAedr &uim jAn n. &uim
bM etAmAedr pUbRpurxrAo kKno tAedr edeKin.
esKAen etAmr kAW o pATerr qtrI mUi%$r esb
kreb. 37Bu etAmAedr ey edzilet pAWAebn/
esKAnkAr elAek etAmAedr d$z edeK bAk heb.
tAr etAmAedr edeK hAseb bM etAmAedr sVe
m kT bleb.
bYTt
R Ar iBzAp
"etAmAedr e(et &uim b bIj buneb ik
Psl sMh kreb/ kAr, ppAl Psl eKey
ePleb. 39etAmrA @A( e(et kX ker @A(A cAx
kreb ik @A(A sMh b @A(Ars pAn kret
pAeb n/ kAr, epAkAy t eKey ePleb. 40etAmAedr
edezr sb^
R jlpAeyr gAC TAkeb ik tAr eTek
p ekAn etl &uim bYbhAr kret pAreb n/
kAr, jlpA Pl mAiwet Jer pe pec yAeb.
41
etAmAedr eCelemey TAkelo tAedr lAln pAln
kret pAreb n/ kAr, tAedr bI ker iney yAoy
heb. 42ppAel etAmAedr smS gAC o e(etr
zs DbMs ker edeb. 43etAmAedr meDY bAskArI
ibedzIr iden iden zi)zAlI hey Web Ar
etAmAedr y zi) iCl t etAmrA hArAeb. 44ibedzIr
etAmAedr DAr edeb/ ik tAedr DAr edbAr mt
wAk etAmAedr kAeC TAkeb n. mAT eymn edhek
inye, rAeK/ esrkmBAeb tAr mAT hey
etAmAedr inye, rAKeb Ar &uim heb elj ibezx.
45
'' smS zAp etAmAedr pr Aseb. tAr
etAmAedr DAoy ker Dreb ey pyR n &uim DbMs
ho/ kAr, etAmrA Bu etAmAedr Verr kT ezAn
38

in. itin etAmAedr ey smS A|A o ibiD ideyiCeln


t pAln kerA in. 46 zApil heb elAekedr
kAeC kiw icH bM tAr buJeb ey Vr etAmAedr
bM etAmAedr %rpu r xedr ibcAr kereCn.
etAmAedr it ey Byr ibxyil Gweb t edeK
elAek Ay$ hey yAeb.
47
''Bu etAmAedr Vr etAmAedr enk AzIbRAd
keriCeln/ ik etAmrA Aner sAeT Pu men
tAr esb kerA in. 48tA Bu etAmAedr ibre ey
zedr pAWAebn etAmrA tAedr esb kreb.
etAmrA (uDAt$/ \At$/ l bM dir@ heb. Bu
etAmAedr pr mn ebAJ cApAebn y sirey ePl
yAeb n. etAmAedr DbMs n kr pyR &uim es
ebAJ beb.
z jAitr iBzAp
"etAmAedr ibre yu krAr j Bu b dUr
eTek k jAitr Agmn GwAebn. etAmrA tAedr
BAx buJeb n. gl pAKI eymn AkAz eTek
enem Aes etmin t tAr Aseb. 50essb elAk
inur heb. tAr b]edr ibxey ekAn icA kreb nA
bM izZedr ito dy kreb n. 51tAr etAmAedr
pZ o p KA iney eneb. etAmAedr DbMs n
kr pyR tAr etAmAedr sbRSV iney yAeb. tAr
etAmAedr zs/ @A(Ars/ etl/ gr/ emx o CAgelr
ikC eCe yAeb n. etAmAedr DbMs n kr pyR
tAr etAmAedr sbRSV iney yAeb.
52
''es jAit etAmAedr ngerr cAiridk iGer
etAmAedr A*m, kreb. etAmrA ik men krC
ngerr cAirDAerr z) <c AcIr etAmAedr r(
kreb ik tAr eBe peb. Bu etAmAedr
Verr edoy es edezr sbR^ smS ngril
zr A*m kreb. 53zr ngr berAD ker
etAmAedr kX idel &uim t (uDAt$ heb ey inejr
eCel emeyedr eKet Zr kreb Bu etAmAedr
Vr ey sAnedr ideyiCeln &uim tAedr edh
eBAjn kreb.
54
''mnik etAmAedr meDY sbecey dyAlu bM
zA elAkiwo inur hey Web. es er it
inur heb mnik ey SIek es tY BAlbAes
tAr ito inur heb bM jIibt izZedr ito
es inur heb. 55KAbAr ikC pe n TAkAr dr, es
inejr izZedr KAeb bM es mAMs es pirbAerr
kAro sAeT BAg n ker inej KAeb. etAmedr
z es etAmAedr ngr berAD krel smS
m ibxyil etAmAedr it Gweb bM etAmAedr
kX edeb.
56
''mnik etAmAedr meDY bAskArI ekAml o
B@ mihlA mAiwet yAr p pe n/ eso inur hey
Web. tAr Ae,r iy SVAmIr it bM inejr
49

i tIy ibbr, 28:57-29:18

202

eCelemeyr ito es inur hey Web. 57es luikey


izZr j idey es izZiwek bM tAr sAeT j
edbAr smy tAr edh eTek y ikC ebirey Aes
tAo KAeb. z es etAmAedr zhr berAD ker
etAmAedr sMkew ePlel smS m ibxy
etAmAedr it Gweb.
58
'' bet elK smS A| o iz( &uim
b pAln ekAr bM &uim b Bu etAmAr
Verr egQrbAiV t bM ByAbh nAmek sAn ker.
59
yid etAmr t pAln n kr teb Bu etAmAedr
bM etAmAedr %rpurxedr enk suibDAy
ePlebn. etAmAedr sMkw o erAgil heb ByAnk?
60
imzer etAmr enk ibpi% o erAg edeK BIt
heyiCel. Bu sb m ibxyil etAmAedr ibre
iPirey Anebn? 61 puSek elK en mn sb
sMkw o erAgo itin Anebn. etAmrA DbMs n
hoyA pyR itin t ker clebn. 62AkAezr
tArAr mt etAmAedr bMzDerr bsMKYk het pAer/
ik ekbl sMKYk bizX TAkeb/ kAr, etAmrA
Bu etAmAedr Verr kT ezAn in.
63
"Bu etAmAedr ml ker o etAmAedr jAitr
b]i sADn ker eymn An epetn/ es kBAeb
itin etAmAedr sbn
R Az o DbMs edeK An pAebn.
&uim ey edz iDkAr kret yAC/ elAek etAmAedr
es edz eTek ebr ker edeb. 64Ar Bu p]iTbIr
k A eTek pr A pyR smS jAitr meDY
etAmAedr Ciey edebn. esKAen etAmr kAW/
pATerr qtrI mn mUi%$r pUjA kreb/ yAedr pUj
etAmAedr pUbRpurxr kKno kerin.
65
" smS jAitr meDY etAmrA ekAn zAi
pAeb n bM ibAemr jAygAo pAeb n. Bu
etAmAedr mn iAS krebn. tKn etAmAedr
ecAK LA hey peb bM etAmrA ibcilt hey
peb. 66etAmrA ibpedr meDY bAs kreb bM iden
ik rAet sbsmy Bey Bey TAkeb. jIbn sVe
etAmAedr ekAn incyt ebAD TAkeb n. 67skAel
&uim bleb/ 'hAy? kKn sY heb? Ar sY hel
bleb/ 'hAy? kKn skAl heb? hdeyr z bM
Byr ibxy y etAmrA edKeb/ tAr j rkm
heb.
68
"Bu jAhAej ker etAmAedr imzer ePrt
pAWAebn. Aim beliClAm ey etAmAedr Ar esKAen
iPer eyet heb n; ik Bu etAmAedr esKAen
ePrt pAWAebn. imzer etAmr etAmAedr zedr
kAeC inejedr dAs rep ibi* kret cAeb ik
ek etAmAedr ikneb n.

29

emAizek Aerkiw ci) krAr j A|A kreln.


ci) emAyAb pbRet kr hl
2
emAiz smS SAeyelr elAekedr k jAygAy
k^ ker bleln/ ''imzr edez Bu y keriCeln
tAr sb etAmr edeKiCel. PerQe,r it tAr
kmRcArI o tAr smS edezr it Bu y keriCeln/
t etAmr edeKC. 3 itin tAedr pr ey mhAkX
eniCeln t etAmr edeKC. etAmr sm S
elQikk o mhA Ay$ kAjo edeKC eyil itin
kereCn.4 etAmr y ZenC b edeKC t edKAr
ecAK o k]tBAeb bueJ WAr mn Ajo Bu
etAmAedr edn in. 5 Bu 40 bCr etAmAedr
mrBUimr mDY idey iney egeCn. smeyr meDY
etAmAedr kAp jAm o juet iCe yAy in.
6
etAmAedr ekAn KAbAr iCl n. surA b ekAn
pAnIy iCl n. ik Bu etAmAedr y ineln yAet
etAmr buJet pAr ey Bu etAmAedr Vr.
7
"etAmr SAen AsAr per ihxea bAenr rAj
sIehAn o bAzenr rAj og AmAedr ibre yu
krAr j elA. ik Amr tAedr hAirey idlAm.
8
tArpr Amr tAedr edz iDkAr ker t reb,/
gAd o mn>izr eDRk pirbAregAIr elAekedr idey
ideyiClAm. 9 ci )r smS Aedzil yid etAmr
pAln kr/ teb etAmr y ikC kr/ tAet k]tkAyR
heb.
10
''Aj etAmr sbA Bu etAmAedr Verr
sAmen dAiey reyC. etAmAedr entAr/ kmRkt$Ar/
bIe,r bM etAmAedr ArAo KAen reyeC.
11
etAmAedr SI o izZr/ etAmAedr meDY bAskArI
ibedzIr yAr etAmAedr j kAW ekew edy o
jl &uel edy tArAo KAen reyeC. 12etAmr skel
KAen Bu etAmAedr Verr sAeT ci)b hbAr
j reyC. Bu Aj etAmAedr sAeT AzIbRAd
o iBzAepr ci ) kreCn. 13 ci )r sAeT sAeT
Bu etAmAedr tAr injSV ibezx elAk krebn bM
itin etAmAedr Vr hebn. itin etAmAedr y bleln
tAr it| itin etAmAedr pUbp
R r
u x AhAm/ sahAk
o yAekAebr kAeC keriCeln. 14Bu ci) o
tAr it|Askl ekbl etAmAedr sAeT kreCn
n. 15 ci) itin Amr yAr skel tAr sAmen
Aj dAiey AiC tAedr se bM AmAedr
%rpurexrA yAr Aj KAen en tAedr sAeTo
kreCn. 16Sr, kr imzr edez Amr ekmnBAeb
bAs keriC bM peT ey sb edz peeC tAr meDY
idey ikBAeb yA^ keriC. 17etAmr G]i,t mUi%$il
edeKC ey mUi%$il kAW/ pATr/ esAn o rpA idey
!tir. 18 ibxey init hey ey etAmAedr meDY
emAyA eb ci )
purx/ nArI/ pirbAr o pirbAregAI yArA Aj
Bu ehAerb pbRet SAeyelr elAekedr KAen reyeC/ tAedr ek eyn Bu AmAedr Verr
sAeT ci) keriCeln. es ci) CAAo Bu kAC eTek dUer ser n yAy. ek eyn jAitr

i tIy ibbr, 29:19-30:13

203
edbtAedr pUjA nA ker. yAr t ker tAr es
gAeCr mt y ibxA) etet Pl p ker.
19
''ekAn bYi) smS zAepr kT Zeno
inejr mnek sX kret blet pAer/ 'Aim y
cA t krb. KArAp ikC AmAr it Gweb n.
Dre,r elAk ey ekbl tAr inejr it ml
efek Aneb t ny/ mnik BAl elAekedr ito
t efek Aneb. 20-21Bu es bYi)ek (m krebn
n. Bu es bYi)r it *u o ibr) hebn bM
tAek zAiS edebn. Bu es bYi)ek SAeyelr
smS pirbAregAI eTek p]Tk krebn. Bu tAek
spU,Rrep DbMs krebn. puSek elK smS
ml tAr pr Aseb. bYbSAr puSek iBzAp
spek$ iliKt ci) nusAer Aseb.
22
''Bib`et etAmAedr %rpurexrA o dUredezr
ibedzIr edKeb ikBAeb edz DbMs heyeC. Bu
ikBAeb ibiB erAg eneCn tAo tAr edKeb.
23
smS edz l gk o lbe, eFek yAoyAy
Ar bYbhAreyAgY TAkeb n. edez ikC ebAn heb
n/ ikC ebe Web n mn ik jMlI gACo n.
Bu *u hey eyBAeb sedAm/ GemAr/ dam o
sebAiym zhril DbMs keriCeln esBAeb
edz DbMs heb.
24
"A sb jAitr elAekr ije|s kreb/
'Bu edezr it ekn mniw kreln ekn
itin t *u heln 25%r heb/ 'Bu *u
kAr, SAeyelr elAekr tAedr Bur TRA
pUbRpurexr Verr inym tYAg kereC. Bu tAedr
imzr edz eTek ebr ker AnAr smy ey ci)
keriCeln t tAr Ar pAln ker n. 26Bu ey
smS edbtAr pUjA kret inexD keriCeln/ yAedr
pUjA tAr Aeg kKno kerin/ S Aeyelr elAekr
es A edbtAr esb kereC. 27es kAre,
Bu edezr elAekedr it tY *u heln.
Ar tA itin puSek elK smS iBzAp
tAedr pr Aneln. 28Bu tAedr it tY
*u o ibr) heln/ tA itin tAedr edz eTek
ebr ker idey k edez rAKeln/ esKAen
Aj tAr reyeC.
29
"ikC ibxy reyeC y Bu AmAedr Vr egApn
ereKeCn/ ekbl itin es sb ibxy jAenn. ik
Bu ikC ibxy AmAedr kAeC kAz kereCn bM
es iz(Askl AmAedr o AmAedr %rpurxedr
j icrkAl TAkeb. es ibiDr sb A|Ailr
it Amr b bADY TAkb.

meDY Ciey edebn/ esKAen yid sb ibxey


ic ker 2&uim o etAmAr sAenrA Bu etAmAedr
Verr kAeC iPer AesA TRA yid etAmrA tAek
etAmAedr smS hdy bM smS A idey nusr
kr bM tAr sb A|Ail y ikC Aim Aj
ideyiC/ etAmrA esilr it spU,RBAeb bADY TAk/
3
teb Bu etAmAedr Vr etAmAedr it kr,
krebn. Bu AbAr etAmAedr mu) krebn. itin
etAmAedr ey sb jAitr meDY pAiWeyiCeln esKAn
eTek AbAr iPirey Anebn. 4mnik etAmr yid
p]iTbIr dUrtm Aeo igey TAek/ Bu etAmAedr
V r esKAn eTek etAmAedr sMh krebn.
5
etAmAedr pUbp
R r
u xedr ey edz iCl/ Bu es edez
etAmAedr iPirey Anebn bM es edz etAmAedr
iDkAer Aseb. Bu etAmAedr ml krebn bM
pU b R p u r xedr cAeto etAmAedr iDk heb.
etAmAedr jAitr elAksMKYAo mn b]i pAeb y
Aeg kKno hyin. 6Bu etAmAedr Vr etAmAr
bM etAmAedr %rpurxedr hdy bADY ker
&ulebn. BAeb etAmAedr Buek smS hdeyr
sAeT em ker jIbn lAB kreb.
7
''Ar tKn Bu etAmAedr Vr zedr it
es smS ml GwAebn/ kAr, smS elAekr
etAmAedr G,
] ker o kX edy. 8 Ar etAmrA AbAr
Bur bADY heb. Aim Aj tAr ey smS Aedz
idiC t pAln kreb. 9 etAmrA ey kAej hAt edeb
tAet Bu etAmAedr Vr etAmAedr k]tkAyR het
edebn. tAr AzIbRAed etAmrA b sAnsit lAB
kreb. tAr AzIbRAed etAmAedr pZedro enk
zAbk heb. itin etAmAedr e(tek AzIbRAd
krebn/Pel enk Psl p heb. Bu
etAmAedr ml krebn. etAmAedr pUbRpurxedr
ml sADn ker itin eyrkm An epetn/
esrkm etAmAedr it ml sADn ker itin
An pAebn. 10ik Bu etAmAedr Vr Aj y
bleCn t b pAln kret heb. etAmrA b
tAr A|A skl bM bYbSpuSek elK ibiDel
pAln kreb. etAmrA b etAmAedr hdy o
Ae,r sAeT Bu etAmAedr Verr bADY heb. tAhel
etAmAedr it sb ml Gweb.

jIbn Tb m&
] u Y
'' A|A y Aj Aim etAmAedr idiC t
etAmAedr pe( Kub kiWn heb n Ar t sAeDYr
bAero ny. 12 A|il SVegR ereK edoy
hyin ey &uim bleb/ 'ek SVegR igey t AmAedr
S Aeyl
Iyr tAedr edez iPreb
j iney Aseb yAet Amr t Znet pAir bM
''Aim etAmAedr AzIbRAd o iBzAp sV e emen cil. 13 A| smue@r pr pAero en
y y bllAm essb yKn etAmAedr it ey &uim bleb/ 'ek smu@ pAr hey AmAedr j t
Gweb bM Bu etAmAedr ey sb ibiB jAitr iney Aseb yAet Amr t Znet pA o es

30

11

i tIy ibbr, 30:14-31:17

204

mt kAj kret pAir. 14n/ es bAkY etAmAedr Kub


kAeC/ etAmAedr mueK o hdey reyeC yet t
pAln kret pAr.
15
''Aj jIbn o m]&uY Tb BAl o mer
meDY etAmAedr kiw menAnIt kret ideyi C. 16Bu
etAmAedr Vrek BAlbAset/ tAek nusr, bM
tAr smS A|A/ ibiD o inymskl pAln kret
Aj Aim etAmAedr A|A kriC. tAhel etAmrA
b<Aceb bM etAmAedr jAit Aro b]i pAeb/ bM
ey edz iDkAr kret yAC/ Bu etAmAedr Vr
es edez etAmAedr AzIbRAd krebn. 17ik yid
etAmrA Bur eTek etAmAedr hdy iPirey nAo
bM tAr kT Znet st n ho/ yid edbtAr
pUjA o esb krAr j mniSr ker TAk/ 18tAhel
etAmrA DbMs heb. Aim etAmAedr sAbDAn ker
idiC/ yid etAmrA Bur eTek hdy iPirey nAo
teb yn
$ ndIr pr pAerr ey edez etAmrA ebz
krAr j St/ esKAen etAmr dIGRjIib heb
n.
19
''Aj peTr meDY ey ekAn kiw
ebeC enoyAr sueyAg etAmAedr edoy heyeC Ar
AkAz o p]iTbIek Aim ibxey sA(I rAKiC.
etAmr jIbn b m]&uY ebeC inet pAer. Tmiw
menAnIt krel etAmr AzIbRAd pAeb. yid etAmrA
priw menAnIt kr tAhel Aseb iBzAp. sutrAM
jIbn menAnIt kr/ tAhel etAmrA bM etAmAedr
sAenr b<Aceb. 20etAmrA b etAmAedr Bu
Vrek BAlbAseb o tAr bADY heb. tAek pirtYAg
ekAr n/ kAr, Bu etAmAedr jIbn; bM Bu
etAmAedr pUbRpurx AhAm/ sahAk bM yAekAbek
ey edz idet it|A keriCeln/ es edez itin
etAmAedr dIGRjIib krebn.
n&u n ent iyehAzy
U
SAeyelr smS elAekedr sb kT
bl ezx hel/ 2emAiz bleln/ ''AmAr bys
Kn 120 bCr. Aim Ar etAmAedr pircAln
kret pArb n. Bu AmAy beleCn '&uim y$n
ndI pAr hey yAeb n. 3 ik Bu etAmAedr elAekedr
es edez pT ediKey iney yAebn. Bu etAmAedr
j smS jAitek DbMs krebn bM etAmr
tAedr edz iCiney eneb. Bur it| nusAer
iyehAzUy etAmAedr pT edKAebn.
4
"Bu sIehAn bM og emArIy rAjAedr
DbMs ker tAedr it bM tAedr edezr it y
keriCeln edr ito tA krebn. 5 smS
jAitek hArAet Bu etAmAedr sAhAyY krebn. ik
Aim etAmAedr y y kret bil tAr sb etAmr
tAedr it ekAr. 6# bM sAhsI ho/ smS
elAekedr By epeyA n? kAr, Bu etAmAedr Vr

31

etAmAedr se AeCn. itin etAmAedr eCe yAebn


nb htAz krebn n.
7
tKn emAiz smS S Aeyelr sAmen iyehAzUye k
efek bleln/ ''z) ho/ sAhs kr. ey edz Bu
edr pUbRpurxedr edebn bel it|A keriCeln/
&uim tAedr esKAen iney yAeb bM es edz tAedr
iDkAr krAeb. 8Bu etAmAy pT edKAebn/ itin
inej etAmAr se AeCn. itin etAmAek CAebn
n b tYAg krebn n. i ekAr n/ By epeyA
n.
emAiz iz(Ail ilipb kreln
tArpr emAiz es iz(Ail ileK yAjkedr
hAet ideln. yAjkr iCl elib egAIr elAk/ yAedr
kAj iCl Bur ci)r es isuk bhn kr. emAiz
S Aeyelr smS bI,edr kAeCo iz(Ail ideln.
10
tArpr emAiz tAedr A|A idey bleln/
''etYk sAt bCerr ezex/ mui)r bCer TRA
kuiwrbAs sebr smy/ 11ey smy S Aeyelr smS
elk Bu etAmAedr Verr menAnIt SAen Bur
sAeT sA(A kret Aseb/ es smy &uim b
iz(il elAekedr kAeC pAW kreb yAet
tAr t Znet pAy. 12skl purx/ SIelAk/
izZedr bM etAmAedr meDY bAskArI ibedzIedr
b ksAeT je kreb. tAr sb iz(
Zneb o etAmAedr Bu Vrek sAn kret izKeb.
tKn tAr bYbSAr ey ey ibxy AeC tAr sb
pAln kret pAreb. 13%rpurxrA yid iz(Ail
n ejen TAek teb tArAo Zneb bM Bu
etAmAedr Vrek sAn kret izKeb. tAr ytidn
etAmAr edez bAs kreb ttidn Buek sAn kreb.
zI etAmr y$n ndI pAr hey es edz iDkAr
kreb.
9

Bu emAiz o iyehAzy
U e k fAkeln
Bu emAizek bleln/ ''Kn etAmAr m]&uYr
smy hey eseC. iyehAzUyek iney smAgm tAbur
kAeC s. Aim blb iyehAzUyek ik kret heb.
tA emAiz o iyehAzUy smAgm tAbuet egeln.
15
Bu es tAbur kAeC emGSer dzRn ideln.
es emGS tAbur drjAy dAiey rel. 16Bu
emAizek bleln/ "&uim zIG mAr yAeb bM &uim
etAmAr pUbRpurxedr kAeC egel pr elAekr
AmAr it ibVS TAkeb n. Aim tAedr sAeT ey
ci) keriC t tAr eBe ePleb. tAr AmAy
pirtYAg ker ey edez yAeC es edezr mUi%$edr
pUj kreb. 17es smy Aim tAedr pr tY
*u hb bM tAedr pirtYAg krb. Aim tAedr
sAhAyY kret SVIkAr krb Ar tAr DbMs heb.
tAedr it bibD Byr Gwn Gweb/ tAr enk
14

i tIy ibbr, 31:18-32:14

205
keXo peb. tKn tAr bleb/ 'AmAedr it
sb ml GweC kAr, AmAedr Vr AmAedr
se en. 18es smy Aim tAedr sAhAyY krb
nAkAr, tAr m kAj kreb bM edbtAedr
pUjA kreb.
19
''tA gAnw ileK nAo bM SAeyelr
elAekedr t ezKAo. tAedr gAn gAet ezKAo/
tAhel gAn SAeyelr elAekr ibre AmAr
sA(I heb. 20Aim tAedr pUbRpurxedr ey edz edb
bel it|A keriClAm/ Aim tAedr es edez
iney yAb. es edz %m ibxey pirpU,R Ar tAr
y cAy tA- eKet epel tAr hXpuX heb ik
tKn tAr Geu r bseb bM edbtAr esb kreb.
tAr AmAr kAC eTek dUer ser yAeb bM AmAr
inym eBe ePleb. 21tKn tAedr it b Byr
GwnA Gweb. tAr enk keX peb. es smey
tAedr elAekedr gAn men peb bM tAr
tAedr Bul buJeb. Aim tAedr ey edz edb bel
it|A keriClAm es edez Kno iney yAin/
ik Aim jAin esKAen tAr ik krAr pirkn
kreC.
22
tA es iden emAiz es gAn ilKeln bM
SAeyelr elAekedr t ezKAeln.
23
tKn Bu nUenr pu^ iyehAzUye k bleln/ ''z)
ho/ sAhs kr. Aim SAeylIyedr ey edz edb
bel it|A keriC/ es edez &uim tAedr iney
yAeb Ar Aim etAmAr sAeT TAkb.
emAiz S Aeyl
Iye dr stk$ ker ideln
smS iz( emAiz y shkAer kiw bey
ilKeln. 25Ar t elK ezx hel/ itin elbIyedr
kiw Aedz ideln. : elbIeyr Bur ci)r
isu k bey iney eyt. emAiz bleln/
26
''bYbSApuSk b iney Bu etAmAedr Verr
ci)r isuekr pAez rAK. tAhel t etAmAedr
ibre sA(I heb. 27Aim jAin etAmr Kub
key/ etAmr etAmAedr mt ker jIbn
kAwAet cAo. edK Aim etAmAedr sAeT
TAkAkAlIn etAmr Bur bADY het SVIkAr
keriCel. tA Aim jAin ey AmAr m]&uYr pro
etAmr tAr bADY het SVIkAr kreb. 28etAmAr
pirbAregAIr smS cpdS kmRcArI o entAedr
k jAygAy jeA ker. Aim tAedr sb
ibxy blb bM tAedr ibre AkAz o p]iTbIek
sA(I kreb. 29Aim jAin AmAr m]&u Yr pr etAmr
m hey peb. Aim eyBAeb A|A keriC tAr
eTek etAmr dUer ser yAeb. Bib`et etAmAedr
ml heb. kAr, Bu ey kAj m beln etAmr
es sb kret cAo bM etAmAedr m kAejr
Ar tAek sX kr.
24

emAizr gAn
SAeyelr smS elAk k jAygAy je
hel emAiz tAedr j gAenr sbwA gAeln
30

32

''AkAz/ Aim y bil ezAn. p]iTbI/ AmAr


mueKr kT ezAn.
2
Amr pedz b]iXr mt Jreb/ eymn izizr
pe mAiwr per/ b]iXr DArA GAesr pr pe/
eymn sbuj gACpAlAr pr b]iX nAem.
3
kAr, Aim Bur nAm cAr krb. etAmr Verr
zMsA kr?
4
qzl :Bu bM tAr kAjo iwhIn? kAr,
tAr pTskl AyY? Vr stY bM ibVAs. itin
mlmy o s .
5
sitY etAmr t A r s A n no. etAmAedr
pApskl tAek kluixt ker. etAmr ibpTgAmI
imeTYbAdI.
6
BAeb ik etAmrA Bu etAmAedr it y y
kereCn t pirezAD kr etAmr Slbui/ ebAk
elAk. Bu etAmAedr ipt. itin etAmAek qtrI
kreln. itin etAmAr s]iXkt$. itin etAmAr
BAr bhn kern.
7
Sr, kr b pUebR ik GewiCl. b bCr Aeg
ey sb Gwn GewiCl tA men ker edK. etAmAr
iptAek ij|As kr/ itin etAmAek blebn. etAmAr
bI,edr ije|s kr/ tAro etAmAek blebn.
8
prApr p]iTbIet elAekedr p]Tk kereCn.
itin etYk jAitek tAr inejr edz ideyeCn.
es sb jAitr j Vr sImAerK iniX$ kereCn/
Verr sAnedr sMKY nusAer kereCn.
9
Bur elAekrA tAr iDkAr? yAekAb Bur.
10
Bu yAekAbek mrBUimet k bAtAs tAit
edez epeln. Bu yAekAebr t%AbDAenr j tAek
ebXn kreln. tAr inejr ecAeKr tArAr mt tAek
r( kreln.
11
gl pAKI tAr zAbkedr bAs eTek eWel
edy eyn tAr et ezeK. zAbkedr r( kret
es tAedr sAeT AkAez oe. tAedr Dret es
tAr pAK ibSAr ker/ tArA pe egel es tAedr
fAnAr pr bhn ker inrApd SAen iney yAy. Bu
iWk esrkm heln.
12
Bu kA yAekAbek pT ediKey iney egeln.
ekAn ibjAtIy edbt tAek sAhAyY kerin.
13
pAbRtY edz iDkAr kret itin yAekAbek
pircAln kreln. yAekAb e(etr zs sMh
kreln. Bu tAek pATerr eTek mDu bM z)
pATerr eTek jlpAeyr etl ideln.
14
Bu SAeylek ideln egA-pAl het p
mAKn bM emxpAelr D. itin SAeylek ideln
emAw-esAw emx o CAgl; bAzenr esr emx bM

i tIy ibbr, 32:15-42

206

imih k]X gemr AwA. etAmr S Aeyelr elAekr


@A(Ars/ lAl re[r @A(rs pAn krel.
15
ik iyZr, hXpuX hel xAer mt pdAGAt
krl. :</ etAmAedr epw Ber KAoyAenA heyiCl?
etAmr puX o emdyu) hel. tKn es tAr inmRAtA/
tAr Vrek pirtYAg krl. ey !zl tAek pir^A,
keriCl tAr eTek pAlAl.
16
Bur elAekrA tAek xRAiVt krl. tAr
edbtAr pUjA krl? es sb Byr edbtAr
pUjA ker tArA Vrek *u krl.
17
tAr BUtedr ee bildAn sgR krl/
yAr Vr iCl n. edbtAr iCl n&un/ yAedr
tAr jAnt n. sb n&un edbtAedr tAedr
pUbRpurxrAo jAnt n.
18
ey Vr etAmAr inm$At tAek &uim pirtYAg
krel/ ey Vr etAmAy jIbn dAn kreln tAek
Buel egel.
19
Bu sb edKeln bM tAedr it c
*u heln. tAr pu^ kArA tAek *u krl?
20
tA Bu bleln/ 'Aim tAedr eTek muK
iPirey enb/ tArpr edK yAeb ik Gew? tAr
ibrAcArI. tAr ibVAsGAtk sAn.
21
tAr nIVr ArA AmAek xRAiVt krl. tAr
sb TRhIn mUi%$ qtrI ker AmAek *u krl.
tA Aim tAedr meDY xRA jAb mn elAekedr
Ar yAr k]tpe( jAit ny. Aim tAedr kiw
X jAitr ArA *u krb.
22
AmAr e*AD Aenr mt leb/ t kberr*
gBIrtm SAno Ailey edeb/ t p]iTbI o p]iTbIet
p sbikC AlAeb/ t pbRtilr mUel ep<QeC
eswAo AlAeb.
23

"Aim S AeylIyedr pr sw Anb. AmAr


smS bA, tAedr idek Cb.
24
tAr (uDAy erAg hey yAeb. Byr sb erAg
tAedr DbMs ker ePleb. Aim tAedr ibre b
j pAWAb. ibxA) sAp Ar tAr dMizt heb.
25
peT !sr tAedr htY kreb. bAIr meDYo
mhABy ibnz kreb. !sr yubk yubtIedr htY
kreb. tAr izZ o b
] edro htY kreb.
26
Aim S Aey l Iy e dr DbMs krAr kT
eBebiClAm/ yAet elAek tAedr kT kdm Buel
yAy?
27
ik Aim jAin tAedr zrA ik bleb. tAedr
zr buJeb n. tAr bA ker bleb/ ''Bu
S Aeylek DbMs kern in/ AmrA AmAedr zi)et
jyI heyiC?

kbr Tb ''izol m]&uYr SAn.

28

''SAeyelr elAekr ebAk/ tAr ebAeJ n.


yid ZDu tAr |AnbAn ht teb buJt. tAr
buJt tAedr it ik Gwet pAer?
30
kjn elAk ik kKno 1/000 elAkek tAiey
idet pAer jn ik kKno 10,000 elAkek pAlAet
bADY kret pAer sb tKn Gew yKn Bu
tAedr zr hAet smpR, kern? sb tKn
Gew yid qzl* tAedr dAesr mt ib*y ker edn?
31
AmAedr zedr ey 'qzl t AmAedr qzelr
mt blbAn ny? mnik AmAedr zrAo esw
jAen?
32
tAedr @A(Alt sedAemr @A(Alt het bM
GemArAr e(t het p. tAedr @A(A Pl
A,nAzk ibexr mt.
33
tAedr @A(Ars sAepr ibexr mt.
29

34

''Bu beln/ 'Aim es zAiS sy ker rAKiC.


Aim t AmAr BAAer b ker ereKiC?
35
tAr ey sb m kAj kereC tAr j Aim
tAedr zAiS edb. ik Aim es idenr j zAiS
sy ker ereKiC yKn tAedr p ipCel yAeb.
tAedr keXr smy sikw. zIG tAedr zAiS enem
Aseb.
36
Bu tAr elAekedr ibcAr krebn. tAr tAr
dAs bM Bu yKn edKebn ey *ItdAs bM SVADIn
elAekrA zi)hIn bM shAyhIn heyeC tKn itin
tAedr pr kr, dzRn krebn.
37
tKn Bu blebn/ 'tAedr es edbtArA
ekATAy ekATAy es '!zl yAr kAeC Aeyr j
tAr Cew igeyiCl
38
es edbtAr etAmAedr bilr cibR eBAjn krt
bM epy !neber @A(Ars pAn krt. sb
edbtArA eW es etAmAedr sAhAyY krk? tArA
etAmAedr r( krk?
39
'"Kn edK Aim ekbl Aim Vr? Ar
ekAn Vr en? Aim bD kir/ Aim jIbn dAn
kir/ Aim AGAt kir/ Aim suS kir. AmAr
hAt eTek ek kAek Ar kret pAer n?
40
Aim AkAezr idek AmAr hAt &uel
it|A kir/ AmAr njIbn eymn init es
initBAeb il Gweb?
41
Aim it|A kriC/ Aim AmAr dI trbAir
DArAelA krb. tAedr ic zAiS edb. Aim t
idey zedr zAiS edb bM yAr AmAy G], ker
tAedr itPl edb.
42
AmAr zr ht heb bM tAedr bI ihsAeb
iney yAoy heb. AmAr tIr tAedr re) rA[Ab.
AmAr trbAir tAedr esnAedr mATAil ekew eneb.
qzl Verr Aerk nAm. r TR itin k gR b z)smTR
inrApdSAn.

207

i tIy ibbr, 32:43-33:12

43

4
jAitg/ etAmrA Verr elAekedr j An
emAiz AmAedr ibiD ideln. es sb iz(
kr? kAr, itin tAedr sAhAyY kern. tAr dAsedr yAekAebr elAekedr j.
5
htYAkArIek itin zAiS edn. itin tAr zedr
es smy S Aeyelr elAekr o tAedr entAr
ic zAiS edn. Ar BAeb itin tAr edz o k sAeT jeA hl/ Ar Bu iyZre,r :S Aeyelr
jAedr pib^ kern.
rAjA heln?

emAiz elAekedr tAr gAn ezKAeln


rebe,r AzIbR Ad
6
tArpr emAiz es S Aeyelr elAekedr Ziney ''reb, eb<ec TAkuk/ mAr n yAk. ik tAr
Ziney gAenr smS kTAil bleln. nUenr
pirbAregAIr elAksMKY ehAk?
pu^ iyehAzy
U emAizr sAeT iCeln. 45emAiz elAekedr
iyhd Ar AzIbR Ad
ibxey iz( edoy ezx ker bleln/ 46"Aim
Aj ey sb Aedz idlAm tAr it etAmr b 7iyhdAr ibxey emAiz kTA bleln
menAeyAg ekAr bM sAnedro iz( ido eyn
tAr bYbSAr smS A|A pAln ker. 47eBebA n
''iyhdAr entA sAhAeyYr j ATRn jAnAel
sb iz( r hIn. tAr etAmAr jIbn? sb Bu tAr ATRn Znun. tAr elAekedr kAeC tAek
iz(A nusr krel etAmr y$n ndIr opAerr iney Asun. tAek zi)zAlI ker tAr zedr
edez dIGRRjIib heb ey edz etAmr iDkAr hArAet sAhAyY krn.
kreb.
elbIr AzIbAR d
8
neb pbeR t emAiz
elbIr sVe emAiz kTil bleln
48
es k iden Bu emAizr se kT bleln.
itin bleln/ 49''&uim bArIm pbeR t yAo. iyrIehAr
''elib etAmAr k]t nusr,kArI/ rIm o
sAmen biSt emAyAb edezr neb pbRet oeW. &uIm tAr sAeT reyeC. m>sAet &uim elbIr prI(
tAhel S Aeyelr elAekedr bsbAesr j ey knAn keriCel. mrIbAr jelr DAer &uim tAedr prI(
edz Aim tAedr idiC/ t &uim edKet pAeb. ker mA, keriCel ey tAr etAmAr.
50
9
&uim es pbRet mAr yAeb. etAmAr BA hAerA,/
tAr etAmAr ibxey ebzI y zIl eh Bu/
ey ehAr pbRet mArA igeyiCl bM tArpr tAr mnik inejedr pirbAerr eTeko. tAr tAedr
inejr elAekedr se imilt hbAr j cel mtAiptAek ep( kereC/ inejr BAedro
igeyiCl. &uimo esBAeb pUbRpurxedr sAeT SV IkAr ker in. tAr mnik tAedr izZedr ibxeyo
sMg]hIt heb. 51kAr, etAmr jen AmAr ibre menAeyAg ker in. ik tAr etAmAr Aedzskl
pAp keriCel. etAmr kAedezr kAeC mrIbAr jelr pAln kereC. tAr etAmAr beAbS nusr,
DAer iCel/ eyw isn mrBUimet reyeC/ esKAen kereC.
10
SAeyelr elAekedr sAmen etAmr AmAek sAn
tAr yAekAbek etAmAr zAsn iz( edeb.
52
kr in bM AmAek pib^ bel mA kr in. tA etAmAr bYbS o A| S Aeylek ibiD edeb. tAr
Kn etAmr es edz edKet pAr/ y Aim etAmAr sAmen Dup AlAeb. etAmAr ebdIet tAr
S Aeyelr elAekedr idiC/ ik etAmr es edez ehAmbil sgR kreb.
11
ebz kret pAreb n.
Bu/ elbIr zi)ek AzIbRAd kr. tAr hAetr
kAj h, kr. yAr tAedr A*m, ker tAedr
emAiz elAekedr AzIbR Ad kreln
DbMs kr. tAr zedr prAijt kr/ eyn zr
m]&uYr pUebR Verr elAk emAiz/ SAeyelr Ar kKno iPer A*m, kret n pAer.
elAekedr sb bel AzIbRAd kreln
ibAmIenr AzIbR Ad
2
12
''Bu sIny pbRt het eln/ esyIerr egADUil
ibAmIenr sVe emAiz bleln
eblAy eyn Ael idt hl. pAr, pbRt het eyn
''Bu ibAmInek BAlbAesn. ibAmIn inrAped
Ael el Wel. Bu tAr 10/000 pib^ jnek tAr kAeC TAkeb. Bu sbsmy tAek r(A kern
tAr se iney eln. Verr prA*mI !sr bM Bu tAr edez bAs krebn. *
tAr pAez iCl.
3
<A/ Bu tAr elAekedr BAlbAesn. smS pib^ Bu krebn A(irk eTR/ "bM Kn itin tAr
elAekr tAr hAet reyeC. tAr tAr cr,tel bes k<AeDr meDY bAs krebn. iw sbt> ebAJAy ey ibAmIn
bM iyhdAr BUKer meDYr sImAe ejrzAelem Bur mir
tAr iz(Askl ezeK?
heb.
44

33

i tIy ibbr, 33:13-34:8

208

eyAexePr AzIbR Ad
eyAexePr sVe emAiz bleln
''Bu eyAexePr edzek AzIbRAd krn. Bu
tAedr mATAr perr AkAz eTek b]iX bx$An Ar
pAeyr tlAr mAiw eTek jl idn.
14
sUy$ tAedr eyn BAl Pl edy. etYk mAes
eyn %m Pl hy.
15
purAtn pbRt skl o igirmAlil eyn %m
%m Pl edy.
16
p]iTbI eyn tAr k]X ibxyil eyAexPek
edy. eyAexPek tAr BAeyedr eTek AlAd kr
heyiCl. tA l eJAepr Bu tAr k]X ibxy
skl eyAexPek idn.
17
eyAexP zi)zAlI xAer mt. tAr pu^
xAer ize[r mt. tAr jAitr elAekedr
tA idey A*m kreb bM tAedr p]iTbIr ezx
A pyR eWel iney yAeb. <A/ es izM iw
Piyemr dz hAjAr elk bM mn>izr hAjAr
elAk.
13

"pu^edr meDY Aezr sbecey AzIbRAdA.


es tAr BAedr meDY iy ehAk/ es tAr p etel
Duey ink.
25
etAmAr drjAy elAhAr o tAmAr !trI tAl
Juleb. etAmAr smS jIben &uim heb zi)mAn.
emAiz eV rr zMs kreln
''eh iyZr,/ Verr mt Ar ek en? Vr
etAmAek sAhAyY kret tAr egQreb emeG AerAh
ker AkAezr mDY idey Aesn?
27
Vr icrjIib. itin etAmAr inrApd SAn.
Verr prA*m icrkAl SAyI? itin etAmAek r(
kern. Vr etAmAr zek etAmAr edz tYAg kret
bADY krebn. itin bleln/ 'zek DbMs ker?
28
sutrAM SAeyl inrAped bAs kreb/ yAekAebr
kUp tAedr iDkAer. tAr zesr o @A(Aresr
edz pAeb. Ar es edz pAeb cr b]iX.
29
SAeyl/ &uim AzIbRAdA/ Ar ekAn jAit
etAmAr mt ny. Bu etAmAr pir^A, sADn kreln.
Bu FAelr mt etAmAek r(A kern. Bu zi)zAlI
trbAirr mt. etAmAr zr etAmAy By pAeb bM
&uim tAedr pib^ SAnil dKl kreb?
26

sbl
U eU nr o xAKerr AzIbR Ad
sbUlUn sVe emAiz bleln
''sbUlUn/ Anit ho/ yKn &uim bAer yAo.
emAiz mAr egeln
xAKr/ Anit ho/ etAmAr bAesr tAbuet.
19
emAiz neb pbRet Weln. itin emAyAebr
tAr elAekedr pbRet efek iney yAeb. esKAen
yn
$ ptYk eTek ipsagr c
Ay Weln.
tAr yTAyT bil sgR kreb. tAr smu@ eTek
w iCl y$enr DAer iyrIehAr pr pAer. Bu
spd bM smu@tw eTek Dn Ahr, kreb.
emAizek igilyd eTek dAn pyR smS edz
gAedr j AzIbAR d
edKAeln.
20
2
gAd sVe emAiz bleln
Bu tAek nAil/ Piym o mn>izr smS
''Verr zMs ehAk iyin gAdek k ibzAl edz edKAeln. itin BUmDYsAgr pyR iyhdAr smS
BUK ideln? gAd isMehr mt/ es Zey pe ep(A edz edKAeln. 3Bu emAizek enegB SAniw bM
ker. tArpr A*m, ker pZedr iC iB ker. esAr eTek ey ptYk eKjur gAeCr zhr iyrIeh
21
es inejr j %m Mz menAnIt ker rAjAr cel egeC tAo edKAeln. 4 Bu emAizek bleln/
mt inejr Mz eny. elAekedr entAr tAr kAeC '' es edz/ yAr ibxey Aim AhAm/ sahAk o
Aes. Bu y BAl beln es tA ker. es SAeyelr yAekAebr kAeC it|A keriClAm. Aim beliClAm/
elAekedr j y AyY tA ker.
' edz Aim etAmAr %rpurxedr edb. Aim
etAmAy es edz edKet ideyiC/ ik &uim esKAen
dAenr AzIbR Ad
eyet pAreb n.
22
5
dAn sVe emAiz bleln
tArpr Bur dAs emAiz emAyAb edez mAr
''dAn isMh zAbk/ es bAzn eTek lAP edy.
egeln. rkm ey Gweb t Bu emAizek
jAineyiCeln. 6Bu emAizek emAyAb edez kbr
nA ilr AzIbR Ad
ideln. iw iCl qbipeyAerr sAmenr ptYk.
23
ik Ajo elAek jAen n emAizr kbrw iWk
nAil sVe emAiz bleln
''nAil &uim enk %m ibxy pAeb. Bu stY ekATAy reyeC. 7mArA yAbAr smy emAizr bys
heyiCl
stY etAmAy AzIbRAd krebn. gAlIl edr edz 120 bCr. itin AegkAr mt z) smTR iCeln
&uim pAeb.
bM tAr ecAKo (I, hey yAyin. 8 SAeyelr
elAekr 30 idn Der emAizr j ezAk keriCeln.
Aezerr AzIbR Ad
es ezAekr smy ekew n yAoy pyR tAr emAyAb
24
edezr y$n ptYkAy kAwAeln.
Aezr sVe emAiz bleln
18

34

209
iyehAzy
U n&u n ent heln
emAiz iyehAzUeyAr per tAr hAt ereK tAek
n&un ent ihsAeb menAnIt keriCeln. Ar tKn
nUenr pu^ iyehAzUy |Ar A Ay pU,R heyiCeln.
tA SAeyelr elAekr iyehAzUeyAr kTAr bADY
het lAgl. Bu emAizek y A|A keriCeln tAr
es mt kAj kret TAkl.
10
emAizr mt SAeyel Ar ekAn BAbbAdI iCl
9

i tIy ibbr, 34:9-12

n. Bu emAizr sAmnsAmin AlAp kretn. 11Bu


emAizek imzr edez mh prA*emr elQikk kAj
kret pAiWeyiCeln. PerQ,/ tAr cpdS kmRcArI
o imzerr smS elAk es sb elQikk kAj
edeKiCl.
12
Ar ekAn BAbbAdI emAizr mt t prA*emr
o AyR kAj kern in. SAeyelr smS elk
tAr mhAn kAjil edeKiCl.

210

iyehAzeU yr pu Sk
S Aeyl
jAitek en idet rV iyehAzy
U e k
menAnyn kreln
emAiz iCeln Bur dAs. tAr shkArI iCeln
nUenr pu^ iyehAzUy. emAizr m]&uYr pr Bu
iyehAzUyek bleln/ 2"AmAr dAs emAiz mAr egeC.
Kn &uim sb elAekedr iney y$n ndI epirey
yAo. etAmAedr es edez eyet heb eyw Aim
etAmAedr SAeylbAsIedr idiC. 3Aim emAizek
eymn itit ideyiClAm/ esrkmBAeb esKAen
etAmr pdApR , kreb. essb jAy g Aim
etAmAedr edb. 4ih%Iyedr smS jim/ mrBUim bM
ilbAenAn eTek Zr ker mhAndI :PrA ndI pyR
etAmedr heb. KAn eTek piem BUmDYsAgr/
:eyKAen sUyR SAcel nAem smS BUK ejen
etAmAr heb. 5 emAizr se Aim eymn iClAm
etAmAr seo Aim iWk etmin TAkb. ek etAmAek
ekAnidn rKet pAreb n. Aim etAmAek eCe
kKenA yAb n. Aim etAmAek kKenA tYAg krb
n.
6
"iyehAzUy/ zi)mAn ho/ sAhsI ho. &uim
elAekedr mnBAeb en edeb/ yAet tAr
inejedr edz iDkAr kret pAer. Aim ey tAedr
ippurxedr kAeC itit ideyiClAm ey edz
tAedr hAet &uel idey yAb? 7 ik Ar kiw ibxeyo
etAmAek z) o sAhsI het heb. AmAr dAs emAiz
ey ined$zil idey egeC/ esil b etAmAek
emen clet heb. &uim yid tAr nIit b emen
cel/ teb sb kAej etAmr sAPlY init. 8 ibiD
puSek y-y elK AeC sbRdA essb men ereKA.
puSk idnrAt pAW ker. tAhel iliKt ined$zil
&uim iny pAln kret pAreb. yid kAj
spU,RBAeb kret pAr tAhel &uim buipUbRk cleb
o &uim y ikC kreb tAet k]tkAyRY heb. 9men
ereKA/ Aim etAmAek zi)mAn o sAhsI het beliC.
tA bliC By epo n. &uim eyKAen yAo/ Bu/
etAmAr Vr etAmAr se reyeCn.

iyehAzy
U k%$ ] ineln
tKn iyehAzUy dlpitedr Aedz ideln. itin
tAedr bleln/ 11''puer izibrw Guer es bM
elAekedr St het belA. tAedr belA/ 'KA
eyn mjut TAek. belA Ar itnidn pr Amr
y$n ndI it*m krb. ndI epirey Amr es
10

edez yAb ey edz SV yM Bu etAmAr Vr etAmAedr


dAn kereCn.
12
tArpr iyehAzUy reb, o gAd pirbAregAIr
se bM mn>izedr eDRk pirbAregAIr se
kT bleln. itin bleln/ 13''men ereKA Bur
dAs emAiz etAmAedr ik beleCn. itin beliCeln/
Bu/ etAmAedr Vr etAmAedr TAkAr j jAyg
edebn. Bu etAmAedr es edz dAn krebn.
14
bSt/ y$n ndIr pUbR tIerr edziw itmeDY
emAiz etAmAedr sdAn kereCn. etAmAedr SIpu^rA/ etAmAedr pZr esKAen TAkeb. ik
etAmAedr !sr eyn b etAmAedr BAeyedr
iney y$$n ndI epirey yAy. yuer j skel
!trI eTekA. es edezr dKl inet tAedr sbRkAr
sAhAyY ekAerA. 15Bu etAmAedr ibAemr j SAn
ker ideyeCn. itin etAmAedr BAeyedr jeo
es k bYbS krebn. ytidn n tArA tAedr
Vr d% es edz peC etAmr tAedr sAhAyY
ekAerA. tArpr etAmr inejedr bAsBUimet TRA
y$n ndIr pUbR tIerr es edez iPer esA.Bur
dAs emAiz etAmAedr edz ideyiCeln.
16
iyehAzUyr kTAr %er elAekr bll/ "Apin
yA Aedz krebn/ Amr sb pAln krb. eyKAen
eyet blebn yAb? 17y blebn emen clb/ eymnBAeb
emAizr Aedz Amr emen cltAm. Amr ZDu
Bur kAeC kw ijins cAb. Amr cA Bu
ApnAr Vr eyn ApnAr se sbdR A ibrAj kern/
eymn emAizr se itin inyt TAketn. 18yid
ek ApnAr Aedz mA ker ikMb Apnr
ibrAcr, ker tAek Amr htY krb. Apin
ekbl blbAn o sAhsI ehAn.
iyrIehAy c rbAihnI
nUenr pu^ iyehAzUy bM skel izwIm zher
izibr SApn kreln. tArpr iyehAzUy skelr
|Aet jn crek pAWAeln. itin tAedr
bleln/ "edzw BAl ker Guer edeK esA/ ibezx
ker iyrIehA zhrwAr idek njr ereKA.
tAr iyrIehAr idek ron idl. esKAen tAr
k gi,kAg]eh Wl. tAr nAm rAhb.
2
ekAn kjn igey iyrIehAr rAjAr kAeC bll/
''kAl rAe^ S Aeyl eTek ikC elAk AmAedr edezr
ekATAy ik bRlt AeC edKbAr j eseC.

iyehAzeU yr pu Sk 2:3-3:5

211
3

tKn iyrIehAr rAj rAhebr kAeC bAt$


pAWAeln/ ''yAr etAmAr bAIet reyeC tAedr luikey
ereKA n. tAedr ebr ker dAo. tAr etAmAedr
edez crb]i% kret eseC.
4
rAhb jnek luikey ereKiCl. es bll/ "r
esiCl iWk/ ik ekAT eTek esiCl t jAin
n. 5 sYAebl ngerr Pwk b hbAr smy tAr
jn cel egl. ekATAy egl tAo jAin n. tAtAi
tAedr epCen epCen yAo/ hyetA &uim tAedr Der
ePleto pAerA. 6:Asel rAhb oedr kAeC yA
bluk/ jnek es CAedr pr misnAr fAwr
meDY luikey ereKiCl.
7
rAjAr elAekr ngerr bAer ebirey egl.
ngerr smS Pwk b ker edoy hl. tAr
S Aeyl eTek As jenr eK<Aej ebirey yn
$
ndIr DAer es ep<QCAl Ar ndIr eyKAen eyKAen
elAk pArApAr ker essb jAygAy eK<Aj kret
lAgl.
8
idek or jn yKn Gm
u AbAr AeyAjn kreC
rAhb CAed eW elA. 9 es tAedr bll/ ''Aim
jAin Bu etAmAedr elAekedr edz ideyeCn.
etAmr AmAedr By pAey ideyC. edezr smS
mAnux etAmAedr By ker. 10Amr By epeyiC
kAr, Amr ZeniC ey ikBAeb Bu etAmAedr shAy
heyiCeln. Amr ZeniC imzr eTek AsAr smy
itin elAiht sAgerr jl Zikey ideyiCeln. Amr
o ZeniC sIehAn Ar og nAemr jn emArIy
rAjAek etAmr ik keriCel. Amr jAin y$enr
pUbt
R Ier rAjAedr etAmr ikBAeb DbMs keriCel.
11
sb b]%A Zen Amr Atit hey AiC.
AmAedr meDY mn bIr ek en ey etAmAedr
se yu ker. r kAr, etAmAedr Bu Vr oper
SVgR Ar nIec ibVelAekr zAsnkt$. 12Aim
etA etAmAedr itit ideyiC/ sAhAyY keriC/ tA
etAmAedr kAeC Aim kw kT idet nuerAD
kriC. Bur sAmen zpT ker belA etAmr AmAr
pirbAerr it dyA kreb. belAkreb etA 13kT
dAo AmAr pirbAerr sklek b<Aicey rAKeb. AmAr
mtA/ iptA/ BA-ebAn Ar tAedr sMsAerr sklek
bA< icey ereKA. itit dAo m]&u Yr hAt eTek etAmr
AmAedr r( kreb.
14
or jn st hl. tArA bll/ ''jIbn idey
Amr etAmAedr r( krb. ik kAek bleb n
Amr ik kriC. Bu yKn AmAedr injSV edz
AmAedr edebn tKn etAmAedr et k]p krb.
etAmr AmAedr opr ibVAs rAKet pAerA.
15
SIelAkiwr bAI ngr AcIerr gAey qtrI kr
heyiCl. wA AcIerr k Mz iCl. es jAnAl
idey kw emAw di Juiley idl yAet esw ebey
ebey or ebirey eyet pAer. 16SIelAkiw bll/

"piem pAhAer idek etAmr cel yAo. tAhel


hWA ker rAjAr !sr etAmAedr K<uej pAeb n.
oKAen itnidn etAmr A egApn ker TAekA.
!sr iPer el etAmr etAmAedr peT iPer
eyo.
17
tAr bll/ "Amr etAmAek itit ideyiC.
ik etAmAek ey kw kAj kret heb/ nel
kT rAKet n pArel Amr dAyI hb n. 18AmAedr
pAlAenAr j &uim lAl diw kAej lAigeyC.
Amr etA b KAen iPer AsiC. tKn ik
diw AbAr jAnAlAy Juiley rAKeb. etAmr
b etAmAr bAIet etAmAr mtA/ iptA/ BAebAnedr bM etAmr smS pirbArbgRek iney
Aseb. 19 bAIet yArA TAkeb tAedr etYkek
Amr r( krb. ek yid Aht hy tAr j
Amr dAyI TAkb. ik ek yid bAIr bAer
TAek tAhel es ht het pAer/ ese(e^ Amr
dAyI hb n. ese(e^ edAx tAr inejr. 20etAmAr
se AmAedr ci) hey rl. ik &uim yid
kAek sb P<As ker dAo tAhel ci) Ar
ci) TAkeb n.
21
SIelAkiw bll/ ''&uim yA y belC sb Aim
krb. es tAedr ibdAy jAnAl. tAr tAr bAI
eTek ebirey egl. lAl diw es jAnAlAy eb<eD
idl. 22tAr bAI eTek ebirey pAhAer idek yA^
krl. tAr esKAen itnidn rl. rAjhrIrA smS
rASAy njrdAir kret lAgl. itnidn BAeb ekew
yAbAr pr tAr AzA eCe idey nger iPer elA.
23
tArpr elAk iw pAhA epirey/ ndI epirey
nUenr pu^ iyehAzUyr kAeC iPer elA. tArA y-y
edeKeC sb tek jAnAl. 24iyehAzUyek tAr bll/
''Bu yTATR smS edzw AmAedr idey egeCn.
oedezr smS elAk AmAedr Bey BIt hey AeC.
yn$ ndIet elQikk GwnA
pridn Kub skAel iyehAzUy Ar S Aeyelr smS
elAk eW izwIm eCe cel egl. tAr y$enr
pAer igey ep<QCl. ndI eperAbAr Aeg esKAen
tAbu KAwAl. 2itnidn pr/ dlpitr iziberr sbR^
Guer edKeln. 3 tArpr tArA sklek bleln/
''etAmr yKn yAjkedr bM elbIyedr Bu/
etAmAedr Verr sA(Yisuk bhn kret edKeb
tKn etAmr b tAedr nusr kreb. 4 ik
edeKA eyn Kub kAeC eTek nusr, ekAer n.Ay
1/000 gj tPAet TAkeb. etAmr KAen Aeg
AesAin/ tA yid tAedr nusr, kerA/ jAnet
pAreb ekATAy etAmAedr gbY.
5
tArpr iyehAzUy tAedr bleln/ ''inejedr
pib^ kerA. AgAmIkAl Bu etAmAedr piSitet
ikC Ay$Y kAj krebn.

iyehAzeU yr pu Sk 3:6-4:14
6

212

iyehAzUy yAjkedr bleln/ ''sA(Yisuk iney


skelr sAmen idey ndI epirey yAo. tAr tA
krl.
7
Bu iyehAzUyek bleln/ "Aj Aim etAmAek
mhApurx ker ge etAlbAr kAej b]% hb.
S Aeyelr smS elAk etAmAr idek tAikey TAkeb.
tAr jAneb ey Aim etAmAr se AiC/ eymn
emAizr se iClAm. 8 yAjkr sA(Yisuk bhn
kreb. kT tAedr ebAelA/ 'ApnAr y$n ndIr
tIr pyR ehew yAebn bM ndIet p rAKAr iWk
Aeg eTem yAebn.
9
tArpr SAeyelr elAekedr ee iyehAzUy
bleln/ ''etAmr skel KAen es bM etAmAedr
Bu/ Verr bAt$A b, kerA. 10mA, AeC jIb
Vr yTATR etAmAedr se AeCn. mA, AeC/
itin stY etAmAedr zek prAijt krebn. itin
knAnIy/ ih%Iy/ ihbbIy/ pirxIy/ iggRAzIy/ emArIy
bM ixbUxIyedr prAijt krebn. BUK eTek
itin tAedr cel eyet bADY krebn. 11 hl mA,.
etAmr yKn y$n ndI eperAeb/ tKn Bu/ iyin
smS BUmelr iDkArI/ tAr sA(Yisku etAmAedr
Aeg Aeg yAeb. 12Kn etAmAedr meDY eTek
bAerAjnek etAmr ebeC dAo. SAeyelr bAerAiw
pirbAregAIr etYkiw eTek kjn ker ebeC
nAo. 13yAjkrA Bur sA(Yisuk bhn krebn.
Bu sm S BU melr rAjAiDrAj. yAjekr
etAmAedr sAmen idey sA(Yisuk bhn ker y$n
ndIet nAmebn. tAr ndIet pdApR, kr m^
ndIr jleSAt S hey yAeb. es S IBUt jl
ndIr ipCen pU,R hey b<AeDr AkAer pe TAkeb.
14
yAjekr sA(Yisuk bhn kreln. elAekr
eyKAen tAbu egeiCl esKAn eTek ebirey y$n
ndI eperAenAr je ron hl. 15:Psl etAlAr
smy y$enr kul Aibt hey yAy. tA ndI
tKn kAnAy-kAnAy pU,R iCl. yAjkr sA(Yisuk
bhn ker ndIr DAer es ep<QCeln bM ndIet p
rAKeln. 16se se jleSAt eTem egl. sb
jl ndIr epCen b<AeDr metA jm hey rl. es
jlrAiz ndIr DAr idey esAjA Adm pyR :s%Renr
inkwb%IR kiw zhr jem rl. iyrIehAr kACAkAiC
igey elAekr ndI eperAl. 17es jAygAr mAiw Zikey
igeyiCl. yAjekr Bur sA(Yisku mAJ ndI py$
bhn krAr pr TAmeln. tAr ep(A kreln.
y$enr Z BUimr opr idey SAeyelr smS
mAnux hAwet lAgl.

yAjekrA dAiey AeCn esidek tAedr tAkAet


belA. esKAen bAerAiw izl tAedr K<eu j inet ined$z
dAo. bAerAiw izl bhn kerA. Aj rAe^ eyKAen
TAkeb esKAen elA ereK edeb.
4
esmt iyehAzUy it pirbAregAI eTek
kjn ker elAk ebeC ineln. itin es
bAerAjnek kse fAkeln. 5iyehAzUy tAedr
bleln/ ''ndIr eyKAen etAmAedr Bu Verr pib^
isuk reyeC esKAen yAo. etAmr etYek kiw
ker pATr K< u e j eneb. S Aey e lr bAerAiw
pirbAregAIr etYk jenr je kiw ker pATr.
pATr k<AeD &uel nAo. 6 sb pATr etAmAedr
kAeC k kw tIekr metA. BibxYet etAmAedr
sAnsitr ij|AsA kreb/ 'sb pATerr TR
ik 7etAmr tAedr bleb Bu y$n ndIr eSAt
b ker ideyiCeln. yKn sA(Yisukiwek y$n
ndI pAr krAen hiCl tKn jl tAr bAh b
ereKiCeln. pATrelA SAeyelr elAekedr kAeC
sb GwnAr icrkAelr SArk hey TAkeb.
8
S AeylbAsIr esmt iyehAzUyr
Aedz pAln
krl. tArA y$n ndIr mAJKAn eTek bAerAKAn
pATr &uel inl. bAerAiw pirbArbegRr etYekr
j kiw ker pATr iCl. eymnBAeb Bu
iyehAzUyek beliCeln iWk etminBAeb elAekr
pATr bey iney cll. tArpr eyKAen tAr tAbu
egeiCl esKAen elA rAKl. 9:iyehAzUy y$n
ndIr mAJKAeno bAerAiw pATr ereKiCeln. iWk
es jAygAet eyKAen yAjekrA Bur pib^ isku
k<AeD iney dAieyiCeln. Ajo jAygAy
pATrelA edK yAy.
10
Bu iyehAzUyek elAekedr ik kret heb t
jAnAet Aedz ideln. eselA emAiz iyehAzUyek
pln krAr j beliCeln. tA pib^ isuk
bhnkArI yAjekr mAJndIet dAiey reln yt(
n iyehAzUy elAekedr ined$z edoy ezx kreln.
elAekr t ndI eperAet lAgl. 11tAr ndI
eperAenAr pAl ezx krl. tArpr yAjekrA tAedr
sAmen idey Bur isuk bhn ker cleln.
12
rebe,r elAekrA/ gAd pirbAregAI bM
mn>izr pirbAregAIr eDkR elAekrA emAizr ined$z
pAln krl. r A elAekedr ecAeKr sAmen
ndI eperAl. r yuer j St iCl. S Aeyelr
bAkI elAekedr tAr sAhAyY kret yAiCl yAet
tAr Verr itt BUKer dKl inet pAer.
13
Ay 40/000 qs yuer j St hey Bur
sAmen idey cel egl. iyrIehAr smtlBUimr idek
elAekedr Sre,r j izlAKsmhU
tAr iByAn keriCl.
14
skel y$n ndI epirey el Bu iyehAzUyek
esidn eTek Bu smS SAeylbAsIedr j
bleln/ 2''bAerAjnek bAr ebeC nAo. etYk iyehAzUyek kjn mhApurex pir,t kreln.
pirbAregAI eTek kjn ker eneb. 3ndIr eyKAen esidn eTek elAekr tAek sAn dzRn kret

iyehAzeU yr pu Sk 4:15-6:1

213
Zr krl. eymnBAeb tAr emAizek A krt/
esBAeb tAr iyehAzUyek A kret lAgl.
15
isukbAhI yAjekr ndIet d<Aiey reyeCn.
Bu iyehAzUyek bleln/ 16''yAjkedr ndI eTek
cel Aset belA.
17
iyehAzUy esmetA yAjkedr Aedz ideln.
itin bleln/ ''y$n ndI eTek ApnAr ebirey
Asun.
18
yAjkr iyehAzUyr Aedz pAln kreln.
isuk bhn ker tAr ndI eTek eW eln. ndIr
pAer yKn tArA p rAKeln tKn AbAr ndI
bet Zr krl. AbAr ndI Aegr met kulAbI
hey Wl.
19
Tm mAesr dzm iden tAr yn
$ ndI it*m
kreln. tAr iyrIehAr pUbR idek iglagl nAmk
kiw jAygAy tAbu KAwAeln. 20tAr yn
$ ndI eTek
pAoy bAerAiw pATr bey iney igeyiCeln. iglagel
iyehAzUy essb pATr SApn kreln. 21iyehAzUy
tAedr bleln/ ''Bib`et etAmAr sAenrA tAedr
mAtA-iptAr kAeC ij|As kreb/ 'sb pATerr
TR ik 22etAmr tAedr bleb/ 'sb pATr
AmAedr men kirey edy/ ikBAeb ZkenA jimr
opr idey SAeyelr elAekr y$n ndI epirey
igeyiCl. 23Bu etAmAedr Vr/ y$nndIr bAh
b ker ideyiCeln yAet etAmr ZkenAjimr
opr idey epirey eyet pAer; iWk eymniw heyiCl/
yKn Bu elAiht sAgerr jlbAh b ker
ideyiCeln yAet Amr Mziw Zken jimr
opr idey epirey eyet pAir. 24Bu kAj
keriCeln yAet edezr smS sdAeyr mAnux
jAnet pAer itin ktw zi)mAn. tAhel edezr
smS sdAeyr mAnux Bu/ etAmAedr Verr
mhzi)ek icrkAl By ker cleb.
tA Bu y$n ndI Zikey ideln yt(, n
smS elAk t epirey yAy. y$enr piem
bsbAskArI emArIy bM BUmDYsAgr tIrbt$I
knAnIyedr rAjArA sb Zen ebz By epey egl.
SAeyelr elAekedr se l krAr metA sAhs
tAedr rl n.

su kr heyiCl. mrBUimet TAkAr smy enk


eyAA Bur kT ezAen in. tKn Bu tAedr
itit ideln ey tArA edziw sujl-suPl
rep edKet pAeb n. itin AmAedr pUbRpurxedr
kAeC es edz idey yAebn bel itit
keriCeln/ ik yAr tAr bA,I A keriCl
tAedr Vr 40 bCr mrBUimet GuireyiCeln ey
pyR n smS eyAArA ezx hy. tAr mAr
egel tAedr sAnr tAedr SAn inl. imzr eTek
cel AsAr pr tAedr sAnedr mrBUimet j
heyiCl. edr kAek su krA hyi n. tA iyehAzUy
tAedr su keriCeln.
8
iyehAzUy skelr sukr, ezx kreln. tAr
esKAen tAbu KAiwey eTek egl. ytidn py$ sbA
eser n Wl ttidn tAr tAbuet ibAm inl.

knAen Tm inSA rpbR sb


essmy Bu iyehAzUyek bleln/ ''imzer
etAmr sbA iCel *ItdAs. dAs etAmAedr
lit ker ereKiCl. Aj etAmAedr sb lAsMekAc Aim hr, krlAm. iyehAzUy es jAygAiwr
nAm ideln iglagl. Ajo es jAygAr nAm iglagl
eTek egeC.
10
SAeyelr elAekr inSArpbR sb pAln
krl. iyrIehAr smtlBUimet iglagl eyKAen tAbu
KAiweyiCl esKAen tArA sb krl. es mAesr
14tm iden sYAebl es sb hl. 11inSArpbR
sebr perr idn tAr es edezr p KA
@bY eKeyiCl. tAr eKeyiCl KAimribhIn riw
Ar BAjA dAnAzs. 12pridn skAel AkAz eTek
Ar ibezx Dre,r KA bxR, hl n. eyidn eTek
SAeyelr elAekr knAen p KA eKet Zr
krl/ esidn eTek SVgR eTek KA As b hl.
13
yKn iyehAzUy iyrIehAr kACAkAiC egeln/ itin
tAikey edKeln kjn mAnux trbAir hAet tAr
sAmen dAiey AeCn. iyehAzUy tAr kAeC igey
bleln/ "ek Apin AmAedr z n im^
14
mAnuxiw bleln/ ''n Aim z n. Aim Bur
!sbAihnIr esnADY(. Aim mA^ etAmAr kAeC
esiC.
S Aeyl
Iye dr s
u kr,
tKn iyehAzUy tAek sAn jAnAet mAT nIc
2
ker
bleln/ "Aim ApnAr B]tY. Bu ik AmAr
tKn iyehAzUyek Bu bleln/ ''ckamik pATr
eTek (ur bAiney nAo Ar es (ur idey S Aeyelr j ekAn Aedz ideyeCn
15
purxedr su kerA.
Bur esnADY( bleln/ ''juetA eKAelA. eyKAen
3
esmetA iyehAzUy ckamik pATr eTek (ur &uim dAiey t Kn pib^ SAn. tA iyehAzUy
bAiney iney ijibT hArAelAeT SAeylIyedr su tAr Aedz pAln kreln.
kreln.
4-7
iyrIehA iDk] t
SAeylIyedr su krAr epCen iyehAzUyr
iyrIehA zherr smS ebzpT b ker edoy
kw kAr iCl.SAeyelr elAekr imzr eCe
heyiCl. kAeC SAeyelr elAekrA/ esj
cel egel yAr !sbAihnIet iCl tAedr sbAek
9

iyehAzeU yr pu Sk 6:2-26

214

zherr elAekr By epey igeyiCl. zhr eTek


ek eberAt n/ zher ek Asto n.
2
tKn Bu iyehAzUyek bleln/ ''ezAenA/ Aim
etAmAedr iyrIehA dKl kret idiC. etAmr rAj
Ar zherr smS eyAAek prAijt kreb. 3iden
kbAr ker smS zherr cAiridek !sedr whl
edoyAeb. rkm Cy idn kreb. 4pib^ isukiw
yAjkedr bhn kret bleb. sAtjn yAjkek
emexr !trI iz[ inet bleb. es isku iwr sAmen
idey yAjkedr eyet bleb. sm iden zhriwek
sAtbAr di(, kreb. idn yAjkedr yAbAr
smy iz[ bAjAet bleb. 5 tAr kbAr Kub ejAer
iz[A bAjAeb. es iz[Ar z Znet epel
elAekedr ickAr kret bleb. etAmr kAj
krel zherr AcIrel eBe peb/ Ar etAmAr
elAekrAo esAj zher Fek pet pAreb.
6
nUenr pu^ iyehAzUy esmt yAjkedr sklek
k^ efek bleln/ ''Bur pib^ isuk ApnAr
bhn krn. ApnAedr meDY sAtjnek iz[A iney
isuekr sAmen idey igey eyet blun.
7
tArpr iyehAzUy elAekedr Aedz ideln/
''bAr yAo. zhrek di(, kerA. szS !sr
Bur pib^ isuekr sAmen eTek iByAn kreb.
8
iyehAzUyr kT ezx hel sAtjn yAjk Bur
sme( yA^ Zr kreln. tAr sAtiw iz[A bhn
kreln bM clet clet bAjAet lAgeln.
yAjekr tAedr ipCen ipCen Bur pib^ isuk
bey iney cleln. 9ey sm S yAjkr iz[
bAjAiCeln szS qsnYr tAedr sAmen cel egl.
bAkI elAekr pib^ isuekr epCen hAwiCl. t<ArA
iz[ bAjAet bAjAet zhr pir*m krl.
10
iyehAzUy tAedr yu Dbin idet bAr, kreln. itin
bleln/ ''Kn ickAr ekAerA n. Aim etAmAedr
n bl pyR kw kTAo bleb n. eyidn blb
esidn ecicey.
11
iyehAzUyr
kTAmt yAjkr Bur pib^ isku
iney kbAr zhr di(, kreln. tArpr tAr
tAbuet iPer igey rAi^ kAwAeln.
12
pridn Kub eBAer iyehAzUy Gum eTek Weln.
yAjkr AbAr Bur pib^ isku k<AeD &uel ineln.
13
sAtjn yAjk sAtiw iz[ iney ebirey peln.
tAr Bur pib^ isuekr sAmen iz[A bAjAet
bAjAet igey cleln. tAedr Aeg Aeg celeC
szS !sr. bAkI elAekr Bur pib^ isuekr
epCen epCen cliCl bM itbAr di(e,r pr
tAedr iz[A bAjAiCl. 14itIy idn tAr skel
kbAr zhr pir*m krl. tArpr iziber iPer
elA. idn Der tAr itidn BAeb kAwAl.
15
sm iden xAkAel tAr eW pl. tAr
sAtbAr zhr di(, krl. r Aeg BAeb

tAr zhr di(, keriCl/ ik esidn tAr sAtbAr


zhr di(, krl. 16smbAr tAr zhr pir*m
krel yAjk iz[ bAjAeln. tKn iyehAzUy Aedz
ideln/ ''bAr ickAr kerA. Bu etAmAedr
zhr dAn kereCn. 17 zhr bM zherr sbikC
Bur. ZDu gi,k rAhb bM tAr bAIr elAekrA
eb<ec TAkeb. edr etAmr htY ekAerA n/ kAr,
es AmAedr jn crek sAhAyY keriCl. 18Ar
kTAo men ereKA/ Ar y sb AeC Amr DbMs
etA krb/ ik etAmrA ekAn ikC iney eyet
pAreb n. yid etAmr sb ijins se iney
AmAedr iziber AesA/ teb etAmrAo DbMs hey
yAeb. esse etAmr SAeyelr elAekedro
ibpd efek Aneb . 19yt esAn/ rp Ar iptl
o elAhAr qtrI ijinsp^ AeC sb Bur spd.
essb spd Bur ekAxAgAer TAkeb.
20
yAjkr iz[ bAjAeln. elAekr iz[Ar z
Zen ickAr ker Wl. AcIrelA eBe pl.
tAr skel edQe zherr meDY Fek pl. BAeb
SAeyelr elAekr zhr dKl ker inl. 21zher
y ikC iCl sb tAr DbMs ker ePll. jIibt
sb ikCek tAr emer ePll. yubk-yubtI/ b] -b]
kAek bAd idl n. gr/ emx/ gADA sklek tAr
emer ePll.
22
iyehAzUy cr jenr se kT bleln.
itin bleln/ "es gi,kAr g]eh etAmr yAo. tAek
bM tAr se yAr AeC tAedr ebr ker iney
esA. etAmr tAek eymn itit ideyiCel/ es
itit nusAer kAj kerA.
23
esmt jn bAIet Fek rAhbek ebr ker
Anl. tAr tAr mtA/ iptA/ BA/ pirbAerr
sklek ebr ker Anl. tACA Ar yAr rAhebr
se iCl tAedro Ar krl. edr sbAek tAr
SAeyelr iziberr bAer kw inrApd jAygAy
ereK idl.
24
tArpr SAeylbAsIr smS zhr Ailey
idl. esAn/ repA/ iptl Ar elAhAr !trI ijins
CA Ar sb ikC tAr Ailey idl. tAr
ijinxil Bur ekAxAgAer rAKl. 25gi,k rAhb
tAr pirbAerr sklek bM tAr se Ar yAr
iCl iyehAzUy tAedr sbAek r( keriCeln. itin
tAedr b<AiceyiCeln/ kAr, rAhb iyehAzUyr pAWAenA
credr yAr iyrIehAet esiCl tAedr sAhAyY
keriCeln. Ajo SAeylbAsIedr meDY rAhb bAs
kreC.
26
es smy iyehAzUay kiw r pU,R itit
ideyiCeln. itin beliCeln
''ey gieb punrAy iyrIehA ngr/ Bur erAxAnl
pieb tAhAr pr. ngerr iBi% ey kireb SApn/

215

iyehAzeU yr pu Sk 6:27-7:19

ejYtm sAn es eKyAeb Apn. ey jn inmRA, ePleb/ tKn etAmAr mhAnAm r(A kret &uim ik
ker ngerr Ar/ kin sAn tAr heb sMhAr.
kreb
10
Bu iyehAzUye k bleln/ ''ekn etAmr mAiwet
27
mAT
nuey bes AC eW dAAo. 11SAeyelr
Bu iyehAzUyr se reln. Ar iyehAzUy
sAr edez ibKYAt hey egeln.
elAekrA AmAr ibre pAp kereC. ey ci) pAln
kret tAedr Aedz ideyiClAm tAr t B kereC.
AKenr pAp
eysb ijins tAedr DbMs kret Aedz keriClAm/
ik SAeyelr elAekr Verr Aedz pAln tAr meDY eTek ikC ijins tAr ineyeC. Ar
ker in. iyhd pirbAregAIr kjenr nAm AmAr spi% cir kereC. tAr imTYAbAdI. tAr
iCl AKn. tAr iptAr nAm kiR/ iptAmehr nAm essb inejedr bYbhAerr j iney igeyeC.
ijmir. AKn ikC ijins ereKiCl/ eyelA nX 12esj S AeylIy !s yu eCe pAiley eseC.
ker edoyA ic iCl. esj Bu SAeyelr kAr, tAr Ay keriCl. tAedr ezx ker edoyA
elAekedr pr *u heln.
ic. Aim etAmAedr Ar sAhAyY krb n. yid
2
tAr iyrIehA dKl krAr pr iyehAzUy keykjn etAmr AmAr ined$zmt etYkiw ijins nX n
elAkek yet pAWAeln. y qbeTelr pUbRidek kr/ tAhel Aim etAmAedr se TAkb n.
13
qb-Abenr kAeC biSt. iyehAzUy tAedr bleln/
"yAo? tAedr pib^ kerA. tAedr belA/
''etAmr yet yAo. es jAygAy ik ik bRl 'etAmr inejedr Zic ker. AgAmIkAelr j
idk AeC edeK esA. eskT Zen elAekr es !trI ho. SAeyelr Bu Vr SVyM beleCn ey
edez crb]i% kret egl.
ikC elAk tAr ined$z metA ijinselA nX nA ker
3
ikCidn pr tAr iyehAzUyr kAeC iPer elA. eselA ereK ideyeC. eselA ePel nA idel
tAr bll/ ''y ebz bRl jAyg. dKl krAr ikCet etAmr zedr hArAet pAreb n.
14
j AmAedr skelr yAbAr drkAr en. 2/000
"'kAl skAel etAmr sbA Bur sAmen
Tb 3/000 elAk pAWAel cleb. egAwA !sbAihnI b dAAeb. smS pirbAregAI Bur sAmen
kAej lAgAbAr drkAr en. Kub km elAk esKAen dAAeb. rpr itin kiw pirbAregAI ebeC
AeC yAr AmAedr se yu kreb.
enebn. tArpr es pirbAregAIiw Bur sAmen
4-5
Ay 3/000 elAk yet egl. eyr elAekr dAAeb. rpr Bu es pirbAregAIr itiw bMz
Ay 36 jn SAeyelr elAkek htY keriCl bM K<iu wey edKebn bM kiw bMz ebeC enebn. tArpr
SAeylIyr By epey pAiley igeyiCl. eyr itin es bMezr itiw sdsek ebeC enebn.
elAekrA zherr Pwk eTek tAedr tA kriCl. 15ey bYi) smS ijins ereK ideyeC/ y
tAr pAiley igeyiCl eyKAen inerw izlAK eTek AmAedr nX ker edoy ic iCl/ es Dr peb.
pATr kAw hy. eyr elAekr tAedr hAirey tArpr tAek puiey mAr heb bM tAr se tAr
ideyiCl.
yAbtIy ijinsp^ puiey ePl heb. bYi)iw
sb edeK SAeyelr elAekr Kub By epey Bur se ey ci) heyiCl t B kereC.
egl/ tAr sAhs hAirey ePll. 6iyehAzUy yKn SAeyelr elAekedr it es Kub Ay
sMbAd epeln tKn menr >eK itin tAr epAzAk kereC.
16
iCe ePleln. pib^ isuekr sAmen itin mAiwet
pridn Kub eBAer iyehAzUy S Aeyelr elAekedr
mAT nuey ideln. sY pyR BAeb itin Bur kAeC iney egeln. smS pirbAregAI Bur
kAwAeln. SAeyelr entArAo BAeb mAT ehw sAmen dAAl bM Bu iyhd Ar puerA pirbAregAIek
ker bes rl. >K-ebdn kAz kret tArAo menAnIt kreln. 17su t rAM iyh d Ar smS
inejedr mATAy DUelA CelA.
pirbAregAI Bur sAmen dAAl. itin esrhIy
7
iyehAzUy bleln/ "eh Bu/ AmAr SVAmI? &uim bMzek menAnIt kreln bM es bMezr itiw
AmAedr sklek yn
$ ndI pAr kirey KAen enC. pirbAr Bur sAmen dAl. es pirbArelAr
ekn &uim tdUr ewen iney es tArpr emArIy mDY eTek ijmir pirbArek ebeC enoy hl.
elAekedr idey AmAedr sbRnAz krel Amr 18tArpr iyehAzUy pirbArBu) smS elAkek
y$enr opAer etA sueK-SVACeY TAket Bur sAmen dAAet bll. Bu kir
R pu^ AKnek
pArtAm. 8 eh Bu? Aim Ae,r zpT ker bliC/ ebeC ineln. :kiR heC ijmirr pu^ Ar ijmir
Kn Ar AmAr blAr metA ikC en. SAeyl heC ejrAr pu^.
19
tAr zr kAeC eher egeC. 9knAnIyr o A
tArpr iyehAzUy AKnek bleln/ ''bAC/
iDbAsIr skel jAnet pAreb ik GeweC. rpr SAeyelr Bu Vrek sAn kerA. tAr kAeC
tAr AmAedr A*m, kreb/ AmAedr emer &uim etAmAr pAp SVIkAr kerA. y kerC AmAr

iyehAzeU yr pu Sk 7:20-8:17

216

kAeC belA. AmAr kAeC ekAn ikC luekAet eyo


n.
20
AKn %r idl/ ''w sitY? SAeyelr Bu
Verr kAeC Aim pAp keriC. Aim y keriC t
21Amr iyrIehA zhr bM es zherr sb
ikC dKl keriClAm.Aim bAibelr kw sur
zAl/ Ay 5 pA rep Ar Ay k pA
esAnAo edeKiClAm. Aim esel AmAr inejr
je ereK idet eceyiClAm. tA Aim &uel
ineyiClAm. eselA AmAr tAbur nIec mAiwr tlAy
luikey ereKiC. oKAen eselA Apin pAebn.
Ar repA AeC zAelr nIec.
22
sutrAM iyehAzUy ikC elAkek tAbeu t pAWAeln.
tAr Cew tAbuet igey sb luekAenA ijins K<uej
epl. repA iCl zAelr tlAy. 23tAr tAbur eBtr
eTek smS ijins ebr ker Anl. tAr eselA
iyehAzUy bM S Aeyelr smS elAekedr kAeC iney
egl. Bur sAmen tAr eselA mAiwet ePel
idl.
24
tArpr iyehAzUy bM smS elAk esrehr pu^
AKnek AeKAr ptYkAr idek iney egl. tArA
esAn/ repA/ zAl/ AKenr sb eCelemey/ tAr
gr/ emx/ gAD/ tAbu Ar tAr yTAsbRSV hSgt
krl. tAr smS ijins bM AKnek AeKAr
ptYkAy iney egl. 25per dlpit iyehAzUy
bleln/ ''&uim AmAedr enk kX ideyC. Kn
Bu etAmAek kX edebn? tArpr skel AKn
bM tAr pirbAerr sklek pATr Ce Ce emer
ePll. tAedr tAr puiey ePll. tAr se y
ikC iCl eselAo puiey ePll. 26AKnek puiey
mArAr pr tAr tAr m]tedehr opr enk pATr
cAipey idl. essb pATr Ajo esKAen edK
yAeb. BAeb Vr AKenr ibnAz GwAeln.
kAre jAygAiwek bl hy AeKAr ptYk.
rpr SAeyelr opr Bur e*AD zimt hy.
eyr ibnAz Ai
Bu iyehAzUyek bleln/ ''By epo n. Az
eCeA n. etAmAr smS eyAAek iney ey
cel yAo. eyr rAjAek prAijt krAr j Aim
etAmAedr sAhAyY krb. Aim etAmAedr kAeC rAjA/
rAjAr elAekedr/ tAr zhr bM tAr edz sbikC
idiC. 2etAmrA iyrIehA Ar es edezr rAjAr it
yA keriCel iWk esrkm etAmr y bM es
zherr rAjAr it kreb. ZDu bAr etAmr sb
Dnspd bM pZsmUh iney yAeb bM oel
etAmAedr j rAKeb. Kn etAmAedr keykjn
qsek zherr ipCen luikey TAket belA.
3
tA iyehAzUy smS qsbAihnIek eyr idek
iney egeln. itin tAr esr 30/000 eyAAek ebeC

ineln. rAe^ itin tAedr pAWAeln. 4 iyehAzUy tAedr


Aedz ideln "etAmAedr y bliC t mn
idey ezAn. zherr epCn idek etAmr luikey
TAkeb. A*me,r j ep( kreb. zhr eTek
ebzI dUer yAeb n. sbsmy l(Y rAKeb Ar qtrI
TAkeb. 5 Aim sklek iney zherr idek yA^
krb. zherr elAekr AmAedr se yu kret
ebirey Aseb. iWk Aegr metA Amr Cew
pAiley Asb. 6 tAr AmAedr zhr eTek tAiey
edeb. tAr BAbeb ey Amr iWk Aegr metA
oedr kAC eTek pAiley yAiC. esBAeb Amr
pAiley yAb. 7tArpr etAmr S
An eTek ebirey
Aseb Ar zhr iDkAr kreb. Bu/ etAmAedr
Vr SVyM etAmAedr jy krAr zi) dAn krebn.
8
"Bu yA y beln es nusAer kAj kreb.
AmAr idek l(Y ereKA. Aim etAmAedr zhr dKelr
Aedz edb. zherr dKl iney ek etAmr Ailey
edeb.
9
tArpr iyehAzUy tAedr luekAenAr jAygAy
pAiWey idey ep(A kret lAgeln. tAr !beTl
bM eyr mDYbt$I kiw jAygAy egl. jAygAiw
eyr pim idek. iyehAzUy tAr elAekedr se
rAt kAwAeln.
10
pridn Kub skAel iyehAzUy sb elAekedr
kse jeA kreln. tArpr iyehAzUy bM
SAeyelr dlpitr tAedr eyr idek iney
egeln. 11iyehAzUeyr se ey sb qs iCl/ tAr
y iByAn krl. zherr sAmen es tAr dAAl.
!sr zherr %er t A bu KAwAl. y bM
!sbAihnIr meDY iCl kiw ptYkA.
12
tArpr iyehAzUy Ay 5/000 qs ebeC ineln.
itin tAedr zherr piem qbeTl bM eyr
mAJKAen lu i key TAkAr j pAiWey ideln.
13
BAeb iyehAzUy yuer j tAedr St kreln.
zherr %er tAedr DAn G<Aiw. Ar luekAl
pim idek. esrAe^ iyehAzUy ptYkAy egeln.
14
per eyr rAj SAeylIy !sbAihnIek
edKet epeln. SAeylIy !sbAihnIr ibre yu
kret rAj bM tAr elAekr ebirey pl. eyr
rAj yn
$ ptYkAr kAeC zherr pUbiR dek egeln.
tA itin zherr epCnidek luikey TAk S AeylIy
!sedr edKet epeln n.
15
eyr !sbAihnI iyehAzUy bM SAeyelr
smS mAnuxek tAiey idl. tAr eyKAen mrBUim
es pUbRidek Cw lAgAl. 16zherr skel !h-!h
ker iyehAzUy o tAr qsnYbAihnIek tA kret
lAgl. sb elAk zhr eCe cel egl. 17y bM
qbeTelr sb elAk S AeylIy qsbAihnIek tAiey
idl. zhr P<Ak pe rl. zhr r( krAr j
ek rl n.

iyehAzeU yr pu Sk 8:18-9:3

217
tArpr Bu iyehAzUyek bleln/ "y zherr
idek bzR <icey DerA. zhr Aim etAmAedr
hAet &uel edb. tAr kTAmetA iyehAzUy y zherr
idek bzR <icey Dreln. 19SAeyelr ey sb
elAekr luikeyiCl tAr t edKl. tAr tAedr
luekAbAr jAygA eTek t ebirey zherr idek
Cew egl/ zher Fek pl Ar zhrw dKl ker
inl. tArpr !sr zhr puiey edbAr j An
lAigey idl.
20
eyr elAekr epCen tAikey edKl tAedr
zhr leC. tArA edKl zhr eTek AkAezr idek
eD<AyA WeC. edeK tAr bRl hey pl/ sAhs
hAirey ePll. tAr SAeylIyedr tAAbAr ecX
eCe idl. SAeylIyrAo Ar eCAwACiw n ker
iPer dAAl Ar eyr elAekedr se yu kret
lAgl. eyr elAekedr pAlAbAr metA ekAn inrApd
jAyg iCl n. 21iyehAzUy bM tAr elAekr edKl
ey !sr zhr dKl ker ineyeC. tAr edKl
zhr eTek eDA< y oper WeC. smy tAr pAiley
n igey Guer dAAl/ eyr elAekedr idek Cew
igey yu krl. 22tArpr yAr luikeyiCl tArAo
iPer es yue sAhAyY krl. eyr elAekedr
sAmen ipCen sb idek SAeylIy !sbAihnI.
tAr P<Aed Awk pl. SAeylIyr tAedr
prAijt krl. eyr smS elAk iniH n hoy
py$ tAr yu kret lAgl. z pe(r kw
elAko pAlAet pArl n. 23ik eyr rAjAek
b< Aicey rAK hl. iyehAzU e y r elAekr tAek
iyehAzUeyr kAeC iney l.
18

yeu r smI(A
yuer smy SAeylIy !sbAihnI eyr
elAekedr mAeWGAew mrBUimr meDY tAiey iney
igeyiCl. tArpr tAr essb jAygAy tAedr htY
keriCl. tArpr tAr ey iPer igey esKAen
eysb elAk tKno eb<eciCl tAedr htYA krl.
25
esidn eyr smS elAk mAr egl. 12/000 purx
o SIelAk mAr igeyiCl. 26iyehAzUy tAr elAekedr
zhr DbMs krAr sMekt idet y zherr idek
bm <c ker DeriCeln. zherr smS elAk ibnX
n hoy pyR iyehAzUy BAeb dAieyiCeln.
27
SAeyelr elAekr zherr smS jIbj bM
A ijinsp^ inejedr bYbhAerr j ereK
ideyiCl. Bu iyehAzUyek ined$z edbAr smy tAedr
sb ereK idet beliCeln.
28
iyehAzUy y zhrek iley ideln. zhrw
ktil pATerr Sep pir,t hl. Ar ikC
esKAen iCl n. Ajo zhrw esrkm pe
AeC. 29iyehAzUy eyr rAjAek kw gAeC P<Ais
ideln. seY pyR tAek Juiley rAKeln. sUyR S
24

egel iyehAzUy tAedr gAC eTek edhwek nAmAet


bleln. zherr Pwekr kAeC tAr edhwAek Ce
idl. tArpr cr pATr idey tAr edhwAek cAp
idl. es pATerr Sp Ajo edK yAeb.
AzIbAR d Ar iBzAp pWn
tArpr iyehAzUy SAeyelr Bu/ Verr
Sre, kiw ebdI inm$A, kreln. bl pbRetr
cAy itin ebdI qtrI keriCeln. 31Bur dAs
emAiz SAeyelr elAekedr jAineyiCeln ikBAeb
ebdI !trI kret heb. emAizr ibiDpuSek pirAr
ker elK iCl ebdIr St ,AlI. esBAeb
iyehAzUy ebdI !trI kreln. kAw hyin mn pATr
idey ebdI !trI heyiCl. pATrilr opr
ekAn elQhy kKno bYbhAr krA hyi n. es ebdIet
tAr Bur ee ehAmbil sgR krl. tAr
ml !nebo sgR krl.
32
KAen iyehAzUy pATrelAr oper emAizr
ibiDelA ileK ideln. S Aeyelr smS elAk yAet
eselA pe esj itin ileK ideyiCeln.
33
bI,rA/ cpdS kmRIr/ ibcArkr bM smS
mAnux pib^ isukiwek iGer dAAl. Bur pib^
sA(Yisuk bhnkArI elbIy yAjkedr sAmen tAr
dAieyiCl. SAeyelr smS elAk bM ArAo
esKAen dAieyiCl. eDRk elAk dAieyiCl bl
pbRetr cAr sAmen Ar bAkI eDRk dAieyiCl
girxIm pbRetr c
Ar sAmen. Bur dAs emAiz tAedr
BAeb dAAet beliCeln. tAr yAet Bur
AzIbRAd pAy esj itin tAedr ined$z
ideyiCeln.
34
tArpr iyehAzUy ibiDr itiw kTA pe
ezAnAeln. itin smS AzIbRAd Ar smS iBzAp
"ibiDpuSek eyBAeb elK AeC esBAeb pe
ezAnAeln. 35SAeyelr smS elAk esKAen jeA
heyiCl. smS SIelAk/ izZ Ar tAedr se bAs
krt eysb ibedzI mAnux tArAo esKAen iCl. emAizr
itiw ined$z iyehAzUy pe ezAnAeln.
30

igibeyA enr elAekr iyehAzy


U r se cAlAik krl
y$n ndIr pim tIerr yt rAjY iCl tAedr
rAjAr smS Gwn ZeniCl. sb rAjA
ih%Iy/ emArIy/ knAnIy/ pirxIy/ ihbbIy bM
iybUxIy edezr elAekedr rAj. tAr pAhAI
jAy g Ay bM smtl BU imet TAkt. tArA
BUmDYsAgerr DAr eG<ex ilbAenAn pyR Ciey TAk
elo bAs krt. 2 smS rAj k hl. tAr
iyehAzUy bM SAeylIyedr ibre lA krAr
pirknA kreln.
3
iyehAzU y ikBAeb iyrIehA bM y jy
keriCeln/ essb igibey A n zherr elAekr

iyehAzeU yr pu Sk 9:4-27

218

ZeniCl. 4 tA tAr SAeylIyedr ikBAeb ebAk


bAnAenA yAy es ibxey icBAbnA krl. tAedr
Ckw iCl rkm PAw/ BAA yt cAmAr ebAtl
iCl sb tAr jeA kreb. sb @A(Aresr cAmAr
eKAl pZedr ipeW cAipey edeb. tAr purAenA
TelelAo pZedr ipeW cApAeb yAet men hy ey
tAr enk dUr eTek m, ker eseC. 5 elAekr
pAey purAenA juetA prl. tAedr purAenA kApecAp
prl. tAr keykiw ZkenA bM CAtAp riw
ejAgA krl. tA elAkilek edeK men hiCl
eyn tAr enk dUr eTek eseC. 6 tArpr
elAekr SAeylbAsIedr tAbur idek igey egl.
izibriw iCl iglagelr kAeC.
elAkil iyehAzUeyr kAeC egl bM tAek bll/
''Amr enk dUerr kiw edz eTek esiC.
Amr ApnAedr se kiw zAi ci) SApn
kret cA.
7
SAeyelr elAekr ihbbIyedr bll/
''heto etA pAer ey/ ApnAr AmAedr ebAk
bAnAet cAeCn. ApnAr hyetA AmAedr edezr
kAeC TAekn. ik Amr ApnAedr se ekAn
zAir ci) kret pAir n/ yt(, n jAnet
pAriC/ ApnAr ekAT eTek AseCn.
8
ihbbIyr iyehAzUyek bll/ ''Amr ApnAr
B]tY.
ik iyehAzUy ij|As kreln/ "etAmr ek
etAmr ekAT eTek AsC
9
tAr bll/ "Amr ApnAr B] tY. Amr enk
dUerr kiw edz eTek AsiC. Amr KAen esiC
kAr, Amr Bu etAmAedr Verr mhAzi) sVe
ZeniC. Amr tAr smS kAyRklp jAnet
eperiC. imzer itin ik ik keriCeln Amr ZeniC.
10
Amr AerA ZeniC itin y$n ndIr pUbRtIer
emArIy jAitr jn rAjAek prAijt keriCeln.
kjn ihxaebAenr rAj sIehAn/ jn bAzenr
rAj og. ihxaebAn bM bAzn XAerA edez
biSt. 11tA AmAedr bI,r o skel
beliCeln/ 'me,r je yeTX KA iney eyo.
S Aeyelr elAkedr se edKkerA. tAedr ebAelA/
"Amr etAmAedr B]tY. AmAedr se zAi ci)
kerA.
12
" edK/ AmAedr riw ik rkm Zken hey
egeC. yKn AmrA ebireyiClAm essb iCl grm
Ar wAwk. ik Kn sb Zikey bAis hey egeC.
13
edK/ AmAedr cAmAr @A(Aresr pA^elA.
yKn ebireyiClAm tKn elA iCl n&un @A(Ares
Bit$. ik Aj edK/ sb ePew egeC/ bAis hey
egeC. AmAedr epAzAk-AzAk; ciwjuetA sb ekmn
hey egeC edKC etA. edK/ lV sPer AmAedr
prenr kAp-ecAper dz/ Ay jrAjI,R.

14

elAkelA sitY kT bleC ikn SAeyelr


elAekr yAcA kret cAl. tA tAr riwiw eceK
edKl/ ik tAedr Buek ij|AsA krl n ey
orkm e(e^ tAedr ik kr ic. 15iyehAzUy tAedr
se zAi ci) kret rAjI heln. itin tAedr
TAket idet rAjI heln. SAeyelr dlpitr
iyehAzUeyr itit rAKbAr zpT inl.
16
itnidn pr SAeyelr elAekr jAnet pArl
ey or tAedr iziberr Kub kACAkAiC bAs krt.
17
tA SAeylIyr oedr bsbAesr jAyg edKet
egl. tIy iden tAr igibeyAn/ kPIr/ eberA
Ar ikiry-iyyArIm sb zher l. 18ik
SAeylIy qsbAihnI sb zher igey yu kret
cAln. tAr oedr se zAi ci) keriCl.
S Aeyelr dlpitrA Bu/ S Aeyelr Verr sAmen
igibeyAnedr kAeC itit keriCl.
elAekr b dlpitedr ci)r ibre nAilz
keriCl. 19ik dlpitr bll/ ''Amr
igibeyAnedr itit ideyiC. SAeyelr Bu o
Verr sAmen Amr kT ideyiC. Amr Kn
tAedr se yu krb n. 20AmAedr BAeb clet
heb. tAedr jIibt TAket idet heb. Amr
tAedr AGAt idet pAir n; idel/ Vr itit
BAAr j AmAedr opr *u hebn. 21tAr eb<ec
TAkuk. ik tAr AmAedr B]tY hey eb<ec TAkeb.
tAr AmAedr kAW ekew edeb/ AmAedr skelr
j jl bey edeb. tA dlpitr oedr se
zAi ci) BAl n. 22iyehAzUy igibeyAnedr
fAkeln. itin bleln/ ''ekn etAmr AmAedr kAeC
imTY kT blel AmAedr iziberr kAeC et
etAmAedr edz. ik etAmrA beliCel ey etAmrA
dUr edz eTek esC. 23Kn etAmAedr enk gRit
AeC. etAmr sbA AmAedr *ItdAs heb.
etAmAedr elAekrA AmAedr kAW ekew edeb. Verr
g]ehr* j jl bey Aneb.
24
igibeyAenr elAekr bll/ ''Amr imTYA kT
beliClAm kAr, AmAedr By iCl. ApnAr
AmAedr emer ePlebn. Amr ZeniC Vr tAr
dAs emAizek Aedz ideyiCeln edz ApnAedr
hAet &uel idet. Vr ApnAek edezr smS
elAkek htYA kret beliCeln. tA Amr imTYA
kT beliClAm. 25Kn AmrA ApnAr dAs. y
BAelA buJebn tA krebn.
26
tA igibeyAenr elAekr *ItdAs hey egl.
iyehAzUy tAedr b<Acet ideln. SAeylIyedr itin
emer ePlet ideln n. 27iyehAzUy igibeyAnedr
SAeylIyedr *ItdAs ker ideyiCeln. tAr kAW
ekew Ant/ SAeylIyedr j jl bey Ant.
eV rr gh] r TR sbt> ''Verr pirbAr :SAeyl
Tb hyet pib^ tAbu Tb mir.

iyehAzeU yr pu Sk 10:1-24

219
tAro Bur ebdIr j kAW ekew Ant bM jl
bey Ant. Bu eyKAen ebdI SApenr jAyg
pC kretn esKAen tAedr jl bey Anet
ht. sb elAk Ajo *ItdAs hey reyeC.
eyidn sy
U R iSr hey d AAl
essmy ejrzAelemr rAj iCl edAnIexdk. rAj jAnet eperiCl ey/ iyehAzUy
y zhrek prAS keriCeln bM DbMs ker
ideyeCn. es jAnet pArl iyrIehA Ar es edezr
rAjAro k hAl keriCeln iyehAzUy. es wAo
ejeniCl/ igibeyAenr elAekr SAeyelr se
zAi ci ) kereC. tAr ejrzAelemr Kub kACAkAiC
reyeC. 2 sb ejen edAnI-exdk bM tAr jAr
ebz By epey egl. eyr metA igibeyAn etA
eCAwKAw zhr ny. igibeyAn Kub b zhr/ ek
mhAngrI bl yAy. es ngerr skel iCl ebz
BAelA eyA. es ngerro rkm bS Zen
rAj etA ebz GAbe egl. 3ejrzAelemr rAj
edAnI-exdk iheAe,r rAjA ehAhemr se kT
bll. tACA ymURetr rAj iprAm/ lAKIezr rAj
yAiPy bM eAenr rAj dbIr edr seo es
kTA bll. ejrzAelemr rAj edr kAeC nuny
ker bll/ 4''etAmr AmAr se celA. igibeyAnedr
A*m, kret etAmr AmAek sAhAyY kerA.
igibeyAenr elAekr iyehAzUy o S AeylIyedr se
zAi ci) kereC.
5
esj p<Acjn emArIy rAjAr !sbAihnI k
helA. : p<Acjn helA ejrzAelm/ iheA,/ ymRt
U /
lAKIz bM eAenr rAj. !sdl igibeyAenr
idek yA^ krl. tAr zhr iGer ePll bM yu
Zr krl. 6igibeyAnbAsIr iyehAzUyr kAeC Kbr
pAWAl. es smy iyehAzUy iglagel tAr iziber
iCeln. Kbrw ''Amr ApnAr B]tY. Apin
AmAedr eCe cel yAebn n. AmAedr b<AcAn.
tAAtAi Asun. pAhAI edz eTek smS emArIy
jAitr rAj !ssAm iney AmAedr se yu
kret AseC.
7
Kbr epey iyehAzUy sqse iglagl eTek
ebirey peln. tAr se iCl esr !sinekr dl.
8
Bu iyehAzUyek bleln/ ''oedr !ssAm edeK
By epo n. Aim etAmAedr ijitey edb. or
ek etAmAedr prAijt kret pAreb n.
9
qsdl iney iyehAzUy sArArAt igibeyAen
iByAn cAlAeln. zr jAnet pArl n/ iyehAzUy
AseCn. tA iyehAzUy bM tAr !sr hWA tAedr
A*m krl.
10
yKn SAeyl A*m krl tKn Bu es
!sedr htbAk ker ideln. tAr prAijt hl.
SAeylIyedr kAeC w kw mS b jy. tAr

10

zedr igibeyAn eTek qb-ehAerAe,r idek tAiey


iney egl. SAeylIy !sr esk bM meOd
py$ yAbAr peT yt elAkjn iCl sbAek htYA
krl. 11tArpr tAr qb-ehAerA eTek esk
pyR lVA rASiw brAbr zedr epCen-epCen
DAoy kret kret egl. tAedr BAeb tA krAr
smy Bu AkAz eTek izlAb]iX JrAeln. b b
izlAr GAey enk z mArA egl. SAeylIy
!sedr trbAirr GAey yt n mAr pl/ tAr
ecey eFr ebzI mAr pl izlAb]iXet.
12
esidn Bu SAeyelr kAeC emArIyedr
prAjy GwAeln. esidn iyehAzUy Bur kAeC
ATRn kreln bM tArpr smS SAeylbAsIedr
sAmen Aedz kreln
''eh sUyR/ &uim igibeyAenr per TAemA. Ar eh
c/ &uim yAelAn ptYkAy cp ker TAekA.
13

tA sUyR srl n. co nl n yt(, n


elAekr zedr hArAy. kAihnI yAezr e
elK AeC. sUyR mDYggen iSr hey igeyiCl/ egAw
idnw es Ar Gurl n. 14rkm Aeg kKenA
hyi n. pero kKenA hyi n. esidn Bu kiw elAekr
bADY heyiCeln. sitY/ Bu esidn S Aeyelr pe(
yu keriCeln.
15
rpr iyehAzUy !sedr iney iglagelr iziber
iPer eln. 16ik yuer smy p<Acjn rAj
pAiley igeyiCl. meOdAr kAeC kw hAr meDY
tAr luikeyiCl. 17teb kjn tAedr hAy
luekAet edKet epey igeyiCl. iyehAzUy sb jAnet
pAreln. 18iyehAzUy bleln/ ''b b pATr idey
hAmuK b ker dAo. ikC elAkek h pAhArAy
ereK dAo. 19ik etAmr esKAen eyn eTem eTekA
n. zedr tAA kret TAekA. epCn eTek tAedr
A*m, kret TAekA. etAmr zedr ikCet
tAedr zher iPer eyet edeb nA.Bu/ etAmAedr
Vr tAedr pr etAmAedr jyI het ideyeCn.
20
tArpr iyehAzUy Ar SAeylbAsIr zedr
htYA kreln. ik keykjn z <c AcIr eGr
keykiw zher egl bM esKAen inejedr luikey
rAKl. tAedr Ar htY kr egl n. 21yuer pr
iyehAzUeyr elAekr tAr kAeC meOdAy iPer l.
es edezr ekAn elAk S AeylIyedr ibre kw
kTAo blet sAhs ker in.
22
iyehAzUy bleln/ ''hAmuK eTek pATrelA
sirey dAo. p<Acjn rAjAek AmAr kAeC AenA.
23
tA iyehAzUeyr elAekr p<Acjn rAjAek hAr
eBtr eTek ebr ker Anl. tAr iCl ejrzAelm/
iheA,/ ymURt/ lAKIz bM eAenr rAjA. 24tAr
p<Acjn rAjAek iyehAzUeyr sAmen hAijr krl.
iyehAzUy tAr elAekedr esKAen Aset bleln.

iyehAzeU yr pu Sk 10:25-11:5

220

!sdelr DAnedr itin bleln/ ''etAmr idek


esA. rAjAedr glAy etAmAedr pA dAo. tA
!sdelr DAenr kAeC ser elA bM tAedr
p sb rAjAedr glAy rAKl.
25
tArpr iyehAzUy tAr elAekedr bleln/
"etAmr z) ho/ sAhsI ho. By epo n. BibxYet
zedr se yKn etAmr yu kreb tKn tAedr
it Bu ik krebn t Aim etAmAedr edKAiC.
26
tArpr iyehAzUy p<Ac jn rAjAek htY kreln.
p<Acw gAeC p<Ac jnek Juiley ideln. seY py$
BAeb itin tAedr ereK ideln. 27sUyRAeSr smy
iyehAzUy tAr elAekedr gAC eTek edhelAek
nAmAet bleln. tA tAr eselA hAr
eBter Ce idl. ey hAet rAjAr luikeyiCl
tAr muKw b b pATer eFek idl. es edhelA
Aj pyR hAr eBter AeC.
28
esidn iyehAzUy meOd zhr jy kreln.
zherr rAj o elAekedr iyehAzUy bD kreln.
kjno eb<ec rl n. iyehAzUy iyrIehAr rAjAr
ey dz keriCeln/ meOdAr rAjAro esrkm dz
kreln.

elAkek tAr htY krl. ek esKAen eb<ec rl


n. eAenr metA KAeno es k Gwn Gwl.
tAr zhr DbMs ker esKAnkAr sb elAkek htY
keriCl.
38
tArpr iyehAzUy o S AeylbAsIr dbIer iPer
es es zhriw A*m, krl. 39tAr es zhr/
zherr rAj Ar dbIerr lAegAy smS eCAwKAw
zhr sb ikC dKl ker inl. zherr sb elAkek
tAr htY krl. ek eb<ec rl n. iheA, Ar
tAr rAjAek iney tAr y keriCl dbIr o tAr
rAjAek ineyo tAr es k kA krl. ilbanA
o es zherr rAjAr bYApAero tAr k kAj
keriCl. 40BAeb iyehAzUy pAhAi edz enegeBr
bM pim o pUbR pAhAtlIr smS zherr sb
rAjAedr prAijt krl. SAeyelr Bu Vr
iyehAzUyek ined$z ideyiCeln smS elAkek htY
krAr j. tA iyehAzUy sb elr ekAenA
elAkek b<Acet edn in.
41
iyehAzUy kAedz-be,Ry eTek GsA pyR smS
zhr iDkAr keriCeln. imzerr egAzn eTek
igibeyAn pyR smS zhr itin iDkAr keriCeln.
42
kbAerr iByAen iyehAzUy sb zhr o tAedr
di(e,r zhril dKl hl
rAjAedr iDkAr kret eperiCeln. iyehAzUy
29
tArpr elAekedr iney iyehAzUy meOd eTek mniw kret eperiCeln kAr, SAeyelr Bu
ebirey peln. tAr ilbanAet igey es zhr Vr SV yM S Aeyelr pe( yu keriCeln. 43rpr
A*m, krl. 30Bu SAeylIyedr es zhr o iyehAzUy SAeylbAsIedr iney iglagel tAedr
zherr rAjAek prAijt kret ideln. es zherr iziber iPer eln.
etYkw elAkek S AeylIyr htY keriCl. ekAn
%err zhrilr prAjy
elAk eb<ec rl n. Ar elAekr iyrIehAr rAjAr
ey dz keriCl/ es zherr rAjAro es dz
hAesAerr rAj yAbIn sb Gwn Znl.
krl.
es keykjn rAjAr !ssAmedr kse
31
jeA
krAr
kT ic krl. mAedAenr rAj eyAbb/
tArpr SAeyelr elAkedr iney iyehAzUy
ilban eCe lAKIezr idek egeln. ilbanAr kAeC kaxePr rAj o izeAe,r rAjAr kAeC bM
tAbu KAiwey tAr zhr A*m krl. 32Bu tAedr 2%rAelr smS rAj/ pAhA o mr elr
lAKIz jy kret ideln. itIy iden tAr zhr smS rAjAek yAbIn Kbr pAWl. yAbIn ikert/
iDkAr krl. S Aeyelr elAekr zherr etYkw enegB/ pim pAhA/ piemr nApT edAerr
elAkek htY krl. ilbanAr met KAeno tAr rAjAedr kAeC Kbr pAWAl. 3 yAbIn pUbR Ar piemr
k kAj keriCl. 33egxerr rAj ehArm lAKIzek knAn sdAeyr rAjAedr kAeC Kbr pAWAl. es
r(Ar j esiCl. ik iyehAzU y tAeko emArIy/ ih%Iy/ pirxIy bM pAhAI edezr
!ssAm semt hAirey ideln. tAedr kjno iybUxIyedr kAeCo Kbr pAWAl. es imSpAr kAeC
hemRA, pbRetr nIec ey ihbbIyrA TAek tAedr kAeCo
eb<ec rl nA.
34
tArpr iyehAzUy SAeylbAsIedr iney lAKIz Kbr pAWAl. 4 sb rAjAr !sr jeA hl. sMKY
eTek eAenr idek yA^ kreln. eAenr kAeC eyA/ sMKY eGA Ar sMKY rT imel !trI
tAbu ege tAr eAn A*m, krl. 35esidn tAr hl k ibzAl bAihnI. t elAk esKAen jeA
zhr dKl ker esKAnkAr sb elAkek emer ePll. heyiCl ey men hl tAr eyn smue@r DAerr bAilr
iWk lAKIezr metA KAeno es k Gwn Gwl. dAnAr metA gi,t.
36
5
tArpr iyehAzUy SAeylbAsIedr iney eAn
emerAemr eCAw ndIr DAer smS rAj jeA
eTek iheAe,r idek cleln. skel iheA, A*m, hl. tAr tAedr !sbAihnIek k iziberr meDY
krl. 37 zhrw CAAo iheAe,r lAegAy keykw smebt krl. Ar ikBAeb SAeyelr ibre yu
eCAwKAw zhro tAr iDkAr krl. zherr etYkw kr yAy tAr pirkn krl.

11

iyehAzeU yr pu Sk 11:6-12:5

221
tKn Bu iyehAzUyek bleln/ ''t !s edeK
By epo n. Aim etAmAedr ijitey edb.
AgAmIkAl smeyr meDY etAmr tAedr sklek
emer ePleb. smS eGAAr pAeyr izr ekew
ePleb/ tAedr smS rT puiey edeb.
7
iyehAzUy bM tAr smS !s hWA zedr
A*m krl. emerAm ndIr kAeC tAr zedr
A*m, krl. 8 Bu S AeylIyedr ijitey ideln.
SAeyl !sbAihnI tAedr prAijt ker tAiey
iney egl b]h%r sIedAn/ imxePA-miym Ar pUebRr
imSpIr ptYkAr idek. sbkiw zek emer n
ePl pyR SAeylIy !sr TAml n. 9Bu y
beliCeln iyehAzUy tA kreln. eGAAelAr pAeyr
izr ekew ePleln bM rTelA puiey ideln.
10
tArpr iyehAzUy iPer igey hAesAr zhr dKl
kreln. bM hAesAerr rAjAek htY kreln.
:SAeyelr ibre eysb rAjYil iCl tAedr
meDY hAesAr iCl sbRDAn. 11SAeylIy
!sbAihnI es zherr etYkek htYA krl. tAr
smS elAkek ekbAer ezx ker idl. kjn
elAko eb<ec rl n. tArpr tAr zhrw Ailey
idl.
12
iyehAzU y sb zherr sbkiw dKl
keriCeln. itin zherr smS rAjAek htY
keriCeln. zherr smS ikCek itin DbMs ker
ideyiCeln. Bur dAs emAiz eymn A| keriCeln
esmetA itin kAj keriCeln. 13ik
SAeylIy esnAbAihnI pAhAer oper SAipt ekAn
zhr Ailey edy in. hAesAr iCl kmA^ zhr
eyiw pAhAer opr inimRt iCl bM iyehAzUeyr
Aedez eyiw tAr puiey ideyiCl. 14zhrelA
eTek pAoy smS ijinsp^ SAeylbAsIr
inejedr j ereK idey i Cl. zherr sm S
jIbjek tAr ereK ideyiCl/ yido esKAnkAr
smS elAkek tAr emer ePeliCl. ekAn elAkek
tAr b<Acet edy in. 15bkAl Aeg Bu tAr dAs
emAizek kAj krbAr j A|A keriCeln.
tArpr emAiz kAj krAr j iyehAzUye k A|A
keriCeln/ iyehAzU y V e rr Aedz pAln
keriCeln. Bu emAizek y A|A keriCeln
iyehAzUy tAr smS pAln keriCeln.
16
BAeb iyehAzUy sm edezr smS elAkek
prAijt keriCeln. pAhAi edz enegB/ sm
egAzn l / pimidekr pAhAtil/ y$ n
ptYk/ SAeyelr smS pAhA-pbRt bM
eselAr kACAkAiC smS pAhA sb tAr DIen
elA. 17hAlk pbRtz] eTek esyIerr kAeC
ilbAenAn ptYkAr bAlagAd pyR smS l
iyehAzUyr dKel l. ilbAenAn ptYkAiw hAem$A,
pbRtz]er nIec biSt. es edezr smS rAjAek
6

itin prAijt o inht kreln. 18b bCr Der


sb rAjAr ibre iyehAzUy yu keriCeln.
19
kmA^ kiw zhr SAeyelr se zAi ci)
keriCl. eswA heC igibeyAn zhr/ eyKAen ihbbIy
jAitr elAekr bAs ker. smS zhr prAijt
heyiCl. 20Bu eceyiCeln eyn sb edezr elAekr
inejedr zi)zAlI BAeb. tAhel tAr
SAeylIyedr ibre yu kreb. BAeb eyn
itin tAedr it dy n ker ibnAz kern. eyBAeb
Bu emAizek Aedz ideyiCeln/ esBAeb eyn
itin tAedr ibnAz kern.
21
nAk bMzIy elAekr iheA,/ dbIr/ nAb
bM iyhd elr pAhAi jAygAy bAs krt.
iyehAzUy tAedr ibre yu ker tAedr bM tAedr
zhrelAek ezx ker ideln. 22SAeyl BUKe
ekAn nAk bMzIy elAk eb<ec rl n. tAr ZDu
eb<ec rl GsA/ gAt bM saedAd el. 23iyehAzUy
sm SAeyl BUK inejr Ay%ADIen Aneln/
iWk eyBAeb Bu bkAl Aeg emAizek ined$z
ideyiCeln. Bu es edz tAr itit mt
SAeylIyedr dAn keriCeln. edz iyehAzUy
SAeyelr ibiB pirbAregAIr meDY BAg ker
ideyiCeln. bezex yu ezx hl bM edez zAi
iPer elA.
S Aeye lr kAeC prAijt rAjg,
SAeylbAsIr y$n ndIr pUbRidekr sb
edzil jy keriCl. e,RAn ptYk eTek
hem$A, z] pyR smS BUK bM y$n ptYkAr
pU b R idekr sm S BU K tAr jy keriCl.
SAeylbAsIr ey sb rAjAedr prAijt keriCl
tAr tAilk KAen edoy heC
2
tAr emArIyedr rAj sIehAnek prAijt
keriCl ey ihxaebAn zher TAkt. sIehAenr rAjY
iCl e,RAn ptYkAr erAeyr eTek yebbAk ndI
pyR ibSt
] . ptYkAr mAJKAn eTek tAr rAejYr
Zr. esw iCl eAnIy elAekedr lAkAr sImA.
igilyd edezr eDeR kro ebzI Mez sIehAn rAj
keriCl. 3yn
$ ptYkAr pUbt
R Ier gAlIlI d eTek
m]tsAgr :lb,sAgr pyR ibS]t rAjY es zAsn
krt. rAjYiw bAed es qb-iyzIemAt eTek
di(e ipsag pAhA pyR edzilo zAsn krt.
4
tAr bAzenr rAj ogek prAijt keriCl.
og iCl rPAy bMezr rAj. es rAj krt XAerA
bM i@yI edez. 5 hem$A, pbRtz]/ slaK bM
bAzenr smS l og zAsn krt. eyKAen gzUr
bM mAKAT jAitr elAekr bsbAs krt. eswA
iCl tAr rAejYr sIm. og igilyd edezr eDRk
Mezo rAj krt. jAygAw ezx heyeC
ihxaebAenr rAj sIehAenr edez.

12

iyehAzeU yr pu Sk 12:6-13:12

222

Bur B]tY emAiz bM SAeylbAsIr sb


rAjAek prAijt keriCeln. emAiz reb,
pirbAregAI/ gAd pirbAregAI bM mn>iz
pirbAregAIr eDRkek BUK dAn keriCeln.
emAiz edz tAedr SV edz ihsAeb dAn keriCeln.
7
SAeyelr elAekr y$n ndIr pim kUelr
edezr rAjAedro jy keriCl. iyehAzUy edezr
elAekedr en idey i Celn. itin iw jy
keriCeln bM per BU Kiw bAerAiw
pirbAregAIr meDY BAg ker ideyiCeln. Vr
tAedr edz dAn krebn bel itit
ideyiCeln. edz iCl ilbAenAenr bAlagAd
ptYk bM esyIerr kAeC hAlk pbRtz]er
mAJKAen. 8 pAhAi l/ piemr pAhAtil
l/ yn
$ ptYk/ pUbiR dekr pAhAil/ mrBUim
bM enegB lil r Bu$ ). KAen ih%Iy/
emArIy/ knAnIy/ prIxIy/ ihbbIy bM iybx
U bMzIy
elAekr bAs krt. SAeylIyedr Ar prAijt
rAjAedr tAilkAiw rkm
6

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

iyrIehAr rAj
qbeTelr kAeC eyr rAj
ejrzAelemr rAj
iheAe,r rAj
ymUet$r rAj
lAKIezr rAj
eAenr rAjA
egxerr rAj
dbIerr rAj
egderr rAj
hmRr rAj
rAedr rAj
ilbanAr rAj
emr rAj
meOdAr rAj
qbeTelr rAj
tpUehr rAjA
ehPerr rAj
ePekr rAj
lzAerAe,r rAj
mAedAenr rAj
hAesAerr rAj
izeA,-merAe,r rAj
kaxePr rAj
tAnekr rAj
migeAr rAjA
ekdezr rAj
kiRlS yiyAemr rAj
edAr pbRtz]er edAerr rAj
iglagelr egAyIemr rAj

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

24

itsRRAr rAj
emAw rAjAr sMKY

1
31

niDk] t edz
iyehAzUy yKn ebz b] hey egeCn tKnBu
tAek bleln/ ''iyehAzUy yido etAmAr ebz
bys heyeC/ ik Kno iDkAr krAr j enk
edz rey e C. 2&u im Kno gzU r rAjY TbA
pelXIyedr rAjY jy kerA in. 3 imzerr sIehAr
ndI eTek %er e*A, sImA pyR l &uim
Kno iDkAr kerA in. jAygAw Kn knAnIyedr
eTek egeC. etAmAek Kno GsA/ sa e dAd/
iSelAn/ gAt bM e*Ae,r p<Acjn pelXIy
entAek prAijt kret heb. 4 Kno etAmAek
knAnedr edezr di(e, bbIyr elAekedr prAijt
kret heb. etAmAek imyArA prAijt kret heb/
eyw ePk py$ sIedAnIyedr iDk]t/ eyiw
emArIyedr sImAn. 5&uim igbl
a I sdAeyr edzwAo
Kno dKl kret pAerAin. tACAAo AeC
bAlagAedr pUbRidek ilbAenAn. jAygAw hem$A,
pbt
R z]er pAdedz eTek elebA hmAT pyR ibSt
] .
6
"sIedAenr elAekr ilbAenAn eTek
imxe PAmiym py$ ibSt
] pAhAi edez bAs ker.
ik SAeyelr elAekedr SVAeTR sb edezr smS
elAkek Aim ebr ker edb. edezr kT b
men rAKeb S AeylIyedr kAeC edz BAg ker edbAr
smy yA bllAm esrkm kreb. 7niw pirbAregAI
bM mn>izr pirbAregAIr eDRekr meDY edzw
BAg kreb.

13

edzBAg
itmeDY reb,/ gAd/ bAkI eDRk mn>izr
pirbAregAIr elAk tAedr jim-jAyg dKl
kereC. Bur dAs emAiz y$n ndIr pUbRidekr edz
tAedr idey egeCn. 9 e,RAn ptYkAr DAer erAeyr
eTek Zr heyeC tAedr edz Ar t ptYkAr
mAJKAenr zhr pyR ibS]t. tACA edezr
meDY AeC emdb eTek dIebAn py$ smS smtl
BUimo. 10emArIy rAj sIehAn eysb zherr
zAsnkt$ essb zhr edezr meDY reyeC. sIehAn
zAsn krt ihxaebAn zhr. es BUKiw eyKAen
emArIyrA bAs krt es lAkA pyR ibS]t iCl.
11
igilyd zhrwAo esedezr meDY pe. tACA
gzUr bM mAKAT elr elAekr eyKAen TAkt
eswAo edezr gt
R . bM puer hemRA, pbt
R z]
o slaK pyR ibS]t puer bAzn edezr gRt
iCl. 12rAj oegr smS rAjY es edezr gt
R .
og zAsn krt bAzn. ksmy es zAsn krt
XAerA bM i@yI. es iCl rPAy sdAeyr
elAk. tIet emAiz sdAeyr elAekedr hAirey
8

iyehAzeU yr pu Sk 13:13-14:7

223
tAedr edz dKl keriCeln. 13SAeylIyr gzUr
bM mAKAT elr elAekedr tAiey edy in.
tAr Ajo SAeylIyedr se bsbAs kreC.
14
kmA^ elib pirbAregAI ekAenA jimjAyg pAy in. tAr bdel tAr Bu/ S AeylIyedr
Verr kAeC ey smS pZ Aen edoy heyiCl
esil ept. Bu tAedr kAeC rkm itit
keriCeln.
15
emAiz reb, bMezr etYk pirbAregAIek
ikC jim jAyg ideyiCeln. tAr sb jAyg
epeyiCl 16e,RAn ptYkAr kAeC erAeyr eTek
emdb zhr py$. r meDY AeC smS smtlBUim
o ptYkAr mAJKAenr zhr. 17ihxea bAn pyR ibSt
]
edez reyeC smtelr smS zhr. zhril
heC dIebAn/ bAemA-bAl/ qb-bAla-imeyAn/ 18yhs/
kedemA/ emPA/ 19ikiryATiym/ isbm
a / esr zhr
pAhAer piriS t ptYkAy . 20qb-ipeyAr/
ipsag pAhA bM qb-iyzIemA/ 21emArIyedr
rAj sIehAn smS lilet bM smtl
BUimr zhrilet rAj krt. sIehAn ihxaebAn
zhr zAsn krt. ik emAiz tAek bM imidyn
Iyedr
entAedr prAijt keriCeln. entAedr nAmelA
heC ib/ erkm/ sur/ hr bM erb. :r skel
sIehAenr se eyAg idey yu keriCl. sb
el r TAkt. 22SAeylIyr ibeyAerr pu^
ibilymeko prAijt keriCl. :ibilym yAibAy
Bib` bel idet pArt. S AeylIyr yuer smy
belAkek htY keriCl. 23reb,ek ey jAyg
edoy heyiCl tr ezx heyeC y$n ndIr tIer.
reb, pirbAregAIr sklek ey jAyg edoy
heyiCl eselA heC tAilkABu) sb zhr Ar
mAWGAw.
24
es jAygA eyiw emAiz ideyiCeln gAd
pirbAregAIek. itin it pirbAregAIek jimjAyg ideyiCeln
25
yAesr bM igilyedr smS zhr. emAiz tAedr
eAnIy mAnuxedr eDRk jimo idey ideyiCeln/
ey liw sb rbbAr kAeC erAeyr pyR ibSt
] .
26
elr meDY AeC ihxea bAn eTek rAm-imsapI
bM bewAnIm/ mhniym eTek dbIr bM 27!b-hArm/
qb-in/ sueOA o sAePAn. ihxea bAenr rAj sIehAn
eysb l zAsn kretn esil edezr
meDY. rAejYr sImAn gAlIl edr ezx pyR
iCl. 28sb jimjAyg emAiz idey igeyiCeln
gAd pirbAregAIek. tAilkABu) smS zhr
edezr meDY AeC. emAiz etYkiw pirbAregAIek
edz dAn keriCeln.
29
mn>izr eDRk pirbAregAIek emAiz edz
idey igeyeCn. mn>izr eDRk pirbAr edz
epeyiCl. es edezr pircy rkm

30

edz Zr heyeC mhniym eTek. r meDY AeC


smS bAzn yAr zAsnkt$ rAj og. bAzenr gt
R
31
yAyIerr smS zhr. :emAw 60 iw zhr edezr
meDY AeC igilyedr eDkR w/ XAerA bM i@yI .
:igilyd/ XAerA Ar i@yI zher rAj og bAs
krt. sb jAyg edoy heyiCl mn>izr pu^
mAKIerr pirbArek. es pirbAerr eDRk elAk
jAyg epeyiCl.
32
smS pirbAregAIek emAiz jim
ideyiCeln. yKn emAyAb smtel elAekr tAbu
egeiCl tKn emAiz jimiw dAn keriCeln.
jAygAw heC iyrIehAr pUebR yn
$ ndIr pAer. 33elib
pirbAregAIek emAiz ekAn jim-jAyg ednin.
SAeyelr Bu V r kT idey i Celn elib
pirbAregAIr j itin inej hebn tAedr
iDkAr.
yAjk lIyAsr/ nUenr pU^ iyehAzUy bM
S Aeyelr pirbAregAIr DAenr elAekedr
meDY jimiw BAg ker idl. 2 b kAl Aeg Bu
emAizek ikBAeb tAr eCmetA elAekrA inejedr
jim-jAyg ebeC eneb es ibxey ined$z ideyiCeln.
sAe-niw pirbAregAIr elAk G<uiw ecel* jim
epeyiCl. 3 emAiz itmeDY AAiw pirbAregAIek
y$n ndIr pUbRtIerr jim dAn keriCeln. ik
Aedr metA elib pirbAregAI ekAenA
jimjAy g pAy i n. 4 bAerAiw pirbAregAIek
jimjAyg edoy heyiCl. eyAexePr pue^r mn>iz
o Piym iw pirbAregAIet BAg hey
igeyiCl. etYk pirbAregAI ikC jim-jAyg
epeyiCl. ik elib pirbAregAIr elAekr ekAn
jimjAyg pAy in. tAr bsbAesr j mA^ keykiw
zhr epeyiCl. etYk pirbAregAIr jim-jAygAr
meDY sb zhril iCl. pZedr j tAr
mAWo epeyiCl. 5SAeylIy pirbAregAIr meDY ik
ker jim BAg b<AewAyAr ker idet heb Bu emAizek
t bel ideyiCeln. Bu eymn ined$z ideyiCeln
esBAeb SAeylbAsIr jim BAg ker ineyiCl.

14

kAelb tAr jim epl


kidn iyhdAr pirbAregAIr keykjn elAk
iglagel igeyiCl iyehAzUeyr se edK kret.
edr meDY kjenr nAm kAelb. es heC kinsIy
iyPuir pu^. kAelb iyehAzUyek bll/ ''ApnAr
men AeC Bu kAedz-be,Ryet ik ik beliCeln.
Bu tAr dAs emAizek AmAr bM ApnAr sVe
beliCeln. 7 Bur dAs emAiz Amr ey edez
yAiClAm esw edKbAr j AmAek pAiWeyiCeln.
tKn AmAr bys iCl 40. iPer es jAygAw
6

Gu< iw cAlA A(irk eTR/ lAiW/ pATr/ hAer wkerA tYAid


pAzAr metA Ce BAgY inDRAr, kr.

iyehAzeU yr pu Sk 14:8-15:19

224

sVe AmAr menABAb Aim emAizek beliClAm.


8
AmAr sIr elAekedr mn sb kT bll ey
tAr By epey egl. ik Aim sitY ibAV s krtAm
ey Bu AmAedr es edz enbAr numit edebn.
9
tA emAiz AmAr kAeC esidn itit ideyiCeln.
emAiz bleln/ 'ey edez etAmr crb]i% kret
igey i Cel es edz etAmAedr heb. etAmAr
%rpurexr icrkAl es edz eBAg kreb. Aim
etAmAedr es edz edb/ kAr, &uim sitY AmAr
Bu Vrek ibVAs keriCel.
10
"Kn Bu tAr itit nusAer AmAek
45 bCr b<Aicey ereKeCn. tidn AmrA skel
mrBUimet Guer ebAiClAm. Kn AmAr bys 85
bCr. 11Ajo Aim esidenr metA z) smTR
eyidn emAiz AmAek bAer pAiWeyiCeln. es idenr
metA Ajo Aim yuer j !trI AiC. 12tA
bliC bkAl Aeg Bu yA itit ideyiCeln
es nusAer pAhAI edzw AmAek idn. Apin
jAnetn tKn esKAen zi)zAlI nAk bMzIy
elAekr bsbAs krt. zhrelA iCl ebz b Ar
suri(t. ik Kn Bu AmAr shAy bM Bur
kTAmetA es edezr BAr Aim enb.
13
iyPuir pu ^ kAelbek iyehAzU y AzIbRAd
kreln. itin tAek ideln iheA, zhr. 14es
zher Ajo kins bMzIy iyPuir pu^ kAelebr
pirbAerr elAekrA bAs kreC. es zhr Ajo
tAr bMzDredr je eTek egeC/ kAr, es
SAeyelr Bu Vrek ibVAs krt. 15Aeg es
zhrwAr nAm iCl ikiry -bR . nAk bMzIy
elAekedr meDY dAnbIy echArAr b]h%m mAnux bRr
nAem es zherr nAm rAK heyiCl.
rpr esedez zAi ibrAj krl.
iyhd Ar j jimjmA
iyhdAek ey edz edoy heyiCl t tAr
pirbAregAIr meDY BAg ker edoy hl.
edziw ibS]t iCl kidek edAemr sImAn pyR
bM idek di(e itAr DAr idey isn mrBUim
pyR. 2iyhd edezr di(e,r sIm lb, sAgerr
di(, idk eTek Zr. 3es sIm di(e, *bbIm
igirpT hey isn py$ egeC. tArpr AbAr di(e,
kAedz-be,Ry pyR. sIm ihexA, eTek r
pyR edz CAiey Guer igey kO$A pyR egeC.
4
imzerr ndI saemAn bM BUmDYsAgr pyR
sIm sAirt. smS BUim tAedr di( sImAnAr
opr iCl.
5
tAedr pUbRidekr sImAn iCl lb ndIr tIr
eTek esKAn pyR eyKAen yn
$ ndI sAger imezeC.
%err sImAn Zr heyeC eyKAen y$n ndI
m]tsAger imezeC. 6 tArpr %err sIm qb-hA

15

hey qb-rAbA pyR egeC. sIm Aro egeC


ebAhenr pATerr idek. :ebAhn heC rebe,r pu^.
7
%err sIm AeKAr ptYk hey dbIr pyR
egeC. tArpr %er b<Ak iney iglagl py$ egeC.
iglagl heC es rASAr opAer ey rASAiw Im
pbRetr mAJKAn idey egeC. esw ndIr di(e,.
na-ezmz ndI pyR sImAn sAirt. sImAr ezx
heC na-erAegel. 8tArpr es sImAn Aer
igey egeC iybx
U edr zherr di(, eGe< x ebn iheAm
ptYk pyR. : zhriw ejrzAelm nAem pirict
iCl esKAen sImAn egeC iheAm ptYkAr piem
pAhAer cA pyR. esw rPyIm ptYkAr %r
idek. 9 esKAn eTek sImAn AbAr egeC ineAehr
J,RA pyR. tArpr ePA, pbRt cAr kACAkAiC
zhrelA pyR. esKAn eTek ow b<Ak ineyeC
bM bAlAy egeC. :bAlAr pr nAm ikiry iyyArIm
10
bAl eTek sIm piem b<Ak iney pAhAI edz
esyIr pyR egeC. tArpr iyyArIm pAhA cAr
%r idk eG<ex nIec qb-ezmez pyR. esKAn
eTek esiw itAr pAz idey egeC. 11tArpr
e*Ae,r %r idekr pAhA. pAhA eTek izOerA,
Ar bAl pbR e tr pAz idey yba i ney l hey
BUmDYsAger ezx heyeC. 12BUmDYsAgr iyhd Ar edezr
pim idek ecQhir meDY iyhd Ar edz. iyhd Ar
pirbAregAI el bsbAs krt.
13
Bu iyehAzUyek beliCeln/ iyPuir pu ^
kAelbek iyhd Ar edezr kw Mz eyn itin idey
edn. tA iyehAzUy Verr Aedzmt tAek es
jAyg idey ideln. iyehAzUy tAek ikiry-bR
:iheA, zhr dAn kreln. :bR heC nAekr
iptA. 14iheAe, bsbAskArI itniw nAk
pirbArek kAelb tAiey ideln. itniw pirbAr
heC ezzy/ hImAn Ar tlamy. r sbA nAkIy
elAk. 15tArpr kAelb dbIer bsbAskArI elAekedr
ibre yu krl. :Aeg dbIrek ikiry-esPro
bl ht. 16kAelb bll/ ''Aim ikiry-esPr
A*m, kret cA. Aim AmAr knYA kaxAr ibey
tAr se edb ey yue jylAB ker Aseb.
17
kAelebr BA knexr pu^ nIeyl zhr jy
krl. kAelb nIeyelr se knYA kaxAr ibey
ideln. 18kax nIeyelr se Gr kret lAgl.
nIeyl kaxAek bll tAr iptA kAelebr kAC
eTek Aro ikC jAygcAet. kax iptAr kAeC
egl. gADAr ipW eTek enem es iptAr kAeC egel
kAelb ij|AsA krl/ ''etAmAr ik cA
19
kax bll/ "AmAek AzIbRAd kerA. &uim
AmAek enegeBr ZkenA mrBUim ideyC. dy ker
mn ikC jAyg dAo eyKAen jl pAoy yAy.
es metA kAelb esrkm jAygA TRA es edezr
pr o nIecr idekr jlABUimil emeyek idl.

iyehAzeU yr pu Sk 15:20-17:1

225
Bu eymn kT ideyiCeln esmetA iyhdAr
pirbAregAI jim-jAyg epeyiCl. 21 zhril
heC iyhdAr es Mez eyKAen iyhdAr di(e,r
sIm brAbr edAemr se yu) heyeC. eselA
heC kbaesl/ dr/ yAr/ 22kIn/ dIemAn/ dAd
23
ekdz/ hAesAr/ iynn/ 24sIP/ ewlm/ bAelA/
25
hAesAr hd%/ ikireyA ihexA, :hAesAr/
26
mAm/ zm/ emAld/ 27hsr-gA/ ihxea mAn/ qbeplw/ 28hsy-zUyAl/ ebra-ezb/ ibixeyAiTy/
29
bAl/ yIm/ sm/ 30laetAld/ ksIl/ hmR/
31
isLg/ mdamA/ snasA/ 32lbAeyA/ izlahIm/ n
bM ireA,. emAw 29 iw zhr bM esKAnkAr sb
mAWGAw.
33
iyh d Ar pirbAregAIr piemr pAhAI
elr zhril epeyiCl. XAeyAl/ sr/ zan/
34
sAenAh/ na-gIm/ tpUh/ nm/ 35ym$u/ m/
esAeKA/ esk/ 36zAriym/ dITiym/ bM gedr
:gederATiym. emAw 14 iw zhr bM esKAnkAr
sb mAWGAw.
37
iyhdAr pirbAregAI AbAr sb zhro
epeyiCl snAn/ hdAz/ imla-gAd/ 38idilyn/
imsapI/ ye)l/ 39lAKIz/ bS/ eAn 40kebbAn/
lhmm/ iklIz/ 41gederA/ qb-dAegAn/ nym bM
meOd. emAw 16 iw zhr Ar tAr cArpAezr mAWGAw.
42
iyhdAr elAekr sb zhro epeyiCl
ilba n / Tr/ Azn/ 43iyh/ zan/ nsIb/
44
ikiyl/ kaxIb bM mAerz. emAw 9 iw zhr
bM tAedr cArpAezr mAWGAw.
45
iyhdAr elAekr e*A, bM A eCAwKAw
zhr bM tAedr cArpAezr mAWGAwo epeyiCl.
46
tAr e*Ae,r pimidekr jAy g bM
saedAedr kACAkAiC zhr Ar mAWGAwo epeyiCl.
47
saedAedr cAridekr smS jAyg bM eCAwKAw
zhrelA iyhdAr gRt iCl. iyhdAr iDbAsIr
GsAr cArpAezr jAyg/ mAW o kACAkAiC smS
zhro epeyiCl. tAedr edz imzerr ndI bM
BUmDYsAgerr pkUl pyR CAenA.
48
pAhAi edezr zhrelAo iyhdAr iDbAsIr
epeyiCl/ zhrelA heC zAmIr/ y%Ir esAeKA/
49
dA/ ikiry-sA :dbIr/ 50nAb/ iXemAy/ AnIm/
51
egAzn/ ehAelAn bM gIelA. emAw 11iw zhr o
tAedr cAiridekr mAWGAw.
52
iyhdAr bAisAr sb zhro epeyiCl
rAb/ dUm/ izyn/ 53yAnIm/ qb-tpUh/ ePk
54
mw/ ikiry-bR :iheA, bM sIeyAr. 9iw zhr
bM cArpAezr mAWsmUh.
55
iyhdAr elAekr sb zhro epeyiCl
mAeyAn/ kimRl/ sIP/ yuw/ 56iyixeyl/ ykaidyAm/
sAenAh/ 57kiyn/ igiby bM it. emAw 10iw zhr
bM tAedr cAiridekr mAWil.
20

58

iyhdAr iDbAsIr zhrelAo epeyiCl


hlahl/ qb-sUr/ gedAr/ 59mAr/ qb-enA bM
latekAn/ emAw 6iw zhr bM tAedr cAiridekr
mAWelA.
60
iyhdAr elAekedr rbb bM ikiry-bAl
:ikiry-iyyArIm zhr iw edoy heyiCl.
61
mrBU imr zhrelAo iyh d Ar bAisAr
epeyiCl. eselA heC qb-rAb/ imIn/ skAK/
62
inbazn/ lb, zhr bM na-gdI. emAw 6iw zhr
bM tAedr cArpAezr mAWelA. 63iyhd Ar !sbAihnI
ejrzAelem bsbAskArI iybUx elAekedr tAiey
idet s(m hy i n. tA Aj ejrzAelem
iyhdAbAsIedr se iybUxrAo bAs kreC.
P iym
A
bM mn>izr j jimjAyg
eyAexP pirbAr ey edz epeyiCl t Zr
heyeC iyrIehAr kAeC y$n ndI eTek Ar
iyrIehAr pUbRidekr ndI pyR cel egeC. iyrIehA
eTek qbeTelr pAhAI edz py$ edezr sImAn
sAirt. 2tArpr sImAn egeC !beTl :lus eTek
wAerAet k$Iyedr sIm pyR. 3 tArpr sImAn
egeC piem yPaelw bMzIy elAekedr sImA pyR.
tArpr in qb-ehAerA,/ egxr hey BUmDYsAgr
pyR.
4
mn>iz bM Piyemr elAekrA jimjAyg
epeyiCl. :mn>iz Ar Piym hl eyAexePr pu^.
5
es edezr pU b R sIm eyw P iy e mr
%rpurxedr edoy heyiCl esiwr Zr wAerAr eTek eyiw iCl c qb-ehAerAe,r kAeC
pim sImAnAr Zr imkamTAT eTek. 6 sImAn
pUbiR dek b<Ak ineyeC tAenA-zIelAr idek bM Aer
pUbRidek igey egeC yAenAh py$. 7tArpr enem
igey yAenAh eTek wAerA bM nAr> pyR.
BAeb iyrIehA pyR sImAn sAirt hey y$n
ndIet es eTemeC. 8 sImAnAiw tpU h eTek
pimidek kAn ndIr idek egeC bM ezx heyeC
BUmDYsAger. smS jAyg Piyemr bMzDredr
edoy heyiCl. es pirbAregAIr etYk pirbAr
kw ker Mz epeyiCl. 9 Piyemr iDkAMz
sImA zhr Asel mn>izr sImAnAy / ik
Piyemr bMzDerr sb zhr bM mAWGAw
epeyiCl. 10Piym pirbAregAIr elAekr egxr
zhr eTek knAn bMzIy elAekedr tAiey idet
pAer in. tA Piym bMzIy elAekedr se tAr
Ajo bsbAs kreC. ik knAn bM z Iy r
Piymedr *ItdAs hey eTek igeyiCl.
tArpr mn>izr pirbAregAIek jimjAygA
edoyA hl. mn>iz iCeln eyAexePr ejY
pu^. mn>izr ejY pu^ mAKIr igilyedr ipt.
mAKIr iCeln mS b eyA/ tA igilyd bM

16

17

iyehAzeU yr pu Sk 17:2-18:7

226

bAzenr smS jAyg mAKIr pirbArek edoy hl.


2
mn>iz pirbAregAIr A pirbAreko jim dAn
kr heyiCl. sb pirbAerr kt$ heC bIeyxr/
ehlk/ S Ieyl/ ezKm/ ehPr bM zmId. r
sb mn>izr A pu^ Ar mn>iz heln eyAexePr
pu^. edr pirbAril jimr BAg epeyiCl.
3
slaPAd heC ehPerr pu^. ehPerr iptA
igilyd. igilyedr iptA mAKIr Ar mAKIerr iptA
heC mn>iz. slaPAedr ekAn pu^ iCl n bew/ ik
p<Aciw knYA iCl. tAedr nAm mhl/ enAy/ hgal/
imA Ar its$A. 4 emeyr sb egl yAjk ilyAsr/
nUenr pu^ iyehAzUy bM A dlpitr kAeC.
tAr bll/ ''Bu emAizek beliCeln/ BAedr ey
jim edoy heb/ emeyedro eyn esrkm jim
edoy hy. sutrAM ilyAsr Bur ined$z pAln
kreln. itin emeyedro ikC jim-jAyg ideln.
&ulnAy emeyrAo tAedr kAkAedr metA jimjAyg epl.
5
t^b mn>izr pirbAregAI yn
$ ndIr picem
dzw jim bM y$n ndIr pUbR pAerr AerA ewA
jAyg igilyd bM bAzn epl. 6 esj mn>iz
pirbAregAIr emeyr eCeledr smAn jAyg epl.
mn>iz pirbAerr bAdbAkIedr edoy hligilyd.
7
mn>izr jim jAy g Aezr bM imka mT
mAJKAen. esw iziKemr kAeC. sImAn esAjA cel
egeC di(e, na-tpUh elr idk brAbr.
8
tpUhek iGer sb jim iCl mn>izr. ik eKAd
tpUh zhrw ik tAr inejr iCl n. tpUh zhrw
mn>iz lAkAr DAr eG<ex. zhrwA iCl Piymedr.
9
mn>izr sImAn di(e, kAA ndI pyR egeC.
jAygAw mn>iz pirbAregAIr helo zhrelA ik
Piymedr dKel ndIr %ridek iCl mn>izr
sImAn y piem BUmDYsAgr pyR sAirt. 10di(,
idekr jim jAygA iCl Piymedr. %ridkw
iCl mn>izr dKel/ pim sIm BUmDYsAgr.
sImAn %r idek Aezredr edz pyR bM pUbiR dek
xAKerr edz. 11xAKr bM Aezr elro
keykiw zhr iCl mn>izr pirbAregAIr Ay%ADIn.
tAr !b-zAn/ iybailym bM Aez-pAezr keykiw
eCAw zhero bAs krt. tAr edAr/ na-edAr/ tAnk/
migeA bM AezpAezr eCAwKAw zhrelAy TAkt.
nAePAetr itnw zhero iCl oedr bsbAs.
12
mn>izr elAekr sb zhr dKl kret pAer in.
esj knAnIy elAekrA sb el bsbAs krt.
13
ik SAeylbAsIr ebz zi)zAlI hey Wl.
tAr ejAr ker knAnedr tAedr sb kAjkmR ker
idet blelA. teb tAedr edz eCe cel eyet
ejAr kerin.
14
eyAexePr pirbAregAI iyehAzUyek bll/
''Apin AmAedr ZDu kw jAygA ideyeCn. ik

Amr t jn. Bur edoy tKAin jAyg eTek


Apin ekn AmAedr mA^ k BAg ideln
15
iyehAzUy bleln/ ''ebz etAmr yid cr
elAkjn ho tAhel operr re,Y FAk pAhAI
edez cel yAo/ esKAnkAr bn ekew pirAr ker
bYbhAreyAgY kr. es jAygAy Kn pirxIy Ar
rPAyIyr TAek. ik yid pAhAI edz Piym
etAmAedr j yeTX n hy tAhel etAmr Aer
c pAhAI edez yAo bM esKAnkAr sb jAyg
dKl ker.
16
eyAexePr elAekr bll/ ''w sitY ey
pAhAI edz Piym ebz eCAw jAyg. ik esKAen
bsbAskArI knAnIyedr kAeC AeC ebz zi)zAlI
SzS. tAedr AbAr elAhAr rTo AeC. knAnr
iyixeyl ptYk qb-zAn Ar esKAnkAr sb
eCAwKAw zhr dKl ker reyeC.
17
tKn iyehAzUy eyAexP/ Piym bM mn>izr
elAekedr bleln/ ''ik etAmrAo sMKYAy cr.
Ar etAmrAo yeTX zi)zAlI. etAmAedr jimr
k Mezr ebzI BAg pAoyA drkAr. 18etAmrA
pAhAI edzwA iney nAo. w bnjl helo
gACelA ekew bsbAesr pyu) ker ino. smS
jAyg etAmr ino. esKAn eTek knAnIyedr
tAiey ido. tArA yid zi)zAlI hy bM tAedr
kAeC yid ebzI SzSo TAek tbu etAmr tAedr
iny prAijt kreb.
bAkI jimjAyg
r ibBAjn
smS SAeylbAsI zIelAet jeA hl.
esKAen tAr kw smAgm tAbu it krl.
SAeylIyrA es edzw cAlAt. es edez smS
zek tAr hAireyiCl. 2ik es smy sAtw
SAeylIy pirbAregAI tKno Verr itit
metA jimjAyg pAyin.
3
tA iyehAzUy tAedr bleln/ ''jimr j
etAmr tidn ep(A ker bes AC ekn
etAmAedr Bu etAmAedr ippurexr Vr etAmAedr
t idey ideyeCn. 4 tA bliC etYk pirbAregAI
eTek itnjn ker elAk ebeC nAo. Aim tAedr
jAygAw BAelA ker edKAr j pAWAb. tAr
esKAnkAr b,n
R ileK iney AmAr kAeC iPer Aseb.
5
tAr jAygAw sAtBAeg BAg kreb. iyhdAr
elAekr pAeb di(,AMz/ eyAexePr elAekr pAeb
%r Mz. 6 etAmr b jAygAwAr b,Rn ker
eswAek sAt BAeg BAg kreb. mAnic^w AmAr
kAeC Aneb. tArpr Amr Bu/ AmAedr Vrek
t iWk kret blb ek ekAn jim pAeb.* 7 elbIy
yAjekrA jimr ekAn Mz pAeb n. yAjk ihsAeb

18

A m r j i m p A e b A(irk eTR/ "Aim KAen Bu


AmAedr Verr sAmen G<uiw cAlb.

iyehAzeU yr pu Sk 18:8-19:13

227
tAedr kAj heC Bur esb kr. tAedr
Mz. gAd/ reb, bM mn>izr eDRk pirbAregAI
itmeDY itt jimjAyg epey igeyeC. tAr
bAs ker y$n ndIr pUbRidek. Bur dAs emAiz
itmeDY tAedr jimjAyg idey ideyeCn.
8
jAyg edKAr j menAnIt elAekrA ebr hey
egl yAet tArA jimr b,Rn idet pAer. iyehAzUy
tAedr bleln/ ''etAmr es jAygAy yAo/ BAelA
ker edK Ar esKAnkAr kw b,Rn ileK iney
esA. tArpr zIelAet AmAr se edK kerA.
Aim tKn G<uiw cAlAr bYbS krb. eyn Bu
etAmAedr meDY jim BAg ker edn.
9
tA elAekrA es edez egl/ jAygAw Guer
iPer tAr edKl bM iyehAzUyr j kw b,Rn
tAr ilKl. tArA smS zhrilr kiw tAilkA
St krl bM tArpr BUKiwek sAtBAeg BAg
krl. mAnic^ ek iney tAr zIelAet iyehAzUyr
kAeC iPer egl. 10iyehAzUy esKAen zIelAet Bur
sAmen tAedr j G<uiw cAleln. BAeb itin
jim BAgABAig ker etYk pirbAregAIek tAedr
Mz ideln.
ibAmIenr j jimjAyg
A
ibAmIn pirbAregAIek edoy heyiCl iyhd
bM eyAexePr jAygAr mAJKAenr jim. ibAmIenr
etYkiw pirbAregAI inejr inejr jAygepey
igeyiCl. ibAmIenr j menAnIt jAygAelA hl
12
y$n ndI eTek Zr %err sImAn/ y iyrIehAr
%r idk eG<ex igey piem pAhAI elr idek
cel egeC. sImAnAiw qb-Abenr iWk pUbiR dk pyR
igey egeC.
13
di(e, lUs :qbeTl pyR sImAn egeC.
tArpr sIm egeC wAerA-err idek. wAerAr heC in qb-ehAerAe,r di(e, pAhAI
jAygAy. 14qb-ehAerAe,r di(e, pAhAe es
sImAn di(e, b<Ak iney pAhAer pimidek cel
egeC. sImAn igey e C ikiry -bAel :ikiry
iyyArIm. zhrw iyhd Ar elAekedr. w pim
sIm.
15
ikiry iyyArIm eTek Zr heyeC di( sIm/
egeC in e A h ndIr idek. 16tArpr rPAyIm
ptYkAr %er ebn iheAm ptYkAr kAeC
pAhAer nIec cel egeC sIm. sImAnAiw
iybx
U Iyedr zherr iWk di(,idek iheAm ptYk
pyRo ibSt
] heyeC. tArpr esiw egeC na-erAegl
pyR. 17esKAn eTek sIm Guer %ridek egeC
na-ezmez/ glIelAt :Im igirjeTRr kAeC
pyR. esKAn eTek mhAizlAr idek; rebe,r pu^
ebAhenr j r nAm rAK heyeC. 18 sIm
!b-rAbAr %ridek KAi pyR es y$n
11

ptYkAy enem egeC. 19tArpr qb-hAr %er


Ar ezx heyeC m]t sAgerr %r pkUel. KAen
y$n ndI sAger peeC. Ar w heC di(
sIm.
20
y$n ndI heC pUbR sIm. sutrAM wA heC
ibAmIenr pirbAregAIr j ibil kr jimjAyg.
sb heC edr jimjAygAr sbidekr sImAnA.
21
etYk pirbAr jimjAyg epeyiCl. sb
heC tAedr zhr iyrIehA/ qb-h/ mk-kizz/
22
qb-rAb/ smAriym/ !beTl/ 23bbIm/ pAr/
P/ 24kPr-AeAnI/ Pain bM egb. esKAen
12 iw zhr bM tAedr iGer sb mAWGAw iCl.
25
ibAmIenr pirbAregAI AerA epey i Cl
igibeyAn/ rAm/ eberA/ 26imsapI/ kPIr/ emAs/
27
erkm/ iyepRl/ trl/ 28esl/ lP/ iybUxedr
zhr :ejrzAelm/ igiby bM ikiryA. mAWGAw
iney 14 iw zhr. ibAmIenr pirbAregAI smS
jAyg epl.
izimeyA enr j jim jAyg
A
tArpr iyehAzUy izimeyAenr pirbAregAIr
etYk pirbArek jimjAyg ideln . essb
jim iCl iyhdAr lAkAr eBter. 2tAr
epeyiCl ebra-ezb :ezbo bl eyet pAer/
emAlAd/ 3 hsr-zUyAl/ bAl/ sm/ 4 laetAld/
bTUl/ hm$A/ 5isLg/ !b-mk$AebA/ hsr-sux/ 6qblbAeyA bM zArh,. cArpAezr mAWGAw iney 13
iw zhr.
7
tAr Aro eysb zhr epeyiCl eselA heC
n/ ireA,/ Tr bM Azn. cArpAezr mAWGAw
iney cArew zhr. CA tAr bAl-ebr :enegeBr
rAem pyR smS zherr cArpAezr mAW-GAw epl.
8
tACAAo bAl-ebr pyR smS zherr c&uid$ekr
mAW. tAhel heC izimeyAenr pirbAregAIr
lAk. etYk pirbAr jimjAyg epeyiCl.
9
izimeyAenr jimr Mz iyhdAr lAkAr meDY
iCl. iyhdAr elAekr drkAerr ecey enk ebzI
jim epeyiCl. tA tAedr jimr ikC Mz
izimeyAenr elAekrA epeyiCl.

19

sbl
U eU nr j jimjAyg
A
rpr jimjAy g epey i Cl sbU l U n
pirbAregAI. egAIr etYk pirbAr pUbR
itit metA jimjAyg epeyiCl. sbUlUenr
sImAn iCl sudUr sArId biD. 11tArpr sImAnAiw
pim mueK mArAlAr idek egeC bM debbz
CeyeC. tArpr sIm cel egeC yiyAemr
ptYk brAbr. 12tArpr sImAn egeC pUbiR dek
eb<ek sArId eTek ikzaelA-tAebAr pyR/
esKAn eTek dAbr Ar yAiPey. 13Aro pUbRidek
10

iyehAzeU yr pu Sk 19:14-51

228

y$n ndIet ezx heyeC. 34sImAiw saenA-tAebAer


es AbAr pimidek ePr egeC. iw eOAekr
kAeC ptYk eTek ebirey eseC. sbUlUn iCl
sImAiwr %ridek/ Azn iCl piem. iyhdAet
y$n ndI iCl sImAiwr pUbRsIm. 35sb sImAnAr
meDY keykw zi)zAlI zhr reyeC. eselA heC
isIm/ esr/ h/ rO/ iker/ 36dAm/ rAm/
hAesAr/ 37ekdz/ i@yI/ na-hAesAr/ 38iyerA,/
iml-l/ ehAerm/ qb-nA bM qb-ezmz emAw
19iw zhr bM cArpAezr mAWGAw. 39sb zhr
xAKerr j jimjAyg
A
Ar mAWGAw nA il pirbAregAIek edoy heyiCl.
17
edezr c&uTR Mz edoy heyiCl xAKr etYk pirbAregAI jimr BAg epeyiCl.
pirbAregAIek. etYk pirbAr jimr BAg
dAenr j jimjAyg
A
epey i Cl. 18edr edoy hey i Cl iyix e y l /
19
40
ksue A/ zU enm/ hPAriym/ zIeyAn/ nhr/
rpr jimjAyg edoy hl dAn pirbAr20
21
egAIek.
etYk pirbAregAI jim epeyiCl.
rbbI/ ikizeyAn/ bs/ erm/ na-gIm/ na41
h bM qb-pess.
tAedr edoyA heyiCl sb jAygA sr/ XAeyAl/
22
ra
-ezmz/ 42zAlbIn/ yAelAn/ iyl/ 43elAn/
jimr sImAn heC tAbr/ zhsUm bM qbezmz. ezx heyeC y$n ndIet. emAw 16 iw zhr it/ e*A,/ 44latkI/ igbbeTAn/ bAl/ 45iyhd/
Ar tAedr cArpAezr mAWGAw. 23sb zhr ben-brk/ gA-ireA,/ 46emyekRAn/ reOAn bM
xAKerr pirbAregAIek edoy heyiCl. etYk yAePAr inkwbt$I jAygAelA.
47
pirbAr jimr BAg epeyiCl.
ik dAenr elAekedr jAyg epet JAemlAy
pet heyiCl. zr iCl zi)zAlI. tAedr tArA
Aezredr j jimjAyg
A
shej hArAet pAerin. esj dAenr elAekr
24
edezr pm BAg Aezr pirbAregAIek elzemr se yu keriCl. elzm jy ker tAr
edoy heyiCl. skel jimr Mz epeyiCl. esKAnkAr elAekedr htY ker. BAeb tAr elzm
25
tAedr edoy heyiCl ihlka / hlI/ ebwn/ kaxP/ zher bAs keriCl. jAygAwAr nAm pAew rAKelA
26
dAn. kAr, tAedr pirbAregAIr ippurexr nAm
lelk/ mAd Ar imzAl.
pim sIm egeC kimRl pbRt bM zIehAr-ilban iCl dAn. 48sb zhr o mAWGAw dAn pirbAregAIek
py$. 27tArpr sImAn emA ineyeC pUbR mueK. iw edoy heyiCl. etYk pirbAr jimjAygAr BAg
egeC !b-dAegAn pyR. iw sbUlUn bM iyehl epeyiCl.
ptYk CueyeC. tArpr iw !b-mk bM
iyehAzy
A
nIeyelr %ridek cel egeC. sImAnAiw kAbuelr
U r j jimjAyg
49
%ridek CAiey egeC. 28sImAn egeC eA,/
BAeb dlpitr jimjAyg BAg b<AewAyAr
rehAb/ heAn/ bM kAA. BAeb b]h%r sIedAn ker ibiB pirbAregAIek ideyiCl. BAgABAigr
l pyR ib S ] t . 29rpr sImAn rAmAr kAj ezx hel smS SAeylbAsI nUenr pu^
di(,idek iPer egeC. sImAnAiw igey egeC iyehAzUyek ikC jim edeb bel iWk krelA. 50Bu
zi)zAlI esArzhr pyR. tArpr Geu r egeC pim Aedz ideyiCeln itin eyn jimjAyg pAn.
idek ehAxAy/ ezx heyeC kaxIebr kAeC smue@. tA SAeylbAsIr iyehAzUyek idl pAhAI edz
30
Piyemr it-esrh nAmk zhr. zhrw iCl
tACA / ePk bM rehAb sb l.
emAw 22 iw zhr Ar tAedr cArpAezr mAWGAw. iyehAzUeyr pC. tA zhrwAek ebz BAelA ker
31
sb zhr Ar mAWGAw iCl Aezr pirbAregAIr mjbut ker qtrI ker/ itin esKAen bAs kret
je. etYk pirbAregAI jimr Mz epeyiCl. TAkeln.
51
BAeb SAeyelr smS pirbAregAIek
n Ailr j jimjAyg
A
sb jAyg BAgABAig ker edoy hl. yAjk
32
edezr x Mz epl nAil pirbAregAI. ily A sr nU e nr pu ^ iyehAzU y bM etYk
etYk pirbAr jimr Mz epeyiCl. 33tAedr pirbAregAIr DAnr jimjAyg BAgABAig krAr
u drjAy
jAygAr sImAn Zr heyeC sAnIemr kAeC kw j zIelAet k^ heyiCeln. smAgm tAbr
ibrAw gAC eTek. gCw ehlePr kAeC dAmI-enkb Bur sAmen tAr skel smebt heyiCl. BAeb
bM ybaineyelr eBtr idey sImAn lOum hey tArA jimjAyg BAgABAigr kAj ezx keriCeln.
gA-ehPr bM -kAsIen/ ezx heyeC ireAe,.
tArpr sImAn Geu r egeC eneyr idek. 14eney eTek
AbAr eb<ek igey %er hAeTAn hey iyehl
ptYkAr idek cel egeC. 15 ecQhir meDY
eysb zhr reyeC eselA heC kw/ nhlAl/
izeA,/ iydAlA bM qbelhm. mAWGAw iney emAw
12 iw zhr.
16
hl sbUlUnedr zhrsmUh Ar mAWGAw.
pirbAerr etYek sb jAygAr BAg epeyiCl.

229
inrAp%Ar zhrsmhU
tArpr Bu iyehAzUyek bleln/ 2 "Aim
etAmAek Aedz edbAr j emAizek bYbhAr
keriClAm. emAiz etAmAek keykiw zhr bACet
beliCeln eyel Ay edbAr j ibezx zhr
iheseb iBiht heb. 3yid ekAn bYi) kAek
kSA inCAk]tBAeb htY ker tAhel es
inrApd zhrilr kiwet igey luikey TAket
pAreb/ eyn itezAD dAt K<uej nA pAy.
4
"elAkiwek y kret heb t yKn es
Dre,r ekAn zher Cew pAiley yAeb tKn es
zherr ebzAer tAek TAmet heb. eTem esKAnkAr
dlpitedr kAeC jAnAet heb GwnAw ik heyiCl.
essb Zen tAr tAek zher Fket idet pAer.
esKAen TAkAr j tAr tAek jAyg edeb. 5 ik
ey bYi)iwr epCen DAoy kreb es hye tA zher
es tAr ipC inet pAer. rkm Gwel entAr
eyn tAek tAA krA bYi)iwr hAet Direy n edy.
tAr AyATRIek iny r( kreb. tAr
kAre, tAek r( kreb ey/ es C ker kAek
htYA ker in. esw inCk kw GRwn. es ereg
igey kAek htYA kreb bel htYA ker in. w
hWA Gew egeC. 6 ytidn n zherr ibcAr sBAy
tAr ibcAr hy ttidn es bYi) esKAen TAkeb.
mhAyAjk ytidn eb<ec TAkebn ttidn es esKAen
TAket pAreb. tArpr es tAr inejr zher TRA
eyKAn eTek es pAiley igeyiCl/ esKAen inejr
bAIet iPer yAeb.
7
tA SAeylbAsIrA keykw zhr iWk ker
ineyiCl. tAr elAr nAm idl ''inrAp%Ar zhr.
zhrelA heC
nAil pAbRtY elr gAlIelr gRt ekdz;
Piyemr pAbRtY elr iziKm; iyhd pAbRtY
elr ikiry-bR :iheA,;
8
rebe,r mr elr gRt iyrIehAr kAeC
y$n ndIr pUbRidek ebsr; gAdedez igilyedr
gRt rAemA; mn>izr edez bAzenr gRt
egAln.
9
ey ekAn S AeylbAsI b tAedr se bsbAskArI
eyekAn ibedzI hWA yid kAek htY ker/ sb
zher inrAp%Ar j pAiley eyet pAreb. esKAen
es inrAped TAket pAreb. ey tAek DrbAr j
Cew AseC es tAek htY kret pAreb n.
AyATRIr ibcAr heb es zherr ibcArsBAy.

iyehAzeU yr pu Sk 20:1-21:19

!bWk hl. elbIy zAskr tAedr bll/ ''Bu


emAizek Aedz ideyiCeln ey itin eyn AmAedr
TAkAr je ikC zherr bYbS kern. Bu tAek
Aro beliCeln AmAedr pZr yAet cer eKet
pAer es rkm ikC mAWo eyn itin AmAedr edn.
3
sutrAM SAeylbAsIr Bur ined$z pAln
krelA. tAr elbIyedr sb zhr o pZedr
j mAWGAw idl.
4
elib pirbAregAIr yAjk hAerAe,r %rpurxrA hl khA pirbAr. khA pirbAerr
kw Mzek edoy hl 13iw zhr. es 13iw
zhr iCl iyhd/ izimeyAn Ar ibAmInedr.
5
bAkI khAt pirbAredr dziw zhr edoy hl/
es el eyKAen Piym/ dAn bM mn>iz
pirbAregAIr eDRekr DIen iCl.
6
egezRAn pirbAerr elAkedr edoy hl 13iw
zhr. zhril iCl es l/ eyil bAzen
bsbAskArI xAKr/ Aezr/ nAil bM eDRk
mn>iz pirbAregAIr DIen iCl.
7
mrAir pirbAerr elAekr epl 12iw zhr.
reb,/ gAd bM sbUlUnedr el iCl sb
zhr.
8
SAeyelr iDbAsIr tAedr cArpAezr sb
zhr o mAWGAw elbIyedr ideyiCl. Bu eyBAeb
emAizek Aedz ideyiCeln/ t pAln kret tAr
tAedr sb mAWGAw o zhr ideyiCl.
9
iyhd bM izimeyAenr el ey sb zhr
iCl hl eselAr nAm. 10khAt pirbArBu)
elbIyedr Tm e,Ir zhril edoy hl. 11tAr
oedr ideyiCl ikiry-bR :w heC iheA,.
nAekr iptA ebRr nAem r nAmkr, heyiCl.
pZedr je tAr zherr kACAkAiC ikC mAWo
ideyiCl. 12ik ikiry-bRr cArpAezr eCAweCAw
zhr Ar mAWelA iCl iyPuir pu^ kAelebr.
13
esje tAr hAerAe,r %rpurxedr iheA,
zhrw idey ideyiCl. :iheA, iCl inrAped bAs
krAr zhr. CAAo tAr hAerAe,r %rpurxedr
ideyiCl ilbn
a Ar gt
R zhrelA/ 14y%Ir/ XemAy/
15
ehAelAn/ dbIr/ 16n/ yuw bM qb-ezmz. tAr
tAedr pZedr je sb zhrelAr AezpAezr
ikC mAWo ideyiCl. iw sdAeyr je 9 iw
zhr ideyiCl.
17
ibAmIn pirbAregAIr zhrelAo tAr
hAerAe,r %rpurxedr ideyiCl. zhril heC
igibeyAn/ egb/ 18nAeTA bM laemAn. tAr
yAjk o elbIye dr j ngrsmhU
tAedr cAriw zhr bM tAedr pZedr j
elbIy pirbAregAIr DAenr yAjk zherr AzpAezr mAWGAw idl. 19emAw 13 iw zhr
ilyAsr nUenr pu^ iyehAzUy bM S Aeyelr tAr yAjkedr dAn keriCl. :yAjkr skel
A pirbAregAIr DAnedr kAeC kT blet hAerAe,r %rpurx. tAr pZedr je etYk
egelA. 2knAn edezr zIelA zher AelAcnA zherr lAegAyA mAWo ideyiCl.

20

21

iyehAzeU yr pu Sk 21:20-22:8
20

230

khA egAIr Aedr edoy heyiCl Piym


pirbAregAIr lAkAr zhrelA. tAr epeyiCl
sb zhr 21pAhAI edz Piyemr iziKm zhr
:kiw Ay edbAr zhr. tAr egxro epl.
22
ikbsiym bM qb-ehAerA,o epl. Piymr
tAedr ideyiCl cArew zhr bM pZedr je
cArpAezr ikC mAW.
23
dAn pirbAregAI ideyiCl latkI/ igbbeTAn/
24
yAelAn bM gA-ireA,. emAw cArew zhr
bM zherr lAegAy mAW dAnegAI tAedr
ideyiCl.
25
eDRk mn>iz pirbAregAI tAedr ideyiCl
tAnk bM gA-ireA,. eDR k mn>iz
pirbAregAI tAedr emAw iw zhr bM pZedr
j zherr cArpAezr mAWGAw ideyiCl.
26
tArpr/ khA pirbAerr bAkI elAekr
epeyiCl emAw dziw zhr bM pZedr je zherr
lAegAy mAWelA.
27
egezRAn pirbAro elib pirbAregAI eTek
eseC. tAr epeyiCl sb zhr
eDkR mn>iz pirbAregAI eTek bAzenr gt
R
egAln. :egAln iCl inrAp%Ar zhr tArA tAedr
bIXr zhro ideyiCl. sb imiley mn>izr
eDkR pirbAregAI tAedr emAw iw zhr bM pZedr
je ikC mAW ideyiCl.
28
xAKr pirbAregAI ideyiCl ikizeyAn/ dAbr/
29
ymU
R bM na-gIm. emAw cAriw zhr bM pZedr
je mAW.
30
Aezr pirbAregAI eTek epeyiCl imzAl/
AeAn/ ihlak bM 31rehAb. emAw cAriw zhr
bM pZedr je zherr lAegAy mAW.
32
nAil pirbAregAI eTek epeyiCl gAlIelr
gt
R ekdz. :ekdz iCl inrAp%Ar zhr. tACA
he-edAr/ k%Rn/ emAw itniw zhr bM pZedr
je mAW.
33
egezRAn pirbAr epeyiCl emAw 13iw zhr bM
pZedr je zhrelAr lAegAy mAWelA.
34
elbIy egAIr zAK heC mrAir pirbAr.
tAr epeyiCl sb zhr
sbUlUn pirbAregAI eTek epeyiCl yiyAm/
kA%R/ 35id bM nhelAl. sbUlUn emAw cAriw zhr
bM pZedr je mAW ideyiCl.
36
reb, pirbAregAI eTek epeyiCl ebsr/
yhs/ 37kedemA/ emPA. reb, emAw cAriw zhr
bM pZedr je mAW ideyiCl.
38
gAd pirbAregAIr kAC eTek pAoy egl
igilyedr gRt rAemA. :rAemA iCl inrAp%Ar
zhr. tACA mhniym/ 39ihxaebA, bM yAesr.
gAd emAw cAriw zhr Ar pZedr j zherr lAegAy
mAW ideyiCl.

40

elbIyedr ezx pirbAr/ mrAir pirbAr emAw


12 iw zhr epeyiCl.
41
sutrAM elbIy egAI epeyiCl emAw 48 iw zhr
bM itiw zherr lAegAy pZedr j mAW. sb
iCl A pirbAregAIr. 42etYk zher pZedr
j ikC mAW iCl.
43
SAeylbAsIedr kAeC Bu ey itit
ideyiCeln t itin pAln kreln. itin tAr
itit metA sb jimjAygA ideyiCeln bM
elAekr essb jAygAy bsbAs kret lAgl. 44Bu
tAedr AezpAezr sm S edzilet tAedr
pUbRpurxedr kAeC edoy itit nusAer zAi
bjAy rAKeln. ekAn z tAedr prAijt kret
pAerin. etYk zek hArAbAr metA (mt Bu
tAedr ideyiCeln. 45SAeylbAsIedr kAeC Bu ey
itit ideyiCeln tAr sb itin ereKiCeln.
ekAenA itit bYTR hy in. etYk itit
bASeb pir,t heyiCl.
itniw pirbAregAI Ger iPer egl
tArpr iyehAzUy reb,/ gAd bM mn>iz
pirbAregAIr eDRk elAkedr kw sB
fAkeln. 2 iyehAzUy tAedr bleln/ ''emAiz iCeln
Bur dAs. emAiz etAmAedr y beleCn etAmr
tAr sb pAln kerC. tACA etAmr AmAr
ined$ zo sb pAln kerC. 3etAmr sbsmy
SAeyelr elAekedr sAhAyY kerC. etAmAedr
Bu Vr y y Aedz ideyiCeln etAmrA tAr
sb tY inAr se pAln kerC. 4 etAmAedr
Bu Vr SAeylbAsIedr zAi edebn bel
itit ideyiCeln. Ar Bu itit ereKeCn.
sutrAM Kn etAmr bAI eyet pAr. Bur dAs
emAiz etAmAedr y$n ndIr pUbRtIerr jimjAyg
ideyeCn. etAmr Kn es edez TRA etAmAedr
bAI yAo. 5 ik emAiz etAmAedr eysb ibiD pAln
kret beleCn essb pAln ker clet BuelA n.
etAmrA Bu Vrek BAelAbAseb. tAr Aedz pAln
kreb. etAmr sbsmy tAek emen cleb. etAmAedr
ytdUr sADY esBAeb etAmr tAr nusr, kreb o
tAr esb kreb.
6
tArpr iyehAzUy tAedr ibdAy sAx, jAnAeln.
tAr bAI cel egl. 7 emAiz mn>izr eDRk
pirbAregAIek bAzenr jimjAyg ideyiCeln.
bAkI mn>izr eDkR pirbAregAIek itin ideyiCeln
y$n ndIr pim tIr. iyehAzUy tAedr AzIbRAd
ker inejr jAygAy pAiWey ideln. 8 itin bleln/
''etAmr Kn ebz DnI heyC. etAmAedr enk
pZ AeC. etAmAedr AeC enk esAn/ repA bM
dAmI dAmI gynAgAiw. etAmAedr AeC sur sur
epAzAk. zedr kAC eTek enk ikC etAmr

22

231
epeyC. sb ijins etAmAedr BAedr se/ yAr
y$n ndIr pUbRidek rey egeC/ tAedr se BAg
ker ino.
9
sutrAM reb,/ gAd o mn>iz pirbAregAIr
eDRk SAeyelr elAekedr ereK cel egl .
tAr knAenr zIelAet iCl. es jAyg eCe idey
tAr igilyed iPer egl. tAr iPer egl emAizr
edoy jAygAy. Bu emAizek tAedr jAyg
edbAr j Aedz ideyiCeln.
10
reb,/ gAd o mn>izr pirbAregAIr eDRk
elAekr igilyd nAem kiw jAygAy egl. jAygAw
knAenr gt
R yn
$ ndIr kAeC. esKAen elAekr
kw cmkAr ebdI bAnelA. 11SAeyelr A
elAekr yAr tKno zIelAet iCl/ Znet epl ey
itn pirbAregAI rkm kw ebdI !trI
kereC. tAr o Znl ey ebdIw heyeC knAenr
sImAe igily d nAmk kiw jAy g Ay . esw
SAeyelr idekr y$n ndIr kAeC. 12sb Zen
SAeyelr sb elAk itniw pirbAregAIr opr
ebz ereg egl. tAr kse imilt hey edr
ibre yu kreb bel iWk krl.
13
esj SAeyelr elAekr keykjnek
pAWAel reb,/ gAd bM mn>izr elAekedr se
kT blet. sb SAeylIyedr ent iCl pInhs.
pInhs heC yAjk ily A serr pu ^ .
14
SAeylbAsIr CAAo tAedr pirbAregAIr
dzjn entAek esKAen pAiWeyiCl. itiw egAI
eTek kjn ker ent pAWAenA heyiCl. r
TAkt zIelAet.
15
esj gArjn elAk igilyedegl.
tAr reb,/ gAd o mn>izr elAekedr bll/
16
''S Aeyelr sb elAk etAmAedr kAeC jAnet cAy
ekn SAeyelr Verr ibre etAmr kAj
krel ekn etAmr Bur ibrAcr, kerC ekn
etAmr inejedr j ebdI !trI krel etAmr
etA jAn wA Verr iz(Ar ibrAcr,. 17ipeyAer
ik heyiCl men pe es pAepr Pl Ajo
Amr eBAg keriC. es mhApAepr j Vr b
SAeylbAsIek bl sueK A*A keriCeln.
es suStAr Pl Ajo Amr eBAg kriC.
18
Ar Kn etAmr es k kAj kreCA. etAmr
Bur eCr ibre kAj krC. etAmr ik Bur
nusr, A kreb yid Kno n (A ho/
tAhel SAeyelr itiw mAnuexr pr itin *u
hebn.
19
"yid etAmAedr edzek bmAnn kr hy
tAhel AmAedr edez cel esA. Bur pib^ tAbu
AmAedr edez reyeC. etAmr AmAedr KAen ikC
jimjAyg epet pAr. esKAen etAmr bsbAs
kret pAr ik kKno Bur ibre eyo n. Ar

iyehAzeU yr pu Sk 22:9-28
ekAn ebdI qtrI ekAr n. Amr etA itmeDY
smAgm tAbuet AmAedr Bu o Verr kw ebdI
epeyiC.
20
"esrehr pu^ AKenr kT kbAr men ker
edK. es bij$t bS sVe Verr A| mAenin.
es elAkiw Verr ibiD eBeiCl/ ik tAr j
S Aeyelr smS elAkek zAiSeBAg kret heyiCl.
AKn tAr pAepr j mAr igeyiCl/ ik k
kAre, Aer enk elAk mAr igeyiCl.
21
tKn reb,/ gAd o mn>izr elAekr gAer
jnek bll/ 22''Bu heln AmAedr Vr? AbAr
bliC Bu heCn AmAedr Vr? ekn Amr ebdI
keriC t itin jAenn. bAr etAmrAo t ejen
rAeKA. Amr ik keriC t etAmr ibcAr ker
edK. yid etAmAedr men hy Amr ikC Ay
keriC tAhel AmAedr etAmr emer ePl. 23yid
Amr Verr ibiD B ker TAik tAhel tek
bl itin eyn inej AmAedr zAiS edn. 24etAmr
ik men kr ey Amr ebdI bAineyiC ehAmbil/
zs !neb o ml !neb sgR krAr j nA
emAew tA ny. ekn ebdI bAineyiC jAenA AmAedr
By iCl Bib`et etAmAedr elAekr AmAedr emen
eneb n ey AmrAo etAmAedr elAk. Amr
etAmAedr jAit. esidn etAmAedr elAekrA bleb
SAeyelr Bu Vrek pAsn krAr iDkAr
AmAedr en. 25Vr AmAedr y$n ndIr
pAer TAket ideyeCn . r TR yn
$ ndI AmAedr
AlAd ker ideyeC/ AmAedr By iCl etAmAedr
sAenr b hey yKn edz zAsn kreb tKn tAr
meno kreb n ey Amr etAmAedr elAk. tKn
tAr bleb/ 'etAmrA reb, Ar gAedr elAk/ etAmr
ek SAeyelr no? tKn etAmAedr sAenr
AmAedr sAnsitedr Bur pAsn kret edeb
n.
26
"tA Amr ebdI !trI krAr sMk
keriClAm. Amr ehAmbil Ar A ikC sgR
krAr j ebdI bAnA in. 27Asl kT heC ebdI
!trIr e etAmAedr jAnAenA ey Amr es
k Verr pAsn kriC ey Vr etAmAedr.
ebdI etAmAedr kAeC AmAedr kAeC Ar
AmAedr Bib` bMzDredr kAeC mA, kreb ey
AmrAo Bur pAsnA kir. Amr AmAedr !neb/
zs !neb bM ml !neb Buek sgR kir.
Amr cA ey etAmAedr sAenr b hey jAnuk
ey/ AmrAo etAmAedr metA S A ey l bAsI.
28
Bib`et yid etAmAedr bMzDerr bel AmrA
ek S AeylIy n tKn AmAedr bMzDerr bleb/
' edeKA AmAedr iptA ebdI qtrI ker ideyeCn.
ebdI pib^ tAbuet Bur ey ebdI AeC b
tAr metA. ebdI Amr ekAn ikC sgR

iyehAzeU yr pu Sk 22:29-24:1

232

krAr j kir in/ Amr ey SAeylbAsI tAr


mA, ihsAeb Amr iw inmRA, keriC.
29
"sitY bliC Amr Bur ibrAcr, kret
cA in. Amr tAek mAnet cA. Amr jAin pib^
t A bu r sAmen ey ebdI rey e C eswA kmA^
sitYkAerr ebdI. es ebdI AmAedr Bu Verr
ebdI.
30
yAjk pInhs Ar tAr sIsATI entAr reb,/
gAd bM mn>izr elAekedr kAC eTek sb
Zneln. tAr edr kT Zen KuzI heln/ buJet
pAreln ey r sitY kTA beleC. 31tA pInhs
bleln/ ''Aj Amr jAin ey Bu AmAedr se
AeCn bM Amr o jAin ey Amr tAr ibre
n. bM Amr jAin ey SAeyelr elAekedr
Bu zAiS edebn n.
32
tArpr entAedr se iney pInhs esKAn
eTek inejedr edez iPer egeln. reb, bM
gAedr edz igilyd eTek tAr knAen iPer igey
SAeylbAsIedr sb ikC jAnAeln. 33Zen tArAo
KuzI hl. tAr KuzI hey Vrek DbAd jAnAl.
reb,/ gAd o mn>izr edz tAr DbMs kreb n
bel iSr krl.
34
reb, bM gAedr elAekr ebdIwAr kw nAm
idl. yAr TR hl '' ebdI heC AmAedr Bu
Verr ibVAesr tIk.
jng,ek iyehAzeU yr sAh dAn
Bu SAeylek tAedr cArpAezr zedr
eTek ibAm ideln. es edzek inrApd
kreln. tArpr b bCr ekew egl. iyehAzUy ebz
b
] heln. 2 tArpr kidn itin smS bI,
entAedr/ pirbAregAIr DAnedr/ SAeyelr c
pdS kmRcArIedr bM ibcArkedr kiw sBA
fAkeln. itin bleln/ "AmAr bys heyeC.
3
etAmr edeKC Bu AmAedr zedr ik bSA
kereCn. AmAedr pkAr krAr je itin mn
kAj kereCn. Bu/ etAmAedr Vr/ etAmAedr hey
kAj kereCn. 4men AeC Aim etAmAedr beliClAm/
y$n ndI Ar BUmDYsAgerr meDY heb etAmAedr
edz es edz Aim etAmAedr edb bel itit
ideyiClAm/ ik etAmr Kno t iDkAr kerAin.
5
ik Bu etAmAedr Vr esKAnkAr elAkedr es
jAyg eCe idet bADY krebn. etAmr es jAyg
iDkAr kreb. Bu tAedr esKAn eTek blpUbRk
ibdAy krebn. Bu/ etAmAedr Vr etAmAedr je
itit ideyiCeln.
6
"Bu etAmAedr yA y Aedz ideyeCn essb
etAmr b pAln kreb. emAizr ibiD puSek
ey sb elK AeC essb pAln kreb. ibiD
eTek ibcYt hey n. 7AmAedr meDY Kno ikC

23

elAk AeC yAr SAeyelr ek ny. tAr tAedr


inejedr edbtAr pUjA ker. etAmr tAedr
edbtAedr esb Tb pUjA kreb n. itit
enbAr smy tAedr edbtAedr nAm etAmAedr enoy
ic heb n. 8 etAmr etAmAedr Bu Verr nusr,
ker cleb. Aego etAmr tA keriCel/ sbRdA
etAmr tA kreb.
9
"enk b b zi)zAlI jAitr ibre yue
jyI hetBu etAmAedr sAhAyY keriCeln. Bu
tAedr ejArpUbRk tAiey ideyeCn. ekAn jAit
etAmAedr prAijt kret pAreb n. 10Bur dyAy
S Aeyelr kjn elAk zpe(r 1/000 qsek
prAijt kret pAreb. r kAr, ik kAr, Bu
etAmAedr Vr etAmAedr p( iney yu kern.
11
tA bliC sbsmy Bu etAmAedr Vrek em
ker cleb.
12
"Bur nusr, kr b kerA n. yAr
SAeyelr ek ny tAedr se bu kreb n.
tAedr kAerAr se ibbAh ekAr n. 13yid tAedr
se b u kerA tAhel Bu etAmAedr Vr etAmAedr
z dmenr kAej sAhAyY krebn n. sb elAk
heC etAmAedr mr, P<Ad. ecAeK DUelA b eD<Ay
eFAkAr metA r etAmAedr y, edeb. %m
edz eTek ser eyet tKn etAmr bADY heb. Bu/
etAmAedr Vr/ etAmAedr edz ideyeCn. ik
tAr Aedz n mAnel edz etAmr hArAeb.
14
"AmAr m]&uYr smy Giney eseC. etAmr
jAn bM stY ibVAs kerA ey Bu etAmAedr
meDY ketA mhAn kAj kereCn. etAmr jAenA tAr
edoy ekAn itit ibPl hyi n. AmAedr kAeC
itin yA y itit ideyiCeln tAr sb itin
ereKeCn. 15etAmAedr Bu Vr ey kiw BAelA
itit keriCeln AmAedr kAeC tAr etYkiw
Aj setY pir,t heyeC. kBAeb itin tAr
A itito sPl ker &ulebn. itin
beliCeln yid etAmr Ay kerA tAhel etAmAedr
ml heb. itin itit ker beliCeln/ Ay
krel itin etAmAedr ejAr ker sur edz
eTek ibtAit krebn. 16etAmr etAmAedr Bu
Verr se ey ci) kerC t B krel
dzA heb. yid etAmr A edbtAr esbA kr
tAhel edz etAmAedr hArAet heb.
edbtAedr etAmr ikCet ArADn kreb n. yid
kr Bu etAmAedr pr tY *u hebn Ar r
Pel tAr edoy edz eTek icer etAmAedr cel
eyet bADY kr heb.

24

iyehAzy
U ibdAy jAnAeln
SAeyelr smS pirbAregAIek iyehAzUy
kse iziKem jeA kreln. bI,

iyehAzeU yr pu Sk 24:2-18

233
entAedr/ pirbAerr kt$Aedr/ ibcArkedr bM pdS
kmRcArIedr itin fAkeln. tAr skel Verr
sAmen dAAelA.
2
tArpr iyehAzU y sklek bleln/ ''Bu
S Aeyelr Vr etAmAedr y-y bleCn Aim essb
bliC
bkAl Aeg etAmAedr pU b R p u r xr
TAketn PrA ndIr opAer. Aim AhAemr
iptA/ nAehAerr iptA bM etrh edr met
elAekedr kTA bliC. tKn tAr A
edbtAedr ArADn krt. 3ik AimBu
SV yM etAmAedr pUbR pr
u x AhAmek PrA ndIr
opAerr edz eTek en ideyiClAm bM
tAek knAenr eBtr idey iney esiClAm
bM tAr bMzb]i keriClAm. tArpr tAek
idlAm sMKY sAn. AhAmek Aim kiw
sAn idlAm. tAr nAm sahAk. 4 sahAkek
Aim kiwr nAm yAekAb bM exQ nAem wI
sAn idlAm. exQek idlAm esyIr pbRetr
cAiridekr jim. esKAen yAekAb Ar tAr
pue^r TAkt n. tAr cel igeyiCl imzer.
5
tArpr Aim emAiz Ar hAerA,ek imzer
pAWAlAm. pAWAenAr e imzr eTek AmAr
elAekedr ebr ker AnA. Aim imzerr
elAekedr Byr keXr mueK ePeliClAm. Ar
BAeb Aim etAmAedr elAekedr imzr
eTek ebr ker AnlAm. 6BAeb etAmAedr
pU b R p u r xedr Aim imzr eTek iney
esiClAm. elAiht sAgerr idek tArA cel
esiCl Ar tAedr ipC ineyiCl imzrIyr.
tAedr iCl kt rT/ kt eGA Ar kt
elAk. 7tA elAekr AmAr kAeC TRA Bur
kAeC sAhAyY iB( krl. Aim imzerr
elAekedr eGAr keXr meDY ePllAm. Aim
Bu smu@ idey tAedr AAl krlAm. etAmr
etA inejrA edeKiCel imzerr !sbAihnIr
ik bSA Aim keriClAm.
tArpr etAmr bidn mrBU imet
kAiweyiCel. 8rpr Aim etAmAedr iney
esiClAm emArIyedr edez. edzw iCl
y$enr pUbRtIer. or etAmAedr se yu
keriCl bew/ ik Aim tAedr hArAbAr j
etAmAedr zi) ideyiClAm. tAedr ibnAz krAr
metA (mtA Aim etAmAedr ideyiClAm.
tArpr etAmr es edezr dKl inel.
9
tArpr emAyAebr rAjA bAlAk iseAerr
pu^ SAeylbAsIedr ibre yu e r je
etAejA kret lAgl. es efek pAWAl
bAlAmek. bAlAm heC ibeyAerr pu^. es
bAlAmek etAmAedr iBzAp idet bll.

10

ik AimBu/ bAlAemr iBzAp Znet


st hlAm n. iBzAepr bdel es
etAmAedr krl AzIbAR d. kbAr ny/ bArbAr.
BAeb Aim etAmAedr b<AiceyiClAm. Aim
etAmAedr ibpd eTek r( keriClAm.
11
tArpr etAmr y$ n ndI epirey
iyrIehAy el. iyrIehAr elAekr etAmAedr
se yu krl. tACA emArIy/ pirxIy/
knAnIy/ ih%Iy/ iggRAzIy/ ihbbIy Ar iybx
U Iy
elAekrAo etAmAedr ibre yu keriCl.
ik smS yue Aim etAmAedr ijitey
idlAm. 12etAmAedr !sr yKn igey yAiCl
tKn Aim tAedr Aeg Aeg BImrl
pAWAlAm. BImrelr Bey elAekr pAiley
egl. tA trbAir/ tIrDnuk CA etAmr
es edz jy ker inel.
13
Aim Bu etAmAedr es jimjAygA
ideyiClAm. etAmr sb zhr !trI kr in/
Aim essb etAmAedr hAet &uel ideyiClAm.
Aj etAmr essb jAygAy Ar zher
bsbAs krC. @A(Ar bAgAn/ jlpAgAC sb
etAmAedr AeC. ik kw gAeCr cArAo
etAmAedr p<uet idet hy in.
14

tKn iyehAzUy elAkedr bleln/ ''Kn Znel


etA Bur bA,I. tA bliC etAmr b Buek
ABi) kreb bM AirkBAeb tAr esb kreb.
etAmAedr pUbRpurexr ey sb mUi%$r pUj keriCl/
tAedr etAmr Ce ePel dAo. bkAl Aeg sb
Gwn GewiCl PrA ndIr opAer Ar imzer. Kn
eTek etAmr ZDu Bur esb kreb.
15
"ik mno etA het pAer ey/ etAmr cAo
n Bur esb kret. tAhel Aj etAmr
inejrA iWk kerA kAek etAmr esb kreb. PrA
ndIr pAer etAmAedr pU b R p u r exr eysb
edbtAedr pUj krt etAmr ik tAedr esb kreb/
nAik edezr emArIyr eysb edbtAedr pAsn
krt tAedr esb kreb inejrA esw iWk kerA.
ik Aim Ar AmAr pirbAr spek$ blet pAir/
Amr Bur esb krb.
16
tKn elAekr %r idl/ ''Amr Bur esbA
eTek kKn ibrt hebA n. Amr kKn
edbtAedr pUjA krebA n. 17Amr jAin Bu
AmAedr Vr imzr eTek AmAedr ebr ker
eniCeln. es edez Amr iClAm *ItdAs. ik
Bu esKAen AmAedr j mhAkAy$ sADn keriCeln.
es edz eTek itin AmAedr Ar
keriCeln.A edez yAbAr smy itin AmAedr
r( keriCeln. 18essb edez bsbAskArI
elAekedr prAijt kret Bu AmAedr sAhAyY

iyehAzeU yr pu Sk 24:19-33

234

keriCeln. Amr Aj eyKAen reyiC esKAen


emArIyedr prAijt kret itin AmAedr sAhAyY
keriCeln. tA Amr tAr esb kret TAkb.
ekn kAr, itin AmAedr Vr.
19
iyehAzUy bleln/ ''imTY kT. etAmr Bur
esb icrkAl kret pAreb n. Bu Vr prm
pib^. Bur elAekr yid edbtAr pUjA ker
Vr tAedr G,
] kern. BAeb etAmr yid Verr
eCr ibre yAo tAhel itin etAmAedr (m
krebn n. 20ik etAmr etA Buek eCe A
edbtAedr ArADn kreb. tAhelBu etAmAedr
sAMGAitk eB$Ag edebn bM itin etAmAedr ibnAz
krebn. Bu etAmAedr ml sADn kereCn/ ik
tAr ibrAcr, krel itin etAmAedr DbMs krebn.
21
elAekr iyehAzUyek bll/ ''n? Amr tAr
ibre yAb n. Amr Bur esb krb.
22
iyehAzUy bleln/ ''etAmr inejedr idek
tAkAo. KAen yAr eseC tAedr idek tAkAo.
etAmr ik sb ejen Zen st AC ey etAmr
Bur esbA kreb etAmr skel eGAx,Ar sA(I
AC etA
tAr bll/ ''< AmrA sA(I hlAm. Amr
Bur esb krb bel ey kT idlAm/ t yAet
pAln kret pAir es ibxey Amr l(Y rAKb.
23
tKn iyehAzUy bleln/ ''sutrAM etAmAedr meDY
ey mUi%$elA AeC t etAmr Ce ePel dAo.
SAeyelr Bu Vrek etAmAedr smS >kr,
idey BAelAbAs.
24
tAr iyehAzUyek bll/ ''Amr AmAedr Bu
Verr esb krb. Amr tAr Aedz pAln
krb.
25
tA esidn iyehAzUy iziKm zher tAedr se
k ci) kreln. iziKm zher ci) hl
tAedr kAeC inyemr metA/ ey inym tAr pAln
kreb. 26iyehAzUy essb Verr ibiDr puSek ileK
rAKeln. tArpr iyehAzUy kw ibrAw pATr edKet
epeln. es pATrwA heC ci )r sA(YmA,. Bur

pib^ tAbur kAeC ok gAeCr nIec es pATriwek


itin SApn kreln.
27
tKn iyehAzUy smS elAekedr bleln/ ''Aj
Amr etAmAedr y bllAm pTr es sb
etAmAedr men kirey edeb. pATriw heb es
bS y etAmAedr men kirey edeb Aj ik hl
bM iw etAmAedr kAeC etAmAedr Bu/ Verr
ibrAcr, kret ibrt krbAr j kiw sA(I
hey TAkeb.
28
tArpr iyehAzUy sklek bAI cel eyet
bleln. skel ey yAr jAygAy iPer egl.
iyehAzy
U r m&
] u Y
rpr nUe nr pu^ iyehAzUy mAr egeln.
m]&u YkAel tAr bys
heyiCl 110 bCr. 30tAr inejr
jAyg it-esreh tAek kbr edoyA heyiCl.
gAz pbeR tr %er pAhAI zhr Piyem itesrh biSt.
31
iyehAzUy ytidn eb<ec iCeln SAeylbAsIr
Bur esb keriCl. mnik iyehAzUyr m]&uYr pro
tArA Bur esb cAiley egl. ytidn tAedr entAr
eb<eciCeln elAekr Bur esb keriCl. entAr
S A ey e lr j Bu r sm S kmR k sce(
edeKiCeln.
29

eyAexePr ge] htYAbtn$


imzr eCe cel AsAr smy SAeylbAsIr
se ker eniCl eyAexePr iS. tAr iziKem
tAr iSil smAiht krl. tAr es jAygAy
kbr idl ey jAygAiw yAekAb 100iw K<Aiw repAr
mu@ idey iziKemr ipt hemAerr kAC eTek
ikeniCeln. jAygAiwet eyAexePr sAn
sitr bAs kreC.
33
hAerAe,r pu^ ilyAsr mAr egel igibyAy
tAek kbr edoyA heyiCl. igiby Piyemr pAhAI
el biSt. ilyAserr pu^ pInhsek igibyA
dAn kr heyiCl.
32

235

ibcArk%R] ge,r ibbr,


iyhd A knAnIye dr se y
u krl
iyehAzUy mAr egeln. SAeylbAsIr Verr
kAeC ATRn ker ij|As krl/ "AmAedr
pirbAregAIedr meDY sbecey Aeg ek knAnIyedr
se yu kret yAeb
2
Bu tAedr bleln/ "sbecey Aeg yAeb iyhdA
egAI. Aim tAedr edz jy kret edebA.
3
iyhdAr purxrA tAedr izimeyAn pirbAregAIr
BAedr kAC eTek sAhAyY cAl. iyhdAr elAekr
bll/ "BAeyrA/ Bu AmAedr etYkek ikC
jimjAyg edebn bel itit ideyeCn. yid
etAmr yuer j AmAedr sAhAyY kret igey
AesA tAhel Amro knAnIyedr ibre etAmAedr
jimr lAey sAhAyY kret igey Asb.
izimeyAenr elAekr iyhdAr BAedr yue sAhAyY
kret rAjI hl.
4
Bur sAhAeyY iyhdAr elAekr knAnIy o
pirxIyedr prAijt krl. tArA ebxk zherr
10/000 elAkek htY keriCl. 5 ebxk zher iyhd Ar
elAekr esKAnkAr rAjAek epey tAr se yu
keriCl. iyhdAr elAekr knAnIy bM pirxIyedr
prAijt keriCl.
6
ebxekr zAsk pAlAbAr ecX keriCl. ik
iyhd Ar elAekr tAr ipC iney tAek Der ePeliCl.
tAr rAjAr hAt o pAeyr bue Aul ekew
ePeliCl. 7tKn ebxekr zAsk bll/ "Aim inej
70 jn rAjAr hAt o pAeyr bueA Aul ekew
ideyiClAm. Amr ewibl eTek eysb KAbAerr
wker pe eyt tA tAedr eKet ehAt. Aj
Vr AmAr es Dem$r itPl ideln. iyhdAr
elAekr ebxekr zAskek ejrzAelem iney egl.
esKAen tAr m]&uY hl.
8
iyhd Ar elAekr ejrzelemr ibre yu ker
t iDkAr krl. ejrzAelemr elAkedr tAr
trbAir idey htY keriCl bM htYAr pr
ejrzAelm Ailey ideyiCl. 9tArpr tAr Aro
ikC knAnIyedr se yu kret enem igeyiCl.
r enegeBr pAhAi el Ar pim pAhA
tilet bAs krt.
10
iheAe, ey sb knAnIyr bAs krt tAedr
seo iyhd yu keriCl. :iheA,ek bl ht
ikiry bR. tAr ezzy/ hImAn o tlamy nAem
itnjnek prAijt keriCl.

kAelb bM tA r kA
iyhdAr elAekrA esKAn eTek cel egl. tAr
dbIr zherr elAekedr ibre yu kret egl/ ey
zhrek Aeg bl ht ikiry
esPr. 12yuer Aeg
kAelb iyhdAr elAekedr kAeC itit ker
beliCl/ "Aim ikiryesPr A*m, kret cA.
ey zhriw ijtet pAreb tAr se Aim AmAr
kA kaxAerr ibbAh edb.
13
kAelebr eCAw BAeyr nAm iCl kns. knesr
pu^ ineyl ikiry-esPr dKl krl. sutrAM
kAelb ineyelr se kaxAr ibbAh idl.
14
kaxA ineyelr Gr kret cel egl.
ineyl kaxAek tAr iptAr kAC eTek ikC
jimjAyg cAbAr j beliCl. kaxA iptAr kAeC
egl. gADAr ipW eTek ey es enemeC/ min kAelb
ij|As krl/ ''ik heyeC
15
kaxA bll/ "AmAy kiw phAr dAo. &uim
AmAek enegeBr ZkenA mrBUimw ideyiCel. bAr
AmAek mn ikC jAyg dAo eyKAen jl pAoy
yAy. kAr kTAmt kAelb tAek es edz idl
yAr oper nIec jelr J,R AeC.
16
eknIy sdAeyr elAekr eKjur gAeCr zhr
eyirekA eCe iyhdAr elAekedr se iyhd mr
elr idek cel egl. tArA rAd zherr kAeC
enegeBr SAyI bAis hl. :knAnIyrA emAizr
VZrkul eTek esiCl.
17
ikC knAnIyr sPA zher bAs krt. tA
esKAeno iyh d A Ar izimey A n pirbAregAIr
elAekrA knAnIyedr A*m, krl. tAr zhriw
spU,RBAeb DbMs ker ePll bM tAr nAm rAKl
hmR.
18
iyhdAr elAekr GsA bM GsAr cAridekr
eCAwKAewA zhrelAo dKl krl. tArA iSelAn/
e*A, Ar kACAkAiC sb zhr dKl krl.
19
Bu iyhdAr eyAAedr shAy iCeln. pAhAi
edezr jimelA tAr iney inl. ik ptYk
elr jim tAr inet pArl n/ kAr, esKAnkAr
iDbAsIedr elAhAr rT iCl.
20
emAiz kAelbek iheAe,r kACAkAiC jim edebn
bel itit ideyiCeln. esmt tAr pirbArek
es jim edoy heyiCl. kAelebr elAekr
nAekr itn pu^ek esKAn eTek tAiey
ideyiCl.
11

ibcArk%R] ge,r ibbr, 1:21-2:7

236

ibAmIenr elAekedr ejrzAelem bsbAs


es jAygAr knAnIyedr tAiey edy in. sutrAM
ibAmIn pirbAregAI iybUxIyedr ejrzAelm tAr knAnIyedr meDY bAs krt.
33
eCe eyet ejAr kerin. tA Ajo ejrzAelem
nAil pirbAregAIo qb-ezmz bM qbiybUxIyrA ibAmIenr elAekedr se bsbAs kreC. nAetr eTek elAkedr sirey edy in. tA nAilr
elAekrA sb zher elAkedr se bsbAs kret
eyAexePr elAekr !beTl dKl krl
lAgl. knAnIyr nAilr elAekedr *ItdAs
22-23
eyAexePr pirbAregAIr elAekrA !beTl iheseb eTek egl.
34
zhr A*m, kret egl. :Aeg !beTelr nAm
emArIy elAekr dAn pirbAregAIr elAekedr
iCl lUs. Bu eyAexePr pirbAregAIr elAkedr pAhAI edez bAs kret bADY krl. dAn
shAy iCeln. tAr eyAexePr pirbAerr keykjn pirbAregAIr sb elAekrA pAhAI jAygAy
crek qbeTl zhrwA ikBAeb dKl kr eyet bsbAs kret bADY hl/ kAr, emArIyr tAedr
pAer tA edKbAr j pAWAelA. 24 crr yKn ptYkAy enem es bAs kret idl n. 35emArIyr
!beTl zhrw K<uiwey-K<uiwey edKiCl tKn tAr iWk krl ey tArA ehrs pbRtz]e/ yAelAen bM
esKAn eTek kiw elAkek ebirey Aset edKl. zAla b Iem TAkeb. prbt$ I kAel eyAexePr
tAr elAkiwek bll/ "zher eFAkAr pTw pirbAregAI zi)zAlI hey Wl. tKn tAr
AmAedr edKAo. AmrA zhr A*m, krb/ ik emArIyedr *ItdAs ker rAKl. 36emArIyedr edz
&uim AmAedr sAhAyY krel etAmAek Amr ikC *bbAm igirpT eTek esl py$ bM oper
krb n.
eslAek CAiey pAhAi edz AeC.
25
elAkiw zher ebezr pT ediKey idl.
ebAKIem BU r dU t
eyAexePr elAekr trbAir idey !beTlbAsIedr
htY krl. ik sAhAyYkArI elAkiwek tAr
Bur dUt iglagl zhr eTek ebAKIm zher
ikC krl n. elAkiwr pirbAreko ikC krl n.
igeyiCeln. SAeylbAsIedr kAeC dUt Bur
tAedr eCe idl yAet tAr eyKAen Kuiz esKAen kiw bAt$A ZineyiCeln. bAt$Aiw iCl rkm "Aim
eyet pAer. 26elAkiw tKn ih%Iyedr edez cel etAmAedr imzr eTek iney esiC. Aim etAmAedr
egl bM esKAen kiw zhr qtir krl. zherr pU b R p u r xedr kAeC ey jimjAy g Ar itit
ideyiClAm esKAen Aim etAmAedr iney esiC.
nAm idl lUs. Ajo es zhriw AeC.
Aim beliClAm/ Aim kKn etAmAedr kAeC
A pirbAregAIr se knAnIye dr y
u
ci)B krb n. 2ik tA bel etAmr b
27
knAnIyr qbzAn/ tAnk/ edAr/ iyibLym/ es edezr elAekedr se kKno ekAn ci) kreb
migeA bM edr cArpAezr eCAweCAw zhrelAet n. tAedr !tir smS ebdI etAmAedr eBe ePlet
bAs krt. mn>izr pirbAregAIr elAekr heb. kT Aim etAmAedr Aeg beliC. ik
knAnIyedr sb jAyg eTek sirey idet pAerin etAmrA AmAr kT ezAn in. etAmrA kerC ik
3
bel tAr esKAen TAket eperiCl. tAr esKAn
"Kn Aim etAmAedr bliC/ 'Aim jAygA
28
eTek cel eyet cAy in. prbtI$ kAel S AeylIyr eTek A elAekedr Ar tAiey edb n. r
zi)zAlI hey Wel tAr knAnIyedr *ItdAs etAmAedr kAeC smsAr s]iX kreb. r etAmAedr
ker rAeK. tAr smS knAnIyedr edz eCe eyet kAeC kw P<Aedr mt heb. tAedr sb A
edbtArA etAmAedr kAeC P<Ad hey dAAeb.
bADY kret pArl n.
29
4
Piym pirbAregAIek ineyo k bYApAr
S AeylbAsIedr kAeC Bur dUt bAt$A eGAx,A
GewiCl. egxer TAkt knAnIyr. Piym egAIr krAr pr tAr skel cSVer k<Adl. 5 ey jAygAy
elAekr knAnIyedr edz eTek tAiey edy in. tAr k<AdiCl es jAygAr nAm idl ebAKIm. ebAKIem
tA tAr egxer Piymedr se bsbAs kret tAr Buur ee enk ikC bil sgR krl.
TAkl.
30
Aedz mA o prAjy
sbUlUn spek$o es k kT. ikwaerA,
6
Ar nhelAl zher ikC knAnIy bAs krt. sbUlUn
iyehAzUy tAedr ey yAr inejr jAygAy cel
tAedr esKAn eTek tAiey edy in. tArA sbUlUenr eyet beliCeln. esmt etYk pirbAr inejr
se TAkt. teb tAr edr *ItdAs hey TAkt. inejr jimr sImAr meDY bsbAs kret egl.
31
Aezr pirbAregAIr e(e^o k Gwn 7iyehAzUy ytidn eb<eciCeln ttidn S AeylbAsIr
GewiCl. tAr A jAitr elAkedr eOA/ Bur esb keriCl. iyehAzUeyr m]&uYr pr ey
sIedAn/ hlb/ kaxIb/ ehlab/ PIk bM rehAb bIe,r eb<eciCeln tAedr jIbnkAel tAr smAen
zhr eTek tAiey edy in. 32Aezerr elAekr Bur esb keriCl. SAeyelr elAekedr j
21

ibcArk%R] ge,r ibbr, 2:8-3:10

237
Bu y ikC mh kAj keriCeln/ sb bIe,r
t edeKiCeln. 8 nUenr pu^ Bur esbk iyehAzUy
110 bCr by es mAr egeln. 9SAeylbAsIr
iyehAzUyek tAr inejr jim gAz pbRetr %er
Piyemr pAhAI el it-ehres kbr idl.
10
spU,R jiw mAr yAbAr pr prbtI$ j
ebe Wl. tArA Bu ek jAnt n. Bu
S AeylbAsIedr je ik kereCn tAr essb jAnt
n. 11tA tAr m kAj kret Zr krl bM
bAelr mUi%$r pUj kret lAgl. tAr essb kAj
keriCl eyel Bur Ar m iheseb ibebict
iCl. 12Bu SAeylbAsIedr imzr edz eTek ebr
ker eniCeln. edr pUbR pr
u exr Bur esbA krt.
ik Kn tAr Buek tYAg krl. tAedr cAirDAer
bsbAskArI elAekrA mUi%$r pUj kret Zr krl.
kAre, Bu *u heln. 13SAeyelr elAekr
Buek tYAg ker bAl o XAerAtek pUjkret
lAgl.
14
Bu S AeylIyedr pr *u iCeln tA itin
SAeylbAsIedr zedr Ar A*A het ideln.
zr S AeylbAsIedr A*m krel bM tAedr
iDkAerr sbikC iney inl. Bu tAedr
S AeylbAsIedr prAS kret ideln yAr inejedr
r( kret smTR iCl. 15yKn SAeylIyr yu
krt tAr eher eyt. kAr, Bu tAedr idek iCeln
n. itin etA tAedr inexD ker beliCeln ey
tAedr iGer ey sb mAnux reyeC tAedr edbtAedr
pUjA krel tAr eher yAeb. r Pel S AeylIyedr
crm d$z hl.
16
tKn Bu keykjn ent iWk kreln. edr
blA ht ibcArk. zr yAr SAeylbAsIedr
A*m bM luw kret tAedr hAt eTek r
tAedr r( kretA. 17ik tAr ibcArkedr
kT kAen int n. tAr Bur it ibV S iCl n
bM A edbtAedr pUjA kretA. yido tAedr
pUbRpurexr Bur A| bM ined$z pAln krt/
ik Kn tAr icer ibmuK hey egl. tArA
Buek mAnet cAl n.
18
bArbAr SAeyelr zr tAedr (it sADn
krt. Ar tA SAeylIyr sAhAeyYr j ATRn
krt. etYkbAr Bu tAedr d$zAy kX epey
tAedr b< AcAenAr je kjn ker ibcArk
pAiWeyiCeln. itin sbsmey sb ibcArekr
shAy iCeln. etYkbAr edr sAhAeyY
S AeylIyr r( ept. 19ik ibcArk mAr egel
tAr AbAr tAedr purAen peT iPer igey pAp
krt bM mUi%$ pUjAy emet Wt. tAr BIx,
kerAK iCl bM tAr pAepr pT tYAg kret
SVIkAr krl. tAr tAedr pUbRpurxedr eTeko
KArAp Acr, krt.

tA Bu S AeylIyedr opr *u heln. itin


bleln/ " edezr pUbRpurxedr se Aim ey
ci) keriClAm r t eBeeC. tAr AmAr kT
ezAen in. 21tA Aim Ar A jAitek hAirey
SAeylIyedr pT pirAr krb n. sb ibedzI
jAit iyehAzUyr m]&uYr smeyo edez bsbAs
krt. Aim tAedr edez TAket edb.
22
S AeylIyedr prI(A krAr j Aim jAitedr
kAej lAgAb. Aim edKb S Aeyelr elAekrA tAedr
pUbRpurxedr metA Bur A|A mAen ik n. 23es
kTAmt Bu SAeyel A jAitr elAkedr
TAket ideln. itin tAedr edz eTek se se
cel eyet bADY kreln n. itin iyehAzU y r
!sbAihnIek z dmn kret sAhAyY kreln n.
1-2
Bu SAeyl eTek A jAitr smS
elAekedr sirey ideln n. itin S AeylIyedr
prI( kret ecey i Celn. smy / ekAn
SAeylbAsI knAn edz dKl kret ekAn yu kerin.
Bu edez A ibedzIedr TAket numit
ideyiCeln. :yAr knAn dKelr yuilet BAg
eny in es SAeylbAsIedr itin ekmn ker yu
kret hy iz(A edbAr j rkm bYbS
keriCeln. edez itin eysb jAitek TAket
ideyiCeln tAedr meDY iCl 3pelXIy sdAeyr
p<Acjn zAsk/ smS knAnjAit/ sIedAnIy elAekrA
bM ihbbIy elAekrA TAkt bAla-heR, pbRt eTek
elebA-hmAt py$ CAenA ilbAenAenr pbRtilet.
4
SAeylbAsIedr prI(A krAr j Bu tAedr
TAket ideyiCeln. tAr tAr Aedz pAln ker
ik n itin t edKet eceyiCeln. emAizr mADYem
Bu essb A|A tAedr pUbRpurxedr ideyiCeln.
5
SAeyelr elAekr knAnIy/ ih%Iy/ pirxIy/
ihbbIy/ iybUxIy bM emArIyedr se pAzApAiz
bAs krt. 6tAr sb sdAeyr emeyedr ibey
krt. tAedr emeyr tAedr eCeledr ibey kret
Zr krl. S A ey l Iy r sm S elAekedr
edbtAedr pUjA kret Zr krl.
20

Tm ibcArk nIeyl

Bur #iXet SAeyelr elAekr m kAj


keriCl. tAr Bu/ tAedr Vrek Buel igey bAl
bM Aezrr mUi%$r pUjA keriCl. 8Bu tAedr
opr *u heln. itin rAm nhriyemr rAj
kUzn-irizyATiymek SAeylIyedr hAirey tAedr
zAsn krbAr j pAiWey iCeln. SAeylIyr Aw
bCr es rAjAr DIen iCl. 9ik SAeylIyr
Bur kAeC sAhAeyYr j k<Adl. tKn Bu kAelebr
kin At knesr pu^ nIeylek tAedr r(Ar
j pAWAeln. nIeyl SAeylIyedr r(
kreln. 10Bur A nIeyelr opr l. itin
7

ibcArk%R] ge,r ibbr, 3:11-4:6

238

SAeylIyedr ibcArk heln. yue tAedr en


ideln. Bur sAhAeyY nIeyl rAemr rAj
kUznirizyATiymek prAijt kreln. 11rpr 40
bCr Der edez zAi bjAy iCl. bS iCl
knesr pu^ nIeyelr m]&uY py$.
ibcArk hd
AbAr SAeyelr elAekr essb kAj krl
y Bur ibebcny m. esje itin emAyAebr
rAj eAnek SAeylIyedr prAijt krbAr j
zi) ideln. 13e An eAn bM mAelk
sdAeyr elAekedr kAC eTek sAhAyY epl. tAedr
iney eAn SAeylIyedr A*m, krl. eAn
tAedr hAirey 'eKjur gAeCr zhr b ejirekA eTek
tAiey idl. 14emAyAebr rAj eAn 18 bCr Der
SAeylIyedr zAsn keriCl.
15
SAeylIyr Bur kAeC ek<ed pl. itin
tKn tAedr b<AcAenAr j hd nAem kjn elAkek
pAWAeln. hd iCl b<AhAit. tAr iptAr nAm iCl
egr/ ibAmIn bMzIy elAk. S A ey l bAsIr
emAyAebr rAj eAnek phAr edbAr j hd ek
pAWAeln. 16hd inejr j kiw trbAir qtrI
krl. trbAiriwr idek DAr iCl Ar esw iCl
Ay 18 i lV. hd trbAiriw fAnidekr
ret eb<eD tAr epAzAekr nIec luikey rAKl.
17
tArpr es emAyAebr rAj eAenr kAeC es
phAr idl. eAn iCl emAwAesAw elAk. 18phAr
edbAr pr hd ser elAekedr bAI pAiWey idl.
r phAr bey iney tAr se esiCl. 19tAr
rAjAr AsAd eCe cel egl. hd iglagl zher
izlA mUi%$elAr kAC eTek iPer es eAnek
bll/ "rAj etAmAr j kw egApn Kbr AeC.
rAj bll cp. tArpr es Gr eTek B]tYedr
sirey idl. 20hd rAj eAenr kAeC esiCl.
eAn tKn IkAlIn AsAedr <ctlAr kw
Ger ekbAer k.
tArpr hd rAjAek bll/ "etAmAr j Verr
kw bAt$ AeC. Zen rAj isMhAsn eTek
eW hedr kAC eG<ex dAl. 21Ar iWk
smy hd b<A hAt idey fAn r eTek trbAir ebr
ker rAjAr epew ib<iDey idl. 22rAjAr epewr eBtr
trbAirr b<Aw Z Fek egl. rAjAr cibRet esw
puerApuir Fek egl. hd rAjAr epew trbAirwA
ereK idl. trbAir ib hey rAj eAn mltYAegr
pr iny hAirey ePll bM ml ingRt hel.
23
hd Gr eTek ebirey drj b ker idl.
24
hd cel yAbAr pr B]tYrA iPer elA. tAr
edKl Gerr drj b . tA tArA inejr blAbil
krl/ "rAj iny Gerr meDY mlmU^ tYAg
kreCn. 25tAr enk(, ep( krl. ik
12

rAj perr Gerr drj Kuleln n. bM ezx


py$ tAr By epey egl. cAib iney tAr drj
Kuel edKl rAj emeJr pr mer pe reyeCn.
26
B] etYrA yKn rAjAr j ep(A kriCl/ tKn
hd pAiley yAbAr yeTX smy epeyiCl. es
mUi%$elAr pAz idey eyet eyet isyIrAr idek
pAiley egl. 27es isyIrAy ep<QeC Piyemr pAhAI
el igey iz[ bAjAl. SAeylbAsIr iz[Ar
z Zen pAhA eTek enem l. hd tAedr
en idiCl. 28hd bll/ "AmAek nusr, kr?
Bu AmAedr z emAyAebr elAekedr prAijt
kret zi) ideyeCn.
tA S AeylbAsIrA hd ek nusr, krl. tAr
essb jAyg dKl krl eyKAn eTek shej
yRn ndI eprenA yAy. essb jAygA emAyAebr
idek igeyeC. tAr kAek yRn ndI eperAet idl
n. 29tAr emAyAebr 10/000 sAhsI o zi)zAlI
elAkek htY krl. tAedr ek pAlAet pAer in.
30
esidn eTek S AeylIyr emAyAebr elAkedr zAsn
kret lAgl. es edez 80 bCr zAi iCl.
ibcArk zmg
a r
hedr pr Aro kjn elAk SAeylbAsIedr b<AiceyiCl. tAr nAm nAetr pu^ zmagr.
zmagr kw gr tAAenAr lAiW idey 600 jn
pelXIyek htYA keriCl.
31

mihl ibcArk debArA


hedr m]&uYr pr/ elAekr AbAr ey sb kAj
Bur ibebcnAy m tA krelA. 2tA Bu
knAenr rAj yAbIenr kAeC S AeylIyedr prAijt
het ideln. yAbIn herAz zher rAj krt. tAr
!sbAihnIr DAn iCl sIxr. sIxr herAz
hAegAiym zher bAs krt. 3 sIxrAr 900 elAhAr
rT iCl. sIxr 20 bCr SAeylbAsIedr opr
tY inur iCl bM es tAedr pIn keriCl.
r Pel tAr sAhAeyYr jnY Bur kAeC ATRRn
krl.
4
debAr nAemr kjn BAbbAidnI iCeln. tAr
SVAmIr nAm iCl lIedAt. es smy debAr
SAeyelr ibcAr kretn. 5 kidn debAr eKjur
gAeCr nIec bes iCeln. eKjur gAeCr nAm
debArAr eKjur gAC. SAeyelr elAekrA tAr kAeC
l. sIxrAek iney ik kr yAy es ibxey tAr
tAr prAmzR cAl. debArAr eKjur gACiw iCl
Piyemr pAhAi el rAm Ar !beTl zherr
mAJKAen. 6 debAr bArk nAemr kjn elAkek
Kbr pAWAeln. itin tAek edK kret bleln.
bArk/ bIenAyemr pu^ TAek nA ilr ekdz zher.
bArk edK kret el debAr tAek bleln/

ibcArk%R] ge,r ibbr, 4:7-5:8

239
"S Aeyelr Bu Vr etAmAek A|A ideCn 'nA il
bM sbUlUn pirbAregAIr 10/000 elAk ejAgA
kr bM tAedr tAebAr pbRet iney yAo. 7rAj
yAbIenr esnApit sIxr yAet etAmAr kAeC Aes
Aim tAr bYbS krb. Aim tAek tAr rT Ar
!sdl iney kIezAn ndIr DAer pAiWey edb. tArpr
etAmAedr kAeC es eher yAeb. bYApAer Aim hb
etAmAedr shAy.
8
bArk debArAek bll/ "Apin AmAr se egel
yAb/ y blebn krb. ik Apin n egel Aimo
yAebA n.
9
debAr bleln/ "Aim iny yAb. ik
etAmAr menABAebr j sIxrAek prAijt krbAr
sAn etAmAr heb n. Bu kjn mihlAek
sIxrAek prAijt krbAr j pAWAebn.
debAr bArekr se ekdz zher egeln.
10
ekdez bArk sbUlUn bM nAil pirbAregAIek
efek 10/000 elAkek jeA ker tAr epCn epCn
eyet bleln. debArAo bArekr se egeln.
11
Kn/ ehbr nAem eknIy sdAeyr kiw elAk
iCl. es eknIyedr tYAg keriCl. :eknIyr
iCl emAizr VZr ehAbebr %rpurx. ehbr ok
gAeCr pAez sAnIm nAem kiw jAygAy bAs krt.
sAnIm ekdz zherr Kub kAeC biSt.
12
sIxrAek kjn Kbr idl/ bIenAyemr pu^
bArk tAebAr pbRet reyeC. 13Kbr Zen sIxr 900
elAhAr rT Ar smS elAekedr iney herAz
hAegAiym zhr eTek kIezAn ndIr idek ron hl.
14
debAr tKn bArkek bleln/ "Aj sIxrAek
prAijt krbAr j Bu etAmAr shAy hebn. Bu
ey itmeDY etAmAr j rAS P<Ak ker ideyeCn
t &uim iny jAenA. tA bArk 10/000 elAk
iney tAebAr pbRt eTek enem l. 15elAkjn iney
bArk bAr sIxrAek A*m, krl. yuer smy
Bu sIxr Ar tAr rT/ elAkjn sbikCr meDY
kw tAlegAl pAikey ideln. elAkjn sb ik
ey kreb buJet pAriCl n. sueyAeg bArk o
tAr !sbAihnI sIxrAr bAihnIek hAirey idl. ik
sIxr rT ePel idey pAey ehew pAiley egl.
16
bArk yu cAiley egl. es Ar tAr !sr rT
Ar bAihnIek herAz hAegAiym py$ tAiey iney
egl. tAr sb elAkek trbAir idey ekew ePll.
kjno eb<ec rl n.
17
ik sIxr pAiley egl. es kw tAbuet
elA. es tAbuet yAeyl nAem kjn SIelAk
bAs krt. tAr SVAmIr nAm iCl ehbr. ehbr iCl
eknIy sdAeyr elAk. tAr pirbAr hAesAerr
rAj yAbIenr se zAiet bsbAs krt. sIxr
yAeyelr tAbur idek Cew yAiCl. 18sIxrek Cew
Aset edeK yAeyl tAr tAbu eTek ebirey tAr

se edK krelA. yAeyl sIxrAek bll/ "Amr


tAbuet Asun. ekAn By en. sIxr yAeyelr
t<Abeu t FkelA. yAeyl kw kV l idey eFek idelA.
19
sIxr bll/ "Aim \At$. dy ker AmAy
k As jl idn. kw cAmAr ebAtel yAeyl
D rAKt. sIxrAek D KAey yAeyl AbAr tAek
kVl idey eFek idl.
20
sIxr yAeylek bll/ "tAbur drjAr pAez
Apin dAiey TAkebn. yid ek ij|As ker/
'eBter ek AeC ik n/ blebn n ek en.
21
ik yAeyl tAbu KAwAenAr kw eg<Aj Ar
kw hA&ui epey egl. tArpr cipcip sIxrAr
kAeC egl. sIxr Kub LA iCl/ tA es Gm
u AiCl.
yAeyl eg<AjwA sIxrAr mATAy hA&ui idey Wek idl.
eg<AjwA tAr mATAr meDY Fek ebirey es mAiwet
Fek egl. sIxr mAr egl.
22
Ar iWk tKn bArk sIxrAr eK<Aej yAeyelr
tAbr
u kAeC elA. yAeyl tAbr
u bAer ebirey bArkek
bll/ "eBter Asun. yAek K<j
u eCn tAek edKAiC.
bArk yAeyelr se eBter l. edKl sIxr
mer mAiwet pe AeC. tAr mATAr eBtr eg<Aj
Fek AeC. 23esidn Vr SAeyelr elAkedr hey
knAnedr rAj yAbInek prAijt kreln.
24
SAeylbAsIr *em AerA zi)zAlI hey WelA
ey py$ nA t knAnedr rAj yAbInek prAijt
krl. ezex tAr yAbInek ibnX krl.
debArAr gAn
eyidn S AeylbAsIr sIxrAek prAijt krelA/
es idn debAr Ar bIenAyemr pu^ bArk
gAniw egeyiCl
2
SAeyelr elAekrA yuer Sit krl. tAr
eSVCAy yue(e^ eyet cAl? Bur nAm D ehAk.
3
rAjAr skel ezAn/ zAsekr mn idey ezAn.
Aim/ Aim Bur ee gAn gAb/ SAeyelr
Vr o Bur ee gAniw gAb.
4
eh Bu/ &uim esyIr eTek esiCel. etAmAr
iByAn edAm edz eTek Zr heyiCl. etAmAr
pdpAet ek<ep eWiCl p]iTbI. AkAz eTek eJAer
b]iX piCl. emeGrA JireyiCl jl.
5
Bu / sIny pbR e tr V e rr sAmen/ Bu/
S Aeyelr Verr sAmen pbRtmAl ek<ep eWiCl?
6
nAetr pu^ zmagr bM yAeyelr smey smS
rAjpT jnmAnbhIn bi,ekr bM piTekr
pT idey yAtAyAt krt.
7
esKAen ekAn qsnY iCl n. debAr ytidn &uim
S Aeyelr m hey AesA in ttidn S Aeyel ekAn
!s iCl nA.
8
Vr n&un entAedr inbRAcn keriCeln. tAr
ngerr ebzAer yue rt iCl. SAeyel 40/000

ibcArk%R] ge,r ibbr, 5:9-6:5

240

qs iCl. tAedr meDY ek kwo FAl TbA


bzR K<uej pAy in.
9
AmAr hdy SAeyelr es esnApitedr se
reyeC. yAr eSVCAy yue igeyiCl. Bur nAm D
ehAk?
10
etAmrA yAr sAd gd$eBr ipeW ce kVelr
ijen bes AeC bM yAr rASAy hAew/ tAr
sVe gAn kr.
11
pZr eyKAen jl pAn ker es ecQbAcAy
Zin r,dAmAmAr mhAsIt Dbin. elAekrA gAy Bur
ibjygIit/ SAeyel tAr !ser jyegQrb gIit
yKn tAr bAihnI ngrAer kereC yu Ar tAedr
ekbl ezAn jy-jykAr.
12
jAegA eh m debAr/ ejeg oeWA/ gAo gAn?
bArk &uimo jAegA? eh bIenAyemr pu^ etAmAr
zidgek bI kerA?
13
tArpr itin SAeyel yAr eb<ec AeC tAedr
zi)mAn elAekedr oper ibjy edn. Bu AmAy
eyAAedr opr zAsn kret ideln.
14
mAelkedr pAhAI edz het Piyemr
elAekr esiCl. eh ibAmIn/ tAr etAmAy o
etAmAr elAekedr bM mAKIr pirbAr eTek As
DY(g,ek nusr keriCl. eh sbUlUn etAmAr
entAr esnApitr d iney esiCl.
15
xAKerr entArA debArAr se iCl. xAKerr
elAekrA bArekr it ibVS iCl. edK/ elAekr
kuckAoyAj ker ptYkAy nAmeC. reb,/ etAmAr
esnAdel cr sAhsI !s AeC.
16
teb ekn etAmAedr emxpAelr AezpAez bes
reyC reb, etAmAr sAhsI esnAr yu spekR
t ic keriCl. tbu ekn tAr bAIet bes
emxpAlekr b<AzIr bAjn ezAen
17
y$n ndIr opAer igilydbAsI tAbuet bes
iCl. bM etAmAr dAn r elAekrA/ ekn jAhAejr
AezpAez besiCl. Aezr egAI sAgerr tIer
inrApd ber menr mtn ker tAbu egeiCl.
18
ik sm S sbU l U n bAsI/ n A il iDbAsI
pAhAer gAey jIbenr bAjI ereK etYek
mhAsMAem emetiCl.
19
knAenr rAjAr yue eln/ tAnk zher
migeAr jelr DAer yu cll/ tbu ekAn spd n
iney tAr Ger iPreln.
20
AkAezr yt tAr/ inj inj pT het
emetiCl yue esidn sIxrAr ibre.
21
AcIn kAelr kIzn ndI sIxrr !sbAihnIek
BAisey iney igeyiCl. eh AmAr A A/ zi)r
se ebirey s.
22
V (uerr AGAet mAiw ek<ep oeW. sIxrAr
prA*mI Vr sb Cew yAo/ Cew yAo.
23
Bur dUt bll/ "emerAs zhrek iBzAp

dAo. tAr zhrbAsIedr iBzAp dAo? kAr tAr


!sbAihnI iney Buek sAhAyY kret Aesin.
24
eknIy ehberr p I yAeyl
tAr nAm. sebAR %m
mhIysI nArI/ ,Am tAer ,Am.
25
sIxr cAl jl; jl ny/ yAeyl tAek eDr
pA^ igey idl. rAjAr pe( mAnAy etmn pA^.
tAet (Ir nnI sAijey idl yAeyl.
26
yAeyl tAr hAt bAAelA/ tAbu KAwAenAr eg<Aj
hAet epelA. fAn hAt bAAel kmRkAerr hA&ui
eW elA. tArpr es sIxrAr mSek AGAt hAnl.
es hA&uir AGAet tAr kpAelr pAezr mDY
idey kw iC@ krl.
27
yAeyelr pAey mAT ej idey pe egl.
sIxr BUtlzAiyt hey m]&uYr ekAel Fel pl
k crm ibpyRy?
28
sIxrAr mA jAnAlA eTek <ik edy. sIxrAr
mA pd$ sirey tAkAy Ar k<Aed/ "sIxrAr rT iPret
edrI ker ekn ekn Aim Kn biD tAr mAlgAIr
z ZniC n
29
tAr |AbtI dAsI %r idl/ bYAkul mAeyr
edK gRit.
30
dAsIiw bll/ "Aim init tAr yue ijeteC/
bM Kn tAr tAedr luewr cr @bYsAmI
inejedr meDY BAg kreC. etYk !s eneb
kiw ker rm,I bM ibjyI sIxr hyetA prbAr
j -kiw r[In suetAr kAj kr epAzAk pAeb.
31
oegA Bu/ eyn BAeb mer etAmAr zrA?
yAr etAmAy BAlbAes tAr eyn BAt sUys
R m zi)
j$n ker?
BAeb 40 bCr es edez zAi ibrAj kriCl.
imidyn Iye dr se S Aeyl
Iye dr y
u
AbAr SAeylbAsIrA pAp kem$ emet Wl.
tA sAt bCr Der Bu imidynedr shAy hey
reln yAet tAr SAeylIyedr dimey rAKet
pAer.
2
imidy n sdAey r elAekr iCl BIx,
zi)zAlI. S AeylbAsIedr opr tAr ebz tYAcAr
krt. tA S AeylIyr pbRetr nAn egApn jAygAy
luikey TAkt. esKAen KAbAr dAbAr luikey rAKt.
essb jAyg K<uej pAoy Kub z) iCl. 3tAr ey
rkm sAbDAn hey igeyiCl tAr kAr, imidynIy
bM mAelkIy sdAeyr elAekr pUbRedz eTek
sbsmy A*m, kretA bM tAedr Psl nX
kretA. 4A*m,kArIr SAeylIyedr ibre yu
izibr egeiCl. tAr enk dUer GsA zhr py$
SAeylIyedr smS zs nX ker ideyiCl. tAr
SAeylIyedr KAbAr metA ikC bizX rAKl n.
tAr tAedr emx/ gr/ gAD sbo eke iney
igeyiCl. 5imidynIr oedr edez tAbu egeiCl

ibcArk%R] ge,r ibbr, 6:6-26

241
bM se eniCl pirbAerr elAkjn/ jIbj.
ppAelr J<Aekr metA ,it mAnux tAr bM
tAedr An ewr sMKYA egA, sb iCl. edzwAek
or ekbAer CArKAr ker idl. 6 imidynIedr
tYAcAer SAeylIyr ekbAer in>SV hey egl.
tA tAr Bur dy pAbAr je ek<ed Akul hey
Wl.
7
imidyenr elAekr tYAcAer emet eWiCl.
es je SAeylIyr Bur k]pAr je ek<ed
Akul hey Wl. 8 tA Bu tAedr kAeC kjn
BAbbAdIek pAWAeln. BAbbAdI SAeylbAsIedr
bleln/ "Bu/ SAeyelr Vr ik beln t ezAn.
itin beleCn/ 'imzer etAmr *ItdAs iCel. Aim
etAmAedr mu) ker es edz eTek iney esiC.
9
Aim etAmAedr imzerr bM yAr etAmAedr
iny$Atn kereC/ tAedr skelr hAt eTek r(
keriC. Aim AbAr es elAekedr tAiey ebr
ker ideyiC bM tAedr edz etAmAedr ideyiC.
10
tArpr Aim etAmAedr beliClAm/ 'Aim
etAmAedr Bu Vr. etAmr emArIyedr edez
bsbAs kreb bew/ ik kKn etAmr tAedr
mUi%$r pUjA kreb n. ik etAmr AmAr kT
ezAenAin.
Bu r dU t igideyA n dznR kreln
es smy/ Bur dUt kjn elAekr kAeC
eln. tAr nAm iCl igideyAn. Bur dUt P
nAmk kiw jAygAy kiw ok gAeCr nIec bseln.
ok gACw iCl eyAyAz nAem kjn elAekr. eyAyAz/
igideyAenr iptA/ bIeyxIy bMezr elAk iCeln.
igideyAn kiw @A( mAbAr jAygAy ikC gm
mAA kriCeln. Bur dUt igideyAenr kAeC
bseln. igideyAn luikeyiCeln yAet imidynr
tAek edKet n pAy. 12Bur dUt igideyAenr sAmen
edK idey tAek bleln/ "eh mhAqsink Bu etAmAr
shAy?
13
igideyAn bleln/ "mhAzy ApnAek kw kT
blb. Bu yid sitY AmAedr shAy/ tAhel t
>K kX ekn Aim ZeniC AmAedr pUbRpurxedr
je itin enk Ay$Y kAj keriCeln. tAr
beliCeln ey Bu tAedr imzr eTek sirey
eniCeln. ik itin AmAedr eCe cel egeCn.
ekblmA^ Bur je imidyn
r AmAedr prAijt
kret epereC.
14
Bu igideyAenr idek iPer bleln/ "etAmAr
inejr zi)ek kAej lAgAo. yAo/ imidyn
edr hAt
eTek SAeylbAsIedr r(A kerA. kAej Aim
etAmAek pAWAiC?
15
igideyAn bll/ "(mA krebn. ik ker Aim
SAeylek r(A krb mn>iz pirbAregAIr meDY
11

AmAr pirbAr heC sbecey bRl. tACA


pirbAer Aim sbecey eCAw.
16
Bu bleln/ "Aim etAmAr se AiC? sutrAM
imidynedr &uim shej prAijt kret pAreb?
t shj ey/ men heb &uim eyn ZDu kjenr
se yu krC.
17
tKn igideyAn Buek bll/ "yid Apin sitY
AmAr opr s hn tAhel Apin ey SVyM Bu
tAr kw mA, idn. 18dyA ker kw ep(
krn. Aim iPer n As pyR eyn cel yAebn
n. Aim ApnAr j !neb Anet yAiC. es
!neb ApnAr kAeC inebdn krb. Apin dy
ker numit idn.
Bu bleln/ "Aim etAmAr iPer As pyR
ep(A krebA.
19
igideyAn eBter igey kiw kic p<AW grm
jel ePAwAelA. tACA es Ay 20 pA myd
idey KAimribhIn riw !tir krelA. tArpr mAMsw
es kw Juiet Ar eJAlw kwA pAe^ rAKelA.
es mAMs/ eJAl Ar riw iney ok gAeCr nIec
Buek pirebzn krl.
20
Bur dUt igideyAnek bleln/ "mAMs/ riw
KAen pATerr opr rAeKA. eJAlw eFel dAo.
igideyAn tA krelA.
21
Bur dUetr hAet kiw Ci iCl. mAMs Ar
riwr opr CiwAr fg eCAyAet pATr eTek An
iCwek ebrl. mAMs/ riw ekbAer pue egl. tArpr
Bur dUt ekATAy imiley egeln.
22
tKn igideyAn bJu et pAreln ey itin t(,
Bur dUetr se kT bliCeln. igideyAn ecicey
Wl/ "sbz
R i)mAn Bu ? Aim Bur dUtek mueKAmuiK
edeKiC?
23
Bu bleln/ "zA ho? r je By epey
n/ &uim mreb n?
24
t>pr igideyAn es jAygAy Bur pAsnr
je kiw ebdI qtrI kreln. es ebdIr nAm
ideln/ ''Bu zAi. P zher es ebdI Ajo
reyeC. KAen bIeyxIyedr bMezr elAekr
bsbAs ker.
igideyA n bAelr ebdI eBe ePleln
es rAe^ Bu igideyAnek bleln/ "etAmAr
iptAr kw sAt bCerr ebz z)smTR xA AeC/
tAek se nAo. bAelr mUi%$ pUjAr je kiw
ebdI AeC/ eyw etAmAr iptA qtir keriCeln.
ebdIr pAez kw kAeWr K<iu w reyeC. K<iu ww AezrAr
mUi%$ek pUjA krAr je. bAr xAiwek kAej
lAgo/ yAet es bAelr ebdI/ AezrAr K<iu w eBe
ePlet pAer. 26BAAr pr etAmAedr Bu Verr
je pyu) ebdI !tir kerA. <c jAygAet
25

ibcArk%R] ge,r ibbr, 6:27-7:5

242

esw !tir kerA. tArpr ebdIet xAiwek


bil idey puiey dAo. AlenAr j AezrAr
K<uiwwAek bYbhAr kerA.
27
igideyAn Bur kTAmetA dz jn B]tY iney
kAjiw kreln. ik tAr men By hl ey/ bAir
elAekrA Ar zherr sbA tAr kA edeK ePleb.
Tc Bur ined$z tAek pAln kret heb. kAjw
itin idenr eblAy ny/ rAi^et kreln.
28
pridn skAel zherr elAekr Gum eTek eW
edKl/ bAelr ebdIw ezx hey egeC. tAr wAo
edKl ey/ AezrAr K<iu wo ekew ePl heyeC. bAelr
ebdIr pAez iCl es K<uiw. esse tAr edKelA
igideyAenr !tir es ebdIw. ebdIr pr bil
edoy xAiwo tAedr ecAeK pelA.
29
elAekr -or idek tAikey ij|As krl/
"ek AmAedr ebdIw eBeeC ek AezrAr K<uiw
ekeweC ek nUtn ebdIwAy xA bil ideyeC
rkm nAn tAr inejedr meDY kret TAkl.
kjn bll/ ''eyAyAezr pu^ igideyAn sb
kereC.
30
tAr eyAyAezr kAeC l. tAr tAek bll/
"etAmAr pu^ek iney esA. es bAelr ebdI eBeeC.
es ebdIr pAez AezrAr K<uiw es ekew ePeleC.
tAr mr, ek eWkAet pAreb n. tAek mret
heb.
31
iGer TAk elAekedr sAmen eyAyAz bll/
"etAmr ik bAelr p( inet yAC etAmr ik
bAlek r( kret yAC yid ek tAr p( nAo
tAhel kAl skAelr meDY tAek mret heb. bAl
yid sitY edbtA hy tAhel ey tAr ebdI eBeeC
tAr ibre es inejek r(A krk. 32eyAyAz
bll/ "yid igideyAn bAelr ebdI eBe TAek teb
bAl tAr se ibbAd krk. esidn eTek eyAyAz
igideyAenr kw n&un nAm ideln. iyrbbAl heC
es n&un nAm.
igideyA enr hAet imidyn Iye dr prAjy
imidynIy/ mAelkIy bM pUbRedezr A
elAekr kse imel SAeylIyedr ibre yu
kret egl. y$n ndI epirey tAr iyixeyl
ptYkAy izibr gAl. 34Bur A igideyAenr
opr Br kreln. itin tAek c zi) ideln.
igideyAn bIeyxIy pirbArek AhbAn krAr j
iz[ bAjAl. 35mn>iz pirbAregAIr skelr kAeC
es bAt$AbAhk pAWAl. bAt$AbAhekrA tAedr SzS
iney yuer j !tir het bll. tACA igideyAn
Aezr/ sbUlUn Ar nAil pirbAregAIr kAeCo
bAt$AbAhk pAWAeln. kT bAt$AbAhekr tAedr
blel tArAo igideyAn o tAr sIedr se edK
krelA.
33

36

tKn igideyAn Vrek bll/ "Apin AmAek


sAhAyY krebn beliCeln yAet S AeylbAsIr r(
pAy. kT ey sitY t mA, krn. 37ey jAygAy
zs JAA hy esKAen Aim kw emexr CAl
ereK edb. yid ediK sb jAygA ZkenA Tc es
emexr CAel izizr peeC tAhel buJb Apin
AmAek idey SAeyl r( krebn. rkm kTA
etA Apin beliCeln.
38
iWk es rkm Gwl. pridn Kub eBAer igideyAn
Gum eTek eW emexr CAl inMe inel CAl eTek
k bAiw Bit$ jl ebr hl.
39
igideyAn Vrek bll/ "eh Bu AmAr it
*u hebn n. Aim ApnAr kAeC ZDu Ar kiw
ijins cAb. emexr CAl iney Ar kbAr ApnAek
prI( kret idn. bAer CAlw eyn Zikey yAy
Ar cAiridekr mAiw eyn izizer iBej TAek.
40
esidn rAe^ Vr es rkm kreln. emexr
CAlwA ZDu Zikey egelA Ar cArpAezr smS
mAiw izizer izizer eBj eBj hey rl.

eBAreblA iyrbbAl :igideyAn tAr elAkjn


iney hAerAd J,RAr kAeC izibr SApn kreln.
imideyAenr elAekr emAir pbRetr nIec ptYkAy
tAbu KAwAl. jAygAw iCl igideyAnedr iziberr
%r idek.
2
tKn Bu igideyAnek bleln/ "imidyenr
elAkedr hArAbAr j Aim etAmAr elAekedr
sAhAyY kret yAiC. ik kAejr pe(etAmAr
elAkjn enk ebiz. SAeylIyro AmAek Buel
TAkuk/ Ar bA ker bluk ey/ tAr inejrA
inejedr b<AiceyeC t Aim cA n. 3es je
Kn tAedr kAeC jAiney dAo/ 'ey BI&u es igilyd
pbRt eTek cel eyet pAer. es bAi iPer eyet
pAer.
tKn 22/000 elAk igideyAnek ePel ereK Ger
iPer igeyiCl. 10/000 elAk b tKno eTek
egl.
4
tArpr Bu igideyAnek bleln/ "tbo
u etAmAr
se enk ebiz elAk reyeC. tAedr jelr idek
iney yAo/ etAmAr hey Aim esKAen tAedr prI(A
krb. Aim yKn blb/ ' elAkw etAmAr se
yAeb/ tKn es yAeb. AbAr yKn blb/ ' elAkw
yAeb n/ tKn es yAeb n.
5
esmetA igideyAn elAkelAek jelr idek
iney egeln. es jelr kAeC Bu igideyAnek
bleln/ "BAeb elAkelAek AlAd AlAd
kerA yAr kukuerr metA ijB idey ckacka ker
jl pAn kreb tAr heb k egAI/ Ar yAr
mAT nIc ker jl pAn kreb tAr heb kiw
egAI.

ibcArk%R] ge,r ibbr, 7:6-8:2

243
6

itnezA jn elAk hAt idey mueKr kAeC jl


iney kukuerr mt ck a ck a ker jl pAn krl. Ar
pAn krl mAT ehw ker. 7Bu igideyAnek bleln/
"imidynIyedr prAijt kret Aim 300 jn
elAkek kAej lAgAeb yAr kukuerr mt ckacka
ker jl pAn keriCl. Aim tAedr ArA S Aeylek
r( krb. bAik elAekr bAi cel yAk.
8
esmet igideyAn 300 jn elAkek inejr
kAeC ereK bAd bAik SAeylIyedr bAi pAiWey
ideln. es 300 jn elAk yAr bAi iPer yAiCl
es sb elAekedr srbrAhk]t ijinsp^ bM
iz[AelA ereK idl.
imidyenr elAekr igideyAenr tAbur nIec
ptYkAy tAbu egeiCl. 9 rAe^ Bu igideyAenr
se kT bleln. itin bleln/ "oeW? Aim
etAmAek imidyn !sbAihnIek prAijt kret
edebA. tAedr tAbur idek enem yAo. 10yid k
eyet By pAo tAhel etAmAr B]tY PurAek se
nAo. 11imidynedr iziberr elAekr ik sb bleC
etAmr tA Zneb. sb ezAnAr pr etAmrA A*m,
kret Ar By pAeb n.
tA igideyAn Ar tAr B]tY Pur zpe(r
iziberr ekbAer sImAnAr idek cel egeln.
12
imidyn/ mAelk Ar pUbR edezr elAekrA es
ptYkAy tAbu ePll. t elAkjn ey edeK men
ehAt ppAelr J<Ak. Ar tAedr t w ey men
ehAt tAr eyn smue@r DAerr sMKY bAilr k,.
13
igideyAn z iziber eln. itin Znet
epeln kjn bYi) tAr buek kw SVer kT
bleC. elAkw bleC/ "Aim SV edKlAm kw
egAl riw imidynedr tAbur opr enem es t
ejAer DAO idl ey tAbu ew igey DUelAy luiwey
egl.
14
buiw SVer TR buJet pArl. es bll/
"etAmAr SVer kiw TR hy. SViw heC
SAeyelr es purxiwek iney. tAr nAm eyAyAezr
pu^ igideyAn. TRA imidyenr !sbAihnIek
prAijt krAr j Vr igideyAnek pAiWeyeCn.
15
igideyAn tAedr SV iney kTAbAt$ Znel
Verr ee mATA nuey ,Am jAnAeln. tArpr
SAeylIyedr tAbuet iPer igey tAedr bleln/
"oW? imidynedr prAijt kret Bu mAedr
sAhAyY krebn. 16igideyAn 300 jn elAkek itniw
del BAg ker ideln. etYkek kiw ker iz[A
Ar KAil Gw ideln. Gewr meDY iCl kw ker
l mzAl. 17tArpr igideyAn bleln/ "etAmr
AmAek l(Y kreb. Aim y kir etAmr tA
kreb. etAmr AmAr epCen epCen z-iziberr
sImAnAr kAeC cel Aseb. oKAen igey Aim y
krb etAmro iWk tA kreb. 18z izibrelA

etAmr iGer ePleb. AmAr se yAr AeC tAedr


iney Amr iz[ bAjAb. tKn etAmrAo iz[
bAjAeb. tArpr ickAr ker bel Web 'jy Bur
j o igideyAenr j?
19
igideyAn 100 jn elAk iney z iziberr
sImAnAy ep<QCeln. oKAen hrIedr pAl ezx hbAr
se se tAr es pl. rAi^r mAJAmAiJ
pAhArAdAirr smy tAr hAn idl. igideyAn o tAr
elAekrA iz[ bAjAbAr pr GwelA eBe ePll.
20
tArpr igideyAenr itniw bAihnIr skel iz[A
bAijey idey Gwil eBe idelA. elAekr b<AhAet
mzlelA Ar fAnhAet iz[A DeriCl. iz[A
bAjAet bAjAet tAr Dbin idl "Bur trbAir/
igideyAenr trbAir?
21
igideyAenr elAekrA eyKAen iCl esKAen
rl. ik tAbr
u eBter imidye nr elAekr ickAr
kret kret pAlAet lAgl. 22yKn 300 jn elAk
iz[ bAjAl/ Bu imidyenr elAekedr prSprek
trbAir idey htY krAeln. z qsr qb-izA
ngerr idek pAlAet lAgl. qb-iz serAr ngerr
kACAkAiC iCl. elAkelA edQAet edQAet
ekbAer wbbetr zherr kAeC Aebl-mehAl
zherr sImAn py$ cel l.
23
tArpr n A il/ Aezr bM mn>izr
pirbAregAIr sbAek bl hl imidynedr hiWey
edbAr je. 24Piyemr pAhAe edzelAy
igideyAn dUt pAiWey ideln. dUetr bll/ "etAmr
enem esA. imidynedr A*m, kerA. qb-bAr
Ar y$n ndI py$ ey ndI cel egeC etAmr tAr
dKl nAo. imidyn
r esKAen yAbAr Aeg kAjw
etAmr ker nAo.
BAeb Piym pirbAregAIr sbAek dUetr
AhbAn krl. ey ndI qb-bArA pyR bey egeC
es ndI trA iDkAr krl. 25Piyemr elAekr
jn imidyn entAek Drl. edr nAm oerb Ar
esb. tAr oerbek "oerebr izl nAem k
jAygAet htYA krl. esbek htY krl esebr
@A( mAA e(e^. Piyemr elAekr imidyn
edr
tAiey edbAr kAj cAiley egl. Tem tAr oerb
Ar esebr mSk ekew iney igideyAenr kAeC egl.
eyKAn eTek elAekr y$n ndI pAr hy igideyAn
esKAen iCeln.
Piyemr elAekr igideyAenr pr ereg egl.
igideyAnek edKet epey tAr ij|AsA krl/
"AmAedr se ekn &uim mn bYbhAr krel
imidynedr se yu kret yAbAr smy ekn &uim
AmAedr fAekAin
2
igideyAn bleln/ "edeKA etAmr yA kerC Aim
t kret pAirin. AmAr bIeyxerr egAI yt
Psl &ueleC/ etAmr Piymr tAr ecey enk

ibcArk%R] ge,r ibbr, 8:3-26

244

ebiz Psl &uelC. Psl etAlAr smy e(et etAmr


yt @A(A ePel ereK yAo/ AmAr elAekr tAr
ecey km kuAy. iWk ik n 3kBAeb etAmAedr
Psl Kn dAr, BAel heyeC. Vr etAmAedr
hAet imidyn entA oerb Ar esbek prAijt
kret ideyeCn. etAmAedr km$ sAPelYr se AmAr
sAPelYr ik ekAenA &uln cel igideyAenr %r
Zen Piyemr elAkedr rAg pe egl.
igideyA n imidye nr rAjAek Dreln
igideyAn 300 jn elAk iney yn
$ ndIr opAer
egeln. or Kub LA Ar (uDAt$ iCl. 5igideyAn
sueOA zherr iDbAsIedr bleln/ "AmAr !sedr
etAmr ikC eKet dAo. or Kub pirA. Amr
Kno imidyn
edr rAj esbh Ar slamu ek Dret
pAirin.
6
sueOAetr entAr bll/ "ekn Amr etAmAr
!sedr KAoyAb etAmr etA Kno esbh Ar
slam
u ek Dret pAerAin.
7
tKn igideyAn bleln/ "etAmrA AmAedr KAbAr
ido n. esbh Ar slamu ek DrbAr j Bu SVyM
AmAedr sAhAyY krebn. tArpr AmrA iPer es
mrBUimr k<AweJAp idey etAmAedr CAl CAAb.
8
sueOA zhr eTek ebirey igideyAn cel egl
pnUeyl zher. sueOAtbAsIedr kAeC es eymn KA
eceyiCl etmin pnUeylbAsIedr kAeCo KA cAl.
tArAo sueOAetr elAekedr metA k kT bll.
9
pnUeyelr elAkedr igideyAn bleln/ "yue ijet
AmAek iPer Aset dAo. tArpr etAmAedr
imnAr Aim eBe g<uiey edb.
10
esbh Ar slamu A Ar tAedr !sedr izibr
iCl kekRAr zher. tAedr !sr sMKYAy iCl 15/000
jn. pUbRedezr !sedr meDY r ZDu eb<ec iCl.
1/20/000 qs itmeDY ht heyiCl. 11igideyAn
sdlbel tAbubAsIedr rAS Dreln. rASAw enAbh
Ar ygaibh zherr pUbRidek. kekRAr zher es
igideyAn zedr A*m, kreln. zr
Dre,r A*me,r kT BAbet pAerin.
12
imidynedr rAj esbh Ar slam
u pAiley
egl. ik igideyAn iWk tAedr Der ePleln.
tAr !sr z !sedr prAijt krl.
13
tArpr eyAyAezr pu^ igideyAn iPer eln.
itin bM tAr elAekrA ehresr igirpT idey iPer
esiCl. 14su eOA zhr eTek kiw yub kek
igidey A n Der eniCeln. yu b kiwek es ikC
ij|AsAbAd kret yubkiw sueOA zherr dlpit
Ar bI, elAekedr imiley emAw 77 jenr nAm
ileK idl.
15
t>pr igideyAn sueOA zher iPer eln.
esKAnkAr iDbAsIedr kAeC es bleln/ "
4

edeKA esbh Ar slamu. etAmr AmAy iney WAtAmAz ker beliCel/ 'ekn Amr etAmAr !sedr
eKet edb etAmr etA esbh Ar slamu ek Dret
pArin. 16 bel/ igideyAn sueOA zherr
bI,edr ineln. tArpr mrBUimr k<AwAeJAp idey
itin tAedr ic iz( ideln. 17igideyAn pnUeyl
zherr imnAr eBe ePleln. tArpr itin es
zherr nAgirkedr htY kreln.
18
esbh o slamu ek igideyAn bleln/ "tAebAr
pbRet keykjnek etAmr htYA keriCel. tAedr
ekmn edKet
tAr bll/ "etAmAr mt edKet. etYekr
echArA iCl rAjpurexr metA.
19
igideyAn bleln/ "or AmAr BA iCl/ AmAr
sehAdr BA? tAedr etAmr emer n ePlel Aim
Aj etAmAedr htY kret cAtAm n.
20
igideyAn tAr ejY pu^ eyTerr idek iPer
bleln/ " rAjAedr htY kerA. ik eyTr
kiw eCAw eCel iCl bel By epey egl. es
trbAir &ull n.
21
tArpr esbh o slam
u igideyAnek bll/ "&uim
inej AmAedr htY kerA. kAejr pe( etAmAr
yeTX zi) AeC. igideyAn tAedr emer ePleln.
itin oedr ewr GA eTek cAedr AkAerr
sAjsAil iney ineln.
igideyA n ePAd qtir kreln
S AeylbAsIr igideyAnek bll/ "imidyn
edr
hAt eTek &uim AmAedr r(A kerC. Kn AmAedr
zAsn kerA. Amr etAmAek cA/ etAmAr eCel/
etAmAr nAit sbAek cA. etAmrA sbA AmAedr
rAj ho.
23
ik igideyAn bleln/ "SVyM Bu etAmAedr
rAj. Aim bA AmAr pu^ etAmAedr zAsn krb
n.
24
SAeylIyr yAedr prAijt keriCl/ tAedr
meDY ikC elAk iCl Aeyl bMzIy. r esAnAr
l prt. igideyAn SAeylIyedr bleln/ "AmAr
j etAmr kw kAj kerA. yuer smy etAmr
et enk ijins epeyiCel. tAr eTek etAmr
etYek AmAek kiw ker kAenr l idey dAo.
25
SAeylbAsIr bll/ "&uim y cAC Amr tA
Kuiz hey edb. bel tAr mAiwr opr kw
kAp epet idl. etYek es kAper opr
kiw ker l ePel idl. 26essb l jeA krA
hel tAedr ojn hl Ay 43 pA. CAAo
igideyAnek SAeylIyr A phAr ideyiCl.
cA edr metA/ ibr
u metA edKet jeAy gynAo
tAr tAek ideyiCl. Ar ideyiCl ebnI re[r
epAzAk. imidynr sb ijins bYbhAr krt.
22

ibcArk%R] ge,r ibbr, 8:27-9:17

245
imidyn rAjAedr ewr ezklo tAr tAek
ideyiCl.
27
igideyAn es esAn idey kw ePAd qtrI
kreln. tAr inejr zhr PAet es ePAdek
itin SApn kreln. smS S AeylIyr ePAdiwek
pUjA keriCl. BAeb tArA Verr it ibVS
TAkl n/ kAr tAr ePAedr pUjA keriCl. w
igideyAn bM tAr pirbAerr kAeC kw P<Aedr
mt hl bM tAedr idey pAp kAj krAel.

bIemlk PAy tAr iptAr bAIet igey


BAedr htY kreln. igideyAenr 70 jn pu^ek
itin kse htYA kreln. ik iyrbbAelr eCAw
eCeliw luikey iCl. es pAiley egl. tAr nAm
eyATm.
6
tArpr iziKemr entAr Ar imeAr elAekr
sb k^ hey iziKem kiw ibrAw gAeCr nIec
bIemlkek rAj ihsAeb emen inl.

eyATemr kAihnI
igideyA enr m&
] u Y
eyATm Znet epl ey/ iziKemr entAr
28
bIemlkek
rAj kereC. tArpr es girxIm
imidynedr bADY hey SAeylIyedr Bu
emen inet hl. or Ar ekAn zAi krl n. pbRetr mATAy eW igey ickAr ker giw
40 bCr Der edez zAi iCl. ytidn igideyAn blet lAgl
eb<eciCl ttidn py$ zAi iCl.
29
ezAenA/ iziKemr yt entAr ezAen.
eyAyAezr pu^ iyrbbAl TRA igideyAn edez
30
ezAnAr per etAmAedr kT Vr Znebn.
egeln. tAr iCl 70 iw sAn/ enkil ibey
8
keriCeln bel tAr telAsAn. 31iziKem
kdA benr smS gACpAl BAbl jlpA
igideyAenr kjn pp I TAkt. tAr geB$
gAC ehAk n tAedr rAj. es metA tAr
igideyAenr kiw pu^ hl. igideyAn tAr nAm rAKeln
jlpA gACek bll/ "&uim AmAedr opr
bIemlk.
rAj kr.
32
9
eyAyAezr pu^ igideyAn b
] bye s mAr egeln.
jlpA gAC bll/ "edeKA/ mAnux/ edbt
eyAyAezr smAiDSel tAek kbr edoyA hl. es
sbA AmAr etelr j AmAek zMs
smAiDiw P zher biSt eyKAen bIeyxr
ker. etAmr ik cAo Aim etelr Sit
33
pirbAr bAs ker. igidey A enr m] & u Yr pr
b ker id bM gAeCedr zAsn kir
10
SAeylIyr AbAr Vrek Buel egl. tAr bAelr
gAeCr tKn fmur gACek bll/ ''ho
B) hey egl. tAr bAla brIek tAedr edbt
n &uim AmAedr rAj.
11
emen inl. 34tAr tAedr Bu Vrek Buel egl.
fmur gACiw bll/ ''Aim ik fmur o
Tc itin tAedr cAiridekr zedr hAt eTek
imX Pl PlAn b ker ZDu gAeCedr
r(A keriCeln. 35iyrbbAl :igideyAn pirbAerr
opr zAsn krb
12
nugt hey tAr Ar rl n. es tAedr yeTX
tArpr tAr @A(ltAr kAeC igey
pkAr krelo tAr tAek men rAKl n.
bll/ "@A(Alt/ AmAedr rAj ho.
13
@A(Alt bll/ "skel AmAr resr
bIemlk rAj heln
e, Kuiz. es mAnux ehAk TbA Vr. etAmr
ik cAo Aim resr ejAgAn b ker
bIemlk heln iyrbbAelr pu^. iziKm zher
gAeCedr zAsn kir
t A r kAk jYAWAr bAs kretn. esKAen
14
bIemlk cel egeln. tAedr bM mAmAr bAir
bezex tAr k<Aw eJApJAe igey
2
skelr kAeC itin bleln/ " kTAw etAmr
bll/ "Amr etAmAek rAj krb.
15
iziKm zher entAedr ij|As kr 'iyrbbAelr
tKn k<AwAgAC tAedr bll/ "sitY yid
70 jn pue^r zAsn BAl/ n kjn elAekr zAsn
etAmr AmAek etAmAedr rAj kr/ teb
BAl men ereKA Aim etAmAedr A Iy.
cel es AmAr CAyAy/ Ay nAo KAen.
3
etAmrA yid tA n kerA k<AwAeJAp eTek
bIemlekr kAkA iziKemr entAedr
dAdA ker An eberAeb. wA ilbAenAenr
ij|As kreln. entAr bIemlkek nusr kr
iSr krl. entAr bll/ "yt ehAk/ bIemlk
rs gACileko puiey edeb.
4
AmAedr BA. tAr tAek 70 KAn repAr K
16
dAn krl. tArA bAla-brIetr mir eTek sb
"Kn sitY yid etAmr men Ae,
repA eniCl. es rep idey bIemlk ikC bIemlkek rAjA kerA/ tAhel tAek iney sueK
elAk BA kreln. elAkelA iCl pdATR/ TAekA. Ar yid etAmr iyrbbAl o tAr pirbAerr
ebperAyA Dre,r. bIemlk eyKAen eyetn tArAo it suibcAr kerC bel men kerA es etA BAl.
17
tAr se se eyt.
ik kbAr eBeb edeKA/ AmAr iptA etAmAedr
7

ibcArk%R] ge,r ibbr, 9:18-44

246

j ik keriCeln. itin etAmAedr j yu


keriCeln. imidyn
edr hAt eTek etAmAedr b<AcAenAr
j itin inejr jIbn ibp keriCeln. 18ik
Aj etAmr AmAr iptAr pirbAerr ibre mAT
&uel dAieyC. etAmr tAr 70 jn pu^ek kse
htY kerC. etAmrA bIemlkek etAmAedr rAj
kerC. etAmr tAek rAj kerC kAr, es etAmAedr
A Iy. ik es AmAr iptAr *ItdAsIr pu^/
CA Ar ikC ny. 19tA bliC iyrbbAl o tAr
pirbAerr it sitY yid etAmr yTATR bYbhAr
ker TAekA/ tAhel bIemlkek rAj iheseb epey
etAmr suKI ho. eso etAmAedr iney suKI ehAk.
20
ik yid etAmr tAr se yTATR bYbhAr n ker
TAekA tAhel eh iziKemr entAr/ imeAr elAekr
etAmAedr DbMs kreb. es se bIemlk inejo
DbMs heb.
21
bel eyATm ebr nger pAiley egl. esKAen
es TAket lAgl/ kAr, es tAr BA bIemlkek
By krt.
iziKemr se bIemlekr y
u
bIemlk itn bCr SAeylIyedr zAsn
keriCeln. 23-24bIemlk iyrbbAelr 70 jn pu^ek
htY keriCeln. tArA skel iCl bIemlekr
inejr BA. iziKemr entAr tAr Ay kAj
smTRn keriCl. esj Vr bIemlk o iziKemr
entAedr meDY ibbAd bAiDey ideln. iziKemr entAr
ikBAeb bIemlkek jKm kr yAy tAr mtlb
kriCl. 25tAr Ar bIemlkek cAiCl n.
pAhAer mATAy tAr elAekedr dA kirey idl.
yAr pT idey eyt tAedr opr cAo hey sb
elAk sbikC eke int. bIemlk bYApAriw bJu et
pAreln.
26
bedr pu^ gl tAr BAedr se iney iziKm
zher eW egelA. esKAnkAr entAr iWk krelA/
tAr gAlek ibVAs kreb bM emen eneb.
27
kidn iziKemr elAekr e(t eTek @A(A
&ulet egl. @A(A inMe tAr @A(Ars !tir krl.
tArpr tAr tAedr edbtAr mier kw nuAenr
AeyAjn krl. esKAen tAr @A(Ars pAn ker
bIemlkek Kub gAlm kret lAgl.
28
bedr pu^ gAl bll/ "Amr sbA iziKemr
elAk. Amr ekn bIemlkek mAnb inejek
es ik men ker bIemlk iyrbbAelr pu^edr
meDY kjn Ar es sbUlek kereC tAr mI/
iWk ikn Amr bIemlkek mAniC n/ mAnb
n. Amr AmAedr inejedr elAkek mAnebA.
Amr iziKemr iptA hemAerr elAekedr mAnb.
kAr tAr AmAedr inejr elAk. 29etAmr yid
AmAek esnApit bel SVIkAr kerA tAhel Aim
22

bIemlkek prAijt krb. Aim oek blb/ 'qs


sAjAo esA/ yu kerA.
30
iziKemr zAsnkt$ hl sbUl. bedr pu^
gAelr kT sbUl sb Znl. Zen es Kub ereg
egelA. 31es rm zher bIemlekr kAeC
bAt$AbAhk pAWAl. bAt$Aiw iCl rkm
bedr pu^ gAl tAr BAedr iney iziKm
zher cel eseC. tAr ApnAr se kwA
JgA bADAet cAy. gAl sAr zhrek ApnAr
ibre eKipey &ueleC. 32tA Aj rAe^
Apin b ApnAr elAekedr iney zherr
bAer mAeWr meDY luikey TAkebn. 33tArpr
skAel erAd Wel zhr A*m, krebn.
gAl tAr dlbl iney ApnAr se lA
kret el y krbAr krebn.
34

kT ezAnAr pr bIemlk tAr !sdlsh


rAe^ eW zherr idek ron heln. !sr cArew
del BAg hey egl. tAr iziKm zherr kACAkiC
kiw jAygAy luikey TAkl. 35bedr pu^ gAl
ebirey igey iziKm zherr Pwekr mueK dAiey
rl. gAl yKn esKAen dAiey tKn bIemlk o
tAr !sdl luekAenAr jAygA eTek ebirey l.
36
gAl oedr edKl.es sbUlek bll/ "tAikey
edK/ elAekr pbRt eTek enem AseC.
ik sbUl bll/ "&uim ZDu pbRetr CAyA edKC.
CAyAelAek iWk mAnuexr mt edKet.
37
ik gAl AbAr bll/ "tAikey edK/ ikC
elAk oKAn eTek nAeBl edez enem AseC. Aim
yAkr be] (r oper kAr eyn mAT edKlAm. 38sbUl
gAlek bll/ "&uim ekn Aegr mt hAmabA krC
n &uim beliCel/ 'bIemlk ek ekn Amr
tAek mAnb &u im mAnu x ilek phAs
keriCel. Kn yAo/ oedr se lA kerA.
39
gAl iziKemr entAedr iney bIemlekr se
yu kret egl. 40bIemlk tAr elAkjn iney
gAl o tAr esnAbAihnIek tA kreln. gAelr
elAekr iziKm zherr Pwekr idek pAiley egl.
pAiley yAbAr smy tAedr meDY enek inht hl.
41
tArpr bIemlk rm zher iPer eln.
gAl o tAr BAedr sbl
U iziKm zhr eTek tAiey
ideln.
42
pridn iziKemr elAekr mAeW kAj kret
egl. bIemlk tA edKeln. 43itin tAr elAekedr
itniw del BAg kreln. iziKemr iDbAsIedr itin
hWA A*m, kret eceyiCeln. esj itin
tAr elAkjnek mAeW luikey rAKeln. yKn itin
edKeln elAekr zhr eTek ebirey peC/ itin
tAedr opr J<Aipey peln. 44bIemlk sdlbel

ibcArk%R] ge,r ibbr, 9:45-10:14

247
edQe igey iziKemr Pwekr kAeC kw jAygAy
dAeln. -delr elAekr mAeWr idek Cew
igey elAkedr emer ePll. 45sArAidn Der bIemlk
iziKemr se lA kreln. bIemlk iziKm dKl
kreln Ar esKAnkAr elAkedr htYA kreln.
tArpr itin zhriwek tCnC ker tAr opr lb,
iCiwey ideln.
46
iziKemr egR ikC elAk bAs krt. yKn
tAr iziKemr GwnA Znl tKn tArA la-brI
edbtAr mierr meDY kiw imnAer imilt hl.
47
bIemlk iziKm egRr entAedr jeA hbAr
Kbr jAnet pAreln. 48tA itin tAr elAekedr
iney slaemAn pbRet eW eln. kw kuul idey
bIemlk gAC eTek keykiw fAl ekew ineln.
fAlelA k<AeD iney ser elAekedr bIemlk
bleln/ "Aim y krlAm etAmr t cwapwa ker
ePl. 49 kT Zen tAr edKAediK tArAo
fAlelA ekew ePll. tArpr la-brI mierr
sbecey inrApd Gerr gAey eselA tAr jeA
krl. An lAigey idl fAlelAy. esKAen yAr
iCl tAedr puiey mArl. BAeb iziKm egRr
kAeC bsbAskArI Ay 1/000 nrnArI mAr egl.
bIemlk mArA egeln
tArpr sdlbel bIemlk etbs zher
egeln. tAr zhriw dKl krl. 51zherr meDY
kw ebz mjbut imnAr iCl. zherr elAekrA
Ar entAr pAiley igey esKAen Ay inl.
imnAerr drjAy tAlAcAib idey tAr CAed eW egl.
52
bIemlk gR A*m, kreln bM gRw An
idey Ailey edbAr j egRr drjAr kAeC egeln.
53
ik itin yKn drjAr egAAy dAiey/ es smy
egRr CAd eTek kjn nArI tAr mAT l(Y ker
kw epxA krbAr pATerr cA ePel idl.
bIemlekr mATAr Kuil es pATerr GAey iey
egl.
54
es mUet$ bIemlk tAr B]tYek bleln/
"trbAirw ebr ker AmAek emer ePl. etAmAek
kAjw kret heb. elAek eyn n bel/ 'kw
SIelAk AmAek emer ePeleC. tA hl. B]tYiw
tAek trbAirr ekAep emer ePll. bIemlk mAr
egeln. 55bIemlk mAr egeC edeK SAeyelr
elAekr skel edez iPer egl.
56
bIemlkek tAr s kemRr j Vr
BAeb zAiS ideln. tAr 70 jn BAek htY
ker bIemlk tAr iptAr ibre pAp keriCeln.
57
Vr iziKm zherr elAekedro Ay kemRr j
zAiS ideyiCeln. BAeb eyATemr kT Pel
igeyiCl. :eyATm iyrbbAelr kin pu^. Ar
iyrbbAl iCl igideyAn.
50

ibcArk etAly
bIemlekr m] & u Yr pr S A ey l Iy e dr
b<AcAenAr j Vr Ar kjn ibcArkek
pAWAeln. tAr nAm etAly. tAr iptAr nAm pUy.
pUyA r iptAr nAm edAdy. etAly xAKr pirbAregAI
eTek esiCl. TAkt zAmIr zher. zhrw
Piyemr pAhAer edez biSt. 2 etAly 23 bCr
Der SAeylbAsIedr ibcArk iCl. m]&uYr pr tAek
zAmIr zher kbr edoy heyiCl.

10

ibcArk yAyI r
etAleyr m]&uYr pr Vr yAyIrek ibcArk ker
pAWAeln. yAyIr igilyed TAketA. 22 bCr yAyIr
SAeylIyedr ibcArk iCl. 4 tAr 30 jn pu^ iCl.
tAr 30iw gADy ce ebAt. tArA igilyedr 30iw
zherr edKAezAn krt. mnik Ajo sbA
zhrelAek yAyIerr zhr bel jAen. 5 yAyIr mArA
egel tAek kAemAn zher kbr edoy hl.
3

eAnIyr S Aeye lr ibre y


u krl
Bur #iXet y m es pApkem$ AbAr
SAeylbAsIr rt hl. tAr bAl Ar XAerAetr
mUi%$r pUjA kret lAgl. esse tAr rAm/
sIedAn/ emAyAb/ eAn bM pelXIy edbtAedr
pUjA krt. SAeyl tAedr k]t Buek tYAg
krl Ar tAr esb b krl.
7
tA Bu S AeylIyedr opr *u heln. itin
pelXIy o eAnedr SAeylbAsIedr prAijt
krbAr j numit ideln. 8 bCer yRn ndIr
pUbRidek igilyd el eysb SAeylIy TAkt
tAedr or hAirey idl. e l iCl
emArIyedr bAs. sb SAeylbAsIr 18 bCr
>K-kX eBAg keriCl. 9eAnr tArpr y$n
epirey iyhdA/ ibAmIn Ar Piyemr ibre yu
kret egl. eAnedr pIenr kAre,
SAeylIyedr But >K - kX eBAg kret
heyiCl.
10
Kn SAeylIyr sAhAeyYr j Buek fAket
lAgl. tAr bll/ "eh Vr/ Amr ApnAr ibre
pAp keriC. Amr AmAedr Buek tYAg ker
bAelr mUi%$ pUjA keriC.
11
Bu tAedr bleln/ "yKn imzrIy/ emArIy/
eAnIy bM pelXIy elAekr etAmAedr emer
ePliCl/ etAmrA AmAr kAeC es ek<ediCel. Ar
Aim etAmAedr tAedr hAt eTek r( keriClAm.
12
tArpr sIedAnIy/ mAelkIy Ar mAeyAnIyr yKn
etAmAedr A*m krl/ tKno etAmAedr Aim
b<AiceyiC. 13ik tArpr etAmr AmAek eCe
edbtAedr pUjAy emetiCel. tA bAr Ar
etAmAedr kT Znb n. 14yAo tAedr kAeC igey
6

ibcArk%R] ge,r ibbr, 10:15-11:21

248

sAhAyY cAo. etAmAedr ibped sb edbtA bAr


etAmAedr r( krk.
15
ik S AeylbAsIr Buek bll/ "Amr pAp
keriC. Apin AmAedr it y CA hy krn.
ik Bu dy krn/ ZDm
u A^ Ajekr j AmAedr
r( krn. 16 bel tAr smS mUi%$ Ce ePel
idl. AbAr tAr Bu Verr pAsn kret Zr
krl. gtY Bu tAedr kX edKeln o ebdnAebAD
kreln.
iy h ent menAnIt hl
eAnr yuer j qtir hl. tAedr izibr
iCl igilyed. SAeylbAsIrAo sb kjAygAy
jeA hl. tAedr izibr hl imsa p zher.
18
igilyedr entAr bll/ "eAnedr ibre yue
ey AmAedr en edeb es heb igilydbAsIedr
DAn ent.
igilyd pirbAregAIr kjn heC iyh.
es Kub zi)zAlI eyA. ik es gi,kAr
pu^. tAr iptAr nAm iCl igilyd. 2 igilyedr inejr
SIr enkelA pu^. pu^r b hey iyh ek edKet
pArt n. tAr tAek zhr CA krl. tAr iyh ek
bll/ "&uim AmAedr !pk spi%r k kAnAkio
pAeb n/ kAr, &uim AmAedr mAeyr epewr BA
no. &uim nArIr sAn. 3 BAedr kTAy iy h
zhr eCe cel egl. es ewAb edez bAs krt.
ewAeb ikC zi)zAlI elAk iy hek nusr kret
lAgl.
4
ikCidn pr eAnrA SAeylIyedr se yu
cAlAet lAgl. 5igilyedr entAr iyehr kAeC
egl tAek iPer AsAr j nuny kret. tAr
iyhek ewAb eCe igilyed iPer Aset bll.
6
entAr iyhek bll/ "&uim AmAedr kAeC
es AmAedr ent ho. etAmAr ene Amr
eAnedr se lA krebA.
7
iyh tAedr bll/ "etAmrA et AmAek
iBewCA keriCel. etAmr etA AmAy G], kr.
tAhel Kn ekn AbAr ibped peeCA bel AmAr
kAeC esC
8
tAr bll/ " kAre, Amr etAmAr kAeC
esiC. dy kerA. AmAedr meDY &uim esA/
eAnedr ibre yu clAo. &uim igilyedr
iDbAsIedr esnApit heb.
9
iyh bll/ "ebz/ yid etAmr cAo ey Aim
igilyed iPer Ais bM eAnIyedr se yu
kir BAel kTA. Bur shAytAy yid Aim ijit
tAhel Aim heb etAmAedr n&un ent.
10
igilyedr entAr bll/ "Amr ey sb kT
beliC Bu sb ZneCn. Amr itit idiC/
&uim y kret bleb Amr tA krb.
17

11

11

gtY iyh tAedr se cel egelA. tAr


iyh ek tAedr ent o esnApit ker idel imsap
zher Bur sAmen iyh Ar kbAr tAr kTel
Ziney idelA.
eAenr rAjAr kAeC iy hr bAt$
eAnedr rAjAr kAeC iyh keykjn
bAt$AbAhk pAWAl. bAt$AbAhekrA rAjAr kAeC
bAt$ ezAnAl/ "eAnbAsI Ar S AeylIyedr meDY
smsAw ik ekn etAmr AmAedr edez yu kret
eseCA
13
rAjA tAedr bll/ "SAeyelr se AmAedr
lA jAir reyeC kAr, or imzr eTek cel
AsAr smy AmAedr smS jimjAyg eke
ineyeC. e,RAn ndI eTek yebbAk ndI bM y$n
ndI pyR AmAedr yt jim AeC/ sb or iney
ineyeC. Kn yAo SAeylIyedr igey belA/
AmAedr jAygAelA eyn ekAenA JAeml nA ker
iPirey edy.
14
dUetr iyhr kAeC kT ezAnAl. tArpr
iyh AbAr tAedr eAnedr rAjAr kAeC pAWAl.
15
tAr ey bAt$ iney egl t rkm
12

iyh kT beln SAeyl emAyAb b


eAnedr ekAn jAy g eny in.
16
SAeylIyr yKn imzr eTek cel Aes
tKn tAr mrBUimet iCl. esKAn eTek egl
elAiht sAger. tArpr kAedez.
17
SAeylIyr edAemr rAjAr kAeC dUt
pAWAl. dUetr sAhAyY cAl. tAr bll/
"SAeylIyedr etAmAedr edezr opr idey
eyet dAo. ik edAemr rAj AmAedr
eyet idl n. emAyAebr rAjAr kAeCo Amr
krkm bAt$ pAWAlAm. eso tAr edezr
opr idey AmAedr eyet idl n. gtY
SAeylIyr kAedez eTek egl.
18
tArpr SAeylIyr mrBUim idey Ar
edAm o emAyAb edezr pAz idey eyet lAgl.
tAr emAyAebr pUbRidek igey e,RAn ndIr
opAer tAbu gAl. emAyAebr sImAn tAr
eperAl n. emAyAebr DAer e,RAn ndI.
19
tArpr emArIy rAj sIehAenr kAeC
S Aey l Iy r dU t pAWAl. sIehAn iCl
ihxaebAenr rAj. dUetr sIehAnek bll/
"etAmAedr edezr meDY idey SAeylIyedr
eyet dAo. Amr AmAedr edez eyet cA.
20
ik emArIy e dr rAj sIehAn
S Aey l Iy e dr F k et idl n. sIehAn
elAekedr iney yhes tAbu KAwAl. tArpr
tAr SAeylIyedr se yu krl. 21ik

ibcArk%R] ge,r ibbr, 11:22-12:4

249
Bu/ SAeyelr Vr SAeylIyedr shAy
iCeln/ tA sIehAn o tAr !sr prAijt
hl. tA emArIyedr edz hl SAeylIyedr
spi%. 22tAr emArIyedr sb jimjAyg
epey egl. edziw e,RAn ndI eTek ibS]t
hl. tACA mrBUim eTek y$n ndI pyR
edzw b hey egeC.
23
Bu/ SAeyelr Vr inej emArIyedr
tAedr edz eTek tAiey ideyeCn. es edz
itin S AeylIyedr hAet &uel ideln. etAmr
ik men kerA S AeylIyedr etAmr edz eTek
tAiey idet pAreb 24b etAmAedr
edbtA kemAz etAmAedr je ey edz ideyeCn
esKAen etAmr TAket pAerA. bM AmrAo
AmAedr Bu Verr edoy BUKe TAkb.
25
&uim ik iseAerr pu^ bAlAekr ecey k]X
bAlAk iCl emAy A ebr rAj. es ik
S AeylIyedr se tk$ keriCl es ik bSt
tAedr se yu keriCl 26S AeylIyr 300
bCr Der ihxaben Ar es zherr lAegAy
keykiw jAygAy bAs kereC. erAeyer bM
tAr pAezr zhero 300 bCr Der bAs kereC.
300 bCr Der tAr bAs kereC e,RAn ndIr
DAer smS zher. tidn etAmr ekn sb
zhr dKl kerAin 27SAeylIyr etAmAedr
kAeC ekAenA prAD ker in. Tc etAmr
tAedr opr eGAr Ay kerC. Bu prm
ibcArk. SVyM itin ibcAr krn/ SAeyl
Ar eAnedr meDY kAr iWk kAj kereC.
28
eAenr rAjA iyh sb kT Znet cAl
n.

iy h imsapAy iPer elA. bAi ep<QCet


tAek edKbAr j tAr emey ebirey l. emeyiw
tblA bAijey nAciCl. es iCl tAr kmA^ emey.
iyh tAek Kub BAlbAst. iyehr Ar ekAn
eCelemey iCl n. 35iyh yKn edKl tAr emey
bAi eTek sbecey Aeg ebirey eseC tKn es
ezAek inejr kAp iCe ePll. es bll/ "hAy/
oer AmAr emey? &u AmAr ik sbRnAz kril?
&u AmAy ik >K idil jAins n? Aim ey Bur
kAeC itit ideyiC/ es etA ePlet pArb n?
36
emeyiw iyhek bll/ "iptA/ Bur kAeC ey
itit ideyC t etAmAy rAKet heb. y belC
tA kerA. sbecey b kT Bur k]pAy &uim z
eAnedr prAijt kerC.
37
tArpr iye hr emey tAr iptAek bll/ "ik
tAr Aeg AmAr j kw kAj kerA. -mAs
AmAy kl TAket dAo. Aim pAhAe pbRet
yAb. Aim ibey krb nA/ eCelemeyo heb nA. numit
dAo Aim sIedr iney yA. skel imel Amr
k<Adb.
38
iyh bll/ "ebz tA ehAk. iyh emeyek
-mAesr j pAiWey idl. sIedr iney emey
pAhA pbRet kAwAl. es ibey kreb n Ar eCelemey
heb n >eK sIr ek<ed BAsAl.
39
mAs ekew egel emey iptAr kAeC iPer
l. iy h Bur kAeC tAr itit r(A krl.
tAr emey kAro se kKn ekAn !dihk spkR
rAeK in. Ar Gwn eTek S AeylIyedr kw
rIit cAlu hl. 40it bCr SAeylIyedr emeyr
iyhr emeyiwek Sr, ker cAridn Der k<Adt.

iye hr itit
tKn iy hr opr Bur A Br kreln.
igilyd bM mn>iz edezr eBtr idey iyh
ehew egl. es igilyedr imsap zher ep<QCAl.
esKAn eTek es eAnedr edez egl.
30
Bur kAeC iyh kiw itit keriCl.
es beliCl/ "yid eAnedr hAirey edbAr kAej
&uim AmAedr shAy ho/ 31teb yKn Aim ibjyI
hey bAI iPrb tKn AmAek iBnn jAnAet
ey AmAr bAi eTek Tem ebirey Aseb/ Buek
Aim t ehAmbil rep sgR krb.
32
iyh eAnedr edez egl. tAedr se yu
krl; Bur k]pAy es jylAB krl. 33erAeyr
zhr eTek imIt zhr pyR yt eAn iCl iyh
sklek prAijt krl. es 20iw zhr jy krl.
tArpr es Aebl o krAmIm zherr eAnedr
prAijt krl. BAeb SAeylIyr eAnedr
prAijt krl. eAnedr mS b prAjy hl.

iyh o P iym

Piym pirbAregAIr elAekr !sedr fAk


idl. tArpr ndI epirey tAr skel sAePAn
zher egl. tAr iyhek bll/ "ekn &uim
eAnedr se lAey AmAedr sAhAyY cAoin
Amr etAmy puiey mArb. etAmAr bAio jVAiley
edb.
2
iyh jbAb idl/ "eAnr AmAedr nAn
smsAy ePeliCl. tA Amr tAedr se yu
keriC. Aim etA etAmAedr sAhAyY eceyiClAm. ik
ek AmAy sAhAyY kret igey Aesin. 3 yKn
edKlAm etAmr ek ekAn sAhAyY kreb n/ tKn
Aim jIbenr Ju<ik iney ndI epirey eAnedr
se yue enem plAm. oedr hArAet Bu AmAy
sAhAyY kreln. tAhel Aj ekn etAmr AmAr
se yu kret esC
4
tArpr iyh igilyedr sb elAekedr fAkl.
tAr Piym pirbAregAIr elAekedr se yu
krl. kAr, Piymr igilyedr elAekedr pmAn

29

34

12

ibcArk%R] ge,r ibbr, 12:5-13:14

250

keriCl. tArA beliCl/ "etAmr igilyedr elAekr


ZDumA^ Piym egAIr eTek eb<ec yAoyA elAk/
CA etAmAedr ekAenA pircy en. etAmAedr
TAkAr metA ekAn jimjAyg en. etAmr ikCw
Piyemr/ ikCw mn>izr. igilyedr elAekr
Piyemr elAekedr hAirey idl.
5
ey-ey jAygA idey elAekr y$n ndI it*m
krt igilyedr elAekr essb jAyg dKl ker
inl. sb jAyg idey Piymedr edez yAoy
eyt. yKn Piyemr ekAn eb<ec TAk elAk blt/
"AmAy ndI pAr het dAo. igilyedr elAk
ij|As krt/ "&uim ik kjn Piym yid es
blt/ "n/ 6tAhel tArA blt/ "ACA/ teb belA
etA 'izebbAel. Piyemr elAekr zw
iWkmt cAr, kret pArt n. tArA cAr,
krt "isebbAel. tA tAedr meDY ekAn elAk
yid blt/ "isebbAel tAhel igilyedr elAekr
buJet pAretA es kjn Piym. se se tAr
tAek GAw pArApAerr jAygAy emer ePletA.
BAeb tAr 42/000 Piyemr elAkek htYA
keriCl.
7
CbCr iyh S AeylIyedr ibcArk iCl. tArpr
es mAr egl. igilyed tAr zher tAek or kbr
idl.
ibcArk bs
a n
iyhr m]&uYr pr SAeylbAsIedr ibcArk hl
basn. tAr bAi qbelehm zher. 9tAr 30 jn
pu^ Ar 30 jn kA iCl. 30 jn kAek basn
bll yAr A Iy ny mn purxedr ibey kret.
tAr 30 jn pu^o ibey krl nA Iy 30 jn
kAek. basn sAt bCr Der SAeyelr ibcArk
iCl. 10basn mAr egel tAek qbelhem kbr
edoy hl.
8

ibcArk elAn
basenr pr ibcArk hl elAn. sbUlUn
pirbAregAIr elAk. es dz bCr SAeylIyedr
ibcArk iCl. 12tArpr tAr m]&uY hl. tAek sbUlUn
edezr yAelAn zher kbr edoy heyiCl.
11

ibcArk eAn
elAenr pr/ ihe e lr pu ^ eAn
S AeylIyedr ibcArk hl. eAn ipiryAeTAn zhr
eTek esiCl. 14eAenr 40 jn pu^ Ar 30
jn epQ^ iCl. tAr 70w gADAr opr ce ebAt.
eAn Aw bCr ibcArk iCl. 15tArpr es mAr
egl. tAek ipiryAeTAn zher kbr edoy hl.
zhriw Piymedr edez biSt. mAelkIyrA
pAhAI edez bAs krt.
13

izmea zAenr j
AbAr SAeylIyr pAp kAej emet Wl.
Bu tAedr l(Y kreln. tA Bu
pelXIyedr pr 40 bCr Der SAeylIyedr zAsn
krAr BAr ideln.
2
sr zher mAenAh nAem kjn elAk iCl. es
iCl dAn pirbAregAIr elAk. mAenAhr SI iCl
in>sAn. 3kidn Bur k dUt tAr SIr kAeC
edK idey bll/ "&uim bY hey reyC. ik &uim
gB$btI heb/ etAmAr sAn heb. 4@A(Ars b ekAn
k pAnIy pAn ekAerA n. Zic ekAn KA KAeb
n. 5 kAr, &uim gB$btI heb bM kiw pue^r j
edeb. es pu^ek Verr kAeC kw ibezx pAey
sgR kr heb. pAyw heC/ es heb nAsrtIy.
tA kKno tAr cl kAweb n. es jAbAr Aeg
eTek Verr kjn ibezx bYi) heb. es-
pelXIyedr hAt eTek SAeylIyedr r( kreb.
6
tKn es SI tAr SVAmIr kAeC igey sbikC
bll. es bll/ "Verr kAC eTek kjn AmAr
kAeC esiCl. tAek edKet Verr k dUetr
metA. Aim ebz By epeyiClAm. mnik Aim
tAek ij|AsAo kirin es ekAT eTek eseC. es
tAr nAm ikC bll n. 7es ZDu wku bll/ '&uim
gB$btI heb. etAmAr pu^ heb. @A(Ars b ekAn
J<AjAl k pAnIy pAn kreb n. ekAn Z
KAbAr KAeb n. kAr, etAmAr es sAnek Verr
kAeC ekAn ibezx pitet sgR kr heb. es
jAbAr Aeg eTek Verr kjn ibezx bYi)
heb bM Am]&uY es tA TAkeb.
8
tA Zen mAenAh Bur kAeC ATRn krl. es
bll/ "eh Bu/ dy ker Apin Verr es bYi)ek
AbAr AmAedr kAeC pAWAn. ey izZ icer jAeb/
tAek Amr ikBAeb ge &ulb bel idn.
9
Vr mAenAhr ATRn Zneln. Verr dUt AbAr
tAr SIek edK ideln. es tKn mAeWr meDY k
besiCl. mAenAh tAr se iCl n. 10es Cew SVAmIr
kAeC igey bll/ "es bYi)iw ey Aeg kbAr
AmAr kAeC esiCl/ AbAr eseC?
11
mAenAh SIr se tAr kAeC l. es ij|As
krl/ "Apin ik es/ iyin r Aeg AmAr SIr
se kT beliCeln
Bur es dUt bleln/ "<A Aim.
12
mAenAh bll/ "Az kir y beleCn tA heb.
bAr blun eCeliw ikrkmBAeb jIbn kAwAeb es
ik kreb
13
Bur dUt mAenAhek bll/ "Aim y-y kret
beliC etAmAr SIek es sb b kret heb.
14
ey sb ijins @A(AltAy jAy/ es sb eyn es
nA KAy. ekAn @A(Ars b c Dre,r ekAn pAnIy
eyn es ikCet n pAn ker. ekAn Zic KAbAr

13

251

ibcArk%R] ge,r ibbr, 13:15-14:15

elAkedr mnik su pyR hy in. izmaezAn sb


kT Znl n.
es bll/ " emeyiwek AmAr j en dAo?
tAek ZDu Aim cA? 4 :izmaezAenr iptAmAtA etA
jAnt n/ wA iCl Bur iBAy. itin ikBAeb
pelXIyedr zAeyS kr yAy es rASA K<j
u iCeln.
es smy Seyel oedr rAj iCl.
5
iptAmAtAek iney izmaezAn it zher enem
l. zherr kACAkAiC @A(Ar e(t py$ tAr cel
l. esKAen hWA kw yub isMh gej$ eW
izmaezAenr pr J<Aipey pl. 6Bur A
mhzi)et izmaezAenr pr enem l. KAil hAet
izmaezAn isMhwAek iCe -wkerA ker ePll.
nAyAes es w ker ePll. kw kic p<AWAek
icer ePlAr mt kAjw eyn shj hey egl
izmaezAenr kAeC. ik izmaezAn GwnAiw iptAmAtAr
kAeC bll n.
7
izmaezAn zher igey pelXIy emeyiwr se
kTAbAt$ bll. emey i w tAek Ku i z keriCl.
8
keykidn pr izmaezAn iPer es pelXIy
emeyek ibey kret el peT m]t isMhiwek es
edKl. m]t isMhiwr gAey emQmAiCr J<Aek J<Aek
bes. ikC mDuo heyeC. 9izmaezAn hAet ikCw mDu
&uel inl. mDu eKet eKet es hAwet lAgl.
iptAmAtAr kAeC es es tAedro kw mDu idl.
tAr es mDu eKl. ik izmaezAn bll n/ es
mDu mr isMehr g eTek pAoy.
10
izmaezAenr iptA pelXIy emeyiwek edKet
egl. wA iClT ey br es kw eBAjsB
kreb. es nuyAyI izmaezAn nuAenr AeyAjn
kret egl. 11pelXIyr yKn edKl izmaezAn rkm
kw eBAejr bYbS kreC tKn tAr or kAeC
30 jn pelXIyek pAWAl.
12
30 jnek izmaezAn bll/ "Aim etAmAedr
kw D<AD blet cA. An nuAn sAtidn
Der cleb. r meDY etAmAedr D<ADAr %r
idet heb. %r idet pArel Aim etAmAedr 30iw
jAm Ar 30iw kAp edebA. 13ik %r n idet
pArel etAmr AmAek 30iw jAmA Ar 30iw kAp
edeb. or bll/ "bl ik etAmAr D<AD/ Amr
izmea zAenr ibbAh
Znb.
14
izmaezAn it zherr idek enem l.
izmaezAn tKn D<ADw blelA
esKAen es kjn pelXIy nArIek edKet
KAdekr mDY eTek KAdY ikC ejAew/ blbAn het
epl. 2bAi iPer izmaezAn tAr iptAmAtAek bll/ imiX ikC oeW.
"Aim itAy kjn pelXIy nArI edeKiC. etAmrA
tAek AmAr kAeC en dAo. Aim tAek ibey
30 jn elAk itnidn Der mAT GAmAl/ ik
kret cA.
%r Ar idet pArelA nA.
3
15
tAr iptAmAtA bll/ "&uim etA SAeyelr
c&uTR iden tAr izmaezAenr SIr kAeC es
kjn emeyek ibey kret pAerA. pelXIyedr bll/ "etAmr ik AmAedr in>SV krAr je enm
emeyek ibey kret etAmAr t eC ekn sb kerC etAmAr SVAmIr kAC eTek kAyd ker D<ADAr
es ekAn met KAeb n. iWk y-y Aedz ideyiC
es rkm kAj eyn es ker.
15
tKn mAenAh Bur dUtek bll/ "dy ker
Apin kw bsun. Amr ApnAek kic p<AWAr
mAMs rA ker KAoyAb.
16
Bur dUt bll/ "etAmr AmAek eyet n
idelo Aim etAmAedr se KAebA n. teb kA
yid ikC kret cAo tAhel Bur ee ehAmbil
sgR kerA. :mAenAh buJet pAerin ey elAkiw
sitY Bur dUt.
17
mAenAh Bur dUtek ij|As krl/ "Aim ik
ApnAr nAm jAnet pAir kAr, ApnAr kTAmt
sbikC hel Amr ApnAek sAn jAnAb.
18
Bur dUt bleln/ "ekn &uim AmAr nAm jAnet
cAC w etA AyRY bYApAr?
19
tArpr mAenAh kw pATer kw kic p<AWAek
bil idl. es se kiw zs qnebo Bur
ee sgR krl bM es kiw AyRY kAj
krl. 20mAenAh Ar tAr SI y GewiCl tAr sb
edKl. ebdI eTek Aenr izK yKn AkAezr
idek eW yAiCl tKn Bur dUt Aenr mDY
idey SVegR cel egl.
# edKAr pr tAr jn BUimet mAT
eWikey ,Am krl. 21Bur es dUt Ar kKno
mAenAh bM tAr SIr kAeC AibBU$ t hyi n. bezex
mAenAh buJet pArl ey elAkiw sitY Bur dUt.
22
mAenAh tAr SIek bll/ "Amr Vr dzn
R keriC?
Kn Amr ini mAr yAb?
23
ik tAr SI bll/ "Bu AmAedr mAret cAn
nA. t yid ht tAhel itin AmAedr ehAmbil o
zesr !neb h, kretn n. itin AmAedr sb
# edKAetn n. t yid ht tAhel itin AmAedr
sb kT bletn n.
24
tArpr tAr kiw sAn hl. es tAr nAm
idl izmaezAn. izmaezAn b hey Wl. Bu tAek
AzIbRAd kreln. 25izmaezAn yKn mhendAn zher
iCl tKn tAr pr Bur A Br krl. zhriw
sr Ar XAeyAl zherr mAJKAen biSt.

14

ibcArk%R] ge,r ibbr, 14:16-15:14

252

%rw ejen nAo. yid %r n ebr kret pAr


tAhel Amr etAmAek Ar etAmAr bAepr bAir
sbAek puiey emer eP lebA.
16
Ar ekAn pAy n epey es izmaezAenr kAeC
igey k<Adet Zr krelA. es bll/ "&uim et AmAy
ZDu G],A kerA? &uim AmAy kwo BAlbAs n?
&uim AmAr edezr elAekedr kAeC D<ADA belC/ ik
k AmAek etA &uim es D<ADAr %rwA belA in.
izmaezAn %r idl/ "AmAr mtAiptAeko yKn
%rw bilin/ etAmAek blet yAb ekn
17
nuAenr bAik idnelAy izmaezAenr SI ek<ed
cll. ezx pyR sm iden izmaezAn D<ADAr %riw
SIek bel ePll kAr, tAr SI iney tAek
ibr) kriCl. tArpr tAr SI edezr elAekedr
kAeC es %riw bel idl.
18
sutrAM sAt idenr idn sUyAR eSr Aeg pelXIyrA
%rw epey egl. izmaezAnek igey tAr bll
"mDur ecey imX ik AeC isMehr ecey ebzI
zi)zAlI ek
tKn izmaezAn bll
"yid etAmrA AmAr gr se iney n cAx kret
etAmr AmAr D<ADAr smADAn kret pAret n.
izmaezAn Kub ereg igeyiCl. Bur A bl
zi)r sAeT tAr opr enem l. es iSelAn
zher cel egl. esKAen es 30 jn pelXIyek
htY krl. tAedr m]tedh eTek es smS epAzAk
&uel inl/ Dn edQlt sirey inl. tArpr yAr tAr
D<ADAr %r ideyiCl/ tAedr es sb ibiley idl.
rpr es iptAr bAiet cel egl. 20SIek es
inl n. ibeyr j kjn esr pA^ tAek Ger
&ueliCl.
19

izmea zAn pelXIye dr siu bDAy ePll


yKn gm etAlAr smy hl izmaezAn tAr
SIr se edK kret egl. SIek edbAr
je kw kic p<AW iney egl. VZrek igey
bll/ "Aim SIr Ger FkiC.
ik emeyr iptA izmaezAnek Fket idelA n.
2
tAr iptA izmaezAnek bll/ "Aim eBebiClAm
&uim tAek G],A kr. tA tAr ibey ideyiC kiw
esr pAe^r se. AmAr eCAw emey Aro surI.
&uim tAek nAo.
3
izma e zAn bll/ "Kn etAmAedr mAen
pelXIyedr opr AGAt hAnel ek Ar AmAek
edAx idet pAreb n.
4
bel izmaezAn ebirey egl. es 300 iw
ezyAl Drl. es ewA ker ezyAl Der tAedr elj

15

ewA eb<eD ejA !tir krl. etYk ejA ezyAelr


elej es kiw ker mzAl eb<eD idl. 5 tArpr
mzAlelA eel idl. pelXIyedr zse(e^ es
ezyAlelAek Ciwey idl. BAeb n&un gjAn
smS gAC Ar zesr gAd es Ailey idl. @A(Ar
e(t Ar smS jlpA gACAiley idl.
6
pelXIyrA ij|As krl/ "ek sb kAj
kereC
ek kjn bll/ "izmaezAn kereC. itAr
ekAn kjenr jAmAtA heC izmaezAn. tAr
kAejr kAr, tAr VZr izmaezAenr SIek
k esr pAe^r se ibey idey ideyeC. tA
pelXIyr izmaezAenr SI Ar VZrek puiey emer
ePll.
7
izmaezAn pelXIyedr bll/ "etAmr AmAr
(it kerC; bAr Aimo etAmAedr (it krb.
tArpr AmAr etAmAedr opr itezAD enoy b
heb.
8
tArpr izmaezAn pelXIyedr A*m, krl.
enk elAkek es htY krl. tArpr es kw
hAy Ay inl. hAiw iCl wm izlA nAem kiw
jAygAy.
9
pelXIyr iyhdAy cel egl. ilhI nAemr kiw
jAygAy tAr ibAm inl. tAedr !sr esKAen
tAbu gAl. tAr yuer j !tir hl. 10iyhd
pirbAregAIr elAekr tAedr ij|As krl/
"etAmr pelXIyr ekn KAen AmAedr se yu
kret esC
tAr bll/ "Amr izmaezAnek Dret esiC.
Amr tAek bI kret cA. es AmAedr it y
Ay kereC tAr je tAek zAiS idet cA.
11
iyh d A pirbAregAIr 3/000 elAk tKn
izmaezAenr kAeC egl. wm izlAr hAy igey
tAr tAek bll/ "&uim AmAedr ik krel &uim
ik jAenA n ey pelXIyr AmAedr zAsn kreC
izmaezAn bll/ "tAr AmAr opr ey Ay
kAj kereC ZDumA^ tAr je Aim tAedr zAiS
ideyiC.
12
or tKn bll/ "Amr etAmAek eb<eD iney
yAbAr j esiC. etAmAek pelXIyedr hAet &uel
edb.
izmaezAn bll/ "itit dAo etAmr AmAek
mAreb n.
13
or bll/ "iWk AeC. Amr ZDu etAmAek
eb<eD pelXIyedr kAeC Direy edb. itit idiC/
AmrA etAmAy htY krb n. bel or ewA
n&un di idey izmaezAnek eb<eD ePll. h eTek
tAek ebr ker iney cll.
14
izmaezAn yKn ilhIet l/ pelXIyr tAek
edKet l. tAr Ane ickAr ker Wl. tKn

253
Bur A sbel izmaezAenr opr l. dielA
epA suetAr metA plk men hl bM tAr hAt
eTek Kes pl. eyn sb gel peeC. 15izmaezAn
kw mr gADAr ecAyAelr hA edKet epl. hAw
iney tA idey es 1/000 jn pelXIyek htYA krl.
16
tKn izmaezAn bll
gADAr kiw ecAyAelr hA idey Aim 1/000
elAk htY keriC. kiw gADAr ecAyAelr hA idey
Aim tAedr m]tedhil je keriC.
17

kT bel ecAyAelr hAw izmaezAn Ce


ePel idl. es jAygAr nAm rAm ilhI.
18
izmaezAenr Kub ippAs epeyiCl. Bur kAeC
es ATRn krl. es bll/ "eh Bu Aim etAmAr
dAs. ey AmAr ibrAw jy hl/ es etA etAmAr
dyAy. ippAsAy eyn Aim mArA n yA? tA Kn
dy kerA &uim. dy kerA eyn or AmAy Der n
ePel/ yAedr Kno su py$ hyin?
19
ilhIr mAeW kw gt$ AeC. Vr es gt$
PAiwey J,R A !trI kreln. es jl pAn
kerizmaezAn tAj hey Wl. es AbAr zi)
nuBb krl. es es J,RAr nAm idl n-heOArI.
ilhI zher J,RA Ajo AeC.
20
izmaezAn 20 bCr SAeylIyedr ibcArk iCl.
esw iCl pelXIyedr rAj kAl.
izmea zAenr GsA yA^A
kidn izmaezAn GsA zher egl. esKAen
es kjn gi,kAek edKet epl. tAr kAeC
krAi^ es TAket egl. 2ek kjn GsAr
bAisAedr bll/ "izmaezAn KAen eseC. tAr
izmaezAnek htY kret eceyiCl. tA tAr zhrw
iGer ePll. or izmaezAenr j luikey eTek
ep(A kret lAgl. sArArAt tAr zherr Pwekr
pAez cp
cAp ejeg rl. tAr blAbil kret lAgl/
"skAl hel Amr izmaezAnek bD krb.
3
ik izmaezAn gi,kAr se mAJrAt pyR
TAkl. mAJrAet es eW pl. zherr Pwekr
drj ecep Der es edoyAl eTek ewen drjA
Alg ker idl. tArpr es Kuel inl drj/ ewA
K<uiw/ drj b krAr iKl. elA es k<AeD iney
iheA, zherr kAeC pAhAer mATAy eW egl.

16

izmea zAn bM dlIlA


per izmaezAn dlIl nAem k nArIr eem
pl. dlIl TAkt esAerk ptYkAy.
5
pelXIy zAsekr dlIlAr kAeC igey bll/
"izmaezAn ikes t zi)zAlI hy Amr jAnet
cA. &uim kAyd ker tAr egApn rhsw ejen
4

ibcArk%R] ge,r ibbr, 15:15-16:15


inet ecX kr. tAhel tAek ik ker Der eb<eD
ePlA yAy t Amr jAnb. tAhel tAek Amr
CAmt cAlAet pArb. yid w kret pAr tAhel
Amr etYek etAmAek 28 pA ker repA purS Ar
edb.
6
esmetA dlIl izmaezAnek bll/ "AC belA
etA/ &uim ik ker t zi) epel ikBAeb etAmAek
eb<eD ePel ebkAydAy ePlA yAy
7
izmaezAn bll/ "n&un sAtw Dnuk b<AD di/
ey dielA ZkenA ny/ tA idey AmAy eb<eD
ePlet heb. yid ek t pAer tAhel Aim Ar
p<Acjenr metA bRl het pArb.
8
pelXIyr kT Zen sAtw n&un Dnuk b<AD
di dlIlAek en idl. es Dnuk b<ADA di tKno
Zikey yAy in. dlIl es di idey izmaezAnek
eb<eD ePll. 9ikC elAk pAezr Ger luikey iCl.
dlIl izmaezAnek bll/ "izmaezAn/ pelXIyrA
etAmAek Der ePlet yAeC. ik izmaezAn shej
dielA Kuel ePll. Aenr izKAr Kub kAeC
el kw suet eymn hy etmin ker dielA
Kes pl. sutrAM pelXIyr izmaezAenr zi)r
rhs eBd kret pArl n.
10
dlIl izmaezAnek bll/ "&uim AmAek imeTY
kT belC? &uim AmAek ebAk bAineyC. Kn
belA etA/ ik ker elAek etAmAek eb<eD ePlet
pAer
11
izmaezAn bll/ "AmAek n&un di idey b<ADet
heb. es di eyn Aeg ek bYbhAr n ker.
rkm di idey ek AmAek b<ADel Aim Ar
p<Acjenr met bRl hey yAeb.
12
dlIl keykw n&un di idey izmaezAnek
eb<eD ePll. pAezr Ger ikC elAk luikey iCl.
dlIl izmaezAnek bll/ "izmaezAn pelXIyr
etAmAek Dret AseC? izmaezAn shej di Kuel
ePll. eselA essuetAr metA iCe ePll.
13
dlIl izmaezAnek bll/ "&uim AbAr imeTY
kT belC? &uim AmAek ebAk bAineyC. bAr
belA etA ik ker etAmAek eb<eD ePl yAy
izmaezAn bll/ "yid &uim tAt idey AmAr mATAy
celr sAtiw ibnunI eb<eD kiw ipn idey Awek
dAo tAhel Aim Aro p<Acw sADAr, elAekr metA
bRl hey yAb.
per izmaezAn GuemAet egl. dlIl tAr mATAr
celr sAtiw egACA iney tAet bunelA. 14tArpr
tAbur K<uiwr se es ebAn clilek eb<eD mAiwet
eg< e T ePll. AbAr es izma e zAnek fAkl/
"pelXIyr etAmek Dret AseC? izmaezAn tAt
Ar mAku sb Kuel ePll.
15
dlIl izmaezAnek bll/ "&uim et AmAy
ibVAs kerA nA &uim ik ker belA ey/ 'Aim

ibcArk%R] ge,r ibbr, 16:16-17:5

254

etAmAy BAlbAis. egApn bYApArw &uim AmAek


blel n. iney itnbAr &uim AmAek ebAk
bAnAel. etAmAr zi)r egApn kT &uim AmAek
blel n. 16idenr pr idn dlIl izmaezAnek
rAigey &ulet lAgl. tAr GYAnGYAnAin Znet Znet
es LA hey pl. LAiet es eyn mrmr bSAy
ep<QCl. 17es wA Ar s kret pArl n. ezx
py$ es dlIlAek sbikC bel idl. es bll/
"Aim kKno cl kAiw n. AmAr jer Aeg
eTek AmAek Verr kAeC sgR ker edoy
heyeC. yid ek AmAr cl ekew eny/ tAhel
Aim p<Acjn sADAr, elAekr metA bRl hey
pb.
18
dlIl bJu et pArl izmaezAn tAr egApn kTAw
bAr stY beleC. pelXIy zAskedr kAeC es
kw Kbr pAWAl. es bel pAWAl/ "Ar kbAr
iPer es/ izmaezAn AmAy sb bel ideyeC.
Kbr epey tAr AbAr dlIlAr kAeC cel l.
ititmt dlIlAek edbAr mt wAk iney l.
19
dlIlAr ekAel mAT idey izmaezAn yKn Zey
iCl/ es smy dlIl tAek Gm
u pAiey idl. tArpr
es kjn elAkek izmaezAenr celr egACA ekew
enbAr j fAkl. BAeb dlIl izmaezAnek
zi)hIn ker idl. izmaezAenr zi) cel egl.
20
dlIl izma e zAnek efek bll/ "izma e zAn/
pelXIyr etAmAek DrbAr j AseC? izmaezAn
ejeg eW BAbelA/ "Aim Aegr metA inejek
b<Aicey inet pArb. ik es buJet pAerin ey
Bu tAek eCe cel egeCn.
21
pelXIyr izmaezAnek Der ePll. tArA tAr
ecAK Kubel iney tAek GsA zher iney egl bM
yAet es pAiley n yAyesj ecn idey b<ADl.
tArpr kArAgAer tAek Fikey yAtAy zs ipxet
bADY krl. 22ik AbAr izmaezAenr cl gjAet
lAgelA.
23
pelXIyedr zAsekr sbA sb kret jeA
hl. tAr tAedr edbtA dAegAenr kAeC kw mS
b qneb edbAr bYbSA kriCl. tAr bll/
"AmAedr edbtA AmAedr izmaezAnek hAirey idet
sAhAyY kereC. 24pelXIyr izmaezAenr idek tAkAl
bM tAedr edbtAr zMsA kret Zr krl. tAr
bll
elAkw AmAedr elAkek htYA kereC bM
AmAedr edz DbMs kereC. AmAedr edbt
AmAedr zedr ibre jyI kereC?
25

elAekr seb ebz emet WelA. tAr bll/


"izmaezAnek ebr ker AenA. Amr tAek iney
mj krb. kArAgAr eTek izmaezAnek iney es

tAr oek iney mjA kret lAgl. dAegAenr mierr


TAemr mAJKAen tAr izmaezAnek dA krAl.
26
kjn B]tY izmaezAenr hAt Der iCl. izmaezAn
tAek bll/ "ey TAemr pr mierr perr
Mezr BAr reyeC t AmAek Cet dAo. Aim
esKAen ehlAn idey dAAet cA.
27
mier WAs iB. pelXIyedr zAskr esKAen
sb eseC. mierr CAed Ay 3/000 nrnArI. tAr
izmaezAnek iney hAsAhAis kreC/ mjA kreC.
28
izmaezAn Bur kAeC ATRn kreln/ "eh
sbRzi)mAn Bu &uim dy ker AmAy Sr, kerA.
Vr/ Ar kbAr &uim AmAy zi) dAo. kw
kAj AmAy kret dAo/ Aim eyn pelXIyedr
AmAr ecAK pe enoyAr j zAiS idet
pAir? 29tArpr izmaezAn mierr mAJKAen dAiey
ewA TAmek Drl. TAm ewA smS mirwAek Der
ereKiCl. ew TAemr eBtr es inejek #BAeb
SApn krl. kiw TAm tAr fAnidek/ Aerkw
b<Aidek. 30izmaezAn bll/ " pelXIyedr se
AmAr A, yAk? tArpr yt ejAer pArl
TAmewAek DAO idl. Ar se se piSt
zAskedr o elAkjenr opr mirw eBe pe
egl. BAeb izmezAn eb<ec TAk bSAy yt
pelXIy htY keriCl/ mer igey tAr ecey eFr
ebiz pelXIy htY krl.
31
izmaezAenr BA Ar pirbAerr elAekrA sbA
tAr zbedh inet elA. tAek iney tAr tAr iptAr
smAiDet kbr idl. smAiDw reyeC sr Ar XAeyAl
zherr mAJKAen. 20 bCr Der izma e zAn
SAeylIyedr ibcArk iCeln.
mIKAr miU %s
R mhU
pAhAer edz Piyem mIK nAem kjn
elAk iCl. 2 mIK tAr mAek bll/ "m etAmAr
ik men pe ek kjn etAmAr 28 pA repA
cir keriCl Aim ZnlAm &uim iney iBzAp
ideyiCel. edK/ AmAr kAeC es repA AeC.
Aim t cir keriClAm.
tAr mA bll/ "bs/ Bu etAmAr ml krn.
3
mAeyr kAeC mIK 28 pA repA ePrt idey
idl. m bll/ "Bur kAeC AmAr repA heb
ibezx kw phAr. AmAr pu^ek w edb. es
kw mUi%$ ge esw repA idey mue edeb. tA
bliC bAC/ Kn repA etAmAr hAet iPirey
idiC.
4
ik mIK esw mAeyr kAeC idey idl. m
tKn t eTek Ay 5 pA repA iney kjn
SV,RkArek idl. SV,RkAr es repA idey kw mUi%$
gl. mUi%$w rAK hl mIKAr bAiet. 5 mIKAr kw
mir iCl. esKAen ibiB mUi%$r pUjA ehAt. mIK

17

255
kw ePAd !trI keriCl. es Aro keykw
pAirbAirk mUi%$ !trI keriCl. tArpr mIK tAr
kjn pu^ek tAr yAjk iheseb inbRAcn krl.
:6essmy SAeylIyedr ekAn rAj iCl n. tA
etYek eKyAl Kuiz metA y BAl men krt tA
krt.
7
iyhdAr qbelhm zher kjn elbIy iCl.
es iyhdAr pirbAregAIet TAkt. 8 es qbelhm
eCe kiw jAygAy TAkeb bel cel egl.
eyet eyet es es pl mIKAr bAiet. or bAi
pAhAi edz Piyem. 9 mIK tAek ij|As krl/
"&uim ekAT eTek AsC
yubkiw bll/ "Aim kjn elbIy/ qbelhm
iyhd eTek AsiC. bsbAesr j jAyg
K<ujiC.
10
mIK bll/ "&uim AmAr kAeC TAekA. &uim
AmAr iptA hey/ yAjk hey KAen TAekA. it
bCr Aim etAmAek 4 pA repA edebA. tACA
KAoy-pr etA edb.
elbIy yubkiw mIKAr kTAmt kAj krl. 11es
mIKAr se TAket rAij hl. mIKAr inejr pu^edr
mt es eTek egl. 12es hl mIKAr yAjk. es
mIKAr bAIet eTek egl. 13mIK bll/ "Aj
bJu lAm Bu AmAr opr s heyeCn; kAr, AmrA
yAjk iheseb mn kjnek epeyiC ey elib
pirbAregAI eTek eseC.
dAnr liyz
zhr dKl krl
essmy SAeyelr ekAn rAj iCl n.
tKno dAn pirbAregAI bsbAesr jAygA
K<uej pAy in. tKno tAedr injSV ekAn jim-jm
iCl n. SAeyelr A pirbAregAI itmeDY
jAyg epey igeyiCl. dAnr pAy in.
2
tA dAn pirbAregAI edez crb]i%r j
p<Acjn !sek pAiWey idl. p<Acjn sr Ar
XAeyAl zherr elAk. edr ebeC enbAr kAr,
r dAnedr sb pirbAr eTek eseC. tAedr
edezr pr crb]i%r j blA hl.
p<Ac jn pAhAI edz Piyem ep<QCl. tAr
mIKAr bAiet l bM es rAtw esKAen kAwAl.
3
tAr yKn mIKAr bAir ebz kACAkAiC eseC/
tKn es elbIy yubekr SVr Znet epl. tAr SVr
Zen tAr icnet eperiCl. bAr dAiey egl mIKAr
bAir edAregAAy. yubkiwek or ij|As krl/
"etAmAek KAen ek efek eneC KAen &uim ik
krC KAen etAmAr kAj ik
4
yubkiw mIK tAr j ik ik kereC bll.
yubkiw bll/ "mIK AmAek kAej ereKeC. Aim
tAr yAjk.
5
tKn tAr bll/ "tAhel Verr kAeC AmAedr

18

ibcArk%R] ge,r ibbr, 17:6-18:19


j ikC co. Amr jAnet cA AmAedr jim
pAb ik n.
6
yAjk p<Ac jnek bll/ "</ jim etAmr
pAeb. etAmr inie eyet pAerA. Bu etAmAedr
pT ecnAebn.
7
tA p<Ac jn cel egl. bAr l liyz
zher. tArA edKl zherr elAekrA ebz inrAped
reyeC. sIedAenr elAekr tAedr zAsn kreC. edez
zAi reyeC/ tAedr ekAn ikCr BAb en. kACkAiC
ekATAo z en ey tAedr A*m, kreb. tACA
sIedAn zhr eTek tAr enk dUer reyeC/ Ar
rAemr elAekedr seo tAedr ekAn ci) en.
8
p<Ac jn sr o XAeyAl zher iPer l.
A IySV jnr tAedr ij|As krl/ "belA ik edeK
el
9
p<Ac jn bll/ "Amr kw jAyg edeKiC.
ebz BAl. bAr AmAedr yu kret heb. bes
TAkel cleb n. celA jim dKl kir. 10etAmr
esKAen egel edKeb jimr CACi. ijinsp^
eFl. tACA/ &uim Ar kw bYApAro edKeb
ey/ esKAen elAekr ekAnrkm A*me,r je
!tir ny. init Vr AmAedr jimiw ideyeCn.
11
tA sr Ar XAey A l zhr eTek dAn
pirbAregAIr 600 jn yuer j St hey ronA
hl. 12liyz zher yAbAr peT tAr ikiry-iyyArIm
zherr kACAkAiC TAml. jAygAw iyhdAr. esKAen
tAr tAbu gAl. esj Ajo ikiry-iyyArIemr
pim lwAr nAm mhen-dAn. TRA dAnedr
izibr. 13esKAn eTek 600 jn elAk pAhAi edz
Piyemr idek yA^ Zr krl. tAr l mIKAr
bAiet.
14
liyz jAygAiw ey p<Ac jn AibAr keriCl/
tAr inejedr elAekedr bll/ "KAnkAr kiw
bAiet kw ePAd AeC. t CA bAiet pUjA
krAr metA enk edbt/ eKAdA kr mUi%$ Ar
kw repAr itmA AeC. bJu et pAriC ik kret
heb. sb iney inet heb. yAo/ osb iney esA.
15
tArpr tAr mIKAr bAiet es ep<QCl. elbIy
yubkiw esKAen TAkt. tAr tAek ekmn AeC
ij|As krl. 16dAn pirbAregAIr 600 jn elAk
Pwekr kAeC dAiey AeC. tAr SzS iney yuer
j qtir. 17-18p<Ac jn cr bAir eBtr egl.
sdr drjAr iWk pAez dAiey rl yAjk. tAr
pAez yuer j 600 jn elAk. elAkil Ger
Fek eKAdA mUi%$/ ePAd/ A mUi%$/ repAr mUi%$
sb iney inelA. elbIy yAjkiw tAedr ij|As
krl/ " etAmr ik krC
19
p<Ac jn elAk bll/ "cp kerA? kiw kTAo
bleb n. AmAedr se s. &uim AmAedr ipt
o yAjk ho. Kn iSr kr &uim ik kreb. eBeb

ibcArk%R] ge,r ibbr, 18:20-19:11

256

edK/ kjenr yAjk hoy BAl/ n sm


SAeylIy pirbAregAIr yAjk hoy BAl.
20
kT Zen elbIy yubkiw Kuiz hl. eKAdA mUi%$/
A mUi%$/ ePAd sb iney es dAnedr se
cel egl.
21
tArpr dAn pirbAregAIr 600 jn elAk elbIy
yAjkek iney mIKAr bAi eCe ebirey pl. tAedr
sAmen eCAw eCelemey / jIbj Ar A
ijinsp^ rl.
22
esKAn eTek tAr enk dUer igey egl.
ik mIKAr bAir kACkAiC elAekr sb kjAygAy
jeA hl. tArpr tAr dAnedr ipC iney oedr
Der ePll. 23mIKAr ser elAekrA dAnedr idek
ecey eci cey Wl. dAenr Geu r dAiey mIKAek bll/
"bYApArwA ik etAmr eccAC ekn
24
mIK tAedr bll/ "etAmr dAnr AmAr
mUi%$elA iney egC. Aim inejr j elA !tir
keriC. etAmrA AmAr yAjkeko iney egC. AmAr
Ar ik- b AeC etAmr ekAn mueK AmAek
blC/ 'ik heyeC
25
dAn pirbAregAIr elAekr bll/ "tkR ekAr
n/ cp kerA. AmAedr meDY ek ek ebz rgcw.
ecc Ael r etAmAy A*m, kret pAer. etAmAek
bM etAmAr pirbArek htY kreto pAer.
26
kT bel tArA muK iPirey clet Zr
krl. mIK jAnt tAedr zi) enk ebiz. tA
es bAi cel l.
27
mIKAr !tir mUi%$elA dAnr iney inelA. mIKAr
kAC eTek yAjkeko tAr iney egl. tArpr tAr
liyez l. tAr esKAnkAr elAekedr A*m
krl. es elAekr iCl zAiiy. tAr ekAn
A*m, Az kret pAerin. dAnrA trbAir idey
tAedr htY krl bM zhriwet An lAigey
idl. 28liyezr elAekr mn kAek epl n ey
tAedr r( kret pAreb. tAr sIedAn zhr eTek
enk dUer iCl/ sutrAM isedAnIyrA tAedr r(
kret Cew Aset pAerin. rAm zherr elAekedr
seo tAedr ekAn BAel spk$ iCl n/ tA
esKAn eTeko tAr ekAn sAhAyY epl n. liyz
zhrw iCl qb-rehAb zherr kAeC kw
ptYkAy. dAenr elAekr esKAen kw n&un bsit
SApn ker es jAygAwAek tAr inejedr edz
bel ge &ull. 29tAr es zhrwAr kw n&un
nAm idl. liyezr nAm hl dAn. tAedr pUbRpurx/
S Aeyelr pu^edr kjn/ dAenr nAmAnusAer tAr
nAm rAKl.
30
dAn pirbAregAIr elAekr dAn zher mUi%$elA
itA krl. egezRAemr pu^ eyAnATnek tAr yAjk
krl. egezRAm heC emAizr pu^. eyAnATn o tAr
pu e ^rA iCl dAnedr yAjk. ytidn n

S AeylIyedr bI ker bAibel iney yAoy heyiCl


ttidn py$ tAr yAjk iCl. 31mIKAr !trI
mUi%$elA dAnr pUejA kretA. ytidn zIelAet
Verr g]h iCl ttidn sbR(, tAr sb mUi%$
pUejA krt.
kjn elbIy pru x o tAr dAsI
es smy/ SAeylIyedr ekAn rAj iCl
n.
pAhAI edz Piyemr sImAe kjn elbIy
TAkt. es elAkwAr kjn dAsI iCl/ tAek
krkm tAr SIo bl yAy. es iCl iyhd Ar !belhm
zherr. 2 ik es :dAsIiw tAr it ibVS iCl.
es qbelhem iyhdAy tAr iptAr bAi cel egl.
es esKAen cArmAs kAwAelA. 3 tArpr tAr SVAmI
tAr kAeC egelA. es tAr se ebz BAlBAeb
kTAbAt$A bleb iWk keriCl/ AzAy yid SI
tAr kAeC iPer Aes. kjn B]tY o ewA gADA
iney es emeyiwr iptAr bAi egl. tAek edKet
epey emeyiwr iptA ebirey es tAek Adr ker
fAkl. iptA etA ebz KuzI hl. 4 emeyr iptA
elbIyiwek tAr bAiet iney l. tAek esKAen
TAkbAr j bll. elbIy esKAen itnidn eTek
egl. VZrbAiet es KAoy-dAoy/ pAn eBAjn
Ar Guimey idn kAwAl.
5
c&uTR iden tAr Kub eBAer Gum eTek Wl.
elbIy elAkiw cel yAbAr j St hl. ik
VZrmzA jAmAtAek bll/ "Aeg ikC eKeyedey
nAo/ tArpr eyo. 6tA elbIy elAkiw o VZrmzA
kse eKet bsl. KAoyA hey yAbAr pr VZr
bll/ "Ajekr rAtw eTek yo. ArAm kerA/
An kr. tArpr ibekl hel cel eyo. sutrAM
tAr jn kse KAoy dAoy krl. 7elbIy
tArpr yAbAr eAg krel VZr tAek Ar krAi^
TAket nuerAD krl.
8
pm iden eBArebl elbIy Gum eTek eW
ronA hbAr eAg krl. ik VZr AbAr jAmAtAek
bll/ "Aeg etA ikC KAo. Aj ibkAl pyR
ibAm kr. tb tAr jn kse KAoydAoy krl.
9
tArpr elbIy elAkiw tAr dAsI Ar B]etYr
yAbAr eAg krel VZr bll/ "Kn kAr hey
egeC. idn et krkm ezx hey egeC. tA bliC
ik/ Ajekr rAtw eTek yAo. BAlBAeb rAtw
kAwAo. kAl skAl skAl eW cel eyo.
10
bAer elbIy elAkiw Ar rAt kAwAet cAl
n. gAD ewA Ar dAsIiwek se iney es dUer
iybUx zherr idek cel egl. :iybUx ejrzAelemr
Ar kiw nAm. 11idn Ay ezx hey egl. tAr
iybUx zherr kACAkAiC ep<QCl. tKn B]tYiw tAr

19

ibcArk%R] ge,r ibbr, 19:12-20:5

257
minb elbIy elAkiwek bll/ " iybx
U zher Aj
rAt kAwAenA yAk.
12
ik tAr minb elbIy elAkiw bll/ "n/ AmrA
pirict zherr eBter yAb n. or et
SAeyelr elAk ny. Amr igiby zher cel
yAb. 13es Aro bll/ "celA igiby ik rAm
ewA zherr ey ekAn kwAy Amr igey esKAen
rAt kAiwey idet pAir.
14
tA elbIy elAkiw tAr sIek iney igey
cll. igibyAy ep<QCbAr se se sUyR S egl.
igibyA hl ibAmIn pirbAregAIr dKel. 15tAr
igibyAy TAml. es zher tAr rAt kAwAeb iWk
krl. zherr kw eKAl jAygAy tAr bes pl.
ik ek tAedr bAiet efek en rAt kAwAbAr
j bll n.
16
esidn sYAy e(t eTek kjn b] elAk
zher l. tAr bAI Piyemr pAhAI el
helo igibyA et es bsbAs ker. :igibyA r elAekr
skel ibAmIn pirbAregAIr. 17b] elAkiw
zherr ekSel piTk elbIyek edKet epl.
es ij|As krl/ "etAmr ekATAy yAeb etAmr
ekAT eTek AsC
18
elbIy elAkiw bll/ "Amr iyhd Ar qbelhm
zhr eTek AsiC. AmrA Piyemr pAhAI edezr
sImAnAy bAi yAiC. Aim iyhdAr qbelhem bM
Bur g]eh igeyiClAm. Kn Aim bAI iPer yAiC.
ik Aj rAe^ ek AmAek tAr bAiet inm
kerin. 19gADAelAr j K Ar KA AmAedr
se AeC. B]tY/ yubtI SI Ar AmAr j riw
Ar @A(Arso reyeC. AmAedr ekAn ikCr BAb
en.
20
b
] elAkiw bll/ "etAmr AmAr bAiet
SVCe TAket pAerA. etAmAedr y drkAr sb
edebA. ZDu kwA kT/ re^ eKAl mAeW eyn
etAmr eTekA n. 21rpr b] elAkw elbIy o
tAr sIsATIedr tAr bAi iney egl. es tAedr
gADAelAek KAoyAl. tAr p Duey pAnAhAr eser
inl.
22
idek/ sIedr iney elbIy elAkiw yKn
AemAd-PUit$ kriCl/ tKn zherr ikC bdelAk
bAiwA iGer ePll. tAr drjAy DAO mAret lAgl.
tArA bAir mAilk b] elAkwAr nAm Der cIkAr
kret lAgelA. tArA bll/ "etAmAr bAi eTek
elAkwAek ebr ker dAo. Amr or se eyQn
kAyR krebA.
23
b
] elAkiw ebirey es bdelAkelAek bll/
"ezAn b ur/ mn m kAj ekAerA n. elAkiw
AmAr itiT. rkm jG pAp kAj ekAr n.
24
idek edK/ heC AmAr emey. kiw kumArI.
ek Aim etAmAedr j ebr ker Anb. etAmr

eyBAeb Ku i z ek bYbhAr kerA/ Aim tAr


pp Ieko etAmAedr j ebr ker Anb. tAr
se bM AmAr emeyr se y KuzI ker Api%
krb n. ik AmAr itiTr ibre etAmr mn
jG pAp kAj ekAr n.
25
ik bd elAkelA essb kTAy kAn idl n.
ezx py$ elbIy elAkiw tAr dAsI b pp Iek
bAi eTek ebr ker tAedr kAeC en idl. tAr
tAek AGAt krl bM sArArAt Der DxR, krl.
eBAr eblAy tAek eCe idl. 26rAt epAyAel emeyiw
bAiet iPer l. eyKAen tAr SVAmI iCl. tAr
edAregAAy es |An hey pe egl. idenr ebl
py$ es esKAen BAeb pe rl.
27
pridn Kub skAel elbIy elAkiw Gum eTek
Wl. bAi eyet heb bAr. ebreb bel drj
Kull/ Ar esKAen ecQkAeWr pr kwhAt es
pl. pe reyeC tAr dAsI. drjAr egAAy es
pe AeC. 28elbIy elAkiw tAek bll/ "oeWA
AmAedr eyet heb. ik ekAenA sAA imll n.
es mAr igeyiCl.
gADAr ipeW tAek Zey elbIy elAkiw bAi
cel egl. 29bAi iPer es kiw Cir idey dAsIiwr
edhek ekew 12iw wkerA krl. tArpr S AeylIyr
ey sb jAygAy bAs krt es sb jAygAy 12iw
wkerA pAiWey idl. 30yAr edKl tAr etYek
bll/ "rkm kA SAeyel Aeg kKno Gewin.
eyidn Amr imzr eTek cel Ais esidn eTek
Aj py$ rkm kAj kKno hyin bM edKAo
yAyin. ibxey AelAcn kret heb. iWk kret
heb AmAedr ik kr ic.
S Aeye lr se ibAmIenr y
u
sutrAM SAeyelr smS elAekrA k^ hl.
tAedr e hl imsap zher Bur sAmen
dAAenA. tAr dAn eTek ebr-a ezb pyR S Aeyelr
sb jAyg eTek esiCl. mnik SAeylIyr
igily d zhr eTeko esiCl. 2SAeyl
pirbAregAIr smS DAenr piSt iCl. zVerr
B)edr kA jnsBAy tAr piSt iCl. esKAen
4/00/000 qs trbAir hAet sAiml heyiCl.
3
ibAmIn pirbAregAIr elAekr jAnet pArl
S AeylIyr imsapAy sb jeA heyeC. S AeylIyr
bll/ "ik ker mn jG Gwn Gwl AmAedr
sb bl.
4
inht emeyiwr SVAmI ik heyiCl sb bll. es
bll/ "AmAr dAsIek iney Aim ibAmInedr igiby
zher esiClAm. esKAen Amr rAt kAiweyiClAm.
5
rAetr eblA igiby zherr DAenr Aim ey bAiet
iClAm esKAen l. tAr bAiwAek iGer ePel
AmAek htY kret eceyiCl. tAr AmAr dAsIek

20

ibcArk%R] ge,r ibbr, 20:6-31

258

DxR, keriCl. tAet es mAr egl. 6tArpr Aim


AmAr dAsIr edhwAek wkerA wkerA krlAm bM
S Aeyl pirbAregAIr etYkek kw ker wkerA
pAiWey idlAm. ey smS edz Amr epeyiClAm
essb jAygAet AmAr dAsIr 12iw edhK pAiWey
ideyiClAm. pAiWeyiClAm j/ ey edKAet
eceyiClAm ibAmInedr elAekr SAeyel rkm
kdy$ kAj kereC. 7 "Kn etAmr SAeylIyr
belA AmAedr ik kr ic. ibxey etAmAedr
mtAmt ik belA.
8
tKn skel kse dAiey eW bll/ "Amr
ek bAi yAb n. n/ AmAedr meDY kjno
bAi iPer yAeb n. 9 Kn Amr igiby zherr
it ik krb t bliC. Amr G<uiw ecel ejen
enb Vr elAkedr j AmAedr idey ik krAet
cAn. 10Amr SAeyelr smS pirbAregAI eTek
it 100 jenr meDY 10 jn ker elAk ebeC enb.
BAeb it 1/000 jen 100 jn Ar 10/000
jen 1/000 jn elAk ebeC enb. bAC kr
elAekr !sedr y-y drkAr sb pAeb. tArper
tAr ibAmIn lAkAr igibyA zher ep<QCAeb. esKAen
tArA yAr SAeylIyedr meDY jG kAj keriCl
orA tAedr zAiS edeb.
11
SAeyelr smS elAk igiby zher jeA
hl. ik ik kreb es ibxey tAr skel Aeg
kmt hey iWk ker iney i Cl. 12SAeyl
pirbAregAIr smS elAekr ibAmIn pirbAregAIr kAeC dUetr mADYem Kbr pAiWeyiCl. Kbrw
heC "etAmAedr meDY ikC elAekr ey kdyR kAj
kereC es ibxey etAmAedr b)bY ik 13etAmr
igibyAr m elAekedr AmAedr kAeC pAiWey dAo.
Amr tAedr DbMs krb. SAeylIyedr meDY yt
m AeC sb Amr dUr krb.
ik ibAmIn pirbAregAIr elAekr dUtedr
kTAy kAn idl n. bAt$AbAhekrA iCl spek$ tAedr
A Iy . tArAo iCl S Aey l Iy . 14ibAmIn
pirbAregAIr elAekr tAedr zhril eCe
igiby A y cel egl. tAr S Aey e lr
pirbAregAIr se yu kreb bel igibyAy egl.
15
ibAmIn pirbAregAIr elAekr emAw 26/000 jn
!s epl. yuer j ebz d( !s tAr. tACA
igiby eTek epl AerA 700 jn d( !s.
16
CAo tArA AerA 700 jn iz(,A !s
epeyiCl. tAr iCl sb b<AhAit !s. tArA mnik
kw cl l(Y ker iWkBAeb pATr Cet pArt
bM l(YX ht n.
17
S Aeyelr smS pirbAregAI ibAmInedr bAd
idey sMh krl emAw 4/00/000 eyA. tAedr
skelr hAet trbAir. skel yu ibAy suizi(t.
18
SAeylIyr qbeTl zher igey Vrek ij|As

krl/ "ekAn pirbAregAI sbecey Aeg ibAmInedr


A*m, kreb
Bu bleln/ "iyhd Ar pirbAregAI Tem yAeb.
19
pridn skAel S AeylbAsIr Gm
u eTek Wl.
igibyA r kAeC tAr tAbu gAl. 20tArpr S Aeyelr
!sbAihnI ibAmIn !sbAihnIr se yu krAr
j ebirey pelA. igibyAet SAeyl esnbAihnI
ibAmIn esnAbAihnIr ibre yuer j StiCl.
21
igiby eTek ibAmInbAihnI ebr hey elA. esidn
tAr SAeylbAihnIr 22/000 !sek htY krl.
22-23
SAeylbAsIr Bur kAeC egl. sYA py$
tAr *n krl. Buek tAr ij|As krl/
"Amr ik AbAr ibAmInedr se yu krb
or etA AmAedr A IySVjn.
Bu %r ideln/ "yAo/ tAedr se yu kr.
SAeyelr elAekr -oek sAh idet lAgl.
tArpr Tm idenr metA bAro tAr yu kret
ebirey pl.
24
bAr S A ey l bAihnI ibAmIn bAihnIr
kACAkAiC es pl. w iCl yuer itIy idn.
25
ibAmIn bAihnI igiby eTek ebirey es itIy
iden SAeyl bAihnIek A*m, krl. bAer
ibAmIn !sr Aro 18/000 SAeyl !sek
htYA krl. sb SAeylIy qs iCl iz(,
A.
26
tKn smS S AeylbAsIr qbeTl zheregl.
esKAen tAr sbA bes pe Bur sAmen k<Adet
lAgl. sArAidn tAr ikC eKl n. BAeb sYA
py$ ekew egl. tArA Buek ehAmbil o ml
!neb sgR krl. 27SAeyelr elAekr Buek
kw krl. eskAel Verr sA(Yisuk iCl
qbeTel. 28pInhs nAem kjn yAjk esKAen
Verr esb krt. pInhs ilyAserr pu^.
ilyAsr hAerAe,r pu^. SAeylbAsIr ij|As
krl/ "ibAmIenr elAekr AmAedr A Iy. AmrA
ik AbAr tAedr se yu krb nAik yu TAimey
edb
Bu bleln/ "yAo. AgAmIkAl tAedr prAijt
kret Aim etAmAedr sAhAyY krb.
29
tArpr SAeylbAihnI igibyAr sbidek ikC
elAkek luikey rAKelA. 30SAeyl !sdl tIy
idn igibyAr ibre lA kret egl. Aegr
metA bAero tArA yuer j St. 31ibAmIn
!sbAihnI igiby eTek ebirey l SAeylIyedr
se yu kret. SAeylbAihnI tAedr bAD n
idey sueyAg idet TAkl eyn tAr oedr ipC ipC
tA ker. BAeb tAr ekQzl ker ibAmInedr
zhr eTek enkKAin dUer ebr ker Anl.
ibAmIn !sr Aegr mt bAro ikC S Aeyl
!s htYA kret Zr krl. tAr Ay 30 jn

ibcArk%R] ge,r ibbr, 20:32-21:10

259
SAeylIyek htYA krl. keykjnek htY krl
mAeW Ar keykjnek htY krl rASAy. kw
rAS egeC qbeTelr idek. Ar kw igibyAr
idek. 32ibAmIn !sr bel Wl/ "Aegr mt
bAro Amr ijtiC?
SAeyelr elAekr pAlAiCl/ ik w tAedr
kw cAlAik. tAr Asel oedr zhr eTek ebr
ker rASAy Anet cAiCl. 33esmt skel
edQAiCl. tArA bAlatAmr nAem kw jAygAy
TAml. SAeyelr keykjn elAk igibyAr pim
idek luikey iCl. bAr tAr ebirey es igiby
A*m, krl. 34suizi(t 10/000 SAeylIy !s
igiby A*m, krl. ejAr lA hl ik ibAmIn
!sr buJet pArl n tAedr ik het celeC.
35
Bu SAeyl !sbAihnIek bYbhAr ker
ibAmIn !sedr prAijt kreln. esidn
SAeyelr !sr 25/100 jn ibAmIn !s htY
keriCl. !sr skel yu ibAy izi(t iCl.
36
bAr ibAmInr buJet pArl ey tAr eher
egeC.
SAeylIy !sr bAr ipC hwelA. ipC hwAr
kAr, heC tAr bAr hWA A*m, krAr ekQzl
ineyeC. igibyAr kACAkAiC kw jAygAy tAr
luikey rl. 37tArpr/ yAr luikey iCl tAr igiby
zher J<Aipey pelA. esKAen tAr sbidek Ciey
egl Ar zher etYkek tAedr trbAir idey
htY krl. 38A egApnkArIedr se S AeylIyr
kw mtlb ewiCl. luikey TAk elAekrA kw
ibezx Dre,r sMekt pAWAeb. tAr qtir kreb
eD<AyAr emG.
39-41
ibAmIn qsr kmebzI 30 jn SAeyl
qs htY keriCl. et tAr blet lAgl/
"Amr Aegr bAerr metA bAro ijtiC. ik
tKn zhr eTek eD<AyAr emG Wet lAgelA.
ibAmIenr elAekr esidek GA iPirey edKelA
smS zher An elegeC. bAr S AeylIyr Ar
epCn iPrl n/ tAr Geu r dAiey yu kret lAgl.
ibnYAmIenr elAekr By epey egl. bAr tAr
buJet pArelA/ ik tAedr bS.
42
ibAmIenr !sbAihnI bAr pAlAet lAgelA.
mrBUimr idek tAr CwelA/ ik tAr yu Aet
pArl n. SAeylIyr zhr eTek ebirey es
tAedr htYA krl. 43SAeylIyr ibAmIenr
elAekedr eGrAo ker tAedr tAiey iney egl.
tAr tAedr ibAm inet idl n. igibyAr pUbR idek
SAeylIyrA tAedr hAirey idl. 44sutrAM 18/000
sAhsI o zi)zAlI ibAmIn qs inht hl.
45
bizX !sr mrBUimr idek Cwet lAgelA
bM tAr ep<QeCAl ireA, izl nAmk jAygAy.
ik tAedr meDY 5/000 jn ibAmIn !s

S AeylIyedr hAet rASAet mArA egl. tAr oedr


igedAm pyR tA keriCl. esKAen SAeyl
!sbAihnI Aro 2/000 ibAmIenr elAkedr htYA
krl.
46
esidn 25/000 ibAmIn !s inht hl. tArA
skel trbAir iney bIerr metA lA keriCl.
47
pridek/ 600 jn ibAmIenr elAk mrBUimr
idek egl. ireA, izlAet igey tAr esKAen cAr
mAs eTek egl. 48SAeylIyr ibAmInedr edez
iPer l. etYk zher igey tAr elAekedr htYA
krl. j jAenAyAredro tAr erhA idl n.
sAmen y K<uej epl sb tArA eBecer idl. yt
zhr epl tAr smS tAr Ailey idl.
ibAmInedr p I sMehr Si t
imsapAy S AeylIyr it|A krl "ibAmIn
pirbAregAIr Ger Amr ek AmAedr
emeyedr ibbAh edb n.
2
SAeylIyr qbeTl zher egl. esKAen sYA
py$ tAr Verr kAeC bes rl. Akul hey
ek<ed ek<ed tArA bll/ "eh Bu SAeylbAsIedr
&uim Vr. 3tAhel mn ibpd hl ekn ekn
SAeylIyedr kw pirbAregAIek pAoy yAeC
nA
4
pridn eBAer SAeylIyr kw ebdI !tir
krl. es ebdIet tAr Verr kAeC ehAmbil o
ml !neb sgR krl. 5 tArpr SAeylIy
elAekr bll/ "SAeylIyedr meDY mn ekAn
pirbAr ik AeC yAr Bur sAmen AmAedr
ATRnAy Aesin rkm ij|AsAr kAr, heC tAr
ebz sAMGAitk Dre,r kwA it|A keriCl. tAedr
it|A iCl A pirbAregAIr se yid ek
imsap zher eyAg n edy teb tAek htY krA
heb.
6
SAeylIyr tAedr A Iy ibAmInedr j
>K ebAD krl. tAr bll/ "Aj SAeyl eTek
kiw pirbAregAI p]Tk kr heyeC. 7Amr Bur
kAeC kiw zpT keriC/ ekAn ibAmIn purexr
se Amr AmAedr emeyedr ibbAh edb n. ik
ker Amr init jAnb ey ibAmInedr ibey
heC
8
SAeylIyr jAnet cAl/ "SAeylIyedr
ekAn pirbAregAI KAen imsapAy Aesin
Amr KAen Bur sAmen smebt heyiC. iny
kw pirbAr KAen Aesin. tAr edKl/ yAebzigilyd eTek ek esKAen Aesin. 9 SAeylIyr
en edKelA ek-ek eseC Ar ek-ek Aesin.
edKl yAebz-igilyd eTek ek esKAen Aesin.
10
tAr yAebz-igilyed 12/000 !s pAWAl. !sedr
tAr bel idl/ "yAebz-igilyed igey esKAnkAr

21

ibcArk%R] ge,r ibbr, 21:11-25

260

itiw elAkek trbAir idey htY kreb. emeyedr


Ar bAcAedr etAmr eCe edeb n. 11 kAj
etAmAedr kret heb. yAebz-igilyedr etYkek
etAmr htY kreb/ tACA ey sb emeyedr kAerAn-kAer sAeT eyQnspk$ AeC tAedro htY kreb.
teb ey sb emeyr ekAn purexr se mn spk$
hyin tAedr htY kreb n. !sr tA krl.
12
12/000 qs yAebz-igilyed 400 jn mn
emeyr edK epl yAr ekAn purexr se rkm
spk$ SApn kerin. !sr tAedr zIelAr iziber
iney elA. zIelA knAnedr edez biSt.
13
tArpr SAeylIyr ibAmIn elAekedr kAeC
Kbr pAWl. tAr ibAmIenr elAekedr se zAi
ci) kret cAl. ibAmIenr elAekrA iCl ireA,
izlAy. 14ibAmInr tA Zen SAeyel iPer l.
SAeylIyr tAedr kAeC yAebz-igilyedr essb
emey idey idl yAedr tAr mAerin. ik ibAmInedr
sMKYAr &ulnAy emeyedr sMKY ebz km iCl.
15
SAeylIyr ibAmInedr j >K krl.
tAedr >eKr kAr, Vr ibAmInedr A
SAeyl pirbAregAI eTek AlAd ker ideyeCn.
16
S Aey l Iy e dr bI,rA bll/ "ibAmIn
pirbAregAIr emeyedr sb htY kr heyeC. sutrAM
ey sb ibAmIn sAn eb<ec AeC tAedr j ikBAeb
p Ir bYbS kr yAy 17eysb ibAmIn sAn Kno
eb<ec reyeC tAedr bMz r(A krAr j snsitr
b ey A jn. w kret heb/ nel
SAeylIyedr kw pirbAregAI et ekbAer
elAp epey yAeb. 18ik AmAedr emeyedr se
etA ibAmIn sAnedr ibey het pAer n. Amr
iney itit ineyiC. Amr itit ineyiC
ey/ 'ibAmInedr Ger ey emey edeb es zApS
heb. 19tA AmrA kw pirkn keriC. zIelA

zher Bur j smy kw sb hy.


itbCr esKAen sb pAilt hy. :zIelA heC
qbeTelr %er/ Ar qbeTl eTek iziKemr idek
ey rAS cel egeC tAr pUbRidek. tACA lebAn
zherr di(e,o zIelA zhrw peb.
20
bI,r tAedr pirknAiw ibAmIn sAnedr
bll. tAr bll/ "yAo @A(Ae(et igey luikey
p. 21sebr smy zIelAr yubtIr kKn nAcet
Aseb esidek eKyAl kreb. tArpr yKn tAr
Aseb tKn @A(A e(etr luekAenA jAyg eTek
etAmr ebirey Aseb. etYek kiw ker yubtI
Der eneb. tArpr oedr iney ibAmInedr edez
igey ibey kreb. 22bM yid emeyedr iptA ikMbA
BAeyr AmAedr kAeC nAilz jAnAy/ tKn Amr
blb/ 'ibAmInedr opr etAmr sdy ho. tAr
emeyedr ibey krk. tAr etAmAedr emeyedr
ineyeC/ etAmAedr se yu ker in. tAr emeyedr
h, kereC. sutrAM Verr kAeC etAmr ey
itit keriCel t B ker in. etAmr
itit keriCel ey emeyedr se eCeledr
ibey edeb n. ibAmInedr etAmr emey dAoin.
brM tArA etAmAedr kAC eTek emeyedr iney egeC.
sutrAM etAmr itit B kr in.
23
BAeb ibAmIn pirbAregAIrAkAj krl.
yubtIr yKn nAciCl/ etYk purx tAedr kjn
ker iney inl. tAedr &uel iney tAr ibey krl.
inejedr edez tAr iPer egl. ibAmInr AbAr
es edez zhril gl bM es zhrilet
bsbAs kret lAgl. 24tArpr SAeylIyr Ger
iPer egl. tAr etYek inejr inejr edez o
pirbAregAIr kAeC iPer egl.
25
essmy SAeylIyedr ekAn rAj iCl n.
tA ey y iWk men krt tA krt.

261

retr ibbr,
iyhd Ay iB(
$
bkAl Aeg ibcArkedr* rAj kAel kbAr
ebz KArAp smy esiCl. es smy edez
KAABAb edK ideyiCl. lIemlk nAem kjn
elAk iyhdAr qbelhm eTek cel igeyiCl. es SI
o pu^ek iney pAhAi edz emAyAeb cel igeyiCl.
2
tAr SIr nAm iCl nymI Ar pue^r nAm mhelAn
o ikiley A n. r sb qbelhemr P ATIy
pirbAerr. r pAhAi edz emAyAeb bsbAs kret
lAgl.
3
tArpr kidn nymIr SVAmI lIemlk mAr
egl. nymI Ar tAr pu^ eTek egl. 4 By
pue^r emAyAb edezr kAedr se ibey heyiCl.
kjenr SIr nAm pR/ Aerkjenr nAm r.
tAr dz bCr emAyAeb bAs keriCl. 5 mhelAn bM
ikileyAn mAr egl. SV AmI Ar pu^edr hAirey nymI
kA pe rl.

nym
I edez iPer egl
pAhAi edz emAyAeb TAkr smy nymI Znl
Bu tr elAekedr sAhAyY keriCeln. itin iyhd Ar
elAekedr KA ideyiCeln Zen nymI iWk krelA/
emAyAb eCe es edez iPer yAeb. tAr pu^bDUrAo
tAr se eyet cAl. 7tAr es edz eCe pAey
ehew iyhdAy iPer AsAr j ron hl.
8
nymI tAr pu^bDUedr bll/ "etAmr jen
edez mAeyr kAeC cel yAo. AmAr se Ar AmAr
pu^edr se etAmr Kub BAl bYbhAr ker eseCA.
tA Aim Bur kAeC ATRn kir itino eyn
etAmAedr it sdy hn. 9 Aim Aro ATRn kir/
itin eyn etAmAedr SVAmI Ar sur kiw
sueKr Gerr bYbS ker edn. bel nymI tAedr
cVn krelA. tAr k<Adet lAgl.
10
pu^bDUr bll/ "ik Amr ApnAr se
ApnAr pirbAer eyet cA.
11
nymI bll/ "n/ emeyrA/ etAmr etAmAedr
bAIet iPer yAo. AmAr se igey ik heb
Aim etA etAmAedr ekAen pkAr kret pArb
n. AmAr ekAen pu^ en ey etAmAedr ibey kreb.
12
yAo/ Ger iPer yAo. Aim Ar b] byes
6

br ejAwAet pArebA n. mnik n&un ker ibey


krAr kT BAbelo Aim etAmAedr pkAr kret
pArb n. DerA/ rAe^ Aim gB$btI hlAm/ DerA
AmAr -ew pu^o hey egl/ ik tAeto ekAenA
lAB heb n. 13ytidn n tAr ibeyr eyAgY heC
ttidn etAmAedr ep( kret heb. ik Aim
etAmAedr t dIG$ smy ep(A kret blet pAir
n. sitY sb BAbel men kX hy. minet
Aim yeTX >iKt. kAr, Bu AmAr ibre enk
ikC kereCn.
14
kT Zen tAr AbAr kAAkAiw Zr
krl. tArpr ksmy pRA nymIek cVn ker
ibdAy inl. ik r tAek jiey Der eTek
egl.
15
nymI bll/ "etAmAr bjA inejr elAekr
kAeC bM tAr inejr edbtAedr kAeC cel egl.
etAmAro tA kr ic.
16
r bll/ "AmAek &uim tAiey idey n m?
AmAek edez iPer eyet &uim ejAr kr n. Aim
etAmAr kAeC TAkebA. &uim eyKAen yAeb/ Aimo
esKAen yAb. &uim eyKAen ezAeb/ Aim esKAen
ezAb. yAr etAmAr inejr elAk/ tAr AmAro
inejr elAk. etAmAr Vr hebn AmAro Vr .
17
etAmAr m]&uY eyKAen/ AmAro m]&uY esKAen.
esKAen heb AmAr kbr. AmAr itit.
yid Aim AmAr itit n rAiK/ Bu AmAy
zAiS edebn. kmA^ m]&u Y CA ek AmAek etAmAr
kAC eTek sirey inet pAreb n.

Ger ePrA
nymI buJel r BIx,BAeb tAr se eyet
Ck. es Ar rtek ikC bll n. 19nymI Ar
r ebirey pl. eyet eyet tAr es pl
qbelhem. qbelhem p idet esKAnkAr elAekr
tAedr edeKe%ijt hey WelA. tAr bll/ "
ik nymI
20
nymI tAedr bll/ "etAmr AmAek nymI bel
efekA n. AmAek etAmr mAr bel fAek.
nAem etAmr AmAek fAkeb/ kAr, sbRzi)mAn
Vr AmAr jIbn >eK Ber ideyeCn. 21yKn cel
igeyiClAm tKn y eceyiC sb epeyiClAm. ik
ibcArkedr SAeyelr elAekedr sAhAyY bM r( krAr j
Aj Bu AmAr je inejr edz CA Ar ikC
Vr Ar eirt ibezx entAr. iw SAeyel rAj hoyAr
edn in. Bu AmAy ZDu >K ideyeCn. tA ekn
pUebR heyiCl.
18

retr ibbr, 1:22-2:20

262

etAmr AmAek 'suKI bel fAkeb sbRzi)mAn


Vr AmAy ezx kX ideyeCn.
22
BAeb nymI o tAr emAyAbIyA pu^bDU r
pAhAi edz emAyAb eTek iPer l. jn nArI
yKn qbelhem l tKn esKAen bAilR zs etAlAr
pAl Zr heyeC.
r o ebAye sr pircy
qbelhem kjn DnI bAs krt. tAr nAm
ebAys. lIemlk pirbAerr gt
R nymIr Gin
A IySVjnedr meDY ebAys iCl kjn.
2
kidn r nymIek bll/ "Aim BAbiC/ mAeW
mAeW kw Guer ebA. min ker hyetA
kidn mn kAek pAb ey AmAy dy kreb/ ey
AmAy mAeWr pe TAk zesr dAn &uel inet
bleb.
3
nymI bll/ "ACA bAC/ yAo.
r mAeWr idek cel egl. yAr esKAen zs
kAweC tAedr se se Gurl. e(etr pe TAkA
zselA es sMh krl.* GwnA*em rkm kw
mAeWr mAilk iCl ebAys. ebAys iCl lIemlk
pirbAerr kjn.
4kidn qbelhm eTek ebAys tAr jimet
cel elA. cAxIedr es Adr BAlbAs jAiney
bll/ "Bu etAmAedr shAy ehAn?
cAxIrAo bll/ "Bu ApnAr ml krn?
5
ebAyesr kjn B]tY cAxIedr kAejr tdArik
kriCl. rtek edKet epey ebAys B] tYek ij|AsA
krl/ " kAedr emey
6
B]tYiw bll/ "emeyiw kjn emyAbI. es
nymIr se emAyAb eTek eseC. 7 Aj Kub
eBArebl es AmAr kAeC Aes numit cAet
yAet cAxIedr ipC ipC Guer mAW eTek es zs
kuiey inet pAer. es skAl eTek es mAeW
reyeC. etA oKAen tAr bAI.
8
ebAys tKn rtek bll/ "ezAenA emey/ &uim
e(et eTek yAo bM etAmAr j zs kuiey
ino. ekATAo Ar etAmAek eyet heb n.
AmAr e(etr dAsIedr se se &uim Gr
u eb. 9ekAna
ekAna jimet tAr yAeC edKeb/ tAedr se TAkeb.
yubkedr Aim sAbDAn ker idiC/ tAr eyn etAmAy
ibr) n ker. ippAsA epel AmAr elAekr ey
mg bYbhAr ker &uimo t bYbhAr kret pAerA.
buJel
10
r mAT nIc ker jAnAl. es ebAysek
bll/ "AmAr metA kjn sAmA emeyeko Apin
l(Y kereCn/ et Aim Kub bAk hey egiC?

e(etr krl kiw inym iCl ey k]xk zs sMehr smy


b ikC zs tAr mAeW ePel rAKeb. zs ePel rAK
ht yAet grIb elAekrA ikC eKet pAy.

yido Aim kjn pirict ik tbuo Apin


AmAr it kt sdy.
11
ebAys %r idl/ "etAmAr zAZi nymIek &uim
ik rkm esbA kerC Aim sb jAin. Aim jAin
etAmAr SVAmI mAr egelo &uim tAek kt sAhAyY
kerC. Ar Aim o jin mtAiptA/ inejr edz
sbikC eCe &uim KAen cel esC. edezr
kAek &uim ecn n/ tA se%o nymIr se &uim
edez esC. 12etAmAr s kAejr j Bu etAmAy
purSAr edebn. &uim y ikC kerC tAr j Bu/
SAeyelr Vr etAmAek spU,RBAeb purS]t
krebn. &uim sur(Ar j tAr kAeC eseCA/ sutrAM
itin etAmAek r(A krebn.
13
r bll/ "Apin AmAek Kub dy kereCn.
Aim etA kjn dAsI mA^/ tAo ApnAr dAsIedr
meDY kAro smAn n. tbuo Apin kt dredr
kT beleCn/ AmAy sAvn ideyeCn.
14
puerr KAoyAr smy ebAys rtek bll/
"idek esA? AmAedr riw eTek &uimo keykw
KAo. isrkAy etAmAr riw fibey nAo.
r cAxIedr pAez bes egl. ebAys tAek eskA
zs idl. r epw Ber eKl. ikC KAbAr pe
relA.
15KAbAr pr r AbAr kAej emet WelA.
ebAys B]tYedr bll/ "zesr gAdAr pAz eTeko
rtek dAnA kuiey inet ido. oek bADA ido nA.
16
ikC dAn Br zIx tAr je ePel idey tAr
kAjw brM Aro shj ker ido. hY tAek zs
kueAet ido/ bAD ido n.
nym
I ebAye sr sV e Znl
seY pyR r mAeW kAjkmR krt. kAejr
pr Buix eTek zsdAn ebeC AlAd ker rAKt.
es Ay 1/2 buezl bAilR ept. 18es zsil
iney zher tAr zAZIr kAeC eyt. tACA tAek
pAetr bAit KAbArwAbAro eKet idt.
19
zAZI tAek ij|As krl/ "sb zs
ekAeek epel &uim ekATAy kAj kerA etAmAr
it ey sdy heyiCl tAr klYA ehAk.
tKn r kAr kAeC kAj kreC bll. es bll/
"yAr kAeC kAj kriC tAr nAm ebAys.
nymI pu^bDUek bll/ "Bu tAr ml krn.
ik jIibt/ ik m]t skelr it tAr dyAr ezx
en. 20tArpr es rtek bll/ "ebAys AmAedr
A Iyedr kjn. ebAys AmAedr r(Akt$.*
17

r(Akt$ Tb ''ihtkArI. ey bYi) m]t A Ieyr pirbAerr


y eny bM tAedr r( ker. Ayz> bYi) dir@
A IySVjnek *ItdAs eTek iken ePrt eny bM tAedr
AbAr SVADIn ker edy.

retr ibbr, 2:21-4:6

263
21

r bll/ "ebAys AmAek iPer Aset beleC.


beleC kAj ker eyet. ebAys beleC Psl kAwAr
kAj ezx hoy biD Aim eyn tr B]tYedr
se BAlBAeb kAjkmR kir.
22
nymI %r idl/ "ebAyesr B]tY dAsIedr se
kAj krAw etAmAr pe( BAl. ekAenA e(et
kAj krel hyetA ekAenA eCel etAmAr gAey hAt
idt. 23tb r ebAyesr dAsIedr bAil$ bM
gm kAwAr smy pyR eTek egl. zAZIr se
r eTek egl.
zs mAAeyr e(^
kidn nymI rtek bll/ "oeg emey/ hyet
etAmAr j AmAr kiw br bM kiw sur
bAI eK<Aj ic. etAmAr BAl heb. 2hyetA
ebAys pyu) pA^. es AmAedr Kub kAeCr elAk.
&uim tAr dAsIedr se kAj kerA. Aj rAe^
ebAys zs mAA krAr jAygAyyb mAA kreb.
3
yAo g Deu y sAjegAj kerA. ebz BAl jAmAkAp
perA. tArpr &uim eyKAen zs JAA hy esKAen
b yAeb. ik ebAyesr rAetr KAoy n hoy
pyR es eyn etAmAy edKet n pAy. 4KAoyAr pr
es ibAm kreb. edKeb ekATAy es ezAy. tArpr
esKAen igey tAr p eTek FAkAwA &uel esKAen
Zey peb. es etAmAek bel edeb ibeyr bYApAer
&uim ik kreb.
5
r bll/ "tA krb.
6
zs mAAeyr jAygAy r cel egl. zAZI
y beleC esmetA sb krl. 7KAoy-dAoyAr
pr ebAys ebz Kuiz hey zesr gAdAr pAez Zet
egl. tArpr r cipcip tAr kAeC igey pAeyr
cAdrw &uel esKAen Zey pelA.
8
per/ mDYrAe^ Guemr meDY ebAys pAz iPret
egl Ar tAr Gum eBe egl. bM tAr pAeyr
kAeC Zey TAk kjn nArIek edeK Kub AyR
hey egl. 9 ebAys ij|As krl/ "ek &uim
nArI bll/ "Aim r/ ApnAr dAsI. ApnAr
cAdr AmAr gAey ibiCey idn. Apin AmAr
r(Akt$. 10ebAys bll/ "Bu etAmAr ml krn.
AmAr opr &uim yeTX dyA kerC. Aeg nymIek
&uim y dy kret AmAek tAr ecey ebiz dyA
krC. &uim kjn grIb ikMb DnI yubkek ibey
kret pAret. ik &uim t kr in. 11ezAen yubtI/
By epo n. &uim y cAC esrkm Aim krb.
AmAr zherr skel jAen &uim Kub BAl emey.
12
wAo sitY ey/ Aim etAmAr kjn Gin A Iy.
ik AmAr eceyo Gin elAk etAmAr AeC. 13Aj
rAtw KAen TAekA. skAl hel edKb es elAkiw
etAmAek sAhAyY kret pAer ik n. yid ker/ Kub
BAl. Ar yid n ker tAhel itit idiC/

Aim etAmAek ibey krebA. lIemlekr jimjAyg CAiey iney etAmAr hAet &uel edb. skAl
biD &uim KAen eTek yAo.
14
sutrAM skAl hoy py$ ebAyesr pAeyr kAeC
r Zey TAkl. kAr TAket TAket es yAbAr
j eW pelA yAet elAek tAek icnet n pAer.
ebAys tAek bll/ "kAl rAe^ ey &uim AmAr
kAeC esiCel es kT Amr egApn rAKebA.
15
tArpr ebAys bll/ "etAmAr zAlw Amy dAo
etA. owAek Kuel DerA.
r tA krel. ebAys nymIek edeb bel
AAej k beu zl bAilR ojn krl. tArpr retr
zAel bAilR mue tAr ipeW cAipey idelA. ebAys
zher ebirey egl.
16
r tAr zAZI nymIr bAI cel egl. nymI
drjAr kAeC igey ij|As krl/ "ek oKAen
r eBter igey ebAys ik ik kereC sb nymIek
bll. 17es bll/ "ebAys etAmAr je bAilR
phAr ideyeC. es beleC phAr n iney eyn
etAmAr kAeC n Ais.
18
nymI bll/ "bAC/ !DyRY DerA. ebAys y kreb
bel men ker t n kr pyR or men zAi en.
idn PuerAbAr Aeg ik Gew Amr jAnet
pArb.
ebAys
o A Iyi w
zherr Pwekr kAeC eyKAen elAekr sb
jeA heyeC esKAen ebAys egl. esKAen es
bes rl yt(, n es Gin A Iyiw Aes.
r kTA es rtek beliCl. tArpr ksmy
es elAkiw tAr sAmen idey cel yAiCl. ebAys
tAek fAkl/ "bu ey ezAenA/ KAen bes?
2
tArpr ebAys keykjn sATI ejAgA krl.
zherr dzjn bI, elAkek es fAkl. tAedr
bll/ "besA? tArA bsl.
3
tArpr ebAys es Gin A Iyiwek bll/
"pAhAi edz emAyAb eTek nymI iPer eseC.
AmAedr A Iy lIemlekr jim es ibi* kreC.
4
zherr elAkedr o bI, bYi)edr sAmen
Aim etAmAek kT bliC. yid &uim es jim
iken inet cAo/ ekenA. Ar yid jimw CAiey
inet n cAo/ tAo belA. &uim n pArel Aim
CAiey enb.
5
tKn ebAys Aro bll/ "nymIr jim iken
inel &uim emAyAbIyA ibDb rteko epey yAeb.
yid emAyAbIyA retr sAn hy es heb jimr
mAilk. BAeb jimw oedr pirbAerr eTek
yAeb.
6
A Iyiw bll/ "Aim jim iknebA n. ow
etAAmAr hoyAr kT. iknel AmAr inejr

retr ibbr, 4:7-22

264

jim eKAyAb. o &uim ekenA. 7 :bkAl Aeg


SAeyel ek ekAenA spi% iknel bA CAiey
inel kjn elAk tAr juetA Kuel Kerek idey
idt. wA iCl ebcA-eknr mA,. 8 esmetA Gin
A Iyiw bll/ "jim &uim iken nAo. tArpr es
tAr juet Kuel ebAysek idl.
9
tKn ebAys smebt elAekedr bM bI,
bYi)edr bll/ "etAmrA skel sA(I rel ey Aim
lIemlk/ ikileyAn bM mhelAenr smS
jimjm nymIr kAC eTek iken inlAm. 10esse
rteko AmAr SI iheseb iken inlAm. r Pel
m]t SV AmIr sb spi%r iDkAr heb tAr pirbAerr
elAekr. BAeb tAr nAm tAr jimr o pirbAr
eTek sirey edoy heb nA. etAmr Aj skel
sA(I TAkel.
11
skel sA(I eTek egl. tAr bll/
SAeyelr g]h yAr !trI* keriCl es
rAehl bM elyAr mt ker Bu eyn ge
etAeln nArIek ey etAmAr bAIet AseC.
&uim PATAet zi)zAlI ho. &uim qbelhemo
ibKYAt ho.
12
tAmr iyhdAr pu^ eprsek j ideyiCl
bM tAr pirbAr mhAn heyiCl. Bu eyn etmin
ker etAmAeko retr gB$jAt b sAn edn.
bM etAmAr pirbAro epresr metA mhAn hey
oeW.

S Aeye lr qtrI ihIy z "qtrI heC kiw zer


mt yAr TR/ "pue^r j ideyeC.

ebAys rtek ibey krelA. Bur AzIbRAed


r gB$btI hl. es kiw pue^r j idl. 14zherr
rmnIr nymIek bll/
zMsA kerA Buek iyin etAmAek phAr iheseb
mhAn pu^ ideln. es SAeyel ibKYAt heb.
15
etAmAek punjRIibt kreb bM etAmAr
b] bye s edKAezAn kreb. etAmAr pu^bDr
U subAed
tAek epel. etAmAr j es eCelek j
ideyiCl. es etAmAy BAlbAes bM es etAmAy
sAtiw eCelr ecey eFr ebiz BAlbAes.
13

16

nymI eCelek ekAel &uel inelA bM tAek


Adr-y krl. 17pAA itebzIrA tAr kw nAm
idl. SIelAekrA bll/ "Kn nymIr kiw pu^
AeC? tAr pu^iwr nAm rAKl oebd. oebedr
pue^r nAm iyzy. iyzeyr pue^r nAm dAyUd.
r o ebAye sr pirbAr
heC epresr pirbAerr bMzpircy

18

19
20

21
22

epresr pu^ ihexA,.


ihexAe,r pu^ rAm. rAemr pu^ InAdb.
InAdebr pu^ nhezAn. nhezAenr pu^
slaemAn.
slaemAenr pu^ ebAys. ebAyesr pu^ oebd.
oebedr pu^ iyzy. iyzeyr pu^ dAyUd.

265

zmeU ye lr Tm pu Sk
lka AnA pirbAerr zIelAet pAsnA
pAhAI edz Piyemr rAm el lakAn
nAem kjn elAk iCl. lakAn suP pirbAr
eTek esiCl; tAr iptAr nAm iCl iyerAhm/
iyerAhemr iptA heC lIh/ lIhr iptA etAh/
etAhr iptA suP. es Piyemr pirbAregAI eTek
esiCl.
2
lakAnAr SI iCl. kjenr nAm hAA/
jenr nAm pin. pinAr sAnAid iCl/ ik hAA
iCl in>sAn.
3
it bCr lakAn rAm zhr eTek zIelAet
cel eyt. zIelAy igey es sbRzi)mAn Bur pAsn
krt o tAek bil inebdn krt. esKAen hPain
bM pInhs yAjk iheseb Bur esb krt. r
jn iCl ilr pu^. 4 etYkbAr lakAn bil
idey es tAr kw BAg tAr SI pinAek idt
bM es pinAr sAnedro ikCw BAg idt.
5
lakAn Ar kw smAn Mz hAAeko idt.
Bu hAAr ekAel sAn n idelo lakAn tAek
bilr BAg idt/ kAr, es hAAek sitY BAlbAst.

men erK. &uim yid AmAek kiw pu^ dAo/ Aim


es pu^ek etAmAek sgR krb. es heb nAsrtIy.
es @A(Ars b ekAn rkm k pAnIy pAn kreb
n. ek kKno tAr cl kAweb n.*
12
enk(, Der hAA Bur kAeC ATRn krl.
hAA yKn ATRn kriCl tKn il tAr muKghberr
idek edKiCl. 13hAA men men ATRn kriCl. es
z ker ikC bliCl n/ ZDu tAr eW<Aw ew niCl.
il men krl ey hAA mAtAl hey egeC. 14tA
il hAAek bll/ ''&uim Kub ebzI pAn kerC?
Kn @A(Ars sirey rAKAr smy heyeC.
15
hAA bll/ ''n mhAzy/ Aim @A(Ars bA surA
ikC pAn kirin. AmAr hdy tI ebdnAy kAtr.
Aim Bur kAeC AmAr sb keXr kT jAnAiClAm.
16
BAbebn n ey Aim KArAp emey. Aim sArA(,
ZDu ATRnA kriClAm. kAr, AmAr enk >K
bM Aim Kub ibcilt.
17
il bll/ ''inie bAi yAo. SAeyelr
Vr etAmAr menAbA pUr, krn.
18
hAA bll/ ''Azkir AmAr opr Apin
sX heyeCn. bel hAA cel egl bM per
pinA hA Aek ibr) krl
ikC mueK idl. tArpr eTek es Ar >KI
6
pinA sbsmy hAAek ibr) krt. et hA Ar iCl n.
19
Kub mn KArAp ht. hAAr sAn hyin bel pinA
pridn Kub skAel lakAnAr bAir skel Gum
7
tAek rkm krt. bCerr pr bCr Gwn eTek Wl. tArA skel Bur pAsn krl. tArpr
Gwt. yKn lakAn tAr pirbAerr se zIelAy tAr rAmAy iPer egl.
Bur g]eh pAsn kret eyt/ pinA hAAek ibr)
zmeU ye lr j
krt. kidn lakAn sbAek yKn bilr BAg
idiCl/ hAA menr >eK ek<ed ePll. es ikC
lakAn hAAr se imilt hl. Bu hAAek
eKl n. 8lakAn tAek bll/ ''hAA/ &uim k<AdC men ereKiCeln. 20perr bCr hAA kiw pu^
ekn ekn &uim ikC KAC n ikesr j etAmAy sAenr j idl. hAA pue^r nAm rAKl/ zmUeyl.
mn Zken edKAeC etAmAr j etA Aim AiC. es bll/ ''Aim Bur kAeC r je ATRn
Aim etAmAr SV AmI. dziw pue^r ecey AmAek etAmAr keriClAm/ tA r nAm ideyiC zmUeyl.
21
ebzI BAl bel ibebcn kr ic.
es bCr lakAn zIelAet egl. Verr kAeC
itit pAlenr je bM bil idet es esKAen
hAAr ATnR A
spirbAer igeyiCl. 22ik hAA eyet cAl n. es
9
KAoy dAoy bM pAn eser hAA cpcAp eW lakAnAek bll/ ''yKn pu^ b heb/ z) KAbArpl. es Bur kAeC ATRn kret egl. Bur dAbAr eKet izKeb tKn Aim zIelAet yAb. zIelAy
pib^ mierr drjAr pAez kw ecyAer yAjk igey Bur kAeC pu^ek dAn krb. pu^ heb nAsrtIy.
il besiCl. 10>iKnI hAA Bur kAeC ATRnAr es zIelAet TAkeb.
smy Kub k<Adl. 11Verr kAeC es k ibezx
e k n A nAsrtIy iCl es elAekr yAr Vrek k
Dre,r mAnt krl. es bll/ ''eh sbRzi)mAn Bu/
ibezx pAey esb krAr itit ineyiCl . tAr tAedr cl
edeK Aim b >KI. AmAek Buel eyo n. AmAek kAwt n. tArA @A(A eKt n bM @A(Ars pAn krt n.

1:23-2:19
1 zmeU yl
23

266

lakAn tAr SI hAAek bll/ ''y BAl ebAJ


tA kr. pu^ b n hoy py$/ tAr z) KAbAr
KAoyAr zi) n hoy py$ bAiet TAket pAer.
Bu tAr itit pU,R krn.* sutrAM pu^ z)
KAbAr KAoyAr pyu) n hoy py$ hAA pue^r
esbA ZxAr j bAiet eTek egl.

Bern. kAek n kern/ AbAr kAek sAn


edn.
8
Bu DUil eTek dir@edr etAeln bM itin
>K hr ker enn. itin tAedr r pU,R ker
etAeln bM tAedr rAjkumAredr se bsAn o
tAedr sAnIy Asn edn. Bu heCn es jn
iyin sm ibV s]iX kereCn bM sm ibV yAr
iDkArBu).
9
Bu tAr pib^ elAekedr ehAcw KAoy eTek
r( kern. X elAekr kAer DbMs hey yAeb.
tAedr (mt tAedr ibjyI kret pAer n.
10
Bu tAr zedr DbMs kern. itin tAedr
ibre SV e gR bj ineGR A x GwAebn. Bu dU err
edzilro ibcAr krebn. itin tAr rAjAek (mt
edebn bM tAr iBix) rAjAek zi)zAlI
krebn.
11
lakAn spirbAer tAr inejr edz rAmAy
iPer elA. ik eCeliw zIely eTek egl.
esKAen es yAjk ilr t%AbDAen Bur esbA
keriCl.

zmeU yl
ek iney hAA zIelAy ilr kAeC egl
24
bAlkiw yKn ebz bs hl/ KAbAr icebAet
izKl/ tKn hAA tAek iney zIelAy Bur g]eh
egl. es itn bCerr kw xAo se inl.
CAo es inl 20 pA CAkA myd bM k
ebAtl @A(Ars.
25
tAr Bur sAmen egl. lakAn xAiwek bil
idl eymn es sADAr,t> krt. tArpr hA ilek
tAr pu^ idl. 26hAA ilek bll/ ''mAj$n krebn
mhAzy. Aim es mihl ey kidn ApnAr kAeC
dAieyiClAm bM Bur kAeC ATRn keriClAm.
ibVAs krn/ Aim sitY kTA bliC. 27Aim
eCelr je ATRn keriClAm bM Bu AmAr
es ATRnAr %r ideyeCn. Bu eCelek AmAy
ilr X sA ng,
ideyeCn. 28Aim Kn es eCelek Bur kAeC
12
sgR kriC. es sAr jIbn tAr esb kreb.
ilr pue^r iCl Kub m/ tAr Buek mAnet
kT bel/ hAA eCeliwek esKAen rAKl n. 13mnik elAekedr sAeT yAjkedr ikrp
bM Bur pAsn krl.
AcAr bYbhAr krA ic es iney tAr ibumA^
mAT GAmAet n. yAjkedr sb kAj kr,Iy
hAAr DbAd |Apn
iCl elAek yKn ekAn sgR Aneb tKn yAjkedr
es segRr mAMs kw grm jelr pAe^ rAKet
hA bll
''Buet AmAr hdy KuzI? Aim AmAr Ver heb. tArpr yAjekr B]tY kw ibezx Dre,r
zi)zAlI? tA Aim AmAr z edeK hAis. Aim itn mueK k<Aw cAmc Aneb. 14yAjekr B]tYek
etAmAr d% pir^Ae, Kub Anit?
es pA^ eTek ikCw mAMs &uel enbAr j k<AwAw
2
Bur mt pib^ Ar ekAn Vr en. &uim bYbhAr kret heb. es k<AwAy ytwku mAMs Wt
CA Ar ekAn Vr en. AmAedr Verr mt yAjk ZDu es mAMswku ept. eysb SAeylIyr
zIelAet bil Ant tAedr skelr it yAjkedr
Ar ekAn izl en.
3
Ar d ekAr n. gebRr z eyn cAirt n kAjwA kret ht.
15
hy kAr, Bu Vr sb jAenn. Vr elAekedr
ik ilr pu^r t krt n. ebdIr opr cibR
cAlnA o ibcAr kern.
epAAenAr Aeg tAedr B]tY B)edr blt/
4
blbAn qser Dnu eBe yAy bM bRl elAk ''yAjkek ikC mAMs dAo/ esw JlsAen heb. es
es mAMs eneb n.
zi)zAlI hy.
5
16
tIet yAedr cr KA iCl Kn tAedr
yid B) blt/ ''Aeg cibRw epAA/ tArpr
kmueW KAer j kiWn sMAm kret heb. ik y cAo idiC. tAr %er B]tY blt/ ''n/ (uin
tIet yArA (uDAt$ iCl tAedr Kn cr KA mAMs dAo. n idel Aim etAmAedr kAC eTek
AeC. ey nArI iCl bYA tAr Kn sAtiw sAn. eke eneb?
17
ik ey nArIr b sAn iCl Kn es >KI. kAr
BAeb hPa in o pInhs Bur j edoy bilek
tAr sAenrA cel egeC.
sAn krt. seh en Bur ibre wA iCl
6
Bu mAern o b<AcAn/ Bu kber zAiyt kern Kub mArA k pAp.
18
o e$ &ueln.
ik zmUeyl Bur esb krt. es tr,
7
shkArI/
yAjekr ibezx Dre,r jAm ePAd
Bu kAek grIb kern/ AbAr kAek Den
19
prt. it bCr zmUeyelr m kw eCAw
Bu krn sbt> KAen lakAn ilr hAAek AzIbRAedr
epAzAk qtrI krt bM eswA tAr j zIelAy
kT blet cAeCn.

2:20-3:8
1 zmeU yl

267
iney eyt. es SVAmIr sAeT esKAen it bCr bil
idet eyt.
20
lakAn Ar tAr SIek il AzIbRAd ker blt/
''Bu etAmAek hAr mADYem Aro sAn idk.
rA hAAr mAnt kr eCelr jAyg eneb.
lakAn tAr SIek iney bAI iPer egl. 21Bu
hAAr pr sX heyiCeln. hAAr itniw eCel/
iw emey hl. idek zmUeyl et Bur esb kret
kret pib^ SAen b hey WiCl.
X sA nedr sAmlAet il bYTR hl
il ebz b] hey igeyiCelA. zIelAet smS
SAeyelr it pu^rA ik krt es sVe es Ay
Znet ept. il o ZeniCl ey smAgm tAbur
ebzAer ey sb SI elAekr esb krt tAedr
se tAr pue^r Zey rAt kAiweyiCl.
23
il tAr pu^edr bll/ ''elAekr etAmAedr
sVe nAn kT AmAy bleC. ekn etAmrA t
bAej kAj krC 24ezAn bACAr/ rkm Ay kAj
ekAer n. Bur elAekr etAmAedr ine kreCn.
25
mAnux yid mAnuexr kAeC pAp ker Vr tAek
(mA kret pAern/ ik Bur ibre pAp krel
ek tAek r( kreb
ik pue^r ek tAek A krln. tA Bu
tAedr ezx krebn bel iSr kreln.
26
idek zmUeyl b het lAgl. es Vr
bM elAekedr kAeC AndAyk iCl.
22

ilr pirbAr spekR By r Bib`bA,I


Vr kjn elAkek ilr kAeC pAWAeln.
elAkiw ilek bll/ ''Bu kTAil beleCn/
'etAmAr pUbRpurexr iCl PerQ, kUelr *ItdAs/
ik tAedr kAeC Aim edK ideyiClAm. 28SAeyelr
smS pirbAregAIr eBtr eTek AmAr yAjksmUh
hbAr j Aim etAmAr pirbArek inbR Aict
keriClAm. AmAr ebdIet bil sgR edbAr j
etAmAedr menAnIt keriClAm. tArA Dup AlAeb/
tArA preb ePAd. Aim j tAedr inbRAcn
keriClAm. Aim etAmAedr pirbAregAIek
iDkAr ideyiC eyn tAr SAeylIyedr edoy
bilr mAMs pAy. 29tAhel ekn etAmr sb bil
bM qnebek sAn kreb n &uim AmAr eceyo
etAmAr pu^edr ebzI sAn idey TAk. AmAr elAk/
SAeylIyrA AmAek sgRIk]t krbAr j ey
mAMs iney Aes tAr eTek sb ecey BAelA Mzil
eKey etAmrA emAwA hey yAeCA.
30
"SAeyelr Bu Vr itit ideyiCeln
ey etAmAr iptAr pirbAerr elAekrA tAek icrkAl
esb kreb. ik Aj Bu kT bleCn/ 'n/
t Ar kKno heb n. Aim tAedr sAn krb
27

yArA AmAek sAn kreb. Ar yAr AmAy sAn


kret SVIkAr kreb/ tAedr ml heb. 31es
smy AseC eyidn Aim etAmAedr smS
%rpurxedr ibnAz krb. etAmAr Ger ek b]
bys
pyR b<Aceb n. 32S Aeyel BAl ijins Gweb/
ik KArAp ijinsil etAmrA etAmAedr bAIet
Gwet edKeb. etAmAr Ger ek b] bys py$
b<Aceb n. 33kjn mAnuxek Aim b<AcAb. es AmAr
ebdIet yAjekr kAj kreb. es dIG$jIbI heb.
ytidn py$ tAr #iXzi) TAkeb/ zrIer zi) TAkeb
ttidn es eb<ec TAkeb. etAmAr %rpurxrA
trbAirr ekAep mreb. 34Aim etAmAek mn kiw
icH edKAb yAet buJet pAreb ey sb kT stY.
k iden etAmAr pu^ hPain Ar pInhs mArA
yAeb. 35inejr j Aim kjn ibVS yAjk
menAnIt krb. es AmAr kT Zneb bM Aim y
cA tA kreb. Aim tAr pirbArek zi)zAlI
krb. AmAr menAnIt rAjAr sAmen yAjk
sbdR AmAr esb kreb. 36tArpr etAmAr pirbAerr
yAr eb<ec TAkeb tAr yAjekr kAeC es
mAT nIc ker dAAeb. tAr keyk wkerA repA
TbA kwker riwr j iBe( cAeb. tAr
bleb/ "AmAek dy ker kw yAjekr kAj dAo
yAet mueW eKet pAir.
rV zmeU yl
ek fAkeln
ilr DIen eTek bAlk zmUeyl Bur esb
kret lAgl. es smy Bu Ay elAekedr
se srAsir kT bletn n. dzRn iCl ibrl.
2
ilr #iXzi) t kem igeyiCl ey krkm
bl cel. k rAi^et es Zey iCl/ 3 zmUeyl
Bur pib^ mier Zey iCl. esKAen Verr
pib^ isuk iCl. Bur dIp tKno liCl.
4
Bu zmUeylek fAkeln; zmUeyl sA idl/ ''
ey/ Aim KAen. 5zmUeyl men keriCl/ il tAek
fAkeC. tA es Cew ilr kAeC egl. ilek
bll/ '' ey Aim. Apin AmAek fAkiCeln
il bll/ ''k/ Aim et etAmAek fAikin/
&uim GuemAo.
zmU e y l cel egl. 6 AbAr Bu fAkeln/
"zmUeyl? zmUeyl Cew egl ilr kAeC. ilek
bll/ " ey Aim. Apin AmAek fAkiCeln
il bll/ "Aim etAmAek fAikin. &u im
GuemAo.
7
zmUeyl tKno py$ Buek jAnt n/ icnt
n. kAr, Bu tKno tAr se srAsir kT beln
in.
8
Bu tIybAr zmUeylek fAkeln. AbAr
zmUeyl Wl/ ilr kAeC AbAr egl. es bll/
'' ey Aim/ Apin AmAek fAkiCeln

3:9-4:15
1 zmeU yl

268

xer. pelXIyr tAbu gAl ePek. 2pelXIyr


SAeylek A*me,r j St hl. yu Zr
hl.
pelXIyr SeylIyedr hAirey idey 4/000
SAeylIy !sedr htY krl. 3SAeylIy !sr
tAedr tAbuet iPer l. tAedr bI,rA jAnet
cAl/ ''ekn Bu pelXIyedr kAeC AmAedr hAirey
ideln cel AmrA zIel eTek Bur sA(Yisuk
Ain. itin yue AmAedr shAy hebn. itin
zedr hAt eTek AmAedr r( krebn.
4
zIelAy elAk pAWAen hl. tAr Bu
sbz
R i)mAenr sA(Yisku iney iPer l. iseu kr
opr iw krb/ eyn Bur isMhAsn. ilr pu^
hPa in Ar pInhs es pib^ isku iney esiCl.
5
iziber Bur es sA(Yisku AsAr se se
SAeylIyr ejAer ecicey Wl. tAedr ickAer
mAiw ek<ep Wl. 6pelXIyr SAeylIyedr es
ickAr Znet epl. tAr blAbil kret lAgl/
"Iyedr iziberr elAekr t e%ijt ekn
tArpr pelXIyr jAnet pArl SAeylIy
iziber Bur pib^ isuk An heyeC. 7 pelXIyr
By epey egl. tAr bll/ ''Vr oedr iziber
eseCn? AmAedr Kn ebz ibpd. rkm etA
Aeg kKen hyin. 8 Amr ibped peiC? ek
AmAedr prA*mI edbtAedr hAt eTek b<AcAeb
sb edbtArA imzrIyedr nAnA bYAiD/ Byr sb
suK ideyiCeln. 9 eh pelXIyr/ sAhs rAeK. bIerr
met lA ker. tIet Iyr iCl AmAedr
*ItdAs. tA bliC/ bIerr met lA cAlAo/
nel etAmrA tAedr *ItdAs heb?
10
tA pelXIy r bl ib*em yu ker
SAeylIye dr prAijt krl. SAeylIye dr
etYkiw !s tAbuet pAiley egl. SAeylIyedr
pe( w kw mArA k prAjy iCl. 30/000
SAeylIy qs inht hl. 11pelXIyr Verr pib^
isuk iCiney iney ilr pu^ hPain Ar pInhsek
htYA krl.
12
esidn ibAmIn egAIr kjn elAk yue(^
eTek pAiley l. es ey kt >KI t ebAJAenAr
je kAp ecAp iCe ePll/ mATAy DeU l mAKl.
13
ngerr Pwekr kAeC il kw ecyAer besiCl.
mn smy elAkw zIelAet l. Verr pib^
isuk iney ilr Kub i hiCl. esj es
bes bes tI( kriCelA. tArpr ibAmIn
egAIr elAkiw zIelAy es >sMbAdw jAnAel
zherr sbA eci cey k<Adet Zr krl. 14-15AwAnbb
bCerr b] il ecAeK ikC edKet epetA n. ik
pelXIyr S Aeyl
Iye dr hArAl
elAekedr ickAr ker kAA tAr kAen AsiCl.
es smy pelXIyr SAeyelr ibre yuer es ije|s krl/ "elAekr ikesr j t ecc emic
j ebirey pl. SeylIyedr tAbu pl bna kreC
tKn il buJet pArl eCeliwek Asel SVyM
Bu efekeCn. 9il zmUeylek bll/ ''Kn &uim
ezAo. bAr yid ek etAmAek fAek/ &uim tAr
kAeC igey bleb/ 'blun Bu/ ApnAr dAs ZneC.
zmUeyl Zet egl. 10Bu esKAen es dAAeln.
AbAr itin Aegr met fAkeln "zmUeyl/
zmUeyl?
bAr zmUeyl sA idl ''blun Bu/ ApnAr
dAs ZneC.
11
Bu zmUeylek bleln/ ''ezAenA/ Aim zI
SAeyel kw ikC GwAb. yAr sVe Zneb
tAr itzy ebdnAht heb. 12il Ar tAr
pirbAerr ibre Aim yA y krbAr krb. Aim
ekbAer egA eTek Zr ker ezx py$ sb
ikC krb. 13Aim ilek beliClAm/ or pirbArek
icrkAelr je Aim zAiS edb. Aim zAiS edb/
kAr, il jAnt tAr pu^r Verr ibre pAp
kAj kreC. ik il tAedr sAmlAy in. 14tA
Aim it|A keriClAm/ yt bil Ar zs !neb
sgR kr ehAk n ekn/ tAet ilr pu^edr pAp
Guceb n.
15
eBAr py$ zmUeyl ibCAnAy Zey rl. eBAr
hel es Bur mierr drj Kull. dzeR n ik edeKeC
bM ik ZeneC t ilek jAnAet zmUeyl sAhs
krl n .
16
ik il zmUeylek bll/ ''zmUeyl/ AmAr
pu^?
zmUeyl bll/ ''Aim KAen.
17
il ij|As krl/ ''Bu etAmAy ik beleCn
AmAr kAeC ikC luiko n. luekAel Vr etAmAek
zAiS edebn.
18
gtY zmUeyl ilek sb Kuel bll/ ikC
egApn krl n.
il bll/ ''itin Bu/ itin y BAl buJebn
tA krn.
19
Bu zmUeyelr se iCeln Ar zmUeyl b
hey Wet lAgl. zmUeyelr kiw kTAeko Bu
imTY mAi,t het ideln n. 20dAn eTek ebr-a ezb
py$ smS SAeyelr elAekrA ejen egl ey
zmUeyl Bur kjn k]t BAbbAdI. 21zIelAet
zmUeyelr sAmen Bu Ay edK idet lAgeln.
Bu inejek zmUeyelr kAeC Bur bAkY ihsAeb
kAz kreln.
zmUeyelr Kbr smS SAeyel jAnAjAin hey
egl. il Kub b] hey egl. tAr pue^r Bur
ecAeKr sAmen Ay cAiley eyet TAkl.

4:16-6:3
1 zmeU yl

269
ibAmIn egAIr elAkiw edQe igey ilek sb
jAnAl. 16es elAkw ilek bll/ ''yu e(^ eTek
Aim mA^ esiC. Aim Aj yu e(^ eTek
pAiley esiC.
il ije|s krl/ ''ik heyiCl bAC
17
ibAmIn egAIr elAkiw bll/ ''SAeylIyr
pelXIyedr edeK pAiley igeyiCl. SAeyelr
enk !s mAr egeC. etAmAr pu^o mAr
egeC. Ar pelXIyr Verr pib^ isuk iney
egeC.
18
elAkiwr muK eTek Verr pib^ isuekr
kT ezAn mA^ il ecyAr eTek drjAr kAeC
pe egl. tAr GA eBe egl. es b] bM
emAw iCl/ tA es b<Acl n. es 20 bCr S Aeylek
en ideyiCl.
egQrb psAirt heye C
ilr pu^bDU TRA pInhesr SI gB$btI iCl.
tAr sAn sebr smy hey esiCl. es jAnet
pArl Verr pib^ isku ebhAt hey egeC. Aro
Znel tAr VZr il Ar SVAmI pInhso eb<ec
en. Kbr ezAnAr se se tAr sb yn Zr
hl/ sAn BUim hl. 20es yKn Ay mr,Ap tKn
ey smS SIelAk tAr edKAZn kriCl tAr bll/
''>K kerA n? etAmAr pu^ heyeC.
ik ilr pu^bDU es kTAy kAn idl n. 21es
bll/ ''SAeyelr mihmA iCiney enoyA heyeC.
es izZiwr nAm idl KAebAd yAr TR hl mihm
en. es kAjiw krl kAr, Verr pib^ isuk
zr hAet igeyiCl bM VZr o SVAmI jen
mAr igeyiCl. 22es bll/ "SAeyelr mihm iney
enoy heyiCl kAr, pelXIyr Verr pib^
isuk iney igeyiCl.
19

pib^ isku Ar pelXIye dr y,


A
pelXIyr bna-xr eTek saedAed Verr
pib^ isku iney egl. 2 pelXIyr Verr pib^
isku iw dAegAenr mier en esw dAegAenr mUi%$r
pAez rAKl. 3pridn skAel saedAedr elAekr
edKl dAegAenr mUi%$w Bur isuekr sAmen muK
Tube mAiwet pe AeC.
saedAedr elAekr mUi%$wAek &uel tAr jAygAy
iWk ker rAKl. 4 ik tAr perr idn Gum eTek
eW tAr AbAr edKl/ dAegAn AbAr mAiwet pe
AeC. Bur pib^ isuekr sAmen dAegAn puu
hey pe reyeC. bAr dAegAenr mAT bM ew
hAt BA iCl bM ecQkAeWr opr pe iCl. ZDu
edhwA AS reyeC. 5 kAre, mnik Ajo
dAegAenr mierr ecQkAeW ik yAjk ik A
elAekrA ek p mAAet cAy n.

Bu bAr saedAedr elAekedr bM tAedr


itebzIedr jIbn ibx
R h ker &uleln. Bu tAedr
yeTX ibped ePleln. tAedr gAey jAygAy jAygAy
iwmAr bA bdRu edK idl. sb tAr AGAt. tArpr
itin oedr idek sMKY <r eCe ideln. tArA
jAhAej bM mAiwet eCAwACiw kret lAgl. zherr
elAekr ebz By epey egl. 7 sb edeK
saedAedr elAekr blAbil krl/ ''SAeyelr
Verr pib^isku KAen eyn n TAek/ S Aeyelr
Vr AmAedr Ar edbtA dAegAnek zAiS ideCn.
8
saedAedr elAekr pA<cjn pelXIy zAskek
fAkl. tAedr or ije|s krl/ ''SAeyelr
Verr pib^ isuk iney AmAedr ik kr
ic
zAsekr bll/ ''S Aeyelr Verr pib^ isku
gAet iney yAo. es met pelXIyr pib^ isku
esKAn eTek sirey idl.
9
ik tAr Verr pib^ isuk gAet iney
yAbAr pr Bu esKAnkAr zherr elAekedr zAiS
ideln. tAr ebz By epey egl. tAr ibped
pl. bAlk b] skelr gAey iwmAr b bRud
edK egl. 10tA pelXIyr Verr pib^ isuk
e*Ae, pAiWey idl.
ik esw e*Ae, el esKAnkAr elAekr
*n krl/ ''ekn etAmr S Aeyelr Verr pib^
isuk AmAedr e*Ae, Anel etAmr ik
AmAedr o AmAedr elAkedr emer ePlet cAo
11
e*Ae,r elAekr pelXIy zAskedr efek bll/
''SAeyelr Verr isuk eyKAen iCl esKAen
pAiWey dAo. isuk AmAedr bM AmAedr
elAekedr emer ePlAr Aeg kAjw ker ePl?
sAr zherr eyKAen Verr hAetr AGAt
peiCl esKAen Byr zAiS heyiCl. 12belAk
mAr egl. Ar yAr eb<ec rl tAedr gAey Ab
edK idl. SVegRr idek tAikey tAr Kub k<Adet
Zr krl.
6

eV rr pib^ isku Ger iPirey edoy hl


sAt mAs pelXIy r tAedr edez pib^
isukiwek ereK ideyiCl. 2 tAr yAjk Ar
yAkredr fAkl. tAedr ij|As krl/ ''Bur
isuk iney AmAedr ik kr ic ik ker
Amr esw yTASAen iPirey idet pAir
3
yAjk Ar yAkerr bll/ ''yid etAmr
SAeyelr Verr pib^ isuk iPirey dAo
tAhel kKen t KAil pAWAeb n. b etAmrA
qneb sAijey edeb. tAhel SAeyelr Vr
etAmAedr pApmu) krebn. etAmr suS heb. y
bllAm tA ker/ tAhel Vr etAmAedr Ar zAiS
edebn n.

6:4-7:3
1 zmeU yl
4

270

pelXIyr ije|s krl/ "SAeyelr Verr


mAj$n epet hel ik Dre,r phAr idet heb
yAjk Ar yAkerr bll/ ''p<Acjn pelXIy
zAsk reyeC. r etYek k kiw zherr entA.
etAmAedr smS elAekr o entAedr sms k
rkm. tA k kAj ker/ p<Acw esAnAr <r Ar
p<Acw iwmAr !tir ker. 5 iwmArilr bM
<redr esAnAr mUi%$ !trI kr y etAmAedr edzek
DbMs kreC bM tAedr SAeyelr Verr kAeC
inebdn ker. thel hyet itin etAmAedr Ar
etAmAedr edbtAedr Ar esse etAmAedr edezr
opr smS zAiS rd kret pAern. 6PerQ, Ar
imzrIyedr met kKno hdy nmnIy ekAr n.
Vr imzrIyedr zAiS ideyiCeln/ Ar es je
imzrIyr SAeylIyedr imzr eCe cel eyet
ideyiCl.
7
"etAmr b kw n&un wAnAgAi qtrI ker
Ar s-ibeyAenA ew gABI ejAgA ker. gABI
ew eyn mAeW kKno kAj n ker TAek. oedr
gAIr se jue dAo. tArpr bACrelAek egAyAel
puer dAo. ikCet eyn tAr mAeyedr ipC n eny.
8
gAIr meDY bAr Bur pib^ isukiw rAeK.
Ar iseu kr pAez Tilet esAnAr CAcel rAKeb.
esAnAr CAcel heC Verr it etAmAedr
phAr/ yAet itin etAmAedr (m kern. tArpr
gAIw eCe dAo. 9gAIwAr idek l(Y rAKeb. yid
esw SAeyelr qb-ezmezr idek yAy tAhel
buJeb Bu AmAedr ByAnk erAg ideyeCn.
Ar yid esAjAsuij qb-ezmezr idek n yAy
teb jAneb ey SAeyelr Vr AmAedr zAiS
edn in. tAhel Amr jAnb AmAedr mn erAg
min heyeC.
10
pelXIyr yAjk o yAkredr kTAmt kAj
krl. sibeyAenA gABI tAr epey egl. gABI
ew gAIr se jue idl Ar bACredr egAyAel
Fikey idl. 11tArpr pelXIyr eBter ereK idl
Bur pib^ isuk. esAnAr iwmAr Ar <err
CAcelAr TilwAo ereK idl. 12gABIew esAj
qb-ezmezr idek egl/ smS rAS tAr hAVA
hAV z ker cll. fAen ik b<Aey kbAro
Gurl n. pelXIy zAsekr qb-ezmezr sImAn
py$ gABI ewAr epCen epCen egl.
13
qb-ezmezr elAekr ptYkAr e(^ eTek
gm &uliCl. tAr pib^ isukwA edeK Kub Kuiz
hey isukw pAbAr j Cew egl. 14-15mAWw iCl
qb-ezmezr bAis iyehAzUeyr. es mAeWr opr
kw b pATerr kAeC es gAIw TAml. qbezmezr elAekr grr gAI eTek gAIw AlAd
ker gABI ewAek emer ePll bM esel tAr
Bur kAeC inebdn krl.

elbIyr Bur pib^ isuk Ar esAnAr CAecr


Telw nAimey Anl. tAr Bur isku Ar Telw
pATerr opr rAKl. esidn qb-ezmezr elAekr
Buek ehAmbil inebdn krl.
16
p<Acjn pelXIy zAsk qb-ezmez smS
i*yAkA edeK esidn e*Ae, iPer egl.
17
BAeb pelXIyr Bur kAeC ey pAp keriCl
t SKAlenr j iwmAerr esAnAr CAcel phAr
iheseb pAiWey ideyiCl. tArA etYk pelXIy zher
kiw ker iwmAerr esAnAr CAc pAiWey ideyiCl.
pelXIyedr zhril heC saedAd/ GsA/
iSelAn/ gA bM e*A,. 18pelXIyr esAnAr
<err CAc pAiWeyiCl. pelXIy zAskedr ytel
zhr iCl/ esAnAr !tir <ro iCl ttel.
zhrel iCl p<Aicel eGr. AbAr etYk zhr
iCl Am idey eGr.
qb-ezmezr elAekr Bur pib^ isuk pATr
Ker opr ereK idl. qb-ezmezr iyehAzUeyr
mAeW Ajo es pATr edK yAeb. 19ik qbezmezr elAekr yKn Bur pib^ isuk edKet
epl tKn esKAen ekAn yAjk iCl n. tA Vr
qb-ezmezr 70 jn elAkek htYA kreln. Bur
keWAr zAiSr j qb-ezmezr elAekr Kub
k<Adl. 20elAekr bll/ " pib^ isukiwr
edKAZen krbAr yAjk ekATAy KAn eTek sirey
iney Amr wAek ekATAy pAWAb
21
ikiry-iyyArIem kjn yAjk iCl. qbezmezr elAekr esKAen dUt pAWAl. dUetr bll/
"pelXIyr Bur pib^ isku iPirey ideyeC. bAr
etAmr enem es. isukiw etAmAedr zher iney
yAo.
ikiry-iyyArIemr elAekr es es Bur
pib^ isukiw h, krl. tAr esw pbRetr
opr bInAdebr bAiet iney egl. bInAdebr
pu^ ilyAsrek qtrI krbAr j tAr kiw ibezx
nuAn krl yAet es pib^ isuk pAhAr idet
pAer. 2 ikiry-iyyArIem isukiw dIGR 20 bCr Der
iCl.

Bu S Aeyl
Iye dr r(A kreln
SAeylIyr AbAr Buek nusr, kret
Zr krl. 3 zmUeyl SAeylIyedr bll/ ''yid
etAmr sitY men Ae, Bur kAeC iPer
Aes tAhel iBnaedzI A mUi%$ek b
etAmAedr ePel idet heb. XAerAetr smS
mUi%$ek Ce ePel idet heb. Bur esbAy b
etAmAedr spU,RBAeb inejek smpR, kret heb.
etAmAedr ZDumA^ Bur esb kret heb.
tAhel itin etAmAedr pelXIyedr hAt eTek
r( krebn.

7:4-8:12
1 zmeU yl

271
4

kT Zen SAeylIyr bAl bM XAerAetr


mUi%$ ePel idey ekblmA^ Bur esb kret lAgl.
5
zmUeyl bll/ ''smS SAeylIyek imsapAy
jmAeyt het heb. Aim etAmAedr je Bu Verr
kAeC ATRn krb.
6
SAeylIyr imsapAy smebt hl. tAr jl
&ull bM eswA Bur sAmen eFel idl. BAeb
tAr pbAs kAl Zr krl. es idn tAr ekAn
KA h, n ker smS pAp SVIkAr krl. tArA
bll/ ''Amr Bur kAeC pAp keriC. BAeb
imsapAy S AeylIyedr ibcArk iheseb zmUeyl kAj
kret lAgl.
7
pelXIyr jAnet pArl S AeylIyedr imsapAy
smebt hbAr Kbr. SAeylIyedr ibre pelXIy
zAskr yu kret egl. pelXIyedr AsAr sMbAed
S Aey l Iy r By epey egl. 8SAeylIyr
zmUeylek bll/ "AmAedr j/ AmAedr Bu
Verr kAeC ATRn kerA/ eTemA n? tAek bel/
eh Bu pelXIyedr hAt eTek AmAedr b<AcAn?
9
zmUeyl kw emxzAbk iney l. Buek es
emxiw kiw spU,R ehAmbil ihsAeb inebdn
krl. SAeyelr j zmUeyl Bur kAeC ATRn
kret lAgl. Bu es ATRny sA ideln.
10
zmUeyl yKn emxiw epAAiCl/ essmy pelXIyr
SAeyelr ibre yu kret l. Ar tKn Bu
pelXIyedr idek c ze bjpAt kreln. et
tAr htbui hey pl. By epey egl. oedr
entAr oedr sAmlAet pArl n. tA yu e
SAeylIyr pelXIyedr hAirey idl. 11imsap
eTek ebirey SAeylIyr pelXIyedr tA
krl. qb-kr py$ sArAw rAS tAiey iney
egl. Ar smS pelXIy !sedr or peT emer
ePll.
S Aeye l zAi l
rpr zmUeyl kw ibezx Dre,r Sr SApn
krl. e/ elAekr yAet Bur kmRkA Buel
n yAy. pATrw rl imsapA bM esn r mAJKAen.
zmUeyl pATriwr nAm idl ''sAhAeyYr pATr. es
bll/ "Bu smS rAS Geu r AmAedr KAen Aset
sAhAyY kereCn?
13
pelXIyr eher egl. tAr Ar SAeyel
Fkl n. zmUeyelr bAik jIben Bu pelXIyedr
ibre iCeln. 14pelXIyr SAeyelr ikC zhr
dKl keriCl. tAr e*A, eTek gA pyR smS
zhr iney ineyiCl. es sb SAeylIyrA AbAr
iPer epl. zhrelAr cArpAezr BUKilo
tAr ijet inl.
SAeyl bM emArIyedr meDY zAi SAipt
hl.
12

15

zmUeyl sArjIbn Der SAeylek en


ideyiCl. 16nAn jAygAy Geu r Geu r es S AeylIyedr
ibcAr krt. etYk bCr es sAr edz Gr
u t. !beTl/
igla g Al/ Ar imsa p A sb jAy g Ay igey
S Aeyelr elAekr zAsn o ibcAr krt. 17zmUeyelr
bAI iCl rAmAet. tA etYkbAr tAek rAmAy iPer
eyet ht. zhr eTek es SAeyl zAsn krt/
ibcAerr kAjkmR cAlAt. rAmAy zmUeyl Bur
eezY kw ebdI !trI keriCl.
S Aeyl
Iyr kjn rAj cAl
zmUeyl b] hel es tAr pu^edr SAeyelr
ibcArk krl. 2 zmUeyelr Tm pue^r nAm
eyAeyl. itIy pue^r nAm iby. eyAeyl o iby
iCl ebra-ezbAr ibcArk. 3pue^rA zmUeyelr met
jIbnyApn krt n. eyAeyl o iby Gux int/
egApen wAk iney ibcAr sBAy rAy bdel idt.
mnik ibcArAley elAk WkAt. 4 kAre,
S Aeyelr bI,r sbA imel zmUeyelr se edK
kret rAmAy egl. 5 tAr zmUeylek bll/ "Apin
b] heyeCn/ Ar ApnAr pue^rA iWkBAeb jIbn
kAwAeC nA. tArA ApnAr met ny. tA bliC/
Apin AmAedr kw rAjAr bYbSA krn/ A
sb edez eymn TAek.
6
BAeb bI,r tAedr en idet kjn
rAj cAl. ik zmUeyelr men hl w kwA
KArAp icA. tA itin Bur kAeC ATRn kreln.
7
Bu bleln/ ''elAekrA y bleC tA ker. tAr
etAmAek tYAKAn kerin. tArA AmAek tYAKAn
kereC/ kAr, tAr rAj iheseb AmAek cAy n.
8
tIetr mt bAr bAr es k kAj tAr kreC.
Aim oedr imzr eTek ebr ker iney esiClAm;
ik es or AmAek eCe idey sb edbtAr
pUej keriCl. etAmAr e(e^o r es k kAj
kreC. 9 iWk AeC/ oedr kTA metA cel; ik
tAedr kbAr sAbDAn ker/ oedr bel ido kjn
rAj tAedr it ik kreb bM ikBAeb kjn
rAj tAedr zAsn kreb.
10
elAekr kjn rAj cAiCl. tKn zmUeyl
tAedr kAeC Bur kiTt smS kTA ezAnl.
11
zmUeyl bll/ ''yid etAmr rAj cAo tAhel es
ik ik kreb ezAn. es etAmAedr pu^edr etAmAedr
kAC eTek iCiney eneb bM ejAr ker tAedr idey
inejr esb kirey eneb. tAedr ejAr ker qs
kreb/ rT Ar VbAihnIet Fikey tAedr idey
lA krAeb. rAjAr rTek sAmlAenAr j es
reTr sAmen Cew Cew tAr pAhAr edeb. 12rAj
etAmAedr pu^edr ejAr ker qsbAihnIet eFAkAeb.
tAedr meDY ek ek 1/000 jenr opr iDkt$
heb. AbAr ek k 50 jenr opr iDkt$

8:13-9:16
1 zmeU yl

272

heb. tACA es etAmAedr pu^edr idey ejAr ker


cAx krAeb/ Psl etAlAeb. es ejAr ker yuer
j S o reTr j ijinsp^ !tir krAeb.
13
"kjn rAj etAmAedr knYAedr Dreb bM
tAedr iney yAeb. tAedr idey rAj inejr j
sugi @bY !tir krAeb. CA tAedr Ar rAAbAA/
riw bAnAenA sb kAjo kirey eneb.
14
"rAj etAmAedr BAl BAl jim/ @A(A Ar
jlpAeyr bAgAn eke iney t tAr kmRcArIedr
ibiley edeb. 15etAmAedr zs Ar @A(Ar dzBAegr
kBAg iney tAr kmRcArI Ar B]tYedr idey edeb.
16
kjn rAj etAmAedr dAs o dAsIedr iney
eneb. es etAmAedr sb ecey esr gbAid pZ o
gADAedr eneb. es tAr inejr ee tAedr bYbhAr
kreb. 17etAmAedr pAelr pZedr dzBAegr kBAg
rAj iney eneb.
"Ar etAmr sbA heb rAjAr *ItdAs. 18mn
kwA smy Aseb yKn etAmr etAmAedr menAnIt
kr rAjAr j k<Adeb. ik es smy Bu etAmAedr
sA edebn n.
19
ik zmUeyelr kT elAekr Znl n. tAr
bll/ ''n/ Amr AmAedr zAsk iheseb kjn
rAjA cAiC. 20rAj TAkel Amr sbA A
edezr elAekedr met TAket pArb. AmAedr
rAjA AmAedr cAlAeb. yuer smy itin AmAedr
Aeg yAebn bM AmAedr yue lA krebn.
21
Zen zmUeyl Bur kAeC elAekr kTAel
sb ezAnAeln. 22Bu bleln/ ''oedr kT ezAn?
oedr j kjn rAjAr bYbS ker dAo.
tKn zmUeyl SeylbAsIedr bll/ ''ebz tA
heb. etAmr kjn n&un rAj pAeb. Kn etAmrA
sbA bAi yAo.
iptAr gADAelAr eKA< ej ezQl
kIz iCeln ibAmIn pirbAregAIr kjn
g,YmA bYi). kIezr iptAr nAm bIeyl.
bIeyelr iptA serAr. serAerr iptA beKArt/
beKAretr iptA PIh/ itin ibAmIenr elAk.
2
kIezr kjn pu^ iCl/ tAr nAm ezQl. sudzRn
yubk ezQelr metA t sur Ar ek iCl n.
Seyelr skelr ecey es iCl mATAy lV.
3
kidn kIezr gAD hAirey egel itin tAr
pu ^ ezQlek bleln/ ''kjn B ] tYek iney
gADAel K<uej Aen.
4
ezQl gADel K<ujet ebirey egl. es
Piym pAhAer meDY bM zAilzAr AezpAezr
jAygAr meDY idey egl. ik ezQl Ar tAr B]tY
gADAel K<uej epl n. bAr tAr zAlIemr idek
hAw Zr krl/ esideko gADAelr eK<Aj epl
n. gtY ezQl ibAmInedr edezr idek ron

hl. mnik esKAeno tArA gADAel K<uej epl


n.
5
bezex ezQl o tAr B]tY sUP zher l.
ezQl B] tYiwek bll/ ''cl/ Amr bAI iPir. AmAr
iptA gADAelr j ic TAimey tAr pirbet$
AmAedr iney i Zr krebn.
6
B]tYiw bll/ '' zher Verr kjn
BAbbAdI reyeCn yAek elAekr Kub Bi) ker.
itin y beln tA stY hy. clun Amr zherr
eBter yA. itin hye t AmAedr bel idet pAern/
rpr AmAedr ekATAy eyet heb.
7
ezQl tAek bll/ ''ebz/ Amr ny zherr
eBter FklAm; ik tAek Amr ik idet pAir
tAek edbAr mt ekAn phAr et AmAedr hAet
en. mn ik AmAedr Juilet KA@bYo ezx. ik
edb tAek
8
B]tYiw ezQlek bll/ ''ezAn/ AmAr kAeC
ysAmA ikC TR AeC/ esw Aim Verr elAkek
edb. itin AmAedr rAS bel edebn.
9-11
ezQl bll/ ''BAl kT/ tAhel cel? tA
tAr es zher egl/ eyKAen Verr BAbbAdI TAkt.
ezQl o tAr B]tYiw pbRetr pT idey zherr
idek yAiCl. es smy yubtIr jl enoyAr j
ebr hey AseC edeK tAr ij|As krl/ ''dzn
R kArI
ik jAygAy reyeCn :tIet SAeyelr
elAekr BAbbAdIek ''dzRnkArI belo fAkt. tA
Verr kAeC ikC ibxey kret cAel tAr
blt/ "cel dzRnkArIr kAeC yA.
12
yubtIr %r idel/ ''< dzRnkArI KAen
AeCn. itin oKAen AeCn/ etAmAedr Aeg. itin
Aj zher eseCn. ikC elAk ml !neb
sgR krAr j Aj pAsn SAen smebt heC.
13
tA zher egel etAmr tAr edK pAeb. yid
etAmr t pT cl teb itin pAsnAr SAen
eKet bsAr Aeg etAmr tr se sA(A kret
pAreb. dzRnkArI qneb bil AzIbRAd kern. tA
itin esKAen n ep<QCAen pyR elAek eKet bseb
n. tAAtAi pT clel etAmr dzRnkArIr edK
pAeb.
14
ezQl o tAr B]tY zher yAbAr je pAhAe
Wel/ zher eFAkAr smy tAr edKl zmUeyl
tAedr idek AseC. zmUeyl tKn seb pAsnAr
SAen yAbAr je ebr heyeC.
15
r Aegr idn Bu zmUeylek beliCeln/
16
''AgAmIkAl iWk smey Aim etAmAr kAeC
kjnek pAWAebA. es ibAmIn pirbAerr elAk.
&uim tAr iBexk ker tAek S eyelr n&un ent
kreb. elAkiw pelXIyedr hAt eTek AmAr
elAekedr r( kreb. Aim tAedr >K d$z
edeKiC/ Aim tAedr kAA ZeniC.

9:17-10:11
1 zmeU yl

273
zmU e y l ezQlek edKet epl bM Bu
zmUeylek bleln/ ''Aim elAkwAr kTA
etAmAek beliClAm. es AmAr elAekedr opr zAsn
kreb.
18
Pwekr kAeC ezQl kjn elAekr kAeC pT
ined$z ije|s kret egl. GwnAce* elAkiw
iCl zmUeyl. ezQl tAek ij|As krl/ ''ekATAy
es dzRnkArIr bAi AmAy dy ker bel idn.
19
zmUeyl bll/ ''Aim es dzkR . AmAr Aeg
Aeg pAsnAr SAenr idek igey yAo. &uim etAmAr
B]tYek iney Aj AmAr se KAeb. kAl skAel
etAmAr bAi eyo. Aim etAmAr sb er %r
edb. 20itnidn Aeg ey gADAel &uim hAireyC/
tAedr iney Ar mn KArAp ekAr n; tAedr pAoy
egeC. Kn SAeyelr etYek kjnek K<ujeC.
&uim es bYi)? tAr etAmAek bM etAmAr iptAr
pirbAerr sklek cAy.
21
ezQl bll/ ''ik Aim et ibAmIn pirbAerr
kjn. Seyel wA sbecey eCAw pirbAregAI
bM pirbAregAIr meDY sbecey eCAw heC
AmAr pirbAr. teb Apin ekn bleCn S eyelr
AmAek eyAjn
22
tArpr zmUeyl/ ezQl o tAr B]tYek iney
KAbAr jAygAy egl. bilr qneb BAg ker KAbAr
je Ay 30 jn elAkek pMi) eBAjen inm,
kr heyiCl. ezQl o tAr B] tYiwek zmUeyl ewibelr
sbecey r p U , R jAy g Ay bsAelA. 23zmUeyl
pAckek bll/ ''sirey rAKAr je ey mAMs Aim
etAmAek ideyiClAm esw bAr AmAy dAo.
24
pAck r edezr mAMsw ezQelr ewibelr
sAmen ereK idel zmUeyl ezQlek bll/ ''etAmAr
sAmen rAKA mAMsw KAo. Aim w etAmAr j
ereKiC. ibezx nuAenr j Aim w
ereKiClAm. tA esidn ezQl zmUeyelr se KAoy
dAoy krl. 25KAoyAr pr tAr pAsnAr SAn
eTek enem es zher iPer egl. zmUeyl ezQelr
j CAed ibCAn epetiCl. ezQl GuemAet egl.
26
pridn eBAer zmUeyl eci cey ezQlek fAkeln.
es bll/ ''eW pe. Aim etAmAy rASAy ep<QeC
edb. ezQl eW zmUeyelr se bAi eTek ebirey
pl.
27
zmUeyl/ ezQl o tAr B]tY sbA imel zherr
sImAn py$ egl. tKn zmUeyl ezQlek bll/
''etAmAr B] tYek igey eyet belA. etAmAek kw
bA,I edb. Verr kAC eTek bA,I eseC.
tA B]tYiw igey egl.
17

10

''Bu etAmAek tAr elAekedr ent ihsAeb


menAnIt kereCn. &uim Bur elAekedr iny,
kreb. c&uid$ek ey sb z AeC tAedr hAt eTek
&uim tAedr b<AcAeb. icH eTek buJeb kTAw
stY. 2 AmAr kAC eTek cel yAbAr pr &uim rAecelr
smAiDr kAeC ibAmIn sImAnAr eslashet iw
elAekr sA(A pAeb. elAk ew etAmAek bleb/
'ey gADAel etAmr K<j
u C t ekAn kjn edKet
epeyeC. etAmAr ipt Ar gADAel iney i
kreCn n/ brM etAmAek iney tAr yt BAbn.
ZDu bleCn/ AmAr pue^r bYApAer Aim ik krb.
3
zmUeyl bll/ ''tArpr eyet eyet tAebAerr
kAeC kw b ok gAC edKet pAeb. esKAen
itnjn elAk etAmAr se edK kreb. itnjn
qbeTel Verr pAsnAr j yAeC. &uim tAedr
meDY kjenr se itnew bAc CAgl edKet
pAeb. itIy jenr kAeC TAkeb itn wker riw.
tIy jenr kAeC TAkeb k ebAtl @A(Ars.
4
itnjn elAk etAmAy iBbAdn kreb. tAr
etAmAy wker riw edeb. &uim tAedr kAC eTek
esw eneb. 5tArpr &uim yAeb igibyAT elAihm.
esKAen kw pelXIy gR AeC. zher &uim
yKn Aseb tKn kdl BAbbAdI ebr hey Aseb.
tAr Aseb pAsnAr SAn eTek. tAr BAbbA,I*
kret TAkeb. tAr bI,A/ tVur/ b<Aiz o A
tbA bAjAeb. 6tArpr Bur A etAmAr opr
sbel Br krebn. &uim bdel yAeb. &uim kjn
AlAd bYi)r mt heb. &uim BAbbAdIedr se
BAbbA,I kret Zr kreb. 7yKn sb icHil
pirpU,R heb/ tKn &uim y cAeb tA kret pAreb.
kAr, tKn Vr etAmAr se ibrAj krebn.
8
"bAr AmAr Aeg iglagel yAo. Aim
etAmAek eyet edKb. tArpr Aim esKAen etAmAr
se edK krb. tArpr ehAmbil o ml qneb
sgR krb; ik sAtidn etmAy ep( kret
heb. tArpr Aim es etAmAy ik kret heb bel
edb.
ezQl BAbbAdIedr mt hey egeln
zmUeyelr kAC eTek ibdAy iney ey mUet$ ezQl
GA ePrAeln/ Vr ezQelr hdeyr spU,R pirbtn
$
GwAeln. es idn sb icHil pirpU,R heyiCl.
10
ezQl Ar tAr B] tY igibyA T elAihem cel egl.
esKAen kdl BAbbAdIr se ezQelr edK hl.
es smy ezQelr opr sbel Verr A enem
l. BAbbAdIedr se itino BAbbA,I kreln.
11
yAr ezQlek Aeg jAnt/ tAr Kn ezQlek
BAbbAdIedr se BAbbA,I kret edKl. tAr
9

zmeU yl
ezQlek iBix) krl
zmUeyl tAr etelr ebAtl ezQelr mATAy
BAbbA,I sbt>/ r TR "Verr kT bl . ik KAen
eFel idl. tArpr es ezQlek cm
u eKey bll/ r TR Bur A kjn bYi)ek nAcAeb .

10:12-11:6
1 zmeU yl

274

blAbil krl/ ''kIezr pue^r ik hl ezQlo ik


kjn BAbbAdI hey egl
12
kiw elAk ey igibyAT elAihem TAkt/ es
bll/ ''oedr ipt ek es eTek kTAw
kw is bAed pir,t heyeC ''ezQlo ik
BAbbAdIedr meDY kjn

ker AnelezQl skelr mAJKAen dAAl. skelr


meDY ezQl iCl lVAy k mAT <c.
24
zmUeyl sklek bll/ ''r idek tAikey edK.
Bu ek menAnIt kereCn. ezQelr met KAen
etAmAedr meDY Ar ek en.
elAekr bel Wl/ ''rAj dIG$Ayu ehAn.
25
zmUeyl tAedr smS rAjkIy inym o ibiDil
buiJey idl. es esel kw bey ileK rAKl.
per Bur sAmen es bKAin ereK zmUeyl sbAek
bAi cel eyet bll.
26
ezQlo igibyAy tAr bAi cel egl. Vr
sAhsIedr hdy SpzR krl. sAhsIr ezQlek
nusr, krl. 27ik ikC zAi s]iXkArI elAk
bll/ '' elAkw ik ker AmAedr r( kreb
ezQlek iney tAr inAm kret lAgl. tAr
ezQlek ekAn phAr idl n. ik ezQl iney
ikC bll n.

ezQl bAI eln


BAbbA,I krbAr pr/ es tAr bAir kAeC
pAsnAr jAygAy ep<QCl .
14
ezQelr kAkA ezQlek o tAr B]tYek ij|As
krl/ ''etAmr ekATAy iCel
ezQl bll/ ''Amr gAD K<ujet igeyiClAm/
ik gADA K<uej n epey AmrA zmUeyelr se
edK kret igeyiClAm.
15
ezQelr kAkA bll/ ''zmUeyl etAmAy ik bll
dy ker bl
16
ezQl bll/ ''zmUeyl bleC gADAel pAoy
eAnedr rAj nAhz
egeC. ezQl tAr kAkAek sbwA bll n. rAj
eAnedr rAj nAhz gAd Ar reb,
sVe zmUeyl tAek y beliCl es ibxey ezQl
pirbAregAIr opr inyR A tn cAlAt. edr
ikC bll n.
etYekr fAnecAK es pe ineyiCl/ ek tAedr
zmeU yl
ezQlek rAj bel eGAx, krl
sAhAyY krk nAhz tA cAt n. yn
$ ndIr pUbiR dek
17
eysb
S

ey
l
Iy
bsbAs
krt/
tAedr
fAn ecAK es
zmUeyl SAeylbAsIedr imsapAy Bur se
18
imilt hbAr je bll. es bll/ ''S eylIyedr pe ineyiCl. ik 7/000 SeylIy eAnedr
Vr/ AmAedr Bu beln/ 'Aim SAeylIyedr hAt eTek pAiley igey yAebz igilyed cel
imzr eTek ebr ker eniC. Aim etAmAedr imzerr igeyiCl.
Ay kmAs pr eAnedr rAj nAhz tAr
(mtA eTek bM ey smS rAjYil etAmAedr
qssAm iney yAebz igilyd iGer ePll.
ineSpixt ker d$zAS keriCl/ tAedr eTek
b<AiceyiC. 19ik Aj etAmr es Vrek pirtYAg yAebezr elAekr nAhzek bll/ ''yid AmAedr
kerC. Vr etAmAedr sb ibpd o ibpi% eTek se &uim kiw zAici ) kr tAhel Amr etAmAr
Ar kereCn/ ik etAmr blC/ 'Amedr zAsn esb krb.
2
krbAr j Amr kjn rAj cA. ebz teb
nAhz bll/ ''etAmAedr etYekr fAnecAK yid
tA ehAk. Kn etAmAedr pirbAregAI nusAer pe iney inet pAir tAhel etAmAedr se
Bur sAmen dAAo.
ci) kret pAir. teb smS SeylIyr l
20
zmUeyl S eylbAsIedr smS pirbAregAIek pAeb?
3
tAr kAeC fAkl. tArpr es n&un rAjA menAnyn
yAebezr entArA bll/ ''sAtidn smy dAo.
kret Zr krl. Tem bAC hl ibAmIn smS SAeyel Amr dUt pAWAb. yid ek sAhAyY
pirbAregAIek. 21es pirbAregAIr etYk kret n Aes tAhel Amr etAmAr kAeC es
pirbArek zmUeyl tAr sAmen idey ehew eyet A smpR, krb.
bll. zmUeyl bAr pC krl mwIyedr pirbAr.
ezQl yAebz igilyd ek b< AcAeln
tArpr mwIyedr pirbAerr etYkek zmUeyl ehe w
4
eyet bll. kIezr pu^ ezQlek es bAr menAnIt
bAt$AbAhekr igibyAy l; esKAen ezl
krl.
TAketn. tAr elAekedr Kbriw jAnAel elAekrA
ik elAekr yKn ezQlek K<ujl/tAr tAek ek<ed Wl. 5 ezQl tKn mAeW gr crAet igeyiCl.
epl n. 22tKn tAr Buek ij|As krl/ ''ezQl mAW eTek iPer es tAedr kAA Znet epl. es
ije|s krl/ ''etAmAedr ik heyeC etAmrA k<AdC
ik KAen eseC
Bu bleln/ ''ezQl ijinspe^r epCen luikey ekn
tAr ezQlek yAebezr bAt$AbAhekr ik beliCl
reyeC.
23
tA
bll. 6ezQl sb Znl. tArpr Verr A A
elAekr Cew igey esKAn eTek ezQlek ebr
13

11

275
sbel tAr opr l. es Kub ereg egl. 7 k
ejA bld iney es tAedr ekew wker wker
krl. tArpr es bAt$AbAhkedr hAet es bledr
wkerelA idey tAedr es wkerAil iney smS
Seyel Guret bll. SeylbAsIedr kAeC
bAt$AbAhekr ik bleb tAo es bel idl. iCl
tAr bA,I ''etAmrA skel ezQl bM zmUeylek
nusr, kr. yid ek tAedr sAhAyY n ker teb
tAedr bldedr bS heb wkerAr met?
elAekedr men Bur it mhABy elA bM
tAr sbA imel kiw mAnuexr ktA iney ebr
hey l. 8 ezQl ebxek sklek k^ krl.
S eyl eTek esiCl 3/00/000 elAk/ iyhd eTek
30/000 jn.
9
ezQl bM tAr !sr yAebezr bAt$AbAhkedr
bleln/ ''igilyed yAebezr yt elAk AeC tAedr
igey bl/ kAl puerr meDY etAmAedr r( kr
heb.
ezQelr bA,I bAt$AbAhekr yAebezr elAekedr
ezAnAl. Zen tAr Kub KuzI hl. 10tArpr tAr
eAenr rAj nAhzek bll/ ''AmrA kAl etAmAr
kAeC Asb. tKn &uim AmAedr iney y cAo tA
kreb. 11pridn skAel ezQl tAr !sedr itnew
del BAg kreln. sU y R Wel ezQl sqse
eAnedr izibr A*m, kreln. es smy oedr
hrIr pAlAbdl kriCl. puerr Aeg ezQl
eAnedr prAijt kreln. eAn !sr C^B
hey ey eyidek pArl pAiley egl. sbA k hey
Ciey iCiwey egl.
12
tArpr elAekr zmUeylek bll/ ''ekATAy egl
essb elAk yAr beliCl ezQlek rAj iheseb
Amr cA n tAedr efek iney es/ Amr
tAedr htYA krb?
13
ik ezQl bll/ ''n Aj kAek htY ekAerA
n. Bu Aj Seylek r(A kereCn?
14
tArpr zmUeyl elAekedr bll/ ''cel/ Amr
iglagel yA. iglagel igey Amr AbAr ezlek
rAj krb.
15
skel iglagel egl. esKAen Bur sAmen
tAr ezQlek rAj iheseb eGAx, krl. tAr
Buek ml !neb sgR krl. ezQl o Seyelr
smS elAk mh Aner se nuAn krl.
zmeU yl
rAjAr sV e kT bll
zmUeyl SeylIyedr bll/ ''etAmr y
eceyiCel Aim tr sb keriC. Aim
etAmAedr j kjn rAj en ideyiC. 2etAmAedr
en edbAr j Kn etAmrA kjn rAj epey
egC. Aim b] heyiC; ik AmAr pu^r etAmAedr
se TAkeb. Aim es eCAwebl eTek etAmAedr

12

11:7-12:14
1 zmeU yl
ent hey AiC. 3AmAek et etAmr jAen. yid
Aim ekAn Ay ker TAik tAhel iny etAmr
es kT Bur sAmen bM tAr menAnIt rAjAr
sAmen bleb. Aim ik kAer gAD b gr cir
keriC Aim ik kAek AGAt keriC b WikeyiC
Aim ik kAer edAx iw b|A krbAr j Gux
ineyiC yid t ker TAik teb Aim iny es
Aeyr Ayi% krb.
4
S Aeyl
bAsIr bll/ ''n Apin kKenA ekAn
Ay kern in. Apin kKn AmAedr Wkn in
b ekAn ikC iney yAn in?
5
zmUeyl bll/ ''Aj Bu Ar tAr menAnIt
rAj sA(I. etAmr y blel tAr sb ZeneCn.
tAr jAneln etAmr AmAr ekAn edAx pAoin.
skel bll/ ''</ Bu sA(I?
6
zmUeyl bll/ ''y y heyeC Bu sb edeKeCn.
itin emAiz bM hAerA,ek menAnIt keriCeln.
itin etAmAedr pU b R p u r xedr imzr eTek
eniCeln. 7 bAr KAen d<AAo bM Vr etAmAedr
je o etAmAedr pUbRpurxedr j ik ik BAel
ijinx keriCeln es sVe ezAn. 8 yAekAb imzer
igeyiCl. prbtI$ kAel imzrIyr tAr %rpurxedr
jIbn it ker ideyiCl. tA tAr Bur kAeC
sAhAeyYr j ATRn keriCl. tKn Bu emAiz
Ar hAerA,ek pAiWeyiCeln. tAr etAmAedr
pUbRpurxedr imzr eTek iney esiCl bM
jAygAy bAs krbAr j en ideyiCl.
9
''ik etAmAedr pUbp
R r
u exr tAedr Bu Verr
kT Buel egl. Pel Vr tAedr sIxrAr *ItdAs
ker ideln. sIxr iCl hAesAerr !sedr
iDnAyk. tArpr Bu tAedr pelXIy Ar emAyAebr
rAjAr *ItdAs ker ideln. tAr sbA etAmAedr
pUbRpurxedr se yu keriCl. 10tKn pUbRpurexr
Bur kAeC sAhAyY eceyiCl. tAr beliCl/ 'AmrA
pAp keriC. Amr Buek tYAg ker bAl bM
XAerAetr mUi%$r pUj keriC; ik Aj zedr
hAt eTek AmAedr b<AcAo. Amr etAmAr esb
krb.
11
''tKn Bu iyrbbAl :igidyn/ brAk/ iy h
bM zmUeylek pAWAeln. Bu/ etAmAedr cArpAezr
zedr hAt eTek r( kreln. etAmr inrAped
bAs kriCel. 12ik tArpr etAmr edKel
eAnedr rAj nAhz etAmAedr se yu kret
AseC. min bel Wel/ 'n/ Amr kjn rAj
cA ey AmAedr zAsn kreb? Bu/ etAmAedr Vr
itmeDY etAmAedr rAj TAk se%o etAmr esw
beliCel. 13Kn etAmrA etAmAedr eC o pC
nuyAyI kjn rAj epeyC. Bu tAek etAmAedr
zAsn krAr BAr ideyeCn. 14etAmAedr Buek By
o sAn ker cl ic. etAmr b tAr esb

12:15-13:14
1 zmeU yl

276

kreb o tAr A|A emen cleb. etAmr tAr


ibrAcr, kreb n. etAmr sbA Ar etAmAedr
rAj b etAmAedr Bu o Verr nugt
TAkeb. tAhel itin etAmAedr r( krebn. 15ik
tAr Aedz mA krel TbA tAr ibrAcr,
krel itin etAmAedr ibre yAebn/ eymn itin
etAmAedr pUbRpurxedr ibre igeyiCeln.
16
''Kn iSr hey dAAo bM Bu etAmAedr
ecAeKr sAmen ey sb mhAn ijinxil krebn tA
edeK. 17Kn gm etAlbAr smy. Bur kAeC Aim
ATRn krb bj Ar b]iXr j. tKn buJet
pAreb rAj cAet igey Bur ibre etAmr ik
Ay kerC.
18
zmUeyl tA Bur kAeC ATRn krl. iWk
esidn Bu bj Ar b]iX ideln. elAekr Bu
Ar zmUeylek By epl. 19tAr sbA zmUeylek
bll/ ''etAmAr Bu Verr kAeC &uim AmAedr
j ATRn ker. Amr etAmAr B]tY. Amr eyn
mAr n pi. Amr enkbAr pAp keriC. bAr
AbAr Amr rAj ecey pAepr ebAJ bAAlAm.
20
zmUeyl %er bll/ ''By epo n. w sitY/
etAmr sb Ay keriCel; ik Bur nusr,
ker cel/ eTemA n. mn-A, idey etAmr tAr
esb kreb. 21mUi%$ kKen etAmAedr sAhAyY kret
pAer n. mUi%$ mUi%$/ tA oelAr pUej ekAr n.
oel ekAn kAejr ny. mUi%$r etAmAedr sAhAyY
b r(A kret pAer n.
22
''ik Bu kKen tAr elAekedr eCe yAn
n. etAmAedr tAr Apnjn ker iney itin sX
AeCn. tA tAr mhAnAemr e, kKn itin
etAmAedr eCe yAebn n. 23AmAr idk eTek blet
pAir/ Aim sbsmy etAmAedr hey ATRn krb.
ATRn b krel Aim Bur ibre pAp krb.
Aim etAmAedr stY peTr ibxey iz( idey yAb
eyn etAmr sBAeb jIbnyApn kret pAr. 24teb
etAmr b Buek sAn kreb. men Ae,
etAmr Bur esb kreb. etAmAedr je itin ey
sb mh kmR kereCn esel men rAKeb.25ik
etAmrA yid m kAj kret TAek tAhel Vr
etAmAedr Ar etAmAedr rAjAek DbMs krebn.
ezQelr Tm Bu l
essmy ezQl seb k bCr rAj heyeCn.
Seyelr opr -bCr rAj krbAr pr/*
2
itin SAeyl eTek 3/000 purxek menAnIt
kreln. qbeTelr pAhAe imkams edez ezQelr

13

pd 1 Tb ''ezQl yKn rAj hn/ tKn tAr bys iCl k


bCr. itin bCr rAj keriCeln. pdiw ihet ebAJ
Kub kiWn. hyet sMKYAilr ikC Mz hAirey egeC bM
AcIn Ik nubAed pdiw en.

se rl 2/000 jn. 1/000 jn rl eyAnATenr


kAeC. tAr iCl ibAmIenr igiby zher. !sdelr
bAik elAekedr itin bAI pAiWey ideln.
3
eyAnATn egb iziber pelXIy e dr DAn
esnApitek htYA krl. Kbr Zen pelXIyr bll/
''Ieyr ibe@Ah kereC.
ezQl bll/ ''ik heyeC Ieyr Znuk. ezQl
tAr elAekedr bll smS Seyel tAr iz[
bAijey idk. 4 S eylIyr Kbrw Znl. tAr bll/
''ezQl pelXIy entAek htY kereC. bAr
pelXIyr sitY SeylIyedr G], kreb?
SeylIyedr bl hl/ tAr eyn iglagel
ezQelr se eyAg edy. 5pelXIyr je hey
SeylIyedr se yu kret egl. pelXIyedr
iCl 3/000 rT Ar 6/000 VAerAhI !s. smue@r
bAilr mt pelXIyedr sMKY !s iCl. edr
izibr pl imkames. imkams heC qb-Abenr
pUbRidek.
6
SeylIyr edKl tAr ibpedr mueK. P<Aed
peeC bel men hl tAedr. tAr pAiley igey
hAy/ pAhAer P<Aek ePAker luikey rl. luikey
rl kueyAy/ mAiwr eBter ey ekAn get$r meDY.
7
ikC Iy y$n ndI epirey gAd r igilyedr
ideko cel egl. ezQl tKno iglagel. tAr !sr
sbA Bey k<ApeC.
8
zmUeyl bll ey es iglagel ezQelr se
edK kreb. ezQl tAr je sAtidn ep( ker
rl. ik zmUeyl tbuo iglagel l n. !sr
ezQlek eCe cel eyet lAgl. 9tKn ezQl bll/
"AmAr kAeC ehmbil o ml !nebil en
dAo. tArpr ezQl es ehAmbil sgR krl.
10
ezQelr ehAmbil sgR kr ezx kret zmUeyl
l. ezQl tAr se edK kret egeln.
11
zmUeyl bll " ik kerC
ezQl bleln/ ''edKlAm qsr AmAy eCe
cel yAeC. &uimo smy met AesA in. oidek
pelXIyr imkames je heyeC. 12tKn Aim men
men bllAm/ 'pelXIyr KAen Aseb. or
iglagel AmAek A*m, kreb. Kno Aim Bur
kAeC sAhAyY ATRn kirin. t bezex Aim
inej ejAr ker ehAmbil sgR keriC.*
13
zmUeyl bll/ ''Kub ebAkAim kerC? &uim etAmAr
Bu Verr kT ezAnin. tAr Aedz Znel itin
etAmAedr pirbArek icrkAl Seylek zAsn
kret idetn. 14ik Kn Ar etAmAr rAj iSr
TAkebn. Bu mn kjnek K<ujiCeln ey tAr
kT Zneb. itin es elAk epey egeCn. itin
tAr jAedr per n&un ent iheseb tAek
A i m k e r i C yAjk zmUeyelr pirbet$ ezQelr qneb
sgR krAr ekAn iDkAr iCl n.

277
menAnIt kereCn. &uim Bur kTAr bADY hoin bel
itin n&un ent inbRAcn kereCn. 15 bel zmUeyl
eW dAAl bM iglagl eTek cel egl.
imkmez y
u
bAik qsedr iney ezQl igla g l eCe
ibAmIenr igibyAy cel egeln. ezQl mAT en
edKeln tAr se reyeC Ay 600 jn. 16ezQl/
tAr pu^ eyAnATn bM !sr ibAmIenr igibyAet
egl.
pelXIyr imkames tAbu egeiCl. 17esKAen yt
SeylIy iCl tAedr pelXIyr zAeyS kret
cAl. tAedr esr !sr A*me,r j !tir
hl. tAr itniw del BAg hey egl. kw dl
egl %er/ zUyAelr kAeC PAr rASAy. 18itIy
dl egl di(,pUbR idek/ qb-ehAerAe,r rASAy.
tIy dl pUbRidek/ sImAer peT. es peT
mrBUimr idek isebAiym ptYk ecAeK pe.
19
Seyelr ek elAhAr ijinsp^ !tir
kret pArt n. Seyel ekAn kAmAr iCl n.
pelXIyr oedr sb bAnAet ezKAy in. kAr,
tAedr By iCl/ S eylIyr tAhel elAhAr trbAir
Ar bzR !tir ker ePleb. 20pelXIyrA ZDu elAhAr
ijinsp^ DAr idet pArt. es j yid
S eylIyedr lA[l/ inAin/ kuul/ kAeS zAn idet
ht/ tAhel tAedr pelXIyedr kAeC eyet ht.
21
kw lA[l Ar inAinr je pelXIyr mjuir
int 1/3 As rep. g<Ait/ kuul/ Ar xA
eK<AcAen zAbl DAr krAr j int 1 /6 As
rep. 22tA yuer idn ezelr ekAn SeylIy
!s elAhAr trbAir b bzRA iney yAy in. ZDumA^
ezQl o tAr pu^ eyAnATenr kAeC elAhAr S
iCl.
23
kdl pelXIy !s imkamesr igirpT pAhAr
idiCl.
eyAnATn pelXIye dr A*m, krl
esidn ezQelr pu^ eyAnATn tAr SbAhekr
se kT bliCl. eyAnATn bll/ ''ptYkAr
idek pelXIyedr tAbu egeeC. cel esidek
yAoy yAk. iptAek es ibxey ekn kT bll
n.
2
ezQl tKn pAhAer DAer imeA, nAem kw
jAygAy kw fAilmgAeCr nIec besiCeln. w
iCl eyKAen Psl JAA hy tAr kAeC. ezQelr
se iCl Ay 600 jn elAk. 3 kjenr nAm iCl
ihy. il zIelAy Bur yAjk iCl. tAr
jAygAy Kn ihy nAem k bYi) yAjk
hl. es prl yAjekr ePAd nAmk ibezx
epAzAk. ihy iCl KAebAedr BA hIwebr pu^.

14

13:15-14:15
1 zmeU yl
KAebAedr iptAr nAm pInhs. pInhesr iptA iCl
il.
elAekr jAnt n ey eyAnATn cel igeyiCl.
4
igirpeTr BypAez kw b izlA iCl. eyAnATn
iWk krl igirpT idey es pelXIy iziber ep<QCeb/
kw izlAr nAm iCl ebAess; izlAiwr nAmiCl
esin. 5 kiw izlA %er imkams iBmueK iCl
bM iw iCl di(e, egbAr idek muK krA.
6
eyAnATn tAr SbAhk yubk shkArIek bll/
''cel Amr ibedzIedr tAbr
u idek yA. hye t
oedr hAirey idet Bu AmAedr sAhAyY kret
pAern. Buek ek TAmAet pAer n. AmAedr
!s km b ebzI et ikC yAy Aes n.
7
SbAhk yubkiw tAek bll/ ''y BAl ebAJ/
ker. Aim etAmAr se smS bYApAer TAkb.
8
eyAnATn bll/ ''cel egAen yAk? Amr
ptYk epirey pelXIy hrIedr idek yAb. mn
krb eyn tAr AmAedr edKet pAy. 9 yid tAr
bel/ 'Amr n As py$ oKAen dAAo/ tAhel
esKAen dAiey TAkb. Amr oedr idek egAb
n. 10ik yid pelXIy elAekr bel/ 'idek cel
es/ tAhel Amr tAedr idek pAhA ifi[ey
cel yAb. ekn kAr, eswA heb Verr edoy
icH ibezx. r TR heC/ Bu AmAedr shAy
heln yAet oedr hAirey idet pAir.
11
esmet eyAnATn o tAr S b hnkArI
pelXIyedr kwA sueyAg ker idl or yAet tAedr
edKet pAy. pelXIy hrIr bll/ ''edK/ gt$
eTek Iyr ebirey AseC eyKAen tAr luikey
iCl? 12egRr eBtr eTek pelXIyr eyAnATn o
tAr SbhnkArIek ickAr ker bll/ ''igey
es. AmrA etAmAedr ic iz( edb?
eyAnATn tAr SbhnkArIek bll/ "Aim
pAhAe WiC. AmAr ipCn ipCn esA. Bu
SAeylIyedr idey pelXIyedr prAijt kret
ideCn?
13-14
tA eyAnATn hAmAi idey pAhAe Wl.
tAr SbhnkArI iWk tAr ipCen. eyAnATn o
tAr SbhnkArI esKAen iCl n. or jen
pelXIyedr A*m, krl. Tm ecAew tAr
AD kr jue 20 jn pelXIyek htYA krl.
sAmen eTek yAr A*m, kret AsiCl eyAnATn
tAedr se yu krl. Ar tAr SbhnkArI ipCn
ipCn es yAr ZDu Aht heyiCl tAedr emer
ePll.
15
pelXIy !sr skel ebz By epey egl.
mAeW/ iziber/ egR ey sb !s iCl skel By
epey egl/ mnik sbecey sAhsI yAr/ tArAo.
mAiw k<Apet lAgl bM tAet pelXIy bAihnI sitY
ebz By epey egl.

14:16-40
1 zmeU yl

278

ezQelr hrIr iCl ibAmIenr igibyA y. tAr


edKl pelXIyr eyidek pAreC pAlAeC. 17ezQl
!sedr bleln/ ''elAkelAek egAn. kjn izibr
eCe egeC edKet cA.
or elAk net Zr krl. eyAnATn o tAr
SbhnkArI esKAen iCl n.
18
ezQl ihyek bleln/ ''bAr Verr pib^
isuk Aen. :es smy Verr pib^ isuk
SeylIyedr se iCl. 19ezQl yAjk ihyr
se kT bliCeln. Verr pedezr je itin
ep( kriCeln. ik pelXIy e dr iziber
egAlmAl Ar ecc Aemic *mz> ebe celiCl. ezQl
qDyRY hey peln. bezex itin yAjk ihyek
bleln/ "Ar ny/ bAr hAt nAmAo. ATRn ezx
ker.
20
qssAm je ker iney ezQl yu kret
egeln. pelXIy !sr ibA hey egl. mnik
tAr tAedr trbAir bYbhAr ker ek perr se
lA kriCl. 21ikC Iy Aeg pelXIyedr esb
krt bM tAedr iziber TAkt. ik Kn tAr
ezQl Ar eyAnATenr se imez egl. tAr Kn
SeylIyedr del iBe egl. 22Piyemr pAbRtY
edez eysb SeylIy luikeyiCl tAr pelXIyedr
pAiley yAbAr Kbr Znl. Kn SeylIyrAo
yue enem pelXIyedr tAiey idet Zr krl.
23
BAeb Bu esidn SeylIyedr r(A
kreln. yu clel qb-Abn CAiey. smS !s
Kn ezQelr se. tAr sMKYAy Ay 10/000 jn
purx. pAhAI l Piyemr smS zhrilet
yu Ciey pl.
16

ezQelr Aerkiw Bu l
ik esidn ezQl kw mS Bul keriCeln.
S eylIyr LA o (uDAt$ hey peiCl. r kAr,
ezQl. itin tAedr idey itit kireyiCeln
ey sYAr Aeg bM Aim zedr hAirey edbAr
Aeg yid ek KAy tAhel tAek zAiS edoy
heb. tA ekAn SeylIy qs ikC KAy in.
25-26
yu kret igey tAr ebz ikC jelr
meDY Fek peiCl. tArpr tAr k jAygAy mAiwr
oper kiw emQcAk edKl/ ik emQcAekr kAeC
igeyo eKl n. itit BAet tAedr By kriCl.
27
ik eyAnATn ititr kT jAnt n. es
jAnt n ey tAr iptA !sedr ejAr ker
itit kireyeCn. eyAnATenr hAet iCl kiw
lAiW. es lAiWwAr kw idk emQcAekr meDY Fikey
idey ikC mDu ebr ker Anel. mDu eKey es ikCw
BAl ebAD krl.
28
!sedr kjn eyAnATnek bll/ ''etAmAr
ipt !sedr ibezx itit kret bADY
24

keriCeln. etAmAr ipt beliCeln ek Aj eKel


zAiS pAeb. tA ek ikC KAy in. es j skel
bRl hey peeC.
29
eyAnATn bll/ "AmAr iptA edez enk
zAi iney eseC. edK sAmA kw mDu
eKey Aim ekmn suS ebAD kriC. 30zedr kAC
eTek KAbAr AdAy ker yid elAekr eKey int
tAhel enk BAl het. tAhel Amr Aer
enk pelXIyedr htYA kret pArtAm?
31
esidn SeylIyr pelXIyedr hAirey idl.
imkams eTek yAelAn py$ smS jAygAy or
pelXIyedr se lA cAileyiCl. Pel tAr LA
o (uDAt$ hey peiCl. 32pelXIyedr emx/ gr/
bACr sb tAr iney ineyiCl. Kn SAeyelr
elAekrA bl (uDAy esel mAiwet ePel htY
ker r) Z eKet lAgl.
33
ezQlek kjn bll/ '' edK elAkel
AbAr Bur ibre pAp kreC. r) eleg TAk
mAMs or KAeC?
tKn ezQl bleln/ ''etAmrA pAp kerC. KAen
kw b pATr giey dAo. 34tArpr ezQl bleln/
''yAo oedr kAeC igey bel/ etYek tAr x<A
Ar emx eyn AmAr kAeC iney Aes. tArpr
or KAen es es sb jek eyn mAer. etAmr
Bur ibre pAp ekAerA n. kKen r) mAKAen
mAMs eKo n.
es rAe^ etYek inejedr pZ esKAen iney
es bil idl. 35tArpr ezQl Bur j kw
ebdI !tir kreln. ezQl inej kAjw kret
lAgeln.
36
ezQl bleln/ ''Aj rAe^ cel Amr
pelXIyedr A*m, kir. tAedr sbikC Amr
eke iney ekbAer ezx ker id.
!sr bll/ ''y BAl ebAJ ker.
ik yAjk bll/ ''Vrek ije|s ker edK
yAk.
37
tKn ezQl Vrek ij|As krl/ ''Aim ik
pelXIyedr ipC iney oedr hiwey edb Apin ik
oedr prAjey AmAedr sAhAyY krebn ik Vr
esidn ekAn %r ideln n.
38
tKn ezQl bleln/ ''smS entAek AmAr
kAeC efek Aen. K<uej ebr kr yAk Aj ek
pAp kereC. 39SAeylek iyin r(A kern/ es
Bur nAem Aim zpT ker bliC/ pAp yid AmAr
pu^ eyAnATno ker TAek teb tAeko mret heb.
ek ekAn kT bll n.
40
ezQl smS SAeylIyedr bleln/ ''etAmrA
idkwAy dAAo/ Aim Ar eyAnATn oidek
dAAiC.
qsr bll/ "y blebntA heb.

14:41-15:12
1 zmeU yl

279
tArpr ezQl ATRn Zr kreln. itin bleln/
''eh Bu/ S Aeyelr Vr/ ekn Aj etAmAr B] tYek
ekAen %r idel n yid Aim b AmAr pu^
ekAn edAx ker TAik/ teb/ Bu/ SAeyelr Vr
AmAedr 'rIm dAo. yid etAmAr SAeylIyr
ekAn pAp ker TAek/ &uim teb '&uIm dAo. 'rIm
Ar '&uIm Ce edoy hl.
ezQl o eyAnATn Dr pl bM elAekr bAd
pl. 42ezQl bleln/ ''AbAr oel Ce edeK
ek edAxI/ Aim n AmAr pu^ eyAnATn bAr
eyAnATn Dr pl.
43
ezQl eyAnATnek bleln/ ''ik kerC bel
eyAnATn bll/ ''lAiWr mATAy ZDu kw mDu iney
eKeyiC. r j ik AmAek mret heb
44
ezQl bleln/ ''Aim ey itit keriC.
itit B krel Vr AmAek zAiS edebn.
sutrAM eyAnATn mreb.
45
tKn !sr ezQlek bll/ ''eyAnATn Aj
SAeyelr jeyr nAyk. tAek ik mret heb
kKenA n. Amr jIb Verr nAem idibY ker
bliC/ ek eyAnATenr gAey hAt edb n. tAr
kiw cl
o mAiwet peb n. SV yM Vr eyAnATnek
pelXIyedr ibre yu kret sAhAyY kereCn.
BAeb tAr eyAnATnek b<AcAl. tAek Ar mret
hl n.
46
ezQl pelXIyedr ipC ineln n. pelXIyr
inejedr jAygAy iPer el.
41

S Aeye lr zedr se ezQelr y


u
SAeyelr spU,R k%$] ezQl inejr hAet
ineln. SAeyelr cAiridek yt z iCl/ tAedr
se itin yu cAlAeln. itin emAyAb/ eAnIy/
esAbAr rAj edAm bM pelXIyedr se yu
kreln. ezQl eyKAen egeln esKAen SAeyelr
zedr hAirey ideln. 48ezQl Kub sAhsIiCeln.
smS z/ yAr SAeylIyedr luW kret cAiCl/
tAedr hAt eTek ezQl S A ey l Iy e dr r(
keriCeln. mnik mAelk egAIeko itin hAirey
ideyiCeln. 49ezQelr pu^edr nAm eyAnATn/iyzaib
bM mIzUy. tAr b emeyr nAm emrb/ eCAw emey
mIKl. 50ezQelr SIr nAm hIenAym. hIenAyemr
ipt heC hImAs.
ezQelr esnApit baenr/ es iCl enerr pu^.
enr ezQelr kAk. 51ezQelr ipt kIz bM
baenerr ipt enr r jen bIeyelr pu^.
52
ezQl AjIbn sAhsI iCeln. itin pelXIyedr
ibre blBAeb yu keriCeln. yKn itin kiw
z) smTR b sAhsI elAk edKet epetn/ tAek
tAr !sdel yu) ker inetn. r tAr edhr(I
iheseb kACAkAiC TAkt.
47

ezQl mAelkIye dr DbMs ker ideln


kidn zmUeyl ezQlek bll/ ''Bu etAmAy
SAeyel tAr elAekedr rAj ihsAeb
iBexk kret AmAek pAiWeyiCeln. tA Kn
Bur bAt$A ezAen. 2 sbz
R i)mAn Bu beleCn 'yKn
SAeylIyr imzr eTek ebirey AsiCl tKn
mAelkIyr tAedr knAen eyet bAD ideyiCl.
mAelkIyr ik kereC Aim sb edeKiC. 3 Kn
yAo/ mAelkIyedr ibre yu ker. oedr etAmr
ekbAer ezx ker dAo/ oedr sb ikC eBecer
tCnC ker dAo. kAek b<Acet ido n. eCel
emey kAek bAd edeb n. tAedr smS gr/ emx/
wo etAmr ezx ker edeb.
4
ezQl wlAyIem smS qs je kreln.
pdAitk qs 2/00/000 jn Ar Ar 10/000
jn. edr meDY iyhdAr elAekrAo iCl. 5tArpr
ezQl cel egeln mAelkIyedr zher. ptYkAy
igey itin ep(A kret lAgeln. 6 eknIyedr
ezQl bll/ 'etAmr sbA mAelkIyedr eCe
idey cel yAo. tAhel Aim oedr se etAmAedr
ibnX krb n. yKn SAeylIyr imzr eCe cel
AsiCl/ etAmr S Aey l Iy e dr dy A dAi(,Y
ediKeyiCel. kT Zen eknIyr mAelkIyedr
eCe cel egl.
7
ezQl mAelkIyedr hAirey ideln. tAedr
tAiey iney egeln es hbIl eTek zUr biD
eyKAen imzerr sImAn. 8mAelkIyedr rAj iCl
gAg. ezQl jIibt bS A y gAgek bI
keriCeln bM bAkI mAelkIy e dr htYA
keriCeln. 9sb ikC DbMs kret ezQelr bM
SAeylIyedr mn cAl n. esj tAr gAgek
emer ePelin. tACA puX gABI/ esr emxelAeko
tAr jIibt ereKiCl. es se Ar ey sb ijins
ereK edbAr met/ eselAo ereK ideyiCl. el
tAr nX kret cAyin. eyel rAKAr eyAgY ny/
eselAek tAr nX ker ideyiCl.

15

zmeU yl
ezQlek tAr pAepr kT bll
zmUeyl Bur kAC eTek kiw bAt$A epl.
11
Bu bleln/ ''ezQl AmAek mAneC n. oek rAj
keriClAm bel AmAr nuezAcn heC. es AmAr
kTAmt kAj kreC n. zmUeyl kT Zen *u
hl. sArrAt Der ek<ed ek<ed es Bur kAeC ATRn
krl.
12
pridn Kub eBAer zmUeyl ezQelr se edK
kret egl. ik elAekr zmUeylek bll/ ''ezQl
iyhd Ar kimRl zher cel egeCn. esKAen itin inejr
sAn bAAet kw pATerr mUi%$ !trI kereCn.
itin Kn nAn jAygAy Guer ebAeCn. sbezex
itin iglagel yAebn.
10

15:13-16:2
1 zmeU yl

280

tAedr kT Zen zmUeyl ezQl eyKAen iCeln


esKAen egl. tKn ezQl seb mAelkIyedr kAC
eTek enoy ijinselAr Tm Mz Buek
inebdn keriCl. el sb ezQl ehAmbil rep
Buek sgR keriCl. 13zmUeyl ezQelr kAeC egl.
ezQl tAek bleln/ "Bu etAmAr ml krn .
Aim Bur ined$z pAln keriC.
14
tKn zmUeyl bll/ ''tAhel Aim ikesr z
ZnlAm Aim ekn emx Ar grr fAk Znet
eplAm
15
ezQl bleln/ ''oel !sr mAelkIyedr
kAC eTek iney eseC. tAr etAmAedr Bu Verr
kAeC ehAmbil iheseb sgR krbAr j sbecey
k]X emx Ar gbAid pZ dAn keriCl. ik
bAik sbikC Amr ezx ker ideyiC.
16
zmUeyl bll/ ''cp ker? gt rAe^ Bu
AmAek y beliCeln ezAen.
ezQl bleln/ ''ebz/ belA itin ik beliCeln
17
zmUeyl bll/ ''tIet &uim BAbet &uim
r hIn iCel. ik per &uim hey egel S eyelr
pirbAregAIr ent. Bu SAeyelr rAj ihsAeb
etAmAek menAnIt keriCeln. 18Bu etAmAek kw
ibezx kAej pAiWeyiCeln. Bu bleln/ 'yAo/
smS mAelkIyedr htYA kr. kAr, tAr sbA
pApI. sbAek ezx ker dAo. tAr in>ezex ibnX
n hoy py$ yu cAiley yAo. 19ik &uim Bur
es kT ezAnin. kAr, &uim ijinsp^ inejr
kAeC ereK idet eceyiCel/ tA Bur kT nuyAyI
kAj kerAin. tAr met y KArAp/ es kAj &uim
kerC?
20
ezQl bleln/ ''ik Aim et Bur kT
pAln keriC. itin AmAy eyKAen eyet beliCeln
esKAen igeyiClAm. Aim mAelkIyedr sbAek
htYA keriC. ekblmA^ kjnek Aim en
ereKiC. itin heCn tAedr rAj/ gAg. 21Ar
!sr ineyeC esr emx bM gr . tAedr bil
idet heb iglagel etAmAr Bu Verr kAeC.
22
zmUeyl bll/ ''ik Bu ikes sbecey ebzI
KuzI hn ehAm bilet n tAr Aedz pAlen bilr
ecey tAr Aedz pAln kr ey. eBAr cibR
sgR krAr ecey Verr bADY hoyA enk BAel.
23
Verr bADYtA krA mAyAibAr pAepr metA
KArAp. keyim krA bM &uim y cAo t kr
mUi%$pUejA krAr pAepr metA ttwA KArAp. Bur
Aedz &uim mA kerC. tA itin etAmAek rAj
ihesebemen inet SVIkAr kreCn.
24
r %er ezQl zmUeylek bleln/ ''Aim
pAp keriC. Bur Aedz Aim Zinin/ etAmAr
kTAo Aim Zinin. elAekedr Aim By pA/ tAr
y cAy Aim tA keriC. 25AmAr pAepr je

etAmAr kAeC (mA cAiC. AmAr se iPer cel/


eyn Aim Buek pAsnA kret pAir.
26
zmUeyl bll/ ''n etAmAr se yAb n. &uim
Bur Aedz mAenAin. tA Buo SAeyelr rAj
ihsAeb etAmAek SVIkAr kereCn.
27
zmUeyl yKn yAbAr j pA bAieyeC/ mn
smy ezQl tAr epAzAkiw Kp ker Der ePleln
bM esiw iCe egl. 28zmUeyl ezQlek bll/ "&uim
eyBAeb AmAr AlKA iCe ineyC esBAeb
Bu Aj SAeyl rAjY etAmAr kAC eTek iney
ineyeCn. itin rAjY ideyeCn etAmAr buedr
meDY kjnek. es etAmAr ecey BAl elAk. 29Bu
heCn SAeyelr Vr. itin mr. itin imTY
beln n/ mt bdlAn n. itin mAnuexr met nn.
mAnux Gn Gn mt bdlAy.
30
ezQl bleln/ ''SV IkAr kriC/ Aim pAp keriC?
ik dy ker AmAr se iPer Asun. bI,edr
bM S Aeyelr elAekedr sAmen AmAr sAn rAKun
eyn Aim ApnAr Bu o Vrek ,Am kret
pAir. 31zmUeyl ezQelr se iPer el ezQl
Buek pAsnA kreln.
32
zmUeyl bll/ ''mAelkIyedr rAj gAgek
AmAr kAeC iney es.
gAg zmUeyelr kAeC l. tAek izkl idey
b<AD heyiCl. gAg men krl/ ''es iny AmAek
emer ePleb n.
33
ik zmUeyl gAgek bll/ ''etAmAr trbAir
kt mAeyr ekAl KAil kereC. bAr etAmAr mAeyro
es dz heb. bel zmUeyl iglagel Bur
sAmen gAgek wker wker ker ekew ePll.
34
tArpr zmUeyl rAmAet cel egl. ezQl igibyA y
tAr bAiet cel egeln. 35rpr zmUeyl tAr
jIben Ar kKno ezQlek edKet pAy in. es
ezQelr je Kub >K ebAD krl. mnik Buo
ezQlek SAeyelr rAj keriCeln bel Kub >K
epeyiCeln.
zmeU yl
qbelhem egl
Bu zmUeylek bleln/ ''ezQelr j Ar
ktidn &uim >K ebAD kreb ezQlek Aim
SAeyelr rAj ihsAeb SVIkAr keriC kT
etAmAek blbAr pro &uim or je >K krC.
iz[Ay etl Bit$ ker qbelehem yAo. etAmAek
Aim kjenr kAeC pAWAiC. tAr nAm iyzy o
qbelhem TAek. tAr kjn pu^ek Aim n&un
rAj ihsAeb menAnIt keriC.
2
tKn zmUeyl bll/ ''Aim yid yA teb ezQl
jAnet pAreb. tKn es AmAy htY kret cAeb.
Bu bleln/ ''&uim qbelhem yAo. se kw
bACrek ino. &uim bleb/ 'Aim Bur kAeC ek

16

16:3-17:7
1 zmeU yl

281
bil idet esiC. 3iyzyek bil edKet Am,
jAnAeb. tArpr ik kreb Aim bel edb. yAek
Aim ediKey edb tAr mATAy jlpA etl eFel
ido.
4
Bur kTAmet zmUeyl y y krAr krl. es
qbelhem cel egl. esKAnkAr bI,rA Bey k<Apet
k<Apet l. zmUeyelr se edK ker tAr bll/
''Apin ik zAir BAb iney eseCn
5
zmUeyl jbAb idl/ ''<A/ Aim zAir BAb
iney esiC. Aim Bur kAeC kw bil idet
esiC. etAmr !trI ho. AmAr se bildAen
es. zmUeyl iyzy Ar tAr pu^edr St ker
bildAenr nuAn edKbAr j efek Anl.
6
iyzy tAr pu ^ edr iney ep< Q Cel zmU e y l
lIyAbek edKet epl. zmUeyl BAbl/ " es
yAek Bu ibezxBAeb pC kereCn.
7
ik Bu zmUeylek bleln/ ''lIyAb lV
Ar sur edKet helo BAeb bYApArw edeKA
n. elAek eyBAeb ekAn ijins edeK ibcAr ker
Vr esBAeb kern n. elAekr mAnuexr bAerr
rpwA edeK/ ik Vr edeKn tAr err rp.
esidk eTek lIyAb pyu) elk ny.
8
tKn iyzy tAr itIy pu^ bInAdbek fAkel.
bInAdb zmUeyelr pAz idey ehew egl. zmUeyl
bll/ ''n eko Bu menAnIt kern in.
9
kT Zen iyzy zek zmUeyelr pAez Aset
bll. zmUeyl bll/ ''n o cleb n.
10
iyzy zmUeylek tAr sAt pu^ek edKAl.
zmUeyl bll/ ''Bu edr kjneko menAnIt
kern in.
11
zmUeyl bll/ ''etAmAr pu^ blet rA ik
sb
iyzy bll/ ''n AmAr Aerkw pu^ AeC. es
sbecey eCAw/ ik es Kn emx crAeC.
zmUeyl bll/ "tAek efek iney es. es n
As pyR Amr ek eKet bsb n.
12
iyzy kjnek pAWAeltAr eCAw eCeliwek
efek Anet. tAr eCAw eCeliw edKet BAl/
r)be,Rr yubk.
Bu zmUeylek bll/ '' et es eCel. oeW/
ek iBexk ker
13
zmUeyl etl Bit$ iz[Aw iney iyzeyr sb
ecey eCAw eCelwAr mATAy eFel idl. tAr BAeyr
Gwn edKl. esidn eTek Bur A
mhAzi)et dAyeU dr opr l. rpr zmUeyl rAmAy
iPer l.

Pel itin ebz muzikel peln. 15ezQelr B]etYr


tAek bll/ ''Verr kAC eTek k X A es
ApnAek i kreC. 16yid Apin Aedz kern
tAhel kjn bI, bAijeyek K<uej Ain. Bur
kAC eTek X A el es bI,A bAjAeb. tKn
Apin ebz BAel ebAD krebn.
17
ezQl bleln/ ''tAhel kjn BAel
bAijeyek AmAr kAeC iney es.
18
kjn B]tY bll/ "iyzy nAem k bYi)
AeCn iyin qbelhem bAs kern. Aim iyzeyr
pu^ek edeKiC es bI, bAjAet jAen. es sAhsI
bM yu kreto jAen. es c&ur/ edKeto sur.
SVyM Bu tAr shAy. 19tA ezQl iyzeyr kAeC
keykjn dUt pAWAl. tAr iyzyek bll/ "etAmAr
dAyUd nAem kjn pu^ AeC/ es etAmAr emxedr
edKAezAn ker. oek AmAedr kAeC efek
Aen.
20
iyzy ezQelr j ikC phAr ejAgA krelA.
iyzy kw gAD/ ikC riw/ k ebAtl @A(Ars
Ar kw kic CAgl dAyUedr hAet ker ezQelr
kAeC pAWAelA. 21dAyUd ezQelr sAmen igey dAAel
ezQl dAyUdek Kub BAlebes ePleln. dAyUd ezQelr
shkArI hey ezQelr S bet lAgl. 22ezQl
iyzeyr kAeC Kbr pAiWey jAiney ideln/ ''dAyUd
KAen TAkuk/ AmAr kAjkmR krk. AmAr oek
Kub BAl elegeC.
23
yKn Vr het ezQelr opr X A Ast/
tKn dAyUd bI, &uel iney bAjAetn. se se
X A ezQlek eCe eyt/ Ar itin ArAm
ebAD kretn.

gilyA S Aeyl
ek yeu AhbAn krl
pelXIyr yuer je !s je kret
lAgl. iyhdAr esAeKAet tAr je hl.
esAeKAr Ar eskAr mAJKAen tAedr tAbu pel.
jAygAw iCl PsadIm nAem kw zher.
2
ezQl bM SAeyelr !sr k^ hl. l
ptYkAy tAedr tAbu pl. ezQelr !sr
pelXIyedr se yuer je !trI hl. 3 pelXIyr
kw pAhAe/ S A ey l Iy r r kwAet.
ptYkAw ew pAhAer mAJKAen.
4
pelXIyedr meDY kjn ibjyI eyA iCl.
tAr nAm gilyA. es gA eTek esiCl. tAr edh
ibzAl lV iCl/ 9 Puewro ebzI. pelXIy izibr
eTek es ebirey el. 5tAr mATAy iptelr
izrSA,. gAey mAeCr Aezr met edKet kw
bm.R eswA iCl iptelr qtrI/ ojn Ay 125 pA.
6
kiw X A A ezQlek ibr) krl
gilyAetr pAeyo iCl iptelr bmR. tAr ipeW
14
Bur A ezQlek eCe cel egeln. tKn iCl iptelr bzRA. 7 tAr bzRAr kAeWr dw iCl
ezQelr kAeC Bu k X A pAWAeln. r tAitr lAiWr met lV. bzRAr Plekr ojn 15

17

17:8-33
1 zmeU yl

282

pA. gilyAetr FAl iney tAr shkArI Aeg-Aeg


hAwt.
8
etYkidn gilyA ebirey es SAeylIy
!sedr idek yuer Ar idey blt/ ''ekn etAmr
yuer je sArbi dAiey etAmr ezQelr B] tY.
Aim kjn pelXIy. kjnek etAmr ebeC nAo/
tAek AmAr se lbAr j pAiWey dAo. 9 yid
es AmAek htYA ker tAhel Amr pelXIyr
skel etAmAedr *ItdAs hb. ik Aim yid
tAek htY kir/ tAhel etAmAedr sbAek AmAedr
*ItdAs het heb bM AmAedr esb kret heb.
10
pelXIyr Aer bll/ '' Aim KAen
dAiey S AeylIy !sedr iney WA tAmAz kriC.
sAhs TAek et kjnek pAiWey dAo. AmAr
se hey yAk k hAt lA.
11
ezQl bM S AeylIy qsr gilyAetr sb
ASPAln Zen ebz By epey egl.
dAydU y
u e(e^ egeln
dAyUd iCeln iyzeyr pu^. iyzy iyhdAr
qbelhem PAT bMezr elAk. tAr Aw jn pu^
iCl. ezQelr Amel iyzy b] hey igeyiCeln.
13
iyzeyr Tm itniw pu^ ezQelr se yue
igeyiCl. Tm pue^r nAm lIyAb. itIy jenr
nAm bInAdb/ tIeyr nAm z. 14sbecey ey eCAw
tAr nAm dAyUd. or itn dAd ezQelr !sdel
eyAg ideyiCl. 15ik dAyUd mAeJmAeJ ezQlek
eCe qbelhem tAr iptAr kAeC cel eyetn.
esKAen itin emxelAr edKAZn kretn. 16es
pelXIy :gilyA itidn skAel Ar sYAy
ebirey es S AeylIy qsedr sAmen dAiey hAis
mSkr krt. BAeb 40 idn ekew egl.
17
kidn iyzy tAr pu^ dAyUdek bleln/
''kJui BAj zs r dzw egAwA p<Ariw iney
iziber etAmAr dAdAedr kAeC yAo. 18tACA dz
wker pinro iney eyo. etAmAedr dAdAr yAr
DIen yu kreC es esnApitek w edeb. es
1/000 jn qsenYr esnApit. etAmAr BAeyedr kuzl
sMbAd nAo. or ey BAl AeC esrkm ikC icH
iney es. 19etAmAr BAeyr l ptYkAy ezQl
Ar SAeylIy !sedr se reyeC. tAr esKAen
pelXIyedr ibre yu krAr j reyeC.
20
iyzeyr kTAmet eBAreblAy dAyUd kjn
rAKAelr opr emxel edKAezAnAr dAiy idey
KAbAr dAbAr iney cel egeln. dAydU iziber eWlAgAI
cAiley iney egeln. esKAen ep<QeC itin edKeln
qsr yuer j ebirey yAeC. or isMhnAd
idet TAkl. 21SAeylIyr o pelXIyr sAirb
heyiCl bM yuer j !trI heyiCl. 22ey KAbArdAbAr eyAgAn edy tr kAeC sb ikC ereK idey
12

dAyUd ebirey peln. eyidek SAeylIy !sr


dAieyiCl/ esidek itin t cel egeln. esKAen
igey itin dAdAedr eK<Aj Kbr ineln. 23tArpr
oedr se edK ker dAyUd kT blet lAgeln.
tArpr gAetr esrA eyA gilyA tAbu eTek ebirey
el bM yTArIit SAeylIyedr ibre gj$Aet
lAgl. tAr kTAel dAydU sb Znl. 24gilyAtek
edeK SAeylIy qsr By epey pAiley egl.
25
kjn SAeylIy bll/ ''elAkwAek edeKC
kbAr or idek edK. gilyA bArbAr ebirey
AsiCl bM SAeylek iney mjA kriCl. ey
oek emer ePleb tAek rAj ezQl cr
wAkApys
edeb. gilyAtek ey htYA kreb/ tAr se ezQl
tAr kAr ibey edeb. ZDu tA ny/ ezQl tAr
pirbArek SAeyel SVADIn* TAket edeb.
26
kAeC dAiey TAk elAkiwek dAyUd ij|As
kreln/ ''o ik bleC pelXIyek htYA krel/
bM SAeylIyedr lA mueC idet pArel ik
purSAr edoyA heb gilyA elAkw ek es et
kjn ibedzI CA ek ny. es kjn pelXIy
y. es ik ker BAbet pArl ey jIb Verr
!sedr ibre gAlm kret pAer
27
kT Zen SAeylIyr gilyAtek mArel
ik purSAr pAoy yAeb essb dAyUdek jAnAl.
28
dAyUedr bd lIyAb yKn Znel dAyUd !sedr
se kTAbAt$ bleC/ tKn es ereg egl. es dAydU ek
bll/ ''&uim KAen ekn kAr hAet &uim mrBUim
el emxelAr edKAZnAr dAiy idey el
ekn KAen esC esik Aim jAin n eBebC
etAmAek y bl heyiCl esel &uim kret cAo
n. &uim ZDu yu edKbAr je KAen Aset
eceyC.
29
dAyUd bleln/ ''Aim ik keriC Aim et
ekAn Ay kir in/ ZDu kT bliClAm mA^. 30
kT bel dAyUd A elAekr idek iPer es
k kT ije|s kreln. tAr tAek Aegr mt
k %r idl. 31keykjn elAk dAyUdek kT
blet edKl. tArA dAydU ek ezQelr kAeC iney egel.
ezQlek tAr bll/ dAydU ik beliCl. 32dAydU ezQlek
bleln/ ''elAekr eyn gilyAtek inrsAiht ker
n edy. Aim etAmAr B]tY. Aim pelXIeyr
se yu kret cA.
33
ezQl bleln/ ''&uim t kret pAer n. &uim
et kjn !sinko no.*nAr gilyA et
eCAwebl eTek yu kreC.
S Aeye l SV ADIn sbt> r TR rAjAr cAipey edoy kr
bM kiWn piremr hAt eTek r( pAoy.
& u i m e t n o Tb "&uim kjn bAlk mA^ . ihet
''bAlk zer TR ''B]tY Tb "kiw bYi) ey kjn
!snYr S-zS bhn ker.

283
34

17:34-58
1 zmeU yl

Vr AeCn. 47KAen yAr eseC tAr sbA


jAneb ey mAnuxek b<AcAet Bur ekAn trbAir b
bemr drkAr hy n. et Bur yu . pelXIyedr
hArAet Bu AmAedr shAyk.
48
gilyA dAyUdek A*m, kret t hl.
es kw kw ker dAyUedr kAeC eG<ex l. tKn
dAyUd or idek Cew egeln.
49
dAyUd Tel eTek kw pATr ebr kreln.
eswAek tAr litr meDY ereK itin Celn.
lit eTek pATriw iCwek igey ekbAer
gilyAetr ecAeKr mAJKAen pe or mATAr eBtr
enkKAin Fek egl. gilyA muK Tube mAiwet
pe egl.
50
BAeb ZDu kw lit Ar kiw pATr
idey dAyUd pelXIyek hAirey ideln bM
AGAt ker emer ePleln. dAyUedr hAet ekAn
trbAir iCl n. 51tA dAyUd gilyAetr zrIerr
kAeC edQe egeln. es gilyAetr trbAirr KAp
eTek trbAir ebr ker gilyAetr mu ekew
ePleln. BAeb itin gilyAtek htYA
kreln.
tAedr nAykek m]t edeK A pelXIyr edQ
lAgAl. 52SeylIyrA Ar iyhdAr !sr !h-!h
kret kret pelXIyedr tA krl. BAeb tAr
DAoy krl gA zherr sImAn Ar e*Ae,r Pwk
py$. tArA enk pelXIyek htY krl. zArAemr
rASA Der gA Ar e*A, pyR tAedr m]tedh
Ciey peiCl.
53
pelXIy e dr tAiey iney yAbAr pr
SeylIyr pelXIyedr iziber iPer es enk
dAydU gilyA tek htY kreln
ijinsp^ luW krl.
41
54
pelXIy DIer DIer dAyUedr idek igey elA.
gilyAetr mu iney dAyUd ejrzAelem cel
gilyAetr SbAhk FAl iney or Aeg-Aeg eln. itin gilyAetr SzSel inejr tAbeu t
clel. 42dAyUdek edeK gilyA hAsel. es edKl ereK ideln.
dAyUd iWk !s ny/ ik lAl mueKA kjn sudzRn
ezQl dAydU ek By epet lAgeln
bAlk. 43gilyA dAydU ek ij|As krl/ '' lAiWw
55
ikesr j &uim ik w idey kukuerr met AmAy
ezQl dAyUdek gilyAetr ibre yue eyet
tAeb bel es tAr edbtAedr nAm iney edKeln. esnApit bea nrek ezQl ij|As kreln/
dAydU ek gAlm kret lAgl. 44gilyA bll/ ''Ay ''baenr/ bAlkiwr iptA ek bel et
baenr bll/ ''idbY ker bliC/ Aim jAin
etAr edhwAek iney pAiK Ar jAenyAredr
n.
KAoyA.
45
56
dAyUd pelXIyek bleln/ ''&uim et trbArI/
rAj ezQl bleln/ ''or iptAek K<uej ebr
bzR / B iney AmAr kAeC esC. ik Aim esiC ker.
57
sbRzi)mAn Bur nAm iney. Bu SeylIy
gilyAtek htYA ker dAyUd yKn iPer eln
!sedr Vr. &uim tAek iney enk kT kukT tKn benr tAek ezQelr kAeC iney elA. dAyeU dr
belC. 46Aj Bur dyAy Aim etAmAek prAijt hAet tKn gilyAetr kAw mu.
58
krb. etAmAek Aj Aim htYA krb. etAmAr mu
ezQl dAyUdek ij|As kreln/ ''yubk etAmAr
ekew iney j jAenAyAredr Ar pAKIedr KAoyAb. iptA ek
ZDu &uim ny/ sb pelXIyedr k bS krb.
dAy U d %r ideln/ ''Aim ApnAr B ] tY
tKn p]iTbIr smS mAnux jAneb/ Seyel kjn qbelehemr iyzeyr pu^.

tKn dAydU ezQlek bleln/ ''Aim etAmAr B] tY/


iptAr emxelAr edKAZn kriClAm. kw isMh
Ar kw BAuk pAl eTek kw emx iney egl.
35
Aim jwAr epCen DAoy ker owAr muK
eTek emxwAek ewen ebr ker iney lAm. jw
AmAr opr J<Aipey pl. tKn Aim or dAi
Der ewen ejAer mn AGAt krlAm ey esw mer
egl. 36kw isMh Ar kw BAukek Aim ezx
ker ideyiC. rpr Aim ibedzI gilyAtek
oedr metA htYA krb. gilyA mreb kAr, es
jIb Verr !sbAihnIek iney WA tAmAzA
kereC. 37Bu AmAek isMh Ar BAuekr hAt
eTek b<AiceyeCn. pelXIyedr hAt eTek itin
AmAy r(A krebn.
ezQl dAyUdek bleln/ ''teb yAo. Bu etAmAr
shAy ehAn. 38 bel ezQl tAr epAzAk dAyUdek
pirey ideln. or mATAy ciey idelniptelr
izrSA, Ar edeh ideln iptelr bmR. 39dAyUd
ekAmer trbAir ineln. kw Guer iPer ebiey
edKeln sb iWk AeC ik n. itin ezQelr epAzAkwA
prAr ecX kreln ik itin mn BArI ijinx
pret BYS iCeln n.
tA itin ezQlek bleln/ ''Aim sb ijins
iney lA kret pArb n. Aim oelAet BYS
n. tArpr itin oel sb Kuel ePleln.
40
tArpr itin tAr ebAenAr Ciw hAet iney ndIr
DAer igey p<Acw inewAl nui pATr &uel ineln.
esel itin emxpAlekr Telet rAKeln. hAet
lit iney egeln gilyAetr mueKAmuiK het.

18:1-27
1 zmeU yl

284

dAydU o eyAnATenr meDY Gin bu


ezQelr se dAyUedr kTAbAt$Ar pr ezQl
dAyUedr ebz r hey Weln. itin
inejek ytw BAlbAsetn/ dAy U deko ttw
BAlebesiCeln.
2
es idn eTek/ ezQl dAyUdek tAr kAeC ereK
ideln. itin dAyUdek tAr iptAr kAeC iPer eyet
ideln n.
3
eyAnATn dAyUdek Kub BAlbAst. es dAyUedr
se kw ci) krl. 4eyAnATn inejr g eTek
ekAw Kuel dAyUdek idl. tAr epAzAko es dAyUdek
idey idl. es mn ik tAr Dnku / trbAir/ ekAmrbo
oek idey idl.

18

ezQl dAyeU dr sAPlY l(Y kreln


ezQl dAydU ek nAn jAygAy yu kret pAWAeln.
etYk e(e^ dAydU BAlBAeb sPl heln. tArpr
ezQl tAek !sedr iDnAyk ker ideln. et
skel KuzI hl/ mnik ezQelr !sbAihnIr pdS
kmRIrAo. 6dAyUd pelXIyedr ibre yu kret
igeyiCeln. yu eTek ePrAr peT Seyelr
itiw zhr eTek emeyr tAek edKbAr j ebirey
l. tAr tbl o bI, bAijey An As
krl bM nAcl. tAr sb ezQelr sAmen krl.
7
SIelAekr gAl/
"ezQl biDeln z hAjAer hAjAer/ Ar dAyUd
biDeln yuet yuet.
5

tAhAedr gAen ezQelr mn KArAp hey egl.


itin Kub ereg egeln. itin BAbeln/ ''SIelAekr
BAbeC ey dAyUd lAeK lAeK z bD kereC Ar
Aim emeriC ekbl hAjAer hAjAer. rAj
CA Ar ik es epet pAer 9 rpr esidn
eTek ezQl dAyUdek Kub stkRBAeb l(Y kret
lAgeln.
ezQl dAydU ek By epeln
Verr kAC eTek k X A es pridn
ezQelr opr Br krl. ezQl bAiet lAp bket
lAgl. dAyUd erAjkAr mt bI,A bAjAeln. 11ik
ezQelr hAet bzRA iCl. itin men men BAbeln/
''Aim dAyUdek edoyAelr se eg<eT edb. itin
-bAr dAyeU dr idek bzR Ce o iCeln. ik bAr
dAyUd inejek b<AiceyiCeln.
12
Bu dAyUedr shAy iCeln. itin ezQlek tYAg
keriCeln. ezQl tA dAyUdek By kretn. 13itin
dAyUdek tAr kAC eTek dUr ker ideln. ezQl tAek
1/000 qser iDnAyk keriCeln. dAyUd yue
tAedr en ideln. 14Bu iCeln dAyUedr shAy.
tA dAyUd sb kAej sPl hetn. 15ezQl dAyUedr
10

sAPlY edKet edKet dAyUdek Aro ebzI By


kret lAgeln.
16
ik Seyl o iyhdAr smS elAk dAyUdek
BAelAbAst. kAr, dAyUd tAedr yue(e^ iney
eyetn bM tAedr hey yu kretn.
ezQl tA r kAr se dAyeU dr ibey idet cAeln
17
idek ezQl dAyUdek mAret cAn. itin kw
mtlb Aweln. itin dAyUdek bleln/ ''AmAr
b emeyr nAm emrb. &uim tAek ibey kr. tAhel
&uim Aro zi)zAlI !s het pAreb. &uim AmAr
pue^r met heb. Bur j sb yu e(e^ &uim yu
kreb? sb iCl ezQelr Cl cA&uir. Asel itin
eBebiCeln/ ''AmAek Ar dAyUdek mAret heb n.
pelXIyedr igey edb AmAr hey oek mArbAr
j.
18
dAyUd bleln/ ''Aim Kub kwA r pU,R
pirbAr eTek Aisin. Aim ekAn g,YmA bYi)
n. Aim rAjkAek ibey krAr eyAgY n.
19
tA dAyUedr se ezQelr kA emrebr ibeyr
smy hel ezQl mehAl edezr @Ieyelr se
tAr ibey ideln.
20
ezQelr Aerkiw kA mIKl dAy U d ek
BAlbAst. elAekr ezQlek jAnAl/ mIKl dAyUdek
BlbAes. ezQl Zen KuzI heln. 21ezQl icA kreln/
''Aim bAr mIKlek P<Ad iheseb bYbhAr krb.
Aim dAyeU dr se or ibey edb. tArpr pelXIyrA
oek emer ePleb. eBeb itin dAyUdek itIy
bAr bleln/ ''AmAr kAek &uim Aj ibey ker.
22
ezQl tAr pdS kmRcArIedr Aedz ideln/
''dAyUedr se AlAd ker egApnBAeb kT bleb.
tAek bleb/ 'rAjAr etAmAek Kub pC heyeC.
tAr cpdS kmRcArIrAo etAmAek pC ker.
rAjAr kAek &uim ibey ker.
23
AiDkAirkrA dAyUdek esmt sb ikC bll.
dAyUd bleln/ ''&uim ik men kr rAjAr jAmtA
hoy esAj kT rAjkAr pyu) wAkApys
Krc krAr sADY AmAr en. Aim enhAt kjn
sAmA grIb eCel.
24
tAr ezQlek dAyUedr %r jAnAl. 25ezQl
tAedr bleln/ ''etAmrA dAydU ek bleb/ 'dAydU / rAj
kAr ibeyet etAmAr kAC eTek ekAn wAkApys
enebn n. ezQl tAr zedr zAeyS kret cAn.
tA kenr dAm heb 100 pelXIeyr il k/ wA
iCl ezelr egApn mtlb. es eBebiCl r Pel
pelXIyr tAek htYA kreb.
26
ezQelr AiDkAirkrA dAydU ek seV jAnAl.
dAyUd rAjAr jAmAtA hbAr sueyg epey KuzI heln.
es je itin se se ikC kret cAeln.
27
dAyUd tAr elAekedr iney pelXIyedr se yu

18:28-19:22
1 zmeU yl

285
kret egeln. itin 200 jn pelXIyek htY
kreln. Ar tAedr il k ezQlek phAr ideln.
tAek rAjAr jAmAtA hbAr j/ mUlY idet
hl.
ezQelr kA mIKelr se dAyUedr ibey hey
egl. 28ezQl buJet pAreln/ Bu dAyUedr shAy.
itin bJu et pAreln mIKl dAydU ek BAlbAes. 29tA
ezQl dAyUdek Aro ebiz By epey egeln bM
sArAjIbn tAr z iheseb rey egeln.
30
pelXIy esnApitr SeylIyedr se yu
kret TAkl. ik itbAr dAyUd tAedr yue
hAirey ideln. BAeb itin ezQelr sbecey esr
iDkt$A hey Weln. dAydU ebz ibKYAt hey egeln.
eyAnATn dAydU ek sAhAyY krl
ezQl tAr pu^ eyAnTnek bM AiDkAirkedr dAyUdek htY krbAr Aedz ideln.
ik eyAnATn dAydU ek BAlbAst. 2-3eyAnATn dAydU ek
sAbDAn ker bll/ ''sAbDAn? ezQl etAmAek mArbAr
sueyAg K<j
u eC. skAl eblA mAeW igey luikey eTek.
Aim iptAek iney es mAeW Asb bM &uim eyKAen
luikey TAkeb tAr kAeC igey dAAb. Aim etAmAr
bYApAer iptAr se kT blb. tArpr im ik
jAnlAm t etAmAek jAnAb.
4
iptAr se eyAnATn kT blet lAgl. es
dAyUedr ,gAn krl. es iptAek bll/ ''&uim hC
rAj. dAyUd etAmAr dAs. es etAmAr ekAn (it
kerin/ sutrAM tAr it &uim Ay bYbhAr kerA
n. es et sbdR A etAmAr BAl kereC. 5 pelXIyek
htY kret igey es tAr jIbn ibp keriCl.
Ar Bu SAeylIyedr j mhibjy eniCeln.
&uim SVce( sb edeKiCel/ &uim Kuizo heyiCel.
tAhel ekn &uim dAyUdek mAret cAo es ined$Ax.
tAek emer ePlAr ekAn kAr, edKiC n.
6
ezQl eyAnATenr kT Zneln. Zen itin it|A
ker bleln/ ''eymn Bur iS init etmn
init ho ey dAyUdek htY kr heb n.
7
eyAnATn dAyUdek efek sb bll. es dAyUdek
ezQelr kAeC efek Anl. tA dAyUd Aegr mt
ezQelr kAeC eTek egeln.

19

ezQl AbAr dAydU ek htY kret cAeln


AbAr yu Zr hl. dAyUd pelXIyedr se
let egeln. itin tAedr hAirey ideln. tAr
pAiley egl. 9ik Bur kAC eTek k X A
ezQelr pr l. itin Ger besiCeln. tAr hAet
iCl bm. dAyUd bI, bAjAiCeln. 10ezQl bm
Ce dAyUdek edoyAel eg<eT idet egeln/ ik
dAyUd lAP idey ser egeln. bm Psek igey
edoyAel ib<eD egl. es rAe^ dAydU pAiley egeln.
8

11

dAyUedr bAiet ezl elAk pAWAeln. tAr


sArArAt dAyUedr bAir kACAkAiC pAhAr idl. tAr
skAel dAyUdek htY kreb bel ep(A kriCl.
ik dAyeU dr SI mIKl dAydU ek sAbDAn ker ideyiCl.
es bll/ "Aj rAe^ &uim pAiley igey inejek
b<AcAo/ n hel or kAl etAmAek emer ePleb.
12
mIKl dAyUdek jAnAlA idey nIec nAmet sAhAyY
krl. dAyUd pAiley igey r(A epeln. 13mIKl
g]hedbtAek iney tAek kAp prAl. tArpr
ibCAnAr opr mUi%$wAek rAKl. mUi%$r mATAy ikC
CAgelr clo Ciey idl.
14
ezQl dAydU ek Der AnAr j elAk pAWAeln.
ik mIKl bll/ "dAyUedr suK kereC.
15
elAekr ezQlek kT blet ezQl AbAr
tAedr dAyUdek AnAr j pAWAeln. ezQl tAedr
bel ideln/ ''dAyUdek Zey TAk bSAet iney
Aseb. Aim tAek htY krb.
16
AbAr tAr dAyUedr bAi egl. bAir eBtr
Fek Ger igey edKl ibCAnAr opr edbtAr mUi%$/
mUi%$r mATAy CAgelr cl.
17
ezQl mIKlek bleln/ ''&uim ekn AmAr se
BAeb cAlAik krel ekn &uim AmAr zek
pAlAet idel dAyUd et piley egeC?
mIKl bll/ ''dAyUd beliCeln/ Aim yid oek
pAlAet sAhAyY n kir tAhel itin AmAek htYA
krebn.

dAydU rAmAy iziber egeln


dAyUd pAiley igey rAmAy zmUeyelr kAeC
eln. ezQl tAr it ik kereCn es sb dAyUd
zmUeylek bleln. tArpr tAr jn tAbuelAr
idek egeln. esKAen BAbbAdIr TAkt. esKAen
dAyUd eTek egeln.
19
ezQl ejeniCeln dAy U d rAmAr kACAkAiC
tAbuelAr meDY AeCn. 20ezQl dAyUdek bI ker
AnAr j elAk pAWAeln. ik tArA yKn esKAen
elA/ tKn kdl BAbbAdI BAbbA,I kriCl. tAedr
ent zmUeyl esKAen dAiey. ezQelr elAekedr
opro Verr A eln/ tA tArAo BAbbA,I
kret Zr krl.
21
ezQelr kAen Kbr ep<QCl. itin tKn
kdl elAk pAWAeln. tArAo esKAen igey BAbbA,I
kret Zr krl. tArpr ezQl tIy kdl
itiniD pAWAeln. tArAo BAbbA,I kret Zr krl.
22
bezex ezQl inej rAmAy egeln. eyKAen Psl
JA hy tAr pAez kiw b kueyAr idek ezQl
cel eln. kueyAw iCl esKU nAemr kw jAygAy.
ezQl esKAen igey ije|s kreln/ ''zmUeyl Ar
dAyUd ekATAy
18

19:23-20:26
1 zmeU yl

286

elAekr bll/ ''tAr rAmAr kAeC tAbuelet


reyeC.
23
ezQl tKn rAmAr kAeC tAb
u elAr idek egeln.
bAr ezQelr pro Verr A enem elA.
ezQl BAbbA,I kret Zr kreln. rAmAr tAb
u elAr
idek rASAwAy yt egAeln tt itin Aer
ebiz ker BAbbA,I kret lAgeln. 24tArpr ezQl
tAr epAzAk Kuel ePleln bM zmUeyelr sAmen
BAbbA,I kret lAgeln. smS idn smS rAt itin
n hey pe reln.
es j elAek bel/ ''ezQl ik teb BAbbAdIedr
meDY kjn
dAydU o eyAnATn kiw ci ) kreln
rAmAr tAbuel eTek dAyUd pAiley egeln.
eyAnATenr kAeC igey itin tAek ije|s
kreln/ ''Aim ik Ay keriC ik mAr prAD
ekn etAmAr iptA AmAy htY kret cAeC
2
eyAnATn bll/ '' het pAer n. AmAr iptA
etAmAek htY krAr ecX kreC nA. AmAek ikC n
bel es ekAn kAj ker n. es kAj yt sAmA
ehAk/ ik jrrI ehAk/ AmAek es sb bel.
tAhel etAmAek mArAr kTA bA AmAek es bleb
n ekn n/ etAmAr kT iWk ny.
3
ik dAyUd bleln/ ''etAmAr ipt BAlBAeb
jAen ey Aim etAmAr bu. etAmAr ipt men men
eBebeC/ eyAnATn eyn AmAr mtlb jAnet n
pAer. yid es r spekR jAnet pAer/ tAr hdy
>eK Ber yAeb bM es dAyUdek jAiney edeb.
ik &uim bM Bu eymn initBAeb jIibt
esrkm initBAeb AmAr m]&uY Giney AseC.
4
eyAnATn bll/ ''&uim y bleb Aim tA krb.
5
dAyUd bleln/ ''ezAn/ kAl mAbsAr sb.
AmAr rAjAr se KAbAr kT AeC. ik seY
biD AmAy mAeW luikey TAket heb. 6 yid etAmAr
iptAr ecAeK pe ey Aim en teb tAek ebAel/
'dAyUd qbelhemr bAiet eyet cAiCl/ kr,
ple(Y or bAiet KAoy dAoy AeC. es AmAr
kAeC qbelhem tAr pirbAerr kAeC yAbAr numit
eceyiCl. 7 yid etAmAr iptA beln/ 'BAl et
teb buJb AmAr ibpd ekew egeC. Ar yid ereg
yAn tAhel ejen ereK itin AmAy mArebn.
8
eyAnATn AmAy dy ker. Aim etAmAr B]tY.
Bur sAmen &uim AmAr se kiw ci ) keriCel.
yid Aim edAxI h/ &uim etAmAr inejr hAet AmAek
htY ekAer/ ik etAmAr iptAr kAeC AmAek
iney eyo n.
9
eyAnATn bll/ ''n n/ het pAer n. yid
iptAr etAmAek mArAr mtlb Aim jAnet pAir
tAhel etAmAy sAbDAn ker edb.

20

10

dAyUd bleln/ ''etAmAr iptA yid etAmAek


kkRzBAeb %r edn tAhel ek AmAy sAbDAn
kreb
11
eyAnATn bll/ ''cel/ mAeW yAoy yAk.
eyAnATn Ar dAyUd mAeW egl.
12
eyAnATn dAyUdek blel/ ''SAeyelr Vr/
Bur sAmen Aim idbY idey bliC/ ipt etAmAek
iney ik BAebn sb Aim ejen enb; etAmAr BAl
cAelo jAnet pArb/ m cAelo jAnet pArb.
tArpr itnidenr meDY etAmAr kAeC mAeW Kbr
pAWAb. 13iptA etAmAek mAret cAel etAmAy jAnAb.
&uim tKn ibn bADAy pAlAet pAreb. AmAr kT
rAKet n pArel Bu AmAy zAiS edebn. Bu
etAmAr shAy ehAn/ eymn itin AmAr iptAr shAy.
14
ytidn eb<ec TAkeb AmAr it dyAzIl eTek.
15
AmAr m]&uYr pr AmAr pirbArek etAmAr dy
edKAet Buel n. Bu etAmAr smS zek p]iTbI
eTek iC krebn. 16tKn eyAnATn dAyUedr
pirbAerr se memR k ci) krl dAyUedr
zedr Bu eyn zAiS edn.
17
bel eyAnATn dAyUedr kAC eTek AbAr
Znet cAl BAlbAsAr es IkAr. eyAnATn
dAyUdek BAlbAes/ eymn es inejek BAlbAes.
18
eyAnATn dAyUdek bll/ ''kAl mAbsAr
sb. etAmAr Asn P<Ak TAkeb. tAhel AmAr
iptA buJeb ey &uim cel egC. 19&]tIy iden k
jAygAy &uim luikey TAkeb. esidn JAeml het
pAer. pAhAer DAer ep( kreb. 20 idn Aim
pAhAe Web. edKAb ey Aim tIr C e
l(YeBdkriC. Aim keykiw tIr C
eb. 21tArpr
kw eCelek blb tIrel iney Aset. sb
iWkWAk clel Aim oek blb/ '&u b dUer cel
egiCs/ tIrel et AmAr enk kAeC reyeC.
y AbAr iPer es oel iney Ay. yid t
bil teb &uim Ar luikey eTek n. Bur idbY
ese(e^ etAmAr ekAn ibpd heb n. 22ik ibpd
yid TAek tAhel eCeliwek bleb/ 'tIrel Aer
dUer pe AeC. y oel iney Ay. tKn &uim
b cel yAeb. kAr, Bu etAmAek dUer
pAWAeCn. 23etAmAr o AmAr meDY ey ci)
hl/ t men ereKA. Bu icrjIbn AmAedr meDY
sA(I reln.
24
dAyUd mAeW luikey peln.
seb ezQelr menABAb
mAbsAr sebr idn el rAj eKet
bseln. 25edoyAelr pAez scrAcr ey Asenet
bsetn rAj es Asen bseln. eyAnATn ezQelr
mueKAmuiK besiCl. ezQelr pAez besiCl baenr.
ik dAyUedr jAygAw KAil iCl. 26esidn ezQl

20:27-21:10
1 zmeU yl

287
ikC bleln n. BAbeln/ "iny dAyUedr ikC
heyeC. tA es Zic het pAer in.
27
pridn mAesr edAsr. esidno AbAr dAyUedr
jAyg KAil rl. ezQl tAr pu^ eyAnATnek bleln/
''iyzeyr pu^ek kAl ediK in/ Ajo edKiC n
ekn mAbsAr seb es AseC n ekn
28
eyAnATn bll/ ''dAyUd AmAek beliCl o
qbelehem yAeb. 29es beliCl/ 'Aim yAb/ &uim
numit dAo. qbelehem AmAr bAir skel ye|
bil edeb. AmAr BA eyet beleC. Aim yid
etAmAr bu h tAhel AmAek &uim eyet dAo/
BAedr se edK heb. tA o rAjAr ewibel
eKet Aesin.
30
ezQl eyAnATenr pr Kub ereg egeln. itin
tAek bleln/ "inebRAD/ htBAg *ItdAsIr pu^.
Aim jAin &uim dAyUedr pe(. &uim/ etAmAr inejr
kl/ etAmAr mAeyro kl. 31ytidn iyzeyr
pu^ eb<ec TAkeb/ ttidn &uim n heb rAj/ n
pAeb rAjY. yo/ (uin dAyUdek Der iney esA
kAr es m]&uYr sAn.
32
eyAnATn bll/ ''ekn dAyUdek mAret heb es
ik kereC
33
Zen ezQl eyAnATenr idek bmw Ce
mAreln. e tAek emer ePl. eTek
eyAnATn bJu et pArl/ tAr iptA dAydU ek sitY emer
ePlet cAn. 34eyAnATn ereg egl. es ewibl eCe
eW pl. iptAr bYApAer es t muxe pl
Ar t ereg egl ey itIy idenr eBAj sBAy
es ikC eKl n. tAr rAegr kAr,/ iptA tAek
pmAn keriCl bM dyUdek htYA kret cAy.
dAydU o eyAnATn prSprek ibdAy jAnAl
pridn skAel dAyUedr se eymn bYbS
heyiCl esBeb eyAnATn mAeW egl. eyAnATn/ kw
bAlkek se iney igeyiCl. 36es bAlkiwek bll/
''y/ ey tIrel Aim CuiC esel kuiey iney
Ay. bAlkiw Cwet lAgl/ Ar eyAnATn tAr mATAr
pr idey tIr Cl. 37tIrel eyKAen peeC
es idek bAlkiw Cew egl. ik eyAnATn bll/
''tIr et Aro dUer. 38eyAnATn ecicey bll/
''tAAtAi kr. tIrel iney Ay. oKAen dAiey
TAiks n. bAlkiw tIrel kuiey minebr kAeC
en idl. 39ik heC tAr es ikC buJl n. jAnt
ZDu eyAnATn Ar dAydU . 40eyAnATn tIrDnku bAlkiwr
hAet idl. tArpr oek bll/ ''y? zher iPer
y.
41
bAlkiw cel egel dAyUd pAhAer opAez
luekAen jAyg eTek ebirey el. eyAnATenr
kAeC es dAyUd mAiwet mAT enAyAeln. rkm
itnbAr itin mAT enAyAeln. tArpr jn jnek
35

cVn krl. jen Kub kAAkAiw krl. teb dAyUd


k<Adeln ebzI.
42
eyAnATn dAyUdek bll/ ''yAo zAiet yAo.
Bur nAm iney Amr bu heyiClAm. beliClAm/
itin hebn AmAedr jn o prbtI$ %rpurxedr
meDY bue r icrkAelr sA(I.
yAjk hIemlekr se dAydU edK kret egeln
dAydU cel egeln. eyAnATn zher iPer el.
2
dAyUd enAb zher yAjk hIemlekr se
edK kret egeln.
hIemlk dAyUedr se edK kret ebirey
eln. itin et Bey k<ApiCeln. itin dAyUdek
ije|s kreln/ ''ik bYApAr/ &uim kA ekn etAmAr
se kAek edKiC n ekn
3
dAyUd bleln/ "rAj AmAek kiw ibezx
Aedz ideyeCn. itin AmAek beleCn/ ' AsAr
e iney &uim kAek ikC jAnAeb n. Aim
etAmAek ik bliC ek eyn jAnet n pAer.
AmAr elAekedr bliC ekATAy or AmAr se
edK kreb. 4Kn bel/ etAmAr se ik KAbAr
AeC etAmAr kAeC TAkel p<Aciw egAwA riw AmAek
dAo/ n hel ikC eKet dAo.
5
yAjk bleln/ ''AmAr kAeC et sADAr, ekAn
riw en/ ik pib^ riw AeC. etAmAr elAekr
t eKet pAer/ b yid ekAn nArIr se tAedr
eyQn spkR n eTek TAek.
6
dAydU yAjkek bleln/ ''n/ rkm ekAn bYApAr
en. yue yAbAr smy bM sADAr, kAejr smyo
tAr tAedr edhilek Z rAeK. tACA Kn
AmrA kiw ibezx kAej esiC/ sutrAM Z
TAkAr oeW n.
7
pib^ riw CA esKAen ekAn riw iCl
n. yAjk dAyUdek t- ideln. riw tAr
Bur sAmen pib^ ewibel ereK idt. itidn tAr
el bdel wAwk riw ereK idt.
8
esidn esKAen ezQelr kjn nucr piSt
iCl. es iCl edAm bMzIy/ tAr nAm edAeyg. es
iCl ezQelr DAn emxpAlk. edAeygek esKAen
Bur sAmen rAK heyiCl.
9
dAyUd hIemlkek ije|s kreln/ ''etAmAr
kAeC ik bm b trbAir ikC kw AeC rAjAr
kAjw jrir tA tAAtAiet Aim se ekAen
trbAir b SzS Ain in.
10
yAjk bleln/ ''KAen et mA^ kwA trbAir
AeC/ esw pelXIy gilyAetr trbAir. &uim l
ptYkAy tAek htYA krAr smy or hAt eTek
w eke ineyiCel. ow kApe mue ePAedr
epCen rAK AeC. C hel w &uim iney eyet
pAer.

21

21:11-22:17
1 zmeU yl

288

dAydU bleln/ "owA &uim AmAek dAo. gilyAetr sVe elAekr Kbr epeyeC. igibyA r pAhAe kw
trbAirr met trbAir Ar ekATAo pAoy yAeb gAeCr nIec ezQl bm hAet iney besiCeln. tAr
n.
cArpAez nucerr tAek iGer dAiey iCl. 7ezQl
tAedr bleln/ ''ibmIenr elAekr ezAn/ etAmr
dAydU k zr kAC eTek pAiley gAet egeln
ik men ker iyzeyr pu^ :dAyUd etAmAedr e(t
11
esidn ezQelr kAC eTek dAydU pAiley egeln. bM @A(Ae(til edeb etAmr ik men ker
itin gAetr rAj AKIezr kAeC egeln. 12AKIezr dAydU etAmAedr cAkirr it ker edeb bM 1/000
nucrr w BAl men krel n. tAr bll/ elAekedr pr b 100 elAekr per etAmAedr
''in heCn dAyUd/ Seyelr rAj. ek iney inyu) kreb 8etAmr AmAr ibre c*A
oedr elAekr gAn gAy. or enec enec gAnw kreC. etAmr cipcip AmAr ibre egApen
ker
mtlb AwC. etAmAedr meDY kjno AmAek
"dAyUd emereC z yuet yuet ezQl et blin ey AmAr pu^ eyAnATn dAyUdek sAiht
ekbl hAjAer hAjAer.
kereC. etAmr ek AmAek A kerA n. etAmr
ek blin AmAr pu^ eyAnATn dAyUdek sAh
13
tAedr kTAel dAyUd ebz mn idey Zneln. ideyeC. eyAnATn AmAr B] tY dAydU ek g FAk idet
gAetr rAj AKIzek itin By kret lAgeln. beliCl/ yAet es AmAek A*m, kret pAer.
14
ezex AKIz o tAr nucredr sAmen dAydU pAgelr Ar dAyUd Kn iWk wA ker yAeC.
9
BAn kreln. oedr kAeC itin eC ker pAglAim
edAm pirbAerr edAey g esKAen ezQelr
kret lAgeln. itin drjAy Tu&u iCwAet lAgeln. AiDkAirkedr se dAieyiCl. edAeyg bleln/
tAr dAi idey Tu&u gAet ideln.
''Aim iyzey r pu ^ ek enAeb edeKiClAm. es
15
AKIz tAr nucredr bll/ ''Aer elAkwAek hIwebr pu^ hIemlekr se edK kret
edeK/ sitY mATA KArAp. ek AmAr kAeC enC esiCl. 10hIemlk dAyUedr j Bur kAeC
ekn 16AmAr AzpAez yeTX pAgl reyeC. AmAr ATRn keriCl. es dAyUdek KAbAro ideyiCl.
kAeC jAtIy elAk Ar ebzI AnAr drkAr en. tACA pelXIy gilyAetr trbAiro ideyiCl.
11
wAek AbAr AmAr bAiet Fiko n.
t>pr rAj ezQl yAjkek efek Anet
key k jnek pAWAeln. itin hIw e br pu ^
dAydU ibiB jAyg
Ay egeln
hIemlk bM tAr skl A Iy e dr efek
dAyUd gA eTek cel egeln. itin pAiley pAWAeln. tAr skel enAebr yAjk iCeln. tArA
emr hAy egeln. dAyUedr BA Ar skel rAj ezQelr kAeC eln. 12ezQl
A IySVjenr sMbAd jAnet pArl. tAr hIemlkek bleln/ ''ezAenA hIwebr pu^.
esKAen dAyUedr se edK kret egl. 2enk
hIemlk bleln/ ''blun.
13
elAk dAyUedr se yu) hl. tAedr meDY ek
ezQl bleln/ ''ekn &uim Ar iyzeyr pu^
ek ekAn ibped peiCl/ ek enk wAk DAr AmAr ibre egApen c*A krC &uim dAyUdek
keriCl/ AbAr ek jIben suK zAi pAiCl n. riw ideyiCel; ZDu tA ny/ kw trbAiro
r skel dAyUedr se eyg idl. dAyUd heln ideyiCel. &uim tAr hey Verr kAeC ATRn
tAedr ent. tAr se iCl rkm 400 jn purx. keriCel. Ar Kn dAyUd AmAek A*m, krAr
3
m eTek dAyUd egeln imSpAet. imSp je smy neC?
14
emAyAebr kw jAyg. emAyAebr rAjAek dAyUd
hIemlk bleln/ ''dAyUd ApnAr Kub
bleln/ ''ytidn n Aim jAnet pAriC Vr AmAr nugt. ApnAr ekAen nucr dAyUedr met Bu
j ik krebn/ ttidn dyA ker Apin AmAr B) ny/ es ApnAr jAmAtA. ApnAr r(Iedr
ipt-mAtAek ApnAr kAeC TAket idn. 4tArpr dlpit. ApnAedr bAIr skel dAyUdek sAn
dAyUd emAyAebr rAjAr kAeC tAr iptmAtAek ereK ker. 15dAyUedr je Aim Verr kAeC
cel egln. ytidn dAyUd dUegR eTekiCeln ttidn TmbAr ey ATRn keriC t ny. r je/
tAr iptmAtA emAyAebr rAjAr kAeC reln.
AmAy TbA AmAr ekAn A Iyek Apin edAxI
5
ik BAbbAdI gAd dAydU ek bleln/ ''dUegR eTek krebn n. Amr ApnAr B]tY. ik heC Aim
n. iyhd edez cel yAo. dAyUd esmt dUgR eCe tAr ikC jAin n.
16
ehr re,Y cel egeln.
tbu rAj bleln/ ''hIemlk/ &uim Ar
etAmAr A IySVjn sklek mret heb. 17rAj
ezQl hIemlekr pirbAr DbMs kreln
hrIedr kAeC efek bleln/ ''yAo Bur smS
6
ezQl Znet epeln ey dAyUd Ar tAr sIedr yAjkedr htYA ker es. tAedr htY ker/ kAr,

22

22:18-23:20
1 zmeU yl

289
tAr dAyUedr del. tAr jAnt dAyUd pAiley yAeC/
tbuo tAr AmAek ikC belin.
ik ek Bur yAjkedr AGAt kret rAij
hl n.
18
tKn rAj edAeygek Aedz ideln. ezQl
bleln/ ''edAeyg/ &uim yAjkedr htY ker.
edAeyg igey yAjkedr htY krel. es idn es
85 jn yAjkek htY krl. 19enAb iCl yAjkedr
zhr. zherr sklek edAeyg htY krl. purx/
nArI/ izZ sklek es trbAirr ekAep ezx ker
idl. es se emer ePll tAedr gr/ gAD Ar
emxelAo.
20
ZDu eb< ec egeln iby A Tr. tAr iptA
hIemlk. hIemlekr iptA hIwb. ibyATr
pAiley igey dAyUedr se eyAg ideln. 21itin
dAydU ek bleln ezQl smS yAjkedr htY kereC.
22
dAyUd bleln/ ''Aim esidn enAeb edAmIy
edAeygek edeKiClAm. Aim jAntAm ezQlek es
sb bleb. etAmAr iptAr pirbAerr skelr m]&uYr
j Aim dAyI. 23ey elAkw etAmAek htY kret
cAy/ es AmAeko htYA kret cAy. AmAr se
TAekA/ By epo n. &uim inrAped TAkeb.
ikyI lAy dAydU
elAekr dAyUdek bll/ ''edKun/ pelXIyr
ikyIlAr ibre yu kreC. tAr Psl
JAAeyr jAyg eTek sb Psl luWpAw ker
ineC.
2
dAy U d Bu ek ije|s kreln/ ''Aim ik
pelXIyedr se lA krb
Bu %r ideln/ ''< iky I lAek b< AcAo.
pelXIyedr A*m, kr.
3
idek dAyUedr elAekr dAyUdek bll/ ''Znun/
Amr iyhdAy TAket ebz By pAiC. tAhel
ic krn pelXIy !sedr se mueKAmuiK lAet
Amr Aro ktKAin By epet pAir.
4
dAyUd AbAr Buek ije|s krelA. Bu
bleln/ ''iky IlAy cel yAo. Aim etAmAek
pelXIyedr hArAet sAhAyY krb. 5tA sIedr
iney dAydU ikyIlAy egeln. tAr sIr pelXIyedr
se yu krl. yue tAr pelXIyedr hAirey tAedr
gr/ emAx sb dKl ker inl. BAeb dAydU ikyIlAr
elAekedr b<AcAeln. 6 :yKn ibyATr dAyUedr kAeC
igeyiCeln/ tKn itin tAr se kwA ePAd
ineyiCeln.
7
elAekr ezQlek bll/ ''dAyUd Kn ikyIlAy
AeC. ezQl bleln/ ''Vr dAyUdek AmAr hAet
ideyeCn. dAyUd inejr jAel inejek jieyeC.
es mn kw zher egl eyKAen enk Pwk
bM Pwk b krAr enk iKl AeC. 8ezQl tAr

23

sb !sedr yu krAr j fAkeln. tAr dAyUd


o tAr elAekedr A*m, krr j ikyIlAy
yAbAr j St hel.
9
ezQelr mtlb dAydU jAnet pAreln. itin
yAjk ibyATrek bleln/ ''KAen es ePAd
AenA.
10
dAydU ATRn krelA/ ''eh Bu S Aeyelr Vr/
Aim ZeniC ezQl AmAr je ikyIlAy es zhr
DbMs krAr mtlb kereC. 11ezl ik ikyIlAy
Aseb ikyIlAy elAekr ik or hAet AmAy &uel
edeb eh Bu S Aeyelr Vr/ Aim ApnAr esbk.
dy ker AmAy blun?
Bu bleln/ "ezQl Aseb.
12
AbAr dAydU ije|s krelA/ ''ikyIlAr elAekr
ik AmAy bM AmAr elAekedr ezQelr hAet Direy
edeb
Bu bleln/ ''< Direy edeb. 13tKn dAyUd
sIedr iney ikyIl eCe cel egeln. dAyUedr
se iCl 600 jn purx. tAr ibiB jAygAy
cel egl. ezQl jAnet pAreln dAydU ikyIl eTek
cel egeCn. tA itin Ar oKAen egeln n.
ezQl Ar dAyeu dr pA Abn
dAyUd mrBUimet igey esKAnkAr <c p<Aicl
eGr gR nger ikCkAl eTek egeln. itin sIP
mrBUimr pAhAI edezo TAkeln. itidn ezQl
dAyUdedr eK<Aj kretn; ik Bu ezQelr hAet
dAyUdek sep ideln n.
15
sIP mrBUimr ehAerez dAyUd egeln. ezQl
tAek htY kret AseCn bel itin ebz By epey
igeyiCeln. 16ik ezQelr pu^ eyAnATn ehAerez
dAyUedr se edK kret egl. eyAnATn dAyUdek
V e rr opr ibV A s rAKet sAhAyY
keriCelA.17eyAnATn dAyUdek bll/ ''By epo n.
AmAr iptA ezQl etAmAek mAreb n. &uim heb
SAeyelr rAj. Aim hb etAmAr itIy jn.
mnik AmAr iptAo esw jAen.
18
eyAnATn bM dAyUd jen Bur sAmen k
ci) krelA. tArpr eyAnATn Ger iPer egelA.
dAyUd ehAerez eTek egeln.
14

sIePr bAisAr ezQlek dAyeU dr


kTA bel idl
19
sIePr bAisArA ezQelr se edK kret
igibyAy l. tAr ezQlek bll/ ''dAyUd AmAedr
edez luikey AeC. dAydU eyizemAenr di(e, hKIl
pAhAer opr ehAerezr egR reyeCn. 20sutrAM eh
rAjn/ ey ekAn idn Apin AmAedr KAen cel
Asun. dAydU ek ApnAr hAet Direy edoy AmAedr
kt$bY.

23:21-24:16
1 zmeU yl

290

21

ezQl bleln/ ''etAmr AmAek sAhAyY kerC.


Bu etAmAedr ml krn. 22yAo/ dAyUd sVe
Aro eK<AjKbr ker. edK/ ekATAy es reyeC/ ek
ek dAyUdek esKAen edeKeC. ezQl BAbeln/ 'dAyUd
cAlAk o c&ur tA hyet AmAr se cAlAik
kret cAeC. 23ezQl bleln/ ''dAyUedr luekAenAr
smS jAyg K<uej ebr ker. tArpr iPer es
AmAek smS jAnAo. jAnAr pr Aim etAmAedr
se yAb. dAyUd KAen TAkel Aim tAek K<uej
ebr krb. iyhdAy bAI bAI eK<Aj krelo oek
Aim epey yAb.
24
sIePr bAisAr sIeP iPer egl. per ezQl
esKAen egeln.
dAy U d Ar t A r elAekr TAketn mAey A n
mrBUimet. jAygAw iCl eyizemAenr di(e,.
25
ezQl tAr elAekedr iney dAyUedr eK<Aj kret
lAgeln. ik KAen elAekr dAydU ek sAbDAn ker
idl ey ezQl tAek K<ujeC. dAyUd yKn w Zneln
itin mAeyAn mrBUimr 'rk el cel egeln.
Kbr ezQelr kAeC ep<QeC egl. ezQl esKAen dAydU ek
Dret Cweln.
26
k pAhAer kidek ezQl Ar ewAidek
dAydU o tAr sIr. dAydU ezQelr kAC eTek pAiley
yAbAr j tIebeg CwiCeln. ezQlo dAydU ek DrbAr
j !sedr iney pAhAer cAiridk iGer ePleln.
27
es smy ezQelr kAeC kjn dUt es bll/
''izgaigr es/ pelXIyr AmAedr A*m, kret
AseC.
28
tKn ezQl dAyUedr ipC enoy b kreln.
itin pelXIyedr se lA kret egeln. es
kAre, elAekr jAygAr nAm ideyiCl 'ipCl
izlA. 29dAyUd mAeyAn mrBUim eTek cel egeln
suri(t gR ngrelAy. esil na-gdIr kACAkAiC
biSt.
dAydU ezQlek lAy ePleln
ezQl pelXIyedr hAirey ideln. rpr
elAekr tAek jAnAl/ ''dAyUd na-gdIr
kACAkAiC kw mrBUim el reyeC.
2
tKn ezQl SAeyl eTek 3/000 jn purx
ebeC ineln. ezQl tAedr se 'beu nA CAgelr izlAr
kAeC dAyUd o tr sIedr eK<Aj kret lAgeln.
3
ezQl rASAr DAer kw emexr egAyAel es
peln. kACAkAiC kw h iCl. ezQl hA
het hAiwr iBtr egeln. dAydU bM tAr elAekrA
hAr iBter enk dUer luikey iCl. 4 sIr
dAyUdek bll/ ''Bu Ajekr idnwAr kTA
beliCeln. itin ApnAek beliCeln/ 'Aim
ApnAr kAeC ApnAr zek en edb. tArpr
Apin ek iney y Kuiz tA krn.

24

dAyUd hAmAi idey es *em ezQelr ebz


kAeC es peln. tArpr itin ezQelr jAmAr
kw ekA, ekew ePleln. ezQl dAyUdek edKet
pAn in. 5 per r je dAyUedr mn KArAp hey
egl. 6 dAyUd tAr sIedr bleln/ ''Aim Az
kir AmAr minebr ibre Dre,r kAj Bu
Ar AmAy kret edebn n. ezQl heCn Bur
menAnIt rAj. Aim tAr ibre ikC krb n.
7
kT bel dAyUd tr sIedr TAimey ideln.
tAedr ezQlek AGAt kret inexD ker ideln.
ezQl h eCe inj rASAy cleln. 8dAyUd
h eTek ebirey es ecicey ezQlek fAkeln/
''eh rAj/ eh minb.
ezQl epCn iPer tAkAeln. dAyUd ABUim mAT
enAyAeln. 9itin ezQlek bleln/ "elAekr yKn
bel/ 'dAyUd ApnAek htYA kret cAy/ tKn es
kTAy Apin kAn edn ekn 10Aim ApnAek
mAret cA n. Apin inejr ecAeK edeK inn.
hAet Aj Bu ApnAek AmAr hAet &uel
ideyiCeln. ik Aim ApnAek htYA kret cA
n. Aim ApnAr opr sdy iClAm. Aim bllAm/
'Aim AmAr minbek htY kret cA n. ezQl
heCn Bur iBix) rAj. 11AmAr hAetr
wker kApwAr idek ecey edKun. ApnAr epAzAk
eTek Aim w ekew ineyiClAm. Aim ApnAek
htY kret pArtAm/ ik kirin. kw bYApAr
Aim ApnAek ebAJAet cA. ApnAr ibre Aim
ekAn xy kir in. Apnr it Aim ekAn
Ay kir in brM Apin AmAek K<eu j ebAeCn/
AmAy htYA krAr j. 12SVyM Bu r ibcAr
krebn. itin AmAr opr ibcAr krAr je
ApnAek zAiS edebn. Aim inej ApnAr se
yu krb n. 13kw purAen bAd AeC
'm elAekedr kAC eTek m ijinxelA
Aes.
Aim ApnAr opr ekAen m kj kir in.
Aim ApnAr (it krebA n. 14kAr epCen Apin
DAoy kreCn kAr se SAeyelr rAj yu
kret celeCn ApnAek AGAt kreb mn kAerAr
epCen Apin CweCn n. men heC Apin eyn
kw m]t kukur Tb kwA nIl mAiCr epCen
tA kreCn.
15
Bu r suibcAr krn. itin iWk krn ApnAr
bM AmAr meDY ek BAl/ ek KArAp. Bu AmAek
smTRn krebn bM mA, krebn ey Aim iWk
kAjiw keriC. Bu ApnAr hAt eTek AmAek
r( krebn.
16
dAyUd TAmeln. ezQl ije|s kreln/ ''dAyUd/
pu^ AmAr/ -ik etAmAr SVr kAr SVr ZniC
bel ezQl k<Adet Zr kreln. itin Kub k<Adet

24:17-25:21
1 zmeU yl

291
lAgeln. 17ezQl bleln/ ''&uim iWk/ Aim Bul
keriC. &uim AmAr se BAl bYbhAr krelo Aim
etAmAr se KArAp bYbhAr keriC. 18y y BAel
&uim kerC sb AmAek belC. Bu AmAek etAmAr
kAeC en ideyiCeln/ ik &uim AmAek htY ker
in. 19et mA hy ey Aim etAmAr z n.
kbAr zek Drel ek AbAr tAek eCe edy
zr j es kKno BAel kAj ker n. Aj
&uim AmAy ey nuh krel tAr j Bu etAmAy
purS]t krebn. 20Aim jAin &uim Seyelr rAj
heb. Aim jAin ey &uim SAeyl rAejYr opr
zAsn kreb. 21AmAek &uim kTA dAo/ Bur nAem
zpT ker/ kTA dAo AmAr %rpurxedr
kAek &uim htY kreb n. kT dAo/ AmAr nAm
AmAedr bMz eTek &uim mueC edeb n.
22
dAydU ezQlek itit ideln. itin itit
ideln itin ezQelr pirbAerr kAek htY krebn
n. tArpr ezQl iPer egeln. dAyUd bM tAr
sIrA egR cel egelA.

Az kir AmAr j wku kreb . it etAmAr


bu * dAyUd.
9
dAyUedr elAekr nAbelr kAeC igey bAt$Aw
idl. 10ik nAbl tAedr se jGnY bYbhAr krl.
es bll/ ''ek dAydU iyzeyr pu^ ek kt *ItdAs
ey minebr kAC eTek AjkAl pAiley yAeC?
11
AmAr kAeC riw AeC/ jl AeC/ mAMso AeC.
AmAr B]tYedr je pZ bil idey es mAMesr
bYbS keriC. tAr AmAr emxelAr g eTek
pzm ekew eny. ik yAedr Aim icin n/ tAedr
ikCet t edb n.
12
dAyUedr elAekr iPer el. y y heyeC
sb tAr dAyUdek bll. 13sb Zen dAyUd bleln/
''bAr trbAir nAo. dAydU o tAr elAekrA ekAmer
trbAir ew inl. Ay 400 jn dAyeU dr se egl.
@bYsAmI r(Ar je 200 jn rl.
bIgl ibpd AwkAl
nAbelr kjn B]tY nAbelr SI bIglek
bll/ ''dAyUd mrBuim eTek dUt pAiWeyiCeln
AmAedr minebr :nAbelr kAeC. ik nAbl tAedr
se BAl bYbhAr kerin. 15Tc tAr AmAedr
se yeTX BAl bYbhAr keriCl. Amr yKn mAeW
emx crAet eytAm tKn dAyUedr elAekrA sbsmy
AmAedr se se TAkt. or kKen ekAn Ay
kerin. AmAedr ikC ciro yAyin. 16dAyUedr
elAekr AmAedr idn rAt pAhAr idt. AmAedr
cArpAez or iCl AcIerr met. Amr yKn
emxedr edKAZn krtAm tKn or AmAedr r(
krt. 17Kn eBeb edKn
u / Apin ik kret pAern.
nAbl et pAx ey tAr se kT bel tAr mn
pirbt$n krAenA sb. AmAedr minb Ar tAr
sMsAer eGAr ey$Ag Giney AseC.
18
bIgl Zen Ar ibumA^ edir n ker
200 riw/ ew Tel Bit$ @A(Ars/ p<AcwA emexr
rAAkr mAMs/ Ay k buezl rAA fAl/ 2 ekAyAw$
iksaims/ 200 iw fmuerr ipeW sb ejAgA ker
gADAr ipeW cAipey idl. 19tArpr bIgl B]tYedr
bll/ ''etAmrA igey yAo. Aim etAmAedr epCn
epCn AsiC. kT es tAr SVAmIek bll n.
20
bIgl tAr gADAr ipeW cl bM pbRetr
idek enem cel egl. idk eTek dAyUd tAr
elAekedr se iney AsiCeln.
21
bIgelr se edK hbAr Aeg dAydU bleln/
''mrBUimet Aim nAbelr spi% r( keriClAm.
tAr kwAo emx yAet hAirey n yAy esidek
k njr ereKiClAm. ik t pkAr ekAn
kAej lAgl n. Aim tAr BAl krelo es AmAr
14

dAydU o inru nAbl


zmUeyl mAr egl. smS SeylbAsIr
ki^t hl bM zmUeyelr m]&u Yr je ezAk
kAz krl. tAr zmUeylek rAmAy tAr bAiet
kbr idl. tArpr dAyUd pAr, mrBUimr idek cel
egeln.
2
mAeyAn zher k mS b DnI bAs krt. tAr
3/000 emx Ar 1/000 CAgl iCl. es tAr emexedr
eTek pzm CAwbAr j kiRel igeyiCl. 3 es
bYi)r nAm nAbl/ es kAelb pirbAerr elAk. nAbelr
SIr nAm bIgl. es eymn |AnI etmin surI.
ik nAbl iCl tY nIc k]itr Ar inur Dre,r
bYi).
4
dAyUd mrBUimet TAket TAket ZeniCeln
nAbl emexr g eTek pzm CAweC. 5dAyUd dzjn
yu b kek nAbelr se AelAcnAr je
pAiWeyiCeln. itin bleln/ ''kieR l igey nAblek
K<eu j ebr ker. tArpr tAek AmAr hey iBbAdn
jAino. 6dAyUd nAbelr je bAt$ ideln/
"Az kriC &uim o etAmAr pirbAerr skel BAl
AeC. etAmAedr y y AeC sb BAl AeC.
7
ZnlAm/ &uim nAik emexr g eTek pzm eCew
inC. etAmAr emxpAlkrA AmAedr kAeC ikCidn
iCl. Amr tAedr ekAn (it kir in. tAr yKn
kiRel iCl tKn tAedr kAC eTek Amr ikC
inin.
8
etAmAr B]tYedr ije|s ker edKeb kTAw
ktKAin stY. nuh ker AmAr pAWAen yubkedr
se BAl bYbhAr kreb. ZB iden Amr
etAmAr kAeC esiC. edr yTAsADY dAn ker. bu A(irk eTR/ ''pu^.

25

25:22-26:6
1 zmeU yl

292

se KArAp bYbhAr krl. 22bAr nAbelr bAir


kjneko yid kAl skAl py$ b<Aicey rAiK tAhel
Vr eyn AmAek zAiS edn.
23
iWk tKn bIgl tAr kAeC es egl.
dAyUdek edeK mAT nIc ker dAyUedr pAey pl.
24
dAyUedr pAey pe bIgl bll/ ''mhAzy/ dy
ker AmAek ikC blet numit idn. AmAr kT
Znun. y heyeC tr je Apin AmAek edAxI
krn. 25Aim ApnAr dUtedr ediKin. pdATR
elAkwek Apin emAew A krebnn. tAr eymn
nAm/ es etmin elAk. tAr nAemr TR 'X Ar es
sitY m kAj ker. 26Bu ApnAek inrIh
elAekedr htY kret edn in. jIb Bur idbY
bM ApnAr jIibt Ae,r idbY/ yAr ApnAr
z/ yAr ApnAr (it kret cAy tAr skel
nAbelr met ehAk. 27Kn Aim ApnAr je
phAr eniC. Apin ApnAr yubkedr sb
dAn krn. 28Aim ey Ay keriC tAr j Apin
nuh ker AmAek (mA krn. Bu ApnAr
pirbAerr sklek zi)zAlI krebn. ApnAr
pirbAr eTek AibB$Ab heb enk rAjAr. Bu
wA krebn/ kAr, Apin tAr hey yu kern.
ytidn Apin eb<ec AeCn elAek ApnAr ekAn
edAx K<uej pAeb n. 29yid ek ApnAek htY
kret Aes/ Bu ApnAr Vr/ ApnAek r(
krebn. ApnAr zedr itin litr iFelr met
Ce ePel edebn. 30Bu ApnAr je enk
Bl ijins krbAr itit kereCn bM itin
b tAr skl itit rAKebn. itin ApnAek
Seyelr ent krebn. 31inrIh mAnuxek htY
ker pAepr BAgI Apin hebn n. es P<Aed Apin
p edebn n. Bu ApnAek yKn jyyu) krebn
tKn Apin dy ker AmAy Sr, krebn.
32
dAyUd bIglek bleln/ ''Bu Seyelr
Verr zMs kr. itin etAmAek AmAr kAeC
pAiWeyeCn bel tAr zMs kr. 33etAmAr suibcerr
je Vr etAmAy AzIbRAd krn. Aj &uim inrIh
mAnuxedr htY krAr pAp eTek AmAek b<AcAel.
34
Bu/ SAeyelr Verr nAem Aim zpT kriC/
&uim yid AmAr se tAAtAi edK kret n
Aset tAhel nAbelr bAir elAekrA ek kAl
skAl py$ eb<ec TAkt n.
35
dAyUd bIgelr phAr h, kreln. itin
tAek bleln/ ''&uim zAiet bAI yAo. Aim etAmAr
nuerAD ZeniC. &uim y ikC eceyC Aim t krb.

bIgl tAek ikC bll n. 37pridn skAel nAbelr


<z iPer l. tKn bIgl tAek sb kT Kuel
bll. tKn nAbl hderAeg A*A hl. dz idn
Der es pATerr met n hey rl. 38Ay dz
idn pr Bu nAbelr m]&uY GwAeln.
39
nAbelr m]&uY sMbAd Zen dAyUd bleln/ ''Bur
zMsA ker. nAbl AmAr spekR KArAp kT
beliCl/ ik Bu AmAek smTRn kreln. itin
AmAy ekAn Ay kret edn in. nAbl Ay
keriCl bel itin tAr m]&uY GwAeln.
tArpr dAyUd bIglek kw iciW pAWAeln.
tAek tAr SI ihsAeb pAbAr je SAb kreln.
40
dAyUedr nucrr kiRel igey bIglek bll/
''ApnAek iney yAbAr j dAy U d AmAedr
pAiWeyeCn. itin ApnAek ibbAh kret cAn.
41
bIgl mAiwet pu hey ,Am ker bll/
''Aim etAmAedr dAsI. etAmAedr esb kret Aim
St. AmAr minebr :dAyUedr esbkedr p Duey
idet Aim St.
42
bIgl Ar edrI n ker dAyUedr nucredr
se kw gADAr ipeW ce ron hl. tAr se
iCl p<Ac dAsI. bIgl/ dAyUedr SI heln.
43
dAy U d iyix e y l Iy hIenAy m eko ibbAh
keriCeln. bIgl Ar hIenAym jen dAyUedr
SI hl. 44dAyUd ezQelr kA mIKleko ibbAh
keriCeln. ik ezQl dAyUedr kAC eTek tAr
kAek sirey en tAr se plaiwr ibey ideln.
plaiwr iptAr nAm lAiyz. plaiwr bAi iCl gIm
zher.

ezQelr iziber dAydU o bIzeyr ebz


sIePr elAekr ezQelr se edK kret
igibyAy egl. tAr ezQlek bll/ ''dAyUd
hKIlAr pAhAe luikey reyeC. eyizemAenr iWk
pridek es pAhA.
2
sIePr mrBUimet ezQl enem eln. smS
SAeyl eTek ezQl 3000 !s ebeC ineyiCeln.
edr iney ezQl sIePr mr el dAydU ek K<j
u et
3
lAgeln. hKIlA pAhAe ezQl tAbu bsAeln.
eyizemAenr rASr DAer iCl es tAbu.
dAyUd mrBUimr meDY bAs kretn. itin jAnet
pAreln ey ezQl esKAeno tAr ipC ineyeCn. 4tKn
itin cr pAWAeln. ezQl ey hKIlAy eseCn
es Kbr itin jAnetn. 5 dAyUd ezQelr iziber
piSt heln. itin edKeln ekATAy ezQl Ar
baenr GumAiCeln. :baenr/ ezQelr esnApit/
nAbelr m&
] u Y
enerr pu^. ezQl iziberr mAJKAen GuemAiCeln.
36
bIgl nAbelr kAeC iPer el. nAbl tKn !sr tAr cArpAez iCl.
6
bAiet rAjAr metA tAr KAbAr KAiCl. es mAtAl
dAy U d ih%Iy hIemlk Ar sry A r pu ^
iCl bM KuzI iCl. tA skAl n hoy pyR bIzeyr se kT bleln. :bIzy eyAyAebr

26

26:7-27:3
1 zmeU yl

293
BA. itin tAedr bleln/ ''ek AmAr se ezQelr
iziber yAeb
bIzy %er bll/ ''Aim etAmAr se yAb.
7
rAt hel dAydU o bIzy ezQelr iziber egeln.
ezQl iziberr mAJKAen GuemAiCeln. tAr mATAr
kAeC mAiwet tAr bzR g<AT iCl. baenr o A
!sr ezQelr cArpAez GumAiCl. 8 bIzy dAyUdek
bll/ ''Aj Verr dyAy Apin z jy kreb.
ezQelr bzR idey ezQlek mAiwet eg<eT idet cA.
ZDu kbAr Apin kAjw AmAy kret idn.
9
dAydU bIzyek bleln/ ''ezQlek htY ekerA
n. Bu yAek rAj bel menAnIt kereCn tAek
ek eyn AGAt n ker. AGAt krel es b
zAiS pAeb. 10Bu yKn AeCn tKn itin iny
inej ezQlek zAiS edebn. tACA ezQelr
SVABAibk m]&uYo het pAer. ikMbA o het pAer
yue ezQl mAr yAebn. 11es yA ehAk/ Aim cA
n ey Bu tAr inbRAict rAjAek AmAr hAt idey
ht het edn. Kn ezQelr mATAr kAeC bzR Ar
jelr jAygAw &uel nAo. tArpr Amr cel
yAb.
12
es mt dAyUd bzR Ar ku<ej enbAr pr
bIzyek se iney tAbu eTek ebr heln. ek
ikC jAnet pArl n. ek Gum eTek ejego
Wl n. ezQl Ar !sr skel gA Guem Fel
peiCl kAr, Bu tAedr gA Guem A*A
keriCeln.
dAydU AbAr ezQlek Se t ePleln
dAyUd ptYk epirey pAhAer izKer igey
dAAeln. es jAygA eTek ezQelr izibr enk
dUer iCl. 14dAyUd qssAm Ar enerr pu^
bea nerr idek ickAr ker bleln/ ''bea nr jbAb
dAo.
bea nr %r idel/ ''ek &uim ekn &uim rAjAek
fAkC
15
dAyUd bleln/ ''&uim et kjn mAnux/ t
n Seyelr r p<Acw mAnuexr ecey &uim esr/
iWk ik n tAhel ekn &uim etAmAr minbek pAhAr
idel n kjn sADAr, mAnux tAbeu t Fek etAmAedr
minbek Kun kret esiCl. 16&uim mS b Bul
kerC. Aim Bur nAem zpT ker bliC/ etAmAek
Ar etAmAr elAekedr b mret heb. &uim ik
jAen ekn kAr, &uim Bur inbRAict rAj TRA
etAmAr minbek r( krin. ezQelr mATAr kAeC
ekATAy rAjAr bzR Ar jelr ku<ej AeC K<uej
edeK/ ekATAy
17
ezl dAyUedr SVr icnetn. es bll/ ''bs
dyUd/ &uim ik kT blC
dAyUd %r ideln/ ''eh Bu/ eh rAjn/ Apin
13

AmAr kSVr ZneCn. 18dAyUd AbAr bleln/


''Apin ekn AmAr ipC ineyeCn Aim ik Ay
keriC ik AmAr edAx 19eh AmAr minb/ eh
rAj/ Amr kT Znun. Apin yid AmAr opr
rAg ker TAekn bM Bu yid r kAr hey TAekn
tAhel tAek tAr !neb h, kret idn. ik
yid elAekedr kAre, Apin AmAr opr rAg ker
TAekn/ tAhel Bu eyn tAedr j KArAp
ijinxelA kern. Bu AmAy ey edz dAn kereCn
es edz Aim elAekedr cAep tYAg kret bADY
heyiC. tAr AmAy beleC/ 'yAo/ iBnaedzIedr se
bAs ker. esKAen igey mUi%$r pUjA ker.
20
Znun/ Bur sAiDY eTek dUer sirey iney AmAy
mret edebn n. Seyelr rAj kw nIl mAiC
K<ujet ebirey eseCn. eymn ek pbRet eW
sAmA kw ititr pAKIek tA ker izkAr ker.
21
tKn ezQl bleln/ ''Aim pAp keriC. bs
dAyUd/ &uim iPer es. Aj &uim edKAel/ etAmAr
kAeC AmAr jIbn kt eyAjnIy. Aim etAmAek
htY krb n. Aim ebAkAr mt kAj keriC. ik
Bul Aim keriC?
22
dAydU bleln/ '' edKn
u rAjAr bzR . ApnAr
kjn yubkek KAen pAiWey idn. es w iney
yAk. 23Bu itiw mAnuxek tAr kemRr j itdAn
idey TAekn. yid es ic kAj ker tAhel itin
tAek purSAr edn Ar yid es Ay ker tAhel
itin tAek zAiS edn. Aj itin ApnAek hArAenAr
je AmAek pAiWeyeCn. ik Aim tAr menAnIt
rAjAek ikCet AGAt kret pAir n. 24Aj
ApnAek Aim edKAlAm ey/ ApnAr jIbn AmAr
kAeC kt mUlYbAn. kBAeb Buo edKAebn/ tAr
kAeC AmAr jIbno kt mUlYbAn. Bu AmAek sb
rkm ibpd eTek r( krebn.
25
ezl dAyUdek bleln/ ''bs dAyUd/ Vr
etAmAr ml krn. &uim enk mhkmR kreb
bM &uim sPl heb. dAydU inejr peT cel egeln/
Ar ezQl tAr jAygAy iPer egeln.
dAydU pelXIye dr se bsbAs kreln
dAyUd men men bleln/ ''kidn n kidn
ezQl AmAek iny Drebn. sbecey BAl
hy yid Aim pelXIyedr edez cel yA. tAhel
ezQl AmAek Seyel K<ujet K<ujet LA hey
pebn. BAeb Aim ezQelr hAt eTek ebirey
Aset pAreb.
2
sutrAM 600 jn purx iney dAyUd Seyl
eCe cel egeln. tAr mAeyAekr pu^ AKIezr
kAeC egeln. AKIz tKn gAetr rAj. 3 dAyUd
spirbAer tAr yubkedr se gAetr AKIezr se
eTek egeln. dAyUedr se iCl tAr SI.

27

27:4-28:14
1 zmeU yl

294

iyixeyelr hIenAym Ar kiRlIy bIgl.


bIgl nAbelr ibDb p I. 4 sbA ezQlek bll/
dAydU gA edez pAiley egeC. tA ezQl Ar dAydU ek
K<ujeln n.
5
dAyUd AKIzek bleln/ ''Apin yid AmAr
opr s hn/ teb ApnAr ey ekAn kw zher
AmAek TAket idn. Aim ApnAr kjn B] tYmA^.
esKAen AmAr pyu) jAyg. rAjDAnIet
ApnAr kAeC TAk AmAr mAnAy n.
6
esidn AKIz dAyUdek isLg zher pAWAeln.
eseh&u isLg Aj pyR iyhd A rAjAedr zhr AeC.
7
kbCr cAr mAs dAyUd pelXIyedr se iCeln.
dAydU AKIzek ebAk bAnAeln
dAyUd bM tAr sIrA mAelkIy/ gzUrIy/
igxRIy iDbAsIedr ibre/ yu kret egeln/ yAr
es imzr pyR zUerr kAeC ewelm el bAs
krt. dAyUedr kAeC tAr prAijt hl. tAedr sb
Dnspd dAyeU dr hAet egel. 9 elr sklek
hAirey dAydU tAedr emx/ gr/ gAD/ w/ bS sbikC
iney AKIezr kAeC &uel ideln. ik dAyUd
elAkedr meDY kjneko jIibt rAKeln n.
10
rkm lA dAyUd enkbAr keriCeln.
etYkbAr AKIz dAydU ek ij|As kretn ekATAy
es yu ker t sb ijins eneC. dAyUd bletn/
''Aim yu keriC bM iyhdAr di(, l
ijetiC. Tb ''Aim yu ker iyrhmIelr di(
idk ijetiC/ Tb bletn/ "Aim eknIyedr
di(e lA ker ijetiC. 11dAyUd gAet kAek
jIibt Anetn n. itin Bbeln/ ''yid Amr
kAek jIibt rAiK tAhel es AKIzek bel edeb
Aim ik keriC.
pelXIyedr edez TAkAr smy dAyUd sb smy
Dre,r kAj kretn. 12AKIz dAyUdek ibVAs
kret Zr keriCeln. AKIz men men bletn/
''inejr elAekrA Kn dAyUdek G], kreC.
S AeylIyr tAek ekbAer edKet pAer n. Kn
eTek icridn dAyUd AmAr esbA kreb.
8

pelXIyr yeu r j !trI hl


per pelXIyr SAeyelr ibre yuer
je !s sMh kret lAgl. AKIz
dAyUdek bleln/ ''elAekedr iney &uim AmAr se
SAeylIyedr ibre yAeb/ buJet eperC
2
dAydU bleln/ ''iny/ edKebn Aim ik kir.
AKIz bleln/ ''ebz? &uim heb AmAr edhr(I.
sbsmy &uim AmAek r( kreb.

28

n-a edAer ezQl bM kjn SI elAk


zmUeyl mAr egl. tAr m]&uYet SAeylIyr

skel ezAkkAz krl. tAr tAek tAr inejr


edz rAmAy kbr idl.
yAr etA nAmAy Ar Bib` blet pAer
tAedr sklek ezQl blpUbkR S Aeyl eTek sirey
ideyiCeln.
4
pelXIyr yuer je qtrI hl. tAr zUenem
tAbu KAwAl. SAeylIyedr iney ezQl iglaebAy tAbu
KAwAeln. 5 pelXIy qsedr edeK ezQl By epey
egeln. Bey tAr bku k<Apet lAgel. 6 ezQl/ Bur
kAeC ATRn kreln. ik Bu es ATRnr ekAn
%r ideln n. SVer meDYo Vr ezQlek ikC
bleln nA. rIemr ArAo Vr %r ideln n.
ekAen BAbbAdIr mADYem o Vr ezQelr ee
ekAn bA,I ezAnAeln n. 7 bezex/ ezQl tAr
AiDkAirkedr bleln/ ''kjn SIelAekr eK<Aj
kr ey kjn etA Ar mADYm. tAek ije|s
krb yue ik het pAer.
tAr bll/ ''na-edAer rkm kjn AeC.
8
ezQl nAnArkm epAzAek sAjeln yAet ek
tAek icnet n pAer. es rAe^ ezQl jn elAk
iney es SIelAkiwek edKet egeln. tArpr tAr
edK epey ezQl bleln/ ''Aim cA &uim k
A Aek iWey An. es AmAy Bib`et ik heb
n heb t bleb. Aim yAr nAm blb &uim tAek
efek Aneb.
9
es SIelAkiw bll/ "ezQl y kereCn tAr
sb Apin jAenn. itin et SAeyelr eTek
sb ejYAitxI Ar BUt nAmAen mADYmedr ejAr
ker tAiey ideyeCn. Apin AmAy Asel PA<ed
ePel emer ePlet cAeCn.
10
ezQl Bur nAem zpT ker es SIelAkiwek
bleln/ ''Bur idbY idey bliC ey &uim r je
zAiS eBAg kreb n.
11
SIelAkiw bll/ "ApnAr j kAek en idet
heb
ezl bleln/ ''zmUeylek iWey An.
12
tA hl. SIelAkiw zmUeylek edKet epey
ickAr ker Wl. es ezQlek bll/ ''&uim AmAek
tAr, kerC/ &uim et ezQl.
13
rAj es SIelAkiwek bll/ ''By epo n.
&uim ik edKC
SIelAkiw bll/ ''Aim edKiC kw A BUim
eTek eW AseC.*
14
ezQl bll/ ''tAek kAr met edKet
SIelAkiw bll/ ''tAek edKet ibezx epAzAk
pr kjn b] elAekr met.
ezl buJet pAreln in heCn zmUeyl. ezQl
mAT enAyAeln. mAiwet pu hey Zey peln.

BU im AseC Tb ''izol/ m]&uYr SaAn .

28:15-30:2
1 zmeU yl

295
15

zmUeyl ezQlek bll/ ''&uim ekn AmAek ibr)


krC ekn AmAek &uel Anel
ezQl bleln/ ''Aim ibped peiC. pelXIyr
AmAr ibre yu kret eseC/ ik Vr AmAy
tYAg kereCn. itin AmAr fAek Ar sA ideCn
n. ekAen BAbbAdI b ekAen SVer meDY ideyo
itin %r ideCn n. tA Aim ApnAek efekiC.
Apin blun AmAek ik kret heb
16
zmUeyl bleln/ ''Bu etAmAy tYAg kereCn.
itin Kn etAmAr
itebzI :dAyUedr kAeC. teb
ekn AmAy AlAtn krC 17AmAr mADYem Bu
etAmAek jAineyeCn itin ik krebn. Kn itin
tAr kT nuyAyI kAj kereCn. itin etAmAr hAt
eTek rAj eke ineCn. itin etAmAr kjn
itebzIek es rAjY smpR , kreCn. es
itebzIr nAm dAydU . 18&uim Bur kT mAnY kerAin.
&uim mAelkIyedr DbMs kerA in bM tAedr
edKoin ey Bu tAedr opr kt *u iCeln.
tA itin etAmAr se mn bYbhAr kreCn? 19tAr
CAet pelXIy r etAmAek Ar SeylIy
eyAAedr prAijt kreb. AgAmIkAl &uim Ar
etAmAr pue^r KAen AmAr kAeC Aseb.
20
ezQl se se mAiwet pe egeln. itin
Zey reln. zmUeyelr kTAy itin ebz By
epeyiCeln. tACA sArAidn sArArAt ikC n eKey
itin Kub bRl hey peiCeln.
21
SIelAkiw ezQelr kAeC es edKl ezQl sitY
ebz By epey egeCn. es tAek bll/ ''Znun Aim
ApnAr dAsI. ApnAr Aedz Aim pAln keriC.
inejr jIbenr Jui< k iney ApnAr kT Aim ZeniC.
22
Kn dy ker AmAr kT Znun. Aim ApnAek
ikC eKet idiC. Apin eKey zi) sy krn
yAet peT clet iPret pAern.
23
ik ezQl kT Zneln n. itin bleln/
''Aim KAb n.
mnik ezQelr AiDkAirkrAo SIelAkiwr se
yu) hey ezQlek KAbAr je imnit kret lAgl.
ezx pyR ezQl tAedr kT Zneln. itin mAiw
eTek eW ibCAnAr opr bseln. 24SIelAkiwr
bAiet kiw emAwAesAwA bACr iCl. es cwpw
bACriwek jbA krl. ikC myd KAimr n idey
emeK hAet elic !trI ker esek ePll. 25ezQl o
kmRcArIedr es eKet idl. tAr KAoy dAoy ker
es rAe^ eW ebirey pl.

sr heln. epCen epCen AKIezr se rl


dAydU o tAr elAekr. 3pelXIy esnApitr ij|As
krl/ '' IyrA/ KAen ik kreC
AKIz bleln/ '' heC dAyUd/ ezQelr kjn
cpdS AiDkAirk. AmAr se o enkidn
reyeC. ezQlek eCe edbAr pr eTek ytidn dAyUd
AmAr kAeC reyeC ttidn or meDY KArAp ikC
ediK in.
4
tbuo pelXIy esnApitr AKIezr opr ereg
egl. tAr bll/ ''dAyUdek ePrt pAiWey dAo.
oek ey zher &uim TAket ideyC/ esKAen oek
iPer eyet heb. AmAedr se es yue yAeb n.
oek rAK mAen kjn zek rAK. es AmAedr
!sedr emer tAr rAj ezQlek KuzI kreb.
5
dAyUdek iney SAeylIyr gAn egey nAcAnAic
ker
ezl emereC z hAjAer hAjAer. dAydU emereC
yuet yuet?
6

tA dAyUdek efek AKIz bleln/ ''Bur


iSe r metA init ey &uim AmAr nugt.
etAmAek AmAr !sedr meDY rAKel Aim Kuiz
htAm. eyidn eTek &uim AmAr kAeC/ Aim etAmAr
ekAn Ay ediK in. ik pelXIy zAskr etAmAek
smTRn ker in. 7&uim iPer yAo. pelXIy rAjAedr
ibre &uim ikC ekAr n.
8
dAyUd bleln/ ''Aim ik mn Ay keriC
Aj pyR ytidn ApnAr sAmen AiC/ Apin ik
dAesr ekAn edAx epeyeCn teb ekn AmAr
minb mhArAejr zedr ibre yu kret edebn
n
9
AKIz %r ideln/ ''Aim etAmAy kjn
BAel mAnux ihsAeb g,Y kir. &uim kjn Verr
dUetr met. ik ik krb/ pelXIy esnApitr
bleC/ 'dAyUd AmAedr se yu kret yAeb n.
10
Kub skAel &uim elAekedr iney ey zhr Aim
etAmAek ideyiC es zher iPer yAo. esnApitr
etAmAr nAem eysb ind kereC esseb kAn ido
n. &uim BAl elAk. tA sUy$ oWAr se se &uim
cel yAeb.
11
bezex dAyUd bM tAr sIrA Kub skAel
pelXIye dr edez iPer egl bM pelXIyr
iyixeyl pyR egl.

mAelkIyr isL g A*m, krl


"dAydU ek se inet Api%
tIy iden dAydU isLeg piSt hl. esKAen
igey tAr edKl mAelkIyr isLg zhr
pelXIy r ePek !s je krl.
SeylIyr tAbu gAl iyixeyel J,RAr A*m, kereC. tAr enegB el hAn ideyiCl.
pAez. 2 pelXIy zAsekr 100 jn qsnY bM 1/000 isLg zhr tAr puiey CArKAr ker ideyiCl.
jn !senYr k k dl iney kuckAoyAj ker 2isLegr SIelAkedr tAr bI ihsAeb Der iney

29

30

30:3-27
1 zmeU yl

296

igeyiCl. yubk b] sklek Der iney igeyiCl/


ik tAedr kAek htY kerin.
3
dAydU elAekedr se iney isLeg es edKeln
zhrw dA dA ker leC. tAedr SIedr/
eCelemey sklek mAelkIyrA Der iney egeC.
4
dAydU bM tAr elAekr ickAr ker k<Adet k<Adet
ekbAer kAihl hey pl. ezex bRltAy Ar
ickAr kret pArl n. 5 mAelkIyr dAyUedr
SIek iyixeylIy hIenAym Ar nAbelr ibDb
bIglek Der iney igeyiCl.
6
sb qsr >eK Ar rAeg DIr hey peiCl/
kAr tAedr eCel emeyedr yu bI ihsAeb iney
yAoy heyiCl. tA tAr dAyUdek A*m krbAr
o pATr Cue emer ePlbAr isA inl. dAyUd
sb Zen muxe peln. ik Bu Ver dAyUd
tAr zi) K<uej epeln. 7dAyUd yAjk ibyATrek
bleln/ "ePAdiw en dAo bM ibyA Tr dAydU ek
esw en ideln.
8
tArpr dAyUd Bur kAeC ATRn kreln/ ''yAr
AmAedr eCelemeyedr Der iney egeC/ Aim ik
tAedr ipC enb Aim ik tAedr Dret pArb
Bu bleln/ ''yAo oedr ipC nAo. &uim oedr
Dret pAreb. &uim etAmAr skl pirbArilek r(
kret pAreb.
dAydU kjn imzrIy *ItdAsek edKet epeln
9-10
dAyUd 600 jn elAk iney ibexAr eSAetr
kAeC ep<QCeln. esKAen tAr elAekedr Ay 200
jn TAkl. tAr Kub bRl Ar LA hey peiCl.
tAr Ar clet pAriCl n. tA 400 jn purx
iney dAyUd mAelkIyedr tA kreln.
11
dAyeU dr elAekr mAeWr meDY kjn imzrIyek
edKet epl. tAr tAek dAyUedr kAeC iney es
jl Ar ikC KAbAr idl. 12fmeu rr ipeW Ar mueW
iksaims oek eKet idl. KAoy dAoyAr pr es
kw BAl ebAD krl. itnidn itnrAt es ekAn
ikC eKet pAyin b pAn kret pAyin.
13
imzrIy elAkwAek dAydU ij|As kreln/ ''ek
etAmAr minb ekAT eTek &uim AsC
elAkiw bll/ ''Aim kjn imzrIy .
mAelekr *ItdAs. itnidn Aeg Aim suS
hoyAy AmAr minb AmAek eCe idey cel yAy.
14
Amr enegB A*m, keriClAm. oKAen
kerTIyr TAek. Amr iyhd Ar enegB l
A*m, keriClAm. enegeB kAelebr elAekr
TAek. Amr isLgo puiey ideyiClAm.
15
dAyUd tAek ij|As kreln/ ''yAr AmAedr
pirbArilek iney ineyeC &uim ik tAedr kAeC
AmAedr iney yAeb
imzrIy elAkiw bll/ ''yid Verr kAeC

itit ker ey&uim AmAy htY kreb n b


AmAek AmAr minebr kAeC iPirey edeb n/ tAhel
Aim etAmAek sAhAyY kreb.
dAydU mAelkIye dr hAirey ideln
imzrIy elAkiw dAyUdek mAelkIyedr kAeC
ep<QeC idl. essmy tAr mAiwet cAiridek Ciey
gAgi idiCl/ KAoydAoyA o pAn kriCl.
pelXIyedr edz Ar iyhd eTek y luWpAw ker
eniCl es sb iney or Puit$ kriCl. 17dAyUd
tAedr A*m, ker htY kreln. sUey$Ady eTek
pridn seY pyR tAr yu krel. 400 jn
mAelk yubk J<Ap idey/ ew ce pAiley egl.
bAkIrA skel inht hl.
18
mAelkIyr y y ineyiCl dAyUd tAr sb
iPer epeln. itin tAr SIo iPer epeln.
19
ikC eKAy yAyin. izZ-b
] sklek iPer pAoy
egl. tAr tAedr sb eCel emeyedr bM tAedr
dAmI ijinsp^ sb iPer epl. dAyUd sb iPirey
iney eln. 20dAyUd smS emxpAl o egA-pAl
ineln. dAyUedr elAekr sb pZek Aeg Aeg
cAlAl. dAyeU dr elAekr bll/ ''sb heC dAyeU dr
purSAr.
16

skel smAnBAeg sb ikC pAeb


ibexAr eSAetr DAer ey 200 jn eTek igeyiCl
tAedr kAeC dAyUd eln. r Kub LA Ar bRl
bel dAyUedr se eyet pAerin. tAr dAyUd o tAr
sIedr se edK kret l. tAr kAeC Aset
ibexAr eSAetr DAerr elAekr iBbAdn jAnAl.
22
ik dAyUedr elAekedr meDY ikC X elAko iCl.
tAr JAeml bADAt. tAr bll/ '' 200 jn
elAk AmAedr se Aesin. tA edr Amr y
eniC tAr BAg edb n. r ZDu inejedr SI o
eCelemeyedr ePrt pAeb.
23
dAyUd bleln/ ''BAsb/ rkm kAj kr
iWk ny. Bu AmAedr ik ideyeCn kbAr eBeb
edeK. itin AmAedr ibre As zedr hAirey
ideyeCn. 24etAmAedr kT ek Zneb n. yAr
@bYsAmI AgeliCl Ar yAr yue eyAg ideyiCl
skel smAn dAibdAr. etYek smAn BAg pAeb.
25
dAyUd SAeyelr j ibiD o zAsn iSr
kreln. ibDAn Ajo cAlu AeC .
26
dAyUd isLeg es ep<QCeln. mAelkIyedr
kAC eTek pAoy ikC ijinsp^ tAr b uedr kAeC
pAiWey ideln. r sb iyhdAr dlpit. dAyUd
bleln/ "etAmAedr j ikC phAr eniC. Bur
zedr kAC eTek sb Amr epeyiC.
27
dAy U d mAelkIy e dr kAC eTek enoy
ijinsp^ eTek ikC !beTl/ enegeBr rAemA bM
21

30:28-31:13
1 zmeU yl

297
y%Ierr entAedr kAeC pAWAeln. 28erAeyr/
izPemA/ iXemAy / 29rAKl/ iyrhemlIy e dr
ngrilet/ eknIyedr ngrilet 30hRA/ ekArAzn/ TAk/ 31bM iheA, zherr entAedr kAeC
dAyUd phAr pAWAeln. tACA Ar ey ey edez
dAyUd o tAr elAekr iCl/ essb edezr entAedr
kAeCo itin phAr pAWAeln.
ezQelr m&
] u Y
SAeyelr ibre yue pelXIyr ijet
egl. SAeylIyr pelXIyedr kAC eTek
pAiley egl. igla e bAy pbR etr c Ay enk
SAeylIy mAr egl. 2ezQl Ar tAr pu^edr ibre
pelXIyr kw d$A yu cAileyiCl. ezQelr itn
pu^ eyAnATn/ bInAdb Ar mlakI-zUye k pelXIyr
htY krl.
3
yuer bSA ezQelr pe( KArAp eTek Aro
KArAp het lAgl. tIrAjr tIr Ce ezQlek
rtrBAeb Aht krl. 4 ezQl tAr bmRbhnkArI
B]tYek bleln/ "AmAy etAmAr trbAir idey emer
ePl. tAhel ibedzIr Ar AmAy emer mj kret
pAreb n.
ik B]tY es kT Znel n. es ebz By
epey igeyiCl.
tA ezQl inejr trbAir idey inejek htY
kreln. 5 B]tYiw yKn edKl ezQl mAr egeC/ tKn
eso inejr trbAir idey A htY krl. ezQelr
se eso esKAen pe rl. 6 BAeb k iden

31

ezQl o tAr itn pu^ Ar bm$DArI B]tY kse


mAr egl.
pelXIyr ezQelr m&
] u Yet An krl
ptYkr idek bsbAskArI SAeylIyr
edKel SAeylIy !srA edQe pAlAeC. tAr
edKl ezQl Ar tAr itn pu^ mAr egeC. bAr
tArAo zhr eCe pAlAl. tArpr pelXIyr el
bM zhrilet bsbAs krl.
8
pridn pelXIyr m]tedr edh eTek ijins
luW kret cel egl. iglaebAr pbRt cAy es
tAr ezQl Ar tAr itn pue^r m]tedh edKet
epl. 9tAr ezQelr mATAw ekew inl. ezQelr bmR
iney inl. tAr pelXIyedr kAeC Kbr idey idl.
tAedr mUi%$smUehr miero tAr Kbr iney
egl. 10XAerA mUi%$r mier tAr ezQelr bmR
ereK idl. ezQelr edh tAr Juiley rAKl ebT
zAenr edoyAel.
11
pelXIyedr ezQelr it k]tkemRr kT yAebz
igilyedr elAekr jAnet pArel. 12esKAnkAr
!sr qb-zAen egl. tAr sAr rAt Der #
pde(ep sr hl. esKAnkAr edoyAl eTek
tAr ezQelr edh &uel inl. ezQelr pu^edr edho
tAr nAimey Anl. tArpr tAr edhel iney
yAebez egl. yAebezr elAekr sb edh dAh
krel. 13edr iSel yAebez kw ibzAl
gAeCr tlAy tArA kbr idl. yAebezr mAnux sAtidn
pbAs ker ezAk pAln krl.
7

298

zmeU ye lr i tIy pu Sk
dAydU ezQelr m&
] u Y spekR jAneln
dAyUd mAelkIyedr prAijt ker isLeg iPer
egeln. ezQelr m]&uYr iWk per dAyUd isLeg
idn TAkeln. 2 tIyidn kjn &r, !sink
isLeg el. elAkiwr jAmAkAp eC/ mATAy
DUelAbAil Bit$.* es dAyUedr kAeC es mAT nt
ker tAek ,Am krel.
3
dAydU tAek ij|As kreln/ ''&uim ekAT eTek
AseC
elAkiw dAyUdek %r idel/ ''Aim mA^
SAeylIy izibr eTek AsiC.
4
dAyUd tAek ij|As kreln/''yue kAr
ijeteC bl
elAkiw %r idel/ ''AmAedr elAk yu e(^
eTek pAiley egeC. enk elAk yue mAr egeC.
mnik ezQl bM tAr pu^ eyAnATno yue mAr
egeC.
5
dAyUd !sinkek ij|As kreln/ ''&uim ekmn
ker jAnel ey ezQl bM tAr pu^ eyAnATn mAr
egeC
6
qsink %r idel/ "Aim tKn iglaebAy pbRet
iClAm. Aim ezQlek tAr bzRAr pr Br idey
Ju<ek pet edeKiC. tKn pelXIy rT o VAerAhI
qsinkr *mz> ezQelr kACAkAiC igey AsiCel.
7
ezQl ipCn iPer AmAek edKet epeln/ AmAek
fAkeln bM Aim sA idlAm. 8 ezQl ij|As
keriCeln Aim ek. Aim beliClAm ey Aim
kjn mAelkIy. 9tKn ezQl beliCeln/ 'AmAek
emer ePl. Aim cBAeb Aht bM Aim Ay
mret celiC. 10itin mn mArA kBAeb Aht
heyiCeln ey Aim buJlAm itin Ar b<Acebn n.
sutrAM Aim tAek htY krlAm. tArpr Aim tAr
mAT eTek rAjmu k u w/ bA eTek bAl Ku e l
ineyiClAm. eh AmAr minb/ esil iney Kn
Aim ApnAr kAeC esiC.
11
tKn dAydU inejr bS iCe >K kAz kreln
bM dAyUedr se yAr iCl/ tArAo esBAeb >K
kAz krl. 12tAr >eK k<Adet lAgl o sY
pyR pbAs ker rl. tAr ezQl bM tAr pu^
eyAnATenr m]&uYr j ezAk kAz kret lAgl.
dAyUd bM t<Ar s<Ir/ Bur ey smS elAekr

elAkiwr Bit$ et ebAJAy elAkiw Kub >KI iCl.

inht heyeC tAedr je/ bM SAeyelr j


k<Adeln. kAr, ezQl bMtAr pu^ eyAnATn bM
b SAeylIy yue mArA igeyiCl.
dAydU es mAelkIye k htYAr Aedz ideln
13
tKn dAyUd/ ey !sink tAek ezQelr m]&uYr
sMbAd ideyiCl/ tAr se kT bleln. dAyUd
ij|As kreln/ ''&uim ekAT eTek AseC
!sink %r idl/''Aim k ibedzIr eCel.
Aim kjn mAelkIy.
14
dAydU tAek ij|AsA kreln/ ''Bur iBix)
rAjAek htY kret &uim By epel n ekn
15-16
tKn dAyUd es mAelkIyek bleln/
''&uim etAmAr m]&uYr j dAyI. &uim beliCel ey
&uim Bur iBix) rAjAek htY kerC. sutrAM
etAmAr inejr kTA etAmAr prAeDr mA,
ideC. rpr dAyUd tAr k tr, B]tYek efek/
mAelkIyek htY kret Aedz ideln. tKn
es S AeylIy yubk es mAelkIyek htY krl.
ezQl bM eyAnATenr sVe dAyeU dr ezAk gIt
17
ezQl o eyAnATn spekR dAyUd kiw ezAk
gIit gAeln. 18es gAn iyhdAr iDbAsIedr
iziKey edbAr je dAyUd tAr nugAmIedr Aedz
ideln gAn 'Dnu nAem pirict y yAezr e
ilipb AeC.
19
''eh SAeyl/ etAmAr pAhAe etAmAr esQyR
ibnX heyiCl. hAy? es bIredr ekmn ker ptn
hl?
20
Kbr gAet jAino n. iSelAenr peT
peT Kbr cAr ekAr n. et pelXIyr As
kreb. sb ibedzIr* Anit heb.
21
iglaebAy pbRet sgRe(^ilr* oper
eyn ekAn b]iX bA izizr k,A n pe. esKAen
bIrpurxedr FAlilet mrec peeC. ezQelr FAl
etl idey GxA hy in.
22
eyAnATenr Dnuk tAr zedr htY kereC.
ezQelr trbAiro zedr htYA kereC. eyAnATn
ibedzI
A(irk eTR/ ''yAedr su kr hyin. et
ebAJAy ey SAeyelr Verr se ci)et pelXIyr Mz
eny in.
sgeR (^ilr yu e(e^ eysb qs mAr egeC.

1:23-2:20
2 zmeU yl

299
o ezQl prA*A z qsedr r)pAt GiweyeC.
tArA zi)mAn elAekedr emd mMs iCiB
kereCn.
23
ezQl bM eyAnATn ek prek BAelAbAsetn
bM jIbneBAr ek perr s peBAg
keriCeln. m]&uYo tAedr AlAd kret pAer in.
tAedr git gelr eTeko tI iCel. tAr isMehr
eTeko blbAn iCeln.
24
eh SAeyelr kAg,/ ezQelr j iblAp
kr. ezQl etAmAedr sur lAl epAxAk ideyeCn
bM t esAnAr lAer eFek ideyeCn.
25
bIrg, yue BUpitt heln. eyAnATn iglaebAy
pbRet m]&uYbr, kreln.
26
eyAnATn/ BA AmAr/ Aim etAmAr j
ezAkAiBBUt. &uim AmAr se Kub BAl bYbhAr
kerC. AmAr it etAmAr BAelAbAs kjn nArIr
BAelAbAsAr eTeko nupm iCl.
27
bIrg, yue BUpitt heln. yuer skl S
yu e(e^ hAirey igeyiCl.

dAydU o tA r sIr iheAe, egeln


per dAyUd Bur kAC eTek pedz cAeln.
dAyUd ij|AsA kreln/ ''Aim ik iyhdAr
zhrilr ekAn kiwr ibre yu krb
Bu dAyUdek bleln/ ''<.
dAyUd ij|As kreln/ ''Aim ekATAy yAb
Bu bleln/ ''iheAe,.
2
tKn dAyUd bM tAr SI iheAe, ron
heln. :tAr SIr iCeln ixixeyelr hIenAym
bM kiRelr nAbelr ibDb p I bIgl. 3 dAyUd
tAr sIg, bM tAedr pirbAreko se ineln.
tAr etYek iheA, bM inkwbt$I zhrilet
bsbAs kret lAgl.

dAydU yAebezr elAekedr DbAd ideln


iyhdAr elAekrA iheAe, es dAyUdek iyhdAr
rAjArep iBix) krl. tArpr tAr dAyUdek
bll/ ''yAebz igilyedr elAekr ezQlek kbr
ideyeC.
5
dAy U d yAebz igily e dr elAekedr kAeC
bAt$AbAhk pAWAeln. bAt$AbAhekrA yAebezr elAkedr
blel/ ''Bu etAmAedr AzIbRAd krn eknn
etAmr etAmAedr r ezQelr CA* kbr idey
tAr it dy ediKeyC. 6 Bu etAmAedr it
Ayst Acr, krebn bM sdy hebn. Aimo
etAmAedr it sdy hb. 7Kn etAmr zi)zAlI
o sAhsI ho. etAmAedr minb ezQl inht heyeCn.
4

ezQelr CA ezQl bM eyAnATn Beyr zrIr pue igeyiCl .

ik iyhdAr pirbAregAI AmAek tAedr rAjrep


iBix) kereC.
zea bAz rAj heln
enerr pu ^ ba e nr ezQelr !sbAihnIr
esnApit iCeln. baenr ezQelr pu^ zaebAzek
mhniyem iney egeln bM 9 tAek igilyd/ zUrIy/
iyixeyl/ Piym/ ibAmIn bM sAr SAeyelr
rAj ker ideln.
10
zaebAz ezQelr pu^ iCeln. yKn itin
SAeyelr zAsnBAr enn/ tKn tAr bys 40 bCr.
itin S Aeyel bCr rAj keriCeln. ik iyhd Ar
pirbAregAI dAyUdek nusr, krl. 11dAyUd iCeln
iheAe,r rAj. dAyUd iyhdAr pirbAregAIr opr
sAtbCr CmAs zAsnkAyR cAileyiCeln.
8

kiw mArA k lA
enerr pu ^ ba e nr bM ezQelr pu ^
zaebAzetr ikC AiDkAirkg, mhniym eTek
igibeyAen egl. 13sryAr pu^ eyAyAb bM
dAy U e dr AiDkAirkrAo igibey A en egl.
igibeyAenr k pukuerr kAeC tAedr edK hl.
pukuerr kidek baenerr dl bM idek
eyAyAebr dl bsl.
14
baenr eyAyAbek bll/ ''AmAedr tr,
eyAAr eW dAAk bM tAedr meDY kw lA
hey yAk.
eyAyAb bll/ ''iny/ lA ehAk.
15
tKn tr, eyAAr eW dAAl. edz/
lAeyr j tAedr kt elAkjn AeC t en
inl. tAr ibAmIenr pirbAregAI eTekezQelr
pu^ zaebAzetr pe( lAeyr je bAer jnek
ebeC inel. idek eyAy A ebr dl dAy U e dr
AiDkAirkedr meDY eTek bAer jnek ebeC inl.
16
tAedr etYek etYekr itpe(r mAT Ake
Der tAedr trbAir idey pAez Fikey idl/ tA
tAr kse mAiwet pe egl. j
jAygAek bl hy ''Cirk BUim. w igibeyAenr
kw jAygA.
12

bea nr AsAehlek htY krl


es lA kw Byr yuer rp ineyiCl
bM dAy U e dr elAkjn esidn ba e nr bM
SAeylIyedr hAirey ideyiCl. 18sryAr itn pu^
iCl eyAyAb/ bIzy bM sAehl. sAehl Kub
t edQAet pArt. es b hire,r mt tgAmI
iCl. 19sAehl esAj baenerr idek edQe egl
bM tAek tA krl. 20baenr ipCen tAikey
tAek ij|As krl/ ''&uim ik sAehl
sAehl bleln/ ''</ Aim sAehl.
17

2:21-3:12
2 zmeU yl

300

21

bea nr sAehlek AGAt kret cAy in. tA/


baenr sAehlek bll/ ''AmAek tAA kr n.
brM kjn tr, !sinkek tA kr. Kub shej
&uim tAr bmRiw etAmAr j epey eyet pAer.
ik sAehl baenrek tA kr eTek (A hl
n.
22
baenr AbAr sAehlek bll/ ''dAAo; n
hel Aim etAmAek htY kret bADY hb. tAhel
ekmn ker Aim AbAr etAmAr BA eyAyAebr mueKr
idek tAkAebA
23
ik sAehl bea nrek tAA kr eTek (A
hl n. tKn baenr tAr bzRAr egAAr idkw
sAehelr epew Fikey idl. bzR tAr epew Fek
eP<A oeP<A hey egl bM esKAen sAehelr
m]&uY hl.
eyAyA b bM bIzy bea nrek tA krelA
sAehelr edh mAiwet pe rel. es rAS
idey yAr Cew yAiCl tAr sbA sAehlek edKAr
je dAiey pel. 24ik eyAyAb bM bIzy*
baenrek tA kret lAgl. yKn tAr
pAhAer kAeC el tKn sUyR S eyet beseC.
:igibeyAn mrBUimr idek eyet gIehr sAmen iCl
pAhA. 25pbR etr c Ay / ibAmIenr
pirbAregAIr elAekrA baenerr cAridek ki^t
hl.
26
baenr ickAr ker eyAyAbek bll/ "Amr
ik icridn lA ker ek prek htY ker
yAeb &uim Kub BAel ker jAen ey r pir,Am
heb ZDu >K. sb elAekedr bl tAr eyn
tAedr inejr BAek tA n ker.
27
tKn eyAyAb bll/ '' kT bel &uim Kub
BAel krel. yid &uim ikC n blet/ sb elAekrA
skAl pyR tAedr BAek tA kret TAkt.
wA Vr eymn AeCn kT eymn stY etmin
stY. 28tKn eyAyAb kiw iz[ bAjAl bM tAr
elAekrA SAeylIyedr epCen tA kr b krl.
tArA SAeylIyedr ibre Ar lA krAr ecXAo
krl n.
29
bea nr bM tAr nugAmIrA sArArAt Der yn
$
ptYkAy ehew y$n ndI pAr hl bM pridn
sArA idn ehew mhniyem piSt hl.
30
eyAyAb baenrek tAA kr eTek ibrt hl
o iPer egl. eyAyAb tAr elAekedr jeA krl
bM jAnet pArl ey sAehl sh dAyUedr 19 jn
AiDkAirkrA
ineK< A j. 31ik dAy U e dr
AiDkAirkr/ baenerr dl eTek ibAmIenr
pirbAerr 360 jnek htYA keriCl. 32dAyUedr
AiDkAirkr sAehlek iney igey qbelehem
tAr iptAr kber kbr idel.

eyAyAb bM tAr sIr sArArAt Der ehe w cll.


yKn tAr iheAe, ep<QCAel tKn skAelr sUyR seb
WeC.
S Aeyl
o iyhd Ar meDY y
u hl
ezQelr pirbAr o dAyUedr pirbAerr meDY ebz
ikCidn Der yu celiCl. dAyUd *mz> AerA
zi)zAlI hey WiCeln bM ezQelr pirbAr
*mz> bRl hey peiCl.

iheAe, dAyeU dr Cy sA enr j hl


dAyeU dr sb sAn iheAe, jh, keriCl.
Tm sAn iCl eAn. eAenr mA iCeln
iyixeyelr hIenAym. 3itIy sAn iCl iklAb.
iklAebr m bIgl iCeln kiRlIy nAbelr ibDb
p I. tIy sAenr nAm bzAelAm. bzAelAemr
m iCeln gzUr rAejYr rAj tlameyr k mAK.
4
c&u TR sAn AedAiny. AedAineyr m iCeln hgIt.
pm sAn zPiwy. zPiweyr mAeyr nAm bIwl.
5
x sAenr nAm iyi^ym. iyi^yemr m iCeln
dAyUedr SI . dAyUedr kiw sAn iheAe,
jeiCel.
2

bea nr dAyeU dr se eyAg edbAr isA inl


6
ezQl bM dAyUedr pirbAerr meDY yKn yu
cliCl tKn ezQelr !sbAihnIet baenr *mz>
zi)zAlI hey WiCl. 7irsapA nAem ezQelr k
dAsI iCl. irsapA iCl yAr k. zaebAz
baenrek bll/ ''AmAr iptAr dAsIr se &uim
ekn eyQnspkR krel
8
zaebAzetr kTAy baenr BIx,BAeb ereg
egeln. baenr bll/ ''Aim ezQl bM tAr
pirbAerr it brAbr nugt. Aim etAmAek
dAyUedr hAet &uel id in. dAyUdek etAmAr pr
jyI het id in. iyhdAr iDkrBu) Aim
ibVAsGAtk n. ik Kn &uim bleC ey Aim
pkmR keriC. 9-10Aim it|A kriC Vr y
beleCn t initBAeb Gweb. Bu beleCn ezQelr
pirbAr eTek rAjY iCiney iney itin dAydU ek edebn.
Bu dAyUdek iyhd bM SAeyelr rAj krebn.
itin dAn eTek ebra-ezb pyR* zAsn krebn.
AmAr men hy t GwAet Aim yid tpr n h
Vr AmAy zAiS edebn.
11
zaebAz baenrek Ar ikC blet pAreln
n. zaebAz tAek Kub By ept.
12
baenr dAyUdek bAt$AbAhk pAWAl. baenr
bll/ '' edz kAr zAsn kr ic bel Apin
dAn pyR r TR sm SAeyl jAit %r o di(.
dAn iCl SAeyelr %rAMezr kiw zhr o ebra-ezb iCl
iyhdAr di( Mez.

3:13-34
2 zmeU yl

301
men kern Apin AmAr se ci) krn. Aim
ApnAek SAeyelr smS elAekr zAsk het
sAhAyY kreb.
13
dAyUd %er jAnAeln/ ''ebz? Aim ApnAr
se ci) krb. ik Aim ApnAek kw kT
ij|As kret cA yt(, pyR Apin ezQelr
k mIKlek AmAr kAeC Anet n pArebn tt(,
pyR Aim ApnAr se edK krb n.
dAydU tAr SI mIKlek iPer epeln
dAyUd ezQelr pu^ zaebAzetr kAeC bAt$AbAhk
pAWAeln. dAydU bleln/ ''AmAr SI mIKlek ePrt
idn. es AmAr kAeC SI iheseb itt. tAek
pAbAr je Aim 100 pelXIy izer dAm ideyiC.
15
tKn zaebAz es elAkiwek liyezr pu^
plaiweyl nAmk k elAekr kAC eTek mIKlek
iney eyet bll. 16mIKelr SV AmI plaiweyl mIKelr
se egl. brIem yAbAr smy plaiweyl mIKelr
ipC ipC yAiCl bM k<AdiCl. ik baenr
pla i wey l ek bll/ ''bAI iPer yAo. tKn
plaiweyl bAI iPer egl.
14

bea nr dAydU ek sAhAyY krAr itit idl


baenr SAeyelr entAedr kAeC bAt$A
idl. es bll/ ''dIG$idn Der etAmr dAyUdek
etAmAedr rAj iheseb ecey AsC. 18Kn t
spAdn kr. Bu dAydU spekR blAr smy bleln/
'Aim AmAr SAeylIy elAekedr pelXIy bM
A zedr hAt eTek r( krb. Aim dAyUedr
mADYem w krAeb.
19
sb kT benr dAyUdek iheAe, beliCl.
sb kT es ibAmIn pirbAregAIr elAekedr
kAeCo beliCl. baenr y beliCl esel
ibAmIn pirbAregAI bM S Aeyelr sb elAekedr
kAeC BAl elegiCl.
20
tKn baenr iheAe, dAyUedr kAeC cel l.
baenr tAr se 20 jn elAk eniCl. baenr
bM bea nerr se yAr esiCl tAedr j dAydU
kiw eBAj ideyiCeln.
21
baenr dAyUdek bll/ ''eh AmAr minb bM
rAj/ AmAek eyet idn bM sb SAeylIyek
ApnAr kAeC Anet idn. tAr ApnAr se ci)
kreb. eymniw Apin eceyiCeln ey Apin sAr
SAeyelr pr rAj krebn.
tKn dAyUd baenrek eyet ideln. baenr
zAiet cel egeln.

ijinsp^ iCiney eniCl. dAyUd sebmA^


baenrek zAiet pAiWey ideyeCn/ tA baenr
dAyUedr se iheAe, iCeln n. 23eyAyAb tAr
!ssAm sh iheAe, es ep<QCl. !sr eyAyAbek
bll/ "enerr pu^ baenr rAj dAyUedr kAeC
esiCl. rAj dAyUd benrek zAiet eyet
ideyeCn.
24
eyAyAb rAjAek bll/ '' Apin ik kereCn
bea nr ApnAr kAeC el Ar Apin tAek AGAt
n ker eCe ideln. ekn 25Apin ik jAenn
baenr enerr pu^ es ApnAr se cAlAik kret
esiCl bM Apin ik ik kreCn es smS
ibxey es izKet esiCl.
26
eyAyAb dAyUedr kAC eTek iPer egl bM
isr kueyAr kAeC baenerr kAeC bAt$AbAhkedr
pAWAel. bAt$AbAhk baenrek iPirey iney l.
dAyUd sebr ikC jAnet pAreln n. 27baenr
yKn iheAe, l/ tKn eyAyAb tAr se kT
blet cAy BAeb tAek ebz peTr mAJKAen
kDAer iney egl. esKAen ba e nerr epew
CirkAGAt krl bM baenr mArA egl. baenr
eyAyAebr BA sAehlek htY keriCl tA eyAyAb
benrek htY krl.

17

dAydU bea nerr j k< Adeln


per dAy U d Kbr Zneln. dAy U d
bleln/''enerr pu^ baenerr m]&uYr bYApAer Aim
bM AmAr rAjY ekbAer ined$Ax. Bu t iny
jAenn. 29eyAyAb bM tAr pirbAr r j dAyI
bM pirbArilek edAx edoy heb. tAedr
pirbAerr opr b sw enem Asuk. pirbAerr
elAekr kuerAeg A*A heb/ pu heb/ yue
mAr yAeb bM oedr KAABAb heb.
30
eyAyAb bM tAr BA bIzy baenrek htYA
krel kAr, baenr tAedr BA sAehlek
igibeyAenr yue htY keriCl.
31-32
dAyUd/ eyAyAb bM tAr elAekedr bleln/
''etAmAedr jAmAkAp iCe ePl bM ezAk kAz
pAy mn jAmAkAp pr. baenerr j k<Ad.
tAr baenrek iheAe, kbr idl. dAyUdo eYiX
i*yAet egeln. rAj dAyUd bM A sb elAk
baenerr eYiXet k<Adeln.
33
rAj dAyUd baenerr eYiX i*yAet
ezAkgIit gAeln
28

''baenr ik keykjn X prADIedr mt mAr


egl
34
bea nerr m&
] u Y
baenr/ etAmAr hAt b<AD iCl n. etAmAr
22
eyAyAb bM dAyUedr AiDkAirkr yu eTek pAey ekAn izkl iCl n. n/ bea nr/ m elAekr
iPer l. tAr zedr kAC eTek b mUlYbAn etAmAek htY kereC.

3:35-5:6
2 zmeU yl

302

etYek AbAr bea nerr j k<Adl. 35sArAidn


Der elAekrA es dAyUdek ikC KAbAr j sAh
idl. ik dAyUd kw ibezx it|A keriCeln.
itin bleln/ ''eh AmAr Vr/ yid Aim sUy$ efAbAr
Aeg riw b ikC KA teb &uim AmAek zAiS
ido bM b smsAr meDY ePel. 36rpr ik
Gwel t sb elAekrA edKl bM rAj dAyUd y
keriCeln tAet sbA Kub KuzI hl. 37iyhd bM
S Aeyelr smS elAk bJu et pArel ey rAj dAydU
enerr pu^ baenrek htYr Aedz edn in.
38
rAj dAyUd tAr AiDkAirkedr bleln/
''etAmr ik jAen ey kjn tY r pU,R
ent Aj SAeyel mAr egeC. 39ey idn Aim
rAj iheseb iBix) heyiC Gwn iWk es
idn GeweC. sryAr sb sAn AmAek b
suibDAy ePeleC. Aim Az kir ey zAiS tAedr
ApY/ Bu oedr t edebn.
ezQelr pirbAer sms Giney elA
ezQelr pu^ zaebAz Zneln ey iheAe bea nr
mAr egeCn. zaebAz bM tAr elAekrA BIx
By epey egl. 2 jn elAk ezQelr pu^ zaebAzetr
se edK kret egl. o jn elAk !sbAihnIr
DAn iCl. tAr iCl eberAtIy ireAe,r pu^ erKb
bM bAn. :r iCl ibAmInIy eyeh&u eberAt
zhr ibAmIn pirbAregAIr iCl. 3ik eberAetr
sb elAk ig%iyem pAiley igeyiCl bM Kno
pyR tAr esKAen bsbAs kreC.
4
ezQelr pu^ eyAnATenr mPIebAz nAem kiw
pu^ iCl. ezQl bM eyAnATn inht heyeCn
Kbr yKn iyixeyl eTek l tKn mPIebAzetr
bys p<c bCr. mPIebAzek ey mihl edKAezAn
kret sMbAed es tY BIt hl bM zr
AseC eBeb es mPIebAzek iney pAiley
egl. ik edQe pAlAbAr smy/ es eCeliwek ePel
idl/ tA tAr ew p- pu.
5
ireAe,r pu^rA erKb o bAn iberAt eTek
pur eblAy zaebAzetr bAI igeyiCl. c
grm iCl bel zaebAz ibAm kriCeln. 6-7 erKb
o bAn mnBAeb bAIet l eyn tAr ikC gm
inet eseC. zaebAz ezAyAr Ger tAr ibCAnAy
ZeyiCeln. erKb o bAn Cir ib ker tAek
htY krl. tAr tAr mAT ekew se iney inl.
rpr sArArAt tAr y$n ptYkr mDY idey
hAwl. 8 tAr iheAe, el bM mATAiw dAyUdek
idl.
erKb bM bAn rAj dAyUdek bll/'' ey
ApnAr z ezQelr pu^ zaebAzetr mAT. es
ApnAek htYAr ecX kriCl. ApnAr j/ ezQl
bM tAr pirbArek Bu Aj zAiS ideln.

ik dAyUd erKb bM tAr BA bAnAek bleln/


'' kT jIibt Bur mt stY ey itin sb
sms eTek AmAek r( kereCn. 10r Aeg
kbAr k bYi) eBebiCl es AmAr kAeC susMbAd
Aneb. es beliCl/ 'edKun ezQl mAr egeC. es
eBebiCl ey AmAr kAeC Kbr AnAr j
Aim tAek purSAr edb. ik Aim elAkiwek
Der ePeliClAm bM tAek isLeg htY kir.
11
esmt Aim etAmAedr htY ker edz eTek
sirey edb. ekn kAr, kjn s elAkek tAr
bAIet/ tAr ibCAnAy Gum bSAy/ etAmr m
elAekr htY kerC.
12
tKn dAyUd erKb o bAnAek htY krAr j
tr, esnAedr Aedz ideln. esnAr erKb o bAnAr
hAt p ekew inl bM iheAe,r kiw pukuerr
pAe tAedr edh Ju iley idl. tArpr tAr
zaebAzetr mATAiw iney iheAe, iWk esKAen kbr
idl eyKAen baenrek kbr edoy heyiCl.
S Aeyl
Iyr dAydU ek rAj menAnIt krl
tArpr S Aeyelr sb kiw pirbAregAI iheAe,
dAyeU dr kAeC l bM tAr tAek bll/ ''edKn
u /
2
Amr k pirbArBu).* mn ik ezQl yKn
AmAedr rAj iCeln/ tKno yue Apin AmAedr
en ideyeCn bM Apin SAeylek yu eTek
iPirey iney eseCn. mnik Bu SVyM ApnAek
beleCn '&uim AmAr jA skelr emxpAlk heb.
&uim SAeyelr zAsnkt$A heb.
3
tA S Aeyelr entAr rAj dAyeU dr se edK
kret iheAe, eln. rAj dAyUd Bur sAmen/
es entAedr se kw ci) kreln. tArpr
entAr dAyUdek SAeyelr rAjrep iBix)
kreln.
4
dAyeU dr yKn 30 bCr bys
tKn itin zAsnkAyR
Zr kern bM 40 bCr Der itin rAj iheseb
bhAl iCeln. 5 iheAe, itin 7 bCr 6 mAs Der
iyhd zAsn kern bM ejrzAelem TAkAr smy
SAeyl o iyhdAek 33 bCr zAsn kern.

dAydU ejrzAelm zhr jy kreln


rAj dAyUd bM tAr nucrr/ ejrzAelem
bsbAskArI iybx
U Iyedr ibre lA kret egeln.
iybUxIyr dAyUdek bll/ ''&uim zher Fket
pAreb n.* AmAedr o pu elAkrA etAmAek
Awek edeb. :tAr kT beliCl kAr, tAr
6

k pirbArBu )
r).

A(irk eTR/ ''etAmAr mAMs bM

&u im pAreb nA ejrzAelm zhriw kiw pAhAer per


inimRt iCl. bM zherr cAridek <c p<Aicl iCl . sutrAM
iw iDkAr kr Kub z) iCl.

5:7-6:7
2 zmeU yl

303
eBebiCl dAyUd tAedr zher Fket pArebn n.
7
ik dAyUd iseyAn gR dKl kreln. gRiw
dAyUedr zhr hl.
8
esidn dAyUd tAr sIedr bleln/ ''yid
etAmr iybUxIyedr hArAet cAo teb jelr su*
pT idey es sb 'pu o zedr kAeC ep<QeC
yAo.
je elAek bel/ '' o pur mier
Fket pAer n.
9
dAyUd es egR bAs kret lAgeln bM es
zhrek ''dAyUedr zhr bleln. dAyUd ime nAem
kiw l inmRA, kreln. itin zherr meDY Aro
enk bAI qtrI kreln. 10dAydU *mz> zi)zAlI
hey Weln kAr, sbz
R i)mAn Bu tAr se iCeln.
11
esAerr rAj hIrm dAyUedr kAeC bAt$AbAhk
pAWAeln. hIrm rs gACsmUh/ CetAr imSIg, bM
pATr idey bAI qtrIr imSIo pAWAeln. tAr
dAyUedr j kw bAI !trI krl. 12tKn dAyUd
bJu et pAreln/ ey Bu sitYsitY tAek S Aeyelr
rAj kereCn bM tAr rAjYek :dAyUedr rAjYek/
tAr elAekedr/ SAeylIyedr j It kereCn.
13
dAy U d iheA, eTek ejrzAelem eln.
ejrzAelem es dAydU Aro SI bM dAsI epeln.
ejrzAelem dAy U e dr Aro s A nAid hl.
14
ejrzAelem dAyUedr ey sb pu^ jeiCl tAedr
nAm sUy/ ezAbb/ nATn/ zelAmn/ 15iyBr lIzUy/
enPg/ yAiPy/ 16ilyAd/ lIzAm bM lIePlw.
dAydU pelXIye dr ibre yu kreln
pelXIyr Znl ey S AeylIyr dAydU ek tAedr
rAjrep iBix) kereC. esj pelXIyr
dAyUdek htYA krbAr j K<uej ebAet lAgl.
dAyUd tA jAnet eper ejrzAelemr egRr meDY
cel egeln. 18pelXIyr es rPAyIm ptYkAy
tAbu gAel.
19
dAyUd Buek ij|As kreln/ ''Aim ik
pelXIyedr ibre yu kret yAb pelXIyedr
hArAet Apin ik AmAy sAhAyY krebn
Bu dAyUdek %r ideln/ ''</ pelXIyedr
hArAet Aim iny etAmAek sAhAyY krb.
20
tKn dAyUd bAla-prAsIem igey es jAygAy
pelXIyedr prAijt kreln. dAyUd bleln/ ''Bu
AmAr zedr iWk etmnBAeb eBd kreln
eymnBAeb bAr jl kiw b<AeDr meDY idey sbel
pT ker ebirey yAy. kAre, dAydU jAygAr
17

jelr s
u kiw jlBr nAlA iCl eyw AcIn ejrzAelm
zherr edoyAelr nIc idey eyt bM tArpr kiw sr nAlA
esAj zhr pyR eyt. zherr elAekr iwek kueyAr mt
bYbhAr krt. dAyUedr kjn elAk sbt> nAlA ebey
zherr eBter yAbAr j eWiCl.

nAm "bAla-prAsIm rKeln. 21pelXIyr bAlaprAsIem tAedr edbtAedr mUi%R ePel igeyiCl.
dAyUd bM tAr elAekr essb mUi%R iney egeln.
22
pelXIyr AbAr es rPAyIm ptYkAy tAbu
ege bsl.
23
dAyUd Bur kAeC ATRn kreln. bAer Bu
dAyUdek bleln/ ''oKAen eyo n. &uim oedr
!sbAihnIr ipCn idek yAo. &uim bAlsAm gAeCr
ew idk eTek oedr A*m, kr. 24bAlsAm
gACelAr opr eTek etAmrA pelXIyedr yu e(e^
yAbAr kuckAoyejr z Znet pAeb. essmy
etAmr tAAtAi kreb/ kAr essmy etAmAedr
je pelXIyedr prAijt kret Bu etAmAedr
sAmen sAmen yAebn.
25
Bu y y krAr Aedz ideln/ dAyUd esmt
kreln bM itin pelXIyedr hAirey ideln. itin
egb eTek egxr pyR pelXIyedr tA kret
kret bM htY kret kret egeln.
eV rr pib^ isku ejrzAelem iney yAoy hl
dAyUd tAr menAnIt qsedr AbAr SAeyel
j kreln. tAedr sMKY iCl 30/000. 2 tArpr
dAydU bM tAr !sr iyhd Ar bAlAet egeln. rpr
tAr Verr pib^ isukek iyhdAr bAlA eTek
ejrzAelem iney eln. elAekrA Bur pAsnr
j pib^ isuekr kAeC eyt. pib^ isukiw
Bu r isMhAsnSV r p. r mATAy krbdU tedr
mUi%$il AeC. Bu dUtedr mAJKAen rAjAr
mt besn. 3dAyUedr elAekr pib^ isukiwek
pAhAer piriSt bInAdebr bAI eTek ebr ker
iney l. Verr pib^ isukiwek tAr kw
n&un zkew rAKl. bInAdebr pu^ x bM
ihey es zkw cAileyiCl.
4
BAeb tAr pib^ isuk pAhAer oper
bInAdebr bAI eTek ebr ker iney esiCl.
x pib^ iseu kr se es zkew iCl bM ihey
pib^ isuekr sAmen sAmen hAwiCl. 5 dAyUd bM
sb S AeylIy/ Bur sAmen nAciCl bM nAn bAy
bAjAiCl. edr meDY bI,/ FAkeFAl/ KnI/ J<AJ
krtAl bM edbdAr kAeWr bAyAid iCl. 6dAyUedr
elAekrA yKn nAeKAenr zs mAAeyr WAenr kAeC
l/ tKn grel mi eKey pl bM Verr
pib^ isuk zkw eTek pe yAbAr p*m hl.
x pib^ isukiw Der ePll. 7 ik Bu exr
it *u heln bM tAek htYA kreln.* x
yKn pib^ isku Ceu yiCel tKn es pib^ iseu kr
it yeTAict sAn edKAy in. Verr pib^

B u k r e l n ekblmA^ elbIyr Verr pib^ isuk


Tb pib^ tAbur A AsbAbp^ bhn kretpArt. x
elbIy iCl n.

6:8-7:11
2 zmeU yl

304

isuekr pAez x mAr egl. 8Bu xek emer


ePeliCeln bel dAyUd *u heyiCeln. dAyUd es
jAygAr nAm rAKeln "eprs-x. es jAygAek
Ajo eprs-x bl hy.
9
dAyUd esidn Buek BIx, By epeyiCeln.
dAyUd bleln/ ''Kn Aim ik ker Verr pib^
isku KAen iney Asb 10dAydU pib^ isku iwek
ejrzAelem iney egeln n. dAydU pib^ isku iwek
gAt eTek oebd edAemr bAIet rAKeln. dAyUd
pib^ isukek gAtIy oebd-edAemr bAIet iney
eln. 11oebd-edAemr bAIet Bur pib^ isku
itn mAs iCl. Bu oebd edAm bM tAr pirbAerr
sklek AzIbRAd kreln. 12per elAekrA dAyUdek
bll/ ''Bu oebd-edAemr pirbAr bM tAr sb
ikCek AzIbRAdD kereCn. kAr, pib^ isku iw
tAr bAIet iCl. tKn dAyUd esKAen igey Verr
pib^ isuk iney eln. es idn dAyUd c
Anit o e%ijt iCeln. 13yAr Bur pib^
isuk bey iney yAiCl tAr C-p igey igey
eTem egl/ tKn dAyUd kiw xA o SVASYbAn
bACrek bil ideln. 14dAydU Bur smen tAr sbz
R i)
idey nAciCeln. itin kiw erzemr ePAd
periCeln.
15
dAyUd bM sb SAeylIy esidn Ane
e%ijt iCeln. tAr cIkAr kret kret bM
iz[ bAjAet bAjAet Bur pib^ isuk zher
eniCl. 16ezQelr kA mIKl jAnAl idey t
edKiCeln. yKn Bur pib^ isuk zher An
hiCl tKn dAyUd Bur sAmen lAPAiCeln o
nAciCeln. t edeK mIKl dAyeU dr it ibr) heln.
itin BAbeln dAyUd ebAkAr mt Acr, kreCn.
17
pib^ iseu kr j dAydU kw tAbu ePleln.
S AeylIyr Bur pib^ isku ek tAbr
u meDY rAKl.
tArpr dAydU Bur sAmen ehAmbil bM ml !neb
inebdn kreln.
18
ehAmbil bM ml !neb inebdn ezx ker
dAyUd sklek sbRzi)mAn Bur nAem AzIbRAd
kreln. 19tArpr itin SAeyelr etYk mihl
bM purxek kw egAwA riw/ iksaimesr ipeW
bM eKjur ipeW ibtr, kreln. tArpr skel
bAI iPer egl.
mIKl dAydU ek itrS Ar k reln
rpr dAyUd bAIr sklek AzIbRAd kret
egeln. ezQelr kA mIKl tAr sAmen ebirey
eln. mIKl bleln/ ''SAeyelr rAj Aj
inejr it yeTAict sAn edKAn in. Apin
ApnAr dAsIedr sAmen inejr epAxAk Kuel
ePeleCn. Apin es ebAkAedr mt Acr, kreln
yAr inlRBAeb inejr epAxAk Kuel ePel.
20

21

tKn dAydU mIKlek bleln/ "Bu SV yM AmAek


menAnIt kereCn/ etAmAr iptAek b tAr pirbAerr
ekAn bYi)ek ny. Bu SAeyelr elAekedr je
AmAek entrep menAnIt kereCn. tA Aim
tAr sAmen nAc krb bM sb pAln krb. 22Aim
mn kAjo krb y Aro ibVndAyk? het
pAer &uim AmAy sAn kreb n. ik ey emeyedr
kT &uim blC/ tAr AmAr spekR gibRt.
23
ezQelr kA mIKelr ekAn sAn iCl n.
itin in>sAn bSAy mAr egeCn.
dAydU kiw mir inmA$ , kret cAn
rAj dAyUd n&un AsAed SAnAirt hbAr pr/
Bu tAek tAr sb zr eTek mui) ideln.
2
rAj dAydU BAbbAdI nATnek bleln/ ''edKn
u / Aim
kAeWr kw su# Ger bAs kir/ Ar Verr
pib^ isuk kw tAbur meDY pe reyeC. Amr
pib^ isukiwr j kw sur mir inm$A,
krb.
3
nATn/ rAj dAyUdek bleln/ ''ApnAr eymn
men hy etmn krn. Bu sbRdA ApnAr se
TAkebn.
4
ik es rAet/ nATn Bur kAC eTek bAt$A
epeln. 5Bu bleln/ ''yAo. AmAr dAs dAyUdek
bl/ 'Bu beleCn &uim AmAr TAkAr j mir
qtrI krbAr elAk no. 6SAeylIyedr imzr eTek
AnAr smy Aim mier iClAm n. n/ Aim tAbeu t
GueriC. tAbuek Aim g]h ihsAeb bYbhAr keriC.
7
Aim AmAr TAkAr je/ S A ey e lr ekAn
pirbAregAIek rs kAeWr su# Gr qtrI kret
bil in.
8
''&uim b AmAr dAs dAyUdek bleb
'sbRzi)mAn Bu beln yKn &uim cAr,BUimet
emxedr edKAZn kriCel tKn Aim etAmAy
menAnIt keriC. esKAn eTek &uel en/ Aim
etAmAek AmAr sAn SAeylIyedr rAjA keriC.
9
eyKAen eyKAen &uim igeyiCel/ Aim sbsmy etAmAr
se iClAm. etAmAr j Aim etAmAr zedr
prAijt keriC. Aim etAmAek p]iTbIr ibKYAt
elAkedr kjn qtrI krb. 10-11Aim AmAr elAk
S AeylIyedr j kw jAyg ebeC ineyiC. Aim
SAeylIyedr itit keriC Aim tAedr TAkAr
j kiw jAyg ideyiC. Aim esrkm keriC
yAet k jAyg eTek Ar k jAygy tAedr
Guret n hy. tIet SAeylIyedr pT edKAenAr
j Aim ibcArkedr pAiWeyiClAm. ik m
elAekr tAedr ebz suibDAy ePeliCl. Kn Ar
t heb n. Aim etAmAr sb z eTek etAmAek
zAi idlAm. Aim zpT kriC/ etAmAr pirbArek
Aim rAjAr pirbAer pir,t krb.

7:12-8:8
2 zmeU yl

305
12

25

''etAmAr Ayu ezx hel yKn &uim mAr yAeb/


tKn etAmAr pUbp
R r
u xedr meDY etAmAek kbr edoy
heb. etAmAr kiw pu^ek Aim rAjrep inyu)
krb bM tAr rAjY itit ker edb. 13es AmAr
nAem kw mir qtrI kreb bM Aim tAr rAjYek
icridenr j zi)zAlI krb. 14es AmAr 'pu^/
bM Aim tAr 'ipt hb.* yKn es pAp kreb
Aim elAekr mADYem tAek zAiS edb. tAr
AmAr cAbuk heb. 15ik es AmAr BAlbAs eTek
bit heb nA. Aim tAr it sbRdA dyAmy TAkb.
ezQelr eTek Aim AmAr epm o dy &uel ineyiC.
yKn Aim etAmAr idek iPrlAm/ tKn Aim ezQlek
dUer sirey ideyiC. etAmAr pirbAerr it Aim
t kreb n. 16etAmAr rAjpirbAr icrkAl TAkeb.
etAmAr j etAmAr rAj icrSAyI heb. etAmAr
isMhAsn icridn ww TAkeb.
17
nATn dAyUdek dzRenr kT bleln. Vr
y y beleCn dAyUdek itin sb bleln.

''Bu Vr/ Kn Apin ApnAr ds/ AmAr


j bM AmAr pirbAerr j ikC krAr it|A
kereCn. Apin y it|A kereCn Kn t pAln
krn. AmAr pirbArek icridenr j rAjpirbAr
bAiney idn. 26tArpr ApnAr nAm icridenr j
sAint heb. elAekrA bleb/ 'sbz
R i)mAn Bu Vr
S Aeyl zAsn kereCn? ApnAr dAs dAyeU dr pirbAr
ApnAr esbAy bYAhtBAeb zi)zAlI TAkuk.
27
''eh sbRzi)mAn Bu/ SAeyelr Vr/ Apin
AmAr kAeC enk ikC kAz kereCn. Apin
beleCn/ 'Aim etAmAr pirbArek mhAn krb.
esj Aim/ ApnAr dAs/ ApnAr kAeC
ATRn jAnAet mniSr keriC. 28Bu AmAr sdA Bu
Apin Vr. Apin y beln t Aim ibVAs
kir. Apin o beleCn ey sb BAelA
ijinxil ApnAr dAesr e(e^ PlsU heb.
29
Kn AmAr pirbArek AzIbRAd krn/ tAedr
ApnAr sAmen es dAAet idn. bM icridn
ApnAr esb krAr sueyAg ker idn. Bu AmAr/
dAydU eV rr kAeC ATnR kreln
Apin inejr mueK sb kT beleCn. Apin
18
tKn dAyUd Bur sAmen igey bseln bM AmAr pirbArek nkAlIn ZeBCA idey AzIbAR d
bleln/ ''Bu AmAr minb/ ekn Aim ApnAr kereCn.
kAeC t r pU,R ekn b AmAr pirbAr t
dAydU b yeu jyI heln
r pU,R ekn Apin AmAek t r pU,R
19
per/ dAyUd yue pelXIyedr prAijt kreln.
kreln Aim ApnAr dAs CA ikC n. Apin
pelXIyedr rAjDAnI zherr DIen b jim
AmAr it sdy iCeln. ik AmAr Bib`
pirbAerr spekRo Apin dyAr kTil jAyg iCl. dAydU essb jimjAyg inejr DIen
beleCn. Bu AmAr Bu/ wAet mAnuexr ibiD ny/ Aneln. 2dAyUd emAyAbIy elAekedro prAijt
tA ny ik 20Aim ikBAeb ApnAr se kTbAt$A kreln. es smy itin tAedr mAiwet Zey pet
cAiley yAb Bu AmAr Bu/ Apin jAenn Aim bADY kern. tArpr itin dir sAhAeyY tAedr
kjn dAs. 21 sb ibSykr ijins Apin sAirbBAeb AlAd kern. iw sAirr elAekedr
krebn kAr, Apin beleCn Apin t krebn/ htY kr hy. ik tIy sAirr elAekedr b<Acet
kAr,/ Apin t kret cAn. bM Apin iSr edoy hy. BAeb emAyAbIyr dAyeU dr dAes pir,t
kereCn sb ibxy Apin AmAek jAnAebn. hl. tAr tAek qneb idl.
22
3
Bu/ AmAr Bu/ sb kAre, Apin t mhAn?
esAbAr rAj rehAebr pue^r nAm iCl hdedxr.
ApnAr mt Ar ek en. Apin CA Ar ekAn yKn dAyUd PrA ndIr inkwbt$I l dKl kret
Vr en. Amr t jAin kAr, ey sb kAj egeln tKn itin hdedxrek prAijt kreln.
4
Apin kereCn/ t Amr inejrA ZeniC.
dAyUd hdedxerr kAC eTek 1/700 VAerAhI !s
23
''p]iTbIet etAmAr elAk/ SAeylIyedr mt bM 20/000 pdAitk !s iCiney ineln. dAyUd
ekAn jAit en. tAr ibezx elAk. tAr 100 iw rT CA/ bAkI smS rTil nX ker ideln.
5
*ItdAs iCl. Apin tAedr imzr eTek iney es
esAbAr rAj hdedxrek sAhAyY krAr j
mu) kereCn. Apin tAedr ApnAr sAn ker dezekr rAmIyr l. ik dAyUd 22/000
iney e Cn. Apin S A ey l Iy e dr j enk rAmIy e k prAijt kreln. 6tArpr dAy U d
ibSykr bM mh kAj kereCn. ApnAr BUKer dezekr rAem ikC !sek ereK ideln.
j Apin enk ibSy k r kAj kereCn. rAmIyr dAyUedr dAes pir,t hl bM tAr j
24
SAeyelr elAekedr Apin icridenr j peFQkn iney l. dAyUd ey idek egeln/ Bu es
ApnAr Kub kAeCr sAn ker ineyeCn. eh Bu idek tAek jyI kreln.
7
Apin tAedr Vr heyeCn.
hdedxerr dAsedr kAeC ey sb esAnAr FAl
iCl/ dAyUd esil iney ineln. es FAlil iney
A i m h b Vr dAyUedr pirbAr eTek rAjAek "d%k
dAyUd ejrzAelem eln. 8CAAo dAyUd/ ebwh o
ineyiCeln bM tAr tAr "pu^.

8:9-10:2
2 zmeU yl

306

eberAT zhr eTek b tAmAr ijinxp^ eniCeln.


:ebwh bM eberAT iCl hdedxerr DInS iw
ngrI.
9
hmAetr rAj tiy Kbr epeln ey dAyUd
hdedxerr !sdlek prAijt kereCn. 10tKn tiy
inejr pu^ eyArAmek dAyUedr kAeC pAWAeln.
hdedxerr ibre dAyUd yu kereCn bM tAedr
prAijt kereCn bel eyArAm dAyUdek iBnn
jAnAeln bM AzIbRAd kreln. :r Aeg hdedxr
etAiyr ibre yu keriCl. eyArAm rep/ esAn
bM tAmAr !trI ijinsp^ se ker eniCeln.
11
dAydU es sb ijinxp^ h, kreln bM esil
Bur ee inebdn kreln. Buek sgR kr
A ijinesr se itin es ijinxil ereK
ideln. itin ey sb jAitek prAijt keriCeln/
es sb jAitr kAC eTek itin sb ijinxp^
eniCeln. 12rAm/ emAyAb/ eAn/ pelXIy
bM mAelk sb jAitek dAyUd prAijt
keriCeln. CAAo itin esAbAr rAj/ rehAebr
pu^ hdedxrek prAijt keriCeln. 13dAydU 18/000
rAmIyek lb, ptYkAy prAijt kern. yKn
itin bAI iPer eln tKn itin ibKYAt hey
egeln. 14dAyUd keykdl !sek edAem rAKeln.
edAemr sb elAekrA dAyUedr dAs hey egl. dAyUd
eyKAen eyKAen egeln/ esKAen Bu tAek jyI
het sAhAyY kreln.
dAyeU dr zAsnkAl
dAyUd sm SAeyelr opr zAsn keriCeln.
itin tAr elAekedr j BAl bM AyY isA
ideyiCeln. 16sryAr pu^ eyAyAb esnADAn heyiCl.
hIlU e dr pu ^ iyehAzAPw iCeln ithAisk.
17
hIwebr pu^ sAedAk bM bIyATerr pu^
hIemlk iCeln yAjkg,. srAy iCeln sicb.
18
iyehAyAdAr pu^ bnAy kerTIy bM pelTIyedr
dAiy A iCeln. Ar dAyUedr pu^ iCeln
r pU,R ent.*
15

dAydU ezQelr pirbAerr it sdy heln


dAyUd ij|As kreln/ ''ezQelr pirbAerr ekAn
elAk ik Kno rey egeC Aim tAr it dy
edKAet cA. w Aim eyAnATenr j krb.
2
sIb> nAem ezQelr pirbAerr k dAs iCl.
dAyUedr dAs sIb>ek dAyUedr kAeC iney l. rAjA
dAyUd ij|As krl/ ''&uim ik sIb>
sIb> %r idl/ ''</ Aim ApnAr dAs sIb>.
3
rAj bleln/ ''ezQelr pirbAerr ekAn elk
ik eb<ec AeC Aim tAr it Verr dy edKAet
cA.

r p,
U R ent A(irk eTR/ "yAjk.

sIb> rAj dAydU ek bleln/ ''eyAnATenr kjn


pu^ Kno eb<ec AeC. tAr pA- pu.
4
rAj sIb>ek ij|As kreln/ ''es eCeliw
ekATAy AeC
sIb> %r idl/''es el-dbAer/ Ieyelr pu^
mAKIerr bAIet AeC.
5
tKn rAj dAyUd tAr keykjn AiDkAirkek
el-dbAer Iey e lr pu ^ mAKIerr bAIet
pAWAeln/ eyAnATenr pu^ek iney AsAr j.
6
eyAnATenr pu^ mPIebAz dAyUedr kAeC el bM
mAiwet mATA nt ker ,Am krl.
dAyUd ij|As krl/ ''&uim ik mPIebAz
mPIebAz %r idl/ ''</ Aim ApnAr dAs
mPIebAz.
7
dAydU mPIebAztek bll/ ''By epey n. Aim
etAmAr it sdy hb. Aim etAmAr iptA eyAnATenr
j w krb. Aim etAmAr iptAmh ezQelr sb
jim etAmAek iPirey edb. &uim sbsmey AmAr
se kAsen bes AhAr kret pAreb.
8
mPIebAz pu n rAy dAy U d ek ,Am krl.
mPIebAz bll/ ''kwA mr kukuerr eTek Aim
ekAn Mez BAl n/ ik Apin AmAr it tY
sdy heyeCn.
9
tKn rAj dAydU ezQelr dAs sIb>ek fAkeln.
dAyUd sIb>ek bleln/ ''Aim etAmAr minebr nAit
mPIebAztek ezQelr pirbAerr y ikC AmAr kAeC
iCl sb iPirey ideyiC. 10mPIebAzetr j &uim
es jim cAx kreb. mPIebAzetr j &uim bM
etAmAr pue^r w kreb. etAmr Psl PlAeb.
tAhel etAmAr minebr nAit mPIebAzetr er
j cr KAzs heb. ik etAmAr minebr nAit
mPIebAz sbsmey AmAr se kAsen bes
AhAr kret pAreb.
sIb> r 15 jn eCel bM 20 jn dAs iCl.
11
sIb> %r idl/ ''Aim ApnAr dAs. AmAr minb
yA y Aedz kern Aim tA tA krb.
mPIebAz dAyUedr se kAsen bes/ rAjAr
kjn eCelr mt AhAr krl. 12mIK nAem
mPIebAzetr kw ikezAr eCel iCl. sIb>r
pirbAerr etYek mPIebAzetr dAs hey egl.
13
mPIebAzetr pA- pu iCl. mPIebAz
ejrzAelem TAkt. etYkidn mPIebAz rAjAr
se kAsen AhAr krt.

hAnnU dAyeU dr elAekedr pmAn krl


per eAnIyedr rAj nAhz mAr egeln.
tAr pu^ hAnUn/ tArper n&un rAj heln.
2
dAyUd bleln/ ''nAhz AmAr it sdy iCeln.
Aimo tAr pu^ hAnUenr it sdy hb. tb

10

10:3-11:6
2 zmeU yl

307
dAyUd/ hAnUenr iptAr m]&uY spekR sAvn jAiney
tAr AiDkAirkedr pAWAeln.
tA/ dAyUedr AiDkAirkr eAnIyedr rAejY
cel egl. 3ik eAnIyedr entAr tAedr minb
hAnUnek blel/ ''Apin ik men kern keykjn
elAk pAiWey dAyUd ApnAr iptAr it sAn
edKAet o ApnAek sAvn idet cAn n? dAyUd
elAkelAek pAiWeyeCn ApnAr zhr spekR
egApen ejen eyet o eK<Aj Kbr inet. tAr
ApnAr ibre yue r Pi AweC.
4
tKn hAnUn dAyeU dr elAekedr Der tAedr eDkR
dAi kAimey idl bM tAedr jAmAkAp pAC pyR
ekew idl. tArpr tAedr pAiWey idl.
5
elAekrA/ yArA dAyUdek Kbr idl/ itin
es AiDkAirkedr se edK krAr j bAtRAbAhk
pAWAeln. itin w keriCeln kAr, es elAkil
Kub lit heyiCl. rAj dAydU bleln/ ''ytidn
n etAmAedr dAi gjAy/ ttidn iyrIehAet ep(
kr/ tArpr ejrzAelem iPer esA.
eAnIye dr ibre yu
eAnIyr edKel tAr dAyUedr zet
pir,t heyeC. tKn eAnIyr !b-rehAb bM
esAb eTek rAmIyedr BA ker iney l. tAedr
meDY emAw 20/000 pdAitk !s iCl. CAA
eAnIyr 1000 elAk sh mAKAr rAj bM ewAb
eTek 12/000 elAkek BA keriCl.
7
dAyUd sb Zneln. tA itin eyAyAb bM
zi)zAlI elAkjn sh egAw !sbAihnIek
pAWAeln. 8 eAnIyr ebirey l bM yuer j
S t hl. tAr zherr ebz A err kAeC
dAieyiCl. esAb o rehAebr rAmIy !srA bM
ewAb o mAKAr !sr zherr bAerr mAeW smebt
hl.
9
eyAyAb edKeln tAr sAmen ipCen z. tKn
eyAyAb e SAeylIyedr ebeC iney/ tAedr
rAmIyedr ibre yuer j sAirbBAeb dA
kirey ideln. 10eAnIyedr ibre en edoyAr
j itin tAr Ar k BA bIzeyr pr dAiy
ideln. 11eyAyAb bIzyek bleln/ ''yid rAmIyr
AmAedr eTek ebzI zi)zAlI bel men hy/ &uim
AmAek sAhAyY kreb. yid rAmIyr etAmAr kAeC
ebzI zi)zAlI hey oeW Aim es etAmAek sAhAyY
krb. 12esA/ Amr zi)zAlI h bM sAhisktAr
se AmAedr elAekedr j bM AmAedr Verr
zhrilr j lA kir. Bu y siWk ibebcn
kern/ tA krebn.
13
tArpr eyAyAb bM tr elAekrA rAmIyedr
A*m, kreln. rAmIyr eyAyAb bM tAr
elAekedr kAC eTek pAiley egl. 14eAnIyr
6

edKl rAmIyr edQe pAlAeC/ tKn tArAo


bIzeyr eTek edQe pAlAel bM tAedr zher
iPer egl.
tA eyAyAb/ yu e(^ eTek eAnIyedr se
iPer eln bM ejrzAelem iPer egeln.
rAmIyr AbAr y
u krAr is A inl
rAmIy r edKel S Aey l Iy r tAedr
prAijt kereC. tKn tAr kse jmAeyt hey
kw !sbAihnI ge &ull. 16PrA ndIr pr
pAer ey sb rAmIy bAs krt/ tAedr AnbAr
j hdedxr tAr bAt$AbAhkedr pAWAl. es
rAmIyr ehlem el. tAedr ent iCl ezAbk/
hdedxerr !sbAihnIr esnApit. 17dAyUd sb
Zneln. itin sb S AeylIyedr j kreln. tAr
y$n ndI epirey ehlem igey hAijr hl.
tKn rAmIyr yuer j St iCl bM
A*m, krl. 18ik yue rAmIyrA prAijt hl
bM rAmIyr SAeylIyedr eTek dUer pAiley
egl. dAydU 700 rTclk/ 40/000 VAerAhI !sek
htY kreln. dAyUd rAmIy esnApit ezAbkeko
htY kreln. 19hdedxerr DInS rAjAr yKn
edKl/ SAeylIyrA tAedr prAijt kereC tKn
tAr S AeylIyedr se zAici ) krl bM tAedr
dAes pir,t hl. rAmIyr eAnIyedr AbAr
sAhAyY kret By epl.
15

dAydU bezbAr se imilt heln


bser smy/ yKn rAjAr yue yAn/ tKn
dAyUd eyAyAb/ tAr AiDkAirkedr bM smS
SAeylIy qsedr eAnIyedr DbMs kret
pAWAeln. eyAyAebr !sr eAnedr rAjDAnI zhr
rbbAo A*m, krl.
ik dAyUd ejrzAelem reln. 2sYAy/ itin
ibCAn eCe Weln bM rAjbAIr CAed pAycAir
kret lAgeln. dAyUd yKn CAed pAycAir kriCeln/
tKn itin k mihlAek SAn kret edKeln. es
mihl iCl prm surI. 3 dAyUd tAr AiDkAirkek
mihlAiwr sVe eK<Aj inet pAWAeln. k
AiDkAirk %r idl/ ''emeyiw ilyAemr k
bezb. es ih%Iy ireyr SI.
4
dAyUd elAk pAiWey bezbAek tAr kAeC
Aneln. yKn bezb dAyUedr kAeC l/ dAyUd
tAr se zArIirk spekR il heln. bezb
SAn ker bAI iPer egl. 5bezb gB$btI hl.
es dAyUdek jAnAel ''Aim gB$btI.

11

dAydU tA r pAp leu kAet cAeln


dAyUd eyAyAebr kAeC Kbr pAWAeln/ ''ih%Iy
iryek AmAr kAeC pAiWey dAo.
6

11:7-12:5
2 zmeU yl

308

eyAyAb iryek dAyeU dr kAeC pAiWey idl. 7iry


dAyUedr kAeC l. dAyUd iryek ij|As kreln/
eyAyb ekmn AeC. qsinkr ekmn AeC bM yu
ekmn hl tYAid. 8tArpr dAyUd iryek bleln/
''bAI igey ibAm kr.
iry rAjAr bAI eTek cel egl. rAj :dAydU
ireyr j phAr pAWAeln. 9 ik iry bAI
egl n. iry rAjbAIr drjAr sAmen Guimey
pel. rAjAr B]etYr mt es esKAen Gumel.
10
k dAs dAyUdek Kbr idl/ ''iry bAI yAy in.
dAyUd iryek bleln/ ''&uim dIGR sPr eTek
iPer esC. ekn &uim bAIet egel n
11
iry dAyUdek bll/ ''pib^ isukiw bM
S Aeyl o iyhd Ar !sr tAb
u ilet reyeC. AmAr
minb eyAyAb bM AmAr minebr :rAj dAyUd
AiDkirkr izibr ege mAeW tAbu ePeleCn.
sutrAM AmAr pe( bAI igey pAn Ahr ker
SIr se zyn krA iWk ny.
12
dAydU iryek bleln/ ''Ajekr idnw KAen
eTek yAo. kAl Aim etAmAek yue ePr pAWAb.
es idn iry ejrzAelem eTek egl. pridn
skAl pyR es ejrzAelem TAkl. 13dAydU iryek
tAr se edK krAr j efek pAWAeln. iry
dAyeU dr se pAnAhAr krl. dAydU iryek @A(Ars
pAn krAeln. tbo
u iry bAI egl n. es sYAy/
iry rAjAr Pwekr bAer rAjAr B]tYedr
se GuimeyiCl.
dAydU ireyr m&
] u Yr pirkn kreln
pridn skAel dAyUd eyAybek kKAn iciW
ilKeln. dAyUd iciWwAek iryek idey pAWAbAr
bYbS kreln. 15iciWet dAydU ileKiCeln/ "iryek
Tm sAirr iWk esKAen dA krAeb eyKAen lAw
kiWntm. tArpr oek k ePel pAiley Aseb
bM oek yu e(e^ mret edeb.
16
pridn eyAyb sAr zhr Geu r edKeln ekATAy
sb eTek sAhsI o zi)zAlI eAnIyr reyeC.
esKAen yAbAr j itin iryek inbRAcn kreln.
17
rbb zherr elAekr eyAyAebr ibre lA kret
l. dAyUedr ikC elAk mAr egl. ih%Iy iry
tAedr meDY kjn.
18
tArpr eyAyAb/ yue ik heyeC es ibxey
dAyUdek sMbAd ideln. 19yue y y GeweC t
dAyUdek blAr j eyAyb k bAt$AbAhkek Aedz
kreln. 20''hye t b rAj *u hebn bM ij|As
krebn/ 'lAeyr j eyAyAebr esnAr zherr
t kAeC ekn egl itin iny jAenn ey zherr
AcIerr oper DnuDRrr AeC yAr tAr elAekedr
zrAGAet Zey idet pAer 21tAr iny Sre,
AeC ey k mihl iyrebbzetr pu^ bIemlkek

htY keriCel. GwnAiw etebex GewiCl. mihlAiw


ngrIr AcIerr opr eTek bIemlekr opr kw
cAkIr operr pATr ePel ideyiCl. tA ekn tAr
AcIerr t kAeC egl yid rAj dAydU o Dre,r
ikC beln &uim b tAek Kbr edeb 'ApnAr
elAk ih%Iy iryo mAr egeC.
22
bAt$AbAhk dAyUedr kAeC egl bM eyAyAb
bAt$AbAhkek y y blet beliCeln/ es sb ikC
dAydU ek bll. 23bAt$AbAhk dAydU ek bll/ "eAenr
elAekrA yue(e^ AmAedr A*m, ker. Amr
lA ker/ tAedr zherr ebzAr pyR tA
kir. 24tKn ngr AcIerr opr eTek ibpe(r
elAekrA ApnAr elAekedr opr tIr cAlAy. et
ApnAr ikC elAk mAr yAy. ApnAr AiDkAirk
ih%Iy iry tAedr meDY kjn.
25
dAyUd bAt$AbAhkek bleln/ ''eyAyAbek igey
bl/ ' iney itir) ibmxR heyA n. kw telAyAr
kjenr pr Aro kjnek htY kret pAer.
rAjAedr ibre Aro ejArdAr A*m, cAlAo
etAmAedr jy heb. kTAil bel eyAyAbek
sAiht kr.
dAydU bezbAek ibey kreln
bezbA tAr SVAmIr m]&uYr Kbr epeln bM
tAr j k<Adeln. 27tAr >eKr idn it*A
hel/ dAyUd tAek tAr bAIet iney yAbAr j B]tY
pAWAeln. itin dAyUedr p I heln bM dAyUedr
j kw sAenr j ideln. ik dAyUedr
pAp Bu pC kreln n.
26

14

nATn dAyeU dr se kT bleln


Bu nATnek dAyUedr kAeC pAWAeln. nATn
dAyUedr kAeC egeln. nATn bleln/ ''k
zher jn elAk iCl. kjn iCl DnI/ jn
dir@. 2DnI elAkiwr enk emx o gbAid pZ
iCl. 3dir@ elAkiwr kw SI emx CA Ar
ikC iCl n. dir@ elAkiw emxwAek KAoyAet.
emxw dir@ elAk o tAr sAnsitedr se
b hl. emxw grIb elAkwAr eTek KAbAr eKt
bM tAr epyAl eTek pAn krt. emxw
elAkiwr beu kr opr Gm
u Aet. emxwA elAkiwr emeyr
mt iCl.
4
''kidn k piTk DnI elAkiwr se edK
kret el. DnI elAkiw piTkek ikC KAbAr idet
cAel. ik/ piTkek edbAr j DnIelAkiw tAr
emx b gbAid pZr eTek ikC inet cAln. DnI
elAkiw/ dir@ elAkiwr emxw iney el bM
tAek ekew piTekr j rAA krel.
5
dAyUd DnI elAkiwr opr BIx, ereg egeln.
itin nATnek bleln/ '' kT jIb Bur mt

12

12:6-28
2 zmeU yl

309
stY ey/ ey elAk kAj kereC es b mAr
yAeb. 6tek emexr mUelYr cAr, ebzI idet
heb kAr, es mn ByAbh kAj kereC bM tAr
ekAn kr,A iCl nA.
nATn dAydU ek tA r pApkemrR kT bleln
nATn dAyUdek bleln/ ''&uim es DnI bYi)?
Bu SAeyelr Vr kTA beln/ 'Aim etAmAek
S A ey e lr rAjrep menAnIt keriC. Aim
etAmAek ezQelr hAt eTek r(A keriC. 8Aim
etAmAek tAr pirbAr bM SIg,ek ideyiC. bM
Aim etAmAek S A ey l bM iyh d Ar rAj
keriClAm. tAo eyn yeTX iCl n/ Aim etAmAek
AerA AerA enk ikC ideyiC. 9 ik ekn &uim
Bur Aedz mA krel ekn &uim es kAj
krel y itin :Vr gih$t bel eGAx,A kereCn
&uim ih%Iy iryek eAnedr Ar htYA krAel
bM tAr SIek iCiney inel. BAeb &uim trbAirr
Ar iryek htY krAel. 10 kAre, etAmAr
pirbAro trbAir eTek r( pAeb n. &uim iry
ih%Ieyr SIek etAmAr SI krAr j iney esC.
BAeb &uim buiJey ideyC ey &uim AmAy G],A
kerC.
11
''Bu kTA beln 'Aim etAmAek smsAy
ePlb. smsA etAmAr inejr pirbAr eTek
Aseb. Aim etAmAr SIedr etAmAr kAC eTek
iCiney iney yAeb bM etAmAr Gin buedr
kjnek idey edb. es tAedr se zyn kreb
bM etYek t idenr AelAr mt jAnet pAreb.
12
&uim bezbAr se egApen zyn keriCel. ik
Aim etAmAek mn zAiS edb yAet sb SAeylIy
t jAnet pAer.*
13
tKn dAyUd nATnek bleln/ ''Aim Bur
ibre pAp keriC.
nATn dAyUdek bleln/ '' pAepr jo Bu
etAmAy (m ker edebn. &uim mreb n. 14ik
&uim mn kAj kerC yAet Bur iberADIr tAr
opr eTek hAireyeC. tA etAmAr izZ sAn
mAr yAeb.
dAydU o bezbAr sA n mAr egl
15
tArpr nATn bAI cel egeln. dAyUd bM
bezbAr ey izZpu^ jeiCl/ Bu tAek suS
kreln. 16izZ sAniwr j dAyUd Verr kAeC
ATRn kreln. dAyUd KAoy dAoy tYAg kreln.
itin Gerr iBter igey sArArAt esKAen TAkeln.
sArrAt itin emeJet Zey kAwAeln.
17
dAyUedr pirbAerr elAekrA es tAek emeJ
eTek oWAenAr ecX krl. itin es sb entAedr
7

A i m p A e r A(irk eTR/ "SAeyelr skelr sAmen


bM sUeyRr sAmen.

se KAbAr eKet SVIkAr kreln. 18sm iden/


izZiw mArA egl. izZiw ey mAr egeC kT
dAyeU dr B] tYr dAydU ek blet By epl. tAr bll/
''edK/ izZiw yKn eb<eciCl tKn Amr dAyUedr
se kT blAr ecX keriClAm. itin ik AmAedr
kT Znet cAn in. yid Amr bil ey izZiw mAr
egeC/ hyet itin inejr (it krebn.
19
dAyUd tAr B]tYedr iPsaiPsa ker kT blet
edKeln. tKn itin buJet pAreln izZiw mAr
egeC. dAyUd tAr B]tYedr ij|As krl/ "izZiw
ik mAr egeC
B]tYr %r idl/ ''</ es mAr egeC.
20
tKn dAyUd emeJ eTek eW peln. itin
SAn kreln. jAmkAp bdl ker/ kAp
preln. Bur pAsnAr j itin Bur Ger
egeln. tArpr itin bAI egeln bM ikC KAbAr
cAeln. tAr B]tYr tAek ikC KAbAr en idl
bM itin eKeln.
21
dAyUedr dAsr tAek bll/ ''ekn Apin
sb kAj kreCn izZiw yKn eb<eciCl tKn Apin
ikC eKeln n/ Apin k<Adeln. ik izZiw mAr
eyet Apin Weln bM KAbAr eKeln.
22
dAyUd bll/ ''izZiw yKn eb<eciCl tKn Aim
AhAr tYAg keriClAm bM ek<ediClAm kAr, Aim
eBebiClAm/ 'ek blet pAer hyet Bu AmAr
it kr,A krebn bM izZiwek b<Acet edebn.
23
ik Kn et izZiw m]t. tA Aim ik AhAr
tYAg krb Aim ik izZiwek Ar iPer pAebA
n? kidn Aim tAr se imilt hb/ ik es
AmAr kAeC iPer Aset pAer n.
zelAmenr j hl
dAyUd tAr SI bezbAek sAvn ideln. itin
tAr se Zeln bM imilt heln. bezbA punRbAr
gB$btI heln. tAr Ar kiw sAn hl. dAyUd
tAr nAm rAKeln zelAmn. 25Bu BAbbAdI nATenr
mArP tAr bAt$A pAWAeln. nATn zelAmenr nAm
rAKeln iydIdIy. Bur je nATn kAj
kreln.
24

dAydU rbb iDkAr kreln


rbbA eAnedr rAjDAnI zhr iCl. eyAyAb
rbbAr ibre yu ker t dKl kern. 27eyAyAb
dAyUedr kAeC bAtRAbAhk pAWAeln bM bleln/
''Aim rbbAr jelr zhriw yu ker jy keriC.
28
Kn A elAekedr pAiWey zhr
A*m, krn. Aim iDkAr krbAr Aeg
ApnAek zhr dKl kret heb. yid Aim
zhr dKl kir teb zhr AmAr nAem pirict
heb.
26

12:29-13:20
2 zmeU yl

310

29

tKn dAydU sb elAekedr kse j kreln


bM rbbAr ee ron heln. itin rbbAr ibre
lA kreln bM rbb zhr dKl kreln. 30dAyUd
tAedr rAjAr mAT* eTek mukuw eke ineln.
mukuwiwet Ay 75 pA esAn iCl. mukuwiwet
enk mUlYbAn mi,mue) iCl. tAr es mukuw
dAyUedr mATAy pirey idl. es zhr eTek dAyUd
enk mUlYbAn ijinsp^ iney esiCeln.
31
dAyUd rbbAr elAekedro ebr ker Aenn bM
tAedr krAt/ g< A it o ku u l idey kAj
kireyiCeln. itin tAedr <w idey g<ATuinr kAj
krAet bADY keriCeln. eAnedr zhrelAr
skelr it dAyUd k ijinx keriCeln.
tArpr dAyUd bM tAr sb !ssAm ejrzAelem
iPer igeyiCl.
eAn bM tAmr
bzAelAm nAem dAyUedr k pu^ iCl.
bzAelAemr ebAn iCl tAmr. tAmr iCl
tY surI. dAyeU dr Ar k pu^ eAn 2tAmrek
BAelAebesiCl. tAmr iCl kumArI. eAn kKno
BAebin ey es tAmerr it ekAn KArAp bYbhAr
kreb. ik eAn tAek cBAeb cAt. eAn
tAmr spek$ c ic krt bM ksmy es
BAn ker inejek suS ker &ull.
3
izimeyr pu^ eyAnAdb eAenr bu iCl. :izimy
iCl dAyUedr BA. eyAnAdb c cAlAk iCl.
4
eyAnAdb tAek bll/ ''itidn &uim erAg hey
yAC? &uim et rAjAr pu^. etAmAr et KAoyAr
BAb en/ tAhel ekn etAmAr SVASY KArAp heC
AmAek bl?
eAn eyAnAdbek bll/ ''Aim tAmrek
BAelAbAis. ik es AmAr BA bzAelAemr ebAn.
5
eyAnAdb eAnek bll/ ''yAo/ ibCAnAy Zey
suStAr BAn kr. yKn etAmAr iptA etAmAek
edKet Asebn tKn tAek bleb/ 'tAmrek AmAr
kAeC Aset idn. es AmAr j KAbAr Anuk. es
AmAr sAmen AhAr St krk. Aim tAr rAA
kr edKb bM tAr hAet KAb.
6
rpr eAn ibCAnAy Zey pe suStAr BAn
krl. rAj dAydU tAek edKet eln. eAn rAj
dAyUdek bll/ ''AmAr ebAn tAmrek AmAr kAeC
Aset idn. AmAr sAmen tAek ew ipeW bAnAet
idn. tArpr Aim or hAet ipeW KAb.
7
dAyUd tAmerr bAIet bAt$AbAhk pAWAeln.
bAt$AbAhk igey tAmrek bll/ ''etAmAr BA
eAenr bAI yAo bMtAr j KAbAr qtrI kr.

13

tAedr rAjAr mATA Tb ''imlakemr mAT. eAnIyrA


imlakemr mUi%$r pUjA krt.

tAmr eAenr j KAbAr !trI krl


tKn tAmr tAr BA eAenr bAI egl. eAn
ibCAnAy Zey iCl. tAmr k tAl myd iney
hAet emeK ipeW !trI krl. es yKn sb
kriCl tKn eAn edKiCl. 9 tArpr tAmr cAw
eTek ipeWilek eAenr j ebr ker
Anel. ik eAn t eKl n. eAn tAr
B]tYedr bll/ ''KAn eTek ebirey yAo. AmAek
k TAket dAo. tKn tAr sb B]tY Gr eTek
ebirey egl.
8

eAn tAmrek Dx,


R krl
tKn eAn tAmrek bll/ ''KAbAril AmAr
ezAbAr Ger iney es bM AmAek inej hAet
KAey dAo.
tKn tAmr tAr qtrI kr ipeWil iney tr
BAeyr ezAbAr Ger egl. 11es yKn eAnek
KAoyAet Zr kereC tKn eAn tAr hAt ecep
Drl. es tAek bll/ ''ebAn/ es AmAr se
ezAo.
12
tAmr eAnek bll/ ''n BA? AmAek
sb kret bADY ekAr n. Dre,r lAjnk
kAj ekAr n. Dre,r ByAbh kAj SAeyel
hoy ic ny. 13Aim AmAr lA eTek ekAnidn
mui) pAb n. elAekrA BAbeb ey &uim prADIedr
kjn. rAjAek ij|AsA kr/ "itin etAmAek AmAy
ibey kret numit edebn.
14
ik eAn tAmerr kT Znl n. es tAmerr
eTek zi)zAlI iCl. es tAek inejr se zArIirk
spekR il het bADY krl. 15tArpr eAn
tAmrek G,
] kret Zr krl. eAn Aeg tAmrek
ytKAin BAelAebesiCl Kn tAr eTek ebzI G],
kret lAgl. eAn tAmrek bll/ "oeWA bM
Kn eTek ebirey yAo.
16
tAmr eAnek bll/ ''n? AmAek BAeb
tAiey ido n. mnik AmAr se kw Aeg
y krel tAr eTeko eswA KArAp kAj heb.
eAn tAr kT Znl n. 17eAn tAr B] tYedr
efek bll/ '' emeywAek Kuin AmAr Gr eTek
ebr ker dAo bM drj b ker dAo.
18
tKn eAenr B] tYr tAmrek Gr eTek ebr
ker idey drj b ker idl.
tAmr b re[ ri[n kw b kAp periCl.
rAjAr kumArI emeyr Dre,r kAp pret.
19
tAmr es kAp iCe ePll bM mATAy ikCw
CA idl. tArpr es inejr mATAy hAt idey k<Adet
lAgl.
20
tKn tAmerr BA bzAelAm tAek ij|As
krl/ ''&uim ik etAmAr BA eAenr kAeC iCel
es ik etAmAy AGAt ideyeC ebAn AmAr/ Kn
10

13:21-14:3
2 zmeU yl

311
zA ho.* eAn etAmAr BA/ tA bYApArw
Amr eBeb edKb. &uim ikC ic kr n. tA
tAmr ikC n bel cpcAp tAr BA bzAelAemr
bAI egl bM esKAen TAkl.
21
sMbAd Zen rAj dAydU c ereg egeln.
22
bzAelAm eAnek G], kret Zr krl.
bzAelAm eAnek BAel b m ekAn kTA
bll n. bzAelAm eAnek G], kret lAgl
kAr, eAn tAr ebAn tAmrek DxR, keriCl.
bzAelAemr itezAD
bCr per/ bzAelAemr elAekrA tAedr
emexr g eTek pzm kAwet bAla-hAesAer el.
bzAelAm t pyReb(, krAr j rAjAr sb
sAnedr fAkl. 24bzAelAm rAjAr kAeC igey
bll/ ''AmAr ikC elAekrA AmAr emxilr g
eTek elAm kAwet AseC. dy ker ApnAr B] tYedr
se iney es edKun.
25
rAj dAyUd bzAelAmek bll/ ''n/ pu^.
Amr yAb n. tAet etAmAr smsA bAeb.
bzAelAm/ dAyUdek yAoyAr j enk nuny
ibny krel. ik dAyUd egeln n/itin tAek
tAr AzIbRAd ideln.
26
bzAelAm bll/ ''yid Apin eyet n cAn
tAhel AmAr BA eAnek AmAr se eyet
idn.
rAj dAydU bzAelAmek ij|As kreln/ ''ekn
es etAmAr se yAeb
27
bzAelAm dAyUedr kAeC nuny ker cll.
sbezex dAydU / eAn bM rAjAr A sAnedr
bzAelAemr se eyet idet rAjI heln.
23

dAydU eAemr m&


] u Yr Kbr Zneln
rAjAr eCelr tKen ngrIr peT reyeC.
ik ik GeweC t rAj dAyUd sMbAd epey egeCn.
ik itin rkm Bu l sMbAd epey i Celn
"bzAelAm rAjAr sb eCeledr htY kereC bM
kw eCelo eb<ec en.
31
rAj dAyUd ezAek >eK inejr jAmAkAp
iCe ePleln bM mAiwet Zey peln. dAyUedr
ey sb AiDkAirk tAr kAeC dAieyiCl tArAo
inejedr jAmAkAp iCe ePll.
32
ik/ tKn eyAnAdb/ izimyr pu^ ey dAyUedr
kjn BA iCl es bll/ ''kT BAbebn n ey
rAjAr sb eCel mAr egeC. kmA^ eAn mAr
egeC. ey idn eAn tAmrek DxR, ker esidn
eTek bzAelAm Gwn GwAenAr j Pi
AwiCel. 33eh AmAr minb bM rAj/ Apin
BAbebn n ey ApnAr sb eCel mAr egeC/ ZDumA^
eAn mAr egeC.
34
bzAelAm edQe pAiley egl.
ngrIr AcIer kjn hrI dAieyiCl. es
edKl pAhAer oidk eTek b elAkjn AseC.
35
tKn eyAnAdb rAj dAyUdek bll/ "edKun/ Aim
ik beliC? rAjAr pue^r AseC.
36
eyAnAdb kT blAr Ay se se rAjAr
pue^r es pl. tAr cSVer k<AdiCl. dAyUd
bM tAr sb AiDkAirkrAo k<Adet Zr ker idl.
tAr skel TAil pATAil hey k<Adl. 37dAyUd
itidn tAr pu^ eAenr j k<Adetn.
30

bzAelAm gzeU r pAlAeln


bzAelAm gzUerr rAj/ Ihe rr pu^ tlameyr
kAeC pAiley egl. 38gzUer pAiley yAbAr pr
eAn inht hl
bzAelAm esKAen itn bCr iCl. 39eAenr m]&u Yet
28
tArpr bzAelAm tAr B]tYedr ined$z rAj dyUdek sAvn edoy heyiCl ik itin
idl/ "eAnek njer rAK. yKn edKeb es @A(Ars bzAelAemr BAb cBAeb nuBb keriCeln.
pAn ker emjAej AeC tKn Aim etAmAedr ined$z
eyAyA b dAyeU dr kAeC k jn |AnI
edb. etAmr b eAnek A*m, kreb bM
mihlAek pAWAeln
htY kreb. etAmr ek zAiS pAbAr By kerA
n. sebRApir etAmr etA ekbl AmAr Aedz pAln
sryAr pu^ eyAyAb jAnetn ey rAj dAyUd
kreb. bIerr mt sAhsI ho.
cBAeb bzAelAemr BAb ebAD kreCn.
29
2
tb bzAelAemr !sr tA krl y es eyAyAb tekAeyet esKAn eTek kjn |AnI
tAedr kret beliCl. tAr eAnek htY krl. mihlAek Anet Aedz idey bAt$ A bAhkedr
ik dAyUedr A pue^r pAiley egl. itiw pAWAeln. eyAyAb es |AnI mihlAek bleln/ ''c
pu^ tAedr Kcer ce pAlAl.
>eKr BAn kr bM ibmxR lAeg mn jAmAkAp
pr. kdm sAj-egAj kerA n. mn inpu, iBny
kreb eyn edeK men hy/ &uim dIGRidn Der k<AdC.
3
rAjAr kAeC yAo bM tAek iWk kTAelA
ebAn ho bzAelAm tAek kT skelr sAmen kz bleb y Aim etAmAy iziKey idiC. tArpr
kret n bll. sbt> itin inejr pirbAerr sdsedr
eyAyAb/ es |AnI mihlAiwek ik ik blet heb t
meDY smADAenr ecX kreln yAet elAekedr jb bM l
bel ideln.
Aen yAy.

14

14:4-27
2 zmeU yl
4

312

tKn tekAeyr es mihl rAjAr se kT


bll. mAiwr idek mAT nt ker es blelA/ ''rAj/
dy ker AmAy b<AcAn?
5
rAj dAydU tAek bleln/ "etAmAr sms ik
mihl bll/ ''Aim kjn ibDb. AmAr SVAmI
mAr egeC. 6AmAr iw pu^ iCl. tAr mAeW lA
kriCl. tAedr bADA edbAr mt ek iCl n. AmAr
k pu^ Ar k pu^ek htY kereC. 7Kn egAw
pirbAr AmAr ibre. tAr AmAek bll/ 'es
pu^ek iney es ey tAr BAek emereC AmrAo
tAek emer ePleb. ekn kAr, es tAr BAek
htY kereC. AmAr Aenr ezx Suiler mt
yid or AmAr pu^ek emer ePel tAhel es
An el ezx hey yAeb. es kmA^ jIibt
sAn ey tAr iptAr spi%r %rAiDkArI heb.
TAy/ AmAr SVAmIr spi% Bul hAet peb
bM tAr nAm es jim eTek mueC yAeb.
8
tKn rAj es mihlAek bleln/ ''bAI cel
yAo/ Aim etAmAr ibxyil edKb.
9
tekAeyr mihl rAjAek bll/ ''AmAr minb
bM rAj/ sb edAx AmAr opr bM AmAr
pirbAerr opr Asuk. Apin bM ApnAr rAj
ined$Ax ehAk.
10
rAj dAydU bleln/ ''ek yid etAmAek KArAp
ikC bel/ tAek AmAr kAeC iney es. es itIybAr
etAmAek AlAtn kreb n.
11
mihl bll/ ''ApnAr Bu Verr nAem zpT
ker bln
u ey Apin es sb elAekedr bAD edebn.
tAr AmAr pu^ek tAr BAek htY krAr j
zAiS idet cAeC. Apin zpT krn ey elAekedr
Apin AmAr pu^ek htY kret edebn n.
dAyUd bleln/ ''iS my Bur nAem zpT iney
bliC/ ek etAmAr pue^r (it kret pAreb n.
mnik tAr mATAr kw clo mAiwet peb n.
12
mihl bll/ ''eh AmAr minb bM rAj/
ApnAek Ar keykw kT blet idn.
rAj bleln/ "bl.
13
tArpr es mihl bll/ ''ekn Apin Verr
elAekedr ibre xy keriCeln </ yKn
Apin Dre,r kTAbAt$A beln tKn Apin biu Jey
edn ey Apin prADI. ekn kAr, ey sAnek
Apin Gr eTek ebirey eyet bADY kereCn/ tAek
Apin Ger iPirey Aenn in. 14Amr etYek
kidn n kidn mrb. Amr etYek mAiwet
ePel edoy jelr mt hb. es jlek ek
punrAy mAiw eTek &uel Anet pAer n. Apin
jAenn Vr mAnuxek (mA kern. yAr inrAp%Ar
j pAiley eyet bADY hy/ Vr tAedr j
pirkn keriCeln. Vr t<Ar kAC eTek pAiley
yAbAr j kAek bADY kern n. 15eh AmAr

minb bM rAjA kTA Aim ApnAek blet


esiC. ekn kAr, elAekrA AmAek By pAey
ideyeC. Aim inejek bllAm/ 'Aim rAjAr se
kT blb. hyet rAj AmAek sAhAyY kret
pArebn. 16rAj AmAr kT Znebn bM yAr
AmAek o AmAr pu^ek emer ePlet cAeC tAedr
hAt eTek AmAedr r(A krebn. Vr AmAedr y
ideyiCeln/ es elAkiw t pAoy eTek AmAedr
bit kret cAy. 17Aim jAin AmAr minb rAjAr
kT AmAek SV iS edeb/ kAr, Apin Verr dUetr
mt. Apin BAl bM m ew ibxey bgt
AeCn bM Bu/ ApnAr Vr ApnAr se
piSt AeCn.
18
rAj dAyUd &uY%er es mihlAek bleln/
''Aim ey krb &uim b tAr %r edeb.
mihlAiw bll/ ''eh r/ AmAr rAjA/ ApnAr
krn.
19
rAj dAyUd ij|As kreln/ ''eyAyAb ik
etAmAek sb kT blet beleC
mihl %r idl/ ''ApnAr idibY eh AmAr
minb rAj/ Apin iWk beleCn. ApnAr
AiDkAirk eyAyAb AmAek sb kT ApnAek
blet beleC. 20eyAyAb kAjil kereC yAet
Apin GwnAilek BAeb edKet pAn. eh
AmAr minb/ Apin Verr dUetr mt |AnI.
p]iTbIet y y Gew Apin tAr sb jAenn.
bzAelAm ejrzAelem iPer l
rAj eyAyAbek bleln/ ''edK/ Aim y it|A
keriC/ Aim tA krb. tr, bzAelAmek iPirey
iney s.
22
eyAyAb nt heln bM rAjA dAyUdek AzIbRAd
krel. itin rAjAek bleln/ ''Aj Aim jAnet
pArlAm Apin AmAr it s/ kAr Aim y
eceyiClAm Apin tA kereCn.
23
tArpr eyAyAb eW peln bM gzUer igey
bzAelAmek ejrzAelem iney eln. 24ik rAj
dAydU bleln/ ''bzAelAm tAr inejr bAIet iPer
eyet pAer. es AmAr se edK kret pAreb
n. tKn bzAelAm inejr bAIet iPer egl.
bzAelAm rAjAr kAeC edK kret eyet pArl
n. 25elAek bzAelAemr esQeyRr zMs krt.
bzAelAemr mt sudzRn egAw SAeyel ek iCl
n. pA eTek mAT py$ bzAelAemr ekATAo ekAn
K<ut iCl n. 26bCerr ezex bzAelAm tAr mAT
eTek cl ekew ePlt bM es cl ojn krt.
es cl ojen Ay AA eserr mt ht.
27
bzAelAemr itniw pu^ bM kiw kA iCl.
tAr kAr nAm iCl tAmr. tAmr tIb surI
iCl.
21

313
bzAelAm eyAyA bek tAr se edK
kret bADY krl
28
bzAelAm puer bCr ejrzAelem iCl.
smey rAj dAyeU dr se tAr edK krAr numit
iCl n. 29bzAelAm eyAyAebr kAeC bAt$AbAhk
pAWAel. bAtRAbAhk eyAyAbek blelA bzAelAmek
rAjAr kAeC pAWAet. ik eyAyb bzAelAemr
kAeC eln n. itIybAr bzAelAm Kbr pAWAl.
bAro eyAyAb eln n.
30
tKn bzAelAm tAr B]tYedr bll/ ''edK/
AmAr jimr pAez eyAyAebr jim. es tAr e(et
yb PileyeC. etAmr igey An Direy dAo.
tKn bzAelAemr B] tYr igey eyAyAebr jimet
An Direy idl. 31eyAyAb bzAelAemr bAI
eln. eyAyb bzAelAmek bleln/ "ekn etAmAr
B]tYr AmAr jimet An ideyeC
32
bzAelAm eyAyAbek blel/ ''Aim etAmAek
kw Kbr pAiWeyiClAm/ KAen Aset beliClAm.
Aim etAmAek rAjAr kAeC pAWAet eceyiClAm. Aim
eceyiClAm &uim tAek ij|As kr ekn itin AmAek
gzUr eTek Ger iPer Aset beliCeln. eyeh&u
AmAr tAr se edK krAr numit en/ kAej
AmAr pe( esKAen eTek yAoyA BAl ehAt. Kn
AmAek rAjAr se edK kret dAo. yid Aim
ekAn Ay ker TAik/ teb itin AmAy htY
kret pAern?
rAj dAyeU dr se bzAelAm edK kreln
33
eyAyAb rAjAr kAeC es bzAelAemr sb kT
bleln. rAj bzAelAmek efek pAWAeln.
bzAelAm rAjAr kAeC elA. rAjAr sAmen es
bzAelAm mAiwet nt hey rAjAek ,Am krl
bM rAj bzAelAmek cVn kreln.
bzAelm enkek bu ker inl
rpr bzAelAm inejr j kw rT
bM enkel eGA inl. yKn es rT
cAiley eyt tKn tAr reTr sAmen edQAbAr j
50 jn elAko iCl. 2 bzAelAm itidn skAel
Kub eBAer eW Pwekr kAeC* es dAAt.
bzAelAm mn kjnek K<ujt ey tAr sms
iney ibcAerr j rAj dAyUedr kAeC yAeC.
bzAelAm tAr se kT blt. bzAelAm blt/
''ekAn zhr eTek &uim AsC elAkw hyet
blt/ ''Aim SAeyelr muk pirbAregAIr muk
pirbAerr elAk. 3tKn bzAelAm tAek blt/
''edK/ &uim iWk belC ik rAjA et etAmAr kT
Znebn n.
4
bzAelAm blt/ ''AhA/ AmAr C hy ek
ebz AmAek edezr ibcArk ker idt? tAhel

15

14:28-15:14
2 zmeU yl
yAr sms iney AmAr kAeC Ast tAedr
etYkek Aim sAhAyY kret pArtAm. tAr smsAr
su smADAn epet Aim tAek sAhAyY kret pArtAm.
5
yid ekAn bYi) bzAelAemr kAeC es mAT
nIc ker/ tAhel es tAr se tAr sbecey BAl
bur mt bYbhAr krt. bzAelAm igey tAek
hAt bAiey jiey Drt bM cVn krt. 6 smS
SAeylIyr/ yAr rAj dAyUedr kAeC Aeyr j
Ast tAedr etYekr se bzAelAm k rkm
Acr, krt. BAeb bzAelAm SAeyelr
elAekedr mn jy keriCl.
bzAelAm dAyeU dr rAjY iDkAr
krAr pirkn krl
7
cAr bCr* pr bzAelAm rAj dAydU ek blel/
''iheAe, TAkAr smy Bur kAeC ey ibezx it|
keriClAm t pUr krAr je AmAek eyet idn.
8
rAemr gzUer TAkAr smeyo Aim es k
itit keriClAm. Aim beliClAm/ 'Bu yid
AmAek ejrzAelem iPirey Aenn/ Aim Bur
esb krb.
9
rAj dAyUd beln/ ''zAiet yAo.
bzAelAm iheAe, cel egeln. 10ik
bzAelAm S Aeyelr etYkwA pirbAregAIr kAeC
cr pAWAl. crr elAekedr blet lAgl/ ''yKn
etAmr iz[Ar rb Zneb tKn bleb 'bzAelAm
iheAe,r rAj heyeC?
11
bzAelAm tAr se yAbAr j 200 jn
elAkek fAkl. tAr tAr se ejrzAelm eTek
cel egl ik tAr jAen n/ es ik pirkn
kereC. 12hIeTAPl dAyUedr tm kjn
prAmzRdAt iCl. hIeTAPl iCl gIel zherr
elAk. bzelAm yKn sgR inebdn keriCl
tKn es hIeTAPlek tAr zhr gIel eTek
efek pAWAl. bzAelAemr Pi Kub BAlBAeb
kAyRkrI heyiCl bM b elAk tAek smTRn
keriCl.
dAydU bzAelAemr pirkn jAnet pAreln
13
dAyUdek sMbAd idet kjn elAk el. es
blel/ ''S Aeyelr elAekrA bzAelAmek nusr,
kret Zr kereC.
14
tArpr dAyUd ejrzAelem bsbAskArI tAr
sb AiDkAirkedr bleln/ ''Amr pAiley yAb.
Amr yid pAiley nA yA/ bzAelAm AmAedr
eyet edeb n. tAAtAi kr/ eyn bzAelAm
Pwekr kAeC iw es jAyg eyKAen elAekr bYbsAr j
Ast bM ikC mAml smA krt.
cAr bCr ikC AcIn elKAy AeC ''40 bCr.

15:15-16:3
2 zmeU yl

314

29
AmAedr Dret n pAer. es AmAedr bM
esmt/ sAedAk bM bIyATr Verr pib^
ejrzAelemr sb elAkek emer ePleb.
isuk ejrzAelem iney igey ereK idl.
15
rjAr AiDkAirkrA tAek bll/ ''Apin
dAydU hIeTAPelr ibre ATnR kreln
AmAedr y blebn/ Amr tA krb.
30
dAyUd !j&un pbRet Weln. itin k<AdiCeln.
dAydU bM tA r elAekrA pAiley egl
itin mAT eFek KAil pAey egeln. A skel
16
rAj dAydU elAkjn sh pAiley egeln. rAj mAT eFek dAyeU dr se egl. tArAo k<Adet k<Adet
t A r bAI edKAezAn krAr j t A r dzjn dAyUedr se egl. 31kjn elAk dAyUdek bll/
pp Iek ereK egeln. 17rAj cel eyet sb ''yAr bzAelAemr se Pi AweC hIeTPl
elAekrAo tAek nusr, krl. ezx bAIet igey tAedr meDY kjn. tKn dAyUd ATRn kreln/
tAr TAml. 18tAr smS AiDkAirk tAr sAmen ''Bu AmrA etAmAr kAeC ATR n kir &u im
idey ehew sbel egl. kerTIy/ pelTIy bM hIeTAPelr c*A bYTR kr. 32dAydU pbRetr izKer
:gAetr 600 purx rAjAr sAmen dAAl.
eln. KAn eTek itin mAeJ mAeJ Verr pAsn
19
rAj gAetr %yek bleln/ ''ekn &uimo kretn. es smy kRIy hzy tAr kAeC l. tAr
AmAedr se yAC iPer yAo. n&u n rAj mATAy DUelAbAil bM pre, iCbS.
33
bzAelAemr se eyAg dAo. &uim kjn iBnaedzI.
dAyUd hzyek bleln/ ''yid &uim AmAr se
w etAmAr edz ny. 20ekblmA^ gtkAl &uim yAo tAhel AmAek edKAezAnA krbAr j &uim
AmAedr se eyAg ideyC. &uim iny AmAr heb Ar kjn bYi). 34ik yid &uim ejrzAelem
se k jAyg eTek Ar k jAygAy Guer iPer yAo teb &uim hIeTAPelr c*Aek bYTR
ebAeb n &uim etAmAr BAedr nAo bM yAo. kret pAreb. bzAelAmek igey bl/ 'eh rAj
etAmAr it dy o AnugtY dizRt ehAk.
Aim ApnAr dAs. Aim ApnAr iptAr esb
21
ik %y rAjAek %r idl/ "Aim Bur keriC. Kn Aim ApnAr esb krb. 35sAedAk
nAem zpT iney bliC/ Apin ytidn eb<ec TAkebn bM ibyATr yAjkg etAmAr se TAkebn.
ttidn Aim ApnAr se TAkb?
rAjAr bAIet &uim yA y ZenC/ &uim b tAedr
22
dAyUd %yek bleln/ ''esA/ Amr ike@A, sb bel edeb. 36sAedAekr pu^ hImAs bM
eSAt pAr hey yA.
ibyATerr pu^ eyAnATn tAedr se TAkeb. &uim
tKn gAetr %y bM tAr sb elAk tAedr rAjAr AsAed y ikC Zneb/ t oedr mADYem
eCel-emeysh ike@A, eSAt pAr hey egl. 23sb AmAek jAnAet TAkeb.
37
elAekrA qcSV er kA<diCl. rAj dAydU ike@A, eSA t
tArpr dAyUedr bu hzy es zher cel egl.
pAr hey egeln. tArpr sb elAk mrBUimr peT bzAelAmo ejrzAelem l.
p bAAl.
24
sIb> dAyeU dr se edK krl
sAedAk bM tAr se A elbIyr Verr
pib^ isuk bey iney yAiCl. tAr Verr pib^
dAyUd qj&un pbRetr cAr idek yKn ikCwA
isuk nimey rAKl. yt(, pyR nA sb elAk
eWeCn/ tKn mPIebAzetr B]tY sIb> r
ejrzAelm tYAg krl/ tt(, py$ ibyATr se dAyUedr edK hl. sIb> r gAD iw tAedr
pib^ isuekr pAez dAiey reln bM TRn ipeW bSABrA ijinx bey iney yAiCl. tAet 200
kreln.
w riw/ 100 eTAk iksaimsa/ 100 w Ier mrZmI
25
rAj dAyUd sAedAkek bleln/ "Verr pib^ Plsh k kup @A(Ars iCl. 2 rAj dAydU sIb>ek
isuk ejrzAelem iney yAo. Bu yid AmAr ij|As kreln/ '' ijinsel ik kAej
it s hn/ itin AbAr AmAy ejrzAelem lAgeb
iPirey Anebn bM AmAek ejrzAelm o tAr
sIb> %r idl/ "gADAil rAjpirbAerr
AbAs SAn edKet edebn. 26Ar yid Bu AmAr elAekedr cAr j. riw bM Ier Plel
it s n hn/ itin AmAr it tAr y CA rAjAr AiDkAirkedr KAoyAr j. mrBUimr peT
ek yid bRl hey pe es @A(Ars pAn
tA kret pAern.
27
rAj yAjk sAedAkek bleln/ ''&uimo kjn kret pAer.
3
BAbbAdI. &uim zAiet ngrIet iPer yAo. etAmAr
tKn rAj ij|As kreln/ ''mPIebAz
pu^ hImAs bM bIyATerr pu^ eyAnATnek se ekATAy
iney s. 28mrBUimet yAbAr j ey jAygAy sbA
sIb> %r idl/ ''mPIebAz Kn ejrzAelem
ndI pAr hy/ esKAen Aim etAmAr kAC eTek ekAn reyeC. es BAbeC/ 'SAeylIyr Aj AmAr dAr
rAj AmAy iPirey edeb.
Kbr n pAoy pyR ep(A krb.

16

315
4

16:4-17:6
2 zmeU yl

tKn rAj sIb>ek bleln/ ''es kAre, LA iCeln. tAr esKAen ibAm iney inejedr
mPIebAzetr yA ikC AeC t Aim etAmAek idlAm. KAinkw cA ker ineln.
15
sIb> bll/ ''Aim ApnAek ,Am kir. AmAr
bzAelAm/ hIeTAPl bM SAeyelr sb
ibVAs/ Aim sbRdA ApnAek sX rAKet pArb. elAk ejrzAelem l. 16dAyUedr b u kRIy hzy
bzAelAemr kAeC l. hzy bzAelAmek bll/
izimiy dAydU ek iBzAp idl
"rAj dIG$jIbI ehAk? rAj dIG$jIbI ehAk?
5
17
dAydU brIem eln. ezQelr pirbAerr kjn
bzAelAm %r idl/ ''&uim etAmAr bu dAyeU dr
elAk brIm eTek l. elAkwAr nAm izimiy es it kin no ekn &uim etAmAr bur se
egrAr pu^. izimiy dAyUedr ee ihtkr kT ejrzAelm eTek cel egel n ekn
18
blet blet ebirey l. bM bAr bAr es KArAp
hUzy bll/ ''Bu yAek ebeC enn Aim et
kTA blet TAkl.
tAr. elAekrA bM SAeyelr sb elAekrA
6
izimiy dAyUd bM tAr AiDkAirkedr idek ApnAek ebeC ineyeC. Aim ApnAr se b
pATr CiCl. ik sb elAk bM !sr dAyUdek TAkb. 19tIet Aim ApnAr iptAr esb keriC.
iGer dAAl bM tAr cAridek jeA hl. 7 izimiy tb Kn Aim dAyUedr pue^r esb krb. Aim
dAydU ek bel iBzAp idl ''ebirey yAo/ ebirey ApnAr esb krb.
yAo/ &uim kjn jG,Y KunI? 8 Bu etAmAy zAiS
ideCn. ekn kAr, &u im ezQelr pirbAerr bzAelAm hIeTAPelr kAC eTek pedz cAl
20
elAekedr emer ePelC. &uim cir ker ezQelr
bzAelAm hIeTAPlek ij|As krl/ ''bl/
jAygAy rAj hey besC. Kn esrkm KArAp Kn ik kr ic.
21
ikC etAmAr inejr e(e^ GweC. Bu etAmAr rAj
hIeTAPl bzAelAmek bll/ ''etAmAr iptA
etAmAr pu^ bzAelAmek ideyeCn. ekn kAr, KAen Gr-bAI edKAezAn krAr j tAr keykjn
&uim kjn KunI.
pp Iedr ereK egeCn. yAo bM tAedr se
9
sryAr pu^ bIzy rAjAek bll/ '' mr zArIirk spkR SApn kr. tKn sb SAeylI jAneb
] ker. etAmAr sb elAekrA
kukurw ekn ApnAek iBzAp kreb eh rj/ etAmAr iptA etAmAek G,
Bu AmAr/ AmAek eyet idn/ Aim igey izimiyr etAmAek smTRn kret sAiht heb bM etAmAek
tAedr pU,R smTRn edeb.
muu ekew iey id.
10
22
ik rAj %r ideln/ ''oeh sryAr pu^/
tKn tAr bAIr CAed bzAelAemr j
w etAmAr ekAn bYApAr ny. es k]t AmAek kw tAbu ePll. bzAelAm tAr iptAr
iBzAp ideC. ik Bu tAek beleCn AmAek pp Iedr se eyQn spkR krl. sb S AeylIy
iBzAp idet. Bu y kern es ibxey ek tAek t edKl. 23es smy eTek hIeTAPelr pedz
kret pAer
bzAelAm bM dAyUd Beyr kAeC r pU,R iCl.
11
U .R
dAydU bIzy bM tAr B] tYedr Aro bleln/ t iCl mAnuexr kAeC Verr bAekYr mt r p,
''edK/ AmAr inejr pu^ bzAelAm AmAek htY
dAydU spekR hIeTAPelr pedz
kret cAeC. ibAmIn pirbAregAIr bYi)r
:izimiy AmAek htY krAr enk ebiz iDkAr
hIeTAPl bzAelAmek bll/ ''AmAek
AeC. oek k eCe dAo. oek AmAy iBzAp
12/000 elAk ebeC inet dAo. Aj rAet
idey eyet dAo. Bu oek kAj kret beleCn. Aim dAyUdek tA krb. 2 yKn es LA o bRl
12
hyetA AmAr it yA ikC Bul kr heyeC Bu hey yAeb tKn Aim tAek Drb. Aim tAek BIt
tA edKebn. tAhel izimiy Aj AmAr ibre y o Atit ker &ulb. tAr sb elAekrA edQe
y KArp kT beleC/ Bu hye t tAr j AmAek pAiley yAeb. ik Aim ZDu rAj dAyUdek htY
krb. 3 tArpr Aim sb elAkek etAmAr kAeC iPirey
BAl ikC edebn.
13
tb dAyUd bM tAr elAekrA rASA idey iney Asb. yid dAydU mArA yAy/ tAhel sb elAekr
punrAy clet lAgl. ik izimiy dAyUdek nusr, zAiet iPer Aseb. 4 bzAelAm bM S Aeyelr
kret TAkelA. rASAr idk idey es pAhAer sb entAr kAeC SAb BAl bel men hl.
DAer DAer clet TAkelA. peT eyet eyet izimiy 5ik bzAelAm bll/ ''Kn Aim kRIy hzyek
dAyUedr ee KArAp KArAp kT blet TAkelA. fAik. es ik bel tAo Aim Znet cA.
izimiy dAyUedr ee pATr bM kAd Cet
hz
y hIeTAPelr SA b p ker idl
lAgl.
14
6
rAj dAyUd bM tAr sb elAekrA y$n ndIr
hz
y bzAelAemr kAeC l. bzAelAm hz
yek
kAeC es ep<QCAeln. rAj bM tAr elAekrA Kub bll/ "hIeTAPl prAmzR ideyeC. Amr ik

17

17:7-25
2 zmeU yl

316

wA nusr, krb t yid n hy tAhel bl ik


kr ic
7
h z y bzAelAmek bll/ "hIeTAPelr
pedz smey peyAgI ny. 8hz
y Aro bll/
''&uim jAen ey etAmAr iptA bM tAr elAekr
Kub zi)zAlI. bAc eke inel buen BAuk eymn
ihMS hey oeW oro etmin Byr. etAmAr
ipt kjn d( eyA. itin kKno sArArAt o
elAekedr se TAkebn n. 9sbt> itin ekAn
h b ekATAo itmeDY luikey peeCn. yid
etAmAr iptA etAmAr elAekedr Aeg A*m, ker/
elAek sMbAd jAnet pAreb. bM tAr BAbeb/
'bzAelAemr elAekrA eher yAeC? 10tKn isMehr
mt sAhsI eyAArAo BIt o Atit heb. ekn
kAr, egAw SAeyl kT jAen ey etAmAr
ipt zi)zAlI eyA bM tAr elAekrA tY
sAhsI.
11
''AmAr SAb hl &uim b dAn eTek
ebra-ezb pyR sb SAeylIyedr kse jeA
kreb. smue@ eymn nit bAil TAek esrkm
esKAen enk elAk heb. tArpr/ &uim inej b
yue yAeb. 12dAyUd eyKAen luikey AeC esKAen
Amr tAek Drb. gi,t !ssh Amr dAyUdek
A*m, krb. BUimek eFek edoyA sMKY izizr
k,Ar mt Amr oedr eFek edb. Amr dAyUd
bM tAr elAekedr htY krb. kAek jIibt
CA heb n. 13yid dAyUd ngerr iBter pAiley
yAn skl SAeylIy imel di idey Amr ngerr
AcIr eBe edb. tAedr sbAek Amr ptYkAy
ewen nAmAb. ngerr kw eCA pATr pyR Amr
rAKet edb n.
14
bzAelAm bM skl S AeylIy bll/ ''kRIy
hz
eyr pedz hIeTAPelr pedezr ecey BAl.
tAr kT bll kAr, t iCl Bur pirkn.
bzAelAmek zAiS edbAr j Bu hIeTAPelr
s pedzek ibPl krAr Pi ewiCeln.
hz
y dAydU ek kiw sAbDAnbA,I pAWAl
sb kT hzy sAedAk bM bIyATr
yAjkedr bll. hIeTAPl bz AelAm bM
SAeyelr entAedr ey prAmzR ideyeC hzy tAo
bll. hz
y inej y y prAmzR ideyiCl tAo tAedr
bll. hzy beliCl/ 16''Kub zI dAyUdek Kbr
dAo. tAek bl/ eyKAn idey ndI pAr hey elAek
mrBUimet eFAek itin eyn esKAen Aj rAet n
TAekn. tAek Kuin y$n ndI pAr hey eyet bl.
yid itin ndI pAr hey cel yAn teb rAj bM
tAr elAekr Dr peb n.
17
yAjekr pu^ eyAnATn bM hImAs naerAegel ep(A kriCl. tAr cAt n ek eyn

tAedr zher ebz kret edKuk. ZDumA^ k dAsI


es tAedr sb KbrAKbr idey eyt. tArpr eyAnATn
bM hImAs rAj dyUedr kAeC igey sb kT
blt. 18ik k bAlk eyAnATn bM hImAsek
edeK ePll. Gwn bzAelAmek blAr j
bAlkiw Cew cel egl. eyAnATn bM hImAso
tAAtAi edQe pAll bM brIem k elAekr
bAIet es piSt hl. elAkwAr bAIr bAerr
Ae, kw kueyA iCl. eyAnATn bM hImAs
es kueyAet enem egl. 19es elAkiwr SI kueyAr
opr kw ACAdn ereK idl. tArpr es es
kueyAr opr gemr bIj ibiCey idl/ tA esiw
zesr Sepr mt edKet lAgiCl. tA elAekrA
jAnet pArl n ey eyAnATn bM hImAs tAr
meDY luikey reyeC. 20bzAelAemr B]tYr es
bAIet es es mihlAek ij|As krl/ "hImAs
bM eyAnATn ekATAy
mihl bzAelAemr B] tYedr blel/ ''itmeDY
tAr ndI pAr hey egeC.
tKn bzAelAemr B] tYr eyAnATn o hImAesr
sAen cel egl. ik tAr tAek K<uej epl n.
t>pr bzAelAemr B]tYr ejrzAelem iPer
l. 21bzAelAemr B]tYr cel yAoyAr pr/
eyAnATn o hImAs kueyA eTek bAer ebirey l.
tAr rAj dAyUedr kAeC egl bM dAyUdek blel/
''Kub tAAtAi ndI pAr hey cel yAn. hIeTAPl
ApnAr ibre sb xy kereC.
22
tKn dAyUd bM tAr elAekrA y$n ndI pAr
hey egl. sUeyRAdeyr Aeg dAyUedr sb elAekrA
y$n ndI pAr hey egl.
hIeTAPl A htY krl
hIeTAPl edKl ey tAr pedz
SAeylIyr h, kerin. es tAr gADAr ipeW ijn
ciey tAr inejr nger iPer l. tAr pirbAerr
yTAibiht bYbS ker es glAy di idl. hIeTAPl
mAr egel elAekrA tAek tAr iptAr kber kbr
idl.
23

15

bzAelAm yn$ ndI pAr hl


dAyUd mhniyem eln.
bzAelAm bM tAr se ey sb SAeylIyr
iCl tAr y$n ndI pAr hey egl. 25bzAelAm
mAsAek tAr !sdelr iDnAykrep inyu) krl.
mAsA eyAyAebr jAyg inl. mAsA iCl iyT/
kjn SAeylIy* eCel. mAsAr mAeyr nAm
bIgl. es sryAr ebAn nAhezr emey. sryA iCl
eyAyAebr m.
24

SAeyl
Iy ihet AeC ''SAeylIy. ik 1m bMzAbil
217 bM AcIn Ik nubAed AeC "SAeylIy.

317

17:26-18:17
2 zmeU yl

bzAelAm bM SAeylIyr igilyed tAbu


sb elAk dAiey Znl ey iDnAyekr it
ePel bSAn krl.
bzAelAm spekR rAj Aedz ideln.
26

ezAib/ mAKIr bM bisR y



dAyUd mhniyem eln. ezAib/ mAKIr bM
bisRy esKAen iCl. ezAib eAnedr rbb
zherr nAhezr pu^. mAKIr hl elAdbAr inbAsI
Ieyelr pu^. Ar bisRy igilyedr/ erAglIemr
eTek esiCl. 28-29es itnjn elAk bll/
''mrBUimet ey elAekr reyeC tAr LA/ (uDAt$
bM \At$. tA tAr dAyUedr j bM tAr
se ey elAekrA iCl tAedr j enk ikC ijins
eniCl. tAr ibCAn/ bM A pA^Aid eniCl.
CAAo tAr gm/ yb/ myd/ BAj zs/ bIn/
zAk/ Zken bIj/ mDu/ mAKn/ emx bM pnIr
eniCl.
27

dAydU yeu r Si t kreln


dAyUd tAr elAekedr kbAr en ineln.
itin 1000 jn bM 100 jn ker elAk
BAg ker itiw delr j kjn iDnAyk inyu)
kreln. 2dAyUd tAr elAekedr itnew del BAg
ker ideln bM tArpr tAedr pAiWey ideln.
eyAyAb k tIyAMz elAekr ene iCl. eyAyAebr
BA sryAr pu^ bIzy pr kBAg elAkek
en ideyiCl. bM gAetr %y bAkI Mezr
ene iCl.
rAj dAyUd tAedr bleln/ ''Aimo etAmAedr
se yAb.
3
ik elAekrA bel Wl/ ''n? Apin AmAedr
se kdm Asebn n. ekn kAr, Amr yid
yu e(^ eTek piley yA/ tAhel bzAelAemr
elAekr Dte$ bYr meDY Aneb n. mnik/ AmAedr
eDRk elAk yid mArAo yAy tAeto bzAelAemr
elAekedr ikC es yAeb n/ ik Apin AmAedr
10/000 elAekr smAn. tA ApnAr pe( zher
TAkA BAl. tKn Amr sAhAyY cAel Apin
AmAedr sAhAyY kret pArebn.
4
rAj tAedr bleln/ ''etAmrA y BAl ebAJ
Aim tA krb.
tKn rAj Pwekr kidek d AAeln.
qsbAihnI ebirey egl. zey zey bM hAjAer
hAjAer esnAbAihnI ebirey l.

18

dAyeU dr !s bzAelAemr !sedr hAirey idl


6
bzAelAemr pe(r SAeylIyedr ibre
lA krAr j dAyUedr !sr yu e(e^ ron
hl. tArA Piyemr re,Y yu krl. 7dAyUedr
elAekrA SAeylIyedr prAijt krl. esidn
20/000 !sek htY kr heyiCl. 8 sAr edez
es yu Ciey peiCl. ik es idn yu e(e^r
ecey re,Y ebzI elAk mAr igeyiCl.
9
mn hl ey bzAelAm dAyUedr AiDkAirkedr
mueKAmuiK hl. bzAelAm tAr Kcerr opr lAiPey
pe pAlAet ecX krl. Kcrw kw b ok
gAeCr fAelr tl idey eyet ecXA krl.
bzAelAemr mATAw gAeCr fAel Awek egl.
Kcrw tl idey pAiley egl. bzAelAm gAeCr
fAel Juel rl.*b
10
kjn bYi) Gwn Gwet edKl. es
eyAyAbek bll/ ''Aim bzAelAmek kwA ok
gAeC Julet edeKiC.
11
eyAyAb tAek ij|As krl ''ekn &uim tAek
htY krel n bM tAek mAiwet ePel idl n
tAhel Aim etAmAek kw ekAmrb o dzw
erQpY mu@ idtAm.
12
bYi)iw eyAybek bll/ ''&uim AmAek 1/000
rjt mu@ idelo Aim rAjAr pu^ek AGAt krAr
ecX krtAm n. ekn kAr, etAmAr it bIzy
bM %eyr it rAjAr Aedz ZeniC. rAj
beleCn edeK/ 'tr, bzAelAmek AGAt ekAr
n. 13yid Aim bzAelAmek htY krtAm rAj
inej AmAek K<eu j ebr kretn bM &uim AmAek
zAiS idet.
14
eyAyAb bll/ ''etAmAr se KAen Aim smy
nX krb n.
bzAelAm tKno edbdAr gAeC Juel iCl bM
tKno eb< eciCl. eyAy A b itnew bzR iney
bzAelAemr idek Ce idl. bzRAil bzAelAemr
buk ibdI,R ker idl. 15dzjn tr, !s eyAyAbek
yue sAhAyY krt. tAr dzjen imel bzAelAmek
iGer dAAl o tAek htY krl.
16
eyAy A b &U yR bAjAl bM tAr elAekedr
S AeylIyedr tA n kret Aedz idl. 17tArpr
eyAyAebr elAekrA bzAelAemr edhiw jelr KAed
ePel idl. es KAdiw tAr b b pATr idey
buijey idl.
sb SAeylIy yAr bzAelAmek nusr,
kriCl tAr pAiley igey ey yAr bAI cel egl.

''tr, bzAelAemr se B@ o
ekAml Acr, kr?
5
eyAyAb/ bIzy bM %yek rAj Aedz
ideln. itin bleln/ ''AmAr muK ecey etAmr
kAj kr. tr, bzAelAemr se sMyt o BAl
Acr, kr.
bzAelAm rl A(irk eTR/ "SVgR o met$Yr mAJKAen .

18:18-19:6
2 zmeU yl

318

18

bzAelAemr jIbnkAel rAjAr ptYkAy es


kw S qtrI keriCl bM esw inejr nAem
nAm ideyiCl kAr es eBebiCl ''AmAr nAm r(
krAr j AmAr ekAn sAnAid en. Ajo
Siwek ''bzAelAemr S bl hy.
eyAyA b dAydU ek sMbAd pAiWey idl
sAedAekr pu ^ hImAs eyAy A bek bll/
''AmAek edQe igey rAj dAydU ek Kbr jAnAet
dAo. Aim tAek blb ApnAr j Bu ApnAr
zek htYA kereCn.
20
eyAyAb hImAsek %r idl/ ''n/ Aj
Kbr &uim rAj dAyUdek edeb n. iden &uim
Kbr idet pAr ik Aj ny. ekn kAr, rAjAr
eCel mAr egeC.
21
tKn eyAyAb kUzIyek bll/ ''yAo bM &uim
y y edeKC t rAjAek bl.
tKn es kUzIy eyAyAbek ,Am ker rAj
dAyUedr ee ronA hl.
22
ik sAedAekr pu^ hImAs AbAr eyAyAebr
kAeC nuerAD krl/ ''y Gew egeC t iney icit
hey n/ AmAeko kUzIyr ipCen Cew eyet
dAo? eyAyAb ij|As krl/ ''pu^/ ekn &uim
sMbAd iney eyet cAC sMbAedr j &uim
ekAn purSAr pAeb n.
23
hImAs %r idl/ "yA Gwk n ekn t
iney ic kir n. Aim dAyUedr kAeC edQe yAb.
eyAyAb hImAsek bll/ ''BAl/ dAyUedr kAeC
edQe yAo.
tKn hImAs yn
$ ptYkr meDY idey edQel
bM kUzIy bAt$AbAhkek it*m ker egl.
19

dAydU sMbAd Zneln


zherr isMh A err mAJAmAiJ dAy U d
besiCeln. kjn hrI isMhAr sMl AcIerr
opr eW edKl kjn elAk k edQeAeC.
25
hrI ickAr ker dAyUdek eskT bll.
rAj dAyUd bleln/ ''yid elAkw k hy t
hel es sMbAd iney AseC.
elAkw *em ngerr kACAkAiC es egl.
26
tKn hrI edKl Aro kjn edQe AseC.
hrI Arr(Iek efek bll/ ''edK Aro kjn
elAk k Cew AseC.
rAj bleln/ ''o elAkiwo sMbAd iney
AseC.
27
hrI bll/ "AmAr men hy Tm elAkiw
sAedAekr pu^ hImAesr mt edQeAy.
rAj bll/ "es kjn BAl elAk. es iny
ZB sMbAd iney AseC.
28
hImAs rAjAek bll/ ''sb kuzl? hImAs
24

rAjAek ,Am krl bM tAek bll/ ''ApnAr


Bu/ Verr zMs krn? eh AmAr minb/ yArA
ApnAr iberADI iCl Bu tAedr prAijt kereCn.
29
rAj ij|As kreln/ ''bzAelAm ekmn
AeC
hImAs %r idl/ "eyAyAb yKn AmAek
pAiWeyiCl/ Aim kdl elAkek edeKiClAm bM
tAr ibA iCl. ik ik bYApAer es e%jn t
Aim jAin n.
30
tKn rAj bleln/ ''&uim kw ser dAAo
bM ep( kr. hImAs ser egl bM dAiey
ep( krl.
31
es kUzIy l. es bll/ ''eh AmAr Bu
bM rAj/ ApnAr j sMbAd AeC. yAr ApnAr
ibre iCl Bu tAedr Aj zAiS ideyeCn.
32
rAj es kU zIy e k ij|As kreln/
''bzAelAm BAel AeC et
kUzIyiw %r idl/ ''ApnAr zr bM essb
elAekrA yAr ApnAek AGAt krbAr ecX kreC
tAedr eyn zAiS hy bM tAedr BAgY eyn
bzAelAemr mt hy Aim kAmn kir.
33
tKn rAj jAnet pAreln bzAelAm mAr
egeC. rAj BIx,BAeb eBe peln. zher
isMh Aerr opr Ger igey k<Adeln. es sbecey
opr tlAy eyet eyet itin iblAp ker k<Adet
lAgeln/ ''hAy bzAelAm? hAy AmAr pu ^
bzAelAm? etAmAr bdel yid Aim mrtAm? hAy
er bzAelAm? hAy AmAr pu^?
eyAyA b dAydU ek Bs
$ n krl
elAekrA eyAyAbek es sMbAd idey bll/
''rAj dAyUd bzAelAemr j >eK eBe
peeCn bM k<AdeCn.
2
esidn dAyUedr !sr yue jyI heyiCl. ik
es jy tAedr skelr kAeC kw ibxAedr idn
hey eWiCl. t ibxtAr idn iCl kAr, elAekrA
jAnet pArl/ ''rAj tAr pue^r j ezAkm.
3
elAekrA ibmx$ hey es zher l. tArA yue
yArA prAijt heyeC bM lAy yArA Cew pAiley
egeC es elAekedr mt bYbhAr krl. 4rAj tAr
muK eFek ereKiCeln. itin cSVer k<AdiCeln/
''bzAelAm/ bzAelAm/ hAy pu^/ pu^ AmAr?
5
eyAyAb rAjAr AsAed egl. es rAjAek bll/
''Apin ApnAr etYkiw AiDkirkedr bmAnn
kreCn. edKun AiDkAirkr Aj ApnAr A
b<AiceyeC. tAr ApnAr eCel-emey/ SI bM
dAsIedro A, b<AiceyeC. 6 yAr ApnAek G], ker
tAedr Apin BelAbAesn bM yAr ApnAek
BAelAbAes tAedr Apin G], kern. Apin Aj
pirAr ker buiJey ideln ey ApnAr AiDkAirk

19

19:7-27
2 zmeU yl

319
bM A elAekr ApnAr kAeC kA TRhIn.
Aim bu J et pAriC Amr skel mAr igey
bzAelAm eb<ec TAkel Apin k]t suKI hetn.
7
Kn Wn/ ApnAr AiDkAirkedr se kT bln
u .
oedr sAiht krn. Aim Bur nAem zpT ker
bliC/ yid Apin Kn bAer igey kAj n
kern/ Aj rAet ApnAr se kjn elAkeko
pAebn n. bM t yid hy tAhel !zzbkAl eTek
Apin ey sb smsAy peeCn/ w heb tAedr
&ulnAy kiWntm smsA.
8
tKn rAj igey ngrIr ebz peT bseln.
rAj ey ngrAerr bAer eseCn Kbr Ciey
pl. tA elAekrA tAr se edK kret l.
dAydU pnu rAy rAj heln
S AeylIyr yAr bzAelAmek nusr, kriCl
tAr skel edQe pAiley ey yAr bAI cel egl.
9
etYk pirbAregAIr etYkiw elAk inejedr
meDY klh Zr ker idl. tAr bll/ ''rAj dAyUd
AmAedr pelXIy bM A zedr eTek
b<AiceyeCn. dAyUd bzAelAemr hAt eTek pAiley
egeCn. 10tA Amr bzAelAmek AmAedr zAsk
rep ebeC ineyiClAm. ik Kn bzAelAm mAr
egeC. es yue ht heyeC. tA dAyUdek Amr
AbAr rAj iheseb h, krb.
11
rAj dAyUd sAedAk bM ibyATr
yAjkek bAt$A pAWAeln. dAyUd bleln/ ''iyhdAr
entAedr se kT bl. tAedr bl/ 'rAj dAyUdek
tAr AsAed iPirey AnAr bYApAer etAmr sb
ecey ezx pirbAregAI ekn edK/ sAr SAeyelr
elAk rAjA dAyUdek tAr SVSAen iPirey AnAr
bYApAer blAbil kreC. 12etAmr AmAr BA/
etAmrA AmAr pirbAr. teb rAjAek SV SAen iPirey
AnAr bYApAer ekn etAmr ipiCey TAk pirbAr
heb
13
mAsAek igey bl/ '&uim AmAr pirbAerr
kjn. yid Aim etAmAek eyAyAebr jAygAy AmAr
qsinkedr esnApit n kir/ teb Vr eyn AmAy
zAiS edn.
14
dAyUd iyhdAr sb elAekr hdy SpzR kreln
bM tAr skel kA hey sit jAnAl. iyhd Ar
elAekrA rAjAr kAeC bAt$A pAWAl. tAr bll/
''Apin bM ApnAr sb AiDkAirkr iPer
Asun.
15
rAj dAyUd y$n ndIr kAeC eln. iyhdAr
elAekr rAjAr se edK krAr j bM tAek
y$n ndI pAr ker iney yAbAr j iglagel es
piSt hl.
izimiy dAyeU dr kAeC (mA cAl
16
egrAr pu ^ izimiy ibAmIenr pirbAerr

kjn. es brIem bAs krt. dAyUedr se edK


krAr j es tAAtAi l. es iyhdAr elAekedr
se l. 17izimiyr se ibAmIenr pirbAregAI
eTek Aro 1/000 jn elAk esiCl/ ezQelr
pirbAerr dAs sIb>o esiCel. sIb> tAr 15
jn pu^ bM 20 jn B]tYek se eniCl.
sb elAk rAj dAyUedr se edK krAr j
tAAtAi y$n ndIr tIer es piSt hl.
18
rAjAr pirbArek iyhdAy iPirey AnAr j
elAekrA sAhAyY kret ndIr opAer cel egl. rAj
y y bleln elAekrA tA krl. yKn rAj ndI
pAr heCn tKn egrAr pu^ izimiy tAr se edK
kret l. izimiy es rAjAek ,Am krl.
19
izimiy rAjAek bll/ ''eh AmAr Bu/ Aim y
Bul keriC t iney BAbebn n. eh rAj/ yKn
Apin ejrzAelm eCe cel igeyiCeln tKn
ApnAr se ey ey KArAp Acr, keriC t Ar
men rAKebn n. 20Apin jAenn Aim pAp keriC.
es j eyAexePr pirbAr eTek Aim Tm
ApnAr se edK kret esiC.
21
ik sryAr pu^ bIzy bll/ ''Amr
izimiyek b htY krb kAr, Bur Ar
iBix) rAjAek es iBzAp ideyiCl.
22
dAyUd bleln/ ''sryAr pu^/ etAmAr ik bYApAr
blt/ ey &uim AmAr ibrAcr, krC SAeyel
kAek m]&uYd edoy heb n. Aj Aim jAin
ey Aim sm SAeyelr rAj.
23
tKn rAj izimiyek bleln/ "etAmAek htY
kr heb n. rAj izimiyr kAeC it|A kreln
ey itin inej izimiyek htY krebn n.*
mPIebAz dAyeU dr se edK kret egl
ezQelr b nAit mPIebAz rAj dAyeU dr se
edK kret l. rAj ejrzAelm tYAg kr eTek
inie iPer As pyR mPIebAz tAr pAeyr
y eny in/ dAi kAmAyin mnik kApo eDAy
in. 25mPIebAz yKn ejrzAelem rAjAr se edK
krl tKn rAj bleln/ ''yKn Aim ejrzAelm
eTek cel eglAm tKn &uim AmAr se egel n
ekn
26
mPIebAz %r idl/ ''eh AmAr minb/ AmAr
dAs AmAr se tAr, kereC. Aim pu tA
Aim AmAr dAs sIb>ek beliClAm/ 'AmAr gADAr
ipeW kw ijn pirey dAo. Aim tAet ce
rAjAr se yAb. 27ik AmAr dAs AmAr se
tr, kereC. es kA ApnAr kAeC eseC
bM AmAr spekR ApnAr kAeC inAbAd kereC.
eh AmAr Bu/ Apin Verr dUetr mt. y BAel
24

rAj nA dAyUd izimiyek htY ker in . ik keyk bCr


per dAyeU dr pu^ zelAmn izimiyek htYA krAr Aedz ideyiCl.

19:28-20:4
2 zmeU yl

320

men hy Apin tA krn. 28Apin AmAr dAr


pirbAerr sb elAkek emer ePlet pAretn. ik
Apin t kern in. brM Apin AmAek tAedr
se SAn ideyeCn yAr ApnAr se kAsen
bes AhAr ker. tb ekAn ibxey rAjAr kAeC
ekAn iBeyAg krAr iDkAr AmAr en.
29
rAj mPIebAztek bleln/ ''etAmAr sms
spekR Ar ebzI ikC bl n. Aim iSr keriC
&uim bM sIb> jim BAg ker eneb.
30
mPIebAz rAjAek bleln/ ''eh AmAr rAj/
eh Bu/ Apin ey inibRe Ger iPer eseCn
AmAr kAeC yeTX. jim sIb>ek inet idn.
dAydU bisR y
e k tA r se eyet bleln
bisRy igilydIy erAglIm eTek iPer l.
es dAyUedr se y$n ndIr DAr pyR l. es
ndIr pr pAr pyR rAjAek pAhAr idey iney
yAeb. 32bisRy tY b] iCl. tAr bys 80 bCr.
dAyUd yKn mhniyem iCeln tKn es tAek KAbAr
bM A @bYAid ideyiCl. bisRy sb kret
eperiCl kAr, es ebz DnI bYi) iCl. 33dAyUd
bisRyek bleln/ ''AmAr se ndIr pAe
s. yid &uim AmAr se ejrzAelem TAk Aim
etAmAr ibxey y enb.
34
ik bisRy rAjAek bll/ ''Apin ik jAenn
AmAr bys
kt 35AmAr bys
80 bCr. Aim yeTX
b
] / tA BAl-m ekAnwA bl AmAr pe( sb
ny. mnik AmAr pAn-AhAerr SVAd ik t blAo
AmAr pe( sb. nArI b purexr gAenr suro
Aim Ar Znet pA n. ekn Apin AmAek
se iney igey smsAy pet cAeCn 36Apin
AmAek y y idet cAn tAr ikCr AmAr eyAjn
en. Aim ApnAr se y$n ndI pAr hey yAb.
37
dy ker AmAek bAI iPer eyet idn. tAhel
Aim AmAr inejr zher mret pArb bM AmAr
mtA-iptAr kber smAiDA het pArb. eh AmAr
minb bM rAj/ ikmahm ApnAr B]tY het pAer.
tAek ApnAr se eyet idn tAr se Apin
eymn Kuiz bYbhAr krebn.
38
rAj %r ideln/ ''ikmahm AmAr se iPer
yAeb. etAmAr j Aim or it sdy hb. &uim y
bleb etAmAr j Aim tA krb.
31

S Aeyl
Iye dr se iyhd Ar elAekrA tk$ krl
41
sb SAeylIy rAjAr kAeC l. tAr rAjAek
bll/ ''AmAedr iyhdAbAsI BAr ekn ApnAek
cir ker Anl bM ApnAr elAkjn sh ApnAr
pirbAerr sklek y$n ndI pAr kirey iney l.
ekn
42
iyhdAr sb elAk SAeylIyedr %r idl/
''kAr, rAj AmAedr inkw A Iy. rAjAr bYApAer
ekn etAmrA AmAedr it *u hC Amr rAjAr
pysAy ikC K in. rAj AmAedr ekAn phAro
edn in.
43
S A ey l Iy r %r idel/ ''rAjAr opr
AmAedr k dzmAMezr iDkAr AeC. tA rAjAr
it etAmAedr eTek AmAedr dAbI ebzI. ik
etAmr AmAedr dAbI ep( krC. ekn AmrA
tAr yArA Tm AmAedr rAjAek iPirey AnbAr
kT ij|As keriClAm.
ik iyh d Ar elAekrA S A ey l Iy e dr Ku b
kkRzBAeb %r idl. tArA/ S AeylIyr y beliCl
tAr eceyo ebzI kkRz iCl.
ezb> S Aeyl
ek dAyeU dr kAC eTek ibiC krl
esKAen ibiKeyr pu^ ezb> nAem k elAk
iCl. ezb> ibAmIenr pirbAregAIr k
kAl kuA. ZDu er sms s]iX krt. ezb>
sklek kse jeA krAr j iz[ bAjAl
bM bll/
''dAyUedr opr AmAedr ekAn iDkAr en.
iyzeyr pue^r opero AmAedr ekAn iDkAr en.
eh SAeylbAsI cl Amr inejedr tAbuet iPer
yA.

20

tKn SAeylIyr*rdAyUdek eCe ezb>ek


nusr, krl. ik iyhdAr elAekrA skel y$n
ndI eTek ejrzAelemr sArAw pT dAyUedr se
iCl. 3 dAydU tAr ejrzAelemr bAIet iPer egeln.
dAydU tAr bAI edKAezAn krAr j dzjn pp I
ereKiCeln. dAydU es mihlAedr k ibezx bAIet
ereK esiCeln. es bAIr cAridek itin hrI
emAtAeyn keriCeln. m]&uYr Aeg pyR es
mihlAr es bAIet iCl. dAyUd es mihlAedr
it eKyAl rAKetn. itin tAedr KAbAr pAWAetn/
dAydU Ger iPer egeln
ik tAedr se ekAn eyQn spkR kern in. m]&uYr
39
rAj bisRyek cmu eKeln bM AzIbRAd Aeg pyR tAr esKAen ibDbAr mt TAkt.
4
kreln. bisRy Ger iPer egl. rAj bM tAr
rAj mAsAek bleln/ ''iyhdAr elAekedr
sb elAk ndI pAr hey egl.
bl tAr eyn itnidenr meDY AmAr se edK
40
rAj ndI pAr hey iglagel egeln. ikmahm ker bM &uimo tAedr se TAkeb.
tAr se egl. iyhdAr sb elAk bM SAeyelr
S Aeyl
Iyr
KAen hAr TR iyhdAr se yu) ny
eDRk elAk dAyUdek ndI pAr ker iney egl.
pirbAregAI.

321
5

20:5-25
2 zmeU yl

ezb> Aebl o qbmAKAy pAiley egl


tKn mAs iyh d Ar elAekedr kse
14
jmAeyt kret cel egl. ik rAj ey smy
ibiKeyr pu^ ezb> Aebl o !bmAKAy yAbAr
tAek ideyiCeln es tAr eTeko ebzI smy inl.
smy S Aeyelr sb pirbAregAIr meDY idey egl.
sb ebrIy k se j hey ezb>ek nusr,
dAydU bIzye k ezb>ek htY kret bleln
krl.
6
15
dAyUd bIzyek bleln/ ''ibiKeyr pu^ ezb>
eyAyAb bM tAr elAekrA Aebl !bmAKAy
AmAedr pe( bzAelAemr eceyo Byr. tA piSt hl. eyAyAebr !s zhrek iGer ePll.
AmAr AiDkAirkedr se nAo bM ezb>ek tA zherr AcIerr pAez tAr <c ker mylA jeA
kr. ekAn AcIr eGr zher es ebz krAr Aeg krl yAet tAr zherr AcIer Wet pAer.
kAj kr. yid es ekAn suri(t zher Fek eyAyAebr elAekrA AcIrwAek ePel edbAr j
pe Amr tAek Ar Dret pArb n.
AcIerr <w pATr BA Zr krl.
7
16
sutrAM ibiKeyr pu^ ezb>ek tA krAr j
ik es zher kjn c biu mtI SIelAk
eyAyAb ejrzAelm tYAg krl. eyAyAb tAr inejr iCl. es zhr eTek ickAr ker bll/ ''AmAr
elAk CAAo kerTIy/ pelTIy o A !sedr kT ezAn? eyAyAbek KAen Aset bl. Aim
tAr se inl.
tAr se kT blet cA.
17
eyAyAb es SIelAkiwr se kT blet egl.
eyAyA b mAsAek htY krl
SIelAkiw tAek ij|As krl/ ''&uim ik eyAyAb
8
eyAyAb bll/ ''< Aim eyAyAb.
eyAy A b bM tAr qsr yKn igibey A en
SIelAkiw bll/ ''AmAr kT ezAn.
mhASerr kAeC ep<QCl/ mAsA tAedr se edK
eyAyAb bll/ ''Aim ZniC.
kret l. eyAy A b tKn qsinekr epAzAk
18
periCel. eyAyAb kw kiwb prl bM kw
tKn es SIelAkiw bll/ ''tIet elAekr
KAep tAr trbAir kiwbe AwkAen iCel. eyAyAb blt 'sAhAeyYr j Aebel yAo/ etAmAr y drkAr
yKn mAsAr se edK krAr j yAiCl/ tKn t pAeb. 19Aim zherr b zAii y o inAbAn
eyAyAebr trbAir KAp eTek pe egl. eyAyAb elAekedr kjn. &uim SAeyelr k r pU,R
trbAiriw &uel iney tAr hAet Der rel. zhr DbMs kret ecX krC. ekn &uim Bur spi%
9
eyAyAb mAsAek ij|As krl/ ''ekmn AeC nX kret cAC
20
BA
eyAyAb %r idl/ ''n/ Aim ekAn ikC DbMs
tArpr eyAyAb fAn hAt idey c V n krAr BIet kret cA in. 21ik Piyemr kjn elAk
mAsAr gl jiey Drl. 10eyAyAebr b< hAet ey zher AeC/ es ibiKeyr pu^/ nAm ezb>. es rAj
trbAir reyeC es idek mAsA ekAn njr edy dAyUedr ibre ibe@Ah kereC. tAek AmAr kAeC
in. ik eyAyAb mAsAr epew trbAir bisey idl. en dAo. Aim zhr eCe cel yAb.
es SIelAkiw eyAyAbek bll/ ''iWk AeC.
mAsAr nAiB u i ebirey mAiwet pe egl.
eyAyAbek itIybAr Ar trbAir cAlAet hl n tAr mAT edoyAelr opAer etAmAedr Ce edoy
heb.
itmeDY es mAr egeC.
22
tKn es SIelAkiw Kub ibc(,tAr se
dAyeU dr elAkjn ezb>ek Kj
u < et TAkl
zherr sb elAekr se kT bll. elAekr
tArpr eyAyAb bM tAr BA bIzy AbAr ibiKeyr pu^ ezb>r mAT ekew ePll. tArpr
ibiKe yr pu^ ezb>ek tA kret TAkl. 11eyAyAebr elAkjn es kAw mAT zherr edoyAelr opAez
k tr, !s mAsAr edehr pAez dAieyiCl. eyAyAebr idek Ce idl.
tKn eyAyAb iz[ bAjAel bM !sr zhr
es blel/ ''etAmrA skel yAr dAydU bM eyAyAbek
smTRn kr tArA sbA s/ Amr eyAyAbek nusr, eCe cel egl. !sr bAI iPer egl bM eyAyAb
ejrzAelem rAjAr kAeC iPer l.
kir.
12
mAsA r)A) hey rASAr mAJKAen peiCl.
dAyeU dr shkArIg,
tr, !siw l(Y kriCl ey smS elAk edKAr
23
j eTem yAeC. tKn es edhiwek rASAr DAer
eyAyAb SAeyelr !sbAihnIr DAn iCl.
mAeWr idek giey idl bM kw kAp idey iyehAyAdAr pu^ bnAy kerTIy o pelTIyedr en
edhiw eFek idl. 13mAsAr edh rAS eTek ideyiCl.
24
sirey enoyAr pr/ elAekrA eyAyAbek nusr,
yAedr keWAr pirm kret bADY kr heyiCl/
ker/ ibiKeyr pu^ ezeb>r ipCen tA kret cel edArAm tAedr ene iCl. hIlU e dr pu ^
egl.
iyehAzAPw iCl ithAisk. 25zb iCl sicb. sAedAk

20:26-21:17
2 zmeU yl

322

bM ibyATr iCl yAjk. 26yAyIrIy rA dAyUedr


DAn B]tY* iCl.
ezQelr pirbAr zAiS epl
dAyUd yKn rAj iCeln tKn kw iB$(
heyiCl. es iB$( kbilt nAhAerr idn
wAn itn bCr celiCl. dAyUd Bur kAeC ATRn
kreln bM Bu tAr %r ideln. Bu bleln/
''ezQl bM tAr KunI pirbAr iB$e(r kAr.
ezQl igibeyAnIyedr emer ePeleC bel iB$(
eseC. 2igibeyAnIyr SAeylI iCl n. tAr
emArIyedr kiw egAI. S AeylIyr zpT keriCl
ey tAr igibeyAnIyedr AGAt kreb n. ik
ezQl igibeyAnIyedr htY krAr ecX keriCl. ezQl
kAj keriCl kAr, SAeyl bM iyhdAr
elAekedr spekR tAr BAbAnuBU it tY tI iCl.
rAj dAydU igibeyAnIyedr kse efek tAedr
se kT bleln. 3 dAyUd igibeyAnIyedr bleln/
''etAmAedr j Aim ik kret pAir SAeyelr
pAp Kenr j Aim ik krel etAmr Bur
sAnedr AzRIbAd kreb
4
igibeyAnIyr dAydU ek bll/ "ezQelr pirbAerr
elAekrA y kereC tAr mUlY edoyAr j tAedr
pirbAerr yeTX esAn o rep en. ik AmAedr
ekAn iDkAr en ey SAeyelr ekAn elAkek
htYA kir.
dAyUd bll/ ''ebz/ t hel Aim etAmAedr j
ik krb
5
igibeyAnIyr %r idl/ ''ezQl AmAedr ibre
xy kereC. AmAedr yt elAk SAeyel bAs
ker tAedr sklek es htYA kret eceyiCl.
6
ezQelr eCel-emeyedr meDY eTek sAtiw pu^
AmAedr dAo. ezQl Bur menAnIt rAj iCl.
tA Amr ezQelr igiby pbRet/ Bur sAmen
tAr eCeledr P<Ais edb.
rAj dAy U d bleln/ ''%m/ tAedr Aim
etAmAedr hAet sep edb. 7 ik eyAnATenr pu^
mPIebAztek rAj inrAp% ideln. eyAnATno
ezQelr pu^/ ik rAj eyAnATenr kAeC Bur nAem
kiw zpT h, keriCeln.* 8dAyUd emRAi, bM
mPIebAztek* tAedr hAet &uel ideln. r iCl
ezQl bM tAr SI irSpAr pu^. emrAb nAem ezQelr
k kAo iCl. mehAlAtIy bisR e y r pu ^
@Ieyelr se tAr ibey heyiCl. dAyUd emrAb
bM @Ieyelr p<Ac eCelek ineln. 9 dAyUd
sAtjn purxek igibeyAnIyedr idey ideln yArA
tAedr igiby pbeR t iney igeyiCl bM Bur sAmen
P<Ais ideyiCl. sAtjn purx k se mAr

21

DAn B] tY Tb ''pedX. A(irk eTR/ "yAjk.

egl. Psl etAlAr Tm idek tAedr htYA krA


hl. smyw iCl bskAl bM w iCl yebr
Psl etAlAr egAAr idek.
dAydU bM irSpA
yAr k irSpA >eKr epAzAk h, krl
bM izlAr per t rAKl. cAxbAesr Zrr smy
eTek b]iX As pyR es >eKr epAzAk es
pATer pe rl. irSpA idnrAt es edhil
pAhAr idt. idenr eblAy ekAn ihMS pAKI b
rAetr eblAy ekAn ihMS A,Iek es edhilr
kAeC Aset idt n.
11
ezQelr dAsI irSpA y kreC/ es spekR
elAekrA rAj dAyUdek bll. 12tKn rAj dAyUd
ezQl o eyAnATenr hAel yAebz igilyedr
kAC eTek iney ineln. ezQl o eyAnATenr
iglaebAyAet m]&u Yr pr yAebz-igilydr es hAil
eniCl. pelXIyr ezQl o eyAnATenr edh iw
qbzAe,r :inkwS edoyAel Juiley ereKiCl. ik
qbzAe,r elAekrA esKAen igey edhil cir ker
Aen.
13
yAebz igilyedr kAC eTek dAyUd ezQl bM
tAr pu^ eyAnATenr hAil iney Aesn. es
sAt jn yAedr P<Ais idey htY kr heyiCl/
tAedr edho tAr iney igeyiCl. 14ezQl bM
eyAnATenr hA tAr ibAmIn edez kbrS krl.
ezQelr ipt kIezr kberr meDY tAr tAedr kbr
idl. rAj y y beliCeln/ elAekrA iWk tA
tA krl. tA Vr es edezr elAekr TRn
Zneln.
10

pelXIye dr se y
u
pelXIyr S AeylIyedr se Ar kiw yue
il hl. dAydU bM tAr elAekrA pelXIyedr se
lA kret egeln. ik dAyUd c LA o bRl
hey peln. 16iyzabI-benAb kjn qdtY iCl.
tAr bzRAr ojn iCl Ay 7.5 pA iptl. tAr
kw n&un trbAir iCl. es dAyUdek htY krAr
ecX krl. 17ik sryAr pu^ bIzy es pelXIyek
htY ker dAyUdek b<Aicey idl.
tKn dAyeU dr elAekrA dAyeU dr kAeC kw zpT
krl. tAr tAek bll/ ''Apin Ar ekAnBAeb
AmAedr se yue eyet pArebn n yid yAn tAhel
SAeyl hyet tAr mhAn entAek hArAeb.
15

ik keriCeln dAydU bM eyAnATn prSperr kAeC itit


keriCl ey tAr ek er pirbAerr (it kreb n.
mPIebAz Ar k jn elAk yAr nAm mPIebAz. eyAnATenr
pu^ ny.

323
18

per egAb nAmk SAen pelXIyedr se Ar


kiw yu hl. hzAtIy isbbKy !dtYedr meDY sP
nAem Ar kjnek htY krl.
19
per pelXIyedr ibre egAb nAmk SAen Ar
kw yu hy . es yu qbelhmbAsI yAerorgIemr pu^ lahAnn/ gAtIy gilyAtek htY
krl. tAr bzR tAitr tAetr der mt b
iCl.
20
gAet Aro kw yu hy. kjn Kub lVA
echArAr elAk iCl yAr etYkiw hAet bM pAeyr
pAtAy Cw ker/ emAw 24 w Aul iCl. elAkwAo
kjn rAPAr sAn. 21 elAkw S Aeylek ib@p
krl ik eyAnATn/ izimiyr pu^ ey iCl dAyUedr
BA/ tAek htY krl.
22
cArjn etYek qdtYedr sAn bM
r gAt eTek esiCl. tAr dAyUd bM tAr
elAekedr ArA inht heyiCl.
Bu r ee dAyeU dr zMs gIt
Bu yKn dAydU ek ezQl bM A zedr
hAt eTek r(A kreln/ tKn dAyUd
gIt gAeln
2
Bu AmAr izl/ AmAr gR/ AmAr inrApd
Ay.
3
AmAr Vr heCn AmAr izlA yAr kAeC Aim
inrAp%Ar j Cew yA. Vr AmAr FAl/ tAr
(mtA AmAy r(A ker. Bu AmAr luikey TAkAr
jAygA. <c pAhAe/ itin AmAr inrApd SAn. n]zMs
zr eTek itin AmAy r( kern.
4
Bu zMsAr eyAgY? Aim Bur kAeC sAhAyY
eceyiC bM itin AmAek AmAr zr kAC eTek
r( kereCn.
5
AmAr zr AmAy htYA kret cAiCl. AmAr
cArpAez m]&uYr trmAlAr Cist ekAlAhl
itdmY eSA et Aim m]&u Yr idek eBes yAiClAm.
6
AmAr sAmen m]&u Yr P<Ad/ AmAr cArpAez kberr
di.
7
b Aim/ AmAr Bur kAeC sAhAeyYr j
ATRn krlAm/ </ AmAr Vrek fAklAm. Vr
tAr mier iCeln. itin AmAr fAk Zneln. AmAr
sAhAeyYr j ATRn tAr kAen egl.
8
tKn mAiw ek<ep Wel. rIe(r iBt ne
Wl. ekn kAr,/ Bu e*ADAiVt heln.
9
Verr nAk eTek eD<Ay ebirey l. tAr muK
eTek iizK bM SUil ibCirt het lAgl.
10
Bu ggnml ibdI,R ker nIec enem eln.
kiw gA k]\b,R emeGr opr itin dAAeln.
11
itin krb dUtge,r ipeW ce bM bAtAes
Br idey e ebAiCeln.
12
tAr cArpAez/ kw tAbur mt gA kAl emG

22

21:18-22:30
2 zmeU yl
idey Bu inejek iGer ereKiCeln. es bj
ibYmy emeG/ itin jlrAiz jm keriCeln.
13
t A r cArpAz eTek/ l ky l Ar mt
AelAkmAlA ibkI,R het lAgl.
14
Bu AkAz eTek bjpAt kreln. prApr
tAr kSVr itegAcr kreln.
15
Bu zedr iC iB krbAr j tAr zr
ine(p kreln. Bu ibY er, kreln bM
elAekrA ibA hey Ciey pel.
16
eh Bu/ Apin #ke kT beliCeln. tAr
muK eTek tIgit bAtAs bey igeyiCl bM jlek
ipCen eWel ideyiCeln. esidn Amr smue@r
tledz edeKiClAm. Amr esidn p] i TbIr
iBi%BUimo edeKiClAm.
17
esBeb Bu AmAeko sAhAyY keriCeln.
Bu opr eTek AmAr kAeC enem esiCeln. Bu
tAr iw hAt idey AmAy jiey Der ibpd eTek
ewen Ar keriCeln.
18
AmAr zr AmAr ecey zi)zAlI iCl. es
elAekr AmAy G], krt. AmAr zr AmAr
pe( kw ebzI zi)zAlI iCl/ tA Vr AmAy
r(A kreln.
19
yKn Aim smsAy jj$irt tKn zr AmAy
A*m, ker. ik/ kmA^ Bu AmAr pAez
iCeln.
20
Bu AmAy BelAbAesn/ itin AmAy Ar
kereCn. itin AmAy inrApd Aey iney egeCn.
21
Bu AmAek AmAr purSAr edebn. kAr, y
stY Aim tA keriC. tA itin AmAr BAl krebn.
22
ekn kAr, Aim Buek mA ker celiC.
AmAr Bur ibre Aim ekAn pAp kirin.
23
Aim sbRdA Bur isAskl Sre, rAiK o
tAr ibiDil nusr, kir.
24
tAr sAmen Aim inejek sbRdA Zic bM
ined$Ax rAiK.
25
j Bu AmAek AmAr purSAr edebn.
ekn kAr, y stY Aim tA keriC. Aim ekAn
Ay kirin/ tA itin AmAr ml krebn.
26
yid ekAn bYi) ApnAek k]t BAelAbAes/
tAhel tAr it Apin k]t BAelAbAs edKAebn.
yid ekAn bYi) ApnAr it inAbAn hn tAhel
tAr it Apino inAbAn hn.
27
eh Bu/ yAr Zic bM BAl Apino tAedr
it Zic o BAl. ik Apin c&ur o kuc*I
bYi)ek prAS kret s(m.
28
eh Bu/ srl s elAkedr Apin sAhAyY
kern. ik hArIedr Apin lit kern.
29
eh Bu/ Apin AmAr l dIp/ Bu AmAr
cArpAezr kArek AelAikt kern.
30
eh Bu/ ApnAr shAyty Aim qsedr se

22:31-23:8
2 zmeU yl

324

edQet pAir. Verr shAytAy Aim z pe(r


edoyAl it*m kret pAir.
31
Verr pT pirpU,R. Bur bAkY prIi(t
stY. yAr tAek ibVAs ker/ itin tAedr r(A
kern.
32
Bu CA itIy ekAn Vr en. AmAedr
Vr bYtIt ekAn izl en.
33
Vr AmAr gR. itin s mAnuxek jIbenr
siWk pT edKAn.
34
Bu AmAek hire,r mt t edQet sAhAyY
kern. cSAen itin AmAy ibcl rAeKn.
35
Bu AmAek yu ib iziKeyiCeln. es
kAre, AmAr bA kiw zi)zAlI zr ine(p kret
pAer.
36
eh Bu? Apin AmAy r( kereCn. Apin
AmAek jyI het sAhAyY kereCn. Apin AmAr
zek prAijt kret sAhAyY kereCn.
37
AmAr hAw bM p iwek sbl ker idn eyn
n K<uiey t edQet pAir.
38
AmAr zedr inDn n kr pyR Aim tAedr
tA kret cA. tAr DbMs A n hoy pyR
Aim iPer Aset cA n.
39
Aim AmAr zedr DbMs keriC Aim tAedr
prAijt keriC. tAr Ar eW dAAeb n. </
AmAr zr AmAr pAeyr kAeC luiwey peeC.
40
eh V r/ Apin AmAy yu e zi)zAlI
kereCn/ pin AmAr zedr AmAr pAeyr kAeC
luiwey ideyeCn.
41
AmAr zr glA ekew tAedr luiwey ePlAr
sueyAg Apin AmAek ideyeCn.
42
AmAr zr sAhAyY eceyiCl ik tAedr
sAhAyY krAr ek iCl n. mnik tAr Bur
kAeCo sAhAyY eceyiCl ik Bu tAr ekAn %r
edn in.
43
Aim zedr iC iB ker tAedr DUelAy
pir,t keriC. tAedr Aim c,Ribc,R keriC. rASAr
kAdAr mt Aim tAedr mAiey igeyiC.
44
AmAr ibre AmAr inejr elAk yAr lA
kereC/ eh Bu/ Apin tAedr hAt eTek AmAy
r(A kereCn. Apin AmAek jAitr zAsk
kereCn. ey elAekedr Aim jAntAm n/tArA Kn
AmAr esbA ker.
45
edezr elAekrAo AmAy mA kereC.
yKn tAr AmAr ined$z ZeneC. t(,A tAr t
pAln kereC. essb ibedzIr AmAek By kereC.
46
essb ibedzIr Bey Zikey egeC. Bey BIt
hey tAr egApn ASAn eTek ebirey eseC.
47
Bu jIibt. Aim AmAr izlAek zMsA kir?
Vr mhAn? itin es izl iyin AmAek r(
kern?

48

itin es Vr iyin AmAr j AmAr zedr


zAiS ideyeCn. elAekedr itin AmAr zAsenr
B$u) kereCn.
49
eh Vr/ Apin AmAy zedr eTek r(A
kereCn. yAr AmAr ibre igeyiCl tAedr
prAijt kret Apin AmAy sAhAyY kereCn.
zedr hAt eTek Apin AmAy r( kereCn.
50
tA eh Bu/ Aim jAitilr meDY ApnAr
zMsA kir? kAre, Aim ApnAr nAem gAn
gA?
51
Bu tAr menAnIt rAjAek ey ekAn yue jyI
het sAhAyY kern. tAr menAnIt rAjAr j Bu
tAr krA bxR kern. itin dAyUedr it bM
tAr %rsUrIedr it sbRdA ibVS TAkebn.
dAyeU dr ezx bAkY
il hl iyzeyr pu^ dAyUedr ezx bAkY

23

bAt$A eseC es elAkiw eTek yAek Vr


mhAn kereCn/ iyin yAekAebr Verr menAnIt rAj/
SAeyelr sumDur gAyk. il tAr bA,I.
2
Bur A AmAr mDY idey kT beleCn.
AmAr muK idey tAr bAkY cAirt heyeC.
3
S Aeyelr Vr kT beleCn. S Aeyelr Vr
AmAy beleCn/ ''es bYi) iyin sBAeb zAsn
kern.
4
es bYi) ey Ver A ereK zAsn ker.
es bYi) xAkAelr BAt ikre,r mt/ pirAr
AkAezr mt/ b]iXr pr sUy$ikre,r mt/ es b]iXr
mt yAr eCAyAy mAiwr opr n&un GAs j eny.
5
Vr AmAr pirbArek zi)zAlI bM suri(t
kereCn. AmAr se itin icridenr j kiw
ci ) kereCn. ci )ek Vr sbidk eTek suri(t
o suinit kereCn. tA/ initBAeb itin AmAy
skl jy o sAPlY edebn. Aim y cA tAr sb
itin AmAy edebn.
6
ik m elAekr k<Awr mt. elAek k<Aw
rAeK n; tAr k<AwAel Cue ePel edy.
7
elAek yKn es k<AwAil SpzR ker/ trA
kAeWr bzRAr mt TbA elAhAr fAAr mt inejedr
Aht ker. </ essb elAk k<Awr mt. tAedr
Aen ine(p kr heb/ tAr spU,Rrep BIBUt
heb?
itnjn bIr eyAA
il hl dAy U e dr bIr !sinekr nAm
tKemAnIy eyAezb-bezb. eyAezb-bezb itnjn
ezQyRYpU,R esnAr iDnAyk iCl. tAek sanIy AdIen
bel fAk ht. eyAezb-bezb kse 800 elAkek
htY keriCl.
8

23:9-24:1
2 zmeU yl

325
9

prbt$I bIr hl/ ehAhIeyr iDbAsI/ edAdeyr


pu^ ilyAsr. ilyAsr es itnjn eyAAedr
kjn yAr pelXIyedr ibre yuer smy dAyeU dr
se iCl. tAr yuer j jmAeyt heyiCl ik
S A ey l Iy esnAr edQe pAiley igey i Cl.
10
ily A sr c bs hoy A r Aeg pyR
pelXIyedr ibre yu keriCl. es #BAeb trbAir
Der yu cAiley igeyiCl. es idn Bu SAeylek
kw b jy en ideln. ilyAsr yue jyI
hel elAekrA skel iPer l. ik tAr ZDumA^
m]t zedr eTek ijinsp^ inet esiCl.
11
prbt$I bIr z. es hrArIy Aigr sAn.
pelXIyr kse yu kret l. kiw musur
e(et tAedr lA hl. pelXIyedr kAC eTek
elAekr Cew pAiley egl. 12ik z yu e(e^r
mAeJ d Aiey iterAD krl. es pelXIyedr
prAijt krl. es idn/ Bu S Aeylek k mhAn
ibjy en ideln.
13
kidn/ dAydU lLm hAet bSAn kriCeln
bM pelXIyr rPAyIm ptYkAy iCl. dAyUedr
Kub Gin i^z jn bIr eyAAr* meDY eTek
itnjn mAiwet lVA hey Zey pe srIs]epr mt
buek Br idey dAyUedr hAy ep<QeC igeyiCl bM
dAyUedr se eyAg ideyiCl.
14
Ar k smy/ dAyUd k egRr meDY
iCeln bM es smy kdl pelXIy esnA
!belhem iCl. 15kw jelr j dAyUd \At$
iCeln. itin bleln/ ''AmAr CA/ !belhemr
ngrAerr kueyA eTek ek AmAy KAinkw jl
en idk? Asel dAyUd k]t jl cAn in/ itin
min es kTA beliCeln.
16
ik es itnjn ezQyRYpU,R eyA pelXIy
esnAedr meDY idey yu krl bM igey qbelhm
zherr Pwekr kAeC kuey eTek jl eniCl.
tArA es jl dAyUedr kAeC ep<QeC ideyiCl. ik
dAyUd es jl pAn kret SVIkAr kreln. itin
es jl mAiwet eFel idey t Bur kAeC sgR
kreln. 17dAyUd bleln/ ''eh Bu/ jl Aim
pAn kret pAir n. yid Aim jl pAn kir/
tAhel t tAedr r) pAn krAr mt Ay kAj
heb/ yAr AmAr j jIbenr Ju<ik iney jl
eneC. kAre, dAyUd es jl pAn kret
SVIkAr kern. itn jn bIr rkm Aro
enk sAhisktAr pircy ideyeC.
A bIr qsedr kTA
eyAyAebr BA bM sryAr pue^r nAm bIzy.
bIzy itnjn eyAAr ent iCl. bIzy
18

i^z eyAA elAekr dAyUd egAIr ibKYAt bIr eyA.

300 zr ibre tAr bzRAek bYbhAr kereC bM


tAedr htY kereC. eso itnjn bIr eyAAr
mt ibKYAt heyiCl. 19bIzy itnjn bIerr
mt ibKYAt heyiCl. yido es itn jn bIerr
kjn o ny tbu es itn bIerr ent hey
igeyiCl.
20
CA iyehAyAdAr pu^ bnAy iCl Ar k
bIr. es k prA*mzAlI iptAr sAn. es kbea sl
eTek esiCl. bnAy enkil >sAhesr kAj
keriCl. emAyAbIy rIeyelr pu^ek es htY
keriCl. kidn yKn &uxArpAt heC/ bnAy mAiwr
kw get$r meDY Fek k isMhek bD ker. 21bnAy
k imzrIy qseko htY ker. imzrIy qsiwr
hAet kw bzR iCl. ik bnAeyr hAet kiw
mA^ mur iCl. bnAy imzrIy qsiwr bzRAw mueWA
ker ecep Der bM tAr kAC eTek t iCiney eny.
tArpr tAr inejr bzR idey es imzrIy qsek
htY ker. 22iyehAyAdAr pu^ bnAy rkm nAn
>sAhisk kAj keriCl. es es itn bIrpurexr
mt ibKYAt iCl. 23bnAy es i^z jn bIerr
eTeko ibKYAt iCl/ ik es es itn jn bIrpurexr
kjn iCl n. dAyUd bnAyek tAr edhr(Iedr
ent rep menAnIt kern.
itirz jn bIerr kTA
eyAyAebr BA sAehl i^z jn bIerr kjn/
i^z jn eyAAr A bIrr hl qbelhemr
edAdeyr pu^ lahAnn. 25herAdIy z; sherAdIy
lIk; 26pwIy ehls; tekAyIy eOezr pu^ r;
27
nAeTAtIy bIeyxr; hzAtIy mbuy; 28ehAhIy
slaemAn; newAPAtIy mhry; 29newAP eTek bAnA
r pu^ ehlb/ igibyAr ibAmIenr rIbeyr pu^
%y;
30
ipiryAeTAnIy bnAy; gAz ptYk inbAsI
ihy/ 31bRtIy ib-ylebAn; brhmIy samAb;
32
zAlaebAnIy ilyhb; yAezenr pu^rA; 33hrAr eTek
zer pu^ eyAnATn/ hrAr eTek sArerr pu^ hIyAm;
34
mAKATIy hsabeyr pu^ lIePlw; gIelAnIy
hIeTAPelr pu^ lIyAm; 35kimRlIy ihxy; bbRIy
pAry/ 36esAb inbAsI nATenr pu^ iygAl/ gAdIy
bAnI/ 37eAnIy eslk/ eberAtIy nhry ey sryAr
pu^ eyAyAebr bmR bhn keriCl; 38iy^Iy r/ iy^Iy
gAerb; 39bM ih%Iy iry. es del emAw 37 jn
iCl.
24

dAydU tA r !s g,nAr is A ineln


Bu SAeyelr ibre AbAr *u heln.
Bu dAydU ek S AeylIyedr ibre erAict
kreln. dAyUd bleln/ ''yAo/ igey SAeyl bM
iyhdAr elAksMKY g,n kr.

24

24:2-24
2 zmeU yl

326

rAj dAyUd tAr esnApit eyAyAbek bleln/


''yAo/ dAn eTek ebra-ezb pyR elAksMKY g,n
ker es. tAhel Aim jAnet pArb esKAen kt
elAkjn AeC.
3
eyAyAb rAjAek bleln/ ''iWk ktsMKYk elAk
AeC tAet ikC es yAy n. Bu/ ApnAr Vr
eyn tAr 100 , ebzI elAkjn ApnAek edn.
Gwnil eyn Apin inejr ecAeK Gwet
edeKn. ik ekn Apin g,nAr kAj kret
cAeCn
4
rAj dAyUd ebz #tAr se tAr esnApitedr
bM eyAyAbek elAkg,nAr kum ideln. tKn eyAyAb
bM esnApit rAjAr kAC eTek cel egl bM
elAkg,nAr kAj kret lAgl. 5tAr y$n ndI
pAr hey egl. erAeyr nAmk SAen tAr G<Aiw
gAel. tAedr G<Aiw zherr fAnidek biSt iCl.
: zhriw yAeserr peT eyet gAd ptYkAr
meDY biSt iCl.
6
tArpr tAr pUbiR dek igey thtIm-hda iz edezr
idek igilyed l. tArpr tAr %ridek dAn-yAn
hey sIedAn pyR egl. 7 tAr esAregRo igeyiCl.
tAr ihbbIy o knAnIyedr etYkiw zher igeyiCl
di(, idek tAr iyhdAr di(,S ebra-ezb pyR
igeyiCl. 8egAw edez eyet tAedr 9 mAs 20 idn
smy elegiCel. tArA 9 mAs 20 idn per
ejrzAelem iPer esiCl.
9
eyAyAb rAjAr hAet elAksMKYAr tAilk &uel
idl. trbAir bYbhAr kret pAer mn elAekr
sMKY S A ey e l iCl 8/00/000 bM iyhdAr
elAksMKY iCel 5/00/000 jn.
Bu dAydU ek zAiS ideln
elAksMKY g,nAr pr dAyUd lit heln.
dAyUd Buek bleln/ ''Aim y keriC tAet AmAr
mS b pAp heyeC. eh Bu/ imnit kir/ Apin
AmAr pAp (m ker idn. Aim sitY ebAkAr mt
kAj keriC.
11
dAyUd yKn skAel Gum eTek Weln/ tKn
dAyUedr BAbbAdI gAedr kAeC Bur bAkY enem l.
12
Bu gAdek bleln/ ''yAo igey dAyUdek bl/ 'Bu
kTA bleln Aim etAmAek itniw ibxy idiC.
&uim pC kr ekAnaw Aim etAmAr it brA
krb.
13
gAd dAyUedr kAeC es bll/ ''itniw ibxeyr
meDY eTek kw ebeC nAo
10

1. etAmAr rAejY sAt bCerr iB$(.


2. etAmAr zr itnmAs Der etAmAy
tA kreb.
3. etAmAr edez itn idenr mhAmArI Aseb.

ibxey ic ker/ itnewr meDY kw ibxy


ebeC nAo. etAmAr ekAnw pC hl es spekR
Aim Buek blb. Bu AmAek etAmAr kAeC
pAiWeyeCn.
14
dAydU gAdek bleln/ ''Aim sitY Kub smsAy
peiC. ik Bu sitY b (mAzIl. sutrAM Bu
AmAedr zAiS idn. AmAr zAiS eyn elAekedr
kAC eTek n Aes.
15
t^b Bu S Aeyel kiw mhAmArI pAWAeln.
mhAmArI skAel Zr hl bM menAnIt smy
pyR cll. dAn eTek ebra-ezb pyR sAr
SAeyelr 70/000 elAk mAr egl. 16edbdUt
ejrzAelmek DbMs krAr j tAr bA oper
oWAeln. Vr zAiSr bYApAer tAr mn pirbt$n
kreln. ey dUt DbMs kriCeln/ Bu tAek bleln/
''enk heyeC. etAmAedr hAt iwey nAo. es
smy tAr iybUxIy erQ,Ar KAmAerr kAeC iCeln.
dAydU erQ,Ar zs mAAenAr jim ikneln
ey dUt elAekedr htY kriCl dAyUd tAek
edKeln. dAyUd Bur se kT bleln. dAyUd
bleln/ ''Aim pAp keriC. Aim giht
R kAj keriC.
Aim oedr y kret beliC sb elAk tA
kereC. tAr bADY emexr mt AmAy nusr, kereC.
tAr ekAn Bul kerin. dy ker ApnAr zAiS
AmAek bM AmAr iptAr pirbArek idn.
18
es idn gAd dAyUedr kAeC l. gAd dAyUdek
bll/ ''yAo/ iybx
U Iy erQ,Ar zs mAAenAr jimet
Bur j kiw ebdI !trI kr. 19eymn gAd
tAek bll esmt dAyUd krl. Bu y cAn dAyUd
iWk tA krl. dAyUd erQ,Ar se edK kret
egeln. 20erQ, edKel ey rAj dAyUd bM tAr
AiDkAirkr tAr se edK kret AseC. erQ,
bAer ebirey igey mAT nt ker ,Am krl.
21
erQ, bll/ ''AmAr r bM rAj ekn AmAr
kAeC eseCn
dAyUd %r ideln/ ''Aim etAmAr kAC eTek
KAmAr bAIiw iknet esiC. tArpr Aim Bur
j kw ebdI bAnAb. tAhel mhAmArI b
hey yAeb.
22
erQ, dAyUdek bll/ ''eh AmAr r bM
rAj/ Verr ee sgR iheseb Apin y
KuzI tA inet pAern. KAen ehAmbilr j ikC
gr bM kAeWr j DAn JAAeyr pAwAtn
bM b<AkelAo idey idiC. 23eh rAj/ sb
Aim ApnAek idey idiC? erQ, rAjAek Aro
bll/ ''Bu/ ApnAr Vr eyn ApnAr it s
hn.
24
ik rAj erQ,ek bleln/ ''n? Aim
etAmAek jimr dAm idey edb. Aim AmAr
17

327
Bu Vrek ehAmbil sgR krb nA yAr j
Aim ekAn TR idin.
tKn dAyUd 50 ezkl repAr ibinmey es
eFikwA bM grel iken ineln. 25tArpr dAyUd
Bur ee esKAen k ebdI inmRA, kreln.

24:25
2 zmeU yl
itin tAr oper ehAmbil bM mlATRk bil sgR
kreln.
sAr edezr j dAyUedr ATRnAy Bu sA
ideln. Bu es mhAmArIek SAeyel TAimey
ideln.

328

rAjAbilr Tm K
AedAiny rAj hbAr C kAz kreln
rAjA dAyUd b] hey igeyiCeln. tAr et
bys heyiCl ey ekAenAmet Ar tAr zrIr
\ hy nA. mn ik B]tYr tAr zrIr elp kVl
idey FAk se%o tAr zIt Ar kAew n. 2 tKn
B]tYr rAjAek bll/ ''Amr teb ApnAr y
krAr j kiw yubtI emeyek K<uej ebr kir. es
ApnAr pAez zyn kreb bM ApnAek \ rAKeb.
3
tKn rAjkmR c ArIr rAjAek \ rAKAr j
SAeyelr sbR^ surI yubtI emey K<uej ebAet
lAgl. min ker K<j
u et K<j
u et zUenm zher surI
bIzegr eKAj imlel. tAr tKn emeyiwek
rAjAr kAeC iney el. 4 bIzg sitY sitY prp
surI iCl. es rAjAr sbrkm y b pircyR krelo
tAr se rAj dAyUedr ekAen zArIirk spkR
iCl n. 5-6rAjA dAyUd o rA,I hgIetr pue^r nAm
AedAiny. AedAiny Kub supurx iCeln. rAjA
dAyUd kKen tAek ezADrAbAr ecX kern in. itin
tAek kKno ije|s kern in/ ''ekn &uim sb
krC yido bzAelAm nAem tAr k BA iCeln
cAkAI o (mtAiBlAxI. AedAiny men men iWk
kreln ey rpr itin rAj hebn; Ar kT
iSr ker itin inejr suibeDr j tAAtAi kw
rT/ ikC eGA o tAr reTr sAmen edQeAenAr
j Ay 50 jn elAk ejAgA ker ePleln.
7
rAj hbAr ibxyw iney itin sryAr pu^ eyAyAb
o yAjk ibyA Terr se prAmzRo eser ePleln.
tArA tAek n&un rAj het sAhAyY krAr isA
inl. 8ik rAj dAyUedr it nugt ikC bYi)r
AedAineyr cAiBlAx pC hyin. r hl
yAjk sAedAk/ iyehAyAdAr pu^ bnAy/ BAbbAdI nATn/
izimiy/ eriy o rAj dAyUedr ibezx r(Idl. r
ek AedAinyr se eyAg edyin.
9
kidn AedAiny na-erAegelr kAeC esAehl
pATer ebz ikC emx/ xA o bACr ml qneb
iheseb bil idey tAr BAedr :rAj dAyeU dr A
pu^edr o iyhdAr smS AiDkAirkedr inm,
kreln. 10ik AedAiny tAr iptAr ibezx
r(Iedr/ tAr BA zelAmn/ bnAy o yAjk nATnek
idn inm, kern in.

bezbAr kAeC igey ije|s krl/ ''hgIetr pu^


AedAiny ik kreC Apin ik ikC jAenn itin
rAj hbAr Sit kreCn. idek rAjA dAydU sebr
ibu ibsgR jAenn n. 12e(e^ ApnAr o ApnAr
pu^ zelAmenr Ae,r Az TAket pAer bel
AmAr DAr,. teb icAr ekAen kAr, en/ Aim
ApnAek A r(Ar kw pAy bel idiC. 13rAj
dAyUedr kAeC yAn bM tAek blun/ 'eh rAjAiDrAj/
Apin AmAr kAeC itit ideyiCeln ey ApnAr
per AmAr pu^ zelAmn prbtI$ rAj heb. tAhel
AedAiny ekn prbt$I rAj heC 14Apin yKn
rAjAr se kTAbAt$ blet TAkebn/ Aim tKn
esKAen igey piSt hb bM tKn Aim rAjAek
smS ikC jAnAb/ tAet ApnAr kTAr stYtAo
mA, heb.
15
bezb tKn rAjAr se edK kret tAr
zyn ke( eyKAen zUenmIyA bIzg b] rAjAr
pircyR kriCl/ esKAen igey piSt hl. 16bezb
rAjAr sAmen Ant hbAr pr rAj ije|s kreln/
''Aim etAmAr j ik kret pAir bl
17
bezb bleln/ ''mhAzy/ Apin ApnAr Bu/
Verr nAem zpT ker AmAr kAeC itit
keriCeln ey/ 'ApnAr pr AmAr pu^ zelAmn
rAj heb. es ApnAr isMhAsen bseb. 18ik
Apin ebADhy jAenn n AedAiny itmeDY rAj
hbAr etAejA Zr ker ideyeC. 19es ml qneb
iheseb b gr o emx bil idey bs kw
eBAjsBAr AeyAjn ker esKAen ApnAr A
smS pu^edr inm, keriCl. es yAjk ibyA Tr/
eyAy A b/ ApnAr esnAbAihnIr DAnek
eBAjsBAy inm krelo ApnAr nugt pu^
zelAmnek inm kerin. 20rAjA/ Kn S Aeyelr
smS elAekrA ApnAr gitibiD l(Y kreC. ApnAr
pr ek rAj heb/ es ibxey tAr ApnAr isA
jAnet cAy. 21ApnAr m]&uYr Aeg ibxey
ApnAek it b ikC kw kret heb. t
nA hel/ ApnAr pUbp
R r
u xedr se ApnAek smAiDS
krAr se se smS elAekr zelAmn o
AmAek prADI bleb.
22
bezb yKn rAjAr se iney kTAbAt$
bleCn/ tKn BAbbAdI nATn rAjAr se edK kret
elA. 23rAjAr B]tYr tAek bll/ ''BbbAdI nATn
zeelAmenr hey nATn o bezbAr kTA bll
11
nATn kT jAnet eper zelAmenr m ApnAr kAeC eseCn. nATn rAjAr sAmen Ant

1 rAjAbil 1:24-50

329
hey rAjAek sAn ediKey bll/ 24''mhArAj Apin
ik AedAinyek ApnAr prbt$I rAj iheseb
eGAx, kereCn Apin ik iWk kereCn Kn
eTek es rAjY zAsn kreb 25Aim kT bliC
kAr, AedAiny Aj ptYkAy igey ml qneb
iheseb b gr o emx bil ideyeC. tArpr yAjk
ibyATr/ ApnAr A pu^edr o esnApitedr
sbAek eBAjsBAy inm, kereC. or sbA imel
Kn AedAinyr se KAoy dAoy kreC Ar
AedAinyr jyDbin idey bleC/ 'mhArAj AedAiny
dIGR jIbn lAB krn. 26ik AedAiny eBAjsBAy
ApnAr pu^ zelAmn/ yAjk sAedAk/ iyehAyAdAr
pu^ bnAy b AmAek inm, ker in. 27mhArAj
Apin ik AmAedr ikC n jAiney sb iWk ker
ePleln dy ker blun/ ApnAr pr ek rAj
heb.
28
tKn rAj dAyUd bleln/ ''bezbAek eBter
Aset bel. bezb es rAjAr sAmen dAAeln.
29
rpr rAj dAyUd Vrek sA(I ker bleln/
''Bu AmAek jIbenr smS ibpd pedr hAt
eTek r(A kereCn. Aim es sbRzi)mAn Verr
nAem ey kT Aeg zpT keriClAm eskTA AbAr
bliC. 30Aim itit keriClAm AmAr pr etAmr
pu^ zelAmn rAj heb. Aim es itit B
krb n. tA Ajo bliC/ AmAr per zelAmn
AmAr isMhAsen bseb.
31
tKn bezb rAjAr sAmen BUim hey bleln/
''rAjA dAyUd dIGRjIbI ehAn.
zelAmn nt
U n rAj iheseb menAnIt heln
rpr rAjA dAyUd yAjk sAedAk/ BAbbAdI
nATn o iyehAyAdAr pu^ bnAyek efek pAWAeln.
tAr itnjn rAjAr se edK kret elA. 33rAj
tAedr bleln/ "zelAmnek AmAr inejr Kcer
ciey/ AmAr smS AiDkAirkbgRek iney gIehAn
J,RAr kAeC yAo. 34esKAen pib^ etl iCiwey yAjk
sAedAk o BAbbAdI nATn tAek n&un rAj iheseb
iBix) kreb. Ar tArpr etAmr iz[A bAijey
zelAmenr rAjped iBix) hbAr kT eGAx,
ker tAek AmAr kAeC iney Aseb. 35rpr
zelAmn AmAr isMhAsen bseb bM AmAr
jAygAy rAj heb. Aim zelAmnek SAeyl o
iyhdAr zAsk iheseb inbRAcn krlAm.
36
iyehAyAdAr pu^ bnAy rAjAr kTAr %er bll/
''Aemn? D mhArAj? Bu Vr SV yM eyn ApnAr
muK idey kT bleln. 37eh mhArAj/ mhAn Bu
Vr brAbr ApnAr shAy iCeln. Amr Az
krb itin kBAeb zelAmenr pAez TAkebn bM
zelAmenr rAjY ApnAr rAjY eTek enk b o
zi)zAlI heb.
32

38

sAedAk/ nATn/ bnAy o rAjAr AiDkAirkbgR


rAj dAyUedr kT pAln krl bM zelAmnek
rAjA dAyUedr Kcer ciey gIehAn J,RAy iney egl.
39
yAjk sAedAk pib^ tAbr
u eTek qtlADAriw inej
bhn ker iney igey zelAmenr mATAy TmetA
KAink etl iCiwey tAek rAj iheseb iBix)
krelA. tKn c&u id$ek iz[A ebej Wl bM cArpAz
eTek smS elAekr ickAr ker Wl/ ''mhArAj
zelAmn dIGRjIib ehAn? 40Anit o e%ijt
jnt zelAmenr epCn epCn zher l. KuzI hey/
b<AzI bAjAet bAjAet tAr skel et z kriCl
ey mAiwo k<ApiCl.
41
idek AedAiny o tAr itiTr tKn seb
mA^ eBAjnpbR ezx kereC. hWA tAr sbA iz[Ar
z Znet epl. eyAyAb bll/ ''ikesr AoyAj
heC zher et qh-qc ikesr
42
eyAyAb yKn kT bleC tKn yAjk ibyA Terr
pu^ eyAnATn es piSt hl. AedAiny tAek
bll/ "esA/ es/ KAen esA? &uim kjn
BAl o ibVAsI mAnux. &uim iny AmAr j
ekAen suKbr eneC
43
eyAnATn bll/ ''ApnAr pe( suKbr ikn
jAin n/ teb rAjA dAyUd/ zelAmnek n&un rAj
bel eGAx, kereCn. 44-45rAjA inejr Kcer
zelAmnek ciey yAjk sAedAk/ BAbbAdI nATn o
rAj AiDkAirkbgRek idey tAek gIehAn J,RAy
pAiWeyiCeln. esKAen yAjk sAedAk o BAbbAdI
nATn tAek rAjped iBix) ker. tArpr tAr
skel kse zher iPer yAy. elAekrAo sb
tAedr epCn epCn yAy. KAen skel dAr, Kuiz
o sbA An kreC. ApnAr es AoyAj
Znet pAeCn.
46-47
mn ik zelAmn rAj isMhAseno beseCn?
rAjAr smS AiDkAirkbgR rAjA dAydU ek kAejr
j iBnn jAiney bleC/ 'mhArAj dAydU / Apin
kjn mhAn rAj bM Amr ATRn kir Vr
zelAmnek kjn mhAn rAj krebn. AmAedr
ibVAs Bu zelAmnek ApnAr eceyo KYAitmAn
krebn bM tAr rAjY ApnAr rAejYr eTeko b
heb.
"rAj dAyUdo SVyM esKAen piSt iCeln.
itin ibCAn eTek zelAmenr sAmen mAT J<uikey
beleCn/
48
'SAeyelr Bu Vr D heln? mihmAmy
Bu AmAr k sAnek AmAr isMhAsen SApn
kreln . ZB(, edKAr j itin AmAy yeTX
idn b<Acet ideyeCn.
49
tKn AedAinyr smS itiTr Bey pAMZ
hey tAAtAi eBAjsB eCe cel egl. 50mn
ik AedAiny zelAmenr Bey BIt hey ebdIr kAeC

1 rAjAbil 1:51-2:19

330

igey ebdIr ekA,ilek Dreln.* 51zelAmnek igey


kjn Kbr idl/ ''mhArAj/ ApnAr Bey BIt
hey AedAiny Kn pib^ t A bu e t y|ebdIr
ekA,elAek Der AeC. Ar esKAn eTek ikCet
eberAet cAeC n. es bleC/ 'Aeg rAjA zelAmnek
itit kret bel ey itin AmAek htY krebn
n.
52
tKn zelAmn bleln/ ''yid AedAinyr AcAr
Acre, mA, hy ey es kjn s bYi)/ Aim
itit kriC Aim or mATAr kgAiC cl pyR
eCAb n. ik o yid egAlmAl s]iX ker tAhel
oek mret heb. 53tArpr rAj zelAmn
AedAinyek iney AsAr j kjnek pAWAeln.
es AedAinyek rAjA zelAmenr kAeC iney el/
AedAiny rAjAr sAmen bnt heln. zelAmn tAek
bleln/ ''yAo/ bAi yo.
rAj dAydU mAr egeln
itmeDY dAyUedr m]&uYr smy Giney l. itin
tKn zelAmnek efek bleln/ 2 ''AmAr Ar
ebiz idn en/ sb elAekr metA Aimo mAr
yAb. ik &uim Kn blbAn o pU,RbyS hey eWC.
3
Kn inAr se etAmAr Bu Verr A|A emen
cl. emAizr ibiDpuSek eymn elK AeC ibiB
ibxey tAr ibiD bM Aedz bM isA o ci)
stkRBAeb emen cleb. yid &uim emen cel tAhel
&uim etAmAr sb kAej itiw e(e^ sPl heb.
4
zelAmn/ &uim yid Verr A|Abh hey tAr ined$izt
peT jIbnyApn ker/ itino tAr ititr
kT men rAKebn. Bu AmAek beliCeln/ 'yid
etAmAr sAnsitr smS hdy idey bM
inAshkAer AmAr ined$z nuyAyI jIbnyApn ker
tAhel sdAsbRd etAmAr bMezr ek nA ek
SAeyelr rAj isMhAsen AsIn heb.
5
dAydU Aer bleln/ ''etAmAr iny men AeC/
sryAr pu^ eyAyAb AmAr se ik keriCl es
SAeyelr esnAbAihnIr esnApitek htY
keriCl. es enerr pu^ baenrek Ar eyTerr
pu^ mAsAek htY keriCl. men ereK/ zAir
smey es jnek htY keriCl bM tAedr
re) tAr pAeyr juet rit keriCl. tAek zAiS
edoy AmAr kt$bY. 6ik Kn &uim rAj. etAmAr
y ibebcnAy st bel men hy/ esBAeb oek
zAiS ido o es ey ht heyeC t init kr.
bA$ekYr suS SVABAibk m]&uY eyn o eBAg kret n
pAer. 7 igilyedr bisReyr sAnedr se BAl
bYbhAr ker. tAedr se bu ker o tAedr

inm, ker kse KAoy dAoy ker. kAr,


Aim yKn etAmAr BA bzAelAemr eTek pAiley
ebAiClAm/ AmAr es ibpedr iden or AmAy
sAhAyY keriCl.
8
"Ar men ereK ibAmIn pirbAregAIr brIm
inbAsI egrAr pu^ izimiy Ken kAeC ipeW ekATAo
AeC. Aim yKn mhniyem pAiley yA es AmAek
indAr iBzAp idey iBz keriCl. per yKn
y$n ndIr tIer es AmAr se edK kret Aes
Aim Bur zpT ker beliClAm/ Aim izimiyek
htY krb n. 9 ik/ edeK oek eyn zAiS n
idey eCe ido n. &uim yeTX ibc(, heyC/ ik
kr drkAr t &uim inej buJet pAreb/ ik
edeK oek bA$ekYr zA m]&uY eBAg kret ido
n. 10rpr rAjA dAyUedr m]&uY hel/ dAyUd zher
tAek smAiDS kr hl. 11dAyUd 40 bCr SAeyel
zAsn keriCeln. itin iheAe, 7 bCr o
ejrzAelem 33 bCr zAsn keriCeln.

zelAmn tA r rAejYr
iny ,
BAr ineln
12
t>pr zelAmn rAj hey tAr iptAr
isMhAsen bes rAj dAyUedr rAjY puerApuir inejr
dKel Aneln.
13
hgIetr pu ^ AedAiny smey kidn
zelAmenr m bezbAr se edK kret eln.
bezb tKn tAek ije|s kreln/ "&uim ik b u
o Iitr spkR bjAy rAKet cAo
AedAiny t A ek es ibxey init ker
bleln/'' bYApAer ApnAr icAr ekAn kAr, en.
14
teb ApnAr kAeC AmAr ikC b)bY AeC.
bezb bll/ ''bel ik bYpAr
15
AedAiny bll/ ''ApnAr men rAK drkAr
ey/ k smey rAjY AmAr iCl. SAeyelr
elAekrA eBebiCl Aim tAedr rAj. ik Vr
bSAr pirbt$n keriCeln bM zelAmnek
rAj iheseb menAnIt keriCeln. Bur CAy
AmAr BA Kn tAedr rAjA. 16AmAr ApnAr
kAeC kiw ATRn AeC/ dy ker AmAy inrAz
krebn n.
bezb jAnet cAeln/ ''bel ik etAmAr
C
17
AedAiny bll/ ''Aim jAin/ rAj zelAmn
kKen ApnAr Aedz mA krebn n. Apin
nuh ker tAek AmAy zUenemr bIzgek ibey
krAy sit idet blebn.
18
bezb bll/ " ibxey Aeg tAek rAjAr
se kT blet heb.
e b d I r D r e l n w mA ker ey itin kr,A iB(
19
kTAmet bezb ibxyiw iney rAj zelAmenr
kriCeln. ibiD bel yid ekAn bYi) pib^ SAen igey ebdIr
se
kTA blet egeln. zelAmn tAek Aset
ekA,el Der tAhel tAek zAiS edoy cleb n.

331
edeK tAAtAi inejr jAyg eCe eW dAiey
mAT Jui< key sAn jAnAeln. tArpr isMhAsen bes
B]tYedr tAr mAeyr j Aerkiw isMhAsn Anet
kum ideln. bezb igey tAr pue^r fAn pAez
bseln.
20
tArpr bleln/ ''etAmAr kAeC kw eCAw
ijins cAet esiC/ AmAek inrAz ekAr n.
rAj bleln/ ''mA/ &uim AmAr kAeC y Kuiz
tA cAet pAer/ Aim Api% kreb n.
21
bezbA tKn bleln/ ''tAhel etAmAr BA
AedAinyek zUenemr bIzg bel es emeyiwek
ibey kret numit dAo.
22
kT Zen zelAmn tAr mAek bleln/ ''&uim
ZDu bIzgek AedAinyr hAet &uel idet blC
ekn tAr ecey bel n ekn/ oek bAr rAj
ker id? hAjAr ehAk o AmAr b BA/ yAjk
ibyATr o eyAyAbo oek smTRn kreb.
23
rpr *u zelAmn Bur nAem itit ker
bleln/ ''Aim itit kriC/ r mUlY AedAinyek
idet heb. j oek A, idet heb. 24Bu tAr
itit met AmAek SAeyelr rAj kereCn/
AmAr iptA dAy U edr rAj isMhAsen AmAek
biseyeCn. tAr itit nuyAyI rAjY AmAr
o AmAr pirbAerr. Kn Bur jIibt TAkAw
eymn iSr init/ etmin Aim zpT iney bliC
ey AedAiny Aj mAr yAeb.
25
rpr zelAmn/ eymnBAeb iyehAyAdAr pu^
bnAyek ined$z ideln/ etmin bnAy egeln bM
AedAinyek htY kreln.
26
tArpr rAj zelAmn yAjk ibyA Trek efek
bleln/ "etAmAek AmAr htY kr ic/ ik
Aim Kn etAmAek htYA krb n/ sutrAM &uim
etAmAr bAi nAeTAet eyet pAerA/ kAr, &uim
AmAr ipt dAyUedr se pdyA^Ar smy Bur
pib^ isukiw bey iney igeyiCel. Ar Aim
kTAo jAin/ AmAr iptAr >smey/ &uimo tAr
pAez dAiey kX eBAg keriCel.
27
zelAmn ibyATrek kTAo bleln ey es
Ar yAjk iheseb Bur esbAkAj kret pAreb
n. Bu y beliCeln es nuyAyI GwnAiw
GewiCl. yAjk il o tAr pirbAr spekR Vr
kTA zIelAet beliCeln. bM ibyATr ilr
%rpurx iCeln.
28
Kbr epey eyAyAb Kub By epeln. eyAyAb
bzAelAmek smTRn n krelo AedAinyr pe(
iCeln. tA eyAyAb tAAtAi Bur tAbuet igey
A, b<AcAenAr j ebdIr zr, ineln. 29per rAj
zelAmenr kAeC sMbAd l ey eyAyAb Bur tAbur
ebdIr kAeC AeCn/ sutrAMzelAmn bnAyek eyAyAbek
htY krAr ined$z ideln. 30bnAy tKn Bur tAbur

1 rAjAbil 2:20-43

sAmen igey bleln/ ''rAjAr ined$z emen &uim


BAelAy BAelAy ebirey esA.
ik eyAyAb bleln/ ''n Aim KAen mret
cA.
bnAy tKn iPer igey rAjAek eyAyAb y beleCn
tA jAnAl. 31t>pr rAj ined$z idel/ ''tAhel
o y beleC tA ehAk. oek oKAen htY ker
Ar tArpr oek kbr dAo. kmA^ tArpr Aim
o AmAr pirbAerr skel eyAyAebr edAx eTek
mui) pAb/ eyw/ es inrprAD elAekedr htY krAr
Pel heyiCl. 32eyAyAb/ yAr or eTek enk Bel
elAk iCl bYi)/ SAeyelr esnAnAyk enerr
pu^ baenr o eyTerr pu^ iyhdAr esnAbAihnIr
DAn mAsAek htYA keriCl. AmAr ipt dAyUd
essmy eyAyAebr pkemRr kT jAnetn n
bel o erhA epey igeyiCl. tA Bu elAekedr
htYAr j eyAyAbek zAiS edebn. 33es bM tAr
pirbAerr sklek kmRPl eBAg kret heb.
ik Vr iny dAyUd o tAr rAj pirbAerr
%rpurxedr o tAedr rAje zAi Anebn.
34
tKn iyehAyAdAr pu^ bnAy igey eyAyAbek htY
krl. eyAyAbek mrBUimet tAr bAir kAeC kbr
edoy hl. 35rpr zelAmn bnAyek eyAyAebr
jAygAy esnAbAihnIr DAn inyu) kreln. CAAo
itin ibyATerr jAygAy sAedAkek n&un DAn
yAjk iheseb ineyAg kreln. 36tArpr rAj
izimiyek efek pAiWey tAek ejrzAelem inejr
j kiw bAi bAiney esKAen TAket ined$z
ideln. itin bleln izimiy eyn ekAenAmet zhr
eCe ekATAo n yAy. 37rAj zelAmn tAek
sAbDAno ker ideyiCeln. ''yid &uim ejrzAelm
tYAg kr bM ike@Ae,r KAelr opAez p bAAo
teb etAmAek mret heb bM tAr j &uim dAyI.
38
izimiy kTAy sit jAiney bll/ ''iWk
AeC mhArAj/ Aim ApnAr ined$z emen cleb.
tAr kTAmet rpr dIGiR dn izimiy ejrzAelem
bAs keriCl. 39ik itn bCr per izimiyr
*ItdAs pAiley igey mAKAr pu^ gAtIy rAjA
AKIezr rAejY Ay ineyiCl. 40kT jAnet
eper izimiy tAr gADAy ce gAtIy rAjA AKIezr
kAC eTek tAedr iPirey eniCl.
41
ik ek kjn igey kT zelAmenr kAen
&ulel/ 42zelAmn izimiyek efek pAiWey bleln/
''Aim Verr nAem zpT ker etAmAy beliClAm
ey &uim ejrzAelm zherr bAer p idel etAmAr
m]&u Yd heb. Aim etAmAek sAbDAn ker ideyiClAm
ey etAmAr inejr Buelr j etAmAr m]&uY heb.
bM &uim AmAr kT emen clet rAjI heyiCel.
43
&uim AmAr ined$z emen cleb belo ekn t
mA krel ekn inejr itit B krel

1 rAjAbil 2:44-3:23

332

bel 44&uim BAl ker jAen ibiB smey &uim


AmAr iptA dAyUedro ibrAcr, kerC. Kn
essb pApAcre,r j Bu etAmAy zAiS edebn.
45
ik Bu AmAy AzIbAR d krebn bM rAj dAyeU dr
rAjY bADAmu) heb.
46
kT bel rAj izimiyek htYAr Aedz
ideln bnAyek. bnAy izimiyek htYA krl. bezex
zelAmn tAr rAejYr pU,R kR lAB kreln.
|Ar j zelAmenr ATnR
zelAmn imzerr PerQe,r kAek ibey kreln
bM tAr kAek dAydU zher iney es/ imzerr
rAj PerQe,r se kiw ci) SApn kreln.
tKno py$ zelAmenr inejr rAjAsAd o Bur
mir bAnAenAr kAj ezx hy in. zelAmn es smey
ejrzAelemr cArpAez kiw edoy Al inm$A,
krAiCeln. 2eyeh&u mierr kAj tKno ezx
hyin/ elAekr cSAenr ebdIet pZ bil idt.
3
zelAmn tAr ipt dAyUedr smS ibiDined$z pAln
ker mA, keriCeln ey sitY sitY Bur it
tAr ww Bi) o BAelAbAs AeC. ik CA
zelAmn kiw kAj kretn y tAek tAr ipt
rAj dAyUd kret beln in. esiw hl cSAen
bildAn o DupDUen edoy.
4
rAj zelAmn igibeyAen bil idet cAiCeln.
essmey igibeyAn iCl bildAenr cSAnilr meDY
sbecey r pU,R . zelAmn igibeyAenr ebdIet
1/000 ehAmbil sgR kreln. 5 yKn zelAmn
igibeyAen iCeln tKn rAetr eblA Bu tAek SVe
dzRn ideln bM tAek kiw br cAet bleln.
6
tKn zelAmn tAek bleln/ "eh Bu Aim
ApnAr esbk/ AmAr ipt dAyUedr it Apin
sIm kr, dzRn kereCn. itin s o stY
peT ApnAr ined$z emen celiCeln/ tA Apin
tAr inejr pu^ek tAr isMhAsen bes rAjY zAsn
kret idey/ tAr it ApnAr kr,A o dy dzRn
kereCn. 7 eh Bu/ AmAr iptAr jAygAy Apin
AmAek rAj kereCn/ ik Aim Kno Ay izZr
met |. bYApAer AmAr meDY eyAjnIy
d$]iX o buim%Ar BAb reyeC. 8Aim ApnAr
dAs/ ApnAr inbRAict elAekr tm esbk. Ar
sMKY B) o esbekr zAsnBAr Aj AmAr
opr S.
9
t ApnAr kAeC AmAr nuny o ATRnA
AmAek Apin |A idn yAet Aim rAjAr k%RbY
pAln kret pAir o elAekedr ibcAr kret pAir.
yid AmAr mh |An TAek tAhel Aim BAl o
mer meDY pATRkY kret pArb. |A bYtIt
ApnAr gi,t elAekedr zAsn kr AmAr
pe( sb. 10zelAmenr ATRnA Zen Bu

tAr it Kub sX heln. 11t itin zelAmnek


bleln/ "&uim inejr j dIGRjIbn b Dnspd
cAoin. mnik etAmAr zedr m]&uY kAmno
kerAin. &uim ZDu siWk isA enbAr j #$iX
ATRnA kerC. 12t Aim it b &uim y
ATRnA kerC t etAmAy edb. Aim etAmAek ibc(,
o biu mAn ker &ulb. Aim etAmAek t ibc(,t
edb y Aj py$ ek kKno pAyin bM
Bib`eto pAeb n. 13CAo etAmAek purS]t
krAr j Aim etAmAek essb ijinso edb y
&uim ATRnA kerAin. sArjIbn &uim sIm spd
o sAenr BAgIdAr heb. etAmAr met b rAj
p]iTbIet Ar ek heb nA. 14ZDu &uim AmAr it
AS ereK Ar etAmAr ipt dAyeU dr met AmAr
Aedz o ibiDil emen cel. Ar t yid ker
Aim etAmAek dIGRjIbno edb.
15
zelAmenr Gum eBe egl. itin buJet
pAreln/ SVer meDY idey Vr SVyM tAr se
kTA beleCn. tKn zelAmn ejrzAelem iPer
egeln/ Verr Aedz sVilt pib^ isukiwr
sAmen dAAeln bM ehAmbil o ml qneb
inebdn kreln. rpr ey sm S ent o
rAjkmRcArIr rAjYzAsenr kAej tAek shAyt
keriCeln tAedr sbAek iney kiw eBAjsBAr
AeyAjn kreln.
16
kidn iw gi,k zelAmenr kAeC es
piSt hl. 17tAedr meDY kjn zelAmnek bll/
"mhArAj Amr jen k Ger bAs kir. Amr
jen sAnsbA iClAm bM sAn j edoyAr
smy piSt hy. emeyiwr piSitet Aim
AmAr sAenr j id. 18r iWk itnidn per
emeyiw tAr izZr j edy. ik Amr jn
CA AmAedr bAIet ekAen tIy bYi) iCl
n. 19kidn rAet or izZiw mAr yAy kAr o
izZr opr ZeyiCl. essmey or izZiw mAr yAy.
20
rAetr kAer tKn o AmAr Gum bSAr
sueyAg iney AmAr izZiwek or KAew iney yAy
Ar tArpr m]t izZiwek AmAr pAez Zey edy.
21
pridn skAel Aim izZek KAoyAet eW ediK
AmAr pAez kiw m]t izZ ezAyAen AeC. tKn
Aim K<uiwey l(Y ker ediK ey esiw emAew AmAr
izZ ny.
22
emeyiw t(,A r itbAd ker bel/
"emAew n? jIb izZiw AmAr. m]tw etAr?
Tm emeyiw r %er bel/ "imeTY kT. m]t
izZiw etAr/ w AmAr? BAeb jen rAjAr
sAmen Jg kret TAek.
23
tKn rAj zelAmn bll/ "etAmrA jen
bleC jIibt izZiw etAmAr Ar m]t izZiw
jenr.

333

1 rAjAbil 3:24-4:23

Kn Aim hrIek Aedz idiC igey kw k kiwet 12 jn edzkt$Ar k k


trbAir iney Aset. 25rAj zelAmn bleln/ jenr dAiy iCl rAjAek KAbAr pAWAen. 8 12
"bAr izZiwek ekew -ADKAn ker bM jn Aedizk zAsnkt$Ar nAm nIec edoy hl
oedr jnek kw ker ADKAnA wker idey
Piyemr pAbRtY edezr zAsk iCeln
do.
ibna-hr.
26
9
kT Zen ey mihlAiwr izZ mAr igeyiCl
mAks/ zAlbIm/ qb-ezmz o elAnes bll/ "iWk AeC tA ehAk/ tAhel Amr
qb-hAnenr zAsk iCeln ibna-edkr.
10
ek Ar oek pAb n. ik mihlAiw/ ey
ibna-ehxd iCeln rebbAt/ esAeK o
izZiwr Asl m/ yAr izZiwr it pU,R BAlbAs
ehPr edezr zAsnkt$.
11
o shAnuBUit iCl/ es rAjAek bll/ "mhArAj dy
edAr pigir elr zAsnBAr iCl
ker izZiwek mArebn n. oek izZiw idey idn.
ibna-bInAdebr opr. itin rAj zelAmenr
27
kA wAPek ibey keriCeln.
tKn rAj zelAmn bleln/ "TAemA/ izZiwek
12
ekewA n. Tm jenr hAet izZiwek &uel dAo/
iyixeyelr inbt$I el biSt
kAr,/ heC or Asl m.
l TRA qb-zAn eTek Aebl-mehAl
28
hey ykaimyAm pyR ibS]t tAnk/ migeAr
SAeyelr skel zelAmenr ibcAerr kT
zAsk iCeln hIlUedr pu^ bAn.
Znel. tAr skel zelAmenr #i$ X o biu m%Ar
13
j tAek gBIrBAeb krt. tAr buJet
ibna - egbr iCeln rAemA-igily e dr
eperiCl siWk isA enbAr bYApAer rAj
zAsk. igilyedr mn>izr pu^ yAyIr smS
zelAmenr #$iX Ay Verr metA kAj ker.
zhr o Amilr zAsn kAyRY pircAln
kretn. itin egRAb ejlAr bAzn elro
zelAmenr rAj
zAsnkt$A iCeln. el b edoyAel
eGr 60 iw zhr iCl. zherr drjA b9
sm S Aeyelr elAekr zAsnkt$ iCeln rAj
2
krAr j iptelr k bYbhAr ehAt.
zelAmn. zAsnkAyRY pircAln kret ey smS
14
rAjkmRcArI tAek sAhAyY kretn tAr hl
eAerr pu ^ hInAdb iCeln
sAedAekr pu^ yAjk siry.
mhniyemr zAsk.
3
15
zIzAr pu^ lIehArP o ihy. rA
nAilr Aedizk kt$ hImAs ibey
jen rAjdrbAerr smS GwnAr ibbr
keriCeln zelAmenr Aerk kA bAsmek.
16
niTBu) kretn.
hzeyr pu^ bAn iCeln Aezr o
hIlu e dr pu ^ iyehAzAPw elAekedr
bAelAetr zAsk.
17
ithAs ibxyk wIk rcn kretn.
xKerr edzkt$ iCeln pArehr pu^
4
iyehAzAPw.
iyehAyAdAr pu^ bnAy iCl esnAbAihnIr
18
DAn.
lAr pu^ izimiyr opr ibAmIn
sAedAk o iby A Tr yAjekr kAj
edezr dAiy iCl.
19
kretn.
irr pu^ egbr igilyedr rAjYpAl
5
iCl. igilyed eyKAen emArIyedr rAj
nATenr pu^ siry ejl zAskedr
t%AbDAn kretn.
sIehAn o bAzenr rAj og bAs kretn.
nATenr Aerk pu^ yAjk sAbUd rAjA
ik kmA^ egbr iCl edezr rAjYpAl.
zelAmenr prAmzRdAt iCeln.
6
20
hIzAerr opr rAjAsAedr sb ikCr
smu@tIer Ciey TAk rAiz rAiz bAilr metA
t%bDAn krbAr dAiy iCl.
iyhd o SAeyel sMKY mAnux bAs krt. eKey
er pu ^ edAnIrAemr kAj iCl
per/ mhPUit$et o Ane tAr skel idn
imkedr KbrdAir kr.
kAwAet.
21
rAj zelAmn PrA ndI eTek pelXIyedr
7
edz
o
imzerr sIm py$ smS el tAr rAjY
sm SAeylek 12iw ejlAy BAg kr
heyiCl. ejlAilr etYkiwr zAsn kAj ibSAr keriCeln. zelAmn ytidn eb<eciCeln
pircAlnAr j zelAmn inej Aedizk zAsnkt$ ttidn elr smS rAjYil bt SVIkAr
b ejlAzAskedr ebeC ineyiCeln. smS keriCl bM tAr zelAmenr j phAr pAWAt.
22-23
Aedizk zAsnkt$Aedr opr tAedr inejedr edz
itidn zelAmenr inejr j o tAr se
eTek KA sMh ker rAj o tAr pirbArek es yAr kse bes KAoy dAoy kretA tAedr
KA srbrAh krAr ined$z iCl. bCerr 12 mAesr skelr j sb imiley Ay
24

1 rAjAbil 4:24-5:14

334

150 ekij myd/


300 ekij Aw/
10 iw hXpuw gr/
20 iw sADAr gr/
100 iw emx/ hir/ KregAz/ nAnAn
pAKpAKAilr mAMs eyAjn ht.
24

Gs eTek itpa s h pyR PrA ndIr


pimBAegr smS l zelAmenr DInS iCl.
pAVbR tI$ itebzI edzilr seo rAj zelAmenr
qm^I o zAir spkR bjAy iCl. 25zelAmenr
rAj kAel dAn eTek ebra-ezb pyR/ iyhd o
S Aeyelr smS bAis sueK o zAiet jIbnyApn
kretA. tAr ini men inejedr @A(Ae(t b
fmur bAgAen bes smy kAwAet pArt.
26
zelAmenr ASAbel rT wAnAr j 4/000
eGA rAKAr bYbS et iCl/ CAAo tAr DIen
iCl 12/000 VAerAhI qsink. 27bCerr etYkiw
mAes 12 jn Aedizk zAsnkt$Ar k jn zelAmn
bM rAjAr ewibel eBAjnkArI etYekr j intY
eyAjnIy KAbAr sAmI pAWAetn. tAedr skelr
j tA cr pirmA, ht.
28
smS Aedizk zAsnkt$ A r rAj
zelAmenr eGAAilr j cr pirmAe, K o
bAilR pAWAetn. elAekrA smS K b bAilR
Ant.
zelAmenr |A
Vr zelAmnek BUt |AnI ker &ueliCeln.
zelAmenr biu m% sADAr mAnuexr pe( ebAJ Ay
sb iCl. itin b ibxey pArdzRI iCeln o
enk ikC gBIrBAeb buJet pAretn. 30AecYr
smS mAnuxedr |Aenr eceyo zelAmenr |An ebzI
iCl. mnik t imzerr smS bAisAedr
eceyo ebzI iCl. 31p]iTbIr ey ekAn bYi)r
eceyo itin ebzI |AnI o buimAn iCeln. xAhIr
Tn b mAehAelr pu^ ehmn/ klaekAl o dd$Ar
eceyo tAr bui o ibc(,tA ebzI iCl. SAeyl
o iyhdAr cAiridekr smS edzilet rAjA
zelAmenr KYAit Ciey peiCl. 32tAr jIbzAy
itin 1,005iw gAn o 3,000 bAd bAkY ilipb
keriCeln.
33
k]it spekRo mhArAj zelAmenr gBIr |An
iCl. zelAmn ibiB gACpAlA eTek Zr ker
ilbAenAenr suibzAl mhIrh/ @A(Aku/ pZ/ pAKI/
sApeKAp/ sb ibxey iz(AdAn kern. 34smS edezr
elAekr rAj zelAmenr |Aenr kT Znet Ast.
smS edezr rAjArA tAedr rAejYr |AnI bYi)edr
zelAmenr kAeC t<Ar |AngB$ kT ezAnbAr j
pAWAetn.
29

zelAmenr mir inmAR ,


esAerr rAj hIrm iCeln rAjA zelAmenr iptA
dAyUedr bu. hIrm yKn Kbr epeln dAyUedr
per zelAmn n&un rAj heyeCn/ itin tAr dAsedr
zelAmenr kAeC pAWAeln. 2 zelAmn rAj hIrmek
jAnAeln 3 "ApnAr iny men AeC/ AmAr ipt
rAjA dAydU ek tAr cArpAez enk yu kret heyiCl
ytidn pyR nA Bu tAek tAedr pr ibjyI het
edn/ ey kAre, Bu/ tAr Verr sAen/ ekAen
mir bAnAenAr smy pAnin. 4ik Kn Bu/ AmAr
Verr CAy AmAr rAejYr sbR^ zAi ibrAj
kreC. AmAr ekAn z en. AmAr jAedro
ekAn ibpedr sAbn en.
5
"Bu AmAr iptAek itit ideyiCeln/
'etAmAr per Aim etAmAr pu^ek rAj krebA
Ar es AmAr j kw mir bAnAeb. tA
AmAr Airk C Bur it A jAnAet Aim
bAr es mir inm$Ae,r kAj Zr krb. 6 Ar
kAej Aim ApnAr sAhAyY cA. rj Apin
dy ker ilbAenAen ApnAr elAkjn pAWAn. tAr
esKAen es AmAr kAejr j rs gAC
kAweb. AmAr inejr B]tYrAo ApnAr elAekedr
se hAt lAgAeb. kAejr j ApnAr B]tYedr
ey pAirimk edoy ic bel Apin men krebn
Aim tA edb/ ik ApnAr sAhAyY b cA.
AmAedr KAnkAr CetArr sIedAenr CetAredr
met d( ny.
7
hIrm zelAmenr nuerAD Zen Kub Kuiz
heln. itin Anit hey bleln/ "Buek Aim
AmAr ezx DbAd jAnA/ kAr mhAn sAAjY
zAsenr j itin rAj dAyUdek kjn buimAn
pu^ phAr ideyeCn. 8rpr hIrm zelAmnek
Kbr pAWAeln/ "etAmAr nuerAeDr kT jAnlAm.
etAmAr ytil rs gAC o edbdAr gAeCr eyAjn
Aim etAmAy edb. 9AmAr B] tYr esel ilbAenAn
eTek smue@r DAr pyR AnAr pr kse eb<eD
&uim eyKAen cAo esKAen eBl ker smue@r iknArA
ebey BAisey edb. tArpr Aim eBlAel sirey
enbAr pr &uim gACel iney inet pAr. bM
AmAr pirbArek KAsAmI srbrAh krA heb
AmAr it etAmAr nuh.
10-11
kAejr j zelAmn it bCr hIrm o
tAr pirbArbegRr j Ay 1/20/000 buezl gm/
1/20/000 gYAln K<Aiw etl pAWAetn.
12
itit met Bu zelAmnek #i$ X o |An
ideyiCeln bM rAjA hIrm o zelAmenr meDY zAi
bjAy iCl. tAr jen inejedr meDY kiw ci)
kern.
13
rAj zelAmn S Aeyelr 30/000 bYi)ek tAr
kAej shAytAr j ineyAg kreln. 14itin

1 rAjAbil 5:15-6:31

335
smS elAekedr KbrdAir krAr j edAnIrAm
nAem k bYi)ek DAn iheseb inbRAict kern.
zelAmn 30/000 elAkek 10/000 elAekr itniw
del BAg ker ideyiCeln. ilbAenAen k mAs kAj
krbAr pr etYkiw delr elAekrA bAI eyt bM
mAs ibAm int. 15CAAo zelAmn pAbt
R Y elr
80/000 elAkek kAej eyAg idet bADY kern.
edr kAj iCl pATr kAw. Ar Aer 70/000
elAk es pATr bey iney eyt. 16edr skelr
tdArikr j inyu) heyiCl Aer 3/300 jn.
17
rAj zelAmn imkedr mierr iBt bAnAenAr
j b dAmI pATr kAwAr ined$z ideyiCeln.
smS pATril Kub sAbDAen kAw ht. 18tArpr
zelAmn o hIremr imiSr Ar ibbalesar elAekrA
sb pATr eKAdA krt. tAr mierr j
eyAjnIy t) o pATr bAnAt.
zelAmn midr inmA$ kreln
SAeyelr elAekr imzr eTek cel AsAr
480 bCr* per bM tAr rAje r cAr bCerr
mATAy/ rAj zelAmn Verr mir inm$Ae,r kAj
Zr kern. iw iCl bCerr itIy mAs b isb
mAs. 2 miriw qdeG$Y iCl 60 hAt/ eS 20 hAt
bM cty 30 hAt. 3mierr sAmen 20 hAt
dIGR o 10 hAt coA kiw bArA iCl. 4 mierr
gAey keykwA jAnAl iCl/ eyelr eBterr Mz
bAerr Mezr &ulnAy coA. 5t>pr zelAmn
mUl miderr cArpAz iGer kwAr opr Ar kw
ksAir Gr qtrI kreln. el Ay itntl
py$ << c iCl. 6 Grel mierr edoyAl sMl
helo/ Gerr ki-brgelA mierr edoyAelr
eTek ibiC iCl. mierr edoyAliw operr idek
*mz> sr hey eWiCl/ tb Grelr
kidekr edoyAl iWk nIecr Gerr edoyAelr
eTek sr hey igeyiCl. kdm nIecr tlAr Gerr
S iCl 5 hAt/ mAeJr Gerr S iCl Ay 6 hAt
bM ekbAer operr Gerr S iCl Ay 7 hAt.
7
edoyAlel bAnAenAr j imiSr b pATr
bYbhAr keriCl. sb pATr eyKAn eTek An/
esKAen ekew An heyiCl bel mir Ae,
hA&ui/ kuul b ekAnrkemr AoyAj pAoy eyet
n.
8
nIecr GrelAy ebzAr iCl mierr di(,
idk eTek. tArpr eBter eFAkAr pr isi
opridek eW igeyiCl ktl o edAtl pyR
bM esKAn eTek itntl pyR.
9
zelAmenr mir inm$Ae,r kAj ezx hl.
mierr itiw Mz rs gAeCr t) idey FAk

480 b C r w iCl sbt> yIZ KIeXr jer 960 bCr


Aeg.

iCl. 10mierr cArpAezr Gr bAnAenAr kAjo ezx


hl. Grel Ay 5 hAt <c iCl. sb
Gerr rs kAeWr ki mirek Cuey TAkt.
11
Bu zelAmnek beliCeln/ 12"yid &uim AmAr
ibiD bM ined$zil emen cel tAhel Aim etAmAr
yA y krb bel etAmAr iptA dAyUdek itit
ideyiClAm t pAln krb. 13CAAo &uim ey mir
qtrI krC esKAen S Aeyelr sAn sitedr meDY
bAs krb. SAeyelr bAisAedr kKen eCe yAb
n.
mierr ibbr
zelAmn mir inm$Ae,r kAj ezx kreln.
15
mierr eBterr pATerr edoyAl o CAd rs
kAeW eFek edoy heyiCl. mierr emeJ FAk
heyiCl edbdAr gAeCr t) idey. 16mierr epCn
idek 20 hAt dIGR kiw Gr bAnAen heyiCl.
Griw iCl mierr pib^tm SAn. Gerr edoyAl
emeJr eTek CAd pyR rs kAeW mue edoy
heyiCl. 17pib^tm SAenr sAmen iCl mierr
mUl Mz b Griw/ yAr qdG$Y Ay epQen 40 hAt.
18
KAnkAr edoyAl bM CAdo kBAeb rskAeW
FAk iCl. edoyAelr ekAn pATr edK eyt n.
edoyAel rs kAeWr nAn Dre,r Pul o ltApAtAr
Cib eKAdA kr iCl.
19
Bu r sA(Yisu k iw rAKAr j zelAmn
mierr ekbAer epCnidek ibezxBAeb Griw
inm$A, keriCeln. 20 Gerr qdGRY/ S o ct
iCl 20 hAt. 21zelAmn Griw AgAegA ibZ
esAnAr pAt idey mue ideyiCeln. itin Gerr sAmen
DupDUen edbAr j kiw ebdI qtrI keriCeln.
itin ebdIiw esAn idey mue ideyiCeln bM tAr
cArpAez esAnAr hAr jiey ideyiCeln. CAAo
Griwet esAnAy emA krb dUetr mUi%$ iCl.
22
bSt egAw mirwA esAnAy emA iCl. pib^tm
SAenr sAmenr ebdIiwo iCl esAnAy FAk.
23
mir inmRAtAr 10 hAt dIGR krb dUetr
fAnoyAl mUi%$ ew Tem ibezx k Dre,r
gAeCr kAeW bAiney tArpr esAn idey mue ideyiCl.
24-27
mUi%$ ewAr etYkiw fAnAr qdG$Y Ay 5 hAt
ker/ TRA fAnAr k A eTek A pyR
mUi%$ ew iCl Ay 10 hAt co. gB$ge] hr pAzApAiz/
sm !deGRYr mUi%$ ew dA krAen TAkt. 28ew
krb dUt esAn idey mue ideyiCl.
29
mierr mUl Griwr edoyAelr opr bM
mierr b%RI Griwr edoyAelr tAlgAC/ ibiB
Pul/ ltpAt o krb dUetr Cib eKAdA kr
iCl. 30ew Gerr emeJ esAnAy FAk iCl.
31
kmRIr ijtgAeCr kAW idey ew drj
bAineyiCl bM es iw pib^tm SAenr ebz peT
14

1 rAjAbil 6:32-7:26

336

bisey ideyiCl. drjAr peT cArpAezr kAWAemA


1/ 5 hAt co iCl. 32tArA qj&un gAeCr kAW eTek
ew drj qtrI krl. imSIr esAnAr pAet emA
drjA ewAy eKAdA kr iCl tAlgAC/ ibiB
ltpAt o krb dUetr Cib.
33
mul Griwet ebz krbAr jo tArA drj
bAineyiCl. kiw cArekA,A drjAr kAWAemA bAnAenAr
j tAr ijtgAeCr kAW bYbhAr keriCl. y coAy
iCl cArBAegr kBAg. 34-35es kAWAemAy edbdAr
kAeWr iw drj bsAen hy. etYkiw drj
AbAr BAeg mue BAj het. elAr opero
krkm krb dUetr Cib eKAdA ker esAnAy emA
iCl.
36
rpr itnsAir kAw pATerr edoyAl o
ksAir rs kAeWr edoyAl idey iGer mierr
eBterr Mz qtrI krA hl.
37
isb mAes zelAmenr c&uTR bCerr rAje r
itIy mAes Zr ker bl
u mAes/ 38TRA tAr kAdz
bCerr Xm mAesr rAje r smy miriwr inmRA,
kAyRY ezx hy. eyBAeb pirkn kr heyiCl sAt
bCr smy iney iWk esBAeb miriw bAnAen heyiCl.
zelAmenr rAjAsAd
rAj zelAmn t A r inejr j kiw
rAjAsAdo bAineyiCeln. AsAdiw bAnAet 13
bCr smy elegiCl. 2 CAo itin "ilbAenAenr
bAgAn nAem kiw bAi bAineyiCeln. bAIiwr
qdG$Y iCl 100 hAt/ S 50 hAt o ct 30
hAt. bAIwAy rs kAeWr cArsAir S iCl.
Silr mATAy kAeWr ACAdn iCl. 3 Ser
zIxRBAeg iCl sAir sAir ki bgR. Ar tAr opr
CAedr j rs t) bsAen heyiCl. ekkiw
Ser opr 15iw ki imiley emAw 45 iw ki
bsAen iCl. 4 etYkiw DAerr edoyAel itn sAir
ker mueKmuiK jAnAl bsAen iCl. 5etYk sAirr
ezex drj iCl. drjAelAr muK bM kAWAemA
iCl cArekA,.
6
CA zelAmn 50 hAt lVA o 30 hAt coA
kiw "Jul bArA bAineyiCeln. bArAr sAmen
kwA CAd iCl eyw enk TAm b iGlAnek blV n
keriCl.
7
elAekr ibcAr krAr j zelAmn kiw "ibcAr
k(o bAineyiCeln. Gerr AgAegA rs
kAeW emA iCl.
8
zelAmenr inejr bAsg]hiw ibcArke(r
eBter iCl. g]hiw ibcArke(r met iCl.
itin tAr SI/ imzerr rAjAr emeyr jo krkm
kw g]h bAiney ideyiCeln.
9
etYkiw bAI mUlYbAn pATer qtrI heyiCl.
ibezx kDre,r krAetr sAhAeyY Tem

pATrelAek siWk mAep sAmen o epCen ekew


enoy ht. ekbAer bAir iBt eTek edoyAelr
mAT pyR sb dAmI pATr bsAen ht. mnik
eWAenr cArpAezr edoyAlelo smS dAmI
pATer bAnAen heyiCl. 10bAir iBtel eysmS
b b dAmI pATer bAnAen ht eselAr !dGRY
iCl 10 hAt bM keykiw iCl 8 hAt. 11sb
pATerr opr iCl A mUlYbAn pATr bM rs
gAeCr qtir TAm. 12rAjAsAedr Ain eTek Zr
ker mir A,/ mierr bArA/ Gerr cArpAez
itn sAir pATr o k sAir rs kAeWr edoyAl
iCl.
13
rAj zelAmn Kbr pAiWey esAr eTek hIrm
nAem k bYi)ek ejrzAelem iney Aesn.
14
hIremr m iCeln n A ilr k S A ey l Iy
pirbAregAIr mihl. tAr m]t ipt iCeln esAerr
bAis. hIrm iCl iptelr ijinxpe^r d(
kAirgr. kAre zelAmn hIrmek efek pAiWey
iptelr kAejr dAiy ideyiCeln. y ikC iptelr
kAj es sb hIrm keriCl.
15
hIrm Ay 18 hAt dIGR/ 12 hAt piriDyu)
bM 3 i pur iptelr ew P<Ap S bAineyiCl.
16
CAA hIrm mierr j 5 hAt c K<Aiw iptelr
iw rAjS bAineyiCl bM tAedr Silr mATAy
biseyiCl. 17rpr hIrm Sil FAkAr j
ew izkelr jAl bAnAy. 18tArpr es fAilemr
mt edKet iptelr sAir Pul bAnAy. il itiw
Ser jAelr opr mnBAeb rAK hy ey Silr
c FAkA pe yAy. 19Plt> Silr soy hAt
eTek 5 hAt pyR lV izKril Puelr mt edKet
lAgl. 20S c
Ael Ser opr bAiwr mt edKet
jAel bsAen heyiCl. oKAen S cAelAr
cArpAez 20w fAilm sAirb BAeb bsAen iCl.
21
hIrm iptl inim$t mierr bArAAet iw S
SApn krl. di( idekr Siwek bl ht yAKIn.
%r idekr Siwek bl ehAt ebAys. 22pupAk]it
S c ewAek Ser mATAy bisey Ser kAj
ezx kr hy.
23
t>pr hIrm iptl idey egAlAkAr kw
jlADAr bnAel/ yAr nAm edoy hel "smu@.
iwr piriD iCl 30 hAt/ bYAs iCl 10 hAt o
gBIrt iCl 5 hAt.
24
jlADAriw iGer iptelr kiw PAil bsAen
iCl. PAiliwr tlAy jlADAerr gAey sAir
iptelr ltApAtAr nkz kAw iCl. 25Ar egAw
jlADAriw bsAen iCl 12 iw iptelr qtrI xAer
ipeW. 12 iw xAer itniwr muK iCl %rmuKI/
itniwr di(,muKI/ itniwr pUbRmuKI o bAkI itniwr
pimmuKI. 26jlADAriwr cAirDAr 3 i pur.
jlADAerr kA, pAnpAe^r kA,Ar s#z Tb Puelr

1 rAjAbil 7:27-8:6

337
pApir met iCl. jlADAriwet Ay 11/000 gYAln
jl Drt.
27
rpr hIrm 10iw iptelr eWl bAnAl.
etYkiw eWl iCl 4 hAt lV/ 4 hAt co Ar
ctAy 3 hAt. 28eWlAil kAWAemAy bsAen
ecQekA,A t)A idey bAnAen heyiCl/ 29yAr opr
iptelr isMh/ xA o krb dUetr itk]it eKAdA
kr iCl. sb itk]itr oper o nIec nAnAn
Puelr nkz kAw heyiCl. 30itiw eWlAy 4iw
ker iptelr cAk iCl. ekA,Ay iCl kiw b
pA^ rAKAr met iptelr keykiw pAy/ eyelAr
gAey nAnADre,r Pul lAgAen heyiCl. 31bAiwilr
Ay 1 hAt oper kiw nkz eKAdA kr kAWAemA
iCl. bAiwilr muK iCl egAl/ bYAs 1.5 hAt.
kAWAemAiw iCl ecQekA,/ egAl ny. 32kAWAemAr nIecr
idek cAriw cAkA iCl. cAkAilr bYAs 1.5 hAt.
cAkAr meDYr dil eWl gAIr se kse
yu) iCl. 33 cAkAel iCl reTr cAkAr met
bM cAkAr sbikC iCl iptel bAnAen.
34
pA^ Der rAKAr pAy cAriw etYkwA eWlAr
cArekA,Ay bsAen iCl. elo eWlAr se k
CAec bsAen hy. 35etYkwA eWlAr operr idek
iptelr kw ker PAil bsAen iCl. PAilwAo
iCl k CAec bAnAen. 36eWlAr cArpAez bM
kAWAemAr gAey isMh/ tAlgAC/ krb dUt tYAidr
Cib eKAdA kr iCl. egAw eWlAr eyKAen jAyg
iCl esKAen sb eKAdA ker edoy hy. Ar
eWlAr c&uid$ek Puelr nkz eKAdA ker edoy
heyiCl. 37hIrm krkm edKet emAw 10iw eWl
bAineyiCl. etYkw eWlA iptl idey qtrI
k CAec ePel bAnAen heyiCl/ ey kAre,
sbkwA krkm edKet iCl.
38
CAAo hIrm etYkw eWlAr j kw
ker emAw 10iw b bAiw bAineyiCl. eyel Ay 4
hAt ker coA iCl bM pA^elAy 230 gYAln
py$ pAnIy Drt. 39hIrm eWlAelAr p<Aciw
ereKiCl mierr %r idek bM p<Aciw mierr
di( idek. Ar b pA^iwek mierr di(,pUbR
ekA,Ay biseyiCl. 40-45 CAAo zelAmenr ined$z
met jS pA^/ eCAw hAt/ eCAw bAiw y ikC
tAek bAnAet bl heyiCl es bAineyiCl. Bur
mier hIrm y ikC bAineyiCl tAr tAilk edoy
hl
2iw S/ Ser oper bsAenAr j bAiwr
met edKet
2iw S c/ gVujel eGrAr j
2iw jAl/ jAel lAgAenAr j
400 w fAilm. itiw jAelr j 2 sAir
fAilm iCl yAet Silr mATAr

operr gVuj FAk pe/ kw bAiw sh


10iw eWl/ kiw b ecQbAc yAr nIec iCl
12iw xA/ eCAw hAt/ eCAwKAew pA^ o
Bur mierr j eyAjnIy A
bAsnekAsn.
zelAmn y y eceyiCeln/ hIrm tAr sb bAiney
ideyiCl ckcek iptl idey. 46-47iptl idey et
ebzI ijinsp^ bAnAen heyiCl ey zelAmn kKen
sb ojn krAr ecX kern in. zelAmn sb
yn
$ ndIr sueOA o s%Renr mDYbtI$ el bAnAenAr
ined$z ideyiCeln. sb ijins iptl giley
CAec eFel bAnAen hy.
48-50
zelAmn tAr mierr j enk ijins
esAn idey bAnAet ined$z ideyiCeln. mierr eysb
ijins zelAmn esAn idey bAineyiCeln esel
hl
esAnAr ebdI/
kiw esAnAr ewibl :yAr oper sAijey
Vrek riwr qneb edoy ht/
pib^tm SAenr %r o di(e, p<Aciwp<Aciw ker emAw 10iw bAitdAn/
pib^tm SAenr %r o di(e,r j
5iw ker icmew/ esAnAr bAiw/
kAsmUh/ eCAw bAiw/ pib^tm SAn o
mUl Griwr drjAr j esAnAr kpAw.
min ker ezx pyR zelAmn Bur mierr
j y y kret eceyiCeln es kAj ezx hl.
rpr tAr ipt rAj dAyUd mierr j eysb
ijins tAr ekAxAgAer ereK ideyiCeln/ zelAmn
es smS ijins mier iney eln. esAn o
rep itin Bur mierr ekAxAgAer &uel rAKeln.
51

mier sA(Yisku
rpr rAj zelAmn SAeyelr smS bI,
bYi)/ pirbAregAIr DAn o entAedr tAr kAeC
ejrzAelem efek pAWAeln. zelAmn dAyUd ngrI
eTek sA(Yisukiw mier AnAr smy tAr se
eyAg edbAr j sb bYi)edr efek
pAiWeyiCeln. 2 t>pr TAnIm mAes TRA sm
mAes Psl seyr sebr smy SAeyelr smS
bAisd es rAjA zelAmenr se eyAgdAn krl.
3
smS bI,r es inid$w SAen ep<QCAenAr pr
yAjkr 4 es Bur pib^ isuk/ Verr pAsnAr
j bYbht pib^ tAbuiw o tAbur ijinsp^ bey
iney cll. elbIyrA kAej yAjkedr sAhAyY
keriCl. 5 rAjA zelAmn o SAeyelr smS
bAisAr es pib^ isuekr sAmen ki^t hbAr
pr gi,t pZ bil edoy hl. 6 tArpr yAjkr

1 rAjAbil 8:7-29

338

Bur pib^ isku iwek mierr pib^tm SAen


eyKAen isuk rAKAr jAyg esKAen SApn krelA.
7
isukiwek krb dUtedr mUi%$r fAnAr tlAy
mnBAeb rAK hl/ yAet edbdUtedr CAen fAn
es isukwA o isukwAr bhnder opr eml
TAek. 8 bhndel Kub lV iCl. pib^tm SAenr
pib^ jAygAy dAiey yido bhndil edK eyt/
bAer eTek dil edK eyetA nA. mnik
dil Ken es k jAygAy rAK AeC.
9
isuekr meDY ekbl iw pib^ Sr-Plk
rAK iCl. Sr Plk ewA emAiz/ ehAerb bel
kw jAygAy isuekr meDY Ber ereKiCeln.
imzr eTek ebirey AsAr pr S Aeyelr bAisAr
Verr se kiw ci)r PlSVrp ehAerb nAem
jAygAiwet TAket bADY heyiCl.
10
yAjkr pib^ isukiwek pib^tm SAenr
pib^ jAygAy ereK ebirey AsAr pr/ Bur miriw
elQikk emeG* Ber egl. 11miriw Bur
mihmAy* Ber yAoyAy yAjkr tAedr kAj ezx
kret pAreln n. 12tKn zelmn bleln
"Bu AkAezr jA lYmAn sU y R inej
geeCn/ ik itin TAkbAr j Gn emGek ebeC
ineyeCn.*
13
eh Bu icridn etAmAr TAkAr j Aim
sur miriw bAineyiC.
14

S A ey e lr sm S bAis tKn esKAen


dAieyiCl/ tA rAjA zelAmn tAedr idek iPer/
Vrek tAedr AzIbRAd kret nuerAD kreln.
15
tArpr zelAmn k sudIGR meAcAre, Bur
ATRnA kreln. itin bleln/
"D Bu S Aeyelr Vr mhAmihm. AmAr ipt
dAyUdek itin eysb itit ideyiCeln/ tAr sb
itin pAln kereCn. Bu AmAr iptAek beliCeln/
16
'Aim AmAr smS elAekedr/ SAeylIyedr
imzr eTek iney esiC/ ik Kno pyR Aim
AmAr mir bAnAenAr j SAeyelr ekAn ngr
ebeC in in. Ar AmAr elAekedr SAeylIyedr
pircAlnAr j ekAen bYi)ek menAnIt kir in.
bAr Aim AmAr pAsnAr j ejrzAelm
zhrek ebeC inlAm/ Ar dAydU ek ebeC inlAm AmAr
elAekedr/ SAeylIyedr zAsn krAr j.
emG SAeylIyedr se Verr piSitr icHSVrp.
Bu r mihmA iw kiw l Ael. w edK yAy yKn
Vr elAekedr meDY AibB$Ut hy.
B u i n e y e C n iw kiw AcIn sMSr eTek enoy
heyeC. ihet ZDu AeC/ "Bu beleCn 9kAer bAs kret.

"AmAr iptA dAyUd Bu SAeyelr Verr


j kiw mir bAnAet Kub suk iCeln. 18ik
Bu/ AmAr iptA dAyUdek bleln/ 'Aim jAin/
AmAr it etAmAr AnugtY kAezr j &uim
kw mir bAnAet cAo. Kub BAel kT/ 19ik
etAmAek ny/ Aim mir bAnAenAr j etAmAr
pu^ek ebeC ineyiC. es- mir bAnAeb.
20
"Bu ey itit ideyiCeln Aj itin es
kT rAKeln. AmAr iptA dAyUedr jAygAy Kn
Aim rAj heyiC. Bur itit met Aim Kn
SAeyl zAsn kir bM Bu SAeyelr Verr
j Aim mir bAineyiC. 21pib^ isku iw
rAKAr j Aim mierr eBtr kw jAyg
ereKiC. pib^ isuekr eBter Bur se
AmAedr pUbRpurxedr ey ci) hy/ t rAKA AeC.
AmAedr pUbp
R r
u xedr imzr eTek iney AsAr smy/
Bu tAedr se ci) keriCeln.
22
tArpr zelAmn Bur ebdIr sAmen igey
dAAeln Ar sbA tAr sAmen igey dAAl. zelAmn
tAr hAt sAirt kreln/ AkAezr idek tAkAeln
23
bM bleln
"eh Bu SAeyelr Vr/ p]iTbIr AkAez
bM p]iTbIet ApnAr met Ar ekAn Vr
en. Apin ApnAr elAekedr se kr,Abzt>
ci)b heyiCeln bM Apin ApnAr itit
ereKeCn. ey smS elAk ApnAek nusr, ker
Apin tAedr shAy hey TAekn. 24Apin ApnAr
esbk AmAr iptA dAyUdek y itit ideyiCeln
t ereKeCn. inejr mueK Apin ey itit
ideyiCeln ApnAr sIm (mtAr bel Aj tAek
stY kereCn. 25Kn Bu/ SAeyelr Vr bAr
Apin AmAr iptA dAy U d ek edoy
ititelo pUr, krn. Apin beliCeln/
'dAy U d / etAmAr met eyn etAmAr eCelrAo
sdstk$BAeb AmAek nusr ker/ Ar t yid
ker tAhel sbsmey etAmAr bMezr ek n
ek S A ey e l rAj kreb. 26AbAr Bu/
SAeyelr Vr/ Aim ApnAek AmAr iptAek
edoy itit nuh ker pAln kret bliC.
27
"ik eh Bu/ Apin ik sitY AmAedr se
p]iTbIet bAs krebn ibzAl AkAz Ar
SVegRr ctm SAn/ mn ik SVegRr izKr SAn
ApnAek Der rAKet pAer nA. SVBAbt> AmAr
bAnAen miro ApnAr pe( yeTX ny. 28ik
dy ker Apin AmAr ATRn o imnit men rAKebn.
Aim ApnAr dAs/ Ar Apin AmAr Bu Vr.
Aj Aim ApnAr kAeC ey ATRn krlAm t
Apin Sre, rAKebn. 29tIet Apin beliCeln/
'Aim oKAen sAint heb. Apin idbrA^
mierr it ApnAr k]p#iX rAKebn. mier
17

339
dAiey Aim ApnAr ee ey TRnA kreb t
eyn ApnAr kAen ep<QCAy. 30Bu Aim o ApnAr
SAeyelr nucrr KAen es ApnAr kAeC y
ATRn krebA tAr it Apin sjAg TAkebn.
Amr jAin SVegR ApnAr bAs. AmAedr ibnit
esKAn eTek Apin AmAedr ATRn Zen AmAedr
(m krebn.
31
"ekAn bYi) yid pr ekAn bYi)r it Ay
Acr, ker tAhel tAek ebdIet iney As
heb. yid es sitY prADI n hy tAhel tAek
zpT ker blet heb ey es ined$Ax. 32Apin SVgR
eTek eskT Zen tAr yTAyT ibcAr krebn. yid
es bYi) prADI hy teb AmAedr tAr mA,
edebn. yid es bYi) ined$Ax hy tAhel tAr mA,o
edebn.
33
"hyet kKen kKen ApnAr SAeyelr
B)rA ApnAr ibre pApcr, kreb/ zr
tAedr prAijt kreb. tKn tAr ApnAr kAeC
iPer es mier ApnAr zMsA kreb bM
ApnAr sAhAyY ecey ApnAr kAeC ATRn kreb.
34
Apin nuh ker SVgR eTek es ATRn Zen
ApnAr SAeyelr B)edr prAD mAjRn ker/
tAedr ht bAsBUimet tAedr iPirey Anebn.
BUim Apin tAedr pUbRpurxedr ideyiCeln.
35
"yid tAr ApnAr ibre pApAcAr ker/
Apin tAedr jimet Kr Anebn. tAhel tAr
KAen es ApnAr kAeC ATRnA kreb bM ApnAr
zMs kreb. Apin tAedr kX edebn Ar tAr
tAedr pAp eTek ser Aseb. 36tKn Apin SVgR
eTek tAedr ATRny sA edebn Ar AmAedr
pAp (m krebn. mAnuxek s peT clAr iz(A
idey/ eh Bu/ AbAr Apin tAedr r( jim bi] Xet
iBijey edebn.
37
"hye t jim et Zikey yAeb ey KAen
Ar ekAn Psl jAeb n. Tb hyet elAekr
ekAn mhmArIr Ar A*A heb/ Tb hyet
smS zs kIw-pter Ar DbMs heb/ ikMb
ApnAr B)r tAedr bAsSAen zedr Ar A*A
heb/ enek suS hey peb. 38kKen yid rkm
ikC Gew Ar tKn yid t kjno tAr pAepr
kT Sr, ker nut ice% mierr idek
hAt bAiey ATRn ker/ 39tAhel Apin ApnAr
SVegRr bAsBUim eTek tAr es fAek sAA edebn.
smS elAkek (m ker tAedr sAhAyY krebn.
kmA^ Apin y$AmI tA etYkiw bYi)ek
inrep(BAeb Apin ibcAr kern/ 40yAet ytidn
tAr KAen tAedr pUbRpurxedr/ ApnAr edoy
BUKe bAs ker ttidn ApnAek By o Bi)
ker cel. 41-42dUrdUrAerr elAk ApnAr mihm o
(mtr kT jAnet eper KAen mier es

1 rAjAbil 8:30-56

ATRn kreb. 43Apin ApnAr SV egRr bAsBUim eTek


tAedr ATRnAy sA idey/ tAedr menbA pU,R
krebn. tAhel sb bYi)r ApnAr SAeyelr
elAekedr metA ApnAek By o Bi) kreb.
Ar skel sb jAygAy jAneb ApnAr it sAn
kAz ker Aim mir bAineyiClAm.
44
"kKen kKen ApnAek ApnAr nucredr
zr ibre yu krAr ined$z idet heb. tKn
ApnAr elAekr ApnAr menAnIt kr SAen
AmAr bAnAen zher Aseb bM ApnAr kAeC
ATRn kreb. 45SVgR eTek Apin tAedro ATRnAy
sA idey tAedr sAhAyY krebn. 46ApnAr elAekr
ApnAr ibre pApAcr kreb. kT Aim jAin
kAr, mAnux mAe^ pAp ker. Ar Apin tAedr
it *u hey tAedr zedr hAet prAijt het
edebn. zr tAedr bI ker ekAenA dUr edez
iney yAeb. 47es dUerr edez bes ApnAr elAekr
ik heyeC eBeb tAedr pAp kemRr j nut
hey AbAr ApnAr kAeC ATRn ker bleb/ 'Amr
pAp keriC. Amr Bul keriC. 48es dUr edez
eTeko tArA edezr idek Geu r dAAeb ey edziw
Apin tAedr pUbp
R r
u xedr ideyiCeln bM zhr
eyiw ApnAr menAnIt bM mir eyiw ApnAr
sAen Aim inm$A, keriC/ esiwr idek Guer dAAeb
bM tAr ApnAr kAeC ATRn kreb. 49tAhel
SV gR eTek Apin tAedr fAek sA edebn. 50ApnAr
elAekedr tAedr pAp eTek mui) edebn bM
ApnAr it tAedr pApAcr,ek (m krebn.
tAedr zedr tKn tAedr it nrm menABAb
ker &ulebn. 51men rAKebn/ or ApnAr B).
Apin oedr imzr eTek/ grmclLI eTek ebr
krAr met ker b<AiceyiCeln.
52
"Bu Vr/ dy ker yKn Aim bM ApnAr
SAeyelr elAekr ApnAr kAeC ATRn kreb/
tKn es ATRny sA edebn. 53p]iTbIr smS
elAekedr meDY eTek tAedr Apin inej ApnAr
kA B) iheseb ebeC ineyeCn. Bu/ emAizr
mADYem AmAedr imzr eTek ebr ker AnAr smy
Apin pU b R pu r xedr itit idey i Celn ey
AmAedr jo Apin orkm krebn.
54
zelAmn ebdIr sAmen hAw ege bes hAt
AkAez &uel Verr kAeC sudIGR ATRn kreln.
ATRn ezx hel itin eW dAAeln. 55tArpr
c SV er Vrek S Aeyelr smS mAnuxek AzIbAR d
kret bleln. zelAmn bleln
56
"Bur zMs kerA? itin tAr elAekedr/
SAeyelr bAisAedr ibAm edebn bel itit
idey i Celn/ kT met itin AmAedr ibAm
ideyeCn. Bu tAr nugt dAs emAizr mADYem
SAeyelr bAisAedr eysb itit ideyiCeln

1 rAjAbil 8:57-9:14

340

tAr sbkiw itin pU,R kereCn. 57Aim ATRn


kir/ Bu / AmAedr V r eyBAeb AmAedr
pUbRpurxedr se iCeln/ iWk esBAeb eyn itin
AmAedro pAez TAekn/ kKen AmAedr pirtYAg
n kern. 58Aim ATRn kriC ey Amr skel
t A ek nu s r, kreb. t A r ibiD ined$ z o
Aedzil emen cleb eyel itin AmAedr
pUbRpurxedr hAet &uel ideyiCeln. 59Aim Az
kriC AmAedr Bu Vr sbRdA ATRnAr kT
bM AmAr nuerAD men rAKebn. Aim ATRn
kriC/ Bu eyn itidn rAj/ tAr B]tY o tAr
smS SAeylbAsIedr j el kern.60Bu
yid t kern tAhel smS p]iTbIbAsI jAnet pAreb
ey Bu kmA^ stY Vr. 61etAmr skel
AmAedr Bu Verr it nugt bM stYb
TAkeb bM tAr ibiD o Aedzil KnkAr metA
Bib`eto emen cleb.
62
tArpr rAjA zelAmn o SAeyelr elAekr
kse Bur ee bildAn kreln. 63esidn
zelAmn ml qneb iheseb 22/000 gbAid pZ o
1/20/000 emx bil ideyiCeln. BAeb rAjA o
SAeyelr elAekrA imel Bur mir sgR
keriCl.
64
CAA rAjA zelAmn ehAmbil/ zs qneb
bM bildo pZr cibR !neb idey mir A,iw
sgR kreln. itin rkm kreln kAr Bur
iptelr ebdIiw Kub ebzI b iCl n ey t sb
qneb DAr kret pAer.
65
esidn mier eTek rAj zelAmn o
S A ey e lr elAekrA BAeb C i w* dyApn
keriCl. %er hmAetr ebz Ar eTek di(e,
imzr pyR S Aeyelr smS bAis esidn esKAen
piSt iCl. tAr sAtidn Der pAnAhAr/ sb o
Suit$r meDY idey Bur se smy kAwAl. tArpr
Aer sAtidn esKAen TAkl. TRA kwAn 14
idn Der tAr sb krl. 66perr idn zelAmn
sklek bAIet iPer eyet bleln. tAr skel
rAjAek DbAd jAiney tAr kAC eTek ibdAy iney
bAi iPer egl. tAr skel Bu tAr dAs o
S A ey e lr elAekedr j eysb BAl kAj
keriCeln essb eBeb Kub Pu iCl.
zelAmenr kAeC eV rr pnu rAgmn
zelAmn Bur mir o tAr rAjAsAd bAnAenAr
kAj ezx kreln. itin y y bAnAet eceyiCeln
sb bAineyiCeln. 2rpr Bu AbAr zelAmnek
edK ideln/ eyBAeb itin igibeyAen tAek SVdzRn
ideyiCeln esBAeb. 3Bu tAek bleln/ "etAmAr

Ci w iw sbt> inSArpbR.

ATRn bM &uim y y AmAr kAeC eceyC es sb


Aim ZeniC. &uim mir bAineyC bM Aim
iwek kw pib^ Sen pir,t keriC yAet Aim
KAen sbRd pUijt h. Aim sbsmey KAen
#iX rAKb bM KAnkAr kT men rAKeb. 4 etAmAr
iptA dAy U d eyBAeb AmAr esb keriCeln/
etAmAeko esBAeb AmAr esb kret heb. dAyUd
iCeln s o pirmI. &uim b AmAr ibiDil
bM Ar y y Aim etAmAy Aedz edb emen
cleb.
5
"Ar t yid &uim ker Aim b eKyAl
rAKeb yAet SAeyelr rAj isMhAsen sdAsbRd
etAmAr pirbAerr ek AsIn hy. etAmAr iptA
rAjA dAydU eko Aim k itit ideyiClAm.
Aim beliClAm SAeyl sbRd tAr ekAen n
ekAen %rpurx Ar zAist heb.
6-7
"ik yid kKen &uim o etAmAr sAnsitr AmAek nusr kr b ker dAo/ AmAr
edoy ibiD-Aedzil pAln n ker bM
ekAen mUi%$r pUjA kerA/ tAhel Aim AmAr edoy
BUim tYAg kret tAedr bADY kreb. bM Aim
pib^ mir eyKAen AmAr pAsnA hy/ t
DbMs krb. tKn S Aeyelr GwnA sbAr kAeC KArAp
#XA hey TAkeb/ skel SAeylek iney pirhAs
kreb. 8 mir DbMs heb. ey edKeb es
tYAy$Y heb bM izsa idey qhqc kreb. tKn ey
mir edKeb kreb/ 'Bu ekn mir
o BUKer elAekedr it mn sAMGAitk
kA kreln. 9r tAedr %r idey bleb/
'r tAedr Buek tYAg keriCl bel Gwn
GeweC. Bu tAedr pUbRpurxedr imzr eTek ebr
ker iney As se%o tAr tAek pAsnA kerin
bM mUi%$r esbA keriCl/ t Bu *u hey
tAedr jIben eyRAg Giney &ueleCn.
10
Bur mir o inejr rAjAsAd inm$Ae,r
kAj ezx kret rAj zelAmenr 20 bCr elegiCl.
11
tArpr itin esAerr rAj hIrmek gAlIl edezr
20iw zhr phAr ideyiCeln. kAr, rAjA hIrm/
zelAmnek rs gAC o edbdAr gAeCr kAW eyAjn
met esAn idey Bur mir bAnAenAr kAej sAhAyY
keriCeln.
12
hIrm tKn esAr eTek zelAmenr edoy
zhrel edKet eln. ik zhrel edeK
itin emAew Kuiz heln n. 13itin zelAmnek
bleln/ "BA AmAr/ zhrsmUh ik mn ey &uim
AmAek phAr idel hIrm sb BUKer nAm
kAbUl ideyiCeln bM Aj pyR l kAbUl
nAem pirict. 14hIrm rAj zelAmnek mir
qtrIr kAej bYbhAerr j Ay 9/000 pA esAn
pAiWeyiCeln.

341
mir bM AsAd inmRAe,r smy rAjA zelAmn
*ItdAsedr kAj kret bADY keriCeln. rAj
zelAmn ime/ ejrzAelm zherr edoyAl inmRA,
keriCeln bM tArpr hAesAr/ mige o egxr
nAem zhril bAineyiCeln.
16
tIet imzerr rAj egxer knAnIyedr se
yu ker tAedr htY ker zhriw A iley
ideyiCeln. imzerr PerQe,r emeyek ibey krAr
smy/ PerQ, zelAmnek egxr zhriw eyQ&uk edn.
17
zelAmn es zhrwAek AbAr n&un ker ge
&uleln. CAo zelAmn in !b-ehAerA,/ 18bAl
o tAmr mr zhr iw bAineyiCeln. 19zs o A
sAmI suri(t rAKAr jo zelAmn keykiw ngr
inmRA, kern. inejr rT o eGA rAKAr jAygAo
itin bAineyiCeln. ejrzAelm/ ilbAenAn o A
eysb jAyg zelAmn zAsn keriCeln essb
jAy g Ay itin y yA bAnAet ecey i Celn tA
bAineyiCeln.
20
edez SAeylIy CAo emArIy/ ih%Iy/
pirxIy/ ihbbIy o iybUxIy B]it enk bAisd
bAs kret. 21SAeylIyrA tAedr ibnX kret
pAerin. ik zelAmn tAedr *ItdAs iheseb kAj
kret bADY krAn. tAr Ken *ItdAs iheseb
AeC. 22teb rAjA zelAmn kKen ekAn
S AeylIyek tAr dAs kret ednin. S AeylIyrA
qsink/ esnApit/ esnAiDnAyk/ AiDkAirk/ sArTI
b rT pircAlk iheseb kAj kretA.
23
zelAmenr ibiB kAjkemRr j sb imiley
550 pirdzRk iCl/ tAr/ A yAr kAj krt
tAedr t%AbDAn krt. 24PerQe,r k dAyUd zhr
eTek zelAmn tAr j ey b bAiiw bAineyiCeln
esKAen cel AsAr pr zelAmn ime bAnAn.
25
it bCr itn bAr ker zelAmn tAr bAnAen
Bur miderr ebdIet ehAmbil o ml qneb
sgR kretn. CAo itin mier Dp
u DeU n edbAr
bYbS kern o miderr y ikC inyimt eyAjn
t eyAgAetn.
26
rAjA zelAmn edAm edez sUP sAgerr tIer
lAetr kAeC isey A n-egber ikC jAhAj
bAineyiCeln. 27rAj hIremr rAejY ikC nAibk
iCeln/ yAr smue@r sb KbrAKbr rAKt. itin
sb nAibkedr zelAmenr enQbAihnIet eyAg idey/
tAr elAekedr se kAj krAr j pAiWeyiCeln.
28
zelAmn tAr jAhAj oPIer pAWAenAr pr tAr
esKAn eTek zelAmenr j 31/500 pA esAn
eniCl.
15

1 rAjAbil 9:15-10:15

idey prI(A kret eln. 2itin b dAs-dAsIedr


iney ejrzAelem piSt heln. itin jS ew
ker nAnDre,r mzlApAit/ lAr o esAnA iney
eln bM zelAmenr se edK kreln. tArpr
zelAmnek sAbY b ibD kiWn kreln.
3
zelAmenr kAeC essb Kub kw kiWn iCl
n. itin tAr sb er %r ideln. 4 tKn izbAr
rA,I pli kreln ey sitY zelAmn Kub |AnI.
5
itin tAr sur rAjAsAdiwo edKeln/ tAr
eBAjsBAr iblAsbl AeyAjn/ esnApitedr
qbWk/ AsAedr B]tY o tAedr bmUlY epAzAk/
mierr nuAn o bildAenr rkmskm edeK ibSey
bAkriht hey egeln.
6
itin tKn rAjA zelAmnek bleln/ "Aim
AmAr inejr edez bes Apnr buim% o
kIit$klAepr b KYAit ZeniClAm. Kn edKiC
tAr k k,o imTY ny. 7 Aim inejr ecAeK n
edK pyR sb kT ibVAs kirin ik Kn
edKet pAiC/ elAkmueK y ZeniClAm ApnAr
buim% o spd tAr eceyo enk ebiz. 8 sitY
ApnAr elAekrA o B]tYr Kub BAgYbAn kAr,
tAr itidn ApnAr esb kret pAy o ApnAr
sAieDY eTek ApnAr |AngB$ kT Znet pAy.
9
Bu/ ApnAr Vrek zMs krn? itin iny
ApnAr it sX/ tA ApnAek SAeyelr
rAjped iDit kereCn. Bu Vr SAeylek
BAelAbAesn bel ApnAek edezr rAj kereCn.
Apin ibiD emen inrep(BAeb jAedr zAsn
kern.
10
rpr izbAr rA,I rAj zelAmnek Ay 9/000
pA esAn/ b mzlApAit o lAr phAr
ideln. itin rAjAek ey pirmA, mzlpAit
ideyiCeln tAr pirmA, tidn pyR SAeyel ey
mzlApAit ebz keriCl tAr eceyo ebiz.
11
idek hIremr enQbhr oPIr eTek esAn
CAo b pirmA, kAW o lAr iney esiCl.
12
zelAmn essb kAW idey rAjAsAd o mierr
eWk edoy CAo mierr gAykedr j bI,
o bAy bAiney idey i Celn. tKno pyR
SAeyelr ekAen elAk es Dre,r kAW ecAeK
edeKin bM es smeyr pro Ar ek es Dre,r
kAW edeKin.
13
TAmet rAj zelAmn k zAsk iheseb
Aerk zAsk izbAr rA,Iek b phAr ideln.
CAo itin izbAr rA,Iek/ itin y y eceyiCeln
sb ideyiCeln. rpr izbAr rA,I o tAr dAsdAsIrA
inejr edez iPer egeln.
14
izbAr rA,I zelAmenr se sA(A kreln
it bCr rAj zelAmn Ay 79/920 pA
izbAr rA,I elAkmueK zelAmenr KYAit o esAn epetn. 15CAo itin tAr en-bherr
|Ar kTA Znet epey tAek kiWn bYbsAyI o bi,kedr kAC eTek Arebr zAsk o

10

1 rAjAbil 10:16-11:13

342

Aedizk zAsnkt$Aedr kAC eTek b pirmAe, esAn


epetn.
16
rAjA zelAmn epwAen esAn idey 200iw b
FAl bAineyiCeln. it FAel Ay 15 pA ker
esAn iCl. 17itin epwAen esAn idey AerA 300
iw FAl bAineyiCeln; tAr etYk FAel 4 pA
ker esAn iCl. FAlelAek itin "ilbAenAenrjl nAemr bAIet ereKiCeln.
18
rAjA zelAmn K<Aiw esAnAy emA hAitr dAetr
kw ibzAl isMhAsn bAiney i Celn. 19es
isMhAsnwAy ew DAp ebey Wet het. isMhAsenr
epCenr idkw oper egAlAkAr iCl. bsAr jAygAr
DAer iCl hAtl lAgAen. Ar idekr hAtelr
tlAy Ak iCl isMehr Cib. 20oWAr isir Ciw
DAepr etYkwAr ezexo kw ker isMehr mUi%$
iCl. Ar ekAen edez Dre,r rAjisMhAsn iCl
n. 21rAjA zelAmenr bYbhAyR smS epyAl o
As iCl esAnAy bAnAen. "ilbAenAenr jl bAir
smS pA^o iCl K<Aiw esAnAr. rAjAsAedr ekAn
ikC repAr iCl n. zelAmenr smey c&uid$ek
et ebiz esAn iCl ey elAekrA repAek ekAen
mUlYbAn DA&u bel men krt n.
22
A edezr se bAi,jY krAr j rAj
zelAmenr bAi,jY trI iCl. el Asel iCl
hIremr jAhAj. itn bCr r smS jAhAj
esAn/ rp/ hAitr dAt o pZ pAiKet Bit$ hey
iPer Ast.
23
zelAmn iCeln p]iTbIr sbecey b rAj.
itin iCeln sb ecey ebzI DnI o pit. 24sb
jAygAr elAekrA zelAmenr dzRn epet cetA/
tAr zelAmenr Vr-d% bui m%Ar pircy epet
cetA bM tAr kT Znet cetA. 25it bCr
dUrdUrAer edz eTek b elAk esAn bM repAr
ijinsp^/ epAzAk-pirCd/ SzS/ mzlApAit/
eGA bM Kcr phAr iney rAjA zelAmenr
se edK kret AsetA.
26
es j zelAmenr enk rT o eGAA iCl.
tAr kAeC 1/400 rT o 12/000 eGA iCl. AlAd
zhr bAiney essb zher rTel rAK TAkt
Ar ejrzAelem tAr inejr kAeC zelAmn
ikC rT ereK ideyiCeln. 27S Aeylek itin sped
o VeyR Ber ideyiCeln. ejrzAelm zher rep
iCl pATerr met sADAr,. rs gACo iCl pAhAi
gACgACAilr met shjlBY. 28zelAmn imzr o kU
eTek eGA eniCeln. tAr bi,ekr kU eTek
iken smS eGA SAeyel iney AsetA.
29
imzr eTek An kw reTr dAm pt Ay 15
pA repAr smAn. Ar eGAAr dAm pt 3 3/4
pA repAr smAn. zelAmn ih%Iy o rAmIy
rAjAedr kAeC eGA o rT ibi* kretn.

zelAmn o tA r b p I
rAjA zelAmn nArIedr sAiDY pC kretn.
itin mn enk mihlAek BAelAebesiCeln
yAr S Aeyelr bAis ny. imzerr PerQe,r kA
CAo zelAmn ih%IyA/ emAyAbIyA/ eAnIyA/
edmIyA/ sIedAnIyA B] it enk ibjAtIy rm,Iek
BAelAbAsetn. 2&Iet Bu SAeyelr elAekedr
bYApAer stkR ker idey beliCl/ "etAmr
edezr elAekedr ibey kreb n/ kAr, tAhel orA
tAedr mUi%$ek pUj kret etAmAedr BAibt
kreb. ik t se%o zelAmn ibjAtIy rm,Iedr
eem pen. 3 zelAmenr 700 jn SI iCl. :yAr
skel A edezr entAedr k. CAo
tAr 300 jn *ItdAsI pp I iCl. zelAmenr
p Ir tAek Vr ibmuK ker &ueliCl. 4zelAmenr
tKn bys heyiCl/ SIedr pAAy pe itin A
mUi%$r pUjA kret Zr kern. tAr ipt rAj
dAyeU dr met kinBAeb zelAmn ezx pyR Buek
nusr, kern in. 5zelAmn sIedAnIy edbI eXArt
bM eAnIyedr G,
] Y pAxA, mUi%$ imlakemr nugt
6
hn. tb zelAmn Bur sAmen Bul kAj kreln.
itin puerApuir Bur zr,Agt hnin eyBAeb tAr
ipt dAyUd heyiCeln.
7
mnik itin emAyAbIyedr G],Y mUi%$ kemAezr
ArADnAr j ejrzAelemr pAez pAhAe kw
jAyg bAiney ideyiCeln. k pAhAe itin
ByMkr mUi%Rr ArADnr jo kiw jAyg
bAineyiCeln. 8BAeb rAj zelAmn tAr etYkiw
iBnedzI SIr ArADY mUi%$r j kiw ker pUejAr
jAyg ker edn/ Ar tAr SIr DupDUen idey
essb jAygAy tAedr mUi%$smUehr kAeC bildAn
krt.
9
BAeb rAjA zelAmn Bu SAeyelr Verr/
kAC eTek dUer ser igeyiCeln. sutrAM Bu
zelAmenr it Ku b *u heln. itin bAr
zelAmnek edK idey/ 10tAek mUi%$r pUj kret
inexD kr se%o zelAmn es inexD mAenn in.
11
tKn Bu zelAmnek bleln/ "zelAmn/ &uim ci )
B kerC. &uim AmAr Aedz emen celAin. Aimo
kT idlAm etAmr rAj etAmAr kAC eTek iCiney
enb bM Aim t etAmAr ekAn kiw B]etYr
hAet &uel edb. 12ik eyeh&u Aim etAmAr ipt
dAyUdek BAelAbAstAm Aim etAmAr jIbzAy
etAmAr rAjY etAmAr kAC eTek iCiney enb n.
etAmAr sAn rAj nA hoy pyR Aim ep(A
krb. Ar tArpr Aim tAr kAC eTek rAj
eke enb. 13teb Aim tAr kAC eTek egAw rAj
eke enb n/ tAr zAsn krAr j kiw
pirbAregAI ereK edb. dAy U e dr kT o
ejrzAelemr kT eBeb Aim nuh krb

11

343

1 rAjAbil 11:14-39

kAr, dAyUd AmAr prm nugt esbk iCl. Ar sry. yAribyAmo rAjAr ibpe( eyAg
tACA ejrzAelm zhrek Aim inej ebeC ideyiCl.
27
ineyiClAm.
hl es g/ ekn yAribyA m rAjAr ibre
egl. zelAmn tKn ime inmRA, kriCeln bM
zelAmenr zp(
dAyUd tAr iptAr nAem zherr edoyAl g<ATiCeln.
14
28
essmy Bu edAmIy hddek zelAmenr z
yAribyAm yeTX z)smTR iCl bM zelAmn
ker &uleln. hdd iCelA edAemr rAjpirbAerr edKeln/ ' tr,iw kjn sud( kmRI. tKn
s A n. 15ksmey dAy U d edAmek prAijt itin yAribyAmek eyAexP pirbAregAIr km$Iedr
keriCeln. tAr esnAbAihnIr DAn eyAyAb tKn DY( ker ideln. 29kidn yKn yAribyAm
edAem inhtedr kbr idet yAn. es smey edAem ejrzAelm eTek bAer yAiCl tKn zIelAnIy
bizX yAr jIibt iCl eyAyAb tAedro htY BAbbAdI iheyr se tAr peT edK hl. ihy
keriCeln. 16eyAyAb o S Aeyelr elAekr es smey kiw n&un jAmA periCeln. 30es jnzU Aer
6 mAs edAem iCeln. smey tAr sm S ihy tAr n&un jAmAiwek iCe bAerAiw wker
edAmIyedr htY kern. 17essmey hdd iCl enhAt kern.
31
izZ. es imzer pAiley yAy. tAr iptAr ikC Bt
] Yo
tArpr yAribyAmek bleln/ "jAmAr 10iw
18
tKn tAr se igeyiCl. imidyn pAr hey tAr wker etAmAr inejr j no. Bu SAeyelr
pAre, igey ep<QCel Aer ikC elAk tAedr se Vr beleCn/ 'Aim zelAmenr kAC eTek rAjY
eyAg edy. tArpr egAw dliw imzer igey eke iney etAmAy 10 iw pirbAregAI idey edb.
PAerQe,r sAhAyY ATRn krl. PAerQ, hddek kw 32Aim dAy U e dr %rpu r xedr ZDu m A^ kiw
bAi o ikC jim CAo tAr KAbAr-dAbAr edKezAnAr pirbAregAIr opr zAsn kret edb. AmAr
bYbS kern.
prmB) dAydU o ejrzAelemr mueKr idek tAikey
19
PAerQ, hddek Kub pC kretn. itin tAr Aim wku krb. SAeyelr smS pirbAregAIr
zAlIr se hdedr ibey ideyiCeln. :rAnI thapenx eTek Aim SVyM ejrzAelmek ebeC ineyiClAm.
PerQe,r SI iCeln. 20PAerQe,r SI thapenexr 33Aim zelAmenr kAC eTek rAj eke enb kAr,
ebAnek hdd ibey krAr pr gnub nAem tAr kiw zelAmn AmAr pAsn b kereC. zelAmn
pu^ hy. rA,I thapenx gnubek PerQe,r AsAed sIedAnIyedr mUi%$ eXArt/ emAyAbIyedr mUi%$ kemAz
tAr inejr sAnedr se mAnux het ideyiCeln. o AeAnIyedr imlakemr ArADnA kreC. zelAmn
21
idek imzer TAkAkAlIn hdd dAyUedr m]&uY BAel o siWk kAj kr b ker ideyeC. es Ar
sMbAd epl. esnApit eyAyAebr m]&uYr Kbro tAr Kn AmAr ibiD o Aedz emen cel n. or iptA
kAen ep<QCAl. tKn hdd PAerQ,ek bll/ "AmAek dAyUd eyBAeb jIbnyApn keriCl zelAmn Ar
esBAeb jIbnyApn ker nA. 34kAre, Aim
AmAr inejr edezr bAiet iPer eyet idn.
22
ik PAerQ, tAr %er bleln/ "Aim etAmAek zelAmenr pirbAerr hAt eTek rAjY eke enb.
KAen etAmAr y ikC eyAjn t ideyiC. tbu ik AmAr kin B) zelAmenr ipt dAyUedr
kT men ereK zelAmnek tAr bAkI jIbnwku zAsk
ekn &uim etAmAr inejr edez iPer eyet cAC
hdd imnit ker bll/ "dy ker AmAy bAiet TAket edb. 35teb tAr pue^r hAt eTek Aim
iPret idn.
b rAj iney enb. Ar tArpr tAr eTek
23
ilyAdAr pu^ rexA,eko Vr zelAmenr z dziw pirbAregAI yAribyAm etAmAek zAsn kret
ker &ueliCeln. rexA, tAr minb esAbAr rAj edb. 36zelAmenr sAn kiw pirbAregAIr opr
hdedxerr kAC eTek pAiley esiCl. 24dAyUd zAsn kreb. kAr, ejrzAelem ey zhriw AmAr
esAbAr esnAbAihnIek yue hArAenAr pr rexA, ikC inejr bel Aim ebeC ineyiClAm sbsmey dAyeU dr
elAekedr ejAgA ker kw eCAw esnAbAihnIr ekAen %rpurx tA zAsn kreb. 37ik/ t bAed/
DAn hey besn. rpr rexA, dezek igey Aim etAmAy etAmAr cAihdAmt Ar smS ikCr
esKAnkAr rAj hn. 25rexA, rAem rAj kretn opr zAsn kret edb. &uim SAeyelr %r
o SAeyelr it tAr tI ibex iCl. ey kAre, rAjYil zAsn kreb. 38yid &uim s peT eTek
zelAmenr jIbzAy rexA, S Aeyelr se zt AmAr ined$z emen cel/ tAhel Aim etAmAr
keriCeln.rexA, o hdd jen SAeyel nAnAn j sb krb. &uim yid dAyUedr met AmAr
JAeml pAikeyiCeln.
ibiD o Aedz emen cel tAhel Aim etAmAr
26
nbAewr pu^ yAribyAm iCl zelAmenr jqnk pAez TAkb bM etAmAr bMzek rAjbMez pir,t
B ] tY. serdAinbAsI yAriby A m iCl P iy m Iy krb/ eymn Aim dAyUedr j keriClAm. SAeyl
pirbAregAIr elAk. tAr ibDb mAeyr nAm iCl Aim etAmAr hAet &uel edb. 39zelAmenr k]tkAeyRr

1 rAjAbil 11:40-12:23

344

j Aim dAyUedr bMzDredr zAiS edb/ teb kerC tAr eceyo enk kiWn kAj Aim etAmAedr
b t brAberr j ny.
idey krAb. kAj Ady krAr j AmAr ipt
etAmAedr ZDu cAbkAetn/ Aim DArAel elAh bsAen
zelAmenr m&
] u Y
cAbuk idey cAbkAeb.
40
12
zelAmn yAribyA mek htY krAr ecX kreln.
rhibyAm elAekedr itnidn per Aset
ik yAribyAm tKn imzer pAiley egl bM beliCeln t iWk itn idn per SAeyelr
zelAmenr m]&uY pyR yAribyAm imzrrAj zIzekr elAekr AbAr rhiby A emr kAeC iPer l.
13
Aey iCl.
rhibyAm tKn bI,edr kT n Zen 14tAr bu41
zelAmn tAr zAsnkAel b b b kAj bAbedr prAmzR nuyAyI bleln/ "AmAr iptA
keriCeln. essb kTA 'zelAmenr ithAs e etAmAedr ejAr ker ebiz KAiweyiCl bleCA/ Kn
ilipb eC. 42zelAmn ejrzAelemr gRt Aim Aer ebiz KAwAeb. AmAr iptA etAmAedr
SAeyel 40 bCr rAj keriCeln. 43tArpr itin ZDu cAbekeCn/ Aim elAh bsAen cAbuk idey
yKn mAr egeln tAek dAyUd zher smAiDS kr cAbkAeb. 15TRA rAj elAekedr Aebden sA
hl. rpr rAj heln zelAmenr pu^ rhibyAm.
ideln nA . Bur iBAey Gwn Gwl. Bu
nbAewr pu^ yAribyAemr kAeC tAr edoy itit
gh] y
u
rAKAr j Gwn GwAeln. zIelAnIy BAbbAdI
1-2
nbAewr pu^ yAribyA m tKno imzer luikey iheyr mADYem Bu yAribyAemr kAeC ititb
iCl. yKn es zelAmenr m]&uY sMbAd epl/ heyiCeln.
16
tAr jBUim Piyem pAbRtY elr eserdet
S Aeyelr smS elAk edKl n&un rAjA tAedr
iPer l.
Aebden k,RpAt pyR krl n. tKn tAr rAjAek
idek rAj zelAmenr m]&uYr pr tAek tAr es bll/ "Amr ik dAyeU dr pirbArBu) emAew
pUbRpurxedr se smAiDS kr hel n&un rAj n. Amr ik iyzeyr jimr ekAen BAg pA n?
heln tAr pu^ rhibyAm. 3SAeyelr smS bAis tAhel edzbAsIr cel Amr AmAedr inejr
rhiby A mek rAjped iDit kret iziKem bAiet iPer y. dAyeU dr pu^ tAr inejr elAekedr
igeyiCl. kAr, rhibyA m tKn esKAen iCl. skel opr rAj krk. kT bel S Aeyelr elAekrA
rhibyAmek bll/ 4 "ApnAr iptA AmAedr KAiwey ey yAr bAiet iPer egl. 17SAeyelr ey smS
KAiwey jIbn ibRsh ker &ueliCeln. Apin dy elAk iyhdAr zhrilet TAkt rhibyAm ZDumA^
ker AmAedr kAejr ebAJ kw hAlk ker idel tAedr opr rAj keriCeln.
18
AmrA ApnAr hey kAj krb.
edArAm nAem kjn elAk kmRcArIedr
5
t%

A
b
D
An krt. rAj tAek efek pAiWey elAekedr
rhibyAm tAedr %r ideln/ "etAmr itnidn
per AmAr kAeC s. tKn Aim AmAr isA se kT blet bleln. ik SAeyelr elAekrA
pATr Ce tAek emer ePll. rhibyAm tKn
etAmAedr jAnAb. kT Zen sb iPer egl.
6
zelAmenr ey smS bI, prAmzRdAt tKno ekAnmet tAr reT ce ejrzAelem pAiley egeln.
jIibt iCeln/ rAj rhibyAm tAedr tAr kt$bY 19tb SAeyelr elAekrA dAyUedr pirbAerr
kmR spekR kreln/ "AmAr e(e^ ik kr ibre ibe@Ah krl bM Kno pyR tAr dAyUd
ic Aim edr ik blb
pirbAriberADI.
7
20
bI,r tAek bleln/ "&uim yid Aj oedr
SAeyelr smS elAk yKn yAribyAemr iPer
kAeC dAesr met ho/ or sitY etAmAr esbA kreb. AsAr kT jAnet pArl/ tAr kiw smAebezr
&uim yid oedr se dyAprbz hey kT belA/ AeyAjn ker tAr se edK ker tAek sm
SAeyelr rAjA iheseb eGAx, krl. kmA^
tAhel or icridn etAmAr hey kAj kreb.
8
ik rhibyAm prAmezR k,RpAt krelA n. iyhdAr pirbAregAI dAyUedr pirbAerr nusr
itin tAr b u-bAbedr se prAmzR kreln. 9 es kret lAgl.
21
tAedr bll/ "elAekrA bleC/ 'ApnAr ipt y
rhibyAm ejrzAelem iPer egl bM iyhd
kAj idetn tAr eceyo AmAedr hAlk kAj idn. o ibAmIenr pirbAregAIek ke^ je kreln.
ik kr yAy bel et Aim Kn oedr ik bil egAI imiley emAw 1/80/000 jenr kiw
10
rAjAr b ur rhibyAmek bll/ "ezAn kT? esnAbAihnI giWt hl. rhiby A m S A ey e lr
or nAik bleC etAmAr ipt oedr ebiz KAwAetn. elAekedr ibre yu eGAx, ker tAr rAj
&uim ekblmA^ oedr efek bel do/ 'edK eh/ Ar kret eceyiCeln.
22
AmAr ke Aul AmAr iptAr puerA edehr eceyo
ik Bu zmiyy nAem k Verr elAekr
11
zi)zAlI. AmAr iptr j etAmr ey kAj se kT bleln. itin bleln/ 23"yo iyhdAr

12

345
rAj zelAmenr pu^ rhibyAm Ar iyhdAr elAekrA
o ibAmInek igey Bey BAey yu kret bAr,
ker. 24oedr sklek Ger iPer eyet belA kAr,
Aim sb GiweyiC. rhibyAemr esnAbAihnI
Bur Aedz emen bAi cel egl.
25
iziKm hl Piyemr pAbRtY elr kiw
zhr. yAribyAm iziKmek suri(t o zi)zAlI ker
esKAen bsbAs kret lAgl. per es pnUeyl
nAem kiw zher igey esiwek suri(t o zi)zAlI
keriCelA.
26-27
yAribyAm men men BAbeln/ "yid elAekrA
ejrzAelem Bur mier inyimt yAtAyAt cAiley
eyet TAek tAhel tAr ezx pyR dAy U e dr
%rpurxedr ArA zAist het cAeb. tAr AbAr
iyhd Ar rAj rhibyA mek nusr kreb Ar AmAek
htY kreb. 28tA rAj tAr prAmzRdAtAedr kAeC
tAr kr,Iy kt$bY spekR pedz cAeln. tAr
rAjAek tAedr prAmzR ideln. tKn yAribyAm ew
esAnAr bACr bAiney elAekedr bleln/ "etAmr
ek ArADnA kret ejrzAelem yAeb n.
S A ey e lr iDbAsIr ezAenA/ edbtArA
etAmAedr imzr eTek Ar keriCeln.* 29kT
bel yAribyAm kw esAnAr bACr !beTel rAKeln.
bACrwAek rAKelA dAn zher. 30SAeyelr
elAekrA tKn qbeTel o dAen bACr ewAek ArADnA
kret egl. ik iw tY gih$t o pAepr kAj
hl.
31
CAo yAribyA m c SAen mir bAineyiCl.
ZDumA^ elbIyedr pirbAregAI eTek yAjk ebeC
enoyAr pirbet$ es SAeyelr ibiB pirbAregAI
eTek yAjkedr ebeC ineyiCl. 32rpr rAj
yAribyA m S Aeyel sebr met kiw n&un Ciwr
idenr bt$n krl. Xm mAesr 15 iden Ciw
pAilt ht. smey rAj !beTl zherr ebdIet
bildAn krt. es tAr bAnAen bACr ewAr sAmen
bil idt. rAj yAribyAm !beTel o <c jAygAy
tAr bAnAen pUejAr jAygAelAr j yAjkedr
ebeC ineyiCl. 33TRA rAj yAribyAm tAr suibD
met SAeylIyedr j sebr smy ebeC
ineyiCl. Xm mAesr 15 idenr mATAy Ciwr
idniwet !beTl zher tAr bAnAen ebdIet bildAn
CAo DupDUen edoy het.
qbeTelr ibre eV rr kTn
Bu iyhdAr Verr eirt kjnek
qbeTel yAbAr j bM ebdIr oper pUej
krbAr ibre kT blbAr j efek pAWAeln.
yKn es BAbbAdI qbeTel ep<QCeln tKn rAj

13

1-2

S Aeyl
keriCeln hAerA, yKn mrBUimet esAnAr bACr
bAineyiCl tKn iWk k kT beliCl.

1 rAjAbil 12:24-13:14

yAribyAm ebdIr sAmen dAiey DupDUen idiCeln.


itin igey y|ebdIek seVADn ker bleln/
"dAyUedr pirbAer eyAizy nAem k bAlk jAeb.
yAjkrA Kn y|ebdIet pUej idC/ ik eyAizy
kidn smS yAjkedr y|ebdIr oper htY
kreb. Kn yAjkr ey ebdIet DupDUen AlAeC/
es ebdIet mAnuexr hA puiey eyAizy t
bYbhAerr eygY ker &uleb.
3
smS Gwn ey sitY sitY Gwet celeC es
ibxey Verr elAk piSt sbAek mA, ideln.
itin bleln/ "Aim y bllAm t ey sitY sitY
Gweb eskT mAe,r j Bu AmAek beleCn/
' ebdI eBe wker hey smS C mAiwet
Ciey peb.
4
rAj yAribyAm Verr elAekr kAC eTek
qbeTelrebdIr kT Zen ebdI eTek hAt sirey
iney es elAkek ediKey bll/ "oek eAr
ker. ik kT blAr se se tAr hAt
p(AGAtS hey egl/ es Ar hAt nAAet pArl
n. 5 k se ebdIiw wker wker hey eBe
smS C mAiwet Ciey pl. r eTek Verr
elAekr kTAr stYt mA, hl. 6tKn rAj
yAribyA m Verr elAkek blelA/ "dy ker ApnAr
Bur Verr kAeC AmAr hAtiw AbAr iWk
ker edbAr j ATRn krn.
elAkiw tKn Bur kAeC es ATRn krAy rAjAr
hAt iWk hey egl. 7 tKn rAj Vr eirt es
elAkiwek bll/ "nuh ker Apin AmAr se
bAiet igey Koy doy krebn clun. Aim
ApnAek kiw phAr idet cA.
8
ik es elAkiw rAjAek bll/ "etAmAr eDkR
rAj AmAek idelo Aim etAmAr se yAeb n
b KAen ekAn pAnAhAr krb nA. 9Bu AmAek
KAen ikC eKet b pAn kret bAr kereCn.
Bu AmAek Aer ined$z ideyeCn ey/ ey rAS
idey Aim KAen esiC/ es rAS idey eyn n
iPir. 10kTA bel itin qbeTel AsAr smy ey
rAS idey esiCeln/ eswAet n igey kw
rAS idey iPer egeln.
11
qbeTl zher essmy kjn b] BAbbAdI
bAs kretn. tAr eCelr es tAek !beTelr
Vr eirt bYi)r kAyRklAepr kT jAnAelA.
12
es b] BAbbAdI sb Zen ije|s kreln/ "itin
ekAn rASA idey iPer egl eCelr tKn iyhd
eTek As es BAbbAdI ey peT iPer igeyeCn
iptAek edKAel. 13b] BAbbAdI tAr pu^edr tAr
gADAy lAgAm lAigey idet bleln bM es gADAy
ce ebirey peln.
14
b] BAbbAdI Vr eirt elAkiwek K<ujet
K<ujet bezex edKeln kw mS b gAeCr

1 rAjAbil 13:15-14:10

346

tlAy kjn bes AeCn. itin kreln/ "Apin


ik Verr elAk iyin iyhd eTek eseCn
BAbbAdI %r ideln/ "<.
15
tKn b] BAbbAdI bleln/ "dy ker AmAr
se bAiet clun/ ikC mueK edebn.
16
ik Verr elAkiw et rAij heln n.
itin bleln/ "Aim ApnAr se bAiet eyet
b KAen ekAen pAnAhAr kret pArb n. 17kAr,
Bu AmAy inexD kereCn bM beleCn/ '&uim ey
rAS idey yAeb es rAS idey iPreb n.
18
tKn b] BAbbAdI bleln/ "Aimo ApnAr
met kjn BAbbAdI. pr itin bAiney bleln/
"Bur kAC eTek dt
U es AmAy ApnAek bAiet
iney igey ApnAr pAnAhAerr bYbS A kret
beleCn.
19
tKn Vr eirt es elAkiw b] BAbbAdIr
bAiet igey tAr se pAnAhAr kreln. 20yKn
tAr ewibel bes KoyAdoy kreCn tKn Bu
b
] BAbbAdIr sAmen AibB$Ut heln. 21b] BAbbAdI
iyhd eTek As Verr elAkiwek bleln/ "Bu
bleln Apin Bur ined$z mA kereCn.
22
ApnAek Bu KAen ikC eKet b pAn kret
bAr, keriCeln/ ik Apin es ined$z l[Gn
ker KAen pAnAhAr kreln. zAiSSVrp ApnAr
m]&uYr pr ApnAr edh ApnAr bMezr smAiDSel
smAiDS het pAreb n.
23
itmeDY Verr elAkiwr pAnAhAr ezx hel
b
] BAbbAdI tAr j gADAy lAgAm o ijn ciey
ideln bM es bYi) ron hl. 24peT k isMehr
A*me, Vr eirt bYi)r m]&u Y hl. 25ikC pTcArI
yAbAr smey peT pe TAk es m]tedhiw Ar
tAr pAez dAiey TAk gAD o isMhwAek edKet
epl. tAr iPer es zher b] BAbbAdIek
Kbr idl.
26
yido b] BAbbAdIr pAAy pe Verr
pAWAen bYi) iPer es KAoy dAoy A
keriCeln/ b] BAbbAdI tAr y bll sb Zneln
bM bleln/ "Bur Aedz mA krAy Bu isMh
pAiWey tAr pAWAen bYi)r jIbn ineln. Bu
beliCeln ey itin rkm krebn. 27 bel
itin tAr pu^edr gADAy ijn cApAet bel/ 28gAD
iney ebirey es m]tedehr kAeC ep<QeC edKet
epeln ey gADA Ar isMh ewA esKAen dAiey
AeC. isMhw es edeh muK edyin/ mnik
gADAwAeko ikC kerin.
29
b
] BAbbAdI ezAkkz krbAr j o kbr
edbAr j gADAy cAipey m]tedhwek zher iney
cleln. 30-31 itin es bYi)ek tAr inejr pirbAerr
smAiDSel kbr ideln. tArpr itin k<Adet k<Adet
bleln/ "BA AmAr/ etAmAr j Aim >iKt.

itin kbr edoyAr pr tAr pu^edr ined$z ideln/


"Aim mrel AmAeko kber or pAez kbr
ids. AmAr hA kKAnek or pAez rAiKs. 32Bu
or muK idey ey kT bileyeCn/ t kidn sitY
sitY Gweb. qbeTelr ebdI o zmiryAy A
cSAen pUj krAr ibre kT blAr j Bu
oek bYbhAr kereCn.
33
rAj yAribyAemr ekAen pirbt$n hl nA.
es Aegr metA pApAcr, ker eyet lAgl. ibiB
pirbAregAI eTek yAjk ebeC iney tAedr idey
cSAen esbA krAet lAgl. ey ek C hel
yAjk hey eyet pArt. 34 pAepr Pel tAr
sAAejYr ptn hy bM t DbMsSep pir,t hy.
yAribyA emr peu ^r m&
] u Y
eysmey yAribyAemr pu^ iby Kub suS
hey peiCl/ es smy yAribyA m tAr SIek
bll/ "&uim zIelAet igey BAbbAdI ihyr se
edK kr. ihy es- BAbbAdI iyin beliCeln/
Aim SAeyelr rAj hb. &uim dzw riw/ ikC
ekk/ k BA mDu iney tAr kAeC igey AmAedr
pue^r ik heb ije|s ker. itin iny etAmAek
bel edebn. teb edeK mnBAeb Cebez eyo
yAet ek buJet n pAer ey &uim AmAr SI.
4
kT met yAribyAemr SI zIelAet BAbbAdI
iheyr se edK kret egeln. yido ihyr
tKn enk beys heyeC bM #iXzi) hAireyeCn.
5
Bu tAek bleln/ "yAribyAemr SI etAmAr se
edK ker oedr suS eCel spekR jAnet
AseC. ihy ik bleb eskTAo Bu bel ideln.
yAribyAemr SI es ihyr bAiet piSt
hl. es A egApn ker esiCl. 6ik ihy
drjAy tAr pAeyr AoyAj Znet epey bll/
"es eg yAribyAemr SI. &uim ekn elAekr kAeC
inejr k]t pircy egApn kreC etAmAek Aim
kwA >sMbAd edb. 7 yAo iPer igey yAribyAmek
bel Bu/ S Aeyelr Vr beleCn/ 'yAribyA m Aim
etAmAek SAeyelr smS elAekedr meDY eTek
ebeC iney AmAr B)edr DIVr bAineyiC. 8dAyUedr
bMzDr SAeyl zAsn krt. ik Aim es rAjY
tAedr kAC eTek eke iney etAmAek ideyiClAm.
ik &uim AmAr esbk dAyUedr met no. dAyUd
kinBAeb AmAek nusr, krt/ Aim y ctAm
o tA krt. 9 ik &uim enk b b pAp kerC.
etAmAr Aeg ekAn zAsk et jG pAp kerin.
&uim AmAek nusr kr b ker ideyC. &uim
mUi%$ pUj o A edbtAedr pUj Zr kerC.
r Pel Aim Kub *u heyiC. 10tA Aim etAmAr
pirbAer ibpd Giney Anb. etAmAr pirbAerr smS
purxek Aim htY krb. An eyBAeb G<eu w epAAy

14

1-3

347
iWk esBAeb Aim etAmAr pirbAr spU,Rrep DbMs
ker edb. 11etAmAr pirbAr eTek ey ek zher
mrA yAeb tAek kukuer KAeb bM etAmAr pirbAerr
ey elAk mAeW mAr yAeb tAek zkuen KAeb. Bu
beleCn.
12
BAbbAdI ihy yAriby Aemr S Iek Aer
bleln/ "bAr &uim bAi yo. &uim etAmAr zher
p rAKAr se se etAmAr pu^ mAr yAeb.
13
S Aeyelr smS elAk k<Adet k<Adet oek smAiDS
kreb. yAribyA emr pirbAer kmA^ etAmAr pu^ek
kber smAiDS kr heb. kAr, yAribyA emr pirbAer
kmA^ Bu SAeyelr Vr &uX iCeln. 14Bu
SAeyl zAsn krAr j rpr ey n&un rAj
ebeC enebn es yAribyAemr bMz DbMs kreb. sb
Gwet Ar ebiz edir en. tArpr Bu SAeyelr
opr AGAt hAnebn. edezr smS elAk Bey TrTr
ker k<Apet TAkeb.
15
"tArpr Bu S Aeyelr opr AGAt hAnebn.
SAeyelr elAekr BIt heb tAr jelr meDY
GAesr mtn k<Apeb. BAel edz eTek Bu
SAeylek pe ePlebn. iw es edz eyiw
itin tAedr pUbRpurxedr ideyiCeln. itin tAedr
PrA ndIr pr pAer Ciey edebn. sb Gweb
kAr, Bu elAekedr opr *u heyeCn. itin
*u heyeCn kAr, tAr b<Az idey Aezrr
mUi%$ bAiney pUj keriCl. 16yAribyAm inej pAp
kereC/ Ar S Aeyelr elAekedr pApAcre,r kAr,
heyeC. tA Bu SAeyelr elAekedr prAS het
edebn.
17
yAribyAemr SI itsRAet iPer egl. bAiet
eFAkAr se se tAr pue^r m]&uY hl. 18sm
SAeyl Bur kT met ecAeKr jel BAset
BAset tAek kbr idl. Bu tAr esbk BAbbAdI
ihyr mADYem sb jAineyiCeln.
19
rAj yAribyAm Aer enk ikC keriCl.
es enk yu keriCl bM elAekedr oper rAj
cAiley yAiCl. es yA keriCl es smS ibbr,
'SAeyelr rAjAedr ithAs e ilipb AeC.
20
yAribyAm 22 bCr rAj krAr pr tr m]&uY hel
tAek tAr pUbRpurxedr se kbr edoyA hl.
yAribyAemr m]&uYr per tAr pu^ nAdb n&un rAj
heln. 21zelAmenr pu^ rhibyAm yKn iyhdAr
rAjped iDit heln tKn tAr bys 41 bCr
iCl. itin 17 bCr ejrzAelem rAj keriCeln.
SAeyelr A zherr meDY eTek Bu
zhriwek sAint krAr j ebeC ineyiCeln.
rhibyAemr m nymA iCeln jAitet eAnIyA.
22
iyhdAr elAekrA pAp keriCl bM mnsb
kAj keriCl yA Bu nu i ct bel ibebcn
keriCeln. pr tAr mn enk kAj keriCl

1 rAjAbil 14:11-15:7

yAr Pel Bu *u heyiCeln. smS elAekrA


iCl tAedr ippurxedr eceyo KArAp. 23r <c
ebdI CAo pATerr S]it-esD/ b<Aezr pib^ mUi%$
B]it bAineyiCl. etYkiw cSAn/ sbuj gAeCr
tlAy tAr sb kdAkAr ijins bAineyiCl.
24
tAedr meDY mn mAnux iCl yAr edbtAr
pUjAr j riti*yAeTR edh ib*y keriCl. iyhd Ar
enk elAk enk m kAj keriCl. pib^
BUBAeg Aeg yAr bAs krt Vr tAedr hAt eTek
jim eke iney SAeyelr elAekedr hAet &uel
ideyiCeln.
25
rhibyA emr rAje r pm bCer imzerr rAj
zIzk ejrzAelemr ibre yu keriCeln. 26zIzk
Bur mir o rAjAsd eTek smS spd/ mnik
dAyUedr bAnAenA esAnAr FAlel pyR iney yAn.
27
tKn rhibyAm jAygAy rAKAr j iptl
idey n&un FAl bAnAeln. itin n&un FAlel
rAjAsAedr drjAy hrIedr rAKet ideyiCeln.
28
rpr yKn rAj mier eyetn hrIr tAr
se se FAlel iney eyt. tArpr yKn
hrIr iPer Ast/ tAr FAlil hrI ke(r
edoyAelr opr AbAr ereK idt.
29
rAj rhibyAm eysmS kAj keriCeln t
'iyhdAr rAjAedr ithAs e ilipb AeC.
30
rhibyA m o yAribyA m jen sbsmey ek er
se yue il TAketn.
31
rhibyA m mAr yAbAr pr tAek tAr pUbp
R r
u xedr
se dAyUd nger smAiDS kr hl. tAr m iCeln
nymA. itin iCeln eAnIy jAtIy. rhibyAemr
pr tAr pu^ ibyAm n&un rAj heln.
iyhd Ar rAj ibyA m
nbAewr pu^ SAeyelr rAj yAribyAemr
rAje r 18 bCerr mATAy ibyAm iyhdAr
n&un rAj heln. 2ibyAm ejrzAelem itn bCr
rAj kern. tAr m mAK iCeln bIzAelAemr
kA.
3
ibyAmo tAr iptAr met yAbtIy pAp
keriCeln. itin emAew tAr iptAmh dAyeU dr met
Bu r kin B) iCeln n. 4 Bu dAyUdek
BAlbAsetn bel ibyAmek ejrzAelem rAj
kret ideyiCeln. Bu dAyUdek pu^lAB kret
ideyiCeln bM itin dAyUedr j ejrzAelmek
inrAped ereKiCeln. 5 kmA^ ih%Iy iryr Gwn
CA dAydU jIbenr sbe(e^ kAymenAbAekY Buek
nusr, keriCeln.
6
rhiby A m o yAriby A m jen sbsmey
prSperr ibre yu ker igeyeCn. 7ibyA m Ar
y ikC keriCeln es sb 'iyhd Ar rAjAedr ithAs
e ilipb AeC.

15

1 rAjAbil 15:8-16:2

348

ibyAemr rAje r egAw smywku ekewiCl 22tKn rAjA As iyhdAr smS elAekedr sAhAyY
yAribyAemr se yu ibh ker. 8 ibyAemr m]&uYr ATRn ker ined$z idel skel imel rAmAet egl.
pr tAek dAyUd ngrIet smAiDS krA hl bM tAr tArpr esKAn eTek rAm zhrwAek z) ker
bAnAenAr j bAzA ey sb pATr o kAW eniCl
pu^ As n&un rAj heln.
essb ibAmIenr edz egb o imSpAet bey AnA
iyhd Ar rAj As
hel. rpr As ew zhrek su# ker
9
S Aeyel yAribyA emr rAje r 20 bCerr mATAy &uleln.
23
As iyhdAr rAj heln. 10As ejrzAelem 41
As spikRt A yAbtIy tTY in ey
bCr rAj keriCeln. bIzAelAemr kA mAK smS kAj keriCeln b ey sb zhr bAineyiCeln
iCeln AsAr WAkurm.
es sb 'iyhdAr rAjAedr ithAs e ilipb
11
As tAr pUbp
R r
u x dAyeU dr met Bu ined$izt AeC. eyeh&u As b] hey igeyiCeln/ tAr pAey
s peT jIbnyApn kern. 12tAr rAje r smy kw erAg hy. 24AsAr m]&uYr pr tAek tAr
ey smS bYi) mUi%$r esbAr j riti*yAeTR pUbRpurxedr se dAyUd ngrIet kbr edoyA hl.
inejedr edh ib*y keriCl tAedr itin edz CAet rpr AsAr pu^ iyehAzAPw n&un rAj heln.
bADY kern. itin es edz eTek tAedr pUbp
R r
u xedr
S Aeye lr rAj nAdb
qtrI smS mUi%$o sirey ePeliCeln. 13As tAr
25
WAkurm mAKAeko rA,Ir pd eTek psAr, kern.
iyhdAy AsAr rAje r itIy bCerr smy
kAr, mAK ibDmRI edbI AezrAr bIBs mUi%$smUh yAribyAemr pu^ nAdb SAeyelr rAj hn. itin
inmRA, kireyiCeln. mUi%$iwek eBe[ As bCr rAj keriCeln. 26nAdb tAr iptA yAribyA emr
ike@A, ndIr DAer puiey ideyiCeln. 14c metA yAbtIy pAp kemR il heln. yAribyAm
ebdIilek DbMs n krelo As AjIbn Bur rAj TAkkAlIn itin SAeye lr elAekedr
it nur) iCeln. 15smS esAn/ rep bM Bur pApAcre,r kAr heyiCeln.
27
j edoy A phArsAmI eyil tAr ipt
xAKr pirbAregAIr iheyr pu^ bAz/ rAj
dAyUedr Ar sMri(t iCl bM eyil elAek dAn nAdbek htYAr kiw c*A keriCeln. smey
keriCl/ As esil Bu r mier ereK nAdb o SAeyelr sbA igbbeTAn zherr ibre
ideyiCeln.
lA kriCl. igbbeTAn zhriw pelXIy iDk]t
16
iyhdAy rAj kAel egAw smyw AsAr iCl. 28 zher bAz nAdbek htY keriCeln.
ekewiCl SAeyelr rAj bAzAr se yu ker. AsAr iyhdAy rAje r tIy bCer Gwn Gew.
17
bAz iyhdAr se yu keriCeln kAr, ekAen rpr bAz SAeyelr n&un rAj heln.
elAkek AsAr rAj eTek eberAet idet b esKAen
S Aeye lr rAj bAz
eyet edoy b kret eceyiCeln. kAre, itin
29
rAm zhriwek Kub suri(tBAeb bAineyiCeln.
SAeyelr rAj hbAr pr bAzA yAribyAemr
18
As t Bur mierr ekAxAgAr eTek bM pirbAerr sbAek ek ek htY kreln. Bu
rAjAsAd eTek smS esAn o rep ebr ker eyBAeb es zIelAnIy iheyr mADYem BAbbA,I
B ] tYedr hAt idey essb ihixey A e,r epQ^ keriCeln/ iWk esBAeb smS Gwn Gwel.
wieAe,r pu^ rAemr rAj ibnahddek pAiWey 30yAribyAemr pAepr Pel tAr bMezr sbAek
idey i Celn. dezk iCl ibna h dedr rAejYr mret hel. S Aeyelr elAekedr pApAcre,r kAr
rAjDAnI. 19As ibnahddek bel pAWAn/ "AmAr hey yAribyAm Buek Kub *u ker &ueliCl.
31
ipt o ApnAr iptAr meDY kiw zAi ci)
nAdb Ar y ikC keriCeln essb 'S Aeyelr
SVA(irt heyiCl. Kn Aim ApnAr se zAi rAjAedr ithAs e ilipb AeC. 32bAzAr
ci) kret cA. tA Aim ApnAek smS SAeyel rAje r egAw smywA iyhdAr rAj
esAnrep phArSVrp pAWAlAm. nuh ker AsAr se yu ker ekewiCl.
33
Apin SAeyelr rAj bAzAr se ApnAr si
AsAr iyhdAy rAje r tIy bCerr mATAy
B krn/ yAet es ApnAedr inejedr met ihyr pu^ bAz SAeyelr rAj heln. bAz
TAket idey tAr inejr edez iPer yAy.
itsRAet 24 bCr rAj keriCeln. 34ik bAz
20
ibna h dd AsAr se c i ) ker tAr tAr iptA yAribyAemr metA pApAcr, keriCeln
esnAbAihnIek eyAn/ dAn/ Aebl-!b-mAK/ nA il bM S Aeyelr elAekedr mnsb pApAcre,r kAr
o gAlIlI edr AezpAezr S AeylIy zhrelAet heyiCeln y Bur mn>put iCl n.
Bu tKn hnAinr pu^ eyhr
se kT bleln
yu kret pAWAeln. 21 Kbr epey bAz rAm
bM rAj bAzAr ibre kT bleln. 2 itin
zhr su# krAr kAj b ker its$Aet iPer eln.

16

1 rAjAbil 16:3-28

349
bleln/ "Aim etAmAek DUel eTek iWey en
SAeyel AmAr elAekedr ent keriClAm. ik
&uim yAribyAemr Acr, nusr, kerC. AmAr
SAeyelr elAekedr pApAcre,r kAr heyC bM
tAr tAedr pAp idey AmAek *u kereC. 3tA
bAz/ Aim etAmAek bM etAmAr pirbArek DbMs
krb. nbAewr pu^ yAribyAemr pirbAerr ey dz
heyiCl etAmAedro tA heb. 4etAmAr pirbAerr
sbA zherr peTGAew mAr peb/ kukuer tAedr
m]tedh iCe KAeb. r mAeWGAew mer pe TAkeb.
icl zkunI tAedr m]tedh eWAkrAeb.
5
bAz o tAr eKeyAgY kIit$r sbikC
'SAeyelr rAjAedr ithAs e ilipb AeC.
6
bAzAr m]&uYr pr tAek its$Aet smAiDS krA hl.
rpr tAr pu^ l n&un rAj heln.
7
yAribyAemr pirbAerr metA bAzAo Bur
ibre b pApAcr, ker/ yAr Pel Bu tAr it
*u hn bM BAbbAdI eyhek bAzAr pir,itr kT
jAiney edn. bAz yAribyAemr pirbAerr sbAek
htY krAr jo Bu tAr it *u heyiCeln.
S Aeye lr rAj l
AsAr iyhd Ay rAje r 26 bCerr mATAy bAzAr
pu^ l S Aeyelr n&un rAj heln. l itsRAet
bCr rAj keriCeln.
9
isi iCeln lAr DInS kjn rAjkmRcArI.
isi lAr eDRk rT bAihnIr esnApit iCeln.
isi lAr ibre c*A keriCeln.
rAj l tKn sRAr bAiet bes @A(Ars
pAn kriCeln. sR itsRAr AsAdr(k iCl. 10isi
essmy bAiet Fek lAek htYA kern. iyhd Aet
AsAr rAje r 27 bCerr mATAy Gwn Gew.
isi lAr per SAeyelr n&un rAj helA.
8

S Aeye lr rAj isi


isi SAeyelr n&un rAj hbAr pr itin
ek ek bAzAr pirbAerr sklek htY kreln/
kAek erhA ideln n. isi bAzAr bu-bA bedro
sbAek htY kreln. 12Bu eyBAeb BAbbAdI eyhr

kAeC bAzAr m]&uY spekR BAbbA,I keriCeln iWk


esBAeb bAz o tAr pirbAerr skelr m]&uY hl.
13
bAz o tAr pu^ lAr pApAcre,r j
Gwn GwelA. tAr ZDu inejrA pAp kern in/
SAeyelr elAekedro pApAcre, bADY keriCeln.
ey kAre, Bu tAedr opr *u heyiCeln. CAAo
tAr mUi%$ pUj kretn bel Bu *u heyiCeln.
14
l Ar y ikC keriCeln t 'SAeyelr
rAjAedr ithAs e ilipb AeC.
15
iyhdAet AsAr rAje r 27 tm bCer isi
SAeyelr rAj heln. isi mA^ 7 idenr j
11

its$ A et rAj keriCeln. pelXIy iDk] t


igbbeTAenr kAeC S Aeyelr esnAbAihnI tKn izibr
egeiCl. tAr es smey yuer j St hiCl.
16
tAedr kAen el isi SAeyelr rAjAr ibre
c*A ker tAek htY kereCn. tKn SAeyelr
smS bAis es iziber esnApit iek
SAeyelr rAj iheseb iWk krel. 17tKn i
o SAeyelr sbA igbbeTAn eTek es itsR
A*m, krel.
18
isi yKn buJet pAreln its$A zpe(r
dKel cel egeC/ tKn itin rAjAsAed inejek
b ker AsAed An lAigey A htY kreln.
19
isio yAriby A emr metA Bur niBet
pApAcr, keriCeln o SAeye lr elAekedr
pApkAey$Yr kAr heyiCeln. Ar pAepr j
isir m]&uY hl.
20
isir g/ tAr c*A o A y ikC itin
keriCeln t 'SAeyelr rAjAedr ithAs e
ilipb AeC. isi rAj lAr ibre ibe@Ah
krAr pr ik heyiCl es kTo e elK
AeC.
S Aeye lr rAj i
es smey SAeyelr bAisAr iw del BAg
hey igeyiCl. eDRk elAk cAiCl gInetr pu^
itbainek rAj kret/ bAkI eDRk iCl ir
nugAmI. 22ir smTRkr ebzI zi)zAlI hoyAy
itbain inht heln bM i n&un rAj heln.
23
As iyhdAy rAj krAr 31 bCerr mATAy
i SAeyelr rAj hn. itin 12 bCr SAeyl
zAsn kern. tArmeDY 6 bCr itin itsRA zhr eTek
rAj keriCeln. 24i 150 pA rep idey
ezmerr kAC eTek zmiry pAhAiw iken
esKAen kiw zhr bAnAn. pAhAer Aegr mAilk
ezmerr nAem itin zhriwr nAm zmiry
ideyiCeln.
25-26
Bu yA y nuic bel eGAx, keriCeln/
rAj i iWk eselA keriCeln. tAr Aeg
ey sb rAjAr rAj keriCeln itin tAedr eceyo
KArAp iCeln. nbAewr pu^ yAribyAm ey sb pAp
keriCeln itino iWk es pApelA keriCeln
bM itin SAeyelr elAekedro pAepr kAr
heyiCeln. tb tAr SAeyelr Vr Buek
*u ker &ueliCeln kAr, tArA TRhIn/ mUlYhIn
mUi%RsmUehr pUjA keriCeln.
27
i spekR Ar sb ikC itin yA y
eKeyAgY kAj keriCeln 'SAeyelr rAjAedr
ithAs e ilipb AeC. 28ir m]&uYr pr
tAek zmiry zher smAiDS ker hl. tArpr
tAr pu^ AhAb n&un rAj heln.
21

1 rAjAbil 16:29-17:23

350

S Aeye lr rAj AhAb


AsAr iyhdAy rAj kAelr 38 bCerr smey
ir pu^ AhAb SAeyelr rAj hn. AhAb zmiry
zhr eTek 22 bCr SAeyl zAsn keriC-eln.
30
AhAb tAr Aegr rAjAedr &ulnAy Aer KArAp
iCeln. Bu y ikC Ay bel eGAx, keriCeln
itin eselA keriCeln. 31nbAewr pu^ yAribyA emr
met pApAcr kero AhAb (A hnin/ pr
itin sIedAnIy rAjA bAelr kA exblek ibey
keriCeln. rpr AhAb bAl mUi%$r pUjA kret
Zr kern bM 32zmiry zher bAl pUjAr j
kw mir ker esKAen ebdI bAiney ideyiCeln.
33
AezrAr ArADnAr jo itin kiw K<uiw p<uet
ideyiCeln. SAeyel tAr Aeg ey sb rAj
zAsn keriCeln tAedr &ulnAy Bu SAeyelr
Vrek *u krAr metA AhAb enk ebzI pApkAy$Y
keriCeln.
34
AhAebr zAsnkAel qbeTelr hIeyl iyrIeh
zhriw puninmRA, keriCeln. kAejr PlSVrp
hIeyl eysmey zhriw bAnAenAr kAj Zr kern/
es smey tAr b eCel bIrAm mAr yAy. Ar
zherr etAr, bsAenAr kAj ezx hel hIeyelr
eCAw eCel sebro m]&uY hl. nUenr pu^ iyehAzUeyr
mADYem Bu eyBAeb BAbbA,I keriCeln iWk
esBAeb sb GewiCl.
29

ily bM nAbi] Xr kAl


igilyedr itzabI zher ily nAem k
BAbbAdI bAs kretn. itin rAjA AhAbek
bleln/ "Aim SAeyelr Vr/ Bur esbk. Aim
es Bur nAem iBzAp idlAm AgAmI keykbCr
b]iXpAt et dUerr kT edez keP<Aw izizr
py$ Ar peb n. kmA^ Aim ined$z idel
AbAr b]iXpAt heb.
2-3
Bu tKn ilyek es jAyg eCe y$n
ndIr pUbR idek krI K<Air kAeC luikey TAket
bleln. 4itin ilyek jAnAn ey itin kAk o
zkuinedr erAj tAr j esKAen KAbAr en edbAr
ined$z ideyeCn bM \A epel ily krIetr
jlDAr eTek jlpAno kret pArebn. 5 Bur
ined$z met ily tKn y$enr pUbRidek krI
K<Air kAeC bAs kret egeln. 6 itidn skAel o
ibekel kAk o zkuinrA ilyek KAbAr en idt
Ar \A epel itin krIetr eSAt eTek jl
pAn kretn.
7
ik nAb]iXr dr, krIetr jlDAr Zikey
egl. 8tKn Bu ilyek bleln/ 9"sIedAenr
sAirPet yAoyAr ined$z ideln. itin bleln/
"esKAen k ibDb rm,I bAs ker. Aim tAek
etAmAr KAbAerr bYbS kret ined$z ideyiC.

17

10

ily tKn sAirPt ngerr drjAr kAeC igey


k ibDb mihlAek dAiey TAket edKet epeln.
es An AlAenAr j kAW je kriCl. ily
tAek bleln/ "AmAy kw KAbAr jl en idet
pAer 11es mihlA jl Anet yAbAr smy ily
AbAr tAek nuerAD kreln/ "dy ker AmAr
KAbAr j k wkerA riw enA.
12
ik es mihl %r ideln/ "Aim etAmAr
Bu Verr sAmen idibY eKey bliC/ AmAr Ger
riw en. ZDu byAem kw myd Ar izizet
KAink etl rAK AeC. Aim KAen kAW kueAet
esiClAm. Aim kAW bAIet bey iney yAeb
bM An Ailey riw eskb bM AmAr pu^ o
Aim AmAedr ezx AhAr krb bM tArpr iKedr
AlAy mer yAebA.
13
ily es mihlAek bleln/ "ekAen ic
ekAerA n. kT met bAi igey rA co. ik
tAr Aeg myd eTek eCA kw riw bAiney
AmAr j iney es. tArpr &uim etAmAr Ar
etAmAr pue^r j rA ker. 14SAeyelr Bu
Vr bleln/ ' mydAr ekQewA kKen zU heb
n. ytidn nA Bu edez b]iX pAWAeCn ttidn
py$ izizr etlo Ar kmeb nA.
15
tKn mihl bAi iPer igey ilyr kT
met kAj krl. ily/ mihlAiw bM tAr pu^
bidenr j yeTX KA epeyiCl. 16Bu ilyek
y BAbbA,I keriCeln/ es kT metA mydAr
byAm o etelr iziz kKen zU hyin.
17
ikCidn per mihlAr pu^ Kub suS hey pe.
ezex ksmey tAr in>VAs b hey egel/ 18mihl
ilyek es bll/ "Apin Verr elAk/ Apin
ik AmAy sAhAyY kret pArebn nAik Apin KAen
es ekbl AmAek AmAr pAepr kT men kirey
idey AmAr pu^ek m]&uYr idek eWel edebn
19
ily tAek bleln/ "etAmAr pu^ek AmAr
kAeC en dAo. tArpr ily pu^iwek oper
iney igey ey Ger itin TAketn tAr inejr KAew
Zey ideln. 20tArpr ily Bur kAeC ATRnA
ker bleln/ "Bu/ AmAr Vr/ ibDb rm,I
AmAek tAr bAiet Ay ideyeC. Apin ik tAr
it nAcAr krebn Apin ik tAr pu^ek
mAr eyet edebn 21tArpr ily pr pr
itnbAr es eCelwAr opr Zey ATRnA ker bleln/
"Bu/ AmAr r
V / eCelwAek AbAr punj$Iibt
krn.
22
Bu ilyr fAek sA ideln. eCeliw eb<ec
Wl bM AbAr SVABAibkBAeb VAs-VAs inet
Zr krl. 23ily tKn eCeliwek nIecr tlAy
iney igey tAr mAeyr hAet &uel idey bleln/
"edeK etAmAr pu^ eb<ec AeC?

351
24

1 rAjAbil 17:24-18:26

es mihl tKn bll/ "bAr AmAr sitY inyimt KAbAr o jl ideyiClAm. 14Ar Kn Apin
sitY ibAV s hl ey Apin Verr elAk? Bu sitY AmAek rAjAr kAeC igey blet bleCn/ ey Apin
ApnAr muK idey kT beln?
KAen AeCn. rAjA se se AmAek htY
krebn.
15
ily o bAelr BAbbAdI
ily tKn bleln/ "sbR z i)mAn Bur
kwAn itnbCr nAb]iXr pr Bu ilyek piSit eyrkm stY/ Aimo esrkm itit
bleln/ "Aim AbAr zIgaigr bi] X pAWAeb. kriC ey Aim rAjAr sAmen Aj dAAb.
16
yAo igey rAj AhAebr se edK ker. 2ily
obidy tKn rAj AhAbek igey ily ekATAy
tKn AhAebr se edK kret egeln.
AeC t jAnAl. rAj AhAb ilyr se edK
es smey zmiry zher iB$( cliCl. 3 rAj kret egeln.
17
AhAb tA obidy/ ey AsAd r(,Aeb(, krt
AhAb ilyek edeK krl/ "&uim ik
tAek efek pAiWeyiCeln. obidy k]t eTR Bur es elAk yAr j SAeyelr rAbS
18
nugAmI iCeln. 4ksmey exbl Bur smS
ily %r ideln/ "AmAr j SAeyelr
BAbbAdIedr htY kret Zr keriCeln. obidy ekAen d$zA hyin. &uim o etAmAr ippurxr
100 jn BAbbAdIek iw hAr meDY 50 BAegr iw j dAyI. etAmr Bur Aedz mA ker mUi%$r
del luikey ereKiCeln bM inyimt tAedr KAbAr pUjA Zr kerC. 19Kn SAeyelr sbAek kiRl
o jl en idetn. 5rAj AhAb obidye k bleln/ pbRet AmAr se edK kret bel. bAledebr
"cel Amr ebirey smS J,RA Ar ndIelAet 450 jn BAbbAdI o rAnI exbl smTRk AezrAr
igey ediK AmAedr eGA Ar KcrelAek b<Aicey mUi%$r 400 jn BAbbAdIeko eyn oKAen An hy.
20
rKAr met GAs pAoy yAy ik n. 6jen iw
AhAb tKn sm S S A ey l Iy o sb
l BAg ker iney sAr edez jelr eK<Aej BAbbAdIedr kiRl pbRet fAkeln. 21ily tKn
eberAl. AhAb egeln kidek Ar obidy egl sbAek bleln/ "etAmr keb iSr kreb ekAn
Aerkidek. 7obidyr
se peT ilyr edK hl. edbtAek etAmr nusr kreb ezAenA/ Bu yid
ilyek edeK obidy icnet pArl bM tAr sAmen stY Vr hn tAhel tAek nusr, ker. Ar
ntjAnu hey ije|s krl/ "ily? sitY ik Apin bAl mUi%$ek yid etAmAedr k]t edbtA bel men
hy tAhel tAek nusr ker.
AmAr es minb
8
elAekr ikC bll n. 22tKn ily tAedr
ily bleln/ "< Aim esiC. yAo etAmAr
rAjAek Kbr jAnAo.
bleln/ "Aim KAen Bur kmA^ BAbbAdI iheseb
9
tKn obidy bll/ "Aim yid AhAbek bil piSt AiC. Ar bAledebr nugAmI 450 jn
ey Apin ekATAy AeCn Aim jAin tAhel AhAb BAbbAdI AeCn.
23-24
AmAek emer ePlebn. Bu Aim et ApnAr
bAr ew xA iney As ehAka. bAl mUi%$r
kAeC ekAen prAD kirin/ tAhel Apin ekn BAbbAdIr tAr kiw ekew wker wker ker kAeWr
AmAek m]&uYr mueK eWel ideCn 10rAjA pAgelr opr rAKun. Aim wAek ekew wker ker ekew
met % hey Bu/ ApnAr Vrek K<uej kAeWr opr rAKiC. Amr ek inej eTek kAeW
ebAeCn/ c&u id$ek ApnAr eK<Aej elAk pAiWeyeCn. An DrAeb n. Aim AmAr Bur kAeC ATRn
etYkwA edez itin ApnAek K< u j et elAk kriC. bAl mUi%$r nugAmI BAbbAdIrAo tAedr
pAiWeyiCeln bM esKAen ApnAek pAoy n egel edbtAr kAeC ATRn krn. yAr ATRny sA idey
AhAb esKAnkAr zAskedr kAC eTek itit kAeW An el Web/ tAr edbtA Asl
AdAy kereCn/ ey sitYsitY Apin essb edez mAi,t hebn. smS elAk pirknAy sAy
en . 11Ar Kn Apin AmAek bleCn/ rAjAr idl.
25
kAeC igey ApnAr KAen TAkAr Kbr idet. 12Aim
ily tKn bAl mUi%$r BAbbAdIedr efek
igey rAjA AhAbek kT blAr pr/ rAj yKn bleln/ "ApnAr sMKYAy enk. ApnArA Tm
ApnAek K<j
u et Asebn tKn hye t Bu ApnAek yAn. ey BAeb bllAm xAwAek ekew iWk krn.
ekAn jAygAy iney igey luikey rAKebn/ Ar teb An AlAebn n.
26
ApnAek K<uej n epey rAjA AmAek tKn htYA
tKn bAl mUi%$r nugAmI BAbbAdIr tAedr ey
krebn. Aim es eCAwebl eTek Buek nusr, xAiw edoy heyiCl eswAek kTAmet ekew
ker celiC. 13Apin iny jAenn/ Aim ik sAjAeln. tArpr tAr ebl pur pyR bAl mUi%$r
keriClAm. exbl yKn Bur BAbbAdIedr htY kAeC ATRnA kreln/ tAedr bAnAen y|ebdI iGer
kriCeln/ Aim tKn tAedr 50 jn ker BAeg nAcAnAic kreln ik ek tAedr ATRnAy sA
emAw 100 jn BAbbAdIek ew hAy luikey ereK idl n/ An lel n.

18

1 rAjAbil 18:27-19:6
27

352

pur giey egel ily sb BAbbAdIedr


iney riskt Zr kreln. ily bleln/ "bAl
yid sitY sitY edbt hn/ tAhel kw ejAer
ATRn kr ic? hyet in Kn BAbnAy feb
AeCn? ikV hyet Gum lAigeyeCn. n n?
ApnAedr Aerkw ejAer hAkfAk ker oek Gum
eTek etAl drkAr. 28kT Zen sb BAbbAdIr
tArSVer ATRn kret lAgeln. DArAel S idey
inejedr (tib(t ker r) ebr ker ePleln.
:bAledebr ArADnAr iwo kiw ibezx i*yA
iCl. 29ik pur eTek ibekl giey egl tKen
An DrAr ekAen l( edK egl n. *em
ibekelr bildAenr smy Giney el/ BAbbAdIr
e%r metA fAkAfAik kret lAgeln ik
bAledebr idk eTek ekAen sAA pAoy egl
n.
30
ily tKn smS elAekedr bleln/ "bAr
AmAr kAeC es. skel ilyek iGer dAAel/
ily Tem Bur eBe yAoy ebdIiwek iWk
kreln. 31tArpr SAeyelr 12iw pirbAregAIr
etYekr nAem kw ker emAw 12iw pATr K<uej
ebr kreln. yAekAebr 12 jn sAenr nAem
12 iw pirbAregAIr nAmkr, heyiCl. yAekAbek
Bu S Aeyl bel efekiCeln. 32ily Buek sAn
jAnAet pATrel idey y|ebdIiw iWk
keriCeln. tArpr itin ebdIr pAez 7 gYAln jl
DrAr met kiw eCAw efAb kAweln/ 33bM smS
AlAin kAW ebdIet rAKeln. xAwAek wker ker
kAwAr pr ily essb wker kAeWr opr rAKeln.
34
tArpr itin bleln/ "cArew pAe^ jl Ber iney
es es jl mAMesr wker o kAeWr opr
Ciey dAo. 35ily pr pr itnbAr kAj krel/
ebdI eTek jl giey pe efAbAw Birey idl.
36
tKn qbkAilk bildAenr smy. BAbbAdI ily
ebdIr kAeC igey ATRn kreln/ "Bu AhAm/
sahAk o yAekAebr Vr/ Aim ApnAek AhbAn
kriC. Apin es mA, krn ey Apin
SAeyelr k]t Vr. sb elAkek edKAn ey
Apin AmAek sb krbAr j Aedz
ideyiCeln. 37eh Bu/ Apin es AmAr fAek
sA idel teb sb elAekrA buJet pAreb
Apin tAedr ApnAr kAeC iPirey ineln.
38
tKn Bu An pAWAeln. es Aen smS
bil/ kAW/ pATr ebdIr pAezr mAiw pyR pue
egl. An efAbAy jm jlek B(, ker inl.
39
smS elAk Gwn edeK mAiwet hAw ege bes
blet Zr krel/ "Bu Vr. Bu Vr.
40
ily tKn bleln/ "bAl mU i %$ r sm S
BAbbAdIedr Der iney es. kwAo eyn pAlAet
n pAer. tKn sbA imel smS BAbbAdIedr

Der iney l. ily tAedr kIezAenr K<Aiet iney


igey htY kreln.
AbAr bi] X nAmel
ily tKn rAj AhAbek bleln/ "yAo bAr
igey pAnAhAr ker. bl b]iX AseC. 42rAj
AhAb tKn eKet egeln Ar ily kiRl pbRetr
cAy igey ntjAnu hey hAwet mAT eWikey 43tAr
B]tYek bleln/ "smue@r idek tAkAo.
es B]tY tKn eyKAn eTek smu@ edK yAy
esKAen egl. es iPer es bll/ "k ikC et
edKet eplAm n. ily tAek AbAr edKet
pAWAeln.
44
pr pr sAtbAr k Gwn GwAr pr sAtbAerr
bAr es B]tY es bll/ "mAnuexr hAetr mueWAr
met eCA k wker emG edKlAm smue@r idk
eTek AseC.
ily tAr B] tYek bleln/ "yAo rAj AhAbek
tAr rT St ker bAiet eyet bel kAr, (uin
ron n hel o b]iXet Awek yAeb.
45
ikC(e,r meDY egAw AkAz kAel emeG
eFek igey bAtAs bet Zr krel bM bl b]iX
Zr hl. AhAb tAr reT ce iyixeyelr idek
ron heln. 46Bur zi) tKn ilyek Br krel.
ily Aw ker epAzAk eb<eD AhAebr Aeg ede
iyixeyel ep<QeC egeln.
41

sIny pbeR t ily


rAjA AhAb rA,I exblek ily y y
kereCn/ eyBAeb smS BAbbAdIedr trbAir
idey htY kereCn sb bleln. 2 exbl tKn
ilyr kAeC dUt mArP Kbr pAWAeln/ "Aim
it| kriC AgAmIkAl smeyr Aeg &uim
eyBAeb BAbbAdIedr htY kerC iWk esBAeb
etAmAek htY krb. Ar yid t n pAir tAhel
eyn edbtAr AmAy htY kern.
3
ily yKn kT Zneln tKn Bey itin tAr
A, b<AcAet B]tYek se iney iyhdAr ebrezbAet
pAiley egeln. tAr B] tYek ebrezbAet ereK 4ily
sArAidn ehew ehew bezex mrBUimet igey
ep<QCeln. esKAen kw k<Aw eJAepr tlAy bes
itin m]&uY ATRn ker bleln/ "Bu yeTX heyeC.
bAr AmAek mret do. Aim AmAr pUbp
R r
u xedr
ep( ekAen Mez BAel n.
5
rpr ily es eJAepr tlAy Zey Guimey
peln. smey k edbdUt es ilyek SpzR
ker bll/ "oeW ily eKey nAo? 6ily edKet
epeln tAr pAez kylAr oper kKAn ekk
bAnAen AeC Ar k G jl rAK AeC. ily
t eKey jl pAn ker AbAr Guimey peln.

19

1 rAjAbil 19:7-20:8

353
per AbAr Bur dUt iPer es tAek bll/
"oeWA ily? ikC KAo? sAmen lV sPr/ yid
&uim eKey gAey ejAr n bAAo pAi idet pAreb
n. 8ily tKn eW pAnhAr kreln. es KAbAr
ilyek kwAnA 40 idn 40 rAi^ hAwAr met zi)
ejAgAel. hAwet hAwet itin Verr pbRt nAem
pirict ehAerb pbRet igey ep<QCeln. 9esKAen kiw
hAr eBter ily rAi^ bAs kreln.
es smey Bu ilyr se kT bleln/ "ily
&uim KAen ekn
10
ily or ideln/ "Bu Vr sbRzi)mAn
Aim sbsmey sADYmet etAmAr esb keriC. ik
SAeyelr elAekrA etAmAr se ci)B ker
etAmAr ebdI DbMs ker BAbbAdIedr htY kereC.
Kn Aim kmA^ jIibt BAbbAdI Ar tA or
AmAeko htYAr ecX kreC.
11
Bu tKn ilyek bleln/ "yAo pbRet igey
AmAr sAmen dAAo. Aim jAyg idey yAb.
tKn eJAe hAoy es pbRtwAek eBe iKit
krl/ b b pATerr c Kes pl/ ik es
Jer meDY Bu iCeln n. Jer pr hl BUimkp.
ik es BUimkpo Bu SVyM nn. 12BUimkepr
An el Wl. ik Aenr meDYo Bu iCeln
n. An iniBey edoy hl. kiw zA/ ekAml
SVr ezAn egl. 13ily yKn SVrw Znet epeln
tKn itin tAr zAl idey tAr muK eFek ideln.
tArpr itin igey hAr ebz mueK dAAeln. kiw
SV r tAek ij|As krl/ "ily/ &uim KAen ekn
14
ily bleln/ "Bu/ Vr sbRzi)mAn/ Aim
sbsmey AmAr sADYmet etAmAr esb ker esiC
ik SAeyelr elAekrA etAmAr se tAedr
ci)B kereC. tArA etAmAr pUejAr ebdI DbMs
ker smS BAbbAdIedr htY kereC. Kn Aim
kmA^ jIibt AiC. Ar or AmAek htYAr
ecX kreC.
15
Bu bleln/ "yAo dezekr pAezr mrBUimr
idek ey rASA yAeC esw Der dezek igey
hsAeylek rAemr rAjped iBix) ker.
16
tArpr inmaizr pu^ eyhek SAeyelr rAjped
iBexk ker. Ar AeblmehAlAr zAPewr pu^
lIzAyeko iBexk ker. es BAbbAdI iheseb
etAmAr jAyg eneb. 17hsAeyl b KArAp elAkek
htY kreb. hsAeyelr hAt eTek yAr eb<ec yAeb
tAedr htY kreb eyh. Ar eyhr trbAir eTeko
yid ek inSAr epey yAy tAek lIzAy htY
kreb.
18
ily SAeyel &uim kmA^ kinBAeb
AmAr esb kerA in. esKAen AerA 7/000 elAk
AeC yAr kKenA bAl mUi%$r kAeC mAT nt ker in
bM r kKen bAl mUi%$ cVn kerin.
7

lIzAy kjn BAbbAdI heln


ily tKn zAPewr pu^ lIzAyek K<ujet
eberAeln. lIzAy tKn 12 ibG jimet hAl
idiCeln. ily yKn eln tKn lIzAy ezx
k ibG jimet hAl idiCeln. ily igey
lIzAeyr gAey inejr AnuAink epAzAk pirey
ideln.
20
lIzAy xAek eCe ereK ilyr epCen Cew
es bleln/ "AmAek numit idn/ Aim kbAr
igey AmAr mAek Adr ker Ais bM iptAr
kAC eTek ibdAy iney Ais. tArpr Aim ApnAr
se yAeb.
ily %r idl/ "ebz/ yAo? Aim etAmAek
bAD edb n.
21
lIzAy tKn bAiet igey A IySV jenr se
dAr, KAoy dAoy kreln. tAr grelAek emer
eyAyAelr kAW Ailey mAMs es ker elAekedr
KAoyAeln bM inejo eKeln. tArpr lIzAy
ilyek nusr, kreln bM tAr pircy$Y kret
lAgeln.
19

ibnha dd o AhAb yeu egeln


ibnahdd iCeln rAemr rAj. itin tAr
esnAbAihnI k jAygAy je kreln.
esKAen tAr se AerA 32 jn rAj eyAgdAn
kreln. tAedr se eGA o rT iCl. tArpr
tArA skel imel zmiry A*m, ker zmiry zherr
ibre yu keriCeln. 2 rAj ibnahdd SAeyelr
rAj AhAebr kAeC zher bAt$AbAhk pAWAeln. 3itin
bleln/ "&uim AmAek etAmAr esAn/ rep/ SI/
pu^kA sbikC smpR, ker.
4
SAeyelr rAj %r ideln/ "mhArAj Aim
ApnAr AnugtY SVIkAr krlAm. AmAr y ikC
AeC Kn sb ApnAr hl.
5
bAt$AbAhekr iPer es AhAbek jAnAel
ibnahdd beleCn/ "Aim etAmAek Aeg etAmAr
esAn/ rep/ SI/ pu^k sbAek AmAy idey
idet beliClAm. 6AgAmIkAl AmAr elAekrA igey
etAmAr o etAmAr rAjkmRcArIedr bAi tAsI kreb.
tArA AmAr kAeC iney AsAr j yAbtIy mUlYbAn
spd iney eneb.
7
AhAb tKn edezr smS bI,edr k qbWk
fAkeln. AhAb bleln/ "edKun/ ibnahdd kw
egAlmAl krbAr ecXAy AeC. Tem o AmAr kAeC
AmAr SI/ pu^k/ esAn/ rep sbikC eceyiCl.
Aim essb oek idet rAjI heyiClAm. ik Kn
o sbikC iney eyet cAeC.
8
smS bI,rA bleln/ "or kT ezAnAr drkAr
en. o y bleC t Apin ekAenAmet krebn
n.

20

1 rAjAbil 20:9-30
9

354

AhAb tKn ibnahddek Kbr pAWAeln/ "Tem


Apin y beliCeln Aim tAet st AiC/ ik
ApnAr itIy ined$z mAn AmAr pe( sb ny.
ibnha dedr dUetr Kbr rAjAr kAeC iney egl.
10
tArpr tArA ibnahdedr kAC eTek es jAnAel/
"Aim zmiry zhrek DbMs ker DUelAy imizey
edb. Aim it| kriC ey zhr eTek AmAr
elAekedr se iney yAoyAr met k wker SArk
Aim bizX rAKeb n. yid kAj kret n
pAir AmAr Vr eyn AmAek DbMs kern.
11
rAj AhAb jbAb ideln/ "yAo ibnahddek
igey bel/ yue yAoyAr Aeg bmR ey per tAr/
yu ker es ey bmR eKAel tAr met glAbAij
sAej n.
12
ibnahdd tKn tAbuet bes A rAjAedr
se @A(Ars pAn kriCeln. es smey bAt$AbAhkr
rAj AhAebr kAC eTek iPer es tAek
Kbr idet itin tAr esnAbAihnIek zhr A*me,r
j St het bleln. tKn tAr elAekrA yu
krbAr j ey yAr inejr jAygAy ser egl.
13
es smey k BAbbAdI rAj AhAbek igey
bll/ "Bu beleCn/ '&uim ik suibzAl esnAbAihnI
edKet pAeC Aim SV yM Aj etAmAy bAihnIek
yue hArAet sAhAyY kreb. tAhel &uim buJeb
Aim Bu.
14
AhAb ij|As kreln/ "oedr yue hArAenAr
j Apin kAek bYbhAr krebn
es BAbbAdI %r idl/ "Bu beleCn/ 'srkArI
rAjkmRcArIedr tr, shkArIedr Aim bYbhAr
krebA.
tKn rAjA ije|s kreln/ "mUl esnAbAihnIr
esnApit ek kreb
BAbbAdI %r idl/ "Apin.
15
AhAb tKn srkArI kmR c ArIedr tr,
shkArIedr je kreln. sb imiley r sMKYAy
iCl 232 jn. tArpr rAj S Aey e lr
esnAbAihnIek efek pAWAeln. sb imiley esKAen
7/000 jn iCl.
16
pur eblAy yKn ibnahdd o A 32 jn
rAj @A(Ars pAn ker tAbeu t ebz
< hey peiCeln
essmey rAj AhAb A*m, Zr kreln. 17tr,
shkArIrA Tm A*m, krel. rAj ibnahdedr
elAekrA tAek jAnAl/ zmiry eTek esnAr yu
kret ebireyeC. 18ibnahdd bleln/ "het pAer
or yu kret AseC TbA or hyet zAi
SAb iney AseC. oedr jIb Der ePelA.
19
rAj AhAebr tr, eyAAr A*me,r
sAmenr idek iCl Ar S Aeyelr esnAbAihnI oedr
nusr kriCl. 20SAeyelr smS bYi) tAedr
sAmen yAek epel htY krl. tKn rAemr

elAekrA pAlAet Zr krl. SAeyelr esnAbAihnI


tAedr DAoy krel. rAj ibnahdd ekAen met
reTr kw eGAAy ecep pAlAeln. 21rAj AhAb
esnAbAihnIr en idey rAemr esnAbAihnIr smS
eGA o rT eke ineln. rAj AhAb BAeb
rAmIy esnAbAihnIek c A B Aeb prAijt
keriCeln.
22
tArpr es BAbbAdI rAj AhAebr kAeC igey
bleln/ "AgAmI bse rAemr rAj ibnahdd
AbAr ApnAr se yu kret iPer Aseb. Kn
iPer igey Apin ApnAr esnAbAihnIek zi)zAlI
krn Ar tAr ibre rAjY r( krAr j
stkRBAeb pirkn krn.
ibnha dd AbAr A*m, kreln
rAj ibnahdedr rAjkmRcArIrA tAek bleln/
"SAeyelr edbtAr Asel pbRetr edbt. Ar
Amr pbRet igey yu keriC tA SAeyelr
elAekr ijet igeyeC. oedr se bAr smtl
BUimet yu kr yAk/ tAhel Amr ijet yAeb.
24
Apin 32 jn rAjAek esnAbAihnIr opr kt$]
kret n idey esnApitedr esnAbAihnI pircAln
kret idn.
25
"Tem Apin DbMs hey yAoy esnAbAihnIr
met AerkwA bAihnI gAr j esn je krn.
Aegr esnAbAihnIr met eGA o rT ejAgA
krn. tArper clun SAeylIyedr se smtl
BUimet igey yu kir. tAhel Amr ijteb.
ibnahdd tAedr prAmzR nuyAyI kAj kreln.
26
bskAl el ibnahdd rAemr elAekedr
je ker SAeyelr ibre yu kret ePek
egeln.
27
SAeylIyrAo yuer j St heyiCl.
tArAo rAemr esnAbAihnIr se yu kret egl
bM tAedr tAbur iWk ewAidek inejedr tAbu
gAl. zpe(r &ulnAy SAeylIy esnAbAihnIek
ew eCAw eCAw CAgelr pAelr met edKAiCl.
idek rAmIy esnAr egAw mAW eCey ePlel.
28
Verr kjn elAk tKn es rAj AhAbek
bll/ "Bu beleCn/ 'rAmIyedr DAr, Aim
ekblmA^ pbRetr Bu o Vr/ smtl BUimr ny.
tA Aim bAr etAmAy ibrAw esnAbAihnIek
prAS kret sAhAyY krb. tAhel &uim buJeb Aim
sbRzi)mAn Bu.
29
pe(r esnAbAihnI mueKAmuiK tAbu ege AerA
sAtidn bes TAkl. sAtidenr idn yu Zr hl.
kiden S A ey l Iy r rAmIy e dr 1/00/000
qsnYek htY krl. 30yAr eb<ec TAkl tAr pAiley
ePk zher Ay inl. ik zherr edoyAl
eBe pAy es esnAbAihnIr Aer 27/000 qser
23

355
m]&uY hl. ibnahddo ePek pAiley igey kiw
bAiet luikey iCeln. 31tAr B]tYr tAek bll/
"Amr ZeniC SAeyelr rAjAr dyAlu hn. clun
Amr cewr epAzAk per mATAy di idey S Aeyelr
rAjAr sAmen yA. tAhel hyet itin AmAedr
Ae, mArebn n.
32
tAr tKn skel cewr epAzAk per mATAy
di idey SAeyelr rAjAr sAmen es bll/
"ApnAr B]tY ibnahdd A, iB( cAet eseC.
AhAb bleln/ "ibnahdd Ken eb<ec AeC/ es
et AmAr BAeyr mt.
33
ibnha dedr elAekr eceyiCl rAj AhAb mn
ikC itit idn yAet ebAJ yAy itin rAj
ibnahddek htY krebn n. AhAebr mueK 'BA
seVADn Zen ibnahdedr prAmzRdAtAr se se
bll/ "<A mhArAj ibnahdd ApnAr BA heln.
AhAb bleln/ "tAek AmAr kAeC iney es.
ibnahdd rAj AhAebr kAeC el AhAb tAek/
tAr se reT cet bleln.
34
ibnahdd tAek bleln/ "AhAb/ AmAr iptA
etAmAr iptAr kAC eTek ey smS zhr ineyiCeln
Aim es smS etAmAek ePr edb. Ar tACA
&uim dezek edAkAn bsAet pAr eymn AmAr
iptA zmiryAy biseyiCeln.
AhAb %r ideln/ "&uim yid itit
dAo tAhel Aim etAmAek mu) ker idiC. tArpr
rAjAr meDY zAi ci) sA(irt hel rAj
AhAb rAj ibnahddek mui) ideln.
AhAebr ibre jqnk BAbbAdIr iBeyAg
35
k BAbbAdI Aerk BAbbAdIek AGAt kret
bleln. itin rkm beliCeln kAr, Bu tAek
ined$z ideyiCeln. ik BAbbAdI tAek
AGAt kret rAjI heln n. 36tKn es Tm
BAbbAdI bleln/ "&uim Bur Aedz mA kerC/
tA KAn eTek yAoyAr peT k isMehr hAet
etAmAr m]&uY heb. itIy BAbbAdI es jAyg eTek
yAoyAr smy kw isMh es tAek htY krl.
37
Tm BAbbAdI tKn Aerk bYi)r kAeC igey
tAek AGAt kret bll.
bYi) GAt ker BAbbAdIek Aht krel/
38
BAbbAdI kiw kApe muK FAkeln. r Pel
ek es BAbbAdIek icnet pAriCl n. es BAbbAdI
peTr DAer rAjAr yAoyAr ep(Ay bes TAkeln.
39
rAj el es BAbbAdI tAek bleln/ "Aim
yKn yue igeyiClAm tKn AmAedr delr kjn
k z qsek iney es AmAek tAek pAhAr
idet bel. es beliCl/ 'ek pAhAr dAo. yid o
pAiley yAy tAhel etAmAek or bdel A, idet
heb/ Ar n hel 75 pA rep jirmAn idet

1 rAjAbil 20:31-21:9

heb. 40ik B$AgYbzt Aim tKn kAej


bYS TAkAy z esnAiw pAiley yAy.
SAeyelr rAj %r ideln/ "&uim bleC &uim
ibp( dlIy k esnAek pAiley eyet edoyAr
edAex edAxI. bAr ik heb t et &uim jAenA.
esnAiwr kT met etAmAy kAj kret heb.
41
tKn es BAbbAdI tAr muK eTek kAp srAel
SAeyelr rAj edeK buJet pAreln ey itin
kjn BAbbAdI. 42es BAbbAdI rAjAek bleln/
"Bu beleCn/ 'Aim yAek htY krAr ined$z
ideyiClAm &uim tAek mui) ideyC. tA etAmAy
tAr jAyg inet heb. etAmAr m]&uY heb. Ar
etAmAr jAr etAmAr zr jAyg eneb bM
tArAo mAr yAeb.
43
rAj tKn icit o >iKt men zmiryAy
tAr bAiet iPer eln.
nAebAetr @A(Ae(t
zmiryAy rAj AhAebr rAjAsAedr kAeC
kw @A(Ae(t iCl. iyixeyelr nAebAet
nAem k bYi) iCl e(etr mAilk. 2 kidn
rAj AhAb nAebAtek bleln/ "AmAek etAmAr
e(twA idey dAo/ Aim sir bAgAn kreb. etAmAr
e(tw AmAr rAjAsAedr kAeC. Aim etAmAek
r bdel Aer BAl @A(Ae(t edb. ikMb &uim
yid cAo Aim e(tw ikeno inet pAir.
3
nAebAt bll/ " AmAr bMezr jim. Aim
ApnAek ekAenAmet idet pArb n.
4
nAebAetr kTAy *u o (u AhAb tKn bAi
iPer egeln. iyixeyelr bYi)r kT itin
ekAnBAeb emen inet pAriCeln n. nAebAt bll
ey es tAr pirbAerr jim edeb n. AhAb ibCAnAy
Zey peln/ muK Giu rey rAKeln bM eKet SV IkAr
kreln.
5
AhAebr SI exbl igey ije|s kreln/
"etAmAr ik heyeC eKel n ekn
6
AhAb bleln/ "Aim iyixeyelr nAebAtek
or jimw AmAy idey idet beliClAm. tAr bdel
oek puer dAm idet b Aerkw jim idet Aim
rAij AiC. ik nAebAt AmAek or jim edeb n
bel ideyeC.
7
exbl bll/ "&uim SAeyelr rAj. ibCAn
eCe eW ikC KAo/ edKeb tAhel enk BAl
lAgeb. nAebAetr jim Aim etAmAy edb.
8
rpr exbl AhAebr sIlemAhr idey tAr
bklem keykw iciW ileK nAebAt ey zher bAs
krt esKAnkAr bI,edr pAiWey ideln. 9 exbl
ilKeln
kiw pbAesr idn eGAx, krn eyidn ek
ekAen KAoy dAoy kreb n. tArpr zherr

21

1 rAjAbil 21:10-22:8

356

smS elAkek kw qbWek fAkun. esKAen Amr


nAebAetr spekR AelAcn krb. 10ikC elAkek
ejAgA krn yAr nAebAetr nAem imTY kT bleb.
tAr bleb tAr nAebAtek rAj o Verr ibre
kT blet ZeneC. rpr nAebAtek zherr bAer
iney igey pATr Ce emer ePlun.
11
iyixe yelr bI o g,YmA bYi)r ined$z
pAln kreln. 12tAr kiw pbAesr idenr kT
eGAx, kreln eyidn ek ikC eKet pAreb n.
esidn tAr smS elAekedr iney k !bWk
fAkeln. tArA smS elAekr sAmen nAebAtek kiw
ibezx jAygAy SAipt kreln. nAebAtek esKAen
elAekedr sAmen kAWgAy dA krAenAr pr 13jn
elAk bll/ tAr nAebAtek rAj o Verr ibre
kT blet ZeneC. tKn elAekrA nAebAtek zherr
bAer iney igey pATr Ce Ce emer ePll.
14
tArpr entAr exblek Kbr pAWAeln/
"nAebAtek htY kr heyeC.
15
exbl yKn Kbr epeln itin AhAbek
bleln/ "nAebAt mAr igeyeC. &uim ey e(tw
eceyiCel/ tA bAr iney inet pAr. 16AhAb tKn
igey es @A(Ar e(t inejr j dKl kreln.
17
smey Bu itza e rr BAbbAdI ily e k
zmiryAy nAebAetr @A(Ar e(et igey AhAebr
se edK kret ined$z ideln. 18-19 itin bleln/
"AhAb e(t inejr j dKl kret igeyeCn.
oek igey bl/ 'AhAb &uim nAebAtek htY ker
Kn or jim dKl krC. tA Aim etAmAy zAp
idlAm ey jAygAy nAebAetr m]&uY heyeC es k
jAygAy etAmAro m]&uY heb. eysb kukur nAebAetr
r) ecew ecew eKeyeC tAr k jAygAy
etAmAro r) ecew KAeb.
20
ily tKn AhAebr se edK kret egeln.
AhAb ilyek edKet epey bleln/ "&uim AbAr
AmAr ipC ineyC. &uim et sbsmey AmAr
iberAiDt ker.
ily %r ideln/ "< Aim AbAr etAmAek
K<uej ebr keriC. &uim AjIbn Bur ibre
pApAcr, ker kAwAel. 21tA Bu etAmAek
jAineyeCn/ 'Aim etAmAy DbMs krb. Aim etAmAek
o etAmAr pirbAerr smS purxek htY krb.
22
etAmAr pirbAerr dzAo nbAewr pu^ yAribyAemr
pirbAerr met heb. ikMbA rAj bAzAr pirbAerr
met. pirbAr puerApuir DbMs hey egeC.
Aim kAj krb kAr Aim etAmAr bYbhAer
*u heyiC. &uim SAeyelr elAekedr pApAcre,r
kAr. 23Bu Aer beleCn/ 'kukuerr etAmAr
SI exbelr edh iyixeyl zherr peT iCe
KAeb. 24etAmAr pirbAerr ey smS elAekr zher
m]&uY heb tAedr m]tedh kukur KAeb Ar mAeWGAew

yAr mAr yAeb tAedr m]tedh icl zkuinet


eWAkrAeb.
25
AhAebr met et ebiz prAD b pAp
Aeg ek kern in. tAr SI exbl tAek sb
kireyiCeln. 26AhAb emArIyedr metA kAeWr
mUi%$ pUj krAr metA jG pApAcr, keriCeln.
prAeDr j Bu emArIyedr BUK iney
t SAeylIyedr ideyiCeln.
27
ilyr kT ezx hel AhAebr Kub >K hl.
itin tAr ezAkkAezr j pireDy bS iCe
ePleln. tArpr ezAkkAezr epAzAk gAey
ideln. KAoy dAoy b9 ker >iKt o ezAks
AhAb epAzAek GuemAet egeln.
28
Bu tKn BAbbAdI ilyek bleln/ 29"Aim
edKet pAiC AhAb AmAr sAmen ibnIt heyeC.
tA Aim or jIbzAy ekAen sMkewr s]iX n
ker or eCel rAj n hoy pyR ep(A krb.
tArpr Aim AhAebr bMezr opr ibpd Giney
&ulb.
mIKAy AhAbek stkR ker ideln
prbtI$ bCr S Aeyl o rAemr meDY zAi
bjAy iCl. 2 tArpr tIy bCerr mATAy
iyhdAr rAj iyehAzAPw SAeyelr rAjA AhAebr
se edK kret egeln.
3
smey AhAb tAr rAjkmRcArIedr bleln/
"men AeC rAemr rAj igilyedr rAemA AmAedr
kAC eTek ineyiCeln rAemA iPirey enbAr j
Amr ikC kirin ekn rAemA AmAedr TAk
ic. 4 AhAb tKn rAj iyehAzAPwek ije|s
kreln/ "Apin ik rAemr esnAbAihnIr se yu
krAr j AmAedr se rAemAet eyAg edebn
iyehAzAPw bleln/ "b. AmAr esnAbAihnI
o eGA ApnAr !sdelr se eyAg edbAr j
St. 5 ik Tem ibxey AmrA Bur prAmzR
enb.
6
tKn AhAb BAbbAdIedr k qbWk fAkeln.
es qbWek Ay 400 BAbbAdI eyAg ideln. AhAb
tAedr ije|s kreln/ "Aim ik rAemAet rAemr
esnAbAihnIr ibre yu kret yAb/ nAik Aim
pyu) smeyr j ep( krb
BAbbAdIr bleln/ "Apin Kn igey yu
krn. Bu ApnAr shAy hey ApnAek ijtet
sAhAyY krebn.
7
ik iyehAzAPw tAedr bleln/ "KAen ik
Bur ekAn BAbbAdI piSt AeCn tAhel
AmAedr tAeko Verr mtAmt spekR ije|s
krA ic.
8
rAj AhAb bleln/ "iyemLr pu^ mIKAy nAem
BAbbAdI KAen AeCn. Aim tAek pC kir n.

22

1 rAjAbil 22:9-32

357
kAr, yKn es Bur kT bel kKen AmAr spekR
BAel ekAenA kT bel n.
iyehAzAPw bleln/ "mhArAj AhAb ApnAr
mueK kT ezAB pAy n.
9
tKn rAj AhAb rAjkmRcArIedr kjnek
igey mIKAyek K<uej ebr kret bleln.
10
essmey jn rAj tAedr rAjkIy pirCd
periCeln. tAr zmiryAy eFAkAr drjAr kAeC
ibcArke( rAj isMhAsen besiCeln. sm S
BAbbAdIr tAedr sAmen dAiey BAbbA,I kriCeln.
11
esKAen knAnIr pu^ isidiky nAem k BAbbAdI
iCeln. isidiky ikC elAhAr izM bAiney AhAbek
bleln/ "Bu beleCn/ 'rAemr esnAbAihnIr ibre
yu krAr smy &uim izMel bYbhAr krel
oedr yue hArAet o DbMs kret pAreb. 12
smS BAbbAdIrAo isidikyr kTAr se kmt
heln. BAbbAdIr bleln/ "ApnAr esnAbAihnIr
bAr yA^ Zr kr ic. rAemAet Bur shAytAy
ApnAr esnAbAihnI rAemr !s delr ibre
b jylAB kreb.
13
sb yKn hiCl/ ey rAjkmRcArI mIKAeyr
eK<Aej igeyiCl es mIKAyek K<uej ebr ker bll/
"edK smS BAbbAdIrA beleCn mhArAj yue
jylAB krebn. Aim etAmAek Aeg bel
idiC/ es kTAy sAy edoyA ik sbecey
inrApd.
14
ik mIKAy bll/ "n? Aim it| keriC
ey Virk zi)r bel Bu AmAy idey y blAebn
Aim tA blb.
15
mIKAy tKn igey rAj AhAebr sAmen dAAel
rAj tAek kreln/ "mIKAy Aim o rAj
iyehAzAPw ik siilt esnAbAihnI iney Kn
rAemAet rAemr !sdelr ibre yu yA^ kret
pAir
mIKAy bll/ "iny? ApnAr jen igey
Kn yu krel/ Bu ApnAedr ijtet sAhAyY
krebn.
16
AhAb bleln/ "mIKAy Apin emAew !dbbA,I
kreCn n. Apin inejr kT bleCn. AmAek
sitY kT blun. ApnAek ktbAr bleb Apin
AmAek Bur iBmt jAnAn.
17
gtY mIKAy bll/ "Aim SpX edKet pAiC/
ik Gwet celeC. S Aeyelr esnAbAihnI pircAlnAr
eyAgY elAekr BAeb kpAl emexr met Ciey
peb. Bu bleCn/ 'edr ekAen eyAgY esnApit
en. yu nA ker edr bAi iPer yAoy ic.
18
AhAb tKn iyehAzAPwek bleln/ "edKeln?
ApnAek Aeg beliClAm. BAbbAdI AmAr
spekR kKen BAl kT bel n. mn kT bel
y Aim Znet cA n.

ik mIKAy tKn Bur iBmt bY) ker


bel celeC/ "ezAen? Aim SVce( Buek tAr
isMhAsen bes TAket edKet pAiC. dUetr tAr
pAez dAiey. 20Bu beleCn/ 'etAmAedr dUtedr
meDY ek ik rAj AhAbek elAiBt kret
pAreb Aim cA AhAb rAemAet rAemr
esnAbAihnIr ibre yu krn. tAhel o inht
heb. dUetr ik kreb es ibxey shmt het pArel
n. 21ezx pyR k dUt bll/ 'Aim pArb rAj
AhAbek BAibt kret. 22Bu kreln/
'ikBAeb &uim kAj kreb dUt %r ideln/
'Aim yAb o smS BAbbAdIedr mueK imTYAbAdI A A
hb. tKn Bu bleln/ "%m SAb? yAo/ igey
rAj AhAebr opr etAmAr cA&urI edKAo. &uim
sPl heb.
23
mIKAy tr g ezx ker bll/ "tAr mAen
KAeno iWk k kAKAnA GeweC. Bu ApnAr
BAbbAdIedr idey ApnAr kAeC imeTY kT
bileyeCn. Bu inej ApnAr opr eyRAg Giney
etAlAr bYbS kereCn.
24
tKn BAbbAdI isidiky igey mIKAeyr mueK
AGAt ker bll/ "&uim ik sitY ibVAs ker ey
Verr (mt AmAek eCe egeC bM Bu Kn
etAmAr muK idey kT bleCn
25
mIKAy %r idl/ "zIgaigir ibpd Giney
AseC. &uim tKn igey kw eCA Ger luikey
buJet pAreb/ Aim sitY kT beliC.
26
tKn rAj AhAb tAr k kmRcArIek/ mIKAyek
eAr krAr ined$z idey bleln/ "oek eAr
ker AemAenr zAsnkt$ rAjpu^ eyAyAezr kAeC
iney yAo. 27oedr mIKAyek kArAgAer b kret
bleln. jl Ar riw CA eyn oek Ar ikC nA
eKet edoy hy. Aim yu eTek bAi iPer n
As pyR oek BAeb Awek ereK.
28
mIKAy tKn ickAr ker bll/ "Aim ik
beliCetAmr skel ZenC. rj AhAb &uim
yid yu eTek eb<ec iPer As tAhel sbA jAneb
ey Vr kKenA AmAr meDY idey kT beln in.
29
tArper rAj AhAb o rAj iyehAzAPw
rAemAet rAemr rAjAr ibre yu kret egeln.
30
tArpr rAjA AhAb/ rAjA iyehAzAPwek bleln/
"Amr yuer je !trI hb. Aim mn epAzAk
preb yAet ebAJ n yAy ey Aim rAj. ik
Apin ApnAr rAjkIy epAzAk prn/ yAet ebAJ
yAy Apin rAj. tArpr S Aeyelr rAj sADAr
epAzAek itin rAj nn BAeb yu Zr kreln.
31
rAemr rAjAr rTbAihnIr 32 jn esnApit
iCl. rAj 32 jn esnApitedr SAeyelr
rAjek K<uej ebr krAr j ined$z ideyiCeln.
itin tAedr rAjAek htY kret bleln. 32yuer
19

1 rAjAbil 22:33-53

358

smy sb esnApitr rAj iyehAzAPwek edeK


BAbeln itin buiJ SAeyelr rAj. tAr tKn
iyehAzAPwek htY kret egel itin eccAet Zr
kreln. 33esnApitr edKl itin rAj AhAb nn/
tA tAr tAek htY krl n. 34ik kjn
esn ekAen ikC l(Y n ker bAtAes kw tIr
Cel/ es tIr igey SAeyelr rAj AhAebr
gAey lAgl. tIrw kw eCA jAygy bemRr n-FAk
Mez igey elegiCl. rAj AhAb tKn tAr reTr
sArTIek bleln/ "AmAr gAey tIr elegeC.
yu e(^ eTek rT ebr ker iney cl.
35
idek esnAbAihnI yu ker eyet lAgl.
rAj AhAb tAr reT kAt hey pe rAemr
esnAbAihnIr idek edKiCeln. tAr r) giey pe
reTr tl iBej igeyiCl. ibekelr idek itin
mAr egeln. 36sU y R A e S r smey S A ey e lr
esnAbAihnIr sbAek tAedr inejedr zher iPer
eyet bl hl.
37
BAeb rAj AhAebr m]&uY hl. ikC elAk
tAr edh zmiryAy iney egeln/ tAek esKAen kbr
edoy hl. 38elAekr zmiryAy kw efAbAy rT
eTek AhAebr r) Duey pirAr krl. gi,kAr
es jel SAn krl. kukurrAo rT eTek AhAebr
r) ecew ecew eKl. Bu ey rkm beliCeln smS
Gwn iWk esBAeb Gwl.
39
AhAb tAr zAsnkAel y ikC keriCeln es
sb 'SAeyelr rAjAedr ithAs e ilipb
AeC. e AhAb ikBAeb hAitr dAt idey
tAr rAjAsAd sAijey iCeln es kT CAAo
AhAebr bAnAen zhrilr spek$o elK AeC.
40
AhAebr m]&uYr pr tAek tAr pUbRpurxedr se
smAiDS kr hl. tAr pu^ hisy tAr per rAj
heln.
iyhd Ar rAj iyehAzAPw
AhAebr S A ey e l rAje r c&u TR bCer
iyehAzAPw iyhdAr rAj heyiCeln. iyehAzAPw
iCeln AsAr pu^. 42p<yi^z bCr per iyhdAr rAj
hbAr pr itin ejrzAelem 25 bCr rAj
keriCeln. iyehAzAPewr m iCeln izlaihr kA
sUb. 43iyehAzAPw tAr iptAr met s peT
eTek Bur smS ined$z emen celiCeln. teb
41

itin ibDm$I mUi%$ilr cSAnelA BAen in.


elAekrA essb jAygAy pZ bil CAAo DupDUen
idt.
44
iyehAzAPw SAeyelr rAjAr se zAi ci)
keriCeln. 45iyehAzAPw Kub sAhsI iCeln bM
enk yue lA keriCeln. itin y y keriCeln/
'iyhd Ar rAjAedr ithAs e ilipb AeC. 46ey
smS nr-nArI gi,kb]i% blVn krt iyehAzAPw
tAedr DmRSAn eCe cel eyet bADY keriCeln.
smS nr-nArI tAr iptA AsAr rAj kAel sb
DmRSAen iCl.
47
smey edAem ekAen rAj iCl n. iyhdAr
rAj esKAnkAr zAsn kAj cAlAenAr j kjn
Aedizk zAsnkt$Aek ebeC ineyiCeln.
iyehAzAPewr en-bhr
rAj iyehAzAPw ikC mAlbAhI jAhAj
bAineyiCeln. itin eceyiCeln smS jAhAj
oPIer igey esKAn eTek esAn iney Aseb. ik
oPIer yAbAr Aeg edezr ber iseyAnegber sb jAhAj DbMs ker edoy hy.
49
SAeyelr rAj hisy tKn inejr ikC
nAibkek iyehAzAPewr jAhAej tAr nAibkedr
se kAj krAr j pAWAet eceyiCeln. ik
iyehAzAPw hisey r sAhAyY tYAKAn
keriCeln.
50
iyehAzAPewr m]&uYr pr tAek dAyUd ngrIet
tAr pUbRpurxedr se icrin@Ay smAiDS kr hl.
rpr rAj heln tAr pu^ iyehArAm.
48

S Aeye lr rAj hisy


iyhdAr rAj iyehAzAPewr rAje r 17 bCer
AhAebr pu^ hisy SAeyelr rAj heyiCeln.
hisy 2 bCr zmiryAy rAj keriCeln. 52hisy
tAr iptA AhAb/ mtA exbl o nbAewr pu^
yAribyAemr metA Bur ibre yAbtIy pApAcr,
kern. smS zAsekrA S Aeylek Aer pAepr
idek eWel iney igeyiCeln. 53hisy tAr iptAr
metA bAl mUi%$r pUj kretn. Pel Bu S Aeyelr
Vr Kub *u heyiCeln. r Aeg itin tAr
iptAr opr eyrkm *u heyiCeln/ hiseyr
ito itin iWk esrkm *u hn.
51

359

rAjAbilr i tIy K
hisyr j kiw bAtA$
rAj AhAebr m] & u Yr pr/ emAy A b edziw
SAeyelr ibre ibe@Ah krl.
2
kidn/ hisy yKn zmiryAy tAr bAir CAed
dAieyiCeln/ itin pe igey inejek jKm kern.
itin tKn tAr bAt$AbAhkedr e*Ae,r bAla-sbUebr
yAjkedr kAeC jAnet pAWAeln/ jKm bS eTek
itin suS het pArebn ik n.
3
Bur dUtr itzabIy BAbbAdI ilyek bleln/
"rAj hisy zmiry eTek keykjn bAtRAbAhk
pAiWeyeCn. oW bM yAo/ tAedr se edK ker
bel/ 'SAeyelr ik ekAn Vr en ey etAmr
e*Ae,r bAla-sbeU br kAeC ij|As kret bAt$AbAhk
pAiWeyC 4rAj hisyek belA/ eyeh&u &uim rkm
kerC Bu beln/ &uim ibCAnA eCe Wet pAreb
n. etAmAr m]&uY inbAy$Y? tArpr ily egeln
bM hisyr B]tYedr kT jAnAeln.
5
bAt$AbAhkr hisyr kAeC iPer l. itin
tAedr ije|s kreln/ " ik/ etAmr et
tAAtAi ik ker iPrel
6
tAr bll/ "k bYi) es AmAedr bleln/
rAjAr kAeC iPer igey/ Bu ik beleCn es kT
jAnAo. Bu bleln/ 'SAeyelr ik ekAn Vr
en ey &uim e*Ae,r bAla-sbUebr kAeC ij|AsA
kret bAtRAbAhkedr pAiWeyC eyeh&u &uim kAj
kerC/ &uim Ar kKen ibCAn eCe Wet pAreb
n. etAmAr m]&uY inbAy$Y?
7
hisy tAedr ije|s kreln/ "yAr se
etAmAedr edK heyiCl/ ey sb kT beleC tAek
ikrkm edKet bel et
8
bAt$AbAhkr hisyek %r idl/ " elAkw
kw erAmz ekAw periCl Ar or ekAmer kw
cAmAr kiwb iCl.
tKn hisy bleln/ " hl itzabIy ilyA?

hisyr pAWAen esnAbAihnIek An DbMs krl


9
hisy tKn 50 jn elAk sh k esnApitek
ilyr kAeC pAWAeln. ily tKn k pAhAer
cAy besiCeln. es esnApitiw es ilyek
blelA/ "eh Verr elAk/ 'rAj etAmAek nIec
enem Aset kum ideyeCn.
10
ily tAek %r ideln/ "Aim yid sitY
Verr elAk h/ teb SV gR eTek An enem Asuk

bM ApnAek o ApnAr 50 jn elAkek DbMs


krk?
tb SVgR eTek An enem el bM
esnApit o tAr 50 jn elAkek BSIBUt ker
idl.
11
hisy tKn 50 jn elAk idey Aer kjn
esnApitek ily r kAeC pAWAeln. es es
ilyek blel/ " ey Verr elAk/ 'rAj
etAmAy tAAtAi nIec enem Aset kum
ideyeCn?
12
ily tAr kTAr %er bleln/ "ebz et/
etAmAr kTAmet Aim yid Verr elAk h/ tAhel
SVgR eTek ib]iX hey &uim Ar etAmAr elAkskl
DbMs ehAk?
kT ezx het n het AkAz eTek Verr
pAWAen iizK enem es es esnApit Ar
tAr 50 jn esnek puiey CA ker idl.
13
hisy tKn AbAr tIy bAr 50 jn qs
idey Aerk esnApitek pAWAeln. es ilyr kAeC
es h<Aw ege nuny ker blel/ "eh Verr
elAk/ AmAr Ar AmAr 50 jn esnAr Ae,r
ekAen mUlY ik ApnAr kAeC en 14SVgR eTek
ibi] X hey AmAr Aegr esnApit Ar tAedr
ser 50 jn mAr peeC. dy ker Apin AmAedr
Ae, mArebn n/ AmAedr A, ApnAr kAeC mUlYbAn
ehAk.
15
tKn Bur dUt ilyek bleln/ "By epo
n/ &uim r se yAo.
ily tKn esnApitr se rAj hisyr
keC igey tAek bleln/
16
Bu y beln t hl "SAeyel ik ekAn
Vr en ey &uim ij|AsA krbAr j e*Ae,r
edbt bAla-sbUebr kAeC bAt$AbAhkedr pAiWeyC
eyeh&u &uim rkm kerC/ &uim Ar ibCAn eCe
Wet pAreb n. etAmAr m]&uY inbAy$Y?
iyehArAm hiseyr SA n ineln
Bu eyBAeb ily r mADYem Bib`bA,I
keriCeln/ iWk esBAeb hiseyr m]&u Y hl. eyeh&u
hisyr ekAn pu^ iCl nA/ tAr per eyArAm
S A ey e lr n&u n rAj heln. iyh d Ar rAj
iyehAzAPewr pu^ iyehArAemr rAje r itIy bCer
eyArAm SAeyelr n&un rAj heln.
17

2 rAjAbil 1:18-2:18
18

360

hisy Ar y ikC keriCeln es sb


lIzAy bll/ "Aim cA ApnAr A Ar i
'SAeyelr rAjAedr ithAs e ilipb AeC. Mz AmAr opr Br krk.
10
ily bleln/ "&uim b kiWn bS eceyC.
ilye k enoyA r j Bu r pirkn A
AmAek yKn etAmAr kAC eTek sirey enoy heb/
GUi,RJ pAiWey Bur yKn ilyek SVegR iney tKn yid &uim AmAek edKet pAo tAhel etAmAr
yAbAr smy hey eseC/ ily bM lIzAy menr CA pU,R heb; ik yid edKet n pAo
tAhel etAmAr menr CA pU,R eTek yAeb.
tKn iglagl eTek iPer AsAr peT.
2
ily lIzAyek bleln/ "&uim KAen TAek/
rV ilye k SV egR &u el ineln
kAr Bu AmAek qbeTl pyR eyet beleCn.
11
ik lIzAy bleln/ "Aim jIb Bur nAem
sb kTAbAt$A blet blet ily Ar lIzAy
o ApnAr nAem zpT ker bliC ey Aim ApnAek kse hA wiCeln. hWA ekAT eTek Aenr met
kl eCe yAebA n. sutrAM tAr jen tKn tgitet eGAAy wAn kw rT es jnek
qbeTel egeln.
AlAd ker idl. tArpr kw GUi,RJ es
3
qbeTel BAbbAdIedr kdl iz` es ilyek SVegR &uel iney egl.
12
lIzAyek ij|AsA kreln/ "Apin ik jAenn ey
lIzAy SVce( Gwn edeK cIkAr ker
Aj Bu ApnAr minbek ApnAr kAC eTek sirey Weln/ "AmAr minb? eh AmAr ipt?
iney yAebn
etAmr sbA edK? SAeyelr rT Ar tAr
lIzAy bleln/ "hY jAin. okT TAk.
VbAihnI?*
4
ily lIzAyek Aedz kreln/ "&uim KAen
lIzAy rpr Ar kKno ilyek edKet
TAek kAr Bu AmAek iyrIehAet eyet pAn in. GwnAr pr lIzAy menr >eK tAr
beleCn.
pireDy bS iCe ePleln. 13ilyr zAlw tKno
ik lIzAy AbAr bleln/ "Aim jIb Bu mAiwet pe iCl/ tA lIzAy eswA &uel ineln.
bM ApnAr nAem zpT ker bliC ey Aim ApnAek tArpr itin ndIr jel AGAt kreln bM bleln/
eCe yAb n? tKn tAr jen kse iyrIehAet "k/ ekATAy Bu ilyr Vr k
14
egeln.
ey mUet$ zAlw igey jel pl/ jlrAiz
5
BAg
hey egl/ Ar lIzAy ehew ndI pAr heln?
iyrIehAet AbAr BAbbAdIedr kdl iz` es
lIzAyek ije|s kreln/ "Apin ik jAenn ey
BAbbAdIrA ilye k cAl
Bu Aj ApnAr minbek ApnAr kAC eTek
15
dUer iney yAebn
BAbbAdIedr es dliw yKn iyrIehAet
lIzAy %r ideln/ "hY/ jAin. AmAek eswA lIzAyek edKet epeln/ tAr bleln/ "ilyr
men kirey edebn n.
A Kn lIzAeyr oper Br kereCn? tArpr
6
ily tKn lIzAyek bleln/ "Kn &uim tAr lIzAeyr kAeC eln bM tAr sAmen mAT
KAen TAek. Bu AmAek y$n ndIet eyet nt kreln. 16tAr tAek bleln/ "edKn
u / AmAedr
ined$z ideyeCn.
iney KAen 50 jn elAk AeC/ tAr sbA eyAr
ik lIzAy %r ideln/ "Aim jIb Bu jAt. Apin yid numit kern/ or ApnAr
bM ApnAr nAem zpT ker bliC ey Aim ApnAek minebr eK<Aej yAeb. hyet Bur A A ApnAr
eCe yAb n? tKn tr jen kse eyet minbek &uel ineyeC bM ekAn pbRetr opr b
lAgeln.
ekAn ptYkAy ePel egeCn?
7
ik lIzAy bleln/ "n n/ or eK<Aej kAek
BAbbAdIedr Ay 50 jn ize`r kiw dl
tAedr epCn epCn yAiCeln. ily bM lIzAy pAWAenr eyAjn en?
17
yKn y$n ndIr sAmen igey dAAeln tKn
ik BAbbAdIedr es iz`edr dl lIzAyek
dliwo tAedr eTek ebz ikCw dUr ereK dAiey mnBAeb imnit kret lAgel ey itin htbui
pel. 8ily tAr pre,r zAl Kuel eswAek BAj hey peln. tArpr itin bleln/ "iWk AeC.
kreln bM eswA idey jel AGAt kreln. ilyek K<uej ebr kret kAek pAWAo.
BAbbAdIedr dliw ilyek K<uej ebr krbAr
jlDAr fAey o bAem BAg hey egl. ily Ar
lIzAy tKn ZkenA mAiwr opr idey ehew ndI j 50 jn iz`ek pAiWey ideln. itnidn
eK<AjAKuijr pero tAr ilyek K<uej epeln n.
pAr heln.
9
ndI pAr hbAr pr ily lIzAyek bleln/ 18tb t A r iyrIehAet TAkAkAlIn smey
"Vr AmAek etAmAr kAC eTek ibiC krAr Aeg
S Aeye lr bV AihnI iw sbt> "Vr bM tAr SVgRIy
bel/ Aim etAmAr j ik kret pAir
bAihnI :dUtr.

361

2 rAjAbil 2:19-3:15

lIzAeyr kAeC iPer egeln bM tAek Kbr b]ikArk. emz SAeyelr rAjAek 1/00/000 emx
ideln. lIzAy tAedr bleln/ "Aim et Aeg o 1/00/000 purx emexr l idetn. 5 ik AhAebr
etAmAedr eyet bAr, keriClAm.
m]&uYr pr emAyAebr rAjA SAeyelr rAjAr ibre
ibe@Ah kreln.
6
lIzAy jl Z kreln
tKn rAj iyehArAm zmiry eTek igey
19
S

A
ey
elr smS bAisAedr je kreln bM
zherr elAekr es lIzAyek bll/ "mhAzy
7
Apin et edKet pAeCn ey iw zherr j iyehArAm iyhd Ar rAjA iyehAzAPewr kAeC bAt$AbAhk
kiw %m jAygA. ik KAnkAr jl Kub KArAp pAiWey bleln/ "emAyAebr rAj AmAr ibre
bM jim suPl ny.
ibe@Ah kereC. Apin ik AmAr se emAyAebr
20
lIzAy bleln/ "kw n&un bAiwet ker ibre yue eyAg edebn
iyehAzAPw bleln/ "hY? AmAedr jenr
AmAek ikCw lb, en dAo.
elAekr kTAmet lIzAyek bAiw en idet/ esnAbAihnI siiltBAeb yu kreb. AmAr elAk/
21
lIzAy eswek jelr esr kAeC iney egeln/ eGA sbo ApnAr.
lb,w tAet ePel ideln bM bleln/ "Bu y
itnjn rAj lIzAeyr prAmzR cAeln
beln t hl 'Aim jl pib^ krlAm?
8
rpr eTek jl eKel Ar kAer m]&uY heb
iyehAzAPw iyehArAmek kreln/ "Amr
n. jimeto bAr eTek Psl heb.
ekAn peT yAeb
22
iyehArAm bleln/ "Amr edAemr mrBUimr
lIzAeyr kTAmet tKn es jl ibZ hey
meDY idey yAeb.
egl bM Aj pyR t esrkm AeC?
9
S Aeyelr rAj tKn iyhd A o edAemr rAjAr
lIzAye k iney ikC eCelr mS rA
se eyAg ideln. tAr Ay sAtidn cleln. peT
23
esKAn eTek lIzAy qbeTl zher egeln. esnAbAihnI o tAedr j jAenAyAredr j pyu)
itin yKn zher yAbAr j pbRt pAr hiCeln pirmA jl t A r pAnin. 10SAeyelr rAj
tKn zhr eTek kdl bAlk ebirey es tek iyehArAm bleln/ "AmAr men hy/ emAyAbIyedr
iney WA-tAmAz Zr krel. tArA lIzAyek ib@p kAeC prAijt hbAr j Bu AmAedr itnjn
krl bM blel/ " ey wAkmAT/ tAAtAi rAjAek ki^t kereCn?
11
kr? tAAtAi pbRet oW? ewek?
iyehAzAPw bleln/ "Bur ekAn BAbbAdI ik
24
KAen
cArpAez en Amr ik krb tAek ije|s
lIzAy mAT Guirey tAedr idek edKeln/
tArpr Bur nAem tAedr iBzAp ideln. tKn kr yAk.
tKn S Aeyelr rAjAr B] tYedr kjn blel/
jl eTek hWA ew ibzAl BAuk ebirey es
es 42 jn bAlkek tIBAeb (tib(t ker "zAPewr pu^ lIzAy/ iyin ilyr iz` iCeln/
itin KAen AeCn.
idl.
25
12
lIzAy !beTl eTek kiR l pbR t hey
iyehAzAPw bleln/ "Aim ZeniC Bu inej
zmiryAet iPer egeln.
lIzAeyr muK idey kT beln?
tKn SAeyelr rAj iyehArAm/ iyehAzAPw o
iyehArAm S Aeye lr rAj heln
edAemr rAj lIzAeyr se edK kret egeln.
13
iyhdAy iyehAzAPewr rAje r 18tm bCer
lIzAy SAeyelr rAj iyehArAmek
AhAebr pu^ iyehArAm/ zmiryAy S Aeyelr rAj kreln/ "Aim ApnAr j ik kret pAir Apin
hey bseln. itin 12 bCr rAj keriCeln. ekn ApnAr iptAmAtAr BAbbAdIr kAeC yAeCn
2
iyehArAm Bur ecAeKr sAmen m kAj keriCeln? n
tKn SAeyelr rAj lIzAyek bleln/ "n/
teb itin tAr iptA b mAtAr met iCeln n/
kAr tAr iptA bAl mUi%$r ArADnAr j ey Amr ApnAr se edK kret esiC/ kAr
Sr,S qtrI keriCeln/ itin eswA sirey emAyAbIyedr kAeC eher yAbAr j Bu AmAedr
ideyiCeln. 3ik itin pAp kAj cAiley egeln itnjn rAjAek en ki^t kereCn.
14
y nbAewr pu^ yAribyAm keriCeln. yAribyAm
lIzAy bleln/ "Aim sbRzi)mAn Bur
SAeylek pAp kAj kret bADY keriCeln. esbk. teb Aim iyhdAr rAj iyehAzAPwek A
iyehArAm pApAcr b kern in.
kir bel KAen esiC. iyehAzAPw KAen n
TAkel/ Aim ApnAr idek hyt menAeyAg idtAm
emAyA b S Aeyl
eTek AlAdA hl
n. 15yAehAk Kn AmAr kAeC mn kjnek
4
emAyAebr rAj emzA iCeln kjn emx bMz iney Asun ey bI, bAjAet pAer.

2 rAjAbil 3:16-4:13

362

bI,AbAdk es bI,A bAjAet Zr krel Bur


zi) lIzAeyr opr es Br krl. 16tKn lIzAy
bel Weln/ "Bu beln/ ndIr tledz KAtmy
ker dAo. 17etAmr ekAn bAtAs b bAdl edKet
n epelo/ jel Ber Web smBUim. tKn etAmr
Ar etAmAedr gr/ bACr bM A jjAenAyAr
KAbAr jl pAeb. 18Bur pe( iw Kub shj/ itin
etAmAedr j emAyAbIyedr prAijt krebn.
19
etYkw su#/ z)-epA) Ar BAel zhr etAmr
A*m kreb. ekew ePleb etYkw setj-sbl
gAC. etYkwA J,RAr s b ker edeb Ar pATr
Cue Ce nX kreb etYkwA BAel e(t.
20
skAl hel/ BAtI bildAenr smey edAemr
idk eTek jl es smBUim Birey idl.
21
emAyAebr elAekrA Znet epl/ rAjAr tAedr
ibre yu kret eseCn. tKn tAr emAyAeb bmR
prAr met bys yAedr heyeC tAedr sbAek k
jAygAy je ker yu bADAr j sImAe ep(
ker TAkel. 22emAyAebr elAekrA skAl skAl Gum
eTek eW smtl BUimr pr jl edKet epl.
sUy$ek pUb AkAezr rA[ AelAy re)r mt lAl
edKAiCl. 23tAr smSVer bel Wl/ "edK/ edK
r)? rAjAr iny ek perr ibre yu
ker mAr peeC. cl bAr Amr igey oedr g
eTek dAmI ijinsel iney in?
24
emAyAbIyr SAeylIyedr kAeC Aset
SAeylIyr emAyAbIy esnAbAihnIek A*m
krel. emAyAbIyrA tAedr eTek edQe pAiley egl/
ik SAeylIyr tAedr DAoy ker yu krl.
25
ekr pr k zhr DbMs ker tAr smS J,RAr
muK b ker idl. tArA bRr e(t pATr Ce Ce
Bit$ ker idl/ smS setj gAC ekew ePll.
sArA pT yu kret kret tArA kIrahrAst pyR
egl. tArA zhrwAek cAridk eTek iGer ePel
iDkAr krl. 26emAyAebr rAjA edKeln/ tAr pe(
Ar yu kr sb n. tArpr itin sbel qsnYbYU h
eBd ker edAemr rAjAek htY krbAr j tAr
se 700 qsink ineln. ik tAr edAemr rAjAr
DAerkAeCo ep<QCet pArel n. 27tKn emAyAebr
rAj tAr ejYpu ^ yu brAjek zherr bAer
cArpAezr edoyAelr kAeC iney igey ehAmbil
iheseb sgR kreln. et SAeylIyrA tY
ibpyRYS hl/ tA emAyAebr rAjAek eCe idey
tArA tAedr edez iPer egl.

ik Kn itin m]t? Apin jAenn AmAr SVAmI


Buek sAn kern ik itin kjn purexr
kAeC wAk DAr keriCeln. Kn es mhAjn
*ItdAs bAnAenAr j AmAr pu^ek inet
AseC.
2
lIzAy ije|s kreln/ "ik Aim ik ker
etAmAy sAhAyY kreb etAmAr bAiet ik AeC
bel
es SIelAkiw blel/ "AmAr bAiet k jAl
etl CA Ar ikC en.
3
tKn lIzAy bleln/ "yAo etAmAr pA
itebzIedr kAC eTek yet pAer KAil bAiw
ejAgA ker iney es. 4tArpr bAi igey smS
drj b ker dAo/ Ger eyn &uim Ar etAmAr
pue^r CA ek n TAek. rpr jAl eTek
etl eFel etYkwA bAiw Bit$ ker AlAd AlAd
jAygAy sirey rAeK.
5
tKn es SIelAkiw bAI iPer igey smS
drj b ker idl. es Ar tAr pu^r ZDumA^
Ger iCl. pu^r kwr pr kw bAiw AniCl.
6
SIelAkiw eselAet etl FAliCl. min ker
ker b pA^ Br hl. bezex es tAr pu^edr
blel/ "AmAek Ar kiw bAiw en dAo.
tAr k pu^ tAek blel/ "Ar et bAiw en.
t(,A jAlAr etl Puirey egl.
7
SIelAkiw igey Verr elAk/ lIzAyek kT
jAnAel. lIzAy tAek bleln/ "yAo/ etl ibi*
ker edn imiwey ePel. y bAkI wAk TAkeb
tAet etAmAr Ar etAmAr pu^edr j yeTX heb.

zeU nemr k mihlA lIzAye k


TAket Gr idl
8
lIzAy yKn kidn zUenem yAn/ esKAnkAr
k DnbtI mihl tAek inejr bAiet KAbAr j
enm krl. rpr eTek lIzAy oKAn idey
egel mihlAr bAiet igey Koy-doy
kretn.
9
es mihl tAr SVAmIek bll/ "Aim jAin
in Verr kjn pib^ mAnux. sbsmey itin
AmAedr bAir sAmen idey yAtAyAt kern. 10cel
n/ or j CAed kw eCAew Gr &uel id.
esKAen kw ibCAn/ ewibl/ ecyAr Ar bAitdAn
ereK edb. tAhel rpr yKn itin AmAedr bAi
Asebn GrKAn inejr j bYbhAr kret
pArebn.
11
kjn BAbbAdIr ibDbA SI lIzAeyr
kidn lIzAy mihlAr bAIet eln/
sAhAyY cAeln
itin ke( igey ibAm ineln. 12lIzAy tr B]tY
kjn ibbAiht BAbbAdIr m]&uY hel tAr SI eghisek bleln/ " zUenmIy mihlAiwek fAk.
es lIzAeyr kAeC ek<ed pel/ "AmAr
B]tYiw mihlAek efek AnAr pr/ es sAmen
SVAmI nugt B]etYr met ApnAr esb kereCn. dAAel lIzAy 13tAr B]tYek bleln/ "oek bel/

2 rAjAbil 4:14-36

363

zeU nemr mihlAr kiw sA n lAB


lIzAeyr kTAmet/ es mihl perr bCr
es tAr pu^sAenr j idl.
18
eCeliw b hbAr pr kidn mAeW tAr iptAr
o edr se zs kAw edKet egl. 19esKAen
igey eCelw hWA bel Wl/ "oPa AmAr bf
mAT bYT kreC?
tAr iptA B]tYedr bll/ "oek tAAtAi or
mAeyr kAeC iney yAo?
20
B]tYr eCeliwek tAr mAeyr kAeC iney yAbAr
pr o pur pyR mAeyr ekAel bes eTek tArpr
mAr egl.

mihl AseCn? 26&uim tAAtAi edQe igey eK<Aj


nAo et/ 'ik hl sb iWk AeC ik n/ or SVAmI
ekmn AeC bAcAwAr zrIr BAel AeC ik n
eghis mihlAek sb ije|s kret es bll/
"sb iWkWAk AeC.
27
tArpr pAhAer oper lIzAeyr sAmen nt
hey tAr p jiey Dreln. eghis mihlAek CAiey
inet egel lIzAy bleln/ "oek ikCu( AmAr
se k TAket dAo? o Kub eBe peeC.
Ar Buo AmAek Kbr edn in/ AmAr kAeC
egApn keriCeln.
28
tKn es zUenmIy mihl bll/ "Aim et
ApnAr kAeC kKno ekAn pu^ cAin. Aim et
ApnAek beliClAm/ 'AmAr se Cln krebn
n?
29
kTA Zen/ lIzAy eghisek bleln/ "ekAmr
eb<eD !tir ho/ AmAr lAiWw nAo bM (uin
yAo. peT kAer se kT blAr j eTem n.
yid kAer se edK hy/ "ik ekmn pyR blAr
drkAr en. etAmAeko ek blel/ ekAn %r
edeb n. mihlAr bAiet ep<QeC AmAr lAiWw
bAcAwAr mueK Cey ido.
30
ik eCeliwr m bll/ "Aim jIb Bu
bM ApnAr nAem zpT ker bliC Aim ApnAek
eCe yAb n?
tA lIzAy eW dAAeln bM tAek nusr,
kreln. 31idek eghis mihl o lIzAeyr Aeg
Aeg bAiet es es lAiWw iney bAcAwAr mueK
eCAyAel/ ik tAet ekAn jIbenr l( edK egl
n. eghis tKn iPer es lIzAyek bll/ "eCelw
et Wl n Bu?

mihlAiw lIzAeyr se edK kret egeln


21
mihliw tKn m]t eCeliwek lIzAeyr Ger
tAr ibCAnAy Zey idey Gerr drj b ker
ebirey l. 22SVAmIek efek bll/ "oeg/ AmAy
kw gAD Ar kjn B]tY dAo. Aim kbAr
tAAtAi Verr elAekr kAC eTek Guer Ais.
23
mihlAr SV AmI bll/ "Aj ekn or keC eyet
cAeC Aj et mAbso ny/ ibAemr idno
ny.
es SVAmIek bll/ "ikC eBeb n/ sb iWk hey
yAeb.
24
tArpr gADAr ipeW ijn cAipey mihl tAr
kAejr elAkek bll/ "cel bAr tAAtAi yAoy
yAk? ekblmA^ yKn Aim blb tKn DIer eyo?
25
lIzAeyr se edK kret mihl kimRl pbRet
egl.
lIzAy dUr eTek zUenmIy mihlAek Aset edeK
tAr B]tY eghisek bleln/ "edeK/ es zUenmIy

zeU nmIy mihlAiwr p^


u AbAr eb< ec Wl
lIzAy bAir eBtr tAr Ger igey edKeln/
m]t izZiwek tAr ibCAnAy ezAoyAen AeC. 33Ger
Fek drj b ker ideln lIzAy. Kn esKAen
ZDu itin Ar es m]t eCeliw/ rpr itin Bur
kAeC ATRn kreln. 34tArpr ibCAnAy igey Zey
peln es m]t eCeliwr edehr opr. itin
eCeliwr mueKr opr inejr muK rAKeln/ tAr ecAeKr
opr inejr ecAK bM tAr hAetr opr inejr
hAt rAKeln. BAeb m]t zrIrw grm hey n
oW pyR Zey TAkeln lIzAy.
35
tArpr eW pe GrwAr cArpAez ikC( ehe w
AbAr igey edehr opr Zeln itin. oBAeb
itin Zey TAkeln/ yt( n sAtbAr hAcAr pr
ecAK emel eW bsl eCelw.
36
lIzAy eghisek bleln/ "yAo igey or mAek
efek iney es? eghis tAek iney el/ lIzAy
bleln/ "eCelek ekAel nAo.

'edeK &uim AmAedr jenr y enbAr j etAmAr


yTAsADY kereC. Kn Amr etAmAr j ik kret
pAir Amr ik etAmAr hey rAj b esnApitr
kAeC ikC bleb
tKn mihl %r idl/ "Aim KAen AmAr
A Iy-SVjenr meDY idibY AiC.
14
lIzAy tKn eghisek ije|s kreln/
"Amr tAhel or j ik kret pAir
eghis %r idel/ "dAAn/ Aim ytdUr jAin
mihlAr ekAen pu^ en Ar or SVAmIro yeTX
bys heyeC.
15
lIzAy bleln/ "oek efek iney esA.
eghis tKn es mihlAek fAket egel. mihl
es drjAr kAeC dAAel 16eghis tAek bll/
"Ay k smey/ AgAmI bCr &uim etAmAr inejr
pu^ek Adr kreb.
kT Zen mihliw bll/ "eh Bu/ AmAr
se imeTY Cln krebn n?

17

32

2 rAjAbil 4:37-5:14
37

364

tKn es mihl Ger Fek Bi) Ber lIzAeyr yAy. kAl*em eCAw emeyiw nAmAenr SIr k
pAey ,Am ker eCelek ekAel &uel ebirey egl. dAsIet pir,t hy. 3 emeyiw nAmAenr SIek bll/
"minb zmiryAy bAskArI BAbbAdIr se edK krel
lIzAy o ibx emzAen eJAl
itin iny tAr kuerAg sAirey idetn.
38
4
iglagel tKn iB$( cliCl. lIzAy AbAr
nAmAn tAr minbek :rAemr rAjAek igey
esKAen egeln. BAbbAdIedr dliw tAr sAmen bes SAeylIy emeyw ik beleC t bleln.
5
iCl. lIzAy tAr B]tYek bleln/ "b pA^w
tKn rAemr rAj bleln/ "iWk AeC/ &uim
Aen bisey edr j kw rA kr.
Kn yAo. Aim SAeyelr rAjAek kw iciW
39
kjn mAeW zAksi &ulet egl. mAeW igey idiC.
nAmAn tKn 750 pA rep/ 6/000 wker
kw PlBr jlI lt edKet epey elAkw
Pl iCe ek<Ace eb<eD iney el. tArpr es esAn Ar dz S epAzAk phAr SVrp ineln
Pl ekew pAe^ idey idl/ yido BAbbAdIedr dl bM SAeyel egeln. 6nAmAenr se SAeyelr
Aed jAnet n ow ik Dre,r Pl.
rAjAek elK rAemr rAjAr iciWo iCl yAet elK
40
eJAl rAA hel pAe^ ikCw eFel sbAek iCl/ "Aim AmAr esbk nAmAnek kuerAg sArAenAr
eKet edoy hl. ik skel es eJAl mueK idey j ApnAr kAeC pAWAlAm.
7
cIkAr ker lIzAyek blel/ "Verr elAk pAe^
iciWw pe SAeyelr rAj menAkeX tAr
ibx emzAen AeC? eJAelr SVAd ibxA) hoyy epAzAk iCe ePel bleln/ "Aim et Ar Vr
or ek t eKet pArel n.
n? jIbn-m]&uYr opr AmAr yKn ekAn hAt en/
41
lIzAy tKn ikCw myd Anet bleln. tKn ekn rAemr rAj kuerAgA*A kjnek
myd An hel/ itin es myd pAe^ Ce idey AmAr kAeC sAirey etAlAr j pAWAeln w
Kub SpX ey itin kiw yu bADAbAr pirkn
bleln/ "bAr eJAl sbAek eKet dAo.
Ar AyRY bYApAr/ eJAlw ebz KAbAr eyAgY kreCn?
8
hey egl.
Verr elAk lIzAy Kbr epeln ezAkAt$
S Aeyelr rAjA tAr epAzAk iC<e ePeleCn. tKn
lIzAy BAbbAdIedr dlek KAoyA eln
itin rAjAek Kbr pAWAeln "&uim ekn epAzAk
42
bAla-zAilzA eTek kjn lIzAeyr j iCe kX pAC nAmAnek AmAr kAeC Aset dAo/
nbAer Psl iheseb 20 KAn yebr riw Ar eJAl tAhel o buJeb SAeyel sitY sitY kjn
Ber zs phAr iney esiCl. lIzAy bleln/ BAbbAdI bAs ker?
9
"sb KAbAr KAen yAr AeC tAedr eKet dAo.
nAmAn tKn tAr rT o eGAA iney lIzAeyr
43
bAir
bAer es dAAeln. 10lIzAy kjnek
lIzAeyr B]tY blel/ "KAen Ay 100 jn
elAk AeC. tjn elAkek Aim wku KAbAr idey Kbr pAWAeln/ "yAo y$n ndIet igey sAt
ik ker edb
bAr SAn ker/ tAhel etAmAr cAm iWk hey
ik lIzAy bleln/ "Aim bliC &uim eKet yAeb Ar &uimo pirAr pirC hey Web.
11
dAo. Bu bleCn/ 'sbA KAoyAr pero KAbAr pe
nAmAn Kub *u hey cel egeln. itin bleln/
TAkeb.
"Aim eBebiClAm kbAr t lIzAy bAer es
44
tKn lIzAeyr B]tY essb KAbAr iney tAr Bu Verr nAm iney AmAr gAeyr opr hAt
BAbbAdIedr sAmen Drel. tAedr epw Ber ene AmAr kuerAg sAirey &ulebn? 12dezekr
KAoyAenAr pero/ Bu eymn beliCeln edK egl bAn Ar ppRr ndIr jl SAeyelr ey ekAn
tKno KAbAr pe AeC.
jelr eTek BAel? osb ndIet g Duel ekn
heb n nAmAn c ereg igey iPer yAebn bel
nAmAenr smsA
iWk kreln. 13ik nAmAenr B]tYr tAek igey
rAemr rAjAr esnApit iCl nAmAn. rAjr blel/ "minb/ BAbbAdI yid ApnAek Kub z) ikC
kAeC nAmAn iCl kjn mhAn bM Kub ey bletn/ Apin iny t Znetn/ tA n in
bYi)/ kAr Bu sbsmey tAr mADYem rAmek yKn ApnAek Kub shj kw kAj beleCn/ esw
ibjeyr peT iney eyetn. nAmAn Kub zi)zAlI b kr ic. in et bel iCeln/ 'Duel
o mhAn helo itin ku erAgA*A iCeln.
&uim Zic hey yAeb.
2
14
rAmIyr bbAr SAeyel yu kret esnAnAmAn tKn lIzAeyr kTAmet/ y$n ndIr
bAihnI pAiWey i Cl. sb esnAr KAnkAr jel sAtbAr fb ideln bM nAmAenr edh pirArelAekedr *ItdAs kero iney igeyeC. kbAr pirC o inrAmy hey Wl. ekbAer izZedr
tAr SAeyl eTek kw bAc emeyek &uel iney ekr metA nrm hey egl?

2 rAjAbil 5:15-6:11

365
15

nAmAn Ar tAr delr sbA tKn lIzAeyr


kAeC iPer eln. lIzAeyr sAmen d<Aiey nAmAn
bleln/ "tiden Aim buJlAm SAeyl CA
p]iTbIet Ar ekATAo ekAn Vr en? Kn Apin
nuh ker AmAr eTek kw phAr h krn?
16
ik lIzAy bleln/ "Aim Bur esbA kir
bM AmAr it|A/ ytidn Bu AeCn Aim ekAn
phAr inet pArb n.
nAmAn phAr enbAr j lIzAyek enk
nuny ibny kero wlAet pAreln n. 17tKn nAmAn
bleln/ "Apin yKn intA ekAn phAr enebn
n/ t AmAek SAeyl eTek -wkir KAnkAr
DUelA AmAr ew Kcerr ipeW cAipey iney eyet
numit idn. kAr rpr eTek Aim Ar ekAn
mUi%$ek ehAmbil b ekAn !neb edb n. Aim
ZDumA^ Buek bildAn krb. 18Ar Aim Aeg
TAket (m ecey Bur kAeC ATRnA ker iniC
Bib`et AmAr minb rAmrAj yKn ireAe,r
mierr mUi%$ek pUej idet yAebn/ tAr opr Br
nAmeb bel AmAy esKAen mAT nIc kret heb.
ik Bu eyn esj AmAek (m kern.
19
lIzAy tKn nAmAnek AzIbRAd ker bleln/
"yAo sueK zAiet TAek.
nAmAn yKn lIzAeyr kAC eTek ibdAy iney
ikC dUr igeyeCn/ 20lIzAeyr B]tY eghis bll/
"edeKeC/ AmAr Bu ekAn phAr n iney rAmIy
nAmAnek eCe ideln. Aim br ebl igey
or kAC eTek ikC hAtAenAr bYbS kir? 21
bel eghis nAmAenr epCn epCn edQet lAgl.
nAmAn yKn edKet epeln kjn ek Cwet
Cwet AseC itin tKn rT eTek enem eghisek
kreln/ "ik/ sb iWk AeC et
22
eghis blel/ "hY sb iWk AeC. AmAr
minb AmAek bel pAWAeln/ 'Piyemr pAbRtY
elr BAbbAdIedr delr jn eseC. nuh
ker tAedr yid 75 pA rep Ar -S epAzAkAzAk dAo et b-BAel hy.
23
kTA Zen nAmAn bleln/ "75 pA ekn
150 pA nAo? tArpr nAmAn ew bSAy 150
pA rep Ber/ tAr se -S jAmAkAp
idey ejAr ker tAr jn B]tYek eghisr se
pAWAeln. 24B]tYr sb ijins bey pAhA pyR
iney AsAr pr/ eghis ijinsil iney oedr
ePr pAiWey idl. tArpr o smS ijins
bAiet luikey rAKel.
25
eghis es minebr sAmen dAAenAr pr
lIzAy ije|s kreln/ "&uim ekATAy igeyiCel
eghis %r idl/ "ekATAo n et.
26
lIzAy tKn bleln/ "ezAn/ nAmAn yKn rT
eTek enem etAmAr se edK ker/ tKn AmAr

hdy etAmAr se iCl/ w wAkpys/ jAmkAp/


jlpA ku/ @A(Ae(t/ gr/ emx/ dAs-dAsI enbAr
smy ny. 27Kn nAmAenr erAg etAmAr Ar etAmAedr
%rpurxedr heb. etAmAedr ku heb.
eghis yKn lIzAeyr kAC eTek cel egeln/
tKn or gAeyr cAm sAd hey egl/ brePr mt
sAd.
lIzAy Ar ku eu lr b%
] A
tr BAbbAdIr lIzAyek blel/ "Amr
oKAen ey jAygAy TAik esw AmAedr pe(
bf eCAw. 2 clun y$n ndIr tIr eTek ikC kAW
ekew An yAk. Amr etYek kw ker i
iney es oKAen kw TAkAr jAyg bAnAen
yAk.
lIzAy bleln/ "ebz et/ yAo n.
3
oedr kjn blel/ "Apino clun n
AmAedr se.
lIzAy bleln/ "iWk AeC/ cel Aimo
yAiC.
4
lIzAy tKn oedr se y$n ndIr tIer
egeln. esKAen igey tr BAbbAdIr sbA gAC
kAwet Zr krel. 5gAC kAwAr smy kjenr
kuuelr elAhAr fgAw hAtl eTek ipCel igey
ekbAer jel igey pel. elAkw eci cey Wel/
"yA>? Kn ik heb Bu Aim ey elAekr
kuul DAr ker eniClAm?
6
lIzAy ije|s kreln/ "iWk ekATAy peeC
ow
elAkw lIzAyek jAygAw edKAenAr pr/ itin
kw Ci ekew esw jel Cue ePleln. et
kuuelr mATAw es Cir se eBes Wel?
7
lIzAy bleln/ "yAo ow &uel nAo bAr. k]t|
ice% elAkiw kuuelr mATAw &uel inl.

rAemr S Aeyl
ek P< Aed ePlAr c*A
rAemr rAjA SAeyelr se yu kriCeln.
itin t A r esnAbAihnIr DAnedr se kiw
pirxdIy !bWk kreln. itin bleln/ "Aim kiw
inid$X jAygAy izibr SApn krb.
9
ik Verr elAkiw SAeyelr rAjAek kiw
Kbr idey stkR ker ideln/ "oKAn idey yAtAyAt
ker n? Kub sAbDAn? kAr oKAen rAmIy
esnAbAihnIr elAekrA luikey AeC?
10
Kbr epey SAeyelr rAj se se ey
jAyg spekR lIzAy tAek stkR ker ideyiCeln/
tAr elAekedr jAiney ideln bM itin tAr bAihnIr
enekr jIbn r( kret pAreln.
11
GwnAy rAemr rAj Kub ibcilt hey tAr
esnAbAihnIr DAnedr k qbWek efek bleln/
8

2 rAjAbil 6:12-32

366

"KAen SAeyelr hey ek cerr kAj kreC


bl
12
tKn rAmIy esnADAnedr kjn bleln/
"AmAr minb bM rAjA/ AmAedr meDY ek cr
ny? S Aeyelr BAbbAdI lIzAy/ S Aeyelr rAjAek
enk egApn Kbr !dbbel jAiney idet pAern.
mn ik Apin ezAbAr Ger ey sb kTAbAt$ beln
tAo in jAnet pern?
13
rAemr rAj bleln/ "Aim elAk pAWAiC.
lIzAyek K<uej ebr kret heb?
B] tYr rAjAek Kbr idl/ "lIzAy Kn edATen
AeCn?
14
rAemr rAj tKn rTbAihnI/ eGA tYAid
sh esnAbAihnIr kw b dl edATen pAWAeln.
tAr rAtArAit esKAen es zhrwAek cArpAz idey
iGer ePlel. 15es idn/ Verr elAkiwr B]tY
Kub eBAer eW pl/ bAer igey edeK eGA rTsh
ibrAw k esnAbAihnI zherr cArpAz iGer AeC?
es Cew igey Verr elAkek ije|s krl/ "Bu
AmrA Kn ik krb
16
lIzAy bleln/ "By epo n? AmAedr j
ey esnAbAihnI yu ker t rAemr esnAbAihnIr
eTek enk b?
17
lIzAy tArpr ATRn ker bleln/ "eh Bu/
AmAr B]etYr c(u ilIt kr yAet o edKet
pAy.
eyeh&u Bu es tr B]tYek elQikk #iX
ideln/ o edKet epl/ egAw zhrw zt shS
eGA Ar Aenr reT Ber reyeC? lIzAyek
iGer AeC bAihnI.
18
su i bzAl bAihnI lIzAey r Aedezr
ep(Ay enem el/ itin Bur kAeC ATRnA ker
bleln/ "&uim sb esnAr #iXzi) eke nAo.
lIzAeyr ATR n met Bu tKn rAmIy
esnAbAihnIr #iXzi) hr kreln. 19lIzAy
rAmIy esnAbAihnIek efek bleln/ "w siWk
pT b z) zhr ny. AmAr se se es.
etAmr yAek K<ujeC/ Aim etAmAedr tAr kAeC
ep<QeC edb cl. kT bel lIzAy tAedr zmiryAy
iney egeln.
20
zmiryAy ep<QCenAr pr lIzAy bleln/ "Bu
bAr oedr #iXzi) iPirey dAo yAet or AbAr
edKet pAy. Bu tKn tAedr #iXzi) iPirey
idel rAmIy esnAbAihnI edKel tAr skel
zmiry zherr meDY dAiey AeC. 21SAeyelr
rAj rAmIy esnAbAihnIek edKAr pr lIzAyek
ije|s kreln/ "eh AmAr iptA/ Aim ik edr
htY krb
22
lIzAy bleln/ "n/ oedr &uim htY kr n.
yue trbAir Ar tIr-Dnuekr bel yAedr &uim bI

kreb/ tAedr htY kreb n. rAmIy esnAedr


Kn riw Ar jl pAn kret dAo. KAoydAoy
hel oedr rAjAr kAeC oedr bAIet ePr pAiWey
ido.
23
tKn SAeyelr rAj rAmIy esnAbAihnIr
j enk KAbAr bAnAeln. rAemr esnAr essb
KAbAr pr mhArAj tAedr inejedr bAiet ePr
pAiWey ideln. rAmIy esnAbAihnI tAedr minebr
kAeC edez iPer egl. rpr Ar kKno rAmIyr
luWpAw cAlAenAr j SAeyel ekAn esnAbAihnI
pAWAy in.
zmiryA y ByA bh iB(
$
24
GwnAr pr/ rAemr rAj ibnahdd tAr
smS esnAbAihnI je ker zmiry zhrek eGrAo
ker A*m kret yAn. 25rAmIy esnAr
elAekedr bAer eTek zher KAbAr Anet idiCl
n. Pel zmiryAy ByAbh iB$( Zr hl. KAbAerr
dAm et ebzI iCl ey gADAr mAT iknet idet
hiCl 80 wker erQpY mu@A/ mnik GuGu pAKIr
ibAo ibi* hiCl p<Ac wker erQpY mu@Ay.
26
SAeyelr rAj zherr cArpAezr AcIerr
opr pAycAir kriCeln/ hWA k mihl ecicey
Wel/ "eh rAjn/ dy ker AmAr A, b<AcAn?
27
tKn S Aeyelr rAj bleln/ "Bu yid inej
etAmAek r(A n kern/ Aim ik kret pAir bl
etAmAek edbAr met AmAr ikC en. mnik
zs mAAeyr jimeto ekAn zs en bA @A(
epxAr y eTeko @A(Ars en. 28t yAkeg/
"etAmAr smsAw ik belA
mihl %r ideln/ "edKun mihlAiw AmAy
beliCl/ 'Ajek etAmAr eCelwAek dAo/ emer
KAoy yAk. kAl AmArwAek KAoy yAeb. 29tKn
Amr AmAr eCelwAek es ker eKlAm. Ar
perr idn Aim KAbAr j or eCelwAek Anet
igey ediK/ o or eCelwAek luikey ePeleC?
30
kTA Zen rAj tY menAkeX/ ezAk
kAezr j inejr epAzAk iCe ePleln.
edoyAelr opr idey yAbAr smy/ elAekrA edKet
epl mhArAj tAr epAzAekr tlAy ezAk kAezr
cewr jAm per AeCn.
31
rAjA tKn men men bleln/ "sebr pero
yid Aj ibekl pyR zAPewr pu^ lIzAeyr De
muuwA AS TAek/ teb eyn Vr AmAek zAiS
edn?
32
rAj lIzAeyr kAeC kjn bAt$AbAhk
pAWAeln. lIzAy Ar bI,r tKn lIzAeyr
bAIet kse besiCeln. lIzAy bI,edr
bleln/ "edeK KunIr ebw rAj/ AmAr muu kAwAr
j elAk pAiWeyeC? dUt el drjAw b ker
ido/ oek ikCet eBter Fket edeb n. or

2 rAjAbil 6:33-7:20

367
epCn epCn or minebr pAeyr AoyAj pAiC
Aim?
33
lIzAy yKn sb kTAbAt$ bleCn/ bAt$AbAhk
KbrwA iney ep<QCl. Kbrw hl "Bu yKn SVyM
ibpd efek eneCn tKn Aim ekn Ar Bur
opr ibVAs rAKb
lIzAy bleln/ "Bur bAt$A ezAn? Bu beln
'AgAmIkAl smeyr meDY zmiryA zherr
PwkelAr pAezr bAjAer k wkair imih myd
TbA wka ir yb ekblmA^ k ezkl idey iknet
pAoy yAeb.
2
rAjAr iWk pAez ey esnApit iCl es bel
Wl/ "Bu yid SVegR eCd krAr bYbSAo kern/
tAhelo Apin y bleCn t Gw sb?
lIzAy bleln/ "sb ik sb t &uim inejr
ecAeK edKet pAeb. teb &uim KAbAr Ceto
pAreb n.

ku erAgIrA edKl rAmIy izibr z


U
zherr ebz Aerr kAeC cArjn kuerAeg
A*A heyiCl. tAr ek prek bll/ "KAen
AmrA n eKey Zikey mriC ekn 4zmiryAy et
kdAn KAbAro en. zher egelo Amr mrb/
KAen TAkelo mAr pb. tAr ecey cl rAmIyedr
tAbur idek yAoy yAk. or cAel Amr eb<eco
eyet pAir/ Ar nyet mret heb.
5
kTAmet esidn ibeklebl ku erAgIr
rAmIyedr tAbuet igey piSt hl. tAbur
kACAkAiC es or edKl/ DAerkAeC ek en?
6
Bur mihmAy/ rAmIy esnAbAihnIr elAekrA
ber rTbAihnI/ eGA-ewA iney ibzAl k
esnAbAihnIr igey AsAr AoyAj Zen
eBebiCl/ "iny SAeyelr rAjA ih%Iy Ar
imzrIy rAjAek AmAedr se yu krAr j BA
ker eneC?
7
tA rAmIyr esidn ibekl-ibekl tAbu/
eGA/ gADA sb ikC epCen ePel Ae,r dAey
pAiley egl.
3

ziziber ku erAgI
tArpr ziziber es kuerAgIrA kw
tAbuet Fek A,Ber KAoydAoy krl. tArpr
cArjn imel tAbu eTek esAn/ rep/ epAzAk-AzAk
ebr ker iney essb luikey rAKl. tArpr cArjn
Aerkw tAbu eTeko BAeb ijinsp^ srAenAr
pr blAbil krl/ 9 "Amr Kub Ay kriC. et
b kw suKbr pAoyAr pero Amr cp
cAp AiC.
Amr yid BAeb sUyRAS pyR Kbrw ecep TAik/
AmAedr zAiS epet heb. Kn celA igey rAjbAIr
elAekedr Kbrw edoy yAk.
8

ku erAgIrA sK
u br idl
kuerAgIr tKn es zherr hrIedr
fAkAfAik Zr krl. tAr hrIedr bll/ "Amr
rAmIyedr iziber igeyiClAm/ ik esKAen kAek
edKet eplAm n. mn ik kAer ekAn sA-z
biD eplAm n. ekAn elAkjn esKAen en. ik
tAbur eBter eGA/ gAD eymnkAr etmn b<AD
AeC. Tc elAkjn ek en/ sb P<Ak.
11
hrIr tKn ecicey rAjbAIr elAekedr
Kbr idl. 12ik tKn rAi^. rAjAmzA ibCAn
eCe eW esnApitedr bleln/ "Aim rAmIy
esnAedr mtlbw bJu et eperiC. or jAen Amr
Kub (uDAt$. tA tAbu P<Ak ker GApiw emer mAeW
luikey BAbeC/ 'SAeylIyr zhr eTek es hAn
idel oedr jYA pAkAeb. tKn AbAr AmAedr
ipC hwet heb.
13
rAjAr kjn esnApit bll/ "p<Acw eGA
iney igey keykjn bYApArw serjimen edeK
Asuk n? p<Acw eGA et AmAedr metA
ezx biD n eKey mreb. ik Asl kTAw jAn
drkAr.
14
tAr eGAAsh iw rT ebeC inl bM rAj
tAedr rAmIy qsnYbAihnIr per pAWAeln. itin
bleln/ "yAo/ edeK esA ik heyeC.
15
rA y$n ndIr tIr pyR rAmIy esnAedr
sAen igey edKl/ sArAw peT jAmkAp Ar
S zS Ciey AeC. tAAeA ker pAlAenAr
smy rAmIy esnAr smS ijins ePel egeC.
16
skelr j pyRA ijinsp^ Ciey AeC.
iWk eyn Bu eymniw beliCeln/ 'k pysAy k
wkair imih mydA Ar -wkair yebr e pAoy
yAeb?
17
rAj tAr Gin kjn esnApitek/ es iyin
Aeg SV gR eCd krAr kT beliCeln/ zherr drj
AglAenAr dAiy ideln. ik tt(e, elAekrA
zizibr eTek KAbAr AnAr j edQeeC. %
jnt es esnApitek eWel/ mAiey/ ipex cel
egl. rAjr bAIet edK kret AsAr pr
lIzAy y !dbbA,I keriCeln essb (er (er
Pel egl. 18lIzAy beliCeln/ "ey ekAn bYi)
zmiryAr ebzAer bAjAr eTek k ezkel k
Jui imih myd Tb Jui yb iknet pAer.
19
ik AiDkAirk Verr elAkek %r idl/
"mnik Bu yid SVegR jAnAl qtrI kern/ tbu
Gwn Gweb nA? bM lIzAy AiDkAirkek
bleln/ "&uim etAmAr inejr ecAeK edKeb/ ik
KAbAr &uim KAeb nA. 20AiDkAirekr se k
Gwn Gwl/ elAekr tAek DAO emer Pwekr pr
ePel tAr pr idey ehew egl bM es mAr
egl.
10

2 rAjAbil 8:1-21

368

rAjA o zeU nmIy mihlAiw


kidn lIzAy es mihlAiwek fAkeln yAr
pu^ek itin b<Aicey &ueliCeln. tAek bleln/
"&uim o etAmAr bAIr sbA edz eCe cel
yAo/ kAr Bur CAnusAer KAen Kn sAt bCr
Der iB$( cleb.
2
BAbbAdI lIzAeyr ined$z metA es mihl o
tr pirbAerr elAekrA edz eCe sAt bCr
pelXIyedr edez igey TAkl/ 3 tArpr sAtbCr
smy ekew egel AbAr esKAn eTek iPer l.
iPer AsAr pr mihl mhArAejr kAeC tAr
jim o bAi iPer pAbAr bYApAer sAhAyY ATRnAr
j kTAbAt$ blet yAy.
4
mhArAj tKn lIzAeyr B]tY eghisr se
kT bliCeln. itin eghisek ije|s kriCeln/
"lIzAy eysb itAk]t Gwn GiweyeCn/ &uim
AmAek essebr kT bl.
5
lIzAy ikBAeb k m]t bYi)ek jIbndAn
keriCeln eghis mhArAjek es kT bliCeln.
es smey mihl/ yAr eCelek lIzAy b<Aicey
&ueliCeln/ jim o bAIr bYApAer sAhAyY ATRn
kret rAjAr se edK kret egl. tAek edeK
eghis bel Wl/ "AmAr minb bM rAjA ik
kA? es mihl/ Ar es eCel yAek
lIzAy b<Aicey &ueliCeln?
6
rAj mihlAek/ es ik cAy t ije|s krel/
mihl tAek sb ikC jAnAl.
rAj k rAjkmRcArIek efek ined$z ideln/
"ezAen/ or y AyY ApY t oek iPirey et
edeb/ Ar tACA o eyidn eTek edz eCe igeyeC/
tAr pridn eTek or jimet p zso eyn
oek edoy hy.

ibnha dd hsAeyl
ek lIzAeyr kAeC pAWAeln
7
kbAr rAemr rAj ibnha dedr suStAr smy
lIzAy dezek Aesn. ibnha ddek kjn kT
jAnAel itin hsAeylek bleln/
8
"kw ekAn phAr iney igey BAbbAdIr
se edK ker Buek ije|s kret belA/ Aim
suS hey Wb ik n.
9
hsAeyl tKn dezek y y BAl ijinsp^
pAoy yAy phAr iheseb es sb iney lIzAeyr
se edK kret egeln. itin y phAr ineyiCeln
es sb bey iney eyet 40 w w elegiCl? hsAeyl
lIzAyek igey bleln/ "ApnAr nugAmI rAemr
rAj ibnahdd AmAek pAiWeyeCn. tr ij|As/
itin suS hey Webn ik n.
10
tKn lIzAy hsAeylek bleln/ "&uim igey
ibnahddek bl/ 'in eb<ec TAkebn/ ik yido
Bu AmAek beleCn/ 'or m]&uY heb.

hsAeyl
spekR lIzAeyr Bib`bA,I
lIzAy tArpr enk( k#eX hsAeyelr
idek tAikey TAkeln. et hsAeyl lit ebAD
kriCeln. rpr Verr elAk k<det Zr kreln.
12
hsAeyl Ar TAket n eper ije|s kreln/
"mhAzy Apin k<AdeCn ekn
lIzAy bleln/ "Aim k<AdiC/ kAr Aim SpX
edKet pAiC &uim S AeylIyedr ik ik (it kreb?
&uim tAedr su# zhrel puiey edeb/ DArAel
trbAir idey ekr pr k SAeylIy yubk o
izZek htY kreb/ oedr gB$btI mihlAedr ekew
wker kreb.
13
hsAeyl bleln/ "AmAr es iDkAr b (mt
ekAnwA en? AmAr Ar sb Byr kAj kKno
heb n?
lIzAy %r ideln/ "Bu AmAek edKAeln
&uim kidn rAemr rAj heb.
14
tArpr hsAeyl lIzAeyr kAC eTek tAr
rAjAr kAeC iPer el/ ibnahdd kreln/
"lIzAy etAmAek ik bleln hsAeyl jbAb
ideln/ "Apin eb<ec TAkebn.
11

hsAeyl
ibnha ddek htY kreln
iWk tAr perr idn/ hsAeyl kw emAwA
kAp jel fibey/ eswAek ibnahdedr mueKr opr
ibiCey idey tAr VAserAD kreln. ibnahdedr m]&uY
hel hsAeyl n&un rAj heln.
15

iyehArAm tA r zAsn kAyR Zr kreln


iyehAzAPewr pu^ iyehArAm iCeln iyhdAr
rAj. AhAebr pu^ SAeyelr rAj eyArAemr
rAje r pm bCer iyehArAm/ iyhdAr isMhAsen
besn. 17itin yKn isMhAsen besn tKn tAr bys
iCl 32 bCr. iyehArAm Aw bCr ejrzAelem rAj
keriCeln. 18ik iyehArAm SAeyelr A
rAjAedr pdA nusr ker Bur ibre b
pApAcr kern. iyehArAm AhAebr pirbAerr
elAekedr metA jIbnyApn kretn kAr tAr SI
iCeln AhAebr k. 19ik Bu tAr dAs dAydU ek
edoy itit nuyAyI iyhdAek DbMs kern in.
Bu dAyUdek kT ideyiCeln esKAen sbsmey
tAr bMezr ek n ek rAj iheseb zAsn kreb.
20
iyehArAemr rAj kAel edAm iyhd Ar DInt
SVIkAr ker/ iyhdAr rAj eTek eBe[ ebirey
yAy bM esKAnkAr elAekrA inejedr AlAd rAj
iWk ker eny.
21
tKn iyehArAm tAr smS rT iney sAyIer
egel/ edAmIy !sr tAedr iGer ePel. tKn
iyehArAm o tAr esnApitr edAmIyedr A*m
kreln bM pAiley egeln. iyehArAemr esnAr
16

2 rAjAbil 8:22-9:15

369
sb pAiley bAi iPer yAy. 22TRA edAmIyrA
iyhdAr zAsn eTek eBe ebirey elA bM Aj
pyR tAr SVADIn AeC.
k smey ilbanAo iyhdAr zAsn eTek ebirey
esiCl.
23
iyehArAm y y keriCeln es sb 'iyhdAr
rAjAedr ithAs e ilipb AeC.
24
iyehArAemr m]&u Yr pr tAek dAydU ngrIet tAr
pUbRpurxedr se kbr edoyA hl bM n&un rAj
heln iyehArAemr pu^ hisy.
hisy tA r zAsnkAy$ Zr kreln
AhAebr pu^ eyArAemr SAeyel rAje r 12
bCer iyehArAemr pu^ hisy iyhdAr rAj hn.
26
hisy yKn rAj hn tAr bys iCl 22 bCr.
itin k bCr ejrzAelem rAj keriCeln. tAr
m TilyA iCeln SAeyelr rAj ir nAtin.
27
Bu y y inexD keriCeln/ AhAebr pirbArbegRr
met es smS KArAp kAj hisy keriCeln.
r kAr hisyr SI iCeln AhAebr pirbAerr
emey.
25

eyh bleln/ "Aer Amr et KAen sbA


esnApit? &uim kAr j Kbr eneCA
BAbbAdI bll/ "ApnAr j?
6
tKn eyh eW bAir eBter egeln. tr
BAbbAdIiw se se eyhr mATAy etl eFel idey
bll/ "Bu S Aeyelr Vr beleCn/ 'Aim etAmAek
AmAr SAeyelr esbkedr n&un rAj iheseb
iBexk krlAm. 7 &uim etAmAr rAj AhAebr
pirbArek DbMs kreb. AmAr B] tYedr/ BAbbAdIedr
bM Bur smS esbkedr htY krbAr j Aim
BAeb exblek zAiS edb. 8 AhAebr bMezr
sklek mret heb. or bMezr ekAn purx izZeko
Aim jIibt TAket edb n. 9 or pirbAerr dz
Aim nbAewr pu^ yAribyAm bM iheyr pu^ bAzAr
pirbAerr met krb. 10exblek kber smAiDS
kr heb n. iyixeyelr rASAr kukur or edh
iCe iCe KAeb.
kT blbAr pr/ tr BAbbAdIiw drj Kuel
edQe pAiley egl.
B] tYr eyhe k rAj eGAx, krl
eyh AbAr rAjkmRcArIedr meDY iPer egel
kjn ije|s kreln/ "ik eh sb ikC iWk AeC
et (YApAw etAmAr kAeC ekn esiCl
eyh or DInSedr bleln/ "elAkw ey ik
sb pAgelr lAp bek egl?
12
esnApitr skel bleln/ "o sb blel heb
n. o ik bel egl AmAedr sitY sitY blet
heb. eyh tKn tAedr tr BAbbAdI ik beleC
jAnAeln/ "o bll Bu beleCn/ 'Aim etAmAy
SAeyelr n&un rAj iheseb iBexk krlAm.
13
tKn esKAen piSt etYkiw esnApit
tAedr epAzAk Kuel eyhr pAeyr nIec rAKeln.
tArpr tArA iz[A bAijey ickAr ker Weln/
"eyh heln rAjA?
11

hsAeye lr ibre yeu Aht heln eyArAm


eyArAm iCeln AhAebr pirbAerr sds.
hisy eyArAmek iney rAemA-igilyed rAemr
rAj hsAeyelr se yu kret igey Aht hn.
rAemr rAj hsAeyelr ibre yKn itin yu
keriCeln/ rAmIy r rAemAet t A ek Aht
keriCeln. es AGAt eTek eser oWAr j
29
rAj eyArAm SAeyelr iyixeyel cel yAn.
iyehArAemr pu^ iyhd Ar rAjA hisy tKn iyixe yel
eyArAmek edKet igeyiCeln.
28

lIzAy kjn BAbbAdIek eyhe k iBix)


kret bleln
keykjn tr BAbbAdIek efek lIzAy
bleln/ "tAAtAi qtrI hey nAo bM
eCAw etelr izizw iney rAemA-igilyed yAo.
2
esKAen igey inmaizr epQ^ iyehAzAPewr pu^ eyhe k
or BAedr meDY eTek &uel tAek eBterr Ger
iney yAeb.
3
tArpr eCAw etelr izizw or mATAy
pu ker idey bleb/ 'Bu beleCn/ Aim
SAeyelr n&un rAj iheseb etAmAy iBexk
krlAm. kT bel drj Kuel edQe cel Aseb.
Ar ep(A kreb n?
4
tKn tr BAbbAdI rAemA-igilyed egl.
5
esKAen esnAbAihnIr smS esnApitr bes AeCn.
tr BAbbAdIiw bll/ "esnApitmzA ApnAr j
Kbr AeC.

eyh iyixe ye l egeln


t>pr inmaizr epQ^ o iyehAzAPewr pu^
eyh eyArAemr ibre c*A kreln.
es smey eyArAm o SAeylIyr rAemr rAj
hsAeyelr hAt eTek rAemA-igilyd r(A kret
ecX kriCeln. 15rAj eyArAm rAemr rAj
hsAeyelr ibre yu krAr smy rAmIy
esnAbAihnIr hAet Aht heyiCeln. itin :smey
tAr (tSAenr ZxAr j iyixeyel iCeln.
eyh piSt rAjkmRcArIedr sbAek bleln/
"etAmr yid sitY sitY n&un rAj iheseb AmAek
emen iney TAek/ tAhel eKyAl ereK ek eyn
zhr eTek pAiley iyixeyel igey Kbr idet n
pAer.
14

2 rAjAbil 9:16-10:3
16

370

eyArAm tKn iyixeyel ibAm iniCeln. eyh


tAr reT ce iyixeyel egeln. iyhdAr rAj
hisyo es smey eyArAmek edKet iyixeyel
esiCeln.
17
jqnk hrI tKn iyixeyelr hr edbAr
c ke( dAieyiCl. sdlbel eyhe k Aset edeK
o eci cey bll/ "Aim kdl elAk edKet pAiC?
eyArAm bleln/ "kjn eGAsoyArek oedr
se edK kret pAWAo. or ikesr j AseC
eK<Aj ink.
18
tKn eGAsoyAr kjn bAt$AbAhk esKAen
igey eyhek bll/ "rAj kT bleln/ 'Apin
ik zAiet eseCn
eyh bleln/ "zAi iney etAmAr et mATbYT
ikesr eh AmAek nusr ker.
hrI eyArAmek blel/ "eGA iney kjn
eK<Aj inet igeyeC/ ik Kno ePer in.
19
eyArAm tKn kjnek VAerAhe pAWAeln.
es es bll/ "rAj eyArAm 'zAi bjAy rAKet
cAn.
eyh %r ideln/ "zAi iney etAmAr et
mATbYT ikesr eh AmAek nusr ker.
20
hrI eyArAmek Kbr idl/ "perr
eGAsoyAro KenA iPer Aes in. idek inmaizr
pu^ eyhr mt ek eyn kw pAgelr mt rT
cAiley AseC.
21
eyArAm bleln/ "AmAr rT iney s.
tKn es B]tY igey eyArAemr rT iney el/
SAeyelr rAj eyArAm o iyhdAr rAj hisy/
ey yAr reT ce eyhr se edK kret egeln.
tAr iyixeyelr nAebAetr spi%r kAeC eyhr
edK epeln.
22
eyArAm eyhek edKet epey bleln/ "&uim
bur met eseCA eyh
eyh %r ideln/ "ytidn etAmAr m exbl
ebAb]i% o fAinigir cAiley yAeb ttidn bue r
ekAen oeW n.
23
pAlAenAr j eGAAr muK eGArAet eGArAet
eyArAm hisyek bleln/ " smS c*A?
24
ik tt(e, eyhr sejAer ini( jYmu)
tIr igey eyArAemr ipeW ib heyeC. tIr
eyArAemr ipW Pu<e hipe igey Fkel/ reTr
meDY eyArAemr m]tedh luiwey pl. 25eyh tAr
reTr sAriT ibda krek bleln/ "eyArAemr edh &uel
nAo bM iyixeyelr nAebAetr jimet Ce ePel
dAo. men AeC/ yKn &uim Ar Aim kse
eyArAemr iptA AhAebr se eGAAy ce
AsiClAm/ Bu Bib`bA,I keriCeln/ 26'gtkAl
Aim nAebAt Ar or eCeledr r) edeKiC/ tA
mAeW Aim AhAbek zAiS edb. Bu kT

beliCeln/ tb yAo igey tAr CAnuyAyI


eyArAemr edh mAiwet Cue ePel dAo.
27
sb kA-kArKAn edeK iyhd Ar iptA hisy
bAgAnbAir meDY idey pAlAenAr ecX kret eyh
tAr ipC ipC DAoy kret kret bleln/ "wAeko
ezx ker id?
reT ker iybailyemr kACAkAiC gUer Aset
Aset hisyo Aht heln bM migeAet
pAiley elo esKAen tAr m]&uY hl. 28hisyr
B]tYr reT ker tAr m]tedh ejrzAelem iney
igey esKAen dAyUd ngrIet tAr pUbRpurxedr
smAiDSel tAek kbr idl.
29
eyArAemr S Aeyel rAj kAelr kAdz bCer
hisy iyhdAr rAj heyiCeln.
exbelr ByA bh m&
] u Y
eyh iyixeyel ep<Cet exbl es Kbr epl.
es esejej cl
eb<eD jAnAlAr DAer dAiey bAer
31
tAikey edKl/ eyh zher FkeC. exbl ecicey
bll/ "ik eh isi? &uimo kBAeb minb Kun
krel?
32
eyh oper jAnAlAr idek tAikey hA k ideln/
"ek AmAr pe( AeCA ek
-itnjn npuMsk hrI jAnAl idey muK
bAAet 33eyh tAedr kum ideln/ "oek nIec
ePel dAo?
tKn npuMsk hrIr exblek nIec Ce ePel
idl. exbelr re)r iCew edoyAel Ar eGAAedr
gAey lAgl. eGAAr exbelr edh mAiey cel
egl. 34eyh bAir eBter igey pAnAhAr ker bleln/
" zApSAek bAr kbr edbAr bYbS kr
hAjAr helo rAjk et bew.
35
B] tYr exblek kbr idet igey edehr ekAn
hids epl n. tAr ekbl exbelr mATAr Kuil/
pAeyr pAt Ar hAetr tAlu K<uej epl. 36tAr
iPer es eyhek Kbr idet eyh bleln/ "Bu
Aeg tAr dAs itzabIr ilyek jAineyiCeln/
'iyixe yelr iDkArBu) el kukuerrA exbelr
edh eKey eneb. 37ktAl egAberr mt exbelr
edh iyixeyelr peT pe TAkeb/ elAekrA edeK
icneto pAreb n.
30

eyh zmiryA r entAedr iciW ideln


AhAebr 70 jn eCel zmiryAy bAs krt.
eyh smS eCeledr yAr mAnux kereC
tAedr/ zmiryAr zAskedr o iyixeyelr entAedr
iciW ileK pAWAeln. 2-3 smS iciWet elK hl
" iciW pAbAr se se ApnAr ApnAedr
BAedr meDY yAek eyAgYtm bel men kern/ tAek
tAr iptAr isMhAsen bisey ipkulpitedr

10

2 rAjAbil 10:4-21

371
AiDpetYr j sMAm Zr krAr j St hn.
rT Ar eGA et ApnAedr yeTX AeC/ pr
ApnAr skel suri(t zherr meDY bAs kern?
4
ik eyhr pAWAen iciW epey iyixeyelr
entA o zAskbgR Kub By epey egl. tAr inejedr
meDY blAbil Zr krl/ "eyArAm Ar hisy
rAjA yKn eyhek TAmAet pArl n/ tKn AmrA
ik pArb
5
AhAebr bAir ecQikdAr/ ngrpAl/ zherr ent
o AhAebr sAnedr pAlkiptAr eyhek Kbr
pAWAl "Amr ApnAr A|ADIn dAsAnudAs. Apin
yA blebn Amr tA kret rAjI AiC. Amr
inejedr ekAn rAj inbRAcn kriC n/ bAr Apin
y BAl men krebn tA krn.
zmiryA r entAr AhAebr sA nedr htY kreln
6
eyh tKn smS entAedr itIy k iciWet
ined$z ideln/ "ApnAr sitY sitY yid AmAek
smTRn kern bM AmAr bt SV IkAr kern tAhel
AhAebr eCeledr muuel ekew AgAmIkAl
smy AmAr kAeC/ iyixeyel iney Asebn.
AhAebr 70 jn eCel zher entAedr se
bAs krt yAr tAedr itpAln keriCl. 7 zherr
entAr iciW epey 70 jn rAjpu^ek htY ker
tAedr muuel wkairet rAKeln. tArpr es
wkairel iyixeyel eyhr kAeC pAiWey ideln.
8
bAt$AbAhk es eyhe k Kbr idl/ "tAr rAjpu^edr
muuel iney eseC?
tKn eyh bleln/ " kAw mu
u el kAl skAl
py$ zherr Pwek ew gAdA ker sAijey rAK.
9
skAlebl eyh igey elAekedr sAmen dAiey
bleln/ "etAmr skel ined$Ax. Aim AmAr
dAtAr ibre c*A ker tAek htY keriC.
ik AhAebr smS eCeledr ek htY krl
etAmr? 10ezAn/ men ereK Bu yA beln t b
heb. AhAebr pirbAerr pir,it spek$ Bu Aeg
ilyr mADYem sb kT Bib`bA,I keriCeln.
Kn itin t ZDu kAej pir,t kreln.
11
ezx py$ eyh iyixe yel bsbAskArI AhAebr
pirbAerr smS sds/ AhAebr Gin r pU,R
bYi)bg/R b ubAb/ yAjkbgR sklek htY kreln.
AhAebr ekAn inkwjn r( epl n.
eyh hisyr A Iye dr htY kreln
rpr eyh iyixeyl eTek zmiryAy egeln.
peT 'emxpAlkedr Af bel kw jAygAy
eyKAen emxpAlkr emxedr g eTek elAm CAAt/
TAmeln. 13eyh iyh d Ar rAj hisy r
A IySVjnedr se edK ker bleln/ "etAmr
kAr
12

tAr %r idl/ "Amr skel iyhdAr rAj


hisyr A Iy. Amr skel mhArAj Ar
rA,ImAr eCelpueledr se edKsA(A kret
esiC.
14
eyh tKn t A r dlblek ined$ z ideln/
"elAek jYA Dr.
eyh r elAekr tKn hisey r 42 jn
A IySV jnek bI ker iney igey emxelAmeCdk
g]ehr kueyAr kAeC htY krl/ ek r( epl n.
iyehAnAdebr se eyhr sA(A
esKAn eTek yAbAr peT erKebr pu ^
iyehAnAdebr se eyhr edK hl. iyehAnAdb tKn
eyhr se edK kret AsiCeln. eyh tAek
iBbAdn jAiney ije|s kreln/ "Aim eyrkm
ApnAek ibVAsI bu bel men kir/ Apino ik
AmAek tA kern
iyehAnAdb %r ideln/ "b? Aimo ApnAr
ibVAsI b u.
eyh bleln/ "tA yid hy teb Apin AmAr
hAet hAt rAKun.
bel inejr hAt bAiey idey iyehAnAdbek
inejr reT ewen &uleln.
16
eyh bleln/ "AmAr se clun. edKet
pAeCn Bur it AmAr ibcl Bi) AeC.
iyehAnAdb tKn eyhr reT ce ron heln.
17
zmiryAy es eyh AhAebr pirbAerr bizX
jIibt bYi)bgRek htY kreln. Bu ilyr kAeC
ey Bib`bA,I keriCeln iWk esBAeb eyh
AhAebr pirbAerr sbAek htY kreln/ kAek
erhA ideln n.
15

eyh bAelr miU %$ pj


U ArIedr efek pAWAeln
tArpr eyh smS elAekedr je ker
bleln/ "AhAb Ar bAl mUi%$r j ik mn kAj
keriCeln/ eyh tAr eTek enk ebiz kreb? 19bAl
mUi%$r smS B)/ BAbbAdI Ar yAjkedr efek
iney s/ yAo. edeK ek AbAr eyn bAd n
pe? bAl mUi%$r cre Aim k mhAG$Y bildAn
kret cA. nuAen ey Aseb n Aim tAek
htY krb?
Asel w eyh r kw cAl iCl/ itin
bAlpUjkedr DbMs kret cAiCeln. 20eyh bleln/
''bAl mUi%$r j k pib^ nuAenr AeyAjn
ker. yAjkr es ye|r idn eGAx, krl.
21
yKn eyh sm SAeyel Kbr jAiney ideln/
bAl mUi%$r smS pUjArIr esKAen es hAijr hl/
ek bAIet pe TAkl n. tAr skel es
bAl mUi%$r mier piSt hel bAelr mir kAnAy
kAnAy Ber egl.
18

2 rAjAbil 10:22-11:9

372

22

eyh bSAgAerr DY(ek bAl mUi%$r smS


pUjkedr j pUjAr ibezx epAzAk ebr krAr
ined$z idet/ es elAkiw essb ebr ker iney
l.
23
tKn eyh Ar erKebr pu^ iyehAnAdb jen
imel bAl mUi%$r mier egeln. eyh B)edr bleln/
"edeK mier eyn ZDm
u A^ bAl mUi%$r B)rA TAek.
24
bAl mUi%$r B)r ye| Ait idet o bildAn
kret sbA imel mierr eBter egl.
idek mierr bAer eyh 80 jn hrIek
dA kirey ereKiCeln. itin tAedr bleln/ "edeK
ek eyn pAlAet nA pAer. kAerAr edAex yid
kjno pAiley yAy et Aim tAek htYA krb.
25
eyh ehAmbilet jlisn ker segRr kAj
ezx kreln bM tAr esnApitedr Ar hrIedr
Aedz idey bleln/ "Kn yAo Ar bAl mUi%$r
pUjkedr emer ePl. ek eyn mir eTek A,
iney eberAet n pAer?
tKn esnApitr tAedr tI( trbAir idey bAl
mUi%$r smS pUjkedr htY krl. tAr o r(IrA
imel pUjkedr m]tedhel Ce Ce bAer ePll.
tArpr hrI o esnApitr mierr gB$g]eh Fek
26
pATerr Plk o Sr S ebr ker en
eselAek eBe[ wker wker ker mirwAek
puiey idl. 27tArpr tAr bAelr Sr,S bM
bAelr mir eBe ePll/ tArA mirwAek DbMs
ker tAr jAygAy kw ibAmAgAr bAnAelA. elAekrA
Kno eswAek ezQcAly iheseb bYbhAr ker.
28
BAeb eyh SAeyel bAl mUi%$r pUej b
kreln. 29ik t se%o/ nbAewr pu^ yAribyAm
ey smS pAp kAj kret SAeyelr elAekedr
bADY keriCeln es smS pAp kAj eyh bYAht
rAKeln. itin qbeTl o dAenr es esAnAr bACr
ewAek DbMs kern in.
S Aeye l eyhr zAsn
Bu eyhek bleln/ "&uim Kub BAl kAj
kereC. Aim y BAl beliClAm &uim tA krel.
eyBAeb Aim AhAebr pirbArek iniH kret
eceyiClAm &uim iWk esBAeb tAedr DbMs kereC.
j etAmAr %rpurxrA cAr purx Der S Aeyel
zAsn kreb.
31
ik eyh smS hdy idey Bur ibiD-ined$z
pAln kern in. yAribyAm SAeyelr bAisAedr
eysb pApAcre bADY keriCeln t itin b kret
pAern in.
30

hsAeyl
S Aeyl
ek prAijt kreln
Bu smey S Aeyl eTek wker wker BUK
ibiC kriCeln. SAeyelr etYk sImAe
32

rAemr rAj hsAeyelr hAet SAeylIy bAihnI


prAijt hl. 33y$n ndIr pUbR tIer igilyedr
sm l CAAo gAdIy/ reb,Iy o mn>zIyedr
pirbAregAIr edz/ e,RAn ptYkr kAeC erAy
eTek igilyd o bAzn py$ smS l hsAeyl
dKl ker ineln.
eyhr m&
] u Y
34
eyh Ar y ikC Sr,Iy kAj keriCeln es
smS ikC 'SAeyelr rAjAedr ithAs e
ilipb krA AeC. 35eyh mAr egeln bM tAek
tAr pUbRpurxedr se zmiryAy smAiDS kr
heyiCl. tAr m]&uYr pr tAr pu^ iyehAyAhs
SAeyelr n&un rAj heln. 36eyh zmiryAet
SAeyelr pr 28 bCr rAj keriCeln.
iyhd Ay rAjp^
u edr htY kreln TilyA
hiseyr m Tily yKn edKeln tAr pu^
mAr igeyeC/ itin tKn eW rAj pirbAerr
sbAek htY kreln.
2
iyehAezb iCeln rAj eyArAemr kA/ hiseyr
ebAn. itin yKn edKeln smS rAjpu^edr htY
kr heC/ tKn hiseyr k pu^ eyAyAzek iney
kwA zyn Ger kjn pirexibkAr se luikey
rAKeln. tb tAr eyAyAzek TilyAr kAC
eTek luikey rAKeln bM BAeb es inht hl
nA.
3
rpr Tily iyhdAy CbCr rAj kern.
es smey eyAyAzek iney iyehAezb Bur mier
luikey TAekn.
4
sm
bCer Bur mierr mhAyAjk iyehAyAd
rAjAr ibezx edhr(Iedr DAn o DAn esnApitek
kse mier efek pAWAeln. tArpr Bur sAmen
egApnIyt r(Ar itit kirey iyehAyAd tAedr
rAjpu^ eyAyAezr se sA(A krAeln.
5
t>pr iyehAyAd tAedr ined$z idey bleln/
"kw kAj etAmAedr kret heb. etAmAedr delr
k-tIyAMz etYkw ibAemr idenr Zret es
rAjAek tAr bAiet pAhAr edeb. 6Ar ktIyAMz sUr drjAr kAeC TAkeb. Ar bAik ktIyAMz drjAr kAeC hrIedr epCen dAiey
TAkeb. 7etYkw ibAemr idn ezx hel etAmAedr
-tIyAMz Bur mir o rAj eyAyAzek pAhAr
edeb. 8 itin ekATAo egel etAmr sbsmey tAr
se se TAkeb. puer dlw eyn szS TAek
bM rAjAek sbsmey iGer TAek. sehjnk
kAek edKel se se tAek htY kreb.
9
esnApitr yAjk iyehAyAdAr smS ined$z
(er (er pAln kreln. etYk esnApit tAr
elAkskl iney zinbAer kw dl rAjAek pAhAr
edeb bel kT hl/ Ar bAdbAik sAh Aerkw

11

2 rAjAbil 11:10-12:14

373
dl pAhAr edbAr kT iWk hl. smS !sink
yAjk iyehAyAdAr kAeC egel 10itin tAedr Bur
mier dAyUedr rAK bzR o FAl ideln. 11hrIrA
skel szS bSAy mierr fAn ekA eTek b<
ekA py$/ ebdIr cArpAez bM rAj yKn ekATAo
eberAetn tAek iGer dAiey TAkt. 12rA skel
eyAyAzek ebr ker tAr mATAy mukuw pirey/ tAr
hAet rAj o Verr ci)p^iw &uel idl. tArpr
mATAy mpUt> etl eFel tAek rAjped iBexk
ker hAttAil idey smSV er eci cey Wl/ "mhArAejr
jy ehAk?
13
mhArA,I Tily qsink o elAekedr ekAlAhl
Zen Bur mier igey edKeln/ 14esKAen Ser
kAeC eyKAen rAjAedr dAAenAr kT/ rAj dAiey
AeCn bM entAr skel tAek iGer iz[A
bAjAeCn. sklek Kub KuzI edKet epey mm$Aht
rA,I ezAk kAezr j inejr pireDy epAzAk
iCe ePel ickAr ker Weln/ "ibe@Ah/ ibe@Ah?
15
iyehAyAd tKn esnApitedr ined$z idey
bleln/ "TilyAek mir c err bAer iney yAo.
tAr smT$kedr yAek KuzI &uim mAret pAer/ ik
Bur mierr bAer. kAr, yAjk beliCeln/
"tAek eyn mier htY n kr hy.
16
kT Zen qsinkr TilyAek ecep Drl.
tArpr itin rAjAsAedr eGA eFAkAr idekr
drj pAr het n het tAek htYA krel.
17
iyehAyAd tKn Bu rAj o jAedr meDY
mDYSt ker kiw ci) kreln. ci)et bl
hl/ rAj o jA Bey Bur Ait. CAAo
ci)pe^ rAj o jAr prSperr it kt$bY
inDRAirt hl.
18
rpr smS elAk kse bAledbtAr mier
igey bAledbtAr mUi%$ o ebdIel DbMs krl.
ebdIelek wker wker ker BAbAr pr/ tArA
bAledbtAr yAjk m%neko htY krl.
rpr iyehAyAd mierr edKAezAn krbAr j
AiDkAirkedr rAKeln. 19sbAek en idey mir
eTek rAjAsAed iney egeln. rAjAr ibezx
edhr(I o esnApitr rAjAr se egeln. sbA
imel rAjAsAedr ebz peT ep<QCAel rAj eyAyAz
isMhAsen igey bseln. 20smS elAekr tKn Kub
KuzI hl. zher zAi iPer l. kAr, rA,I
TilyAek trbAir idey rAjAsAedr kAeC htY
kr heyiCl.
21
eyAyAz yKn rAj hn/ tKn tAr bys iCl
mA^ sAt bCr.

12

ejrzAelem rAj kern. eyAyAezr m iCeln ebr-a


ezb inbAisnI isiby. 2 eyAyAz Bur ined$izt peT
jIbnyApn kern. rAj eyAyAz Verr sAmen iWk
kAjil keriCeln ytidn tAek iyehAyAdA ined$z
ideyiCeln. 3teb itino iB mUi%$r pUejAr j
<c jAygAy bAnAen ebdIel DbMs kern in.
elAekrA essb ebdIilet bildAn krA o Dp
u DeU n
edoy cAiley egl.

eyAyA z mir sMS Aerr ined$ z ideln


eyAyAz yAjkedr bleln/ "Bur mier ekAn
TRABAb en. mier ijinsp^ dAn kr CAAo/
smey smey elAekrA mir kro idey eseC.
Kuiz mt phAr tAr ideyeC. 5 ApnAr/ yAjkrA
mir emrAmetr j TR bYbhAr krebn. etYk
yAjk elAekedr j kAj ker/ tAedr kAC eTek
ey di(,A pAn es wAk idey tAedr Bur mir
sMSAr kr ic.
6
ik yAjkr mir sMSAr kreln n.
eyAy A ezr rAje r 23 bCerr mATAy o yKn
yAjkrAmir sArAeln n/ 7 tKn rAj eyAyAz
yAjk iyehAyAd o A yAjkedr efek pAiWey
jAnet cAeln/ "ApnAr ekn Kno mirw
sArAn in ibleV ApnAr elAekedr kAj ker
di(,A enoy b krn. di(,Ar wAkAo Ar bAej
Krc krebn n. wAk b mir sMSAerr
kAej yAoy ic.
8
yAjkr elAekedr kAC eTek di(,A enoy
b krebn bel rAjI helo/ tAr iWk kreln ey
mir tAr sArAebn n. 9tKn yAjk iyehAyAd
kw bA bAiney bAwAr oper kw Puew ker
eswAek ebdIr di(, idek/ ey drj idey dzn
R ATRIr
mier eFAek/ ereK ideln. ikC yAjk mierr
drj Agel bes TAketn. tAr Buek ,AmI
iheseb edoy wAk pysAel bAwAy puer
ideln.
10
rpr eTek elAekrAo mier el bAwAr
meDY wAk pys ePlet Zr krl. yKn mhArAejr
sicb bM yAjk edKetn bAwAr meDY enk wAk
pys jem igeyeC/ tAr tKn smS wAk pys
bA eTek ebr ker e eg<eT bYAeg Ber rAKetn.
11
tAr TR idey Bur mierr kAeWr imiS/
rAjimiS/ 12pATr-kAiwey/ eKAdAkr o A eysb
imiSrA Bur mier kAj krt tAedr mAen idetn.
CAAo wAk idey mir sArAenAr j kAeWr
g<iu / pATr eTek Zr ker y y eyAjn iknetn.
13
Bur mierr j elAekrA ey wAk idetn
eyAyA ezr zAsn kAy$ Zr
t idey ik yAjkr esAn o repAr pA^/ bAitdAn/
S A ey e l eyh r rAje r s m bCer bAy sb iknet pAretn n. 14kAr, kAirgrr
isMhAsen AerAh krAr pr/ eyAyAz 40 bCr yAr mir sArAiCl tAedr mAen TR eTek
4

2 rAjAbil 12:15-13:16

374

edoy ht. 15ek pA pysAr ihesb inetn n


b 'wAk ikBAeb Krc hl imiSedr kretn
nA. kAr smS imiSr Kub ibVAsI iCl.
16
edAx emAcn o pApemAcenr qnebr eTek
pAoy wAk kAirgredr mAen edbAr j bYbht
ht n kAr owAet iCl yAjkedr iDkAr.
eyAyA z hsAeye lr hAt eTek ejrzAelmek
r( kreln
17
rAemr rAj hsAeyl gA zherr ibre
yu kret igeyiCeln. gAtedr hArAenAr pr hsAeyl
ejrzAelemr ibre yu krAr pirk n
keriCeln.
18
iyehAzAPw/ iyehArAm/ hisy muK iyhdAr
rAjAr iCeln eyArAemr pUbRpurx. r skel
Buek enk ikC dAn keriCeln. es sb ijins
mier rAK iCl. eyAyAz inejo Buek b
ijinsp^ ideyiCeln. ejrzAelmek rAemr hAt
eTek b<AcAenAr j eyAyAz smS ijinsp^ bM
tAr bAiet o mier yt esAn iCl/ sb ikC
rAemr rAj hsAeylek pAiWey edn.
eyAyA ezr m&
] u Y
eyAyAz ey smS r pU,R kAj keriCeln es
smS 'iyhd Ar rAjAedr ithAs e ilipb AeC.
20
eyAyAezr km$cArIr tAr ibre c*A ker
tAek is yAbAr peT ime bel kw bAiet
htY ker. 21izimyetr pu^ eyAxAKr o ezAmerr
pu^ iyehAxAbd AiDkAirk iCl. jn imel
eyAyAzek htY keriCl. eyAyAzek dAyUd ngrIet
tAr pUbRpurxedr se smAiDS krAr pr tAr pu^
misy n&un rAj heln.

sce( edKA CAAo rAemr rAj ikBAeb


SAeylIyedr tYAcAr kreC edeKiCeln.
5
tKn Bu S Aeylek b<AcAenAr j k bYi)ek
pAWAeln. rAmIy e dr hAt eTek mu ) hey
SAeylIyr Aegr mt inejedr bAi iPer egl.
6
ik t se%o yAribyAm ey skl pAp ArA
SAeylIyedr pApAcre, bADY keriCeln/ tAr es
skl pApAcr b krl n/ ik AezrAr mUi%$ek
zmiryAet TAket idl.
7
rAemr rAj iyehAyAhesr esnAbAihnIek
prAijt keriCeln. esnAbAihnIr iDkAMz
bYi)ek htY keriCeln. itin ekblmA^ 50 jn
VAerAhI qsink/ 10 KAn rT o 10/000 pdAitk
qs bizX ereKiCeln. iyehAyAhesr bAdbAik
esnAbAihnI eyn Jer mueK K kuewAr mt e
igeyiCl?
8
iyehAyAhs ey smS r pU,R kAj keriCeln
t 'SAeyelr rAjAedr ithAs e ilipb
AeC. 9 iyehAyAhesr m]&uYr pr elAekrA tAek
zmiryAy tr pUbRpurxedr se smAiDS keriCl.
iyehAyAhesr pr tr pu^ eyAyAz n&un rAj heln.

S Aeye l iyehAyA ezr zAsn


iyh d Ay eyAy A ezr rAje r 37tm bCer
zmiryAy iyehAyAhesr pu^ iyehAyAz S Aeyelr n&un
rAj heln. itin emAw 16 bCr SAeyl zAsn
kern. 11Bu y ikC bAr keriCeln SAeyelr
rAj iyehAyAs es smS kern. nbAewr pu^
yAribyAemr metA itin SAeyelr elAekedr
pAepr peT cAilt kern. 12eyAyAz ey smS r p,
U R
kAj keriCeln bM miseyr se tAr yuer
ibbr 'SAeyelr rAjAedr ithAs e ilipb
AeC. 13iyehAy A esr m] & u Yr pr t A ek t A r
iyehAyA hesr zAsn kAy$ Zr
pUbRpurxedr se zmiryAy smAiDS kr hy.
hiseyr pu^/ eyAyAezr iyhdAy rAje r iyehAyAesr m]&uYr pr yAribyAm n&un rAj hey
23tm bCer eyhr pu^ iyehAyAhs zmiryAy eyAyAezr isMhAsen besn.
SAeyelr n&un rAj heyiCeln bM itin 17 bCr
iyehAyA z lIzAye k edKet egeln
rAj keriCeln.
2
14
Bu y ikC kret bAr keriCeln/ iyehAyAhs
lIzAy suS hey peln. per suStAy
es sb keriCeln. nbAewr pu^ yAribyAm ey smS lIzAy mAr egeln. SAeyelr rAj iyehAyAz
pApAcr kret S A ey e lr elAekedr bADY tAek edKet egeln. esKAen igey k<Adet k<Adet
keriCeln/ iyehAy A hs es smS pApAcr iyehAyAz bleln/ "eh AmAr iptA/ AmAr iptA?
keriCeln. itin essb kAj b kreln n. 3Bu SVgR eTek kKn Verr pAWAen eGAAy-wAn rT
tKn SAeyelr it ibrp hey/ SAeylek es etAmAek &uel iney yAeb*
15
rAemr rAj hsAeyl o tAr pu^ ibnahdedr hAet
lIzAy iyehAyAzek bleln/ "tIr Dnuk hAet
&uel ideyiCeln.
nAo.
tAr kT met iyehAyAz kw Dnuk o ikC
S Aeye lr elAekedr it Bu r kr,A
tIr ineln. 16tKn lIzAy SAeyelr rAjAek
4
iyehAyAhs tKn Bur kAeC sAhAyY ATRnA krel/
S V g R e T e k y A e b TR "hA Verr es etAmAek iney
Bu es fAek sA ideln. Bu SAeyelr ibpd yAoyAr smy
19

13

10

375

2 rAjAbil 13:17-14:14

pu^ misy n&un rAj heln. 2 p<icz bCr byes


iyhdAr rAj hbAr pr misy emAw 29 bCr
ejrzAelem zAsn kern. miseyr m iCeln
ejrzAelemr iyehAyin. 3misy Bur ined$izt
peT clelo itin dAyUedr mt kinBAeb Verr
esb kern in. tAr iptA iyehAyAz y y kretn/
misyo tA kretn. 4 itin mUi%$r cSAnil
DbMs kern in. mnik tAr rAj kAelo esKAen
elAekrA bildAn krt o DupDUen idt.
5
tAr smS iberADIedr sirey idey misy
rAejYr opr k iny, rAKeln. ey smS
AiDkAirkr tAr iptAek htY keriCl/ misy
tAedr A,d idey i Celn. 6 ik sm S
GAtkedr htY krelo itin tAedr sAnedr
ink]it ideyiCeln kAr emAizr ibiDpuSek iliKt
AeC "sAenr prAeDr j iptAmAtAek eymn
m] & u Yd edoy yAeb n/ etmn iptAmAtAr
prAeDr j ekAn sAenr m]&uYd edoyAo iWk
ny. ekAn bYi)ek ZDumA^ tAr k]t ekAn prAeDr
j m]&uYd edoy yAeb.
7
lIzAeyr smAiDet k t
GwnA
misy lb ptYkAy 10/000 edAmIy
20
esnAek
htY kern. itin yu ker esl dKl
lIzAeyr m]&uY hel elAekrA tAek smAiDS
krl. kbAr bskAel/ kdl emAyAbIy qs ker/ eslAr nAm pAew "ye)l rAeKn. l
SAeyl A*m, krl. 21SAeylIy ikC bYi) Ken py$ nAem pirict.
es smey kiw zbedh smAiDS kret yAiCl.
misy iyehArAemr ibre yu kret cAeln
tAr emAyAbIy esnAedr edeK zbedhiw lIzAeyr
8
kber Ce ePel pAiley egl. ik ey mUet$
misy S Aey l -rAj eyh r epQ^/
m]tedhiw lIzAeyr iS SpzR krl/ es mUet$ iyehAyAhesr pu^ iyehArAemr kAeC dUt pAiWey tAek
es elAkiw eb<ec eW dAAl.
suK smer AhbAn kreln.
9
SAeyelr rAj iyehArAm tKn iyhdAr rAj
iyehAyA z S Aeye lr zhrsmhU pnu rAy jy kreln misyek Kbr pAWAeln/ "ilbAenAenr k<AwAeJAp
22
iyehAyAezr rAje r smey rAemr rAj ilbAenAenr bwgACek beliCl/ 'AmAr eCelr ibeyr
hsAeyl nAnABAeb SAeylek ibpAek ePeleCn. j etAmAr emeyek dAo. ik es smey kw
23
ik SAeylIyedr it Bur k]pA #iX iCl. buen j yAbAr peT ilbAenAenr k<AwAeJApek
itin kr,Abzt> S Aey l Iy e dr p( h mAiey cel yAy? 10edAmek yue hArAbAr pr etAmAr
keriCeln. AhAm/ sahAk o yAekAebr se b gbR heyeC edKiC? ebiz bA n ebe cpcAp
ci)b iCeln bel Bu SAeylIyedr DbMesr bAiet bes TAek. inejr ibpd efek en n
mueK eWel edn in.
kAr/ tAhel &uim k no/ etAmAr se se
24
rAemr rAj hsAeyelr m]&uY hel ibnahdd iyhdAro sbRnAz heb.
11
es jAygAy n&un rAj heln. 25m]&u Yr Aeg hsAeyl/
ik misy iyehAyAezr stk$bA,Ir ekAn
iyehAyAz o iyehAyAhesr iptAr se yu ker r ideln n. bezex S Aeyelr rAj iyehAyAz
ebz keykw zhr ijet ineyiCeln. iyehAyAz/ iyhd ArrAj misyr se yu kret qbezmez
hsAeyelr pu^ ibnahdedr kAC eTek esel egeln. 12yue SAeyl iyhdAek hAirey idel/
punrAr kreln. iyehAyAz ibnha ddek itnbAr yue iyhdAr smS elAk bAiet pAiley egl. 13!bprAijt ker/ SAeyelr ht zhril pundRKl ezmez SAeyelr rAjA iyehAyAz iyhdAr rAj
kern.
eyAyAezr pu^ misyek bI kreln. itin
misyek ejrzAelem iney igey ejrzAelemr
iyhd Ay misyr zAsnkAy$ Zr
AcIerr Piyemr Ar eTek ekAe,r drjA py$
iyehAyAhesr pu^ iyehAyAezr SAeyel ejrzAelemr 600 Puw edoyl eBe[ 14Bur
zAsenr itIy bCer iyhdAy rAj eyAyAezr mierr yAbtIy esAn/ rep/ bAsn/ mR U l Y
bleln/ "bAr etAmAr hAet Dnku rAeK. iyehAyAz
Dneu k hAt rAKAr pr lIzAy tAr hAt rAjAr hAetr
opr rAKeln. 17lIzAy bleln/ "pUbRidekr
jAnAlAw Kuel dAo. kTAmet iyehAyAz jAnAl
Kuel ideln. lIzAy ined$z ideln/ "tIr ine(p
kr.
iyehAyAz tIr Celn. tKn lIzAy bel
Weln/ " tIr hl Bur ibjy bA,? rAemr
ibre ibjy bA,? &uim b ePek rAmIyedr
yue hArAet o DbMs kret pAreb.
18
rpr lIzAy AbAr bleln/ "tIr nAo.
iyehAyAz tIr inel lIzAy SAeyelr rAjAek
ined$z ideln/ "tIril idey BUimet AGAt kr.
iyehAyAz prpr itnbAr BUimet tIr idey AGAt
kreln/ tArpr itin TAmeln. 19lIzAy ereg igey
bleln/ "etAmAr t p<Ac-CbAr BUimet tIr idey
AGAt krA ic iCl. tAhel &uim rAmIy esnAedr
puerApuir iniH ker idet pAret? ik Kn &uim
oedr ZDumA^ itnbAr yue hArAet pAreb?

14

2 rAjAbil 14:15-15:15

376

ijinsp^ luW ker iney yAn. rpr Aer enkek


bI ker iyehAyAz zmiryAy iPer egeln.
15
iyehAyAz ey smS r pU,R kAj keriCeln
bM miseyr ibre tAr yuer ibbr sb ikC
'SAeyelr rAjAedr ithAs e ilipb AeC.
16
iyehAyAezr m]&u Yr pr tAek tAr pUbR pr
u xedr se
zmiryAy smAiDS kr hy. rpr tAr pu^ yAribyA m
n&un rAj heln.
miseyr m&
] u Y
iyhdArAj eyAyAezr pu^ misy/ SAeyelr
rAj iyehAyAhesr pu^ iyehAyAezr m]&uYr pr Aer
15 bCr eb<ec iCeln. 18misy ey smS r pU,R
kAj keriCeln es smS 'iyhdAr rAjAedr
ithAs e ilipb AeC. 19ejrzAelemr
elAekrA miseyr ibre c*A krel itin
lAKIez pAiley yAn. elAekrA tAek lAKIez htY
ker. 20elAekrA eGAAr ipeW miseyr m]tedh
iney es dAyUd ngrIet tAek tAr pUbRpurxedr
se smAiDS ker.
17

sireyr iyhd Ar opr zAsnkAl Zr


iyhd Ar sbA imel tKn siryek n&un rAj
bAnAeln. es smey sireyr bys iCl mA^ 16
bCr. 22TRA rAj miseyr m]&u Y hel n&un rAj
heln siry. itin l zhr pund$Kl ker t
n&un ker bAnAn.
21

kern es kTAo elK AeC. 29yAribyAemr m]&uY


hel t A ek S A ey e lr rAjAedr se/ tAr
pUbRpurxedr se smAiDS kr hl. tAr m]&uYr pr
tAr pu^ sKiry n&un rAj heln.
iyhd Ay sireyr zAsnkAl Zr
yAribyA emr rAje r 27 tm bCer miseyr
pu^ siry iyhdAr n&un rAj heyiCeln.
2
siry yKn rAj hn/ tAr bys iCl mA^ 16
bCr. itin 52 bCr ejrzAelem rAj keriCeln.
sireyr m iCeln iyTily eTek. 3siry tAr
ipt miseyr mt/ Bur ecAeK eyelA iWk
es kAjel keriCeln. 4ik itin <c ebdIel
DbMs kern in. tKno py$ sb ebdIet elAekrA
bildAn krt o DUpDuen idt.
5
Bu rAj siry e k ku erAgIet pir,t
keriCeln bM siry kuerAgI iheseb ezxpy$
mAr yAn. itin kw AlAd Ger bAs kretn
bM rAjpu^ eyATm rAjAsAedr dAiy pAln kr
CAAo elAekedr ibcAr kretn.
6
siry ey smS r pU,R kAj keriCeln es
smS 'iyhdAr rAjAedr ithAs e ilipb
AeC. 7siryr m]&uYr pr tAek dAyUd ngrIet
tAr pUbRpurxedr se smAiDS kr hy. tAr m]&uYr
pr n&un rAj heln tAr pu^ eyATm.

15

S Aeye l sKiryr sMi( zAsnkAl


yAribyAemr pu^ sKiry/ SAeyelr zmiryAy
CmAs rAj keriCeln. itin sireyr iyhdAy
rAj kAelr 38tm bCer zmiryAr zAsk heyiCeln.
9
Bu y ikC bAr keriCeln sKiry essb kern.
nbAewr pu^ yAribyAm SAeyelr bAisAedr ey
smS pApAcre bADY keriCeln/ itin t b kern
in.
10
yAebezr pu^ zum c*A ker sKiryek
bilyem htY ker inej n&un rAj hey bseln.
11
sKiry Ar ey smS r pU,R kAj keriCeln
essb 'SAeyelr rAjAedr ithAs e ilipb
AeC. 12Bu 'eyhr %rpurxrA cArpurx Der
S A ey e l zAsn kreb bel ey Bib`bA,I
keriCeln/ t BAeb setY pir,t hl.
8

S Aeye l i tIy yAribyA emr zAsnkAl Zr


eyAyAezr pu^ miseyr iyhd Ay rAj kAelr
15tm bCer SAeylrAj iyehAyAezr pu^ yAribyAm
zmiryAy n&un rAj heln. yAribyA m 41 bCr rAj
keriCeln bM 24Bu y ikC bAr keriCeln itin
essb kern. itino nbAewr pu ^ yAriby A m
SAeyelr elAekedr ey smS pApAcre bADY
keriCeln t b kern in. 25SAeyelr Bu/ gAehPrIy/ im%eyr pu^/ tAr dAs/ BAbbAdI eyAnAek
eymn beliCeln esBAeb itin eleb-hmA eTek
m]t sAgr py$ S Aeyelr BUK ePr ineyiCeln.
26
Bu edKeln SAeylIyr Kub smsAy peeC.
SV ADIn b prADIn mn ek iCl n ey S Aeylek
d$zAr hAt eTek b<AcAet pAer. 27ik Bu
:tAo kT beln in/ ey itin p]iTbI eTek
SAeyelr nAm mueC edebn. itin iyehAyAezr pu^
yAribyAmek SAeyelr elAekedr Aerr j
bYbhAr keriCeln.
28
yAribyAm ey smS r pU,R kAj keriCeln
essb 'SAeyelr rAjAedr ithAs e ilipb
AeC. KAen yAribyAm ikBAeb iyhdAr kAC eTek
dezk o hmA zhr iw SAeyelr j pund$Kl
23

S Aeye l zeu mr sMi( zAsnkAl


iyhd Ay ixeyr rAje r 39tm bCer yAebezr
pu^ zum SAeyelr rAj hn. itin kmAs
zmiryAy rAj keriCeln.
14
gAidr pu^ mnehm its$A eTek zmiryAy es
yAebezr pu^ zumek htY ker tAr jAygAy n&un
rAj hey bseln.
15
zum y ikC keriCeln/ mn ik sKireyr
13

377

2 rAjAbil 15:16-16:3

ibre tAr c*Aer kT sb 'SAeyelr epkh 20 bCr rAj keriCeln. 28bM Bu y


rAjAedr ithAs e ilipb AeC.
ikC bAr keriCeln epkh es sb keriCeln.
nbAewr pu^ yAribyAemr mt epkho SAeyelr
S Aeye l mnehemr zAsnkAl
elAekedr pApAcre bADY kern.
16
29
zuemr m]&uYr pr mnehm itpash o tAr
zUrrAj itipelxr es eyAn/ AeblpAVRbt$I elr ibre yu ker jyI hn. qb-mAK/ yAenAh/ ekdz/ hAesAr/ igilyd/ gAlIl
esKAnkAr nAgirkr zherr drj Kuel idet o nAilr sm l dKl ker KAnkAr
SVIkAr krAy mnehm tAedr prAijt ker ejAr elAekedr zUer bI ker iney yAn. w heyiCl
ker zher Fek esKAnkr smS gB$btI mihlAedr yKn epkh SAeyelr rAj iCeln.
30
ekew ePeln.
ixeyr pu^ eyATemr iyhdAy rAj kAelr 20
17
iyhdAy sireyr rAje r 39 bCerr mATAy bCerr mATAy lAr pu^ ehAezy/ rmilyr pu^ rAj
SAeyelr rAj hbAr pr gAidr pu^ mnehm 10 epkehr ibre c*A ker tAek htY kern bM
bCerr j zmiryAy rAj keriCeln. 18Bu y inej n&un rAj hey besn.
31
ikC kret bAr keriCeln mnehm es smS kAj
epkh y ikC r pU,R kAj keriCeln es
keriCeln. nbAewr pu^ yAribyAemr metA itin sb 'SAeyelr rAjAedr ithAs e ilipb
S A ey e lr elAekedr pApAcr kret bADY AeC.
keriCeln.
19
iyhd Ay eyATemr zAsnkAl
zUr-rAj pUl SAeyelr ibre yu kret
32
el mnehm tAek 75/000 pA rep idey inejr
rmilyr pu^ epkhr S Aeyel rAje r itIy
pe( AnAr ecX kern. 20DnI o itpi%zAlI bCer ixeyr pu^ eyATm iyhdAr n&un rAj heln.
bYi)edr kAC eTek kr AdAy ker mnehm 33eyATm yKn rAj hn tAr bys iCl 25 bCr.
wAk &ueliCeln. itin etYekr kAC eTek Ay itin 16 bCr ejrzAelem rAj keriCeln. tAr
20 As ker rep kr iheseb AdAy ker/ m iCeln sAedAekr kA iyrz. 34eyATm tAr iptA
tArpr es TR zUr rAejr hAet &uel idel/ ixeyr metA Bu ined$izt kAjkm$ keriCeln.
35
zUr rAj SAeyl eCe cel yAn.
ik itino mUi%$ pUejAr j inimRt <c ebdIel
21
Db
Ms kern in. tKno py$ sb ebdIet elAekrA
mnehm y ikC r pU,R kAj keriCeln es
u DeU n idt. eyATm Bur mierr
sb 'SAeyelr rAjAedr ithAs e ilipb bildAn krt o Dp
operr
d
r
jAiw
qtrI
keriCeln. 36eyATm ey smS
AeC. 22mnehemr m]&u Yr pr tAek tAr pUbR pr
u xedr
se smAiDS kr hy. rpr mnehemr pu^ pkihy r p,
U R kAj keriCeln es sb 'iyhd Ar rAjAedr
tAr jAygAy n&un rAj hn.
ithAs e ilipb AeC.
37
tAr rAj kAel/ rAemr rAj rsInek bM
S Aeye l pkihyr zAsnkAl
rmilyr pu^ epkhek Bu iyhd Ar ibre yu kret
23
iyh d Ay sirey r rAje r 50tm bCer pAiWeyiCeln.
38
mnehemr pu^ pkihy zmiryAy SAeyelr rAj
eyATemr m]&u Y hel tAek tAr pUbR pr
u xedr se
heyiCeln bM itin bCr rAj keriCeln. dAyUd ngrIet smAiDS krr pr tAr pu^ Ahs
24
pkihy es smS kAj keriCeln/ eyelA iCl n&un rAj heln.
Bur Ar inix. nbAewr pu^ yAribyAemr mt
Ahs iyhd Ar rAj heln
itino SAeyelr elAekedr pApAcre,r peT eWel
ideyiCeln.
rmilyr pu^ epkhr SAeyel rAje r
25
17tm bCer eyATemr pu^ Ahs iyhd Ar rAj
pkihyr
esnApit iCeln rmileyr pu^ epkh.
epkh gRb bM iriy semt igilyedr 50 jn heln. 2 Ahs yKn rAj hn es smey tAr bys
bYi)ek tAr se ineyiCeln bM rAjAsAedr iCl 20 bCr. itin 16 bCr ejrzAelem rAj
meDY pkihyek htY keriCeln.
keriCeln. Ahs tAr pUbRpurx dAyUedr mt iCeln
26
pkihy ey smS r pU,R kAj keriCeln n/ itin tAr rAj kAel Bur iBet kAjkm$
essb 'SAeyelr rAjAedr ithAs e ilipb kern in. 3Ahs SAeyelr rAjAedr met
AeC.
jIbnyApn kretn. mn ik itin tAr inejr
pu ^ eko Aen bildAn idey i Celn.*
S Aeye l epkhr zAsnkAl
SAeylIyedr AibB$Aebr Aeg/ Bu bIBs
27
rAj sireyr iyhdAy rAje r 52tm bCer
itin ideyi Celn TR/ "tAr pu^ek Aenr meDY idey
rmileyr pu^ epkh zmiryAy S Aeyelr rAj hn. eyet bADY keriCl.

16

2 rAjAbil 16:4-17:10

378

pApAcre,r j ey smS edz pirtYAg kret bADY


heyiCeln/ Ahs es smS pAp kAy$ nusr
keriCeln. 4bildAn kr CAAo/ Ahs cSAen/
pAhAe o itiw sbuj gAeCr nIec DupDUen idetn.
5
rAemr rAj rsIn o rmiley r pu ^
SAeyelr rAj epkh ejrzAelemr ibre yu
kret es Ahsek c&uid$k eTek iGer ePlelo
ezxpy$ prAijt kret pAern in. 6ik/ es
smey/ rAmrAj rsIn iyhdAr elAekedr yAr
esKAen bAs krt tAedr tAiey l dKl kern.
rpr rAmIyrA let bsbAs Zr ker bM tAr
Ken esKAen AeC.
7
Ahs zUrrAj it-ipelxerr kAeC dUt
pAiWey jAnAeln/ "Aim ApnAr dAsAnudAs. AmAek
ApnAr sAn |An ker rAemr rAj bM
S Aeyelr rAjAr hAt eTek r( krn? r AmAr
ibre yu kret eseC? 8Bur mierr bM
rAjekAexr sm S esAn rep iney Ahs
phArSVrp essb zUrrAjek pAiWey edn.
9
Ahesr imnitet sA idey zUrrAj dezekr
ibre yu ker dezk dKl kern bM rsInek
htY ker esKAnkAr elAekedr bI ker kIer
iney yAn.
10
dezek zUrrAj it-iplxerr se
sA(A kret igey Ahs esKAnkAr ebdIiw edeK
tAr kw nkz yAjk iryr kAeC pAWAn. 11yAjk
iry tKn Ahs iPer AsAr Aeg dezekr
ebdIiwr metA ibkl edKet Aerkw ebdI bAiney
rAKeln.
12
dezk eTek iPer es Ahs es ebdIet
zs qneb o ehAmbil ideln. 13CAAo itin o
ebdIet ehAmbil o zs qneb epAAeln. itin
ebdIr opr epy qneb FAleln bM ml qneber
r) iCiwey ideln.
14
mierr sAmen Bur suKBAg eTek Aegr
iptelr ebdIiw Ahs &uel ePeln kAr iw tAr
bAnAen ebdI o Bur mierr mAJKAen iCl. Aegr
ebdIwAek Ahs tAr inejr bAnAen ebdIr %r
idek bisey edn. 15Ahs yAjk iryek ined$z
idey beln/ "skAelr ehAmbil/ ibekelr zs qneb
o edezr elAekedr epy qneb eyn b ebdIr
opr edoy hy. bildAenr pr o ehAmbilr qneb
eTeko smS r) eyn b ebdIwAy FAl hy. iptelr
ebdIw Aim Vrek krAr smy bYbhAr krb.
16
yAjk iry rAj Ahesr ined$zmetA smS
kAj keriCeln.
17
mier yAjkedr hAt eDAbAr j pAwAtenr
opr iptel eKAp o gAmlA bsAen iCl. Ahs
es smS eKAp o gAmlA sirey pAwAtniw ekew
ePeln. itin owAr tlAy rAK iptelr xAer

se lAgAen b jl rAKAr pA^wAo Kuel sn


b< ADAen emeJet nAimey idey i Celn. 18km$Ir
ibAemr idenr jmAeyetr j mierr eBter
kw FAk jAyg qtrI kriCl. ik Ahs es
jAygAw sirey edn. CAAo Ahs Bur mierr
bAerr rAjAedr ebzAriw Kuel ineyiCeln. sb
itin zUrrAejr j keriCeln.
19
Ahs ey smS r p,
U R kAj keriCeln essb
'iyhdAr rAjAedr ithAs e ilipb AeC.
20
Ahesr m]&uYr pr/ tAek tAr pUbRpurxedr se
dAyUd ngrIet smAiDS kr hy. tArpr tAr pu^
ihiy n&un rAj heln.
S Aeye l ehAezeyr zAsnkAl Zr
rAj Ahesr iyhdAy rAj kAelr 12tm
bCer lAr pu^ ehAezy zmiryAet S Aeyelr
rAj heln bM 9 bCr rAj kern. 2 yido ehAezy
essb kAj keriCeln/ Bur Ar ey sb kAj Bul
bel g,Y ht/ tbu itin tAr pUbRbt$I SAeyelr
rAjAedr mt KArAp iCeln n.
3
zUrrAj zlamenxr ehAezyr ibre yu
keriCeln/ iyin kd tAr B]tY iCeln bM iyin
tAek btAr kr idetn.
4
ik per itin imzrrAj esr kAeC sAhAyY
ecey pAiWey zUrrAjek kr pAWAen b ker
ideln. zUrrAj/ ehAezyr c*Aer kT
jAnet eper tAek eA r ker ejel Awk kern.
5
S Aeyelr ibiB el A*m kret kret
zUrrAj ezx py$ zmiryAy es ep<QCAn bM
zmiryAr ibre itin wAn itn bCr yu kern.
6
ehAezyr S Aeyl zAsenr nbm bCer zmiry dKl
kern. zUrrAj b SAeylIyek bI ker tAedr
zUr edez iney igeyiCeln. smS bIedr
itin hlh/ hAebAr o egAx, ndIr tIer o mAdIyedr
ibiB zher bsbAes bADY keriCeln.
7
S A ey l Iy r A tAedr Bu V e rr ibre
pApAcr keriCl bel Gwn GewiCl. Tc
Bu tAedr imzr eTek Ar keriCeln/ imzerr
PerQe,r hAt eTek r( keriCeln? ik
tArpero/ SAeylIyr ibiB mUi%$r pUjA Zr
keriCl. 8Vrek emen clAr pirbet$/ elAekrA
essb elAekedr ibiD/ yAedr Bu edz eTek KAt
keriCeln bM S A ey l Iy rAjedr bit$t
ibiDsmUh mAnet Zr krl. 9SAeylIyr Bu/ tAedr
Verr ibre egApen egApen pApAcr kret
Zr krl yAek ekAnmet siWk kAj bl yAy
n.
SAeylIyr eCAw eCAw zhr eTek Zr ker b
b zher etYk jAygAy cSAn qtrI krl.
10
pAhAe o gAeCr tlAy Sr,S o edbI AezrAr

17

2 rAjAbil 17:11-34

379
j K<uiw biseyiCl. 11sb jAygAy tAr Bu
k%$k ibtAit A jAitr mt DupDUen idet
Zr keriCl/ yAr Pel Bu *u heyiCeln. 12tAr
mUi%$ pUjAo Zr keriCl. Bu bbAr S AeylIyedr
stk$ ker beliCeln/ "etAmr sb pApAcr
ekAr n.
13
Bu etYkiw BAbbAdI o @XAr mADYem S Aeyl
o iyhdAek pApAcr eTek dUer TAket stkR ker
ideyiCeln. itin beleCn/ "Aim AmAr dAsedr
hAt idey etAmAedr pUbR pr
u xedr ey inym o Aedz
ideyiC etAmr t nusr ker celA.
14
ik tbuo elAekrA k,RpAt kerin. tAr
tAedr pUbR pr
u xedr mt eg<AyA&$u im ker Bu/ tAedr
Verr b| kereC/ tAr it AS rAeKin.
15
elAekrA tAedr pUbRpurxedr se Bur ey ci)
heyiCl eswA b tAr ined$izt Aedzil nusr
ker in. Bur sAbDAnbA,I n emen bM eyAgY
mUi%$ pUj ker bM itebzI edzsmUehr mt
jIbnyApn ker tArA inejedr pdATR itp
keriCl. Tc Bu tAedr bArbAr stk$ ker
ideyiCeln.
16
Bu/ tAedr Verr Aedz SVIkAr ker
elAekr esAnAr bACr qtrI kereC. AezrAr K<uiw
p<ueteC; AkAezr cAd/ tAr/ bAl mUi%$ek pUj
ideyeC; 17mn ik tAedr eCelemeyedr ehAmbil
ideyeC. Bib` jAnAr j tAr m-t/ fAiknI
ib Ay% kret ecX kereC. mn ik pApAcre,r
j edh ib*y py$ kereC. sb kAejr j
Bu tAedr opr *u hey 18tAedr inejr ecAeKr
sAmen eTek sirey ideyiCeln. iyhd Ar pirbAregAI
CA Ar ekAn SAeylIy pirbAr Bur ekAp
#iX eTek r( pAyin.
iyhd Ar elAekrAo edAxI iCl
iyhdAr elAekrAo ined$Ax iCl n/ tArAo Bu/
tAedr Verr AedzelA mAenin bM SAeyelr
bAisAedr mt pApAcre il heyiCl.
20
Bu SAeyelr sm elAekedr bAitl ker
ideln o tAedr kAeC nAn sw o ibpd en
ideyiCeln. A jAitedr hAet tAedr DbMs
ker ezxAbiD inejr ecAeKr sAmen eTek dUer sirey
ideyiCeln. 21-22Bu SAeylIyedr dAyUedr pirbAr
eTek ibiC kern bM SAeylIyr nbAewr pu^
yAribyAmek tAedr rAj kern. Ar yAribyAm
SAeylIyedr Bu ined$izt pT eTek dUer sirey
en Byr smS pAepr peT iney yAn o tAedr
pApAcre bADY kern. 23Bu tAedr ecAeKr sAmen
eTek dUr n ker edoy py$ tAr sb pApAcr
kr b kerin. tA Bu smS ibpy$eyr kT
jAiney Aeg tAr BAbbAdIedr muK idey Bib`bA,I
19

kireyiCeln. PlSVrp SAeylIyr g]hcYt hey


zUr rAejY eyet bADY hl bM Kno py$ tAr
esKAen bAs ker.
zmiryA r elAekedr AidkTA
S AeylIyedr hAt eTek zmiry iDkAr ker
iney zUerr rAj bAibl/ kUT/ bb/ hmA o
sPbRiym eTek n&un bAis iney es tAedr
zmiry o tAr AezpAezr zhrelAy bisey
ideln. 25 smS elAekrA zmiryAy es Buek
b| krel Bu tAedr A*m krAr j isMh
pAiWey ideln. PlSVrp isMehr A*me edr
ikC elAk mAr pl. 26ikC elAk tKn zUrrAjek
bll/ "Apin ey sm S elAekedr zmiry A r
zhrelAet bisey ideyiCeln tAr oKAnkAr
edbtAr nIit-ined$zel jAnt n. es kAre,
esKAnkAr edbtA smS | elAekedr htY
krAr j isMh pAiWey ideyiCeln.
27
tKn zUrrAj ined$z ideln/ "zmiry eTek
ey smS yAjkedr Der An heyiCl/ tAedr
kjnek AbAr zmiryAet pAiWey dAo yAet es
oKAnkAr elAekedr edezr mU i %$ r nIitined$zel iziKey piey &ulet pAer.
28
tKn ey smS yAjkedr zUrr zmiry eTek
Der eniCl tAedr kjnek !beTel TAket
pAWAen hl/ yAet itin zmiryAr n&un elAekedr
Buek sAn jAnAenAr pTil ezKAet pAern.
29
ik t se%o/ zmiryAr elAekr ibiB zher
enk cSAn qtrI keriCl. esKAen ibiB
kAerr jAit bAs krt bM etYk jAitr injSV
edbtA iCl. sb elAekr tAedr injSV edbtAek
eyKAen tAr bAs krt essb cSAen ereKiCl.
30
bAibelr elAekr BAeb tAedr mUi%$ sueOAbenAek SApn krl; kUeTr elAekr engRelr mUi%$
bAnAelA; hmAetr elAekr zImAr mUi%$ bAnAelA;
31
bbIeyr SApn krelA inBs o t%Rekr mUi%$
Ar sPbR I ey r tAedr edbt @elk o
nelekr ee inejedr eCelemey e dr
Aen bil idet lAgl.
32
sebr pAzApAiz smS elAekr Buro
pAsnA kretA? sADAr elAekedr meDY eTek tAr
ebdIet pUj krAr j yAjkedr ebeC ineyiCl/
yAr elAekedr hey mier o ebdIet pAsnA
kretA o bil idt. 33tAr inejedr edezr rIitnIit
nuyAyI inejedr edbedbIr se Buro pAsnA
kretA.
34
mnik Kno tIetr metA smS
elAekr Bur it yeTAict o sAn n
ediKey bAs ker. tAr emAew SAeylIyedr inym
bM Aedzil pAln ker in. yAekAebr sAnedr
24

2 rAjAbil 17:35-18:20

380

Bu ey ibiD o A|A ideyiCeln t tAr pAln


ker in. 35Bu SAeyelr elAekedr se kiw
ci) keriCeln/ "etAmr mUi%$smUh pUj kreb
n/ tAedr sAn edKAeb n b tAedr j bildAn
kreb n. 36etAmr ZDumA^ Buek/ ey Bu Vr
etAmAedr imzr eTek Ar keriCeln/ tAek
nusr kreb. Bu etAmAedr Ar krAr j
tAr (mt dzn
R keriCeln/ etAmr kmA^ tAr
pAsnA kreb bM tAr ee bildAn kreb.
37
etAmrA b tAr inym/ ibiD/ iz( nusAer
cleb bM sbsmey itin eyBAeb beleCn esBAeb
jIbnyApn kreb. edbtAedr sAn ekAr n.
38
etAmr kKen AmAr se etAmAedr ci)r kT
Buel eyo n. ekAn edbedbIr AnugtY SVIkAr
ekAr n. 39etAmr etAmAedr Bu Verr it sAn
edKAo/ tAhel itin etAmAedr smS zr hAt
eTek/ smS ibped-Aped r( krebn.
40
ik S AeylIyr eskT Znl n. tAr Aegr
metA pApAcr ker eyet lAgel. 41tA Kn/
A jAitr elAekr Bur zMs ker/ ik
tAr tAedr inejedr mUi%$o pUj ker. Ar
iptAmh-iptAmhedr nu s r ker tAedr
eCelemey/ nAit-nAtin/ pUbRpurxrA Kno py$
esBAeb pUj ker AseC.

tAr pAVRbt$I elr eCAw b smS pelXIy


zhrelAek yue prAijt keriCeln.
zrU rA zmiry dKl krl
zUrrAj zlmenxr/ ihiyr iyhdAy rAje r
c&uTR bCer bM lAr pu^ ehAizyr SAeyel
rAje r sm bCer/ zmiryAr ibre yu kret
igeyiCeln. zUrrAejr esnAbAihnI c&uid$k eTek
zmiry iGer ePel 10bM tIy bCer zUrrAj
zlmenxr zmiry dKl kern. ihiyr iyhdAy
zAsenr x bCer bM ehAizyr SAeyel zAsenr
nbm bCer zmiry zU r rAejr pdAnt hy .
11
zUrrAj S AeylIyedr bI ker tAr se zUr
rAejY iney igeyiCeln. itin tAedr hlh/ hAebAr/
egAx, ndIr tIer mAdIyedr ibiB zher bsbAs
kret bADY kern. 12S AeylIyrA tAedr Bu Verr
it b| dzRn krAy bM Bur se tAedr
ci) B krAr j Gwn GewiCl. Bur dAs
emAiz ey Aedzil ideyiCeln b SAeylIyedr
ey nIit-iz( ideyiCeln/ t tAr pAln n krAr
j ey$Ag Giney Aes.
9

zrU -rAj iyhd dKl krAr j St


heln
13
ihiyr rAje r 14tm bCer/ zUr-rAj
snaehrIb iyhd Ar dUgR ebiXt smS zhrelAr ibre
iyhd Ay ihiyr zAsnkAl Zr
yu yA^ kern bM tAedr prAijt kern. 14tKn
lAr pu^ ehAezeyr S Aeyel rAje r tIy iyhd Ar rAj ihiy lAKIez zUrrAejr kAeC kwA
bCer Ahesr pu^ ihiy iyhdAr rAj hn. Kbr pAWAeln. ihiy bleln/ "Aim Ay keriC.
2
p<icz bCr byes rAjA hey ihiy emAw 29 bCr Apin AmAr rAj eCe cel egel/ Apin y
ejrzAelm zAsn keriCeln. tAr m bI iCeln cAebn Aim tA idet St AiC.
tKn zUrrAj ihieyr kAeC 11 wn rep o 1
sKireyr k.
3
wn
esAn ecey pAWAeln? 15ihiy Bur mier o
tAr pUbRpurx dAyUedr metA ihiy Bur
ined$izt peT jIbn kAiweyiCeln.
rAjekAex yt rep iCl sb zUrrAjek idey
4
ihiy cSAnil bM Sr Sel eBe[ edn. 16ihiy Bur mierr drj o drjAr TAem
ePleln bM AezrAr K< u i wilo ekew eysb esAn biseyiCeln/ essbo ekew zUrrAjek
ePeliCeln. essmey SAeyelr elAekrA "nXn pAiWey ideyiCeln.
nAem emAizr bAnAen iptelr kw sAepr mUi%$r
zrU rAj ejrzAelem elAk pAWAeln
sAmen DupDUen idt. ihiy elAekedr pu&ul
17
pUj b krAr j iptelr sApwAek wker wker
zUrrAj lAKIz eTek ejrzAelem ihiyr
ker eBe[ ideyiCeln.
kAeC tAr sbecey r pU,R itnjn esnApit/
5
Bu/ SAeyelr Verr opr ihiyr spU,R rbazAik/ t%Ry o rbasAiresr DIen kiw b
AS iCl. ihiyr Aeg b per iyhdAr ekAn esnAbAihnI pAWAn. tAr eDApAedr GAewr kAeCr
rAjA tAr mt iCeln n. 6 ihiy Bur spU,Rrep rASAr operr K<Air kAeC dAiey iCl. 18itin
nugt iCeln bM itin sbsmey Buek nusr ihieyr pu^ rAjAsAedr t%AbDAyk ilyAkIm/
ker celiCeln. itin emAizek edoy Bur sicb izban o kjn tTYsMAhk AsePr pu^
AedzelA emen celiCeln. 7tA Buo sbRe(e^ eyAyAh tAr se edKA kret bAer l.
19
ihiyr shAy heyiCeln. ihiy y ikC kriCeln/
itnjn esnApitedr kjn/ rbz
a Aik bleln/
tAet sPl hn.
"ihiyek igey jAnAo ey zUrrAj beleCn
ihiy zUrrAejr AiDptY SVIkAr ker tAr
etAmAr A ibAV esr epCen ik kAr AeC
20
it AnugtY dzRn b kern. 8itin Gs o
&uim bel/ ''yu krbAr met yeTX zi)

18

381

2 rAjAbil 18:21-19:7

etAmAr AeC. ik es et kTAr kT


mA^? kAr BrsAy &uim AmAr DInt
SVIkAr kerC 21&uim ik imzerr opr/
kiw ebnu b<Aezr qtrI clbAr Cir opr
inB$r krC men ereK Cir opr ebzI
Br idel/ Ci et BA[eb mn ik tAr
ecA co etAmAr hAet Puew etAmAy jKm kret
pAer? imzerr rAjAr per &uim inB$r kret
pAr n. 22kT Zen &uim hyetA bleb/
''AmAedr Bu/ Verr oper AS AeC.
ik Aim o jAin/ etAmAr elAekr Buek
ey <c ebdIelAy pAsn krt/ &uim es
smS eBe[ idey iyhdAr elAekedr belC/
''etAmr ZDm
u A^ ejrzAelemr ebdIr sAmen
pAsnA kreb.
23
Kn zUrrAejr se ci)iw ker
ePelA bM Aim etAmAek 2/000 BAl eGA
edb yid &uim ttel VAerAhI ejAgAet
pAr. 24kAr etAmr imzerr rT Ar
VAerAhIedr opr Brs ker AmAedr
esnAbAihnIr kjn jmAdAreko hArAet
pAreb n? 25AmrA Bur ibn sitet
ejrzAelm DbMs kret Ais in. Bu SV yM
beleCn/ "yAo/ edezr ibre yu ker
edzek DbMs ker?

AmAr se se cel Aes tAhel etAmAedr mn


k edez iney yAb/ eyKAen sbuj e(t zes Ber
TAek/ py$A @A(Ars Ar gAC-gACAil Pel Ber
TAek. etAmr SVACeY/ KAbAr o bSsh TAket
pAreb. ik ihiyr kTAy etAmr kAn ido n. o
etAmAedr del wAnet ecX kreC/ bleC/ 'Bu
AmAedr r( krebn. 33ik eBeb edeK ekAn
edezr edbtA ik tAr pAskedr zUrrAejr
kbl eTek b<AcAet epereCn n? 34ekATAy egl
hmAt Ar pRedr edbtAr ikMb sPbRiym/ ehn
Ar bbAr dlbl tAr ik AmAr hAt eTek
zmiryAek b<AcAet pAreln n? 35 ekAn edbtA
ik AmAr hAt eTek tAedr edz r( kret
epereCn n? Bu ekmn ker AmAr hAt eTek
ejrzAelm r( krebn
36
ik kT Zeno elAekrA inup hey TAkl.
tAr kw kTAo cAr krl n kAr mhArAj
ihiy tAedr bel ideyiCeln/ "or se etAmr
ekAn kT bel n.
37
rAjAsAedr ecQikdAr/ ihi ey r pu ^
ilyAkIm/ ezban o AsePr pu^/ tTYsMAhk
eyAyAh ihiyr kAeC l. ezAkkAezr je tAr
eC jAmkAp periCl. zUrrAejr esnApit
tAedr ik beleCn/ tArA essb rAj ihiyek
jAnAl.

26

ihiy BAbbAdI iyzAyr se kT bleln


smS kT Zen rAj ihiyo ezAkAt$ hey
BAl epAzAk iCe cewr epAzAk per Bur
mier egeln.
2
ihiy rAjAsAedr t%AbDAyk lIyAkIm/ sicb
izban o DAn yAjkedr AemAesr pu^ BAbbAdI
iyzAyr kAeC pAWAeln. tArAo skel ezAk
kAezr j cewr epAzAk periCl. 3rA skel
igey iyzAyek bll/ "ihiy beleCn/ ' sewr
iden AmAedr kr Bul-Ai o pApAcre,r kT
Sr kr ic. ik bS Kn rkm ey
nbjAtekr j idet heb Tc sUitr ekAn zi)
en. 4 zUrrAejr esnApit es Verr iS
iney py$ &ueleC/ enk KArAp kT Ziney
igeyeC. sbt> ApnAr Bu Vr es sb Znet
epeyeCn/ hye t r j Bu tAr zedr yeTAict
zAiSo edebn. nuh ker Apin/ ey smS elAk
Kno jIibt AeC tAedr j ATRn krn.
5
mhArAj ihiy r cpdS rAjkm$ c ArIr
iyzAyr kAeC egel 6itin tAedr bleln/ "etAmAedr
rek igey Kbr dAo 'Bu beleCn zUrrAejr
km$cArIr AmAek pmAn krAr j eysb kT
bel igeyeC/ t Zen By pAbAr ekAn kAr en?
7
Aim or opr Br krAr j k pedbtAek

kT Zen/ ihieyr pu^ ilyAikm/ izban o


eyAyAh es esnApitek bll/ "nuh ker AmAedr
se ArAimk BAxAy kT blun. kAr yid Apin
dIedr BAxAy kT beln/ tAhel edoyAelr
operr elAekrA AmAedr kTAbAt$ Znet pAeb?
27
ik esnApit rbazAik tKn bleln/
"AmAedr rAjA AmAy ekblmA^ etAmAr b etAmAr
rAjAr se kT blet pAWAn in. Aim edoyAelr
oper bes TAk elAekedr seo kT bliC.
kAr tAedro etAmAedr metA inejedr ibA eKet
heb/ Ar inejedr mU^ pAn kret heb?
28
tArpr esnApit <c glAy dIedr BAxAy
bleln/ "mhAmA zUrrAejr bel pAWAen
kTAel mn idey ezAn? 29zUrrAj beleCn/
'ihiyr cAlAiket Ak]X heyA n? o ekAnBAeb
AmAr hAt eTek etAmAedr b<AcAet pAreb n?
30
ihiyr kT emen n bM Bur opero BrsA
ker n. ihiy bel/ 'Bu AmAedr r(A krebn?
zUrrAj zhr dKl kret pAreb n? 31ik
ihiyr kT ZenA n?
"zUrrAj bel pAiWeyeCn 'AmAr se si
SApn ker. AmAr AnugtY SVIkAr krel etAmr
etAmAedr inejedr e(etr Psl/ bAir k<ueyAr
jl eKet pAreb. 32etAmr yid Aim AsAr pr

19

2 rAjAbil 19:8-31

382

21
pAWAiC. tArpr edeK/ jeb By epey o inej
"snaehrIb spekR Bu beln
inejr edez Cew pAlAeb. esKAen Aim trbAirr
iseyAenr kumArI k men ker &uim Kub kw
AGAet or m]&u Yr j smS AeyAjn ker rAKiC. r p,
U R no. tA es etAmAy iwwikir ker/ etAmAr
epCen etAmAy pmAn kreC.
22
ihiye k zrU -rAj AbAr stk$ kreln
&uim kAek pmAn kerC bM Verr nAem
8
kAek
iBzAp ideyC bel men kr &uim kAr ibre
zUr-rAejr esnApit Kbr epeln/ tAedr
mhArAj lAKIz eCe igey ilbanAr ibre yu gl &u elC bM gibR t BAeb tAikey C esw
SAeyelr es pib^ kjenr ibre.
kreCn.
9
23
itmeDY zUr-rAj jb Zneln/ "kUzedezr
tA &uim etAmAr bAt$AbAhkedr kT blbAr
rAj ith$k> tAr ibre yu kret AseCn?
j pAiWey Buek pmAn kerC. &uim belC/
tKn zUr-rAj ihiyr
kAeC AbAr dUt mArP ''AmAr jS rTbAihnI iney Aim ctm pbRt
Kbr pAWAeln. bAt$Ay bl hl
eTek ilbAenAenr gBIrtm edz py$ igeyiC.
10
esKAnkAr ctm edbdAr gAC eTek Zr ker
iyhdA-rAj ihiy smIepxu/ ApnAedr
sbecey BAl Ar m$UlY gACo ekew wker keriC.
Verr Ar tAirt hey yid AS rAeKn/
ilbAenAenr sbecey <c Ar eTek gBIr jl
''zUr-rAj ejrzAelmek pdAnt kret
py$ cex. 24Aim kuey K<ue intYn&un jAygAr
pArebn nA? tAhel Bul krebn. 11Apin
iny A edezr ibre zUr-rAejr
jl pAn keriC. imzerr ndIr jl Zikey/ KwaKew
yu yA^ o tAedr pir,itr kT bgt
Zken jimet pAey ehewiC.
25
AeCn. smS edzek Amr spU,Rrep
&uim et tA blel. ik Bu y beln t
DbMs keriC. ApnAr ik BAbeCn ey/
&uim etAmAr dUredez ezAenAin. ''sb AmAr
ApnAr Ar pAebn 12 smS jAitr
:Vr pUbR pirkit. es nAid-nkAl eTek
Aim sb iWk ker Giwey celiC? ey kAre &uim
edbtA tAedr inejedr elAkedr b<AcAet
ekr pr k zi)zAlI edz DbMs ker/ tAedr
pAern in. AmAr pUbRpurxr/ egAx,/ hAr,/
pATerr B Sep pir,t kret eperC.
ersP/ tl>zr edAenr elAekrA edr
13
26
sbAek DbMs keriCeln. ekATAy egeln
smS edezr elAekr zi)hIn.
hmA/ pRd/ sPbRiym/ ehnA/ bbAr rAjr
elAekr BIt bM ibA tAr jimet GAs o
r skel mer BUt hey igeyeCn?
gACpAl bM bAIr CAedr pr GAs o gACpAl
b n het mAr yAy.
27
ihiy Bu r kAeC ATnR A kreln
Aim w jAin &uim kKn bes TAek/ kKn
14
Aes/
kKn yAo bM kKn &uim AmAr ibre.
dUtedr kAC eTek iciW iney pAr pr
28
ihiy Bur mier igey Bur sAmen iciWKAn
&uim kKn AmAek pmAn ker/ kKn etAmAr
emel Dreln. 15tArpr itin Bur kAeC ATRnA SIt nAs zUe &uel gbR kr/ essb Aim eKyAl
ker bleln/ "Bu krb dUtedr meDY AsIn rAiK. bAr tA Aim etAmAr SIt nAsAy di
SAeyelr Vr Apin p]iTbIr smS BU-BAg/ eb<eD etAmAy klur bledr metA eGArAebA Ar jAbr
smS edezr inyAmk. SVgR o p]iTbI ApnAr kAwAebA/ iWk eyBAeb etAmAy ewen &ueliClAm
hAet g. 16Bu/ nuh ker AmAr kT Znun/ esBAeb k P<uey etAmAy nIec ePlebA.
ecAK Kuel iciWKAn edKun. ikBAeb snaehrIb
ihiyr it Bu r bAtA$
jIb Vrek pmAn kereCn t Znun. 17Bu
29
hA stY zUr-rAj smS edz DbMs kereCn.
"iw heb etAmAr pe( kiw icHSV rp. bCr
18
&u

im
mAeW
ey zs Apin jAy tA KAeb. perr
tAr tAedr mUi%$smUhek Aen Cue ePeleCn
sb sitY kT. ik essb mUi%$ et Asel bCr &uim bIj eTek ey zs hy tA KAeb. Ar
mAnuexr bAnAen kAW bM pATerr pu&ul mA^ iCl. tAr perr bCr/ tIy bCer &uim etAmAr inejr
ey kAre zUr-rAj oedr DbMs kret eperiCeln. ebAn bIejr zs eTek eKet pAreb. r eTek/
19
ik Kn Bu/ AmAedr Vr zUr-rAejr kbl Aim ey etAmAr shAy t mAi,t heb. &uim @A(A
eTek Ar krn. tAhel p]iTbIr sbR^ sbA jAneb e(et gAC p<uet es @A(A inej KAeb. 30iyhdAr
Bu kmA^ Vr.
ey smS elAk pAiley igeyeC bM eb<ec AeC
20
AemAesr pu^ iyzAy/ ihiyek Kbr pAWAeln/ AbAr sMKYAy b]i pAeb. 31ey smS sMKYk
"Bu S Aeyelr Vr jAineyeCn '&uim snaehrIebr elAk bAkI AeC trA ejrzAelm eTek ebirey
ibre AmAr kAeC ey ATRnA kereC/ Aim t Aseb bM ikC sMKYk iseyAn pbRt eCe cel
Znet epeyiC.
yAeb.

2 rAjAbil 19:32-20:19

383
"tA Bu zUr-rAj spek$ jAineyeCn
zUr-rAj zher inejr dl iney Aseb nA
b KAen kw tIro Cet pAreb n. zhr
A*m ker/ edyAl eBe[ DUelAr pAhAo bAnAet
pAreb n.
33
ey pT idey zUr-rAj esiCl/ es peT
AbAr iPer yAeb. zher tAr eFAk Ar heb
n?
34
Aim zhrek r( krb Ar b<AcAb. AmAr
inejr j Ar AmAr esbk dAyUedr j Aim
kAj krb.
32

kTAmetA ihiy r (tS A en f m u e rr elp


lAgAet ihiy suS hey Weln.

ihieyr it kiw set


ihiy bleln/ "Aim ik ker buJb ey Bu
AbAr AmAy sAirey &ulebn/ Ar itn idenr mATAy
Aim tAr mier eyet pArb
9
iyzAy bleln/ "&uim ik cAo CAyAw ik dz
p igey yAeb/ n dz p ipiCey yAeb* Bu ey
kT beleCn tAhA ey sPl krebn tAhAr icH
etAmAr j.
10
ihiy %r ideln/ "n n/ CAyAr pe( igey
zrU -rAejr esnAbAihnI DbMs hl
clAwA shj? Apin br Ahesr isiet
35
es rAet Bur pAWAen dUt igey zUr- CAyAwAek dz p ipC hiwey idn.
11
rAejr 1/85/000 esn DbMs kreln. skAel eW
iyzAy tKn Bur kAeC ATRnA kreln bM
sbA ZDu m]tedh edKet epl.
Bu es CAyAwAek Ahesr isipeT dz p ipiCey
36
snaehrIb tKn nInbIet iPer igey bAs kret ideln eyKAen eswA kw Aeg iCl.
Zr kreln. 37kidn itin yKn tAr Xedbt
ihiy o bAibelr elAekrA
inexAekr mier pUj kriCeln/ es smy
12
tAr pu^ @elk o zersr tAek trbAirr
essmey bAibelr rAj iCeln bldenr pu^
AGAet htY ker rArw edez pAiley egel/ tAr berAdkabldna. ihiyr suStAr kT Zen itin
Aerk pu^ sr-heAn tAr jAygAy n&un rAj elAk mArP tAr j iciW o kiw phAr
heln.
pAiWeyiCeln. 13ihiy bAibelr bYi)edr SV Agt
jAiney tAedr rAjAsAedr o tAr rAje r esAn/
sS
u ihiy m&
] u Y meu K pitt heln
rep/ mzlApAit/ m$ U l Y Atr/ S z S o
smy kbAr suS hey ihiyr Ay mr rAjekAexr y ikC sAr/ t ediKeyiCeln.
mr bS hel AemAesr pu^ BAbbAdI sArrAejY mn ikC iCl n y ihiy tAedr edKAn
iyzAy tAr se edK ker bleln/ "Bu etAmAy in. 14tKn BAbbAdI iyzAy ihiyr kAeC es
sb hAetr kAj Ar Gr egrSAlI egACgAC ker kreln/ "r ekAeek eseC ik bleC
inet beleCn. kAr &uim Ar b<Aceb n/ etAmAr
ihiy bleln/ "r bAibl nAem bdUerr k
m]&uY heb?
edz eTek eseC.
2
15
ihiy tKn edoyAelr idek muK iPirey Bur
iyzAy ije|s kreln/ "etAmAr AsAed or
kAeC ATRnA ker bleln/ 3 "Bu men erK Aim ik edKl
ihiy bleln/ "sb edeKeC. rAjekAex mn
smS >kr idey men Ae, etAmAr esb keriC.
ekAn ijins en/ y Aim oedr edKA in.
y ikC BAl kj &uim kret belC sb Aim
16
keriC. tArpr ihiy Kub kAAkAiw kreln.
tKn iyzAy ihiyek bleln/ "Bu y bleCn
4
iyzAy yAbAr peT yKn itin eWAenr mAJKAn mn idey ezAen. itin bleCn/ 17"zI mn idn
py$ igeyeCn/ es smey Bur bA,I tAr kAen AseC yKn etAmAr rAjAsAedr sbikC/ y ikC
ebz krl. Bu bleln/ 5 "yAo/ AmAr elAekedr etAmAr pUbRpurxr Aj py$ sy ker igeyeCn/
ent ihiyek igey bl/ 'etAmAr iptA dAyUedr bAibel iney yAoy heb? ikC Ar pe TAkeb
Bu etAmAr ATRnA ZeneCn bM etAmAr ecAeKr n. 18bAibelr elAekrA etAmAr pu^edro esKAen
jl edeKeCn. tA Aim etAmAy sAirey &ulb. iney yAeb bM tAedr npuMsk ker bAibelr
Aj eTek itn idenr mATAy &uim AbAr Bur rAjAsAed rAK heb.
19
mier eyet pAreb. 6Ar Aim etAmAr prmAyu
ihiy tKn iyzAyek bleln/ "Kbrw ebz
Aer 15 bCr bAiey edb. etAmAek Ar zhrek BAl? kAr, itin BAbeln/ AmAr jIibtkAel
zUr-rAejr kbl eTek b<Aicey/ Aim zhr zAi bjAy TAkel Aim KuzI?
r( krb. Aim AmAr inejr j bM AmAr
esbk dAyUdek edoy itit r(AeTR kAj &u im yAeb sbt> r TR bAerr idekr kiw ibezx
bAir isir DAp eyil ihiy Gi iheseb bYbhAr krt.
krb. 7 iyzAy tKn bleln/ "fmur Pl ebew
sUyRikr isir opr pel ebAJ eyt w idenr ekAn
rAjAr (tSAen lAigey dAo.
smy.

20

2 rAjAbil 20:20-22:1

384

ihiy y ikC r pU,R kAj keriCeln/ eymn


ker itin jelr efAb o su geiCeln bM
zherr eBter jl eniCeln/ essb 'iyhdAr
rAjAedr ithAs e ilipb AeC. 21ihiyr
m]&uY hel tAek tAr pUbRpurxedr se smAiDS
kr hel tAr pu^ mn>iz n&un rAj heln.
20

iyhd Ay mn>izr ku -zAsn Zr


mA^ 12 bCr byes rAj hey mn>iz emAw
55 bCr ejrzAelem rAj kern. tAr
mAeyr nAm iCl ihPasIbA.
2
Bu eysb pApAcr kret bAr kern mn>iz
essb keriCeln. itpUebR eysb Byr pApAcAerr
j Bu ibiB jAitek edzcY t keriCeln/ mn>iz
es smS pApAcr kern. 3 tAr iptA ihiy ey
smS cSAn eBe[ ideyiCeln/ mn>iz AbAr n&un
ker essb ebdI inm$A, keriCeln. bAl mUi%$r pUjAr
j ebdI bAnAen CAAo/ S Aeyelr rAj AhAebr
mt mn>iz AezrAr K< u i w p< u e tiCeln. itin
AkAezr tArAedro pUj kretn. 4mUi%$smUehr it
AnugtY ediKey itin Bur iy o pib^ mierr
meDYo ebdI bAineyiCeln. : es jAyg eyKAen
Bu beliCeln/ "Aim ejrzAelem AmAr nAm
SApn krb. 5mierr ew eWAen itin AkAezr
n(^rAijr j ebdI bAnAn. 6tAr inejr pu^ek
itin y|ebdIr Aen Ait edn. Bib` jAnAr
j itin etA A o ipzAcedr kAeC yAtAyAt
kretn.
Buek sX krAr mt Aer enk kAj
mn>iz keriCeln. Plt> Bu Kub *u heyiCeln.
7
mn>iz pATr k<ued AezrAr kw mUi%$ bAiney
eswAek mier biseyiCeln. Bu dAyUd o tAr pu^
zelAmnek beliCeln/ "smS zherr meDY eTek
Aim ejrzAelmek ebeC ineyiC. KAnkAr
mier AmAr nAm icridenr j TAkeb.
8
S A ey l Iy e dr pU b R pu r xedr Aim ey BU K
ideyiClAm/ SAeylIyr yid AmAy mA ker cel/
AmAr dAs emAizr edoy ibiD o Aedzel
nusr ker/ tAhel es BUK eTek Aim kKno
tAedr KAt krb n. 9 ik elAekrA Verr
kTA A krl n. mn>iz elAekedr ibpeT cAln
kreln/ yAet tAr Aer ebzI pAp kAj krl
es sb jAitsmUehr eceyo/ yAedr Bu DbMs
keriCeln bM SAeylIyedr idey ideyiCeln.
10
Bu t A r dAs BAbbAdIedr mADYem bel
pAiWeyiCeln 11"iyhdAr rAj mn>iz/ emArIyedr
eTeko be, G],Y prAD kereC bM mUi%$pUj
ker iyhdAeko pAepr peT eWel ideyeC. tA
12
SAeyelr Bu beleCn/ 'ejrzAelm o iyhdAy
Aim mn sw Giney &ulb ey/ ey Zneb es

21

izer Web/ Atit heb. 13Aim ejrzAelemr


opr zmiryAet ey sU^ bM AhAbkuel ey oln
bYbhAr keriClAm/ t ibS]t krb. mAnux eyBAeb
TAl mueC/ pu ker rAeK iWk esBAeb Aim
ejrzAelemr sb ikC olwpAlw ker Kl nlec
pAew edb. 14teb AmAr ikC B) TAkeb/ yAedr
Aim erhA idelo/ zr hAt eTek tAr b<Acet
pAreb n. zr tAedr bI ker se iney yAeb.
tAr ey rkm mUlYbAn ijinesr met yAek qsr
yue epey TAek. 15kAr eysb kAj krAek Aim
Ay beliClAm or tA kereC. imzr eTek
oedr pUbRpurxr AsAr pr eTek BAeb *em
*em or AmAy e(ipey &ueleC. 16Ar mn>iz
b ined$ Ax bYi)eko htY kereC. mn>iz
ejrzAelm re) pirpU,R kereC. tAr smS
pAp/ p(Aer iyhdAr pAepr BAr b]i kereC.
Bu y kret bAr kereCn/ mn>iz t kret
iyhdAek bADY kereC.
17
mn>iz eysmS kAj keriCeln/ mn ik tAr
smS pApAcre,r kTAo 'iyhdAr rAjAedr ithAs
e ilipb AeC. 18mn>izr m]&uYr pr tAek
tAr pUbRpurxedr se tAr bAIr "bAgAn ex
smAiDS kr hl bM tAr pu^ AemAn n&un rAj
heln.
AemAenr sMi( zAsnkAl
AemAn 22 bCr byes rAj hey mA^ bCerr
j ejrzAelm zAsn keriCeln. tAr m iCeln
ywabAS hArexr kA mZem.
20
iptA mn>izr metA AemAno Bur mn>pUt
ny mn smS kAjkm$ keriCeln. 21tAr iptA
eysmS mUi%$elAek pUj kretn/ AemAno tAedr
pUj kretn. AemAn tAr iptAr metA jIbnyApn
kereCn. 22itin tAr Bu pUbRpurxedr Verr
iBAy nuyAyI jIbnyApn nA ker tAek pirtYAg
kern.
23
AemAenr B]tYr tAr ibre c*A ker
tAek tAr inejr bAiet htYA ker. 24*u sADAr
mAnux AemAenr ibre c*AkArIedr htY ker
tAr pu^ eyAizyek tAr jAygAy n&un rAj krl.
25
AemAn Ar y ikC keriCeln es smS
'iyhdAr rAjAedr ithAs e ilipb AeC.
26
AemAneko tAr pUbRpurxedr se exr bAgAen
smAiDS kr hy. rpr tAr pu^ eyAizy rAjY
pircAln Zr kern.
19

iyhd Ay eyAizyr zAsnkAl Zr


eyAizy yKn iyhdAr isMhAsen besn tAr
bys iCl mA^ Aw bCr? itin emAw 31 bCr
ejrzAelem rAj keriCeln. tAr m iCeln

22

385

2 rAjAbil 22:2-23:4

bS tIr AdAyAr kA iydId. 2 eyAizy Bur iBAy itkaeberr pu^ o zeu mr SI/ itIy ibBAeg TAketn.
nuyAyI/ itin eyBAeb beliCeln iWk esBAeb rAjY tAr skel ejrzAelemr kAeC ladAr kAeC igey
zAsn keriCeln. itin tAr pUbR pr
u x dAyeU dr metA tAr se edK ker kTAbAt$ bleln.
15
Vrek nusr keriCeln.
ladA tAedr jAnAeln/ "Bu SAeyelr Vr
bleCn 'etAmAek AmAr kAeC ey pAiWeyeC tAek
eyAizy mir sMS Aerr ined$ z ideln
bl 16Bu bleCn Aim SAn bM KAnkAr
3
tAr rAje r 18tm bCer/ eyAizy mZemr bAisAedr jIben ey$Ag Giney &uliC. ey$Aegr
epQ^ o sileyr pu^ sicb zAPnek Bur mier kT/ iyhdAr rAj itmeDY ey b peeCn tAet
pAiWey iCeln. 4"DAn yAjk ihiyek elAekrA bi,Rt AeC. 17iyhdAr elAekrA AmAy tYAg ker
Bur mier yA ,AmI edy t sMh kret beln. mUi%$r sAmen DupDUen ideyeC. tAr mUi%$ pUj
itin beln/ "dAerAyAnr dzRnATRIedr kAC eTek kereC. sb ker AmAy *u ker &ueleC. Aim
,AmI iney TAek. 5 yAjkedr wAk idey imiS tA jAygAr opr AmAr e*AD kAz krb.
efek Bur mir sArAenA ic. yAjk eyn b Aenr izKAr met AmAr e*ADAi ek inbRAipt
ey smS elAk Bur mir sArAenAr kAejr tdArik kret pAreb n?
18
kreb/ tAedr hAet sb wAkpys &uel edn.
"iyhdAr rAj eyAizy etAmAedr Bur kAeC
6
prAmzR
inet pAiWeyeCn/ tAek igey etAmr Bu
wAk idey CetAr imiS/ pATr eKAdAkAr/ pATr
kAiweyedr mAen edoy CAAo eyn eyAjn metA SAeyelr Vr bl eysb kT Znel t jAnAo.
mir sArAenAr kAW/ pATr o A ijinsp^ etAmr skel KAen Ar KAnkAr elAekedr
ekn hy. 7imiSedr e wAk pysA edbAr ekAn jIben ik Gwet celeC Znel. 19etAmAedr hdy
drkAr en/ kAr or skel Kub ibVAsI.
ekAml/ Aim jAin sb Byr kT Zen etAmAedr
Kub KArAp elegeC. etAmr etAmAedr epAzAk iCe/
mier ibiDpu Sk pAoy egl
k<Adet k<Adet ezAkkAz kerC bel Aim
8
DAn yAjk ihiy/ sicb zAPnek bleln/ etAmAedr kT ZeniC/ Bu kT beln. 20'yAo/
"edeK/ Aim Bur mierr eBter ibiDpu Sk K<eu j etAmr skel t zAiet mret pAreb. Bu
epeyiC? itin zAPnek puSkiw idel zAPn t beleCn/ 'itin ejrzAelem ey ey$Ag Giney &ulebn
pe edKeln.
t etAmAedr edeK eyet heb n.
9
tKn yAjk ihiy/ hIkAm/ kaebAr/ zAPn
t>pr sicb zAPn igey rAj eyAizyek mir
spikRt sb kTAbAt$ bleln. itin bleln/ Ar sAy rAjAek igey sb kT jAnAeln.
"ApnAr km$cArIr mierr smS ,AmI sMh
elAekrA ibiDr kT Znl
ker/ Bur mir sMSAerr j t yAr tdArik
10
rAjA eyAizy iyhdA o ejrzAelemr smS
kreb tAedr hAet &uel ideyeC. tKn sicb zAPn
entAedr es tAr se edK kret ined$z
rAjAek bll/ "yAjk ihiy/ AmAek puSkiw
ideyeCn. kT bel zAPn rAjAek puSkiw pe ideln. 2tArpr itin Bur mier egeln. iyhdA
ezAnAeln.
o ejrzAelemr smS elAk o yAjkg/
11
ibiDpuSek bi,Rt kT Zen mhArAj >K o BAbbAdIg/ sADAr, mAnux eTek Zr ker mhAn
ezAk kAezr j inejr pireDy epAzAk iCe bYi)o tAr se mier egl. tArpr itin Bur
ePleln. 12tArpr itin yAjk ihiy/ zAPenr mier K<uej pAoy ibiDpuSkiw sbAek cSVer
pu^ hIkAm/ mIKAeyr pu^ kaebAr/ sicb zAPn o pe ezAnAeln.
3
tAr injSV B]tY sAyek efek ined$z ideln/
Ser pAez dAiey rAj eyAizy Bur kAeC
13
t
A
r
smS ibiD o nIitil emen clebn bel it|A
"AmAr hey/ AmAr jAedr hey/ sm iyhdAr
hey Buek ije|s kr Amr ik krb K<uej kreln. itin kAymenAbAekY smS o ibiDpu Sek
pAoy ibiDpuSekr bA,I spek$o tAek y ikC bi,Rt AeC t pAlen itt heln.
ker. Bu AmAedr it *u heyeCn kAr smS elAk/ rAjAr ATRnAy ey tAedro mt AeC
AmAedr pUbR pr
u exr ibiDpu Sekr kT AmAedr t edKAet eW dAAel.
4
y ined$z edoy heyiCl t emen celn in.
tArpr rAj eyAizy/ DAn yAjk ihiy/
A yAjkedr/ mierr dArr(I Bur mir
eyAizy bM BAbbAidnI lda A
eTek bAl mUi%$/ Aezr o n(^edr pUj o AnugtY
14
yAjk ihiy/ hIkAm/ kaebAr/ zAPn Ar dzRenr j bYbht smS TAl o A
sAy tKn mihl BAbbAidnI ladAr kAeC egeln. ijinsp^ ebr ker Anet ined$z ideln. rpr
lad iCeln bSAgAerr t%AbDAyk hh$esr epQ^/ itin sbikC ejrzAelemr bAer ike@Ae,r

23

2 rAjAbil 23:5-24

386

ptYkAy iney igey puiey es CA qbeTel iney


eln.
5
iyhd Ar rAjAr hAerAe,r pirbAerr bAerr ikC
ikC sADAr elAkek yAjk iheseb inyu )
keriCeln. sb A yAjkr ejrzAelm o
iyhdAr sbR^ mUi%$edr j bAnAen cSAen bAl
mUi%$ek/ sUy$ek/ cAdek/ bM n(^rAijr ee
DupDUen idet. eyAizy sb AcAr b ker
ideyiCeln.
6
tArpr Bur mir c r eTek AezrAr mUi%$r
j ep<At smS K<uiw pe &uel zherr bAer
ike@A, ptYkAy iney igey puiey CA ker/ es
CA sADAr mAnuxedr kber Ciey ideln.
7
rpr eyAizy Bur mir c err eBter
bsbAskArI purxedh bYbsAyIedr Grel eBe[
ePleln. gi,kArAo sb Grel bYbhAr krt
bM AezrAr mUi%$r it tAedr AnugtY jAnAet
eCAw eCAw CAin wA[Aet.
8-9
essmey yAjkr iyhdAr ibiB zher Ciey
bsbAs krt bM ejrzAelem Bur mierr
ebdIet bildAn n ker mUi%$smUehr j sbR^ bAnAenA
<c ebdIelAy bildAn kretA o DupDUen idt.
egb eTek ebraezb py$ sbjAygAet
ebdIel iCl. yAjkr ejrzAelemr mier
tAedr j inid$X jAygAr pirbet$ sADAr elAkedr
se eyKAen KuzI bes KAimribhIn riw eKt. eyAizy
smS yAjkedr ejrzAelem Aset bADY ker/
smS <c ebdI/ ngr Aerr b< pAezr yAbtIy ebdI
sb eBe[ ideyiCeln.
10
iheAm esAn ptYkAr etAPet emAlekr mUi%$r
ee elAekrA ebdIet inejedr eCelemeyek
Aen Ait idt. eyAizy pApAcr b krAr
j ebdI mnBAeb eBe[ ideyiCeln yAet t
Ar bYbhAr kr n yAy. 11iyhdAr Aegr rAjAr
Bur mierr ebzpeT nTn emAlk nAem k
r pU,R pdAiDkArIr Gerr pAez sUy$ edbtAek
sAn jAnAenAr j kw eGAAy wAn rT qtrI
ker ideyiCeln. eyAizy es reTr eGAAel
sirey rTwAek puiey ideyiCeln.
12
AegkAr rAjAr Ahesr bAir CAed bM
mn>iz Bur mierr ew eWAen mUi%$smUehr
pUejAr j ey ebdIel bAineyiCeln/ eyAizy
essb ebdI wker wker ker eBe[/ BA[
wkerAel ike@A, ptYkAy ePel edy.
13
rAj zelAmno tIet ejrzAelemr kAeC
ibnAz pAhAer di(e, Dre,r ikC <c ebdI
bAiney i Celn/ eyKAen sIedAnIy e dr G] , Y mU i %$
eXAretr pUjAr j sb ebdI bYbhAr kr
ht. CAAo mhArAj zelAmn emAyAbIyedr kemAz
o AemAnIyedr imm muK G],Y mUi%$r j ey

smS <c ebdI bAineyiCeln/ eyAizy es smS


eBe[ ideyiCeln. 14itin yAbtIy S]itPlk/
AezrAr K<uiw eBe[ idey essb jAygAy nrkAl
Ciey edn.
15
nbAewr pu^ yAribyAm SAeylek pApAcre,r
peT eWel ideyiCeln. itin qbeTel ey cSAn
bAnAn eyAizy t eBe[ DUelAy imizey/ AezrAr
K< u i wet An Direy ideln. 16eyAizy pbRetr
AezpAez tAikey enk kbrKAn edKet epeln.
elAk pAiWey esKAn eTek m]t mAnuexr hA &uiley
en/ eyAizy es smS hA y|ebdIet puiey/
y|ebdI Zic ker edn. BAbbAdIedr muK idey Bu/
yAribyAm yKn es ebdIr pAez igey dAieyiCeln/
tKn sb Bib`bA,I kireyiCeln.
eyAizy cArpAez tAikey es BAbbAdIedr
smAiDSl edKet epeln.
17
eyAizy kreln/ "ow ikesr Plk
zherr elAekr tAek %r idel/ "w es iyhd A
eTek As BAbbAdIr kbr. Apin qbeTelr ebdIet
y kreln t itin b idn Aeg Bib`bA,I
keriCeln.
18
eyAizy tKn bleln/ "edeK or kber eyn
ekAnrkm hAt n pe. oek zAiet TAket dAo.
tKn elAekrA zmiryAr es BAbbAdIr smAiDSl
eyBAeb iCl/ esBAeb ibk]t bSAy ereK idl.
19
zmiry A y zhrelAy mU i %$ s mU e hr ebdIr
AezpAez ey smS mir gijey eWiCl eyAizy
eselo eBe[ ideyiCeln. SAeyelr AegkAr
rAj-rAjAr smS mir bAiney Buek Kub
sX ker &ueliCeln. eyAizy sb mierr
dz qbeTelr ebdIr metA keriCeln.
20
eyAizy zmiryAr cSAenr smS yAjkedr
htY kreln. itin ebdIr oper mAnuexr iS
epAAeln. BAeb itin pUjAr jAyg puerApuir
iniH ker ejrzAelem iPer egeln.
iyhd Ar elAekedr inSA rpbR da yApn
rpr eyAizy smS elAekedr ined$z ideln/
"ibiDpuSek eyBAeb elKA AeC/ esBAeb etAmr
Bu etAmAedr Verr j inSArpbR dayApn kr.
22
S Aeyel ibcArkedr zAsnkAelr pr Ar ek
BAeb inSArpbR dayApn kerin. SAeyl b
iyhdAr Ar ekAn rAjA Aeg kKno t
smAerAehr se inSArpbR pAln kern in. 23eyAizyr
rAje r 18tm bCer elAekrA inSArpbR pAln
keriCl.
24
iyhdA o ejrzAelem elAekrA etsADnA/
fAiknI-ipzAc-tsADn/ mUi%$pj
U A B] it eysb G,
] Y
pApAcr krt/ yAjk ihiyr K<uej pAoy ibiD
nusAer eyAizy sb smUel pAwn kern.
21

2 rAjAbil 23:25-24:13

387
25

r Aegr Ar ekAn rAjA eyAizyr mt


iCeln n. eyAizy kAymenbAekY/ smS hdy o
zi) idey Bu o emAizr ibiD nusr ker
jIbnyApn keriCeln. Ken py$ ekAn rAj
tAr mt zAsn kern in.
26
ik tbo
u iyhd Ar elAekedr opr eTek Bur
rAg pein. mn>izr kr kAy$klAepr j Bu
tKno tAedr opr ereg iCeln. 27Bu beliCeln/
"Aim SAeyelr elAekedr tAedr bAsBUim CAet
bADY keriClAm. iyhdAr seo Aim tA krb.
iyhdAek AmAr ecAeKr sAmen eTek sirey edb.
mnik ejrzAelmeko Aim Ar edKet cA n.
</ yido Aim inej zhr ebeC iney beliClAm/
'ey oKAen AmAr nAm TAkeb. ik Aim
miriweko DbMs ker ePlb.
28
eyAizy Ar y ikC keriCeln/ essb 'iyhd Ar
rAjAedr ithAs e ilipb AeC.
eyAizyr m&
] u Y
eyAizyr rAj kAel imzerr PerQ,-neK
PrA ndIr tIer zUr-rAejr se yu kret
yAn. eyAizy migeAet tAr se edK kret egel/
edK hoyA mA^ PerQ,-neK tAek htY kern.
30
eyAizyr pdS AiDkAirkr reT ker tr m]tedh
mige eTek ejrzAelem iney es tAek tAr
pirbAerr smAiDSel smAiD ideln.
rpr elAekrA eyAizyr pu^ iyehAyAhsek n&un
rAj iheseb iBexk kreln.
29

iyehAyA hs iyhd Ar rAj heln


iyehAyAhs 23 bCr byes rAj hey mA^ itn
mAesr j ejrzAelem rAj keriCeln. tAr
m iCeln ilbanAr iyrimeyr kA hmUwl. 32Bu
eysb kAj kret bAr keriCeln/ iyehAyAhs es
sm S kAj keriCeln. itin t A r iDkAMz
pUbRpurxedr mt pAepr pT nusr kern.
33
PerQ,-neK/ iyehAy A hsek hmA edezr
irbalAet ejel Awk kern/ Plt iyehAyAhesr
pe( Ar ejrzAelem rAj kr sb hy in.
tAek/ PerQ,-neK 7/500 pA rep bM 75
pA esAn idet bADY keriCeln.
34
PerQ,/ eyAizyr Aerk pu^. ilyAkImek n&un
rAj bAiney tAr nAm pAew iyehAyAkIm rAeKn.
Ar iyehAyAhsek itin imzer iney yAn. esKAen
tAr m]&u Y hy. 35iyehAyAkIm PerQ,ek esAn o rep
ideln. ik itin sADAr elAkek PerQ,-neKAek
edoyAr j edez kr DAyRY kreln tA etYk
bYi) tAedr esAn o repr Mz PerQ-neKAek
edoyAr j rAj iyehAyAkImek idt. 36iyehAyAkIm
25 bCr byes rAj hey gAerA bCr ejrzAelem
31

rAj keriCeln. tAr m iCeln rmAr pdAeyr


k sbId. 37iyehAyAkImo Bu ey smS kAj
kret bAr kern/ tAr iDkAMz pUbRpurxedr mt
es smS kAj keriCeln.
rAjA nbK
U da insr iyhd Ay eln
iyehAy A kIemr rAj k Ael bAibl-rAj
nbUKdainsr iyhdAy Aesn. itn bCr tAr
bt SVIkAr krAr pr iyehAyAkIm tAr ibre
ibe@Ah kern. 2 Bu bAiblIy/ rAmIy/ emAyAbIy/
eAnIyedr dlek iyehAyAkIemr ibre yu
kirey tAek DbMs kret pAiWeyiCeln. Bu tAr
esbk BAbbAdIedr muK idey kr Bib`bA,I nuyAyI
smS zedr iyhdA DbMs krAr j pAWAn.
3
BAeb Bu iyhd Aek tAr ecAeKr sAmen eTek
sirey edbAr pirkn kern. mn>izr pApAcre,r
j Bu isA ineyiCeln. 4 mn>iz b inrIh
elAkek htY ker ejrzAelm re) pirpU,R
keriCeln y Bu kKno (m kern in.
5
iyehAyAkIm A ey smS kAj keriCeln
essb 'iyhdAr rAjAedr ithAs e ilipb
AeC. 6 iyehAy A kIemr m] & u Yr pr t A ek t A r
pUbRpurxedr se smAiDS kr hy. tAr per/ tAr
pu^ iyehAyAKIn n&un rAj heln.
7
idek bAibl-rAj imzerr K<Ai eTek Zr
ker PrA ndI py$ smS l dKl krAy
imzr-rAj tAr edz eCe Ar eberAenAr ecXA
kern in. smS l Aeg tAr zAsnADIn
iCl.

24

nbK
U da insr ejrzAelm dKl kreln
iyehAyAKIn 18 bCr byes rAj hbAr pr mA^
itn mAs ejrzAelem rAj keriCeln. tAr m
iCeln ejrzAelemr la n ATenr kA nXA.
9
iyehAyAKIn tAr iptAr mt Bu ey smS kAj
kret bAr keriCeln/ essb kAj keriCeln.
10
es smey/ nbUKdainserr esnApitr es
cArpAz eTek ejrzAelm iGer ePeliCeln.
11
tArpr nbUKdainsr SVyM zher Aesn. 12iyhdAr
rAj iyehAyAKIn tAr m/ esnApitedr/ entAedr
o AiDkAirkedr sklek iney tAr se edK
kret egel bAiblrAj t A ek bI kern.
nbUKdainserr zAsnkAelr Xm bCer GwnA
GewiCl.
13
nbUKdainsr ejrzAelemr Bur mir o
rAjAsAd eTek smS spd phr ker iney
yAn. rAj zelAmn Bur mier ey smS esAnAr
TAl biseyiCeln/ Bur Bib`bA,I nuyAyI
nbUKdainsr mir eTek es smS TAl Kuel iney
igeyiCeln.
8

2 rAjAbil 24:14-25:22

388

14

nbK
U dainsr ent o DnIelAk sh ejrzAelm
eTek 10/000 bYi)ek bI ker iney yAn. htdir@
elAk CA/ kAirgr eTek imk smS elAkek
itin bI kern. 15rAjA iyehAyAKIn o tAr m/
SIedr/ AiDkAirk o itpi%zAlI bYi)edr bI
ker bAibel iney igeyiCeln. 16emAw 7/000 d(
qsink o 1/000 kuzlI kAirgrek bAiblrAj
nbUKdainsr bAibel bI ker iney yAn.
rAj isidiky
bAibl-rAj nbUKdainsr/ iyehAyAKIenr kAk
m%ineyr nAm pAew isidiky ereK tAek rAj
keriCeln. 18isidiky 21 bCr byes rAj hey 11
bCr ejrzAelem rAj kern. tAr m iCeln
ilbn
a Ar iyrimeyr kA hmwU l. 19iyehAyAKIenr mt
isidiky/ Bu y ikC kret bAr keriCeln essmS
kAj keriCeln. 20ejrzAelm o iyhdAr opr
Bu t *u heyiCeln ey Bu edzek
tAr ecAeKr sAmen eTek mueC ePeln.
17

nbK
U da insr isidikeyr zAsn b kreln
isidiky bAibl-rAejr k%$ SV IkAr
keriCeln.
tA bAibl-rAj nbUKdainsr/ tAr smS
esnAbAihnI iney ejrzAelemr ibre yu
kret eln. isidikyr rAj kAelr nbm bCerr
10 mAesr 10 iden Gwn GewiCl. ejrzAelm
zher yAtAyAt b kret nbUKdainsr zherr
cArpAez tAr esnAbAihnI emAtAeyn ker kw
edoyAl bAiney zhrw berAD keriCeln. 2BAeb
tAr esnAbAihnI isidikyr rAje r kAdz bCr
py$ ejrzAelm iGer ereKiCl. 3idek zherr
eBter KAABb %erA%r bi] pAiCl. c&u TR mAesr
9tm idenr pr eTek zher sADAr mAnuexr KAbAr
mt kk, KAbAro Ar bizX iCl n.
4
ezx py$ nbUKdainserr esnAbAihnI zherr
AcIr eBe[ eBter Fek pel/ es rAet bAgAenr
p
eTr P<Ap edoyAelr meDY idey rAj isidiky
o tAr esnAbAihnIr elAekrA pAiley yAy. yido
zpe(r esnAbAihnI sAr zhr iGer ereKiCl/
ik tbuo isidiky o tAr pAVRcrr mrBUimr peT
pAiley eyet s(m hn. 5ik bAibelr esnAbAihnI
tAedr DAoy ker iyrIehAr kAeC rAj isidikyek
bI ker. isidikyr smS esn tAek kl ePel
ereK pAiley yAy.
6
bAiblIyr tAek bI ker bAibel rAjAr kAeC
iney yAy y Kn iCl irbalAet/ iyin tAek zAiS
edn. 7tAr isidikyr sAmen tAr cAr pu^ek htY
ker/ tAr ecAK egel idey izkl pirey tAek
bAibel iney igeyiCl.

25

ejrzAelm DbMs hl
nbUKdainserr bAibl zAsenr inz bCerr
pm mAesr 7tm iden nbUxrdn ejrzAelem
Aesn. nbUxrdn iCeln tAr sbRAep( r,kuzlI
qsedr esnApit. 9 itin Bu r mir bM
rAjAsAd puiey ePleln. itin eCAw b smS
Gr bAIo DbMs ker ideyiCeln.
10
rpr/ nbUKdainserr qsnYbAihnIr esnAr
ejrzAelemr cArpAezr AcIr eBe ePel
11
bizX ey kjn elAk tKn pe iCl tAedr
bI ker iney yAy . mnik eysm S elAk
A smpR kret eceyiCl tAedro erhA edoy
hy in. 12nbx
U rdn kmA^ dIndir@ elAekedr @A(A
e(t o zse(etr edKAezAn krAr j ePel
ereK igeyiCeln.
13
bAiblIy esnAbAihnI Bur mierr iptelr
smS ijinsp^ eBe[ wker wker ker. iptelr
jlAzy/ es eWlAgAiw ikC tAr BA[et bAik
rAeKin. tArpr es iptelr BA[ wkerAel
tAr bAibel iney yAy. 14gAeCr wb/ ekAdAl/
bAitdAenr izK SAenAr y eTek Zr ker
iptelr TAl/ cAmc/ kA/ pA^/ 15esAn o repAr
smS ijinsp^ nbUxrdn se ker iney yAn.
16-17
itin y ineyiCeln tAr tAilk nIec edoy
hl
27 Puw qdeG$Yr 2iw iptelr S/ Ser
mATAr operr kArkAy$Kict 4 1 /2 Puw <c
gVuj/ iptelr b jlADAr/ Bur mierr
j zelAmenr qtrI krA eWlAgAiw; sb
imiley elAr ojn siWk kt iCl t
blAo kiWn?
8

iyhd Ar elAekedr bI krA hl


mir eTek nbUxrdn/ DAn yAjk srAy/
shkArI yAjk sPiny / ebzAerr
itnjn dAerAyAnek bI ker iney
igeyiCeln.
19
Ar zhr eTek itin 1 jn esnAsicb/
rAjAr 5 jn prAmzRdAt/ esnADAenr
bYi)sicb iyin elAekedr meDY eTek
bACA ker esn ineyAg kretn/ rA
CAAo 60 jn sADAr mAnuxek bI kern.
20-21
tArpr nbUxrdn edr sbAek hmAetr
irbalAy bAibl-rAejr kAeC iney egel/ bAibl-rAj
esKAen tAedr htY kern. Ar iyhd Ar elAekedr
bI ker tAr se iney yAn.
18

iyhd Ar rAjYpAl gdily


bAibl-rAj nbUKdainsr ikC elAkek iyhdAy
ereK igeyiCeln. itin zAPenr epQ^ hIkAemr
22

389
pu^ gdilyek smS elAkedr zAsn krAr j
zAsk iheseb iyhdAy bisey yAn.
23
idek Kbr epey nTineyr pu^ Aeyl/
kAereyr pu^ eyAhAnn/ newAPAtIy tnhmetr pu^
srAy Ar mAKATIeyr pu^ yAsiny muK esnAbAihnIr
DAnrA tAedr dlbl iney imSpAet gdilyr se
edK kret egeln. 24gdily tAedr AVS ker
bleln/ "bAiblIy rAjkm$cArIedr By pAbAr ekAn
kAr en. etAmr yid KAen eTek bAibl-rAejr
DIen kAj kr tAhel sb iWk hey yAeb.
25
ik nTineyr pu^ Aeyl iCeln rAjpirbAerr sdss BAeb sAtmAs kAwAr pr itin o
tAr delr dz jn imel gdily o smS dIedr
htY kreln. imSpAet gdilyr se ey smS
bAiblIyr bAs kriCl tArAo r( epl n. 26tArpr

2 rAjAbil 25:23-30

esnAbAihnIr elAk eTek Zr ker eCAw b sbA


bAiblIyedr Bey imzer pAiley egl.
27
prbtRIkAel ibl-merAdk bAibelr rAj
heln. itin iyhdAr rAj iyehAyAkImek tAr
bIe r 37 bCerr mATAy ejl eTek mu) kreln.
merAdekr rAje r bAerA mAesr 27 idenr mATAy
Gwn GewiCl. 28itin iyehAyAkIemr se BAl
bYbhAr keriCeln bM rAjsBAy A rAjAedr
&ulnAy tAek Aro r p,
U R jAygAy bsAr iDkAr
ideyiCeln.
29
merAdk/ iyehAyAkIemr AsAmIr epAzAk Kuel
ideyiCeln. bM jIbenr bAkI kw idn iyehAyAkIm
merAdekr se k ewibel bes KAoy dAoy
kern. 30rAj ibl-merAdk iyehAyAkImek rpr
eTek epAx k iCeln.

390

bMzAbilr Tm K
Adm eTek enAh py$ pirbArbegrR ithAs
AhAemr pirbAr
1-3
24
Adm/ ezK/ enAz/ qknn/ mhlell/ eyrd/
ezemr %rpurx hl PRkaxd/ ezlh/ 25br/
henAk/ mTUezlh/ elmk/ enAh.*
eplg/ iryU/ 26srg/ nAehAr/ etrh Ar 27Am
4
enAhr itn pu^. tAedr nAm iCl ezm/ hAm :Am yAek AhAmo bl hy.
28
bM eyP.
AhAemr pue^r nAm sahAk o Aeyl.
29
edr %rpurx inrp
eyPetr %rpru x
5
eyPetr sAt pue^r nAm hl egAmr/ mAegAg/
hAgAerr %rpurx
mAdy/ ybn/ &ubl/ emzk Ar tIrs.
Aeyelr Tm o b eCelr nAm nbAeyA.
6
a m/
egAmerr pu^edr nAm iSns/ dIP Ar tAr A pu^edr nAm hl ekdr/ daebl/ imbs
30
31
etAgm$.
imzam/ dUm/ ms/ hdd/ etm/ iywr/ nAPIz o
7
ybenr pue^r hl lIz/ tzRIz/ ik%Im o ekdm.
erAdAnIm.
kwrr pu^
32
hAemr %rpru x
AhAemr pp I kwr is,/ ykax,/ mdAn/
8
imidyn
/ iyzabk o zUh muK pu^edr j ideyiCeln.
hAemr pu^edr nAm kUz/ imzr/ pUw o knAn.
9
yka
xe,r pu^edr nAm izb o ddAn.
kUezr pu^edr nAm sb/ hbIl/ sA/ rym o
33
sk. rymAr pu^edr nAm izb o ddAn.
imidyenr pu^edr nAm P/ Pr/ henAk/
10
bId
Ar ladAy.
kUezr k %rpurexr nAm iCl ineAd. itin
rA skel iCeln kwrr %rpurx.
b hey p]iTbIr sbRAep( zi)zAlI o sAhsI eyA
iheseb piricit lAB kern.
11
lUd/ nAm/ lhAb/ nuh/ 12peTAx/ ksalUh/
sArr pu^
34
keAr edr skelr iptA iCeln imzr. ksalUh
AhAemr k pue^r nAm sahAk. sahAekr
iCeln pelXIyedr pUbRpurx.
pu^ ex Ar SAeyl.
13
35
knAenr Tm pu ^ iCl sIedAn. 14knAn
exQr pu^edr nAm lIPs/ reyl/ iyyUz/
iybUxIy/ emArIy/ iggRAzIy/ 15ihbbIy/ kRIy/ sInIy/ yAlm Ar ekArh.
36
bRdIy/ 16smArIy Ar hmAtIyedro pUbRpurx.
lIPesr pu^edr nAm qtmn/ omAr/ sPI/
giytm Ar kns. lIPs Ar itr mAelk
ezemr %rpru x
nAemo k pu^ iCl.
17
37
ezemr pu^edr nAm lm/ zUr/ PRkaxd/
reyelr pu^edr nAm nh/ esrh/ z Ar
lUd bM rAm. rAemr pue^r hl x/ hl/ ims.
egTr o emezk.
18
PRkaxd iCeln ezlhr iptA bM berr
esyI r eTek edAmIyr A
38
iptAmh.
esyIerr pu^edr nAm elAwn/ ezAbl/ isibeyAn/
19
berr pue^r kjenr nAm iCl eplg/ n/ idezAn/ sr Ar dIzn.
39
kAr, tAr jer pr eTek p]iTbIr elAekrA ibiB
elAwenr pu^edr nAm ehAir Ar ehAmm.
BAxAegAIet ibB) hey yAy. eplegr BAeyr elAwenr it nAem k ebAno iCl.
40
nAm iCl y)n. :20y)n pu^edr nAm laemAdd/
ezAbelr pu^edr nAm ilyn/ mAnh/ bl/
21
ezlP/ hsmRAb/ eyrh/ hedArAm/ sl/ idL/ zPI Ar onm.
22
bl/ bImAeyl/ izb/ 23oPIr/ hbIl o eyAbebr
isibeyAenr pu^edr nAm y Ar n.
41
ipt iCl. hArA skel y)enr pu^.
nAr pu^ hl idezAn.
idezAenr pu^edr nAm h,/ zabn/ iy^, Ar
Adm enAh nAemr tAilkAiwet AeC k bYi)r nAm.
krA,.
tArper tAr %rpurxedr nAm.

1 bMzAbil 1:42-2:30

391
42

serr pu^edr nAm iblha n/ sAbn Ar yAkn.


idzenr pu^edr nAm x Ar rA,.
edAemr rAjA
SAeyel rAjt cAlu hbAr b Aeg eTek
edAem rAjt cilt iCl. nIec edAemr rAjAedr
pircy edoy hl
edAemr Tm rAj iCeln ibeyAerr pu^ ebl.
eblAr rAjDAnIr nAm iCl idnahAb.
44
eblAr m]&uYr pr bSAr esrehr pu^ eyAbb
n&un rAj heln.
45
eyAbebr m]&uYr pr rAj heln qtmn edezr
hzm.
46
hzm mAr egel tAr jAygAy bdedr pu^ hdd
n&un rAj heln. tAr rAjDAnIr nAm iCl bI.
itin emAyAbIyedr edez imidynek yue prAijt
keriCeln.
47
hdedr m]&uYr pr meSkAr bAis smL tAr
jAygAy n&un rAj heln.
48
smL mAr egel PrA ndIr tIrbtI$ rehAebAetr
ezQl n&un rAj heln.
49
ezQl mAr egel rAj heln kaebAerr pu^
bAla-hAnn.
50
bAla-hAnenr m]&uYr pr rAj heln hdd. tAr
rAjDAnIr nAm iCl pAy Ar tAr SIr nAm mehwebl.
mehwebl iCeln mewedr k/ emxAhebr edQih^I.
51
tArpr hdedr m]&uY hl.
it/ ilyA/ iyeT/ 52hlIbAmA/ l/ pIenAn/
53
kns/ qtmn/ imbasr/ 54mgadIeyl/ rm muK
bYi)r iCeln edAemr ent.
43

Tenr pue^r nAm siry.


ihexAe,r pu^edr nAm iyrheml/ rAm Ar
kAlubAy.
9

rAemr %rpru x
rAm iCeln iyhdAr elAekedr ent nhezAenr
iptAmh bM InAdebr iptA. 11nhezAenr pue^r
nAm slaemAn/ slaemAenr pue^r nAm ebAys/ 12ebAyesr
pue^r nAm oebd/ oebedr pue^r nAm iyzy/ iyzeyr
iCl sAt pu^. 13iyzeyr b eCelr nAm lIyAb/
itIy pue^r nAm bIdAnb/ tIy pue^r nAm z/
14
c&uTR pue^r nAm nTenl/ pm pue^r nAm ry/
15
x pue^r nAm osm Ar sm pue^r nAm iCl
dAyUd. 16edr ebAenr nAm sry o bIgl.
sryAr itn pu^ bIzy/ eyAyAb o sAehl.
17
bIgelr pue^r nAm mAs Ar tAr iptA eyTr
iCeln Aeyelr bAis.
10

kAelebr %rpru x
ihexAe,r pue^r nAm iCl kAelb. kAelb Ar
tr SI/ iyireyAetr kA sUbAr imlenr Pel
eyzr/ ezAbb o ed$An itn pue^r j hy.
19
sUbAr m]&uY hel kAelb PATAek ibey kreln.
kAelb Ar PATAr pue^r nAm hr. 20herr pue^r
nAm ir Ar epQe^r nAm bsell iCl.
21
ihexA , 60 bCr bye s igilyedr iptA mAKIerr
kAek ibey kern. tAr o mAKIerr kAr imlen
sgUebr j hy. 22sgUebr pue^r nAm iCl yAyIr.
igilyd edez yAyIerr 23iw zhr iCl. 23ik knA
o AzpAezr 60iw zhrtlI sh yAyIerr smS
Am egzUr bM rAm eke ineyiCl. 60 KAn
S Aeye lr p^
u
eCAw zhrtlIr mAilk iCeln igilyedr iptA
SAeyelr pu^edr nAm reb,/ izimeyAn/ elib/ mAKIerr eCelpuelr.
24
iyhdA/ xAKr/ sbUlUn/ 2 dAn/ eyAexP/ ibAmIn/
PATr kAelb zher/ ihexAe,r m]&uYr pr
nAil/ gAd o Aezr.
t A r S I ibyA saahr nAem k pue^r j
ideyiCeln. saherr pue^r nAm iCl tekAy.
iyhd Ar p^
u
3
iyrhemelr %rpru x
iyhdAr pu^edr nAm r/ onn bM ezl.
25
r itnjn knAnIyA b-zUyA r geB$ jh kern.
ihexAe,r b eCel iyrhemelr pu^edr nAm
Bu yKn edKeln ey/ iyhdAr Tm pu^/ r s/ iCl rAm/ bUn/ or,/ osm Ar ihy. rAm
tKn itin tAek htY kreln. 4iyhd Ar pu^bDU tAmr iyrhemelr b eCel. 26wArA nAem iyrhemelr
o iyhdAr imlenr Pel eprs o esrhr j hy. Aerkjn SI iCl. tAr pue^r nAm onm.
27
TRA sb imiley iyhdAr sAn sMKY iCl p<Ac.
iyrhemelr b eCel rAemr pu^edr nAm iCl
5
mAx/
yAmIn
Ar kr.
epresr pu^edr nAm ihexA, Ar hAmUl.
6
28
esrehr p<Ac pue^r nAm izi/ Tn/ ehmn/
onemr zy o yAd nAem pu^ iCl. zeyr
klaekAl Ar dAr.
pue^r nAm iCl nAdb o bIzUr.
7
29
izir pue^r nAm kim$. kim$r pue^r nAm iCl
bIzUr Ar tAr SI bIhiyelr hbAn Ar
AKr. yue lAB kr ijinsp^ Vrek n idey emAlId nAem pu^ iCl.
30
inejr kAeC ereK AKr SAeylek btr smsAr
nAdebr pu^edr nAm esld o iym. esld
meDY eWel ideyiCeln.
pu^k bSAy mAr yAn.

18

1 bMzAbil 2:31-3:16

392

31

iyemr pue^r nAm iyzI. iyzI iCeln ezzenr


iptA Ar hleyr iptAmh.
32
zeyr BA/ yAdAr pu^edr nAm eyTr o
eyAnATn. eyTr pu^k bSAet mAr igeyiCeln.
33
eyAnATenr pue^r nAm epl o sAs.
hl iyrhemelr sAn-sitedr tAilk.
34
ezzenr ekAn pu^ iCl n. teb tAr k kA
iCl/ yAek itin imzr eTek An yAh$A nAem 35k
B]etYr se ibey ideyiCeln. yAh$A Ar tAr
kAr %y nAem k pu^ iCl.
36
%eyr pue^r nAm nATn/ nATenr pue^r nAm
sAbd/ 37sAbd iCl Palelr iptA. Pall iCl
oebedr iptA. 38oebedr pue^r nAm eyh/ eyhr
pue^r nAm siry/ 39siryr pue^r nAm ehls/
ehlesr pue^r nAm lIyAs/ 40lIyAsAr pue^r
nAm issamy/ issameyr pue^r nAm zum/ 41zuemr
pue^r nAm iykimy/ Ar iykimyr pue^r nAm iCl
lIzAm.
kAelebr pirbAr
iyrhemelr BA kAelebr pu^edr nAm iCl
emz o mAerz. emzAr pue^r nAm sIP Ar mAerzr
pue^r nAm iheA,.
43
iheAe,r pu^edr nAm iCl ekArh/ tpUh/ erkm
o ezm. 44ezmAr pue^r nAm rhm. rhemr pue^r
nAm iCl yikRym. erkemr pue^r nAm iCl zy.
45
zeyr pue^r nAm mAeyAn Ar mAeyAenr pu^ iCl
qb-sur.
46
kAelebr dAsI o pp I PAr pu^edr nAm
iCl hAr,/ emAs o gAess. hAre,r pue^r nmo
gAess.
47
eyhdeyr pu^edr nAm ergm/ eyATm/ egsn/
eplw/ P o zAP.
48
kAelebr Aerk dAsI o pp I mAKAr pu^edr
nAm iCl ezbr Ar ith$n 49CAAo mAKAr zAP o
izb nAem pu^ iCl. zAePr pue^r nAm mdam
Ar izbAr pu^edr nAm iCl mkaebnAr o igiby.
kAelebr kAr nAm iCl kax.
50-51
"kAelebr %rpurx inrp hr iCeln
kAelebr b eCel. tAr m iCeln PATA. herr
pu^edr nAm ezAbl/ zlamA o hAerP. r itnjn
yTA*em ikiry-iyyArIm/ qbelhm Ar qb-gAd
zherr itAt iCeln.
52
ikiry iyyArIemr itAt iCeln ezAbl.
ezAbelr %rpurxr iCl hAerAy/ mnUehAetr eDkR
elAekrA. 53ikiry-iyyArIemr pirbAregAI hl
iy^Iy/ pUTIy/ zUmATIy o imAyIyrA. AbAr srATIy
o XAeyAlIyr imAyIyedr eTek t hy.
54
qbelhm/ newAP/ ew A -eb-eyAy A b/
mnhetr eDRk elAekrA/ srAyIyrA 55bM yAebez
42

ey sb elKkedr pirbAril bAs krt tAr hl


itiryAT/ izimyT Ar sUKAT. tAr skel kInIy
egAIr Bu$ ) bM eb-erKebr itAtA hetr
bMzDr iCeln.
dAyeU dr p^
u
dAyUedr keykiw pue^r j heyiCl iheA,
zher. tAr pu^edr tAilk inrp
dAyUedr Tm pue^r nAm eAn. tAr m iCeln
iyixeyelr hIenAym.
dAyUedr itIy pu^ dAineyelr m iCeln iyhdAr
kim$elr bIgl.
2
dAyUedr tIy pu^ bzAelAemr m gzUrrAj
tlameyr kA mAK.
c&uTR pu^ AedAinyr mAeyr nAm iCl hgIt.
3
pm pu^/ zPiwyr mAeyr nAm iCl bIwl.
x pu^ iyi^yemr mAeyr nAm iCl / dAyUedr
SI.
4
iheAen tAr Cy pue^r j hy. mhArAj
dAyUd iheAe, sAt bCr Cy mAs rAj keriCeln.
Ar itin ejrzAelem emAw 33 bCr rAj kern.
5
ejrzAelem tAr ey smS pue^rA jh
ker tAr hl
Ieyelr kA besbAr geB$ izimy/ ezAbb/
nATn bM zelAmn muK cAr pu^. 6 8 CAA iyBr/
lIzUyA / lIePlw/ enAgh/ enPg/ yAiPy/ lIzAm/
lIyAd o lIePlw nAem dAyUedr Aer ny pu^
iCl. 9pp Iedr se imlenr Pelo dAyUedr
ebz keykiw sAn hy. Ar tAmr nAem tAr kw
kAo iCl.

dAyeU dr smeyr per iyhd Ar rAjA


zelAmenr pue^r nAm rhibyAm/ rhibyAemr
pue^r nAm iby/ ibyr pue^r nAm As/ AsAr
pue^r nAm iyehAzAPw/ 11iyehAzAPewr pue^r nAm
iCl eyArAm/ eyArAemr pue^r nAm hisy/ hisyr
pue^r nAm eyAyAz/ 12eyAyAezr pue^r nAm misy/
misyr pue^r nAm siry/ siryr pue^r nAm
eyATm/ 13eyATemr pue^r nAm Ahs/ Ahesr pue^r
nAm ihiy/ ihiyr pue^r nAm mn>iz/ 14mn>izr
pue^r nAm AemAn Ar AemAenr pue^r nAm eyAizy.
15
eyAizyr bMzDredr tAilk inrp tAr Tm
pue^r nAm eyAhAnn/ itIy pue^r nAm iyehAyAkIm/
tIy pue^r nAm isidiky/ c&uTR pue^r nAm zum.
16
iyehAyAkIemr pu^edr nAm iCl iykiny Ar
isidiky.*
10

iyehAyA kIemr isidiky ek BAeb bYAKY kr yAy :1''


isidiky iCl iyehAyAkIemr pu^ bM iykineyr BA. :2"
isidiky iCl iykineyr pu^ bM iyehAyAkIemr nAit.

1 bMzAbil 3:17-4:27

393
bAiblIy bIe r pr dAyeU dr pirbAr
iykiny bAibel bI hbAr pr tAr pu^edr
tAilk inrp zwIeyl/ 18mlakIrAm/ pdAy/
iznsr/ iykimy/ ehAzAm o ndiby.
19
pdAeyr pu^edr nAm srbbAibl Ar izimiy.
mZm Ar hnAiny hl srbbAibelr pu^; tAedr
zelAmI nAem k ebAno iCl. 20hZb/ oehl/
ebiriKy/ hsidy/ yuzb-ehxd nAem srbbAibelr
Aer p<Acjn pu^ iCl.
21
hnAinyr pue^r nAm pliwy. pliwyr pue^r
nAm iyzAyAh. iyzAyAhr pue^r nAm rPAy/ rPAeyr
pue^r nAm ,Rn/ ,Renr pue^r nAm obidy Ar
obidyr pue^r nAm zKiny.
22
zKinyr pu^ zmiyy; bM zmiyeyr pu^ hwz/
iygAl/ bArIh/ inyiry Ar zAPw emAw Cy jn.
23
lIqyny/ ihiy Ar SIkAm nAem inyiryr
itniw pu^ iCl.
24
Ar lIqyneyr ehAdiby/ lIyAzIb/ plAy>
Oub/ eyAhAnn/ dlAy Ar nAin nAem sAt pu^
iCl.
17

iyhd Ar A pirbArilr pircy


iyhdAr p<Ac pue^r nAm eprs/ ihexA,/ kmRI/ hr
Ar ezAbl.
2
ezAbelr pue^r nAm rAy/ rAyAr pue^r nAm
yh Ar yhetr pue^r nAm iCl hmy o
lhd. srATIyr hmy o lhedr %rpurx
iCl.
3
wemr pu^edr nAm iyix eyl/ iy o iydabz.
edr ebAenr nAm iCl hsill-epAnI.
4
pnUeyelr pue^r nAm iCl gAedAr. sr iCl
hezr iptA.
r iCl herr pu^. hr iCl PATAr Tm
pu^. PAT iCeln qbelhemr itAt.
5
tekAeyr iptA saherr ihl o nAr nAem
SI iCl. 6nAr o saherr pu^edr nAm xm/
ehPr/ qtimin o hXir. 7ihl Ar saherr
pu^edr nAm esr/ iyesAhr/ nn Ar ekAs.
8
ekAesr pue^r nAm iCl AnUb Ar esAebb.
ekAs hAremr pu^ hhRelr pirbAerr pUbRpurx
iCeln.
9
yAebezr j tAr A BAedr jer eTek
ebzI ebdnAdAyk iCl. yAebezr m beliCeln/ "o
hbAr smy AmAy Kub kX epet heyiCl bel Aim
or nAm ereKiC? 10yAebz SAeyelr Verr
kAeC ATRnA ker beln/ "Aim ApnAr k]t
AzIbRAd ATRnA kir. Aim cA Apin AmAek Aer
jim-jm idn. sb smey AmAr kACAkAiC eTek
yAr AmAek AGAt kret cAy tAedr eTek AmAy
r( krn/ tAhel Ar AmAy ekAn kX eBAg

kret heb n. Vr tAr smS menAbAsn pU,R


keriCeln.
11
zUehr BA klUebr pue^r nAm iCl mhIr.
mhIerr pue^r nAm eXAn/ 12eXAenr pu^edr nAm
qbrAPA/ pAesh o tih. tihr pue^r nAm
rnAhs. r skel erkAr bAis iCeln.
13
knesr pue^r nAm nIeyl Ar srAy.
nIeyelr pue^r nAm hT Ar imeyAenATy.
14
imeyAenATeyr pue^r nAm iCl P.
srAeyr pue^r nAm iCl eyAyAb. eyAyAb iCeln
kuzlI izI eg hArAismedr pUbRpurx.
15
iyPuir pu^ iCl kAelb. kAelebr pu^edr
nAm r/ l o nym. lAr pue^r nAm iCl
kns.
16
iyhilelelr pu^edr nAm sIP/ sIP/ tIiry
Ar sAerl.
17-18
xAr pu^edr nAm eyTr/ emrd/ Pr Ar
yAelAn. emredr k pe(r SIr geB$ jAy mirym/
zy o iyzabh. iyzabh iCl iXemAyr iptA. emredr
imzrIy SI PerQe,r k ibiTyAr geB$ eyrd
gedAerr iptA/ ehbr esAeKAr iptA/ Ar iykuTIeyl
sAenAhr iptA jh kern. itnjenr pu^edr
nAm iCl yTA*em gedAr/ esAeKAr o sAenAh.
19
emredr SI iCeln iyhd Ar bAis bM nhemr
ebAn. tAr epQ^edr nAm ikyIlA Ar iXemAy. ikyIlA
Ar iXemAy yTA*em gRIy o mAKATIyedr
pUbRpurx. 20zIemAenr pu^edr nAm iCl eAn/ ir/
ibna-hAnn Ar tIelAn.
iyzIr pue^r nAm esAeh Ar ibna-esAeh.
21-22
ezl iCeln iyhdAr sAn. tAr pu^edr
nAm r/ lAdA Ar eyAkIm. ekAexbAr elAekrAo
tAr bMzDr. CAAo eyAyAz Ar sArP nAem
tAr pu^ emAyAbIy emeyedr ibey ker qbelhem
cel igeyiCeln. err pue^r nAm iCl elkAr.
lAd iCeln mAerzAr iptA bM qb sebeyr
tAitedr pirbAregAIr itAt. pirbAr
spek$ y ikC tTY pAoy igeyeC t Kub AcIn.
23
ezlAr bMzDrr mAiwr ijinxp^ bAnAetn. r
ntAyIm o gedrAy bAs kretn o esKAnkAr
rAjAedr j kAj kretn.
izimeyA enr sA nsi t
izimeyAenr pu^edr nAm nmUeyl/ yAmIn/ yArIb/
esrh Ar ezQl. 25ezQelr pue^r nAm zm
u / zeu mr
pue^r nAm imbasm Ar imbasemr pue^r nAm iCl
imzam.
26
imzaemr pue^r nAm hueyl/ hueyelr pue^r
nAm zOUr Ar zOUerr pue^r nm iCl izmiy.
27
izmiyr exAl jn pu^ Ar Cy kA iCl. ik
izmiyr BAedr Kub ebiz pu^kA iCl n. iyhdAr
24

1 bMzAbil 4:28-5:18

394

edr &ulnAy tAedr pirbAregAI yeTX eCAw


iCl.
28
izmiyr %rpurxr ebra-ezb/ hsr-zUyAl/
emAlAd zhrtlIsmUeh bAs krt. 29iblah/ sm/
etAld/ 30bTUeyl/ hR/ isLg/ 31qb-mkRAebA/
hsr-sUxIm/ qb-ibrI/ zAriym muK zhrelAy
dAyUedr rAj kAelr Aeg py$ bAs kretn.
32
sb zhrelAr kAeC ey p<Aciw Am iCl/ esil
hl wm/ n/ ireA,/ etAeKn o Azn. 33bAl
py$ Aer enk Am iCl eyKAen izmiyr bMzDrr
TAketn. tAr tAedr pAirbAirk ithAso ileK
igeyeCn.
34-38
mezAbb/ yemLk/ miseyr pu^ eyAz>/
eyAeyl/ eyAizibyr pu^ eyh/ srAeyr pu^ eyAiziby/
sIeyelr pu^ srAy/ ilqyny/ yAekAb/ iyezAhAy/
sAy/ dIeyl/ iyzImIeyl/ bny/ elAenr epQ^
o iziPr pu^ sIx> muK iCeln sb pirbAregAIr
DAn o ent. AelAn iCeln iydiyyr pu^ bM
izir nAit. AbAr izi iCeln zmiyeyr pu^.
elAekedr pirbAr itzy bi] epl. 39tAr
tAedr emx o gbAid pZr j cArBUimr eK<Aej
ptYkAr pUbRidek gedAerr bihrAel cel egl.
40
BAeb K<j
u et K<j
u et tArA bRr sbj
u o zAip,
U R
jim K<uej epelA. hAemr %rpurxr tIet
esKAen bsbAs kretn. 41rAj ihiyr iyhdAy
rAj kAel Gwn GewiCl. smS elAekr
gedAer esiCl/ hAmIyedr tAbuil DbMs keriCl/
tArA imyUnIyedr ibre yu ker tAedr DbMs
keriCl. Aj biD tAedr kjno eb<ec en.
t>pr tAr esKAen TAket Zr krl kAr
oKAnkAr jimet tAedr emexr KAbAr mt cr
pirmAe GAs iCl.
42
izimeyAenr pirbAregAIr p<Acez elAk esyIr
pAbRtY el bsbAs kret igeyiCeln. pliwy/
inyiry/ rPAiyy o xIeyl muK iyzIr pue^r
delr en ideyiCeln. izimeyAenr bMzDrrAo
KAnkAr bAis mAelkIyedr se yu keriCl
bM 43yArA eb<eciCl es smS mAelkIyedr tAr
emer ePeliCl. tArpr eTek Aj biD es
izimeyAnIyr esyIer bAs kreCn.

pirbAr eTek ent iSr kr ht. t se%o/ b


eCelr ibezx iDkAr o A (mt eyAexePr
bMezr elAekrA eBAg kretn. rebe,r pue^r
iCl henAk/ pu/ ihexA, o kmRI.
4
eyAey e lr %rpu r xedr tAilk inrp
eyAeyelr pue^r nAm izmiyy/ izmiyyr pue^r nAm
egAg/ egAegr pue^r nAm izimiy/ 5izimiyr pue^r
nAm mIK/ mIKAr pue^r nAm rAy/ rAyAr pue^r nAm
bAl/ 6bAelr pue^r nAm iCl ebr. zUrrAj itgalipelxr reb, pirbAregAIr entAek tAr jAygA
CAet bADY kern bM tAek inbRAsn edn.
7
eyAeyelr BAedr o tAr pirbAerr pircy
tr pirbAregAIr ithAs nuyAyI iCl inrp
bMezr b eCel iCeln iyyIeyl/ tArpr sKiry
Ar 8Asesr pu^ ebl. Ass iCeln ezmAr pu^.
ezm iCeln eyAeyelr pu^. r erAeyr eTek
neb bM bAla-imeyAn py$ el bAs kretn.
9
pUbRidek PrA ndIr kAeC mrBUim py$ el
edr bsbAs iCl. bsbAesr j tAr l
ebeC ineyiCeln kAr tAedr igilyed enk gbAid
pZ iCl. 10ezQelr rAj kAel/ eblAr elAekrA
hAgrIyedr se yu ker/ tAedr hAirey tAedr
tAbuet bsbAs kret Zr kern bM igilyedr
pUbRA py$ el inejedr AiDptY ibSAr
kern.

gAedr %rpru x
gAedr pirbAregAIr elAekrA reb,
pirbAregAIr elAekedr kAeC bAzn elr zhr
slK py$ Ciey iCiwey bAs kretn. 12bAzenr
Tm ent iCeln eyAeyl. tArper yTA*em zAPm
o yAny ent hn. 13mIKAeyl/ mZm/ ezb/ eyArAy/
yAkn/ sIy Ar br heln pirbAerr sAt
BA. 14rA skel hi rr pu^ bIhiyelr %rpurx.
AbAr hir iCeln yAerAhr pu^/ yAerAh igilyedr
pu^/ igilyd mIKAeyelr pu^/ mIKAeyl iyzIzeyr
pu^/ iyzIzy yhedAr pu^ Ar yhed iCeln bUexr
pu^. 15 k pirbAerr ent ihr iptAr nAm
ieyl. itin iCeln gUinr pu^.
16
gAd pirbAregAIr elAekrA igilyd el
bsbAs krt. r bAzn o bAzenr pAVRbt$I eCAw
rebe,r %rpru x
KAew zhr eTek sImAe zAerA, py$ smS
1-3
reb, iCeln SAeyelr Tm sAn. tA/ smBUimet bsit SApn keriCeln. 17 smS
Tmt tAr b eCelr ibezx sAn o suibeD nAmil gAedr pAirbAirk ithAes ilipb kr
pAbAr kT. ik eyeh&u reb, tAr iptAr SIr hy bM il iyhdAr rAj eyATm o SAeyelr
se qdihk spk$ SApn keriCeln es kAre rAj yAribyAemr smey niTBu) krA hy.
b eCelr iDkAr eyAexePr pue^r epeyiCeln.
yeu ikC rn-ku zlI qsink
pAirbAirk ithAeso/ rebe,r nAm b eCelr
18
iheseb niTBu) kr en. iyhd A eyeh&u tAr BAedr
reb,/ gAd o eDkR mn>iz pirbAregAI eTek
eTek ebiz zi)zAlI hey eWiCeln/ eseh&u tAr 44/760 jn sAhsI elAk iCl. FAl-terAyAl CAAo

11

1 bMzAbil 5:19-6:32

395
tIr-Dnuk iney yu krAeto tAr iCl pArdzRI.
19
rA hAgrIy/ iywr/ nAPIz o enAdebr ibre yu
eGAx, ker. 20mn>iz/ reb, o gAd pirbAregAIr
elAekrA sbz
R i)mAn Verr kAeC yue tAedr sAhAyY
krAr j ATRn kern. Vr tAedr sAhAyY kern
kAr tAr t A ek ibV A s keriCl bM tAr
hAgrIyedr o A sklek yue prAS ker.
21
tAedr 50/000 w/ 2/50/000 emx bM 2/000 gADA
iney enoy CAAo tArA 1/00/000 bYi)ek bI
keriCeln. 22Vr SVyM rebe,r bMezr elAekedr
shAy hoyAy b hAgrIy yue inht hn bM t>pr
mn>iz/ reb, o gAd pirbAerr elAekr hAgrIyedr
bAsBUimet TAket Zr kern. SAeyelr elAekrA
bI hoyAr Aeg py$ tAr oKAen bs kereCn.
23
mn>izr pirbAregAIr eDRk elAk bAlaheRA,/ snIr o heRA, pbRt py$ bAzn el
bsbAs kretn. *mz> tAr kiw b egAIet
pir,t heyiCeln.
24
Pr/ iyzI/ lIeyl/ SIeyl/ iyrimy/
ehAdiby/ yhdIeyl muK ibKYAt sAhsI bIrr iCeln
edr ent. 25ik r tAedr pUbRpurexr ArADY
Verr ibre pApAcr ker elr AkbAisAedr A edbedbIr ArADn Zr kreln.
kAre, V r ik Ak-bAisAedr DbMs
keriCeln.
26
Plt>/ SAeyelr Vr/ zUrrAj pUl iyin
itgal-ipelxr nAemo pirict iCeln/ yu krbAr
sakAin ideln bM itin reb,/ gAd o eDRk
mn>izr pirbAregAIr se yu ker tAedr bI
ker inbRAsen iney egeln. smS bIedr pUl
ehlh/ hAebAr o hArA bM egAx, ndIr kAeC iney
eln. es idn eTek Aj pyR tArA esKAen
bsbAs ker AseCn.
elibr %rpru x
elibr pu^edr nAm iCl egezRAn/ khA Ar
mrAir.
2
khAetr pu^edr nAm iCl Am/ iyxahr/ iheA,
Ar xIeyl.
3
Aemr sAnedr nAm iCl hAerA,/ emAiz Ar
mirym.
hAerAe,r pu^r iCl nAdb/ bIh/ ilyAsr bM
TAmr. 4 ilyAserr pue^r nAm pInhs/ pInhesr
pue^r nAm ibzUy/ 5 ibzUyr pue^r nAm buiO/ buiOr
pue^r nAm ix/ 6ixr pue^r nAm srihy/ srihyr
pue ^r nAm mrAey A/ 7mrAeyAetr pu^ miry/
miryr pue^r nAm hIwb/ 8hIwebr pue^r nAm
sAedAk/ sAedAekr pue^r nAm hImAs/ 9hImAesr
pue^r nAm siry/ siryr pue^r nAm eyAhAnn/
10
eyAhAnenr pu e ^r nAm siry . siry

zelAmenr ejrzAelem bAnAenA mierr yAjk


iCeln. 11siryr pue^r nAm miry/ miryr
pue^r nAm hIwb/ 12hIwebr pue^r nAm sAedAk/
sAedAekr pue^r nAm zum/ 13zuemr pue^r nAm
ihiy/ ihiyr pue^r nAm siry/ 14siryr pue^r
nAm srAy Ar srAeyr pue^r nAm iCl iyehAxAdk.
15
Bu yKn iyhdA Ar ejrzAelemr it *u
heyiCeln/ iyehAxAdko tKn bAsBUim tYAg kret
bADY heyiCeln. Bu nbK
U dainsrek idey smey
iyhdA Ar ejrzAelemr smS elAekedr bI
kirey iBnaedez pAiWeyiCeln.
elibr A %rpru x
elibr pu^r iCl egezRAn/ khA Ar mrAir.
17
egezRAenr pu^edr nAm iCl ilbia n Ar izimiy.
18
khAetr pu^edr nAm iCl Am/ iyxahr/ iheA,
Ar xIeyl.
19
mrAirr pue^r nAm mhil Ar mUiz.
ippu r xedr nAmAnu s Aer elbIy pirbAerr
tAilk inrp
20
egezRAenr %rpurx egezRAemr pu^ iCl ilbia n/
ilbainr pu^ yh/ yhetr pu^ is/ 21isr pu^
eyAyAh/ eyAyAehr pu^ e/ eAr pu^ esrh Ar
esrhr pu^ iCl iyy^y.
22
khAetr %rpu r x khAetr pu ^ iCl
InAdb/ InAdebr pu^ ekArh/ ekArehr pu^
sIr/ 23sIerr pu^ lakAnA/ lakAnAr pu^
bIyAsP/ bIyAsePr pu^ sIr/ 24sIerr pu^
th/ thetr pu^ rIeyl/ rIeyelr pu^ ixy
Ar ixyr pu^ ezQl.
25
lakAnAr pue^r nAm iCl mAsy Ar hIemA.
26
lakAnAr Aerk pue^r nAm iCl esAPI/ tAr pue^r
nAm nh/ 27nhetr pue^r nAm lIyAb/ lIyAebr
pue^r nAm iyerAhm/ iyerAhemr pue^r nAm lakAn
Ar lakAnAr pue^r nAm iCl zmUeyl.
28
zmUeyelr pue^r nAm eyAeyl Ar iby.
eyAeyl iCl zmUeyelr b eCel.
29
mrAirr bMzDr mrAirr pue^r nAm mhil/
mhilr pue^r nAm ilbia n/ ilbia nr pue^r nAm izimiy/
izimiyr pue^r nAm x>/ 30ex>r pue^r nAm izimy/
izimyr pue^r nAm higy Ar higyr pue^r nAm
iCl sAy.
mierr gAyk rA
31
sA(Yisuk rAKAr isukiw Bur g]het rAKAr
pr mhArAj dAyUd iniliKt bYi)edr esKAnkAr
Bjn o kIt$enr dAiy ideyiCeln. 32zelAmn
Bur j ejrzAelem mir bAnAenAr Aeg
py$ smS gAykr pib^ tAbu b smAgm
tAbuet tAedr km$sUcI nuyAyI gAn-bAjn ArADn
kretn.
16

1 bMzAbil 6:33-71

396

33

rA heln khAetr pirbAerr


eyAeyelr pu^ gAyk ehmn/ eyAeyelr iptA
zmUeyl/ 34zmUeyelr iptA lakAn/ lakAnAr iptA
iyerAhm/ iyerAhemr iptA lIeyl/ lIeyelr iptA
etAh/ 35etAhr iptA sUP/ sUePr iptA lakAn/
lakAnAr iptA mAht/ mAhetr iptA mAsy/
36
mAseyr iptA lakAn/ lakAnAr iptA eyAeyl/
eyAeyelr iptA siry/ siryr iptA sPiny/
37
sPinyr iptA tht/ thetr iptA sIr/ sIerr
iptA bIyAsP/ bIyAsePr iptA ekArh/ 38ekArhr
iptA iyxahr/ iyxaherr iptA khA/ khAetr iptA
elib Ar elibr iptA iCeln SAeyl.
39
AsP iCeln ehmenr A Iy bM itin
ehmenr fAnidek dAiey kAj kretn. AsePr
iptA iCeln ebiriKy/ ebiriKyr iptA izimy/
40
izimyr iptA mIKAeyl/ mIKAeyelr iptA bAesy/
bAesyr iptA miy/ 41miyr iptA inr/ inerr
iptA esrh/ esrehr iptA dAy/ 42dAyAr iptA
Tn/ Tenr iptA is/ isr iptA izimiy/
43
izimiyr iptA yht/ yhetr iptA egezRAn Ar
egezRAn iCeln elibr pu^.
44
mrAirr %rpurxr ehmn Ar AsePr
A Iy iCeln bM tAr ehmenr b<idek dAiey
gAn kretn. Tn iCeln kIizr pu^/ kIiz ir
pu^/ i meU kr pu^/ 45mkU hzibyr
pu^/ hziby
miseyr pu^/ misy ihiyr pu^/ 46ihiy
maisr pu^/ mais bAinr pu^/ bAin ezmerr pu^/
47
ezmr mhilr pu^/ mhil mUizr pu^/ mUiz mrAirr
pu^ Ar mrAir elibr pu^.
48
ehmn Ar AsePr BAro elbIy
pirbAregAIr sds iCeln. elibr pirbAregAIek
elbIyo bl ht.Verr g]h/ pib^ tAbuet
kAj krAr j elbIyedr ebeC enoy heyiCl.
49
teb ebdIet DupDUen edbAr bM ehAmbil o
bildAenr iDkAr iCl ZDu m A^ hAerAe,r
%rpurxedr. Bur g]ehr pib^tm SAenr smS
kAj kretn hAerAe,r pirbAerr sdsr.
S Aeyelr elAekedr Ayi% krAbAr j ey smS
AcAr nuAn kr ht esiwo tArA kretn. tAr
Bur dAs emAiz d% smS ibiD o Anil
emen cletn.

elbIy pirbAerr bAsSA n


hAerAe,r %rpurxr tAedr ey jim edoy
heyiCl esKAen tAbu KAiwey bsbAs krt. elbIyedr
ey jim edoyA heyiCl tAr Tm Mziw epeyiCl
khA pirbAril. 55tAedr iyhdAr iheA, o tAr
AezpAezr jimet bAs kret edoy heyiCl.
56
iheAe,r dUrbtIR mAW-GAw o AmAlil iyPuir
pu^ kAelbek edoy hy. 57hAerAe,r %rpurxedr
iheA,/ inrAp%Ar zhr* edoy hy. ilban/ y%Ir/
iXemAy/ 58iheln/ dbIr/ 59Azn/ qbezmz muK
zhr o tAr pAVbR tIR mAWil tAedr edoy heyiCl.
60
ibAmIenr pirbAregAIr sdsr igibeyAn/ egb/
nAeTA/ Aelm muK zhr o tAr AezpAezr
mAWil epeyiCeln.
khAetr pirbAredr eterAiw zhr edoy hy.
61
khetr %rpurexr bAdbAik sdsr mn>iz
pirbAregAIr eDRekr meDY eTek dziw zhr
epeyiCeln.
62
egezRAemr %rpurxr 13iw zhr epeyiCl.
tAr zhril xAKr pirbAr/ Aezr pirbAr/
n A il pirbAr/ bAzen bsbAskArI mn>iz
pirbAregAIr kAMezr kAC eTek epeyiCl.
63
mrAirr %rpurexrA/ reb,/ gAd Ar sbUlUn
pirbAregAIr kAC eTek ( ine(p ker 12 KAn
zhr epeyiCeln.
64
BAeb SAeylIyr elbIyedr zhr o
jimjm BAgb<AewAyAr ker ideln. 65 smS
zhr iyhdA/ izimeyAn o ibAmIenr pirbAregAIr
iCl. tAr ( ine(p ker ekAn elbIy pirbAr
ekAn zhr pAebn t iWk keriCeln.
66
Piyemr pirbAregAI khA pirbAerr ikC
elAkek keykiw zhrtlI ideln. G<uiw ecel
zhrtlIsmUh inbRAict heyiCl. 67inrp%Ar zhr
iziKm tAedr edoyA heyiCl. CAAo tAedr edoyA
hey i Cl egxr ngr. 68ykaimyAm/ qb-ehAr/
69
AjAln bM gA-ireA, zhril.
zhrilr se tArA Piyemr pAbRtY elr
mAWilo epey i Cl. 70bM khAetr bAik
pirbArilek S A ey l Iy r mn>iz pirbAerr
eDRekr kAC eTek idl Aenr/ iblaym bM tAedr
mAWil.

hAerAe,r %rpru x
hAerAe,r pue^r nAm iCl ilyAsr/ ilyAserr
pue^r nAm iCl pInhs/ pInhesr pue^r nm bIzUy/
51
bIzUyr pue^r nAm buiO/ buiOr pue^r nAm ix/
ixr pue^r nAm srAihy/ 52srAihyr pue^r nAm
mrAeyA/ mrAeyAetr pue^r nAm miry/ miryr
pue^r nAm hIwb/ 53hIwebr pue^r nAm sAedAk
Ar sAedAekr pue^r nAm iCl hImAs.

A elbIyr Ao bAsSA n epeln


mn>iz pirbAregAIr eDRekr kAC eTek
egezRAn pirbAerr sdsr bAzenr egAln zhr o
XAerA bM tAr AezpAezr mAWel bsbAesr
j epeln.

50

54

71

inrAp%Ar zhr kiw ibezx zhr eyKAen kjn SAeylIy


kAek GRwnAbzt> htY krel tAr A Iyedr e*AD eTek
r( pAbAr j zher pAiley igey inejek b<AcAet pArt.

1 bMzAbil 6:72-7:24

397
72-73

CAAo tAr xAKr pirbAregAIr kAC


eTek ekdz/ dAbr/ rAemA o gim muK zhr o
tAr sMl mAWel epeln.
74-75
Aezr pirbAregAIr kAC eTek tAr epeln
mzAl/ AeAn/ hekAk/ rehAb muK zhr o tAr
sMl mAWel.
76
nAil pirbAregAIr kAC eTek tAr epeln
gAlIelr ekdz/ heAn/ ikiryATiym muK zhr o
tAr sMl mAWelA. 77elbIyedr bAdbAikr iCeln
mrAir pirbAerr sds. tAr sbUlUn pirbAregAIr
kAC eTek yKinym/ krth/ ireAe, bM tAebAr
muK zhr o tAr inkwbt$I mAWel epeln.
78-79
mrAir pirbAerr sdsr CAAo mr
elr ebsr ngr/ yAhs/ kdemA/ emPA muK
zhr o tAr AezpAezr mAWel reb,
pirbAregAIr kAC eTek epeln. rebe,r
%rpurxrA y$n ndI o iyireh zherr pUbRAe
bsbAs kretn.
80-81
mrAir pirbAerr sdsr gAd pirbAregAIr
kAC eTek epeyiCeln igilyedr rAemA/ mhniym/
ihxaebA,/ yAesr muK zherr inkwbtRI mAWelA.

jn bIr qsink yAr tAedr pirbAerr ent iCeln/


tAedr nAm pAirbAirk ithAes tAedr pirbAregAI
nusAer niTb AeC.
10
iydIeyelr pue^r nAm iblha n. iblha enr pu^edr
nAm iCl iyyz
U / ibAmIn/ hd / knAn/ esTn/ tzRIz
Ar hIzhr. 11iydIeyelr pu^rA skel tAedr
pirbAerr ent iCeln bM bMez emAw qsinekr
sMKY iCl 17/200 jn.
12
Z I m Ar I m jen iCeln err
%rpurx. eherr pue^r nAm iCl hzIm.
nA ilr %rpru x
nAilr pu^edr nAm iCl yhiseyl/ gUin/
eysr Ar zUm.
Ar r skel iblahAerr %rpurx iCeln.
13

mn>izr %rpru x
mn>izr pirbAerr ibbr, inrp
mn>izr rAmIyA pp Ir SIeyl nAem k
pu^ iCl. tAr geB$ igilyedr iptA mAKIerro j
hy. 15mAKIr Im Ar ZIemr pirbAerr kjnek
ibey keriCeln. mAKIerr ebAenr nAm edoyA heyiCl
mAK. itIy pue^r nAm slPAd. tAr ZDu keykiw
knYA sAn iCl. 16mAKIerr SI mAK kiw pue^r
j ideyiCeln bM tAr nAm ereKiCeln eprz.
eprezr BAeyr nAm iCl ezrz. ezrezr pu^edr
nAm iCl lm o erkm.
17
lemr pue^r nAm bdAn. igilyedr %rpurx
inrp igilyd iCeln mAKIerr pu^/ mAKIr mn>izr
pu^. 18mAKIerr ebAn heAelketr pu^ iCl zaehAd/
bIeyxr Ar mhl.
19
zmIdAr pu^edr nAm iCl ihyn
/ ezKm/ ilkaih
o nIyAm.
14

xAKerr %rpru x
xAKerr cAr pue^r nAm iCl etAly/ pUy/ yAzUb
Ar izeA,.
2
etAleyr pu^r skel tAedr pirbAerr ent
iCeln. edr nAm ix/ rPAy/ iyrIeyl/ yhmy/
iybs
a m Ar zmUeyl. r bM edr %rpurxedr
skel iCeln bIr qsink. dAyUedr rAje r smy
edr pirbAer 22/600 qsink iCl.
3
ixr pue^r nAm iCl iyxA ihy. iyxA iheyr pu^rA
iCl mIKAeyl/ obidy/ eyAeyl o iyizy. r
p<Acjn iCeln tAedr pirbAerr ent. 4tAedr
bMztAilk eTek jAnet pAr yAy/ pirbAer
P iye mr %rpru x
36/000 qsink iCeln. b ibbAehr kAre edr
20
pirbAerr sds sMKY yeTX ebiz iCl.
Piyemr %rpurx inrp Piyemr pue^r
5
pAirbAirk ithAs nu y Ay I xAKerr nAm iCl zUeTlh/ zUeTlehr pu^ ebrd/ ebredr pu^
pirbAregAIet sb imiley 87/000 bIr qsink th/ 21thetr pu^ ilyAdA/ ilyAdAr pu^ th/
jeiCeln.
thetr pu^ sAbd Ar sAbedr pue^r nAm iCl
zUeTlh. gAt zherr ikC bAis sr o ilydek
ibAmIenr %rpru x
htY ker kAr tAr jn zhr eTek gbAid
6
ebl/ ebKr o iydIeyl nAem ibAmIenr itn pZ Ar emx cir krAr ecX keriCeln. 22edr
pu^ iCl.
jenr iptA Piym pu^edr m]&uYezAek enkidn
7
xaebA,/ ix/ xIeyl/ iyeremA Ar rI nAem kAAkAiw keriCeln. tArpr tAr pirbAerr elAekrA
v idel 23itin tAr SIr se AbAr
eblAr p<Ac pu^ iCl. edr pAirbAirk ithAs es tAek sAn
nuyAyI pirbAerr emAw 22/034 jn qsink imilt heln bM tAr SIr geB$ kiw pu^ jAel
iCeln.
Piym es pue^r nAm ideln brIy/kAr,
8
ebKerr pue^rA iCl smIrA> eyAyAz/ lIeyxr/ pirbAer kiw GRwn Gew igeyiCl. 24Piyemr
ileyA-ny/ i/ iyeremA/ iby/ nAeTA Ar kAr nAm iCl zIr. itin $ o in qb-ehAerA,
Aelm. tAr skel ebKerr sAn. 9 20/200 bM ex, zIr p%n keriCeln.

1 bMzAbil 7:25-8:38

398

25

Piyemr Aerk pue^r nAm iCl erPh.


erPehr pue^r nAm erzP/ erzePr pue^r nAm
etlh/ etlehr pue^r nAm thn/ 26thenr pue^r
nAm lAdn/ lAdenr pue^r nAm Ihd/ Ihedr
pue^r nAm lIzAm/ 27lIzAmAr pue^r nAm nUn
Ar nUenr pue^r nAm iCl iyehAzUy.
28
P iy e mr %rpu r xrA qbeTl o tAr
AezpAezr AmelAy/ pUbR idek nAr,/ piem egxr
o tAr cArpAezr zher/ iziKm bM r AezpAezr
Amilet Ay bM r Amilr el py$
bAs krt. 29mn>izedr jimr sImA brAbr iCl
qbzAn/ tAnk/ mige/ edAr bM tAedr Amil.
SAeyelr pu^ eyAexePr %rpurxr smS
zher TAketn.
Aezerr %rpru x
Aezerr pu^edr nAm iCl iy/ iyzab>/ iyzabI
Ar brIy. edr ebAenr nAm esrh.
31
brIyr pu^edr nAm ehbr Ar mIeyl.
mIeyelr pue^r nAm ibexRAt.
32
ehberr pu^edr nAm yPaelw/ ezAemr Ar
ehATm. edr ebAenr nAm zUy.
33
yPaelewr pu^edr nAm iCl pAsk/ ibmahl
Ar V.
34
ezmerr pu^edr nAm iCl ih/ erAgh/ iybb
Ar rAm.
35
ezmerr BA ehlemr pu^edr nAm iCl ezAPh/
iy/ ezlz Ar Aml.
36
esAPhr pu^edr nAm sUh/ he,RPr/ zUyA l/ ebrI/
iy/ 37ebsr/ ehAd/ z/ izlaz/ iy^, Ar ebr.
38
eyTerr pu^edr nAm iyPui/ ipSp Ar r.
39
er pu ^ edr nAm Arh/ hIeyl Ar
irisy.
40
Aezerr smS %rpurxr iCeln bIr
eyA o tAedr pirbAerr ent bM e bYi).
edr pirbAerr emAw eyAAr sMKY iCl 26/000
jn.
30

es ibbAehr PlSVrp keykiw sAn hy. 9-10 SI


ehAdezr mADYem eyAbb/ isiby/ emz/ mm/ iyyUz/
ziKy Ar imm$ nAem tAr sAt pu^ hy. rAo
skel inejedr pirbAerr ent iCeln. 11zhriym
Ar tAr SI hzIemro hIwb Ar Al nAem
pu^ iCl.
12-13
Aelr pu^edr nAm iCl br/ imizym/
ezmd/ brIy Ar ezm. ezmd/ oen bM elAedr
zhril o tAr pAVbR tI$ ngril ge &ueliCeln.
brIy Ar ezm yAelAen bsbAskArI pirbArelAr
ent iCeln bM gAet yAr bAs kretn tAedr
tArA eW eyet bADY keriCeln.
14
brIyr pu^edr nAm iCl zAzk/ iyeremA/
15
sbidy/ rAd/ dr/ 16mIKAeyl/ iyzap Ar eyAh.
17
Aelr pu^edr nAm sbidy/ mZm/ ihi/ ehbr/
18
iyry/ iyxaily Ar eyAbb.
19
izimiyr pu^edr nAm iCl yAkIm/ isiK/ si/
20
lIqyny/ isTy/ lIeyl/ 21dAyA/ brAy Ar
iz.
22
zAzekr pu^edr nAm iCl iyzapn/ br/
lIeyl/ 23eAn/ isiK/ hAnn/ 24hnAiny/ lm/
eAiTy/ 25iyPidy Ar pnUeyl.
26
iyerAhemr pu^edr nAm izmazry/ zhiry/
Tily/ 27yAirizy/ ily Ar isiK.
28
rA skel ejrzAelem bAs kretn bM
inejedr pirbAerr ent iCeln. kT edr
pAirbAirk ithAes elK AeC.
29
iyy I ey l iCeln igibey A enr iptA. itin
igibeyAen TAketn. tAr SIr nAm iCl mAK.
30
iyyIeyelr pu^edr nAm hl ejY eAn bM
tArpr yTA*em sUr/ kIz/ bAl/ enr/ nAdb/ 31gedAr/
iheyA/ sKr Ar imeLAt. 32imeLAetr pue^r nAm
izimy . r skel ejrzAelem t A edr
A IySVjnedr kACAkAiC bAs kretn.
33
enerr* pue^r nAm iCl kIz. kIezr pu^ iCl
ezQl Ar ezQelr pu^edr nAm iCl eyAnATn/
mIzUy/ bInAdb o zabAl.
34
eyAnATenr pue^r nAm mrIba-bAl Ar mrIbabAelr pue^r nAm iCl mIK.
35
mIKAr pu^edr nAm iCl ipeTAn/ emlk/ tery
Ar Ahs.
36
Ahesr pue^r nAm iyehAyAd/ iyehAyAdAr
pu^edr nAm Aelm/ samAb Ar isi. isir
pue^r nAm emAs/ 37emAsAr pue^r nAm iCl ibiny/
ibinyAr pue^r nAm rPAy/ rPAeyr pu^ iCl lIyAs
Ar lIyAsAr pu^ iCl Aesl.
38
Aeselr Cy pue^r nAm SIkAm/ ebAKr/
Aeyl/ izyiry/ obidy Ar hAnAn.

rAj ezQelr pAirbAirk ithAs


ibAmIenr Tm pu^ ebl/ itIy pu^ saebl/
tIy pu^ hh$/ c&uTR pu^ enAh Ar pm pu^
rAP.
3-5
eblAr pu^edr nAm r/ egr/ bIhd/
bIzUy/ nAmAn/ AehAh/ egr/ zPUPn Ar hrm.
6- 7
nAmAn/ ihy Ar egr iCeln edr
%rpurx. r skel egbAy inejedr pirbAerr
ent iCeln. x> o hIhedr iptA egrA edr
bAi eCe mAnhet eW eyet bADY keriCeln.
8
zhriym emAyAb el tAr SI hzIm o bArAk
e n r KAen iiKt enr hyt 1m zmU 91 iiKt
Byek ibdAy idey Ar kiw ibbAh kern bM bIeyl het pAer.

1- 2

399
39

Aeselr BA zekr pu^edr nAm iCl ejY


lm/ itIy iyyUz Ar tIy pu^ lIePlw.
40
lemr pu^r skel iCl bIr qsink/ tIr Dnuk
cAlAet pArdzRI. edr skelr enk enk pu^
o epQ^ iCl. sb imiley emAw 150 jn pu^ o
epQ^ iCl.
r skel ibAmIenr %rpurx.
S A ey e lr sm S bAisAedr nAm tAedr
pAirbAirk ithAes ilipb iCl. es smS
pAirbAirk ithAs silt ker 'S A ey e lr
rAjAedr ithAs iw elK hy.

1 bMzAbil 8:39-9:31

mier esbAr j inyu) o inejedr pirbAerr


ent iCeln.
14
elbIy pirbAerr meDY yAr ejrzAelem bAs
kretn tAedr tAilk inrp zmiyyr
iptA hzbU /
tAr iptA SIkAm/ tAr iptA mrAirr %rpurx
hziby. 15CAAo ejrzAelem TAketn bkbkr/
ehrz/ gAll Ar m%iny. m%iny iCeln mIKr
pu^/ mIK isiKr pu^/ isiK AsePr pu^. 16obidy
iCeln zmiyyr pu^/ zmiyy gAlelr pu^/ gAll
iydUTeU nr pu^/ iydUTn
U ebiriKyr pu^/ ebiriKy AsAr
pu^ Ar As iCl AnAr pu^. ebiriKy newAPAr
elAekedr kACAkAiC eCAw zhrelAy bsbAs kretn.
17
Arr(Iedr meDY ejrzAelem bAs kretn
zm
u / Oub/ wlaemAn/ hImAn bM tAedr A Iyr.
zum iCeln edr ent. 18r iCeln elib
pirbAregAIr sds bM pUbRidek rAjAerr pAez
d AAetn. 19z u m iCeln ekAirr pu ^ / ekAir
bIyAsePr pu^/ bIyAsP ekArehr pu^ iCeln.
zm
u bM tAr BArA iCeln ekArh pirbAerr sds
bM tAedr pUbRpurxedr metA tArAo pib^ tAbur
drjAy pAhAr idetn. 20tIet ilyAserr pu^
pInhs mierr Arr(Iedr t%AbDAn kretn. Bu
tAr shAy iCeln. 21mezelimyr pu^ sKiryo pib^
tAbur Arr(Ir kAj kretn.
22
sb imiley 212 jn bYi) pib^ t A bu r
ebzpTel pAhAr idetn. edr skelr nAm
tAedr pAirbAirk ithAes elK AeC. r skel
ibAV sI iCeln bel BAbbAdI dAydU o zmUeyl tAedr
o 23tAedr %rpurxedr Bur g]h o pib^ tAbur
ebzpT pAhArAr kAej inyu) keriCeln. 24%rdi(,-pUbR-pim sb imiley emAw cAriw ebzpT
iCl. 25Ay
Arr(Iedr A Iyr tAedr eCAw eCAw
zhrtlI eTek es edr 7 idenr j sAhAyY
kretn. 26elbIy pirbAerr cArjn smS
Arr(Iedr ent iCeln. edr skelr kAj iCl
Verr mierr GredAerr y enoy o mierr
Dnspd r(A kr. 27sAr rAt Der tAr mir
pAhAr idetn bM tArpr skAel Verr mierr
drj Kuel idetn.
28
ikC Arr(Iedr kAj iCl mierr intY
bYbht TAlAr ihesb rAK. r smS TAl
bAer An o iney yAoyAr smey en rAKetn.
29
ikC Arr(I AsbAbp^/ ibezx ibezx kAej
bYbht TlA CAAo myd/ @A(Ars/ etl/ DupDUen
o ibezx etelr*&uedKezAn krt. 30ik
yAjkr bYbht sugI etelr edKAezAn kretn.
31
ekArh pirbAerr zuemr b eCel mi%iTy
nAem jqnk elbIy ehAemr j bYbht riw eskAr

ejrzAelemr elAekrA
iyhdAr elAekedr ejAr ker bAibel inbRAist
kr heyiCl kAr tArA Verr it ibVS
heyiCl. 2 prbtI$ kAel inejedr bAsSAen Tm yAr
iPer es AbAr bAs kret Zr kern tAedr
meDY yAjkbgR/ elbIy/ mierr dAs CAAo ikC
SAeylIy bYi) iCeln.
3
ejrzAelem bsbAskArI iyhd/ ibAmIn/
Piym Ar mn>iz pirbAr egAIr elAekedr
tilk inrp
4
Teyr iptA Ihd/ Ihedr iptA i/
ir iptA i/ ir iptA bAin/ iyin iCeln iyhd Ar
sAn eKAd epresr %rpurx.
5
zIelAnIyedr meDY ejrzAelem TAketn sAy
Ar tAr pu^r.
6
esrhedr meDY yueyl o tr A IySVjn sh
emAw 690 jn TAketn.
7
ibAmIn pirbAregAIr yAr ejrzAelem
TAketn tAr heln sUr iptA mZm/ mZemr
iptA ehAdiby/ ehAdibyr iptA hsanUy/ 8 iyerAhemr
pu^ iCl iybainy/ lA iCl ixr pu^/ ix iCl
imiKr pu^/ mZm iCl zPiwyr pu^/ zPiwy iCl
reyelr pu^ bM reyl iCl iybainyr pu^.
9
ibAmInedr pAirbAirk ithAs eTek jAn yAy/
pirbAerr emAw 956 jn ejrzAelem bAs
kretn bM r skel inejedr pAirbAirk ent
iCeln.
10
yAjkedr meDY ejrzAelem bAs kretn
iydiyy/ iyehAyArIb/ yAKIn bM ihiyr pu^
zUrIy. 11ihiy iCeln mZemr pu^/ tAr ipt
iCeln sAedAk. sAedAekr iptA mrAeyAt/ tAr iptA
hIwb. hIwb Verr mierr kjn r pU,R
pdAiDkArI iCeln. 12rA CAAo bAs kretn
dAyr iptA iyerAhm/ tAr iptA pzahr
/ tAr iptA
miy/ Ar dIeyelr pu^ mAsy/ dIeyelr iptA
yhesr/ tAr iptA mZum/ tAr iptA mizmIt o
mizmIetr iptA er mu K . 13sb imiley
i b e z x e t l Tb "sugI @bY/ jAtIy etl yAjk/
yAjkedr sMKY iCl 1/760 jn. r skel Verr BAbbAdI bM rAjAedr iBix) krAr j bYbht hy.

1 bMzAbil 9:32-11:3

400

dAiye iCeln. 32ekArh pirbAerr ikC Arr(Ir


kAj iCl ibAemr iden ey smS riw ewibel
pirebzn kr ht esil St kr.
33
ey smS elbIyr gAn gAetn bM tAedr
pirbAerr ent iCeln tAr mierr eBter Ger
bAs kretn. eseh&u tAedr sArAidn sArrAt
mierr kAj kret ht eyeh&u tAedrek
ekAn kAj kret ht n.
34
pAirbAirk ithAes ejrzAelem bsbAskArI
smS elbIyedr tAedr pirbAerr ent iheseb
eK kr AeC.
rAjA ezQelr pAirbAirk ithAs
igibeyAenr iptA iyyIeyl igibeyAen bAs
kretn. tAr SIr nAm iCl mAK. 36tAedr pu^edr
nAm yTA*em eAn/ sUr/ kIz/ bAl/ enr/ nAdb/
37
gAedAr/ iheyA/ sKiry o imeLA. 38imeLAetr
pu^ iCl izimyAm. iyyIeyelr pirbAerr skel
tAedr A Iyedr kACAkAiC ejrzAelem bAs
kretn.
39
enerr pue^r nAm iCl kIz/ kIezr pue^r nAm
ezQl/ Ar ezQelr pu^edr nAm iCl eyAnATn/ mIzUy/
bInAdb o zabAl.
40
eyAnATenr pue^r nAm iCl mirba-bAl Ar
epQe^r nAm mIK.
41
mIKAr pu^edr nAm iCl ipeTAn/ emlk/ thery
Ar Ahs. 42Ahesr pu^ iCl yAr> yAerr pu^rA
iCl Aelm/ samAb bM isi. isi iCl emAsAr
iptA.
43
emAsAr pue^r nAm ibiny/ ibinyAr pue^r
nAm rPAy/ rPAeyr pue^r nAm iCl lIyAs Ar
lIyAsAr pue^r nAm Aesl.
44
Aeselr Cy pue^r nAm iCl S IkAm/ ebAKr/
Aeyl/ izyiry/ obidy Ar hAnAn.
35

rAj ezQelr m&


] u Y
pelXIyr SAeylIy elAekedr se yu
kret el SAeylIyr pAiley igeyiCl.
igla e bAy pAhAe mArAo igey i Cl enek.
2
pelXIyr rAj ezQl o tr pu^edr epCen
DAoy ker ezx py$ tAedr Der ePel htYAo
keriCl. ezQelr itn pu^ eyAnATn/ bInAdb o
mi-zUy pelXIyedr hAet mAr peiCeln.
3
bM ezQelr cArpAez yu tI hey oeW bM
ezQlek pelXIy tIrAjr tIr Ce Aht
ker.
4
rAj ezQl tKn tAr SbAhkek bleln/ "&uim
trbAir ebr ker inejr hAet AmAy htY kr.
tAhel Ar iBnaedzIr es AmAy iney mSr
kret b AmAy AGAt kret pAreb n.

10

ik rAjAr SbAhk mhArAjek htY kret


By epl. tA ezl tKn inejr trbAir idey
A htY kreln. 5 SbAhk yKn edKet epl
rAj ezQelr m]&uY heyeC tKn eso inejr trbAir
idey inejek htYA krl. 6TRA rAj ezQl o
tAr itn pu^ kse mAr egeln.
7
smtlBUimet bsbAskArI S Aeyelr bAisAr
edKl tAedr esnAbAihnI re(^ eCe pAileyeC
Ar rAj ezQl o tAr itn pu^ mAr igeyeC.
tKn tArAo tAedr zhr eCe pAlAl. pelXIyr
es smS zhr dKl ker esKAen bAs kret Zr
krl.
8
perr idn pelXIyr m]tedh eTek dAmI
ijinsp^ Kuel inet es iglaebAy pbRet rAj
ezQl o tAr itn pue^r m]tedh K<eu j epl. 9 ezQelr
edh eTek m$UlY ijinsp^ iney enoyAr pr
pelXIyr ezQelr mu bM bm$ iney inl bM
tAedr elAekedr bM tAedr edbtAedr Kbrw
jAnAenAr j rAejYr sbR^ bAt$AbAhk pAWAl.
10
tArpr tAedr A edbtAr mier ezQelr kAw
muuw Juiley idl.
11
yAebz-igilyedr smS elAekrA yKn jAnet
pArl pelXIyr ezQelr ik dz kereC 12tKn
tAr zherr sAhsI elAekedr rAj o rAjpu^edr
m]tedh ePrt Anet pAWAl. yAebz-igilyed
rAj o rAjpu^edr m]tedh iney AsAr pr
tAr cArjnek yAebez kw b gAeCr tlAy
smAiDS ker sAtidn Der ezAkkAz bM epAs
krl.
13
Bur it nugt n hoyAr kAre, bM
Bur bA,I ep( krAr j ezQelr m]&u Y heyiCl.
Bur pedz enbAr pirbet$ ezQl k mADYemr
kAeC prAmezRr j eyetn. 14sb kAre Bu
rAj ezQelr m]&uY Giwey iyzeyr pu^ dAyUedr hAet
rAjY &uel ideyiCeln.
dAydU S Aeye lr rAj heln
iheAe, SAeyelr smS elAk dAyUedr kAeC
es bll/ "ApnAr se AmAedr re)r
spk$. 2 Aeg/ rAj ezQl jIibt TAkAkAlIn Apin
AmAedr yue en ideyeCn. Bu SVyM ApnAek
beliCeln/ 'dAydU / &uim AmAr elAekedr/ S Aeyelr
elAekedr emxpAlk heb. kidn &uim tAedr
ent heb.
3
S Aeyelr smS entArAo iheAe, dAyeU dr se
edK kret el/ itin Bur sA(Aet tAedr skelr
se esKAen ci)b heln bM entAr skel
tAr gAey sugI etl iCiwey tAek SAeyelr n&un
rAj iheseb iBexk kreln. zmUeyelr mADYem
Bu Aeg kT Bib`bA,I keriCeln.

11

1 bMzAbil 11:4-47

401
dAydU ejrzAelm dKl kreln
dAyUd bM SAeyelr smS elAekrA tKn
ejrzAelem egeln. es smey ejrzAelm zherr
nAm iCl iybUx. Ar esKAen yAr bAs krt tAedr
iybx
U Iy bl ht. smS iybx
U Iyr 5 dAydU ek tAedr
zher Fket idet SVIkAr krel/ dAyUd tAedr
yue prAijt ker iseyAenr gR dKl kreln.
liw prbtRIkAel dAyUd ngrI b dAyUedr zhr
nAem pirict hy.
6
dAyUd bleln/ "iybUxIyedr ibre yue ey
AmAr esnAbAihnIek en edeb tAek Aim AmAr
esnAbAihnIr esnApit krb. tKn sryAr pu^
eyAyAb es A*me,r en ideln bM tAek
SAeylIy esnAbAihnIr esnApit kr hl.
7-8
dAyUd egR tAr bsit ibSAr ker egRr
cArpAez zhr bAineyiCeln bel jAygAr nAm
dAyUd ngrI heyiCl. dAyUd ime eTek egRr AcIr
pyR el zhr SApn keriCeln. eyAyAb zherr
A elr sMSArsADn keriCeln. 9idek
sbRzi)mAn Bur shAytAy %erA%r dAyUedr
zi)b]i het TAkl.
4

itn jn bIr qsink


SAeyel dAyUedr zAsnkAel itnjn ent
(mt o KYAitr izKr SpzR keriCeln. r dAyeU dr
ibizX esnAbAihnIr opr kt$ ] kretn bM
SAeyelr smS elAekedr se ki^tBAeb
Verr itit nuyAyI dAyUedr rAjYek shAyt
kretn.
11
itn jn bYi)r meDY Tmjn heln
hkaemAnIeyr pu^ yAzibyAm. itin iCeln rTpircAlk iDkt$Aedr entA. kbAr yAzibyAm tAr
bzR idey kse 300 jnek htY keriCeln.
12
i t Iy jn heln ehAehr edAedAr pu ^
ilyAsr. 13-14itin psa-dIem pelXIyedr se
yuer smy dAyUdek s ideyiCeln. SAeyelr
elAekrA yKn pelXIyedr A*m eTek b<AcAr j
pAlAet Zr keriCl essmy itnjn iberADI
esnAedr se yu ker k e(t Bit$ yb r(
ker bM ibp(Iy zedr Bur shAytAy prAijt
ker.
15
kidn yKn dAyUd emr hAet Awk
peeCn bM rPAyIm ptYk py$ pelXIy
esnAbAihnI igey eseC/ essmy itn bIr
hAmAi idey smS pTwku igey dAyeU dr se eyAg
ideyiCeln.
16
AerkbAr kdl pelXIy esn tKn
qbelhem Ar dAydU iCeln egRr eBter. 17inejr
bAsBUimr k gux jl pAn krAr j \At$
dAyUd kTAse seb beleCn/ "s/ ek yid Kn
10

AmAy qbelhemr isMhdrjAr pAezr k<u eyAw eTek


kw jl pAn krAet pArt. dAydU sitYkAr cAiCl
n/ ekblmA^ bliCl.
18
se se itn bIr eyA pelXIy
esnAbAihnIr se yu kret kret igey
qbelhemr ey ku<eyAr jl dAyUd pAn kret
eceyiCeln/ es jl iney Aseln. dAyUd tKn
es jl inej pAn n ker qneb SVrp Verr
ee mAiwet eFel idey bleln/ 19"eh Bu/
inejedr jIbn &uC ker yAr jl AmAr
j eneC t pAn kr Ar tAedr riDr pAn
kr sm&ulY. tA dAyUd jl pAn kret SVIkAr
kreln. dAyeU dr itnjn nAyk Dre,r Aer
enk bIr pU,R kAjkm$ keriCeln.
A bIr qsinkrA
eyAyAebr BA bIzy iCeln itn bIerr
ent. itin kbr bzRA idey 300 jnek htY
keriCeln. 21bIzeyr KYAit edr kAer eTek
km et iCl n br esr itirz jn esnAr
&ulnAyo i iCl. yido itin itn bIerr kjn
iCeln n/ tbuo itin tAedr ent heyiCeln.
22
iyehAyAdAr pu^ bnAy kjn bIreyA iCeln.
itin kbaeselr elAk iCeln bM b >sAhisk
kAj keriCeln. itin emAyAebr sAhsI eyAAek
htY kr CAAo kbAr k &uxArAC iden kw
hAy ebz ker kw isMh emeriCeln. 23CAAo
bnAy/ tAtIr der mt suibzAl bmDArI 7 1/ 2 Puw
dIG$ k imzrIy esnAek emer ePeliCeln. bnAeyr
iCl ZDu kw lAiW ik imzrIyr hAt eTek tAr
bmw eke iney itin tA idey bYi)ek
htY kern. 24iyehAyAdAr bIrpue^r KYAit
itnjn nAyekr &ulnAy ekAn Mez km iCl n.
25
mnik itnjenr kjn n heyo tAr KYAit
esr itirzjn qsinekr eTek ebiz iCl. dAyUd
tAek tAr edhr(Iedr ent inyu) keriCeln.
20

30 jn bIr qsink
eyAyAebr BA sAehl/ qbelhemr edAedAr
pu^ lahAnn/ herAerr zeA/ pelAenr ehls/
tekAeyr eOezr pu^ r/ nAeTAetr bIeyxr/
hzAtIy isbbKy/ ehAhr ly/ newAPAr mhry/
newAPAr bAnAr pu^ ehld/ ibAmIn pirbAerr
igibyA r rIbeyr pu^ Ty/ ipiryAeTAenr bnAy/ gAzptYk inbAsI hry/ bbRtIy bIeyl/ bAhremr
samAb/ zAlaebAenr ilyhb>/ igexAe,r hAexemr
pu^ hrArI/ zAigr pu^ eyAnATn/ hrArI sAKerr pu^
hIym/ err pu^ lIPAl/ meKrAetr ehPr/
pelAnAr ihy/ kim$elr ihex/ xabeyr pu^ nAry/
nATenr BA eyAeyl/ hir pu^ imBr/ eAenr
26-47

1 bMzAbil 12:1-23

402

eslk/ sryAr pu^ eyAyAebr SbAhk eberAetr


nhry/ iy^eyr r Ar gAerb/ ih%Ieyr iry/
hleyr pu^ sAbd/ reb, pirbAregAIr tm
DAn zIxAr pu^ dInA o tr i^z jn sI/
mAKAr pu^ hAnAn/ im r eyAzAPw/ XerAetr ixy/
erAeyrebr ehATemr pu^ zAm o iyyIeyl/
izir pu^ iydIeyl Ar tr BA tIxIy eyAh/
mhbIr lIeyl/ lanAemr pu^ iyrIby Ar
eyAziby/ emAyAebr iym/ lIeyl/ oebd Ar
mesAbAeyr yAsIeyl muK skel iCeln dAyUedr
'esr itirz qsdelr esn.
ey smS sAhsI elAekr dAyeU dr
se eyAg ideyi Cl
dAyUd yKn kIezr pu^ ezQelr Bey g FAk
ideyiCeln tKn ey smS eyAArA isLeg
tAr kAeC esiCl iw hl tAedr tAilk. tAr
dAyUdek yue sAhAyY keriCl. 2 r ey ekAn hAet
tIr C
et pAretA/ hAet lito cAlAet pAretA.
r skel ibAmIenr pirbAregAIr sds bM
ezQelr A Iy iCl.
3
hIeyxr iCeln edr delr ent/ CAAo
del iCeln tAr BA eyAyAz :r igibyAetr
zmAeyr pu^/ samAbetr pu^ iyxIeyl Ar eplw/
nAeTAt zherr brAK r eyh/ 4 igibeyAenr
iyiyy :in es i^z jn bIerr tm bM
tAedr DY( iCeln./ iyrimy/ yhsIeyl/ eyAhAnn/
gedrAeTr eyAxAbd/ 5ilyUxy/ iyrIemA/ bAily/
zmiry/ hrePr zPiwy/ 6AnA/ iyizy/ serl/
eyAeyxr/ yAzibyAm muK ekArh pirbAregAIr
eyAAr 7 Ar gedAr zherr iyerAhemr pu^ eyAeyl
Ar sbidy.

12

pAr hey ptYkAr elAekedr pUbR o piem tAiey


iney igeyiCeln.
A qsinkro dAyeU dr se eyAg ideln
16
ibAmIn o iyh d A pirbAregAIr A
bYi)rAo egR es dAyUedr se eyAg ideyiCeln.
17
dAyUd t<Aedr se edK ker bleln/ "ApnAr
yid zAiet AmAek sAhAyY kret es TAekn
tAhel Aim ApnAedr sklek SVAgt jAnAiC.
ik Aim ikC Ay n kr se%o ApnAr yid
AmAr it ibVAsGAtkt kret es TAekn
tAhel Amr pUbRpurxedr Vr eyn t edeKn
bM ApnAedr zAiS edn.
18
mAsy iCeln es itirz jn bIerr ent.
tKn A Ar Br hel itin bel Weln
"dAydU Amr etAmAr pe(. Amr etAmAr se
AiC. eh iyzeyr pu^ zAi? etAmAr zAi ehAk.
bM yAr etAmAy sAhAyY ker tAedr zAi ehAk.
kAr etAmAr Vr etAmAy sAhAyY kern.

dAyUd tKn smS bYi)ek tAr del SVAgt


jAiney/ tAedr opr inejr esnAbAihnIr dAiy
ideln.
19
mn>iz pirbAregAIr enek dAyUd yKn
pelXIye dr se ezQelr ibre yu kret
igeyiCeln tAr se eyAg ideyiCeln. teb pelXIy
entAedr Api% TAkAy ezx py$ dAyUd ezQelr
ibre yue pelXIyedr sAhAyY kern in.
smS pelXIy entArA beliCl/ "dAyUd yid tAr
minb/ ezQelr kAeC iPer yAn teb AmAedr mu
kAw peb. 20mn>iz pirbAregAIr eysmS bYi)
isLg zher es dAyUedr del eyAg ideyiCeln/
tAr heln dan/ eyAxAbd/ iydIeyl/ mIKAeyl/
gAdIy elAk
eyAxAbd/ lIh Ar isTy. r skel mn>iz
8
gAd pirbAregAIr kAMzo mrBUimet dAyeU dr pirbAer qsADY( iCeln. 21s bYi)edr ibre
egR igey tAr se eyAg ideyiCeln. rAo skel yue tAr dAyUdek sAhAyY keriCeln. smS
isMehr mt prA*mzAlI bM kuzlI eyA iCeln. s bYi)r sAr edez sueyAg suibeD mt ci r-cAmAir
bzR Ar FAl iney yu kr CAAo r skel cAiley yAiCl. mn>iz pirbAerr bIreyAAr dAyeU dr
pAhAI peT hire,r mt edQet pAretn.
esnAbAihnIr entAy pir,t heyiCeln.
9
22
gAd pirbAregAIr delr entA iCeln xr;
itidn del del elAk es dAyUedr pAez
itIy obidy bM tIy lIyAb. 10c&uTR imA/ dAAenAy *mz> itin k suibzAl o zi)zAlI
pm iyrimy/ 11x %y/ sm lIeyl/ 12Xm esnAbAihnI ge &uleln.
eyAhAnn/ nbm lasAbAd/ 13dzm iyrimy Ar kdz
iheAe, dAyeU dr se eyAgdAnkArI
mgaby. 14rA skel gAdIy esnAbAihnIr esnApit
A elAekrA
iCeln bM delr dubRltm bYi)o kA 100
23
jenr se yu krAr (mt rAKetn. delr
sb bYi)bgR yArA iheA, zher dAyeU dr se
sbRAep( iyin zi)mAn iCeln itin k 1/000 eyAg ideyiCeln bM yu krAr j St iCeln
jenr emAkAibl kret pAretn. 15gAd bM Bu y beliCeln es nuyAyI ezQelr rAjDAnI
pirbAregAIr smS qsinkr bCerr Tm mAes/ dAyUedr hAet &uel idet eceyiCeln/ tAr sMKYAy
yKn y$n ndIet bl b heC es smey ndI heln inrp

403
24

iyhd A pirbAregAIr 6/800 jn kuzlI o tpr


eyA. r skel bzR o bmDArI iCeln.
25
izimeyAenr pirbAregAIr 7/100 jn bIr eyA
iCeln.
26
elib pirbAregAIr 4/600 jn. 27hAerA, bMezr
ent iyehAyAdAo 3/700 jn iney del eyAg
ideyiCeln. 28CAA pirbAerr Aer 22 jn
entAsh eyAg ideyiCeln sAhsI o tr, esnA
sAedAk.
29
ezQelr A Iy bM tKno py$ tAr it
nugt ibAmIn pirbAregAIr 3/000 jno eyAg
ideyiCeln del.
30
P iy e mr pirbAregAI eTek esiCeln
20/800 jn bIreyA. tAr tAedr pirbAer ibKYAt
iCl.
31
mn>iz pirbAregAI eTek esiCeln 18/000
jn dAyUdek rAj bAnAet.
32
xAKerr pirbAr eTek A Iysh esiCeln
200 jn A| entA. tArA heln es sb elAk yAr
SAeyelr melr j kKn ik kr eyAjn t
BAlBAeb buJetn.
33
sbUlUenr pirbAregAI eTek eyAg ideyiCeln
sbRAeS pArdzRI 50/000 jn kuzlI eyA. r
skel dAyUedr kA nugt iCeln.
34
nA ilr pirbAregAI eTek 1/000 DY( iCl.
tAedr se 37/000 bYi) iCl. tArA bzR o FAl
iney esiCeln.
35
dAn pirbAregAI eTek esiCeln 28/600 jn
r-kuzlI eyA.
36
Aezr pirbAregAI eTeko r-kuzlI 40/000
jn esiCeln.
37
bM y$n ndIr pUbRidk eTek reb,/ gAd o
eDRk mn>iz pirbAr imiley emAw 1/20/000 bYi)
ibiB rkemr S - zS iney del eyAg
ideyiCeln.
38
smS bIr eyAArA dAydU ek S Aeyelr rAj
kret # it| hey iheAe, esiCeln. S Aeyelr
bizX elAekedro SAebr it smTRn iCl.
39
r skel iheAe, dAyUedr se itnidn pAnAhAr
ker o tAedr A Iypirjenr bAnAenA KAbAr-dAbAr
eKey kAwAeln. 40xAKr/ sbU l U n o n A il
pirbAregAIrA w/ eGA/ gADA o xAer ipeW
ciey myd/ fmeu rr ipeW/ ikisaimsa/ @A(Ars/ etl/
CAgl bM emx B]it eniCeln. SAeyelr
skel Kub KuzI heyiCeln.

1 bMzAbil 12:24-14:2

bM etAmr skelo yid tA men kr/ tAhel


SAeyelr sbR^ AmAedr sh-nAgirk o |Aitedr/
yAjk o elbIyedr sbAek/ yAr ibiB zher o
tAr AezpAez AmAedr |Aitedr se bAs kern/
tAedr Kbr pAiWey AmAedr se eyAg idet bl
ehAk. 3 tArpr Amr sA(YisukwA ejrzAelem
AmAedr kAeC iPirey Ain. ezQl rAj TAkAkAlIn
Amr sA(YisukwAr bYApAer ekAn eK<AjKbr
inet pAirin. 4 dAyUedr se SAeyelr smS
elAekrA kmt hl bM tAr skel BAbl iw
AmAedr kr ic.
5
ikiry-iyyArIm eTek sA(Yisuk iPirey
AnAr j imzer sIehAr ndI eTek elebA hmAt
zhr py$ SAeyelr sklek jeA kreln.
6
tArpr dAyUd o smS elAekrA imel iyhdAr
bAl :TRA ikiry-iyyArIem sA(Yisuk iPirey
Anet egeln. sA(Yisukek krb dUtedr
e$ iyin besn es Bu Verr isuko bl
ht.
7
sbA imel sA(YisukKAnA bInAdebr bAi
eTek ebr ker n&un kw eWlA gAiet bsAeln.
x> Ar iheyA gAiek pT edKAiCeln.
8
dAyUd o SAeyelr elAekrA b<Aiz/ bI,/ FAk/
eKAl/ kt$Al/ iz[A bAijey Verr bn gAn egey
Verr sAmen sb pAln kriCeln.
9
kIedAenr zs mAAeyr WAn py$ AsAr
pr ey xAel gAi wAniCl tAr ehAcw KAoyAy
sA(Yisku w Ay pe yAiCl/ x> ekAnmet hAt
bAiey isukwAek AwkAeln. 10ik isuk
SpzR krAr prAeD *u Bu GwnASel exr
A, ineln. 11 GwnAy dAyUd tY *u hn.
tArpr eTek jAyg ''eprs-x> nAem pirict.
12
Verr erAex By epey dAyUd bleln/ "Aim
Ar sA(Yisuk AmAr kAeC inet pArb n?
13
tA dAyUd sA(Yisukiw dAyUd nger inejr kAeC
n en gAetr oebd-edAemr bAiet ereK eln.
14
sA(YisukwA itnmAesr j oebd-edAemr
bAiet rAK hey i Cl. j oebd-edAemr
pirbAerr it bM tAr inejr sb ijinexr opr
Bur AzIbRAd bix$t hy.

dAyeU dr rAjY ibSA r


esAerr rAj hIrm/ dAyeU dr j kiw sur
bAi bAnAet ecey tAr kAeC kAeWr g<ui
bM pATr-kAwer o CetAr imiS pAWAeln. 2 dAyUd
tKn pli kreln ey Bu Asel tAek
sA(Yisku ePr AnA
SAeyelr rAj iheseb mennIt kereCn. Bu
dAyUd tAr esnAbAihnIr smS DY(edr se dAyeU dr sAAjY suibzAl o tAr iBt su# keriCeln
kT blAr pr 2 SAeyelr elAekedr k kAr V r dAy U d o S Aey e lr elAekedr
jAygAy jeA ker bleln/ "Bur yid eC hy BAlbAsetn.

13

14

1 bMzAbil 14:3-15:21

404

dAyUd ejrzAelm zher enkek ibey kern


bM tAr b pu^kA hy. 4ejrzAelem dAyUedr
ey smS sAn jh keriCl tAedr nAm zy
U /
ezAbb/ nATn/ zelAmn/ 5 iyBr/ lIzUy/ elw/
6
enAgh/ enPg/ yAiPy/ 7lIzAmA/ bIilyAd bM
lIePlw.
dAydU pelXIye dr prAijt kreln
pelXIyr yKn dAyUd spekR jAnet pArl ey
dAydU S Aeyelr rAj iheseb menAnIt heyeC/ tAr
tKn dAyUdek K<ujet ebr hl. dAyUd pelXIyedr
ibre yu yA^ kreln. 9 pelXIyr rPAyIemr
elAekedr A*m ker tAedr ijinsp^ phr
krl. 10dAyUd Vrek ije|s kreln/ "Aim ik
pelXIyedr ibre yu yA^ krb Apin ik AmAr
shAy hey pelXIyedr yue hArAet sAhAyY krebn
Bu dAyUdek %r ideln/ "< yAo. Aim
pelXIyedr ibre jylAeB etAmAr shAy hb.
11
tKn dAydU o tAr elAekr igey bAla-prAsIem
jeA heln bM esKAen tArA pelXIyedr yue
prAijt kreln. dAyUd bleln/ "b<AD BA[ jl
eymn etAe ebirey Aes Vr esBAeb AmAr
zedr eBd kereCn. Vr AmAr shAy iCeln
bel w sb hl. es kAre jAygAr nAm
'bAla-prAsIm rAK heyiCl. 12pelXIyr oKAen
oedr ArADY edbedbIr mUi%$ ePel igeyiCl. dAyUd
tAr elAekedr es smS puiey idet ined$z ideln.
8

pelXIye dr ibre Aerkiw jyy


A^A
pelXIyr rPAiym ptYkAr elAekedr AbAr
A*m krel/ 14dAydU Verr kAeC ATRnA kreln.
Vr es fAek sA idey bleln/ "dAydU / A*me,r
smey pelXIyedr ipC DAoy ker pAhAe n igey
c&uid$k eTek iGer gAeCr AAel luikey eTek.
15
tArpr gAeCr opr kAek &uel idey njr rAKeb.
ey pelXIyedr pAeyr z Znet pAeb/ tAedr
A*m kreb. Aim/ Vr etAmAedr Aeg ebirey
yAb bM pelXIy esnAdlek prAijt krb. 16dAyUd
b Verr ined$z nuyAyI pT nusr ker pelXIy
esnAbAihnIek prAijt kreln bM igibeyAn zhr
eTek egxr py$ pelXIy esnAedr htY kreln.
17
GwnAr pr dAyUedr KYAit smS edzilet
Ciey pl bM Bu smS jAitedr dAyUedr
prA*emr Bey BIt ker &uleln.
13

Bu tAedr kAejr j bM icridn tAr


esbAr j ebeC ineyeCn.
3
sA(Yisukiw rAKAr j ey jAygAiw qtrI
heyiCl esKAen sA(Yisukiw AnbAr j dAyUd
S Aeyelr smS elAekedr ejrzAelem jeA het
fAk ideln. 4rpr dAyUd hAerA, o elbIy bMezr
smS %rpurxedr efek pAWAeln. 5 edr meDY
120 jn iCeln khAetr pirbAregAIr sds/
rIeyl tAedr ent. 6mrAir pirbAregAI eTek
sAeyr ene esiCeln 220 jn/ 7egezRAn
pirbAregAI eTek eyAeyelr ene 130 jn/
8
zmiyyr ene lIxAP, pirbAregAI eTek 200
jn/ 9 iheA, pirbAregAI eTek lIeyelr ene
80 jn Ar 10InAdebr ene xIey l
pirbAregAI eTek esiCeln 112 jn bYi).
yAjk o elbIye dr se kT bleln dAydU
11
rpr dAyUd yAjk sAedAk Ar ibyATr
CAAo/ elbIyedr meDY rIeyl/ sAy/ eyAeyl/
zmiyy/ lIeyl o InAdbek efek pAiWey
12
t A edr bleln/ "etAmr skel elbIy
pirbAregAIr ent. etAmr Tem inejedr pib^
ker tArpr sA(Yisukw rAKAr j Aim ey
jAyg qtrI keriC esKAen iney s. 13gtbAr
Amr Bur kAeC sA(YisukwA ikBAeb enoy
heb t ije|so kirin bM etAmr elbIyrAo
sA(YisukwA bhn kr in. tA Bu AmAedr zAiS
ideyiCeln.
14
tKn yAjkg, o elbIyr Bu/ SAeyelr
Verr sA(Yisku wA bhn krAr j inejedr pib^
kreln. 15bM emAiz eyBAeb Verr kT nuyAyI
sA(Yisuk bhn krAr ined$z ideyiCeln iWk
esBAeb elbIyrA ibezx Dre,r K<uiw bYbhAr ker
k<AeD ker sA(Yisukw bey iney eln.

gAyk dl
dAyUd elbIy entAedr se tAedr stITR
gAykedro efek pAiWey bI,/ b<Aiz/ eKAl/ kt$Al/
eBpu bAijey Aner gAn gAet bleln.
17
elbIyr tKn eyAeyelr pu^ ehmn o tAr
BA AsP o Tnek inbRAict krl. AsP iCl
ebiriKyr pu^. Tn iCl kUzAyAr pu^. sb
purexr iCl mrAir pirbAregAIr elAk. 18tAedr
se iCl tAedr sAhAyYkArIr/ tAedr A IySV jn/
sKiry/ yAsIeyl/ zmIrAemA/ iyhIeyl/ i/ lIyAb/
ejrzAelem sA(Yisku
bnAy/ mAesy/ mi%iTy/ lIPelh/ imkaeny/ oebddAyUd nger inejr j AsAd bAnAenAr pr edAm o iyyIeyl. r iCl elbIy Arr(Ig,.
19
dAyUd sA(Yisukiw rAKAr j kiw ibezx
ehmn/ AsP Ar Tn bAjAeln kt$Al.
tAbu inm$A ker bleln/ 2"ZDumA^ elbIyrA 20sKiry/ sIeyl/ zmIrAemA/ iyhIeyl/ i/
sA(Yisku wA bey iney eyet pAreb kAr ekblmA^ lIyAb/ mAesy Ar bnAy bAjAeln bI,/ 21mi%iTy/

15

16

1 bMzAbil 15:22-16:29

405
lIPelh/ imkaeny/ oebd-edAm/ iyyIeyl Ar
sisy nIc suer bI,A bAjAeln. 22elbIy ent kniny
iCeln gAenr dAiye kAr itin iCeln gAen pArdzIR .
23
sA(Yisuekr j r(I iCeln ebiriTy
Ar lakAn. 24zbiny/ iyehAzAPw/ nTeln/ mAsy/
sKiry/ bnAy Ar lIeyxr yAjekrA iz[A bAijey
sA(Yisuekr sAmen hAwet lAgeln. oebd-edAm
o iyihyo sA(Yisuk pAhAr edbAr kAej inyu)
iCeln.
25
dAydU / S Aeyelr enbgR o esnADY(r skel
sA(YisukwA oebd-edAemr bAi eTek Anet
egeln/ skel tKn ist. 26ey smS elbIyr
sA(Yisuk bhn kriCeln Vr rAl eTek
tAedr shAy heln. sAtw xA o emxek
ple(Y sgR kr hl. 27ey smS elbIyr
sA(Yisuk bhn keriCeln tAr skel imih
msInAr qtrI ibezx pirCd periCeln. knAiny
iyin gAenr bM smS gAykedr dAiye iCeln
itin bM dAyUdo imih msInAr qtrI epAzAk
periCeln. dAyUd imih msInAr qtrI ePAdo
periCeln.
28
AnecIkAr kret kret eBAr iz[/ &UrIeBrI bAjAet bAjAet/ bI,/ bAy bM KnIr
bAjnAr se SAeyelr elAekrA sA(Y-isukwA
iney eln.
29
sA(YisukwA dAyUd ngrIet es ep<QCenAr
pr dAyUd yKn nAciCeln bM dayApn kriCeln
tKn ezQelr kA mIKl kw jAnl idey edKiCl.
dAyUedr it tAr yAbtIy ih$t hl kAr
es BAbl dAyUd ebAkAr metA Acr kreC.
sA(YisukwA iney es elbIyr eswAek
dAyUedr bAnAen tAbur meDY rAKeln. tArpr
Verr ee ehAmbil o ml qneb sgR
kr hl. 2dAyUedr qneb pR kr ezx hel itin
Bur nAem smS elAekedr ZeBC o AzIbRAd
jAnAeln. 3 rpr itin SAeyelr etYk purx
o nArIek kKAn ker egAw p<Ariw/ ikC eKjur/
iksaimsa o ipeW ibtr kreln.
4
sA(Yiseu kr sAmen kAjkm$ krbAr j dAydU
ikC elbIyek ineyAg kreln. smS elbIyedr
mUl kAj iCl Bur SbgAn o zMs kr. 5-7 ey
dliw KnI bAjAt/ AsP iCl es dliwr ent.
sKiry iCeln itIy dliwr ent. A elbIyr
iCeln iyyIeyl/ zmIrAemA/ iyhIeyl/ mi%iTy/
lIyAb/ bnAy/ oebd-edAm bM iyyIeyl. edr
kAj iCl bI, bM k Dre,r tbA bAjAen.
yAjk bnAy o yhsIeyl sA(Yiseu kr sAmen iz[
o kA-nAkA bAjAenAr dAiy pAln kretn.
es idn dAydU / AsP o tAr stITRedr Bur zMsA
o kIt$enr dAiy ideyiCeln.

16

dAyeU dr DbAd gIt


Bur zMsA kr Ar tAr nAm nAo. itin ey
smS mhAn kAj kereCn sbAek es kT belA.
9
Bur ee gAn gAo. tAr zMsA kr. tAr
mh kIit$r kT sbAek jAnAo.
10
Bur pib^ nAm ker gibRt ho. etAmr yAr
tAek cAo tArA Anit ho?
11
Bur idek bM tAr zi)r idek tAkAo.
sbRd tAr sAn kr.
12
itin ey sb elQikk kAj kereCn essb
men ereK. men ereK tAr smS isA Ar tAr
ArA k]t cmkAr?
13
SAeyelr elAekrA/ yAekAebr %rpurxr
skel Bur dAs bM Bur menAnIt elAk.
14
Bu AmAedr Vr bM tAr isA sbR^
ibrAjmAn.
15
sbRd tAr ci) men ereKA. hAjAr hAjAr
purx Der tAr A|A men ereKA.
16
AhAemr se tAr ey ci) heyiCl esiw
bM sahAkek kr tAr itit men ereKA.
17
yAekAebr j Bu iwek kiw AnSVrp
ker ideyiCeln. SAeyelr se itin kiw ci)
keriCeln y icrSAyI heb.
18
Bu S A ey l ek beliCeln "knAnIy e dr
bAsBUim Aim etAmAedr edeb. itt BUKiw
etAmAedr heb.
19
tKn jnsMKY iCl km/ muiXemy ikC elAk.
20
yAyAberr metA Guer ebAet edz eTek
edzAer.
21
ik Bu kAek tAedr AGAt kret ednin
bM rAjAedr stkR ker ideyiCeln eyn tAr tAedr
ekAn (it n ker.
22
sb rAjAedr Bu beleCn "AmAr menAnIt
elAekedr bM BAbbAdIedr ek eyn AGAt n
ker.
23
smS Bubn/ Bur bn ker. Bu ekmn
ker AmAedr r( kern es suKbr itidn bel.
24
smS jAitek Bur mihmAr kT belA. tAr
elQikk kIit$r kTo sbAek bel.
25
Bu mhAn bM zMsAr eyAgY. nY smS
edbtAedr eTek itin ey o BIitkr.
26
ekn kAr smS jAitr edbedbI ZDu
mUlYhIn pu&ulmA^. Bu SVyM AkAz bAineyeCn.
27
Bu mihmmy bM dIimAn. itin eyKAen
TAekn esKAen zi) bM An ibrAj ker.
28
smS elAekrA o pirbAril Bur mihm o
zi)r zMsA ker?
29
Bur mihmAr gAn gAo. tAr nAemr mAhA Y
kIt$n kerA. Bur cre etAmAedr qneb sgR
ker. tAek sur o pib^ epAzAek pAsn ker.
8

1 bMzAbil 16:30-17:17

406

Bur sAmen smS p]iTbIr Bey kpmAn hoyA


ic/ ik Vr p]iTbIek su# kereCn sutrAM t
neb n.
31
AkAez bM mAiwet An Dbint ehAk; ib-V
crAcer sbA bel Wk/ "Bu p]iTbIr inyAmk.
32
smu@ bM tAr eBterr sb ikC Ane
cIkAr krk. mAWil bM esKAen y ikC AeC
tArA An kAz krk.
33
Ane mzl re,Yr b](rAiz Bur sAmen
gAn kreb? ekn kAr Bu AseCn p]iTbIr ibcAr
kret.
34
Buek DbAd dAo kAr itin BAl. tAr
AzIbRAd o kr, icrn.
35
Buek bel/ "eh Vr/ AmAedr pir^At
AmAedr kYb kr. smS jAitr hAt eTek
AmAedr r( ker. tAhel Amr etAmAr pib^
nAemr zMs kret pAreb. etAmAr mihmAr zMs
kret pAreb.
36
S A ey e lr V r sbR d A eyBAeb zMist
heyeCn/ icridn esBAeb tAr zMsA ehAk.
30

smS elAekrA Bur zMsA ker smebtBAeb


bel Wel/ "Aemn?
37
tArpr AsP Ar tAr BAedr dAyUd
itidn sA(Yisuekr sAmen esb krAr j
ereK egeln. 38iydUTUenr pu^ oebd-edAm o
Aer 68 jn elbIyeko dAyUd AsePr kAeC ereK
egeln. oebd-edAm Ar ehAx jen hrI
iCeln.
39
igibeyAen Bur tAbuet ebdIr sAmen esbA
krAr j dAyUd sAedAk o tAr stITR yAjkedr
ereK esiCeln. 40itidn skAel Ar ibekel
sAedAk o A yAjekr imel Bur SAeylek
edoy ibiD-puSk nusAer ebdIet ehAmbil sgR
kretn. 41Bur zMsA gIt gAbAr j ehmn/
iydUTUn bM A elbIyedr etYekr nAm Der
inbRAcn krA heyiCl/ kAr tAr em icr bhmAn.
42
ehmn Ar iydUTUnek skelr se Kin bM
&UrI-eBrI bAjAet ht. Verr nAm bnAr smey
tAr A bAyo bAjAetn. iydUTUenr pue^r
tAbur drjAy pAhArA idet.
43
smS sebr pr etYek ey yAr bAiet
iPer egl. rAj dAyUdo tAr pirbArek AzIbRAd
kret inejr AsAed iPer egeln.

nATn %r ideln/ "&uim y kret cAo ker/


Vr SVyM etAmAr shAy.
3- 4
esidn rAet/ Verr bAt$ nATenr kAeC elA.
Vr bleln/ "yAo AmAr nAm ker AmAr esbk
dAydU ek igey bel 'dAydU AmAr mir &uim bAnAeb
n. 5 6SAeylIyedr imzr eTek Ar krAr pr
eTek Kn py$ Aim ekAn mier bAs kir in.
Aim tAbu eTek tAbeu t Geu r ebiey iDAn keriC/
SAeylIyedr j ent inbRAcn keriC. smS
entAr AmAr B) o esbkedr idzArI heb. k
tAbu eTek Aerk tAbuet bAs krAr smey Aim
kKen sb entAedr bilin/ 'etAmr ekn AmAr
j dAmI kAeWr mir bAnAo in
7
"Kn AmAr esbk dAy U d ek igey bel
sbRzi)mAn Bu beleCn/ 'Aim etAmAek mAW eTek
&uel en emxpAlekr pirbet$ SAeyel AmAr
B)edr rAj bAineyiC. 8 &uim yKn eyKAen igeyC
Aim etAmAr shAy hey/ etAmAr Aeg Aeg esKAen
igey etAmAr zedr inDn keriC. bAr Aim
etAmAek p]iTbIr sbRAep( KYAitmAn bYi)edr
kjen pir,t krb. 9 Aim jAy g
SAeylIyedr idlAm. Aim oedr KAen bsAlAm
bM or KAen bsbAs kreb. ek tAedr tY)
kreb n. X jAitrAo Aegr met tAedr A*m
kreb n. 10eyidn eTek Aim AmAr elAekedr
en edbAr j ibcArkedr inyu) keriC/ es
idn eTek Aim etAmAedr zedr jy ker celiC.
'"bAr/ Aim etAmAy bliC ey Bu etAmAr
j kiw g]h inmRA krebn.* 11m]&uYr pr &uim
yKn etAmAr pUbRpurxedr se eyAg edeb Aim
etAmAr inejr pu^ek n&un rAj krb bM tAr
rAj su# krb. 12etAmAr pu^ AmAr j kiw
mir bAnAeb Ar Aim etAmAr pue^r pirbArek
AjIbn rAj kret edb. 13etAmAr Aeg iyin
rAj ihsAeb zAsn kretn es ezQelr opr eTek
yido Aim AmAr smTRn sirey ineyiClAm ik
etAmAr pu^ek Aim sb smey BAlbAsb. Aim
hb tAr iptA bM es heb AmAr pu^. 14tAek
icrjIbenr j AmAr mir o rAje r BAr
pR krb. Ar tAr zAsn icrSAyI heb.
15
nATn dAyUdek dzRn bM Vr y beleCn
t jAnAeln.

dAyeU dr ATnR A
rAj dAyUd tKn pib^ t<Abuet igey Bur
dAydU ek eV rr itit
sAmen bes bleln/ "eh Bu Vr/ &uim ekAn |At
AsAed iPer AsAr pr dAyUd BAbbAdI kAre AmAr o AmAr pirbAerr it brAbr sIm
nATnek bleln/ "Aim rs kAeWr qtir kr, ker eseCA. 17Vr wA ik etAmAr kAeC
rAjAsAed bAs kir/ ik sA(Yisku wA pe AeC
bAr krebn r TR ekAn sitYkAerr g]h ny. r TR
tAbuet. Aim oiwr j kw mir bAnAet cA. dAyUd pirbAerr elAekedr b bCerr j rAj krebn Bu.
16

17

1 bMzAbil 17:18-19:2

407
t(u@/ ey &uim AmAy dUr Bib`et AmAr
pirbAerr BAgY bleb eh Vr/ &uim ik AmAek
sAmA elAekr ecey ebzI ikC edeKA 18&uim AmAr
j et kerC Aim Ar ik- b blet pAir?
&uim et jAenA Aim etAmAr A|Abh dAsAnudAs
mA^. 19eh Bu/ ZDu etAmAr CAet AmAr jIben
sb mh Gwn GeweC. &uim smS mh GwnAek
|At kret eceyiCel. 20 jget etAmAr met
Ar ek b AeC &uim CA ekAn Vr en.
&uim CA Ar ekAn edbt kKen et ibSykr
o mhAn kAj kern in? 21S Aeyl p]iTbIet kmA^
edz yAr j &uim t mh o ApU,R Beyr
kAjkm$ kerC. &uim AmAedr imzr eTek Ar
ker mu) kerC. inj e, &uim KYAit j$n kerC.
etAmAr B)edr en idey &uim ibjAtIyedr
AmAedr j tAedr injSV bAsBUim tYAg kret
bADY kerC. ekAn elAekr Vr rkm kerin.
22
SAeylIyedr &uim icrkAelr j etAmAr elAk
iheseb ebeC ineyeCA. bM &uim tAedr Vr
heyeCA.
23
''eh Bu/ &uim AmAr o AmAr pirbAerr kAeC
ey it| krel t eyn icridn etAmAr Sre
TAek. &uim y blel tA eyn Gew. 24etAmAr nAm
icrkAelr j ibAV s BAjn o mhAn ehAk. elAekr
eyn bel/ 'sbRzi)mAn Bu heln S Aeyelr Vr?
eyn etAmAr esbk ihsAeb dAyUedr g]h icrkAelr
j itit hy.
25
''eh Bu/ &uim AmAek/ etAmAr dAsek belC
ey/ AmAr bMzek &uim rAjbMez pir,t kreb.
tA Aim et sAhs ker etAmAr kAeC smS
ATRnA kret pAriC. 26eh Bu/ &uim Vr/ &uim
etAmAr inejr kT idey AmAr j sb ijinx
kret st heyiCel. 27Bu/ &uim dy ker AmAr
pirbArek AzIbRAd kerC bM AmAr kAeC it|A
kerC ey AmAr pirbAr etAmAy esb ker cleb.
Bu eyeh&u &uim SVyM AmAr pirbArek AzIbRAd
kerC tAr icrkAl etAmAr AzIbRAdDnY TAkeb.
dAyeU dr ibiB edz jy
dAyUd pelXIyedr A*m ker tAedr yue
prAijt kern bM pelXIyedr kAC eTek
gA o tAr pAVRbtRI eCAwKAew zhril dKl ker
iney enn.
2
rpr itin emAyAbIyedr hAirey tAedr inejr
bt SV IkAr kret bADY krAn. emAyAbIyr dAyeU dr
j inyimt peFQkn pAWAet.
3
esAbAr rAj hderxerr esnAbAihnIr seo
dAyUd yu kern. hderxr PrA ndI py$ tAr
rAj ibSAerr ecX keriCeln/ ik dAyUd tAr
esnAbAihnIek hmAt py$ ipC hWet bADY keriCeln.

18

itin hderxerr kAC eTek 7/000 reTr sArTI sh


1/000 rT/ 20/000 qsink AdAy kr CAAo
hderxerr iDkAMz rT nX ker ideyiCeln. ZDm
u A^
100 rT itin bizX ereKiCeln. 5rAmIyrA
dezk eTek esAbAr rAj hderxrek sAhAyY kret
el dAyUd tAedro prAijt kern bM 22/000
rAmIy esnAek htY kern. 6rpr dAyUd rAemr
dezek gR bAnAn. rAmIyr tAr bt SVIkAr
ker tAr j peFQkn Anet Zr ker. Bu
dAyUdek sbR^ ibjyI keriCeln.
7
hderxerr esnAbAihnIr eTek esAnAr FAlil
dAyUd ejrzAelem eniCeln. 8 iwB o kUn zhr
eTek itin cr pirmAe iptlo eniCeln.
zhril iCl hderxerr iDkAer. prbtRIkAel/
zelAmn smS iptl mierr j iptelr
jlADAr/ iptelr TAmsmUh bM iptelr A
ijinx bAnAbAr kAej bYbhAr keriCeln.
9
hmAetr rAj tyU yKn Kbr epeln/ dAyUd
esAbAr rAjA hderxerr esnAbAihnIek prAijt
kereCn/ 10tKn itin tAr pu^ hedArAmek idey
siSAb ker dAyeU dr kAeC AzIbRAd inet pAWAeln
eyeh&u dAyUd hderxrek prAijt keriCeln.
hderxr tyr
U se yu kriCeln. dAydU / hderxrek
prAijt krAy tyU hedArAemr hAt idey esAn/
rep o iptelr b mUlYbAn sAmI pAiWeyiCeln.
11
edAm/ emAyAb/ eAn/ mAelk bM pelXIy
eTek dAydU ey esAn/ rep bM iptelr ijinxp^
epeyiCeln tA idey itino k kAj kreln.
itin il Bur ee inebdn kreln.
12
lb ptYkAy sryAr pu^ bIzy 18/000
edAmIy e k htY ker 13bIzy edAem k
qsbAihnIr dlo bsAl bM edAmIyrA dAyUedr
bt SVIkAr ker. Bu dAyUdek sbR^ ibjyI
keriCeln.
dAyeU dr r p,
U R AiDkAirkbgR
smS SAeyelr zAsk dAyUd tAr smS
jAedr it Ay o sm ibcAr iney S Aeyl zAsn
kern. 15tAr esnAbAihnIr DAn iCeln sryAr pu^
eyAyAb. hIlUedr pu^ iyehAzAPw dAyUedr smS
kAy$klAp ilipb ker igeyeCn. 16hIwebr pu^
sAedAk Ar ibyATerr pu^ bIemlk yAjk
iCeln. zbz
a iCeln elKk. 17iyehAyAdAr pu^ bnAeyr
dAiy iCl kerTIy o pelTIyedr pircAln kr.
dAyUedr pu^rAo r pU,R ped iDit iCeln bM
iptAr pAez eTek rAjkAey$ shAyt kretn.
14

eAnIye dr hAet dAyeU dr elAekedr lA7nA


eAnIyedr rAj nAhezr m]&uY hel tAr
jAygAy tAr pu^ hAnUn rAj heln. 2dAyUd

19

1 bMzAbil 19:3-20:4

408

tKn bleln/ "nAhezr se AmAr b ur spk$


iCl/ ezAekr smy tAr pu^ hAnUnek AmAr
shAnuBUit edKAen kt$bY. bel itin eAen
hAnUnek smebdn jAnAet bAt$AbAhk pAWAeln.
3
ik eAnIy entAr n&un rAjek kum,
idey bleln/ "emAew BAbebn n ey dAydU shAnuBU it
jAnAenAr j sb elAekedr pAiWeyeC. r
Asel dAyUedr cr. dAyUd ApnAr rAjY DbMs
kret cAy tA ApnAr o ApnAr rAje r egApn
Kbr sMh kret edr pAiWeyeC. 4 hAnUn tKn
dAyUedr km$cArIedr eAr ker tAedr dAi ekew
pre,r epAzAk iCe tAedr ePrt pAiWey
ideln.
5
dAyUedr km$cArIr BAeb Ger iPret Kub
l pAiCeln. keykjn igey dAyUdek tAr
km$cArIedr gRitr kT jAnAel itin Kbr pAWAeln/
"dAi AbAr b n hoyA py$ etAmr iyrIehAet
TAek. dAi b hbAr pr Ger iPer es.
6
eAnIy r A bu J eln ey t A r inj edAex
inejedr dAyUedr G]i,t zet pir,t kereCn.
hAnUn o eAnIyr tKn 75/000 pA rep
mU l YSV r p ideln bM emesApewimy A / mAKr
zhril o rAemr esAb eTek rT Ar tAr j
sArTI BAA ker Aneln. 7eAnIyr 32/000 rT
Aneln/ CAAo tAr eTRr ibinmey mAKAr rAjAr
esnAbAihnIr sAhAyY cAeln. mAKAr rAj Ar tAr
qssAm es emdb zherr kAeC izibr ege
bsl. AeAnIyro zhr eTek ebirey yuer j
St het lAgl.
8
dAydU Kbr epeln eAnIyr yuer etAejA
kreC. itin tKn eAnIyedr ibre yu krAr
j esnApit eyAyAebr ene SAeyelr sm
esnAbAihnI pAWAeln. 9tKn eAnIyrA yue r j
qtrI hey zherr isMh drj py$ eln. ik
rAjAr yu e(e^ yAnin bM inejr mAeW rey
igeyiCeln.
10
eyAyAb edKeln tAr ibre yu krAr j
sAmen o epCen szS dl esnAbAihnI St hey
AeC. eyAyAb tKn SAeyelr ikC esr qsinkek
ebeC iney tAedr rAemr esnAbAihnIr ibre yu
kret pAWAeln. 11Ar bAdbAik qsinkedr tAr
BA bIzeyr ene eAnIy esnAbAihnIr ibre
yu kret pAWAeln. 12eyAyAb bIzyek bleln/
"rAemr esnAr yid AmAr pe( ebiz zi)zlI
hy et &uim AmAy sAhAyY kret es. Ar yid
or etAmAr ecey ebiz zi)zAlI hy et Aim
etAmAy sAhAyY krb? 13cel bAr bIr o sAhesr
se AmAedr Verr zhrelAr j o AmAedr
edezr elAekedr j oedr opr J<Aipey pi.
tArper et sb Bur eC?

14

n bel/ eyAyAb rAmIy esnAbAihnIr opr


J<Aipey peln. rAmIy esnAr tKn pAlAet Zr
krl. 15Ar eAnIy esnAr yKn tAedr pAlAet
edKl/ tKn tAr inejrAo bIzy Ar tAr
esnAbAihnIr hAt eTek A, b<AcAenAr j pAlAet
Zr krl. eAnIyr inejedr zher Ar eyAyAb
ejrzAelem iPer egeln. 16rAmIy entAr/ tAr
S AeylIyedr kAeC eher igeyeCn edeK PrA ndIr
pUbRidekr rAmIyedr kAeC sAhAyY ecey dUt
pAWAeln. ezAPk iCeln rAemr rAj hderxerr
esnAbAihnIr esnApit. ezAPk rAmIy
bAihnIro en ideyiCeln.
17
dAyUd yKn rAemr esnAbAihnIedr yuer j
k^ hbAr Kbr epeln/ itino S A ey e lr
elAekedr k^ ker tAedr y$n ndIr opAer
pAiWey ideln bM rAmIy esnAbAihnIr mueKAmuiK
hey tAedr A*m kreln. 18tAr A, b<AcAet
pAlAet Zr krl. dAyUd o tAr esnAbAihnI 7/000
rAmIy sArTI/ 40/000 rAmIy esn o rAmIyedr
esnApit ezAPkek htY kreln.
19
hderxerr pdS rAjkm$cArIr yKn edKeln
tAr SAeyelr hAet prAijt heyeCn tAr tKn
dAyUedr se si SApn ker tAr btA SVIkAr
kreln bM eAnIyedr Ar kKno sAhAyY nA
kret SVIk]t heln.
eyAyA b eAnIye dr DbMs kreln
bser smey eyAyAebr ene SAeyelr
esnAbAihnI AbAr yu kret eberAl. scrAcr
smey rAj-mhArAjAr yu yA^ krelo dAyUd
ik ejrzAelem TAkeln. S AeylIy esnAbAihnI
eAen igey eAn DbMs ker rbb zhr cArpAz
eTek berAD ker esKAen izibr gAelA. BAeb
rbb berAD ker ezx py$ eyAyAebr ene
SAeylIy bAihnI yu ker rbbo DbMs krl.
2
dAyUd es tAedr rAjAr mAT eTek mukuw Kuel
ineln. mukuewr ojn iCl Ay 75 pA bM iw
iCl bmUlY pATr Kict o esAnAr qtrI. bM es
mukuwiw dAyUedr mATAy prAen hl/ teb itino rbb
eTek Aer enk mUlYbAn ijinsp^ iney eln.
3
dAydU rbbAr elAekedr o eAn zherr bAisAedr
iney eln bM tAedr krt/ g<Ait Ar kuWAr
idey kAj kret bADY ker/AbAr ejrzAelem iPer
egeln.

20

pelXIy dAnb sA n mAr egl


prbt$IkAel/ pelXIyedr se egxr zher
SAeylIyedr yu hy. es smey/ hzAr isbbKy
isy nAem k dAnb sAnek htY krl. tA
pelXIyr SAeyelr kAeC inejedr smpR, krl.
4

1 bMzAbil 20:5-21:24

409
5

Ar kbAr pelXIyedr se SAeylIyedr


yKn yu hiCl/ yAyIerr pu^ lahAnn lhimek
htY kern/ yido lhimr hAet kiw ibzAl o
tI( bzR iCl. lhim iCl gilyAetr BA. gilyAt
iCl gAetr elAk.
6
rper gAet SAeylIyedr se pelXIyedr
AbAr yu hy. essmey gAet k bYi) bAs krt;
tAr it hAet-pAey Ciw ker emAw 24w A[ul
iCl. dAnebr pu^ iCl bel es k ibzAl AkAr
pu r x iCl. 7 SAeylek iney hAis-WA krAr
prAeD dAyUedr BA izimyr pu^ eyAnATn tAek
htY ker.
8
pelXIyr iCl gAetr dAnbedr sAn. dAydU
o tAr elAekrA smS dAnbedr htY keriCeln.
S Aeyl
ek gn ker dAyeU dr pAp
zytAn SAeyelr elAekedr ibpe( iCl.
tAr erAcnAy p idey dAyUd SAeyel
AdmZmAir krAr isA ineyiCeln. 2 itin eyAyAb
o SAeyelr entAedr efek bleln/ "yAo ebraezb eTek dAn py$ sm SAeyelr jnsMKY
g,n ker AmAek jAnAo. Aim yAet buJet pAir
edez emAw kt jn bAs ker.
3
ik eyAyAb %r ideln/ "Bu tAr elAekedr
zt bAiey clun? mhArAj/ SAeyelr smS
bAisA et ApnAr nugt B]tY. ekn Apin
kAj kret cAeCn Apin smS S AeylIyedr
pAepr BAgI krebn.
4
ik rAj dAyUd tAr isAe n TAkAy
eyAyAb tAr Aedz mAnet bADY heln. itin sm
S Aey e l Gu e r Gu e r jnsMKY en AbAr
ejrzAelem iPer Kbr ideln ey 5SAeyel emAw
11/00/000 elAk AeC yAr trbAirr bYbhAr
jAen. Ar iyhdAy Dre,r elAekr sMKY
4/70/000. 6rAj dAyUedr ined$z mn>put n hoyAy
eyAyAb elib o ibAmIn pirbAerr bMzDredr
jnsMKY g,n kern in. 7Verr #iXet dAyUd
kiw KArAp kAj keriCeln. tA Bu SAeylek
zAiS ideln.

21

eV rr S Aeye lek zAiS


dAydU tArpr Vrek bleln/ "Aim mUeKRr metA
jnsMKY g,nA ker rtr pAp keriC. Kn
Aim etAmAy nuny kriC/ &uim AmAy/ etAmAr
dAsek pAp eTek mu) kr.
9- 10
Bu tKn dAyUedr BAbbAdI gAdek bleln/
"yAo dAyUdek igey bl 'Bu kTA beleCn
etAmAek zAiS edbAr j Aim itnew pAeyr
kT eBebiC. &uim eyBAeb bleb esBAeb Aim
etAmAy zAiS edb.
8

11-12

tKn/ gAd ined$z mt dAyUdek igey bleln/


"Bu beleCn/ 'etAmAy zAiS edbAr j itniw
peTr kT Aim eBebiC. Tmiw hl itn bCr
edez iB$( heb. itIyiw hl yAr trbAir iney
tA kreb es sb zedr kAC eTek etAmAy
itnmAs Der pAiley ebAet heb. Ar tIyiw
hl itnidn etAmAek Bur hAet zAiS eBAg kret
heb. mhAmArIet edz eCey yAeb. Bur dUtr
SAeyelr Ger Ger elAekedr A, eneb. bAr
&uim bl Aim Buek ik jAnAb.
13
dAyUd gAdek bleln/ "hAy? ik ibped peiC?
Aim ikBAeb zAiS pAebA t iWk krAr BAr Aim
edr hAet idet cA nA. Bu kr,Amy/ itin
AmAy yTAeyAgY zAiS edebn.
14
t>pr Bu S Aeyel mhAmArI pAWAeln/ tAet
70/000 elAekr m]&u Y hl. 15Bu ejrzAelmek DbMs
kret kjn edbdUto pAWAeln. ik es yKn
ejrzAelm DbMs kret Zr krl tKn Bur kr,
hl. iybUxIy ,RAenr zs mAAeyr WAenr kAeC
dAiey TAk es dUtek Bu bleln/ "Ar ny
TAk? yeTX heyeC.
16
dAyUd o entAr oper tAikey/ ejrzAelemr
opr Bur trbAir hAet Bur es dUtek edKet
epeln. tKn tArA ezAekr epAzAk per ABUim
nt heln. 17dAydU Vrek bleln/ "Aim jnsMKY
g,n kret bel pAp keriC. Aim pApA .
S Aeyelr elAekrA et inrprAD. Bu AmAr Vr/
mhAmArIet oedr A, n iney &uim AmAy Ar
AmAr pirbArek zAiS dAo.
18
tKn Bur dUt gAdek bleln/ "dAyUdek
iybUxIy ,RAenr KAmAerr kAeC Bur pAsnAr j
kw ebdI inm$A kret belA. 19gAd dAyUdek
kT jAnAel itin ,RAenr KAmAer egeln.
20
,RAn tKn gm JAA kriCl. es epCn iPer
dUtek edKet epl. ,RAenr cAr pu^ Bey luikey
pelA. 21dAydU SV yM ehe w ehe w iwlAr oper ,RAenr
kAeC egeln. tAek edKet epey KAmAr eCe es
,RAn tAr sAmen ABUim nt heln.
22
dAyUd bleln/ "etAmAr KAmAr bAiw AmAy
ebec dAo. y dAm lAeg Aim edb. tArpr Aim
KAen Bur pAsnAr j kiw ebdI bAnAb. tAhel
mhAmArI b heb.
23
,RAn dAyUdek bll/ "Apin AmAr rAj o
Bu. ApnAr yid eyAjn hy tAhel Apin b
AmAr zs mAA r e(^wA inet pAern. CAAo
Aim ehAmbilr j ApnAek xA Ar gm idiC
bM myd zs qnebr j ApnAr y ikC drkAr
sb ApnAek edb.
24
ik rAj dAyUd %r ideln/ "nA/ t sb
ny. Aim etAmAr eTek ibnAmUelY ikC iney t

1 bMzAbil 21:25-23:5

410

Buek idet pArb n. Aim Vrek mn ikC


edb n yAr j AmAy dAm idet heb nA. etAmAek
Aim sbikCr puer dAm edb.
25
tKuin itin ,RAnek jAygAiwr j Ay 15
pA esAn ideln. 26tArpr dAyUd es zs
mAAeyr jAygAy Bur pAsnAr j ebdI
bAnAeln. es ebdIet ehAmbil o ml qneb
idey dAyUd Bur kAeC ATRnA kreln. Bu AkAz
eTek ebdIet iizK pAiWey es fAek sA
ideln. 27tArpr Bu tAr edbdUtek u) trbArI
ekAxb kret Aedz ideln.
28
dAyUd edKeln/ ,RAenr KAmAr bAiet Bu
tAr fAek sA ideyeCn. itin esKAen Bur
ee bildAn sgR kreln. 29pib^ tAbu bM
ehAmbil pRe,r ebdIiw iCl igibeyAn zher kiw
<c jAygAy. SAeyelr bAisAr yKn mrBUimet
GuriCeln tKn emAiz pib^ tAbu bAineyiCeln.
30
ik dAyUd Verr dUetr trbArIr Bey pib^
tAbuet Verr se kT blet yAnin.
dAy U d bleln/ "Bu V e rr mir o
SAeyelr elAekedr j ebdI KAen
bAnAenA heb.

22

dAydU mir inmA$ e,r pirkn kreln


dAyUd SAeyel bsbAskArI smS ibedzIedr
k jAygAy jeA het ined$z ideln. tArpr
itin tAedr meDY eTek pATr-kAweredr ebeC
ineln. edr kAj iCl/ Verr ey mir heb tAr
j tKn eTek pATr ekew rAK. 3 eperk o
drjAr kA bAnAenAr j dAyUd elAh AnAeln
bM CAAo cr pirmAe iptl sMh kreln.
4
jS rs kAeWr io An hl. sIedAn o
esArIeyr bAisAr enk enk dAmI kAeWr i
en ideyiCl.
5
dAydU bleln/ "Amr Bur j suibzAl kw
mir bAnAet celiC. ik AmAr pu^ zelAmenr
bys
Kno km. spek$ pyu) |An tAr hyi n.
Bur suibzAl mierr KYAit tAr esQey$Yr
kAre p]iTbIr edez edez yAet Ciey pe eskAre
Aim es mierr nkz o pirkn ker yAiC.
kTAmet tAr m]&uYr Aeg dAyUd mierr j
enk pirkn o nkz ker igeyiCeln.
6
dAydU tAr pu^ zelAmnek efek Bu S Aeyelr
V e rr mir bAnAenAr ined$ z idey bleln/
7
"zelAmn/ Aim Bu/ S Aeyelr Verr j kw
mir bAnAet eceyiClAm. 8 ik Bu AmAek
jAnAeln/ 'dAyUd &uim enk yu kerC. b bYi)r
re) hAt rit kerC. tA AmAr nAem &uim
ekAn mir bAnAet pAreb n. 9 ik etAmAr k
pu^ heb zAir DArk o bAhk. tAek Aim kiw
2

zAipU,R jIbn edb bM tAr AezpAezr zr


yAet tAek tY) n ker edKb. 10tAr nAm zelAmn
bM tAr zAsnkAel Aim SAeylek zAi edb.
Aim tAek sAn|Aen pAln krb bM tAr rAjYek
su# krb. tr pirbAerr ek n ek AjIbn
SAeyel zAsn kreb.
11
dAyUd zelAmnek Aer bleln/ "Bu etAmAr
shAy ehAn/ yAet &uim tAr kT metA etAmAr Bu
Verr j mir bAnAet sPl het pAerA.
12
Bu etAmAy SAeyelr rAj krebn. rAjY
pircAln bM Bu etAmAr Verr ibiD o nuzAsn
nusr krAr met |An-bui o ibcAr ibebcno
eyn etAmAek edn. 13Bu d% emAizr ibiD nusr
ker stk$BAeb jIbn kAwAel &uim b sPl
heb. Beyr ekAn kAr en. sAhes Br ker
bIrpurexr met jIbnyApn ker.
14
"ezAen zelAmn/ Bu r mir bAnAenAr
pirknAr j Aim b pirm keriC. Aim
3/750 wn esAn Ar 37/500 wn rep CAAo ey
pirmA elAh Ar iptl jimeyiC t ojn krA
Ay sb? Ar AeC jS kAW bM pATr.
zelAmn/ sbikC &uim bAAet pAr. 15sud(
CetAr Ar pATr-kAwer CAAo sbrkm kAej d(
kAirgr Ar imiSo etAmAr AeC. 16esAn/ rep/
elAh/ iptelr kAj jAn sMKY kAirgr &uim
pAeb. bAr etAmAr kAj Zr kr. Bu etAmAr
shAy ehAn.
17
tArpr dAyUd SAeyelr smS entAedr tAr
pu^ zelAmnek sAhAyY krAr ined$z idey bleln/
18
"Kn SV yM Vr etAmAedr shAy. itin ApnAedr
zAir smy ideyeCn/ cArpAezr bih>zedr
prAijt kret AmAy sAhAyY kereCn. Bu o
tAr elAekrA Kn edzek iny, kreCn. 19Kn
Buek smS mn-A, eFel dAo bM itin yA beln
tA kr. tAr pyu) ker mir bAnAenAr kAej
A ineyAg kr. tAr nAem mir bAiney sA(Yisku
o Ar y ikC pib^ ijins AeC mier iney
esA.
mier esbA krbAr inim% elbIye dr
j pirkn A
rAj dAyUedr bys hoyAy itin tAr pu^
zelAmnek S Aeyelr rAjped iDit ker
2
SAeyelr smS ent/ yAjk o elbIyedr efek
pAWAeln. 3itin en edKeln 30 bCerr ebiz byS
elbIyedr sbRemAw sMKY 38/000 jn. 4 dAydU Aedz
ideln/ "24/000 jn elbIy Bur mir bAnAenAr
kAejr t%AbDAn kreb. 6/000 elbIy AiDkAirk
o ibcArekr kAj kreb. 5 4/000 elbIy Arr(I
heb. bM AerA 4/000 jn gAyk iheseb kAj

23

411

1 bMzAbil 23:6-24:6

25
kreb. Aim edr j ey ibezx bAy bAineyiC
dAy U d beliCeln/ "S A ey e lr V r t A r
tA idey tAr Bur zMsA gIt gAeb.
elAekedr zAi ideyeCn. icridenr j itin
6
dAyUd egezRAn/ khA o mrAir elibr pu^edr ejrzAelem TAket eseCn. 26tA elbIyedr Ar
pirbAregAI nusAer itnBAeg BAg kreln.
pib^ tAbu b Bur esbAr pkr bihet heb
nA.
27
egezAR enr pirbAregAI
S Aeyelr elAekedr it dAyeU dr ezx Aedz
7
egezRAn pirbAregAI eTek iCeln lAdn Ar iCl elib pirbAregAIr %rpurexr elAksMKY
izimiy. 8 lAdenr itn pue^r nAm yTA*em g,nA kr. 20 bCr b tAr ebiz byS
smS elbIyedr
iyhIeyl/ esTm o eyAeyl. 9Ar lAdn pirbAerr egAnA heyiCl.
28
ent izimiyr itn pue^r nAm zelAemA/ hsIeyl
elbIyr hAerAe,r %rpurxedr mier Bur
o hAr,.
kAjkem$r shAyt kretn/ CAAo tArA mierr
10
izimiyr cAr pue^r nAm yTA*em yh/ sIn/ eWAn bM AezpAezr GrelAr tdArik kretn.
iyyUz o brIy. 11yh iCl DAn bM sIx iCl pib^ sAmIr bM V e rr mierr smS
itIy. ik iyyUz Ar brIyr ebzI pu^kA iCl AsbAbpe^r Zict r( krAr dAiy o iCl tAedr
n bel tAedr k pirbArBu) iheseb g,n kr opr. 29ewibelr opr riw rAKbAr bM gm/ zs
hy.
qneb o KAimribhIn riw rAKbAro dAiy iCl
tAedr opr. mierr bAsn-ekAsn bM qneb
khAetr pirbAregAI
sAmlAen CAAo ijinsp^ mAp o ojn krAr
12
khAetr cAr pue^r nAm Am/ iyxahr/ iheA, kAjo tAedr kret ht. 30itidn skAel o
o xIeyl. 13Aemr pu^edr nAm iCl hAerA, sYAy tAr Bur zMsA kretn o tAek DbAd
Ar emAiz. hAerA, bM tAr %rpurxedr brAberr idetn. 31elbIy r Bu r kAeC ibAemr idn/
j ibizX jn iheseb ebeC enoy heyiCl. tAr mAbsAr idn o A sebr idnilet
Bur yAbtIy pUej-c$n o BjnAr kAj spAdn ehAmbil sgR kretn. itidn tAr Bur esb
kretn/ Bur sAmen DupDUen idetn o yAjekr kretn. itbAr ktjn elbIy esbA kreb es
kAjo kretn. Bur nAem elAekedr AzIbRAd bYApAer ibezx inym iCl bM tAr inymil
krbAr my$Ado tAedr edoy heyiCl.
nusr kretn. 32elbIyr tAedr A Iyedr/ ey
14
emAiz iCeln Verr elAk. 15tAr pu^ egezRAm yAjkr iCeln hAerAe,r %rpurx Bur mier
Ar lIeyxrek elbIy pirbAregAIr gRt esbAr kAej sAhAyY kretn. tAr pib^ tAbu bM
iheseb Dr hy. 16lIeyxerr b eCelr nAm rhiby pib^ SAenro y inetn.
Ar 17egezRAemr b eCelr nAm iCl zbUeyl.
yAjk egAI
lIeyxerr Ar ekAenA pu^ n TAkelo rhibeyr
hAerAe,r pu^edr nAm nAdb/ bIh/ ilyAsr
Aer enk pu^ iCl.
18
Ar TAmr. 2hAerAe,r Aeg nAdb Ar
iyxaherr b eCelr nAm zelAmI.
19
iheAe,r pu^edr meDY DAn iyiry/ itIy bIhr pu^k bSAy m]&uY hy. tA ilyAsr
bM TAmr yAjekr dAiy h keriCeln.
miry/ tIy yhsIeyl Ar c&uTR iykimym.
20
xIeyelr pu^edr nAm yTA*em mIK o iyizy. 3ilyAsr bM TAmerr pirbAregAIek dAyUd iw
p]Tk egAIet BAg keriCeln yAet tAr tAedr
mrAirr pirbAregAI
dAiy suBAeb sp kret pAern. pirbArek
21
mrAirr pu^edr nAm mhil Ar mUiz. mhilr p]Tk krAr smy dAydU ilyAserr %rpurx sAedAk
pu^edr nAm ilyAsr Ar kIz. 22ilyAsr pu^k bM TAmerr %rpurx hIemlekr sAhAyY
bSAet mAr igeyiCeln. tAr ZDu keykiw kA ineyiCeln. 4 TAmerr pirbAerr &ulnAy ilyAserr
iCl/ yAr inejedr A Iyedr meDY kIezr pu^edr pirbAr eTek hoyA entAr sMKY ebiz iCl.
ibey keriCl. 23mUizr pu^edr nAm mhil/ dr o ilyAserr pirbAerr emAw entAr sMKY iCl 16
Ar TAmerr pirbAerr entAr sMKY iCl 8. 5 G<uiw
iyeremA.
ecel etYk pirbAr eTek ent inbRAict kr ht.
elbIye dr kAj
ikC elAkek pib^ SAenr dAiye ebeC enoy
24
kui bCerr ebiz byS elibr %rpurxedr heyiCl bM ilyAsr o TAmerr pirbAregAI
meDY yAr Bur mier kAj keriCl/ pirbAr eTek nYedr yAjk ihsAeb bAC heyiCl. 6elib
nuyAyI tAedr nAm tAilkABu) kr heyiCl. r pirbAregAIr nTenelr pu^ zmiyy iCeln sicb.
skel inejedr pirbAerr DAn iCl.
rAj dAyeU dr sAmen itin yAjk sAedAk/ ibyA Terr

24

1 bMzAbil 24:7-25:9

412

pu^ hIemlk o yAjkg, bM elib pirbAregAIr


entAedr nAm ilipb keriCeln. ekkbAr (
ine(p ker ekkjenr nAm Wet Ar zmiyy
t ileK inetn. BAeb ilyAsr bM TAmr
pirbAerr meDY kAjkm$ BAg ker edoy heyiCl.
7
BAeb TmbAr eWiCl iyehAyArIb egAIr
nAm. itIybAr iydiyy egAIr nAm.
8

10

11

12

13

14

15

16

17

18

tIybAr hArIm egAIr nAm. c&u TRbAr iseyArIm


egAIr nAm.
pmbAr miy egAIr nAm. xbAr imyAmIn
egAIr nAm.
smbr heOAx egAIr nAm. XmbAr iby
egAIr nAm.
nbmbAr eyzUy egAIr nAm. dzmbAr zKiny
egAIr nAm.
kAdzbAr lIyAzIb egAIr nAm. AdzbAr
yAkIm egAIr nAm.
^eyAdzbAr er egAIr nAm. c&ud$zbAr
eyzbAb egAIr nAm.
pdzbAr iblg
a A egAIr nAm. ydzbAr er
egAIr nAm.
sdzbAr ehxIer egAIr nAm. XAdzbAr
hiess egAIr nAm.
nibMzitbAr pTAihy egAIr nAm.
ibMzitbAr iyihel egAIr nAm.
kibMzitbAr yAKIn egAIr nAm.
AibMzitbAr gAmUl egAIr nAm.
^eyAibMzitbAr dlAy egAIr nAm. Ar
c&uibRMzitbAr Wl mAisy egAIr nAm.

BAeb yAedr nAm Wl tAedr Bur mierr


kAejr j ineyAg kr heyiCl. hAerA,ek Bu
SAeyelr Vr d% inym nuyAyI edr mierr
kAj kret ht.
19

A elbIyr A
A elibedr %rpurxedr meDY yAr iCeln
tAedr tAilk edoy hl
Aemr %rpurxedr meDY iCeln zbUeyl
Ar zbUeyelr %rpurxedr meDY eTek
eyhidy.
21
rhibyr bMzDredr meDY iCeln b eCel
iyizy.
22
iyxahrIy pirbAregAI eTek iCeln zelAemA.
Ar zelAemAetr pirbAr eTek yh.
23
iheAe,r pu ^ edr meDY yTA*em iyiry/
miry/ yhsIeyl bM iykimyAm.
24
xIeyelr pu^edr meDY mIK Ar tAr pu^
zAmIr.
20

25

mIKAr BA iyizyr pu^edr meDY sKiry.


mrAirr %rpurxedr meDY mhil/ mUiz Ar
yAisy.
27
bM yAiseyr pue^r iCl ezAhm/ sOur o
i.
28
mhilr pu^ ilyAserr ekAenA pu^ iCl n.
29
kIezr pu^edr meDY iCeln iyrheml.
30
Ar mUizr pu^edr meDY mhil/ dr Ar
iyeremA.
pirbAr nuyAyI smS elibr entAedr nAm
niTBu) AeC. 31tAr ibezx kAejr j menAnIt
heyiCl. tAr tAedr A Iy hAerAenr %rpurxedr
yAjkedr met G<uiw cAlet. tArA elbIyr rAj
dAyUd/ sAedAk hIemlk bM yAjk o elbIy
pirbAerr entAedr sAmen G<uiw ecel iWk kretn
ey ek ik kAj kreb. kAejr BAr edbAr smy b
pirbAr o eCAw pirbArilr se krkm bYbhAr
kr ht.
26

gAyk egAI
dAyUd bM qsADY(r AsePr pu^ ehmn
Ar iydUTeU nr Verr qdbbA,I bI,/ tAnpur/
eKAl o kt$Aelr se gAenr mADYem pirebzn
krAr j p]Tk keriCeln. kAej yAr inyu)
heyiCeln tAedr tAilk inrp
2
AsePr pirbAr eTek kAejr j dAyUd
AsPek ebeC ineyiCeln. AsP tAr pu^ sOur/
eyAexP/ nTiny o sAerlek kAej en
idetn.
3
iydUTUenr pirbAr eTek iydUTUn tAr Cy pu^
gdily/ srI/ izimiy/ iyzAyAh/ hziby o mi%iTyek
iney bI, bAijey Bur zMsA kretn o Buek
DbAd idetn.
4
dAyUedr injSV BAbbAdI ehmenr pu^edr meDY
iCeln buiOy/ m%iny/ xIeyl/ zbUeyl/ iyrIemA/
hnAiny/ hnAin/ lIyAT/ iglait/ erAmAmatI/ xr/
yzabkAzA/ meAiT/ ehATIr/ mhsIeyA muK. 5Vr
ehmnek blzAlI o bIy$bAn keriCeln. tAr ecAjn
pu^ Ar itniw kA iCl. 6Bur mier bI,/
tAnpur/ eKAl o kt$Al sh sIet ehmn tAr
pu^edr en idetn. Ar rAj iCeln AsP/
iydUTUn bM ehmenr Aedzk%RA. dAyUd inej edr
sbAek menAnIt keriCeln. 7edr bM elib
pirbAregAI edr A Iyedr emAw 288 jnek Bur
zMsA krAr j iz( edoy heyiCl. 8 ek ik
kreb tAr j ( ine(p kr heyiCl. KAen
nbIn bM bI,/ iz(k bM CA^ skelr sAeT
smAn bYbhAr kr ht.
9
TmbAr AsP :eyAexP r pirbAr eTek
12 jn pu^ bM A Iyek bAC heyiCl.

25

1 bMzAbil 25:10-26:22

413
itIybAr gdilyr pirbAr eTek 12 jn pu^
bM A Iyek bAC heyiCl.
10
tIybAr sOuerr pirbAr eTek 12 jn pu^
bM A Iyek bACA heyiCl.
11
c&uTRbAr iyix pirbAr eTek 12 jn pu^ bM
A Iyek bACA heyiCl.
12
pmbAr nTinyr pirbAr eTek 12 jn pu^
bM A Iyek bACA heyiCl.
13
xbAr buiOyr pirbAr eTek 12 jn pu^ bM
A Iyek bACA heyiCl.
14
s mbr iyzAerlAr pirbAr eTek 12 jn
pu^ bM A Iyek bACA heyiCl.
15
XmbAr iyzAyAehr pirbAr eTek 12 jn pu^
bM A Iyek bACA heyiCl.
16
nbmbAr m%inyr pirbAr eTek 12 jn pu^
bM A Iyek bACA heyiCl.
17
dzmbAr izimiyr pirbAr eTek 12 jn pu^
bM A Iyek bACA heyiCl .
18
kAdzbAer serelr pirbAr eTek 12 jn
pu^ bM A Iyek bACA heyiCl.
19
AdzbAer hzibeyr pirbAr eTek 12 jn pu^
bM A Iyek bACA heyiCl.
20
^eyAdzbAer zbUeyelr pirbAr eTek 12 jn
pu^ bM A Iyek bAC heyiCl.
21
c&ud$zbAer mi%iTyr pirbAr eTek 12 jn pu^
bM A Iyek bAC heyiCl.
22
pdzbAer iyeremAetr pirbAr eTek 12 jn
pu^ bM A Iyek bAC heyiCl.
23
xXdzbAer hnAinyr pirbAr eTek 12 jn pu^
bM A Iyek bAC heyiCl.
24
sdzbAer yzabkAzAr pirbAr eTek 12 jn
pu^ bM A Iyek bACA heyiCl.
25
XAdzbAer hnAinr pirbAr eTek 12 jn pu^
bM A Iyek bACA heyiCl.
26
nibMzitbAer meAiTr pirbAr eTek 12 jn
pu^ bM A Iyek bACA heyiCl.
27
ibMzitbAer lIyATAr pirbAr eTek 12 jn
pu^ bM A Iyek bACA heyiCl.
28
kibMzitbAer ehATIr pirbAr eTek 12 jn
pu^ bM A Iyek bACA heyiCl.
29
AibMzitbAer iglaitr pirbAr eTek 12 jn
pu^ bM A Iyek bACA heyiCl.
30
^eyAibMzitbAer mhsIeyAetr pirbAr eTek
12 jn pu^ bM A Iyek bACA heyiCl.
31
Ar c&uibRMzitbAer erAmAmait xerr pirbAr
eTek 12 jn pu^ bM A Iyek bACA heyiCl.

26

iCeln ekArehr pu^ mezilimy Ar tAr pu^r.


2
mezilimyr pu^edr nAm yTA*em sKiry/ iydIeyl/
sbidy/ ynIeyl/ 3 lm/ iyehAhAnn Ar ilqhny.
4
oebd-edAemr pirbAr eTek iCeln tAr pu^r/
yTA*em zmiyy/ iyehAxAbd/ eyAyAh/ sAKr/ nTenl/
5
Ieyl/ xAKr Ar ipyUty. oebd-edAm
Verr AzIbAR ed D heyiCeln. 6 tAr pu^ zmiyyr

pu^rAo iCeln bIreyA o tAedr pirbAerr ent.


7
zmiyyr pu^edr nAm in/ rPAeyl/ oebd/
lasAbd/ lIh o smiTy. lasAbedr A Iyr
iCeln d( o kuzlI kmRI. 8 oebd-edAemr 62 jn
%rpurexr skel iCeln itpi%zAlI bYi) bM
sud( Arr(k.
9
mezilimyr pirbAr eTeko iCeln zi)zAlI
o sud( 18 jn.
10
mrAir pirbAr eTek iCeln ehAxAr pu^ izi.
izi Asel b eCel n helo tAr iptA tAek
Tm jAt sAn bel menAnIt keriCeln. 11CAA
iCeln yTA*em ihiy/ wbily/ sKiry sb imiley
emAw 13 jn.
12
rA heln Arr(Iedr delr entAr bM
tAedr A Iyedr metA tAro Bur mier esb
kretn. 13Arr(Iedr etYk egAIek kiw inid$X
drj pAhAr idet ht. ( ine(p ker
drj ebeC enoy ht bM kAej b o eCAw
pirbAredr smAn r edoy ht.
14
mezilimyek bAC heyiCl pUbR idekr drj
pAhAr edbAr j. rpr ( ine(p ker %r
idekr drjAr BAr edoy hy tAr pu^ ibc(
sKiryek. 15oebd-edAm pAn di(, idekr drjAr
dAiy . oebd-edAemr pu^edr mierr DnAgAr
r(Ar dAiy edoyA hy. 16ZIm Ar ehAx pim
idekr drjA bM %rApeTr zeK Pwk r(Ar
dAiy pAn.
smS r(Ir skel mue KAmuiK dAiey
TAketn. 17etYkidn skAel 6 jn elbIy dAAetn
pUbRidekr Pwek/ cArjn di(, idekr Pwek/
cArjn %err Pwek/ jn DnAgAerr sAmen/ 18cAr
jn pimidekr eWAen Ar jn eWAenr rASAr
mueK.
19
mrAir o ekArh egAIr Arr(Ir BAeb
mier pAhAr idetn.

ekAxADY( o A AiDkAirkbgR
elbIy pirbAregAIr ihyr
dAiy iCl Verr
mierr m$l
U Y ijinsp^ o ekAxAgAr Agel rAK.
21
egezRAn bMezr lAdn pirbAregAIr entAedr
Arr(Iedr egAI
kjn iCeln iyhIeyil. 22iyhIeyilr pu^ esTm
Ar tAr BA eyAeyelro kAj iCl Bur mierr
Arr(Iedr egAIr meDY
AsePr pirbAregAIr ekArh pirbAr eTek mUlYbAn ijinspe^r opr njr rAK.
20

1 bMzAbil 26:23-27:22

414

23

CAA Am/ iyxahr/ iheA, Ar xIeyelr


pirbAregAI eTek A dlpitedr ebeC enoy
heyiCl. 24Bur mierr m$UlY ijinsp^ yAr
edKAezAn krt/ egezRAenr pu^ emAizr epQ^ zbeU yl
tAedr ent iCl. 25r iCeln zUbeyelr A Iyr
ilyexerr eTek tAr A Iyr iCeln lIyexerr
pu^ rhiby/ rhibyr pu^ iyzAyAh/ iyzAyAhr pu^
eyArAm/ eyArAemr pu ^ isi K Ar isi K r pu ^
zelAemA. 26zelAemA Ar tAr A Iyedr kAj
iCl dAyUd mierr j eysb ijinsp^ sMh
kereCn tAr edKAezAn kr.
esnAbAihnIr DY(ro mierr j enk ikC
dAn keriCeln. 27tAr yuer smy eysb ijins
Ahr keriCeln tAr enk ikC Bur mir
bAnAenAr kAej dAn kern. 28zelAemA Ar tAr
A Iyr BAbbAdI zmUeyl/ kIezr pu^ ezQl/ enerr
pu^ baenr/ sryAr pu^ eyAyAebr edoy pib^ o
m$UlY spd bM elAekrA Bur mier eysb
ijinsp^ dAn kretn bM tAr edKAezAn kretn.
29
iyxahr bMezr knAiny o tAr pu^edr mierr
bAer SAeyel ibiB jAygAy AiDkAirk o
ibcArekr kAj edoy heyiCl. 30iheA, bMezr
hziby Ar tAr A Iyr 1/700 jn qssh
SAeyel y$n ndIr opAer pimidk pyR Bur
yAbtIy kAj bM rAjAr kAejr dAiye iCeln.
31
iheA, bMezr pAirbAirk ithAs eTek jAn yAy
ey iyiry iCeln bMezr ent. dAyUedr rAje r
40 tm bCer/ itin elAekedr pAirbAirk ithAs
eG<ew zi)zAlI o d( bYi)edr K<uej ebr krAr
ined$z ideyiCeln. igilyedr yAeser bsbAskArI
iheA, pirbAerr enkek BAeb K<uej bAr kr
heyiCl. 32iyiryr emAw 2/700 jn zi)zAlI o
km$pw A Iy iCeln/ yAr tAedr pirbAerr ent.
rAj dAyUd 2/700 jnek reb,/ gAd o mn>iz
pirbAregAIr eDRkek en edbAr dAiy ideln/
yAr Bu o rAjAr kAej inyu) iCeln.
qsdl
rAjAr qsbAihnIet ey smS SAeylIyr
kAj kretn bAer tAr kw tAilk
edoyA yAk. 24/000 esnAr k kiw dl it
mAes kw dl iheseb sAr bCr jue kAej inyu)
TAkt. del pirbAerr ent eTek Zr ker
esnApit/ qsADY(/ sADAr sAI sbA TAkt.
2-3
bCerr Tm mAes 24/000 qsr ey dliw
kAj krt tAedr dAiy e TAketn epresr
%rpurx sIeyelr pu^ yAzibyAm. Tm mAes
yAzibyAm qsADY( iheseb kAj kretn.
4
itIy mAesr dliwr dAiye TAketn ehAhr
edAdy. tAr del 24/000 elAk iCl.

27

tIy mAesr esnApit iCeln enSAnIy yAjk


iyehAyAdAr pu^ bnAy. tAr del 24/000 purx iCl.
6
tAek pircAlnAr kAej tAr pu^ IxAbAd sAhAyY
kretn. bnAy iCeln es itirzjn bIr eyAAr
tm.
7
c&uTR mAesr esnApit iCeln eyAyAebr BA
sAehl. tAr per tAr pu^ sbidy dAiy
ineyiCeln. tAr del 24/000 purx iCl.
8
pm mAesr esnApit iheseb kAj keriCeln
esrh pirbAerr zmh. tAr del 24/000 purx
iCl.
9
x mAes qsdl pircAln kretn tekAyAr
eOezr pu^ r. tAr del 24/000 purx iCl.
10
s m mAesr dAiy e iCeln P iy e mr
%rpurexr pelAnAr iDbAsI ehls. tAr del
24/000 purx iCl.
11
Xm mAesr dAiye iCeln hzAetr iDbAsI
esrh pirbAerr isbbKy. tAr del 24/000 purx
iCl.
12
nbm mAesr dAiye iCeln nAeTAetr ibAmIn
pirbAregAIr bIeyxr. tAr del 24/000 purx
iCl.
13
newAPAetr esrh pirbAerr mhreyr dAiy
iCl dzm mAesr qsdl pircAln kr. tAr del
24/000 purx iCl.
14
ipiryAeTAenr Piym pirbAregAIr bnAy
kAdz mAes qsdl pircAln kretn. tAr del
24/000 purx iCl.
15
bM Adz mAes qsdl pircAln kretn
newAPAetr ineyl pirbAerr ihlady. tAr del
24/000 purx iCl.
5

pirbAregAIr entArA
SAeyelr ibiB pirbAregAIr entAr
iCeln
rebe,r bMez isiKr pu^ lIeyxr/ izimeyAn
bMez mAKAr pu^ zPiwy.
17
elibr bMez kmUeyelr pu^ hziby/ hAerA,
bMez sAedAk.
18
iyhdAr bMez lIh nAem dAyUedr jqnk BA.
xAKerr bMez mIKAeyelr pu^ i.
19
sbl
U eU nr bMez obidyr
pu^ iyAyy/ nA ilr
bMez SIeyelr pu^ iyeremA.
20
Piym bMez siyeyr pu^ ehAezy/ pim
mn>izet pdAeyr pu^ eyAeyl.
21
bM pUbR mn>izet sKiryr pu^ iyeA/
ibAmIn bMez baenerr pu^ yAsIeyl bM
22
dAn bMezr ent iCeln iyerAhemr pu ^
serl.
hArA SAeyl pirbAregAIr ent iCl.
16

415
dAyeU dr S Aeyl
Iye dr g,n
rAj dAydU S Aeyelr jnsMKY g,n krebn
bel mniSr keriCeln. ik SAeyelr jnsMKY
Ay g,nAr tIt iCl kAr Vr beliCeln/
mhAkAezr gi,t n(e^r met itin SAeyelr
jnsMKY b]i krebn. dAyUd ekblmA^ 20 bCr b
tAr ebiz byesr yAr SAeyel bAs krt tAedr
g,n keriCeln. 24sryAr pu^ eyAyAbek idey tAedr
jnsMKY g,nAr kAj Zr keriCeln/ ik tAo
ezx hyin. r Pel Vr elAekedr it *u
heyiCeln; ey kAre 'rAjA dAyUedr ithAs e
SAeyelr ekAn jnsMKYAr eK kr hy in.
23

rAjAr zAskbgR
rAjspi% r(,Aeb(e,r dAiy yAedr opr
edoy heyiCl tAedr tAilk inrp
dIey e lr pu ^ sa m Ab iCeln rAjAr
ekAxADY(. Am/ gR o eCAw zhrelAr ekAxAgAerr
dAiye iCeln ixeyr pu^ eyAnATn.
26
klUebr pu^ ix k]xkedr r(,Aeb(e,r
dAiye iCeln.
27
rAmAr izimiy r kAj iCl rAjAr
@A(Ae(telAr r(,Aeb( kr. smS e(t
eTek ey @A(Ars St ht izPemr si tAr
r(,Aeb( o tdArik kretn.
28
gederr bAl-hAnn piemr pAbRtY elr
jlpA gACil bM su k emAr*A gACil
r(,eb( kretn. etelr BAAr sAmlAetn
eyAyAz.
29
zAerAe,r AezpAezr gbAid pZr dAiy iCl
isweyr opr. daleyr pu^ zAPw iCeln smBUimet
ey smS gbAid pZ cer ebAy tAr dAiye .
30
w tdArikr dAiy iCl Aeyelr obIelr
opr. gADAr tdAriket iCeln emerAe,AeTr eyhidy.
31
emx crAetn hAgerr yAsIx.
25

smS elAekrA iCeln entA yAr rAj dAyeU dr


spi% edKAezAn kretn.
32
dAy U e dr kAk eyAnATn iCeln ibc(
prAmzRdAt o elKk. hkaemAinr pu^ iyhIeyl
rAjpu ^ edr edKAezAnAr dAiy iney i Celn.
33
hIeTAPl iCeln rAjAr m,AdAt bM kRIy
hzy iCeln rAjAr bu. 34prbt$IkAel m,AdAt
iheseb hIeTAPelr jAyg ineyiCeln bnAeyr
pu^ iyehAyAd Ar ibyATr. esnAbAihnIr DY(r
dAiye iCeln eyAyAb.
sku emAr k Dre,r fmur gAC.
pAkAdAin KAen r TR pib^ isuk. Vr eyn rAj/ tAr
isMhAsen mierr pib^ isuekr opr p iWey bes AeCn
yAh dAyUd qtrI kret eceyiCeln.

1 bMzAbil 27:23-28:10

dAyeU dr mir pirkn A


rAj dAyUd SAeyelr smS pirbAregAIr
entedr/ qsdelr esnApitedr/
qsADY(edr/ esnAnAykedr o qsinkedr/ bIr
eyAedr/ rAjkm$cArI/ yAr rAjAr spi% bM
rAj o rAjpue^r pZil edKAZn kretn bM
rAjAr gnYmAnY AiDkAirkedr ejrzAelem Aset
ined$z ideln.
2
rA skel k jAygAy jeA hbAr pr rAj
dAydU eW dAiey bleln/ "AmAr elAekrA o AmAr
BAr/ AmAr men b idn Der eC iCl Bur
sA(YisukwA rAKAr met kw jAygA bAnAen.
Aim ecey i ClAm es jAy g Aiw heb V e rr
pAkAdAin.* kAre Aim Verr kw mir
bAnAenAr pirkno keriClAm. 3 ik Vr AmAy
bleln/ 'dAyUd/ &uim kjn qsink. b elAkek
&uim htY kerC. &uim kKenA AmAr nAem kiw
bAi bAnAeb nA kAr, &uim r)pAt GiweyC.
4
"Bu SAeyelr Vr iyhdAr pirbAregAIek
S Aeyelr 12iw mUl pirbAregAIek ene r dAiy
ideyiCeln. Ar pirbAregAI eTek AmAr iptAr
pirbAr o AmAek brAberr met SAeyel rAj
krAr j Bu menAnIt keriCeln. 5 Bu AmAek
bpu^k kereCn bM tAr meDY eTek AmAr pu^
zelAmnek itin S Aeyelr n&un rAj iheseb ebeC
ineyeCn. ik k]tpe( SAeyl hl Bur
rAj . 6 Bu AmAek bleln/ 'dAyUd/ etAmAr pu^
zelAmn AmAr mir o tAr sMl sb ikC bAnAeb.
ekn kAr Aim zelAmnek AmAr sAn iheseb
ebeC ineyiC bM Aim hb tAr iptA. 7 zelAmn
AmAr ibiD bM Aedzel bt$mAen emen cel.
o yid brAbr tA ker Aimo tAhel icridenr
metA zelAmenr rAje r iBt zi)zAlI o #
ker &ulb.
8
dAydU bll/ "Kn/ S Aeyelr smS elAk bM
Verr sA(Aet Aim etAmAedr ined$z idiC/
y shkAer bM Bi)Ber Bur smS nIit-ined$z
emen cel. kmA^ tAhel etAmr BAelA
BUKer iDkArI het pAreb bM edz icridenr
metA etAmAedr %rpurxedr hAet &uel idey eyet
pAreb.
9
"Ar &uim AmAr pu^ zelAmn/ &uimo Vrek
ipt rep jAneb. pib^ men/ An o Bi)Ber
AjIbn Verr esb ker. kAr Vr sbR^
ibrAjmAn/ itin etAmAr menr smS kTA jAnet
pAern. &uim yid kKno tAr kAeC sAhAyY ATRn
ker/ itin iny etAmAr fAek sA edebn. Ar
yid kKno tAr idk eTek muK iPirey nAo/ itino
icridenr mt etAmAy tYAg ker yAebn. 10men ereK/
Bu SVyM tAr mir bAnAenAr kAj etAmAr hAet

28

1 bMzAbil 28:11-29:12

416

pR kereCn. sutrAM sbl ho bM sPltAr


se iw spU,R kr.
11
rpr dAyUd/ tAr pu^ zelAmenr hAet mir
o tAr ezQD/ BAAr Gr/ opr tlAr Gr/ r
eBterr Gr/ kr, Asenr Gr sebr nkzA
&uel ideln. 12dAyUd mierr/ mnik mierr
WAenr/ r cAridekr Gerr/ mier bYbht pib^
ijinxp^ rAKAr mt BAAr Gr sbikCr puAnupu
pirkn keriCeln. tArpr itin sb pirkn
zelAmnek edn. 13itin yAjk o elbIyedr kAy$AblI
spek$ eyAjnIy ined$z ideln. itin Bur mir
qtrIr smS kAj spek$ bM Verr esbAy yt
ijinx bYbht hy sbikC spekRo ined$z ideln.
14-15
CAAo itin zelAmnek mir esbAr j
eyAjnIy ijinxp^ bAnAet ik pirmA esAn bM
rep lAgeb t ebAJAeln. esAnAr bAit o esAnAr
bAitdAn/ repAr bAit o repAr bAitdAn bM ibiB
bAitdAnil tAedr bYbhAr nuyAyI ekATAy TAkeb
tAo pirkn krA iCl. 16dAyUd bleln/ "pib^
riw rAKAr j kt esAnAr eyAjn heb. repAr
ewibelr j ktw repA lAgeb. 17k<AwAcAmc o
bAsnpe^r o klesr j ik pirmA K<Aiw esAn
drkAr. 18bM klm qtrIr j ktw K<Aiw esAn
bYbht heb/ itiw esAnAr pAe^r j ktw esAn
bM itiw repAr pAe^r j ktw repA bYbht
heb/ eyKAen Dp
u rAK heb es ebdIiw bAnAet ktw
esAn drkAr/ sb dAyUd zelAmnek BAl ker
buiJey ideln bM Bur rT/ kr, Asn * bM
sA(Yisuekr opr fAn Ciey rAK esAnAr krb
dUtedr j itin yt nkz o pirkn keriCeln
es smS zelAmnek ideln.
19
dAyUd bleln/ "sb Bur Aedez Aim
ilipb keriC. Bu AmAek smS nkzAr sb
ikC BAl ker buJet o kret sAhAyY keriCeln.
20
CAAo dAyUd tAr pu^ zelAmnek bleln/
"By epo n. buek sAhs iney bIerr met
kAj ezx ker. AmAr Bu Vr kAej etAmAr
shAy hebn. kAj ezx n hoyA py$ itin SVyM
etAmAr pAez pAez TAkebn/ etAmAek eCe yAebn
n. &uim b Bur mir bAnAet pAreb. 21yAjk
o elbIyr CAAo smS d( kAirgrr Verr
mir bAnAet etAmAek sAhAyY kret St hey
AeC. rAjkm$cArI o elAekrAo etAmAr smS ined$z
emen cleb.

yido AmAr pu^ zelAmnek ebeC ineyeCn/ o Kno


tr. kAejr metA yeTApyu) iB|t b
ibcArbui or hyi n. teb kAjwAo Kub r p,
U R
kAr w ekAenA mAnuexr bsit bAi qtirr bYApAr
ny. w SVyM Bu Verr j. 2Aim AmAr
Bur mir bAnAenAr pAdAn St krAr j
AmAr yTAsADY keriC. esAnAr ijinesr j esAn/
repr ijinexr j rep ideyiC. Aim iptelr
ijinxpe^r j iptl ideyiC. elAh Ar kAeWr
ijinesr j Aim elAh Ar kAW ideyiC. tACAAo
egAemdk mint/ etjSVI pATr/ eVt pATr/ nAn
re[r m$UlY pATr o enk ikC Bur mir
bAnAenAr j ideyiC. 3 Verr mir yAet sitY
sitY BAlBAeb bAnAen hy esj Aim Aer
ebz ikC pirmA esAn o rep phAr iheseb
idiC.
4
oPIr eTek 110 wn K<Aiw esAn CAAo Aim
mierr edoyAl mue edbAr j 260 wn K<Aiw
rep kAejr j dAn kriC. 5sb esAn o
rep idey yAet d( kAirgrr bM yAr
eSVCAesbk heb Bur kAeC mierr j ibiB
ijinsp^ bAnAet pAer esj Aim smS
ikC idlAm.
6
S Aey e lr ikC pirbAregAIr entAr/
qsDY(/ esnApit/ esnAnAyk eTek Zr ker
r pU , R pdAiDkArIr skel eSV CAy
AiDkAirkedr se rAjAr pirknAy kAj
kret igey eln. 7 tAr Verr g]eh sb imiley
190 wn esAn/ 375 wn rep/ 675 wn iptl/ 3/750
wn elAh et dAn kreln/ 8 pr yAedr kAeC
dAmI o m$l
U Y pATr iCl tAr esilo dAn kreln.
egezRAn pirbAerr iyhIeyl smS dAmI pATerr
dAiy ineln. 9 elAekr skel Kub Pu iCl
eyeh&u tAedr entAr Kuiz men smS dAn
kriCeln. rAj dAyUdo Kub Anit heln.

dAyeU dr np
u m ATnR A
rAj dAyUd tArpr smebt elAekedr sAmen
Bur zMsA ker bleln
"Bu SAeyelr Vr/ eh AmAedr ipt/ yueg
yueg/ AbhmAnkAl eyn etAmAr bn hy?
11
yA ikC stY/ zi)/ mihmA/ ibjy o sAn/
sb et etAmAr/ kAr p]iTbI o AkAz
mhAibeVr sbikC etAmAr. eh Bu/ rAj o
etAmAr. &uim zIxRSAnIy. sbikCr zAsk/ sebr
mir bAnAenAr j phAr
inyAmk.
12
SAeyelr ey smS elAk kse jeA
spd o sAn/ etAmAr kAC eTek Aes.
&u

im
sbikC zAsn kr. (mt o zi) etAmAr
heyiCl rAj dAyUd tAedr bleln/ "Vr
hAet reyeC. kmA^ &uim Ar kAek mhAn o
kr, Asn ihet r TR ''FAkn b ''jAyg eyKAen
zi)zAlI kret pAr.
pAp (m kr hy.

29

10

1 bMzAbil 29:13-30

417
13

eh AmAedr Vr/ etAmAek DbAd/ AmrA


skel etAmAr mhAn nAm bn kir.
14
AmrA y ikC dAn keriC k]tpe( essb
AmAr b AmAr elAekedr kAC eTek Aesin.
es sb etAmAr kAC eTek eseC. Amr
etAmAy tA idiC y Amr etAmAr hAt eTek
epeyiC.
15
AmrA et AmAedr pUbRpurexr metA
p]iTbIet ZDu piTk/ AmAedr jIbn p]iTbIet
(i,ekr CAy mA^ o AzAibhIn.
16
eh AmAedr Bu/ etAmAr nAmek sAint
krbAr j/ etAmAr mir qtrI krbAr j Amr
y ikC sMh keriC tAr sb etAmAr kAC eTek
eseC. smS etAmAr.
17
AmAr Vr/ Aim jAin &uim mAnuexr prI(
nAo Ar yKn ek BAl ikC ker &uim Anit
ho. AmAr >kr eTek smS ikC Aim
etAmAy dAn krlAm. Aim edKet pAiC/ etAmAr
B)r sbA Aj KAen je heyeC Ar etAmAek
sb ikC edoy heC bel/ tAr skel Kub
Anit.
18
Bu/ &uim AmAedr pUbRpurx AhAm/ sahAk
Ar SAeyelr Vr. etAmAr B)edr siWk
pirknAy sAhAyY ker. etAmAr it tAedr Bi)
o ibVAs (u rAKeto sAhAyY ker?
19
Ar AmAr pu^ zelAmenro yAet etAmAr it
ww Bi) TAek/ etAmAr ibiD o ined$z yAet emen
clet pAer t &uim edeK. Aim ey rAjDAnIr
pirkn keriC t bAnAet &uim zelAmnek sAhAyY
ker.

zelAmn rAj heln


perr idn elAekrA Bu r ee epy
qnebsh 1/000 xA/ 1/000 emx o 1/000 emxzAbk
bildAn krl bM ehAmbil sgR krl. bM
SAeyelr smS elAekedr seb KAoyAr j
cr pirmAe, ml qneb sgR krl. 22Bur
sAmen bes pAnAhAr kret kret esidn skel
ist hey eWiCl.
rpr skel imel esKAen pib^ etl iCiwey
itIybAerr j zelAmnek rAjped o sAedAkek
yAjekr ped iBix) krl.
23
tArpr zelAmn rAj hey tAr iptAr jAygAy
Bur isMhAsen bseln. zelAmn jIben Kub sPl
heyiCeln. SAeyelr skel zelAmnek mA
kretn. 24smS ent/ qsink/ dAyUedr A
pu^rAo tAek rAj iheseb emen ineyiCeln bM
tr A|ADIn iCeln. 25Bu zelAmnek tY mh
o zi)zAlIo keriCeln Ar SAeyelr smS
elAk kT jAnetn. Bu zelAmnek kjn
rAjAr yTAeyAgY my$Ad ideyiCeln y tAr Aeg
SAeyelr ekAn rAj pAnin.
21

dAyeU dr m&
] u Y
iyzeyr pu^ dAyUd 40 bCr SAeyel rAj
keriCeln. itin iheAe, sAt bCr bM ejrzAelem
33 bCr rAj kern. 28BAl o dIG$ jIbnyApn
krAr pr bADRekYr kAre, dAyUedr m]&uY hy. itin
jIben b spi% o KYAit lAB keriCeln. tAr
per tAr pu^ zelAmn n&un rAj heln.
29
rAj dAyUd AjIbn ey smS kAj keriCeln
t BAbbAdI zmUeyl/ BAbbAdI nATn o BAbbAdI gAedr
20
tArpr dAyUd smebt smS Dre,r elAekedr elK puSek bi,Rt heyeC. 30 smS puSek
e ker bleln/ "bAr etAmr skel imel SAeye lr rAj iheseb itin y ikC kAj
Bu etAmAedr Verr zMsA ker. tKn smebt keriCeln es sebr eK AeC. smS elKkr
elAekrA tAedr pUbRpurexr Bu Verr zMsA SAeyl o tAr itebzI rAejYr ibbr bM dAyeU dr
kret lAgeln. mAiwet mAT nt ker tAr skel (mt zi) o tAr jIbenr smS Gwn ileK
Bu o rAjAr it |Apn krel.
igeyeCn.
26-27

418

bMzAbilr i tIy K
|Aenr j zelAmenr ATnR A
Bu tAr Vr shAy TAkAy zelAmn rAj iheseb
Kub zi)zAlI hey eWiCeln/ Bu tAek &ul
spd o (mtAr DIVr keriCeln.
2
zelAmn SAeyelr esnAbAihnIr esnApit
eTek Zr ker ibcArk bM pirbArsmUehr k%RAg/
skelr se kT bleln. 3 zelAmn sh tArA
sbA igibeyAenr c SAen je heln eyKAen
Verr smAgm tAbu iCl.Bur nugt dAs emAiz
o SAeye lr elAekr yKn mrBU imet Gue r
ebAiCeln/ essmey t A rA t A bu r it
keriCeln. 4 Kn dAyUd ikiry-iyyArIm eTek
V e rr sA(Yisu k iw ejrzAelem iney
igeyiCeln bM wA rAKr j esKAen kw
ibezx tAbu bAineyiCeln. 5 irr pu^ bsell
kiw iptelr ebdI bAineyiCeln. esw igibeyAenr
pib^ tAbur sAmen rAK heyiCl. kAre,
zelAmn o elAekrA esKAen Bur prAmzR o pedz
inet igeyiCeln. 6 zelAmn smAgm tAbur sAmen
iptelr ebdIr opr egeln/ eyiw Bur sAmen
iCl bM es ebdIr oper 1/000 ehAmbil sgR
kreln.
7
es rAet Vr zelAmnek dzRn idey bleln/
"zelAmn &uim AmAr kAeC y cAo ATRn kerA.
8
zelAmn Vrek bleln/ "eh Bu/ AmAr ipt
dAyUedr it Apin ApnAr sIm kr, bxRn
keriCeln. tAr jAygAy Apin SVyM AmAek n&un
rAj iheseb ebeC ineyeCn. 9Bu Vr/ Apin
t A ek itit idey i Celn/ AmAek su i bzAl
sAAejYr rAjA krebn. Kn/ Apin es itit
rAKun? AkAezr shS tArAr mt p]iTbIr gint
elAk Kn AmAr A|ADIn. 10Apin nuh ker
AmAek smS elAekedr siWk peT pircAlnA
krbAr met bui o |An idn. ApnAr k]p CA
kAerr pe( smS elAekedr zAsn kr sb
ny.
11
Vr zelAmnek bleln/ "&uim siWk %riw
ideyC; yAedr Aim menAnIt keriC/ AmAr es
elAekedr en edbAr o zAsn krbAr j &uim
|An o bui eceyC/ ibxy spi%/ Dn o sAn/
etAmAr zedr m]&uY mnik dIGR jIbno cAoin.
12
tA Aim etAmAek |An o bui et edb pr
etAmAy Dnspd/ KYAit o itpi%/ nAmyz sb

edeb. &uim y pAeb Ken pyR ekAen rAjA


t pAyin bM Bib`eto pAeb n.
13
zelAmn tArpr igibeyAenr pAsnSAen
egeln bM smAgm tAbu eTek AbAr SAeyl
zAsn krAr j ejrzAelem iPer egeln.
zelAmenr spd o qs bi]
rpr zelAmn tAr esnAbAihnIr j eGA
o rT sMh kret Zr kreln. zelAmn 1/400
rT bM 12/000 VAerAhI sArTI sMehr pr sb
rT rAKAr j ey ibezx zhril bAineyiCeln
esKAen pAiWey ideln. ikC rT o VAerAhI esn
ejrzAelem tAr AsAedo ereK ideln. 15zelAmn
ejrzAelem esAn bM rpAek pATerr metA
sADAr ker &ueliCeln. itin sADAr, sukemAr
gACpAlAr metA t A r rAje r piemr
pAhAilet ibrl rs gAC lAigey i Celn.
16
zelAmenr eGAAil imzr bM kuey eTek An
heyiCl. tAr bi,ekr esil kuey eTek ikeniCl.
17
smS bi,ekr 600 ezkl repAr ibinmey
kiw rT o 150 ezkl repAr ibinmey kw
eGA iknt. smS ih%Iy o rAmIy rAjArA sb
bi,kedr mArPt t A edr eGA o rTil
ikeniCeln.
14

zelAmenr mir o rAjAsAd


inmAR e,r pirkn
Bur it |Apn krr j zelAmn kiw
mir o inejr j kiw rAjAsAd bAnAenAr
pirkn kern. 2 kAejr j itin 70/000
imk/ 80/000 pATr kAwA imSI o edr kAejr
tdArikr j 3/600 jn t%AbDAyk ineyAg
keriCeln.
3
rpr zelAmn esAerr rAj hremr kAeC
nuerAD ker pAWAeln/ "AmAr iptA dAyUdek
eyBAeb sAhAyY keriCeln/ ApnAek AmAy
esBAeb sAhAyY kret heb. Apin rs kAW
pAiWeyiCeln/ yAet AmAr ipt tAr inejr j
kiw bAseyAgY bAI qtrI kret pAern. 4Kn
Aim AmAr Bu/ Verr nAem kw mir
bAiney tAek sgR kret celiC yAet es
mier Bur sAmen Amr suimXgI DupDUen
AlAet pAir bM inyimtBAeb es ibezx ewibel

419
pib^ riw* qneb idet pAir. it skAl-sY/
ibAemr idn o mAbsAy bM Bu AmAedr Verr
ined$ izt sebr idn ehAmbil sgR kr
heb.iWk heyeC/ SAeyelr elAekrA icrkAl
i*yA-km$ cAiley yAeb.
5
"eyeh&u AmAedr Vr A edbt eTek
mhAn tA Aim tAr ee kw ibzAl mir
bAnAet cA. 6 kAer pe( ekAen Gr bAI bAiney
esKAen AmAedr Vrek rAK sb ny. mnik
SVgR bM SVegRr SVgRo Vrek Der rAKet pAer n.
sutrAM/ Aim (u@ mAnux/ Verr mir Ar ik
ker bAnAeb Aim ZDm
u A^ tAr it jAnAenAr
j DupDUenA edbr met kw jAyg bAnAet
pAir.
7
"Aim cA Apin AmAek esAn/ rep/ iptl
o elAhAr kAj jAn kjn d( kAirgr pAWAn
ey ebnI/ lAl bM nIl re[r sU kAp ideyo
kAj kret jAen. es KAen iyh d bM
ejrzAelem AmAr iptAr ebeC rAK kAirgredr
se kAj kreb. 8CAo/ ApnAek AmAy
ilbAenAn eTek z) o dAmI dAmI ikC gAeCr i
pAWAet heb. Aim jAin ApnAr kmRcArIrA ilbAenAn
eTek gAC kAwAr bYApAer iB|. AmAr kmRcArIrAo
tAedr se igey hAt lAgAeb. 9Aim mirw Kub
b Ar sur ker bAnAet cA bM es kAre,
AmAr b pirmA, kAW lAgeb. 10tAedr kAejr
mjuir iheseb Aim ApnAr kmRcArIedr 1/25/000
buezl gemr AwA/ 1/25/000 buezl yb/ 1/15/000
gYAln @A(Ars bM 1/15/000 gYAln etl edeb.
11
hrm zelAmnek bel pAWAeln/ "zelAmn Bu
tAr elAekedr BAelAbAesn bel itin etAmAek
tAedr rAj kereCn. 12Bu/ SAeyelr Verr
mihm kIi%Rt ehAk iyin SVgR o p]iTbI bAineyeCn
bM rAj dAydU ek kiw susAn ideyeCn. zelAmn
etAmAr |A o ebAD AeC bM &uim Bur j
kiw mir Ar etAmAr inejr j kiw AsAd
!trI krC. 13Aim etAmAr kAeC hrm Aib nAem
kjn d( kAirgr pAWAeb. 14hremr mtA iCeln
dAn egAIr eTek Ar iptA iCeln esAr eTek.
hrm Aib esAn/ rep/ iptl/ elAh bM kAeWr
kjn d( kAirgr. CAAo dAmI ebnI/ lAl o
nIl re[r kApero es kjn d( kAirgr.
etAmAr ined$z met sbikC o bAnAet pAreb.
etAmAr iptA rAj dAyUedr bACA kr kAirgredr
se igey kAj kreb.
15
"Kn/ eh rAjn/ &uim etAmAr itit mt
AmAr kmRcArIedr gm/ yb/ etl o @A(Ars ido.

2 bMzAbil 2:5-3:12

16

ilbAenAn eTek etAmAr ytwA pirmA, kAW lAgeb


esil AmrA kAwb bM esil eBlAy ker smu@
peT yAePAet pAiWey edeb. esKAn eTek &uim
esel ejrzAelem iney eyet pAer.
17
rpr/ zelAmn tAr ipt dAyUd eyBAeb
elAkg,n keriCeln esBAeb SAeyel ktjn
ibedzI bAs ker t jAnbAr j g,n kreln.
ibedzI jnsMKY iCl 1/53/600 jn. 18r meDY
zelAmn BAr bbAr j 70/000 elAk Ar pbRetr
opr pATr kAwAr j 80/000 elAkek ebeC
ineyiCeln. Ar sb kAjkmR tdArik krAr j
3/600 jnek bACeln.

zelAmenr mir inmAR ,


ejrzAelemr emAiry pbRetr opr zelAmn
Bur mir bAnAenAr kAj Zr kreln. iw
es jAyg eyKAen Bu/ zelAmenr iptA/ rAjA
dAyUedr sAmen AibB$Ut heyiCeln bM esiw iCl
iybUxIy ,RAenr zs mAAeyr KAmAr. 2zelAmn
tAr rAje r c&u TR bCerr itIy mAes mir bAnAenAr
kAj Zr kern.
3
Verr mierr iBetr qdG$Y iCl 60 hAt
Ar S 20 hAt. 4 mierr sAmenr gAi bArAAiw
ctAy o qdeGRY iCl 20 hAt. eBterr idekr
c riw zelAmn AgAegA esAnAy mue ideyiCeln.
5
itin mierr b Gerr edoyAel edbdAr kAeWr
ASr, idey tAr oper esAnAr ASr ideyiCeln.
essb edoyAel tAlgAC Ar izkelr Cib eKAdA
kr iCl. 6miriwek Aer sur edKAbAr j
zelAmn b mUlYbAn pATr idey sAijeyiCeln bM
itin pbRiyemr esAn bYbhAr keriCeln. 7mierr
kikAWil/ drjAr kAWAemAil/ drjAil bM
mierr edoy A lil itin esAnA idey mu e
ideyiCeln bM edoyAelr opr itin krb dUtedr
itk]it eKAdA keriCeln.
8
zelAmn mierr pib^tm SAniwo inmRA
keriCeln. pib^tm SAniw qdeGRY o eS iCl 20
hAt. TRA pib^tm SAenr mAp Ar mierr
eSr mAp iCl k. pib^tm SAenr edoyAlo
23 wn esAn idey mue edoy hy. 9k kw
esAnAr eperekr ojn iCl 1 1/4 pA. mierr
opr GrelAo zelAmn esAn idey eFek
ideyiCeln. 10pib^tm SAen rAKbAr j itin iw
krb dUetr mUi%$ eKAdA keriCeln bM eselA
esAnA idey mue ideyiCeln. 11 krb dUtedr
k kw fAnAr qdG$Y iCl Ay 5 hAt TRA
fAnAr k A eTek A pyR emAw !dG$Y
iCl Ay 20 hAt. 12krb dUetr mUi%$ ew mnBAeb
pib^ riw iw kiw ibezx riw y pib^ tAbuet rAK
bsAen heyiCl yAet mAJAmAiJ jAygAy edr
ht. iwek/ ''zUriw Tb "piSitr riwo bl hy.
kjenr fAnAr se jenr fAn Cey TAek.
elbI 2459

2 bMzAbil 3:13-5:6

420

13

tAedr fAnAil Ciey idey tAr 20 hAt jAyg


eFek ideyiCl bM tAedr pAeyr opr mnBAeb
dAieyiCl ey men hiCl eyn tArA Gerr eBterr
idek ecey AeC.
14
nIl/ ebnI bM lAl re[r kAp idey zelAmn
pd$AsmUh bAineyiCeln bM eselAr opr sUcIiz
idey krb dUto bAineyiCeln.
15
mierr sAmen Ay 35 hAt dIGR iw S
bAnAen heyiCl. iw Ser operr Mz ew
iCl 5 hAt dIGR. 16-17itin ezkelr mt mAl qtrI
keriCeln bM eselA S iwr mATAy ereKiCeln.
r per itin k zt fAilm qtrI keriCeln
bM esel mAlAy SApn keriCeln. tArpr itin
100 iw fAilm qtrI ker es mAlAy bisey
ideyiCeln. mierr sAmen fAnidek ey Sw
bsAen heyiCl zelAmn tAr nAm ideyiCeln
''yAKIn bM b<Aidekr SwAr nAm edoy hy
''ebAys.
mierr AsbAbp^
zelAmn iptl idey mierr bgRAk]it ebdIiw
bAineyiCeln. qdGRY o eS iw iCl 20 hAt
bM ctAy 10 hAt. 2 glAen iptl idey mierr
suibzAl egAlAkAr jelr ecQbAcAiw FAlA kr
heyiCl. jlADAerr bYAs iCl 10 hAt/ piriD
30 hAt bM ct Ay 5 hAt. 3 iptelr qtrI
jlADAriwr nIec smS b]%iwek iGer ew sAiret
10 hAt xAer itk]it rAKA iCl. xAil bM
ecQbAcAiw iCl kiw Ke FAlA krA. 4ecQbAcAiw
bAerAiw xAer mUi%Rr oper bsAenA iCl/ yAr meDY
itnew xA iCl %rmuKI/ itnew pimmuKI/ itnew
di(,muKI bM itnew pUbRmuKI. ecQbAcAiw eselAr
mATAy bsAen iCl yAedr zrIerr ipCnidkel
iCl eker idk. 5 jlADAerr piriD edoyAl
iCl 3 i pur bM jlADAerr kAnAw PulkAw
epyAlAr met kr iCl. iw Ay 17/500 gYAln
jl DAr kret pArt.
6
iptelr jlADAerr b<A pAez o fAn pAez p<Aciw
ker emAw dziw gAmlA qtrI keriCeln. esKAen
ehAmbil inebdenr ijinsp^ eDAy het. Ar b
jlADAerr jl yAjkr segRr Aeg eDAyDuiyr
kAej bYbhAr kretn.
7
dAyUedr pirkn nuyAyI/ zelAmn 10 w
bAitdAn bAnAeln bM tAr meDY p<Aciwek mierr
%ridek bM p<Aciwek di( idek sAijey
ereKiCeln. 8kBAeb itin 10 iw ewiblo bAiney
mierr meDY rAeKn. mierr j 100 iw ebisn
b hAt eDAoyr jAyg esAn idey bAnAen
heyiCl. 9 CAo/ zelAmn yAjkedr j eWAn/
kiw ibrAw A, bM eWAenr drjsmUho

bAineyiCeln. drjel iptl mue edoy


heyiCl. 10sb ezx hel zelAmn b jlADAriwek
mierr fAnidek di(, pUbiR dek bisey ideyiCeln.
11-16
h r m pA^/ eblcA bM gAmlAsmU h
bAineyiCeln. BAeb zelAmenr j ey smS
kAj hAet ineyiCeln es smS kAj itin ezx
kern. bAiwr AkAerr gVujsh S iw/ Ser
opr bAiw AkAerr gVujilek sAjAbAr j iw
jAPir; 400iw eCAw eCAw fAilm; etYkiw
jAPiret eCAw eCAw fAilmil iw sAiret
sAjAen iCl; x A ilr ipeW iptelr b
ecQbAcAiw; smS pA^il/ eblcAsmUh/ k<AwAil bM
elAr se spik$t A ypAit. rAj
zelAmenr j hrm Aib sb qtrI
keriCeln. Bur mier bYbhAr eyAgY pAilz krA
iptl idey qtrI keriCeln. 17rAj Tem
ijinxilek mAiwr CAec ePeliCeln. mAiwr CAc
qtrI ht yn
$ ptYkAy sueOA o serdAr mDYbtI$
18- 22
el.
zelAmenr qtrI iptelr ijinxel
t ebiz iCl ey ktKAin iptl bYbhAr kr heyiCl
ek tAr pirmAp krbAr ecXA kerin. itin
iniliKt ijinxilo qtrI keriCeln Verr
mierr j kw esAnAr ebdI/ Verr iSe r
pib^ riw rAKAr j ewibl/ 10iw K<Aiw esAnAr
bAitdAn bM eselAr bAit eyel Verr Aedz
nusAer BYrS pib^ SAen epAAbAr kT iCl/
Pulil/ K<Aiw esAnAr bAit o icmea wil; k%RAirsmUh/
gAmlAil/ DuppA^il/ bM K<Aiw esAnAr nun/
BYr g]ehr drj/ pib^tm SAenr drjAil
bM mierr K<Aiw esAnAr drjAil.
Bur mierr smS kAj ezx hbAr pr
zelAmn/ tAr iptA dAyUd mierr j eysb
esAn repAr ijinx o AsbAbp^ dAn keriCeln
esil iney es ekAxAgAer rAKeln.

pib^ isku mier An hl


zelAmn S Aeyelr smS bI, bYi) o pirbAr
egAIsmUehr entAedr ejrzAelem je hbAr
Aedz ideln. tAedr piS i tet Bur
sA(Yisukiw dAyUedr zhr yAek iseyAn bl hy/
esKAn eTek mier AnbAr Aedz ideln. 3ined$z
met SAeyelr smS bYi) sm mAes :Dun
esewVer kuiwrbAs pebRr smy rAj zelAmenr
sAmen piSt heln.
4
yKn SAeyelr smS bI, bYi)r esKAen
es ep<QCeln/ elbIyr sA(Yisukiw &uel ineln
bM 5 smAgm tAbuiwek bM tAr eBterr smS
pib^ ijins ejrzAelm py$ oper bey Aneln.
6
rAj zelAmn o SAeyelr smS elAekrA Bur
sA(Yisuekr sAmen piSt hey sMKY emx o
2

2 bMzAbil 5:7-6:18

421
xA bildAn kreln. 7 bM tArpr yAjkr Bur
sA(Yisukiw esKAen iney eln ey jAygAiw
owAr j qtrI heyiCl. jAygAiw iCl mierr
pib^tm SAn. isku iwek krb dUtedr fAnAr nIec
rAK hl. 8sA(Yisku iwek mnBAeb rAK hl yAet
Ger bsAen krb dUtedr mUi%$r fAn sA(Yisku
o isuk bhn krAr fAAr opr Ciey TAek.
9
bhn krAr fAAel t lV iCl ey pib^tm
SAenr sAmen eTek eselA edK eyt. teb
mierr bAer eTek el edK eyetA n.
fAAel Ken pyR iWk esBAeb rAK AeC.
10
sA(Yisuekr meDY ew pATerr Plk* CA
Ar ikC iCl n. emAiz ehAerb pAhAe
Plkew sA(Yisu e k ereKiCeln. ehAerb
pAhAe Bur se SAeyelr bAisAedr ci)
heyiCl. SAeylIyr imzr eTek ebirey AsAr
pr Gwn Gew.
11
piSt smS yAjkr Vr ined$izt ibiD
nuAenr mADYem Tem inejedr pib^ kreln.
tArpr/ yAjkrA skel ibezx ekAen del n es
smebtBAeb es pib^ SAen es dAAeln. 12smS
elbIy gAykrA AsP/ ehmn o iydUTUn tAedr
pu ^ smU h o A Iy S V j nsh ebdIr pU b R idek
dAieyiCl. tArA sAdA ilenenr epAzAk periCeln
bM tAr kt$Al/ bI,AsmUh iney dAieyiCeln.
tAedr kAeC bI,/ tAnpur o KnI jAtIy bAy
iCl. esKAen 120 jn yAjko iCeln yAr &UrI
bAijeyiCeln. 13smebtBAeb ksuer bAdkr iz[
o kAnAkAA bAijey i Celn/ gAy k r gAn
keriCeln. Buek DbAd o zMsA |Apenr smy
men hiCl r eyn p]Tk p]Tk ekAen bYi) ny/
k bYi). kAnAkA/ eKAl/ kt$Al/ bI,/ y
ikC bAy iCl/ sbA esAsAeh sejAer essb
bAijey gAiCeln/ 'Bur mihm kI%Rn ker/ itin
BAl. tAr em icr bAhmAn.
rpr Bur mir emeG pirpU,R hl. 14yAjkr
tAedr kAj cAiley eyet pAern in kAr es emG
iCl mirek pU,R ker edoy Verr mihm.
tKn zelAmn bleln/ "Bu kAr emeGr
meDY TAkAr eC kAz kereCn. 2eh Bu/ Aim
ApnAr icrkAelr bsbAesr j ibzAl mir
bAineyiC.

iptA dAydU ek ey itit ideyiCeln t ereKeCn.


Bu Vr beliCeln/ 5'eyidn Aim S Aeylek imzr
eTek ebr ker iney esiClAm/ es smy eTek
Aj biD Aim AmAr nAem bAI qtrI krbAr
j ekAn kiw ibezx jAyg pC kirin/ mn
ik Aim ekAn elAkeko AmAr elAekedr opr
zAsn krbAr j menAnIt kir in. 6ik Kn
Aim ejrzAelmek ebeC ineyiC/ AmAr nAemr
jAygA iheseb bM Aim dAyUdek Amr elAk/
S Aeyelr opr zAsn krAr j menAnIt keriC.
7
"AmAr iptA dAyUd Bu/ SAeyelr Verr
nAem kiw mir bAnAet eceyiCeln. 8 ik Bu
AmAr iptAek beliCeln/ 'dAyUd AmAr mir
bAnAenAr kT eBeb &uim BAl kereC. 9ik &uim
inej mir bAnAet pAreb n. etAmr pu^
zelAmn AmAr nAemr j mir bAnAeb. 10Kn
Bur eCy tA Gwet celeC. AmAr iptA dAyeU dr
jAygAy Aim SAeyelr n&un rAj heyiC bM
Bur kT met Aim Bu SAeyelr Verr nAem
mir bAineyiC. 11bM Aim SAeylIyedr
se Bur ci) smiVt sA(Yisukw mier
ereKiC.

zelAmenr ATnR
SAeyelr smebt elAekr piSitet
hAt sAirt ker zelAmn Bur ebdIr sAmen
dAAeln. 13eWAenr mAJKAen bsAen iptelr qtrI
Ay 5 hAt lV/ 5 hAt coA o 3 hAt c kw
me Weln bM SAeyelr elAekedr sAmen
ABUim nt hey AkAezr idek hAt Ciey bleln
14
"eh Bu/ S Aeyelr Vr/ SV egR TbA p]iTbIet
etAmAr smk( ekAen Vr en. &uim etAmAr
BAlbAs o dyA r ci )et ibV S. yAr etAmAr sAmen
ibV SBAeb tAedr sbRA>kr idey jIbnyApn ker
tAedr se etAmAr ci) bjAy rAK. 15AmAr iptA
dAyUdek &uim ey itit ideyiCel Aj tAek
&uim setY pir,t ker bASbAiyt kereC. 16Kn
Bu SAeyelr Vr/ tAek edoy etAmAr es
itit pAln ker. &uim itit ideyiCel
ey sbsmey S Aeyelr isMhAsen tAr bMezr ek
n ek iDit TAkeb. kTA &uim Buel n. eh
Bu/ &uim iptAek beliCel yid tAr sAnr tAr
metA etAmAr it Bi) o A dzn
R ker etAmAr
zelAmenr BAx,
ined$izt peT jIbn itbAiht ker/ tAhel
3
rAj zelAmn Guer dAAeln bM SAeyelr sdAsbRdA tAr bMzDrrA etAmAr sAmen SAeyelr
smS elAekedr/ yAr tAr sAmen je heyiCl isMhAsen bseb. 17Bu/ S Aeyelr Vr/ bAr &uim
tAedr AzIbRAd kreln. 4bM zelAmn bleln/ etAmAr dAs dAydU ek edoy etAmAr es itito
"S Aeyelr Verr mihm kIi%Rt ehAk. itin AmAr r( kerA.
18
"Amr jAin ey p]iTbIr elAekr se Bu
pATerr Plk il iCl iw Plk yAr oper Vr dziw
bAs
kern
n. sebRActm SVgRo yKn etAmAy Der
Aedz ileKiCeln.

12

2 bMzAbil 6:19-7:1

422

rAKet pAer n tKn AmAr bAnAen sAmA


mir ik ker etAmAy Der rAKeb 19tAhelo Bu/
AmAr Vr/ AmAr ATRnr it etAmAek menAeyAgI
het imnit kir bM etAmAr nuh cA. Aim/
etAmAr dAs etAmAek ey kAA bM ATRn inebdn
kir t ezAn. 20yAet mier/ eyKAen &uim
etAmAr nAm rAKeb bel itit keriCel esKAen
ik hy tA &uim sbRdA edKet pAo bM yKn Aim
mierr idek tAkA tKn AmAr ATRn Znet
pAo. 21AmAr ATRn ezAen bM etAmAr elAk
SAeyelr ATRn ezAenA. yKn Amr mierr
idek tAikey ATRn krb AmAedr ATRn ZenA.
&uim nuh ker SVgR eTek AmAedr ATRn ezAenA
bM Amr y pAp kir t (m ker dAo.
22
"kAerAr ibre ekAen prAD krAr pr ek
yKn mierr ebdIr sAmen dAiey etAmAr
nAem zpT iney kT bleb/ 23tKn SVgR eTek sitY
imTY ibcAr ker es prADIek tAr k]t prAeDr
yTeyAgY zAiS ido. Ar yid ek inrprADI hy
teb tAek r( ker.
24
"etAmAr ibre pApAcr, krAr prAeD hye t
kKno zr etAmAr esbk SAeylIyedr yue
prAijt kreb. tArpr yid SAeylIyrA AbAr
etAmAr kAeC es mier dAiey etAmAr nAemr
zMsA ker bM ATRn ker o (mA iB(A ker/
25
tAhel SVgR eTek tAedr es ATRnAy sA idey
&uim etAmAr esbk SAeylIyedr (m ker tAedr
pUbRpurxek &uim ey bAsSAn ideyiCel t iPirey
ido.
26
"etAmAr ibre pApAcr, krAr j hyet
AkAz Zikey igey c Kr heb. tKn yid tArA
mierr idek ATRn ker/ tAedr pAp SVIkAr
ker bM &uim tAedr zAiS ideyC bel pApkAj
kr b ker/ 27tAhel SV gR eTek tAedr es ATRny
sA idey &uim tAedr (m ker ido. Ar tAedr
siWk peT pircAilt ker/ etAmr edoy BUKe
AbAr b]iX pAiWo.
28
"yKn iB$( TbA mhAmArI lAgeb/ tAedr
zes erAgsmUh edK edeb/ PiM Tb ppAl
zs nX kreb/ Tb zrA yKn SAeylbAsIek
tAedr zhrilet A*m, kreb Tb SAeyel
eg b bYiD yA Asuk/ 29tKn yid ekAn bYi)
Tb SAeyelr sb elAekrA/ yAedr etYek tAr
inejr erAg bM bYTAr kT jAen yid hAt sAirt
ker mierr idek tAikey etAmAy ekAn ATRn
b Aebdn jAnAy/ 30tKn &uim eyKAen bAs kr
es SVgR eTek tAr fAek sAA idey tAr prD
(m ker. &uim et Vr/ sbr hdy o menr
kT &uim jAen tA yAr y ApY tAek tA ido.
31
tAhel ey edz &uim tAedr pUbp
R r
u xedr ideyiCel/

ytidn tAr esKAen bsbAs kreb ttidn etAmAy


smIh o mA kreb.
32
"hyet etAmAr mihm o sAhAeyYr kT Zen
iBnedzIedr ek es mierr idek tAikey
etAmAr kAeC ATRn kreb. 33tKn SVgR eTek &uim
es iBnedzIr ATRnAr fAek sA ido/ tAhel
p]iTbIr sbA etAmAr mihmAr kT jAnet pAreb
bM SAeylIyedr metA etAmAy kreb.
p]iTbIr skel etAmAr nAm mAhA Y cAerr j
bAnAen AmAr mierr kT jAnet pAreb.
34
"&uim etAmAr elAekedr ekATAo tAedr
zedr ibre yu kret pAWAeb bM tAr etAmAr
pC krA zhr o mierr idek tAikey etAmAr
kAeC ATRn kreb. 35tKn &uim SVgR eTek tAedr
ATRn bM Aebdn ezAenA bM tAedr sAhAyY
ekAer.
36
"mn ekAen bYi) en ey pAp ker n.
elAekr yKn etAmAr ibre pApAcr ker etAmAy
*u ker &uleb &uim tAedr zedr hAet yue
prAijt ker sudUerr ekAen edez bI bre
bADY kreb. 37ik tAr per yKn tAedr menABAebr
pirbt$n heb Ar es dUr edez bIdzAr meDY
tAr bel Web/ 'eh Bu/ Amr pAp keriC bM
X o Kub inur Acr, keriC. 38yid tArA tAedr
bIdzAr edez sbRA>kre etAmAr idek muK iPirey
eny/ tAedr pUbRpurxek etAmAr edoy BUKer
idek muK ker/ etAmAr pib^ zherr ee
AkAezr idek tAikey AmAr ArA etAmAr j
bAnAen mierr ee ATRn ker/ 39 tKn SVegR/
etAmAr bAsSAn eTek tAedr ATRn bM Aebden
&uim sA ido/ bM yAr etAmAr ibre pAp
kereC etAmAr es elAekedr &uim sAhAyY ekAr
bM (m ker ido. 40eh AmAr Vr/ Kn Aim
KAen dAiey etAmAr kAeC ey ATRn kriC SVke,R
&uim es ATRn ezAen/ etAmAr kr,Amy ecAK emel
AmAedr ATRnSel #iXpAt ker.
41
"Kn/ eh Bu Vr/ &uim oW bM ibAemr
j etAmAr menAnIt SAen sA(Yisuk iney esA
yA etAmAr (mtAr tIk. eh Bu/ AmAr Vr/
etAmAr yAjkedr pirDAen sdAsbR d TAkeb
pir^Ae,r epAzAk/ Ar etAmAr kin B)r
mel An krk. etAmAr esbk yAjkr eyn
sbsmy tYAegr epAzAk per TAek.
42
eh Bu Vr/ etAmAr iBix) elAekedr
bAitl ekAr n; etAmAr nugt dAs dAyUedr ibVS
kAjil men ereKA.

Bu ek mir sgR kr hl
zelAmenr ATRn ezx hel/ AkAz eTek kiw
i i zK enem es ehAmbil inebidt

423
sgRilek puiey ePll bM Bur mihmAr
piSitet smS mir Ber egl. 2 Bur mihmAr
piSitr kAre, yAjkr Bur mier ebz kret
pAreln n. 3 smS SAeylIyr yAr iizK
o Bur mihmAr piSit SVce( tY( krl tAr
tAedr mAT ABUim nt krl/ tArA Bur pAsnA
krl bM gAl/ "AmAedr Bu mhAn; tAr kr,
sd bhmAn.
4
t>pr rAj zelAmn bM S Aeyelr elAekr
Bur sAmen 5 ZDm
u A^ Verr pAsnr j 22/000
xA bM 1/20/000 emx bil idey miriwek Z
o pib^ kreln. 6 yAjkrA/ yArA kAejr j St
iCeln/ tArA elbIyedr ibprIet dAieyiCeln.
yAjkr iz[ bAijey Weln bM elbIyr
bAyer Ar/ y rAj dAyUd bAineyiCeln Bur
zMz gAn gAbAr j kAr itin icribV S. yKn
SAeyelr smS elAk esKAen dAieyiCl.
7
bM zelAmn Bur mierr sAmenr e,r
mDYBAg inebdn kreln bM itin ehAmbil o ml
qneber cibR Mziw sgR kreln. zelAmn
sgRil e,r mAJKAen inebdn kreln kAr
itin iptelr ey ebdIiw bAineyiCeln esiw ehAmbil/
zs !neb cibR DAre,r pe( Kub eCAw iCl.
8
zelAmn o SAeyelr elAekrA wAn sAt idn
Der KAoydAoy o sb kreln. zelAmenr se
enek iCeln. <r skel hmAetr ebzAr eTek
Zr ker imzerr J,RA pyR ibS]t suibSI,R el
bAs kretn. 9sAtidn sb pAlenr per Xm
idenr idn kw b pib^ sBAr AeyAjn krA
hl. rpr ZDumA^ Bur pAsnAr j ebdIiwek
pib^ ker tAr Aer sAtidn Der KAoydAoy
o An kreln. 10sm mAesr 23 idenr idn
zelAmn sbAek tAedr bAiet ePr pAWAeln.
dAydU o tAr pu^ zelAmn bM S Aeyelr elAekedr
it Bur k]pA#iXr kT eBeb sbA Kub KuzI iCl
bM tAedr hdy Ber iCl k inbRcnIy Ane.
Bu zelAmenr sAmen AibBU$ t heln
zelAmn sPlBAeb Bur mir o tAr inejr
rAjAsAd inmRAe,r kAj ezx kreln. 12tArpr
rAet SVyM Bu zelAmnek dzRn idey bleln/
"zelAmn/ etAmAr ATRn AmAr kAen ep<QeCeC.
SAniwek Aim AmAr kAeC bildAenr jAyg iheseb
ebeC ineyiC. 13yid Aim Kr pAWA Tb ppAelr
J<Akek jim As krAr Aedz id Tb yid Aim
elAekedr jIben bYAiD pAWA/ 14tKn yid AmAr
elAekrA s pT o Acr, tYAg ker bYAkul o
nut ice% AmAy fAek/ teb Aim b tAedr
Aebden sAA idey tAedr pApek (m krb bM
edziwek sAirey &ulb. 15Kn ey ATRn SAen
11

2 bMzAbil 7:2-8:8

inebidt heb Aim tr it sjAg TAkebA. 16Aim


mirek AmAr nAm cAerr je ebeC ineyiC
bM AmAr piSit idey ek pib^ keriC. AmAr
#iX o hdy sdAsbRd KAen TAkeb.
17
"ezAen zelAmn/ &uim yid etAmr ipt dAyeU dr
met AmAr ibiD o inym emen jIbnyApn ker/
18
tAhel etAmAr iptA dAyUedr se Aim ey ci)
keriClAm/ yAet Aim beliClAm/ 'etAmAr
%rpurxedr kjn sbRd SAeyl zAsn kreb/
es ci) nuyAyI Aim etAmAek zi)zAlI rAj
ker &ulebA.
19
"ik &uim yid AmAr ibiD ined$z y Aim
etAmAek idey i ClAm/ mA kr bM A
mUi%RsmUehr pUej kr o tAedr esbA kret Zr
ker/ 20tAhel Aim AmAr ey BUK tAedr
ideyiClAm esKAn eTek SAeyelr elAekedr
ibtAit krb; bM AmAr nAem bAnAen pib^
mir tYAg krb bM r mn dz kreb ey
smS jAitsmUehr meDY eswA kw phAesr pA^
hey dAAeb. 21Kn g]hiw mihmAiVt. ik
yKn sb Gweb/ yArA r pAz idey ehew yAeb/
AyRY hey bleb/ 'Bu ekn edz o mierr
it Acr kreln 22tKn elAekr %r
edeb/ 'kAr, SAeyelr elAekrA Buek/ tAedr
pUbp
R r
u xedr Vrek/ iyin tAedr imzr eTek Ar
keriCeln/ tAek pirtYAg kereC. tArA
mUi%RsmUehr pUej ker o tAedr esbA ker tAedr
h kereC. kAre Bu tAedr oper
Byr bM Atjnk zAiS en ideyeCn.
zelAmenr qtrI krA zhr
Bu r mir o inejr rAjAsAd bAnAet
zelAmenr 20 bCr smy elegiCl. 2rpr hr
m
tAek ey zhrel ideyiCeln zelAmn esilr
sMSAr kern. SAeyelr ebz ikC elAkek itin
smS zher bsbAesr numit ideyiCeln.
3
t>pr itin esAbAetr hmA dKl kern. 4itin
mr el tdaemAr zhriw bM hmAet dAm
zhrilo bAineyiCeln. 5CAAo itin zi)zAlI
dUgR iheseb $ qb-ehAerA, o in qb-ehAerAe,r
zhrelA edoyAl o Pwk sh ek lAigey qtrI
keriCeln. 6ijinsp^ mjut rAKAr j bAl sh
Aer keykiw zhr puninmRA, keriCeln. rT rAKAr
j o VAerAhI sArTIedr bsbAesr jo tAek
ebz ikC zhr bAnAet heyiCl. ejrzAelem
ilbAenAn sh tAr sm rAejY zelAmn y ikC
bAnAet eceyiCeln sb bAineyiCeln.
7- 8
ih%Iy / emArIy / pirxIy / ihbbIy bM
iybUxIyedr smS %rpurexrA r SAeylIy iCl
n. yAedr SAeylIyrA iyehAzUyAr jyyA^Ar smy

2 bMzAbil 8:9-9:15

424

DbMs kerin tAr zelAmn Ar *ItdAs iheseb


kAj kret bADY heyiCl. tAr Ajo tA ker.
r skel iCl SAeylIyedr DbMs kr A
z rAejYr bAisAedr%rpurx. 9 ik zelAmn
ekAn SAeylIyek *ItdAs iheseb kAj kret
bADY kernin. SAeylIyr skel iCl tAr eyA
bM tAr AiDkAirk yArA tAr rTbAihnI o VAerAhI
qsinkedr cAln kretn. 10ek ek iCeln
zelAmenr r p,
U R de rr AiDkAirk TbA ent.
250 jn ent smS elAekedr t%AbDAn kretn.
11
zelAmn dAyUd ngr eTek PerQe,r kAek
iney esiCeln bM tAek tAr j bAnAen k
sur bAiet ereKiCeln bM beliCeln/ "AmAr
SI/ SAeyelr rAj dAyUedr AsAed TAkeb n
kAr,/ smS jAy g AelA eyKAen eyKAen
sA(Yisku iw rAKA iCl eselA it pib^ jAyg.
12
rpr zelAmn mierr sAmenr dAlAen Bur
j tAr bAnAen ebdIet Buek ehAmbil inebdn
kreln. 13emAizr Aedz metA zelAmn etYk
idn bildAn kr CAAo ibAemr idn/ mAbsAy o
itnew bAsirk Ciwr iden inyimt bil sgR
kretn. itnew bAsirk C i wr idn hl
KAimribhIn riwr sebr idn/ sAt sAehr
sebr idn o kuiwrbAs pebRr idn. 14tAr iptA
rAjA dAyeU dr ined$z metA itin mierr kAjkemRr
j yAjk o elbIyedr dlBAg ker ideyiCeln.
elbIyr mierr intY qnimi%k kAjkemR yAjkedr
shAyt kretn. CAAo mierr etYkiw Pwekr
j zelAmn A rr(Iedr dlo inid$ X ker
ideyiCeln. 15SAeylIyr kKen yAjk o elbIy
sM*A zelAmenr edoy ekAen ined$z mA b
tAr ekAen pirbt$ n kernin. mnik mRUlY
ijinsp^ rAKAr bYApAero tAr zelAmenr ibDAn
emen ineyiCeln.
16
Bur mierr iBi%SApenr idn eTek esiw
ezx hoyA pyR/ zelAmenr sb kAj tAr pirkn
nuyAyI krA hy.
17
rpr zelAmn elAiht sAgerr tIrS edAemr
iseyAn egber o let yAn. 18hrm esKAen
tAr injSV d( nAibkedr Ar pircAilt jAhAj
pAWAn. zelAmenr dAesr edr se oPIer igey
tAr j 17 wn esAn iney esiCl.

er %r ideln kAr, tAr bYAKYAr tIt b


ebADgmY ny mn ikC iCl n. 3izbAr rA,I tAr
|Ar pircy epeln bM tAr bAnAen AsAedr
cAridek tAikey/ 4 zelAmenr ewibel pirebzn kr
KAbAr dAbAr/ tAr r pU,R rAjkmRcArI/ B]tYedr
kAejr DAr o tAedr epAzAk-pirCd/ zelAmenr
@A(Ars pirebzk/ tAedr pireDy bS/ tYAid
CAAo Bur mier zelAmenr edoy ehAmbilr
pirmA, edeK itin ibSey iBBUt hey egeln.
5
tArpr itin rAj zelAmnek bleln/ "Aim AmAr
edez bes ApnAr &ul kIit$ o |Aenr spekR
y ZeniClAm edKiC tr sb sitY. 6KAen es
SVce( n edK pyR Aim essb kT ibVAs kir
in/ ik Kn edKiC Aim eysb g ZeniClAm/
ApnAr k]t |An tAr eceyo eFr ebzI. 7 ApnAr
SIedr o ApnAr DInS kmRcArIedr ik esQBAgY
ey tAr sb(
R , ApnAr esb kret kret ApnAr
buidI kTAbAt$A Znet pAn. 8etAmAr Bu Verr
yTATR zMs kerA. itin ApnAr met kjn
esbkek tAr isMhAsen bisey iny Kub sX.
itin k]t S Aeylek shAnuBU it o emsh edeKn
bM tAek icrkAelr metA dA kirey idet cAn
bM esj itin ApnAek yTAyT bM iWk kAj
krbAr j SAeyelr rAj kereCn.
9
rpr izbAr rA,I zelAmnek 4 1/ 2 wn esAn
sh b mzlApAit o dAmI dAmI pATr phAr ideln.
tAr met et k]X mzlApAit rAjA zelAmnek
ek kKen phAr ednin.
10
rAj hrm o zelAmenr B]tYr oPIr eTek
esAn CAAo/ cn kAW o b dAmI dAmI pATr
eniCeln. 11rAjA zelAmn es kAW idey Bur
mierr o rAjAsAedr isiil bM bI, o
bAyAid bAineyiCeln. iyhdAr ek r Aeg
cn kAW idey bAnAen et sur ijins edeK
in.
12
rAj zelAmno/ izbAr rA,Iek itin y y
eceyiCeln sb ideyiCeln. itin zelAmnek y
phAr ideyiCeln zelAmn tAr eTeko enk ebzI
pirmA, phAr izbAr rA,Iek ideyiCeln. tArpr
izbAr rA,I o tAr B] tYr inejr edez iPer egeln.
zelAmenr ibpl
u y
V R
it bCr zelAmenr Ay 25 wn esAn sMh
het. 14bi,k o bYbsAyIr CAAo Arebr smS
rAjrA bM edezr zAsnkt$ArA zelAmenr j
b pirmAe, esAn o rep iney Asetn. esAn
o rep CAAo tAr eGA o Kcerr ipeW cAipey
kApecAp/ SzS/ mzlpAit iney Asetn.
15
rAj zelAmn epwAenA esAnA idey 200 KAn b
b FAl bAineyiCeln. k kw FAl bAnAet Ay
13

izbAr rA,I zelAmenr se edK kreln


izbAr rA,I zelAmenr KYAitr kT Zen tAek
prI( kret SVyM ejrzAelem eln. izbAr
rA,Ir se kw b s dl ewr ipeW mzlApAit/
cr pirmAe, esAn o mUlYbAn pATr bey iney
esiCl. itin zelAmenr se edK ker tAek
enk z) z) kreln. 2zelAmn tAr smS

425
7 1/2 wn ker esAn bYbhAr krA heyiCl. 16CAAo
itin epwAen esAnAy eCAw eCAw 300iw FAl
bAineyiCeln/ yAr k kw bAnAet Ay 3 3 /4 wn
ker esAn bYbhAr kr heyiCl. smS FAlel
zelAmn tAr AsAed wAi[ey ereKiCeln.
17
zelAmn hAitr d At idey kw ibzAl
rAjisMhAsno bAineyiCeln bM esiw esAn idey
mue ideyiCeln. 18 isMhAsen Cw DAp idey
Wet het Ar r pA-dAnIiw iCl K<Aiw esAnAy
bAnAen. isMhAsenr DAerr hAtelr pAez iCl kw
ker isMehr itmUi%$. 19isMhAsen oWAr DApelAr
etYkwAr DAer kw ker Cw Cw emAw 12w
isMehr itk]it iCl. ekAn rAejY kKen
Drenr ekAn isMhAsn bsAen hyin. 20zelAmenr
etYkw pAnpA^ iCl esAnAy bAnAen. AsAedr
smS ijins iCl esAnAy qtrI. zelAmenr rAje r
smy esAn o rep et sulB hey peiCl ey
esAn o repAek ek mUlYbAn ijins bel g,Y
kret n/ 21kAr, rAjAr jAhAj it itn bCr
r tzRIez pAi idt bM hremr nAibekr
jAhAj Ber esAn o rep/ hAitr dAt/ nAnAn
jAitr b<Adr o myUr iney Ast.
22
sped o bu iet p] i TbIr A smS
rAjAedr &u lnAy zelAmn enk b iCeln.
23
p]iTbIr ibiB edezr rAjArA zelAmenr kAeC
tAr Vr d% |An o sU ibcAr bui r pircy
epet Asetn. 24etYk bCr smS rAjAr
zelAmenr j esAn o repAy bAnAen ijinsp^/
jAmkAp/ mzlApAit/ eGA/ Kcr tYAid iney
Asetn.
25
eGA o rT rAKAr j zelAmn 4/000 ASAbl
bAineyiCeln. tAr sAriTr emAw sMKY 12/000 iCl.
edr TAkAr j bAnAen ibezx keykiw zhr o
tAr kAeC ejrzAelem tAedr rAK het. 26zelAmn/
PrA ndI eTek Zr ker pelXIyedr edz brAbr
imzerr sImAn pyR smS rAjAedr zAsk heln.
27
rAj zelAmn tAr smey t cr pirmA, repA
sMh keriCeln ey itin ejrzAelem repAek
pATerr mt sSA ker &ueliCeln. SAeyelr
pkUlbt$I reY ey ekAn gAeCr met dAmI
Dre,r rs gACpAlA iCl Kub mAmuil. 28elAekr
p]iTbIr ibiB edz eTek zelAmenr kAeC eGA
iney Asetn.

2 bMzAbil 9:16-10:12

SAeyl zAsn keriCeln. 31tArpr tAr m]&uY hel


tAek tAr pUbRpurxedr se dAyUd nger icrin@Ay
smAiht kr hl. rpr zelAmenr pu^ rhibyAm
zelAmenr jAygAy n&un rAj heln.

rhibyA emr inbiRu t


SAeyelr smS elAk rhibyAmek n&un
rAj iheseb iBix) krbAr j iziKem
jmAeyt heyiCl/ tA rhibyA m esKAen igeyiCeln.
2
nbAewr pu^ yAribyAm yKn kT Zneln/ itin
imzr eTek eyKAen itin rAjA zelAmenr kAC eTek
pAiley igey i Celn/ esKAen iPer eln.
3
SAeyelr %rAelr pjAitrA tAeko tAedr
se eyAg idet bleln. bM itin o SAeyelr
sbA rhibyAemr kAeC igey bleln/ 4 "mhArAj/
ApnAr iptAr j AmAedr jIbn ibRsh hey
eWiCl. Kn Apin dy ker es ebAJ ikCw
hA krel Amr ApnAr j kAj-km$ kret
pAir.
5
rhibyAm tAedr bleln/ "etAmr itnidn per
AmAr kAeC iPer es. sutrAM tAr tKnkAr
met cel egl.
6
tKn rAj rhibyAm/ tAr iptAr Amel kAj
kereCn rkm smS bI, bYi)edr se prAmzR
kreln. rhibyA m tAedr ij|As kreln/ "ApnAr
prAmzR idn Kn Aim ik krb
7
bI,r tAek bleln/ "Apin yid smS
jAedr se sYbhAr kern bM tAedr kX lAGb
krAr bYbS kern tAhel tAr icrjIbn ApnAr
nugt hey kAj kreb.
8
ik rhibyAm bI,edr kTAy k,RpAt kreln
n. tAr bdel itin yAedr se b heyiCeln es
yubkedr k kT ij|As kreln/ 9 " elAekedr
Aim ik %r edb orA AmAek oedr kAejr
BAr kmAet bleC.
10
tKn rhibyAemr b u o sIrA tAek prAmzR
ideln/ "eysb elAk tAedr kAejr BAr iney nAilz
kereC/ Apin tAedr kT blun. elAekr
ApnAek bleC/ 'ApnAr ipt AmAedr jIbn
kiWn ker &uleC/ h tY BArI ebAJAr met.
ik Amr cA Apin t lGu krn. ik rhibyA m
tAedr bll/ sb elAekedr fAkun Ar bln
u / "b<Aezr
11
ecey ki d hy. etAmr bleC ey AmAr
iptA nAik etAmAedr KAiwey mAriCeln/ etAmAedr
zelAmenr m&
] u Y
opr bf ebAJ piCl ebAJ kAek bel bAr
29
zelAmn Tm eTek ezx pyR ey smS kAj buJeb. Aim etAmAedr ik rkm kAj krA edeK.
keriCeln BAbbAdI nATenr ithAs eTek/ zIelAnIy AmAr iptA etAmAedr ZDu cAbkAetn. Aim
hIyr Bib`A,I eTek bM BAbbAdI eAr nbAewr etAmAedr k<Ak ibeC idey cAbkAeb.
12
pu^ yAribyAm spik$t dzRn eTek es smS jAn
itnidn per AmAr kAeC rhibyAemr Aedz
30
yAy. zelAmn 40 bCr Der ejrzAelm eTek sm met/ yAribyAm sh sbA tAr kAeC tAr isAer

10

2 bMzAbil 10:13-12:2

426

kTA jAnet el. 13bI,edr kTAy kAn n idey


sIedr prAmzR met rhibyAm tAedr se Kub
kkRzBAeb kTA bleln bM 14sIedr pedz
nuyAyI bleln/ "AmAr iptA etAmAedr ejAyAlek
BArI keriCeln/ Aim tAek Aer BArI krb.
AmAr iptA ZDu etAmAedr cAbkAetn/ ik Aim
k<Ak ibeC idey cAbkAeb. 15TRA rhibyA m jA
sADAre,r Aebden ekAen k,RpAt kreln n. b
yAet yAribyAm spek$ bl zIelAnIy iheyr
Bib`A,I sitY hy tA sb GwnA Bur iBAy
nuyAyI GewiCl.
16
yKn SAeyelr elAekrA edKl ey rAj
rhibyAm tAedr Aebden ekAn menAeyAg ideln
n/ tKn tAr %r ideln/ "Amr ik dAyUedr
bMezr iDkArBu) TbA iyzeyr %rAiDkAer
AmAedr ekAn dAbI AeC nA? sutrAM SAeyl/ cl
Amr AmAedr inejedr bAiet iPer yA bM
dAyUedr bMz inej edKAezAnA krk. sutrAM
SAeyelr %rAelr pjAit smS elAk ey
yAr inejr bAiet iPer egl. 17sutrAM/ yAr iyhd A
el bAs krt ZDumA^ es elAekedr opr
rhibyAm rAj keriCeln.
18
hedArAm *ItdAsedr opr njrdAirr kAj
kret. yKn rhibyAm tAek %rAelr pjAit
elAekedr se kT blAr j pAiWeyiCeln/ tArA
skel pATr Ce hedArAmek htYA keriCl. tKn
rhibyAm tAAtAi inejr reT ce ejrzAelem
pAiley egeln. 19 GwnAr pr eTek Aj pyR
%rAelr jnegAI dAyeU dr bMezr ibre ibe@Ah
ker eseC.
rhiby A m ejrzAelem es iyh d A o
ibAmIenr pjAitilr eTek ebeC
1/80/000 esn ejAgA kreln. tAr e iCl
SAeyelr ibre yu ker inejr j rAjY dKl
kr. 2 ik Bu BAbbAdI zmiyyr
se kT bleln
bM bleln/ 3 "zmiyy yAo/ igey rhibyAm Ar
iyhd o ibAmIen bsbAskArI SAeylIyedr igey
bel 4 Aim beliC/ Bu beln/ 'etAmr etAmAedr
BAedr ibre yu n ker bAiet iPer yAo
kAr, AmAr iBAey Gwn GeweC. Bur
bAt$ Zen yAribyAemr ibre yu n ker rhibyAm
o tAr esnAbAihnIr sbA ey yAr bAi iPer egl.

11

zi)zAlI kern. 11 zhrel zi)zAlI krbAr


pr itin zhrilr j esnApitsmUh ineyAg
kreln bM tAedr KAbAr/ etl/ @A(Ars tYAid
srbrAh keriCeln bM 12 smS zhrelAet
rhibyAm FAl bM bzRAsmUh ereKiCeln yAet tAr
zhril itr( kret pAer. sutrAM zhril
rhibyAemr iDkArBu) iCl.
13
yAjkg, bM S Aey e lr %r bM
di(,Aelr jnegAIr elAekrA o elbIyr eln
bM rhibyAmek smTRn krbAr j tAr se eyAg
ideln. 14elbIyrA tAedr injSV cAx AbAedr jim
o GAs jim eCe iyhdA bM ejrzAelem cel
esiCeln/ kAr, yAribyAm o tAr pue^r tAedr
Bur yAjk iheseb kAj kret ednin. 15ebdIet
tAr qtrI bACr o CAgelr mUi%RelAr sAmen pUejA
krAr j itin inejr pCmet yAjkedr ineyAg
keriCeln. 16elbIyr yKn S Aeyl tYAg ker cel
egeln tKn SAeyelr DmRBIr pirbAregAIr
sdsrAo ejrzAelem tAedr pUbR pr
u exr Bur kAeC
bildAn krAr j cel eln. 17ejrzAelem es
elAekrA iyh d ek zi)zAlI krl bM
rhibyAmek itn bCerr j shAyt idl/ kAr
tAr dAyUd o zelAmenr met Vrek mA ker
jIbnyApn keriCl.
rhibyA emr pirbArbgR
rhiby A m dAy U e dr pu ^ iyrIemAetr knYA
mhlek ibey keriCeln. mhletr mtA bIhiyl
iCeln iyzeyr epQ^I/ lIyAebr knYA. 19rhibyAm
Ar mhletr pu^edr nAm iCl iyyUz/ zmiry bM
shm. 20rpr/ rhibyAm bzAelAemr knYA mAKAek
ibey kern. tAedr jenr pue^r nAm hl iby/
%y/ sIx bM zelAmI. 21rhibyAemr 18 jn SI
o 60 jn pp I TAkelo itin tAr SI mAKAek
sbecey ebzI BAlbAsetn. sb imiley rhibyAemr
28 jn pu^ o 60 jn knYA heyiCl.
22
tAr pu^edr meDY rhibyAm ibyek yubrAj/
tAr BAedr meDY entA bel eGAx, kern kAr,
itin tAek prbt$I rAj kret eceyiCeln.
23
ibc(,tAr se rhibyAm tAr pu^edr iyhd o
ibAmIenr smS jAygAy/ dUgRsVilt smS zher
pAiWeyiCeln bM tAedr se pyRA pirmAe,
eyAjnIy ijinsp^ ideyiCeln. itin tAedr ibeyr
bYbS kret ecXA keriCeln.
18

rhibyA m iyhd Aek s#u kreln


rhibyA m inej ejrzAelem bAs kretn. itin
imzr rAj zIzekr ej
jrzAelm A*m,
zpe(r A*m, eTek r( pAbAr j iyhdAy
6-10
*mz> rhibyAm tAr rAejYr iBt su# ker
enk su# zhr bAineyiCeln. itin iyhd o
kjn (mtAzAlI rAjAy pir,t heln.
ibAmIenr qbelhm/ wm/ tekAy/ qb-sur/ eseKA/
m/ gA/ mAerz/ sIP/ edAriym/ lAKIz/ ik rpr rhibyAm o iyhdAr pirbAregAI Bur
esk/ sr/ yAelAn o iheA, muK zhrelA ibiD o ined$z mA kret Zr kreln. 2r
5

12

427
PlSV r p Bu r eCy imzerr rAj zIzk
rhibyAemr rAje r p m bCer ejrzAelm
A*m, kreln. 3 zIzekr se iCl 12/000 rTsmUh
bM 60/000 eGA-soy A r sh kiw ibzAl
esnAbAihnI. zIzekr esnAbAihnIet t lUbIy/
suOIy/kUzIy elAk iCl ey tAedr egAn eyt nA.
4
ejrzAelem es piSt n hoyA pyR zIzk
iyhdAr smS dUgR ngrIil dKl kret lAgeln.
5
es smey/ BAbbAdI zmiyy/ rhibyA m o iyhd Ar
enb] y A r zIzekr A*me,r kAre,
ejrzAelem es je heyiCeln tAedr kAeC
egeln bM bleln/ "Bu beleCn 'rhibyAm/ &uim
o iyhdAr elAekr AmAy tYAg kereC/ tb
kBAeb Aimo etAmAedr zIzekr ibre AmAr
sAhAyY CAA yu kret eCe ideyiC.
6
tKn rhibyAm o iyhdAr entAr ibn heln/
nutAp kreln bM bleln/ "Bu et iWk kTA
beleCn/ Amr pApA .
7
Bu yKn edKeln ey rAj o tAr entArA
ibnIt heyeCn bM nuezAcn kereCn tKn itin
zmiyyek bleln/ "eyeh&u rAj o entAr ibnIt
heyeCn o nut heyeCn/ Aim oedr DbMs kreb
n/ ik ejrzAelmek zIzekr esnAbAihnIr hAt
eTek mui) idey AmAr e*AeDr eTek tAedr
keykjnek bYAhit edb. 8 ik tbuo/ tArA tAr
dAs heb/ yAet tAr buJet pAer ey AmAek esb
kr Ar kjn pAiTRb rAjAek esb krAr meDY
tPA AeC.
9
imzrrAj zIzk ejrzAelm A*m, ker Bur
mierr smS Dnspd lu W et kreln/
rAjAsAedr yAbtIy spdo itin phr, ker
se iney egeln. rAj zelAmenr bAnAen esAnAr
FAlelo zIzk iney yAn. 10tAr jAygAy rhibyA m
iptelr FAlil rAKeln bM eselA rAjAsAedr
Arr(Iedr dAiye ereK ideln. 11yKn itin Bur
mier eyetn tAr el ebr kret/ per AbAr
Arr(Iedr Ger &uel rAKet.
12
eyeh&u rhibyAm ibnIt heyiCeln bM y
keriCeln tAr j nut heyiCeln/ Bu tAr
e*AD sirey ineln bM tAedr spU,Rrep DbMs
kreln n kAr, iyhdAy ikC DAimRktA tKno bAkI
iCl. 13rAj rhibyAm *mz> ejrzAelem inejek
(mtAzAlI rAj iheseb itit keriCeln. itin
41 bCr byes rAj heyiCeln bM SAeyelr
smS lilr meDY eTek Bu ey SAniwet
inejr nAm rAKAr j ebeC ineyiCeln es
ejrzAelem 17 bCr rAj keriCeln. rhibyAemr
m nym iCeln kjn eAnIyA. 14rhibyA m ibiB
s kemR il heyiCeln kAr, itin >kr,
eTek Buek nusr, kern in. 15tAr rAje r

2 bMzAbil 12:3-13:11

Tm eTek ezx pyR rhibyAm y ikC keriCeln


essb BAbbAdI zmiyy Ar BAbbAdI eAr elK
pAirbAirk ithAs eTek jAnet pAr yAy. rhibyA m
o yAribyAemr rAj kAel/ jenr meDY sbsmey
yu eleg TAket. 16m]&uYr pr dAyUd ngrIet
rhibyAmek tAr pUbRpurxedr se smAiht kr
hy. tArpr tAr pu^ iby n&un rAj heln.
iyhd Ar rAj iby
yAribyAemr SAeyel rAje r 18 bCerr
mATAy iby SAeyelr n&un rAj heln.
2
itin emAw itn bCr ejrzAelem rAj keriCeln.
ibyr m mIKAyA iCeln igibyAr rIeyelr kA.
iby Ar yAribyA emr meDYo yu heyiCl. 3 ibyr
esnAbAihnIet 4/00/000 bIr qsink iCl. iby
tAedr iney yue yAn. itmeDY yAribyAm 8/00/000
bIr esn iney yuer j St hey reln.
4
iby Piyemr pAbRtY el smAriym
pAhAer opr dAiey bleln/ "yAribyAm Ar
SAeyelr sbA/ etAmr AmAr kT ezAen.
5
etAmr iny jAen ey Bu/ SAeyelr Vr
dAyUd o tAr %rpurxedr se kiw # ci)*
keriCeln bM icridenr j tAedr SAeyelr
opr rAj iheseb kt$] krAr iDkAr ideyiCeln.
6
ik nbAewr pu^ yAribyA m tAr k]t rAjAr ibre
ibe@Ah kereCn. yAribyAm Asel dAyUedr pu^
zelAmenr DInS kjn B]tY iCl. 7tArpr
SVATRAeVxI pdATR ikC elAk Ar yAribyAm imel
rhibyAemr ibre c*A keriCeln. eyeh&u
rhibyAemr tKn bys bM yeTX iB|t
iCl n tA itin yAribyAmek bAD idet pAernin.
8
"Ar Kn etAmr skel imel BAbeCA dAyeU dr
sAnedr Ar zAist Bur rAjYek yue hArAeb?
etAmAedr se enk elAk Ar edbt iheseb
yAribyAemr qtrI 'esAnAr bACrel AeC.
9
etAmr Bu r yAjk-elbIy Ar hAerAe,r
bMzDredr tAiey idey p]iTbIr A jAitr met
inejr inejedr yAjk ebeC ineyeC. Kn ey
Kuiz es kw xA Ar sAtw emx en sb
mUi%$elAr yAjk hey bset pAer.
10
"ik AmAedr Bu AmAedr Vr. AmrA
iyhdAbAsIr kKno Buek b| kirin b tAek
pirtYAg kirin. AmAedr KAen ekblmA^ hAerAe,r
bMzDrrA elbIyedr Bur esb kern. 11tArA skAl
sYAy ehAmbil sgR kern/ DupDUenA idey TAekn
bM mierr esAnAr ewibel tArA riw inebdn

13

# ci ) elAekrA yKn ke^ lb, eKt tKn ebAJ eyt ey


tAedr meDY bue r ci) kKen BA[eb n. KAen iby
bleC ey Vr dAyUedr se kw ci) kereCn y kKno
BA[eb n.

2 bMzAbil 13:12-14:15

428

kern Ar esAnAr bAitdAnelr y iney TAekn


yAet tAedr Ael kKno ineB n yAy. Amr
prm Ber AmAedr Bur esb kir/ ik
etAmr tAek pirtYAg kerC. 12Bu tA AmAedr
shAy. itin AmAedr k]t zAsk. tAr yAjkro
AmAedr nugt. tAr yKn kA-nAkA/ iz[
bAjAn Bur B)r tAr kAeC AsAr j bYAkul
hey oeWn. ezAen S AeylbAsIr/ etAmr etAmAedr
pUbRpurexr ibre yu kerA n. etAmr kKen
sPl het pAreb n.
13
ik yAribyAm ibyr esnAbAihnIr epCen
luikey TAkAr j bM tAedr epCn eTek A*m
krbAr j ikC qsnY pAiWey ideln. sutrAM
yAribyAemr muKY qsdl/ ibyr esnAbAihnIr
mueKAmuiK hl bM itin tAr epCeno tikRt
A*me,r j qs emAtAeyn rAKeln. 14tKn
ibyr esnAbAihnI buJet pArl ey sAmen epCen
idk eTek yAribyAemr esnAr tAedr iGer
ePeleC Ar iyhdAr elAekrA bM Bur yAjkr
skel imel iz[ bAjAeC/ Bur ee sAhAeyYr
j At$nAd kreC. 15tKn ibyr esnAr yuer
MkAr idet lAgel bM ezx pyR Bu yAribyA emr
S A ey l Iy esnAbAihnIek prAijt kreln.
16
SAeylIyr/ iyhdAedr eTek pAlAet lAgel.
17
SAeyelr 5/00/000 bACA kr qsnY iby bM
tAr esnAbAihnIr hAet inht hl. 18TRA
SAeylIyr prAijt hl bM iyhdAedr jy hl.
iyhd Ar yue ijtelA kAr tArA tAedr pUbp
R r
u exr
AdrnIy Verr opr inB$r keriCl.
19
ibyr esnAbAihnI yAribyAemr esnAbAihnIek
tA ker ebr ker idl bM yAribyAemr kAC
eTek qbeTl/ iyzAn/ eP A, zhril bM
cArpAezr Amil dKl ker inl.
20
ibyr jIbzAy yAribyAm Ar tAr (mt
iPer pAn in. Bu yAribyAmek AGAt keriCeln
bM itin mArA igeyiCeln. 21ik iby *mz>
zi)zAlI hey oeWn. itin 14 jn mihlAek ibey
kern Ar tAr 22 jn pu^ o 16 jn knYA heyiCl.
22
iby y ikC keriCeln bM eyrkm bYbhAr
keriCeln t BAbbAdI eAerr elK kAihnI eTek
jAnet pAr yAy.
ibyr m]&uYr pr tAek dAyUd ngrIet
pUbRpurxedr se smAiht krAr pr ibyr
pu^ rAj As tAr jAygAy n&un rAj heln.
AsAr rAj kAel edez dz bCerr j zAi ibrAj
keriCl.

itin pATerr mUi%$il bM AezrAr K<iu wil eBe


ideln. 4 itin elAekedr tAedr pUbRpurexr Verr
ibiD bM AedzsmUh pAln kret beliCeln. 5 AsA
iyhd Ar sbkiw zherr c ebdIil bM sUy$ mUi%$il
eBe ideyiCeln. ey kAre, Bur AzIbRAed tAr
rAj kAel rAejYr sbR^ zAi ibrAj kret.
6
zAir smy As zhrelek zi)zAlI keriCeln
yKn edz yu eTek mu) iCl/ kAr Bu tAek
zAi ideyiCeln.
7
As iyhdAr elAekedr efek bleln/ "es
Amr sb zhrel epA) ker bAiney elAr
cArpAz edoyAl idey iGer id. tArpr hr S
Ar grAd bsAen drj bAnA. AmAedr Buek
nusr, krAr j Aj zhr AmAedr heyeC.
Bu AmAedr zAi ideyeCn. As o tAr jAr
tAedr kAej sPl heyiCeln.
8
AsAr esnAbAihnIet iyhd jnegAIr emAw
3/00/000 bmDArI esn o ibAmIn jnegAIr
2/80/000 DnuDRr esn iCl. iyhdAr qsinkr bm
o FAl iney yu kretn. ibAmIenr qsinkr eCAw
eCAw FAl bM tIrDnuk iney yu kret pAretn.
r skel iCeln sAhsI o bIr eyA.
9
kUz edezr esrh 10/00/000 esn o 300 rT
iney AsAr ibre yu kret es mAerzA ngr
pyR sr heyiCeln. 10AsAo tAr esnAbAihnI
iney yuer j St hey mAerzAr sPAT
ptYkAy es piSt heln.
11
As tAr Bu Vrek efek bleln/ "eh
Bu/ zi)zAlI itpe(r ibre bRledr kmA^
&uim sAhAyY kret pAer.AmAedr Bu/ Vr &uim
AmAedr shAy ho. Amr etAmAr opr inB$r
kriC. Bu etAmAr nAm iney Amr ibzAl
esnAbAihnIr ibre yu kret yAiC. &uim AmAedr
Vr. edeK/ etAmAr esnAbAihnIek ek eyn hArAet
n pAer.
12
Bu tKn AsAr esnAbAihnIr hAet kUz edezr
esnAbAihnIr prAjy sADn kreln. es kUz esnAr
pAiley egl. 13AsAr esnAr tAedr DAoy ker
grAr pyR tAA krl. yue Bur bAihnIr et
ebzI sMKYk kUz esn mAr igeyiCl ey tAedr
pe( Ar ki^t hey bAihnI qtrI ker yu kr
sb iCl n. As Ar tAr esnAbAihnI zpe(r
ePel yAoy b mUlYbAn ijinxp^ Ar ker
dKl kreln. 14tAr grAerr pAVbt$I sm zhrek
yue prAijt kreln. sb zherr bAisAr
Bur ekApAnelr Bey BIt iCl. AsAr esnAbAihnI
sb zhr eTek b mRUlY ijinsp^ dKl ker
iyhd Ar rAj AsA
iney i Cl. 15rpr tAr emxpAlkedr CAin
2
As inBer tAr Bur esb keriCeln. 3itin A*m, ker esKAn eTek b sMKYk emx o w
ibedzIedr ebdI bM cSlil sirey ideln bM eke iney AbAr ejrzAelem iPer egl.

14

429
AsAr pirbtn$
Kn Verr A A oebedr pu^ siryr
opr l. 2 itin AsAr se edK ker
bleln/ "As Ar iyhd o ibAmIenr smS
elAekr etAmr ezAen? etAmr yid Buek nusr,
ker itin etAmAedr shAy TAkebn. etAmr yid
sitY tAek epet cAo/ etAmr tAek pAeb. ik/
etAmr yid tAek pirtYAg ker/ itino etAmAedr
pirtYAg krebn. 3 dIGRkAl SAeyel ekAen k]t
Vr/ ekAen iz(k/ yAjk b ibiD iCl n. 4ik
yKn SAeylIyrA sewr suKIn hl/ tAr AbAr
Bu/ SAeyelr Verr idek muK iPirey tAkAel.
tArA tAek K<ujelA bM itin tAedr tAek K<ujet
ideln. 5 es smey/ smS jAitelAr meDY kiw
ibrAw zAi cliCl. ey ekAn kjn bYi)r pe(
inrAped clAePr kr Ay sb iCl. 6 jAitil
pr jAitr se yu keriCl/ bM zhril
zhrilr se lA kriCl/ yAr Pel skel
k indAr tAebr meDY iCl/ kAr Vr smS
rkm zAi idey tAedr opr AGAt eheniCeln.
7
ik ezAen AsA/ &uim Ar iyhd o ibAmIenr
elAekr sbrkm piriSitet # eTek. kKno
ekAen bRlt kAz kerA n. etAmAedr #
TAkAr pyu) itdAn etAmr iny pAeb.
8
As oebedr sb kT Zen Kub nuAi,t
ebAD kreln. itin iyhd Ar o ibAmIenr sm l
eTek o tAr dKl kr Piyemr pAbRtY elr
smS zhril eTek yAbtIy G],Y mUi%$il sirey
ideln. Bur mierr dAlAenr sAmenr Bur
ebdIiwo itin emrAm kreln.
9
rpr/ As iyhd o ibAmIenr smS elAkek
o Piym/ mn>iz o izimeyAn pirbAregAI yAr
SAeyl tYAg ker iyhdAy bAs kret igeyiCeln
tAedr sbAek k jAygAy je kreln. tAedr
meDY enek Buek AsAr p( inet edeK
SAeyl tYAg ker igeyiCl.
10
As Ar smS elAekr tAr rAje r
15tm bCerr tIy mAes ejrzAelem ki^t
hl. 11es smy tAr tAedr zedr kAC eTek
AnIt luw @bY eTek Bur ee 700 xA bM
7/000 emx o CAgl sgR kreln. 12es smey
tAr sbRA>kre, Bu tAedr pUbRpurexr Verr
esb krebn bel tAedr inejedr meDY kiw ci)
kreln. 13iWk hl ey bYi) Bu Verr esb
kret itbAd kreb t es yet g,YmA ehAk b
sADAr, ek ehAk tAek m]&u Yd edoy heb. mnik
mihl helo tAek mAj$n kr heb n. 14tArpr
As o sbA imel smSVer Bur sAmen zpT
krel bM iz[A o kA-nAkA bAjAel.
15
tb iyhdAr smS elAk An krl kAr

15

2 bMzAbil 15:1-16:8

tArA sbRA>kre kiw zpT inl/ spUR bAsnA


iney tAr nusr, keriCl bM tAek K<uej
epey i Cl. tA Bu tAedr sAr edez zAi
ideyiCeln.
16
rAj As tAr m mAKAek rA,Ir pd eTek
psAr, keriCeln eyeh&u itin Aezr mUi%Rr j
pUjAr bS ihsAeb Byr K<uiwelAr kwA inej
p<uetiCeln. itin es K<uiww pe ePel wker
wker ker eBe ike@A, ndIet puiey CA ker
ideyiCeln. 17iyhd eTek <c ebdIel srAen n
helo As AjIbn smS >kr, idey Buek
nusr, keriCeln.
18
CAo As Verr mier tAr o tAr
iptAr p( eTek b mUlYbAn esAn o repAr sAmI
dAn keriCeln. 19AsAr rAje r 35 bCr pyR
ekAen yu hy in.
AsAr ez
zx keyk bCr
AsAr rAje r 36 bCerr mATAy SAeyelr
rAj bAz iyhd A*m, keriCeln. itin
rAm zhriw inmRA ker zhriwek egR pir,t
keriCeln/ yAet %err rAjYilr elAekrA iyhd Ar
rAj AsAr kAeC nA yAy.
2
tKn AsA Bur mir o rAjAsAd eTek
esAn o rep ineln bM dezek rAm edezr
rAj ibnahdedr kAeC dUt mArP tA pAWAeln/ o
bleln/ 3 "AmAr ipt o ApnAr iptAr meDY
eyrkm ci) heyiCl/ clun AmrAo inejedr meDY
esrkm kwA ci) kir. Aim ApnAr kAeC esAn
o rep pAWAiC. pirbet$ Apin S AeylrAj bAzAr
se ApnAr ci) B krn yAet itin AmAek
Ar ibr) nA kern bM AmAek inejr met
TAket edn.
4
ibna h dd rAj AsAr S A eb rAjI hey
SAeyelr zhrel A*m, krAr j tAr
esnAbAihnIr esnApitedr ined$z ideln. sb
esnApitr eyAn/ dAn/ Aebl-miym o nAil
zhril/ eyKAen KA sy ker rAK het A*m,
kreln. 5 yKn bAz A*me,r Kbr epeln
itin rAmAr gR bAnAenAr kAj b ker cel eyet
bADY heln. 6tKn As iyhdAr smS purxedr
iney bAz rAmA ngr bAnAenAr j ey sb pATr
Ar kAW bYbhAr keriCeln/ eselA iney eln
bM egb o imSpA ew gRsh zhr qtrI kreln.
7
smey BAbbAdI hnAin iyhdAr rAj AsAr
se edK kret es bleln/ "As &uim sAhAeyYr
j etAmAr Bu Verr opr ny rAm rAejr
opr inB$r keriCel. kAre/ isiryAr rAjAr
!sdelr opr &uim etAmAr iny, hArAeb. 8kUzIy
o lUbIyedr b rT o VAerAhI !ssh ibzAl

16

2 bMzAbil 16:9-18:5

430

esnAbAihnI iCl/ ik &uim Bur opr inB$r keriCel


bel itin etAmAek oedr prAijt kret
ideyiCeln. 9smS p]iTbIet K<uej ebAy Bur #iX/
ey smS bYi) tAr it ibVS/ itin tAedr mDY
idey tAr (mt dzRn kern. As &uim mUeKRr
met kAj kereC tb rpr eTek etAmAy
ZDu yu ker eyet heb.
10
kT Zen/ As hnAinr opr ereg igey
tAek kArAgAer puer ideln bM keykjenr se
As inur bYbhAro keriCeln.
11
As tAr rAje r Tm eTek ezxAbiD y
ikC keriCeln essb iyhd A o S Aeyelr rAjAedr
ithAs e ilipb AeC. 12tAr rAje r 39
bCerr mATAy AsAr pAey mArA k Dre,r erAg
hy/ ik t se%o itin Bur sAhAyY ATRn n
ker ZDm
u A^ fA)Aredr idey iciksA kireyiCeln.
13
PlSVrp 41 bCr rAj krAr pr bezex tAr
m]&uY hl. 14m]&uYr pr AsAek tAr pUbRpurxedr
pAez dAydU ngrIet tAr j bAiney rAK smAiDSe p
smAiht kr hl. elAekrA smAiDiwek ibiB Dre,r
mzlpAit o sugI Ater Birey ideyiCl bM
tAr sAnAeTR k ibzAl An AileyiCl.
iyhd Ar rAj iyehAzAPw
AsAr jAygAy iyhdAr n&un rAj heln
tAr pu^ iyehAzAPw. SAeyelr ibre yu
krAr j iyehAzAPw iyhdAek su# keriCeln.
2
iyhdAr ey smS zhrek egR pir,t kr heyiCl
es sbkiw zher itin esnAbAihnI emAtAeyn
keriCeln. CAA itin iyhdAy bM tAr iptA
AsAr dKl kr P iy e mr zhrileto
qsbAihnI emAtAeyn keriCeln.
3
Bu iyehAzAPewr shAy heyiCeln kAr, itin
tAr pUbRpurx dAyUedr metA bADYBAeb jIbnyApn
kretn bM bAl mUi%RsmUehr pUej kern in.
4
pirbet$ itin tAr ipt/ AsAr Vrek nusr,
keriCeln bM SAeyelr %rAelr elAekedr
met jIbnyApn kern in. iyehAzAPw Bur ibiD
o ined$z nuyAyI jIbnyApn kretn. 5Bu tA
iyhd rAejY iyehAzAPewr (mtAek # keriCeln.
smS elAk tAr j phAr o peFQkn Ant/
es kAre, itin b KYAit o spedr iDkArI
heyiCeln. 6 Bur A|AnubtI$ hey jIbnyApn kret
iyehAzAPw k]tsMk iCeln. itin B mUi%R AezrAr
K<uiw o yAbtIy <c pUejAr ebdI inmURl keriCeln.
7
iyehAzAPw tAr rAje r tIy bCer iyhdAr
zhrilet iz(AdAenr j tAr ibn-a hiyl/ obidy/
sKiry/ nTenl/ mIKAy muK AiDkAirkedr pAWAn.
8
edr se itin ikC elbIy pAiWeyiCeln. tAr
hl zmiyy/ nTiny/ sbidy/ sAehl/ zmIrAemA/

17

iyehAnATn/ edAiny/ ewAiby bM ewAba-dnIy bM


yAjk lIzAmA o iyehArAm. 9rA skel imel
iyhdAr smS zhr pyRwn kret kret Bur
ibiDpuSk nuyAyI elAekedr iz(AdAn keriCeln.
10
iyh d Ar cArpAezr elr bsbAskArI
elAekr Bur Bey BIt TAkAy iyehAzAPewr ibre
yu eGAx, kerin. 11ikC pelXIy bYi)
iyehAzAPewr j rep o A phAr eniCeln
kAr tAr tAr (mt spekR sectn iCl.
ArbIyr iyehAzAPwek 7/700iw emx o 7/700iw
CAgl phAr ideyiCl.
12
iyehAzAPw *em *em Aer zi) sy kern
bM iyhdAr etYkw zher gR o egAlAGr bAnAn.
13
smS zher itin inyimt qdnin bYbhAyR
ijinsp^ pAWAetn. CA itin ejrzAelem yu
ibAy pArdzIR qsink rAKAr bYbS keriCeln. 14
smS qsinkedr nAm tAedr pirbAregAIr ithAs
eTek jAnet pAr yAy.
qsinkedr meDY iyhd Ar pirbAregAI eTek dn
iCeln 3/00/000 esnAr DY(. 15iyehAhAnenr DIen
iCl 2/80/000 esn. 16isiKr pu^ misy/ Bur
esbAy kjn eSVCAesbk/ 2/00/000 DnuDRr esnAr
esnApit iCeln.
17
ibAmIenr jAit eTek esnApit ilyAdAr
DIen iCl 2/00/000 DnuDRr qs. r skel
tIrDnuk o FAl iney yu kret. ilyAd inejo
iCeln sAhsI eyA. 18iyehAzAPewr DIen iCl
1/80/000 pArdzR I eyA. 19r CAAo rAj
iyehAzAPewr DIen iyhdAr etYkw egR Aer
b l( qsink kAj kretn.
mIKAy rAj AhAbek stkR kreln
iyehAzAPw But pirmAe, spd o sAenr
iDkArI heyiCeln. itin iw rAejYr
meDY kiw si SApenr j rAj AhAebr seo
kiw qbbAihk spkR SApn keriCeln. 2 keykbCr
per yKn itin zmiry zher rAj AhAebr se
edK kret egel AhAb tAr o tAr ser elAekedr
sAnAeTR b emx o gr bildAn kern. AhAb
iyehAzAPwek rAemA-igilyd A*m, kret sAh
ideyiCeln. 3 AhAb iyehAzAPwek ije|s kreln/
"Apin ik AmAr se rAemA-igilyd A*m,
kret yAebn iyehAzAPw/ AhAbek %r
ideyiCeln/ "ApnAr Ar AmAr meDY ekAen pATRkY
en/ AmAr jAr et ApnAro j. Amr
b ApnAr se yue eyAg edb. 4 iyehAzAPw
Aer bleln/ "Tem Bur sit cAoyA yAk.
5
rAj AhAb tA 400 jn BAbbAdIek je
kreln. itin tAedr ije|s kreln/ "Amr ik
rAemA-igilyedr ibre yu yA^ kret pAir

18

2 bMzAbil 18:6-29

431
tKn BAbbAdIr bleln/ "yAn Vr ApnAedr
rAemA-igilydek hArAet sAhAyY krebn.
6
ik iyehAzAPw kTAy sX n hey bleln/
"AmAr Bur ekAen BAbbAdI ik KAen piSt
AeCn tAhel tAr mADYem AmAedr Bur sit
enoy ic .
7
tKn rAj AhAb iyehAzAPwek jAnAeln/
"kjn AeCn yAr mADYem Amr Buek kret
pAir. ik elAkwAek AmAr emAew pC ny
kAr, o kKno Bur kAC eTek ejen AmAy
ekAen BAl kT belin. o sbsmy AmAr spek$
KArAp Bib`A,I ker. hl iyemLr pu^ mIKAy.
iyehAzAPw bleln/ "AhAb ApnAr mueK kT
ezAB pAy n.
8
rAj AhAb tKn tAr k kmRcArIek efek
bleln/ "tAAtAi igey iyemLr pu^ mIKAyek KAen
efek iney es
9
SAeylrAj AhAb bM iyhdArAj iyehAzAPw
jen tKn tAedr rAjkIy epAzAk per zmiry
zherr sAmenr drjAr kAeC k zs mAAeyr
jAygAy inejedr isMhAsen besiCeln. 400
jn BAbbAdI tAedr sAmen Bib`A,I kriCeln.
10
knAnAr pu^ isidiky elAh idey keykw izM
bAiney bll/ "Bu beleCn 'DbMs n hoy pyR
ApnArA rAmIyedr izMil idey ib ker
yAebn.
11
smS BAbbAdIr k su e r kT blet
lAgeln. tAr bleln/ "ApnAr rAemA-igilyed
yAn. Bur shAytAy ApnAr iny rAmIyedr
prAijt kret pArebn.
12
idek bAt$AbAhekr mIKAyek igey bleln/
"Znun mIKAy/ smS BAbbAdIr rAjAedr yu jeyr
kT ZineyeCn. Apino bAr igey BAl BAl
kT blun.
13
&uY%er mIKAy bleln/ "jIb Bur idbY/
AmAr Vr y beln Aim tA blb.
14
tArpr mIKAy rAj AhAebr kAeC es
piSt heln. rAj tAek ije|s kreln/
"mIKAy Amr ik rAemA-igilyed yu kret eyet
pAir mIKAy %r ideln/ "yAn A*m, krn.
Vr ApnAedr zek prAijt kret sAhAyY
krebn.
15
rAj AhAb tKn mIKAyek bleln/ "bbAr
Aim etAmAek beliC/ Bur nAem AmAek sbsmey
sitY kT bleb?
16
kT Zen mIKAy bleln/ "Aim edKlAm
SAeyelr elAekr emxpAlk CA emexr pAelr
mt pAhAelAr opr Ciey peeC. Bu beleCn
'edr en edbAr met ek en/ etYek ey
yAr bAiet iPer yAk.

17

SAeyelr rAjA AhAb iyehAzAPwek bleln/


"edeKeCn/ Aim Aeg ApnAek beliClAm mIKAy
kKno AmAr spekR BAl ikC beln n. ZDu
AmAr pbAd edn.
18
mIKAy bleln/ "Bur bAt$A Znun. Aim Buek
tAr isMhAsen bes TAket edeKiC Ar SVegRr
esnAbAihnI tAek idek iGer ereKiCl. 19Bu
ije|s kreln 'etAmAedr meDY ek rAemA-igilyed
yAeb bM AhAbek tAr,A ker htY kreb
tKn Bur cArpAez yAr dAieyiCeln tAedr
ekkjn ekkrkm kT blet lAgeln. 20ezx
biD k A es Bur sAmen dAiey blel/
'Aim yAeb AhAebr se Cln kret. Bu es
A Aek ije|s kreln/ 'ik BAeb 21tKn es
A blel/ 'Aim yAebA bM AhAebr BAbbAdIedr
Br krb bM tAedr idey imTY Bib`A,I krAb.
tKn Bu bleln/ 'yAo AhAbek Cln krAr kAej
&uim b sPlkAm heb.
22
"edKun AhAb/ Bu ApnAr BAbbAdIedr muK
idey imTY BAx, kireyeCn. Asel Bu ApnAr
ml sADn kret cAn.
23
tKn knAnAr pu^ isidiky igey mIKAeyr mueK
AGAt ker bll/ "mIKAy/ AmAek bl Bur A
ekmn ker AmAek eCe egl bM tAr bdel
etAmAr se kT bll 24mIKAy %r ideln/
"isidiky kTAr %r &uim tKn pAeb yKn inejr
A, b<AcAet etAmAy kw ecArA kuWiret igey
luekAet heb.
25
rAj AhAb kum ideln/ "mIKAyek Awk
kr bM tAek zherr zAsnkt$A AemAnAr kAeC
bM rAjpu^ eyAyAezr kAeC pAiWey dAo. 26Ar
oedr jAiney dAo Aim mIKAyek kArAgAer puret
beliC. Aim yu eTek inrAped iPer n As
pyR eyn oek jl Ar Zken riw CA Ar
ikC eKet n edoy hy.
27
&uY%er mIKAy bleln/ "AhAb Apin yid
yu e(^ eTek (t bSAy iPer Aesn tAhel
buJeb Bu ekAenAidn AmAr muK idey ekAen
kT belnin. etAmrAo skel mn idey AmAr kT
Zen rAeKA.
rAemA-igilye d AhAebr m&
] u Y
t>pr SAeyelr rAj AhAb Ar iyhdAr
rAj iyehAzAPw jen imel rAemA-igilyd
A*m, kret egeln.
29
rAj AhAb iyehAzAPwek bleln/ "yue yAbAr
Aeg Aim Cebz per eyet cA. Apin ApnAr
epAzAek clun. tKn SAeyelr rAj AhAb
Cebz DAr, kreln bM tArpr jen yue
egeln.
28

2 bMzAbil 18:30-20:8

432

30

rAemr rAj tAr rTbAihnIr esnApitedr


Aedz ideln/ "ekAn qsr se yu ekAr nA.
etAmr ZDu SAeyelr rAj AhAebr ibre yu
ker. 31rT bAihnIr esnApitr Tem
iyehAzAPwek edeK BAbeln/ " buiJ SAeyelr
rAjA AhAb? tArA skel imel ey iyehAzAPwek
A*m, kret egl iyehAzAPw sAhAeyYr j Buek
ickAr ker fAkeln. Vr reTr esnApitedr
iBmuK iyehAzAPewr idk eTek Guirey ideln.
32
yKn reTr esnApitr iyehAzAPwek edKl tAr
hdym krl ey itin Asel SAeyelr rAj
AhAb nn/ tA tAr Ar tAek tAA krel n.
33
itmeDY/ kjn esn tAr Dnuk eTek kw
tIr l(YhInBAeb C e iCl bM es tIrw
S Aeyelr rAj AhAebr gAey igey ib<Del. tIrw
tAr zrIerr mn jAygAy ib<Dl eyKAnwA b(^A,
idey FAk iCl n. AhAb tAr reTr sArTIek bleln/
"reTr muK eGArAo bM AmAek yu eTek sirey
iney yAo. Aim Aht. 34esidn yu *mz> c
hey Wl. sY pyR rAj AhAb tAr reT iDit
eTek yuer sAmn kreln. tArpr sUyRAeSr smy
itin mAr egeln.
iyhdAr rAj iyehAzAPw (t bSAy
ejrzAelem tAr bAiet iPer eln.
2
BAbbAdI hnAinr pu^ eyh iyehAzAPewr se edK
kret egeln. itin iyehAzAPwek bleln/ "Apin
ekn eysb bYi)r Buek G], kern es smS
s bYi)edr sAhAyY kereCn kAre, Bu
ApnAr opr *u heyeCn. 3 tA se%o ApnAr
meDY Kno BAl ikC AeC eyeh&u Apin
sbRA>kre, Vrek K<ujet #sMk kereCn bM
edz eTek AezrAr K<uiwelo sirey ideyeCn.

19

iyehAzAPewr ibcArk inbR Acn


ejrzAelem TAkAkAlIn iyehAzAPw AbAr ebr-a
ezb eTek pAbRtY edz Piym pyR elAekedr
se imzeln bM tAedr Bur kAeC/ tAedr
pU b R p u r xedr V e rr kAeC iPirey Aneln.
5
iyehAzAPw iyhdAr etYkw egRr j AlAd
AlAd ibcArk inbRAcn ker tAedrek beliCeln/
6
"ApnArA tY stk$BAeb inejedr kAj krebn.
kAr, ApnAr ey ibcAr krebn t ekAen bYi)r
j ny/ SVyM Bur hey ApnAr ApnAedr
isAil elAekedr edebn. Ar Aim init/
yKn ApnAr ekAn isA enebn Bu SVyM
ApnAedr shAy hebn. 7 Bu ik inrep( tAr
ecAeK skel smAn. Gux idey tAr ibcAr bdlAen
yAy n. ApnAr skel kT mATAy ereK/ Bur
zi) o e*AeDr kT Sr, ker inejedr kAj
krebn.
4

ejrzAelem ibcArk iheseb kAj krAr j


iyehAzAPw key k jn elbIy / ikC yAjk o
SAeyelr pirbAregAI entAedr ebeC ineyiCeln.
edr opr dAiy iCl Bur ibiD ined$z emen
ejrzAelemr bAisAedr !dnin jIbenr smsAr
itibDAn kr. 9 iyehAzAPw edr beliCeln/ "Bur
Bey etAmAedr k%RebY etAmAedr kin het heb/
smS hdy idey t kret heb. 10etAmAedr ibiB
Dre,r mAml eymn Kun-jKm/ juyAci r/ An/ ibiDined$z mA krAr suKIn het heb. Ar sb
mAml Aseb sb zher bsbAskArI etAmAedr
sh nAgirkedr meDY eTek. etAmr sbsmey
elAekedr Bur ibre pApAcr, krAr ibxey stkR
ker edeb. etAmr yid inejedr kt$ebYr bYApAer
inAbAn n ho tAhel Bur e*AD etAmAedr bM
etAmAedr sh nAgirkedr opr igey peb. ik
y bllAm t yid etAmr ker tAhel Beyr ekAen
kAr, en. 11sebRAc pdS yAjk miry DmR o
Bu sM*A yAbtIy mAml inpi%r smey etAmAedr
sAhAyY krebn. rAjAr ibxey mAmlAr kAjkem$
etAmr Aeyelr pu^/ iyhd pirbAregAIr tm
ent/ sbidyr kAC eTek sAhAyY pAeb. elbIyr
elKekr kAj kreb. sAhes Br ker/ inejedr
opr AS ereK etAmr etAmAedr kAj ker.
ATRn kir/ Bu eyn Aeyr pe( TAekn.
iyehAzAPw yeu r sK
u In heln
ikC kAl per/ emAyAbIy/ eAnIy o
mAeyAnIy bYi)r iyehAzAPewr ibre yu
kret esiCeln. 2 ikC elAk el bM
iyehAzAPwek bll/ "m]t sAgerr opAer/ edAm
eTek kw b s !sdl yA^ Zr kereC.
dlw ik itmeDY hsesAn tAmr pyR es
egeC. :hsesAn tAmrek na-gdIo bl hey
TAek. 3iyehAzAPw BIt heln bM Bur sAhAyY
cAebn bel iWk kreln. itin iyhd Ar smS elAkek
pbAs kret Aedz ideln. 4 iyhdAr etYk zhr
eTek elAekrA Bur kAC eTek sAhAyY cAbAr j
je hel.
5
iyehAzAPw Bur mierr n&un eWAen iyhd
o ejrzAelemr smebt elAekedr sAmen dAAeln
bM 6bleln/ "eh Bu? AmAedr pUbp
R r
u xedr Vr/
&uim SV egRr DIVr. ibeVr etYk jAit o edezr
BibtebYr &uim inyAmk. &uim sbRzi)mAn/ ek
etAmAr iberAiDt kret pAer n. 7eh Vr/
edezr elAekedr &uim SAn pirtYAg kret
bADY keriCel bM tAr SAeyelr elAekedr kAC
eTek pAiley igeyiCl. &uim SVyM BUK
icrkAelr j etAmAr bu AhAemr %rpurxedr
hAet &uel ideyiCel. 8tAr el bAs krt

20

2 bMzAbil 20:9-32

433
bM KAen etAmAr nAemr j kiw pib^ SAn
inmRA, kereC. 9tAr beliCl/ 'yid ekAnidn ekAen
ibpd AmAedr kAeC Aes trbAir/ zAiS/ erAgsmUh
TbA iB$(/ Amr es mierr sAmen/ Bu
etAmAr sueK dAAb. eyeh&u etAmAr nAm reyeC
mier/ ibpedr smey Amr ickAr ker
etAmAek fAkeb Ar tKn &uim AmAedr fAk
Zneb bM AmAedr Ar kreb.
10
"ik Kn eAn/ emAyAb Ar esyIeyr
pAbRtY elr essb iDbAsIr es SAeyelr
A*m, kret t heyeCn yAedr rAjY &uim
SVyM kidn SAeylIyedr A*m, kret dAoin
bel tAr r(A epeyiCl. imzr eTek AsAr peT
etAmAr ined$z emen S AeylIyr esidn edr DbMs
kerin. 11Tc edeK Aj tAr tAr ik itdAn
ideC. tAr etAmAr edoy BUK eTek AmAedr
KAt kret AseC. 12eh AmAedr Bu Vr/
&uim ik edr zAiS edeb n ey ibpl
u qsnYbAihnI
Amedr ibre yu kret AseC tAr ibre
Amr (mtAhIn. Amr jAin n Amr ik krb.
tA Amr etAmAr idek tAikey AiC.
13
tA iyhdAr smS elAekrA tAedr SI bM
eCelemey iney Bur sAmen dAieyiCl. 14es smy/
Bur A yhsIeyelr opr Br krl. yhsIeyl
iCl sKiryr pu^; sKiry iCl bnAeyr pu^. bnAy
iCl iyeyelr pu^ bM iyeyl iCl elbIy m%ineyr
pu^. r sbA iCl AsePr %rpurx. es
jmAeyetr mAJKAen/ 15yhsIeyl bll/ "iyhd o
ejrzAelmbAsIr bM rAj iyehAzAPw/ etAmr
skel ezAen. Bu beln/ ' ibzAl esnAbAihnI
iney ic krbr b By pAbAr ekAen drkAr en
kAr, yu etAmAedr ny / V e rr yu .
16
AgAmIkAl etAmr skel igey edr ibre
yu kreb. or sIesr igirKAt idey Aseb bM
etAmr tAedr yreyl mrBUimr pUbiR dek ptYkAr
Ae edKet pAeb. 17 sMGexR etAmAedr yu
krbAro eyAjn en. etAmAedr ZDu ey yAr jAygAy
# ice% dAiey TAket heb Ar edeK Aim ikBAeb
etAmAedr Ar iyhd o ejrzAelmek r(A kir.
ic ker n. AgAmIkAelr yue tAedr ibre
yAo bM Bu etAmAedr shAy hebn.
18
iyehAzAPw tKn muK nIecr idek ker ABUim
Ant heln. iyhd o ejrzAelemr smS elAk
Bur sAmen ABUim nt hl bM Bur pAsnA
krl. 19khA o ekArh pirbAregAIr elbIyr eW
dAiey cSVer Bu SAeyelr Verr zMsA
kret lAgel.
20
pridn eBArebl iyehAzAPewr esnAbAihnI
tekAy mrBUim iBmueK yA^ krel. tAr ronA
hbAr iWk Aegr mUet$ iyehAzAPw eW dAiey

bleln/ "etAmr/ iyh d Ar ejrzAelemr


elAekrA/ ezAen; Bu/ etAmAedr Verr it ibAV s
ereK tAhel etAmAedr edeh o men zi) pAeb.
tAr BAbbA,Ir opr ibVAs ereK. jy etAmAedr
suinit.
21
iyehAzAPw tAr elAekedr nuer, o ined$z
idet lAgeln. tArpr itin Bur zMsA o esQyYR
b,n
R Ar j bM gAbAr j keykjnek menAnIt
kreln. tAr esnAbAihnIr sAmen idey hAwet
hA wet/ Bur zMs ker gAn krl. ''Buek DbAd
dAo kAr tAr kr, icrSAyI. zMsA gAn
gAet gAet eyet lAgel. 22itmeDY/ r yKn
V e rr zMs su c k gAn kriCl/ Bu tKn
eAnIy/ emAyAbIy o esyIerr elAekedr tikRt
A*me,r j esn sAjAiCeln. yArA iyhd
A*m, kret esiCl tAr prAijt hl.
23
eAnIy o emAyAbIyr esyIerr pAbRtY elr
elAekedr ibre yu kret Zr krel bM tAedr
htY krel. rpr tAr kdl prdlek htY
krel?
24
iyhdAr elAekr yuer opr njr rAKAr
jAygAy es ep<QCenAr pr zpe(r ibzAl
esnAbAihnIr sAn kret igey c&u id$ek ZDu Sp
AkAr
m]tedh edKet epel. ekAn elAk eb<ec iCl n.
25
iyehAzAPw Ar tAr esnAbihnI sb m]tedehr
Sepr kAeC el bM m]tedhelAr eTek b
mUl
R Y ijinsp^ eymn jjAenAyAr/ TR/ epAzAkpirCd Ar ker iney egl. et ebiz ijinsp^
esKAen Ciey iCiwey pe iCl ey t bey iney
eyet itnidn smy elegiCl. 26c&u TR iden iyehAzAPw
Ar tAr esnAbAihnI brAK ptYkAy pnIt hey
Buek DbAd jAnAel. esj ptYkAek
es smy eTek "brAK ptYk bl hy.
27
rpr iyehAzAPw iyhd Ar ejrzAelemr
sbAek en idey ejrzAelem iPirey iney
egeln. Bu tAedr zek prAijt kereCn bel
skel Kub Kuiz iCl. 28bI,/ b<Aiz/ iz[/ kt$Al
bAijey tArA ejrzAelem elA bM Bur mier
egl.
29
SVyM Bu SAeyelr zedr ibre yu
kereCn/ Kbr jAnet eper A rAjYilr
etYek BIt hl. 30es kAre, iyehAzAPewr
rAj kAel SAeyel zAi ibrAj keriCl. Bu
sbidk eTek tAek zAi ideyiCeln.
iyehAzAPewr zAsnkAelr bsAn
pyi^z bCr byes iyhdAr rAj hbAr pr
iyehAzAPw 25 bCr ejrzAelem rAj keriCeln.
tAr mtA sUb iCeln izlaihr knYA. 32iyehAzAPw
tAr ipt AsAr metA speT jIbnyApn
31

2 bMzAbil 20:33-22:1

434

keriCeln. itin sbRdA Bur it bADY iCeln.


33
ik mU i %$ edr pU ejAr j bAnAen <c
jAygel eBe edoy hy in bM elAek tAedr
pUbRpurxedr Verr kAeC inejedr spU,RBAeb
smpR, kern in.
34
t A r rAj kAel Tm eTek ezxAbiD
iyehAzAPw y ikC keriCeln t hnAinr pu^ eyhr
elK srkAir niTpe^ elK AeC/ y prbt$IkAel
'SAeyelr rAjAedr ithAs er B$u) kr
hy.
35
iyhdAr rAj iyehAzAPw tAr rAje r ezexr
idek S A ey e lr rAj hisy r se c i )
keriCeln. hisy b pApAcre, il iCeln.
36
iyehAzAPw tAr se eyQTBAeb tzRIez yAbAr j
jAhAj bAnAenAr kAj Zr kern. iseyAn- egbr
zher sb jAhAj bAnAen het. 37tKn mAerzA
eTek edAdAbAhr
pu^ lIeyxr iyehAzAPwek bleln/
"&uim hisyr se hAt imileyeC/ tA Bu etAmAr
jAhAjil DbMs krebn. bAnAenA jAhAjel
eBe yAy bM ezx pyR iyehAzAPw b hisy
ek Ar tzRIez jAhAj pAWAet pAern in.
rAj iyehAzAPewr m]&uYr pr tAek dAyUd
ngrIet tAr pUbRpurexr se smAiDS kr
hl bM tAr pu^ iyehArAm tAr jAygAy n&un rAj
heln. 2 iyehArAemr BAedr nAm hl siry/
iyhIeyl/ sKiry/ siry/ mIKAeyl Ar zPiwy.
r skel iCeln iyh d Ar BU tpU b R rAj
iyehAzAPewr sAn. 3 iyehAzAPw tAr pu^edr sbAr
j b pirmA, esAn/ rep/ dAmI dAmI ijinsp^/
iyhdAr suri(t gRsmUh ereK egelo itin tAr
rAje r BAr ideyiCeln ejY pu^ iyehArAemr hAet.

21

iyhd Ar rAj iyehArAm


iyehArAm tAr ipd% rAje r zAsnBAr h,
kreln bM inejr (mtA Aer b]i kreln.
tArpr trbAirr sAhAeyY tAr A BAedr o
SAeyelr ikC entAek htY kreln. 5bi^z bCr
byes rAj hey itin emAw 8 bCr ejrzAelem
zAsn kern. 6itin SAeyelr prApr rAjAedr
met bM AhAebr knYek ibey krAr pr AhAebr
bMezr DArAy jIbnyApn keriCeln. Bur ecAeK
y m itin es sb kAj keriCeln. 7ik/ eyeh&u
itin dAyUedr se ci) keriCeln/ Bu dAyUedr
bMz in>ezx kreln n. Bu it| keriCeln
ey/ icr dIpYmAn dIepr met/ dAy U e dr
%rpurxedr kjn sbRd iyhdAy zAsn kreb.
8
iyehArAemr rAj kAel edAm iyhdAr kt$]
eTek eBe ebirey inejr inejedr rAj inbRAcn
keriCl. 9iyehArAm tA tAr smS esnApitsh
esnA o rTbAihnI iney edAm A*m, kret
4

igeyiCeln. edAmIy esnAbAihnI tAedr c&u id$k eTek


iGer ePlelo iyehArAm rAetr kAer es
qsnYbU Y h eBd ker ebirey esiCeln bM
edAmIyedr prAijt keriCeln. 10es eTek Kn
pyR edAm iyhdAr zAsenr ibre ibe@Ah ker
celeC. ilbanAr SAnIy bAisArA iyhdAr ibre
ibe@Ah keriCeln kAr, iyehArAm tAr pUbRpurxedr
Vrek pirtYAg keriCeln. 11CAAo itin iyhdAr
pAhAilet <c jAygAy A mUi%Rilr j
ebdIsmU h bAiney i Celn. itin ejrzAelemr
bAisAedr Verr it ibVS keriCeln bM
iyhdAr bAisAedr ibpeT eWel ideyiCeln.
12
itmeDY iyehArAm BAbbAdI ilyr kAC eTek
kiw iciW epeln yAet elK iCl/ "etAmAr pUbp
R r
U x
dAyeU dr Vr beleCn 'iyehArAm/ &uim etAmAr ipt
iyehAzAPewr b iyh d Ar rAj AsAr met
jIbnyApn krin. 13ik SAeyelr prApr
rAjAedr met/ &uim iyhdA o ejrzAelemr
elAekedr AhAebr pirbAerr mt ibVS kerC.
&uim etAmAr BAedr/ yAr etAmAr ecey BAl tAedro
htY kerC. 14 kAre, SV yM Bu etAmAr pirbAerr
sbAek o etAmAr elAekedr opr kiw erAg
pAiWey etAmAek zAiS edebn. itin etAmAr smS
spd DbMs krebn. 15&uim Byr dr pIAy
A*A heb. idenr pr idn etAmAr bS KArAp
het TAkeb bM kwA smy Aseb yKn etAmAr
Aid ebirey Aseb.
16
Bu rpr pelXIy o kUz edezr inkwS
ArbIyedr mn rAj iyehArAemr ibre ibixey
etAeln. 17tKn tArA skel k^ hl bM iyhd
A*m krl. tAr iyehArAemr smS Dnspd/
tAr SIedr bM pu^edr iney egl. iyehArAemr
kin pu^ iyehAyAhs CA Ar ek A*me,r
hAt eTek r(A epelA nA.
18
sb GwnAr pr Bib`A,I nuyAyI Bu rAj
iyehArAmek rAerAgY drpIAy A*A kreln.
19
bCr per b y,AeBAegr pr tAr nAiBu<i
epw eTek ebirey es itin mAr yAn. elAekrA
tAr iptA iyehAzAPewr met iyehArAemr m]&uYr
pr tAr sAnAeTR ekAen ye|r AeyAjn kern
in. 20tAr m]&uYet ekAen bYi) >iKt hn in b
ezAk kAz kern in. 32 bCr byes rAj hey
Aw bCr ejrzAelem rAj krAr pr rAj
iyehArAemr m]&uY hl. elAek tAek dAyUd ngrIet
kbrS krel/ teb rAjAedr ibezx smAiD e(e^
tAr iyehArAmek smAiDS kerin.

22

iyhd Ar rAj hisy


iyehArAemr pr/ elAekrA tAr kin pu^
hisyek n&un rAj ihsAeb inbAR ict kreln

435
kAr Arbedr se yAr AsAd A*m, keriCl
tAr hisy CA iyehArAemr Ar sb pu^edr
htY keriCl. kin pu^ heyo itin rAje r dAiy
epeln. 2 hisy 22 bCr byes iyhdAy rAj hey
mA^ 1 bCr ejrzAelm zAsn keriCeln.* hisyr
mtA Tily iCeln ir knYA. 3 hisy AhAb
pirbAerr metA Bu r ibre pApAcr,
keriCeln/kAr tAr iptAr m]&uYr pr tAr mtA
tAek pAppU,RBAeb rAjY zAsn kret pedz
ideyiCeln. 4bM itin AhAebr pirbAerr mt Bur
ecAeK y m tA keriCeln/ kAr tAr iptAr
m]&uYr pr tArA tAr pedX heyiCl bM tAr
tAek nX keriCl. 5tA/ hisy AhAb pirbAerr
elAekedr kuprAmzR nuyAyI jIbnyApn krt.
tAedr prAmzRet hisy rAemA-igilyed AhAebr
pu^ eyArAemr se rAmIy rAj hsAeyelr se
yu kret yAn/ eyKAen itin Aht heyiCeln 6 bM
suS het iyixeyel igeyiCeln.
rpr/ iyhdAr A)n zAsk iyehArAemr pu^
hisy/ iyixeyel AhAebr pu^ eyArAemr se
edK kret egeln kAr eyArAm Aht heyiCeln.
7
Verr pirkn nuyAyI/ eyArAemr se
hisyr sA(A tAr m]&uY Giney eniCl kAr
yKn itin esiCeln/ itin bM eyArAm inmaizr
pu^ eyhr se yu kret igeyiCeln yAek Bu
AhAbedr zAiS edbAr j AhAb bMz DbMs kret
ebeC ineyiCeln. 8 AhAb bMezr sdsedr htY
krAr pr itin iyhdAr entAedr bM hisyr
A Iyedr yAr tAr esb keriCl/ tAedr K<uej
ebr kreln. tAedr itin htY kreln. 9 tArpr
eyh hisyr sAn Zr keriCeln. tAr elAekr
zmiryAy luikey TAk hisyek Der eyhr kAeC
iney elA. tAek htY ker tAr tAek smAiDS
krel. tArA bll/ "iyehAzAPw/ iyin sbRA>kre,
Buek emen cletn/ in tAr nAit. rpr hisyr
pirbAr Ar iyhdAr rAejYr opr iny, rAKet
pAern in.
rA,I Tily
hisyr mtA/ rA,I Tily yKn edKeln
ey tAr inejr pu^ hisy mAr igeyeC itin tKn
Aedz ideln ey iyhdAr rAje r %rAiDkArI
etYkek htYA kret heb. 11iyehArAemr knYA
iyehAesbA/ yAjk iyehAyAdAr SI/ hisyr pu^r
inht hbAr Aeg tAr pu^ eyAyAz Ar tAr DAmAek
ezAbAr Ger luikey ereKiCeln. itin rkm
keriCeln yAet Tily eyAyAzek htY kret nA
10

h i s y k e r i C e l n ikC AcIn ilipet bel "42 bCr


rys. 2rAj 826 bel hisy 22 bCr ryes zAsn Zr
keriCeln.

2 bMzAbil 22:2-23:11

pAern. 12Bur mier yAjkedr se eyAyAz yKn


luikeyiCeln es smey Tily rA,I iheseb Cy
bCr rAjYiw zAsn keriCeln.
yAjk iyehAyA dA o rAj eyAyA z
Cy bCr cpcAp TAkAr pr iyehAyAdAr
A ibVAs yeTX ebe Wl bM itin
esnApitedr se kiw c i ) kreln. es
esnApitr iCeln iyehArAemr pu ^ siry /
iyehAhAnenr pu^ Aeyl/ oebedr pu^ siry/
dAyAr pu^ mAesy Ar isiKr
pu^ lIzAPw. 2 ci)
nuyAyI r iyhdA o iyhdAr pAVRbt$I eTek smS
elbIyedr o SAeyelr smS pirbAerr entAedr
ki^t ker tArpr ejrzAelem egeln. 3r
sbA kse Verr mier rAjAr se kw
c i ) keriCeln. iyehAy A d e dr sbAek
beliCeln/ "AmAedr b rAjAr eCelek zAsn
kret edoy ic/ kAr Bu dAyeU dr kAeC it|
keriCeln ey ZDu tAr %rpurexrA iyhd zAsn
kreb. 4 Kn etAmAedr sbAek keykw kt$bY
pAln kret heb. yAjk o elbIyedr meDY yAr
ibAemr idn mierr intYkmR spAdn kret yAn
tAedr k tIyAMz mierr drjAr opr njr
rAKebn. 5Ar k tIyAMz yAebn rAjAsAed.
Aerk k tIyAMz TAkebn iBi%mUelr drjAy
Ar bAdbAkI skel Bur mierr Ai[nAy
TAkebn. 6 kAek eyn Bur mier Fket edoy
n hy. ZDm
u A^ eysb yAjkg, o elbIyr mierr
esbA kern/ tAedr Bur mier Fket edoy
heb kAr, tAr pib^. Ar Bu tAedr ey ey
kAejr dAiy ideyeCn tA kreb. 7elbIyedr
trbAir DAr kret heb bM sb smy rAjAr
kACAkAiC TAket heb. ek yid mier eFAkAr
ecX ker tAek eyn htY kr hy.
8
elbIy o iyhdAr smS bYi) (er (er
yAjk iyehAyAdAr smS ined$z pAln keriCeln.
yAjk iyehAyAd yAjkbegRr sbAek ekAen n
ekAen kAej inyu) keriCeln. ey kAre, Ciwr
idn smS esnApit tAedr DInS sbAek iney
esidn yAr mier esiCl tAedr se piSt
iCeln. 9yAjk iyehAyAd smS esnAnAykedr rAj
dAyUedr Amelr bm o eCAw b FAlel ebr
ker ideyiCeln. rAj dAyUedr smS SzS
Bur mier rAK het. 10rpr iyehAyAd kAek
ekATAy dAAet heb biu Jey ideyiCeln. szS hrIr
mierr di(,idk eTek Zr ker %ridk py$
mierr kAeC/ ebdIr pAez Ar rAjAr cArpAez
dAieyiCl. 11rpr/ skel imel bAlk rAjpu^ek
iney eln bM tAr mATAy rAjmukuw pirey tAr
hAet ci)iwr kiw itilip ideln. yAjk

23

2 bMzAbil 23:12-24:14

436

iyehAyAd Ar tAr pu^r sbA pib^ etl iCewAeln/


bAlk eyAyAzek rAj bel eGAx, ker jyDbin
idey Weln/ "mhArAj dIGRjIbI ehAn?
12
idek rA,I Tily mier enk elAekr
pd z o jyDbin Zen ik heyeC edKet Bur
mier eln. 13esKAen itin n&un rAjAek edKet
epeln. es smy eyAyAz DAn Pwek/ rAjr Ser
kAeC dAieyiCeln bM smS esnApit o elAekrA
tAek iGer An shkAer bAdYysmUh bM iz[A
o eBrI bAjAiCl. gAykr tAedr bAy bAijey
seb en idiCeln. edeK pre,r epAzAk
iCet iCet rA,I Tily bel Weln/ "ibe@Ah/
ibe@Ah kereC sbA?
14
yAjk iyehAyAd tKn piSt esnAnAykedr
iney es ined$ z ideln/ "etAmr !sinkr
TilyAek mierr bAer iney yAo. ek yid
or ipC enbAr ecX ker se se trbAir idey
tAek htY kreb. ik edeKA/ TilyAek eyn
Bur mierr c er n mAr hy. 15rAjAsAedr
Vr pAr hoy mA^/ esnAbAihnIr elAekr
TilyAek Der ePlel bM tAek esKAen htY
krel.
16
rpr/ iyehAyAd smS j o rAjAr se
ci ) krel. etYek Bur ibV S esbk het sit
jAnAel. 17sbA imel bAledbtAr mUi%$ bsAenA
mier igey/ mir o esKAnkAr ebdI o mUi%$
eBe wker wker krel. bAledebr ebdIr sAmen
tAr bAledebr pUjArI m%nek htYA krelA.
18
tKn iyehAyAd elbIy egAIr yAjkedr Aedz
ideln Aner se bM gAn egey esbA kAjil
kret eyil dAyUd mierr j inid$X keriCeln
bM emAizr bet eymn elK AeC esmt Buek
bil sgR kret eymn dAyUd kretn. 19iDk
iyehAy A d mierr drjAy hrIedr ineyAg
keriCeln yAet ekAn bYi) ey Zic/ es mier
Fket n pAer.
20
iyehAyAd/ esnApitbgR/ enbgR/ zAskbgR o
edezr elAekrA rAjAek yTAyT sAen ebr ker
Aneln bM %r Aerr pT idey rAjAsAed
egeln bM esKAen tAr tAek isMhAsen bsAeln.
21
iyhdAr skel esidn Kub Kuiz iCl. enkidn
pr tYAcArI rA,I TilyAr m]&uYet ejrzAelm
zher AbAr zAi enem el.

iyehAyAd eyAyAezr ew ibey ideyiCeln. ibeyr


pr/ rAj eyAyAezr enkil sAn heyiCl.
4
prbt$IkAel/ rAj eyAyAz Bur mirek
nbrp edbAr pirkn keriCeln. 5 itin smS
elbIy o yAjkedr kse efek bleln/ "yAo/
S Aeyelr etYek it bCr ey kr edy t sMh
kr bM etAmAedr Bur mirek n&un rp dAo.
yo/ Ar edrI ker n. ik elbIyr et
ibezx sAh edKAeln n.
6
tKn rAj eyAyAz DAn yAjk iyehAyAdAek
efek bleln/ "Apin ekn elbIyedr iyhd o
ejrzAelemr elAekedr kAC eTek kr sMh kret
Aedz edn in yA Bur dAs emAiz o SAeyelr
elAekrA pib^ tAbur j bYbhAr kretn.
7
tIet/ X rA,I TilyAr pu^r Bur mir
eTek pib^ ijinsp^ iney igeyiCeln bM eselA
bAledbtAr ArADnAr j bYbhAr keriCeln.
8
rAj eyAyAz Bur mierr drjAr bAer kwA
,AmIr isuk bAiney bsAenAr ined$z ideyiCeln.
9
rpr elbIyr iyhd o ejrzAelemr elAekedr
Bur j kr edbAr kT eGAx, kern. Verr
j SAeylIyr yKn mrBUimet idn kAwAiCl
tKn BAeb emAiz kr sMh keriCeln.
10
smS ent o elAekrA Kuiz men ker iney es
,AmIr isuek jm idl. isukw yt(, pyR
n Ber egl tt(, pyR sbA isuek TR jmA
kret lAgel.
11
isu k w Ber egel elbIy r esw
rAjkmRcArIedr kAeC iney egl. yKn rAjAr sicb
o DAn yAjekr shkArI isuk KAil ker tAr
eTek yAbtIy TR ebr ker ineln/ owA AbAr
Ber yAoy pyR k jAygAy ePr edoyA
heyiCl. BAeb ebz ikC pirmA, TR sMh
heyiCl. 12rAj eyAyAz o iyehAyAd jen
TR Bur mierr tdArikr kAj yAr kretn
tAedrek ideln. tArA Bur mir sArAenAr j
sud( pATrkAiwey o CetAr imiS BA kreln.
CAo elAh o iptelr kAj jAn kAirgredro
BA kr heyiCl.
13
yAr Bur mir tdArikr kAj kret tAr
skel inAbAn o s hoyAy Verr mir
puninmRAe,r kAj sucArBAeb sp heyiCl bM
Bur mirek iWk Aegr met o Aer # ker
bAnAen hy. 14kAjiw ezx hel kmRcArIr bizX
eyAyA z mir pnu inmAR , kreln
TR rAj eyAyAz o yAjk iyehAyAdAr kAeC iPirey
eyAyAz mA^ 7 bCr byes rAjA hey 40 bCr Anel. TR idey Bur mierr j ibiB
ejrzAelem rAj keriCeln. tAr m ijinsp^ bAnAen CAAo/ TR Bur mierr
isiby iCeln ebra-ezb zherr bAis. 2 ytidn intYesb o ehAmbil inebdenr kAej bYbhAr kr
pyR yAjk iyehAyAd jIibt iCeln ttidn pyR heyiCl. CAAo bizX TR idey esAn o
eyAyAz Bur ined$izt peT jIbnyApn keriCeln. repAr pA^ o wikwAik ijinsp^ bAnAen heyiCl.

24

2 bMzAbil 24:15-25:10

437
iyehAyAdAr jIbzAy yAjkr inyimt Bur mier
ehAmbil sgR kretn.
15
bezex/ iyehAyAdA b] heln bM 130 bCr
byes tAr m]&uY hl. 16elAekrA dAyUd ngrIet
rAjAedr smAiD e(e^ iyehAy A dAek smAiDS
keriCeln kAr, itin SAeyelr Vr o tAr
mierr j b BAl BAl kAj keriCeln.
17
iyehAyAdAr m]&u Yr pr/ S Aeyelr enbgR rAj
eyAyAzek BYTRn kreln bM DIer DIer tAr
Sit kret Zr kreln. eyAyAz tAedr prAmzRil
h, keriCeln. 18rAjA o entAr/ Bu tAedr
pUbp
R r
u xedr Verr mierr idk eTek muK iPirey
ineln. pirbet$/ tAr AezrAr K<uiw o A A
mUi%$ pUej Zr kreln. rAj o entAedr prAeDr
j Vr iyhd o ejrzAelemr elAekedr opr
*u heln. 19Vr elAekedr mn tAr it iPirey
AnAr j BAbbAdIedr pAWAeln. ik elAekrA
spedez k,RpAt pyR krel n.
20
tArpr Verr A yAjk iyehAyAdAr pu^
sKiryr opr Br krelA. itin elAekedr sAmen
dAiey bleln/ "Vr kTA beleCn 'etAmr
ekn Bur ibiDsmUh o A| mA kreC BAeb
etAmr kKenA ekAen kAej k]tkAyR het pAreb
n. etAmr Buek tYAg kereC/ tA itino
etAmAedr tYAg kereCn.
21
ik ibcArbuihIn elAekrA tKn kse
c*A krel bM rAj yKn tAedr sKiryek
htYA kret edz ideln/ tArA pATr Ce mir
c er tAek htY krel. 22kbAro rAj eyAyAz
tAr it sKiryr iptA yAjk iyehAyAdAr kr,Ar
kT men kreln n. mAr yAbAr Aegr mUet$
sKiry bleln/ "Bu eyn etAmr prAD edKet
pAn bM etAmAek r eyAgY zAiS edn.
23
k bCerr meDY rAmIy esnAbAihnI es rAj
eyAyAezr rAjY A*m, krel. tArA iyhd o
ejrzAelm A*m, krl bM smS entAedr htY
krbAr pr esnAbAihnI yAbtIy mURlY ijinsp^ luW
ker dezek rAjAr kAeC esil pAiWey idl.
24
rAmIyr eCAw esnAbAihnI iney elo Bu tAedr
iyhdAr esnAbAihnI/ eyw tAedr esnAbAihnIr ecey
b iCl/ tAek prAijt kret ideln. kAr, iyhd Ar
elAekrA tAedr pU b R p u r exr V r ek pirtYAg
keriCl. BAeb rAj eyAyAezr zAiS ibDAn hl.
25
rAmIyr yKn cel egl tKn itin BIx,BAeb
Aht. tAr inejr B]tYrA tAr ibre c*A
ker tAek tAr ibCAnAy htYA krel. rpr lAekrA
tAek dAyUd ngrIet smAiDS krel/ teb t
rAjAedr j inid$X smAiD e(e^ ny. yAjk
iyehAyAdAr pu^ sKiryek htY krAr j eyAyAezr
B]tYrA tAr ibre c*A keriCl.

26

eyAyAezr ibre yAr c*A keriCl tArA


hl eAenr izimyetr pu^ sAbd o emAyAebr
izIetr pu^ iyehAxAbd. 27eyAyAezr pu^edr g/
tAr ibre BibxYA,I o itin ikBAeb AbAr Bur
mir nbrep inmRA, keriCeln essb kTA 'rAjedr
sVe ibbr,I e ilipb AeC. eyAyAezr pr
tAr pu^ misy n&un rAj heln.
iyhd Ar rAj misy
p<icz bCr byes iyhdAr rAj hey misy
emAw 29 bCr ejrzAelem rAj keriCeln.
tAr mtA iyehAyno iCeln ejrzAelm eTek.
2
misy Bur iBAy nuyAyI smS kAj
krelo itin sbRA>kre, sb kAj kern in.
3
bezex itin rAj iheseb inejr zAsn itit
kreln bM ey smS rAjkmRcArIr tAr iptAek
Kun keriCl tAedr htY kreln. 4ik misy
sb bYi)edr sAnedr htY kern in. kAr,
itin emAizr puSek elKA ibiD nuyAyI kAj
keriCeln. Bu Aedz ideyiCeln/ "sAnedr
prAeDr j eymn iBBAbkedr m]&uYd edoy
yAeb n/ iWk krkmBAeb iptAmAtAr ekAen
prAeDr j ekAn sAnek m]&uYd edoy iWk
heb n. ekAn bYi)ek ekblmA^ tAr k]t ekAn
kukem$r j m]&uYd edoy eyet pAer.
5
misy iyhd A bM ibAmIenr smS bYi)edr
ki^t kreln bM tAedr pirbAr nuyAyI p]Tk
keriCeln. itin tAedr qsADY( o iDnAykedr
k%R]e r DIen ereKiCeln. 20 bCr b tAr ebzI
byS
elAekedr qsink iheseb ineyAg krA heyiCl.
BAeb sbimiley FAl o bmDArI emAw 3/00/000
eyA iCl. 6CAo misy SAeyelr eTek 3
3/4 wn repAr ibinmey 1/00/000 qs DAr
keriCeln. 7 ik smey kjn BAbbAdI es
misy e k bleln/ "mhArAj/ S Aey e lr
esnAbAihnIek ApnAr se eyet edebn n. kAr,
bt$mAen Bu SAeyelr elAekedr se en/
Piym egAIr seo en. 8 yid etAmr yue yAo
etAmr b kiw kiWn yuer j inejedr
St ereK. Vr hyetA etAmAedr bAD edebn
kAr Verr (mt AeC etAmAek sAhAyY kret
Tb etAmAek bADA idet. 9tKn misy tAek
bleln/ "ik Aim rmeDY SAeylIyedr ey TR
ideyiC tAr ik heb Verr elAk %r ideln/
"Bur BAAr Pur. itin cAel ApnAek r
eTeko ebiz idet pAern?
10
misy tKn SAeylIy esnAedr Piyem
tAedr bAsBUimet pAiWey ideln. r Pel r
skel iyhdAr rAj o iDbAsIedr opr tY
(u hey iPer egl.

25

2 bMzAbil 25:11-26:9
11

438

rpr misy bIr ib*em tAr esnAedr


edAemr lb, ptYkAy yue en ideln. esKAen
tAr esnAbAihnI 10/000 esyIr qsek htY krel/
12
bM Aro 10/000 qsek pAhAer cAy iney
igey DAO emer tAedr nIec ePel idl. nIec kiWn
pATerr opr pbAr j sb !sinkedr m]&uY
hl.
13
ik smey ey smS SAeylIy esnAedr
misy ePr pAiWeyiCeln tAr iyhdAr !behAerA, eTek zmiry pyR elr zhrel
A*m, kret Zr keriCl. r 3/000 bYi)ek
htY ker b dAmI dAmI ijins luW keriCl.
14
edAmIyedr yue prAijt krAr pr misy
SVedez iPer eln. iPer AsAr smey misy
esyIerr elAekedr es mUi%$elA eniCeln. rpr
misy inej essb mUi%$ pUej kret Zr
kreln. edr sAmen itin nt heyiCeln bM
tAedr kAeC Du p DU e n A lAetn. 15et Bu
yArprnA *u heln bM miseyr kAeC k
BAbbAdIek pAWAeln. itin es misyek bleln/
"&uim ekn hWA iBnedzIy mUi%$r pUej Zr krel
sb mUi%$el et edr pAskedro etAmAr
ibre r(A kret pAerin.
16
r %er misy tBAeb es BAbbAdIek
bleln/ "cp kr nyet mAr peb. Amr ik
etAmAek rAjAr prAmzRdAt ineyAg keriC es
BAbbAdI tKn bleln/ "Bu tAhel sitY sitY
etAmAr pApAcre,r j etAmAek DbMesr mueK eWel
ideCn eyeh&u &uim AmAr pedz inel n.
17
misy tAr m,AdAtAedr se prAmzR krAr
pr SAeyelr rAj iyehAyAhesr pu^ eyhr epQ^
iyehAyAmek Kbr pAWAeln/ "cel Amr suK yu
kir.
18
SAeyelr rAj eyAyAz r &uY%er iyhdAr
rAj misyek Kbr pAWAeln/ 'ilbAenAenr k
k<AwAJA/ k mhIrhek beliCeln/ 'etAmAr knYAr
se AmAr pue^r ibey dAo. Ar idek k
buen j es k<AwJA mAiey idey cel egel.
19
ezAen/ etAmr edAmek hAirey ideyC tA etAmr
gibt
R o hArI heyC. bAIet bes TAk/ AmAedr
erAict kerA nA. yid etAmrA AmAr se yu
kret cAo etAmrA et bew/ mnik iyhdAo
prAijt heb.
20
ik misy kTAy kAn idet cAeln n.
Asel Gwn Bur iBAy nusAer GewiCl.
SAeylIyedr hAet iyh dAek prAijt krAr
pirk n SV y M Bu keriCeln kAr tAr
edAmIyedr mUi%$ pUej krbAr prAD keriCl.
21
SAeyelr rAj iyehAyAs iyhdAy qb-ezmezet
rAj misyr mueKAmuiK heln. 22yue SAeyl

iyhdAek prAijt krl. iyhdAr etYek re, B


idey bAi pAlAel. 23rAj iyehAyAs qb-ezmezet
iyh d Ar rAjA misy e k bI ker t A ek
ejrzAelem iney egeln. misy iCeln eyAyAezr
pu^ bM iyehAyAhesr epQ^. iyehAyAs Piyemr
Pwk eTek ekAe,r Pwk pyR ejrzAelemr
AcIerr 600 Puw eBe ePleln. 24itin smS
esAnA o repA bM oebd edAm yA ikC ijinxp^
mier pAhAr idt/ AsAedr smS ikC spd
bM bIedr iney i Celn. itin sbikC
zmiryAet iPirey iney egeln.
25
iyehAyAesr m]&uYr pr misy Aer 15 bCr
eb<eciCeln. 26misy tAr rAje r Tm eTek
ezxAbiD Ar y ikC keriCeln essb 'iyhd o
SAeyelr rAjAedr ithAs e ilipb AeC.
27
misy yKn Buek nusr, kr b ker ideln
tKn ejrzAelemr elAekrA tAr ibre c*A
krel. misy ekAenAmet lAKIez pAiley egelo
elAekrA esKAen elAk pAiWey misyek htY
krl. 28tArpr tArA eGAAr ipeW ker tAr m]tedh
iney el bM tAr pUbRpurxedr se smAiDS
krel.
iyhd Ar rAj ixy
rpr iyhd Ar elAekrA misyr jAygAy
ikezAr ixyek n&un rAj iheseb inyu)
krel. ixy mA^ 16 bCr byes rAj hey 52
bCr ejrzAelem zAsn keriCeln. tAr iptAr
m]&uYr pr itin 'l zhriw n&un ker bAiney
iyhdAek ePr ideyiCeln.
ixy r m iyKily iCeln ejrzAelemr
bAis. 4ixy Bur bADY iCeln bM tAr ipt
misyr mt jIbnyApn keriCeln. 5 sKiryr
jIbzAy tAr kAC eTek iz(A lAB ker o
nuer, epey ixy Vrek nusr keriCeln.
Ar Verr it ytidn tAr ibcl Bi) iCl
Bu Vro tAek sAPlY ideyiCeln.
6
ixy pelXIyedr ibre yu keriCeln/ gAt/
ybia n o saedAd zhrelAr cArpAezr AcIr eBe
ePeliCeln bM saedAd o pelXIy DYu ixt A
lilet n&un zhrsmUh qtrI keriCeln.
7
pelXIy o gU r bAel bsbAskArI ArbIy o
imyUnIyedr ibre yKn ixy yu keriCeln/ Bu
ixyr shAyt keriCeln. 8eAnIyr ixyr
btA SVIkAr ker tAek peFQkn pWAy. tAr
sIm sAhesr KYAit imzerr sImA pyR Ciey
pe kAr itin Kub (mtAzAlI hey eWiCeln.
9
ejrzAelemr ekA,Ar Pwek/ ptYkAr Pwek
bM AcIerr b<Aekr mueK ixy su# njrdAir
SsmUh qtrI keriCeln bM eselAr sbelAek

26

1-3

439
dUgR idey ebiXt keriCeln. 10ixy jnhIn SAen
keykiw gVuj bAineyiCeln/ kAr, pAbRtY el
o smBUimet tAr ibSr gbAid pZ iCl. itin
pAhAtlI bM ptYkAbt$I smBUimet k]xko
ereKiCeln o kAremel @A(Ae(t edKAezAnAr elAk
ereKiCeln eyeh&u itin k]ixkAj BAlbAsetn.
11
ixyr kiw sud( esnAbAihnIo iCl. iyyeU yl
nAem k sicb o mAesy nAem jqnk DY( imel
e eg<eT esnAbAihnIiwek keykiw del ibB)
ker hnAiny e k DAn esnApit ped iney A g
keriCeln. hnAiny iCeln rAjAr DInS pdS
cAkueredr tm. 12esnAbAihnIek yAr ined$z
idetn tAedr meDY emAw 2/600 jn pirbAerr ent
iCeln. 13 elAekr 3/07/500 eyAAr
qsdlek pircAln kretn/ yAr ey ekAn zr
ibre tY pArdzRItAr se yu kret pArt.
14
ixy tAr esnAbAihnIr j bm/ FAl/ izrSA,/
tIr/ Dnku o litr j pATr qtir kireyiCeln.
15
ejrzAelem AcIerr oper bM njrdAirr
SelAr oper pArdzRIedr Ar AibS]t ibezx
Dre,r litsmUh bsAen heyiCl eyelA pATr
o tIr Cuet pArt. dUrdUrAe ixyr KYAit Ciey
pe bM itin *em ibKYAt o zi)zAlI k
rAjAy pir,t hn.
16
ik zi) b]ir se se ixyr d tAek
DbMesr mueK eWel edy/ kAr, itin Bu/ tAr Verr
it kAz kret Zr kern. mnik ixy
kbAr Bur mierr ebdIet DupDUen AlAeto
igeyiCeln. 17yAjk siry o Bur esbAy inyu)
Aer 80 jn sAhsI yAjk o ixyek nusr,
kern. 18tAr ixyek TAimey edn o stkR ker
beln/ "DupDUen AlAbAr iDkAr ApnAr en/
kAj kmA^ hAerAe,r bM yAjk %rpurxrA
kret pAern kAr, kAejr j tAedr inid$X
krA heyeC. Apin nuh ker pib^tmSAn eTek
cel yAn. Apin niDkAr ebz kereCn bM
w Bur kAC eTek ApnAek sAn en edeb
n.
19
ik kT Zen/ ixy yAjkedr it tY
*u heln. tAr hAet iCl kiw Dn
u iu c bM essmey
yAjkedr ecAeKr sAmen ebdIr pAez dAAen
bSAet ixyr kpAel kuerAegr l(, Puew
Wel.
20
siry o A yAjkr ixyr kpAel kur
icH Puew Wet edeK ejAr ker tAek mir eTek
ebr ker ideln. ixy t mir eCe cel egeln
kAr zAiSSVrp Bu tAek cmRerAg ideyiCeln.
21
BAeb m]&uYr idn biD rAj ixyr cmRerAg
iCl bM itin Bur mier ebezr iDkAr
hArAeln. tAr pu^ eyATm tAr rAje r ezxidek

2 bMzAbil 26:10-28:4

zAsk iheseb rAjAsAd o elAekedr opr kt$]


kretn.
22
Tm eTek ezxAbiD ixy Ar y ikC
keriCeln essb AemAesr pu^ BAbbAdI iyzAy
ileK igeyiCeln. 23ixyr m]&uYr pr tAek tAr
pUbp
R r
u xedr se kbr n idey tAedr smAiDe(e^r
inkwS k mAeW smAiDS kr hy. itin kuerAgI
hoyAy elAekrA tAek rAjAedr smAiDe(e^ smAiDS
kerin. tAr m]&uYr pr tAr pu^ eyATm tAr jAygAy
n&un rAj heln.
iyhd Ar rAj eyATm
p<icz bCr byes rAj hey eyATm emAw 16
bCr ejrzAelem rAj keriCeln. tAr
mtA iyrz iCeln sAedAekr knYA. 2eyATm Bur
iBAy nusAer tAr iptA ixyr metA Vrek
nusr, kretn. ik itin kKno tAr iptA ixyr
met Bur mier Fek DupDUen edbAr >sAhs
kAz kern in. ik t se%o elAekrA pApAcr,
ker eyet lAgel. 3 eyATm Bur mierr %r
drjAiw punin$mA, krA CAAo oPelr AcIerr opr
enk ikC SApn kern bM 4iyhd Ar pAbt
R Y el
ebz ikC zhr SApn keriCeln. CAAo itin
jel gR o njrdAirr j S bAnAn.
5
eAnIyedr se yu ker itin yue eAnrAjek prAijt kern yAr PlSVrp itn bCr Der
kwAn etYk bCr eAnIyr tAek 3 3 /4 wn
rep/ Ay 62/000 buezl gm o yb njrAn idt.
6
Bu tAr Vrek nusr, ker eyATm zi)zAlI
hey eWiCeln. 7 itin Ar y ikC keriCeln essb
o tAr yuer ibbr,I 'SAeyl o iyhdAr rAjAedr
ithAs e ilipb AeC. 8 p<icz bCr byes
rAj hey 16 bCr ejrzAelm zAsn krAr pr
tAr m]&uY hel 9 tAek tAr pUbRpurxedr se dAyUd
ngrIet smAiDS kr hl. rpr eyATemr jAygAy
rAj heln tAr pu^ Ahs.

27

iyhd Ar rAj Ahs


Ahs 20 bCr byes rAj hey emAw 16
bCr ejrzAelem rAj keriCeln. itin
tAr DmRin pUbRpurx dAyUedr met b Bur
iBAy nuyAyI jIbnyApn kern in. 2 Ahs
SAeyelr rAjAedr KArAp #XA nusr, ker
jIbnyApn keriCeln. itin bAledbtAedr
ArADnr jo mUi%$smUh bAineyiCeln. 3CAA
SAeylIyedr tAAbAr Aeg Bu ey knAnIy
jAitedr tAiey ideyiCeln tAedr G],Y Acrenr
mt Ahs ibna - iheAemr ptYkAy Du p DU e n
ideyiCeln o tAr inejr pu^edr Aen sgR
keriCeln. 4bildAn kr CAAo Ahs < c

28

2 bMzAbil 28:5-29:2

440

ebdIelAy pAhAe bM etYkiw sbj


u gAeCr tlAy
DupDUen idetn.
5-6
eyeh&u Ahs smS pApAcre, il
heyiCeln eseh&u Bu/ tAr Vr rAm rAejr
hAet tAek yue prAijt keriCeln. Ahesr b
qsek bI ker rAmrAj tAedr dezek iney
yAn. pr/ SAeyelr rAj rmilyr pu^ epkhr
hAeto Ahesr prAjy Gew. epkh o tAr
esnAbAihnI imel kidenr meDY iyhdAr 1/20/000
hAjAr bIr esnAek htY keriCeln. epkh edr
prAijt kret eperiCeln kAr, r tAedr
pUbRpurexr Vrek pirtYAg keriCl. 7Piym
eTek kjn zi)zAlI eyAA isiK/ Ahesr pu^
mAesyek/ AsAedr DY( SIkAmek Ar kt$]e
iyin iCeln rAjAr per es AnAek htY kern.
8
SAeylIy esnAbAihnI iyhdAy bsbAskArI
tAedr 2/00/000 A IySVjnek bI kr CAAo
iyhd nArI o izZsh b mUlYbAn ijinsp^ phr,
ker zmiryAet iney esiCl. 9 ik es smey/
oedd nAem k Bur BAbbAdI ibjyI SAeylIy
esnbAihnIek bleln/ "etAmAedr pUbRpurexr Ar
pUijt Bur k]pAy etAmrA iyhd Aek hArAet epereC
kAr, itin tAedr opr *u heyiCeln. ik etAmr
Kub inur o bbRerAictBAeb iyhdAr qsedr htY
kereC/ tA Kn Bu etAmAedr opr *u heyeCn.
10
etAmr iyh d A bM ejrzAelemr bIedr
*ItdAs iheseb rAKbAr pirkn keriCel. ik
etAmrA inejrA Bur ibre pAp kerC. 11Kn
AmAr kT ezAenA. etAmr etAmAedr bI BAebAnedr mui) dAo kAr, prAeDr j Bu
etAmAedr it Kub *u heyeCn.
12
es smey iyehAhAnenr pu ^ siry /
mizeemAetr pu^ ebiriKy/ zuemr pu^ iyihiy
bM hda ley r pu ^ mAs mu K Piye mr
qsnYbAihnIr sb entAr yu eTek kdl
S AeylIy qsinkedr Ger iPret edeK tAedr stkR
ker ideln. 13tArA SAeylIy esnAedr bleln/
"iyhd eTek kAek Ar bI ker KAen iney
es n kAr, tAet Bur it AmAedr pAepr
ebAJ %erA%r bAeb. et Bu AmAedr o
SAeyelr it Kub (u hebn.
14
tKn esnAr tAedr entAedr hAet smS
bIedr o yAbtIy luW kr spd &uel idl.
15
ebiriKy / iyihiy bM mAs eng,
SAeylIyr eysmS epAzAkAzAk eniCl t
eTek l bIedr prbAr j epAzAk ideln o
tAedr pircyR kret lAgeln. bIedr sbAek
KAbAr o pAnIy edoy hl bM tAedr meDY yAr
Aht heyiCl tAedr (tSAen etl lAigey edoy
hl. tArpr entArA smS bIedr/ yArA Kub bRl

iCl tAedr gADAr ipeW &uel ideln bM tAedr


bAir kAeC 'tAlgAeCr edz iyrIehAet tAedr iney
egeln bM zmiryAet iPer eln.
16-17
smey/ edAmIy esnAbAihnI AbAr iPer
el bM iyhdAek kiw yue prAijt ker
bM tAedr bIedr edAem iney yAy. tKn rAj
Ahs zU r rAejr sAhAyY ATR n kreln.
18
pelXIyrAo es di(, iyhd o iyhdAr pAbRtY
el qbezmez/ yAelAn/ gederA/ esAeK/
it/ igmaes muK zhr o sb zherr pAVbt$I
Amel dKl ker bsbAs kret Zr krelA.
19
rAj Ahs iyhdAr elAekedr pAepr peT
pircAln krAr j Bu iyhdAek sewr mueK
eWel ideyiCeln. Ahs Buet emAew ibAV sI iCeln
n. 20sAhAeyYr pirbet$ zUrrAj itlag iplaenxr
es Ahesr sw Aer bAiey &ueliCeln. 21Bur
mir/ rAjAsAd o rAjpu^edr TAk jAyg eTek
b mUlYbAn ijinsp^ iney essb zUrrAjek
ideyo Ahs tAek sX kret pAern in.
22
swAbSAy Ahs Aer ebiz ker pApAcr,
o Bur it dzRn kret Zr kern.
23
itin dezekr elAekedr edbtAr kAeC bildAn
inebdn kreln. tAedr hAet prAijt hey Ahs
BAbeln/ "tAhel Aim rAemr edbtAr ArADnA
kir o tAr kAeC bildAn kir/ tAhel iny sb
edbtg, o tAedr pAskr AmAek sAhAyY
kreb. yAehAk/ tAr tAek sAhAyY kret pAern
in bM tAr ptn GiweyiCeln. bM tAr se/
sm SAeyelr ptn heyiCl.
24
Verr mir eTek smS ijinsp^ je
ker Ahs essmS wker wker ker eBe[ Bur
mierr drj b ker ideln. ejrzAelemr rASAr
emAe emAe ebdI bAiney 25iyhd Ar smS zhrilet
Ahs edbtAedr DupDUn edbAr j <c SAn
bAiney ideln. BAeb Ahs tAr pUbRpurxedr
Bu Vrek tY *u ker &uleln.*
26
rAje r Tm eTek ezxAbiD Ar y ikC
Ahs keriCeln essb 'iyhd o SAeyelr
rAjAedr ithAs e ilipb kr AeC.
27
Ahesr m]&uYr pr tAek ejrzAelem tAr
pUbRpurxedr se smAiDS kr hy. teb tAek
SAeyelr rAjAedr se smAiDS kr hyin. tAr
per tAr pu^ ihiy tr jAygAy n&un rAj heln.
iyhd Ar rAj ihiy
ihiy 25 bCr byes rAj hey emAw 29
bCr ejrzAelem rAj keriCeln. tAr
m iby iCeln sKiryr kA. 2 ihiy Bur
iBAy nusAer tAr pUbRpurx dAyUedr met s
o DmRinBAeb jIbnyApn kern.

29

441
tAr rAj kAelr Tm bCerr/ Tm mAesr
meDY ihiy Bur miriw AbAr Kuel ideyiCeln
bM mierr drjAel emrAmt ker ideyiCeln.
4-5
yAjk o elbIyedr ki^t ker mierr pUbR
Aer eKAl c er ihiy tAedr se k !bWek
imilt hey bleln/ "elbIyr ezAen/ mierr esb
krbAr pib^ kAejr j etAmr inejedr St
kr. Bu/ etAmAedr pUbRpurexr Verr miriwek
Z o pib^ ker etAel. mirek Z o pib^
kereC mn itiw ijinx mir eTek sirey dAo.
6
AmAedr pUbRpurexr Bur bADY hey jIbn
kAiweyeC. tArA mirek ker bM Bur
idk eTek muK iPirey iney Bur pT eTek ser
egeC. 7tAr mierr drj b ker ideyeC bM
bAitdAenr ilt iizK iniBey ideyeC.
SAeyelr Verr pib^ SAenr ebdIet DupDUen
edoy Ar ehAmbilo tAr b ker ideyeC. 8 tA
Bu/ iyhd o ejrzAelemr elAekedr opr *u
hey tAedr zAiS ideyeCn/ yAet jAitr tAedr
By/ ibSy bM phAesr pA^ iheseb edeK bM
etAmr inejr edKet pAo ey sb sitY.
etAmr jAen r k b,o
R imTY ny/ kAr, etAmr
SVce( Gwn edeKeC. 9etAmr edeKeC ey
kAre, AmAedr pUbRpurxedr yue m]&uY heyeC;
bM AmAedr SI/ eCel-emeyedr kArAr krA
heyeC. 10kAre, Aim ihiy Bu SAeyelr
Vrek AbAr n&un ker itit idet cA/ yAet
itin Ar AmAedr opr *u hey n TAekn.
11
AmAr elAekr ezAn/ etAmr k%RebY behl
ekAr nA. Bu tAr esbAr j etAmAedr menAnIt
kereCn. tAr mier esb o Dp
u DeU n edbAr iDkAr
itin ZDu etAmAedr ideyeCn.
12-14
kTA Zen iniliKt elbIyr kAej eleg
egl mAseyr pu^ mAh bM khA pirbAerr
sireyr pu^ eyAeyl; ir pu^ kIz bM mrAir
pirbArBu) iyhilelelr pu^ siry; iser pu^
eyAyAh Ar egezRAn pirbAerr eyAyAehr pu^ dn;
lIxAPe,r bMezr izi o iyyUeyl/ AsePr
pirbAerr sKiry o m%iny/ ehmenr %rpurxedr
meDY iyheyl o izimiy/ iydUTUenr %rpurxedr
meDY zmiyy o xIeyl. 1 5tArpr tArA A
smS elbIyedr ke^ jeA ker Bur mir
AnuAinkBAeb ezADn krAr j inejedr St
kreln. rAjAr muK idey Bur ey Aedz esiCl
t tAr Ar se h kreln. 16yAjekrA Bur
mierr BYrBAeg egeln. tAr mierr meDY
ey smS Zic ijinsp^ iCl es smS ebr ker
mierr eWAen Aneln. tArpr elbIyrA essb
ike@A, ptYkAy iney egeln bM tAr meDY ePel
ideln. 17Tm mAesr Tm iden t A r
3

2 bMzAbil 29:3-30

Anu AinkBAeb mierr ezADenr kAj Zr


keriCeln. mAesr Xm iden tArA mierr
ebz peT es piSt heln bM tArpr Aer
Awidn Der mierr Zickre,r kAj ker egeln.
es mAesr 16 idenr mATAy smS kAj ezx heyiCl.
18
rpr tAr rAj ihiyr kAeC igey tAek
bleln/ "Amr Bur miriw AgAegA pirAr
pirC keriC. ehAmbil inebdenr j ebdI o
A y ikC/ eymn riw rAKAr j ewibl bM
esKAen bYbht bAsnekAsn pirAr o pib^ keriC.
19
rAj Ahs Verr ibrAcr, krAr per itin
mierr ijinsp^ bM AsbAbp^ilek behl
keriCeln. Amr sb ijinx Z keriC bM
eselA Bur ebdIr sAmen sAijey ereKiC.
20
pridn eBArebl/ rAj ihiy zherr smS
cpdAiDkArI kmRcArIedr iney mier egeln.
21
rAjpirbAerr/ pib^SAenr bM iyhd Ar elAekedr
pApemAcenr qneb iheseb tArA sAtw xA/ sAtw
emx/ sAtw emxzAbk bM sAtw puM CAgl
eniCeln. rAj ihiy hAerAe,r %rpu r x
yAjkedr A,Iilek Bur ebdIet bil idet
Aedz ideln. 22tA yAjkrA Tem xAil bil
idey Bur ebdIet es r) iCiwey ideln. 2324
nurpBAeb yAjk sAtw emx/ sAtw emxzAbk
Ar sAtw CAgl CAnAek prpr bil idey ebdIet
tAedr r) iCiwey t pib^ kreln yAet Bu
SAeyelr elAekedr tAedr pAp eTek mui) edn.
rAj smS SAeylbAsIedr hey pApemAcenr
qneb o ehAmbil inebdenr ined$z ideyiCeln.
25
rpr mhArAj ihiy mhAsmAerAeh rAj
dAyUedr BAbbAdI gAd o nATenr edoy Aedz
nuyAyI eKAl-kt$Al/ bI,/ tAnpur bAjAet bAjAet
elbIyedr AbAr Bur mier pAWAeln. BAeb
t A edrek mier pAWAenAr ined$ z Bu t A r
BAbbAdIedr muK idey pAiWeyiCeln. 26elbIyr
skel dAyUedr bAy iney bM yAjkr iz[
iney St heln. 27tArpr rAj ihiy ebdIet
ehAmbil segRr ined$z ideln. ehAmbililr
sgR yKn Zr hl/ tArA Bur eezY gAn gAoy
Zr krelA. rAj dAy U e dr bAnAen eBrI o
bAyil bAjAenA hl. 28yKn bAyil bAjet
lAgl bM gAykr gAn kret lAgeln tKn smS
elAk/ yAr oKAen je heyiCeln tArA Bur
pAsnA kreln. ehAmbil sgR ezx n hoy
pyR tAr pAsnA ker egeln.
29
bildAenr kAj ezx hel ihiy sh A
skel ABUim nt hey pAsnA kreln. 30yKn
rAj ihiy o pdS bYi)r tAedr Bur zMsA
ker gAn gAet ined$z ideln tAr dAydU o BAbbAdI
AsePr elK gAnel gAeln. Bur zMsA

2 bMzAbil 29:31-30:19

442

ker o tAr sAmen mAT nt ker tAr skel


Anit hey Weln. 31ihiy bleln/
"iyhdAbAsIr ezAen/ etAmr inejedrek Bur
cre, inebdn krel. es etAmr Bur ee
edoyAr j Aer bilr jIb o DbAd qneb
iney es. tKn skel yAr eymn eC Bur
j qneb o ehAmbil iney el. 32esidn/
ehAmbil iheseb emAw 70iw xA/ 100iw emx bM
200iw emxzAbk Bur kAeC inebidt hl. 33pib^
qneb iheseb inebidt hl 600iw xA o 3/000
emx. 34ehAmbilr inime% smS jedr CAl CAAenA
o kAwbAr j yAjekrA sMKYAy Kub km iCeln.
tA tAedr A Iybg/R elbIyr sAhAyY kret eln
yt( n kAjiw ezx hy bM yt( n yAjekr
inejedr Z kern/ kAr yAjkedr eTek elbIyr
inejedr Z kret ebzI ibVS iCeln. 35b pirmA,
ehAmbil CAo/ zAi qneb bM epy qnebr
j cr cibR iCl eyil ehAmbilr se edoyAr
j iCl. Bur mierr intYkm$ AbAr Zr hl.
36
ihiy o tAr jAr skel Vr ey BAeb it
t tAedrek tAr esbAr j St kereCn t
eBeb Kub Anit heln.
ihiyr inSA rpbR da yApn
rAj ihiy SAeyl o iyhdAy etYkek
bAt$A pAWAeln bM Piym o mn>izr
elAekedr iciW ileK ideln Bur mier AsAr
j/ yAet tAr sbA Bu/ SAeyelr Verr j
inSArpbR dayApn kret pAern. 2itin tAr smS
cpdS kmR c ArI bM ejrzAelem smebt
elAekedr se prAmzR kreln bM itIy mAes
inSArpbR dayApn krebn bel iSr kreln. 3eyeh&u
yAjkedr iDkAMz pib^ esbA nu An
dayApenr j tKno AnuAinkBAeb St iCeln
n/ bM elAekrA tKno ejrzAelem smebt hy
in/ eseh&u inDRAirt smey inSArpbR dayApn kr
egl n. 4 teb tAr y isA ineyiCeln tAet
ihiy sh smebt skel sX heyiCeln. 5 bM
ebr-a ezb eTek Zr ker dAn zhr py$ S Aeyelr
sbR^ sklek ejrzAelem es Bu/ SAeyelr
Verr inSArpebR eyAgdAenr j Am, jAnAen
hl. SAeyelr elAekedr kw b Mz dIGRidn
yAb emAizr bi,Rt ibiD nuyAyI inSArpbR pAln
kern in. 6 tA bAt$AbAhkr SAeyl o iyhdAr
sbR^ rAj ihiyr iciW iney egl yAet jAnAen
hl
"SAeyelr sitr/ etAmr AhAm/
sahAk o SAeyelr ArADY Verr idek
muK ePrAo. kmA^ tAhel etAmr yAr
zUrrAejr qsdl eTek pAiley esC/

30

tAedr it itin kr,A prbz hebn.


7
etAmAedr pUbRpurx bM shnAgirkedr
met Acr, ekAerA n. tAr tAedr iptAr
Verr ibre pAp keriCeln. tA Bu
tAedr DbMs het ideyiCeln. sb etAmr
inejedr ecAeK edeKeC. 8etAmAedr sb
pUbRpurxedr met eg<AyA&uRim n ker smS
>kr, idey Bur bn ker. Bu tAr
AzIbAR ed ey pib^tm SAnek icrpib^ ker
&ueleCn esKAen es etAmr etAmAedr Bu
Verr esb ker. kmA^ tAhel Bur
erAx#iXr hAt eTek etAmr bYAhit pAeb.
9
etAmr yid tAr cr,tel iPer es tAek
nusr, ker tAhel etAmAedr A IySV jn
o sAnsitedr phr,kArIr tAedr
it dy dzRn krebn bM tAr skel
AbAr edez iPer Aset pAreb.
etAmAedr Bu dyAlu bM kr,Amy. etAmr
yid tAr kAeC iPer Aes itin kKenA
etAmAedr idk eTek muK ePrAebn n.
10

bAt$bAhkr sbUlUn pyR Piym o mn>izr


sbR^ etYkw zher Aebdn iney egl. ik
elAekrA r ekAen r n idey Aebdn o
bAt$AbAhkedr iney WA-tAmAz kret Zr krel.
11
teb Aezr mn>iz o sbUlUenr ibiB elr
ikC bYi) prm dIenr met ejrzAelem es
piSt hl. 12mnik iyhdAeto Bu mnBAeb
celiCeln yAet smS elAk/ rAjA o tAr cpdS
kmRcArIedr emen clet rAjI hl.
13
itIy mAes b bYi) ejrzAelem KAimribhIn
riwr sb pAln kret el. 14r skel
ejrzAelemr A edbedbIedr j bAnAen ebdI
o Dp
u DeU n edbAr ebdIel eBe[ ike@A, ptYkAy
ePel idl. 15itIy mAesr 14 idenr idn r
inSArpebRr qnebiw bil ideln. yAjkg, o
elbIyr lit men esbAr kAejr j St
heln kAr tAr nuAniwr j yTAyTBAeb pib^
iCeln n. tAr Bur mier ehAmbil iney eln.
16
emAizr ibiD nuyAyI/ tAr mier tAedr inDRAirt
jAygAil h, kreln. elbIyr yAjkedr hAet
re)r pA^ &uel edbAr pr yAjkr es r) ebdIet
iCiwey ideln. 17piSt elAekedr meDY enek
iCeln yAr pib^ esbAr kAejr j inejedr
St kern in. rkm elAekedr j/ elbIyrA
inSArpebRr qnebiw bildAn kreln.
18-19
rkm kr hl eyeh&u Piym/ mn>iz/
xAKr o sbl
U eU nr enek inSArpebr
R eBAjsBAy
eyAgdAenr j inejedr Zic kern in bM emAizr
ibiD nuyAyI tArA iw pAln kern in. ik tArAo

2 bMzAbil 30:20-31:12

443
eyAgdAn kreln/ kAr, ihiy ATRn ker bleln/
"eh Bu/ &uim mlmy. rA skel sbRA>kre,
etAmAr pAsn kret cAelo ibiD nuyAyI
inejedr Zic ker in. &uim edr (m ker. &uim
AmAedr pUbRpurexr ArADYVr. rA yid
pib^tm SAenr j pyu)BAeb inejedr Z
ker no TAek/ tAhelo &uim edr sbAek/ yAr
smS hdy idey etAmAek cAy/ (m ker ido.
20
Bu rAj ihieyr ATRnAy sA idey edr
sbAek (m ker ideln. 21SAeyelr bAisAr
sAtidn Der mhsmAerAeh o Aner meDY idey
ejrzAelem KAimribhIn riwr sb pAln krel.
elbIy o yAjkr etYkidn tAedr sADYmet Bur
zMsA kreln. 22ey smS elbIyr Bur esb
kAejr nuDAbn keriCeln rAj ihiy tAedr
sbAek sAiht kret lAgeln. sAtidn
sb pAlenr pr elAekrA inSArpebRr qneb
sgR krel. tAr tAedr pUbRpurexr Bu Verr
zMsA o tAr it tAedr DbAd |Apn krelA .
23
tKn smS elAk Aer sAtidn TAket rAjI
hl. Aer sAtidn Der tAr Aner se
inSArpbR pAln krel. 24iyhd Ar rAj ihiy/ yAet
iw sb hy tAr j 1/000 xA/ 7/000 emx
piSt elAekedr KAbAr j dAn kreln. entAr
skel Aer 1/000 xA Ar 10/000 emx dAn
kreln. smS yAjkr pib^ esbAr kAejr j
inejedr Z kreln. 25piSt etYek/ iyhdAr
etYk yAjkg, o elbIyr/ S Aeyl eTek iyhd Ay
As bihrAgtrA/ A etYek yAr SAeyl
eTek esiCeln/ tAedr etYek KuzI o Aner
se sb pAln kreln. 26tA ejrzAelemr
sb^
R tKn KuzIr b kAr, S Aeyelr rAj/ dAyeU dr
pu^/ zelAmenr smy eTek ejrzAelem rkm
ekAen sb Ar kKno hyin. 27yAjkg, o
elbIyr eW dAAeln bM elAekedr AzIbRAd
krAr j ATRn kreln. Bu SVegR tAr pib^
bAsSAn eTek tAedr es ATRn Znet epeln.
rAj ihiyr it ibDAn
yKn inSArpebRr sb dayApn ezx hl/
tKn inSArpebRr j ey smS S AeylbAsI
ejrzAelem piSt heyiCeln/ tAr iyhd Ar ibiB
zhrilet egeln bM pATerr qtrI mUi%$el
eBe wker wker kreln. AezrAr K<uiw pe
ePel iyhd o ibAmIenr sb^
R c Slil eBe
edoy hl. Piym o mn>izeto k ijins
kr hl. mUi%$ pUejAr yAbtIy icH iniH n hoy
pyR elAekr sb ker eyet lAgel. tArpr
SAeylIyr inejedr zher ey yAr bAiet iPer
egl.

31

yAjkg, o elbIyedr keykiw del ibB)


kr heyiCl bM etYkiw ibBAegr j kAejr
sM|A inid$X ker edoy heyiCl. rAj ihiy
smS delr sbAek AbAr inejedr kt$bY kret
Aedz ideln. yAjk o elbIyr AbAr qneb/
ehAmbil o ml qneb inebdenr kAej inyu)
heln. mierr esb kr CAo tAr Bur g]eh
Bi)gIit o zMsA gAn kretn. 3 ihiy ehAmbil
iheseb tAr injSV ikC pZ inebdn kreln. itidn
skAel o sYAy sb pZedr ehAmbil iheseb
bil edoyA hetA. Bur ibiD nuyAyI it ibAemr
idn mAbsAr sebr idn bM sebr iden
sb pZ bildAn kr het. 4 inym nuyAyI
elAekro tAedr zesr kiw inDRAirt Mz o
A ijinsp^ yAjk o elbIyedr edbAr kT
iCl. ihiy ejrzAelemr sbAek es inym emen
clet Aedz ideln/ yAet yAjkg, o elbIyr
tAedr opr AS kAj ibi( menAeyAeg SV Ce
kret pAern. 5 edezr sbR^ elAekrA rAjr
Aedezr kT Zneln. ey mUet$ SAeylIyr
Aedz Znel/ tAr tAedr zs/ @A(Ars/ etl o
mDur Plenr TmBAg eTek dArBAeb dAn krl;
tAr y ikC eniCl tAr k-dzmAMz idey idl.
6
SAeyl o iyhdAr zhrAel bsbAskArI elAekrA
tAedr gbAid pZr k-dzmAMz o A sAmI
o k pirmAe, iney Aem Bu Verr ijinsp^
rAKAr j inDRAirt kiw ibezx jAygAy SpIk]t
krel.
7
tIy mAs TRA em-jun eTek Zr ker s m
mAs TRA esewVr-ewAbr pyR BAeb
dAnsAmI sMh krA hl. 8 yKn ihiy Ar A
entAr es es SpAkr ijinx eyil sMh
kr heyiCl/ edKeln/ tAr Bu Ar tAr SAeyelr
elAekedr DbAd jAnAeln.
9
rpr/ ihi y yKn Sp
Ik]t dAn sAmI spekR
yAjkg, o elbIyedr kreln/ 10DAn yAjk/
sAedAk bMezr siry bleln/ "eyidn eTek
elAekr Bur mierr j dAn kret Zr kereC
es smy eTek Amr ekbl eKey celiC . ik
Amr epw Ber KAbAr pro Kno yeTX KAbAr
dAbAr pe reyeC. Bu sitY sitY tAr esbkedr
it sdy tA et smS KAbArdAbAr sMh
heyeC.
11
ihiy yAjkedr mierr BAAr GrelA
iWkWAk kret bleln. es kAj hey egel/
12
yAjkr elAekedr dAn o k-dzmAMz o A
y ikC Bur ee inebidt heyiCl t ibV SBAeb
iney es mierr BAAr GrelAy rAKeln.
elbIy - knAnIy iCeln smS sMg] h It
ijinspe^r dAiye . bYApAer tAr shkArI iCeln

2 bMzAbil 31:13-32:15

444

tAr BA izimiy. 13knAnIy Ar tAr BA izimiyr


t%AbDAen kAj keriCeln yAjk iyhIeyl/ sisy/
nh/ sAehl/ iyrIemA/ eyAxAbd/ lIeyl/ iyiKy/
mAh/ bnAy. rAj ihiy o Verr mierr DY(
siry jen imel smS elAekedr ebeC
ineyiCeln. 14iyAr pu^ ekAir/ mierr pUbR Aer
Arr(I elAekedr Vrek edoy dAn bM pib^tm
qneb sMehr dAiye iCeln. 15dn/ imAmIn/
eyzUy/ zmiyy/ miry Ar zKiny sMg]hIt
ijinsil tAedr A Iyedr meDY tAedr ibBAjn
nuyAyI/ nbIn o bI, Byek ibV SBAeb ibtr
keriCeln. 16ey sb purx itn bCr o tAr $
byesr iCl bM yAedr nAm bMz tAilkAy iCl/
tArAo ijinxil epeyiCl. tAedr mier
ebz kret ht bM tAedr ibBAjn nusAer
tAedr ey sb intY kemRr dAiy iCl t kret
ht. 17yAjkedr etYkek tAedr ApY sAmI
edoy hl. sb kAj pAirbAirk niTpe^ ilipb
pirbAerr nAm edeK ibiD met kr heyiCl
elbIyedr meDY yAedr bys 20 b tAr ebzI tAr
skel r o egAI nuyAyI tAedr j inDAR irt
dAnsAmI epeyiCeln. 18mnik elbIy pirbAerr
SI o pu^kAro dAnsAmIr Mzibezx lAB
keriCeln. pAirbAirk niTpe^ eysmS elbIy
pirbAerr nAm iCl tArA ek iDkAr eTek
bit hnin. kAr, elbIyr sbsmey kin o
pib^ men esbAr kAejr j inejedr St
rAKetn. 19hAerAe,r %rpu r redr meDY ikC
yAjkedr zherr kAeC cAxbAesr jim iCl eyKAen
tArA bAs kretn. zhrilr etYkiw eTek
sunAm AeC mn elAekedr hAerAe,r %rpurxedr
meDY bM elbIyedr pAirbAirk ithAes yAedr
nAm B$u) tAedr meDY dAnsAmI ibil-benr
j ebeC enoyA heyiCl.
20
rAj ihiy iyhdAy smS BAl BAl kAj
keriCeln. itin tAr Bu Verr #iXet y ikC
BAl o mljnk es smS kAj keriCeln.
21
itin ey ey kAej hAt ideyiCeln Bur mierr
sMAr eTek Zr ker ibiD ined$z pAln kr/
Vrek nusr, ker cl sb ikCet sAPlY lAB
keriCeln. ihiy smS >kr, idey smS
kt$bY pAln keriCeln.
zrU rAj ihiye k ibped eP
Pleln
rAj ihiy smS kt$bY suBAeb pAln
o smAD krAr pr zUrrAj snaehrIb iyhd
A*m, kret Aesn. snaehrIb tAr esnAbAihnI
sh gR Ar suri(t iyhdA zherr bAer tAbusmUh
egeiCeln kAr itin esil inejr j dKl
kret eceyiCeln. 2 yKn ihiy jAnet pAreln ey

32

snaehrIb ejrzAelm A*m, kret eseCn/


3
ihiy tAr cpdS kmRcArI o qsADY(edr se
prAmzR ker iWk kreln egRr bAerr J,RAr jlDAr
b ker edebn. 4 tKn skel imel dUegRr bAer
smS J,RA Ar iyhdAr meDY idey bAiht ndIr
jl b krAr bYbS kreln. tAr bleln/
"zUrrAj KAen Asun bM edKun kt jlkX
AeC. 5 ihiy ejrzAelemr AcIerr eBe[ yAoy
Mz emrAmt ker AcIerr opr njrdAir S
bisey ejrzAelemr sur( bYbS su# kreln.
pr/ itin Tm AcIerr c&uid$ek Aerkw
edoyAl &uel pUbR idekr p<Aicl z) ker g<ATeln.
enk S z S o FAlo bAnAeln. 6-7 yuer
qsADY(edr opr itin sADAr, elAekedr
r(,Aeb(e,r dAiy ideln. itin zherr ebz
peT smS qsADY(edr se edK ker
tAedrek sAh idey bleln/ "zi)zAlI bM
sAhsI ho. zUrrAejr ibzAl esnAbAihnIr kT
eBeb By pAbAr ekAen kAr, en. zUrrAejr
eTeko b zi) AmAedr se AeCn. 8 zUrrAejr
ZDu qs AeC ik AmAedr se AmAedr Bu
Vr AeCn. itin AmAedr sAhAyY krebn bM
AmAedr j yu krebn. BAeb iyhdArAj
ihiy sklek nuAi,t ker tAedr menr ejAr
bAiey ideln.
9
itmeDY/ zUrrAj snaehrIb Ar t<Ar esnAr
lAKIz zherr kAeC zhrw dKl krAr j tAbu
ePeliCeln. tKn snaehrIb rAj ihiy o iyhdAr
elAekedr kAeC kiw Kbr pAWAeln yAet bl
hl/ 10'ekAn ibVAs bM blVenr opr etAmrA
Brs krC ey etAmr br ejrzAelem reyC
11
ihiy etAmAedr Bul peT iney yAeC. cAlAik
ker es etAmAedr ejrzAelem Awek ereKeC/
yAet etAmr KAbAr o jelr BAeb ebeGAer mAr
p. ihiy etAmAedr bleC/ "AmAedr Bu Vr
zUrrAejr hAt eTek etAmAedr r( krebn.
12
Ar idek o inej Bur smS cSAn o ebdI
eBe idey iyhd Ar ejrzAelemr elAekedr
kiwmA^ ebdIet pAsn kret o DupDUen idet
bleC. 13etAmr skel iny jAen Aim o AmAr
pUbRpurxr A rAejYr elAekedr ik bSA
keriC. mn ik sb edezr edbtAro essb
elAkek AmAr hAt eTek r( kret pAerin.
14
AmAr pUbRpurxr ekr pr k rAjY DbMs
kereCn. mn ekAen edbt en iyin AmAek
tAr B)edr htY krAr eTek TAmAet pAern.
etAmr BAbeC etAmAedr edbtA etAmAedr AmAr
hAt eTek b<AcAet pAreb 15ihiyr cAlAikr P<Aed
pe n. kAr, ekAen edezr ekAen edbtA tAr
B)edr AmAr b AmAr pUbRpurexr hAt eTek

445
r( kret pAerin. Buelo eBeb n ey etAmAedr
Bu etAmAedr m]&uY AwkAet pAreb.
16
zUrrAejr pdS kmRcArIr skel Bu Vr
o tAr dAs ihiyr ibre Aer nAn Dre,r
ibrp mbY keriCl. 17zUrrAj tAr iciWeto
Bu SAeyelr Vr spekR ibiB pmAnjnk
mbY keriCeln. itin iciWet ileKiCeln "
edezr edbtAr eymn tAedr B)edr AmAr hAt
eTek r( kret pAerin/ esrkm ihiyr edbto
AmAr hAt eTek or B)edr kwAeko b<AcAet
pAreb n. 18rpr snaehrIebr AiDkAirkrA
gRAkAerr opr ey smS ejrzAelemr elk
dAieyiCeln tAedr By edKAenAr j ih BAxAy
eci cey Weln yAet itin ngrIiw dKl kret pAern.
19
tAr ejrzAelemr Vr spekRo mnBAeb kT
bll eyn itin A jAitr es smS edbtAedr
kjn yAedr mAnux hAet ker qtrI kereC.
20
rAj ihiy Ar AemAesr pu^ BAbbAdI
iyzAy tKn sewr eTek r( epet cSVer
SV egR r ee ATR n kreln. 21bM Bu
zUrrAejr iziber kjn dUt pAWAeln. es dUt
tKn zUrIyedr smS qs/ ent o AiDkAirkedr
htY kreln. bezex/ crm l iney zUrrAj
tAr rAejY iPer eyet bADY heln. rpr/ yKn
itin tAr edbtAr mier egeln/ tAr inejr
keykjn pu^ trbAirr sAhAeyY tAek htY krel.
22
Bu BAeb ihiy o tAr elAekedr zUrrAj
snaehrIb o Aedr hAt eTek r( kern. Bu
tAedr sb idek zAi ideyiCeln. 23b bYi)
ejrzAelem Bur j bM iyhdAr rAj ihiyr
j mUlYbAn phAr eniCeln yAet smS
edz ihiyek sAn dzRn ker.
24
es smey/ ihiy Kub suS hey peln
bM Ay m]&uYmueK pitt heln. itin tKn Bur
kAeC ATRn krel Bu tAek dzRn idey kiw !db
sMeketr it l(Y rAKet beln. 25ik ihiy
et gibt
R iCeln ey itin tKn Verr kr,Ar
j tAr it DbAd pyR |Apn kern in. et
Vr ihiy bM iyhd o ejrzAelemr opr
tY *u heln. 26 kAre, ihiy o smS
elAekrA tAedr menABAb o jIbnyApenr DAr
pirbt$n keriCeln bM gibRt hbAr pirbet$
nBAeb TAket Zr kreln. r Pel/ ihiyr
jIbzAy Bur e*ADAi tAedr SpzR kerin.
27
ihiy b Dnspd o sAenr iDkArI
heyiCeln. itin esAn/ rep/ gyng<Aiw/ mzlApAit
SzS o A ijinsp^ rAKAr j n&un n&un
jAyg bAineyiCeln. 28elAekrA tAek eysmS
KAzs/ @A(Ars/ etl tYAid pAWAet essb rAKAr
jo BAAr Gr iCl. gbAid pZ/ eGA edr

2 bMzAbil 32:16-33:7

TAkAr j bAnAen heyiCl egAyAl o ASAbl.


29
CAAo ihiy enk n&un zherr p%n keriCeln
bM emxpAl o A gbAid pZr iDkArI
heyiCeln. Vr ihiyek DnbAn keriCeln.
30
ihiy ejrzAelemr gIehAn J,RAr s mueKr
eSA t Awek tAr gitpT dAydU ngrIr pim Ae
pirbit$t keriCeln. tAr smS kAej ihiy
sPlt lAB kern.
31
ihiyr kwAn sPltAr kAre bAibelr
entAedr tAr sAPelYr egApn kT izKet pAWAen
heyiCl. ihiyek prI( krAr j Vr tAek
k ereK ideln/ yAet itin jAnet pAern ihiy
sitY ktw ibVS iCl.
32
ihiy Ar y ikC keriCeln itin ikBAeb
Buek dzRn keriCeln essb AemAesr
pu^ iyzAyr 'dzn
R puSk bM 'iyhd o S Aeyelr
rAjAedr ithAs e ilipb AeC. 33ihiyr
m]&uYet/ elAekrA tAek pAhAer opr dAyUedr
pUbRpurexr meDY smAiDS krl bM tAr m]&uYr pr
iyhdAr o ejrzAelemr smS elAekrA tAek
jAnAy. ihiyr m]&uYr pr tAr pu^ mn>iz n&un
rAj heln.
iyhd Ar rAj mn>iz
mA^ bAer bCr bye s iyhd Ar rAj hey rAj
mn>iz 55 bCr ejrzAelem rAj
keriCeln. 2 mn>iz Bur ibrAcr, keriCeln.
ey smS jAitr elAekedr Bu S AeylIyr AsAr
Aeg pApAcre,r j tAedr BUK eTek KAt
keriCeln/ mn>iz tAedr nus]t ByAnk o jG
peT jIbnyApn kern. 3mn>iz AbAr n&un ker
tAr iptAr eBe edoy cSAn bAnAen CAo
bAl edbtAr ebdI o edbI AezrAr K<iu w biseyiCeln.
AkAezr n(^rAijr sAmeno itin mATA nt kern
o tAedr pUej kern. 4 Bur mier/ ejrzAelem
ey mier Bu AjIbn tAr piSitr icH kAezr
bAsn keriCeln/ es mier mn>iz mUi%Redr ebdI
SApn keriCeln. 5 Bur mierr ew eWAen
mn>iz AkAezr tArkArAijr j ebdI SApn
keriCeln. 6ibnaiheAemr ptYkAy/ itin tAr
inejr sAnedr Aen sgR keriCeln. itin
Bib` @XA/ emAhk/ eyQigk o mAyAi*yAr mADYemo
X A / etA o yAkredr shAytAy tAr
mn>S Amn pU,R kret eceyiCeln. rkm nAnBAeb
Bur ibrAcr, ker itin Buek *u ker
&ueliCeln. 7 itin mier k mUi%R SApn keriCeln
eyKAen Bu dAydU o tAr pu^ zelAmenr kAeC eGAx,A
keriCeln/ "Aim mier bM S Aeyelr smS
lilr meDY eTek yAek menAnIt keriC es
ejrzAelem AmAr nAm icrkAl rAKb. es mier

33

2 bMzAbil 33:8-34:10

446

itin kiw mUi%$ SApn kreln. 8Aim emAizek ey


ibiD o ined$zil ideyiClAm ZDu yid SAeylIyr
esil pAln ker tAhel Aim etAmAedr
pUbRpurxek ey jim ideyiClAm t kKen AbAr
iPirey enb n.
9
ik iyehAzUyr
smy Bu ey jAitilek DbMs
keriCeln mn>iz iyhd A o ejrzAelemr elAekedr/
tAr eTeko ebzI pApAcre b%
] keriCeln. 10Bu
mn>iz o tAr jAedr stkR krelo tAr tAr
kTAy k,RpAt kreln n. 11tKn Bu zUrrAejr
qsADY(edr idey mn>izr rAj A*m, krAeln.
qsADY(r mn>izek bI ker tAr hAet pAey
ebi pirey/ ezkel eb<eD tAek bAibel iney egeln.
12
tArpr/ yKn itin mh sew peln/ tKn
mn>iz Bu tAr Verr kAeC ATRn kreln bM
gBIrBAeb tAr pUbRpurexr Verr kAeC inejek
bnt kreln. 13itin Verr kAeC ATRn kreln
bM sAhAyY cAeln. Vr tAr ATRn Zneln bM
tAr nuerAD rAKeln bM itin tAek ejrzAelem/
tAr rAje iPer igey tAr isMhAsen bset ideln.
mn>iz buJet pAreln ey Bu k]t Vr. 14
GwnAr pr mn>iz ngrIr bAer Aerkiw p<Aicl
&uleln. edoyAliw gIehAn J,RAr pim Aer
ike@A, ptYk eTek oePl pbeR tr msAr pyR
ibSt
] hl. bAerr p<Aiclel Kub <c ker bAnAen
hy. rpr mn>iz iyhdAr smS gRebiXt zher
esnApitsmUh ineyAg kern. 15itin smS mUi%$ o
itk]itil Bur mir eTek sirey ePeln
bM mierr pbRetr opr bM ejrzAelem tAr
bAnAen ebdIilo eBe[ zherr bAer ePel
ideln. 16tArpr itin Bur j ebdIiw Ar
kreln bM ml qneb o DbAd |Apn-sUck
qneb pR, kreln bM iyhdr smS elAekedr
Bu/ SAeyelr Verr esbAy ineyAijt het
Aedz ideln. 17elAekrA cSlIet bil idelo
tAr t kmA^ tAedr Bu Verr ee
idetn.
18
mn>iz Ar y ikC keriCeln/ Verr it
tAr ATRnA b Bu SAeyelr Verr nAem ey
smS BAbbAdI tAr se kTAbAt$ beliCeln essb
'SAeyelr rAjAedr srkArI niTp^et ilipb
AeC. 19mn>izr ATRn bM Verr tAet sA
edoyA/ tAr pAp bM ibVAshInt/ eyKAen eyKAen
itin cSAn SApn keriCeln es sb jAygAr
puAnupu b,Rn/ AezrAr K<uiw smUh o mUi%RsmUh/
inejek n krbAr pUebR/ il pirpU,RBAeb
"BAbbAdIedr ithAs e elK AeC. 20mn>izr
m]&uYr pr elAekrA tAek tAr pUbRpurxedr se
smAiDS krAr pr tAr pu^ AemAn n&un rAj
heln.

iyhd Ar rAj AemAn


AemAn 22 bCr byes rAj hey mA^ bCr
ejrzAelem rAj keriCeln. 22AemAn Bur it
b pApAcr, kern. tAr iptAr bAnAen eKAdA
kr mUi%$r sAmen bildAn kr CAAo AemAn
smS mUi%$ pUejkretn. 23itin tAr iptA mn>izr
met dInBAeb Bur kAeC A smpR,o kern in.
br itin %erA%r Aer prAD kret TAekn.
24
AemAenr B]tYr tAr ibre c*A ker tAek
rAjAsAed htY krel. 25ik iyhdAr elAekrA
smS c*AkArI B]tYedr htY ker AemAenr
pu^ eyAizyek isMhAsen bsAel.
21

iyhd Ar rAj eyAizy


eyAizy mA^ Aw bCr byes rAj hey 31
bCr ejrzAelem rAj keriCeln.
2
eyAizy Bu bi,Rt s peT jIbnyApn keriCeln.
tAr pUbp
R r
u x dAyeU dr metA itin b skAj kern
bM pT eTek kKno ibcY t hnin. 3 tAr rAje r
Aw bCer/ eyAizy/ yKn itin tKno kjn bAlk
mA^ iCeln/ Vrek K<ujet Zr kern/ iyin tAr
pUbRpurx dAyUd ArA pUijt. bAer bCr rAj krAr
pr/ itin iyhd o ejrzAelm eTek <c SAnilr
pAwn/ AezrAr K<uiwil/ mUi%$smUh o itk]it
inmURl krAr iByAn Zr kern. 4 elAekrA tAr
Aedez bAledebr ebdI o DupDUen edbAr <c
ebdIil eBe[ ePeln. mUi%$ o itk]itel eBe[
e krAr pr itin es DUelA bAledebr m]t
pAskedr kber Ciey ideyiCeln. 5 bM eyAizy
bAelr essb yAjkedr hAil bM tAedr
ebdIil puiey CA kern. 6mn>iz eTek Piym/
izimeyAn eTek nAil sm iyhd o ejrzAelm
eTek 7eyAizy BAeb mU i %$ p U e jAr bsAn
GiweyiCeln. sbkiw zher o zherr tY
el SAeyelr sbR^ itin cSAn o Aezrr
K<uiw/ edbtAedr mUi%$smUh eBe[ DUlAy imizey idey
ejrzAelem iPer egeln.
8
iyhdAy 18 bCr rAj krAr pr bM es
BUKek bM mirek Z krbAr pr/ eyAizy
silyr pu^ zAPn/ ngrpAl mAesy o sicb
eyAyAhexr pu^ eyAyAhek Bur miriw sArAenAr
Aedz ideln.
9
Aedz pAln kret r skel Tem
mhyAjk ihiyr se edK ker tAr hAet elAekrA
Verr mierr j ey TR ideyeCn t &uel
ideln. elbIy Arr(Ig, TR mn>iz/ Piym/
iyhd / ibAmIn/ ejrzAelm o S Aeyel yAr eTek
igeyiCl/ tAedr kAC eTek sMh keriCeln. tArpr
tAr ejrzAelem iPer egeln. 10rpr elbIyr
es TR Bur mierr kAejr t%AbDAykedr

34

447
ideln. *mAnusAer t%AbDAykrA es TR Bur
mier eysb imk kAj kreb tAedr ideln.
11
CetArek kibgRAr j kAW iknet bM pATr
eknbAr j pATr kAweredr TR ideln.
tAr w kreln kAr iyhdAr Aegr rAjrA
mierr mArtilek DbMs hey eyet ideyiCeln.
12-13
inyu) imkr elbIy mrAir pirbAerr elbIy
yh o obidyr t%AbDAen bM khA pirbAerr
sKiry o mZemr DIen mn A, idey kAj krel.
ey smS elbIyr d( gAey/ bAijey iCeln tAr
imkedr bM yAr ibiB rkemr kAj keriCeln/
tAedr t%AbDAn kreln. ikC elbIy krink/
iDkAirk o r(I iheseb kAj kreln.
ibiDpu Sk AibAr
es smey/ yKn elbIyr Bur mir eTek
TR ebr kriCeln/ yAjk ihiy/ emAizr mADYem
Bu ey ibiDpu Skiw ideyiCeln esiwek K<eu j epeln.
15
e%ijt ihiy tKn sicb zAPnek efek bleln/
"Aim Bur g]h eTek ibiDpuSk K<uej epeyiC.
bM itin zAPnek esiw edKet ideln. 16zAPn
t rAjA eyAizyr kAeC iney es bleln/ "ApnAr
kmRcArIr ApnAr smS ined$z (er (er pAln
kereC. 17Bur mier ey TR sMh kr heyiCl
t idey iWkAdAr Ar imiSedr mjuir edoy
heyeC. 18tArpr zAPn rAj eyAizyek bleln/
"yAjk ihiy AmAy kw b ideyiCeln. kT
bel rAjAr sAmen ibiDpuSkiw pAW kret Zr
kreln. 19ibiD puSekr kTAil Zen rAj eyAizy
mAniskBAeb ibpyRYS heln bM tAr jAmkAp
iCet Zr kreln. 20bM tKn eyAizy ihiyek/
zAPenr pu^ hIkAm/ mIKAeyr pu^ eAn/ elKk
zAPn Ar rAjAr B]tY sAyek ined$z ideln/
21
"izgaigr igey Bur kAeC K<eu j pAoy ibiDpu Sek
bi,Rt ibxy spekR ker. AmAedr pUbRpurxr
Bur ibiD nusr, kern in bel Bu AmAedr
opr Kub *u heyeCn. tAr bey bi,Rt
smS ibiD iWkmet pAln kern in.
22
ihiy o rAjAr smS B]tYr skel tKn
rAjAr bSAgAerr t%AbDAyk hS ehr epQ^/ etAKetr
pu^/ zeu mr SI BAbbAidnI ladAr kAeC ejrzAelem
igey piSt heln. tKn ihiy Ar rAjB]etYr
ladAek biw spekR jAnAl. 23lad tAedr
bleln "rAj eyAizy e k igey bel Bu/
SAeyelr Vr jAineyeCn/ 24'Aim el
o KAen bsbAskArI elAekedr jIben ey$Ag Giney
&uleb. iyhdAr rAjAr sAmen y pAW kr heyeC/
ibiDpuSek eysb ByAnk GwnAr kT bi,Rt heyeC
Aim es sb KAen GwAeb. 25kAr, elAekrA
AmAek pirtYAg kereC bM A mUi%$smUehr
14

2 bMzAbil 34:11-35:3

sAmen DupDUen AileyeC; tAedr yAbtIy kukAj


AmAy *u ker &ueleC. tA sm elr
opr Aim AmAr e*ADAi bxR, kreb y ikCet
inbRAipt heb n.
26
"yAehAk/ iyhd Ar rAj eyAizy/ iyin etAmAedr
Bur kAeC Kbr sMehr j pAiWeyeCn/ tAek
bel ey Bu/ SAeyelr Vr kTAo beln
27
'eyAizy/ &uim etAmAr mn bdelC bM AmAr kAeC
inejek n kerC/ etAmAr prenr epAzAk iCeC
bM AmAr sAmen ek<edC. etAmAr hdy ekAml/
tA Aim etAmAr ATRn ZeniC. 28Aim etAmAek
etAmAr pUbp
R r
u xedr meDY iney yAeb. &uim zAiet
mret pAreb. BUKe o KAnkAr elAekedr
jIben Aim ey eyRAg Giney &uleb t etAmAy
ecAeK edeK eyet heb n. ihiy o rAjkmRcArIr
es rAjAek Kbr jAnAeln.
29
rAj eyAizy tKn iyhd o ejrzAelemr
smS bI, bYi)edr tAr se edK kret bleln.
30
rAjA inej Bur mier egeln. yKn iyhd o
ejrzAelemr smS elAk/ yAjk o elbIyr/ DnIdir@/ c-nIc sbA eyAizyr kAeC el/ itin
tAedr Bur mier K<eu j pAoyA ci ) puSek iliKt
sbikC pAW ker ezAnAeln. 31rpr rAj tAr
inejr jAygAy eW dAiey Bur sAmen tAr
nugAmI hbAr bM smS >kre,r o smS
Ae,r siht tAhAr A|A ibiD bM inymskl pAln
krebn bel zpT kreln. 32rpr itin
ejrzAelm o ibAmIenr sklek ideyo k
itit krAeln. ejrzAelemr elAekrA tAedr
pUbRpurexr Verr sAmen kr zpT r( kret
st heln. 33SAeyelr elAekedr kAeC ibiB
edezr mUi%$ iCl. eyAizy essb ByAnk jG mUi%$
eBe[ ePel S Aeyelr elAekedr Bur esb kret
bADY krAeln. ytidn pyR eyAizy eb<ec iCeln
elAekrA tAedr pUbRpurexr Bu Verr esbA ker
celiCeln.
eyAizyr inSA rpbR da yApn
rAj eyAizy ejrzAelem Bu r j
inSArpbR dayApn keriCeln. Tm mAesr
14 iden tAr inSArpebRr emxiw bildAn ker.
2
eyAizy tAedr dAiy pAlenr j yAjkedr ebeC
ineyiCeln bM Bur mier kAjkmR krAr smy
itin tAedr sAiht keriCeln. 3 ey smS
elbIyr SAeyelr elAekedr iz(AdAn kretn
bM Bur esbAr j yAr p]TkBAeb smipRt iCeln/
eyAizy tAedr beliCeln/ "pib^ isukiw rAj
dAyeU dr sAn zelAmenr bAnAen mier ereK dAo.
ow k<AeD bey iney ibiB jAygAy Guer ebAenAr
etAmAedr Ar ekAen eyAjn en. bAr mn idey

35

2 bMzAbil 35:4-36:1

448

etAmAedr Bu Vr/ SAeyelr Vr o SAeyelr


elAekedr esb ker. 4 pirbAregAI nuyAyI
mierr esbAr j inejedr St rAeKA. rAj
dAyUd o tAr sAn etAmAedr j ey kt$bY ibDAn
kereCn mn A, idey t pAln ker. 5yAo/
elAekedr ibiB pirbAerr j ini$X mierr
pib^ SAen elbIyegAIr se dAAo. 6 inSArpebRr
emxel bil dAo/ Bur j inejedr Z o
pib^ ker etAel. etAmAedr BAedr j emxel
St ker rAeK. es/ Bu emAizr mADYem AmAedr
y y kret Aedz ideyeCn Amr essb kir.
7
inSArpebR bil edbAr j eyAizy SAeyelr
elAekedr inejr gbAid pZ eTek 30/000 CAgl
o emx CAAo Aer 3/000 xA ideyiCeln.
8
eyAizyr DInS cpdS AiDkAirkrAo mu) heS
inSArpbR dayApenr j elbIy o yAjkbgR
elAekedr ibiB pZ o ijinsp^ dAn keriCeln.
Bur mierr DAn AiDkAirk ihiy/ sKiry
bM iyhIeyl yAjkedr kAeC 2/600iw emx o CAgl
bM 300iw xA dAn keriCeln. 9knAiny/ zmiyy/
nTenl o tAr BAr/ hziby/ yIyIeyl/ elbIy
DAn/ eyAxAbedr mt elAekrA inSArpebR bildAenr
j elbIyedr 500iw emx o CAgl bM 500 iw
xA dAn keriCeln. elAekr iCl elbIyedr
enb]. 10rAjA eymn Aedz keriCeln es
nuyAyI smSrkm Sit ezx hel yAjkr tAedr
j inid$X jAygAy dAAeln bM elbIyr tAedr
inejr inejr dlilr se d AAeln.
11
inSArpebRr emxelA bil edoy hl. tArpr
elbIyr cAm CAiey yAjkedr hAet bil edoy
pZr r) &uel ideln. yAjkrA es r) ebdIr
opr iCiwey ideln bM 12tArpr ibiB
pirbAregAIr hAet/ emAizr ibiD puSk nuyAyI/
Bur it ehAmbilr j bilr mAMs &uel ideln.
13
ined$z nuyAyI/ elbIyr Aenr Aec inSArpebr
R
emxzAbekr mAMs Jles ineln. tArpr t
elAekedr meDY mAMs ibtr, kr hl. 14sb kAj
ezx hbAr pr/ elbIyr tAedr inejedr o hAerAe,r
%rpurx yAjkedr j brA mAMesr BAg
epeln. eyeh&u rAi^ pyR smS yAjk skel
ehAmbil bM cibR inebdenr kAej bYS iCeln/
elbIyrA tAedr bM yAjkedr j mAMs qtrI
kreln. 15AsePr bMezr elbIy gAykr rpr
rAj dAyeU dr inDAR irt jAygAy igey dAAeln. edr
meDY AsP/ ehmn rAjAr BAbbAdI iydUTUn muKr
iCeln. Arr(Iedr kAek inejedr jAyg eCe
net hyin kAr, tAedr A elbIy BAr
skel inSArpebRr j y y kr eyAjn/
suBAeb keriCeln. 16TAR rAj eyAizy eyBAeb
beliCeln Bur pAsnAr j sb ikC iWk

esBAeb St kr hl. rpr inSArpbR dayApn


krA hl bM ebdIet ehAmbil inebdn kr hl.
17
SAeyelr eysmS elAekrA GwnASel piSt
iCeln tAr skel sAtidn Der inSArpbR o
KAimribhIn riwr sb pAln krel. 18es
BAbbAdI zmUeyelr smeyr pr eTek Ar BAeb
SAeyel inSArpbR dayApn krA hyin. eyAizy
eyBAeb yAjkedr se/ elbIyedr se bM sm
iyhd o SAeyel ejrzAelemr elAekedr se
inSArpbR dayApn kreln/ SAeyelr ekAen
rAjA Aeg tA pAln kern in. 19rAj eyAizyr
rAje r 18 bCerr mATAy inSArpbR dayApn
keriCeln.
eyAizyr m&
] u Y
eyAizy sbikC krAr per imzrrAj neK
PrA ndIr tIrbt$I kk$mIz zherr ibre yu
kret eln/ bM eyAizy tAr ibre yu yA^
kreln. 21neK rAj eyAizyek bAt$AbAhk mArP
jAnAeln/ "mhArAj/ Aim ApnAr ibre yu kret
Ais in. iw Aed ApnAr ekAen sms ny.
Aim AmAr zedr ibre yu kret esiC
kAr Vr AmAr pe( bM itin AmAek t
kAj ezx kret beleCn. tA AmAek TAmebn
n/ tAhel Vr ApnAek DbMs krebn. 22ik
eyAizy stkRbA,Iet k,RpAt kreln n bM
Cebez migeAet neKAr ibre yu kret egeln.
23
yKn tIrAjr rAj eyAizyek ib krl/ itin
tAr B]tYedr bleln/ "AmAek t sirey iney
cel/ Aim rtr BAeb jKm heyiC.
24
B]tYr eyAizyek tAr rT eTek sirey tAr
An kiw reT ker ejrzAelem iney el.
esKAen tAr m]&uY hl. eyAizyek tAr pUbRpurxedr
se smAiDS kr hl bM tAr m]&uYet iyhd o
ejrzAelemr elAekrA gBIrBAeb ezAkAC heln.
25
iyrimy eyAizyr pArelQikk nuAenr j ikC
gAn ileKiCeln bM egeyo iCeln/ elAekr Ken
es gAn egey TAek. rAj eyAizyr j ezAk
kAz ker gAn gAoy S AeylIy jnjIbenr kiw
e pir,t hl. gAnil 'pArelQikk
nuAenr gAn puSek ilipb AeC. 26-27rAj
eyAizy tAr rAje r Tm eTek ezxAbiD Ar y
ikC keriCeln essb 'S Aeyl o iyhd Ar rAjAedr
ithAs e ilipb AeC. eTek Bur
it tAr Bi) o in bM itin ikBAeb Buek
nusr, keriCeln eskTAo jAn yAy.
20

36

iyhd Ar rAj iyehAyA hs


iyhdAr elAekrA eyAizyr pu^ iyehAyAhsek
ejrzAelem n&un rAj iheseb inbRAict

449
kreln. 2 iyehAyAhs 23 bCr byes iyhdAr rAj
hey mA^ itn mAs ejrzAelem rAj keriCeln.
3
tArpr imzerr rAj neK es iyehAyAhsek bI
kern. itin iyhdAr elAekedr 3 3/ 4 wn rep o
75 pA esAn kr iheseb idet bADY kern. 4neK
iyehAy A hesr BA lIy A kImek iyh d o
ejrzAelemr n&un rAj iheseb inyu) kreln/
bM tAr n&un nAmkr, kreln iyehAyAkIm/ teb
itin iyehAyAhsek tAr se imzer iney yAn.
iyhd Ar rAj iyehAyA kIm
iyehAyAkIm mA^ 25 bCr byes iyhdAr rAj
hey gAerA bCr ejrzAelemr rAj keriCeln.
itin Bur C nusAer jIbnyApenr pirbet$
tAr Verr ibrAcr, keriCeln.
6
bAiblrAj nbUKdairsr iyhd A*m, ker
iyehAyAkImek eptelr izkl idey eb<eD bI ker
bAibel iney egeln. 7iPer yAbAr smy nbK
U dainsr
Bur mir eTek ebz ikC ijinsp^ iney igey
bAibel t A r rAjAsAed ereK idey i Celn.
8
iyehAyAkIm Ar y ikC keriCeln tAr smS
jG pApAcre,r kT 'S Aeyl o iyhd Ar rAjAedr
ithAs e ilipb AeC. iyehAyAkIemr pr
tAr jAygAy tAr pu^ iyehAyAKIn n&un rAj heln.
5

iyhd Ar rAj iyehAyA KIn


iyehAyAKIn 18 bCr byes iyhdAr rAj hey
mA^ itn mAs dz idn ejrzAelem rAj keriCeln.
itino Bur ibre pApAcr, keriCeln. 10bser
smy/ rAj nbUKdainsr Bur mir eTek enk
dAmI ijinspe^r se iyehAyAKInek bI ker
bAibel iney esiCeln. rpr nbU K da insr
iyehAyAKIenr jqnk A Iy/ isidikyek iyhd o
ejrzAelemr n&un rAj inyu) kreln.
9

iyhd Ar rAj isidiky


isidiky mA^ 21 bCr byes iyhdAr rAj hey
gAerA bCr ejrzAelem rAj keriCeln.
12
isidikyo Bur C nusAer jIbnyApn n ker
tAr ibre pApAcr, keriCeln. BAbbAdI iyrimy
tAek Bur eirt stk$bA,I ezAnAelo isidiky
tAet k,RpAt kern in b n o DAimRkBAeb
jIbnyApn kern in.
11

ejrzAelm DbMs hl
itpUebR nbUKdainsr isidikyek tAr nugt
TAket blelo isidiky nbUKdainserr ibre
ibe@Ah kreln. itin Verr nAem zpT ker
beliCelney itin nbUKdainserr nugt TAkebn.
ik zpT krAr pero itin tAr jIbnyApenr
13

2 bMzAbil 36:2-23

rIitr ekAen pirbt$n kern in; mnik Bu/


S Aeyelr Verr ined$z emeno clet rAjI hnin.
14
pr/ yAjkge,r bM elAekedr enb]
skel Bur it ibV S iCl bM A jAitr
met pApAcr, keriCl. tAr Bur miriweko
pib^ keriCl eyiwek itin ejrzAelem pib^
keriCeln. 15tAedr pUbp
R r
u xedr Bu Vr bArMbAr
BAbbAdIedr mADYem tAedr stkR keriCeln kAr,
itin mir o elAekedr pir,itr kT eBeb
kr, ebAD keriCeln. 16ik tAr V e rr
bAt$AbAhkedr iney mj keriCl/ tAr tAr bAkY
G,
] keriCl bM tAr BAbbAdIedr pmAn keriCl
yt( n tAr e*AD t ebzI hey igeyiCl ey
tAr ekAn itkAr iCl n. 17Vr tKn bAiblrAjek
idey iyhd o ejrzAelm A*m, krAeln.
bAiblrAj es smS tr,edr mnik mier
pAsnArt elAekedro htY kreln. inurBAeb/
ekAenA dy mAy n ediKey itin SI-purx/ izZ-b
] /
suS-suS/ iyhd o ejrzAelemr smS bYi)ek
inibRcAer htY kreln. Bu tAek iyhd o
ejrzAelemr elAekedr zAiS edbAr iDkAr
ideyiCeln. 18nbUKdairsr Bu r mir eTek
yAbtIy ijinsp^ bAibel iney egeln.
rAjkmRcArIedr mUlYbAn ijinsp^o itin iney yAn.
19
itin o tAr esnAbAihnI imel ejrzAelemr AkAr
iey idey mir/ rAjAsAdo rAjkmRcArIedr
bAIGredAr sbikC puiey ideln. 20eysmS bYi)r
eb<ec iCl nbUKdairsr tAedr sbAek *ItdAs
iheseb bAibel iney igeyiCeln. pArsrAj bAibl
iDkAr kr pyR smS bYi)r bAibel iCl.
21
BAeb Bu BAbbAdI iyrimyr muK idey S Aeyelr
elAekedr ee y y Bib`A,I keriCeln es
sb imel egl. Bu iyrimyr mArP Bib`A,I
kern/ "ibAmiden ibAm n iney elAekrA ey
pApAcr, kereC t ezADn kret BUK BAeb
pitt TAkeb. BAeb/ edziw 70 bCr Der ibAm
epeyiCl. 22pArsrAj ekAresr rAje r Tm
bCer/ Bu ekArsek idey tAr rAejYr sbR^ kiw
ibezx eGAx, krAeln bM esiw iliKt hl yAet
BAbbAdI iyrimyr mADYem edoyA Bur Bib`A,Iiw
sitY hy. ekArs tAr rAje r sbR^ bAt$AbAhk
pAiWey eGAx, krAeln
23
"pAresr rAj ekArs jAineyeCn ey
SVegRr Bu Vr AmAek p]iTbIr DIVr
kereCn. itin AmAek ejrzAelem tAr
j kiw mir qtrI krbAr dAiy
ideyeCn. Kn etAmr Bu etAmAedr Verr
esbkr skel SVADIn bM ejrzAelem
eyet pAer. ATRn kir Bu etAmAedr
skelr shAy ehAn.

450

xA
9
ekArs bIedr iPret sAhAyY kreln
im^dAt ey smS sAmI eniCeln tAr meDY
pAresr rAj ekAresr rAje r Tm bCer* iCl:
esAnAr TAl
30
Bu kiw eGAx, krbAr j tAek sAiht
repAr TAl
1,000
kreln. ekArs es eGAx,Aiw iliKey ineln bM
Cir bM cAwsmUh
29
tAr rAejYr sb jAygAy esiw pAbAr bYbS
10
kreln. iyrimyr muK idey bl Bur bAt$Aiw
esAnAr bAiw
30
yAet cAr hy tAr j bYbS hl. eGAx,Aiw
iWk esAnAr bAiwr mt repAr bAiw 410
rp
bM A pA^
1,000

"pAresr rAjA ekAresr kAC eTek


SVegRr Bu AmAy p]iTbIr smS rAjY
phAr ideyeCn. iyhdA edezr ejrzAelem
tAr j kiw mir inm$Ae,r inim% itin
AmAek inyu) kereCn. 3yid etAmAedr meDY
tAr ekAn elAk bAs ker teb tAr eyn
tAedr iyhd edezr ejrzAelm zher igey
SAeyelr Vr/ Bur j kiw mir
inmRA, ker eyiw ejrzAelem AeC. Bu
tAedr AzIbAR d krn. 4 smS jAygAy eyKAen
eb<ec yAoyA SAeylIyr bAs ker tAedr
esKAnkAr iDbAsIedr smTRn b pAoy
drkAr. ejrzAelem Verr mir inm$Ae,r
j etYkek tAedr esAn/ rep/ gbAid
pZ o A eyAjnIy sAmI dAn kret
heb.
5

tKn iyhdA o ibAmIn pjAitr pirbAerr


iDnAyekr Bur mir inmRAe,r j ejrzAelem
eyet Sut hl. A elAekrAo/ yArA Verr
Ar sAiht heyiCl/ tArAo tAedr se eyAgdAn
kret S u t hl. 6 kAejr j tAedr
itebzIr skel mu)heS tAedr esAn/ rep/
gbAid pZsh Aer A bmUlY phAr dAn
krl. 7 -8ey smS ijinx mUlt> ejrzAelem Bur
mier iCl esilo pArs-rAj ekArs esKAn
eTek ebr ker Aneln. ijinxil rAj
nbUKdainsr ebr ker iney es tAr mier
mUi%$smUehr meDY ereKiCeln. rAj ekArs tAr
ekAxADY( im^dAetr hAt idey es smS sAmI
ebr ker dI ent ezzabserr hAet Bur mierr
j &uel ideln.
Tm bCr TRA K]pU 538

11

esKAen sbsemt 5,400 iw esAnAr bM repAr


ijinx iCl. ey smS bI bAibl eCe ejrzAelem
iPer yAiCl tAedr se ezzabsr smS ijinx
eniCeln.
iPer As bIedr tAilkA
bAibelr rAj nbU K da insr yAedr bI
keriCeln/ tAr ejrzAelm bM iyhdy ey
yAr inejr nger iPer egl. 2 rA skel srbbAibl/
eyzUy/ nihimy/ srAy/ ireylAy/ md$Ky/ iblazn/
imSpr/ ibgary/ rhm o bAnAedr se tYAbt$n
krl. yAr SAeyel iPeriCl tAedr tAilkAiw
inrp
3
perAezr %rpurx
2,172
4
zPiweyr %rpurx
372
5
Arehr %rpurx
775
6
eyzUy bM eyAyAb pirbAerr
ph-emAyAebr %rpurx
2,812
7
lemr %rpurx
1,254
8
s%Ur %rpurx
945
9
sOeyr %rpurx
760
10
bAinr %rpurx
642
11
ebbeyr %rpurx
623
12
sagedr %rpurx
1,222
13
edAnIkAemr %rpurx
666
14
ibgabeyr %rpurx
2,056
15
AdIenr %rpurx
454
16
iyihieyr bMzjAt Aewerr
%rpurx
98
17
ebseyr %rpurx
323
18
eyArAehr %rpurx
112
19
hZemr %rpurx
223
20
igbberr %rpurx
95
21
qbelehm zherr
123

xA 2:22-3:1

451
22
23
24
25

26
27
28
29
30
31
32
33
34
35

newAP zherr
nAeTAt zherr
samAbt zherr
ikiry-ArIm/ kPIr o
eberAt zherr
rAmA o egbA zherr
imkams zherr
qbeTl o y zherr
nebA zherr
mgabIz zherr
lm nAem kiw zherr
hArIm zherr
elAd/ hAdId o oen zherr
iyirehA zherr
snAyA zherr

56
128
42
743
621
122
223
52
156
1,254
320
725
345
3,630

36

37
38
39

973
1,052
1,247
1,017

40

elbIy pirbAregAIr elAekedr meDY yAr iCl


tAr hl

41

ehAdibeyr pirbAerr mADYem


eyzUy o kdamIeyelr %rpurx
AsePr gAykbegRr meDY

74
128

mierr ArpAelr %rpurexr meDY

42

zum/ Aewr/ wlemAn/ OUb/


hwIw bM ezAbeyr %rpurexr

139

43

mierr esbAdAsedr %rpurexr meDY iCeln

44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54

zelAmenr B]tYedr %rpurxrA iCl


esAwy/ hsaesAePrt o prdA .
56
yAl/ dekRAn o igel/
57
zPiwy/ hwIl/ epAeKr-hsbAyIemr
bM AmIr sAng,.
58
mierr esbAdAsrA bM
zelAmenr B]tYedr %rpurxrA
392

59

etla-emlh/ etl hzR/ krb/ n o er ngr


eTek ejrzAelem esiCl iniliKt bYi)r/ ik
tAr SAeyelr pirbArbegRr pirbAr iCl ikn tA
mA kret pArl n.
60

dlAy/ ewAiby o nekAedr


%rpurx

652

61

yAjkedr meDY iCeln


eyzUy pirbAerr iydiyeyr
%rpurx
eerr %rpurx
pzaherr %rpurx
hArIemr %rpurx

55

sIh/ hsUP o wbbAeyAetr %rpurxr/


ekerAs/ sIy o pAedAenr sAnr/
lbAn/ hgAb o OUebr sAnr/
hAgb/ zlamy o hAnenr sAnrA/
igel/ ghr o rAyAr sAnr/
rsIn/ nekAdr o gsemr sAnr/
x/ pAesh o ebxeyr sAnr/
SA/ imyUnIm o nPUxIemr sAnr/
bkabUk/ hkUPAr o hh$err sAnrA/
bslUt/ mhId o hzRAr sAnr/
bekRAs/ sIxr o etmehr sAnr/
nsIh o hwIPAr sAnr.

hbAy/ heOAs o bisRy yAjk pirbAerr


%rpurx. :yid ekAn purx igilyedr bisRy
kAek ibey krt/ tAhel es purxiwek blA ht
bisReyr %rpurx.
62

rA skel tAedr pirbAerr ithAs SApn


krbAr ecX krl. 63eyeh&u yAjk tAilkAy edr
pUbRpurxedr nAemAeK iCl nA/ eseh&u tAedr
pUbR pr
u xr sitY yAjk iCeln ikn tA tAr mA
kret pArl n. tA tArAo yAjk iheseb kAj
krbAr numit epl n. 63rAjYpAl tAedr Aedz
ideln/ yt( py$ n kjn yAjk rIm bM
&uIm Ar Verr isA n jAnAet pAer tt(
tAr eyn pib^ KA h n ker.
64-65
yAr iPer l tAedr meDY 42,360 jn bYi)
iCl. CAAo tAedr se iCl 7,337 jn purx o
nArI B]tY/ 200 jn gAyk o gAiyk. 66-67tAedr
736iw eGA/ 245iw Kcr/ 435iw w o 6,720iw
gADA iCl.
68
tAr yKn ejrzAelem Bur mier es
ep<QCl tKn pirbAerr kt$Ar/ Bur mir inm$Ae,r
j phAril dAn kreln. 69 phAerr meDY
iCl 1/100 pA esAn/ 3 wn rep o yAjkedr
pirbAerr j 100iw r(k bS. Aeg eyKAen
Bur miriw iCl esKAen tArA miriw inm$A,
kreb. 70 kAejr j yAjkg,/ elbIy o A
bYi)r ejrzAelemr kACAkAiC el bsit SApn
krl. delr meDY mierr Arr(I/ gAykbgR/
o esbAdAsrA iCl. S Aeyelr A bYi)r tAedr
inj inj zher bAs b<ADel.

ebdIr pnu inmA$ ,


ey smS S AeylIy iPer esiCl bM inejedr
zher bsit SApn keriCl/ tAr sbA sm

xA 3:2-4:8

452

mAes k jAit iheseb ejrzAelem ki^t hl.


2
tArpr eyAxAdekr pu^ eyzUy bM tAr ser
yAjkg,/ zwIeyelr pu^ srbbAibl o tAr ser
elAekrA SAeyelr Verr j kiw ebdI inm$A
kreln. Verr dAs emAiz eyBAeb b,n
R keriCeln/
ebdIiw esBAeb bAnAenA hl.
3
yido tAr/ kACAkAiC bAs krt mn
jAitr elAekedr By krt/ tbuo tAr y|ebdIiw
purAenA iBi%r opr !trI keriCl bM tAr opr
qneb sgR keriCl. tAr itidn skAel o
sYAy ATRnA krt. 4 rpr tAr emAizr Aedz
nusAer kuiwrpbR sb pAln krl. tAr sebr
itiw idn iWk sMKYk ehAmbil sgR krl.
5
tArpr tAr itidn intY ehAmbil sgR kr
Zr krl/ bM mAbsAr sebr j/ A
smS Ciwr idenr j bM Verr Aedzk]t
sebr idnelAr j sgR kret lAgl.
elAekr Buek ibezx phArelAr meDY ey ekAn
phAr idet Zr krl y tArA Buek idet cAt.
6
mir puninmRA Zr n hoyA se%o sm mAesr
Tm idn eTek SAeyelr elAekrA Buek phAr
sgR kret Zr krl.
mir pnu inmA$ ,
tArpr tArA pATr kAwer o CetAredr pys
idl. bM tAr esArIy o sIedAnIyedr jAhAej
ker ilbAenAn eTek smu@ tIrb%IR yAeP ngr pyR
rs kAW AnbAr j KA/ @A(Ars o jlpA
etl idl. pAresr rAj ekArs tAedr sb
krbAr numit ideyiCeln.
8
ejrzAelem iPer AsAr pr itIy bCerr
itIy mAes zwIeyelr pu^ srbbAibl/ eyAxAdekr
pu^ eyzUy o tAedr BAr/ yAjkg,/ elbIyg, o
A bYi)r yAr bIdz eTek ejrzAelem
iPer esiCeln tAr mir inm$Ae,r kAj Zr
kreln. tAr 20 bCr bM tAr ecey ebzI byS
elbIyedr mir inm$Ae,r t%AbDAenr j ebeC
ineln. 9y A r mir inm$ A , kAejr t%AbDn
keriCeln tAr heln eyzUy o tAr pu^r/
kdamIeyl o tAr pu^rA :iyhdAr %rpurx/ elbIy
ehnAdedr pu^g, o tAedr BAr. 10yKn shpitrA
Bur mierr iBi% SApn kreln/ tKn yAjekr
pUnRpirCd per iz[ bAjAeln AsePr sAnr
tAedr eKAl kt$Al ineln bM SAeyelr rAj
dAyUedr AedzAnusAer Buek zMs krbAr j
tAedr j inid$X SAen dAAeln. 11kse Bur
zMsA kret kret bM Buek DnYbAd jAiney
tAr gAeln/ "Bu BAel? tAr k]t em icrkAl
bYAht TAek. tArpr smS elAk kiw ibrAw
ickAr ker hxRDbin ker Wl bM tAr Bur
7

zMs krl kAr Bur mierr iBi%SApn hey


egl.
12
tKn AegkAr sur purAen mierr kT
Sr ker b byS elAk/ yAjk TbA elbIyedr
gAl ebey ecAeKr jl giey pl. r yKn
An kriCl o ekAlAhl kriCl tKn tAr
k<AdiCl. 13es An o ekAlAhelr Dbin bdUr
eTeko ezAn yAiCl. ik t ejAer z hiCl
ey yAr dUr eTek t ZniCl tAr buJet pAriCl
n esw Aner z n kAAr.
mir pnu inmA$ e,r ibpe( zdl
edezr b elAk yAr el bAs
kretn tAr iyhdA o ibAmIenr elAekedr
it ibrp menABAbAp iCeln. tAr Znet epeln
ey yAr bIdz eTek el iPer eseC
tArA Bu S Aeyelr Verr j kiw mir inm$A
kreC. tA tAr srbbAibl o ipkulpitedr
kAeC eln bM bleln/ "inmRAe,r kAej AmAedr
eyAg idet dAo. AmrA etAmAedr mt. yKn eTek
zUr rAj sr-heAn AmAedr KAen iney
eseCn tKn eTek Amr etAmAedr Buek
ehAmbil sgR kriC.
3
srbbAibl/ eyzU y o S Aey e lr A
ipkulpitr tAedr bleln/ "n/ etAmr AmAedr
se mir inm$A, kret pAr n. rAjA ekAresr
Aedz nuyAyI SAeyelr Bur mir inm$Ae,r
kAj kmA^ AmrA sp kret pAir.
4
kTA Zen sb bYi)r *u heln. tAr
iyhdAr elAekedr inrsAh krbAr ecX kreln
bM tAedr inmRAe,r kAj b krbAr ecX kreln.
5
osb zr mir inm$Ae,r kAj b krbAr inim%
nAn rkm sms s]iXr j srkArI km$cArIedro
BAA ker eniCeln. pArs-rAj ekAresr
rAj kAl eTek Zr ker pArs-rAj dAiryAbesr
rAj Ai py$ itkul bSA celiCl.
6
mnik dIedr inb]% krAr j tArA rAjA
ekArsek ebz ikC iBeyAgA k iciWo ileKiCeln.
heVrzr ey bCer pAresr rAj heln es bCer
zr tAeko kiw iciW pAiWeyiCeln.

1-2

ejrzAelm pnu inmA$ e,r ibre zdl


t$(S yKn pAresr rAj heln/ tKn sb
bYi)r dIedr ibre nilz jAiney tAek
Aerkiw iciW ileKiCeln. ibm/ im^dA/ wAebl
o tAr A sIr rAmIy BAxAy iciW rcn
keriCeln.
8
tArpr esnApit rhm bM sicb izmazy rAj
t$(eSr kAeC ejrzAelemr elAekedr ibre
iciW ileKiCeln. tAr rp ileKiCeln
7

xA 4:9-5:7

453
9

"esnApit rhm bM sicb izmazy bM


wpRlIy/ pArs/ kRbIy o bAiblIy ge,r
ibcArkbgR/ r pU,R km$cArI bM lmIy
elAekedr zUznaKIy elAekedr kAC eTek
10
bM A elAekedr yAedr mhAmihm
S r
zmiry nger bM PrA ndIr pim
pAerr edezr A jAygAy eniCeln
tAedr kAC eTek.
11-12

rAjA t$ ( e S r ey iciWiw pAWAen


heyiCl iw tAr kiw nuilip

"ApnAr B]tY PrA ndIr pim pAerr


jAbegRr kAC eTekeh rAj t$(S/
Amr ApnAr kAeC ibnIt inebdn kret
c ey/ eysb dIedr Apin KAen ePr
pAiWeyiCeln tAr zhr puninRmA, kret ecXA
kreC. ejrzAelemr bAisAr brAbr A
rAjAedr it ibe@Ah ker eseC. bt$mAen
dIrA zherr iBt inm$A kreC o edoyAl
g<ATeC.
13
eh mAbr/ ApnAr |AtAeTR jAnA ey
zherr cArpAez edoyAl bAnAenAr kAj ezx
hel ik ejrzAelemr bAisAr ApnAek
kr dAn krA b kreb bM et rAjekAexr
AiTRk (it heb.
14
AmrA rAjAr it nu g t TAket
it|Ab bM Amr rkm kiw Gwn
Gwet idet cA n bM Amr o men
kir ey sb kT ApnAek jAnAen AmAedr
k%RbY.
15
rAj t$(S/ ApnAek Amr ApnAr
pUebR ey sb rAjAgn rAj kereCn tAedr
niTp^ pe edKet prAmzR idiC. niTpe^
edKebn ejrzAelm sbsmey b rAjAr
ibre ibe@Ah kereC. ejrzAelemr
bAisAr rAj o zAskedr ibre ibe@Ah
ker b suibDAr s]iX keriCl. sb
kArbzt> zhriw DbMs hy.
16
eh rAjAiDrAj/ Amr ApnAek sAbDAn
ker idet cA/ ejrzAelemr cArpAezr
edoyAl yid AbAr g<AT hy tAhel Apin
PrA ndIr pimAl eTek ApnAr kt$]
hArAet bsebn.
17

rAj t$(S edr iciWr %er ilKeln


18

AmAr ZeBC enebn. ApnAedr


pAWAen iciWiw AmAek nubAd ker pe
ezAnenA heyeC. 19Aim ApnAedr prAmzR

nuyAyI BUtpUbR rAjAedr dill o A


tTYAid nusAenr ined$z id. 20essb elK
p hy o jAn yAy ey dIGRkAl eTek
ejrzAelm zherr bAisAr zAskedr
ibre ibe@Ah ker eseC. ibe@Ah bM
iberAiDtr s]iX krA zherr intY qnimi%k
Gwn. ejrzAelm o PrA ndIr pimAel
b (mtAbAn rAjg, rAj ker eseCn/
bM tAr smudy l eTek kro
epeyeCn.
21
Kn/ Aim punrAy ined$z n edoy py$
ApnArA dIedr ejrzAelm zherr
cArpAez edoyAl etAlAr kAj b kret
Aedz krn. 22edKebn/ bYApAer eyn
ekAn gAiPlit n hy. Amr ejrzAelm
zhrek n&un ker bAnAet idet pAir nA/ kAr
AmrA hyt zhr eTek kr pAeb n.
23

rAjA t$(eSr iciWiwr kiw nuilip rhm/


izmazy bM tAedr ser elAekedr kAeC pe
ezAnAen hl. tArpr bYi)r esAj ejrzAelem
dIedr kAeC egeln bM dIedr inmRA, kAyRY
b kret bADY kreln.
mir inmA$ krbAr kAj b rl
PlSV rp/ ejrzAelem Verr mir inm$Ae,r
kAj b hl. pAresr rAjA iheseb dAiryAbesr
rAje r itIy bCr py$ inm$A kAj b iCl.
essmy hgy o eAr pu^ sKiry BAbbAdIy
Bur nAem Bib`bA,I ker ejrzAelm o
iyhdAr elAekedr Iipt kret lAgeln. 2 tKn
zwIeyelr sAn srbbAibl o eyAxAdekr pu^
eyzUy AbAr ejrzelem mir inm$Ae,r kAj Zr
kreln. Verr smS BAbbAdIrA tAedr se iCeln
bM tAr kAj smTRn kriCeln. 3 tKn PrA
ndIr pimAelr zAsk t%ny/ zTrebAx,y o
tAedr nucrbgR/ yAr mir puninm$Ae,r kAj Zr
keriCeln tAedr kAeC igey jAnet cAeln/ "kAr
sitet etAmr AbAr n&un ker mir bAnAet
Zr kerC 4 srbbAibelr kAeCo yAr mir
puninm$Ae,r kAej jit iCeln tAedr nAm jAnet
cAeln.
5
ik Vr SVyM dI entAedr it l(Y
rAKiCeln. rAj dAiryAbsek kw Kbr n pAWAenA
pyR tAedr kAj b krbAr ekAn eyAjn iCl
n. rAjAr kAC eTek %r n As pyR tArA
kAj cAiley egeln.
6
PrA ndIr pimAelr zAsk t%ny/ zTr
ebAx,y o t A edr se DAn bYi)rA 7 rAj
dAiryAbsek kiw iciW pAWAeln.
24

xA 5:8-6:11

454

eh rAj/ Amr iyhd A el igeyiClAm


bM mhAn Verr mir inm$A,Sl pirdzRn
keriC bM edKlAm ey/ dIrA b b pATr
o kAeWr i idey miriw bAiney celeC.
AmAedr ibVAs gitet kAj hel mir
inm$Ae,r kAj t sp heb.
9-10
Amr tAedr dlpitedr kAeC/
ApnAek pAWAenAr j bYi)edr nAemr
tAilk eceyiClAm bM keriClAm.
Amr wAo jAnet eceyiClAm ey kAr
numitet tAr miriw puninm$A, kreC.
11
%er tAr bll
"Amr SV gR o metRYr Verr dAs. Amr
miriw puninRmA, kriC eyiw b bCr Aeg
SAeyelr k mhAn rAj bAineyiCeln.
12
AmAedr pUbRpurxrA Vrek rX keriCl
tA Vr nbUKdainsrek bAibelr rAj ker
pAiWeyiCeln AmAedr pUbRpurxek zAsn
krbAr j. nbUKdainsr miriw DbMs
ker AmAedr pUbRpurxedr bI ker bAibel
iney yAn. 13bAibel ekAresr Tm bCerr
rAj kAel itin mir puninm$Ae,r j
Aedz edn. 14t>pr rAj ekArs smS
esAnAr o repAr ijinx/ eyel
ejrzAelemr mir eTek nbUKdainsr Ar
luit heyiCl bM tAr mUi%$r mier rAK
heyiCl/ esel ezzabserr hAt idey ePr
pAWAn.
15
rAj ekArs/ ezza bsrek rAjYpAl
iheseb ineyAg kreln bM tAek bleln/
"sb esAn bM repAr ijinx iney yAo
bM ejrzAelemr mier punrAy ereK dAo
bM miriw pUebR eyKAen iCl iWk esKAen
mir puninmRA, kr.
16
ezzabsr tKn ejrzAelem es
n&un mierr iBi%Sr SApn kern; esidn
eTek Amr Verr mir puninm$Ae,r
kAj ker AsiC/ ik AmAedr kAj Kno
ezx hyin.
17
Kn rAjA yid CA kern/ dy ker
purAen niTp^ edKet pAern/ w mA,
krbAr j ey/ rAj ekArs sitY sitY
ejrzAelem Verr mir puninm$Ae,r ined$z
ideyiCeln ik n. t>pr itin yid ibxey
tAr isAer kT AmAedr kiw iciWet
jAnAn tAhel Amr ibezx bAiDt hb.

dAiryA besr Aedz


tKn rAj dAiryAbs tAedr kTAr stYt
yAcAeyr j AcIn rAjAedr niTp^ K<uej

edKAr ined$z ideln. smS niTp^ bAibel


ekAxAgAer ri(t ht. 2BAlBAeb nusAn ker
mAdIy edezr kamTA egR AcIn &uelAw kAgej
elK kiw srkAir niT pAoy egl yAet rAj
ekArs ejrzAelem mir inm$Ae,r j Aedz
ideyiCeln.
niTet rep elK iCl 3ekArs tAr rAj
hoyAr Tm bCer ejrzAelemr mir
spekR ined$z ideyiCeln. Aedziw iCl
rp
"Verr j miriw AbAr bAnAen ehAk.
mier Verr j sgR inebdn kr
heb. mierr iBi% SApn kr ehAk.
miriw 90 Puw coA o ctAy 90 Puw
heb. 4mirek iGer itn sAir b pATerr
edoyAl o ksAir b kAeWr ir edoyAl
TAkeb. mir inmRAe,r bYy bhn heb rAjAr
ekAxAgAr eTek. 5nbUKdainsr ey sb esAn
bM rep lun ker bAibel iney esiCeln
esil sb b Verr mier ePr
pAWAet heb.
6

Aim/ dAiryAbs/ PrA ndIr pimAelr


rAjYpAl t%nyek/ zTr-ebAx,yek o A
cpdS kmRcArIedr ejrzAelm eTek ser
eyet Aedz idiC. 7 Verr mir
inmRAe,r kAj b krbAr ecX ker nA.
kmRIedr ibr) kerA nA. dIedr rAjYpAl
bM dIedr entAr AidSAenr opr mir
puninmRA, krk.
8
Kn Aim Aedz kriC ey etAmr
sb kAj dI entAedr j kreb/ yAr
mir inmRAe,r kAej il. mir inmRAe,r
Krc Aseb rAjAr ekAxAgAr eTek bM
TR Aseb PrA ndIr pim pAerr el
sMg] h It kr eTek. sb ined$ zil
tAAtAi pAln kr yAet kAjiw b nA hey
yAy. 9-10 SVegRr Verr mier sgR krbAr
j y y lAgeb sb oedr dAo.
ejrzAelemr yAjkedr yid xA/ emx/ p<AW/
mn ik gm/ nun/ @A(Ars Tb etl sebr
eyAjn hy teb sb oedr etYk idn
ido; r eyn T n hy. tAhel tAr
hyt
SV egRr Vrek sug sV ilt ehAm sgR
kreb bM Verr kAeC AmAr o AmAr
pu^edr j ATRnA kreb.
11
Aim o Aedz idiC/ "ek yid
Aedz bdel edy teb tAr bAIr eTek kiw
ki kAW Kuel enoy heb/ bM es bYi)ek

xA 6:12-7:13

455
ki kAeW P<Ais edoy heb bM tAr
bAIiw DbMs ker kiw bAerAyArI ezQcAley
pirnt krA heb.
12
Vr tAr nAm ejrzAelem ereK edebn.
ekAn rAj Tb edz Tb ek yid
Aedz bdlAbAr ecX ker Tb ejrzAelem
mir DbMs krbAr ecX ker tAhel eyn
Vr tAedr prAijt o DbMs kern.
Aim/ dAiryAbs Aedz ideyiC.
Aedz it s%r bM spU,B
R Aeb pAln kr
cA.
mir inmA$ e,r smAi o sgIR kr,
tKn PrA ndIr pimAelr rAjYpAl
t%ny / zTr-ebAx,y o t A r elAekr rAj
dAiryAbesr Aedz tAAtAi o puerApuirBAeb emen
ineln. 14dIedr bI,r BAbbAdI hgy o eAr
pu^ sKireyr Bib`bA,Ir Ar nuAi,t o
sAiht hey mir inm$Ae,r kAj cAiley egeln.
SAeyelr Verr Aedz nusAer bM pAresr
ibiB rAj ekArs/ dAiryAbs bM t$(eSr ined$z
pAln ker tAr mir inm$Ae,r kAej sAPlYlAB
keriCeln. 15dAiryAbesr rAje r x bCerr dr
mAesr tIy iden mir inm$Ae,r kAj ezx heyiCl.
16
SAeyelr bAisAr mir sgRIkre,r
sbiw An shkAer pAln krl. bIdz eTek
mui) pAoy smS yAjkg, o elbIyro seb
eyAgdAn kreln.
17
100iw xA/ 200 iw emx/ 400iw purx emxzAbk
bil idey miriwek Bur ee sgRIk]t kr
hl. CAAo SAeyelr pApSKAlenr j 12iw
CAgl bil edoy hl. SAeyelr 12iw pirbAerr
etYkiwr j 12iw CAgl sgR kr heyiCl.
18
rpr tAr ejrzAelemr mier Verr esbAr
j tAedr dl nuyAyI emAizr puSek ilipb
ined$z nuyAyI yAjkg, o elbIyedr ebeC ineln.
13

skel Verr sAmen ATRnA krAr j inejedr


pib^ kreln. 22 smS bYi)r sAtidn Der
mhAne KAimribhIn riwr sb pAln kreln.
Vr tAedr sklek Anit ker &uleln kAr
itin zUrrAejr menAb]i%et pirbtRn eniCeln
bM tAr Pel zUr-rAj* tAedr SAeyelr
Verr mir inmRAe,r kAej smTRn jAineyiCeln.
xA ejrzAelem eln
sb Gwn Gew yAbAr pr/ pAresr rAj
t$ ( eS r rAj k Ael x bAibl eTek
ejrzAelem eln. x iCeln srAeyr pu^. srAy
sireyr/ siry ihieyr/ 2 ihiy zuemr/ zum
sAedAekr/ sAedAk hIwebr/ 3hIwb mireyr/
miry sireyr/ siry mrAeyAetr/ 4mrAeyA
sriheyr/ srihy ixr/ ix biu Or pu^. 5biu O iCeln
bIzUeyr pu^/ bIzUy iCeln pInhesr pu^/ pInhs
iCeln ilyAserr pu^/ bM ilyAsr iCeln DAn
yAjk hAerAe,r pu^.
6
iz(k x A / bAibl eTek ejrzAelem
esiCeln. emAizr Vrd% nuzAsn spekR tAr
sugBIr buYpi% iCl. rAj t$(S xAek tAr
nuerAD nusAer smS eyAjnIy ijinx ideyiCeln
kAr Bu xAr se iCeln. 7SAeyelr b mAnux
eymn/ yAjkg/ elbIyg/ gItkArg/ Arr(Ig/
B]it bYi)r xAr se SAeyel esiCeln.
smS bYi)r rAj t$(eSr rAj kAelr
sm bex$ ejrzAelem es ep<QeCiCeln. 8 xA
t$(eSr rAj kAelr s m bex$r pm mAes
esiCeln. 9xA o tAr dl o bCerr Tm mAes
bAibl tYAg ker bM pm mAesr Tm idn
ejrzAelem es piSt hn. 10xA Bur ibiDil
spekR smYk |AnAj$enr j tAr jIbenr smS
smy bYy kern. itin SAeyelr elAekedr Bur
ibiD o Aedzil ezKAet o spAdn krAet ecXA
keriCeln.

xA ek rAjA t(
$ eSr iciW
inSA rpbR
xA iCeln kjn yAjk o iz(k yAr
19

A
ey
elr it d% Verr Aedz o ibiD spekR
Tm mAesr ecQ idenr mATAy bIdz eTek
20
iPer As dIrA inSArpbR pAln kreln. yAjk smYk |An iCl. rAj t$(S xAek iciWiw
o elbIyr skel pirC hey ibezx idniwr j ileKiCeln
12
St heln. elbIyr bIdz eTek iPer As
rAj t$(eSr kAC eTek
dIedr skelr j/ tAedr inejedr j bM
tAedr yAjk BAedr j inSArpebRr sgRIk]t
yAjk x/ iyin SVegRr Bur ibiDr kjn
emxiwek bil ideln. 21rpr bIdz eTek
iz(k/
SAeyel iPer As skel imel es emexr mAMs
tAek rAj t$(eSr iBnn? 13Aim
h kreln. zherr elAekrAo edezr
Aedz idiC ey ekAn SAeylIy/ ekAn
bAis elAekedr pib^t eTek inejedr
pib^ ker emexr mAMs h kreln. tAr zrU rAj iwr TR sbt> pAresr rAj dAiryAbs.
11

xA 7:14-8:12
yAjk Tb ey ekAn elbIy yAr AmAr
rAje bsbAs ker/ tAr ek yid xAr
se ejrzAelem eyet cAy et eyet pAer.
14
xA/ etAmAek Aim o AmAr sAtjn
mIr dAiy idlAm/ &uim it b iyhdA
o ejrzAelem igey SVyM py$eb( kreb/
esKAen etAmAr bYi)bgR Verr ibiDil
ktdUr pAln kreC. Ar es ibiD et etAmAr
se AeC.
15
AmrA SAeyelr Verr j etAmAr
se ey esAn o rep idlAm/ &uim t
ejrzAelem V e rr j iney yAeb.
16
CAAo/ etAmAek yid ek ejrzAelem
Verr mierr j phAr idet cAy bM
etAmAr elAekedr bM bAibelr ey ekAn
edez bsbAskArI yAjkg o elbIyedr
sb phAro etAmAek sMh ker iney eyet
heb.
17-20
smS TR idey &uim b]x/ emx o
emxzAbk bM zs o pAnIy ikneb. t>pr
ejrzAelem Verr mierr ebdIet
smS qneb sgR kreb. &uim bM A
dIrA bAkI esAn o rep eymn KuzI Krc
kret pAer/ ik mnBAeb Krc kreb yAet
Vr suX hn. smS ijinx ejrzAelem
Verr kAeC iney yAeb. el sb Bur
pAsnAr j bYbht heb. CA mierr
eyAjen Ar y ikC lAgeb/ rAjekAx eTek
TR ecey iken eneb.
21

Aim/ rAj t$ ( S / PrA ndIr


pimAelr eysb bYi)begR r kAeC
rAjekAexr TR TAek/ tAedr ined$z idiC/
xAr yKn y eTRr eyAjn hy t eyn
tAek edoy hy kAr itin yAjk o SVegRr
Verr ibiDilr kjn iz(k. 22ApAtt
tAek 3 3/4 wn rep/ 600 buezl gm/ 600
gYAln @A(Ars/ 600 gYAln jlpA etl o
py$A pirmA lb edoy ehAk. 23SVegRr
Vr xAek y ikC inet Aedz ideyeCn
t eyn tAek yt t sb edoyA hy.
Aim AmAr sAn o rAje r ibre SVegRr
Vrek sX kret cA nA/ sutrAM Bur
mierr j sb ined$zil eyn pAln
kr hy.
24
eh AmAr edzbAsIg/ Aim etAmAedr
|AtAeTR jAnAet cA ey yAjkg,/ elbIyg,/
gAyk/ Arr(I/ mierr esbAdAs o Verr
mierr ey ekAn kmRIr kAC eTek kr
h qbD. rAjAek sAn edKAenAr j

456
Bur dAsedr ekAn kr edoyAr eyAjn
en. 25eh xA/ Vr o tAr ibiD spek$
etAmAr yeTX |An AeC. sutrAM PrA ndIr
pimAelr elAekedr ibcAr bYbS o
zAsnkm$ edKAr j/ Aim etAmAek etAmAr
pC nu y Ay I zAsnkt$ o ibcArkbgR
ineyAegr (mt idlAm. smS bYi)bgR
etAmAr Bur ibiD nuyAyI elr
ibcAribBAgIy zAsink kAjkm$ spAdn
krebn. 26mn ek yid TAekn/ ey Verr
ibiD spek$ bgt ny tAhel ibcArkbgR
tAek Verr ibiD spek$ iz( dAn kreb.
ekAn bYi) yid ibiDil l[Gn ker/ tAhel
tAek prAeDr mA^A nuyAyI m]&u Yd/ inbRAsn
b kArAbAesr zAiS edoy heb b jirmAn
kr heb.
xA eV rr zMs kreln
Bu mihmAmy/ AmAedr pUbRpurxedr Vr?
ejrzAelem Bur mierr it sAn |Apenr
j Vr rAjAr hdey tAr iBlAx SApn kreln.
28
rAjA tAr mIbgR o kmRcArIedr piSitet
Bu AmAr it tAr sitYkAerr BAlbAs iBbY)
keriCeln. Bu AmAr shAy heyiCeln bM tA
Aim sAhsI hey AmAr se ejrzAelem iPer
yAbAr j SAeyelr smS entAedr ki^t
keriClAm.
27

xA r se tYbtn$ kArI entAedr tAilkA


rAj t$(eSr rAj kAel eysb pirbAerr
DAnrA AmAr se bAibl eTek ejrzAelem
esiCeln nIec tAedr nAemr tAilk edoy hl
2
pInhesr %rpurxedr meDY egezRAm/ TAmerr
%rpurxedr meDY dAineyl/ dAyUedr %rpurxedr
meDY hwz/ 3 zKineyr %rpurxedr meDY perAz/
sKiry o Aer 150 jn purx/ 4ph emAyAebr
%rpurxedr meDY sKiryr pu^ lIqyny o Aer
200 jn purx/ 5 jr %rpurxedr meDY mhsIeye lr
sAn zKiny o Aer 300 jn purx/ 6AdIenr
%rpurxedr meDY eyAnATenr pu^ bd o Aer
50jn purx/ 7lemr %rpurxedr meDY Tileyr
pu^ iyzAyAh o Aer 70 jn purx/ 8zPiweyr
%rpurxedr meDY mIKAeyelr pu^ sbidy o Aer
80 jn pu r x/ 9eyAyAebr %rpurxedr meDY
iyiheyelr pu^ obidy o Aer 218 jn purx/
10
bAinr %rpu r xedr meDY eyAixiPey r pu ^
zelAmIt o Aer 160 jn pu r x/ 11ebbeyr
%rpurxedr meDY ebbeyr pu^ sKiry o Aer
28 jn pu r x/ 12sagedr %rpurxedr meDY
hkAwenr pu^ eyAhAnn o Aer 110 jn purx/

xA 8:13-9:2

457
13

edAnIkAemr ezx %rpurxedr meDY lIePlw/


iyyUeyl/ zmiyy o Aer 60 jn purx/ 14bM
ibgabeyr %rpurxedr meDY Ty/ sbbUd o tAr
sI 70 jn purx.
ejrzAelem tYAbtn$
Aim smS bYi)edr hb-gAimnI ndIr
kAeC j het beliClAm. esKAen tAbu KAiwey Amr
itnidn iClAm. Aim keykjn yAjkek esKAen
edKlAm/ ik ekAn elbIyek ny. tA Aim
16
lIeyxr/ rIeyl/ zmiyy/ lanATn/ yAirb/
lanATn/ nATn/ sKiry o mZm B]it enb]ek
bM 17eyAyArIb o lanATn nAem jn iz(kek
efek kAisiPy ngerr DAn eAerr kAeC tAek
o tAr elAekedr ik blet heb tAr ined$z idey
pAiWeyiClAm yAet e AmAedr Verr mier
kAj krAr mt ikC shkArI pAWAet pAern. 18eyeh&u
V r AmAedr shAy iCeln e iniliKt
bYi)edr AmAedr kAeC pAWAeln
15

19

20

21

mhilr %rpurx ezeriby :mhil iCeln


kjn elib. elib iCl SAeyelr
sAn. ezeribyr se tAr pu^r bM
BAeyr emAw 18 jn purx esiCl.
hziby o tAr se mrAirr sAn iyzAyh
bM tAedr BAeyr o eCelr/ emAw 20
jn purx.
tAr 220 jn mir kmRIo pAiWeyiCl.
:tAedr pUbRpurxr elbIyedr sAhAyY
krbAr j dAyUd o tAr kmRcArIbgRAr
inyu) heyiCeln. tAedr nAm tAilk
Bu) iCl.

hbA ndIr kAeC Aim eGAx, krlAm/ Verr


kAeC AmAedr ibnIt itp krAr j Amr
skel pbAs krb. Verr kAeC Amr AmAedr
o AmAedr sitedr bM AmAedr ibxy spi%r
inrApd yA^Ar j ATRn kret eceyiClAm. 22Aim
AmAedr inrAp%Ar j rAjr kAC eTek AmAedr
se AsbAr j qs o VAerAhI cAet tY
i D A ebAD keriClAm. kAr Amr rAjek
beliClAm/ "yAr Buet ibVAs ker o tAr it
AS rAeK/ AmAedr Bu sdA tAedr shAy hn.
ik eysb bYi) tAr eTek dUer ser yAy Vr
tAedr it *u hn. 23AmrA tA pbAs ker
Verr kAeC ATRnA keriClAm bM itin AmAedr
ATRn ZeniCeln.
24
rpr Aim yAjkedr meDY eTek ezeriby/
hziby yAr enSAnIy iCl o tAedr 10 jn BA
muK emAw 12 jn yAjkek ebeC ineyiClAm. 25rAj

t$(S/ tAr pedXAg,/ tAr DAnr bM bAibelr


smS S AeylIyrA es phAril Verr mierr
j ideln. bM bAibelr elAekedr kAC eTek
AmrA sb esAn bM rep ojn ker/ mierr
kAejr j bAer jnek idlAm. 26sb imiley
25 wn rep/ 3 3/4 wn repAr TAlA o 3 3/4 wn
esAn iCl. 27CAAo AmrA Ay 19 pA ojenr
20iw esAnAr bAsn o m$UlY 2iw iptelr TAl
ideyiClAm bM beliClAm/ 28"etAmr Bur kAeC
pib^. sAmIilo Bur kAeC pib^. smS
esAn bM repA elAekrA Buek dAn keriCl/ es
Bu iyin etAmAedr pUbRpurxedr Vr. 29yAo
smS bS r( kr. ejrzAelem Bur mierr
enbgRek edoyAr Aeg py$ smS spedr
dAiy etAmAedr. SAeyelr DAn pirbArbegRr
ent o elbIyedr hAet smS ikC &uel edeb.
tAr ojn ker smS ijins ejrzAelem
Bur mierr Gerr eBter &uel rAKebn.
30
tKn yAjk o elbIy r / ejrzAelemr
mierr j xAr edoy sAmIil h krl.
31
Tm mAesr Adz iden Amr hbA ndIr
kAC eTek ejrzAelm iBmueK yA^ Zr krlAm.
Vr AmAedr shAy iCeln. itin AmAedr peT
zedr o b%
R] edr hAt eTek r( kreln. 32rpr
Amr ejrzAelem ep<QClAm. esKAen itnidn ibAm
inlAm. 33c&u TR idn Amr mier eglAm bM m$l
U Y
bSil ojn ker yAjk rIeyr pu^ meremAtek
idlAm. meremAetr se pInhesr pu^ ilyAsr
bM eyzUeyr pu^ eyAxAbd o ibUiyr pu^ enAyidy
nAem elbIy iCl. 34AmrA sAmIil ojn
ker emAw ojenr pirmA niTBu) keriClAm.
35
rpr/ eysb dIr inbRAsn eTek iPer
esiCl/ tAr SAeyelr Vrek ehAmbil inebdn
krl. tAr S Aeyelr melr j 12iw bx
] / 96iw
emx/ 77iw emxzAbk o pApemAcenr j 12iw
purx CAglo bildAn krl.
36
rpr AmrA PrA ndIr pim tIrS
Aedizk entAedr o rAjYpAledr hAet rAjr
iciWiw &uel idlAm. tArpr smS entAr
SAeyelr bAis o mierr shAyt kern.
dIy bYi)edr se ibbAh
sb hey yAbAr pr SAeylIy elAekedr
entAr AmAek es bleln/ "xA/ SAeyelr
elAekr KAen bsbAskArI A bYi)edr eTek
inejedr p]Tk ereK bAs kerin. SAeylIyr
knAnIy / ih%Iy / pirxIy / iybU x Iy / eAnIy /
emAyAbIy/ imzrIy bM emArIy B]it jAitr
elAekedr s kAy$YklAep BAibt. BAeb tAr
bMezr se ibbAhsUe^ Ab hy. SAeylIy

1-2

xA 9:3-10:6

458

ibezx jn bel g,Y hbAr kT/ ik Kn


ibRbAehr dr tAedr jAitr se im,
heyeC. S Aeyelr enbgR o zAskrA Dre,r
ibey ker prApredr kAeC #XA SApn kereC.
3
Aim yKn kT jAnet pArlAm/ tKn >K kAz
krbAr j Aim AmAr epAzAk/ cl/ dAi iCe
ePllAm/ bM ibx o tY Sit hey bes
plAm. 4 tKn Dm$BIr smS bYi) Bey k<Apet
Zr krl. or By epeyiCl kAr bIdz eTek
mui)lAB ker eysb dIrA iPer esiCl/ tAr
Verr it nugt iCl nA. (u o ibmU bSAy
Aim qbkAilk sgR nuAn py$ bes TAklAm.
o smS bYi)r Amr cArpAez je hl.
5
Aim yt( oKAen besiClAm/ inejek ytdUr
sb lit edKAet ecX kriClAm. rpr
qbkAilk ATRnAr smy Aim eW dAAlAm. enAMrA
o eC pireDy sh Aim hAw ege bes/ hAt
sAirt ker AmAr 6 Bu Verr kAeC ATRnA ker
bllAm eh Amr Vr/ etAmAr idek iPer
tAkAeto Aim lA ebAD kriC. Aim lit
kAr AmAedr pApkm$ AmAedr mAT CAiey egeC.
AmAedr prAD SVgR pyR ep<QeCeC. 7AmAedr
pUbR pr
u xedr smy eTek Zr ker Aj py$ Amr
b pAep pApI. AmAedr pAepr j AmAedr
rAjAedr/ yAjkedr bM AmAedr zAiSeBAg kret
heyeC. ibiB ibedzI zAsk AmAedr luW ker
AmAedr bI ker iney igey e C. ibedzI
A*m,kArIr AmAedr spd luW kereC. Aj
pyR es k purAen Gwn Gew celeC.
8
ik Kn smeyr j &uim AmAedr it
dyA dzRn kerC. &uim AmAedr bI bYi)edr
meDY eTek keykjnek pib^SAen es bAs
krAr sueyAg ker ideyC. Bu/ &uim AmAedr dAs
eTek k n&un jIbn dAn kerC. 9 </ Amr dAs
iClAm/ ik &uim AmAedr dAs TAket edeb n
bel pAresr rAjedr dyAlu ker AmAedr it
etAmAr nuh kAz kerC. etAmAr miriw eyiw
DbMs hey igeyiCl/ esiw gbAr j &uim AmAedr
nbjIbn dAn kerC. iyhd A o ejrzAelmek r(AeTR
&uim AmAedr kiw edoyAl &ulet sAhAyY kerC.
10
eh Vr/ etAmAek Amr Ar ik blet pAir
Amr AbAr etAmAr it bADY heyiC. 11eh Vr/
&uim etAmAr BAbbAdIedr mADYem AmAedr Aedz
kerC "ey BUKet etAmr Apn|Aen TAket celC
esiw DbMsAbezx mA^. BU Kiw KAen
bsbAskArI bAisAedr s kemRr j DbMsAbezex
pir,t heyeC. KAnkAr bAisAr BUKek
pib^ kereC. 12tb/ SAeyelr elAekrA/
etAmr eyn etAmAedr sAnsitedr osb
elAekedr sAnsitek ibey kret ido n. oedr

se kTAo bel n. AmAr Aedz Znel etAmr


bil hey Web bM BUKer yAbtIy BAel
ijinx peBAg kret pAreb bM etAmAedr
sAnsitedr hAet BUKiw &uel idet
pAreb.
13
AmrA inejrA bSAr j dAyI. Amr
pApAcr keriC bM AmrA pirsIm edAxI. ik
&uim AmAedr enk km de dit kerC. AmAedr
enk mArA k pAepr j AmAedr Kub kiWn
zAiS ApY iCl. tA se%o &uim AmAedr keykjnek
bIdz eTek mui) ideyC. 14tb etAmAr
Aedz AmAedr mA kr ic ny. AmAedr
o smS elAekedr se ibRbAh kr ic ny
yAr KArAp kAj ker. Amr jAin ey Amr yid
oedr se ibbAh spkR cAiley yA/ tAhel/ eh
Vr/ &uim AmAedr opr Kub ereg yAeb bM ytidn
nA smS SAeylIy inbRMz heb ttidn AmAedr
DbMs kreb.
15
eh Bu/ SAeyelr Vr/ &uim t BAelA ey
Amr t edAx kr se%o &u im AmAedr
keykjnek eb<ec TAket ideyC. Amr edAxI/ tA
es kAre, AmAedr kAerAr etAmAr sAmen dAAbAr
kT ny.
elAekrA tAedr pAp SVIkAr krl
Bur mierr sAmen k<Adet k<Adet xA
ATRnA kriCeln o edAx SVIkAr kriCeln.
es smey b SAeylIy nArI/ purx o izZ tAr
cArpAez je heyiCl. tArAo k<AdiCl. 2 tKn
lAemr kjn %rpurx iyhIeyelr pu^ zKiny/
xAek bll/ "Amr Verr Aedz mA keriC
bM AmAedr AezpAez bsbAskArI A jAitr
bMezr elAekedr se qbbAihk sV SApn keriC/
tbuo AmAr men hy Ken SAeyelr sb Az
hAirey yAyin. 3 Kn Amr Verr sAmen kiw
ci) kir ey sb ibjAtIy SIelAk o tAedr
sAnedr Amr ePr pAiWey edb. xAr pedz
emen clbAr j o eysb bYi) AmAedr Verr
it ASAbAn tAedr nusr, krbAr j Amr
kAj krb bM Amr Verr ibDAn emen
clebA. 4xA/ Apin eW dAAn bM z) ehAn.
Verr ibiDr it AmAedr ASAbAn ker etAlAr
ey t Apin ineyeCn t sPl ker &ulet Amr
ApnAek shAyt krb.
5
xA eW dAAeln bM it|A nuyAyI DAn
yAjkg,/ elbIy o SAeyelr bAisAedr zpT
h krAeln. 6rpr x A ily A zIebr pu ^
iyehAhAnenr Ger ebz kreln. eywku smy xA
oKAen iCeln/ in ekAn KAbAr eKeln n b ikC
pAn kreln n/ kAr tYAgt bIedr Verr

10

459
ibiDr it nASA bzt> itin tKno >iKt o
ezAks iCeln. 7 t>pr itin dI o
ejrzAelemr sbR^ kiw bAt$ pAWAeln. es bAt$Ay
itin bI eTek mui) lAB kr smS dIedr
ejrzAelem es smebt het bleln. 8eysb bYi)
itnidenr meDY es piSt heb n tAedr spi%
bAejyA kr heb bM es bYi)ek es ey delr
se bAs ker tAr eTeko bihAr kr heb. DAn
AiDkAirk o enb]r isA h kreln.
9
itnidenr meDY dI o ibAmIenr pirbAerr smS
bYi) ejrzAelem je hl. bM nbm mAesr
kui idenr mATAy tArA mir Ae, smebt hl.
tAr skel smAebezr kAre o bl bxRe,r
j k<ApiCl.
10
tKn x eW dAAeln bM es smAebzek
sAx, kreln/ "etAmr skel Verr ibiD mA
ker tAr it nAS ediKeyiCel bM etAmr
ibjAtIy nArIedr ibey ker SAeylek Aer
edAxI kerC. 11Kn etAmr Verr sAmen etAmAedr
pAp SV IkAr ker. Bu etAmAedr pUbR pr
u xedr Vr/
tAr ibiD etAmAedr b pAlnIy. BUKe
etAmAedr AezpAezr ibjAtIy bYi) begRr se
etAmr smSrkm spk$ tYAg kr bM etAmAedr
ibedzI SIedr eTek etAmr inejedr AlAd ker
nAo.
12
tKn oKAen smebt smS bYi) smSVer
ickAr ker xAek bll "Apin iWk beleCn.
Apin y bleCn t AmAedr b pAln kr
ic. 13KAen enk bYi) AeC Ar b]iXr
meDY AmAedr pe( bAer TAk sb ny.
smsAiwr smADAno -kidenr meDY sb ny kAr
Amr rtr pApAcr keriC. 14AmAedr entArA
AmAedr puerA delr j ibxey isA ink.
tArpr tAedr ibedzI SIelAkedr/ yAedr tAr ibey
keriCl/ tAedr ePr pAWAeb/ tAr tAedr j
iniX$ smey ejrzAelem Aseb. itiw zhr eTek
DAn entAr bM ibcArkg, elAekedr se
Asebn. tAr rkm ker yAebn yt( n sbA
es yAeb. tAhel Vr AmAedr it *u hoy
eTek ibrt hebn.
15
sAehelr pu^ eyAnATn/ itkaebr pu^ yhisy/
mZm o elbIy zbbTy isAer iberAiDt
krl. 16t>pr ejrzAelem tYAbtn
$ kArI dIrA
pirknAiwek h kret st hl. yAjk xA
pirbAr entAedr ebeC ineln/ itiw pirbArbgR
eTek kiw ker mAnuexr nm bAC hl bM tAr
dzm mAesr Tm iden k^ hey itiw Gwn
td kreln. 17dzm mAesr Tm iden o bACA

xA 10:7-44

kr bYi)g, ey sb elAekr ibRbAh kereC


tAedr spekR pyRAelAcn krbAr j kse
bseln.
ibjAtIy SI elAkedr ibbh kr bYi)edr tAilkA
18
iniliKt bYi)r eysb yAjk ibedzI
SIelAkedr ibbAh keriCl/ tAedr %rpurx
iyehAxAdekr pu^ eyzUy o tAr BArA mAesy/
lIeyxr/ yAirb o gdily. 19rA skel tAedr
SIedr pirtYAg kret st heln. tArpr tArA
pApSKAlenr bildAenr j kiw ker emxo
sgR keriCeln. 20hnAin o sbidy iCl eerr
pu^.
21
hArIemr %rpurxedr meDY mAesy/ ily/
zmiyy/ iyhIeyl o ixy;
22
pzh e rr %rpu r xedr meDY ilqy n y /
mAesy/ Aeyl/ nTenl/ eyAxAbd o ilyAsA;
23
elbIyedr meDY eyAxAbd/ izimiy o klAy b
klIw/ pTAihy/ iyhdA o ileyxr;
24
gAykedr meDY lIyAzIb; ArpAledr meDY
zum/ ewlm o ir;
25
S AeylIyedr meDY pireyAesr %rpurxedr
meDY rimy/ iyixy/ miy/ imyAmIn/ ilyAsr/
miy o bnAy;
26
lemr pu^edr meDY m%iny/ sKiry/ iyhIeyl/
i/ iyeremA o ily.
27
s%Ur pu^edr meDY ilqyny/ ilyAzIb/ m%iny/
iyeremA/ sAbd o sIs;
28
ebbeyr pu^edr meDY iyehAhAnn/ hnAiny/ sbby
o ly; 29bAinr pu^edr meDY mZm/ mUk/
dAy/ yAzUb/ zAl o iyremA.
30
ph emAyAebr pu^edr meDY dan/ klAl/
bnAy/ mAesy/ m%iny/ bsell/ ibUyI o mn>iz;
31
hArIemr pu^edr meDY ileyxr/ iyizy/ miy/
zmiyy/ izimeyAn/ 32ibAmIn/ mUk/ zmiry;
33
hzUemr pu^edr meDY m%ny/ m%%/ sAbd/
lIePlw/ iyermy/ mn>iz o izimiy;
34
bAinr pu^edr meDY mAdy/ Am/ eyl/ 35bnAy/
ebidy / klUh/ 36biny/ meremA/ ilyAzIb/ 37m%iny/
m%ny bM yAsy/
38
iby
U I r pu^edr meDY izimiy/ 39ezilimy/ nATn/
40
dAy/ mkdaby/ zAzy/ zAry/ 41serl/ ezilimy/
zmiry/ 42zum/ miry bM eyAexP;
43
nebAr %rpurxedr meDY iyyIeyl/ mi%iTy/
sAbd/ sbIn>/ yAdy eyAeyl o bnAy.
44
rA skel ibedzI SIelAkedr ibbAh keriCl
bM edr meDY enekr SI sAnedr j
ideyiCl.

460

nihimeyr pu Sk
nihimeyr ATnR A
il hKileyr pu^/ nihimeyr g rAj
t$(Sr rAje r 20 bCerr mATAy/ ikzaelb
mAes Aim zUzenr rAjDAnIet iClAm. 2 smey hnAin
nAem AmAr k BA o Aer ikC bYi) iyhdA
eTek AmAr se edK kret esiCl. Aim tKn
tAedr ejrzAelm zhriw spek$ o ey sb dIrA
bIdzA eTek inejedr r( kret eperiCl bM
tKno iyhdAy iCl/ tAedr spekR tAedr ij|As
keriClAm.
3
hnAin o tAr se ey elAekrA iCl tArA AmAek
bll/ "eysmS dI bIdzA Aet eperiCl bM
iyhdAy bAs kreC/ tAr sMkw o lAr meDY
idey bAs kreC. ekn kAr, ejrzAelemr AcIr
eBe[ peeC bM drjAil Aen pue egeC.
4
ejrzAelm o esKAnkr bAisAedr spek$
kT ezAnAr pr AmAr Kub mn KArAp hy bM
Aim bes pe k<Adet Zr kir. BArA*A men/
Aim ikCidn Der pbAs kret o SVegRr Verr
kAeC ATRn kret Zr krlAm. 5 bel Aim
ATRn keriClAm

smUehr meDY Ciey edb. 9 ik etAmr yid


AmAr kAeC iPer As bM AmAr
Aedzil emen cel/ tAhel etAmAedr
meDY yAr p]iTbIr A edez inbRAist hey
reyC tAedr Aim je krb bM ey
jAygAiw Aim AmAr nAm SApn krAr j
menAnIt keriC es jAygAy tAedr iPirey
Anb.
10
SAeylIyr ApnAr dAs o ApnAr
elAk. Apin ApnAr mhAn (mt eyAg
ker edr r(A kereCn. 11eh Bu/ ApnAek
AmAr ibnIt nuerAD Apin AmAr/ ApnAr
dAesr bM eysb dAesrA ApnAr nAemr
it jAnAet cAy/ tAedr ATRnA Znun.
eh Bu / Apin jAenn/ Aim rAjAr
pAnpA^bAhk.* Aj Aim yKn k]pAATRI
iheseb rAjAr se sA(A kret yAb Apin
AmAr shAy TAkebn/ yAet rAj AmAek
nuh kern.

"eh Bu/ SVegRr Vr/ Apin mhAn o


(mtAbAn. yArA ApnAek BAlbAes o
ib VSBAeb ApnAr A|A pAln ker tAedr
se Apin ApnAr BAlbAsAr c i )
sbsmey bjAy rAeKn. eh Bu nuh ker
ApnAr Be)r ATRnA b krn.
6
Aim ApnAr sAmen ApnAr dAs/
SAeyelr elAekedr j ATRnA kriC.
Amr/ S Aeyelr elAekr/ ApnAr ibre
ey pApsmUh keriC Aim t SVIkAr kriC.
Aim o AmAr ippurexr ey pAp keriC
tAo SVIkAr kriC. 7AmrA/ SAeylIyr
ApnAr se Kub KArAp bYbhAr keriC.
Apin ApnAr dAs emAizek ey skl A|
iz(AmAlA o ibiD ideyiCeln t Amr pAln
kir in.
8
eh Bu/ ApnAr dAs emAizek Apin
ey ined$zil ideyiCeln dy ker tA Sr
krn. Apin beliCeln/ "etAmr/
S Aeyelr elAekr yid AmAr it ibV S
ho tAhel Aim etAmAedr ibiB jAit

rAjA t(
$ S nihimye k ejrzAelem pAWAeln
rAj t$(eSr rAje r 20tm bCerr nIsn
mAes/ yKn rAjAek @A(Ars inebdn krA hl/
Aim @A(Arsiw inlAm bM rAjAek idlAm. r
Aeg tAr se TAkAkAlIn rAj kKno AmAek
ibxAdS edeKn in/ ik esidn Aim sitY
ibxAdS heyiClAm. 2rAj AmAek ije|s kreln/
"etAmAr ik zrIr KArAp etAmAek et ibxAdS
lAgeC ekn men heC/ etAmAr hdy ibxAed
pirpU,R.
tKn Aim Kub By epelo rAjAek bllAm/
3
"mhArAj dIGj
$ Iib ehAn? AmAr mn BArA*A kAr
ey zher AmAr pUbR pr
u xr smAiDS/ es zhr Aj
DbMsSe p pir,t heyeC bM es zherr Pwkil
Aen pue DbMs heyeC.
4
tKn rAj AmAek kreln/ "&uim mAek
idey ik krAet cAo
Aim AmAr Vr ek ATR n A ker 5 rAjAek
bllAm/ "rAjA yid AmAek iney sitY KuzI TAekn
bM tAr yid eC hy/ teb dy ker AmAek

pAnpA^bAhk pAnpA^bAhk sbsmy rAjAr Kub GinX ht


kAr tAr kAj iCl rAjAr @A(Ars Tem eceK edK/ yAet
ek rAjAek ibx pAn krAet n pAer.

461
iyh d Ay ejrzAelem pAWAn ey zher AmAr
pUbRpurxr smAiDS heyiCeln yAet Aim zhriw
AbAr ge &ulet pAir.
6
mhArAejr pAez rA,I besiCeln. tAr jn
AmAek ije|s kreln/ "etAmAr sPerr j
kt smy lAgeb keb AbAr &uim KAen es
ep<QCet pAreb
rAj eyeh&u AmAy Kuiz men ibdAy ideln/
Aim tAek kiw inid$X smeyr meDY iPer AsAr
itit idlAm. 7Aim rAjAek o ij|AsA krlAm/
"rAjA yid sX TAekn/ dy ker AmAek keykiw
iciW idn yAet iyhd yAoyAr peT PrA ndIr
pim pAerr l pAr hbr smy Aim
rAjYpAledr edKAet pAir. 8 CAAo ApnAr
bnibBAegr AiDkAirk AsPek e ker elKA
kiw iciWo AmAr drkAr/ yAet es AmAek zherr
Pwkil/ zherr AcIrsmUh/ mierr edoyAlsmUh
o AmAr inejr bAsSAn inm$Ae,r j AmAek
kAW edy. rAj AmAek sbikC eyAjnIy iciW
idey nugh] It kreln. Vr AmAr it sdy iCeln
bel rAj AmAr j sb keriCeln.
9
tArpr Aim yKn PrA ndIr pimAel
lAm/ esKAnkAr rAjYpAledr Aim p^il
edKAlAm. rAj AmAr se keykjn sAmirk pdS
bYi) o V A erAhI qso pAiWey i Celn.
10
AiDkAirkg,/ ehAerAe,r snabw o eAenr
*ItdAs ewAiby yKn AmAr AsAr Kbr epl bM
Znl ey SAeylIyedr Aim sAhAyY kret esiC
tKn tAr ibr) o *u hl.
nihimy ejrzAelemr AcIr pyYR eb(, kreln
11-12
ejrzAelem itnidn TAkAr pr Aim k
rAet key k jnek se iney eberAlAm.
ejrzAelemr j ik krAr kT Vr AmAr hdey
ereKiCeln eskTA Aim kAerA kAeC kAz kirin.
ey eGAAiwet Aim ceiClAm/ esiw CA AmAr
kAeC Ar ekAn eGA iCl n. 13yKn rAt hl/
Aim ptYkAr Pwekr eBtr idey ebirey es
nAgkUp o CAgAdAr Pwekr idek eglAm. Aim
ngrIr eBe[ yAoy AcIr bM Aen BSIBUt
AcIerr drjAil pirdzRn kriClAm. 14rpr
Aim J,RAr Pwk o rAj puir,Iet es ep<QClAm.
esKAen AmAr eGAAr yAbAr ekAn rAS iCl nA.
15
tA Aim rAet edoyAlelA py$eb( kret
kret ptYkAr opr idk py$ eglAm bM
edoyAliw brAbr igey eglAm yt( n ptYkAr
Pwek es ep<QClAm. tArpr zher iPer eglAm.
16
Aim ekATAy ekATAy igey i ClAm eskT
AiDkAirkr b S Aey elr gnYmA,Y bYi)r
jAnetn n. Aim tKno py$ dIedr/ yAjkedr/

nihimy 2:6-3:5

rAjpirbAredr/ AiDkAirkedr b edr kAeC


yAr kAjiw kreb/ Aim ik kret yAiC es spekR
ikC kAz kirin.
17
per Aim tAedr bllAm/ "etAmr skel
edKet pAC Amr ik smsAr suKIn heyiC.
ejrzAelm zhr Aj DbMsSep pir,t heyeC
bM r Pwkil Aen pue egeC. es/ Amr
AbAr ejrzAelemr edoyAl eg<eT ePil tAhel
Ar AmAedr lAr ekAn kAr TAkeb n.
18
Aim tAedr o bllAm ey Vr AmAr ml
keriCeln. rAj AmAy ik beleCn/ es kTAo
tAedr jAnAlAm. tKn elAekr bel Wl/ "cel
Amr punin$mAe,r kAj Zr kir? tA tAr
BAl kAejr Sitet inejedr sAh idl. 19ik
ehAerAe,r snabw/ eAenr *ItdAs ewAiby o
ArbIy egzm AmAedr ib@p ker ije|s krl/
"etAmr ik kreC etAmr ik rAjAr ibre ibe@Ah
kreC
20
tKn Aim tAedr bllAm "Amr/ Verr
esbkr/ zhr AbAr ge &uleb. kAej
sPl het SVegRr Vr AmAedr sAhAyY krebn.
etAmAedr pirbAerr ek ejrzAelem bAs kerin.
etAmr ek AmAedr kAej sAhAyY kret pAreb
n. BUKer sAmAtm Mzo etAmAedr ny.
KAen TAkAr etAmAedr ekAn iDkAr en.
AcIr inmA$ tAg,
mhAyAjk lIyAzIb o tAr yAjk BAr kAj
Zr kreln bM emx-Ariw inm$A, kreln.
tArpr tAr Verr kAeC esiw pib^ bS iheseb
sgRIk]t kreln bM tArA drjAil edoyAelr
gAey yTASAen SApn kreln. tAr kezA S
bM hnenelr S py$ ejrzAelemr AcIr inm$A
kreln bM tAedr kAj Vrek sgR kreln.
2
yAjekr pAezr edoyAliw bAnAeln iyrIehAr
bAisAr. Ar tAr pAezriw bAnAeln ir pu^
sOUr.
3
hsasnAyAr pu^g, ms-Ariw AbAr bAnAl.
tArA bgRAil yTASAen bsAelA/ mArtiwet drj
bsAel bM tAet iCwikin o tAlAcAib lAgAel.
4
edoy A elr perr Mziw heOAesr epQ^/
ireyr pu^ meremA punin$mA, krl.
tArpr mZm/ ebiriKeyr pu^ mezxebelr
epQ^/ perriw emrAm krl bM tArpr
edoyAelr perr Mziw bAnAr pu^ sAedAk emrAm
krl.
5
edoyAelr perr Mziw yido tekAyAr bYi)r
emrAm krl ik tAedr enbgR tAedr rAjYpAl
nihimyr j ekAn kAiyk pirm kret SVIkAr
krl.

nihimy 3:6-4:1
6

462

puerAen Pwkiw pAesehr pu^ iyehAyAd o


besAidyA r pu^ mZm emrAmt krl. tAr yTASAen
ki-bgR bisey drjy kA lAigey tAet tAl
bM iCwikin sMeyAg krl.
7
igibeyAnIy mlAiwy o emerAe,ATIy yAedAn bM
igibeyAn o imsapAr elAekrA edoyAelr perr
Mziw emrAm krl. igibeyAn o emerAe,AT pim
PrA ejlAr rAjYpAelr Ar zAist ht.
8
rperr Mziw hh$eyr pu^ xIeyl emrAm
krl. xIeyl iCl kjn SV,RkAr. hnAiny sug
bAnAt bM es perr Mziw emrAm krl.
sb elAekr edoyAliwek zS AcIr biD
g<ATl.
9
perr Mziw emrAm krl herr pu^ rPAy.
rPAy ejrzAelemr eDRekr rAjYpAl iCeln.
10
rpr hrmePr pu^ iydAy ekbAer inejr
bAir ewAidk py$ edoyAliw bAnAel. perr
Mziw bAnAel hzbaineyr pu^ hwz. 11hArIemr pu^
miy o ph emAyAebr pu^ hzUb perr Mziw
bM cI-gVujo emrAm krl.
12
helAehezr pu^ zum tAr knYAedr sAhAeyY
edoyAelr perr Mziw qtrI krl. z u m
ejrzAelemr pr eDRekr rAjYpAl iCeln.
13
hAnUn nAem k bYi) bM sAenAehr elAekr
ptYkAr Pwkiw emrAm krl. tAr drjAiw
kAr opr bisey tAet tAl-cAib idl bM
CAgAd-Pwk pyR 500 gj edoyAl emrAm krl.
14
miy iCl erKebr pu^ bM qbheOremr
rAjYpAl. es CAgAdAr Pwkiw emrAm krl bM
iCwikin o tAlAsh drjAiw kAr opr bsAl.
15
klaehAixr pu^ zm
u J,RA-Pwkiw emrAm krl.
zum iCeln imsapA ejlAr rAjYpAl. itin Pwkiw
emrAm kreln bM tAr mATAy kiw CAd bAnAeln.
itin r drjAil tAl o iCwikinsh bsAeln.
CAA/ zum rAjbAigcAr pAez zIelAh pukuerr
edoyAlo emrAm kreln. edoyAliw dAyUd ngerr
eyKAn eTek ey isi enem eseC esKAn py$
itin emrAm kreln.
16
edoyAelr perr Mziw sabeU kr pu^ nihimy
emrAm krl. nihimy qbsUr ejlAr eDRekr
rAjYpAl iCeln. itin dAy U e dr pirbAerr
smAiDelAr ewAidk py$ bM mAnuexr Ar qtrI
pukur bM "bIr-g]h py$ kAj kreln.
17
edoyAelr perr Mz bAinr pu^ rhe mr ined$ez
elbIy pirbAregAIrA bAnAl. hziby edoyAelr
perr Mziw emrAm krl. itin ikyIlA edezr
eDR e kr rAjYpAl iCeln. itin tAr inejr
ejlAeto emrAm kreln.
18
edoyAelr perr Mz tAedr BAr emrAm
keriCl. tAr ehnAdedr pu^ ibu r DIen kAj

keriCl. ibu ikyIlAr pr eDRekr rAjYpAl


iCeln.
19
r perr Mz eyzUeyr pu^ sr emrAm
kreln. sr imSpAr rAjYpAl iCeln. itin
SAgAr eTek AcIerr kiw ekA py$ edoyAl
emrAm keriCl. 20sbbeyr pu^ bArk k ekA
eTek mhAyAjk ilyAzIebr bAir drj py$
edoyAelr Mziw emrAm keriCl. 21ilyAzIebr
bAir ebzpT eTek bAir A py$
edoyAelr Mziw heOAesr epQ^/ ireyr pu^
meremA emrAm krl. 22perr ikCwA Mz o
el bsbAskArI yAjekr emrAm kreln.
23
ibAmIn o hzUb ey yAr inejr bAir sAmenr
edoyAlwku iWk krAr pr nineyr epQ^ o mAeseyr
pu^ siryo inejr bAir sAmenr edoyAlwku
emrAm krl.
24
ehnAdedr pu^ iby
U I sireyr bAi eTek Zr
ker edoyAelr b<Ak hey ekA py$ Mziw &uel
ePll.
25
xeyr pu^ pAll edoyAelr b<Aek Ser kAeC
eyiw c AsAd eTek ebirey eseC/ eyiw AbAr
rAjAr hrIr eWAenr kAeC biSt esKAen
edoyAl &ull. perAezr pu^ pdAy pAlelr per
kAj krl.
26
mierr dAsrA oPl pAhAer opr bAs
kriCl. tAr Ser kAeC jlAerr pUbRAMz py$
emrAmetr kAjil krl.
27
tekAyIr elAekr b Siw eTek Zr ker
oPelr edoyAl py$ edoyAelr bAdbAik Mziw
emrAm krl.
28
yAjekr V-Aerr operr Mz bAiney
ePll. etYk yAjk ey yAr inejr bAir edoyAl
g<ATl. 29rpr eerr pu^ sAedAk inejr bAir
sAmenr edoyAl o zKineyr pu^ zmiyy edoyAelr
tArperr Mzwku emrAm ker inl. es iCl
pUbR Aerr jqnk hrI.
30
ezilimeyr pu^ hnAiny o sAlePr pu^ hAnUn
:hAnUn iCl sAlePr y pu^ edoyAelr perr Mz
emrAm krl.
ebiriKeyr pu^ mZm tAr inejr bAir sAmen
edoyAelr Mz emrAm krl. 31miy nAem k
SV,RkAr py$eb(,Aerr ibprIet mir dAs o
bYbsAyIedr bAi py$ Mezr edoyAl emrAm
krl. 32bAkI Mz TRA ekAe,r idek operr Gr
eTek emxAr py$ Mz SV,RkAerr o bYbsAyIr
emrAm krl.

snba w o ewAiby
AmrA edoyAl puninm$A, kriC/ kT jAnet
eper snabw Kub *u hl. es tKn dIedr

463
iney hAs-hAis krl. 2snabw tAr b u edr o zmrIy
esnAdelr sAmen kTA bliCl/ " bRl dIelA
ik kreC or ik BAbeC ey Amr oedr eCe
edb or ik ebdIet bil cAeb or ik men
ker ey kiden or inm$A, kAj ezx kret
pAreb or ik Abj$n Ar DUelAr gAd eTek
epAA pATrilek AbAr jIb ker &ulet
pAreb
3
es smy/ eAnIyr ewAiby snabewr se
iCl. es bll/ "ey edoyAlwA or bAnAeC owAr
opr kw eCAw ezyAlo yid oeW owA eBe[
peb?
4
nihimy tKn Verr kAeC ATRnA kreln/ "eh
Vr &uim dy ker AmAedr fAek sA dAo.
smS bYi)r AmAedr G,
] ker. snabw o ewAiby
AmAedr pmAn kreC. &uim tAedr r yTAeyAgY
zAiS dAo. oedr bI krAr bYbS kerA/ yAet
or lit hy. 5 etAmAr ecAeKr sAmen or ey
prAD kereC t &uim (m ekr n. or edoyAl
inm$AtAedr pmAn kereC o tAedr inrsAh
kereC.
6
yido AmrA ejrzAelemr cArpAezr edoyAl
bAnAlAm ik edoyAelr ct y hoyA ic
iCl emAew tAr eDRk hl. elAekrA m Ar
C iney kAj kereC.
7
sna b w / ewAiby / ArbIy / eAnIy o
saedAdIyr Kub ereg egl kAr, or ZeniCl ey
ejrzAelemr edoyAelr kAj igey yAeC bM
gt$ BrAw krA heC. 8tArpr tArA ejrzAelemr
ibre c*A krAr pirkn krl. tArA sbA
pirkn krl ey tArA Aseb o ejrzAelemr
ibre lA kreb bM tAr ibre egAlmAl kreb.
9
ik Amr AmAedr Verr kAeC ATRnA ker
idbArA^ edoyAelr cArpAez k pAhArAr bYbS
krlAm yAet Amr sb bih>zedr eyAjen
bAD idet pAir.
10
essmey iyhd Ar elAekr bll/ "kmRIr skel
LA hey peeC bM oKAen srAbAr metA t
enAMr AeC ey AmrA edoyAl inm$Ae,r kAj ezx
kret pArb n. 11Ar AmAedr zr bleC/
'dIr sV e bgt hbAr Aeg TbA AmAedr
edKet pAbAr Aeg/ Amr tAedr meDY igey tAedr
htY krb/ bM BAeb tAedr kAj b hey
yAeb.
12
tArpr ey sb dI AmAedr zedr meDY
TAkt tAr el bM AmAedr dz bAr bll/
'AmAedr zr AmAedr cAridek reyeC. Amr
eyidek iPir nA ekn esidek zrA reyeC.
13
Aim tKn ikC bYi)ek AcIerr intm Mez
rAKAr bYbS krlAm. Aim pirbArilek telAyAr/

nihimy 4:2-5:3

bm o tIr-Dnku sh edoyAelr get$r kAeC kse


dA kirey idlAm. 14tArpr smS bYbS o piriSit
Kitey edKbAr pr/ Aim r pU,R pirbArilek/
AiDkAirkedr bM smS bAik elAekedr sAh
idey bllAm/ "AmAedr zedr By epey n.
men ereK AmAedr Bu mhAn bM Byr?
15
AmAedr zp( Kbr epl ey Amr tAedr
c*Aer kT ejen ePeliC. Vr tAedr smS
mtlb bAncAl ker ideyeCn. AbAr AmAedr
elAekrA tAedr inejedr jAygAy iPer igey
edoyAelr kAj Zr krl. 16tKn eTek AmAedr
elAekedr eDRk sMKYk edoyAl inm$Ae,r kAej
inyu) rl Ar bAik eDRk bm/ bmR/ tIr bM
bm$ iney hrAy inyu) hl. esnADY(rA iyhdAr
elAekedr epCen es dAAeln eyeh&u tAr edoyAl
inm$A, kriCl. 17imiS o tAedr eyAgAndArr k
hAet tAedr ypAit bM hAet So DeriCl.
18
kAj krAr smeyo etYkiw inm$A,kArI ekAmrbe
trbAir Juiley rAKet. elAekedr stk$ ker edbAr
j yAr iz[ bAjAenAr kT es AmAr pAez pAez
TAkt. 19Aim tKn AiDkAirkbg/R r p,
U R pirbAr
o bAik elAekedr se kT bllAm. Aim bllAm/
" edoyAl jue Kno enk kAj krA bAik
AeC Ar Amr ek er eTek ibiC hey
igeyiC. 20ik ek perr eTek kAejr smy
yt dUer TAekA n ekn/ iz[r AoyAj Znel
skel t k jAygAy je heb. Vr SVyM
AmAedr yue sAhAyY krebn.
21
tb AmrA sUy$AS eTek sUey$Ady py$
ejrzAelemr edoyAl bAnAenAr j kiWn pirm
kriClAm yKn kmRIedr meDY eDRkr hAet bm
DeriCl.
22
Aim inmRAtAedr o beliClAm/ "etYk
inmRAtA bM tAr sAhAyYkArI rAe^ ejrzAelemr
eBter TAkeb yAet tAr rAe^ pAhArAdAr bM
idenr ebl kmRI het pAer. 23tb Aim b
AmAr BArA/ AmAr elAekr bM hrIr ek
SAn krAr j b kAp kAcAr j epAxAk Kulet
pArtAm n kAr, Amr yKn jelr j eberAtAm
tKno AmAedr hAet S TAkt.
nihimy grIb >KIedr sAhAyY kreln
enk dir@ dI tAedr A Iyedr ibre
iBeyAg kret Zr krelA. 2 tAedr meDY
keykjn iBeyAg krl/ "AmAedr til
eCelemey; sutrAM eKeyper b<AcAr j AmAedr
KA zesr eyAjn?
3
elAekrA bll/ "iB$e(r smy zs pAbAr
j AmrA AmAedr jimjm/ @A(Ae(t bM
bAi b k ereKiClAm.

nihimy 5:4-6:3
4

464

AbAr Aerk dl blet Zr krl/ "AmAedr


ejAt jim o @A(Ae(etr opr DAy$ rAjkr edbAr
j AmAedr TR DAr kret heyiCl. 5Ar idek
sb DnIelAkedr edeK? AmrAo et oedr met
mAnux/ AmAedr eCelemeyrA b oedr eTek km
ikes ik ezx py$ AmAedr eCelemeyedr
dAsdAsI iheseb ibi* ker idet heb? itmeDY
enek t kret Zr kereC/ Tc Amr ikC
kret pAriC n. AmAedr BUim o @A(Ae(t Kn
elAekedr DIen?
6
Aim yKn oedr iBeyAgelA ZnlAm tKn
mhA*u hlAm. 7tArpr Aim inejek zA ker
ib%bAn pirbAr o AiDkAirkbegRr kAeC igey
bllAm/ "etAmr etAmAedr inejedr elAekedr wAk
DAr dAo bM tAedr kAC eTek sud AdAy kr.
etAmAedr it b kAj b kret heb.
rpr Aim smS bYi)edr k jAygAy je
ker bllAm/ 8 "elAekr AmAedr dI BAedr
*ItdAs iheseb edzsmUeh ibi* ker ideyiCl.
bkeX Amr tAedr SVADIn ker edez iPirey eniC
Ar Kn etAmr inejrA AbAr tAedr *ItdAs
iheseb ibi* kreC?
DnI elAekrA o AiDkAirkr iBeyAg Zen
ikC blet pArl n/ cp ker TAkl. 9 tKn Aim
tAedr bllAm/ "etAmr y krC/ esw siWk kAj
ny. etAmAedr Verr it o By TAk
eyAjn. A jAitr eysb lAjnk kAj
kreC essb etAmAedr kr ic ny. 10AmAr
elAekrA/ Amr BAr/ mn ik Aimo/ dir@edr
wAkApys o KAzs DAr idiC. es Amr tAedr
ey wAk DAr id tAr eTek sud enoyA b kir.
11
etAmr it b dir@ bYi)edr jim-jm/
@A(Ae(t/ bAi ePrt idey edeb. CAAo etAmr/
edr wAk-pys/ zs/ @A(Ars bM etl DAr
idey tAr opr k ztAMz hAer ey sud ineyeCA
to iPirey edeb.
12
tKn DnI bYi) sbA AmAek bll/ "nihimy
&uim y blel tA heb. Amr oedr sb ikC
iPirey edb Ar kKno grIb >KIedr eTek ikC
enb n.
tArpr yAjkedr efek Verr sAmen DnI o
AiDkAirkr y beleC t zpT krAlAm. 13rpr
Aim AmAr kAper BAj JAet JAet tAedr
bllAm/ " kBAeb etAmr yArA itit
B kreb/ tAedr etYkek Vr Der J<AkAebn.
Vr tAek g]hcYt et krebn pr tAr y
ikC AeC sb tAek hArAet heb.
Aim AmAr b)bY ezx krAr pr piSt skel
"Aemn bll. tArpr tArA skel Bur zMsA
krl bM r skel tAedr kT ereKiCl.

14

rAjA t$(Sr rAje r 20tm bCr eTek


32tm bCr pyR Aim iyhdAr rAjYpAl iheseb
kAj kriClAm. essmy Aim b AmAr ekAn BA
rAjYpAelr j brA KA KAin. Aim kKno
dir@ bYi)edr ejArjbd$iS kr idet bADY ker
es pysAy inejr KAbAr ikinin. Aim t$(eSr
rAje r kui bCr eTek bi^z bCr py$ TRA
emAw bAer bCr iyhdAr zAsk iheseb kAj
keriClAm.
15
ey sb rAjYpAelrA AmAr Aeg zAsn
keriCeln tArA elAekedr jIbn ibRsh ker
&ueliCeln. r skel etYk bYi)r kAC eTek
k pA repAsh KAbAr o @A(Ars dAbI kretn.
enbgR/ yAr sb rAjYpAledr DIn iCl tArAo
elAekedr ezAx, krt. ik eyeh&u AmAr Ver
By-BIit AeC/ Aim Dre,r kAj kirin. 16Aim
ejrzAelemr edoyAl etAlbAr j kiWn pirm
keriClAm. Amr smS elAekrAo kAejr j
ke^ esiCl. Amr kAer kAC eTek ekAn jim
jm eke in in.
17
pr Aim inyimtBAeb AmAr ewibel 150
jn dI AiDkAirkedr KAoyAr eyAgAn ideyiClAm.
Ar AmAedr AezpAezr edz eTek eysb elAekrA
AmAr ewibelr kAeC esiCl Aim tAedro KAbAr
srbrAh krtAm. 18itidn elAekedr KAoyAbAr
j Aim kiw gr/ Cyiw emAwA emx bM nAnAn
Dre,r pAiK rA krr j idtAm. it dzidn
r Aim BUt pirmAe, sb rkemr @A(Ars
idtAm. ik Aim kKn zAsekr j brA dAmI
KAbAr-dAbAr dAib kirin b AmAr KAbAr eknAr
j jAedr o smS kr idet bADY kirin.
Aim jAntAm/ edoyAl bAnAenAr j skel kiWn
pirm kreC. 19eh Vr/ Aim sb elAekedr
j y keriC/ t men ereK bM AmAek AzIbRAd
ker.
Aer sMkwsmhU
tArpr snabw/ ewAiby o egzm nAem Arb o
AmAedr A zr jAnet pArl ey Aim
ejrzAelemr edoyAl inm$A, kriClAm. edoyAelr
gAeyr gt$il BrAw kr helo tKno b
AmAedr drjAr pA bsAen bAik iCl. 2 tb
snabw o egzm tKn AmAek kiw Kbr pAWAl
"cel nihimy oen smBUimr ekiPirn zher Amr
sA(A kir. ik or AmAr (it krAr pirkn
keriCl.
3
ik Aim oedr kT bel ePrt pAWAlAm
"Aim Kub jrrI kAej bYS AiC/ tA etAmAedr
se edK krAr j Aim kAj b kret pArb
n.

nihimy 6:4-7:5

465
4

snabw o egzm AmAek cArbAr k Kbr


pAiWeyiCl/ ik Aim tAedr k %r ideyiClAm. 5 tArpr pmbAr snabw or inejr k
sAhAyYkArIr mADYem AmAek k Am pAWAel.
6
iciWiwet elK iCl "c&uid$ek kiw jb CAeC
bM mnik egzmo beleC ey/ &uim o dIrA
nAik rAjAr ibre ibe@Ah krAr pirkn krC.
ey kAre nAik etAmr ejrzAelm zherr cArpAez
edoyAl &ulC. jnsADAr, bleC/ ibe@Aehr pr &uim
nAik heb dIedr n&un rAj. 7 jeb kTAo
bl heC ey etAmAr sVe kT ejrzAelem
eGAx, kret &uim BAbbAdIedr inyu) kerC 'iyhd Ay
k rAjA AeCn?
"edeK nihimy/ Aim etAmAek sAbDAn ker idet
cA ey zIgaigr rAj zI sb Kbr epey yAebn.
tA bliC/ es Amr kse bes ibxey
kTAbAt$ bil.
8
Aim tKn snabwek bel pAWAlAm/ "&uim y
iBeyAg kerC tAr ekAnwA sitY ny. &uim etAmAr
inejr mAT eTek gw bAnAeCA.
9
Asel AmAedr zr AmAedr By edKAet
ecX kriCl. or BAbiCl/ "sb krel dIrA
By epey kAj b ker edeb Ar edoyAelr kAjo
ezx heb n.
ik Aim ATRnA keriClAm/ "eh Vr/ AmAek
zi) dAo.
10
kidn Aim zmiyyr se edKA kret tAr
bAiet eglAm. zmiyy iCl dlAeyr pu^. dlAy
iCl mehwebelr pu^. zmiyy tAr bAiet iCl. es
AmAek bll/
"nihimy/ cl Amr Verr mier edKA kir.
cl Amr pib^ SAenr iBter igey drj b
ker id/ kAr zrA Aj rAet etAmAek htYA
kret AseC.
11

Aim zmiyyek %er bllAm/ "AmAr met


ekAn bYi)r ik pAiley yAoy ic AmAr met
kjn bYi)r ik inejr A b<AcAenAr j pib^
SAenr eBter yAoyA ic Aim yAb n?
12
Aim jAntAm ey AmAek sAbDAn kret Vr
zmiyyek pAWAn in. Aim buJet pArlAm ey es
AmAr ibre Bib`A,I keriCl kAr, ewAiby o
snabw tAek t krAr j wAk ideyiCl. 13AmAek
By edKAenAr j o mierr eBter eyet erAict
krbAr j zmiyyek wAk edoy heyiCl yAet
kAj ker Aim pApAcr kir tAhel or
AmAek pdS krbAr j bdnAm idet pAer.
14
eh Vr/ snabw o ewAibyek bM tAr ey
m kAjil kereC tA nuh ker men erK.
mn ik BAbbAid,I enAyidyAr kTA bM A ey

smS BAbbAdIrA AmAek By edKAet ecX kreC


tAedr kTAo &uim Sre ereK.
edoyA l inmA$ e,r kAj smA
lUl mAesr 25 idenr mATAy ejrzAelemr
edoyAl g<ATAr kAj ezx hl. edoyAl inmRA, ezx
kret 52 idn elegiCl. 16tKn AmAedr smS
z o AezpAezr sb jAitil jAnet pArl ey
edoyAl inm$Ae,r kAj ezx heyeC. tA tAr tAedr
sAhs hAirey ePll. ekn kAr or buJet
eperiCl/ ey AmAedr Verr shAytAet kAj
ezx heyeC.
17
CAAo/ es smey edoyAl inm$Ae,r kAj ezx
hbr pr/ iyhdAr DnI bYi)rA ewAibyek iciW ilKt
bM ewAiby essb iciWr jbAb idt. 18tAr sb
iciW ileKiCl kAr iyhdAet b elAk tAr it
ibV S TAkeb bel itit ideyiCl. kAr ewAiby/
Arehr pu^ zKineyr jAmAtA iCl. pr ewAibeyr
pu^ iyehAhAnn ebiriKeyr pu^ mZemr kAek
ibey keriCl. 19tIet tArA ewAibyr kAeC itit
ideyiCl/ tA r AmAr kAeC beliCl ewAiby
kt BAl iCl. AmAr kAy$klAp spek$ tArA
ewAibyek yAbtIy KbrAKbr idt. ewAiby AmAek
By edKAenAr j iciW pAWAen bYAht ereKiCl.
AmAedr edoyAl bAnAenAr kAj ezx hl.
tArpr Amr drjAy pA bsAlAm o kAr
es sb drjAy pAhAr edeb tAr j elAk iWk
krlAm. Amr gAykedr bM elbIyedro inyu)
krlAm. 2rpr Aim AmAr BA hnAin o hnAiny
nAem Aerk bYi)ek yTA*em ejrzAelm zherr
dAiy o egRr esnApitr dAiy idlAm. Aim AmAr
BA hnAinek ebeC ineyiClAm kAr Aedr eTek
es Kub s o tAr Ver ebzI By iCl. 3 Aim
tKn tAedr ined$z idlAm/ "itidn sUey$Adeyr
keyk GA per ejrzAelemr Pwkil Kuleb.
Ar sUy$AeSr pUebR etAmrA Pwk b ker tAl
lAgAeb. CAAo/ r(I iheseb yAedr ineyAg kreb
tAr eyn zherr bAis hy. smS r(Iedr
keykjnek zherr keykiw r pU,R jAygAy
pAhAr idet pAWAeb Ar bAdbAikr eyn tAedr
bAir kACAkAiC el pAhAr edy.
15

iPer As bIedr tAilkA


ejrzAelm zhriw Kub b. zher enk
jAyg TAkelo/ &ulnAy bAisAr sMKY km.
bAi-Gro tKn smS bAnAen hyin. 5 mtAbSAy
Vr AmAr hdey smS bAisAedr ki^t krAr
bAsn ebz krAeln. Aim tKn smS gnYmA,Y
bYi)/ AiDkAirkbgR o sADAr elAekedr kse
efek pAWAlAm. bsbAskArI smS bYi)edr kiw
4

nihimy 7:6-63

466

tAilk bAnAenA AmAr mUl e iCl. itmeDY


bIdz eTek yAr Tm zher iPer esiCl
tAr kiw tAilk Aim epeyiClAm. tAet elK
iCl
6
dIrA bIdzA eTek ejrzAelm bM
iyhdAy iPer esiCl. rAj nbUKdainsr edr
bI ker bAibel iney igeyiCel. rA hl eyzUy/
nihimy/ siry/ ryimy/ nhmAin/ 7md$Ky/ iblazn/
imSpr/ ibgaby/ nhm o bAn. tArA srbbAibelr
se iPer esiCl. nIec S Aeyelr ey smS elAk
iPer esiCl tAedr nAm o sMKY edoy hl

40
41
42

1,052
1,247
1,017

eerr %rpurx
pzaherr %rpurx
hArIemr %rpurx

43

r hl elbIy pirbAregAIr elAk


ehAdibyr bMzjAt eyzUy o kdamIeyelr
%rpurx
74

44

r hl gAyk b]
AsePr %rpurx

148

r hl Arr(kg,
zum/ Aewr/ wlaemAn/ Oub/ hwIw
o ezAbeyr %rpurx
138

45
8
9
10
11

12
13
14
15
16
17
18
19
20
21

22
23
24
25
26
27
28
29

30
31
32
33
34
35
36
37
38

perAezr %rpurx
2,172
zPiweyr %rpurx
372
Arehr %rpurx
652
eyzUy o eyAyAebr pirbAregAIr
ph-emAyAebr %rpurx
2,818
lemr %rpurx
1,254
s%Ur %rpurx
845
sOeyr %rpurx
760
ibUiyr %rpurx
648
ebbeyr %rpurx
628
Asagedr %rpurx
2,322
edAnIkAemr %rpurx
667
ibgabeyr %rpurx
2,067
AdIenr %rpurx
655
iyihieyr bMzjAt Aewerr
%rpurx
98
hZemr %rpurx
328
ebseyr %rpurx
324
hArIePr %rpurx
112
igibeyAenr %rpurx
95
qbelhm o newAP zherr elAk 188
nAeTAt zherr
128
qb-SAb zherr
42
ikiry-iyyArIm/ kPIr o eberAt
zherr
743
rAmA o egbA zherr
621
imkams zherr
122
qbeTl o y zherr
123
neb zherr
52
lm zherr
1,254
hArIm zherr
320
iyrIeh zherr
345
elAd/ hAdId o oen zherr
721
snAy zherr
3,930

39

yAjkg, hl
eyzUeyr bMzjAt iydiyyr
%rpurx

973

46

r hl mierr ibezx dAs


sIh/ hsUP o wbbAeyAetr %rpurxr/
47
ekerAs/ sIy o pAedAenr bMzDrbgR/
48
lbAn/ hgAb o zlameyr bMzDrbgR/
49
hAnn/ igel o gherr bMzDrbgR/
50
rAy/ rsIn o nekAedr bMzDrbgR/
51
gsm/ x o pAesehr bMzDrbgR/
52
ebxy/ imyUnIm o nPuxyIemr bMzDrbgR/
53
bkbUk/ hkUP o hh$err bMzDrbgR/
54
bslIt/ mhId o hzRAr bMzDrbgR/
55
bek$As/ sIxr o etmehr bMzDrbgR/
56
nsIh o hwIPAr bMzDrbgR.

57

zelAmenr %rpurx dAsedr meDY


esAwy/ esAePr o prIdAr bMzDrbgR/
58
yAl/ dek$An o igeelr bMzDrbgR/
59
zPiweyr/ hwIl o epAeKr-hsbAyIm
o AemAn;
60
mierr dAs o zelAmenr
dAsedr %rpurx
392
61-62

keykjn elAk etlaemlh/ etlahzR/ krb/


n o er zhr eTek ejrzAelem esiCl.
tAedr pirbAril SAeyl eTek t iknA t
tArA mA, kret pAerin.
dlAy/ ewAiby o nekAedr
%rpurx

642 jn

63

r iCl yAjk pirbAerr %rpurx

hbAy/ heOAs o bis$ey. igilyedr


bis$y pirbAerr kAek yid kjn purx
ibey krt o purxek bis$ye dr %rpurx
ihsAeb g,Y kr het.

nihimy 7:64-8:15

467
64

eyeh&u tArA tAedr bMztAilk b tAedr


pUbRpurxr yAjk iCeln ikn t mA, kret
pArl n/ eseh&u yAjkedr tAilkAy tAedr nAm
Bu$ ) kr hl n. 65rAjYpAl o smS bYi)edr/
pib^ KAbAr eKet bAr kreln yt( py$ n
DAn yAjk rIm o &uIm bYbhAr ker Verr
kAeC ejen enn ik kret heb.
6667
7/337 jn dAsdAsIek bAd idel/ yAr iPer
esiCl tAedr meDY sb imiley iCl 42/360 jn.
CAAo/ edr se iCl 245 jn gAyk-gAiyk/
68-69
tAedr 736 iw eGA/ 245 iw Kcr/ 435 iw w
o 6/720 iw gADA iCl.
70
ebz ikC pirbAr DAn kAj cAiley yAbAr
j TR dAn kern. rAjYpAl SVyM ekAxAgAer 19
pA SV,Rmu@ ideyiCeln. CAAo itin 50iw pA^
o yAjkedr epAzAekr j 530 epAzAk dAn kern.
71
ibiB pirbAerr DAnrA kAj cAiley yAoyAr
j 375 pA SV,Rmu@ bM 1 1/ 3 wn pirmA
rep dAn keriCeln. 72sb imiley A bYi)r
375 pA SV,Rmu@/ 1 1 /3 wn rp bM yAjkedr
j 67 iw bSK ideyiCeln.
73
yAjkg,/ elbIyr/ Arr(Ir/ gAykr o
mierr esbAdAsr o A smS SAeylIyr
ey yAr inejr zher bAs kret lAgl. o bCerr
sm mAesr meDY edK egl SAeyelr smS
bAisAr tAedr inejedr bAsBUimet bsbAs Zr
kereC.

eyeh&u xA <c pAwAtenr opr dAieyiCeln


skel tAek edKet pAiCl. itin ibiDpuSkiw
eKAlAr se se smebt skel eW dAAl. 6 Tem
xA Bu/ mhAn Verr zMsA kreln. tKn piSt
sbA hAt &uel bll/ "Aemn/ Aemn. tArpr
mAT nIc ker hAw mue bes Bur zMsA krl.
7-8
sb elbIyr iCeln eyzUy/ bAin/ ezeriby/
yAmIn/ Oub/ zbbTy/ ehAidy/ mAesy/ klIw/ srIy/
eyAxAbd/ hAnn bM plAy. tAr ibiDpu Skiw eTek
pAW kreln bM shj BAxAy esiw elAekedr biu Jey
ideln yAet y p hl tAr tAr TR buJet
pAer.
9
rpr zAsk nihimy/ yAjk o iz(k xA
bM eysb elbIyr iz(AdAn kriCeln tAr skel
b)bY rAKeln. tAr bleln/ "Ajekr idniw
etAmAedr Bu Verr pe( kiw ibezx idn. *
Aj eyn ek mn KArAp n ker b ecAeKr jl
n ePel. tAedr kT blAr kAr, hl ey yKn
tArA Verr ibiDpuSkiw pe ezAnAiCeln tKn
enek k<AdiCl.
10
nihimy bleln/ "yAo etAmr skel mzlAdAr
BArI KA o suimX pAnIyil peBAg ker.
Ajekr idniw Bur kAeC kiw ibezx idn bel
yAr rA kerin tAedro KAbAr ido. mn KArAp
kerA nA kAr, Bur An etAmAedr mnek zi)zAlI
kreb.
11
elbIybgRr elAekedr zA het sAhAyY krl.
tArA bll/ "cp kr bM zA ho. Aj kiw
ibezx idn. mn KArAp ekAr nA.
12
tKn piSt sbA imel ibezx eBAjsBAy
eyAg idey KAbAr o pAnIy BAg ker eKl. etYek
Kub KuzI iCl bM skel imel ibezx idniw
dayApn krl. ezxpy$ iz(kr tAedr sklek
Bur eysmS ibiDil ebAJAenAr ecX kriCl t
buJet pArl.
13
tArpr k mAesr itIy iden etYkiw
pirbAr DAn x/ yAjkbgR o elbIyedr se
edK kret egl. skel ibiDil spek$
pezAn krAr j xAek iGer Drl.
14-15
ibiDil pAezAnA krAr pr tAr/ emAizr
mADYem Bu SAeyelr elAekedr/ bCerr sm
mAes kuiwr eTek ey kiw sb pAln krbAr
A|A ideyiCeln/ t jAnet pArl. ejrzAelem
ePrbAr peT/ tAr ibiB zherr meDY idey eyet
eyet/ elAekedr bleb ''pbRt eTek jlpA/
lemid o Kju$ r bM CAy zAKAil kAw. ibiDiwet
eymn bl AeC zAKAil bYbhAr ker pbR pAln

ibiD pAW kreln xA


ezxpy$ bCerr s m mAes SAeyelr smS
bAis k jAygAy je hl. r skel
k e iney ke^ esiCl eyn jlAerr
sAmen eKAlA c er tAr iCl kiw mAnux. r
skel imel iz(k xAek emAizr ibiDpuSkiw
Anet nuerAD krl. eKY Bu SAeyelr
bAisAedr j ey ibiDined$zil edn t
e ilipb iCl. 2skelr nuerAeD xA jnsme(
ibiDpuSkiw ebr kreln. iw iCl sm mAesr
Tm idn; jnsmAgem iCl purx/ mihl bM
Verr ibiD ezAn o ebAJAr mt bys heyeC mn
bYi)r. 3xA tKn jlAerr sAmenr eKAlA c err
idek muK ker ejAr glAy eBAr eTek Zr ker
pur py$ ibiDpu Skiw pAW ker ezAnAeln. piSt
skel pU,R menAeyAg shkAer t Znl.
4
xA kiw <c kAeWr mer opr dAiey il
pAW kriCeln. pAwAtniw ple( ibezxBAeb
bAnAen heyiCl. xAr fAnidek dAieyiCeln
mi%iTy/ ezm/ nAy/ iry/ ihiy o mAesy bM
tAr b<Aidek iCeln pdAy/ mIzAeyl/ miy/ hZm/ ibezx idn it mAesr Tm bM itIy idn iCl pAsnAr
ibezx idn. elAekr ke^ imilt hey kiw ml qneb
hzbAn/ sKiry o mZm.
BAg ker eKt.

nihimy 8:16-9:19

468

krbAr jnY SAyI kuiwr qtrI kr. ibiDet eymn


bl AeC etmnBAeb kr.
16
kT ezAnAr pr elAekrA igey sb gAeCr
zAKA sMh ker inejr inejedr j SAyI
kuiwr bAnAel. tAr tAedr bAir CAed/ eWAen/
mir Aen/ jlAerr kAeC o Piym-Aerr
kAeC u) SAen kuiwril bAnAel. 17bIdz
eTek SAeyel iPer As smS bYi)r
kuiwril bAiney tAet bAs krl. nUenr pu^
iyehAzUeyr smy eTek es idn pyR SAeylIyr
rkmBAeb o t An ker kuiwr pbR pAln
ker in?
18
pebRr etYkidn/ Tm idn eTek ezx idn
py$ erAj xA edr kAeC ibiDpuSk pAW ker
ezAnAeln. ibiD nusAer SAeyelr bAisAr
sAtidn Der pbR pAln krAr pr/ Xm idenr idn
kiw ibezx sBAr j imilt hl.
S Aeyl
Iye dr pAp SV IkAr
mAesr 24 idenr mATAy SAeylIyr
pbAesr j je hl. es smy skel >K
kAezr j cewr epAzAk pr CAAo mATAy CA
lAigeyiCl. 2SAeyelr Aid bAisAr ibedzIedr
eTek inejedr AlAd ereKiCl. tAr skel
mier dAiey tAedr o tAedr pUbRpurxedr pAp
SVIkAr krl. 3 tAr esKAen itn G dAiey Bu/
tAedr Verr ibiDpuSk pAW krl. tArpr Aer
itn G Bu tAedr Vrek ATRn krbAr j
bM pAp SVIkAr krbAr j mAT nIc ker rl.
4
tArpr sb elbIyrA isir opr dAiey
rl eyzUy/ bAin/ kdamIeyl/ zbiny/ biu / ezeriby/
bAin/ knAnI. tArA cSVer tAedr Bu/ Verr
kAeC ATRn kret lAgl. 5 rpr eyzUy/ bAin/
kdamIeyl/ bui/ hzbainr/ ezeriby/ ehAidy/ zbiny/
pTAihy muK elbIyr bll/ 'eW dAAo bM
etAmAedr Bu Verr zMsA kr?

Vr sbRd iCeln? bM itin icridn TAkebno?


mAnbjAit etAmAr mhAn nAemr zMsA krk?
etAmAr nAm sbikCr e$ Wk bM bit ehAk?
6
eh Bu/ kmA^ &uim Vr? &uim es jn/
ey AkAz qtrI kereC? &uim mhAn SVgR Ar me%RY
y ikC AeC es sb/ p]iTbI Ar BYrS sb
ikC Ar smu@ mDYiSt sb ikC s]iX kerC. sebet
&uim ideyeC jIbenr eCAy bM smS SVgRIy
edbdUetr nt hey etAmAr pAsnA ker?
7
eh Bu/ &uim AmAedr Vr. &uim es jn
ey Amek menAnIt ker bAibelr r eTek en
idey iney igeyiCel bM tAr nAm bdel AhAm
ereKiCel.

&uim tAr AnugtY bM stt l(Y kerC.


&uim es jn ey tAr se kiw ci) keriCel
bM tAek o tAr %rpurxedr knAnIy/ ih%Iy/
emArIy/ pirxIy/ iybx
U Iy bM iggRAzIye dr jimil
edbAr itit ideyiCel. &uim etAmAr itit
ereKeC kAr &uim BAl.
9
&uim imzer AmAedr pU b R pu r xedr gR i t
edeKiCel o elAiht sAgr eTek tAedr *n
ZeniCel.
10
&uim PerQe, tAr AiDkAirkedr o tAr
elAekedr kAeC nn icH o t
kAy$Y ediKeyiCel.
&uim jAnet ey/ imzrIyr inejedr AmAedr
pUbRpurxedr eTek etr BAbt. ik &uim mA,
krel/ &uim kt mhAn? Aj py$ tArA tA Sr
ker.
11
&uim tAedr ecAeKr sAmen elAiht sAgrek
iKit krel Ar Zken jimr opr idey ehew
egel ik &uim tA ker AsA zedr smu@
ePel idel. tAr pATerr met smue@ feb egl.
12
kiw <c emG idey idenr ebl &uim tAedr
pT edKAel. rAetr eblA/ kiw AelAkS idey
&uim tAedr pT edKAel. &uim tAedr edKAel ekATAy
eyet heb.
13
rpr sIny pbRet SVegRr c eTek &uim
SVyM kT bel tAedr idel k]t iz(/ y BAelA;
&uim tAedr ibiDsmUh o A|A idel eyil BAelA.
14
&uim etAmAr dAs/ emAizr mADYem etAmAr pib^
ibAemr idenr kTA tAedr jAnAel. &uim tAedr
A|A/ ibiDsmUh bM iz(AmAlA idel.
15
orA skel (uDAt$ iCl/ tA &uim SVgR eTek
sbAek KAbAr idel. or skel \At$ iCl/ tA
&uim pATr eTek sbAek jl idel. tArpr &uim
oedr eyet blel o itt BUim dKl kret
blel. etAmAr (mtA idey &uim es BUK edr
kAC eTek ineyiCel.
16
ik AmAedr pUbRpurxr gebRAt o ejdI
hl bM etAmAr A|A l[Gn krl.
17
tAr Znet SVIkAr krl. &uim ey Ay$Y
ijinxil tAedr j keriCel t tAr Buel
egl. tAedr ejedr kAre tArA AbAr *ItdAs
hey imzer iPer yAbAr isA inl. ik &uim
dyA lu Vr? (m/ kr,/ qDyY$ o BAelAbAsAy pirpU,R
etAmAr hdy. tA &uim tAedr pirtYAg krin.
18
mnik yKn tAr esAnAr bACerr mUi%$ bAiney
beleC/ ' mUi%$el AmAedr imzr eTek ebr
ker eneC/ tKno &uim tAedr bAitl kr in.
19
ik etAmAr mhAn kr,Ar j &uim oedr
mrBUimet pirtYAg krin. &uim idenr ebl <c
emGiwek sirey nAoin/ rAeto Aenr Siw
sirey nAoin. &uim etAmAr pib^ Ael idey tAedr

469
pT AelAikt krA bM tAedr pT ediKey cl
bYAht ereKC.
20
&uim tAedr ibc( ker etAlAr j etAmAr
Bl A A ideyC. KA iheseb &uim oedr mAA
ideyC bM jl ideyC tAedr \A emwAet.
21
&uim 40 bCr Der edr itpAln kereC.
&uim mrBUimet y ikC eyAjn iCl t ideyeC.
oedr epAzAkil iCe yAyin. oedr pA Puel yAyin.
22
eh Bu/ &uim oedr rAj / jAit bM bdUerr
jAygAil eyKAen ikC elAk bAs krt/ tA
ideyC. &uim oedr sIehAenr BUK/ ihxea bAe,r rAj/
oegr BUK bM bAzenr rAj ideyiCel.
23
&uim AkAezr n(e^r metA oedr
%rpurxedr sMKYAy bAieyeC. &uim tAedr es
BuKe bAs kret iney igeyC yA tAedr pUbR pr
u xedr
kAeC itt iCl.
24
tAr BUKe ebz krl bM knAnIyedr
prAijt ker esiw iDkAr krl. &uim tAedr idey
sb elAekedr prAijt kireyiCel. sb jAit/
tAedr rAj bM sb elAekr it tAr y kret
eceyiCl/ &uim tAedr idey t kireyiCel.
25
tArA zi)zAlI ngril bM bRr jim dKl
krl. tArA BAel BAel ijinex pirpU,R bAIil
iDkAr krl. itmeDY ey sb kUpil Knn
heyiCl esil/ @A(Ae(t/ jlpA gAC bM enk
Pelr gACsmUh tArA epeyiCl. tAr eKl bM
hl. &uim tAedr ey BAl ijinsil ideyiCel
esil tArA peBAg keriCl.
26
tArA etAmAr ibre egl bM etAmAr
iz(AmAlA C u e ePel idl. tArA etAmAr
BAbbAdIedro htY krl/ yAr tAedr stk$ ker
etAmAr kAeC ePrAet eceyiCl. ik AmAedr
pUbp
R r
u xr etAmAr ibre bIBs sb kAj krel.
27
tA &uim tAedr zedr hAet oedr prAijt
het idel. zr tAedr nAnAn sMkewr meDY
ePlel. tA ibpedr smey tAr etAmAr sAhAeyYr
j ek<ed pl. SV egR bes &uim tAedr At$ ickAr
Znel. &uim kr,Amy/ tA elAk pAWAel tAedr
pir^Ae,r j. tAr es zedr hAt eTek oedr
Ar krel.
28
ik ey mUet$ AmAedr pUbRpurxr tAedr
zedr hAt eTek mui) epl/ tArA pApkAy$Y Zr
krel. tA &uim tAedr zedr prAijt kret
bM tAedr opr inurBAeb zAsn kret idel.
tAr etAmAr sAhAeyYr j kAAkAiw krl. SVegR
&uim tAedr kA Znel bM etAmAr kr,Abzt>
AbAr tAedr Ar krel. GwnA bbAr GeweC.
29
&uim tAedr stk$ keriCel/ yAet tAr etAmAr
iz(AmAlAr zr eny/ ik or t iCl bM
etAmAr A|AsmUh mAnet SVIkAr keriCl. tArA

nihimy 9:20-10:3

etAmAr ibiDsmUh/ ey esel pAln ker tAek


stY jIbn edy/ t eBeiCl. ik tAr tAedr
ejdbzt> etAmAr ibiDsmUh eBeiCl. tAr etAmAr
idek epCn iPer iCl bM Znet SV IkAr keriCl.
30
&uim AmAedr pUbRpurxedr it b bCr Der
Kub qDy$YzIl iCel/ etAmAr A Ay pU,R etAmAr
BAbbAdIedr mADYem &uim tAedr stkR keriCel.
ik tAr Znet SV IkAr keriCl/ tA &uim tAedr
ibjAtIyedr hAet &uel ideyiCel.
31
kt drdI bM kr,Amy Vr &uim. tbuo
&uim tAedr DbMs kerAin/ eCeo yAoin. &uim dyA my/
kr,ADr Vr?
32
eh AmAedr Vr/ &uim mhAn? Byr bM
(mtAzAlI Vr? &uim dyA lu o ibV S. &uim sbsmy
etAmAr ci) bjAy rAeKA? AmAedr enk sms
iCl. essb etAmAr kAeC jrrI? AmAedr
elAekedr nAnAn sew pet heyiCl. AmAedr
yAjkg o BAbbAdIg, sMkew iCl. zUerr
rAjAedr rAje r smy eTek Aj py$ b Byr
Gwn Gew egeC.
33
ik eh AmAedr Bu/ AmAedr it y ikC
GweC tAet &uim iCel Ayst. <A/ AmrA Bul
keriC?
34
AmAedr rAjrA/ entrA/ yAjkrA o
pUbR pr
u xr etAmAr Aedzil mAenin. tArA etAmAr
sAbDAnbA,I b|A ker ined$z mA kereC.
35
AmAedr pUbRpurxr/ &uim tAedr ey ibzAl
bRr jim ideyiCel t peBAg keriCl. ik
tAr etAmAr esbA kerin bA tAedr pApAcr, eTek
ser Aesin.
36
Kn Amr BUKe *ItdAs. ey BUK
&uim AmAedr pUbRpurxedr ideyiCel/ yAet tAr
esKAnkAr PlmUl o y ikC sur ijins eBAg
kret pAer/ esKAen Amr *ItdAs.
37
jimet b Psl Plt/ ik smS Psl
yAy rAjAr kAeC. jimr mhtI Psl yAy rAjAedr
kAeC yAedr &uim AmAedr pApAcre,r j AmAedr
opr zAsn kret inyu) kerC. sb rAjArA
AmAedr zAsn ker/ AmAedr gbAid pZ tAr iny
ker bM tAr tAedr y eC tA ker. sitY/
AmAedr pe( t kw eB$Ag.
38
sb kAre,/ Amedr entAr/ elbIyr bM
yAjkg etAmAr se ci )iw keriCl eyw bdlAen
yAy n. Amr y it|A kriC ileK tAet SVA(r
kreC AmAedr entAr/ elbIyr o yAjekr Ar
es ci)p^ zIlemAhr ker rAKiC.

10

ci )iw yAr zIlemAhr keriCeln tArA heln


hKiley r pu ^ rAjYpAl nihimy / 2 Ar
yAjkedr meDY isidiky/ 3srAy/ siry/ iyrimy/

nihimy 10:4-11:5

470

pzahr
/ miry/ miy/ 4 hwz
/ zbiny/ mkU / 5 hArIm/
6
meremA/ obidy / dAineyl/ igeTAn/ bArk/
7
mZm/ iby/ imyAmIn/ 8 mAisy/ iblagy bM
zmiyy. rA heln es yAjkg yAr ci)iw s
keriCeln.
9
iniliKt elbIy r c i )iw zIlemAhr
keriCeln sineyr pu^ eyzUy/ ehnAdd pirbAerr
ibuyI/ kdamIeyl 10bM tAr BAedr meDY zbiny/
ehAidy/ klIw/ plAy/ hAnn/ 11mIK/ rehAb/ hziby/
12
sOUr/ ezeriby/ zbiny/ 13ehAdIy/ bAin bM bnInu.
14
entArA yArA s keriCeln tAr heln perAz/
ph-emAyAb/ lm/ s%U/ bAin/ 15bui/ sagd/ ebby/
16
edAiny/ ibgaby/ AdIn/ 17Aewr/ ihiy/ sUr/
18
ehAidy/ hZm/ ebsy/ 19hArIP/ nAeTA/ nby/
20
mgapIyz/ mZm/ ehxIr/ 21mezxebl/ sAedAk/
yuy/ 22pliwy/ hAnn/ nAy/ 23ehAezy/ hnAiny/
hzUb/ 24helAehz/ iplah/ ezAebk/ 25rhm/ hzban/
mAesy/ 26ihy/ hAnn/ nAn/ 27mkU / hArIm o bAn.
28-29
CAAo bizX smS bAis/ yAjkg,/
elbIybgR/ Arr(Ir o gAykr skel/ yAr A
iBnaedzI jAitedr eTek inejedr AlAd ereKiCl
bM tAedr SI-eCelemey/ eyKAen yt |Anbiu sp
elAk AeC tAr skel imel kse itit
krl ey emAizr mADYem Bu/ AmAedr Vr tAedr
j ey ibiD pAiWeyeCn es smS iz( o ined$z
tAr (er (er pAln kreb bM tr Verr
ibiDsmUh pAln n krel tArA es iBzApiw h
kreb yAr eTek tAedr ml heb.
30
"Amr itit kriC/ Amr AmAedr
eCelemeyedr AezpAezr smegA^Iyedr se ibey
het edb n.
31
"Amr itit kriC ey ibAemr idn Amr
ekAn kAj krb n. es ibAemr iden yid AmAedr
AezpAezr ek AmAedr kAeC ikC ibi* kret
Aes/ Amr tAedr kAC eTek ekAn ijins iknebA
n. CA it sm bCer Amr jimet ekAn
kAj krb n/ inSl rAKb bM AmAedr kAeC
yAr y DAy$ kr AeC t Ar AdAy krb n.
32
"CAAo/ Amr mierr edKAezAnA krb bM
AmAedr Vrek sAint krbAr j/ mierr
esbA kAej sAhAeyYr j it bCr 1/3 ezekl
erQpY Amr edb. 33 TR mier ewibelr opr
yAjkr ey ibezx riw rAeKn tAr j/ itidenr
zs qneb o ehAmbilr j/ ibAemr idenr
qnebr j/ mAbsr sbilr j/ A
ibezx sBAsmUehr j/ pib^ qnebilr j/
pApSKAlenr qnebr j y SAeylIyedr Z
ker bM AmAedr Verr mierr ey ekAn
Krecr j bYbht heb. 34ibiDpuSekr elK
nusAer Amr yAjkg/ elbIyr bM elAekr

G<uiw ecel iWk keriC bCerr kiw inid$X smey


ekAn pirbAr AmAedr Bu Verr mierr ebdIr
opr epAAenAr j AlAnI kAW dAn kreb.
35
"CAAo Amr it bCr itiw e(t eTek
nbAer Tm Psl o gAeCr Tm Pliw Bur
mier AnAr dAiy h krlAm.
36
"ibiDet eymn elKA AeC/ Amr AmAedr
Tm jAt pu^/ AmAedr Tm jAt gr-emx bM
CAglil Verr mier Anb bM esKAen esbAy
inyu) yAjkedr esil edb.
37
"AmrA ijinxilo Bur mierr BAAr
Ger Anb bM esil yAjkedr edb AmAedr
Tm mydAr tAl/ AmAedr Tm zs qneb/
AmAedr Tm gACil/ n&un @A(Ars bM etl.
bM Amr eyKAen kAj kir es zher elbIyr
yKn sMh kret Aes tKn Amr tAedr j
AmAedr Pselr k dzmAMz iney Asb. 38yKn
tAr Psl h kreb tKn hAerA, pirbAerr
kjn yAjk elbIyedr se TAkeb. elbIyr
smS Psl AmAedr Verr mier en
mierr egAlAGerr meDY ereK edeb. 39tArA tAedr
zs/ @A(Ars/ etl B]it phAr sAmI mierr
BAAr Ger eyKAen yAjkr kAejr j TAekn
esKAen b Aneb. CAAo gAy k bgR o
Arr(Ir esKAen TAkeb.
"Amr skel it|A krlAm AmAedr Verr
mir r(,Aeb( krb?
ejrzAelem n&u n bAisAedr ebz
t>pr SAeyelr bAisAedr entAr
ejrzAelm zher cel eln. SAeyelr
bAisAedr bAr BAbet heb Ar kAr kAr
zher TAkeb. tA tAr G<uiw ecel iWk krl it
dzjen kjn ker bYi)ek pib^ zher
TAket heb. pr njn eC krel tAedr
inejedr zher TAket pAer. 2ikC bYi) eSVCAy
igey es ejrzAelem TAket rAjI hl.
elAekrA tAedr DbAd jAnAel bM AzIbAR d krl.
3
Aedizk zAsnkt$Ar ejrzAelem TAkeln.
:SAeyelr ikC elAk/ yAjkg,/ elbIyrA o
zelAmenr B]tYedr bMzDrr iyhdAet TAkeln.
r etYek ibiB zher injSV jimet bAs
kret lAgeln. 4 iyh d Ar A bYi)r o
ibAmIenr pirbAerr elAkjnrA ejrzAelm zher
bsit SApn krl.
iyhdAr %rpurxedr meDY yArA ejrzAelem
eln tAr heln ixeyr pu^ TAy :ixy iCeln
sKiryr pu^; sKiry iCeln mireyr pu^; miry
iCeln zPiweyr pu^; zPiwy iCeln mhlelelr
pu^; mhlell iCeln epresr %rpurx. 5bM

11

nihimy 11:6-12:12

471
bArekr pu^ mAesy. :bArk iCeln klaehAixr pu^;
klaehAix iCeln hsAeyr pu^; hsAy iCeln dAyr
pu^; dAy iCeln eyAyArIebr pu^; eyAyArIb iCeln
sKireyr pu^; sKiry iCeln ezlAr %rpurx.
6
sb imiley ejrzAelem eprs bMezr 468 jn
sAhsI %rpurx bAs kretn.
7
ibAmIenr %rpurxedr meDY yArA ejrzAelem eln tAr heln mZemr pu^ s.U :mZm
iCeln eyAeyedr pu^; eyAeyd iCeln pdAeyr pu^;
pdAy iCeln ekAlAyAr pu^; ekAlAy iCeln mAeseyr
pu^; mAesy iCeln TIeyelr pu^; TIeyl iCeln
iyzAyAehr pu^. 8 bM iyzAyAhek yAr nusr
keriCeln tAr heln gbby bM sy. sb imiley
esKAen 928 jn purx iCl. 9 r iziKr pu^
eyAeyelr t% AbDAen iCeln. Ar hsasnUyAr pu^
iyhdA/ ejrzAelemr itIy ejlAr dAiye iCeln.
10
yAjkedr meDY ejrzAelem egeln
eyAyArIebr pu^ iydiyy
/ yAKIn/ 11ihieyr pu^ srAy.
ihiy iCeln mZemr pu^ o sAedAekr epQ^/
sAedAk AbAr Verr mierr t% AbDAyekr pu^
hIwebr sAn mrAeyAetr inejr pu^. 12bM
tAedr BAedr 822 jn yArA mierr j kAj
keriCl/ BAr o iyerAhemr pu^ dAy. :iyerAhm
iCeln plileyr pu^; plily iCeln maisr pu^;
mais iCeln sKireyr pu^. sKiry iCeln pzahe rr
pu^; pzahr iCeln mieyr pu^. 13bM 242 jn
purx yAr mieyr BArA. : purexr iCeln
tAedr pirbAerr eng,. r iCeln serelr
pu^ mzy; serl iCeln hseyr pu^; hsy
iCeln mize e mAetr pu ^ ; mize e mA iCeln
eerr pu^. 14edr se egeln eerr Aer
128 jn BA. :yAr skel ekkjn sAhsI
qsink. dliwr pircAlnr kt$ ] iCl
hgagedAlIemr pu^ sIeyl.
15
elbIyedr meDY yAr ejrzAelem egeln tAr
heln hzeU br pu^ izmiyy. :hzbU iCeln S IkAemr
pu^; SIkAm iCeln hzibyr pu^; hziby iCeln
buir pu^. 16elbIyedr ent zbbTy o eyAxAbAd;
bih$ibBAegr eWAenr kAejr j BArA iCeln;
17
mIKAr pu^ m%iny/ :mIK iCeln sir pu^/ si
iCeln ziS o ATRnA sIt delr pircAlk
AsePr pu^. bM bkabuiky ey iCl tAr BAedr
BArAedr meDY itIy bM zueyr pu^ ;
zuy iCeln gAlelr pu^. gAll iCeln iydUTUenr
pu^. 18sb imiley emAw 284 jn elbIy pib^ zhr
ejrzAelem egeln.
19
Arr(Iedr meDY Oub/ wlaemAn o tAedr 172
jn BA ejrzAelem yAn. r zherr drjAilr
idek eKyAl rAKetn o pAhAr idetn.
20
SAeyelr bAisAr/ yAjk o elbIyr

iyhd Aet/ tAedr pUbR pr


u xedr jimet bAs kretn.
21
sIh bM gIp iCl mierr dAsedr entA yAr
oPl pAhAer opr TAkt.
22
Ar ix iCeln ejrzAelemr elbIyedr
AiDkAirk. :ix iCeln bAinr pu^. bAin iCeln
hzibeyr pu^; hziby iCeln m%nIyr pu^; m%nIy
iCeln mIKAr pu^. ix iCeln AsePr kjn
%rpurx. AsePr %rpurxr iCeln Verr
mierr esbAey gAykbgR. 23rAj dAyUd gAykedr
kAjkem$ r Aedz o ined$ z idey i Celn.
24
mezxebelr pu^ pTAihy elAekedr kAeC rAjAr
kAC eTek Kbr iney Ast. :pTAihy iCl esrehr
kjn %rpurx. esrh iCl iyhdAr pu^.
25-30
iyhdAr elAekr ikiry-bbR bM tAr
cArpAezr eCAw zhrilet/ dIebAn bM tAr
cArpAezr eyzUy/ emAlAdAt/ qbeplew/ hsrZyAel/ ebra-ezb bM isLegr eCAw zhrilet/
iykbaesl o tAr cArpAezr eCAw zhrilet/ bM
mekAn bM na-ireAe,/ srAy/ yu bM sAenAh/
m/ lAKIz/ esk bM tAr cArpAezr smS
eCAw zhrilet TAkt. sutrAM iyhdAr elAekr
ebra-ezb eTek iheAm ptYkA pyRY smS pT
jue bAs krt.
31
egbA eTek ibAmIn pirbAerr %rpurxr
imkams/ yAt/ qbeTl bM tAr cArpAezr eCAw
zhrilet TAketn. 32nAeTAt/ enAeb/ niny/
33
hAsAr/ rAm/ ig%iym/ 34hAdId/ sebAiym/ nbAw/
35
elAd/ oen bM kAirgredr ptYkAy bAs krt.
36
iyhdAy bsbAskArI elbIy pirbAerr ikC egAI
ibAmIenr jimet eW esiCl.
yAjk o elbIyr A
srAy/ iyrimy/ x/ miry/ muk/ hwz/
zKiny/ rhm/ meremA/ e/ igeTAy/
iry/ imyAmIn/ emAyAidy/ iblg
a / zmiyy/ eyAyArIb/
iydiyy/ sU/ AemAk/ ihiy/ iydiyy muK
yAjekr zlawIeyl o eyzUeyr pu^ srbbAibelr
se iyhd Ay iPer esiCeln. r skel eyzUeyr
smey yAjkedr ent iCeln b entAedr A Iy
iCeln.
8
elbIy r heln eyzU y / ibUyI/ kdamIeyl/
ezeriby/ iyhd A o m%iny. purexr bM m%inyr
A IyrA Verr zMsA gIetr BArA iCeln.
9
elbIyedr A Iy bkabuiky o eA kt$ebY
TAkAr smy ek perr ibprIt mueK dAAetn.
10
eyzU y iCeln eyAy A kIemr ipt/ eyAy A kIm
ily A zIebr/ ily A zIb eyAy A dAr/ 11eyAyAd
eyAnATenr o eyAnATn yUeyr ipt iCeln.
12
eyAyAkIemr smy yAjk pirbAerr ent iCeln
iniliKt bYi)r

12

1-7

nihimy 12:13-43

472

srAy pirbAerr ent iCeln mrAy. iyrimy


pirbAerr ent iCeln hnAiny.
13
xA pirbAerr DAn iCeln mZm/ miry
pirbAerr ent iCeln iyehAhAnn.
14
mUkIr pirbAer ent iCeln eyAnATn.
zbineyr pirbAer ent iCeln eyAexP.
15
hArIemr pirbAerr ent iCeln dan.
mrAeyAetr pirbAerr ent iCeln ihy.
16
eAr pirbAerr ent iCeln sKiry.
igeTAenr pirbAerr ent iCeln
mZm.
17
ibeyr pirbAerr ent iCeln isiK.
iminyAmIenr o emAyideyr pirbArilr
ent iCeln ipwy.
18
iblagAr pirbAerr ent iCeln suy.
zmiyeyr pirbAerr ent iCeln
iyehAnATn.
19
eyAyArIebr pirbAerr ent iCeln m%ny.
iydiyeyr pirbAerr ent iCeln ix.
20
seyr pirbAerr ent iCeln ky.
AemAekAr pirbAerr ent iCeln br.
21
ihieyr pirbAerr ent iCeln hziby.
nTenl iCeln iydiyy pirbAerr ent.
22
ilyAzIb/ exAyAdAr/ eyAhAnn o yUeyr smeyr
elbIy o yAjkedr pirbAerr entAedr nAm
pArsrAj dAiryAbesr rAj kAel niTBu) kr
heyiCl. 23ilyAzIebr pu^ eyAhAnenr smy py$
elbIy %rpurxedr pirbAr DAenr nm ithAs
bey elK AeC. 24rA heln hziby/ ezeriby/
kdamIeyelr pu^ eyzUy bM tAr BAr. r skel
zMsAgIt gAt bM Vrek DnYbAd idt. kdl
nY delr ibprIt mueK dAAt bM nY delr
er %r idt rAj dAydU ArA eyBAeb oiw itit
heyiCl es nuyAyI.
25
m%iny/ bkabuiky/ obidy/ mZm/ wlaemAn o
Oub drjAr pAezr BAAr Gril pAhAr idt.
26
eyzUeyr pu^ o eyAsAdekr epQ^ eyAyAkIemr smey
sm S Arr(Ir kAj kereC. nihimeyr
zAsnkAel bM yAjk iz(k xAr smey r
kAej bhAl iCl.
ejrzAelemr AcIr sgIR kr,
t>pr elAekrA ejrzAelemr edoyAliw
sgR krl. elbIyr eyKAen TAketn esKAn eTek
edoyAl sgR nuAen eyAg idet ejrzAelem
eln. tAr Verr zMsAgAn kret o tAek
DbAd |Apn kret esiCeln. tArA es eKAl/
krtAl bM bI, B]it bAy bAjAeln.
28-29
gAykrAo skel ejrzAelemr AezpAezr
zhril eTek seb eyAg idet esiCeln. tAr
27

inejedr bsbAesr j ejrzAelemr AezpAez


eCAw zhr bAineyiCeln. tArA newAPAt/ !b-iglagl/
egb bM SAb eTek esiCeln.
30
yAjkg, o elbIyr Tem AnuAinkBAeb
inejedr Z kreln/ tArpr elAekrA/ PwksmUh
o ejrzAelemr AcIriwek AnuAinkBAeb Z
kreln.
31
Aim iyhdAr entAedr edoyAelr oper eW
dAAet bllAm. CAAo/ Vrek DbAd |Apenr
j b iw gAenr dlek ebeC inlAm. kiw dl
iCl edoyAelr oper fAnidek CAgAdAr Pwekr
idek. 32ehAziyy o iyhdAr eDRk entAr es
gAykedr nusr kreln. 33CAAo tAedr se
egeln siry/ xA/ mZm/ 34iyhdA/ ibAmIn/
zmiyy o iyrimy. 35iz[A iney keykjn yAjko
tAedr se egeln. Ar egeln sKiry. :sKiry
iCeln eyAnATenr pu^. eyAnATn AbAr zmiyyr
pu^/ ey ikn m%ineyr pu^. Ar m%iny heln/
mIKAr pu^/ sOuerr epQ^ o AsePr epQ^. 36edr
meDY iCeln AsePr BA zmiyy/ serl/ imlly/
iglly/ mAyy/ nTenl/ iyhdA bM hnAin. tAedr
se iCl Verr dUt dAyUd inim$t sb bAy.
iz(k x edoyAl sgRIkr, seb yAr je
heyiCeln tAedr en ideln. 37tAr yKn J,RA
Pwekr kAeC eln/ tAr esAjA hA weln bM dAydU
ngrI py$ is<i idey eW egeln bM tArpr
tAr jlAerr idek egeln.
38
idek gAykedr dliw b<Aidek ronA hl.
Aim o bAik eDRk elAk tAedr epCn epCn igey
edoyAelr ce Ay ep<QClAm. tArA &ueu rr gR CAiey
coA edoyAelr idek egl. 39tArpr tArA
Pwkil idey egl Piyemr Ar/ purAen Ar/
msAr/ hnenelr gR o heyAr kztr gR.
tArpr tAr emx Aerr kAeC ep<QeCAl. tArA r(Iedr
Aerr kAeC igey TAml. 40tArpr gAyekr
dl Verr mier tAedr j inDRAirt jAygAy
igey dAAel/ Aimo inejr jAygAy es dAAlAm.
tArpr AiDkAirkedr eDkR tAedr inid$X jAygAy
igey dAAl. 41lIyAkIm/ mAesy/ iminyAmIn/ mIKAy/
ilqyny/ sKiry bM hnAiny iCeln yAjkedr
entA bM tArA tAedr iz[A iney ey yAr jAygAy
eW dAAeln. 42rpr sb yAjkg,o tAedr
inid$X jAygAy dAAeln mAesy/ zmiyy/ ilyAsr/
ix/ iyehAnATn/ miy/ lm o xr.
t>pr iyxihyr pircAlnAy r iw dl gAn
Zr krl. 43o ibezx idniwek pl( ker
yAjkr b bil sgR kreln. skel KuzI iCl
kAr, Vr sklek Kub KuzI keriCeln. mn ik
emeyedr o tAedr bAcAedro Kub e%ijt o
Anit edKAiCl. b dUerr elAekrAo ejrzAelm

473
eTek eBes As Aner SVr Znet pAiCl.
44
BAr Gerr t%AbDAenr j elAk iWk krAr
pr itit met elAekrA gAeCr Tm Pl o
p zesr dzBAegr k BAg jm krl.
t%AbDAyk essb Pl o Psl BAAer &uel rAKl.
dIrA skel dAiy ADIn yAjk o elbIyedr kAej
Kub sX heyiCl. tA tAr mu)heS BAAerr
j phAr bey AniCl. 45yAjkg, o elbIyr
tAedr Verr esbA kriCeln. tAr elAekedr Zic
krAr j nuAn spAdn kreln. gAyk o
Arr(IrAo dAy U d o zelAmenr ined$ z pAln
keriCl. 46:bkAl Aeg/ dAyUd bM sIt delr
pircAlk AsePr smy Verr ee enk
ziS bM DnYbAd |Apenr gAn rcn keriCeln.
47
srbbAibl o nihimey r rAje r smey/
SAeyelr elAekrA Arr(I o gAykedr qdink
bYeyr j TR sMh kretn. SAeylIyrA
elbIyedr j TR sirey rAKetn. elbIyrA
herAe,r %rpurx yAjkedr j es TR ereK
ideyiCl.
nihimyr ezx ined$ zAblI
esidn sbA yAet Znet pAy/ esBAeb emAizr
ibiD puSkiw cSVer pAW kr heyiCl.
etYek jAnet pArl ey/ puSek eAnIy o
emAyAbIy bYi)edr Verr elAekedr mlIet eyAg
edbAr numit iCl n. 2 inexDA|Ar kAr
smS elAekr S Aeyelr elAekedr eyAjen KA
bA jl et edy
in/ pr S AeylIyedr iBzAp
edbAr j tArA ibilymek wAk ideyiCl. ik
AmAedr Vr es iBzApek AzIbRAed pir,t
kreln. 3 SAeylIyr yKn ibiD sVe jAnet
pArl/ tAr smS ibedzIedr eTek inejedr AlAd
ker inl.
4-5
ik Gwn GwAr Aeg ilyAzIb mierr
kiw Gr ewAibyek ideyiCeln. ilyAzIb iCeln
mierr BAAr Grilr BArA yAjk Ar ewAiby
iCeln tAr Gin b u. ey Griw itin ideyiCeln
es Griwet dAn iheseb pAoy zs/ Dp
u kAiW sugI
bS o Verr mierr bAsn-ekAsn CAAo @A(Ars/
elbIy gAykedr o Arr(Iedr bYbhAerr etl o
yAjkedr pAoy phAr sAmIil TAkt. ik
t se%o ilyAzIb o Griw tAr buek ideyiCeln.
6
GwnA yKn Gew/ Aim tKn ejrzAelem
iClAm n. es smy TRA rAj t$(eSr rAje r
32 bCerr mATAy/ Aim AbAr bAibel tAr se
edK kret yA o t Ar sit iney AbAr
ejrzAelem iPer Ais. 7 iPer AsAr pr Aim
ilyAzIebr >Kjnk kAejr kT jAnet eper
Kub ereg yA. 8 ilyAzIebr met kjn bYi)

13

nihimy 12:44-13:19

ikn SVyM Verr mierr kiw Gr ewAibyek


idey ideyeC? 9 Aim Grilek pirAr o Zic
krAr Aedz id. tArpr Aim mierr TAlAil/
zs qneb bM DupDUenA GrelAet ereK id.
10
Aim kbAr jAnet pAir/ ey elAekrA tAedr
itit met elbIy o gAykedr zs o KrcApAit
n edoyAy tAr inejedr e(et kAj kret eyet
bADY heyeC. 11Aim dAiy ADIn bYi)edr efek
ije|s krlAm/ "etAmr ekn Verr mierr
iWkmet edKAezAn kerA in rpr Aim sb
elbIyedr k^ krlAm bM tAedr inejedr
jAygAy o mierr kAej iPer eyet Aedz idlAm.
12
tKn iyhdAr skel itit nuyAyI inejedr
zs/ @A(Ars o etelr k dzmAMz mier iney
el bM esil BAAr Ger je krl.
13
Aim ezilimy nAem k yAjkek/ sAedAk
nAem kjn iz(kek o pdAy nAem k elbIyek
BAAr Gerr dAiy idlAm. m%neyr epQ^ o sOuerr
pu^ hAnnek tAedr shkArI iheseb inyu) krlAm.
Aim jAntAm/ Aim edr opr Brs kret pAir.
edr kAj iCl BAAr Gerr ijinsp^ tAedr
A Iyedr meDY ibilbn kr.
14
eh Vr/ smS kAejr j &uim AmAek
men ereK. AmAr Verr mir o tAr kAj
pircAlnAr j Aim Bi)Ber y keriC t eyn
&uim Buel eyo n.
15
es smey/ Aim edKlAm ey/ ibAemr idno
iyh d Ay elAek @A(Ars bAnAenAr j @A(A
inMAenAr kAj kreC. Aim edKlAm ey elAek
zs bey en gADAr ipeW t ebAJA kreC/ tArA
@A(A bM A ijinxp^o ibAemr iden
ejrzAelem iney AseC. Aim tKn sb
elAekedr stk$ ker idey bil ey ibAemr idn
ekAnrkm KAbArdAbAr ibi* krA tAedr ic ny.
16
ejrzAelem/ esAr zherr ikC elAk bAs
kret. tAr mAC o A enk ijinsp^
ibAemr idn ejrzAelem iney es ibi* krt/
Ar dIrAo essb ijinsp^ iknt. 17Aim
iyhdAr r pU,R bYi)bgRek efek bllAm/ tAr
iWk met kAj kreC nA. "etAmr tY KArAp
kAj kreC. ibAemr idniweko etAmr A
ey ekAn sADAr idenr py$Aey iney yAeC. 18etAmr
bgt AeC ey/ AmAedr pUbRpurexrAo iWk k
Bul keriCl/ bM tAr j Vr AmAedr o
zhrek ey$Ag o ibpi%r mueK eWel ideyiCeln.
Kn/ etAmr ibAemr idnwAek sADAr idenr met
bYbhAr ker SAeyelr opr Aro e*AD iney
AsC.
19
Aim tKn Arr(Iedr it Z*bAr/ iWk
kAr nAmAr Aeg ejrzAelemr drjAil b

nihimy 13:20-31

474

ker tAl edbAr ined$z idey bil zinbAerr pib^


idniw n kAw py$ eyn drj ekAenAmet eKAl
n hy. Aim AmAr inejr ibVS elAkek Pwekr
kAeC ereK idlAm o tAedr PwkelAr opr l(Y
rAKet ined$z id yAet ibAemr idn ejrzAelem
ekAn ebAJ n bhn ker An hy.
20
kbAr ik bAr binkr ejrzAelemr Pwekr
bAer rAi^bAs keriCl. 21Aim tAedr stk$ ker
idey beliClAm ey/ tAr yid ejrzAelemr
edoyAelr bAer rAi^bAs ker tAedr eAr kr
heb. tArpr eTek tAr Ar kKno ibAemr iden
tAedr ijinsp^ ibi* kret Aesin. 22rpr
Aim elbIyedr inejedr Zic het Aedz idlAm.
tArpr/ tAedr Pwkilet emAtAeyn krA hl/ yAet
ek ibAemr idenr pib^t nX n kret pAer.
eh Vr/ dy ker sb kAjil Sre ereK
bM AmAr it etAmAr mhtI kr, ediKo.
23
es smey Aim l(Y kir/ ikC iyhdA bYi)
saedAd/ eAn o emAyAebr emeyedr ibey kereC.
24
sb ibbAhilr dr/ eCelemeyedr eDRk
dIedr BAxAy kT blet pAer n. sb izZr
saedAd/ eAn o emAyAebr BAxAy kT blet.
25
Aim sb elAekedr itrS Ar ker bllAm/ tAr
Bul kereC. Aim tAedr keykjnek AGAt ker
tAedr ce lr muiW DrlAm. Aim tAedr Verr sAmen
it|A kret bADY krlAm. Aim tAedr bllAm/
"etAmr sb ibedzI elAekedr emeyedr ibey

kreb n. Ar etAmAedr eCeledro sb


ibedzIedr emeyek ibey kret edeb n. 26etAmr
et jAen/ Dre,r ibeyr j zelAmenr ik
zAiS heyiCl. Ar ekAn edez zelAmenr met
mhAn rAj iCl n. Vr zelAmnek BAelAbAsetn.
itin tAek sm SAeyelr rAjA keriCeln. ik
tAr ibedzI SIedr BAebr j zelAmno pApAcr
keriCl. 27Ar Kn Amr edKiC/ etAmrAo
ByAnk pApAcr kreC. etAmr Verr it
dzRn kreC n. etAmr ibedzI nArIedr ibbAh
kreC. 28ily A zIebr pu ^ iyehAy A dA iCeln
mhAyAjk. iyehAyAdAr k pu^ ehAerAe,r snabewr
jAmAt iCl. Aim tAek jAyg eCe pAiley
eyet bADY kir.
29
eh Vr/ &uim sb elAekedr zAiS dAo.
r yAjkb]i%ek kluixt kereC. tAr tAedr
yAjk b]i%ek pib^ keriCl. &uim yAjk o
elbIyedr se ey ci) keriCel/ r t pAln
kerin. 30Aim tA yAjk o elbIyedr pib^ o
pirC keriClAm. Aim smS ibedzIyedr sirey
ideyiClAm/ bM Aim elbIyedr o yAjkedr tAedr
kt$bY o dAiy pRn keriClAm. 31elAekr yAet
phArSVrp tAedr Tm Pl/ Psl bM kAW
ine$izt smy iney Aes Aim tAr bYbSA
keriClAm.
eh AmAr Vr/ sb Bl kAj krAr j
AmAek &uim men ereK.

475

eXerr ibbr,
rA,I bXI rAjAek mA kreln
mhArAj heVrezr rAj kAel Gwn
GewiCl. heVrz BArtbx$ eTek kUz edz py$
ibS]t 127 iw edezr zAsnkt$ iCeln. 2tAr
rAjDAnI zUzenr isMhAsen iDit hey itin sAAjY
zAsn kretn.
3
rAjA heVrezr rAje r tIy bCer itin
tAr AiDkAirk o entAedr j kiw eBAjsBAr
AeyAjn keriCeln. pArs o mAidyA r esnAbAihnIr
DAn sh smS r pU,R ent o zAsekr es
sBAy piSt iCeln. 4 eBAjsB kwAn 180
idn Der celiCl. es smey/ rAj heVrz sbAek
tAr sAAejYr ibpul spd/ tAr rAjAsAedr
rAjkIy esQy$ o VyR dzRn keriCeln. 5
180 idn ezx hbAr pr itin tAr AsAedr eBterr
bAgAen sAtidn bYApI Aer kiw eBAjsBAr
AeyAjn keriCeln. rAjDAnI zUzenr sbecey
r pU,R bYi) eTek Zr ker sADAr elAk
sklek es eBAjsBAy Am jAnAen hy.
6
AsAedr eBterr bAgAen sAd o nIl re[r dAmI
ilenn kAper cAedAy wAAen iCl. eVtpATerr
Se repAr AMwAy ilenenr sAd o ebnI kAper
di idey esil eJAlAen hy. bmUlY pATr/ eymn
mue)/ eVtpATr bM A pATr/ Kict emeJet
bsAen iCl esAn o repAr qtrI ekdAr. 7esAnAr
pAnpAe^ @A(Ars pirebzn kr ht.
pAnpA^il iCl ibiB AkAerr. rAj heVrz
Kub bdA iCeln bel esKAen surAr AcyR iCl.
8
heV r z Ku b dAr k] itr iCeln. itin
@A(ArsbAhk B] tYedr ined$ z idey i Celn/
itiTedr eyn tAedr pC met @A(Ars
pirebzn kr hy. Ar tAr pirebzkrAo rAjA|A
nuyAyI eFl pirmA @A(Ars pirebzn keriCl.
9
k smey/ rA,I bXIo rAjAsAed mihlAedr
j kiw AlAd eBAjsBAr bYbS keriCeln.
10-11
eBAjsBAr sm iden @A(Ars pAn krbAr
pr Pu men rAj heVrz/ mhm
n/ ibS/ hebAR ,/
ibga T / bgT/ esTr/ kO$ s mu K sAtjn
pirebznkArI npuMskek Aedz kreln rA,I bXIek
sA|Ir mukuw pirey esKAen iney Aset. itin
cAiCeln sBAy piSt g,YmA itiTedr rA,I
bXI tAr esQy$ dzRn krn. kAr, rAnI bXI iCeln
Kub surI.

12

ik rAjAr B]tYr igey yKn rA,Iek tAr


Aedezr kT jAnAel/ itin rAjAr sBAy Aset
rAjI heln n. r Pel rAj Kub *u heln.
13-14
cilt TA nuyAyI/ rAj ibiD o zAiS spek$
ibc( bYi)begRr se iney AelAcnA kreln.
kzRn/ ezTr/ damAK/ tzRIz/ emrs/ ms$n/ mmUKn
muK sAtjn prAmzRdAt iCeln rAjAr Kub
Gin bM pArs o mAidyAr sbRAep( cpdS
AiDkAirkbgR. 15rAj tAedr ije|s kreln/
"ibiD nuyAyI rA,I bXIek ik zAiS edoy eyet
pAer kAr, rAj heVrezr ey Aedz npuMsk
B]tYr tAr kAeC iney igeyiCl t itin pAln
kern in.
16
tKn AiDkAirk mmUKn A AiDkAirkedr
piSitet rAjek bleln "rA,I bXI rAjAr it
Ay kereCn bM rAj heVrezr sAAejYr
smS rAejYr skl ent o elAekedr it Ay
kereCn.
17
"kAr sAAejYr A nArIr GwnAr
kT jAnAr pr/ tArAo tAedr SV AmIedr ined$z mA
kreb. Ar tKn krel tAr skel rA,I
bXIr #XA idey bleb/ 'rAj heVrezr rAnI bXIek
tAr sAmen Aset Aedz keriCeln ik itin
t kret SVIkAr keriCeln.
18
"pArs o mAidyAr g,YmA bYi)edr SIr
rA,Ir bYbhAr SV ce( edKeln. r Ar BAibt
hey tArAo bAr rAjAr AiDkAirkedr se
k bYbhAr krebn bM Plt> g]hibbAd o zAir
sUcn heb.
19
"sutrAM mhArAj yid C kern teb AmAr
prAmzR rAjAr nAem bM pArs o mAidyAr rAjAr
zAsnmet kTA elK ehAk/ 'bXI eyn Ar kKno
rAjAek inejr muK n edKAn. bXI eyn Ar kKno
AsAed p n rAeKn bM rAj tAr rA,Ir pd
ekAn eyAgYtr nArIek edn. 20rAjAr Aedz
yKn tAr suibSt
] sAAejY eGAx, kr heb kmA^
tKn sbecey g,YmAnY eTek ekbAer &uC smS
mihlAr tAedr SVAmIek kreb.
21
rAj heVrz bM tAr AiDkAirkedr
pedz pC hl. tA rAj mmUKenr pedz
nuyAyI kAj kreln. 22heVrz tAr rAejYr
itiw el itiw BAxAy iciW pAWAeln ey
etYkiw purx tAr pirbAerr zAsk heb.

eXr 2:1-3:1

476

eXr rA,I heln


per rAj heVrezr rAg kmel bXI ik ik
kereCn bM tAr ibre itin ik ined$z
ideyeCn/ es kTA tAr men pel. 2 rAjAr bYi)gt
B] tYr tKn tAr j surI kumArI k nusAenr
SAb krel. tAr bll/ "Tem mhArAj SVyM
tAr zAsnADIn etYkiw edez kjn ent ebeC
enebn. 3 rpr es entAr tAedr elr surI
kumArIedr rAjDAnI zUzen iney Aseb. tArpr edr
sklek rAK ehAk rAj>purcAir,Iedr se
mihlAedr dAiye ey AeC es rAjAr npuMsk
ehgeyr t%AbDAen. tArpr tAedr rp pircy$A krA
heb. 4tArpr rAj tAedr meDY kjnek rA,I
bXIr :zU ped iBix) krebn. rAjAr
SAb men DrAy itin et st heln.
5
smey rAjDAnI zUzen md$Ky nAem ibAmIenr
pirbAerr k dI bYi) bAs kretn. md$Ky iCeln
yAy I err pu ^ o kIezr epQ^. 6 bAibl-rAj
nbUKdainsr iyhdA-rAj iyehAyAiknek A
dIedr se bM md$Keyr se ejrzAelm eTek
bI ker iney yAn. 7md$Keyr hds nAem kiw
spik$t ebAn iCl. iptA-mAtA n TAkAy md$Ky
tAek inejr kA eS eh itpAln kern. imiX/
rpsI/ SVASYbtI rm,Ir Aerkiw nAm iCl eXr.
8
rAejY rAjAr Aedz jAir hbAr pr rAjDAnI
zUzen ehgeyr t%AbDAen eysb yubtIedr An
heyiCl tAedr meDY eXro iCeln. 9ehgy eXrek
pC kret. *em es ehgeyr ebz iypA^I hey
oeW bM ehgy y shkAer eXerr KAbArdAbAr o
rp pircyA$ r bYbS ker. rAjAsAd eTek sAtjn
pircAirkek ebeC iney ehgy tAedr eXerr
pircy$Ay ineyAg ker. tArpr ehgy/ eXr o tAr
sAt pircAirkAek esKAen SAnAirt ker eyKAen
rAjAr mihlAr bAs krt. 10eXr ey dI eskT
o kAek belin. md$Ky tAek tAr pAirbAirk b%
] A
kAz kret bAr keriCl/ sutrAM es kAer kAeC
ikC Ku e l bel in. 11etYkidn md$Ky es
rAj > pu r cAir,Iedr bAsS A enr AezpAez
eGArAePr kretn. eXr ekmn AeC Ar tAr
jIbe, kI GweC jAnAr j md$Ky erAj Asetn.
12
rAj heVrezr sAmen piSt hbAr Aeg
itiw emeyek k bCr Der rpcc$ kret ehAt.
rpcc$ r j tAedr CmAs sugI etl mAKet ehAt
bM tArpr Aer CmAs k]Xtm sugi
mAKet eht. 13ZDumA^ BAeb itiw yubtI rAjAr
sAmen eyet pAret? smey kiw emeyr y ikC
eyAjn rAj>pur eTek t edoy het.
14
sYAy rAjAsAed eFAkAr pr/ emeyiwek pridn
eBAer AsAedr Aerkiw Mez/ eyKAen
mihlAr TAkt esKAen iPer Aset het. rpr

tAek zAzags nAem Aerkjn npuMsekr t%AbDAen


rAK het. zAza g s iCl rAjAr pp I edr
t%AbDAyk. yt( py$ nA rAj sX hey SVyM
emeyedr efek pAWAetn tt( tArA kKno
rAjAr kAeC iPer eyet pAret n.
15
eXerr yKn rAjAr kAeC yAbAr pAl el/
eXr ekAn ikC cAeln n. ZDu itin npuMsk ehgeyr
prAmzR cAeln ey/ tAr se ker ik iney yAoy
ic. :eXr iCeln md$Keyr epA`pu^I/ itin iCeln
tAr mAmA bIhiyelr k. eXrek ey edKet
es pC kret. 16t>pr rAj heVrezr
rAje r sm bCerr dzm mAes TRA eweb mAes
eXrek rAjAr sAmen iney AsA hl.
17
rAjA A emeyedr ecey sbecey ebiz
eXrek BAlbAseln bM itin t tAr iytmA
hey Weln. rpr rAj heVrz eXerr mATAy
mukuw pirey tAek rA,I bXIr Asen rA,I iheseb
iBix) kreln. 18eXerr sAen rAj tr
rAejYr r pU,R g,YmA o sA bYi)edr j
kiw b eBAjsBAr AeyAjn kreln. CAAo
etYkiw edez Ciw eGAx,A kr hl o dAtA rAj
heVrz tAr elAekedr enk phAr pAWAeln.
c*Aer kT jAnet pAreln md$ Ky
smS emeyr yKn itIybAerr j kse
je hl/ md$Ky tKn rAjAerr kAeC besiCeln.
20
eXr ey dI t eXr tKno egApn ereKiCeln.
inejr pirbAerr ithAso itin kAek jAnAn
in/ kAr md$Ky tAek stY kAz kret bAr
keriCeln. brAberr met eXr md$Kyek mA kr
bYAht rAKl eymniw es krt yKn md$Ky tAr
y int.
21
md$Ky yKn rAjAsAedr Aerr kAeC besiCeln
itin Znet epeln ibgaTn o etrz nAem rAjAr
AiDkAirk yArA drjAy pAhArAy iCl/ rAjAr
it *u hey tAek htY krAr c*A kreC.
22
md$Ky c*Aer kT Znet epey t eXrek
jAnAeln bM rA,I eXr kT jAnAeln SVyM
rAjAek. rA,I eXr rAjAek kTAo bleln ey
md$Ky c*Aer kT jAnet epereC. 23nusAn
ker edK egl/ md$Ky ey Kbr jAineyeCn t
siWk. tKn Arr(Iek kiw Se Juiley
P<Ais edoyA hl. smS GwnA rAjAr sAmen
rict 'rAjAgenr ithAs e niTb krA AeC.
19

hAmenr dIedr ibnAz krAr pirkn A


sb Gwn GwAr per rAj gAgIy hdATAr
pu^ hAmn nAem k bYi)ek sAn jAnAn. rAj
hAmnek cped It kern bM tAr smS
AiDkAirkedr eTek ctr ped tAek inyu)

477
kern. 2 rAj ined$z ideyiCeln ey muKYAr idey
eFAkbAr smy etYk bYi)ek mAT Jui< key hAmnek
sAn jAnAet heb. tA rAjAr sb entAr rAj Aer
hAmenr kAeC ,t hey tAek sAn jAnAetn/
ik ZDm
u A^ md$Ky t kret rAjI heln n. 3 tKn
A DAnrA tAek kreln/ "Apin ekn
rAjAr ined$z emen hAmnek sAn edKAn n
4
smS DAnr ibxey idenr pr idn md$Kyek
bl se%o md$Ky hAmenr sAmen ekAnmet mAT
nIc kret rAjI heln n. tKn hAmn ik ker t
edKAr j sm S entAr hAmnek kT
jAnAeln. md$Ky AiDkAirkedr beliCeln ey
itin dI. 5 hAmn yKn edKeln sitY sitY md$Ky
tAek sAn edKAet inCk tKn itin Kub *u
heln. 6md$Ky ey dI hAmn es kTAo ejeniCeln.
hAmenr C iCl ZDu md$Ky ny/ rAjA heVrezr
rAejY bsbAskArI md$Keyr jAitr sbAek htY
kr ehAk.
7
heVrezr rAje r Adz bCerr Tm mAes/
nIx, mAes hAmn ( ine(p ker kiw mAesr
kiw ibezx idn ebeC ineln. es idniw iCl
Adztm mAs/ dr mAs. :es smy (ek "pUro
bl ehAt. 8tArpr rAj heVrezr kAeC es
hAmn bleln/ "eh rAjn/ ApnAr rAejYr sbR^
k ibezx jAitr mAnuxr bAs kreC/ yAedr sMS i] t
edr eTek AlAd. tAr ekAn jAitr
elAekedr se emlAemz ker nA/ mn ik ApnAr
ibiDo emen cel n. smS elAekedr ApnAr
rAejY bsbAs kret edoy ic bel Aim men
kir n.
9
"rAjr it AmAr ibnIt inebedn AmAr
prAmzR hl/ sb elAekedr ezx ker edoyAr
j Apin ined$z idn. Ar Aim rAj ekAxAgAer
10/000 erQpYmu@ jm edeb.*
10-11
rAj tKn tAr A[ul eTek kiw AMiw
ebr ker hAmnek ideln. hAmn iCeln dIedr
z. itin iCeln gAigy hdATAr pu^. rAj
tAek bleln/ "erQpYmu@Ail &uim etAmAr j rAK
bM dIedr &uim y Kuiz kret pAer.
12
tKn Tm mAesr 13 iden rAjAr smS
sicbedr efek pAWAen hl bM tAr etYk
Ailk BAxAy hAmenr ined$z ileK inel. tAr
es ined$z ileK iney smS elr Aedizk
kt$ A ek pAiWey idl. ined$ z SV y M rAj
heVrezr kuem elK hl bM jAir kr hl
bM tAr u rIy idey zIlemAhr kr hl.
13
smS iciW iney bAt$AbAhekr rAejYr smS

eXr 3:2-4:8

el egeln. iciWiw kiw inid$X iden bys


inibRezex smS dIek ezx krbAr Aedz bhn
kriCl. Adztm mAs/ dr mAesr 13 idnek
htYAlIlAr j bAC heyiCl. CAAo/ dIedr
smS ibxy spi% bAejyA krbAr ined$zo edoy
heyiCl.
14
ined$z sVilt iciWr itilip smS
edzilet bM sb elAekedr kAeC pAWAen hl.
bl ehAl Aedzek ibiD iheseb mAnet heb
bM kA SAen rAKet heb yAet o smS elAekr
es idenr jnY St het pAer. 15rAjAr ined$ez
bAt$AbAhekr eyKAen Aedz jAir heyiCl/ es
rAjDAnI zUzn eTek t(,A ronA hl. tArpr
rAj o hAmn kse @A(Ars pAn kret bseln.
zUzenr skel ined$ez ibcilt hl. Bul ebAJAbiu J
hl. elAek i hl.

eXerr sAhAyY ecey nnu y kreln md$ Ky


md$ Ky sb kTA jAnet pAreln. itin
dIedr ibre rAjAr edoy ined$ezr kT
jAnet eper/ inejr k]t epAzAk iCe ePel
ezAekr epAzAk preln. tArpr sAr mATAy BS
emeK cSV er k<Adet k<Adet zher ebAeln. 2itin
BAeb rAj Ar py$ egeln kAr ezAekr epAzAk
per kAek BAeb drjAr eBter eyet edoy
hetA n. 3 etYkiw edez eyKAen eyKAen rAjAr
ined$z jAir kr heyiCl eyKAen dI sdAeyr
meDY ezAekr CAy pe igeyiCl. tAr skel Bu)
eTek cSV er kAAkAiw kriCl. enk dI mATAy
BS emeK mAiwet gAgi idiCl.
4
eXerr pircAirk o npuMsk pircArkr es
tAek md$Keyr kT jAnAel. eskT Zen eXr
mmRAht o ibx heln. itin ezAekr epAzAk eCe
ePlet nuerAD jAiney md$Keyr j jAmkAp
pAWAeln. ik md$Ky t pret rAjI heln n.
5
tKn eXr hTk nAem rAjAr k npu M sk
pircArkek efek pAWAeln. hTkek rAj eXerr
pircy$Ar kAej ineyAg keriCeln. tAek eXr
md$Keyr >eKr kAr nusAn kret bleln. 6 tKn
hTk rAjAsAedr Pwekr sAmen zherr u)
Ae, eyKAen md$Ky ep( kriCl esKAen egl.
7
md$Ky hTkek y y GeweC es sb kTA bleln.
mnik dIedr inDenr j hAmn rAjekAxAgAer
ey TR edbAr itit ideyiCeln/ tAr siWk
pirmAo md$Ky tAek jAnAeln. 8md$Ky tAek
dI htYAr j rAjAr edoy ined$znAmAr kiw
itilipo ideln. ined$znAmAiw zUzenr sbR^
pAWAen heyiCl. itin hTkek ined$znAmAiw eXrek
Ar Aim jmA edeb sbt> hAmn Az keriCl ey
ediKey y GewiCl t bYAKYA kret bleln. pr
ibzAl pirmAn erQpYmu@/ eyil dzRn kr heb esil
itin tAek eXrek rAjAr kAeC igey t A r
dIedr spi% bAejyA ker eyAgA kr heb.

eXr 4:9-6:2

478

SV jAtIyedr j o md$Keyr j (m iB( krAr


j blet bleln.
9
hTk iPer igey eXrek md$Keyr sb kTA
jAnAl.
10
eXr tKn hTkek bleln/ md$Kyek jAnAet
11
"rAejYr smS bAis o rAjAr smS entArA
jAenn/ ey fAk n pel purx bA nArI ey ehAk
n ekn rAjAr kAeC eyet pAer n. yid ek
rAjAr kAeC yAy teb tAr m]&uYd hy. e(e^
kmA^ bYit*m hl rAj yid kAer hAet tAr
esAnAr rAjdiw edn/ tAhel e(e^ es bYi)
m]&uYd eTek ink]it pAy. ik AmAek rAj
gt 30 idenr meDY kbAro efek pAWAn in.
12-13
md$Kyek eXerr bAt$ jAnAen hel itin
eXrek bel pAWAeln "eXr/ mn eBeb n ey
yido &uim rAjAsAed bAs kreC/ dI heyo
inej eb<ec yAeb. 14&uim yid Kn cp ker TAek/
dIedr j sAhAyY o SVADInt ekATAo n
ekATAo eTek Aseb/ ik &uim o etAmAr iptAr
pirbAerr skel mAr yAeb. ek jAen/ hyet iWk
rkm ekAn kw smeyr j etAmAek rA,I
krA heyeC?
15-16
eXerr %er md$Kyek jAnAeln "zUzenr
smS dIedr se AmAr j pbAs ker.
itn idn/ itn rAi^ etAmr ekAn KA o pAnIy
h ekr n. Aim o AmAr pircAirkArAo
etAmAedr metA pbAs kreb. tArpr Aim rAjAr
kAeC yAeb. Aim jAin/ n fAket rAjAr kAeC
yAoyAw inym ibr. ik Aim tAo yAeb/ tAet
yid AmAr m]&uYo hy/ et heb.
17
md$Ky tKn igey eXr tAek y y kret
beliCeln sb kreln.

ker hAmenr se Aj es eBAjsBAy Asun.


rAj bleln/ "hAmnek zI iney es yAet
eXr y bleC Amr tA kret pAir. tb
rj o hAmn eXerr AeyAijt eBAjsBAy
egeln. yKn tAr @A(Ars pAn kriCeln tKn
rAj AbAr eXrek ij|As kreln/ "etAmAr
nuerADw ik &uim yid AmAr rAejYr eDRko
cAo t etAmAy edoy heb. eXr %r ideln/
"AmAr nuerAD hl/ rAj yid AmAr opr KuzI
hey TAekn bM itin yid AmAr CAmt ijinx
AmAek idet pAern tAhel AmAr C hl Aim
cA rAj bM hAmn dy ker AgAmIkAl AmAr
bAIet Asun. Aim kiw eBAjsBAr AeyAjn
krb bM sBAy AmAr C kAz krb.
md$ Keyr it hAmenr e*AD
hAmn esidn rAjAr bAI eTek Kub Kuiz men
o Anit ice% AsiCeln/ ik rAjetArenr
sAmen md$Kyek dAiey TAket edeK itin Kub ereg
egeln. itin yKn pAz idey egeln tKn md$Ky
mAT nIc kreln n b hAmnek sAn edKAeln
n. itin hAmnek kKno By epetn n Ar
bYpAer hAmn Kub *u iCeln. 10yAehAk ekAnmet
rAg ecep hAmn bAi cel egeln. bAi iPer hAmn
tAr bu edr o SI esrzek efek pAWAeln. 11tArpr
itin kt belAk tA iney/ tAr pu^edr sMKY
iney o rAj tAek ik BAeb KAitr kern t iney
bA kret Zr kreln. rAj ey tAek rAejYr
sebRAc pdiw ideyeCn kTAo itin jAnAet Buleln
n. 12"ZDu ny/ hAmn bleln/ "rA,I AgAmIkAl
rAjAr j ey eBAjsBAr bYbS kereCn tAet
kmA^ AmAek rAjAr se eyet Am
jAineyeCn. 13ik sb se%o Aim Kuiz het
pAriC n. yt( o dI md$KywAek rAjAerr
kAeC bes TAket edKeb tt( AmAr pe( KuuzI
hoyA sb ny.
14
tKn hAmenr SI esrz o hAmenr b u r prAmzR
ideln/ "kAek idey kw b 75 Puw met TAV
bAiney/ rAjAek bel skAleblA owAy md$Kyek
P<Ais idet. Ar tArpr Kuiz men rAjAek iney
eBAjsBAy eyo?
SAbw hAmenr ebz men DrAy/ itin
md$Kyek P<Ais edbAr j S bAnAet kum ideln.
9

eXr rAjAr se kT bleln


tIy idn eXr tAr ibezx epAzAk pirDAn
ker rAjAr AsAedr eBter igey rAj drbAerr
sAmen/ rAj eyKAen drbAr ke(r ebzpeTr idek
muK ker tAr isMhAsen bsetn/ esKAen igey
dAAeln. 2rA,Iek dAiey TAket edeK rAjA Kub
KuzI heln bM t(,A tAr idek inejr esAnAr
rAjdiw igey ideln. eXr tKn sBAr eBter
rAjAr sAieDY igey sub,R rAjder ezxAMz SpzR
kreln.
3
tKn rAj eXrek kreln/ "ik kAre
md$ Keyr sAn Ai
etAmAy et ibmx$ edKAeC rA,I eXr &uim ik
esidn rAet rAjAr ecAeK ikCet Gum AsiCl
AmAy ikC ije|s kret cAo AmAr kAeC yid
n. rAj tKn tAr k B] tYek efek rAjAedr
&uim ikC cAo/ mnik &uim yid rAejYr eDRko
ithAs b eTek eyKAen rAjAedr rAj kAelr
cAo tAo Aim etAmAy edeb.
4- 8
eXr jbAb ideln/ "Aim ApnAr j o sb Gwn niTBu) kr AeC tA pe ezAnAet
hAmenr j kiw eBAejr AeyAjn keriC. dy bleln. 2 B]tYiw tKn rAjAek/ rAjAr AiDkA-

eXr 6:3-7:9

479
irkibgaTn o etrz yAr ebzpT pAhArA idt/
tAedr X c*Aer kTA bM md$Keyr kTA/ ey
c*Aer kT Znet epeyiCl bM AsAed jAiney
ideyiCl t pe ezAnAel.
3
rAj ije|s kreln/ "md$Kyek r j ik
sAn bM purSAr edoy heyeC
B]tYr rAjAek jAnAel/ "md$Keyr j ikC
kr hyin.
4
iWk es smey hAmn rAjAsAedr bihA$ er ebz
kreln. hAmn/ tKn md$Kyek P<Ais edbAr j
rAjAr nuemAdn inet esiCeln. rAj bAer
pAeyr AoyAj epey jAnet cAeln/ "mA^
Ae,r eBter ek el 5 B]tYr %r idl/
"hAmn cAtAel dAiey AeCn.
rAj bleln/ "tAek eBter iney es.
6
hAmn eBter AsAr pr rAj tAr kAeC jAnet
cAeln/ "hAmn/ rAj kAek sAn idet cAel
t ikBAeb edoy ic
hAmn men men BAbel/ "Aim CA sAn
pAoyAr Ar ek AeC Aim init/ rAj iny
AmAek sAn jAnAenAr kT BAbeCn.
7
hAmn tKn rAjAek bleln/ "mhArAj Apin
yid kAek sAn edKAet cAn tAhel/ 8ApnAr
B]tYedr ApnAr inejr pr kiw epAzAk o
ApnAr inejr c kiw eGA Anet blun.
eGAAiwr mATAy B] tYrA kiw rAjmuku w pirey idk.
9
rpr ApnAr ekAn r p U , R entAek
rAjepAzAkiw/ mhArAj ey bYi)ek sAn jAnAet
cAn tAek pret sAhAyY kret bln
u bM es entAek
blun bYi)ek es eGAAr opr bisey sAr
zherr rASAy bel Guer ebAet/ 'rAj yAek
sAn edKAet cAn tAr j w kr hl.
10
rAj tKn hAmnek Aedz ideln/ "tAAtAi
igey dI md$Keyr j kiw eGA o epAzAekr
bYbS kr. yAo/ md$Ky AsAedr ebz peTr kAeC
ep( ker AeC. &uim eyBAeb beleC/ esBAeb
tAek sAn edKAo.
11
hAmn igey rAjAr epAzAk o eGA iney eln.
tArpr md$Kyek inej es epAzAk pirey/ eGAAy
ciey/ zherr itiw rASAy eyet eyet blet
lAgeln/ "rAj yAek sAn edKAet cAn BAeb
edKAn?
12
rpr md$Ky AbAr rAj Aer iPer egeln
ik pmAint hAmn lAy bAi iPer eln.
bAi iPer es lAy o pmAen muK FAkeln.
13
itin tAr SI o buedr sb kTA Kuel bleln.
hAmenr SI o bur hAmnek blel/ "md$Ky yid
dI hy tAhel etAmAr pe( jylAB krA sb.
etAmAr ptn Zr heyeC bM BAeb &uim init
ezx hey yAeb.

14

skel imel yKn hAmnek sb kT bleC


tKn rAjAr npuMsk pircArkr es eXerr
eBAjsBAr j hAmnek tAAtAi Aset bleln.
hAmenr P< Ais
t>pr rAj o hAmn rA,I eXerr eBAjsBAy
eln. 2 eBAjsBAr itIy iden @A(Ars pAn
kret kret rAj AbAr eXrek kreln/
"rA,I &uim AmAr kAeC ik eyn cAeb beliCel
&uim bel etAmAr ik eyAjn/ b t etAmAy
edoy heb. Aim etAmAy sbikC/ mnik rAejYr
eDRko idet rAij?
3
tKn rA,I eXr %r ideln/ "eh rAjn/ yid
sitY Apin AmAek BAlebes TAekn bM Aim
y cA t idey sX het cAn/ teb AmAr ibnIt
ATRn Apin nuh ker AmAy jIbn iB( idn.
AmAy b<Acet idn Ar AmAr SVjAitedro b<Acet
idn. wku ZDu Aim cA. 4 kTA bliC kAr
AmAek o AmAr SVjAitedr ibnAz/ htY o
puerApuir iniH krbAr j ibi* ker edoy
heyeC. yid AmAedr inCk *ItdAs iheseb ibi*
kr het tAhel Aim cp ker TAktAm kAr
Aim jAin ey t rAj mhArAjAedr tY) krAr
met r pUR ekAn Gwn ny.
5
rAj heVrz tKn rA,Iek ije|s kreln/
" kAj etAmAr se ek kereC ek es bYi)
yAr et be SpDR ey etAmAr elAekedr se
mn ker
6
eXr bleln/ "AmAedr es z hl
pApA hAmn.
kT Zen rAj o rA,Ir sAmen tKn hAmn
Bey ek<ep Wel. 7rAj BIx *u hey pAnpA^
pirtYAg ker bAgAen cel egeln. ik hAmn rA,I
eXerr kAeC A, iB( krAr j eTek egeln.
hAmn A iB(A kriCeln kAr itin jAnetn/
rAj iny itmeDY tAek htY krAr kT iWk
ker ePeleCn. 8 rAj yKn bAgAn eTek AbAr
sBAg]eh FkeCn/ iWk tKn itin edKet epeln/
rA,I eXr ekdArAy ibAm ineCn bM hAmn rA,Ir
sAmen ACe peln. rAj tKn cIkAr ker
tAek bleln/ "Aim Ken rA,Ir bAiet AiC/
Ar AmAr piSitet &uim rA,Iek A*m
kreCA
kT blAr Ay se se rAjB]tYr es
hAmnek htY krl.* 9hebRA,A nAem rAjAr k
npuMsk B]tY bll/ "hAmenr bAir kAeC Ay 75
Puw dIG$ kiw P<AiskAW bAnAen heyeC. md$Kyek
r oper P<Ais edbAr j hAmn w bAineyeC.

hAmnek krl A(irk eTR/ "hAmenr muKml eFek


idl.

eXr 7:10-9:1

480

md$Ky hl es bYi) ey rAjAek htY krAr kuc*A


P<As ker idey rAjAek b<AiceyiCl.
rAj bleln/ "o kAeW hAmnek P<Ais edoy
ehAk.
10
tKn md$Keyr j hAmenr inejr hAet
bAnAen P<AiskAeW :B]tYr skel imel hAmnek
Juiley idl bM BAeb rAjAr rAg pel.
dIedr sAhAyY krAr j rAjAr Aedz
esidn rAj heVrz rA,I eXrek hAmenr
yAbtIy spi% idey ideln. eXr rAjAek
jAnAeln ey md$Ky spekR tAr BA hy. tArpr
md$Ky rAjAr se edK kret eln. 2 rAj hAmenr
eTek ey AMiww itmeDY ePrt iney ineyiCeln
esiw inejr A[ul eTek Kuel bAr md$Kyek ideln.
rpr eXr md$Kyek hAmenr yAbtIy spi%r
dAiy pR kreln.
3
eXr bAr rAjAr se kT blAr smy tAr
pdtel pe k<Adet k<Adet hAmenr dIedr htY
krAr inur pirkn tAek pirtYAg kret bleln.
dIedr (it sADenr j hAmn pirkn
keriCeln.
4
rAj tKn tAr sAmen esAnAr rAjdiw bAiey
idel/ eXr eW dAiey bleln/ 5 "eh rAjn/ yid
Apin AmAy pC ker TAekn bM yid KuzI hn/
tAhel dyA ker AmAr j wku krn. ApnAr
yid men hy/ Aim y bliC t siWk bM Apin
yid AmAr it sX hey TAekn tAhel Aegr
ined$ziw Kn krAr j kiw n&un ined$z ileK
idn. hAmn/ dIedr htYAr ined$z idey r Aeg
itiw edez Kbr pAiWeyeC. 6 ik AmAr pe(
AmAr SVjAitedr n]zMs htYAkA edK sb
ny bel Aim mhArAejr kAeC kA imnit
kriC.
7
rAj heVrz tKn rA,I eXr o md$Kyek
%r ideln/ "eyeh&u hAmn dI ibexI iCl eseh&u
Aim or smS spi% eXrek ideyiC. AmAr
esnAr hAmnek P<AiskAeW Juiley ideyeC. 8 Kn
rAjAr bklem/ etAmAedr met dIedr sbecey
ebiz sAhAyY heb mnBAeb kiw ined$z :etAmr
eleK. tArpr rAjAr AMiwiw idey eswAet
zIlemAhr dAo. rAjAr bklem elK bM rAjAr
AMiwiw idey sIlemAhr kr Aedz kKen bAitl
kr yAy n.
9
t rAjAr smS sicbek efek pAWAen hl.
tIy mAes TRA sIbn mAesr 23 iden kAj
kr hl. smS sicbr tKn dIedr j
edoy md$Keyr ined$zel ileK inl. es ined$z
BArtbx$ eTek kUz edz pyR ibSt
] 127 iw edezr
zAsk o ent sklek pAWAen hl. etYkiw

Aedizk BAxAy o sbRjnebADY BAxAy ined$zil


elKA heyiCl yAet sbA shej buJet pAer.
dIedr j ined$z tAedr inejedr BAxAy/
injSV b,RmAlAy elK heyiCl. 10md$Ky SVyM rAj
heVrezr bklem ined$zil ileK/ iciWil
rAjAr AMiw idey sIlemAhr ker b kreln bM
tgAmI VAerAhI bAt$bAhkedr idey pAiWey edoy
hl. smS eGAAelAek rAjAr inejr bYbhAerr
j ibezxBAeb qtrI kr het.
11
smS iciWet/ rAj heVrezr ined$z bl
hl
itiw zher dIedr smebtBAeb tAedr
inejedr r( krAr iDkAr edoy hl.
tAedr b tAedr nArI o izZedr yid ekAn
dl A*m, ker tAhel tAr es zedr
dlek htY o DbMs kret pAreb bM
dIedr tAedr zedr spd luW krAr
iDkAro edoy hl.
dIedr iDkAr edoy hl Adz mAs
TRA dr mAesr 13 iden. rAj heVrezr
sAAejYr smS edez dIedr iDkAr
edoy hl. 13 iciWr kiw itilip pAiWey
etYkiw rAejY etYkiw edez kiw ibiD jAir
kr hl. rAejYr sbR^ sbAek ibiDr kT
jAiney edoy hl. yAet dIrA skel o ibezx
idniwet tAedr smS zedr emAkAibl krAr
j bM itezAD enoyAr j St TAket
pAer. 14bAt$AbAhekr rAjAr ined$ez rAjAr eGAAy
ce t yA^ krl kAr rAj tAedr tAAtAi
yAbAr j Aedz ideln. ined$ziw rAjDAnIeto
wAi[ey edoy hl.
15
md$Ky rAjAr kAC eTek cel egeln. itin
rAjAr phAr edoy nIl o sAd re[r kiw
ibezx epAzAk o esAnAr b kiw muku w bM ebnI
ilenn kAper AlKAo periCeln. 16dIedr
j iw iCl kiw ibezx sebr idn. skel
Kub KuzI o Anit iCl bM zUzen An o
KuzIr meDY idey idniw dayApn kr hl.
17
etYkiw edz/ itiw nger rAjAr ined$z
ep<QCenAr se se itiw dI pirbAr KuzI hey
Wl. tAr sb o eBAjsBAr etAejA Zr
ker idl. dIedr Bey enek dI hey
egl.
12

dIedr jy
rAjAr Aegr edoy Aedz nuyAyI/ Adz
mAesr TRA dr mAesr 13 iden dIrA tAedr
zedr ArA A*A heb bel iWk heyiCl.
iden dIedr zr tAedr hAirey edbAr Az

eXr 9:2-28

481
keriCl. ik Kn piriSit pAew egl. ey smS
z tAedr G], kret/ dIrA tAedr ecey enk
ebzI zi)zAlI hey Wl. 2 rAj heVrezr rAejYr
smS edez sbR^ dIrA tAedr zedr A*m
krAr j tAedr zher imilt hl. siilt
A*m iterAD krr (mt Ar ekAn delr n
TAkAy/ skel dIedr By epet Zr krel.
3
etYkiw edezr rAjkm$cArI/ zAsk o entAr
dIedr sAhAyY kret lAgel. sb g,YmA
bYi)r md$Keyr Bey dIedr sAhAyY kriCl/
4
kAr md$Ky itmeDY rAjAsAedr k r pU,R
bYi)e pir,t heyeCn. etYkiw edez skel
md$Keyr nAm o tAr (mtAr kT jAnet. bM
md$Keyr (mt *mz> ebe cliCl.
5
dIrA tAedr smS zedr prAijt krel.
eysb elAekrA tAedr G], kret tArA tAedr
se y Kuiz tA krel. enkek telAyAr idey
htYAo krel. 6 ZDu rAjDAnI zUzen dIrA 500
bYi)ek htY keriCl. 7 dIrA htY keriCl
pzR AT/ dla e PAn/ SpAT/ 8epArAT/ dily/
rIdAT/ pm$S/ rIxy/ rIdy bM biyxATek.
9
r hl hAmenr dz pu^. 10hAmn iCl hdATAr
pu^. es iCl dIedr z. dIr tAr eCeledr
htY keriCl ik tAedr spi%et hAt edyin.
11
rAj yKn esidn rAjDAnI zUzen ktjnek
htY kr heyeC jAnet pAreln 12tKn itin rA,I
eXrek bleln/ "hAmenr 10 pu^ sh 500 jnek
dIr zUzen htY kereC. bAr bel rAejYr
A edez &uim ik cAo &uim AmAek y bleb
Aim tA kreb.
13
eXr tKn rAjAek bleln/ "yid rAjA cAn/
tAhel zUzen dIrA Aj y kereC/ AgAmIkAlo
AbAr t krbAr numit idn. itezAD enbAr
j dIedr Aro kidn numit idn.
hAmenr 10 jn pue^r edh P<AiskAeW Juiley edoy
ehAk.
14
tKn rAj zUzen ined$ezr emyAd kidn
bAiey ideln bM hAmenr 10 pue^r m]tedho
kTAmet Juiley edoy hl. 15perr idn TRA
dr mAesr 14 idenr idn dIrA zUzen Aer
300 jnek htY krel/ teb tAedr spi% luW
kerin.
16
k smey/ A edezr dIrA tAedr
inejedr r(Ar j zi) sy kret kejAw
hl. A*me,r smy dIr tAedr 75,000 jn
zek htY krl. ik tAr tAedr zedr
ekAnikC luW kerin. 17A edzilet Gwn
GewiCl dr mAesr 13 iden. 14 iden dIr
skel Kuiz men ibAm inl bM idniwek kiw
Kuizr Ciwr idn iheseb pAln krel.

prU Iemr sb
zUzenr dIr dr mAesr 13 o 14 tAirK
ki^t hbAr pr dr mAesr 15 tAirK idniwek
Kuizr Ciwr idn iheseb pAln krel. 19Aemge
dIrA dr mAesr 14 tAireK tArA pUrIm sb
dayApn krelA bM idniwek Ciwr idn iheseb
pAln krelA. o idn tArA kiw eBAjsBAr
AeyAjn keriCl bM ek prek phAr
ideyiCl.
20
md$Ky sb Gwn ileK rAKel. tArpr rAj
heVrezr rAejYr kAeC o dUerr sbkiw rAejYr
smS dIedr md$Ky kiw iciW ilKeln. 21it
bCr dr mAesr 14 o 15 tAirK pUrIm sb
dayApn krAr nuerAD jAiney md$Ky dIedr
iciW ilKeln. 22dIedr o idn iw pAln kret
bl hl kAr o iden dIrA tAedr zedr
hAt eTek r( epeyiCl. tACAAo/ o mAsiw
iCl sb pAlenr kiw ibezx mAs/ eyeh&u tAedr
>K o ibxAd/ An o Kuizr seb pir,t
heyiCl. md$Ky o iw idnek sbRsADAr, Ciwr idn
iheseb eBAjsBAr mADYem pAln kret bM ek
prek o dIn->KIek phAr idey pAln kret
ileKiCeln.
23
md$Ky y ileKiCeln dIrA skel tAet
st hl bM ey An sb tAr Zr keriCl
t cAiley yAeb bel kT idl.
24
smS dIedr z gAgIy hdATAr pu^ hAmn
dIedr DbMs krAr j kiw idn ebeCiCeln.
itin dI inDenr j idniw ebeCiCeln G<u iw ecel.
:es smey 'G<uiw ek blA ehAt 'pUr tA Ciwr
idniwr nAm edoy heyiCl ''pUrIm. 25hAmn sb
c*A keriCeln ik rA,I eXr igey rAjAr se
kT blAr pr rAj n&un ined$z ideln. yAr Pel
ZDu ey hAmenr pirkit c*A nX hl tA ny/
tAr pirbAero melr CAy enem el. hAmn
o tAr sAnedr P<Ais hl.
26-27
smey (ek bl ht ''pUrIm. tA
Ciwr idniwek bl ehAt ''pUrIm. es kAre,
md$Keyr ined$z emen es eTek dIr it bCr
iw idn dayApn krt. 28tAr/ tAedr it ik
Gwet edeKiCl t men rAKAr j sb
pAln kr Zr krel. dIrA bM eysmS elAekr
tAedr del imez igeyiCl/ tAr sbA itbCr
siWk smey/ siWk BAeb Ciwr idn pAln krt.
etYk jer/ itiw pirbAr iw idenr
kT men rAeK. etYkiw el/ itiw nger
sb pAilt ht. dIrA kKenA pUrIemr sb
da yApn kr b kreb n bM tAedr
%rpurexrAo ibezx Ciwr idnilek sbsmey
men rAKeb.
18

eXr 9:29-10:3
29

482

bIhiyelr k rA,I eXr o md$Ky jen


imel pUrIm spek$ kiw AnuAink p^ rcn
kern. itIy iciWr qbDtA ebAJAenAr j
tAr iciWet rAjAr spU,R iDkAr bYbhAr
kern. 30rpr md$Ky iciWiw rAj heVrezr
rAje r 127 iw edezr smS dIedr pAiWey
edn. md$Ky elAekedr beln/ Ciwr idniw zAi
Aneb bM elAekedr ek prek ibVAs
kret sAhAyY kreb. 31md$Ky iciWil
elAekedr inid$X smey pUrIm idnil cAlu
kret blAr j ileKiCeln. md$Ky o rA,I eXr
tAedr prbt$I %rpurxedr pUrIm sb
dayApenr j ined$ziw ideyiCeln. iBAy iCl/
dIedr A sebr o Ciwr idenr met
idn iweko elAek men rAKuk bM A Ciwr
idn tAr eymn pbAs ker/ y ikC KArAp Gwn
GeweC tAr je ecAeKr jl ePel/ idniwo
iWk esBAeb pAln krk. 32eXerr iciWr mADYem

pUrIm sebr rIit-nIitilek srkArI my$Ad


edoy hy bM Gwnil bet niTBu) kr
hy.
md$ Ky sAint heln
rAj heVrezr smy rAje r sbAek/
mn ik yAr dUer b smu@tIer bsbAs kret
sbAek kr idet het. 2rAj heVrezr smS
ibKYAt kIit$il mAidy o pAresr rAjAedr
ithAs bilet pAoy yAy. rAjA md$Keyr j
y y keriCeln es smS ibbro sb ithAs
bet elK AeC. rAj md$Kyek kjn r pU,R
bYi)et pir,t kern. 3 mhArAj heVrezr per
re r idk idey iCl md$Keyr SAn. A
dIrAo skel md$Kyek Kub sAn kret. tAr
md$Kyek kret kAr md$Ky dIedr itr
j kiWn pirm keriCeln bM smS dIedr
jnY zAi eniCeln.

10

483

eyA ebr ibbr,


eyA b es s elAkiw
x edez eyAb nAem kjn elAk bAs kretn.
eyAb kjn s o innIy mAnux iCeln.
eyAb Verr pAsnA kretn bM m kAj kr
eTek ibrt TAketn. 2 eyAebr sAtiw eCel bM
itniw emey iCl. 3eyAebr 7/000iw emx/ 3/000iw
w/ 500 ejAA bld/ 500 SI gAD bM enk
dAsdAsI iCl. eyAb iCeln pUbRedezr sbecey DnI
elAk.
4
tAedr bAIet tAr pu^rA pAl ker eBAjsBr
AeyAjn krt. bM tAr tAedr ebAenedr inm
kret. 5tAr pu^edr eBAjsB ezx hey egel
eyAb &UYex Gm
u eTek Wetn bM tAr sAnedr
etYekr j kiw ker ehAmbil sgR kretn.
itin eBebiCeln/ "hyet AmAr sAnr men men
Vrek iBzAp idey Verr ibre ekAn pAp
kereC. eyAb brAbr kAj kereCn yAet
tAr sAnedr pAp (m krA hy.
6
tArpr es idniw l eyidn edbdU etr* Bur
se edK kret eln. zytAno edbdU etedr se
esiCl. 7 Bu tKn zytAnek ij|As kreln/
"&uim ekATAy iCel zytAn Buek %r idl/
"Aim p]iTbIet Guer ebAiClAm.
8
tArpr Bu zytAnek bleln/ "&uim ik AmAr
dAs eyAbek edeKeC p]iTbIet eyAebr metA
Ar ekAn elAk en. eyAb kjn s bM
innIy mAnux. es Verr pAsnA ker bM
m kAj eTek ibrt TAek.
9
zytAn %r idl/ "iny? ik eyAb ey Verr
pAsnA ker tAr yeTX kAr reyeC? 10Apin
tAek/ tAr pirbArek bM tAr y ikC AeC
sbikCek sbRd r( kern. es y ikC ker sb
ikCet Apin tAek sPltA edn. tAr gbAid
pZr dl o emexr pAl edez *mz> ebe celeC.
11
ik tAr y ikC reyeC t yid Apin DbMs
ker edn Aim init ker blet pAir/ es ApnAr
mueKr oper ApnAek iBzAp edeb.
12
Bu zytAnek bleln/ "iWk AeC/ eyAebr
y ikC AeC tA iney &uim y KuzI tA kr. ik
tAr edeh ekAn AGAt kerA n.
tArpr zytAn Bur kAC eTek cel egl.

edbdU etr A(irk eTR/ "Verr pu^g.

eyA b tA r sbikC hArAeln


kidn eyAebr eCelemeyr tAedr sb eTek
b dAdAr bAIet @A(Ars pAn o qnz AhAr kriCl.
14
tKn kjn bAt$AbAhk es eyAbek sMbAd idl/
"bldel jimet hAl idiCl bM SI gADAel
kACAkAiC cer GAs KAiCl/ tKn 15izbAyIeyr
AmAedr A*m ker pZedr iCiney iney yAy
bM B]tYedr trbAir idey htY ker. kmA^
Aim pAlAet eperiC. tA Aim ApnAek sMbAdw
idet esiC?
16
yKn es bAt$AbAhk kT bliCl tKn Aro
kjn bAt$bAhk eyAebr kAeC el. itIy
bAt$AbAhk eyAbek bll/ "AkAz eTek bAj pe
ApnAr emx bM B] etYr sb pue igeyeC. kmA^
Aim r( epeyiC. tA Aim ApnAek sMbAdw
idet esiC?
17
yKn es bAt$AbAhk kT bliCl tKn Aer
kjn bAt$AbAhk el. tIy bAt$AbAhk bll/
"kladIeyr itn dl qse BAg heyiCl. or
AmAedr A*m ker wilek iney igeyeC?
or B]tYedr trbAir idey htY kereC. kmA^
Aim r( epeyiC. tA Aim ApnAek sMbAdw
idet esiC?
18
yKn tIy bAt$AbAhk kT bliCl tKn Aro
kjn bAt$AbAhk el. c&uTR bAt$AbAhk bll/
"ApnAr eCelemeyr tAedr b dAdAr bAIet
AhAr kriCl o @A(Ars pAn kriCl. 19tKn
mrBUim eTek hWA kw J es bAIwAek
eBe[ edy. bAIw bys
I elAekedr oper eBe[
pe bM tAr mAr yAy. kmA^ Aim r(
epeyiC. tA Aim ApnAek sMbAdw idet esiC?
20
yKn eyAb sb Zneln/ tKn itin tAr
bS iCe ePleln bM mAT kAimey ePleln.
BAeb itin tAr ezAk kAz kreln. tArpr
eyAb mAiwet luiwey peln bM Verr sAmen
nt heln. 21itin bleln
"yKn Aim jeiClAm Aim n iClAm/ yKn
Aim mAr yAeb tKno Aim n TAkb. Bu edn
bM Bu iney enn. Bur nAemr zMs ker?
13

22

sbikC Gwel/ ik eyAb ekAn pAp


kernin. eyAb kTA belnin ey Vr ekAn Bul
kereCn.

eyA b 2:1-3:13

484

zyt
An eyA bek AbAr ibr) krelA
Ar kidn edbdUtr Bur se edK kret
eln. zytAno tAedr se Bur kAeC edK
kret el. 2Bu zytAnek bleln/ "&uim ekATAy
iCel
zytAn Buek %r idel/ "Aim p]iTbIet Geu r
ebAiClAm bM idk-oidk yAiClAm.
3
tKn Bu zytAnek ij|As kreln/ "&uim ik
AmAr dAs eyAbek edeKeC p]iTbIet eyAebr
met Ar ekAn elAk en. eyAb kjn s bM
innIy mAnux. es Kno tAr sttAek Der AeC
yido &uim spU,R ibn kAre tAek DbMs kret
AmAek erAict keriCel.
4
tKn zytAn %r idl/ "inejek r( krAr
j ey ek y ikC kret pAer.* inejr jIbn
r( krAr j kjn tAr sbRSV idey edeb.
5
Apin yid tAr edeh AGAt krAr j ApnAr
zi)ek bYbhAr kern/ tAhel Aim ejAr idey
blet pAir ey es mueKr oper ApnAek iBzAp
edeb.
6
tKn Bu zytAnek bleln/ "iWk AeC/ eyAb
Kn etAmAr (mtAr meDY. ik &uim tAek emer
ePlet pAreb n.
7
tKn zytAn Bur kAC eTek cel egl. zytAn
y,AdAyk ePAAy eyAebr p eTek mAT py$
Birey idl. 8tKn eyAb CAeyr gAdAr meDY bseln.
kw BA[ eKAlAmkuic :sr b hA ir BA[ wker
idey itin tAr (t cACet lAgeln. 9eyAebr SI
tAek ij|As kreln/ "&uim ik Ken Verr
it sttAy ibcl AC ekn &uim Vrek
iBzAp* ideCA n bM mreC n?
10
eyAb tAr SIek %r ideln/ "&uim kjn
inebRAD SIelAekr mt kT bleC? Vr AmAedr
BAel ijins edn bM Amr t h kir.
esBAeb AmAedr/ tAr d% >K kXo h kr
ic. sb Gwn Gwel/ ik eyAb Verr
ibre ekAn kT bel ekAn pAp kreln n.

iCe ePleln bM inejedr mATAr oper zUenY


DUel Celn. 13tArpr es itn bu eyAebr se
sAtidn* sAtrAt bes reln. ek eyAebr
se ekAn kT beln in kAr tAr edeKiCeln
eyAb itir) kX pAiCeln.

eyidn eyA b jeiCeln es idnek itin


iBzAp ideln
tArpr eyAb muK Kuleln bM ey idn itin
jeiCeln es idniwek in kreln. 2-3itin
bleln
"ey iden Aim jeiClAm esidn icridenr j
iniH hey yAk. ey rAi^ bel eWiCel/ 'kiw
eCel geB$ eseC? es rAi^ iniH hey yk.
4
"es idn eyn kAer eFek yAy. es idenr
kT oper Vr eyn Buel yAn. es iden eyn
Ael kAz n hy.
5
ibxAd bM m]&uYr kAr eyn es idnek
inejedr bel dAbI ker. emG eyn es idnek
eFek luikey rAeK. it) ibxAd eyn es idniwek
As ker.
6
kAr eyn es rAi^ek iney yAy. es idniwek
pik eTek bAd idey dAo. es rAi^ek ekAn
mAesr meDY g,n kr n.
7
es rAi^ eyn ekAn ikC p n ker. es
rAet eyn ekAn KuzIr z ezAn n yAy.
8
yArA idnek iBzAp edy* bM yAr
ilibyA Tnek jAigey &ulet pArdzIR / tAr eyn es
rAtiwek iBzAp edy.
9
es idenr BAtI n(^ eyn kAr hey yAy.
es rAi^ eyn BAetr AelAr j ep( ker
ik es skAl eyn ekAnidn n Aes. es idn
eyn sUey$r Tm ri ekAnidn n edeK.
10
ekn kAr es rAi^ AmAek jAet bAD
edy in. es rAi^ sb sms edK eTek AmAek
ibrt ker in.
11
yKn Aim jeiClAm/ tKn Aim mer eglAm
n ekn ekn Aim AmAr mAjWr eTek ebirey
eyA ebr itn b u tA ek edKet eln
es mAr eglAm n
11
12
eyAebr itnjn bu heln qtmnIy lIPs/
ekn AmAr m AmAek inibRe j ideyiCzUhIy ibladd o nAmATIy esAPr. eyAebr it eln AmAr mAeyr Sn ekn AmAy D pAn
Gew yAoy GwnAr kT itn bu Zneln. tAr kireyiCel
13
itnjen bAI eTek ebirey kjAygAy imilt
GwnAil yid n Gwt tAhel Aim Kn
heln. tAr eyAebr kAeC igey tAr se edK zAiyt TAket pArtAm. Aim zAiet TAktAm.
ker smebdn jAnAet o sAvn jAnAet rAjI Aim Guimey TAket pArtAm bM ibAm eptAm.
heln. 12ik itn bu eyAbek enk dUr eTek
edKeln. tAr tAek icnet pAriCeln n. tAr iBzAp KAen A(irk eTR/ "AzIbRAd.
cSVer k<Adet Zr kreln. tAr inejr kAp sAtidn sAtidn iCl m]tedr j ezAk b >K krAr sADAr

emyAd.
inejek pAer A(irk eTR/ "cAmAr bdel cAm.

idnek edy Tb "smu@ek iBzAp edy.

eyA b 3:14-4:20

485
14

p]iTbIr eysb rAj o mIr DbMsA


ngrIil inejedr j puninm$A, kereCn* Aim
tAedr se TAket pArtAm.
15
TbA Aim es rAjpu^edr se TAket
pArtAm yAedr kAeC esAn iCl bM yAr tAedr
bAIil rpAy Bi%$ ker rAKt.
16
Aim ekn es izZr mt hlAm n ey jer
smey mAr yAy bM yAek mAiwet kbr edoy
hy. ey izZ idenr Ael edeKin Aim yid es
izZr mt htAm?
17
X elAekr yKn kber TAek tKn tAr ekAn
zAi nuBb ker n. yAr pirA/ tArA kber
ibAm K<uej pAy.
18
mnik *ItdAsrAo kberr meDY skel imel
SVCe TAek. *ItdAs tAkedr ickAr tAr
Znet pAy n.
19
kber sb rkemr elAk reyeC r pU,R
elAk bM yAr r p,
U R ny tArAo reyeC. mnik
kjn dAso tAr Bur kbl eTek mu).
20
"ey mAnux BugeC tAek Ael edKAn ikj
yAr jIbn it) ekn tAek Ayu edoy hy
21
ey elAk mret cAy/ ik m]&uY Aes n/ es
>KI elAk spedr eceyo ebiz ker m]&uYek
eK<Aej.
22
elAekr oedr kbr K<uej epel tY
KuzI heb bM Ane gAn gAeb.
23
yAr tAedr jIbenr pT edKet pAy n tAedr
ekn jIbn edoy hy Vr ekn tAedr mr, eTek
dUer sirey rAeKn
24
AmAr dIG$VAs AmAr KA. AmAr mrAin
jelr mt giey pe.
25
Aim yAr Bey BIt iClAm AmAr iWk tA
GeweC. y AmAr At iCl/ AmAr ibre tA
GeweC.
26
Aim zAi K<eu j pAin. Aim SV iS K<eu j pAin.
Aim ZDumA^ zAi K<uej epeyiC. Aim keX
peiC?
lIPs kT bleln
!tmnIy lIPs %r idel
"yid ek etAmAr se kT blet cAy/ &uim
ik qDy$ heb ik etAmAr se kT bl eTek
ek AmAek TAmAet pAer
3
eyAb/ &uim enk elAkek iz( ideyeC.
bRlek &uim zi) ideyeC.
4
yAr Ay pe yAiCl &uim tAedr sAiht
kerC. yAedr hAw eBe AsiCl &uim tAedr sbl
kerC.

1-2

kereCn Tb yAr zhr inm$A, keriCl eyel Kn


DbMsA.

ik Kn &uim smsy peC bM &uim


inrsAh heyeC. sms etAmAy AGAt kereC
bM &uim ibcilt.
6
Verr it etAmAr ik etAmAek
piriSitet A ibVAs eyAgAy n etAmAr srl
o s jIbn ik etAmAek piriSitet Az
edy n
7
eyAb/ t kjn ined$Ax elAekr nAm kr
ey DbMsA heyeC. AmAek BAel elAekedr
edKAo yAr DbMsA heyiCl.
8
Aim ikC sms s]iXkArI mAnux edeKiC yAr
er jIbnek ibRxh ker etAel. ik tAr sbRd
zAiS epeyeC.
9
Verr zAiS elAekedr htY kereC. Verr
e*AD tAedr DbMs kereC.
10
m elAekr isMehr mt gj$n o gragra ker.
ik Vr m elAekedr cp kirey edn bM
Vr tAedr dAt eBe[ edn.
11
</ m elAekr/ es isMehr mt yAr
htY krAr j ekAn A,I pAy n. tAr mAr yAy
bM tAedr pu^r y^t^ Guer ebAy.
12
"egApen AmAr kAeC k bAt$ eseC. Aim
t inejr kAen ZeniC.
13
es iCl kiw >SVer mt eywA elAekrA
gBIrBAeb Guimey pel Aes.
14
Aim Bey ek<ep eWiClAm . AmAr hAegA
py$ ek<ep eWiCl.
15
AmAr mueKr sAmen idey kw A cel
egl. AmAr smS zrIr erAmAit hl.
16
es A AmAr sAmen eTem egl. ik
Aim edKet pAin t ik iCl. AmAr ecAeKr
sAmen ikC kw byb iCl mA^ bM cAridk
inS iCl. tArpr Aim kiw kSVr Znet
eplAm
17
'ekAn elAk Verr ecey ebzI siWk het
pAer n. ekAn bYi) tAr SXAr ecey ebzI Z
het pAer n.
18
edK/ Vr tAr SVegRr dAsedr ito inB$r
kret pAern n. Vr tAr dUtedr meDYo Bul
iw edeKn.
19
tA sitY mAnux nVr. DUlAr iBtyu) mAiwr
bAiet yAr bAs ker tAedr Vr kt km ibVAs
kern? Vr pter mt tAedr ipex ePeln.
mAnux mAiwr Ger bAs ker :mAnuexr edh mAiwr
qtrI. es mAiwr Gerr iBt DUlAy b p<Aekr
meDY TAek. kw pter eTeko shej tAedr
edh nX ker ePl yAy?
20
sUey$Ady eTek sUy$AS py$ mAnux wkerA wkerA
hey eBe[ celeC. eyeh&u tAr ZDu mAiwr qtrI
eseh&u tAr icrter ibnX hy.

eyA b 4:21-6:5

486

21

tAedr t Abu r di Ku el enoy hy bM


|AibhIn bSAy tAr mAr yAy.
"eyAb/ &uim yid cAo et ickAr kr/ ik
ek etAmAr fAek sA edeb n? &uim ekAn
pib^ s%Ar idek iPreb
2
kjn ebAk elAekr e*AD tAek htY kreb.
kjn ebAk elAekr c Aebg tAek htY
kreb.
3
Aim kjn ebAk elAkek edeKiClAm ey
eBebiCl es inrAped AeC. ik es hWA mAr
egl.
4
tAr eCeledr sAhAyY krAr j ek iCl
n. ngrAer* ek tAedr lAn eTek r(A ker
in.
5
(uiDt elAekr tAr sb zs eKey ineyiCl.
k<AwAeJAepr meDY ey zs gijey eWiCel/
(uiDt elAekr tAo eKey ineyiCl. tAedr y ikC
iCl/ elABI elAekr sb iney igeyiCl.
6
ZDumA^ DUel eTek KArAp smy eW Aes n.
sms hWA ker BUim Pu<e jAy n.
7
ik mAnux smsr suiKn het bADY.* iWk
eymn An eTek Suil oe.
8
"ik eyAb/ Aim yid &uim htAm/ Aim Vrek
K<ujtAm bM Vrek seVADn ker AmAr kT
bltAm.
9
Vr mhAn kAjil kern y ek puerApuir
buJet pAer n. itin t ibSykr kAj kern ey
tAedr egAn yAy n.
10
Vr p]iTbIet b]iX pAWAn. itin jimr j
jl pAWAn.
11
Vr kjn ibnyI elAkek It kern.
tb yAr iblAprt tAr ibjyA* hy.
12
Vr cAlAk o m elAekedr Pi bAncAl
ker edn yAet tAedr pirkn sPl n hy.
13
Vr/ cAlAk elAekedro tAedr inejedr
P<Aed Dern. tA/ essb cAlAiko sPl hy n.
14
orA idenr eblAy rAetr suKIn hy bM
idenr eblAet mn ker hAte ebAy/ eyn rAt
hey egeC.
15
Vr dir@ elAekedr m]&uY eTek r( kern.
j$n elAekedr zi) eTek itin dir@ elAekedr
r( kern.
16
tA dir@ elAkedr Az AeC. Dm$ tAr
muK b ker.

ngr Ar es SAn eyKAen AdAlt bes bM r pUR isA


enoy hy.
mAnx
u bADY Tb "mAnux smsek j edy.
ibjy
A Tb "pir^A.

17

"yAr edAx Vr sMezADn ker edn es etA


Verr AzIbRAdput? tA sbRzi)mAn Vr yKn
etAmAy zAiS edn tKn ekAn iBeyAg kerA n.
18
Vr ey AGAt edn/ itin inej es AGAetr
Zx kern. hyet itin kAek AGAt kern
ik tr hAt AerAgYo dAn ker.
19
Vr etAmAek sbsmy Ar krebn/
ytbAr sMkw Asuk n ekn/ esw etAmAek AGAt
kreb n.*
20
yKn iB$( heb tKn Vr etAmAy m]&uY eTek
r( krebn. yKn yu heb tKn Vr etAmAy m]&uY
eTek r( krebn.
21
Vr etAmAek pbAd eTek r( krebn.
ibpy$y el &uim By pAeb n. yKn m ikC Gweb
tKn etAmAr Beyr ekAn kAr en.
22
iB$( o DbMesr idnelAek &uim phAs
kreb. &uim b jedr By pAeb n.
23
men heC eyn b j o mAeWr pATerr
se etAmAr kiw zAi ci) reyeC. mnik b
pZro etAmAr se zAiet TAkeb.
24
&uim jAneb ey etAmAr bAi zAiet AeC.
etAmAr spi%r ihsAb ker edKeb ekAn ikC eKAy
yAy in.
25
&uim jAneb ey etAmAr cr sAnAid heb.
p]iTbIet yt GAs AeC etAmAr %rpurxedr
sMKYAo ttel heb.
26
&uim es gemr mt heb ey gm Psl kAw
py$ bAet TAek. </ b] bys py$ &uim pU,R
zi)et eb<ec TAkeb.
27
"eyAb/ ibxyel Amr nuDAbn
keriC bM Amr jAin esil sitY. tA eyAb/
AmAedr kT ezAn/ bM etAmAr inejr j
esel ezeK.
eyA b lIPsek %r ideln
tKn eyAb %r ideln "Aim yid AmAr
e*ADek dAipAAr kidek bM >Kek
idek rAKet pArtAm tAhel tAedr ojn k
ht.
3
tAedr ojn smue@r sb kiw bAluk,Ar eceyo
ebzI. kAre AmAr bAkY t kk$z.
4
sbRzi)mAn Verr tIr AmAr edeh ib
heyeC. AmAr jIbn sb tIerr ibx pAn kreC?
Verr Byr SsmUh AmAr ibre yue r j
sAir idey rAK AeC.
5
yKn ekAn rkm m ikC n Gew tKn etAmAr
kTAel bl shj. mnik beu n gAD yKn KAoyAr
GAs pAy/ es ekAn iBeyAg ker n. mnik/

1-2

rV n itin etAmAek ey ekAn sms eTek r( krebn.


itin sAtiw sms mek etAmAy SpzR kret edebn n.

eyA b 6:6-7:11

487
yKn KA TAek/ tKn ekAn gro iBeyAg ker
nA.
6
SVAdhIn ekAn bS ik lb CA KAoy yAy
ifemr sAd Mezr ik ekAn SVAd AeC n?
7
Aim rkm KAbAr SpzR kret SVIkAr kir/
Dre,r KA AmAr kAeC pc KAbAerr mt. bM
etAmAr kTAel AmAr kAeC esrkm SVAdhIn
bel men hecC.
8
"y eceyiC t yid eptAm? Aim y sitY
cA t yid Vr idetn?
9
Aim eceyiClAm/ Vr AmAy DbMs krn.
igey es AmAy htY krn.
10
yid itin AmAy htY kern/ Aim SViS
pAeb/ Aim suKI hb t y, se%o Aim es
pib^temr Aedz pAln krA eTek ibrt h
in.
11
"AmAr sb zi) cel egeC/ tA AmAr eb<ec
TAkAr ekAn Az en. Aim jAin n AmAr ik
heb. tA AmAr qDy$Y DrAr ekAn kAr en.
12
Aim pATerr mt z) n. Amr edh iptl
idey qtrI ny.
13
A inB$r hbAr mt AmAr ekAn zi) en.
ekn kAr AmAr kAC eTek sAPlY eke enoy
heyeC.
14
"yid ek smsAy pe/ tAr it tAr b ur
sdy hoyA ic. yid ek sbRzi)mAn Verr
idk eTeko muK ePrAy/ tbuo tAr it tAr b ur
ibVS TAkA ic.
15
ik &uim/ AmAr BA/ &uim ibVS iCel n.
Aim etAmAr it inB$r kret pAirin. &uim es
J,RAr mt y kKno bAiht hy AbAr kKno
bAiht hy n. &uim es J,RAr mt
16
y breP jem egel b brP gl jel Ber
egel pec pe.
17
bM yKn AbhAoy Zk o grm TAek tKn
tAr jl bAh b hey yAy. tAr DArAel lu
hy.
18
bi,ekr dl tAedr rAS eTek ser yAy bM
tAr mrBUimet iblu hy.
19
ewmAr bi,kr jelr eVx krel. izbAr
py$wkr Az iney ep( krel.
20
tAr init iCl ey tAr jl pAeb ik
tArAo htAz hl.
21
Kn/ &uim es sb J,RAr mt. AmAr d$z
edeK &uim BIt heyeC.
22
Aim ik etAmAr sAhAyY eceyiC n cA in?
ik &uim shej etAmAr pedz idel?
23
Aim ik etAmAek beliC/ 'AmAek zr hAt
eTek r( kr? n]zMs elAekr hAt eTek AmAy
r( kr

24

"tA/ Kn AmAy iz( dAo/ Aim cp ker


TAkeb. ediKey dAo Aim ik Bul keriC.
25
s-bAkY zi)zAlI. ik etAmAr yui) ekAn
ikC mA ker n.
26
&uim ik AmAr smAelAcn krAr pirkn
kerC &uim ik Aro LAikr kT bleb
27
&uim kjn ip-mAhIenr spi% iney juy
eKlet pAer. &uim etAmAr itebzIeko ibi*
ker idet pAer.
28
ik Kn/ AmAr muK edeK ebAJAr ecX kr.
Aim etAmAr kAeC imTY bleb n.
29
etAmAr isAil punibRebcnA kr. Ay
ibcAr kerA n. punrAy ibebcn kr kAr bYApAer
Aim ined$Ax. Aim ekAn Bul kirin.
30
Aim imTY bliC n. Aim ik pc ijinesr
SVAd buiJ n

eyAb bleln/
"p]iTbIet mAnuxek kiWn sMAm kret hy.
tAedr jIbn kjn keWAr pirmI imekr
jIbenr mt.
2
mAnux es *ItdAesr mt/ ey c gremr
iden sArAidn piremr pr kw zItl CAy cAy.
mAnux kjn BAAew imekr mt ey ebtenr idenr
j ep( ker.
3
tA/ iWk kiw *ItdAs o imekr mt AmAek
mAesr pr mAs qnrA edoy heyeC. AmAek
>KBr rAtil en edoy heyeC.
4
yKn Aim Z/ Aim BAib/ 'AbAr kt(
per ejeg Web rAi^ liVt hy. sUy$ oW
py$ Aim CwPw kir.
5
AmAr edh k]imkIw o Abj$nAr m idey
Ab]t. AmAr cAm ePew yAy o rs gAy.
6

"AmAr jIbn/ tAitr mAkur eTeko t


itbAiht hey yAeC. bM AzAhIn BAeb AmAr
jIbn ezx heC.
7
Sre ereK/ AmAr jIbn kiw inVAs mA^.
Ar kKno Aim BAel ikC edKeb n.
8
bM yido &uim Kn AmAy edKC &uim AmAek
edKeb n/ &uim AmAek K<ujet TAkeb ik Aim
TAkeb n.
9
emG cel yAy bM iblu hy. k BAeb/
kjn elAk kber cel yAy. es Ar iPer Aes
n.
10
tAr puerAen bAIet es Ar kKn iPer
Aseb n. tAr bAI tAek Ar icnet pAreb n.
11
"tA Aim cp ker TAkeb n? Aim kT
bleb? AmAr A kX pAeC? Aim iBeyAg
kreb kAr AmAr A bIt hey egeC.

eyA b 7:12-9:6
12

488

Vr/ ekn Apin AmAy pAhAr ideCn Aim


ik smu@ b smu@ dAnb
13
yKn Aim bil AmAr ibCAn AmAek ArAm
edeb/ AmAr ecQik AmAek ibAm o zAi edeb
14
tKn SV ediKey Apin AmAy By pAoyAn.
ByAbh SV dzRn kirey Apin AmAy BIt kern.
15
tA P<Ais yAoyAwA Aim Kn ey bel men
kir. mnBAeb eb<ec TAkAr ecey AmAr mer yAoy
BAl.
16
Aim AmAr jIbnek bAitl ker ideyiClAm.
Aim icridn eb<ec TAket cA n. AmAek k
TAket idn. AmAr jIbn ZDu kiw bey yAoy
in>VAs.
17
Vr/ ekn mAnux ApnAr kAeC t r pU,R
ekn Apin tAek t l(Y kern
18
ekn itidn skAel Apin mAnux prI(
kern ekn itmUet$ elAekedr yAcA kern
19
Vr/ Apin ik AmAr pr eTek ApnAr
#iX sirey enebn n Apin ik k plekr jo
AmAek k CAebn n
20
Vr/ Apin mAnuexr opr njr rAeKn. Aim
Ay keriC/ BAl. Aim ApnAr it ik kret
pAir ekn Aim ApnAr ebAJ hey eWiC
21
prAD krAr j ekn Apin AmAy (m
kreCn n AmAr pAepr j ekn Apin AmAy
(m kreCn n Aim Kub tAAtAi mer igey
kber yAeb. tKn Apin AmAy K<ujebn/ ik
Aim tKn cel yAeb.

10

hyet byS elAekr etAmAy iz( idet


pAern. hyet b/ tAr y izeKeCn t etAmAek
ezKAet pAern.
11

ibladd bleln/ "Zken jimet ik BUj$gAC


b het pAer jl CA ik rs gC bAet
pAer
12
n/ yid jl Zikey yAy/ tAhel tArAo Zikey
yAeb. tAr t eCAw hey yAeb ey tAedr ekew
bYbhAr krA muiSl heb.
13
yAr Vrek Buel yAy tArAo nl-KAgAr
metA. VrhIn mAnuexr Az ibnX hy.
14
o elAekr inB$r krAr ekAn jAyg en.
tAr inrAp% mAksAr jAelr metA bRl.
15
yid ekAn elAk mAksAr jAelr opr inB$r
ker tAhel t eBe[ yAy. es mAksAr jAl Der/
ik es jAl tAek Ay edy n.
16
es elAkiw sUy$Aelekr meDY kiw eBj
gAeCr mt. tAr fAlpAl sAr bAgAen Ciey
pe.
17
pATerr cAeyr meDY es tAr izk Ciey
rAeK/ pATerr meDY es tAr izk gjAy.
18
ik yid gACiw tAr jAyg eTek ser yAy/
gACiw mer yAeb bM ek jAneb n ey gACiw
ekAnidn KAen iCel.
19
ik gACiw ytidn eb<ec iCl ttidn jIbn
peBAg kriCl bM A gACel r jAygAy
jAeb.
20
BAel elAekedr Vr kKn pirtYAg kern
iblda d eyA ebr se kT bleln
n. itin X elAekedr sAhAyY kern n.
21
tKn zUhIr ibladd %r ideln/
Vr etAmAr muK hAiset Birey edebn bM
2
etAmAr
eW<Aw An Dbinet pU,R krebn.
"Ar kt( &uim BAeb kTA bleb etAmAr
22
kT eJAe bAtAesr mt bey celeC.
ik etAmAr zedr muK lAy AC hey
3
yAeb.
bM X elAekedr GrbAI DbMs hey
Vr sbR dA s peT TAekn. y siWk/
yAeb.
sbRzi)mAn Vr t kKn pirbit$t kern n.
4
yid etAmAr sAnr Verr ibre pAp ker
iblda dek eyA ebr %r
TAek/ tAhel Vr tAedr pAepr j zAiS
ideyeCn.
tKn eyAb %r ideln
5
2
ik Kn eyAb/ &uim yid Verr bM
"</ Aim jAin &uim y bleC t stY. ik
sbRzi)mAenr kAeC (m ATRnA kr/
kjn mAnux Verr se yui)-tek$ ikBAeb
6
yid &uim s o Zic TAek/ itin zI es ijtet pAer
3
etAmAek sAhAyY krebn. etAmAr eymn g]hiw ApY
kjn mAnux Verr se tk$ kret pAer
etmniw itin etAmAek iPirey edebn.
n? Vr 1/000wA kret pAern ik ekAn
7
etAmAr ey ibpul it heb/ tAr kAeC/ Aeg mAnux tAr kw ero %r idet pAer n?
4
etAmAr y iCl/ tA sAmA men heb.
Vr c |AnI bM tAr ibpul (mt. ek
8
V
e
rr
"byS elAekedr ij|As ker edK. K<uej edK
se (t hey lA kret pAer n.
5
tAedr pUbRpurxr ik iz( epeyeC
Vr yKn e*ADAiVt hn tKn pbRtel ik
9
men heC eyn Amr gtkAl jeiC. jAnAr heC ebAJbAr Aeg itin pbRtedr sirey edn.
6
pe( Amr ekbAer pO. p]iTbIet
p]iTbIek k<Aipey edbAr j Vr BUimkp
AmAedr jIbn CAyAr metA (,SAyI.
pAWAn. Vr p]iTbIr iBt py$ k<ipey edn.

eyA b 9:7-10:4

489
7

Vr sUey$r se kT blet pAern bM sUey$Ady


nAo het idet pAern. itin tArAedr bI ker
ePlet pAern yAet tArrA Ar n el.
8
Vr inej AkAz s]iX kereCn. itin smue@r
eFeyr opr idey ehew yAn.
9
"V r b] h BA u k mlI/ s i x$ m l/
kAlpurx bM k]i%k s]iX kereCn. itin hrAij
s]iX kereCn y di(e,r AkAz pir*m ker.
10
Vr mhAn sb kAj kern y mAnux beu J Wet
pAer n. Vr ey sb Ay$ kAj kern t g,Y.
11
edK/ Vr AmAr pAz idey cel yAn ik
Aim tAek edKet pA n. itin pAz idey cel
yAn ik Aim tA pli kret pAir nA.
12
yid Vr ikC iney yAn ek tAek erAD
kret pAer n. ek tAek blet pAer n/ 'Apin
ik kreCn
13
Vr tAr rAg dmn krebn n. mn ik
rAhAebr* nucrrAo Verr sAmen nt hy?
14
tA Aim Verr se tk$ kret pAir n.
Aim jAin n tAek ik blet heb.
15
Aim ined$Ax/ ik Aim tAek ekAn %r
idet pAir n. Aim ZDu AmAr ibcArekr kAeC
ATRnA kret pAir.
16
Aim yid Vrek fAik bM itin yid %r
edn/ tbu Aim ibVAs kreb n ey in AmAr kT
Znebn.
17
kAre itin AmAr edeh cr (t edebn.
AmAek AGAt krAr j Vr J pAWAebn.
18
Vr punbRAr AmAy in>Vs inet edebn n.
tAr bdel itin AmAy Byr keX Birey
edebn.
19
wA yid zi)r bYApAr hy/ iny itin enk
ebzI zi)zAlI. w yid suibcAerr bYApAr hy/
Vrek ek AdAlet Asr j bADY kret
pAer
20
Aim inrprAD/ ik AmAr inejr kTA
AmAek prADI ker etAel. Aim ined$Ax/ ik
itin AmAy tAr ibcAer prADI krebn. tAr ibcAer
Aim prADI hb.
21
Aim ined$Ax. ik Aim jAin n ik BAbet
heb. Aim AmAr inejr jIbnek G], kir.
22
Aim inejek bil/ 'k Gwn sbAr e(e^
Gew. ined$Ax elAk prADIr metA mAr yAy. Vr
tAedr sbAr jIbn ezx ker edn.
23
yKn Byr ikC kw Gew bM kjn ined$Ax
elAk mAr yAy/ Vr ik tAr it ib@epr hAis
hAesn
rAhAb kiw fAgn Tb sAmui@k rA(s. elAek men krt
smu@ iCl rAhAebr inye. sADAr,t> rAhAb Verr z
Tb KArAp ekAn ikCr tIk.

24

yKn kjn X elAk rAjY zAsn ker/ tKn


ik GweC/ t edK eTek Vr ik entAedr ibrt
rAeKn yid tA stY hy/ tAhel Vr ek*
25
"AmAr idn kjn edQbAejr eTeko t
cel yAeC. AmAr idnil e cel yAeC bM
tAedr meDY ekAn An en.
26
AmAr idnil enQkAr mt t cel yAeC
iWk eymn gl t gitet izkAerr opr eC
mAer.
27
"yid Aim bil/ 'Aim iBeyAg kreb n
Aim AmAr y, Buel yAeb. Aim AmAr mueK
hAis ePAwAet pAreb.
28
k]tpe( w ekAn ikCek pirbit$t kreb
n. y, Kno AmAek BIt ker?
29
Aim itpUebR prADI sAbYS heyiC. tA
ekn Aim kAre ecX kreb Aim bil/ 'Buel
yAo?
30
yid Aim inejek &uxAr idey Duey ePil bM
sAbAn idey AmAr hAt pirAr kir/
31
tbuo Vr AmAek kber zAiS edebn bM
etAmr AmAek Abj$nAr meDY ePel edeb. tKn
AmAr bSo AmAy G], kreb.
32
Vr et AmAr met kjn mAnux nn. es
j Aim tAek %r idet pAir n. Amr AdAlet
imilt het pAir nA.
33
Aim men kir pe(r kT ezAnAr j kjn
mDYp( mAnuexr drkAr. Aim men kir/ AmAedr
Beyr ibcAr krAr j yid ek kjn TAket?
34
Aim men kir/ Verr zAiSdAenr d eke
enoyAr j yid ek TAket? tAhel Vr AmAy
Ar By edKAet pAretn n.
35
tAhel/ Vrek By nA ker/ Aim y blet
cA/ t blet pArtAm. ik Kn Aim t kret
pAir n.
Aim AmAr inejr jIbnek G,
] kir. Aim
in>seAec iBeyAg kreb. AmAr A
bIt hey AeC tA Kn Aim kT bleb.
2
Aim Vrek bleb 'AmAy edAx edebn n?
AmAy blun/ Aim ik Bul keriC AmAr ibre
ApnAr ik ekAn iBeyAg AeC
3
Vr/ AmAek AGAt ker Apin ik suKI hn
men heC/ Apin y s]iX kereCn tAr it AmAr
ekAn e(p en. ikMb/ m elAekr ey Pi
Aew es Piet Apino ik Anit hn
4
Vr/ ApnAr ik mAnuexr ecAK AeC mAnux
ey BAeb edeK Apino ik esBAeb edeKn

10

y K n e k Vr p]iTbIek X elAekr (mtADIn kereCn.


itin ibcArkedr stYek edKAr ecAK ker edn. iyin
kAj kereCn itin yid Vr n hn teb itin ek

eyA b 10:5-11:16
5

490

ApnAr jIbn ik AmAedr mt (u@ ApnAr


jIbn ik mAnuexr jIbenr mt eCAw n. tAhel
Apin ik ker buJebn w ekmn
6
Apin AmAr edAx edeKn bM AmAr pAp
eVx kern.
7
Apin jAenn Aim ined$Ax ik ek AmAek
ApnAr (mt eTek b<AcAet pAreb n?
8
Vr/ ApnAr hAt AmAy qtrI kereC bM
AmAr edhek rpdAn kereC. ik Kn Apin
cAridk eTek iGer AmAy igel ePlet beseCn.
9
Vr/ Sr krn/ Apin AmAek kAdA idey
bAineyiCeln. Apin ik AbAr AmAek DUilet
pir,t krebn
10
Apin AmAek eDr mt eFel ideyiCeln
bM AmAek/ Gn ker CAnAr mt AkAr ideyeCn.
11
Apin AmAr hA o epzI ki^t kereCn.
tArpr Apin cAm o mAMs idey t Ab]t
kereCn.
12
Apin AmAek jIbn ideyeCn bM AmAr
it sdy iCeln. Apin AmAr y ineyeCn bM
AmAr A Ar it y ineyeCn.
13
ik/ sb Apin men men kereCn/ Aim
jAin/ sb pirkn Apin egApen kereCn.
</ Aim jAin/ ApnAr men iCel.
14
yid Aim pAp kir/ Apin t l(Y krebnbM
Bul krAr j Apin AmAy zAiS edebn.
15
yid Aim pAp kir/ Aim eyn >K pA? ik
yido Aim ined$Ax tbu Aim AmAr mAT &ulet
pAir nA. Aim t lit o Aht.
16
yid AmAr ekAn sPlt TAket o Aim gbR
kret pArtAm tAhel eymn ker kjn izkArI
isMh izkAr ker/ etmin ker Apin AmAy izkAr
kretn. AmAr ibre AbAr Apin ApnAr (mt
dzRn kretn.
17
Aim ey Bul keriC/ w mAe,r j Apin
n&un sA(I iney Aesn. bAr bAr nAnBAeb Apin
AmAr it rAg dzn
R krebn/ AmAr ibre ekr
pr k qsdl pAWAebn.
18
tA/ Vr/ ekn AmAy jAet ideyiCeln
ek AmAek edKAr Aeg Aim ekn mrlAm n?
19
tAhel AmAek kKen b<Acet ht n. mAgB$
eTek AmAek srAsir kber iney yAoy ht.
20
mAr jIbn Ay ezx hey egeC. tA AmAy
k TAket idn. AmAr eywku smy bAkI
AeC/ t peBAg kret idn.
21
eyKAn eTek Aim Ar iPrb nA es kAr
o m]&uYr jget ebz krAr Aeg AmAr smy
AmAek peBAg kret idn.
22
ey SAen egel ek edKet pAy n es kAr/
CAyAC o ibz]lAr jget yAoyAr Aeg/ AmAr

eywku smy bAkI reyeC t AmAy peBAg


kret idn. mnik es SAenr AelAo kAerr
mt tmsAmy.
esAPr eyA ebr se kT bleln
tKn nAmATIy esAPr eyAbek %r ideln
bM bleln

11
2

" kTAr bAr %r edoy drkAr? et


kT ik eyAbek siWk bel mA ker n?
3
eyAb/ &uim ik eBebC etAmAr j AmAedr
kAeC ekAn %r en &uim ik eBebeC yKn &uim
Vrek ib@p kreb/ tKn ek etAmAek sAbDAn
kreb n
4
eyAb/ &uim Vrek beleC/ 'AmAr yui)il
stY bM Apin edeK inn Aim ZicZ.
5
eyAb/ AhA yid Vr etAmAy %r idetn?
Az kir itin etAmAr se kT blebn.
6
Vr etAmAek |Ar gU t% blet pAretn.
k]t |Ar iw idk TAek. nuBb ker Vr
etAmAr ikC pAp Buel egeCn. etAmAek tAr ytw
zAiS edoy ic iCl ttw itin b etAmAek
ideCn n.
7
"eyAb/ &uim ik men kr ey &uim k]tpe(
Vrek bueJC &uim ik men kr &uim sbRzi)mAn
Verr sIm AibAr ker ePelC
8
SVegR y ikC AeC es ibxey &uim ikC kret
pAer n. m]&uYr SAn spek$o &uim ikC jAen
n.
9
Vr p]iTbIr eTek b]h bM smue@r eTeko
b.
10
"yid Vr etAmAy Awk kern bM etAmAy
AdAlet iney yAn/ ek tAek eWkAet pAreb
n.
11
k]tpe( Vr jAenn ey ek pdATR. yKn
Vr ekAn m kAj edeKn itin t men rAeKn.
12
kw buen gAD kKno kw mAnuexr j
idet pAer n. bM kjn inebRAD elAk kKno
|AnI bYi) hey Wet pAer n.
13
"ik eyAb/ &uim etAmAr hdyek VrmuKI
kerA bM tAr kAeC ATRnA rt etAmAr hAt iw
&uel DerA.
14
etAmAr pApek etAmAr kAC eTek enk dUer
rAK. etAmAr tAbuet ekAn m elAkek bAs kret
ido n.
15
tAhel &uim l n epey muK &ulet pAreb.
BIt n hey &uim z) hey dAAet pAreb.
16
tAhel &uim etAmAr eB$g Bulet pAreb. &uim
etAmAr smsAilek bey yAoy jelr ecey ebzI
men rAKeb n.

eyA b 11:17-13:7

491
tAhel etAmAr jIbn puerr sUy$ BAr eTeko
iDktr l hey Web. jIbenr kArtm
smyel skAelr sUey$r mt ll kreb.
18
tKn &uim inejek inrApd men kreb. kAr
tKn Az TAkeb. Vr etAmAr it y enebn
bM itin etAmAy ibAm edebn.
19
&uim Zey pet pAreb bM ek etAmAek
By edKAeb nA. bM enk elAk sAhAeyYr j
etAmAr kAeC Aseb.
20
X elAekr sAhAeyYr tYAz kret pAer ik
tAr tAedr sms eTek r( pAeb n. tAedr
AzAr kmA^ pir,Am heb m]&uY.
17

12
2

esAPrek eyA ebr %r


tKn eyAb tAedr %r ideln

"Aim init ey &uim eBebeCA/ &uim kmA^


|AnI elAk. &uim eBebeC yKn &uim mAr yAeb
tKn |A etAmAr se cel yAeb.
3
ik etAmAr met AmAro kiw mn AeC.
Aim etAmAr ecey ink]X n. skel itmeDY jAen
&uim ik bliCel.
4
"mA^ AmAr bur AmAy phAs krel.
tAr bll/ 'es Verr kAeC ATRnA keriCl bM
es tAr %r epey egeC. kAre, tAr e(e^
mn sb m Gwn Gwel. "Aim kjn s
elAk. Aim ined$Ax. ik tbuo tAr AmAr it
phAs ker.
5
yAedr ekAn sms en/ es sb elAk yAedr
sms TAek tAedr phAs ker. sb elAekr
inmmAn elAkek AGAt ker.
6
ik iCntAbAjedr tAbu inibReTAek. yAr
Vrek tY) ker tAr zAiet TAek. tAedr
injSV zi) tAedr kmA^ Vr.
7
"ik pZedr ij|As kr/ tAr etAmAy iz(
edeb. ikMb/ AkAezr pAKIedr ij|As kr/ tAr
etAmAy bel edeb.
8
TbA p]iTbIr se kT bl es etAmAy iz(
edeb. ikMb smue@r mAeCedr/ etAmAr se kT
blet dAo.
9
sb A,Ir etYek jAen ey Vr tAedr
s]iX kereCn.
10
etYkiw A,I yAr eb<ec reyeC/ etYkiw
mAnux yAr in>VAs ineC tAr Verr zi)r DIen
reyeC.
11
ijB ik KAer SVAd h ker nA kAn ik
tAr ezAn zer TR h ker n
12
ikC elAk bel/ 'byS elAekedr meDY |A
K<uej pAoy yAy. dIG$ Ayu jIbn spek$ ebAD
Aen.

ik |A bM (mt Verr AeC. spedz


o ebAD tAr.
14
Vr yid ekAn ikCek eBe[ edn/ elAek t
Ar get pAer n. yid Vr ekAn elAkek hAjet
rAeKn ekAn elAk tAek kArAmu) kret pAer n.
15
Vr yid b]iXek iny kern tAhel
p]iTbI Zikey yAeb. Vr yid bi] Xek eJAer Jret
edn p]iTbIet b bey yAeb.
16
Vr zi)zAlI bM tAr gBIr | AeC.
ey tAirt hy es bM tArk jen Verr.
17
Vr tAr sAbReBQm dzRenr j |AnI o
d( bYi)edr ebAk itp kern.
18
kjn rAj hyet elAekedr ejel bI
kret pAer. ik Vr tAedr kArAmu) kern bM
tAedr zi)zAlI kern.
19
Vr yAjkedr pdcYt kern bM yAr men
ker tAr yTAyTBAeb izk egeeC tAedr ew
ePel edn.
20
Vr inB$reyAgY prAmzRdAteko nIrb kirey
edn. byS mAnuexr |Ao itin hr kern.
21
Vr entAedr r As krAn. itin zAsekr
(mt eke enn.
22
Vr egApntm egApn kTAiw kAz kern.
kAr bM m]&uYmy SAeno itin Ael pAWAn.
23
Vr jAitedr b]h bM zi)zAlI kern/
bM itin jAitedr DbMs kern. itin kiw
jAitek ibrAw b het edn bM itin jAitr
elAekedr Ciey edn.
24
Vr entAedr ebAk bAnAn. itin tAedr
eibhIn BAeb mrBUimet pirm krAn.
25
es sb entAedr bS hy kAer pT hAte
ebAenA elAekedr mt. Vr oedr es enzAS
elAekr mt ker etAeln ey jAen n es ekATAy
yAeC.
eyAb bleln/ "Aego Aim sb edeKiC.
&uim y bleC/ Aim tAr sb Aeg ZeniC.
Aim sb ikC bueJiC. 2 &uim y jAen Aimo
tA jAin. Aimo etAmAr mt jAin. 3 ik Aim
etAmAr se tk$ kret cA n. Aim sbRzi)mAn
Verr se kT blet cA. Aim AmAr smsAr
ibxey Verr se tk$ kret cA. 4 ik etAmr
itnjn imTY idey etAmAedr |tAek FAket
cAeC. etAmr es pdATR fA)Aerr mt yAr
kAer erAg sArAet pAer n. 5etAmrA yid kw
cp ker TAket pAret? eswA ht ibe|r met
kAj y etAmrA kret pAret.
6
"Kn AmAr yui)elA ezAn. AmAr y blAr
AeC t ezAn.
7
etAmrA ik Verr j imTY kT bleb
etAmrA ik Verr j kpw BAeb kT bleb
13

13

eyA b 13:8-14:14

492

etAmrA ik Verr it p(pAit edKAeb


etAmrA ik tAr p( iney AyBAeb tk$ kreb
9
yid Vr puAnupuBAeb etAmAedr ibcAr kern
itin ik etAmAedro siWk edKebn etAmrA ik
men kr/ eyBAeb etAmrA mAnuxek ebAk bAnAo/
esBAeb etAmrA Vrek ebAk bAnAet pAreb
10
etAmrA et jAen/ ey etAmrA yid egApen
p(pAit edKo/ Vr etAmAedr itrS Ar krebn.
11
Verr mihm etAmAedr BIt ker. etAmrA
tAek By pAo.
12
etAmAedr prmprAgt |An CAeyr mt
ekej. etAmAedr %rilo kAdAmAiwr metA
inrTRk.
13
"cp ker TAk bM AmAek kT blet dAo?
tAhel AmAr it y ikC ehAk Aim t h
krb.
14
Aim inejek ibpedr meDY iney yAeb bM
inejr jIbn inejr hAet &uel enb.
15
Vr yid AmAek emero ePeln Aim Vrek
ibVAs ker yAeb. ik Aim Verr sAmen
mA, ker edeb ey AmAr pTo k]t AyY pT
iCl.
16
initBAeb/ w heb AmAr jy. ekAn X
elAk Verr mueKAmuiK het cAy n.
17
Aim y bliC t mn idey ezAn. AmAek
buiJey blet dAo.
18
Kn Aim AmAr yui)el pSAipt
kret St. Aim Kub stk$BAeb AmAr yui)
Apn kreb. Aim jAin Aim siWk bel iciHt
heb.
19
yid ek mA ker edy ey Aim iWk n/
Aim cp ker TAkb bM mer yAb.
20
"Vr/ AmAek mA^ iw ijins idn/ tAhel
Aim ApnAr kAC eTek lukAeb n.
21
AmAr zAiS rd ker idn bM ApnAr Byr
rp idey AmAy sS kr b ker idn.
22
tArpr Apin AmAy fAkebn/ Aim ApnAek
%r edeb. Tb AmAy blet idn bM Apin
%r idn.
23
Aim ktil pAp keriC Aim ik Bul
keriC AmAek AmAr pAp o Ayil ediKey
idn.
24
Vr/ ekn Apin AmAy iey yAeCn bM
AmAek Apnr z bel ibebcn kreCn
25
Apin ik AmAy By edKAet cAeCn Aim
bAtAes o kw Zken pAt mA^. Apin kw
(u@ Kkuewek A*m kreCn?
26
Vr/ AmAr spek$ Apin m kT beln.
yKn Aim byS iClAm tKnkAr pAepr j
Apin AmAy zAiS ideCn.
8

27

Apin AmAr pAey izkl pireyeCn. AmAr


itiw pde(p Apin l(Y kern. AmAr skl
gitibiD Apin njr kern.
28
tA/ pcnzIl kAeWr mt/ epAk KAoy
kAper mt Aim bRl eTek bRltr hey yAiC.
eyAb bleln/ "Amr etYek mAnux.
AmAedr jIbn (,SAyI bM smsAy pU,R.
2
mAnuexr jIbn Puelr mt. es tAAtAi b hy
bM tArpr mAr yAy. mAnuexr jIbn kw CAyAr
mt y (e,r j KAen TAek bM tArpr
AbAr cel yAy. 3ik yido Aim enhAt kiw
mAnux mA^/ Apin AmAr opr menAeyAg edn bM
AmAek AdAlet iney yAn.

14

"ik Zic ikC eTek ek b Zic ikC qtrI


kret pAer ek ny?
5
mAnuexr jIbn sIimt. Vr/ Apin iSr
kereCn mAnux ktidn b<Aceb. Apin mAnuexr j
es sIm inDRAr kern bM ekAn ikC Ar tAek
pirbt$n kret pAer n.
6
tA Vr/ AmAedr it l(Y rAKA b krn.
AmAedr k eCe idn. AmAedr smy ezx hoyA
py$ AmAedr kiWn jIbn AmAedr peBAg kret
idn.
7
"mnik kwA gAeCro Az AeC. yid n
tAek ekew ePl hy t AbAr b het pAer. t
AbAr n&un ur Ciey idet pAer.
8
r izk mAiwr nIec bue hey eyet pAer/
r kA DUlAy mer eyet pAer/
9
ik yid sAmA kwo jl pAy AbAr t
bAet Zr ker. n&un gAeCr mt t AbAr b
het TAek.
10
ik yKn kjn z)smTR mAnux mer/ es
ezx hey yAy. yKn mAnux mer yAy/ es cel yAy
iWk
11
dIiG eymn Zikey yAy Tb ndI eymn Zikey
yAy tAr mtn.
12
yKn kjn mAnux mer yAy/ es Zey pe
bM es Ar oeW n. kjn m]t elAk eW
dAAbAr Aeg AkAzml # hey yAeb.
n. es in@ eTek mAnux Ar jAgeb n.
13
AmAr C Apin AmAek AmAr kber
luikey rAKun. AmAr C/ ApnAr e*AD zimt
nA hoyA py$ Apin AmAy esKAen luikey rAKun.
tArpr n hy AmAek Sr krAr j Apin
kw smy ebr krebn.
14
yid ekAn elAk mAr yAy/ es ik AbAr b<Aceb
yid tA sb hy Aim AmAr mui) py$ ep(
kreb.

eyA b 14:15-15:27

493
15

Vr/ Apin AmAy fAkebn bM Aim ApnAr


fAek sA edebA. tAhel Aim/ yAek Apin qtrI
kereCn/ es Aim ApnAr kAeC r pU,R hey
Wb.
16
AmAr etYkiw pde(ep Apin AmAy l(Y
krn/ ik AmAr pAp men rAKebn n.
17
AmAr smS pAp Apin kw Telet Ber/
tAr muK b ker/ tAek dUer Cue ePel edebn.
18

"pbRto eBe[ yAy bM DUlAy pirt hy;


b pATro Alg hey eBe[ pe.
19
tAedr opr idey jlrAiz bAiht hey tAedr
Duey iney yAy. b BUimr mAiwek Duey iney yAy.
esBAeb eh Vr/ Apin kjn mAnuexr Az
bM CA DbMs kern.
20
Apin tAek spU,R prAijt kern bM es
cel yAy. Apin tAek >KI kern bM icridenr
j tAek m]&uYelAek pAiWey edn.
21
tAr eCelr hyt sAn epet pAer/ Tb
tAr hyt r pU,R n het pAer/ ik es kKno
jAnet pAreb n.
22
es elAkiw tAr zrIer ekbl y, eBAg
ker bM es cSVer ekbl inejr j k<Aed.

10

yAedr mATAy pAk cl


tAr bM byS
elAekr
AmAedr se kmt hy. </ mn ik etAmAr
iptAr eceyo yAr byS tArAo AmAedr pe(.
11
Vr etAmAek SViS idet ecX kern bM
Amr Kub zABAeb etAmAr se kT bil. ik
etAmAr pe( t yeTX ny.
12
eyAb/ &uim ekn t Aebgb ekn etAmAr
ecAK lAl hey yAy
13
yKn &uim sb e*AeDr kT bl tKn &uim
Verr ibre cel yAo.
14
"kjn mAnux k]t Z het pAer n.
kjn mAnux kKno Verr ecey ebzI siWk het
pAer n?
15
Vr tAr bAt$AbAhkedro* ibVAs kern n.
mnik Verr &ulnAy SVgRo Z ny.
16
mAnuxo pdATR. mAnux enAMr bM nX. es
jelr mt pAp glAD>kr ker.
17
"AmAr kT ezAn eyAb/ Aim etAmAek t
buiJey bleb. Aim y jAin/ etAmAy t bleb.
18
|AnI elAekr AmAek y beleCn es sb
kT Aim etAmAy blebA. |AnI elAekr pUbRpurxr
kTelA tAedr bel igeyiCeln. tAr AmAr
kAeC ekAn egApn kT luikey rAeKnin.
19
tAr kA tAedr edez bAs kereCn. esKAn
eTek ekAn ibedzI yAy in. tA ekAn elAk tAedr
ekAn t AdezRr kT bel in.
20
sb |AnI elAk beleCn/ kjn X elAk
sArAjIbn kX pAy. kjn inur elAk jIbenr
sAr bCr kX pAy.
21
etYkiw z tAek BIt ker. es yKn men
ker ey es inrAped AeC/ tKn z tAek A*m
kreb.
22
kjn X elAk c htAzA S bM
kArek AbAr tAr ekAn pT en. ekAn kw
jAygAy kw trbArI AeC y tAek htY krAr
j ep(A kreC.
23
es KAen oKAen KAbAerr eK<Aej Guer ebAy.
es jAen ey kiWn smy As.
24
>K bM y, tAek BIt ker. el tAek
rAjAr met A*m ker eyn tAek DbMesr j
St.
25
ekn kAr X elAekr Verr bADY het cAy
n tArA Vrek Guix edKAy/ bM sbRzi)mAn
Vrek prAijt kret cAy.
26
X elAekr BIx key. tArA kw emAw
z) FAl iney Vrek A*m ker.
27
"kjn elAk DnI bM emAw het pAer/

eyA bek lIPesr %r


tKn etmenr lIPs eyAbek %r
ideln
2
"eyAb/ yid &uim stY |AnI het &uim etAmAr
TRhIn bYi)gt mtAmt idey %r idet n? kjn
|AnI bYi) pUebRr grm bAtAes inejek pU,R ker
n.
3
&uim ik men kr kjn |AnI mAnux TRhIn
kT idey tk$ kreb bM mn kT bleb yAet
ekAn lAB en
4
eyAb/ yid etAmAr inejr pT TAket tAhel
ek Ar Vrek ker tAr kAeC ATRnA kret
n.
5
ey sb ibxy &uim beleC tAet etAmAr pAp
SpX ebAJ yAeC. eyAb/ bAkacA&urIr sAhAeyY &uim
etAmAr pApek FAket cAeC.
6
&uim ey Bul kereC/ kT AmAr mA
krAr drkAr en. ekn inejr mueK &uim y y
blel tA mA ker ey &uim Bul kereC. etAmAr
inejr o y etAmAr ibre bleC.
7
"eyAb/ &uim ik men kr ey &uim Tm jeeC
&uim ik pAhAilr jer Aeg jeC
8
&uim ik Verr egApn pirkn ZeniCel
&uim ik inejek kmA^ |AnI BAeb
9
eyAb/ &uim y jAn Amr iWk ttwA jAin?
&uim ytwA ebAJ Amro iWk ttwA buiJ.
bAtA$ bAhk A(irk eTR/ "pib^ elAekr.

15

eyA b 15:28-17:5

494

28

ik es DbMs hey yAoy zher/ eyKAen ek


TAek n Tb ey smS bAIelA DbMs hbAr j
iWk heyeC eselAet bAs kreb.
29
X elAekr dIG$idn Der DnI TAkeb n. tAr
spd SAyI heb n. tAr Psl bAeb n.
30
X elAk kArek Aet pAreb n. es
es gAeCr met heb yAr pAt erAeg Zikey yAy
bM bAtAs tAedr sbAek iey iney yAy.
31
X elAekr TRhIn ibxeyr opr kKenA inB$r
ker n y tAedr ibpeT iney yAeb. ekn kAr,
tArA ikC pAeb n.
32
X elAek tAedr pU,R bYAir
jIbnyApn kret
pAreb n. tAr heb kiw gAeCr mt yAr fAlpAl
Zikey Jer egeC bM mer egeC.
33
X elAek es @A(A gAeCr met heb yAr
@A(A Pl pAbAr Aeg Zikey pe yAy.
elAkiw es jlpA gAeCr met heb yAr mukul
Jer yAy.
34
ekn kAr kdl VribhIn mAnux BAl Pl
PlAet pAer n. yAr Gus eny/ An tAedr bAI
DbMs ker edy.
35
m elAekr smsAek DAr ker bM mek
j edy. tAedr geB$ j eny imTY.
lIPsek eyA ebr %r
tKn eyAb %r ideln/
2
"Aim sb kT Aeg ZeniC. etAmr
itnjn AmAek kX idel/ SV iS ny.
3
etAmAedr dIG$ BAx Ar ezx hy n? ikes
etAmAedr t ibcilt kereC ey etAmrA kT bel
celC
4
yid etAmrA AmAr smsAy pet/ etAmrA ey
kTAil AmAy blel/ Aimo etAmAedr es
kTAil blet pArtAm. Aimo etAmAedr it
|AngB$ kT blet pArtAmbM etAmAedr it
mAT nAAet pArtAm.
5
ik Aim etAmAedr sAh idtAm bM ey
kTAel bliC/ esel bel etAmAedr Aim Az
idtAm.
6
"kTA blelo AmAr y, cel yAy n/ nIrb
TAkelo AmAr bYT AmAek eCe yAy n.
7
ik/ eh Vr/ Apin AmAr zi) eke
ineyeCn. Apin AmAr sAr pirbArek DbMs ker
ideyeCn.
8
Apin AmAy zI,R o bRl ker ideyeCn/ r
TR/ elAek men ker ey Aim prADI.
9
"e*AeD Vr AmAek A*m kereCn bM
AmAr edhek iC-iB kereCn. Vr AmAr ibre
tAr dAt gx$n kereCn. AmAr z G],ABer AmAr
idek tAkAy.

16

10

AmAr cAridek elAkjn jeA heyeC. tAr


AmAek iney mj ker bM AmAr gAel c mAer.
11
Vr AmAek m elAekedr hAet &uel
ideyeCn. itin X elAekr hAet AmAek &uel
ideyeCn.
12
AmAr sb ikC sur iCel ik Vr AmAy
DbMs kereCn? </ itin AmAr GA Der AmAy
K-ibK kereCn. Vr AmAek l(YeBedr bSet
pir,t kereCn.
13
Verr tIrAj qsr AmAr cAridek Gr
u eC.
itin AmAr b]eO tIr CeCn. itin AmAek ekAn
dyA edKAn n. itin AmAr ip%ek mAiwet ePel
edn.
14
bAr bAr Vr AmAy A*m kern. yuer
qsrA eymn ete Aes etmn ker itin AmAr
idek Cew Aesn.
15
"Aim indAr,BAeb >KI/ tA Aim >eKr
bS periC. Aim DUel o CAeyr opr bes
nuBb kir ey Aim prAijt.
16
ek<ed ek<ed AmAr muK lAl hey egeC. AmAr
ecAeK Gn kAr enem eseC.
17
Aim kAer it n]zMs iClAm n. ik
m GwnAil AmAr e(e^ GeweC. AmAr ATRnA
yTAyT o pib^.
18
"AmAr it ey Ay GeweC/ eh p]iTbI/
&uim t egApn kr n. Aeyr j AmAr Ait$ek
S het ido n.
19
Kno py$ SVegR ek AeC ey AmAr pe(
kT bleb. Kno py$ oper ek AeC ey
AmAr pe( sA(I edeb.
20
AmAr ecAK yKn Verr j ibsj$n
ker/ AmAr b ur AmAr hey kTA bel.
21
kjn eyBAeb bu r j tk$ ker/ es BAeb
es AmAr j Verr se kT bel.
22
"Ar mA^ keyk bCerr meDY Aim esKAen
yAebA eyKAn eTek ePr yAy n.
AmAr hdy B heyeC/ Aim A tYAegr
j St. AmAr jIbn Ay ezx hey
eseC. kbr AmAr j ep(A kreC.
2
elAek AmAr cArpAez dAiey AmAr it
ib@epr hAis hAseC. Aim edKiC or eyn AmAy
iwwikir kreC o pmAn kreC.
3
"Vr/ AmAek mu) krAr mUlY idn. Ar ek
AmAy sAhAyY kret pAreb n.
4
Apin AmAr b uedr ebADzi) hr kereCn
tA tAr ikC buJet pAreC n. oedr jyI het
edebn n.
5
Apin jAenn elAek ik bleC/ 'buek sAhAyY
krAr j kjn elAk tAr inejr sAnedr
ep( kreC. ik AmAr b u AmAr ibre egeC.

17

eyA b 17:6-19:7

495
AmAr nAmek Vr etYekr kAeC kw m
ze pir,t kereCn. elAek AmAr mueKr opr
Tu&u edy.
7
AmAr ecAK Ay hey egeC kAr Aim
c >K o y,Ar meDY AiC. AmAr sAr edh
c zI,R hey CAyAr met hey egeC.
8
r Pel BAel elAekr yTATR ibhbl hey
peeC. yAr Vrek mAen n tAedr ibre/ ined$Ax
elAekedr e%ijt kr heC.
9
ik BAl elAekr BAl jIbnyApn kreb.
inSpAp elAekr Aro zi)zAlI heb.
6

10

"ik igey es/ etAmr sbA es bM


AmAek buiJey dAo ey sb AmAr edAx. etAmAedr
ek |AnI no.
11
AmAr jIbn ezx hey yAeC. AmAr pirkn
DbMs hey egeC; AmAr Az cel egeC.
12
ik AmAr b ur sb iley ePeleC. tAr
BAeb rAtwA idn. tAr BAeb kAr AelAek
dUr ker.
13
kbrek Aim AmAr n&un Gr bel hyet
AzA kret pAir. hye tA kAr kber Aim AmAr
zyY pAtAr Az krb.
14
Aim kbrek blet pAir/ '&uim AmAr
ipt/bM k]imkIwedr blet pAir/ 'AmAr m o
'AmAr ebAn.
15
ik t yid AmAr kmA^ Az hy tAhel
AmAr Ar ekAn AzA en. tA yid AmAr kmA^
Az hy tAhel elAek AmAr j Ar ekAn AzA
edKeb n.
16
AmAr AzAo ik kber yAeb Amr ik
kse DUlAy imez yAeb
iblda d eyA bek %r ideln
tKn zUhIy ibladd %r ideln
2
"eyAb/ kKn &uim kT bl b kreb
zA ho bM ezAn. AmAedr ikC blet dAo.
3
ekn &uim AmAedr ebAbA grr met inebRAD
BAbeC
4
eyAb/ etAmAr e*AD ZDumA^ etAmAek Aht
kreC. elAek ik ZDu etAmAr j p]iTbI tYAg
kreb &uim ik men kr/ ey ZDu etAmAek KuzI
kret Vr pbRtek srAebn
5
"</ m elAekr Ael cel yAeb. tAr An
d kr b ker edeb.
6
tAr Gerr Ael kAer pir,t heb. tAr
inkewr AelAo ineB yAeb.
7
tAr pde(pelA Ar # o t heb n.
ik es AeS AeS bRelr mt hA web. tAr inejr
m bui or ptn GwAeb.

18

tAr inejr p- tAek P<Aedr idek iney yAeb.


es P<Aedr opr idey hAweb bM Dr peb.
9
kwA P<Ad iny or p Dreb. kw P<Ad
tAek Ake Dreb.
10
mAiwr ekAn kw di tAek P<Aed ePleb.
tAr P<Ad rASAy or j ep( kreC.
11
tAr cAridek By rt tI( kreC.
etYkiw pde(ep By oek nusr kreb.
12
m smsAsmUh or j (uDAet$r mt ep(
kreC. or ptn hel DbMs o ibRpAk or j
o epet AeC.
13
Byr suK tAr gAeyr cAm eKey ePleb.
suK or hAt/ p picey edeb.
14
X elAkek tAr Gerr inrAp% eTek iCiney
iney yAoy heb. ey Byerr rAj tAr se
edK krAr j oek iney yAoy heb.
15
tAr Ger ikC pe TAkeb nA. ekn l
gk or bAIr cArpAez Ciey edoy heb.
16
or inS izk Zikey yAeb/ or DRS
fAlpAlAo Zikey yAeb.
17
p]iTbIr mAnux oek Sre rAKeb n. ekAn
elAk Ar or nAm eK kreb n.
18
elAek tAek Ael eTek kAerr idek eWel
edeb. tAr oek or jg eTek tAiey edeb.
19
or ekAn pu^ b epQ^ TAkeb n. or bAIr
ek eb<ec TAkeb n.
20
tAr it ik heyiCl edeK piemr elAekrA
cmek Web. pUebRr elAekrAo Bey AX hey yAeb.
21
X elAekedr bAiet esw k]t Gweb. yAr
Vr spek$ ekAn ikC A ker n tAedr iWk
rkm Gweb?
eyA b %r ideln
tKn eyAb %r ideln
2
"Ar kt(, etAmrA AmAy AGAt kreb
bM bAkYbAe AmAy jj$irt kreb
3
Kn etAmrA AmAek dzbAr pmAn kereC.
AmAy A*me,r smy etAmrA lAr elzmA^
edKAo in?
4
mnik yid Aim prAD ker TAik/ t AmAr
sms.
5
etAmrA ZDumA^ inejek AmAr ecey BAel
bel edKAet cAeC. etAmrA bleC ey AmAr
smsAil AmAr iwr Plit.
6
ik Aim cA etAmrA jAn ey Vr AmAr
it Bul kereCn. AmAek DrAr j itin P<Ad
epeteCn.
7
Aim ickAr kir/ 'o AmAy AGAt kereC?
ik Aim ekAn %r pA nA. mnik yid Aim
sAhAeyYr j cSVer fAk id/ suibcAr hy n.

19

eyA b 19:8-20:13
8

496

Vr AmAr pT r ker ideyeCn tA Aim


igey eyet pAir n. itin AmAr pTek kAer
AC ker ideyeCn.
9
Vr AmAr sAn hr ker ineyeCn. AmAr
mAT eTek itin mukuw eke ineyeCn.
10
Aim ezx nA hoyA py$ Vr cAridk eTek
AmAr edoyAel AGAt krebn. izk semt pe
edoy gAeCr mt itin AmAr sb Az pAiwt
kereCn.
11
AmAr ibre Verr e*AD leC. itin
AmAek tAr z bel iBiht kern.
12
AmAek A*m krAr j Vr tAr
qsedr pAiWeyeCn. AmAr ibre tAr A*me,r
m geeC. AmAr tAbur cAridek or ASAn
egeeC.
13
"Vr AmAr A Iyedr AmAr eTek dUer
pAiWey ideyeCn. mnik AmAr Gin b ur AmAr
it ecn elAekr mt bYbhAr ker.
14
AmAr A Iyr AmAy eCe cel egeC.
burAo AmAy Buel egeC.
15
AmAr bAIr dzRnATRI bM dAsIr mnBAeb
AmAr idek tAkAy eyn Aim Agk bM ibedzI.
16
Aim AmAr B]tYek fAik ik es sA edy n.
Kn AmAek AmAr B] etYr kAeC (m iB( kret
heb.
17
AmAr SI AmAr VAesr A,ek G], ker.
AmAr inejr BArA AmAek G], ker.
18
mnik eCAw eCAw izZr AmAy iney mj
ker. Aim yKn oedr kAeC Ais or AmAy
bAej kT bel.
19
AmAr sb Gin b u AmAy G], ker. mnik
yAedr Aim BAelAbAis tArAo AmAr ibre
dAieyeC.
20
"Aim t zI,R heyiC ey AmAr hAe AmAr
cAm JuleC. Kub sAmA jIbn AmAet bizX
AeC.
21
"dy kr/ bu r AmAr/ AmAy dy kr? ekn
kAr Vr AmAr ibre reyeCn.
22
eymn ker Vr AmAy tA kereCnetAmrAo
ekn etmin kreC etAmr ik AmAy yeTX A*m
krin
23
"AmAr b eC ker ey AmAr kTAel
elK TAkeb. AmAr Kub eC ker esil egAwAen
kAgej elK TAkeb.
24
AmAr kTAil eyn sIs o elQhzlAk idey
pATer eKAdA kr TAek yAet kTAel icridn
TAek.
25
Aim jAin kjn AmAr SVpe( AeC. Aim
jAin es eb<ec AeC. bM ezxkAel es mAiwet
dAAeb bM AmAy itr(A kreb.

26

Aim AmAr edh tYAg ker cel yAbAr per


bM AmAr edehr cAm nX hoyAr pero Aim
Vrek edKeb/ Aim t jAin.
27
Aim inejr ecAeK Vrek edKeb. ek
ny/ Aim inej Vrek edKeb/ bM t AmAek
ktKAin iBBUt kreb t Aim blet pAreb
n? AmAr zi) spU,RBAeb cel egeC.
28
"etAmrA hyet bleb/ 'Amr ibxey ic
kreb bM Amr tAek edAx edoyAr kAr K<uej
ebr kreb?
29
ik kiw trbArIek etAmAedr etYekr
inejr eTek By pAoy ic? ekn kAr, trbAir
etAmAedr e*AeDr ApY. tKn etAmrA buJeb/
ibcAerr smy bel ikC AeC.
esAPerr %r
tKn nAmATAr esAPr %r idel
2
"eyAb/ &uim AmAr icAek tAit kereC/
tA AmAr eBterr nuBUitilr j Aim
b etAmAek %r edeb. Aim ik BAbiC/ t
Aim Kub tAAtAi bleb.
3
etAmAr %r idey &uim AmAek pmAint
kereC. ik Aim buimAn/ Aim jAin ik ker
etAmAek %r idet hy.
4-5
"&uim jAen ey kjn bd elAekr An
dIG$SAyI hy n. &uim iny jAn ey yKn eTek
Admek p]iTbIet pAWAen heyiCl/ tKn eTek
w stY. ey elAk Vrek A ker n/ es Kub
smeyr j suKI hy mA^.
6
mnik yid bd elAekr hAr AkAzek SpzR
ker bM tAr mAT emGek SpzR ker
7
tbu tAr melr met eso icridenr j iniH
hey yAeb. ey elAkr tAek icnet tAr bleb/
'ekATAy es
8
es SVer metA e yAeb bM ek tAek
Ar K<uej pAeb n. kw >SVer met tAek
ejAr ker tAAen heb bM elAek tAek Buel
yAeb.
9
yAr tAek edKet tAr tAek Ar edKet
pAeb n. or pirbAr or idek Ar tAkAeb n.
10
bd elAekedr sAnr dir@ elAekedr kAeC
sAhAyY cAeb. m elAkiw b inejr hAet
tAr spi% iPirey edeb.
11
yKn o yubk iCl tKn hyt tAr hAel
z)/ mjbut bM tAre,Y BrA iCl/ ik or se
orAo DUelAy Zey TAkeb.
12
"m elAekedr mueK KArApwA imiX lAeg.
tAek es ijeBr tlAy rAeK.
13
m elAk KArApwAek peBAg ker. suimX
imCrIr mt es eswAek mueK Der rAeK.

20

eyA b 20:14-21:20

497
14

ik es mwA or epewr eBtr igey ibx


hey Web. w or zrIerr eBter igey/ sAepr
ibexr metA ibxA) hey Web.
15
m elAekr spi% glAD>kr ker. ik
or t ger edeb. Vr o elAekedr idey t
bim krAebn.
16
m elAekrA sAepr ibx cex eny. sAepr ibx
dAt oedr htY kreb. X elAekedr ibxA) sAp
dMzn kreb bM ibx tAedr emer ePleb.
17
ey ndI D bM mDu sh bAiht hy m
elAekr t edKAr An eTek bit heb.
18
m elAekr tAedr lAeBr Mz iPirey idet
bADY heb. tArA yAr j pirm kereC/ tAedr t
peBAg kret edoy heb n.
19
ekn kAr melAk grIb elAekedr AGAt
ker bM tAedr se KArAp bYbhAr ker. es tAedr
A ker n bM tAedr ijins eke eny. er
!trI bAI es jbrdKl ker.
20

"X elAekr kKno suKI hy n. tAedr spi%


tAedr b<AcAet pAreb n.
21
yKn tArA KAy/ ikC bizX TAek n. sutrAM
tAedr sAPlY dIG$SAyI heb n.
22
yKn X elAekr hAet cr
spd TAkeb tKn
es smsAr ArA nuY hey yAeb. elAekr inejr
se or sms enem Aseb?
23
m elAekrA/ tAedr AkAAr sbikC AhAr
krAr pr/ Vr oedr opr tAr l e*AD bx$
krebn/ Vr tAedr KAbAr iheseb zAiS bx
$ krebn.
24
X elAekr hye t elQh trbArI eTek pAiley
eyet pAer/ ik iptl Dnutik$et A*m,
kreb.
25
tA zr oedr zrIr eBd ker yAeb bM
oedr ipW Pu<e ebr heb. tIerr tI( Pl oedr
Ih eBd ker yAeb bM orA Bey izer Web.
26
oedr smS spd DbMsA heb. kiw An
oedr DbMs kreb kiw An y ekAn mAnux
Zr ker in. es An bAIr sb ikCek DbMs
kreb.
27
AkAz X bYi)r prAD kz ker edeb.
tAr ibre sA(I hey AkAz eW dAAeb.
28
Verr e*AeDr bAy or bAI Duey mueC cel
yAeb.
29
m elAkedr it Vr mnwA krebn.
oedr edoyAr j wA Verr pirkn.

AmAr spek$ qDyY$ Dr bM AmAek kT blet


dAo. AmAr bl ezx hel/ etAmr AmAy iney
mj kret pAer.
4
"Aim elAekr nAem iBeyAg kriC n. AmAr
sih\utAr yeTX kAr AeC.
5
AmAr idek edK bM Atit ho. etAmAr
hAt etAmAr mueKr oper rAK bM ibSeyr se
tAikey edK.
6
Aim yKn BAib AmAr it ik GeweC/ Aim
tKn By pA/ AmAr zrIr k<Apet TAek?
7
ekn X elAekr dIG$ jIbn b<Aec ekn tAr
b] hy o sPl hy
8
X elAekr tAedr sAnedr edeK/ tAedr se
b het edeK. X elAekr tAedr nAitedr edKAr
jo eb<ec TAek.
9
oedr GrbAI inrAped TAek bM orAo in>z
TAek. oedr zAiS edoyAr j Vr kiw lAiWo
bYbhAr kern n.
10
tAedr bldel sm kret kKen pArg
ny. tAedr gABIelAr bACr hy bM jer smey
bACrel mer yAy n.
11
X elAekr tAedr sAnedr/ emxzAbekr mt
eKl kret pAWAy. tAedr sAenr nAc kret
TAek.
12
tArA Kr/ bI, bM b<Aizr se nAc ker.
13
m elAekr jIbkAel tAedr sAPlY eBAg
ker. tArpr tAr mAr yAy bM eBRAg n Bueg
kber cel yAy.
14
ik m elAekr Vrek bel/ 'AmAedr
k eCe dAo? &uim AmAedr idey ik krAet
cAo/ es ibxey Amr perAy kir n?
15
m elAekr Aro bel/ 'ek sbRzi)mAn
Vr AmAedr tAek esb krAr drkAr en? tAr
kAeC ATRnA ker bA ik lAB
16

"kT stY ey X elAekr tAedr Bib`


iSr kret pAer n. Aim oedr mtAmt h kir
n.
17
ik ktbAr m elAekedr Ael ineB yAy
ktbAr m elAekedr opr gRit Giney Aes
ktbAr Vr *u hey oedr zAiS edebn
18
ktbAr tAr KkuewAr met e yAy ikMb
eJAe bAtAesr mueK &uexr mt e yAy
19
ik &uim bleC/ 'iptAr pAepr j Vr
tAr sAnek zAiS edn. n? Verr ic
pApIedr zAiS edoy. tKn m elAk buJet
eyA ebr %r
pAreb tAr inejr pAepr j tAek zAiS edoy
hl?
tKn eyAb %r ideln
2
20
"Aim y bil nuh ker ezAn/ AmAek
pApIek tAr inejr ptn edKet dAo. tAek
sAvn idet wA ehAk etAmAr pT.
sbRzi)mAn Verr e*AD nuBb kret dAo.

21

eyA b 21:21-22:22

498

21

kjn m elAekr jIbn yKn ezx hey


yAy/ bM es yKn mAr yAy/ tKn es ePel yAoyA
sMsAerr kT icAo ker n.
22
"ek Vrek |Aenr iz( idet pAer n.
Vr r pU,R elAekedro ibcAr kern.
23
kjn elAk pirpU , R bM sPl jIbn
itbAiht ker mAr yAy. es spU,R ArAm o
inrAp%Ar jIbn kAiwey iCl.
24
tAr edh supXu iCel bM tAr hAel tKno
z) iCel.
25
ik kjno keWAr jIbn sMAemr
pr >KI hdy iney mAr egl. es ekAnidn BAel
ikC peBAg kret pAer in.
26
ezx kAel/ o jn elAk kse DUilet
Zey TAkeb/ Beyr edh epAkAet eCey yAeb.
27
"ik Aim jAin &uim ik ic kreC/ bM
im jAin &uim AmAek AGAt kret cAeC.
28
&uim hyetA blet pAer 'AmAek rAjpue^r
sur GbAI edKAo. Kn edKAo/ ekATAy X
elAekr bAs ker.
29
"stY &uim m,kArIr se kT beleC.
initBAeb &uim tAedr gek h kreb.
30
gRit yKn Aes/ tKn m elAkr ibpd
eTek eb<ec yAy. Vr yKn tAr e*AD dzn
R kern/
tAr tKn eb<ec yAy.
31
m elAekr m kAejr j ek tAr mueKr
opr smAelAcn ker n. tAr m kAejr j
ek tAek zAiS edy n.
32
yKn X bYi)ek kber bey iney yAoy hy/
tAr kberr kAeC kjn r(I dAiey TAek.
33
es m elAekr j kberr mAiwo rm,Iy
hey oeW. bM tAr zbyA^Ay hAjAr hAjr elAk
Mz eny.
34
"tA/ etAmAr zUgB$ kT idey &uim AmAek
sAvn idet pAreb n. etAmAr %r ekAn kAej
seb n?
lIPesr %r
tKn qtmnIy lIPs %r idl
2
"Verr ik etAmAr sAhAeyYr eyAjn
AeC n? mnik kjn Kub |AnI elAko Verr
kAeC eyAjnIy ny.
3
&uim yid AyprAy ho tAhel Verr ik
ekAn sAhAyY hy n? Tb &uim yid innIy
ho tAhel tA ik Verr pe( lABjnk hy n?
4
"eyAb/ etAmAr smIhr kAre, ik Vr
etAmAek sMezADn kern kAre, ik itin
ibcAer etAmAr ibre Aesn
5
n/ r kAr &uim enk pAp kereC. eyAb/
&uim pAp kr b kr in.

22

het pAer etAmAr ekAn BAek wAk DAr


ideyiCel/ bM es ey etAmAek t ePr edeb t
mA krAr j etAmAek ikC edoyAr j &uim
tAek bADY keriCel. &uim hye tA -e,r bk iheseb
ekAn dir@ mAnuexr bS ineyiCel. hye t kAre,
&uim sb keriCel.
7
&uim hyet b (uDAt$ o A mAnuxek KAbAr
o jl dAo in.
8
eyAb etAmAr cr
KAmArbAi AeC. elAekrAo
etAmAy sAn ker.
9
ik mn het pAer ey &uim ibDbAedr ikC n
idey iPirey ideyeC. hyet b &uim nATedr
tAirt kereC.
10
es j etAmAr cAridek P<d pAt reyeC
bM AkiSk sms etAmAy BIt ker.
11
es kAre, w t kAr ey &uim edKet
pAo n/ bM bAr mt jlrAiz etAmy fibey
edy.
12

"Vr SVegRr ctm SAen bAs kern. edK


tArAel kt <cet reyeC. ik Vr t ec
reyeCn ey Vr tArAelAek nIecr idek ecey
edeKn.
13
ik eyAb &uim beliCel/ 'Vr ik jAenn
Vr ik kAel emeGr eBtr idey edKet pAn
bM AmAedr ibcAr kret pAern
14
Gn emG AmAedr eTek tAek AAl ker/
eyeh&u itin AkAz sImAr opr bihed$ez ibcr
kern tA itin AmAedr edKet pAn n.
15

"eyAb &uim es purAenA peT cleC ey peT


tIetr m elAekr celiCl.
16
es m elAekr tAedr smeyr Aeg
DbMsA hey egeC. bAy tAedr iBt eBes egeC.
17
elAkel Vrek beliCel 'AmAedr
k eCe idn? sbRzi)mAn Vr AmAedr j
ikC kret pArebn n?
18
bM Vr nAnAibD BAel ijins idey oedr
Gr Birey ideyiCeln? n Aim m elAekr pedz
mAnet pArb n.
19
AyprAy, elAekr oedr DbMs het edKeb
bM sb s elAk suKI heb. ined$Ax elAekr
m elAekedr phAs kreb.
20
'stY etAmAr zr ibnX heyeC? i oedr
sb spd Ailey edeb?
21
Kn eyAb/ inejek Verr kAeC sep dAo
bM tAr se zAi ci) SApn kr. w kr/ &uim
enk BAel ijins pAeb.
22
iz( h kr. itin y beln/ tAet
menAeyAg dAo.

eyA b 22:23-24:8

499
23

eyAb/ sbRzi)mAn Verr kAeC iPer es/


&uim Ar hey yAeb. ik &uim b etAmAr
tAbuil eTek ihtkArI mek dUr kreb.
24
inejr jmAen esAnek Abj$nAr ebzI ikC
eBeb n/ etAmAr e esAnAeko* ndIr nuipATerr
mt &uC |n kr.
25
bM sbRzi)mAn Vrek etAmAr esAn ker
nAo. Vrek etAmAr repAr Sp het dAo.
26
tArpr &uim Vrek peBAg kret pAreb.
tArpr &uim Verr sAmen dAAet pAreb.
27
&uim tAr kAeC ATRnA kreb bM itin etAmAr
ATRnA Znebn. teb &uim etAmAr itit rAKet
pAreb.
28
yid &uim ikC kreb bel mniSr ker TAek
tAhel t PlsU heb. bM etAmAr Bib` b
l heb?
29
Vr hArI elAekedr ly ePeln. ik
itin ibnyI elAekedr sAhAyY kern.
30
tKn &uim/ yAr Bul ker tAedr sAhAyY kret
pAreb. &uim Verr kAeC ATRnA kreb bM itin
tAedr (m ker edebn. ekn kAr, &uim Zic-Z
hey yAeb.
eyA ebr %r
tKn eyAb %r ideln
2
"Aim Aj py$ iBeyAg ker yAiC.
ekn kAr Aim Kno BugiC.
3
AmAr C hy/ Vrek ekATAy K<uej pAoy
yAy t yid jAntAm/ tAhel Aim es jAygAy
eytAm.
4
Aim AmAr kAihnI Verr kAeC bltAm/ Aim
ey ined$Ax w mA, krAr j AmAr muK yui)et
pirpU,R hey TAkt.
5
ekmn ker Vr AmAr er jbAb edebn
eswA Aim jAnet cA. Aim Verr %rek bJu et
cA.
6
Vr ik AmAr ibre tAr zi)ek bYbhAr
krebn n/ itin AmAr kT Znebn?
7
esKAen kiw AyprAy elAk Verr se
tk$ kret pAer. tKn AmAr ibcArk AmAek mui)
idet pAern.
8
"ik Aim yid pUbR idek yA esKAen Vr
en. Aim yid piem yA/ tKno Aim Vrek
edKet pA n.
9
yKn Vr %er km$rt TAekn Aim tAek
ediK n. yKn Vr di(e, Aesn/ tKno tAek
edKet pA n.

23

e esAnA A(irk eTR/ "oiPerr esAnA.

10

ik Vr jAenn Aim ekmn elAk. itin


AmAek prI( kreCn bM itin edKebn ey Aim
esAnAr metA pib^.
11
Aim sbRdA Verr cAoy peT jIbnDAr
keriC. Aim kKno Vrek nusr kr eTek
ibrt hin.
12
Aim sbRdA Verr ined$z emen esiC. Aim
AmAr KAbArek yt n BAelAbAis/ tAr eTek ebzI
BAelAbAis Verr muK in>s]t bA,I.
13
"ik Vr kKno pirbit$t hn n. Verr
ibre ek dAAet pAer n. Vr y cAn tA
kret pAern.
14
AmAr it Verr y pirkn AeC itin
tA krebn. bM AmAr spek$ tAr enk
pirkn AeC.
15
es kAre Aim Verr ArA Atit. Aim
ijinselA buJet pAir. es kAre, Aim
Verr spek$ BIt.
16
Vr AmAr hdyek bRl ker edn bM Aim
sAhs hAirey ePil. sbRzi)mAn Vr AmAek BIt
kern.
17
ey m GwnAel AmAr e(e^ GeweC t
AmAr mueK kAel emeGr mt eCey AeC. es
kAr AmAek cp ker TAket edeb n.

24

"mn ekn hy ey mAnuexr jIben yKn m


Gwn Gwet celeC t sbRzi)mAn Vr
jAenn/ ik tAr nugAmIr mnik numAno kret
pAer n ey kKn itin es ibxey ikC kret celeCn
2
"elAek tAedr jimr sImAerK sirey edy
Aro jim dKl krAr j. elAek emexr pAl
cir ker tAedr cAr,e(e^ iney cel yAy.
3
tAr nATedr gAD cir ker. tAr ibDbAedr
bldel bk rAeK.
4
tAr dir@ elAekedr rAS eTek sirey edy.
sb grIb elAk m elAkelAr kAC eTek
luikey TAket bADY hy.
5
"dir@ elAkel KAbAerr sAen buen gADAr
mt mrBUimet Guer ebAy. KAer sAen tAr Kub
skAel eW pe. tAedr eCelemeyedr KAer j
tAr jnhIn SAen KAbAr K<uej ebAy.
6
dir@ elAekr m elAekedr mAeW gbAid pZr
jAb kAew. m elAekedr @A(Ae(t eTek tAr
pe TAk @A( inejedr j ejAgA ker.
7
dir@ elAkek sAr rAi^ ibn beS Zet hy.
zIt eTek inejedr r( krAr mt ekAn Abr
tAedr en.
8
tArA pAhAer b]iXet iBej yAy. tAedr ekAn
Ay en/ tA tAr bb pATrelAr kAeC g
eG<seG<is ker dAiey TAek.

eyA b 24:9-26:9

500

m elAekr kic kic bAcAelAek tAedr


mAeyr buk eTek ewen iney yAy. X elAekr
DArezAeDr wAk iheseb grIbedr kAC eTek tAedr
izZedr iCiney iney yAy.
10
dir@ elAekedr ekAn kAp-ecAp en. tAr
l hey Guer ebAy. tAr zesr ebAJ bey
iney yAy.
11
dir@ elAekr ipex jlpA r etl ebr
ker. eyKAen Aur epxA hy esKAen tAr @A(
md$n ker. ik tArA ikC pAn kret pAy n.
12
zher yAr mAr yAeC mn elAekedr
>eKr ibxAdmy kAA &uim Znet pAeb. o Aht
elAekr sAhAeyYr j kAtr hey k<Aed. ik Vr
tet menAeyAg edn n.
13

"ikC elAk AelAr ibre ibe@AhI hey oeW.


tAr jAen n Vr ik cAn. Vr ey peT cAn/
tAr es peT jIbn DAr ker nA.
14
kjn htYAkArI Kub skAel oeW bM es
dir@ shAy elAkedr htYA ker. rAi^ebl es
kjn ecAr hey yAy.
15
ey elAk eyQn prAD ker es rAi^r tI(Ay
TAek. es men ker/ 'ekAn elAk AmAek edKet
pAeb n. ik tKno es tAr muK Ab]t ker
rAeK.
16
rAet yKn kAr nAem/ m elAekr bAer
ebr hy bM er Gr eBe[ ebz ker. ik
idenr AelAy/ tAr inejedr Ger inejedr bI
ker rAeK bM AelAek Aet cAy.
17
m elAekedr kAeC kArtm rAi^ skAelr
mt men hy. </ tAr sAMGAitk kAerr
ByrtAek Kub BAel ker jAen?
18

23

m elAekr Kub smeyr j inrApd o


suinit het pAer. or (mtAsp het cAet
pAer.
24
m elAekr smeyr j sPl het
pAer/ ik tArAo cel yAeb. Ar elAekedr mt
tAedro Pselr mt ekew ePl heb.
25
"k Aim bil ek AmAek Bul bel mA,
kret pAer bM AmAr kTAel ek Verr
kAeC bhn ker iney yAeb
eyA bek iblda edr %r
tKn zUhIy ibladd %r ideln
2
"Vr zAsk. itiw elAkek tAr sAmen
sBey dAAet heb. tAr $elAekr rAejY itin
zAi bjAy rAeKn.
3
ekAn elAk tAr VrIy qsbAihnIek ,et
pAer n. Verr Ael sbAr opr itBAt hy.
4
Verr &ulnAy ek b iDktr pib^ ekAn
mAnux k]t eTR pib^ het pAer n.
5
Verr ecAeK cAd py$ l ny/ tArArAo
K<Aiw ny.
6
mAnux Verr &ulnAy km K<Aiw. &ulnAy/ mAnux
u bM k]imkIewr mt?

25

iblda edr it eyA ebr &u Y%r


tKn eyAb %r ideln
2
"ibladd/ esAPr bM lIPs/ LA o
A mAnuxiwr j etAmr sitY Kub b shAy
heyiCel. sitY etAmr AmAr mSb sAhdAt/
AmAr bRl bAek etAmr sitY AbAr z) ker
&ueleC?
3
sitY/ ey elAekr ekAn |A en/ tAek etAmr
cmkAr pedz ideyeC? etAmr ey kt |AnI/
etAmr t dzRn kereC.*
4
ek etAmAedr sb blet sAhAyY kereC kAr
A etAmAedr sAiht kereC
5
"m]t elAekedr A / mAiwr tlAy jelr
eBter Bey k<Apet TAek.
6
ik Vr m]&uYr SAn pirAr edKet pAn.
m]&uY Verr kAC eTek luikey TAket pAer n.
7
Vr %r AkAzek zUelAek sAirt ker
ideyeCn. Vr p]iTbIek zUtAy Juiley ideyeCn.
8
Gn emGek Vr jel pirpU,R kereCn. ik
es ibpul BAer/ Vr/ emGek eBe[ pet edn
n.
9
Vr/ pUi,RmAr cA edr muK eFek edn. itin cA edr
opr emGek Ab]t ker tAek luikey ePeln.

26

"&uim dAbI kr m elAekr ZDu jel BAsmAn


Ker mt. tAr ey jim j$n ker tA iBz/
tA tAr tAedr jim eTek @A(A sMh kret
pAer nA.
19
zIetr &uxAr eTek Kr bM tAp jl Zex
eny. krkmBAeb/ pAtAl pApIedr hr ker
eny.
20
tAr inejr m pyR tAek Buel yAeb. epAkAedr
kAeC or edhw imiX lAgeb. elAek tAek men
rAKeb n. tb m kw lAiWr mt eBe[
yAeb.
21
m elAekr sAnhIn nArIedr AGAt ker.
tAr ibDb nArIedr sAhAyY kret SVIkAr ker.
22
"mhAnuBb elAekedr DbMs krAr j m
elAekr tAedr (mt bYbhAr ker. m elAekr
zi)zAlI het pAer ik oedr inejr jIbn spek$ 23 pd eyAb KAen y bleC t es sitY men ker n.
eyAb ib@p kreC es kTAil mnBAeb bleC yAet
or init het pAreb n.
ebAJ yAeC es sitY men ker kTAil bleC n.

eyA b 26:10-28:6

501
10

Vr smue@r opr kiw idgerK ek


ideyeCn. es idg erKAy idnrAi^ imilt hy.
11
BUgB$S TAmil AkAzek DAr ker esAj
hey dAiey AeC. Vr yKn tAedr itrSAr kern
tKn tAr Bey cmek yAy bM k<Apet TAek.
12
Verr prA*m smu@ek zA ker edy. Vr
tAr | idey rAhAbek DbMs kereCn.
13
Vr tAr in>VAs idey AkAzek pirAr
kereCn. Verr hAt plAymAn spRek ib kereC.
14
Vr y kern/ il tAr kiw ibSykr
dAhr mA^. Amr Verr eTek ekblmA^
iPsiPs zwku bejr mt Zin. Vr ey kt
zi)zAlI bM mh t ek buJet pAer n.

27

tArpr eyAb tAr kT bYAht rAKeln.


eyAb bleln/
2
"kT sitY ey Vr AeCn. bM itin AeCn
w ytKAin stY/ itin AmAr se KArAp bYbhAr
ker eseCn wAo ttKAin stY. Vr sbRzi)mAn
AmAr jIbnek it) ker &ueleCn.
3
ik yt( AmAr meDY jIbn AeC bM AmAr
nAek Verr jIbenr VAs-VAs beC/
4
tt( AmAr eW<Aw ekAn m kT cAr
kreb n bM AmAr ijB kiwo imTY kT
bleb n.
5
Aim kKno SVIkAr krb n ey etAmr
siWk. AmAr m]&uY py$ Aim bel yAeb ey Aim
ined$Ax.
6
ey siWk kAj Aim keriC/ t Aim #BAeb
Der TAkeb. Aim s peT b<Ac eTek ibrt hb
n. ytidn py$ Aim b<Aceb/ ttidn py$ Aim
y y keriC es sVe AmAr ekAn prAD ebAD
TAkeb n.
7
"AmAr z eyn kjn m bYi)r mt bYbhAr
pAy. ey bYi) AmAr ibre mAT &uleb es eyn
kjn m bYi)r mt bYbhAr pAy.
8
yid ekAn elAk Verr etAyAO n ker/ teb
m]&uYr smey es elAekr j ekAn AzA en.
Vr yKn tAr jIbn hr krebn tKn es elAekr
j ekAn AzA TAkeb n.
9
m elAkiw sMkew peb. es sAhAeyYr
j Verr kAeC ek<ed peb. ik Vr tAr
kT Znebn n. es ik sbRzi)mAn Ver An
lAB kreb es ik sbsmy Vrek fAkeb n?
10
ik elAekr sbRzi)mAn Verr se kT
blAr An peBAg kr ic iCl. elAekr
sbR( Verr kAeC ATRnA kr ic iCl.
11
"Aim etAmAek Verr (mt spek$ blebA/
Aim etAmAr kAeC Vr sbRzi)mAenr pirkn
egApn kreb n.

12

&uim inejr ecAeK Verr (mt edeKeC.


tAhel &uim ekn TRhIn kTAbAt$ bleC
13
m elAekrA Verr kAC eTek ZDu wku
pAeb. inur elAekr sbRzi)mAn Verr kAC eTek
sb pAeb.
14
kjn m elAekr enk sAnAid TAket
pAer. ik tAr sAnr yue inht heb. kjn
m elAekr sAnrA yeTX KA pAeb n.
15
tAr sAnr/ yAr eb<ec yAeb tAr erAg Ar
kbrS heb.
16
kjn m elAekr cr rep TAket pAer
ik tAr kAeC esiw Abj$nAr mt heb. tAr
kAeC cr bS TAket pAer tAo tAr kAeC kAdAr
Sepr met heb.
17
ik kjn s elAk tAr bSAid pAeb. ined$Ax
elAk tAedr rep pAeb.
18
kjn m elAk pAKIr bAsAr mt kwA
bAI bAnAet pAer. kjn r(I eymn mAeW GAesr
kuwIr bAnAy es hyt tAr bAIw rkm bAnAeb.
19
kjn m elAk yKn ibCAnAy Zet yAy/
tKn es DnI TAket pAer/ ik yKn es tAr ecAK
Kuleb tKn tAr sb spd cel yAeb.
20
bAr met Byr ijins Duey iney yAeb.
kw J tAr sb ikC mueC iney yAeb.
21
pUebr bAtAs tAek iey iney yAeb bM es
cel yAeb. kw J tAek tAr jAygA eTek iey
iney yAeb.
22
m elAekr hye t Jer zi) eTek pAiley
eyet ecX kreb. ik J tAek (mAhInBAeb
AGAt kreb.
23
m elAkel yKn Cew pAlAeb/ tKn elAekrA
hAttAil edeb. m elAekrA yKn tAedr bAI eTek
edQ edeb tKn elAekrA izsa edeb.
"mn jAygA AeC eyKAen mAnux rep pAy/
mn jAyg AeC eyKAen mAnux esAn giley
K<Aiw ker.
2
mAnux mAiw K<ue elAh ebr ker. pATr giley
tAm inAsn ker.
3
kmRIr hAr meDY Ael iney yAy. or hAr
gBIer eVx ker. gBIr kAer or pATr
eK<Aej.
4
Kin-der opr kAj krbAr smy Kinr km$Ir
gBIr pyR mAiw eK<Ae. mAnux eyKAen bAs ker
tAr tAr eceyo enk gBIr py$ eK<Ae/ mn
gBIer eyKAen elAk Aeg kKno yAy in. tAr
diet enk enk gBIr py$ Julet TAek.
5
mAiwr oper Psl Pel/ ik mAiwr tl spU,R
rkm/ sbikC eyn Aenr Ar gilt hey
reyeC.
6
mAiwr nIec nIlkA mi bM K<Aiw esAn reyeC.

28

eyA b 28:7-29:16

502

buenA pAiKr mAiwr nIecr pT spek$ ikC


jAen n. ekAn zkun es kAr pT edeK in.
8
b pZrAo ekAnidn es peT hAew in. isMho
ekAnidn es peT hAew in.
9
imkr #tm pATreko eBe[ ePel.
imkr smS pbRt K<ue Kin u) ker.
10
imkr pATr ekew su qtrI ker. tAr
sb rkemr dAmI pATr edKet pAy.
11
imkr jlek b<ADbAr j b<AD qtrI ker.
tAr lukAen spdek kAe iney Aes.
12
"ik | ekATAy K<uej pAoyA yAeb Amr
ekATAy ebADzi) K<ujet yAeb
13
Amr jAin n | ik mUlYbAn ijins.
p]iTbIr elAk mAiw K<ue | epet pAer n.
14
gBIr mhAsmu@ bel/ 'AmAr kAeC | en.
smu@ bel/ 'AmAr kAeC | en.
15
sbecey K<Aiw esAnAr ibinmeyo &uim |
iknet pAreb n. p]iTbIet |A eknAr met yeTX
rep en.
16
oPIerr esAn b kIk mi b nIlkA
mi ideyo |A ekn yAy n.
17
|A esAn o Siwekr eTeko mUlYbAn.
mnik mUlYbAn r Kict esAnAo |A iknet pAer
n.
18
bAl bA mi,r eceyo |A mUlYbAn. mue)Ar
eTeko |A mUlYbAn.
19
kU zedzIy epAKrAj mi,o |Ar met
smmUelYr ny. &uim K<Aiw esAn ideyo | iknet
pAreb n.
20
"tAhel |A ekAT eTek Aes ebADzi)
K<ujet Amr ekATAy yAeb
21
p]iTbIr etYkiw jIb ibxeyr eTek |A
inejek luikey ereKeC. AkAezr pAiKr py$
|Aek edKet pAy n.
22
m]&uY o DbMs bel/ 'Amr |Aek K<uej pA
in. Amr ZDu tAr spek$ n ZeniC.
"kmA^ Vr |Ar pT jAenn. kmA^
Vr jAenn |A ekATAy TAek.
24
Vr p]iTbIr A py$ edKet pAn. AkAezr
nIec sbikC Vr edKet pAn.
25-26
Vr bAyur r inrp, kereCn. itin
b]iXr inym bM esKAen ktw jl TAkeb bM
emG gj$enr pT iSr kereCn.
27
es smy V r |Aek edeKiCeln bM
spek$ eBebiCeln. Vr ediKeyiCeln | kt
mUlYbAn. bM Vr |Ar tIk.
28
Vr mAnuxek bleln ''Buek kerA o
By kr eswA |. ekAn m kAj kerA n wA
sebRA%m pli.
23

eyA b tA r kT bYAht rAKeln


eyAb tAr keTApkTn cAiley egeln. eyAb
bleln
2
"keyk mAs Aeg AmAr jIbn eymn iCel/
AmAr jIbn etmn ehAk Az kir. es smy
Vr AmAr opr njr rAKetn/ AmAr ibxey
itin y inetn.
3
es smy Vr AmAr opr ejYAit dAn
kretn. tA Aim kAero pT hAwet pArtAm.
Vr AmAek b<AcAr k]t pT edKAetn.
4
ey idnilet Aim sPlkAm heyiClAm/ bM
Vr AmAr se iCeln/ Aim es idnilr Azy
TAik. es idnilet Vr AmAr g]hek AzIbRAd
keriCeln.
5
yKn Vr sbRzi)mAn AmAr se iCeln bM
AmAr sAn-sit AmAr cArpAez iCl/ Aim es
idnil AkA kir.
6
tKn jIbnw Kub sur iCl. tKn Aim nnI
idey Amr p DueyiC/ tKn AmAr kAeC cr
pirmAe %m mAenr jlpA etl iCl.
7
"tKn min idn iCl yKn zherr ebzAer
sbRsADAre,r sBAy Aim byS elAekedr se
bstAm.
8
esKAen etYek AmAy kret. yubkr
yKn AmAek edKet epetA tKn tAr ser dAAet.
mnik b] rAo eW dAAt. AmAr it
edKAbAr j or eW dAAt.
9
jnentAr kT bl b ker idt bM mueKr
meDY hAt idey A elAekedr cp kret it
kret.
10
mnik r pU,R entArAo m] SVer kT
bletn. </ men het/ tAedr ijB eyn tAluet
Awek egeC.
11
Aim y bltAm elAek t Znet bM AmAr
spek$ tAr BAel kT blet. Aim ik krtAm
elAek edKet bM tAr AmAr zMsA kret.
12
ekn kAr yKn dir@ elAk sAhAyY eceyeC/
Aim sAhAyY keriC. bM ey nATedr edKAezAn
krAr ek en/ tAedr Aim sAhAyY keriC.
13
m]tAy mAnu x AmAek AzIbR Ad kereC.
sms-jj$r ibDbAek Aim sAhAyY keriC.
14
siWk peT jIbnyApn AmAr bS iCl. AmAr
izrSA iCl AmAr Ay.
15
Aim er kAeC ecAeKr mt iClAm. tAr
eyKAen eyet cAet Aim iney eytAm. Aim
Ke lAekr kAeC tAedr pAeyr mt iClAm. tAr
eyKAen eyet cAt Aim bey iney eytAm.
16
Aim dir@ elAekedr iptAr mt iClAm. yAedr
Aim kwo icntAm n tAedro Aim sAhAyY keriC/
AdAlet tAedr mAml ijiteyiC.

29

eyA b 29:17-30:25

503
17

Aim X bYi)r (mtAr pbYbhAr erAD keriC


bM tAedr hAt eTek ined$Ax elAekedr b<AiceyiC.
18
Aim sbRdA AmAr pirbAerr sbAek iney
eBebiC/ Aim dIG$jIbn eb<ec eTek b
] hb.
19
Aim eBebiC Aim es b]e(r mt SVASYbAn
o A,b hb ey gAeCr izke cr jl AeC
bM yAr zAKAzAKA izizer is) hey TAek.
20
Aim eBebiC etYkiw n&un idn ltr
heb bM n&un sAbnAy Ber Web.
21
''tIet elAekrA AmAr kT Znet. AmAr
pedezr ep(Ay tAr cp ker TAket.
22
yAr AmAr kT Znt/ AmAr bl ezx hoyAr
pr tAedr Ar ikC blAr TAket n. AmAr
kT surBAeb tAedr kAen ebz kret.
23
eymn ker elAk bi] Xr j ep( ker/ etmin
tAr AmAr blAr ep(Ay TAket. tAr eyn
bser b]iXr mt AmAr bAkY-DAr pAn kret.
24
Aim yKn oedr se ehes kT beliC
or t bAk hey eyt ey/ Aim ey oedr se
kT bliC orA w ibAV s kret pArt n. AmAr
hAiset orA BAl ebAD kereC.
25
yido Aim tAedr ent iClAm tbu Aim tAedr
se TAkA pC krtAm. Aim sBAsdsh kjn
rAjAr mt. d$zAS elAekedr >eKr meDY tAedr
zAi idtAm.
ik Kn/ yAr AmAr eceyo byes eCAw
tAr AmAek iney hAis-WAA ker. bM tAedr
iptAr etA pdATR iCl ey/ AmAr emxelAek
ey kukur pAhAr edy Aim oedr es kukuerr
seo rAKet cAin.
2
sb yubekr iptAr etA bRl ey or
AmAr sAhAeyY Aseb n. tAr Kn b] o LA
heyeC/ tAedr epzIel Kn Ar z) o mjbut
en.
3
tArA m]t mAnuexr met nAhAer Zikey reyeC.
tA tAr mrBUimr Zken DUel KAy.
4
tArA mrBUimr enAn mAiwr gAC pe eny.
tAr mrBUimr krkm gAeCr izk KAy.
5
tAr tAedr dl eTek ibtAit heyeC. elAek
mnBAeb oedr idek ickAr ker eyn or ecAr.
6
tArA ndIr Zken ptYkAy/ pAhAer hAy
Tb mAiwr get$ bAs kret bADY hy.
7
tArA mrBUimr eJApJAe gADAr mt fAk CAe
bM k<AwAeJAepr nIec gAdAgAid ker jm hy.
8
tArA nAmhIn kdl pdATR elAk yAr
inejedr edz CAet bADY heyeC?
9
''Kn sb elAekedr pu^r AmAy iney gAn
eb<eD AmAy phAs ker. AmAr nAmwA Kn oedr
kAeC kwA bAej z hey dAieyeC.
10
Kn yubekr AmAy G,
] ker. tAr AmAr

30

eTek dUer dAAy. tAr inejedr AmAr eTek BAel


men ker. tAr/ mnik AmAr mueK Tu&uo edy?
11
Vr AmAr Dnuk eTek :iCl eke
iney AmAy bRl ker ideyeCn. m elAekrA
oedr smS e*AD iney AmAr ibre reK
dAieyeC.
12
tArA AmAr fAnidk eTek A*m ker. tAr
AmAek lAiT emer ePel ideyeC. AmAr men hy
eyn kw zhrek A*m kr hl AmAek
A*m ker DbMs krAr j tAr AmAr AcIer
kwA rAS qtrI kereC.
13
tArA AmAr rAS iC-iB ker ideyeC. tAr
AmAek DbMs kret sPl heyeC. tAedr TAmAbAr
ek en.
14
tArA kw qsnYdelr mt yAr edoyAl eBe[
kw b gt$ kereC bM pATr kuicr opr idey
giey giey AmAr GAe peeC.
15
sAs AmAek As kereC. AmAr sAn
bAtAesr mt mueC egeC. AmAr inrAp% emeGr
metA # hey egeC.
"AmAr jIbn Ay ezx hey eseC bM Aim
Kub zI mAr yAeb. eB$Aegr idn AmAek Ake
DereC.
17
rAet AmAr hAe bYTA ker. AmAr y, b
hy n.
18
Vr AmAr bS eke ineyeCn/ bM AmAr
bS muce ibk]t-AkAr ker ideyeCn.
19
Vr AmAy kAdAy Ce ePel ideyeCn bM
Aim DUl o CA r mt hey igeyiC.
20
Vr/ ApnAr sAhAeyYr j Aim ApnAr
kAeC k<Aid ik Apin ezAenn nA. Aim dAiey
pe ATRnA kir/ ik AmAr idek Apin ekAn
menAeyAg edn nA.
16

"Vr/ Apin AmAr it nIc bYbhAr kereCn.


AmAek AGAt krbAr j Apin ApnAr (mt
bYbhAr kereCn.
22
Vr/ Apin zi)zAlI bAtAsek AmAek
iey iney eyet ideyeCn. Apin AmAek Jer
meDY ePeleCn.
23
Aim jAin Apin AmAy m]&uYr idek iney
yAebn. etYkiw jIb bYi) b mAr yAeb.
24
ik/ ey itmeDY ibDbS o sAhAeyYr j
kAtr Aij$ jAnAeC/ tAek iny ekAn elAk
AGAt kreb n.
25
Vr/ Apin jAenn ey/ ey elAekr sMkew
peiCelA Aim tAedr j ek<ediClAm. Apin
jAenn ey dir@ elAekedr j AmAr r ktKAin
kAtr iCel.
21

eyA b 30:26-31:30
26

504

ik yKn Aim BAel ijins cAlAm/ tKn


ibinmey KArAp ijins eplAm. yKn Aim Ael
cAlAm/ kAr el.
27
Aim eBter eBter iCiB hey igeyiC.
AmAr eB$Ag ezx heC n. Aim idenr pr idn
Bueg celiC.
28
Aim sbsmey >KI bM ibmx$. Aim mlIr
meDY dAiey ickAr ker sAhAyY cA.
29
mrBUimr buen kukur bM wpAKIr mt Aim
brAbr in>s.
30
AmAr cAm pue eKAs hey eW yAeC.
er AmAr edh % hey AeC.
31
AmAr bI, >eKr gAn gAet Zr kereC.
AmAr b<Aizo >eKr kAAy Ber eWeC.
"Aim AmAr ecAeKr se kiw ci ) keriC.
mn #iX idey Aim ekAn emeyek edKeb
n ey #iX AmAr kAmlAlsAek cirtATR krbAr j
emeyek epet AmAy bADY kreb.
2
ecr Vr sbRzi)mAn/ mAnuexr j ik kern
ecr Vr sbRzi)mAn/ mAnuxek ik edn
3
m elAekedr j Vr sms o DbMs er,
kern bM yAr m kAj ker tAedr j pAWAn
ibpy$y.
4
Aim y kir Vr sb jAenn bM itin
AmAr itiw pde(p l(Y kern.

14

tAhel Verr mueKAmuiK hey Aim ik kreb


yKn Vr ij|As krebn Aim ik keriC/ tKn
Aim ik bleb
15
etYek tAr mAeyr geB$ jAy. Aim AmAr
mAeyr geB$ jeiC/ AmAr *ItdAsr tAedr mAeyr
geB$. tb es idk eTek AmAet Ar AmAr
*ItdAsedr meDY ekAn pATRkY en.
16

"dir@ elAekedr sAhAyY kret Aim kKno


ibmK
u iClAm n. Aim ibDbAedr sAhAyY kret kKen
SVIkAr kirin.
17
KAer ibxey Aim kKno SV ATRpr hin. Aim
sbRdA nATedr KAbAr ideyiC.
18
AmAr sArAjIbn Der Aim ipIn sAnedr
iptAr mt iClAm. AmAr sArAjIbn Der Aim
ibDbAedr sAhAyY keriC.
19
Aim yKn bShIn mAnuxek/ dir@ mAnuxek/
jAmAr BAeb kX epet edeKiC/
20
Aim sbRdA tAedr bS ideyiC. oedr \
rAKAr j AmAr inejr eB eTek Aim pzm
ideyiC. bM or oedr smS hdy idey AmAy
AzIbRAd kereC.
21
yido Aim jAntAm ey Aim AdAletr smTRn
pAeb/ tbu Aim kKen nATedr By edK in.
22
Aim yid kKno t ker TAik/ tAhel AmAr
bA k<AD eTek ibiC hey pe yAeb.
5
23
"Aim mAnuxek imTY bilin o tAedr tAirt
Aim Verr zAiSek By pA. itin yKn
kret cAin?
eW dAAn Aim tAr sAmen dAAet pAir n.
6
24
Vr yid yTAyT mAndo bYbhAr kern/ itin
"Aim AmAr spedr opr kKn Brs kir
edKebn Aim ined$Ax.
in. Vr AmAy sAhAyY krebn wA AmAr b
7
yid AmAr pde(p yTATR pT eTek X hey Brs. K<Aiw esAnAeko Aim kKno bil in/ '&uim
TAek/ yid AmAr ecAK AmAy m kAj kret AmAr Brs.
25
pircAilt ker TAek/ yid AmAr hSy pAep
Aim ib%bAn iClAm. ik t AmAek hArI
klit hey TAek/
ker in. Aim enk Dnspd pAj$n keriC.
8
tAhel/ AmAr cAexr Psl eyn r KAy ik TR AmAek suKI ker in.
26
bM AmAr cAexr Psl eyn tAr etAel.
Aim kKno l sUy$ b sur cAedr pUej
kir in.
9
27
''yid Aim kKen ekAn nArIek kAmn
cA d o sUye$ k pUej krAr met tKAin ebAk
ker TAik b AmAr itebzIr drjAy tAr SIr Aim iClAm n.
28
j ep( ker TAik/
owAo zAiSeyAgY pAp. yid Aim oelAr
10
tAhel AmAr SI eyn purexr j rAA pUej krtAm tAhel Aim ec biSt Vr
sbRzi)mAenr it ibVStAr kAj krtAm.
ker bM purxr eyn tAr se zyn ker.
11
ekn kAr eyQnpAp hl lAkr. w
29
zAiSeyAgY pAp.
''AmAr zrA yKn DbMsA hl Aim kKn
12
eyQnpAp hl mn k An y sbikC DbMs suKI h in. yKn AmAr zedr jIben Gwn
hoyA py$ let TAek. Aim sArAjIbn y keriC GeweC/ tKn Aim tAedr it kKno phAs
kirin.
w t DbMs ker idet pAer.
13
30
"yKn AmAr ibre AmAr ItdAsrA
AmAr zedr iBzAp idey b tAedr m]&uY
iBeyAg keriCl tKn Aim yid tAedr it kAmn ker Aim kKno inejr muKek pAp kret
AyibcAr n ker TAik/
id in.

31

505
AmAr tAbur etYek jAen ey Aim sbRdA
AmAr itiTedr yeTX KA ideyiC.
32
Aim sbRdA BbGueredr AmAr Ger efek
eniC yAet oedr rASAy GumAet n hy.
33
elAkr tAedr pAp egApn krAr ecX ker.
ik Aim AmAr prAD egApn kir in.
34
elAek ik blet pAer es iney Aim ekAnidn
BIt h in. es By ekAnidn AmAek cp krAet
pAer in. Aim ekAnidn bAer eyet iDAebAD kir
in. Aim elAekr G],Ay ekAnidn ibcilt hin.
31

35

eyA b 31:31-32:21

tKn lIh :bUx pirbAr t bAreKelr pu^


kTA blet Zr krel. es bll
Aim kjn yubk. ApnArA byS bYi). es
j Aim y BAbiC t blet Aim By pAiC.
7
Aim inejr men eBebiC/ 'byS
elAekr Aeg
kT bleb. byS elAekr bidn jIibt AeCn.
tA tAr b ibxey iz( kereCn.
8
ik Verr A A kjnek |AnI ker. Vr
sbRzi)mAenr es in>VAs mAnuexr ebADzi)ek
sbikC buJet sAhAyY ker.
9
ZDumA^ b] elAekrA |AnI mAnux ny. ekAnw
k]t iWk t ZDumA^ b] elAekrA ebAeJ mno
ny.
10
tA/ AmAr kT Znun? Aim ik BAbiC t
ApnAedr bleb.
11
ApnArA yKn kT bliCeln Aim tKn
ep( kriClAm. Aim ApnAedr yui)smUh ZeniC
bM yTAeyAgY %r edbAr j ApnAedr ecX
edeKiC. eyAbek ApnAr ey %r ideyeCn t
Aim ZeniC.
12
ApnArA y beleCn Aim t y ker
ZeniC. ApnAedr meDY ek eyAbek itrSAr
kern in. ApnAedr meDY ek or yui)r %r
edn in.
13
ApnAedr |A AeC kT ApnAedr
itnjenr bl ic hyin. mnu` jAit ny/ ZDumA^
Vr eyn tAek tk$yue prAijt kern. ApnAr
b yui)r %r edebn/ sADAr,ek ny.

" ey/ Aim cA ek AmAr kT Znuk?


rl AmAr SVA(r AmAr iBeyAegr opr.
Kn Vr sbRzi)mAn eyn AmAy kw AiDkAirkI
%r edn. Aim cA/ tAr met Aim y Bul keriC/
t itin ileK ePlun.
36
tArpr Aim esw k<AeD per enb. mATAr
mukuewr mt Aim t DAr kreb.
37
yid Vr t kretn/ tAhel Aimo AmAr
sb kAejr bYAKY idet pArtAm. Aim kjn
rAjpue^r mt tAr kAeC eyet pArtAm.
38
"AmAr jim Aim kAro kAC eTek cir kir
in. ek AmAr spek$ ci rr iBeyAg &ulet pAreb
n.
39
jim eTek ey KA Aim epeyiClAm tAr j
Aim AmAr k]xkek mUlY ideyiClAm.
Aim kKen jimr BAAewedr se bRYbhAr
kirin.
40
yid Aim kKno sb m kAj ker TAik/
14
tAhel AmAr jimet gm bM bAil$r bdel eyn
eyAb tAr yui)el AmAr kAeC beln in.
k<Aw-eJAp o gR ltApAtA jAy? eyAebr kT tA/ ApnAr itnjn ey yu i )il Apn
ezx hl.
keriCeln/ Aim t bleb n.
15
eyAb/ itnjn yui) hAirey ePeleC. oedr
lIh tek$ eyAg idl
Ar ebzI ikC blAr en. oedr Ar ebzI ikC
tKn eyAebr itnjn bu tAek %r edoy %ro en.
16
eTek ibrt heln. tAr ibrt heln kAr
eyAb/ itn bYi) ApnAek %r edeb
tAr edKAeln ey eyAb ey ined$Ax es ibxey tArA Aim mn tI( kriClAm. ik or cp ker
ekbAer # tYy iCeln. 2ik bAreKelr pu^ egeln. or ApnAr se tk$ b ker ideln.
17
lIh esKAen piSt iCl. bAreKl iCl bUxIy
tA/ Kn Aim ApnAek AmAr %r edeb.
bMzDr. :bUx iCl rAm pirbAerr kjn. lIh </ Aim y jAin t ApnAek blb.
18
eyAebr opr BIx ereg egl. kAr eyAb
AmAr t ikC blAr AeC ey AmAr Ay
3
eBebiCl ey es Verr eceyo DAim$k. lIh ibeSAirt hoyAr p*m.
19
eyAebr itnjn bur opero ereg iCl. ekn
Aim kiw @A(Aresr Tilr mt yA Kno
kAr eyAebr itnjn b u eyAebr er %r eKAl hy in. Aim kiw n&un @A(Aresr ADAerr
idet pAriCl n. tbu tAr eyAbek edAxI bel met eyiw Ay ePew igey eKAlbr p*m heyeC.
20
iByu) keriCl. 4lIh esKAen sbeTek kin
AmAek kT blet heb bM AmAr eBterr
iCl/ tA sbAr kT ezx hoyA py$ es ep( bAp bAr ker idet heb. AmAek b eyAebr
kriCl. tKn tAr men hl es kT bl Zr kret yui)r %r idet heb.
21
pAer. 5ik es smy es edKel/ eyAebr itn
Aim kAer it p(pAit edKAb n. Aim
bur Ar ikC blAr en. tA es ereg egl. kAer SAbkt krb n.

32

eyA b 32:22-34:4

506

22

Aim kjenr se kjn elAekr


ecey BAelA Acr, kret pAir n. Aim yid t
kir AmAr s]iXkt$A AmAy zAiS edebn.
''eyAb/ Kn Amr kT Znun. Aim y
bil t mn idey Znun.
2
Aim blbAr j St.
3
AmAr r s tA Aim s bAkY bleb.
Aim y jAin es ibxey Aim stY bleb.
4
V e rr A AmAy s] i X kereC. V r
sbRzi)mAenr in>VAs AmAek jIbn ideyeC.
5
eyAb/ AmAr kT Znun bM yid pAern AmAr
er %r idn. ApnAr %r qtrI ker rAKun
yAet Apin tk$ kret pAern.
6
Verr sAmen Apin bM Aim Bey smAn.
AmAedr jnek Vr mAiw idey s]iX kereCn.
7
eyAb/ AmAek By pAebn n. Aim ApnAr
it keWAr hb n.

33

''ik eyAb/ Aim ZeniC/ Apin ik beleCn/


Apin beleCn 'Aim ZicZ. Aim inpAp.
Aim ekAn Bul kir in. Aim prADI n?
10
Aim ekAn Bul kir in/ ik Vr AmAr
ibre. Vr AmAr se zr mt bYbhAr kereCn.
11
Vr AmAr pAey izkl pireyeCn. AmAr
sb pTil Vr l(Y kern.
9

12

"ik eyAb/ e(e^ Apin Bul kereCn.


Aim mA, kreb ey Apin Bul kereCn. ekn
kAr/ ey ekAn elAekr ecey Vr mhAn.
13
Apin Verr ibre ekn iBeyAg Aenn
ekn Apin dAbI kern/ "Vr ekAn elAekr
iBeyAegr %r edn n Apin eBebeCn Vr
sbikC ApnAr kAeC bYAKY ker edebn
14
het pAer Vr y kern itin tAr bYAKY
edn. ik Vr ey BAeb kT beln elAek t
ebAeJ n.
15-16
rAe^ yKn elAekrA gBIr Guem AC Vr
hyet tKn SVe kT beln. tKn tAr BIx
By pAy. tKn tAr Verr sAbDAn bA,I ezAen.
17
Bul kAj krAr eTek ibrt het Vr tAedr
stk$ ker edn bM tAedr hArI hoyA eTek
ibrt rAeKn.
18
m]&uYelAk eTek Ar krbAr j Vr
mAnuxek stk$ ker edn. DbMesAuK elAekedr
pir^A krAr j Vr t kern.
19
Vr hyt kjn bYi)ek y, idey ZDer
edn/ tAedr hAeo *mAgt bYT het pAer.
20
tKn es elAkiw eKet pAer nA/ es elAkiwr
t y, TAek ey es sbecey BAelA KAbAreko
G],A ker.

21

elAkiwr gAeyr mAMs Ar edK yAy n.


elAkiwr hAelA ebirey pe.
22
elAkiw ''ghbr r kACAkAiC ep<QeC yAy.
or jIbno m]&uYr kACAkAiC cel Aes.
23
Verr hAjAr hAjAr edbdUt AeC. hyet
tAedr kjn dUt elAekr opr njr rAKeC.
es dUt hyet elAkwAr j bel bM es y
BAelAkAj kereC es spek$ bel.
24
hyet dUt elAkiwr it sdy hey
Vrek bleb ' elAkwAek ghbr eTek Ar
ker idn? Aim or jIbenr j kiw mui)pn
epeyiC.
25
tKn elAkiwr edh AbAr tAre,Y Ber
Web. yubkAbSAy tAr edh eymn iCl/ iWk esrkm
hey yAeb.
26
elAkiw Verr kAeC ATRn kreb bM
Vr or ATRnAr %r edebn. elAkiw Ane
ickAr kreb bM Verr pUej kreb. tAr
sjIbenr j Vr tAek purS]t krebn. o
AbAr surBAeb jIbnyApn kreb.
27
bYi)iw elAekedr kAeC tAr edAx SVIkAr
kreb. es bleb/ 'Aim pAp keriClAm. Aim
BAelAek me pir,t keriClAm. ik AmAr ey
zAiS ApY iCl/ es kiWn zAiS Vr AmAek edn
in?
28
AmAr A Aek Vr pAtAelr meDY ptn eTek
r( kereCn. Aim Kn AbAr jIbnek peBAg
kret pAir.
29
" elAkwAr j Vr bArbAr sb kereCn.
30
ekn elAkiwek ghbr eTek Ar krbAr
j/ yAet elAkiw AbAr tAr jIbnek peBAg
kret pAer.
31
"eyAb/ AmAr idek menAeyAg idn. AmAr
kT Znun. cp krn bM AmAek kT blet idn.
32
ik eyAb/ Apin yid AmAr se kmt
n hn tAhel Apin kT bel yAn. AmAek ApnAr
yui)il bln
u kAr, Aim edKAet daIb ey Apin
ined$Ax.
33
ik eyAb/ yid ApnAr ikC blbAr n TAek/
tAhel AmAr kT Znun. cp ker TAkun/ Aim
ApnAek |A ibxey iz( idey edeb.
tKn lIh kT bel eyet lAgel. es
bll
2
"eh A| bYi)/ Aim y bil t Znun. eh
buimAn bYi)gn/ AmAr it menAeyAg idn.
3
kAr, ijB eymn KAer SVAd h ker etmin
kAn kTAek prI( ker.
4
tb/ AmAedr iWk kret idn ekAnwA
siWk. Asun/ Amr sbA imel iSr kir ekAnw
sitY BAel.

34

eyA b 34:5-35:2

507
eyAb bleln/ 'Aim inpAp. Vr AmAr it
suibcAr kern in.
6
Aim inpAp/ ik AmAr ibre g]hIt ibcAr
bleC Aim kjn imTYAbAdI. Aim inpAp/ ik
Aim Kub ibBAeb Aht heyiC.
7
"eyAebr mt Ar ekAn elAk AeC ik Vrek
iByu) kr tAr kAeC jelr mt esAjA.
8
mnik zedr seo eyAb bu pU,R bYbhAr
kern. ey A b m elAekedr se TAket
BAelAbAesn.
9
ekn Aim kT bliC ekn n eyAb beln/
'yid ek Vrek KuzI kret cAy es elAk ikC
pAeb n.
10
"ApnAr bJu et pAern. tA AmAr kT Znun.
Vr kKn m kAj krebn n. Vr sbRzi)mAn
kKno Bul krebn n.
11
ey y ker tAr j Vr tAek purS t
] kern.
Vr mAnuxek tAr ApY imiwey edn.
12
wA spU,Rrep stY Vr m kAj kern
n. y siWk tAek sbRzi)mAn Vr kKen muce
ibk]t krebn n.
13
ekAn mAnux Vrek p]iTbIr dAiy idey inbRAcn
kerin. ek Vrek p]iTbIr dAiy edy in. itin
sbikCr s]iX kereCn bM itin sbikC iny
kern.
14
Vr yid mnS kern ey itin tAr A Aek
bM tAr in>VAsek p]iTbI eTek iney enebn/
15
tAhel p]iTbIr etYkiw A,I mAr peb
bM mnu` jAit pir,t heb DUlAy.
16
"ApnAr yid |AnbAn hn tAhel Aim y
bil t Znun.
17
Vr ik ker Ay o inymek G], kret
pAern tAhel Apin ik ker DAim$k o zi)zAlI
Vrek Bul bel iByu) kret pAern
18
Vr kmA^ s% iyin rAjAek beln/ '&uim
pdATR? Vr engRek beln/ 'etAmr m
elAk?
19
Vr A elAekedr ecey entAedr ebzI
BAelAbAesn n. Vr dir@ elAekedr ecey
DnIedr ebzI BAelAbAesn n. ekn kAr
Vr etYk mAnuxek s]iX kereCn.
20
mDYrAe^ elAekrA hWA mArA eyet pAer. suS
hey elAekrA mAr eyet pAer. ibn ekAn AyAes
Vr (mtAbAn elAkek sirey edn.
21
"elAekrA ik ker Vr t l(Y kern. Vr
kjn elAekr itiw pde(p spek$ jAenn.
22
Verr kAC eTek luikey TAkbAr j m
elAekedr kAeC ekAn kAr SAn en.
23
kjn elAkek prI( krbAr j Verr
ekAn smy iSr krbAr eyAjn hy n. kw
5

elAkek ibcAr krbAr j elAkiwek Verr sAmen


AnbAr drkAr hy n.
24
ekAn ibcAr CAA Vr zi)zAlI elAekedr
DbMs kern bM A elAekedr ent iheseb
menAnIt kern.
25
tA Vr jAenn mAnux ik ker. esj
melAekedr Vr k rAetr meDY prAijt ker
DbMs kern.
26
m elAekr ey KArAp kAj kereC tAr j
Vr oedr zAiS edebn. o elAkelAek Vr
mnBAeb zAiS edebn yAet elAekr t Gwet
edKet pAy.
27
ekn kAr m elAekr Vrek mA kr
b ker ideyeC. bM Vr y cAn/ o m elAekr
t krAr bYApAer ekAn etAyAOA ker nA.
28
m elAekr dir@edr AGAt ker Verr
kAeC sAhAyY cAet bADY ker. Vr es sAhAyY
cAbAr Ait$ ezAenn.
29-30
ik Vr yid mnS kern oedr sAhAyY
krebn n/ tAhel ek Vrek edAxI blet pAer
n. Vr yid inejek mAnuexr kAC eTek luikey
rAeKn ekAn elAk tAek K<uej pAeb n.
kjn m bYi)ek elAekedr opr zAsn
krbAr eTek o elAekedr DbMesr peT igey
edbAr eTek dUer rAKbAr j Vr mAnux bM
edezr opr zAsn kern.
31
eyAb/ ApnAr Vrek bl ic/ 'Aim
prADI. Aim Ar ekAn pAp kreb n.
32
Aim y edKet pA n t AmAek ezKAn.
yid Aim Bul ker TAik es Bul Aim Ar kreb
n.
33

"eyAb/ Apin cAn Vr ApnAek purSAr


idn/ ik Apin inejek pirbit$t kret cAn in.
eyAb/ w ApnAr isA/ AmAr ny. Apin ik
BAbeCn t AmAy blun.
34
kjn |AnI elAk AmAr kT Zneb. kjn
|AnI elAk bleb/
35
'eyAb jAen n es ik ibxey kT bleC.
eyAb y bleC t TRhIn?
36
Aim Az kir eyAbek spU,Rrep prI(
kr heb. ekn kAr eyAb AmAedr esBAeb
%r ideyeCn/ eyBAeb kjn m elAk %r
edy.
37
eyAb tAr A pAepr se ibe@Ah yu)
kereC. eyAb AmAedr pmAn kern bM Verr
ibre tAr iBeyAg bAAn.
lIh kTA bel cll. es bll
2
"eyAb/ ApnAr pe( kT bl iWk ny
ey/ 'Vr ep( Aim iDktr siWk.

35

eyA b 35:3-36:20

508

bM eyAb/ Apin Vrek ij|As kereCn/


'ek yid Vrek KuzI kret cAy tAhel es ik
pAeb yid Aim pAp n kir tAhel b AmAr
ik BAl heb
4
"eyAb/ Aim ApnAek bM ApnAr se
ApnAr ey bur reyeC tAedr %r idet cA.
5
eyAb/ AkAezr idek edKun/ es emeGr idek
edKun y ApnAr eTek enk enk ec.
6
eyAb/ yid Apin pAp kern/ t Vrek
SpzRmA^ ker nA. yid ApnAr enk pApo TAek
tAeto Verr ikC es yAy n.
7
bM eyAb/ yid Apin BAel hn tAeto
Verr ikC es yAy n. Vr ApnAr kAC eTek
ikC pAn n.
8
eyAb/ ey BAl b m kAj Apin kern t
ApnAr mt elAekedr BAibt ker mA^. t
Vrek sAhAyYo ker n/ AGAto ker n.
9

"yid m elAekr Aht hy tAr sAhAeyYr


j ickAr ker. tAr zi)zAlI elAekr kAeC
yAy bM tAedr kAeC sAhAyY ATRn ker.
10
tAr bleb n/ 'Vr ekATAy iyin AmAek
s]iX kereCn es Vr ekATAy iyin rAe^ AmAek
sIt edn
11
Vr AmAedr pZpAKIedr ecey buimAn
kereCn. tA/ ekATAy itin
12
b yid m elAekr sAhAeyYr j Vrek
fAek/ Vr oedr ekAn %r edebn n. ekn
kAr elAkel hArI. or Kno BAeb
orA ebzI r pU,R elAk.
13
kT stY ey Vr oedr TRhIn cAoyAy
ekAn kAn edebn n. Vr sbRzi)mAn oedr idek
menAeyAg edebn n.
14
tA eyAb/ Apin yKn beleCn Apin Vrek
edeKn n/ tKn itin ApnAr kT Znebn n.
Apin beleCn ey Apin inejek inpAp mA,
krAr j/ Verr se mueKAmuiK hoyAr sueyAegr
ep(Ay reyeCn.
15
"eyAb BAebn ey Vr m elAekedr zAiS
edn n/ itin men kern Vr pAepr idek ekAn
#iX edn n.
16
tA eyAb TRhIn kTAbAt$ beln. itin enk
kT beln ik ikC jAenn n.
lIh bel cll. es bll
2
"AerA ikC( qDy$Y Drn bM Aim
ApnAek iz( edb. Verr SVpe( blbAr mt
Aer enk ijinx reyeC.
3
AmAr |An Aim sbAr se BAg ker eneb.
Vr AmAy s]iX kereCn bM Aim mA, krb
Vr AyprAy.

36

eyAb/ Aim sitY kT bliC. Aim jAin Aim


ik bliC.
5
''Vr c zi)mAn/ ik itin mAnuxek G],
kern n. Vr c zi)mAn ik itin BIx
rkemr |AnIo bew.
6
Vr m elAekedr b<Acet edebn n. Vr
grIb elAekedr se sbRdA BAel bYbhAr kern.
7
yAr speT jIbnyApn ker Vr tAedr opr
njr rAeKn. itin selAekedr zAsk het edn.
selAekedr Vr icridenr j sAn edn.
8
tA yid mAnuxek zAiS edoy hey TAek bM
yid tAedr izkl o di idey b<AD hey TAek/
tAhel tAr iny ikC Bul kAj kereC.
9
tAr ik keriCel t Vr oedr blebn.
or ik pAp keriCel t Vr oedr blebn.
Vr oedr blebn ey or BIx hArI iCel.
10
Vr o elAkilek tAr stk$bA,I Znet
bADY krebn. itin oedr pAp b krAr j ined$z
edebn.
11
yid tAr Verr kT ezAen bM tAek mA
ker/ tAhel tAr tAedr jIbenr bAkI idnel
sueK o sm]iet yApn kreb.
12
ik elAkel yid Vrek mAnet
SVIkAr ker tAhel tAr DbMs hey yAeb. tAedr
inebRAeDr mt m]&uY heb.
13
ey elAekrA Verr etAyAO ker n tAr
sbRdA it) SVBAebr hy. mnik Vr yKn oedr
zAiS edn tKno or Verr kAeC ATRnA kret
cAy n.
14
elAkelA purx edhjIbIr mt bye s
mAr yAeb.
15
ik ibnIt elAekedr Vr sMkw eTek Ar
krebn. mAnux ejeg Web bM Verr kT Zneb
bel Vr mAnuxek sms edn.
16

"eyAb/ Vr ApnAek sAhAyY kret cAn.


Vr ApnAek sms eTek mu) kret cAn. ApnAr
jIbnek Vr Aro sAblIl kret cAn. Vr
ApnAr sAmen cr KA idet cAn.
17
ik eyAb/ Apin edAxI sAbYS heyiCeln.
tA kjn m elAekr mt Apin zAi S
epeyiCeln.
18
eyAb/ spedr Ar Apin inebRAD hey yAebn
n. TR eyn ApnAr menr pirbt$n n ker.
19
ApnAr TR Kn ApnAek sAhAyY kret
pAreb n. bM zi)zAlI elAekrAo Kn ekAnBAeb
sAhAyY kret pAreb n?
20
rAi^r Agmenr tYAzA krebn n. elAek
kAer # hey eyet cAy. tAr BAeb tAr
Verr kAC eTek luikey TAkeb.

509
eyAb/ Apin cr kXeBAg kereCn. ik
mek pC krebn n. Bul krebn n/ stk$
TAkebn.
22
"edKun/ Verr zi) tAek mhAn kereC. Vr
etYekr mhAntm iz(k.
23
ik kret heb t ekAn elAk Vrek blet
pAer n. ekAn elAk Vrek blet pAer n/
'Apin Bul kereCn.
24
"Vr y kereCn tAr j tAek zMs
krAr kT men rAKebn. Verr zMsA ker elAek
enk gAn ileKeC.
25
Vr ik kereCn t etYek edKet pAy.
ik elAekrA Verr kAj ZDumA^ dUr eTek edeK.
26
</ AmAedr knAr eceyo Vr mhAn. Vr
ktidn Der eb<ec AeCn/ Amr jAin n.
27
"Vr p]iTbI eTek jl iney tAek b]iXet
pir,t kern.
28
tA emG jl edy bM b elAekr opr b]iX
pe.
29
ekmn ker Vr emGek Ciey edn/ ekmn
ker AkAez bj eKel yAy t ek jAen n/
buJet pAer n.
30
edKun/ Vr tAr ibYek AkAez pAiWeyeCn
bM smue@r gBIrtm Mzek Ab]t ker
ideyeCn.
31
jAitilek iny krAr j bM tAedr
cr KAbAr edoyAr j Vr oilek bYbhAr
kern.
32
Vr tAr hAet ibYek Der TAekn bM eyKAen
itin cAn/ esKAen ibYek ACe ePeln.
33
bjpAt mAnuxek stk$ ker edy ey J AseC.
tA gbAid pZrAo jAnet pAer J AseC.
"o bjpAt bM ibY AmAek BIt ker/
buekr eBtr AmAr hip Dukpuk kret
TAek.
2
etYek Znun? Verr kSVr bejr mt
ezAnAy. Verr muK eTek ey bjmy Dbin ingRt
hy/ t Znun.
3
AkAezr kA eTek A py$ Jlek
oWAr j Vr ibY er, kern. sAr p]iTbI
jue t cmk idey oeW.
4
ibY Jlekr iWk per Verr gj$n-r
kSVr ezAn yAy. Verr mh o mihmApU,R SVr
bejr rr ze kAz pAy. yKn ibY Jlek
oeW tKn bejr eBtr Verr k ezAn yAy.
5
Verr bjmy k sb sur. tAr mh
kAyRYklAp Amr buJet pAir n.
6
Vr &uxArek beln/ 'p]iTbIet pitt ho.
Vr b]iXek beln/ 'p]iTbIet Jer p.
7
Vr t kern yAet etYkiw elAk yAedr
21

37

eyA b 36:21-37:23

itin s]iX kereCn tAr jAnet pAer ey/ itin


:Vr ik kret pAern. wA tAr mA.
8
pZr tAedr hAet Cew cel yAy bM esKAen
TAek.
9
di(, eTek eJAe bAtAs Cew Aes. %ridk
eTek WA bAtAs Aes.
10
Verr in>VAs eTek brP s]iX hy bM jelr
ibzAl ADAr jem yAy.
11
Vr emGek jel pU,R kern bM emeGr
eBtr eTek ibY pAWAn.
12
emGelA Guer yAy bM Verr Aedz mt
nAc ker. emGelo Vr y Aedz edn es
mt ker.
13
Vr emGek iney Aesn b en mAnuxek
zAiS edoyAr j Tb/ jl en tAr em
dzRenr j.
14
"eyAb/ wA Znun. Vr ey sb ibSykr kAj
kern es ibxey ic krn.
15
eyAb/ Apin ik jAenn ekmn ker Vr
emGek iny kern Apin ik jAenn ekmn
ker Vr tAr ibY Jlk s]iX kern
16
Apin ik jAenn ekmn ker emG AkAez
eBes TAek Apin ik es "kjenr ibSykr
kAjel jAenn yAr |An inK<ut
17
ik eyAb/ Apin sebr ikC jAenn n.
Apin y jAenn t hl ey Apin GAemn/
ApnAr jAmAkAp ApnAr gAey jiey TAek
bM yKn di(, eTek \ bAtAs Aes tKn sb
ikC iSr o zA TAek.
18
eyAb/ Apin ik emGek sAirt ker Vrek
sAhAyY kret pAern emGek l iptelr mt
JkJek qtrI kern
19
"eyAb/ blun Amr Vrek ik bleb
AmAedr |tAbzt> eswA ic kret pAir n.
ik blet heb
20
Aim Vrek bleb n ey Aim tAr se
kT blet eceyiClAm. t DbMsek AbAhn krAr
sAiml heb.
21
kjn elAk sUey$r idek tAkAet pAer n.
bAtAs emGek iey iney yAoyAr pr sUy$ AkAez
tY l o ikr,my hey oeW.
22
Vro esrkm? pib^ pbRt*b eTek Verr
SV,ARB mihm ibkI,R hy. Verr cAridek l
Ael AeC.
23
Vr sbRzi)mAn tY mhAn. Amr Vrek
buJet pAir n. Vr tY zi)mAn/ es se
itin AmAedr it sdy o inAbAn. Vr AmAedr
AGAt kret cAn n.
pib^ pbR t "esPn Tb "%r idk.

eyA b 37:24-38:34
24

510

16
es j elAek Vrek ker. ik
"eyAb/ eyKAen smu@ Zr hy/ es gBIrtm
yAr inejedr |AnI men ker Vr es hArIedr smue@ &uim ik kKno igeyeC &uim ik kKno
it menAeyAg edn n.
smue@r tledz idey eheweC
17
eyAb/ &uim ik kKno m]&uYelAekr Ar bM
rV eyA ebr se kTA bleln
gBIr kAr edeKC
18
tKn Bu eJAe bAtAesr meDY eTek kT
eyAb/ p]iTbIw ey kt b t ik &uim
bel Weln. Bu bleln
sitY sitY ebAJ yid &uim sb beu J TAek/ AmAy
2
"ek | elAk ey ebAkAr mt kT bleC bl.
3
19
eyAb/ inejek St ker nAo/ qsinekr mt
"eyAb/ ekAT eTek Ael Aes ekAT eTek
eS sit hey nAo. bM Aim ey kreb kAr Aes
20
tAr %r edbAr j qtrI ho.
eyAb/ eyKAn eTek Ael o kAr Aes/
4
&u

im
ik
tAedr esKAen iPirey iney eyet pAreb
"eyAb/ Aim yKn p]iTbI s]iX keriClAm tKn
&uim ekATAy iCel yid &uim k]t |AnI ho tAhel &uim ik jAen es jAygAy ik ker eyet hy
21
AmAek %r dAo.
elA &uim iny jAenA/ eyAb. kAr &uim
5
yid &uim t |AnI ho et bl p]iTbIw by>b] bM |AnI. yKn Aim sb s]iX keriClAm
kt b heb t ek iSr keriCl pirmApk erK tKn &uim jIibt iCel/ tA n*k
22
idey ek p]iTbIwAr pirmAp kereC
"eyAb/ ey BAAer Aim &uxAr bM izlAbi] X
6
s
y
ker rAiK &uim ik kKno esKAen
p]iTbIr iBi% Sil ikesr opr bes reyeC
igeyiCel
tAr jAygAy ek Tm inm$An-Sr ereKeC
7
23
yKn t s]iX kr heyiCl tKn BAetr
sw kAelr j bM yuibehr j Aim
tArsmUh kse gAn egeyiCl. edbdUtr Ane izlAb]iX o &uxAr sy ker rAiK.
24
hx$Dbin keriCl.
&uim ik kKno es jAygAy igeyeC eyKAn
eTek sUy$ idt hy/ eyKAn eTek sAr p]iTbIet
8
''eyAb/ p]iTbIr gBIr eTek yKn smu@ bAiht pUebr bAtAs bAiht hy
25
het Zr keriCl tKn ek t b krAr j r
c b]iXr j ek AkAez KAd Knn kereC
r kriCl
ek J ibYetr j pT St kereC
9
26
es smy/ nbjAtkek epAzAk prAbAr mt
eyKAen ekAn elAk bsbAs ker n esKAeno
Aim kiw epAzAekr mt emGelAek cAridek ek b]iX iney yAy
27
jiey ideyiClAm bM tAek/ kiw izZek eymn
es b]iX/ zU BUimet cr jl edy bM GAs
z) ker kAp idey jiey edoy hy esBAeb gijey oeW.
28
kAr idey eFek ideyiClAm.
b]iXr ik ekAn jnk AeC izizr ibur
10
ipt
ek
Aim smue@r sIm inDRAr keriClAm/ bM
29
tAek b<AeDr idek ereKiClAm.
brePr ik ekAn jnnI AeC &uxArek ek
11
j
edy

Aim smu@ek beliClAm/ '&uim py$


30
Aset pAr/ r ebzI ny. KAen etAmAr t
jl pATerr mt z) hey jem yAy. mnik
eF eyn eTem yAy.
smu@o jem yAy?
12
31
"eyAb/ etAmAr jIben &uim ik kKno skAl
"eyAb/ &uim ik k]i%k n(^mAlAek kse
b idnek Zr hbAr Aedz ideyC
b<ADet pAerA &uim ik kAlpurexr b nek mu)
13
eyAb/ &uim ik skAelr AelAek kKno kret pAerA
32
beleC p]iTbIek DAr kr bM m elAekedr
&uim ik iWk smey n(^mlIek bAr kret
tAedr egApn efr eTek tAit kr
pAerA &uim ik ibrAw BAlukiwek tAr zAbksh
14
BAetr AelA/ pAhA bM ptYk shej pircAilt kret pAer
33
edKet shAyt ker. yKn idenr Ael p]iTbIet
ey ibiDr Ar AkAz zAist hy/ tA ik &uim
es pe/ tKn jAmAr BAejr mt es SAenr jAen &uim ik p]iTbIr opr *mAnusAer tAedr
rp shej ebAJ yAy. es SAn/ zIlemAhr idey sAjAet pAer
34
CAp mAr nrm kAdAr mt :smtl Ak]it DAr
''eyAb/ &uim ik bi] Xr idek ecey/ tAedr ined$z
ker.
idet pAer/ etAmAek b]iXet eFek idet
15
m elAekr idenr Ael pC ker n.
idenr Ael yKn l hey oeW tKn t tAedr pd 1921 Vr r TR BAeb ebAJAn n. rkm kTAbAt$Aek
bel bYAeAi). etYek eyBAeb jAen iw stY ny ek
m kAj kr eTek ibrt ker.
esBAeb ikC bl hy.

38

eyA b 38:35-39:30

511
35

&uim ik ibYtek Aedz kret pAer tAr


ik etAmAr kAeC es bleb/ 'Apin ekATAy Apin
ik cAn Bu &uim eyKAen cAo/ tAr ik esKAen
yAeb
36
eyAb/ ek mAnuxek |AnI ker ek tAedr er
| dAn ker
37
mn |AnI ek AeC ey emG g,n kret
pAer ek tAedr b]iX JrAenAr ined$z edy
38
DUel pir,t hy kAdAy bM kse dl
pAikey TAek.
39
"eyAb/ &uim i isMehr j KA K<uej dAo
&uim ik oedr (uDAt$ izZedr eKet dAo
40
isMhr tAedr hAy luikey TAek. izkAr
DrbAr j tArA lV GAesr meDY luikey GApiw
emer bes TAek.
41
yKn dA kAekr CAnArA Verr kAeC sAhAeyYr
j ickAr ker bM inr hey Guret TAek/
tKn ek dAkAkedr eKet edy

39

"eyAb/ &uim ik jAen kKn pAhAI CAgelr


j hy kKn hir tAr zAbkek j edy
t ik &uim edKet pAo
2
pAhAI CAgl o hir ktidn Der tAedr bAcAek
DAr, ker t ik &uim jAen ekAnw b tAedr
jAenAr iWk smy t ik &uim jAen
3
pZelA Zey pe/ sb y, nuBb ker
bM oedr zAbkr j eny.
4
zAbkr mAeW b hy. or oedr mAek
eCe cel yAy/ Ar iPer Aes n.
5
"eyAb/ beu n gADAedr ek mu)BAeb ibcr kret
ideyeC ek oedr b<ADn Kuel oedr mu) ker ideyeC
6
tAedr Gr iheseb Aim tAedr mrBUim ideyiC/
bsbAesr j Aim oedr enAn jim ideyiC.
7
zherr ekAlAhel or :ib@ep hAes. ek
oedr iny kret pAer n.
8
buen gADAr pAhAe bAs ker. owA oedr
cArBUim. oKAen or oedr KA eK<Aej.
9
"eyAb/ kiw beu n bld ik etAmAr kAj kreb
es ik rAi^ebl etAmAr zsAgAer TAkeb
10
&uim jim cAx kreb bel kiw buen bld ik
etAmAek tAr glAy di prAet edeb
11
kiw b bld Kub zi)zAlI? ik es etAmAr
kAj ker edeb mn ibVAs ik kret pAer
12
&uim ik tAr opr mn inB$r kret pAer
ey es zs mAbAr KAmAer etAmAr j zs en
je kreb

14

wpAKI tAr ifm mAiwet pirtYAg ker yAy


bM esw bAilet \ hey oeW.
15
wpAKI Buel yAy ey ek tAr ifm mAiey
idet pAer/ Tb ekAn pZ tAr ifm eBe[ idet
pAer.
16
wpAKI tAr eCAweCAw bAcAilek eCe
cel yAy. wpAKI mn Acr ker eyn
bAcAil tAr ny. es wA BAeb n ey bAcAil
yid mAr yAy/ tAr smS pirm TRhIn hey
yAeb.
17
ekn kAr Aim :Vr wpAKIek ekAn |
dAn kir in. wpAKI inebRAD/ Aim tAek oBAeb
s]iX keriC.
18
ik wpAKI yKn edQAenAr j oeW tKn
es eGA o soyArIeko l edy kAr ey
ekAn eGAAr eTek es t Cwet pAer.
19

"eyAb/ &uim ik eGAAek tAr zi) ideyeC


&uim ik eGAAr GAer ekzr s]iX kereC
20
&uim ik eGAAek ppAelr mt dIG$
lAP edoyAr eyAgY ker &ueleC eGA
ejAer exADbin ker bM elAekedr stk$ ker
edy.
21
eGA Kub KuzI kAr es zi)zAlI. es tAr
Kur idey mAiw AcAy bM t yue(e^ Cew
yAy.
22
eGA Byek phAs ker. es BIt het jAen
n? es yue(^ eTek pAiley yAy n.
23
eGAAr opr qsinekr &U :yAet tIr rAK
hy/ trbAir/ bm bM bzR eJAel.
24
eGA Kub e%ijt hy. es tY t eCAew.
eGA yKn iz[r bAjnA ezAen tKn es Ar iSr
hey dAAet pAer n.
25
yKn iz[Ar z hy tKn eGA bel 'tAAtAi
kr? bdUr eTek es lA r g pAy. es
esnApitedr ickAr bM iz[Ar rn eBrI Znet
pAy.
26

"eyAb/ &uim ik bAjpAKIek fAn emel di(e,


e eyet iziKeyC
27
&uim ik es jn ey glpAKIek <c AkAez
et beleCA &uim ik glpAKIek <c pAhAe
bAs b<ADet beleC
28
glpAKI <c pAhAe bAs ker. <c
dUrAerAh pAhAer DAr hl glpAKIr inrApd
AySl.
29
pAhAer es <c SAn eTek es KAer sAn
13
ker.
bdUr eTek es tAr KA edKet pAy.
"kiw wpAKI e%ijt hey fAn JApwAy
30
ik wpAKI et pAer n. r fAn o pAlk
eyKAen m]tedh jm krA hy tAr esKAen
bekr fAn o pAlekr mt ny.
j hy. tAedr CAnArA r) pAn ker.

eyA b 40:1-41:14

512

Bu eyAbek %r ideln bM bleln


2
"eyAb/ &uim Vr sbRzi)mAenr se tk$
kereC. &uim ik AmAek sMezADn kreb ey bYi)
Verr ibre tk$ ker es tAr kAeC %r edeb?
3
tKn eyAb Buek %r idey bleln
4
"Aim kT blAr eyAgY n; Aim ApnAek ik
b blet pAir AmAr muK hAt idey cAp idlAm.
5
AmAr yA bl ic iCl Aim itmeDY tAr
ecey enk ebzI bel ePeliC. Aim Ar ikC
blb n.
6
tKn Jer eBtr eTek Bu AbAr kT
bleln. itin bleln
7
"eyAb/ inejek St kr bM Aim ey
krebA tAr %r edoyr j qtrI ho.

40

21

es p benr nIec Guimey TAek. jlABUimr


nlKAgAr iBtr es inejek luikey rAeK.
22
Gn pAt yu) gAC tAr CAyAet behemAtek
luikey ePel. ndIr DAer el gAeCr nIec es
TAek.
23
ndIet b elo behemA pAiley yAy n.
yid y$n ndI or mueK CAist hey eBe pe/
tbu behemA tAet By pAy n.
24
or ecAKek ek kret pAer n b P<Ad
epet oek Dreto pAer n.
"eyAb/ &uim ik dAnbAk]it sAmui@k A,I
ilibyATnek mAC DrAr b<iz idey Dret
pAer kw di idey or ijBek ik b<ADet
pAer
2
&uim ik or nAek di idet pAer Tb or
ecAyAel b<iz ib<iDey idey pAer
3
ilibyATn ik tAek mui) edoyAr j etAmAr
kAeC Akuit jAnAeb es ik B@ BAxAy etAmAr
se kT bleb
4
icridn etAmAr esb krAr j ilibyATn ik
etAmAr se ekAn ci) kreb
5
eymn ker &uim kiw pAiKr se eKl kr/
etmn ker ik &uim ilibyATenr se eKl kreb
&uim ik tAek diet b<ADet pAreb yAet etAmAr
eCAw emeyr or se eKl kret pAer
6
bYbsAdArr ik etAmAr kAC eTek ilibyATnek
eknAr ecX kreb or ik tAek wker wker
ker ekew sodAgerr kAeC ibi* kret pAreb
7
&uim ik ilibyA Tenr cAmAy b mATAy mAC DrbAr
bzR b hArpUn eb<DAet pAerA
8
"eyAb/ yid &uim kbAr ilibyA Tenr gAey hAt
dAo &uim Ar kKenA es kAj kreb n? es
Byr yuer kTAw kbr BAeb et?
9
&uim ik men kr &uim ilibyATnek prAijt
kret pAreb es kT Buel yAo. tAr ekAn AzA
en. or idek tAkAel &uim Bey izer Web?
10
tAek jAigey idey rAigey edbAr sAhs kAer
en. "tA/ ek AmAr ibre dAAet sAhs kreb
11
AmAek kAer kAC eTek ikC iknet hyin.
oel sb AmAr iDkArBu).
12
"eyAb/ Aim etAmAek ilibyATenr p/ tAr
zi) bM tAr echArAr kT bleb.
13
ek tAr cAmAr dAm idet pAer n. or
cAm bem$r mt z).
14
ekAn elAk ejAr ker ilibyATenr muK
eKAlAet pAer n. or mueKr dAt edKel elAek
By pAy.

41

"eyAb/ &uim ik Kno AmAr isA nAkc


krbAr ecXA kreb &uim inejr stt it pAln
krbAr j AmAek m kAejr dr edAxI bel
eGAx, kerC.
9
etAmAr bA ik Verr bAr met zi)zAlI
etAmAr ik Verr mt bjgIr kSVr AeC
10
yid &uim Verr mt ho &uim gbR kret pAer.
yid &uim Verr mt ho teb mihm bM sAn
etAmAek beSr mt jiey TAkeb.
11
yid &uim Verr mt ho &uim e*AD dzRn
ker hArI elAekedr zAiS idet pAer. o
hArIedr n ker &ulet pAerA.
12
</ eyAb/ o hArI elAekedr edK bM
oedr n ker etAl. m elAekr eyKAen dAAy/
oedr iey dAo.
13
sb hArI elAekedr kbr dAo. oedr edh
Ab]t ker oedr kber pAiWey dAo.
14
eyAb/ yid &uim sb kret pAer/ tAhel
Aimo etAmAr zMs kreb. Aim SVIkAr
kreb ey etAmAr inejr zi)et &uim inejek
r( kret pAreb.
15
"eyAb/ behemAetr* idek edK. Aim behemA
bM etAmAek s]iX keriC. behemA grr mt GAs
KAy.
16
behemAetr gAey c r zi) AeC. or
pAkSlIr epzIil c zi)zAlI.
17
behemAetr elj rs gAeCr mt z). or
pAeyr epzIilo Kub z).
18
oedr hAel k<AsAr mt z). or hAt
pAel elAhAr der mt.
19
ibSy s]iXkArI A,Iedr meDY Aim behemAtek
s]iX keriC. ik Aim tAek prAijto kret
pAir.
20
pAhAe eyKAen b pZr eKl ker/ esKAen
behemA iw ik j es ibxey Amr init n. hyet
ey GAs jAy/ behemA t KAy.
iw jlhSI Tb hAit. Tb sbt> kumIr.

eyA b 41:15-42:11

513
or ipeWr epzI sAirb BAeb #sMb hey
AeC.
16
bm
$ il t kACAkAiC bsAen ey oelAr meDY
bAtAso bet pAer n.
17
bm
$ il ek er se sMyu). bm
$ il t
Gn/ sMb ey oedr ewen AlAd kr yAy n.
18
ilibyATn yKn hAic edy tKn Ael Jlk
idey oeW. or ecAK &uYexr AelAr mt let
TAek.
19
or muK eTek elilhAn i ebirey Aes.
Aenr Suil iCwek Aes.
20
Puw ekwilr tl idey eymn l GAesr
eDA< y ebr hy/ ilibyA Tenr nAk ideyo etmin eDA< y
bAr hy.
21
ilibyATenr in>VAes kyl el yAy/ or
muK eTek Aenr izK ebr hy.
22
ilibyA Tenr gl BIx zi)zAlI/ elAek tAek
By pAy o Cew pAiley yAy.
23
or cAmAr ekAn ekAml SAn en. t eyn
elAhAr mt z).
24
ilibyATenr hdy pATerr mt. t eyn y<AtA
kelr pATerr mt z).
25
yKn ilibyATn ejeg oeW/ edbtArAo tKn
By pAn. ilibyATn yKn tAr elj JApw edy/
tKn tAr sS hn.
26
trbAir/ bm b bzR y idey ilibyATnek
AGAt kr ehAk n ekn t itht hey iPer
Aes. osb S tAek kdm AGAt kret pAer
n.
27
elAhAek ilibyATn KkuewAr mt iey
idet pAer. pc kAeWr mt es k<AsAek eBe[
edy.
28
tIerr Bey ilibyATn pAiley yAy n. or g
eTek pATr KkuewAr met iCwek cel Aes.
29
yid mur idey ilibyATnek GAt kr hy/
t eyn Ker wkerAr met tAr gAey lAeg. elAek
yKn tAr idek bm eCAe tKn es hAes.
30
ilibyA Tenr epewr cAm DArAel eKAlAmkuicr
met. es kAdAr opr dAg ker idey yAy/ eymn
t) idey Psl mAA krel dAg pe etmn
dAg.
31
Puw jelr met ilibyA Tn jlek nA edy.
es jelr opr Puw etelr budbuedr met budbud
s]iX ker.
32
yKn ilibyA Tn sAtAr edy tKn es tAr epCen
kiw ckcek pTerK ereK yAy. es jlek J<Aikey
idey yAy bM jlek ePnAiyt ker.
33
p]iTbIr ekAn A,I ilibyATenr met ny.
es ByzU A,I.
34
ey A,I sb eTek ebzI gbR ker/ ilibyATn
15

tAeko inc njer edeK. es smS buen pZedr


rAj. bM Aim :Vr ilibyATn s]iX keriC.
Bru it eyA ebr %r
tKn eyAb Buek %r ideln. eyAb
bleln/
2
"Bu/ Aim jAin Apin sbikC kret pAern.
Apin pirkn kern/ ekAn ikC ApnAr
pirknAek pirbit$t kret b erAD kret pAer
nA.
3
Bu/ Apin kereCn 'ek es |
elAk ey mn ebAk ebAk kT bleC Bu/ Aim
y buiJ in Aim t beliC. Aim es sb ibxeyr
kT beliC eyelA bJu et egel Aim ibSy-ibhbl
hey yA.

42

"Bu/ Apin AmAy beleCn/ 'ezAn eyAb/ Kn


Aim bleb. Aim etAmAek ij|As kreb
bM &uim AmAek tAr %r edeb.
5
Bu/ tIet Aim ApnAr sVe ZeniClAm/
ik Kn AmAr inejr ecAeK Aim ApnAek
edKlAm.
6
tA/ AmAr j Aim lit. Aim CA o
Dl
U Ar meDY >eKr se AmAr prAD SV IkAr kriC.
Bu eyA bek tAr spd iPirey ideln
eyAebr se kT ezx krAr pr/ Bu qtmn
eTek AsA lIPesr se kT bleln. Bu
lIPsek bleln/ "Aim etAmAr it o etAmAr
bur it *u heyiC. ekn kAr etAmr
AmAr spek$ siWk kT bel in. ik eyAb
AmAr esbk bM eyAb AmAr spek$ siWk kT
beleC. 8tA lIPs/ Kn &uim sAtw bld o
sAtw eB nAo. AmAr esbk eyAebr kAeC t
iney yAo. oedr htY kr bM etAmAedr j
ehAmbil iheseb sgR kr. AmAr esbk eyAb
etAmAedr j ATRn kreb bM Aim tAr ATRnAr
%r edeb. tAhel etAmAedr y zAiS ApY t
Aim edb n. etAmAedr zAiS pAoy ic kAr
etAmr BIx inebRAD. etAmr AmAr spek$ siWk
kT blin. ik AmAr esbk eyAb AmAr spek$
siWk kT beleC.
9
tKn qtmnIy lIPs/ zUhIy ibladd bM
nAmATIy esAPr Bur Aedz pAln kreln bM
tArpr eyAb tAedr j ey ATRnA keriCeln/
Bu tAr %r ideln.
10
eyAb tAr b uedr j ATRn kreln. Bu
eyAbek AbAr sAPlY ideln. eyAebr y iCel/
Vr tAek tAr i ideln. 11tKn eyAebr sb
BAebAn bM sbA yAr eyAbek jAnet/
7

eyA b 42:12-16

514

tAr tAr bAIet el. tAr eyAbek sAvn


idel/ Bu ey eyAbek t kX ideyeCn tAr j
tAr >iKt hl. etYek eyAbek k wker
ker rep* o kiw ker esAnAr AMiw idl.
12
Zret eyAebr y iCel/ tAr eTek enk
ebzI spd idey Bu eyAbek AzIbRAd kreln.
eyAb 14/000 emx/ 6/000 w/ 2/000 gABI bM
1/000 SI gAD epeln. 13eyAb sAt pu^ bM itn
ko epeln. 14eyAb Tm kr nAm rAKeln

k rep A(irk eTR/ "k ksIt. piwyekr smey


pirmAp bYbhAr kr ht.

iymIm. itIy kAr nAm rAKeln ksIy bM


tIy kAr nAm rAKeln ekr,hUk. 15eyAebr
kAr sAr edezr meDY sbecey surI nArI iCl.
eyAb tAr spi%r kiw Mz tAr kAedr
ideln or oedr BAedr metA spi%r Mz
epl.
16
tKn eyAb/ Aro 140 bCr ebzI eb<ec iCeln.
itin tr sAnedr cAriw j edKbAr j eb<ec
iCeln. 17eyAb Kub b] byes mAr egeln.

515

gItsMihtA
Tm K

yid &uim AmAr kAeC cAo/ Aim sm jAitil


etAmAr hAet idey edb?
9
eBe eyet pAer n mn (mt iney &uim
tAedr opr zAsn kreb. &uim tAedr eBe crmAr
hey yAoy mAiwr pAe^r mt Ciey edeb.
10
sutrAM eh rAjnYbgR |A,I ho. tb eh
zAskg/ cAlAk c&ur ho.
11
By o shkAer Bur esb kr.
12
Verr pu^ek cVn kr bM mA, kr ey
&uim Verr pue^r it Bi)et kin. yid &uim
t n kr itin *u hebn bM etAmAr ibnAz
krebn. essb elAk yAr Bur opr AS rAeK
tAr D. ik edr sAbDAn het heb/ kAr,
Bu tAr e*AD edKAet Ay St.

gIt 1
kjn bYi) k]t suKI heb yid es m elAekr
prAmezR n cel/ yid es pApIedr mt jIbnyApn
n ker/ yid es tAedr se SVACY ebAD n ker
yAr Vrek ker.
2
kjn s bYi) Bur iz(Aek BAelAbAes.
es Bur iz( ibxey idnrAt ic ker.
3
j es bYi) ndIr DAer ep<At gAeCr
mt z) o # hy. ey gAC iWk smey Pl edy/
es elAk es gAeCr mt hy. es elAk/ es
gAeCr mt hy/ yAr pAt ekAnidn Jer yAy n.
es y ikC ker/ sb sPl hy.
4
m elAekr es rkm ny. m elAekr bAtAes
gIt 3
iey iney yAoy &uexr mt.
5
s elAekr yid kw ibcAerr isA enbAr
dAyUedr kiw gIt yKn eTek itin tAr pu^
j ki^t hy/ teb m elAekr prADI iheseb
bazAelAemr kAC eTek pAiley igeyiCeln.
1
mAi,t heb. es pApIr/ ibcAer srl inpAp
"Bu/ AmAr sMKY z. b elAk AmAr
bel mAi,t heb n.
ibre cel egeC.
6
2
ekn kAr, Bu s elAekedr r( kern/
b elAk AmAr ibre m kTA bleC. tAr
ik m elAekedr ibnAz kern.
bleC/ "Vr oek r( krebn n?
3
ik eh Bu/ Apin AmAr FAlSVrp. Apin
gIt 2
AmAr egQrb. Bu Apin AmAek r pU,R
1
A jAitelAr elAkjn t *u ekn kereCn?*
4
ekn tAr ebAkAr mt pirknA kreC
Aim Bur kAeC ATRn kreb. pib^ pbRt
2
eTek
itin AmAr fAek sA edebn?
tAedr rAjAr bM entAr/ Bu bM tAr
5
menAnIt rAjAr ibre lA krAr j ki^t
Aim Zey pi bM ibAm in bM Aim
heC.
jAin/ AbAr Aim ejeg Web. ekn kAr, Bu
3
es sb ent bleC/ "s Amr Vr bM AmAy Ab]t ker TAekn. Bu AmAy r( kern?
6
tAr menAnIt rAjAr ibre ibe@Ah kir. "s
yid hAjAr qso AmAy iGer ePel/ Aim
Amr oedr eTek AlAd hey ebirey es zedr Bey BIt hb n?
7
inejedr mu) kir?
Bu/ eW dAAn.* eh AmAr Vr/ Apin
4
ik AmAr Bu/ SVegRr rAjA/ oedr it es AmAy Ar krn? Apin sIm zi)r
iDkArI? AmAr zedr ecAyAel Apin yid AGAt
ib@epr hAis ehesiCeln.
5-6
Vr *u hey es sb elAekedr beleCn/ kern Apin tAedr sbkw dAt eBe[ edebn.
8
" bYi)ek Aim rAj iheseb menAnIt keriC?
eh Bu/ ApnAr jy? bM ApnAr AzIbRAd
bM es iseyAn pbRet rAj kreb. iseyAn AmAr reyeC ApnAr elAekedr opr.
kAeC kiw ibezx r p,
U R pbt
R . Gwn essb
Bu kereCn A(irk eTR/ "Apin AmAr mihmA/ es
entAedr BIt krel.
jn iyin AmAr mAT &uel Dern.
7
Kn Aim etAmAek Bur ci)r kT bleb.
Bu AmAy bleln/ "Aj Aim etAmAr ipt hlAm? Bu d AAn elAekr yKn sA(Yisukiw &ult bM tAedr
se yue iney eyt tKn kTAiw blt. r Ar ebAJ
bM &uim AmAr pu^.
eyt ey Vr tAedr se iCeln.
1

gItsMihtA 4:1-6:10
gIt 4
pircAlekr it tbAsh gAbAr j
dAyUedr kiw gIt.
1

516
BIit bM sh Aim ApnAr mier mATA nt
kreb.
8
Bu AmAr/ ApnAr siWk jIbnyA^A AmAr
kAeC daGAwn krn. elAekrA AmAr bl
R t K<j
u eC.
tA eymnBAeb AmAr eb<ec TAk ic t AmAy
ediKey idn.
9
elAkjn sitY kT bel n. tAr imTYbAdI/
stYek ibk]t ker. tAedr muK zU kberr mt
tAr elAekedr BAel BAel kT bleC/ tAr
ekbl tAedr P<Aed ePlet cAeC.
10
Vr/ oedr zAiS idn. tAedr inejedr P<Aed
tAedr pet idn. sb elAekr ApnAr ibre
igeyeC tb oedr b Aeyr j oedr zAiS
idn.
11
ik essb elAk yAr Verr opr inB$r
ker/ tAedr suKI krn. icridenr j suKI krn?
Vr AmAr/ yAr ApnAek BAelAbAes/ Apin
tAedr r( krn o zi) idn.
12
eh Bu/ s elAekr j Apin yKn BAel
kAj kern/ tKn Apin ibrAw b FAelr mt
tAedr r( kern.

eh AmAr DAiRktAr Vr/ yKn Aim Apnr


kAeC ATRn kir/ AmAr fAek sAA edebn? AmAr
ATRn Znun/ AmAr it sdy ehAn? sw eTek
AmAy pir^A, idn?
2
eh mAnb sAng,/ Ar ktidn etAmr AmAr
ibre m kT blet TAkeb AmAr spekR
blAr j etAmr n&un n&un imTYAr sAn kreC
etAmr imTY kT blet BAelAbAes.
3
etAmr jAen ey/ Vr tAr nugAmI BAelA
elAekedr kTA ezAenn. sutrAM yKn Aim tAr
kAeC ATRn kir tKn itin AmAr kT ezAenn.
4
yid ekAn ikC etAmAy ibt ker/ &uim ereg
eyet pAerA/ ik pAp kerA n. yKn &uim ibCAny
GuemAet yAo/ tKn &uim b sb ibxey ic
kreb n bM zA heb.
5
Vrek DAiRktAr bil sgR kr bM Bur
opr AS rAK.
6
enek bel/ "ek AmAedr Verr DAiRkt
edKAeb Bu/ ApnAr dIimy muKKAin AmAedr
gIt 6
edKet idn?
7
Bu/ Apin AmAy c suKI kereCn? Pselr
pircAlekr it zmInIsh tArbAe gAbAr j
smy/ yKn AmAedr kAeC cr zs bM @A(Ars
dAyUedr kiw gIt.
1
iCl tKnkAr eceyo Aim Kn ebzI KuzI.
eh Bu/ *u bSAy AmAek sMezADn krebn
8
Aim ibCAnAy igey inibRe Guimey pi. ekn nA. mhAe*AeD AmAek zAiS edebn n.
2
kAr,/ eh Bu/ inrAped Geu mAbAr j Apin AmAek
Bu/ AmAr it sdy ehAn/ Aim bRl bM
Zey edn.
suS. AmAy suS ker idn kAr, AmAr hAel
nb kreC.
3
Bu AmAr sAr edh wlamla kreC. Bu suS
gIt 5
het AmAr Ar ktidn lAgeb
4
pircAlekr it b<AzIr se gAbAr j
Bu iPer Asun bM AbAr AmAek zi)zAlI
bM
sbl ker idn. ApnAr dyen AmAek
dAyUedr kiw gIt
1
eh Bu/ AmAr kT Znun. Aim y blet pir^A krn.
5
cAiC t bueJ inn.
m]t elAekr tAedr kber ApnAek Sr, ker
2
eh AmAr Vr/ eh rAjn/ AmAr ATRn Znun. n. mAnux m]&uYr mueK eso ApnAr zMs ker
3
eh Bu/ itidn skAel ApnAr sAmen AmAr n. tA AmAy suS ker idn?
6
qnebdY rAiK bM ApnAr sAhAyY ATRn kir.
eh Bu/ sAr rAt Der ATRn ker Aim inejek
itidn skAel Apin AmAr ATRn ezAenn.
(y keriC. AmAr ecAeKr jel AmAr ibCAn iBej
4
eh Vr/ m elAekr ApnAr kAeC TAkuk/ egeC.
7
Apin cAn n. X elAekr ApnAr pAsnA ker
AmAr zr AmAek y >K ideyeC tAr dr
n.
ek<ed ek<ed AmAr ecAK bRl hey egeC.
5
8
ebAkArA ApnAr kAeC Aset pAer n.
m elAekr/ etAmr cel yAo? ekn kAr,
elAekedr m kAj krAek Apin G],A kern.
Bu AmAr kA ZeneCn.
6
9
Apin imTYAbAdIedr ibnAz kern. yAr
Bu AmAr ibnit ZeneCn. Bu AmAr ATRn
elAekedr AGAt krAr j egApen Pi Aew h, kereCn bM AmAy %r ideyeCn.
10
es sb elAekedr o Apin G], kern.
AmAr skl z htAz bM inrAz heb. hWA
7
ik Bu/ ApnAr ibzAl kr,AD hey/ Aim kw ikC Gweb bM sb zr lAy cel
ApnAr mier yAeb. Bu AmAr/ ApnAr it yAeb.

gItsMihtA 7:1-9:6

517
gIt 7

gIt 8

Bur ee dAyUedr kiw gIt. gAniw ibAmIn


pirbAregAIr kUezr pu^ ezQl spikRt.

pircAlekr it ig%I sheyAeg dAyUedr kiw gIt.

Bu/ AmAr Vr/ Aim ApnAr opr inB$r


kir. yAr AmAy tA kreC tAedr hAt eTek
Apin AmAy r( krn. AmAy Ar krn?
2
yid Apin AmAy sAhAyY n kern/ Aim isMehr
hAet Dr p pZr mt shAy hey pb. tArA
AmAek ewen iney yAeb. AmAek r( krAr ek
TAkeb nA?
3
Bu AmAr Vr/ Aim ekAn Ay kir in.
Aim zpT ker bliC Aim ekAn Ay kirin?
4-6
Bu AmAr Vr/ yid AmAr bAkY ekAn m
kAj ker TAek bM yid Aim AmAr bur it
ekAn Ay kAj ker TAik bM yid ekAn kAr
CAA zr kAC eTek ekAn ijins iney TAik b
A*m ker TAik tAhel AmAr zr eyn AmAek
K<uej Der ePel bM AmAek htY ker AmAr
jIbn DUelAy imizey edy bM AmAr A Aek
pAtAel pAiWey edy.
7
Bu/ elAekedr ibcAr krn. skl jAitedr
ApnAr se s[Gb krn.
8
bM elAkedr ibcAr krn. eh Bu/ AmAro
ibcAr krn. mA, krn Aim stY peT AiC.
mA, krn Aim inpAp.
9
m elAekedr zAiS idn/ s elAekedr sAhAyY
krn. eh Vr/ Apin mlmy. Apin elAekr
hdeyr eBter ik AeC t edKet pAn.
10
yAedr hdy s tAedr Vr sAhAyY kern.
tA Vr AmAek r( krebn.
11
Vr kjn suibcArk. sbsmy itin mer
ibre beln.
12
Vr tAr A*m, TAmAebn n. itin tAr
A*m, eTek ipC hWebn n.* itin tAr Dnuek
wAn ideyeCn bM zedr it tAr l(Y iSr
ereKeCn.
13
itin mAr,AS qtrI ker ereKeCn bM tAr
tIrelA DArAelA kereCn.
14
ikC elAk sbdR A m Pi Aew. tAr egApen
Pi ker bM imTY kT bel.
15
tAr elAkedr P<Aed ePlet cAy bM
AGAt kret cAy. ik inejedr P<Aed pe or
Aht heb.
16
y zAiS oedr ApY or es zAiS pAeb.
perr it or ind$y iCl. oedr y ApY or
tA pAeb.
17
Aim Bur zMsA kir/ kAr, itin BAelA.
Aim prApr Bur nAemr zMsA kir.
1

r
V nA A(irk eTR/ "itin epCen iPrebn n. itin
tAr trbAir DArAelA krebn.

eh Bu AmAedr sdABu/ sArA p]iTbIet ApnAr


nAm sb eTek mihmAiVt? ApnAr nAm SVgRelAk
jue ApnAr zMs en edy.
2
izZ o epA`edr muK eTek ApnAr zMs
gIt ebirey Aes. ApnAr zedr nIrb ker
edoyAr j Apin oedr mueK sb zi)zAlI
gAn ideyeCn.
3
Apin inejr hAt idey ey SVgR s]iX kereCn
tAr idek ecey ediK. ApnAr s]iX kr cAd bM
tAr ediK bM Aim ibiSt h.
4
elAekrA ApnAr kAeC t r p,
U R ekn ekn
Apin tAedr kT Sr, kern ekn elAekrA
ApnAr kAeC t r pU,R Apin tAedr idek
tAikey b edeKn ekn
5
ik mAnux ApnAr kAeC r pU,R? Apin
mAnuxek Ay edbtAr mt ker bAineyeCn. bM
egQrb o sAn idey Apin mAnuxek mihmAiVt
kereCn.
6
Apin y y s]iX kereCn tAr dAiy Apin
mAnuexr hAet ideyeCn. sb ikC Apin mAnuexr
inye, ereKeCn.
7
emx/ gbAidpZ sh A b jedr oper
mAnux k%$] kereC.
8
AkAezr pAKI o jelr mAeCr opr k%$]
kereC.
9
eh Bu AmAedr sdABu/ sm ibeV ApnAr
nAm sb eTek mihmAiVt.
1

gIt 9
pircAlekr it. mu-lebbn SVer dAyUedr
kiw gIt.

Aim AmAr smS >kr, idey Bur zMs


kir. Bu/ ApnAr s]iX kr etYkiw Ay$Y kAy$Y
spekR Aim bleb.
2
Apin AmAek tY suKI kereCn. eh prApr
Vr/ Aim ApnAr nAemr zMs kir.
3
ApnAr kAC eTek AmAr zr dUer pAiley
egeC. ik tAedr ptn heb o tAr ibnX heb.
4
Apin kjn suibcArk. ApnAr isMhAsen
Apin Dm$ ibcArekr mt besiCeln. eh Bu/ Apin
AmAr bSAr kT ZeniCeln bM AmAr sVe
Apin isA h, keriCeln.
5
Apin es sb elAekr smAelAcn kereCn.
Bu/ es sb X elAkek Apin ibnX kereCn.
yAr eb<ec reyeC/ tAedr nAemr tAilk eTek Apin
es sb X elAekr nAm icridenr j mueC ideyeCn.
6
zr iniH heyeC? Bu/ Apin tAedr
ngrsmUh DbMs kereCn? Kn ZDumA^ B
1

gItsMihtA 9:7-10:16

518

bAIel pe AeC. es sb X elAekedr kT


AmAedr Sr, kirey edbAr mt ikC Ar bizX
en.
7
ik Bu icridenr j zAsn kern. Bu tAr
rAjYek zi)zAlI kereCn. p]iTbIet Ay AnbAr
j itin kAj kereCn.
8
Bu p]iTbIet etYkek Ay ibcAr edn. Bu
sb jAitedr sBAeb ibcAr kern.
9
b mAnux tAedr nAnAibD smsAr P<Aed Ab
bM jj$irt. tAedr smsAr BAerr nIec tAr
ipX hey egeC. Bu/ tAedr j Apin inrApd
SAn ehAn eyn tAr ApnAr kAeC eyet pAer.
10
elAekrA yAr ApnAr nAm jAen tAr ApnAr
opr ibVAs rAKeb. Bu/ elAkjn yid ApnAr
kAeC Aes/ Apin tAedr sAhAyY n ker iPirey
edebn n.
11
eh iseyAn-bAsIr/ etAmr Bur zMs kr.
Bur mh kemRr kT A jAitek bl.
12
yAr Bur kAeC sAhAeyYr j igeyiCl itin
tAedr kT men ereKeCn. es bit dir@ elAekrA
sAhAyY ATRn keriCl. Bu tAedr Buel yAn in.
13
Aim Verr kAeC ATRn keriClAm "Bu/
AmAr it sdy ehAn. edKun/ AmAr zr AmAy
AGAt kereC. AmAek 'm]&uYr Pwkil eTek
r( krn.
14
tAhel/ eh Bu/ ejrzAelm zherr Pwek
Aim ApnAr zMsAgIt kret pAreb. et Aim
suKI heb. kAr, Apin AmAy r( keriCeln.
15
sb jAit/ elAekedr P<Aed ePlAr j
mAiwet gt$ K<ueeC. ik tAr inejr inejr
P<Aed pe egeC. sb elAkjnek Dreb bel
or luikey jAl epetiCl ik or inejr jAel
Dr pe egeC.
16
Bu o m elAekedr DereCn. tA elAkjn
jAnet pArel/ yAr m kAj ker Bu tAedr
zAiS edn.
17
yAr Vrek Buel yAy tArA m. tAr pAtAel
pitt heb.
18
kKno kKno mn men hy ey/ sms jj$irt
mAnuxek Vr Buel egeCn. mno men heC ey/
sb dir@ elAkedr ekAn AzA bAkI en. ik
Vr kKn tAedr icridenr mt eBAeln n.
19
eh Bu/ Wn bM jAitge,r ibcAr krn.
mAnuxek kT BAbet edebn n ey tAr zi)zAlI.
20
elAekedr ikC iz( idn. tAedr kT bJu et
idn ey tAr ekbl mAnux.

hArI bM X elAekr m Pi AweCbM


tArA dir@ elAekedr AGAt ker.
3
m elAekr y cAy tAr bA ker. sb
elABI elAekrA Verr in ker. BAeb m
elAekr kAz ker ey tAr Buek G], ker.
4
m elAekr Vrek nusr, krAr e(e^
itir) dAik. tAr rAiz rAiz m Pi Aew.
tAr mn BAb ker eyn Verr ekAn iS en.
5
m elAekr sbRdA kuiwl kAjkmR ker.
mnik tAr Verr ibiDskl o mhAn iz(AmAlAek
l(Y ker nA.* Verr zr tAr iz(AmAlAek
ep( ker.
6
sb elAkjn men ker/ ekAnidn oedr KArAp
ikC heb n. tAr bel/ "Amr sbidn mj
kreb AmAedr ekAn zAiS heb n.
7
sb elAekrA sbRdA iBzAp ideC. A
elAkjn spekR tAr sbRdA kw o imTYA kT
bel celeC. sbdR A tAr ihtkr kAj krAr Pi
Aew.
8
sb elAk A elAekedr DrAr j egApn
SAen luikey TAek. tAr luikey TAek/ mAnuxek
AGAt krAr j K<ujet TAek. ined$Ax elAekedr
or htY ker.
9
m elAekr essb isMehr mt yAr tAedr
AhAy$ pZek DrAr j GApiw emer ep( kret
TAek. tAr dir@ elAekedr A*m, ker. m
elAekedr qtrI P<Aed dir@ elAekr Dr pe.
10
sb elAk htBAgY o ibiVt mAnuxek bAr
bAr AGAt ker.
11
kAre, BAgYht elAekr BAeb/ "Vr
AmAedr Buel egeCn? AmAedr eTek itin
icridenr j ibmuK heyeCn? AmAedr opr y y
Gew celeC Bu t edKeCn n?
12
Bu ejeg Wn bM ikC krn? Vr/ sb
m elAkek zAiS idn? sb bit dir@ elAekedr
Buel yAebn n?
13
m elAekr ekn Vrek b|A ker kAr,
tAr BAeb/ Vr tAedr zAiS edebn n.
14
Bu/ m elAekr ey sb ind$y o ihtkr
kAj ker/ iny Apin t edKet pAn. sebr
idek edKn
u bM ikC krn? smsAS mAnux ApnAr
sAhAeyYr idek ecey reyeC. eh Bu/ Apin esjn
iyin nATedr sAhAyY kern. tb tAedr sAhAyY
krn?
15
Bu/ m elAekedr ibnAz krn.
16
Bu icrkAelr bM nkAelr rAj. ibedzI
jAitil tAr edz eTek # heyeC.

gIt 10
Bu/ Apin t dUer TAekn ekn sms
jj$irt mAnux ApnAek edKet pAy n.
tAr nA A(irk eTR/ "etAmAr ibcAr tAr enk per.
1

gItsMihtA 10:17-14:4

519
eh Bu/ dir@ elAekrA ik cAy t Apin
ZeneCn. tAedr ATRn Znun bM tAr y cAy t
krn?
18
Bu ip-mAhIn sAnedr r( krn. >KI
elAekedr iDk y,r suKIn krebn n. mn
krn eyn m elAekr KAen TAket By pAy.

ik Bu bleCn "m elAekr bRledr kAC


eTek cir kereC. in>shAy elAekedr ijinx or
iney ineyeC. ik Kn Aim inej dAiey/ sb
BArA*A elAekedr r( krebA.
6
Bur kTAil/ l Aen glAen repAr
mt stY o K<Aiw. kTAil es repAr mt K<Aiw
yAek sAtbAr giley Z kr heyeC.
7
gIt 11
eh Bu/ in>shAy mAnuexr edKAZn krn. tAedr
Kn bM icridenr j r( krn?
pircAlekr it. dAyUedr gIt.
1
8
Aim Bur opr ibAV s rAiK. teb ekn etAmr
m elAekr AmAedr cAridek reyeC. tAr
AmAy edQe igey luikey pAr prAmzR ideyiCel sbjAygAy r pU,R elAekr mt bYbhAr ker.
&uim AmAy beliCel/ "pAKIr mt etAmAr pbRet idek mAnuexr inl$ kAjil zMs pAy.
e eyet?
2
gIt 13
m elAekr izkArIr mt/ tAr kAer luikey
TAek. tAr Dnuekr iCl ewen Der. tAr tAedr
pircAlekr it. dAyUedr kiw gIt.
1
tIr elAekr idek tAk ker bM sADu o s elAekr
eh Bu/ Ar kt(, Apin AmAy Buel
hdey t srAsir ib ker.
TAkebn Apin ik icridenr j AmAy Buel
3
smAej iBtelA yid nX hey yAy/ teb s yAebn Ar ktidn AmAr kAC eTek inejek
luikey rAKebn
elAekr ik kreb
4
2
Bu tAr pib^ mier reyeCn. Bu SVegR tAr
Ar ktkAl Aim icAelAr se yu
isMhAsen bes AeCn. p]iTbIet y ikC Gew/ krb Ar ktkAl AmAr hdy >K eBAg
tAr sb itin edKet pAn. elAekrA sitYkAerr kreb Ar ktidn AmAr zr AmAy prAijt
BAl n m t jAnbAr j Bu elAekedr Kub kreb
3
kAC eTek BAlBAeb inrI(, kern.
eh Bu AmAr Vr/ AmAr idek tAkAn? AmAr
5
Bu s elAekedr eK<Aejn. ik ihMsAyI bd er %r idn? AmAr er %r AmAy jAiney
idn; nyet Aim mer yAeb?
elAkedr pirtYAg kern.
6
4
m elAekedr opr itin l kyl o gk
yid tA Gew/ AmAr zr bleb/ "Aim oek
bxR, krebn. sb m elAk % o imy emeriClAm? AmAek prAijt kret pArel AmAr
bAtAs CA Ar ikC pAeb n.
zrA KuzI heb.
7
5
ik Bu BAelA. eysb elAk BAl kAj ker
eh Bu/ Aim ApnAr k]t BAlbAsAr opr
itin tAedr BAelAbAesn. s elAekr tAr se AS ereKiClAm. Apin AmAy r( kereCn bM
TAkeb bM tAek edKet pAeb.
suKI kereCn?
6
Aim Bur ee An gAn gA/ kAr, itin
gIt 12
AmAr j ihtkr kAj kereCn.
17

pircAlekr it/ zmInI sheyAeg


dAyUedr kiw gIt.

eh Bu/ AmAy r( krn? BAelA elAekr


sbA cel egeC. k]t ibVAsIedr p]iTbIr
elAekedr se rAK hy n.
2
elAk tAr itebzIedr imTY kT bel.
etYkiw elAk tAr itebzIek etAxAemAd ker
bM WkAbAr j imeTY kT bel.
3
ey eW<Aw idey mAnux imTY kT bel/ es eW<Awil
Bur ekew ePl ic. ey ijB idey tAr b
b g beleC/ Bur es ijBilo ekew ePl
ic.
4
es elAekr bleC/ "Amr k]t pe( imTY
kT bleb bM r pU,R elAk hb. Amr
jAin ik blet heb/ tA ek AmAedr minb
heb nA.

gIt 14

pircAlekr it. dAyUedr gIt.


1

kjn X inebRAD elAk men men bel/ "Vr


en. sb elAekr Byr o X kAjkmR
ker. tAedr meDY kjno en ey BAel kAj
ker.
2
oedr meDY Verr sAhAyY kAmnA ker mn
edKbAr j Bu SVgR eTek elAekedr it l(Y
ereKiCeln. :|AnI elAekr sAhAeyYr j VrmuKI
hy.
3
ik etYkiw elAk Verr eTek ibmuK hey
egeC. sb elAk/ m elAek pir,t heyeC. mnik
kw elAko BAelA kAj ker in?
4
m elAekr AmAr elAekedr ibnX kereC.
o sb m elAekr Vrek ecen n. m elAkedr

gItsMihtA 14:5-17:7

520

j glAD>kr, krAr mt cr
KA reyeC. mnik
tAr Bur pAsnA pyR ker n.
5-6
sb m elAk/ kjn dir@ mAnuexr kAC
eTek pedz Znet cAy n. ekn kAr, o dir@
elAkiw Verr opr inB$r ker. ik Vr tAr
s elAekedr se TAekn. sutrAM m elAkedr
Beyr enk kAr, AeC.
7
iseyAn pbRt eTek ek SAeylek r( ker
itin SVyM Bu iyin SAeylek r( kern? Bu
yKn AbAr tAr elAekedr tAedr edz eTek
sm]zAlI kern/ tKn yAekAebr pirbAr An
krk. SAeyelr elAekr suKI ehAk.*
gIt 15
dAyUedr kiw gIt.

kAj kern. Bu ediKey edn ey k]t itin sb


elAekedr BAelAbAesn.
4
ik yAr A edbtAr pUjA kret Cew yAy
tAr enk y,Ay peb. ey r) tAr sb
edbmUi%$et sgR ker/ Aim es segRr sAiml
hb n. mnik Aim sb edbmUi%$r nAmo cAr,
kreb n.
5
n/ AmAr BAegr Mz/ AmAr pAnpA^ Bur
kAC eTek Aes. Bu Apin AmAy shAyt
ideyeCn. Apin AmAy AmAr Mz ideyeCn.
6
AmAr Mzw k u b cmkAr. AmAr
%rAiDkAr sitY sur.
7
Aim Bur zMsA kir/ kAr, itin AmAy
%mrep iz(dAn kereCn. mnik inzAkAel/
tAr ined$zsmUh itin AmAr err gBIer ereK
yAn.
8
Aim sbRdA Buek AmAr sAmen rAiK. bM
Aim kKn tAr di(, pAz eCe yAeb nA.
9
tA/ AmAr hdy bM A tY KuzI heb.
AmAr edho inrAped eb<ec TAkeb.
10
ekn kAr, eh Bu/ pAtAel Apin AmAr
A eCe cel yAebn n. ApnAr ibVS jnek
Apin kber pcet edebn n.
11
Apin AmAek b<AcAr k]t pT spekR iz(
dAn krebn. eh Bu/ ZDm
u A^ ApnAr se TAkel
jIbenr crm zAi lAB heb. ApnAr fAnidek
TAket pArel icrn suK Aseb.

Bu/ ek ApnAr pib^ tAbuet TAket pAer


ek ApnAr pib^ pbRet TAket pAer
2
kmA^ es bYi) ey pib^BAeb jIbnyApn
ker/ ey s kAj ker/ ey r eTek stY kT
bel es ApnAr pib^ pbRet bAs kret pAer.
3
Dre,r elAk/ A mAnux spekR KArAp
kT bel n. es elAk tAr itebzIedr it
KArAp Acr, ker n. es elAk/ tAr inejr
pirbAr spekR lAjnk ikC bel n.
4
Vrek yAr G,
] ker es elAk/ tAedr sAn
ker n. ik yAr Bur esb ker/ es elAk
tAedr sAn dzRn ker. yid es itebzIr kAeC
ekAn itit ker TAek/ teb es tAr itit
gIt 17
pAln ker.
5
yid es elAk kAek wAk edy/ es es -e,r
dAyUedr kiw ATRn.
1
j sud cAy n. mnik es elAk/ shj srl
eh Bu/ AyY ibcAerr j AmAr ATRn Znun.
mAnuexr ml krAr j wAk pyso h, Aim cSV er ApnAek fAkiC. bM Aim y bliC/
ker n. yid ekAn elAk s mAnuxiwr mt sBAeb bliC. tb/ AmAr ATRn Znun.
2
jIbnyApn ker/ teb es sbRdA Verr kAeC
Apin AmAr spek$ yTAyT isA enebn.
TAkeb.*
Apin stYek edKet pAn.
3
Apin AmAr err gBIr pyR edeKeCn.
gIt 16
sArArAt Apin AmAr se iCeln. Apin AmAy
ij|As kereCn bM AmAr meDY ekAn iw pAnin.
dAyUedr kiw imkatAm.
1
eh Vr/ AmAy r( krn. kAr, Aim ApnAr Aim ekAn m Pi kirin.
4
opr inB$r kir.
ApnAr ined$z pAln kret igey/ mAnuexr pe(
2
Aim Buek beliClAm/ "Bu/ Apin AmAr ytKAin kiWn ecX sb/ t Aim keriC.
5
sdABu. y ikC BAel ijinx Kn AmAr AeC
Aim ApnAr pT nusr, keriC. AmAr iw
t ApnAr kAC eTek eseC.
p/ ApnAr dizRt jIbenr clAr pT/ kKno
3
p]iTbIet tAr nucredr j Bu ibSykr pirtYAg ker in.
6
eh Vr/ Aim ApnAek fAkiC/ dyA ker AmAy
B u y K n s uK I e h A k Tb Bur elAekedr tAedr edz %r idn. AmAr kT Znun/ AmAr ATRn Znun.
7
eTek ejAr ker bI iheseb iney yAoy heyeC. ik Bu
eh Vr/ yAr ApnAr opr inB$r ker/ tAedr
tAr elAekedr iPirey Anebn. tKn SAeyelr elAekr Kub
Apin
sAhAyY kern. essb elAk ApnAr fAnidek
KuzI heb.
dAAeb. tA dy ker/ ApnAr k nugAmIr ATRn
es TAkeb A(irk eTR/ "es bYi)ek kKno srAen
Znun.
heb n.
1

521
8

ApnAr ecAeKr mi,r mt AmAy r( krn.


ApnAr fAnAr CAyAy AmAy Ay idn.
9
Bu/ essb melAk/ yAr AmAek ibnX kret
cAeC/ tAedr hAt eTek AmAy r( krn. yAr
AmAr cAr pAez eTek AmAek AGAt kret cAeC/
tAedr hAt eTek AmAy r( krn.
10
sb m elAk t hArI ey tAr Verr
bAkY Znet cAy n bM tAr inejedr spekR
bA ker.
11
sb elAk AmAek tA kereC. Kn tAr
AmAr cArpAez reyeC. tAr A*m, krAr j
qtrI hey reyeC.
12
sb m elAk isMehr mt pZek htY
ker KAbAr j ep( kreC. tAr isMehr mt
luikey TAek/ A*me,r j St TAek.
13
Bu Wn/ bM zedr kAeC yAn. oedr idey
A smpR, krAn. ApnAr trbAir bYbhAr ker
AmAek m elAekedr hAt eTek r( krn.
14
Bu/ ApnAr (mt ArA X elAekedr bstBUim eTek eCd krn. Bu/ b elAk ApnAr
sAhAeyYr j eseC. jIben sb elAekedr
Kub ebzI ikC en. sb elAkek cr KA idn.
oedr izZr y cAy sb idn. oedr izZedr t
ebzI pirmAn idn eyn/ or oedr izZedr jo
% KA ereK eyet pAer.
15
Aim ibcAerr j ATRn keriC. tA eh Bu
Aim ApnAek edKeb bM eh Bu/ ApnAek
edeK pirpU,RBAeb pir hb.
gIt 18
pircAlekr it Bur dAs dAyUedr gIt. Bu yKn
dAyUdek ezQl bM A zedr hAt eTek r(
keriCeln/ tKn dAyUd gItiw ileKiCeln.
1

gItsMihtA 17:8-18:22

iCeln. itin AmAr kSVr Znet epeln. itin


AmAr sAhAeyYr j kA Znet epeln.
7
sAr p]iTbI ek<ep Wel/ pbRetr iBtelA
pyR ne eWiCl. ekn kAr, Bu *u heyiCeln?
8
Verr nAk idey eD<Ay ebirey el. Verr
muK eTek ebirey el l iizK. tAr edh
eTek l An ibCirt het lAgel.
9
AkAzml ibdI,R ker Bu nIec enem eln?
kiw Gn kAelA emeGr opr itin dAieyiCeln.
10
bAtAesr pAKAy ce itin AkAezr k A
eTek Ar k Ae e ebAiCeln. bAtAesr
opr Br ker/ itin sudUr zUe eBes ebAiCeln.
11
Bu kw Gn kAelA emeGr meDY luikeyiCeln/
es emG tAek tAbr
u mt iGeriCl. itin Gn bjmy
emeGr meDY luikeyiCeln.
12
tArpr emG eBd ker Verr AelAkmy
lY ebirey elA. esKAen bjsh izlbi] X bM
ibYetr JlkAin edK idl.
13
AkAz eTek Bu ibYetr mt Jles Weln?
prAperr rb ezAn egl. esKAen tKn izlb]iX
bM bjsh imy ibYetr Jlk iCl.
14
Bu tAr tIrsmUh* ine(p ker zedr
C^B ker ideln. Bu tIerr mt i(gitet
enkel zinpAt kreln bM elAekr ibA
hey Ciey pel.
15
Bu Apin cSV er ApnAr A|A ideln bM
tI ebeg bAtAs bet Zr krel. jl epCen
ser egl bM Amr smue@r tledz edKet smTR
hlAm. Amr p]iTbIr iBt edKet eplAm.
16
Bu opr eTek nIec ep<QCeln bM AmAek
r(A kreln. Bu AmAek gBIr jl eTek ewen
&uleln.
17
AmAr zr AmAr ecey zi)zAlI iCel.
o sb elAk AmAy G], kereC. AmAr kAeC
AmAr zr ebz zi)zAlI iCl/ tA Vr AmAy
r( kereCn?
18
Aim smsAr meDY inmit iClAm bM AmAr
zr AmAy A*m, keriCl. ik AmAek
shAyt edoyAr j Bu esKAen iCeln?
19
Bu AmAy BAelAbAesn/ tA itin AmAy Ar
kreln. itin AmAy inrApd Aey iney egeln.
20
Aim inSpAp/ tA Bu AmAek AmAr eyAgY
purSAr edebn. Aim ekAn Ay kAj kir in/
tA itin AmAr j ihtkr kAj krebn.
21
ekn kAr, Aim Bur ined$z pAln keriC?
Aim Verr ibre ekAn pAp kir in.
22
Aim sbRdA Bur ined$zsmUh Sre, rAiK.
Aim tAr ined$izt ibiD pAln kir?

itin bleln/ "Bu AmAr zi)/ Aim ApnAek


BAelAbAis?
2
Bu AmAr izlA/ AmAr gR/ AmAr inrApd
AySl. AmAr Vr/ AmAr izlA. Aim tAr
kAeC inrAp%Ar j Cew yA. Vr AmAr
FAlSV rp. tAr zi) AmAy r( ker. gRm pAhAe
Bu AmAr egApn AySl.
3
or AmAy phAs kereC. ik Aim Bur
kAeC sAhAyY eceyiC bM AmAr zedr kAC eTek
r( epeyiC?
4
AmAr zr AmAy htY kret cAiCl? AmAr
cArpAez iCl m]&uYr di. k tI b AmAek
pAtAelr idek BAisey iney yAiCl.
5
AmAr cArpAez iCl kberr ruil. AmAr
sAmen peiCl m]&uYr P<Ad.
6
P<Aed b hey/ Aim Bur kAeC sAhAyY cAlAm.
</ Aim AmAr Vrek fAklAm. Vr tAr mier tIrsmhU TRA ''ibY.

gItsMihtA 18:23-19:6
23

522

tAr sAmen Aim sbRdA s o ibZ iClAm.


Aim inejek Ay kAj eTek dUer ereKiClAm.
24
kAre, Bu AmAek AmAr purS Ar edebn?
ekn kAr, Aim ined$Ax? Bu edeKeCn/ Aim ekAn
gih$t kAj kir in. tA AmAr it itin ihtkr
kAj krebn.
25
Bu / yid ekAn elAk k]t ApnAek
BAelAbAes Apino tAr it k]t BAelAbAs
dzRn krn. ApnAr it ek yid s o kin
hy/ Apino tAr it s hn.
26
eh Bu/ yAr BAl bM Zic tAedr kAeC Apino
BAl bM Zic. ik/ nIctm bM *urtm bYi)eko
Apin prA*mI kret pAern.
27
Bu/ n elAekedr Apin sAhAyY kern. ik
t o hArI elAekedr Apin bdimt kern.
28
Bu/ Apin AmAr dIp AlAn. AmAr
Vr/ AmAr cAridekr kArek AelAikt kern?
29
ApnAr sAhAeyY eh Bu/ Aim qsedr se
Cwet pAir. Verr sAhAyY epey/ Aim zedr
edoyAelr opr cet pAir.
30
Vr sbRdA yA siWk tA ker TAekn. Bur
bAkY prI( kr heyeC. yAr tAr opr ibVAs
rAeK/ itin tAedr r( kern.
31
Bu CA Ar ekAn Vr en. AmAedr
Bu CA Ar ekAn izlA en.
32
Vr AmAy zi) edn. itin AmAek pib^
jIbnyApn kret sAhAyY kern.
33
Vr AmAek hire,r mt t edQet sAhAyY
kern. cSAen itin AmAek ibcl rAeKn.
34
Vr AmAek yuer ekQzl iz( edn/ tA
AmAr bAil kiw zi)zAlI Dnuek iCl prAet
pAer.
35
Vr Apin AmAy r( kereCn bM jyI
het sAhAyY kereCn. ApnAr fAn hAt idey Apin
AmAy shAyt kereCn. AmAr zek prAijt
kret Apin AmAy sAhAyY kereCn.
36
AmAr p bM egAAil z) ker idn/ eyn
Aim ehAcw n eKey t edQet pAir.
37
Aim eyn AmAr zedr tA kret pAir
bM tAedr Der ePlet pAir. tAedr ezx n ker
Aim Ar iPreb n?
38
Aim AmAr zedr prAijt kreb. tAr
Ar eW dAAeb n. AmAr sb z AmAr pAeyr
nIec pe TAkeb.
39
Vr/ yue Apin AmAek zi)zAlI kereCn.
Apin AmAr zek AmAr sAmen BUpitt
kereCn.
40
AmAr zedr prAijt kret Apin AmAy
sAhAyY kereCn bM Aim AmAr iberADIedr ibnX
keriC?

41

AmAr zr sAhAeyYr j ickAr keriCl.


ik tAedr sAhAyY krAr ek iCl n. tAr mnik
Bueko efekiCl/ ik Bu tAedr %r edn in.
42
Aim AmAr zedr emer wker wker ker
ideyiC. tAr DUelAr mt bAtAes e igeyiCl.
Aim tAedr ekbAer K ibK ker eCeiC.
43
yAr AmAr ibre yu kreC AmAek tAedr
hAt eTek r( krn. AmAek es sb jAitr
ent bAiney idn. ey sb elAekedr Aim jAin n/
tAr AmAr esb kreb.
44
es sb elAk AmAr spekR ezAnAmA^ AmAr
A|AkArI heb. ibedzIr AmAy By kreb.
45
sb ibedzIrA Bey Zikey yAeb. Bey kpmAn
hey/ or oedr egApn efr eTek ebirey Aseb.
46
Bu jIb? Aim AmAr izlAr zMs kir.
Vr AmAy r( kern. itin mhAn?
47
Vr AmAr j AmAr zedr zAiS ideyeCn.
itin elAekedr AmAr DIen en ideyeCn.
48
Bu/ Apin zr hAt eTek AmAy b<AiceyeCn.
yAr AmAr ibre igeyiCl/ tAedr prAS kret
Apin AmAy sAhAyY kereCn. inur mAnuexr hAt
eTek Apin AmAy r( kereCn.
49
eh Bu/ kAre, Aim skl jAitr kAeC
ApnAr zMs kir. j ApnAr nAem Aim
eSA^ gAn kir.
50
Bu tAr menAnIt rAjAek b yue jyI het
sAhAyY kern? tAr menAnIt rAjAr it itin k]t
BAelAbAs edKAn. itin dAy U d bM t A r
%rpurxedr it icridn ibVS TAkebn?
gIt 19
pircAlekr it. dAyUedr kiw gIt.
1

AkAzml Verr mihmA b,Rn ker. ibtAn


tAr hAetr qtrI e s]iXr kT eGAx, ker.
2
itiw n&un idn/ Verr mhe%r kT bel.
itiw rAi^ eGArtrBAeb Verr |An kAz ker.
3
k]tpe( &uim ekAn kT b z Znet pAeb
n. AmAedr kAen ezAnAr mt ekAn z tAr s]iX
ker n.
4
ik tAedr "rb sAr p]iTbI pirbY ker
rAeK. tAedr "zskl p]iTbIr ezx A pyR
ep<QCAy. sUeyRYr kAeC AkAz kiw bAir mt.
5
skAelr sUyR bAsrGr eTek pir berr mt
ebirey Aes. sUyRY heC kjn edQbAejr mt.
AkAezr pAr eTek opAr pyR tAr edQer
iteyAigtAy edQbAr j daIb.
6
sUyRY AkAezr k idk eTek edQ Zr ker
bM sAr rAS edQe edQe AkAezr Ae
igey edQ ezx ker. tAr tAp eTek ikC luikey
TAket pAer n. Bur iz(Ailo iWk rkm.

gItsMihtA 19:7-22:1

523
Bur iz(AmAlA heC inK<ut. esil Verr
elAekedr zi) edy. Bur sA(Y ibVsnIy. tA
| mAnuxek |AnI het sAhAyY ker.
8
Bur skl ibiD yTAyT. esil mAnuxek suKI
ker. Bur A|Ailo %m. esil mAnuxek b<AcAr
yTATR pT edKAy.
9
Bur pAsnA es AelAr mt/ yAr dIi icridn
BASVr. Bur isAil BAl bM Ayst.
10
Bur iz(AmAl sb eTek K<Aiw esAnAr eceyo
mUlYbAn. tA e mD/u y emQcAk eTek srAsir pAoy
yAy tAr eTeko imiX.
11
Bur iz(mAlA tAr dAsek stkR ker. esil
pAln krel mhAPl hy.
12
Bu/ ekAn bYi) tAr inejr sb edAx edKet
pAy n. tA eh Bu/ egApen pAp kr eTek
AmAy ibrt krn.
13
AmAr ey sb pAp kret C hy/ eselA
AmAy kret edebn n. pApilek AmAr opr
Bu kret edebn n. Apin yid AmAy sAhAyY
kern/ teb Aim pApmu) o Zic TAkeb.
14
AmAr bAkY bM icsmUh ApnAek s
krk. eh Bu/ Apin AmAr izlA. Apin es
jn iyin AmAy r( kern.
7

gIt 20
pircAlekr it. dAyUedr kiw gIt.

Bu tAr menAnIt rAjAek r( kereCn? Verr


menAnIt rAj sAhAyY cAel. Bu tAr %r ideln?
9

gIt 21
pircAlekr it. dAyUedr kiw gIt.

Bu/ ApnAr zi) rAjAek suKI rAeK. Apin


yKn tAek r( kern tKn es tY KuzI hy.
2
rAj y y eceyiCl/ Apin tAek tA ideyeCn.
Bu/ rAj ikC eceyiCl bM Apin tAek iWk
tA ideyeCn es y eceyiCl.
3
Bu/ sitY Apin rAjAek AzIbRAd k ereCn.
Apin tAr mATAy esAnAr mukuw pirey ideyeCn.
4
Vr/ rAj ApnAr kAeC jIbn eceyiCel/
Apin tAek tA ideyeCn? Apin tAek dIGR jIbn
ideyeCn/ y yug yug Der cleC.
5
Apin rAjAek jeyr peT pircAilt kereCn
bM tAek mhAn egQrb en ideyeCn. Apin tAek
sAn bM zMs ideyeCn.
6
Vr/ sitY Apin rAjAek icridenr j
AzIbRAd kereCn. yKn rAj ApnAr muK dzRn
ker/ tKn es BIx, KuzI hy.
7
rAj Bur opr AS rAeK. eh prApr/
tAek htAz krebn n.
8
eh Vr/ Apin ApnAr zedr edKAebn ey
Apin zi)mAn. yAr ApnAek G],A ker/ ApnAr
zi) tAedr prAijt kreb.
9
eh Bu/ Apin yKn rAjAr se TAekn/ tKn
es kw l cir mt y sb ikCek puiey
edy. tAr e*AD elilhAn Aenr mt let TAek
bM es zedr ibnAz ker.
10
Ar tAr zedr pirbArsmUh DbMs hey yAeb.
tAr p]iTbI eTek ser yAeb.
11
ekn kAr, sb elAk Bu/ ApnAr ibre
KArAp kAejr Pi ewiCl ik tAr sPl het
pAerin.
12
Bu/ sb elAkek Apin ApnAr *ItdAs
ker ereKeCn. Apin oedr kse di idey
eb<eDeCn. Apin oedr glAy di pireyeCn. Apin
oedr *ItdAesr mt mAT nt kireyeCn.
13
Bu/ Amr ApnAr mhe r egQrb-gAT
gAeb? eh Bu/ ApnAr ibrAwe Apin mihmAiV t
hn?
1

yKn &uim sMkewr meDY TAek/ tKn Bu eyn


etAmAr fAek sA edn. yAekAebr Vr etAmAy
esel it*m kret sAhAyY krn.
2
Vr tAr pib^SAn eTek etAmAy sAhAyY krn.
iseyAn pbRt eTek itin eyn etAmAy sAhAyY
kern.
3
etAmAr edoy skl sgR Vr Sre, rAKun.
etAmAr edoy skl qneb eyn itin h, kern.
4
&uim y cAo/ Vr eyn tA mur kern. itin
eyn/ etAmAr sb pirkn sPl kern.
5
Vr yKn etAmAek sAhAyY kern tKn AmrA
An krb. s/ Amr tAr nAemr zMs kir.
&uim yA cAo Bu eyn etAmAek tAr sb ikC edn?
6
Kn Aim ejeniC/ Bu tAr menAnIt rAjAek
sAhAyY kern? Bu tAr pib^ SVgRelAek ibrAijt
iCeln bM tAr menAnIt rAjAek itin %r
ideyiCeln.
7
gIt 22
ikC elAk tAedr reTr opr inB$r keriCl.
ikC elAk tAedr qsedr opr inB$r keriCl. pircAlekr it. "eBAerr hir, gAniwr suer bsAen
ik Amr Sre, ereKiClAm AmAedr Bu
dAyUedr kiw gIt.
1
Vrek.
eh AmAr Vr/ eh AmAr Vr? ekn Apin
8
es sb elAkel prAijt heyeC/ tAr yue AmAy eCe cel egeCn Apin t dUer ey/ AmAek
mAr egeC. ik Amr ijetiC? Amr ibjyI r( kret pArebn n? Apin t dUer ey/ AmAr
sAhAeyYr j ickAr o Znet pAebn n?
heyiC?
1

gItsMihtA 22:2-23:1
2

524

Vr AmAr/ sArAidn Der Aim ApnAek


efekiC. ik Apin sA edn in. sArArAt Der
Aim ApnAek efekiC.
3
Vr/ Apin heln es pib^ kjn. Apin
rAjAr mt eTek yAn. SAeyelr zMs ApnAr
isMhAsn.
4
AmAedr pUbRpurxr ApnAr opr ibVAs
keriCeln. </ eh Vr tAr ApnAr opr ibVAs
keriCeln bM Apin tAedr r( kereCn.
5
Vr/ AmAedr pU bR p u rxr ApnAr kAeC
sAhAeyYr j ek<ed peiCeln bM tAr tAedr
zr hAt eTek r( epeyiCeln. tAr ApnAr
opr ASA ereKiCeln bM tA tAr AzAht hn
in?
6
sutrAM/ Aim ik kIw/ mAnux n elAek AmAr
spekR l ebAD ker bM AmAek G], ker.
7
etYek yAr AmAek edeK/ AmAy iney WA
ker. tAr tAedr mAT nAAy bM AmAy ijB
eBAy.
8
tAr AmAy bel "Bur kAeC sAhAyY cAo.
hyetA b itin etAmAy pir^A, krebn. itin yid
sitY etAmAy pC kern/ iny itin etAmAy
r krebn?
9
eh Vr/ wA k]t stY ey/ kmA^ ApnAr
oper Aim inB$r kir. mn ik Aim yKn AmAr
mAeyr buekr D eKtAm Apin AmAek AVAs bM
SViS idetn.
10
ey idn Aim jeiC/ es idn eTek Apin
AmAr Vr. mAeyr gB$ eTek ebirey AsAr per
Aim ApnAr ye lAilt heyiC.
11
tA/ eh AmAr Vr/ AmAek eCe yAebn n?
kAr, sMkw inkwb%RI. AmAek sAhAyY krAr mt
ek en.
12
AmAr cArpAez elAkjn reyeC/ zi)zAlI
bledr mt tAr AmAr cAridek iGer reyeC.
13
tAedr muKelA kwA gj$nkArI isMehr mt
h ker eKAl/ eyn tAr izkAerr idek sebeg Cew
yAeC.
14
mAiwet ePel edoy jelr mt AmAr zi)
cel egeC. AmAr iSelA AlAdA hey egeC.
Aim AmAr sAhs hAirey ePeliC?
15
AmAr zi)* BA m]pAe^r mt Zikey
egeC. AmAr ijB tAluet Awek yAeC. Apin
AmAek "m]&uYr DUlAy ep<QeC ideyeCn.
16
AmAr cArpAez "kukur Guer ebAeC. es
sb m elAekedr dl AmAek P<Aed ePeleC.
isMehr mt tAr AmAr hAt o p ib ker
ideyeC.
zi) Tb "muK.

17

Aim AmAr hAel pyR edKet pAiC.


elAkjn AmAr idek ecey reyeC? tAr *ur #iXet
AmAr idek tAikey AeC?
18
elAkel oedr meDY AmAr kApel
BAgABAig ker ineC. tArA AmAr kAper j
G<uiw cAleC.
19
Bu/ AmAek eCe yAebn n? Apin AmAr
zi). zI AmAek sAhAyY krn?
20
Bu/ zr trbAir het AmAy r( krn.
o sb kukuredr hAt eTek AmAr mUlYbAn jIbn
r( krn.
21
AmAek isMehr muK eTek r( krn. bledr
izM r AGAt eTek AmAy r( krn.
22
Bu/ ApnAr spekR Aim AmAr BAedr
blebA. mhAsmAejr sAmen Aim ApnAr zMs
krb.
23
etAmr yAr Bur pAsn kr/ tAr Bur
zMs kr? eh S Aeyelr %rpurxg, Bur it
sAn dzRn kr? eh SAeyelr mAnux Buek By
o kr.
24
ekn kAr, Bu dir@ elAekedr tAedr sMkew
sAhAyY kern. Bu tAedr j lit nn. yid
mAnux tAr kAeC sAhAyY ATRn ker itin tAedr
kAC eTek luikey TAekn n.
25
Bu/ mhsmAej AmAr zMs ApmAr kAC
eTek Aes. sb pAsnAkArI B)edr sAmen/
AmAr mAnt kr bil Aim ApnAek sgR kreb.
26
dir@ elAekr eKey heb. etAmr yAr
Buek K<ujC/ tAr tAr zMs kr? etAmAedr
>kr, icrjIib hk?
27
etAmrA/ sudUr edzilr jng/ Buek men
ereKA bM tAr kAeC iPer s? ey sb mAnux
ibedez TAek tArAo eyn Bur pAsn ker.
28
ekn kAr, Bu rAj. itin sb jAitek
zAsn kern.
29
bil bM suedhI elAekrA AhArAe Verr
kAeC i,pAt kreb. bSt> skel yAr mAr yAeb
bM yArA itmeDY mAr egeC tAr skel Verr
kAeC bnt heb?
30
bM Bib`et AmAedr %rpurxrA Bur esb
kreb. elAekrA icridn tAr kT bleb.
31
etYkiw j tAedr izZedr kAeC Vr ey
BAl ijinxil kereCn es spekR bleb.
gIt 23
dAyUedr kiw gIt.

Bu AmAr emxpAlk. AmAr y ikC cA/


sb smy Aim t- enb.*e
1

AmAr enb A(irk eTR/ "AmAr ekAn ikCr BAb


en.

gItsMihtA 23:2-25:19

525
2

itin AmAek sbuj cAr, e(e^ Zey edn.


itin AmAek ibAm jlADAerr pAez pircAilt
kern.
3
tAr nAemr mihm pli krAr j itin
AmAr A Aek n&un zi) edn. tAr nAemr j
itin AmAy iWk peT pircAilt kern.
4
mnik/ yid Aim kberr mt gA kArmy
ekAn ptYk idey ehew yA/ Aim ekAn ibpedr
Ar BIt hb n. ekn kAr, Apin ey AmAr
se reyeCn Bu. ApnAr zAsnd AmAek SViS
edy/ inrAped rAeK.
5
Bu/ Apin AmAr zedr sAmen AmAr ewibl
qtrI keriCeln. Apin AmAr mATy etl idey
AmAek iBbAdn keriCeln. AmAr pAnpA^
pirpU,R bM t pec peC.
6
DAiRktA bM (m AjIbn AmAr se
TAkeb. bM Aim Bur mier dIGR smy Der bes
TAkeb.
gIt 24
dAyUedr kiw gIt.

p]iTbI bM p]iTbIr smS ikC Bur.


jg bM jgetr sb elAko tAr.
2
Bu jelr opr p]iTbI s]iX kereCn. itin
ndIsmUehr opr sb qtrI kereCn.
3
ek Bur pbRet AerAhn kret pAer ek Bur
pib^ mier igey dAAet pAer
4
es sb elAk yAr m kAj ker in/ es sb
elAk yAedr >kr, Zic/ es sb elAekr yAr
imeTYek setYr mt ker blbAr smy AmAr nAm*
enyin/ yAr imTY kT belin bM imTY itit
edyi n kmA^ es sb elAk KAen pAsn kret
pAer.
5
BAelA elAekr Buek nYedr AzIbAR d krbAr
j bel. sb BAelA elAekrAo Vr/ tAedr
pir^AtAek BAl kAj kret bel.
6
es sb BAel elAk Vrek nusr, krAr
ecX ker. tAr sAhAeyYr j yAekAebr Verr
kAeC yAy.
7
eh Pwk skl/ etAmAedr mAT etAl? eh AcIn
ArsmUh/ Kuel yAo/ kAr, mihmAiVt rAj eBter
Asebn.
8
ek es mihmAiVt rAj Bu es rAj.
itin prA*mI qsink. Bu es rAj/ itin
yuer nAyk.
9
eh Pwkskl etAmAedr mAT etAl? eh AcIn
ebz ArsmUh/ Kuel yAo/ kAr, mihmAiVt rAj
eBter Asebn.
10
ek es mihmAiVt rAj sbRzi)mAn Bu
es rAj. itin es mihmAiVt rAj?
1

gIt 25
dAyUedr gIt.

Bu/ Aim inejek ApnAr hAet smpR, keriC.


2
eh AmAr Vr/ Aim ApnAet AS rAiK.
tA AmAek lit krebn n. AmAr zr
eyn AmAr opr jylAB n ker.
3
yid ekAn bYi) ApnAr opr inB$r ker/ es
kKno htAzAS heb n. ik ibAV sGAtkr htAz
heb. tAr ikC pAeb n.
4
eh Bu/ ApnAr pTil AmAek edKAn.
ApnAr pT spekR AmAy iz( idn.
5
AmAy pircAilt krn bM ApnAr stY
spekR AmAy iz( idn. Apin AmAr Vr/
AmAr pir^At. itidn Aim ApnAr opr inB$r
kir.
6
eh Bu/ AmAr it dy ker AmAy Sr,
krebn. ey ekAml BAelAbAs Apin AmAy icridn
idey eseCn es BAelAbAs AmAr it dzRn
krn.
7
AmAr tr, byesr k]t kukmR o pAp Apin
Sre, rAKebn nA. eh Bu/ ApnAr sunAemr j/
AmAy BAelAebes Sr, krebn.
8
Bu k]tpe( BAl bM s. itin pApIedr
iWk peT jIbnyApn krbAr iz( edn.
9
yArA ibnIt/ tAedr itin tAr pTil ezKAn.
itin AypeT tAedr pircAilt kern.
10
Bu rAj/ yAr tAr ci) bM itit
nusr, ker itin tAedr it stYin hn.
11
eh Bu/ Aim enk pAp kAj keriC. ik
ApnAr mh edKAbAr j/ Aim y y keriClAm/
eselA sb Apin (m kereCn.
12
yid ekAn elAk Buek nusr, kreb bel
menAnIt ker/ tAhel Vr tAek eb<ec TAkbAr e
rAS edKAebn.
13
es elAk BAl ijins peBAg kret pAreb/
bM tAr sAnrA Verr itt BUK pAeb.
14
Bu tAr gU kT tAr nugAmIedr beln.
tAr ci) spekR itin tAedr iz( edn.
15
sAhAeyYr j Aim sbRdA Bur idek ecey
TAik. itin sbRdA AmAek smsAr jAl eTek
mu) kern.
16
eh Bu/ Aim in>shAy bM in>s. AmAr
idek muK ePrAn/ AmAy k]pA krn.
17
AmAek AmAr sMkwsmUh eTek mu) krn.
AmAr smsilr smADAn kret AmAy sAhAyY
krn.
18
AmAr ecX o smsAr idek #iXpAt krn.
AmAr skl pAp eTek AmAy (m ker idn.
19
AmAr eysb z AeC tAedr idek edKun.
tAr AmAy G], ker/ AmAy AGAt kret cAy.
1

gItsMihtA 25:20-28:2

526

20

eh Vr/ AmAy r( krn bM AmAy Ar


krn. Aim ApnAr opr inB$r kir. dy ker
AmAy htAz krebn n.
21
eh Vr/ Apin k]t BAl. Aim ApnAet
inB$r kir/ tA AmAy r( krn.
22
eh Vr/ S Aeyelr elAekedr/ tAedr zedr
hAt eTek r( krn.

Bu/ AmAr ibcAr krn. Aim ey s peT


jIbnyApn keriC t mA, ker idn. Aim kKno
Buet AS rAK eTek ibrt hin.
2
Bu AmAy prI( krn/ AmAr hdy o mnek
Kub BAelABAeb edKun.
3
Aim sbRdA ApnAr ekAml BAelAbAs edKet
pA. ApnAr setY Aim b<Aic.
4
Aim imTYAbAdI o kpwAcArIedr se inejek
yu) kirn. Aim sb ekej elAekedr se
sMiX h n.
5
sb prADIedr dlilek Aim G], kir.
sb zytAnedr del Aim eyAg edeb n.
6
eh Bu Aim ey inSpAp t edKAet bM ApnAr
y|ebdIet yAoyAr j Aim AmAr hAt Du.
7
Bu Aim ApnAr zMsA gAn gA. ApnAr
s]iXkr Ay$Y ibxy spekR Aim gAn gA.
8
Bu Aim ApnAr mirek BAelAbAis. Aim
ApnAr mihmAmy tAbu BAelAbAis.
9
Bu AmAek sb pApIedr dlBu) krebn
n. sb KunIedr se AmAr jIbn h, krebn
n.
10
elAkel sb smy edr tAirt ker.
KArAp kAj krAr j or sbRdA ekAc inet
St.
11
ik Aim ined$Ax. tA eh Vr/ AmAr it
sdy ehAn bM AmAy r( krn.
12
sb ibpd eTek Aim suri(t. eh Bu/ Aim
ApnAr mlIge,r sAmen ApnAr zMs kir.

AmAy A*m, ker/ Aim By kreb n. ekn


kAr, Aim Buek ibVAs kir.
4
Bur kAC eTek Aim ekblmA^ kw ijins
cAeb "AmAek sArjIbn mier tAr esQyRY
edKbAr j bM tAek sA(A krbAr j Bur
mier bes TAket idn.
5
yKn Aim ibpdS tKn Bu AmAy r(
krebn. tAr tAbuet itin AmAy luikey rAKebn.
itin AmAek tAr inrApd Aey &uel enebn.
6
AmAr zr AmAy iGer reyeC. ik oedr
prAijt kret Bu AmAy sAhAyY krebn? tArpr
Aim tAr tAbuet bil sgR kreb. AnDbin
ker Aim sgR inebdn krb. Bur sAen Aim
gAn-bAjn kreb.
7
Bu AmAr kT Znun. AmAy %r idn. AmAr
it sdy ehAn.
8
Bu/ Aim ApnAr se kT blet cA. AmAr
r eTek Aim ApnAr se kT blet cA.
ApnAr se kT blAr j Aim ApnAr sAmen
esiC.
9
Bu/ ApnAr dAs Aim/ AmAr idk eTek Apin
muK iPirey enebn nA. Amy sAhAyY krn? AmAy
sirey edebn nA? AmAy ePel cel yAebn n?
Vr AmAr/ Apin AmAr pir^At.
10
AmAr m bAb AmAy eCe cel egeCn. ik
Bu AmAy h, kereCn. itin AmAy tAr Apnjn
ker ineyeCn.
11
Bu AmAr cr z AeC. tA ApnAr pT
AmAy ezKAn. AmAy siWk kAj kret ezKAn.
12
Bu/ AmAr iberADI p(ek AmAy prAijt
kret edebn n. kAr imeTY sA(Ir AdAlet
AmAr ibre kT keleC. AmAr ibre
ihMsA k kAyRYklAp e@k krbAr j tAr w
keriCl.
13
Aim k]t ibAV s kir ey/ AmAr m]&u Yr pUebR*
Aim Bur DAiRktA edeK yAeb.
14
Bur sAhAeyYr j ep( kr. zi)mAn o
sAhsI ho bM Bur sAhAeyYr j ep( kr?

gIt 27

gIt 28

gIt 26
dAyUedr gIt.
1

dAyUedr gIt.

dAyUedr kiw gIt.

Bu / Apin AmAr ejYAit bM AmAr


pir^At. Aim kAek By pAeb n? Bu AmAr
jIbenr sur( SAn/ tA ekAn elAkek Aim By
pAeb n.
2
m elAekr AmAy A*m, kret pAer bM
AmAr zr AmAy DbMs krbAr ecXA kret pAer/
tKn tAr ehAcw eKey pe yAeb.
3
yid kdl qso AmAr cAridek iGer TAek/
Aim By kreb n. mnik yue yid elAkjn

eh Bu/ Apin AmAr izlA. ApnAr sAhAeyYr


j Aim ApnAek fAkiC. AmAr ATRn eTek
kAn iPirey enebn n. yid Apin AmAr fAek
sA n edn/ elAek BAbeb Aim kberr m]t bYi)r
ecey t ikC n.
2
Bu/ AmAr hAt &uel ApnAr pib^tm
SAen Aim ATRn jAnA. yKn Aim ApnAek

AmAr peU bR A(irk eTR/ "jIibtedr edez.

gItsMihtA 28:3-30:12

527
fAik AmAr fAk Znun. AmAr it k]pA dzRn
krn.
3
Bu/ AmAek KArAp elAekedr kjn BAbebn
n. es sb elAk "selAm zer Ar tAedr
itebzIedr iBnn ker. ik men men tArA
itebzIedr ibre m Pi Aew.
4
Bu/ sb elAk A elAekedr it m
Acr, ker. tb tAedr yAet KArAp hy tA
krn. eymn or edr keriCl.
5
m elAekr kKn Bur BAelA kAjelA
buJet pAer n. Bu ey sb BAelA kAj kern t
tAr edeK n. n tAr buJet cAy n/ tAr ZDu
DbMs kret cAy.
6
Bur zMsA kr? itin AmAr it kr,
krAr ATRn ZeneCn?
7
Bu AmAr zi)/ itin AmAr FAl. Aim
tAek ibVs keriC. itin AmAy sAhAyY kereCn.
Aim c KuzI? bM tA Aim tAr zMs ker
gAn gAiC.
8
Bu yAek pC kern tAek r( kern. Bu
tAr zi)?
9
Vr ApnAr elAekedr r( krn. ApnAr
iDkArBu) yAr tAedr AzIbRAd krn. tAedr
Apin icrkAelr j en idn bM tAedr sAn
idn?
gIt 29
dAyUedr kiw gIt.

eh Verr sAnr/ etAmr Bur zMs kr?


tAr zi) bM mihmAr zMs kr.
2
Bur zMs kr bM tAr nAemr sAn kr?
etAmrA pib^ bS per tAr pAsnA kr.
3
Bur rb smue@r pAr eTek opAer ezAn
yAy. mihmAiVt Verr rb mhAsmue@ bjDbinr
mt.
4
Bur rb tAr zi) eGAx, ker. Bur rb
tAr mihm kAz ker.
5
Bur rb ibrAw b rs gAeCedr eBe wker
wker ker edy. Bu ilbAenAenr rs gAC eBe
ideyeCn.
6
Bu ilbAenAnek kipt kereCn. edeK men
hy eyn kiw bAcA bACr nAceC. izireyA,*
kipt heC. edeK men hy eyn kwA bAcA
CAgl lAPAeC.
7
ibYetr cmk idey Bur rb bAtAsek ekew
ekew ideC.
8
Bur rb mrBUimeko k<Aipey ideC. Bur
reb kAedz mrBUim ek<ep WeC.
1

izireyA , Tb 'ehremAna pbRt.

Bur rb edbdAr gACek k<Aipey edy. Bu


bnSlI DbMs kern. ik tAr pib^ mier/ elAek
tAr mihmAr gAn gAy.
10
Abenr smy Bu iCeln rAj bM icridenr
j Bu rAj TAkebn.
11
Bu tAr elAekedr zi) edn. itin tAr
elAekedr zAi idey AzIbRAd kern.
9

gIt 30
dAyUedr gAnilr tm. gAniw mir
sgRIkre,r ee rict.

Bu/ Apin AmAy AmAr sMkwil eTek


ewen &ueleCn. Apin AmAek AmAr zedr hAet
prAijt het bM ib@p kreto edn in. tA
ApnAr it Aim sAn edKAeb.
2
Bu/ AmAr Vr/ Aim ApnAr kAeC ATRn
keriClAm. bM AmAr ATRn Zen Apin AmAy
AerAgY ker &ueleCn.
3
Apin AmAy kbr eTek ewen &ueleCn. Apin
AmAy b<Acet ideyeCn. m]&uY elAekr m]t mAnuxedr
se AmAek TAket hy in.
4
Verr nugAmIr/ Bur it SbgAn kr. tAr
pib^ nAemr zMs kr?
5
yKn Vr *u iCeln tKn "m]&uY iCl tAr
isA. ik itin AmAr it BAelAbAs
ediKey AmAek ideyeCn "jIbn. rAe^ Aim
luiwey pe k<Aid. pridn skAel Aim Ane gAn
gA?
6
yKn inie o inrAped iClAm Aim eBebiClAm
ikC AmAek AGAt kret pAreb n?
7
</ Bu yKn Apin AmAr it sdy iCeln
Aim nuBb keriClAm ekAnikC AmAek hArAet
pAreb nA? ik yKn Apin muK Guirey ineln
Aim Bey k<Apet lAglAm.
8
tA/ eh Vr Aim iPer es ApnAr kAeC
ATRn keriC. Aim ApnAr kAeC kr,A ATRn
keriC.
9
Aim beliClAm/ "eh Vr/ yid Aim mer kber
yA/ tAet ik BAel heb m]t elAekr ZD
u DeU lAy
Zey TAek? tAr ApnAr zMs ker n. Amr
ey ApnAr opr ktKAin inB$r kret pAir/ t
tAr A elAekedr bel n.
10
Bu AmAr ATRn Znun bM AmAr it sdy
ehAn? Bu AmAy sAhAyY krn?
11
Aim ATRn keriClAm bM Apin AmAy
sAhAyY kereCn? Apin AmAr kAAek n]etY pir,t
kereCn. Apin AmAy cewr bS sirey idey An
idey eFek ideyeCn.
12
Bu AmAr Vr/ Aim icridn ApnAr zMs
kreb/ tA kKn nIrbt TAkeb n. sbRdA ekAn
1

gItsMihtA 31:1-32:3

528

kjn TAkeb/ ey ApnAr sAenr j ApnAr AmAy tA kreC. oedr hAt eTek AmAy r(
krn.
zMsA gIt gAeb.
16
dy ker ApnAr dAsek BYTRnA krn bM
gIt 31
h, krn. AmAr it sdy ehAn bM AmAek
r( krn?
pircAlekr it. dAyUedr kiw gIt.
1
17
Bu/ Aim ApnAr opr inB$r kir. AmAek
Bu/ Aim ApnAr kAeC ATRn keriC/ tA
htAz krebn n. AmAr it sdy ehAn bM AmAy Aim htAz heb n/ m elAekr htAz heb. or
r( krn.
nIreb kber yAeb.
2
18
eh Vr/ AmAr kT Znun. zI Apin es
sb m elAk inejedr spekR bA ker
AmAy r( krn. Apin AmAr inrApd Ay bM s elAekedr spekR imTY kT bel. sb
ehAn. Apin AmAr inrApd gR ehAn. AmAy suri(t m elAekr c t. ik/ ey muK idey or
krn?
imTY kT bel t nIrb hey yAeb.
3
19
Vr/ Apin AmAr izl; tA/ ApnAr nAemr
eh Vr/ ApnAr nugAmIedr j Apin
SVAeTR AmAy pircAilt krn.
enk BAelA ijinx b<Aicey ereKeCn. yAr ApnAek
4
AmAr zr AmAr sAmen k P<Ad epet ibVAs ker tAedr j skelr sAmen Apin
ereKeC. oedr P<Ad eTek AmAy Ar krn. BAl kAj kern.
20
Apin AmAr inrApd Ay.
s elAekedr AGAt krAr j m elAekr
5
kse
j hy. sb m elAk lA Zr kret
Bu/ Apin es Vr yAek Amr ibVAs
kret pAir. AmAr jIbn Aim ApnAr hAet smpR, cAy. ik Apin essb s elAekedr luikey
rAeKn bM tAedr r( kern. ApnAr inejr
krlAm. AmAy Ar krn?
6
yAr mUi%$smUehr pUj ker/ tAedr Aim G], Aey Apin tAedr r( kern.
21
kir. Aim kmA^ Buek ibVs kir.
Bu D? sAr zhr yKn zedr Ar ebiXt/
7
eh Vr/ ApnAr kr,y Aim Kub KuzI. Apin tKn itin AmAr it/ t A r Ay$ Y kr,A
AmAr eB$Ag edeKeCn. AmAr ey sb sms iCl ediKeyeCn.
22
tAo Apin jAenn.
Aim BIt hey beliClAm/ "Aim mn k
8
jAy
g
Ay reyiC esKAen Vro AmAek edKet pAebn
Apin AmAek AmAr zedr hSgt krebn
n. ik eh Vr/ ApnAr sAhAyY ecey Aim
n. oedr P<Ad eTek Apin AmAy mu) krebn.
9
Bu/ AmAr sMKY sms AeC. tA AmAr ApnAr kAeC ATRn keriClAm bM Apin AmAr
it sdy ehAn. Aim mAniskBAeb mn ibpyRS cSVerr ATRn ZeniCeln.
23
ey ek<ed ek<ed AmAr ecAK bYTA kreC. AmAr gl
eh Verr nugAmIr/ etAmr b Buek
o epw Al kreC.
BAelAebesA? yAr Bur it inAbAn/ Bu tAedr
10
AmAr jIbn >eK ezx het celeC. dIGRVAs r( kern. ik yAr inejr (mt iney d
ePlet ePlet AmAr bCril kAweC. AmAr ker Bu tAedr zAiS edn. tArA tAedr ApY zAiS
sMkwil AmAr sb zi)ek eke ineC. AmAr pAy.
24
sb zi)/ AmAy tYAg kreC.*
etAmr yAr Bur sAhAeyYr j tI(
11
kreC/
tAr sAhsI ho/ zi)zAlI ho?
zr AmAy G,
] kreC. AmAr itebzIro
AmAy G], kreC. smS A Iyr AmAr se
rASAy edK ker. tAr AmAek By pAy bM iey
gIt 32
cel.
12
hAirey yAoy ypAitr mt elAekrA AmAek
dAyUedr kiw mSIl.
1
Buel egeC.
kjn bYi)/ yAr pApsmUh (m kr heyeC/
13
elAekrA AmAr spekR ey sb Byr kT es k]t D. yAr pAp mueC edoy heyeC/ es
bel/ t Aim Zin. sb elAk AmAr ibre elAko sitY D.
2
egeC. or AmAy emer ePlAr c*A kereC.
kjn bYi) sitYkAerr suKI yKn Bu tAek
14
eh Bu/ Aim ApnAet AS rAiK. Apin beln tAr ekAn edAx en. es bYi) BAgYbAn/ es
tAr egApn pAp luikey rAeK in.
AmAr Vr.
15
3
AmAr jIbn ApnAr hAet reyeC. AmAr
Vr/ Aim bAr bAr ApnAr kAeC ATRn keriC/
ik
AmAr egApn pAepr kT Aim bilin. tA
zedr hAt eTek AmAy r( krn. ikC elAk
ytbAr Aim ATRn keriC/ ttbAr Aim bRl
AmAr kreC A(irk eTR/ ''AmAr hAil nX hey
hey peiC.
yAeC.

529
4

gItsMihtA 32:4-34:4

kr. jgetr etYkiw mAnuexr tAek By


kr ict.
9
ekn kAr, Vr kiw A|A edn bM esiw
Gew. yid itin beln "TAm tAhel sb ikC b
hey yAy.
10
Bu etYekr pedzek TRhIn ker &ulet
pAern. itin jAitedr pirknil mUlYhIn ker
idet pAern.
11
ik Bur pedz icrn stY. tAr
pirknel bMzprprAy stY TAek.
12
yAr Buek tAedr Vr rep epeyeC tAr
sitY D. ekn kAr, Vr tAedr tAr inejr
elAk iheseb menAnIt kereCn.
13
Bu SVgR eTek nIecr idek tAikeyiCeln bM
smS elAekedr edeKeCn.
14
p]iTbIet yAr bsbAs kreC/ tAr c isMhAsn
eTek itin sklek edeKn.
15
Vr etYkiw elAekr mn s]iX kereCn.
etYkiw elAk ik BAbeC Vr tAo jAenn.
16
kjn rAj tAr b]h zi)et r pAy
n. kjn blbAn qsink/ tAr inejr zi)et
r( pAy n.
17
eGAelA yuer ibjy en edy n. mnik
tAedr zi)o qsnYedr pAlAet sAhAyY kret pAer
n.
18
tAr k]t BAlbAsAy AS ereK/ yAr Buek
nusr, ker/ Bu tAedr opr l(Y rAeKn bM
tAedr it y enn.
19
essb elAkek Vr m]&uY eTek r( kern.
(uDAt$ bSAy itin tAedr zi) edn.
20
tA Amr Bur j tI( kreb. itin
AmAedr sAhAyY kern/ r( kern.
21
gIt 33
Vr AmAedr suKI kern/ Amr tAr pib^
1
eh BAelA elAekr/ etAmr Buet An kr? nAem k]t AS rAiK.
22
BAl elAekedr pe( tAr zMsA krA BAel?
Bu/ k]t Amr ApnAr pAsn kir?
2
bI, bAjAo bM Bur zMs kr? dztAr tA AmAedr it ApnAr mhAn BAelAbAs edKAn.
bAy sheyAeg Bur gAn gAo.
3
tAr j kw n&un gAn gAo. tY surBAeb
gIt 34
bAjAo bM An Dbin dAo?
dAyUedr gIt. yKn eTek dAyUd pAgelr mt Acr
4
Bur bAkY stY. itin y ikC kern/ tAr it keriCeln yAet bIemlk tAek dUr ker edn. BAeb
etAmr inB$r kret pAer.
dAyUd tAek eCe cel yAn.
5
1
Vr AyprAy, het o BAl kAj kret
sbRdA Aim Buek DbAd jAnA. AmAr muK
BAlbAesn. Bur k]t BAelAbAs p]iTbIek Birey sbRdA tAr zMs ker.
2
edy?
eh ibnIt elAekr/ yKn Aim Bur spekR
6
Bu ined$zbAkY cAr, keriCeln bM bA kir etAmr ezAn bM suKI ho.
3
p]iTbI s]iX heyiCl. Verr mueKr in>VAs eTek
AmAr se se Verr zMsA kr. es
p]iTbIr sbikC s]iX heyeC.
Amr tAr nAemr sAn kir.
7
4
Vr/ smue@r jl k jAygAy jm kereCn.
Aim Verr kAeC sAhAeyYr j igeyiClAm
itin smu@ek tAr jAygAy rAeKn.
bM itin ZeneCan. y ikC Aim By krtAm/ t
8
sm p]iTbIr skelr ic Vrek By bM eTek itin AmAy r kereCn.
idn rAt Apin AmAr jIbnek kiWn eTek
kiWntr ker &ueleCn. IkAelr Zken jimr
mt Aim Zikey igeyiClAm.
5
tKn Aim AmAr sb pAp Bur kAeC SVIkAr
krAr isA inlAm. Bu/ Aim ApnAek AmAr
pAepr kT beliC. AmAr ekAn prAD Aim luikey
rAiKin bM Apin AmAr sb pAp (m ker
ideyeCn?
6
kAre/ eh Vr/ sb nugAmIedr ApnAr
it ATRn kr ic. mnik/ yKn Abenr mt
ibpyRyil edr opr Aes/ tKno tArA
ApnAr nugAmIedr kAeC Aseb nA.
7
eh Vr/ AmAr kAeC Apin luekAenAr SAn.
AmAr sms eTek Apin AmAy r( kereCn.
Apin AmAy iGer TAekn bM AmAy r( kern.
tA Apin eyBAeb AmAy Ar kereCn Aim
tAr gAn gA.
8
Bu beln/ "ey peT &uim b<Aceb Aim etAmAek
es peTr iz( edeb. Aim etAmAy es peT
pircAilt kreb. Aim etAmAy r( kreb bM
etAmAr pT dzRk heb.
9
kwA eGA b gADA yAedr ebADzi) en/ tAedr
mt inebRAD hey n. sb jek bez Anet
egel/ elAekedr blg
a o lAgAm bYbhAr kr ict.
sb ijins CA sb j ApnAr kAeC
Aseb n.
10
m elAekedr kAeC enk y, Aseb. ik
yAr Buet AS rAeK/ tAr k]t BAelAbAsA tAedr
iGer TAkeb.
11
BAelA elAekr/ etAmrA An kr bM Buet
AnlAB kr? etAmr s elAekrA An kr?

gItsMihtA 34:5-35:15

530

sAhAeyYr j Verr idek cAo/ itin etAmAy


h, krebn. lit hey n.*
6
dir@ mAnuxiw Buek efek sAhAyY ATRn
ker. Bu AmAr kT ZeneCn bM sb sms
eTek itin AmAy r( kereCn.
7
yAr Buek nusr, ker/ Bur dUt es tAedr
cAiridek izibr SApn kern. Bur dUt tAedr r(
kern.
8
Bu ktKAin BAel t edKAbAr j Bur
SVAd h, kr. ey Bur opr inB$r ker es sitY
suKI hy.
9
etAmrA Bur pib^ nugAmIr/ Buek A kr.
kAr, nugAmIedr kAeC etYkiw ijinx AeC y
tAedr eyAjn.
10
blbAn elAekrAo (uDAt$ bM bl
R hey peb.
ik yAr Verr kAeC sAhAeyYr j yAeb/ tAr
sb BAel ijins pAeb.
11
izZr/ AmAr kT ezAn/ Aim etAmAedr
iziKey edeb ekmn ker Buek A kret hy.
12
yid ek jIbnek BAelAbAes bM dIGR o
BAelA jIbnyApn kret cAy/
13
tAhel es bYi) eyn m kT n bel/ es
eyn imTY kT n bel.
14
KArAp kAj kr b ker dAo? BAelA kAj
kr. zAir j kAj kr. yt(, n zAi pAo/
tt(, tAr epCen Cew ebAo.
15
BAelA elAekedr Bu r( kern. itin tAedr
ATRn ezAenn.
16
ik yAr KArAp kAj ker Bu tAedr iberADI.
itin tAedr spU,Rrep DbMs kern?
17
Bur kAeC ATRn kr bM itin etAmAr kTA
Znebn bM sb sMkw eTek itin etAmAy Ar
krebn.
18
yKn sMkw Aes tKn keykjn d kr
eTek ibrt hy. Bu essb B hdy elAekr
kACAkAiC TAekn bM tAedr Ar kern.
19
BAel elAekedr enk smsA het pAer/ ik
etYkw sms eTek Bu tAedr Ar krebn.
20
tAedr etYkiw hA Bu r( krebn. tAedr
kiw hAo BA[eb n.
21
X elAekedr zytAin tAedr *mz> DbMs
kreb.
22
Bu tAr dAsedr A Aek r( kern. yArA
tAr opr inB$r ker itin tAedr ibnX het edebn
n.

gIt 35
dAyUedr gIt.

eh Bu/ AmAr iberADIpe(r ibre yu krn?


yAr AmAr se yu kereC tAedr se Apin
yu krn?
2
Bu/ FAl bM bmR &uel inn. Wn bM AmAy
sAhAyY krn.
3
bzR bM bm hAet &uel inn bM yAr AmAr
ibre reyeC tAedr se yu krn. eh Bu AmAr
A Aek blun/ "Aim etAmAy Ar kreb.
4
ikC elAk AmAek htY kret cAeC. oedr
prAijt bM lit krn. mn krn eyn or
ipCn iPer pAiley yAy. or AmAy AGAt krAr
c*A kreC. oedr prAijt o nASAnAbud ker
CAun.
5
oedr &uexr mt bAtAes iey idn. Bur dUt
eyn oedr DAoy ker.
6
Bu oedr pT kArmy bM ipiCl ker
idn. Bur dUt eyn oedr tA ker.
7
Aim oedr kAeC ekAn Bul kAj kirin ik
sb elAk AmAek P<Aed ePlet cAeC. spU,R
ibn kAre, or AmAy P<Aed ePlet cAeC.
8
tA Bu/ oedr inejedr P<Aed oedr ePlun.
inejedr jAel or ehAcw KAka. ekAn jAn
ibpd eyn oedr per btRAy.
9
tKn Aim Buet An kreb. itin yKn
AmAy Ar krebn tKn Aim suKI heb.
10
AmAr smS s% idey Aim blb/ "Bu ApnAr
mt ek en. zi)zAlI elAekedr hAt eTek
Apin kjn bRl elAkek b<AiceyeCn. Apin
kjn dir@ elAkek Ar kern yAr kAC eTek
elAek cir kret ecX ker.
11
kdl imTYA sA(I AmAy AGAt krbAr j
pirkn kreC. or AmAy nAn ij|As
kreb. Aim ik jAin n or ik ibxey bleC.
12
Aim ekblmA^ BAl kAj keriC. ik or
AmAr it KArAp kAj kreb. Bu/ ey rkm
BAel ijins AmAr ApY t AmAy idn.
13
yKn or suS heyiCel/ Aim oedr j
>K epeyiClAm. pbAesr mADYem Aim es >K
kAz keriC. oedr j ATRnA ker wA ik
AmAr ApY
14
sb elAekedr j Aim >eKr epAzAk
periClAm. oedr Aim AmAr bur mt/ mn ik
BAeyr mt edeKiClAm. mAeyr m]&u Yr pr ey elAkw
k<Aed Aim tAr mt >iKt iClAm. oedr >eKr
kAre, Aim kAel kAp periClAm. >eK mAT
nt ker Aim hAwcl krtAm.
15
ik yKn Aim kw Bul krlAm/ or AmAy
itin nA A(irk eTR/ "tAr idek tAkAo bM l
phAs
krel. or Asel k]t bu iCl n.
ho. etAmAr muK ibb,R ekAr n.
1

gItsMihtA 35:16-37:6

531
Aim oedr icntAmo n. ik cAiridk eTek or
AmAy iGeriCl bM A*m, keriCl.
16
tY KArAp BAxAy or AmAy ib@p kereC.
or AmAr ibre e*AD ediKey dAt ikim
ker.
17
eh AmAr Bu/ Ar ktidn Apin sb
KArAp Gwn Gwet ZDu edeK yAebn or AmAy
DbMs kret cAeC. eh Bu/ AmAr jIbn r(
krn. AmAr iy jIbnek oedr eTek r(A krn.
or isMehr mt ihMS.
18
Bu mierr mhsmAej Aim ApnAr zMs
kreb. es blbAn jntAr sAmen Aim ApnAr
zMs kreb.
19
sb zek ekAn kAre, AmAek G,
] A kret
Tb prAijt kret edebn n. AmAek oedr
ib@epr pA^ het edebn n. oedr egApn
pirknAr j or b zAiS pAeb.
20
AmAr zr k]tpe( zAir j pirkn
kreC n. orA edezr zAiiy elAekedr ibre
inXkr kAj krAr j egApen pirkn kreC.
21
zr AmAr spekR bAej kT bel celeC.
or imTY kT bel/ or bel "< < jAin/ &uim
ik kreC.
22
eh Bu Apin b edKet pAeCn
k]tpe( ik GweC. tA/ cp ker TAkebn n.
AmAy eCe yAebn n.
23
Bu/ Wn? jAn? eh AmAr Bu/ AmAr
Vr/ AmAr j lA krn/ AmAek Ay ibcAr
idn.
24
Bu/ AmAr Vr/ ApnAr inrep(t idey
AmAr ibcAr krn. elAkelAek AmAr it
ib@p kret edebn n.
25
or eyn blet n pAer/ "<? et Amr
y eceyiC/ tA epeyiC? or eyn blet n pAer/
"Amr oek DbMs keriC?
26
Aim Az kir/ AmAr sb z lit o
pmAint heb. yKn AmAr ikC KArAp heyiCl/
tKn or Kub KuzI heyiCl. or eBebiCel or
AmAr eTek ebzI BAel? tA/ o sb elAk eyn
l o bmAnnAy eFek yAy.
27
ikC elAk cAy AmAr BAel ehAk. Aim AzA
kir/ or c suKI heb? or sb smy bel/ "Bu
mhAn? y tAr dAesr pe( mlkr/ itin tA
cAn.
28
tA eh Bu/ Aim elAekedr bil/ Apin kt
BAl. itidn Aim ApnAr zMs kir.

Acr ker/ yKn es bel/ "Aim Vrek By b


A kreb n.
2
es elAk inejr it imTYAcAr ker. es
elAk tAr inejr edAx edeK n. tA es (mo
cAy n.
3
tAr kTAmA^ kAejr imTY kT. elAekr
ekAnidn stY |An heb n bM ekAnidn es BAl
kAj kret izKeb n.
4
rAetr eblAy es kAejr pirkn ker
skAel eW es ekAno BAl kAj ker n. mnik
es m krAeko iey cel n.
5
eh Bu/ ApnAr k]t em AkAz Cuey yAy/
Ar ApnAr AnugtY SVegR ep<QCy.
6
eh Bu ApnAr DAiRktA ctm pbeR tr eceyo
<c. ApnAr AynIit gBIrtm smue@r eceyo
gBIr. Bu/ Apin mAnux bM pZedr r( kern.
7
ApnAr ibVS eemr ecey mUlYbAn Ar ikC
en. elAekrA bM dUetr ApnAr pAKAr CAyAy
Ay eny.
8
eh Bu/ ApnAr mierr BAl ijins eTek
tAr n&un zi) pAy. ApnAr An ndI eTek
Apin oedr jl pAn kret edn.
9
Bu ApnAr eTek jIbenr J,R DAr bAiht
hy? ApnAr AelA AmAedr Ael edKet sAhAyY
ker.
10
Bu/ yAr sitY sitY ApnAek ecen/ tAedr
it ApnAr BAelAbAs bYAht rAKun . yAr
ApnAr it inAbAn Apin tAedr ml krn.
11
Bu hArI elAekedr hAet AmAek Dr
pet edebn n. X elAekedr AmAek Dret edebn
n.
12
oedr kberr Plek ileK idn "KAen X
elAekedr edh pe reyeC. oedr DbMs kr heyeC.
Ar ekAnidn or jAgeb n.
gIt 37
dAyUedr gIt.
1

X elAekedr edeK mmRpIA ebAD ker n.


yAr m kAj ker/ oedr edeK xRAiVt hey n.
2
m elAekr sbu j GAs-pAtAr mt/ y
tAAtAi ibb,R hey mAr yAy.
3
yid &uim Buet AS rAK bM BAelA kAj
kr/ tAhel &uim eb<ec TAkeb bM p]iTbIr BAl
bSil peBAg kreb.
4
Bur esbA ker inej peBAg kr bM tAhel
etAmAr y eyAjn/ itin etAmAy tA edebn.
5
Bur oper inB$r kr. tAek ibVAs kr/ y
gIt 36
krAr itin tA krebn.
6
pircAlekr it. Bur dAesr it. dAyUedr it.
Bu etAmAr DAiRkt o AynIit mDYAeHr
1
sU
e
y$
Y
r mt l krn.
kjn KArAp elAk inejr per Kub KArAp

gItsMihtA 37:7-38:3

532

Buek ibVAs kr bM tAr sAhAeyYr j


ep(A kr. m elAekr yKn jyI hy tKn
htAz hey n. X elAekr yKn ku-pirkn ker
jyI hy/ tKn mmRpI ebAD ker n.
8
*u hey n? rAeg A hAr hey eyo n?
tKAin htAz hey eyo n/ yAet etAmAro KArAp
kAj kret C hy.
9
ekn kAr, m elAekr DbMsA heb. ik
yAr sAhAeyYr j Bur kAeC ATRn kreb/ tAr
Verr itt BUim pAeb.
10
Kub smeyr meDY X elAekrA Ar esKAen
TAkeb n. etAmr hyet tAedr K<ujeb/ ik
ttiden tAr sbA gt heyeC?
11
ibnyI elAekr Verr itt BUim pAeb
bM tAr zAi eBAg kreb.
12
m elAekr BAelA elAekedr ibre m
Pi Aweb. BAel elAekedr idek dAt ikim
ker or oedr e*AD kAz kreb.
13
ik AmAedr Bu oedr edeK edeK hAesn.
oedr ey ik heb/ t itin edKet pAn.
14
m elAekr tAedr trbAir &uel eny/ oedr
tIr tAk ker. or dir@ shAysVlhIn elAkek
htY kret cAy. s bM BAelA elAekedr or
htYA kret cAy.
15
ik oedr trbAir oedr buek ib heb/
oedr tIro eBe yAeb.
16
m elAekedr ibpul smAebezr ecey muiXemy
ikC s elAk enk BAel.
17
ekn kAr m elAekr DbMsA heb. ik
Bu s elAekedr it y enn.
18
K<Aiw BAelA mAnuxedr Bu AjIbn r( kern.
or nkAl Der purSAr pAeb.
19
sMkw el s elAekr htAz heb n. iB$e(r
smy BAelA elAkedr j cr AhAr TAkeb.
20
ik m elAekr Bu r z bM or
DbMsA heb. oedr ptYk Zikey yAeb bM
pue yAeb. or spU,RBAeb ibnX heb.
21
kjn X elAk Kub tAAtAi wAk DAr ker/
ik kKno eswA ePr edy n. ik BAelA elAk
mu) hAet prek edy.
22
kjn BAelA elAk yid elAekedr AzIbRAd
ker/ tArA Verr itt edz pAeb. yid es
er KArAp cAy/ tAhel tAr DbMsA heb.
23
ey qs sAbDAen cel/ Bu tAek sAhAyY kern.
Bu tAek pe eyet edn n.
24
yid es qs edQe igey zek A*m,
ker/ Bu es qser hAt Der tAek ptn eTek
r( kern.
25
ksmy Aim tr, iClAm/ Kn Aim b]
heyiC. Aim kKno Vrek BAelA elAekedr
7

pirtYAg kret ediK in. BAelA mAnuexr sAnedr


Aim kKno KAbAr iB( kret ediK in.
26
kjn s elAk mu) hAet ek edy. s
elAkedr sAnr AzIbRAedr mt.
27
yid &uim KArAp kAj n kr/ yid &uim BAelA
kAj kr/ &uim nkAl eb<ec TAkeb.
28
Bu Ay BAlbAesn. sAhAyY n ker itin tAr
nugAmIedr pirtYAg kern nA. Bu tAr nugAmIedr
sbRdA r( kern. ik X elAkedr itin ibnAz
kern.
29
s elAekr Verr itt rAjY pAeb.
esKAen tAr icridn bAs kreb.
30
kjn s elAk sbRdA suprAmzR edy. es
etYekr j AyY isA edy.
31
tAr menr meDY sbRdA Bur iz(AmAlA TAek.
tA es s peT b<Ac eTek ibrt heb n.
32
ik X elAekr sb smy s elAekedr htYA
krbAr sueyAg eK<Aej.
33
s elAekr yKn m elAekedr P<Aed pe/
tKn Bu s elAekedr tYAg kern n. Vr kKn
s elAekedr edAxI bel ibcAer sAbYS het edebn
n.
34
Vr y beln t kr bM tAr sAhAeyYr
tI( kr. yKn itin m elAekedr ejAr ker
tAiey edebn/ tKn Bu etAmAek jyI krebn
bM &uim Bur itt rAjY pAeb.
35
Aim kjn X elAkek edeKiClAm ey iCl
(mtAzAlI. tAr iCl kw SVASYbAn sbuj gAeCr
met kiw zi)zAlI edh.
36
per Aim es peT igeyiC. Aim tAek K<eu jiC/
ik pAin.
37
s bM pib^ ho. zAiiy elAekr enk
%rpurx pAeb.
38
ik yAr Verr ibDAn BAe tAr spU,R
ibnX heb. bM tAedr %rpurxedro edz eTek
sirey edoyA heb.
39
Bu s elAekedr r( kern. s elAekr
yKn sMkew pe/ tKn Bu tAedr Ay.
40
Bu s elAekedr sAhAyY kern/ r( kern.
s elAekr Buet ibVAs rAeK bM itin tAedr
X elAekedr hAt eTek r( kern.
gIt 38
Sr,Iy idniwr j dAyUedr kiw gIt.

Bu/ *u bSAy AmAr smAelAcn krebn


n. rAgAiVt bSAy AmAy zAiS edebn n.
2
Bu Apin AmAy AGAt kereCn. ApnAr
tIr AmAr hdeyr gBIer ib heyeC.
3
Apin AmAy zAiS ideyeCn. Kn AmAr sAr
zrIr y, kreC. Aim pAp keriClAm/ Apin
1

gItsMihtA 38:4-40:1

533
AmAy zAiS ideln. AmAr smS hA bYT
kreC.
4
m kAj krAr dAey Aim prADI. AmAr
es pAepr t BAr ey Aim lAy AmAr mAT
&ulet pAriC n.
5
Aim mUeKRr mt kAj keriC. Kn AmAr AeC
gRmy (tSAn.
6
Kn Aim sbdR ebdnAy eb<ek reyiC. sArAidn
Aim mAnisk bsAed kAwA.
7
AmAr sAr zrIr er wna wna kreC.
8
Aim mn y,y kAtr ey Aim ikC nuBb
kret pAriC n. AmAr @t Spit hdy AmAr
At$nAedr kAr?
9
eh Bu/ Apin AmAr tI At$nAd ZeneCn.
Aim ekAna ekAna ijinexr AkAI t Apin
jAenn.
10
AmAr er tI G ideC. AmAr sb zi)
cel egeC bM Aim het besiC.
11
AmAr suStAr j AmAr bu bM itebzIedr ek AmAy edKet Aes n. AmAr
pirbAerr ek AmAr kAeC Aseb n.
12
zr yAr AmAy htY kret cAy tAr AmAr
nAem imTY rwn ker. or yArA AmAy htY kret
cAy/ AmAr nAem imTY jb CAeC. sbRdA or
AmAr ibxey AelAcn kreC.
13
ik ey kAen ezAen n Aim tAr mt biDr.
ey kT blet pAer n/ Aim tAr mt mUk hey
AiC.
14
Aim es elAekr mt ey/ elAek tAr spekR
ik bleC/ t Znet pAy n. Aim yui)tekR mA,
kret (m ey AmAr zr imTY bleC.
15
tA Bu/ Apin AmAy b<AcAn. eh Bu/ AmAr
Vr/ Apin AmAr hey kT blun.
16
Aim yid ikC bil/ teb AmAr zr AmAy
iney mj kreb. AmAek suS edKel tAr BAbeb
ekAn Ay kAejr j AmAr zAiS heyeC.
17
Aim jAin KArAp krAr j Aim edAxI. AmAr
y, Aim Bulet pAriC n.
18
Bu/ ey KArAp kAj Aim keriC/ t Aim
ApnAek beliC. AmAr pAepr j Aim >iKt.
19
AmAr zr SVASYbAn o blbAn. or enk
enk imTY kT beleC.
20
AmAr zr AmAr it enk KArAp Acr,
kereC. Aim ik oedr ZDu BAel keriC. Aim
ZDumA^ BAl kAj kret ecX keriC/ ik o
sb elAk AmAr ibre egeC.
21
Bu AmAy eCe yAebn n? eh AmAr Vr/
AmAr kAeC TAkun?
22
zI es AmAy sAhAyY krn? eh Vr/ Apin
AmAy r( krn?

gIt 39
pircAlekr it. iydUTUenr it dAyUedr kiw gIt.
1

Aim beliClAm/ "Aim y bleb es spekR


stkR TAkeb. AmAr ijBek AmAek ekAn pAp
kret edeb n. yKn Aim X elAekedr meDY
TAkeb tKn Aim cp ker TAkeb.
2
tA Aim ikC bil in. mn ik Aim ekAn
BAelA kTAo bil in? ik Aim Aer ebzI y,
ebAD kriC.
3
Aim c *u iClAm. ibxey Aim yt
eBebiC/ tt *u heyiC. tA Aim ikC bil in.
4
eh Bu/ AmAy bel idn/ Kn AmAr kI heb
blun/ Ar ktidn Aim b<Aceb AmAek jAnet
idn Asel AmAr jIbn kt eCAw.
5
eh Bu Apin AmAy kiw SV Ayu dAn
kereCn. ApnAr &ulnAy AmAr jIbn ikC ny.
etYkiw mAnuexr jIbn emeGr mt y tAAtAi
imiley yAy. ekAn mAnux icridn b<Aceb n.
6
AmAedr jIbn dpeR ,r itiber
V mt/ AmAedr
smsAro k]t ekAn mUlY en. AmAedr m]&uYr pr
kAr sb eBAg kreb t n ejen Amr
sAr jIbn Der ijinsp^ sMh ker celiC.
7
tA Bu/ Aim Ar kI Az rAKeb Apin
AmAr Az?
8
Bu Aim ey sb m kAj keriC/ t eTek
AmAek b<AcAn. AmAek eyn kjn X mUeKRr lAr
suKIn het n hy.
9
Aim AmAr muK Kuleb n. Aim ekAn ikC
bleb nA. Bu y kr,Iy/ Apin tA kereCn.
10
ik eh Vr/ AmAek Ar zAiS edebn n.
Apin yid n TAemn ApnAr hAet Aim ezx hey
yAeb?
11
eh Bu/ b<AcAr k]t pT spekR iz( edbAr
j/ yAr Bul kAj ker/ tAedr Apin zAiS edn.
mT eymn kAp ekew nX ker/ etmn ker mAnux
y BAelAbAes/ t Apin ibnX ker edn. </
AmAedr jIbn (u@ emeGr mt/ y tAAtAi imiley
yAy.
12
Bu/ AmAr ATRn Znun? ickAr ker Aim
ey ATRn kir t Znun. AmAr ecAeKr jelr
idek tAkAn. Aim kjn piTk mA^ ey jIbn
ApnAr se eBAg kriC. AmAr pUbRpurxedr mt
Aimo (i,ekr j KAen TAkeb.
13
m]&uYr pUebR/ AmAr cel yAoyAr Aeg/ AmAek
k TAket idn/ AmAek suKI het idn.
gIt 40
pircAlekr it. dAyUedr kiw gIt.

Aim Buek efekiClAm/ itin t ZeneCn.


itin AmAr fAk ZeneCn.
1

gItsMihtA 40:2-41:13
2

534

itin AmAek kbr eTek ewen &ueleCn. itin


AmAek es kAdAmy jAyg eTek ewen &ueleCn.
itin AmAy Ar ker/ AmAek z) mAiwet dA
kireyeCn. itin AmAr pdSKln het edn in.
3
Bu AmAr mueK n&un gAn ideyeCn/ es gAn
idey Aim AmAr Verr zMs kir. belAk
edKet pAeb AmAr ik heb bM tAr Verr pAsnA
kreb. tArA Buek ibVAs kreb.
4
es D ey Bur pr ibVAs rAeK. yid ek
pedbt bM mUi%$r idek sAhAeyYr j n yAy
es k]t suKI heb.
5
Bu/ AmAedr Vr/ Apin enk Ay$Y kAy$Y
kereCn? AmAedr j ApnAr BIx, BAel
pirkn AeC. ekAn elAk tAr sb tAilk kret
pAreb n? Aim essb ijinesr kT bAr bAr
bleb y en ezx kr yAy n.
6
Apin AmAek k]t stY bA,I ezAnAbAr kAn
ideyeCn. eh Bu Apin AmAek wA buJet
ideyeCn. Apin k]tpe( sgR b zs qneb
ekAnw cAn n. Apin Asel ehAmbil bM
pApemAcenr qnebo cAn n. ik Apin y cAn
tA hl Aer ikC.
7
tA Aim beliC/ " ey Aim/ AmAy h,
krn. Aim esiC. AmAr spekR bet mn
elK AeC.
8
eh Vr/ Apin y cAn/ Aim eselA kret
cA. Aim ApnAr iz(mAlAel jAnet cA.
9
mhAsBAy mAnuexr sAmen Aim jeyr kT
beliC. bM Bu Apin jAenn/ susmAcAr cAr,
kr eTek Aim kKno ibrt hb n?
10
ApnAr k]t mh kIit$ spekR Aim beliC.
AmAr ero Aim es sb kT egApn rAiKin.
Bu Aim elAekedr beliC/ inejedr b<AcAenAr
j tAr ApnAr opr inB$r kret pAer.
Aim mhAsBAy ApnAr kr, o ibVStA egApn
kirin.
11
tA/ Bu/ ApnAr kr, AmAr kAeC luekAebn
nA? ApnAr kr, o ibVStA idey AmAy r(
krn.
12
m elAekr AmAr cAridek j heyeC.
tAedr en ezx kr yAeb n? Aim AmAr pAepr
Abe%$ Awek peiC. Aim t eTek pAlAet pAriC
nA. AmAr mATAr celr eceyo oedr sMKY ebzI.
Aim sAhs hAireyiC.
13
Bu AmAr kAeC Cew Asun/ AmAy b<AcAn?
Bu tAAtAi es AmAy sAhAyY krn?
14
sb m elAk AmAy htY kret cAeC.
Bu sb elAkek htAz o lit krn.
elAekr AmAy AGAt kret cAeC. or eyn
lAy Cew pAiley yAy?

15

m elAekr AmAy iney hAsAhAis ker.


sb elAk eyn bmAnnAy ebAb hey yAy?
16
ik tAr/ yAr ApnAr kAeC Aes eyn suKI
hy o An pAy. tAr ApnAr hAet Ar epet
BAlbAes. tb tAr bluk/ "Bur zMs kr?
17
Bu/ Aim kjn dir@ o shAy mAnux.
AmAy sAhAyY krn/ AmAy r( krn. eh AmAr
Vr/ Ar edrI krebn n?
gIt 41
pircAlekr it. dAyUedr kiw gIt.
1

es bYi) ey dIn dir@ek sPl het sAhAyY


ker/ es ibpul pirmAen AzIbRAd pAeb. smsAr
smy Bu tAek Ar krebn.
2
Bu es bYi)ek r( krebn bM jIibt
rAKebn. p]iTbIet es elk AzIbRAd D heb.
tAr es elAekr zr hAet Vr tAek DbMs
het edebn n.
3
yKn es bYi) suS hey ibCAnAy pe TAek/
Bu tAek zi) edn. es ibCAnAy suS TAket
pAer/ ik Bu tAek suS ker edn?
4
Aim beliClAm/ "Bu/ AmAr it sdy ehAn/
Aim ApnAr ibre pAp keriC/ Apin AmAy
(m ker idn/ suS ker &ulun.
5
AmAr zr AmAr spekR KArAp kT bleC.
tAr bel/ "yKn o mArA yAeb tKn or nAm mueC
yAeb.
6
elAek AmAek edKet Aes/ ik tAr k]t
ik BAbeC/ t AmAek bel n. or AmAr spekR
Kbr inet Aes bM iPer igey jb CAy.
7
AmAr z AmAr spekR kAnGuex ker.
or AmAr ibre KArAp kAj krAr xy
kreC.
8
or bel/ "o iny ekAn Ay kAj keriCel.
tA o suS heyeC bM Ar kKno BAel hey
Web n.
9
AmAr iytm bu/ AmAr se eKeyeC. Aim
oek ibVAs keriClAm. ik Kn eso AmAr
ibre igeyeC.
10
tA Bu AmAr it sdy ehAn. AmAek eW
dAAet idn. oedr ApY Aim ePr edeb.
11
Bu zedr hAet AmAek Aht het edebn
n. tAhel Aim buJeb AmAek AGAt krAr j
Apin oedr pAWAn in.
12
Aim ined$Ax iClAm/ tA Apin AmAy shAyt
ideyiCeln. AmAek eW dAet idn/ icridn
ApnAr esb kret idn.
13
Bu/ SAeyelr Verr zMs kr? itin
icridn iCeln/ itin icridn ibrAijt TAkebn.
Aemn.

gItsMihtA 42:1-44:8

535
itIy K
gIt 42
pircAlekr it. ekArh pirbAerr kiw mSIl.

hir, eymn J,RAr jelr j \At$ TAek/


esBAeb eh Vr/ AmAr A o ApnAr j
\At$.
2
jIb Verr j AmAr A \At$. Aim
tAr se sA(A kret pAir
3
AmAr z AmAy nbrt phAs ker celeC.
es bleC/ "ekATAy etAmAr Vr itin ik Kno
etAmAy b<AcAet Aesn in Aim mn >KI ey
kmA^ ecAeKr jl AmAr KA heyeC.
4
pib^ mier yKn AmAr susmy iCl/ es kT
yKn Sr, kir tKn AmAr hdy ibdI,R hey yAy.
AmAr men pe Aim BIer ekbAer sAmen igey
jntAek Verr mierr idek en ide iney
eytAm. sb pAlenr smy Bur zMsAy jnt
ey An gIt gAet Aim t Sr, kir.
5
ekn Aim t ibmxR hb ekn Aim t mmRpI
eBAg krb Aim Verr sAhAeyYr j ep(
kreb. tbu Aim tAr zMsA krbAr kwA sueyAg
pAeb. itin AmAy r( krebn?
6
eh AmAr Vr/ Aim t >iKt kAr,/
eCA pAhA/ jAyg eTek Aim ApnAek Sr,
kriC. eyKAen heRA, pbRt o y$n ndI es
imeleC.
7
p] i TbIr gBIr tl eTek Agt jl/
jlpAetr meDY idey Jer peC/ Aim es jelr
gj$n ZeniC. Bu ApnAr sb tr ibe(AB AmAr
mATAr opr idey yAeC. Apin AmAy smsAr
meDY ePeleCn?
8
etYk idn AmAr it Bu t A r k]t
BAelAbAs edKAn. it rAet AmAr jIb Verr
j AmAr kiw ATRn sIt AeC.
9
Aim AmAr qzlSVrp Verr se kTA blb/
"Bu/ ekn Apin AmAy Buel egeCn ekn Aim
AmAr zedr inurtAr j Bugb
10
AmAr zr AmAek nbrt pmAn ker
celeC bM tAr AmAek crm AGAt ehen ij|As
kreC/ "ekATAy etAmAr Vr itin ik Kno etAmAy
b<AcAet Aesn in
11
ekn Aim t >iKt heb ekn Aim bs
heb AmAek Bur sAhAeyYr j ep( kret
heb. Aim tbuo tAr zMs krbAr kwA sueyAg
pAb. itin AmAy r( krebn?
1

Vr/ AmAek elAkwAr hAt eTek r( krn?


AmAek itr(A krn bM mA, ker idn ey
Aim ined$Ax.
2
Vr/ Apin AmAr dUgRSVrp? Bu/ ekn
Apin AmAy tYAg ker egeCn ekn Aim AmAr
pInkArI zr hAet t ibpyRS heb
3
eh Vr/ ApnAr stY bM Ael AmAr opr
ibkI,R ehAka. ApnAr Ael o stY AmAy pT
edKAeb. elA AmAy ApnAr pib^ pbRet iney
yAeb. elA AmAek ApnAr g]ehr pT edKAeb.
4
Aim Verr ebdIr kAeC yAeb. Aim es
Verr kAeC yAeb/ iyin AmAy t suKI kereCn.
Vr/ eh AmAr Vr/ Aim bI, bAijey ApnAr
zMs kreb.
5
ekn Aim t >iKt ekn Aim t bs
AmAr Verr sAhAeyYr j tI( kr ic.
Aim tbuo Bur zMs krbAr kwA sueyAg pAb.
itin AmAy r( krebn?
gIt 44
pircAlekr it. ekArh pirbAr eTek kiw mSIl.
1

Vr/ Amr ApnAr spekR ZeniC. AmAedr


ippurxr bel egeCn tAedr jIbzAy Apin
ik kereCn. tAr bel egeCn sudUr tIet Apin
kI kereCn.
2
Vr ApnAr prA*mI zi) bel BUK
Apin er kAC eTek iney AmAedr ideyeCn.
es sb iBnaedzI elAekedr Apin ekbAer
DiU lsA ker ideyeCn. BUK eCe eyet Apin
tAedr bADY kereCn.
3
AmAedr ippurxr tAedr trbAirr ejAer
BUK iDkAr kern in. tAedr bil bAr
ejAer tAr jyI hn in. sb heyeC kAr,/ Apin
AmAedr ippurxedr se iCeln. Vr ApnAr
ibpl
u zi) AmAr ippurxedr r( kereCn. ekn
kAr, Apin tAedr BAelAbAsetn?
4
eh Vr/ Apin AmAr rAj. Apin A|A
idn bM yAekAebr elAekedr jeyr peT pircAilt
krn.
5
eh Vr/ ApnAr sAhAyY iney Amr AmAedr
zek ipC hiwey edeb. ApnAr (mtA iney Amr
AmAedr zedr opr nAyAes ibjyI hb.
6
Aim AmAr tIr-Dnuek AS rAiK n. Aim
jAin t> AmAr trbAir AmAek r( kreb
n.
7
V r Apin AmAedr zr hAt eTek
b<AiceyeCn. Apin zedr lAr mueK eWel
ideyeCn.
gIt 43
8
1
eh Vr/ sArAidn Der Amr ApnAr zMs
eh Vr/ kjn elAk AeC ey ApnAr kin
keriC?
icrkAl Amr ApnAr zMs kreb?
B) ny. es elAk tY Wg o imTYAbAdI. eh

gItsMihtA 44:9-45:16

536

ik eh Vr Apin AmAedr tYAg kereCn.


Apin AmAedr ibt kereCn. Apin AmAedr
se yue Aesn in.
10
Apin AmAedr zedr AmAedr eWel sirey
edbAr sueyAg ker ideyeCn. zr AmAedr spd
iney egeC.
11
Apin AmAedr es emexr mt ePel
ereKiCeln yAedr bD kret iney yAoy hy. essb
emexr mt AmAedr pirtYAg kereCn. AmAedr
Apin ibedzI jAitilr meDY Ciey ideyeCn.
12
eh Vr/ Apin ApnAr elAekedr nAmmA^
mUelY ibi* kereCn. mnik Apin mUlY ineyo
ekAn tk$ kreln n.
13
itebzIedr kAeC Apin AmAedr hAsSpd
krAeln. or AmAedr iney hAsAhAis o mj ker.
14
Amr Kn elAkmueK hAisr ger mt.
mnik essb elAk yAedr inejedr ekAn jAit
en tAro AmAedr edeK mAT nAiey hAes.
15
Aim lAy feb reyiC. sArAidn Der Aim
AmAr lAek ediK.
16
yAr AmAr it itezAD inet Ck/ essb
zr phAs bM pmAn eTek Aim lAy
inejek luikey rAiK.
17
Vr/ Amr ApnAek Buil in. tTAip Apin
AmAedr it sb kreln. yKn ApnAr ci)et
Amr SV A(r keriClAm/ tKn Amr ApnAr se
imTYAcAr kirin?
18
Vr/ Amr ApnAr kAC eTek muK Guirey
dUer cel yAin. Amr ApnAek nusr, kr
eTek ibrt hin.
19
ik eh Vr/ eyKAen ezyAelr bAs/ esKAen
Apin AmAedr iey ePleln. m]&uYr mt nIr
kAer Apin AmAedr tYAg ker cel egeCn.
20
Amr ik AmAedr V e rr nAm Bu el
igeyiClAm Amr ik ekAn edbtAr kAeC
TRn keriClAm n? Amr t kirin.
21
initBAeb Vr sb jAenn. AmAedr
gBIrtm egApn kT pyR itin jAenn.
22
Vr/ sAridn Der Amr ApnAr j A,
ideyiC? ey sb emxedr ekew ePl heb Amr
tAedr mt heyiC.
23
eh AmAr Bu/ Wn? ekn Apin GumAeCn
Wn? icridenr j AmAedr tYAg krebn n?
24
Bu/ ekn Apin AmAedr eTek luekAeCn
Apin ik AmAedr >K y, Buel egeCn
25
AmAedr DUelAr meDY eWel edoy heyeC.
DUelAet dr eWikey Amr pe AiC.
26
Vr/ Wn bM AmAedr sAhAyY krn?
ApnAr icr, em dzRn ker AmAedr Ar
krn?

gIt 45
pircAlekr it. "ezAzIm gAniw ey pd$Ay gAoy
es pd$Ay gAoy. ekArh pirbAr eTek mSIl kiw
gIt. kiw em gIt.
1

rAjAr j yKn Aim gAniw ilKiC/ AmAr


mn cmkAr zsmUeh Ber yAeC. kjn d(
elKekr klem eymn z Aes/ etminBAeb AmAr
mueK zel AseC.
2
ey ekAn elAekr eTek &uim sur? &uim kjn
dAr, b). tA Vr sbRdA etAmAek AzIbRAd
krebn?
3
etAmAr trbAir ekAmer eb<eD nAo. etAmAr
egQrbmy id$ per nAo.
4
etAmAek b sur edKAy? yAo/ Ay bM setYr
yue ibjyI ho. etAmAr blbAn fAn hAt ibSykr
kAj krbAr iz( epeyeC.
5
eh rAj ApnAr DArAelA tIrsmUh ApnAr
zedr hdeyr gBIer ib heyeC/ ApnAr sAmen
tAr mAiwet luiwey peb. Apin icrkAl ApnAr
zedr oper zAsn krebn.
6
eh Vr/ ApnAr isMhAsn icribrAjmAn TAkeb?
Apin Ayst BAeb zAsn kern.
7
Apin Ay BAelAbAesn bM Apin m G],
kern. tA Vr/ ApnAr Vr ApnAek ApnAr
nugAmIedr rAj kereCn.
8
ApnAr epAzAk cn/ G]tkumArI o dAricinr
ge subAist. hAitr dAetr kAj kr ApnAr
Asd eTek ApnAr ibenAdenr j sIt eBes
AseC.
9

ApnAr sB-ninIr skel rAjk/ rA,I


ApnAr fAnidek K<Aiw esAnAr rAjmukuw per bes
AeCn.
10
eh AmAr nArI/ AmAr kT ezAn. Kub mn
idey ezAn/ tAhel &uim buJet pAreb. inejr
elAkjn bM bAepr bAIr kT Buel yAo.
11
tAhel rAj etAmAr rep KuzI hebn. itin
etAmAr n&un Bu hebn. tA tAek etAmAr sAn
kr ic.
12
esAr edezr DnI elAekr/ etAmAr sA(A
pAbAr j etAmAr kAeC mUlYbAn phAr sAmI
iney Aseb.
13
esAnAr su e t idey ebAn t A r epAzAek
rAjknYAek edKet mihysI lAgeC.
14
es sur epAzAk per yKn itin rAjAr kAeC
yAebn tKn rAjAr sB-ninIr tAr ipCn ipCn
yAeb.
15
nAec/ gAen/ Ane mzl hey tAr
rAjAsAedr idek yAeb.
16
eh rAj/ ApnAr per/ rAjY zAsn krAr j

537

gItsMihtA 45:17-48:13

Apin enk pu^ sAn pAebn. yAet ApnAr kereCn. yAekAb yAek itin BAelAbAsetn/ tAr
per tAr rAjY zAsn kret pAer.
j itin sur BUK menAnIt kereCn.
17
5
Aim ApnAr nAm icridenr j ibKYAt ker
iz[A o eBrIr zer mAeJ Bu tAr isMhAsen
yAeb. elAek icrkAl ApnAr zMs ker yAeb?
AerAh, kern.
6
Verr ee zMsA kr. tAr zMsA kr.
gIt 46
AmAedr rAjAr zMsAgIt gAo. tAr zMsA kr.
7
pircAlekr it ekArh pirbAerr kiw gIt.
Vr sAr p]iTbIr rAjA. tAr zMsA kr.
8
lAemAetr Arkiw gIt.
Vr tAr pib^ isMhAsen besn. itin sb
1
Vr AmAedr Ay bM AmAedr zi)r s. jAitek zAsn kern.
9
smsAr smey tAr meDY Amr sb sAhAyY K<uej
sb jAitr entAr AhAemr Verr elAekedr
pAeb.
se k^ hy. p]iTbIr sb jAitr skl ent
2
tA yKn BUimkp hy/ yKn pbt
R eBe[ smue@ Verr DIn. Vr tAedr sbAr oper ibrAj
kern?
pe yAy tKn Amr By pA n.
3
yKn smu@ %Al hey oeW Ar g$n ker
gIt 48
bM pbRt yKn ek<ep oeW/ tKn Amr By pA
ekArh pirbAr eTek kiw ziS gIt.
n.
1
4
Bu
mhAn? AmAedr Verr zher/ tAr pib^
kiw ndI AeC yAr eSAt Verr zher
pbRet elAekrA inAr se tAr zMs ker.
prAperr pib^ zher An bey Aen.
2
5
Verr pib^ zhr kiw menArm ctAy
es zher Vr AeCn. tA ekAnidn t DbMs
heb n. sUey$Adeyr Aeg Vr esKAen sAhAeyYr biSt? t sAr p]iTbIr elAekedr suKI ker?
iseyAn pbRt Verr k]t pbRt.* wA mhAn
j piSt TAkebn.
6
yKn Bu gj$n krebn/ p]iTbI eBe peb/ rAjAr ngr.
3
zherr rAjAsAdelAr meDY/ Vr ngr
jAitil Bey k<Apeb bM rAj il eBe[ peb.
7
sbR z i)mAn Bu AmAedr se AeCn. gR ihsAeb |At.
4
ksmy ikC rAj kse imel zhr
yAekAebr Vr AmAedr inrApd SAn.
8
Bu ey sb (mtA sp kAj kern t edK. A*m, krAr pirkn krel. tAr sbA del
p]iTbIet itin ey sb ibSykr ijinxil kereCn del zherr idek igey el.
5
ik yKn tAr zhr edKel/ tKn tAr
eselA edK.
9
iBBU
t hey egl; tArA By epey edQe pAiley
Bu p]iTbIr ey ekAn jAygAr yu TAimey
idet pAern. itin kjn qsinekr Dnu eBe[ idet egl?
6
Bey pirpU,R hey tAr ek<ep Wl. tArA sb
pAern. itin tAedr bm c,Ribc,R ker idet pAern
ynAy bYiTt kjn mihlAr mt k<Apet lAgl?
bM itin tAedr rTo puiey idet pAern.
7
10
Vr kw dmk pUebr bAtAs idey Apin
Vr beln/ "lA b kr bM Aim ey
Vr iz( h, kr? Aim es jn/ ey oedr b jAhAj DbMs ker ideyeCn.
8
</ Amr ApnAr prA*emr kTA ZeniC.
jAitg,ek prAijt kir? Aim p]iTbIek iny,
Amr AmAedr Ve rr nger bM AmAedr
kir?
11
sbR z i)mAn Bu AmAedr se AeCn. sbRzi)mAn Bur nger t Gweto edeKiC. Vr
es ngrek icridenr j # rAKebn?
yAekAebr Vr AmAedr inrApd SAn.
9
eh Vr/ ApnAr mier/ Amr ApnAr
emmy dyAr kT DYAn kir.
gIt 47
10
Vr/ Apin ibKYAt. sAr p]iTbI jue elAekrA
pircAlekr it. ekArh pirbAerr
ApnAr zMs ker. etYek jAen Apin kt
eTek kiw gIt.
1
eh p]iTbIr jng,/ etAmr hAttAil dAo? BAl.
11
V r / isey A n pbR t stY su K I. ApnAr
mhAne Verr ee Dbin dAo?
2
isAe
r j iyhdr zhril An kreC.
prApr Bu b Byr. itin sAr p]iTbIr
12
iseyAn zher Gr
u n. zhrek edKn
u . gRsmUh
mhAn rAjA.
3
en
edKu
n
.
itin AmAedr elAekedr prAijt kret
13
r
edoyAlel
edKun.
iseyAenr
sAhAyY kern. sb jAitek itin AmAedr DInS
kereCn.
eV rr pbt
R
A(irk eTR/ "xAPenr zIxR knAnIy ge
4
Bu AmAedr j inid$X BUK menAnIt AeC/ eyKAen Vr bAs kern esiw xAPn pbRt.

gItsMihtA 48:14-50:13

538

18
AsAdilek muBAeb zMs krn. tAhel Apin
kjn spdzAlI elAk tAr hjIben ey
prbt$I jek ibxey blet pArebn.
sAPlY lAB kereC/ es ibxey es inejek iBnn
14
AmAedr Vr icridenr Vr? icridenr jAnAet pAer. mnik inejr j es y kereC/
tAr j elAko tAr ,gAn kret pAer.
j itin AmAedr pircAilt krebn?
19
ik mn smy Aseb yKn tAek mret heb/
gIt 49
bM m]&uYelAek igey tAek tAr pUbRpurxedr se
TAket heb. Ar ekAnidn es idenr Ael edKeb
pircAlekr it ekArh pirbAr eTek kiw gIt.
1
eh jAitskl/ etAmr ezAn. p]iTbIr skl n.
20
mAnux/ etAmr ezAn.
elAekrA Kub DnzAlI het pAer/ ik tbu tAr
2
k]

t
stY hdym kret pAer n. ik inCk
DnI dir@ etYkiw elAk/ etAmr ezAn.
3
Aim etAmAedr tY |Aenr bM icenr kTA kw A,Ir mt tAedro mret heb.
ikC bleb.
4
gIt 50
Aim inej kAihnIil ZeniC. Kn AmAr
bI,Ar sheyAeg gAn egey/ es bA,I Aim etAmAedr
AsePr sItilr tm
1
kAeC kAz kreb.
Bu/ iyin Vredro Vr SVyM itin kT
5
yid sMkw Aes ekn Aim BIt hb yid X bleCn. itin sUey$Ady eTek sUyRAS pyR/ TRA/
elAekr AmAek iGer TAek bM AmAek P<Aed A eTek o A py$ sm p]iTbIr mAnuxek
ickAr ker fAk ideCn.
ePlAr ecXAy TAek/ Aim ekn By pAeb
6
2
ikC elAk BAeb tAedr zi) bM spi% tAedr
iseyAn eTek dIimAn Vr sIm sur?
3
r( kreb. k]tpe( or ebAk elAk.
AmAedr Vr AseCn bM itin nIrb TAkebn
7
R AsI An leC. tAr cAridek
ekAn elAekrA bu etAmAek b<AcAet pAreb n. n. tAr sAmen sb
c J beC.
elAekrA Vrek ekAc idet pAer n.
8
4
inejr jIbnek iken ePlAr mt yeTX wAk
yKn itin tAr elAekedr ibcAr kern tKn
kw mAnux kKn pAeb n.
itin AkAz o p]iTbIek sA(I TAket fAekn.
9
5
inejr kberr pcn eTek zrIrek r( krAr
Vr beln/ "eh AmAr nugAmIr AmAr
mt bM icrkAl eb<ec TAkAr iDkAr eknAr mt cAiridek s. eh AmAr B)skl/ Amr ek
wAk kw mAnux kKn pAeb n.
er se ci) keriC.
10
6
edK/ |AnI elAekr ebAk bM | elAekr
V r heln ibcArk/ AkAz t A r yTAyT
mt mer. elAekr tAedr spd iney yAy.
DAiRktAr kT eGAx, ker.
11
7
icridenr j oedr kbr oedr Gr hy. yido
Vr beln/ "AmAr elAekr/ AmAr kT ezAn?
jIibt bSAy tAedr enk jim iCl.
eh SAeyelr elAekr/ Aim etAmAedr ibre
12
elAekrA DnI hey eyet pAer ik icridn tAr sA(I edb. Aim Vr/ etAmAedr Vr.
8
KAen TAkeb nA. Ar p<Acw pZr mt tAro
Aim etAmAedr bil spekR iBeyAg kriC
mreb.
n. etAmr S Aeyelr elAekr sbdR A AmAr kAeC
13
yAr tAedr spd iney &uX heb/ es ebAk ehAmbil ideyC. itidn etAmr t AmAy
ideyC.
elAekedr pir,it heb.
14
9
o sb elAk emexr mt. oedr kberr meDY
etAmAedr Gr eTek Aim xA enb n. etAmAedr
rAK heb/ m]&uY oedr zAsn kreb. tArpr es eK<AyA eTek Aim CAglo enb n.
10
skAel s elAekrA jyI heb/ idek hArI
pZelA Aim cA n. itmeDY jelr
elAekedr edh tAedr su# Gr eTek b dUer kberr smS pZsmUehr Aim iDkArI. hAjAr hAjAr
meDY nIreb pec yAeb.
pbRetr operr smS pZil itmeDY AmAr
15
ik Bu AmAy m]&uY eTek mui) edebn bM iDkAer.
11
AmAr jIbnek r( krebn. yKn itin AmAek
ctm pbRetr etYkiw pAiKek Aim icin.
tAr se iney yAebn/ tKn itin AmAy kberr pAhAer etYkiw clmAn bS AmAr.
12
eB$Ag eTek r( krebn?
Aim (uDAt$ n? yid Aim (uDAt$o htAm
16
Aim
etAmAedr kAeC AhAr cAtAm n. sAr p]iTbI
mAnux ZDumA^ DnI bel oedr By epo n.
bM tAr meDY y y AeC/ Aim p]iTbIr bM
tAedro By epo nA yAedr Kub su# bAI AeC.
17
m]&uYr smy tAr ekAn ijins se iney p]iTbIr smS ijinexr mAilk.
13
yAeb n. sb sur ijinexr meDY kwAo se
Aim xAer mAMs KA n. Aim CAgelr edh
iney yAeb n.
eTek r) pAn kir n.

539
14

gItsMihtA 50:14-52:1

SVIkAr keriC yAet mAnux ebAeJ Aim Bul ik


Apin siWk. ApnAr sb isA yTAyT inrep(.
5
Aim pAepr meDY idey jeiClAm bM pAepr
meDY AmAr m AmAy geB$ DAr, keriCeln.
6
eh Vr/ Apin cAn Aim k]tBAeb nugt
h. tA AmAr menr gBIer k]t |A dAn krn.
7
sebr Ar AmAr sb pAp mueC idn/ AmAy
pib^ ker idn. smS pAp Deu y idey AmAek &uxAerr
eTeko Z ker idn?
8
AmAy suKI krn? AbAr ik ker suKI het
pAreb t bel idn. Apin ey hAel cn$ibc,R
kereCn esel AbAr suKI ehAka?
9
AmAr pAepr idek tAkAebn n? AmAr sb
pAp mueC idn?
10
Vr AmAr meDY ibZ hdy s]iX krn? AmAr
A Aek AbAr zi)zAlI krn?
11
AmAek dUer eWel edebn n? AmAr kAC eTek
ApnAr pib^ A Aek sirey enebn n?
12
ApnAr sAhAyY AmAek c suKI kereC?
es An AbAr AmAy iPirey idn. ApnAr
ined$z mA krAr j/ AmAr A Aek zi)zAlI
ker idn.
13
pApIedr ekmn DAr jIbnyA^A Apin cAn
t Aim oedr ezKAeb bM or ApnAr kAeC
iPer Aseb.
14
Vr/ m]&uYr zAiS eTek AmAy inS]it idn.
eh AmAr Vr/ Apin es/ iyin AmAy r(
kern? AmAr j Apin ey sb BAel kAj
kereCn/ t iney AmAy gAn gAet idn?
15
Bu AmAr/ ApnAr sAen Aim muK Kuleb.
bM ApnAr zMs gAn gAebA?
16
k]tpe( Apin ekAn bil cAn n. yid Apin
cAetn Aim t ApnAr ee idtAm. tAhel
ekn ApnAek ehAmbil edb y Apin k]t pe(
cAn n?
17
Vr ey bil cAn t hl k nut A .
eh Vr/ yid kjn elAk n hdey o btAr
mn iney ApnAr kAeC Aes/ tAek Apin iPirey
pircAlekr it. dAyUedr gAnilr meDY kiw gIt.
edebn n.
bezbAr it dAyUedr pApkem$r pr BAbbAdI nATn
18
dAyUedr kAeC igeyiCl. w Ay es smeyr gIt.
Vr/ iseyAenr it s o BAl bYbhAr
1
ApnAr mhAn emmy dyAr j bM ApnAr krn. ejrzAelemr AcIr AbAr ge idn.
19
mhAn kr,A idey AmAr smS pApsmUh Duey mueC
tAhel Apin ehAmbil bM sb %m bil
idn?
peBAg kret pArebn. elAekrA AbAr ApnAr
2
Vr/ AmAr prAD mueC idn. AmAr sb pAp ebdIet xA bil edeb.
Duey idn. AbAr AmAy pApmu) ker idn?
3
gIt 52
Aim jAin Aim pAp keriC. sbsmy Aim
essb pAp edKet pA.
pircAlekr it. dAyUedr kiw mSIl. yKn edAmIy
4
ey sb kAjek Apin gih$t beln/ es sb
edAeyg ezQelr kAeC igeyiCl bM tAek beliCl/
kAj Aim keriC. Vr Apin es 'prm k
"dAyUd hIemlekr Ger AeC.
1
yAr ibre Aim pAp keriC. sb kT Aim
eh eyAA/ etAmAr k]t Ay iney &uim t

tb/ A B)edr se BAg ker enoyAr


j etAmAedr Verr kAeC edy DbAd qneb
iney s bM Verr sAieDY TAkAr j es
bM etAmAedr prAperr kAeC y itit
keriCel etAmr tAek tA dAo.
15
Vr beln/ "yKn &uim sMkew peb tKn
AmAy efek? Aim etAmAek sAhAyY kreb? tArpr
&uim AmAek sAn kret pAreb.
16
ik X elAekedr Vr beln/ "etAmr AmAr
ibiDr sVe kT bl. etAmr AmAr ci)r sVe
kT bl.
17
Aim yKn etAmAedr Bul sMezADn ker id/
tKn ekn etAmr tA G],A kr Aim y bil ekn
etAmr t ep( kr
18
etAmr kw ecArek edK bM tAr se
eyAg idet Cew yAo. yAr bYiBcAr ker etAmr
tAedr se ibCAnAy J<Aipey p.
19
etAmr imTY kT bl bM ZB bYApAer
kT bl.
20
elAekedr spekR etAmr sbsmy KArAp
kT bl. mnik etAmrA inejr BAedr spekRo
KArAp kTA bl.
21
etAmr sb bAej kAj kereC. bM Aim
ikC bil in. tA etAmr eBebeC Aimo iWk
etAmAedr mt. teb </ Ar ebzIidn Aim cp
ker TAkeb n? w Aim etAmAy pirAr buiJey
edeb bM Aim sAmnsAmin etAmAr smAelAcn
kreb?
22
etAmr Vrek Buel egC. tA Aim etAmAedr
iCiB krAr Aeg yid etAmr pli kr et
BAl? Ar yid n ebAJ ek etAmAedr b<AcAet
pAreb n?
23
tA yid ekAn elAk AmAy DbAd bil edy
teb es AmAr sAn ker. yid es s pAey b<Aec
tAek b<AcAenAr j Aim AmAr smS (mt dzRn
kreb.
gIt 51

gItsMihtA 52:2-55:6

540

bA kr ekn &uim nbrt Verr sAnhAin


GwAo.
2
etAmr sbsmy elAekedr ibre c*A
kr. etAmAedr ijB ibpnk/ Kuerr mt DArAel.
etAmr sbdR A imTY kT bl bM kAek n kAek
WkAet ecX kr?
3
BAelr eTek mwA etAmr ebzI pC kr.
etAmr setYr eTek imTY blet ebzI pC kr.
4
etAmr bM etAmAedr imTYAbAdI ijB mAnuxek
AGAt kret BAelAbAes.
5
tA Vr icridenr j etAmAedr DbMs
krebn? eymn ker kw elAk kw gACek mUlsh
pe ePel/ kBAeb Vr etAmAedr bAI* eTek
etAmAedr ibiC ker edebn?
6
BAelA elAekr t edKeb bM Vrek By o
kret izKeb. tAr etAmAedr edeK phAs
ker bleb/
7
"edK/ Ver ey bYi) inB$r krt n/ tAr ik
bS heyeC. elAkw eBebiCel or spd
bM imTYAcAr oek r( kreb.
8
ik Aim sbj
u jlpA gAeCr mt Bur mier
b hey WiC. Aim Bur stY eem icridn AS
rAKeb.
9
Vr y ikC Apin kereCn/ tAr j icridn
Aim ApnAr zMsA kreb. ApnAr B)edr
sAmen Aim ApnAr nAemr ziS gIt kreb/*
kAr esw Kub BAel?
gIt 53
pircAlekr it. mhl r opr dAyUedr
kiw mSIl.

z. Vr m elAekedr bAitl ker ideyeCn.


tA Verr elAekr oedr prAijt kreb bM
oedr hAel Vr ArA iCiB heb.
6
Vr/ SAeyelr j iseyAn pbRet jy iney
Asun? Vr yKn tAr elAekedr inbRAsn eTek
iPirey Anebn tKn yAekAebr elAekr eyn An
ker.
gIt 54
pircAlekr it. bAysh dAyUedr kiw mSIl yKn
sIPIeyr es ezQlek beliCl/ AmAedr men hy
'dAyUd AmAedr elAekedr meDY luikey AeC.

Vr/ ApnAr (mt eyAg ker AmAy r(


krn. AmAek mui) idet ApnAr prA*m kAej
lAgAn.
2
Vr AmAr ATRn Znun. Aim y bil t
Znun.
3
ibedzI elAekrA yAr Verr pAsnA ker n
tAr AmAr idk eTek muK iPireyeC. sb zi)zAlI
elAekrA AmAy htYA krAr ecX kreC.
4
edK/ AmAr Vr AmAy sAhAyY krebn. AmAr
Bu AmAy shAyt edebn.
5
yAr AmAr ibre igeyeC/ AmAr Vr tAedr
zAiS edebn. Vr AmAr it ibVS hebn bM
sb elAekr ibnAz krebn.
6
eh Vr/ Aim ApnAek eSV CAbil sgR krb.
Bu/ Aim ApnAr nAemr zMs kreb kAr
esiw t BAel?
7
Aim ApnAr nAemr zMs krb kAr, AmAr
sb sw eTek Apin AmAy r( kereCn. Aim
AmAr zedr prAijt het edeKiC.
1

kmA^ ebAkArA BAeb Vr bel ikC en.


Dre,r elAekr nRIitS/ j$n bM (itkr/ or
BAl ikC ker n.
2
k]tpe( kjn Vr AeCn iyin SVgR eTek
AmAedr l(Y kreCn. Vr essb |AnI mAnuexr
eK<Aj kreCn yAr Verr eK<Aj ker?
3
ik etYek Verr eTek muK Guirey ineyeC.
etYkiw elAk KArAp. ek BAl ikC ker n.
n/ kw elAko n.
4
Vr beln/ "o sb m elAekr incy jAen
stY kI? ik or AmAr kAeC ATRn ker n. X
elAekr mnBAeb AmAr elAekedr As ker eyn
or KAbAr KAeC.
5
sb m elAk mn Atit heb/ ey At
or Aeg kKno pAy in? m elAekr SAeyelr
bAI r TR zrIr. iw kAibYk BAxAy elK ey/ Vr
etAmAek icrter DbMs krebn.
ApnAr kreb A(irk eTR/ ''Aim ApnAr nAem AS
rAKeb.

gIt 55
pircAlekr it. bAy sh dAyUedr kiw mSIl.

Vr AmAr ATRn Znun. kr,Ar j AmAr


ey ATRn tAek ep( krebn n.
2
Vr/ dy ker AmAr ATRn Znun bM %r
idn. AmAek ekAn ijinx mAniskBAeb y,A edy
t ApnAr kAeC blet idn.
3
Aim ey sb ijinex By pA/ AmAr z
esel bleC. o X elAkiw AmAek bleC.
AmAr zr yArA e*AeD % tArA AmAy A*m,
kreC. or AmAr mATAr opr mu ker
sMkwsmUh en ePeleC.
4
AmAr hdeyr iBter GAt itGAt hey yAeC.
m]&uY Bey Aim BIt hey reyiC.
5
Ate Aim k<ApiC. Aim sS.
6
AhA/ AmAr yid GuGu pAKIr mt fAn TAkt?
tAhel Aim e igey kw ibAemr jAyg K<eu j
ebr krtAm.
1

gItsMihtA 55:7-57:1

541
7

Aim mrBUimr enk dUerr ekAn jAygAy cel


eytAm.
8
Aim Cw idtAm. Aim pAiley eytAm.
smsAr J eTek Aim pAiley eytAm.
9
Bu AmAr/ oedr imTY bl Apin b krn.
Aim zher ihMs k bYApAr bM lA
edKiC.
10
zherr itiw jAygAy idnrAi^ jue
prAD o DbMsA k kAj eleg reyeC.
11
rASAelAet prAD ebe egeC. elAkjn
sbR^ imTY kT bleC bM WkAeC.
12
w yid AmAr zr AmAek pmAn
kret/ Aim s kret pArtAm. w yid AmAr
zr AmAy A*m, kret Aim lue kAet
pArtAm.
13
ik eh AmAr sK/ bu/ Apin SVyM AmAy
A*m, kereCn.
14
yKn Amr kse BIer meDY idey Verr
mier ehew eytAm/ tKn inejedr egApn kT
ek perr se ibinmy ker kt inkwBAeb
kT beliC.
15
eyn tY ibSykrBAeb m]&uY es AmAr
zedr As ker? p]iTbI P<Ak hey yAka bM oedr
jIb igel ePluk? ekn kAr, or sbA imel
Byr sb ku-pirkn ker.
16
sAhAeyYr j Aim Vrek fAkeb/ Bu
b AmAek Ar krebn.
17
sYAy/ skAel/ puer Aim Verr se kT
bil. Aim tAek blb/ ekAna ibxy AmAek eLzS
ker bM itin AmAr kT ezAenn.
18
Aim enk yu keriC. sbRdA Vr AmAy
Ar kereCn bM inrAped iPirey eneCn.
19
Vr/ AmAr kT ezAenn. es n rAj
b AmAy sAhAyY krebn.
20
ik AmAr zr Vrek By ker n bA
tAek o ker n. tAr tAedr hdy bM jIbn
bdlAeb n.
21
or itit B ker bM inejr buedr
A*m, ker.
22
AmAr zr Kub ms],BAeb kT bel/ zAir
kT blelo or yuer pirkn ker. oedr
kT mAKenr mt ms],/ ik sb kT Cirr mt
kAew.
23
etAmAr eyAAedr Bur kAeC smpR, kr itin
etAmAedr y enebn. Vr BAelA elAekedr prAijt
het edebn n.
24
etAmAr ci)r nusAer/ sb KunI o
imTYAbAdIedr eDRk jIbn ezx hoyAr Aeg/ eh
Vr Apin oedr kber pAWAn bM AmAr ci)r
kiw Mz iheseb Aim ApnAet AS rAKb.

gIt 56
pircAlekr it. "sudUr ok gAeCr pArAbt. gAniwr
pd$Ay gAoy dAyUedr kiw imkatAm yKn pelXIyr
tAek gAet bI keriCl.
1

Vr/ elAek AmAy A*m, kereC/ tA AmAr


it k]p krn. or sbR(, Der AmAr se yu
ker celeC/ AmAy tA ker celeC.
2
AmAr zr *mAgt AmAy A*m, ker
celeC. oKAen sMKY eyA AeC.
3
yKn Aim BIt hey pi tKn/ ApnAet AmAr
ibVAs SApn kir.
4
Aim Ver ibVAs kir/ tA Aim By pA n.
mAnux AmAr kI kreb? AmAr it Verr zpeTr
j Aim tAr zMs kir.
5
zr sbsmy AmAr kTek ibk] t ker. sbdR A
orA AmAr ibre xy ker.
6
AmAek htYA krbAr kw pT K<uej pAbAr
AzAy or kse luikey eTek AmAr gitibiD
l(Y ker.
7
Vr/ oedr edez ibdAy ker idn. eh
Vr/ oedr X kAejr j oedr zAiS idn.
ApnAr e*AD edKAn bM sb jAitedr prAijt
krn.
8
Apin jAenn ey Aim mAniskBAeb c
ibpyRS. Aim ey kt ek<ediC tAo Apin jAenn.
Apin incy AmAr ecAeKr jelr ihesb ereKeCn.
9
tA yKn Aim ApnAr kAeC sAhAyY ATRn
kir tKn AmAr zedr prAijt krn. Aim
jAin Apin t kret pArebn. kAr, Apin
AmAr Vr?
10
tAr ititr j Aim Verr zMs kir.
AmAr it tAr ititr j Aim Bur zMs
kir.
11
Aim Ver ibVAs kir/ tA Aim By pA
n. mAnux AmAr kI kreb?
12
Vr/ Aim ApnAr kAeC ibezx itit
ideyiC bM y itit ideyiC t Aim pAln
kreb. Aim ApnAek AmAr DbAd sgR inebdn
krb.
13
ekn kAr, Apin AmAek m]&uY eTek Ar
kereCn. prAjy eTek Apin AmAy r( kereCn.
tA Aim kA idbAelAek Verr pAsnA kreb
yAet ekblmA^ jIibt elAekr edKet pAy.
gIt 57
pircAlekr it. sur "DbMs kr n. gAniwr pd$Ay
gAoyA dAyUedr kiw imkatAm/ yKn itin ezQelr kAC
eTek pAiley hAy luikey iCeln.

Vr/ AmAr it (mAzIl ehAn. sdy ehAn


eknn AmAr A ApnAet ibVAs rAeK. yKn
1

gItsMihtA 57:2-59:10

542

sms Aes/ tKn Aim sur(Ar j ApnAr kAeC


Ais.
2
Aim prApr Verr kAeC sAhAyY ATRn kir.
Vr spU,RBAeb AmAr y enn?
3
SVgR eTek itin AmAy sAhAyY edn o r(
kern. yAr AmAy bdimt ker tAedr itin
prAijt kern.
AmAr it Vr tAr k]t BAelAbAs dzRn
kern.
4
AmAr jIbn swAp. zr AmAr cAridek
iGer reyeC. or mAnuxeKek isMhedr mt; oedr
d AtelA tIerr mt tI( ; oedr ijBelA
trbAirr mt DArAel.
5
eh Vr/ Apin SVegRr eceyo oper. ApnAr
mihm p]iTbIek Ab]t ker.
6
AmAr zr AmAr j kw P<Ad epeteC.
or AmAy P<Aed ePlet cAeC. or AmAr peT
kw gBIr gt$ K<ueeC yAet Aim or meDY pe
yA/ ik or inejrA tAr meDY pe egeC?
7
ik Vr AmAy inrAped rAKebn. itin AmAy
sAhs edebn. Aim tAr zMsA kreb.
8
eh AmAr A / ejeg oeWA? eh sAerI/ eh
bI,/ etAmAedr sIt Zr kr? s Amr
xAkAlek jAigey &uil.
9
AmAr Bu/ skelr kAeC Aim ApnAr zMs
kir. sb jAitr kAeC Aim ApnAr zMs kir.
10
ApnAr k]t BAelAbAs/ AkAezr ctm
emeGr eTeko c?
11
eh Vr/ SVgReko it*m ker yAo. ApnAr
mihmA p]iTbIek Ab]t krk.
gIt 58
sIt pircAlekr it. "ibnAz kr n gAniwr pd$Ay
gAoyA dAyUedr kiw imkatAm.
1

nd$m idey eymn jl giey yAy/ elAkelo


eyn esBAeb # hey yAy. peTr DAer AgACAr
mt or eyn ibnX hy.
8
or zAmuekr mt ehAk/ nbAr smy eyn gel
gel yAy. or eyn j-m]t izZr mt ekAnidn
idenr Ael n edeK.
9
ey k<AweJApek AlAnI iheseb Ailey rAAr
pA^ grm kr hy or eyn es k<AweJAepr AlAnIr
mt ibnX hy.
10
kjn s elAk tKn KuzI heb yKn es edKeb
tAr it kr Ay kAejr j m elAekr
zAiS pAeC. es es rkm qsinekr mt heb ey
tAr smS zedr prAijt kereC.*
11
yKn w Gweb/ tKn elAek bleb "s
elAekr sitY purS]t. stY kjn Vr AeCn
iyin p]iTbIr ibcAr kern.

gIt 59
pircAlekr it. "ibnAz kr n. gAniwr pd$Ay gAoyA
dAyUedr kiw imkatAm yKn ezQl dAyUdek htYA krbAr
j tAr bAIet elAk pAiWeyiCeln.
1

Vr AmAek AmAr zedr hAt eTek r(


krn. yAr AmAr se l kret eseC tAedr
prAijt kret AmAy sAhAyY krn.
2
es sb elAk yAr m kAj ker tAedr hAt
eTek AmAy r( krn. sb KunIedr hAt eTek
AmAy r( krn.
3
edKun zi)zAlI elAekr AmAr j ep(
kreC. yido Aim ekAn pAp b prAD kirin
tbuo or AmAy htY krAr j ep( kreC.
4
Aim ekAn Bul kir in ik AmAek A*m,
krAr j or KAen Cew eseC. Bu/ Wn bM
es AmAy sAhAyY krn. edKun ik GweC.
5
Bu/ Apin sbRzi)mAn Vr/ SAeyelr
Vr? Wn bM sb elAkek zAiS idn. sb bd
ibVAsGAtkedr it twku dy edKAebn n.
6
sb elAekr kukuerr mt yAr sY eblAy
*u gj$n kret kret bM rASAy Guret Guret
zher Aes.
7
oedr maik o pmAn Znun. or sb inmRm
kTel bleC. ik or eKyAl ker n kAr t
ZneC.
8
Bu oedr Apin phAs krn. oedr sklek
ib@p krn.
9
Aim ApnAr ee AmAr bn gAn kreb.
Vr/ <c pbRet Apin AmAr inrApd SAn.
10
Vr AmAy BAelAbAesn bM itin AmAek

oeh ibcArkg,/ etAmrA etAmAedr ibcAer Ay


st no. etAmr sBAeb elAekr ibcAr kreC
n.
2
n/ etAmr ZD
u KArAp kAj krAr kT BAeb.
edez etAmr ihMsA k prADsmUh kr.
3
es sb m elAk yKn jAy tKn eTek
or Bul kAj kret Zr ker. j eTek or
imTYAbAdI.
4
oedr e*AD sAepr ibexr mt Byr bM
biDr egAKer sAepr mt. or stY kT Znet
SVIkAr ker.
5
egAKer sApr sApuer bIe,r sur b gAn Znet
pAy n. sb m elAekrAo essb sAepr mt/
kAr/ tArA ku-c*A ker.
6
Bu/ elAkel isMehr mt. tA eh Bu/
es kereC A(irk eTR/ "es tr pAew X elAekedr
oedr dAtelA eBe[ idn.
r) idey eDAeb.

gItsMihtA 59:11-62:1

543
jyI het sAhAyY krebn. itin AmAy zedr
prAijt kret sAhAyY krebn.
11
eh Vr/ oedr inCk htY krebn n/ n&ubA
AmAr elAekr tAedr Buel eyet pAer. ek tAedr
jy en ideyeC eh AmAr Bu bM r(AkArI/
ApnAr (mt bel oedr Apin prAijt krn.
C^B krn.
12
sb m elAk imTY kT bel o iBzAp
edy. or y beleC tAr j oedr zAiS idn.
oedr der P<Aed oedr pet idn.
13
ApnAr e*AeD oedr DbMs ker idn. oedr
spU,Rrep ibnAz krn? sAr p]iTbIek buJet idn
ey SVyM Vr SAeyel zAsn kreCn?
14
sb m elAk/ eG eG kr AmYmAn kukuerr
mt/ rAetr eblAy zher eseC.
15
tArA ikC KAbAerr eK<Aej Guer ebAeb/ ik
ekAn KAbAr pAeb n/ rAet ibAm krbAr jo
ekAn jAyg tArA K<uej pAeb n.
16
ik skAel/ Aim ApnAr zMs gAn gAeb.
Aim ApnAr eem An As kreb. ekn
kAr, c pbRet Apin AmAr inrApd AySl.
sMkw el Aim ApnAr kAeC Cew eyet pAreb.
17
ApnAr zMs ker Aim gAn gAeb. ekn
kAr, c pbRet Apin AmAr inrApd AySl.
Apin es Vr iyin AmAy BAelAbAesn?
gIt 60
sIt pircAlekr it. "ci)r ilil Pul gAniwr
pd$Ay gAoyA dAyUedr kiw imkatAm. yKn dAyUedr
rAm-nhriym o rAm-esAbAr se yu hy bM
yKn eyAyAb lb, ptYkAy edAemr 12/ 000 qsek
prAijt ker iPer esiCel tKnkAr gIt.

Aim BUK BAg ker enb. Aim oedr iziKm


edeb. Aim oedr sueOAetr ptYk edeb.
7
igilyd bM mn>iz AmAr heb. Piym AmAr
mATAr izrSA, heb. iyhd heb AmAr ibcArd.
8
emAyAb edz AmAr p eDAyAr gAml heb. edAm
AmAr ju etA bhnkArI *ItdAs heb. Aim
pelXIyedr prAijt ker ibjy Aes ickAr
ker Web?
9- 10
ik Vr/ Apin AmAedr tYAg kreln?
AmAedr qsedr se Apin egeln n? tA ek
AmAek # o suri(t zher iney yAeb edAemr
ibre yu kret ek AmAy en edeb
1
Vr/ zedr prAijt kret AmAedr sAhAyY
krn? jng, AmAedr sAhAyY kret pAer n?
12
kmA^ Vr AmAedr zi)zAlI kret
pAern. kmA^ Vr AmAedr zedr prAijt
kret pAern?
gIt 61
sIt pircAlekr it. tbA sheyAeg dAyUedr
gAnilr tm.

eh Vr/ AmAr ATRn sIt Znun. AmAr


ATRn Znun.
2
Aim eyKAen TAik/ yt bRl hn ekn/
Aim sAhAeyYr j ApnAek fAkeb? AmAek b
b <cet inrApd SAen iney clun.
3
Apin AmAr inrApd AySl? Apin es
zi)zAlI gR y AmAek AmAr zedr eTek r(
ker.
4
Aim icridenr j ApnAr tAbuet TAket
cA. eyKAen Apin AmAy suri(t krebn Aim
esKAen luikey TAket cA.
5
eh Vr/ ApnAek y edbAr itit Aim
keriC tA Apin ZeneCn. ik ApnAr nugAmIedr
y AeC/ tAr itiw ijinx ApnAr kAC eTek
eseC.
6
rAjAek dIGR jIbn idn? tAek icridn jIibt
TAket idn?
7
tAek icridn Verr se eb<ec TAket idn?
ApnAr k]t BAelAbAs idey tAek Apin r(
krn.
8
Aim icrkAl ApnAr nAemr zMsA kreb.
Aim y itit ideyiC/ itidn Aim t pAln
kreb.
gIt 62
1

eh Vr/ Apin AmAedr opr *u iCeln.


Apin AmAedr bAitl ker ideyeCn/ AmAedr
DbMs ker ideyeCn. dy ker AmAedr punrAr
krn.
2
Apin BUimkp kireyeCn bM p]iTbIek
iDAibB) kereCn. AmAedr p]iTbI wker wker
hey eBe[ peC. dy ker ek iWk krn.
3
Apin ApnAr elAekedr b sms ideyeCn.
Amr enzAS elAekedr mt wlml kret kret
pe yAiC.
4
yAr ApnAek pAsnA ker tAedr Apin stkR
kereCn. Kn tAr zedr hAt eTek pAiley
eyet pAer.
5
ApnAr prA*m eyAg ker AmAedr Ar
sIt pircAlekr it. iydUTUenr ee
krn? AmAr ATRnr %r idn bM yAedr Apin
dAyUedr kiw gIt.
1
BAelAbAesn tAedr r( krn?
yA Gwk n ekn/ Vr AmAy Ar krebn
6
Vr tAr mier kT beleCn bM et Aim AzAy AmAr A qDyRY Der ep( kreC.
Kub KuzI? itin beleCn/ "AmAr elAekedr se AmAr pir^A, kmA^ tAr kAC eTek Aseb.
1

gItsMihtA 62:2-64:9
2

544

hyet AmAr enk z AeC/ ik Vr


AmAr gR. Vr AmAy r( kern. <c pbRet
Vr AmAr inrApd AySl. AmAr mS b
zo AmAy prAijt kret pAreb n.
3
kt(, etAmr AmAy A*m, kreb Aim
kw Ju<ek p edoyAelr mt. Aim kw B
Ay ebAr mt.
4
AmAr r TAk se%o sb elAk AmAr
ibnAezr pirkn kreC. AmAr spekR imTY
bel or An pAy. jnsme( or AmAr
spekR BAl kT bel ik egApen AmAy iBzAp
edy.
5
AmAek r( krbAr j AmAr A qDyRY
Der ZDumA^ Verr ep( kreC? Vr AmAr
kmA^ Az.
6
Vr AmAr gR. Vr AmAy r( kern.
<c pbRet Vr AmAr inrApd AySl.
7
AmAr mihmA o jy Verr kAC eTek Aes.
itin AmAr # gR . itin AmAr inrApd
AySl.
8
eh elAkskl/ sbdR A Verr opr ibAV s rAeKA.
etAmAedr sb sms Vrek bl. Vr AmAedr
inrApd AySl.
9
k]tpe( elAkjn ekAn sAhAyY kret pAer
n. k]t sAhAeyYr j etAmr oedr opr
inB$r kret pAreb n. Verr se &uln krel/
or kiw bAtAesr PukAr CA Ar ebzI ikC
ny.
10
ejAr ker eke enoyAr bYApAer etAmAr
(mtAr opr ibVAs kr n. kdm eBeb n ey
cir ker ikC iney lABbAn heb. yid &uim DnI ho/
teb emAew ibVAs kerA n spd etAmAy sAhAyY
kreb.
11
Vr beln/ kwA mA^ ijinx AeC yAr
opr &uim inB$r kret pAer :bM Aim t ibAV s
kir. "kmA^ Verr kAC eTek zi) Aes?
12
eh AmAr Bu/ ApnAr BAelAbAs k]t
BAelAbAs. elAek ey kAj ker tAr j Apin
tAek purSAr b zAiS edn.

</ AmAr jIben Aim ApnAr zMsA


kreb. ApnAr pib^ nAem Aim -hAt &uel ATRnA
kreb.
5
Aim mn sX hb eyn Aim sb eTek esr
KAbAr eKeyiC. bM AmAr Ant
u muK idey Aim
ApnAr zMs kreb.
6
yKn Aim ibCAnAy Zet yAeb tKn Aim
ApnAek Sr, kreb. mDYrAe^ Aim ApnAr DYAn
krb.
7
Apin sitY AmAek sAhAyY kereCn? Apin
yKn AmAy sur(A edn tKn Aim AneAAs
kir?
8
AmAr A ApnAek jiey Der TAek.
ApnAr fAn hAt AmAek shAyt edy.
9
yArA AmAy emer ePlet CA ker or sbA
DbMsA heb. or oedr kber tiley yAeb.
10
trbAirr Ar oedr m]&u Y heb. beu nAkukur oedr
m]tedh iCe KAeb.
11
ik rAj dAyUd tAr Vrek iney suKI heb
bM yAr tAek mA ker tArA Verr zMs
kreb. ekn kAr, itin sb imTYAbAdIek prAijt
kereCn.
4

gIt 64
sIt pircAlekr it . dAyUedr kiw gIt.
1

Vr/ AmAr kT Znun. AmAr z AmAy


zAsAeC. AmAek tAr hAt eTek r(A krn?
2
zr egApn c*A eTek AmAy r( krn.
m elAekedr kAC eTek AmAy luikey rAKun.
3
or AmAr spekR KArAp o imTY kT beleC.
oedr ijB tI( trbAirr mt/ oedr it) kT
eyn ibB) tIerr mt.
4
oedr egApn efr eTek or inB$ey bM
tikRet srl o s mAnuxedr idek tIr eCAe.
5
m kAej or ek ek sAiht ker.
or oedr P<Ad pAtAr kTAbAt$ bel. or ek
ek bel/ "ek P<Ad edKet pAeb n?
6
or oedr P<Ad luikey ereKeC. or jIb
bilsmUehr sAen AeC. mAnux Kub c&ur het pAer/
tA or ik Pi kreC t jAn muiSl.
7
gIt 63
ik Vro oedr idek "tIr ine(p kret
pAern?
w jAnet pArAr Aeg X elAekr jKm
dAyUedr kiw gIt. yKn eTek itin
hey yAeb.
iyhdAr mrBUimet iCeln.
1
8
Vr/ Apin AmAr Vr. Aim ApnAek
m elAekr elAekr KArAp krAr ic
BIx,BAeb cA. erQ@d Zken jimr mt/ AmAr ker. ik Vr oedr X pirkn eBeS idet
edh o A A ApnAr j \At$ hey reeC.
pAern bM o ku-pirkn oedr oper GwAet
2
</ ApnAr mier Aim ApnAek edeKiC. pAern. tKn yArA oedr edKeb tAr ibSey
iBBUt hey mAT nAAeb.
ApnAr zi) bM mihmo Aim edeKiC.
3
9
ApnAr BAelAbAs jIbenr eceyo %m. AmAr
elAekrA edKeb Vr ik kereCn. tAr spekR
oy ApnAr zMs ker.
tAr elAekedr bleb. tKn etYek Vr

gItsMihtA 64:10-66:20

545
spekR Aro ebzI jAnet pAreb. or tAek By
o kret izKeb.
10
kjn BAelA elAk Aner se Bur esb
ker bM tAr opr inB$r ker. kjn BAl o
s elAk Vrek tAr r eTek zMsA ker.
gIt 65
sIr pircAlekr it. dAyUedr
kiw zMsA gIt.
1

iseyAen ibrAjmAn eh Vr/ Aim ApnAr


zMs kir. ApnAek y edoy A r itit
ideyiClAm/ t Aim ideyiC.
2
Apin ey sb kAj kereCn es spekR Amr
bel TAik. Apino AmAedr ATRnA ZeneCn. yAr
ApnAr kAeC Aes/ tAedr etYekr ATRnA Apin
ezAenn.
3
yKn AmAedr pAepr BAr itir) ebe yAy/
tKn Apin es pAp-BAr lAGb kern.
4
Vr/ Apin ApnAr elAkedr menAnIt
kern. ApnAr mier es ApnAr pAsnA krAr
j Apin AmAedr menAnIt kereCn. ApnAr
mier/ ApnAr pib^ AsAed/ ey sb menArm ijinx
AeC/ tA idey Amr sX hb?
5
Vr Apin AmAedr r( kern. BAelA
elAekr ApnAr kAeC ATRn ker bM Apin
tAedr ATRnr %r edn. tAedr j Apin AyRY
kAy$Y kern. sAr p]iTbIet elAekrA ApnAet AS
rAeK.
6
Vr tAr zi) idey pbRt s]iX kereCn. AmAedr
cArpAez Amr tAr zi)ek edKet pA.
7
%Al smu@ek Vr zA kereCn. Vr
p]iTbIet "jnsmu@smUh s]iX kereCn.
8
Apin eysb ibSykr ijinx kern/ tAet
sAr p]iTbIr elAk ibSy-ibhbl heyeC. sUeyRAdy
o sUyRAS AmAedr c suKI ker?
9
Apin jimr y enn. Apin jimet esc
edn bM tAet Psl PlAn. eh Vr Apin es
jn/ iyin ndI o KAlil jel Ber ideyeCn bM
Psl PlAet sAhAyY kereCn.
10
hAl edoy jimet Apin bi] X JrAn. Apin
jimek jl idey is) kern. Apin b]iXr jl
idey jimek nrm kern bM Apin kic cAr
jAet edn.
11
Apin BAel Psl idey n&un bCr Zr
kern. Apin ibiB Psl idey gAIil Ber
edn.
12
pAhA o mrBUim GAes ACAidt hey AeC.
13
cAr,BU imel emex Ber rey e C.
ptYkAel Psel pirpU,R heyeC. etYkiw mAnux
Ane Dbin ideC bM gAn gAeC.

gIt 66
sIr pircAlekr it. kiw zMsA gIt.
1

sm p] i TbI c SV er V e rr ee
AnDbin kr?
2
tAr mihmAmy nAemr zMs kr? zMsA gAn
egey tAr nAemr sAn kr?
3
Vrek bl tAr kIit$il ik nb? eh Vr/
ApnAr prA*emr mhe ApnAr zr tAedr
mATA ApnAr kAeC bnt ker. or ApnAr Bey
BIt?
4
sAr p]iTbI eyn ApnAr pAsnA ker. etYek
eyn ApnAr nAemr zMs ker.
5
Vr y y kereCn tAr idek edK? sb
ijins AmAedr ibSy-ibhbl ker.
6
Vr/ smu@ek Zk BUimet pir,t kereCn.
Ane As kret kret tAr elAekr ndI ehew
pArApAr kereC.
7
Vr/ tAr prA*em p]iTbI zAsn kreCn. sb^
R
itin elAekr opr njr rAKeCn. ek tAr ibre
ibe@AhI het pAreb n.
8
eh jng,/ AmAedr Verr zMsA kr. tAr
kAeC cSVer zMs gAn gAo.
9
Vr AmAedr jIbn ideyeCn. Vr AmAedr
r( kern.
10
mAnux eymn ker Aen rep prI( ker/
etmn ker Vr AmAedr prI( kereCn.
11
Vr/ Apin AmAedr P<Aed ePeleCn. Apin
AmAedr opr BAir ebAJ cAipeyeCn.
12
Apin AmAedr zedr AmAedr it*m
kret ideyeCn. An o jelr eBtr idey Apin
AmAedr ewen-ihce iney egeCn. ik Apin
AmAedr inrApd SAen iney eseCn.
13-14
tA Aim ApnAr mier bil iney yAeb.
yKn Aim sMkewr meDY iClAm Aim ApnAr sAhAyY
eceyiClAm. Aim ApnAr kAeC enk itit
keriClAm. y Aim itit keriClAm/ Kn
t Aim ApnAek idiC.
15
Aim ApnAr kAeC pApemAcenr qneb sgR
kir. Aim ApnAek emxsh Dup sgR kir. Aim
ApnAek CAgl o xAsmUh sgR kir.
16
etAmr yAr Verr pAsnA krC tAr AmAr
kAeC es/ Aim etAmAedr bleb Vr AmAr
j ik kereCn.
17
Aim tAr kAeC ATRnA keriClAm/ Aim tAr
zMs keriClAm.
18
AmAr hdy inmRl iCl tA AmAr Bu AmAr
kT ZeneCn.
19
Vr AmAr kT ZeneCn. Vr AmAr ATRn
ZeneCn.
20
Verr zMs kr? Vr AmAr idk eTek

gItsMihtA 67:1-68:25

546

ibmuK hn in/ itin AmAr ATRnA ZeneCn AmAr


it itin tAr BAelAbAs ediKeyeCn?
gIt 67
sIt pircAlekr it. bAysh kiw zMs gIt.
1

eh Vr/ AmAedr k]pA krn bM AzIbRAd


krn. nuh ker AmAedr h, krn?
2
eh Vr/ p]iTbIr smS elAk eyn ApnAr
spekR jAnet pAer. etYkw jAit eyn edKet
pAy ekmn ker Apin mAnuxek b<AcAn.
3
eh Vr/ elAekrA eyn ApnAr zMs ker?
eyn smS elAk ApnAr zMs ker.
4
smS jAit AhlAidt hey An peBAg
krn? ekn kAr, Apin AystBAeb elAekr
ibcAr kern. bM Apin etYkiw jAitek zAsn
kern.
5
eh Vr/ elAekrA eyn ApnAr zMs ker?
skl elAk eyn ApnAr zMs ker.
6
eh Vr/ AmAedr Vr/AmAedr AzIbRAd
krn. AmAedr jim eyn AmAedr BAl AbAd
edy.
7
Vr eyn AmAedr AzIbRAd kern. p]iTbIr
smS elAk eyn Vrek By o ker.
gIt 68
sIt pircAlekr it. dAyUedr kiw zMs gIt.
1

SVyM sIny pbRet enem eln bM AkAz ibgilt


hl.
9
kw pirA o AcIn BUKek punrAy setj
krAr j Apin b]iX pAiWeyiCeln.
10
ApnAr sb pZ es BUKe iPer el. eh
Vr/ es jAygAy dir@ elAekedr Apin b
BAl ijinx ideyeCn.
11
Vr A|A ideln bM b elAk susmAcAr
idet egl
12
"zi)zAlI rAjAr qsinkr pAiley egeC?
qsinkr yu ePr ey sb ijins Aneb/ bAIr
mihlAr esel BAg ker eneb. yAr bAIet
AeC tAr es sb spd BAg ker eneb.
13
repAy emA GuGur fAn or pAeb. esAnAy
JkaJka kr fAn tAr pAeb.
14
slaemAn pbRet Vr z rAjAedr C^B
kreln. or heyiCl &uxAer Jer yAoyAr mt.
15
bAzn pbt
R enkel z] sV ilt k ibrAw
pbRt.
16
eh bAzn pbRt/ ekn &uim iseyAn pbRtek nIc
njer edK Vr iseyAn pbRtek BAelAbAesn.
Bu icridn esKAen TAkebn bel iSr kereCn.
17
Vr pib^ iseyAn pbRet Aesn. tAr ipC
ipC l( l( rT Aes.
18
elAekedr kAC eTek phAr enoyAr j/
mnik yAr tAr ibre igeyiCl tAedr kAC eTeko
phAr h, krAr j itin jAkjmk ker bIedr
en idey c pbRetr oper egeln. Bu Vr
esKAen TAkAr j egeln.
19
Bur zMs kr? idenr pr idn itin AmAedr
BAr bhn kern. Vr AmAedr r( kern?
20
itin AmAedr Vr. itin es Vr iyin
AmAedr r( kern. Bu AmAedr Vr/ AmAedr
m]&uY eTek r( kern.
21
Vr b edKAebn ey itin tAr zedr
prAijt kereCn. yAr tAr ibre lA kereC
Vr tAedr zAiS edebn.
22
AmAr Bu beleCn/ "bAzn eTek Aim AmAr
zedr iney Aseb/ pim edz eTek Aim
zedr iney Aseb.
23
etAmr tAedr re)r opr idey hA wet pAreb.
etAmAedr kukur oedr r) ecew KAeb.
24
Verr ezABAyA^Ar idek tAikey edK. AmAr
Vr/ AmAr rAjAr pib^ ezAByA^Ar idek tAikey
edK.
25
Tem AseC gAykr/ tAedr epCen reyeC
bI,Ay bAkArIg, yAedr nusr kriCl K,I
bAjnArt emeyr.*

Vr/ Apin Wn bM zedr C^B krn.


tAr sb zrA eyn tAr eTek dUer pAiley yAy.
2
eD<Ay eymn bAtAes e yAy/ etmin ApnAr
zr eyn C^B hy. emAm eymnBAeb Aen
gel yAy/ etmn ker eyn ApnAr zrAo DbMs
hy.
3
ik DAiRk elAekr suKI. DAiRk elAekr
Verr se AneAAes smy kAwAeb. DAiRk
elAekr inejedr peBAg kret pAreb bM c
suKI heb?
4
Verr ee gAn gAo. tAr nAem zMsA
kr. Verr j pT St kr. mrBUimet itin
reT ce AseCn. tAr nAm "yA>. tAr nAemr
zMsA kr?
5
tAr pib^ mier itin nAeTr iptAr mt.
Vr ibDbAedr y enn.
6
sIhIn elAkek Vr g]h edn; Vr tAr
elAekedr kArAgAr eTek mu) kern. tAr BIx,
suKI. ik ey elAekr Verr iberAiDt kreb
tAr erQ@-d mrBUimet bAs kreb.
7
Vr/ Apin ApnAr elAekedr imzr eTek
ebirey Aset en idey i Celn. Apin
mrBUimet ehew igeyiCeln.
emeyr A(irk eTR/ ih ze "emeyr sIt izI
8
bM BUim ek<ep eWiCl. Vr/ S Aeyelr Vr Tb eCAw eCeledr gAenr dleko ebAJAet pAer.

547
mhAsmAebez Verr zMs kr? eh S Aeyelr
elAekrA/ Bur zMs kr?
27
eCAw ibAmIn nAmk pjAit tAedr en
ideC. esKAen iyhdAr b pirbAro reyeC. sbUlUn
bM nAilr entAro esKAen reyeCn.
28
Vr/ ApnAr (mt AmAedr edKAn? ey
(mtA AmAedr j tIet bYbhAr kereCn es
(mtA dzRn krn.
29
ejrzAelem/ ApnAr AsAed ApnAek
phAr edbAr j rAjAr tAedr VyR iney
Asebn.
30
Apin y cAn ApnAr d bYbhAr ker/ sb
"jedr idey Apin tA krAn. sb jAitr
"xA o "egAredr ApnAr nugt krn. o
sb jAitek Apin yue prAijt kereCn. oedr
idey ApnAr kAeC rep Anyn krn.
31
oedr idey imzr eTek Dn-spd Anyn
krn. Vr/ kUzIyr eyn oedr spd ApnAr
kAeC iney Aes.
32
p]iTbIet rAjAr yAr AeC/ Verr ee
zMsA kr? AmAedr Bur ee zMsA gAn
kr?
33
Verr gIt gAo? itin tAr rT AcIn SV g
R ilr
mDY idey cAlAn. tAr prA*A rb ezAn?
34
etAmAedr ey ekAn edbtAr eTek Vr enk
ebzI zi)zAlI. SAeyelr Vr tAr elAekedr
zi)zAlI kereCn.
35
tAr mier Vr ibSr,Iy. S Aeyelr Vr
tAr elAekedr zi) bM (mt ideyeCn. Verr
zMs kr?
26

gIt 69
pircAlekr it. "psmUh gAniwr pd$Ay gAoyA.
dAyUedr kiw gIt.
1

eh Vr AmAr sMkwsmUh eTek AmAy r(


krn? AmAr muK pyR jl ep<QeC egeC.
2
KAen mn ikC en/ yAr opr Aim dAAet
pAir. Aim kAdAy feb eyet besiC/ Aim gBIr
jel feb reyiC/ AmAr cAridek eF %Al hey
eWeC. Aim Ay feb mret besiC.
3
Aim t bRl hey peiC ey sAhAyY cAeto
(m hey egiC. AmAr gl y, kreC. AmAr
ecAK y,Ay wna wna ker oWAr Aeg pyR Aim
ApnAr sAhAeyYr tI( keriC.
4

AmAr mATAy yt cl AeC/ AmAr zr sMKY


tAr eTeko ebzI. ekAn kAr, CAA tAr AmAy
G], ker. AmAek ibnAz krAr j or Kub kiWn
ecX ker. zr AmAr spekR imTY kT bleC.
or bleC ey Aim nAik cir keriC. rpr ey

gItsMihtA 68:26-69:20

ijins Aim cir kir in/ or AmAy tAr dAm idet


bADY kereC.
5
eh Vr/ Apin AmAr iwil jAenn.
ApnAr kAeC Aim AmAr pAp luekAet pAir n.
6
eh AmAr sdABu/ sbz
R i)mAn Bu/ AmAr j
eyn ApnAr nugAmIr ly n pe. eh
SAeyelr Vr/ ApnAr nugAmIrA eyn AmAr
j ibt ebAD n ker.
7
AmAr muK lAy eFek egeC. lA Aim
ApnAr j bhn kriC.
8
AmAr BAeyr ecn mAnuexr se eyrkm
bYbhAr ker esrkm AmAr se ker. AmAr
mAeyr sAnr AmAr se iBnaedzIr mt bYbhAr
ker.
9
ApnAr mir spekR AmAr tI nuBUit
AmAek ezx ker ideC. yAr ApnAek iney mj
ker tAedr kAC eTek Aim pmAn kuieyiC.
10
Aim k<Aid bM pbAs kir/ r j or
AmAy iney hAsAhAis ker.
11
>K kAezr j Aim Ayi% kir/ kAp
pir/ elAek AmAy iney mj ker.
12
kA SAen or AmAy iney AelAcn ker.
o mAtAlr AmAy iney gAn b<AeD.
13
eh Vr/ AmAr idk eTek ApnAr kAeC
ATRnA Aim cA Apin AmAy h krn? eh
Vr Aim cA eemr se Apin AmAy sAA
idn. Aim jAin Apin AmAy Ar krebn
bYApAer Aim ApnAr opr inB$r kret pAir.
14
AmAek kAd eTek ewen &ulun. AmAy kAdAy
feb eyet edebn n. yAr AmAy G], ker tAedr
hAt eTek AmAy r( krn. gBIr jl eTek
AmAy Ar krn.
15
eFelA eyn AmAy fibey n edy. gBIr
ghbrek AmAy B(, kret edebn n. kbrek
AmAy igel ePlet edebn n.
16
Bu/ ApnAr em BAelA. ApnAr BAelAbAs
idey AmAy %r idn. ApnAr sb dy iney AmAr
idek iPrn/ AmAy sAhAyY krn?
17
ApnAr dAesr kAC eTek dUer ser yAebn nA.
Aim sMkewr meDY peiC? tAAtAi AmAy sAhAyY
krn?
18
Asun AmAr A Aek r( krn. zedr
hAt eTek AmAy r( krn.
19
AmAr l Apin jAenn. Apin jAenn
ey AmAr zr AmAek G], o pmAn kereC.
or AmAr it ey kAj kereC to Apin
edeKeCn.
20
es l AmAy ibdI,R ker ideyeC. lAy
Aim mer eyet besiC? Aim shAnuBUit pAoyAr
AzA keriClAm ik kKn Aim tA pA in. Aim

gItsMihtA 69:21-71:13

548

ep( keriClAm ekAn elAk es AmAy sAvn


idk ik ekAn elAk Aes in.
21
or AmAy/ AhAr ny/ ibx ideyeC. yKn Aim
\At$ iClAm @A(Asr bdel orA AmAy mLrs
ideyiCl.
22
oedr ewiblel KAbAer pirpU,.R smAerAhp,
U R
ml AhAr oedr AeC. oedr eBAj eyn oedr
ibnAz ker.
23
Aim kAmn kir or eyn hey yAy bM
oedr emrd eyn bRl hey pe.
24
oedr ApnAr sb e*AD nuBb kret idn.
25
oedr Gr zUnY ker idn. kwA ek eyn
oKAen eb<ec n TAek.
26
oedr zAiS idn/ or Cew pAlAeb. tKn or
AelAcn krAr j ikC y, o (t pAeb.
27
m kAejr j oedr zAiS idn. ApnAr
DAiRktA oedr edKAebn n.
28
jIbenr eTek oedr nAm mueC idn. jIbenr
puSek DAiRk elAekedr nAemr se oedr nAm
ilKebn n?
29
Aim >KI bM y,Aib . Vr AmAy ewen
&ulun; AmAy r( krn?
30
gAenr meDY idey Aim Verr zMsA
kreb. DbAd-gIetr mDY idey Aim tAr zMs
kreb.
31
wA Vrek suKI kreb? sgR iheseb kw
egAw pZ edoyAr ecey Tb kw xA htY
krAr ecey/ gAenr meDY idey DbAd edoy enk
BAl heb.
32
eh ibnyI elAekrA/ Verr pAsnAr j es.
sb ejen etAmr KuzI heb.
33
dir@ o shAy mAnuexr kT Bu ezAenn.
yAr bI AeCn Bu tAedr Kno pC kern.
34
eh AkAz o p]iTbI/ Verr zMs kr? eh
smu@ bM smue@r meDYr sbikC/ Bur zMs
kr?
35
Bu iseyAnek r( krebn. Bu iyhdAr
zhril AbAr inmRA, krebn. es BUK yAedr/
esKAen tAr AbAr bAs kreb?
36
tAr dAsedr %rpurxr BUK pAeb. es
sb elAk yAr tAr nAmek BAelAbAes tAr es
BUKe bsbAs kreb.

elAk AmAr KArAp kret cAy tAedr eyn ptn hy


o tAr eyn l pAy.
3
elAek AmAy iney hAsAhAis ker. Az kir
oedr yA ApY or tA pAeb bM lAebAD
kreb.
4
Aim kAmn kir yArA ApnAr pAsnA ker
tAr eyn sitYkAerr suKI hy. yArA ApnAr sAhAyY
cAy tAr eyn sbRdA ApnAr zMs ker.
5
Vr Aim dIn shAy mAnux. Vr tAAtAi
krn? Apin Asun/ AmAy r( krn? Vr
kmA^ Apin AmAy Ar kret pAern. Ar
edrI krebn n?

gIt 71
eh Bu/ Aim ApnAet ibVAs rAiK/ tA Aim
kKno htAz hb n.
2
ApnAr DAiRktA idey Apin AmAy r(
krebn. Apin AmAy Ar krebn. AmAr kT
Znun/ AmAy r( krn.
3
Apin AmAr gR ehAn/ es g]h ehAn eyKAen
Aim inrAp%Ar j Cew eyet pAir. Apin AmAr
izl bM AmAr inrApd AySl. tA AmAek
r(Ar A|A idn.
4
eh AmAr Vr AmAy X elAekr hAt eTek
r( krn. n]zMs o m elAekedr hAt eTek
AmAy r( krn.
5
AmAr jer smy eTek Aim ApnAr ye
iClAm. AmAr jer smy eTek Apin AmAr
se iCeln.
6
mnik AmAr jer Aeg eTek Aim
ApnAr opr inB$r keriC. Aim yKn mAgeB$
iClAm tKno A ApnAr opr AS ereKiC.
sbRdA Aim ApnAr kAeC ATRnA keriC.
7
Apin AmAr zi)r s. tA elAekedr
kAeC Aim #XASVrp iClAm.
8
ey sb ibSykr ijinx Apin kern tAr sV e
sbRdA Aim gAn gA.
9
Aim b] heyiC bel AmAy Ce ePel edebn
n. ht-zi) heyiC bel AmAy tYAg krebn n.
10
zr AmAr ibre c*A kreC. or
kse imilt heyiCel/ bM AmAek htYA krAr
c*A keriCel.
11
AmAr zr bleC/ "yAo oek &uel iney
gIt 70
es? Vr oek tYAg kereCn. Ar ek oek
sIt pircAlekr it. elAekedr Sr, kirey edbAr sAhAyY kreb n.
12
mAnes dAyUedr kiw gIt.
V r / AmAy pirtYAg krebn n? V r
1
Vr AmAy r( krn? Vr zI AmAy sAhAyY tAAtAi es AmAy r( krn?
13
krn?
AmAr zedr prAijt krn? oedr
2
R Aeb DbMs ker idn? yAr AmAr (it kret
elAek AmAy htYA krAr ecX kreC. oedr spU,B
inrAz krn? oedr lit ebAD krAn? ey sb cAeC/ tAr eyn lit o pmAint hy.
1

gItsMihtA 71:14-72:19

549
14

tAhel Aim sb sbsmey ApnAr opr inB$r


kreb bM Aim AerA ebzI ker ApnAr zMs
kreb.
15
Apin ey kt BAel/ t Aim elAekedr
bleb. Aim elAekedr bleb ikBAeb Apin AmAy
itbAr r( keriCeln. t tbAr GeweC ey
en ezx kr yAy n.
16
Aim ApnAr mhe r kT bleb/ Bu AmAr
sdABu. Aim essb DAiRktAr kT blb/ y
ZDumA^ Apin kret pAern.
17
Vr/ Aim yKn kiw eCA bAlk iClAm tKn
eTek Apin AmAy iz( ideyeCn. tKn eTek
Aj py$ Apin ey sb Ay$Y kAy$Y kereCn.
t Aim mAnuxek beliC?
18
Kn Aim b] heyiC/ AmAr cl epek egeC.
ik eh Vr/ Aim jAin/ Apin AmAy tYAg
krebn n. etYkiw n&un jek Aim ApnAr
(mt o mhe r kT bleb.
19
V r / ApnAr DAiR ktA AkAezr sIm
it*m ker yAy. Vr/ ekAn edbtA ApnAr
mt ny. Apin ibSykr sb kAj kereCn.
20
Apin AmAek sms bM >smy tY(
kireyeCn. ik tAedr sbikC eTek r( ker
Apin AmAy b<Aicey ereKeCn. kt gBIer Aim
feb igeyiClAm esw kT ny/ ik Apin AmAy
sms eTek ewen &ueleCn.
21
tIet y keriC tAr eTeko mh kAjsmUh
kret AmAy sAhAyY krn. AmAek ArAm idet
TAkun.
22
Aim bI, bAijey ApnAr zMs kreb. eh
Vr Aim gAeb o bleb ey/ ApnAr opr
inB$r kr eyet pAer. SAeyelr pib^ ekr
j bI, bAijey Aim gAn gAeb.
23
Apin AmAr A Aek r( kereCn. AmAr
A suKI heb. inejr mueK Aim ApnAr zMsA
gAn kreb.
24
AmAr ijB sbRdA ApnAr Dm$zIltAr gAn
gAeb. bM yAr AmAek htY kret eceyiCel
tAr prAijt o sAint heb.
gIt 72
zelAmenr it.
1

Vr rAjAek ApnAr mt siWk isA inet


sAhAyY krn. rAjAr pu^ek ApnAr DAiRktA
spekR iz(lAB kret sAhAyY krn.
2
rAjAek ApnAr elAekedr it AyY ibcAr
kret sAhAyY krn. ApnAr dIn elAekedr it
ibc(, isA inet tAek sAhAyY krn.
3
sAr BUK jue zAi o AyibcAr TAket
idn.

rAjAek dIn mAnuexr it suibcAr kret idn.


shAy sVlhInek itin eyn sAhAyY kern. oedr
yAr AGAt ker tAedr eyn in zAiS edn.
5
ytidn pyR AkAez cAd TAek bM sUyR
itBAt heb ttidn eyn elAekrA rAjAek By o
A ker. elAekrA eyn tAek icridn By o
ker.
6
ey b]iX zse(etr opr Jer pe/ rAjAek
es bi] Xr mt het sAhAyY krn. ey jlDAr jimet
pitt hy/ tAek es DArAr mt het sAhAyY krn.
7
yt(, itin rAj reyeCn ttidn eyn s
elAekr ibkizt hy. ytidn AkAez cAd reyeC
ttidn eyn zAi bjAy TAek.
8
k smu@ eTek Ar k smu@ pyR tAr
rAje r ibSAr ehAk. PrA ndI eTek p]iTbIr dUr
A py$ eyn tAr rAj bjAy TAek.
9
mrBUimet yAr bAs ker tAr sbA eyn tAr
kAeC Ant hy. tAr sb zr eyn mAiwr DUelAet
muK eWikey tAr kAeC bnt hy.
10
tzRIezr rAj bM A dUrbt$I rAjY eyn
tAr j phAr bey Aen. izb o sbAr rAjArA
eyn tAr j qneb bey Aen.
11
sb rAj eyn AmAedr rAjAr kAeC nt hy.
sb jAit eyn tAr esb kern.
12
AmAedr rAj shAy sVlhInedr sAhAyY
kern. AmAedr rAj dir@ shAy mAnuxek sAhAyY
kern.
13
dir@ o shAy mAnux tAr opr inB$r kern.
rAj tAedr eb<ec TAket sAhAyY kern.
14
es sb inur elAekrA yAr oedr (it kret
ecX ker/ tAedr hAt eTek rAj oedr r( kern.
o sb dIn-dir@ mAnuexr jIbn rAjAr kAeC tY
mUlYbAn.
15
rAj dIGRjIbI ehAn? itin eyn izbAr kAC
eTek esAn h, kern. sbRd rAjAr j ATRnA
kr. itidn tAek AzIbRAd kr.
16
jimilet eyn cr pirmAen Psl hy.
pAhAel eyn zes Ber oeW. jimel eyn
ilbAenAenr mt bbr
$ hey oeW. eymn ker mAWel
GAes Ber yAy etmn ker eyn zhrel mAnuex
Ber oeW.
17
rAj eyn icridenr j ibKYAt hey yAn.
ytidn sUyR itBAt heb/ ttidn eyn elAekrA
tAr nAm men rAeK. elAekrA eyn tAr AzIbRAd
pAy bM skel eyn tAek AzIbRAd ker.
18
Bu Vr/ SAeyelr Verr zMs kr?
kmA^ Vr mn Ay$Y kAy$Y kret pAern.
19
icridn tAr mihmAmy nAemr zMs kr? tAr
mihm eyn sAr p]iTbIek pirpU,R ker edy? Aemn?
Aemn?
4

gItsMihtA 72:20-74:4

550

iyzeyr pu^/ dAyUedr ATRnAsmUh KAen ezx


hel.
20

tIy K
gIt 73
AsePr kiw zMs gIt
1Vr

sitY SAeyelr se BAel bYbhAr


kreCn. yAedr hdy Zic tAedr se Vr BAel
bYbhAr kern.
2
AmAr Ay pdSKln heyiCel bM Aim pAp
kAj kret Zr keriClAm.
3
Aim edeKiC sb X elAekr k]tkAyR heyeC
bM t edeK sb t elAkedr it Aim xRA
keriClAm.
4
or sbA blbAn elAk iCel. eb<ec TAkbAr
j oedr ekAn lA kret ht n.
5
sb t elAkek AmAedr mt eB$Ag
epAhAet hy n. A elAekedr mt oedr ekAn
sMkw en.
6
tA or t bM mAnuxek G], ker.
hArek tAr glAr mAlAr mt bM ezQiKn beSr
mt shej DAr, ker.
7
sb elAk yid oedr pCer ikC edeK/ or
igey t iney cel Aes. or y men ker/ or
tA kret pAer.
8
elAekr spekR or inmRm o ihtkr kTAbAt$
bel. edr kAC eTek or ikBAeb suibeD eny
es sVe or gebRr se kT bl.
9
sb hArI elAekrA inejedr edbt bel
BAeb? or BAeb orA p]iTbIr zAsnkt$.
10
mnik Verr elAekr pyR sAhAeyYr j
oedr kAeC Cew yAy. t elAekr y bel/
orAo tA ker.
11
m elAekr bel/ "Amr ik kriC Vr
t jAenn n? Vr/ iyin prApr/ itin jAenn
n?
12
hArI elAekr c j$n/ ik or
DnI bM or *mz> Aer DnI hey WeC.
13
tA AmAr A Aek ekn Z het heb Aim
ekn AmAr hAt ined$Ax rAKb
14
eh Vr/ sArAidn Der Aim y, eBAg kir.
etYkidn skAel Apin AmAy zAiS edn.
15
Vr/ sb ibxey Aim elAkedr se
kT blet eceyiC. ik Aim jAin tAet ApnAr
elAekedr se ibVAsGAtkt kr heb.
16
sb ibxy ebAJAr j Aim AA, ecXA
keriC. ik w AmAr pe( BIx kXkr.
17
yt(, pyR Aim ApnAr mier yA in.
Aim Verr mier eglAm bM tArpr buJet
pArlAm.

18

Vr/ sitY sb elAkek Apin ByAnk


piriSitr meDY ePeleCn. oedr ptn bM ibnAz
Kn shj heb.
19
hWA sms Aset pAer bM hArI
elAekr DbMs heb. oedr sAMGAitk ikC Gwet
pAer bM or ezx hey yAeb.
20
Bu eymn ker Amr ejeg eW SVek Buel
yA/ sb elAekr es SVer mt ibS]t heb.
AmAedr rAetr >SV eymn Apin # ker
edn/ etmin ker Apin o elAkelAek #
ker edebn.
21-22
Aim tY inebRAD iClAm. Aim X o DnI
elAekedr kT BAbtAm bM eLzS hey ptAm.
eh Vr/ Aim eLzS iClAm bM ApnAr opr
rAg keriClAm? Aim inebRAD o | pZr mt
bYbhAr keriClAm.
23
AmAr y ikC drkAr t AmAr AeC? Aim
sbRdA ApnAr se AiC. eh Vr Apin AmAr
hAt Drn.
24
Vr/ AmAy suprAmzR idn o pircAilt krn.
tAhel Apin AmAy egQrebr peT iney yAebn.
25
eh SV egRr Vr/ Aim sbdR ApnAr se reyiC
bM Aim yKn ApnAr se reyiC tKn
p]iTbIet Aim Ar kI cAet pAir
26
AmAr edh mn kidn DbMs hey yAeb/
ik AmAr izl/ yAek Aim BAelAbAis itin
TAkebn. icrkAelr j AmAr kAeC Vr AeCn?
27
Vr yAr ApnAek tYAg kereC tAr hAirey
yAeb. yAr ApnAr it ibVS tAedr Apin
DbMs ker edebn.
28
Aim jAin/ Aim Verr kAeC esiC bM
tAr kACAkAiC TAk AmAr pe( BAel. Aim AmAr
Bu sdABuek inrApd AySl ker ineyiC. Vr
Apin y ikC kereCn tAr sb ikC blet Aim
esiC.
gIt 74
AsePr kiw mSIl.
1

Vr Apin ik icrkAelr j AmAedr eCe


cel egeCn Apin ik Kno ApnAr elAekedr
opr *u AeCn
2
tIet Apin ey sb elAekedr eniCeln
tAedr kT Sr, krn. Apin AmAedr r(
kereCn.tA Amr sbA ApnAr. iseyAn pbRetr
kT Sr, krn/ eyKAen Apin bAs kretn.
3
Vr/ es sb AcIn DbMsAbezexr opr idey
Apin ehew Asun. ey pib^ SAnek zr DbMs
ker ideyeC esKAen iPer Asun.
4
mier tAr yuer % gj$n Zr keriCel.
yue tAr jyI heyeC w ebAJAenAr j orA
mier ptAk ieyiCl.

gItsMihtA 74:5-76:5

551
5

yAr inAin idey AgAC pirAr ker z


qsr essb elAekr mt inmRm.
6
eh Vr/ kuWAr o kuul bYbhAr ker or ApnAr
mierr eKAdA kr kAeWr k(il eBe crmAr
kereC.
7
qsr ApnAr pib^SAn puiey ideyeC.
ApnAr nAemr sAen es mir qtrI heyiCel
ik or t mAiwet imizey ideyeC.
8
zrA AmAedr spU,RBAeb iey ePlAr
isA h, kereC. edezr etYkw pib^SAn
or puiey ideyeC.
9
Amr AmAedr ekAn icHsmUh edKet pAiC
n. Ar ekAn BAbbAdI en. ek jAen n Kn
ik kret heb.
10
Vr/ Ar ktidn zr AmAedr iney phAs
kreb Apin ik icridn oedr ApnAr nAemr
bmAnn kret edebn
11
Vr/ ekn Apin AmAedr t kiWn zAiS
ideln ApnAr ibpul zi) bYbhAr ker Apin
AmAedr spU,R DbMs ker ideln?
12
Vr dIGiR dn Der Apin AmAedr rAj iCeln.
edez ey ekAn yu jy kret Apin AmAedr
sAhAyY kereCn.
13
Vr elAiht sAgrek BAeg BAg kret Apin
ApnAr prA*m eyAg keriCeln.
14
b b smu @ dAnbedr Apin prAijt
kereCn? Apin ilibyATenr mAT iey
ideyeCn. bM tAr edh pZedr KAoyAr j ePel
eseCn.
15
ndI bM J,RAy Apin bAh ideyeCn. Apin
ndIek Zk ker ideyeCn.
16
eh Vr/ Apin idn bM rAi^ iny, kern.
Apin cAd o sUyR s]iX kereCn.
17
Apin p] i TbIr sb ikC r sIm inDRAr,
kereCn. Apin zIt/ I s]iX kereCn.
18
Bu men rAKebn ekmn ker zr ApnAek
pmAn keriCel? elAkel ApnAek pmAn
keriCl. sb mUKR elAk ApnAr nAmek G], o
ine kereC?
19
sb b pZedr ApnAr pArAbt iney eyet
edebn n? ApnAr dIn-dir@ mAnuxedr icridenr
j Buel yAebn n.
20
AmAedr ci)r kT Sr, krn? edezr
etYkiw kAr SAen reyeC ihMs k Gwn.
21
Vr/ ApnAr elAekedr se bRYbhAr kr
heyeC. oedr Ar Aht het edebn n. ApnAr
dIn->KI elAekr ApnAr zMs ker.
22
Vr/ Wn bM yu krn? itidn ey
bmAnn sb inebAR Dedr kAC eTek ApnAek epet
heyeC t men rAKebn?

23

ApnAr zedr % ickAerr kT men


rAKebn. bAr bAr or ApnAek pmAn kereC?
gIt 75
sIt pircAlekr it . "ibnAz kr n. gAniwr
pd$Ay gAoyA AsePr kiw zMs gIt.

eh Vr/ Amr ApnAr zMs kir? Amr


ApnAr zMs kir. Apin :ApnAr nAm Kub
kACkAiC reyeCn bM eysb Ay$Y kAy$Y Apin
kereCn elAek tr kT bel.
2
Vr beln/ "Aim ibcAerr smy inid$X krb
bM Aim AystBAeb ibcAr kreb.
3
p]iTbI bM p]iTbIet y ikC AeC sb ikC
kpmAn bM ptenAuK het pAer/ ik Aim
oedr # sMb ker rAKebA.
4-5
"ikC elAk c gibRt. or BAeb orA
zi)zAlI bM r pU,R. ik Aim o elAekedr
beliC/ imTY bA ekAerA n? t hArI hey
n?
6
p]iTbIet mn ekAn zi) en y kw mAnuxek
tKAin r pU,R ker &ulet pAer.
7
Bu ibcArk. ek r pU,R heb t Vr iSr
kern. Vr kjn bYi)ek &uel enn bM tAek
r pU,R ker etAeln. idek/ itin k
bYi)ek ewen nAimey edn bM tAek r hIn kern.
8
m elAekedr zAiS idet Vr sbRdA St.
Bur hAet kw epyAl AeC. es epyAliw
ibxA) @A(Ares pirpU,.R @A(Ars :zAiS itin
m elAekedr opr FAlebn bM ezx ibu pyR
tAr t pAn kreb.
9
sb ibxy spekR Aim sbRdA elAekedr
bleb. Aim S Aeyelr Verr zMsA gAn kreb.
10
m elAekedr zi) Aim hr, kreb bM
BAl elAekedr Aim ebzI zi) edeb.
1

gIt 76
sIt pircAlekr it. bAy sh AsePr
kiw zMsA gIt.
1

iyhdAr elAekr Vrek jAen. SAeyelr


elAekr Verr nAmek sAn ker.
2
zAelem Verr mir AeC. iseyAn pbRetr
opr Vr bAs kern.
3
esKAen Vr/ tIr-Dnuk/ FAl-telAyAr bM
sb yuAS/ c,Ribc,R kereCn.
4
eh Vr/ pbRtsmUehr eTek iPer/ eyKAen Apin
ApnAr zedr prAijt kereCn/ ApnAek
mihmAiVt edKAeC.
5
sb qs eBebiCel or zi)zAlI. ik
Kn tAr yue(e^ mer pe reyeC. oedr gAey
y ikC iCl sb Kuel enoy heyiCl. blzAlI
qsinkr ek inejek r( kret pAerin.

gItsMihtA 76:6-78:6
6

552

yAekAebr Vr o qsedr ee gj$n ker


Weln. tAr tAedr eGAelA sh pe mer
egl.
7
Vr/ Apin ByAnk? yKn Apin *u hn
tKn ek ApnAr ibre dAAet pAer n.
8-9
ibcArk ihsAeb Bu tAr isA eGAx,
kereCn. BUKer n o B) elAekedr Vr
r( kereCn. SV g R eTek itin isA
pAiWeyeCn. sAr p]iTbI Bey S hey igeyiCl.
10
Vr/ yKn Apin m elAekedr zAiS edn
tKn elAek ApnAek sAn ker. Apin ApnAr
e*AD dzRn kreln bM yAr eb<ec igeyiCel
tAr zi)zAlI ehAl.
11
elAekrA etAmr V e rr kAeC itit
ideyiCel. Kn/ y itit keriCel/ t tAek
dAo. p]iTbIr etYkiw jAygAr mAnux Vrek
By o ker. tAr tAr kAeC phAr iney
Aseb.
12
Vr b b entAedr prAijt kern. p]iTbIr
etYkiw rAj tAek By ker.

eTek ebzI ibt krel t ehAl prApr ik tAr


(mt hAireyeCn
11
Bu ik kereCn t AmAr Sre, AeC. eh
Vr/ tIet ey sb Ay$Y kAy$Y Apin keriCeln/
t AmAr Sre, AeC.
12
Apin y kereCn/ t iney Aim eBebiC/ es
spekR Aim ic keriC.
13
Vr/ ApnAr pT pib^ pT. Vr ek
ApnAr mt mh ny.
14
Apin es Vr/ iyin Ay$Y kAy$Y kereCn.
Apin elAekedr ApnAr prA*emr pircy
ideyeCn.
15
ApnAr (mtbel Apin ApnAr elAekedr
r( kereCn. yAekAb bM eyAexePr %rpurxedr
Apin r( kereCn.
16
Vr/ ApnAek edeK jlo BIt heyiCel.
gBIr jlrAiz ApnAek edeK Bey ek< ep
igeyiCel.
17
Gn emeG jl isn keriCel. elAekr <c
emeG dAr, bj ineGRAx ZeniCel. tArpr ApnAr
ibYetr tIr sAr emeG Jlk idey eWiCel.
18
gIt 77
r r gj$enr bjDbinet AkAz Ber
eWiCel. ibY-Jlek sAr p]iTbI AelAikt hey
sIt pircAlekr it. iydUTUenr it
eWiCel. p]iTbI izhirt o kipt heyiCel.
AsePr kiw gIt.
1
19
Aim Verr kAeC ek<ed peiClAm bM
Vr/ gBIr jelr meDY idey Apin ehew
sAhAeyYr j ATRnA keriC. eh Vr/ Aim cSV er egeln/ gBIr smue@r meDY idey ehew egeln. ik
ApnAek efekiC/ AmAr kTA Znun?
esKAen Apin ekAn cr,icH ereK yAn in.
2
20
AmAr Bu/ yKn Aim smsAy pi tKn
emAiz bM hAerAe,r meDY idey Apin ApnAr
Aim ApnAr kAeC Ais. sAr rAt Aim ApnAr elAekedr emexr mt pircAilt kereCn.
idek AmAr bA bAiey ideyiClAm. AmAr A
gIt 78
ArAm epet SVIkAr keriCl.
3
Aim Vr ibxey ic keriC bM Aim y
AsePr kiw mSIl.
1
nuBb keriC t blet eceyiC. ik Aim pAir
eh AmAr elAekrA/ AmAr iz(mAlA ezAn.
in.
Aim y bliC t ezAn.
4
2
Apin AmAek Gm
u Aet ednin. Aim ikC blet
Aim etAmAedr g bleb. Aim etAmAedr
eceyiClm ik Aim t ibcilt iClAm ey kT AcIn giw bleb.
3
blet pAriClAm n.
g AmrAo ZeniC. gw Amr Kub
5
BAelBAeb
jAin. AmAedr ipt-iptAmhr
Aim tIetr kT ic kriClAm. b
tIet y Gew egeC Aim es sb ic g beleCn.
4
keriClAm.
g Amro Buel yAeb n. AmAedr
6
rAe^ Aim AmAr gAnel spekR BAib. Aim elAekr ezx jek pyR g blet TAkeb.
Amr sbA Bur zMs kreb bM Bu ey sb
inejr se kT bil bM buJet ecX kir.
7
Aim ibiSt h/ "AmAedr Bu ik icridenr Ay$Y kAy$Y kereCn t bleb.
5
mt AmAedr tYAg ker cel egeln AbAr ik
Bu yAekAebr se kw ci) kereCn.
itin AmAedr cAebn
SAeylek Vr kw ibiD ideyiCeln. AmAedr
8
Verr em ik icridenr j cel egl AbAr pUbRpurxedr Vr A|A ideyeCn. itin AmAedr
pUbp
R r
u xedr beleCn tAr eyn tAedr %rpurxedr
ik itin AmAedr se kT blebn
9
es
ibiD
spekR iz(AdAn ker.
Vr ik k]p edKAet Buel egeln tAr
6
shAnuBUit ik e*AeD rpAirt heyeC
n&un izZr j eneb. tAr AeS AeS b
10
h
e
b
.
tAr tAedr eCelemeyedr gelA bleb.
tArpr Aim BAblAm/ "ey ibxyw AmAy sb

553
BAeb ezx jer mAnux pyR ibiD jAnet
pAreb.
7
tA sb elAekr Vrek ibAV s kreb. Vr
ik kereCn t tAr Buleb n. or Kub y ker
tAr A|Ael pAln kreb.
8
yid elAekr tAedr izZedr Verr A|Ael
spekR iz( edy tAhel o izZr oedr
pUbRpurxedr mt heb n. oedr pUbRpurxr Verr
ibre igeyiCel. tAr tAek mAnet SVIkAr
keriCel. sb elAk c key iCel. or
Verr A Ar it inAbAn iCl n.
9
Piyemr elAekr SseS sit iCl ik
tAr yu e(^ eTek edQe pAiley egl.
10
tAr Verr se tAedr ci) r( ker in.
tAr tAr iz(mAlA mA kret SIV kAr keriCel.
11
Vr ey sb Ay$Y kAy$Y keriCeln/ Piyemr
elAekr t Buel igeyiCel. itin ey sb Ay$Y
kAy$Y oedr ediKeyiCeln/ t tAr Buel igeyiCel.
12
Vr oedr ippurxedr imzerr esAyen/ tAr
prA*m dzRn ker ediKeyiCeln.
13
Vr elAiht sAgrek BAg keriCeln bM
elAekedr sAgr pAr kireyiCeln. es jl DAer
kiw z) edoyAelr mt dAieyiCel.
14
itidn liVt emeGr Ar Vr oedr pT
ediKeyiCeln. itiw rAe^ Aenr Ael idey
Vr oedr pT ediKeyiCeln.
15
Vr mrBUimr pATrek iDAibB) kereCn.
mAiwr gBIr tl eTek o sb elAekedr itin
jlo ideyeCn.
16
pATr eTek Agt J,RAr jlek Vr ndIr
bAh ideyeCn?
17
ik elAekrA Verr ibre pAp kAj bYAht
ereKiCl. prAperr ibre tAr mrBUimet pyR
ibe@Ah kereC.
18
tAr yKn tAedr CApU,R krbAr j KAbAr
cAl tKn tAr tAedr men men Vrek prI(
krl.
19
or Verr ibre iBeyAg ker beliCel/
"Vr ik AmAedr mrBUimet KAbAr en idet
pArebn
20
itin pATer AGAt kreln bM bAr met
jlDAr ebirey el. iny itin AmAedr ikC
riw bM mAMs idet pAern?
21
o elAkel ik bleC/ Bu t Zneln.
yAekAebr opr Vr c *u heln. SAeyelr
opr Vr c *u heln.
22
ekn kAr, elAekrA tAek ibAV s kerin. Vr
ey oedr r( kret pAern/ t or ibAV s kerin.
23-24
r pr Vr emGek u) ker ideln
bM KAer j oedr oper mA bixRt hl.

gItsMihtA 78:7-40

eyn AkAezr Ar Kuel egl bM SVegRr BAAr


eTek zsrAiz pet lAgel.
25
elAekrA edbdUtedr* es KAbAr eKeyiCel.
oedr s X krAr j V r c r KAbAr
pAiWeyiCeln.
26-27
Vr pUbRidk eTek kw eJAe bAtAs
bAiht kreln bM oedr kAeC kDre,r pAiK
b]iXr mt pet lAgel. Vr etmAenr idk eTek
es bAyuek bAiht krAeln bM ey nIl AkAezr
idkwAy cr pAiK iCl es idkw kArmy hey
egl.
28
oedr tAbr
u iWk mAJKAen/ oedr tAbr
u cArpAez
pAiKel pe igeyiCl.
29
tAedr kAeC ibrAw KAer BAAr iCl. ik
tAedr (uD tAedr pApkAey$Y erAict keriCl.
30-31
tAr tAedr eBAjn inyn kerin. tA
pAKIelAr edh eTek r) ebirey AsAr Aeg
tAr pAKIelAek eKey ePeliCl. tb/ KAbAr
yKn tAedr mueKr meDY tKno iCl tKn Vr
osb elAekr opr c (u heln bM oedr
enkek emer ePleln. Vr b SV ASYbAn tre,r
m]&uYr kAr, heln.
32
osb elAekr AbAr pAp krel? Vr ey
sb Ay$Y kAy$Y kret pAern tAr opr inB$r
krel n.
33
tA oedr mUlYhIn jIbnelAet Vr ibRpAk
en ezx ker ideln.
34
yKn Vr oedr kAek htY kereCn/ r
tAr kAeC iPer eseCn. or Cew Cew Verr
kAeC iPer eseC.
35
tKn sb elAekr Sr, kreb ey Vr
iCeln tAedr izl. or tKn men kreb ey
prApr kmA^ oedr mui)dAt.
36
or beliCel/ or tAek BAelAbAes ik
or imTY kT beliCel. osb elAk ekbAer
Airk iCel n.
37
k]tpe( oedr hdy Verr se iCel n.
ci)r it or ekbAer ibVS iCel n.
38
ik Vr kr,Amy iCeln. itin oedr sb
pAp (m ker ideln/ itin ik oedr DbMs kern
in. b bAr Vr tAr e*AD sMbr, kereCn. itin
inejek kKn itir) *u het edn in.
39
Vr men ereKiCeln ey or AyprAy, mAnux.
elAekrA bAtAesr mt/ yAr bey yAy bM cel
yAy.
40
o>/ ktbAr elAkel mrBUimet Verr
ibre ibe@Ah kereC? or tAek kt >K
ideyeC?
edbdU t Tb "prA*mI kjn.

gItsMihtA 78:41-71
41

554

o elAkel bAr bAr Verr qDyRY prI(


kereC. SAeyelr pib^ kjnek or stY
u kereC.
42
o elAekrA Verr prA*emr kT Buel
igeyiCel. Vr ey bbAr zedr hAt eTek oedr
r( keriCeln/ t or Buel igeyiCel.
43
imzer V r ey sb cmkAr kAjil
keriCeln tAr kT or Buel igeyiCelA/ esAyn
Aerr cmkAr kAejr kT or Buel igeyiCel.
44
Vr ndIilek re) pir,t keriCeln?
imzrbAsIr es jl pAn kret pArel n.
45
V r J< A ek J< A ek mAiC pAWAeln yAr
imzrbAsIedr kAm idel/ itin gi,t bYA[
pAWAeln yAr imzrbAsIr jIbn DbMs ker idel.
46
oedr zsek Vr gA PiMeyr kbel bM
oedr b]( ltAek ppAelr kbel ker ideln.
47
Vr izlb]iXr Ar oedr @A(Ae(t nX
kreln. izlAb]iXr Ar itin oedr b](rAij DbMs
kreln.
48
izlAbi] X idey itin oedr pZedr mAreln bM
bj-ibu idey gbAid pZedr mAreln.
49
Vr imzerr elAekedr tAr e*AD edKAeln.
oedr ibre itin t Ar ibDbMskArI dUtedr
pAWAeln.
50
e*AD dzR e nr j V r kw rA S
epeyiCeln. oedr kw elAkeko itin b<Acet
ideln n. k mhAmekr meDY idey itin oedr
mret ideln.
51
imzerr etYkiw TmjAt sAnek Vr
htY kreln. hAm pirbAerr etYkiw Tm
jAtkek itin htY kreln.
52
tArpr kjn emxpAlekr mt itin
SAeylek pT ediKeyiCeln. kjn emxpAlekr
mt itin tAr elAekedr/ emxpAlekr mt jnhIn
Aer en ideyiCeln.
53
V r
t A r elAekedr inrAped cAln
keriCeln. tAr elAekedr By krAr mt ikC iCl
n. tAedr zedr itin elAiht sAger fibey
ideyiCeln.
54
tAr pib^ BUKe Vr tAr elAekedr ep<QeC
ideyiCeln. itin tAr elAekedr inj (mt bel
pAoy es pbeR t eyw itin rp ideyiCeln eswAet
iney egeln.
55
Vr A jAitedr es BUKer eTek bAer
tAiey ideyiCeln. etYkiw pirbArek bADY
kireyeCn. etYkiw pirbArek Vr es BUKer
Mz ideyeCn. KAen bAs krAr j SAeyelr
etYkiw pirbAregAIek Vr es BUKe Gr
ideyeCn.
56
ik or prApr Vrek prI( keriCel

bM tAek >KI keriCel. o sb elAk Verr


A|A mA ker in.
57
or iWk oedr pUbRpurxedr mt Verr
ibre ibe@Ah keriCelA. or kiw bk Dnuekr
mt* idk pirbt$n keriCel.
58
SAeyelr elAekr cSAn qtrI keriCel
bM Vrek *u keriCel. tArA mUi%$smUh qtrI
keriCel bM Vrek tY xRAiVt ker
&ueliCel.
59
sb Zen Vr e*ADAiVt heyiCeln. Vr
SAeylek tIBAeb SVIkAr keriCeln?
60
Vr pib^ tAbiu w zIelAet ereKiCeln. sADAr,
elAekedr meDY Vr es tAbuet TAketn.
61
Vr jAitek tAr elAekedr iDkAr
kret ideyeCn. zr Verr "surtm r iney
igeyiCel.
62
Vr tAr elAekedr ibre e*AD kAz
kreln. itin tAedr yue ht het ideln.
63
tr,r sb pue mAr egl bM ey emeyedr
or ibey kreb eBebiCel tAr ek ibeyr gAn
gAiCel n.
64
yAjkr mAr egl ik tAedr ibDbAr oedr
j k<Aed in.
65
ezx kAel/ eymn ker kjn elAk Gum eTek
oeW/ cr @A(Ars pAn ker eymn kjn qsink
oeW/ etmn ker AmAedr Bu Weln.
66
Vr tAr zedr ejAr ker hiWey idey oedr
prAijt krAeln. Vr tAr zedr prAijt ker
icridenr j oedr sAint kreln.
67
tArpr Vr eyAexePr tAbuiwek* bAitl
kreln bM Piyemr zAsn (mt eke ineln.
68
tArpr Vr iyhdA jAitek zAsk jAit
iheseb menAnIt kreln bM t A r iy
ejrzAelmek mir inm$Ae,r SAn iheseb ebeC
ineln.
69
es pAhAer <c jAygAy Vr tAr mir
inmRA, kreln. p]iTbIr mt itin tAr mir
icrkAelr j SApn kreln.
70
Vr tAr ibezx esbkrep dAyUdek menAnIt
kreln. dAyUd emx crAiCel/ ik Vr es kAj
eTek tAek iney eln.
71
Vr dAydU ek/ tAr elAekedr emxpAlk hoyAr
dAiy / yAekAebr elAekedr dAiy bM SAeyelr
elAekedr o tAedr spi%r dAiy ideyiCeln.
bk Dneu kr m t pAKI izkAerr j iw kiw b<AkAel
lAiW. iWk ker Cuel/ iw mAiwr kAeC oe bM opr idek
eb<ek yAy Ay/ ey bYi) esw CueeC tAr kAeC iPer Aes.
A(irk eTR/ "eCAbAr kiw Dnuk Tb "kiw tArk
Dnuk.
eyAexePr tA bu TRA zIel/ es SAn eyKAen tAbuiw iCl.

gItsMihtA 78:72-80:14

555
dAyUd pib^ men tAedr en ideln. itin
Kub |Ar se tAedr pircAilt kreln.

emx. Amr icridn ApnAr zMs kreb. Vr/


Aid nkAl Der Amr ApnAr zMs kreb?

gIt 79

gIt 80

AsePr zMs gIetr tm.

sIt pircAlekr it. "ci)r pil gAniwr pd$Ay


gAoy AsePr kiw zMsA gIt.

72

eh Vr/ jAitsmUehr ikC elAk ApnAr


elAekedr ibre lA kret esiCel. osb
elAk ApnAr pib^ mir DbMs kereC. or
ejrzAelmek DbMsSep pir,t kereC.
2
ihMS pAiKedr KAoyAenAr j or ApnAr
esbkedr edh ePel ereK egeC. buen pZedr
KAoyAenAr j or ApnAr nugAmIedr edh ePel
ereK egeC.
3
eh Vr/ yt(, n jelr mt r) beyeC/
tt(, pyR or ApnAr elAkedr htY kereC/
m]tedhelAek kbr edoyAr mt kjno bizX
en.
4
AmAedr cArpAezr edzel AmAedr pmAn
kereC. AmAedr cArpAezr elAekrA AmAedr iney
phAs kereC bM AmAedr iney mj kereC.
5
Vr/ icridn ik Apin AmAedr it *u
TAkebn ApnAr tI Aebg ik Aenr mt
let TAkeb
6
eh Vr/ ey sb jAit ApnAek jAen n tAedr
opr ApnAr e*AD edKAn. es sb rAjY yAr
ApnAr nAemr pAsn ker n/ tAedr opr ApnAr
e*AD jA ker idn.
7
osb jAit yAekAbek ibnX kereC. or
yAekAebr edzek DbMs kereC.
8
Vr/ AmAedr pUbp
R r
u exr pAepr j AmAedr
zAiS edebn n. zIG
ApnAr kr,A dzn
R krn?
Amedr BIx,BAeb ApnAek eyAjn?
9
eh AmAedr pir^At Vr/ AmAedr sAhAyY
krn? sAhAyY krn? pir^A, krn? t ApnAr
nAemr mihm en edeb. ApnAr nAemr DAiRktAr
j AmAedr pAp mueC idn.
10
AmAedr ee/ jAitek kT blet
edebn n/ "ekATAy etAmAedr Vr itin ik
etAmAedr sAhAyY kret pAern n Vr/
elAkedr zAiS idn bM es zAiS eyn Amr
edKet pA. ApnAr esbkedr htY krAr j
oedr zAiS idn.
11
dy ker bIedr At$nAd Znun? Vr/ yAedr
m]&uYd edoy heyeC/ ApnAr mh zi) bYbhAr
ker tAedr r( krn.
12
eh Vr/ AmAedr cArpAezr elAekrA AmAedr
se ey bYbhAr kereC/ tAr j oedr Apin
sAt , ebzI zAiS idn. ApnAek pmAn krAr
j oedr zAiS idn.
13
Amr ApnAr elAk. AmrA ApnAr pAelr

eh SAeyelr emxpAlk/ AmAr kT Znun.


Apin eyAexePr elAekedr emexr mt pircAilt
kereCn. krb dUetr opr Apin rAjAr mt besn.
ApnAek AmAedr edKet idn.
2
eh S Aeyelr emxpAlk Piym/ ibAmIn bM
mn>izr it ApnAr mh dzRn krn. Apin
es AmAedr r( krn.
3
Vr/ punbRAr AmAedr h, krn. AmAedr
h, krn. AmAedr r( krn?
4
Bu/ eh sbz
R i)mAn Vr/ kKn Apin AmAedr
ATRn Znebn Apin ik icridenr mt AmAedr
opr *u hey TAkebn
5
KA iheseb ApnAr elAekedr Apin ecAeKr
jl ideyeCn. ApnAr elAekedr Apin tAedr
ecAeKr jel Bit$ gAml ideyeCn. eswA iCl tAedr
pAnIy jl.
6
AmAedr zedr j Apin AmAedr JgAr
kAr, hbAr l(Y bAineyeCn. bM zr AmAedr
ib@p ker.
7
eh sbRzi)mAn Vr/ punrAy AmAedr h,
krn. AmAedr h, krn. AmAedr r( krn.
8
tIet Apin AmAedr it r pU,R cAr
gAeCr mt y ineyiCeln. imzr eTek Apin
ApnAr "@A(Alt eniCeln. A elAekedr
Apin edz eTek tAiey ideyiCeln bM
ApnAr ''@A(lt Apin KAen erAp,
keriCeln.
9

es ''@A(AltAr j Apin jim qtrI


keriCeln. r izkelAek Apin jimr gBIer
bAet sAhAyY keriCeln. Kub tAAtAi
''@A(AltA sArA edz eCey egeC.
10
iw pbRtek eFek ideyeC. r pAtil b]h
rs gACeko CAyA ideyeC.
11
@A(Alt BUmDYsAgr pyR Ciey peb.
r ltApAt PrA ndI pyR ibS]t heb.
12
Vr/ ey AcIr ApnAr "@A(AltAek r(
kret/ ekn tAek eBe[ ePleln Kn ey ekAn
bYi) r DAr idey yAy/ es r @A(A &uel iney
yAy.
13
buen zUkrr es AmAedr "@A(Ae(et Guer
ebAy. buen jr es r pAt KAy/
14
eh sbRzi)mAn Vr Apin Asun. SVgR eTek
ApnAr @A(Ae(t edKun bM tAek r( krn.

gItsMihtA 80:15-83:2

556

15

eh Vr/ inj hAet ey "@A(Alt Apin


lAigeyiCeln/ tAr idek edKun. ey cArAgACek*
Apin b het ideyeCn tAr idek edKun.
16
Zken egAberr mt ApnAr "@A(Alt pue
igeyiCel. Apin r it *u hey ek DbMs
ker ideyiCeln.
17
eh Vr/ ey sAn ApnAr fAnidek dAiey
iCl tAr idek hAt bAAn. ey sAnek Apin b
kereCn tAr idek hAt bAAn.
18
es Ar ApnAek eCe yAeb n. tAek b<Acet
idn/ es ApnAr nAemr pAsnA kreb.
19
eh Bu sbRzi)mAn Vr/ AmAedr kAeC iPer
Asun. AmAedr h, krn. AmAedr r( krn.

11

gIt 81

"ik AmAr elAekrA AmAr idek menAeyAg


edyin. SAeyl AmAy mAen in.
12
tA or y kret eceyiCel/ Aim oedr
tA kret idey i C. S A ey l Iy r y kret
eceyiCelA/ tA kereC.
13
yid AmAr elAekr AmAr kT Znet bM
Aim ey BAeb cA es BAeb b<Acet/
14
tAhel Aim oedr zedr prAijt krtAm.
yAr SAeyel sMkwsmUh iney Aseb tAedr Aim
zAiS edb.
15
Bur zr Bey ek<ep eyet. icridenr j
or zAiS epet.
16
Vr tAr elAekedr sbAr esr gm idetn.
yt(, nA tAr pir hy/ tt(, tAr elAekedr
Vr mDu edebn.

sIt pircAlekr it. ig%I sheyAeg


AsePr kiw gIt.

gIt 82

suKI ho bM AmAedr zi)dAt Verr kAeC


gAn gAo. S Aeyelr Verr kAeC An-Dbin dAo.
2
sIt Zr kr. KnIil bAjAo. suAbY bI,
bM A tbA bAjAo.
3
mAbsAr smy emexr iz[ bAijo. pUi,RmAr
iden yKn AmAedr Ciwr sb hy tKn iz[
bAijo.
4
SAeyelr elAekr j wA ibiD. Vr
yAekAbek es A|A ideyiCeln.
5
Vr yKn eyAexPek* imzr eTek sirey iney
igeyiCeln/ es smy itin tAr se ci)
keriCeln. imzer Amr kwA BAx ZeniClAm/
eyw Amr buJet pAirin.
6
Vr beln/ "etAmr k<AD eTek BArI ebAJ
Aim nAimey i ClAm bM etAmAr hAetr BArI
J<Akilo Aim ibil keriClAm.
7
etAmr smsAr meDY iCel. etAmr sAhAyY
eceyiCel. Aim etAmAedr mu) ker idlAm. Jer
emeGr meDY Aim luikeyiClAm bM Aim etAmAedr
%r ideyiClAm. mrIbr jelr DAer Aim etAmAedr
prI( keriClAm.
8
"eh AmAr elAkjn/ AmAr kT ezAn.
etAmAedr Aim AmAr ci ) edb. eh S Aeyl/ AmAr
kT ezAn?
9
ibedzIr ey sb mUi%$ pUjA ker/ etAmr tAedr
pAsnA kr n.
10
Aim Bu/ etAmAedr Vr/ ey etAmAedr
imzerreTek ebr ker eniClAm. eh SAeyl/
etAmAr muK eKAl/ Aim etAmAek AhAr edeb.

cArAgAC A(irk eTR/ "pu^.


eyAexP KAen r TR eyAexePr pirbAr S Aeyelr elAekrA.

AsePr kiw zMs gIt.


1

Vr edbtAedr mlIet* dAAn. edbtAedr


es sBAy itin iCeln ibcArk.
2
Vr beln/ "ktidn etAmr AyBAeb elAekr
ibcAr kreb Ar ktidn etAmr X elAekedr
zAiS n idey eCe edeb
3
"dir@ elAekedr bM nATedr ibcAr kr.
o sb dir@ elAekedr iDkArek r( kr.
4
o sb shAy o dir@edr sAhAyY kr. X
elAekedr eTek oedr r( kr.
5
"ik Gew celeC t or jAen n. or ebAeJ
n? or ey ik kreC t or jAen n/ oedr
cArpAez oedr p]iTbI eBe[ peeC?
6
Aim Vr bliC/ "etAmr edbt. etAmr
prAperr sAng,.
7
eymnBAeb sADAr, mAnux b mer/ etAmrAo
esBAeb mAr yAeb. sb entAr ey BAeb mAr
yAy/ etAmrAo esBAeb mAr yAeb.
8
Vr/ Apin Wn? Apin ibcArk ehAn? Vr/
sb jAitr oper Apin ent ehAn?
gIt 83
AsePr zMs gItilr kiw

Vr/ nIrb TAkebn n? kAn b ker rAKebn


n? Vr Apin ikC blun.
2
Vr/ zr ApnAr ibre xy kreC bM
Kub zI or A*m, kreb.
1

rV mlIet jAitr iziKeyiCl ey la :Vr


bM edbtAr ke^ imilt heyiCeln p]iTbIr elAekedr
ik kr heb es isA inet. ik enk smy rAj bM
entAedro ''edbtA bl hey TAek. sutrAM sItiw hye t
SAeyelr entAedr it Verr stk$bA,I.

gItsMihtA 83:3-85:4

557
3

ApnAr elAekedr ibre or Pi AweC.


ey elAekedr Apin BAelAbAesn/ ApnAr zr
tAedr ibre zlAprAmzR kreC.
4
o zr blAbil kreC/ "s/ Amr oedr
puerApuir DbMs ker id. tAhel ekAn bYi) Ar
ekAnidenr jo 'S Aeyelr nAm Sr, kreb n.
5
Vr/ o sb elAk ApnAr ibre bM
AmAedr se Apin ey ci ) kereCn/ tAr ibre
lA krAr j/ k ejAw heyeC.
6- 7
o zr AmAedr se lA kreb bel
k ejAw heyeC oedr meDY yAr reyeC tAr
helA edAmbAsI/ AeylIy/ emAyAb o hAgAerr
%rpurx/ gbAl/ eAn o mAelekr iDbAsI/
esAr edezr elAk bM pelXIy elAekrA. o sb
elAk AmAedr se lA krAr j kejAw
heyeC.
8
mnik zUrIyro oedr se eyAg ideyeC.
elAewr %rpurxedr* or Kub zi)zAlI kereC.
9
Vr kIezAn ndIr kAeC/ eymn ker Apin
imidynedr prAijt keriCeln/ eymn ker Apin
sIxr o yAbInek prAijt keriCeln etmn ker
Apin o zedr prAijt krn.
10
naedAer Apin oedr prAijt keriCeln.
mAiwet oedr edhel pec igeyiCel.
11
Vr/ o z entAedr prAijt krn. oerb
o esbedr it Apin y keriCeln oedr ito
tA krn. esbh o slamuer it Apin y
keriCeln oedr ito tA krn.
12
Vr/ o elAekr AmAedr ApnAr BUK
eTek ebr ker idet eceyiCl.
13
eh Vr/ K kuewA eymn bAtAes e yAy/
etminBAeb Apin oedr iey idn. eJAe
hAoyAy K eymn Ciey yAy etminBAeb oedr
t>St Ciey idn.
14
dAbAnl eymn ker r,Y DbMs ker/ elilhAn
An eymn ker pAhA puiey edy etmn ker
Apin zedr DbMs krn.
15
eh Vr/ J eymn ker DUel iey iney
yAy etmin ker Apin o elAekedr tA krn.
wenRefAr mt oedr k<Aipey idn/ oedr iey idn.
16
Vr/ Apin oedr mn iz( idn yAet or
buJet pAer or k]t bRl. tKn or ApnAr
nAemr pAsnA kret cAeb?
17
Vr/ icridenr mt oedr BIt o lit
ker idn. oedr pmAint o ibnX krn.
18
tKn or buJet pAreb ey/ Apin Vr.
or jAnet pAreb ey/ Apin kmA^ prApr/
sAr p]iTbIr Vr?
elAewr %rpru x TRA/ "emAyAbIy bM eAnIyr.

gIt 84
sIt pircAlekr it. ig%I sheyAeg ekArh pirbAr
eTek kiw zMs gIt.

eh sbRzi)mAn Bu/ ApnAr mir sitY


mUlY?
2
ApnAr mier Fket egel Aim tI( kret
pAir n. Aim tY e%ijt? AmAr etYkiw
-tY jIb Verr se TAket cAy.
3
eh sbRzi)mAn Bu/ AmAr rAj/ AmAr Vr/
pAiKr pyR ApnAr mier tAedr Ay K<uej
epeyeC. ApnAr ebdIr kAeC or bAs eb<eDeC
bM oedr zAbko AeC.
4
yAr ApnAr mier bAs kreC tAr Kub
BAgYbAn. or Kno ApnAr zMsA kreC.
5
hdey sIt iney eysb elAekrA ApnAr
mier AseC tAr Kub KuzI?
6
tAr inJRerr mt/ bAk ptYk/ eyiw Vr
qtrI keriCeln/ eswA pAr hey yA^ ker. zretr
b]iXet pukurel Ber reyeC.
7
elAekr yt Verr kAeC yAy tt zi)zAlI
hy.
8
eh sbRzi)mAn Bu/ AmAr ATRn Znun. eh
yAekAebr Vr/ AmAr kT Znun.
9
eh Vr/ AmAedr r(ktRAek sur( idn.
ApnAr menAnIt rAjAr it sdy ehAn.
10
jAygAy k hAjAr idn kAwAenAr ecey
ApnAr mier kidn kAwAen enk BAel.
kjn X elAekr Ger bAs krAr ecey AmAr
Verr g]ehr Aer dAiey TAk enk BAel.
11
Bu AmAedr r(AkArI o mihmmy rAj.*
Vr dy o mihmAr se AmAedr AzIbRAd kern.
ey sb elAk tAek nusr, ker o mA ker Vr
tAedr BAel ijinsil edn.
12
eh sbz
R i)mAn Bu/ yAr ApnAek ibAV s ker
tAr k]t suKI?
1

gIt 85
sIt pircAlekr it. ekArh pirbAr
eTek kiw zMs gIt.

Bu/ ApnAr rAejYr it sdy ehAn. yAekAebr


elAekr ibedez inbAR ist. inbAR istedr oedr inejr
edez iPirey iney Asun.
2
Bu/ ApnAr elAekedr (m ker idn? oedr
pAp mueC idn?
3
Bu/ Ar *u hebn n. rAeg A hAr hebn
n.
4
eh AmAedr pir^At Vr/ AmAedr opr *u
hoy eTek ibrt ehAn bM AbAr AmAedr h,
krn.
1

r(AkArI rAj A(irk eTR/ "sUyR bM bmR.

gItsMihtA 85:5-88:1

558

icridn ik Apin AmAedr opr *u TAkebn


AbAr AmAedr "jIb ker idn? ApnAr
elAekedr suKI krn.
7
Bu AmAedr r( krn/ bM Apin ey
AmAedr BAelAbAesn t dzRn krn.
8
Bu Vr ik beleCn t Aim ZeniC. itin
beleCn/ tAr elAekedr j o tAr nugAmIedr
j zAi TAkeb. itin Aro beleCn/ tA oedr
Ar kKno inebRAD jIbnyA^Ay iPer yAoy ic
heb n.
9
Vr tAr nugAmIedr Kub zI r( krebn.
Amr Kub zI sAenr se AmAedr BUKe
bAs kreb.
10
tAr stY bM kr,Aek iBnn jAnAeb.
tArA zAi o DAiRktAek cmu KAeb.
11
p]iTbIr elAekrA Verr it inAbAn heb.
SVgR eTek Vr oedr ml krebn.
12
Bu AmAedr enk BAelA ijins edebn.
jimel cr pirmAe, BAel zs edeb.
13
DAiRktA Verr Aeg Aeg yAeb bM tAr
clAr pT St kreb.
5
6

sbecey r pU,R ibxy kret AmAy sAhAyY


krn.
12
Vr/ Bu AmAr/ AmAr skl r idey
Aim ApnAr zMs kir. icridn Aim ApnAr
nAemr sAn kreb?
13
Vr Apin AmAr j kt mhAn BAelAbAs
dzRn kereCn/ bM m]&uYr hAt eTek AmAy r(
kereCn.
14
Vr/ hArI elAekr AmAy A*m, kreC.
kdl n]zMs elAk AmAy htYAr ecX kreC. o
sb elAk ApnAek sAn ker n.
15
Bu/ Apin dymy o kr,Amy Vr. Apin
qDy$YzIl/ ibVS bM eem pirpU,R.
16
Vr/ AmAr it sdy ehAn bM edKAn ey
Apin AmAr kT ZeneCn. Aim ApnAr dAs/
AmAy zi) idn. Aim ApnAr dAs/ AmAy r(
krn?
17
Vr/ Apin ey AmAy sAhAyY krebn t
dzRn ker AmAy kw icH idn. AmAr zr
es icH edKeb bM or htAz heb. esw mA,
kreb ey Apin AmAr ATRn ZeneCn bM Apin
AmAek sAhAyY krebn.

gIt 86
dAyUedr ATRn.

Aim kjn dIn/ shAy mAnux. Bu AmAr


kT dyA ker Znun bM AmAr ATRnr %r idn.
2
Bu/ Aim ApnAr nugAmI. nuh ker AmAy
r( krn? Aim ApnAr dAs/ Apin AmAr Vr.
Aim ApnAet ibVAs kir/ tA AmAy r( krn.
3
eh AmAr Bu/ AmAr it sdy ehAn. sArAidn
Der Aim ApnAr kAeC ATRn kriC.
4
Bu/ AmAr jIbn Aim ApnAr hAet idlAm.
Aim ApnAr dAs. tA AmAy suKI krn.
5
Bu/ Apin mlmy bM kr,Amy. ApnAr
elAekrA sAhAeyYr j ApnAek fAek. k]t
Apin o sb elAkek BAelAbAesn.
6
Bu/ AmAr ATRn Znun. kr,Ar j AmAr
ATRn Znun.
7
Bu/ AmAr sewr smey Aim ApnAr kAeC
ATRn kriC. Aim jAin Apin AmAy %r edebn?
8
Vr/ ApnAr mt ek en. Apin y kereCn
t Ar ek kret pAreb n.
9
Bu/ Apin etYkiw mAnuxek s]iX kereCn.
orA sbA eyn es ApnAr pAsn ker. oedr
skel eyn ApnAr nAemr sAn ker.
10
Vr/ Apin mhAn? Apin Ay$Y kAy$Y kern?
Apin/ kmA^ Apin Vr?
11
Bu/ ApnAr pT spekR AmAy iz( idn
bM Aim ApnAr stY pT blVn ker eb<ec
TAkeb. ApnAr pAsn krAek AmAr jIbenr

gIt 87

ekArh pirbAr eTek kiw zMs gIt.


1

ejrzAelemr pib^ pAhAe Vr tAr mir


inmRA, kereCn.
2
SAeyelr ey ekAn jAygAr ecey iseyAenr
PwkelAek Vr enk ebzI BAelAbAesn.
3
eh V e rr ngrI/ elAek etAmAr spekR
ibSykr kT bel.
4
Vr tAr sb elAekr tAilk rAeKn. oedr
meDY ikC elAk imzr o bAibel bAs ker. oedr
meDY ikC elAk pelXIy/ esAr o kUz edez jh,
keriCel.
5
yArA iseyAen jeeC/ tAedr etYkek Vr
ecenn. prApr ngr inmRA, kereCn.
6
Vr/ tAr sb elAekedr tAilkA ereKeCn.
etYkiw elAk ekATAy jeeC t Vr jAenn.
7
Verr elAekr ibezx Ciw dayApn kret
ejrzAelem yAy. or c suKI. or nAceC bM
gAeC. or bel/ "ejrzAelm eTek sb BAel
ijins Aes.
gIt 88
ekArh pirbAr eTek kiw zMs gIt. sIt
pircAlekr it. kiw y,AdAyk erAg spekR.
xAhIy ehmenr kiw mSIl.

Bu Vr/ Apin AmAr pir^tA. idn rAi^


Der Aim ApnAr kAeC ATRnA kriC.
1

gItsMihtA 88:2-89:18

559
AmAr ATRnAr idek menAeyAg idn. kr,Ar
j AmAr ATRnA Znun.
3
AmAr A y,y enk kX epeyeC?
Kub tAAtAi Aim mAr yAeb.
4
itmeDY elAekrA AmAr se es rkm Acr,
Zr kereC/ y kjn m]etr it kr hy/ Tb
kjn elAk ey eb<ec TAkAr pe( Kub bRl tAr
se eymn bYbhAr kr hy.
5
or m]tedr meDY AmAek eK<Aej. Aim es
m]t elAekr mt kber pe AiC/ ey m]t elAkek
Apin Buel egeCn/ ey ApnAr eTek bM ApnAr
y eTek ibiC hey egeC.
6
Apin AmAek mAiwr es get$ puer ideyeCn.
</ Apin AmAek kAer ine(p kereCn.
7
eh Vr/ Apin AmAr it e*ADAiVt iCeln
bM Apin AmAy zAiS ideyeCn.
2

Apin AmAr buedr AmAy eCe eyet bADY


kereCn. Ct elAekr mt or sbA AmAek
iey yAy. Aim g]hbI hey AiC/ Aim bAer
eyet pAir n.
9
y,Ay ek<ed ek<ed AmAr ecAK wnawna kreC.
Bu/ sArA(, Aim ApnAr kAeC ATRnA kir?
ATRnAr smy AmAr iw bA Aim ApnAr idek
&uel Dir.
10
Bu/ Apin ik m]t elAekedr j elQikk
kAjsmUh kern etr ik ejeg eW ApnAr
zMsA ker n?
11
kber TAkA elAekr ik ApnAr stY em
sVe kT blet pAer m]&uYr jget TAkA
elAekr ik ApnAr ibVStAr kT blet pAer
n?
12
ey sb Ay$Y kAy$Y Apin kern/ kAer
TAkA m]tr t edKet pAy n. ibS]itr
edez m]t elAekrA ApnAr DAiRktAr kTA blet
pAer n.
13
Bu/ AmAek sAhAyY krAr j ApnAr kAeC
ATRnA jAnAiC? etYkidn xAkAel Aim ApnAr
kAeC ATRnA kir.
14
Bu ekn Apin AmAy tYAg kereCn ekn
Apin AmAr kT Znet pAn n
15
tr, bys eTek Aim suS o bRl. Aim
ApnAr e*AD eBAg keriC. Aim ApnAr e*AeDr
izkAr heyiC. Aim shAy?
16
Bu/ ApnAr e*AD AmAek DbMs kereC.
17
Al-y, AmAr intYsI. AmAr men heC
eyn/ Aim AmAr Al- y,Ay feb yAiC.
18
Bu/ AmAr iyjn o buedr eTek Apin
AmAy ibiC kereCn. kmA^ kAr AmAr
sI hoyAr j bizX reyeC.
8

gIt 89
xAhIy Tenr kAC eTek kiw mSIl.

Bur em spekR Aim sbRdA gAn gAebA.


tAr ibVStA spekR Aim icrkAl bM nkAl
gAn gAebA?
2
Bu/ Aim sitY ibVAs kir ey ApnAr
BAelAbAs icrn? ApnAr ibVStA AkAezr mt
eTek yAy?
3
Vr beleCn/ "AmAr menAnIt rAjAr se
Aim kiw ci) keriC. AmAr dAs dAyUedr kAeC
Aim itit keriC.
4
dAyUd/ etAmAr pirbArek Aim icridn b<Aicey
rAKeb. etAmAr rAjYek Aim icrkAl bYAht
rAKet sAhAyY krb.
5
Bu/ Apin Ay$Y kAy$Y kern. j AkAz
ApnAr zMs ker. elAekrA ApnAr opr inB$r
kret pAer. pib^ elAekedr mlIet ZDumA^
spekR gAn ker.
6
SVegR Bur smk( ek en. ekAn
"edbtAr se Buek &uln kr cel n.
7
Vr pib^ elAekedr se sA(A kern. o
pib^ dUetr tAr cArpAez jeA hy. or Vrek
By o ker. or tAr Bey dAiey TAek.
8
eh Bu sbRzi)mAn Vr/ ApnAr mt ek
ny. Amr spU,B
R Aeb ApnAek ibAV s kret pAir.
9
Apin prA*mzAlI smu@ek zAsn kern/ r
%l trmAlAek Apin zA ker idet pAern.
10
eh Vr/ Apin rhbek prAijt keriCeln.
ApnAr zi)zAlI bA bel Apin ApnAr zedr
C^B keriCeln.
11
eh Vr/ SVgR bM mt$Y ApnAr iDkArBu).
p]iTbI bM p]iTbIet y ikC AeC sb ikC
Apin s]iX kereCn.
12
%r eTek di(, pyR yA ikC reyeC sb
Apin s]iX kereCn. tAebAr o heAR , pbRt ApnAr
nAemr zMsA kreC.
13
etAmAr bA prA*mibizX? etAmAr h S
zi)mAn? ibjyI hey ApnAr fAnhAt perr idek
oeW?
14
stY o Ay ibcAerr opr ApnAr rAjY
itit. em bM ibVAs ApnAr rAjAsenr
dAs.
15
Vr/ ApnAr inAbAn nugAmIr sitY suKI.
tAr ApnAr kr,Ar AelAek bAs ker.
16
ApnAr nAm sbRdA tAedr suKI ker. tAr
ApnAr DAiRktAr zMs ker.
17
Apin tAedr ibSykr zi). tAedr zi)
ApnAr kAC eTek Aes.
18
Bu/ Apin AmAedr r(Akt$A. SAeyelr
pib^ kjn AmAedr rAj.
1

gItsMihtA 89:19-90:3
19

560

ApnAr ibVS nugAmIedr se Apin k


SVdzRenr kT beliCeln/ "jntAr meDY eTek
Aim kjn tr,ek menAnIt keriC. Aim es
tr,ek kjn r pU,R elAk ker &ueliC. es
tr, qsek Aim zi)zAlI keriC.
20
AmAr dAs dAydU ek Aim K<eu j epeyiC. ibezx
qtl Ar Aim dAyUdek iBix) keriC.
21
AmAr fAn hAt idey Aim dAyUdek shAyt
ideyiC. bM AmAr zi) idey Aim tAek zi)zAlI
keriC.
22
menAnIt rAjAek zr prAijt kret
pAer in. X elAekr oek hArAet pAer in.
23
Aim or zedr ezx ker ideyiC. yAr AmAr
menAnIt rAjAek G,
] kereC/ tAedr Aim prAijt
keriC.
24
ey rAjAek Aim pC keriC/ tAek Aim
sbRdA BAlbAseb o smTRn krb. sbdR A Aim tAek
zi)zAlI ker &uleb.
25
AmAr menAnIt rAjAek Aim smue@r dAiy
ideyiC. ndIelAek es iny, kreb.
26
es AmAek bleb/ 'Apin AmAr ipt.
Apin AmAr Vr/ AmAr izlA/ AmAr pir^At.
27
Aim tAek AmAr Tm jAt sAn kreb.
es p]iTbIr sb rAjAedr oper mhArAj heb.
28
AmAr em/ o menAnIt rAjAek sb smey
r( kreb. or se AmAr ci) ekAnidn ezx
heb n.
29
Aim or pirbArek icrkAl bYAht rAKb.
or rAjY SVgRilr mt icridn bjAy TAkeb.
30
or %rpurxr yid AmAr ibiD tYAg ker/
yid or AmAy mA kr eTek ibrt hy/ Aim
oedr zAiS edeb.
31
yid AmAr menAnIt rAjAr %rpurxr AmAr
ibiD A|A ep( ker/
32
tAhel Aim oedr ByAnk zAiS edeb.
33
ik oedr opr eTek kKno AmAr
BAelAbAs tYAhAr kreb n. sbRdA Aim oedr
it ibVS TAkeb.
34
dAyUedr se Aim kKno AmAr ci) B
kreb n. Aim AmAedr ci)r pirbt$no kreb
n.
35
AmAr pib^t idey/ Aim oek itit
ideyiC. dAyUedr se Aim kKn imTYAcAr kreb
n?
36
dAyUedr pirbAr icridenr j bYAht
TAkeb. ytkAl sUyR TAkeb ttkAl or rAjY bjAy
TAkeb.
37
cAedr mt or rAj icridn bjAy TAkeb.
AkAz AmAr es ci)r mA, edy. ci)
ibVAs eyAgY.

ik Vr/ ApnAr menAnIt rAjAr it Apin


*u heyeCn/ bM Apin tAek brAbr tYAg
kereCn.
39
ApnAr ci) Apin bAitl ker ideyeCn.
Apin rAjAr mukuwek DUelAy ine(p kereCn.
40
rAjAr ngrIr AcIr Apin mAiwet ePel
ideyeCn. tAr sb gRek Apin DbMs kereCn.
41
pTcArI mAnux tAr ijins cir ker iney yAy.
tAr itebzIr tAek ib@p ker.
42
rAjAr sb zek Apin KuzI kereCn. tAr
zedr Apin yue jyI het ideyeCn.
43
Vr/ Apin oedr inejedr r( kret sAhAyY
kereCn. ApnAr rAjAek Apin yue jy kret
sAhAyY kern in.
44
Apin tAek jyI het edn in. tAr isMhAsnek
Apin BU-luit kereCn.
45
tAr eyQben Apin tAr jIbnek eCAw ker
ideyeCn. tAek Apin l ideyeCn.
46
Bu/ Ar ktidn o sb cleb Apin ik
icridn AmAedr ep( krebn ApnAr e*AD
ik icridn Aenr mt let TAkeb
47
Sr, ker edKun AmAr jIbn kt nAitdIGR.
Apin AmAedr sklek sAmA smeyr j s]iX
kereCn/ rpr Amr mAr yAeb.
48
ek icridn b<Aceb n/ bM mn ek en
ey mreb n. ekAn bYi) kbr eTek inejek r(
kret pAreb n.
49
eh Vr/ es em ekATAy y tIet Apin
dzR n keriCeln Apin dAy U d ek itit
idey i Celn ey/ tAr pirbAerr it Apin
ibVAsBAjn TAkebn.
50-51
eh Bu/ Sre, rAKebn/ ekmn ker elAekr
ApnAr dAsek pmAn keriCel. Bu/ ApnAr
zedr kAC eTek es sb pmAn AmAy Znet
heyeC. o elAekr ApnAr menAnIt rAjAek
pmAn kereC?
52
D Bu icrkAelr j? Aemn? Aemn?
38

c&u TR K
gIt 90
Verr elAk/ emAizr ATRnA.

eh Bu/ AmAedr smS jer j Apin


AmAedr g]h iCeln.
2
eh Vr/ pbRtmAlAr jer Aeg/ p]iTbIr
bM jg s]iXr Aeg/ Apin Vr iCeln. eh
Vr/ Apin icridn iCeln/ bM Apin icridn
TAkebn?
3
p]iTbIet Apin mAnuxek eneCn. Apin
punrAy tAedr DUelAy pir,t kern.
1

gItsMihtA 90:4-92:6

561
4

ApnAr kAeC hAjAr bCr gtkAelr mt/ eyn


gt rAi^.
5
Apin AmAedr eJ<iwey ibdAy ker edn.
AmAedr jIbn kw SV er mt/ skAl hel Amr
cel yA. Amr GAesr mt.
6
skAel GAsel jAy bM ibekel t Zikey
mer yAy.
7
Vr/ ApnAr e*AD AmAedr DbMs ker idet
pAer/ bM t AmAedr BIt ker?
8
AmAedr sb pAp Apin jAenn. Vr/ AmAedr
etYkiw egApn pAp Apin edKet pAn.
9
ApnAr e*AD AmAedr jIbn ezx ker idet
pAer. iPsaiPsAin kTAr mt AmAedr jIbn ezx
hey yAy.
10
Amr hyet b 70 bCr eb<ec TAik. yid
Amr zi)zAlI h tAhel hyetA 80 bCr eb<ec
TAket pAir. AmAedr jIbn keWAr pirm bM
y,Ay Br. tArpr hWA AmAedr jIbn ezx
hey yAy? Amr e cel yA.
11
eh Vr/ ApnAr e*AeDr pU,R zi) ktKAin
t ekAn bYi) jAen n. ik Vr/ ApnAr it
AmAedr o By ApnAr e*AeDr mt ibrAw.
12
AmAedr jIbn k]tpe( ey kt eCAw t
AmAedr edKAn. yAet Amr k]t |n lAB kret
pAir.
13
Bu sb smy AmAedr meDY iPer Asun.
ApnAr dAesedr it sdy ehAn.
14
etYk BAet ApnAr eem AmAedr Birey
idn. AmAedr suKI het idn/ jIbnek peBAg
kret idn.
15
AmAedr jIben enk >K o sms ideyeCn.
bAr AmAedr suKI krn.
16
ey sb elQikk kAj Apin ApnAr
esbkedr j kern/ t orA edKku . oedr sAnedr
ApnAr mihm edKet idn.
17
Vr AmAedr em sAhAyY krn. AmAedr
m tAek sAhAyY krk.

etAmAy r( krAr j Vr hebn kiw FAl o


AcIerr mt.
5
rAet etAmAr By pAoyAr met ikC TAkeb
n. idenr eblAeto zr tIrek &uim By pAeb
n.
6
inzAkAel ey suK Aes tAek &uim By pAeb
n/ ikMbA idenr eblAy ey Byr suSt Aes
tAeko &uim By pAeb n.
7
&uim 1/000 hAjAr zek prAijt kret
pAreb. etAmAr inejr fAn hAt10/000 z qsek
prAijt kreb. zr etAmAy SpzR pyR kret
pAreb n?
8
l(Y ker edK/ edKeb ey o X elAekedr
zAiS heyeC?
9
ekn kAr, &uim Ver AS rAK. kAr,
prAprek &uim etAmAr inrApd AySl rep
h, kerC.
10
etAmAr ekAn ml heb n. etAmAr bAIet
ekAn suK TAkeb n.
11
Vr tAr dUtedr A|A edebn bM &uim
eyKAen yAeb tAr etAmAy r( kreb.
12
etAmAr p yAet pATer ehAcw n KAy/ es
j oedr hAt etAmAy Der TAkeb.
13
ibxDr sAp/ mn ik isMehr meDY ideyo &uim
ehew eyet pAreb.
14
Bu beln/ "yid ekn bYi) AmAek BAlbAes
bM ibVAs ker/ Aim tAek r( kreb. AmAr
nugAmIrA yArA AmAr nAm pAsnA ker/ tAedr
Aim r( kreb.
15
AmAr nugAmIr sAhAeyYr j AmAy fAkeb
bM Aim tAedr sA edeb. yKn tAr smsAy
peb tKn Aim oedr se TAkeb. Aim oedr
r( kreb bM sAn edeb.
16
AmAr nugAmIedr Aim dIGR jIbn edeb.
Aim oedr r( kreb.

gIt 91
1
Ay lAeBr j &uim prAperr kAeC
eyet pAer. sur(Ar j &uim sbRzi)mAn Verr
kAeC eyet pAer.
2
Aim Buek beliC/ "Apin AmAr inrApd
AySl/ Apin AmAr gR. eh AmAr Vr/
Aim ApnAek ibVAs kir.
3
Byr bYAiD bM ibpd eTek Vr etAmAy
r( krebn.
4
inrAp%Ar j &uim Verr kAeC eyet pAerA.
eymn ker pAiK tAr fAn emel tAr zAbkedr
Agel rAeK/ etmn ker/ Vr etAmAy r( krebn.

Bur zMs krA BAl. eh prApr/ ApnAr


nAemr zMs krA BAl.
2
At>kAel ApnAr eemr gAn bM inzAkAel
ApnAr ibV StAr gAn gAoyA BAelA.
3
Vr/ dz tAr ye bM bI,Ay ApnAr j
sur bAjAenA BAl.
4
Bu/ ey sb ijins Apin kereCn t idey
AmAedr k]t suKI kereCn. Amr Puice%
osb ibxeyr ,gAn kir.
5
Bu/ Apin es sb mh kAj kereCn. ApnAr
ic bueJ oW AmAedr pe( tY kiWn.
6
ApnAr &ulnAy mAnux eObAer inebRAD A,I .

gIt 92
ibAm idbesr j kiw zMs gIt.

gItsMihtA 92:7-94:21

562

Amr es ebAkAedr mt yAr ikC buJet pAer


n.
7
X elAekr AgACAr mt eb<ec TAek bM mer.
ey TRhIn kAj tAr ker yAy/ t icridenr j
DbMs heb.
8
ik Bu/ Apin icridenr j sAint
TAkebn.
9
Bu/ ApnAr sb z DbMs heb. es sb
elAk yAr m kAj ker/ tAr DbMs heb.
10
kwA gAr eymn tAr ibzAl Kg idey
A*m, ker/ Aimo esBAeb/ yAr AmAr
iberAiDt ker/ essb X elAekedr A*m, krb.
ibezx kAejr j Apin AmAy menAnIt kereCn
bM g etl mATAy eFel AmAy iBix) kereCn.
11
cArpAez Aim zedr edKet pAiC. ibrAw
bledr mt or AmAy A*me,r j qtrI hey
reyeC. Aim ZniC or AmAr spek$ ik bleC.
12-13
DAiR k elAekr Bu r mier ep< A t
ilbAenAenr rs gAeCr mt. DAiR k elAekr Verr
mier enr kusuimt tAl gAeCr mt.
14
tAedr b
] byeso/ tArA SVASYbAn tr, gAeCr
mt Pl DAr ker.
15
Bu ey BAl w edKAenAr j or oKAen
AeC. itin AmAr izlA bM itin ekAn Bul
kern n.
gIt 93
Bu rAjA. itin rAjkIy bM zi)mAn
epAzAek sit. itin #tAr se ibVek
tAr Apn jAygAy SApn kereCn bM wek
nAAenA heb n.
2
eh Vr/ ApnAr rAj icridn Der reyeC.
Vr ApnAr iS nAidkAl eTek reyeC.
3
Bu/ ndIr gj$n c tI. cikt eF c
gj$nzIl.
4
smue@r cikt eF c tI o gj$nzIl.
ik e$ biSt Bu tAr eTeko ebzI zi)zAlI.
5
Bu ApnAr ibiD icridn bjAy TAkeb. ApnAr
pib^ mierr iS dIGkR Aelr j bjAy TAkeb.
1

gIt 94
Bu/ Apin es Vr iyin Aesn bM
elAekedr zAiS edn. Apin es Vr iyin mAnuexr
j zAiS iney Aesn.
2
Apin sAr p]iTbIr ibcArk. t elAekedr
ey zAiS ApY t Apin oedr idn.
3
Bu/ X elAekr Ar ktkAl Der As kreb
Aro ktidn Bu
4
Aro ktidn Der o S]tkArIr tAedr
S]itr b ker yAeb
1

Bu/ or ApnAr elAekedr AGAt ker. or


ApnAr elAekedr kX ideyeC.
6
AmAedr edez ey sb ibDb o ibedzI TAek/
o j$enr tAedr htY ker. nATedro or
Kun ker.
7
or bel/ or ey sb m kAj ker Bu tA
edeKn n? or bel ik GeweC SAeyelr Vr
tAo jAen n.
8
etAmr inur elAekr stY inebRAD mAnux? Ar
keb etAmr iz( lAB kreb etAmr m
elAekr sitY pg? etAmr b ebAJbAr
ecX kr.
9
Vr AmAedr kAn s]iX kereCn/ tA iny
tAro kAn reyeC bM itin Zneto pAn ik GweC?
Vr AmAedr ecAK ideyeCn/ tA initBAeb ik
GweC t itin edKet pAn?
10
Vr o elAekedr meDY inymAnubit$t
Anebn. o elAekr ik kreb t Vr oedr
ezKAebn.
11
mAnux ik BAbeC tAo Vr jAenn. Vr jAenn
ey mAnux bAtAesr kiw PukAerr mt.
5

Bu ey elAkek inymAnubt$I kern es stY


suKI heb. Vr tAek eb<ec TAkAr k]t pT ik t
edKAebn.
13
Vr/ sMkewr smy ey elAk zA TAek tAek
Apin sAhAyY krebn. m elAekedr yt(, pyR
n kber pAWAen hy tt(, pyR Apin tAek
zA TAket sAhAyY krebn.
14
Bu tAr elAekedr tYAg krebn n. sAhAyY
n ker itin oedr tYAg krebn n.
15
AyY ibcAr iPer Aseb bM AyprAy,t
iney Aseb. tArpr s bM BAl elAekr b
TAkeb.
16
m elAekedr ibre l krAr j ek
AmAy sAhAyY ker in. yAr m kAj ker/ tAedr
se lA krAr j ekAn elAk AmAr pAez
dAAy in.
17
yid Bu AmAy sAhAyY n kretn Aim tiden
kberr geB$ nIrb hey eytAm.
18
Aim jAin Aim ptenAuK iClAm/ ik Bu
tAr nugAmIedr sAhAyY kereCn.
19
Aim c icit o ibmxR iClAm. ik Bu/
Apin AmAy sAvn idey AmAy suKI kereCn?
20
Vr Apin *ur ibcArkedr sAhAyY krebn
n. tA m ibcArkrA mAnuexr jIbnek Aro
kiWntr krAr j inym bYbhAr ker.
21
o ibcArkr DAiRk elAekedr A*m, ker.
or inrprAD elAekedr edAxI bel ibcAr ker bM
oedr htY ker.
12

563

gItsMihtA 94:22-97:10

5
ik pbRtilr su-ec Bu AmAr inrApd
A smS jAitr "edbtA mUi%$mA^. ik
AySl. Vr AmAr izl/ AmAr inrApd Bu SVgR s]iX kereCn.
6
AySl?
tAr sAmen nupm mihm BASVr hey oeW.
23
V
e
rr pib^ mier zi) o esQyR - AeC.
m kAj krAr j Vr o X ibcArkedr
7
zAiS edebn. pAp kereC bel Vr oedr DbMs
eh pirbAr o jAitg,/ zMsAr gAn kr bM
krebn. Bu AmAedr Vr/ o X ibcArkedr Buek mihmAiVt kr.
8
DbMs krebn.
Bur nAemr zMsA kr. etAmedr qneb nAo
bM mier yAo.
9
gIt 95
etAmAedr pib^ epAzAek Bur sAmen nt ho.
1
p]
i
TbIr
sm jng,/ tAr piSitet tAek
s/ Amr Bur zMs kir? ey izlA AmAedr
r( kern tAr ee Amr cSVer zMs- jAno.
10
Dbin id.
jAitge,r meDY eGAx, ker dAo ey Bu
2
Amr Bur ee DbAedr gAn gA. tAr rAjA? tAhel ibV DbMs heb n. tb Bu
AyprAy,tAr se elAekedr ibcAr kern.
zMsy Amr AngAn gA.
3
11
ekn kAr, Bu mhAn Vr? itin es mhAn
eh SVgRelAk suKI ho? eh p]iTbI ist
rAj iyin skl "edbtAedr zAsn kreCn.
ho? smu@ bM smue@ y ikC reyeC etAmr sbA
4
Ane ickAr ker oeW?
gBIrtm h/ ctm pbRt/ sb Bur.
5
12
smu@o tAr itin t s]iX kereCn. Vr
e(til bM esKAen y ikC jeeC/ suKI
tAr inejr hAet Zken jim s]iX kereCn.
ho? eh re,Yr b](rAiz/ etAmr gAn gAo o suKI
6
s/ Amr bnt hey tAr pAsnA kir? ey ho?
13
Bu AmAedr s]iX kereCn tAr zMs kir?
KuzI ho/ kAr, Bu AseCn. p]iTbIek zAsn*
7
ekn kAr, Aj yid Amr tAr k Zin krAr j Bu AseCn. Ay ibcAr o stYpeT
tAhel itin AmAedr Vr hebn bM Amr hb itin p]iTbIek zAsn krebn.
es elAekr yAedr itin KA ejAgAn/ Amr hb
gIt 97
es emx yAedr itin SVheS en edn.
8
1
Vr beln/ "mrIbAet etAmrA eymn bADY
Bu zAsn kern/ tA p]iTbI suKI. dUrdUrAer
heyiCel/ m>sAr mr Aer eymn heyiCel/ etmn BUKo suKI.
2
heyA n.
Gn kAelA emG Buek iGer reyeC. suibcAr
9
etAmedr pUbRpurxr AmAy prI( kereC. bM DAiRktA tAr rAjYek # ker.
3
or AmAek prI(A keriCel ik smy or
kw An Bur Aeg Aeg yAy bM tAr
edeKiCel Aim ik kret pAir?
zedr DbMs ker.
10
4
40 bCr Der Aim oedr it qDyYR DAr, keriC.
tAr ibY AkAez Jlk idey oeW. t edeK
Aim jAin ey or ibAV sI ny. or AmAr iz(mAlA elAek By pAy.
5
nusr, kret A kereC.
pbRto Bur sAmen emAemr mt gel yAy.
11
tA oedr it Aim *u heyiClAm bM sm p]iTbIr Bur sAmen tArA gel yAy?
6
Aim kT ideyiClAm ey/ or AmAr ibAemr SAen
AkAz tAr DAiR ktAr kT bel? etYek tAr
kKenA ebz kret pAreb n.
mihm edKuk?
7
elAekr tAedr mUi%$ek pUj ker. or oedr
"edbtAr bA ker. ik o elAkel lit
gIt 96
heb. oedr "edbtArA mAT nt ker Bur pAsnA
1
Bu y ikC n&un kereCn tAr j kw kreb.
8
n&un gAn gAo? sAr p]iTbIek Bur ee egey
iseyAn/ ezAn bM suKI ho? iyhdAr zhrsmUh/
Wet dAo.
suKI ho? ekn kAr, Vr yTAyT isA enn.
2
9
Bur ee gAn gAo? tAr nAmek D kr?
eh prApr Bu / k]t Apin p]iTbIr
An sMbAd Ciey dAo? iyin itidn AmAedr zAsnkt$A. "edbtAedr ecey Apin enk BAel.
10
r( kern tAr kT bl?
yAr Buek BAelAbAes tAr mek G,
] kreb.
3
elAekedr bl ey Vr sitY ibSykr. Vr tA Vr tAr nugAmIedr r( kern. Vr tAr
ey sb Ay$Y kAy$Y kern t sbR^ mAnuxek bl.
nugAmIedr m elAekedr hAt eTek r( kern.
4
Bu mhAn bM zMsAr eyAgY. ey ekAn
"edbtAr ecey itin enk ebzI Byr.
zAsn Tb ''ibcAr.
22

gItsMihtA 97:11-101:7
11

564

DAiRk elAekedr opr Ael o suK Aist orAo tAr A|Ael pAln keriCl. Vr oedr
ibiD dAn keriCeln.
12
8
eh DAiRk elAekr/ Buet suKI ho? tAr
Bu/ AmAedr Vr/ Apin oedr ATRnAr %r
pib^ nAemr sAn kr?
ideyiCeln. Apin oedr ediKeyeCn ey Apin
(mAzIl Vr bM mAnux m kAj ker bel Apin
gIt 98
mAnuxek zAiS edn.
9
kiw zMs gIt
AmAedr Bu Verr zMs kr. tAr pib^
1
pbR

etr
idek mATA nt kr bM tAr pAsnA kr.
Bur ee kw n&un gAn gAo/ kAr, itin
Bu AmAedr Vr/ sitY pib^?
n&un n&un Ay$Y kAy$Y kereCn?
2
tAr pib^ fAn bA AbAr tAek ibjy en
gIt 100
ideyeC.
3
Bu jAitelAr inkw tAr Ar krAr zi)
kiw DbAdAh$ gIt.
1
kAz kereCn. Bu tAedr tAr AyprAy,tA dzRn
eh p]iTbI/ Bur ee gAn gAo?
2
kereCn.
yKn &uim Bur esb kr tKn Anit eTek?
4
SAeyelr elAekedr it Bur ibVStA tAr An gIt gAet gAet Bur sAmen es?
3
nugAmIr Sr, ker. dUrdUrAer edzo AmAedr
w ejen ey Bu Vr. itin AmAedr
Verr ^A,zi) edeKeC.
s]iX kereCn. Amr tAr emexr pAl.
5
4
p]iTbIr etYkiw mAnux/ Bur ee AnDbAedr gIt gAet gAet tAr zher es.
Dbin dAo. zI zMs gIt Zr kr?
zMs gIt gAet gAet tAr mier es. tAek
6
eh bI,/ Bur zMs kr. bI,Ar sur Bur sAn kr/ tAr nAmek D kr.
5
zMs kr.
Bu BAelA? tAr BAelAbAs icrn. Amr
7
sbR
d
A tAr opr AS rAKet pAir?
eBpu o b<Aiz bAjAo bM AmAedr rAj Bur
ee An-Dbin dAo?
8
gIt 101
smu@ bM p]iTbI bM eyKAen y ikC AeC
sbA eyn cSVer egey oeW.
dAyUedr kiw gIt.
9
1
eh ndIsmU h / etAmr hAttAil dAo? eh
Aim em bM Aeyr gAn gAeb. Bu/ Aim
pbRtrAij etAmr kse egey oeW?
ApnAr ee gAn gAeb.
10
2
Bur sAmen gAn gAo eknn itin ibVek
Aim kjn ibc( elAekr mt Z hdy
zAsn kret AseCn. itin AyprAy,tAr se iney kiw Z jIbnyApn krb. Apin AmAr
ibVek zAsn krebn. itin sttAr se g]ehr kA BYrBAeg kKn Asebn*
3
elAekedr zAsn krebn.
Amr sAmen ekAn mUi%$ Aim rAKeb n. orkm
BAeb yAr ApnAr ibre yAy tAedr Aim G],
gIt 99
kir. Aim t kreb n?
1
4
Bu rAjA. tA jAitelAek Bey k<Apet
Aim s TAkeb. Aim ekAn m kAj kreb
dAo. krb dUtedr oper Vr kjn rAjAr mt n.
5
besn. tA p]iTbIek Bey ek<ep Wet dAo.
yid ek egApen tAr itebzI spekR m
2
iseyAen Bu mhAn? sm jAitr oper itin kT bel/ Aim tAek cp kirey edeb. Aim
elAekedr kKn t het edeb nA bM tAedr
kjn mhAn entA.
3
smS elAk ApnAr zMsA krk. Verr nAm BAbet edebA n ey tAr Aedr ecey BAel.
6
BIitd. Vr pib^.
Aim smS edezr meDY es sb elAekedr
4
zi)zAlI rAj/ Ay ibcAr pC ker. Vr/ K<ujeb yAedr opr inB$r kr yAy. bM kmA^
Apin DAiRktA s]iX kereCn. Apin yAekAbek tAedr AmAr esb kret edeb. yAr pib^
jIbnyApn ker kmA^ tAr AmAr esbk heb.
DAiRktA bM AynIit ideyiCeln.
5
7
AmAedr Bu Verr zMs kr bM tAr
Aim imeTYbAdIedr AmAr g] e hr egApn
pib^ pAdpIeW* pAsnA kr.
BYrBAeg bAs kret edb nA.
6
emAiz o hAerA, tAr b yAjkedr meDY jn
pAdpIW r TR sbt> mir.
bM zmUeylo tAr nAm cAr,kArIedr kjn.
or Bur kAeC ATRnA keriCel bM Bu oedr Aim Asebn Tb/ Aim ibc(e,r mt kiw Z
jIbnyApn krb. kKn Apin AmAr kAeC Asebn Aim
%r ideyeCn.
AmAr g]ehr ekbAer BYer kiw Z hdy iney bAs
7
dIGR emeGr eBtr eTek Vr kT beleCn. krb.
hy.

565

gItsMihtA 101:8-103:7

edez ey sb m elAk bAs ker/ sb smey AbAr tAedr ATRnAr %r edebn. Vr tAedr
Aim tAedr DbMs kreb. m elAkedr Aim Bur ATRnA Znebn.
18
zhr eCe eyet bADY kreb.
Bib` jer j sb ileK rAeK bM
Bib`et or Bur zMs kreb.
19
gIt 102
Bu/ tAr pib^ SAn eTek inecr idek ecey
ed
K
eb
n. SV gR eTek Bu p]iTbIr idek ecey edKebn.
y, kAtr kiw mAnuexr ATRnA. es yKn bRl ebAD
20
ker o Buek tAr iBeyAg jAnAet cAy tKnkAr
itin bIedr ATRnA Znebn. yAedr m]&uYd
edoy
heyeC tAedr itin mu) krebn.
ATRnA.
1
21
Bu/ AmAr ATRnA Znun. sAhAeyYr j AmAr
tArpr iseyAen elAekrA Bur kT bleb.
*n Znun.
ejrzAelem tArA Bur nAemr zMs kreb.
2
22
yKn Aim smsAr meDY TAik tKn AmAr idk
sb jAitsmUh kse j heb. Bur esbAr
eTek muK iPirey enebn n. AmAr kT Znun. j sb rAjY Cew Aseb.
23
yKn Aim sAhAeyYr j ATRnA kir tKn AmAy
AmAr zi) kem eseC. AmAr jIbno eCAw
%r idn.
hey eseC.
3
24
eD<AyAr mt AmAr jIbn ekew yAeC. AmAr
tA Aim beliClAm/ "Aim yt(, yubk AiC
jIbn kiw Aenr mt yA DIer DIer pue yAeC. AmAek mret edebn n. Vr Apin icridn
4
AmAr zi) cel egeC. Aim Zken m]t Ay ibrAijt TAkebn?
25
GAesr mt. Aim AmAr KAbAr pyR eKet Buel
sudUr tIet Apin ibVs]iX keriCeln.
egiC.
inejr hAet Apin AkAz s]iX keriCeln?
5
26
>eKr kAre AmAr ojn kem yAeC. *
ibV/ AkAz kidn ezx hey yAeb
6
Aim kiw DMsSepr meDY bAs krA ep<cAr ik Apin icr ibrAjmAn TAkebn? oedr beSr
mt in>s. DbMsAbizX AilkAy Aim k ep<cAr mt pirDAn kr heb. bM jAmAkAper mt
Apin oedr bdl krebn. or sbA pirbit$t
mt bAs kriC.
7
Aim Gumet pAir n. Aim CAed bAs kr k heb.
27
in>s pAiKr mt.
ik Vr/ Apin pirbit$t hebn n. Apin
8
icridn
ibrAj krebn?
zr sb smey AmAek pmAn ker. or
28
AmAek iney mj ker o BRsn ker.
Aj Amr ApnAr dAs. AmAedr sAnro
9
KAen
bsbAs kreb. mnik tAedr %rpurxrAo
Amr KA Kn AmAr ibrAw >K. AmAr
ApnAr pAsnA krAr j KAen bsbAs kreb.
ecAeKr jl AmAr pAnIyet peC.
10
ekn kAr, Bu Apin AmAr it *u
gIt 103
heyeCn. Apin AmAek &uel DereCn bM tArpr
Apin AmAy Ce ePel ideyeCn.
dAyUedr kiw gIt.
11
1
idenr ezexr dIGR CAyAilr mt AmAr jIbn
eh AmAr A / Buek DbAd dAo? AmAr
Ay ezx hey egeC. Aim Zken bM m]t Ay etYekiw tY/ tAr pib^ nAemr zMs
GAesr mt.
kr?
12
2
ik Bu/ Apin icridn ibrAijt TAkebn.
eh AmAr A / Bur zMs kr? Buel eyo
ApnAr nAm icrkAl bM nkAl men rAK heb. n ey itin sitY dyAlu.
13
3
ApnAek An kret heb bM Apin
Vr Amedr pApsmUh (m kern. itin
iseyAnek SViS edebn. kAr tAek sAn edbAr AmAedr skl erAg eTek sAirey etAeln.
4
smy heyeC.
Vr AmAedr jIbnek kbr eTek r( kern.
14
ApnAr dAsg, isey A enr pATrilek itin AmAedr em o shAnuBUit edn.
5
BAelAbAes. zherr DU e lAek pyR tAr
itin AmAedr rAiz rAiz BAel ijins edn.
BAelAbAes.
itin esjn iyin purAenA pAlk Ges n&un pAlk
15
elAekrA Bur nAemr pAsnA kreb. eh Vr/ gjAen kiw gelr mt etAmAedr eyQbn
punrjIibt kern.
p]iTbIr smS rAjArA ApnAek mihmAiVt kreb.
16
6
Bu iseyAnek AbAr inmRA, krebn. elAekrA
Bu s. Bu bdimt elAekedr kAeC Ay
AbAr tAr mihmA edKeb.
ibcAr o inrep(tA Aenn.
17
7
ey sb elAkek Vr b<Aicey ereKeCn/ itin
Vr emAizek tAr iz(mAlA ideyiCeln. ey
sb (mt sp kAj Vr kret pAern es sb
AmAr yAeC A(irk eTR/ "AmAr iSel cAmAr
itin SAeylek ediKeyiCeln.
se jue yAeC.
8

gItsMihtA 103:8-104:20

566

Bu dyAlu bM (mtAzIl. Vr qDyRYzIl bM


eem pU,R.
9
Bu sb smy AmAedr smAelAcn kern n.
Bu sbRdA AmAedr opr *u TAekn n.
10
Amr Verr ibre pAp keriClAm ik
ApY zAiS itin AmAedr edn in.
11
eymn ker p]iTbIr oper AkAz ibS]t hey
AeC/ etmin Verr nugAmIedr oper Verr
em pirbYA hey AeC.
12
pUbR eymn piemr eTek ibiC/ etmn ker
Vr/ AmAedr kAC eTek AmAedr pApek ibiC
ker iney egeCn.
13
ipt eymn pue^r it dyAmy etmin Buo
tAr nugAmIedr it dyAlu.
14
Vr AmAedr spekR sb ikC jAenn. Vr
jAenn ey Amr DUel eTek s]X heyiC.
15
Vr jAenn AmAedr jIbn GAesr mt tY
sMi(.
16
Vr jAenn Amr (u@ (u@ buen Puelr mt.
es sb Pul Kub tAAtAi jAy. tArpr %
bAtAs bel es sb Pul Jer pe. AbAr &uim
bleto pAreb n/ es sb Pul ekATAy jeiCl.
17
ik Bu tAr nugAmIedr it sbsmy
eS hzIl. itin icridn t A r nu g AmIedr
BAelAbAsebn. Vr tAr sAnedr it bM
sAnedr sAenr ito BAel bYbhAr krebn.
18
yAr tAr ci) nusr, ker/ tAedr it Vr
BAel bYbhAr kern. yArA tAr A|A emen cel
tAedr ito Vr BAel bYbhAr kern.
19
SVegR Verr isMhAsn reyeC bM itin sb
ikCr zAsn kreCn.
20
eh dUtg,/ Bur zMs kr? etAmr dUetr
es zi)zAlI qs yAr Verr A|A pAln kerA.
etAmr Verr kT ezAn bM tAr A|A mA kr.
21
Bu bM tAr skl qsnYedr zMs kr.
etAmr tAr dAs. Vr y cAn etAmr tA kr.
22
Bur zMs kr. tAr rAejYr itiw jAygAy
tAr sb kAjilek zMs kr. eh AmAr A A/
Bur zMsA kr?
8

Vr/ ApnAr dUtedr Apin bAtAesr mt bM


ApnAr dAsedr Aenr mt ker s]iX kereCn.*
5
Vr/ p]iTbIek Apin tAr z) iBetr opr
inm$A, kereCn/ tA p]iTbI kKno pe yAeb n.
6
kVelr mt Apin tAek jl idey eFek
ideyeCn. jlrAiz pbRtek eFek ideyeC.
7
ik Apin ined$z ideyiCeln tA jlo ser
igeyiCel. Vr Apin jelr idek ecey cSVer
ined$z ideyiCeln bM jl rAiz ser igeyiCel.
8
es jlrAiz pbR tsmU h eTek bey igey
peiCel ptYkAr meDY. bM tArpr/ tAr j
ey inid$X jAygA Apin qtrI keriCeln esKAen
Jer peiCel.
9
Apin smue@r sIm in$Ar, kereCn. tb/
jlrAiz Ar t <cet Web n yAet p]iTbI
punrAy eFek eyet pAer.
10
Vr/ Apin Sbe,r jlek ndIr DArAy
bAiht kireyeCn. pAbRtY DAr ebey t nIec enem
Aes.
11
es jlDAr sb b A,Iedr pAnIy jl
edy. mn ik beu n gADAro KAen jl pAn kret
Aes.
12
jelr DAer buen pAiKr bAs kret Aes/
kACAkAiC gAeCr fAel bes tAr gAn gAy.
13
Vr/ pbRt ebey b]iX pAWAn. ey sb ijinx
Vr s]iX kereCn esil p]iTbIr y ikC eyAjn
tAr sb ejAgAn edy.
14
pZedr j itin GAs ideyeCn. Amr
AmAedr kiWn pirm idey ey idil erApn
kir tAo itin edn. o sb gAC mAiw eTek AmAedr
KA edy.
15
ey @A(Ars AmAedr suKI ker/ ey etl
AmAedr cAm nrm rAeK/ ey KA AmAedr zi)zAlI
ker es sb Vr AmAedr edn.
16
ilbAenAenr mS b rs gACel Verr.
Bu o gACel lAigeyiCeln bM oedr
eyAjnIy jl itin ideyiCeln.
17
o gACelAet cu eTek Zr ker sArs
pyR sb pAiK bAs kereC.
18
<c pbRet buen CAglr TAek. ibzAl ibzAl
pATerr meDY pAhAI-eBAd luikey TAek.
19
eh Vr/ keb Ciw Zr heb tA bel edoyAr
j Apin AmAedr cAd ideyeCn. bM kKn S
eyet heb sUyR t sb smey jAen.
20
rAi^ hbAr j Apin kAr s]iX kereCn/
es smy ihMS pZr ebirey Aes bM Guer
ebAy.

gIt 104
eh AmAr A A Bur zMs kr? eh Bu
AmAr Vr/ Apin mhAn? mihmA bM sAn sh
sit.
2
eymn ker mAnux jAmAkAp per/ etmn ker
Apin AelAk pirDAn kern. Apin AkAzek
pd$Ar mt ibS]t kereCn.
3
Vr/ tAr oper Apin ApnAr g]h inmRA,
kereCn. Gn emGek reTr mt bYbhAr ker/ bAtAesr rV kereCn KAen sbt> -Dre,r edbdUetr kT bl
heC/ krb edbdUt Ar esrAP edbdUt. esrAP nAmiw hl
fAnAy Br ker Apin sAr AkAez Guer ebAn.
kiw ih zer mt yAr TR "An.
1

gItsMihtA 104:21-105:23

567

zi)r j etAmr Bur kAeC yAo. sbRdA


tAr kAeC sAhAeyYr j yAo.
5
itin ey sb Ay$Y kAy$Y kern t Sr, kr.
itin ey smS cmkAr kAj kereCn bM tAr
ibc(, |A isAil Sre, ereKA.
6
etAmr tAr dAs AhAemr %rpurx. etAmr
yAekAebr %rpurx yAek Vr ebeC ineyiCeln.
7
Bu AmAedr Vr. Bu sAr ibVek zAsn
kern.
8
Vr tr ci ) icridn Sre, rAeKn bM 1/000
j Der/ ey A|Ail itin ideyeCn tA Sre,
rAeKn.
9
AhAemr se Vr kw ci) keriCeln.
sahAkek Vr kiw itit ideyiCeln.
10
tArpr itin yAekAebr j ibiD rep ideln.
SAeyelr se Vr ci) keriCeln. ci)
icridn Der cleb?
11
Vr bleln/ "Aim etAmAedr knAenr BUK
edb. es edziw etAmAedr heb.
12
yKn AhAemr pirbAr eCAw iCl/ tKn Vr
itit ideyiCeln. es smey/ es edez
tAr ibedzI iCl.
13
tAr k jAit eTek jAitet/ k rAjY
eTek rAejY Guer ebiCel.
14
ik Vr elAekedr oedr se bRYbhAr kret
ednin. Vr rAjAedr sAbDAn ker ideyiCeln ey
oedr ekAn (it kr cleb n.
15
Vr beliCeln/ "AmAr menAnIt elAkedr
AGAt ekAr n. AmAr BAbbAdIedr it Ay
ekAr n.
16
Vr es edez k iB$( GwAeln. elAkjn
AhAerr j KAbAr epl n.
17
ik/ Vr eyAexP nAem kjnek oedr
sAmen pAWAeln. eyAexPek kjn *ItdAs ihsAeb
ib*I kr heyiCl.
18
or kw di eyAexePr pAey jiey eb<eD
idl. or tAr glAy kw elAhAr irM pirey
idl.
19
Vr y beliCeln t ytidn pyR nA
k]tpe( Gwl/ ttidn eyAexP *ItdAs iCl.
Bur bAt$A mA, keriCl ey eyAexP ined$Ax iCl.
20
tA imzerr rAj tAek mu) ker idl. es
gIt 105
jAitr ent tAek kArAgAerr bAer ebr ker idl.
1
21
Buek DbAd dAo. tAr nAm pAsnA kr.
es tAek inejr bAir r(,Aeb(e,r dAiy
tAr sb ibSykr kAjkmR sVe jAitg,ek idl. eyAexPo tAr Bur smS spi%r r(,Aeb(,
bl.
krt.
2
22
Bur ee gAn gAo. tAr zMsA gAn kr.
eyAexP A entAedr ined$z ideyiCl. b]
itin ey sb Ay$Y kAy$Y kern es spekR bl.
elAkedro eyAexP ezKAet.
3
23
Bur pib^ nAem gbeR bAD kr. yAr Bur eK<Aej
per S Aeyl imzer el. yAekAb hAemr edez
eseC tAr eyn suKI hy?
TAkel.
21

A*me,r smy isMh gj$n ker oeW/ Vr


ey KA tAedr edn t eyn tAr gj$n ker cAet
TAek.
22
tArpr sUyR oeW bM pZr tAedr Ger igey
ibAm ker.
23
tArpr elAekrA ey yAr kAej yAy bM tAr
sY pyR kAj ker.
24
eh Vr/ Apin enk ibSykr kAj kereCn.
ApnAr s]X ijines p]iTbI pU,R. Apin y ikC
kern/ tAr meDY Amr ApnAr |A ediK.
25
sAgerr idek edK t kt b? sAgerr meDY
kt rkm eCAw bM b A,IsmUh AeC y egAn
yAy n?
26
ApnAr s]X ilibyATn yKn smue@ eKl ker/
tKn jAhAjsmUh smu@ pArApAr ker.
27
Vr/ o sb ijins ApnAr opr inB$r
ker. yTAsmey Apin oedr KA edn.
28
sb jIb A,Iek Apin tAedr AhAerr
KA edn. BelA BelA KAbAer Bi%$ ker Apin
ApnAr kryugl u) kern/ bM tAr sX nA
hoy pyR AhAr ker yAy.
29
ik yKn Apin oedr eTek ibmuK hn or
By epey yAy. oedr A oedr eCe yAy/ or
bRl hey pe bM mAr yAy/ bM oedr edh
AbAr DUelAy pir,t hy?
30
ik yKn Apin ApnAr A Aek pAWAeln/
Bu/ tKn or AbAr SV ASYbAn hl. edziwek Apin
AbAr n&un ker etAeln?
31
Bur mihm icridn ibrAj krk? Vr y
s]iX kereCn t itin peBAg krn.
32
Bu yid kbAr p]iTbIr idek tAkAn p]iTbI
ek<ep yAeb. pbRtek itin SpzR krel esKAn eTek
eD<Ay eberAet TAkeb.
33
AmAr sAr jIbn Aim Verr ee gAn
gAb. yt(, Aim eb<ec TAkeb/ Aim Bur kAeC
zMs gIt gAb.
34
Aim y beliC/ t eyn Vrek sX ker.
Bur s lAB ker Aim KuzI.
35
pAp eyn p]iTbI eTek # hey yAy. X
elAekedr iS eyn Ar n TAek. eh AmAr
A / Bur zMs kr? Bur zMs kr?

gItsMihtA 105:24-106:12
24

568

yAekAebr pirbAr ebz b hey egl. oedr


zedr eTek or enk zi)zAlI hey egl.
25
imzrIyr yAekAebr pirbArek G], kret
lAgl. or oedr *ItdAsedr ibre c*A
keriCl.
26
tA Vr tAr dAs emAiz bM tAr inbRAict
yAjk hAerA,ek pAiWeyiCeln.
27
Vr emAiz o hAerA,ek bYbhAr ker hAemr
edez b BAbnIy kAj kireyiCeln.
28
V r nIr kAr pAiWey i Celn/ ik
imzrIyr tbuo tAr kT Znet SVIkAr krl.
29
tA Vr jlek re) pir,t kreln/ bM
oedr sb mAC mAr egl.
30
oedr edz bYAe[ Ber igeyiCel. rAjAr ezAbAr
Ger pyR bYA[ Fek peiCel.
31
Vr A|A ideln/ kun o mAiCrA e el.
tAr edezr sbR^ Ciey pl?
32
Vr b]iXek izlAb]iXet pir,t kreln. sAr
edez ibYpAt hl.
33
Vr oedr @A(Alt o fmur gAC DbMs ker
ideln. Vr oedr edezr sb gAC DbMs ker
ideln.
34
Vr A|A ideln bM gAPiM o ppAlr
el. oedr sMKY g,nAro tIt.
35
J<Aek J<Aek gAPiM o ppAlr edezr sb
gACpAlA o @A(Alt/ fmur gACelA eKey ezx
ker idl.
36
rpr Vr/ edezr etYkiw TmjAtek
htYA kreln. Vr smS ejA sAnedr htY
kreln.
37
tArpr Vr imzr eTek tAr elAekedr ebr
ker iney eln. AsAr smy or se ker esAnrep iney el. Verr ekAn elAk ehAcw KAyin
b pe yAyin.
38
Verr elAekedr cel eyet edeK imzr BIx,
KuzI heyiCel/ eknn or Verr elAkedr By
epet.
39
Vr tAedr opr kVelr mt kiw emG
ibS]t ker ideln. rAe^ tAr elAkedr Ael
edKAenAr j/ Vr tAr iS bYbhAr
kreln.
40
elAekrA KA cAl bM Vr tAedr kAeC
ekAeyl en ideln bM tAedr (uD inb]i%r j
Vr AkAz eTek tAedr riw ideln.
41
Vr izliwek eDkR ker BA[eln bM esKAn
eTek jl ebirey el. mrBUimet kw ndI
bet Zr krel?
42
Vr tAr pib^ ititr kT Sr, kreln.
t A r dAs AhAemr kAeC itin ey itit
ideyiCeln/ t itin Sr, kreln.

43

Vr imzr eTek tAr inbRAict elAekedr ebr


ker Aneln. elAkjn mh As kret kret/
An gAn gAet gAet ebirey el?
44
tArpr Vr tAedr es edz ideln eyKAen
A elAekr bAs kriCel/ A elAekr yAr
j pirm keriCel/ Verr elAekr es sb
ijins epel.
45
ekn Vr sb kreln yAet tAr elAkr
tAr ibiD mA ker. yAet tAr tAr iz(AmAlAsmUh
stkRtAr se pAln ker. Bur zMs kr?
gIt 106
Bur zMs kr? Buek DbAd dAo kAr,
itin mlmy? Verr em icrn?
2
Vr ey k]tpe( kt mhAn t ek b,Rn
ker blet pAreb n. ekAn bYi) Verr yeTX
zMs kret pAer n.
3
yAr Verr ined$z mAen tAr suKI hy. o
sb elAk sbRdA BAelA kAj ker.
4
eh Bu/ yKn Apin ApnAr elAekedr dy
krebn/ tKn AmAr kT Sre, rAKebn. yKn
Apin ApnAr elAekedr r( krebn tKn AmAy
men rAKet Buel yAebn n.
5
ApnAr pC krA elAekedr j Apin ey
sb BAelA kAj kern/ AmAeko tAr MzIdAr
het idn. ApnAr jAitr se AmAeko An
kret idn. ApnAr elAkedr se AmAeko
ApnAr zMsA kret idn.
6
eymnBAeb AmAedr pUbRpurxr pAp kereC/
AmrAo etmnBAeb pAp keriC. Amr Bul
keriC. Amr gih$t kAj keriC?
7
eh Bu/ imzer Apin ey sb elQikk kAj
keriCeln t eTek AmAedr pUbRpurxrA ikC
ezeKin. tAr ApnAr BAlbAs o dy men rAeKin.
elAiht sAgerr DAer/ AmAedr pUbRpurxrA/ ApnAr
ibrAcr, keriCl.
8
ik tAr pib^ nAemr mihmr j Vr tAedr
r( keriCeln. tAr mh zi) dzRenr j
Vr oedr r( keriCeln.
9
Vr A|A ideyiCeln bM elAiht sAgr Zikey
igeyiCel. Zken mrBUim idey clAr mt/ itin
AmAedr pUbp
R r
u xedr smue@r gBIrtAr eBtr idey
fA[Ay iney igeyiCeln.
10
Vr AmAedr pUbp
R r
u xedr zedr hAt eTek
AmAedr b<AiceyiCeln? tAedr zedr hAt eTek
Vr tAedr Ar keriCeln.
11
V r smu @ A r oedr zedr Ab] t
keriCeln? oedr kjn zo pAlAet pAerin?
12
tArpr AmAedr pUbRpurxrA Vrek ibVAs
keriCeln. tAr tAr zMsA keriCeln.
1

gItsMihtA 106:13-43

569
13

ik Vr y keriCeln/ AmAedr pUbRpurxr


Kub tAAtAi t Buel igeyiCeln. tAr Verr
prAmezRr j ep(A kernin.
14
AmAedr pUbRpurxr mrBUimet (uDAt$
heyiCeln. xr Aer tAr Vrek prI(
keriCeln.
15
ik AmAedr pUbRpurxr y eceyiCeln/ Vr
oedr tA ideyiCeln. ik Vr oedr k ByAbh
erAgo ideyiCeln.
16
pib^ iziber elAekr ibVS rl bM emAiz
o hAerAe,r it tAedr m edKAl.
17
ik dATn bM bIrAemr egAIr idek mAiw
iDAibB) hl/ tAedr igel ePll bM eFek idl.*
18
tArpr k Aenr hlak es jntAek
puiey idel. tArpr An es sb X elAekedr
puiey idel.
19
ehAerb pbRet tAr kw esAnAr bACr qtrI
keriCl. tAr es mUi%$ek pUej keriCel.
20
BAeb ,AsI bld mUi%$r se oroedr
mihmmy Verr AdAn-dAn keriCel?
21
Vr AmAedr pUbRpurxedr r( keriCeln?
ik tAr tAek spU,R Buel igeyiCeln. imzer ey
Vr ibrAw elQikk kAj keriCeln/ tAek tAr
Buel egeln.
22
hAemr edez Vr Ay$Y kAy$Y keriCeln.
elAiht sAgerr DAer Vr Byr kAj keriCeln?
23
Vr osb elAkek DbMs kret eceyiCeln.
ik emAiz/ yAek itin menAnIt keriCeln itin
Vrek inrS kern. Vr BIx, *u heyiCeln/
ik emAiz pT erAD ker dAAn tA Vr essb
elAkedr Ar DbMs kern in.
24
ik tArpr sb elAk knAenr cmkAr
rAejY ebz kret SIV kAr ker. or ibAV s kerin
ey/ o edez :knAen bsbAskArI mAnuxedr prAijt
kret Vr oedr sAhAyY krebn.
25
AmAedr pUbRpurxr Verr ibre e(AB
kret tAbur eBter rey igeyiCeln. tAr Bur
kSVr Znet iSVkAr keriCeln.
26
tA V r itit keriCeln ey tAr
mrBUimet mAr yAebn.
27
V r itit ideyiCeln ey/ itin
elAkedr tAedr %rpurxedr prAijt kret
edebn. Vr itit ideyiCeln ey/ AmAedr
pUbRpurxedr itin ibiB jAitedr meDY Ciey
edebn.
pib^ idl iziber TAkA elAekr emAizr it bM Bur
pib^ yAjk hAerAe,r it x$AiVt hey Wl. tA Vr
tAedr zAiS ideyiCeln. mAiw iDA ibB) hey dATnek igel
ePeliCl. tArpr mAiw b hey egl bM bIrAemr egAIek
cAp idl.

28

tArpr/ bAl-ipeyAer/ Verr elAekr bAl


mUi%$r pUj krAy eyAg ideyiCel. Verr elAekr
jMlI dliwet eyAg ideyiCel bM m]t elAekr
sAen sgR kr bil AhAr keriCel.
29
Vr tAr elAekedr it BIx *u heyiCeln
bM itin tAedr BIx suS ker ideyiCeln.
30
ik pInhs Verr kAeC ATRnA keriCel
bM Vr suSt rd keriCeln.
31
Vr jAnetn ey pInhs Kub BAel kw
kAj keriCel. Vr eswA icridn/ nkAelr
j Sre, rAKebn?
32
mrIbAr kAeC elAkjn c e*ADAiVt hl.
tAr emAizek idey ikC ku-kAj krAel.
33
kAr, o elAekr emAizek BIx, ibmxR ker
&ull* bM es ikC ic-BAbn n ker kT
bll.
34
Vr tAr elAekedr knAen jAitsmUh
yAr bAs kriCl tAedr DbMs ker idet bleln.
ik SAeyelr elAekr Verr kT mA kerin?
35
tAr jAitelAr se emlemz keriCl
bM tAr y krt orA tA kret izeKiCl.
36
o elAkel Verr elAekedr j P<Aedr
mt By r hl. V e rr elAekrAo essb
mUi%$smUehr pUj kret Zr krel yAedr orA
pUj krt.
37
mnik Verr elAekr tAedr sAnedr pyR
htY keriCel/ bM o dAnbedr kAeC sgR
keriCel.
38
Verr elAekr inSpAp elAekedr htY
keriCel. or oedr inejedr sAnedro htY
keriCel bM tAedr mUi%$smUehr ee sgR
keriCel.
39
tA elAekedr pAep Verr elAekr
pib^ hey eWiCl. Verr elAekr tAedr
Verr kAeC ibVAsI hey eWiCel bM
elAkr y kret orAo tA kret Zr keriCl.
40
Vr tr elAkjenr oper cew egeln. tAedr
bYApAer Vr LA hey egeln?
41
Vr tAr elAekedr/* ek cAyin mn ikCet
pirbt$n ker ideln. Vr oedr zedr idey
oedr zAsn krAeln.
42
Verr elAekedr zr oedr dAibey rAKel
bM tAedr inejedr (mtAr meDY rAKel.
43
Vr tAedr bbAr r( keriCeln ik tAr
Verr pedezr ibre ibe@Ah keriCl.*r
kAr, &u ll A(irk eTR/ "tAr tAr A Aek it) ker
&ull.
tA r elAekedr Tb "tAr edzek.
tArA ikeriCl Tb "tAr Verr ibre ibe@Ah krbAr
j k^ heb.

gItsMihtA 106:44-107:28

570

tb/ kAre elAekedr sAen nIec nAmAen


heyiCl.
44
ik Verr elAekr yKn smsAy peeC
or sAhAeyYr j Vrek efekeC bM etYkbAr
Vr oedr ATRnA ZeneCn.
45
Vr sbdR A tAr ci )r kT Sre, ereKiCeln
bM tAr mh em idey itin sbRdA oedr SViS
ideyiCeln.
46
jAitr oedr bI iheseb iney
igeyiCel. ik tAr elAkedr it oedr sdy
kern.
47
eh Bu/ AmAedr Vr/ AmAedr r( krn?
AmAedr sb jAit eTek iPirey iney Asun
yAet Amr ApnAr pib^ nAemr zMs kret
pAir bM bn-gAn ker ApnAek sAn kret
pAir.
48
SAeyelr Bu Verr bn kr. Vr icr
ibrAjmAn bM itin icridn ibrAijt TAkebn. sb
elAekr bll/ "Aemn? Bur zMs kr?

pm K
gIt 107
Buek DbAd dAo/ eknn itin mlmy. tAr
em icrn?
2
Bu yAedr r( kereCn/ tAr etYek b
k kTAil cAr, kreb. Bu oedr
zedr hAt eTek r( kereCn.
3
Bu ibiB edz eTek tAr elAekedr j
kereCn. tAedr itin pUbR o piem bM %r o
di(, eTek iney eseCn.
4
oedr ek ek mrBUimet Guer ebAiCel.
or b<AcAr j jAyg K<ujiCel ik or
ekAn zhr K<uej pAiCel n.
5
(uD/ \Ay or *mz> bRl hey piCel.
6
tKn or sAhAeyYr j Buek fAkel tA
itin oedr ibpd eTek r kreln.
7
Vr esAjA tAedr es zher iney egeln
eyKAen tAr bAs kret pAer.
8
Buek tAr eemr j bM tAr Ay$Y kAy$Y/
y itin elAekedr j kereCn/ tAr j DnYbAd
dAo.
9
Vr ixt A Ar \A inb]% kern; Vr
sur ijins idey (uiDt A Ar sSiX kern.
10
Verr ikC elAk bI iCl/ or kAr gAred
b heyiCel.
11
ekn kAr, Vr y beleCn/ or tAr ibre
lA keriCel. tArA prAperr pedzsmUh mA
kret SVIkAr keriCel.
12
oedr kukemRr j Vr oedr jIbnek
1

kiWntr ker &ueliCeln. or ehAcw eKey pel


ik oedr sAhAeyYr j ek iCl n.
13
or smsAy peiCel. tA or sAhAeyYr
j Buek efekiCel/ bM itin tAedr smsAsmUh
eTek b<AiceyiCeln.
14
Vr/ oedr kAr kArAgAr eTek bAer ebr
ker eniCeln. ey di idey oedr eb<eD rAK
heyiCel/ Vr t iC keriCeln.
15
Bur eemr j bM mAnuexr j itin ey
sb Ay$Y kAy$Y kern/ tAr j tAek DbAd
dAo.
16
zedr prAijt kret Vr AmAedr sAhAyY
kern. Vr oedr iptelr drj eBe[ idet
pAern. Vr oedr Pwekr elAhA eBe[ idet
pAern.
17
ikC elAk oedr pApsmUh o AyelAek/
inejedr inebRAeD pir,t kret edy. tAr tAedr
pApsmUehr j Byr BAeb Bugeb.
18
or AhAr h, kret SVIkAr keriCel
bM Ay mAr igeyiCel.
19
or smsAy peiCel/ tA or Bur kAeC
sAhAyY eceyiCel. bM oedr sms eTek itin
oedr b<AiceyiCeln.
20
Vr A|A ideyiCeln bM oedr sms mu)
keriCeln. tA o elAekr m]&uY eTek r(
epeyiCel.
21
Buek tAr eemr j bM elAekedr j
itin ey sb Ay$Y kAy$Y kern/ tAr j DbAd
dAo.
22
Bu y ikC kereCn/ tAr j tAek DbAd
edoyAr ee/ Bur kAeC bil sgR kr. Bu
y y kereCn t Aner se bl.
23
ikC elAk enQk ker smue@ pAi ideyiCel/
oedr jIibk oedr mhAsmu e @ ewen iney
igeyiCel.
24
o sb elAk edeKeC Bu ik kret pAern.
smue@ itin ey sb ibSykr kAj kereCn/ t
or edeKeC.
25
Vr A|A ideyiCeln/ bM bl bAtAs bet
Zr keriCel. eFel *em c eTek ctr
heyiCl.
26
eFel oedr AkAez &uel idiCel bM
smue@r gBIer nAimey idiCel. es mn Byr
J iCel ey or sAhs hAirey ePeliCel.
27
or wlamla kriCel bM enzAeSr mt ebAD
kriCel. nAibk iheseb tAedr d(t ekAn kAej
lAegin.
28
or smsAy peiCel/ tA or sAhAeyYr
j Buek efekiCel bM itin smsAsmUh eTek
oedr r( keriCeln.

gItsMihtA 107:29-109:7

571
29

Vr J TAimey ideyiCeln. itin smu@ek


zA ker ideyiCeln.
30
smu@ zA edeK nAibkr KuzI heyiCel bM
tAr eyKAen eyet eceyiCel esKAen Vr tAedr
inrAped ep<QeC ideyiCeln.
31
tAr eemr j bM elAekedr j itin ey
sb Ay$Y kAy$Y kern/ tAr j Buek DbAd
dAo.
32
ibrAw mhAsmAejr sAmen Bur mhAsBAy
zMs kr. bI, entAr yKn ki^t heb tKn
tAr zMs kerA.
33
Vr ndIilek mrBUimet pir,t kereCn.
Vr J,RAr bAh b kereCn.
34
bRr jimek Vr pirbit$t kereCn bM t
kAejr enAn jimet pir,t heyeC. ekn kAr,
es el m elAekr bsbAs kret.
35
Vr mrBUimek pirbit$t kreln bM t
jlmy serAber pir,t hl. Zken jim eTek
Vr bAehr inim% qtrI kreln.
36
(uDAt$ mAnuxek Vr es edez iney eln
bM tAr bsbAesr j zhr inmRA, krel.
37
or oedr jimet bIj bunel. or jimet
@A(Alt p<utel bM or Kub BAl Psl epel.
38
Vr oedr AzIbRAd kreln. oedr pirbAr
ebe Wet lAgel. oedr bibD g]hpAilt pZ
helA.
39
eyARg bM smsAr j oedr pirbArel
eCAw bM bRl iCel.
40
Vr oedr entAedr lit o ibt krAeln.
Vr oedr mrBUimr es SAen eGArAeln eyKAen
ekAn rASA en.
41
ik Vr tArpr o BAgYht elAkedr d$z
eTek Ar kreln. bM Kn oedr pirbAr emexr
pAelr mt b heyeC.
42
s elAkr w edeK bM tAr suKI hy.
ik/ m elAkr w edeK bM tAr jAen n
ik bleb.
43
ekn bYi) yid |AnI hy teb es sbelA
Sre, rAKeb bM es hdym Zr kreb/ Verr
k]t em ik.
gIt 108
dAyUedr zMsA gItilr nYtm

Vr/ Aim St/ AmAr smS hdy o A A


idey ApnAr zMsA gAn krAr j Aim St.
2
eh bI, bM A tbA/ sUyRek jAigey
dAo?
3
eh Bu/ ibiB jAitr meDY Amr ApnAr
zMsA kreb. A elAekedr mAeJ Amr
ApnAr zMsA kreb.
1

eh Bu/ ApnAr em AkAezr eceyo <c.


ApnAr em ctm emeGr eceyo <ce t biSt.
5
eh Vr/ SVegRr oper Wn? sAr ibeV k ApnAr
mihm edKet idn.
6
eh Vr/ ApnAr im^edr r(Ar j w krn.
AmAr ATRnAr %r idn bM ApnAr prA*mI
zi) bYbhAr krn.
7
Vr tAr mier beleCn/ "Aim yue jyI
heb bM jy ker suKI heb? AmAr elAkjnedr
meDY Aim BUK BAg ker edeb. Aim oedr
iziKm ptYk edebA. Aim oedr sueOAt ptYk
edeb.
8
igilyd o mn>izo AmAr TAkeb. Piym
AmAr izrSA, heb. iyhd heb AmAr ibcArd.
9
emAyAb AmAr p eDAyAr pA^ heb. edAm heb
AmAr pAkAbAhk dAs. Aim pelXIyedr prAijt
kreb bM jyDbin edeb.
10
ek AmAek zr egR en edeb ek AmAek
edAemr ibre lA kret en edeb
11
Vr kmA^ Apin AmAedr sAhAyY kret
pAern. ik Apin AmAedr tYAg kereCn? Apin
AmAedr qsedr se yAn in?
12
V r AmAedr zedr prAijt kret
AmAedr sAhAyY krn? elAekrA AmAedr sAhAyY
kret pAreb n?
13
kmA^ Vr AmAedr zi)zAlI ker &ulet
pAern. Vr AmAedr zedr prAijt kret
pAern?
4

gIt 109
sIt pircAlekr it. dAyUedr
kiw zMs gIt.

Vr/ AmAr ATRnA ezAn eTek ibrt hebn

n?
2

X elAekr AmAr spek$ imTY kT bleC.


y stY ny or tA bleC.
3
elAekrA AmAr spekR Iitkr kTAbAt$
bleC. kAre, elAekrA AmAy A*m, kreC.
4
Aim oedr BAelAebesiClAm/ ik or AmAy
G],A ker. tA Vr/ Kn Aim ApnAr kAeC
zr,Agt.
5
Aim osb elAekr j BAl kAj keriClAm
ik or AmAr it m kereC. Aim oedr
BAelAebesiClAm/ ik or AmAy G], kereC.
6
AmAr z ey m kAj kereC tAr j oek
zAiS idn. kjn elAkek K<uej ebr krn ey
mA, edeb o Bul kereC.
7
ibcArkek isA inet idn ey AmAr z
Bul kereC bM es edAxI. AmAr zr y y
bel t eyn or pe( ihtkr hy.

gItsMihtA 109:8-111:1
8

572

AmAr zr zI m]&uY ehAk. elAekr


tAr SAn ink.
9
AmAr zr sAnedr nAT bM tAr SIek
ibDb ker idn.
10
or eyn Gr bAI hAirey iBKArI hey yAy.
11
AmAr z yAr kAeC -,I es eyn or sb
ikC iney eny. AmAr z ey sb ijinexr j
kiWn pirm keriCl/ eselA ekAn Agk es
iney yAk.
12
kAmn kir/ ekAn elAk eyn AmAr zr it
sdy n hy. kAmn kir/ ekAn elAk eyn or
eCeledr it (m n edKAy.
13
AmAr zek spU,Rrep DbMs ker idn.
prbt$I j eyn sb ikC eTek or nAm mueC
edy.
14
Bu eyn AmAr zr pUbp
R r
u xedr pAp spekR
bgt ehAn. or mAeyr pApo eyn kKno Duey n
yAy.
15
Aim Azkir Bu icridn o sb pApelA
Sre, rAKebn. bM Aim Az kir/ AmAr
zek spU,R Buel eyet itin elAekedr bADY
krebn.
16
ekn kAr, o m elAkw ekAnidn ekAn
BAelA kAj ker in. es ekAnidn kAek BAelAbAes
in. dir@ o shAy mAnuexr jIbnek es kiWn
ker &ueliCel.
17
o elAkw sbRdA edr iBzAp idet
BAlbAst. tA or e(e^ o sb m ibxy
Plet idn. o m elAkw ekAnidn cAy in/
kAer BAel ehAk. tA or BAel het edebn n.
18
iBzAp eyn or bS hy. iBzAp eyn or
\Ar jl hy/ iBzApelA eyn oedeh-mAKA
etl hy.
19
X elAek ey epAzAk per/ iBzApelA eyn
es epAzAksmUh hy bM iBzAp eyn oedr
ekAmrb hy.
20
AmAr zr it Bu eyn sb kern. yAr
AmAy Kun kret cAy tAedr it Bu eyn sb
kern.
21
Bu/ Apin AmAr sdABu. tA AmAr it
mn bYbhAr krn y ApnAr nAemr myRAd en
edeb. ApnAr em Kub mhAn/ tA AmAy r(
krn.
22
Aim inCk kjn shAy dir@ mAnux. k]t
Aim B hdeyr k >KI mAnux.
23
Aim mn nuBb kir eyn/ ebl ezexr lV
CAyAr mt AmAr jIbn ezx hey egeC. Aim inejek
A krA CArepAkAr mt men kir.
24
(uDAr kAre, AmAr hAw ew bRl. ojn
kem igey Aim *mz erAg hey yAiC.

25

m elAekr AmAy pmAn ker. AmAr idek


tAikey or mAT nAAy.
26
Bu AmAr Vr/ AmAy sAhAyY krn. ApnAr
k]t em dzRn krn bM AmAy Ar krn?
27
tKn o elAekr jAnet pAreb ey Apin
AmAy sAhAyY keriCeln. or jAnet pAreb ey
ApnAr zi) AmAek sAhAyY keriCel.
28
o m elAekr AmAy iBzAp edy. ik
Apin AmAy AzIbRAd kret pAern Bu. or
AmAy A*m, kereC/ tA oedr prAijt krn.
tAhel ApnAr dAs/ Aim/ suKI hb.
29
AmAr zedr ibt ker idn? oedr bSAbr
iheseb or eyn oedr lA pirDAn ker.
30
Aim Buek DbAd id. b elAekedr sAmen
Aim tAr zMs kir.
31
ekn kAr, shAy elAkedr pAez Bu dAAn.
oek yAr m]&uYd idet cAy/ tAedr eTek Vr
oek r( kern.
gIt 110
dAyUedr zMs gItilr tm

Bu AmAr minbek beleCn/ "yt(, pyR


Aim etAmAr zek etAmAr DIen nA en id
tt(, AmAr fAn idek bs.
2
Bu etAmAr rAjY bAAet sAhAyY krebn. etAmAr
rAjY iseyAen Zr heb bM ytidn pyR &uim
etAmAr zedr tAedr inejedr rAejY zAsn kreb/
ttidn t bAet TAkeb.
3
yKn Apin ApnAr qsedr ki^t krebn/
tKn ApnAr elAekr eSVCAy ApnAr se eyAg
edeb. or oedr ibezx epAzAk per it &uYex
imilt heb. jimet p izizr k,Ar mt o
tr,r ApnAr cAridek TAkeb.
4
Bu kw itit ideyeCn bM itin tAr
mt pirbtn
$ krebn n. "&uim icridenr j kjn
yAjk/ kiw ibizX rIitr yAjekr mt/ eymn
mIexdk iCl esrkm.
5
AmAr Bu ApnAr fAn idek reyeC. yKn
itin *u hn tKn itin A rAjAedr prAijt
kern.
6
Vr jAit skelr ibcAr krebn. jimiw
m]tedeh eFek yAeb bM Vr zi)zAlI jAitr
entAedr zAiS edebn.
7
rASAr DAerr J,RA eTek rAjAek jl pAn kret
heb. tArpr es ibjyI hey tAr mAT &uleb?
1

gIt 111
Bur zMs kr? eyKAen s elAekr jmAeyt
hy/ es mlIet Aim smS r idey Buek
DbAd id.
1

gItsMihtA 111:2-115:1

573
Bu ibSykr kAjkmR kern. Verr kAC eTek
ey sb BAel ijins Aes elAekrA t cAy.
3
Vr k]t ibSykr bM mihmmy kAy$Y kern.
tAr DAiRktA icridn ibrAj ker.
4
Vr Ay$Y kAy$Y kern yAet Amr men rAiK
ey Bu sitY dyAmy o (mAzIl.
5
Vr/ tAr nugAmIedr AhAr edn. Vr icridn
tAr ci) Sre, rAeKn.
6
Vr ey sb zi)zAlI ijinxil kereCn
t tAr elAkjenr kAeC mA kereC ey itin
jAitsmU e hr iDkArBu ) edz tAedr
ideyiCeln.
7
Vr y ikC kern sb sur o yTAyT. tAr
sb A|Aek inB$r kr cel.
8
Verr A|AsmUh icridn bjAy TAkeb. ey
kAre, Vr A|Ail ideyiCeln esil iCl s
o Airk.
9
tAr elAekedr Ar krAr j Vr kAek
pAiWeyiCeln. Vr tAedr se ey ci) kereCn
t icridn bjAy TAkeb. Verr nAm Byr bM
pib^.
10
Verr it By bM eTek |Ar
sU^pAt hy. yAr Vrek mA ker tAr Kub ibc(,.
icridn Verr it zMsAgIt gAoy heb.
2

gIt 112
Bur zMs kr? es bYi) ey Buek By o
ker es Kub suKI heb. es bYi) Verr A|A
pC ker.
2
tAr %rpurxr p]iTbIet mh heb. s
elAekedr %rpurxr sitYkAerr D heb.
3
es bYi)r pirbAr c DnI heb bM tAr
DAiRktA icridn bjAy TAkeb.
4
s elAekedr kAeC Vr kAer itBAt
kiw AelAr mt. Vr dyAmy/ (mAzIl bM
BAelA.
5
kjn bYi)r pe( dyAlu bM dAr hoy
BAel. kjn bYi)r pe( tAr kemR s TAk
BAel.
6
es bYi)r ekAnidn ptn heb n. kjn
DAiRk bYi)ek icridn Sr, kr heb.
7
es >sMbAed BIt heb n. es tAr inejr
ibVAes # eknn es Buet AS rAeK.
8
es bYi) inejr ibVAes #. es kKno By
pAeb n. es tAr zedr prAijt kreb.
9
es bYi) dir@edr mu)heS dAn ker bM
tAr DAiR ktA icridn bjAy TAkeb. es ibrAw sAn
pAeb.
10
X elAekr sb edeK ereg yAy. or
rAeg dAt km kret TAek ik tArpr or

# hey yAy. y sb eTek ebzI ker X elAekr


cAy t or pAeb n.
gIt 113
Bur zMs kr? Bur dAsr/ tAr zMs
kr? Bur nAemr zMs kr.
2
Bur nAm KnkAr j bM icrkAelr j
DnY ehAk.
3
eyKAen pUbRidek sUeyRAdy hy esKAn eTek Zr
ker piem eyKAen sUyR S yAy esKAn pyR
Bur nAemr zMsA ehAk.
4
Bu/ smS jAitilr e$. tAr mihm AkAz
pyR yAy.
5
ekAn bYi) AmAedr Bu Verr mt ny.
Vr SVegRr <c Asen besn.
6
Vr AmAedr eTek t <ce t AeCn ey AkAz
o p]iTbIek edKet hel tAek inecr idek tAkAet
hy.
7
Vr dir@ elAekedr DeU l eTek oper etAeln.
ASAk<u eTek Vr iBKArIedr &uel Aenn.
8
bM es sb elAekedr Vr Kub r pU,R
ker etAeln. Vr tAedr elAekedr opr en
krbAr j c SAnil edn.
9
kjn nArIr ekAn sAn n TAket pAer.
ik Vr tAek sAn edn o suKI kern. Bur
zMs kr?
1

gIt 114
S Aeyl imzr tYAg krel. yAekAb es ibedz
tYAg krel.
2
iyhd Verr ibezx mAnux helA. SAeyl tAr
rAj helA.
3
edeK elAihtsAgr edQe pAileyiCel. yn
$
ndIo Guer edQ ideyiCel.
4
pbRtel buen CAgelr mt enec eWiCel.
pAhAel emexr mt enec eWiCel.
5
elAihtsAgr ekn &uim Cew pAlAel y$n ndI
ekn &uim Guer edQ idel
6
pbt
R mAl ekn etAmr beu n-CAgelr mt nAcel
pAhA skl/ ekn etAmr emxzAbekr mt
nAcel
7
yAekAebr Bu/ Verr sAmen/ p]iTbI ek<ep
igeyiCel.
8
Vr heln mn kjn/ iyin pATr eTek
jlek bAiht krAn. Vr z) pATr eTek kiw
jlDArA bAiht keriCeln.
1

gIt 115
eh Bu/ Amedr ekAn sAn pAoyA ic
ny. sb sAn ApnAr. ApnAr eemr j
1

gItsMihtA 115:2-118:3

574

Amr ApnAek ibVAs kret pAir. j skl


sAn ApnAr.
2
jAitr elAekrA ik ker blet pAer/
"ekATAy etAmAedr Vr
3
Vr SVegR reyeCn bM itin y cAn tA kret
pAern.
4
A jAitr "edbtArA ZDu esAn o rpAr
qtrI mUi%$ mA^. or ikC mAnuexr qtrI mUi%$ mA^.
5
o mUi%$edr muK AeC ik kT blet pAer
n. oedr ecAK AeC ik edKet pAy n.
6
oedr kAn AeC ik Znet pAy n. oedr
nAk AeC ik A, inet pAer nA.
7
oedr hAt AeC ik nuBb kret pAer n.
oedr pA AeC ik clet pAer n. bM oedr
k eTek ekAn SVr Aes n.
8
ey sb elAekrA mUi%$il qtrI ker bM tAet
tAedr AS rAeK/ tArA ik o sb mUi%$elAr mt
hey yAeb
9
eh SAeyelr elAekrA/ Buek ibVAs kr? Bu
oedr r(k bM itin tAedr sAhAyY kern.
10
hAerAe,r pirbAr Buek ibAV s kr? Bu oedr
r(k bM itin tAedr sAhAyY kern.
11
Bur nugAmIrA/ Buek ibAV s kr? Bu oedr
r(k bM itin tAedr sAhAyY kern.
12
Bu AmAedr Sre, rAKebn bM AmAedr
AzIbRAd krebn. Bu SAeylek AzIbRAd krebn.
Bu hAerAe,r pirbArek AzIbRAd krebn.
13
Bu tAr smS nugAmIedr AzIbRAd krebn.
dIn eTek mh%m pyR sklek smAnBAeb AzIbAR d
krebn.
14
Bu/ etAmAek bM etAmAr sAnedr enk
enk AzIbRAd idn.
15
Bu SVgR o p]iTbI s]iX kereCn bM Bu
etAmAek SVAgt jAnAeCn?
16
SVgR Verr ik mAnuxek itin p]iTbI
ideyeCn.
17
m]t elAekr Verr zMs ker n. m]t
elAekrA/ yAr kber reyeC tArA Bur zMs
ker n.
18
ik Amr Kn Bur DbAd kriC bM
icridn Amr tAek DbAd edeb. Bur zMs
kr?

DIer DIer b hey AseC. Aim sMkwyu) o >iKt


hlAm.
4
tKn Aim Bur nAmek Am, krlAm. Aim
beliClAm "Bu/ AmAy r( krn?
5
Bu mlmy bM kr,Amy. Vr dyAmy.
6
Bu shAy mAnuexr y enn. Aim shAyhIn
iClAm/ Bu AmAy r( kereCn.
7
eh AmAr A / etAmAr ibAemr SAen iPer
s? Bu etAmAr spekR y enebn.
8
eh Vr/ Apin AmAr A Aek m]&uY eTek
r( kereCn bM Apin AmAr inbAr,
kereCn. Apin AmAy ptn eTek r( kereCn.
9
jIibtedr rAejY/ Aim Bur esb bYAht
rAKb.
10
yKn Aim beliC/ "Aim DbMs hey egiC
tKno Aim ibVAs ker celiC.
11
</ yKn Aim ibmxR iClAm/ tKn beliClAm/
"sb elAk imTYAbAdI.
12
Aim Buek ik Ar idet pAir AmAr y
ikC AeC sb Bu ideyeCn?
13
itin AmAy r( kereCn/ tA Aim tAek
epy qneb sgR kreb. Aim Bur nAm Am,
kreb.
14
y itit ideyiC/ Buek Aim t edeb.
Aim Kn tAr skl elAekr sAmen yAebA.
15
Bur nugAmIedr kjenr m]&uY Bur kAeC
Kub r pU,R. Bu/ Aim ApnAr kjn dAs?
16
Aim ApnAr dAs/ Aim ApnAr k dAsIr
sAn. Bu/ Apin AmAr Tm iz(k iCeln?
17
Aim ApnAek DbAd sgR kreb. Aim
Bur nAm Sr, kreb.
18
y itit ideyiC Buek Aim t edeb.
Aim Kn tAr skl elAekr sAmen yAeb.
19
Aim ejrzAelemr mier yAeb. Bur
zMs kr.
gIt 117
etAmrA jAitskl/ Bur zMs kr. etAmrA
sb elAekrA/ Bur zMs kr.
2
Bu AmAedr Kub BAelAbAesn? bM Bu
icridn AmAedr it s TAkebn? Bur zMs
kr?
1

gIt 116
gIt 118
1
Bu yKn AmAr ATRn ezAenn/ tKn AmAr
Buek sAn kr/ kAr, itin Vr. tr k]t
BAelA lAeg.
em icr bhmAn TAek?
2
2
Aim yKn sAhAeyYr j fAik tKn itin AmAr
SAeyl kT bl/ "tAr k]t em icr
kT Znel AmAr BAelA lAeg.
bhmAn TAek?
3
3
Aim Ay m]t hey igeyiClAm? AmAr cAr idek
yAjkr etAmrA bl/ "tAr k]t em icr
m]&uYr dielA jAen iCl. kbr AmAr opr bhmAn TAek?
1

gItsMihtA 118:4-119:16

575
etAmrA elAekr yAr Buek pAsn kr/
etAmr belA/ "tAr k]t em icr bhmAn TAek?
5
Aim smsAy peiClAm tA sAhAeyYr j
Aim Buek efekiClAm. Bu AmAy %r ideyeCn
bM AmAy mu) kereCn.
6
AmAr se Bu AeCn/ tA Aim By pAeb
n. elAekrA AmAek Aht krAr j ikC kret
pAer n.
7
Bu AmAr shAy . Aim AmAr zedr
prAijt edKeb.
8
mAnuxek ibVAs krAr eTek Buek ibVAs kr
enk BAel.
9
etAmAedr entAedr ibVAs kr eTek Buek
ibVAs kr enk BAel.
10
b z AmAek iGer DeriCl. ik Bur
zi)r Ar Aim AmAr zedr prAijt keriC.
11
AmAr zrA *mAgt AmAy iGer yAiCl.
Bur zi)r sAhAeyY Aim oedr prAijt
keriC.
12
J<Ak J<Ak emQmAiCr mt zr AmAy iGer
DeriCel. ik t lnzIl eJAepr mt or
ezx hey igeyiCel. Bur zi) idey Aim oedr
prAijt keriC.
13
AmAr zr AmAy A*m, keriCel bM
AmAek Ay ezx ker ideyiCel. ik Bu AmAy
sAhAyY keriCeln.
14
Bu AmAr zi) bM AmAr jygAn? Bu
AmAy r( kern?
15
DAiR k elAekedr bAIet &uim ibjy sb
Znet pAeb. Bu AbAr tAr mhAn zi) dzRn
kreln.
16
Bur bAil jey e%Ailt. itin AbAr
kbAr tAr mhAn zi) edKAeln.
17
Aim mrebA n/ Aim eb<ec TAkeb bM Bu
ik kereCn t Aim bleb.
18
Bu AmAy zAiS ideyeCn/ ik itin AmAy
mret edn in.
19
Aeyr isMhAril AmAr j Kuel yAo/ Aim
Bur pAsn kret eBter Aseb.
20
oel Bur Ar. kmA^ DAiRk elAekrA
or meDY idey eyet pAer.
21
eh Bu/ AmAr ATRnAr %r edoyAr j
bM AmAek r( krbAr j ApnAek DbAd
jAnA.
22
ey pATriwek Spitr cAy in/ eswA hey
egl muKY Sr.
23
Bu iw kereCn bM iw edKet t
lAgeC?
24
Ajekr idn es idn y Bu s]iX kereCn.
Aj AmAedr An kret idn/ suKI het idn.
4

elAekrA blelA/ "Bur zMs kr? Bu


AmAedr r( kereCn?
26
es elAkiwek SVAgt jAnAo/ ey Bur nAm
iney AseC. yAjkr %r ideyiCel/ "Amr
etAmAek Bur g]eh SVAgt jAnA?
27
Bu Vr bM itin AmAedr h, kern.
bilr j kw emx b<D bM eswAek ebdIr ekAe,
iney cl.
28
Bu/ Apin AmAr Vr/ ApnAek DbAd
id. Aim ApnAr zMs kir?
29
Bur zMs kr? kAr, itin mlmy. tAr
k]t em icrn.
25

gIt 119
AelP
1

es sb elAk yAr s o Z jIbnyApn ker


tAr suKI. o sb elAk Bur iz(AmAlAek nusr,
ker.
2
yAr Bur ci ) mAen tAr suKI. tAr sbAR >kr,
idey Buek mAen.
3
osb elAk ekAn m kAj ker n. or
Buek mAen.
4
Bu/ Apin AmAedr A|A ideyeCn bM Apin
AmAedr o A|AsmUh puerApuir mAnet beleCn.
5
Bu/ sbsmy Aim yid ApnAr ibiD mAin/
6
tAhel Aim yKn Apnr Aedzil iney
ic krb tKn Aim lit heb n.
7
tAhel Aim k]t ApnAek sAn kret
pAreb/ yKn Aim ApnAr AyY ibiDil smI(
krb.
8
Bu Aim ApnAr A|Ael pAln kreb
tA AmAek eCe yAebn n?
qb
9

kjn yubk ik ker Z jIbnyApn kreb


ApnAr AedzsmUh emen es rkm kret pAreb.
10
sm r idey Aim Bur esb kret ecX
kir. Vr/ ApnAr A|A mAnet AmAy sAhAyY
krn.
11
ApnAr iz(mAl Aim y ker nuDAbn
kir/ yAet Aim ApnAr ibre pAp n kir.
12
eh Bu/ Apin D . ApnAr ibiDsmUh AmAy
ezKAn.
13
Aim ApnAr sb A| isAer kT bleb.
14
Aim ey ekAn ijinesr ecey ApnAr ci )smUh
jAnet ebzI peBAg kir.
15
Aim ApnAr inyemr AelAcn kir. Aim
ApnAr jIbnDArA nusr, kir.
16
Aim ApnAr ibiDsmUh peBAg kir. ApnAr
bAkY Aim Buleb n.

gItsMihtA 119:17-52

576

igml

ApnAr dAs/ ey Aim/ AmAr it BAl


bYbhAr krn/ yAet Aim eb<ec TAket pAir bM
ApnAr A|AsmUh mAnet pAir.
18
Bu AmAr ecAK Kuel idn. AmAek ApnAr
iz(smUh edKet idn bM eysb Ay$Y kAy$Y Apin
kereCn t pAW kret idn.
19
Bu/ edez Aim kjn ibedzI. AmAr
kAC eTek ApnAr iz(Aek AAl ker rAKebn
n.
20
sb smey Aim ApnAr isAel nuDAbn
kret cA.
21
Bu/ Apin hArI elAekedr smAelAcn
kern. yAr ApnAr Aedzil mAnet SVIkAr
ker/tAedr BAegY m ikC Gweb.
22
AmAek lit bM ibt krebn n. Aim
ApnAr ci) pAln keriC.
23
entAr pyR AmAr spekR m kT beleC.
ik Bu/ Aim/ ApnAr dAs bM Aim ApnAr
ibiDsmUh nuDAbn kir.
24
ApnAr ci) AmAr inkw bu. oiw AmAek
BAel pedz edy.
17

dAl

iz(AmAlAel mAneb. Aim spU,RBAeb eselA


pAln kreb.
35
eh Bu/ ApnAr A|AsmUehr peT AmAy
pircAilt krn. jIbenr es pT Aim sitY
BAelAbAis.
36
ik ker DnI hoy yAy es icAr eTek/ ApnAr
ci) spekR ic kret AmAy sAhAyY krn.
37
Bu/ sAr ibxeyr idek AmAek tAkAet
edebn n. ApnAr peT b<Acet AmAy sAhAyY
krn.
38
ApnAr dAesr j ey itit ideyiCeln
t pAln krn/ yAr Pel elAekrA ApnAek
ker.
39
ey lAek Aim By pA t Apin inrsn
krn. ApnAr isAil |AngB$ bM BAel.
40
edKun Aim ApnAr A|Ael BAelAbAis.
AmAr it BAel bYbhAr krn bM AmAy b<Acet
idn.
eb

Bu/ AmAr it ApnAr k]t em dzRn


krn. ApnAr itit mt AmAy r( krn.
42
tAhel ey elAekr AmAy pmAn kereC
tAedr j Aim kw %r K<uej pAeb. Bu
Apin y beln k]t Aim t ibVAs kir.
43
ApnAr stY iz( spekR AmAek sbRdA
blet idn. Bu/ Aim ApnAr A| isAer opr
inB$r kir.
44
Bu/ Aim icridn ApnAr iz(AmAlAel
nusr, kreb.
45
tAhel Aim mu) heb. ekn kAr, ApnAr
ibiD pAln kret Aim AA, ecX kir.
46
mn ik rAjAedr sAmeno Aim inB$ey ApnAr
nIit ik bel es sVe blb.
47
eh Bu/ ApnAr A|Ail Aim BAlbAis bM
oelAet Aim An pA.
48
Bu ApnAr A|AelAr zMs kir. Aim
eselek BAelAbAis bM esel nuDAbn kir.
41

Aim Kub zI mAr yAeb. Bu Apin A|A


idn bM AmAek b<Acet idn.
26
AmAr jIbn spek$ Aim ApnAek beliC/
bM Apin AmAy %r ideyeCn. Kn AmAek
ApnAr ibiD spekR iz( idn.
27
Bu ApnAr ibiD buJet AmAy sAhAyY krn.
eysb Ay$Y kAy$Y Apin kereCn t AmAy blet
idn.
28
Aim >KI bM A. Apin A|A krn bM
Aim AbAr zi)zAlI hey Web.
29
eh Bu/ AmAek o bnAmy jIbn eTek
dUer rAKun. ApnAr iz(mAlA idey AmAy pircAilt
krn.
30
eh Bu/ Aim ApnAr it ibVS TAket iSr
keriC. tY sAbDAntAr se Aim ApnAr A|
isAsmUh nuDAbn kir.
siyn
31
49
eh Bu/ ApnAr ci)et Aim inl TAkeb.
Bu AmAr it ApnAr ititr kT men
tb AmAek htAz krebn n.
rAKebn. es itit AmAek Az edy.
32
50
Aim Aner se ApnAr A|Ael
Aim d$zAS iClAm/ Apin AmAy SViS
mAneb. Bu ApnAr A|Ael AmAy suKI ideyeCn. ApnAr bAkY AmAek punRbAr b<Acet
ker.
ideyeC.
51
yAr BAeb or inejr AmAr ecey BAel/
eh
tAr AmAek *mAgt pmAn kereC. ik Aim
33
Bu/ AmAek ApnAr ibiD iz( idn/ Aim ApnAr iz( nusr, kr eTek ibrt h in.
52
esel emen cleb.
Aim sbRdA ApnAr A| isAsmUh Sr,
34
AmAek buJet sAhAyY krn/ Aim ApnAr kir. Bu ApnAr A| isA AmAy sAvn edy.
25

gItsMihtA 119:53-87

577
53

yKn ediK/ j$n mAnux ApnAr iz( nusr,


kr eTek ibrt heyeC/ tKn Aim *u h.
54
ApnAr ibiDel AmAr g]eh* sIt.
55
Bu/ rAet Aim ApnAr nAm Sr, kir bM
Aim ApnAr iz(AmAlAsmUh Sr, kir.
56
w sb heyeC tAr kAr,/ Aim y ker
ApnAr A|A pAln kir.
eh

Bu ApnAr A|A pAln krAek AmAr


jIbenr kt$bY bel iSr keriC.
58
Bu Aim spU,B
R Aeb ApnAr opr inB$r kir.
ApnAr itit mt AmAr it sdy ehAn.
59
inejr jIbn spek$ Aim Kub stk$BAeb ic
keriC bM Aim ApnAr ci)et iPer esiC.
60
ekAno iblV n ker Aim ApnAr A|Ail
pAln krAr j tAAtAi iPer esiC.
61
kdl m elAk AmAr spekR bAej kT
beleC. ik Bu/ Aim ApnAr iz(mAlAek
Builin.
62
ApnAr suisAr j/ mAJ rAet eW Aim
ApnAek DbAd id.
63
yAr ApnAr pAsn ker Aim tAedr
etYekr kAeC bu SVrp. yAr ApnAr ined$z
mA ker Aim tAedr etYekr kAeC bu SVrp.
64
Bu/ ApnAr k]t em p]iTbIek pU,R ker.
AmAy ApnAr ibiDel ezKAn.
57

eww

eh Bu/ AmAr j/ ApnAr dAesr j


Apin enk ml kereCn. y krAr itit
ideyiCeln Apin iWk tA kereCn.
66
Bu/ A|-isA he,r j AmAy |
idn. Aim ApnAr A|AsmUh ibVAs kir.
67
d$zAy pAr Aeg Aim enk Bul kAj
keriC. ik Kn Aim y ker ApnAr A|A
pAln kir.
68
eh Vr/ Apin mlmy bM Apin BAel
kAjsmUh kern. ApnAr ibiDel AmAy ezKAn.
69
elAekrA yAr BAeb or AmAr ecey BAel
tAr AmAr spekR bAej kT bM imTY kT
beleC. ik smS r idey Aim ApnAr A|A
pAln ker egiC.
70
sb elAk Kub inebRAD. ik Aim ApnAr
iz(mAlAr DYyn Aim peBAg keriC.
71
Aim ey BuegiClAm t BAel heyiCl/ kAr,
Aim ApnAr ibiDel izeKiClAm.
72
Bu/ ApnAr iz(mAlAel AmAr pe(

ihtkr. tAr 1/000 K esAn o repAr eceyo


%m.
ydu

eh Bu/ Apin AmAy s]iX kereCn bM Apin


inejr hAt idey AmAy blV n ideyeCn. ApnAr
A|Ael buJet bM pAln kret AmAy sAhAyY
krn.
74
Bu/ ApnAr nugAmIr AmAy edeK bM
AmAy ker. or KuzI/ kAr, ApnAr kT
Aim ibVAs kir.
75
Bu/ Aim jAin ApnAr isAel sur
bM Apin ey AmAy zAiS ideyiCeln t ApnAr
pe( yTAyT iCel.
76
Kn ApnAr k]t em idey AmAy ArAm
idn. ApnAr itit mt AmAy/ ApnAr dAsek
ArAm idn.
77
eh Bu/ AmAr opr ApnAr kr, bxn
$ krn
bM AmAy b< Acet idn. Aim ApnAr
iz(AmAlAel sitY peBAg kir.
78
elAek yAr inejedr AmAr ecey %m bel
men ker tAr AmAr spekR imTY kT beleC.
elAkel eyn lit hy. eh Bu/ ApnAr
ibiDel Aim DYyn kir.
79
Az kir ApnAr nugAmIr AmAr keC
iPer Aseb bM tAr ApnAr ci ) spekR jAneb.
80
Bu ApnAr A|Ael AmAek inK<utBAeb
pAln kret idn/ tAhel Aim Ar lit hb
n.
73

65

ge] h

Tb ''mier eyKAen Aim TAik.

kP

Aim Ay m]t/ Apin AmAy r( krebn


tI(Ay AiC. ik eh Bu/ Apin y beln tAet
Aim ibVAs kir.
82
Apin ey itit ideyiCeln t edKet
edKet AmAr ecAK LA hey egeC. eh Bu/ kKn
Apin AmAek ArAm edebn
83
yid Aim kKno Abj$n-Sep zU medr
ippAr mt pirtY) h tKno Aim ApnAr
ibiDel Buleb n.
84
Aim ktidn b b<Aceb eh Bu/ yAr AmAy
inyRAitt kereC/ essb elAekedr Apin keb zAiS
edebn
85
ikC t elAk tAedr imTYAr Ar AmAy
ib kereC bM tAo ApnAr iz(AmAlAr ibre.
86
Bu elAek ApnAr sb A|A ibVAs kret
pAer. AmAy inyRAtn ker sb Bul keriCl. AmAy
sAhAyY krn.
87
elAekr AmAek Ay DbMs ker ideyeC.
ik Aim ApnAr A|A pAln eTek ibrt h in.
81

gItsMihtA 119:88-124

578

107
Bu AmAr it ApnAr k]t em dzRn
Bu dIG$dIn Der Aim BuegiC. dy ker
krn bM AmAy b<Acet idn. Apin y blebn ApnAr ititmt AmAek AbAr b<Acet idn?
108
Aim tA kreb.
Bu AmAr zMs h, krn bM ApnAr
ibiDel ezKAn.
109
lAmd
AmAr jIbn sbRdA swAp. ik Aim
89
ApnAr
iz(el Buil in.
eh Bu/ ApnAr bA,I icrkAl TAek. ApnAr
110
bA,I SVegR icrkAelr j TAek.
X elAekr AmAy P<Aed ePlet eceyiCel.
90
ik
Aim
ApnAr A|Ail mA kirin.
icridenr j Apin ibVS. Bu/ Apin
111
p]iTbI s]iX kereCn bM Kno t reyeC.
Bu/ Aim icridn ApnAr ci) nusr,
91
kreb.
w AmAek BIx, KuzI ker.
Kno pyR p]iTbI ey iS zIl reyeC/
112
tAr kAr, ApnAr ibiD. p]iTbI ApnAr ibiDek
ApnAr ibiDel pAln krAr j Aim
kjn *ItdAesr mt mA ker.
b sbRdA AA, ecX kreb.
92
ApnAr iz(AmAlAel yid AmAr kAeC bur
sAmk
mt n ht tAhel AmAr gRit AmAy ezx ker
113
idet.
Bu/ yAr ApnAr it puerApuir inAbAn ny
93
tAed
r
Aim G,
] kir. ik ApnAr iz(AmAlAel
Aim ApnAr A|Ail kKn Buleb n/ kAr,
Aim BAelAbAis.
eselA AmAek b<Acet ideyeC.
94
114
Bu/ Aim ApnAr/ tA AmAek r( krn?
AmAy r( krn/ AmAy AAl ker rAKun.
ekn kAr, ApnAr A|Ail mAnet Aim AA, Bu/ Apin y beln Aim sb ibVAs kir.
115
ecX kir.
Bu/ X elAkek AmAr kAeC Aset edebn
95
X elAekr AmAy DbMs kret eceyiCel. n. Aim b AmAr Verr A|A pAln kreb.
116
ik ApnAr ci) AmAek |AnI kereC.
eh Bu/ ApnAr ititmt AmAy shAyt
96
idn bM Aim b b<Aceb. Aim ApnAek ibAV s
ApnAr ibiD CA sb ikCr sIm AeC.
kir/ AmAek htAz krebn n.
117
emm
Bu/ AmAy sAhAyY krn/ Aim r( pAeb.
97
Aim
sbR
dA ApnAr A|Ail DYyn kreb.
eh Bu / Aim ApnAr iz(AmAlAel
118
BAelAbAis. sb smey Aim es spekR kT bil.
eh Bu/ yAr ApnAr ibiD B ker tAedr
98
sbAr
kAC eTek Apin ser Asun. ekn kAr,
Bu ApnAr A|Ael AmAek AmAr zedr
eTek |AnI kereC. ApnAr ibiD sb smey AmAr yKn tAr ApnAek nusr, krAr kT beliCel/
tKn tAr imTY kT beliCel.
se TAek.
99
119
AmAr skl iz(ekr ecey Aim |AnI/ kAr,
Bu/ X elAekedr Abj$nAr mt Apin
Aim ApnAr ci) DYyn kir.
p]iTbIet Ce ePel idn. tA Aim sbdR ApnAr
100
smS AcIn entAedr ecey Aim ebzI ib| ci)ek BAelbAseb.
120
kAr, Aim ApnAr sb A|Ail mA kir.
Bu/ Aim ApnAek By kir. ApnAr ibiDek
101
Aim itiw m kAj eTek inejek dUer Aim By o kir.
ereKiClAm. tA Bu/ Apin y blebn/ Aim tA
kret pAir.
iyn
102
121
eh Bu/ Apin AmAr iz(k/ tA Aim
y siWk bM BAelA Aim tA keriC. eh
ApnAr ibiDsmUh pAln krA eTek ibrt hb n.
Bu/ yAr AmAy pIn ker mn elAekedr
103
ApnAr bAkYel AmAr mueK mDur eceyo hAet AmAy smpR, krebn n.
122
imiX lAeg.
ApnAr dAs/ AmAr it BAl bYbhAr krbAr
104
itit
krn. Aim ApnAr dAs. eh Bu/
ApnAr iz(mAlA AmAek |AnI kereC/ tA
hArI elAekedr AmAek pIn kret edebn
A iz(Aek Aim G], kir.
n.
123
nnU
eh Bu/ ApnAr sAhAeyYr AzAy eTek
105
bM
ApnAr
sur bAekYr tYAzAy AmAr ecAK
Bu/ ApnAr bAkYel dIepr mt AmAr
LA.
pTek AelAikt ker.
106
124
ApnAr ibiDil BAelA. Aim esel pAln
Aim ApnAr dAs. AmAr it ApnAr k]t
krAr itit idiC bM Aim AmAr itit BAelAbAs edKAn. AmAek ApnAr ibiDel
r( kreb.
ezKAn.
88

gItsMihtA 119:125-161

579
125

144
Aim ApnAr dAs. Aim yAet ApnAr ci)
ApnAr ci) icrkAelr j BAelA o nYAyY.
jAnet pAir/ AmAy buJet sAhAyY krn.
AmAek bJu et sAhAyY krn yAet Aim b<Acet pAir.
126
Bu Kn ApnAr ikC krAr smy eseC.
kU P
elAekrA ApnAr ibiD B kereC.
145
127
eh Bu/ AmAr sbRA>kr, idey Aim
Bu ApnAr ibiDelAek Aim sb eTek K<Aiw
ApnAek
fAkiC/ AmAy %r idn? Aim ApnAr
esAnAr eceyo BAelAbAis.
128
ApnAr sb A|A Aim Kub y ker pAln smS146A|Ail mA krb.
Bu/ Aim ApnAek fAkiC. AmAy r(
kir. A iz(Aek Aim G], kir.
krn? Aim ApnAr ci) pAln kreb.
147
ApnAr kAeC ATRn krAr j Aim Kub
ep
129
skAel
iW. Apin y beln Aim tr opr inB$r
eh Bu/ ApnAr ci) sitY ibSykr. es
kir.
j Aim t nusr, kir.
148
130
ApnAr kTA DYyenr j Aim enk rAt
yKn elAekrA ApnAr bA,IsmUh buJet Zr
pyR

ejeg
TAik.
ker/ t kiw AelAr mt eywA tAedr siWk peT
149
eh Bu/ Apin emmy bM AyprAy. dy
eb<ec TAkAr pT edKAy.
131
ker
AmAr
kT Znun bM AmAek b<Acet idn.
eh Bu/ Aim sitY ApnAr A|Ael
150
X elAekrA AmAr ibre xy kreC.
DYyn kret cA. Aim es elAekr mt yAr
elAekr
ApnAr iz(mAlA nusr, ker n.
in>VAs BArI heyeC bM qDyYR hey tI( kreC.
151
132
Bu/ Apin AmAr kAeC AeCn bM ApnAr
Vr AmAr idek edKun/ AmAr it sdy
sb
A|A
ibVAs kr cel.
ehAn/ yAr ApnAr nAm BAelAbAes tAedr pe( y
152
dIGRidn Aeg Aim ApnAr ci) eTek
ihtkr tA krn.
133
ejeniC
ey ApnAr iz(AmAl heb icrn.
Bu/ ApnAr itit mt AmAy pircAilt

krn. AmAr it (itkr ikC Gwet edebn n.


134
eh Bu/ eysb elAk AmAy AGAt ker tAedr
hAt eTek AmAy r( krn. bM Aim ApnAr
A|A mA kreb.
135
Bu/ ApnAr dAsek h, krn bM AmAek
ApnAr ibiD iz( idn.
136
elAek ApnAr iz(AmAlAek mA ker n.
es j Aim t ek<ediC ey AmAr ecAeKr jel
kw ndI bey ideyiC.
sAed

erz

Bu/ AmAr d$z edKun bM AmAy Ar


krn. Aim ApnAr iz(AmAlAel Buil in.
154
eh Bu/ AmAr j Apin lA krn bM
AmAy r( krn. ApnAr itit nusAer AmAy
b<Acet idn.
155
X elAekr jy kret pAreb n/ kAr tAr
ApnAr ibiD nusr, ker n.
156
Bu/ Apin tY sdy. eyel Apin
yTAyT beln es kAj krn bM AmAy eb<ec
TAket idn.
157
AmAr enk z AeC yAr AmAek AGAt
kret cAy/ ik Aim ApnAr ci) nusr, kr
eTek ibrt h in.
158
Aim ibVAsGAtkedr ediK. tAr ApnAr
bAkY nusr, ker n/ Bu. bM Aim t G],
kir.
159
edKun/ ApnAr A|A pAlenr j Aim
AA, ecX kriC. Bu ApnAr sb BAelAbAs
idey AmAy eb<ec TAket idn.
160
ekbAer Zr eTek ApnAr etYkiw
bAkYek inB$r kr yAeb. Bu bM ApnAr smS
BAelA o AyY ibiDil icridn TAkeb.
153

eh Bu / Apin mlmy bM ApnAr


ibiDelAo AyY o s.
138
ApnAr ci)et Apin AmAedr j BAel
bM AyY ibiDsmUh ideyeCn. Amr sitY tAedr
opr inB$r kret pAir.
139
AmAr bl IpnA AmAy DbMs ker ideC.
AmAr zr ApnAr A|AelA Buel egeC tA
Aim t ibmxR hey reyiC.
140
Amr ey ApnAr bAkYek ibAV s kret pAir/
AmAedr kAeC es mA, AeC. bM Aim t
BAelAbAis.
141
Aim kjn tr, elAk bM elAek AmAy
sAn ker n. ik Aim ApnAr A|A Buil in.
142
ApnAr DAiR ktA icr n bM ApnAr
izna
161
iz(Ailek ibVAs kr yAy.
zi)zAlI entAr ibn kAre, AmAy A*m,
143
AmAr sms bM >smy iCl. ik Aim keriCel. ik Aim kmA^ ApnAr ibiDek By
ApnAr ined$z peBAg kir.
o keriClAm.
137

gItsMihtA 119:162-122:6

580

eh Bu/ ApnAr bAkYsmUh AmAek KuzI ker/


kiw elAk cr spd K<uej epel eymn suKI hy
etmn suKI.
163
Aim imTYAek G], kir? Aim osb s
kret pAir in. ik Aim ApnAr iz(AmAlAek
BAelAbAis/ Bu.
164
ApnAr BAelA o AyY ibiDelAr j Aim
iden sAtbAr ApnAr zMs kir.
165
yAr ApnAr iz(Aek BAelAbAes es elAekr
k]t zAi K<uej pAeb. ekAn ikC elAkedr
ptn efek Anet pAreb n.
166
Bu/ Apin AmAy r( krebn Aim
j tI( kriC. Aim ApnAr A|Ail pAln
keriC.
167
Aim ApnAr ci) nusr, keriC. Bu/
ApnAr ibiDel Aim c BAelAbAis.
168
Aim ApnAr A|A bM ApnAr ci ) nusr,
keriC. Bu/ Aim ik keriC tAr sb Apin
jAenn.
162

qsinkge,r tI( tIrsmUh bM l kyl


idey etAmAedr zAiS edoy heb.
5
etAmr imTYAbAdI/ etAmAedr kAeC bAs kr
emzek bAs krAr mtn. w eyn ekderr tAbuet
bAs krAr sm&ulY.
6
yAr zAiek G], ker etmn elAekedr se
Aim dIG$idn bAs keriC.
7
Aim beliC Aim zAi cA/ ik tAr yu
eceyeC.
gIt 121
mir pyR yAoyAr kiw gIt.
1

sAhAeyYr j Aim pAhAer idek tAikey TAik.


ik k]tpe( AmAr sAhAyY ekATA eTek Aseb
2
AmAr sAhAyY Bur kAC eTek Aseb/ ey Bu
SVgR o p]iTbIr s]iXkt$.
3
Vr etAmAr ptn GwAet edebn n. etAmAr
r(kt$ Guimey pebn n.
4
SAeyelr r(kt$ kKno GuemAn n. Vr
kKno in@ yAn n.
5
et
Bu etAmAr r(kt$. tAr mh zi) idey
169
itin
etAmAy r( kern.
Bu AmAr An gIt Znu n . ApnAr
6
itit mt AmAy |AnI ker idn.
idenr eblAy sUyR etAmAy AGAt kret pAer
170
n.
rAetr eblAy cAd etAmAy AGAt kret pAer
Bu/ AmAr ATRn Znun. ApnAr itit
n.
mt AmAy r( krn.
171
7
AmAy Apin ApnAr ibiDel iziKeyeCn.
skl ibpd eTek Bu etAmAy r( krebn.
ApnAr zMsA AmAr o eTek peC pe.
Bu etAmAr A Aek r( krebn.
172
8
ApnAr bAekY AmAek sA idet idn bM
yKn &uim Aseb bM yAeb tKn Bu etAmAy
AmAek AmAr gAn gAet idn. eh Bu/ ApnAr sAhAyY krebn. Bu etAmAek Kn bM icridn
sb ibiD BAelA.
sAhAyY krebn?
173
Aim iSr keriC ApnAr A|A mA kreb.
gIt 122
tA/ igey Asun bM AmAy sAhAyY krn.
174
eh Bu/ Aim cA Apin AmAy r( krn. mir pyR yAoyAr j dAyUedr kAC eTek kiw gIt.
1
ApnAr iz(mAlA AmAek suKI ker.
Aim c KuzI heyiClAm yKn elAek beliCel/
175
AmAek b<Acet idn bM ApnAr zMs kret "cl Amr Bur mier yA.
2
idn/ Bu. ApnAr ibiD eyn AmAy sAhAyY ker.
Amr KAen ejrzAelemr Ar Ae dAiey
176
hAirey yAoy emexr mt Aim Gu e r AiC.
3
ebAiClAm it dUer. eh Bu/ AmAy K<j
u et Asun.
w n&un ejrzAelm? kw sMyu) zhr
Aim ApnAr dAs bM Aim ApnAr A|Ail iheseb zhr AbAr ge eWeC.
4
Buel yA in.
w es zhr eyKAen Verr elAekr yAy.
Bur nAemr zMs krAr j S Aeyelr
gIt 120
elAekr esKAen yAy. or sbA Bur pirbAregAIr
elAk.
mir pyR yAoyAr j kiw gIt.
1
5
Aim smsAy peiClAm. sAhAeyYr j Aim
dAyUedr pirbAerr rAjg, tAedr ibcAerr
Buek efekiClAm bM itin AmAy Ar kereCn? isMhAsn KAen SApn kereCn. elAkjenr ibcAr
2
Bu/ yAr AmAr spekR imTY beleC tAedr krAr j tAr tAedr isMhAsn KAen SApn
hAt eTek AmAy r( krn. o elAkel ey kereCn.
6
kTAelA beleC t stY ny.
ejrzAelemr zAir j ATRn kr. "Aim
3
imTYAbAdIrA etAmr ik jAen etAmr ik pAeb Az kir yAr ApnAek BAelAbAes tAr oKAen
igey zAi pAeb. Aim Az kir ApnAr AcIerr
etAmr ik jAen etAmrA ik lAB kreb

gItsMihtA 122:7-127:5

581
iBter zAi TAkeb. ApnAr AsAdil inrApd
TAkuk.
7
AmAr itebzI bM BAeyedr BAelAr j
Aim ATRn kir/ esKAen zAi TAkeb.
8
AmAedr Bur mierr klYAe,r j/
zherr BAl ikC ehAk mAnes Aim ATRn
kir.

ejrzAelemr cAridek pbRt reyeC bM Bu


tAr elAekedr cAridek reyeCn. tAr elAkek itin
icridn r( krebn.
3
X elAekr BAl elAekedr edzek icridn zAsn
kreb n. yid tA ht tAhel s elAekro hye t
m kAj kr Zr kret.
4
eh Bu/ BAl o s elAekedr it BAel
bYbhAr krn. Z hdeyr elAekedr it sYbhAr
gIt 123
krn.
5
mier pyR yAoyAr kiw gIt.
m elAekr m kAjkmR ker. Bu sb
1
eh Vr/ Aim AmAr nyn yugl e$ &uil m elAkek zAiS edebn. SAeyelr zAi bjAy
bM ApnAr kAeC ATRn kir. SVegR Apin rAjAr TAkuk?
mt besn.
2
gIt 126
dAsr tAedr eyAjnIy ijinspe^r j
tAedr Bur opr inB$r ker.
mir pyR yAoyAr kiw t.
3
1
es BAeb AmrAo AmAedr Bu Verr opr
iseyAn eTek inbRAist elAekedr Bu yKn
inB$r kir. Bu AmAedr it (m dzRn krebn/ iPirey Aneln/ es smy eyn SVer mt iCel?
2
tI(Ay Amr reyiC.
Amr Ane Ber igeyiClAm bM Ane
4
Bu/ AmAedr it sdy ehAn/ eknn dIGRidn gAn egeyiClAm? tKn A jAitet sMbAd Ciey
pel/ "SAeyelr elAekedr j Bu ibSykr
Der Amr pmAint hey esiC.
5
sb ls bM t elAekedr kAC eTek sb kAj kereCn.
3
Amr yeTX pmAn o in epeyiC.
</ Bu AmAedr j cmkAr ijinxil
kereCn bM ibxey Amr KuzI.
4
gIt 124
eh Bu/ mrBUimet tik$t bnYAr mt AmAedr
BAgY* iPirey idn.
mir pyR yAoyAr j dAyUedr rict kiw gIt.
1
5
yid Bu AmAedr idek n TAketn tAhel ik
ekAn bYi) yKn bIj ebAen tKn hyet es
het pArt eh SAeyl/ AmAek %r dAo.
ibmx$ TAek. ik yKn es Psl sMh ker tKn
2
yKn elAek AmAedr A*m, keriCel/ tKn es KuzI hy.
6
yid Bu AmAedr idek n TAketn tAhel ik
yKn es jimet bIj bey iney yAy tKn es
bS ht
k<Adet pAer. ik yKn es zs Ger etAel tKn
3
yKn AmAedr zrA AmAedr it *u es KuzI heb/ Ar Aes ickAr kreb?
heyiCel/ tKn hyet tAr AmAedr jYA igel
gIt 127
ePlt.
4
AmAedr zr AmAedr bAr mt Duey idey
mir pyR yAoyAr j zelAmenr kiw gIt.
1
eyet/ ndIr mt fibey idey eyet.
yid Bu SV yM kiw bAI nA qtrI kern/ tAhel
5
inm$
A
,kArIrA b]T tAedr smy nX kreC. yid Bu
gibRt elAekr mueKr opr CAiey yAoy
SVyM zherr njrdAir n kern tAhel r(I b]TA
jelr mt ht bM AmAedr fibey idt.
6
Bur zMs kr? Bu AmAedr zedr hAet/ tAr smy nX kreC.
2
AmAedr Dr pet o ht het edn in.
jIibkAr j eBAer oWA bM iDk rAt pyR
7
kAj
krA b smeyr pcy. Vr yAedr
Amr es pAiKr mt/ ey jAel jiey peo
pAiley igeyiCel. jAl iCe egl bM Amr BAelAbAesn tAedr rAe^ suin@ edn.
3
pAiley eglAm.
izZr Verr phAr. tAr hl mAeyr gB$
8
Bur kAC eTek AmAedr sAhAyY Aes. Bu eTek pAoy purSAr.
4
SVgR o p]iTbI s]iX kereCn.
kjn yubekr eCelrA kjn qsinekr &Ue,r
eBtr eTek ebirey AsA tIerr mt.
5
gIt 125
ey elAk tAr &U,ek sAn Ar pU,R ker es
DnY heb.
mir pyR yAoyAr kiw gIt.
1
ey elAekrA Buet AS rAeK tArA iseyAn
pbRetr mt heb. tAr kKn k<Apeb n bM tAr
icridn bYAht TAkeb.
BAgY Tb "AmAedr/ yAedr bI iheseb enoy heyiCl.
2

gItsMihtA 127:6-132:7

582

3
es elAk kKn prAijt heb n. ngerr
eh Bu/ Apin yid elAekedr tAedr pAp
Pwkilet/ tAr sAnr tAek tAr zedr ibre smUehr j zAiS edn tAhel ek Ar jIibt
iterAD kreb.
TAkeb n.
4
Bu ApnAr elAekedr (m ker idn. tAhel
gIt 128
ApnAr pAsn krAr mt elAk TAkeb.
5
mir pyR yAoyAr kiw gIt.
Bu AmAy sAhAyY krebn Aim tI(Ay
1
Bur etYkiw nugAmI suKI. Vr eyBAeb reyiC. AmAr A A tAr j tI( ker. Bu
y beln Aim t ibVAs kir.
cAn tAr es BAeb b<Aec.
2
6
yAr j &uim pirm kreC t &uim peBAg
Aim AmAr Bur tI(Ay reyiC/ eymn kjn
kreb. &uim suKI heb/ bM etAmAr BAl heb.
hrI skAl hoyAr tI(Ay TAek.
3
7
g]eh etAmAr SI PldAyI @A(AltAr mt heb.
eh SAeyl/ Buek ibVAs kr. k]t em
etAmAr sAnr etAmAr ep<At jlpA gAeCr mt kmA^ Buet K<uej pAoy yAy. Bu AmAedr
etAmAr ewibelr cAr pAez TAkeb.
bAer bAer r( kern bM Bu SAeylek tAedr
4
BAeb Bu tAr nugAmIek tAr k]t sb pAepr j (m krebn.
AzIbRAd edebn.
5
gIt 131
iseyAn eTek Bu etAmAy AzIbRAd krn. sAr
jIbn Der ejrzAelem &uim tAr AzIbAR d peBAg
mir pyR yAoyAr kiw gIt.
1
kr.
eh Bu/ Aim hArI n. Aim ekAn r p,
U R
6
&uim eyn etAmAr nAit-nAtinedr edKAr j kjn bYi) hbAr BAn kir n. mnik Aim
dIGR jIbn lAB kr. S Aeyelr zAi bjAy TAkuk? ibrAw ikC krbAr ecXo kir n. Aim inejek
mn ekAn bYApAer jA n/ y Kub b o AmAr
gIt 129
sADY.
2
mir pyR AerAhe,r kiw gIt.
Aim zA/ AmAr A zA.
1
3
sAr jIbn Der AmAr enk z iCel. eh
mAeyr ekAel pir izZr mt AmAr A
SAeyl/ AmAek zedr spekR bl.
zAiet m.
2
4
sAr jIbn Der AmAr enk z iCel. ik
SAeyl :&uim Buek ibVAs kr. tAek Kn
tAr kKn jyI hy in.
ibVAs kr/ tAek icridn ibVAs kr?
3
AmAr ipeW gBIr (t nA hoyA pyR tAr
gIt 132
AmAy emeriCl. AmAr dIGR gBIr (t heyiCl.
4
ik mlmy Bu di ekew ideyiCeln.
mir pyR AerAhe,r kiw gIt.
1
AmAek m elAekedr hAt eTek mu)
Bu Sre, rAKebn dAydU ekmn kX epeyiCeln.
2
keriCeln.
dAyUd Bur kAeC kw itit ideyiCeln.
5
yAr iseyAnek G], kret tAr prAijt dAyUd yAekAebr zi)mAn Verr kAeC kiw ibezx
heyeC. yu TAimey idey or edQe pAiley egeC. itit keriCeln.
6
3
elAkel CAedr opr jAn GAesr mt.
dAyUd beliCeln/ "Aim AmAr bAIet yAeb
es GAs ebe oWAr Aeg mAr yAy.
n/ Aim AmAr ibCAnAy ezAb n.
7
4
kjn imk es GAs eTek kmueW dAno
Aim GuemAet yAb n. Aim AmAr ecAKek
pAy n. k gAd dAnAr j esKAen yeTX iCl ibAm edeb n.
5
n.
yt(, pyR n Aim yAekAebr zi)mAn
8
'kjenr
j kiw bAsSAn K<uej pA tt(
pAz idey yAoyAr smy ekAno elAek bleb n
"Bu etAmAy AzIbRAd krn. oedr iBnn pyR Aim o sebr ekAn ikC kreb n?
6
jAiney elAek bleb n/ "Bur nAem Amr etAmAy
Amr PATAy es spekR ZeniC. ikiry
AzIbRAd kir.
iyyAirem Amr sA(Y isuk K<uej epeyiC.
7
cl Amr pib^ tAbuet yA. cl Amr es
gIt 130
ecQkIet pAsnA kir eyKAen Bu tAr p rAeKn.*
6

mir pyR AerAhe,r kiw gIt.

eh Bu/ Aim gBIr sMkewr meDY peiC/ tA


sAhAeyYr j Aim ApnAek fAkiC.
2
eh AmAr Bu/ AmAr kT Znun. sAhAeyYr
j AmAr ATRn Znun.
1

cl rAeKn r TR het pAer sA(Y isuk/ pib^ t<Abu


Tb mir. eyn Vr k rAj iyin tAr isMhAsen bes
AeCn bM elAekr tAek eyKAen pAsn ker es jAygAy
tAr pA iw ereKeCn.

gItsMihtA 132:8-135:18

583
eh Bu/ Apin bM ApnAr zi)r isuk*
An krn bM ibAm SAen iPer Asun.
9
eh Bu/ ApnAr yAjekr DAiR ktAy sit.
ApnAr inAbAn nugAmIr c suKI.
10
ApnAr esbk dAyUedr BAelAr j/ ApnAr
menAnIt rAjAek bAitl krebn n.
11
Bu dAyUedr kAeC kw itit ideyeCn.
Bu dAyeU dr it ibV S TAkbAr itit ideyeCn.
Bu itit ideyeCn ey/ dAyUedr pirbAr eTek
rAjAr Aseb.
12
Bu beleCn/ "dAydU / yid etAmAr sAnr AmAr
ci) bM ey ibiDsmUh Aim tAedr iziKeyiC t
mAen/ tAhel sbdR A etAmAr pirbAerr ekAn kjn/
etAmAr inejr bMzDr/ rAj heb.
13
tAr mierr SAn iheseb Bu iseyAnek
menAnIt kereCn. tAr g]h :mir iheseb itin
es SAn eceyiCeln.
14
Bu beliCeln/ "icridenr j wA AmAr
SAn heb. AmAr TAkAr SAn iheseb Aim
jAygAek menAnIt keriC.
15
cr KA idey Aim zhrek AzIbRAd
kreb. mnik dir@ mAnuxro cr KA pAeb.
16
Aim yAjkedr pir^A, idey sit krb.
AmAr nugAmIr suKI heb.
17
SAen Aim dAyUdek zi)zAlI kreb.
AmAr ArA menAnIt rAjAr j Aim kiw dIp
edb.
18
dAyUedr zedr Aim lAy eFek edeb.
ik dAyUedr rAjYek Aim bAiey &uleb.
8

gIt 133
mir pyR yAoyAr j dAyUedr gAenr tm.

yKn BAeyr s[Gb hey ki^t bes tKn


esw kt sur o menArm.
2
w eyn es sugi etelr mt ey etl hAerAe,r
mATAy FAlA heyeC bM tAr mAT eTek muK o dAi
ebey tAr ibezx beS giey peeC.
3
w heRA, pbRt eTek Agt m] b]iXr mt
eywA iseyAn pbRetr opr Jer peC.
4
kAr, iseyAen Bu tAr AzIbRAd ideyiCeln/
nkAelr jIbenr AzIbRAd.
1

gIt 134
mir pyR yAoyAr kiw gIt.

etAmr/ Bur dAesr yArA sAr rAt Der mier


tAr esb kr? etAmr Bur zMs kr.
2
esbkg, hAt &uel etAmr Bur zMs kr.
1

zi)r isku sA(Yisukiw Ay es yu e(e^ iney yAoy


ht w ezKAbAr j ey elAekedr se Verr (mt iCl.

Bu iseyAn eTek etAmAedr AzIbRAd krn.


Bu AkAz o p]iTbI s]iX kereCn.
3

gIt 135
Bur zMs kr? Bu nAemr zMs kr? eh
Bur dAsg,/ tAr zMs kr?
2
etAmr yAr Bur mier dAiey AeCA/
AmAedr Verr mierr Ai[nAy/ tAr tAr
zMs kr.
3
Bur zMs kr/ kAr, itin BAelA. tAr nAemr
zMs kr/ kAr, t tY menArm.
4
Bu yAekAbek menAnIt kereCn. SAeyl
Verr iDkArBu).
5
Aim jAin Bu mhAn? AmAedr Bu sb
edbtAedr ecey mhAn?
6
SVegR bM p]iTbIet/ smu@ b gBIr mhAsAger/
Vr y cAn tA kret pAern.
7
Vr/ sArA p]iTbIet emG s]iX kern. Vr/
b]iX bM ibY s]iX kern bM Vr bAtAs s]iX
kern.
8
Vr/ imzrbAsIedr Tm sAn bM esKAnkAr
pZedr Tm zAbkek DbMs keriCeln.
9
Vr/ imzer enk cmkAr o elQikk kAj
keriCeln. mnik PerQ, bM tAr AiDkAirkedr
jo Vr sb GwnA GiweyiCeln.
10
Vr enk jAitek prAijt keriCeln.
enk zi)zAlI rAjAek Vr htY keriCeln.
11
emArIyedr rAj sIehAnek Vr prAijt
keriCeln. bAzenr rAj ogek Vr prAijt
keriCeln. knAenr sb rAjYilek Vr prAS
keriCeln.
12
bM tAedr BU Kil Bu SAeylek
ideyeCn. tAedr BUK Bu tAr elAekedr
ideyeCn.
13
Bu ApnAr nAm icridn Der ibKYAt TAkeb?
Bu mAnux ApnAek icrkAl men rAKeb.
14
Bu jAitilek zAiS ideyiCeln. ik Bu
tAr esbkedr it sdy iCeln.
15
A elAekedr edbtAr ZD
u esAn o repAr
mUi%$. oedr edbtAr inCk mAnuexr hAetr qtrI
mUi%$ mA^.
16
o mUi%$elAr muK iCel ik kT blet
pAret n. o mUi%$elAr ecAK iCel ik edKet
pAret n.
17
o mUi%$elAr kAn iCel ik Znet epet
n. o mUi%$elAr nAk iCel ik A, inet pAret
n.
18
ey elAkel o mUi%$elA qtrI kereC tAro
o rkm hey yAeb? ekn kAr, or ibVAs ker
ey mUi%$elA oedr sAhAyY kreb.
1

gItsMihtA 135:19-138:1

584

20
eh SAeyelr pirbArbgR/ Bur zMs kr?
Vr bAzenr rAj ogek prAijt keriCeln.
eh hAerAe,r pirbr Bur zMs kr?
tAr k]t em icribrAjmAn TAek.
20
21
eh elbIy pirbAr Bur zMs kr? eh Bur
Vr tAedr BUK S Aeylek ideyiCeln. tAr
nugAmIr Bur zMs kr?
k]t em icribrAjmAn TAek.
21
22
iseyAn eTek/ tAr g]h ejrzAelm eTek Bu
Vr es BUK SAeylek phAr SVrp
zMs A hn. Bur zMs kr?
ideyeCn. tAr k]t em icribrAjmAn TAek.
23
yKn Amr prAijt heyiClAm/ tKn Vr
gIt 136
AmAedr Sre, ereKiCeln. tAr k] t em
1
Bur zMsA kr kAr, itin mlkr. tAr icribrAjmAn TAek.
24
k]t em icribrAjmAn TAek.
Vr AmAedr zr hAt eTek b<AiceyiCeln.
2
iyin sb edbtAedr edbt/ es Verr zMs tAr k]t em icribrAjmAn TAek.
25
kr? tAr k]t em icribrAjmAn TAek.
Vr etYkiw elAkek AhAr edn. tAr k]t
3
sb Buedr Buek zMs kr? tAr k]t em icribrAjmAn TAek.
26
em icribrAjmAn TAek.
SVegRr Verr zMs kr. tAr k]t em
4
Verr zMs kriyin kA ibSykr sb icribrAjmAn TAek.
kAj kern? tAr k]t em icribrAjmAn TAek.
5
gIt 137
Verr zMsA kr iyin | idey AkAz s]iX
1
kereCn? tAr k]t em icribrAjmAn TAek.
bAibelr ndIilr tIer Amr besiClAm bM
6
Zk BUKek itin sAger SApn kern. tAr yKn iseyAenr kT men peiCl/ tKn Amr
ek<ediClAm.
k]t em icribrAjmAn TAek.
7
2
Vr mhAn AelelA s]iX kereCn. tAr k]t
Amr AmAedr bI,Ail inkwbt$I bAzI gAeC
em icribrAjmAn TAek.
Juiley ereKiClAm.
8
3
idnek zAsn krAr j Vr sUyR s]iX kereCn.
bAibelr elAekrA yAr AmAedr iDkAr
tAr k]t em icribrAjmAn TAek.
keriCl/ tAr AmAedr gAn gAet beliCel. or
9
rAi^ek zAsn krAr j Vr cAd bM tAr AmAedr Aner gAn gAet beliCel. or
s]iX kereCn. tAr k]t em icribrAjmAn TAek. AmAedr iseyAn spekR gAn gAet beliCel.
10
4
imzerr Tm jAt mAnux bM A,Iek Vr
ik ibedz ibBU<et Amr Bur gAn gAet
htY keriCeln. tAr k]t em icribrAjmAn pAir n?
5
TAek.
ejrzAelm/ kKno yid Aim etAmAek Buel
11
yA/
tAhel eyn Aim bAjn bAjAet Buel yA.
V r S A ey l ek imzr eTek ebr ker
6
eniCeln. tAr k]t em icribrAjmAn TAek.
ejrzAelm kKno yid Aim etAmAek Buel
12
yA/
tAhel eyn AbAr Aim gAn n gA. Aim
Vr tAr ibpul zi) o (mt dzRn ker
it| kriC Aim etAmAek kKno Buleb n.
iCeln. tAr k]t em icr ibrAjmAn TAek.
13
7
Vr elAiht sAgrek BAeg BAg keriCeln.
Aim it|A kriC ey/ ejrzAelm sbRdA
tAr k]t em icribrAjmAn TAek.
AmAr etm An heb. eh Bu/ ejrzAelemr
14
Vr elAiht sAgerr meDY idey SAeylek ptenr idn edAmIyrA ik keriCl men rAKebn.
pircAilt keriCeln. tAr k]t em nkAl tAr ickAr ker beliCl/ "eBe ePel/ AmUl
eBe[ ePel?
bYAht TAek.
15
8
PerQ, bM qsbAihnIek Vr elAiht sAger
bAibl &uim DbMs hey yAeb? es elAk D ey
fibey ideyiCeln. tAr k]t em icribrAjmAn etAmAr ApY zAiS etAmAek edy. es mAnuexr
TAek.
zMs ehAk ey elAk/ etAmAek esBAeb AGAt
16
Vr tAr elAekedr mrBUimr meDY idey pT ker/ eymn &uim AmAedr AGAt keriCel.
9
ediKeyiCeln. tAr k]t em icribrAjmAn
es elAk D ey etAmAedr izZedr Ake
TAek.
Der Ar tAedr pATer ipex ePel.
17
Vr zi)zAlI rAjAedr prAijt keriCeln.
gIt 138
tAr k]t em icribrAjmAn TAek.
18
Vr blbAn rAjAedr prAijt keriCeln. tAr
dAyUedr kiw gIt.
1
k]t em icribrAjmAn TAek.
Vr/ AmAr sbRA>kr, idey Aim ApnAr
19
Vr emArIyedr rAj sIehAnek prAijt zMs kir. sb edbtAr sAmen Aim ApnAr gAn
gAeb.
keriCeln. tAr k]t em icribrAjmAn TAek.
19

gItsMihtA 138:2-140:4

585
2

Vr/ ApnAr pib^ mier Aim mAT nt


ker ,Am kir. Aim ApnAr nAm em bM inAr
zMs kir. kAr, ApnAr itit ApnAr nAmek
p]iTbIr sbikCr e$ it kereC.
3
Vr/ Aim ApnAr sAhAyY eceyiClAm. Apin
AmAy sA ideyeCn? Apin AmAy zi) ideyeCn.
4
Bu/ p]iTbIr etYkw rAj yKn Zneb Apin
ik beln tKn tAr ApnAr zMs kreb.
5
tAr Bur peTr bn-gAn gAeb kAr, Bur
mihm tY mhAn.
6
yido Vr mihmAiV t tTAip itin n bYi)edr
sVe y enn. A gbRI elAkr ik ker t Vr
jAenn/ ik itin tAedr eTek dUer TAekn.
7
eh Vr/ Aim sMkew peiC/ AmAy b<Aicey
rAKebn. zr yid AmAr it *u hy/ oedr
hAt eTek AmAy r( krebn.
8
Bu/ Apin y itit ideyiCeln/ es sb
ijins AmAy idn. Bu/ ApnAr k]t em
icribrAjmAn TAek. Bu/ Apin AmAedr s]iX
kereCn. tA AmAedr eCe yAebn n?
gIt 139
sIt pircAlekr it. dAyUedr kiw zMs gIt.

Bu Apin AmAy prI( kereCn. AmAr


spekR Apin sb jAenn.
2
Aim kKn bis bM iW Apin tAo jAenn.
b dUr eTek Apin AmAr ic-BAbn jAnet
pAern.
3
Bu/ Aim ekATAy yA bM Aim ekATAy Z
tAo Apin jAenn. Aim y kir tAr sb Apin
jAenn.
4
Bu/ Aim ikC blAr Aeg Apin bueJ yAn
Aim ik blet cA.
5
Bu/ Apin AmAr sAmen ipCen AmAr cAridek
reyeCn. nBAeb AmAr opr ApnAr hAt rAKun.
6
Apin y jAenn tAet Aim ibSyAiBBUt.
w AmAr ebAeDr tIt.
7
eyKAen eyKAen Aim yA sbR^ ApnAr A
ibrAj ker. eh Bu/ Aim ApnAr kAC eTek
pAlAet pAir n.
8
eh Bu/ yid Aim SV geR lAek yA/ Apin esKAen
reyeCn. yid Aim pAtAel yA/ Apin esKAeno
reyeCn.
9
Bu/ eyKAen sUeyRr dy hy es pUbRidek yid
Aim yA Apin esKAen reyeCn. yid Aim piemr
smue@ yA esKAeno Apin reyeCn.
10
esKAeno ApnAr fAn hAt AmAy Der TAek
bM AmAy pircAilt ker.
11
Bu/ Aim ApnAr kAC eTek luikey TAket
cAet pAir bM blet pAir/ "idenr Ael Kn
1

rAi^et bdel egeC. iny kAr AmAek luikey


edeb.
12
ik kAr ApnAr kAeC kAr ny. Bu/
rAt ApnAr kAeC idenr mt l.
13
Bu Apin AmAr sArA edh s]iX kereCn.
yKn Aim mAedeh iClAm tKno Apin AmAr
spek sb jAnetn.
14
Bu/ Aim ApnAr zMs kir? Apin tY
ibSy-ibhblBAeb o cmkAr BAeb AmAek s]iX
kereCn. Aim Kub BAelABAeb jAin ey Apin y
ikC kereCn sb cmkAr.
15
Apin AmAr spekR sbikC jAenn. mAeyr
edeh luikey yKn AmAr zrIr b hiCel tKn
Apin AmAr iS-mAek pyR l(Y keriCeln.
16
AmAr etYkiw tYek Apin bAet
edeKiCeln. ApnAr e Apin es sVe ileK
ereKeCn. etYkidn Apin AmAr opr l(Y
ereKeCn. tAr meDY kwo hAirey yAyin.
17
ApnAr icAel AmAr kAeC r p,
U .R Vr
Apin kt jAenn?
18
yid Aim ApnAr icAelAek net pArtAm/
tAr sMKYAy smS bAluk,Ar ecey ebzI het/ bM
yKn Aim ezx krtAm/ tKno Aim ApnAr se
TAktAm.
19
Vr / X elAekedr ezx ker idn. o
GAtkedr AmAr eTek dUer sirey inn.
20
o m elAekr ApnAr spekR m kT
bel. or ApnAr nAm spekR bAej kT bel.
21
Bu yAr ApnAek G],A ker Aim tAedr G],
kir. yAr ApnAr ibre yAy tAedr Aim G],
kir.
22
Aim tAedr puerApuir G,
] kir? ApnAr zr
AmAro z.
23
eh Bu/ AmAr idek edKn
u bM AmAr rek
jAnun. AmAy prI( krn bM AmAr icAel
jAnun.
24
edKun ekAn m ic AmAr men AeC ikn
bM AmAek es peT pircAilt krn ey pT
icribrAjmAn TAek.
gIt 140
sIt pircAlekr it. dAyUedr kiw zMs gIt.

Bum elAekedr hAt eTek AmAy r( krn.


n]zMs elAekr eTek AmAy r( krn.
2
o elAekr m kAj krAr pirkn ker.
o elAekr sbRdA lA ker.
3
oedr ijB ibxDr sAepr mt. oedr ijeBr
nIec sAepr mt ibx TAek.
4
Bu/ X elAkedr eTek AmAy r( krn.
n]zMs elAkedr eTek AmAy r( krn. o
1

gItsMihtA 140:5-143:3

586

elAekr AmAy P<Aed ePlbAr j AmAy tA


ker.
5
o t elAekr AmAr j P<Ad epeteC.
AmAek DrAr j or jAl ibiCeyeC. or AmAr
peT P<Ad epeteC.
6
Bu/ Apin AmAr Vr. Bu AmAr ATRn
Znun.
7
Bu/ Apin AmAr zi)zAlI Bu. Apin AmAr
pir^At. Apin AmAr izrSAe,r mt eyw yuer
smy AmAr mATAek r( ker. oedr pirknAek
sPl het edebn n. tAhel or inejedr CAiey
yAeb.
8
Bu/ elAekr X. or y cAy t oedr
epet edebn n. oedr pirknek sPl het
edebn n. n&ub or zi)zAlI hey Web pAer.
9
eh Bu/ AmAr zek jyI het edebn n.
or sbsmey m Pi Aew. oedr KArAp
Piel eyn oedr e(e^ Gew.
10
oedr mATAy l kylA eFel idn. AmAr
zedr Aen ePel idn. oedr kberr meDY
ine(p krn yAet or Ar oKAn eTek Wet nA
pAer.
11
Bu/ o imTYAbAdIedr b<Acet edebn n. o
m elAkedr it eyn m Gwn Gew.
12
Aim jAin Bu AystBAeb dir@edr ibcAr
kern. Vr shAyhInek sAhAyY krebn.
13
eh Bu/ s o BAl elAekr ApnAr nAemr
zMs kreb. s elAekr ApnAr pAsnA
kreb.

oedr zAskedr zAiS epet idn. tKn elAek


jAnet pAreb Aim stY beliClAm.
7
elAek mAiw eK<Ae/ jim cAx ker bM sAr
Ciey edy. k rkmBAeb oedr kberr cAridek
AmAedr hA CAen TAkeb.
8
eh AmAr Bu/ Aim sAhAeyYr j ApnAr
idek ecey TAik. Aim ApnAek ibAV s kir. AmAek
mer eyet edebn n.
9
melAkr AmAr j P<Ad epeteC. AmAek
oedr P<Aed pet edebn n. or eyn oedr P<Aed
AmAy Dret n pAer.
10
X elAekr inejrA eyn inejedr P<Aed pe.
bM Aim eyn nAht BAeb cel eyet pAir.
gIt 142
dAyUedr kiw mSIl. yKn itin hAy
iCeln es smy eTek kiw ATRn.

Aim sAhAeyYr j Buek fAkeb. Aim Bur


kAeC ATRn kreb.
2
Aim Buek AmAr sb sMkewr kT bleb.
Aim Buek AmAr suibDAr kT bleb.
3
AmAr zr AmAr j kw P<Ad epeteC.
Aim smpR, kret St. ik Bu jAenn AmAr
meDY ik heC.
4
Aim cAridek ediK/ ik Aim AmAr ekAn
bu ediK n. AmAr pAlAenAr ekAn jAyg en.
ek AmAek r( krAr ecX ker n.
5
tA Aim Bur kAeC cSVer sAhAyY ATRn
keriClAm. Bu/ Apin AmAr inrApd Ay Sl.
Bu Apin AmAy b<Acet idet pAern.
6
gIt 141
eh Bu/ AmAr ATRn Znun kAr Aim shAy.
yAr
AmAy tAA ker tAedr hAt eTek AmAy
dAyUedr zMs gIetr tm
1
Bu/ sAhAeyYr j Aim ApnAek fAkiC. yKn r( krn. o elAkel AmAr pe( c
Aim ApnAr kAeC ATRn kir tKn AmAr ATRn zi)zAlI.
7
Znun. zI AmAek sAhAyY krn?
AmAek P<Ad iey eyet sAhAyY krn
2
yAet
Aim ApnAr nAemr zMs kret pAir.
Bu AmAr ATRn h, krn. w eyn l
DeU pr sugir mt hy. w eyn sAYkAlIn segRr bM BAelA elAekrA es AmAr se dayApn
kreb/ kAr, Apin AmAy ye ereKiCeln.
mt hy.
3
Bu/ Aim y bil es sVe eyn sAbDAn h.
gIt 143
Aim y bil tAet AmAek Anit het idn.
AmAek KArAp kAejr bA7A kret edebn n.
dAyUedr zMs gIetr tm
4
1
m kAj krAr AkA AmAr meDY TAket
Bu AmAr ATRn Znun. AmAr ATRn Znun.
edebn n. m elAekr y ker An pAy AmAek bM tArpr AmAr ATRnAr %r idn. AmAek
tAr sAiml het edebn n.
edKAn ey sitY Apin kt mlkr o ibVS.
5
2
kjn s elAk AmAr Bul sMezADn kirey
Aim ApnAr dAs/ AmAek ibcAr krebn n.
idet pAer. esw tAr dy. ApnAr nugAmIr kAr ekAn jIibt bYi) ApnAr sAmen kKen
AmAr smAelAcn kret pAer. eswA oedr pe( ined$Ax bel ibebict het pAer n. sAr jIbn Der
BAelA kAj heb. tAo Aim emen eneb. ik m Aim ik kKno inSpAp bel ibebict hb.
3
elAekr ey sb m kAj ker tAr ibre Aim
ik zr AmAy tA kereC. tArA AmAr
sbRdA ATRn kreb.
jIbnek eBe iey mAiwet imizey ideyeC.
1

gItsMihtA 143:4-145:8

587
dIGRidn Aeg mer yAoy elAekr mt or AmAek
kAr kber eWel ideC.
4
Aim tYAg kret St. Aim AmAr sAhs
hAirey ePeliC.
5
ik dIG$kAl Aeg ik GewiCel AmAr t
men AeC. b ibxy/ eyelA Apin keriCeln
tr sVe Aim BAib. ApnAr ibpul (mtA idey
Apin y keriCeln es spekR Aim bel TAik.
6
Bu/ AmAr hAt &uel ApnAr kAeC ATRn
kir/ eymn ker Zken jim b]iXr tI( ker
etmn ker Aim ApnAr sAhAeyYr tI( kir.
7
zI AmAek %r idn Bu? Aim sAhs
hAireyiC. AmAr eTek ibmuK hebn n. kber Zey
TAk m]t elAekr mt AmAek m]t het edebn n.
8
Bu Ajekr skAel AmAek ApnAr k]t
em dzRn krn. Aim ApnAet ibVAs rAiK.
AmAr y kr,Iy t AmAy edKAn. Aim AmAr
jIbn ApnAr hAet smpR, kriC?
9
Bu Aim inrAp%Ar j ApnAr kAeC esiC.
zedr eTek AmAy r( krn.
10
AmAek idey Apin ik krAet cAn t AmAy
edKAn. Apin AmAr Vr. ApnAr mh IpnA
idey AmAy siWk peT igey idn.
11
Bu AmAek b<Acet idn/ tAhel elAek ApnAr
nAemr zMs kreb. Apin ey k]t mlkr
t AmAy edKAn bM zedr eTek AmAy r(
krn.
12
eh Bu/ ApnAr k]t em dzRn krn bM
yArA AmAy emer ePlet cAeC es zedr hAt
eTek AmAy r( krn. tAedr prAijt krn
bM tAedr DbMs krn.
gIt 144
dAyUedr kiw gIt.

Bu AmAr izl/ mAr inrApd SAn. Bur


zMs kr? Bu AmAr hAtelAek yuer j
iz(, edn. itin AmAr Aulilek sMAemr
j iz(, edn.
2
Bu AmAy BAelAbAesn bM r( kern. <c
pAhAe Bu AmAr inrApd AySl/ Bu
AmAy Ar kern. Bu AmAr FAl. Aim tAek
ibVAs kir. AmAr elAkedr itin AmAr DInS
kern.
3
Bu/ elAekrA ekn ApnAr kAeC t r p,
U R
ekn Apin AmAedr sVe y enn.
4
kjn elAekr jIbn bAtAesr PukAerr mt.
kjn mAnuexr jIbn clmAn CAyAr mt.
5
Bu/ AkAz ibdI,R ker enem Asun. pbRt
SpzR krn pbRt eTek eD<Ay ebirey Aseb.
6
eh Bu/ Apin ibYetr cmk pAWAn bM AmAr
1

zedr C^B krn. ApnAr "tIril ine(p


krn bM tAedr pAlAet bADY krn.
7
Bu/ SVgR eTek enem Asun bM AmAy r(
krn? zr sAger AmAek feb eyet edebn n.
sb ibedzIedr hAt eTek AmAy r( krn.
8
zr imTYAbAdI. or mn kT bel y
stY ny.
9
Bu ey sb ibSykr kAj Apin kern/ es
spekR Aim kw n&un gAn gAeb. dztAr
bI, bAijey Aim ApnAr zMs kreb.
10
rAjAedr tAedr yusmUeh jyI het Bu sAhAyY
kern. Bu tAr dAs dAyUdek zr trbArI eTek
r( kereCn.
11
ibedzIr hAt eTek AmAy r( krn.
sb zr imTYAbAdI. or mn kT bel y
stY ny.
12
AmAedr tr, eCelr z) gAeCr mt.
AmAedr kAr AsAedr nupm kArkAeyRr mt.
13
AmAedr egAlAil sb rkm Psel pU,R.
AmAedr cAr,e(e^ hAjAer hAjAer emx reyeC.
14
AmAedr qsr suri(t. ekAn z ejAr
ker KAen ebz kret cAeC n. AmrAo yu
kret yAiC n. rASAelAet elAkjn ickAr kreC
n.
15
rkm smey elAkjn BIx, KuzI. Bu yid
SVyM tAedr Vr hn elAkjn BIx, KuzI hy.
gIt 145
dAyUedr kiw Bjn.

eh AmAr Vr bM rAj/ Aim ApnAr zMs


kir. icridenr j bM nkAelr j Aim
ApnAr nAmek AzIbRAd kir.
2
itidn Aim ApnAr zMs kir. icridenr
j Aim ApnAr nAemr zMs kir.
3
Bu mhAn. elAkjn BIx,BAeb tAr zMs
ker. ey sb mh kAj itin kern/ t Amr
net pAir n.
4
Bu/ Apin y kern tAr j elAkjn icridn
ApnAr zMs kreb. Apin ey mh kAj kern
tAr spekR tAr bleb.
5
ApnAr mh bM mihmA cmkAr. ApnAr
ibSykr kAj spekR Aim bleb.
6
Bu/ ey sb ibSykr kAj Apin kern es
spekR elAek bleb. Apin ey sb mh kAj
kern es spekR Aim bleb.
7
Apin eysb BAelA kAj kern es spekR
elAekrA bleb. elAek ApnAr DAiRktAr gAn
gAeb.
8
Bu dyAmy bM (mAzIl. Bu iStDI bM
eem pirpU,R.
1

gItsMihtA 145:9-147:16

588

itiw elAekr j Bu mlkr. Bu y


ikC s]iX kereCn tAr itiw bSr it itin kr,
dzRn kern.
10
Bu/ Apin y kern/ tA ApnAek zMs
en edy. ApnAr nugAmIr ApnAr zMs
ker.
11
tAr bel ApnAr rAj kt mh. tAr
ApnAr mh sVe bel.
12
tA eh Bu/ Apin ey sb mh kAj kern
elAekr tA jAnet pAer bM tAr jAnet
pAer ApnAr rAj kt ibzAl bM egQrbmy.
13
Bu/ ApnAr rAj icribrAjmAn TAkeb.
Apin icridn rAj krebn.
14
pitt mAnuxek Bu Ar kern. yAr smsAy
pe Bu tAedr sAhAyY kern.
15
eh Bu/ smS jIibt A,I tAedr KAer j
ApnAr idek ecey TAek. bM yTAsmey Apin
tAedr KA edn.
16
eh Bu/ Apin ApnAr hAt Kuel idn bM
jIibt A,Iedr y ikC eyAjn t idn.
17
Bu y ikC kern tA sb BAelA. y ikC
itin kern t ediKey edy itin kt mlkr
bM ibVS.
18
yArA tA<r sAhAyY ATRn ker/ Bu o sb
elAekr kAeC TAekn. itin tAr pAskedr
r.
19
tAr nugAmIr y cAn Bu tA kern. itin
oedr ATRnAr %r edn bM oedr r( kern.
20
yAr tAek BAelAbAes/ Bu tAedr r( kern.
ik m elAkedr Bu ibnAz kern.
21
Aim Bur zMs kreb? sb elAk eyn
icridn Der tAr pib^ nAemr zMs ker.
9

gIt 146
Bur zMs kr? eh AmAr A / Bur zMs
kr?
2
AmAr sArAjIbn Der Aim Bur zMs kreb.
sAr jIbn Aim tAr zMs kreb.
3
sAhAeyYr j etAmrA entAedr opr inB$r
kr n. elAekedr ibV s kr n. ekn kAr, elAek
etAmAek b<AcAet pAer n.
4
mAnux mer kber cel yAy. tKn tAedr sAhAeyYr
sb pirkn ezx hey yAy.
5
ik yAr Verr kAC eTek sAhAyY cAy tAr
BIx, suKI hy. or oedr Bu Verr opr inB$r
ker.
6
Bu SVgR bM p]iTbI s]iX kereCn. Bu smu@
bM tAr eBterr sb ijinx s]iX kereCn. Bu
tAedr icridn r( krebn.
7
ineSpixt elAkedr j Bu iWk kAj kern.
1

Vr (uDAt$ mAnuxek AhAr edn. kArAgAer b


mAnuxek Bu mu) kern.
8
Bu ek punrAy #iX edn. yAr smsAy
peeC/ Bu tAedr sAhAyY kern. ey sb elAekrA
BAl tAedr Bu BAelAbAesn.
9
AmAedr edez ey sb ibedzIrA bAs ker tAedr
Bu r( kern. Bu ibDb o nATedr edKAezAnA
kern ik m elAkedr Bu ibnAz kern.
10
Bu icridn zAsn krebn? iseyAn/ etAmAr
Vr icridn rAj krebn? Bur zMs kr?
gIt 147
Bur zMsA kr kAr, itin mlkr. AmAedr
Verr kAeC zMsr gAn kr. tAr zMs krA
BAel bM menArm.
2
Bu ejrzAelm zhriw bAineyeCn. ey sb
SAeylIyek bI iheseb iney yAoy heyiCel
Vr tAedr iPirey eniCeln.
3
Vr tAedr Bhdy sAirey &ueliCeln bM
tAedr (etr Zx keriCeln.
4
Vr tArA g,n kern bM etYkiwek tAedr
nAm Der fAekn.
5
AmAedr Bu mhAn. itin c zi)zAlI. itin
ey kt jAenn tAr ekAn sIm en.
6
ibnyI elAkedr Vr sAhAyY kern. ik m
elAekedr itin htibhbl ker edn.
7
Buek DbAd dAo. bI, bAijey tAr zMs
kr.
8
Vr AkAzek emeG eFek edn. Vr b]iX
Aenn. Vr pAhAe GAesr j edn.
9
Vr A,Iek KA edn. Vr nbIn pAKIedr
AhAr edn.
10
mAnibk CAsmUh Verr meDY TAek n. yuer
zi)zAlI eGAAel itin cAn n.
11
yAr tAr pAsnA ker tAedr iney Bu suKI.
yAr tAr k]t eem ibVAs ker Vr tAedr
iney KuzI hn.
12
ejrzAelm Bur zMs kr? iseyAn/ etAmAr
Bur zMs kr?
13
ejrzAelm/ etAmAr Pwkilek Vr #
kereCn. bM etAmAr zherr elAkjnek Vr
AzIbRAd kern.
14
Vr etAmAedr rAejY zAi eneCn. es j
yuer smy zr etAmAedr Psl iney yAy in
bM etAmAedr AhAerr j cr zs AeC.
15
Vr p]iTbIek kw Aedz idel es t(,A
t pAln ker.
16
yt(, pyR mAiw pzemr mt sAd n hy/
Vr tt(, &uxAr pAt krAn. Vr izlAb]iXek
bAtAesr meDY DUelAr mt iey iney yAn.
1

gItsMihtA 147:17-150:6

589
17

Vr AkAz eTek izlAb]iX bxR, krAn. tAr


pAWAenA WA ek s kret pAer nA. ey emG
itin pAWAn ekAn elAk tAek dA krAet pAer
n.
18
tArpr Vr Ar kw Aedz edn bM AbAr
\ bAtAs bet Zr ker. brP glet Zr ker
bM jl bAiht hy.
19
Vr yAekAbek tAr ined$z ideyiCeln. Vr
tAr inym o ibiDel SAeylek ideyiCeln.
20
ekAn jAitr j Vr sb kern in.
tAr ibiDel Vr elAkedr ezKAn in. Bur
zMs kr.
gIt 148
Bur zMs kr? eh dUtg, SVgR eTek Bur
zMs kr?
2
etAmr sb dUtg,/ Bur zMs kr? tAr
esnAbAihnIr/* Bur zMs kr?
3
c o sUyR Bur zMs kr. AkAezr tArkg,
bM AelA tAr zMs kr?
4
SVegRr ctm SAen Bur zMs kr? eh
AkAezr e$r jlrAiz/ tAr zMs kr?
5
Bur nAemr zMs kr. kAr, Vr Aedz
ideyiCeln bM tA itiw bS iS epeyeC?
6
icridn bYAht TAkbAr j Vr sb s]iX
kereCn. Vr tAedr n ibiDsmUh ideyeCn.
7
p] i TbIr sb ikC Bu r zMs ker?
mhAsAgerr b b sAmui@k A,Ir/ Bur zMs
kr?
8
An o izlAbi] X/ &uxAr bM eDA< y/ bM eJAeA
bAtAs sb Vr s]iX kereCn.
9
Vr pAhA o pbRtmAlA s]iX kereCn/ Pelr
b](smUh o rs gAC s]iX kereCn.
10
smS A,I o gbAid pZ bM srIs]p o pAiK
s]iX kereCn.
11
Vr p]iTbIet rAjAg,ek bM jAitg,ek
s]iX kereCn. Vr entAedr o ibcArkedr s]iX
kereCn.
12
Vr tr, tr,Iedr s]iX kereCn. Vr
b
] o yubkedr s]iX kereCn.
13
Bur nAemr zMs kr. icridenr j tAr
nAemr sAn kr? p]iTbI bM SVegR y ikC reyeC/
tAr sbA Bur zMs kr?
1

tA r esnAbAihnIrA w "dUtg, het pAer Tb "tArk o


hsmuh Tb "qsnYbAih,Ir esnAr.

14

Vr tAr mAnuxedr zi)zAlI krebn. elAk


Verr nugAmIedr zMs kreb. elAek S Aeyelr
zMs kreb. or es elAk yAedr j Vr
lA kern/ Bur zMs kr?
gIt 149
Bur zMs kr? Bu n&un y kereCn tAr
j kw n&un gAn gAo? eyKAen tAr nugAmIr
kse j hy/ es smAej tAr zMs kr.
2
SAeylek tAedr SXek iney An kret
dAo. iseyAenr elAkek tAedr rAjAek iney An
kret dAo.
3
elAekrA bI, o KnI bAjAk bM nAcet nAcet
Verr zMs krk?
4
Vr tAr elAkedr it s. Vr tAr ibn
elAkedr j k ibSykr ijins kereCn. itin
tAedr r( kereCn?
5
eh Vr nugAmIr/ etAmAedr jyek peBAg
kr? ibCAnAy yAoyAr per pyR suKI ho.
6
elAkjnek ickAr ker Bur zMs kret
dAo bM tAedr hAet trbArI Dret dAo.
7
orA oedr zedr zAiS idet yAk. or o
sb elAekedr zAiS idet yAk.
8
Verr elAekrA oedr rAjAedr bM b b
entAedr elAhAr izkl idey z]ilt kreb.
9
Verr ined$z mt Verr elAekr oedr zAiS
edeb. Verr smS nugAmIr/ tAek sAn jAnAo.
Bur zMs kr?
1

gIt 150
Bur zMs kr? Verr mier tAr zMs
kr? SVegR tAr (mtAr zMs kr?
2
Vr ey sb mh kAj kern/ tAr j tAr
zMs kr? tAr skl mhe r j tAr zMs
kr?
3
iz[ o b<Aizr sAhAeyY tAr zMs kr? bI,
o lIr bAijey tAr zMsA kr?
4
Kin bAijey nAc kret kret tAr zMs
kr? tbAy o b<Aiz bAijey tAr zMs kr?
5
krtAelr c Dbinet tAr zMs kr? kAnPAwAenA krtAelr ze tAr zMs kr?
6
etYkiw jIb etAmr tAr zMs kr? Bur
zMs kr?
1

590

ihetApedz
BU imkA
nIitkTAil dAyeU dr pu^ zelAmenr |AngB$
iz(AmAl. zelAmn iCeln SAeyelr rAj.
2
mAnuxek |AnI ker etAl bM tAedr siWk
peTr sAn edoyA kTAilr e.
kTAilr mADYem elAekrA |AngB$ iz(AmAlA
nuDAbn kret pAreb. 3 kTAil elAekedr
siWk pT bu J et sAhAyY ker. mAnu x sttA/
AyprAy,tA o DAim$ktAr pT izKeb. 4yAr |An
j$n kret cAn es elAekedr kTAil iz(
dAn kreb. |An ik ker eyAg kret heb
iz(AmAlA yubsdAyek tAo iziKey edeb.
5
mnik |AnI bYi)edro nIitkTAil ezAn
ic. iz(AmAlr mADYem tAedr |Aenr bYi
b]i pAeb/ tAr Aer pit hey Webn. eysb
elAekr ibiB smsAr smADAen d( tAr Aro
ebzI ebAD lAB krebn. 6 tKn sb elAekr |AnpU,R
rcnAblI bM kAihnIsmUh yAedr meDY rpk TR
reyeC eselA buJet pArebn. tAr |AnbAnedr
kTAil nuDAbn kret sPl hebn.
7
Buek mAnY kr bM kr hl mAnuexr
sbRTm kt$bY. wA tAedr k]t |An j$n kret
sAhAyY ker. ik zytAn ebAkAr nuzAsn bM
yTATR |Anek G],A ker.

peu ^r ee zelAmenr pedz


AmAr pu^/* etAmAr ipt yKn etAmAek
sMezADn kern tKn tAr pedz ezAn. etAmAr
mAeyr prAmzRo behl ekAer n. 9etAmAr
iptAmAtr edoyA iz(smUh etAmAr mATAr opr
kiw sur mAlr mt Tb kiw khAerr met
eyw etAmAek edKet Akx$k ker etAel.
8

elAkek A*m krb. 12AmrA tAek htY krb.


Amr elAkiwek m]&uYSel pAiWey edb. Amr
tAek kber pAWAb. 13Amr sbR kAr bmUlY sAmI
cir krb. Amr es cir kr Dnspi% idey
AmAedr g]h pirpU,R krb. 14tA AmAedr se
cel esA/ AmAedr sAhAyY kr. luit Dn Amr
sbA BAgABAig ker enb?
15
pu^/ pApIedr nusr ekAer n. tAedr
pAepr peT k pAo sr hey n. 16sb KArAp
elAekr pAp kAj kret sbRdA St. tAr sbRd
elAekedr htY kret cAy.
17
elAekr pAKI Dret jAl pAet. ik jAl
yKn pAt heC tKn yid pAKIr edeK ePel tAhel
ekAn lAB heb n. 18tA pApIr kAek htY
krAr Aeg tAr j luikey tI( ker. ik
or inejedr pAt P<Aed p idey DbMs heb?
19
elABI elAekr tAedr inejedr kukem$r j
tAedr jIbn hArAy.
|A k ,btI rm,I
ezAn? |A mAnuxek iz( edoyr ecX kreC.
es :| peTGAew bM jnbl bAjAer ickAr
kreC. 21es jnbl rASAr b<Akilet ickAr
kreC. es zherr Pwkilr kAeC elAekedr e
ker eccAeC. |A bleC
22
"oeh ebAk elAekrA/ Ar ktidn Der etAmr
etAmAedr inebRAeDr mt jIbnyApn krAek BAlebes
cleb Aro ktkAl |Aek* phAs kr
peBAg kreb hInbuir ktidn |Anek G],
kreb 23AmAr iz(AmAlAr it etAmAedr yTAeyAgY
menAeyAg edoy ic iCl. Aim etAmAedr AmAr
|An idey idtAm. Aim AmAr BAbnAelAek
etAmAedr |At krtAm.
24
"ik etAmr AmAr kT Znet SVIkAr
keriCel. Aim etAmAedr sAhAyY kret eceyiClAm.
Aim etAmAedr idek sAhAeyYr hAt bAiey
ideyiClAm ik etAmr AmAr sAhAyY h kret
20

pApIedr sMS b tYAg krAr stk$ bA,I


pu^ AmAr/ pApIr etAmAeko pAepr peT
wAnet ecX kreb. pApIedr kTAy k,RpAt ekAer
n. 11sb pApI elAekr hyet etAmAek bleb/
"AmAedr del es? Amr kiw elAkek hWA
A*m o htY kret yAiC. Amr kjn inrIh |A
10

AmAr p^
u
ihetApedz puSkiw sbt> elK heyiCl kiw
ikezAr eCelr ee ey k yubk hey WiCl. puSk
tAek ezKAy ekmn ker k dAiy zIl yubk hey oW yAy ey
Vrek BAlbAes bM ker.

zelAmn |A bM |tAek jn SIelAekr se


&uln kereCn. jn SIelAk yubkedr #iX Akx$e,r
ecX kreCn. kjn sn SIelAk iheseb | yubkedr
|AnI het bM Vrek emen clAr kT bleCn. Ar kjn
KArAp SIelAk iheseb |t yubkedr | hbAr bM nAn
pAp kAj krAr AhbAn jAnAeCn.

ihetApedz 1:25-3:8

591
SVIkAr keriCel. 25etAmr AmAr itrSAr h
kret SVIkAr keriCel. etAmrA AmAr se
kmt het st hel n. 26tb/ etAmr yKn
sMkew peb tKn Aim etAmAedr iney pirhAs
krb. etAmedr kAeC yKn sAs Aseb tKn Aim
etAmAedr phAs krb. 27sAs Byr Jer mt
etAmAedr tik$et As kreb. sMkwsmUh bl
bAtAesr mt etAmAedr opr AGAt hAneb. etAmrA
indAr y, o >eK peb.
28
"yKn Dre,r ibpy$y Gweb etAmr AmAr
sAhAyY cAeb. ik Aim etAmAedr sAhAyY krb
n. etAmr AmAek K<ujeb ik pAeb n. 29Aim
etAmAedr sAhAyY krb n. kAr, etAmr |Anek
SV IkAr kereC. etAmr Buek By o Bi) kret
rAij ho in. 30etAmr AmAr pedez k,RpAt
krin. Aim yKn etAmAedr siWk peTr sAn idet
eceyiC/ etAmr rAij ho in. 31etAmr etAmAedr
eC mt b<Acet eceyC. etAmr inejedr mt
nusr kerC. tA etAmAedr k]tkem$r Pl
etAmrA eBAg kreb.
32
"inebRAeDr DbMs hy kAr, tAr |Aenr pT
nusr kret SVIkAr ker. tAr ibpeT cAilt
hy bM inejedr ptn efek Aen. 33ik ey
bYi) AmAek emen cel es inrAped bAs kreb.
es sbRd SVACe TAkeb/ es kKno ekAn mek
By kreb n.
|Ar kT ezAn
pu^ AmAr/ Aim y bil t h kr. AmAr
Aedzil men ereKA. 2 |Ar kT ezAn bM
sbRetABAeb ebAJAr ecX kr. 3|Anek fAek. ebADek
ickAr ker fAek. 4repAr mt |Ar eVx
kr. Denr mt tAek K<uej ebAo. 5 &uim yid
il kr/ tAhel &uim Buek kret izKeb.
&uim Verr |An K<uej pAeb.
6
Bu AmAedr |A dAn kern. |An bM
ebADzi) tAr muK eTek in>s]t hy. 7 itin s o
DAim$k bYi)edr r( kern. 8yAr edr it
B@ Acr ker tAedro itin r( kern. |An o
ebAD tAr muK eTek in>s]t hy.
9
tA/ Bu etAmAek tAr |An dAn krebn.
tKn &uim BAelA/ Ay o siWk blet ik ebAJAy
tA buJet s(m heb. 10|A etAmAr hdey
ebz kreb bM etAmAr A |Aenr mihmAy
suKI heb.
11
|A etAmAek r( kreb bM ibebcnAzi)
etAmAek pAhAr edeb. 12|A bM ebAD etAmAek
pApI elAekedr mt Bul peT clAr hAt eTek
inb]% kreb. yAr mn kTA bel y DbMesr kAr,
tAedr kAC eTek |An etAmAek r( kreb. 13

pApI elAekrA sttAr pT tYAg kereC bM Kn


kAerr :pAp pT nusr kreC. 14tAr pAp
kAj kret BAelAbAes bM kupTek peBAg
ker. 15 pApIedr ibVAs kr yAy n. tAr imTY
kT bel bM elAekedr tAr, ker. ik etAmAr
|An o ebAD etAmAek sbsmy sb ijinxil
eTek dUer rAKeb.
16
|A etAmAek pirict rm,I eTek dUer
rAKeb. es ibjAtIy/ ey cAwkAirtAr sAhAeyY
etAmAek pAepr peT lu ker/ tAr hAt eTek
etAmAek r( kreb |A. 17eyQben es ibey keriCl/
ik prbt$IkAel es SVAmIek pirtYAg kereC.
Vrek sA(I ereK ibbAehr zpTek es Buel igeyeC.
18
Kn/ &uim yid tAr Ger eFAk tAhel esw etAmAek
m]&uYr idek iney yAeb? &uim yid emeymAnuxwAek
nusr, kr es etAmAek kberr idek pircAilt
kreb? 19es inej kberr mt. ey sb purxr
tAr bAIet Fkeb tArA tAedr jIbn hArAeb bM
Ar kKno iPer Aseb n.
20
|A etAmAek DAim$kedr pT nusr kret
sAhAyY kreb. |A etAmAek sBAeb jIbnyApen
sAhAyY kreb. 21s bM DAim$k elAekr tAedr
inejedr edez bsbAs kret pAreb. s/ ined$Ax
elAekr tAedr edez bAs kret TAkeb. 22ik
zytAn elAekedr bAsBUim tAedr hAtCA heb.
yAr imTY kT bel bM tAr, ker tAr
inejedr edz eTek ibtAit heb.
sBAeb jIbnyApn etAmAr Ayu bi] kreb
pu^ AmAr/ AmAr iz( Buel n. Aim etAmAek
y kret bil t sye men ereKA. 2AmAr
kTAil etAmAek dIG$ bM sm]ipU,R jIbn dAn
kreb.
3
BAelAbAsek kKno pirtYAg kerA n. sbRd
s bM ibVS TAkeb. ijinxilek etAmAr
inejr IBUt ker nAo. il etAmAr ke
jiey rAeKA/ etAmAr hdey ileK rAeKA. 4 tAhel
&uim Vr bM mAnuexr kAeC ibc( bM pu,YbAn
sAbYS heb.

Bu r opr ibAV s rAeKA


Vrek pirpU,RBAeb ibVAs kr. inejr |Aenr
opr inB$r ekAer n. 6 &uim y ikC kreb tAet
sbRd Vrek bM tAr CAek Sr kreb. tAhel
itin etAmAek sAhAyY krebn. 7 inejr biu ibebcnAr
opr inB$r ekAer n. Vrek Bi) kr bM pAp
eTek dUer TAek. 8 yid &uim kTAil pAln kr
tAhel &uim pk]t heb iWk eymn oxuD zrIrek
inrAmy ker Tb eymn k mA^ trl pAnIy
etAmAek zi) edy.
5

ihetApedz 3:9-4:12

592

Bu r kAeC inebdn kr
etAmAr yTAsbRSV smpR, ker Buek DnY kr.
etAmAr zesr k]Xtm Pslil Bur sAmen
sgR kr. 10tAhel etAmAr yAbtIy eyAjn Bu
imiwey edebn. etAmAr egAl zes Ber yAeb bM
etAmAr BAAer @A(Ars pec peb.
9

Bu r zAiS mAT epet nAo


AmAr pu^/ kKno kKno etAmAr Buliw
etAmAek ediKey edbAr j Bu etAmAek zAsn
krebn. zAiSr j rAg ekAerA n. zAiS
eTek iz( enoyAr ecX ekAer. 12ekn kAr
Vr ekbl tAr eShASpdedr sMezADn kern.
</ Vr AmAedr iptAr mt/ itin tAr iytm
sAnek ezADrAenAr ecX kern.
11

|Ar AzIbR Ad
ey bYi) |A lAB kereC/ es suKI heb. yKn
es ebADzi)A heb/ tKn es AzIbRAdD heb.
14
|A eTek ey lAB Aes t repAr eceyo BAelA.
|A eTek ey lAB hy t sU esAnAr eceyo
BAel? 15|Ar mUlY mi-mAi,ekYr eceyo ebzI.
etAmAr BIX ekAn bS |Ar mt mUlY ny.
16
|A etAmAek Dnspd/ sAn bM dIG$jIbn
en edeb. 17|AnI elAekr zAip,
U /R suKI jIbnyApn
ker. 18|A hl jIbn b]e(r mt. |Aek yAr
h, kreb/ tAr suKI o menArm jIbnyApn kreb.
|AnI bYi)rA yTATR suKI heb?
19
|A bM ebADek Bu AkAz bM p]iTbI s]iX
krbAr j bYbhAr kereCn. 20mhAsmu@ bM
emGrAiz y b]iX edy tA Bur |Aenr ArA s]X.
21
pu^ AmAr/ |Aek etAmAr #iXr egAcr het
ido n? etAmAr ic bM pirkn krbAr
(mtAek buimAenr mt r( kr. 22|A bM ebAD
etAmAek jIbn dAn kreb bM etAmAr jIbnek
Aro sur ker &uleb. 23tAhel &uim inrAped
jIbnyApn kreb bM kKno pitt heb n.
24
ibCAnAy Zet yAbAr smy &uim By pAeb n. &uim
zAiet ibAm inet pAreb. 25X elAekedr ArA
s]X AzAtIt ibpedr kTA eBeb By epeyA n.
26
Bu etAmAr se TAkebn bM etAmAek P<Aed
p eTek Awek edebn.
13

siWk jIbnyApenr |An


yKn sb heb/ yAedr etAmAr sAhAeyYr
drkAr/ tAedr BAel ker. 28etAmAr itebzI
yid etAmAr kAeC ikC cAy bM t yid etAmAr
kAeC TAek/ tAhel esw tKn tAek idey ido.
itebzIek eswA perr idn inet Aset ebAel
n.
27

etAmAr itebzIr ibre X pirkn ekAer


n. es etAmAr kACAkAiC TAek bM es etAmAek
ibVAs ker?
30
ekAn pyu) kAr CA kAek AdAlet
&uel n. es yid etAmAr ekAn inX n ker w
ekAer n.
31
ihMsA k elAekedr ihMs ekAer n bM
tAedr pT nusr, krbAr isA ino n. 32ekn
kAr, Bu X/ sADu elAekedr G], kern bM
s/ BAelA elAekedr BAlbAesn.
33
X elAekedr pirbArilr opr Bur
iBzAp reyeC. ik DAim$k elAekedr g]hilek
itin AzIbRAd kern.
34
yAr prek iney pirhAs ker es dAik
bYi)edr Bu zAiS edn. Bu ibnyI bYi)edr it
dyAzIl.
35
|AnI elAekr mn jIbnyApn ker y sAn
Aen. ik inebRAeDr mn jIbnyApn ker yAr
pir,it l.
29

|Aenr eyA jnIyt


A
pu^g,/ etAmAedr iptAr iz(AsmUh menAeyAg
shkAer ezAn. menAeyAg idel teb
ihetApedzil buJet pAreb? 2ekn kAr AmAr
pedzil Kub r pU,R. tA iz(AmAl
kKno Buel eyo n.
3
ksmy Aimo etAmAedr mt yubk iClAm?
Aim AmAr iptAr eCAw pu^ bM AmAr mAtAr
kmA^ sAn iClAm. 4bM AmAr ipt AmAek
ijinsil iziKey i Celn. itin AmAek
beliCeln/ "Aim y bil t men ereKA. AmAr
Aedz pAln kr/ tAhel b< Acet pAreb?
5
ibebcnAzi) bM |An lAB ker? kKno AmAr
kT Buel n. sbRd AmAr pedz emen cleb.
6
|An eTek dUer ser eTekA n. tAhel |An etAmAek
r( kreb. |Anek BAelAbAesA bM |An etAmAek
inrAped rAKeb.
7
&uim ey mUt$ eTek |An j$n krAr s
kerC tKn eTek |Aenr pbR Zr heyeC. tb
etAmAr smS yAs bYbhAr ker/ mnik etAmAr
smS ibxy spi%r ibinmeyo |An j$n krbAr
ecX kerA? tAhel &uim *mz buimAn hey Web.
8
|Anek BAelAbAs/ |An etAmAek mhAn ker &uleb.
|Anek sbecey r pU,$ ker etAl bM |An
etAmAek sAn en edeb. 9|An sbRe bS y
etAmAr jIben Gwet pAer.
10
pu^/ AmAr kT ezAn. AmAr Aedz emen
clel etAmAr Ayu bAeb. 11Aim etAmAek |A b
|An spek$ ebAJAiC. Aim etAmAek speT iney
yAiC. 12 pTek nusr ker. tAhel &uim

ihetApedz 4:13-6:5

593
kKno ekAno P<Aed peb n. &uim edQeb ik
kKno ehAcw KAeb n. &uim y kr n ekn/ &uim
inrApd TAkeb. 13 iz(Ail sbRd men ereKA.
il Buel eyo n. oil etAmAr jIbn?
14
X elAekr ey peT hAew/ es peT ehewA n.
sBAeb jIbnyApn ekAer n. pApIedr nukr
ekAer n. 15pAp eTek dUer eTek. tAr kAeC
eyo n. ow CAiey esAj hey ehew. 16ekAno
km$ n kr py$ pApIedr ecAeK Gum Aes n.
perr (it n ker tAr ibAm inet pAer n.
17
pAp bM er (it n ker tAr b<Acet pAer
n.
18
DAim$k bYi)edr jIbnyApenr pT sUey$Adeyr
AelAr mt. puer es tAr pU,$dIi pAoy pyR
l eTek ltr hy. 19pApI elAekr kAr
rAetr mt. tAr ADAer hAirey yAy bM ik kAre,
tAedr ptn hy t tAr edKeto pAy nA.
20
pu^ AmAr/ Aim y bliC t mn idey ezAn.
AmAr pedezr it menAinebz kr. 21AmAr
kTAil eyn etAmAek tYAg n ker. Aim y sb
bil t men ereK. esil etAmAr hdey spd
ker ereK. 22yArA AmAr iz(AmAl ezAen tAr
jIbn lAB ker. AmAr kTAil tAedr zrIer
suSVASY iney Aes.
23
sbecey r pU,R ibxy hl &uim y BAbC es
spek$ sjAg eTek. etAmAr BAbnA etAmAr BAgY
iny.
24
kKno imTY kT bel n. stYek kluixt
ker n. 25etAmAr sAmen ey sb BAelA bM |AngB$
AdzR reyeC t eTek muK Guirey ino n. 26yA
krC tAr sVe stk$ TAkeb. s jIbnyApn kr.
27
esAj pT y BAl bM siWk t tYAg ekAer
n. ik sbRd pAp eTek dUer eTek.

eTek. tAr bAir CAyAo mAio n. 9 yid yAo


etAmAr ApY sAn er eke eneb. ekAno
pirict bYi) etAmAr piremr Pl eBAg kreb.
10
&uim yAedr ecen n tArA etAmAr Dnspd eke
eneb. tAr etAmAr emr suPl eBAg kreb.
11
pirezex/ &uim >iKt heb kAr &uim etAmAr
SV ASY nX kerC bM etAmAr y ikC iCl sb hAireyC.
12-13
tKn &uim bleb/ "Aim AmAr iBBAbkedr
kTAy ekn k,RpAt kirin? ekn AmAr iz(kedr
kT kAen &uilin? Aim z]l mAnet rAij hin.
Aim itrSAr h kret SVIkAr keriC. 14tA
Aim Kn Ay sbrkm sMkw eBAg kriC Ar t
sbA jAen?

Apn SI ek BAelAbAs
etAmAr inejr kuey eTek ey jl pAo/
tA pAn kr. etAmAr jlek rASAr opr bey
eyet ido n. ekblmA^ inejr SIr se ZDu
etAmAr eyQn spk$ TAk ic. etAmAr inejr
pirbAerr bAer ekAn eCelemeyr ipt hey n.
17
etAmAr sAnr eyn ekbl etAmAr hy. etAmAr
pirbAerr bAer elAekedr se etAmAr
sAnedr BAg ker enbAr drkAr en. 18tA inejr
SIek iney sX TAek. eyQben ey nArIek ibey
keriCel tAek BAelAbAs bM tAr eem
ho. 19es kiw prp hir,Ir met. tAr
BAelAbAsAy spU,R ho. tAr em etAmAek
sd m% rAKuk. 20AmAr pu^/ rmnIr Ar
m% hey n. SIelAekr b( Ailn kerA
n?
21
&uim yA kr n ekn ikC Bur egAcr ny.
&uim ekATAy yAo tAo Bu jAenn. 22pApI tAr
inejr P<Aed jiey peb. tAr pApsmUh heb
dir mt yA tAek eb<eD ereKeC. 23es pApIr m]&uY
bYiBcAr AenAr |A b |An
inbAy$. kAr, es nuzAist het SVIkAr kereC.
pu^ AmAr/ AmAr |AngB$ iz(AmAl ezAn. es tAr inejr kAmnAr nAgpAez b heb.
AmAr suibebcnAmUlk kTAbAt$Ar it menAeyAg
prek kiw -, epet sAhAyY
dAo. 2tAhel &uim ibebcekr mt b<Acet izKeb.
3
krbAr ibpdsmhU
eBebice kT blet pAreb. kjn elAekr
pu^/ perr -e,r j kKno dAyI eTek
SI hye t sAmA surI het pAer; tr kTAbAt$
n. ekAn bYi) tAr - ezAD kret n
mDur bM elABnsUck het pAer. 4ik pirezex
es ZDu it)t bM y,A bey Aneb. es it) pArel &uim ik tAek sAhAyY krAr itit ideyC
ibx ikMb DArAel trbAirr mt. 5es m]&uYr peT 2tAhel &uim eP<es igeyC. &uim inejr ititr
dAiey reyeC. es etAmAek DbMesr idek iney jAel jiey peC. 3 &uim inejek bYi)iwr
yAeb. 6 tAek nusr ekAer n? es pTX heyeC. (mtAr DIen ereKC. zI tAr kAeC igey inejek
mu) kr. tAr -e,r ebAJ eTek etAmAek mu)
sAbDAn? jIbenr pT ebeC nAo.
krbAr j tAr kAeC nuerAD jAnAo. 4 ibAm
bYiBcAr etAmAek DbMs kret pAer
ker n bM Guimey n. 5hire,r mt izkArIr
7
AmAr pu^g/ Kn AmAr kT ezAn. Aim P<Ad eTek pAiley es. jAl ekew pAiley yAoy
y bliC Buel eyo n. 8 bYAiBcAir,I eTek dUer pAiKr met inejek mu) kr.
15-16

ihetApedz 6:6-7:10

594

ls hoyA r ibpd
ls mAnux/ etAmAedr ip<peedr met hoy
ic. edeK/ ip<perA ik ker. ip<peedr kAC
eTek ezeK bM |AnI ho. 7ip<peedr ekAno
mAilk en/ zAsk en/ ent en. 8ik IkAel
ip<per tAedr yAbtIy KAbAr sMh ker. KA
tAr b<Aicey rAeK bM zIetr smyo tAedr kAeC
py$A KAbAr TAek.
9
ls mAnux/ Ar kt( &uim Guimey TAkeb
etAmAr zyYAy ibAm enoyAr eTek kKn &uim Web
10
kjn ls bYi) bel/ "AmAek ikC(e,r j
GuemAet dAo bM kw ibAm inet dAo. 11tAr
lstAr PlSVrp/ kjn ecAr eymn sbikC cir
ker eny esrkm BAeb tAr opr dAir@Y Aseb?
icer es kpd$khIn hey peb?
6

pApI elAekrA
kjn pApI bM km$,Y bYi) imeTY kT
bel bM KArAp kAj ker. 13es ecAK iwep bM
hAt o pAeyr sAhAeyY nAn Dre,r it ker
elAekedr WkAy. 14 bYi)iw X. es sbRdA perr
ibre X pirkn ker. es sdAsbRd zAi
s]iX ker. 15ik es zAiS pAeb. AkiSk ibpy$y
tAr opr Aseb. kSA es DbMs heb? bM
tAek sAhAyY krbAr ek TAkeb n?
12

sAtiw ijinx y Bu G,
] kern
Bu/ sAtiw ny/ Cyiw ijinsek G], kern
17
ey ecAKel kjn elAekr gbR edKAy/ ey
ijhb imeTY kT bel/ hAtel eyel ined$Ax
elAekedr htYA ker/
18
hdys
mUh yAr edr ibre inX pirkn
ker/ p eyelA ku-kAj kret eCAew/
19
ey bYi) AdAlet imTY sA(I edy bM y
sitY ny tA bel/ ey bYi) BAedr meDY tk$Atik$r
kAr GwAy.

SIelAekr kAeC yAoyA eTek inb]% kreb.


iz(Ail etAmAek/ ey nArI tAr SVAmIek pirtYAg
kereC/ tAr mDur bcn eTek inrAped rAKeb. 25es
prSI sADAr rpsI het pAer. ik tAr
esQeyRYr j etAmAr hdey kAmlAls ereK n.
tAr nynbAn eyn etAmAek P<Aed n ePlet pAer.
26
kjn bArbi,tAr j hyt
etAmAek kiw riwr
mUlY idet heb. ik er SI etAmAr A,sMhAir,I
hey Wet pAer?
27
ey bYi) Aenr Kub kAeC yAy es tAr
jAmAkAp Aen epAAy. 28l kylAy p
idel p init pueb. 29ey bYi) prSIr se
zArIirk spk$ SApen il hy tAr e(e^o k
kT eyAjY. bYi) zAiS eBAg kreb.
30-31
(uDAt$ bYi) KA ci r kret pAer. ci r krAr
smy Dr pel/ es y cir kereC tAr sAt
mUlY tAek idet heb? mUlY idet igey hyet es
sbRSVA heb? ik yAr tAr k]t bS ebAeJ
tArA tAr it hArAeb n. 32ik ey bYi)
bYiBcAer il hy es inebRAD. es tAr inejr ptn
efek AneC bM inejek DbMs kreC? 33mAnux
tAr spek$ hArAeb. es inej o l
eTek ekAnidn pir^A pAeb n. 34o bYiBcAir,Ir
SVAmI ihMs o e*AeD % heb. es yKn tAr SIr
eimekr it itezAD eneb tKn es kr, edKAeb
n. 35yt TR/ yt Dnspd tAek edoy ehAk
n ekn tAr e*AD zimt heb n?

16

20

|A etAmAek bYiBcAr eTek r( kreb


pu^ AmAr/ AmAr kTAelA men ereKA. AmAr
Aedz Buel n. 2 &uim yid AmAr Aedz pAln
kr &uim b<Aceb. AmAr iz(AmAl eyn etAmAr
jIben Kub r pU,R ibxy hey oeW. 3AmAr iz(
bM Aedz sbRd men ereKA. AmAr iz(AmAlA
etAmAr A[uelr cArpAez eb<eD rAeK. etAmAr hdey
Kict ker rAeK. 4|Aek etAmAr eimk* iheseb
ibebcn ker bM ebADek etAmAr sb ecey BAl
bu bel ibebcn kreb. 5 tAhel |A bM ebAD
etAmAek "prSI eTek r( kreb. | etAmAek
es bYiBcAir,Ir hAt eTeko r( kreb ey mDur
bAkY bel.
6
kidn Aim AmAr jAnAlAr bAer b inebRAD
yubkek edKet eplAm. 7o yubkedr meDY k
buihIn yubko AmAr njer pel. 8es k kurm,Ir bAiet egl. es rm,Ir bAir sAmen
idey hAwet lAgl. 9 tKn sUy$ S yAeC. kAr
enem AseC. rAt Zr hiCl. 10 rm,I yubekr
se edK kret bAir bAer l. tAr sAjs

pu^ AmAr/ etAmAr iptAr AedzsmUh ezAn.


etAmAr mAtAr iz(il Buel n. 21sd tAedr
kT Sr ekAer. etAmAr iBBAbkedr Aedz
etAmAr ke jiey rAeK. etAmAr hdey ileK
rAeK. 22eyKAen yAo tAedr iz(AmAl etAmAek
pT edKAeb. mnik &uim yKn Zey TAkeb tKno
pedzil etAmAr opr njr rAKeb. ejeg
oWAr pr etAmAr se eselA kT bleb bM
etAmAek siWkpeT cAilt kreb.
23
etAmAr iBBAbkedr Aedz bM iz(
AelAr mt etAmAek pT edKAeb. esil etAmAek
sMezADn kreb bM siWk pT ecnAr (mt dAn
kreb. 24tAedr iz(smUh etAmAek kjn nX eimk Tb "ebAn.

ihetApedz 7:11-8:25

595
bArbi,tAr met. es yubekr se sArArt
kAwAenAr pirkn keriCl. 11es iCl kjn
ibe@AhIsulB/ mAij$t nArI. es kKno Ger TAket
BAlbAst n? 12es rAS idey hAwet lAgl. es
rASAr itiw b<Aek ep( kriCl. 13es yubkek
jiey Der cVn krl. es lAhIn yubekr
ecAeKr idek tAikey bll/ 14"AmAek Aj
mlATRk ibsj$n idet heyeC. Aim AmAr mAnt
pU,R keriC. 15bAIet AmAr kAeC Kno mAbsAr
qnebr KAbAr cr pirmAe, pe reyeC. tA
etAmAek esKAen Am jAnAiC. enk eK<AjAK<iu j
bM tI(Ar pr bezex etAmAek eplAm? 16Aim
AmAr zyYAy n&un cAdr epetiC. imzrIy es sUtIr
ibCAnAr cAdril Kub sur. 17Aim AmAr zyYAr
opr mSik/ Gt
] kumArI o dAricinr sugi CieyiC?
18
s/ Amr sArArAt Der eyQn*IAy m% h.
Amr skAl pyR ,y|Apn krb. 19AmAr SVAmI
Ger en. itin bAi,jY kret dUer yA^ kereCn.
20
itin cr TR se ker iney igeyeCn. bidn
Ger iPrebn n. AgAmI pUi,RmAr Aeg tAr ePrAr
sAbn en.
21
bYiBcAir,I yubkiwek lu krbAr ecX
kriCl. tAr menArm mDur bcen yubkiw ibpTgAmI
hl. 22bM inebRAD yubkiw bYAiBcAir,Ir P<Aed p
idl. gr eyBAeb ksAKAnAr idek p bAAy/ hir
eymn bYAeDr epet rAK P<Aedr idek igey yAy/
esBAeb es prSIr idek igey egl. 23
yubkiw iCl kjn izkArIr tIrib hire,r mt.
es iCl jAelr idek e yAoy kiw pAKIr
mt. tAr pir,Am ey tAr jIbnhAin GwAeb kT
yubkiw BAbeto pAerin.
24
iy pu^g,/ AmAr kT ezAn. AmAr kTel
mn idey ezAn. 25ekAn pApIysI rm,Ir emAhjAel
Ab hey n. tAr pT nusr ekAer n. 26es
nit mAnuexr ptn GiweyeC. es sMKY mAnuxek
DbMs kereC. 27tAr g]h sA(A m]&uYpurI. tAr
jIbnyApenr pit mAnuxek srAsir m]&uYr idek
iney yAy.
|A/ k DAimk$ rm,I
ezAn? |A ik etAmAek fAkeC <A/ ebAD
etAmAek fAkeC.
2
mihlAiw :|A pAhAer cAy/ sekr DAer/
skl peTr sMeyAgSel dAiey.
3
es ngerr DAn Pwkilr sAmen dAiey
AeC. esKAn eTek es cSVer fAk ideC.
4
|A bleC/ "eh mAnbg/ Aim etAmAedr fAkiC.
ickAr ker smS elAkek fAkiC.
5
yid etAmr ebAD ho/ bui mAn hoyAr ecX
kr. inebRADr ebAJAr ecX kr.

ezAn? Aim eysb ijinesr iz( id t


r pU,R. Aim y bil t siWk.
7
AmAr kTil stY. Aim (itkArk imTYAek
G], kir.
8
Aim y bil t siWk. Aim imTYA kTA bil
nA. AmAr kTelAy ekAn imTY b Bul en.
9
AmAr kTAil/ yAedr ebADzi) AeC es
sb elAekr kAeC pirAr. |AnbAnr AmAr pedz
buJet s(m.
10
AmAr nuzAsn h kr. tAr mUlY rpAr
eceyo ebzI. esiw k]Xtm esAnAr eceyo mUlYbAn.
11
|An/ m$UlY mu)Ar eceyo dAmI. mAnuexr BIX
ekAn bS tAr smk( ny.
|A y ker
"Aim |A. Aim suibcAerr se bAs kir.
Aim supirkn bM |An K<uej epeyiC.
13
Buek jAnAenAr TR hl pApek G],
krA. essb mAnux yAr inejek er ecey e
men ker Aim tAedr G], kir. Aim pAepr pT
bM imTYABAxIek G], kir.
14
Aim mAnuxek subiu bM siWk isA enoyAr
(mt dAn kir. Aim suibebcn bM (mtAr
ADAr?
15
rAjAr zAsnkAey$ AmAek bYbhAr kern. AyY
An bAnAet zAskr AmAek bYbhAr kern.
16
p]iTbIr smS BAl zAsk tAedr DInS smS
elAkek zAsn kret AmAek bYbhAr kern.
17
eysb elAk AmAek BAelAbAes Aimo tAedr
BAelAbAis. yAr sye AmAr eVx ker tAr
AmAek K<uej pAeb.
18
AmAr edbAr mt Dnspd o sAn reyeC.
Aim sitYkAerr spd bM sAPlY dAn kir.
19
Aim eysb ijins id t K<Aiw esAnAr eceyo
BAelA bM AmAr phArsmUh K<Aiw repAr eceyo
BAelA.
20
Aim Dem$r peT cil. Aim Ay ibcAerr pT
Der cil.
21
yAr AmAek BAelAbAes Aim tAedr spd
id. </ Aim tAedr GrbAi Dnsped pirpU,R
ker &uil.
22
bkAl Aeg/ Zret/ Bu Ar ikC s]iX
krbAr Aeg AmAek s]iX keriCeln.
23
Aim Aid. AmAek sbAr Aeg s]iX kr
heyiCl. p]iTbIr Aeg AmAek sbRTm s]iX kr
heyiCl.
24
mhAsAgerr Aeg AmAek gWn kr heyiCl.
esKAen jl s]iXr Aeg AmAek s]iX kr heyiCl.
25
Aim pbRtsmUehr Aeg jeiClAm. Aim
pAhAsmUehr Aeg jeiClAm.
12

ihetApedz 8:26-10:6

596

Bur p]iTbI s]iXr Aeg Aim jeiClAm/


BUim qtrIr Aeg Aim jeiClAm. Verr p]iTbIet
Tm DUilk, s]iX krAr Aeg Aim jeiClAm.
27
Bu yKn AkAz qtrI kern es smy Aim
iClAm. Bu yKn BUimr cAridek kiw b%
] ekiCeln
bM sAgerr sImAerK iSr keriCeln tKn Aim
iClAm.
28
emG s]iXr Aeg Aim rp epeyiClAm. Vr
yKn sAger jl FAliCeln/ Aim esKAen iClAm.
29
Bu yKn smu@smUeh jelr sIm inDRAr,
keriCeln es smey Aim esKAen iClAm. smue@r
trdl kKn Bur in$Airt sIm l[Gn ker
n. Bu yKn p]iTbIr iBi%SApn kern/ tKn Aim
iClAm.
30
Aim kjn d( km$Ir mt Bur pAez iClAm.
AmAr j Bu itidn AnebAD kereCn. Aim
tAr se sb smy hAis mueK eTekiC.
31
tAr jg AmAek Kuiz ker. Aim mAnbjAitr
ssuK nuBb kir.
32
"AmAr pu^g/ Kn AmAr kTil ezAn?
bM etAmro AmAr AzIbRAd pAeb?
33
AmAr iz(AmAl ezAn bM |AnI hey oeWA.
oelAek A ekAer n.
34
ey AmAr kT emen cleb es DnY heb. mn
kjn elAk itidn AmAr drjAr idek l(Y
ker. es AmAr drjAr peT tI(A ker.
35
ey AmAek K<uej pAy es jIbn lAB ker. es
Bur kAC eTek BAel ijins pAeb?
36
ik ey bYi) AmAr ibre pAp ker es
inejek AGAt ker. eysb elAk AmAek G],
ker tAr m]&uYek BAelAbAes?
26

|An bM mU tA
|An tAr bAi qtrI krl. es tAr bAiet
sAtiw S SApn krl. 2 es :|An mAMs rAA
krl bM @A(Ars qtrI krl. es KAoyAr ewibliw
sAijey ereKeC. 3 tArpr es tAr B]tYedr nger
pAWAl ngrbAsIedr pbR etr c Ay tAr se
eBAjsBAy eyAgdAn krAr Am jAnAet. es
bll/ 4 ''yAedr ezKAr eyAjn AeC tAr Asuk.
es inebRAD elAkedro Am krl. es bll/ 5 ''s/
AmAr |Aenr KAbAr KAo bM Aim ey @A(Ars
qtrI keriC t pAn kr. 6etAmAedr inebRAeDr pT
tYAg kr/ ZDumA^ tAhel etAmr jIbn pAeb.
ebAeDr pTek nusr kr.
7
&uim yid ekAn dAik bYi)ek tAr Buliw
spek$ sectn kret yAo/ tAhel es ew etAmAr
smAelAcn kreb. bYi) V rd% |Aenr
bmAnn ker. yid ekAn X elAkek tAr Ay
ebAJAet yAo/ tAhel es etAmAek ib@p kreb.

tA yid ekAn bYi) inejek edr ecey e


men ker/ tAek tAr Bul ebAJAet eyo n. es
etAmAek tAr j G], kreb. ik &uim yid ekAn
|AnI bYi)ek sMezADn kret ecX kr es etAmAek
BAlbAseb o etAmAek jAnAeb. 9 buimAn
bYi)ek iz( idel es Aro buimAn heb. DAim$k
bYi)ek pedz idel tAet tAr pkAr heb.
10
Bur it bM Bi) |An j$n krAr
Tm DAp. Bu spek$ |An lAB krA ebADzi)
j$enr Tm DAp. 11&uim yid |AnI ho/ tAhel
&uim dIG$jIib heb. 12yid &uim |AnI hey oeW
tAhel tAet &uim pk]t heb. ik &uim yid dAik
ho bM prek phAs kr/ tAhel inej tAr
j yn pAeb.
13
mUt kiw bl mAij$t SIelAk. tAr
ekAno |An en. 14es inejr Gerr drjAy bes
TAek. es zherr ctm Sel inejr Asenr
opr bes TAek. 15bM yKn elAekr pT idey
yAy es tAedr ickAr ker fAek. sb elAekr
tAr it dAsIn TAkelo es bel/ 16"yAedr ezKAr
ey A jn AeC tArA AmAr kAeC s. es
inebRADedro AhbAn ker. 17ik es :inbRuit
bel/ ''cir kr jl/ inejr bAir jelr ecey
suSVA. ecArA riw etAmAr inejr hAet qtrI kr
riwr ecey pAedy.
18
ebAkAel buJet pAerin ey esKAen Buetr
TAek. kAr emeymAnuxw tAedr m]&uYr jgetr
gBIrtm SAen inm keriCl.
zelAmenr ihetApedz
il iCl zelAmenr ihetApedz
kjn |AnI pu^ tAr iptAek suKI ker.
ik kjn inebRAD pu^ tAr mAek Kub >KI
ker.
2
yid ekAn elAk KArAp kAj ker wAk lAB
ker tAhel es wAk ekAn kAej Aes n.
ik BAl kAj etAmAek m]&uY eTek r( kret
pAer.
3
Bu BAel elAekedr it y zIl hn. itin
tAedr py$A KAbAr eyAgAn. ik Bu pApIedr
BIX bS eke enn.
4
kjn ls bYi) dir@ heb. ik kjn
pirmI mAnux DnI heb.
5
kjn |AnI pu^ siWk -&uet zs kAweb.
ik ekAn elAk yid zs sMehr smy Guimey
TAek/ tAhel es lit heb.
6
sn bYi)edr AzIbRAd krAr j elAekr
Verr kAeC ATRn jAnAy. pApIrAo BAel BAel
kT bel ik t ZDu inejedr yAbtIy X C
elAkc(u eTek AAel rAKAr j.

10

ihetApedz 10:7-11:11

597
7

DAim$k elAekr icrkAl skelr kAeC Sr,Iy


hey TAek. ik X elAekedr nAm skel icer
Buel yAy.
8
kjn |AnI elAk tAr jedr Aedz pAln
ker. ik kjn inebRAD tk$ibtk$ ker inejr
ibpd efek Aen.
9
kjn BAl/ s elAk sbRd inrAped TAek.
ik ey kuiwl bYi) prek tAirt ker es
icer Dr pe.
10
ey bYi) stYek AAl ker/ es zAir
kAr hy. ik kjn s elAk ey eKAlAKuil
BAeb kT bel es zAi SApn ker.*
11
kjn |AnI bYi)r kTAbAt$ kiw J,RAr mt
y jIbn edy. ik X elAekr kTAbAt$ ekbl
tAedr pApI menr pircy edy.
12
G],A ibbAedr s]iX ker. ik BAelAbAs smS
BulAi (m ker edy.
13
buimAn elAekedr b)]tA eTek elAekr |An
Ahr, kret pAer. ik ey elAekr ebAkAr mt
kT bel tAr tAedr zAiS edy.
14
|AnI bYi)r |An sy ker bM tAek kiw
inrApd jAygAy sMri(t ker. ik mUKR elAekr
tAedr DbMsek hAetr kAeC rAeK.
15
spd DnIek r( ker ik dAir@Y grIb
mAnuxek DbMs ker.
16
ey bYi) s kAj ker es purS]t hy. es
dIG$jIbn pAy. pAp ekbl zAiS bey Aen.
17
ey bYi) tAr zAiS eTek iz( eny es edr
b<Acet sAhAyY kret pAer. ik ey bYi) inejr
zAiS eTek ekAen iz( eny n es edr
BulpeT pircAilt ker.
18
ey bYi) tAr G,
] A luikey rAeK es hyt
kjn
imeTYbAdI. ik yAr imeTY pbAd rwAy tAr ebAk.
19
ey bYi) Kub ebiz kT bel es muiSel pe.
ik kjn |AnI mAnux tAr kTA sMyt rAKet
ezeK.
20
kjn sn bYi)r kTAbAt$ K<Aiw repAr
mt. ik pApIedr icABAbnr ekAn mUlY en.
21
kjn DAim$k bYi)r pedz enk elAkek
sAhAyY kreb. ik inebRAeDr ebAkAim tAr m]&u Y efek
Aneb.
22
Bur AzIbRAd etAmAek DnbAn kreb. itin
tAr se sMkw Anebn n.
23
inebRAD elAekr ku-kAj kret BAelAbAes.
ik ibc( bYi) |Aet sX TAekn.
24
X bYi) y By ker tAr BAegY tA Gweb.
ik DAim$kedr bAsn sPl heb.

25

yKn sMkw Aseb X elAekr DbMs heb.


ik DAim$k elAekr icrkAl wl TAek.
26
ekAn ls bYi)ek etAmAr j ikC krbAr
j pAiWo n. mueKr meDY mLrs ikMb ecAeKr
meDY eD<Ay eymn ibri)kr eso iWk esBAeb
etAmAr ibri)r kAr heb.
27
Buek sAn krel &uim dIG$jIib heb. ik
pApIelAkedr Ayu As pAeb.
28
DAim$kedr tYzA jIben An bey Aen.
ik pApIedr bAsn ekbl DbMs efek Aen.
29
Bu DAim$k elAekedr r( kern. ik Bu
AykArIedr DbMs kern.
30
DAim$k elAekr sbsmy inrAped TAkeb. ik
pApIr edz eTek KAt heb.
31
BAelA elAekedr kTAelA |AngB$. ik ey
bYi)r pedz ibpd efek Aen tAr kT ek
Zneb n.
32
BAelA elAekr iWk ijinxiw blet jAen.
ik X elAekedr kT zAi efek Aen.
ikC mAnux prek tAirt kret Buey
dAipA bYbhAr ker. tAedr dAipA siWk
ojn edKAy n. Bu BueyA dAipAAek G],
kern. yTAyT bAwKAr Buek &uX ker.
2
yAr hArI tAedr lAy ePl heb. ik
ibnyIrA |An j$n kreb.
3
BAelA elAekr stt Ar cAilt hy. ik
prek tAirt kret igey pApIr inejedr DbMs
ker.
4
Vr eyidn elAekedr zAiS edebn/ Dnspd
ekAn kAej lAgeb n. ik DAim$ktA mAnuxek m]&uY
eTek r( kreb.
5
kjn s bYi)r sttA tAr jIbnek ms]
kreb. ik pApIr tAedr X kem$r j DbMs
heb.
6
DAim$kt s elAekedr r( ker. ik X
elAekr tAedr kAmnAr jAel Ab hy.
7
kjn X bYi)r m]&uYr pr tAr Ar ekAno
Az en. Dnspi%r j tAr smS AzAo iniH
hey yAy.
8
kjn BAelA bYi)ek sMkw eTek mu) krA
heb bM sMkw Aseb kjn X elAekr
kAeC.
9
X bYi) tAr kTAr Ar er (it kret
pAer. ik BAel elAekr tAr |An Ar suri(t
hy.
10
DAim$kedr sAPelY sm ngr Ane emet
oeW. ik pApIedr m]&uYeto mAnux ist hy.
11
BAel elAekedr AzIbRAed kiw zhr mhAn
hey oeW. ik X elAekedr kT kiw zhrek
kjn ker iw AcIn Ik nubAd eTek enoy. pd 8
DbMs kret pAer.
r itIy BAg ihet punrAb]i% kr heyeC.

11

ihetApedz 11:12-12:17

598

suibebcnAhIn elAekr tAedr itebzIedr


sVe ibrAg edKAy. kKn nIrb TAk ic ibc(
bYi) t jAen.
13
ey bYi) er egApn kT P<As ker edy
tAek ibVAs kr yAy n. ey bYi) jb CAy n
tAek ibVAs kr yAy.
14
yid kiw jAitr entAedr ib| idzA|Aenr
BAb TAek tAhel es jAitr ptn inbAy$.
ik enk su-pedXAr kiw jAitek inrApd
rAKet pAer.
15
ey kjn pirict elAekr - ezAD krbAr
itit edy tAek >K epet heb. er
jAimndAr het ey SVIkAr ker/ es inrApd.
16
kjn rm,I tAr esQeyRYr j edr
j$n ker. r/ >sAhsI mAnux ekbl wAk
lAB kret pAer.
17
dyAlu bYi)rA sbRd lABbAn heb. ik inur
elAekr tAedr inejedr zAir kAr hy.
18
X elAk prek tAirt ker tAedr spi%
eke eny. ik ey sb elAekr Dm$st kAjkm$
ker tAr b purSAr lAB kreb.
19
DAim$kt jIbn iney Aes. eXr pAepr
ipCen eCAew bM inejedr m]&uY efek Aen.
20
yAr pAp kAj kret BAelAbAes Bu tAedr
G], kern. ik ey sb elAk s jIbnyApn ker
Bu tAedr opr sX.
21
kTA sitY ey X elAekrA pyu) zAiS
pAeb. ik BAel elAekrA o tAedr %rpurx
zAiS eTek mui) pAeb.
22
kjn surI ik mU nArI eyn ZeyAerr
nAek esAnr neTr mt.
23
yKn BAel elAekedr CApU,R hy tKn BAel
hy. ik X elAekedr kAmn sPl hel t ZDu
zAiS iney Aes.
24
ey bYi) mu) heS dAn ker es Aro ebiz
pAeb. ey bYi) ibtr kret SVIkAr ker es
icer grIb hey yAeb.
25
ey bYi) drAjBAeb dAn ker es pk]t
heb. ey edr sAhAyY ker es sAhAyY pAeb.
26
ey bYi) tAr zs ib*I kret SVIkAr
ker/ elAek tAek iBzAp edy. er iKed
emwAet ey tAr zs ibtr, ker tAek skel
BAelAbAes.
27
ey enYr BAel cAy/ BAelA tAek nusr
ker. ik yAr mer epCen eCAew tAr m
pAy.
28
inejr Dnspi%r opr ey AS rAeK es
ZkenA pAtAr mt Jer yAeb. ik BAel elAekr
sbuj pAtAr mt it kreb.
29
ey bYi) inejr pirbArek ibp ker es
12

ekAnikC lAB kret pAer n bM pirezex


inebRADr buimAnedr dAs kret bADY hy.
30
DAim$ekr km$Pl jIbnb]e(r mt. |AnbAenr
prek jIbndAn ker.
31
BAel elAekrA eymn tAedr purS Ar jIben
pAy/ etmin m elAekrAo tAedr y ApY t
pAeb.
ey bYi) |AnlAB kret dIb/ es tAr
inejr smAelAcn Znel *u heb n. ey
bYi) inejr iw ibcYit spek$ er nueyAg
Znet pC ker es inebRAD.
2
Bu DAim$kedr opr sX. ik yArA kupirkn ker Bu tAedr edAxI iheseb ibcAr kern.
3
pApIr kKn inrApd ny. ik DAim$ekr sbRd
suri(t o inrApd.
4
,btI SI tAr SVAmIr An bM hAerr
s. ik ey SI tAr SVAmIek lit ker es
tAr SVAmIr iSet kiw sueKr mt s.
5
DAim$ekr y pirkn ker t sbRdA s
bM siWk. ik elAekedr ku -pirk n
tAr,pU,R.
6
pApI elAekr tAedr kTAbAt$r mADYem edr
AGAt ker. ik DAim$k elAekedr kTAbAt$
mAnuxek ibpd eTek r( ker.
7
pApI elAekr DbMsA hy bM tAedr ikC
bizX TAek n. ik ekAno DAim$k bYi)r m]&uYr
pro mAnux tAek dIG$kAl men rAeK.
8
elAekr |AnI mAnuexr zMs ker. ik
elAekr ekAno inebRAD bYi)ek sAn ker n.
9
KAbAr sMSAn en Tc DnI hbAr BAn krbAr
ecey brM kjn B] etYr mAilk hey r p,
U R bYi)
hoy BAel.
10
BAel elAekr tAedr pAilt pZedr y eny.
ik Xedr hdey shAnuBUit TAek n.
11
ey k]xk tAr jimet pirm ker tAr py$A
KA TAkeb. ik ey bYi) sAr icABAbnAy smy
nX ker es inebRAD.
12
pApI elAekr y AkA ker X elAekr
tA cAy/ ik eswA BAel elAekedr edoy heb.
13
X elAekr inebRAeDr mt kT bel bM
Ayz> inejedr kTAr P<Aed jiey pe.
DAim$ekr Dre,r ibpedr suKIn hy n.
14
elAekrA tAedr muKin>s]t kTAr j bM
hAetr kAejr jo purS]t hy.
15
inebRAeDr BAeb tAedr pT e pT. ik
ibebckr er prAmzR eKAlAmen h ker.
16
inebRAeDr shej htAz hey pe. buimAn
elAekr pmAnek A ker.
17
stYBAxIr sbRdA ibVAseyAgY. ik imTYAbAdIr prek ibpedr idek eWel edy.

12

ihetApedz 12:18-13:25

599
18

ey bYi) icBAbn n ker kTAbAt$ bel


tAr bAkY trbAirr mt AGAt kret pAer. ik
ibc( bYi) kT blAr smy sjAg TAek. tAr
bAkY AGAetr y, mueC edy.
19
ey bYi) imTY kT bel tAr bAkY (,SAyI.
ik stY icrkAl mr.
20
yAr perr ibre ku-pirkn ker tAr
inejedr WkAy. yAr zAir j kAj ker tAr
suKI.
21
Vr DAim$kedr sbRd r( krebn. ik
pApIr sMKY smsAy peb.
22
Bu imTYAbAdIedr G], kern. itin stYbAdIedr it sX.
23
buimAn elAekr y jAen kKno tAr sbw
bel n. ik kjn inebRAD bYi)/ es y jAen
sb bel idey inejek mUKR itp ker.
24
keWAr pirmIedr A imkedr dAiye
rAK heb. ik ey ls tAek icrkAl er
dAs ker eyet heb.
25
ic mAnuexr suK o An eke eny. ik
kiw dy bsl z mAnuxek Anit ker.
26
bu inbRAcen kjn DAim$k mAnux ibc(,tAr
pircy edy. ik kjn X bYi) sbRd Bul bu
inbRAcn ker.
27
kjn ls bYi) kKno tAr ey ijinx
eyAjn tAr epCen eCAew n. Dn Aes kiWn
pirmIedr kAeC.
28
&uim yid siWk peT jIbnyApn kr tAhel
&uim stY jIbn pAeb. AyprAy,tAr pT jIbenr
idek igey iney yAy.
kjn |AnI pu^ iptAr kT menAeyAg idey
ezAen. ik kjn hArI bYi) kAer
kT ezAen n. ey elAekrA tAek sMezADn krbAr
ecX ker es tAedr kT ezAen n.
2
BAel elAekr tAedr Bel kTAbAt$Ar j
purS]t hy. ik eXr sbsmy Bul kAj kret
cAy.
3
ey inejr kTAel sye r( ker es tAr
jIbn r( ker. ey n eBeb-ice kTA bel es
tAr inejr DbMs iney Aes.
4
ls bYi)rA sbRd pAbAr AkA ker ik
tAedr AkA pU,R heb n. Tc pirmI bYi)rA
y cAeb tA tArA epet s(m heb.
5
s elAekrA imTYAek G] ker. j$enr
lit heb. 6DAim$ktA BAl bM s mAnuxek r(
kreb. ik ey sb elAk pAp kret BAlbAes pAp
tAedr sbRnz ker.
7
yAedr ikC en tAr DnI hoyAr BAn ker.
ik yAr sitYkAerr DnI tAr inejedr dir@
bel pircy edy.

13

jIbn r(Ar j kjn DnIek hyt enk


mUlY idet heb. ik grIb elAekr kKno esrkm
mik pAy n.
9
kjn BAel elAekr AelA hAisek l
ker. X elAekr dIp ibxAed pir,t hy.
10
yAr inejedr edr eTek e bel men
ker tArA sMkewr kAr, hy. ik yAr edr
pedz h ker tArA |AnI.
11
yAr pysAr j WkAy/ tAr zI sb pys
hArAeb. ik piremr ibinmey yAr TR erAjgAr
ker tAedr TR *mz> b]i pAy.
12
Az yid *mAgt dUer ser eyet TAek tAhel
hdy >iKt hy. AkAit bS pAoy jIbn-be] (r
mt.
13
ey bYi) Aedzek b|A ker es DbMs hy.
ey bYi) Aedzek kreb es purS]t heb.
14
|AnI bYi)edr iz(AmAl jIbenr sAn edy.
o kTil etAmAek m]&u Y P<Aed iey eyet sAhAyY
kreb.
15
s esmUh egQrb Aen. tAr, iney
Aes tAr injSV purSAr.
16
kjn |AnI bYi) ekAn kAj krAr Aeg
icBAbn ker. ik kjn inebRAD tAr kAjkem$r
mADYem inejr ebAkAimr pircy edy.
17
ibVAs kr yAy n mn dUt enk smsAr
s]iX kret pAer. ik kjn ibVAsI dUt AerAgY
iney Aes.
18
ey inejr Bul eTek iz( eny n es icer
grIb hy o lit ebAD ker. ik ey sMezADn
h ker es lABbAn heb.
19
yid ek ikC ecey t epey yAy tAhel es
Kub Anit hy. ik inebRAD elAekr tAedr s
pT eTek ser Aset G],A ebAD ker.
20
|AnIedr se bu ker tAhel &uimo |AnI
hey Web. ik yid &uim inebRADedr se bu
ker tAhel smsAy peb.
21
>K $zA pApIedr tA ker ebAy/ ik
BAel elAekedr jIben BAl GwnA Gew.
22
kjn sn bYi)r y spd TAkeb t
es tAr sAn o nAit nAtinedr idey eyet pAreb.
bM pirezex j$nedr sb spdo kidn sn
bYi)edr AotAy cel Aseb.
23
kjn dire@r bRr jim TAket pAer y
cr Psl edy. ik Bul isAe es (uDAt$ TAek.
24
ey inejr sAnedr sitYkAerr BAelAbAes
es sAnedr Bul iwel ZDer edy. yid &uim
etAmAr pu^ek BAlbAs tAhel tAek siWk peT
clAr iz( dAo.
25
BAel elAekrA sbsmy cr pirmAe, eKet
pAeb. ik j$enr (uDAt$ eTek yAeb.

ihetApedz 14:1-15:2

14

600

kjn |AnI mihlA tAr |An idey inejr


sMsAr qtrI ker.
2
ey Buek sAn ker es siWk peT jIbnyApn
ker. ik kjn s elAk Buek G], ker.
3
kjn ebAk elAekr kTAbAt$ tAr inejr
smsr kAr hey oeW. ik kjn |AnI elAekr
kTAbAt$ tAek r( ker.
4
cAexr kAej bledr BAb edK idel zsBAAr
KAil TAkeb. bh] Plenr j mAnux bledr zi)ek
bYbhAr kret pAer.
5
kjn stYbAdI kKno imeTY bel n bM es
kjn sA(I het pAer. ik kjn ibVAsI
elAk kKno sitY bel n bM es BAl sA(I het
pAer n.
6
t elAekrA |Aenr eV x, kret pAer ik
tAr kKno t K<eu j pAeb n. ik ey sb elAekedr
ebAD zi) AeC tAr tAAtAi izKet pAer.
7
ebAkAedr kAC eTek ikC ezKAr en tA
ebAkAedr se bu ekAer n.
8
kjn ibc( o d( elAekr jIbnyA^
inrI(, kr. ik kjn ebAk elAekr Ak-b<Ak
jIbn pT tAr,pUbRk. 9ebAk elAekr tAedr
ebAkAimr mAZl idet igey hAsAhAis ker. ik s
elAekrA zI (mtAA hy.
10
kjn >KI elAk ZDu tAr inejr >K nuBb
kret pAer. iWk etmin/ ek elAekr hdeyr
>Selr Ane BAg bsAet pAer n.
11
j$nedr g]hilr ibnAz heb. ik s
elAekedr bAIil it kreb.
12
kiw shj rASAek* siWk rAS bel men
het pAer ik esiw m]&uYr idek igey iney eyet
pAer.
13
ibxAed pU,R kiw elAk hAset pAer/ ik
hAis TAmbAr per >K AbAr iPer Aes.
14
m kAejr j pApIedr puerAdSr zAiS
eBAg kret heb bM BAel kAejr j snr
purS]t heb.
15
kjn mUKR y ezAen tA ibVAs ker. ik
kjn |AnI bYi) y ikC ezAen t tAr bui idey
ibebcn ker.
16
kjn |AnI bYi) mek By pAy bM tAek
iey cel. ik kjn ebAkA elAk #tAr se
kukem$r meDY J<Aipey pe.
17
ey sb elAekrA Kub shej ereg yAy tArA
inebRAeDr mt Acr ker. ik |AnIr hy qDyY$ zIl.
18
inebRAeDr tAedr ebAkAimr j zAiS pAy.
ik |AnIr tAedr |Aenr j purS]t hy.

shj rASA A(irk eTR/ "esAj rAS.

19

j$nedr ibre snedr jy heb.


j$enr snedr kAeC mATA nt kret bADY heb.
20
dir@edr ekAn b u o itebzI ejAew n ik
DnIr b u-bAb Ar pirb]t hey TAek.
21
etAmAr itebzIedr G], kerA n. yid suKI
het cAo tAhel dir@edr it sdy TAek.
22
yid ek KArAp kAj krAr Pi Aew tAhel
es Bul kreb. ik ey BAel kAj krAr ecX
kreb es b u pAeb/ sbA tAek BAelAbAseb o
ibVAs kreb.
23
kiWn pirm sb smy ikC lAB Aneb. ik
&uim yid ekAn kAj n ker ZDu kT bl tAhel
&uim dir@ hey yAeb.
24
|AnIr spd Ar purS]t hy. ik mUKRr
purS]t hy ebAkAimr Ar.
25
ey stY bel es mAnuxek sAhAyY ker Ar ey
imeTY bel es edr AGAt ker.
26
ey Buek sAn ker es sur( pAy bM
tAr sAnrAo inrApd TAek.
27
Bur it sAn dzn
R stY jIbn iney Aes.
et kiw bYi)r jIbn m]&uYr P<Ad eTek r(
pAy. 28yid ekAn rAj enk mAnuxek zAsn ker
tAhel es mhAn. ik rAjAr rAejY yid ekAn
mAnux n TAek tAhel es rAjAr ekAn mUlY TAek
n.
29
qDy$YzIl kjn mAnux BIx, sitB hy.
Ar ey shej ereg yAy es tAr mUKRAimr mA
edy.
30
mAnisk zAi qdihk SVAeSYr it ker.
ik er it ihMs zrIrek erAgS ker
etAel.
31
Vr etYk mAnuxek s]iX kereCn. tA
yAr grIbedr j sMkewr sms s]iX ker tAr
dir@edr s]iXk%RAek pmAn ker. yAr grIbedr
dy edKAy tAr Verr it sAn dzRn ker.
32
kjn X elAk tAr ku-kem$r Ar prAijt
hy. ik kjn BAel elAk tAr m]&uYr smeyo
ijet yAy.
33
|AnIr sbsmy |AnstBAeb icABAbn
ker. ik mUKRr |Aenr* ikC jAen n.
34
BAelA kiw edzek mhAn ker etAel. ik
pAp ey ekAn mAnuxek lit ker.
35
|AnI AiDkAirk epel rAj suKI hn. ik
mUKR entAedr it rAj *u hn.
kiw zA %r e*ADek zimt ker. ik
kkRz %r es e*ADek Aro bAAy.
2
yKn ekAn |AnI bYi) ikC bel tKn er

15

|An Tb kjn |AnI bYi)r menr meDY |An bSAn


ker. ijinxiw ebAk elAekr menr meDY K<ujet egel
gBIrBAeb K<ujet heb kAr t oKAen SApY.

601
tAr kT Znet cAy. ik kjn mUKR ZDu ebAk
ebAk kTA bel.
3
Bu ekATAy ik GweC sb edKet pAn. itin
BAel o m etYekr opr smAnBAeb njr
rAeKn.
4
dyAr bcn hl jIbnb]e(r mt. ik imeTY
kT mAnuexr A Aek tCnC ker idet pAer.
5
mUKR bYi) iptAr pedz Znet A ker.
ik kjn |AnI bYi) mn idey edr sb kT
ezAen.
6
BAel elAekedr bAIet enk Dn TAek/ ik
X elAekedr Ay sMkw Aen.
7
|AnIr etAmAek n&un teTYr sAn edeb. ik
mUeKRr kT Zen ekAn lAB heb n.
8
j$nedr qnebek Bu G], kern. ik
snedr ATRn Zen Bu KuzI hn.
9
j$nedr jIbnDArAek Bu G], kern. yAr
er BAl kret cAy tAedr Bu BAlbAesn.
10
ey |Aenr pT pirtYAg kreb tAr zAiS heb.
ey inejek perr Ar ezADrAet SVIkAr ker
tAr ibnAz heb.
11
Bu sb jAenn. mnik m]&uYr smyo ik Gew
tAo itin jAenn. sutrAM kT sitY ey Bu
mAnuexr menr bM hdeyr kTAo jAnet
pAern.
12
t elAekr |AnI elAekedr Ar sMezAiDt
het G], ker. tAr |AnI elAekedr se imilt
hy n.
13
suKI bYi)r mueK Aner icH eleg TAek.
ik yid ek hdey >KI hy tAhel A Ao >Kek
kAz ker.
14
|AnIr Aro ebzI |An Ahr kret cAy.
ik mUKRr Aro mUKR het cAy.
15
ikC grIb mAnux sbsmy >KI TAek. ik
yAedr hdey reyeC An tAedr jIbn heC kiw
bYAht sebr mt.
16
DnI hey nAnAn y,y jj$irt hoyAr ecey
dir@ hoyA bM Buek sAn kr ey.
17
G] , Ar sMsAer c r KA KAoy A r eTek
BAelAbAsAr sMsAer eKey TAk BAel.
18
rgcw mAnuexr sms s]iX ker ik qDyY$ zIl
mAnuexr zAi iPirey Aen.
19
lsedr sbR^ smsAr suKIn het hy. ik
s bYi)edr jIbn Kub shj hy.
20
|AnI pu^ tAr iptAek suK en edy. ik mUKR
pu^ tAr mAek ZDu l en edy.
21
mUKRr mUKRAimet An pAy. ik |AnIr
ibebcn ker siWk kAj ker.
22
yid ek py$A pedz n pAy tAhel tAr
pirkn KAew n. ik ek yid |AnIedr kT

ihetApedz 15:3-16:8

Zen cel tAhel tAr pirknA sAPlY lAB


kreb.
23
kjn elAk tAr BAl %er KuzI hy. siWk
smey siWk %r edoyAw Kub BAel.
24
kjn |AnI bYi) y ikC ker t tAek
jIbenr peT igey edy bM tAek m]&uYr Selr
idek nIec nAm eTek ibrt ker.
25
hArIr sb ikC Bu DbMs ker edebn.
ik kjn ibDb mihlAr sbikC Bu r( krebn.
26
s icAek Bu G], kern. ik dyAlu kTA
Bu BAelAbAesn.
27
ey edr WkAy tAr pirbAr icer smsAy
jj$irt hey peb. ik yid ek s TAek tAhel
tAr jIben ekAn smsA Aseb n.
28
sn bYi)r %r edbAr Aeg ic ker
%r edy. ik j$enr ekAn ikC n eBeb %r
edy y tAedr smsAr kAr hey oeW.
29
m elAekedr eTek Bu enk dUer TAekn
ik BAel mAnuxedr ATRn Bu ezAenn.
30
kiw Anmy muK elAekedr KuzI ker
bM ZB sMbAd mAnuxek BAel ebAD krAy.
31
ek Bul ZDer idet cAel t yid ek mn
idey ezAen tAhel es heC Asl |AnI.
32
yid kjn bYi) nuzAsn SVIkAr ker/ es
inejr (it kreC. ik es yid perr Ar
sMezAiDt hoyAek h ker tAhel es ebADzi)
lAB ker.
33
Buek sAn dzn
R |Aenr pT inez
$ k.
pAbAr Aeg kjnek ibnyI het heb.
mAnux tAr ic-BAbnAek iWkmt sAijey
kiw pirkn kret pAer/ ik Bur hAet
ijhbAek iny krbAr (mt AeC.
2
elAekr men ker tArA y ker eswA iWk/
ik Bu tAedr A prI( kern.
3
sbsmy Bur sAhAyY eneb tAhel &uim sPl
heb.
4
smS ibxey Bur pirkn AeC bM es
pirkn nusAer m elAekr ibnAz heb.
5
ey smS elAk BAeb tAr elAekr &ulnAy
ey Bu tAedr G], kern. Bu iny es smS
hArI mAnuxek zAiS edebn.
6
sitYkAerr BAelAbAs o ibV St etAmAek K<Aiw
ker &uleb. Verr k]t em bM ibVStr
dr, prAD mueC ePl yAy ik Bur it Ar
mADYem Amr mek iey cil.
7
yid ekAn bYi) BAelABAeb jIbnyApn ker es
Bur kAeC menArm hy bM tAr zrAo tAr
se zAir( ker cel.
8
Wikey cr
lAB kr ep( siWk peT sAmA
lAB krAo ey.

16

ihetApedz 16:9-17:12
9

602

kjn bYi) ik kret cAy t iney pirkn


kret pAer ik bASeb ik Gweb t inDAR r krebn
Bu.
10
kjn rAj y beln eswA hy An. tA
tAr isA sbRd siWk hoy ic.
11
Bu cAn smS mApkAiW bM mA^ siWk ehAk
bM bYbsAiyk ci)il inymAnuyAyI ehAk.
12
yAr m kAj ker rAj tAedr G], kern.
DAim$kt tAr rAjYek it kreb.
13
rAj stY BAx Znet cAn. yAr imTY bel
n rAj tAedr pC kern.
14
kjn rAj ereg egel ey ekAn elAkek
htY kret pAern. ey |AnI es rAjAek KuzI rAKAr
ecX kreb.
15
yid rAj KuzI TAekn teb sbAr jIbn sueKr
heb. yid rAj etAmAr it sX hn tAhel t
heb bskAel b]iX hoyAr met.
16
|Aenr mUlY esAnAr eceyo ebzI. ibc(,tAr
mUlY repAr eceyo ebzI.
17
BAel elAekr sAr jIbn KArAp ijins eTek
dUr ereK cel. ey bYi) sAbDAnI es tAr A Aek
r( ker cel.
18
hAr DbMsek igey Aen bM tY
prAjy Aen.
19
t elAekedr se Dnspd BAg ker
enoyAr ecey ibnyI hoyA bM dir@edr meDY TAk
ey.
20
ey bYi) perr kAC eTek iz(Ah ker
es lABbAn heb. ey Bur opr ibVAs ereK cel
es Bur AzIbRAd pAeb.
21
|AnI elAekedr mAnu x icen eneb. ey
ibc(,BAeb kT bel tAr kTAy enk ebzI Pl
hy.
22
kjn |AnI mAnux sbsmy ic ker kT
bel. bM es y bel t ezAnAr eyAgY.
23
kjn ib| bYi) sbsmy icApU,R kT bel
bM es y ikC bel t ezAnAr pe( BAl o
mUlYbAn.
24
dyAlu kTbAt$A sbsmy mDur mt imiX.
dyAlu kTbAt$A h,eyAgY o SVAeSYr pe(
BAel.
25
mn pT AeC yA elAekr kAeC siWk bel
men helo tA ZDu m]&uYr idek iney yAy.
26
kjn imekr (uD tAek kAj krAy yAet
es eKet pAy.
27
kjn pdATR X elAk Ay kAejr
pirk n ker. tAr pedz Aenr mt
DbMskArI. 28kjn smsA s]iXkArI sbsmy smsAr
s]iX kreb. es jb Ciey Gin buedr meDY
zAir kAr GwAeb.

kjn ihMsA k bYi) tAr buedr tAr,


ker. es tAedr ibpeT cAilt kreb. 30es yKn
ekAn DbMskArI pirkn ker tKn tAr ecAK imwimw
ker. es tAr itebzIek AGAt krAr j Sit
enoyAr smy hAismueK TAek.
31
yAr s jIbnyApn ker sAd cl tAedr
mihmAr mukuw hy.
32
kjn bil eyA hoyAr eTek qDy$YzIl
hoyA Bl. kiw spU,R zherr dKl enoyAr
ecey inejr rAegr opr iny pAoy ey.
33
mAnux pAzAr dAn ecel tAedr isA iSr
ker. ik isA sbsmy Verr kAC eTek
Aes.
zAir meDY GrBit$ KAbAerr ecey zAir
meDY kwker Zken riw KAoy enk
BAl.
2
kjn buimAn B]tY tAr Bur ebAk eCelr
opr zAsn cAlAeb. BAeb es tAr Bur spi%r
ikCwA BAg Bur pu^edr se pAeb.
3
esAn o repAek K<Aiw krAr j Aen
epAAen hy. ik Vr es bYi) iyin mAnuexr
hdyek Z kern.
4
kjn X elAk m kTAwA ezAen.
imeTYbAdIr imeTYkTAel ezAen.
5
ikC mAnux AeC yAr grIb mAnuxedr d$z
peBAg ker. ibped p mAnuxedr sms iney
tAr hAsAhAis ker. et ebAJ yAy ey X
elAekrA Vrek sAn ker n iyin dir@edr
s]iXkt$. tAr zAiS pAoyAr eyAgY.
6
epQ^-epQ^IrA tAedr iptAmh bM
iptAmhIedr kAeC kiw mukuw. bM sAnedr
kAeC tAedr ipt-mAt kiw egQrb.
7
ebAkAedr ebzI kT bl nuic/ iWk etmin
ekAn zAsekro imTYAcAr kr ic ny.
8
ikC elAk ekAcek esQBAgY bel ibebcnA
ker. tAr BAeb ey sb e(e^ esw tAedr sAPlY
Aneb.
9
yid kAerAr Ayek &uim (m kret pAer
tAhel es etAmAr bu het pAer. ik yid &uim
tAr Ayek bArbAr men kr tAhel bue r (it
heb.
10
kjn buimAn mAnux tAr Bul eTek iz(
eny ik kjn inebRAD tAr Bul eTek iz(AlAB
ker n. mn ik 100 G cAbuk KAbAr pero ny.
11
kjn X bYi) sb smy Bul kAj kret
ecX ker. ezex/ tAek zAiS edbAr j Vr kjn
inur dUt pAWAebn.
12
zAbk ci r hey yAoy *u mA-BAluekr sK
u In
hoyA sbRd ibpnk. ik tbu/ kjn inebRAeDr
inbRuitAr suKIn hoyAr eTek t ey.
29

17

ihetApedz 17:13-18:22

603
etAmAr it k]t ekAn BAel kAejr j
sBAeb tAr itdAn ido n. yid &uim rkm
kr tAhel &uim sAr jIbn sMkewr meDY TAkeb.
14
ibbAd hl b<AeDr get$r met. es gt$ *mz>
b hoyAr Aeg ibbAd tYAg ker.
15
Bu ew ibxyek G], kern. kjn ined$Ax
bYi)ek zAiS edoy bM edAxI bYi)ek (m kr.
16
kjn inebRAD bYi)r kAeC TRR TAkr ekAn
mUlY en. kAr,/ tAr yKn ekAn ebAD en/ es
kKno |An iknet pAreb n.
17
kjn b u sbsmy BAelAbAseb. kjn
sitYkAerr BA sbRd etAmAek smTRn kreb mnik
etAmAr ibpedr smeyo.
18
kmA^ ebAkArA er ibbAedr dAiy
eny.
19
ey ibbAed An pAy es pAepo An lAB
ker. yid &uim inej inejr bA kr tAhel
&uim smsAek AhbAn jAnAeb.
20
j$n bYi) kKno lABbAn hy n. imTYAbAdIr
smsAy jj$irt heb.
21
kjn ipt inebRAD sAenr j ibmx$ TAek.
kiw X sAenr ipt suKI hy.
22
An hl kiw BAelA oxueDr mt. ik
>K hl suStAr mt.
23
j$n bYi) edr WkAenAr j Gux eny.
24
|AnI bYi) sbsmy BAl kAj krAr ic
kern. ik inebRAD bYi) sbsmy b dUerr SV
edeK.
25
kjn inebRAD pu^ tAr iptAr j >K bey
Aen. es tAr mAeyr it)tAr kAr,.
26
iWk eymn kjn ined$Ax bYi)ek zAiS edoy
Ay/ etmin kjn stYbAdI Tc AiDkAirkek
zAiS edoyAo Ay.
27
kjn |AnI bYi) Kub ebzI kT bel nA. es
kKno shej *u hy n.
28
kjn mU bYi) yid cp ker TAek tAhel
elAek tAek |AnI bel ibebcn kreb. es yid ikC
n bel tAek buimAn men heb.
ey elAekrA kAer se imel-imez
TAket pAer nA/ tAr tAedr inejedr
eCmt ijinx cAy. tAr ey ekAn pedz b
prAmezR ibcilt hy.
2
kjn inebRAD edr kAC eTek ikC izKet
cAy n. es ZDu inejr menr kTA kAz kret
secX TAek.
3
mAnux Dre,r j$nek pC ker nA. tAr
ebAkAedr iney phAs ker.
4
|AnI bYi)r cAirt z hl gBIr kuey
eTek eW As eSAtbAhI jelr met ey kuey
hl |Aenr ADAr.
13

18

etAmAek mAnuexr siWk ibcAr kret heb. yid


&uim edAxI bYi)edr eCe dAo tAhel &uim sn
bYi)edr se Ay krel n.
6
kjn inebRAD bYi) inejr kTAr ArA inejr
sMkw bAiDey bes. tAr mueKr kTAy Jg Zr
het pAer.
7
tAr muK tAr DbMesr kAr hey oeW. es
inej inejr kTAr jAel jiey pe.
8
mAnu x sbsmy ekC Znet BAelAbAes.
ekCAkAihnIek suKAer met iglet TAek.
9
kukem$ ey il TAek tAr se ibnAzkArIr
ekAn pARTkY en.
10
Bur nAm hl kiw zi)zAlI imnAerr mt.
BAelA elAekr Bur kAeC Aeyr j Cew eyet
pAer.
11
DnIr BAeb tAedr TR tAedr r( kreb.
tAr BAeb tAedr TR hl eB$ egRr met ww.
12
hArI bYi)r ibnAz heb ik ibnyI bYi)
sAint heb.
13
edr kT ezx kret edoyAr pr &uim
%r idet Zr kreb. yid &uim rkm kr tAhel
&uim St heb n Tb etAmAek ebAkAr mt
edKet lAgeb n.
14
suStAr smey kjn mAnuexr miS tAek
jIibt rAKeb. ik es yid gBIrBAeb dAs hey
yAy/ tAr ekAn Az TAek n.
15
|AnI bYi) Aer ebiz jAnAr eC kAz
ker.
16
&uim yid r pU,R elAekedr se sA(A
krbAr Aeg tAedr phAr dAo/ tAhel tAedr
se edK krbAr bYbS shj hy.
17
Tm bYi)r mAml tt(, pyR iWk TAek
yt( n tAek itIy bYi) pAwA ker.
18
zi)zAlI iberADI dlilr ibbAd pAzAr dAn
ePel emwAen yAy.
19
&uim yid etAmAr buek pmn kr tAhel
punrAy tAr mn jy krA eB$ AcIr eGr zhr
jy krAr eTeko kiWn heb. AsAedr Pwkilr
opr AAAiBAeb rAK zi)zAlI iKlilr mt
tk$ mAnuexr meDY ibeBd s]iX ker.
20
&uim y bleb tA etAmAr jIbenr opr BAb
ePleb. &uim yid BAl kT bl tAhel etAmAr
jIben BAel Gwn Gweb. Ar yid &uim KArAp
kT bel tAhel etAmAr jIben KArAp Gwn Gweb.
21
ijhb mn kT blet pAer y jIbn Tb
m]&u Y Aen. yAr kT blet BAelAbAes tAedr kTAr
drn yA pirnAm het pAer es sVe tAedr b
St TAket heb.
22
yid &uim etAmAr jIbnsinI K<uej pAo
tAhel men kreb &uim ekAn BAl ijins epeyeC.

ihetApedz 18:23-20:5

604

etAmAr SI etAmAek edKAeb ey Bu etAmAek iney


suKI.
23
kjn grIb bYi) sAhAyY iB( kreb ik
kjn DnI bYi) KArAp BAeb tAek %r edeb.
24
keykjn b ur s AndAyk. ik kjn
sitYkAerr bu BAeyr eceyo ibVS het pAer.
ebAk/ imeTYbAdI bM Wg hoyAr ecey grIb
bM s hoyA ey.
2
|An bYAiterek Ym ekAn kAejr ny. ey
bYi) tAAeA ker kAj ker/ es Bul ker.
3
kjn bYi)r inbui$tA tAr DbMesr kAr,.
ik es tAr rbSAr j Buek edAxI ker.
4
DnI bYi)r Dn-spd sMKY bu ejAgA ker
edy ik dir@ek sbA eCe cel yAy.
5
er ibre ey imTYAcAr ker tAr zAiS hoyA
ic. tAr r( pAoy ic ny.
6
dAr bYi)r bu sbA het cAy. ey phAr
dAn ker tAr bu lAeB sbA AhI.
7
yid ek grIb hy tAhel tAr pirbAerr
elAekrAo tAr iberAiDt ker bM smS buro
tAr idk eTek muK iPirey eny. es sAhAyY iB(
krel sAhAyY dAenr j ek tAr idek igey
yAeb n.
8
ekAn bYi) yid tAr SVACer j AhI hy/
es |AnI hey oWAr j keWAr pirm kreb. ey
ebADek r( ker/ es sAPlY hAet pAy.
9
imeTYsA(Ir zAiS heb? imeTYbAdIr ibnAz heb.
10
kjn inebRAD bYi)r pe( iblAistAr meDY
jIbnyApn kr iWk ny. tAhel t heb *ItdAs
kt$]k rAjpu^edr zAsn kr.
11
yid kjn bYi) |AnI hy/ es |An tAek
qDey$Yr iDkArI ker. es yid tAr ibre yAr
Ay ker es sb elAekedr (m ker esw tAr
mh%.
12
rAjAr e*AD heb isMehr met. ik tAr
dyA hl GAesr opr b]iXr eP<AwAr mt.
13
kjn inebRAD tAr iptAr je bey Aen
smsAr b. kjn K<utKuet b hl smAen cey
p jelr mt.
14
elAekr tAedr mtA-iptAr kAC eTek TR
bM GrbAi pAy. ik kjn BAel SI hl Bur
dAn.
15
kjn kue< / ls bYi) hyt
dIG(
$ Geu mAet
pAer ik es tY (uDAt$ ebAD kreb.
16
ek yid Anek mA ker tAhel es inejek
r( kret pAreb. ey inejr Acr spek$ stk$
es mAr yAeb.
17
dir@ek wAk edoy mAen t Buek -,
edoy. etAmAr dyAlu menr j Bu etAmAek
t iPirey edebn.

19

18

etAmAr pu^ bdlAeb Az yt(, AeC/


tAek zAsn kr. tAek zAsn n ker tAr m]&uY
en n. es inej tAr DbMesr kAr heb bM
&uim tAet n eyAgAeb.
19
rgcw elAk tAr e*AeDr mUlY edeb. &uim yid
tAek sMkw eTek ebr kero Aen/ es k
kAj kr bYAht rAKeb.
20
pedz ezAn bM z]lA prAy, ho. tAhel
|AnI hey Web.
21
mAnux sMKY pirkn ker ik kmA^ Bur
pirknA bASbAiyt hy.
22
elAekr kiw ibAV sI elAk cAy. kjn elAk
yAr kTA ek ibVAs ker n es Dre,r kjn
mAnux hoyAr ecey brM grIb hoyA ey.
23
ey bYi) Buek sAn ker tAr jIbn BAelA
hy. es (y(it eTek inrApd TAek. es tAr inejr
jIben i K<uej pAy.
24
ikC mAnux et ls hy ey tAr inejedr
idek Ay njr edy n. tArA t ls ey
tAr tAedr TAlA eTek KAbArwku py$ &uel mueK
edeb nA.
25
kjn ls bYi)ek zAiS dAo bM es
ebAkAw ekQzlI hey Web. ik kjn |AnI
bYi)ek itrSAr kr/ es Aer ibc(, hey Web.
26
ey bYi) tAr iptAr pekw ekew cir ker
bM tAr mAek bAI eTek tAiey edy/ es kjn
jG kulAAr.
27
yid &uim ined$z emen clA b ker tAhel
&uim etAmAr ebAkAimel cAiley yAeb. icridn
Bulel ker yAeb.
28
ey imeTY sA(I edy es Ayek phAs ker.
X elAekedr kTAbAt$ Aer ebzI pAp Aen.
29
t elAekedr j cAbuk yeTX/ ik
ebAkAedr j hAr yTATR.
@A(Ars eKel mAnux tAr iny hArAy.
mAtAelr ickAr ker bM GYAn GYAn kret
Zr ker. mdenA% bSAy tArA mUeKRr mt Acr
ker.
2
isMehr gj$enr mt rAjAr e*AD. &uim yid
rAjAek *u ker tAhel etAmAr jIbn sMzy
het pAer.
3
mUrA tk$ Zr krbAr bYApAer Kub tpr. sutrAM
etAmAek mn kjnek sAn kret heb ey tk$ek
iey clet pAer.
4
kjn ls bYi) kx$enr smy bIj bpn
ker n. sutrAM Psl Ger etAlAr sebr smy
yKn es KAbAerr j cAiridek tAkAy tKn es
ikC K<uej pAy n.
5
BAl pedz hl gBIr kuey eTek &uel An
SVC jelr mt. kjn |AnI bYi) Ar

20

605
kjenr kAC eTek ezKbAr j kiWn pirm
ker.
6
enek bel tAr ibVS bM nugt. ik
k]t ibVS elAk K<uej pAoyA Kub kiWn.
7
kjn sn bYi) speT jIbn kAwAy.
bM tAr sAnrA AzIbRAd D heb.
8
rAj yKn ibcAer bes tKn es inejr ecAeK
j$n bYi)edr icnet pAer.
9
ek ik kT blet pAer ey tAr kiw SVC
ibebk AeC bM es ekAn pAp kerin n?
10
AyBAeb yArA bYbsAy ojn iney kArcip
ker elAk WkAy/ Bu tAedr G], kern.
11
mnik kiw izZr kAjkem$o ebAJ yAy ey
es BAl n m. &uim yid kiw izZr Acr l(Y
kr/ es s o BAl ikn t &uim buJet pAreb.
12
AmAedr zrIerr ecAK bM kAn iy
iw Bu AmAedr ideyeCn yAet Amr edKet o
Znet pA.
13
&uim yid Geu mAenAr ipCen smy bYy kr tAhel
&uim dAire@ kX pAeb. ik yid &uim etAmAr smy
keWAr pirem bYy kr tAhel etAmAr KAer BAb
heb n.
14
etAmAr kAC eTek ek yKn ikC iknet yAy
tKn es bel "dAm bf ebzI? ijins BAl
ny. tArpr es edr kAeC igey inejr bAjAr
krAr kT bA ker bel.
15
esAn bM lAr kjn mAnuxek DnI ker
&ulet pAer. ik kjn |AnI bYi) y cAr
kern t enk ebzI dAmI.
16
er ibbAed jiey pel &uim etAmAr jAm
hArAet pAer.
17
tAr, ker ijinx pAoyA hyt BAel men
het pAer ik bezex edKeb ey tAr ekAn dAm
en.
18
pirkn krAr Aeg s pedz h ker.
yid &uim yue yAoy iSr kr/ tAhel etAmAek
cAln krAr j yue d( mn elAk K<uej ebr
kr.
19
ey er sVe jb rwAy es ibVAseyAgY
ny. sutrAM/ ebzI kT bel mn kAer se b u
ekAer n.
20
ey inejr iptAmAtAr ibre kT bel es
hl es Dre,r Ael y zI kAer pir,t
heb.
21
shej ij$t Dn bezex tAr mUlY hArAeb.
22
ek yid etAmAr ibre ikC ker TAek tAhel
&uim tAek zAiS idet eyo n. brM qDy$Y Der Bu
ezex etAmAek jyI krebn.
23
ikC bYbsAyI ojenr dAipAAy ikC
ekQzl ker elAk WkAy. Bu eswA G], kern. ey

ihetApedz 20:6-21:10

sb dAipA inK<ut ny esel bYbhAr kr


Ay.
24
itiw elAekr ik heb t Bu iWk kern.
tAhel ekAn bYi) ik ker buJeb tAr jIben ik ik
Gweb
25
Vrek ikC edbAr it| krAr Aeg ic
ker edeK. nAhel per hyet &uim BAbet pAer
ey mn it| n krel ht.
26
|AnI rAjA iWk krebn kAr j$n bYi).
es rAjA tAedr zAiS dAn krebn.
27
mAnuexr A hl Bur kAeC TAk dIp.
Bu heln yRAmI. kAr men ik AeC itin sb
jAenn.
28
yid kjn rAj s o stYbAdI hy tAhel
es tAr (mtAy TAket pAreb. ibVStA tAr rAjYek
zi)zAlI ker &uleb.
29
kjn yubekr zi)r ezABAek Amr pC
kir. ik kjn b]er pAk clek Amr sAn
jAnA. kAr tAr mAT Bit$ pAkA cl mA ker
ey es kiw pU,R jIbn epeyeC.
30
yid Amr zAiS pA tAhel Amr Ay
kAj kr b krb. y, mAnuxek bdel idet
pAer.
jimet cAexr jelr j cAxIr pirK Knn
ker. esc bYbSAr j tAr pirKA idey
bey yAoy jelr gitpT pirbt$n ker. etmin
ker Buo rAjAr menr iny, kern. Bu rAjAek
tAr eCmet pircAlnA kern.
2
mAnux BAeb es y ker tA siWk. ik Bu
mAnuexr kAejr siWk kAre,r ibcAr kern.
3
siWk o Ay kAj kreb. Bu bildAenr ecey
esilek ebzI BAelABAeb h, kern.
4
hAr hl kiw pAppU,R ijinx. et mAnuexr
stt ebAJAy.
5
buipU,R pirkn lAeBr idek iney eyet
pAer. ik &uim yid stk$ n ho bM kAejr
e(e^ tAAeA ker tAhel &uim grIb hey
yAeb.
6
elAk Wikey belAk hel zI etAmAr smS
Dnspd nX heb. bM etAmAr sttA etAmAr
m]&uYr kAr heb.
7
X elAekr ey kukm$ ker t tAedr DbMs
kreb. tAr iWk kAj kret SVIkAr ker.
8
X bYi)r sbsmy edr WkAet ecX ker.
ik BAel elAekrA sbRd s o Ayst kAj
ker.
9
JgAew beyr sAeT Gr krAr ecey CAedr
opr kl TAk ey.
10
s bYi) m kAj kret C ker. bM
tAr kAerA it dy dzRn ker n.

21

ihetApedz 21:11-22:15
11

606

Vrek iney yAr mj ker tAr zAiS pAoyAr


eyAgY bM ebAkAr tAr eTek iz( pAeb. tAr
|AnI hey Web. bM tAr Aer ebzI |An A
heb.
12
Vr mlmy. Vr jAenn j$nr ik ker
ebAeC. itin tAedr zAiS edebn.
13
yid ek dir@ek sAhAyY kret SVIkAr ker
tAhel tAr eyAjenr smyo ek tAr sAhAeyY
igey Aseb n.
14
ek yid etAmAr opr ereg TAek tAhel
tAek egApen kw phAr pAWAo. egApen edoyA
phAr kw e*ADek zimt ker.
15
y-ibcAr sn bYi)edr suKI ker etAel.
ik j$n bYi)edr BIt ker.
16
|Aenr pT ek tYAg krel buJet heb es
DbMesr idek egAeC.
17
yid ekAn bYi) suK-spi% BAelAbAes/ es
dire@ pir,t heb. kjn bYi) yid ZDumA^
@A(Ars pAn kret bM Kub mzlAdAr rA eKet
cAy tAhel es ekAnidn DnI het pAreb n.
18
BAel elAekedr it X elAekr ey sb
KArAp kAjil ker tAr j tAedr b zAiS
epet heb. s bYi)edr ibre s bYi)rA y
sb ker tAr j X elAekedr dAm idet heb.
19
rgcw o ibbAdI SIr se Gr krAr ecey
mrBUimet bAs kr BAl.
20
kjn |AnI bYi) Bib`et tAr kAej lAgeb
mn ijinxp^ sy ker rAeK. ik kjn inebRAD
y ikC j$n ker tAr sbwA tAAtAi Krc ker
ePel.
21
ey bYi) sbRd dy o BAlbAs dzRn ker
es suS jIbn lAB ker. es TR o sAn pAy.
22
kjn |AnI bYi) y cAy tA kret pAer.
mn ik/ es zi)zAlI elAekedr Ar itr(
krA zhreko A*m kret pAer. b<AcbAr j
ey AcIerr opr tAedr AS iCl/ es AcIro
es DbMs kret pAer.
23
es ik bleC ibxey yid ekAn bYi) stk$
TAek tAhel es sMkw eTek dUer TAket pAreb.
24
kjn hArI mAnux inejek edr eTek
e men ker. es tAr kAejr DAr idey ediKey
edy es ktKAin X.
25-26
kjn ls bYi)r itir) dAbI tAr
DbMesr kAr hy. tAr y kr drkr t kret
SVIkAr krAy ls bYi) inejek DbMs ker.
ik kjn BAel elAk enk ikC idey edy
kAr, tAr cr AeC.
27
j$enr Buek ikC sgR krel Bu KuzI
hn n. ibezx ker tArA yKn tAedr segRr
pirbet$ tAr kAC eTek ikC epet ecX ker tKn.

28

imeTYbAdIr ibnAz heb. yAr imeTYbAdIedr kT


Zen cleb tAedro ibnAz heb.
29
kjn sn bYi) jAen ey es siWk. ik
kjn X elAkek BAn kret hy.
30
ekAn bYi) kiw pirknek sPl kret
yeTX |AnI ny yid Vr tAr ibre TAekn.
31
mAnux yt yu jeyr Sit ink Bu n
cAel ikCet tAr yue jylAB kret pAreb
n.
DnI hoyAr ecey sAint hoyA ey. esAn
o repAr ecey sunAm j$n krA ebiz
r pU,R.
2
grIb bM DnIr meDY ekAn ibeBd en. sbA
smAn/ Bu tAedr qtrI kereCn.
3
|AnI bYi)rA Aeg eTek sMkewr ABAx pAy
bM es pT eTek dUer TAek. ik mUKRr smsAr
BYer ebz ker eB$Ag epAhAy.
4
ibnyI ho bM Buek sAn jAnAo. tAhel
&uim Dn-spd/ sAn bM jIbn lAB kreb.
5
j$enr smsAr P<Aed Awek pe. ik ey
bYi) tAr A Aek y ker es sms eTek dUer
TAek.
6
qzzbkAl eTek kiw izZek iWk peT b<Acet
ezKAo. izZiw tAr b] bys pyR iWk peT b<AcA
bYAht rAKeb.
7
dir@r icrkAl DnIedr dAs ker. kjn
bYi) ey DAr ker/ es yAr kAC eTek DAr ker tAr
kAeC *ItdAs hey yAy.
8
ey smsAr bIj ebAen es smsAr Psl etAel.
bM pirezex edr smsAy ePlAr j tAr
inejr ibnAz hy.
9
ey mu)heS dAn ker tAr kpAel AzIbRAd
ejAew. es AzIbRAdD heb kAr es tAr inejr
KAbAr grIbedr se BAg ker eKeyiCl.
10
yArA zAi s]iX ker tAedr tAiey dAo
sMGAt Apin dUr heb. tKn nYAy o pmAnjnk
Acr, ibAm pAeb.
11
yid &uim kiw K<Aiw hdy BAlbAs/ yid etAmAr
bA,I hy mAij$t/ tAhel rAjAo etAmAr bu heb.
12
yAr Buek jAen tAedr Bu r( kern.
zU ibVAsI elAekedr kT Bu ibnAz
kern.
13
ls bYi) bel/ "Kn Aim kAej eyet
pArb n. bAer kiw isMh reyeC. bAer egel
es AmAek emer ePleb.
14
bYiBcAerr pAp hl kiw P<Aedr met.
es P<Aed ey p edy tAr opr Bu Byr *u
hn.
15
izZr mUKAR im ker. ik &uim yid tAedr zAiS
dAo tAhel or Ar o kAj kreb n.

22

ihetApedz 22:16-23:18

607
16

ew ijins etAmAek dire@ pir,t kreb kAr se bes AeC. 2 kKno ebzI eKo n mnik
inej DnI het igey dir@ek AGAt kr bM (uDAt$ TAkelo ny. 3 es yid suKAer AeyAjn
DnIek phAr edoy.
ker tAhelo ebzI eKo n kAr w kw cAlAiko
het pAer.
itirziw nIitkTA
17
Aim y bliC t mn idey ezAn. |AnI bYi)r
7
4
y bel igeyeCn Aim t etAmAek iziKey edb.
DnI het igey SVASY (y ekAer n. yid &uim
iz(AmAlAil eTek iz(A nAo. 18il yid |AnI ho tAhel &uim Kub qDyYR zIl heb. 5fAn emel
men rAKet pAer tAhel etAmAr ml heb. &uim pAKIr e yAoyAr met wAkkio t in>ezx
yid il blet pAer tAhel w etAmAek sAhAyY hey yAy.
kreb. 19Aim etAmAek Kn il ezKAb. Aim
cA &uim Bur it ibVAs rAeK. 20Aim etAmAr
8
6
j 30 iw nIitkT ileKiC. il hl pedz o
SVATRpr elAekr se eBAjen ebAes n. tAr
nAnAibD |Aenr kT. 21il etAmAek stY bM pCer KAbAr eTek dUer eTek. 7 kAr ey KAiw
r pU,R ibxy ezKAeb. tAhel etAmAek yArA es ikeneC es ZDu eswAr dAemr kT BAeb. es
pAiWeyiCl tAedr kAeC &uim siWk %r idet pAreb. etAmAek blet pAer/ "KAo bM pAn kr. ik
w tAr hdeyr BYerr kT ny. 8&uim yid
tAr KAbAr KAo tAhel &uim suS hey peb bM
1
22
dire@r kAC eTek ijins cir kr shj. etAmAr zMsbAkY heb kiw bAej Krc.
ik t ekr n bM AdAlet dInhIenr kAC
eTek ekAn suibD peBAg ker n. 23Bu grIbedr
9
9
pe( reyeCn. Bu tAedr smTRn kern. sutrAM
mUKeR k iz( edoyAr ecX ekAer n. es etAmAr
ek grIbedr ikC inel Bu t AbAr iCiney |Aenr kT iney phAs kreb.
enn.

10
10

2
puerAen spi%r sImAr SAnAr ekAer n.
rgcw elAekr sAeT bu ekAer n. ey elAk nATedr jimjm As krAr ecX ekAer n.
Kub tAAtAi ereg yAy tAr Kub kAeC eyo n. 11Bu nATedr kjn zi)zAlI itr(k sutrAM
25
yid &uim t kr tAhel &uim hyt
tAr mt Acr, itin etAmAr ibre dAAebn.
kret izKeb bM sMkew peb.
24

11
12

3
iz(ekr kT ezAn bM ytw pAr tAr kAC
er -, ezAeDr IkAr ker n. 27yid eTek izeK nAo.
&uim jAimndAr iheseb es -e,r TR pirezAD
kret n pAer tAhel &uim sb hArAeb. ekn ZDu
12
13
ZDu inejr zyYAwku eKAyAet yAeb
eyAjn hel etAmAr izZek zAiS dAo. tAek
mAreDAr krelo tAr (it heb n. 14yid tAek c
cAp mAer tAhel &uim tAr jIbn r( kret
4
28
spi% sImAr pu r Atn icH/ y etAmAr pAreb.
ippurxg SApn ker igeyiCeln t bdel ido
nA.
13
15
pu^ AmAr/ yid &uim |AnI hey oeWA tAhel
Aim KuzI hb. 16AmAr hdy KuzI heb yid &uim
5
29
yid ek inejr kAej tY d( hy tAhel siWk kTAel blet pAer.
es rAjAek esb krAr eyAgY. tAek Ar sADAr
elAekr j kAj kret heb n.
14
17
j$enr it x$ ekAer n. ik sbRd ecX
ker yAet Buek sAn jAnAen yAy. 18sbRdA
6
yKn &uim ekAn r pU,R bYi)r se bes AzAr Ael AeC bM etAmAr AzA kKno hAirey
KAoyA-dAoy kreC tKn men ereK &uim yAeb n.
26

23

ihetApedz 23:19-24:14

608

15
19

19

24

sutrAM/ pu^ AmAr/ ezAn/ |AnI ho. siWk


j$n bYi)edr ihMs ekAer n. tAedr
jIbnyApen sbRd stk$ eTek. 20epwk bM mdYp
kACAkAiC TAkbAr eCo ker n. 2 tAr
bYi)r se b u ekAer n. 21ey itir) KAbAr sbsmy er (itr pirknA ker. tAr etYek
KAy bM @A(Ars pAn ker es dire@ pir,t heb. sms s]iXr xy ker ebAy.
tAr KAy dAy Ar Geu mAy bM zI tAedr yAbtIy
sb ikC eKAy yAy.
20
3
| bM ebAD idey gA kiw bAI # hy.
4
16
|An l$B bM sur spd idey Grilek Ber
22
ipt y bel t Zen cel. ipt CA etAmAr edy.
j het n. bM mAek sAn jAnAo. mnik
es b] helo tAek sAn jAnAeb. 23stY/ |n/
21
5
iz( bM ebAD Kub mUlYbAn. ilek etAmAr ekn
| mAnuxek blbAn ker etAel. |An mAnuxek
ic/ ib*I kr ny. 24sn bYi)r ipt tY Aer zi) edy . 6 yuer Aeg etAmAek Kub
suKI hy. yid kAerA izZpu^ |AnI hy tAhel es stk$BAeb pirkn kret heb. yid &uim yu
izZ An bey Aen. 25sutrAM etAmAr iptAmAtAek ijtet cAo tAhel etAmAr enk pedXAr
suKI het dAo. etAmAr mA/ iyin etAmAek j ideyeCn eyAjn.
tAek An kret dAo.

22
17

mUKRr ekAnidn |Aenr mm$ buJeb n. yKn mAnux


26
ekAn
r p,
U R ibxy iney AelAcn ker tKn mUKr
R
pu^ AmAr kAeC es bM Aim y bliC t
ezAn. AmAr jIbnek etAmAr j dAhrSVrp ikC blet pAer n.
ibebcn kr. 27eb bM ir^ mihl hl
P<Ad. tAr hl gBIr kuey yAr eBtr eTek &uim
23
8
Ar ekAnidn ebirey Aset pAreb n. 28kjn
yid &uim sbsmy sms s]iXr pirkn kr
KArAp emey etAmAr j ecAerr met ep( tAhel r etAmAek jAneb kjn sms
kreb. bM es enk purxek pAepr peT ewen s]iXr nAyk iheseb bM tAr Ar etAmAr kT
nAmAy.
Zneb n.
9
mUKR bYi) ZDu pAepr pirkn ker. elAekrA
G],pU,R elAekedr G],A ker.
18
29-30
yAr itir) @A(Ars pAn ker bM
ejArAel pAnIy h ker tAedr pe( Kub KArAp
24
10
heb. tAr yKn tKn mArdA bM ibbAed jiey
sewr smey &uim yid bRl hey pe tAhel
pe; tAedr ecAK lAl hey oeW/ eyKAen esKAen &uim sitY sitY kjn bRl elAk.
ehAcw KAy bM inejedr AGAt ker. tAr
smsAelAek Aet pAer nA?
25
31
11
sutrAM @A(Aresr bYApAer stk$ eTek. lAl
yid elAekrA kjn bYi)ek htYAr xy
@A(Ars hyt
edKet lukr; eswA epyAlAr meDY ker tAhel &uim es bYi)ek r( krAr AA,
Jkmk ker. &uim yKn eswA pAn kr tKn t ecX kreb.
12
surBAeb gl idey nIec nAem. 32ik ezex t
&uim blet pAer n/ "w AmAr kAj ny.
sAepr met eCAbl mAer.
Bu sb jAenn. itin o jAenn &uim ik kr bM
33
@A(Ars pAn krel &uim ecAeK t
sb ijins ekn kr. Bu etAmAek l(Y kreCn. etAmAr kAj
edKeb. etAmAr miS ibA hey peb. 34yKn nuyAyI purSAr edebn.
&uim Zey peb tKn etAmAr men heb eyn &uim
%Al smue@r opr Zey AeC. men heb jAhAejr
26
13
opr Zey reyeC. 35&uim bleb/ "tAr AmAek
eh pu^ AmAr/ mDu KAo. mDu b %m bS.
AGAt kereC ik Aim nuBb kirin. tAr cAk BA mDu BIx, imiX. 14krkm BAeb/ |A
AmAek emereC ik Aim t men rAiKin. Kn etAmAr A Ar j BAl. yid etAmAr |An TAek/
Ar Aim ejeg Wet pArb n. Aim Aer kiw tAhel etAmAr Az TAkeb. es AzAr ekAn ezx
pAnIy cA.
en.

ihetApedz 24:15-25:12

609
27

30

Aim kjn ls elAekr jimr pAz idey


eglAm. Aim kjn mUeKRr @A(A e(etr pAz
idey eglAm. 31es sb jimelAet k<AweJAp
gijey WiCl. jimelA AgACA bM k<AwAy
Ber igeyiCl. bM B Se pr met jimr cArpAezr
AcIr eBe peiCl. 32Aim ilr idek
tAkAlAm bM tAedr sVe BAblAm. Aim
il eTek kiw iz(A eplAm. 33Ar kw
28
Gum/ sAmA ibAm/ hAt js ker tAC
17
zr ibped Anit hey n. etAmAr z bSAy kAwAen. 34il etAmAek t dire@
pe egel As ediKo n. 18yid &uim t ker pir,t kreb. etAmAr Ar ikC bizX TAkeb
tAhel Bu t edKet pAebn bM Bu etAmAr n/ eyn ecAr es etAmAr sb ikC cir ker iney
it &uX hebn n. tKn hye t Bu etAmAr zek igeyeC. BAeb kAnAkihIn bSAy etAmAy jIbn
sAhAyY kret igey Asebn.
kAwAet heb.
15

kjn BAel elAekr bAIet ecAerr mt


luikey eTek ep( ker n. tAr bAI eTek cir
ker n. 16yid kjn sn bYi) sAtbAro
pe yAy tAhelo es AbAr eW dAAet s(m
hy. ik X bYi)r sbsmy sMkewr Ar prAijt
heb.

29
19

j$n bYi)edr etAmAr icAr kAr het ido


n bM j$nedr it x$ ker n. 20 j$nedr
ekAn AzAr dIp en. tAedr AelA kAer
pirt heb.

30
pu^/ rAj bM Buek sAn ekAer. yAr
rAj o Bur ibre tAedr se yu) hey n.
22
ekn kAr elAkelA zI DbMs hey
yAeb. &uim et jAen n/ yAr tAedr ibre/ Vr
bM rAj tAedr j ktKAin sms iney
Aset pAern. tAedr opr hWA ibpyRy enem
Aseb.
21

Aro nIitkTA
il hl |AnbAnedr i)
kjn ibcArkek inrep( het heb. ecn
elAk bel tAek smTRn kr ibcArekr ic ny.
24
kjn X bYi)ek yid ibcArk ined$Ax bel sAbYS
kern tAhel elAekr es ibcArkek iBzAp edeb.
mnik edezr elAekrAo ibcArekr ibre
kT bleb. 25ik ekAn ibcArk yid edAxI bYi)ek
eyAgY zAiS dAn kern tAhel sbA tr zMs
kreb.
26
yTATR s %r mAnuxek KuzI ker. iWk eyn
oADr cVenr met.
27
etAmAr jimet cArA erAp, krbAr Aeg
GrbAi qtir ekAer n. bsit SApn krbAr Aeg
etAmAr cAxbAesr smS bYbS ker eneb.
28
k]t kAr, n TAkel ekAn elAekr ibre
kT bel n. Ar kKno imTY kTA ebAel n.
29
ebAel n/ "o AmAek AGAt kereC bel
Aimo oek AGAt krb. AmAr (it kereC bel
Aimo oek zAiS edb.
23

zelAmenr Aer ikC ihetApedz


il zelAmenr Aer keykiw i).
iyhdAr rAj ihieyr B]etYrA kTAil
ileK enn.
2
Verr mAhAe Yr j itin AmAedr y jAnAet
cAn n t luikey rAeKn. kjn rAj y ikC
kAz kern tAr j tAek sAn edoy hey
TAek.
3
AmAedr mATAr enk oper reyeC AkAz
bM AmAedr pAeyr tlAy AeC gBIr mAiw.
rAjAedr mno esrkm. Amr tAedr buJet pAir
n.
4
yid rpAr eTek KAt ebr ker ePel tAek
Z kr yAy/ tAhel SV,RkAr t eTek sur ikC
bAnAet pAer. 5iWk esBAeb yid rAjAr kAC eTek
kuprAmzRdAtAedr sirey ePl yAy tAhel Ay tAr
rAejYr iBi% Aer mjbut kreb.
6
rAjAr sAmen kKno inejr sVe hAmbA
ker n. kjn ibKYAt bYi) hbAr BAn ker n.
7
inej eTek rAjAr kAeC igey elAekr sAmen
pmAint hoyAr eTek rAjAr Am epey tAr
kAeC yAoy enk BAl.
8
&uim yA ikC edeKC es sVe ibcArekr kAeC
blbAr j tAAeA ker n. yid ek mA
ker ey &uim y edeKC t Bul/ tAhel &uim Set
peb.
9
yid kAer se etAmAr ekAn ibxy imt hy
teb es ibbAd inejrA imiwey ePl. perr ekAn
egApn kT kKno kAz ker ido n. 10&uim yid
t kr &uim lAy pe yAeb bM bdnAm etAmAek
kKno eCe yAeb n.
11
iWk smey iWk kTiw bl hl kiw repAr
ePem esAnAr Aepelr met.
12
|AnI elAekr stk$bA,I hl sbeTek BAel
esAnAr qtrI AMiw b ghnAr eTeko dAmI.

25

ihetApedz 25:13-26:20

610

13

gremr iden zs kAwAr smy zItl jelr


metA kjn ibVS dUt tAr erekr kAeC mUlYbAn.
14
ey sb elAekrA phAr edeb bel
itit
edy ik tA pAln ker n tAr hl es sb emG
b hAoyAr met y b]iX Aen n.
15
&uim yid kAek qDy$YshkAer ekAn bYApAer
ebAJAet pAer tAhel rAjAro mt pirbtn
$ krAen
yAy. zABAeb kTA blAr (mtA Kub zi)zAlI.
16
mDu suimX ik t ebzI mA^Ay eKel suK
hy. 17iWk etmn/ yid &uim Ay etAmAr itebzIr
bAi yAo/ es etAmAek G], kret Zr kreb.
18
ey bYi) AdAlet imeTY kT bel es Kub
ibpnk. es hl kiw terAyAl/ kiw mur b
kiw tI( bAe,r met. 19ibpedr smy kKno
imTYAbAdIr opr inB$r ekAer n. es hl kw
nbe dAt b kiw wlmel pAeyr met.
20
kjn ezAkAt$ mAnuxek Aner gAn ezAnAenA
hl kiw zIetr iden elAekedr gA eTek bS
eke enoyAr met/ yAr zIet jem yAeC.
hel eyn esAfAr sAeT mLrs emzAen.
21
yid etAmAr z (uDAt$ hy tAek KAbAr dAo/
yid es \At$ hy teb tAek jl dAo. 22&uim
rkm krel es l pAeb. eswA heb eyn tAr
mATAy l kyl rAKAr mt bM Bu etAmAek
zr se BAl bYbhAr krAr j purS]t
krebn.
23
%r idk eTek bey As hAoyAy b]iX hy.
iWk mn ker jb eTek e*AD j eny.
24
kjn muKKr SIr se k bAiet TAkAr
ecey CAed TAk BAl.
25
dUerr ekAn SAn eTek As susMbAd hl %
o \At$ bSAy pAoy zItl jelr met.
26
yid ekAn BAel mAnux bRl hey pe ekAn
m elAkek nusr ker t heb pirAr jl
dUixt hey yAoyr met bYApAr.
27
Kub ebzI mDu KAoy BAel ny/ iWk etmn
inejr j sAn AdAeyr ecXAo sAenr ny.
28
ey mAnux inejek sAmlAet pAer n es hl
es zherr met yAr AcIr eBe[ egeC.
mK
U eR dr ibxey ikC nIitkTA
gremr iden eymn &uxArpAt hoyA ic
ny/ zs kAwAr smey eymn b]iX hoyA ic
ny iWk etmin mUKRedr sAn kr mAnuexr ic
ny.
2
ek yid etAmAr m kAmn ker t iney
ic ker n. &uim yid KArAp ikC n ker etAmAr
ekAn (it heb n. es bYi)r kTAil heb e
cel yAoy pAiKr metA yAr etAmAr pAez TAmeb
n.

26

etAmAek eGAAek cAbku mAret heb/ gADAr ipeW


blg b<ADet heb Ar mUKRedr mAret heb.
4
hl k kiWn piriSit. yid ekAn mUKR
etAmAek ebAkAr mt ekAn ij|As ker tAhel
&uim ebAkAr met %r ido n kAr/ tAhel etAmAek
mUKR bel men heb. 5ik yid ekAn mUKR etAmAek
ebAkAr mt ker tAhel &uim ebAkAr mt %r
ido nyet es inejek Kub buimAn eBeb eneb.
6
kKno ekAn mUKRek etAmAr bAt$ bhn kret
ido n. yid t kr tAhel t heb inejr pAey
inej kuul emer sms s]iX krAr met bYApAr.
7
yKn ekAn mUKR ekAn |AnI elAekr mt kT
blet ecX ker/ t hy Ay kjn mAtAelr tAr
hAt eTek k<Aw &uel ePlAr ecXAr mt. pu
mAnuexr hAwAr ecXAr sAiml.
8
mUKeR k sAn edKAen hl litet pATr b<ADAr
metA KArAp bYApAr.
9
kjn mAtAlek tAr hAt eTek kAeWr ecAC
bAr krbAr ecX l(Y kr Ar kjn mUeKRr muK
eTek |AngB$ i)r kAz smAn hAskr.
10
kjn mUKeR k b rASA idey ehe w yAoy kjn
mAtAlek BAA kr ibpnk. &uim jAenA n ek
AGAt epey yAeb.
11
kukur KAbAr eKey suS hey bim ker. tArpr
kukuriw tAr bim eKey ePel. mUKRo iWk etmin
BAeb k Bul bAr bAr ker cel.
12
ey bYi) inejek |AnI men ker es yid t
n hy tAhel es mUeKRro Dm.
lsedr ibxey ikC nIitkTA
ey ls es bel/ "Aim AmAr bAi eCe
eberAb n. rASAy isMh AeC.
14
kjn ls bYi) hl drjAr met. drj
eymn iWk kAr sAeT Guer yAy/ ey ls eso
iWk etminBAeb ibCAnAy pAz iPer yAy. es Ar
ekATAo yAy n.
15
ey ls tAr TAl eTek mueK KAbAr &uleto
Als.
16
kjn ls elAk inejek sAtjn c&ur
elAk yAr tAedr BAbnAr j yui) edKAet pAer/
tAedr ecey ebzI |AnI bel ibebcn ker.
17
jn mAnuexr JgAr mAJKAen nAk glAet
yAoy ibpnk. oiw pAz idey cel yAoyA kiw
kukuerr kAn Der wAnAr met bYApAr.
18-19
ek yid kiw elAkek WkAenAr pr bel
ey es mj kriCl t heb kjn pAgelr
ehInBAeb l tIr Ce Gw$ nAbzt> kAek
emer ePlAr met bYApAr.
20
AlAin kAeWr BAeb An ineB yAy.
krkmBAeb/ pbAd zU tk$o eTem yAeb.
13

ihetApedz 26:21-28:3

611
21

kAWkyl eymn kylAek let sAhAyY ker/


kAW eymn Anek ijey rAeK iWk etmn yAr
sms s]iX ker tAr tk$ek b<Aicey rAeK.
22
BAel KAbAr eKet eymn mAnux BAelAbAes/
iWk etmn tAr jbo BAlbAes.
23
ey sb bu p,
U $ kTAbAt$ kiw riBsi eFek
edy t hl mAiwr pAe^r opr rpAil re[r met.
24
ey m es BAl kT idey tAr kupirkn eFek
rAeK. ik tAr riBsi TAek tAr hdey. 25es
hyt etAmAr se sdy hey kT bleb/ ik tAek
ibVAs ekAerA nA. tAr mn bRuiet Br. 26es tAr
mDur kT idey kupirknil eFek rAeK. ik
es nIc. ik ezxpy$ elAekrA tAr ku-kem$r kT
iWk jAnet pAreb.
27
ey mAnux mAnuxek P<Aed ePlet cAy es
inej inejr P<Aed pe. ey bYi) er opr
pATr giey ePlet cAy es inej es pATerr
tlAy ipex yAy.
28
imTYAbAdIr tAedr Ar inpIit elAekedr
G], ker. yAr imiX imiX kT bel tAr DbMs
Aen.
etAmAr Bib` spek$ imeTY hAr ker
n. kAr kAl ik heb t etAmAr jAn.
2
kKno inejr zMs inej ekAer n/ ek
t kret dAo.
3
kK BArI pATr b bAil bey iney yAoy
kiWn. ik kjn mUeKRr e*AeDr PlSVrp ey
sMkwil s]iX hy t s kr Aer kiWn.
4
e*AD inur o nIc bM DbMesr kAr. ik
x$ r eTeko KArAp.
5
em ep( eKAlAKuil smAelAcn BAl.
6
kjn bu etAmAek itrS Ar ker hyt
AGAt
kret pAer/ ik esw etAmAr inejr BAelAr
j. ik kjn z yKn etAmAek AGAt kret
cAy tKn es sdy hey emsh bYbhAr ker.
7
yid etAmAr iKed n TAek teb &uim mDuo KAeb
n. ik yid etAmAr iKed pAy teb &uim ey ekAn
KAbAr/ KArAp eKet helo KAeb.
8
bAI eTek dUer TAkA kjn bYi) hl nI
eTek dUer TAk kiw pAKIr mt.
9
kiw sugI esQrB kjnek KuzI kret pAer.
ik kjn BAel bu jIbn^A, kArk pedezr
eceyo imiX.
10
etAmAr inejr o etAmAr iptAr buedr kT
kKen Buel n. yid &uim smsAy pe tAhel
Gr eTek enk dUer BAeyr bAiet sAhAyY cAet
n igey etAmAr itebzIr kAeC sAhAyY cAo.
11
eh pu^ &uim |AnI hey AmAek suKI ker.
tAhel Aim AmAr smAelAckedr smAelAcnAr
jbAb idet pArb.

27

12

ey |AnI es ibpedr sAbn edKel dUer ser


yAy ik mUKR eyA igey ibped J<Ap edy bM
eB$Ag epAhAy.
13
&uim yid perr -e,r dAiy nAo tAhel
&uim etAmAr inejr bS hArAeb.
14
eBArebl ickAr ker/ "suBAt bel sAx,
jAiney etAmAr itebzIedr jAigey &uel n? es
wAek AzIbRAd n eBeb iBzAp BAbeb.
15
kjn JgAew SI hl bx$Ar iden ibrAm
eP<AwA eP<AwA b]iX pAr met.
16
Dre,r SIelAkek TAmAet yAoy hAoyAr
git erAD krbAr ecX krbAr mt. hl enkw
hAt idey etl mueW ker DrAr ecX krbAr met.
17
kiw elAhA Ar k wker elAhAr opr
ereK Ciret DAr edoy hy. krkmBAeb/ b ur
prSprek sMezADn kret igey inejedr ibc(
ker etAel.
18
ey mAnux fmur gAeCr y eny es tAr Plo
eBg ker. BAeb/ ey bYi) tAr Bur esb
ker/ es tAr j purS]t heb. tAr minb tAr
edKAezAnAr BAr enn.
19
iWk eyBAeb jelr idek tkAel kjn mAnux
inejr echArA edKet pAy iWk esBAeb kjn
mAnuexr menr idek tAkAel tAr SVrp ecn yAy.
20
mAnuexr bAsnA kKno pir hy n/ krkmBAeb/ m]&u Y o DbMesr Sl tAedr kAeC itmeDY
y AeC tAr eTek sbsmy ebzI cAy.
21
mAnux eymn Aenr Ar esAn o rep
pirZ ker iWk esBAeb mAnuexr zMsAr Ar
kjn bYi)ek prI( kr hy.
22
&uim kjn mUKRek ipex e ker ePlelo
kKno tAr ebAkAim eGAcAet pAreb n.
23
etAmAr emx o CAgelr pAelr opr stk$
hrAr njr rAeK. tAedr smS eyAjenr it
y ino. 24ZDu spd ny/ ekAn edzo icrSAyI
ny. 25K ekew ePl AbAr n&un GAs gjAeb.
pAhAer gAey gjAen GAs ekew ePl. 26etAmAr
emxedr g eTek pzm iney epAzAk qtrI ker.
&uim etAmAr ikC CAgl ibi* ker idey ikCw jim
eken. 27etAmAr o etAmAr pirbAerr j yeTX
pirmAe CAgelr D TAkeb. et etAmAr SI B] tYr
SVASYbtI heb.
m elAekrA sbikCek By pAy. ik BAl
elAekrA hy isMehr mt sAhsI.
2
kiw ibe@AhI edez enk eyAgY ent TAek
yAr Kub idenr j zAsn ker. ik yid kjn
ibc(, o |AnI mAnux ent hy tAhel SAyI bjAy
TAkeb.
3
ey zAsk dir@ jAedr opr tYAcAr ker
es hl es BArI b]iXr met y zs nX ker.

28

ihetApedz 28:4-29:9
4

612

&uim yid An n mAen tAhel &uim m


elAekedr p( nAo. ik yid &uim An mAen
tAhel &uim m elAekedr ibpe( yAeb.
5
m elAk Ay ebAeJ n. ey sb mAnux Buek
BAelAbAes tArA ZDu r TR ebAeJ.
6
DnI o s hoyA ep( dir@ o s hoy
BAl.
7
ey An emen cel es bui mAn. ik ey bYi)
pdATR elAekedr bu hy es tAr iptAr lAr
kAr hy.
8
&uim yid dir@edr Wikey c hAer tAedr eTek
sud iney DnI ho tAhel etAmAr Vy$ Aerkjn
es iDkAr ker eneb/ ey dir@edr it dyAlu.
9
ey bYi) Verr iz(mAlAy kAn edy n/ tAr
ATRnA Vr Ar A heb n.
10
kjn m elAk kjn BAl elAkek sMkew
ePlbAr pirkn kret pAer/ ik es tAr inejr
P<Aed inej peb. BAl elAekr BAl heb.
11
DnI elAekr sbsmy inejedr |AnI men ker.
ik kjn dir@ bYi) ey |AnI es gibRt DnI
elAkiwr sVe stYiw buJet pAer.
12
BAel elAk ent hel skel suKI hy ik
m elAkek entA inbRAcn krel sb elAk luikey
pe.
13
ey bYi) pAp egApn ker es kKno sPl
hy n. ik ey bYi) tAr Ay SVIkAr ker t
eTek ibrt hy es Verr kr, pAy.
14
ey bYi) Buek ker es tAr AzIbRAd
pAy. ik ey bYi) Buek Bi) kreb n bel
ejd Der TAek tAek smsAy pet hy.
15
yKn kjn X zAsk shAy elAekedr opr
zAsn ker tKn es hey oeW kiw ihMS BAluk
b kiw isMehr mt ey yu kret St.
16
ey zAsk |AnI ny itin tAr DInS mAnuxedr
AGAt krebn. ik ey zAsk s bM WkAenAek
G], kern itin dIG$idn rAj krebn.
17
ey bYi) Kuenr dAey prADI es kKno zAi
pAeb n. tAek kKno smTRn ekAr n.
18
yid kjn mAnux siWk peT TAek teb es
inrAped TAkeb. ik ey m heb es tAr (mt
hArAeb.
19
ey mAnux keWAr pirm ker es cr eKet
pAeb. ik ey bYi) smy nX ker es sbRd dir@
eTek yAeb.
20
ey bYi) Vrek nusr ker Vr tAek
AzIbRAd krebn. ik ey ZD
u Vey$r ipCen eCAew
tAek zAiS epet hy.
21
kjn ibcArekr AyprAy, hoyA ic. tAr
kKno p(pAit edKAen ic ny. ik ikC
ibcArk wAkAr j tAedr ibcAr pAew ePeln.

22

kjn SV ATRpr mAnux ZD


u DnlAB kret cAy.
es buJet pAer n ey tAr elAB tAek dir@ eTek
dir@tr ker ePleb.
23
&uim yid kAek tAr Bul Direy idey sAhAyY
kr tAhel es etAmAr opr KuzI heb. imeTY eSAk
bAkY blAr ecey w kr brM ey.
24
ikC mAnux tAedr iptmAtAr kAC eTek cir
ker. tAr inejedr bel itr( ker "w
Ay ny. ik r sbecey ebzI ihMsA k
prADIr mt KArAp elAk.
25
kjn SVATRpr mAnux smsAr s]iX ker. ik
ey Bur opr ibVAs rAeK es purS]t hy.
26
ey mAnux inejr opr ibVAs rAeK es mUKR.
ik yid ekAn mAnux |AnI hy/ teb es ibpy$y
eTek r( epey yAeb.
27
yid ekAn bYi) dir@edr dAn ker teb tAr
yA eyAjn tA es pAeb. ik ey dir@edr sAhAyY
kret SVIkAr kreb es nAn smsAy peb.
28
yid kjn m elAkek zAsk iheseb inbRAcn
kr hy tAhel sbA luikey pe. ik es m
elAk prAijt hel AbAr BAl elAekr kt$] iPer
Aes.
ey bYi) Ay itrS]t hy ik ejd Der
TAek tAek hWA ibpyReyr suKIn het hy
bM es tAr eTek r( pAeb n.
2
yKn zAsk BAel hy tKn sbA sueK TAek.
ik m elAk kt$] krel skel iBeyAg
jAnAy.
3
ey bYi) |AnlAeB AhI es tAr iptAr sueKr
kAr hy. ik ey bYi) ebAley igey TR bYy
ker es icer tAr Vy$ hArAeb.
4
yid rAj AyprAy hn teb es edz zi)zAlI
hey Web. ik rAj yid ejAr ker Kub BArI kr
jAr opr cApAn/ tAhel es edz bRl hey
peb.
5
ey mAnux elAekedr etAxAemAd ker inejr
kAy$ is kret cAy es inejr P<Ad inej pAet.
6
m elAekr tAedr inejedr kukem$r P<Aed
pe. ik kjn BAl mAnux menr sueK gAn gAet
pAer.
7
BAel elAk dir@ mAnuexr j BAelA ikC
kret cAy/ ik m elAk tAedr iney mATA GAmAy
n.
8
t elAekrA kiw zher An Direy idet
pAer/ ik |AnI elAekr l e*ADek inbRAipt
ker.
9
yid kjn |AnI kjn mUeKRr se AelAcn
ker ekAn sms emwAet cAy tAhel es mUKR ebAkAr
met tk$ kret TAkeb bM tAr kKenA kmt
het pAreb n.

29

613
10

KunIr sbRdA s elAekedr G], ker. m


elAekr sbRdA BAl elAekedr emer ePlet ecX
ker.
11
kjn ebAk elAk shej ereg yAy ik
|AnI mAnux qDy$Y Der inejek sAmel rAeK.
12
kjn zAsk yid imTYAek y edy teb
tAr km$cArIrA n$IitS hey Web.
13
kidk eTek edKel kjn dir@ bYi) Ar
kjn ey dir@edr kAC eTek ci r ker tAr k;
tAr jen Bur s]iX.
14
ey rAj dir@edr it AyprAy es dIGk$ Al
rAj kreb.
15
zAiS o nuzAsn izZedr pe(
BAl. yid ekAn izZr iBBAbk tAek y
KuzI tA kret edy teb es tAr mAeyr lr
kAr hy.
16
yid m elAekr kt$] ker tAhel c&uid$ek
pAp kAj heb. ik ezxpy$ BAel mAnuxedr
jy heb.
17
etAmAr pu^ Ay krel tAek zAiS ido.
tAhel tAek iney &uim gbR kret pAreb bM es
etAmAek kKno lAy ePleb n.
18
ey edz Vr Ar pircAilt ny/ esKAen kKno
zAi Aseb n. ey edz Verr ibiD emen cel
esKAen suK ibrAj ker.
19
&uim ZDu kT bel etAmAr B] tYek ikC ezKAet
pAreb n. es etAmAek buJelo b| kret
pAer.
20
ey bYi) ic-BAbn n ker kT bel tAr
ekAn Az en. bYi)r ecey brM kjn mUeKRr
ikC Az TAek.
21
&uim yid sbsmy etAmAr B]tY y cAy tA
idey dAo/ es ezxpy$ kjn BAel B]tY TAkeb
n.
22
kjn rAgI mAnux smsAr s]iX ker. ey Kub
shej ereg yAy es nAnA prAeD dAyI hy.
23
yid kjn bYi) inejek edr &ulnAy
enk BAel men ker tAhel es inejr ptenr
kAr, hy. ik yid ekAn bYi) ibnyI hy tAhel
elAek tAek ker.
24
jn ecAr kse kAj krelo ek perr
z hy. kjn ecAr Aerkjnek zAsAeb yAet
yid es AdAletr cAep sitY kT bleto cAy
tbuo Bey blet pAer n.
25
By hl P<Aedr met. ik yid &uim Bur
opr ibVAs rAeK tAhel &uim inrAped TAkeb.
26
enk mAnux rAjAr se bu kret cAy.
ik Bu sbsmy mAnuxek AyY ibcAr edn.
27
BAel mAnuexr s mAnuxek G], ker bM
m elAekr s mAnuxedr G], ker.

ihetApedz 29:10-30:17

yAikr p^
u AgeU rr ihetApedz
il hl TIeyl o kelr it yAikr
pu^ AgUerr ihetApedz.
2
Aim kjn ebAk elAk. Aim edr eceyo
ebzI ebAk. AmAr eyBAeb ebAJ ic Aim esBAeb
buJet pAir n. 3Aim |AnlAB kirin bM Aim
Vr ibxeyo ikC jAinn.
4
ekAn mAnux kKno SVegRr kAC eTek ezeKin.
ekAn mAnux kKen hAt idey hAoy Dret pAerin.
ek kKno kwker kAp idey jl Der rAKet
pAerin. ekAn mAnux p]iTbIr sImAnA in$Ar ker
edyin. yid ekAn bYi) sb ker TAek/ teb tAr
nAm ik bM tAr pue^r nAm ik
5
Vr y beln t stY bel mAi,t hy. yAr
Verr kAeC yAy tAr inrAped TAek. 6 tA Vr
y beln t pAwAbAr ecX ekAer n. &uim yid t
kr tAhel Vr etAmAek zAiS edebn bM mA
ker edebn ey &uim imTYAbAdI.
7
Bu etAmAek Aim m]&uYr Aeg AmAr j
iw kAj kret blb. 8AmAek imTY n blet
sAhAyY kr. Ar AmAek Kub ebzI DnI b dir@
ekAer n. AmAek ZDu AmAr intY eyAjnIy
ijinsel idey. 9 yid AmAr kAeC eyAjenr
itir) ijins TAek tAhel Aim BAbb ey
etAmAek AmAr eyAjn en. ik Aim yid dir@
h/ tAhel Aim hyt cir kret pAir bM tA
Verr nAmek lit kreb.
10
kKno minebr kAeC tAr B]etYr n$Am ekAer
n. yid &uim t kr/ tAhel minbiw etAmAek ibAV s
kreb bM etAmAek edAxI sAbYS kreb.
11
ikC mAnux tAedr iptAr ibre kT bel
bM mAek sAn edy n.
12
ikC mAnux men ker tAr BAl/ ik k]tpe(
tAr m.
13
ikC mAnux inejedr perr &ulnAy enk
BAl men ker.
14
ikC mAnuexr dAt trbAirr met bM tAedr
ecAyAl Cirr met. r dir@edr eTek cir krbAr
j tAedr smeyr sYbhAr ker.
15
ikC mAnux AeC yt pAy tt cAy. tAr ekbl/
''AmAek dAo/ AmAek dAo bel ickAr ker.
itniw ijins AeC b k]tpe( cAriw bS AeC
yAedr kKen cAihd pUr hy n 16r hl m]&uYr
SAn/ bY SIelAk/ b]iXr BAeb Z jim bM
% An y TAmAen yAy n.
17
ey bYi) tAr iptAek ib@p ker b tAr
mAek mA kret cAy n es zAiS pAeb. tAr ecAKil
eyil BRsnApU,$ #iXet tAr iBBAbkedr idek
edeKeC esel pe enoy heb bM zkun o
dA kAekedr KAoyAen heb.

30

ihetApedz 30:18-31:25

614

18

itniw ijins AeC y AmAr pe( ebAJ


z) k]tpe( cAriw ijins AeC y AmAr
ebADgmY hy n 19eymn AkAez ibcr,kArI
glpAKI/ pATerr opr sAepr AkAb<AkA gitibiD/
smue@ pArApAr krA jAhAj bM purx o nArIr
em hl es cAriw bS.
20
kjn ibVAsI SI mnBAb edKAy eyn es
ekAn Ay ker nA. es SAn ker/ KAy bM bel
es ekAn Bul kAj kerin.
21
itniw ijins AeC yAr j p]iTbIet smsAr
s]iX hy bM k]tpe( cAriw ijins AeC y
p]iTbI s kret pAer n/ 22r hl kjn
B]etYr rAj hoyA/ kjn mUeKRr kAeC tAr
eyAjenr itir) ijinx TAk/ 23SIelAekr mn
G],Ay pU,R hoyA se%o tAr kjn SVAmI pAoy
bM kjn SI B]etYr tAr minb WAkure,r opr
kt$] pAoy.
24
p]iTbIet cAriw mn bS AeC y (u@ helo
|AnI.
25
ip<perA (u@ bM bRl ik tAr I-kAel
tAedr KAbAr sMh ker bM sy ker rAeK.
26
kjAtIy eb<ij AeC yAr (u@ helo pATer
Gr b<AeD.
27
ppAledr ekAn rAjA en ik tbuo tAr
ke^ kAj ker.
28
iwkiwik t eCAw ey hAetr mueWAy Dr yAy
ik tAedr rAjAsAedo bAs kret edK yAy.
29

h A w bS A y itniw ijinx Akx$ k .


k]tpe(/ cAriw ijinx.
30
esil hl kiw isMh :pZedr rAejYr
eyA/ ey ekAn ikC eTek edQe pAlAy nA.
31
gibRtBAeb ehew yAoy emArg; CAgl bM
jAedr mAJKAen rAj.
32

&uim yid ebAkAr met gibRt hey oeWA bM


edr ibre ku-mtlb AewA/ etAmAek TAmet
heb bM ic kret heb &uim ik krC.
33
yid ekAn bYi) D mn ker es mAKn pAy.
yid es perr nAek AGAt ker t eTek r)(r
hy. iWk BAeb yid &uim kjn rgI mAnuexr
se iberAD kr tAhel t lAet pir,t heb.

zAsekr pe( surA pAn kr ib|jenAict ny.


5
tAr @A(Ars pAn ker smS An Buel igey
dir@edr opr tYAcAr kret pAer tAedr iDkAr
eke inet pAer. 6-7 yArA dir@/ yAr smsAy
jj$irt tAedr @A(Ars pAn kret dAo yAet tAr
tAedr >KkX Buel eyet pAer.
8
ey bYi) inejek sAhAyY kret pAer n tAek
sAhAyY kr ic. ey kTA blet pAer n mn
kAerA hey kT bel. bRl elAekedr iDkAr r(
kr. 9y &uim siWk bel men kr tAr p( iney
dAAo. sb mAnuexr it Ay ibcAr kr. dir@edr
bM sAhAyY ATRIedr iDkAr r( kr.
kjn yTATR SI
kjn yTATR SI* sitY l$B. ik es
lAerr eceyo mUlYbAn.
11
tAr SVAmIr tAr opr pU,$ AS AeC. es
kKno dir@ heb n.
12
Dre,r SI tAr SVAmIr kAeC smS jIbenr
kiw purSAr SVrp/ ebAJ ny.
13
es pzm o msIn sMh ker bM KuzI men
tAr inejr hAet ibiB ijins bAnAy.
14
dUredz eTek As k jAhAejr met es
bAir j ibiB SAn eTek KA sMh ker.
15
es etYkidn eBArebl eW tAr pirbAerr
j rAA ker bM B]tYedr BAg tAedr idey edy.
16
es kiw jim pyReb(, ker bM tArpr
eswA *y ker. es tAr ij$t TR bYy ker bM
@A(Ae(t bpn ker.
17
es hy keWAr pirmI bM smS rkm kAej
s(m.
18
es yKn tAr inejr qtrI ijinesr bYbs
ker tKn lAB ker.
19
es suet kAew bM inejr kAp ebAen.
20
es sbsmy dir@ o sAhAyY ATRIedr dAn ker.
21
zIet yKn brP pe tKn es pirbAerr j
i ker n. es tAedr sbAek BAl grm kAp
edy.
22
es ibCAnAy pAtAr j cAdr qtrI ker. bM
es dAmI msilenr bS per.
23
tAr SVAmI hy edezr entAedr kjn yAek
skel ker.
24
tAr bYbsAiyk d(t TAek bM es bS o
bnI qtrI ker bYbsAiykedr kAeC ibi* ker.
25
es zMist hy*bM mAnux tAek sAn ker.
es A ibVAesr se Bib`etr mueKAmuiK hy.
10

lmeU yl
rAjAr ihetApedz
il hl lmUeyl rAjAr ihetApedz y
tAek tAr m iziKeyiCeln.
2
&uim AmAr iy pu^/ yAr j Aim ATRnA
keriClAm. 3 SIelAekr ipCen zi)(y ekAer n
kAr tAr enk rAjAr DbMesr kAr. 4 lmUeyl/ yTATR SI Tb "k sA SI.
rAjAedr pe( @A(Ars pAn kr ib|jenAict ny/ es zMist hy Tb "es zi)zAlI.

31

ihetApedz 31:26-31

615
26

es ibzl |An iney kT bel bM mAnuxek


eShmy o dyAlu het ezKAy.
27
es kKno Als edKAy n bM tAr g]ehr
smS ijinesr edKAezAn ker.
28
tAr snr tAr zMs ker/ tAr SV AmI tAek
iney gbR ker bel/

29

"Aer enk BAel SIelAk AeC/ ik &uim


tAedr meDY e.
30
rplAb,Y etAmAek elAekedr sAmen WkAet
pAer. ik ey SIelAk Buek ker tAek
b zMs kr ic. 31tAek tAr eyAgY purS Ar
dAo. tAr kAejr j sbRsme( tAr ,gAn kr.

616

pedzk

il hl/ pedzekr kT iyin iCeln dAyeU dr


pu^ bM ejrzAelemr rAj.
2
sb t TRhIn? tA pedzekr met
sb sAr/ sb smeyr pcy? 3 mAnux sUey$r
nIec ey kiWn pirm ker es ik tAr ekAn Pl
pAy n?

15

y ikC b<Ak tAek pAew esAj kr sb ny.


y en tAek srbrAh kr yAy n.
16
Aim inejek beliClAm/ "ejrzAelem AmAr
pUebR eysb bYi) iCeln/ tAedr skelr eceyo Aim
ebzI |AibizX heyiC. Aim sitY jAin |A o
|Aenr TR ik?
17
Aim jAnet eceyiClAm |An o ib ikBAeb
ekAn ikC bdlAy nA
|AntAr ecey BAel. ik Aim ejeniClAm ey
4
u hAoyAr ipCen eCAw.
bMzprpr py$Ay*em Aes bM yAy. ik |AnlAeBr ecX kr mAen ZD
5
18
p]iTbI icr,. sUy$ oeW AbAr S yAy. tArpr
|Aenr se Aes htAz. ey mAnux yt ebzI
t iPer yAy es k jAygAy eyKAn eTek |AnlAB ker es tt ebzI >K pAy.
AbAr sUy$ oeW.
6
"lGu Ane ik sK
u pAoy yAy
bAtAs di(e, by bM %ero by. bAtAs
cAiridk Guer Guer AbAr tAr inejr jAygAy iPer
Aim inejek beliClAm/ "im ytw sb
yAy.
sbikCek peBAg krb. ik Aim jAnet
7
sb ndI bAr bAr k idek bey cel. smS eperiClAm ey sb sAr. 2 hAis ijinxwA
ndI smue@ igey emez ik smu@ kKno pU,R hy ebAkAim; An ekAn e is ker n.
3
n.
tA Aim iWk keriClAm @A(Ars pAn ker
8
zrIrek
o |AnlAB ker mnek BAl rAKb. Aim
sb kTA LAikr. ik tbuo elAek kT
bel. Amr sbsmy kT Zin ik tAet Amr rkm ebAkAim keriClAm kAr Aim sueKr sAn
sX h n. AbAr sbsmy Amr eysb ijins epet eceyiClAm. Aim buJet eceyiClAm
idenr jIben mAnuexr ik kr ic.
ediK tAeto AmAedr mn Ber n.

ekAn ikC n&u n ny


sb ijins s]iXr smy eymn iCl esrkm
eTek yAy. y Aeg kr heyeC tA Abr pero
kr heb. sUey$r nIec ekAn ikC n&un ny.
10
mn ekAn ikC en yAek ekAn bYi) n&un
blet pAer? ey ijinsek mAnux n&un bleb t
AmAedr jer Aeg eTek bt$mAn.
11
y enk Aeg Gew egeC es Gwn elAek
men rAeK n. Kn y GweC Bib`et t elAek
Buel yAeb. prbtI$ j meno rAKeb n AegkAr
elAek tAedr j ik ker egeC.
9

|A ik seu Kr s
Aim pedzk/ Aim iClAm ejrzAelemr
gRt SAeyelr rAj. 13sUey$r nIec y ikC Gew
tAek Aim |A Ar jAnet eceyiClAm. Aim
jAnet eperiClAm ey Vr elAekedr y kret
edn t Kub kiWn o kXkr. 14Aim edeKiClAm
sUey$r nIec y ikC kr hy t sb sAr/ smeyr
pcy mA^. eyn enkw hAoyAr epCen eCAw.
12

kiWn pirm ik seu Kr s


tArpr Aim nAn mh kAj kret Zr
keriClAm. Aim inejr j nAn jAygAy bAi
qtrI keriClAm. @A(Ar e(t qtrI keriClAm.
5
Aim bAgAn keriClAm. pbn keriClAm/ Aim
sbrkm Pelr gAC lAigeyiClAm. 6Aim inejr
j pukur kAiweyiClAm. Aim es pukuerr
jl AmAr bAgAenr gAeC edoyAr j bYbhAr
krtAm. 7 Aim purx o SI *ItdAs ikeniClAm
bM Aim yKn tAedr mAilkAn eplAm tKn tAedr
eCelemey iCl. AmAr enk Vy$ iCl. AmAr
enk gr o emexr pl iCl. Aim t DnI
iClAm ey esrkm DnI ejrzAelem ek itpUebR
iCl n.
8
Aim AmAr inejr j esAn o rp sMh
keriClAm. Aim ibiB edezr rAjAedr kAC eTek
Dn sMh keriClAm. AmAek KuzI krAr j enk
gAyk o gAiykA iCl. AmAr kAeC sb iCl y
skelr kAeC eyAjnIy. AmAr kAeC smS rkemr
bAy iCl.
4

617
9

pedzk 2:9-3:8

eBAg kreb. es elAekr ibnA AyAes sbikC


epey yAeb. wAo sAr bM kw BIx pAp.
22
kjn bYi) sUe y$r nIec tAr jIbnBr
sMAemr pr ktwku pAy 23es sArjIbn pAy ZDu
y,/ htAz Ar kiWn pirm. mnik rAeto
es ibAm pAy n. wAo sAr.
24-25
AmAr eTek ebzI Ar ek jIbnek peBAg
krAr ecX kereC bM sb ezex Aim iz(A
epeyiClAm. mAnuexr pe( sbecey BAel kAj hl
KAoydAoy kr o tAr kAjek peBAg kr.
Aim edeKiClAm Vrek bAd idey jIbn peBAg
kr sb ny. 26kjn mAnux yid BAl kAj ker
Vrek sX kret pAer/ tAhel Vr tAek |An/
het pAer |An r kmA^ %r
ib o An edn. ik ey pApI es ZDu sMh
12
kjn purAtn rAjA itmeDY y kereC/ Ar bhenr kAj pAeb. m elAekr kAC eTek
kjn n&un rAjA tAr ecey ebzI ikC kret pAer iney Vr BAel elAkek purSAr edn. ik smS
n. tA Aim AmAr ib|tAr/ BulAir o kAj TRhIn. sb hAoyAr ipCen eCAw.
pAglAimr kT AbAr BAbet Zr krlAm.
13
kiw smy AeC
kAerr eTek Ael eymn BAel |Ano iWk
etmin |AntAr ecey BAel. 14kjn |AnI mAnux
sbikCr kw inid$X smy AeC. bM sUey$r
nIec kw inid$X smey sbikC Gweb.
tAr pT edKbAr j tAr ecAK bYbhAr ker. ik
ey mUKR es ZDu kAer Guer ebAy.
2
ik Aim l(Y krlAm ey kjn |AnI o mUKR
jero eymn kiw smy AeC/ m]&uYro
Beyr pirsmAi k. bezex tAr Bey
etmin smy AeC. erApe,r smy AeC
15
mAr yAy. Aim inej eBebiClAm/ "kjn mUeKRr
bM &uel ePlAro smy AeC.
3
ey pir,it hy AmAro tA heb. teb Aim ekn
htYAr bM sAirey etAlAr kw inid$X
|AnlAeBr j t kiWn pirm krb Aim
smy AeC. DbMesro eymn inid$X smy
inejek bllAm/ "|AnI hoyAo TRhIn. 16|AnI o
AeC etmin qtrI krAro inid$X smy
AeC.
mUKR Beyr pir,it m]&uY bM mAnux |AnI b mUKR
4
kAek icrkl men rAKeb n. tAr y ikC keriCl
kAnAro smy AeC/ hAsAro smy AeC.
Bib`et t mAnux Buel yAeb. tA |AnI o mUKR
>K pAbAr eymn smy AeC/ etmin
k]t eTR k.
Ane nAc krAro smy AeC.
5
S nAimey rAKAr/ AbAr t &uel enbAro
jIben ik k] t sK
u bel ikC AeC
inid$X smy AeC.* kAek Ailn
17
krAr eymn smy AeC AbAr Ailn n
et AmAr jIbenr it G], es egl.
ker tAek iey yAbAro smy AeC.
AmAr men hl ey p]iTbIet AmAr kAeC y ikC
6
AeC t sb TRhIn. sb hAoyek DrbAr ecX
kAek eK<AjAr eymn smy AeC Abr t
krbAr mt.
ePel edbro smy AeC. kAek ereK
18
edoy b kAek Cue edoyAro inid$X
sUey$r nIec AmAr smS kiWn piremr kAej
smy AeC.
AmAr G], jeiCl. yAr j Aim kiWn pirm
7
ker igeyiC tA AmAr prbt$I jer j ereK
jAm kAp iCe ePlAr eymn smy AeC
yAb. AmAr kiWn piremr Pl Aim AmAr se
etmin t eslA krAro smy AeC.
19
rAKet pArb n. Aim y ikC izeKiC bM y
nIrb TAkAro eymn smy AeC etmin
srb hoyAro smy AeC.
ikC kAj keriC t ekAn elAk iny kreb.
8
mnik Aim wAo jAnet pArb n ey es |AnI
BAelAbAsA bM G], krAro smy AeC.
heb ik mUKR. wAo sAr.
yuero kiw inid$X smy AeC AbAr
20
zAi r( krAro siWk smy AeC.
Aim sUey$r nIec y ikC kAj keriC tAr
j Aim >iKt. 21kjn bYi) tAr smS |A/
|An o pArdzRIt idey kiWn pirm kret pAer.
S AeC A(irk eTR/ "pATr C<e ePlAr bM pATr
ik tAr piremr Pl tAr m]&uYr pr elAk je krAr smy AeC.
Aim ibrAw Vy$Y o KYAit lAB keriClAm.
ejrzAelem AmAr Aeg ey smS elAk iCl Aim
iClAm tAedr sbAr ecey mh. AmAr |An iCl
sbsmy AmAr shAy. 10AmAr ecAeK y BAl lAgt
bM AmAek y KuzI krt/ Aim tA sb eptAm.
Aim kiWn pirm ker y ikC keriClAm t iney
Anit iClAm bM AmAr sb ijins ApY
iCl/ kAr Aim r j kAj keriClAm.
11
ik Aim yKn AmAr smS kAejr kT/
piremr kT ic krlAm tKn edKlAm sb
smeyr pcy? sb iCl hAoyAr ipCen eCAw.
sUey$r nIec Amr y kir tAet ekAn lAB en.

pedzk 3:9-4:12

618

rV tA r pi] TbIek iny


kern
kjn mAnux ik tAr keWAr piremr ekAn
mUlY pAy n n? 10Aim edeKiC Vr AmAedr
smS kiWn piremr kAj kret edn. 11Vr
AmAedr tAr p]iTbI iney ic BAbn krAr (mt
ideyeCn. ik Amr Verr kAejr git k]it
spek$ puerApuir bgt het pAir n bM Kn
Vr sbikC siWk smey kern.
12
Aim jAin ey mAnux sArAjIbn sueK o Ane
eb<ec TAket pAreb wA sbRmh kAj. 13Vr
cAn etYek pAnIy/ KA bM tAedr kAejr meDY
An K<uej pAk. hl Verr phAr. 14Aim
jAin Vr y kern t icrSAyI hy. mAnux Verr
km$kAek bAAeto pAer n bM kmAeto pAer
n. Ar Vr t kereCn kAr yAet mAnux tAek
sAn jAnAy. 15tIet ey GwnAil GewiCl
esilek AmrA bdlAet pArb n. Bib`et y
GwAr t Gweb bM Amr tAeko bdlAet pArb
n. ik Vr edeKn ik sAPlYmit heyeC.*
16
Aim sU e y$ r nIec GwnAilr sA(I.
AdAlet sADt
u o inkl TAk ic. ik Aim
esKAeno XtA edeKiC. 17tA Aim inejek
beliClAm/ "sbikC r epCen V e rr kiw
smyAnuyAyI pirkn AeC bM Vr inid$X smey
mAnuexr kAejr ibcAr krebn. Vr BAl bM KArAp
mAnuxedr ibcAr krebn.
9

mAnx
u ik iWk pZedr met
mAnux ek er se y y ker es ibxey
Aim eBebiClAm bM Aim inejek beliClAm/
"Vr mAnuxek pZr metA edKet cAn. 19mAnux
ik pZedr ecey ey n? ekn kAr sbikC
TRhIn. pZ bM mAnuxedr e(e^ k bYApAr
Gew Beyr m]&uY Aes. mAnux bM pZr k
"in>VAs eny. kiw m]t mAnux o m]t pZr meDY
ik ekAno pATRkY AeC 20mAnux bM pZedr edh
kBAeb iblIn hy. tAr mAiw eTek Aes bM
mAiwet iPer yAy. 21ek jAen mAnuexr A Ar ik
hy ek blet pAer pZr ekAn A yKn mAiwr
nIec ebz kreC tKn hyet ekAn mAnuexr A
Verr kAeC yAeC
22
tA Aim edeKiClAm sbeTek BAl pAy hl
kjn mAnux tAr yA AeC bM es y kereC tA
iney Ane emet TAk. bM kjn mAnuexr
tAr Bib` iney icit hoyA ic ny. ekn
kAr ek es bYi)ek tAr Bib`et ik Gweb
t dzRn krAet pAreb n.
18

teb ik m&
] u Y ey
Aim edeKiClAm sUey$r nIec ikBAeb elAekr
opr pIn kr hey TAek. Aim tAedr
kAA ZeniClAm. Aim o edeKiClAm ey tAedr
d$zAy sAvn edoyAr metA ek en. Aim
edeKiClAm ikBAeb inur elAekr smS (mtAr
iDkArI hey bes AeC. tAr yAedr AGAt kreC
tAedr sAhAeyYr j ek pAez en. 2 Aim eBeb
edKlAm ey yAr eb<ec AeC tAedr ecey m]t mAnuxedr
bS enk BAl.
3
ey smS elAekr jer bYbiht per mAr
egeC Tb yAr Kno jAy in/ tAedr meDY
ekAn kdl BAel bSAy AeC? ekn eknn
sUey$r nIec ey smS m kAj hey TAek tAr
t kKn edeKin.

kiWn m ekn kreb


tArpr Aim eBebiClAm/ "elAek ekn t
kiWn pirm ker Aim l(Y keriClAm ey elAek
sbsmy sPl het o elAekedr eTek BAel
het ecX ker. ekn kAr tAr x$AprAy. tAr
cAy n tAr ecey ebzI elAek ikC eBAg krk.
sb sAr/ hAoyAr epCen eCAw mA^.
5
ikC elAk bel/ "hAt iwey ikC n ker bes
TAkAw ebAkAem. kAj n krel n eKet epey
mret heb. 6 w hyet sitY. ik sbsmy ebzI
ijins pAoyAr j hAoyAr epCen eCAwAr eTek
e sX TAk BAl.
7
Aim sUey$r nIec Aer ikC TRhIn ijins
edKlAm. 8kjn bYi)r pirbAr n TAket pAer.
tAr BA b sAn n TAket pAer. ik tbuo es
kiWn pirm ker yAeb. tAr y AeC t iney es
kKno sX TAkeb n. ekn teb Aim AmAr
jIbn peBAg nA ker kiWn pirm krb wAo
Kub KArAp o TRhIn.
4

bu o pirbAr zi) ejAgAy


kjenr ecey jn elAk BAl. jn elAk
kse kAj krel tAr Pl BAl hy.
10
yid ekAn bYi) pe yAy/ pr bYi) tAek
Wet sAhAyY ker. ik ey k kAj ker/ es
yid pe teb tAek Wet sAhAyY krAr met
ek TAek n.
11
yid jn elAkkse GuemAy tAr %Ap
pAeb. ik ey k ezAy es %Ap eTek bit
heb.
12
ey k tAek shej zr hAirey edeb
ik jn elAk kse TAkel tAedr hArAen
sb ny. itnjn mAnux k^ hel tAedr zi)
pd 15 Tb "Kn y GweC t tIeto GewiCl. Bib`et
Aer ebzI heb. tAr hl kse jAen dir
y Gweb t tIeto GeweC. Vr GwnAil br bAr GwAn.
9

pedzk 4:13-6:2

619
itniw Mezr met. tAedr zi)ek BA Kub
kiWn.
mAnx
u / rAjnIit o jniyt
A
kjn dir@ tr ent yid |AnI hy teb
es kjn b] ebAk rAj ep( ey. es b]
rAj stk$bA,Iet kAn edn n. 14es tr zAsk
rAejYr kjn grIb nAgirk hey jAet pAern.
itin edezr zAsn BAr inet kArAgAr eTek eW
Aset pAern. 15ik jIben Aim mAnuxek
edeK ejeniC ey mAnux es tr, entAek nusr
kreb. es heb n&un rAj. 16enk mAnux
tr,ek nusr kreb. ik per rA AbAr
tAek s kret pAreb n. wAo TRhIn/ hAoyr
ipCen eCAw.
13

itit sV e sAbDAn eTekA


yKn Verr pAsn kreb tKn stk$ TAkeb.
Vrek ebAkAr mt qneb edoyAr eTek tAr
kT ezAn enk BAel. ey mUKR es inejr |Aet
Ay kAj ker ePel. 2 Vrek itit idel
es sV e stk$ eTek. Vrek ikC blel sAbDAen
bel. AebgcAilt hey hWA ekAn kT idey ePel
n. Vr bAs kern SVegR Ar &uim p]iTbIet. tA
Vrek etAmAr sAmA ikC kTA bl ic.
bAdiw stY ey
3
>SV eymn enk >i se iney Aes/
mUKR etmn krAz z iney Aes.

y
u ekn yAy nA
V $ idey sK
ey bYi) wAk BAelAbAes es kKno tAr kAeC
y wAk AeC t iney sX TAket pAreb n. ey
Vy$ BAelAbAes es yt pAk n ekn sX het
pAreb n. sb TRhIn.
11
ey bYi)r yt spd AeC/ es spd bYeyr
j tt buo AeC. tA DnI bYi)r k]t eTR
ekAn lAB hy n. es ZDu tAr spedr idek
tAikey TAket pAer.
12
ey bYi) sArAidn kiWn pirm ker es Ger
iPer zAiet GuemAy. es sAmA ikC eKl b n
eKey TAkl esw ibxy ny. ik ey DnI bYi) es
spd r(Ar iAy rAet BAl ker GuemAet pAer
n.
13
Aim sUey$r nIec k >Kjnk Gwn l(Y
keriC. kjn bYi) Bib`etr j TR sy
ker. ik r pir,Am hy smsAmUlk. 14rpr
ekAn k Gwen es sb ikC hArAy/ r Pel
sAnek edoyAr met tAr Ar ikC bizX TAek
n.
10

Amr KAil hAet Ais bM KAil hAet yA


15
kjn mAnux KAil hAet mAgB$ eTek j
eny. Ar es yKn mAr yAy/ es kBAeb ir)
bSAy ibdAy eny. es Pl lAeBr j kiWn
pirm ker ik mAr egel ekAn ikC se iney
eyet pAer n. 16w >Kjnk ey kjn mAnux
eyBAeb p]iTbIet Aes esBAeb es p]iTbI eTek
ibdAy eny. BAeb hAoyAr epCen Cew es ik pAy
4
&uim Vrek ekAn itit idel t b 17es ekblmA^ y, bM >K pAy. ezx py$ es
r( kreb. etAmAr itit r( kret edrI hey pe htAz/ ibr) o i(?
ekAer n. Vr mUKeR dr it sn nn. &uim Vrek
etAmAr kAejr meDY An Keu< j nAo
y edeb bel itit ideyC t dAo. 5itit
18
idey pAln n kret pArAr eTek itit n
kjn bYi)r pe( sbecey BAl sUey$r nIec
edoy BAl. 6tA etAmAr kT eyn etAmAr pAepr KA/ pAnIy o tAr kAejr meDY An pAoy.
kAr n hy. yAjkek w bel n/ "Aim y Vr tAek jIbn ideyeCn bM wA tAr sbRSV.
19
beliC tAr TR ny? &uim yid rkm kr
yid Vr kjn bYi)ek Dnspd o esw
tAhel Vr *u hey &uim yr j kAj kerC eBAg krAr (mtA edn teb tAr t b eBAg
t DbMs ker ePlebn. 7etAmAr TRhIn SV o kr ic/ kAr t hl Verr phAr. es bYi)
hAr eyn etAmAr ibpd n efek Aen. &uim b tAr A ijinsil SVIkAr kreb bM
tAr kAj peBAg kreb/ hl Verr phAr.
b Vrek A kreb.
20
kjn bYi) ebzI bCr b<Aec n. tA tAek
itiw zAsekr oper kjn zAsk AeCn
sArAjIbn il men rAKet heb. Vr y kret
8
ikC edez edK yAy ey dir@ mAnux bADY hey cAebn tA itin krebn.
kiWn pirm kreC. w dir@ mAnuxedr it suibcAr
y
V $ sK
u bey Aen nA
ny. w tAedr SVATRiberADI. ik ibiSt heyA n.
ey zAsk mAnuxedr opr ejAr KAwAeC/ tAr
Aim sUey$r nIec Aer ikC edeKiC y AyY
oper ejAr KAwAenAr j reyeC Aer kjn
ny. w elAekedr pe( Kub KArAp. 2Vr
zAsk. 9rAjo tAr lAeBr BAg pAy. edezr
edezr hy kjn zAsk Aerkjn ctm zAsk ArA
Dnspd tAedr meDY BAgABAig hy.*
tAirt hy bM tAr kjn mhAn zAsk ArA tAirt hy.

pedzk 6:3-7:25

620

kAek cr Dnspd/ mAnsAn edn. es bYi)r


y eyAjn b cAihd het pAer es sb tAr
AeC. ik Vr tAek essb eBAg kret edn n.
ekAn k pirict es tAr smS ikC iDkAr
ker eny. w Kub KArAp o TRhIn.
3
kjn bYi) dIG$idn b<Acet pAer. tAr 100iw
sAn TAket pAer. ik es yid sb iney sX
n TAek o tAr m]&uYr pr yid tAek ek men n
rAeK/ teb AmAr men hy ey izZ j mA^ mAr
igeyeC eso bYi)r ecey BAl. 4 kw m]t
izZr j k]tpe( TRhIn. es izZiwek ekAn
nAm edoyAr Aeg tAek k kAr kber smAiDS
kr hy. 5 es izZiw kKno ikC jAnet pAer
n. es kKno sUey$ro muK edeK n. ik es
izZiwo enk ebzI ibAm pAy es bYi)r ecey
ey Verr edoy phAr eBAg kret pAer n.
6
es bYi) 2/000 bCr eb<ec TAket pAer. ik
yid es jIbnek peBAg kret n pAer teb ey
izZiwr jmA^ m]&uY heyeC es Ar bYi) ik
k SAen yAeb
7
kjn elAk kAj ker cel. ekn inejr
sMSAenr j. ik es kKn sX TAek n.
8
ibxey kjn |AnI o mUeKRr meDY ekAn tPA
en. r ecey kjn grIb mAnux hoyAo BAl ey
jAen ikBAeb jIbnek emen inet hy. 9 lAB
krbAr ecey inejr y AeC t iney KuzI TAk
BAl. ebzI lAeBr tYAz kr hAoyAr ipCen
eCAwAr metA TRhIn. 10yA GeweC tA bpUebR iSr
hey iCl. elAekr ek ebzI zi)zAlI iney
inejedr meDY ibtek$r ekAn TR hy n. 11dIG$
ibtk$ ekAn kAej lAeg n bM wA ik BAel
kAj ker
12
kjn bYi)r eyAgY jIbenr bYiet tAr
pe( sbecey BAel ik tA ek jAen tAr jIbn
k CAyAr met itbAiht hy. ek blet pAer
n p]iTbIet pr mUe%$ ik heb.
siu z(AmAl sMkln
BAl suger ecey sunAm ey. kjn mAnuexr
ey idn j hy es idenr eTek tAr m]&uYidn
BAl.
2
sebr g]eh yAoyAr ecey ezAekr g]eh yAoy
BAl. ekn kAr, ezAekr g]eh elAekrA sitY jAneb
ey sb mAnux mr,zIl.
3
Aner ecey >K ey. ekn yKn Amr
>K pA tKn AmAedr hdy Z hy.
4
ey |AnI es m]&uYr kTAo BAeb ik mUKR ZDu
AemAd-emAedr kT ic ker.
5
kjn mUeKRr Ar zMist hoyAr ecey |AnI
bYi)r Ar smAelAict hoyAo ey.

mUeKRr hAis hl pAe^r nIec l k<AwAr


met y t tAAtAi pue yAy ey pA^iw %
py$ hy n. wAo sAr.
7
kjn |AnI yid kAer kAC eTek yeTX TR
pAy teb es tAr |Ano Buel yAy. TR tAr ebADzi)
nX ker edy.
8
ekAn ikC n&un ker Ar krbAr ecey tAek
ezx kr BAl. qDy$Y o hArI hoyAr ecey
zA o qDy$YzIl hoyA BAl.
9
hWA ereg oW ic ny. kAr rAg kr
mUKRAim.
10
kT bl ic ny/ "KnkAr eTek Aegr
smy ekn ebzI BAl iCl. kAr |An AmAedr
er idek cAilt ker n.
11

spi% TAkAr ecey |An TAk BAl. yeTX


spd CAAo |AnI bYi)r k]tpe( ebzI lABbAn
hn. 12|A o spd Bey etAmAek r( kret
pAer. ik ey |An |Ar mADYem lAB kr yAy t
etAmAr jIbnek dIG$ kret pAer?
13
Vr y kereCn es idek tAikey edK. yid
ekAn ikC etAmAr Bulo men hy tbuo &uim t
pAwAet pAreb n? 14jIbn sur/ tAek peBAg
kr. ik jIbn yKn kXkr heb tKn men ereK
Vr AmAedr susmy o >smy edn bM
ek jAen n Bib`et ik het pAer.
mAnx
u sitYkAerr BAl het pAer nA
AmAr eyAgY jIben Aim enk ikC
edeKiC bM Aim Aer edeKiC ikBAeb X elAk
dIG$idn eb<ec TAek. Tc DAim$k elAk byes
mArA yAy. 16 17ekn A hnn kreb kKno Kub
BAlo heb n b Kub KArApo heb n. ebzI |AnI
b ebzI mUKR ekAnwA heb n. ekn &uim etAmAr
im smeyr Aeg mAr yAeb
18
&uim idk oidk idek TAkAr ecX kr.
mnik Verr nusr,kArIrAo ikC BAl o ikC
m kAj ker TAek. 19|A mAnuxek zi) ejAgAy.
kjn |AnI bYi) zherr dzjn zAsekr ecey
ebzI zi)zAlI. 20initBAeb/ BUmel mn
kjno DAim$k bYi) en ey ekAn Ay ker in.
21
mAnuexr sb kTAy kAn ido n. &uim hyet
Zneb etAmAr B]tY etAmAr in kreC. 22bM &uim
jAn ey &uim inejo enksmy edr bdnAm
kerC.
23
Aim AmAr |An idey smS ikC eBeb
edeKiC. Aim sitYkAerr |AnlAB kret eceyiC.
ik t sb. 24Aim smS ijinesr iSe r
Dr buJet pAir n. w kAer pe( bueJ oW
Kub kiWn. 25Aim DYy, keriC o enk ecX
15

pedzk 7:26-9:2

621
keriC sitYkAerr |An K<uej epet. Aim sbikCr
eBtrkAr bYAKY K<uej epet eceyiC. Aim ik
izKlAm Aim jAnlAm s hoyA ebAkAem/ mUeKRr
met kAj kr pAglAem.
26
Aim Aer edeKiClAm ey ikC nArI hl Byr
k P<Aedr met/ tAedr hdy jAelr met o bA
izkelr met. rkm nArIr P<Aed pAr ecey
m]&uYo ey. ey Vrek nusr ker es edr
eTek dUer TAkeb. ik kjn pApI edr hAet
Dr peb.
27-28
pedzk bll/ "Aim smS ikC eyAg
ker edKet eceyiClAm ekAn %r pAoy yAy ikn.
Aim Kno %err ep(Ay rey i C. Aim
ekblmA^ kiw ijinx K<uej eplAm. hAjAr jenr
meDY kjn BAl mAnux AeC. ik Aim kjno
BAl mihlAek K<uej pA in.
29
Aim Aer kw ijins izeKiClAm "Vr
sb BAel mAnux qtrI kern. ik mAnux KArAp
peT cAilt hy.

10

Aim edeKiC ikBAeb m elAekedr eYiX


i*y sp hy. sb m elAk yeTCBAeb pib^
SAen eyt bM tAr zher k]tpe( ik keriCl
t elAek Buel yAy.

ibcAr/ pru S Ar o zAiS


kKno kKno m elAekr tAedr KArAp
kAejr j se se zAiS pAy n. j tAr
Aer KArAp kAej inejedr il ker.
12
kjn pApI kezAiw KArAp kAj kret
pAer. es dIG$idn eb<eco TAket pAer. ik Aim
o jAin ey Vrek mA kr o kr enk
BAl. 13m elAekr Vrek ker n/ tA
tAr kKno BAl ikC pAy n. tAr dIG$idn eb<ec
TAek n. tAedr jIbn es CAyAr mt hy nA y
sUy$AeSr pr dIG$ eTek dIG$tr hy.
14
Aer enk ikC p]iTbIet Gew TAek
yA TRhIn. kt smey BAel elAekr KArAp hy
AbAr KArAp elAekr BAel hy. r ekAn mAen
hy n. 15tA Aim iSr keriClAm ey jIbnek
|An o zi)
peBAg krb. ekn kAr mAnuexr pe( sUey$r
ek kjn |AnI bYi)r met ker ekAn nIec ey hl KA/ pAnIy o Aner meDY jIbn
ijinsek buJet b bYAKY kret pAreb n. peBAg krA. yAet tAr itidn kAj ker
tAr |An tAek suKI kreb. kmA^ |An >Kek jIbnek peBAg kret pAer/ y Vr tAedr
sUey$r nIec ideyeCn.
sueK pir,t kret pAer.
2
Aim sbRdA rAjAr Aedz mA kir. Aim w
rV y ikC kern t Amr bJu et pAir nA
kir kAr Aim Verr kAeC kiw itit keriC.
3
16
rAjAek etAmAr prAmzR jAnAet By epeyA n.
Aim inejek |ApU,$ krAr dAiy inlAm.
bM kKno Ayek smTRn ekAer n. ik men elAekrA jIben y ker TAek t Aim BAl
ereK ey rAj tAr CAnuyAyI Aedz edn. 4rAjAr ker l(Y keriClAm. Aim edeKiClAm enk elAk
Aedz edoyAr iDkAr AeC bM ek tAek bYS. tAr idn rAt kAj ker bM Ay GuemAy n
bel idet pAer n tAr ik kr ic. 5ey bYi) blel cel. 17Aim Aer enk ikC edeKiClAm
rAjAr Aedz emen cel srkAerr se tAr ekAn y Vr kern. Aim o edeKiClAm sUey$r nIec
sms heb nA. bM kjn |AnI elAk jAen iWk Vr y kern elAekrA t b ebAeJ. kjn
ekAn smey bM ikBAeb rAjAr kAeC eyet heb.
bYi) ecX kret pAer ik es sPl heb n.
6
mnik elAekr ibiB sms TAk se%o kjn |AnI bYi) blet pAern ey itin Vr y
etYkiw kAejr kw siWk smy o siWk pit kern t ebAeJn/ ik Asel t sitY ny.
AeC. 7 Ar es initBAeb jAen n ik het pAer.
m&
] u Y ik AyY
ekn kAr ek tAek blet pAreb n Bib`et
Aim sbikC gBIrBAeb ic keriClAm.
ik heb.
8
Aim edeKiClAm DAim$k o |AnI elAekr y
ekAn mAnuexr tAr A Aek Der rAKAr (mt
en. ek m]&uYek AwkAet pAreb n. yuer kern b tAedr y hy es sb Vr iny
smy ekAn qser eyKen KuzI yAoyAr SVADInt kern. elAekrA jAen n tAedr G], kr heb/ n
en. kBAeb yid ekAn bYi) Ay ker teb BAelAbAs heb. elAekr o jAen nA Bib`et
ik heb.
es Ay tAek mui) edy n.
9
2
Aim etYkiw ijinx py$Yeb( keriC Ar
ik sbAr e(e^ k ijins Gew. BAl o
eBebiC ekn sUey$r nIec rkm hy. Aim o m By Dre,r elAekrA mArA yAn. Zic o Zic
edeKiC ey kjn bYi) ikBAeb Aerkjn bYi)r Dre,r elAekr kAeC m]&uY Aes. yAr Vrek
opr AiDpetYr j (mtAr epCen eCAew. w qneb edy n tAedr met yAr Vrek qneb
tAr pe( KArAp.
edy tArAo mAr yAy. kjn BAl elAko kjn
11

pedzk 9:3-10:10

622

pApIr mt mAr yAy. ey bYi) Verr kAeC ibezx


itit edy eso es bYi)r met mAr yAy/ ey
Verr kAeC itit idet By pAy.
3
sUey$r nIec y ikC KArAp Gwn Gew etYekr
e(e^ k pir,it hy. wAo Kub KArAp ey
elAekrA sbsmy m o mUeKRr met ic kreb
bM es ic tAek m]&uYr idek iney yAeb. 4 ey
Kno eb<ec AeC es ey ehAk n ekn tAr j
Az AeC. bAdiw sitY ey
jIibt kukur m]t isMehr ecey ey.
5

jIibt mAnux jAen ey es mAr yAeb. ik m]t


mAnux ikC jAen n. m]t mAnuexr Ar ekAn ikC
pAoyAr en. mAnux Kub tAAtAi tAek Buel yAeb.
6
kjn bYi)r m]&u Yr pr BAlbAs/ G,
] / x$ ekAn
ikC bizX TAek n. kjn m]t bYi) sUey$r nIec
y ikC heb tAet Ar BAg eneb n.
yt( pAer jIbnek peBAg kr
&uim etAmAr KA o pAnIyek peBAg kr.
yid &uim sb kerA Vr Anit hebn. 8 etAmAr
epAzAk pirCd pirAr rAeK bM mATAy etl
bYbhAr ker. 9 sUey$r nIec etAmAr eyAgY jIbn
ytidn TAek ttidn etAmAr SI/ yAek &uim BAlbAs
tAr se &uim jIbn peBAg kr bM etAmAr
kAeC y ikC AeC t hl . etAmAr jIben
eysb kAj etAmAy kret heb t peBAg ker.
10
etAmAek ey kAj edoy ehAk n ekn sbsmy
esw msh sp krAr ecX kreb. m]&uYr pr
Amr sbA k jAygAy yAb. esKAen ekAn kAj/
ekAn ic/ ekAn |An b ekAn |A TAek n.
7

esQBAgY BA$ gY Amr ik kret pAir


Aim p]iTbIet Aer ikC ijins l(Y krlAm.
ey ejAer edQAy es sbsmy iteyAgItAy ejet
n; kiw zi)zAlI qsdl sbsmy yue ejet
nA. |AnI bYi) sbsmy tAr keXApAij$t AhAr
pAy n/ ey cAlAk es sbsmy spd pAy n.
kjn ibAn bYi) sbsmy tAr ApY yz pAy n.
mn smy Aes yKn etYekr kAeC AzAtIt
itkult Gew. 12kjn mAnux hl es jAel
p mAeCr mt ey jAen n t prbtRIkAel ik
heb/ es P<Aed p pAiKr met ey tAr Bib`t
jAen n. ik Aim jAin kjn mAnux hWA
B$AegYr P<Aed pe yAy.
11

men heyeC. 14kiw eCAw zher Kub sMKYk


elAk bAs krt. kjn rAj zhriw jy kret
eln bM tAr esnAbAihnI idey cAridk eTek
iGer ePleln bM zherr cArpAez berAD gWn
kreln. 15ik es zher kjn |AnI mAnux bAs
kretn iyin dir@ iCeln. ik itin tAr |An
bYbhAr ker es zhrek r( kern. sbikC ezx
hey yAoyAr pr mAnux es dir@ elAkiwr kT
Buel yAy. 16ik Aim Kno blb ey qdihk
zi)r ecey |An ey. es elAekr dir@
elAkiwr |Aenr kT Buel yAy/ tAr kT Znet
Buel yAy. ik tbuo Aim |Anek ey bel men
kir.
17
kjn |AnI bYi)r zA/ esQmY kT bl
mUKRedr meDY kjn zAsekr gj$enr ecey eFr
BAl.
18
yue bYbht trbAir o tIerr ecey |An ey.
ik kjn pApI BAl ijinsek nX ker ePlet
pAer.
-kiw mr mAiCo sbeTek BAl sugek
gRe pir,t kret pAer. iWk kBAeb
enk |An o sAn sAmA ebAkAimet nX hey
eyet pAer.
2
kjn |AnI mAnuexr ic tAek siWk pT
edKAy/ ik mUeKRr ic tAek ibpeT iney yAy.
3
kjn mUKR rAS idey hAwAr smyo tAr ebAkAim
dzRn ker TAek. tA sbA tAek kjn mUKR
iheseb jAnet pAer.
4
etAmAr minb etAmAr opr rAg krel cAkir
eCe ido n. &uim zABAeb shAyt ker enk
b Bul ZDer inet pAreb.
5
Aim sUey$r nIec Aer ikC KArAp ijins l(Y
keriC. elA es Dre,r Bul y zAskr
sADAr,t> ker TAek. 6mUKRedr r pU,R pd edoy
hy. idek DnI bYi)r r hIn kAj pAy.
7
Aim edeKiC yAedr B]tY hoyA ic tAr eGAAy
ker yAeC Tc yAedr zAsk hoyAr kT tArA
B]etYr mt edr pAez ehew yAeC.

10

etYk kAej ibpd AeC


ey bYi) gt$ eK<Ae es inej get$ pe eyet
pAer. ey bYi) tAr zi) idey kiw edoyAl
eBe[ ePlet pAer es edoyAelr pr idek luikey
TAk sAepr kAme mAr eyet pAer. 9 ey bYi)
ibzAl pATr srAy es pATerr AGAet Aht het
pAer. ey bYi) gAC kAew es gACil tAr oper
|Aenr zi)
pet pAer.
13
10
yKn Aim ekAn mAnuxek |Ar met kAj
|An ey ekAn kAjek shj ker edy. eBAt
kret edeKiC t AmAr kAeC tY r pU,R Cir idey ekAn ikC kAw z) ik es CirwAet
8

pedzk 10:11-12:6

623
yid zAn edoy yAy teb kAjw enk shj hey
yAy. |Ano esrkm.
11
kjn mAnux sApek bz kret jAnet pAer.
ik es TR h In hey pe yKn tAr
nu p i S i tet kAek sAep kAmAy . |Ano
esrkm.
12
|AnI mAnuexr kTAy KYAit Aes. ik mUeKRr
kT DbMs efek Aen.
13
kjn mUKR Zr eTek ezx py$ lAp bek.
14
kjn mUKR/ es ik kreb es bYApAer b kTA
bel. ik Bib`et ik heb t ek jAen n.
15
kjn mUeKRr Ger ePrAr pT K<uej enoyAr
met bui TAek n. tA es sAr jIbn eKew mer.

etAmr jAenA n bAtAs ekATAy by. etAmr


jAn n ikBAeb izZr mAgeB$ in>VAs Aes.
esrkm Vr ik krebn AmAedr jAn en.
itin sbikC iny kern.
6
tA/ skAl eTek erAp kret Zr kr o
seYr smy kAj ker. ekn kAr &uim jAn
n ikes &uim DnI heb. Tb By smAnBAeb
BAel.
7
Ael sur. sUey$r Ael edKAo BAl. 8 etAmAr
jIbenr itiw idn peBAg kerA. ik yKn kiWn
smy Aseb tKn BAel smeyr kTA Sre ereKA.
kAr nAn nTRk bYApAr Gweb.
eyQben eV rr esb kr
yt( etAmAr eyQbn AeC tt(, t peBAg
kr. sueK TAek/ etAmAr A, y cAy tA kr. ik
men ereK Vr etAmAr sb kAejr ibcAr krebn.
10
e*AD Ar pircAilt hey n. etAmAr edhek
ekAn m kAj kret ido nA/ kAr, eyQbn bM
C ekAn kAej lAeg n.
9

emr ml
U Y
kjn rAj yid izZsulB hy t ey ekAn
edezr pe( KArAp. AbAr ekAn edezr zAsk
yid eBAjn iblAes m% TAek sbsmy esw edezr
pe( BAel ny. 17ik yid ekAn rAjA sdbMzjAt
hy t edezr pe( mlkr. yid ekAn edezr
zAskg,/ Aner j ny ik zi)r j
b
] bye sr smsA
yTAsmey KAy tAhel t edezr pe( mljnk
kAr, tAr pirimt jIbnyApn kern.
b] byes ey smey etAmAr jIbnek bYTR
18
men heb es smy AsAr Aeg etAmAr
ey mAnux ls hy tAr CAd Puew hey *em
eyQben &uim s]iXkt$Ar kT Sr kr.
bAi eBe[ pe.
19
2
KA o @A(Ars mAnuexr jIbnek peBAgY
c/ sUy$ bM tAr etAmAr kAeC kAr hey
ker etAel. TR enk smsAr smADAn ker edy. AsAr Aeg eyQbnkAel &uim etAmAr s]iXkt$Ar
kT BAeb. kwAr pr kw Jer metA sms
prinA
Aes.
20
3
rAjAr sVe KArAp kT bel n. tAr sVe
es smey etAmAr bAet zi) TAkeb n.
KArAp ikC eBeb n. &uim yid Ger kAo TAk etAmAr p bRl hey eb<ek yAeb. etAmAr dAt pe
tAhelo ekAn DnI bYi)r spek$ KArAp ikC ebAel yAeb Ar KAoyAr bA icibey KAoyAr (mt TAkeb
n. ekn kAr kw eCAw pAiKo e igey sbAek n. etAmAr #iXzi) kem yAeb. 4etAmAr b (mt
es kT bel idet pAer.
kem yAeb. &uim rASAr z Znet pAeb n. mnik
pATr idey zsdAn BA[Ar zo &uim Znet pAeb
sAhesr se Bib`etr emAkAibl kr
n. &uim ekAn nArI ker gAn Znet pAeb n. ik
ibiB rkemr kAj krAr ecX ker. ikC eBAreblAy ekAn kiw pAiKr gAno etAmAek
smy per etAmAr BAl kAejr Pl &uim epey jAigey edeb kAr &uim GuemAet pAreb n.
5
yAeb.
&uim <c jAygAy cet By pAeb/ &uim etAmAr
2
peTr
opr pe TAk etYkiw (u@ ijinesr
etAmAr y AeC t &uim ibiB jAygAy ibineyAg
kr. &uim jAn n p]iTbIet kt ikC KArAp Gwet opr p idet By pAeb. etAmAr cl bAdAm gAeCr
Puelr met sAd hey yAeb. &uim hAwAr smey
pAer.
3
ikC ijins AeC yAr sVe &uim init het PiMeyr met inejek bey ebAeb. &uim b<AcAr
pAer. yid emG jlk,Ay pU,R TAek t eTek b]iX zi) hAirey ePleb. Ar rpr &uim etAmAr
heb. %er b di(e, ekAn idek ehAk/ ekAn smAiDet SAn pAeb. iblApkArIr etAmAr ezAkyA^Ay
smebt heb.
gAC yid pe yAy t esKAen TAkeb.
4
yid ekAn bYi) inK<ut AbhAoyr ep(Ay
m&
] u Y
bes TAek es teb ekAn idn bIj bpn kret
6
pAreb n. yid ekAn bYi) b]iXek By pAy teb es
eyQben repAr tAr iCe yAoyAr Aeg/ esAnAr
kKn Psl kAwet pAreb n.
pA^ eBe yAoyAr Aeg &uim etAmAr s]iXkt$Ar
16

12

11

pedzk 12:7-14

624

kT Sr kr. BA pAe^r met etAmAr jIbn


TRhIn hoyAr Aeg/ kueyAet eBe[ pe yAoy
pATerr cAkAr met etAmAr jIbn nX hoyAr Aeg
&uim s]iXkt$Aek Sr kr.
7
etAmAr zrIr mAiw eTek eseC bM etAmAr
m]&uYr pr etAmAr zrIr AbAr mAiwet imez yAeb/
ik etAmAr A eseC Verr kAC eTek/ etAmAr
m]&uYr pr t AbAr Verr kAeC iPer yAeb.
8
sbikC TRhIn/ pedzk beleCn sb smeyr
pcy.
psMhAr
pedzk tAr |A elAekedr iz(Ar kAej
lAgAetn. pedzk tY y shkAer enk |Aenr
bA,I DYy, keriCeln o esilek k^ ker
sMh keriCeln. 10pedzk siWk z K<uej
pAoyr j keWAr pirm keriCeln bM itin
9

stY o inB$reyAgY nIitkT ileK igeyiCeln. 11|AnI


bYi)r kT hl es tI( lAiWr mt y mAnux
pZedr siWk rASAy iney yAoyAr kAej bYbhAr
ker. es pedz hl z) epyAlAr met y BAe[
n. es iz(AmAlA etAmAek siWk rAS edKAeb.
sb nIitr bA,I esiCl k emxpAlekr
:Verr kAC eTek. 12tA bA,Iil p ik
pu^ o b sVe sAbDAn eTek. mAnux sbRdA
b ilKeC bM itir) DYyn etAmAek LA
ker edeb.
13-14
bet y elK tAr eTek ik iz(
Amr eneb mAnuexr kAeC sbecey r pU,R kAj
hl Vrek kr o tAr Aedz mA kr.
ekn kAr mAnux y ikC ker Vr t jAenn/
esw ikC helo Vr t jAenn. itin BAl
o m sb ibxy jAenn. mAnux y ikC kreb
Vr tAr ibcAr krebn.

625

zelAmenr prmgIt

zelAmenr n sADAr gIt.

eh AmAr iytm/ AmAr kAeC &uim PerQe,r


rT ewen iney yAoyA eyQnA eCd n kr ey ekAn
BAlbAsAr pru xiwek nArIr i)
eGAIr ecey ebzI Ipk. eGAelAr
2
cVen cVen AmAy Birey dAo. kAr etAmAr mueKr pAez bM glAr cArpAez pUbR nkaz kr
AeC.
BAelAbAs @A(Aresr eceyo BAl.
3
10
etAmAr sugi etl dAr esQrBmy. etAmAr
etAmAr kepAl ghnAr ArA surBAeb sit.
nAm etm sugir mt. tA yubtI nArIrA etAmAek etAmAr kedz kiw khAr ArA sit.
11
BAelAbAes.
cl Amr etAmAr j erQpY Kict esAnAr
4
ghn
qtrI kir.
AmAek etAmAr se iney cl? cl/ etAmAet
AmAet ekATAo pAiley yA? rAj AmAek tAr
nArIr i)
ke( iney egeln.
12
rAj yKn AmAr pAez t A r ekdArAy
pru xiwr it ejrzAelemr rm,Ig,
ZeyiCeln tKn AmAr sugir A, tAr kAeC igey
Amr etAmAet ist bM Anit. Amr ep<QeCiCl.
13
etAmAr emAcre,r zMs krb y @A(Aresr
AmAr iytm AmAr kAeC eBxj sugir
eceyo BAl. yubtI nArIrA ey etAmAy BAelAbAes tA esQreBr mt/ AmAr Snyugelr meDY sArAw rAi^
Ar Ay$Y ik
Der ibrAijt TAek.
14
AmAr iy t m AmAr kAeC/ na - gdIy
rm,Ige,r se nArI kTA bll
@A(Ae(etr emehi Puelr mt sur.
5
eh ejrzAelemr kAr/ Aim k]\b,RA bM
pru exr i)
surI/ Aim ekderr tAbur met kAelA bM
15
zelAmenr pd$Ar met sur.
eh AmAr iytm/ &uim sitY sur? Ah?
6
ik
su
r? etAmAr ecAK iw pArAbetr mt
Aim ik kAel? es idek etAmr edeK nA
kAr sUy$ AmAek kAel ker edKAy. AmAr ekAml.
BAeyr AmAr it rAeg leC. tAr AmAek
nArIr i)
tAedr @A(e(etr edKAezAn kret bADY kereC.
16
tA Aim AmAr inejr @A(Ae(etr* y inet
eh mm iytm/ &uim nupmA? bM &uim c
pAir in.
Akx$,Iy? AmAedr zyY sbuj GAesr bAgAenr
metA menArm?
17
pru exr it nArIr kTA
AmAedr Gerr kikAWil rs kAeWr bM
7
brgAil
edbdAr kAeW inim$t.
Aim AmAr skl >kr, idey etAmAek
BAelAbAis? AmAy bl/ ekATAy &uim etAmAr emx
crAo puer ekATAy &uim oedr ibAm krAo yid
Aim zAerAe,r egAlAp bM ptYkAr
n hy/ etAmAek K<ujet igey AmAek etAmAr sI
zAplAPul.
buedr cArpAez AmYmyI ebAr mt edKAeb?
pru exr i)
2
nArIr it pru exr i)
eh AmAr iytmA/ surI nArIedr meDY &uim
8
AmAek ekATAy K<j
u et heb yid &uim n jAen/ eyn k<AwAr mAJKAen zAplAPul?
teb eh surI nArI/ &uim emexr pAlilek nusr
nArIr i)
kr bM etAmAr CAglCAnAilek emxpAlkedr
3
tAbur kAeC crAo.
AmAr iy t m/ A pu r xedr meDY
jMlIgAeCr meDY &uim kiw l$B Aepl gAeCr
AmAr @A(Ae(t KAen SVyM nArI Tb tAr BAlbAs
mt?
Tb tAr esQy$ ebAJAet pAer.

prmgIt 2:4-4:2

626

rm,Ige,r it nArIr i)
AmAr iytemr CAyAy bes Aim tAr suimX
Pelr ASVAd h kir.
4
AmAr iytm AmAek tAr pAn-zAlAy
iney egl bM AmAr it tAr em kiwt
krel.
5
Zken Pl idey AmAy Iibt kr. Aepl
idey AmAy sIibt kr/ kAr Aim eem ibbz
hey AiC.
6
AmAr eimekr b< hAt AmAr mATAr nIec
reyeC bM tAr fAn hAet es AmAy jiey
DereC.
7
eh ejrzAelemr kAg/ gjl hir, bM
b hire,r nAem AmAr kAeC itit kr yt(
py$ St n hy/ BAlbAsAek jAigo n.
nArIr pnu ri)
ezAn? AmAr eimk AseC. es lAP idey
pbRt pAr heC bM pAhA ifi[ey AseC.
9
AmAr iytmiw kiw m]egr metA b hir
zAbekr met. edK/ es AmAedr edoyAelr
idek dAiey AeC/ es jAnAlr eBtr idey
bAer edKeC. es jAnAlAr KKir eBtr idey
edKeC.
10
AmAr iytm AmAek bel/ "oeW iytm
AmAr/ itIy n AmAr se cl? Amr cel
yA?
11
edK/ zIt gt heyeC/ bx$AkAlo cel egeC.
12
mAeW mAeW Pul PuweC/ pAiKedr gAn gAbAr
smy es egeC? ezAn/ pArAbetr fAk ezAn
yAeC.
13
fmuerr fAel fAel kic fmur DereC. @A(Ar
mukuelr ge cAiridk subAist. oeW/ iytm
AmAr/ itIy n AmAr/ cl? Amr cel
yA?
14
eh AmAr kepAt/ pbRetr epCen ekn luikey
AeC etAmAek edKet dAo/ etAmAr SVr Znet
dAo/ etAmAr kSVr tIb mDur/ bM &uim sitY
sur?
8

nArIr i)
sArArAt Der Aim AmAr eimkek kAmn ker
ibCAnAy pe iClAm. yAek Aim BAelAbAis tAek
K<uejiC/ ik Aim tAek pA in?
2
Aim zyY tYAg ker Kin eW pebA? Aim
sAr zher Gureb. etYkiw rASAr ecQmATAy Aim
AmAr BAelAbAsAr mAnux K<j
u eb. Aim tAek enk
K<uejiC/ ik Aim tAek pA in?
3
nger yArA pAhArA edy es hrIrA AmAy
edeKeC. Aim tAedr ij|As krlAm/ "yAek Aim
BAelAbAis etAmr ik tAek edeKeC
4
hrIedr it*m krAr per Aim AmAr
BAlbAsr mAnuxek K<eu j eplAm? Aim tAek jiey
DrlAm bM yt( py$ n AmAr mAeyr bAIet
bM ey Ger m AmAy j ideyiCeln esKAen
lAm/ tt(, Aim tAek eyet id in.

rm,Ige,r it nArIr i)
eh ejrzAelemr rm,Ig,/ gjl hir, bM
b hire,r nAem AmAr kAeC itit kr. yt(
py$ Aim bAsn n kir/ tt( emek jAigo
n.
5

pru xiw o tAr bDU


mrBUim eTek ek rm,I AseC es gala/
DeU n o ibedzI mzlAr g iney kwA eDA< yAr emeGr
mt AseC.
7
edK/ zelAmenr pAI. S Aeyelr zi)zAlI
60 jn qs tAek iGer AeC?
8
or etYek sud( eyA; rAet ey ekAn
A*me,r mueKAmuiK hbAr j oedr trbAir sbsmy
St AeC?
9
rAj zelAmn tAr inejr j ilbAenAenr
rs kAW idey kiw me,r isMhAsn bAineyeCn.
10
r Sil repAr qtrI. iBi%iw esAn idey
qtrI. r AsnKAin ebnI re[r kApe FAk.
AsnKAin ejrzAelemr nArIedr BAelAbAsAr
ArAKict o lMk]t.
11
eh iseyAenr rm,Ir/ etAmr ebirey es
rAj zelAmnek edK/ tAr Aner iden tAr ibeyr
rm,Ige,r it nArIr pnu ri)
iden/ tAr m ey mukuw pirey ideyeCn tAr mATAy/
15
AmAedr j izyAlelAek Dr. eCA t edK?
izy A lel @A(e(t nX ker? AmAedr
nArIr it pru exr i)
@A(e(t Kn Puel Puel Br.
16
iytm AmAr/ &uim n? sitY/ &uim surI?
AmAr iytm kmA^ AmAr bM Aimo
eGAmwAr rAel etAmAr ecAK iw eyn kepAtI.
kmA^ tAr? itin zAplAPuelr meDY crAn.
17
CAy iblIn hey yAoyAr Aeg idger ezx etAmAr cl igilyd pbRetr FAl ebey enem As
in>VAs :bAtAs yKn bAiht hy/ tKn/ AmAr emexr pAelr mt.
2
iytm/ nbIn hire,r mt suc ebTr pbRet iPer
SAenr pr emexr dl eymn sAirb bM
es?
suibS TAek/ etAmAr dAtelA etmin sur. tAr
6

prmgIt 4:3-5:10

627
etYek ymj zAbekr j ideyeC bM kwA
emxo tAr zAbkek hArAyin.
3
etAmAr eW<Aw ri)m suetAr mt. etAmAr muKKAin
nupm eGAmwAr AAel etAmAr gedz eyn ADKAn krA fAilm Pelr mt.
4
etAmAr kedz pATerr sAir idey bAnAenA
dAyUedr Ser mt. zi)zAlI bIredr zt zt FAl
Juiley rAKAr j ey S inim$t hy/ etAmAr kedz
es Ser mt sur.
5
etAmAr Sn iw zAluk Puelr mAeJ cer ebAenA
ymj hir zAbekr mt.
6
idenr CAy yKn imiley Aseb/ idenr ezx
bAtAs yKn bAiht heb tKn Aim es sugir
pAhAe bM es gaelar pbRet yAeb.
7
iytm AmAr/ &uim sbRAsurI. ekATAo
etAmAr twku K<ut en?
8
bDU AmAr/ AmAr se ilbAenAn eTek es.
ilbAenAn eTek AmAr se es. mAnAr pbRt
eTek es/ znIr o heRAe,r c eTek es/
isMehr hAedz eTek es/ bM ictbAeGr pbRt
eTek es?
9
iyA AmAr/ bDU AmAr/ &uim AmAy sAiht
kereC. &uim AmAr hdyek bI kereC. &uim
etAmAr lAerr kiw mu) idey/ etAmAr
nyenr kiw kwA( idey AmAr mn hr
kereC?
10
iyA AmAr/ bDU AmAr/ etAmAr BAelAbAs
kt menArm? etAmAr BAelAbAs @A(Aresr eceyo
sur/ etAmAr edehr A, ey ekAn sugir eceyo
k]X?
11
bDU AmAr/ etAmAr oADr mDumy/ etAmAr
ijhbAe D o mDur SVAd. etAmAr ebzBUxAy
ilbAenAenr sug AeC.
12
iyA AmAr/ bDU AmAr/ &uim kiw suri(t
Aenr mt pib^. &uim kiw suri(t serAberr
mt bM b J,RAr mt.
13
etAmAr fAlpAlAil su# fAilm bM res
Br eh Aenr mt.
14
ey gAeC emehi/ g@bY/ jAPrAn/ rjn
tYAid hy/ es gAeCr mt etAmAr -tY
sur. etAmAr -tY esQreB Br cngAeCr
bAgAenr metA sur.
15
&uim Aenr J,RAr mt SVC wlwel/ jelr
Sbenr kueyr mt/ &uim ilbAenAenr pAhA eTek
enem As J,RAr metA sur.

AmAr iytm tAr bAgAen ebz krk bM bAgAenr


sur Plel eBAjn krk.
pru exr i)
BignI AmAr/ bDU AmAr/ Aim AmAr bAgAen
ebz krb. Aim AmAr su g i @bYAid
mzlApAitsh sMh krb. Aim AmAr emQcAk mDs
u h
pAn krb. Aim AmAr o @A(Ars pAn krb.

eimk-e imkAr it rm,Ige,r i)


bu g,/ KAo/ pAn kr? hdy ker BAelAbAs
pAn kr?
nArIr i)
Aim Guimey reyiC ik AmAr r ejeg
reyeC. ezAn/ AmAr iytm yAer krAGAt kreC.
"AmAr kAeC u) ho/ bDU AmAr/ AmAr iyA/
kepAit AmAr/ pU,m
R iU t$ AmAr? AmAr mAT izizer
is) hey egeC. AmAr mATAr cl rAetr kuyAzAy
A@$ hey egeC.
3
"Aim AmAr bsn tYAg keriC. AbAr Aim
t pret cA n. Aim AmAr p iw Deu y ePeliC.
Aim tAet Ar kAd lAgAet cA n.
4
AmAr iytm Aer iCe@ hAt rAKelA bM
tAr j AmAr r bYAkul hl.
5
iytemr j Kuel idet Aim WlAm bM
AmAr hAt eTek sugi piCl/ bM AmAr hAetr
trl sugi AmAr Aul idey drjAr iKelr opr
giey piCl.
6
Aim AmAr iytemr kAeC u) heyiClAm
ik AmAr iytm cel igeyiCl? es yKn iPer
egl tKn AmAr Ay mrAr mt bS. Aim tAek
K<uejiClAm ik Aim tAek K<uej pA in. Aim
tAek efekiClAm ik es AmAek sA edy in.
7
ey hrIrA ngr pAhAr idiCel tAr AmAek
edKet epel. tAr AmAy AGAt krel. tAr
AmAy Aht krel. AcIerr r(IrA AmAr
kApecAp eke inl.
8
eh ejrzAelemr kAg,/ etAmAedr bel rAKiC/
yid AmAr iytmek K<uej pAo tAek belA/ Aim
tAr it BAlbAsAy kAtr.
2

ejrzAelemr nArIedr %r
skl nArIedr meDY eh surI eA/ ekAna idk
eTek etAmAr iytm A eimkedr ecey BAl
A eimkedr ecey es ikBAeb BAl ey &uim
AmAedr mn itit kret bleC
9

nArIr i)
eh %err bAtAs/ &uim bAiht ho? eh di(,A
ejrzAelemr nArIedr it tAr &u Y%r
10
bAtAs/ &uim es? AmAr bAgAenr opr idey
AmAr iytm l bM tAmAew b,R. es
bAiht ho bM r suimX esQrB Ciey dAo. 10/000 elAekr meDY ibizX.
16

prmgIt 5:11-7:10

628

11

tAr mAT K<Aiw esAnAr metA t. tAr


ek<AkAen cl dAkAekr re[r mt imzakAel.
12
tAr iw ecAK J,RAr DAerr kepAetr mt. eDr
sAger kepAetr mt/ lAerr mt.
13
tAr gAliw kiw mslAr bAgAenr mt/ y
sug edy. pPuelr pApir mt tAr oADr eTek
trl sugi giey pe.
14
tAr bA r Kict esAnAr der mt. tAr
dr hAitr dAetr qtrI bM nIl mrket FAkA.
15
tAr p iw esAnr pAyAr oper mm$r Ser
mt. tAr echAr ilbAenAenr etm gAeCr mt ?
16
ejrzAelemr yu b tI rm,Ir/ tAr mu K
imXSV AdSV rp. es sbikC iney menArm. AmAr
eimk. AmAr iy.

mt l. es cAedr mt sur. es sUey$Yr mt


l. es ezABAyA^Ar tArAedr mt sA.
nArIr i)
ptYkAr Pl edKet Aim AKerAewr bAgAen
eglAm/ edKet eglAm @A(Ae(et Tb fAilmgAeC
Pl DereC ikn.
12
Aim inejo jAntAm n ey es AmAek reTr
opr yubrAj iheseb biseyeC.
11

ejrzAelemr kAr tAek blelA


iPer es/ iPer es zUlIy?* iPer es/
iPer es/ yAet AmrA etAmAy ecey edKet pAir.
zUlIeyr idek &uim ekn tAikey edK es ey
mhniyem ibjy n]etY m.
13

nArIr it ejrzAelemr nArIedr i)


pru xiw tAr repr zMs ker
rm,Iedr meDY surI eA/ etAmAr eimk
ekATAy egeC etAmAr iytm ekAn idek egeC
rAjke/ etAmAr juet pr p KAin kt
AmAedr bl/ tAhel/ tAek eK<AjAr bYApAer/ Amr
sur? etAmAr b* erKAiyt iw r izIr
etAmAek sAhAyY kret pAir.
qtrI lAerr mt.
2
etAmAr nAiB egAlAkAr pAe^r mt/ t eyn
ejrzAelemr nArIedr it tAr %r
sbsmy @A(Ares pU,R TAek. etAmAr dr edz p
2
AmAr iytm tAr mzlAr bAgAen igeyeC. es idey eGrA SpIk]t gemr mt.
3
tAr bAgAen Guer ebAet o p Pul &ulet egeC.
etAmAr Sniw gjlA hire,r ymj zAbekr
3
Aim kmA^ AmAr eimekr bM AmAr mt.
4
eimk kmA^ AmAr. es p ben Guer ebAy.
etAmAr kedz hAitr dAetr Ser mt.
etAmAr iw ecAK b-rbbIemr ArbtRI ihzabenr
tAr it pru exr i)
serAberr mt sur. etAmAr nAk ilbAenAenr es
4
eh iy t mA/ &u im its$ A r mt su r/ Ser mt ey S dezekr idek ecey TAek.
5
ejrzAelemr mt menArm/ gR Ar ri(t ngrIr
etAmAr mAT kiRl pbRetr mt. etAmAr mATAr
mt Byr.
cl
erzemr mt. etAmAr dIG$ edAlAiyt cl
rAjAek
5
py$

Ak]

X
ker?
AmAr idek ecey edeK n? etAmAr iw ecAK
6
AmAy iSr ker edy? etAmAr ekzrAiz/ igilyd
&uim sitY surI? &uim sitY menArmA? iyA
pbRetr FAl ebey enem As kdl CAgelr mt. AmAr/ sitY &uim kjn sbecey menArmA yubtI?
6
7
etAmAr dAtel s SAt CAgIr mt. tAr
&uim tAlgAeCr mt dIG$ bM etAmAr Sn iw
etYek ymj bs j ideyeC bM kw emxo es gAeCr eTAkA eTAkA Pelr mt.
8
tAr zAbkek hArAy in.
Aim es gAeC cet cA/ bM Aim tAr fAl
7
Dret
cA. etAmAr b(yugl @A(Ar eTAkAr mt
etAmAr gedz fAilm Pelr iw ADKAn
sugimy ehAk.
wkerAr metA.
8
9
xAw jn rA,I b 80 jn pp I TAket pAer/
etAmAr mueKr SVAd eyn hy e @A(Aresr
mnik gi,t tr,Iro TAket pAer/
mt. @A(Ars oADr o dAetr opr idey giey
9
ik AmAr pirpU,R / AmAr kepAtI itIy. AmAr eemr opr Jer pe.
es tAr mAeyr kAeC nA/ ey tAek j ideyiCl
pru xiwr it nArIr i)
tAr sb eTek iy sAn? yubtI rm,Ir tAr
10
idek ecey edeK bM tAr repr zMs ker.
Aim AmAr eimekr bM es AmAek
ZDu tA ny/ rA,Ir bM pp IrAo tAr zMsA cAy?
ker.

nArIr tAr zMsA ker


tr,I emeyiw ek emeyiw eBAerr ABAr

10

zl
U Iy Tb "zUlimT. ziw ''zelAmn zer SIil
het pAer. r TR het pAer es zelAmenr p I iCl b
heb. nAmiwr TR/ ''inKu<t zAiet Tb "zUenm eTek
SIelAko het pAer.

prmgIt 7:11-8:14

629
11

es iytm AmAr/ Amr mAeW cel yA.


es Amr Suiwt ehn Puelr mAeJ AmAedr
rAt kAwA.
12
es Amr tAAtAi eW @A(Ae(et yA.
cl Amr ediK @A(Ar mukul DereC ik n. cl
Amr ediK k<ui Suiwt heyeC ik n/ fAilemr
gAeC mrI DereC ik n. esKAen etAmAek Aim
AmAr em edeb.
13
dUdAPl* g ibSAr kreC bM smS Pl
AmAr yAer AeC. iytm AmAr/ Aim etAmAr
j nAn menArm ijins sMh ker ereKiC. n&un
bM purAtn nAn ijins?
yid &uim AmAr BAeyr mt het/ ey AmAr
mAeyr SnY pAn kereC/ tAhel Aim yid
etAmAek bAer edKet eptAm/ Aim etAmAek cVn
krtAm bM tKn ek ik AmAek G], krt
n. 2 Aim etAmAek AmAr mAeyr bAIet/ tAr es
Ger iney eytAm iyin AmAek iz( ideyeCn. Aim
etAmAek fAilm inix) sugi @A(Ars pAn kret
idtAm.

kberr mt blbAn. r izKAil l Aenr


izKAr mt?
7
b kKno BAelAbAsAek inbRAist kret pAer
n. ndI kKno BAelAbAsAek Duey idet pAer n.
BAelAbAsAr j mAnuxek yid tAr sbRSV tYAg kret
hy/ tAr b t G], kreb?
tAr BAedr i)
AmAedr kiw eCAw BignI AeC. Kno tAr
Sn in hy in. yid ekAn bYi) tAek ibbAh
kret cAy tKn AmAedr BignIr j Amr ik
kreb
9
yid es kw edoyAl ht/ Amr tAr cAridek
repAr imnAr ge idtAm. yid es drj ht/ tAr
cAridek rs kAeWr kArkAy$Y ker idtAm.
8

BAedr it nArIr %r
Aim kiw AcIr/ AmAr Sny imnAerr mt.
Aim tAr ecAeK nuh edeKiC?
10

rm,Ige,r it nArIr i)
tAr :pru exr i)
11
tAr b<A hAt AmAr mATAr nIec bM tAr fAn
bAla-hAemAen zelAmenr kiw @A(A bAgAn
hAt AmAy jiey Der.
iCl. es @A(A bAgAen es r(Iedr ineyAg krl.
4
eh ejrzAelemr kAg/ it|A kr/ yt( bM etYek 1/000 erQpY ezkl pirmA, @A(A
iney l.
n St h/ BAelAbAsek jAigo n.
12
zelAmn &uim etAmAr 1/000 ezkl rAKet
ejrzAelemr rm,Ige,r i)
pAer. etYek yAr @A(A eneC tAedr 200
5
iytmek Br ker mrBUimr mDY idey o ezkl ker dAo. ik Aim AmAr inejr @A(Ae(t
inejr kAeC rAKeb?
emeyiw ek AseC
3

nArIr it pru exr i)


pru xiwr it nArIr i)
13
eyKAen etAmAr m etAmAy j ideyeC/ eyKAen
bAgAenr KAen &uim bs/ nugAmIrA etAmAr
&uim jeiCel es Aepl gAeCr nIec Aim etAmAy kT ZneC. AmAeko t Znet dAo?
jAigeyiClAm.
6
pru exr it nArIr i)
zIlemAherr mt AmAek etAmAr hdeyr oper
14
ereK. zIlemAherr mt bAr oper ereK.
iy AmAr/ pAiley yAo. sugi mslAr pbRet
BAelAbAs m]&uYr mt zi)zAlI. kAmnAr Aebg &uim hire,r mt ikMb m]gbesr mt hey egC?

dU dAPl ih BAxAy iwek 'mYAnefk bl hy. elAekrA


BAbt idil em e@k kret pArt.

630

iyzAy BAbbAdIr pu Sk

w AemAesr pu^ iyzAeyr dzRn. iyhd bM


ejrzAelem ik Gweb Vr iyzAyek t
ediKeyiCeln. ixy/* eyATm/* Ahs * o ihiy *
yKn iyhdAr rAjA iCeln tKn iyzAeyr sb
dzRn heyiCl.

tA r elAekedr ibre eV rr neu yAg


eh SVgR o mt$Y ezAn? Bu kT bleCn. Bu
beln/
"Aim AmAr sAnedr j ideyiC. tAedr
lAlnpAln keriC. ik AmAr sAnrA AmAr
ibre prAD kreC.
3
kw gro tAr minbek ecen. kw gADAo
jAen tAr mAilk tAek ekATAy KAoyAy. ik
SAeyelr elAekr AmAek ecen n. AmAr
elAekr AmAek ebAeJ n.

kiw kuiwrek/ eymn kiw zzAe(etr cAlek/


eymn kiw zhrek z Ar br rAK hy
etminBAeb iseyAn :ejrzAelm kAek ePel rAK
heyeC. 9 w sitY/ ik Bu sbRzi)mAn iwktk
elAkek jIbnyApenr numit ideyeCn. AmrA
sedAm bM GemAr ngr iwr mt puerApuir
DbMs hey yA in.

oeh pAip jAit/ prAeD BArS elAekr?


tAr X pirbAerr m sAnedr met. tAr tAedr
Buek tYAg kereC. tAr S Aeyelr pib^ jniwek
bAitl kereC. tAr tAr eTek inejedr dUer sirey
iney egeC.
5
Vr beln/ "ekn Aim etAmAedr zAiS idet
yAb Aim etAmAedr zAiS ideyiC ik etAmAedr
pirbtn
$ hy in. etAmr AmAr ibre ibe@Ah ker
celC. Kn etAmAedr etYekr mn-A, suS.
6
etAmAedr ApAdmSk sAr zrIrmy ZDu (t/
dgadeg G Ar AGAetr icH. es (t sArAet
ekAno y enoy hy in. (til n piw idey
b<AD heyiCl/ nA etl idey ekAml krA heyiCl.
7
"etAmAedr edz DbMs hey e C. etAmAedr
zhril id. etAmAedr zr etAmAedr edz
dKl ker ineyeC. ekAn edz ibedzI A*m,kArIr
esnAbAihnIr Ar eyBAeb DbMs hy etAmAedr edz
esBAeb DbMsA heyeC. 8eymn @A(Ae(etr
ixy iyhdAr k rAj. itin K]XpUbR 767740 pyR zAsn
keriCeln.
eyATm iyhdAr k rAj. itin K]XpUbR 740735 pyR zAsn
keriCeln.
Ahs iyhdAr k rAj. itin K]XpUbR 735727 pyR zAsn
keriCeln.
ihiy iyhdAr k rAj. itin K]XpUbR 726667 pyR zAsn
keriCeln.

rV k] t pj
U A cAn
sedAemr zAsnkt$Ar/ etAmr Bur bAt$A ezAn.
GemArAr iDbAsIg/ etAmr Verr iz(AmAl
ezAn. 11Vr beleCn/ "etAmr ekn AmAr ee
t bildAn ker celC etAmAedr p<AWAr bilet
bM xA/ emx bM CAgelr emed AmAr ric
Der igeyeC. Aim sX n.
12
"elAekrA/ etAmr yKn AmAr kAeC ATRn
kret As tKn etAmr AmAr pAsnAly Ae,r
sbikCek pddilt kr. etAmAedr sb ek kret
bll
13
" sAr qneb Aim cA n. AmAr ee
inebidt DupDUenAr lnek Aim G], kir.
mAbsYAr iden/ ibAemr iden etAmAedr ibezx
eBAj b ATRnAsBAek Aim s kret pAir n.
etAmAedr pib^ smAebezr iden pApAcArek Aim
menAe, G] , kir. 14Aim etAmAedr mAisk
:mAbsYA nuAnAid o sbek G,
] kir. oel
AmAr kAeC BArI ibri)kr. Aim oel Ar
s kret pAir n.
15
"etAmr hAt &uel AmAr ee ATRnA
jAnAel Aim etAmAedr idk eTek ecAK iPirey
enb. etAmr bAer bAer ATRnA kreb ik Aim t
Znb n. eknn etAmAedr hAt r)mAK.
16
"etAmr inejedr pirAr pirC kr/ Z
kr bM m kAjil kr b kr. Aim etAmAedr
m kAjil edKet cA n. 17BAel kAj kret
ezeK. mAnuexr se BAel bYbhAr kr/ AyibcAerr
nuzIln kr/ tYAcArI/ inXkArI elAekedr zAiS
ibDAn kr/ nAT eCelemeyedr pAez dAAo/
ibDbAedr sAhAyY kr.
18
Bu beln/ "s/ sb ibxyil iney ibcAr
ibebcn/ AlAp AelAcn kr yAk. yido etAmAedr
pApelA l lAlre[r kAper mt/ oelA
Duey ePlA yAy bM etAmr &uxAerr met sAd
10

iyzAy 1:19-2:13

631
hey eyet pAerA. yido etAmAedr pAp re)r mt
lAl/ etAmr pzemr met Z hey Wet pAerA.
19
"AmAek emen clel/ AmAr kT Znel
etAmr edz eTek enk BAel BAel ijins
pAeb. 20ik AmAr kT n Znel etAmr AmAr
ibrAcArI heb bM etAmAedr zr etAmAedr
DbMs kreb.
Bu SVyM kTAil beleCn.
ejrzAelm eV rr ng
u t ny
Vr beln/ "ejrzAelemr idek tAkAo.
zhr ksmy AmAr kTAmt clt/ AmAek nusr
o ibAV s krt. ik ibV S bM nugt zherr
pittAr mt bS hoyAr kAr ik r kwA
kAr hl KAnkAr iDbAsIr Kn Ar AmAek
emen cel n. ejrzAelemr DAim$ktAy pirpU,R TAk
ic. KAnkAr elAekedr Verr AkAit peT
cl ic. ik Kn KAen KunIr TAek.
22
"Dm$/ sADut/ mhAnuBbt ,il repAr
met. ik etAmAedr rep mUlYhIn hey peeC.
etAmAedr @A(Ares :mhAnuBbtAy jl imez igey
t bRl hey peeC. 23etAmAedr zAsnkt$Ar
ibe@AhI bM ecAeredr bu hey eWeC. tAr Gux
eny/ enAMr kAejr j wAk inet BAelAbAes.
elAkek tAirt krAr j tAr ekAc eny.
tAr nAT eCelemeyedr sAhAyY ker n/ ibDbAedr
BAb iBeyAeg kAn edy n. tAedr edKAezAnA
ker n.
24
j AmAr r/ SAeyelr Bu sbRzi)mAn
beln/ "Aim AmAr zedr zAiS edb. tAr Ar
AmAek ibr) kreb n. 25repAet eymn (Ar idey
tAr KAd pirAr kr hy etmin Aimo etAmAedr
sb kukm$/ pAp Deu y mueC pirAr ker edb. etAmAedr
kAC eTek sb sAr ijins Aim dUr krb.
26
etAmAedr j Aegr metA Ay ibcArkg, bM
pedXAg, ineyAg kr heb. tKn etAmAedr zhrek
'Aeyr zhr/ 'ibVS ngrI nAem fAk heb.
27
Vr mhAn bM itin siWk kAj kern.
sutrAM itin iseyAn bM tAr eysb elAekr tr
kAeC iPer Aseb tAedr itin Ar krebn. 28ik
smS pApI bM k]tkArIedr DbMs kr heb.
r Buek emen cel n. 29etAmr ey lAb](
bM ibezx bAgAnek edbtA|Aen pUej kret/
Bib`et tAr j inejrA lit heb. 30kAr,
Bib`et etAmAedr bS l b]e(r Zk pAtAr
met in$ l / m] tAy bAgAenr met heb.
31
(mtAbAn elAekedr bS Zken kAeWr wkerAr
met heb bM tAedr k]tkm$ Aenr Pulikr
met heb. Bey kse let TAkeb Ar
es An ek enBAet pAreb n.
21

AemAesr pu^ iyzAy iyhd o ejrzAelm


spek$ sb bAt$Ar dzRn pAn.
2
ezexr idnilet/ Bur mierr pbRtek skl
pbRetr meDY zIx$SAnIy krA heb bM oiwek smS
pbRt eTek ctr krA heb. bM smS edzil
eTek elAekrA esKAen inyimtBAeb bAehr mt
yAeb. 3 b edezr elAk esKAen yAeb. tAr bleb/
"cl/ Amr sbA Bur pbRet/ yAekAebr Verr
pAsnAg]eh iW. tArpr itin AmAedr tAr
jIbnyApenr pT ezKAebn bM Amr jIbenr
es pT nusr, krb.
Verr ibiD/ Bur bAt$AsmUh ejrzAelemr
iseyAn pbRt eTek Zr heb bM egAw p]iTbIet
Ciey peb. 4 tArpr Vr skl jAitr ibcArk
hebn. bM enk elAekr bAdAnubAedr inpi%
krebn. tAr inejedr meDY lAeyr smy
SzeSr bYbhAr b kreb. tAr tAedr trbAir
eTek lA[elr Pl qtir kreb bM bzRAr Pl
idey kAwAir bAnAeb. kjAit jAitr ibre
trbAir Dreb n. prSperr meDY lA b heb.
tAr kKno yuer iz( eneb n.
5
yAekAebr pirbAr/ esA Amr Bur AelAikt
peT cil? 6Aim etAmAek kT bliC kAr &uim
etAmAr elAekedr tYAg kerC. etAmAr elAekr
pUbRidekr elAekedr DYAn DAr,Ay pirpU,R heyeC.
etAmAr elAekr pelXIyedr met Bib` b)
hbAr ecX kreC. etAmAedr elAekr bihrAgtedr
se Kub ebzI jiey peeC. 7etAmAedr edz
edezr esAn/ repAy pirpU,R. esKAen Dnspi%r
sIm pirsIm en. etAmAedr edz eGA bM
sMKY reT pirpU,.R 8etAmAedr edz mUi%$et pirpU,.R
inejedr hAet g mUi%$ilr sAmen elAekr
ntjAnu hey tAedr pUej ker. 9 elAekr Kub nIc
bM hIn hey egeC. tA Vr/ Apin tAedr in
(m krebn n.
eV rr zr By pAeb
yAo/ pATerr epCen Abj$nAr meDY luikey
TAekA. Buek etAmAedr By pAoy ic bM
tAr mhAn prA*m eTek etAmAedr luikey TAk
ic.
11
dAik elAekr hAr kreb n. sb
elAekr lAy mAiwet mATAnt kreb. essmey
ZDumA^ Bu k t mSek ibrAj krebn.
12
Bur kiw ibezx idenr pirkn AeC.
esiden Bu t o hArI elAekedr zAiS
edebn. esiden sb elAekr r pU,R bel
ibebict heb n. 13sb hArI elAekr
ilbAenAenr c o t rs b]e(r met. tAr
bAzenr b]h l b]e(r met. ik Vr sb
10

iyzAy 2:14-3:24

632

elAekedr zAiS edebn. 14sb hArI elAekr


dIG$ pbRtmAl o c pAhAer met. 15sb
elAekr lV gR/ c zi)zAlI AcIerr met.
ik Vr sb elAekedr zAiS edebn. 16sb
elAekr tzRIezr b jAhAejr met. :jAhAjil
r pU,R ijines pirpU,R. ik Vr sb
hArI elAekedr zAiS edebn.
17
es smey elAekr hArI hoyA b kreb.
hArI elAekr mAiwet mATA nt kreb. essmey
ZDumA^ Bu t mSek ibrAj krebn. 18smS
mUi%$il spU,Rrep # hey yAeb. 19elAekr
pATr bM mAiwr PAwel luekAeb. elAekr Bu
bM tAr mhAn prA*mek By pAeb. p]iTbIek
kipt krAr j yKn Bu eW dAAebn tKn
sb Gweb.
20
es smey elAekr tAedr SV,R o erQpYmUi%$ilek C e ePel edeb. :elAekr sb
mUi%$ilek pUej krAr j qtrI keriCl. sb
mUi%$ilek elAekr bA o CuecAr get$ ine(p
kreb. 21tArpr elAekr Bu bM tAr mhAn
prA*em BIt hey pATrelAr PAwel luekAeb.
sb Gweb yKn Bu p]iTbIek kipt krebn.
S Aeye lr ic eV rr opr AS rAKA
inejedr r( krAr j elAekedr kAro
opr AS rAK ic ny. kAr mAnux mr,zIl
bM tAr mArA yAeb. tA etAmAedr w BAb
ic ny ey tAr Verr met (mtAbAn.
Aim y bliC t nuDAbn kr. iyhd bM
ejrzAelm ey smS ijinesr opr inB$rzIl/
r/ Bu sbRzi)mAn essb ijinsilr blui
GwAebn. Vr smS jl o KAbAr sirey enebn.
2
Vr skl bIr o mhAn eyA/ skl ibcArk/
BAbbAdI/ 3 yAkrg,/ bI,g,/ sAmirk entAsmUh/
srkAir DAng,/ d( pedXg,/ d( kAirgr bM
yAr tAibj bYbhAr kret jAen tAedr sbAek
sirey edebn.
4
Vr beln/ "Aim bAlkg,ek etAmAedr ent
krb. 5etYk elAk ek perr ibrAcr kreb.
eCAwr bedr kreb n. r pU,R bYi)r
sADAr elAekedr kAC eTek sAn pAeb n.
6
es smey ek kjn tAr pirbArBu)
BAeyr hAt Der bleb/ "etAmAr ekAwbS AeC/
tA &uim AmAedr ent heb. sb ibnAz etAmAr
Aye% TAkeb.
7
ik es ickAr ker bleb/ "Aim etAmAedr
entA hb n. kAr AmAr bAiet yeTX -bS
en. &uim AmAek idey elAekedr en edoyAeb
n.
8
sb Gweb kAr ejrzAelm ehAcw eKeyeC
22

bM iyhdr ptn heyeC. tAedr kAjkm$ o


kTAbAt$ sb Bur ibre yido itin sb edeKn.
9
elAekedr muK bel ideC ey tAr pAp kAejr
edAex X. bM tAr tAedr pAepr j gibRt.
tAr sedAemr elAekedr metA. ek tAedr pAp
edKeC es bYApAer tAedr ekAn e(p en. w
tAedr pe( Kub (itkArk heb. tAr inejedr
ByAnk ibpd inejrA efek AneC.
10
BAel elAekedr bel dAo ey tAedr j
BAel ikC Gweb. BAel kAejr purS Ar tAr pAeb.
11
ik zytAn elAekedr j kiWn smy AseC.
tAedr BIx kX o suibDAr suKIn het heb.
smS kukem$r zAiS tAedr epet heb. 12bAlekr
AmAr elAekedr hAirey edeb. emeyr tAedr zAsn
kreb. tAedr opr kt$] kreb. AmAr elAekr/
etAmAedr pT dzRkrA etAmAedr Bul peT cAilt
kreC. tAr etAmAedr siWk pT eTek ibcY t kreC.
eV rr tA r elAekedr spek$ is A
Bu elAekedr ibcAr krbAr j An krebn.
14
ent bM AcInedr k]tkem$r ibre itin tAr
mtAmt edebn.
Bu beln/ "eh AmAr elAekr/ etAmr
@A(Ae(t :iyhd puiey CArKAr ker ideyC.
etAmr grIb mAnuxedr kAC eTek ijinsp^ eke
ineyC. bM essb ijinsp^ Kno etAmAedr
bAiet AeC. 15AmAr elAekedr AGAt krAr
iDkAr ek etAmAedr ideyeC grIb/ htdir@
mAnuxedr enAMr-Abj$nAr meDY eWel edoyr
iDkAr ek etAmAedr ideyeC AmAr r/ Bu
sbRzi)mAn kTAil bleln.
16
Bu Aro bleln/ "iseyAenr emeyr Kub
hArI hey eWeC. tAr mAT ehiley iley
y^t^ mnBAeb Guer ebAy eyn tAr
elAekedr ecey yeTX BAl. sb emeyr hAismSr/ eCnAiligir ker Guer ebAy. bM tAr
pAey nUpeu rr rnuJu nu z ker/ enec enec idkibidk
Guer ebAy.
17
AmAr r iseyAenr Dre,r emeyedr
mATAy dgdeg (etr s]iX krebn. Pel tAedr mATAy
wAk peb. 18es smey itin tAedr gebRr smS
spd iney enebn. tAedr pAeyr nUpur/ tAedr sUyR
o cAedr AkAerr glAr hAr/ 19Jumek pAz/ ci/
eGAmw/ llAwBUx/ pAeyr ml/ 20GAGr/ zAl/ msIn
bS/ 21ibezx AMiw/ nT/ 22ic^bS/ eg<ej/ 23Ayn/
msInA bS/ \Ix/ lV zAelr met Abrk bSrp
ebzBUx Kuel enebn. 24bM sugir pirbet$ tAedr
kAeC TAkeb gR etl/ ekAmrb nIr bdel TAkeb
kiw eCA epAzAk/ suibS ekz pircy$YAr bdel
TAkeb mATAejA wAk/ ektArS ekAmrbnIr
13

iyzAy 3:25-5:14

633
pirbet$ TAkeb cewr qtrI ekArmbnI kAr surI
hoyAr pirbet$ tAr heb kuist dzRn.
25
essmey etAmAedr purxedr trbAir idey
htY kr heb. etAmAedr bIr eyAAr yue mAr
yAeb. 26bM tAr ngrAril kX pAeb bM iblAp
kreb bM es ibpy$S hey mAiwet bes TAkeb.
es smey sAtjn mihlA kjn purexr hAt
ecep Der bleb/ "Amr AmAedr riw-rij/
bS/ bAsSAn inejedr j eyAjnIy sbikCr
bYbS inejrA krb. &uim ZDu AmAedr ibey kr.
etAmAr nAem AmAedr sAmAijk it dAo.
AmAedr ibbAiht TAkAr y,/ l/ pmAn
dUr kr.
2
es smy/ Bur gAC :iyhd b heb bM
sur hey Web. mnik tKno S Aeyelr ASrA
tAedr edez p zs iney gbR nuBb kreb.
3
smey iseyAn bM ejrzAelem tKno bsbAs
kr elAekedr pib^ mAnux bel g,Y kr heb.
yAedr nAm ibezx tAilkAy TAkeb tArA BAgYbAn/
pib^ mAnux bel ibebict heb. bM tAilkABu)
elAekedr bAs ker yAoyAr numit edoy heb.
4
Bu iseyAenr mihlAedr eTek enAMrA Duey mueC
ePlebn. itin ejrzAelm eTek r) Deu y ePlebn.
Bu Aeyr nIitiw bYbhAr krebn bM Ay ibcAr
krebn. itin ilt krbAr nIitiw bYbhAr ker
itiw ijinxek Z ker &ulebn.
5
tArpr Bu iseyAn pbRetr iBi%r opr AkAez
bM tAr smAebz SAnilet iden kiw eD<AyAr
emG o rAe^o kiw l iizK s]iX krebn.
esKAen itiw smAebezr opr r(Ar j kiw
ACAdn TAkeb. 6 smS mAnuexr j mn k
inrApd SAenr bYbS kr heb eyKAen sUey$r Kr
tAp tAedr SpzR kret pAreb n. sb Dre,r J
J bM Abn eTek tAr r( pAeb.

S Aeyl
eV rr ibezx bAgAn
Kn Aim AmAr Verr ee gAn krb.
@A(e(etr :SAeyelr it V e rr ey
BAelAbAs AeC gAn es spek$.
AmAr Verr kiw @A(Ae(t iCl it bRr
mAiwet.
2
itin tr cAridk K<ue mAWiwek BAelABAeb
pirAr kreln. tArpr esKAen BAel jAetr
@A(A gAC lAgAeln. itin mAeWr mAJKAen edKAezAnAr
j kiw <c bAi qtir kreln. esKAen itin
BAl @A(A PlbAr AzAy bes reln. ik jAel
buen @A(A.
3
tA Vr bleln/ "iyhdA o ejrzAelemr
elAekrA/ etAmr AmAr bM AmAr @A(Ae(etr
kT ic kr.

Aim AmAr @A(e(etr j sADYmt sbikC


keriC. Aim tAr j Ar ik b kret pArtAm
Aim BAel @A(Ar Az keriClAm. ik ZDu bAej
@A(A PeliCl. ekn mnw Gwl
5

Aim AmAr @A(Ae(etr j ik ik krb Kn


Aim etAmAedr es kTA ezAnAb.
@A(Ae(etr sur(Ar j cAridek ey k<AwAr
eJApil AeC tA Aim &uel ePel puiey edb.
Aim pATerr AcIr eBe[ ePlb bM pATril
e(etr opr ePel edoy heb.
6
Aim AmAr @A(Ae(tek eKAl mAeW pir,t
krb. e(etr gACilr ek y eneb n. ek
pircy$ kreb n. esKAen AgAC Ar k<Aw jAeb.
Aim emGek kum edb yAet e(et keP<Aw b]iX
bix$t n hy.
7
SAeyl jAit hl Bu sbRzi)mAenr
@A(Ae(t. Ar iyhd Ar elAekrA hl tAr kkAelr
Aderr @A(Ar cAr.
Bu Az keriCeln Ay/ ik esKAen iCl
ZDu htYAkA. Bu AzA keriCeln sur jIbn/
ik esKAen ezAn yAeC tYAcArIedr *n erAl.
8
etAmr pAzApAiz bAs krC. eG<sAeG<is ker
bAi bAineyC. etAmrA e(etr se e(etr sMeyAg
mnBAeb kerC ey Ar twku jAyg bizX
en. ik Bu etAmAedr mn zAiS edebn ey
etAmAedr kAkI TAket heb. smS BUKiwet ZDu
etAmrA bAs kreb. 9 Bu sbRzi)mAn AmAek
kTAil bleln bM Aim tAr kT ZnlAm "KAen
enk bAi AeC/ ik Aim IkAr kriC ey/
smS Gr-bAi DbMs kr heb. KAen Kn enk
sur menArm bAi AeC. ik sb bAiil
KAil hey yAeb. 10es smey dz kr mAeW ey
@A(A heb t eTek Kub sAmA @A(Ars qtir kr
yAeb. b bS bIj eTek Kub zs p
heb.
11
etAmr skAel eW pAnIy ihsAeb @A(Aresr
eK<Aj kr. etAmr @A(Ars pAn krAr j gBIr
rAt py$ ejeg TAk. 12etAmrA @A(Ars/ b<Aiz/
eFAlk bM ibiB bAy iney PUit$-AemAd kr.
ik etAmrA Bur km$kA edKet pAo n. Bu
inj hAet enk ijins qtir kereCn. ik etAmr
sb ijins edKet pAo n.
13
Bu bleln/ "AmAr elAekedr bI ker ^
inbRAsen edoy heb. ik ekn kAr tAr AmAek
k]tpe( jAen n. S Aeyel enk r p,
U R bYi)
reyeCn. tAr tAedr nAyAs jIbnyApn iney sX.
ik tAr Kub \At$ bM (uDAt$ heb. 14tArpr
tAr mAr yAeb. bM pAtAl m]tedeh Ber yAeb.
pAtAelr sImAhIn iKed o cAihd emwAet nAmI/

iyzAy 5:15-6:8

634

sADAr, sb mAnux m]&uYmueK pitt heb bM sb


mAnux kber yAeb.
15
sb elAekedr bdimt kr heb. etYkek
ibn kr heb bM tAedr gbR kimey An heb.
16
Bu sbRzi)mAn/ AyibcAr krebn bM elAekrA
jAneb ey itin mhAn. pib^tm Vr eyil siWk
o AyY essb kAj krebn bM elAekr tAek
jAnAeb. 17Vr SAeyelr iDbAsIedr
edzCA krebn. edz KAil hey yAeb. emexr
Cmet eyKAen KuzI Guer ebAet pAreb. kd
DnI elAekr mAilkAnADIn jimjAygAet emx cer
ebAeb.
18
elAkilek edK? eyAjnIy di iney
elAekr eymn oyAgn wAen etmin Dre,r
elAekr inejedr pAp/ kukm$ bM edAxek epCen
ewen iney ebAy. 19 elAekr bel/ "AmAedr
kAmn/ Vr y y krAr pirkn kereCn t
tAAtAi krebn. tArpr Amr jAnb ik Gweb.
AmAedr AzA Bur pirkn Kub tAAtAi
bASbAiyt heb. tArpr Amr jAnet pArb tAr
pirkn ik.
20
Dre,r elAekr BAel ijinsek KArAp
bel Ar KArAp ijinsek BAel bel men ker.
r AelAek kAr Ar kArek Ael bel
men ker. r wkek imiX bM imiXek wk BAeb.
21
sb elAekr inejedr Kub |AnI o buimAn men
ker. 22 Dre,r elAekrA @A(Ars pAn krAr
j ibKYAt. r @A(Aresr im qtrIet ekbAer
ishS. 23tAr Gux iney prADIedr inrAprAD
bel eGAxn ker. ik tAr BAel elAkek AyY
ibcAr epet edeb n. 24sb elAekr kpAel Kub
eB$Ag ep( kreC. Kkuew bM gAeCr pAtAek
An eymn nAyAes puiey CArKAr ker edy etmin
edr %rpurxedro puerApuir DbMs kr heb.
m]t izk eymn eAet pir,t hy/ An eymn
Pulek puiey tAr CA bAtAes iey edy/ edr
%rpurxr esBAeb DbMs heb.
sb elAekr Bu sbRzi)mAenr iz(AmAl emen
celin. tAr SAeyelr pib^jniwr :Vr bAt$A
G], krt. 25tA Bu tAr elAekedr opr Kub
*u heyeCn. Bu tAr hAt e%Aln krebn bM
tAedr mn kiWnBAeb zAiS edebn ey pbRt py$
Bey k<Apeb. tAedr m]tedhil jAelr metA
rASAy pe TAkeb. ik tbuo Verr e*AD peb
n. tAr hAt tAedr zAiS edbAr j e%Ailt
eTek yAeb.

bM izs ideCn. edK/ zr dUredz eTek AseC.


tAr icer edez Fek peb. tAr Kub t AseC.
27
zrA kKno LA heb n/ ehAcw KAeb n
bM Guimey peb n. tAedr eSr kiwb n Kuel
yAeb n. tAedr juetAr iPet kKn iCe yAeb
n. 28 zedr tIr DArAel heb. tAedr sb
Dnukil tIr eCAAr j St TAkeb. tAedr
eGAAr pAeyr pAt heb ckamik pATerr met
z). tAedr reTr cAkAy DUilJ Web.
29
zr isMehr gj$enr met ickAr kreb.
tAr isMh zAbekr met gj$n kreb. zr se*AD
gj$n kreb bM tAedr ibre yu rtedr Der
ePleb. elAekr lA ker mui) epet ecX kreb.
ik tAedr r( krAr ek TAkeb n. 30tA ''isMh
gj$n heb smue@r eFeyr gj$enr met. bM
bI br elAekr mAiwr idek tAkAeb. ik
edKeb ZDu kAr. Gn emeG smS Ael kAer
eFek yAeb.
iyzAeyr BAbbAdI ped itA
ey bCr ixy rAjAr m]&uY hl Aim Buek k
c o menArm isMhAsen bes TAket edKlAm.
tAr lV A rAjepAzAk mirek Ber ideyiCl. 2 Bur
ibezx dUt srAPr tAr cArpAez dAieyiCl. tAedr
etYekr Cyiw ker fAn iCl. tAr iw fAn idey
muK FAek/ iw fAn idey p FAek bM bAik iw
fAn tAr oAr kAej bYbhAr ker.
3
dUtrA ek prek efek blet lAgl/
"pib^/ pib^/ pib^. Bu sbRzi)mAn Kub pib^.
tAr mihmAy p]iTbI pirpU,.R 4 tAedr ickAer drjAr
kAWAem ek<ep Wel. mir eD<AyAy Ber eyet
lAgl.*
5
tKn Aim hWA BIx, By epey eglAm.
Aim bllAm/ "hAy? Aim DbMs hey yAb. Verr
se kT blAr met Aim yeTX Zic n. bM
Aim mn elAekedr meDY bAs kir yAr Verr
se kT blAr met yeTX Zic ny.* kAr, Aim
rAjAek/ Bu sbRzi)mAnek edeKiC.
6
ebdIet An liCl. srAPedr kjn
AkAerr kiw icmiw idey An eTek kyl
&uliCl. dUtiw kiw grm kylAr wker hAet
iney AmAr kAeC e l. 7 dUtiw grm kyl
AmAr eW<Aew eCAyAl. tArpr dUtiw bll/ "ey mU et$
grm kyl etAmAr eW<Aw SpzR krl/ etAmAr
smS prAD mueC egl . etAmAr sb pAp mueC
egl. 8tArpr Aim AmAr Bur kSVr Znet

S Aeyl
ek zAiS idet rV !s Anebn
mir lAgl w mier Bur iS mA, keriCl.
edK? Vr dUrbt$I jAitge,r it set
A i m n y A(irk eTR/ "es elAekrA yAedr o Zic
ideCn. itin tAedr fAkAr j ptAk &uleCn ny.
26

iyzAy 6:9-7:17

635
eplAm. itin bleln/ "Aim kAek pAWAb AmAedr
pe( ek yAeb
tKn Aim bllAm/ " ey/ Aim AiC/ AmAek
pAWAn?
9
tKn Bu AmAek bleln/ "yAo bM
elAekedr bl 'etAmr mn idey ezAn ik ebAeJ
n? kAC eTek edK ik ekAn ikC ezeKA n?
10
elAkek ibA kr. elAekr eysb ijins edKeC
o ZneC t tAedr buJet ido n. yid &uim w n
kr tAhel hyet tAr ey ijins kAen Zneb t
sitYsitY bJu et pAreb. tAr hye t sitY tAedr
men pli kret pAreb. yid tAr w ker
tAhel elAekr hyet AmAr kAeC iPer Aset
pAer bM tArA AerAgY :(m lAB kreb.
11
tKn Aim ij|As krlAm/ "Bu w Aim
ktidn krb
Bu bleln/ "ytidn py$ skl ngr DbMs n
hy bM elAekr cel nA yAy. ytidn n pyR
kiw mAnuxo tAedr bAIet pe TAek bM egAw
edz DbMsSAen pir,t hy tt idn w kr.
12
Bu elAekedr enk dUer pAiWey edebn.
edezr kw ibrAw Mz KAil pe TAkeb. 13ik
dzBAegr kBAg elAkek edez TAkAr numit
edoy heb. elAkil Bur kAeC iPer Aseb
yido tAedr DbMs hey yAbAr kT. tAr kiw
ok gAeCr met. gACek kAwAr pr i pe
TAek. i :bizX elAekr kiw ibezx
bIj. TRA pib^ elAekrA edez TAkeb.
rAmek iney sw
Ahs iCeln eyATemr pu^. eyATm iCeln
ixey r pu ^ . rsIn iCeln rAemr
rAj.Ahesr rAj kAel isiryAr rAj rsIn
bM S A ey e lr rAj/ rmiley r pu ^ epkh
ejrzAelemr ibre yu krAr j esiCeln.
ik tAr r ibre yu kret pAern in.
2
iyhdAr rAjbAi dAyUedr pirbArek jAnAenA
hl ey/ "rAm bM Piyemr :S Aeyelr esnAdl
ejAwb heyeC. tAr kse G<Aiw egeeC.
Kbr Zen rAj Ahs bM tAr jAr Kub
By epey egelA. benr gACpAl eymn bAtAes ne
etmin tArAo Bey k<Apet lAgl.
3
tKn Bu iyzAyek bleln/ "&uim bM etAmAr
pu^ zAr-yAzUb yAeb bM Ahesr se kT blbAr
j eDApAedr mAeWr rASAr pAez eyKAen jl ctr
jlAzeyr meDY idey beC/ esKAen edK kreb.
4
"Ahsek bl/ 'sAbDAen eTek/ ik zA
eTek? rsIn o rmileyr pu^ek By epey n/
kAr tAr iw epA kAiWr mt. tIet tAr Kub
grm iCl. ik Kn tAr ZDu eD<AyA. rsIn/

rAm bM rmileyr pu^ *u hey reyeC. 5 tAr


etAmAr ibre nAn Pi eweC. tArA bleC
6
Amr iyhdAr ibre yu krb. Amr inejedr
SVAeTR iyhdAek BAg ker wAebelr pu^ek iyhdAr
n&un rAj bAnAb.
7
Bu AmAr r bleln/ "ik tAedr pirkn
sPl heb n. 8rsIn ytidn dezekr zAsk
TAkeb/ ttidn tAedr iBsi KAweb nA. Kn
Piym:SAeyl kiw edz/ ik Bib`et Aj
eTek 65 bCr per esiw Ar kiw edz TAkeb n.
9
ytidn zmiry Piyemr :SAeyl rAjDAnI
TAkeb bM ytidn rmileyr pu^ zmiryAr zAsk
TAkeb ttidn tAedr Pi sPl heb n. &uim yid
kT ibAV s n kr tAhel elAekrA etAmAek ibAV s
kreb n.
AneU yl
rV AmAedr shAy
tArpr Bu iyhdAr rAj Ahsek Aro
bleln/ 11"Bu/ etAmAr Verr kAC eTek kiw
sMekt icH ecey nAo yAet &uim inejr kAeC mA,
kret pAerA ey il sb stY. &uim etAmAr
eCmet ey ekAn sMekt icH cAet pAer. icHiw
m]etr Aleyr met gBIr eTek Tb AkAezr
mt c eTek Aset pAer.
12
ik Ahs bleln/ "Aim mA SVrp ekAn
indzRn cA n. Aim Buek prI(o kret cA
n.
13
iyzAy bleln/ "dAyUedr pu^/ Ahs mn idey
ezAn. elAekr qDey$Yr prI( ik etAmAedr kAeC
yeTX ny etAmr ik AmAr Verro qDey$Yr prI(
inet cAo 14Vr AmAr Bu/ etAmAedr kw
icH edKAebn
yubtI mihlAiw gB$btI heb bM edK es
kiw pu^ sAenr j edeb. tAr nAm rAK heb
AnUeyl.
15
ytidn nA py$ AnUeyl KArAp kAj tYAKAn
ker BAel kAj ebeC inet izKeb ttidn py$
es d o mDu KAeb.
16
ik eCeliw BAel kAj krbAr mt bM m
kAj tYAKAn krbAr met ebAJbAr byes es
ep<QCbAr Aeg Piym bM rAm edz jnmAnb
bij$t hey yAeb.
10

"etAmr Kn jn rAjAr Bey BIt. 17ik


etAmAedr Asel Buek By pAoy ic. kAr
itin etAmAedr j >smy Anebn. >smy
etAmAr kAeC/ etAmAr elAekedr kAeC bM etAmAr
ipkuelo Aseb. Vr ik krebn etAmAedr
ibre yu krAr j itin zUerr rAjAek Am
jAnAebn.

iyzAy 7:18-8:20

636

"es smey Bu 'mAiC :Kn 'mAiCiw imzerr


ndIr kAeC AeC. bM 'emQmAiCek :'emQmAiCiw
Kn zUr edez AeC. fAk edebn. tAr etAmAr
edez es ep<QCeb. 19tAr mrBUimr jleSAetr
pAez/ pATuer gBIr KAed/ eJApJAe bM jlmy
get$r kAeC cAk b<ADeb. 20Bu iyhdAek zAiS edbAr
j zUrek bYbhAr krebn. Bu zUrek BA
krebn bM esiwek kiw Kuerr met bYbhAr kr
heb. men heb eyn Bu iyhdAr p/ mAT mnik
dAi eTeko cl kAimey ineCn.
21
" smey kjn elAk kiw yubtI gABI o
iw emxek b<Aicey rAKet pAreb. 22r es
elAkiwek ey D edeb t mAKn KAoyr pe(
yeTX heb. edez yArA rey egeC tArA d bM mDu
KAeb. 23edezr mAeW mAeW ey 1/000 @A(A gAC AeC
tAr etYkiwr mUlY heb 1/000 repAr wkerAr
smAn. ik @A(Ae(til AgAC bM k<AwAy
Ber yAeb. 24edz b hey Web bM izkAr e(e^
pir,t heb. 25eyKAen k smy elAek pirm
ker KA p krt/ es pAhAil AgAC
bM k<AwAy Ber yAeb bM esKAen Ar ek kKno
yAeb n. ZDumA^ emx bM xAer esKAen bAeD
ibcr kret pAreb.
18

zrU zI Aseb
Bu AmAek bleln/ "b kiw pAkAen kAgj
iney es bM tAet kiw ibezx klm idey
elK 'w mehr-zAll-hAz-besr* ee.
2
Aim ikC elAkek ki^t krlAm yAedr sA(I
iheseb ibVAs kr yAy. :r hl iry yAjk o
iyebiriKeyr pu^ sKiry. Aim kT elKAr
smy r l(Y rAKl. 3per Aim BAbbAidnIr kAej
eglAm. es gB$btI hey pu^ sAenr j idl.
tKn Bu AmAek bleln/ "or nAm mehr-zAllhAz-bs rAK. 4 kAr, eCeliw 'bAb/ 'm blet ezKAr
Aeg Vr dezk o zmiryAr sb Dnspd
iney enebn bM t zUr rAjAr hAet &uel edebn.
5
Bu AbAr AmAek bleln/ 6" elAekr
zIelAehr m] eSAtek h kret SVIkAr kereC.
tAr rsIn o rmileyr pu^ epkhek iney KuzI
heyeC. 7 ik Aim/ Bu zUr rAjAek Anb bM
tAr smS (mt etAmAedr ibre eyAg krb.
tAr PrA ndIr zi)zAlI bAr jelr met
Aseb. jl Puel eP<ep eymn ndIr kUl CAipey
ete Aes esBAeb tAr Aseb. 8 jl ndI
pec iyhdA edzek Aibt kreb. jel iyhdA
Ak inmit heb bM Ay egAw edz eBes
yAeb.

mehr bs r TR hl/ "Kub tAAtAi cir fAkAit bM


luWpAw Zr heb.

"eh AnUeyl etAmAr egAw edzek As n


kr py$/ b tAr tAb cAiley yAeb.
Bu tA r ng
u tedr r( krebn
smS edzsmUh/ etAmrA yuer j St ho.
etAmr prAijt heb. skl dUrbtI$ edezr elAekrA
ezAn? etAmr yuer j St ho. etAmrAo
prAijt heb.
10
etAmr yuer pirkn qtrI kr? etAmAedr
pirkn py$udS heb. etAmAedr esnAbAihnIek
Aedz dAo? ik etAmAedr Aedz inSl heb.
eknn Vr AmAedr se AeCn.
9

iyzAeyr it sAbDAn bA,I


Bu z) hAet AmAr se kTA beliCeln.
Bu AmAek stk$ ker ideln elAekedr peT
nA eyet. Bu bleln/ 12"etYk elAk bleC ey
elAk tAr ibre xy kreC. &uim sb
ijins ibVAs ekAer n. sb elAekr eysb
ibxyek By pAy &uim tAet By epo n?
13
kmA^ Bu sbRzi)mAnek etAmAedr By
pAoy ic. tAek etAmAedr sAn jAnAen
ic. 14yid etAmr Buek sAn kr/ tAek pib^
bel mA kr/ tAhel itin etAmAedr pe( k
inrApd Ay hebn. ik etAmr tAek sAn kr
n. tA Vr kw pATerr met hebn bM etAmr
es pATerr opr ACe peb. SAeyelr iw
pirbAr pATerr opr ehAcw KAeb bM tAr
AGAt pAeb. ejrzAelemr smS elAkek Awk
kret Bu kw P<Ad SVrp hebn. 15enk elAk
pATerr opr ehAcw KAeb/ tAr pe yAeb bM
Aht heb. enek P<Aed pe DrA peb.
16
iyzAy bleln "kw ci) kr bM tAet
sIlemAhr idey rAeKA. Bib`etr j AmAr
iz(AmAlAek sy ker rAeKA. AmAr nugAmIedr
sAmen kAjiw kr. 17ci)iw hl
Aim AmAedr r( kret Bur j ep(
krb. itin yAekAebr pirbAerr eTek muK luekAeCn.
ik Aim Bur j ep( krb. itin AmAedr
r( krebn.
18
"Aim bM AmAr eCelemeyr SAeyelr
elAekr icH bM mA SVrp. iseyAn pbRtinbAsI
Bu sbRzi)mAn AmAedr pAiWeyeCn.
19
bM tAr yid etAmAek bel/ "mADYmedr/
ejYAitxIedr/ g,kAr bM bAjIkredr kr/
"elAekedr ik tAedr :inejedr Vrek eK<AjA
ic ny m]tedr kAeC ik tArA jIibtedr spek$
kreb
20
iz(AmAl bM ci ) etAmAedr emen cl ic.
etAmr Aedzel n mAnel etAmAedr hye t
11

637
Bu l Aedz nu s r kret heb. ,In bM
g,kAredr kAC eTek ey Aedz pedz Aes
esel Bul. r ekAn mUlY en. Aedz emen
clel etAmAedr ikC lAB heb n.
21
etAmr yid Bul/ imTY Aedz emen cl tAhel
edez ibpd bM iB$$( edK edeb. (uDAt$ elAekr
*u hey tAedr rAj o tAr edbtAedr zAp edeb.
tArpr tAr sAhAeyYr j Verr eK<Aj kreb.
22
edezr cAridek tAikey edKel tAr edKet pAeb
ZD
u >K-dAir@Y/ htAzAjnk kAr. tAedr ejAr
ker kAerr meDY eWel edoyA heb.
k n&u n idn AseC
ik ey ibped peiCl tAr j ekAn kAr
TAkeb n. elAekr tIet sbl
U n
U edz o nA il
edzek ekAn r idt n. ik prbt$I-kAel
smue@r inkwbt$I edz/ y$n ndIr pr pAerr
edz bM -dIedr mhkumAiwek Vr Kub mhAn
krebn.
2
sb edezr elAekr kAer bAs krt.
ik tAr mhAelAkiw edKet pAeb. sb elAekr
kberr mt kAr jAygAy bAs krt. ik
"mhAelAk tAedr opr ikr edeb.
3
eh Vr/ Apin jAitiwek b het edebn.
Apin esKAnkAr elAekedr suKI krebn. tAr
ApnAr piSitet yu jeyr ezex luewr mAl
BAegr smykAr Aner met/ Psl etAlAr
smeyr Aner met suK eBAg kreb. 4 eknn
Apin tAedr BAerr ebAJ/ tAedr k<AeDr b<Ak/
zAiS edoyAr j tAedr pr bYbht zedr
d sirey enebn. eymn imidynek hArAenAr per
Apin keriCeln.
5
yue bRArBAeb igey yAoyA itiw buw/ yue
sit bYi)r re) rit sAj-epAzAk Aen
puiey DbMs kr heb. 6kiw ibezx izZ jh
krAr pr w Gweb. Vr AmAedr kiw pu^
edebn. elAekedr en edoyAr BAr tAr opr
TAkeb. tAr nAm heb "Ay$Y mI/ (mtAbAn Vr/
icrjIib ipt/ zAir rAjkumAr. 7 AyprAy,t
o DAimRkt idey tAr zAsn SApn ker. Kn eTek
bM icrkAelr j dAyUd pirbAr t rAjAr
rAje zi) o zAi ibrAj kreb. tAr elAekedr
j Bur bl Ipn tAek sb kAj krAeb.

rV S Aeyl
ek zAiS edebn
AmAr Bu yAekAebr smS elAekedr ibre
k Aedz edebn. SAeyelr ibre Aedz
pAln kr heb. 9 tKn SAeyelr elAekrA mnik
zmiryAr DAnrAo jAnet pAreb ey Vr tAedr
zAiS ideyeCn.
8

iyzAy 8:21-10:1

Kn tAr hArI bM dAik. tAr bel/


" welA hyet eBe[ pet pAer/ ik
Amr AbAr zi)zAlI pATr idey esiw ge &ulb.
sukemAr gACil hyet kAw eyet pAer/ ik
Amr esKAen n&un gAC lAgAb. bM n&un
gACil heb b bM zi)zAlI rs gAC.
11
tA Bu S Aeyelr ibre yuer j elAekr
eK<Aj krebn. Bu tAedr ibre rsIenr zedr
kAej lAgAebn. 12Bu pUbR eTek rAm bM pim
eTek pelXIye dr Anebn. zr tAedr
qsnYbAihnI bYbhAr ker SAeylek prAijt
krebn. ik tbuo SAeyelr opr eTek Bur
e*AD yAeb n. tbuo Bu KAnkAr elAekedr zAiS
edoyAr j St TAkebn.
13
Vr SAeyelr elAekedr zAiS idelo tAr
pAp kAj kr b kreb n. tAr Bu sbRzi)mAnek
emen cleb n. 14tA Bu SAeyelr mAT bM
eljek/ b] o fAlpAlAek kiden ekew
ePlebn. 15:KAen mATAr mAen hl zherr sAnIy
r pU,R ent b DAn. elj mAen hl imTY kT
bel mn BAbbAdI.
16
eysb entAr elAekedr BulpeT iney yAeC
tAedr o tAedr nusr,kArIedr DbMs kr heb.
17
sb elAkelA X. Bu tr,edr iney KuzI nn.
itin tAedr ibDb p I o nAT eCelemeyedr
opr kr, krebn n. kAr, elAekrA X bM
mn kAj ker y Vr ibr. tAr imTY kT
bel. tA Vr edr opr *u TAkebn bM
edr zAiS clet TAkeb.
18
X bS hl eCA Aenr met. Tem
An AgAC bM k<AwAeJApek As ker. tArpr
es An benr Ar b eJApJAek BSIBUt
ker. bezex w kA Aenr AkAr DAr
ker sbikCek As ker ePel.
19
Bu sbRzi)mAn Kub *u heyeCn. tA egAw
edz pue CArKAr heb. es Aen smS elAk
d heb. ekAn bYi) ekAn bYi)ek smebdn
jAnAeb n/ mn ik inejr BAeko ny. 20iKedr
AlAy elAekrA fAn idk eTek ikC KAbAr iCiney
eneb/ ik tbu tArA (uDAt$ eTek yAeb. tAr b<Aidk
eTek ikC KAbAr iCiney eneb/ ik tbu tAedr epw
Breb n. tArpr etYkiw elAk tAedr inejedr
edehr mAMs eKet TAkeb. 21r TR hl mn>iz
Piymek o Piym mn>izek bM tArpr Bey
kse iyhdAek A*m kreb.
tbuo SAeyelr ibre Bur e*AD imweb n.
itin esKAnkAr elAekedr zAiS edoyAr j tKno
St TAkebn.
bAej/ s ibiD ny,kArIedr edK.
ibiD ny,kArIr mn sb ibiD rcn ker
10

10

iyzAy 10:2-24

638

y sADAr, mAnuexr jIbnek ibRsh ker etAel.


2
ibiD ,ynkArIr grIb mAnuexr it Ay
st ny. tAr grIb mAnuexr iDkAr eke eny.
tAr ibDb bM nAT eCelemeyedr kAC eTek
ijinsp^ cir ker enoy nuemAdn ker.
3
eh ibiD ,ynkArI/ etAmr eysb kAj krC
essb kAejr qkiPy yKn cAoy heb tKn etAmr
ik kreb etAmAedr dUerr kw edz eTek DbMs
AseC. etAmr tKn ekATAy sAhAeyYr j Cweb
etAmAedr wAkApys o Dnspd etAmAedr ekAn
sAhAyY kret pAreb n. 4 etAmAedr kjn bIr
ipCen luekAet heb Tb etAmrA kjn m]t edehr
nIec peb. Vr tbuo *u TAkebn. itin
etAmAedr zAiS edbAr j St hebn.
5
Vr beleCn/ "Aim zUrek kw lAiWr met
bYbhAr krb. e*AeDr bez/ S Aeylek zAiS edoyAr
j Aim zUrek kAej lAgAb. 6eysb elAekr
s bM enAMr kAj kreC tAedr ibre yu
krAr j Aim zUrek pAWAeb. Aim sb
elAekr opr BIx *u/ tA Aim zUrek tAedr
ibre yuer Aedz edb. es tAedr prAijt ker
tAedr sb spd luW ker eneb. zUr SAeylek
rASAy kAdAr met mAAeb.
7
"ik zUr buJet pAreb n ey Aim tAek
kAej lAigeyiC. zUr BAbet pAreb n ey es
AmAr S. es ZDu elAekedr htYA kret
cAeb. zUr b edzek DbMs krAr pirkn kreC.
8
zUr men men bel/ 'AmAr sb entAr ik rAjAedr
mt ny 9 klaenA ik kkRmIezr met ny hmA ik
pRedr met ny zmiry ik dezekr met
ny 10Aim X rAjYilek prAijt keriC
bM Kn Aim oil iny kriC. sb edezr
elAekr eysb mUi%$r pUej ker t ejrzAelm o
zmiryr eTek ebzI. 11Aim zmiry bM tAr
mUi%$ilr ey dz keriC ejrzAelm o tAr
mUi%$ilr dzAo tA krb.
12
iseyAn pbRt o ejrzAelem Bu inejr
pirkn met smS kAj ezx krAr pr itin
zUrek zAiS edebn. zUerr rAj Kub dAik
hey Webn Ar hAerr Pel itin enk
TRhIn ku-kAj krebn. tA Vr tAek zAiS edebn.
13
zUerr rAj beln/ "Aim Kub |AnI. Aim
AmAr |An o (mt idey b b b kAj keriC.
Aim b jAitek prAijt ker tAedr Dnspd
luW keriC bM tAedr *ItdAs bAineyiC. Aim
Kub tApzAlI elAk. 14ekAn ekAn elAk eymn
pAiKr bAs eTek nAyAes tAedr ifm iney eny/
etmin Aimo inj hAet sb edezr Dnspd
nAyAes luW keriC. kw pAiK Ay tAr ifm
bM bAsAek kl ereK pAlAy. tA bAsAek Agl

edbAr j b ikicr-imicr ker fAn/ eW<Aw idey


lA ker ifmek r(A krAr j ekAn pAiK n
TAkAy elAek nAyAes es ifm iney pAlAy.
etmin egAw p]iTbIek inejr DIen AnAr smy
AmAek inrS krAr met sAhs o zi) kAro
iCl n.
rV zeU rr (mtAek iny
kern
ey elAk kuul cAlAy kuul ik tAr eTek
inejek ebzI e bel men ker kw krAt ik
krAt cAlekr eTek inejek zi)zAlI bel men
ker ik zUr men ker es Verr ecey ebzI
(mtAbAn o r p,
U .R ekAn elAk lAiW idey kAek
zAiS edoyAr pr lAiW inejek elAkiwr ecey ebzI
(mtAbAn men krel eymn hy/ zUerr BAbnAo
enkw esrkm.
16
zUr inejek mhAn men ker. tA tAr dek
KbR krAr j Bu sbRzi)mAn zUerr ibre
ByAnk erAg pAWAebn. kjn suS eymn ker
tAr ojn hArAy iWk esBAeb zUro tAr (mt
o itpi% hArAebn. tKn zUerr mh DbMs heb.
yt( n sbikC ibnX hy tt( w kwA
l Aerr met TAkeb. 17SAeyelr AelA
:Vr heb Aenr metA. pib^ kjniw hebn
Aenr izKAr met. itin SAeyelr AgAC o
k<AwAeJApek kiden puiey edebn. 18tArpr An
Aro bYApk hey @A(Ae(t bM b b gACek
puiey CA ker ePleb. bezex elAkjn semt
sbikC DbMs hey yAeb. zUr rAjY Ay DbMsSep
pir,t heb. zUerr bS heb pc emAw kAeWr
wkerAr met. 19benr bizX gAeCr sMKY t
kem yAeb ey kw eCA izZr pe(o t net
suibD heb n.
20
es smey SAeyelr bizXAMz bM yAekAb
pirbAerr ebe< c yAoy elAekr tAedr tYAcArIedr
opr Ar inB$r kreb n. tAr S Aeyelr pib^tm
Bur opr yTATRBAeb inB$r kret izKeb. 21yAekAb
pirbAerr jIibt elAekr Abr sbRzi)mAn
Verr kAeC iPer Aseb.
22
eh SAeyl/ etAmAr elAekr sMKY ibzAl.
enkw smue@r bAluk,Ar met. ik tAedr meDY
Kub elAk eb<ec TAkeb bM tAr Verr kAeC
iPer Aseb. ik Tem/ etAmAedr edziw DbMs
heb. Vr eGAx, kereCn ey itin etAmAedr edz
DbMs krebn. tArpr BUKiwr opr Abenr met
suibcAr cel Aseb. 23AmAr r/ Bu sbRzi)mAn
initBAeb edzek DbMs krebn.
24
tb AmAr Bu/ sdABu sbRzi)mAn beln/
"iseyAn inbAsI AmAr elAekr etAmr zUrek
By epo n. tIet eymn imzr keriCl
15

639
etminBAeb zUro etAmAedr hAr kreb. wA
iWk eyn zUr etAmAedr lAiW idey hAr kreC.
25
ik smy per AmAr rAg pe yAeb. men
heb ey zUr etAmAedr yeTX zAiS ideyeC. tA
Ar zAiSr drkAr en.
26
tArpr Bu sbRzi)mAn zUrek cAbuk idey
mArebn eymn Bu tIet/ rAebn qzel imidynek
prAijt keriCeln. yKn Bu zUrek A*m
krebn tKn krkm Gwn Gweb. Bu kd
lAiWek smue@r opr &uel Der tAr elAekedr
imzerr hAt eTek r( ker imzrek zAiS
ideyiCeln. w esrkm heb yKn Bu tAr
elAekedr zUerr hAt eTek r( krebn.
27
kw dIG$ kAeWr d k<AeD bel ey kX hy
zUr etAmAedr j esrkm suibDAr s]iX krebn.
ik es kAeWr d etAmAr k<AD eTek ser yAeb.
kAeWr d etAmAr Verr zi)et eBe[ yAeb.
zeU rr qsdl S Aeyl
A*m kreb
esnAbAihnI yAetr kAeC ebz kreb. tAr
imeA, ehew epirey Aseb. imkames esnAr rsd
rAKeb. 29esnArA :mAbAr "*isM idey ndI pAr
heb. tAr ejrzAelemr %err zhr egbAet rAt
kAwAeb. rAm zhr Bey k<Apeb. ezQelr igibyet
elAekrA Bey pAlAeb.
30
oeh 'bATgIm &uim ickAr kr? liyz ezAn.
nAeTA %r dAo. 31mdaemnAr elAekr pAlAeC.
egbIemr elAekrA luekAeC. 32Ajek/ esnAr
enAebet TAmeb bM ejrzAelemr iseyAn pbRetr
ibre yue r j St heb.
33
edK/ AmAedr Bu/ sdABu sbRzi)mAn ibrAw
b(
] iw :zUr At idey ekew ePlebn. r p,
U R
elAekrA kAw peb. bM gibRt elAekedr ibnIt
kr heb. 34Bu kuWAr idey bn ekew ePlebn bM
ilbAenAenr b b b](ilr r pU,R elAekedr
ptn heb.
28

zAir Aj AseCn
kiw eCAw gAC :izZ iyzey r egA
:pirbAr eTek bAeb. zAKAiw iyzeyr
izkil eTek bAeb. 2Ar Bur A A
bAlkiwr oper Br kreb. A bAlkiwek
|An/ bui/ pTine$z bM zi) edeb. A
bAlkiwek Buek jAnAr bM tAek sAn krAr
iz( edeb. 3Bur it smIh Ar bAlkiw nuAi,t
heb.
es bAerr echAr idey ekAn ikC ibcAr kreb
n. ekAn ikC ezAnAr iBi%et es rAy edeb nA.
4-5
es stt o DAim$ktAr se dIn-dir@edr ibcAr
kreb. es Aeyr se edezr dInhInedr ibiB

11

iyzAy 10:25-11:15

ibxeyr inpi% kreb. yid es ekAn elAkek zAiS


edoyAr isA eny tAhel tAr Aedzmet
elAkiwek zAiS epet heb. yid es elAekedr
m]&uYr Aedz edy tAhel tAedr htY kr heb.
suibcAr/ DAim$ktA zi)r tm s.
,il tAr ekAmerr b nIr met heb.
6
es smey enke bAG bM emxzAbk kse
zAiet bAs kreb. bAG bM CAgl CAn kse
zAiet Zey TAkeb. bACr/ isMh bM xA kse
zAiet bAs kreb. bM kw eCA izZ tAedr
cAln kreb. 7gr bM BAuk kse zAiet
bAs kreb. tAedr smS zAbkrAo kse bAs
kreb. ek kAer inX kreb n. isMh grr
met K KAeb. mnik sApo mAnuxek dMzn kreb
n. 8kw izZo inB$ey ekew sAepr get$r opr
eKl kret pAreb. ibxA) sAepr get$r meDYo
es ini$DAy hAt idet pAreb.
9
sb ibxyil Asel mA ker ek kAro
ekAn (it n ker prSpr zAiet bAs kreb.
elAekr AmAr pib^ pbRetr ekAn Mez ihMs
ikMb DbMesr Ay eneb n. kAr, sb elAekr
yTATRBAeb Buek ecen o jAen. Br smue@r jelr
met Bu ibxyk gAD |Aen tAr pirpU,R TAkeb.
10
es smey iyzeyr pirbArbgR eTek kjn
ibezx bYi) TAkebn. bYi) elAekedr ptAk
SVrp hebn. "ptAk skl edzek tAr cArpAez
AsAr j pT edKAeb. sb edz tAr kAeC tAedr
kr,Iy kt$ebYr bYApAer jAnet cAeb. bM tAr
ibAmSl mihmAiVt heb.
11
esidn Bu :Vr tAr elAekedr bizX
Mzek mu) ker Anet itIybAerr j hSe(p
krebn. :TRA itin zUr/ imzr/ peTAx/ lm/
bAibl/ hmA bM smue@r c&uid$ekr smS ptYkA
eTek bizX elAekedr Anebn.
12
Ar itin smS elAekedr j "ptAk
&ulebn. SAeyl o iyhdA eTek ibtAit elAekrA
yAr p]iTbIr ibiB jAygAy ibi(BAeb iCmUelr
met bAs kriCl tAedr itin ki^t krebn.
13
smey Piyemr :SAeyelr x$ dUr
heb. Piym Ar iyhdAr x$ kreb n. iyhdAr
Ar ekAn z TAkeb n. bM iyhdA Piyemr
suibDAr kAr heb n. 14ik Piym bM iyhdA
kse pelXIyedr A*m kreb. ekAn eCA
A,Ir opr iw pAiK k se eC mArel eymn
hy tAedr A*m enkw esrkm heb. iw edz
kse pUebRr edz eTek Dnspd luW kreb.
Piym bM iyhdA edAm/ emAyAb bM eAenr
elAekedr iny kreb.
15
Bu imzerr psAgrek Zikey ePlebn bM
DbMs ker ePlebn. itin PrA ndIr opr tAr

iyzAy 11:16-13:20

640

hAt AeAilt krebn bM PrA sAtw eCAw


eCAw ndIet ibB) heb. eCAw eCAw ndIil
gBIr heb n. elAekr nAyAes juet per
ndIilr opr idey ehew pAr het pAreb. 16Ar
imzr edz eTek S Aeyl ebirey AsAr smey eymn
tAr j peTr s]iX heyiCl etmin zUer jIibt
TAk tAr elAekedr zUr tYAegr j Vr kiw
n&un peTr s]iX krebn.

Bu bM tAr esnAdl AseC. dUr edz eTek


tAr AseC/ idger opAr eTek. Bu tAr e*AD
dzRn kret esnAdlek eSr met bYbhAr
krebn/ esnAdl egAw edzek DbMs kreb.
5

hAhAkAr kr/ inejedr j >K kr. eknn


Bur ibezx idn Agt Ay. es smey AseC
yKn zr etAmAr spd luW kreb. sbRzi)mAn
Vr SVyM t GwAebn. 7elAekr tAedr sAhs hArAeb.
eV rr zMsAmK
u r gAn
By mAnuxek bRl kreb. 8 itiw mAnux By pAeb.
Ar esidn &uim bleb
By mihlAedr sb ebdnAr met tAedr kX
"eh Bu Aim etAmAr zMs kir? &uim edeb. tAedr muK heb ib,.R elAekr ek perr
AmAr it *u iCel. ik Kn Ar AmAr it idek ByAt$ ecAeK ibSey tAikey TAkeb.
rX eTek n? AmAr it etAmAr BAelAbAs dzRn
bAibelr ibre eV rr ibcAr
kr.
2
9
Vr AmAek r( kern. Aim tAek ibVAs
edK/ Bur ibezx idn AseC. idn heb
kir. Aim By pA n. itin AmAek r( kern. Byr. Vr e*AeD egAw edzek DbMs krebn.
Bu iyehAbA AmAr zi)o bew.itin AmAek r( Vr edezr smS pApI elAekedr DbMs krebn.
10
kern bM Aim tAr zMsAr gAn gA.
es idn AkAez kAr Giney Aseb. sUy$/ cAd
3
bM
tArAr ikr edeb n.
pir^Ae,r J,R eTek etAmr jl &uleb bM
11
tArpr etAmrA Anit heb.
Vr bleln/ "Aim p]iTbIet ibpy$y GwAb.
4
Aim
X elAekedr tAedr pAepr j zAiS edb.
tArpr &uim bleb/ "Bur zMs kr? tAr
nAm pAsnA kr? smS edez tAr kem$r kT Aim hArI elAekedr tAedr dpR hAirey edb.
Aim inur elAekedr gbR c,R ker edb. 12ZDumA^
ibidt ker dAo. eGAx, kr ey tAr nAm mhAn?
5
Bur zMsAr gAn gAo? ekn n/ itin mhAn keykjn elAk eb<ec TAkeb. edr sMKY t
kAj kereCn. Kbr p]iTbImy Ciey dAo. ng heb ey t esAn eK<AjAr metA kiWn. bM
sb elAekr K<Aiw esAnAr eTeko enk ebzI
p]iTbIr sb mAnux t jAnuk.
6
eh iseyAnbAsIg cSVer Verr SbgAn kr. dAmI. 13e*AeD Aim AkAzmlek kipt krb.
S Aeyelr pib^tm Vr tY si*yBAeb etAmAr r Pel p]iTbI wel igey SAn X heb.
se AeCn. tA skel KuzI ho.
eyidn Bu sbRzi)mAn tAr e*AeDr bih>kAz
GwAebn esidn sb Gwn Gweb. 14tKn bAibl
bAibelr it eV rr bAtA$
eTek elAekr Aht hire,r met/ emxpAlkibhIn
AemAesr pu^ iyzAy Verr kAC eTek emexr met inj inj edezr idek Cew pAlAeb.
bAibl ibxyk >Kjnk bAtRA pAn. 2 Vr 15ik zr bAibelr elAekedr tA kreb bM
bleln/
ey Dr peb tAek tAr trbAir idey htY kreb.
"etAmr b](zU pbRetr oper ptAk etAl. 16tAedr bAiil luit heb. tAedr SIr Dix$t
elAekedr ht ene ickAr ker fAk. tAedr bl/ heb. Ar tAedr ecAeKr sAmen tAedr eCAw eCAw
r pU,R elAekedr j ey ebzpT es pT eCelemeyedr ipiwey ipiwey htY kr heb.
17
idey ebz kret.
Vr bleln/ "edK Aim mAdIyedr esn Ar
bAiblek A*m krAb. rep o esAn edoy
3
helo mAdIy r esnAr lA TAmAeb n.
Vr bleln/
"Aim sb elAekedr Aedr eTek AlAd 18tIrAejr yubkedr htY kreb. izZedr tArA
keriC bM tAedr ibxey Aim inej Aedz ideyiC. (m kreb n. tAr eCAw eCAw eCelemeyedr ito
Aim *u. Aim elAekedr zAiS edoyAr j kr, kreb nA.
19
AmAr zi)zAlI eyAAedr k^ keriC/ yAr AmAr
"Vr bAiblek DbMs krebn iWk eyBAeb itin
gbR o An.
sedAm o GemArAek DbMs keriCeln. yido bAibl
4
"pbRtelAet kw ibrAw z AeC. es heC sbecey sur rAjY bM esKAnkAr nAgirkedr
ziw ezAn? w pbRtmAlAy b jnsmAgemr z. gbRSVrp. 20ik bAibl Ar sur TAkeb n.
enk rAejYr elAekrA kse je heyeC. Bu Bib`et elAekr esKAen bAs kreb n. ArbIo
sbRzi)mAn tAr esnAbAihnIek fAkeCn.
es SAen tAbu ePleb n. emxpAlkr esKAen emx

12

13

iyzAy 13:21-14:21

641
crAeb n. 21ZDumA^ mrBUimr ihMS b j
jAenAyArrA esKAen bAs kreb. bAibelr bAiet
ekAn elAk bAs kreb n. esKAen b jr Zey
TAkeb. b CAgelr eKl kreb. ep<c bM b
b pAiKet bAiil Bit$ hey yAeb. 22bAibelr
sur AsAedApm menArm bAiilet b kukur
bM enker ickAr kret TAkeb. bAiblek DbMs
kr heb. bAibelr ezx smy Giney eseC. bAibelr
idn Ar bAAen heb n.
S Aeye lr elAekrA SV edez iPreb
Bib`et Bu yAekAbek pu n rAy kr,
krebn. Bu AbAr kbAr SAeyelr
elAekedr ebeC enebn bM tAedr edz tAedr
iPirey edebn. tKn ibedzI elAekr yAekAebr
pirbArbegRr se sMyu) heb. bM tAr k
pirbAerr elAk yAekAebr bMezAt bel pirgi,t
heb. 2 jAitr elAekrA SAeylIyedr SAeyel
iPirey Aneb. jAitr elAekr S Aeyelr dAes
pir,t heb. tKn SAeylek yAr dKl keriCl/
SAeyl tAedr dKl kreb bM yAr tAedr tYAcAr
keriCl tAedr zAsn kreb. 3Bu etAmAedr keWAr
pirm dUr ker etAmAedr ArAemr bYbS krebn.
tIet etAmr dAs iCel. elAekr etAmAedr keWAr
pirm kret bADY keriCl. ik Bu etAmAedr
keWAr piremr bsAn GwAebn.

14

bAibelr rAj spek$ kiw gAn


esidn etAmr bAibelr rAj spek$ gAniw
gAet Zr kreb. gAniw hl
rAj tAr zAsnkAel tY jG bYi) iCeln.
ik tAr zAsnkl Kn ezx hey egl.
5
Bu X zAskedr rAjd eBe[ ideyeCn. Bu
tAedr (mt eke ineyeCn.
6
bAibelr rAj e*AeD tAr jAedr mArDr
kretn. itin kKenA tAr jAedr mArDr eTek
erhA ednin. itin e*AeD jAedr zAsn kereCn.
itin jAedr AGAt n ker (A TAekn in.
7
ik Kn egAw edz zA o suiSr heyeC.
skel An kret Zr kereC.
8
&uim kjn zytAn rAj iCel. ik etAmAr
zAsn ezx heyeC. mn ik edbdAr o ilbAenAenr
rs b](rAo etAmAr pten KuzI. gAeCr bel
"rAj AmAedr ekew ePlt. ik rAjAr ptn
heyeC. es Ar kKen eW dAAet pAreb n.
9
pAtAl etAmAr Agmen ibcilt heC. pAtAl
p]iTbIr smS DAnedr etA Aedr etAmAr j
jAigey &uleC. pAtAl rAjAedr tAedr isMhAsn
eTek dA krAeC. tAr etAmAr Agmenr j
St.
4

10

sb entAr etAmAr se mj kreb. tAr


bleb "&uim Kn AmAedr metA kiw m]tedh.
&uim iWk AmAedr metA.
11
etAmAr d/ etAmAr hAr pAtAel nAimey
edoy heyeC. etAmAr bI,Ar sur etAmAr es gibRt
A Ar Agmn eGAx, kreC. epAkmAk etAmAr
edhek kuer kuer KAeb. &uim tAedr opr ibCAnAr
met Zey TAkeb. k]imr etAmAr edhek kVelr
met eFek rAKeb.
12
&uim skAelr tArAr metA iCel. ik Kn
etAmAr AkAz eTek ptn heyeC. kd p]iTbIr
smS jAit etAmAr sAmen mAT nt kereC. ik
Kn etAmAek ekew ePlA heyeC.
13
&u im sbR d inejek blet "Aim hb
prAperr met. Aim SVgRAerAh krb. Verr
n(^mlIr e$ AmAr isMhAsn It krb. Aim
pib^ edbtAedr smAgm pbRet iDAn krb.
pbRetr opr edbtAedr se AmAr sA(At heb.
14
Aim emeGr ebdIet Wb. Aim prAperr
&ulY hb.
15
ik esw Gewin. &uim Verr se SVegR
eyet pAer in. etAmAek smAiDSelr gBIr kAer
inmit kr heyeC.
16
elAekr etAmAek edeK etAmAr kT BAbeb.
edKeb &uim ZDu kw m]tedh. tAr edKeb ey
&uim kiw zbedehr ecey ebzI ikC no bM bleb
"- ik es k bYi) ey p]iTbIr smS rAejYr
c Beyr kAr iCl
17
ik es bYi) ey ngerr pr ngr DbMs
ker tAek mrBUimet pir,t krt ik es
bYi) ey yubI elAekedr bAi iPret idt n
18
p]iTbIr sb rAj ssAen mAr egeCn. etYk
rAjAr injSV smAiD reyeC.
19
ik etAmAr met tYAcArI rAjAek kbro
tYAKYAn kereC. etAmAr bS Kn gAeCr kAw
fAelr met. gAeCr fAlek ekew eymn Ce ePel
edoy hy etmin &uimo inj kbrSAn eTek dUer
ini( heyC. &uim yue inht essb bYi)r zrIr
idey FAkA yAr get$r meDY pATerr mt giey
yAy. &uim es m]tedehr mt yAek mAiey yAoy
hy.
20
enk rAj mAr igeyeC bM tAedr injSV
kbr reyeC. ik &uim tAedr se eyAg idet
pAerA n. kAr, &uim etAmAr inejr edzek DbMs
kerC. &uim etAmAr jAedr htY kerC. etAmAr
eCelemeyr etAmAr met DbMskAy$Y cAiley yAeb
n. tAedr ibrt krA heb.
21
etAmrA tAr eCelemeyedr htYAr j inejedr
St kr. tAedr htY kr kAr tAedr ipt
edAxI. tAr eCelemeyr Ar kKenA edezr zAsn

iyzAy 14:22-16:2

642

kt$] hAet inet n pAer. tAr eCelemeyr AbAr


kKno p]iTbIwAek tAedr inejedr zher Birey
ePlet pArebnA.
22
Bu sbRzi)mAn bleln/ "Aim ibKYAt zhr
bAibelr KYAitek ezx krb. Aim KAnkAr
elAekedr ibre yu krb. Aim bAibelr smS
elAkek DbMs krb. Aim tAedr eCelemeyedr/
tAedr epQ^-epQ^Iedr bM tAedr epQ^-epQi^edr
DbMs krb. Bu inej kTAil beleCn. 23Bu
bleln/ "Aim bAiblek pZedr :bAD ibcr,
BUimet pir,t krb. edz :zhr jlABUimet
pir,t heb. Aim 'DbMesr J<Aw idey bAiblek
ibdAy krb. Bu sbRzi)mAn kTAil bleln.
rV zrU eko zAiS edebn
Bu sbRzi)mAn itit idey bleln/ "Aim
zpT kriC ey sb GwnAil AmAr BAbn/
pirkn bM s met Gweb. 25Aim AmAr
edez zUr rAjek DbMs krb. Aim AmAr
pbRtelAr oper rAjAr opr idey ehew yAb.
rAjiw Amr elAekedr dAes pir,t keriCl.
es tAedr idey BArI ebAJA bhn kireyeC. BAr
sirey ePl heb. 26p]iTbIbYApI AmAr smS
elAekedr Aim il krAr pirkn keriC. smS
edzek zAiS edoyAr j Aim AmAr (mtAek
kAej lAgAb.
27
Bu yKn ekAn pirkn kern tKn kAro
pe( t bYTR kr sb ny. yKn Bu elAekedr
zAiS edoyAr j tAr hAt etAeln tKn kAro
pe( tAek TAmAen sb ny.
24

pelXIyr it eV rr bAtA$
ey bCr Ahs rAjAr m]&uY hy es bCr
bAt$A dAn kr heyiCl.
29
eh pelXIy/ ey rAj etAmAedr opr tYAcAr
krt es mAr yAoyAy etAmr Kub KuzI heyC.
ik etAmr sitY sitY Anit hey n. w
sitY ey tAr zAsenr bsAn GeweC. ik rpr
rAjAr pu^ zAsn kreb. bM w ekAn sAepr
Aro ibxA) sAepr j edoyAr met bYApAr.
n&un rAj etAmAedr kAeC kiw it ebgbAn
bM Byr sAepr met heb. 30teb AmAr dInhIn
elAekr inrAped eKet pAreb/ GumAet pAreb bM
inejedr inrApd men kreb. tAedr eCelemeyrA
inrAped TAkeb. AmAr dir@ elAekr Zet pAreb
bM inejedr inrApd BAbet pAreb. ik Aim
iB$( Ar etAmAr pirbArek htY krb bM etAmAr
bizX smS elAk mAr yAeb.
31
eh purArbAsI etAmr kAd. eh purbAsI etAmr
iblAp kr. eh pelXIybAsI etAmr By pAeb.
28

etAmAedr sAhs grm emAemr met gel yAeb. edK/


eD<AyA %err idk eTek AseC. zUr eTek
zi)zAlI esnAbAihnI AseC.
32
esnArA tAedr edez bAt$AbAhk pAWAeb.
bAt$AbAhkr tAedr elAekedr ik bleb tAr
eGAx, kreb pelXIy prAijt heyeC. ik Bu
iseyAnek zi)zAlI kereCn bM tAr dIn dir@
elAekr inrAped esKAen Ay eneb.
emAyA b ibxyk eV rr bAtA$
w emAyAb spek$ kiw bAt$ kidn rAet
emAyAebr Ar ngr eTek esnAr smS
Dnspd luW krl. rAet ngriwek DbMs kr
hl. kidn rAet esnAr emAyAebr kIr ngr luW
krl. idn rAet ngriwek DbMs kr hl.
2
rAjAr pirbAr bM dIbn zherr elAekr
kAAkAiw krAr j c SAen yAeC. emAyAebr
elAekr neb o emdbA zherr j k<AdeC. skel
tAedr ezAkkAezr j tAedr mAT o dAi kAimey
ePeleC.
3
bAir CAd eTek rASAGAw py$ sbR^ emAyAebr
elAekr ezAekr epAzAk per kAAkAiw kreC.
4
ihzea bAn o ilyAlI zherr elAekr t ejAer
kAAkAiw kreC ey/ sudU r yhs py$ tAr z ezAn
yAeC. mnik esnArAo AkiSk By epey igeyeC.
tAr Bey k<ApeC.
5
emAyAebr >eK AmAr hdy bYiTt. elAekr
inrAp%Ar j CweC. tAr esAyr/ -zilzIyy
py$ yAeC. tAr lUhIetr pAbRtYmy pT Der oWAr
smy ibBAeb ickAr ker k<AdeC. ehAerA,iyemr
peT hAwAr smy elAekr ickAr ker k<AdeC.
6
ik inIemr (u@ ndI mrBUimr met Zikey
igeyeC. smS eCAw gACpAl Zikey igeyeC. ekAn
ikC Ar sbuj en.
7
tA/ emAyAb tYAg krAr Aeg elAekr tAedr
inj inj ijinsp^ sMh ker j kreC bM
elA i*k r opAer iney yAeC.
8
emAyAebr sbR^ At$nAd ezAn yAeC. iym
bM ebra-lIm zherr elAekr k<AdeC.
9
dIemAenr jl re) pirpU,R hey igeyeC. bM
Aim dIemAenr j Aer >K Anb. emAyAebr
Kub sMKYk elAk zedr hAt eTek r( epey
igeyeC. ik sb elAekedr B( krAr j
Aim enk isMh pAWAb.
eh elAekrA/ edezr zAsekr j etAmr
kiw phAr pAWo. esl eTek kiw
emxzAbk mrBUimr meDY idey iseyAn knY pbRetr
kAeC pAiWey dAo.
2
emAyAebr emeyr e,RAn ndI pAr hoyAr ecX
kreC. tAr k jAyg eTek jAygAy sAhAeyYr

15

16

643
j CweC. tAedr bS eyn nI eBe[ hAirey
yAoy eCA pAiKr met.
3
tAr bleC/ "AmAedr sAhAyY kr/ bel dAo
Amr Kn ik krb? eymn ker CAy mDYAeHr
gngen sUy$ eTek AmAedr r( ker/ etmin Bu
zedr hAt eTek AmAedr r( kr. Amr
zedr hAt eTek pAiley eb<eciC. AmAedr AAl
kr. AmAedr zedr hAet &uel ido n.
4
emAyAebr elAekedr ejAr ker bAi CA kr
heyeC. tA tAedr etAmAedr edez bAs kret dAo.
zedr ecAK eTek tAedr luikey rAeK. luWtrAj
b heb. zr prAS heb. tYAcArI elAekr
edz eCe cel yAeb.
5
tArpr dAyUedr pirbAr eTek kjn n&un
rAj Asebn. itin ibVS hebn. itin dyAlu bM
eimk hebn. rAj AyY ibcAr krebn. y
ikC BAl bM siWk essb kAj itin tAAtAi
krebn.
6

Amr emAyAbbAsIedr hAr bM dAiktAr


kT ZeniC. tAr hArI bM ihMS. tAr d
ker/ ik tAedr dil ZDu ktil P<Ak buil.
7
hAerr j egAw emAyAb edz Bugeb.
emAyAebr smS elAk hAhAkAr kreb. tAr >iKt
heb bM tIet tAedr y y iCl tAr t iPer
epet cAeb. 8ihzea bAenr e(t o isbm
a Ar @A(Ae(t
nX hey igeyeC. ibedzI zAskr tAedr sb @A(AgAC
ekew ePeleC. sudUr yAesr zhr pyR mnik
mrBUimr eBtr pyR tAedr @A(AbAgAn Ciey
TAkt. tAedr zAKAil ekbAer smue@r opAr
pyR Ciey pt.
emAyA ebr j >eKr gAn
"Aim yAesr bM isbm
a Ar elAekedr se k<Adb
kAr @A(A e(til DbMs kr heyeC. Aim
ihzea bAn bM ilyAlIr elAekedr se k<Adb kAr
ekAn zs sMh heb n. ekAn IkAlIn Psl
Web n. tA ekAn An As heb n.
10
kAremel ekAn An gAn heb n. zs sMehr
smykAr Aner Aim pirsmAi GwAb. @A(Ars
qtrIr j ey smS @A(A qtir hey AeC t sb
nX hey yAeb.
11
tA Aim emAyAb bM kIra-ehrs iw
zherr j Kub >iKt.
12
emAyAebr elAekr tAedr pAsnAley yAeb.
elAekr ATRnA jAnAenAr ecX kreb. ik tAr
tAedr pir,Am ik heb t edKet epey t bRl
hey peb ey Ar ATRn kret pAreb n.
13
Bu emAyAb spek$ GwnAilr kT b bAr
beleCn. 14bM Bu Kn beln/ "itn bCerr meDY
9

iyzAy 16:3-17:10

ibpul jnsMKY bM A ijinx/ yAr j


emAyAb gibRt/ tAr ibezx ikCr iS TAkeb n
:iWk eymn BA kr shkArIrA smy egAen. ZDm
u A^
(I,bl iwktk elAk pe TAkeb.
rAemr ee eV rr bAtA$
w dezekr j >eKr bAt$A. Bu bleln
GwnAil dezek Gweb
"dezk Kn kiw zhr. ik zhr DbMs
hey yAeb. zher DbMsSp CA Ar ikC TAkeb
n.
2
elAekr erAeyr zhril tYAg ker pAlAeb.
sb KAil zher emexr pAl eyKAen esKAen
bAeD Guer ebAet pAreb. tAedr ibr) kr b
By edKAenAr ek TAkeb n.
3
Piyemr gR ngrIil :SAeyl DbMs hey
yAeb. dezekr srkAr ezx hey yAeb. SAeyel
ey Gwn GeweC rAem tA Gweb. smS r pU,R
elAekedr psAr kr heb.
Bu sbRzi)mAn bleln GwnAil Gweb.
4
yAekAebr smS mihm bdimt heb. tAr sm]i
(ylAB kreb.
5
smyw rPAyIm ptYkAy Psl etAlAr
smeyr met heb. imkr e(t eTek Psl &uel
t k jAy g Ay je ker/ tArpr tAr
cArAgACil eTek zesr mAT ekew eny bM zs
sMh ker.
6
es smyw jlpA :ilB sMehr kAelr
met heb. elAekr jlpA gAC eTek jlpA
etAel. ik keykw jlpA sADAr,t gAeCr mATAy
eTek yAy. ikC ikC gAeCr fAelr mATAy cAr-p<Acw
ker jlpA pe TAek. KAnkAr zhrilr
bS A o esrkm heb. Bu sbR zi)mAn
GwnAelr kT bleln.
7
es smey elAekr tAedr s]iXkt$ Verr eK<Aj
krebn. tAedr ecAK SAeyelr pib^temr idek
ecey TAkeb. 8 elAekr tAedr qtrI ebdIelAr idek
yAeb n. tAr tAedr Aezrr K<uiwr kAeC bM
inejedr hAet qtrI sUy$edbtAr mUi%$r kAeC ebdIet
yAeb n.
9
es smey smS gR zhr pirtY) heb.
zhrilr bS SAeyelr elAekr AsAr Aeg
edezr pbRt o jelr pirtY) BUimr met heb.
tIet SAeyelr elAekedr Agmenr smy
smS elAekr pAiley igeyiCl. Bib`et edz
AbAr pirtY) heb. 10kAr etAmr etAmAedr
r(Akt$ Vrek Buel igeyC. Vr ey etAmAedr
inrApd jAyg t etAmr Sr krC n.
etAmr enk dUrdUrA eTek Kub BAel jAetr
@A(A enC. ik elAek erAp krel gACel

17

iyzAy 17:11-19:13

644

jAeb n. 11kidn etAmr etAmAedr @A(


gACelAek erAp kreb. bM tAedr b krAr
ecX kreb. perr idn gACel b het Ar
kreb. ik Psl etAlAr smey etAmr yKn @A(A
&ulet yAeb/ edKeb ey sb gACel mer egeC.
ekAn erAg sb gACek emer ePleb.
12
enk elAekr kAAr erAl ezAn. tAr smue@r
eFeyr met/ smu@ jelACAesr zer met gj$n
kreC.
13
elAekrA eFeyr met gj$n kreb. ik
Vr tAedr Dmk edebn. tA tAr dUer pAlAeb.
tAr Jer sAmen BUixr met ikMb Jer mueK
eCAw izkoyAlA gAeCr met e yAeb.
14
idn rAet elAekr By pAeb. skAl hoyAr
Aeg sbA pAiley yAeb. ekAn ikC pe TAkeb
n. tA zr ikC pAeb n. tAr AmAedr edez
Aseb. ik edez tKn ikC TAkeb n.
kU zIye dr it eV rr bA,I
kUzIy ndIilr qdGRY brAbr edziwr idek
edK. edziw pte Ber igeyeC. &uim tAedr
fAnAr Bn Bn z Znet pAC. 2 edziw eBlAy
ker smue@r opAer bAt$AbAhk pAWAeC. eh tgAmI
bAt$AbAhkg/ dIGk$ Ay o ms], ekr elAekedr kAeC
yAo. smS jAygAr elAekr dIGRkAy bM
ms], ekr elAekedr By pAy/ tAr kiw zi)zAlI
jAit yAr jAitedr prAijt ker. tAr kiw
edez bAs ker eyiw ndIsmUh Ar ibB). 3 sb
elAekedr sAbDAn ker dAo ey tAedr ekAn n
ekAn ibpd Gweb. edezr elAkedr ey ibpd
Gweb sAr p]iTbIr elAekr t edKet pAeb. sb
lV elAekedr kpAel y Gweb t p]iTbIr sbA
pbRetr oper ptAk oAr #er met pirAr
edKet pAeb. yuer Aeg iz[ eP<AkAr zer
met p]iTbIr sbA pirArBAeb t Znet pAeb.
4
Bu bleln/ "ey jAyg AmAr j qtrI
heyeC Aim esKAen TAkb.* ik 5 Aim zABAeb
sb Gwn py$eb( krb. Ier k menArm
puer :ey smey keP<Aw b]iX hy n Tc eBAer
izizr pe. kw Byr ikC Gweb. iw Gweb
Psl kAwAr smeyr Aeg yKn Pulil Puew yAeb
bM n&un @A(Ail mrIt heb bM bAet TAkeb;
ik tKn zr es gACil ekew ePleb o
@A(Altil iCe ePleb bM esil Ce ePel
edeb. 6@A(e(til pbRetr pAiK bM b
jedr KAbAr j pe TAkeb. IkAel pAiKr
@A(AltAy bAs b<ADeb bM zItkAel b jr
@A(Alt KAeb.

18

ey TAkb w hyt ejrzAelemr mirek eK kreC.

tKn dIG$kAy o ms], ekr elAekr Bu


sbRzi)mAenr j kiw ibezx qneb iney Aseb.
smS jAygAr elAekr dIG$kAy/ ms], ekr
elAekedr By pAy. kiw (mtAbAn jAit yArA
edzsmUhek prAS ker/ tAr kiw edez bAs
ker eyiw ndIsmUh Ar ibB). qneb iseyAn
pbRet/ Bu eyKAen iDAn kern/ esKAen An
heb.
7

imzer eV rr bAtA$
imzr spek$ bAt$A edeK? Bu kwA t
DAbmAn emeG ce AseCn. itin imzer yAebn
bM tAr Agmen esKAnkAr mUi%$r Bey k<Apeb.
sADAr,t> imzrbAsIr sAhsI ik Bur Agmen
tAedr sAhs grm emAemr met gel yAeb.
2
Vr beln "Aim imzerr elAekedr inejedr
meDY mArAmAir krAb. BA leb BAeyr ibre.
itebzIr ibre itebzI. k zhr zherr
ibre. k rAjY rAejYr ibre. 3elAekr
ibA heb. elAekr tAedr A edbt o |AnI
elAkedr drbAer hAijr hey jAnet cAeb tAedr
ik kr ic. elAekr yAkerr kAeCo ij|As
kreb. ik kAerAr pedz kAy$krI heb n.
4
r/ sbRzi)mAn Bu beln/ "imzrek Aim
k keWAr Bur hAet edb. k zi)zAlI rAj
elAekedr zAsn kreb. 5nIlnd *mz> Zikey
Aseb. smu@ eTek jl cel yAeb. 6 smS ndIr
jl gRe Ber yAeb. imzerr KAlil *mz> Zikey
yAeb bM jlhIn hey peb. smS jlj
idilet pcn Dreb. 7nIlnedr tIr Der eysb
eCAw gACpAlA AeC esel mer yAeb bM e
yAeb. mn ik nIlnd eyKAen sbecey ebzI ibS]t/
esKAnkAr gACpAlo mer yAeb.
8
"nIlnd eTek ey smS ejelr mAC Drt tAr
*mz> ibx heb bM k<Adeb. yAr nIlnedr opr
jAl ibiCey jIibk inbRAh krt tAr bRl hey
yAeb. 9ey smS mAnux kAp qtrI ker tArAo
BIx, ibx. kAr kAp qtrIr eyAjnIy PLA
:k rkemr gAC Ar ndIr pAe jAeC n.
10
ndIr jl Der rAKAr j yAr b<AD qtrI kret/
tArAo kAj hAirey ibx heb.
11
"esAyn zherr entAr ebAk. PerQe,r 'ib|
pitr Bul pedz ideyeC. entAr beleCn
ey tAr |AnI o rAjAr bMzDr. ik ytw ib|
bel tAr inejedr BAbeCn ttw tAr nn.
12
imzr/ etAmAr |AnI mAnuxr ekATAy |AnI
ib| bYi)edr jAnet heb ey sbRzi)mAn Bu
imzerr j ik pirkn kereCn. ik Gweb t
ejen iney t tAedr edr jAnAen ic.
13
esAyn zherr entAedr ebAk bAnAen heyeC.

19

645
enAePr entAedr A ijinx ibVAs kirey WkAen
heyeC. tA tAr imzrek BulpeT iney yAy. 14Bu/
entAedr ibA kereCn. tAr rAS BueleC bM
imzrek Bul peT cAilt kereC. entAedr sb kAj
Buel Br. tAr/ mAiwet tAedr bimr opr mAtAelr
mt wlaml ker ehew ebAy. 15entArA imzerr
j ikC kret pAreb nA. entAr heC "mAT
bM elj. tAr heC "gAeCr mAT bM b] smUh.
16
imzrIyr es smy BIt-sS emeyedr met
hey peb. Bu sbRzi)mAenr Agmen tAr By
pAeb. Bu elAekedrek zAiS edoyAr j tAr
bA sAirt krebn bM tAr BIt heb. 17iyhd
heb mn k jAyg y imzerr sb mAnuexr kAeC
At SVrp. imzerr ekAn mAnux iyhdr nAm
Znel es hWA Atit hey peb. Bu
sbRzi)mAn BAeb imzrIyedr zAiS edebn bel
pirkn kereCn. 18 smey/ imzerr p<Aciw zherr
elAekrA knAn BAxAy :dIedr BAx kT bleb.
p<Aciw zherr kiw heb ''DbMesr zhr.*
zherr elAekr Bu sbR zi)mAnek emen
enoyAr IkAr kreb. 19 smey imzerr mAJKAen
Bur k ebdI TAkeb. Buek sAn edKAenAr j
imzerr sImAnAy kiw S]it S TAkeb. 20il
TAkAr TR sbRzi)mAn Bu kt (mtADr t
edKAen. Bur kAeC sAhAeyYr j ek<ed pel
sAhAyY imleb. Bu elAekedr kAeC kjn ^A,k%$
pAWAebn ey tAedr itr( kreb bM tAedr
pInkArI elAekedr hAt eTek Ar kreb.
21
imzerr elAekrA es smy sitY sitY Buek
jAneb. tAr Vrek BAelAbAseb. elAekr Verr
esb kreb bM enk pZbil edeb. tAr Bur
kAeC itit kreb bM es itit pAln
kreb.
22
Bu imzerr elAekedr zAiS edebn bM
tArpr tAedr (m krebn. per elAekr Bur
kAeC iPer Aseb. Bu etYekr ATRnA Znebn
bM tAedr (m krebn.
23
es smy/ imzr eTek zUr py$ kw
rAjpT TAkeb. tKn zUerr elAekrA peT
imzer yAeb bM imzerr elAekrA rAjpT Der
zUer Aseb. imzr o zUerr elAekr imelimez
kAj kreb.* 24es smey SAeyl/ imzr o zUr
imilt heb bM edzek iny kreb. w edezr
pe( klYA,kr heb. 25Bu sbRzi)mAn siilt
edzilek AzIbRAd krebn. itin blebn/ "imzr
&uim AmAr elAk. zUr Aim etAmAek s]iX keriC.
SAeyl/ &uim AmAr. etAmr etYek AmAr
AzIbRAdpuX?
DbMesr zhr zhriw "sUyR zhr nAem pirict. sbt>
iw heC ehilo epAilesr operr zhriw.

iyzAy 19:14-21:4

zrU imzr bM kU zek hArAeb


segRAn iCeln zUerr rAj. segRAn tAr
esnApit t%$nek saedAd zherr ibre
yu kret pAWAn. t%$n esKAen igey zhriw dKl
ker enn. 2es smy Bu AemAesr pu^ iyzAeyr
mADYem kTAbAt$A beliCeln. Bu beln/ "yAo/
etAmAr ekAmr eTek >eKr kAp srAo. p eTek
juet Kuel ePl. iyzAy Bur Aedz pAln krl.
KAil pAey/ KAil gAey iyzAy cAridek Geu r ebAl.
3
tArpr Bu bleln/ "iyzAy itnbCr Der KAil
pAey KAil gAey Guer ebieyeC. w imzr bM
kUz edezr kAeC kw indzn
R . 4 zUerr rAj imzr
o kUzedzek prAijt kreb. zUerr bIedr
tAedr edz eTek Der iney yAeb. b] bM yub
bIedr KAil pAey bM epAzAk-AzAk n pirey
hAiwey iney yAoy heb. tAr spU,R l TAkeb.
imzerr elAekr lit heb. 5tAr BIt bM
htAz heb kAr tAr kUz edezr kAeC sAhAyY
Az keriCl bM imzr edezr mihmAy tAedr
AS iCl.
6
smue@r DAer bsbAskArI elAekr bleb/ "Amr
edzilr kAC eTek sAhAyY pAbAr Brs
keriClAm. Amr oedr kAeC Cew igeyiClAm yAet
zUerr rAjAr hAt eTek tAr AmAedr r( ker.
ik oedr idek tAkAo. oro bI. oedr edz
dKl hey egeC. tAhel Amr ikBAeb mui)
pAb

20

bAiblek eV rr bAtA$
smue@r tIrbtI$ mrBUim* spekR >K bAt$A
mrBUim eTek ikC ibpd AseC. iyhdr
di(e, mr l enegB eTek kiw bAtAesr
JwkAr metA w AseC. w Byr kw edz
eTek AseC.
2
Aim edKiC Kub Byr ikC kw Gweb. Aim
edKiC ibVAsGAtkr etAmAr ibre. Aim edKiC
elAekrA etAmAr spd luW ker ineC. lm yAo
bM elAekedr ibre lA ker. mAidy zherr
cAridek etAmAr qsedr emAtAeyn kr bM oedr
hArAo. Aim zherr smS KArAp ijinsek DbMs
krb. 3Aim sb Byr ijins edeKiC. Kn
Aim BIt-sS. Beyr kAre pAkSlIet bYT
pAiC. bYT sb y,Ar met. y ikC ZniC
tA AmAek By pAey ideC. y ikC edKiC tAet
Aim Bey k<ApiC. 4 Aim i/ Aim Bey k<ApiC.
Kn AmAr menArm sY Beyr rAet py$bist.

21

imzr kreb kse pAsn kreb Tb "imzr zUredr


esb kreb.
smeu @ mrBU im sbt> iw bAibl edzek ebAJAeC.

iyzAy 21:5-22:11

646

elAekr BAbeC sb ikC BAl. tAr bleC/


"KAbAr o pAn krAr j ewibl St kr? iWk
smey qsr bleC/ "r(Iedr ineyAg kr.
AiDkAirkg eW p bM etAmAedr bme$ k pAilz
kr?
6
AmAr Bu AmAy bleln/ "zher njrdAir
cAlAenAr j kjn mAnux K<uej Aen. elAkiw
y y edeKeC t b AmAek jAnAeb. 7yid
r(I VAerAhI qsedr/ gAD o ewr sAirek igey
Aset edeK tAhel Kub spRen oedr kTAbAt$
Znet ecX kreb.
8
tArpr kidn/ es stkR bA,I edeb ''isMh?
''Bu/ itidn Aim py$eb( ek eTek l(Y
rAiK. it rAet Aim AmAr pAhArA edbAr jAygAy
dAiey pAhAr id. 9 ik or AseC. Aim
VAerAhI qs bM elAekedr sAir edKiC.
tKn k bAt$AbAhk bll/ "bAibelr ptn
heyeC. bAibl mAiwet muK Tube peeC. tAr smS
A edbtAr mUi%$il mAiwet ACe wker wker
ker BA[ heyeC.
10
iyzAy bleln/ "eh AmAr elAekrA/
SAeyelr Vr/ Bu sbRzi)mAenr kAC eTek
Aim y y ZeniClAm t sb etAmAedr
jAiney i C. KAmAer zs mAA krAr met
etAmAedro mAAen heb.
demr it eV rr bAtA$
dUm spek$ bAt$A
esyIr :dm eTek ek AmAy fAkl. es
bll/ "hrI rAetr Ar ktwku bAik Ar kt(
kAr TAkeb 12hrI %r idl/ "skAl
AseC. ik tArpr AbAr rAt Aseb. rpro
yid etAmAr ikC ij|As TAek/ tAhel iPer es.
:tKn AbAr ij|As kreb.
11

BAAew shkArI smy egAen/ ekderr smS egQrb


# hey yAeb. 17es smey ZDu keykjn tIrAj/
ekderr mhAn qsrA eb<ec TAkeb. kAr, Bu/
SAeyelr Vr beleCn?
dznR ptYk sV e eV rr bAtA$
dzRn ptYk*I sVe >eKr bAt$A

22

eh elAekrA/ etAmAedr ik heyeC etAmAr


elAekr ekn CAed luikey TAkeC
2
tIet zhrw Kub bYS zhr iCl.
zhr iCl zmuKr bM suKI. ik Kn sbikCr
pirbt$n heyeC. etAmAr elAekr trbAirr
AGAt CAA inht heC. yu n kero mAr
peeC.
3
etAmAedr sb entAr kse pAiley egl.
ik skel AbAr bI heyeC. entAr bI heyeC
Dnuk CAA.
4
tA Aim bliC/ "AmAr idek tAiko n.
AmAek k<Adet dAo. ejrzAelm DbMesr kAre
AmAr kA. AmAek sAvn idet etAmAedr
Cew Aset heb n.
Bu kw idn ebeC ereKeCn. iden
jAitdA heb bM ibAi Ciey peb. elAekr
dzRn ptYkAy ek prek pddilt kreb.
zherr edoyAl eBe ePl heb. ptYkAr
elAekr pAbRtY zher TAk elAekedr ee
sAhAeyYr j ickAr kreb. 6 lemr VAerAhI
qsr tAedr tIerr bYAg iney yu e(e^ yAeb.
kIerr elAekrA tAedr bm$ St rAKeb. 7qsr
etAmAr ibezx ptYkAy jmAeyt heb. ptYkiw
rT idey Ber yAeb. zherr ebzpeT VAerAhI
qsr inejedr emAtAeyn rAKeb. 8 smey iyhd r
elAekr re,Yr AsAed mjut yu AS bYbhAr kret
cAeb.
qsr iyhdr AcIr eBe[ ePleb. 9-11 dAyUedr
zherr AcIer PAwl Dreb bM &uim PAwlil
edKet pAeb. tA &uim bAiGril neb bM
bAiilr pATr bYbhAr ker AcIerr PAwel
lAgAeb. &uim jl Der rAKAr j iw AcIerr
mAJKAen kw jAyg qtir kreb bM &uim jl
Der rAKet pAreb.
etAmr sb inejedr r( krAr j kreb.
ik ey Vr sb ikC s]iX kereCn etAmr es
Vrek ibVAs kreb n. enkidn Aeg iyin
AmAedr j sbikC kereCn es kjnek
:Vr etAmr edKeb n.
5

Arebr it eV rr bAtA$
Arb sVe >eKr bAt$A
ddAn eTek kdl bYbsAyI tAedr bYbsAr
ijinsp^ pZr wAn gAiet :kYArABAn cAipey
iney AseC. Arebr mrBUimet ikC gAeCr kAeC
tAr rAt kAwAl.
14
tAr ikC \At$ m,kArIedr jl pAn
krAel. ewmAr elAekr mkArIedr KAo
idl.
15
sb elAekr trbAirr nAgAl iey pAiley
ebAeC. tIerr Aot eTek tAr pAiley
ebAeC. ibDbMsI yuer hAt eTek b<Acet tAr
pAiley yAiCl.
16
sdABu AmAy beliCeln ey sb Gweb.
Bu beliCeln/ "k bCerr meDY/ eyBAeb kjn dznR ptYk iw ejrzAelemr ek sbt> iw bAibl
13

edzek ebAJAeC.

647
12

tA/ AmAr sdABu/ sbRzi)mAn/ elAekedr


tAedr m]t buedr j k<Adet bM ezAkkAz
kret blebn. elAekr tAedr dAi kAimey ePleb
bM >eKr epAzAk preb.
13
ik edK/ elAekr Kn suKI. tAr An
kreC. bleC
gbAid pZ o emxedr mAr. Amr sb krb.
etAmr KA KAo o @A(Ars pAn kr. KAo bM
pAn kr kAr Amr et AgAmIkAl mrb.

iyzAy 22:12-23:9

yAet z) kAeWr ebAef$ hA&uir AGAet es nAyAes


Fket pAer. B]tYiw tAr iptAr bAiet kiw
sAenr Asn pAeb. 24tAr qpk bAiet yt
r pU,R o sAnjnk bS AeC tAr gAey Juiley
edoy heb. br bM eCAw eCAw eCelemeyrA tAr
opr inB$r kreb. sb elAekr eCA TAl bM
b jelr ebAtelr mt tAr gAey Juel TAkeb.
25
"es smey/ eperkiw :izbaen eyw Kn
kw Kub z) ebAef$r opr hA&ui idey eFAkAenA
heyeC/ t bRl hey yAeb bM pe yAeb. eperkiw
14
Bu sbRzi)mAn il AmAek bleln bM mAiwet peb bM or se eJAlAenA smS bS
Aim t inejr kAen ZnlAm "etAmr KArAp kAj ACe pe DbMs heb. hl tAr :ejrzAelm
kerC tA edAxI sAbYS heyC bM Aim itit sVe bAt$/ kAr Bu kT beleCn.
idiC pAp (m krAr Aeg etAmr mAr
ilbAenAenr it eV rr bAtA$
yAeb. AmAr sdABu sbRzi)mAn kTAil
bleln.
esAr sV e >eKr bAt$ A tzR I ezr
jAhAjsmUh/ >K kr bM k<Aed? eknn
izbea n eV rr bAtA$
etAmAedr briw DbMs heyeC. :ik%Im edz eTek
15
AmAr sdABu / sbR zi)mAn AmAek AsAr peT jAhAjiwr elAekedr Kbr jAnAen
kTAil beliCeln/ "izbaen nAmk B]etYr kAeC heyiCl.
2
yAo. B]tY hl rAjAsAedr DY(. 16B]tYiwek
smue@r DAer bsbAskArI elAkedr ibrt hoyA
ij|As kr 'KAen ik krC etAmAr pirbAerr o ibx hoyA ic. esAr iCl smu@ pkulbt$I
ek ik KAen smAiht heyeC ekn &uim KAen "sIedAenr bi,k. smu@ tIrbt$I hoyAr dr,
kbr K<ueC
zhriw tAr bYbsAyIedr jlpeT bYbs kret
iyzAy bleln/ " elAkwAr idek edK. es pAWAy bM Dnspd idey edziwek Ber
kiw <c jAygAy kbr K<ueC. elAkiw pATr ideyiCl. 3zesr sAen KAnkAr elAekr jlpeT
ekew ekew inejr kbr qtir kreC.
m ker. nIlnedr DAer jAen zs esAerr
17-18
"eh mAnux/ Bu etAmAy ipex mArebn. Bu elAekr iken en jAitr kAeC t ibi*
etAmAek kw eCAw egAlAy pir,t krebn bM ker.
4
dUerr kiw ibzAl edez etAmAek Ce ePlebn
sIedAn/ etAmAr BIx ibx hoyA ic/ kAr
bM esKAen &uim mAr yAeb.
smu@ o smue@r gR bleC
Bu bleln/ "&uim etAmAr yu reTr j Kub
AmAr ekAn sAn en. gB$ y, ik t Aim
gibRt. ik dUrbt$I edez n&un zAsekr kAeC buiJin. Aim ekAn izZr j id in. Aim tr
etAmAr eTeko BAl yurT TAkeb. tA etAmAr tr,Iedr ge &uleto sAhAyY kirin.
5
rT rAjAsAed etmn r pAeb n. 19KAen
imzr/esAr sVe mn sMbAd pAeb. Kbr
Aim etAmAr r p,
U R kAej bADAr s]iX krb. etAmAr imzrek dAr, zArIirk o mAnisk y,Ay ePleb.
6
n&un minb et ibr) hey etAmAy r pU,R kAj
mAlbAhI jAhAjilek tzRIez iPer Aset
eTek sirey edebn.
heb. smue@r DAer bsbAskArI elAekedr iblAp
20
smey/ Aim AmAr dAs/ lIyAkImek fAkb. kret heb.
7
lIyAkIm heC ihieyr pu^. 21Ar Aim etAmAr
tIet esAr zhr An/ seb emeteC.
AlKAAw enb bM dAsek t pret edb. Tm eTek zhriw b hey celeC. bsit SApenr
etAmAr zAsndiw Aim tAr hAet &uel edb bM j zhriwr nAgirkr dUrdUrAe m kereC.
es ejrzAelm o iyhdAy bsbAskArI elAekedr zher bAs kret dUrdUrA eTek elAekr eseC.
8
iptAr mt heb.
esAr zher enk entA qtrI heyeC. zherr
22
"Aim dAyUedr bAir cAib mAnuxwAr glAy bi,krA eyn rAjpu^. KAnkAr eysb elAekr nAn
Juiley edb. yid es kwA drj eKAel/ tAhel es ijinsp^ eknAebc ker tAr sb jAygAy sAn
drj eKAlA TAkeb. ek t b kret s(m epeyeC. sutrAM esAerr ibre ek pirkn
heb n. yid es kw drj b ker tAhel keriCl
9
drj b TAkeb. ek t Kulet pAreb n.
Bu sbR zi)mAn pirk n Ar enpTY
23
kAirgr.
itin tAedr r hIn krAr isA enn.
Aim dAsiwek eperekr met z) ker gb

23

iyzAy 23:10-24:18

648

10

tzRIz eTek As mAlbAhI jAhAjil SV edez


iPer yAo. smu@wAek eCAw ndI men ker epirey
yAo. ekAn bYi) Kn etAmAy TAmAeb n.
11
smu e @r opero Bu t A r bA sAirt
kereCn. esAerr ibre yu kret A
rAjYilek itin ki^t kreCn. Bu knAnek
tAr inrApd jAyg esArek DbMs krAr Aedz
ideyeCn.
12
Bu beln/ "eh sIedAenr kumArI k/ &uim
DbMs heb? etAmAr An krbAr Ar ekAn sueyAg
TAkeb n. ik esAerr elAekr bleC/ "sAAs
AmAedr sAhAyY kreb. ik yid &uim smu@ epirey
sAAes yAo/ tAhel ibAm krAr ekAn jAyg
&uim K<uej pAeb n.
13
tA esAerr elAekr bleC/ "bAibelr elAekr
AmAedr sAhAyY kreb. ik kladIyedr edezr
idek tAkAo. bAibl Kn Ar edz ny. zUrr
bAibel A*m cAiley zherr cAiridek gR qtrI
kereC. qsr sur sur bAiGr eTek sb
ijinsp^ luW ker ineyeC. zUrr bAiblek
ekbAer bA,Iedr TAkAr jAygAy pir,t
kereC. tAr bAiblek DbMsSep pir,t kereC.
14
sutrAM tzRIz eTek As mAlbAhI jAhAjil
>iKt ho. etAmAr inrApd jAyg :esAr DbMs
heb.
elAekr Ay 70 bCr py$ esArek Buel
TAkeb. :w ekAn rAjAr rAj kAelr sIm.70
bCr pr esAerr bS iWk gAenr meDY ebAr
mt heb
16
oeh ebA/ purxr etAmAy Buel egeC. &uim
bI, iney zhr pir*mAy yAo. mDur tAel bAjAo.
sur ker gAn gAo. etAmAr gAn mAeJ mAeJ gAo.
tAhel elAekr hyet etAmAek AbAr icnet
pAreb.
17
s%r bCr pr/ Bu esArek Sr krebn bM
tAek tAr isA jAnAebn. esAr AbAr Aegr
met bYbs Zr kreb. esAr p]iTbIr smS jAitr
se ebAb]i%et y edoy kiw ebAr mt
heb. 18ik es pAj$enr wAkApys Der rAKet
pAreb n. bYbsAr lAeBr wAk Bur j sit
heb. yAr Bur esb kreb tArA lBYAMezr wAk
pAeb. sutrAM Bur dAsr sur jAmAkAp preb
bM Az imiwey KAoyAdAoy kreb.
15

rV S Aeyl
ek zAiS edebn
edeK? Bu edzek DbMs krebn bM
edz eTek itin sb ikC Duey mueC
edziwek pirAr krebn. itin edezr elAekedr
sudUer tAiey edebn.

24

es smey/ sADAr, elAekrA bM yAjkg,


sm&ulY heb. *ItdAs o minb/ dAsI o k^RI/ e*t
o ibe*t/ 3-,Ahk o -,dAtA skel smAn heb.
smS elAkek edezr bAer eyet bADY kr heb.
smS spd iney enoy heb. kAr Bur Aedez
sb Gwn Gweb. 4 edziw zUnY o bRl hey peb.
edezr mhAn entAr (mtAhIn hebn.
5
edezr elAekrA edezr mAiwek enAMr ker
&ueleC. ik ker w Gwl Verr iz(Ar ibre
elAekr Bul kAj keriCl. elAekr Verr ibiD
mAenin. enkidn Aeg elAekr Verr se kiw
ci) keriCl. ik essb elAekrA Verr se
tAedr ci) B keriCl. 6 edezr elAekrA
tAedr Bul kAejr j edAxI iCl. tA edzek
DbMs krAr j Vr ititb. elAekedr zAiS
edoy heb. ZDumA^ ikC elAk eb<ec TAkeb.
7
@A(Ae(t m]tAy. n&un @A(rs epy.
tIet mAnux suKI iCl. ik tAr Kn >KI.
8-9
elAekr tAedr An kAz kr b ker ideyeC.
smS sur z eTem igeyeC. Kr bM bI,A
eTek ingRt mDur sIt eTem igeyeC. @A(rs
pAenr smy elAekr Ar Aner gAn gAy n.
nu surAr SVAd Kn elAekedr etet lAeg.
10
zhr c,R-ibc,R hey egeC. itiw bAI b /
tA ek tAr inejr bAIet Fket pAreC n.
11
Kn elAekr hAew bAjAer @A(Aresr eK<Aj
kreC. ik smS suK eb egeC. An cel egeC
shS eyAjn dUer. 12zhriw DbMs hey pe reyeC.
mnik Pwkilo c,R-ibc,R.
13
zs sMehr per jlpAgAeC eymn iwktk
jlpA pe TAek iWk etmin enkil jAitr
meDY edzo kAik pe TAkeb.
14
eb<ec yAoyA elAekr ickAr kret Zr kreb.
tAedr ickAr smue@r gj$enr eTeko ebzI
heb. Bur mhAnuBbtAy tAr suKI heb.
15
essb elAekr bleb/ "AecYr mAnuxr Bur
zMs kr? dUr edezr mAnuxr Bu SAeyelr
Verr nAem zMsA kr.
16
p]iTbIr smS A eTek Amr zMsA gIt
Znb. elAekr gAeb "DAiRkjniw/ mihmAiVt
hn. ik Aim bil/ "Aim mAr yAiC. AmAr
pe( sbikC Byr hey eWeC. ibVAsGAtekr
mAnuexr ibre ibVAsGAtkt kreC.
17
edezr iDbAsIedr ibpd Aim ecAeKr
sAmen edKet pAiC. tAedr j epet rAK P<Ad/
gt$ bM By Aim edKet pAiC.
18
elAekr tAedr ibpedr kT Zen BIt heb.
ikC elAk pAiley yAoyAr ecX kreb ik tAr
get$ pe igey P<Aed bI heb. tAedr meDY keykjn
gt$ eTek eW Aseb ik tAr P<Aed Dr

iyzAy 24:19-26:7

649
peb. AkAez b<AeDr drj Kuel yAeb bM Abn
heb. p]iTbIr iBtel ne Web.
19
BUimkp heb. p]iTbI ePew ecQicr hey yAeb.
20
p]iTbI pAep BArA*A. tA t BAerr
tlAy cAp peb. jI,R bAir metA t ek<ep
Web/ m% mAnuexr met pe yAeb. p]iTbI pe
egeC bM Ar kKno eW dAAeb nA.
21
es smey Bu tAr ibcAr Zr krebn. itin
SV egRr SV gIR y esnAedr* bM p]iTbIr pAiTRb rAjAedr
ibcAr krebn.
22
tKn b mAnux ki^t heb. tAedr meDY ek
AeC BUgB$S keyed b . ek AeC kArAgAer.
ik bezex/ enkidn per tAedr skelr ibcAr
heb.
23
ejrzAelemr iseyAn pbRet Bu rAjAr mt
zAsn krebn. g,YmA elAekedr piSitet tAr
l mihm kAizt heb. tr mihm t l
heb ey t edeK cAd ibhbl heb bM sUyR l
pAeb.
eV rr it ATnR AgIt
Bu/ Apin AmAr Vr. ApnAek Aim
sAn kir bM ApnAr nAemr zMsA kir.
Apin ibSy s]iX kereCn. bidn Aeg Apin y
y beliCeln t be,R be,R setY pir,t heyeC.
Apin y y GwAr kT beliCeln iWk tA tA
GeweC.
2
Apin zhr DbMs kereCn. ey zhr iCl
zi)zAlI AcIr idey eGr t Kn DbMsSp mA^.
ibedzI AsAd sb DbMs hey igeyeC. t Ar
ekAnidno inm$A, kr yAeb n.
3
zi)mAn edzil ApnAek kreb/ sAn
jAnAeb. zi)zAlI zherr (mtAbAn elAekr
ApnAek By pAeb bM sAn kreb.
4
Bu Apin dir@edr kAeC k inrApd Ay.
edr prAijt kret But sms Zr heb. ik
Apin tAedr r( krebn. Bu/ Apin elAekedr
kAeC b o dAbdAh eTek r( pAbAr met suri(t
g]h. Byr J b]iXr met sMkwsmUh Aseb bM
edoyAel DAO mAreb/ ik g]ehr eBterr elAekrA
AGAt pAeb n.
5
zr es ickAr eccAemic egAlmAl Zr
kreb. Byr zr Aro Byr hey eW AhbAn
jAnAeb. ik Vr Apin tAedr TAimey edebn.
yido Ie mrBUimet keykiw id jAy/
pirezex tArA Zikey yAeb bM BUimet pitt
heb. kBAeb/ Apino ApnAr zedr prAijt
krebn bM tAedr hAw ege bset bADY krebn.

25

Gn emG eymn Ier Kr %Apek Awek edy


iWk esBAeb Apino zedr Byr ickAr
TAimey edebn.
ng
u tedr j eV rr mhAeBAj
es smey/ Bu sbRzi)mAn pbRetr smS
jAitek k BuireBAej ApYAiyt krebn. es
eBAej esr KA o pAnIy TAkeb. mAMs heb nrm
o suSVA.
7
ik Kn/ smS jAit o elAekedr kiw
eGAmw ACAidt kreC. itin eGAmwA nX ker
edebn. 8ik m]&uY icrter DbMsA heb. AmAr
sdABu etYkiw muK eTek itiw k, muiCey
edebn. tIet tAr smS nurAgI B)r iCl ibx.
ik Vr p]iTbI eTek mueC edebn ibxt.
smS Gweb kAr Bu sb Gwnr kTA beleCn.
9
es smey elAekr bleb/ "et AmAedr
Vr. itin es yAr j Amr tI(Art. itin
AmAedr r( kret eseCn. Amr AmAedr
Bur tI(Ay AiC. tA itin AmAedr r( krAr
smy Amr suKI bM Anit hb.
10
pbRet Bur zi) ibrAjmAn. tA emAyAb
prAijt heb. Abj$nAr Sep Ker opr idey
ehew yAbAr met Bu zedr pddilt krebn.
11
sAtAr kAw mAnuexr met Bu tAr bA sAirt
ker elAek eysb ijins iney gbR ker essb
ijinsek ki^t krebn. itin mAnuexr qtrI sur
sur ijinselAek dUer Ce ePel edebn.
12
Bu mAnu e xr lV AcIr o inrApd
jAygAilek DbMs ker mAiwr DeU lAy imizey edebn.
6

eV rr zMs gIt
es smey iyhdr elAekr gAn gAeb
Bu AmAedr pir^A, idn. AmAedr kiw
zi)zAlI eB$ ngr AeC.
2
Pwkil eKAelA. k nYAyprAy jAit ebz
kreb. r Verr suiz( emen cel.
3
Bu/ eysb elAekr ApnAr opr inB$r ker
bM ApnAr opr ASA rAeK tAedr k]t zAi
idn.
4
sd sbRd Buek ibVAs kr. itin etAmAedr
icrkAelr inrApd Ay.
5
ik Bu dAik zhrek DbMs krebn bM
tAr iDbAsIedr zAiS edebn. dAik zhrek itin
mAiwet Ce ePlebn. es zhr DUelAy muK Tube
peb.
6
tKn dInhIn bM ibny I mAnu e xr es
DbMsSepr opr idey ehew yAeb.
7
sttA BAl elAekr eb<ec TAkAr pT. y ikC
S V g RI y e s n A r TR ''tArk/ yAedr jAitr edbt
srl
o stY BAl elAekr tAek nusr ker.
ihsAeb pUj krt.

26

iyzAy 26:8-27:8

650

Vr Apin es pTek ms] krn yAet shej


tAek emen cl yAy.
8
ik Bu Amr ApnAr ibcAerr idek tAikey
reyiC. AmAedr A Ail ApnAek bM ApnAr
nAmek Sr kret cAeC.
9
AmAr A ApnAr sAeT rAi^bAs kret
cAy. AmAr A itiw n&un idenr eBAer ApnAr
se TAket cAy. p]iTbIet ApnAr ibcAr yKn
enem Aseb tKn mAnux eb<ec TAkAr siWk pT
izKeb.
10
X elAekedr it yid Apin ZDu dy edKAn
tAhel tAr ekAn ikC BAl kret izKeb nA. mnik
X elAekr BAelA p]iTbIet bAs krelo tAr KArAp
kAj kreb. tArA kKno Bur mh edKet pAy
n.
11
ik Bu essb elAekedr zAiS edbAr j
St ehAn. initBAeb tAr w edKet pAeb.
tAr ik w edKet pAeb n Bu/ Xr edKuk ey
ApnAr elAekedr j ApnAr ey BAlbAs t
Kub #. initBAeb tAr lit heb. ApnAr
zedr j ey An rAKA AeC t oedr puiey
ezx ker ePluk.
12
Bu/ Amr eysb kAj krAr ecX keriClAm
es sb kAej Apin sPl heyeCn. tA AmAedr
zAi idn.
rV tA r elAekedr n&u n jIbn edebn
Bu Apin AmAedr Vr. ik tIet
Amr edbtAedr emen cltAm. Amr iClAm
minbedr. ik Kn Amr elAekedr ZDu
ApnAr nAm Sr krAet cA.
14
essb m]t edbtAr eb<ec oeW nA. essb
etg, m]&uY eTek Ar ejeg oeW n. Apin
tAedr DbMs krAr isA ineyiCeln. bM tAedr
sVe AmAedr BAbnA e@k krbAr y ikC tA
sb Apin DbMs kereCn.
15
eh Bu/ jAitet Aer eyAg kr. et
eyAg kr bM sAint ho. edziwr sbRidekr sIm
b]i kr.
16
Bu/ elAek yKn ibped pe/ tKn ApnAek
Sr ker. Apin yKn tAedr zAiS edn/ tKn
tAr ApnAr kAeC nIrb ATRnA ker.
17
iWk eymn kiw gB$btI mihl j idet
yAeC bM sb ynAy ickAr ker k<Aed/ etmin/
eh Bu/ Amr ApnAr sAmen esiC.
18
kBAeb/ AmAedr y, AeC bM Amr
j id/ ik ZDu bAtAs. Amr p]iTbIr j
n&un mAnux qtrI kret pAir nA. Amr edezr
j mui) Anet pAir n. 19ik Bu beln/
"etAmAedr elAekr mAr igeyeC/ teb tAr AbAr
13

eb<ec Web. AmAr mAnuxedr m]tedhil m]&u Y eTek


ejeg Web. m]t mAnuexr mAiwet eW dAAeb
bM suKI heb. etAmAedr ACAidt izizrsmUh n&un
idenr AelAr met Jlml kreb. r TR
n&un smy AseC yKn p]iTbI m]t mAnuxedr meDY
n&un Ae,r sAr GwAeb.
ibcAr pru S Ar Tb zAi S
AmAr elAekrA/ etAmr etAmAedr Gerr
eBter yAo. drj b kr. (i,ekr j luikey
Ger TAk. tt( py$ lukAo yt( n Verr
e*AD ezx hy.
21
p]iTbIr elAekedr kukem$r ibcAr kret Bu
ejrzAelemr mir eCe cel yAebn. p]iTbI inht
elAekedr r) kAizt kreb. p]iTbI Ar m]t
mAnuxedr ACAidt kreb n.
es smey Bu tAr zedr ibre mAml
rju krebn. itin ilibyATn/ b<Ak sApiwek
zAiS edebn. p<YAcAen sApiwek tAr ibrAw bM
zi)zAlI trbAir idey zAiS edebn. bM itin
sAmui@k qdtYek htY krebn.
2
es smey/ kiw menArm @A(Ae(t TAkeb.
esKAnkAr jim qtrIr kAj Zr kr.
3
"Aim/ Bu/ es bAgAen iWksmey jl edb.
idn rAi^ pAhAr edb/ tAr y enb. ek es
bAgAenr (it kret pAreb n.
4
Aim *u n/ ik yu krbAr j ek
kiw k<AwAeJAepr eb qtrI krbAr ecX krk/
Aim tAr oper mAiey igey yAb bM tAek
puiey ePlb.
5
teb ek yid inrAp% o zAir j AmAr
kAeC Aes/ teb tAek Aset dAo. bM AmAr
zAi tAek epet dAo.
6
elAekr AmAr kAeC Aseb. essb elAekr
yAekAbek #mUl b]e(r met zi)zAlI het
sAhAyY kreb. tAr iedr Puew oWAr met
SAeyelr b]iet sAhAyY kreb. tKn edziw
gAeCr Pelr met SAeyelr izZet Ber
yAeb.
20

27

rV S Aeyl
ek dU er eWel edebn
Bu ikBAeb tAr elAekedr zAiS edebn
tIet zr elAekedr AGAt keriCl. Bu ik
k pAey tAedr AGAt krebn tIet enk
elAkek htY kr heyiCl. Bu ik kBAeb enk
elAkek htY krebn
8
SAeylek dUer sirey idey Vr tAr ibre
mAml dAeyr krebn. itin tAek tAr eJAeA bAtAs
idey sirey ideyiCeln/ iWk es idenr mt yKn
pUebr bAtAs by.
7

iyzAy 27:9-28:15

651
9

yAekAebr edAxek ikBAeb (m kr heb tAr


pAp dUrIBUt hoyAr j ik Gweb il Gweb
ebdIr pATril c,
R hey DeU lAy pir,t heb. mUi%$il
o ebdIil DbMs kr heb.
10
es smey ibzAl zhriw heb pirtY). wAr
bS heb mrBUimr met. smS mAnux Cew pAlAeb.
zhriw heb cAr,BUimr mt mu). esKAen gbAid pZr
GAs KAeb. tAr @A(A gAC eTek pAt iCe KAeb.
11
@A(Ae(t Zk hey yAeb. tAr zAKAil eBe[
peb. mihlAr esilek An AlAenAr kAej
bYbhAr kreb.
elAekrA buJet cAeb n/ tA Bu/ tAedr
s]iXkt$ tAedr SV iS edebn n/ tAedr it dyAluo
hebn n.
12
es smey Bu tAr elAekedr edr eTek
AlAd kret Zr krebn. PrA ndIr iknAr
eTek itin Zr krebn.
itin tAr elAekedr ndI eTek imzerr ndI
py$ ki^t krebn. 13SAeyelr elAekr k
k ker sMGb heb. zUerr hAet AmAr enk
elAk hAirey egeC. AmAr ikC elAk imzer pAiley
egeC. ik es smey ebej Web k dArn
&Uy$Dbin. bM essb elAekr ejrzAelem iPer
Aseb. tAr es pib^ pbRetr opr Bur sAmen
ntjAnu heb.
%r S Aeye lr it i< zyA ir
zmiryAr idek tAkAo? Piyemr mAtAl
mAnux es zherr j gibRt/ ey zhr bRr
ptYk ebiXt pAhAer opr biSt. zmiryAr
elAekr men ker tAedr zhr Puelr sur mukuewr
mt. ik tAr @A(Ars pAn ker mAtAl hey reyeC.
bM ''sur muku w Asel kiw m]tAy gAeCr
met.
2
edK/ AmAr Bur kiw elAk AeC ey zi)zAlI
o sAhsI. es elAkiw izlAb]iXr Jer mt edezr
eBter Aseb. itin Jer met edez Asebn.
itin hebn bAnBAis edez jel Br KreSA t ndIr
met. itin es muku wek mAiwet Ceu ePel edebn.
3
P iy e mr mAtAl mAnu x r tAedr ''su r
mukuewr j gibRt. ik tAedr zhr pddilt
heb.
4
es zhr bRr ptYk ebiXt pAhAer opr
biSt. bM es ''Puelr sur mukuw heb iWk
m]tAy gAeCr met. es zhr heb gremr Tm
fmur Pelr met/ yAek elAek kplk edeK
t &uel iney eKey eny.

28

es smey sbRzi)mAn Bu hebn ''sur


mukuw. tAr bizX elAekedr j/ itin hebn
5

''Puelr Ay$ mukuw. 6tKn Bu tAr elAekedr


ibcArkg,ek | dAn krebn. ngrAer itin zi)
eyAgAebn. 7ik Kn essb entAr pAn ker
Bul kern. yAjk o BAbbAdIrAo BulAi kern
kAr tAr nu sur o @A(Ars pAn kern. tAr
ehAcw eKet eKet pe yAeCn. mnik dzRenr
smeyo BAbbAdIedr BulAi hy. ibcArekrAo Bul
kern kAr tAr isA enoyAr smy pAn kern.
8
itiw ewibl bimet AC. ekATAo twku
pirAr SAn en.
rV tA r elAekedr sAhAyY kret cAn
Bu elAekedr kiw iz( edbAr ecX kreCn.
Bu elAekedr tAr iz(mAl ebAJAenAr ecX
kreCn. elAekr eyn eCA izZr mt/ sebmA^ mAeyr
DpAn kr eCeeC. 10tA Bu tAedr se
mnBAeb kT beln eyn tAr izZ
9

jAba ljAba/ jAba ljAba/


kAba lkAba/ kAba lkAba/
ij r zAma/ ij r zAma.*C
Bu Ay$Y BAx bYbhAr krebn bM
sb elAekedr se kT blAr j itin A
BAxAo bYbhAr krebn. 12tIet Vr essb
elAekedr beliCeln/ "KAen kiw ibAmSl
AeC. w zAipU,R jAyg. LA mAnuxedr es
ibAm inet dAo. iw kiw zAir inektn.
ik elAekr Verr kTAy k,RpAt kerin.
13
tA Vr tAedr se mnBAeb kT beln eyn
tAr izZ
11

jAba ljAba/ jAba ljAba/


kAba lkAba/ kAba lkAba/
ij r zAma/ ij r zAma.
yAet tAr cArpAez ehew ebAy bM ehAcw
eKey AGAt pAeb bM tAr P<Aed pe bI heb.
eV rr ibcAr eTek ek erhA pAy nA
ejrzAelemr entAr/ etAmAedr Bur bAt$A
ezAn ic. ik Kn etAmr tAr kTAy kAn
idC n. 15etAmr blC/ "m]&uYr se AmAedr ci)
heyeC. pAtAelr se AmAedr ci ) heyeC. sutrAM
Amr zAiS pAb n. zAiS AmAedr AGAt n
ker cel yAeb. Amr AmAedr ekQzl o imTYAr
epCen luikey TAkb.
14

jAba zAma iw sbt> ihet bAcAedr se kT blbAr


BAx. r nubAd het pAer ey/ ''kiw Aedz KAen/ kiw
Aedz oKAen. kiw inym KAen/ kiw inym esKAen. kiw
iz( KAen/ kiw iz(A oKAen.

iyzAy 28:16-29:9

652

sb kAre, Bu/ AmAr minb beln/


"iseyAenr mAiwet Aim kiw pATr/ kiw iBi%
Sr SApn krb. iw kiw mUlYbAn pATr. es
r pU,R pATerr opr smS ikC ge Web.
es pATriwr kAeC es ibVS elAekr kKen
By pAeb n.
17
"edoyAl srl ikn t jAnAr j mAnux
k oln di bYbhAr ker. iWk kBAeb ekAnw
iWk t edKAenAr j Aim ibcAr bM DAiR ktAek
bYbhAr krb.
"etAmr zytAn mAnuexr yAr imTY bM
ekQzelr ipCen luekAet cAo tAr zAiS pAeb.
ekAn J Tb b AseC etAmAedr luikey TAkAr
SAn DbMs kret. 18m]&uYr se etAmAedr ci) mueC
yAeb. m]&u Yr SAenr se etAmAedr ci ) ekAn kAej
Aseb n.
"yKn es Byr zAiS Aseb tKn etAmr
tAr Ar pddilt heb. 19ytbAr etAmAedr zAiS
Aseb/ ttbAr es etAmAedr iney yAeb. etAmAedr
zAiS heb Byr. etAmAedr zAiS Kub eBAreblA
Aseb bM clet TAkeb gBIr rAt py$. bAt$Aiw
ZDm
u A^ ebAJAr pr t etAmAek Bey k<Aipey &uleb.
20
"tKn etAmr giw buJeb kiw mAnux
tAr pe( Kub eCAw kiw ibCAnAy GuemAbAr ecX
keriCl. bM tAr kiw kVl iCl y tAek
ACAidt krAr pe( yeTX iCl n. ibCAn bM
kVl iw iCl bYbhAerr eyAgY. etAmAedr
ci)ilo iWk esrkm.
21
prAsIm pbRet Bu eymn yu keriCeln iWk
etmnBAeb yu krebn. igibeyAenr ptYkAy Bu
eymn *u heyiCeln iWk etmin itin *u
hebn. Bur y ikC krbAr AeC t itin krebn.
itin ikC Ay$Y kAj krebn. teb itin tAr
kAj ezx krebn. t r kAj heb kjn
piricetr kAj. 22Kn etAmr essb ijinesr
ibre lA kreb n. yid etAmr lA kr
tAhel etAmAedr iGer rAK diilr b<ADn Aer
z) hey Web.
y Aim ZeniC t TAkeb pirbit$t.
eysb kT Aim ZeniC t Bu sbRzi)mAn/
p]iTbIr zAsnkt$Ar muK in>s]t. tA essb kTAr
ekAn pirbt$n heb n. tr kiTt smS bYApAr
Gweb.
16

Bu AyY zAiS edn


ey bA,I Aim etAmAedr ezAnAiC t mn idey
ezAn. 24kjn k]xk ik sbsmy tAr e(et lAl
cAlAy n. es ik sb smy mAiw qtrI ker n.
25
k]xk mAiw qtrI ker. tArpr bIj bpn ker.
ibiB pitet es ibiB bIj bpn ker. k]xk
23

ZlPAr bIj CAy/ tArpr es jIerr bIj mAiwet


CAy. es gemr bIj ebAen sAirb BAeb. kjn
k]xk bAil$gAC ibezx SAen bpn ker. k ibezx
Dre,r bIj es erAp ker zse(etr DAer.
26
AmAedr Vr etAmAedr iz( edbAr j
pit bYbhAr kreCn. dAhr edKAy ey
mAnuxek zAiS edbAr smy Vr siWk pAey zAiS
edebn. 27ZlPAr bIj mAbAr j k]xk ik DArAel
dAtoyAlA pAwAtn bYbhAr ker n? jIrA bIj
mAbAr j ik k]xk ekAn c&u* zkw bYbhAr
ker n? zsilr bIj eTek eKAs CAAenAr
j kjn k]xk kiw eCAw lAiW bYbhAr ker.
28
yKn ek riw qtrI krbAr j zsek qtrI
ker es tKn gmek AwAy c,R ker. ik es w
icrkAl Der ker n. es hyet r opr idey
tAr eGAA bM mAlbAhI gAi cAiley iney eyet
pAer ik w spU,R c,
R heb n. Bu tAr elAekedr
kBAeb zAiS idey TAekn. 29Bu sbRzi)mAenr
kAC eTek iz( Aes. Bu Ay$Y sb pedz
edn. Vr stY |AbAn.
ejrzAelemr it eV rr BAlbAsA
Vr bleln/ "rIeyelr idek tAkAo?
rIeyl/ es zhr eyKAen dAyUd tAbu
ePeliCeln. bCerr pr bCr tAr Ciw bYAht iCl.
2
Aim rIeylek zAiS ideyiC. >K Ar kAAy
zhrw Ber igeyeC. ik es AmAr icrkAelr
rIeyl. 3"rIeyl Aim etAmAr cAiridek qs
emAtAeyn keriC. Aim etAmAr ibre yuer gRsmUh
qtrI keriC. 4 &uim prAijt hel bM mAiwet imez
egel. Kn Aim mAiwet BUetr met etAmAr kSV r
Znet pA. etAmAr kTAelA egA[Ainr mt DUelAr
meDY eTek Aes.
5
etAmAr zr sMKYAy (u@ DiU lk,Ar met cr.
yAr etAmAr it inur tAedr sMKYA bAtAes eBes
yAoyA BUisr mt. 6 hWA rkm Gweb sbRzi)mAn
Bu BUimkp/ bjpAt/ qh-h idey etAmAek zAiS
edebn. J/ tI bAtAs Ar An sb ikC puiey
edeb Ar DbMs kreb. 7 enk edz rIeyelr
ibre yu kreb. ow heb rAetr k >SVer
mt. qsr rIeylek zAiS edeb. 8 ik qsedr
kAeCo esw SV heb. tAr y cAy t pAeb n.
eyn k (uDAt$ mAnuexr AhAerr SV edK. yKn
mAnuxw ejeg oeW tKno es (uDAt$. eyn k
\At$ mAnuexr jelr SV edK. yKn mAnuxw ejeg
oeW tKno es \At$ TAek.
iseyAenr ibre l smS edezr e(e^ sb
Gwn sitY heb. smS edz y cAy tAr t
ikCet pAeb n. 9 cmk]t o ibhbl ho. &uim
mp hey Web ik @A(Ars eTek ny. edK bM

29

iyzAy 29:10-30:6

653
ibhbl ho. &uim ehA cw eKey pe yAeb ik surApAen
ny.
10
Bu etAmAek Gum kA&uer bAnAebn. b ker
edebn etAmAr ecAK. :BAbbAdIr heb etAmAr
ecAK. Bu etAmAedr mAT eFek edebn. :BAbbAdIrA
heb etAmAr mAT.
11

Aim etAmAek bliC ey sb GwnAil Gweb.


ik etAmr AmAek buJeb n. AmAr kTel
etAmAr kAeC b o sIlemAhr kr b-r meDYr
kTAelAr mt men heb. &uim biw mn kAek
idet pAr ey pet pAer. ik tAek yid pet
bl es bleb/ "Aim pet pArb n. kAr biw
b bM t Aim Kulet pArb n. 12Tb &uim
kAek biw idet pAr/ ey pet pAer n. es
elAkiwek pet blel es bleb/ "Aim b
pet pArb n. kAr ikBAeb biw pet hy t
AmAr jAn en.
13
AmAr Bu beln/ " mAnuexr AmAr it
BAelAbAsAr kT jAineyeC. tAedr muK in>s]t z
AmAr it sAn jAnAy. ik tAedr hdy AmAr
eTek enk dUer. AmAek ey sAn tAr jAnAy
t tAedr muKS kr mAnibk ibiDsmUh CA r
ikC ny. 14sutrAM Aim AmAr zi)zAlI o
AyRYjnk i*yAklAp idey elAekedr ibSy
ibhbl krA bYAht rAKb. oedr |AnI elAekr
tAedr |An hAirey ePleb. oedr |AnI elAekr
pli krbAr (mtAo hAirey ePleb.
15
essb mAnuexr Bur kAC eTek enk ikC
luikey rAKAr ecX ker. tAr men ker ey Bu
ikCet buJet pArebn n. tAr kAerr meDY
pAp kAj ker. tAr inejedr meDY blAbil ker/
"AmAedr ek edKet pAy n/ ek jAneto pAreb
n Amr Asel ek
16
etAmr Asel ibA. etAmr men kr ey
mAiw Ar kuemAr smAn. etAmr BAeb ey qtrI
ijinxiw/ ey tAek qtrI kereC tAek blet pAer/
"&uim AmAek qtrI krin? w Asel kw
pAe^r mt ey tAr s]iXkt$Aek bleC/ "&uim ebAJ
n.
ss
u my AseC
stYiw hl ikC smy per ilbAenAn %r
S Aeyelr suAbAid kimRl pbRetr metA bRr cAexr
jim epey yAeb bM kimRl pbRt G, re,Yr
met heb. 18biDr Znet pAeb/ b eTek pe
ezAnAen kTil; kuyAz o kAerr meDYo
edKet pAeb. 19Bu grIb mAnuxedr suKI krebn.
SAeyel grIb elAekrA SAeyelr es pib^
kjenr nAem An kreb.

20

yKn inur o t elAekrA Ar TAkeb n


tKn wA Gweb. yAr m kAj krAr j sueyAg
K<uej ebAy essb elAekedr ptenr pr w
Gweb. 21essb elAekr elAekedr ibre imeTY
iBeyAg iney Aes. AdAlet tAr ibcArkedr
j P<Ad pAtAr ecX ker. tAr An emen cl
elAekedr ibre imeTY ibcAr AnAr j tAedr
Ain tek$ ibAi s]iX ker.
22
sutrAM/ Bu yAekAebr pirbAerr se kT
blebn. : es Bu iyin AhAmek Ar
keriCeln. Bu beln/ "Kn yAekAb :SAeyelr
elAk ibt o lit heb n. 23itin tAr skl
izZedr edKebn bM blebn ey AmAr nAm pib^/
Aim sb izZedr inejr hAet qtrI keriC
bM tAr bleb ey yAekAebr es pib^ jniw
:Vr heln Kub ibizX. skl izZrA S Aeyelr
Vrek kreb. 24yAedr A ibpeT igeyiCl
tAr buJet pAreb bM yAr nAilz keriCl tAr
ic iz( pAeb.
imzerr it ny/ S Aeye lr AS TAk
ic eV rr it
Bu bleln/ " ibe@AhI izZedr idek
edK. tAr AmAek mA ker n. tAr
pirkn ker. ik tAr AmAek sAhAyY kret
bel n. tAr edezr se ci) ker. ik
AmAr A Dre,r ci ) cAy n. sb elAekr
tAedr pAepr se Aer enk pAp eyAg kreC.
2
sb izZr sAhAeyYr j imzer yAeC. ik
tAr kKen AmAek ij|As kerin/ w tArA
iWk kAj kreC ik n. tAedr Az imzerr rAj
PerQ, tAedr sAhAeyY kreb. tAr cAy imzr tAedr
r( krk.
3
"ik Aim blb imzer luikey TAk etAmAedr
pe( shAyk heb n. imzr etAmAedr r( kret
pAreb n. 4 etAmAedr entAr imzrIy zhr esAyen
igeyeC. bM etAmAedr rAXdUtr imzrIy zhr
hAenex igeyeC. 5 ik tAr AzAht heb. tAr
mn kw jAitr pr inB$rzIl yAr sAhAyY
kret pArg. imzr heC km$,Y. eyAjnIy
sAhAyY or idet pAreb n. imzr tAedr kAeC
ZDumA^ lA bM ibhbltA Aneb.

30

17

iyhd r it eV rr bAtA$
iyhd r di(e, mr l enegeBr A,Ir j
bAt$.
enegB hl kiw ibpnk SAn. jAygAiw
isMh bM @tgAmI ibxA) sAep Bit$. ik ikC
elAk enegeBr meDY idey imzer yAtAyAt ker.
sb elAekr tAedr ijinsp^ gADAr ipeW cAipey
6

iyzAy 30:7-28

654

iney yAy. ewr ipeWr opr tAedr Dnspi% bey


iney yAoy hy es edez yAr opr elAek inB$r
ker AeC/ ey edz tAedr sAhAyY kret pArg.
7
km$,Y edziw hl imzr. imzerr sAhAyY ekAn
kAej lAgeb n. sutrAM Aim imzerr nAm ideyiC/
"kmR,Y dAnb.
8
Kn wAek ekAn iceHr opr elK yAet smS
mAnux wAek edKet pAy bM w ileK rAK kw
beyr meDY. ezexr idenr j il elK yAet
il sudUr Bib`et sA(YSVrp icrkAl TAek.
9
sb elAekr izZedr met. tAr
tAedr iptAmAtAek mA kret cAy n. tAr
imTY kTA bel bM Verr ibiD Znet
SVIkAr ker. 10tAr BAbbAdIedr bel/
"Bib`A,I kerA n? y y AmAedr kr
ic es ibxey SV edeK n? AmAedr sitY
kT belA n. sur ijinesr kT AmAedr
bl bM AmAedr meDY BAl nuBUitr sAr
kr? AmAedr ZDu BAl BAl ijins edKAo?
11
essb ijins edKAeb y y Gweb?
esilek AmAedr eTek brM dUer sirey
rAK? SAeyelr Verr kT AmAedr ebAl
n.
iyhd r sAhAyY Aes kmA^ eV rr kAC eTek
12
SAeyelr pib^ jniw beln/ "etAmr Bur
kAC eTek As bAt$A h kret SVIkAr
kerC. etAmr pIn o imTYAr opr inB$r kret
cAo. 13sb kAejr j etAmr prADI. etAmr
Asel PAwl Dr <c AcIerr metA. es AcIerr
ptn heb bM t eCAw eCAw wkerAy pir,t heb.
14
etAmr cInAmAiwr bAsenr met eBe eCAw eCAw
wkerAy pir,t heb. wkerAil ekAn kAej
lAgeb n. etAmr es wkerAelAek grm kylr
wker etAlAr kAej Tb jlAzy eTek jl AnAr
kAej bYbhAr kret pAreb n.
15
Bu/ AmAr r/ SAeyelr pib^ jniw
beln/ "etAmr yid AmAr kAeC iPer Aes teb
suri(t heb. etAmr yid AmAr opr AS rAK
teb pAeb Asl zi). ik etAmAedr zA het
heb.
ik etAmr t kret cAo n? 16etAmr bleb/
"n/ AmAedr pAiley yAoyAr j eGA cA.
iny etAmr eGAAy ecep pAiley yAeb. ik
zrA etAmAedr epCen tA kreb. bM zr
etAmAedr eGAAr eTeko tgAmI heb. 17kjn
z etAmAedr By edKAeb bM etAmAedr k hAjAr
elAk pAiley yAeb. yKn p<Acjn z etAmAedr
By edKAeb tKn etAmr sbA oedr kAC eTek
pAiley yAeb. etAmAedr esnAedr ey ijinsw ZDm
u A^

pe TAkeb t hl pAhAer opr kiw ptAkAr


d.
18
Bu etAmAedr it tAr kr, edKAet cAn.
itin ep( kreCn. itin eW dAAet cAn bM
etAmAedr ArAm idet cAn. Bu Vr AyprAy,
bM yAr Bur k]pAr ep(Ay AeCn tAr suKI
heb.
19
Bu r elAekr isey A n pbR etr opr
ejrzAelem bAs kreb. etAmr *nrt TAkeb
n. Bu etAmAedr kAnA Znebn bM itin etAmAedr
ArAm edebn. Bu etAmAedr kT Znebn bM
itin etAmAedr k]p krebn.
rV tA r mAnx
u edr sAhAyY krebn
tIet AmAr Bu :Vr etAmAedr >K o
d$z ideyiCeln esw iCl etAmAedr qdnienr
riw o jelr met. ik Vr etAmAedr iz(AdAtA
bM itin etAmAedr kAC eTek icrkAl luikey
TAkebn n. etAmr inejedr ecAeK inejedr
iz(kek edKet pAeb. 21etAmrA yid jIbenr
BulpeT cl/ :fAnidek TbA b<Aidek ipCn eTek
kTAelA Znet pAeb "wA siWk pT.
etAmAedr peT clet heb.
22
etAmAedr esAn bM repAy ACAidt mUi%$
AeC. essb mUi%$smUh etAmAedr pApI ker &ueleC.
ik etAmr es mUi%$edr esb kr eTek ibrt
heb. etAmr sb mUi%$edr enAMr Abj$nAr mt
ePel edeb.
23
es smey Bu etAmAedr j b]iX pAWAebn.
etAmr jimet bIj bpn kreb. bM es jim
Ber Web etAmAedr KA@ebY. etAmAedr zs sMh
Kub BAel heb. etAmAedr gbAid pZsmUh b]h
pZcAr BU imelAet cAr kreb. etAmAedr
cAihdAmt cr Psl heb. 24etAmAedr gAD o
gbAidpZ smUh :eyilek etAmr jim kxRe,r j
bYbhAr kr cr pirmAe, k]Xtm jAb KAeb
eyel k<AwAyu) d o kuul idey CAen. 25itiw
pAhA Ar iwlAy jlpU,R eCAw eCAw ndI TAkeb.
b mAnuexr htY o b S DbMesr pr sb
Gweb.
26
es smy cAedr Ael heb sUey$r eceyo
l. sUey$r Ael heb KnkAr ecey sAt
ebzI ltr. sUey$r kidenr AelA heb egAw
sAehr smAn. sb Gweb tKn yKn Bu tAr
Aht mAnuxedr pi b<ADebn bM mAreDAerr Pel
tAedr ey (t heyeC t sArAebn. 27edeK? Bur
nAm bdUr eTek AseC. tAr e*AD Gn emeGr
eD<AyAsh kiw Aenr mt. Verr muK e*AeD
pirpU,R bM tAr ijhb kiw l ir mt.
28
Bur A kiw b ndIr mt ebe celeC
20

655
yt(, n itin Ak feb yAn. Bu edzilr
ibre mAml cAlAebn. ow iWk eyn itin tAedr
'DbMesr CAkinr eBtr J<AkAeCn. esw heb eyn
jAitilek ibpeT iney yAbAr j tAr mueK lAgAm
edoy AeC y idey pZedr iny kr hy.
29
es smey/ etAmr sueKr sIt egey Web.
es smyw heb kiw Ciwr Zrr rAetr mt.
etAmr Bur pbRet hAwAr smy Kub KuzI heb.
etAmr yKn Bu/ SAeyelr izlAr kAeC pAsnA
kret yAeb tKn etAmr yA^ peT mDur gAn Zen
KuzI heb.
30
Bu tAr mhAn SVr skl mAnuxek ezAnAebn.
Bu skl mAnuxek tAr e*AeD enem As zi)zAlI
hAt edKet bADY krebn. es bA heb mhAn ir
met/ y ikn sb ikCek puiey ePlet pAer.
Bur (mt heb J o izlAb]iXr mt. 31zUr
yKn Bur rb Znet pAeb tKn es BIt heb.
kiw lAiW idey Bu zUrek AGAt krebn. 32Bu
zUrek AGAt krebn bM tAr se FAk o bI,A
bAjAen heb. Bu tAr mhAn zi)zAlI bAbel
zUrek prAS krebn.
33
etAPek* b idn eTek qtrI ker rAK
heyeC. iw rAjAr j qtrI heyeC. wAek Kub
gBIr bM ibS]tBAeb qtrI kr heyeC. esKAen
cr kAW o An reyeC. gekr l eSAetr
met Bur A esKAen ep<QeCAeb bM tAek puiey
edeb.

iyzAy 30:29-32:7

tKn tAr izkAerr opr dAAy o gj$n ker.


tKn ekAn ikC isMhiwek By edKAet pAer n.
yid mAnux Aes bM ecXAo ker isMhiw BIt hy
n. mAnux yeTX h juet pAer. ik isMh pAlAy
n.
kBAeb sbRzi)mAn Bu Asebn iseyAn
pbRet. pbeR tr opr Bu yu krebn. 5 bAsAr opr
pAiKr mt sbRzi)mAn Bu ejrzAelemr
hey yu krebn. Bu tAek r( krebn. Bu
ejrzAelmek itr(A krebn bM tAek Ar
krebn.
6
etAmr SAeyelr izZr Verr ibrgAmI.
etAmAedr ic Verr kAeC iPer As. 7 tKn
esAn rep idey etAmAedr qtrI krA mUi%$r pUjA
elAekr eCe edeb. etAmr sitY sb mUi%$ qtrI
krbAr smy pAp kerC.
8
w sitY ey zUr trbAirr sAhAeyY prAS
heb. ik trbAiriw mAnuexr trbAir ny. zUr
DbMs heb. ik es DbMs mAnuexr trbAir idey
heb n. zUr Verr trbAir edeK pAlAeb. ik
yubkr Dr peb bM tAedr dAs bAnAen heb.
9
tAedr inrApd SAn DbMs heb. tAedr entAr prAS
hey tAedr ptAk tYAg kreb.
sb kT Bu beleCn. Bur iSAn :ebdI
iseyAen AeC. Bur nun :ebdI ejrzAelem AeC.
entAedr BAl o Ayp
rAy,
hoy ic
Aim y y bil ezAn. kjn rAjAr
mnBAeb zAsn kr ic y jAedr ml
sADn ker. entAr yKn elAekedr en edy tKn
tAedr inrep( o ic isA enoy drkAr.
2
yid sb GwnAil Gew teb rAj es jAygAr
metA heb eyKAen erAd o bi] X eTek AmrA inejedr
r( kret pArb. w hey Web Zken jimet
jlbAh smUehr met. w heb grm BUKe ibzAl
pATr Ker zItl CAyAr met. 3elAekr sAhAeyYr
j rAjAr kAeC yAeb bM itin y blebn elAekr
sitY sitY t Zneb. 4eysb elAekr Kn ibA
tAr sb ikC buJet s(m heb. yAr SpX kT
blet pAer n tAr SpX o t kT blet pAreb.
5
X elAekedr bdA bel fAk heb n. elABI
elAekedr ek dAr bleb n.
6
kjn X elAk sbRdA rickr kT bel.
bM tAr men pAp kAj krAr icA TAek. kjn
ebAkA elAk ekbl Bul kAj ker. es yKn Verr
se kT bel tKen tAr,ApU,R kT bel. kjn
Kl elAk (uDAt$ek KAbAr edy n. Verr ibxey
| ey mAnux es \At$ek jl edy n. 7es X

32

eV rr (mtAr opr S Aeye lr inBr$ kr ic


sAhAeyYr j imzr iBmu e K yAoy A
elAekedr idek tAkAo. tArA eGA cAy
men ker ey eGAArA tAedr r( kreb. tAr
men ker ey imzerr enkil rT o VAerAhI
qs tAedr r( kreb. tAr men ker tAr Kub
inrAped AeC. kAr tAedr esnAbAihnI Kub ibzAl.
elAekedr S Aeyelr Verr it AS en. tAr
Bur kAeC sAhAyYo cAy n.
2
ik Bu |AnI bM itin tAedr smsAy
ePlebn. tAr Bur Aedezr pirbtn
$ GwAet pAer
n. Bu X elAekedr :iyhd ibre yu krebn.
bM Bu ]tkArIedr ibreo yu krebn yAr
tAedr sAhAyY keriCl.
3
imzerr elAekr inCk mAnux/ Vr ny.
imzerr eGAAil pZmA^/ A ny. Bu tAr
bAek kAej lAgAebn bM sAhAyYkArI edz imzrek
prAS krebn. bM :iyhdr ey smS elAekrA
sAhAyY eceyiCl tAedr prAjy heb. tAr sbA
kse DbMs heb.
4
Bu AmAek beliCeln/ "kw isMh Tb
etAP iheAm ptYk. eyKAen elAekr tAedr mUi%$ "melk
isMhzAbk yKn ekAn pZek KAbAr j Der es ek sAn edKAenAr jnY tAedr izZedr htY krt.

31

iyzAy 32:8-33:13

656

elAkiw pApbuiek eSr met bYbhAr ker. es


grIb mAnuexr sbikC A sA krAr pirkn ker.
mnik yKn grIb elAkiw sitYkT bleC es X
elAk grIb mAnuxedr ibxey imTY kT bel.
8
ik BAel ent BAel kAejr pirkn kern
bM essb BAel kAj tAek mhAn entAr Asen
bsAy.
kiWn smy AseC
etAmAedr mihlAedr meDY ek ek Kno
zA. etAmr inejedr inrApd men krC. ik
etAmAedr eW dAiey AmAr kT ezAn ic.
10
mihlAr/ etAmr inejedr inrApd men kerA. ik
k bCr pr etAmr smsAy peb. kAr, perr
bCr etAmr @A(APl sMh kret pAreb n. sMh
krAr met ekAn @A(APl tKn TAkeb n.
11
mihlAr etAmr Kn zA. ik etAmAedr
BIt hoy ic. mihlAr etAmr inejedr inrApd
men krC ik etAmAedr i hoyA ic. etAmr
sur epAzAk Kuel >eKr epAzAk pr. etAmr
ekAmer jiey rAK es kAp. 12etAmAr >eK
BArA*A Snyuglek essb >eKr kAp idey
eFek rAK.
k<Aed eyeh&u etAmAr jim zs zU. etAmAr
@A(e(t y ksmy Psl idt t Kn zU.
13
AmAr elAekedr edezr j k<Aed. k<Aed/ kAr
edez k<AwAgAC Ar AgACA jAeb. k<Aed essb
zhr o GrbAir j eyil ksmy Ane
pirpU,R iCl.
14
elAekr rAjDAnI/ zhr tYAg kreb. AsAd o
gRil pirtY) heb. elAekr Ger bsbAs kret
pAreb n. tAr hAy igey bAs kreb. buen gAD
o emx zher bsbAs kreb. jIbjr esKAen
GAs eKet yAeb.
15-16
ytidn n Vr opr eTek AmAedr j
tAr A er, kern ttidn w clet TAkeb.
ik Bib`et mrBUim %r SAeyelr subRr
AbAid lAk kimR e l pir,t heb esKAen
AyibcAr ibrAj kreb. bM kimRl heb sbuj
bnBUimr mt. suibcAr esKAen ibrAj kreb. 17
DAim$ktA icrkAelr j zAi o inrAp% en
edeb. 18AmAr elAekr sur zAipUR jAygAy
bAs kreb. AmAr elAekr inrApd tAbuet bAs
kreb. tAr zA o zAipU,R jAygAy bAs kreb.
19
ik skl Gwn GwAr Aeg jlwAr
ptn GwAet heb. zhriwek prAS kret heb.
20
sb elAekedr meDY ek ek itiw jl
bAehr DAer Psl bn
u eb. etAmAedr gAD bM gbAid
pZr r cAiridek Guer ebAeb o SVADInBAeb
KAh kreb. etAmr Kub suKI heb.
9

pAp ZDu Aer pAepr kAr, hy


edK? etAmr yAr etAmAedr kAC eTek
kKno ikC cir kerin/ tAedr se Jg
ker Ar tAedr ijinx cir ker. etAmr essb
elAekr ibpe( yAeb/ yAr kKen etAmAedr ibpe(
yAyin. tA yKn etAmr cir kr b kreb
elAekr tKn etAmAedr kAC eTek cir kreb.
etAmr yKn er ibpe( yAoy b kreb tKn
elAekr etAmAedr ibpe( yAoy Zr kreb.
tKn elAekr bleb/
2
"Bu AmAedr it sdy ehAn. Amr ApnAr
sAhAeyYr j ep( kriC. itidn skAel
AmAedr zi) idn. Amr ibped pel AmAedr
r( krn.
3
ApnAr zi)zAlI rb elAekedr Bycikt ker.
bM tAr ApnAr kAC eTek dUer pAlAet cAy.
ApnAr mh edzilek pAiley eyet bADY kreb.

33

yue etAmr ijinsp^ cir kreb. es sb


ijins etAmAedr kAC eTek iney enoy heb. enk
enk elAk Aseb. tAr etAmAedr Dnspd iney
yAeb. w enkw es smeyr met heb yKn
ptr es zs e(etr sb Psl eKey eny.
5
Bu Kub mhAn. itin Kub cSAen bsbAs kern.
Bu iseyAnek sADut bM DAiRktAy pU,R krebn.
6
ejrzAelm &u im Ku b DnI. ejrzAelemr
elAekr etAmr Verr |An o ibc(,t Ar
pirpU,R. etAmr pir^A,A. etAmrA Buek
kr bM wA etAmAedr DnI kereC. sutrAM etAmr
jAn ey etAmr esiw kr bYAht rAKeb.
7
ik ezAn? bAt$AbAhkr bAer k<AdeC. eysb
bAt$AbAhekr zAi AneC tArA Kub k<AdeC. 8rAS
DbMs hey igeyeC. pT idey ek hAweC n. mAnux
tAedr qtir ci ) B kereC. elAekr sA(Y/ mA,
ekAn ikC ibVAs kret cAeC n. ek kAek
kreC n. 9edz r o m]tAy. ilbAenAn
mAr yAeC. zAerA, ptYk Zk o zU. kd
bAzn o kimRel sur gAC jAt/ ik Kn Zken
o zU.
10
Bu beln/ "Aim Kn eW dAAb bM AmAr
mh edKAb. Kn Aim mAnuexr kAeC r pU,R
hey Wb. 11etAmr eyAjnIy kAj kerC.
essb kj hl K bM KkuewAr met. essebr
ekAn mUlY en. etAmAedr A Aenr mt heb
bM t etAmAedr epAAeb. 12elAekedr epAAen
heb yt(, n tAedr hA ce n pir,t hy. elAekr
k<AwA o buen AgACAr mt t pue yAeb.
13
"etAmr dUredezr elAekr AmAr kem$r kT
ezAn/ etAmr eysb elAekr AmAr kAeC AeC
tAr AmAr (mt spek$ jAn.
4

657
14

iseyAenr pApIr BIt. yAr Bul kAj keriCl


tAr Bey k<ApeC. tAr bleC/ " DbMsA k
Aenr meDY AmAedr ek ik b<AcAet pAreb
n Aenr kAeC ek bAs kret pAer
15
BAel s mAnuexr er wAkAy elAB edy
n. tA tAr Aenr meDYo bsbAs kret
pAreb. eysb elAekrA Gx
u eny n/ yAr elAkek
Kun krAr pirknr kT Znet cAy n/ yAr KArAp
kAejr pirknAy Mzh ker n. 16tArAo
cSAen inrAped bAs kreb. <c ekAr Ar tAr
suri(t TAkeb. sb elAekedr kAeC sbsmy
jl o KAbAr TAkeb.
17
etAmAedr ecAK rAjAek tAr esQeyRY edKet
pAeb. etAmr enk dUerr es BUKiw edKet
pAeb. 18-19etAmr etAmAedr tIetr smsAr kT
BAbeb. etAmr BAbeb/ "ekATAy egl es ibedzIr
yAr kT blel tAedr kT buJtAm n ekATAy
es iBnedzI kmRI o kr AdAykArIr dl ekATAy
egl es cerr yAr AmAedr itr( gRilr
g,n krt tAr sbA cel igeyeC.
rV ejrzAelmek r( krebn
iseyAenr idek tAkAo. zhriw AmAedr
DmRIy Ciwr idenr j. ejrzAelemr idek tAkAo
y kiw sur ibAemr jAyg. ejrzAelm kw
tAbur met yAek kKno srAen yAeb n. ey
eperkil tAek inid$X jAygAy Der ereKeC tAedr
kKno pe ePlA yAeb n. tAr diil kKen
iCe yAeb n. 21-23kAr, Bu sbRzi)mAn esKAen
reyeCn. edz eCAw o b ndI ebiXt jAyg.
ik ndIilet zr enQk b zi)zAlI jAhAj
TAkeb n. etAmr yAr enQekAelAet kAj
krC/ tAr diil iney kAj kr b ker
idet pAer. etAmr mASlek yeTX zi)zAlI kret
pAerA nA. etAmr etAmAedr pAl Kulet pAreb n.
kAr, Bu AmAedr ibcArk. Bu AmAedr ibiD
e,tA. Bu AmAedr rAj. itin AmAedr r(
kern. tA itin AmAedr yeTX spd edebn.
mnik pu elAekrA yu eTek cr spd lAB
kreb. 24esKAen bAs kr ekAno elAk bleb n
ey ''Aim r. pApmu) elAekrA esKAen bAs
kreb.
20

rV tA r zedr zAiS edebn


smS jAitsmUh/ AmAr kT ezAn? Kub kAeC
es etAmAedr kT ezAn ic. p]iTbIr
bM p]iTbIr sb elAekr sb kT ezAn. 2Bu
smS jAit bM tAedr qsedr it *u . itin
tAedr sklek DbMs krebn. itin tAedr htYA
krAebn. 3tAedr edhil bAer Ce ePel edoy

34

iyzAy 33:14-34:17

heb. tAedr zrIr eTek gR eberAeb. tAedr r)


pAhA eTek giey peb. 4 pAkAen kAgejr mt
AkAz iwey b hey yAeb. n(^r mAr yAeb
bM @A(A gAeCr pAt b fmur pAtAr met tAedr
ptn heb. AkAezr sb n(^ nX hey yAeb. 5 Bu
bleln/ "sb Gweb yKn AkAez AmAr trbAir
r) Ar pir heb.
edK? Bur trbAir edAmek ekew iKit
kreb. Bu sb elAekedr opr tAr ibcAr jAir
kereCn bM tAedr b m]&uY heb. 6 kAr, Bu
men kern edAm o edAemr zhr bsrAr DbMesr
smy eseC. 7 sutrAM emx/ gbAid pZ o zi)zAlI
xAedr DbMs kr heb. tAedr re) edz pU,R heb.
tAedr cibRet BUim ACAidt heb.
8
sb ijinsil Gweb kAr Bu zAiSr smy
inDRAr kereCn. eysb elAekr iseyAenr ibre
Ay kereC tAedr zAiS edbAr j Bu kiw
bCr ebeC iney e Cn. 9 edAemr ndIsmUh grm
AlkAtArAr met heb. edAemr mAiw heb epA
gekr met. 10sArA idnrAt leb An. ek
es An enBAet pAreb n. edAm eTek eD<Ay
ebr het TAkeb. edz icrkAelr j DbMs
hey yAeb. elAekr Ar kKen edezr mDY idey
yAtAyAt kret pAreb n. 11pAiK bM (u@ A,Ir
edzek dKl ker eneb. ep<c o dAkAekr
esKAen bsbAs kreb. ibz
] lAr iPet bM ibAir
pATr idey es edzek mAp heb. 12oKAnkAr entAr
bM sA elAekr zAsn krbAr mt ikC pAeb
n. tAr sbA gt hey TAkeb.
13
smS sur bAiilet k<Aw o b eJApJA
jAeb. b kukur o ep<c es skl bAiet bsbAs
kreb. b jr esKAen bAs kreb. b pAiKr
oKAen gijey oW GAesr meDY bAs kreb. 14b
ibAelr b kukuerr se ksAeT bAs kreb.
b CAgl tAedr buedr fAkeb. inzAcr pZr
esKAen K<eu j pAeb ibAmSl. 15esKAen sAepr bAs
b<ADeb. tAr esKAen ifm pAeb. tArA CAyAy Ay
eneb bM esKAen ifm ePAwAeb. ik bAjpAKIrAo
esKAen ekr pr k es juweb.
16
Bur biwr meDY K<uej edK bM p. kwA
ijinxo bAd yAeb n. esKAen elK AeC ey
skl A,Iedr kjno iniH heb n. kjno
sIhIn heb n. Vr Aedz ideyeCn bM
Verr A tAedr ki^t kereC. 17Vr isA
ineyeCn tAedr sVe itin ik krebn. tArpr
Vr tAedr j kw jAyg inbRAcn krebn.
Vr kiw gi ekew tAedr jAyg ediKey edebn.
sutrAM A,IrA es jAygAek icrkAelr j dKl
ker eneb. esKAen tAr bsbAs kreb bCerr pr
bCr.

iyzAy 35:1-36:10

658

rV tA r elAekedr ArAm edebn


Zk mrBUim Kuiz hey Web. mrBUim
Anit heb bM ebe Web Puelr met.
2
mrBUim pirpU,R heb Puelr bAgAen bM inejr
KuzIr kT kAz kreb. men heb eyn mrBUim
Ane nAceC. mrBUim %r S Aeyelr pAn gAeCr
j ibKYAt ilbAenAenr bnAelr metA sur
hey Web. mrBUim menArm hey Web kimRl pAhA
o zAerA, ptYkAr met. w Gweb kAr sb
elAekr Bur pAr mihm edKet pAeb. AmAedr
Verr esQy$ mAnux edKet pAeb.
3
bRl bAek z) kr. bRl hAwek z) kr.
4
elAekr BIt o ibA. essb elAekedr bl/
''z) ho? BIt heyA n? edK/ etAmAedr Vr
Asebn bM etAmAedr zedr zAiS edebn. itin
Asebn bM etAmAedr purS t
] krebn. Bu Asebn
bM etAmAedr r( krebn. 5 tKn mAnuexr
ecAeK edKet pAreb. tAedr ecAK Kuel yAeb. tKn
biDrr Znet pAeb. tAedr kAn Kuel yAeb. 6pu
mAnuxr hire,r met enec Web bM yAr Kn
kT blet pAer n tAr egey Web sueKr sIt.
bser jl yKn mrBUimet bAiht heb tKn
sb Gweb. bs enem Aseb Zk jimet. 7Kn
elAekrA mrIickAek edKeC jelr met ik es
smy Aseb k]t jlbAh. Zk jimet kuey
TAkeb. mAiwr tl eTek jl in>s]t
] heb. ksmy
eyKAen b jr rAj krt esKAen lV jlj
id jAeb.
8
es smey esKAen kw rAS heb. dIG$
skek ''pib^ sk nAem iBiht kr heb.
pApI mAnuxedr es pT idey hAwet numit edoy
heb n. eysb inebRAD elAekr Verr kT ibVAs
ker n tAr es rAS idey hAwet pAreb n.
kmA^ BAel elAekrA es peT hAwAr eyAgY
heb. 9es rASAy ekAn ibpd TAkeb n. mAnuxek
AGAt krAr j es rASAy ekAn isMh TAkeb
n. es rASAy ekAn Byr j TAkeb n. Vr
Ar ey sb elAekr r( epeyeC tArA pT
idey hAweb. 10Vr tAr elAekedr mu) krebn.
essb elAekr tAr kAeC iPer Aseb. es
elAekr yKn iseyAen Aseb tKn tAr Kuiz heb.
mAnuxil icrkAelr met suKI heb. tAedr suK
heb tAedr mATAr rAjmuku ewr met. An o KuzIet
tAr pirpU,R hey Web. >K o y, tAedr kAC
eTek dUer/ enkdUer cel yAeb.

35

zrU edr iyhd A*m,


iyhd r rAj ihieyr 14 bCerr rAj kAel
zU err rAj sna ehrIb iyh dr eB$
ngrilet yu kret igeyiCeln. snaehrIb es

36

zhrilek prAS kern. 2 snaehrIb ibzAl esnAdl


sh tAr esnApitek ejrzAelemr rAj ihieyr
ibre pAiWeyiCeln. esnApit o tAr esnAdl
lAKIz tYAg ker ejrzAelem yAy. tAr eDApAr
mAeW yAoyAr peT ey ctr puirnIiw AeC tAr
jelr nelr kAeC eTemiCl.
3
ejrzAelm eTek esnApitr se kT blet
itnjn mAnux yAy. r iCeln ihieyr pu^
ilyAkIm/ AsePr pu^ eyAyAh o izbn
a . ilyAkIm
iCeln AsAedr pircAlk. eyAyAh iCeln nTIr(k
bM izban iCeln rAjpirbAerr sicb.
4
esnpit tAedr bll/ "zUerr mhAn rAj y
beln t ihiyek igey bl. kTAw hl
etAmr kAedr kAC eTek sAhAyY pAbAr
Az kr 5 Aim bil/ etAmr yid (mt o
suprAmezRr sAhAeyY yu krAr opr ASAzIl
ho esw tKn heb eyA jnIy. osb ikC
ny/ inCk buil mA^. Kn Aim jAnet cA
ey kAr opr etAmrA t inB$r krC ey
AmAr ibre ibe@Ah kret cAo 6etAmr
ik men kr imzr etAmAedr sAhAyY kreb
imzr BA[ lAiWr met. etAmr yid smTRenr
j es lAiWr opr Br dAo/ teb w
etAmAedr AGAt kreb bM etAmAedr hAetr
meDY get$r s]iX kreb. imzerr rAj PerQe,r
opr sAhAeyYr ibxey ek AS rAKet
pAer n.
7
ik etAmr hye t blet pAer/ "Amr
AmAedr Bu Verr opr sAhAeyYr bYApAer
ASAzIl. ik Aim jAin eyKAen elAekr
Bur pAsn krt essb ebdI bM pib^
SAnilek ihiy DbMs kereC bM ihiy
iyhd o ejrzAelemr elAekedr bleC/
"etAmedr ZDu m A^ ejrzAelemr
ebdIiwet pAsn kr ic.
8
yid etAmr Kno yu kret cAo teb
AmAr minb zUredr sAw etAmAedr se
ci)b hebn. Aim itit kriC etAmr
yid eGAAy cAr j yeTX mAnux ejAgA
kret pAr teb Aim etAmAedr yuer j
2/000 eGA edb. 9 ik tbo
u etAmr AmAr
minebr inSerr ekAn esnAnAykeko prAS
kret pAreb n. tbu ekn etAmr imzerr
rTsmUh o VAerAhI esnbAihnIr opr inB$r
kr
10
Kn etAmr ik men kr Aim Bur
sAhAyY CAA edz DbMs kret esiC
Bu AmAek beleCn/ " edziw A*m
kr bM wAek DbMs kr.

iyzAy 36:11-37:10

659
11

tKn ilyAkIm/ izban o eyAyAh esnApitek


beln/ "nuh ker AmAedr se rAmIy BAxAy
kT blun. Amr BAxA buiJ. iyhdr BAxAy
AmAedr se kT blebn n/ kAr zherr
edoyAelr opr ey elAekr bes AeC tArA ApnAr
kT Znet pAeb bM buJet pAreb. 12ik
esnApit bll/ "AmAr Bu ZDumA^ etAmAedr o
etAmAedr minebr se kT blet pAWAn in. AmAr
minb AcIer bes TAk elAekedr seo kT blet
ined$z ideyeCn. sb elAekedr j yeTX KA o
jl TAkeb n. etAmAedr met/ oedro inejedr
bj$Y pdATR o inejedr SAb eKet heb.
13
tKn esnApit dI BAxAy ejAer eci cey Wl/
14
"mhAn rAj/ zUerr rAjAr bAt$ ezAn
ihiyek etAmAedr WkAbAr sueyAg ido
n. AmAr (mt eTek es etAmAedr b<AcAet
pAreb n. 15ihi eyr kT ibVAs kr n. es
bleb/ 'Bu r it AS A zIl ho? Bu
AmAedr r( krebn. Bu zUredr rAjAek
zhrek prAS kret edebn n. sb
kT ibVAs kreb n.
16
etAmr ihieyr osb kT ZenA n.
zUr rAjAr kT ezAn. zUr rAj beln/
"AmAedr ci) kr ic. etAmr zherr
bAer AmAr kAeC es. tKn sb mAnux
Ger ePrAr j mu) heb. etYk mAnux
tAr bAgAn eTek @A( KAoyAr ibxey mu)
heb. bM etYk mAnux tAr fmr
u gAC eTek
fmur eKet pAreb. etYk mAnux tAr inejr
kuey eTek jl pAn kret pAreb. 17ytidn
py$ Aim n Asb bM etAmAedr etYkek
etAmAedr inejedr edezr met kiw edez
iney eyet pArb/ ttidn pyR etAmrA w
kret pAreb. es n&un edez etAmr BAl
zs o n&un @A(Ars/ riw o @A(Ar bAgAn
pAeb.
18
ihiyek etAmAedr tAr, kret ido
n. es bel/ "Bu AmAedr r( kreb.
ik Aim etAmAedr ij|As kir/ edz
smUehr ekAn edbt ik zUredr rAjAr hAt
eTek tAedr edzsmUh r( kret s(m
heyeC n? 19hmAetr o pRedr edbtAr
ekATAy tAr prAS? sPbRiyemr edbtArA
ekATAy tArA prAijt heyeC. tArA ik
zmiryAek Amr (mt eTek r( keriCl
n? 20 edzsmUehr ekAn edbt ik AmAr
hAt eTek tAedr edz r( kereC nA? Bu
ik ejrzAelmek AmAr hAt eTek r(
kret pAern n?

21

ik ejrzAelemr elAekrA nIrb hey TAkl


eyeh&u rAj ihiy ined$z ideyeCn eseh&u tAr
esnApitek ikC bll n. kAr rAjAr Aedz
iCl/ ''tAek ikC ebAel n.
22
tArpr AsAedr pircAlk ily A kIm
:ihieyr pu^/ rAjpirbAerr sicb izbn bM
nTIr(k eyAyAh :AsePr pu^ ihieyr kAeC
egeln. tAr inejedr >K kAz krbAr j
tAedr jAmAkAp iCe ePleln. tAr ihiyek
zUerr yAbtIy b)bY ezAnAeln.
ihiy eV rr kAeC sAhAyY ATIR
rAj ihiy sb GwnAr kT ZeniCeln.
tArpr itin tAr >K edKAenAr j inejr
epAzAk iCe ePleln. tArpr ihiy >eKr ibezx
epAzAk preln bM Bur mier egeln. 2 ihiy
AsAedr pircAlk ilyAkIm/ rAjpirbAerr sicb
izban o yAjkedr meDY bI,edr AemAesr pu^
BAbbAdI iyzAyr kAeC pAWAeln. tAr >K dzRenr
j ibezx epAzAk periCl. 3r iyzAyek
bleln/ "rAj ihiy tAedr Aedz ideyeCn ey
Aj >K o kX eBAegr ibezx idn. Ajekr
idniw heb Kub >eKr. Ajekr idnw heb es
idnwAr met yKn ekAn izZr jAenAr smy hey
yAeb Tc mAeyr zrIr eTek ebirey AsAr met
blzAlI n hoyAy es eberAet pAreb n. 4 esnApitr
minb/ zUredr rAj tAek jIb Vrek ib@p
kret pAiWeyeC. etAmAedr Bu Vr hyet sb
ibxyil Zneto pAern. Bu hyet mAo
krebn ey zr Bul kreC. sutrAM eysb elAekr
eb<ec AeC tAedr j ATRn kr.
5-6
rAj ihieyr AiDkAirkr iyzAyr kAeC
piSt hn. iyzAy tAedr bleln/ "etAmr
etAmAedr minb ihiyek jAnAo Bu beln/
'esnApitr kT Zen BIt het heb n? zUr
rAejr ''nAbAlkr AmAr nAem eysb kus kereC
esil ibAV s kreb n. 7 edeK Aim zUerr ibre
kiw A pAWAb. zUerr rAj tAr edezr ibpd
spik$t kiw stk$bAt$ pAeb. sutrAM es tAr
edez iPer yAeb. es smey Aim tAek tAr edez
trbAirr AGAet htY krb.

37

zrU esnAr ejrzAelm tYAg


rAj zUr kiw Kbr epl. es Kber bl
iCl/ "kUzedezr rAj ith$k> etAmAr se yu
kret AseC. sutrAM zUrrAj lAKIz tYAg ker
ilbn
a cel egeln. esnApit bAt$ epey ilbn
a Aet
yu rt zUrrAejr kAeC cel egeln. es ihieyr
kAeC dUt pAWAl. dUtek bll/ 10"&uim iyhdA rAj
ihiyek kTil bl
8-9

iyzAy 37:11-30

660

etAmr ey Verr opr ASAzIl tAr


Ar ebAk hey n. kT bl n ey/ "Vr
ejrzAelmek zUrrAejr kAeC prAijt
het edeb n.

zU e rr rAj/ isey A enr ku mArI k


:ejrzAelm etAmAek r pU,R bel men ker n.
etAmAr j es hAes. ejrzAelm k/ etAmAek
iney es mj ker.
23
ik &uim kAek pmAn o ib@p kerC kAr
11
ibre
&u im kT belC &u im S Aey e lr
etAmr ZenC zUerr rAj A
pib^temr iberADI iCel. &uim mn hAbBAb krel
edezr ik bS kereC. es tAedr spU,R
eyn &uim Verr ecey enk BAel.
DbMs kereC. tAhel etAmr ik erhA pAeb
12
24
n? tAedr es edbtAr ik tAedr r(
&uim etAmAr AiDkAirkedr Bu / AmAr
keriCl n? AmAr pUbRpurxrA tAedr
Vrek ib@p kret pAiWeyiCel. &uim beliCel/
sklek DbMs kereC. tAr egAx,/ hAr,/
"Aim Kub (mtAsp. AmAr b yuyAn AeC.
ersP bM tl>sr inbAsI denr elAekedr
AmAr zi) idey Aim ilbAenAnek prAS
13
DbMs kereC. hmAetr rAj ekATAy
keriClAm. Aim ilbAenAenr sebb$Ac pbRet AerAh
pRedr rAj ekATAy sPbRiym ngerr rAj
keriClAm. Aim ilbAenAenr mhAn gACilek ekew
ekATAy ekATAy ehn o bbAr rAj tAr
ePel ideyiClAm. Aim ctm pbRtilet bM
skel ibnAzA ? tAr skel DbMs
re,Yr gBIrtm Mez esiClAm.
25
heyeC.
Aim kUpsmUh Knn keriClAm bM n&un jAyg
eTek jlpAn keriClAm. Aim AmAr hAetr tAlu
eV rr kAeC ihieyr imnit
idey imzerr ndIek zUnY ker ideyiClAm bM
14
ihiy bAt$AbAhekr hAt eTek iciWelA iney edezr opr ehew igeyiClAm.
26
peln. tArpr itin Bur mier egeln. tArpr
Aim y beliClAm &uim ik t ezAnin ''Aim
15
itin iciWelA Kuel Bur sAmen rAKeln. ihiy :Vr enkidn Aeg pirkn keriClAm. Aim
AcInkAel pirkn keriClAm. bM Kn Aim
Bur kAeC ATRnA Zr kreln. bleln
t GwAb. Aim etAmAedr zi)zAlI zhrilek
16
eBe[ ePlet bM esilek pATerr Se p pir,t
sbRzi)mAn Bu/ S Aeyelr Vr/ Apin
kret ideyiClAm.
krb dUtedr oper rAjr mt bes reyeCn.
27
Apin/ kmA^ Apin p]iTbIr sb rAejYr
zhrilr elAkelAr ekAn (mt iCl
zAsk. Apin p]iTbI o SVegRr s]iXkt$.
nA. tAr iCl BIt o ibA. tAedr bSA mn
17
heyiCl eyn Kuin oedr Ay GAesr mt ekew
Bu nuh ker AmAr kT Znun. Bu/
ePlA heb. bAir PAwel gijey oW GAs eymn
ecAK emel bAt$Aiwr idek tAkAn. jIb Vr/
b hbAr Aeg mer yAy/ etmin zhrbAsIedr bS
ApnAek pmAn krbAr j snaehrIb eysb
iCl.
kT ileKeCn esil dyA ker Znun.
18
28
wA stY/ Bu. zUerr rAj essb
Aim etAmAedr yuer ibxy sb jAin. Aim
19
edzilek ibnAz kereC. essb edezr
etAmAedr ibAemr ibxeyo jAin. yKn etAmr yue
yAo tAo Aim jAin. Aim jAin kKn etAmr yu
mUi%$edro zUrrAj puieyeC. ik tAr
eTek iPer As. kKn etAmr AmAr opr ereg
sitYkAerr edbt iCl n. tAr iCl ekbl
igeyiCel tAo Aim jAin.
mAnuexr qtir kAW o pATerr mUi%$. es
29
kAre, zU r rAj tAedr DbMs kret
</ etAmr AmAr opr ereg iCel. Aim
eperiCl. 20ik Apin Bu AmAedr Vr?
etAmAedr gibRt ib@p ZeniC. tA Aim etAmAedr
nAek lAgAm edb. bM mueK lAgAb DAtb lAgAm.
sutrAM zUrrAejr kbl eTek AmAedr r(
tArpr etAmrA ey pT idey esC es pT idey
krn. tAhel A smS edzilo jAnet
etAmAedr ePrAb.
pAreb ey Apin Bu/ Apin kmA^ Vr.
ihiye k eV rr %r
tKn AemAesr pu^ iyzAy ihieyr bAt$A
pAWAeln. bAt$Aiwet itin bleln/ "Bu SAeyelr
Vr beleCn/ 'etAmr zUerr rAj snaehrIebr
bAt$Ar ibxey AmAr kAeC ey ATRn keriCel Aim
t ZeniC.
22
"w hl snaehrIebr ibxey Bur bAt$A
21

ihiye dr it Bu r bAtA$
tKn Bu ihiyek bleln/ "Aim etAmAek
kiw icH edKAb. es icH mA kreb ey
kTil sitY. etAmrA bIj bpn kret s(m
iCel n/ tb bCr etAmr gt bCerr zs
eTek Apin jmAen zs KAeb. ik itn bCer
&uim etAmAr inejr ekAn bIj eTek KAbAr met
30

661
Psl pAeb. &uim es bIjil lAgAeb bM yeTX
pirmAe KAzs pAeb. &uim @A(AgAC erAp kreb
bM tAr Pl KAeb.
31
"iyh d pirbAerr sdsr yAr pAiley
igeyiCl bM yAr jIibt reyeC tAr AbAr bAet
TAkeb. tAr heb es sb gAeCedr mt yAedr
izk mAiwr enk gBIer TAek Ar Pl TAek
mAiwr oper. 32kAr, Kno ek ek eb<ec TAkeb.
tAr ejrzAelemr bAer cel yAeb. iseyAn pbRt
eTek jIibtr Aset TAkeb. sbRzi)mAn Bur
gBIr BAelAbAs sb GwAeb.
33
tA Bu zUerr rAjAr ibxey kT beln
"es zher Aseb n. es zherr idek
tIr Ceb n. es zher tAr bm$ Aneb n.
zhrek A*m kret es iFib bAnAeb n.
34
es tAr AsAr peT iPer yAeb. es zher
iPer Aseb n. Bu sb beln?
35
Aim zhriwek inrAp% o sur( edb.
Aim AmAr inejr j bM esbk dAyUedr j
sb krb.
es rAet Bur dUt zUerr iziber igey
1/85/000 elAkek htY kreln. skAel eW
elAekr edKl ey cAiridek zbedh CAen. 37tA
zUrrAj snaehrIb nInbIet iPer igey esKAen
bsbAs kr Zr krl.
38
kidn snaehrIb tAr edbt inexA ekr mier
igey tr pAsn kriCl. essmy tAr pu^
@elk o zersr tAek trbAirr AGAet htY
krl. tArpr tAr rArw edez pAlAl. Ar
snaehrIb pu^ sr-heAn zUerr n&un rAj hl.
36

iyzAy 37:31-38:15

ATRnA ZeniC. Aim etAmAr ecAeKr jl edeKiC/


tA Aim etAmAr Ayu Aer 15 bCr bAiey edb.
6
Aim etAmAek bM zhrek zUr rAejr hAt
eTek r( krb.
22
*A ik ihiy iyzAyek ije|s kreln/
"Bur kAC eTek mn ik set epeyeCn ey tAr
eTek mAi,t hy Aim AbAr BAel hey Wb
ik es set yAr eTek ebAJ yAeb ey Aim
AbAr Bur mier eyet s(m hb
7
Bu yA yA krebn beliCeln tr j
es Bur set icH 8 "etAmAr smy in,RAyk
esQrGi Ahesr isir idek tAkAo. dz p ipiCey
AsAr j Aim isiet CAyA qtrI kriC. sUeyRr
CAy dz DAp iPer yAeb eyKAen Aeg esiw iCl.
21
*A es smy iyzAy ihiyek bleln/ "&uim
fmur Pl eT<et ker etAmAr (t GAeyr opr
rAK. tArpr &uim suS hey Web.
9
ihiy suS hoyAr pr iciW eleKn. iciWiw hl
10
Aim men men beliClAm b] hbAr j b<Acb.
teb es smyw iCl AmAr m]&uYpTyA^I elAekedr
met pAtAelr Pwek yAoyAr smy. Kn AmAr
smS smy Aim esKAen itbAiht krb.
11
sutrAM Aim beliClAm "jIibtedr edez Aim
Ar kKno Bu yAek edKet pAeb n. Aim
Ar kKno p]iTbIet elAekedr jIibt edKet pAb
n.
12
AmAr jIbnek tCnC ker AmAr kAC eTek
sirey enoy heyeC. tAtI eymn tAt eTek kAper
wker ekew eny etmn ker Aim AmAr jIbnek
ekew eCAw keriC. kiden Apin AmAy ezx
ker ideyeCn.
13
sArArAt Der Aim isMehr mt ickAr ker
ek<ediClAm. ik isMehr hA KAbAr mt AmAr
sb Az-AkA eBe[ crmAr hey igeyiCl. mA^
kiden Apin AmAr jIbenr pirsmAi
GiweyiCeln.
14
Aim kiw GuGur met ek<ediClAm/ AmAr
ecAKil LA heyiCl/ ik tbo
u Aim SV egRr idek
tAikey iClAm. AmAr Bu/ "mA^ kidenr meDY
Apin AmAr jIbenr pirsmAi eneCn. Aim
Kub sMkewr meDY reyiC. AmAek sAhAeyYr
itit idn.
15
Aim ik blet pAir AmAr Bu AmAek
beliCeln ik ik Gweb bM itin es bYi) iyin
essb GwAebn? sb sms brAbr AmAr
A Ay reyeC. tA egAw jIbn Der Aim Kn
n hb.

ihieyr sS
u t
A
es smy ihiy suS hey m]t Ay hey
peiCeln. AemAesr BAbbAdI iyzAy tAek
edKet yAn.
iyzAy rAjAek bleln/ "Bu AmAek
kTil ApnAek blet beleCn '&uim zI mAr
yAeb. sutrAM &uim etAmAr pirbAr pirjnek jAiney
yAo etAmAr m]&uY hel tAedr ik kr ic. &uim
Ar suS hey Web n.
2
ihiy pAsnA g]ehr idek muK ker ATRnA
Zr kreln. itin bleln/ 3"Bu Sr ker edKun
Aim sbRA>kre ApnAr k]t esb keriC.
Apin eysb ijinsek BAl beleCn Aim ekbl
es sb keriC. tArpr ihiy kAAy eBe[
peln.
4
iyzAy Bur kAC eTek bAt$ epeln
5
"ihieyr kAeC igey tAek bl ey Bu/ etAmAr pd 22 pdiw ih mUl pAeWr ezex edoy heyeC.
pUbRpurx dAyUdedr Vr beleCn/ 'Aim etAmAr pd 21 pdiw ih mUl pAeWr ezex edoy heyeC.

38

iyzAy 38:16-40:11

662

Bu AmAr kiWn smyek AmAr A Ar


punrIbenr j bYbhAr krn. AmAr A Aek
z) o SVASYbAn kret shAyt dAn krn. AmAek
suS het sAhAyY krn. AmAek punrAy bA< cet sAhAyY
krn.
17
edK AmAr smsA cel egeC. Kn AmAr
zAi AeC. Apin AmAek Kub BAlbAesn.
Apin AmAek kber pcet ednin. Apin
AmAr sb pApek (m ker ideyeCn. dUer ePel
ideyeCn.
18
m]t elAekr ApnAr zMsAr gAn gAy n.
pAtAel elAekrA ApnAr zMs ker n. m]t
elAekr sAhAeyYr j ApnAr pr ibVAs rAeK
n. tAr mAiwr eBter kw get$ cel yAy. Ar/
kKno kT blet pAer n.
19
elAekrA yAr Aj AmAr mt eb<ec AeC/
tArA ApnAr zMsA ker. kjn iptAr tAr
sAnedr bl ic ey ApnAr it AS rAK
yAy.
20
tA Aim bil "Bu AmAek r( kereCn.
tA Amr Bur mier jIbnBr gAn egey bM
gAn bAijey yAb.
16

bAibelr bAtA$ bAhkrA


smey / bldenr pu ^ merAdk-bldn
bAibelr rAj iCeln. itin ihieyr kAeC
iciW o phAr pAWAn. kAr itin ZeniCeln ihiy
suS TAkAr pr suS hey WeCn. 2 Gwn
ihiyek Kub KuzI ker. tA itin merAdk-bldenr
dU tedr t A r ekAxAgAerr sb mU l YbAn ijins
edKAeln. ihiy tAedr edKAeln esAn/ rep/ mzl
o mUlYbAn g @bY. itin tAr SAgAro tAedr
edKAeln. tAr y ikC iCl sb edKAeln. tAr
AsAed o rAejY ey sb ijinx iCl itin sb tAedr
edKeln.
3
tKn BAbbAdI iyzAy ihieyr kAeC igey
ij|As kreln/ "sb elAekr ik bll tAr
ekAT eTek ApnAr kAeC l
ihiy beln/ "sudUr bAibl eTek or AmAek
edKet eseC.
4
tKn iyzAy jAnet cAeln "ApnAr g]eh
tAr ik ik edKl
ihiy bleln/ "tAr AmAr AsAedr sb ikC
edeKeC. Aim tAedr sb spd ediKeyiC.
5
tKn iyzAy ihiyek bleln "sbRzi)mAn
Bur bA,I Znun. 6 'ApnAr o ApnAr pUbR pr
u xedr
sb spd y sMg]hIt heyiCl bM dIGRkAl Der
ri(t iCl t es idn bAibel cel yAeb. ikC
TAkeb n? sbRzi)mAn Bu sb beleCn.
7
Ar ApnAr inejr eCeledro bAibel iney

39

yAoy heb. tAr bAibelr rAjAr AsAedr km$cArI


heb. ik tAr heb npuMsk.
8
tKn ihiy iyzAyek bleln/ "Bur
bAt$Aiw Kub BAel. ihiy w beliCeln kAr
itin eBebiCeln "Aim yt(, rAj TAkb tt(,
k]t zAi o inrAp% TAkeb.
S Aeye lr zAiS ezx heb
etAmAedr Vr beln/ "SV iS/ AmAr elAekrA
SViSet TAek?
2
ejrzAelemr it dy A lu hey kT bl.
ejrzAelmek bl/ 'etAmAr esb krAr smy ezx.
etAmAr pAepr mUlY &uim ideyC. ejrzAelm yt
pAp kereC tAr i, zAiS Bu tAek ideyeCn.
3
ezAn kjn mAnux ickAr kreC? "mrr meDYo
Bur j pT St kr? mrSer AmAedr Verr
j pT qtir kr?
4
etYk ptYk pU,R kr. etYk pAhA
pbRtek kr smtl. AkAb<k rASAek esAj kr.
smAn jimek ms], kr.
5
tKn Bur mihm bJu et pAreb. sbA kse
edKet pAeb Bur mihm. </ Bu inej beleCn
sb kT?
6
kiw kSVr bll/ ''kT bl? tKn elAekr
bll/ ''AmAedr ik bl ic kSVr bll/
''mAnux icrkAl b<Aec n/ tAr Asel GAesr met.
tAedr DAiRktA buen Puelr met.
7
Bur kAC eTek As kiw zi)zAlI bAtAs
GAesr opr idey bey yAy. GAs mer yAy/ buen
Pul Jer pe.
8
< smS elAk GAesr met. GAs mer/ buen
Pul Jer pe. ik AmAedr Verr bAkY icrkAl
eTek yAy.

40

pir^A, eV rr ss
u mAcAr
iseyAenr it susmAcAerr bAt$AbAhk/ pbRetr
opr eTek ickAr ker susmAcAr eGAx,A ker dAo.
ejrzAelemr it susmAcAerr bAt$AbAhk/ By epo
n/ ecicey kT bl? iyhdAy smS zher Kbr
eGAx, ker dAo "edK/ KAen etAmAedr Vr
AeCn.
10
Bu/ AmAr sdABu (mtAsh iPer AseCn.
sb mAnuxek zAsn kret itin tAr (mt bYbhAr
krebn. edK/ tAr purSAr tAr se reyeC bM
tAr mjuir tAr sAmen reyeC.
11
emxpAlk eyBAeb tAr emxedr en edy
Buo etmin tAr elAekedr en edebn. inejr
bA idey Bu ki^t krebn emxedr. itin
emxzAbkedr ekAel &uel rAKebn. tAedr mAeyr
Bur ipCn ipCn hAweb.
9

663
iberV si] Xkt$ rV ; itin zAsn kern
inejr hAet ek smu@ emepeCn AkAz mApet
ek tAr hAt bYbhAr kereCn p]iTbIr DUilk,
mApet ek tr pA^ bYbhAr kereCn ek dAipAAy
pAhA pbRt ojn kereCn Bu sb kereCn?
13
Bur A Ar ik kr ic ek kKno
belin. ey sb kAj Bu kereCn t ikBAeb kret
heb t ekAn bYi) Buek prAmzR edyin.
14
Bu ik kAro kAeC sAhAyY eceyeCn ekAn
bYi) ik Buek AyprAy het iziKeyeC ek
ik kKno Buek |An dAn kereC ek ik kKno
Buek |AnI ker &ueleC n? sb Bu inej
jAnetn.
15
edK/ p]iTbIr sb edz kiw bAlitet eCAw
k eP<Aw jelr mt. Bu yid tAr dUrbtRI
edzilek en ojn mApAr ye cApAn tAedr
bS heb DUilk,Ar mt.
16
ilbAenAenr sb gACo Bur j AlAenAr
pe( yeTX ny. segRr j bD het ilbAenAenr
sb pZo yeTX ny.
17
Verr &ulny/ p]iTbIr smS jAitil ikC
ny. Verr se &uln kr. p]iTbIr sb edz
mUlYhIn.
12

rV ikesr mt t elAekr DAr,


kret pAer nA
18
Verr se kAer ik &uln kret pAr? n.
&uim ik Verr Cib Aket pAr n.
19
kAW Tb DA&u idey ek ek mUi%$ bAnAy.
Ar es mUi%$ek tAr edbtA bel men ker. kjn
imk mUi%$ bAnAy. imekr esAn-rpA idey
mUi%$r j lAr bAnAy.
20
Asl Mezr j tAr ebeC eny ibezx
kAW/ kAr ibezx Dre,r kAeWr pcn Der n. tArpr
tAr d( kAWimSIr eK<Aj ker. tArpr CetAr
imSI kiw "mUi%$ qtrI ker eyw pe yAeb n.
21
&uim iny Asl stYw jAen/ jAen n
ik etAmAek iny enk bCr Aeg ek
beleC? &uim iny buJet pArC ek p]iTbIw qtir
kereC?
22
Bu sitYkAerr Vr? itin p]iTbIr b]e%r
opr bes TAekn. tAr &ulny mAnux GAs PiM-r
met. bSKer met itin AkAzek emel Dern.
AkAezr tlAy bsAr j itin tAek tAbur mt
ibiCey Dern.
23
itin zAskedr r hIn kern/ itin p]iTbIr
ibcArkedr kern spU,R mUlYhIn.
24
es sb zAsekr cArA gAeCr met. tAedr
mAiwet erApn kr hy/ ik izk gAAr Aeg
Vr es sb cArA "gAeCedr opr idey bey yAn

iyzAy 40:12-41:5

bM es sb cArA gAC mer Zken hey yAy. bAtAs


tAedr KkuewAr met iey iney yAy.
25
pib^ Vr beln "AmAr se kAro &uln
kret pAreb ik n? ek AmAr smAn ny.
26
AkAezr idek tAkAo. tArAil qtrI kereC
ek AkAezr "esnAedr s]iXkt$ ek ek sb
tArAedr nAm jAen sitYkAerr r
V c zi)zAlI
o (mtAbAn/ tA ekAn tArA hAirey yAy nA.
27
yAekAebr elAekrA/ sb stY? SAeyl/
etAmAro sb ibAV s kr ic? tbu ekn etAmr
blC "Amr ekmnBAeb jIbnyApn kriC t Bu
edKet pAebn n bM AmAedr zAiS idet pArebn
n
28
etAmr iny ZeneC bM jAen ey Bu
Vr tY |AnI. itin y jAenn mAnux t izKet
pAer n. Bu kKno LA hn n bM tAr ibAemr
eyAjn en. Bu p]iTbIr smS tY l
s]iX kereCn. itin icrkAl eb<ec TAkebn.
29
Bu bR lek sbl het sAhAyY kern.
(mtAhInedr (mtAbAn kern.
30
yubekro LA hey pe bM tAedr ibAemr
eyAjn hy. tArAo mAiwet ehAcw eKey pe yAy.
31
ik Buet ibAV sI elAekr gl pAiKr n&un
fAn gjAenAr met AbAr zi)zAlI hey oeW.
sb elAekr zt edQelo bRl hy n/ LA
hey pe n.
Bu snAtn si] XktA$
Bu beln/ "dUrbtI$ edzil zA ho/ AmAr
kAeC es. jAitil punrAy zi)mAn hey
Wk. AmAr kAeC es kT bl. Amr kse
bes iWk ker enb ek iWk ek b ebiWk.
2
AmAek sb ilr %r dAo pUbR eTek
As elAkiwek ek jAigeyiCl itin eyKAen
yAn/ Ay tAr se AeC. itin tAr trbAir idey
jAitilek prAS kern. tAr DUel bAilet
pir,t hy. itin tAr Dnuekr sAhAyY rAjAedr
prAijt kern. tAr bAtAes e yAoy KkuewAr
met pAiley yAy.
3
itin esnAedr DAoy kern/ ik kKno AGAt
pAn n. eyKAen itin kKno yAnin es sb SAen
yAebn.
4
sb GwnAr kAr ek ek sb kereCn.
ek Tm eTek sb mAnuxek fAk ideyiCl Aim
Bu/ sb keriClAm. Aim Bu/ Aim Tm/
Aim ezx.
5
etAmr dUrbt$I SAenr elAekrA tAkAo. BIt
ho? etAmr p]iTbIr dUrbt$I SAenr elAekrA Bey
k<Aep. KAen es AmAr kT ezAn. bM tAr
esiCl.

41

iyzAy 41:6-26

664

"imekr ek ek sAhAyY ker. zi)zAlI


het ek ek sAh edy. 7 kjn kmRI mUi%$
bAnAenAr j kAW kAew. es SV,RkAredr sAiht
ker. imk hA&ui idey DA&uek ms], ker
etAel. tArpr es kmRIiw kmRIek BArI DAtb
eKAepr meDY DA&uiw eFel tAek ipiwey ibiB rkemr
ijins qtir krAr j sAiht ker. ezx
imkiw DAtb kAejr sVe bel 'iw BAel.
iw Kuel Aseb n. tArpr es mUi%$iwek eperk
idey ekAn kiw iBi%r opr mnBAeb bisey
edy yAet esw net b pet nA pAer?
kmA^ Bu AmAedr r( kret pAern
Bu beln "SAeyl/ &uim AmAr dAs. yAekAb/
etAmAek Aim ebeC ineyiC. &uim AhAemr pirbAr
eTek esC ey AmAek BAlbAst.
9
&uim bdUerr edez iCel/ ik Aim etAmAr
kAeC ep<QeC yA. Aim etAmAek dUrSAn eTek
efekiClAm. Aim etAmAek beliClAm ey &uim AmAr
esbk. Aim etAmAek ebeC ineyiC bM Aim
etAmAek bAitl kirin.
10
icit heyA n/ Aim etAmAr se AiC. BIt
heb n/ Aim etAmAr r
V . Aim etAmAek zi)zAlI
krb. etAmAek sAhAyY krb. etAmAek AmAr BAl
di( hS idey smTRn edb.
11
edeK/ ikC elAk etAmAr opr *u. ik
tAr lit heb. yArA etAmAr se tk$ ker
tArA eher yAeb bM # heb.
12
yAr etAmAr ibrAcr ker tAedr &uim K<j
u eb
ik edKet pAeb n. eysb elAk etAmAr ibre
yu keriCl tAr skel puerApuir BAeb #
hey yAeb.
13
Aim Bu etAmAr Vr/ etAmAr fAn hAt Der
Aim AiC. bM Aim etAmAek bil BIt heb n?
Aim etAmAek sAhAyY krb.
14
mUlYbAn iyhd BIt heb n? AmAr iy
SAeyelr elAekrA Bycikt heb n? Aim sitY
etAmAedr sAhAyY krb. Bu inej sb beln.
SAeyelr pib^tm :Vr iyin r(kt$ itin
sb beleCn
8

15

"edK/ Aim etAmAek kwA n&un zs mA


yer met bAineyiC. es yer enkelA
DArAel Cir AeC. k]xekr sb bYbhAr ker
eKAs BA[Ar kAej/ yAet tAr zs eTek AlAd
het pAer. &uim pbRtilek zs mAAr met
eBe[ ePleb.
16
&uim tAedr bAtAes Ceu ePleb. bAtAs tAedr
bey iney dUer cel yAeb bM ibi( kreb. tKn
&uim KuzI heb bM Bur meDY iSt hey An

kreb. SAeyelr pib^tm Verr j &uim gibRt


heb.
17
"dir@ o BAbI elAekr jelr j eK<Aj
kreb. ik tAr K<uej pAeb n. tAr \At$/
tAedr ijhb Z. Aim/ SAeyelr Vr/ tAedr
ATRnAr jbAb edb. Aim tAedr tYAg krb n/
mret edb n.
18
Aim Zken pAhAer opr idey ndIek
bAiht krAb. ptYkAy ptYkAy bey edb
jlBr ndI. mrek ker &ulb jel Br d.
jlbAh bey yAeb Zken BUimet.
19
mrBUimet gAC jAeb. esKAen TAkeb rs/
bAbl/ jlpA/ tAzUr/ edbdAr o pAn gAC.
20
elAekrA ijinsil edKeb. bM tAr
jAnet pAreb Bu km$ kereCn. mAnux
sb edKet pAeb/ tAr buJet Zr kreb ey
SAeyelr
pib^tm
:Vr il s]iX
kereCn.
miU %e$ k Bu r tYAKAn
yAekAebr rAj Bu beln/ "s. AmAek
etAmAr yui) bl. AmAek etAmrA mA
edKAo bM Amr iWk ker edb ekAnw
siWk. 22etAmAedr mUi%$edr es AmAedr bl
ic ik GeweC.
"Zret ik ik GewiCl Bib`et ik Gweb
bluk AmAedr? Amr tAedr kAC eTek Znb.
tKn Amr jAnet pArb per ik Gweb. 23per
ik ik Gweb t etAmr AmAedr jAnAo. tArpr
Amr etAmAedr sitYkAerr edbt bel ibVAs
krb. ikC kr? BAl n hy m ikC kw ker
edKAo? tKn Amr emen enb &uim jIb bM
etAmAek Amr emen clb.
24
"edeK. etAmr mUi%$rA Asel ikC no.
etAmr ikC kret pAreb n? ey ekAn km$,Y
elAk etAmAr pUj kret cAeb.
21

Bu mA krebn itin kmA^ rV


"Aim %r idek kiw elAkek jAgAlAm.
es pUbRidk eTek/ eyKAen sUey$Ady hy/ esKAn eTek
AseC. es AmAr nAm jp ker. ey mAnux Gw
qtrI ker es iBej mAiwr opr idey hAew. iWk
krkmBAeb ibezx elAkiw rAjAedr pddilt
ker.
26
ek AmAedr sb GwAr Aeg beliCl
tAek AmAedr Vr bl ic. etAmAedr meDY
ekAn mUi%$ ik sb beliCl n? essb mUi%$edr
ek ikC blet pAer in. essb mUi%$r ekAn
kTA blet pAer in. tAr etAmAedr ekAn kT
Zneto pAy in.
25

iyzAy 41:27-42:19

665
Aim Bu/ sbRTm iseyAnek sb GwnAr
kT bil. Aim ejrzAelem bAt$A iney kjn
bAt$AbAhk pAiWeyiClAm ''edK etAmAedr elAekrA
iPer AseC.
28
Aim sb mUi%$edr edeKiClAm. tAr ek
ekAn ikC blAr mt yeTX |AnI ny. Aim tAedr
keriClAm ik tAr ekAn %r idet pAerin.
29
sb edbtAr Asel ikC ny. tAr ikC
kret pAer n. essb mUi%$il Asel ekbAer
mUlYhIn.
27

GwAr Aeg/ etAmAedr Aim Bib`et ik Gweb


es sVe jAnAb.

eV rr zMs gIt
Bur ee gAo n&un gAn. etAmr dUr
edezr elAekr/ etAmr dUredezr nAibkr/ etAmr
smue@r A,IrA/ etAmr dUrbt$I jAygAr elAekr
Bur zMs kr?
11
mrBUim o zhr/ pUbR SAeyelr ekderr
Amil Bur zMs kr. ezlAbAsIr AngIt
gAo? pbRtz] eTek etAmr egey oW.
12
Bu r ibezx dAs
tArA Buek mihmAiVt krk. dUredezr
"Aim AmAr dAesr idek tAkA? Aim tAek elAekr Bur zMs krk.
13
smTRn kir. es heC esjn/ yAek Aim
Bu blbAn qser mt cel yAebn? itin hebn
ebeC ineyiClAm. Aim tAek iney sX. tAr opr yu kret St mAnuexr mt. itin c e%ijt
Aim Amr A A ereKiC. es AystBAeb hey Webn. itin k<Adebn/ cSVer ickAr krebn
jAitsmUehr ibcAr kreb.
bM tAr zedr prAijt krebn.
2
peT-GAew es ickAr kreb n. es tI ickAr
kreb n Tb tAr gl elAekedr meDY ezAn
rV c qDyz
$ Il
yAeb mn kreb n.
3
14
esB@ heb. jlAzeyr DAer gijey oW AgAC
"dIGi$ dn Der Aim ikC bilin. Aim inejek
es kKno BA[eb n. bRl Aneko es kKno sMyt ker ereKiClAm/ bilin ekAn ikC. ik
iniBey edeb n. es AyBAeb ibcAr kreb bM Kn Aim sb kret yAeC mn k mihlAr
stYek ebr kreb.
met ickAr ker k<Adb. Aim ejAer ejAer sze
4
p]iTbIet Ay ibcAr n An py$ es bRl VAs enb.
15
heb n/ Tb inepixt heb nA. dUrbtRI SAenr
Aim pAhA-pbRt DbMs krb. Aim esKAen
elAekrA tAr iz(AmAlAy ASAbAn heb.
jAen smS gACpAlAek Zikey edb. Aim ndIek
pir,t krb Zken jimet. Aim jlAzyek
Bu zAsk/ Bu iberV si] XktA$
Zikey edb.
5
16
Bu k]t Vr/ itin sb beleCn. Bu
tArpr Aim edr en edb k jAn
AkAz bAineyeCn. itin AkAzek sAr ibeVr opr peT eysb SAen tAr kKno yAyin. edr iney
Ciey ideyeCn. itin p]iTbIr sb ikCr s]iXkt$. yAb es sb SAen. tAedr j kArek AelAmy
itin p]iTbIr itiw mAnuxek VAs-VAs idey b<Aicey ker edb. r( jimek ms] ker &ulb. Aim y
ereKeCn. p]iTbIr opr yArA ehew ebAy tAedr itit ideyiClAm t sb krb bM AmAr
etYk elAkek itin kiw A A edn.
elAekedr eCe yAb n?
6
17
"Aim etAmAedr Bu / siWk kAj kret
ik ek ek AmAek emen cl b kereC.
etAmAedr efekiClAm. Aim etAmAedr hAt DeriC. sb elAekedr esAnAy b<ADAen mUi%$ AeC. tAr
Aim etAmAedr r( keriC bM etAmAedr mADYem sb mUi%$edr bel/ 'etAmrA AmAedr edbt. ey
Aim elAekedr se kiw ci) keriC. &uim smS elAekr tAedr mUi%$ilet AS rAeK/ tAr muK
jAitilr j kiw AelSVrp heb.
iPirey eneb bM l pAeb.
7
&uim elAekr ecAK Kuel edeb bM tAr
eV rr kT Znet nArAj S Aeyl

sb ikC edKet pAeb. belAk keydKAnAy bI;


18
&uim tAedr mu) ker edeb. belAk bAs ker
"etAmr/ biDr elAekr AmAr kT etAmAedr
kAer/ ejelr eTek bAer AsbAr j tAedr ezAn ic. elAekr/ etAmAedr AmAek edK
&uim en edeb.
bM AmAr idek tAkAen ic.
8
19
"Aim Bu. AmAr nAm iyehAbA. AmAr mihmA
sAr p]iTbIet AmAr esbk :SAeyelr
Aim prek edb n. ey mihmA AmAr pAoy elAkjn sbecey . ey bAt$AbAhkek Aim
ic es zMs mUi%$edr Aim inet edb n.
p]iTbIet pAiWeyiC es sbecey biDr. ey elAkiwr
9
Zret Aim beliClm/ ikC kw Gweb. se Aim beAbS keriClAm/ Bur ds es-
bM sb ijins GewiCl. bM Kn ikC sbecey ebzI .

42

10

iyzAy 42:20-43:17

666

20

AmAr dAs enk mhAn ijinx edeKeC/ ik


es essebr it menAeyAg edy n. es kAen Znet
pAy ik es mAnet cAy n.
21
Bu cAn tAr esbkr BAl ehAk. Bu cAn
tAr Ay$Yjnk iz(mAlAek tArA krk.
22
ik elAkilek edeK. elAekr tAedr
prAijt kereC. bM tAedr ijins cir ker
ineyeC. itiw yubk BIt. tAr ejel bI.
elAekr tAedr sb wAk iCiney ineyeC. tAedr
r( krAr ek en. r tAedr wAk iney
ineyeC. wAk iPirey idey yAo. kT blAr
metAo ek en.
23

etAmAedr ek ik Verr bAkY ZeniCel


n? ik etAmAedr ic kAC eTek tAr kT ezAn.
bM yA GeweC es spek$ menAeyAg edoy. 24yAekAb
o SAeyl eTek elAekedr Dnspd inet ek
ideyiCl Bu tAedr sb kAj krAr numit
idey i Celn. Amr Bu r ibre pAp kAj
keriClAm. tA Bu AmAedr Dnspd iney inet
elAekedr numit ideyiCeln. SAeyelr elAekr
Bur ibiDr it menAeyAg edy in. Bu eyBAeb
eceyiCeln es BAeb S Aeyelr elAekr jIbnyApn
kerin. 25tA Bu tAedr opr *u hn. itin
tAedr ibre zi)zAlI yu GiweyiCeln. mn
heyiCl iWk eyn SAeyelr elAekrA An idey
eGr iCl. ik tAr ik GwiCl t jAnt n.
GwnAw iCl tAedr pue yAoyAr metA. ik y
GwiCl tAr t ebAJAr ecX kerin.

edb. Aim tAedr AcY o pAAtY eTek en edb.


6
%rek Aim blb AmAr elAekedr AmAek idey
dAo. di(,ek blb AmAr elAekedr bI ker
ereKA n. dUrbtRI SAn eTek AmAr pu^kAedr
AmAr kAeC ePr idey dAo. 7 AmAr sb elAekedr
yAedr kAeC AmAr nAm AeC/ AmAr kAeC iPirey
dAo. Aim sb elAekedr inejr j s]iX
keriClAm. Aim tAedr s]iXkt$/ tAr AmAr.
S Aeyl
pi] TbIet eV rr sA(I
Vr beln/ "ecAK Tk se%o yAr tAedr
bAer ebr kr. kAn TAk se%o yAr biDr tAedr
bAer ebr kr.* 9 etYk mAnuexr o etYk edezr
ki^t hoy ic. het pAer/ tAedr kAer mUi%$
blet eceyiCl Tem ik GewiCl. tAedr ic
tAedr sA(Iedr iney As. sA(Iedr ic stY
kT bl. w edKAeb ey tAr siWk.
10
Bu beln/ "etAmr elAekr AmAr sA(I.
etAmr heCA es dAs/ yAedr Aim ebeC ineyiClAm.
Aim etAmAedr ebeC ineyiClAm yAet etAmr
AmAek jAnet pAr bM AmAek ibVAs kret
pAr. Aim etAmAedr ebeCiClAm yAet etAmr
pli kret pAr ey 'Aim hlAm Vr. Aim
sitYkAerr Vr. AmAr Aeg ekAn edbtA iCl n
bM AmAr per ekAn edbtA TAkeb n. 11Aim
inej hlAm Bu. ekAn pir^AtA en/ Aim
kmA^ pir^AtA. 12Aim kmA^ V r ey
etAmAedr se kT beliClAm. Aim etAmAedr
r( keriClAm. sb kT Aim etAmAedr beliC.
mn ny ey etAmAedr se ek iCl ey kjn
pirict elAk. etAmr AmAr sA(I bM Aim
Vr. Bu inej sb kT beleCn. 13"Aim
sb smy Vr. yKn Aim ikC kir tKn AmAr
kAejr ek pirbt$n GwAet pAreb n. mn ik
AmAr (mt eTek ek ekAn elAkek r( kret
pAreb n.
14
Bu/ SAeyelr pib^tm/ etAmAedr ^A,k%$A
beln/ "Aim bAibel etAmAedr j esn pAWAb.
smS tAlAb Pwk Aim eBe ePlb bM
kladIyedr gAnil iblAep py$bist heb. 15Aim
etAmAedr Bu/ etAmAedr Vr. Aim SAeyelr
s]iXkt$. Aim etAmAedr rAj.
8

rV sbsmy tAr elAekedr se AeCn


Aim yAekAb/ Bu / etAmAr s] i Xkt$ ?
SAeyl/ Bu etAmAr s]iXkt$. Kn Bu
beln/ "BIt heyA n. Aim etAmAek r( keriC.
Aim etAmAr nAm Der efekiC. &uim AmAr. 2&uim
yKn smsAy peb Aim etAmAr pAez TAkb.
ndI pAr heto etAmAr kX heb n. Aenr meDY
idey hAwAr smyo &uim d heb n; iizK
etAmAek AGAt kreb n. 3kAr, Aim/ Bu etAmAr
Vr. Aim SAeyelr pib^tm etAmAr r(kt$.
Aim etAmAr j mUlY idet imzrek ideyiClAm.
Aim etAmAek AmAr kret kUz o sbA ideyiClAm.
4
&uim AmAr kAeC Kub r p,
U R tA Aim etAmAek
rV AbAr tA r elAekedr b< AcAebn
sAn kir. Aim etAmAek BAlbAis bM Aim sb
16
edzsmUh bM jAitil etAmAek edb yAet &uim
Busmue@r meDY idey sk bAnAebn. inejr
b<Acet pAr.
elAekedr j mnik jelr meDY idey itin rAS
ge edebn. bM Bu beln/ 17"yAr yuyAn/
rV tA r izZedr ge] h Anebn
eGAsoyAr o esnAbel blIyAn hey AmAr ibre
5
"sutrAM BIt heb n? Aim etAmAr se AiC.
ecAK kr sbt> iw SAeyelr es elAekedr ebAJAy
Aim ki^t krb etAmAedr izZedr bM iPireyo yArA Bur bAkY ibVAs krt n.

43

iyzAy 43:18-44:13

667
yu kreb tAr prAijt heb. tAr Ar kKno
Wet pAreb n. tAedr ibnAz Gweb. emAmbAitr
izK eymn ker iniBey edoy hy esBAeb tAedr
TAmAen heb. 18tA Zret eysb Gwn GewiCl t
Ar men ekAer n. y bkAl Aeg Gew egeC t
Ar Sr ekAer n.
19
ekn n Kn Aim n&un ikC krb. Kn
etAmr n&un gAeCr met ebe Web. etAmr
initBAeb jAn w stY. sitY Aim mrBUimet
rAS bAnAb. Zk jimet sitY Aim ndI qtrI
krb. 20mrBUimet jl ejAgAenAr pr b jrA/
eymn izyAl bM wpAKI AmAek sAn jAnAeb.
AmAr ebeC enoyA elAekedr j/ AmAr inejr
elAekedr j Aim jelr bYbS krb. 21
elAekedr et Aim s]iXkt$ bM r AmAr
zMs ker gAn gAeb.
22
"yAekAb/ &uim AmAr kAeC ATRnA krin. ekn
kAr etAmr SAeyelr elAekrA AmAr ibxey
LA hey peC. 23etAmr etAmAedr emxek AmAr
j sgR kret An in. etAmr AmAek sAn
jAnAo in. etAmr AmAr j bil dAo in. Amr
ee bil edbAr j Aim etAmAedr bADY kirin.
Aim etAmAedr DUp AlAet bADY kirin. 24tA
etAmr AmAek sAn jAnAbAr j sAmI *y
kret TR bYy krin. ehAmbilr cibR idey etAmr
AmAek sX krin. ik etAmr etAmAedr pApsmUh
idey AmAek BArA*A keriCel. etAmAedr
kukmRsmUh AmAek Kub pirA ker &ueleC.
25
"Aim/ Aim kmA^ ey etAmAedr sb pAp
Duey mueC pirAr ker id. inejek Kuiz kret
sb Aim kir? etAmAedr pAepr kT Aim men
rAKb n. 26AmAek men kirey ido :etAmAedr
zMsnIy enr kT. AmAedr kse bes
isA enoy ic ekAnw iWk. etAmAedr
k]tkem$r kT AmAek bl ic bM mA kr
ey etAmr iWk. 27etAmAedr Tm ipt pApI.
etAmAedr AnjIibr AmAr ibrAcr kereC.
28
Aim etAmAedr pib^ zAskedr pib^ keriC.
Aim yAekAbek DbMesr bM S Aeylek iBzAepr
zAiS ideyiC.
Bu kmA^ rV
"yAekAb &uim AmAr esbk. AmAr kT
ezAn. SAeyl/ Aim etAmAek menAnIt
keriC. Aim y bil t etAmr ezAn. 2 Aim
etAmAedr Bu. Aim etAmAedr s]iX keriC. etAmr
y hey eWeC Aim tA ker ge &ueliC. etAmr
yKn mAgeB$ iCel tKn eTek Aim etAmAedr
sAhAyY ker AsiC. AmAr dAs yAekAb By epo
n. iyZr, etAmAek Aim menAnIt keriC.

44

"\At$ elAekedr Aim jl edb. Zk jimet


Aim jl bAh bey edb. etAmAedr izZedr meDY
Aim AmAr A eFel edb/ men heb eyn etAmAedr
sAnedr opr idey jl bey yAeC. 4GAesr meDY
tAr ebe Web. tAr jleSAetr DAer gijey
oW bAzI gAeCedr met heb.
5
"kjn bleb/ 'Aim Bur. kjn
'yAekAebr nAm bYbhAr kreb. jn tAr nAm
sA(r kreb bM bleb/ 'Aim Bur. jn
bYbhAr kreb 'SAeyelr nAm.
6
Bu S Aey e lr rAj. Bu sbR zi)mAn
S Aeylek r( krebn. Bu beln/ "Aim kmA^
Vr. ekAn edbtA en. Aim Aid/ Aim
. 7AmAr met ekAn Vr en. yid ek
TAekn tAhel es edbtAr kT bl ic. es
edbtAr ic iCl KAen es mA kr ey itino
AmAr met. Aim yKn AcIn elAekedr s]iX
keriClAm tKn ik GewiCl es edbtAr AmAek
bl ic. Bib`et ik Gweb itin ey t jAenn
t mA krAr j edbtAr AmAek ekAn indzn
R
8
edoy ic. BIt heyA n. i hey n? Aim
sbRdA etAmAedr beliC ey ik Gweb. etAmrA AmAr
sA(I? ekAn Vr en. Aim kmA^.
ekAn 'izlA en. Aim jAin Aim kmA^?
miU %s
$ mhU ml
U YhIn
ek ek mUi%$ bAnAy. ik tAr mUlYhIn.
elAekr es mUi%$ek BAelAbAes. ik esil
mUlYhIn. es elAkil mUi%$ilr sA(I helo tAr
edKet pAy n. tAr ikC jAen n/ tAr tAedr
k]tkem$r j yeTX lit het jAen n.
10
ek qtrI keriCl sb mUi%$ilek ek qtrI
keriCl mU l YhIn mU i %$ il 11imekr sb
edbtAedr bAineyeC. tAr sbA mAnux; edbtA ny.
essb elAekr yid kse bes sb ibxyil
iney AelAcn ker tAhel tAr Kub lit heb
bM By pAeb.
12
kjn imk tAr y bYbhAr ker grm kyl
idey elAh grm krAr kAej. es elAkiw hA&ui
bYbhAr ker DA&u epwAenAr kAej. bM es DA&u
mUi%$ hey eWeC. elAkiw tAr bAr zi) bYbhAr
ker/ ik iKed epel es tAr (mt hArAy. yid
mAnuxiw jlpAn n ker teb es bRl hey yAy.
13
Ar kjn imk kAeWr opr srl erKAy
dAg wAnbAr j bYbhAr kereC oln o kpAs.
dAgil edeK es buJet pAer ekATAy tAek
kAwet heb. tArpr kAW kAwAr krAt idey kAW
ekew es mUi%$ qtrI ker. tArpr kpAesr mt
kiw ibezx y kYAilpAzR idey es mUi%$r mAp
iWk ker. BAeb imekr kAWek ker etAel
9

iyzAy 44:14-45:2

668

mAnuexr met edKet. mAnb mUi%$ ikC kret


pAer n. ZDu Ger bes TAek.
14
kjn elAk rs/ ts$ Tb elAn b](
ekew ePel. es elAkiw ekAn gACek b kret
pAer n. gACil inejedr (mtAet bnAel b
hy. elAek yid ekAn pAn gAC lAgAy teb t
b]iXr jel b hy. 15tArpr elAek es gACek
An AlAenAr kAej bYbhAr ker. elAek gACek
eCAw eCAw kAeWr wkerAy pir,t ker. inejek
grm rAKet o rAnAr j es kAWiw bYbhAr ker.
ikC kAW idey es An Ael bM riw esek.
tbuo es k kAeWr ikC Mz bYbhAr ker
kiw mUi%$ bAnAbAr j bM es es mUi%$iw pUej
ker. edbtAiw mAnuexr bAnAen kiw mUi%$/ ik
mAnux tAr sAmen nt hy. 16eDRk kAW elAek
An AlAr kAej bYbhAr ker. elAek mAMs rAA
kret An bYbhAr ker. tArpr esw KAy epw
Br py$. elAek inejek grm rAKet kAW AlAy.
elAek bel/ "BAel. Aim Kn \. An eTek
Ael AsAy Aim edKeto pAiC. 17ik
ikC kAW bizX TAek. tA elAek kAW idey mUi%$
bAiney tAek edbtA bel. es mUi%$r sAmen mAT
nt ker bM tAr pUjA ker. elAek mUi%$r kAeC
ATRn kret kret bel "&uim AmAr edbt.
AmAek r( kr?
18
es elAekrA jAen n tAr ik kreC. tAr
buJeto pAer n. w tAedr ecAK eFek rAKAr
met bS yAet tAr edKet n pAy. tAedr
hdy ebAJAr ecX ker n. 19essb elAekrA sb
eBebo edeK n. sb elAekr ebAeJ n tA
tAr inejedr ineyo BAeb n. "Aim Aen eDkR
kAW epAAlAm. Aim grm kyl riw o mAMs rAA
kret bYbhAr krlAm. es mAMs eKlAmo. tArpr
ey kAW b<Acel tA idey Byr ikC bAnAlAm.
Aim kAeWr Ker pUjA kriC.
20
es elAk jAen n es ik kreC? es ibA/
tA tAr mn tAek Bul peT cAilt kreC. es
inejek r( kret pAreb n. inejr Bulo bJu et
pAreb n. es bleb n/ "Aim ey mUi%$ek Der
ereKiC esw A edbtA.
Bu / sitYkAerr rV S Aeyl
ek
sAhAyY kern
21
"yAekAb/ sb Sr ker? SAeyl Sr
ker edK &uim AmAr esbk. etAmAr s]iXkt$ Aim;
&uim AmAr dAs. tA SAeyl/ &uim AmAek Buel
eyo n.
22
etAmAr pAp ibzAl emeGr mt iCl. Aim es
pAp Duey ideyiC. hA bAtAes eymn emG #
hey yAy etmin etAmAr pApo cel igeyeC. etAmAek

Aim r( keriC/ Ar keriC/ tA AmAr kAeC


iPer es?
23
eh SVgR/ gAn kr/ kAr, Bu mh kAjil
kereCn. p]iTbI/ mnik p]iTbIr inSlo Ane
cIkAr kr? pbRtz]r? re,Yr sb gAC gAn egey
WeC. ekn kAr Bu yAekAbek r( kereCn.
Bu SAeyel tAr mihm dzRn kereCn.
24
etAmr Kn yA/ es s]iX Bur. &uim mAjWer
TAkAr smy Bu sb kereCn. Bu beln/ "Aim
Bu/ sbikC bAineyiC? AkAzek Aim inej ewen
ibiCeyiC? ibeV k Aim kA Ciey ideyiC. AmAek
sAhAyY krbAr j AmAr se Ar ek iCl nA.
25
A BAbbAdIr imTY kT bel. ik Bu
tAedr ediKey edn ey tAedr Bib`bA,I imTYA.
itin yAkredr ht biu ker edn. |AnI elAkedro
itin ibA ker edn. yido tAr BAeb tAr enk
ikC jAen ik Bu tAedr ebAkAr met ker edebn.
26
Bu elAekedr kAeC tAr bAt$ ep<QeC idet tAr
esbkedr pAWAebn. Bu es bAt$ek stY krebn?
elAekedr ik kr ic t jAnet itin
bAt$bAhkedr pAWAebn. bM Bu edKAn ey tAedr
pedziw BAel.
iyhd ek pnu inmA$ , kret rV
ekArsek ebeC enn
ejrzAelmek Bu beln/ "elAekr AbAr
etAmAr meDY bAs kreb? Bu iyhdAr zhrilek
bleln/ "etAmr AbAr pungRiWt heb? DbMs hey
yAoy zhrilek itin bleln/ "etAmAedr Aim
AbAr ge &ulb.
27
Bu gBIr jlAzyek beln/ "Zken hey yAo?
Aim etAmAr jlbAheko Zikey edb?
28
Bu ekArsek beln/ "&uim AmAr emxpAlk/
Aim y cAb tA kreb &uim. ejrzAelmek &uim
bleb/ 'etAmAek AbAr g heb. ejrzAelemr
mier &uim bleb/ 'etAmAr iBtek AbAr inm$A,
kr heb?
S Aeyl
ek m)
u kret rV ekArsek
ebeC ineln
tAr menAnIt rAj ekAresr ibxey Bu
kT beln/
"Aim ekAresr fAn hAt Dreb. rAjAedr kAC
eTek (mt iCiney inet/ Aim tAek sAhAyY krb.
ekArsek ngrAr AwkAeb n. Aim PwkelA
Kuel edb bM ekArs ebz kreb.
2
"ekArs etAmAr esnAr yA^ kreb. Aim yAb
etAmAr sueK. Aim pbRtek smtl ker edb.
eAer ngrAr eBe edb. Aerr elQh-d ekew
edb.

45

iyzAy 45:3-22

669
3

ey spd kAer ri(t iCl tA Aim etAmAek


edb. Aim etAmAek sb Dn idey edb. Aim
sb krb yAet &uim bJu et pAr/ Aim Bu. Aim
S Aeyelr Vr bM Aim etAmAek nAm Der fAkiC.
4
Aim AmAr dAs yAekAebr j sb kir.
Aim sb kir AmAr inbRAict elAk/ SAeyelr
elAekedr j. ekArs nAm Der fAkiC etAmAek/
&uim jAen n AmAek/ tbu Aim etAmAek nAm Der
fAkiC.
5
Aim Bu. Aim kmA^ Vr. Ar ekAn
Vr en. Aim etAmAek kAp prAb. ik Kno
&uim AmAek jAnet pArel n?
6
Aim sb kir/ yAet elAek jAneb ey Aim
kmA^ Vr. pUbR eTek pim/ sb elAekr jAneb
ey Aim Bu. Ar ekAn Vr en.
7
Aim AelAr s]iXkt$/ s]iXkt$ kAerro.
Aim zAi s]iX kir/ Aim sMkwsmUh qtrI kir.
Aim Bu/ Aim sbikC kir.
8
"AkAezr emGelA b]iXr mt p]iTbIr buek
suibcAr bxRn krk. p]iTbI u) ehAk bM mui)
ebe Wk. bM tAr se DAimRkt b]i pAk.
Aim Bu/ tAek qtrI keriC.
rV inejr si] Xek iny
kern
" elAkilek edeK? tAr tAedr s]iXkt$r
se tk$ kreC. AmAr se tAedr tk$ l(Y kr.
tAr BA[ mAiwr pAe^r k kiw wkerAr mt.
kjn elAk nrm iBej mAiw idey pA^ qtrI ker
bM kAd mAiw ij|As ker n/ 'mAnux &uim ik
kreC ey ijinxiw qtrI heC/ esiwr/ ey elAkiw
qtrI kreC tAek krbAr bM blAr (mtA
TAek n/ "AmAr ekn kiw hAtl en 10kjn
iptA tAr izZedr jIbn edn. izZr ij|As kret
pAer n/ 'ekn &uim AmAek jIbn ideyeC. izZr
tAr mAek kret pAer n/ 'ekn &uim AmAek
j ideyeC
11
Bu Vr SAeyelr pib^tm. itin SAeyelr s]iXkt$. itin beln/
"etAmr ik AmAek AmAr sAnedr kT
ij|As krC/ Tb Aim inej hAet y qtrI
keriC t iney ik kret heb t etAmr AmAy
Aedz idC
12
tA edeK? Aim p]iTbIek bAineyiC. p]iTbIr
bAis sb mAnuexr s]iXkArI Aim. inejr hAt
idey AkAz bAineyiC. bM Aim AkAezr smS
qssmUhek* i Aedz kir.
13
Aim ekArsek tAr (mt ideyiC. tA es
BAl kAj kreb. Aim tAr kAj shj ker edb.
9

A k A e z r q s s m Uh nAemr TR kKno edbdUtg


AbAr kKno tArkAg.

ekArs AbAr AmAr zhr ge &uleb bM AmAr


elAekedr mu) kreb. es AmAr elAekedr AmAr
kAeC ib*I kreb n. sb kAejr j AmAek
kAek ekAn mUlY idet heb n. elAekr mu) heb
bM AmAek kAek ekAc idet heb n. Bu
sbRzi)mAn sb ikC beleCn.
14
Bu beln/ "imzr o kUz edz DnI edz. ik
SAeyl &uim sb spd epey yAeb. sbAyIyr
lV elAkil heb etAmAr iDkArBu). tAr glAy
izkl Juiley etAmAr ipC ipC hAweb. tAr etAmAr
sAmen mATA nt ker ATRnA kreb. SAeyl/ Vr
etAmAr se AeCn bM Ar ekAn Vr en.
15
Vr &uim Vr/ &uim SAeyelr pir^At?
elAek etAmAek edKet pAy n.
16
b elAk mUi%$smUh qtrI ker. ik tAr htAz
hey/ lit hey cel yAeb b dUer.
17
ik SAeylek Bu r( krebn. pir^A
cleb icrkAl/ kKn/ Ar kKn SAeyl lit
heb n.
18
Bu Vr. itin AkAz o p]iTbI s]iX
kereCn. Bu p]iTbIek tAr jAygAy Der ereKeCn.
p]iTbIek qtir krAr smy itin t KAil rAKet
cAnin. p]iTbIet Ae,r sAr kereCn itin? "Aim
Bu/ ekAn Vr en.
19
Aim egApen ikC bil in. Aim eKAlAKuil
kT beliC.Aim AmAr kTil p]iTbIr kAr
SAen luikey rAiK in. Aim yAekAebr elAekedr
pirtY) jAygAy AmAr eK<Aj kret bilin. Aim
Bu/ Aim sitY kT bil/ AmAr muK in>s]t sb
sitY.
Bu mA kern ey itin kmA^ rV
"etAmr A jAit eTek pAiley esC.
tA ki^t hey AmAr sAmen s. mAnuxil
A edbtAr mUi%$ bhn keriCl. sb elAekr
sAr edbtAedr kAeC ATRnA ker. ik tAr jAen
n tAr ik kreC. 21edr AmAr kAeC Aset
bl. tArA tAedr mAmlA piSt krk bM pedz
ink.
"enkidn Aeg ey Gwn GewiCl es spek$
etAmAedr ek beliCl enk enkidn Aeg eTek
ek etAmAedr sb ijinsilr kT bel AseC
Aim/ k o itIy Vr essb beliClAm.
Aim kmA^ Vr. KAen ik AmAr met
ekAn Vr AeC ekAn k]X Vr AeC ik
ekAn AyprAy, Vr AeC ik ey tAr elAekedr
r( kret pAer n? ekAn Vr en.
22
dUrbtI$ lAkAr elAekr etAmr mUi%$r nusr,
b kr. inejedr r( kret etAmAedr ic
AmAek nusr, kr. Aim r
V . ekAn r
V
20

iyzAy 45:23-47:7

670

en. Aim kmA^ Vr. 23Aim AmAr inj


(mtAbel zpT kriC bM yKn Aim itit
kir tKn t sitY heb. Aim y itit keriC
t Gweb bM AmAr itit etYk elAk
AmAr sAmen mATA nt kreb. etYk elAk
ititb heb ey tAr AmAek nusr, kreb.
24
elAek bleb/ 'kmA^ Bur kAC eTek (mt
o DAim$kt eseC.
25
es bleb/ "ZDumA^ Ver ibcAr bM zi)
K<uej pAoy yAy. ek ek Bur opr *u.
ik tArA tAr kAeC Aseb bM tKn sb *u
elAekrA lit heb. 26Bu SAeyelr elAekedr
BAl kAj kret sAhAyY krebn bM tArA tAedr
Verr j Kub gibRt heb.
miU %r$ edbtAr pdATR
bAibelr ebl o nebAr mUi%$ AmAr sAmen
mAT nt kreb. sb A edbtArA ZDm
u A^
mUi%$. elAekr mUi%$il pZr ipeW cApAy
mUi%$il Asel BArI ebAJ/ bet hy ekbl. mUi%$r
ikC kret n pArelo mAnuxek LA ker etAel.
2
sb mUi%$edr mAT nt heb. tAedr skelr ptn
heb. tAr ek pAlAet pAreb n. bIedr mt
tAedr dUer bey iney yAoy heb.
3
"yAekAebr pirbAr ezAn? SAeyelr ey sb
elAk Kno eb<ec AeC ezAn? Aim etAmAedr
bey iney yAiC. etAmr yKn mAeyr geB$ iCel
tKn eTek Aim etAmAedr biC. 4 etAmr yKn
BUimX hel tKn eTek biC bM b] bSAeto
Aim etAmAedr beb. etAmAedr cl yKn DUsr
re[r hey yAeb tKno Aim beb. Kno biC
Aim. kAr Aim etAmAedr s] i Xkt$ . Aim
etAmAedr bey iney yAeb. r(Ao krb.
5
"kAro se ik AmAr &uln kret pAr n?
ekAn bYi) AmAr smAn ny? &uim ik ekAno elAk
K<uej pAeb ey heb AmAr s#z 6 ekAn ekAn elAk
tAedr Til eTek esAn ebr ker. bM tAr tAedr
rep dAipAAy mAep. essb elAekr mUi%$ bAnAet
izIek pys edy. tArpr tAr mUi%$ilr
sAmen mAT nt ker bM tAedr kAeC ATRn ker.
7
elekrA mUi%$ek inejr k<AeD &uel eny bM tAek
bhn ker. mUi%$iw eyAjnIy elAkek bhn
kret hy. yKn elAek mUi%$iwek mAiwet it
ker/ es esKAen dAiey TAek bM es nAc
kret pAer n. yid elAekr mUi%$r it ickAr
ker/ esiw %r edeb nA. w elAkek tAedr ibpd
eTek mu) kret pAer n.
8
"etAmr pAp kereC. etAmAedr sb iney
BAb ic. purAen idenr kT eBeb z) ho.
9
enk kAl Aeg y GewiCl t Sr kr. Sr

46

kr Aim es Vr. ekAn Vr en. AmAr


mt ek en.
10
"ezex ik heb Zret Aim etAmAedr bel
ideyiC. enkidn Aeg/ Aim y beliC t ik
sb Kno Gewin. AmAr y pirkn t ik
Gweb. Aim y kret cA tA ik kir. 11Aim
pUbRidk eTek kjn elAkek fAkiC. es elAkiw
gelr met heb. es dUerr ekAn edz eTek Aseb
bM Aim y krAr isA enb esil kreb.
Aim etAmAedr bliC/ Aim ik sb krebA.
Aim tAek bAineyiC bM Aim tAek iney Asb?
12
"etAmAedr ek ek men ker etAmAedr c
(mt AeC. ik etAmr BAl kAj kr n. AmAr
kT ezAn? 13Aim BAl kAj krb. Kub zIG Aim
AmAr elAekedr r( krb. Aim iseyAn o AmAr
Ay$Yjnk SAeyelr j pir^A Anb.
bAibelr it eV rr bAtA$
"pe yAo Abj$nAy bM esKAen bes
p? kladIyedr :bAibelr pr nAm kumArI
k. k bes p mAiwet. &uim Kn Ar zAsk
no? elAekr etAmAek ekAml (I,kAyA yubtI
mihl bel men kreb n.
2
Kn etAmAek kiWn pirm kret heb.
yAtAkel KAzs eTek etAmAek AwA bAnAet heb.
etAmAr Abr sirey dAo/ Kuel ePl etAmAr ezQiKn
epAzAk. etAmAek etAmAr edz CAet heb. etAmAr
p edKet n pAoy py$ &uim etAmAr GAGr
etAl bM ndI pAr hey yAo.
3
purexr etAmAr egApn edKeb/ etAmAek
bYbhAr kreb eyQnkem$. bAej kAj krAr j mUlY
idet bADY kreb etAmAek/ ek etAmAek sAhAyY
kret Aseb n.
4
"AmAr elAekr bel/ 'Vr AmAedr r(
kern. tAr nAm hl Bu sbRzi)mAn/ SAeyelr
pib^tm.
5
"tA bAibl/ eyKAen bes TAekA/ zA ho.
kladIyedr k/ kAer Ay nAo. ekn
kAr etAmAek Ar 'rAjYilr rA,I bel fAk
heb n.
6
"Aim AmAr elAekedr opr *u iClAm.
elAekr AmAr spi%. ik Aim tAedr opr
*u iClAm/ tA Aim tAedr sAn keriC. Aim
tAedr etAmAr hAet &uel ideyiClAm. &uim tAedr
zAiS ideyC. ik &uim tAedr (m dzRn kerAin
b] eko &uim kiWn pirm kret bADY kerC.
7
&uim blel/ 'Aim icrkAl TAkb. icrkl Aim
TAkb mhArA,I. essb elAekr opr &uim ey pkm$
kerC/ tAo &uim l(Y krin. ik Gweb es spek$o
BAbin.

47

iyzAy 47:8-48:14

671
8

tA/ Kn/ 'eh iblAslAilt rm,I AmAr kT


ezAn? &uim inejek inrApd eBeb inejr se
kT bel celC. 'Aim kmA^ r pU,R mihl.
Ar ek AmAr met r pU,R ny. Aim kKno
ibDb hb n. AmAr sbRd eCel emey TAkeb.
9
iw Gwn etAmAr jIben Gweb. Tmt>
&uim etAmAr eCelemeyedr hArAeb. &uim hArAeb
etAmAr SVAmIeko. </ sb etAmAr jIben sitY
sitY Gweb. etAmAr yAib/ etAmAr klAekQzl
etAmAek r( kret pAreb n.
10
&uim bAej kAj kero inejek inrApd men
kr. &uim inej inej men kr/ 'AmAr pkm$
ek edKet pAy n. &uim men kr etAmAr ibc(,t
o |An etAmAek b<AcAeb. &uim men men BAb/ 'Aim
n. ek AmAr met r pUR ny.
11
"ik ibpd etAmAr kAeC Aseb. &uim jAn
n kKn w Gweb. ik ibpy$y AseC. sw
b kret &uim ikC kret pAreb n. &uim t
tAAtAi DbMs heb ey &uim buJeto pAreb n ik
Gwl.
12
&uim sArAjIbn keWAr pirm ker yAib
Ar ClAkl izKel. tA ClAkl Ar yAib
Zr kr. hyet ekQzl etAmAek sAhAyY kreb.
&uim hyet kAek Bycikt kret pAreb.
13
etAmAr enk pedX reyeC. tAedr enk
pedez &uim ik LA etAmAr ejYAitixr yAr
n(^ edeK tAr Asuk bM etAmAek sAhAyY krk.
it mAes tAr etAmAek bluk etAmAr ik Gweb.
14
"ik es elAekr inejedr b<AcAet s(m
heb n. Ker met tAr pueb. tAr t t
pue yAeb ey riw bAnAenAr j ekAn kyl pe
TAkeb n. epAAenAr j ekAn An pe TAkeb
n.
15
ey sb bYApAerr j &uim t kiWn pirm
krel tAr itiw ibxey iw Gweb. eysb elAekedr
se &uim etAmAr eyQbnkAl eTek bYbs kerC/
tArAo etAmAedr tYAg ker yAeb. etYek cel
yAeb tAr inejr pT Der bM etAmAek r( krAr
j ek TAkeb n.

"ik Gweb bidn Aeg Aim t bel ideyiC.


bM tArpr hWA Aim t GiweyiC.
4
Aim esw keriClAm kAr Aim jAin etAmr
kerAK ejdI. Aim y beliClAm tAr ekAn
ikCek etAmr ibVAs krin. etAmr iCel b
kerAK elAhAr mt yAek b<AkAen yAy n/ kerAK
iCel eAer met.
5
tA b idn Aeg Aim beliClAm ik ik Gweb.
ekAn ikC GwAr enkidn Aeg Aim etAmAedr
essb ijinsil GwAr kT beliClAm. Aim
w keriClAm yAet etAmr blet n pAr/
'AmrA ey sb edbtAedr qtrI keriC tAr sb
kereC. Aim il keriC/ yAet etAmr blet
n pAer 'AmAedr itm/ AmAedr mUi%$ sb
GiweyeCn.

tA edr Z krbAr j rV S Aeyl


ek zAiS edn
6
"ik GeweC etAmr edeKeC. ZeneCo. tA
Kbril etAmAedr edro bl ic. Kn
etAmAedr Aim n&un ijinesr kT jAnAb. y
etAmr Kno ezAn in.
7
sb Gwn Aeg kKno Gewin/ sb Gwn
Kn Gew yAeC. Ajekr Aeg sb kT etAmr
ezAn in. etAmr tA blet pAreb n ey Amr
sb itmeDY ejeniC.
8
"tbuo etAmr AmAr kT ezAnin? etAmr
ekAn ikC ezeKAin? Aim y beliC etAmr t
Znet SIV kAr kerC. Aim jAin Zr eTek etAmr
AmAr ibrAcr kreb. jAbAr smy eTek
etAmr AmAr ibre ibe@Ah kerC.
9
ik Aim qDy$YzIl TAkb. Aim w inejr
j krb. *u n hoyA bM etAmAedr DbMs n
krAr j elAek AmAr zMs kreb.
10
"edeKA/ Aim etAmAedr ibZ krb. elAek
repAek K<Aiw ker &ulet Aenr bYbhAr ker.
ik Aim y,A idey etAmAedr K<Aiw ker &ulb.
11
Aim inejr j sb krb/ inejr j?
kAr Aim AmAr nAemr sAn het idet pAir
n. Aim Ar ekAn ikCek AmAr zMs o
mihm inet edb n?
12
rV tA r pi] TbI zAsn kern
"yAekAb Aim etAmAek AmAr elAk bel
Bu beln/ "yAekAebr pirbAr AmAr kT efekiC. tA AmAr kT ezAn? Aim Aid? Aim
ezAn? etAmr inejedr 'SAeyl bl. ?
13
etAmr eseC iyhdr pirbAr eTek. itit
Aim inejr hAet p]iTbIr s]iX keriC/ AmAr
krAr j etAmr Bu r nAm ker/ etAmr fAn hAt s]iX kereC AkAz. fAkel tAr kse
SAeyelr Verr zMs kr. ik sb krAr AmAr sAmen cel Aseb.
14
smyo etAmr s o Airk no.
"etAmr sbA es KAen/ AmAr kT ezAn?
2
ekAen
mUi%$ ik beleC ey el Gweb n? Bu
</ tAr pib^ zherr nAgirk. tAr SAeyelr
Verr opr inB$r ker. sbRzi)mAn Bu hl tAr yAek BAelAbAesn/ pC kern bAibl o kladIyedr
it y cAeb tA krebn.
nAm.

48

iyzAy 48:15-49:10

672

Bu beln/ "Aim beliC tAek Aim fAkb.


Aim tAek bey Anb? Aim tAek sPl ker
&ulb?
16
KAen s bM AmAr kT ezAn? bAibelr
jAit iheseb Aenr smy Aim esKAen iClAm.
bM Tm eTek Aim SpX kT beliC/ yAet
elAekr buJet pAer Aim ik beliC.
tKn iyzAy bleln/ "Kn Bu/ AmAr sdABu
AmAek pAiWeyeCn. tAr A etAmAedr sb
kT bleb. 17Bu/ pir^AtA/ SAeyelr pib^
kjn beln/
"Aim Bu/ etAmAedr Vr. Aim etAmAedr
es sb ijinx ezKA y shAyk. etAmAedr
ey peT yAoy ic es peTr Aim en
edb.
18
etAmr yid AmAek emen clet tAhel
etAmAedr jIben Br ndIr met zAi Aseb.
smue@r trer met BAl ijins etAmAedr kAeC
Aseb bAr bAr.
19
etAmr yid AmAek mAnet/ etAmAedr enk
izZ sAn TAkt. tAr sMKY bAlu k,Ar met.
etAmr yid AmAek mAnet/ etAmr DbMs het
pAret n. etAmr AmAr se cAiley eyet
pAret.
20
AmAr elAekr bAibl tYAg ker? AmAr
elAekr kladIyedr kAC eTek pAlAo. Aner
se elAekedr sMbAd dAo. p]iTbIr dUr dUr
SAen bAt$ ep<QeC dAo? elAkek bel/ "Bu
tAr B]tY yAekAbek Ar kereCn?
21
Bu tAr elAekedr mrBUimr opr idey iney
egeln ik tAr kKno \At$ hyin. ekn kAr
Bu tAr elAekedr j pATr eTek jlbAehr
s]iX keriCeln. itin pATriw BA[eln bM jl
bAiht het lAgl?
22
Bu Aro beleCn/ "zytAn elAekedr j
ekATAo zAi TAkeb n?
15

rV tA r ibezx esbkek fAkeCn


dUrbtIR SAenr sb elAekr AmAr kT ezAn.
p]iTbIbAsI sbA AmAr kT ezAn? Aim
jAbAr Aeg Bu AmAek tAr esb kret Am,
jAineyiCeln. Aim mAjWer TAkAr smey Bu
AmAr nAm Der fAk edn.
2
Bu AmAek tAr kT blet bYbhAr kern?
itin AmAr muKek DArAel trbAirr met qtrI
kereCn. itin AmAek inejr hAet luikey ereK
AmAek r(o kereCn. Bu AmAek kiw DArAel
tIerr met bYbhAr krelo/ itin AmAek tAr
tIerr Tilet luikey rAeKn. 3Bu AmAek bleln/

49

"SAeyl &uim AmAr B]tY? etAmAr j Aim y


kir tAr j Aim sAint hb.
4
Aim bllAm/ "Aim keWAr pirm keriC.
Aim inejek (y keriC/ ik ekAn eyA-jnIy
kAj kir in. Aim AmAr smS zi) bYy keriC.
ik Aim sitYkAerr ikC kret pAirin. tA
Buek iWk kret heb. itin AmAek iney ik
krebn. Vr AmAr purSAerr bYApAer isA
enebn.
5
Bu AmAek AmAr mAgeB$ s]iX kereCn/ yAet
Aim tAr dAs het pAir bM yAekAb o S Aeylek
pT dzRn ker tAr kAeC iPirey Anet pAir.
Bu AmAek sAn edebn. Verr kAC eTek Aim
AmAr zi) pAb.
Bu AmAek beln/
6
"&uim AmAr Kub r pU,R dAs. SAeyelr
elAekr Kn bI. ik tAedr AmAr kAeC An
heb. yAekAebr pirbAregAI AmAr kAeC iPer
Aseb. ik etAmAr kAj AeC/ r eTek
ebiz r pU,R es kAj? Aim etAmAek smS
jAitr Ael iheseb qtir krb. ibVbAsIek r(
kret &uim heb AmAr pT.
7
Bu/ SAeyelr pib^ kjn/ SAeyelr
pir^AtA beln/ "AmAr dAs G]i,t. es zAskedr
esb ker. elAek tAek G], ker. ik rAjAr
tAek edKeb bM tAek sAn jAnAenAr j eW
dAAeb. mhAn entAr tAr sAmen mAT nt kreb.
sb Gweb kAr Bu/ S Aeyelr pib^tm sb
cAn. bM Buek ibVAs kr eyet pAer. itin es
jn iyin etAmAek ebeC ineyiCeln.
pir^Ae,r idn
Bu beln/ "kw ibezx smy Aseb/ yKn
Aim AmAr dy edKAb. tKn Aim etAmAedr
ATRnAr jbAb edb. ibezx idn Aseb yKn Aim
etAmAedr r( krb. Aim etAmAedr sAhAyY krb/
Aim etAmAedr inrAp% edb. elAekr se AmAr
ey ci) AeC tAr mA heb etAmr. ey edz
Kn DbMsA/ es edzek etAmr tAr inejr
jim iPirey edeb.
9
etAmr keydIedr bleb 'kArAgAr eTek ebirey
es. kAer TAkA elAekedr etAmr bleb/
'ebirey es kAr jgt eTek? m kret
kret elAekr KAeb. inl pAhAeo tAr KAbAr
pAeb.
10
elAekr (uDAt$ heb n/ elAekr \At$ heb
n. tAedr t sUy$ o bAtAs kX edeb n. ekn
kAr, Vr tAedr ArAm edebn. Vr tAedr en
edebn. jlbAhilr kAeC itin tAedr en
edebn.
8

iyzAy 49:11-50:4

673
11

"AimAmAr elAekedr j sk bAnAb.


pAhAilek kr heb smtl bM nIc rASAilek
krA heb <c.
12
"edK? dUr dUr SAn eTek AmAr kAeC elAek
cel AseC. %r o pim eTek elAekr AseC.
imzerr sInIm edz eTek elAekr AseC.
13
SVgR o p]iTbI suKI ho? pAhA ecicey oW
Ane? ekn kAr Bu tAr elAekedr ArAm
edebn. Bu grIb elAekedr it sdy hebn.
iseyA n/ pirtY) mihlAiw
ik iseyAn Kn bel/ "Bu AmAek tYAg
kereCn. AmAr Bu AmAek Buel igeyeCn.
15
ik Aim bil/ "ekAn mihl ik inejr izZek
Bulet pAer n? tAr zrIr eTek BUimX hoyA
izZek Bulet pAer ekAn nArI n? ekAn nArI tAr
izZek Bulet pAer n. Aimo etAmAedr Buel
eyet pAir n.
16
edeK/ Aim inj hAet etAmAedr nAm
eKAdA ker ereKiC? etAmAedr kT sb smy BAib.
17
etAmAedr izZr iPer Aseb/ elAekr
etAmAedr prAijt kreb ik tAr etAmAedr
kAkI ePel yAeb.
14

S Aeye lr elAekrA tYAbtn$ ker


tAkAo? inejedr cAiridek tAkAo? etAmAedr
sb eCelemeyr ki^t hey etAmAedr kAeC Aseb.
Bu beln/ "inejr jIben etAmAedr kAeC
itit kriC etAmAedr eCelemeyr heb re r
met. eyw etAmr glAy eb<eD rAKeb. etAmAedr
eCelemeyr kjn bDr
U glAr mUlYbn hAerr met
heb.
19
Kn etAmr prAijt o etAmrA DbMs heyeCA.
etAmAedr edz DbMs heyeC. ik ikC kAl per/
etAmAedr edez etAmrA enk ebzI elAk pAeb
bM ey smS elAekr etAmAedr DbMs keriCl
tAr enk dUer ser yAeb.
20
etAmr hAirey yAoy izZr ezAek >iKt
iCel. es izZrA ik etAmAedr bleb/ '
jAyg bf eCAw? AmAedr bsbAesr j b
jAyg dAo?
21
tArpr etAmr inejrA bleb/ "ek AmAedr
sb izZedr ideyeC w Kub BAel? Aim ibiC
iClAm/ inj$en iClAm. prAS hey inejedr elAk
eTek dUer iClAm. tA izZedr ek ideln
edeK/ Aim k peiClAm. ekAT eTek
izZr esiCl
22
AmAr Bu/ sdABu beln/ "edK/ AmAr hAt
jAitedr opr eF &uleb. Aim sb mAnuxek edKAet
ptAk &ulb. tKn tAr etAmAedr izZedr iney
18

Aseb? tAr etAmAedr izZedr k<AeD ker Aneb/


bA idey izZedr Der rAKeb.
23
tAedr sAwr iz(k hebn. rAjkumArIr
tAedr y kreb. es sb rAj o rAjkumArIr
etAmAedr sAmen Ay mAT nt kreb . tAr
etAmAedr pAeyr pAtAr DUilet cVn kreb. tKn
etAmr bJu eb ey Aim Bu. tArpr etAmr jAneb/
AmAr opr ASAzIl hoyA ekAn elAk htAz
heb n.
24
yKn ekAn blbAn esn yu jy ker cr
spd iney Aes/ tKn etAmr tA iCiney inet
pAer n. yKn ekAn zi)zAlI esn ekAn bIek
pAhAr edy/ tKn bIiw pAiley eyet pAer n.
25
ik Bu beln/ "bI pAiley yAeb. ek
kjn bIedr zi)zAlI esnAr kAC eTek dUer
iney yAeb. ik ker Gweb sb Aim etAmAedr
hey yu ker edeb. Aim etAmAedr izZedr
b<AcAeb.
26
"etAmAedr yAr dAibey ereKiCl Aim tAedr
inejedr mAMs eKet bADY krb. @A(Ars pAn ker
mAtAl hbAr mt tArA tAedr inejedr r) eKey
mAtAl heb. tKn sbA ejen yAeb ey Bu etAmAedr
pir^AtA. etYkiw elAk ejen yAeb ey yAekAebr
zi)zAlI 'kjn etAmAedr r( keriCeln.
inejedr pAepr j zAiS epeye C S Aeyl

Bu beln/ "SAeylbAsIr/ etAmr bl ey


Aim etAmAedr mA/ ejrzAelemr se
ibbAh-ibeCd keriC. ik ekATAy es mA,p^/
y spk$ iCn hbAr kT mA ker AmAr eCelr/
Aim ik kAer kAeC TR -, keriClAm -, ezAD
krbAr j Aim ik etAmAedr ibi* keriC n?
etAmr inejedr KArAp kAejr j ibi* heyiCel.
etAmAedr KArAp kAejr j etAmAedr m
:ejrzAelm enk dUer cel egeC.
2
Aim Ger es ediK ek en. Aim bAr bAr
fAklAm. ik ek %r idl n. etAmr ik men
kr/ Aim etAmAedr r( kret pArb n AmAr
sb sms eTek Ar krAr (mt AeC. edK?
Aim yid ined$z id smu@ Zikey yAo/ smu@ tKn
Zikey yAeb. jl n epey mer yAeb mAC/ mAeCedr
zrIr pec yAeb.
3
Aim ezAekr kAel kAper met AkAzek
kAr ker idet pAir. AkAzek kArmy ker
idet pAir.

50

eV rr dAs sitY eV rr opr inBr$ zIl


AmAr Bu AmAek iz( edbAr (mt
ideyeCn. tA Aim Kn >KI elAekedr iz(
id. itidn skAel itin iz(ekr metA AmAek
4

iyzAy 50:5-51:13

674

dzRn idey iz( edn. 5AmAr Bu sdABu AmAek


iz( he sAhAyY kern. Aim tAr ibrAcr
kir n. tAek nusr, kr Aim b krb n.
6
Aim elAekedr AmAek AGAt kret edb. Aim
tAedr AmAr dAi eTek cl &uel inet edb. yKn
tAr AmAr nAem bAej kT bleb/ AmAr gAey
Tu&u ePleb tKno Aim inejr muK luekAb n.
7
Bu AmAr sdABu AmAek sAhAyY krebn. tA
tAedr bAej kT AmAek AGAt kreb n. Aim
zi)zAlI hb. Aim jAin Aim htAz hb n.
8
Bu AmAr se AeCn. itin edKAebn Aim
ined$Ax. tA ek AmAek edAxI sAbYS kret pAreb
n. ek yid AmAek Bul mA kret cAy teb
tAek AmAr sAmen es yui) edKAet heb. 9 tAikey
edeK/ AmAr Bu sdABu AmAek sAhAyY kreCn.
tA AmAek ek pApI sAbYS kret pAreb n.
tAedr purAenA mUlYhIn kAper met bS heb.
epAkAmAk tAedr KAeb.
10
Verr it yArA AzIl tArA Bur dAesr
kT Zneb. ik heb t n ejen Bur dAs Bur
it gAD ibVAs iney eb<ec TAek. es sitY sitY
Bur nAemr opr AS rAeK bM es tAr Verr
opr inB$r ker.
11
"edK/ etAmr etAmAedr inejedr mt ker
b<Acet cAo. etAmr etAmAedr inejedr Aen
Ael AlAo. tA inejr peT TAek. ik
etAmr zAiS pAeb. etAmr etAmAedr Aenr
AelAet pue yAeb. Aim esw GwAeb.
S Aeye lr AhAemr mt hoy ic
"etAmedr meDY yArA BAel jIbnyApn
kret bM BAelA kAj kret ecX kr/
yAr Bur kAeC sAhAeyYr j yAo/ tArA AmAr
kT ezAn. ey pATrw ekew etAmr heyiCel/ es
pATr/ etAmAedr ipt AhAemr kT ic kr.
2
AhAm etAmAedr ipt/ tAr idek tAkAen ic.
etAmAedr jdA^I mAt sArAr idek tAkAo.
AhAmek yKn Aim efekiClAm tKn es k
iCl. tKn Aim tAek AzIbRAd keriClAm bM es
kiw mhAn pirbAr Zr keriCl. or kAC eTek
b elAk eseC.
3
kBAeb/ Bu iseyAenr opro k]p krebn.
iseyAn o tAr elAekedr itin ArAm edebn. itin
iseyAenr j mhAn kAj krebn. Bu mrBUimr
pirbt$n krebn. mrBUim denr bAgAenr met
sur hey Web. iseyAenr jim iCl pirtY)
ik t Bur bAgAenr mt hey Web. esKAnkAr
elAekr suKI/ Kub suKI heb. tAr tAedr Aner
bih>kAz GwAeb. tAr DbAd o jysUck gAn
gAeb.

51

"AmAr elAekr/ AmAr kT ezAn? AmAr


ibiD AmAr kAC eTek yAeb. AmAr ibcAr heb AelAr
mt eyelA elAekedr edKAeb ikBAeb b<Acet hy.
5
zI Aim AmAr Ay kAz krb. zI
Aim etAmAedr r( kreb. Aim AmAr (mt
bYbhAr krb bM sb jAitilek ibcAr krb.
dUrbt$I lAkAr elAekr AmAr tI(Ay AeC.
AmAr (mt tAedr r( kreb/ BrsAy tAr
ep(Ay AeC.
6
SVegRr idek ecAK emel? cAiridek ecAK emel
p]iTbIek edeK? eD<AyAr emeGr mt AkAz #
hey yAeb. purAen kAper mt p]iTbI mUlYhIn hey
yAeb. p]iTbIet etYek mAr yAeb/ ik AmAr
pir^A icrkAelr j eTek yAeb. AmAr DAim$ktA
kKno ezx heb n.
7
etAmr yAr DAimRkt ebAJ tAedr AmAr kT
Znet heb. elAekrA/ yAedr hdey AmAr ibiD rAK
AeC/ AmAr kT tAedr Znet heb. yAr etAmAedr
iberADIt ker es KArAp elAekedr etAmr By
epey n. iBzAp epey By epeyA n.
8
ekn kAr tAedr dz heb purAen kAper
met. tAedr epAkAmAk eKey eneb. tAedr pzemr
met dz heb/ k]im tAedr eKey eneb. ik AmAr
DAimRktA icrkAelr j eTek yAeb. icrkAl TAkeb
pir^A/ icrkAl ker yAb pir^A.
eV rr Apn (mt tA r elAekedr r( kreb
9
Bur bA :zi) ejeg oeW. ejeg oeW?
z) ho? b idn AegkAr mt/ AcInkAelr metA
etAmAr zi) bYbhAr kr. &uim heCA es zi) ey
rhbek prAijt keriCl. &uim es kA jlcrek
prAS keriCel.
10
smu@ Zikey yAbAr kAr heyiCel &uim? &uim
gBIr jlAzey jl Zikey ideyiCel? smue@r
tel pT ge eWiCl etAmAr j? etAmAr
elAekr inrAped smu@ pArApr keriCl.
11
Bu inejr elAekedr r( krebn/ tAr
Aner sAeT iseyAen iPer yAeb. tAr Kub/ Kub
suKI heb. tAedr suK heb icrkAlIn rAjmukuewr
mt. tAr Ane gAn gAet TAkeb. sb >K cel
yAeb enk dUer.
12
Bu beln/ "Aim es- ey etmAedr ArAm
edy. tbuo etAmr ekn elAekr Bey BIt hey
oW tAr et ZDumA^ mAnux yAedr j m]&uY AeC.
tAr et ekbl mAnux GAesr metA mer
tAr.
13
Bu heln etAmAedr s]iXkt$. inejr (mtAy
itin p]iTbI s]iX kereCn. inejr (mtAet itin
AkAezr s]iX kereCn. ik etAmr Bu o tAr
(mtr kTA Buel igeyC. tA etAmr es *u

iyzAy 51:14-52:12

675
elAekedr By pAo. tAedr pirknA hl etAmAedr
ibnAz kr/ ik tAr Kn ekATAy reyeC
14
keyedr iBter eysb elAk iCl tArA mu)
heb. tAr mreb n/ teb kArAgAer pceb. tAedr
j TAkeb yeTX KAbAr.
15
"Aim Bu/ etAmAedr Vr. Aim smue@ nA
id bM eF qtrI kir. :Bu sbRzi)mAn tAr
nAm.

nt kret bADY keriCl. tArpr tAr etAmAedr


ipeWr opr idey mylAr met ehew igeyiCl.
etAmr tAedr pAey hAw peTr met iCel.

"AmAr dAsg,/ ey kT Aim etAmAedr blet


cA/ es kTel Aim etAmAedr edb. Aim
etAmAedr AmAr inejr hAt idey AAl kreb
bM etAmAedr inrAp% edb. Aim SVegRr piriD
bAAet bM p]iTbIr iBt bAnAet etAmAedr bYbhAr
krb. 'etAmr AmAr elAk kT iseyAnek
blbAr j Aim etAmAedr bYbhAr krb.

S Aeyl
r( pAeb
ejeg oeW? ejeg oeW? etAmAedr cmkAr
epAzAkil pr? inejedr zi) pirDAn
ker. pib^ ejrzAelm eW dAAo? essb Zic
elAekr bM yAedr su hy in/ tAr Ar etAmAr
kAeC Aseb n.
2
Abj$n eJe ePl? etAmr sur epAzAk
pr? iseyAenr k ejrzAelm &uim bI iCel.
etAmAr glAy b<AD izkl eTek inejek mu) kr.
3
Bu beln/ "etAmr wAkAr j ibi* hoin.
tA etAmAedr mu) kreto wAkAr eyAjn heb
n.

S Aeyl
ek rV zAiS ideln
17
jAeg? jAeg? ejrzAelm eW dAAo? Bu
etAmAr opr c *u iCeln. tA etAmr zAiS
epeyiCel. k epyAl ibx etAmAedr pAn kret
heyiCl bM etAmr pAn keriCel. etAmAedr
esrkm zAiS iCl.
18
ejrzAelemr elAkjn enk. ik tAr ek
tAr ent het pAerin. ejrzAelm ey sAnedr
pAln kereC tAedr meDY ek tAek en edbAr
j ent hey oeWin. 19ejrzAelemr sms
esiCl BAeb. KAer bn bM cir/ iB$( bM
yu .
ek etAmAedr keXr iden sAhAyY kret Aesin.
ek etAmAedr (m edKAyin. 20etAmAedr elAekr
bRl hey igeyiCl. tAr mAiwet pe igey esKAen
Zey pe. tAr peTr AnAec-kAnAec peiCl.
tAedr dzA heyiCl jAel p hire,r met. ytidn
py$ tAr Bur zAiS Ar inet pAriCl n ttidn
tAr iCl Bur *u zAiSr kbel. tAr tAr kAC
eTek Ar itrSAr inet pAriCl n.
21
dir@ ejrzAelmbAsI/ kTwA ezAn.
etAmr @A(Ars pAn n krelo etAmr mAtAledr
met bRl.
22
etAmAedr Vr o Bu/ tAr elAekedr j
lA kern. itin etAmAedr beln/ "edK/ Aim
etAmAedr edz eTek 'ibexr pAnpA^ ebr ker
iney yAiC. AmAr e*AeDr pAnpA^ eTek etAmAedr
Ar pAn kret heb n. 23Kn Aim AmAr e*AD
bYbhAr krb yAr etAmAedr AGAt keriCl/ tAedr
opr. AGAt krb tAedr opr yAr etAmAedr
htY krAr ecX keriCl. tAr etAmAedr beliCl/
'AmAedr sAmen mAT nt kr bM Amr etAmAedr
mATAr opr idey ehew yAb. tAr etAmAedr mAT

Bu/ AmAr sdABu beln/ "AmAr elAekr


Tem imzer igeyiCl. tAr esKAen igey *ItdAs
hey yAy. per zUr tAedr *ItdAs ker rAeK.
5
Bu beln/ Kn edeK ik Gew? jAit AmAr
elAekedr *ItdAs ker iney igeyiCl. AmAr
elAekedr enbAr j jAit ekAn mUlY edyin.
jAit AmAr elAekedr opr zAsn ker bM
tA iney bA ker. tAr sbsmy AmAek pmAn
ker.
6
Bu beln/ "AmAr elAekr AmAr nAm jAneb.
esidn tAr pli kreb ey Aim es ey tAedr
se kT bliC. es hl Aim?
7
w kw Kub cmkAr bYApAr ey pAhA eTek
bAt$AbAhk susMbAd iney eseC. bAt$AbAhekr
eGAx,Aiwo cmkAr/ "esKAen zAi ibrj kreC.
r( pAiC Amr. etAmAedr Vr AmAedr rAj?
8
ngerr Arr(Ir ickAr kreC. tAr ki^t
hey punrAy Ane emeteC? ekn kAr, tAr
skel iseyAen Bur tYbt$n edeKeCn.
9
ejrzAelm etAmAr DbMs hey yAoy bAiet
AbAr suK Aseb. etAmr sbA kse Anit
heb. ekn kAr Bu AbAr ejrzAelemr it
dAr hebn. Bu tAr elAekedr Ar krebn.
10
etYk jAitr opr Bu tAr pib^ (mt
edKAebn. etYk jAit dUer eTeko edKet pAeb
Vr tAr elAekedr r( kreCn.
11
etAmAedr bAibl tYAg kr ic? ic
SAn tYAg kr? yAjkr etAmr etAmAedr pAsnAr
@bYsAmI iney es. inejedr ibZ ker etAl.
Z ijins SpzR kreb n.
12
etAmrA bAibl tYg kreb. teb tAAeA
ker bAibl tYAg krAr j or etAmAedr bADY
kreb nA. etAmAedr pAiley eyet ek bADY kreb

16

52

iyzAy 52:13-54:6

676

n. etAmr ehew ehew cel yAeb bM Buo etAmAr


se hAwebn. Bu etAmAedr sAmen TAkebn bM
SAeyelr Vr etAmAedr ipCen TAkebn.*
eV rr d$ zAS dAs
"AmAr dAsek edeK. es |An j$n o
iz(dAen Kub sPl heb. es Kub r pU,R heb.
Bib`et elAek tAek cr o sAn jAnAeb.
14
"ik AmAr dAsek edeK enekr Kub menAkX
heb. es t bAejBAeb AGAtA heyiCl ey
enekr tAek mAnux bel icnet kX heb. 15mnik
enk elAk ibhbl hey yAeb bM kw kTo
blet pAreb n. rAjAr tAek edeK ibhbl hey
igey kiw kTAo blet pArebn n. tAr AmAr
dAesr g ezAenin/ ik ik GewiCl t edeKiCl.
es g tAr Znet n epelo buJet pAreb ik
GewiCl.
ek sitY ibAV s keriCl/ AmAedr eGAx,Ar
kT ek sitY sitY h keriCl Bur
zAiS
2
es Bur sAmen/ eCAw gAeCr met b het
lAgl. es iCl Zken jimet gAeCr izker b
hoyAr met. tAek edKet ibezx ikC lAgt n.
tAr ekAn ibezx mihm iCl n. yid Amr tAr
idek tAkAtAm teb tAek BAel lAgAr mt ibezx
ikC ecAeK pt n. 3elAek tAek G],A keriCl/
tAr bur tAek tYAg keriCl. tAr cr >K
iCl. suStAr ibxey tAr iB|tA iCl. elAekr
tr kAC eTek luikey TAkt. Amr tAek G],
krtAm. Amr tAr kTA icAo kirin.
4
ik es AmAedr suKelAek bey ebieyiCl. es AmAedr y, eBAg keriCl. bM Amr
men keriClAm Vr tAek zAiS ideCn. tAr ekAn
k]tkem$r j Vr tAek zAiS ideCn bel Amr
men keriClAm.
5
ik AmAedr Bul kAejr j tAek Aht
het heyiCl. AmAedr pAepr j es (t-ib(t
heyiCl. AmAedr kAit zAiS es epeyiCl. tAr
AGAetr j AmAedr AGAt eser eWiCl.
6
Amr sbA hAirey yAoy emexr mt Guer
ebieyiClAm. Amr sbA AmAedr inejedr peT
igeyiClAm yKn Bu AmAedr sb zAiS tAek idey
eBAg krAiCeln.
7
tAr se inur bYbhAr kr heyiCl bM es
A smpR keriCl. es kKno itbAd kerin.
emxek eymn htYAr j iney yAoy hel es nAilz
ker n etmin eso cpcAp iCl. emx eymn tAr
pzm kAwAr smy ekAn z ker n/ eso etmin
tAr muK eKAel in. 8 mAnux zi) eyAg ker tAek
13

53

Bu TAkebn r TR Vr etAmAedr r( krebn.

ineyiCl bM tAr it AyY ibcAr kerin. tAr


Bib` pirbAr spek$ ek ikC belin. kAr es
jIibtedr edz eTek ibiC heyiCl. AmAr
elAekedr pAepr j es zAiS epeyiCl.
9
tAr m]&uY heyiCl bM DnIedr se tAek
smAiht kr heyiCl. tAek X elAekedr se
smAiht kr heyiCl yido es ekAn ihMS kAj
kerin. es kKno kAek tAr, kerin.
10
Bu tAek emer ipex ePlAr isA enn.
yid es edAxemAcenr bil iheseb inejek sgR
ker/ es tAr sAenr muK edKeb bM dIG$ idn
b<Aceb. Verr iBAy tAr hAet sPl heb.
11
tAr A b kX epelo es enk BAel
ijins Gw edKet pAeb. es eysb ijins izeKeC
t iney sX heb. AmAr BAel dAsiw enk
mAnuxek DAim$k kreb. es tAedr prAeDr dr
zAiS eBAg kreb. 12 kAre, Aim tAek enk
elAekr meDY purS t
] krb. eysb elAekr zi)zAlI
tAedr se smS ijines tAr Mz TAkeb.
Aim w tAr j krb kAr es elAekr j
inejr jIbn sgR ker mAr igeyiCl. tAek
kjn prADI iheseb g,Y krA ht. ik stYw
hl es enk elAekr pAp bhn ker iCl. bM
Kn es pApI elAekedr spe( kT bleC.
rV tA r elAkedr Ger iPirey Aneln
mihlAr suKI ho? etAmAedr ekAn sAn
en ik etAmAedr suKI hoy ic. Bu
beln/ "ey mihl k AeC es ibbAiht mihlAr
eceyo ebzI sAn pAeb.
2
etAmAedr t<Abu b kr. drj b ker Kuel
rAeK. inejedr Gr b krbAr kAj b ereK
n. etAmAedr tAbu z) kr.
3
ekn kAr etAmAedr t b]i heb. etAmAedr
izZr A jAitedr eTeko mAnu x pAeb.
etAmAedr izZr DbMsA zhero bsbAs kreb.
4
BIt hey n? etAmr htAz heb n. etAmAr
ibre elAek bAej kT bleb n. etAmr kKno
ibt heb n. yKn eCAw iCel etAmr l epet.
ik Kn etAmr es l Buel yAeb. SVAmI
hAirey etAmr ey l epeyiCel es lAr
kT etAmr Ar Sr kreb n.
5
ekn kAr, etAmAr SVAmI es kjn :Vr
iyin etAmAek s]iX kereCn. tAr nAm sbRzi)mAn
Bu. itin SAeyelr pir^AtA. itin SAeyelr
pib^tm. tAek egAw p]iTbIr Vr bel fAk
heb.
6
etAmr iCel SVAmI pirtY) mihlAr mt?
etAmr men Ae, Kub >KI TAkelo Bu etAmAedr
tAr mAnux hbAr fAk edn. etAmr iCel SVAmI

54

iyzAy 54:7-55:10

677
pirtY) yubtI SIedr met. ik Vr etAmAedr
fAk ideyeCn.
7
Vr beln/ "Aim etAmAedr smeyr j
tYAg keriClAm. Aim etAmAedr inejr Asen
AbAr ki^t krb. Aim etAmAedr mh dArt
edKAebA.
8
Aim *u heyiClAm/ tA kAelr j Aim
etAmAedr kAC eTek AmAek luikey ereKiClAm.
teb Kn sdy hey icrkAelr j etAmAedr ArAm
edb. etAmAedr pir^AtA Bu sb beleCn.
rV sbR d tA r elAekedr BAelAbAesn
Vr beln/ "enAhr smeyr kT Sr kr.
Aim p]iTbIek b idey zAiS id. ik Aim
enAhek itit ideyiClAm punrAy b idey
p]iTbIek DbMs krb n. iWk esrkm etAmAedr
kT idiC/ etAmAedr opr Ar *u hb n.
etAmAedr Ar kKno bAej kT blb n.
10
Bu beln/ "pbRt # het pAer. pAhA c,R
het pAer. ik AmAr dy etAmAedr eTek dUer
yAeb n. etAmAedr zAi edeb bM zAi kKno
ezx heb n. Bu etAmAedr (m dzRn ker
kTil beliCeln.
11
"&uim grIb zhr? zr Jer mt etAmAr
oprACe peiCl. ekAn bYi) etAmAedr ArAm
edy in. etAmAedr edoyAel pATr g<ATbAr j
Aim kiw sur mUlYbAn lAr imit hAmAn
bYbhAr krb. bM izlAAesr smy bYbhAr krb
nIlkAmi, pATr.
12
AcIerr mATAy ey pATr TAkeb t bAnAen
heb pA idey. Pwek bYbhAr krb l r .
etAmAr cAiridekr AcIer bYbhAr krb mUlYbAn r .
13
etAmAr izZr Vrek nusr, kreb bM
itin tAedr iz( edebn. izZedr j TAkeb
k]t zAi.
14
etAmAedr DAimRkt idey gA o itA krA
heb. ihMs o ibex eTek &uim TAkeb inrp@b.
Beyr ikC TAkeb n. ikC etAmAek AGAt kret
Aseb n.
15
AmAr ekAn esnAdl etAmAek A*m kreb
n. yido b ker teb &uim tAedr prAS kreb.
9

ey elAk etAmAr ibre kT bleC tAedr Bul


bel mA kr heb.
Bu beln/ "Bur dAsr ik pAy AmAr kAC
eTek As BAel ijins tAr pAy?
sitYkAerr seA xjnk ''KA edn rV
"AmAr \At$ mAnuexr es jl pAn ker.
inejedr TR n TAkelo ibx hey n.
yt( n (uD-\ emew tt( KAo bM pAn
kr. KA o @A(Aresr j ekAn TR lAgeb n.
2
sitY KA ny mn ijinexr j etAmrA ekn
TR nX kreb etAmAedr sX ker n mn ijinexr
j ekn kAj kreb AmAr Kub kAeC es ezAn/
etAmr Kub BAel KAbr KAeb. etAmAedr A
sX hbAr met KA etAmr eBAg kreb.
3
"AmAr kAeC es ezAn Aim ik bliC/ tAhel
etAmAedr A b<Aceb. Aim etAmAedr se
icrkAelr mt kw ci) krb. dAyUedr mt
etAmAedr seo Aim ci) krb. dAyUedr kAeC
Aim itit keriC icrkAl Aim oek BAlbAsb.
icrkAl Aim tAr it ibVS TAkb. etAmr
ci)r opr ASAzIl TAket pAer.
4
dAy U d ek Aim A jAitr j sA(I
bAineyiC. Aim tAek itit ideyiC b jAitr
zAsk o esnApit bAiney edb.
5
etAmAedr ecn SAeno enk jAit AeC.
etAmrA essb jAitedr fAkeb. tAr etAmAedr
n icnelo etAmAedr kAeC Cew yAeb. sb
Gweb kAr etAmAedr Bu sb cAn. sb
Gweb kAr SAeyelr pib^ kjn etAmAedr
sAn kern.
6
tA etAmedr ic ebzI edir n ker Bur
idek #iX ine(p kr. itin Kn kAeC AeCn
etAmAedr ic Kn tAek fAk.
7
X elAekedr X kAj pirtYAg kret heb.
tAedr ku-ic eCe idet heb. tAedr Bur kAeC
iPer Aset heb. Vr tAedr opr kr, krebn.
es elAekedr Bur kAeC iPer As ic; kAr
AmAr Vr (m kern.

55

elAek rV ek bJu et pAer n


Bu beln/ "etAmAedr ic Ar AmAr ic
k ny. etAmAedr rAS AmAr rASAr mt ny.
9
p]iTbIr eTek SVgR enk <cet. iWk esrkm
etAmAedr eTek AmAr pTo enk <c bM ico
enk <ce t ibcr ker. Bu inej inej kT
beln.
10
"b]iX o brP k, AkAz eTek pe. bM
t Ar AkAez iPer yAy n/ yt( n tAr mAiw
SpzR ker mAiwek eBjAy. tKn mAiw gACek uirt
8

16

"edeK/ Aim kAmArek s]iX keriC. es Aen


Pu< idey tAek % ker. tArpr es An bYbhAr
ker grm elAhAr sAhAeyY inejr eCmt y bAnAy.
iWk esBAeb Aim s]iX keriC 'DbMskArkedr
ijins DbMs krAr j.
17
"mAnux etAmAek DbMs krAr j S bAnAeb.
ik es Sil etAmAek prAS kret pAreb
n. ek ek etAmAr ibre kT bleb. teb ey

iyzAy 55:11-57:7

678

ker b ker etAel. gACil k]xkedr j


bIj bAnAy. Ar elAek bIj bYbhAr ker KAbAr
riw bAnAy.
11
iWk esBAeb AmAr muK in>s]t bA,I inejek
bASbAiyt n ker iPer Aes n. Aim y kret
cA AmAr kT tA ker. Aim y kret pAWA
AmAr kT sPlBAeb tA ker iPer Aes.
12
etAmrA Aner se cel yAeb bM zAiet
iPer Aseb. pAhA-pbRt etAmAedr sAmen Ane
gAn egey Wet Zr kreb. mAeWr sb gAC hAttAil
idey Web.
13
eyKAen eyKAen eJApJA iCl esKAen esKAen
ebe Web ibzAl ibzAl edbdAr gAC. AgACAr
SAen gijey Web lemid gAC. sb Gwn Buek
ibKYAt ker &uleb. sb Gwn mA kreb ey
Bu zi)zAlI bM mA kKn nX heb n.
sb jAit Bu ek ns
u r, kreb
Bu il beleCn/ "sb elAekr it
AyprAy, ho. siWk kAj ker. ekn
kAr AmAr pir^A zI etAmAedr kAeC Aseb.
egAw ibV edKeb AmAr DAim$ktA.
2
ey rkm kreb es Anit heb bM kjn
elAk b wAek Der rAKeb. ey Verr ibAemr
idenr ibiD mAneb es AzIbRAdA heb. ey ekAn
kukm$ kreb n eso suKI heb. 3 ikC elAk yAr
dI ny tAr Bur se yu) heb. elAekedr
bl ic ny/ "Bu AmAedr tAr elAk iheseb
h krebn n. ibezx ktkil *ItdAs
yAedr npuMsk kr heyeC tAedr bl ic ny/
"Aim kwA Zken kAeWr wker mA^/ AmAr ekAn
senr j edoyAr (mt en.
4-5
npuMskedr kT bl ic ny. kAr
Bu beln/ " npuMskedr meDY enek AmAr
ibAemr idenr ibiD emen cel. tAr AmAr pCer
kAj ker. tAr sitY AmAr ci) emen cel.
tA tAedr j Aim mier SArk SApn krb.
tAedr nAm AmAr zher Sr kr heb. </ Aim
sb npuMskedr eCelemeyedr eceyo BAl ijins
edb. Aim tAedr mn kiw nAm edb y icrkAl
eTek yAeb. AmAr elAekedr kAC eTek tAedr
ibiC krA heb n.
6
dI ny mn ek ek Bur se eyAg
edeb. tAr sb kreb Bur esbAr j bM
tAr Bur nAmek BAlbAes bel tAr Bur se
eyAg edeb tAr dAs hoyAr j. tAr ibAmek
ibezx pAsnAr idn ihsAeb rAKeb bM AmAr
ci) ibiD emen cleb.
7
Bu beln/ "Aim tAedr AmAr pib^ pbRet
iney Asb. AmAr ATRnAg]eh tAedr suKI ker

56

&ulb. tAedr qneb o segR Aim Kuiz hb.


ekn kAr AmAr mirek bl heb sb jAitr
ATRnAg]h. 8 Bu/ AmAr sdABu sb beleCn.
SAeyelr elAekedr edztYAeg bADY kr heb/
ik Bu tAedr AbAr ki^t krebn. Bu
beln/ "Aim elAekedr AbAr ki^t krb.
tA ek esb krAr j rV sb elAekedr
Am
jAnAn
9
re,Yr b pZrA es KAo?
10
r(Ir :BAbbAdI sbA . tAr inejrA
jAen n ey tAr ik kreC. tAr es nIrb kukuerr
met/ yAr eG eG kret pAer nA. tAr mAiwet
Zey Guimey pe. hAy? tAr GuemAet BAlbAes.
11
tAr (uDAt$ kukuerr met/ tAr kKn sX
hy n. emxpAlekr jAen n tAr ik kreC. pT
eBAl ibA emxedr metA tAedr bS. tAr
elABI. tAr inejrA inejedr sX krAr ecX
kreC.
12
tAr es bll/ "Amr ikCw @A(Ars pAn
krb. Amr ikCw surA pAn krb. k ijins
kreb AgAmIkAlo. kmA^ @A(Ars pAn ker
yAb Aer ebzI ker.
S Aeyl
rV ek ns
u r, ker nA
sb BAel elAekr ezx hey egeC ik
ek l(Y kerin. smS BAl elAekedr
sirey enoy heyeC/ ik ek jAen n ekn. r
kAr hl m kAj/ yAr j DAim$k elAekedr
sirey enoy heyeC.
2
ik zAi Aseb. elAekr inejedr m]&uY
zyYAy ibAm K<uej inet pAreb. Vr eyBAeb cAn
tArA esBAeb jIbnyApn kreb.
3
"etAmr/ fAinr bACArA/ KAen es.
ey bYAiBcArIr o gi,kAedr bACAr? etAmr KAen
es?
4
etAmr pApI o imeTYbAdI izZ. etAmr AmAek
iney mj kr. etAmr AmAek muK eB[Ao. AmAek
edeK ijB eB[Ao.
5
itiw sbuj gAeCr nIec etAmr mUi%$r pUj
kret cAo. etAmr izZedr htY kr bM tAedr
sgR kr pATuer jAygAy.
6
etAmr ndIr ms] pATrek pU j kret
BAlbAs. etAmr tAedr pUjA kret tAedr opr
@A(Ars FAel. etAmr tAedr j pZbil dAo.
ik etAmr yA pAeb t hl ZDu pATrel.
etAmr ik men kr et Aim suKI h n? sb
AmAek suKI ker n?
7
etAmr itiw pAhA pbRet zyY epetC.
eyil hl mUi%$r pAsnA e(^.

57

679

iyzAy 57:8-58:5

TAkb n. Aim yid sbsmy *u TAik tAhel


mAnuexr A / ey jIbn Aim tAedr ideyiC esw
AmAr sAmen mer yAeb. Aim tAedr et n&un
jIbn ideyiC.
17
elAekr KArAp kAj keriCl bel Aim
*u heyiClAm. tA Aim SAeylek zAiS
ideyiClAm bM SAeyl AmAek tYAg keriCl.
es tAr eCmet eyKAen Kuiz cel igeyiCl.
18
SAeyl ekATAy igeyiCl Aim edeKiC. tA
Aim SAeylek (m krb. Aim SAeyl bM
yAr tAr j iblAp ker tAedr en bM ArAm
edb.
19
Aim tAedr n&un z ezKAb 'zAi. Aim
AmAr kAeCr o dUerr elAekedr zAi edb. Aim
tAedr (m ker edeb? Bu inej inej
kT beln.
20
ik X elAekr iWk kiw *u smue@r
S Aeye lr rV ek ibAV s kr ic/ miU %e$ k ny
met. tAr zA o zAiiy het pAer n. tArAo
10
"sb ijinsil kret &uim keWAr pirm smue@r met *u . bM smue@r met tAro
kereC. ik etAmr kKno LA hoin/ etAmr kAdAek AelAit ker. 21AmAr Vr beln/ "X
n&u n zi) epey e C. kAr etAmr sb elAekedr zAi en.
ijinsilek peBAg keriCel.
11
rV ek emen clAr kT elAekedr blet heb
etAmr AmAek Sr krin/ etAmr AmAek
l(Y krin. tAhel/ kAr j etAmr icAy iCel
yt ejAer pAer ickAr ker? inejek
kAr Bey BIt iCel ekn imTYAr Ay ineyiCel
TAimey n. iz[Ar met ecicey oeW.
edK/ Aim enkidn Der zA reyiC ik &uim mAnuxek tAedr Bul kAejr kT bel dAo. yAekAebr
AmAek krin.
pirbArek tAedr pAepr kT jAiney dAo?
12
2
Aim etAmAedr blet pArtAm etAmAedr
tAr AmAr eK<Aej itidn Aes bM AmAr
'BAlkAj o 'DmIR y kAj r ibxey. blet pArtAm pT izKet cAy/ eyn tAr siWk peTr jAit/ yAr
ik sb eyAjnIy.
tAedr Verr ibiD nusr, kr b kerin. tAr
13
yKn etAmAedr sAhAeyYr drkAr ht tKn AmAr kAeC tAedr AyY ibcAr cAy. tAr Vrek
etAmr mUi%$r sAmen/ yAedr etAmrA etAmAedr kAeC pAbAr CA ker. 3 Kn tAr bel/ "ApnAek
cArpAez je kerC/ kAAkAiw kret. tAedr sAn jAnAet/ Amr KAoy eCe ideyiC. Apin
etAmAedr sAhAyY kret dAo. ik Aim bil/ bAtAs ekn AmAedr idek tAkAeCn n Amr ApnAek
tAedr enk dUer iney cel yAeb. AkiSk sAn jAnAet AmAedr zrIrek AGAt kriC.
bAy
u bAeh tAr sb cel yAeb dUer bdUer. ik Apin ekn AmAedr l(Y kreCn n
AmAr it ASAzIl elAekr AmAr itit
ik Bu beln/ "pbAesr idnilet etAmr
met edz epey yAeb. AmAr pib^ pbRt tAedr etAmAedr y eC tA ker. bM etAmr etAmAedr
j TAkeb.
B]tYedr kX dAo; inejr zrIrek ny. 4etAmr
(uDAt$/ ik KAer j ny. etAmAedr iKed tk$
Bu tA r elAekedr r( krebn
Ar yu krAr j/ riwr j ny. etAmr etAmAedr
14
rAS pirAr kerA? rAS pirAr kerA? AmAr zytAn hAt idey elAkek AGAt krAr j (uDAt$.
etAmr yKn KAoy b ker esw AmAr j
elAekedr rAS eTek bAD srAo.
15
Vr oper/ Aer oper. itin TAkebn ny. etAmr AmAr zMsAr j etAmAedr kSVr
icrkAl. tAr nAm pib^. Vr beln/ Aim enk bYbhAr ker n. 5 etAmr ik men kr sb ibezx
<c o pib^ SAen bAs krelo yAr >KIt o iden Aim cA etAmr pbAs ker inejedr zrIrek
ibnIt tAedr seo Aim TAik. yAedr A kX dAo etAmr ik men kr/ Aim etAmAedr >KI
inXkArI tAedr Aim n&un jIbn edb. yAedr edKet cA etAmr ik men kr Aim etAmAedr
men >K reyeC Aim tAedr n&un jIbn edb. kiw GAesr mt mAT enAyAet cA etAmr ik
16
Aim icrkAl yu krb n. sbsmy Aim *u men kr Aim etmAedr ezAkbS prAet cA
8

etAmr esKAen igey zyY h, ker sb


mUi%$elAr pUjA ker AmAr ibre pAp kr.
etAmr mUi%$edr BAelAbAes; oedr l edh
edeK mj pAo. etAmr AmAr se TAkelo
Kn etAmrA AmAek tYAg kereCA mUi%$elAr
kAeC TAkAr j. AmAek Sr krAr j ey sb
ijins etAmAedr sAhAyY krt essb etAmr luikey
ereKeCA. etAmr sb ijinsilek drjAr ipCen
luikey ereKC. tArpr etAmr es mUi%$elAr se
kiw ci)b heyeC.
9
etAmAedr mUi%$ emAelekr j etAmr etAmAedr
sADnI etl bM A ijinx bYbhAr kr yAet
etAmAedr su r edKAy . etAmr etAmAedr
bAt$AbAhkedr dUr edez pAiWeyiCel. etAmr mnik
tAedr pAtAel pAiWeyiCel/ wA etAmAedr m]&uYr
Sl.

58

iyzAy 58:6-59:9

680

etAmr ik men kr ey Aim cA elAekr CAeyr


oper bes tAedr >K edKAk KAbAr n eKey
etAmr etAmAedr ibezx iden tA ker. etAmr
ik BAeb ey sitY Bu sb cAn
6
"Aim etAmAedr jAnAeb ekAn Dre,r ibezx
idn Aim cA/ w elAekedr mu) krAr idn. Aim
kw idn cA eyidn etAmr elAekedr tAedr
ebAJAr BAr eTek mui) edeb. Aim cA kw idn/
eyidn etAmr elAkek kX mu) kreb. Aim cA
kw idn eyidn etAmr mAnuexr ebAJ nAimey
edeb. 7Aim cA etAmr etAmAedr KA BAg ker
eneb (uDAt$ mAnuexr se. Aim cA etAmr
g]hhInedr K<eu j inejr Ger iney es rAeK. ekAn
mAnuxek bShIn edKel tAek inejr epAzAk edeb.
tArAo etAmAedr mt/ tAedr edeK inejek luikey
ereK n. 8etAmr yid sb ker teb etAmAedr
Ael eBAerr AelAr met ikr idet Zr kreb.
tKn etAmAedr sb (t inrAmy heb. etAmAedr
''DAim$ktA :Vr etAmAedr sAmen idey hAweb/
bM Bur mihmA * etAmAedr epCn epCn cleb.
9
tKn etAmr Bur se kTAbAt$ cAlAet pAreb.
Bu etAmAedr er jbAb edebn? etAmr Bur
j ickAr kreb bM itin blebn/ ''Aim
KAen.
eV rr elAkedr ic kAj kr ktb$ Y
etAmAedr ic er sms o ebAJ bAnAen
b kr. etAmAedr ek AGAt ker b edAxAerAp
ker kT bl b kr ic. 10(uDAt$ mAnuxedr
j >KI hey tAedr KA edoy ic. yAr smsAy
peeC tAedr eyAjn met etAmAedr sAhAyY kr
ic. tAhel kAerr meDY etAmr AelAr idz
pAeb bM etAmAedr ekAn >K TAkeb n. puerr
sUy$AelAekr met l heb etAmr.
11
Bu etAmAedr sbRd en edebn. Zken
jimeto itin etAmAedr A Aek sX krebn.
Bu etAmAedr hAek zi) edebn. etAmr yeTX
jl pAoy bAgAenr met. etAmr heb sbRd jel
Br J,RAr met.
12
b bCr Der DbMs helo etAmrA etAmAedr
zhril pun$gWn kreb bM b bCr Der eTek
yAeb. etAmedr bl heb "yArA eb emrAmt ker
bM "yArA rASAsmUh o bAIil qtrI ker.
13
Verr ibAemr ibre pAp b krel sb
Gweb. etAmAedr b kret heb ibezx iden inejedr
Kuizr j kAjkm$. etAmAedr ibAemr idnek sueKr
Bu r mihmA Verr kiw rp/ eyiw mAnuexr kAeC AibB$Ut
het itin bYbhAr keriCeln. iw iCl kiw l ckmek
AelAr mt.

idn bl ic. Bur ibezx idnek etAmAedr sAn


jAnAen ic. A iden etAmr eysb kT
bel o eysb kAj ker essb ibezx iden
etAmAedr t b rAK ic.
14
tKn etAmr Buek etAmedr it sdy het
blet pAreb bM itin etAmAedr p]iTbI eTek
enk <ce t iney yAebn. etAmAedr ipt yAekAbek
itin y y ideyiCeln etAmAedro tA edebn.
Bu inej sb beleCn.
X elAekedr tAedr jIbnyA^Ar
pirbtn$ kr ic
edeK/ etAmAedr r( krAr j Bur
(mtA yeTX. etAmr yKn tAr sAhAyY
cAeb tKn itin t Znet pAn. 2 ik etAmAedr
pAp Vr eTek etAmAedr ibiC kereC. Bu
etAmAedr pAp edeK etAmAedr kAC eTek dUer cel
yAn.
3
etAmAedr hAt enAMr bM re) eBj.
etAmAedr Aulil prAD idey ACAidt.
etAmr etAmAedr muK idey ebiz imTY kT bel.
etAmAedr ijhbA ku-kT bel. 4 ek er nAem
sitY kT bel n. ek er ibre AdAlet
lA ker bM inejedr mAml ijtet BUeyA
tek$r opr inB$r ker. ek er ibre imTY
kT bel. tAr sb smsAy Br bM tAr zytAinr
j edy. 5tAr ibxA) sAepr ifemr met zytAinr
j edy. etAmr yid ifmilr kiwo KAo
teb m]&u Y inbAy$ bM yid kiw ifm BAe[ tAhel
ibxA) sAp ebirey Aseb. imTYAbAdIedr kT
mAksAr jAelr met. 6 jAl kAp bAnAenAr
kAej bYbhAr kr yAy n. etAmr sb jAl
idey inejedr Ab]t kret pAr n.
ikC elAk X kAj ker bM elAekedr
AGAt krAr j tAedr hAt bYbhAr ker. 7tAr
tAedr p zytAinr ipCen edQbAr kAej bYbhAr
ker. yAr ekAn Bul kAj kerin tAedr htY krbAr
j tAr tAAe ker. tAr ZDu X ic
ker. ihMS tA/ ci r-ejAci r hl tAedr kmA^ b<AcAr
pT. 8 tAr jAen n zAir pT. tAedr meDY kjno
s ny. tAr Kub sADu jIbnyApn ker. bM yAr
sb elAekedr met jIbnyApn ker tAr sAr
jIbn kKno zAi pAy n.

59

S Aeye lr pAp sms iney Aes


sb stt o DAimRkt # hyeC. AmAedr
kACAkAiC reyeC ekbl kAr. tA AmrA AelAr
j ep( kir ik tAr pirbet$ Amr kAr
pA/ Amr Az kir l Ael Aseb/ ik
Amr kAer pT cil.
9

iyzAy 59:10-60:10

681
10

Amr ecAKhIn mAnuexr met. elAekedr


mt AmrA edoyAel DAOA KA. AmrA rAetr
met ehAcw eKey pe yA. mnik idbAelAeko
edKet pA n. idn puer mr mAnuexr met pe
yA.
11
Amr sbA Kub >iKt/ GuGu o BAuekr met
>eKr z kir. Amr mAnuexr AyebAeDr j
ep( kriC. ik Kno py$ ekAn AyebAeDr
l( en. Amr r( pAbAr j ep( kriC.
ik pir^A Kno enk dUer.
12
ekn kAr Amr AmAedr Verr it
enk enk KArAp kAj keriC. AmAedr pAp
ediKey ideC ey Amr Bul keriC. Amr jAin
sb ker Amr edAxI heyiC.
13
Amr pAp ker Bur kAC eTek ser igeyiC.
Amr tAr eTek dUer cel igeyiC/ tAek tYAg
keriC. AmAedr pAp mA ker ey Amr edAxI.
Amr jAin ey sb kAj ker Amr edAx keriC.
Amr pAp keriC bM Bur ibrAcr keriC.
Amr tAr ibrAcr ker tAek tYAg keriC.
Amr Verr ibre KArAp kAejr pirkn
keriC. Amr sb ijinsilr kT eBebiC
bM men men tAr pirkn keriC.
14
Amr ibcArebADzUnY hey peiC. AyebAD
cel egeC enk dUer. stY rASAy ehAcw eKey
peeC. DAim$ktAek zher ebz kret edoy
heC n.
15
stY ih$t heyeC. yAr BAl kret cAy
tAedr A*m, krA heC. Bu l(Y rAKelo itin
ekAn Ay edKet pAeCn n. Bu sb pC
kern n.
16
Bu edeK bAk heCn ey mAnb jAitr SV pe(
blbAr j ek dAAeC nA. tA Bu tAr inejr
(mt o DAimRktA Ar ibjyI heCn. itin smTRn
pAeCn/ tAr inejr mhe%r Ar.
17
Bu yuer j St heCn. itin pern
DAimRktAr bmR/ mui)r izrS,/ zAiSr epAzAk-smUh
o tAr # AhzIltAr Abr.
18
Bu inejr zedr it *u. tb itin
tAedr pyu) zAiS edebn. Bu tAr zedr opr
*u. tA itin dUrbt$I lAkAr elAekedr zAiS
edebn.
19
piemr elAekrA Buek By pAeb bM Bur
nAemr it AzIl heb. pUebRr elAekrA tAek By
pAeb bM tAr Bur mihmAek kreb. Bu
Verr bAtAesr ejAer bhmAn KreSA t ndIr met
t Asebn.
20
tKn iseyAen kjn pir^AtA Aseb. itin
yAekAebr elAekedr kAeC Asebn yAr pAp kAj
kero Verr kAeC iPer eseC.

Bu beln/ "sb elAekedr se Aim kw


ci) krb. Aim itit kriC ey/ AmAr A
o AmAr bAkY eyil Aim etAmAedr mueK idiC
eselA etAmAedr tYAg kreb n. essb etAmAedr
sAn o tAedr sAnedr meDYo eTek yAeb. essb
etAmAedr meDY Kn eTek icrkAl eTek yAeb.
21

rV AseCn
"ejrzAelm/ AmAr Ael eW p? etAmAr
Ael :Vr AseCn. etAmAr pr Bur
mihmA itBAt heb.
2
kAr p]iTbIek eFek ideye C. elAekrA
kArAC. ik Bu etAmAr pr tAr ikr
ibkIr krebn. tAr mihm etAmAr pr edKA
yAeb.
3
sb jAit etAmAr AelAr kAeC Aseb.
rAjrAo etAmAr l AelAr :Vr kAeC
Asebn.
4
etAmAr cArpAez edeKA? edK/ elAekrA etAmAr
cArpAez jeA heC bM etAmAr kAeC AseC.
etAmAr pu^edr se dUrdUrA eTek kArAo AseC.
5
Bib`et sb Gweb bM essmy &uim etAmAr
elAekedr edKet pAeb. etAmAr mu e K su e Kr
bih>kAz TAkeb. Tm &uim BIt helo per
Cist hey Web. sAgr pAerr smS Dnspd
etAmAr sAmen rAK heb. jAitsmUehr Dnspdo
etAmAr kAeC ep<QCeb.
6
imidyn o P eTek ewr dl etAmAr jim
pAr heb. izb eTek dIG$ ewr sAir Aseb etAmAr
kAeC. tAr bey Aneb esAn o DUp. tAr Bur
zMs ker gAn gAeb.
7
elAekr ekderr smS emxek ki^t ker
etAmAek en edeb. nbAeyAt eTek tAr emxo
Aneb. &uim esil AmAr ebdIet qneb ihsAeb
edeb. bM Aim t h krb. Aim AmAr mir
Aro sur ker bAiney &uleb.
8
elAekr idek tAkAo. AkAez t pAr hey
yAoy emeGr met tAr etAmAr idek sr heC.
tAr hl Kub @t bAsAy e yAoy GuGu pAKIedr
mt.
9
dUrbtRI lAkAy elAekr AmAr j ep(
kreC. ibzAl yA^IbAhI jAhAjil jlyA^Ar j
Sut. jAhAjil etAmAedr eCelemeyedr
dUredz eTek AnAr it(Ay reyeC. tAr tAedr
Vr SAeyelr pib^ kjnek jAnAenAr
j esAn bM rep iney Aseb. Bu etAmAedr
j cmkAr kAj krebn.
10
edezr eCelemeyrA etAmAedr AcIrelA
AbAr ge &uleb. tAedr rAjrA etAmAedr esbA
kreb. "Aim yKn etAmAedr pr *u iClAm/

60

iyzAy 60:11-61:9

682

tKn Aim etAmAedr zAiS ideyiClAm. ik Kn


etAmr AmAr SVpe(/ bM Aim etAmAedr j
kr,Amy hb.
11
etAmAr Pwk sb smy eKAl TAkeb. esil
idnrAt kKn b heb n. sb jAit o rAjAr
etAmAek tAedr spd edeb.
12
ekAn jAit b edz yid etAmAr esbA n ker
teb tArA DbMs hey yAeb.
13
ilbAenAenr sb mh @bY &uim pAeb. elAekr
etAmAek pAn/ PAr o sAAesr met mUlYbAn
gAC edeb. gACil ejrzAelem AmAr
ejrzAelmiSt pAsng]hek Aro sur ker
qtir kret bYbht heb. jAygAw AmAr
isMhAsenr sAmen ecQikr met heb. bM Aim
jAygAiwek yeTX sAn edb.
14
tIet yAr etAmAek kX ideyeC tAr Kn
etAmAr sAmen mATA nt kreb. tIet yAr etAmAek
G,
] krt tAr Kn etAmAr pAey mATA nt kreb.
tArA etAmAek fAkeb/ 'Bur ngrI? 'SAeyelr
pib^ kjenr iseyAn.
n&u n S Aeyl
zAir BU im
"&uim Ar kKno pirtY) heb nA. &uim punrAy
G],Ar pA^ heb n. &uim kKno zUnY heb n. Aim
etAmAek icrkAelr j mhAn ker edb. &uim
icrkAelr j Kn eTek suKI heb.
16
jAitil etAmAr eyAjnIy sb ikC
edeb. &uim heb mApAyI izZr met.
ik &uim rAjAr Dn 'pAn kreb. tKn &uim buJeb
ey itin Aim/ Bu/ iyin etAmAek r( kern. &uim
jAnet pAreb yAekAebr mhAn V r etAmAr
pir^AtA.
17
"Kn etAmAr tAm reyeC. Aim etAmAek
esAn en edb. Kn etAmAr elAh reyeC. Aim
etAmAek edb rp. Aim etAmAr kAWek tAmAy
pir,t krb. Aim etAmAr pATrek elAhAet pir,t
krb. Aim etAmAr zAiSek zAiet rpAirt krb.
Kn etAmAek elAekr kX idelo per tArA etAmAr
j BAl BAl kAj kreb.
18
"etAmAr edez Ar kKno ihMsA k GwnAr
Kbr TAkeb n. elAek Ar etAmAek b etAmAr
edzek A*m, kreb n. &uim etAmAr AcIrsmUehr
nAm edeb 'pir^A bM etAmAr Pwkilr nAm
edeb 'zMs.
19
"idenr eblAy sUy$ Ar kKno etAmAr Ael
heb n. rAe^ Ar kKno cAd etAmAr AelA heb
n. kAr Bu etAmAr icrkAelr Ael. etAmAr
Vr etAmAr ejYAit.
20
etAmAr 'sUy$ kKno Simt heb n. etAmAr
'cAd Ar kKno kAr heb n. kAr Bu
15

icrkAelr j etAmAr Ael hebn bM ezAekr


smy ezx heb.
21
"etAmAr sb elAk BAl heb. tAr p]iTbIek
icrkAelr j pAeb. tAedr Aim s]iX keriC. tAr
AmAr inejr hAet ge etAl cmkAr b](.
22
sb cAet eCA pirbAr heb b pirbAregAI.
(u@tm pirbAr heb zi)zAlI jAit. siWk smey/
Aim Bu t cel Asb. Aim sb GwnelA
GwAb.
Bu r SV ADIntAr bAtA$
Bur dAs beln/ "Bu/ AmAr sdABu/ tAr
A AmAr meDY ideyeCn. grIbedr se
kT blbAr j tAedr Bhdeyr (et bnI
jAbAr j bM >KIek ArAm edbAr j Bu
AmAek menAnIt kereCn. Vr AmAek pAiWeyeCn
iny$Aittedr o bIedr jAnAet ey/ tAr mu)
heC. 2Vr AmAek pAiWeyeCn tAr dArt kKn
edK yAeb es smeyr kT eGAx krAr j. X
elAekedr tAedr zAiSr smy eGAx, krbAr j
Bu AmAek pAiWeyeCn .Vr AmAek pAiWeyeCn
>KIedr SViS idet. 3 Vr AmAek iseyAenr ibmxR
elAekedr kAeC pAiWeyeCn. Aim tAedr t eBAg
krAr j St ker &ulb. Aim tAedr mATAr
CA dUer sirey edb. Aim tAedr rAjmukuw edb.
Aim tAedr >Kek sirey idey sueKr etl edb.
Aim tAedr >K dUr krb bM pAcAerr bS edb.
Vr AmAek pAiWeyeCn sb elAkedr 'BAl b(
]
bM 'Bur ibSykr cArAgC iheseb nAm idet.
4
"es smey eysb purAen zhril DbMs
heyiCl t AbAr n&un ker ge Web. es
zhril Arik s]iXr smeyr mt AbAr n&un
hey Web. zhril bkl Aeg DbMs heyiCl.
ik AbAr t n&un ker ge Web.
5
"tKn etAmAr zr etAmAr kAeC es
emexedr y eneb. etAmAr zedr izZr etAmAr
mAeW o bAgAen kAj kreb. 6 etAmAek bl heb
'Bur yAjk. 'AmAedr Verr dAs. p]iTbIr
sb jAitedr Dnspd &uim pAeb bM r j
&uim gibRt heb.
7
"tIet/ elAek etAmAek lAy ePlt bM
etAmAr kAeC KArAp kTA blt. &uim elAekedr
ecey enk ebzI lit heyiCel. tA &uim
edr &ulnAy etAmAr BUKe i suibD pAeb.
&uim icrkAelr j suK pAeb. 8sb ekn Gweb
kAr Aim Bur DAim$kt o AyebADek BAlbAis.
Aim cir kr bM A mkAjek G], kir.
tA Aim elAekedr tAedr ApY purSAr edb.
Aim icrkAelr met AmAr elAekedr se kiw
ci ) krb. 9sb jAitr itiw elAk AmAr elAekedr

61

683

iyzAy 61:10-63:6

jAneb. yArA tAedr edKeb/ jAnet pAreb ey inejr (mt eyAg krebn. bM itit pAlen
Bu tAedr AzIbRAd kereCn.
inejr (mt bYbhAr krebn.
8
Bu beleCn/ "Aim Ar kKno etAmAr KA
eV rr dAs miu ) Aen
zedr edeb n. Aim itit kriC etAmAr
10
"Bu AmAek Kub suKI kereCn. AmAr sm qtir @A(Ars zr Ar eneb n.
9
s%A AmAr Ver suKI. Vr AmAek pir^Ae,r
eysb elAekr zs sMh kreb tArA t
bS pireyeCn. w heC eymn kjn ibeyr br KAeb bM sb elAekr Bur zMs kreb.
inejek mAl idey sAjAy esrkm. Vr AmAr eysb elAekr @A(A sMh kreb tArA @A( eTek
opr DAimRktAr Abr bS pireyeCn. eyn ibeyr p @A(Ars pAn kret pAreb. sb AmAr
bDU ibbAehr cmkAr epAzAk pereC.
pib^SAen Gweb.
11
10
p]iTbI gAeCedr jAenAr kAr. elAekr
Pwk idey es? pTwAek elAekedr j
bAgAen bIj lAgAy bM bAgAn tAedr b ker pirAr ker. rAS St ker. rASAr pATr
etAel. krkmBAeb Bu DAim$kt b]i kret sirey dAo. mnu`jAitr j tIk ihsAeb Dbjiw
sAhAyY krebn. Bu smS jAitr sAmen zMsek oAo.
11
b]i krebn.
ezAn/ Bu dUrbtIR edzilr elAekedr beleCn/
"iseyAenr elAekedr bl edK/ etAmAedr pir^AtA
ejrzAelm DAiR ktAy p,
U R kiw zhr
AseCn. itin etAmAedr purSAr AneCn. itin
"iseyAnek Aim BAlbAis/ tA Aim tAr es purSAr se ker AneCn.
12
j kT bel yAb. ejrzAelmek Aim
tAr elAekedr bl heb ''pib^ elAk. ''Bur
BAlbAis/ tA Aim kT b krb n. yt( n r( kr mAnu x . ejrzAelmek bl heb/
DAim$kt l AelAr met ikr edy tt( ''AkAit zhr. "es zhr y pirtYAg kr
Aim kT bel yAb. iizKAr mt pir^A el hyin.
nA oW py$ Aim kT blb.
2
Bu tA r elAkedr ibcAr kern
tKn sb jAit etAmAr DAim$kt edKet pAeb.
edAm
eTek ek AseC itin AseCn bSA
smS rAjAr etAmAek sAn edKAeb. tKn etAmAr
zhr eTek. bM tAr bS l lAl re[
n&un nAm heb. Bu inej es nAm edebn.
3
ri
t
.
tAek tAr beS mihmAiVt edKAeC. itin
Bu etAmAr j gibRt hebn. &uim heb Bur
tAr mhAn (mtbel mAT <c ker hAweCn. itin
hAetr sur mukuewr mt.
4
etAmAek Ar ek tYAjY elAk bleb n. beln/ "etAmAedr r( krAr (mt AmAr AeC
etAmAr BUimek ek 'DbMsSAn bleb n. tArA bM Aim stY kT blb.
2
"ekn ApnAr bS lAl @A(APl eTek yAr
etAmAek bleb/ 'BAelAbAsAr elAk. etAmAr edzek
bl heb/ 'ken. ekn kAr Vr etAmAedr @A(Ars bAnAy tAedr mt lAl?
3
tAr jbAb/ "Aim @A(Ars bAnAbAr jAygAy/
BAlbAesn. etAmAedr edz ibbAiht heb.
5
eyKAen
@A(APl p idey cwikey rs ebr kr hy/
yKn ekAn yubk ekAn yubtIek BAlbAes tKn
esKAen
ehewiC. AmAek ek sAhAyY kerin. Aim
es tAek ibey ker bM yubtIiw ibeyr pr tAr SI
hy. k peT etAmAr jim heb etAmAr izZedr. *u iClAm bM @A(Ar opr idey ehew yA. es
kjn elAk tAr n&un SIek epey Kub KuzI hy. rs* AmAr kAper opr Clek peiCl. tA
krkmBAeb/ Vro etAmAedr iney Kub suKI Kn AmAr bS enAMr.
4
Aim elAkek zAiS idet kw smy ebeC
hebn.
ineyiC. Kn AmAr elAekedr r( krAr smy
eseC.
rV tA r itit r( krebn
5
6
Aim cAiridek tAkAlAm. ik AmAek sAhAyY
"ejrzAelm/ etAmAr AcIer Aim r(I
krAr
mt kAek edKlAm n. Aim w edeK
emAtAeyn krb. es r(Ir nIrb TAkeb n. tAr
idn rAt ATRnA kreb. r(Ir/ etAmr Bur it Ay$Y hey eglAm ey ek AmAek smTRn krl
ATRnA bYAht ereK. etAmr b tAek tAr n. tA Aim AmAr elAekedr r( kret AmAr
ititr kT Sr kirey edeb. kKn ATRn inejr (mtA bYbhAr keriClAm. AmAr inejr
e*AD AmAek smTRn keriCl.
TAmAeb n.
6
7
yKn Aim *u iClAm/ tKn mAnuexr opr
yt( n Bu ejrzAelmek elAekr zMsAr
zhr ker &uleCn tt( &uim ATRn cAlAeb. Bu idey ehew igeyiC. Aim yKn rAeg % iClAm
kiw itit kereCn. Bu mA, iheseb tAr rs Tb "zi)zAlI pAnIy Tb "r).

62

63

iyzAy 63:7-64:8

684

Aim tAedr zAiS ideyiC bM tAedr r) mAiwet


ePeliC.
Bu tA r elAekedr it sdy iCeln
Aim Sr krb ey Bu dAr. Aim tAek
zMs krbAr kT Sr krb. S A ey e lr
pirbArek Bu enk BAl ijins ideyeCn. Bu
AmAedr opr Kub sdy. Bu AmAedr (m dzRn
kereCn.
8
Bu beln/ "r sbA AmAr elAk. r stY
AmAr izZ. tA Bu edr r( kereCn.
9
tAedr smS ibped/ itino tAedr sAeT i
iCeln. Bu sb elAekedr BAlbAsetn bM
tAedr j >K ebAD kretn. tA Bu tAedr
r( kern. tA itin tAedr r( kret tAr ibezx
dUt pAiWeyiCeln. itin tAedr iWey bey iney
yAn bM icrkAelr j tAedr y enn.
10
ik mAnux tAr ibrAcr ker. tAr tAr
pib^ A Aek >KI ker &ueliCl. tA Bu tAedr
z hey igeyiCeln. Bu tAedr ibre yu kern.
11
ik Bu Kno Sr kern bkAl Aeg
ik GewiCl. itin Sr kern emAiz o tr elAkedr.
Bu es kjn iyin mAnuxek smue@r mDY idey
iney eseCn. Bu tAr elAkedr en edbAr
kAej emxpAlkedr bYbhAr kereCn. ik emAizr
meDY tAr A sArkArI Bu Kn ekATAy
12
Bu t A r fAnhAt idey emAizek en
ideyiCeln. Bu mAnuxek smue@r meDY idey hAwAr
j jlek BAg ker edn. sb mh kAj
ker Bu inejek ibKYAt ker etAeln.
13
gBIr smue@r mDY idey Bu tAr elAekedr
en ideyiCeln. eGAArA eymn ker mrBUim pAr
hy/ etmin ker elAekr pe n igey ehewiCl.
14
mAeW ibcrer smy gr eymn pe yAy n
etmin smue@r mDY idey yAoyAr smyo elAekrA
pe yAyin. elAekedr ibAmSelr idek Bur A
iney yAy. sbRdA elAekr esKAen inrAped iCl.
Bu es peT tAr elAekedr en ideyeCn.
Apin en idey inejr nAmek cmk]t ker
&ueleCn.
7

t r elAekedr sAhAyY kret eV rr


j kiw ATnR A
15
Bu/ SVgR eTek inej tAikey edKun. Kn ik
Gew celeC Apin SVgRiSt ApnAr pib^ AbAs
eTek AmAedr edKun. AmAedr it ApnAr es
gBIr em ekATAy ApnAr iBtr eTek ebr hey
As zi)zAlI km$kA ekATAy AmAr j
ApnAr (m ekATAy AmAr eTek ekn ApnAr
dAr em sirey ereKeCn

16

edKn
u / Apin AmAedr ipt? AhAm AmAedr
jAen n. SAeyl :yAekAb AmAedr SVIkAr ker
n. Bu/ Apin AmAedr ipt? Apin AmAedr
Vr iyin sbRd AmAedr r( kern.
17
Bu/ ekn Apin AmAedr ApnAr kAC eTek
dUer eWel ideCn ekn Apin ApnAek nusr,
kr AmAedr pe( kiWn ker &ueleCn Bu
AmAedr kAeC iPer Asun. Amr ApnAr dAs.
AmAedr kAeC es AmAedr sAhAyY krn. AmAedr
pirbArsmUh ApnAr iDkArBu).
18
ApnAr pib^ elAekr mA^ ikC smeyr j
tAedr jAygAy bAs krt. tKn AmAedr zr
ApnAr pib^ mierr opr idey eh<ew igeyiCl.
19
bkAl Der Amr es elAk iClAm yAr
ApnAr Ar zAist iClAm n. yAedr ApnAr nAem
fAk hyin. ekn Apin AkAz iC ker enem
Aesn n tAhel pbRtil ApnAr sAmen k<Apeb.
Apin yid AkAz iCe Kuel ePel p]iTbIet
es pen teb sb pirbt$n hey yAeb.
pAhA ApnAr sAmen gel yAeb.
2
l ltAr met pAhA pueb. Aenr
opr jelr met pAhA es heb. tKn ApnAr
zr ApnAr ibxey jAnet pAreb. tAr yKn
ApnAek edKeb tKn etYk jAit By pAeb.
3
ik sitY Amr sb cA n. ApnAr sAmen
pAhA gel yAeb.
4
ApnAr elAekr sitY ApnAr kT ezAenin.
ApnAr elAekr kKno ApnAr kT ezAenin.
ek kKno ApnAr met kjn Vr edeKin.
Apin kmA^/ Ar ekAn Vr en. yid elAekr
qDy$Y shkAer ApnAr sAhAeyYr j ep( ker
teb Apin tAedr j mhAn kAj krebn.
5
yAr BAl kAj ker tAedr se Apin TAekn.
ey peT Apin cAn es peT tAr jIbnyApn
kern. ik tIet Amr pAp keriC bM tA
Apin *u iCeln. ik Kn Amr ikBAeb r(
pAeb
6
AmrA sbA pAepr j enAMr hey eWiC.
mn ik AmAedr BAl kAjo Z. Amedr
BAel kAjel re) rit epAzAekr mt. AmrA
sbA mr pAtAr mt. AmAedr pAp AmAedr
bAtAesr met bey iney celeC.
7
AmrA ApnAr pAsn kir n. Amr ApnAr
nAem ibAV s rAiK n. Amr ApnAek nusr, kret
sAiht n. tA Apin ApnAr muK AmAedr
kAC eTek luikey ereKeCn. Apin AmAedr pAepr
j AmAedr giley ideyeCn.
8
ik Bu Apin AmAedr ipt. Amr mAiwr
iper met bM Apin m]izI. ApnAr hAt
AmAedr s]iX kereC.

64

iyzAy 64:9-65:17

685
Bu/ AmAedr opr e*AD puex rAKebn n.
AmAedr pAp icrkAl men rAKebn n. AmAedr
idek dy ker tAkAn? Amr ApnAr elAk.
10
ApnAr pib^ zhril pirtY). es
zhril Kn mrBUimr met. iseyAno kw
mrBUim? ejrzAelm DbMsA?
11
AmAedr pUbRpurxr ApnAr pib^ mier
ApnAr pAsn kereC. AmAedr mir iCl
cmkAr. ik es mir pue igeyeC. AmAedr
smS mUlYbAn ibxy spdil DbMs hey egeC.
12
sb ijins ik ApnAek AmAedr it
ApnAr BAlbAsA edKAen eTek dUer rAKeb Apin
ik nIrbt cAiley yAebn Apin ik AmAedr
icrkAl zAiS edebn
9

elAekrA rV spek$ jAneb


Bu beln/ "yAr AmAr kAeC pedz inet
Aesin Aim tAedro sAhAyY keriC. AmAek
yAr epeyeC tAr ek AmAr idek tAikey iCl
n. Aim kw jAitr se kT beliClAm yAr
AmAr nAem nAmAit ny. Aim beliClAm/ 'Aim
KAen? Aim KAen? 2 yAr AmAr ibre igeyiCl
mn elAkedr h, krAr j Aim sArAidn St
hey dAieyiClAm. tAr AmAr kAeC Asuk Aim
tAedr ep(Ay iClAm. ik tAr AmAr kAC eTek
dUer iCl. tAr s peT jIbnyApn cAiley
igeyiCl. tAedr hdy y kret eceyiCl tAr
tA keriCl. 3tAr AmAr sAmen AmAek sbRd
*u keriCl. tAr tAedr ibezx bAgAen pZbil
idt o DUen AlAt. 4tArA kbrSAen bes TAek.
tAr m]t mAnuxedr kAC eTek BAl bAt$ pAbAr
j tI(Ay TAkt. m]tedr seo tAr bsbAs
krt. tAr ZeyAerr mAMs eKt. tAedr Cir o
k<AwAcAmc bAej mAMs eKey enAMr hey igeyiCl.
5
"ik tAr edr blt/ 'AmAr kAeC Aseb
n? Aim yt( n etAmAedr pirAr kriC tt(,
etAmArA AmAek SpzR kreb n. r AmAr ecAeK
eD<AyAr mt bM edr An sbRdA el.

65

rV S Aeyl
ek peu rApiu r DbMs krebn nA
Bu beln/ "@A(Aet yKn n&un surA TAek mAnux
tKn t ebr ker eny. ik tAr @A(Ailek
puerpir DbMs ker n. tAr sb ker kAr
@A(A rpero bYbhAr kr yAy. Aim AmAr
dAsedr it iWk k ijinx krb. tAedr Aim
puerApuir DbMs kreb n. 9yAekAebr :SAeyl
ikC elAkek Aim r( krb. iyhdr ikC mAnux
AmAr pAhA pAeb. AmAr dAsr esKAen bAs kreb.
Aim pC ker iWk krb kAr oKAen bAs kreb.
10
tKn pelXIy sMl zAerA, ptYk heb emexedr
mAW. ejrzAelemr %err dz mAl AeKAr
ptYk heb grr pAelr ibAmSl. sb heb
AmAr elAkedr j eysb elAekr AmAr eK<Aj
ker.
11
"ik etAmr Buek tYAg kereC/ tA etAmr
zAiS eBAg kreb. etAmr AmAr pib^ iseyAn
pbRetr kT Buel igeyeC. etAmr "BAgY o "#X
mUi%$elAek pUej kret Zr keriCel. etAmr
tAedr qneb ideyiCel. 12ik Aim etAmAedr
Bib` in,Ry keriC. etAmr trbAirr Ar ezx
heb. etAmr sbA Kun heb. ekn kAr Aim
etAmAedr fAkelo etAmr %r idet SVIkAr
keriCel? Aim kT blelo etAmr ezAn in.
Aim eysb kAjek pkm$ beliClAm etAmr
esil kereC. Aim y pC kir n tA etAmr
kreb bel iWk keriCel.
13
tA Bu/ AmAr sdABu beln/ "yido AmAr
dAsr KAeb/ etAmr (uDAt$ eTek yAeb. AmAr dAsr
pAn kret pArelo etAmr \At$ TAkeb. AmAr
dAsr suKI helo etAmr X elAekr lit
heb.
14
AmAr dAsr Ane mAetAhAr heb ik
etAmr >eK ek<ed BAsAeb. etAmAedr hdy eBe
yAeb bM etAmr Kub >iKt heb.
15
etAmAedr nAm AmAr dAsedr kAeC bAej zer
met ezAnAeb. AmAr Bu etAmAedr htY krebn.
Ar tAr dAsedr edebn n&un nAm.
16
elAek Kn p]iTbIr kAeC AzIbRAd ATRnA
kreC. ik Bib`et tAr AzIbAR d cAeb ASAbAn
Verr kAeC. Kn yAr p]iTbIr nAm iney ekAn
itit kereC tAr Bib`et Verr nAem
itit kreb. ekn kAr/ tIetr smsAr
kT sbA Buel yAeb. tArA AmAr c(ur rAel
AeC.
8

S Aeyl
ek zAiS epet heb
"edK/ KAen ihsAb AeC. emwAet heb. ihsAb
nuyAyI &uim etAmAr pAepr j edAxI. ihsAb
n emwAen py$ Aim zA hb n bM etAmAek
zAiS idey ihsAb pirezAD krb.
7
"etAmAr o etAmAr iptAr pAp sb smAn.
Bu beln/ "pbRetr opr DUp AlAbAr smy
kiw n&u n smy AseC
etAmAedr iptAr pAp kereC. tAr pbRtelAr
17
opr AmAy bmAnn kereC. bM Aim Tm
"Aim n&un p]iTbI o n&un SVgR qtrI krb.
ey tAedr zAiS ideyiClAm. Aim tAedr ic ApY elAekrA tIetr kT men rAKeb n. essb kT
zAiS ideyiClAm.
tAr emAew ic kreb n.
6

iyzAy 65:18-66:11

686

18

AmAr elAekr suKI heb. Kn eTek icrkAl


tAr An kreb. ekn Aim tA krb.
ejrzAelmek Aim qtrI krb An ngrI bM
esKAnkAr elAkedr Aim krb Kub suKI.
19
"tArpr ejrzAelemr j Aimo suKI hb.
Aim AmAr inejr elAekedr j suKI hb. zher
Ar ekAn kAA Tb kAAr z bM >K TAkeb
n.
20
-cAridenr Ayu iney ekAn izZ jAeb n.
smy eb<ec eTek ek mreb n. itiw izZ
o b] b b bCr b<Aceb. 100 bCr eb<ec TAkAr
pro ey ekAn bYi)ek yubkedr mt lAgeb. kjn
elAk yid 100 bCr bys py$ n b<Aec elAek tAek
iBz mAnux bel ibebcn kreb.
21
"zher ek yid bAi bAnAy es es bAiet
bsbAs kret pAreb. ek yid bAgAen @A(A cAx
ker teb es es @A( Pl eKet pAreb.
22
Ar kKno mn heb n ey kjn bAI
qtrI kreb Ar jn tAet bAs kreb. Ar
kKno mn heb n ey kjn bAgAn qtrI kreb
Ar jn tAr Pl KAeb. AmAr elAekrA gAeCr
mt dIG$ jIbn pAeb. AmAr menAnIt elAekrA y
ikC kreb t peBAg kreb.
23
kiw m]t izZek j edbAr j mihlAr
Ar kKno sb yn eBAg kreb n. izZr j
idet igey mihlAr sb y,y Ar BIt heb
n. Bu AmAr sb elAekedr o tAedr izZedr
AzIbRAd krebn.
24
tAr cAbAr Aeg jAnet pAreb tAedr
cAihd bM tAr cAbAr Aeg sAhAyY pAeb.
25
enke bAG bM emxzAbk kse KAeb.
isMh eCA bledr se kse ibcAil KAeb. AmAr
pib^ pbRet sAp TAkelo es kAek kAmAeb n.
mnik kAro Beyro kAr heb n. sb Bu
beleCn.
rV sb jAitr ibcAr krebn
Bu y beleCn t hl/ "AkAz AmAr
isMhAsn. Ar p]iTbI hl AmAr pAdAin.
tA etAmr ik men kr AmAr j kw bAi
bAnAet pAreb n/ pAreb n. etAmr ik AmAr
j kiw ibAmSl bAnAet pAreb n? pAreb
n?
2
Aim inej sb s]iX keriC. y ikC KAen
reyeC t sb AmAr s]iX. Bu inej eTek beleCn
sb kT. "AmAek bl/ Aim ekAn Dre,r
elAekedr j ic kir Aim grIbedr it
y bAn. yAr Kub >KI Aim y in tAedr. Ar
yAr AmAr kT mA ker Aim tAedro y kir.
3
ekAn ekAn elAk bilr j xA htY ker ik

66

tAr mAnuxeko inyRAtn ker. tAr emxbil idelo


kukuerr GA mwek edy? tAr zs qneb idelo
ZeyAerr r)o qneb edy. es mAnuxil DUp
AlAelo BAlbAes mUlYhIn mUi%$elAek. tAr
inejedr peT clet BAlbAes bM BAlbAes tAedr
Byr mUi%$ilek.
4
tA Aim iWk keriC oedr inejedr ekQzl
bYbhAr krb. mAen Aim blet cAiC or eysb
ijinsek By pAy essb ijins bYbhAr ker
oedr zAiS edb. Aim oedr efekiClAm. ik
or ezAen in. Aim kT beliClAm. or ezAen
in. tA Aim tAedr it k ijins krb. Aim
yAek KArAp bil tAr essb ijins keriCl.
AmAr yA pC or es kAj kret mnS
keriCl.
5
etAmr yAr Bur Aedz mA kr tAedr ic
Bur kT ezAn. "etAmAedr BAeyr etAmAedr
G], keriCl. etAmr eyeh&u AmAek nusr,
keriCel eseh&u tAr etAmAedr ibrAcr keriCl.
etAmAedr BAeyr beliCl/ 'Buek sAn jAnAbAr
smy Amr etAmAedr kAeC Asb. tKn etAmAedr
se AmrAo suKI hb. bAej elAkil zAiS
pAeb.
zAiS o kiw n&u n jAit
ezAn? zhr o mir eTek kwA ejArAelA
z AseC. es z zedr Bur zAiS dAenr.
Bu inejr zedr ApY zAiS ideCn.
7-8
"y, eBAg krAr Aeg kjn mihlA izZr
j idet pAer n. yAek j ideC tAek edKAr
Aeg kjn mihl b y, eBg ker.
kBAeb ekAn elAk ik kiden n&un p]iTbI s]iX
het edeKeC ekAn elAk ik kiden kiw n&un
jAitr s]iX het edeKeC sb y,r mt
edziwro Tm y, TAkeb. j y,Ar pr
edziw tAr eCelemeyedr TRA kiw n&un jAitr
j edeb. 9kBAeb ekAn n&un ijinsek
jhe,r numit n idey Aim kAek y,
edb n.
Bu beln/ "Aim it| kriC/ ekAn n&un
ijinxek j edoyA bYiterek Aim etAmAedr
sb y, edb n.
10
ejrzAelm suKI ho. ejrzAelmek yAr
BAlbAes tAr su K I ho. >Kjnk Gwn
ejrzAelem GeweC. tA etAmAedr ek ek ibx.
ik Kn etAmAedr Kuiz hoyA ic.
11
ekn kAr tAr Sn eTek D ebirey AsAr
met etAmr kr,A pAeb. es D sitY etAmAedr
sX kreb. etAmr es D pAn ker tAr sm]i$et
inejedr sX kreb.
6

687
Bu beln/ "edeK? Aim etAmAedr zAi edb.
zAi Aseb ndIr met. p]iTbIr sb jAitr kAC
eTek Aseb Vy.$ Vy$ Aseb bAr jelr met.
etAmr izZr met es 'D pAn kreb. Aim
etAmAedr ekAel &uel enb/ hAwet bisey edAl
KAoyAb.
13
m eymn tAr eCelek ArAm edy/ Aim
etAmAedr esBAeb ArAm edb bM etAmr
ejrzAelem ArAm pAeb.
14
etAmr y edKeb tAet An pAeb. etAmr
GAesr mt mu) bM b heb. Bur dAsr edKet
pAeb tAr (mt ik zr edKet pAeb Bur
e*AD.
12

iyzAy 66:12-24

es AmAr (mt edKeb. Aim kAek kAek


ibezx icH idey rAKb bM tAedr r( krb. 19yAr
r( epeyeC tAedr keykjnek Aim tzRIz/
iliby/ lUd/ &Ubl/ Is o A dUrbt$I edzsmUeh
pAWAb. sb elAekr kKno AmAr sV e ezAenin.
tAr kKno AmAr mihm edeKin. tA r( pAoy
osb elAekr A jAitilek AmAr mihmAr
kT jAnAeb.
20
tArA etAmAedr BAebAnedr A smS
jAit eTek iney Aseb. tAr etAmAedr
BAebAenedr Aneb ejrzAelem/ AmAr pib^
pbRt iseyAen. etAmAedr BAebAenr Aseb eGA/
gAD/ w/ yue bYbht eCAw eCAw yAn B]itet
ecep. Bur mier S Aeyelr mAnuxr eymn phAr
15
tAkAo/ Bu An iney AseCn. Jer met iney yAy etmin etAmAedr BA-ebAenr phAr hey
Bur rT AseC. Bu essb elAekr opr tAr Aseb. 21Aim ebeC kAek yAjk bM kAek
zAiS dAn krebn. yKn itin *u/ tKn itin yAjkedr sAhAyYkArI bAnAeb. tA Bu SVyM
osb elAekedr Aenr izK idey zAiS edebn. kTAil beleCn.
16
Bu elAkedr ibcAr krebn. tArpr itin
n&u n SV gs
R mhU bM n&u n pi] TbI
elAekedr An Ar trbAir idey DbMs krebn.
22
b mAnuexr itin ibnAz GwAebn.
"Aim kiw n&un p]iTbI qtrI krb bM
17
n&u

n
p]
iTbI o n&un SV gR TAkeb nkAl. kBAeb
essb elAekr tAedr ibezx bAgAnilet
pUejAr Aeg inejedr Z krbAr j SAn ker. etAmAedr nAm o etAmAedr izZr AmAr se TAkeb
inejedr ibezx bAgAen tAr ek ek sbR(. 23sb elAekr ATRnAr iden AmAr pAsn
nusr, ker. yKn tAr tAedr mUi%$r pUjA ker kret Aseb. tAr it mAesr Tm idn bM
tArpr Bu sb elAkedr DbMs krebn.
ibAemr idn AmAr pAsn kret Aseb.
24
"sb elAekr ZeyAr o <err mAMs bM
"sb elAekr TAkeb AmAr pib^ zher bM
A enAMr ijins KAy. teb tAr sbA kse tAr zherr bAer egel AmAr ibre pAp
DbMs heb. Bu SVyM kT beleCn.
kAej il mAnuxedr m]tedh edKet pAeb. es
18
"sb elAkedr icAy o kAej reyeC pkm$. edeh k]im TAkeb bM es k]imr kKno mreb
tA Aim AsiC oedr zAiS idet. Aim sb jAitr n. An puiey edeb edhilek bM An
sb mAnuxek ki^t krb. sb elAekr kse kKno inBeb n.

688

iyrimy BAbbAdIr pu Sk

il hl iyrimyr bAt$AsmUh. iyrimy iCeln


ihieyr pu^. yAjk pirbAerr sAn iyrimy
ibAmIn pirbAregAIr l nAeTA zher bAs
kretn. 2 iyhdAr rAj AemAenr pu^ eyAizyr
^eyAdz bCerr rAj kAel* Bu Tm iyrimyr
se kT beliCeln. 3eyAizyr pu^ isidikyr
kAdz bCerr rAj kAl py$ TRA bCerr
pm mAes bIedr ejrzAelm eTek iney AsAr
smy py$ iyrimy V e rr kAC eTek bAt$
epeyiCeln.
rV iyrimye k fAkeln
iyrimeyr kAeC Bur bAt$A ep<QCAel.
5
Bur bAt$A iCl rp "etAmAek Aim etAmAr
mAgeB$ rp edbAr Aeg jAntAm. etAmAr jer
Aeg eTek Aim etAmAek kiw ibezx kAejr
j inbRAcn ker ereKiClAm. Aim etAmAek
jAitsmUehr BAbbAdI iheseb menAnIt keriClAm.
4

iyrimy tKn bleln/ "ik Bu sbRzi)mAn/


Aim et kTA blet jAin n. Aim kjn
bAlk mA^.
7
ik Bu AmAek bleln/
"inejek bAlk ebl n/ eyKAen Aim etAmAek
pAWAeb esKAen etAmAek eyet heb. Aim etAmAek
y y blet blb &uim ekbl tA- bleb.
8
kAek kKno By pAeb n. Aim sb smy
etAmAr se AiC bM Aim etAmAek r(A
kreb. hl Bur bAt$A.
6

tArpr Bu tAr bA sAirt ker AmAr eW<Aw


SpzR ker bleln/
"iyrimy/ Aim AmAr z etAmAr eW<Aew SApn
krlAm.
10
Aj eTek Aim etAmAek jAitilr
bM rAjYilr BAr idlAm. &uim tAedr pAwn
kreb bM tAedr iCe ePel edeb. &uim tAedr
DbMs kreb bM (mtAcYt kreb. &uim s]iX kreb
bM bp, kreb.
9

eyAizyr rAj kAel

smy 627 KIX pUbRA.

iw dznR
Bur bAt$A AmAr kAeC l "iyrimy/ ik
edKet pAeC &uim
Aim Buek bllAm/ "bAdAm kAeWr qtrI kiw
lAiW edKet pAiC.
12
Bu AmAek bleln/ "&uim iWk edeKC bM
etAmAr it AmAr kTAel yAet stY hy tAr
sVe init hbAr j Aim l(Y rAKiC.
13
AbAr Bur bAt$A AmAr kAeC es ep<QCAel
"iyrimy/ bAr &uim ik edKet pAeC
Aim %r idlAm/ "kiw Puw grm jlBit$
pA^ edKet pAiC. pA^iwr %r idekr BAg
Tel peC.
14
Bu AmAek bleln/ "%ridk eTek ByAnk
ikC Gwet celeC. iw edezr smS elAekr
opr Gweb.
15
Ku b k Aelr meDY/ Aim %ridekr
edzilr smS elAekedr fAkb. Bu kTAil
bleln. "o edzilr rAjAr es ejrzAelemr
Pwekr kAeC isMhAsn it kreb. tAr
ejrzAelemr AcIr A*m, kreb. tAr pAzApAiz
iyhdAr itiw zhr A*m, kreb.
16
bM Aim AmAr elAekedr ibre rAy
eGAx, krb. Aim rkm krb kAr, or KArAp
mAnux bM or AmAr ibre cel igeyeC. AmAek
eCe igeyeC. or edbtAedr it sgR
inebdn kereC. inejedr hAet g mUi%$ek pUjA
kereC.
17
"sutrAM iyrimy qtrI ho. eW dAAo bM
elAekedr se kT bel. Aim etAmAek y y
blet beliC tAedr &uim tA bleb. tAedr sAmen
By epey n. elAekedr sVe By epey n/
nAhel Aim ik oedr By pAoyAr j etAmAek
kiw BAl kAr edb.
18
Ar Aim Aj eTek etAmAek eB$ k
ngrIr met qtrI krb. &uim elQhSer met
kiWn/ iptelr edoyAelr met inerw. iyhd
edezr etYekr ibre dAAet &uim s(m heb.
es ey ehAk/ rAj TbA ent/ yAjk Tb
sADAr, mAnux/ sbAr cAet &uim heb sbRe
zi)Dr.
19
sAr edezr mAnux etAmAr se lA krelo/
etAmAek ek hArAet pAreb n. kAr, Aim sb
11

689
smy etAmAr se AiC. Aim etAmAek r( krb.
hl Bur bAt$.
iyhd ibV S iCl n
Bur bAt$A ep<QeCiCl iyrimeyr kAeC. Bur bAt$A
iCl 2"iyrimy yAo bM ejrzAelemr
elAekedr se kT bl. tAedr bel
'"yKn etAmr kiw nbIn jAit iCel/ tKn
etAmrA AmAr it Kub ibV S iCel. AmAek nusr,
kret n&un kenr :eemr met. mrBUimr mAeJo
etAmr AmAek nusr, kerC. nusr, ker
igeyeC m]i%kAr meDY idey Tc ey m]i%kAy kKen
cAx kr hyin.
3
SAeyelr elAekrA iCl Bur pib^ phAr.
tAr iCl Tm Pl eyil Verr Ar PlAbAr
kT iCl. yArA tAedr (it kret cAt/ tAr
edAxI sAbYS ht. sb X elAekedr jIben
KArAp GwnsmUh GewiCl. iCl Bur bAt$A.
4
eh yAekAebr pirbAr/ SAeyl pirbAerr skl
egAI Bur bAt$A ezAn.
5
Bu y bleln t hl/ "etAmr ik men ker
ey Aim etAmAedr pUbRpurexedr it suibcAr kir
in es j ik tAr AmAr kAC eTek dUer ser
igeyeC etAmAedr pUbRpurexr mUlYhIn mUi%$smUehr
pUj keriCl bM inejrA mUlYhIn hey peiCl.
6
etAmAedr pUbRpurexr belin ey/ 'itin ekATAy
iyin AmAedr Zk pATuer jimr mDY idey/ kAr
bYA jimr mDY idey bM ibpnk rASAr mDY
idey mrBUim pAr ker eniCeln
7
Bu bleln/ "Aim es ey etAmAedr
BAel bRr edez iney esiClAm yAet etAmr
r Pl o zssmUh eKet pAo bM KA ejAgAet
pAer. etAmr AmAr mAiwek 'enAMr ker idel.
Aim etAmAedr kiw BAelA jim ideyiClAm/ ik
etAmr tAek kiw KArAp jAygAy pir,t ker
idel.
8
"yAjkr kerin/ 'ekATAy es Bu yArA
ibiDiw jAnt tArA AmAek jAnet cAyin. S Aeyelr
entAr AmAr ibrAcr, keriCl. BAbbAdIg, bAl
mUi%$r nAm iney BAbbA,I keriCl. tAr mUlYhIn
mUi%$elAr pUjA keriCl. tAr mUi%$r juhAt
ediKey SAeyelr elAekedr pUjAy biseyeC.
SAeylbAsI eBebiCl mUi%$ tAedr j
PlnzIl jim qtrI kereC. tAr ibVAs keriCl/
mUi%$ buiJ J/ b]iX en ideyeC.
9
Bu bleln/ "tA Aim etAmAedr AbAr
iByu) kriC. iByu) krb etAmAedr pu^
epQ^g,edro.
10
yAo/ smue@r opAer ik%Iyedr Iep. ekAn
kjnek ekderr edez pAWAo. edK Ar ek

iyrimy 2:1-20

kKno rkm kereC ikn. esKAen edeK ek


etAmAedr met kAj kreC ikn.
11
ekAno edz ik tAedr purAen edbtAek Ce
ePel n&un edbtAr pAsn kereC ik tAedr
es edbtAr sitYkAerr edbt ny. ik AmAr
elAekr tAedr mihmAmy Verr pirbet$ mUlYhIn
mUi%$elAr pUjA Zr keriCl.
12
"eh AkAzml/ y sb GewiCl tAet AyRY
ho? c Bey k<Apet TAek? iCl Bur
bAt$A.
13
"AmAr edezr elAekrA iw Bul kAj kereC.
Tmt> yido Aim kiw jIb jelr J,R tbu
tAr AmAr kAC eTek dUer ser igeyeC. Aim
jelr iS . itIyt> tAr inejedr j kUp
Knn kereC. :tAr iB edbtAr pr AS
ereKeC. ik esil BA kUp. jlADAr het
pAer n.
14
"SAeylbAsIr ik dAs hey igeyeC tAr
ik es elAekr mt hey egeC ey ds hey
jeiCl elAekrA ekn SAeylIyedr Dnspd
iney ineyiCl
15
isMh zAbekr :zr SAeyelr it gj$n
ker eWiCl. tArA tAr it MkAr kereC. tAr
S Aeyl edziwek DbMs kereC. mnik zhrilek
epAAenA heyiCl bM esKAen ekAn mAnux pe
iCl n.
16
imzerr iw zhr enAePr bM tPnehexr
elAekrAo etAmAedr mATAek iey ideyeC.
17
(itr kAr, etAmr inejrA. eknn
Bu etAmAr Vr yKn etAmAedr siWk peT iney
yAiCeln tKn etAmr inejrA tAek tYAg ker
dUer ser igeyC.
18
iyhd Ar elAekrA/ bAr BAebA oiw ik etAmAedr
imzer eyet sAhAyY keriCl oiw ik etAmAedr
sAhAyY keriCl nIl nedr jl pAn kret n?
esiw ik etAmAedr zUer eyet sAhAyY keriCl
oiw ik etAmAedr sAhAyY keriCl PrA ndIr jl
pAn kret n?
19
n? etAmr KArAp kAj keriCel bM esj
etAmAedr zAiS epet heb. etAmAedr ibsmUh
Aseb bM es sMkw etAmAedr ic iz( edeb.
etAmr kbAr eBeb edeK/ tAhel buJet pAreb
Verr kAC eTek dUer ser yAoyAr pir,Am ik
mArA k. AmAek By n pAoy bM sAn n
kr intA muKRAim. iCl Bu sbRzi)mAenr
bAt$A.
20
"iyhd/ enkkAl Aeg &uim etAmAr ejAyAl
eBeiCel. &uim AmAek etAmAy iny, kret
SVIkAr keriCel. &uim AmAek beliCel/ 'Aim
etAmAr nugAmI n. es smy eTek/ itiw

iyrimy 2:21-3:4

690

pbRetr cAy bM itiw gAeCr nIec &uim


ebA b]i%et il iCel.
21
iyhd / Aim etAmAek ibezx @A(A gAC iheseb
bpn keriClAm. etAmAr bIej et ekAn edAx iCl
n. tAhel ik ker &uim kiw iB jAetr @A(A
kue pir,t hel/ eyiw ZDu bAej @A(A DAr
ker
22
&uim yid bAr bAr sAbAn idey inejek Duey
ePl/ tbuo Aim etAmAr edAx edKet s(m heb.
iCl Bu Verr bAt$A.
23
"iyhd/ ik ker &uim blet pArel/ 'Aim
Zic n. ik &uim ik bAl mUi%$r epCen Cew
ebo in kbAr BAeb ptYkAy &uim Ar
ik ik keriCel. &uim k jAyg eTek Ar k
jAygAy edQe ebAenA kiw SI-ewr mt.
24
&uim kiw b g$BIr metey mrBUimet
bAs ker. kAmebez es yKn bAtAesr g ez<Aek
tKn ek tAek TAmAet pAer smS purx yAr
tAek cAy/ tAedr inejedr LA krbAr drkAr
en kAr kAmi*yAr smy tAr tAek shej
K<uej pAeb.
25
iyhd mUi%$r ipCen eCAw b ker.
edbtAedr j ippAist hoyA b ker. ik
&uim blel/ 'Aim iPret pArb n. Aim
edbtAedr BAelAbAis. Aim oedr pUjA kret
cA.
26
"kjn ecAr cir krbAr smy mAnuexr hAet
Dr pel eymn l pAy/ etmin SAeylIyr
lit/ S A ey e lr rAjr/ yAjkrA bM
BAbbAdIrAo lit.
27
bSt/ tAr kiw kAeWr wkerAek bel/ '&uim
AmAr ipt? tArA kiw pATrek bel/ '&uim
AmAek j ideyC. tAr AmAr idek tAkAy nA.
tAr AmAr idek tAedr epCn iPireyeC. ik
ibped pel iyhdAr elAekrA lit hey
AmAek bleb/ 'es/ AmAedr Ar ker.
28
edK yAk/ etAmAedr qtrI kr mUi%$r es
ibpd eTek etAmAedr Ar kret pAer ik n
iyhd etAmAedr yt zhr/ tt edbt. ediK tAr
ikBAeb etAmAedr ibpd eTek Ar ker.
29
"ekn AmAr se tkR kreC etAmr sbA
AmAr ibre cel igeyeC. iCl Bur bAt$A.
30
"Aim etAmAedr/ iyhdAr elAekedr zAiS
ideyiClAm/ ik esw sAhAyY kerin. etAmr ekAn
iz( pAo in. ey sb BAbbAdIr etAmAedr kAeC
esiCl tAedro trbAir idey htY kereC. etAmr
ihMS isMehr met BAbbAdIedr htY kereC.
31
oeh/ jer elAekr/ Bur bAt$A mn
idey ezAn? "Aim ik S AeylIyedr kAeC mrBUimr
met Zk iClAm Aim ik tAedr kAeC ZDu kAr

bM ibpedr pUbAR BAs iClAm AmAr elAekr beleC/


'Amr SVADInBAeb inejedr met clet pAir.
Amr Ar etAmAr kAeC iPer Asb n Bu?
tAr kTel ik ker blet pArl
32
ekAn yubtI tAr ghnAek Bulet pAer n. ekAn
ken tAr ibeyr epAzAekr kT Buel yAy n. ik
AmAr elAekr AmAek bbAr Buel igeyeC.
33
"iyhd/ &uim Kub BAel ker jAen ikBAeb
eimkedr :mUi%$r epCen edQet hy. &uim kukm$
kret izeK igeyiCel.
34
tA etAmAr hAet inrIh grIb mAnuexr re)r
dAg. sADAr, mAnuexr opr tYAcAr kero etAmAr
zAi hy in. &uim tAedr etAmAr bAIet cir kret
edKin. &uim tAedr ibnA kAre emer ePeliCel.
35
:t ikCr pro &uim ik bleC/ 'Aim
ined$Ax. Vr AmAr it *u nn. tA Aimo
etAmAek imeTY blAr j edAxI sAbYS krlAm.
eknn &uim bleC/ 'Aim ekAn Ay kir in.
36
&uim shej inejr mn bdlAo. zUr etAmAy
htAz keriCl bel &uim zUrek tYAg keriCel.
bM &uim sAhAeyYr j imzerr idek GueriCel.
imzro etAmAek inrAz kreb.
37
tA &uim imzro tYAg kreb. bAr &uim lAy
muK luekAel. &uim ey smS edzilek ibVAs
keriCel tAr ek etAmAek ejtAr j sAhAyY
kret pAerin. kAr, Bu es edzilek bAitl
keriCeln.
"kjn SVAmI-SIr meDY ibeCd Gew yAoyAr
pr/ es SI yid k purexr se punrAy
Gr b<AeD/ tAhel ik es SVAmI AbAr tAr A)n
SIr kAeC iPer yAy n. ik es yid mihlAiwr
kAeC AbAr iPer yAy tAhel es edz pib^
hey yAeb. iyhd &uimo pittAr met. &uim tjn
eimkedr :mUi%$r se iCel/ &uim ik Kn AmAr
kAeC iPer Aseb iCl Bur bAt$A.
2
"iyhd b]( zU pbRtz]elAr idek tAkAo.
esKAen mn ekAn z] AeC ik eyKAen &uim etAmAr
eimkedr :mUi%$r se eyQnkemR il ho in
etAmAr stI li[Gt hyin ArbbAsI eymn
mrBUimet ep(Ay bes TAek etmn &uimo
etYkiw rASAy ep( kereC. etAmAr sb
iy eimkedr j. &uim sMKY KArAp kAj
Ar bYiBcAerr mADYem edezr mAiwek pib^ kerC.
&uim AmAr se ibVAsGAtkt kereCA.
3
etAmAr pAepr kAre, edz jue Kr edK
ideyeC bM bskAlIn b]iX Aesin. tbuo etAmAr
lAhIn mueK pittAr kAmuk #iX. k]tkAeyRr j
etAmAr ekAno l en. nuezAcn en.
4
ik &uim AmAek 'ipt bel fAkeC. &uim
blC/ 'eCAwebl eTek &uim AmAr bu.

691
&uim o beliCel ey/ 'Vr AmAr it sb
smy *u hey TAkebn n. Verr e*AD icrkAl
TAek n. "iyhd/ &uim kT blelo ytrkm
zytAin kAj kr sb &uim kerC.
5

ku iwl ebAn S Aeyl


bM iyhd A
iyhdAr rAj eyAizeyr smey Bu AmAr se
kT bleln. Bu bleln/ "iyrimy/ SAeyl ey
sb KArAp kAj kereC t ik &uim edeKC &uim ik
edeKC es AmAr it ktw ibAV sI iCl etYkiw
mUi%$r se es bYiBcAer emet eWiCl. bYiBcAerr
sA(I reyeC itiw pbRtz]/ itiw gAeCr CAy.
7
Aim inejr men eBebiClAm/ 'bAer iny
SAeyl tAr smS KArAp kAj ker AmAr kAeC
iPer Aseb. ik es iPer Aesin. 8 SAeyelr
met ibVAsGAtk tAr ebAn iyhdAo SVce(
edeKiCl tAr ididr bYiBcAr. SAeyelr
ibVAsGAtktAr j Aim tAek tYAg keriClAm.
SAeyelr dz edeK tAr ibVAsGAtk ebAn
iyhd ik twku zit hyi n. AmAr ibDAen iyhd
BIt hbAr pirbet$ es ididr dizRt peT clet
Zr keriCl. eso bezex pittAr met Acr,
Zr krl. 9 bYiBcAirtAy il hey iyhdAo tAr
edzek klit krl. es kAeWr bM pATerr
mUi%$smUh pUej ker bYiBcAr keriCl. 10iyhd/
SAeyelr ibVAsGAtk ebAn AmAr kAeC kKenA
sbAR >kre iPer Aesin. ZDu bArbAr iPer AsAr
Cl keriCl. iCl Bur bAt$A.
11
Bu AmAek bleln/ "SAeyl AmAr it
ibVS iCl n. ik ibVAsGAtktAr e iyhdAr
ecey tAr juhAt ep(Ak]t k]X iCl. 12iyrimy
%ridek tAikey edK bM bAt$A bl
'oeh ibVAshIn SAeylbAsI/ etAmr iPer
es. iCl Bur bAt$A. 'Aim etAmAedr it
Ar keWAr heb n. Aim dyAr sAgr. 'Aim
icrkAl etAmAedr it *u TAkb n. iCl
Bur bAt$A.
13
etAmedr pApek etAmAedr pli kr bM
SVIkAr kr ic. etAmr Bu/ etAmAedr Verr
ibre igeyiCel eswA hl etAmAedr pAp. etAmr
itiw gAeCr nIec jAitsmUehr mUi%$edr pUej
keriCel. etAmrA AmAek mA kerAin. tAedr
it keriCel itiw gAeCr tlAy. iCl
Bur bAt$A.
6

14

"eh elAekrA/ etAmr ibVS no. ik iPer


es AmAr kAeC? iCl Bur bAt$A.
"Aim hlAm etAmAedr Bu. edezr etYkiw
zhr eTek kjn bM etYkiw pirbAr eTek
jnek Aim iseyAen iney Asb. 15tArpr Aim

iyrimy 3:5-25

etAmAedr n&un zAskegAI inbRAcn ker edb. es


zAskb
] AmAr it ibV S TAkeb. tAr |An bM
ibebcnAr se etAmAedr ent] edeb. 16es smy
etAmr sMKYAy bAeb. enek tKn es edez
bAs kreb. iCl Bur bAt$A.
"ek es smy Ar blet pAreb n ey AmAr
men pe essb idenr kT yKn AmAedr kAeC
Bur sA(Yisuk iCl. mn ik tAr Ar es
pib^ isuk iney BAbebo n. tAr es isukek
meno rAKet pAreb n. tAr eswA hAireyo ePleb
n. tAr Ar kKno kiw pib^ isuk
qtrI kreb n. 17es smy ejrzAelm zhr
'Bur isMhAsn iheseb pirict hey Web. bM
Bur nAmek sAn jAnAet smS jAit ke^
ejrzAelem igey Aseb. tAr Ar tAedr t/
ejdI bM zytAn hdye k nusr kreb n. 18es
idnilet iyhd bM SAeyelr pirbArbgR
kse imilt heb. bM tAr kse %r
idekr edz eTek/ ey edz Aim iDkAerr j
tAedr pUbRpurxedr ideyiClAm es edez Aseb.
19
"Aim/ Bu men men bllAm/ 'Aim etAmAedr
se inejr sAenr metA bYbhAr kret cA. Aim
etAmAedr kw menArm edz phAr idet cA/
eywA skl edezr ecey esr. Aim eBebiClAm
etAmr AmAek 'ipt bel fAkeb. AmAek
nusr, kreb.
20
ik etAmr kiw nArIr met ey tAr SVAmIr
it ibV S. S Aeyelr pirbArbg/R etAmr AmAr
it ibVS TAkel n. iCl Bur bAt$A.
21
etAmr b YA pAhAil eTek kA Znet
pAeb. S AeylIyrA k<AdeC/ tAr (m ATRn kreC.
tAr zytAn hey eWiCl. tAr Buel igeyiCl
tAedr Bu Vrek.
22
Bu Aro bleln/ "eh SAeylIyrA/ etAmr
AmAr it ibVS no. tbu etAmr AmAr kAeC
iPer es Aim etAmAedr (m ker edb.
SAeylIyedr bl ic/ "&uim Bu AmAedr
Vr. AmAedr etAmAr kAeC iPer As ic.
23
pAhAer pr mUi%$pUej bM C]l nuAn
ker Amr Bul keriClAm. SAeyelr mui) Bu/
AmAedr Verr kAC eTek b Aes.
24
bAl mUi%$ AmAedr pUbRpurxedr smS
Dnspd eKey ePeleC. es tAedr emx/ gbAidpZ/
pu^ o knYAedr eKey ePeleC.
25
lAy AmAedr mer eyet eC kreC.
AmAedr l AmAedr kV elr mt eFek ePluk.
AmAedr sbR z i)mAn Bu r ibrAcr, ker.
AmAedr ippurxedr met AmrAo pAp keriC.
eCAwebl eTek Amr AmAedr Bu Vrek
mA ker esiC.

iyrimy 4:1-20

692

bAt$A Bur kAC eTek elA. "SAeyl/


yid &uim iPret cAo tAhel AmAr kAeC iPer
es. A edbtAedr mUi%$elA Ce ePel dAo.
AmAr kAC eTek cYt hey ibpTgAmI hey n.
2
yid ekblmA^ il kr tAhel ekAn
it|A krbAr smy etAmrA AmAr nAm bYbhAr
kret pAreb. itit he,r smy blet
pAreb/ 'Bur init iSe r idbY. kTAel
etAmrA stY/ ic bM siWkBAeb bYbhAr kret
pAreb. tAhel jAitsmUh tAr AzIbRAd pAeb.
tArpr tAr tAek zMs kret pAreb.
etAmAr edzbAsI Bur kAyRklAp iGer gbR nuBb
kreb.

iyhd bM ejrzAelemr mAnuxek kTAil


Bu beliCeln
"etAmAedr jimil cx hyin. jimet lA[l
dAo? inejedr pitt jim cAx ker. bIj ebAen
es jimet. k<AwAben bIj bpn kerA n.
4
Bur elAk hey yAo? etAmAedr hdyelAek
pirbt$n ker. A Aek Z ker. eh iyhd o
ejrzAelemr mAnux/ etAmr yid inejedr n
ezADrAo tAhel Aim *u hey yAeb. AmAr e*AD
Aenr met t gitet etAmAedr sbAek
Ailey puiey CA ker edeb. es An enBAenAr
(mt kAerA heb n. etAmAedr s kAyRklAepr
j el heb.
%r idk eTek ibpyy
R
"iyhdr elAekedr Kbr bl
ejrzAelm zherr etYkiw bYi)ek bl/
'edezr sbR^ iz[ bAjAo. ejAer ickAr kr
's/ Amr k^ h bM itr(Ar j dUgiR bizX
zhrilet yA.
6
iseyAenr idek inzAn ptAkA oAo. b<Acet
cAo et tAAtAi ker. ep( ekAer n. y
bliC tA kr kAr, Aim %r idk eTek ibpyRy
bey AniC. Aim k Byr DbMs GwAebA.
7
k "isMh tAr h eTek ebirey eseC.
edzsmU e hr k ibnAzkt$ tAr yA^ Zr
kereC.etAmAedr edzek DbMs kret es bAi eCe
ebirey peeC. Byr ibpyRy Giney AseC
edezr opr/ ekAn mAnux jIibt TAkeb n/ sb
kiw zhr DbMsSp hey yAeb.
8
sutrAM ezAekr epAzAk per etAmr ickAr
ker k<Aed? kAr, Bu AmAedr opr (u heyeCn.
9
Bu bleln/ "yKn il Gweb/ tKn rAj
bM tAr pAirxdrA tAedr sAhs hAirey ePleb/
yAjkr dAr By epey yAebn bM BAbbAdIr
yperAnAiS ibhbl hebn.
5

tKn Aim/ iyrimy bllAm/ "eh Bu AmAr


minb/ Apin b iyhd o ejrzAelemr
elAekedr bel tAr, kereCn 'etAmrA zAi
pAeb. ik Kn trbAiriw tAedr glAr idek l(Y
ker reyeC.
11
kse es smy iyhd bM ejrzAelm
bAsIedr j bAt$A eirt heb "eh AmAr
elAekrA/ nAb]t pbRtz] eTek t bAtAs bey
Aseb. J Cew Aseb mrBUim eTek. J
ekAn m] bAtAs ny/ yAr Ar k]xkr tAedr zsk,
BUim eTek eJe AlAd ker eny.
12
J enk ebzI zi)zAlI bM w AmAr
kAC eTek Aes. Kn Aim AmAr ibcAerr rAy
eGAx, krb iyhdAbAsIedr ibre.
13
edeKA. emeGr met z ne WeC. tAr
rTsmUhek edKAeC eyn ByAbh J. tAr eGAelA
gledr cAeto tgAmI. iw AmAedr pe( Kub
(itkArk. Amr iniH hey yAeb.
14
eh ejrzAelmbAsI/ ku-mtlb tYAg ker. hdy
eTek smS zytAin Duey mueC pirAr ker dAo.
A Aek Z krel teb etAmr r( pAeb.
15
fAn edezr* sdAeyr bAt$AbAhekr kT
ezAn. Piyemr pbt
R mAl eTek ek GwR nAr Kbr
iney AseC.
16
"sAr ejrzAelmbAsIek es Kbr jAiney
dAo. bdUerr edz eTek zrA iyhdAr ibre yu
kret AseC. zr ickAr ker iyhdAr
zhrilr ibre yue r Dbin ideC.
17
ejrzAelmek tAr spU,r
R ep iGer ePeleC.
eymn kiw mAeW elAekrA l(Y rAeK. iyhd &uim
AmAr ibre igeyiCel tA z p( etAmAr
ibre yu eGAx, kereC. iCl Bur bAt$A.
18
"etAmAr jIbnyA^ bM kAyRklAp sms
s]iX kereC. etAmAr zytAin etAmAr jIbnek Kub
keWAr kereC. mUet$ etAmAr zytAin etAmAr
y,Ar kAr,. eywA etAmAr hdeyr gBIer AGAt
kreC.
10

iyrimeyr kAA
hAy? >K/ y, bM icAy Aim kuk< e yAiC/
hAy? ik i? ik By. Aim er bYiTt.
AmAr hdy Duka Duka kreC. n/ Aim Ar cp ker
TAket pAriC n. kAr, Aim z pe(r iz[A
ZeniC. iz[A Dbin yuer AhbAn jAnAeC.
20
ibpyRy ibpyRyek nusr ker. puer
edzwA DbMs hey egeC. hWA AmAr tAbu DbMs
hey egl. AmAr pd$AelA iCe egeC.
19

fAn edezr fAenr pirbAerr elAekrA SAeyelr %ridekr


sImAer kAeC TAkt. yid ekAn z %ridk eTek A*m,
krt/ tArA sbecey Tm A*A ht.

693
Bu/ Ar ktidn yue r ptAk AmAek
edKet heb ktidn Aim Ar yuer dAmAm
Znb
22
Vr bleln/ "AmAr elAekr hl mUKR. tAr
AmAek jAen n. tAr hl inebRAD bAlk. tAr
buJet pAreC n. tAedr ibebcn zi) en. tAr
zytAinet pw ik tAr jAen n ik ker BAl
ikC kret hy.
21

ly AseC
Aim p]iTbIr idek tAkAlAm. ik edKlAm
p]iTbI zU. p]iTbIet ikC iCl n. Aim AkAezr
idek tAkAlAm. edKlAm smS Ael ineB igeyeC.
24
Aim pbRetr idek tAkAlAm. edKlAm pbRt
k<ApeC. smS pAhAil Bey k<ApeC.
25
Aim edKlAm ik ekAn mAnux K<uej eplAm
n. AkAezr smS pAiK mUet$ DAo hey igeyeC.
26
Aim BAelA edezr idek tAkAlAm bM edKlAm
t mrBUimet pir,t heyeC. edez smS
zhrel DbMs hey igeyiCl. Bur Byr e*AeD
dz.
27
Bu il bleln " puerA edzwA
DbMs hey yAeb. ik Aim spU,RBAeb t
DbMs krb nA.
28
jIibt elAekr At$nAd ker m]t elAekedr
j k<Adeb. AkAz *mz> kAel hey Web. Aim
y blb tAr nc heb n. Aim AmAr isA
bdlAeb n.
29
iyhdAr elAekr Znet pAeb VAerAhI o
tIrAj qsbAihnIr Ar bM Bey tAr edQe
pAlAeb. ek luekAeb hAr eBter/ ek eJApJAe/
ek b pATerr AAel. iyhdr smS zhril
jnmAnbhIn hey yAeb. esKAen ek b<Aceb n.
30
iyhd &uim DbMsA heyC. tAhel/ Kn &uim
ik krC smS eimkedr j &uim etAmAr
sbecey BAelA epAzAk pereC/ inejek lAer
sAijeyeC/ ecAeK ideyC kAjl/ sur edKAbAr j
inejek sAijeyeC. ik tAet ekAn lAB en
kAr etAmAr eimkrA Kn etAmAek G], ker.
tArA etAmAek mAret ecX kreC.
31
kjn mihl sb ebdnAy eymn ker etmin
kiw kAA Aim Znet pAiC. kA kjn
mihlAr tAr Tm sAn sb krbAr kAAr mt.
mihl hl iseyAn k. es hAt jeA ker
ATRr Biet bleC/ "o>/ Aim |An hey yAb?
GAtekr AmAek cAridk eTek iGer DereC?
23

iyhd AbAsIedr zyt


Ain
Bu bleln/ "ejrzAelemr rASAy hAew.
zherr sAbj
R nIn A,ilet K<eu j edeK. yid

iyrimy 4:21-5:10

kjno s o BAl mAnuexr sAn pAo ey t


setYr eK<Aj kreC/ yid rkm kjno mAnux
TAek tAhel ejrzAelmek Aim (m ker edb.
2
elAek ZDu bel itit eny 'Bur iS
eymn init tAr idbY/ ik tAr Asel t bel
nA.
3
Bu/ Aim jAin Apin cAn mAnux ApnAr
nugt TAkuk. Apin iyhd AbAsIek AGAt kreln.
ik tAr ekAn ebdn nuBb ker in. Apin
tAedr DbMs kreln. ik t eTek tAr ekAn
iz( enyin. tAr BIx, key/ ejdI. KArAp
kAj keriCl bel tAr ekAnrkm >KkAz pyR
ker in.
4
ik Aim :iyrimy AmAek men men bllAm/
"tAr t dir@ bM inebAR D ey tArA Bur jIbnyA^A
ezeK in. Verr iz( ibxeyo tAr ikC jAen
n.
5
sutrM Aim iyhdAr ent]b]er kAeC yAb bM
tAedr se kT blb. entAr iny Bur AcAr
ibiD jAneb. Aim init ey tAr tAedr Verr
ibiDsmUh jAen. ik entAr sb k^ hl bM
Bur esbAr kAj eTek dUer ser egl.
6
tAr Verr ibre cel igeyeC. tA bn
eTek k isMh es tAedr A*m, kreb. mrBUim
eTek k enke bAG es sbAek emer ePleb.
tAedr zherr kAeC k ict luikey AeC. zherr
bAer ek ebrel tAek wker wker ker iCe
KAeb. iyhdAr elAekrA bAr bAr pAp krAr Pel
il Gweb. Bu bAr bAr stkR ker ekAn Pl
pAn in. Bur kAC eTek tAr bAr bAr dUer eTekeC.
7
Vr bleln/ "eh iyhd/ AmAek kiw siWk
kAr, edKAo yAr j Aim etAmAedr (m krb.
etAmAr eCelemeyr AmAek tYAg ker mUi%$r kAeC
itit ineyeC. Tc etAmAr sAnedr Aim
cAihdAmet sb ikC ideyiClAm. tbu or AmAr
it ibV S TAekin. or bYiBcAirnIedr se enk
ebzI smy nX kereC.
8
tAr BAelABAeb KAoy-dAoy krA eGAAr
met/ yArA kAmAebezr j qtrI. or es smS
eGAAr met yAr itebzIedr SIek Ger efek
Aen.
9
"tAhel Aim ik sb kAejr j iyhdAr
elAekedr zAiS edb n hl Bur bAt$A. "</
&uim jAen ey edz BAeb eb<ec TAek tAek
AmAr zAiS idet heb. Aim tAedr eyAgY zAiS
edb.
10
"yAo iyhdAr smS @A(A gAC ekew dAo.
:ik tAedr kKno puerApuir DbMs ekAr nA. ekew
dAo @A(A gACilr zAKzAK. kAr
zAKzAK Bur ny.

iyrimy 5:11-6:3
11

694

iyhd bM S Aeyelr pirbAril AmAr se


itBAeb ibVAsGAtkt kereC. iCl Bur
bAt$A.
12
" edzbAsIr Bur ibre imeTY cAr
kereC. tAr beleC/ Bu AmAedr ikC kret
pAreb n. AmAedr A*m kret AseC mn
ekAn qsnY Amr kKno edKb n. ekAnidn nAhAer
mArAo yAb n.
13
"A BAbbAdIr hl kiw P<Ak bAtAs.
Verr bAkY tAedr meDY en. tAedro kpAel
eB$Ag Gweb.
14
Bu Vr sbRzi)mAn kTAil beleCn
"o elAekr beliCl ey Aim tAedr zAiS edb
n. sutrAM iyrimy/ Aim etAmAek ey zAiS
edb t Aenr met heb. elAkil heb kAeWr
met. es An oedr puiey CArKAr ker
edeb.
15
SAeyelr pirbAr/ bAt$A hl Bur/ "Aim
zI etAmAedr A*m krbAr j b dUr eTek
kiw AcIn edzek iney Asb. b AcIn es
edz. es edezr mAnuexr BAx etAmr bJu et pAreb
n.
16
tAedr tIerr Tilil eKAl kberr met.
tAr sbA blbAn qs.
17
sb qsr etAmAedr mjut kr smS KA
eKey ePleb. DbMs kreb etAmAedr sAnedr.
etAmAedr emx o rAKAl bAlkedr tAr eKey
ePleb. @A(A Ar fmr
u Pl KAeb. tAr etAmAedr
smS ibVS eB$ zhrilek DbMs kreb.
18
hl Bur bAt$A/ "ik iyhd/ yKn
Byr idnel etAmAedr jIben Aseb tKn ik
Aim puerApuir etAmAek DbMs krb n.
19
iyrimy/ etAmAek iyhdAr elAekrA ij|As
kreb/ 'ekn Bu etAmAr Vr AmAedr it mn
KArAp bYbhAr kreln tKn &uim :iyrimy tAedr
%r edeb 'etAmr Bur idk eTek muK iPirey
ineyC/ etAmAedr edez ibedzI mUi%$smUh bAineyC
bM tAedr esbA kerC. sutrAM etAmr Kn ibedez
ibedzIedr esb kreb.
20
Bu beleCn/ " bAt$A jAiney dAo iyhd
bM yAekAebr pirbAregAIek
21
hl bAt$A 'eh inebRAD mAnux etAmAedr ekAn
bui en. etAmAedr ecAK AeC Tc edKet pAo
n? kAn AeC ik Znet pAo n.
22
iny etAmr AmAek By pAo. iCl
Bur bAt$A. "AmAr sAmen etAmAedr Bey izer
Wet heb. Aim es kjn ey twBUim idey
smu@ek sImAiyt kereC/ yAet jl tAr bAer n
bet pAer. jelr eF hyet bAlutew ACe
peb. ik ekAn ikCek DbMs kret pAreb n.

eF gj$n ker bAlutew ACe pet pAer. ik


kKno bAlutewr sImAn eperAet pAreb n.
23
ik iyhdAr elAekrA BIx, key bM
ejdI. tAr sbRdA AmAr ibre yAbAr Ck kex
igeyiCl bM bezex AmAek eCeo igeyiCl.
24
iyhdAr elAekrA kKno belin/ 'Bu AmAedr
Vrek By pAoy bM sAn jAnAen ic.
itin AmAedr zr bM bskAel siWk
smey b]iX en ideyeCn. itin AmAedr Psl
etAlAr smy inid$X ker ideyeCn.
25
iyhdAr elAekrA/ etAmr enk Bul kAj
kerC. tA smy met bi] Xr edK pAeC n. etAmrA
yeTX Psl Ploin. etAmAedr pApsmUh Bur
kAC eTek BAel ijinx pAoy eTek etAmAedr
ibrt kereC.
26
AmAr edzbAsIr meDY ikC zytAn luikey
AeC. yAr pAKI DrbAr j K<Ac qtrI ker/ tAr
tAedr mt. pAKI DrbAr pirbet$ tAr mAnux DrbAr
P<Ad pAet.
27
sb X elAekedr/ yArA imTYAy Br/ tAedr
bAIelA hl pAKIet Br K<AcAsmUehr met. tAedr
imTYAil tAedr DnI o zi)zAlI kereC.
28
tAr tAedr s kmR idey emAw bM SV ASYbAn
hey eWeC. ZB pAey tAr hey eWeC SVASYbAn.
tAedr zytAinr ekAn ezx en. tAr nAT izZedr
bYApAer ekAn imnit ker in. tAedr idek sAhAeyYr
hAt bAiey edy in. tAr grIb elAekedr it
kKno suibcr kerin.
29
sb kAejr j Aim ik iyhdAr elAekedr
zAiS edb n iCl Bur bAt$A. "&uim jAen
Dre,r edzelAek Aim ic zAiS idey TAik.
AmAek tAedr eyAgY zAiS idet heb.
30
Bu bleln/ "iyhdA edez kw sAMGAitk
bM erAmAkr Gwn Gew igeyeC.
31
BAbbAdIr imeTY kTA bel bM yAjkedr y
krAr kTA t tAr ker n. AmAr elAekrA/
BAbbAdIr bM yAjkr y ker tA BAelAbAes.
ik eh AmAr elAksmUh/ etAmAedr yKn zAiS
pAbAr smy Aseb tKn etAmr ik kreb
z iGer Drl ejrzAelmek
ibAmIenr elAekrA/ Ae, b< Acet cAel
ejrzAelm zhr eCe cel yAo. tekAy zher
yuer dAmAm bAijey dAo. stk$tA sUck ptAk
oAo qb-heOrm zher. kAr, %r idk eTek
ml o DbMs AseC. Byr k DbMslIl
etAmAedr j ep( ker AeC.
2
iseyAn kumArI/ &uim hel surI bM ekAml.
3
emxpAlekr tAedr emxpAl iney ejrzAelem
el. tAr es t],BUimr cAiridek tAbu gAel.

695
etYk emxpAlk tAr inejr emxpAlek edKAezAn
kreb.
4
"ejrzAelmek A*m, krAr j qtrI ho.
eW pe. Aj puer AmrA zhrek A*m,
kreb. ik itmeDY KAinkw edir hey igeyeC.
sYAr kAr Giney AseC.
5
sutrAM Aj rAet zherr opr J<Aipey
pAr je St ho? ejrzAelemr eB$ AcIr
eBe iey dAo.
6
Bu sbR z i)mAn kTAil bleln
"ejrzAelemr cArpAezr smS gAC ekew ePel.
pATr Ar mAiw idey mn Sp qtrI ker yAr
sAhAeyY zherr AcIr it shej it*m
kret pAreb. zher ezAx, CA Ar ikC
en. tA zhrek zAiS epet heb.
7
kiw kuey eymnBAeb jlek tAjA rAeK/ iWk
etmnBAeb ejrzAelm tAr pAppU,R kmRilek
tAj ker ereKeC. Aim zherr luWtrAj o
ihMsAr GwnAr kT sb smy Zen esiC. edr
y, Ar suSt edeKiC.
8
ejrzAelm bAr stk$ ho. yid etAmr Kno
sAbDAn n ho tAhel Aim etAmAedr idk eTek
muK iPirey enb. etAmAedr edzek mrBUimet
pir,t krb. ekAn mAnux Ar oKAen bAs kret
pAreb n.
9
sbRzi)mAn Bu Aro bleln "ey smS
SAeylIyrA Kno tAedr edez pe AeC tAedr
ki^t ker. ey BAeb etAmr @A(Ae(etr ezx
@A(Ailek k kiw ker &uel iney ki^t
ker iWk esBAeb tAedr ki^t ker. eymnBAeb
@A(A cyn krbAr smy kjn imk itiw
@A(Alt pu Anu p u rep edeK iWk esBAeb
SAeylIyedr K<uej ebr ker.
10
Aim kAedr se kT blb Aim kAedr
stkR krb kArA b AmAr kT Zneb
S AeylIyr AmAr stkRbA,I Znet pAeC n kAr
tAedr kAn b. tAr Bur kTA Znet inCk.
tAr tAr bAt$ Znet pC ker n.
11
ik Aim :iyrimy Bur e*AD bhn kret
kret LA. "ey smS izZr rASAy eKl kreC
tAedr opr bixRt ehAk Bur e*AD. yubkedr
smAebezr opero bixRt ehAk e*AD. kiw
elAk o tAr SI/ jnek eAr kr heb. smS
AcIn elAekedr eAr kr heb.
12
tAedr Gr-bAi/ jim-jm mn ik tAedr
SIedr py$ ibiley edoy ehAk elAekedr
kAeC. Aim AmAr hAt &uel enb bM iyhdAr
elAekedr zAiS edb. iCl Bur bAt$A.
13
"SAeyelr smS elAk qbD pAey Aer
ebzI ebzI pys cAy. sb ecey ineTek sb ecey

iyrimy 6:4-23

r pU,R mAnux/ tAr sbA rkm elABI. BAbbAdI


eTek yAjk etYek ZDu imTYAcAr ker igeyeC.
14
AmAr elAekrA kiWn AGAt epeyeC. BAbbAdI
bM yAjkedr ic iCl tAedr es AGAetr
(et mlm lAigey edoy. ik tAr (tek
ekAn r edyin. tAr (tiwek kiw eCAw
Ac bel g,Y kereC. BAbbAdIrA bM yAjkr
bel 'sb ikC iWk AeC. ik k]t pe(/ sb
iWk en.
15
yAjk bM BAbbAdIedr tAedr k]tkAeyRr j
lit hoyA ic. ik tAr ibumA^ lit
ny. tAr jAen n pAepr j tAedr ktKAin
ibt hoyA ic. tA tAr edr sAeT
k zAiS pAeb. yKn edr zAiS edb/ tKn
tAedro mAiwet ACe ePl heb. Bu
kTAil bleln.
16
pAzApAiz Bu jAnAeln "rASAr emAe dAiey
tAkAo. ij|As ker ekAnw purAen rAS Ar
ekAnw n&un. es rASAy p bAo ey rAS BAl.
BAelA rASAy hAwel inejr j zAi K<uej pAeb.
ik etAmr beliCel/ 'Amr BAelA rASAy hAwb
n.
17
Aim etAmAedr opr njrdAir krAr j
kjnek ebeC ineyiC. Aim tAedr beliClAm/
'yuer dAmAm ezAn. ik tAr beliCl/ 'Amr
Znb n?
18
sutrAM smS edzil ezAn/ edzilr
elAekrA etAmr mn idey ezAn.
19
kAn epet ezAn p]iTbIr mAnux/ Aim iyhd Ar
elAekedr j DbMs Anet yAiC. ekn kAr,
tAr ZDu KArAp kAejr Ck kex igeyeC bM
tAr AmAr bAt$Aek A kereC. SVIkAr
kereC AmAr ibiDek.
20
Bu bleln/ "etAmr AmAr kAeC izbA edz
eTek ekn Dup iney Aes etAmrA ekn kiw dUr
edz eTek AmAr kAeC imX gI bc iney Aes
etAmAedr ehAmbil AmAek suKI ker in. etAmAedr
sgR AmAek Kuiz kret pAerin.
21
tA Bu y bleln t hl rkm "Aim
iyhd Ar elAekedr sAmen itb k Sr epet edb.
tAr pATr hey nIec giey peb. ipt bM tAr
pue^r ehAcw eKey peb tAedr opr. bu bAb
bM itebzIr mAr yAeb.
22
Bu y bleln t hl "%ridk eTek qsdl
AseC. ibzAl edz %err bdUr eTek igey
AseC.
23
qsr bey AneC tIrDnuk bM bzR. tAr
c inur. bl zi)zAlI. tAr eGAAy Cew AseC
smue@r met gj$n kret kret. iseyAn k/
esnAr etAmAek A*m, kret AseC.

iyrimy 6:24-7:19

696

24

Amr tAedr spikRt Kbr ZeniC. shAy


ebAD kriC. kjn >s%A mihlAr izZek j
edbAr smeyr mt Amr shAy bM bYTAy kAtr
reyiC.
25
bAir bAer b rASAy eyo n. ekn n zedr
hAet t trbAir bM sb jAygAy ibpd ep(
kreC.
26
AmAr elAekrA/ ezAk epAzAkil per nAo.
s kmA^ sAn hArAen jnnIr met B hdey
ickAr ker k<Aed/ kAr, AmAedr zI DbMskArIr
mueKAmuiK het heb ey hWA AmAedr opr es
peb.
27
"iyrimy/ Aim :Bu etAmAek kjn DA&u
prI(k iheseb qtrI keriC. &uim AmAr elAekedr
prI( ker edKeb. tAedr jIbnyA^ spekR l(Y
rAKeb. tAr BIx, ejdI.
28
bM etYek AmAr ibre cel igeyeC.
trA elAekedr sVe bAej kT bel. tAr hl
mrec pA elAhr mt bM klit iptelr met.
29
tAr hl Aenr mADYem rpAek K<Aiw krbAr
ecXAy rt imkedr mt. hApr Kub ejAer bAtAs
s]iX krl/ tAp b]i epl/ ik An eTek ekbl
ises ebirey el. smS kAjwA hl kw pm.
krkmBAeb/ AmAr elAekedr kAC eTek zytAin
srAen hl n.
30
edr 'bAitl rep bel iBiht kr heb.
kAr, Bu edr h, kern in.
mier iyrimyr DmeR pAedz
hl iyrimyr it Bur bAt$A 2 yAo
iyrimy/ Bur g]ehr drjAy dAiey
DemRApedz dAo
"iyhdAr elAekrA/ es Bur bAt$A. etAmr
sbA yAr PwkelAr meDY idey Buek pAsnA
kret Aes/ tAr bAt$ ezAn. 3SAeyelr
elAekedr kAeC Bu heln Vr. Bu sbRzi)mAn
bleln 'etAmr etAmAedr jIbnyA^ bdel ePl.
s kAj ker. yid etAmr t ker tAhel
etAmAedr Aim KAen bAs kret edb.
4
imeTYbAdIedr ibVAs ekAr n. tAr bel/ " hl
Bur mir SAn. 5etAmr yid sitY etAmAedr
jIbn DAr bdlAo bM BAelA kmRsmUh kr bM
etAmr yid prSperr it s o p(pAthIn
TAek/ Aim etAmAedr KAen TAket edb. 6 ibedzI
bYi)edr ito s eTek. ibDb bM nAT
izZedr pkAr ker. tAedr it suibcAr ker.
inrIh mAnuxedr htY ker n. Ar ekAn
edbtAedr nusr, eker n. kAr, tAr etAmAedr
jIbn DbMs ker edeb. 7yid etAmr AmAek emen
cel tAhel Aim etAmAedr KAen bAs kret edb.

Aim etAmAedr pUbRpurxedr icrkAl bsbAesr j


jim ideyiClAm.
8
"'ik etAmr mUlYhIn imTYAy etAmAedr AS
SApn ker. 9 etAmr ik KunI Tb ecAr het cAo
etAmr ik bYiBcAerr pAp gAey mAKet cAo etAmr
ik imeTY iBeyAeg edr P<AsAet cAo etAmr
ik bAelr mUi%$ bM edbtAedr yAedr etAmrA
jAenA n tAedr pUj kret cAo 10etAmrA yid
sb pApelA ker/ tAhel ik etAmr g]ehr
eBtr/ eyiw AmAr nAem iBiht esKAen Aset
pAreb bM AmAr sAmen es dAAet pAreb
etAmr ik men ker AmAr sAmen dAiey etAmr
bleb/ "AmrA suri(t. tA AmrA Dre,r
Byr kAj krb 11ArADnAr jAygAiw AmAr
nAem nAmAit. mir ik etAmAedr kAeC
fAkAtedr egApn efr CA Ar ebzI ikC ny
Aim etAmAedr l(Y ker yAiC. iCl Bur
bAt$A.
12
"iyhdAr elAekrA/ etAmr Kn zIel zher
cel yAo. es SAen yAo eyKAen Aim AmAr Tm
nAmAit bAiiw qtrI keriClAm. yAo/ igey edeK
es/ AmAr elAekedr/ SAeyelr elAekedr m
kAejr j Aim jAygAr ik bS keriC.
13
bM Aim el krb kAr etAmrA elA sb
kriCel. hl Bur bAt$A. "Aim etAmAedr
se bAer bAer kT beliC. ik etAmr
AmAr kT Znet cAo in. Aim etAmAedr
efekiClAm ik etAmr ekAn %r dAo in.
14
tA ejrzAelem biSt AmAr nAmAit g]h
Aim inej DbMs ker edb/ iWk zIel zherr
pAsnAley r e(e^ eymn Aim keriClAm.
ejrzAelemr es mirek/ eyiw AmAr nAem
iBiht/ esiwek etAmr ibVAs kr. Aim es
jAyg etAmAedr bM etAmAedr pUbRpurxedr
ideyiClAm. 15Piym eTek etAmAedr sb BAedr
eymn Ce ePeliClAm etmin etAmAedro AmAr
kAC eTek dUer Ce ePel edb.
16
"iyrimy/ kKno &uim iyhdAr elAekr hey
ATRn kreb n. oedr sAhAeyYr j AmAr kAeC
ATRnA ker n. Aim tAhel eC ker etAmAr
es ATRn Znb n. 17Aim jAin &uim l(Y rAKeC
iyhdAr zhrilet bM ejrzAelemr rASAy tAr
ik ker. 18iyhdAr elAekrA y kereC t hl
rkm eCelemeyr kAW je kreC. Ar iptAr
es kAW idey An AlAeC. mihlAr myd mAKeC/
ipWA/ riw bAnAeC SVegRr rAnIek qneb sgR
krAr j. iyhd Ar sb mAnux mUi%$edr pUjAr
j epy qneb FAleC. tAr il kreC AmAek
*u krAr j. 19ik Aim sitY es jn n
yAek iyhdAr elAekr >K ideC. hl Bur

iyrimy 7:20-8:5

697
bAt$A. "tAr k]tpe( inejedr AGAt kreC
bM inejedr lAy ePleC.
20
tA Bu bleln/ "Aim AmAr e*AD
jAygAr ibre edKAeb. KAnkAr etYk mAnux
bM pZek zAiS edb. zAiS edb gAC bM e(etr
zsek. AmAr e*AD heb t Aenr met/ y
enBAbAr (mt kAerA en.
bil ny/ Bu Aer ebzI A|Anbu tI$ t cAn
SAeyelr Vr/ Bu sbRzi)mAn bleln
"yAo etAmr ytKuzI cAo ehAmbil sgR kr. yt
KuzI sgRelAr mAMs KAo. 22Aim imzr
eTek etAmAedr pUbp
R r
u xedr iney esiClAm. Aim
tAedr se kT beliClAm. ik tAedr ehAmbil
b segRr Aedz idin. 23Aim ZDu tAedr
Aedz ideyiClAm ey/ 'AmAek mA ker bM
Aim etAmAedr Vr hb bM etAmr heb AmAr
elAk. AmAr Aedz pAln ker bM etAmAedr
BAel heb.
24
"ik etAmAedr pU b R p u r xr AmAr kT
ezAenin. tAr AmAr it ekbAer menAeyAg
edyin. tArA iCl k<ey/ ejdI. sutrAM tAr y
KuzI tA keriCl. tAr kKn BAl hyin. tAr
Aro zytAn hey sAmenr idek n ehew ipCenr
idek ehewiCl. 25etAmAedr pUbRpurxr imzr eCe
yAbAr idn eTek Kn pyR Aim etAmAedr kAeC
B] tYedr pAiWeyiClAm. AmAr B] tYr hl BAbbAdI.
Aim tAedr bAr bAr etAmAedr kAeC pAiWeyiC.
26
ik etAmAedr pUbp
R r
u xrA AmAr kT ezAenin.
AmAr kTAy menAeyAg edbAr j tAedr kAn
pAetin. ejedr bez tAr tAedr iptAedr
eceyo Aro ebzI ker s kAj kereC.
27
"iyrimy/ &uim iyhdAr elAekedr kTAil
bleb. ik tAr etAmAr kT Zneb n. &uim
tAedr fAkel tAr %r edeb n. 28sutrAM etAmAek
blet heb edz Bu Verr Aedz
emen celin. jAitr elAekrA Verr iz(AmAlA
ezAenin. sitYkAerr iz( kAek bel r
jAen n.
21

g,htYAr ptYk
"iyrimy/ &uim etAmAr cl ekew ePl bM t
Ce ePel dAo. tArpr nAb]t pAhAer cAy
oW bM A%$nAd ker k<Aed. kAr,/ Bu
jer elAekedr tYAKYAn kereCn bM edr
idk eTek muK iPirey ineyeCn. c *u hey
itin tAedr zAiS edebn. 30&uim el ker kAr,
Aim edeKiC ey iyhdAr elAekrA zytAin kAj
ker celeC. hl Bur bAt$A. "tAr tAedr
mUi%$ it kereC. bM Aim essb mUi%$edr G],
29

kir. tAr AmAr nAmAit mier mUi%$il


it kereC. tAr AmAr g]h pib^ kereC.
31
tAr ebniheAm ptYkAy etAPt nAmk suc
SAn inmRA, kereC. sb jAygAr elAekr tAedr
inejedr eCelemeyedr htY kereC. tArA tAedr
ehAmbil iheseb sgR kereC. ik Aim tAedr
X kAj kret Aedz idin. Aim mn kw
ijinexr kT kKno BAibin. 32tA Aim
etAmAedr stkR ker idiC. mn idn AseC eyidn
elAek jAygAek etAPt b ebniheAemr
ptYk bel Ar fAkeb n. tAr ek g,htYAr
ptYk bel fAkeb. tAr rkm kiw nAmkr
kreb kAr tArA etAPet m]tedh kbr edeb yt(
pyR Ar ekAn m]tedh kbr edoyAr jAyg n
TAek. 33m]tedhil eKAl AkAezr nIec pe
TAkeb. Ar es m]tedhil iCe KAeb AkAezr
zkun o benr pZr. zkun o pZedr tA
krAr met ek eb< ec TAkeb n. 34Aim
ejrzAelemr rAS eTek bM iyhdAr zhril
eTek sm S su K bM An eke enb.
jAygAilet Ar kKno br o kenr gl ezAn
yAeb n. edziw mrBUimet pir,t heb.
hl Bur bAt$A "es smy iyhdAr rAj
bM r pU,R kmRcArIedr iSsmUh/ yAjkg
o BAbbAdIge,r iSsmUh bM ejrzAelemr
elAekedr iSsmUh tAedr kbrilr eTek ebr
ker An heb. 2tArpr tAr sMh kr smS
iS Ciey edeb AkAzBr sUyR/ c bM
tArAedr nIec
mAiwet. ejrzAelemr
elAekrA sUyR/ c/ tArAedr BAelAbAset.
tAr oedr esb kret/ nusr, kret/ pedz
cAet bM pUjA kret. ik ek es iS
ki^t ker punrAy smAiDS kreb n. sutrAM
es iSel pZedr ibAr met Ciey iCiwey
pe TAkeb.
3
"Aim ejAr ker iyhdAr elAekedr iBewmAiw
CA krb. tAedr ibedezr mAiwet pAiWey
edb. yue ey smS iyhdAr mAnux eb<ec
igeyeC tAro m]&uY kAmn kreb. iCl Bur
bAt$A.

pAp bM zAiS
iyrimy kTAil iyhdAr elAekedr bel
dAo Bu kTAil bleln "yid ekAn mAnux
pe yAy/ es AbAr eW dAAy bM yid ek Bul
peT yAy es AbAr siWk peT iPer Aes. iyhdAr
elAekrA Bul peT igeyiCl.
5
ik ejrzAelemr sb elAekr ekn es
k Bul peT clet lAgl tAr iPer l n/
brM tAr inejedr qtrI imeTYek ibVAs krl.
4

iyrimy 8:6-9:7
6

698

Aim tAedr kT mn idey ZeniC. ik tAr


sttAr se kT bel n. tAedr pAepr j
tAr >K kAz krl n. tAr ic krl n tAr
ktKAin s. tAr ic n ker kAj ker. tAr
yu e(e^ Cew ebAen eGAAedr mt.
7
mn ik AkAezr pAKIro kAj krbAr siWk
smyiw jAen. sArs/ pAyr/ ebgbAn bM gAyk
pAKIrAo jAen n&un bAsAy kKn e eyet hy.
ik AmAr elAekr jAenn Bu tAedr kAC eTek
ik cAn.
8
"etAmr bel celeC/ 'etAmr Bur iz(Ay
|AnI hey eWC? ik t sitY ny. kAr zASibdr
imTY ileKiCeln.
9
'|AnI bYi)r Bur iz(mAlA emen clet
SIV kAr kereC. sutrAM tArA k]tpe( |AnI bYi)
ny. es '|AnI bYi)edr P<Aed ePl heyiCl.
tAr ibhbl bM lit heyeC.
10
tA Aim tAedr SIedr purxedr hAet
&uel edb. Aim tAedr jimsmUh dAn ker edb
mAilkedr. (u@ eTek r pU,R sbA ZDu ebzI
pys cAy. BAbbAdI eTek yAjkedr etYek imTY
kT bel.
11
AmAr elAekr Kub bAej BAeb Aht heyeC.
ik BAbbAdI o yAjkr (tilet pi eb<eD
edbAr bdel oelAek sAmAnY Ac bel g,Y
kereC. tArA bel/ 'sb ikC iWkWAk AeC? Asel
ikC iWk en?
12
m kAejr j tAedr lit hoy ic.
ik tAr twku lit ny. tArA tAedr pAepr
bYApAer yeTX ibt ny. tA edr met tArAo
zAiS pAeb. yKn Aim edr zAiS edb tKn
tAedro Ce ePlb mAiwet. Bu kTAil
bleln.
13
"etAmedr Psl Ger etAlAr sb Ar
pAilt heb n. Aim etAmAedr smS Pl o zsYsmUh
eke enb tA Ar Psl etAl heb n. iCl
Bur bAt$A. "@A(e(et ekAn @A(A TAkeb n.
TAkeb n ekAn fmur gAC. mn ik gAeCr pAt
pyR Zikey yAeb. Aim etAmAedr y ideyiClAm
sb ikC iney enb.
14
"ekn Amr KAen bes AiC Aeyr jnY
AmAedr gRibizX zhrilet yAoy yAk. yid
AmAedr Bu Vr mAret cAn/ tAhel esKAen
mrA AmAedr pe( BAl. Amr Bur ibre
pAp keriC. tA Vr AmAedr ibxA) jl pAn
kret ideyeCn.
15
Amr zAi Az keriClAm ik ikC BAel
hl nA. Amr Az keriClAm itin AmAedr (m
krebn. ik ZDu ibpy$ y AseC. 16dAn
pirbAregAIr edz eTek zpe(r eGAAedr exA

Dbin Amr Znet pAiC. mAiw ek<ep eWeC tAedr


pAeyr (uerr ze. tAr edezr sbikC DbMs
kret AseC. tArA DbMs kret AseC zhr
bM zherr elAekedr.
17
"iyhdAr elAekrA/ Aim etAmAedr A*m
krAr j ibxDr sAp pAWAiC. iyhd Ar sAepedr
ek iny, kret pAreb n. sAepr etAmAedr
eCAbl mAreb. iCl Bur bAt$A.
18
Vr/ Aim BIx, >iKt o prm ebdnAy AiC.
19
AmAr elAekedr kT Znun. edezr sbR^
mAnux sAhAeyYr j At$ ickAr kreC. tAr bleC/
"Bu ik iseyAen Kno AeCn iseyAenr rAj
Kno ik esKAen AeCn ik Vr bleln/
"iyhd Ar elAekrA iBnedezr mUi%$r pUj ker eseC.
eswA AmAek c *u ker &ueleC. ekn tAr
kAj keriCl
20
bM elAekr bll/ "Psl kAwAr smy epirey
igeyeC. Io cel igeyeC. tbuo Amr r(
eplAm n.
21
AmAr elAekr kX epeyeC bel Aimo bYiTt.
>eK AmAr kT b hey igeyeC.
22
igilyed iny fA)Ar bM oxuD AeC.
tAhel AmAr elAekedr AGAt ekn sAer in
yid AmAr mAT Bit$ jl TAket/ yid AmAr
ecAK jelr J,R het tAhel Aim AmAr
elAekedr DbMesr j sArA idnrAt k<AdtAm.
2
mrBUimr mAeJ AmAr yid kw eCA bAi
TAket/ eyKAen piTk LA hey rAt kAwAy/ tAhel
Aim AmAr elAekedr tYAg kret pArtAm. tAedr
kAC eTek ser eyet pArtAm. kAr, tAr Verr
it ibVS ny/ tAr etYek Verr ibrAcr,
kereC.
3
"ijhbA hl tAedr Dnuekr met. Ar esKAn
eTek tIerr met e Aes k rAiz imeTY.
edezr stY ny / cAiridek ekbl imeTYr
jyjykAr. KAnkAr elAekr kw pAp eTek
Aerk pAepr peT eheweC. tAr AmAek jAen
n. Bu kTil bleln.
4
"itebzIedr l(Y kr? inejr BAeko ibAV s
kerA n. kAr, tAr etYek Wg/ tArk/ etYk
itebzI or ipCen kT bel.
5
etYek tAr itebzIek imeTY bel. ek
sitY kT bel n. iyhdAr elAekr ZDu imeTY
blet izeKeC. yt( n tAr Kub LA hey iPer
elA tt( tAr pApAcAr cAiley igeyiCl.
6
m mek nusr, ker bM imeTY nusr,
ker imTYAek. elAekr AmAek icnet SVIkAr
keriCl. Bu kTAil bleln.
7
sutrAM Bu sbRzi)mAn bleln "K<Aiw DA&u ik
n t ebAJAr j kjn imk Aen gAiley

iyrimy 9:8-10:3

699
edeK. eyeh&u AmAr Ar ekAn ibk en tA
Aim iyhdAr elAekedr BAeb prI( krb.
AmAr elAekrA pAp kereC.
8
tI( tIerr PlAr met tAedr ijhb. t
eTek ZDu imeTY cAirt hy. etYk bYi) tAr
itebzIr se b u BAeb kTA bel/ ik es egApen
tAek AGAt krbAr pirkn ker.
9
iyhdAr elAekedr Aim zAiS edb. hl
Bur bAt$A. "&uim jAen Dre,r elAkek AmAr
zAiS edoy ic. tAedr eyAgY zAiS Aim edb.
10
Aim :iyrimy pAhAedr j At$ ickAr
ker Web. zU jimr j ezAekr gAn gAb.
kAr, jIibt sbikC sirey enoy heyeC. ekAn
mAnux Kn esKAen hAew n. ekAn gbAid pZr
AoyAj esKAen ezAn yAeb nA. pZ bM pAKIr
dUer ekATAo cel igeyeC.
11
"Aim :Bu ejrzAelm zhrek jAelr
Sep pir,t krb. heb ezyAledr edz. iyhdAr
smS zhrek Aim DbMs krb yAet esKAen ek
bAs kret n pAer.
12
ijinsil ebAJAr met ekAn yeTX |AnI
bYi) AeC ik Bur Ar iz(,A mn ikC
elAk AeC ik yAr Bur bAt$A bYAKY kret pAreb
ekn es edziw DbMs hey egl ekn t zU
mrBUimet pir,t heyiCl esKAen ekAn mAnux
ekn eyet pAer n
13
Bu ilr %r ideyeCn. Bu
beleCn/ "sbelA GeweC kAr, iyhdAr elAekr
AmAr iz(AmAlA nusr, kr eCe ideyiCl.
Aim tAedr iz(mAl ideyiClAm. ik tAr
AmAr kT Znet SVIkAr keriCl. tAr
AmAr iz(AmAlAek nusr, kerin.
14
key/ ejdI/ iyhdAr elAekr inejr met
ker celiCl. tAr bAelr mUi%$ nusr, keriCl.
mUi%$edr nusr, krAr iz( tAedr iptArA
ideyiCl.
15
tA Bu sbRzi)mAn/ SAeyelr Vr beln
"zI Aim iyhdAr elAekedr it) KA eKet
bADY krb. Aim tAedr ibxA) jl pAn kret
bADY krb.
16
smS edez Aim iyhd Ar elAekedr Ciey
edb. t edzilet tAr bAs kreb. tAr bM
tAedr iptAr kKenA sb edezr kT ezAenin
b jAen n. Aim elAekedr trbAir hAet pAWAeb.
tAr iyhdAr sb elAekedr htY kreb.
17
sbRzi)mAn Bu beln "Kn il iney
BAeb? eYiX i*yAy k<AdAr j BAAew mihlAedr
fAek :rdAil. ey mihlAr BAel k<Adet pAer
tAedr pAWAo. 18elAekr bll/ 'tAAtAi es
mihlAr Asuk bM tAedr AmAr j k<Adet

dAo. tAedr kA edeK AmAedro ecAK eTek J,R


bey yAeb.
19
"iseyAn eTek ickAr ker kAAr z ezAnA
yAeC. 'Amr sitY DbMs hey igeyiC? Amr
sitY lit? AmAedr edz eCe AmAedr cel
eyet heb. kAr, GrbAi sb DbMsSep pir,t
hey igeyeC.
20
iyhdAr mihlAr Kn Bur bAt$A ezAn. ezAn
Bur muK in>s]t z. Bu bleCn/ "etAmr
etAmAedr emeyedr ezKAo ik ker ickAr ker
k<Adet hy. etYk mihlAek ezAk sIt
gAoy izKet heb.
21
'm]&uY eseC. itiw Gerr jAnAl idey m]&uY
eBter eseC. m]&u Y AmAedr AsAdilet eseC.
m]&u Y eseC rASAy eKlet TAk AmAedr sAnedr
kAeC. m]&uY eseC yubkedr kA smAebez.
22
"iyrimy/ kT bl 'Bu beln/ egAberr
met m]tedhil mAeW Ciey iCiwey TAkeb.
cAxIedr kAw zesr met mAiwet pe TAkeb
m]tedh. ik ek tAedr ki^t kreb n.
23
Bu beln/ "ib| bYi)edr tAedr |Aenr bA
krA ic ny. zi)zAlI bYi)edr tAedr zi)r
bA kr ic ny. DnI bYi)edr tAedr Dn iney
bA kr ic ny.
24
ik yid ek bA kret cAy tAhel tAedr
ilr j bA kret dAo ey es AmAek
jAnet izeKeC t iney es bA krk. tAek
bA kret dAo ey es ebAeJ ey Aim Bu/ Aim
dyAlu bM Ayin bM Aim p]iTbIet BAel
kAj kir. oilek Aim BAelAbAis. hl
Bur bAt$A.
bAt$Aiw Bur kAC eTek eseC/ "smy
AseC yKn Aim zAiS edb smS elAekedr yAr
ZDumA^ zArIirkBAeb su kereC. 26Aim imsu
iyhd/ edAm/ eAn/ emAyAb smS edzilr
elAk bM mrBUimet bAs kr elAekedr kT
bliC. sb edzilr elAekr zrIer sitYkAerr
su kerin. Ar SAeyelr pirbArbegRr elAekrA
tAedr hdeyr su kerin.
25

Bu bM miU %r$
SAeylIyrA/ Bur kT ezAn? 2 Bu y
beleCn t hl
"iBnedzIyedr met bAs ekAer n. AkAez
ibezx icH edeK BIt hey n. edezr elAekr
icH edeK BIt. ik etAmr sb edeK By
epey n.
3
edezr rIit ekAnikCr eyAgY ny. kAr,
tAedr edbt ikC ny/ ZDu mUi%$ mA^. tAedr mUi%$

10

iyrimy 10:4-11:2

700

itmA eCA kAeWr qtrI. imkrA jel kAW


ekewiCl/ tArpr tArA tA eniCl bM tAek
mUi%$smUehr rp ideyiCl.
4
es mUi%$ek sur ker etAlAr j kAeWr
mUi%$et esAnA rep lAigeyeC. tArpr es mUi%$r
yAet pe n yAy tAr j tAr hA&ui o eperekr
sAhAeyY tAedr mAiwet Ab kereC.
5
A jAitsmUehr mUi%$el trmuj e(et
kAktAuyAr mt. mUi%$r kT blet pAer n.
tAr inejr pAey hAwet pAer n. tA elAekrA
tAedr k<AeD ker bey iney ebAy. sutrAM
mUi%$edr By epo n. tAr etAmAedr eymn sAhAyY
kret pAreb n/ etmn ekAn (ito kret pAreb
n.
6
Bu Apin mhAn? ApnAr met Ar ek
en. ApnAr nAm hl mhAn bM zi)mAn?
7
eh Vr/ etYekr ApnAek sAn jAnAen
ic. Apin heln smS edezr rAj. Apin
tAedr sAn pAoyAr eyAgY. jAitilr meDY enk
ib| bYi) AeCn/ ik ek ApnAr met ib|
ny.
8
edezr smS elAekr hl inebRAD. tAedr
iz(mAl Aes mUlYhIn kAeWr mUi%$smUh eTek.
tAedr edbtAr hl ZDumA^ kAeWr mUi%$.
9
tAr es mUi%$ qtrI kret tzRIezr rep bM
Pesr esAn bYbhAr kereC. CetAr imSI bM
SV,RkAr imkr tAedr es mUi%$edr qtrI kereC.
tAr es mUi%$edr ebnI o nIl re[r epAzAk
pireyeC. "d( kArIgrr "edbtAedr qtrI
kereC.
10
ik Bu heln sitYkAerr Vr. itin
kmA^ Vr iyin jIibt. itin heln sbRkAelr
rAj. Vr *u hel p]iTbI ek<ep oeW bM es
e*AD TAmAenAr (mt iBnaedzIedr en.
11
Bu bleln/ " bAt$A elAekedr jAiney
dAo. ' A edbt p]iTbI o SVgRek qtrI kerin.
tArA DbMs heb bM tAedr SVgR o mt$Y eTek #
ker ePl heb.
12
Vr heln es kjn iyin p]iTbI qtrI
kret tAr zi) bYbhAr keriCeln. Vr tAr |An
idey p]iTbIek qtrI kereCn. tAr |An o
ebADzi) idey p]iTbIr oper AkAezr ACAdn
qtrI kereCn.
13
Vr c bjineGRAx/ b o b]iXr kAr,.
itin p]iTbIr sbR^ emeGr s]iX kereCn. itin
b]iXr se ibY pAWAn. itin hAoyAr s]iX
kern.
14
mAnux et ebAk? inejr hAet qtrI mUi%$edr
kAeC SV,RkAr imekr ebAk ben egl. mUi%$r
imeTY CA Ar ikC ny/ or ebADbuihIn. 15

mUi%$r ekAn ikCr eyAgY ny. oedr iney ekQ&uk


krA yAy. ibcAerr smy mUi%$edr DbMs kr heb.
16
ik yAekAebr Vr mUi%$edr met ny.
Vr sbikC s]iX kereCn. SAeyelr pirbArbgRek
itin tAr inejr elAk bel inbRAcn keriCeln.
Verr nAm hl "Bu sbRzi)mAn.
DbMs AseC
etAmAedr yTAsbRSV iney cel yAbAr j qtrI
ho. iyhdAr elAekrA etAmr zherr meDY bI
hey AeC bM etAmAedr cAiridek zr iGer
reyeC.
18
Bu bleln/ "bAr Aim iyhdAr elAekedr
edezr bAer ebr ker edb. Aim tAedr
kAeC y,A o zAi Anb. tAr yAet ic
iz( pAy tAr j Aim il krb.
19
hAy Aim :iyrimy Kub bAejBAeb AGAt
epeyiC. AGAet Aim Aht bM eser Wet
pArb n. tbuo Aim inejek bllAm/ "w AmAr
suK bM r meDY idey AmAek kX epet heb.
20
AmAr tAbu DbMs hey igeyeC. tAbur smS
di iC iB hey igeyeC. AmAr sAenr AmAy
tYAg ker cel igeyeC. AmAr tAbu KAiwey edbAr
j ekAn elAk en. AmAek SAyI kw ASAn
ge edbAr jo ek en.
21
emxpAlekr :enb] hl inebRAD. tAr
Buek eK<AjAr ecX kerin. tAr |AnI ny/ tA
tAedr emexr pAl ibiC hey egeC bM hAirey
igeyeC.
22
ezAn? %r idek c ezAregl eWeC. kiw
qsnYbAihnI iyhdAr zhrilek DbMs ker edeb.
iyhd zU k mrBUimet pir,t heb. esKAen ZDu
ezyAl cer ebAeb.
23
Bu/ Aim jAin ey elAekr sitY sitY jAen
n ik ker tAedr BAgY iny kret hy.
elAekr sitY sitY jAen n ikBAeb siWk
peT jIbnyApn kret hy.
24
Bu/ AmAedr ezADn krn/ ik Ayin ehAn.
e*AeD AmAedr Ar zAiS edebn n?
25
yid Apin *u hn tAhel edzilek
zAiS idn. tAr ApnAek ecen n. sAn ker nA.
tAr ApnAr pAsno ker nA. o edzil
yAekAebr pirbArek DbMs keriCl. DbMs keriCl
SAeylek. tAr DbMs keriCl SAeyelr
SVedzek.
17

beAbS B hl
Bur bAt$A iyrimyr kAeC es ep<QCAel
2
"ci)r BAx ezAn iyrimy. &uim y Zneb
t iyhdAr elAekedr bleb. ejrzAelm bAsIedro

11

iyrimy 11:3-23

701
bleb. 3 Bu/ S Aeyelr Vr il bleln 'yAr
ci) mAneb nA tAedr ml heb. 4etAmAedr
pUbRpurxedr se Aim ey ci) keriClAm tAr
sVe bliC. imzr eTek yKn tAedr Aim iney
esiClAm tKn ci ) keriClAm. imzerr cr
sms iCl elAh glAen grm iCl esKAen. Aim
oedr beliClAm/ AmAek emen cel bM AmAr
Aedzmet kAj ker. yid t ker tAhel etAmr
heb AmAr elAk. Aim hb etAmAedr Vr.
5
"Aim etAmAedr pUbp
R r
u xedr kAeC ey itit
keriClAm t bjAy rAKet w keriClAm. Aim
kT ideyiClAm ey/ tAedr mn bRr jim edb y
eTek D Ar mDu sMg]hIt heb. bM etAmr Kn
es edez bAs kreC.
Aim :iyrimy %er jAnAlAm/ "Aemn/ Bu.
6
Bu AmAek bleln/ "iyrimy/ bAt$A &uim
iyhd Ar zhrilet bM ejrzAelemr rASAilet
DemRApedz Ar cAr ker. hl bAt$A ci)r
byAn ezAn bM ibiDilek mA ker. 7 Aim
etAmAedr pUbp
R r
u xedr imzr eTek iney AsAr smy
stkRbA,I ideyiClAm. esidn eTek Aj pyR
bAer bAer Aim tAedr stkR ker esiC. Aim
tAedr AmAek emen clAr kT beliClAm. 8 ik
etAmAedr pUbRpurx AmAr kT ezAenin. tAr iCl
k<ey/ ejdI. tAr tAedr X er y BAbt
tA krt. ci )et bl heyeC ey yid tAr Vrek
mA ker tAhel tAedr ml heb. Aim tAedr
Aedz ideyiClAm beAbS mAnet. ik tAr
t mAenin. tA Aim tAedr ml GwAeb.
9
Bu AmAek bleln/ "iyrimy/ Aim jAin iyhd
o ejrzAelemr elAekrA egApn Ck kexeC. 10tAr
tAedr pUbRpurxedr met pAp kAj kreC. tAedr
pUbRpurxr AmAr bAt$A Znet SVIkAr keriCl.
tAr edbtAr pUjA keriCl. Aim tAedr
pUbRpurxedr se ey ci) keriClAm t iyhd o
SAeyelr pirbAr B kereC.
11
tA Bu bleln/ "Aim Kub zI iyhdAr
elAekedr Byr inX krb. tAr pAlAet pAreb
nA. tArA nut heb bM tAr AmAr kAeC es
ickAr ker sAhAyY cAeb. ik Aim tAedr kT
kAen &ulb n. 12iyhd o ejrzAelm zherr
elAekrA tKn sAhAeyYr ATRnAy Cew yAeb tAedr
mUi%$edr kAeC. elAekr mUi%$edr sAmen DupDUen
AlAeb. ik es Byr smy yKn Aseb tKn
mUi%$r iyhd Ar elAekedr ekAn sAhAyY kret pAreb
n. 13iyhd Ar elAekrA/ etAmAedr sMKY mUi%$ AeC.
iyhdAr yt zhr eC ttil sMKYk mUi%$ AeC.
etAmr ibri)kr mUi%$ 'bAl r j b ebdI
qtrI keriCel. ejrzAelem ytil sMKYk rAS
AeC ttil ebdI qtrI keriCel.

14

"iyrimy etAmAy beliC iyhd Ar elAekedr j


ATRnA ekAer n. tAedr j ikC eceyA n. tAedr
j ATRnA krel Aim Znb n. or kX pAeb.
kX epel tKn tAr AmAr sAhAeyYr j k<Adeb.
ik Aim tAedr kT Znb n.
15
"AmAr eimk :iyhdA AmAr pAsn g]eh
ekn tAr oKAen TAkAr ekAn iDkAr en. es
enk pAp kAj kereC. iyhd &uim ik men kr
ibezx ititsmUh o pZbilsmUh etAmAek
DbMesr hAt eTek b<AcAet pAreb &uim ik men kr
AmAek qneb sgR ker &uim zAiSr hAt eTek
erhA pAeb
16
Bu etAmAek kiw nAm ideyiCeln. itin
etAmAek 'menArm k hirp,R ijtb]( bel
fAketn. ik k bl Jer sAhAeyY Bu
gAeC An lAigey tAr zAKAzAK puiey CA
ker edebn.
17
Bu sbRzi)mAn etAmAek erAp, keriCeln
bM itin beliCeln ey ibpyRy etAmAr kAeC Aseb.
kAr, SAeyl o iyhdAr pirbAr enk (itkr
inX kAj kereC. tAr bAl mUi%$r ee bil
ideyeC bM AmAek *u kereC.
iyrimyr ibre c*A
Bu AmAek edKAeln nAeTAetr mAnux ik
BAeb AmAr ibre c*A kereC. Bu AmAek
sb edKAeln/ yAet Aim jAnet pAir ey tAr
AmAr ibre. 19AmAr ibre elAekedr
xyer kT Bu AmAek jAnAbAr Aeg Aim
iClAm kjn inrIh emxzAbekr mt/ jbA r
ep(Art. Aim xyer kT Gu,A(ero
ewr pAin. tAr AmAr sV e kTAil beliCl
"cel gACek bM gAeCr Plek Amr DbMs
ker id. cel tAek htY kir. tAhel mAnux tAek
Buel yAeb. 20ik Bu Apin heln inrep(
ibcArk. Apin jAenn ikBAeb mAnuexr hdy o
menr prI( inet hy. Aim ApnAek AmAr
yui)el sAijey edb bM Apin AmAr hey
oedr eyAgY zAiS edebn.
21
nAeTAetr mAnux iyrimyek htYAr pirknA
keriCl. tAr iyrimyek beliCl/ "Bur hey
BAbbA,I krel etAmAek Amr htY krb. Bu
es nAeTAetr elAekedr bYApAer kiw isA
ineln.
22
Bu sbRzi)mAn bleln/ "Aim nAeTAetr
es elAkelAek Kub zI eyAgY zAiS edb. tAedr
yubekr yue mAr yAeb. tAedr eCelemeyr KAer
BAeb mAr yAeb. 23nAeTAt zherr ek eb<ec
TAkeb n. Aim tAedr zAiS edb. Aim oedr
ml GwAeb.
18

iyrimy 12:1-13:4

702

eV rr kAeC iBeyAg jAnAel iyrimy


Bu/ Aim yid ApnAr se tk$ kir/ tAhel
Apin sbRd siWk/ DmRmy. tbuo Aim
ApnAr kAeC keykiw Bul-Ai sVe kret
cA. ekn X elAekrA sPlt A ekn
ibVAsGAtekr zAiet TAek
2
Apin es kjn iyin X elAekedr KAen
ereKeCn. b]e(r met/ tAr Kn tAedr izk
mAiwr enk gBIer ibSAr kereC. Puel eP<ep
eWeC Plmul. mueK tAr bel ebAy Apin oedr
Kub kAeCr bM iy. ik hdey or ApnAr
kAC eTek bdUer.
3
ik Bu/ Apin AmAr hdy jAenn. Apin
AmAek edeKeCn bM AmAr hdy o menr prI(
ineyeCn. jbA krAr Aeg emxedr eymn wAnet
wAnet iney yAoy hy/ etmn ker pApI elAkedr
tAiey iney yAn. jbAeyr iden oedr jbAeyr
j ebeC inn.
4
ktidn Ar edz Zk TAkeb X
elAekedr kAre edezr pZ bM pAKIr mAr
igeyeC. ik tbuo X elAekr bel/ "AmAedr ik
dz heb t edKAr j iyrimy ttidn pyR jIibt
TAkeb nA.

12

rV iyrimye k %r ideln
" iyrimy/ &uim yid elAekedr se edQ
iteyAigtAy LA hey pe/ tAhel ik ker &uim
eGAAedr se iteyAigtA kreb &uim yid inrApd
SAen hAipey oeW/ tAhel ibpd sul jAygAy
ik kreb y$enr ndI tIer ebe oW k<Aw eJAep
pel &uim ik kreb
6
etAmAr ibre yAr c*A kereC tAr hl
etAmAr inejr BAeyr bM etAmAr inejr pirbAerr
elAekrA. etAmAr pirbAerr elAekrA etAmAr ibre
gej$ eWeC. or etAmAr se bur met kT
blelo oedr ibVAs ker n.
5

b emxzAbk :entArA AmAr @A(Ae(t nX


ker ideyeC. tAr AmAr e(et cAr gACilek
pAey mAiey igeyeC. tAr AmAr sbuj zes Br
e(tek mrBUimet pir,t kereC.
11
AmAr mAWek tAr mrBUim bAiney ePeleC.
sbuj e(t Kn spU,Rrep Zken. esKAen ek
bAs ker nA. puer edzwA Kn Zken. edzek
y krbAr j ek esKAen pe en.
12
qsr mrBUimet esiCl ijinxp^ luW
kret. Bu es qsedr bYbhAr keriCeln
edzek zAiS edbAr j. edziwr k A eTek
pr A pyR elAekrA zAiS epeyiCl. ekAn
bYi) inrApd iCl n.
13
mAnux gemr cAx kreb. ik Psl kAwAr iden
gAeC ZDu k<Aw K<uej pAeb. yid tAr spU,Rrep
pirA hey yAoy pyRo kAj ker/ tbu tAr
tAedr kiWn piremr mUlY pAeb n. tAr tAedr
zs edeK lit heb. Bur e*AD il GwAr
kAr,.
10

S Aeye lr itebzIedr it Bu r itit


14
Bu y bleln tA hl "SAeyelr cArpAezr
edzilet yAr bAs ker tAedr se Aim ik
krb t Aim etAmAek bel edb. tAr X elAk.
Aim SAeyelr elAekedr ey edz ideyiClAm t
tArA DbMs ker ideyiCl. Aimo pApIedr edz
eTek Ce bAer ebr ker edb. tAedr se iyhd Ar
elAekedro k bSA krb. 15edz eTek tAedr
tAiey edoyAr pr Aim tAedr j smbYiTt
hb. Aim etYk pirbArek tAedr spi%et bM
tAedr edez AbAr iPirey Anb. 16Aim cA tAr
BAl ker iz( ink. tIet tAr AmAr elAekedr
bAl mUi%$r nAem itit inet iziKeyiCl. Kn
Aim cA tAr tAedr n&un iz( kBAeb pAk.
Aim cA tAr AmAr nAm bYbhAr kret izKuk.
Aim cA tAr bluk/ 'eymn Bu AeCn. yid or
rkm ker tAhel or sAPlY pAeb bM Aim
oedr AmAr elAekedr se TAket edb. 17ik
yid jAitiw AmAr bA,I n ezAen tAhel Aim
tAedr puerApuir DbMs ker edb. Aim tAedr m]t
gAeCr met pe ePleb. iw hl Bur bAt$A.

Bu tAr elAekedr bAitl kreln/ iyhd


"Aim Bu AmAr smS GrbAi bM AmAr
smS spi%* pirtYAg keriC. Aim yAek BAlbAis
es tAek :iyhdA Aim tAr zedr tAek idey
ideyiC.
8
ihMS isMehr met AmAr elAekrA AmAr
kiwbeSr sMekt
ibre cel igeyeC. tAr AmAr idek tAikey
Bu AmAek y beleCn t hl "iyrimy/
gj$n keriCl tA Aim tAedr eCe cel igeyiC.
yAo kiw e(Qm kiw bS iken Aen bM
9
AmAr elAekr zkun pirb]t m]t Ay jr oiw etAmAr kiwedezr cArpAez z) ker jAo.
met hey eWeC. tAedr iGer pAk KAeC elABI oiwek iBjet ido n.
2
zkuenr dl. b jr es/ es ikC KAbAr
sutrAM Aim kiw kiw bS iken AnlAm.
etAmAedr j pe AeC.
Bur kT met ekAmer jiey inlAm. 3itIybAr
Bur bAt$A AmAr kAeC el. 4 iCl bAt$A
GrbAi spi% tAr TR hl iyhdAr elAekr.
7

13

703
"iyrimy/ iken An kiwiw per &uim PrA ndIr
kAeC yAo. esKAen kiwiw kiw pATerr P<Aek luikey
rAeK.
5
sutrAM Aim Bur kT met Psu ndIr kAeC
igey kiwiw luikey rAKlAm. 6 enkidn per Bu
AmAek bleln/ "iyrimy/ Kn &uim AbAr PrA
ndIr kAeC igey luekAen kiwiw iney es.
7
tKn Aim AbAr PrAetr kAeC igey pATerr
P<Ak eTek kiwiw ebr krAr pr edKlAm ey ow
nX hey igeyeC. Ar ekAnmet ow prAr met
bSAy en.
8
tKn AbAr Bur bAt$A AmAr kAeC el.
9
Bu y beliCeln/ "eymn kiwiw nX hey igeyeC
iWk etmin Aim iyhd bM ejrzAelemr hArI
mAnuxedr DbMs ker edb. tAedr dpR c,R krb.
10
Aim iyhd Ar smS X o hArI elAekedr DbMs
ker edb. tArA AmAr bAt$AsmUh Znet SVIkAr
keriCl. tAr key/ ejdI. tAr inejr metA
ker celeC. tAr edbtAedr pUjA kereC.
iyhdAr elAekedr bS heb kiwr met. tAr
DbMs heb. 11kjn bYi) eymn ker ekAmer
kiw bS jAy iWk etmn ker Aim SAeyl bM
iyhdAr smS elAkek AmAr ekAmerr cArpAez
jiey inlAm. iw hl Bur bAt$. "Aim sb
mAnuxedr inejr elAek pir,t krAr j w
keriClAm. or AmAr injSV elAek pir,t hel
Aim mAn sAn KYAit sb ikC eptAm. ik or
AmAr kT Znl n.

iyrimy 13:5-25

zMs ker. n hel itin kAr bey Anebn.


eyKAen etAmr AelAr j ep( krC bM
Az krC/ es kAr pAhAilet ehAcw KAbAr
Aeg bM pbAr Aeg Bur zMs kr/
nAhel itin eswAek ByAbh kAer pir,t
krebn. itin AelAiwek gA kAer pirbit$t
krebn.
17
yid etAmr Bur kT n ezAn/ etAmAedr
hAr AmAek BIx, >K edeb. Aim muK luikey
ickAr ker k<Adb. AmAr ecAK idey eJAer
DAr bet TAkeb. kAr, Bur pAlek bI
ker iney yAoy heb.
18
rAj bM tAr SIek bel/ "isMhAsn eTek
enem es. etAmAedr ecAK D<ADAen rAjmukuw mAT
eTek Kes peC.
19
enegeBr mr zhrilet tAl lAgAen heyeC
bM ekAn bYi) t Kulet pAreb n. iyhdAr smS
mAnuxek inbRAsen pAWAen heyeC. tAedr ejelr
keydIedr met bey iney yAoy heyeC.
20
ejrzAelm edK? %r idk eTek zr
AseC. etAmAr emexr pAl* ekATAy V r
etAmAedr cmkAr emexr pAliw ideyiCeln.
etAmAedr owAr edKAezAn krbAr kT iCl.
21
Bu yKn etAmAr kAeC etAmAr emexr pAelr
ihesb idet blebn/ tKn &uim ik bleb kT iCl
&uim etAmAr elAekedr Vr sVeiz( edeb.
etAmAr entAedr tAedr en edbAr kT iCl.
ik tAr tAedr kAj kerin. tA etAmAek ebzI
>K y, s kret heb. es y, heb kjn
mihlAr sb y,r met.
22
&uim hyet inejek ije|s kreb/ "AmAr
e(e^ sb KArAp bYApArelA ekn Gwl etAmAr
enk pAepr j sb GeweC. etAmAr epAzAk
iCe ePl heyeC bM etAmAr juetAek iney
cel egeC. tAr etAmAek ibt/ ibr) krAr j
oel kereC.
23
kjn kAel cAmAr mAnux kKno tAr gAeyr
r) pAwAet pAer n. bM icto tAr gAeyr dAg
pAwAet pAer n. esrkmBAeb ejrzAelm &uim
ekAnidn pAwAeb n bM BAl kAj kret pAreb
n. &uim sbRdA KArAp kAj kreb.
24
"Aim etAmAek ejAr ker Gr CA kreb.
&uim idkibidk eCAwACiw kreb. &uim BUixr met
mr Je e yAeb. 25sb etAmAedr BAegY Gweb.
etAmAedr bYApAer AmAr wA pirkn. hl
Bur bAt$A. ''ekn w Gweb kAr, &uim AmAy
Buel igeyiCel. &uim mUi%$edr ibVAs keriCel.

iyhd Ar it stk$ bA,I


"iyrimy/ iyhdAr elAekedr bel 'Bu/
SAeyelr Vr y bleln t hl cAmAr qtrI
etYkiw @A(Ars rAKAr Til @A(Ares Ber TAk
ic. or etAmAek m] ehes bleb/ 'Amr ik
jAin n ey itiw cAmAr qtrI @A(Ars rAKAr
Til @A(Ares pU,R TAk ic. 13tKn &uim tAedr
bleb/ 'Bu y beleCn t hl Aim
edezr smS elAkek TRA dAyUedr isMhAsen
pibX rAjAedr/ yAjkedr/ BAbbAdIedr bM
ejrzAelemr smS elAekedr m%tAy pU,R krb.
14
iyhdAr elAekrA AmAr kAre, ehAcw KAeb bM
prSperr GAe peb. iptApu ^ imelo p
jAji kreb Ar ehAcw eKey ACe peb.
hl Bur bAt$A. '"AmAr smebdnAek Aim
iyhdAr elAekedr DbMs kr eTek ibrt kret
edb n. iyhdAr elAekedr DbMs krAr e(e^ Aim
ibumA^ ibcilt hb n.
15
menAeyAg idey ezAn. Bu etAmAedr se kT
e m e x r p A l KAen 'pAl ziw ebAJAy ejrzAelemr
beleCn. etAmr gbR kerA n.
AezpAezr sb zhrek/ ejrzAelm heC emxpAlk Ar
16
etAmAedr Bu Vrek sAn ker. tAr iyhd Ar zhril tAr emexr pAl.
12

iyrimy 13:26-14:18

704

26

ejrzAelm Aim etAmAek l ker CAb.


sbA etAmAek edKeb. &uim lit heb.
27
etAmAr ByAbh kAj Aim edeKiC. Aim
etAmAek kjn bYAiBcAir,Ir mt hAismueK etAmAr
eimkedrse eyQnshbAs kret edeKiC. Aim
etAmAek mAeW-GAew bM pAhA cAy ebAr mt
bYbhAr kret edeKiC. ejrzAelm? r j etAmAr
jIben crm id$n Giney Aseb. Aim bAk hey
BAbiC Ar ktidn &uim sb enAMr pAp kAj
ker yAeb.

14

Kr bM A BAbbAdIrA
Kr sVe iyrimyr it Bur bAt$A

"iyhdAr elAekr m]t bYi)edr j ickAr


ker k<Adeb. iyhdAr zhrilet elAekr Aer
ebzI bRl hey peb. tAr mAiwet Zey pe
TAkeb. ejrzAelmbAsI Verr kAeC ickAr ker
sAhAyY ATRnA kreb.
3
entAr tAedr pircArkedr jl Anet pAWAeb.
jlADAer pircArkr es jl edKet pAeb n.
zU pA^ iney iPer yAeb/ tAr lAy mAT FAkeb.
4
cAxIr crm ebdnA pAeb o lit heb. ek
Psl ebAnAr j mAiw kxRn ker in. k eP<Aw
b]iXr edK en tA lAy tAr mAT FAkeb.
5
e,r Beb hir,I tAr sjAt sAnek
kAkI mAeW ereK cel yAeb.
6
b gADAr pAhAe dAiey ezyAelr met GA,
eneb. ik tAr ekAn KAbAerr sAn pAeb n.
kAr, mAeW ekAn sbuejr icH TAkeb n.
sAhAeyYr j eV rr kAeC ATnR A
"Amr AmAedr Bulel buJet eperiC.
Amr AmAedr pAepr j kX pAiC. eh Bu/
ApnAr nAemr edAhA/ AmAedr sAhAyY krbAr j
ikC krn. Amr SIV kAr kriC Amr pApI/ Amr
bAr bAr ApnAr ibre igeyiC.
8
Vr/ Apin SAeyelr Az Brs. r
Aego bbAr Apin S Aeylek smsAr hAt eTek
b<AiceyeCn. ik Kn Apin kjn ibedzIr met
bYbhAr kreCn. Apin eyn piTekr met krAi^
TAkAr j KAen eseCn.
9
Apin eyn Sit k mAnux. Apin eyn
kjn qsink yAr A, b<AcAenAr ekAn (mt en.
ik Bu/ Apin AmAedr se AeCn. ApnAr
nAm Der AmAedr fAk hy. sutrAM AmAedr sAhAyY
nA ker Apin cel yAebn n.
7

iyhd Ar j eV rr bAtA$
iyhdAr elAekedr sVe Bu y beleCn t

10

hl "iyh d Ar elAekr AmAek eCe idet


BAelAbAes. tAr AmAek tYAg kr eTek inejedr
inb%
] kerin. sutrAM Kn Buo tAedr h, krebn
n. Bu Kn tAedr sb bAej kAj krAr kT
Sr, krebn. Bu tAedr pAepr zAiS edebn.
11
Bu AmAek beliCeln/ "iyrimy/ iyhdAr
elAekedr j BAl ikC ecey AmAr kAeC ATRnA
ekAer n. 12Kub sit hyetA iyhdAr elAekrA
pbAs kret bM AmAr kAeC ATRnA kret Zr
kreb. ik Aim tAedr ATRnA Znb n. mnik
tAr yid AmAek ehAmbil bM zs qneb idet
cAy tAo Aim h, krb nA. yu efek en iyhd Ar
elAekedr Aim DbMs krb. Aim tAedr KA sirey
iney yAb. bM tAr iB$e(r sAmen peb. mhAmArI
efek en Aim tAedr DbMs krb.
13
ik Aim Buek beliClAm/ "Bu/ AmAr
mAilk/ BAbbAdIr elAekedr ikC bliCl. tAr
iyhdAr elAekedr bliCl/ 'zr trbAir etAmAedr
(it kreb n. etAmr nAhAer kX pAeb
n. Bu etAmAedr edez zAi en
edeb.
14
tKn Bu AmAek beliCeln/ "iyrimy/
BAbbAdIr AmAr nAm iney imeTY DemRApedz cAr
kreC. Aim BAbbAdIedr pAWA in. Aim tAedr
AmAr kT idey Aedzo idin. BAbbAdIr
imeTY dzRn/ mUlYhIn yA bM jAgr-SV cAr
kreC. esw tAedr injSV DYAn-DAr,. ey DAr,
>sArzU eBAjbAij CA Ar ikC ny. 15
BAbbAdIr/ yAr AmAr nAm iney DmR-cAr ker
tAedr nAem Aim - bil. Aim tAedr pAWA in.
BAbbAdIr beliCl/ 'ekAn z edz A*m,
kret pAreb n. edez nAhAr bel ikC TAkeb
n. BAbbAdIr nAhAer mAr yAeb bM zr
trbAirr AGAet tAedr m] & u Y Gweb. 16bM
elAekedr/ yAedr BAbbAdIr DemRApedz idt/ tAedr
rASAy Ce ePel edoyA heb. nAhAer bM zr
trbAiret tAedr m]&u Y Gwel ek tAedr kbr idet
igey Aseb n. ek Aseb n/ mn ik tAedr
SI pu^ kArAo ny. Aim tAedr zAiS edb.
17
"iyrimy/ iyhdAr elAekedr kAeC bA,I
cAr, ker 'AmAr ecAK jel Ber igeyeC. idn
rAi^ Aim ZDu k<Adb. Aim AmAr (t eyAnI
kAr j k<Adb. k<Adb AmAr elAekedr j.
kAr, ek tAedr AGAt kereC. tAr rtrBAeb
Aht.
18
yid Aim es edziwet yA teb Aim trbAirr
AGAet inht mAnuxedr edKet pAb. yid Aim
es zher yA tAhel KAer BAeb b suS
mAnuxek edKet pAb. yAjk bM BAbbAdIedr ekAno
iBnaedez iney yAoy heyeC.

iyrimy 14:19-15:14

705
19

elAekrA bll/ "Bu Apin ik iyhdAek


puerApuir bAitl ker ideyeCn Bu Apin ik
iseyAnek G,
] kern Apin AmAedr mn AGAt
kereCn ey Amr Ar kKno suS hey Wet
pAreb n. ekn Apin rkm kreln Amr
zAir AzAy bes TAkelo BAl ikC GweC n.
AmrA eser oWAr ep(Ay bes rlAm ik
ZDu ss el.
20
Bu/ Amr jAin Amr KArAp elAk. Amr
jAin AmAedr pUbRpurxrAo enk KArAp kAj
keriCl. < Amr ApnAr ibre enk pAp
keriC.
21
ApnAr nAemr edAhA/ AmAedr eWel sirey
rAKebn n. ApnAr mihmAiVt isMhAsnek sAn
nAderr pA^ krebn n. ApnAr se AmAedr
ci )r kT Sr, krn. Apin es ci ) B krebn
n.
22
ibedzI mU i %$ edr b] i X AnAr (mt en.
AkAezro bi] X JrAenAr zi) en. Apin AmAedr
kmA^ Az Brs. Apin sbikCr SX.
Bu AmAek beliCeln/ "mn ik yid emAiz
bM zmUeyl AmAr kAeC iyhdAr elAekedr
hey ATRnA ker tAhelo Aim tAedr it kr,A
krb n/ iyrimy. iyhdAr elAekedr AmAr kAeC
Aset ido n. oedr cel eyet bel. 2 or hye t
etAmAek ije|s kreb/ 'Amr ekATAy yAb &uim
oedr kT bel Bu y bleln/
'Aim ikC elAkek m]&uYr j menAnIt keriC.
tAr mreb. Aim trbAir idey inht hbAr j
ikC mAnuxek inbAR cn keriC. tAr trbAirr AGAet
mAr yAeb. Aim ikC elAkek inbRAcn keriC
nAhAer m]&uYr j. tAr nAhAer mAr
yAeb. Aim ikC elAkek bI ker ibedez
pAWAbAr j inbRAcn keriC/ tAr ibedez
keydIedr met bI TAkeb.
3
Aim tAedr ibre cAr Dre,r DbMskArkek
pAWAb. hl Bur bAt$A. 'Aim trbAir hAet
zek pAWAb tAedr mAret. Aim es m]tedhil
ewen iney eyet kukur pAWAb. Aim icl/ zkun bM
b jedr pAWAb tAedr mAMs KAoyAr j.
4
Aim iyhdAr elAekedr Byr k dAhr,
iheseb sAr ibeVr sAmen KA krb. eyeh&u iyhd Ar
rAj ihieyr pu^ mn>iz ejrzAelem kukm$
keriCl tA Aimo iyhdAr se es k ijinx
krb.

15

ejrzAelm/ &uim AmAy eCe cel igeyiCel.


hl Bur bAt$A. "bArbAr &uim AmAek eCe
cel igeyeC. tA Aim etAmAek zAiS edb bM
DbMs krb. etAmAr zAiS ipeCAet ipeCAet Aim
LA.
7
iyhdAr elAekedr Aim AmAr k<AwAyu) d
idey &uel AlAd ker edb. zherr Pwekr sAmen
eTek tAedr ibiC ker edb. AmAr elAekr
bdlAy in. tA Aim tAedr DbMs krb. Aim
tAedr eCelemeyedr sirey iney yAb.
8
enk SI tAedr SVAmIek hArAeb. smue@ yt
bAil AeC tAr eTeko ebzI sMKYAr ibDb esKAen
bAs kreb. Aim puer bey Anb k DbMskt$Aek.
es DbMskt$ iyhdAr yubkedr mAek htY kreb/
iyhdAr elAekedr j Aim ZDu By Ar y,
bey Aneb. Kub zI Aim iw GwAeb.
9
tAedr z trbAir hAet A*m, ker htY
kreb. iyhdAr jIibt smS elAkek tAr htY
kreb. kjn mAeyr hyt
sAtjn pu^ TAkeb/
ik tAr sb pu^ mAr yAeb. es mihl ZDu
k<Adet TAkeb yt(, pyR n tAr in>VAs b
hey yAy. es mAniskBAeb spU,R ibpyRS hey
peb. tAr l idnil >eKr kAr
As ker eneb.
iyrimy pnu rAy rV ek iBeyAg jAnAl
m/ Aim :iyrimy >iKt ey &uim AmAy
j ideyeC. Aim hiC es bYi) yAek puer
edziwek iByu) o smAelAcn kret heb. Aim
DArdAtAo n/ DArAhko n. tbu AmAek etYek
iBzAp ideC.
11
Bu/ Aim sitY ApnAek BAlBAeb esb
keriC. AmAr zr yKn AmAy ibped ePeliCl
tKn Aim ApnAr kAeC ATRnA keriC.
10

iyrimye k eV rr %r
"iyrimy &uim jAen ey ek elAhAek c,
R kret
pAer n. mn ik iptleko ny. Aim %err*
elAhAr kT bliC.
13
iyhdAr elAekedr cr Dnspi% AeC. Aim
es sb spi% edr meDY ibiley edb.
elAekedr sb spi% iknet heb n. ekn
kAr iyhdAr elAekr enk enk pAp kereC.
tAr iyhdAr sbR^ pAp kereC.
14
iyhdAr elAekrA/ etAmAedr Aim etAmAedr
zr kAeC dAs ker rAKeb. ecn k edez etAmrA
5
"ejrzAelm zhr ek etAmAr j >K nuBb dAs kreb. Aim c *u . AmAr e*AD hl
kreb n. ek >eK etAmAr j ek<ed Web n. t Aenr metA bM etAmrA tAet pue mreb.
mn ik &uim ekmn AeC kT ij|As krbAr
%r bAibelr ey qsrA %r eTek es iyhdAr edzek
dAy kAerA TAkeb nA.
A*m, kreb/ KAen tAedr kT bl heC.
12

iyrimy 15:15-16:14

706

Bu/ Apin AmAek buJet epereCn. AmAek


men ereK AmAek r( krn. elAekr AmAek
AGAt ker celeC. oedr eyAgY zAiS idn. oedr
it Apin ey qDeyRYr prI( ideCn tAet Aim
eyn DbMs hey n yA. AmAr sV e BAbn
u . ApnAr
j ey kX o y, Aim eBAg kriC es bYApAer
kw BAbun Bu.
16
ApnAr bAt$A AmAr kAeC ep<QeCiCl. ApnAr
kTAel AmAr kAeC esiCl bM esil Aim
hjm ker ePllAm. ApnAr bAt$A AmAek KuzI
keriCl. AmAek ApnAr nAem fAket pArbAr j
Aim KuzI heyiClAm. ApnAr nAm hl "Bu
sbRzi)mAn.
17
Aim kKno jntAr se bisin. eyeh&u tAr
AmAek iney hAshAis keriCl. Aim inejek iney
besiClAm/ kAr ApnAr BAb AmAr opr reyeC.
AmAr cArpAez sttAr j Apin AmAek
e*AD idey Ber ideyiCeln.
18
Aim buJet pAir n ekn Kno Aim bYAT
ebAD kir. Aim buJet pAir n ekn AmAr (t
eser oeW n. Bu/ AmAr men hy Apin bdel
igeyeCn. Apin heln Zikey yAoy J,R. ikMb
hWA jelr bAh eTem yAoy kiw J,R.
19
tKn Bu beliCeln/ "iyrimy/ &uim inejek
bdiley AmAr kAeC iPer es tAhel etAmAek
zAiS edb n. &uim yid inejek pirbt$n ker
AmAr kAeC iPer As tAhel &uim AmAr esb
kret pAreb. sb mUlYhIn kT n bel yid &uim
r pU,R kT blet pAer teb &uim AmAr hey
kT blet pAreb. iyhd Ar elAkedr inejedr bdel
ePel etAmAr kAeC iPer Aset heb iyrimy. ik
&uim inejek tAedr met ker bdilo n.
20
Aim etAmAek mn zi)zAlI ker &ulb ey
elAek BAbeb &uim iptelr edoyAelr met kiWn.
iyhdAr elAekr etAmAr se yu krelo etAmAek
or prAijt kret pAreb n. kAr, Aim etAmAr
se AiC. Aim etAmAek sAhAyY krb bM Aim
etAmAek r( krb. hl Bur bAt$A.
21
"Aim etAmAek sb X elAekedr hAt eTek
r( krb. or etAmAek By edKAeb. ik Aim
etAmAek oedr hAt eTek r( kreb.
15

leyr idn
Bur bAt$A AmAr kAeC esiCl 2 "iyrimy
&uim ibey kret pAreb n. KAen etAmAr
ekAn sAn TAkeb n.
3
iyhdAr eCelemeyedr sVe
Bu il
bleln. bM es smS eCelemeyedr ipt o
mAtAr sV e Bu y bleln 4" elAkelAr Byr
m]&uY Aseb. ek tAedr j k<Adeb n. tAedr

16

j ek ict AlAeb nA. m]tedhil ibAr met


Ciey iCiwey pe TAkeb. oedr m]&u Y Gweb kjn
zr trbAirr AGAet Tb tAr mAr yAeb
nAhAer. m]tedhil zkun bM bpZedr KA
heb.
5
sutrAM Bu bleln/ "iyrimy ekAn A bAIet
eyo n. etAmAr tAedr j >K kAz krAr drkAr
en. kAr, Aim AmAr AzIbRAd iPirey ineyiC.
Aim iyhdAr elAekedr it dy edKAb n. Aim
tAedr j >Ko kAz krb n. hl Bur
bAt$A.
6
"iyhdAr sADAr, bM r pU,R mAnux skel
mAr yAeb. ek tAedr zbedh kbr edeb n/ ek
k<Adebo n. ek tAedr j ezAk kAz ker
mATAr cl kAimey ePleb n. 7*nrt elAekedr
j ek KAbAr iney Aseb n. ey smS elAekrA
tAedr iBBAbekr m]&u Yet ezAk kreC tAedr ekAn
bYi) ArAm edeb n. yAr k<Adeb tAedr j
pAnIy jelr bYbSAo ek ker edeb n.
8
"iyrimy/ ekAn sb muKr bAiet yAeb n
bM es bAiet ekAn ikC eKeto bseb n. 9 Bu
sbRzi)mAn/ SAeyelr Vr kTAil bleln/
'Kub zI Aim smS An ekAlAhelr z b
ker edb. kiw ibbAh sBAy elAekr ey sb
zsmUh ker Aim es sb b ker edb. etAmAr
jIbn kAel il Gweb. Aim kAjil t
krb.
10
"iyrimy/ iyhdAr elAekedr &uim kTAil
jAiney dAo. tAr etAmAek ije|s kreb/ 'Bu
ekn AmAedr sVe Byr kTAil beleCn
Amr ik Ay keriC AmAedr Bu Verr
ibre Amr ik pAp keriC 11tKn &uim il
tAedr b bleb 'etAmAedr pUbp
R r
u xr AmAek
tYAg keriCl bel etAmAedr jIben sb Byr
ijinx Aseb. hl Bur bAt$A. 'tAr AmAek
tYAg ker edbtAedr esb keriCl. tAr
edbtAedr pUjA keriCl. etAmAedr pUbRpurxr
AmAr ibDAnek SIV kAr ker AmAek tYAg keriCl.
12
ik etAmr ey sb pAp kAj kerC tA etAmAedr
pUbRpurxedr pApkAj eTek enk KArAp. etAmr
key/ ejdI. etAmr AmAek mA ker y
KuzI tA kereC. 13tA etAmAedr Aim edezr
bAer Ce ePlb. Aim etAmAedr ejAr ker ibedez
pAWAb. mn k edez pAWAb y etAmAedr
pUbRpurxedro ecn. esKAen etAmr A
mUi%$edr esb kret pAreb. Aim etAmAedr
ekAnrkm sAhAyY kret yAb n.
14
"elAekrA itit kerA bM bel/ 'Bur
iS eymn init/ iyin AmAedr imzr eTek
ebr ker eneCn/ esrkm initrep. ik smy

iyrimy 16:15-17:12

707
igey AseC. hl Bur bAt$A/ "yKn mAnux
Ar kT bleb n. 15elAekrA tKn n&un ikC
bleb. tAr bleb/ 'Bur iS eymn init iyin
AmAedr %err edz eTek bAr ker eniCeln/
esrkm initBAeb. itin tAedr iney esiCeln
essb edezr bAer eTek eyKAen tAedr itin
pAiWeyiCeln. ekn tAr kT bleb kAr, Aim
SAeylIyedr pUbRpurexr mAiwet iPirey Anb.
16
"Kub zI Aim enk ejelek edez
pAWAb hl Bur bAt$A. ejelr iyhdAr
elAekedr Dreb. tArpr Aim enk izkArIek
edez pAWAb.* tAr pAhAe/ pbeR t/ pATerr K<Aej
eyKAen iyhdAr elAekedr edKet pAeb/ esKAen
tAedr izkAr kreb. 17tAr y ker tAr sb Aim
edKet pAiC. iyhd Ar elAekr y kereC t AmAr
kAeC egApn kr sb ny. tAedr pAp AmAr
kAeC jAn ny. 18tAedr X kAejr j Aim
tAedr i, pirmA, ePr edb. tAedr itiw
pAepr j Aim tAedr i, zAiS edb. kAr
tAr AmAr edzek pib^ ker ideyeC. tAr
tAedr Byr mUi%$edr idey AmAr edzek pib^
ker &ueleC. Aim mUi%$edr G], kir. esj
Aim tAedr se rkm bYbhAr krb.
eV rr inkw kiw AT,
R A
Bu/ Apin AmAr zi)/ Apin AmAr r(k.
Apin ibpedr smey Ay enoyAr j k
inrApd jAyg. p]iTbIr smS edz ApnAr kAeC
Aseb. tAr bleb/ "AmAedr iptAedr edez iCl
mUi%$. tAr smS sAr mUi%$edr pUjA keriCl.
ik mUi%$r twkuo sAhAyY kerin.
20
mAnux ik tAr inejr j k]t edbtAek
qtrI kret pAer n tAr ZDu mUi%$ bAnAet pAer.
ik sb mUi%$r k]t edbt ny.
21
Bu bleln/ "yAr mUi%$ bAnAy essb elAekedr
Aim iz( edb. oedr Aim AmAr (mtA o zi)r
sVe iz( edb. tAhel tAr pli kret pAreb
ey Aim Vr. tAr jAneb Aim Bu.
19

hdey elK edAx


"iyhdAr elAekedr pAp k jAygAy elK
AeC eyKAen esel emAC yAy n. elAhAr
klm idey bM fgAy hIer* edoy klm idey
pApel pATerr opr elK heyeC. bM sb
pATril hl tAedr hdy. sb pAp elKA heyeC
tAedr segRr ebdIr z]e.
2
tAedr sAenr men rAeK es segRr ebdIr
kT y mUi%$smUhek sgR kr heyiCl. tAr men
rAeK es kAeWr K<uiwilek eyelA sgR kr

17

edez pAWAb r TR bAibelr z qs.

heyiCl AezrAek. tAr essb ijinx men rAeK


pAhA cAy bM gAeCr nIec.
3
tAr men kreb u) Aer pbRetr oper
ik heyiCl. iyhd Ar elAekedr cr
Dnspi%. Aim
sb elAekedr ibiley edb. es elAekr
etAmAedr edez mUi%$smUehr smS c SAnil DbMs
ker edeb. etAmr es smS jAygAy pUjA kereC.
bM eswA kw pAp.
4
Aim etAmAedr ey edz ideyiClAm t etAmr
hArAeb. etAmAedr zedr Aim etAmAedr edz iney
inet edb bM etAmAedr tAedr dAs het edb
mn k edez eywA etAmr jAen nA. kAr, Aim
BIx, *u . AmAr e*AD hl gngen Aenr met
bM etAmr es Aenr elilhAn izKAy icridenr
j pue CA hey yAeb.
elAekedr ibAV s bM rV ek ibAV s
Bu il bleln/ "yAr edr ibVAs ker/
tAedr jIben ml Gweb. edr zi)r opr
yAr Brs ker TAek tAedr e(e^o ml Gweb.
kAr, elAekr Bur it ibVAs hAireyeC.
6
smS elAekr hl jnmAnbhIn mrBUimr
k<Aw eJAepr metA. t/ Zk bM nubr
R mAiweto
tAr jAy. es sb eJApJA jAen n Vr kt
BAl ijins idet pAern.
7
ik ey bYi) Buet ibVAs rAKeb/ es Bur
AzIbRAd eTek bit heb n. kAr, Bu tAek
edKAebn ey tAek ibVAs kr yAy.
8
bYi) jelr DAer erAp, kr gAeCr met
zi)zAlI hey Web. ey gAeCr lV izk jelr
sAn pAeb/ Ier smyes gAC BIt heb n.
es gAeCr pAt sbdR sbj
u TAkeb. KrAr bCero
es ini TAkeb. PldAn eTek es kKno
ibrt TAkeb n.
9
"mAnuexr mn Kub ekQzlpU,.R tAr suS bSAr
ekAn iciks en. ik Aim Bu bM Aim
mAnuexr hdyo pirAr edKet pA. Aim kjn
mAnuexr mnek prI( kret pAir. Aim inDRAr,
kret pAir kAr ik TAkA ic. Aim kjn mAnuexr
kemRr Pl inDRAr, kret pAir.
11
kKen kKen kw pAKI er ifem t
idey tAek ePAwAy. iWk kBAeb kjn mAnux
WkAy bM er wAkA A sA ker. es wAk
es tAr eDRk jIben iey edy. jIbenr ezx
pyRAey es buJet pAer ey es ktb inebRAD.
12
kdm Tm eTek AmAedr pAsnAg]eh iCl
Verr mihmAiVt isMhAsn. t BIx r pU,R
SAn.
5

hIer A(irk eTR/ "nIlkA min.

iyrimy 17:13-18:9

708

Bu Apin SAeyelr Az. Bu Apin idey ekAn mAlp^ bey enA n. ibAemr idn
jIb J,RAr mt. yid kjn mAnux ApnAr kAC kAj kr b ereK bM idniw pib^ BAeb
eTek muK iPirey eny/ tAr jIbn hey yAeb Kub kAwAo.
25
eCAw.
"'yid etAmr AmAr Aedz mA ker/ tAhel
dAyUedr isMhAsen pibX rAjg, ejrzAelemr
iyrimyr tIy iBeyAg
Pwk idey ebz kreb. reT ce/ eGAAy ce
14
Bu/ AmAek sAirey &ulun bM Aim sitY ibiB rAjAr Aseb. iyhd bM ejrzAelemr
sitY eser Wb. AmAy r( krn/ tAhel Aim entAr heb es rAj bM ejrzAelm icrkAelr
sitY r( pAb. Bu/ Aim ApnAr zMsA kir? j bsbAskArI elAk pAeb. 26iyhd zhr eTek
15
iyhdAr elAekrA AmAek ker celeC. elAekr Aseb ejrzAelem. ejrzAelemr
tAr bleC/ "iyrimy/ Bur bAt$Ar ik hl AmAedr AzpAezr eCA Am eTek/ ibAmIn pirbAregAIr
edz eTek/ pim pAhAer pAdedz eTek bM
edKet heb bAt$A sitY heb.
16
Bu/ Aim ApnAr kAC eTek edQe pAlA in enegB eTek elAekrA Aseb ejrzAelem. or
brM Aim ApnAek nusr, ker celiC. Aim sbA se iney Aseb DupDUn/ ehAmbil/ zs
ApnAr eC met emxpAlk heyiC. Aim qneb. tArA es smS phAr bM qneb Aneb
kKen cAin Byr idn Asuk. Bu Aim y Bur pAsn g]ehr j.
27
beliClAm/ t sb Apin jAenn. y GeweC tAr
"'ik yid etAmrA AmAek mA kerA bM
sb ikC Apin inejr ecAeK edeKeCn.
AmAr kT n ezAn tAhel ml Giney Aseb.
17
Bu AmAek DbMs krebn n. Aim zAir yid etAmr ibAemr idn ejrzAelemr Pwk idey
ebAJ bhn ker bM tAek pib^ ker/ tAhel
smyelAet ApnAr oper inB$r ker TAik.
18
elAekrA AmAek inyRAtn kreC. oedr lit Aim ejrzAelemr PwkelAet An Ailey
krn. ik AmAek inrAz krebn n. mAnuxedr edb/ es An y enBAen yAy n. es An
By epet idn. ik AmAek BIt ker &ulebn n. ejrzAelemr Pwk eTek Zr ker sb ikC puiey
leyr es Byr idnel AmAr zedr jIben CA ker ePleb.
Asuk. tAedr c,R krn. bArbAr tAedr c,R krn.
ku emAr bM kAdAmAiw
ibAemr idnek pib^ rAK ehAk
iyrimyr kAeC Bur bAt$A esiCl
19
2
Bu/ AmAek kTil bleln "iyrimy/
"iyrimy yAo/ kuemAerr bAi yAo. kuemAerr
yAo elAekedr Pwekr kAeC igey dAAo eywAr Ger Aim etAmAek AmAr bAt$A jAnAb.
3
meDY idey iyhdAr rAj eBter eFAek bM bAer
tA Aim kuemAerr bAi igeyiClAm. Aim
yAy. elAekedr AmAr bAt$A ezAnAo bM tArpr edeKiClAm kuemAr tAr cAkAy kAdAmAiw iney kAj
ejrzAelemr etYkiw Pwek igey k kAj kreC. 4kAdAmAiw idey es kiw pA^ qtrI kriCl.
ker.
ik ekATAo ekAn gegAl hiCl. tA kuemAr
20
" elAekedr bel 'Bur bAt$A ezAn. ezAn AbAr kAdAmAiw cAiCl n&un pA^ qtrIr j.
iyhdAr rAj bM iyhdAr sADAr, mAnux. Pwk menr met ker hAt idey es pAe^r AkAr get
idey ejrzAelem yAtAyAt krA etYkiw mAnux cAiCl. 5 tKn Bur bAt$A es ep<QCAel AmAr
AmAr kT ezAn? 21Bu kTAil beleCn kAeC 6"SAeyelr pirbAr/ etAmr jAen ey Aim
stkR eTek/ etAmr ibAemr iden ejrzAelemr :Vr etAmAedr se rkm kret pAir.
Pwk idey ekAn mAlp^ iney yAtAyAt kret pAreb etAmr hel kuemAerr hAet rAK kAdAmAiw Ar
n. 22ibAemr iden Gerr mAlp^o iney yAtAyAt Aim hlAm kuemAr. 7 hye t mn smy Aset pAer
kret pAreb n. esidn kAejo eyet pAreb n. yKn Aim etAmAedr kiw edz TbA kiw rAejYr
ibAemr idn etAmr pib^ idn iheseb yApn kreb. sVe kT blb. Aim hyt blet pAir ey Aim
Aim etAmAedr pU b R p u r xedro Aedz edziwek ge &ulb. AbAr o blet pAir ey
ideyiClAm. 23ik tAr AmAr kT ezAenin. Aim edziw o tAr rAjDAnIek DbMs krb.
etAmAedr pUbRpurxr AmAek mA keriCl. 8ik jAitr elAekr hyet tAedr hdy o
etAmAedr pUbRpurxr iCl key o ejdI. Aim menr pirbt$n kret pAer. hyet tAr Ar pAp
tAedr zAiS ideyiClAm ik tAet ekAn Pl hyin. kAjsmUh kreb n. tKn Aimo mt pirbtn
$ krb.
tAr AmAr ekAn kT ezAenin. 24ik etAmr mn tAhel jAitr j Aim Ar DbMs bey Anb
idey AmAr kT ezAn. AmAek mA ker. n. 9AbAr esKAen k smy Aset pAer
hl Bur bAt$A "'ibAemr idn ejrzAelemr Pwk yKn Aim Aerkiw jAitr kT bleb. Aim hyt

13

18

iyrimy 18:10-19:6

709
blb ey Aim jAitiwek ge &ulb bM SApn
krb. 10ik Aim yid ediK jAit KArAp kAj
kreC bM AmAek mA kreC/ tAhel AmAeko
jAitr j BAl kAj krbAr ey pirkn
keriClAm tAr sVe AbAr ibebcn kret heb.
11
"tb/ iyrimy/ iyhd bM ejrzAelemr
elAekedr wA bel/ 'Bu y beleCn t hl
mUet$ Aim etAmAedr j zAi qtrI kriC.
Aim etAmAedr ibre pirkn kriC. sutrAM
s kAj kr b ker. etYek BAel hoyAr
ecX ker. 12ik iyhdAr elAekrA %r edeb/
'ecX ker AmAedr bdlAet cAel ekAn lAB heb
nA. Amr y cAiC tA ker yAb. etYek tAr
zytAn hdy y cAeC tA ker yAeC.
13
Bu y beleCn ezAn " edzilek
el ker 'S Aeyl ey KArAp kAjelA kereC
eselA ekAn elAkek kKno kret ZenC
SAeyl hl Verr ibezx ek. SAeyl hl
Verr kenr met.
14
etAmr jAen ey SrK kKno inejr
eCy mAW eCe eyet pAer n. etAmr jAen ey
ilbAenAenr pbRt z]er brP kKenAo gel yAy
n. etAmr jAen ey qztY bAh kKno Zk hey
yAy n.
15
ik AmAr elAekr AmAek Buel sAr
mUi%$edr sAmen qneb sAjAeC. AmAr elAekr
tAedr k]tkAeyRr j ehAcw KAeC. tAr
tAedr pUbRpurxedr qtrI purAen peTo ehAcw
KAeC. AmAr elAekr AmAek BAel rASAy
nusr krAr ecey brM ipCenr rASy bM KArAp
rAS idey hAweb.
16
sutrAM iyhd zU mrBUimet pir,t heb.
elAekr tAedr edezr kr, bS edeK c
AGAt pAeb. tAr ZDu izsa idet idet mAT nAeb.
17
Aim iyhdAr elAekedro Ciey edb. tAr
tAedr zedr kAC eTek pAiley yAeb. Aim
pUbRidekr Jer mt iyhdAr elAekedr C^B ker
edb. DbMs ker edb oedr. or edKet pAeb Aim
oedr sAhAyY n ker idibY oedr eCe cel yAiC.
iyrimyr c&u TR iBeyAg
tKn iyrimyr zr bll/ "es Amr
ke^ imel iyrimyr ibre c*Aer pAy ebr
kir. yAjekr edoyA nuzAsenr iz( iny
hAirey yAeb n bM |AnIedr pedz AmAedr
se AeC. BAbbAdIedr kTo AmAedr se
Kno AeC. sutrAM cel iyrimyr ibre
Amr suY cAr cAlA. cAr tAek ezx
ker edeb. tAr ekAn kTAek Amr pA% edb
n.
18

Bu AmAr kT Znun? AmAr yui) Zen ibcAr


krn ek siWk.
20
Aim elAekedr se BAel bYbhAr keriClAm/
ik tAr AmAek KArAp ijinx itdAn ideC.
tAr AmAek P<Aed ePlet cAeC bM htY kret
cAeC. Bu/ elAekedr BAel krbAr j bM
oedr opr rAg kr b krbAr j ApnAr kAeC
kt iB( keriClAm men krn.
21
sutrAM oedr eCelemeyr KrAy nAhAer mrl.
zr oedr prAijt krk. tAedr mihlAr sAn
hArAk. tAr ibDbo hey yAk. iyhd Ar smS purxek
htY kr ehAk. oedr SIr ibDbAr jIbnyApn
krk. yue mAr yAk iyhdAr smS yubk.
22
Ger Ger kAAr erAl Wk. yKn Apin hWA
oedr ibre zr A*m, GwAebn tKn or
k<Ak. sb ikC Gwk kAr, AmAr zr AmAek
P<Aed ePlet eceyiCl. tAr AmAr j P<Ad epet
ereKiCl tAr meDY pbAr j.
23
Bu/ AmAek htYA krbAr j or ey
pirkn keriCl Apin tA jAenn. oedr
prAD (m krebn n. oedr pApek mueC edebn
n. AmAr zedr DbMs ker idn. yKn Apin
*u hebn tKn oedr zAiS edebn?
19

BA pA^
Bu AmAek beliCeln/ "iyrimy/ yAo
kuemAerr kAC eTek kw mAiwr pA^ iken
Aen. 2 KpRr Pwekr kAeC ebn-iheAm ptYky
yAo. se ikC ent o yAjkek nAo. esKAen
tAedr Aim y beliC t bel. 3tAedr bel/
'iyhdAr rAj bM ejrzAelemr mAnux/ Bur bAt$A
ezAn? Bu sbz
R i)mAn/ S Aeyelr Vr y beleCn
t hl Aim Kub zI SAen Byr ikC
GwAeb. etYek GwnAr kT Zen htbAk hey
yAeb/ By pAeb. 4iyhdAr elAekr AmAek pirtYAg
kereC bel Aim el GwAeb. tAr edzwAek
ibedzI edbtAedr jAyg bAiney &ueleC. iyhdAr
elAekr edbtAedr j jAygAy ehAmbil
ideyeC. tAr enk Aeg mUi%$r pUjA krt n.
tAedr pUbRpurxrAo n&un mUi%$r pUj krt n.
il sb A edezr n&un edbt. iyhd Ar rAj
edezr mAiw inrIh izZedr re) iBijeyeC.
5
iyhdAr rAjArA c SAnil bAl mUi%$r j
qtrI kereC. es SAnek tAr inejedr sAnedr
bAl mUi%$ek ehAmbil sgR iheseb bYbhAr krt.
bAelr mUi%$ek ehAmbil edoyAr j tAr inejr
sAnedr puiey emereC. Aim tAedr sb kret
bilin. Aim bilin tAedr sAnek BAeb qneb
iheseb bil idet. Aim kKen kT BAbeto
pAir n. 6 Kn mAnux jAygAek etAPt o

19

iyrimy 19:7-20:9

710

iheAm ptYk bel fAek. ik Aim etAmAedr


sAbDAn ker idiC. bAt$Aiw hl Bur kAC eTek
"idn AseC/ yKn mAnux jAygAek inDn ptYk
bel seVADn kreb. 7 jAygAet Aim iyhd
bM ejrzAelemr elAekedr pirknAil DbMs
krb. z elAekedr tA kreb bM Aim
trbAirr AGAet tAedr m]&uY edKb. tAedr m]tedh
zkun bM b jr iCe KAeb. 8 Aim zhr
puerApuir DbMs ker edb. ejrzAelemr pAz idey
yAbAr smy elAekr izsa idet idet mAT nAeb.
yKn tAr edKeb zhr ik ker DbMs heyiCl
tKn tArA AyRY hey yAeb. 9z tAr qsnYbAihnI
iney zhr iGer ePleb. qsr elAekedr
KAer sAen zherr bAer eyet edeb n.
Pel tAr nAhAer kX pAeb. nAhAer y,Ay
tAr tAedr inejr sAnedr zrIr iCe KAeb.
bM tArpr tAr inejrA ek er mAMs
iCe KAeb. 10iyrimy/ elAekedr kTil bel.
bM yKn tAr etAmAek l(Y kreb tKn &uim
pA^iwek eBe ePleb. 11es smy kTAil
bel 'Bu sbRzi)mAn bleln/ mAiwr pAe^r
met Aim iyhd bM ejrzAelmek eBe iey
edb. eymn mAiwr pA^iwek AbAr Aegr bSAy
iPirey An yAeb n. iyhdAr sVeo es k
bYApAr heb. iyhdAr smS m]t elAekedr etAPet
kbr edoy heb yt(, esKAen kbr edoyAr met
jAyg bizX TAkeb. 12Aim iyhdAr mAnuxedr
bSAo etAPetr met krb. hl Bur bAt$A.
13
'ejrzAelemr
etYkiw bAi etAPetr met
pib^ hey igeyeC. mn ik rAjAedr AsAdilo
etAPetr met DbMs hey yAeb. eknn/ sb
bAir CAed bes mAnux mUi%$smUehr pUjA kereC.
tAr n(^edro pUjA kereC bM tAedr sAn
jAnAet tAedr ee ehAmbil ideyeC. tAr
mUi%$smUehr epy qneb sgR kereC.
14
rpr iyrimy etAPt eCe cel egl/ es
jAy g A eyKAen Bu tAek BAbbA,I kret
pAiWeyiCeln. iyrimy Bur pAsng]eh egl bM
pAsng]ehr c er u) jimet igey dAAl.
iyrimy smS mAnuxek bll 15"Bu sbRzi)mAn/
S Aeyelr Vr kT bleln 'Aim beliClAm/
Aim ejrzAelm bM tAr cArpAezr Amilet
enk ibRpAk Anb. Kub zI Gwn GwAeb.
kAr, elAekr BIx, ejdI. or AmAr kT
Znet SIV kAr kereC bM AmAek mA kereC.
iyrimy bM pzha r
pzahr iCl k yAjk. Bur pAsng]ehr
es iCl DAn yAjk. pzaherr iptAr nAm
iCl er. pzahr Znet epl Bur pAsng]ehr

20

c er iyrimy DemRApedz cAr kreC. 2 tA es


BAbbAdI iyrimyek hAr keriCl. es iyrimyr
hAt bM pil kAeWr ir mAJKAen eb<eD
ereKiCl. w GewiCl Bur mier ibAmIenr
ctr Pwek. 3pridn yKn pzahr iyrimyek es
kAeWr Ker eBtr eTek ebr ker Anl tKn
iyrimy pzahrek beliCl/ "etAmAr/ pzahr nAmiw
Bur edoy ny. Kn Bu etAmAr nAm ideln
sbRidekr sAs. 4wA etAmAr nAm/ kAr, Bu
beleCn/ 'zI Aim etAmAek etAmAr inejr kAeC
kiw sAes pir,t krb. &uim etAmAr smS bubAebr kAeCo sAs iheseb piricit pAeb. &uim
l(Y kreb zr trbAir etAmAr bu edr htY kreC.
Aim iyhd Ar smS elAekedr bAibelr rAjAek idey
edb. itin tAedr bAibel iney yAebn. tAr qsnYrA
tAedr trbAir idey emer ePleb. 5 Dnspd j$n
kret ejrzAelemr mAnux pirm keriCl. ik
Aim tAedr smS Dnspd zedr idey edb.
iyhd Ar rAjAedro cr yR iCl. Aim es Vyo
R
zedr idey edb. zbAihnI es sb Dnspd
VyR semt iyhdAr elAekedro bAibel iney yAeb.
6
pzahr/ &uim bM etAmAr pirbAro r eTek mui)
pAeb n. etAmAek bADY krA heb bAibel cel yAoyAr
j. etAmAr m]&uY heb bAibel. esKAen etAmAek
smAiht kr heb. &uim etAmAr b uedr kAeC imTY
DemRApedz cAr keriCel. &uim beleC w Gweb
n. ik etAmAr burAo bAibel mAr yAeb bM
esKAen tAedr smAiht krA heb.
iyrimyr pm iBeyAg
Bu/ Apin ekQzl keriCeln bM Aim
tAirt *A heyiClAm. Apin AmAr ecey zi)zAlI
tA Apin ijet egeln. Aim mAnuexr kAeC
hAskr hey eglAm . or AmAek iney sArAidn
Der hAsAhAis krl.
8
Aim yKn kT bil/ ihMs o DbMesr ibre
eccA. Bur bAt$A Aim elAekedr jAiney esiC.
ik elAekr AmAek pmAn kereC/ AmAek iney
phAs kereC.
9
kKen Aim inej inej beliC/ "Aim Buek
Buel yAb. Bur nAm ker Ar kT blb n. yKn
Aim kT bil tKn Bur bAt$A AmAr zrIerr
eBter Aenr met AlAy epAAy. hAer eBtr
es Al epA mnBAeb Ciey pe ey Aim
Ar iWk TAket pAir n/ LA hey pi. Bur
bAt$A zrIerr eBter Ar Der rAKet pAir n.
7

tAirt iyrimy tAr it Verr itit krt/ :DYAy


18 ey tAek tAr zedr ecey zi)zAlI kr heb. ik
Kn iyrimy ebAD kreC ey es tAirt heyeC kAr tAr
zr tAek AlAtn kreC.

711
10

Aim Znet pAiC elAekrA AmAr ibre


iPsiPs ker kT bleC. sb jAygAy k kT
Zen Aim By pA. mn ik AmAr b urAo AmAr
ibre kT bleC. elAekr AmAr Bul krbAr
ep(Ay reyeC. tAr bleC/ "cel Amr kwA
imeTY kTA bil ey es kw BIx KArAp kAj
kereC. s kAj kir. Amr hyet iyrimyek
tAr,ApUbRk ekQzl kret pArb. tAhel pirezex
Amr tAr hAt eTek mui) pAeb. tArpr Amr
tAek bI krb bM itezAD enb.
11
ik Bu AmAr se AeCn. Bu kjn
zi)zAlI qsenYr mt. tA elAekr yAr AmAek
tAA kreC tAr ehAcw KAeb. tAr AmAek hArAet
pAreb n. tAr inejrA eher igey htAz heb.
tAr mn pmAint heb ey es l tAr
kKen Bulet pAreb n.
12
sbRzi)mAn Bu &uim s elAekedr prI(
ker. &uim AmAedr hdeyr bM menr eBtr
gBIrBAeb edK. Aim etAmAr sAmen sb elAekedr
ibre yui)smUh eniClAm yAet hyt
Aim edKet
pA ey &uim oedr zAiS edeb.
13
Bur kAeC gAn kr? tAr zMs kr. Bu
shAy mAnuxek (itkr mAnuexr kbl eTek r(
kern.
iyrimyr x iBeyAg
iBzAp dAo es idniwek eyidn Aim j
ineyiClAm. eyidn AmAr m AmAek epeyiCl es
idniwek AzIbRAd ekAerA n.
15
iBzAp dAo es mAnuxiwek ey AmAr iptAek
AmAr j sMbAd ideyiCl. es beliCl/ "etAmAr
kiw pu^ sAn heyeC. es AmAr iptAek
sMbAd idey KuzI keriCl.
16
mAnuxiwro dz ehAk es sb zherr met
eyelA Bu DbMs kereCn. Bu zhrilr
opr ekAn kr, edKAn in. mAnuxiw eyn
etYkidn skAel yue r At$nAd Znet pAy.
pureblAy es yu nAd Znuk.
17
kAr, es AmAek mAgeB$ TAkAkAlIn htY
kerin. es yid AmAek htY krt tAhel AmAr
kbr ht. AmAr mAgB$ bM Aim kKno
jh krtAm n.
18
AmAek ekn AmAr mAgB$ eTek bAer
Aset hl Aim p]iTbIet y ikC edeKiC t
hl >K bM smsAsmUh. bM AmAr jIbn ezx
heb >eK o pmAen.
14

rV rAjA isidikeyr neu rAD bAitl ker ideln


iyrimyr kAeC bAt$A esiCl yKn iyhd Ar
rAj isidiky iyrimyr kAeC jn elAkek

21

iyrimy 20:10-21:9

pAiWeyiCl pzahr bM yAjk sPiny tKn


bAt$A iyrimyr kAeC esiCl. pzahr iCl mieyr
pu^ bM sPiny iCl mAeseyr pu^. pzahr bM
sPiny iyrimyr j kiw bAt$ bey eniCl.
2
pzahr o sPiny iyrimyek beliCl/ ''AmAedr
j Bur kAeC ATRnA ker. Buek ije|s ker
ik Gwet celeC. Amr jAnet cA kAr, bAibelr
rAj nbK
U dairsr AmAedr A*m, kereC. hye t
Bu AmAedr j tIet eymn keriCeln etmin
cmkAr o zi)zAlI ijinxil itin krebn. Bu
hye t nbK
U dairsrek AmAedr it A*m, eTek
ibrt krebn.
3
tKn iyrimy/ pzahr bM sPinyek %er
bll/ "rAjA isidikyek bel 4Bu SAeyelr
Vr yA beleCn t hl 'etAmAr S sAr AeC.
bM es S sAr idey &uim bAibelr rAj bM
bAiblbAsIedr A*m, eTek inejek r( kereC.
ik Aim etAmAr smS S sAr nX ker edb.
oel Ar ekAn kAej lAgeb n.
'"bAibelr rAjAr qsnYr zhr iGer ePleC.
zI Aim tAedr ejrzAelemr BYer iney
Asb. 5 SVyM Aim etAmAedr ibre yu krb.
iyhdAr elAekedr/ Aim AmAr zi)zAlI hAt
idey etAmAedr ibre yu krb. Aim etAmAedr
opr c *u bM Aim ktKAin *u t
ebAJAenAr j Aim etAmAedr ibre kiWn yu
krb. 6 Aim smS ejrzAelmbAsIek htY krb.
htY krb pZedro. tAr kiw Byr erAeg
mAr yAeb eyiw sAr zher Ciey yAeb. 7iw
GwbAr pr/ hl Bur bAt$A/ '"Aim bAibelr
rAj nbUKdairserr hAetiyhdAr rAj isidiky
o tAr mI mlIek &uel edb. ejrzAelem yAr
mhAmArI/ yu bM nAhAerr pro jIibt TAkeb
tAedro Aim &uel edb nbK
U dairserr hAet. rAj
nbUKdairserr esnbAihnI iyhdAr elAkek htY
kret cAeb. tA iyhd bM ejrzAelemr elAk
mAr yAeb trbAirr AGAet. nbUKdairsr b
ekAn dy edKAeb n. es elAekedr j ekAnrkm
>Ko nuBb kreb n.
8
''ejrzAelemr elAkek wAo bel dAo. Bu
kTAil bleln 'Aim etAmAedr jIbn bM
m]&uYr meDY bACet edb. 9 ejrzAelem yAr bAs
ker tAr mreb. tAr mAr yAeb trbAirr AGAet/
nAhel mhAmArIet nyet nAhAer. ik ek yid
ejrzAelm eTek ebirey igey bAibl qsedr kAeC
A smpR, ker tAhel es eb<ec yAeb. puer zhrwA
bAiblIy qs iGer ereKeC. ek bAer eyet pAreb
n bM zherr eBtr KAbAr Anet pAreb n.
ik ek yid bAer yAy bM bAibelr qsenYr
kAeC A smpR ker/ es tAr jIbn r( kreb.

iyrimy 21:10-22:17

712

10

Aim iWk keriC ejrzAelm zhrek ibped


jjRirt ker edb ik ekAn sAhAyY krb n.
hl Bur bAt$A 'Aim ejrzAelm zhr bAibelr
rAjAek idey edb. es zher An lAigey
edeb.
11
" bAt$A iyhd Ar rAjpirbArek jAiney dAo
Bur bAt$A ezAn.
12
dAydU pirbAr/ Bu kTAil beleCn '&uim
itidn elAekedr AyprAy,tAr se ibcAr
kreb. iByu)edr prADIedr hAt eTek b<AcAeb.
yid &uim t n ker tAhel Aim *u hb.
AmAr e*AD hl Aenr met. kbAr es
e*AeDr An lel ek Ar t enBAet
pAreb n. iw Gweb kAr etAmrA pAp kAj
keriCel.
13
''ejrzAelm/ Aim etAmAr ibre. &uim
pAhAer c
Ay bes TAek. &uim ptYkAr opr
rA,Ir mt bes TAek. ejrzAelemr elAekrA
etAmr bleCA/ 'ek AmAedr A*m, kret pAer
n. ek AmAedr dUgs
R miV t zhrilet ebz
kret pAer n. ik Bur bAt$A ezAn.
14
'&uim eyAgY zAiS pAeb. Aim etAmAr re,Y
An lAgAeb. es An etAmAr cAiridekr sb
ikC puiey edeb.
zyt
An rAjAedr ibcAr
Bu bleln "iyrimy/ rAjAsAed yAo.
iyhd Ar rAjAr kAeC igey DemRApedz cAr
2
ker 'iyhd r rAjA/ Bur bAt$A ezAn. &uim dAyeU dr
isMhAsn eTek zAsn krC/ tA ezAn eh rAj/
&u im bM etAmAr sBApirxdg,o ezAn.
ejrzAelemr Pwk idey As etAmAr elAekedro
Verr bAt$A Znet heb. 3Bu bleln y iWk tA
ker. fAkAtek ny/ yAr fAkAit heyeC tAek r(
ker. ibDb mihledr bM nAT izZedr ekAn
(it kerA n. inrIh elAekedr emerA nA. 4 yid
ined$zel etAmr emen cel tAhel il Gweb
dAyUedr isMhAsen ey sb rAjAr iDit reyeC
tAr ejrzAelm zherr Pwk idey AsA cAiley
yAeb. se TAkeb tAedr sBpirxdg,. tAr sbA
reT eGAAy ce Aseb. 5 ik yid ined$zil
mAn n hy/ tAhel Bu beleCn Aim/ Bu/
itit idiC rAjAr AsAd DbMs hey yAeb bM
sb ikC jAelr Sep pir,t heb.
6
iyhdAr rAjAr rAjAsAedr sVe Bu y
beleCn t hl
" AsAd hl igilyedr re,Yr met c.
rAjAsAd hl ilbAenAenr pbRetr met c/
ik AsAdek mrBUimet pir,t krb.
AsAd inj$n zherr met kAik dAiey TAkeb.

22

Aim DbMskArIedr AsAd DbMs kret


pAWAb. tAr AsAedr su# rs kikAWel
ekew ePleb bM eselAet An Direy edeb.
7

"enk jAitr elAekr zherr pAz idey


eyet eyet ek ek kreb/ 'mhAn zhr
ejrzAelemr opr Bu mn kw sAMGAitk
kA ekn kreln 9 heb tAedr er %r
iyhdAr elAekr tAedr Bu Verr se ey ci)
hey i Cl t tAr mA keriCl bel V r
ejrzAelmek DbMs kereCn. iyhd Ar elAekr mUi%$
pUjA keriCl bel tAedr ByAnk Pl eBAg
kret hl.
rAj eyehAyA ejr ibre ibDAn
m]t rAjAedr j n ek<ed brM ey rAjAek
jAyg eCe cel eyet heb tAr j k<Aed.
kAr, es Ar kKen iPer Aseb nA. Ar ekAnidn
es inejr mABUimek edKet pAeb n.
11
eyAizeyr pu^ zum :eyehAyAj sVe Bu yA
beleCn t hl/ :eyAizy mAr yAbAr pr tAr pu^
zm
u iyhd Ar rAj heyiCl. "eyehAyAj ejrzAelm
eCe cel igeyiCl. es Ar ekAnidn ejrzAelem
iPer Aes in. 12imzerr elAekr tAek eyKAen
Der iney igeyeC esKAen tAr m]&uY heb. es Ar
ekAnidn edzek edKet pAeb n.
10

rAjA iyehAyA kIemr ibre ibDAn


rAjA iyehAyAkIemr jIben KArAp smy Giney
AseC. es tAr rAjAsAd qtrI kret b s
kAj kereC. elAk Wikey AsAedr Gr semt ctA
bAieyeC. tAr jAedr idey ibn pAirimek es
kAj kirey ineyeC.
14
iyehAyAkIm bll/ "Aim inejr j kiw
ibzAl AsAd qtrI krb. es AsAedr operr
tlAy b b Gr TAkeb. tA es b b jAnAl
qtrI krl. rs b]e(r kAW idey qtrI jAnAlAr
cAiridek es lAl r[ krl.
15
iyehAyAkIm/ etAmAr AsAed sMKY rs be] (r
kAW etAmAek mhAn rAj ker idet pAreb n.
etAmAr ipt eyAizy KA o pAnIy epey sX
iCeln. itin siWk peT siWk kAj keriCeln.
tb tAr e(e^ sb ikC BAel heyiCl.
16
eyAizy grIb >KI elAekedr pAez dAieyiCl
bel tAr se KArAp ekAn Gwn Gewin. iyehAyAkIm/
'Vrek jAnAr TR sBAeb jIbnyApn krA bM
yAr grIb o A%$ tAedr sAhAyY kr. hl
Bur bAt$A
17
iyehAyAkIm/ etAmAr ecAK ew ZDu etAmAr
lAeBr idkwA edeK. etAmAr smS BAbnA hl lAB
13

iyrimy 22:18-23:5

713
iney bM ik ker Aer ebzI ikC pAeb tA iney.
&uim C ker inrIh mAnuxek htY kereC. eSV CAy
er ijins cir kereC.
18
sutrAM eyAizyr pu^ iyehAyAkImek Bu
kTAil bleln "iyh d Ar elAekrA kKno
iyehAyAkIemr j k<Adeb n. tAr ek prek
bleb n; 'eh AmAr BA/ Aim iyehAyAkIemr j
Kub >iKt? eh AmAr BignI/ Aim iyehAyAkIemr
j Kub >iKt? tAr iyehAyAkIemr j >iKt
heb nA. tAr tAr sVe bleb n/ 'eh minb/
Amr >iKt? eh rAj Amr mmRAht?
19
ejrzAelemr elAekrA iyehAyAkImek kbr
edeb kiw m]t gADAr skAerr Biet. tAr tAr
m]tedh ewen ihc e iney igey ejrzAelemr Pwekr
bAer Ce ePel edeb.
20
"iyhd/ yAo ilbAenAenr pAhAe eW ickAr
ker k<Aed yAet etAmAedr es kAAr erAl bsenr
pAhA eTek ezAn yAy. bArIm pAhA eTek eci cey
oeW. kAr, etAmAr 'eimkr sb DbMs hey
yAeb.
21
"iyhd/ &uim inejek inrApd men keriCel
ik Aim etAmAek stkR keriClAm? etAmAy stkR
keriClAm ik AmAr kT ezAnin. eCelmAnux iCel
bel &uim BulpeT jIbnyApn keriCel. iyhd/
&uim etAmAr eyQbnkAl eTek AmAek mA kerC.
22
iyhd Aim etAmAek ey zAiS edb tA Aseb
Jer met bM es J etAmAr smS
emxpAlkedr iey iney yAeb. &uim eBebiCel
A jAitil etAmAek sAhAyY kret igey
Aseb/ ik tArAo prAijt heb. tKn &uim sitY
sitY inrAz hey peb. lit heb inejr tIetr
k]tkemRr kTA eBeb.
23
"rAj/ &uim pAhAer ekbAer oper rs
b]e(r qtrI su# AsAed bAs ker. w enkw
etAmAr kAeC ilbAenAen bAs krAr met eyKAn
eTek kAW Aes. eyeh&u pAhAer opr ibzAl
AsAed &uim bAs ker tA &uim inejek inrApd
BAbeC. ik yKn zAiS etAmAr kAeC Aseb tKn
&uim AGAt pAeb bM sb y,Ay kAtr mihlAr
mt At$nAd kreb.
rAjA iyehAyA kIe,r ibre rAy
24
Bu bleln/ ''Aim AiC w eymn ini/
hl Bur bAt$A/ "etminBAeb Aim w krb.
iyehAyAkIemr pu^ iyehAyAkI,/ iyhdr rAj/ &uim
yid AmAr fAn hAetr emAhr kr AMiwo* ho/
Aim etAmAk Cue ePel edb. 25iyhdrAj kiny/
&u im yAedr Bey BIt es bAibelr rAj
nbUKdairserr o bAibelr elAekedr hAet Aim
AMiw emAhr kr AMiw.

etAmAek &uel edb. tAr etAmAek htY kret cAy.


26
Aim etAmAek o etAmAr mAek mn k edez
pAiWey edb eyw etAmAedr kAerAr jSAn ny.
etAmr esKAen mAr yAeb. 27iyehAyAkI, &uim yid
SVedz kAtr hey yAo bM etAmAr inejr edez
iPero eyet CA kr/ &uim kKno iPer yAbAr
numit pAeb n.
28
kiny hl k BA pAe^r mt yAek ekAn
mAnux bAitl ker ePel ideyeC. es mn k
pA^ yAek ek cAy n. iyehAyAkI, o tAr sAnedr
ekn ePel edoyA heb ekn tAedr edez
ini( kr heb
29
BUim/ iyhdr edz/ Bur bAt$A ezAn.
30
Bu bleln/ "kiny sV e kTAel ileK
nAo. 'es heb mn k mAnux yAr Ar ekAn
sAn TAkeb n. es kKen jIben sPl heb n.
tAr ekAn sAn kKen dAyUedr isMhAsen bset
pAreb n. tAr ekAn sAn kKen iyhdAr rAj
kreb n.
''iyhdAr emxpAlkedr* pe( w KArAp
heb. emxpAlekr AmAr emexedr
Aht kreC. tAr cAridk eTek emexedr
tAiey AmAr zesr kAC eTek dUer iney yAeC.
hl Bur bAt$A. 2 emxpAlekr :enb]
AmAr emexedr :elAekedr j dAyI bM Bu
SAeyelr Vr emxpAlkedr bleln "etAmr
emxpAlekr AmAr emxedr c&uid$ek tAiey iney
egC. bM etAmr tAr r(,Aeb(, krin. ik
Aim etAmAedr edeK enb. etAmAedr m kAejr
j Aim etAmAedr zAiS edb. hl Bur
bAt$A. 3 ''Aim AmAr emxedr edez pAiWey
edb. tArpr ibedzelAr eTek Aim AmAr
bAkI emxilek jeA krb bM ey smS emxr
pe TAkeb/ tAedr Aim ki^t ker tAedr SV edez
iPirey Anb. tAr yKn SV edez iPreb tKn tAedr
s A nr sMKYAy b] i pAeb. 4Aim tAedr
r(,Aeb(e,r j n&un emxpAlk rAKb bM tAhel
AmAr ekAn emx By pAeb nb hAirey yAeb n.
hl Bur bAt$A.

23

Ayp
rAy
nebAdgm
Bu bAt$A beln/ "es smy AseC yKn
Aim kiw BAel 'nebAdgm*. e%Aln krb. es
buim%Ar se zAsn kreb bM edez y AyY
bM iWk tA kreb. es suuBAeb edz zAsn kreb
bM siWk isA eneb.
5

emxpAlk iyhdAr elAekr Bur emexr pAelr mt bM


tAedr entAr emxpAlk.
n e b A d g m r TR hl dAyUedr pirbAr eTek kiw n&un
rAj.

iyrimy 23:6-26
6

714

tAr rAje r smy/ iyhd r(A pAeb bM ibrt TAekin. Kn ejrzAelm AmAr kAeC
SAeyl inrAped TAkeb. heb tAr nAm Bu GemArAr met.
15
AmAedr DAimRkt.
sutrAM Bu sbRzi)mAn BAbbAdIedr sVe yA
beln t hl ''Aim BAbbAdIedr zAiS edb.
7
''es smy AseC/ hl Bur bAt$A/ "yKn ibxA) KA o jl pAn krAr met zAiS edb.
elAekr Ar Bur purAen ititr kT bleb BAbbAdIr Ai k sueK Buget Zr keriCl bM
n. purAen itit hl 'eyeh&u Bur iS es suK sAr edez Ciey peiCl. tA Aim
init/ Bu itin/ iyin smS S AeylbAsIek imzr BAbbAdIedr zAiS edb. suK BAbbAdIedr
eTek iney esiCeln. 8ik elAekr Kn n&un mADYem ejrzAelem esiCl.
16
kT bleb. tAr bleb/ 'Bur iS eymn init/
sbR z i)mAn Bu kTAil beln
itin heln es kjn iyin smS SAeyelr ''BAbbAdIr y beleC tAr idek etAmrA mn ido
elAekedr %redz eTek ebr ker eniCeln. itin n. tAr etAmAedr ebAk bAnAet cAeC. BAbbAdIr
tAedr ey sb edez pAiWeyiCeln/ esKAn eTek SVdzRn sVe kT bleC. ik tArA AmAr kAC
Ar ker iney esiCeln. tKn eTek eTek ekAn SV A edz pAy in. SV d zn
R elA tAedr
SAeylbAsI tAedr inejedr edez bsbAs Zr inejedr menr SVdzRn.
17
krl.
ikC elAk Bur stY bAt$Aek G], ker tA
BAbbAdIr elAekedr Bul bAt$A edy. tAr bel/
A BAbbAdIedr ibre ibDAn
'etAmr zAiet ibrAj kreb. ikC mAnux BIx,
9
BAbbAdIedr ee kiw bAt$A AmAr hdy key/ ejdI. tAr inejedr eC metA kAj
eBe egeC. Bu y beleCn tAet Bey AmAr ker. tA es sueyAg iney BAbbAdIr ejdI
hAe pyR k<Apuin DereC. Bur pib^ bAt$Aiwr dr, elAekedr bll etAmAedr se KArAp ekAn Gwn
Gweb n?
Aim kjn b mAtAelr mt bliC.
10
18
iyhd Ar mAiw bYAiBcArIedr ArA spU,r
R ep Ber
ik BAbbAdIedr ek SVgRIy sBAy
egeC. tAr nAn ibxey ibVS. Bur iBzAep dAAyin. tAedr ek Buek edeKin b Bur
edezr mAiw Zk hey yAeb. Zikey yAeb gAeCr bAt$A ezAenin.
19
pAt. Zikey yAeb pZcAre,r ,BUim. zsBUim
Kn Bur kAC eTek Jer met zAiS
Zikey mrBUim hey yAeb. BAbbAdIr ehAl zytAn. Aseb. Bur e*AD hl GUi,RJ. es J s
tAr tAedr BAb itpi% bM (mtA Bul BAeb elAekedr mATAr opr mu ker eBe peb.
20
bYbhAr keriCl.
pirkn mAiPk kAj ezx n ker Bu tAr
11
e*AD
zimt krebn n. es idniw yKn Aseb
''BAbbAdIrA et bew/ mn ik yAjkrAo
zytAn. Aim tAedr AmAr mier KArAp kAj tKn etAmr pirArBAeb iw buJet pAreb.
21
kret edeKiC. hl Bur bAt$A.
Aim BAbbAdIedr pAWAin. Tc tAr edQe
12
''Aim yid BAbbAdIedr bM yAjkedr AmAr ebAel inejedr qtrI bAt$A iney. Aim tAedr
bAt$ edoyA b kir/ tAhel tAedr ipiCl peT/ se kT bil in. Tc tAr AmAr nAm ker
kAerr meDY hAwet heb. tAr kAer pe cAr keriCl tAedr A DemRApedz.
22
yAeb. Aim tAedr opr ibRpAk Anb. Aim zAiS
tArA yid AmAr SVgRIy sBAy dAAetA/ tAhel
edb smS BAbbAdI o yAjkedr. hl Bur tAr AmAr bAt$ iyhdAr elAekedr kAeC cAr
bAt$A.
kret pAret. tAr pArt mAnuxek KArAp kAj
13
''zmiryAr BAbbAdIedr Ay kret edeKiC. krAr eTek ibrt kret. tAr pArt mAnuxek s
Aim BAbbAdIedr bAl mUi%$r nAem BAbbA,I kret hoy eTek ibrt kret.
23
edeKiC. BAbbAdIr imTY iz( idey
"Aim Vr. Aim bdUer ny/ Kub kAeC
SAeylbAsIek Bur kAC eTek dUer sirey iney AiC. hl Bur bAt$A.
24
igeyiCl.
ek egApn jAygy luikey TAkelo Aim
14
ik
shej tAek edKet pA. ekn kAr, Aim
Kn edKiC iyhdAr BAbbAdIr es sb gih$t
R ibrAjmAn Bu kT beleCn.
kAjil ejrzAelem kreC. BAbbAdIr pAp SV gR bM mt$Y sb^
25
o bYiBcAr ker ebAeC. tAr imeTYek zy
'' BAbbAdIr AmAr nAm idey imeTY
idey eseC bM tAr Bul iz(Ailek pAln DemRApedz cAr kereC. tAr beleC/ 'Aim SV A edz
keriCl. s elAekedr tAr kw n kw epeyiC? Aim SVAedz epeyiC? Aim tAedr
gih$t kAj krAr bYApAer sAh idey eseC. kTelA blet ZeniC. 26Ar ktidn BAeb cleb
tA iyhd Ar mAnux sedAemr mAnuexr metA pAp eTek BAbbAdIr imTY rcn ker bM elAekedr imTY

715
iz( edy. 27 BAbbAdIr ecX krl yAet iyhdAr
elAekrA AmAr nAm Buel yAy. tAr tAedr imeTY
SVAedezr kT bel ebAet lAgl. eyBAeb tAedr
pUbRpurxr AmAek Buel igeyiCl/ esBAeb tAr
AmAr elAekedr AmAek Buel yAoyAet ecXA kreC.
tAedr pUbRpurxr AmAek Buel A edbtAr pUjA
keriCl. 28K Ar gm eymn k ijins ny/
etmin BAbbAdIedr SVAedz Ar AmAr bAt$Ao k
ny. ek yid inejedr edK SVek bel ebAet
cAy t es bluk. ik kjn elAk yid AmAr
bAt$A ezAen/ tAek es kTA sitY ker blet heb.
29
AmAr bAt$A hl Aenr met. hl Bur
bAt$A. "AmAr bAt$A hl pATer ACe p hA&ui/
y pATreko iey edy.
30
''sutrAM Aim kpw BAbbAdIedr ibre.
BAbbAdIr ek enYr kAC eTek AmAr bA,IsmUh
cir ker celeC. hl Bur bAt$A. 31"Aim imTYA
BAbbAdIedr ibre. hl Bur bAt$/ "tAedr
inejedr kTAelAek AmAr bAt$ bel tAr elAk
WkAeC. 32Aim kpw BAbbAdI bM tAedr imeTY
SV o imeTY DemRApedz cAerr ibre. hl
Bur bAt$A. "tAr tAedr imeTY Cln o A iz(
idey AmAr elAekedr Bul peT iney yAeC. Aim
BAbbAdIedr elAkek iz( idet pAWA in. Aim
tAedr AmAr j ikC krAr ined$z idin. tAr
iyhdAr elAekedr ekAnBAeb sAhAyY kret pAreb
n. hl Bur bAt$A.
Bu r ezAkbAtA$
''iyhdAr elAekrA BAbbAdI Tb ekAn yAjk
hyet etAmAek ije|s kreb/ 'iyrimy/ Bur
eGAx, ik &uim oedr %er bleb/ 'etAmr hel
Bur kAeC BArI ebAJ bM Aim BArI ebAJ
Ce ePlb. hl Bur bAt$A.
34
''ekAn BAbbAdI/ ekAn yAjk Tb ekAn
kjn sADAr, elAk hyet blet pAer/ ' hl
Bur eGAx,. ey kT bleb es imeTYbAdI bM
Aim tAek o tAr pirbArek zAiS edb. 35etAmr
ek prek bleb 'Bu ik %r ideln Tb
'Bu ik bleln 36ik etAmr Ar kKno
iBbYi)iw bYbhAr kreb n 'Bur eGAx,A :BArI
ebAJ. kT KbrdAr cAr, ekAer n kAr,
Bur eGAx, kKno kAro e(e^ BArI ebAJ hy
n. ik etAmr AmAedr Verr kTAy pirbt$n
GiweyC. itin jIb Vr/ itin Bu sbRzi)mAn.
37
''etAmr yid Verr bAt$A jAnet cAo tAhel
ekAn BAbbAdIek ije|s ker. 'Bu ApnAek ik
%r ideyeCn Tb 'Bu ik beleCn 38ik
kT bel n/ 'Bur eGAx,A :BArI ebAJA ik
iCl yid etAmr AbAr kTAr punrAb]i% ker
33

iyrimy 23:7-24:8

tAhel Bu etAmAedr ee il blebn


'etAmr AmAr bAt$Aek BArI ebAJA bel eK kreb
n. Aim etAmAedr z bYbhAr kret bAr,
kriC. 39ik etAmr yid AmAr bAt$Aek BArI ebAJ
bel eK ker tAhel Aimo etAmAedr bM
zhriwek BArI ebAJ bel men ker AmAr kAC
eTek dU er C e ePel edb. Aim etAmAedr
pUbRpurxek ejrzAelm zhr ideyiClAm. ik
Aim etAmAedr zhr eTek Ce ePel edb.
40
Aim etAmAedr icrkAelr j pdS krb bM
etAmr ekAnidn etAmAedr ibt bSAek Bulet
pAreb n.
BAl fm
ru bM KArAp fm
ru
Bu AmAek ijinsil ediKeyiCeln
Aim fmur Bi%$ iw Jui edeKiClAm Bur
mierr sAmen rAK AeC. bAibelr nbUKdairsr
yKn iykinyek bI ker iney igeyiCeln tKn
AmAr SVdzRn heyiCl. rAjA iyehAyAkIemr
pu^ iykiny o tAr r pU,R sBAsdb]edr
ejrzAelm eTek eAr ker bAibel iney yAoy
hey i Cl. iyh d Ar sm S C e tAr o kAnAedro
nbK
U dairsr bAibel iney esiCeln. 2kw Juiet
iCl Kub BAl fmr
u . fmr
u il iCl mrZemr Zret
pAk fmur. ik pr Juiet iCl pc fmur. y
ekbAer KAoyAr eyAgY.
3
Bu AmAek ij|As keriCeln/ ''iyrimy/ &uim
ik edKet pAC Aim %r ideyiClAm/ ''Aim
fmur edKet pAiC. BAl fmurel Kub BAl.
Ar pc fmurel etA pc ey oel KAoyA
yAeb n.
4
tArpr Aim Bur kAC eTek bAt$ epeyiClAm.
5
Bu/ S Aeyelr Vr AmAek beliCeln ''iyhd Ar
elAekedr tAedr edz eTek zr bAibel iney
igeyiCl. es elAkil heb BAl fmurelAr
met. edr it Aim dyAlu heb. 6 Aim tAedr
r( krb. Aim tAedr iyhdAy iPirey Anb.
im tAedr iCiB n ker ge &ulb. Aim
tAedr Ar kreb. Aim tAedr it kreb.
yAet tAr ebe Wet pAer. 7 Aim tAedr kiw
hdy edb eywA AmAek jAnet C kreb. tKn
tAr jAneb ey Aim Bu. tAr heb AmAr elAk.
Aim hb tAedr Vr. Aim w krebA kAr,
bAibelr bIr spU,B
R Aeb tAedr hdy AmAr kAeC
smpR, kreb.
8
''ik iyhdAr rAj isidiky heb KAoyAr
eyAgY pc fmurilr met. isidikyr cpdS
pAirxdg,/ ejrzAelem pe TAk smS elAk o
imzer bsbAskArI iyhdAr elAekr heb pc
fmuerr met.

24

iyrimy 24:9-25:20

716

''Aim elAekedr mn kiw zAiS edb


eywA p]iTbIr smS elAkek ibSyAiBBUt kreb.
iyhd Ar sb elAekr heb edr phAesr sAmI.
Aim tAedr eyKAen Ciey edb esKAnkAr elAekr
tAedr zAp edeb. 10tAedr iberAiDt krAr j
Aim trbAir/ nAhAr bM erAg pAWAb. Aim tAedr
yt(, pyR n etYek mAr yAy tt(, A*m,
krb. tAhel tAr edz y Aim tAedr bM
tAedr pUbRpurxedr ideyiClAm esKAn eTek iniH
hey yAeb.
iyrimyr Dm
R cAerr sArmmR
iyhdAr elAekedr sVe iyrimyr kAeC
bAt$ esiCl. iyh d Ar rAj ihsAeb
iyehAyAkIemr rAj kAelr c&uTRtm bCer bAt$
esiCl. eyAizeyr pu^ iyhd rAj iyehAyAkIemr
rAj k Aelr c&u TR bCr iCl bAibelr rAj
nbUKdairserr rAj kAelr Tm bCr. 2 bAt$A
BAbbAdI iyrimy/ iyhd o ejrzAelemr smS
mAnuxek ZineyiCl
3
ibgt 23 bCr Der Aim bArbAr etAmAedr kAeC
Bur bA,I idey esiC. AemAenr pu^ eyAizy iyhd Ar
rAj hbAr ^eyAdz bCr eTek Aim kjn BAbbAdI.
AmAr BAbbAdI Air smy iyhdAr rAj iCeln
AemAenr pu^ eyAizy. es smy eTek Aj pyR
Aim etAmAedr kAeC Bur bAt$A cAr ker AsiC.
ik etAmr ek t ezAnin. 4Bu tAr B]tYedr
o BAbbAdIedr bArbAr pAWAen se%o/ etAmr/ tAr
ik beliCl tA ezAnin bM tAedr idek menAeyAg
dAoin.
5
BAbbAdIr beliCl/ "etAmAedr jIbnyA^
bdlo bM KArAp kAj kr b ker? inejedr
jIbnyA^ pAwAel teb etAmr Bur edez iPret
pAreb eywA Bur Ar bkAl Aeg etAmAedr
pUbRpurxedr edoyA heyiCl bM icrkAelr j
KAen TAket edoy heyiCl. 6 edbtAedr
nusr, ekAerA n. mAnuexr qtrI mUi%$elAr pUej
Tb esb ekAerA n. yid t ker tAhel Aim
*u hb. Ar AmAr e*AD etAmAedr (it kreb.
7
''ik etAmr AmAr kT ezAn in. mUi%$edr
pUj ker etAmr AmAek *u kerC bM eswA
etAmAedr (it kereC. hl Bur bAt$A.
8
Bu sbRzi)mAn y beln t hl/ ''etAmr
AmAr kTAelA ezAn in. 9tA zI %err smS
pirbAregAIek bM bAibelr rAj nbUKdairsrek
iyhdAr elAekedr ibre pAWAb. nbUKdairsr hl
AmAr nucr. Aim tAedr iyhdAr cArpAezr smS
jAitr ibre Anb. Aim iyhd A o tAr cArpAezr
smS edzilek DbMs krb bM tAedr kiw
icrkAlIn zU mrBUimetpir,t krb. mAnux izs

25

idet idet edKeb ikBAeb es sb edz DbMs heb.


10
edzilet Ar ekAn AnmK
u r Dbinr pi%
heb nA. ibeyr sAnA ebej Web n. zsdAnA
epxAeyr ekAn AoyAj TAkeb nA. Aim rAet
smS bAitelAr Ael eke enb. 11puer lAkAiw
DbMs hey yAeb bM kiw zUnY mrBUimet pir,t
heb. Ar smS mAnux AgAmI 70 bCerr j bAibelr
rAj nbUKdairserr dAs kreb.
12
"ik 70 bCr pU,R hbAr pr bAibelr rAjAeko
Aim zAiS edb. zAiS edb sm bAiblbAsIek tAedr
pAepr j. hl Bur bAt$A . "bAiblo zU
mrBUimet pir,t heb. 13iyrimyr BAbbA,Ir mADYem
Aim ibedzilr sV e eysb KArAp Gwn Gweb
bel Aeg beliClAm eselA stY heb. bey
smS stkRbA,I elKA AeC. bM bey ey
smS stkRbA,I elK AeC eselo cAr ker.
14
<A/ bAibelr elAekedr b jAitedr bM mh
rAjAedr esb kret heb. tAedr k]tkAeyRr eyAgY
zAiS Aim edb.
iberV A jAitilr ibcAr
Bu/ SAeyelr Vr AmAek kTAil
bleln "iyrimy/ AmAr hAt eTek epyAl
Bit$ @A(Ars nAo. @A(Ars hl AmAr e*AD.
Aim etAmAek jAitedr kAeC pAWAiC. A
edzilek epyAlA eTek cm
ku edoyo. 16tAr
@A(Ars pAn kreb. tAr bim kreb. pAgelr
met Acr, kreb. tAr rkm bYbhAr kreb
kAr, Aim zI tAedr ibre trbAiriw pAWAb.
17
sutrAM Aim Bur hAt eTek @A(A Bit$
epyAl &uel inlAm. Aim es smS edez eglAm
bM tAedr es epyAlAr @A(Ars pAn krAlAm.
18
Aim ejrzAelm bM iyhdAr elAekedr j
@A(Ars eFel idlAm. Aim iyhdAr rAj bM
tAr entAedr @A(Ars pAn krAlAm. Aim mn
keriClAm kAr, yAet tAr mrBUimr met Zikey
yAy. ejrzAelm o iyhdA yAet mnBAeb DbMs
hy y edeK elAekr izs idey iBzAp idet
pAer. bM tA GewiCl bel iyhdAr Kn
rbS.
19
imzerr rAj PerQ,eko Aim epyAlAr
@A(Ars pAn krAlAm. rAjAr sBAxd/ enb
] bM
tAr smS elAekr Bur e*AeDr epyAl eTek
@A(Ars pAn krl.
20
smS Arebr elAk bM x edezr smS
rAjAeko @A(Ars pAn krAlAm.
Aim pelXIy edezr smS rAjAedro r eTek
pAn krAlAm. r iCl iSelAn/ GsA/ e*A,
zherr bM saedAd zherr eb<ec yAoy Mezr
rAjAg.
15

iyrimy 25:21-26:8

717
21

tArpr Aim edAm/ emAyAb bM eAn edezr


elAekedro @A(Ars pAn krAlAm.
22
esAr bM sIedAenr zherr rAjAedr
epyAlAr @A(Ars pAn krAlAm.
bdUerr edzilr rAjAedro @A(Ars pAn
krAlAm. 23ddAn/ ewm/ iC bM bUx r
elAekedro @A(Ars pAn krAlAm. yAr tAedr
mier cl ekeweC tAedro epyAlAr @A(Ars
pAn krAlAm. 24Arebr smS rAj yAr mrBUimet
bAs ker tAedro pAn krAlAm. 25isI/ lm bM
mAdIyedr rAjAedro epyAl eTek pAn krAlAm.
26
Aim %err rAjAedr kAeC/ yAr kAeC bM dUer
iCl tAedr kAeC igeyiClAm. ekr pr k rAjAek
Aim @A(Ars pAn krAlAm. @A(Aresr epyAlA
eTek Bur e*AD pAn krAbAr j Aim p]iTbIr
etYkiw rAejY eglAm. ik bAibelr * rAj Ar
smS rAjYilr per @A(Ars pAn kreb.
27
''iyrimy / smS edzilek bel/
sbRzi)mAn Bu/ SAeyelr Vr beleCn/ 'AmAr
e*AD Bit$ @A(Ars pAn kr bM tArpr bim
kr. tArpr Zey pe bM eW dAio n. kAr,
rpr Aim etAmAedr htY krAr j trbAir
pAWAiC.
28
''etAmAr hAt eTek @A(Ars pAn kret ey
smS elAekrA SVIkAr kreb tAedr bleb/ 'Bu
sbRzi)mAn kTAil beln k]tpe( etAmr
epyAlAr @A(Ars pAn kreb? 29AmAr nAmAit
ejrzAelm zher Aim itmeDY KArAp GwnAil
GwAiC. yid etAmr eBeb TAek ey etAmr hyet
zAiS pAeb n/ tAhel Bul BAbeb. zAiS etAmrAo
pAeb. p]iTbIr smS mAnuxek Aim trbAirr Ar
A*m, krb. hl Bur bAt$A.
30
''iyrimy/ &uim AmAr bAt$A tAedr edeb 'opr
eTek/ tAr pib^ mir eTek Bu tAr pZcAr
Buimr :tAr elAkjn it ickAr ker Weln.
@A(Ars qtrIr smy imkr eymn @A(Ar pr
idey hAwet hAwet smSVer ickAr ker etmin
ejAer ickAr kreCn Bu.
31
p]iTbIr smS elAekr meDY AoyAj Ciey
pel. wA ikesr AoyAj Bu smS edezr
mAnuxedr zAiS ideCn. elAekr ibre Bu tAr
yui) edKAeCn. itin tAedr ibcAr kereCn bM
Kn itin smS s elAekedr kiw trbAir
idey htY kreCn. hl Bur bAt$A.
32
Bu sbRzi)mAn yA beleCn t hl ''zI
k edz eTek Ar k edez ibpyRy Ciey peb.
Byr Jer met es ly p]iTbIr b dUer dUer
Ciey yAeb.
bAibl A(irk eTR/ "ezxk.

m]tedhil edezr k A eTek Ae


Ciey iCiwey pe TAkeb. ek ezAkkAz ker
k<Adeb n. ek es m]tedhil ki^t ker
skAr krAr beAbS kreb n. m]tedhil pZr
ibAr met mAiwet pe TAkeb.
34
emxpAlekr :entArA etAmr emxedr
:elAekedr ent] edeb. mhAn ent]b] bAr
k< Adet Zr ker. emxedr :mA x edr
entAry,Ay mAiwet CwPw ker. ekn kAr,
Kn etAmAedr jbA krAr smy eseC. Aim
etAmAedr Ciey edb/ iWk eymn kiw mAiwr pA^
eBe wker wker hey egeC etmn ker.
35
esKAen emxpAlkedr lukAenAr ekAn jAyg
TAkeb nA. entAr pAlAet pAreb n.
36
Aim Znet pAiC emxpAlekr ickAr kreC.
kAAkAiw kreC. Bu tAedr egAcAr, BUimil :edz
DbMs kreCn. Bu *u heyeCn bel el GweC.
37
Bur e*AeDr j zAip,
U R egAcAr, BUimil
kiw zUnY mrBUimr mt.
38
Bu heln h eTek ebirey As kiw
Byr isMehr mt. tAr e*AeD elAekrA Aht
heb. edz mrBUimet pir,t heb.
33

mier iyrimyr Dm
R cAr
iyhdAr opr rAj iyehAyAkIemr zAsenr
Tm bCer bAt$ A Bur kAC eTek
esiCl. iyehAyAkIm iCeln eyAizeyr pu^. 2 Bu
beliCeln/ "iyrimy/ Bur mir c er dAAo bM
yAr mier pAsnA kret Aes es smS
iyhdAr elAekedr bAt$Aiw belA. Aim etAmAek
y y beliC sb tAedr bel. AmAr bAt$Ar ekAn
Mz bAd ido n. 3tAr hyet AmAr kTA Zneb
bM pAln kreb. tAr hyt s kAjkm$ eTek
inejedr sirey eneb. yid tAr AmAr bAt$A emen
cel/ tAhel hyt Aim tAedr zAiS edb n. enk
KArAp kAjkmR keriCl bel Aim tAedr zAiS
edbAr pirkn keriClAm. 4&uim tAedr bleb/
'Bu beleCn Aim AmAr iz(AmAlA etAmAedr
ideyiC. etAmAedr ic AmAr bADY hoyA bM
AmAr iz(AmAlA nusr, krA. 5AmAr B]tYrA yA
bel t etAmAedr Znet heb. :BAbbAdIr hl AmAr
B]tY Aim bArbAr etAmAedr kAeC BAbbAdIedr
pAiWeyiC. ik etAmr tAedr ekAn kT ezAn in.
6
Aim miriwek zIelAr mt ker krb. bM
elAekr zhriwek kiw dAhr, iheseb g,Y
kreb yKn tAr A jAygAy KArAp GwnsmUh
GwAet eC kreb.
7
iyrimyr kTAil Bur mier piSt
yAjk/ BAbbAdI bM smS mAnux ZeniCl. 8 Bu
iyrimyek y ikC blAr Aedz ideyiCeln es tA

26

iyrimy 26:9-27:4

718

bl ezx keriCl. tKn yAjk/ BAbbAdI bM sADAr,


elAk iyrimyek ejAr ker ecep Der beliCl/ "
Byr kTAil blAr j bAr etAmAr m]&uY heb.
9
Bur nAm ker DemRApedz cAr krAr etAmAr
ik ker sAhs hl. zIelAr met miro DbMs
hey yAeb kT blAr sAhs etAmArik ker hy?
ekAn sAhes &uim blel ey ejrzAelm jnmAnbhIn
k mrBUimet pir,t heb. Bur mier sbA
iyrimyek iGer Drl.
10
iyhdAr zAskb] Zneln ik ik GeweC. tA
tAr rAjAsAedr bAer ebirey es Bur mier
igeyiCeln. tAr n&un Pwekr ebzAerr mueK/
eywA Bur mierr idek yAeC esKAen bseln.
n&un PwkAerr pT Bur mirek ined$z ker.
11
tKn yAjkb] BAbbAdIg, bM smS sADAr,
mAnux zAskb]er se kT bll. tAr bll/
''iyrimyek htY kret heb. es ejrzAelm seV
mljnk kTAbAt$ bel ebieyeC. ApnArAo
es sb ZeneCn.
12
tKn iyrimy iyhdAr zAskb] o sADAr,
elAekedr se kT beliCl. es bll/ ''Bu
AmAek mir bM zhr sVe kTAil
blbAr j pAiWeyiCeln. Aim y ikC bllAm
esil AmAr kT ny/ eselA hl Bur b)bY.
13
ApnAr inejedr jIbnyA^ bdel ePlun. BAl
kAj kret Zr krn. ApnAr ApnAedr Bu
Vrek mA krn. yid ApnAr t kern tAhel
Bu tAr mt pirbtn
$ krebn. itin ey mljnk
kTAbAt$ beliCeln esil itin tAhel bASeb
rpAirt krebn n. 14Ar AmAr e(e^ blet
pAir/ Aim hlAm ApnAedr (mtAr gRt. y
BAl bM iWk buJebn tA AmAr se ApnAr
kret pAern. 15ik yid ApnAr AmAy htY
kern tAhel kw bYApAer init hey yAn/ ey
ApnArkjn inrIh elAkek htY kret celeCn.
edAexr BAgIdAr heb zhr bM zherr
etYk bAis bM tAr j dAyI hebn ApnAr.
Bu sitY AmAek ApnAedr kAeC pAiWeyeCn.
ApnAry ZeneCn t puerAwA Bur eirt bAt$A.
16
rpr iyhdAr zAskb] bM sADAr, elAk
yAjkedr bM BAbbAdIedr bleln "iyrimy mn
ikC kerin yAet or m]&uYd ApY het pAer.
iyrimy AmAedr y y beliCl t tAr inejr
BAx ny/ t iCl Bu/ AmAedr Verr b)bY.
17
tKn zIxRSAnIy ikC ent eW dAiey sADAr,
mAnuxedr se kT beliCeln. 18tAr bleln/
''emAerXIy zher mIK nAemr BAbbAdI iCeln. mIK
yKn BAbbAdI iCeln/ tKn iyhdAr rAj iCeln
ihiy. iyh dAr elAekedr mIK kTAil
beliCeln sbRzi)mAn Bu beleCn

"iseyAn DbMs hey yAeb. ejrzAelm pir,t


heb kiw pATerr Sep. mierr cA hey yAeb
kiw mAiwr iwib/ eJApJAe Ab]t.
mIK 312
19

''ihiy iyhd Ar rAj iCeln bM itin mIKAek


htY kern in. mIKAek iyhdAr sADAr, elAekrAo
htY ker in. etAmr jAen ey ihiy Buek By
epetn bM sAn kretn bM tAek KuzI kret
cAetn. Bu beliCeln/ itin iyhdAet Gwn
GwAebn. ik ihiy Bur kAeC ATRnA keriCeln
bM Bu tAr mt pirbt$n keriCeln. Bu Ar
tArpr iyhdAr ekAn ml GwAn in. Amr yid
iyrimyr ekAn (it kir tAhel Amr inejrA
inejedr opr zAi ewen Anb.
20
tIet iry nAem kjn Bur bAt$A cAr
keriCeln. iry iCeln zmiyeyr pu^. iry bAs
kretn ikiry iyyArImS zher. zhr bM
edezr ibre iyrimyr mt iry k bAt$
cAr keriCeln. 21rAj iyehAyAkIm/ tAr esn
DAenrA bM entAr iryr Dem$Apedz Zen ereg
igeyiCeln. rAj iyehAyAkIm iryek htY kret
eceyiCeln. ik iry Znet epeyiCeln ey rAj
iyehAyAkIm tAek htY kret cAeC. iry BIt
hey imzer pAiley igeyiCeln. 22ik rAj
iyehAyAkIm lanATn sh Aer keykjnek iryek
Der AnAr j imzer pAiWeyiCeln. lanATn iCeln
kaebAerr pu^. 23iryek tAr imzr eTek Der
eb<eD eniCeln. tArpr tAr tAek rAjAr sAmen
iney esiCeln. rAj iyehAyAkIm iryek trbAir
idey htYAr Aedz ideyiCeln. irye k htY krAr
pr tAr m]tedh kbrSAen Ce ePel edoy
heyiCl. es kbrSAen ZDu grIb elAekedr m]tedh
kbr edoy ht.
24
iyhdAy hIkAm nAem k bYi) iCeln.
hIkAm iCeln zAPenr pu^. hIkAm iyrimyek
smTRn jAineyiCeln. itin iyrimyek yAjk bM
BAbbAdIedr htYAr yy eTek b<AiceyiCeln.
Bu nbK
U da irsrek zAsk bAineyi Celn
iyhd Ar rAj isidikeyr zAsnkAel iyrimyr
keC Bur kiw bAt$A el. eyAizeyr pu^
isidikeyr rAj kAelr c&uTR bCer bAt$A
esiCl. 2Bu AmAek y beliCeln t hl
"iyrimy kiw ejAyAl qtrI ker bM es
ejAyAliwek etAmAr k<AeDr opr SApn kr. 3tArpr
edAm/ emAyAb/ eAn/ esAr bM sIedAenr rAjAedr
kAeC Kbr pAiWey dAo. sb bAt$Ail dUtedr
mArP sb rAjAedr kAeC pAiWey dAo/ yAr iyhd Ar
rAjA isidikyek ejrzAelem edKet esiCl. 4
bAt$AbAhkedr bel tAedr minbek igey blet Bu

27

719
sbRzi)mAn SAeyelr Vr beleCn 5 etAmAedr
minbek igey bel Aim p]iTbI bM tAr
mAnuxedr s]iX keriC. p]iTbIr smS pZ pAKIo
AmAr s]iX. Aim AmAr zi) bM zi)zAlI bA
idey t s]iX keriC. Aim yAek KuzI p]iTbI
idey idet pAir. 6 Kn Aim p]iTbIr smS edz
bAibelr rAj nbUKdairsrek idey idlAm. es hl
AmAr nucr. smS b jedro Aim tAek
mA kret bADY kreb. 7 sbel jAit nbK
U dairsr
tAr pu^ bM tAr ep^edr esb kreb. tArpr
bAibelr prAjy Gweb. enk rAeXr mhAn rAjAr
imel bAiblek tAedr dAes pir,t krebn.
8
'''ik keykiw edz hyt bAibelr rAj
nbUKdairserr esbA kret SVIkAr kreb. tAr
tAr ejAyAl wAnet SVIkAr kreb. yid t hy
tAhel Aim edzilek zAiS edb. tAr seb
trbAirr AGAt/ nAhAr bM mhAmArIr y,.
hl Bur bAt$A. '"yt(, n edzil DbMs hy
tt(, Aim zAiS bhAl rAKb. Aim
nbUKdairsrek idey yu kirey jAitilek
DbMs krAebA. 9sutrAM etAmr BAbbAdIedr kT
Zneb n. Zneb n smS elAekedr kT yAr
eBAjbAij ediKey Bib`bA,I ker. yAr SV bYAKY
kret pAer bel dAbI ker tAedr kT Zen n.
yAr m]tedr se kT bel Tb yA ekQzl ker
tAedr kT Zen n. tAr etYek bleb/ "bAibelr
rAjAr dAs etAmAedr kret heb n. 10ik tAr
etAmAedr imeTY bleb. tAr etAmAedr edztYAgI
hbAr kAr, heb . Aim etAmAedr ejAr ker mABUim
eCe eyet bADY krAeb bM etAmr ibedezr mAiwet
m]&uYbr, kreb.
11
'"ik edzelAr smS elAekrA yArA bAibelr
rAjAr kAeC A smpRn kreb/ tAek esbA kret
rAjI heb bM tAr ejAyAel inejedr glA edeb/
tAr b<Aceb. Aim es elAekedr tAedr SVedez
bAs kret edb bM tAedr jim cAx kret edb.
hl Bur bAt$A.
12
'"Aim iyhdAr rAj isidikeyr kAeCo
bAt$ pAiWeyiC. Aim tAek beliC/ ''etAmAek
ejAyAelr nIec k<AD rAKet heb. etAmAek bAibelr
rAjAek esbA kret heb o tAr bADY het heb.
yid &uim bAibelr rAj o elAekedr esb ker
tAhel jIibt TAkeb. 13Ar yid &uim rAij n ho
tAhel &uim o etAmAr edezr mAnux mAr yAeb zr
trbAirr AGAet TbA nAhAr o mhAmArIr dApew.
Bu eK keriCeln ey yAr bAibelr rAjAek
mAnet SVIkAr kreb es edez il Gweb.
14
ik A BAbbAdIr blet TAkel etAmr kKno
bAibelr rAjAr dAs heb n. kpw BAbbAdIedr
imeTY cAer kAn ido n. 15Aim tAedr pAWA in.

iyrimy 27:5-28:3

"tAr imeTY bleC bM bleC ey bAt$Ail


AmAr kAeC eTek eseC. tA/ iyhdAr elAekrA/
Aim etAmAedr dUer pAiWey edb. etAmAedr m]&uY
Gweb bM imTuYk BAbbAdIedro m]&uY Gweb.
hl Bur bAt$.
16
tKn Aim :iyrimy yAjk bM sADAr,
elAekedr beliClAm/ ''Bu beleCn kpw
BAbbAdIr bel ebAeC/ 'bAibelr elAekr Bur
mir eTek enk ikC iney igeyeC. ijinsil
Kub zI iney As heb. BAbbAdIedr kTAy
etAmr kAn ido n. kAr tAr imTY cAr ker
ebAeC. 17 BAbbAdIedr kT ZenA nA. bAibelr
rAjAr esb kr tAhel etAmrA eb<ec TAkeb.
ejrzAelemr zhr ekn DbMs heb bM ekn zUnY
hey yAeb 18yid mAnuxel BAbbAdI hy bM
tArA yid Bur bAt$A epey TAek tAhel tAedr
ATR n A kret dAo. Bu r mierr bAdbAkI
ijinxilr sVe tArA ATRnA krk. tArA ATRn
krk ey mierr/ ejrzAelm zherr bM AsAedr
ijinxp^ bAibel bey iney yAoy heb n.
BAbbAdIedr ATRnA kret dAo yAet Ar ekAn ijinx
tAr j bAibel iney yAoy n hy.
19
Bu sbRzi)mAn beln ey/ ejrzAelemr
mier ikC ijinxp^ AeC pe TAkA ijinxilr
meDY AeC Sel/ iptelr smu@/ SAbr dsmUh
bM A ijinxp^. bAibelr rAj nbUKdairsr
oil Ar iney yAy in tA rey igeyeC. 20iyhdAr
rAj iykinyek yKn bAibelr rAj nbUKdairsr
bI ker iney igeyiCl tKn es Ar ijinsel
iney yAy in. iykiny iCl iyehAyAkIemr pu^/
nbUKdairsr iyhd bM ejrzAelemr ebz ikC
r pU , R bYi)edro Der iney igey i Cl.
21
sbRzi)mAn Bu/ SAeyelr Vr beln ey Bur
mier/ rAjAsAed bM ejrzAelem pe TAk
ijinsp^ bAibel iney yAoy heb. 22ytidn nA
es idniw Aes eyidn Aim yAb bM esil iney
Asb ttidn pyR sb ijinxil bAibel
TAkeb.
A BAbbAdI hnAiny
iyhdAr rAj isidikeyr rAj kAelr c&uTR
bCerr pm mAes BAbbAdI hnAiny AmAr
se kT beliCeln. hnAiny iCeln sUerr pu^.
hnAiny iCeln igibeyAn zherr bAis. Bur
mier yAjkg, o Aer enekr piSitet
hnAiny AmAr se kT beliCeln. hnAiny y
beliCeln t hl 2 "SAeyelr Vr/ sbRzi)mAn
Bu beleCn 'bAibelr rAj iyhd Ar elAekedr k<AeD
dAse r ey ejAyAl cAipeyeCn t Aim eBe[ edb.
3
bAibelr rAjr ArA Bur mir eTek ey smS

28

iyrimy 28:4-29:10

720

ijinx luW hey igeyiCl tAr etYkiw ijinx Aim


bCerr meDY tAedr jAygAy ePr iney Asb.
nbUKdairsr bAibel y ikC iney igeyeC Aim
eselA ejrzAelm edez ePr iney Asb.
4
iyhd Ar rAj iyehAyAkI,ek/ ey iyehAyAkIemr pu^/
tAeko KAen iPirey Anb. bAibelr rAj iyhd Ar
ey smS mAnuxek ejAr ker Der iney igeyiCl
tAedr sbAek Aim AbAr iyhdAyiPirey Anb.
Aim iyhd Ar elAekedr bAibelr rAjAr dAs eTek
mui) edb.
5
Bur mier dAiey yAjk o A elAekedr
piSitet BAbbAdI iyrimy/ BAbbAdI hnAinyek
%r idl. 6 iyrimy hnAinyek bll/ "Aemn? Aim
AzA kir &uim Bur nAem ey bAt$A cAr kereC
t Bu sitY ker &ulebn. Aim AzA kir Bu
sb ikC AbAr iPirey Anebn. AzA kir itin
iPirey Anebn pAsnAg]ehr luit ijinsp^ bM
bAibel dAs kr iyhdAr smS elAekedr.
7
''ik AmAek y blet heb t ezAn/ hnAiny
ezAn/ ezAn piSt elAekrA. 8hnAiny etAmAr enk
Aeg Aro enk BAbbAdI iCeln bM Aim
BAbbAdI het pArtAm. tAr cAr keriCl enk
edzilek yu/ nAhAr/ mhAmArI As kreb. enk
mh rAejYr ibreo tAr Dre,r BAbbA,I
ideyiCl. 9 ik ey BAbbAdIr zAir BAbbA,I cAr
ker/ es BAbbA,Iil prI( ker edKet heb ey
sitY esil Bur pAWAen ikn. sitY hel
ebAJ yAeb ey es BAbbAdI sitY sitY Bur Ar
eirt. yid ekAn BAbbAdIr bA,I siWk hy tAhel
mAnuxek buJet heb BAbbAdI Bur Ar eirt.
10
iyrimy kiw ejAyAl tAr inejr k<AeD
cApAiCl. Ar tKn es ejAyAl BAbbAdI hnAiny
iyrimyr k<AD eTek sirey iney eBe[ ePll.
11
hnAiny ickAr ker sbAek Ziney bel
eWiCeln/ "Bu beleCn 'BAeb iWk Aim
bAibelr rAj nbK
U dairserr dAse r ejAyAl eBe[
ePlb. smS p]iTbIr k<AeD es ey dAse r ejAyAl
cAipeyeC Aim t bCerr meDY eBe[ ePlb.
hnAinyr kT ezx hoyAr pr iyrimy
pAsnAg]h tYAg ker cel egl. 12hnAiny iyrimyr
k<AD eTek ejAyAliw &uel enoyAr pr bM esiw
BAbAr pr Bu iyrimyr se kTA bleln. 13Bu
iyrimyek bleln/ "yAo hnAinyek igey bel Bu
beleCn '&uim kiw kAeWr ejAyAl eBe[C. bAr
Aim elAhAr ejAyAl qtrI krb. 14S Aeyelr Vr
sbRzi)mAn Bu bleln/ 'Aim etYkiw edzek
elAhAr ejAy A el b< ADb. tArpr Aim sb
jAitilek idey bAibelr rAj nbUKdairsrek
esbA krAb. Aim nbK
U dairsrek b pZedro zAsn
krAr (mt edb.

15

BAbbAdI iyrimy tKn BAbbAdI hnAinyek


beliCl/ ''ezAn hnAiny? etAmAek Bu pAWAn in.
ik &uim iyhdAr elAekedr imTYek ibVAs kret
iziKeyeC. 16tA Bu beleCn/ 'zI Aim etAmAek
p]iTbIr bAer sirey edb hnAiny. etAmAr
bCer m]&u Y heb. ekn kAr, &uim elAekedr Bur
ibre yAbAr iz( ideyeC.
17
hnAnIy es bCer s m mAes mAr
igeyiCeln.
bAibel dI bIedr ee kiw iciW
iyrimy dIedr kAeC/ yArA bAibel bI
iCl/ kiw iciW pAiWeyiCl. k iciW es
bAibel bAs kr entAedr/ yAjkedr/ BAbbAdIedr
bM sADAr, elAekedr pAiWeyiCl. edr sbAek
bAibelr rAj nbUKdairsr ejrzAelm eTek Der
iney igeyiCl. 2 :rAj iykiny/ rAnI mA/ sBApirxd/
iyh d bM ejrzAelemr enb]ek/ CetAr
imSIedr bM kAmAredr ejrzAelm eTek inbAR ist
iheseb iney yAbAr pr iciW pAWAen heyiCl.
edr sbAek ejrzAelm eTek sirey iney yAoyA
heyiCl. 3iyhdAr rAj isidiky nbUKdairserr
kAeC ilyAs bM gmiryek pAiWeyiCl. ilyAsA
iCl zAPenr pu^ bM gmiry iCl ihieyr pu^.
iyrimy jnek bAibel ep<QiCey edoyr j
kiw iciW ideyiCl. iciWr b)bY iCl
4
SAeyelr Vr/ Bu sbRzi)mAn kTAil
beln tAedr sbAek yAedr itin ejrzAelm eTek
bAibel inbRAsen pAiWeyiCeln 5 "oKAen etAmr
SAyIBAeb GrbAi qtir ker bsbAs Zr ker.
cAx AbAd ker inejedr KAzs inejrA PlAo.
6
ibbAh ker etAmr sAnedr j dAo. pu^
kAedro ibbAh dAo. tArAo eyn sAn pAdn
ker yAet bAibel sMKYAy bi] pAy. jek bAAo.
kKno sMKYAlGu hey epAe n. 7 ey zher Aim
etAmAedr pAiWeyiC es zherr itr j BAel
kAj kr. zherr j Bur kAeC ATRnA ker.
kAr, zher yid zAi ibrAj ker tAhel etAmrAo
zAipU,R jIbnyApn kret pAreb. 8 SAeyelr
Vr Bu sbRzi)mAn beleCn "BAbbAdIedr bM
yAkredr etAmAedr WkAet ido n. tAedr
SVdzRenr kTAy kAn ido n. 9 tAr imeTY cAr
ker ebAy. tAr inejedr bA,Iek AmAr nAem
cAlAy. ik Aim tAedr pAWA in. hl Bur
bAt$A.
10
Bu y beleCn t hl "70 bCerr
j bAibelr (mtA o AiDptY TAkeb.
tArper Aim etAmAedr kAeC yAr bAibel
bAs krC tAedr kAeC Aseb bM AmAr
itit met etAmAedr ejrzAelem

29

iyrimy 29:11-32

721
iPirey iney Asb. 11Aim AmAr
pirknAel ik t jAin. tA el
etAmAedr bllAm. hl Bur bAt$A.
"Aim etAmAedr suinit inrApd Bib`
idet cA. etAmAedr j AmAr BAl BAl
pirkn AeC. etAmAedr AGAt krbAr
ekAn pirkn AmAr en. Aim etAmAedr
Az bM su-BibxY idet cA. 12tKn etAmr
elAekrA/ AmAr nAem imnit kreb/ AmAr
kAeC es ATRn kreb. Aim etAmAedr
kT Znb. 13etAmr AmAek K<uej ebAeb
bM yKn etAmr r idey AmAek ex
V ,
14
kreb tKn AmAek K<uej pAeb. Aim
etAmAedr AmAek K<ujet edb. Bu beln
''Aim etAmAedr inbRAsn eTek jAygAy
iPirey Anb. Aim esjn ey etAmAedr
bIrep pAiWeyiClAm. ik Aim etAmAedr
smS edz eTek bM smS jAyg eTek
eyKAen Aim etAmAedr bIrep pAiWeyiClAm
sklek ki^t krb. hl Bur bAt$A.
15
etAmr hyt bleb/ "ik Bu et
AmAedr bAibel BAbbAdIedr ideyeCn.
16
ik Bu il beleCn etAmAedr
A Iyedr sVe yAedr bAibel iney As
hyin. Aim bliC dAyUedr isMhAsen bs
bt$mAn rAjA bM es sb elAekedr sVe
yAr Kno ejrzAelem pe AeC.
17
sbRzi)mAn Bu beln ''ejrzAelem yAr
rey igeyeC tAedr ibre zI Aim trbAir/
nAhAr o Byr erAgsmUh pAWAb. Aim
tAedr es smS bAej fmuerr met ker
edb eyel KAoyA yAy n eyeh&u esel
pc. 18Aim tAedr trbAir/ nAhAr o
erAgsmUh idey tA krb. Aim tAedr
d$zAS bS mn ByAbh ker &ulb ey
p]iTbIr smS edzil ibSy ibhbl bM
BIt hey yAeb. tAr DbMs hey yAeb. tAedr
nAmel iBzAp iheseb bYbht heb. smS
jAitil/ eyKAen Aim tAedr pAWAb/ oedr
pmAn kreb. 19ejrzAelemr mAnux AmAr
bAt$A ezAenin bel Aim tAedr rbS
krb. Aim AmAr nucr bM BAbbAdIedr
mArP bArbAr AmAr bAt$A pAiWeyiC. ik
tAr ezAenin. hl Bur bAt$A. 20"etAmrA
elAekrA yAr inbRAsen reyC/ ezAn? Aim
es jn ey etAmAedr ejrzAelm eCe bAibel
eyet bADY keriClAm. eseh&u etAmr Bur
bAt$A ezAn.
21
ekAlAeyr pu^ AhAb bM mAeseyr pu^
isidiky sV e sbz
R i)mAn Bu kTAil

beleCn " jn etAmAedr kAeC imTY


cAr kereC. tAr bel ebAeC ey tAr
AmAr bA,I cAr kreC. ik tAr imTY
bleC. Aim BAbbAdIedr bAibelr rAj
nbUKdairsrek idey edb bM nbUKdairsr
jn BAbbAdIek bAibel inbRAist smS
elAekedr sAmen htY kreb. 22smS
inbRAistedr kAeC htY zAiSr dAhr,
iheseb men TAkeb. bI iyhdAr edr
bleb 'Bu etAmAedr seo isidiky bM
AhAebr met bYbhAr kret pAern. bAibelr
rAj o jnek Aen puiey emereC.
23
BAbbAdI SAeyelr elAekedr se
Kub KArAp bYbhAr keriCl. tAr tAedr
itebzIedr SIr se pAp o bYiBcAer emet
eWiCl. tAr imeTY cAr ker t AmAr
nAem cAileyiCl. Aim tAedr osb kret
bilin. Aim jAin tAr ik keriCl. Aim
tAr kjn sA(I. hl Bur bAt$A.
zmiye yr it eV rr bAtA$
zmiyye ko kwA bAt$A dAo. zmiyy inihlAmIy
pirbAerr. 25SAeyelr Vr sbRzi)mAn Bu
bleln ''zmiyy &uim ejrzAelmbAsIek iciW
pAiWeyiCel bM mAeseyr pu^ yAjk sPinyeko
iciW pAiWeyiCel. smS yAjkedro iciW
pAiWey i Cel. &u im etAmAr nAem es sb iciW
pAiWeyiCel/ Bur nAem ny. 26zmiyy &uim etAmAr
iciWet sPinyek y ileKiCel t hl 'sPiny/
Bu etAmAek iyehAyAdr jAygAy yAjk iheseb
ineyAg kereCn. &uim Bur mierr dAiye TAkeb.
ek BAbbAdI hbAr pAglAim krel &uim tAek bI
kreb. &uim es bIek kAde p eb<eD tAr
GAe elAhAr ezkl pirey edeb. 27Kn iyrimy
BAbbAdIedr met bYbhAr kreC. sutrAM ekn &uim
tAek bI kreC n 28iyrimy bAibel AmAedr
kAeC kTAil pAiWeyeC ''bAibel etAmAedr
dIGRidenr j bAs kret heb. sutrAM etAmr
esKAen GrbAi qtrI ker SAyIBAeb bsbAs Zr
ker. cAxAbAd ker inejrA inejedr KAzs
pAdn ker.
29
BAbbAdI iyrimyek yAjk sPiny iciW pe
ezAnAl. 30tKn iyrimyr kAeC Bur bAt$A el
31
"iyrimy kTAil/ bAibel yArA inbRAist/ es
smS elAekr kAeC pAiWey dAo. zmiyy inihlAmIyiw
sVe Bu y beleCn t hl zmiyy etAmAedr
kAeC bAt$A cAr kereC ik Aim tAek pAWA in.
zmiyy etAmAedr imTYAek ibAV s kret iziKeyiCl.
32
zI Aim zmiyyek zAiS edb. zmiyeyr
pirbAreko DbMs ker edb bM Aim AmAr
24

iyrimy 30:1-20

722

elAkedr y ikC BAl krb tAr eTeko es bit


heb. hl Bur bAt$A. '"Aim zmiyyek zAiS
edb kAr, es elAekedr Bur ibre yAbAr iz(
ideyiCl.
tYAzAr itit
Verr kAC eTek iyrimyr kAeC bAt$A
esiCl. 2SAeyelr Vr Bu bleln/
"Aim y beliC/ iyrimy/ &uim t kiw KAtAy
ileK rAeK. tArpr t idey &uim inejr j
biw ileK. 3 y bliC t kr kAr, mn idn
Aseb eyidn Aim S Aeyl bM iyhd Ar elAekedr
inbRAsn eTek iPirey Anb. hl Bur bAt$.
''Aim tAedr pUbRpurxedr ey edz ideyiClAm
esKAen tAedr iPirey edb. tKn AmAr elAekr
Ar kbAr es jimr mAilkAn pAeb.
4
Bu SAeyelr bM iyhdAr elAekedr sVe
bAt$A cAr, keriCeln. 5Bu y beliCeln
t hl
"Amr Znet pAiC By epey elAekr k<AdeC?
elAekr BIt? esKAen ekAn zAi en?
6
'' iw ker bM tAr sV e BAeb kjn
purx ik kiw izZek j idet pAer iny
ny. tAhel ekn Aim edKet pAiC etYkiw
zi)zAlI purx sb ebdnAy kAtr kjn mihlAr
met epew hAt idey AeC ekn etYkiw mAnuexr
muK m]t bYi)r met p<AZew b,R DAr, kereC kAr,
tAr etYek hWA BIx, By epeyeC.
7
"yAekAebr j w kwA BIx, r p,
U R smy.
smyw kw Kub b zAir smy. Ar kKno
rkm sms sul smy Aseb n. ik yAekAb
r( pAeb.
8
hl sbRzi)mAn Bur bAt$A "es smy
Aim SAeyl o iyhdAr elAekedr k<AeD cApAen
ejAyAl sirey enb. etAmAedr dir b<ADn Kuel
edb. jAitr elAekr Ar kKno AmAr
elAekedr dAs kret bADY kreb n. 9tAr Ar
ekAn ibedzI rAejYr esb kreb nA. tAr ZDu Bu
tAedr Verr esb kreb bM tAr tAedr rAj
dAyUedr esb kreb. Aim rAjAek tAedr kAeC
pAWAb.
10
''sutrAM yAekAb/ AmAr B]tYedr By epo
n? "SAeyl By epo n. Aim etAmAek r(
krb. r( krb bIedr prbt$I %rpurxedro.
Aim tAedr inbRAsn eTek iPirey Anb. AbAr
yAekAb zAi iPer pAeb. elAekr tAek Ar ibr)
kreb n. esKAen Ar ekAn z TAkeb n yAek
AmAr elAekr By pAeb. hl Bur bAt$A.
11
iyhd o SAeyelr elAekr Aim etAmAedr
se AiC. hl Bur bAt$A. "Aim etAmAedr

30

r( kreb. kT sitY ey Aim etAmAedr


edez pAiWeyiClAm. Aim sb edzilek DbMs
krb/ ik etAmAedr Aim DbMs krb n. KArAp
kAejr zAiS etAmAedr epet heb. Aim etAmedr
AyYBAeb iz( edb. Aim etAmAedr zAiS n iney
eyet edb n.
12
Bu bleln "mn ekAn AGAt AeC ik y
sAer n SAeyl bM iyhdAr elAekrA/ etAmAedr
(t mn ey t sAreb n.
13
mn ekAn bYi) en ey etAmAedr (etr y
inet pAer. tA etAmAedr AGAt sAreb n.
14
etAmr b edezr se b u pAiteyiCel ik
etAmAedr idek tAr eyAjenr smy iPero
tAkAyin. etAmAedr b ur etAmAedr Buel igeyeC.
Aim etAmAedr zr met kiWn AGAt keriClAm.
Aim etAmAedr keWAr zAiS ideyiClAm. etAmr
b mArA k pAp keriCel bel etAmAedr se
Aim bYbhAr keriC.
15
SAeyl o iyhdAr elAekrA ekn etAmr
etAmAedr (t iney et ickAr kereC (etr
y, et heb bM ek t sArAet pAreb n.
Aim Bu/ etAmAedr b Byr pAepr PlSVrp
zAiS ideyiC.
16
Aim Bu/ etAmAedr DbMs keriClAm. ik
Kn oedr DbMs hbAr pAl. SAeyl o iyhd
etAmAedr zr bAr bI heb. or etAmAedr
ijins cir keriCl. bAr r oedr ijinsp^
cir kreb. or yuer smy etAmAedr ijins iney
igeyiCl. bAr yuer smy oedr ijins r
iney yAeb.
17
Aim etAmAedr AbAr SVASYbAn ker &ulb.
Aim etAmAedr (t sAirey edb. hl Bur
bAt$A. "ekn kAr, elAekr etAmAedr jAitcYt
bel eK kereC. or beliCl/ 'iseyAnek
edKAezAnA krbAr ek en.
18
Bu beleCn "yAekAb pirbAregAIr elAekr
bt$mAen inbRAist helo tAr iPer Aseb bM
Aim yAekAebr bAIilr opr kr, edKAb. Kn
zhriw DbMsA g]hil Ar Ab]t kiw zUnY
pAhA mA^. ik zhr AbAr puninRimt heb
bM AbAr rAjAsAd qtrI heb inid$X SAen.
19
AbAr zhriw gmgm kreb elAekedr gAen o
zMsAy. ek tAedr phAs kreb n. Aim iyhd
o SAeyelr elAekedr enk sAn edb. Aim
tAedr j egQrb Anb. ek tAedr nIc njer
edKeb n.
20
"enk Aeg eymn SAeyelr pirbAr iCl
etmn heb yAekAebr pirbAr. iyhd o SAeyelr
eymn pirbAr iCl etmn heb yAekAebr pirbAr.
iyhd o SAeylek Aim zi)zAlI ker &ulb.

723
bM yAr tAedr (it krAr ecX kreb Aim tAedr
zAiS edb.
21
tAedr inejedr kjn en edeb. es
zAsk AmAr elAekr eTek Aseb. tAr AmAr
kAeCr elAk heb. Aim tAedr entAek AmAr kAeC
Aset blb bM es heb AmAr kAeCr elAk.
22
etAmr heb AmAr elAk Ar Aim hb
etAmAedr Vr.
23
Bu BIx, *u iCeln? itin X bYi)edr
zAiS ideyiCeln. tAr zAiS esiCl GUi,R Jer
met.
24
Bur e*AD zimt heb n yt( n eyrkm
pirkn kereCn esBAeb zAiS edn. ezexr
idnilet etAmr sb buJet pAreb.

iyrimy 30:21-31:18

TAkeb gB$btI. ik enk enk mAnux iPer


Aseb esKAen.
9
tAr k<Adet k<Adet iPer Aseb ik Aim
tAedr smSrkm sueyAg suibD edb. Aim tAedr
jlbAehr pAz idey en edb. Aim tAedr
ms], rASr opr en edb yAet tAr ehAcw n
KAy. Aim rkm krb eyeh&u Aim SAeyelr
ipt bM Piym AmAr Tm sAn.
10
"jAitsmUh/ Bur kTAil ezAn? smue@r DAer
dUr edzilet bAt$ bl. Vr SAeyelr
elAekedr Ciey ideyiCeln/ ik itin tAedr k^
ker iPirey Anebn. bM itin tAr emxpAelr
:elAekedr opr njr rAKebn emxpAlekr met.
11
Bu yAekAb pirbArek iPirey Anebn. itin
tAr elAekedr tAedr ecey zi)zAlI elAekedr
hAt eTek r( krebn.
12
iseyAenr izKer eW Aseb S Aeyelr mAnux.
tArA Ane As kreb. tAedr muKmelr opr
An o sueKr dIi edK edeb. Bu ey smS
BAel ijinxil tAedr edebn es sVe tAr
KuzI heb. Bu tAedr zssmUh/ n&un @A(Ars/
jlpAeyr etl/ emx bM grsmUh edebn.
SAeyelr elAekr Ar ekAn sms TAkeb n.
tAedr jIbn hey Web kiw bAgAenr mt yAet
enk jl AeC.
13
yubtIr Ane n]tY kreb. yubk o b] rAo
es n]etY Mz eneb. Aim tAedr ezAkek Ane
pir,t krb. Aim SAeyelr elAekedr ArAm
edb bM >eKr bdel tAedr An edb.
14
Aim tAedr yAjkedr cr KA edb. AmAr
elAekrA/ Aim tAedr ey BAel ijinxil edb
tAet sX heb. hl Bur bAt$A.
15
Bu bleln/ "rAm eTek kA o >eKr z
ezAn yAeb. rAehl* tAr sAnedr j k<Adeb.
m]t sAnedr j rAehl ArAm inet SVIkAr
kreb.
16
ik Bu bleln/ "kA TAmAo. ecAeKr jl
mueC nAo? &uim etAmAr k]tkAeyRr j purS t
] heb.
hl Bur bAt$A. "SAeyelr elAekrA tAedr
zr edz eTek iPer Aseb.
17
SAeyl/ etAmAr j AzA AeC. hl
Bur bAt$. "etAmAr sAnr tAedr SVedez iPer
Aseb.
18
Piyemr kA Aim Znet epeyiC. Piym
k<Adet k<Adet bleC 'Bu Apin AmAek sitY
zAiS ideyeCn bM Aim AmAr iz( epey igeyiC.
Aim iClAm kiw bACerr met yAek kKno iz(

n&u n S Aeyl

Bu kTAil beliCeln/ "es smy Aim


S Aeyelr smS pirbArbegRr Vr hb. bM
tAr heb AmAr elAk.
2
Bu beleCn "yAr zr trbAirr A*m,
eTek pAiley eb<eciCl tAr mrBUimet ArAm
K<uej pAeb. SAeyl esKAen ibAemr j yAeb.
3
bdUr eTek Bu elAekedr #iXegAcer Asebn.
Bu beleCn/ "Aim etAmAedr kiw Pur
BAlbAsA idey BAlebes iClAm. es j Aim
etAmAedr it dy edKAen cAiley igeyiClAm.
4
"SAeyl/ AmAr ken/ etAmAek AbAr n&un
ker qtrI krb. &uim AbAr kiw edz heb. punrAy
&uim etAmAr KnIsmUh &uel eneb. KuzIr ejAyAr
BAs elAekedr se tAel tAl imiley &uimo
enec Web.
5
SAeyelr k]xk/ etAmrA AbAr @A(A cAx
kreb. zmiyyr zherr cArpAezr pAhA iGer
etAmr @A(Ae(t qtrI kreb. k] xkrA es
@A(Ae(t eTek p hoyA @A(Ar Psl &uleb
bM @A( eKey peBAg kreb.
6
kw inid$X smey pAhArAdAr bA,I ickAr
ker bleb 'cel/ iseyAen igey AmAedr Bu/
AmAedr Verr pAsn kir? mn ik Piym
pAbRtY edez pAhArAdArrAo bA,I ickAr ker
bleb.
7
Bu bleln/ "suKI ho? yAekAebr j gAn
gAo? SAeyelr j ickAr ker. SAeyl hl
mhAn rAX. zMs kr bM ickAr ker bel
'Bu tAr elAekedr r( kereCn? SAeyelr yAr
bI heyiCl tAedr sbAek Bu r( kereCn.
8
men ereK/ Aim SAeylek %err edz
eTek iPirey iney Asb. Aim %err b dUerr
jAyg eTek SAeylIyedr ki^t krb. tAedr rAehl es iCl yAekAebr itIy SI. KAen iwr TR skl
SIelAk yAr tAedr bAibelr se yue inht SV AmI o sAnedr
meDY ikC elAk TAkeb o pu. ikC mihl j k<AdeC.

31

iyrimy 31:19-40

724

edoy hyin. Apin AmAr Bu Vr. nuh


ker AmAr zAiS &uel inn. Aim ApnAr kAeC
iPer Asb.
19
Bu Aim ApnAr kAC eTek dU er ser
igeyiClAm ik Aim AmAr Bul buJet eperiC.
tA Aim AmAr hdy bM AmAr jIbn pirbt$n
keriC. Aim AmAr ebAkAimet inej BIx,
lit. AmAr eyQbenr KArAp kAjel Aj
AmAek SV iSet ePel ideC.
20
Vr bleln/ "&uim ik jAen Piym AmAr
iy pu^ Aim tAek BAelAbAis. BIx, BAelAbAis
bM Aim tAek stY SVACY idet cA. hl
Bur bAt$A.
21
"SAeylbAsI/ rASAr sMekt icHilek
SApn kr. pT icHil &uel Der eyil bAIr
idek ined$z ker. ey rASy &uim ehew esC t
l(Y ker bM men ereK. SAeyl/ AmAr ken/
Ger iPer es. iPer es etAmAr inejr
zhrilet.
22
ibV S k/ ktidn &uim BAeb Geu r ebAeb
keb &uim Ger iPreb "Bu yKn edez ekAn n&un
ikC s]iX kern :tKn kjn purxek kjn
mihl iGer TAek.
SAeyelr Vr Bu sbRzi)mAn bleln
"iyhd Ar elAekedr j Aim AbAr BAl ikC krb.
yAedr bI ker iney yAoy heyiCl tAedr Aim
iPirey Anb. es smy/ iyhd zhrilr elAekrA
AbAr kTAil bleb 'DAimRk bAsSAn o pib^
pbRt/ Bu etAmAedr AzIbRAd krn.
24
"iyhd Ar smS zher zAi ibrAj kreb. k]xk
bM emxpAlkr Bey zAiet bsbAs kreb.
25
yArA LA bM suS tAedr Aim ibAm o zi)
eyAgAb bM yAr >iKt iCl tAedr CAsmUh pU,R
krb.
26
kT ezAnAr pr Aim :iyrimy ejeg eW
cAiridek tAkAlAm. AmAr Kub BAl Gum heyiCl.
27
hl Bur bAt$A. "es idn AseC yKn
Aim iyhd o SAeyelr elAekedr tAedr sMKYAy
b]i epet sAhAyY krb. Aim tAedr sAn o
gbAid pZedr sMKYAy ebe Wet sAhAyY krb
w heb gAC ep<AtA o tAr edKAezAnA krbAr mt.
28
tIet Aim SAeyl o iyhdAr opr njr
ereKiClAm ik eswA iCl tAedr eBe ePlbAr
j. Aim tAedr DbMs keriClAm. Ar Kn tAedr
ge etAlbAr j bM tAedr zi)zAlI krbAr
j tAedr opr njr rAKb. hl Bur bAt$A.
29
"elAekr Ar kKno bleb nA
iptmAt wk @A(A eKeyiCl/ ik tAedr
sAenr wk SVAd epeyiCl.
23

n/ etYk bYi) tr inejr pAepr j


mAr yAeb. ey bYi) wk @A(A KAeb es inej wk
SVAd pAeb.
30

n&u n beAbS
Bu kTAil beleCn "smy AseC yKn
Aim n&un kiw ci) krb iyhd o SAeyelr
pirbAerr se. 32Aim tAedr pUbRpurxedr se
ey ci) keriClAm w esrkm ny. tAedr imzr
eTek bAer iney AsAr smy Aim ci)
keriClAm. Aim iClAm tAedr Bu/ ik tAr
es ci) eBe[ ePeliCl. hl Bur bAt$A.
33
"Bib`et/ Aim beAbS SAeylIyedr
se krb. iw hl Bur bAt$. Aim AmAr
iz(AmAl tAedr men eg<eT edb bM tAedr hdey
ileK edb. Aim hb tAedr Vr Ar tAr heb
AmAr elAk. 34"elAekedr tAedr itebzIedr
Tb tAedr A Iyedr Buek jAnet ezKAbAr
ekAn eyAjn peb n. kAr (u@tm eTek sbecey
r pU,R pyR sb elAekr AmAy jAneb. Aim
tAedr X kAjil (mA ker edb bM tAedr
pApsmUh men rAKb n. hl Bur bAt$A.
31

Bu kKno S Aeyl
tYAg krebn nA
Bu bleln "idenr erQ@ ikr, Bur s]iX
bM Bu s]iX kereCn cAd/ tArAedr lY. Bu
s]iX kereCn smu@tw eyKAen eF es ACe pe.
tAr nAm hl sbRzi)mAn Bu.
36
Bu kTAil bleln/ "S Aeyelr %rpurx
kiw jAit hoyA eTek ibrt heb. tAr kiw
jAit hoyA eTek ibrt heb tKn yid Aim sUyR/
c/ tAr bM smue@r opr eTek AmAr iny,
hArA.
37
Bu bleln "SAeyelr %rpurxek Aim
kKno SV IkAr krb n. tAedr tKn bAitl krb
yKn tAr AkAezr pirmAp kret pAreb bM
p]iTbIr nIecr smS egApn tTY jAnet pAreb.
kmA^ tKn Aim tAedr s kmRsmUehr j
bAitl krb. hl Bur bAt$A.
35

n&u n ejrzAelm
hl Bur bAt$A/ "idn AseC yKn Bur
j ejrzAelm zhr puninRimt heb. hnenelr
gR eTek ekAe,r Pwk pyR zher itiw ijinxek
AbAr ge etAlA heb. 39zherr sImAerK wAn
heb Aik Pwk eTek esAjAsuij gAerb pAhA
pyR/ tArpr es erK Guer yAeb egAy pysu.
40
ptYkiw/ eyKAen m]tedhil o CA tSt>
CAen reyeC/ Bur kAeC pib^ hey Web. ike@A,
ptYkAr ekbAer nIc pyR smS CAdil/
38

725

iyrimy 32:1-23

VPwekr ekA, pyR smS rASilo Bur kAeC itilip inlAm. 12bM esil Aim bArekr hAet
pib^ hey Web. ejrzAelm zhrek Ar kKen &uel idlAm. bArk hl enireyr pu^. enirey iCl
DbMs kr heb n Tb ibiC kr heb nA.
mheseyr pu^. sIlemAhr kr itilipet AmAr
jim eknAr smS ci) o zt$ elK iCl. Aim
yKn bArkek es sIlemAhr kr dilelr itilip
iyrimy kiw jim *y krl
iyhdAr rAj isidikeyr rAj kAel Bur idiClAm tKn esKAen hneml sh A sA(IrAo
bAt$A l iyrimyr kAeC. nbUKdairsr yKn piSt iCl. sA(IrAo jim eknAr ci) pe^ s
rAj iheseb 18 bCr pU,R kereCn tKn isidiky keriCl. iyhd Ar Aro enk elAk esKAen piSt
rAj iheseb 10 bCer p ideyeCn. 2es smy iCl.
13
bAibelr qsr ejrzAelm zherr cAridek iGer
"tAedr etYekr piSitet Aim bArkek
DeriCl bM iyrimy keyd iheseb r(Iedr eWAen bllAm 14'S A ey e lr V r / Bu sbRzi)mAn
iCl. eWAniw iyhdAr rAjAr AsAed iCl. beleCn 'sIlemAhr kr o sIlemAhr ibhIn iw
3
:iyhdAr rAj iyrimyek esKAen kArAbI ker itilip nAo bM ewAek kiw mAiwr pAe^
ereKiCl kAr, es tAr pUbR eTek kr BAbbA,I rAeK. BAeb rAKel jim ibi*r dilelr
pC krt n. iyrimy beliCl/ "Bu beleCn itilipil dIGRidn iWk TAkeb/ nX heb n.
'Aim zI bAibelr rAjAek ejrzAelm idey edb. 15sbz
R i)mAn Bu/ S Aeyelr Vr beln/ "Bib`et
nbUKdairsr zhrek iDh, kreb. 4iyhdAr AmAr elAekr AbAr SAeyel bAi/ jim o
rAj isidiky/ bAibelr qsedr hAt eTek pAlAet @A(ku ikneb.
16
s(m heb n. qsr tAek nbUKdairserr hAet
"bArekr hAet dill &uel edbAr pr Bur
&uel edeb. bM rAj mueKAmuiK kTA bleb. kAeC ATRnA ker beliClAm
17
isidiky SVce( nbUKdairsrek edKet pAreb.
"Bu Vr Apin ApnAr ibrAw zi)
5
idey
s]iX kereCn AkAz o p]iTbI.
bAibelr rAj isidikyek bAibel iney yAeb. Aim
ApnAr pe( ikC kr Kub kw z) ny.
tAek zAiS n edoy pyR isidiky bAibel
18
TAkeb. hl Bur bAt$. 'etAmr yid bAibelr
Bu Apin hAjAr hAjAr elAekr it ibV S
qsnYedr ibre yu kr/ etAmrA tAedr opr
o dyAlu. ik AbAr Apin esjn iyin
ijtet s(m heb n.
iptAedr pApsmUehr j tAedr sAnedr
6
zAiS ideCn. eh mhAn o zi)zAlI Vr/
iyrimy yKn bI iCl tKn es beliCl/ "Bur
ApnAr nAm hl Bu sbRzi)mAn. 19Apin
bAt$A AmAr kAeC esiCl. hl es bAt$A
7
pirknA mt mhAn kAj kereCn. Bu/
iyrimy/ etAmAr Ku&uet BA/ hneml zI etAmAr
elAekrA y ker Apin tA sb edKet pAn.
kAeC Aseb. hneml hl etAmAr kAk zuemr
s mAnuxek purS]t kreCn AbAr s
pu^. hneml es bleb/ 'iyrimy/ nAeTAt zherr
mAnuxek tAr eyAgY zAiS ideCn. 20Bu Apin
kAeC AmAr jimw &uim iken nAo. &uim AmAr
inkw A Iy bel etAmAek SAb idiC. jimw
imzer zi)zAlI elQikk Gwn GiweyeCn.
eknAr iDkAr bM dAiy etAmAr.
mnik Ajo Apin ApnAr zi)r mihm
8
kAz kreCn. S Aey e lo Giwey e Cn
"Bu y beliCeln tA Gwl. AmAr Ku&uet
elQikk Gwn. eyKAen mAnux esKAen
BA hneml r(Iedr eWAen AmAr kAeC el
Apin ApnAr elQikk zi)r kAz
bM bll/ 'iyrimy &uim AmAr nAeTAt zherr
Giwey e Cn. Apin ApnAr emQilk
kAeC ibAmIn pirbAregAIr sImAnAr B$u)
(mtAr j ibKYAt. 21ApnAr (mt
jimw iken nAo. w etAmAr iDkAr o dAiy .
tA &uim etAmAr j jimw iken nAo.
k n AtIt. Apin ApnAr zi)zAlI
"sutrAM Aim jAntAm ey Bur bAt$A ik iCl.
elQikk (mt o ibSykr Byr (mt
9
eyAg ker imzr eTek ApnAr elAekedr
Aim hnemelr kAC suk nAeTAt zherr jimw
SAeyel iney esiCeln.
iknlAm. jimr dAm iheseb Aim hnemlek 17
22
ezakl erQpYmu@ ideyiClAm. 10Aim es jim
"Bu Apin SAeyelr elAekedr
ib*Ir ci)pe^ s ker t y ker &uel ereK
edz ideyeCn. es edz eyiw b bCr
idlAm. jim ib*Ir smy Aim keykjnek sA(I
Aeg Apin tAedr pUbRpurxedr edebn bel
ihsAebo piSt ereKiClAm. dAm emwAenAr smy/
itit ideyiCeln. iw kiw edz eyKAen
yKn Aim rpAiw ojn kriClAm tAro piSt
D o mDu bey yAeC. 23SAeyelr elAekr
iCl. 11tArpr Aim sIlemAhr kr kiw tYiyt
edez es edziwek inejedr ker
ineyiCl ik ApnAek tAr mA kerin.
nkl mA,p^ inlAm Ar kiw sIlemAhr ibhIn

32

iyrimy 32:24-44

726

tAr ApnAr pAW o iz(ek nusr, kerin.


tAr ApnAr ined$ z emen celin. tA
SAeyelr elAekedr opr Apin sb
sAMGAitk bYApAril sMGiwt kireyeCn.
24
"bM tKn zhr z pirebiXt.
qsr jAAl inmRA, kreC yAet tAr
ejrzAelm zherr AcIrelAr opr cet
pAer bM tAek berAD kret pAer. trbAir/
nAhAr bM Byr mhAmArI Ciey bAibelr
qsr ejrzAelmek prAijt kreb.
bAibelr qsr Kn A*m, kret igey
AseC. Bu/ Apin beliCeln Gwn
Gweb. Kn edKun ik ik GweC.
25
"Bu AmAr cAiridek mn rbS ik
Apin AmAek beleCn/ 'iyrimy/ sA(Ir
piSitet erQpY mu@Ar ibinmey jimw
iken nAo. Apin AmAek kTA bleCn
yKn bAibelr qsnYdl zhr A*m krbAr
j St. "tAhel ekn Aim bSAy
jim iken TR nX krb
26
tKn Bur bAt$A l iyrimyr kAeC 27"iyrimy/
Aim Bu/ Aim itiw jIb bSr Vr. iyrimy/
&uim jAn/ AmAr pe( ekAn ikC sb ny.
28
Bu Aer beliCeln/ "zI Aim bAibelr rAj
nbUKdairsrek ejrzAelm idey edb. bAibelr
qsr ejrzAelm zhr iDh, ker eneb.
29
bAibelr qsr itmeDY A*m, kereC. tAr
ejrzAelm zher An Ailey DbMs ker edeb.
zherr elAekrA tAedr bAiilr mATAy bAelr
mUi%$il ereKeC/ tAek qneb sgR kereC/ pUej
kereC bM A edbtAedr epy qneb sgR
ker AmAek *u ker &ueleC. bAibelr qsr
es mArilek puiey CA ker edeb. 30Aim
sbikC l(Y rAKiC. edKiC iyhd o SAeyelr
elAekr sMKY pAp kAj ker yAeC. eyQbn eTek
tAr KArAp kAj ker AseC. tAedr kAj
AmAek *u ker &ueleC. tAr tAedr inejedr
hAet qtrI mUlYhIn edbtAedr pUej kereC. es
kAre, Aim Kub *u heyiC. hl Bur bAt$.
31
"ejrzAelm inimRt hbAr smy eTek Aj pyR
esKAnkAr elAekr AmAek *u kereC. Aim etA
*u ey Aim Ar ejrzAelmek s kret pAriC
n. tb owAek AmAr ecAeKr sAmen eTek AmAy
srAet heb. 32Aim ejrzAelmek DbMs krb
kAr, iyhd bM ejrzAelemr elAekrA enk
s kAj kereC. iyhd bM ejrzAelemr mAnux/
rAj/ enb]/ yAjk bM BAbbAdIr etYek
AmAek *u ker &ueleC.
33
"AmAr kAeC sAhAeyYr j o elAekedr
As ic iCl. ik tAr AmAr kAC eTek muK

Guirey ineyiCl. Aim tAedr bAr bAr ezKAbAr ecXA


keriClAm. ik tAr AmAr kT ezAen in. Aim
ecX keriC tAedr ZDer idet. ik tAr AmAr
kT Znet cAy in. 34tAr tAedr mUi%$il geiCl
eywA Aim G,
] kir. tAr tAedr mUi%$elAek AmAr
nAmAit mier it keriCl. BAeb tAr
AmAr mir pib^ ker &ueliCl.
35
"tAr ibn-iheAm ptYkAy bAl mUi%$r j
cSAnsmUh geiCl. pUjAr sb jAygAilet
emAlekr mUi%$ek ehAmbil qneb edbAr j tAr
tAedr sAnedr epAAt. Aim tAedr sb krAr
ined$z idin. Aim kKen BAbeto pAir in ey
iyhdAr mAnux rkm Byr kAj kret pAer.
36
etAmr bleC/ 'bAibelr rAj ejrzAelm
iDh, kreb. trbAir/ nAhAr o Byr mhAmArIr
AGAet ejrzAelemr prAjy Gweb. ik Bu/
S Aeyelr Vr beleCn 37'Aim iyhd / S Aeyelr
elAekedr tAedr edz eCe cel eyet bADY keriC.
tAedr opr Aim c *u iClAm. ik Aim
AbAr tAedr KAen iPirey Anb. Aim AbAr
tAedr smS edzil eTek/ eyKAen Aim tAedr
eyet bADY keriClAm/ esKAn eTek sMh krb
bM tAedr KAen iPirey Anb bM tAedr zAip,
U R
o inrApd jIbnyApn kret edb. 38iyhd bM
SAeyelr elAekrA heb AmAr elAk Ar Aim hb
tAedr Vr. 39Aim sb elAekedr meDY k
hbAr CA AerAp krb. tAedr skelr kwA
l(Y TAkeb bM tA hl AmAek sArA jIbn pAsn
ker yAoy. AmAek pAsnA krr Pel bM sAn
krAr Pel tAedr bM tAedr sAnedr BAel
kreb.
40
"'iyhd o SAeyelr mAnuxedr se Aim
kiw ci) krb. ci) icrkAelr j bhAl
TAkeb. ci)et Aim oedr kAC eTek inejek
kKenA sirey enb n. Aim tAedr it sbRd
mlkr TAkb. tAr yAet AmAek sAn kret
cAy Aim tAedr tA krb. orAo kKno AmAr
kAC eTek dUer ser yAeb n. 41tAr AmAek KuzI
kreb. Aimo Aner se oedr j BAel
kAj krb. Aim initBAeb oedr KAen iney
es b ker &uleb. Aim el krb AmAr
hdy o A idey.
42
Bu y beln t hl "iWk eymn Aim
SAeyl o iyhdAr elAekedr jIben ibpyRy
eniClAm es BAeb Aim tAedr BAelo krb.
Aim tAedr j BAl kAj krAr itit idlAm.
43
etAmr bleC 'bAibelr qs edzek kiw
zU mrBUimet pir,t kereC. KAen ekAn Ae,r
Spn en. ik Bib`et mAnux KAen bAs
krAr j jim ikneb. 44mAnux TR bYy ker jim

iyrimy 33:1-25

727
ikneb. tAr tAedr ci)ilet s kreb o
sIlemAhr lAgAeb. jim eknAr j dilel s
krbAr smy sA(IsmUh piSt TAkeb. ibAmIn
pirbAregAI eyKAen TAket esKAnkAr jim mAnux
AbAr ikneb. tAr ejrzAelemr cArpAezr jim
bM iyhdr zhrilr/ pAbRtY edezr/ pim
pAdedezr bM di(e,r mrBUim lAkAr jim
ikneb. rkm Gweb kAr, Aim sbAek Ger
iPirey Anb. hl Bur bAt$A.
eV rr itit
Bur kAC eTek itIybAerr j bAt$A
el iyrimy r kAeC. iyrimy tKno
r(Iedr eWAen kArAr. 2 Bu ibVek s]iX
keriCeln bM itin ibVek r( kereCn. Bu
hl tAr nAm. Bu beleCn/ 3 "iyhd AmAr kAeC
ATRnA ker/ Aim etAmAr ATRnAr %r edb. Aim
etAmAek r pU,R egApn kTA blb. ey kT r
Aeg &uim Znet pAoin. 4Bu heln SAeyelr
Vr. iyhd Ar rAjAsAd bM ejrzAelemr GrbAi
sVe Bu kTil beleCn. zr smS
GrbAi eBe[ ePleb. zr smS zher AcIr
eBe[ ePel trbAir hAet zherr BYerr
bAisAedr se yu kreb. 5ejrzAelemr elAekr
sMKY KArAp kAj kereC. Aim tAedr it *u .
Aim tAedr ibre cel igeyiC. tA Aim sMKY
mAnu x ek htY krb. yKn bAibelr qsdl
ejrzAelemr ibre yu kret Aseb/ tKn
ejrzAelemr bAIelAet m]tedh pe TAkeb.
6
"ik tKn Aim tAedr sAirey edb. iPirey
edb tAedr An o zAipU,R jIbn. 7tArpr Aim
iyhd o SAeyelr elAekedr tAedr edez iPirey
Anb. tIetr met Abr Aim tAedr zi)zAlI
ker &ulb. 8 tAr AmAr ibre ey pAp keriCl
sb pAp Aim Duey edb. tAr AmAr ibre yu
keriCl ik Aim tAedr (m ker edb. 9tKn
ejrzAelm AbAr pUbR hey Web. esKAen elAekrA
KuzIet An kreb. jAitr elAekr yKn
BAel kAjilr kT/ eyel Aim ejrzAelemr
j kriC Znet pAeb/ tKn tAr AmAr zMsA
kreb. Aim ejrzAelem ey sm]i o zAi AniC
tAr j jAitil AmAek By o kreb.
10
"elAekrA/ etAmr bleC/ 'AmAedr edzet
Kn zU mrBUim. KAen Ae,r ekAn icH en.
ejrzAelemr pT smUeh bM iyhdr zhrilet
ekAn z ezAnA yAeC nA. ik Kub zI etAmrA
jAygAilet z Znet pAeb. 11gAenr z
bM sebr z ezAn yAeb. br o kenr Anp,
U R
ekAlAhl ezAn yAeb. elAekr tAedr phAr sAmI
iney mier Aseb. tAr bleb/ 'sbz
R i)mAn Bur

33

zMsA ker kAr itin BAelA. tAr stYkAr


BAlbAs icrkAl bhmAn. or kT bleb kAr,
Aim AbAr iyhdAr BAel krb. es jAyg Aegr
mt hey yAeb. Bu kTil bleln.
12
Bu sbRzi)mAn bleln/ "Kn jAyg
zU. KAen Kn ekAn A,I yAeb nA . ik iyhdAr
etYkiw zher elAk bAs kreb. esKAen TAkeb
emxpAlkr. TAkeb pZcAre,r ,BUim. esKAen
emxpAlkr emexr pAlek crAeb. 13emxpAlk
eymn tAr emx egAen/ elAekr etmin sbR^ tAedr
emx neb pAhAI edez/ piemr pAdedez/
enegeB bM iyhdAr A sb zhrileto.
siWk DAimkR
hl Bur bAt$A "Aim iyhd A o S Aeyelr
elAekedr kAeC kiw ibezx itit ideyiClAm.
AmAr es itit pAlenrsmy AseC. 15Aim
dAyUedr pirbAr eTek kiw BAel 'zAKAek b]i
krb. es 'zAK ebe Web bM edezr j
siWk bM BAl kAjsmUh kreb. 16 'zAKAr
smy iyhdAr elAekrA eb<ec yAeb. ejrzAelemr
elAekr inrAped bsbAs kret pAreb. es 'zAKAr
nAm hl 'Bu mlmy.
17
Bu beleCn/ "dAy U d pirbAerr kjn
SAeyelr isMhAsen sbRd zAsn kreb. 18bM
yAjkg, heb sbRd elbIy pirbAr eTek.
yAjkg, sbRdA AmAr sAmen dAiey AmAr
ee ehAmbil/ zs qneb bM bil edeb.
19
Bur bAt$A el iyrimyr kAeC. 20Bu
bleln/ "idn o rAi^r se AmAr kiw ci)
AeC. tAr kBAeb brAbr Guer iPer Aseb.
etAmr ci) bdl kret pAreb n. idn o
rAi^ siWk smey Aseb. 21etAmr yid
beAbS bdl kret pAer tAhel etAmr dAyUd o
elbIy pirbAerr se AmAr ey ci) tAo bdel
idet pAreb. tKn Ar dAyUd o elbIy pirbAerr
%rpurxr rAj b yAjk heb n. 22ik AmAr
esbk dAy U d o elbIy pirbAregAIr sMKY
%rpurx edb. tAr sMKYAy AkAezr tArAedr
met gi,t heb/ heb smu@p]er nIecr bAluk,Ar
met y ek ekAnidn en ezx kret pAreb
n.
23
Bur bAt$A iyrimy h, krl 24"iyrimy/
&uim ik Znet pAeC elAekrA ik bleC elAekr
bleC/ 'Bu SAeyl o iyhdAr pirbAerr kAC
eTek dUer ser igeyeCn. Bu tAedr inbAR cn kereCn/
ik Kn itin tAedr kiw jAit bel h, kern
n.
25
Bu beleCn/ "idn o rAi^r se AmAr
beAbS yid n SAyI hy bM yid Aim p]iTbI o
14

iyrimy 33:26-34:21

728

AkAezr j ibiD qtrI n krtAm/ tAhel hyet


Aim elAekedr tYAg krtAm. 26tAhel yAekAebr
%rpurxedr kAC eTeko ser eytAm bM tAhel
hye t Aim dAyeU dr %rpurxedr AhAm/ sahAk
bM yAekAebr %rpurxedr zAsn kret idtAm
n. ik dAyUd hl AmAr esbk bM Aim
elAkedr it dyA edKAb. Aim oedr j BAel
ikC Giwey edb.
iyhd Ar rAj isidikeyr it stkR bA,I
Bur bAt$A el iyrimyr kAeC. bAibelr
rAj nbUKdairsr yKn ejrzAelm bM
tAr cArpAezr smS zhrilr ibre yu kriCl
tKn Bu r bAt$ A iyrimy r kAeC esiCl.
nbUKdairserr se iCl tAr smS qs bM tAr
sAAjY. tAr zAsnADIn smS rAejYr qsnYsmUh
bM elAekr.
2
hl bAt$A "Bu SAeyelr Vr beleCn
iyrimy iyhdAr rAj isidikyek igey tAek
bAt$ dAo 'isidiky/ Bu y beleCn t hl Aim
Kub zI bAibelr rAjAek ejrzAelm idey edb.
bM es ejrzAelmekpuiey edeb. 3isidiky/ &uim
pAlAet pAreb n/ Dr peb. etAmAeko bAibelr
rAjAr hAet &uel edoy heb. &uim bAibelr rAjAek
SVce( edKet pAeb. rAjAr se etAmAr mueKAmuiK
kT heb bM etAmAek bAibel iney yAoy heb.
4
ik iyhdAr rAj isidiky/ Bur itit ezAn.
Bu etAmAr sVe kT beleCn etAmAr m]&uY
trbAirr AGAet heb n. 5etAmAr m]&u Y heb zAiet.
tIet e Y AiX i*y A yA^Ar smy etAmAr
pUbRpurxedr j/ etAmAr pUebR ey rAj zAsn
keriCl tAedr eyBAeb elAek sAn ediKeyiCl/
kBAeb tArAo etAmAr eYAiX i*yAy etAmAek
sAn jAnAeb. tAr etAmAr j ecAeKr jl ePleb
bM ibxBAeb bleb/ "eh minb? Aim inej
ApnAr kAeC itit kriC. hl Bur
bAt$A.
6
tA iyrimy Bur bAt$A ep<QeC ideyiCl
ejrzAelem isidikeyr kAeC. 7tKn bAibelr rAj
ejrzAelemr ibre qssAm iney yu kreC.
iyhdAr ey smS zhril tKno iDk]t hyin
esil iDkAr krbAr l(Y iney bAibelr qsdl
yu kriCl. zhril iCl lAKIz bM eskA
iw zhr eyil gRAr ri(t iCl.

34

elAekr tAedr ci ) B krl


Iy dAsedr mui)r j rAj isidiky
ejrzAelemr elAekedr se kiw ci) keriCl.
isidiky ci) krbAr pr iyrimyr kAeC Verr
kAC eTek kiw bAt$ esiCl. 9etYek tAr
8

Iy dAsek mui) edeb. SI o purx Iy dAsdAsIrA


dAs eTek mui) pAeb. ek iyhd pirbAregAIr
kAek dAse r z]l prAet pAerin. 10sutrAM smS
enb] o elAekr ci) h keriCl.
etYek rAjI heyiCl tAedr dAsedr mui) edbAr
e. bM tA etYk dAs SVADIn hey igeyiCl.
11
ik tArpr yAedr dAs iCl tAr mt pirbt$n
ker es sb dAsedr dAse r j Der eniCl.
12
tKn Bur bAt$A el iyrimyr kAeC 13iyrimy
Bu SAeyelr Vr y beleCn t hl "imzr
eTek Aim etAmAedr pUbp
R r
u xedr iney esiClAm.
tArAo esKAen dAs krt. yKn Aim tAedr iney
esiClAm tKn Aim tAedr se kiw ci)
keriClAm. 14Aim etAmAedr pU b R p u r xedr
beliClAm 'it 7 bCr pr etYkek tAr Iy
dAsek mui) idet heb. ekAn Iy yid inejek
etAmAr kAeC ibi*o ker edy tAhelo 6 bCr pr
tAek &uim mui) idey edeb. ik etAmAedr
pUbRpurxr AmAr kT ezAenin. 15ikCidn Aeg
etAmr etAmAedr mn pirbtn
$ keriCel bM AmAr
met/ etAmrA iWk kAj keriCel. etAmAr Iy
dAsedr mu) keriCl. mn ik etAmrA miero
esiCel eyiw AmAr nAem nAmAit bM AmAr
sAmen kiw ci) keriCel. 16ik Kn AbAr
etAmrA etAmAedr mn pirbt$n kereC bM AmAr
nAmek sAn kereCA. ik ker etAmr w krel
etAmr AbAr essb Iy nArI purxedr ejAr
ker Der en etAmAedr dAs krel Tc edr
ikC idn Aeg etAmr mu) ker ideyiCel.
17
"tA Bu y beleCn t hl 'etAmr AmAek
mA keriCel. etAmr etAmAedr Iy dAsedr
mui) dAo in. etAmr ci) r( kerA in. ik
Aim etAmAedr "SVADInt edb. hl Bur
bAt$A. trbAirsmUh/ nAhAr bM mArA k erAgsmUh
Ar mrbAr j Aim etAmAedr "SVADInt edb.
sAr ibV jAneb etAmAedr rbSAr kT. 18yArA
ci)iw B keriCl Aim tAedr zedr hAet
&uel edb. tAr ey bACriw -K keriCl bM
es -Ker mDY idey ehewiCl/ Aim tAedr es
rkm ker edb. 19ci) BkArIr AmAr sAmen
bACrek -K ker bil ideyiCl. tbu or es
ci) mAen in. iyhdA o ejrzAelemr enb]/
rAjsBAr r pR sBApirxd/ yAjkg, bM
sADAr, mAnux/ etYek AmAr sAmen ci) krbAr
smy bACriwr Ker mAJKAn idey ehewiCl.
20
tA Aim tAedr m]&u Yder j zbAihnIr hAet
&uel edb. tAedr m]tedh heb pZ o zkuenr KA.
21
iyhdAr rAj isidiky o tAr enb]ek Aim
zbAihnIr hAet &uel edb. yido bAibelr qsnYdl
ejrzAelm zhriw eCe egeC/ Aim isidiky bM

729
tAr entAedr tAedr hAet &uel edb. 22ik Aim
Aedz edb bAibelr esnAedr AbAr ejrzAelem
iPer es yu krAr j. tAr ejrzAelmek
k ker An Ailey edeb. bM Aim iyhdAr
zhrileko DbMs ker edb. zhril kiw
zUnY mrBUimet pir,t heb. hl Bur bAt$A.
erKbIy pirbAerr BAl dAhr,
iyh d Ar rAj yKn iyehAy A kIm tKn
iyrimyr kAeC Bur bAt$A el. iyehAyAkIm
iCeln eyAiseyr pu^. hl Bur bAt$A 2"iyrimy/
yAo erKbIy pirbArek mierr pAezr Grilr
ekAn kiw Ger AsbAr j Am, jAiney es.
tAedr @A(Ars pAenr SAb dAo.
3
su t rAM Aim :iyrimy yAisiney r kAeC
igeyiClAm. yAisiny iCl iyrimy* nAmk k bYi)r
pu^ bM hbisineyr epQ^. Aim yAisinyr
BAedr bM tAr sb eCeledr erKbIy pirbAerr
skl sdsedr epeyiClAm. 4tArpr Aim erKbIy
pirbArek Bur mier iney lAm. Amr hAnenr
pue^r Ger eglAm. hAnn iCl Verr iy mAnux.
tAr iptAr nAm iCl iyily. pAezr Ger TAketn
iyhdAr yubrAjg,. nIecr Ger TAket zuemr pu^
mAesy. mAesy iCl mierr hrI. 5tKn Aim
:iyrimy erKbIy pirbAerr Amit sdsedr
sAmen @A(Aresr pA^ ereK bllAm/ "sAmA
@A(Ars pAn krn.
6
ik tAr %r idl/ "Amr kKno @A(Ars
pAn kir n/ kAr, AmAedr pUbRpurx erKbIy pu^
iyehAnAdb AmAedr ined$z ideyiCeln 'etAmr
bM etAmAedr %rpurx ek kKen @A(Ars pAn
kreb n. 7 etAmr GrbAi qtrI kreb n/Psl
bn
u eb n/ @A(Ar cAx kreb n. etAmr ekbl tAbeu t
TAkeb. etAmr yid il emen cel tAhel etAmr
yAyAberr met SAn pirbt$n ker dIGRidn jIibt
TAkeb.
8
tA Amr erKbIy pirbAerr sdsr AmAedr
pUbRpurx iyehAnAdebr ined$z (er (er emen
cil. Amr ek @A(Ars pAn kir n. AmAedr
SI/ eCelemey ek @A(Ars pAn ker n. 9 Amr
kKno bAs krAr j bAi qtrI kir n. @A(Ar
cAx kir n/ Psl PlAenAr j bIj buin n.
10
Amr AmAedr pUbp
R r
u x iyehAnAdebr ined$z pAln
keriC bM Amr tAbuet bsbAs keriC. 11ik
yKn nbUKdairsr/ bAibelr rAjA iyhdA A*m,
keriCl/ Amr beliClAm/ 'bAiblIy bM AemRnIy
qsnYedr hAt eTek r( pAbAr j AmAedr
ejrzAelm zher yAoy yAk. tA Amr

35

iyrimy 34:22-36:3

ejrzAelem pAiley igeyiClAm bM tArpr eTek


oKAen eTekiC.
12
tKn Bur bAt$A el iyrimyr kAeC. 13Bu
sbz
R i)mAn S Aeyelr Vr bleln "iyrimy yAo.
iyhd o ejrzAelemr elAekedr igey bel
etAmAedr iz( hoy ic bM etAmrA AmAr
bAt$ pAln kreb. 14"erKb tAr %rpurxedr
ined$z ideyiCl @A(Ars pAn n kret. bM es
ined$z Ajo erKbIy pirbAerr sdsr pAln ker
AseC. ik Aim Bu bM Aim iyhdAr elAekrA/
etAmAedr bArbAr bAt$A pAWAen se%o etAmr
AmAek A kerC bM mA kerC. 15iyhd
o SAeyelr elAekedr kAeC bArbAr AmAr nucr
bM BAbbAdIedr pAiWeyiC. tAr etAmAedr beleC
's hoyA b ker. BAel kAj kr.
edbtAedr nusr ker n o tAedr esb ker
n. etAmr yid AmAek emen clet tAhel etAmr
edez bsbAs kret pAret/ ey edz etAmAedr
pUbRpurxek Aim ideyiClAm. ik etAmr AmAr
bAt$Aek pA%A idel n. 16iyehAnAdebr ined$z tAr
%rpurxr emen celiCl ik iyhdAr elAekrA
AmAek mA kerin.
17
tA Bu sbz
R i)mAn/ S Aeyelr Vr bleln
"Aim beliClAm iyhd o ejrzAelem elAekedr
opr b mArA k Gwn Gweb. zI Aim esil
GwAeb kAr, Aim o elAekedr se kT
beliClAm ik tAr AmAr kT Znet SVIkAr
keriCl. Aim tAedr ickAr ker efekiClAm ik
tAr sA edyin.
18
iyrimy / erKbIy pirbArek beliCl/
"sbz
R i)mAn Bu S Aeyelr Vr beleCn 'etAmr
etAmAedr pUbRpurx iyehAnAdebr sb ined$z emen
celeC. etAmr iyehAnAdebr iz(Aek nusr, ker
igeyeC. 19tA sbRzi)mAn Bu SAeyelr Vr
beleCn esKAen sbRdA erKebr pu^ iyehAnAdebr
%rpurxedr ekAn kjn AmAek esbA krbAr
j AmAr sAmen TAkeb.

rAjA iyehAyA kIm iyrimyr pAken


piu< T piu ey iCl
iyhd Ar rAj eyAizeyr pu^ iyehAyAkIm yKn
tAr rAj kAelr c&u TR bCer p ideyeC tKn
Bur bAt$A iyrimyr kAeC esiCl. hl
Bur bAt$A 2"iyrimy/ Aim etAmAek ey smS bA,I
ZineyiC t sb kiw pAken p<iu Tet ileK rAeK.
iyhd/ SAeyl bM A edzil sVe y y
beliC tAo ileK rAeK. eyAizeyr rAj kAl eTek
Aj pyR ey kT beliC tAr sb (er (er
ileK rAeK etAmAr KAtAy. 3iyhdAr pirbAerr j
iyrimy in BAbbAdI iyrimy nn. ik k nAemr Ar
Aim ey smS bAej ijinexr pirkn keriC t
kjn elAk.

36

iyrimy 36:4-27

730

hyet tAr jAnet pAreb bM hyet tAr KArAp


kAj kr b kreb. yid tAr tA ker tAhel
Aim tAedr (m krb. (m ker edb tAedr
smS pAp.
4
tA iyrimy bArkek fAkl. bArk iCl
enireyr pu^. iyrimy Bur bAt$A bliCl. iyrimy
yKn es bAt$Ail bliCl tKn bArk t KAtAy
ileK iniCl. 5tKn iyrimy bArkek beliCl/ "Aim
Bur pAsn g]eh eyet pArb n. AmAr esKAen
yAoy inexD. 6 tA Aim cA &uim Bur pAsn
g]eh yAo. esKAen kiw pbAesr idn yAo bM
p<uiT eTek Bur kTil elAekedr pe
ezAnAo. Aim y beliC &uim t ileKeC el
sb Bur bAt$A. yAo igey iyhdAr ibiB zhr
eTek ejrzAelem As smS elAkek bAt$A
KAt eTek pAW ker ezAnAo. 7 hyetA elAekr
Bur kAeC es sAhAyY cAeb. hyetA tAr tAedr
s kAjil kr b kreb. Bu Aeg eGAx,
keriCeln ey itin tAedr opr c *u hey
AeCn. 8sutrAM bArk tA krl y tAek BAbbAdI
iyrimy kret beliCl. surk Bur pAsng]eh
KAtAy ilipb kr Bur bAt$A cSVer pAW kret
lAgl.
9
iyehAyAkIemr rAj kAelr pm bCerr nbm
mAes pbAesr kiw idn eGAixt hey i Cl.
ejrzAelemr nAgirk bM iyhdAr smS zhr
eTek ejrzAelm zher As etYk elAkek
Bur sAmen pbAs kret heb. 10es smy bArk
KAtAy elK iyrimyr muK eTek cAirt Bur
bAt$ A pe ezAnAiCl pAsn g] e h piS t
elAekedr. bArk tKn TAket gmireyr Ger. Griw
iCl pAsnAg]ehr n&un Pwekr kAeC. gmireyr
ipt iCl zAPn. gmiry pAsnAg]ehr ilipkAr
iCl.
11
bArk yKn piCl tKn gmireyr pu^ mIKAy
ZniCl. gmiry iCl zAPenr pu^. 12mIKAy yKn
p<iu Tr sb bAt$A Znl/ tKn es rAjAsAedr sicebr
Ger egl. es Ger tKn rAjpirbAerr smS
sBAsedr piSt iCeln. piSt sBAsdedr
nAmil hl rAjAr A shAyk lIzAm/ zmiyeyr
pu^ dlAy/ kaebAerr pu^ lanATn/ zAPenr pu^
gmiry / hnAiney r pu ^ isidiky bM A
rAjsBAr sBAsedrAo es Ger piSt iCeln.
13
p<uiT eTek bArk y ikC pe ZineyiCl tA sb
mIKAy igey sBApAirxdedr beliCl.
14
tKn es sBAsedr bArekr kAeC iyhdIek
pAWAl. iyhdI iCl nTineyr pu^ bM ezilimeyr
epQ^. ezilimeyr iptAr nAm iCl kUiz. iyhdI
bArkek beliCl "&uim ey KAtAiw pAW keriCel
es KAtAiw iney AmAr se cel.

bArk es KAt se iney iyhdIr se


sBApirxdedr kAeC egl.
15
rAjAr es sBAxdrA bArkek bleln/ "KAen
bes bM p<uiTet elKA bA,Iil pe ezAnAo.
sutrAM bArk KAtAy elK bA,Iil pAW kret
Zr krl.
16
rAjAr sBAsurA smS bA,Iil Zneln bM
tArpr tArA Bey ek er idek tAkAeln. tAr
bArkek bleln/ "rAj iyehAyAkImek AmAedr
KAtAr sVe jAnAen ic. 17tKn tAr
bArkek kiw kreln/ "AC bArk bel
et KAtAy ey bA,I &uim ileKeC t &uim ekeek
epel iyrimy etAmAek ey sb ijinesr kT
beliCl es sb ik &uim ileKiCel
18
bArk %r idl/ "<A? iyrimy AmAek bel
igeyeC Ar kAil idey es bA,I KAtAy Aim ileK
ineyiC.
19
tKn rAjAr pAirxdr bArkek bleln/ "&uim
Ar iyrimy igey A egApn ker TAek ik
ekATAy A egApn kreb t kAek jAino n.
20
tKn pAirxedr lIzAmAr Ger es KAtAiw
&uel ereK rAj iyehAyAkIemr kAeC igey sb Kuel
bleln. 21sb Zen rAj iyehAyAkIm KAtAiw iney
AsAr j iyhdIek pAWAeln. iyhdI lIzAmAr
Gr eTek p<uiTiw iney elA. tArpr es rAjAek
bM tAr cArpAezr dAiey TAk kmRcArIedr p<iu Tet
elKA bA,Iil pe ezAnAet lAgl. 22wA GewiCl
nbm mAes/ sutrAM rAjA iyehAyAkIm tAr zItkAlIn
AbAes besiCeln. Grek surAKAr j tAr sAmen
tKn An leC. 23iyhdI AeS AeS KAtA
eTek ilipb kr bA,I pe eyet TAkl. ik
es b itn nueCd pAr pr rAjA tAr kAC
eTek KAt iCiney iney Cir idey KAt eTek
pAtAil ekew ekew Aen Ce ePel idet
lAgeln. BAeb puer KAtAwA pue CA hey
egl. 24bM rAj iyehAyAkIm o tAr nucerr
bA,I Zeno BIt hl n. ezAekr icH iheseb
tAr tAedr kAp-ecAp iCe ePll n.
25
lanATn/ dlAy bM gmiry ecX keriCl
rAjAr se kT blAr yAet itin KAtAiw n epAAn.
ik rAj tAedr kT ezAennin. 26brM ew rAj
iyrheml/ srAy bM ezilimyek Aedz ideln
BAbbAdI iyrimy bM ilipkAr :elKk bArkek
eAr kret. iyrheml hl yubrAj o srAy hl
S Ieyelr pu^ bM ezilimy hl ieyelr pu^.
ik tAr ek bArk bM iyrimyek K<uej bAr
kret pArl n. kAr, Bu tAedr lu i key
ereKiCeln.
27
iyehAyAkIm KAtAiw puiey ePlAr pr Bur
bAt$A el iyrimyr kAeC. KAtAet ilipb

731
iCl Bur smS bAt$A y iyrimy bel igeyiCl Ar
bArk ilipb keriCl. KAtAr itiw pAtAy
iCl es bAt$A y punrAy Bu iyrimyek bleln
28
"iyrimy Aerkiw KAt nAo bM smS
bAt$Ail punrAy ilipb ker. 29iyrimy/ AbAr
iyhdAr rAjA iyehAyAkImek kTAil bel. Bu
y bleln 'iyehAyAkIm &uim KAtAiw puiey ePel
beliCel/ "iyrimy ekn kT ilKel ey bAibelr
rAj initBAeb es edz DbMs ker edeb
ekn es ilKl ey bAibelr rAj edezr mAnux
bM pZ A,I sbAek htY kreb 30tA Bu
iyh d Ar rAj iyehAy A kIm sV e bleln
iyehAyAkIemr %rpurxr ek dAyUedr isMhAsen
bset pAreb n. mnik iyehAyAkIm tAr m]&uYr
per skAerr smy rAjkIy myRAdAo pAeb n. tAr
m]tedh Ce ePel edoyA heb mAeWr meDY. idenr
Kr tp o rAetr bl WAAr meDY eKAl mAeW
tAr m]tedh pe TAkeb. 31Aim Bu/ iyehAyAkImek
tAr sAnedr bM tAr pAirxdedro zAiS edb.
Aim tAedr etYkek zAiS edb kAr, tAr s
bM m. Aim itit keriC tAedr zAiS edb.
Aim ititb ejrzAelm bM iyh d Ar
elAekedr jIben Byr ly GwAenAr j. smS
ml bey Anb tAedr jIben. tAr AmAr kT
ezAenin.
32
tKn iyrimy kiw p<uiT inl bM esiw
eniryr pu^/ elKk bArkek idl ilipb krAr
j. iyrimy y y bel eyet TAkl bArk t
ilipb kret TAkl. rAj iyehAyAkIm ey bAt$Ail
puiey ideyiCl esil AbAr n&un KAtAy ilipb
kret TAkl bArk. r se eyAg hl Aer
n&un n&un bAt$A.

iyrimy 36:28-37:16

bAibelr qsdl ejrzAelmek iDkAr krbAr j


tAek iGer ePeliCl. ik yKn tAr Znl PerQe,r
qsr imzr eCe tAedr idek igey AseC tKn
tAr ejrzAelm tYAg ker imzerr qsedr se
yu krAr j AyAn heyiCl.
6
BAbbAdI iyrimyr kAeC Bur bAt$A el 7 "Bu
SAeyelr elAekedr Vr y beleCn t hl
'iyhKl o sPiny/ etAmAedr ey rAj isidiky
AmAr kAeC pAiWeyeC t Aim jAin. yAo isidikyr
kAeC iPer igey bel PerQe,r qsr imzr eCe
bAibelr qsedr hAt eTek etAmAedr b<AcAet elo
tAr ik AbAr imzer iPer yAeb. 8tArpr
bAibelr qs AbAr KAen es ejrzAelm
A*m, kreb. tKn bAibelr qs ejrzAelm
dKl ker eneb bM tAet An lAigey edeb.
9
Bu rpr y bleln 'ejrzAelemr elAekrA/
etAmr inejrA inejedr ebAk bAino n.
inejedr kT belA n/ "bAibelr qsr
initBAeb AmAedr kl eCe cel yAeb. tAr
t kreb n. 10oeh ejrzAelmbAsI/ etAmr yid
bAibelr qsedr yue prAijto kret pAret
tAhelo tAedr tAbuet ikC Aht qsink pe
TAket. mnik es Aht qsinkrA eW es
ejrzAelm zhr puiey idet s(m het.
11
bAibelr qsr yKn ejrzAelm tYAg ker
imzerr PerQe,r qsedr se yu kret igeyiCl
tKn 12ibAmIn edez* yAbAr j iyrimy
ejrzAelm tYAg krl. es zher m, krAr
C kAz keriCl. es esKAen eyet eceyiCl
pAirbAirk spi% BAg bAewAyArAr j. 13ik
iyrimy yKn ejrzAelemr ibAmIn Pwek
ep<QeCiCl tKn tAek Pwekr dAiye TAk
DAn r(I eAr keriCl. es DAn r(Ir nAm
iCl iyiry. iyiry iCl ezilimeyr pu^ bM hnAineyr
epQ^. iyiry iyrimyek eAr krAr pr beliCl/
"iyrimy &uim AmAedr tYAg ker bAibelr pe(
eyAg idet yAiCel.
14
iyrimy iyiryek beliCl/ "etAmAr iBeyAg
sitY ny/ Aim bAibelr pe( eyAg idet yAiClAm
n. ik iyiry iyrimyr es Api% Znet SIV kAr
keriCl bM es iyrimyek eAr ker rAjAr
sBApirxdedr sAmen en hAijr keriCl. 15
sBApirxedrA iyrimyr it c *u heyiCeln.
sBAsedr iyrimyek hAr ker kArAgAer bI
krAr ined$z ideyiCeln. eyAnATn nAmk k bYi)r
bAiiwek kArAgAr iheseb bYbhAr kr heyiCl.
eyAnATn iCl iyhdAr rAjAr A|AbAhI elKk
16
iyrimyek tAr es bAir BUgB$S kiw kAr

iyrimye k kArAgAer bI kr hl
nbU K da irsr iCl bAibelr rAj.
iyehAy A kIemr pu ^ iykiney r pirbet$
isidikyek iyhdAr rAj iheseb inyu) keriCl
nbUKdairsr. isidiky iCl rAj eyAizeyr pu^.
2
ik isidiky BAbbAdI iyrimy mArP cAirt
Bur bAt$Aek r edyi n. bM isidikeyr B] tYg,
o iyhdAr elAekrAo Bur bAt$Aek r edyin.
3
isidiky iyhK
l bM yAjk sPinyek iyrimyr
kAeC pAiWeyiCl kiw bAt$ idey. iyhKl iCl
ezilimeyr pu^ bM sPiny iCl mAeseyr pu^.
bAt$Aiw iCl "iyrimy/ AmAedr j Bu/ AmAedr
Verr kAeC ATRnA ker.
4
es smy iyrimyek tKno kArAgAer bI kr
hyin/ tA elAekedr meDY ey ekAn jAygAy eyet
tAr bAD iCl n. 5 k smy PerQe,r qsr
ibAmIn edez iyrimr ibAmIn edezr kiw zhr/ nAeTAet
imzr eCe iyhdAr idek ronA ideyiCl. bM egl. zher iyrimyr inejr bAI iCl.

37

iyrimy 37:17-38:14

732

kAr ke( bI ker ereKiCl. k(iw iCl mAiwr


nIec. iyrimyek esKAen dIGRidn rAK heyiCl.
17
dIGRidn pr rAj isidiky iyrimyek tAr
AsAed iney es kAe tAr se kTA beliCeln.
rAj tAek ije|s keriCeln/ "Bur Ar ekAn
bAt$A AeC
iyrimy %r idey beliCl/ "</ Bur bAt$A
hl/ isidiky etAmAek bAibelr rAjAr hAet &uel
edoy heb. 18iyrimy rpr rAj isidikyek
beliCl/ "AmAr Ayw ik AmAek kArAgAer
ine(p krbAr mt ik mn Bul kAj keriC ApnAr
ibre/ ApnAr kmR c ArIedr ibre Tb
ejrzAelemr elAekedr ibre 19rAj isidiky
ekATAy Kn ApnAr BAbbAdIr BAbbAdIrA
ApnAr kAeC Bul bAt$A cAr keriCl. tAr beliCl/
'bAibelr rAj ApnAek bM edz iyhdAek
A*m, kreb n. 20ik AmAr Bu/ iyhd Ar rAj
Kn nuh ker AmAr kT Znun. AmAek nuh
ker nuerAD kret idn. hl AmAr nuerAD
AmAek Ar elKk eyAnATenr bAiet kArAbI
ker rAKebn nA. yid Apin AbAr AmAek esKAen
pAWAn/ Aim esKAen mAr yAb.
21
sutrAM rAj isidiky Aedz ideyiCeln ey/
bAr eTek iyrimyek hsur pAhArAy mir c er
bI hey TAket heb bM rAjAr Aedz iCl
iyrimyek riw edoy heb rASAr hkAredr kAC
eTek. zher ytidn pyR riw pAoy yAeb ttidn
pyR iyrimyek riw edoy heb. tA iyrimyek
eWAen r(Ir DIen rAK heyiCl.

iyrimye k ecQbAcAy Ce ePel edoy hl


iyrimy ey bAt$Ail cAr keriCl esil
rAjAr keykjn sBApirxedr Znet
epeyiCeln. tAr heln m%enr pu^ zPiwy/
pzaherr pu^ gdily/ ezilimeyr pu^ iyhKl bM
mieyr pu^ pzahr. iyrimy smS elAekedr
bA,I beliCl 2 "Bu y beleCn t hl
'ejrzAelem bsbAskArI etYek hy trbAirr
AGAet ny nAhAer b Byr mhAmArIet mAr
yAeb. ik ey bYi) inejek bAibelr qsbAihnIr
kAeC A smpR, kreb es eb<ec TAkeb. 3 bM
Bu y beleCn t hl 'ejrzAelm zhr bAibelr
rAjAr qsbAihnIek idey edoy heb bM bAibelr
rAjA dKl kreb zhr.
4
rAjAr sm S sBApAirxedr iyrimyr
cAirt bA,I Zen rAj isidikeyr kAeC igey
bll/ "iyrimyek ibleV m]&uYd edoy ic.
es AmAedr qsedr inrsAiht kreC. tAr kTA
idey es smS nAgirkek inrsAiht kereC.

38

iyrimy cAy n AmAedr BAl ikC ehAk. es ZDu


ejrzAelemr elAekedr (it kAmn ker.
5
sb kTA Zen rAj isidiky
sBApirxdedr bll/ "iyrimy puerApuir etAmAedr
iny,ADIn. sutrAM etAmr ikC kret cAel Aim
etAmAedr TAmAet pAir n.
6
sutrAM sBAsedr iyrimyek iney egl mieyr
ecQbAcAy ePel edsur j :miy iCl rAjpu^.
ecQbAcAiw iCl pAsnAly c er/ esKAen TAket
rAjAr hrIr. sBAsedrA iyrimyek di idey
b<ADl bM jlADAer ePel idl. jlADAriwet jl
iCl nA/ iCl ZDu kAd. bM iyrimy es kAdAr
eBter feb egl.
7
ik bd-emlk nAmk k bYi) Znet
epeyiCl ey sBAsedr iyrimyek jlADAer ePel
ideyeC. bd-emlk iCl kjn kUz edzIy
:iToipyAr bYi) bM es iCl rAjAr AsAedr
esbk/ kjn npusMk. rAj isidiky tKn besiCl
ibAmIn Pwek. tA bd-emlk rAjAr se edK
krAr ee rAjAsAd eCe ron idl.
8-9
rAjAek es beliCl/ "AmAr minb bM
mhArAj/ sBAsedr s pAy blVn kereC
BAbbAdI iyrimyr ibre. tAr iyrimyek jlADAer
Ce ePel ideyeC. tAr tAek esKAen mrbAr j
eCe ereKeC.*
10
tKn rAj isidiky bd-emlkek Aedz
ideyiCl/ "bd-emlk rAjAsAd eTek itnjnek
se ker iney yAo bM jlADAr eTek iyrimyek
es mer yAbAr Aeg &uel nAo.
11
bd-emlk itnjn elAk se inl ik tAr
Aeg es rAjAsAedr nIec BAAr Ger igey ikC
purAen bS o ikC jI,R bSK ejAgA krl.
tArpr jlADAerr kAeC igey es jI,R bSKil
dir se nIec nAimey idey 12iyrimyr ee
bll/ "iyrimy jI,R bSKil &uim etAmAr
k<AeDr nIec BAl ker jiey nAo. Amr yKn
dir sAhAeyY etAmAy ewen &ulb tKn bSKil
dir AGAt eTek etAmAy r( kreb. bdemlekr kT metA iyrimy bSKil bAet
jiey inl. 13tArpr tAr tAek diel idey
ewen &ull bM jlADAerr eTek bAer Anl.
iyrimyek AbAr r(Iedr DIen eWAen ereK
edoy heyiCl.
isidiky iyrimye k Aro ikC krl
rAj isidiky BAbbAdI iyrimyek tAr kAeC
iney AsAr j kjnek pAWAl. iyrimyek Bur
mierr tIy ebz peT An heyiCl. rAj
14

tAr ereKeC A(irk eTR/ "es nAhAer mreb eyeh&u


zher Ar riw en.

733
bleln/ "iyrimy Aim etAmAek keykiw kTA
ije|s krb. &uim ik AmAr kAeC ekAn ikC
luekAeb n/ sb kT AmAek eKAlAKuil bleb.
15
iyrimy isidikyek bll "Aim yid ApnAr
kTAr %r id/ Apin hyt
AmAy emer ePlebn.
Aim yid ApnAek pedzo id/ Apin AmAr
kT Znebn n.
16
ik rAj isidiky egApen bel iyrimyr
kAeC kiw itit kreln/ "iyrimy/ Bu heCn
esjn iyin AmAedr jIbenr riw edn. Aim
Bur nAem zpT kriC/ Aim etAmAy emer ePlb
nA bM yAr etAmAy mAret cAy es kmRcArIedr
hAeto &uel edb n.
17
tKn iyrimy rAjA isidikyek bll/ "Bu
sbRzi)mAn/ SAeyelr Vr beleCn/ 'yid Apin
bAibelr rAjAr sBAsdedr hAet A smpR, kern
tAhel jIbn r( pAeb bM ejrzAelmeko
Aen epAAen heb n. ApnAr pirbAro jIibt
TAkeb. 18ik yid Apin A smpR, n kern/
bAiblIy qsnYdl ejrzAelmek puiey CA ker
edeb bM Apin tAedr Ar bI hebn.
19
ik rAj isidiky iyrimyek bleln/ "ik
Aim By pAiC iyhdAr es smS elAekedr yAr
itmeDY bAibelr p( ineyeC. Aim BIt kAr,
bAibelr qsr AmAek Der iney igey iyhdAr
mAnuxelAr hAet &uel edeb. tAr AmAr opr
indAr, tYAcAr cAlAeb.
20
ik %er iyrimy bll/ "bAibelr qsr
ApnAek iyhdAr elAekedr hAet &uel edeb n.
rAj isidiky/ Aim y bliC t ker Buek mA
krn. tAhel ApnAr BAl heb. Apin r( pAebn.
21
ik Apin yid bAibelr qsedr kAeC
A smpR, kret SVIkAr kern tAhel ik heb
t Bu AmAek Aeg ediKeyeCn. Bu beleCn
22
rAjbAir smS mihlAek bAibelr r pU,R
sBAsdedr kAeC iney yAoy heb. rAjmihlAg,
ApnAek iney mjA ker gAn gAeb. or gAeb
"etAmAr bu r yAedr &uim ibAV s kret/ etAmAek
Bul peT cAilt kereC. etAmAr p kAdAy Awek
igeyiCl Ar tAr etAmAy k ePel pAiley
igeyeC.
23

"etAmAr SIedr o sAnedr bAibelr qsr


Der iney Aseb. &uimo pAlAet pAreb n. &uim
bI heb Ar ejrzAelmek puiey CA ker edoy
heb.
24
tKn isidiky iyrimyek bel Wl/ "kAek
bel n ey Aim etAmAr se kT beliC. yid
&uim bel dAo tAhel hyet etAmAek htY kr
heb. 25 sBAsedr hyet jAnet pAreb ey Aim

iyrimy 38:15-39:7

etAmAr se kT beliC. tAr etAmAr kAeC es


bleb/ 'iyrimy rAjAek ik beleC t AmAedr
bel bM rAj etAmAek ik beleC tAo AmAedr
bel. sBAeb AmAedr sbikC jAnAo nA hel
etAmAek htY krb. 26yid sBAsedrA rkm bel/
tAhel etAmAr tAedr bl ic 'Aim rAjAr kAeC
iB(A keriClAm AmAek AbAr eyAnATenr bAIr
nIec kAr kArAgAer ine(p n kret/ nAhel
Aim esKAen mAr yAb.
27
tA Gwl. sBAsedr ij|AsAbAd krAr
j iyrimyr kAeC el. sutrAM iyrimy tAedr
tA bll y rAj tAek blAr j Aedz
ideyiCeln yKn sBAsedr iyrimyek k eCe
idl. ek jAnet pArl n rAj bM iyrimyr
meDY ik kT heyiCl.
28
bezex iyrimy mir c e r hrIedr
njrbI hey rey egl ytidn pyR n ejrzAelm
dKl hy ttidn pyR.
ejrzAelemr ptn
BAeb ejrzAelm dKl hl iyhd Ar opr
rAj isidikyr nbm bCerr rAje r dzm
mAes bAibelr rAj nbK
U dairsr tAr qsbAihnIsh
ejrzAelm zhr iDhe,r j ebireyiCeln.
tAr zhriwek iDkAr krbAr j tAek iGer
ePeliCl. 2 bM isidikyr rAj kAelr kAdztm
bCerr c&uTR mAesr nbm iden bAibelr qsr
ejrzAelemr AcIr eBe[ ePeliCl. 3tKn
bAibelr rAjAr sBAsedr ejrzAelm zher ebz
keriCl. tAr es besiCl zherr mAJKAenr
Pwek. es sBAsdedr nAm iCl smgr ejlAr
rAjYpAl engRl-zersr/ smgrnebA nAemr k
cpdS rAjkmRcArI bM Aro A enk
r pU,R pAirxdb]o esKAen piSt iCl.
4
bAibl eTek As sBAsdedr isidiky
edeKiCeln. tb/ es rAe^ itin bM tAr
ibV S qsrA rAjAr bAgAenr meDY idey kiw egApn
Pwk epirey/ iw AcIerr meDY idey ejrzAelm
eTek pAiley igeyiCeln. tAr y$n ptYkAr
idek pAileyiCeln. 5bAibelr qsnYdl isidiky o
tAr qsedr tA keriCl bM tAedr iyrIehAr
smtlBUimet eA r keriCl. eA err pr tAedr
iney As hy bAibelr rAj nbUKdairserr kAeC.
nbK
U dairsr tKn iCeln hmA edezr irbL zher.
esKAen itin iWk keriCeln isidikyr it ik
kr heb. 6 irbL zher isidikyr ecAeKr sAmen
isidikyr pu^edr nbUKdairsr htY keriCeln.
bM iyhdAr rAjsBAr smS sBApAirxdb]eko
htY kr heyiCl. 7 nbUKdairsr isidikyr ecAK
ew pe ePeliCeln/ tAek iptelr ezkl idey

39

iyrimy 39:8-40:9

734

z] ilt keriCeln bM tAek bAibel iney


igeyiCeln.
8
bAibelr qsr rAjAsAd bM sADAr, mAnuexr
GrbAi Ailey ideyiCl bM tAr ejrzAelemr
p<Aicl eBe[ iey ideyiCl. 9 bAibelr rAjAr
ibezx r(Iedr DAn nbUxrdn yAr tKno eb<ec
iCl tAedr sbAek bI keriCl bM bAibel iney
igeyiCl. yAr Aeg A smpR keriCl tAedro
nbUxrdn bI ker bAibel iney igeyiCl. 10ik
iyhdAr ikC grIb elAkek nbUxrdn bI ker iney
n igey brM tAedr es jim o @A(Ae(t dAn ker
ideyiCl.
11
ik nbK
U dairsr iyrimyr bYApAer nbx
U rdnek
ikC Aedz ideyiCeln. nbx
U rdn iCl nbK
U dairserr
ibezx edhr(Iedr DAn. Aedz iCl 12"iyrimyek
K<uej ebr ker bM BAelA ker tAr edKezAn
kr. tAek AGAt ker n. es y cAy tA
tAekdAo.
13
su t rAM nbU x rdn/ nbU K da irserr ibezx
r(Iedr DAn/ bAibelr ibezx r(su d r mu K Y
AiDkAirk nbUzsabn/ cpdS rAjkmRcArI engRlzersr bM A cpyRAeyr AiDkAirkedr
iyrimyr sAen pAWAen heyiCl. 14tAr iyrimyek
pAsnAly c er K<uej epeyiCl. esKAen tAek
njrbI ker ereKiCl iyhdAr rAjAr r(Ir.
AiDkAirkr iyrimyek gdileyr hAet &uel
ideyiCl. gdily iCl hIkAemr pu^ bM zAPenr
epQ^. gdilyek ined$z edoy iCl iyrimyek tAr
inejr bAiet ep<QeC edoyAr j. sutrAM iyrimy
tAr inejr bAiet pirbAerr kAeC iPer esiCl.

tAek rAmA zhr eTek ibtAit keriCl. w


GewiCl yKn nbUxrdn iyrimyek ezkel b<AD
bSAy ejrzAelm bM iyhd eTek AsA A
bIedr se epeyiCl yAedr per bAibel iney
yAoy heyiCl. 2 nbUxrdn iyrimyek K<uej pAoyAr
pr beliCl/ "iyrimy/ Bu/ etAmAr Vr eGAx,
keriCeln ey ibpyRy SAenr opr Aseb.
3
bM Kn itin eyBAeb eywA heb beliCeln
esBAeb itiw ijinx kreln. iyhdAr elAekr
Verr CAr ibre b pAp kAj sMgiWt keriCl
bel ibpyRy GewiCl. tAr Buek mA
keriCl. 4iyrimy Kn etAmAek Aim mu) ker
idiC. Aim etAmAr hAtk Kuel idiC. &uim yid
AmAr se bAibel Aset cAo Aset pAer.
Aim etAmAr sbrkm eKyAl rAKb. Ar yid n
eyet cAo es nA. wA ekAn bYApAr ny. etAmAr
j sb rAS eKAl. eyKAen Kuiz &uim eyet pAer.
5
Tb &uim igey zAPenr epQ^ hIkAemr pu^
gdily r se TAket pAerA. bAibelr rAj
gdilyek iyhd Ar rAjYpAl iheseb inyu) kereCn.
sutrAM iyhdAr elAekedr kAeCo iPer eyet pAr/
gdilyr seo TAket pAer Tb eyKAen KuzI
&uim yAo.
rpr nbx
U rdn iyrimyek ikC KAbAr bM kiw
phAr idey mu) ker ideyiCl. 6sutrAM iyrimy
imSpAet igeyiCl hIkAemr pu^ gdilyr kAeC.
iyhdAy pe TAkA elAkelA sh iyrimy gdilyr
se bAs keriCl.
gdilyr sMi( zAsn
ejrzAelm yKn DbMs heyiCl tKn iyhdAr
ikC esn AiDkAirk bM tAedr qsrA eKAl
edziwet rey igeyiCl. tAr Znel ey bAibelr
rAj hIkAemr pu^ gdilyek/ yAr Kub grIb iCl
bM yAedr bI iheseb bAibel iney yAoy hyin
essb purx/ SIelAk bM izZedr rAjYpAl
iheseb inyu) kereCn. iyhdAr grIb elAekedr
bAibelr qsr bI ker iney n igey nbUxrdenr
ined$ez esKAen jimjm idey tAedr itit
hbAr sueyAg ideyiCl. 8 sutrAM iyhdAr qsr
imSpAet es gdilyr se edK kret sueyAg
ideyiCl. qsedr meDY iCl nTineyr pu^ Aeyl/
kAerehr pu^ eyAhAnn o eyAnATn/ tnahmetr
pu ^ srAy newAPA eTek P-r pu ^ rA bM
mAKATIeyr pu^ yAsiny bM tAedr elAekr.
9
gdily qsedr inrAp%A edbAr j kiw
zpT iney beliCl "qsg, etAmAedr ekAn By
en. etAmr KAen eTek yAo/ bsit SApn ker
bM bAibelr rAjAr esb kr. bAibel etAmr
igey SAyIBAeb bsbAs Zr ker. etAmAedr tAet
7

bd-emleksuit Bu r bAtA$
mir c er hrIedr pAhArAy iyrimy yKn
bI iCl tKn tAr kAeC Bur bAt$A esiCl.
16
iCl es bAt$A "yAo bM kUzIy bd-emlkek
bl 'Bu sbRzi)mAn SAeyelr Vr beln
ejrzAelm sV e AmAr bA,I Kub zI Aim setY
pir,t krb. AmAr bAt$ stY heb ibpyReyr meDY
idey/ BAel ijinx idey ny. etAmr t etAmAedr
inejedr ecAeK edKet pAeb. 17ik bd-emlk/
Aim etAmAek esidn r( krb. yAedr &uim By
pAo etAmAek tAedr hAet &uel edoy heb n.
18
Aim etAmAek r( krb. trbAirr AGAet
etAmAr m]&uY heb nA. ik &uim pAiley yAeb bM
b<Aceb. &uim AmAr opr etAmAr ibVAs ereKiCel
bel &uim eb<ec yAeb. hl Bur bAt$A.
15

40

iyrimy miu ) epl


iw hl Bur kiw bAt$ eyiw iyrimyr
kAeC esiCl yKn DA edhr(I nbuxrdn

735
ml heb. 10Aim SVyM imSpAet TAkb. Aim
etAmAedr hey kladIy iDbAsIedr kAeC blb. owA
etAmr AmAr opr eCe dAo. ik etAmedr
@A(A eTek @A(Ars qtrI kret heb. IkAlIn
Pelr bM qtlbIejr cAx kreb. cAexr Psl
mjut ker rAKeb. etAmr ey smS zherr dAiy
ineyC esKAen eTekA.
11
iyhdAr ey sb mAnux emAyAb/ eAn/ edAm
bM A edez cel igeyiCl tAr Znet epelA
ey bAibelr rAj iyhdAr ikC grIb elAkek bI
ker n iney igey iyhdAet bAs kret ideyeC
bM tAr jAnet pArl ey es gdilyek es
elAekedr rAjYpAl inbRAict kereC. 12iyhdAr
elekrA yKn Kbr epelA tKn tAr smS
edzil eTek iyhdAy iPer esiCl. tAr iPer
esiCl gdilyr kAeC imSpAet/ bsit SApn
keriCl/ cr
pirmAe, @A(Ars qtrI keriCl bM
IkAlIn Pelr Psl sMh keriCl.
13
kAerehr pu^ eyAhAnn bM iyhdAr qsedr
AiDkAirkr imSpAet gdily r kAeC AbAr
esiCl. 14tAr gdilyek beliCl/ "Apin ik
jAenn ey/ eAenr elAekedr rAj bAlIs
nTineyr pu^ Aeylek pAiWeyeC ApnAek htY
krAr j ik hIkAemr pu^ gdily tAedr
kT ibVAs kerin. 15tKn eyAhAnn bYi)gtBAeb
kT beliCl gdilyr se imSpAet. eyAhAnn
beliCl/ Amr ApnAek htY kret edb n.
"Apin yid AmAy numit edn/ Aim Aeylek
htY krb bM iPer Asb. ek sVe jAnet
pAreb n. Aeyl r hAet ApnAek htY het
edoy AmAedr ic ny. Amr ApnAek hArAet
cA n kAr, Apin yid inht hn tAhel iyhdAr
elAk AbAr ibiB edzilet Ciey peb. bM
PlSVrp/ iyhdAr pe TAk elAkel A,
hArAeb.
16
ik gdily eyAhAnnek beliCl/ "n
Aeylek htY ker n. etAmr Aeyl sVe
y bleC t sitY ny.
sAtmAesr mATAy nTineyr pu^/ lIzAmAr
epQ^ Aeyl esiCl gdilyr kAeC.
Aeyl se iney esiCl Aer dzjnek.
dzjn elAk/ Aeyelr sIr es iCl imSp
zher. Aeyl iCl rAjpirbAerr kjn sds.
es iCl iyhdAr rAjAr rAjsBAr kjn sBAsd.
Aeyl o tAr sIr gdilyr se kse
KAoyA-dAoy keriCl. 2 yKn tAr kse KAoyAdAoy kriCl/ tKn Aeyl o tAr dzjn sI
tAedr trbAir ebr keriCl bM gdileyr opr
A*m, ker tAek htY keriCl. gdily iCl
esjn ey bAibelr rAjr Ar iyhdAr rAjYpAl

41

iyrimy 40:10-41:15

inyu) heyiCl. 3Aeyl htY keriCl gdileyr


se imSpAy bAs kr iyhdAr elAekedr bM
bAibelr qsedro.
4-5
gdily inht hbAr perr idn 80 jn mAnux
imSp zher esiCl. tAr Bur pAsnAley
esiCl zs qneb o ehAmbil iney. 80 jn
mAnu x tAedr dAi kAimey ePeliCl/ tAedr
jAmAkAp iC e iCl bM tAedr inejedr
(tib(t keriCl. elAekr esiCl iziKm/
zIel bM zmiryA eTek. tAedr meDY ek
jAnet nA ey gdily inht heyeC. 6Aeyl imSp
eCeiCl bM elAekedr se edK kret
ebireyiCl. hA wbAr smy es k<AdiCl.* elAekedr
se edK hoyAr pr es ickAr ker beliCl/
"AmAr se cel etAmr gdilyr se edK
kret. 7 -8tAr yKn gdilyr se sA(Aetr
ee zher esiCl/ Aeyl o tAr sIr
80 jnek htY ker kiw gBIr jlADAer ePel
ideyiCl. ik htYAr Aeg Aeylek 80 jenr
10 jn beliCl/ "AmAedr t &uim htY ekerA
n. Amr mAeWr meDY ikC ijins luikey ereKiC.
AmAedr gm AeC/ yb AeC/ etl o mDu AeC.
sb etAmAek Amr edb. tA Aeyl edr
htY krAr smy 10 jnek htY kerin. 9Aeyl
gBIr jlADAriw m] t edeh Birey ePeliCl.
jlADAriw iCl ibzAl. jlADAriw inimRt heyiCl
iyhdAr rAj Asr ArA. As jlADAriw qtrI
keriCl yAet yuer smy jelr BAb n hy.
SAeyelr rAj bAzAr hAt eTek r( pAoyAr
j As jlADAriw qtrI keriCl.
10
Aeyl imSp zherr elAekedr ejAr ker
tAr se iney igeyiCl ndI pAr ker eAn
sdAeyr elAekedr edez ep<QCbAr j. :
elAekedr meDY iCl rAjknYAg,/ bM sADAr, mAnux
yAedr nbUKdairsr bI ker in. nbUxrdn/ rAjAr
ibezx r(Iedr AiDkAirk/ gdilyek elAekedr
rAjYpAl keriCl.
11
kAerehr pu^ eyAhAnn bM tAr ser esn
AiDkAirkr Aey e lr X kmR s mU e hr kT
ZeniCl. 12tArA yuer j qsbAihnI iney ron
ideyiCl. tAr Aeylek DeriCl igibeyAen kiw
ibzAl jlAzeyr kAeC. 13Aeyelr bIr eyAhAnn
bM tAr se esnA AiDkAirkedr edeK Kub KuzI
heyiCl. 14tArpr imSpAet Aeyl k%$]k yAedr
bI ker enoyA heyiCl es smS elAekrA kAerehr
pu^ eyAhAnenr kAeC Cew el. 15ik Aeyl
ekAn met tAr 8 jn sI iney edQe luikey
peiCl eAn edezr mAnuxedr meDY.
hA wbAr k< AdiCl mierr DbMesr bYApAer Aeyl >iKt
hbAr BAn kriCl.

iyrimy 41:16-42:20

736

16

tb gdilyek htY krbAr pr Aeyl


yAedr imSp eTek bI keriCl tAedr sbAek
eyAhAnn o tAr esn AiDkAirkr Ar keriCl.
yAr pe iCl tAr hl qsnYg,/ mihlAg,/ eCAw
eCAw bAcAr bM rAj sBAr cpdS kmRcArIg,.
igibeyAn zhr eTek sb elAekedr eyAhAnn
ePr eniCl.
imzer plAyn
eyAhAnn bM tAr esn DAnr kladIyedr
Bey BIt hey peiCl. gdily iyhdAr rAjYpAl
iheseb bAibelr rAj nbUKdairsr Ar inyu)
heyiCl/ ik per Aeyl tAek htYA ker. tA
eyAhAnn eBebiCl ey Kbr epey kladIyr ereg
yAeb. kAr, Aeyl tAedr pirict. tA tAr
t imzr tYAg krAr isA ineyiCl. imzr yAoyAr
peT qbelehm zherr kAeC egrT ikmhemr ey
srAKAn AeC esKAen tAr eTek igeyiCl.
tAr yKn egrT ikmhem bAs kriCl/ tKn
eyAhAnn bM ehAziyeyr pu^ yAsiny smS
esnA AiDkAirk bM (u@tm eTek sbecey
r p,
U R sb elAekedr iney BAbbAdI iyrimyr kAeC
igeyiCl. tAedr se iCl smS esn AiDkAirk/
r p,
U R o sDAr, elAekrAo. 2tAr etYek igey
iyrimyek beliCl/ "iyrimy/ nuh ker AmAedr
kT ezAn. Bu/ etAmAr Verr kAeC DbMs hey
yAoy iyhd Ar ekAnmet jIibt sAmA keykjn
elAekedr j ATRnA ker. iyrimy &uim edKet
pAeC ey kw smy Amr sMKYAy enk TAkelo
Kn Amr sAmA keykjen es eWekiC.
3
iyrimy Bu etAmAr Vrek ATRn ker bel idet
bel Amr Kn ik krb/ ekATAy yAb
4
tKn BAbbAdI iyrimy %r ideyiCl/ "Aim
buJet pAriC etAmr AmAek ik kret bleC.
Aim etAmAedr CAmet etAmAedr Bu Vrek
ATRn ker sb blb. bM Bur %ro egApn n
ker etAmAedr jAnAb.
5
tKn tAr iyrimyek beliCl/ "Bu etAmAr
Vr AmAedr y kret blebn t yid Amr n
kir tAhel Amr Az kir Bu hebn AmAedr
ibre kjn stYbAdI ibVS sA(I. Amr jAin
Bu/ etAmAr Vr etAmAek pAiWey AmAedr ik ik
kret blebn. 6Amr bA,I pC kir ik n kir
esw ekAn bYApAr ny. Amr AmAedr Bu Vrek
mA krb. Amr etAmAek Bur kAeC pAWAiC
tAr kiw bA,Ir j. itin y blebn t Amr
emen clb tKn AmAedr ml heb. </ Amr
AmAedr Bu Vrek mA krb.
7
dzidn pr Bur bAt$A esiCl iyrimyr kAeC.
8
tKn eyAhAnn o tAr esn AiDkAirkedr bM
17-18

42

A smS elAkek efek iyrimy beliCl/


9
etAmr AmAek Buek ij|As kret pAiWeyiCel/
"Bu/ SAeyelr Vr yA beleCn t hl
10
'etAmr yid iyhd edez bAs ker/ Aim etAmAedr
zi)zAlI ker &ulb Aim etAmAedr DbMs krb
n. Aim etAmAedr cArgAeCr metA bpn krb bM
etAmAedr AgACAr met pe ePlb n. Aim
w krb kAr Aim >KIt ey Aim etAmAedr
jIben mArA k ibpyRyil eniClAm. 11bAibelr
rAjAek Kn Ar etAmr By epo n. kAr,
Aim etAmAedr se AiC. Aim etAmAedr r(
krb. tAr hAt eTek Aim etAmAedr Ar krb.
12
Aim etAmAedr it kr, krb bM bAibelr
rAjAo etAmAedr it k]p dzRn kreb. bM es
etAmAedr SVedez iPirey Aneb. 13ik etAmr
hye t bleb/ 'Amr iyhd Ay TAkb n. yid etAmr
kT bel tAhel etAmr etAmAedr Bu Vrek
mA kreb. 14etAmr hyet bleb/ 'n/ Amr
imzer igey bsbAs krb. esKAen yuer iz[ ebej
Web n. yuer ekAep AmAedr esKAen nAhAer
y, eBAg kret heb n. 15yid etAmr kT
bel tAhel ley r( pAoy iyhdAr elAekrA/
ezAn/ Bur bAt$A ezAn. Bu sbRzi)mAn SAeyelr
Vr beleCn 'etAmr yid imzer igey TAkAr
isA iney TAek tAhel GwnAil Gweb
16
etAmr trbAirek By pAo. ik imzer etAmrA
trbAir Ar prAijt heb. etAmr (uDAr icA
kr/ ik imzero etAmr nAhAer TAkeb. etAmrA
esKAen mArA yAeb. 17ey smS elAk imzer eyet
bM esKAen bAs kret iSr keriCl tAedr meDY
kjno eb<ec TAkeb n. trbAirr AGAt/ nAhAr
bM mhAmArIr ekAep etYek mAr yAeb. AmAr
tAb eTek ek pAiley b<Acet pAreb n.
18
"Bu sbRzi)mAn/ SAeyelr Vr beleCn
'Aim ejrzAelemr ibre AmAr e*AD
ediKeyiClAm. ejrzAelmbAsIedr Aim zAiSo
ideyiC. kBAeb imzer eyet Ck etYk bYi)r
ibreo Aim AmAr e*AD dzRn krAeb. elAk
KArAp GwnAr dAhr, iheseb etAmAedr kT eK
kreb. etAmr heb iBz. elAekrA etAmAedr
j lit heb. etAmAedr pmAn kreb. bM
etAmr Ar ekAnidn iyhdAek SVce( edKet pAeb
n. 19iyhdAr eb<ec yAoy elAekrA/ Bu etAmAedr
beliCeln 'imzer eyo n. Kn Aim etAmAedr
stkR ker idiC/ 20etAmr kwA Bul kreC eywA
etAmAedr m]&uY Aneb. etAmr AmAek pAiWeyiCel
Bu etAmAedr Verr kAeC. etAmr AmAek
beliCel/ 'Bu/ AmAedr Verr kAeC AmAedr
j ATRn ker. Bu AmAedr ik kret beleCn
t sb AmAedr jAnAo. Amr Buek mA krb.

737
tA Aj Aim etAmAedr Bur bAt$Ail beliC.
ik etAmr Bu etAmAedr Vrek mA kereC.
Aim tAr kAC eTek ey bA,Iil iney esiC t
etAmr Zen cleC n. 22sutrAM Kn initBAeb
etAmr kT bueJ nAo etAmr yAr imzer eyet
cAo tAedr jIben ey$Ag Aseb. etAmAedr m]&uY
heb trbAirr AGAet/ nAhAer Tb Byr
mhAmArIr ekAep.
sutrAM iyrimy/ Bu tAedr Verr sb bAt$A
tAedr bel ezx keriCl. iyrimy sbsuC
tAedr beliCl y y Bu tAek elAekedr blet
pAiWeyiCeln.
2
ehAziyeyr pu^ siry o kAerehr pu^ eyAhAnn
bM Aro ikC mAnux BIx, hArI bM key
o ejdI. tAr iyrimyr it *u hey eWiCl.
*u jnt iyrimyek beliCl/ ''&uim imeTY bleC
iyrimy. Bu/ AmAedr Vr etAmAek AmAedr kAeC
kT blet pAWAnin ey/ Amr eyn imzer n
yA. 3 iyrimy/ AmAedr men heC enireyr pu^
bArk etAmAek sAh eyAgAeC AmAedr ibrAcr
krAr j. bArk cAy AmAedr bAibelr elAekedr
hAet &uel idet. es cAy AmAedr or htY krk.
ikMb AmAedr bI ker bAibel iney yAk.
4
tArpr eyAhAnn/ esn DAnr bM smS elAk
Bur Aedz mA krl n bM 5iyhdAr elAekedr
iney imzer cel igeyiCl. tIeto zbAihnI
elAekedr iyhd eTek A edez iney cel egelo
tAr AbAr iyhdAet iPer esiCl. 6 bAr
eyAhAnn o tAr esn DAn smS purx/ mihl/
izZ bM rAjknYAedr imzer iney egl. :bAibelr
rAjAr ibezx r(Iedr DAn/ nbUxrdn/ gdilyek
elAekedr t%AbDAen ereKiCeln. es BAbbAdI
iyrimy bM enireyr pu^ bArkeko imzer iney
igeyiCl. 7 Bur bAr, n Zen tAr igey Wl
imzerr %r pUbRAelr tPnaehx zher.
8
tPnaehx zher iyrimy Bur bAt$A epeyiCl.
hl Bur bAt$A 9"iyrimy/ yAo ikC b AkAerr
pATr ejAgA ker Aen. tPnaehx zher PerQe,r
AsAedr sAmen mAiw o ewr qtrI PuwpAet
pATril p<uet ePl. iyhdAr elAekedr ecAeKr
sAmen &uim pATril mAiwet p<uteb. 10es
smy &uim elAekedr ee bleb 'Bu
sbRzi)mAn SAeyelr Vr beleCn Aim AmAr
B]tY bAibelr rAj nbUKdairsrek KAen Anb
bM tAr isMhAsen ey pATril Aim p<uetiC tAr
opr rAKb. nbUKdairsr KAen tAr mATAr opr
cAedAy KAiwey isMhAsen bseb. 11es Aseb bM
imzr A*m, kreb. kAek emer ePl heb/
kAek bi kr heb bM pr kAek yue inht
kr heb. 12imzerr mUlYhIn mUi%$el es iney cel
21

43

iyrimy 42:21-44:9

yAeb. tArpr es A edbtAedr smS mirelAet


An lAigey edeb. kjn emxpAlk eymn tAr
epAzAk eTek CArepAk ebeC tAr epAzAkAid pirAr
ker etmn ker nbUKdairsr imzrek pirAr
kreb. tArpr es inrAped imzr tYAg kreb. 13sUyR
edbtAr mier smS SrSil nbUKdairsr
eBe[ edeb. bM es imzerr mUi%$smUehr smS
mier An lAigey edeb. tArpr es inrAped
imzr eCe cel yAeb.
imzer cel yAoy iyhd Ar elAekedr
it Bu r bAtA$
imzer bsbAskArI iyhdAr elAekedr j
Bur bAt$A esiCl iyrimyr kAeC. iyhdAr
elAekrA tKn imzerr imgaedAel/ tPnaehex/ enAeP
bM di(, imzerr zhrguilet bsbAs kriCl.
Bur bAt$A iCl 2 Bu sbRzi)mAn SAeyelr Vr
beleCn/ "etAmrA itmeDY edKet epey e C
ejrzAelm o iyhdAr zhrilek Aim ikBAeb
DbMsSep pir,t keriC. 3 zhrilr elAekrA
s kAyRklApsmUehr meDY il iCl/ es kAre,
Aim zhrilek DbMs ker ideyiC. zhrilr
elAekrA edbtAedr qneb idey AmAek *u
ker &ueliCl. yAedr tAedr pUbRpurxro pUej
kerin bM tAet AmAr rAg hey igeyiCl. 4Aim
tAedr kAeC bArbAr AmAr BAbbAdIedr pAiWeyiClAm/
BAbbAdIr AmAr nucr. BAbbAdIr AmAr bAt$A
elAekedr kAeC beliCl. BAbbAdIr beliCl/
' Byr kAj ker n. mUi%$edr pUjAek
Aim G], kir. 5ik elAekr BAbbAdIedr
kT mn idey ezAen in. tArA s pT eTek ser
Aesin. mUi%$edr qneb sAijey pUej kr b
kerin. 6 tA Aim AmAr e*AD ediKeyiClAm. zAiS
ideyiClAm iyhdAr zhrilek bM ejrzAelemr
rASAilek. AmAr e*AD bxeR ,r Pel Aj iyhd
o ejrzAelm zhr DbMsSep pir,t heyeC.
7
tA Bu sbz
R i)mAn S Aeyelr Vr beleCn/
"ekn etAmr mUi%$edr pUjA ker inejedr sbRnAz
efek AneC etAmAedr j iyhdAr pirbAr
iCmUl/ etAmAedr j SI/ purx bM izZedr
iyhdA eTek AlAd kr heyeC. bM esj
iyhdAr pirbAr eTek jIibt ek bAkI TAkeb n.
8
ekn etAmr mUi%$ qtrI ker AmAek *u ker
etAl Kn AbAr etAmr imzerr mUi%$ek qneb
sAijey pUej ker AmAy *u ker &ueleCA.
etAmr etAmAedr inejedr edAex DbMs heb.
A edzilr elAekedr kAeC etAmrA heb
iBzAp bM phAesr pA^. 9etAmr ik etAmAedr
pUbRpurexr y s kmRil keriCl tA Buel
igeyeC Buel igeyeC iyhdAr rAj o rAnIr kt

44

iyrimy 44:10-30

738

pAp kAj keriCl iyhd edez o ejrzAelemr


rASAelAy etAmAedr SIr o etAmr ey pApelA
keriCel eselAr kT ik Buel igeyeC 10mn
ik Aj pyR iyhdAr elAekr inejedr n ibnIt
ker &ull n. tAr AmAek ekAnrkm sAn jAnAy
in. bM tAr AmAr iz(AmAlAek nusr, kerin.
mA kerin ibiDek y Aim ,yn keriClAm tAedr
o tAedr pUbRpurxedr j.
11
su t rAM Bu sbRzi)mAn SAeyelr Vr
beleCn "Aim etAmAedr jIben Byr ikC
GwAenAr isA ineyiC. Aim sm iyhd A pirbArek
DbMs ker edb. 12sAmA ikC iyhdAr jIibt mAnux
:iyhd DbMesr pr yAr eb<ec igeyiCl rey igeyiCl
tArA imzer cel eseC. tAedro Aim DbMs
ker edb. tAedr m]&uY heb trbAirr AGAet Tb
nAhAer. iyhd Ar bizX elAekedr jIben mn
eyRAg Aseb y edeK edezr elAekrAo Bey
izer Web. iBz hey Web imzer cel As
iyhd Ar mAnuxelAr jIbn. edezr mAnux tAedr
iney hAshAis kreb/ pmAn kreb. 13imzer yAr
cel eseC tAedr Aim crm zAiS edb. tAedr
zAiS edbAr j Aim trbAir/ nAhAr bM mArA k
erAgsmUehr bYbhAr eyAg krb/ iWk eymn Aim
ejrzAelmek zAiS ideyiClAm. 14imzer cel As
iyhdAr jIibt mAnuxr ek AmAr zAiS eTek
pAiley b<Acet pAreb n. iyhdAy ek eb<ec iPer
eyet pAreb n. iyhdAy iPer eyet cAelo tAr
iPret pAreb n teb hyet keykjn pAiley
eyeto pAer.
15
imzer bAs kr iyhd Ar iDkAMz mihl qneb
sAijey mUi%$ pUj kretA. Tb tAedr SVAmIrAo
jAnet ik bAr, kret n. iyhdAr b elAek/
yArA di(, imzer bAs krt ki^t heyiCl. tAr
tAedr SIedr edbtAedr qneb sAijey pUej
edoyAr ibxyiw iney iyrimyek beliCl/ 16"&uim
ey Bur bAt$A AmAedr beliCel t Amr Znb
nA. 17Amr SVegRr rAnIek AmAedr qneb sgR
krAr j ititb. bM Amr AmAedr
itit met kAj krb. Amr AmAedr epy
qneb tAek sgR krb pAsnAr meDY idey.
Amr AmAedr pUbRpurx/ AmAedr rAjArA o tAr
sBAsedr tIet tA ker eseC. AmrA iyhd r
zhrilet bM ejrzAelemr rASAilet k
ijinx keriC. Amr yKn SVegRr rAnIek pUjA
keriC tKn Amr cr KA epeyiC. Amr
sAPlY epeyiC. bM AmAedr jIben ekAn KArAp
Gewin. 18ik Amr yKn tAr pUj b keriC
tKn AmAedr jIben sms GnIBUt hey eWeC.
AmAedr mAnux mAr igeyeC trbAirr AGAet o
nAhAer.

19

Kn SV AmIedr SIro iyrimyek bel Wl/


"AmAedr SVAmIr jAnet ey Amr ik kriC.
tAedr sit*em Amr SVegRr rAnIek sgR o
epy qneb sgR keriClAm. tAr o jAnet
ey Amr tAr mueKr Adel ekk bAnAtAm.
20
tKn iyrimy es purx bM mihlAedr se
kT beliCl. 21iyrimy tAedr beliCl/ "Bu sb
ikC men rAeKn/ iyhd o ejrzAelemr rASAy
etAmr edbtAedr ee bil ideyiCel.
etAmr etAmAedr pUbRpurx etAmAedr rAj o tAr
sBAsedr bM edezr smS mAnux ik ik keriCl
sb Bu men ereKiCeln. 22etAmAedr pAp kAjil
Bu Ar s kret pAriCeln n. etAmAedr
mArA k kAjilr j itin etAmAedr edzek
kiw zU mrBUimet pir,t keriCeln. ekAn bYi)
Ar esKAen Kn bAs ker n. edezr elAekrA
edezr in ker. 23etAmr edbtAedr
ee sgR keriCel bel/ Bur ibre pAp
kmR keriCel bel/ Buek mA krin bel/ Bur
iz(AmAl nusr krin bel bM tAr ci)et
etAmr etAmAedr itit r( krin bel
etAmAedr jIben ibpyRy GewiCl.
24
tKn iyrimy purx o mihlAedr beliCl
"iyhdAr elAekr yAr Aj imzer es TAkeC
tAr mn idey Bur bAt$A ezAn 25Bu sbRzi)mAn
S Aeyelr Vr beleCn 'eh nArI etAmr beliCel/
"Amr AmAedr itit B krb n. Amr
SVegRr rAnIek epy qneb sgR krAr bYApAer
ititb. su t rAM yAo etAmr etAmAedr
itit met kAj ker. 26imzer bAs kr iyhd Ar
elAekr Bur bAt$A ezAn Aim AmAr mhAn nAemr
zpT iniC imzer bAs kr iyhdAr ekAn mAnux
Ar kKen AmAr nAem itit kret pAreb
n. tAr Ar kKen bel Web n/ "jIb Bur
idbY. 27"'iyhdAr es elAkilek Aim l(Y
kriC. tAedr BAel krbAr j Aim w kriC
n/ kriC tAedr AGAt krbAr j. imzer bsbAs
kr iyhd Ar elAekedr nAhAer o trbAirr AGAet
m]&uY heb. 28ikC elAk pAiley yAeb. trbAirr
AGAet mAr yAeb n. tAr A, iney imzr eTek
iyhd Ay iPer Aseb. ik tAedr sMKY Kub sAmA.
tKn tAr buJet pAreb kAr kT sitY hl/ AmAr
n tAedr kT. 29Bu beln 'Aim ey etAmAedr
KAen/ imzer/ zAiS edb tAr kw mA
edb. tKn etAmrA jAneb ey etAmAedr AGAt
krbAr ey zpT Aim ineyiClAm t pirpU,R heyeC.
30
wA etAmAedr kAeC mA kreb ey Aim y
ikC bil t stY heb. imzerr rAj PerQ, hPAek
tAr zr htY kret cAy. Aim PerQ, hPAek
tAr zedr hAet &uel edb. eymn ker Aim

739

iyrimy 45:1-46:17

iyhd Ar rAj isidikyek tAr zp( bAibelr rAj eKey pe yAeC. PrA ndIr tIer/ %ridek
nbK
U dairserr hAet &uel ideyiClAm/ iWk krkm Gwn Gweb.
7
BAeb PerQ, hPAeko Aim tAr zedr hAet
nIl nedr met ek igey AseC ek igey
&uel edb.
AseC tgAmI zi)zAlI ndIr met
8
imzr nIl nedr met ejeg oeWA/ kiw ebgbAn
bArkek kiw bAtA$
o zi)zAlI ndIr mt. zi)zAlI tgAmI ndIr
eyAizeyr pu^ iyehAyAkIm tKn iyhdAr met ey AseC es imzr. imzr bll/ 'Aim Asb
rAj. iyehAyAkIemr rAj kAelr cAr bCerr bM p] i TbIek As krb. Aim DbMs krb
mATAy BAbbAdI iyrimy enireyr pu^ bArkek zhrilek bM es zherr mAnuxek.
9
bAt$Ail beliCl. bArk kiw KAtAy esil
V A erAhI qsr yu e J< A ipey pe.
ileKiCl. iyrimy bArkek beliCl/ 2" hl Bu rTcAlekr/ t eCAwAo reTr cAk. bIr eyA
SAeyelr Vr/ etAmAedr sVe beleCn. 3'bArk igey cel. kUz bM pUiwy qsg,/ etAmAedr
&uim beliCel eswA AmAr j Kub KArAp. Bu bmR il bhn kr. lU d Iy qsnYg,/ etAmAedr
AmAr y,y >K eyAg kreCn. Aim AmAr y,Ar Dnukel bYbhAr kr.
10
drn LA bM ibAm pAiC n. 4Bu beliCeln/
"ik es smy AmAedr Bu sbRzi)mAn jyI
"iyrimy/ bArkek kT jAiney dAo 'Bu y hebn. es smy itin tAedr eyAgY zAiS edebn.
bleln t hl/ Aim y bpn keriC t Aim Bur trbAir tt( htY ker yAeb yt( n
AbAr pe ePlb. Aim y s]iX keriC Aim tAedr re)r j tAr \A inbArn hy. w heb
AbAr t nX ker ePlb. iyhdAr sbR^ Gwn kAr AmAedr mAilk/ Bu sbRzi)mAenr j
GwAebA. 5 bArk/ &uim etAmAr inejr j ibrAw kiw sgR AeC. PrA ndIr DAer edezr
kw ikCr eK<Aj krC. ik mn ibrAw ijinx %ridek imzerr qsnYdl hl es sgR. tA
K<uej n. kAr, Aim smS elAekr opr mArA k il Gweb.
11
Gwn GwAebA. ik etAmAek Aim jIibt eCe
"imzr &uim etAmAr eyAjnIy oxueDr j
edb/ &uim eyKAen KuzI pAiley eyet pAer. Bu igilyed yAeb. &uim cr oxuD pAeb ik tAet
kTil beleCn.
etAmAr kAj heb n. &uim kKno suS hey Web
n. etAmAr (t ekAnidn sAreb nA.
12
A jAitil spekR Bu r bAtA$ smhU
A jAitil etAmAr kA Znet pAeb.
A jAitil sVe BAbbAdI iyrimyr etAmAr kA ezAn yAeb sm p]iTbI jue. kAr,
kAeC bAt$Ail esiCl.
kjn 'bIreyA Aerk jenr opr mi eKey
peb. ik tAr jen kse mAiwet ACA
imzr sV e bAtA$
KAeb.
2
bAt$A hl imzr o imzerr rAj PerQ,13
neKAr qsbAihnIr je. neKAr qsr PrA ndIr
nbUKdairsr AseC imzr A*m, kret.
tIer kkRmIz zher bAibelr rAj nbUKdairserr bYApAer Bur bAt$A l BAbbAdI iyrimyr
kAeC prAijt heyiCl. rAjA eyAizeyr pu^ rAjA kAeC.
14
iyehAyAkIm yKn tAr rAje r c&uTR bCer iCl es
"imzer/ imgaedAl zher/ enAeP bM tPnaehx
smy nbUKdairsr PerQn-neKAr qsedr prAijt zhero bAt$A eGAx, ker dAo. 'yuer j
keriCl. hl imzr spik$t Bur bAt$A
St ho. ekn kAr, etAmAedr cArpAezr smS
3
"etAmr eCAw bM b FAl iney yuer j jAitsmUh trbAir Ar inht heC.
15
igey yAo. 4 qsr/ etAmr etAmAedr Vedr
"imzr/ etAmAr zi)zAlI qsr inht heb.
St kreb bM tAedr opr bseb. yu e(e^r tAr Ar eW dAAet pAreb n. kAr, tAr eW
eBter bRArBAeb igey yAo. etAmAedr izrSA, dAAet egel Bu tAedr DAO emer ePel edebn.
16
per nAo; etAmAedr bzRAek Gx-mAj ker nAo
qsr bArbAr ehAcw eKey ek er
bM etAmAedr bmR per nAo.
GAer opr peb. tAr bleb/ 'cel oeW Amr
5
Aim ik edKet pAiC qsr BIt sS iPer yA inejedr edez/ inejedr elAekr kAeC.
hey Cew pAlAeC. tAedr sAhsI qsnYrA prAijt. zr AmAedr prAijt kereC sutrAM AmAedr
tAr t edQeC/ ipCn iPer tAkAeC n. esKAen et cel eyet heb.
17
c&uidRek ibpd. Bu kTil bleln.
tAedr SV edez iPer igey qsr bleb/ PerQ,
6
"tgAmI elAekr Ar edQet pAreC n. ZDu mueK b b kT bel. rAjr egQrebr smy
zi)zAlI qsr pAlAet pAreC n. tAr ehAcw Puirey egeC.

45

46

iyrimy 46:18-48:2

740

hl rAjAr bA,I. rAj heln Bu


sbRzi)mAn. "Aim AiC w eymn init/ Aim
itit idiC/ k (mtAzAlI ent Aseb. es
heb smue@r sikew iSr BAeb dAiey TAk tAebAr
bM kimRl pbRetr met ibzAl.
19
imzerr elAekrA/ ijinsp^ iCey iney
inbRAsen yAbAr j St ho. kAr, enAeP o
A zhril DbMs hey zU mrBUimet pir,t
heb/ ek esKAen bAs kreb n.
20
"imzr hl kiw rpsI gAeyr met/ ik
tAek ibr) kret %r idk eTek eGA dMzk
mAiC AseC.
21
imzr esnAbAihnIr BAAew qsr hl tr,I
gABIr met. tAr kKen zi)zAlI A*me,r
ibre let pAreb n. tAr edQe pAlAeb.
tAedro ezx hbAr smy Giney AseC. zI tAr
zAiS pAeb.
22
imzr ZDu sAepr met ihsihs z ker Pus
< eb
Ar pAlAenAr ecX kreb. zp( *mz> tAr
kAeC igey Aseb. bM imzerr qsr ZDu AA,
ecX ker yAeb ik ker pAiley yAoy yAy. zdl
kuWAr iney imzrek A*m kreb. tAr eyn gAC
ekew ePleC mn elAekedr mt.
23
Bu kTAil beln/ "re,Yr gAC kAwAr
met tAr imzerr qsedr ekew ePleb. imzerr
qs sMKY sMKY helo tAr ek CA pAeb
n. zpe(r qsr hl ppAelr met nit.
24
imzr lit heb. %err zp( tAek
prAijt kreb.
25
Bu sbRzi)mAn/ SAeyelr Vr beln/ "Kub
zI Aim TIbsedr edbtA/ eAnek zAiS edb.
bM Aim PerQ,ek/ imzrek o tAr edbtAedro
zAiS edb. PerQe,r opr inB$rzIl elAekedro
Aim zAi S edb. 26zpe(r kAeC Aim
elAekedr prAijt krb. zesn tAedr htY
kret cAy. Aim elAekedr bAibelr rAj
nbUKdairsr o tAr nucredr hAet &uel edb.
"tIet imzer zAi ibrAj kret. bM
smS smsAil ekew yAbAr pr imzer AbAr zAi
iPer Aseb. Bu kT bleln.
18

%r S Aeye lr j bAtA$
27
"yAekAb/ AmAr nucr/ AmAr esbk/ BIt
hey n. By epo n SAeyl. Aim etAmAek
sb dUr edezr hAt eTek r( krb. etAmAr inbAR ist
sAnedr Aim r( krb. yAekAeb AbAr inrAp%
o zAi iPer Aseb. ek Ar tAek By edKAet
pAreb n.
28
Bu kTAil beliCeln/ "yAekAb AmAr
esbk/ By epo n. Aim etAmAr se AiC. Aim

etAmAek iB jAygAy pAiWeyiC ik etAmAek


pu e rApu i r DbMs kirin. Tc Aim A
edzelAek DbMs ker edb. KArAp kAj krAr
PlSVrp &uim Aj sAjA A. Aim etAmAek
zAiS n idey eCe idet pAir n. Aim etAmAek
zAiS edb/ ik Aim esiw AyprAy,BAeb krb.
pelXIye dr ibxey bAtA$
pelXIyedr sVe BAbbAdI iyrimyr kAeC
Bur bAt$A esiCl. PerQ, Gs zhr
A*me,r Aeg bAt$A esiCl.
2
Bu beleCn "edK/ zpe(r esnAr %er
ki^t heC. tAr igey AseC kUlCApAen bl
ndIr met. qsnYdl sm edziwek bM tAr
smS zhrelAek k zi)zAlI bnYAr mt eFek
edeb. smS zherr bM egAw edezr mAnux sAhAeyYr
j ickAr ker Web.
3
"tAr Znet pAeb Cw eGAAr (uerr z.
Znet pAeb tI gitet Cew As reTr cAkAr
z. iptAr tAedr sAnedr r( kret pAreb
nA. tAr t bRl hey peb ey sAhAyY krAr
zi)o tAedr meDY bizX TAkeb n.
4
"pelXIy elAekedr DbMesr smy AseC. yArA
esAr o sIedAenr elAekedr sAhAyY keriCl tAedr
DbMesr smy AseC. zI Bu pelXIy elAekedr
DbMs krebn. itin DbMs krebn keAr Iepr
jIibt bizX elAekedro.
5
GsAr elAekr tAedr mAT kAmAeb bM ezAk
kAz kreb. iS elAenr elAekr cp
ker TAkeb.
ptYkAy eb<ec yAoy elAekrA/ etAmr Ar ktidn
inejedr Aht kreb
6
"Bur trbAir/ &uim Ken iPer yAoin. Ar
ktidn BAeb yu ker yAeb yAo bAr etAmAr
KAep iPer yAo bM iSr ho.
7
eh Bur trbAir/ ik ker &uim Bur Aedz
A kret pAer bM etAmAr KAep iPer igey
ibAm inet pAer Bu tAr trbAirek Aedz
ideyeCn iSelAn zhr bM smu@ pkUlbt$I
lek A*m, krAr j.

47

emAyA b sV e bAtA$
emAyAb edz sVe hl bAt$A. Bu
sbRzi)mAn/ SAeyelr Vr beln "nebA
pbRetr j Kub KArAp heb. nebA pbRt DbMs hey
yAeb. ikiryATiymek pdS kr heb bM tAek
dKl kr heb. zi)zAlI jAygAiwek bdimt
o DbMs krA heb.
2
emAyAebr Ar kKen zMs krA heb n.
ihzaebAenr elAekrA emAyAebr prAjeyr pirkn
kreb. tAr bleb/ 'es/ AmrA edziw ezx

48

741
ker id. mdaemn/ &uimo inup hey yAeb. Bur
trbAir etAmAeko tA kreb.
3
ehAerA,iym eTek kAAr erAl WeC ezAn. tAr
ibz]l bS o DbMs edeK k<AdeC.
4
emAyAb DbMs heb. tAr sAnr sAhAeyYr j
ickAr ker k<Adeb.
5
emAyAebr elAekr k<Adet k<Adet lUhIetr
PuwpAt idey hAweb. tAedr es ebdnAibDur kAAr
AoyAj ezAn yAeb ehAerA,iym zherr rAS eTek.
6
b<AcAr j pAlAo. edQeo? eJAepr eCAw eCAw
ezk eymn mrJe e yAy esBAeb pAiley
yAo.
7
"etAmr y qtrI keriCel tAet etAmAedr
ibVAs AeC/ ibVAs AeC etAmAedr sped. tA
etAmr bI heb. etAmAedr edbt kemAz* eko
inbRAsen pAWAen heb bI ker iney igey. tAr
yAjk bM AiDkAirkedro bI ker iney yAoy
heb.
8
DbMs Aseb etYk zherr ibre yu kret.
ekAn zhr pAlAet pAreb n. ptYk DbMs
hey yAeb. c smtlBUimo DbMs heb. Bu eyeh&u
beleCn il Gweb/ tA il Gweb.
9
emAyAebr smS jimet nun Ciey dAo.
edz zU mrBUimet pir,t heb. emAyAebr zhril
zUnY zhrsmUeh pir,t heb.
10
yid ekAn bYi) Bur ined$z met tAr trbAir
bYbhAr nA ker bM htY ker tAhel es bYi)r
jIben ibpyRy Aseb.
11
"emAyAb kKno zAi ik t jAnet pAerin.
emAyAb iCl inid$X SAen sit rAK surAr met
iSr. tAek kKno k pA^ eTek pAe^ FAl
hyin. tAek kKno inbRAsenr j bI ker iney
yAoy hyin. tA tAr SVAd Aegr metA iB
bM tAr gero pirbt$n hyin.
12
Bu beleCn/ "ik zI Aim ikC elAk
pAWAb yAr etAmAek surAr met k pA^ eTek
pAe^ FAleb. tArpr tAr zU pAe^r met
ACA emer etAmAek wker wker kreb.
13

tKn emAyAebr elAekr tAedr mUi%$ kemAezr


j lit heb. qbeTel SAeyelr elAekrAo
mUi%$ek ibVAs keriCl bM yKn mUi%$ tAedr
ekAn BAeb sAhAyY kret pAerin tKn tAr htbiu
hey peiCl. emAyAebr es rkm heb.
14
"&uim blet pAer n/ 'Amr BAel qs.
Amr yu e(e^ sAhsI.
15
zp( emAyAb A*m, kreb. tAr emAyAb
zhrilr eBter Fek esilek DbMs ker edeb.
g, htYAr smy emAyAebr sbecey zi)zAlI yubekrA
kemAz emAyAebr elAekedr edbt.

iyrimy 48:3-30

mAr yAeb. bAt$A hl rAjAr. rAjAr nAm hl


Bu sbRzi)mAn.
16
emAyAebr DbMs heb zI. emAyAebr pirsmAi
Kub kAeC igey AseC.
17
emAyAebr itebzI elAekrA/ etAmrA edezr
j ickAr ker k<Aed? elAekrA/ etAmr jAen
ey emAyAb ktKAin ibKYAt tA tAr j k<Aed.
iblAp gIt gAo 'rAjAr zAsn ezx. emAyAebr
zi) o egQrb ezx hey egeC.
18
etAmr dIebAenr elAekr/ etAmedr Ar
jAyg eTek enem es. kAr, DbMskArI AseC.
es es etAmAedr smS zi)zAlI zhrelAek
eBe iey edeb.
19
erAeyr elAekrA/ rASAy dAiey l(Y ker
edeK kjn purx o nArI edQe pAlAeC. oedr
ije|s ker ik heyeC.
20
emAyAb DbMs heb bM lAy Ber yAeb.
emAyAb ZDu k<Adeb Ar k<Adeb. e,RAn ndIet eGAx,
heC emAyAb DbMs hey igeyeC.
21
csmtl BUimr elAekrAo zAiS pAeb. ehAln/
yhs/ emPA zher zAiSr ibDAn es igeyeC.
22
ibcAr d piSt heyeC dIebAn/ neb bM
qb-idbLATiym zher.
23
ibcAr d piS t hey e C ikiry A Tiy m /
qbgAmUl bM qb-imeyAn zher.
24
ibcAr d eseC kirey A bM bS A
zhrilet. ibcAr d eseC emAyAebr kAeCr o
dUerr smS zhrileto.
25
emAyAebr smS zi) iC kr heyeC. emAyAebr
bA eBe[ edoy heyeC. Bu kT beliCeln.
26
emAyAb inejek Bur eceyo ebzI r pU,R
eBebiCl. tb emAyAbek zAiS dAo yt(, n
es mAtAelr metA wlet wlet hAew/ yt( n es
bim ker bM tAr opr inej gAgi KAy?
mAnux emAyAbek iney phAs kreb.
27
emAyAb &uim sbsmy S Aeylek iney hAsAhAis
kerC. SAeyl yKn kdl ecAerr hAet DrA
peiCl tKn &uim tAek iney phAs kereC/
mj kereC. &uim sb smy inejek SAeyelr
eTek e bel dAib ker eseC. ytbAr &uim
SAeyelr sVe kT belC/ &uim sbsmy mn
bYbhAr kerC eyn &uim tAr ecey BAel.
28
etAmr/ emAyAebr elAekrA/ etAmedr zhril
tYAg kr bM pATr smUehr mAeJ bAs kr eymn
ker kiw GuGu pAKI kiw hAr ebzmueK tAr
bAs qtrI ker.
29
"emAyAebr A irtAr kT Amr ZeniC.
es iCl BIx, hArI. hAmb BAb ediKey es
inejek ek ekw mA, krAr ecX kret.
30
Bu beln/ "Aim jAin ey emAyAb Kub tAAtAi

iyrimy 48:31-49:4

742

tAr eBebiCl ey tAr Bur eTeko ebzI


r pU,R.
43
Bu kTAil beln "emAyAebr elAekrA/
BIt ho/ gBIr KAd bM P<Ad etAmAedr j ep(
kreC.
44
elAekrA Bey edQeb bM gBIr KAdilet
peb. ek yid es KAd ebey bAer eW Aes/
es mu) heb nA kAr, tAek DrbAr j P<Ad pAt
AeC. Aim emAyAeb zAiSr bCr iney Asb. Bu
kTil bleln.
45
"zbAihnIr Bey mAnux inrAp%Ar j ihzea bAn
zherr idek Cweb ik esKAeno tAr inrApd
ny. ihzaebAen An let Zr kereC. sIehAenr
zhr eTek Aenr pi%. An emAyAebr
entAedr puiey mAreb/ puiey mAreb hArI
elAkelAek.
46
emAyAb etAmAr sitY >smy Giney AseC.
34
etAmAr
edbt kemAz o tAr elAekr DbMs hey
"ihzaebAn o ilyAlI zherr mAnux k<AdeC.
sudUr yhs zhr eTeko tAedr kA ezAn yAeC. igeyeC. etAmAr eCelemeyedr bI ker Der iney
tAedr kA ezAn yAeC esAyr/ ehAersuym bM yAoy heyeC inbRAsen.
-zilzIy zhr eTeko. mn ik inIm ndIr
47
jl Zikey igeyeC. 35Aim emAyAbek smS c
"emAyAebr elAekedr inbRAsen pAWAen helo
SAnilet ehAmbil sgR kr eTek ibrt krb. mn kidn Aseb eyidn tAedr sbAek AbAr
Aim emAyAbek tAedr edbtAedr it qneb Aim emAyAeb iPirey Anb. iCl Bur bAt$A.
edoy eTek ibrt krb. Bu il bleln.
emAyAebr ibcArd KAen ezx.
36
emAyAebr j Aim Kub >iKt. zbyA^ kAel
eAn sVe bAtA$
ezAksIetr sur etAl b<Aizr met AmAr hdy
hl Bur bAt$A eAenr elAekedr j.
k<AdeC. Aim kIr eheresr elAekedr jo >iKt.
Bu beleCn "eAenr elAekrA etAmr
sudr smS Dnspi% luW hey igeyeC. 37etYek
ezAk pAlenr ee mATA A kereC/ dAi ik BAeb ey S Aeyelr elAekedr ekAn sAn en
ekeweC/ hAt ekew r)pAt GiweyeC. etYek etAmr ik BAeb esKAen ekAn %rpurx en yAr
ezAekr epAzAk pereC. 38emAyAeb m]tedr j tAedr ipt mAtAr m]&uYr pr edezr BAr inet
etYk jAygAy elAekr/ etYk bAir mATAy bM pAer hyet kAre, ik imlakm gAedr edz
smS jnsADAre,Y k<AdeC. Aim emAyAbek zUnY iney ineyiCl
2
pAe^r met ACA emer eBe wker wker keriC
Bu beln/ "smy Aseb yKn rbb eAn
bel cAiridek t ezAk. Bu kTil edezr rAjDAnI/ elAekrAo yuer z Znet pAeb.
beliCeln.
rbb zhro DbMs heb. zherr zU pAhAilr
39
emAyAb c,R ibc,R hey igeyeC. mAnux k<AdeC. mATAy pe TAkeb DbMsSepr jAl. zherr
emAyAb A smpR, kereC bM Kn lAy pe elAekrA SAeylIyedr edz CAet bADY keriCl
egeC bel edezr mAnux tAek iney phAs ik per SAeyl tAedr edz punrAy iDkAr
kreC. ik emAyAeb y GeweC tAet tAr Ate kreb. Bu kTil beleCn.
3
pU,R.
"ihzaebAenr mAnux k<Aed? kAr, y zhr DbMs
40
Bu beln/ "edK? kiw gl pAKI AkAz hey igeyeC. rbb bM eAenr kAr k<Aed?
eTek nIecr idek eDey AseC Ar tAr fAnAr ezAk epAzAk per k<Aed. Cew yAo inrApd zherr
eK<Aej. kAr, zbAihnI AseC. tAr edbt
piriD ibS]t heC emAyAebr opr.
41
emAyAebr zhril iDk] t heb. dUgR idey eGrA imlakmek bM tAr yAjk o kt$Aedr Der iney
jAygAilo prAijt heb. es smy emAyAebr yAeb.
4
qsr sb ebdnAy kAtr mihlAr met BIt hey
etAmr etAmAedr zi) iney bA kreC ik
peb.
etAmr es zi) hArAeb. etAmr eBebiCel
42
puer emAyAb edzwA DbMs hey yAeb. eknn etAmAedr TR etAmAedr r( kreb. etAmr
ereg yAy. es inej inejr bA ker ebAy.
ik tAr sb b b kTA imeTY. es y bel tAr
ikC ker edKAet pAer n.
31
tA Aim emAyAebr j k<Aid. k<Aid tAr
elAekedr j. Aim k< AdlAm kIr-eheresr
elAekedr j.
32
yAesr elAekedr j Aim yAeserr se
k<AdlAm. isbam tIet etAmAr @A(A e(t smu@
pkUl iGer ibSt
] iCl yAesr pyR. ik DbMskArI
etAmAedr Psl o @A(A iney igeyeC.
33
emAyAebr ibzAl @A(Ae(tilr eTek smS
An o hAis # hey igeyeC. Aim @A(Ar
eTek resr bAh b ker ideyiC yAet Ar kKno
@A(Ars n bAnAenA yAy. ek Ar oelAr opr
idey nAcet nAcet bM gAet gAet n hAew.
esKAen ekAn Aner ekAlAhl TAkeb n.

49

iyrimy 49:5-26

743
eBebiCel etAmAedr A*me,r kT ek kno
kret pAer n.
5
ik Bu sbz
R i)mAn beleCn "etAmAedr Aim
cAiridk eTek smsAy jj$irt ker &ulb. etAmr
edQe pAlAeb bM ek etAmAedr Ar iPirey
Anet pAreb n.
6
"eAenr elAekedr bI ker inbAR sen pAWAen
helo smy Aseb yKn Aim AbAr tAedr iPirey
Anb. hl Bur bAt$A.
edAm sVe bAtA$
bAt$A hl edAm sVe.
Bu sbRzi)mAn beln "qtmen ik Ar ekAn
|An en edAemr |AnI bYi)r ik pedz idet
s(m ny tAr ik tAedr |An hAirey ePeleC
8
ddAenr elAekrA/ edQe igey luikey pe.
kAr, exQek tAr pAepr j Aim zAiS edb.
9
"imkr/ yArA @A(Ae(t eTek @A(A sMh
ker/ tAr e(et ikC @A(A eCe ereK yAy. rAe^
yid ecAr Aes tAr cir ker/ ik tArA sbikC
cir ker n.
10
ik Aim exQeyr sb ikC iney yAeb.
eyKAen es luikey TAkuk Aim tAek K<uej bAr
krb. exQey r s A n/ A Iy S V jn bM
itebzIedr htY kr heb.
11
tAr sAnedr edKAezAnA krbAr j ek
pe TAkeb n. tAr SIr kAek pAeb nA yAr
opr inB$r kr yAy.
7

Bu y beln t hl "ikC mAnux zAiSr


eyAgY n helo tAedr kX eBAg kret heb.
ik edAm/ &uim zAiSr eyAgY bM etAmAek sitY
zAiS epet heb. &uim zAiSr hAt eTek pAlAet
pAreb n. 13Bu beleCn/ "Aim AmAr zi)r
ArA itit kriC Aim itit kriC ey
bSA zhr DbMs heb. zhr DbMsSep pir,t
heb. bS zhrek elAekrA DbMesr dAhr, ihsAeb
eneb yKn tAr zhrilet KArAp Gwn GwAbAr
eC kreb. edezr mAnux zhrek pmAn
kreb bM bS zherr AezpAezr zhrilo
icridenr j DbMsSep pir,t heb.
14
Bur kAC eTek bAt$A Aim ZeniC. bM
edzilet itin kiw bAt$Ash tAr dUt pAWAeln
"qsedr ki^t ker yuer j St ho?
qsbAihnI semt edAemr idek igey cel.
15
"edAm/ Aim etAmAek r hIn ker edb.
mAnux etAmAek G], kreb.
16
edAm/ &uim edzilek By ediKeyiCel.
&uim inejek eBebiCel r pU,R ek kjn.
ik Asel &uim etAmAr hAr Ar ebAkA hey
12

igeyiCel. etAmAr hAr etAmAr kAl hl. edAm/


&uim pAhAer cAy kiw suri(t bAI qtrI
keriCel. ik &uim yid gl pAKIr eyKAen tAedr
bAsA b<AeD es ctAy kiw bAI qtrI kret
bM esKAen TAket/ tAhelo etAmAek Aim ewen
nIec nAmAtAm. Bu kTAil beliCeln.
17
"edAm DbMs hey yAeb. zherr rbS edeK
elAekrA ezAkAht heb. DbMA zhril edeK
elAekr ibSy ibhbl hey yAeb. tArA DbMA
zhrilr idek ibSy ibhbl hey izs edeb.
18
sedAm GemAr bM tAr AzpAezr zherr
met edAmo DbMs hey yAeb. ekAn mAnux Ar
esKAen jIibt TAkeb n. Bu kTAil bleln.
19

"yn
$ ndIr tIrbtI$ eJAp eTek kKen kKen
kiw isMh ebirey Aseb. es isMh hAn edeb
emx o bACerr ASAnAy. Aimo es isMehr met
hAn edb edAem. By edKAb elAekedr. tAr
edQe pAlAeb. tAedr ekAn yubk AmAek TAmet
pAreb n. AmAr mt ek AeC ek AmAr ititA
kreb tAedr ekAn emxpAlk :entrA AmAr
ibre dAAet pAer n.
20
edAemr elAekedr iney Bu ik krebn tAr
pirkn ezAn. ezAn qtmenr elAekedr iney Bu
ik isA iney e Cn. zr edAemr pAelr
:elAekr eCAw eCAw eCelemeyedr ejAr ker ewen
iney yAeb. edAemr ,BUim Zikey yAeb tAedr
k]tkemRr j.
21
edAmedr ptenr ze p]iTbI ek<ep Web.
tAedr kA es sUP sAgr pyR ezAn yAeb.
22
Bu hebn tAr izkAerr opr kiw
gl pAKIr mt. itin hebn bS zherr opr
tAr fAn CAen kiw gl pAKIr mt. es
smy edAemr qsr By epey yAeb bM izZ
sbrt kiw mihlAr mt k<Adeb.
dezk sVe bAtA$
bAt$Aiw dezk sVe
"hmA bM pRd zhril AtitkAr, tAr
KArAp Kbriw Znet epeyeC. tAr inrsAh hey
peeC. tAr zA smue@r mt zA heyeC.
24
dezk zhr bRl hey igeyeC. zherr mAnux
pAlAet cAy. tAr Atit. kAr, tAr nuBb
kreC y,Ar kX. es y, eyn sb ebdnAy
kAtr mihlAr met.
25
"dezk hl sueKr zhr. Ken esKAnkAr
mAnux 'mjAr zhr eCe cel yAyin.
26
sutrAM zherr yubekr mAr yAeb ecQrASAr
opr. qsinkedro k smey htY kr heb.
Bu sbRzi)mAn kTAil beleCn.
23

iyrimy 49:27-50:9

744

"Aim dezk zherr AcIer An lAigey ezx n kr pyR AmAr trbAir iPer
edb. An ibnahdedr zi)zAlI dUgRelAek Aseb n.
38
spU,Rrep puiey edeb.
Aim lmek edKAb ey AmAr dmn k%$]
AeC. Aim lemr rAj o tAr sBAsdedr DbMs
ekdr bM hAesAr sVe bAtA$
krb. hl Bur bAt$A.
28
39
bAt$ A hl ekdr pirbAregAI bM
"ik Bib`et AbAr Aim lemr j ZB
hAesAerr zAskb]er sVe. bAibelr rAj Kbr bey Anb. BAl Gwn GwAebA KAen.
nbUKdairsr tAedr yue prAijt keriCl. Bu hl Bur bAt$A.
beleCn
bAibl spekR kiw bAtA$
"yAo ekdr pirbAregAIek A*m, ker. DbMs
ker dAo pUebRr elAekedr.
Bur bAt$Aiw bAibl edz o bAiblIyedr
29
spekR. iyrimyr mADYem Bu bAt$Ail
tAedr tAbu bM emexr pAlek iney yAoy
heb. tAedr Dnspd o smS ti-tAo iney jAineyeCn.
2
enoyA heb. zp( tAedr wo iney yAeb.
"smS jAitilr meDY eGAx,A ker dAo?
elAekr ickAr ker bleb 'AmAedr cAiridek puer bAt$Aiw pe bl 'bAibelr jAitek bI kr
Byr sb Gwn GweC.
heb. ebl mUi%$ lit heb. merAdk mUi%$ Kub
30
hAesAerr elAekrA/ tAAtAi pAlAo BIt hey peb. bAibelr edbmiU %$edr lAy pet
luekAenAr egApn jAyg K<uej nAo. hl Bur heb. tAr edbmUi%$il c By pAeb.
3
bAt$A. "nbUKdairsr etAmAedr prAijt krAr j
%err kiw jAit bAiblek A*m, kreb.
kiw ebdnAdAyk pirkn kereC.
jAitr A*me, bAibl k Zk mrBUimet
31
"esKAen kiw edz AeC ey inejek inrApd pir,t heb. ekAn mAnux esKAen bAs kret pAreb
men ker. edezr ekAn Pwk en/ sImAnAy ekAn n. ZDu mAnux ny jIbjrAo jAyg eCe
k<Aw tAerr ebAjAl en. es edezr AezpAez pAiley Aseb.
4
ekAn mAnux TAek n. Bu bleln/ ' edzek A*m,
Bu bleln/ " smey SAeyl o iyhdAr
ker.
iDbAsIr k^ imilt heb. k<Adet k<Adet
32
zbAihnI tAedr bACr o w cir ker iney elAekr ke^ K<uej iPreb Bu tAedr Vrek.
5
yAeb. tAr tAedr riwr ekA, kAew. ebz/ Aim
sb elAekr iseyAen yAoyAr pT jAnet
tAedr edQ kirey iney yAb p]iTbIr Aerk Ae. cAeb. tArpr tAr iseyAenr ee ron heb.
bM etYk jAygAet tAedr jIbn smsAy eyet eyet tAr ek perr ee bleb/ 's/
jjRirt ker &ulb. hl Bur bAt$A.
AmrA Bur se imilt h. es/ Amr k
33
"hAesAr nAemr edziwet ZDu kukur Guer ci) kir y icrkAl SAyI heb. kw ci) kr
ebAeb. KAen ekAn mAnux TAkeb n. icrkAelr yAk y Amr kKno Bulb n.
6
j edz zU mrBUimet pir,t heb.
"Amr elAekr hAirey yAoy emexr met.
tAedr emxpAlekrA :entArA tAedr BulpeT cAilt
lm sV e bAtA$
kereC. nAn pAhAe pbRtmAlAy tAedr pThAr
34
iyhdAr rAj isidikyr rAje r Zret kereC. elAekr dAer met k pbRt eTek
BAbbAdI iyrimy Bur kAC eTek kiw bAt$A pbeR t m, kereC. tAr tAedr ibAemr jAyg
Buel igeyeC.
epeyiCl. bAt$Aiw iCl lm sVe.
35
7
Bu sbRzi)mAn beleCn/ "lemr sb eTek
yAr AmAr elAekedr edeKeC tArA tAedr
zi)zAlI S hl Dnuk. Aim es Dnuk zI AGAt kereC. bM sb zr beleC/ 'Amr
eBe[ edb.
emAew Ay kirin. sb elAekr Bur ibre
36
Aim lemr ibre cAriw bAyusmUhek pWAb. pAp kAj kereC. Bu tAedr sitYkAerr
Aim elAkilek p]iTbIr etYkiw jAygAy ibAmSl. Bu tAedr Vr y tAedr iptArAo
pAWAb eyKAen cAriw bAys
u mUh by. tArpr tAedrbI ibVAs krt.
8
ker ibiB edez inbRAsen pAWAen heb.
"bAibl eCe pAiley s. bAibledr edz tYAg
37
kr.
bM pAelr AyAn CAgelr met ho. :k]t
Aim tAedr zedr ecAeKr sAmen lmek
wker wker ker kAwb. Aim lemr opr entAr met jng,ek en dAo.
9
mArA k zAi Anb. Aim AmAr e*AD tAedr
Aim %er enkjAitek ki^t krb.
edKAb. hl Bur bAt$A. "lmek tA krAr imilt jAitr dl bAibelr ibre yu kret St
j Aim AmAr trbAir pAWAb. lemr elAekedr heb. %r idekr elAekrA bAibelr dKl eneb.
27

50

745
sb jAitr elAekr bAibelr idek enk tIr C
eb.
sb tIril yue(^ eTek KAil hAet iPer n
As qsedr met heb. TRA itiw tIr tAr
l(YbSek AGAt kreb.
10
zr kladIy elAekedr smS Dnspd iney
eneb. qsr y KuzI tA eneb. Bu il
bleln.
11
"bAibl etAmr ist bM KuzI. etAmr
AmAr edz iDkAr kerC. zs e(^ilet eCAw
eCAw grr mt etAmr cAiridek n]tY ker ebAC.
etAmAedr As eyn eGAAr suKI fAekr met.
12
"Kn etAmAr m htbui hey yAeb. ey m
etAmAr jdA^I es ibt heb. bAibl smS
jAitilr meDY km r pU,R heb. tAr bS
heb Zk/ pirtY) mrBUimr met.
13
Bu tAr e*AD kAz krebn. Pel ekAn
mAnux esKAen bAs kret pAreb n. bAibl puerApuir
pirtY) heb. "bAibelr opr idey yArA yAeb
tArA BItsS hey peb. bAibelr DbMsSp
edeK etYek mAT nAeb.
14
"bAibelr ibre yu er j St ho.
tIrAj qsr bAibelr idek tIr eCA. kw
tIro ereK ido n. kAr, bAibl Bur ibre
pAp kAj kereC.
15
bAiblek cAiridk eTek iGer rAK qsr yu
ibjeyr nAd gj$n krl. bAibl A smpR, kereC.
tAr AcIr bM gRil eBe[ ePl heyeC. sb
elAekedr y zAiS pAonA iCl Bu t ideCn.
jAitilr it bAibl ey kAj kereC
jAitilr ic bAiblek tAr j eyAgY zAiS
edoy.
16
bAibelr elAekedr cAxbAs kret ido n.
tAedr zs sMh kret ido n. bAibelr qsr
enk bIek tAedr zher eniCl. ik Kn
z qsr eseC. tA Kn sb bIr tAedr
Ger iPer yAeC. sb bIr tAedr inejedr
edez iPer yAeC.
17
"S Aeyl sAr edez Ciey iCiwey TAk emexr
pAelr met. isMhsmUehr tA KAoy emexr mt
SAeyl Ciey peC. Tm A*m,kArI isMh
hl zUerr rAj. bM ezx A*m,kArI ey isMh
SAeyelr hAegA iey edeb es hl bAibelr
rAj nbUKdairsr.
18
tA Bu sbRzi)mAn SAeyelr Vr beln/
"Aim Kub zI bAibl bM tAr rAjAek zAiS
edb. zUerr rAjAek Aim eymn zAiS ideyiC
bAiblek Aim etmn zAiS edb.
19
Aim SAeylek tAr inejr zs e(et
iPirey Anb. kim$l pAhAer opr bM bAzenr
smtel ey smS zs jAy/ SAeylIyr tA

iyrimy 50:10-30

KAeb. Piym bM igilyedr pAbRtY edzilet


tAr epw Ber KAeb.
20
Bu beln/ "es smey elAekrA SAeyelr
edAxiw K<ujet ejArdArBAeb ecX kreb. ik
K<uej pAoyAr mt ekAn edAx TAkeb n. elAekr
iyhdAr pApo K<uej ebr kret ecXA kreb. ik
tArA ekAn pAp K<uej pAeb n. ekn kAr, Aim
SAeyelr o iyhdAr ikC eb<ec yAoyA elAekedr
pApsmUh (m krb bM Aim tAedr r( krb.
21
Bu bleln/ "mrATiym A*m, kr. pekAedr
elAekedr A*m, kr. tAedr htY ker puerApuir
DbMs kr. Aim y Aedz kriC tA kr.
22
"egAw edz jue yuer dAmAm ezAn yAeC.
w bYApk DbMesr dAmAm.
23
sm p]iTbIr hA&ui bel pirict iCl bAibl.
'ik Kn hA&ui K ibK. smS jAitilr
meDY bAibl sbecey ebzI DbMsA heyeC.
24
bAibl/ etAmAr j Aim kw P< Ad
epetiClAm. bM t jAnAr Aeg es P<Aed &uim
Dr peC. etAmr Bur ibre yu kerC. tA
etAmAedr K<uej bI kr heyeC.
25
Bu tAr S BAAr Kuleln. Bu tAr e*AeDr
Sil ebr ker Aneln. Bu Vr sbRzi)mAn
sb Sil Aneln kAr, kldIyedr edez tAr
ikC kAj AeC.
26
"dUredezr elAekr/ etAmr bAibelr ibre
dAAo. bAibelr zs BAAr eBe Kuel ePl.
bAiblek puerApuir DbMs ker. kAek jIibt ereKA
n. enk zsek eymn SpIk]t kr hy/ etmn
bAiblbAsIedr m]tedhil SpIk]t kr.
27
bAibelr smS yubk xAedr :elAekedr htY
kr. jedr mt tAedr bD kr. tAedr prAS
krAr smy es igeyeC. tA w tAedr pe(
Kub KArAp heb. tAedr zAiS pAoyAr smy heyeC.
28
bAibl eTek elAekr Cew pAlAeC. tAr
edz eTek pAiley yAeC. sb elAekr iseyAenr
idek AseC. tAr etYkek Bur DbMslIlAr
kT bleC. tAr elAekedr bleC ey/ Bu bAiblek
pyu) zAiS ideCn. bAibl Bur pAsnAg]h DbMs
keriCl tA Bu bAiblek DbMs kreCn.
29
"tIrAjedr fAek. tAedr bAiblek A*m,
kret bl. sb tIrAjedr zherr cAiridek
iGer ePlet bl. kAek pAlAet ido n. bAiblek
tAedr pkemRr pyu) zAiS dAo. es
jAitedr j y keriCl/ tAeko tA ker.
bAiblIyr Buek sAn kerin. tAr SAeyelr
pib^ kjenr se Kub r bYbhAr kereC. tb
bAiblek zAiS dAo.
30
bAibelr yubkedr rASAy htY kr heb. tAr
smS qs idn mAr yAeb. hl Bur bAt$.

iyrimy 50:31-51:6
31

746

"bAibelr elAekrA/ etAmr Kub hArI. bM


Aim etAmAedr ibre. AmAedr mAilk/ Bu
sbRzi)mAn kTAil beln.
32
gibt
R bAibl ehA cw KAeb bM pe yAeb. ek
tAek &uel Dret igey Aseb n. Aim tAr
zhrilet An Direy edb. An zherr
etYkek bM tAr cArpAezr etYkiw ijinxek
spU,Rrep puiey edeb.
33
Bu sbRzi)mAn beln "SAeyl bM iyhdAr
elAekr hl dAs. zr tAedr iney igeyiCl.
bM zr SAeyelr elAekedr eyet edyin.
34
ik Vr sb elAekedr iPirey Anebn.
tAr nAm hl Bu Vr sbRzi)mAn. itin sb
elAekedr sbRzi) idey r( krebn. itin tAedr
r( krebn yAet itin edziwek ibAm idet pAern.
ik bAiblbAsIedr ekAn ibAm TAkeb n.
35
Bu beln/ "trbAir/ bAiblIyedr &uim htY
kr/ rAjAr sBAsdedr bM |AnI elAekedr htY
kr.
36
trbAir bAibelr yAjkedr htY kr. sb
yAjkr ebAk elAekedr mt hey yAeb. trbAir/
bAibelr qsedr &uim htY kr. sb qsr Bey
pU,R hey yAeb.
37
trbAir bAibelr eGA bM yurTedr htY
kr. trbAir edz eTek BA ker An qsedr
htY kr. sb elAekr ByAt$ mihlAr met heb.
trbAir bAibelr spd DbMs kr. sb spd
iney yAoy heb.
38
trbAir bAibelr jlek AGAt kr. sb
jl Zikey yAeb. bAibelr sMKY mUi%$ AeC.
bAibelr elAekr ey ebAk sb mUi%$r eswA mA,
ker. tA sb elAekedr BAegY Gwn Gweb.
39
"bAibl Ar kKno elAek pirpU,R heb n.
b kukursmUh/ wpAiKrA bM mrBUimr A j
jAenAyArrA esKAen bAs kreb. ik ekAn elAk
Ar esKAen ekAnidenr j bAs kreb n.
40
Vr sedAm bM GemArek tAedr cAridekr
zhrilsh puerApuir DbMs kereCn. bM ekAn
elAk sb zhrilet Kn bAs ker n.
kBAeb ekAn elAk bAibel bAs kreb n. bM
ekAn elAk Ar esKAen ekAnidn bAs kret yAeb
n.
41
"edK/ %err elAekr AseC. tAr kiw
zi)zAlI jAit eTek AseC. p]iTbIr cAiridk eTek
enk rAjArA kse AseC.
42
tAedr qsedr tIr-bm AeC. qsr inur.
tAedr ekAn mAy mmt en. %Al smu@ gj$enr
met qsr tAedr eGAAy ce AseC. bAibl
zhr/ qsr etAmAek A*me,r j St. tAr
tAedr jAygAy dAiey yuer j Sit ineC.

bAibelr rAj sb qsedr sVe Znl.


bM es BIx Bycikt hey pl. es t BIt
hey pl ey tAr hAt bz hey pl. tAr By
tAek sb ebdnAy kAtrAen mihlAr met y,
idet TAkl.
44
Bu beln/ "mAeJ mAeJ y$n ndIr pAVbt$I
Gn eJApJA eTek kiw isMh Aseb. eyKAen
elAekr j jAenAyAr ereKeC es mAeWr opr
idey isMhiw ehew yAeb. bM smS jr Bey
pAlAeb. Aim isMhiwr met hb. Aim
bAiblbAsIedr tAedr edz eTek tA krb. w
krAr j Aim kAek b menAnIt kret pArtAm
ek AmAr met ny. AmAek emAkAiblA krAr
(mt kAerAr en. tA Aim w krb. ekAn
emxpAlk AmAek DAoy kret Aseb n. Aim
bAibelr elAekedr tA ker iney yAb.
45
bAibelr it Bu y krAr isA ineyeCn
es pirknAr kT ezAn. ezAn/ bAibelr elAekedr
it Bur isAer kT. zrA bAibelr pAelr
:elAk eCAw eCelemeyedr ejAr ker ewen iney
yAeb. tAedr k]tkemRr j bAibelr cAr,BUim
zU heb.
46
bAibelr ptn heb. bM es pten p]iTbI
ek<ep Web. smS jAitr elAekr bAibelr
DbMesr kT Zneb.
Bu bleln/ "Aim zi)zAlI bAtAs bAiht
krb. Aim zi)zAlI bAtAsek bAibelr
ibre bM 'elb-kAmAr elAekedr ibre
boyAeb.
2
Aim bAiblek z` eTek &ux eJe ePlbAr
mt krbAr j elAk pAWAb bM tAr bAiblek
&uexr mt ker edeb. tAr bAibl eTek sbikC
iney eneb. esnAr zhr iGer rAKeb bM Byr
DbMs Gweb.
3
bAibelr esnAr tAedr tIr Dnuk bYbhAr kreb
n. tAr mn ik tAedr SzSo &uleb n. bAibelr
yubkedr j >iKt hey n. tAr esnAedr puerApuir
DbMs kr.
4
kladIyedr edez bAibelr qsedr htY kr
heb. bAibelr rASAy tAr rtrBAeb Aht
heb.
5
Bu sbRzi)mAn SAeyl bM iyhdAek ibDb
mihlAedr met kAkI ePel cel yAn in. Vr
sb elAekedr tYAg kern in. n? elAekr
edAxI. tAr SAeyelr pib^ kjnek tYAg
keriCl. tAr tYg krelo Vr tAedr tYAg
kern in.
6
bAibl eTek pAiley yAo. pAlAo inejedr
jIbn b<AcAet. bAibelr pAepr j esKAen eTek
inht hey n. tAedr pkemRr j Verr
43

51

iyrimy 51:7-28

747
bAiblIyedr zAiS edbAr smy eseC. bAibl tAr
eyAgY zAiS pAeb.
7
bAibl iCl Bur hAetr SV,R epyAlAr met.
bAibl egAw p]iTbIek mp bAineyeC. jAitil
bAibelr md pAn kereC. tA tAedr miSer
ibk]it.
8
bAibelr hWA ptn heb. iC iB hey yAeb.
tAr j k<Aed. tr y, pzemr j oxuD
dAo? es suS heto pAer.
9
Amr bAiblek SS krAr ecX keriC. ik
es SS het pAreb n. tA AmAedr etYekr
ic tAek tYAg ker inejedr edez iPer yAoy.
SVegRr Vr iWk krebn tAr zAiS. itin iWk
krebn bAibel ik heb.
10
Bu AmAedr jo itr(r bYbSA kereCn.
es/ iseyAn es sb kT bel. Kn bel/ Bu
AmAedr Verr k]t kemRr kT.
11
tIril tI( ker. bmR &uel no. Vr mAdIy
rAjAedre%ijt ker &uleln. itin tAedr
e%ijt ker &ulebn. kAr, itin bAiblek DbMs
kret cAn. bAibelr elAekedr Bu tAedr pAon
zAiS edebn. ejrzAelem Bur pAsnAg]hil
DbMs keriCl bAibl. rj ey zAiS tAedr pAoy
ic Bu tA edebn.
12
bAibelr AcIrilr ibre kiw DbjA etAl.
Aro r(I Aen. njrdAr ineyAg ker. qtrI
ho egApn A*me,r j. Bu inejr pirkn
mt kAj ker yAebn. bAibelr elAekedr ibre
itin tAr kT mt sbikC krebn.
13
bAibl &uim gBIr jelr kAeC bAs ker.
ekAxADY(edr se se &uimo DnI. etAmAr smAi
smAgt. wA etAmAr DbMesr smy.
14
Bu sbRzi)mAn ititr smy tAr nAm
bYbhAr keriCeln "bAibl Aim etAmAek b z
qsnY idey Ber edb. tAr t zs ibnAzkArI
kIewedr met heb. tAr etAmAr ibre yu jy
kreb bM etAmAr opr dAiey ibjy As kreb.
15
Bu tAr mhAn (mtAbel p]iTbIr s]iX kereCn.
ibV get itin tAr |Anek bYbhAr keriCeln.
AkAzek ibS]t kret tAr inejr bui bYbhAr
kereCn.
16
yKn itin bj ineGRAx kern/ AkAezr jl
gj$n ker oeW. itin p]iTbIr oper emeGedr
pAWAn. itin b]iXr se ibYetr JlkAin pAWAn.
itin tAr dAm eTek en edn bAtAs.
17
ik mAnux t ebAk ey tAr buJet pAer
n Vr ik kereCn. d( kAirgerr A edbtAr
mUi%$ bAnAy. es mUi%$ kmA^ A edbtAr. esil
ey kereC es kAirgerr ebAkAim tArA ediKey
edy. es mUi%$ jIb ny.

18

es mUi%$il mUlYhIn. yAr bAineyeC tAr


inejrA hAisr eKArAk heyeC. tAedr ibcAerr smy
Aseb bM mUi%$il DbMs heb.
19
ik yAekAebr inyit :Vr mUlYhIn
mUi%$elAr mt ny. mAnux Vr bAnAy n/ Vr
mAnux bAnAy. sb ikCr s]iXkt$ Vr. tAr nAm Bu
sbRzi)mAn.
20
Bu bleln/ "bAibl/ &u im AmAr gd.
jAitilek DbMs kret Aim etAmAek bYbhAr
keriC. bYbhAr keriC etAmAek rAjYil DbMesr
kAej.
21
V o VAerAhIek DbMesr kAej etAmAek
bYbhAr keriC. Aim etAmAek rTsmUh o tAedr
cAlkedr DbMs krbAr j bYbhAr keriC.
22
&uim AmAr Ar bYbht heyeC purx o mihl
DbMesr kAej/ Aim etAmAek bYbhAr keriCpurx/
b] o yubkedr ibnAezr kAej. tr, tr,Iedr
ibnAezr kAej etAmAek bYbhAr keriC.
23
Aim etAmAek emxpAlk o tAr pAlek
spU,Rrep DbMs krbAr j bYbhAr keriC.
k]xkedr o gredr spU,Rrep DbMs krbAr j
etAmAek bYbhAr keriC. rAjYpAl o r pU,R
AiDkAirkedr c,R-ibc,R kret etAmAek bYbhAr
keriC.
24
ik bAiblek tAedr pyu) zAiS edb.
iseyAenr it ey smS kukmRil tAr keriCl
tAr j Aim tAedr mUlY idet bADY krb. iyhd
Aim etAmAr sAmen oedr zAiS edb. sb Bu
beleCn.
25
Bu beln/ "bAibl/ &uim DbMskArI pAhAer
met bM Aim etAmAr ibre. bAibl/ &uim egAw
edzek DbMs kereC/ Aim etAmAr ibre. Aim
etAmAr ibre hAt rAKb. Aim etAmAek dUrAerAh
pAhAilr eTek giey ePel edb. Aim etAmAek
pue yAoyA pAhAe pir,t krb.
26
mAnux bAi qtrI kret bAibl eTek pATr
inet pAreb n. iBi% SrsmUehr mt bYbhAr krbAr
j yeTX b pATr smUho pAoy yAeb n. ekn
kAr, etAmAr zhr icrkAelr mt BA pATerr
kuicr met heb. sb Bu beleCn.
27
"hAet yu Dbj &uel nAo? smS jAitilr
meDY eBrI bAjAo. bAibelr ibre yuer j sb
jAitek St ker. bAibelr ibre yu krAr
j rArw/ imi o iSns rAjYek fAek.
28
tAr ibre yue r j esnAnAyk ebeC nAo.
t ebzI eGA pAWAo yAet or zs ibnAzkArI
pt pAelr mt hey oeW. jAitilek tAr ibre
yu krbAr j St ker. mAdIy rAjAedr qtrI
ker. tAedr rAjYpAledr o r pU , R
AiDkAirkedr St ker.

iyrimy 51:29-51
29

748

edzwA y , Ay kAtrAenAr met k< Apeb.


bAibelr j Bur ey pirkn kreC eselA
pAlenr smy ek<ep Web. bAiblek pirtY) mret
pir,t krAr pirkn reyeC Bur.
30
bAibelr esnAr yu TAimey egR eTek yAeb.
tAedr zi) cel igeyeC. tAr hl BIt mihlAedr
met. bAibelr bAiil leC. tAr Pwkilr
AglsmUh eBe igeyeC.
31
kjn bAt$AbAhkek jn nusr, kreC.
bAt$AbAhkrA bAt$AbAhkedr nusr, kreC. tArA
bAibelr rAjAek bel ey tAr sm zhr iDk]t
hey igeyeC.
32
ey jAyg idey mAnux ndI pAr hy es jAygAo
iDk]t. ndIr DAr brAbr GAesr jim pueC.
bAibelr sb elAekrA Atit.
33
sbRzi)mAn Bu/ SAeyelr Vr beln/
"bAibl heC kiw mAAenA BUimr met. Psl
kAwAr smy elAekrA zs JAe tAek &ux eTek
AlAd krbAr j. bAiblek mArbAr smy Kub
zI AseC.
34
iseyAenr elAekrA bleb/ "bAibelr rAj
nbK
U dairsr tIet AmAedr DbMs kereC. tIet
nbUKdairsr AmAedr AGAt kereC. AmAedr
elAekedr dUer iney igey AmAedr KAil pAe^r
met ker eCeeC. es AmAedr smS BAel
ijinxil iney igeyiCl bM AmAedr Cue ePel
ideyiCl. es kjn qdtYAkAr dAnb ey Brepw n
hoyA pyR sbikCek eKey eny. es AmAedr y
ikC BAel iCl t iney iney AmAedr dUer Ce
ePel ideyeC.
35
bAibl AmAedr AGAt kret Byr ijins
GiweyiCl. Kn Amr cA ey bAibel sb Gwn
Gwk. iseyAenr elAekr sb ijinsilr kT
bleb "AmAedr elAekedr htY krAr j bAibelr
elAekr edAxI. Kn pkemRr j tAedr zAiS
heC. ejrzAelm zhr sb ijinsilr kT
bleb.
36
tA Bu beln/ "iyhd/ Aim etAmAek r(
krb. bAibelr zAiS dAn Aim init krb. Aim
bAibelr smue@r jl Zikey edb bM tAr jelr
bAh b ker edb.
37
bAibl DbMsSep pir,t heb. bAibl b
kukuerr bAsSAn heb. DbMsSp
edeK elAekr bAk
hey yAeb. bAibelr kT BAbAr smy elAekr tAedr
mAT nAeb. bAibl mn kw jAygAy pir,t
heb eyKAen ekAn elAk bAs kreb n.
38
"bAibelr elAekr gj$nrt isMehr mt. tAr
isMhzAbekr mt gj$n kreC.
39
sb elAekr zi)zAlI isMehr met Acr,
kreC. Aim tAedr j kiw eBAjsBA edb.

Aim tAedr @A(Ars pAn krAb. tAr susmeyr


met hAseb bM tArpr tAr icridenr j Giu mey
peb. tAr Ar kKno eW dAAeb n. Bu
kTAil beln.
40
"bAibelr elAekr bD hoyAr j ep(Art
emx bM CAgelr mt heb. Aim tAedr ksAKAnAy
iney yAb.
41
"ezzk prAijt heb. p]iTbIr sbecey gibt
R
zhr bI heb. A jAitr elAekr bAibelr
idek tAkAeb. bM tAr mn sb ijins edKeb
ey By pAeb.
42
smu@ bAibelr opr idey bey yAeb. r
gj$nrt eF tAek ACAidt kreb.
43
bAibelr zhril DbMs A heb bM zUnY
hey yAeb. bAibl Zk mrBUimet pir,t heb.
w jnmAnbhIn kw edez pir,t heb. elAekr
bAibelr opr idey clAclo kret pAreb n.
44
Aim bAibel ebl mUi%$ek zAiS edb. mUi%$
yAedr igel eKeyeC bim kirey tAedr ebr ker
Anb. bAibelr cAiridekr AcIr eBe peb. bM
jAitr elAekr bAibel As b kreb.
45
AmAr elAekr/ etAmrA bAibl eCe ebirey
s. inejedr jIbn b<AcAet edQe pAiley s.
Bur Byr e*AD eTek dUer ser s.
46
"AmAr elAekr/ AzA hAirey n. jb
CAeb ik etAmrA BIt heb n. kw jb
Aseb bCer. jb Aseb perr bCer.
edez Byr yuer jb Aseb. zAsekr ek
perr ibre lA kreC jbo Aseb.
47
bAibelr mUi%$elAek zAiS edoyAr smy
initBAeb Aseb. Aim tAedr iny zAiS
edb. bM egAw bAibl edz tet lit heb.
rASAr oper enk m]tedh pe TAkeb.
48
tKn SVgR o mt$ bM tAr meDY ytikC AeC
bAibelr bYApAer Ane As kreb. tAr As
kreb kAr, %r eTek kiw esnAbAihnI es
bAibelr ibre yu kreb. Bu kTAil
beln.
49
"bAibl SAeylIyedr htY keriCl. bAibl
p]iTbIr etYkiw jAygAr elAekedr htY keriCl.
tA bAibelr ptn b heb.
50
etAmr elAekr/ yArA trbAirr hAt eTek
pAiley eseC/ etAmrA yid b<Acet cAo teb
etAmAedr bAibl pirtYAg kret heb. tAAtAi
kr. ep( kerA n. etAmr dUrbt$I edez AC.
ik eyKAen TAk n ekn Buek Sr, kr. bM
esse ejrzAelmeko Sr, kr.
51
"Amr iyhdAr elAekr lit. AmAedr
pmAn kr heyeC. ekn kAr, ibedzIr es
pib^SAn Bur pAsnAg]eh Fek peeC.

749
Bu beln/ "bAibelr mUi%$edr AmAr zAiS
edoyAr smy AseC. es smey edezr sbR^
Aht elAekr y,Ay k<Adeb.
53
bAibl hyet AkAz n eCAy pyR Wet
pAer. bAibl tAr gRilek hye t zi)zAlI kret
pAer. ik Aim zherr ibre yu krAr j
elAk pAWAb. bM sb elAekr tAek DbMs kreb.
Bu kTAil beln.
54
"Amr bAibelr elAekedr kA Znet pAb.
elAekrA bAibelr smS ijinsp^ DbMs kreC. es
DbMesr z Amr Znet pAb.
55
Bu bAiblek Kub tAAtAi DbMs krebn.
itin zherr ickAr z TAimey edebn. zr
smu@ gj$enr met ickAr kret kret Aseb.
elAekr cAridk eTek es z Znet pAeb.
56
esnAr Aseb bM bAiblek DbMs kreb.
bAibelr qsedr bI kr heb. tAedr Dnku eBe
edoy heb. ekn kAr, Bu KAnkAr elAekedr
tAedr pkemRr zAiS ideCn. Bu tAedr eyAgY
zAiS puerApuir edebn.
57
Aim bAibelr smS |AnI mAnux bM r pU,R
pdAiDkArIedr mAtAl krb. Aim rAjYpAl/
AiDkAirk bM esnAedro mAtAl krb. tArpr
tAr icrkAelr j Giu mey peb. tAr Ar kKno
ejeg Web n.
rAj kTAil bleln. tAr nAm Bu
sbRzi)mAn.
58
Bu sbR z i)mAn beln/ "bAibelr emAw
zi)zAlI edoyAl eBe ePl heb. tAr <c
Pwkil puiey edoy heb. bAibelr elAekr
keWAr pirm kreb. ik w tAedr ekAno kAej
Aseb n. zhrek r( krAr ecX kret igey
tAr Kub LA hey peb. ik tAr ZDm
u A^ l
izKAr AlAnI heb.
52

iyrimy bAibel kiw bAtA$ pAWAl


w hl es bAt$A eyw iyrimy cpdS
kmRcArI srAyek ideyiCel. srAy hl enireyr pu^.
eniry hl mheseyr pu^. srAy iyhdAr rAj
isidikeyr se bAibel igeyiCl. w isidikeyr
rAj kAelr c&uTR bCer GewiCl. es smey iyrimy
srAyek bAt$A ideyiCl. 60bAibel ey sb Byr
Gwn Gweb t iyrimy kw ibezx Dre,r KAtAy
ileKiCl. bAibl spekR yAbtIy GwnAr kT es
ileKiCl.
61
iyrimy srAyek bll/ "srAy bAibel yAo.
bAt$Ail esKAen pAW kreb. sbA eyn initBAeb
bAt$Ail Znet pAy. 62tArpr bl 'Bu Apin
beliCeln ey Apin bAiblek DbMs krebn. Apin
bAiblek mnBAeb DbMs krebn ey esKAen ekAn
59

iyrimy 51:52-52:11

jnA,I eb<ec TAkeb n. edziw icrkAelr


DbMsSep pir,t heb. 63 KAtAiw pAW krAr
ezex/ rse kiw pATr b<ADeb. tArpr KAtAiw
PrA ndIr jel Ce ePel edeb. 64tArpr bleb/
'kBAeb/ bAiblo feb yAeb. bAibl Ar kKno
eW dAAeb n. bAibl feb yAeb kAr, Byr sb
Gwn Aim KAen GwAb.
iyrimeyr kT KAen ezx hl.
ejrzAelemr ptn
isidiky 21bCr byes iyhdAr rAj hn.
itin 11 bCr ejrzAelem rAj kern.
isidikeyr m heln hmuwl. itin iCeln iyrimeyr
k. ilbn
a nAmk zher hmwu l TAketn. 2 isidiky
pAp kAj ker ebAetn. enkw rAj
iyehAyAkIemr met. isidikeyr sb s
kmRsmUh Bu pC kern in. 3 Bu ejrzAelm o
iyhdr it t ereg egeln ey bezex itin
tAedr tAr sAmen eTek Cue ePel ideln.
isidiky bAibelr rAjAr ibre ibe@Ah eGAx,
kreln. 4 sutrAM isidikeyr zAsenr nbmtm bCerr
dzm mAesr dzmiden bAibelr rAj nbUKdairsr
ejrzAelm A*m, kern. bAibelr rAjAr se
tAr smS esnAbAihnI iCl. tAr ejrzAelemr
bAer SAyI izibr ge. tArpr tAr <c AcIerr
mt b<AD qtrI krl yAet AcIrilr opr
eW nAy A es ejrzAelem ebz kr yAy .
5
ejrzAelm zhr bAibelr esnAedr Ar isidikeyr
rAj kAelr Ay kAdz bCr pyR br iCl.
6
bCerr c&uTR mAesr nbmiden zherr smS KA
in>ezixt hey egl. elAekedr j Ar ekAn
KA rl n. 7(u DAy pAgl A y br
zhrbAsIedr iWk smey bAibelr qsr A*m,
krl. iyrimeyr qsr rAetr kAer AcIerr
mDYbt$I ebzAr idey pAlAet lAgl. bAibelr
esnAr cAiridk iGer TAkelo rAjAr bAgAenr kAeCr
egw idey ejrzAelemr esnAr zhr CAet TAek.
plAynrt esnAedr gbYSl iCl dUrbt$I
mrBUim.
8
bAibelr qsnYdl isidikyek tA krl.
bezex iyrIehAr smtlBUimet tAr tAek Dret
sPl hy. isidikeyr sb qsr pAiley yAy. 9 bI
isidikyek irbLA zher bAibelr rAjAr kAeC hAijr
krAen hy. hmA edez irbAL zhr. KAen bAibelr
rAj isidikeyr zAiS inDAR r, ker. 10bAibelr rAj
Tem isidikeyr pu^ek htY ker. inj sAenr
mn mmR A i k m] & u Yek tY( kret hey e C
isidikyek. bAibelr rAj isidikyek tAr pu^edr
htY sA(I het bADY keriCeln. itin iyhdAr
rAjkmRcArIedro irbLAet htYA keriCeln. 11rpr

52

iyrimy 52:12-34

750

bAibelr rAjAr ined$ez isidikeyr ecAK pe


enoy hy. iptelr ecen eb<eD isidikyek bAibel
en kArAr kr hy. m]&uYr idn pyR isidiky
kArAgAer iCeln.
12
bAibelr rAjAr ibezx r(I iCl nbUxrdn.
rAj nbUKdairserr zAsenr nibMzit bCerr*
pm mAesr dzm iden nbUxrdn ejrzAelem
Aesn. 13Bu r pAsnAly es pu i ey edy .
ejrzAelem sm S bAismU h bM rAjAsAd
nbUxrdenr ined$ez puiey ePlA hy. 14bAiblIy
qsnYdl ejrzAelemr cAiridekr AcIrelA eBe[
ideyiCl. esnAedr ene iCeln nbUxrdn.
15
smS elAekrA yArA ejrzAelm zher bI
heyiCl/ tAedr bAibl iney yAoy heyiCl. tACA
Aeg yAr A smpR, keriCl tAedro bI ker
bAibel iney Aes nbUxrdn. d( kAirgredro es
bAibel Aen. 16ik nbUxrdn ikC Kub grIb
elAekedr ePel ereK yAy. es tAedr e(tilet
bM @A(Ae(ilet kAj krbAr j ereK yAy.
17
bAibelr esnAr pAsnAleyr iptelr TAm
eBe[ edy. tAr Bur pAsnAg]eh K<uiwil o
iptelr wYAo eBe[ edy. smS iptl tAr
bAibel bey iney igeyiCl. 18bAibelr esnAr
pAsnAleyr bYbht iptelr smS mUlYbAn sAmI
luW ker eny. DA&ur qtir eCAw b mAepr pA^/
eblc/ emAmbAitdAn tAr iney yAy. 19rAjAr ibezx
r(Iedr ent sb ijinsil luw ker iney
igeyiCl luit sAmIr meDY ebisn/ bAitdAn/
Aenr pA^/ b AkAerr pA^/ epy qnebr
sAj srAm B] it eKeyAgY. es esAn o repAr
qtrI smS ijinsp^ luW keriCl. 20es AerA
ineyiCl S iw/ nIec 12iw xAsh smu@iw bM
SAbr K<uiwil. el sb rAjA zelAmn qtrI
keriCeln. wAo es luW ker. iptelr qtrI sb
ijinsil t BArI iCl ey t ojn krA eyt
n. 21Silr ct iCl 27Puw . itiw S
iCl 18 Puw co o P<Ap. itiw Ser edoyAl
4 i pur iCl. 22Ser operr iptelr c
iCl 7 1/ 2 Puw <c. ow kiw jAelr mt nkz
o iptelr qtrI ebdAn idey sAjAen iCl. 23Ser
edoyAel 96 iw bM sb imiley emAw 100 iw eKAdA
kr ebdAn edKA eyt.
24
nbUxrdn o tAr ibezx r(I bAihnI srAy
bM sPinyek bI ker. srAy iCeln DAn yAjk.
sPiny r pd iCl prbt$ I ctm yAjk.
pAsnAleyr itn Arr(Io bI hy. 25ibezx r(I

rAj bCr TRA K]XpUbR 587

bAihnIr DAn yu rt elAekedr BArA


AiDkAirkek bI krl. rAjAr sAt pedXA bI
hy. 60 jn sADAr elAksh kjn elKk iyin
elAekedr esnAibBAeg edbAr BArA iCeln/ sbA
bI heyiCl. smS bIedr ejrzAelm eTek
bAibel iney yAoy heyiCl. 26nbUxrdn/ qsAD(
smS elAekedr irbLA/ eyKAen bAibelr rAj
iCeln esKAen iney egl. 27bIedr iney nbUxrdn
irbL zher Aes. irbL hmA edez biSt.
zher bAibelr rAj bSAn kriCeln. rAjAr
ined$ez smS bIedr htY kr hy. kBAeb
iyhdA eTek elAekedr bI ker en htY kr
hl.
tA/ iyhd Ar elAekedr tAedr edz eTek inbAR sn
edoyA hl. 28BAeb nbUKdairsr enk elAkek
bI kern
nbUKdairserr rAj kAelr sm bCer
iyhd eTek 3/023 jnek bI ker An
heyiCl.
29
t A r rAj kAelr XAdz bCer
ejrzAelm eTek enoyA bIedr sMKY iCl
832 jn.
30
rAj nbUKdairserr ^eyAibMzittm
bCerr rAje r smy nbUxrdn iyhd eTek
745 jnek bI ker Aenn.
emAw 4600 mAnux bI heyiCl rAjAr
ined$ ez. edr bI keriCl ibezx
r(IbAihnIr ent nbUxrdn.
iyehAyA KIn m)
u hl
iyhdAr rAj iyehAyAKIn 37 bCr bAibelr
kArAgAer bI iCl. iyehAyAKIenr kArAbAesr
sAi^ztm bexR bAibelr rAj ibl merAdk kr,
ker tAek mui) edn. itin Adz mAesr 25tm
iden iyehAyAKInek mui) edn. ibl bCer
bAibelr rAj heyiCl. 32rAj ibl-merAdk
iyhd Ar rAj iyehAyAKIenr it dyA prbz hey BAl
bYbhAr kern. rAjAr yAr tAr se bAibel
iCl/ tAedr &ulnAy iyehAyAKInek ctr ped
sAint keriCeln. 33iyehAyAKIn tAr kAr-bS
Kuel ePeliCl bM tAek n&un epAzAk edoyA
heyiCl. ZDu tA ny es jIbenr bAkI smy rAjAr
ewibel bes KAoy dAoy keriCl. 34bAibelr rAj
itidn iyehAyAKInek nudAn idt. nudAn
iyehAyAKIenr m]&uYr Aeg pyR cAlu iCl.
31

751

iyrimeyr iblAp
sbR nAz edeK ejrzAelemr kAA
hAy ejrzAelm? k kAel es iCl elAek
pirpU,R. ik bt$mAen zhriw BIx jnzU?
ejrzAelm kd ibeVr esr zhr iCl. ik
Kn tAr rp ibDb mihlAr met. ksmy es*
iCl enk zherr meDY rA,Ir met. ik Kn es
dAes pir,t.
2
rAet kr suer k<Aed ejrzAelm. tAr gAl
ebey DArA nAem. sAvn edoyAr met tAr
ek en. enk eimk tAr it buBAbAp iCl.
ik Kn tAek sAvn edbAr ek en. tAr sb
bu r tAek tAr, kereC. bur Kn tAr zet
pir,t heyeC.
3
iyhdA BIx,rkemr zAiS o yn epeyiCl
bM tArpr iyhdAek bI kr hy. iyhdA
edez bAs kreC. ik es ibAm pAeC n. elAekr
tAek tA kreC. tAek tArA sI,R ptYkAilr
opr tA kreC bM tAek Der ePleC.
4
iseyAen yAbAr pTGAwil ezAkAht. kAr
sb pAln kret ek iseyAen AseC n.
iseyAenr ebz Aril DbMs hey igeyeC. yAjkr
esKAen gBIr dIG$VAs ePleC. iseyAenr yubtI
emeyr htbAk. emAw kTA es >eK BArA*A.
5
ejrzAelemr zr jyI heyeC. tAr zr
Kn inynADIn. tAr ibp(Ir ArAem bAs ker.
w GeweC kAr, b pAepr j Bu TAek zAiS
ideyeCn. t<Ar sAnr cel igeyeCn/ zr tAedr
bI ker iney igeyeCn.
6
iseyAenr elAekedr esQy$ Ar en. tAr
entAr hire,r met. zi) n TAkelo tAr
Cew pAlAeC. kAr enek tAedr DrAr j tA
kreC.
7
purAen idenr kT ejrzAelm BAbeC. BAbeC
es smeyr kT yKn es y, eBAg kriCl bM
Ciey peiCl. tAr smS mUlYbAn ijinx hArAenAr
kT. purAen idenr eKeyAgY mDur GwnAr kT.
zedr hAet inejr elAekedr bI hoyAr kTAo
es Sr kreC. DbMesr smy zr tAek edeK
phAs keriCl. es smy tAek sAhAyY krAr ek
iCl n.

ejrzAelm dAr pAp kAj kereC. Ar


pAepr j es Kn Z. tIet elAekr
tAek sAn krt ik Kn essb elAekrA
tAek G], ker kAr, es sAn hAireyeC. mn ik
es y,Ay iblAp ker bM dIG$VAs ePel bM
inejr idk eTek muK iPirey eny.
9
tAr pirCt/ tAr epAxAkek enAMrA kereC.
mn ey het pAer t es kKno BAbeto pAerin.
tAr ptn ibSykr. tAek sAn
v edbAr met ek
en. es bel/ "eh Bu/ edeK Aim ikBAeb
AGAtA ? edeK AmAr zr inejedr kt
b bel men ker?
10
zr tAr hAt Der wAneC. zr tAr sur
ijinsil iCiney ineyeC. ibedzI jAitr elAekr
tAr pAsnAley Fek peeC. Tc Bu Apin
beliCeln/ AmAedr smAej eyAg idet pArebn n?
11
ejrzAelemr smS jng y,Ay kAtrAeC.
etYek KAer sAen i(. KAer j tAr
tAedr smS mUlYbAn bS idey ideC. ZDumA^ b<AcAr
j tArA w kreC. ejrzAelm bleC/ "eh
Bu/ AmAr idek tAkAn? edKun elAekr AmAy
kt G], ker?
12
etAmr yAr pAz idey yAC men heC/ tAedr
kAeC ikC ny. ik AmAr idek tAikey edK/
AmAr y,Ar met ik ekAn y, AeC AmAr
ey $z heyeC mn $z ik Ar AeC Bu
AmAy ey zAiS ideyeCn es zAiSr y,Ar met
ik ekAn y, AeC itin tAr Byr e*AeDr
iden AmAek zAiS ideyeCn.
13
Bu opr eTek An pAWAeln. o An
AmAr hA eBd ker cel egl. itin AmAr clAr
peT kiw jAl ibiCey idey peTr cAiridek
AmAek eGArAeln. itin AmAek pirtY) edez
rpAirt kreln. Aim sArAidn suS.
14
"itin AmAr pApelA kwA eyAyAelr mt
tAr hAt idey eb<eD ideyeCn. itin AmAek bRl
ker ideyeCn. itin AmAek mn elAekr hAet
smpRn kereCn/ yAedr ibre Aim dAAet pAir
n.
15
"Bu AmAr DInS smS zi)zAlI qsedr
sirey ideyeCn. sb qsr zherr meDY iCl.
tArpr Bu kiw sb kreln. AmAr yubk
e s smS kibtAiwet ejrzAelmek AlMkAirkBAeb k
qsedr htY krAr j itin sb tITR yA^Iedr
nArIrep b,RnA kr heyeC.

iblAp 1:16-2:10

752

pAWAeln. @A(Ars qtrIr j eymn kjn @A(A


dilt ker etminBAeb Bu iyhd Ar elAekedr ipex
ePeleCn. @A( epxAey r jAy g hl
ejrzAelemr kumArI k :ejrzAelm zhr.
16
"Aim sebr j k<AdlAm. AmAr ecAK
bey eJAer jl gAet TAkelA. AmAek zAi
edoyr/ sAvn edoyAr ek iCl n. mn ek
iCl n ey AmAek kw SV iS idet pArt. zr
jylAB krAy AmAr sAng, pirtY) BUimr met
hey Wel.
17
iseyAn tAr hAt bAiey idl ik tAek sAn
v
edbAr ek iCl n. Bu yAekAebr zedr zhr
iGer ePlAr Aedz ideln. ejrzAelm zedr
kAeC kiw Z SIelAk hey peeC.
18
es bll/ "Aim Bur kT Znet SVIkAr
keriClAm. tA Bur iDkAr AeC AmAek mn
zAiS edoyAr. tA jng/ etAmr ezAn? AmAr
eB$Aegr idek tAkAo? AmAr yubk yubtIedr
inbRAsen iney yAoy heyeC.
19
AmAek yAr BAelAbAset tAedr Aim
fAklAm. ik or AmAy WkAel. AmAr yAjkg,
o bI bYi)r zher mAr egeC. AmAr
yAjkg, o entAr yKn eb<ec TAkAr j KAer
sAn kriCl tKn tAr zher mAr yAy.
20
"eh Bu/ AmAr idek tAikey edKun? Aim
d$zAS? Aim r eTek ibpyRS. AmAr men
heC ey AmAr eBter hdyw ew hey reyeC?
AmAr mn KArAp lAgeC? rAS A y / AmAr
eCelemeyedr trbAir idey htY krA heyeC. m]&uYr
pcA g sbR^ Ciey AeC?
21
"AmAr iblAp Znun? AmAek sAn edbAr
ek en. AmAr smS zr AmAr z
$ spek$
ZeneC. tAr KuzI ey Apin AmAek mn kereCn.
Apin beliCeln ey zAiSr kw smy TAkeb.
Apin beliCeln ey Apin AmAr zedr zAiS
edebn. Kn Apin ey sbel beliCeln esel
krn.
22
"AmAr zedr inurtAr idek tAikey edKn
u .
tAhel AmAr j AmAr se Apin eyrkm
bYbhAr kereCn esrkm oedr seo kret
pArebn. rkm krn kAr, Aim *mAgt
iblAp ker yAiC. w krn kAr AmAr hdy
suS.
Bu ejrzAelm DbMs kreln
edK/ Bu iseyAenr elAekedr ekmn ker bAitl
kereCn. itin S Aeyelr mihmAek AkAz eTek
mAiwet ine(p kereCn. tAr e*AeDr iden Bu
tAr pAdAin TRA mierr kTA py$ men rAeKnin.
2
Bu yAekAebr egAcAr, BUimil DbMs kereCn.

itin esilek inm$mBAeb DbMs kereCn. e*AeDr


bez itin iyhd Ar dUg
R il DbMs kereCn. Bu iyhd A
rAjY bM tAr zAskbgRek mAiwet Ce ePeleCn.
itin iyhdA rAjYek DbMsSep pir,t kereCn.
3
Bu *u heyiCeln bM itin SAeyelr sb
zi) c,R keriCeln. SAeyelr opr eTek itin
tAr di( hS sirey ineyiCeln. itin w
keriCeln yKn zr esiCl. yAekAeb itin
elilhAn Aenr mt eliCeln. itin iCeln
kiw Aenr mt y c&uid$k puiey edy.
4
kjn zr mt Bu tAr Dnuk eb<ikey
ideyiCeln. itin tAr di( heS ineyiCeln kiw
trbAir. itin iyhdAr smS sudzRn elAekedr htY
keriCeln. Bu tAedr htY kreln eyn itin
tAedr z. Bu tAr e*AD ir mt iseyAenr
g]hilr pr bx$ kreln.
5
Bu kjn zr mt hey eWeCn. itin
S A ey l ek igel ePeleCn. itin tAr sb
AsAdil igel ePeleCn. itin tAr sb gRil
As kereCn. iyhd Ar kAet :SAeyel itin BUt
>K bM m]etr j pAt GiweyiCeln.
6
Bu inejr tAbiu wek kiw bAgAenr met pe
ePeliCeln. tAek pAsnA krAr j elAek ey
SAen igey je ht itin es SAniwo nX ker
ideyiCeln. iseyAen Bu elAekedr ibezx sBAilr
kT bM ibezx ibAemr idnil Bu iley
ideyiCeln. Bu rAj bM yAjkedr bAitl ker
ideyiCeln. itin *u heyiCeln bM tAedr bAitl
keriCeln.
7
Bu tAr ebdIiw bAitl keriCeln. itin tAr
pAsnAr pib^ S A niw bAitl keriCeln.
ejrzAelemr AsAedr edoyAlil itin zedr
BUimsA kret ideyiCeln. Bur mier zr
Ane ickAr kriCl eyn esw iCl ekAn k
Ciwr idn.
8
iseyAenr elAekedr cArpAez ey edoyAl iCl
eswA Bu DbMs krbAr pirkn keriCeln.
edoyAliw ekAT eTek BAet heb t ebAJAenAr
j itin edoyAel kiw mAepr dAg ekewiCeln.
itin inejek DbMskAy$ eTek ibrt kernin. sb
edoyAlilek itin >eK k<AideyiCeln. sbel
k smey DbMsA heyiCl.
9
ejrzAelemr Pwkil mAiwet feb igeyiCl.
itin Pwekr Sil DbMs ker c,R keriCeln.
tAr rAj bM rAjpu^r jAitr meDY reyeC
tAedr j Ar ekAn iz( en. ejrzAelemr
BAbbAdIrAo Bur kAC eTek Ar ekAn idbY#iX
pAy in.
10
iseyAenr beyAb]r mAiwet besn tAr zA
hey mAiwet bes TAekn. tAr tAedr mATAy DUel

753
CAn tAr cewr bS pern. ejrzAelemr yubtI
nArIr >eK tAedr mAT ABUim nt kern.
11
AmAr ecAK ek<ed ek<ed LA/ AmAr r
ibcilt. men heC eyn AmAr hdye k mAiwet ePel
edoy heyeC. AmAr elAekr DbMs heyeC bel
AmAr mn men heC. eCelemeyr bM izZr
|An hey yAeC. zherr kA ecQpAiwet tAr
|An hey yAeC.
12
es bAlk-bAilkAr tAedr mAeyedr bel/
"ekATAy AeC riw Ar @A(Ars tAr mer eyet
eyet ker tAr tAedr mAeyr ekAel mAr
yAy.
13
ejrzAelemr jng/ Aim kAedr se
etAmAedr &uln krb iseyAenr jng,/ Aim
ikesr se etAmAedr &uln krb Aim ekmn
ker etAmAy SVACY edb etAmAr DbMs smue@r
met ibzAl men hy n ek etAmAy sAirey &ulet
pAreb?
14
etAmAr j etAmAr BAbbAdIedr idbYdzRn
heyiCl. ik tAedr idbYdzRnil iCl ekbAer
mUlYhIn o imTYA. tAr etAmAr pAepr ibre cAr
kerin/ tAr bSAr it krAr ecX kerin/ tAr
etAmAr j bAt$ cAr keriCl ik esil iCl
imTY bAt$ y etAmAek ebAk bAineyiCl.
15
eysb elAekr rAS idey yAy tAr etAmAy
edeK ibSey iBBUt bM ejrzAelemr elAekedr
it hAttAil edy. ejrzAelemr kAr it tAr
izsaa edy Ar mAT nAe. tAr ker/ " ik
es zhr yAek elAek blt 'inK<ut sur zhr
bM 'sAr p]iTbIr An
16
etAmAr sb zr etAmAy pirhAs ker tAr
etAmAr it izsa edy o dAt ikim ker. tAr
bel/ "Amr tAedr igel eKeyiC? Aj sitY
es idn eseC eyidenr j Amr ep(
keriClAm. bezex Amr iw Gwet edKlAm.
17
Bu y pirkn keriCeln tA kereCn.
itin y krebn beliCeln tA kereCn. b pUbR
eTek itin y Aedz ideyiCeln tA kereCn.
itin DbMs keriCeln bM tAr ekAn dy iCl n.
etAmAr it y GewiCl tAr r itin etAmAr
zedr suKI keriCeln. itin etAmAr zedr
zi)zAlI keriCeln.
18
&uim etAmAr hdy idey Bur kAeC ek<ed bl/
"eh iseyAn kAr edoyAl/ ndIr mt giey
puk? iden bM rAet etAmAr bey yAka . &uim
eTem n? etAmAr ecAKek iSr TAket ido
n?
19
oW? rAe^ ickAr ker k<Ad. rAe^r itiw
herr Zret ickAr ker k<Ad? etAmAr hdyek
jelr mt eFel dAo? Bur sAmen etAmAr hdyek

iblAp 2:11-3:11

eFel dAo? Bur kAeC ATRnAy etAmAr hAt &uel


Dr. tAek bl etAmAr eCelemeyedr eyn b<Aicey
rAeKn. tAek bl etAmAr ey eCelemeyr pbAes
mUC$ yAeC tAedr eyn itin b<Aicey rAeKn. zherr
rASAy rASAy tAr pbAes mUC$ yAeC.
20
eh Bu/ AmAr idek tAkAn? AmAr idek edKn
u
yAr se Apin BAeb Acr kereCn? AmAek
iw kret idn nArIedr ik es sAnedr
KAoy ic yAedr tAr j ideyeC yAedr tAr
Adr-y kereC es eCelemeyedr ik nArIr B(
kreb Bur mier ik yAjk bM BAbbAdIrA
inht hebn
21
yubekr bM b
] r zherr rASAr mAiwet pe
AeC. AmAr yubtI nArIr bM yubekr trbAirr
AGAet inht. Bu/ ApnAr e*AeDr iden Apin
tAedr htY keriCeln/ Apin tAedr htY
keriCeln (mAhInBAeb?
22
Apin cAridk eTek s A sek efek
eniCeln. AmAr kAeC AsAr j Apin sAsek
Am keriCeln eyn es kiw Ciwr idn. Bur
e*AeDr es iden ekAn bYi) erhA pA in.
yAedr Aim j ideyiC bM lAln-pAln keriC
tAedr AmAr zr htY kereC.
y,
Ar TR
Aim es mAnux ey enk >KkX edeKeC. Aim
tAek edeKiC ey AmAedr lAiW idey emeriCl?
2
Bu AmAek AelAy ny kAer iney eln.
3
Bu AmAek sArAidn Der tAr hAt idey mAreDAr
kereCn. itin AmAek bArbAr mAreln.
4
itin AmAr cAm o mAMs iCe ePleln.
itin hAegA eBe ideln.
5
Bu AmAr ibre it)t o smsAr pAhA
qtrI kreln. itin AmAr cAiridek it)tAr
smsek Aneln.
6
yArA dIG$smy eTek m]t tAedr met itin
AmAek kAer bisey rAKeln.
7
itin AmAek br ker rAKeln. tA Aim
eberAet pArlAm n. BArI ecn idey itin AmAek
eb<eD rAKeln.
8
mnik yKn Aim sAhAeyYr j ickAr ker
k<AdlAm Bu AmAr es ATRnAy k,RpAt
kern in.
9
itin BA pATr idey AmAr eberAenAr pT
b ker ideyeCn. itin pTek AkAb<Ak ker
ideyeCn.
10
Bu eyn AmAek A*m kret t k
BAuk. itin eyn hAy luikey TAk k isMh.
11
Bu AmAek AmAr peTr bAer cAln kreln.
itin AmAek K K ker iCe DbMs kreln.

iblAp 3:12-54

754

itin tAr Dnuk St ker rAKeln. Aim


tAr tIerr l(Y bS hlAm.
13
AmAr pAkSlIet itin AGAt kreln. itin
tAr &UnIr eTek kiw tIr bYbhAr ker AmAek
ib kreln.
14
elAekr kAeC Aj Aim phAesr pA^.
sArAidn Der AmAr spek$ gAn egey egey tAr
AmAy phAs ker.
15
ibx :zAiS Bu AmAy pAn kret
ideyeCn. itin it) pAnIy idey AmAy pU,R
kereCn.
16
itin AmAy k<Akr eKet bADY kreln. itin
AmAy enAMrAy ePel ideln.
17
Aim BAblAm Ar kKno zAi pAebA n.
smS BAel ijinesr BAbn BullAm.
18
inej inej bllAm/ "Bur sAhAeyYr tYAz
Ar en.
19
AmAr y, bM AmAr ehInBAeb Guer
ebAenA men rAKebn. ey zAiS Apin AmAy
ideyiCeln t men rAKebn.
20
sb >K keXr kT AmAr BAelABAeb men
AeC bM Aim Kub ibx.
21
ik iWk t(uin/ Aim ikC BAib. yKn
Aim rkm ker BAib/ Aim ikC Az edKet
pA. AmAr BAbnAil hl rkm
22
Bur kr, o BAelAbAs sIm. tAr dyAr
ekAn ezx en.
23
itiw BAet n&un n&unBAeb Apin w
dzRn kern? Apin Kub inB$reyAgY bM
ibVS?
24
Aim men men bllAm/ "Aim y cA t hl/
Bu. tAr opr AmAr AS AeC.
25
eysb elAekr Bur j ep( ker/ Bu
tAedr it sdy hn. Bur kAeC yAr sAhAyY cAy
tAedr it Bu sdy.
26
inejek r( krbAr sbecey BAl pAy hl
zABAeb Bur ep(Ay TAkA.
27
ekAn bYi)r pe( eCAwebl eTek eyAyAl
bhn kr BAel.
28
Bu yKn tAr eyAyAl b b<Ak ekAn bYi)r
opr rAeKn tKn zABAeb kAkI tAr bes TAk
ict.
29
Ar pAbAr AzAy tAek tAr muK ABUim nt
kret heb.
30
o elAkiwr gAl bAiey c KAoy ict.
o bYi)r ict edr tAek pmAn kret
edoy.
31
o bYi)r men rAK ict ey Bu kAek
icrkAelr j pirtYAg kern n.
32
Bu yKn zAiS edn tKn itin (mAo kern.
12

(m tAr gBIer BAlbAs Ar kr, eTek


Aes.
33
Bu kAek zAiS idet cAn n. elAekr
zAiet TAkuk wAo itin cAn n.
34
Bu il pC kern n itin edezr sb
bIedr tAr pAeyr tlAy ipex ePlet cAn nA.
itin kAek epx, kret cAn n.
35
kjn er it Ay krk w itin
kKno cAn n. ik ikC mAnux sbsmy prAperr
sAmen rkm kAj ker.
36
kjn bYi) Ar kjnek AdAlet
tAr, krk wA Bu ekbAer pC kern n.
37
ekAn elAekr ikC bl bM eswA
GwAenA ict ny yt( n Bu t GwAenAr Aedz
edn.
38
prApr BAel o m GwAet A|A edn.
39
yKn kAek pAepr j Bu zAiS edn/
tKn es jIibt bSAy iBeyAg jAnAet pAer
n.
40
es/ Amr ik keriC t stk$BAeb prI(A
kir. tArpr Amr Buet Ay enb.
41
SVegRr Verr it hdy bM AmAedr hAt
e%Aln kr ic.
42
es tAr ee bil/ "Amr pAp keriC
bM Amr bADY heyiClAm. Apin AmAedr (m
kernin.
43
Apin AmAedr e*AD idey mue ideyeCn bM
AmAedr tAiey ideyeCn. ekAnrkm (m n ker
htY kereCn?
44
emeGr Acre Apin inejek eFekeCn. r
kAr/ yAet ekAn ATRnA emeGr meDY idey eyet
n pAer.
45
jAitedr kAeC Apin AmAedr Abj$n
o mylAr met s]iX kereCn.
46
AmAedr smS zr AmAedr WA kereC.
47
Amr By epeyiC. gBIr get$ pe Amr
dAr AGAt epeyiC. AmAedr sb ikC eBeeC.
48
AmAr ecAK ebey jelr eSAt enemeC? Aim
AmAr elAkedr DbMesr j ek<ediC?
49-50
yt(, pyR n Bu SVgR eTek nIec edeKn
tt( ibABAeb AmAr ecAeKr jl bey yAeb?
51
AmAr iw ecAK AmAy ibmxR ker etAel yKn
Aim AmAr zherr eCAw eCAw emeyedr d$z ediK.
52
o mAnuxel kAre AmAr z. AmAr
zrA AmAek ibn kAre, pAiKr met izkAr
kereC.
53
tAr AmAy gBIr get$ ine(p kereC. Aim
jIibt iC ejeno AmAr idek pATr CeC.
54
jl AmAr mAT CAipey egl. Aim men men
bllAm/ ''Aim ezx.

755
Bu/ Aim get$r tl eTek ApnAek efekiC.
ApnAr nAm Der ickAr ker efekiC.
56
AmAr kSVr Znun. ApnAr kAn b ker
rAKebn n. AmAek Ar kret SVIkAr krebn
n.
57
Aim yKn ApnAr kAeC imnit krb tKn
AmArkAeCAsebn?AmAek blebn/''By epo n.
58
Bu AmAr Aebdnw ibcAr krn. AmAek
AmAr jIbn iPirey idn.
59
Bu/ AmAr d$zA edKun. AmAy Ay
epet sAhAyY krn.
60
AmAr zr ikBAeb AmAek AGAt kereC
t edKun. AmAr ibre oedr smS zytAin
pirknAil spek$ Apin biht.
61
Bu/ or ikBAeb AmAek pmAn kereC t
Znun. AmAr ibre oedr smS zytAin pirknAr
kT Znun.
62
zedr kT bM tAedr smS pirkn
sbsmy AmAr ibre.
63
yKn or bes ikMb dAAy tKno AmAy
iney or ikBAeb mj ker tAo edKun/ Bu?
64
Bu/ or y kereC tAr j oedr ApY
zAiS idn?
65
oedr hdyek nmnIy ker idn? tArpr
ApnAr iBzAp oedr pr bx$ krn?
66
e*AeD tAedr tA krn? ApnAr AkAezr
nIec tAedr DbMs krn Bu?
55

ejrzAelm A*me,r ByA bhtA


edeK/ esAn ikBAeb k]b,R heyeC. edeK/
dAmI esAnAr ik pirbt$n. cAiridek mierr
pATrelA tSt> Ciey AeC. tAedr rASAr
itiw ekAe ibi( krA heyeC.
2
iseyAenr elAekrA Kub mUlYbAn iCl. tAr
ksmy esAnAr metA mUlYbAn iCl. zr tAedr
kuemAredr qtrI mAiwr pAe^r mt bYbhAr ker.
3
mnik izyAlo tAr zAbkedr Sn pAn krAy.
ik AmAr elAekrA Kub inur hey eWeC. tArA
mrBUimet TAk w pAKIr met.
4
\Ay eCA izZr ijBw mueK Awek peeC.
eCelemeyr KAbAr cAeC. ik ek tAedr KAbAr
edy n.
5
ksmy yAr Kub dAmI dAmI KAbAr eKeyeC/
Kn tArA iKedr AlAy rASAy mreC. sur
lAl epAzAk per yAr *mz> b heyeC/
tArA Kn KAer sAen Abj$nAr Sp eG<ew
iPreC.
6
tAedr pAp kAeyRYr j AmAr elAekedr zAiS
sedAemr pAepr kAre zAiSr eceyo b hy
egeC. sedAm DbMsA heyiCl kAr

iblAp 3:55-4:18

jAygAy elAekrA pApI hey eWiCl. sedAmek


hWA DbMs kr heyiCl. ekAn mAnux DbMskAyRY
GwAyin.
7
iseyAenr entArA brePr eceyo pirAr iCl.
eDr eTeko sAd. bAelr mt iCl tAedr gAeyr
r[. tAedr dAi iCl nIlkA mi,r met.
8
ik Kn tAedr muK Juelr eTeko kAel.
rASAy ebr hel ek tAedr icnet py$ pAer n.
tAedr cAmAil hAer opr JuleC bM kAeWr
mt Zikey egeC.
9
iB$e( mrAr ecey trbAirr AGAet mr BAl.
nAhAer TAk jng BIx bs. tAr Aht.
zse(^ eTek tAr ekAn Psl pAy in tA KAer
BAeb tAr mAr igeyeC.
10
mnik/ smS surI mAeyr tAedr sAnedr
KAer met rAA kereC. o izZil tAedr
mAeyedr KA hey eWiCl. AmAr elAekedr
DbMesr smy w GewiCl.
11
Bu/ tAr smS e*AD bYbhAr kereCn. itin
e*AeDr An iseyAen ine(p kereCn. o An
iseyAnek puiey CArKAr ker ideyeC.
12
p]iTbIr rAjrA GwnAr kT ibVAs kret
pAern in. y GewiCl ibeVr mAnuxr t ibVAs
kret pAer in. tAr ibVAs kret pAerin ey
ejrzAelm zherr DAn Pwk idey zr Fket
s(m heb.
13
ik wA GeweC kAr ejrzAelemr
BAbbAdIr pAp kAj kereC. w GeweC kAr
ejrzAelemr yAjkr pAp kAj kereC. sb
elAekr ejrzAelm zher BAl mAnuxedr htA
kereC.
14
trA er mt zherr rASAy rASAy GuereC.
r)pAet tAr enAMr heyeC. tAr et enAMr
iCl ey tAedr jAmAkApo ek SpzR ker in.
15
cel yAo? etAmrA Zic. elAekr ickAr
ker bliCl/ "dUr hey yAo? dUr hey yAo? AmAedr
SpzR ekAer n. elAekr idk oidk Guer
ebieyeC ik ekAn Ger Ay pAyin. edezr
elAekr beleC/ "Amr oedr b<Acet idet cA
n.
16
Bu SVyM oedr DbMs kereCn. itin oedr
Ar edKAezAn kret pAriCeln n. itin yAjkedr
kret pAern in. itin iyhdAr byS mAnuxedr
it buBAbAp iCeln n.
17
sAhAyY ecey ecey Amr ecAK nX ker ePeliC.
ik ekAn sAhAyY Aes in. Amr kw jAitr
eK<Aj keriClAm yAr AmAedr r( kret pAreb.
Amr AmAedr py$ e b( ek eTek njr
ereKiClAm ik ekAn jAit AmAedr r( kret
Aesin.

iblAp 4:19-5:22

756

18

zr sbsmy AmAedr K<uej iPereC. Amr


peTGAew eberAet py$ pAir in. AmAedr ezx
smy Giney esiCl. AmAedr smy Puirey igey
ezx smy Giney l.
19
ey mAnuxw AmAedr tA keriCl tAr gitebg
AkAez et TAk gelr eTeko ebzI. o
elAkel AmAedr DrbAr j pAhAe tA
keriCl bM AmAedr hWA A*m krbAr j
mrBUimet luikey eTekiCl.
20
rAj AmAedr kAeC Kub r pU,R iCeln.
itin AmAedr VAs-VAs enoyAr met r pU,R
iCeln. ik es iy rAjAeko or P<Aed ePll.
rAjAek Bu P<Aed iBix) keriCeln. ey rAjAr
sVe bltAm/ "Amr rAjAr CAyAet b<Acb. itin
jAitr hAt eTek AmAedr r( krebn.
21
edAemr jng/ suKI ho. edAemr elAekr
etAmr yAr es TAek/ suKI ho. ik men ereK
Bur pAnpA^ etAmAro cAiridk iGer Aseb. yKn
&uim es pAnpAe^ cmuk edeb :zAiS pAeb/ tKn
&uim mAtAl heb. &uim essmy inejek l ker
ePleb.
22
iseyAn/ etAmAr zAiS spU,R. etAmAek Ar
bI ker rAK heb n. ik edAemr jng/ Bu
etAmAedr pAepr zAiS edebn. itin etAmAedr pAepr
mueKAz Kuel edebn.
Bu r kAeC ATnR A
AmAedr ik GeweC t Sr krn Bu. edKun
Amr ktw lit.
2
Ag k r es AmAedr mABU im tCnC
kereC. AmAedr GrbAi ibedzIedr idey edoy
heyeC.
3
Amr nAT heyiC. AmAedr ipt en.
mAeyedr ibDbr met bS.
4
pAnIy jlo AmAedr iken eKet hy. ey kAW
Amr bYbhAr kir tAr jo mUlY idet hy.
5
eyAyAliw k<AeDr opr inet AmrA bADY heyiC.
AmAedr ekAno ibAm en. AmrA LA/ pirA.
6
imzerr se Amr kiw ci) keriC. yeTX
pirmAe, riw pAoyAr j zUredr seo Amr
kw ci) keriC.

AmAedr pUbRpurxr etAmAr ibre pAp


keriCl. ik tAr Kn m]t. tAedr es
pAepr zAiS Kno AmAedr eBAg kret
heC.
8
dAsrA Kn AmAedr zAsk. ek oedr
hAt eTek AmAedr r( kret pAer in.
9
Amr KAer j jIbn id. mrBUim AmAedr
emer ePel.
10
AmAedr cAm nuenr metA grmnuey peeC.
(uDAr AlAy c r eseC.
11
zr iseyAenr emeyedr Dx$, kereC.
tAedr kAeC iyhdAr kumArI knYArAo AeC.
12
zr AmAedr rAjpu^edr P<Ais ideyeC. tAr
bI,edr sAn edy in.
13
zr AmAedr yub sdAyek zs epx
kret bADY kereC. tAr yubkedr BArI kAeWr i
bet ejAr kereC.
14
zherr ebz r bI,rA Ar bes n. yubkr
Ar gAn bAjn ker n.
15
AmAedr hdey Ar An en. AmAedr
nAc jel rpAirt heyeC.
16
mAT eTek AmAedr mukuw Kuel pe egeC.
smSikC *mz> KArAp hey eWeC. sb heC
AmAedr pAepr j.
17
sb kAre, Amr ecAeK pirAr edKet
pAiC n. AmAedr hdyo bRl hey
peeC.
18
iseyAn pbRt Kn k pirtY) jAyg.
izyAelr bAD ibcr,BUim.
19
ik Bu Apin icrkAl rAj kern.
ApnAr rAjkIy isMhAsn yugyug Der ww
TAek.
20
Bu? men heC Apin ekbAer AmAedr
Buel igeyeCn. men heC dIG$ smy Apin AmAedr
kAkI ePel dUer AeCn.
21
Bu/ AmAedr ApnAr kAeC iPirey idn.
Amr Aner se iPer Aset cA ApnAr
kAeC. AbAr Aegr met jIbnyApn kret
cA.
22
AmAedr opr Apin c *u . Apin ik
AmAedr spu,R bAitl kereCn.

757

iyihe l BAbbAdIr pu Sk
BU imkA
Aim yAjk buixr pu^ iyihel. Aim kbAr
ndI tIer bAibel inbRAsen iClAm. es smy AkAz
Kuel igeyiCl bM Aim VrIy dzRn epeyiClAm.
w iCl i^ztm bCerr c&u TR mAesr pm idn.
iyehAyAKIn rAjAr rAje r smy inbRAsenr pm
bCerr mAesr pm iden Bur kTAil
iyiheelr kAeC esiCl. Bur (mtAo jAygAy
tAr opr l.

1-3

Bu r rT eV rr isMhAsn
Aim :iyihel edKlAm %r idk eTek kwA
b J AseC. ejArAel bAtAesr se k b
emG/ emeGr meDY eTek An Jles WiCl. tAr
cAridek Ael cmkAiCl; men hiCl eyn %
DA&u Aen leC. 5 emeGr meDY iCl cAriw pZ
yAedr mAnuexr mt rp. 6etYk pZr cAriw ker
muK o cAriw ker fAn iCl. 7 tAedr pel esAj/
edKet eyn grr pAeyr mt. Ar t pAilz kr
iptelr mt ckck kriCl. 8tAedr pAKAr tlAy
mAnuexr hAt iCl. cAriw pZr etYekr cAriw ker
muK o cAriw ker fAn iCl. fAnAil prSperr
se yu) iCl. 9 yAbAr smy es pZr ipCn ePerin.
tAr esAj sAmenr idek igey yAiCl.
10
etYk pZr cAriw ker muK iCl. etYekr
sAmenr muKw iCl mAnuexr mueKr mt/ fAnidekr
muKw iCl isMehr mt/ bAm idekr muKw iCl grr
mt/ Ar ipCenr muKw gelr mt. 11pZilr
fAn tAedr pr Ciey iCl. etYk pZ pr
pZek SpzR krAr j iw ker fAn bAiey
ereKiCl. Ar iw fAn idey inejr edh
eFek ereKiCl. 12etYk pZ ey idek edKeC es
idek yAiCl. Ar bAtAs ey idek tAedr iey
iney yAiCl ZDu es idek yAiCl. ik clAr
smy tArA ey idek eyt es idek tAkAiCl n.
13
pZel edKet k rkm iCl.
pZedr mDYbt$I SAniw edKet Aen l
kylAr ABAr mt lAgiCl. eCAw eCAw mzAelr
mt Anel pZedr mDY idey tAedr cAiridek
Gr
u iCl. An lBAeb liCl Ar tAr eTek
ibYt cmkAiCl? 14es sb pZr sAmen epCen
ibYetr mt edQiCl?
15-16
Aim pZedr idek tAkAlAm bM es smy
4

Aim edKlAm cAriw cAk mAiw SpzR ker reyeC.


etYk pZr kiw ker cAk iCl. etYkwA cAkA
edKet k rkm/ edeK men hiCl eyn SVC hlud
re[r ekAn lAr eTek qtrI. edeK men hiCl
eyn cAkAr eBter cAk reyeC. 17cAkAil ey ekAenA
idek yAbAr j Guret pArt/ ik clbAr smy
cAkel tAedr idka pirb%$n kerin. 18cAkAr
DArel iCl lV bM Byr? cAr cAkAr DAr iCl
ecAeK pU,R.
19
cAkAil sbsmy pZedr se yAiCl. pZr
AkAez egel cAkAilo tAedr se se yAiCl.
20
bAtAs eyKAen tAedr iney eyet cAiCl tAr
esKAen yAiCl/ Ar cAkAelo tAedr se
yAiCl. kAr cAkAr meDY pZelAr A iCl.
21
tA pZr clel cAkAelAo cliCl/ TAmel
cAkAelAo TAmiCl. cAkAelA zUe egel pZrAo
tAedr se yAiCl. kAr cAkAilr meDY bAtAs
iCl. 22pZilr mATAr opr Kub Ay$ ekAn kwA
ijins iCl. esw iCl owAen k pAe^r mt
ekAn kw ijinx Ar es owAenA pA^ iCl
Siwekr met SVC. 23 pAe^r iWk nIec kiw
pZr fAnsmUh prbt$I pZek SpzR krAr ecX
kriCl. iw fAn kidek Ciey TAkiCl Ar
iw idek Ciey edhek eFek ereKiCl.
24
tArpr Aim fAnAelAr z ZnlAm.
etYkbAr me,r smy pZedr fAnelA Kub
ejAer z krt/ eyn kiw ibzAl jlbAh bey
yAeC. tAr sbRzi)mAn Verr zer metA c
iCl. esw qsdelr AoyAejr mt ejAr iCl.
Ar cl ezx hel pZel tAedr fAnAel nAimey
idiCl.
25
pZr cl b ker tAedr fAnelA nAmAl.
tArpr Aerkiw ziw ezAn egl; z tAedr
mATAr operr pA^ eTek esiCl. 26es pAe^r
oper isMhAsenr mt kw ikC eyn edK egl.
Ar t iCl nIlkA mi,r mt nIl. es isMhAsen
mAnuexr mt kjnek bes TAket edK egl?
27
Aim tAr ekAmerr oprw edKet eplAm. tAek
edKet eyn grm DA&ur mt/ eyn tAr cAiridek
An? Ar Aim tAr ekAmerr nIeco tAkAlAm/
edKlAm tAr cAiridek tApyu) An. 28tAr
cAiridekr jAlYmAn Ael iCl emeGr meDY kiw
Dnru mt. eywA Bur mAhAe Yr ic^. Aim t edKAmA^

iyihel 2:1-3:17

758

mAiwet pe ,Am krlAm. tArpr ZnlAm kiw


z AmAy ikC bleC.
es ziw AmAy bll/ "mnu`sAn/* eW
dAAo/ Aim etAmAr se kT blb.
2
ey smy itin AmAr se kT bleln/ tKn
A AmAet ebz ker AmAek AmAr pAey Br
idey dA krAelA/ tKn Aim tAek AmAr se
kT blet Znet eplAm. 3 itin AmAy bleln/
"mnu`sAn/ Aim etAmAek S Aeyl pirbAerr kAeC
kT blet pAWAiC. elAekr b bAr AmAr
ibrAcr kereC. tAedr pUbRpurexrAo AmAr
ibrAcr kereC. tAr AmAr ibre b bAr pAp
kereC. Ar Ajo AmAr ibre pAp ker celeC.
4
Aim etAmAek elAekedr kAeC kT blet
pAWAiC. or Kub key kiWn mn. ik &uim
b tAedr se kT bl. bleb/ 'Bu AmAedr
sdABu kT beleCn. 5tAr ibe@AhI/ ik
tAr etAmAr kT Znuk b n Znuk/ etAmAek b
oedr kAeC oel blet heb yAet tAr jAnet
pAer ey tAedr meDY kjn BAbbAdI bAs kreC.
6
"mnu`sAn/ sb elAekedr By epo n. yid
men hy &uim k<AweJAp/ k<Aw bM k<AkA ibeCr
Ar iGer reyC tAo tAr y bel tAet By epo
n. w sitY ey tAr etAmAr ibre yAeb bM
etAmAy AGAt kret ecX kreb. tAr etAmAr
kAeC k<AwAr met men heb. etAmAr men heb eyn
&uim k<Ak ibeCr meDY bAs krC. ik tAedr
kTAy By epo n. tArA ibe@AhI. tAedr muK edeK
By epo n. 7 Aim y bil t &uim b tAedr
bleb. Aim jAin tAr etAmAr kT Zneb n.
tAr etAmAr ibre pAp krAo CAeb n? kAr
tAr ibe@AhI bMz.
8
"mnu`sAn/ Aim y bil t b ezAn.
ibe@AhIedr mt AmAr ibre eW n. etAmAr
muK eKAl bM Aim ey bAkY idiC t h, kr/
tArpr t elAekedr bl. bAkYil eBAjn
kr.
9
Kn Aim :iyihel edKlAm kw ht
AmAr idek igey AseC. es hAet kw bAkY
elK egAwAen p<uiT iCl. 10Aim yAet pet pAir
tAr j hAtiw egAwAen p<uiTiw Kuel Drl. Aim
sAmen bM epCenr elK edKlAm. tAet iCl ibiB
Dre,r >eKr gAn/ >eKr g o sAbDAn bA,IsmUh.
Vr AmAy bleln/ "mnu`sAn/ y edKC KAo.
egAwAenA p<uiT eBAjn kr/ bM smS
kT SAeyl pirbArek igey bl.
2
tA Aim AmAr muK KullAm bM itin es

mn`
u sA n iw sADAr,t> ''kiw bYi) Tb ''kiw
mAnux ebAJAet bYbht ehAt. ik KAen iw kiw mAnux
iyiheelr pAiD.

egAwAenA p<uiTiw AmAr mueK ideln. 3tKn Vr


bleln/ "mnu`sAn/ Aim etAmAy egAwAenA
p<uiT idiC. w igel ePl? egAwAenA p<uiT
etAmAr dr pU,R krk.
tA Aim es egAwAenA p<uiT eKey ePllAm
Ar tAr SVAd AmAr mueK mDur mt imiX lAgl.
4
tKn Vr AmAy bleln/ "mnu`sAn/ S Aeyl
pirbAerr kAeC yAo. tAedr kAeC AmAr bAkY bl.
5
Aim etAmAek mn ibedzIedr kAeC pAWAiC n
yAedr &uim bJu eb n. etAmAek Aerkw BAx izKet
heb n. Aim etAmAek SAeyl pirbAerr kAeC
pAWAiC? 6Aim etAmAek ibiBn edz ibedez pAWAiC
n yAedr BAx &uim buJeb n. &uim sb elAekr
kAeC igey kT blel tAr etAmAr kT Znt.
ik etAmAy sb kiWn BAxA izKet heb n. 7n?
Aim etAmAy SAeyl pirbAerr kAeC pAWAiC.
ekbl sb elAekr mn kiWn/ tAr b key.
Ar S Aeyelr elAekr etAmAr kT Znet SV IkAr
kreb. tAr AmAr kTAo Znet cAy n. 8 ik
Aim etAmAek tAedr metA key krb. etAmAr
kpAl tAedr kpAelr eceyo # krb? 9 hIrk
ckamik pATerr eceyo #. esBAeb tAedr ecey
etAmAr kpAl # heb. &uim Aer key heb
Ar tA elAekedr By kreb n. sbsmy AmAr
ibrAcr,kArI elAekedr &uim By kreb n.
10
tKn Vr AmAy bleln/ "mnu`sAn/ AmAr
itiw kT etAmAr ezAn ict/ Ar esel men
rAK ict. 11inbRAsen reyeC mn elAekedr kAeC
yAo. tAedr kAeC igey bl/ 'AmAedr Bu sdABu
kT beln. tAr Znuk bA nA Znuk/ &uim tAedr
kTelA bleb.
12
tArpr bAtAs AmAy oper iWey idl Ar
Aim AmAr epCen kw SVr Znet eplAm. esw
iCl bejr mt ejArAelA. ziw bll/ "eyKAen
oiw iCl es jAyg eTek eW As Bur
mihm.* 13tArpr pZr es fAn JApwAet lAgl
Ar tAr prSperr gAey lAgel BIx z hl.
Ar tAedr sAmenr cAkAelAo ejAer z kret
Zr krl t bejr mt ejArAelA. 14A AmAy
&uel iney egl. Aim es SAn pirtYAg krel Kub
>iKt o A Ay i hlAm. ik Aim AmAr
meDY Bur zi) nuBb krlAm. 15Aim SAeyelr
es elAekedr kAeC eglAm yAedr kbAr ndIr DAer
etl Aibeb bAs kret bADY kr heyiCl. Aim
igey tAedr mAeJ sAt idn Der S hey bes
rlAm.
16
sAt idn pr Bu AmAy bleln/ 17"mnu`sAn/
Aim etAmAek SAeyelr hrI inyu) kriC. Aim
eyKAen mihm Tb "bl heyeC; tAr pib^ SAn eTek
Bur mihm DnY.

759
etAmAek yA ikC blb/ &uim es sV e S AeylIyedr
sAbDAn ker edeb. 18yid Aim bil/ ' m elAkiw
mAr yAeb? tKn &uim b tAek sAbDAn ekAer?
&uim tAek b bleb tAr jIbnDAr pirb%$n
kret o m kAj Ar n kret. es bYi)ek
sAbDAn n krel es mAr yAeb bew ik tAr m]&uYr
j Aim etAmAek dAyI krb? kAr &uim tAr A,
b<AcAet tAr kAeC yAoin.
19
"het pAer &uim ekAn bYi)ek tAr jIbn
pirb%$n o pAp het ibrt hbAr kT blelo es
es sAbDAn bA,I Znet SVIkAr krl; ese(e^
es bYi) mAr yAeb. es pAp kereC bel mAr
yAeb ik &uim tAek sAbDAn keriCel bel inejr
A, b<AcAeb.
20
"kjn BAel elAk yid Ar BAel het n
cAy/ Ar Aim yid tAr sAmen mn kiw ib
rAiK ey es mAr yAeb tAhel es mAr yAeb kAr,
es pAp kAj keriCl bM &uim tAr m]&uYr j
dAyI heb kAr, &uim tAek sAbDAn kerAin bM es
ey skl BAl kAj keriCl t Ar Sr kr
heb n. 21ik &uim yid es BAelA elAkiwek pAp
kAj eTek ibrt het bl bM es yid Ar pAp
n ker teb es mreb n. kAr &uim tAek sAbDAn
krel es etAmAr kTAy kAn ideyiCl. BAeb
&uim etAmAr A, b<AcAel.
22
Bur prA*m AmAr kAeC el itin AmAy
bleln/ "oeW/ es ptYkAy yAo. Aim es
jAygAy etAmAr se kT blb.
23
t Aim eW es ptYkAy eglAm. Bur
mihmA esKAen iCl eymniw Aim kbAr ndIr DAer
edeKiClAm. tA Aim mAiwet pu hey ,Am
krlAm. 24ik kiw bAtAs es AmAr pAey Br
idey dA krAeln. itin AmAy bleln/ "yAo bAi
igey inejek Ger tAlAb kr. 25mnu`sAn/ elAek
di iney es etAmAek b<ADeb. tAr etAmAek
elAekedr meDY eyet edeb n. 26Aim etAmAr ijB
etAmAr tAluet Awek edb/ &uim kT blet pAreb
n. tA/ elAekr ey Bul kreC es sVe
tAedr iz( edbAr j ek TAkeb n. kAr
elAekr sbRdA AmAr ibrAcr ker. 27ik Aim
etAmAr se kT blb Ar etAmAek kT blet
edb. ik &uim b tAedr bleb/ 'Bu AmAedr
sdABu sb kT beln/ yid ek Znet cAy
BAel; yid ek n Znet cAy tAo BAel. kAr
elAekr sbsmy AmAr ibre yAy.
"mnu`sAn/ kiw <w nAo Ar tAr opr Ac
ekew ejrzAelm zherr kw Cib Aek.
2
tArpr mn iBny kr eyn &uim kiw zhr
dKlkArI qsdl. zherr AcIrelAr opr eW
yAet z qsr zher ebz kret pAer tAr

iyihel 3:18-4:15

j SsmUh bM kiw jAAl qtrI kr. AcIr


eBdk y iney s bM zherr cAirDAer qs
izibr bsAo. 3 tArpr kwA cYAwA elAhAr cAw iney
s bM eswAek etAmAr bM zherr mAJKAen rAeK.
eswA etAmAr o zherr meDY kwA elAhAr AcIerr
mt ehAk. BAeb &uim edKAeb ey &uim zherr
ibre. &uim es zhr iGer t A*m, kreb.
kAr t heb S Aeyl pirbAerr sAmen #XASV rp.
4
"tArpr bAm pAz iPer Zeyp. &uim mn
Acr, kreb yAet edKAeb ey SAeyelr pAp etAmAr
GAe. es edAx &uim ttidn Der beb ytidn
bAmpAz iPer Zey TAkeb. 5&uim b 390 idn
Der SAeyl jAitr edAx beb. BAeb Aim
etAmAy bliC kt idn Der iyhdA zAiS pAeb; k
idn k bCerr smAn. 6 es smeyr pr &uim 40
idn Der fAnpAz iPer Zey TAkeb. smy &uim
iyhdAr pAp 40 idn Der beb. kidn k bCerr
smAn. Aim bliC iyhd A ktkAl zAiS eBAg kreb.
7
Vr AbAr bleln/ "Kn/ etAmAr hAetr
AiSn egAwAo bM wwAr pr etAmAr ht oWAo.
iBny kr eyn &uim ejrzAelm zhr A*m,
krC. zhriwr ibre BAbbAnI kr. 8Kn edK
Aim di idey etAmAek b<ADiC. &uim k idk eTek
idek giey eyet pAreb n/ ey py$ n
zherr ibre etAmAr A*m, ezx hy.
9
Vr Aro bleln/ "&uim b ikC zs
iney es riw qtrI kr. gm/ bAil$/ bIn/ msur/ Bu
o kAju sb ikC ikC pirmA, nAo. smS
kiw pAe^ iney emzAo/ tArpr t eA ker t
idey Aw qtrI ker riw bAnAo. &uim 390 idn
Der ekbl es riw KAeb. 10itidn ekbl 1 epAyA
myd iney riw bAnAeb. sArAidn Der mAeJ mAeJ
es riw eKo. 11Ar etYkidn ekbl 3 epyAl
jl pAn kerA. smey smey smS idn Der t
eKet pAr. 12itidn/ inejr riw qtrI kreb.
ikC mAnuexr ml iney t Aen puio. tArpr
esw yKn pueC tKn riww esek. eyKAen elAekr
etAmAek edKet pAeb esKAen riww KAeb. 13tArpr
Bu bleln/ "w ebAJAeb ey SAeyl pirbAr
ibedez Zic riw KAeb. Aim tAedr S Aeyl tYAg
ker essb edez bAs kret bADY keriC?
14
tKn Aim bllAm/ "hAy/ Bu AmAr sdABu/
Aim kKno Zic KAbAr KAin. erAeg mAr egeC
mn ekAn pZ b b pZet emer ePeleC mn
ekAn pZo Aim kKno KAin. Aim izZkAl
eTek Aj py$ kKno Zic mAMs KAin. kKn
sb m mAMs AmAr mueK ebz kerin.
15
tKn Vr AmAy bleln/ "iWk AeC? riw
pAk krAr j egAberr G<u ew bYbhAr ker. mAnuexr
ml bYbhAr krAr drkAr en.

iyihel 4:16-6:4
16

760

tArpr Vr AmAy bleln/ "mnu`sAn/ Aim


ejrzAelemr riwr eyAgAn nX kriC. elAek
pirmAn riw AhAr krAr j pAeb. tAr tAedr
KAer eyAgAn sVe i heb. Ar pAn krAr
jlo TAkeb. Ar jl pAn krAr smy tAr
BIx BIt heb. 17kAr elAekedr AhAr o pAn
krAr j yeTX KAbAr o jl TAkeb n. elAekr
ek perr idek ZDu tAkAeb kAr tAr jAen nA
ik kret heb. tAr ek prek tAedr pAepr
j (I het edKeb.
1- 2
"eh mnu`sAn/ kiw DArAel trbAir eneb
bM t nAipetr (uerr mt bYbhAr kreb.
etAmAr mATAr cl o dAi kAimey eswA kiw
ojn pAe^ ojn kreb. etAmAr cl
smAn itnBAeg
BAg kr. tArpr etAmAr zhr dKl kr spU,R
hel etAmAr celr k- tIyAMz 'zher puiey
ePl.r TR hl/ ikC elAk zherr meDY mAr
yAeb. tArpr trbAir bYbhAr ker celr k
tIyAMzek zherr bAer kAweb. r TR hl/
ikC elAk zherr bAer mAr yAeb. tArpr ktIyAMz cl bAtAes Cue dAo yAet bAtAs t b
dUer iney yAy. et ebAJAeb ey im AmAr trbAir
ebr ker ikC elAkek Kub dUerr zhr py$ tA
ker iney yAeb. 3 ik &uim tAr meDY b ikC
cl iney etAmAr epAzAekr BAej ereK edeb. et
ebAJAeb ey Aim AmAr ikC elAkek pir^A krb.
4
&uim b Aro ikC cl
iney Aen Ce ePel
edeb. r TR heb ey kwA An p hey t
S AeylIy pirbArsmUhek DbMs ker edeb. 5 tArpr
Bu AmAr sdABu AmAy bleln/ "wiw
ejrzAelemr ic^. Aim ejrzAelmek jAitr
meDY ereKiC/ Ar tAr cAiridek jAitsmUh
reyeC. 6 ejrzAelemr elAekr AmAr A|Ar
ibrAcr kereC. tAr ey ekAn jAitr ecey
iDk m? tAr tAedr cArDAerr edezr ey ekAn
elAekr ecey AmAr edoy ibiD enk ebzI ker
l[Gn kereC. tAr AmAr A| Znet SVIkAr
kereC. tAr AmAr ibiDil pAln kerin?
7
tA Bu AmAr sdABu bleln/ "etAmr
AmAek mA krin. etAmAedr cArDAer bsbAskArI
elAekedr eceyo etAmr AmAr A|A enk ebzI
mA kerC bM tAr eysb ijins m bel
ibebcn ker tAo kerC? 8tA Bu AmAr sdABu
beln/ "Aimo etAmAedr ibre? Ar elAekedr
ecAeKr sAmen Aim etAmAedr zAiS edb. 9 Aim
etAmAedr it mn kA GwAb y Aeg GwA in
Ar pero GwAb n? ekn kAr etAmr b Byr
kAj kerC. 10ejrzAelemr elAekr t (uDA%$
heb ey iptAmAt tAedr inejedr sAnedr bM
sAenr tAedr iptAmAtAedr mAMs KAeb. Aim

etAmAedr bBAeb zAiS edb. Ar bizX yAr


eb<ec TAkeb/ tAedr Aim bAtAes Ciey edb.
11
Bu AmAr sdA Bu beln/ "ejrzAelm/ AmAr
Ae,r idbY idey bliC ey Aim etAmAy zAiS edb?
Aim it| kriC ey etAmAy zAiS edb? ekn
kAr &uim AmAr pib^ SAenr it Byr kAj
kerC. &uim mn Byr kAj kerC yAet t myl
hey egeC? Aim etAmAy zAiS edb/ dy krb n.
>K ebAD krb n? 12zherr meDY mhAmArI bM
iB$e( etAmAr k-tIyAMz elAk mAr yAeb.
zherr bAer k-tIyAMz elAk yue mAr yAeb.
tArpr Aim AmAr trbAir ebr ker bAkI ktIyAMzek dUr edz py$ tA ker iney yAb.
13
ekbl tArpr AmAr jAedr it AmAr e*AD
(A heb. tAr AmAr it ey m kAj kereC
tAr j ey tAr zAiS epeyeC esw Aim jAnAb.
Ar tArAo jAneb ey Aim Bu/ bM tAedr
it AmAr gBIr BAelAbAsAr j Aim tAedr
kAeC kT beliClAm?
14
Vr bleln/ "ejrzAelm/ Aim etAmAy DbMs
krb etAmAy <w pATerr iFib CA ikC bel
men heb n. etAmAr cArpAezr elAekr etAmAek
iney WA kreb. yArA etAmr pAz idey ehew
yAeb tArA etAmAek iney mj kreb. 15etAmAr
cArDAerr elAk etAmAek iney mj krelo tAedr
kAeC &uim k iz( SVrp heb. tAr edKeb ey
Aim e*AeD etAmAek zAiS ideyiC. Aim tY
e*AD keriClAm. sAbDAno keriClAm. Aim Bu
jAineyiClAm Aim ik krb? 16etAmAy beliClAm
ey ByAnk iB$( pAWAb. beliClAm mn ibxy
pAWAb y etAmAy DbMs kreb. Aim etAmAy
beliClAm ey etAmAr KAbAerr eyAgAn ezx ker
edb Ar es iB$( smey smey Aseb. 17Aim
etAmAek beliClAm ey etAmAr ibre (uD o b
jedr pAWAb y etAmAr izZedr htY kreb.
Aim beliClAm zherr sbR^ erAg bM m]&uY ibrAj
kreb. Aim beliClAm zesnAek etAmAr ibre
yu kret Aset. Aim Bu etAmAek beliClAm
ey sb Gweb.
tArpr Bur bAkY AbAr AmAr kAeC l.
2
itin bleln/ "mnu ` s A n/ S Aey e lr
pbRtilr idek ePr. AmAr j tAedr kAeC
BAbbA,I bl. 3 sb pbRtilek kTil bl
'SAeyelr pbRt AmAr Bu o sdABur kAC
eTek bAt$ ezAn? Bu AmAr sdABu pAhA/
pbRt o ptYkAilek sb kT beln. edK?
Aim :Vr etAmAr ibre yu krAr j z
AniC. Aim etAmAr c SAnil DbMs krb?
4
etAmAr ebdIil eBe wker wker ker edb.
etAmAr DupDUenAr ebdI iey edoy heb. Ar

iyihel 6:5-7:13

761
etAmAr enAMr mUi%$elAr sAmen Aim etAmAr
m] t edh C e ePlb. 5SAeyelr elAekedr
m]tedhilo Aim enAMr mUi%$elAr sAmen Cue
edb. Aim etAmAr hAil ebdIr cArDAer Ciey
edb. 6eyKAen etAmAr elAekr bAs kreb esKAen
ml Gweb. tAedr zhril pATerr iFibet
pir,t heb. tAedr c SAnel DbMs kr heb.
eyn sb pUjAr SAnil Ar kKno bYbhAr kr
n hy. ebdIil DbMs kr heb Ar elAekr
kKno enAMr mUi%$elAr pUej kreb n.
DupDUenAr ebdIelAo iey edoy heb. y ikC
etAmr geiCel tAr sb spU,RBAeb DbMs kr
heb. 7 etAmAr elAekedr htY kr heb bM tKn
&uim jAneb ey Aim Bu?
8
Vr bleln/ "ik Aim etAmAr ikC elAkek
pAlAet edb. tAr kAelr j edez bAs
kreb. Aim tAedr Ciey edb bM edez bAs
kret bADY krb. 9tArpr bizXedr bI ker
iney yAoy heb. tAedr edez bAs kret bADY
kr heb. ik bizeXr AmAy Sr kreb.
Aim tAedr A A B krb. tAr ey m kAj
keriCl tAr j inejedr G], kreb. tIet
tAr AmAr kAC eTek muK iPirey ineyiCl/ AmAy
tYAg keriCl. tAr enAMr mUi%$r epCen edQeiCl.
tAr mn SIr mt bYbhAr keriCl ey inejr
SVAmIek tYAg ker purexr epCen edQAy.
tAr b Byr kAj kereC. 10ik tAr jAneb
ey Aim Bu. tAr o jAneb ey yid Aim bil
ikC krb teb t ker TAik. tAr jAneb tAedr
it eysb ml GeweC tAr sb Aim
GiweyiClAm.
11
tArpr Bu/ AmAr sdABu AmAy bleln/
"hAttAil dAo o p dApAo. SAeyelr elAekr
eysb ByAnk kAjil kereC tAr ibre kT
bl. tAedr sAbDAn ker bl ey erAeg/ trbAirr
ArA bM (uDAy tAr mAr yAeb. tAedr bl ey
tAr yueo mAr yAeb. 12dUerr elAekr erAeg mAr
yAeb. kAeCr elAekr trbAirr AGAet mAr yAeb
bM tArpr yAr eb<ec TAkeb tAr (uDAy mAr
yAeb. ekbl tKn AmAr e*AD zimt heb.
13
Ar ekbl tKn etAmr jAneb ey Aim
Bu. etAmr w tKn jAneb yKn edKeb
etAmAedr edhil enAMr itmAilr sAmen o
tAr ebdIr cArDAer pe AeC. etAmAedr itiw
pUjA SAenr kAeC bM etYk pbRt pAhAer
nIec sbuj b]e(r tlAy o sp^ ok b]e(r tlAy
edhil pAoy yAeb. smS jAygAy etAmr
etAmAedr sugi qneb sgR keriCel. sb
etAmAedr enAMr mUi%$elAr j sugSVrp iCl.
14
ik Aim etAmAedr ibre AmAr hAt oWAb

bM etAmAek o etAmAr elAekedr zAiS edb/ t


tAr eyKen TAkuk n ekn. Aim etAmAr edz
DbMs krb Ar t idbal mrBUimr eTeko zU
heb. tKn tAr jAneb ey Aim Bu?
tArpr Bur bAkY AmAr kAeC l. 2 itin
bleln/ "Kn/ mnu`sAn/ Bu AmAr sdABur
kAC eTek bAt$ eseC. bAt$Aiw SAeyl
edezr j.
ezx kAl/ ezx smy AseC/ smS edz DbMs
hey yAeb.
3
etAmAr ezx dz bAr AseC? Aim edKAb
ey Aim etAmAr opr kt *u . &uim eysb m
kAj kerC tAr j Aim etAmAy zAiS edb. &uim
eysb jG kAj kerC tAr j Aim etAmAy
tAr mUlY idet bADY krb.
4
Aim etAmAr it ekAn dy edKAb n. Aim
etAmAr j >K nuBb krb n. &uim eysb m
kAj kerC tAr j Aim etAmAek zAiS idiC.
&uim mn jG kAjil kerC. Kn/ &uim jAneb
ey Aim Bu.

Bu AmAr sdABu kTAil beliCeln.


"ekr pr k ml Gweb? 6ezxkAl AseC
Ar t Kub zI Aseb? 7etAmr yrA SAeyel
bAs krC etAmedr imkAl AseC. zAiSr es
idn Kub zI Giney AseC. pbRetr opr ekAlAhl
*em *em ebe celeC. 8 Kn Kub zI Aim
edKAb ey Aim kt *u. Aim etAmAedr ibre
AmAr smS e*AD kAz krb. etAmAedr smS
m kAejr j Aim etAmAedr zAiS edb. etAmrA
ey smS G]i,t kAj keriCel tAr j etAmAedr
Aim zAiS edb. 9Aim etAmAedr it ekn dy
edKAb n. etAmAedr j >iKt hb n. etAmrA
eysb m kAj kerC tAr j Aim etAmAedr
zAiS idiC. etAmrA mn smS G]i,t kAj kerC.
Kn/ jAneb ey Aim Bu.
10
"zAiS r smy / eymn ker i e dr
u erAgm/ mu k u lAy n o ku su m Suiwt hy/
esrkmBAeb eseC. Vr set ideyeCn/ z
qtrI/ gibRt rAjA nbUKdainsr St. 11es elAk
sb m elAekedr zAiS edbAr j qtrI.
SAeyel enk elAk reyeC ik es tAedr
kjno ny. es jntAr BIer ek ny. es
elAkedr ekAn r pU,R ento ny.
12
"zAiSr es smy eseC. es idn KAen
elAek yAr ijins eknAkAw ker tAr Anit
heb n/ Ar yAr ijins ebec tArAo ebcet KArAp
ebAD kreb n. kAr es ByAnk zAiS sbAr it
Gweb. 13elAek yAr tAedr spi% ibi* keriCl
tAr Ar tAr kAeC iPer yAeb n. mnik yid
5

iyihel 7:14-8:9

762

kw >eKr Gwn Zneb. etAmr >sMbAd CA


Ar ikC Znet pAeb n. etAmr BAbbAdIr eK<Aj
kreb bM tAr kAeC dzRn cAeb/ ik pAeb n.
yAjekr etAmAedr iz( edbAr j ikC K<uej
pAeb n. bIe,rAo iz(A edbAr j ekAn BAl
pedz K<uej pAeb n. 27etAmAedr rAj m]t
elAekedr j k<Adeb. entAr ezAkbS preb.
sADAr mAnux AtS heb. ekn kAr tAr y
kereC tAr j tAedr pirezAD kret Aim bADY
krb. tAedr zAiS Aim iWk krb. Ar Aim
tAedr zAiS edb. tAhel elAekr jAneb ey
Aim Bu.
kidn Aim :iyihel AmAr bAiet
besiClAm bM iyhdAr bIe,rA AmAr sAmen
besiCl. w iCl inbRAsenr x bCerr x mAesr
pm idenr kT. hWA AmAr Bu sdABur zi)
AmAr opr l. 2Aim Aenr mt ikC kw
edKlAm. edeK men hl eyn ekAn mAnuexr edh.
ekAmerr nIc eTek Aenr mt. ekAmerr pr
eTek itin Aen rAK % DA&ur mt lBAeb
cmkAiCeln. 3 tArpr Aim hAetr mt ikC kw
edKlAm. es hAt ebirey es AmAr mATAr cl
ewen AmAy Drl. tArpr bAtAs AmAy zUe &uel
inl bM itin AmAek ejrzAelem VrIy dzRen
iney egeln. itin AmAek BYerr Pwk/ TRA
%r idekr Pwekr kAeC iney egeln. ey mUi%$
Vrek x$AiVt ker t es Pwek reyeC. 4ik
SAeyelr Verr mihmA esKAen iCl. smSlIet
kbAr ndIr DAer dzRen Aim eymn edeKiClAm/
mihmA es rkm edKet iCl.
5
Vr AmAy bleln/ "mnu`sAn/ esAj %r
idek edK? tA Aim %r idek tAkAlAm. Ar
esKAen ebdIr %r idekr drjAy es mUi%$ iCl y
Vrek x$AiVt ker.
6
tKn V r AmAy bleln/ "mnu ` s A n/
SAeyelr elAekr ey ByAnk kAj kreC t ik
&uim edKC tAr AmAr pib^ SAenr iWk pAez*
ijinsw geeC. Ar &uim AmAr se el
r eTeko Aro ByAnk G]i,t ijinx edKet
pAeb.
7
tA Aim Ae,r meDY ebz pT idey eglAm
Ar edoyAel k gt$ edKet eplAm. 8 Vr AmAy
bleln/ "mnu`sAn/ edoyAel kw gt$ qtrI
kr. tA Aim edoyAel kw gt$ qtrI krlAm.
Ar esKAen Aim kw drj edKet eplAm.
9
25
tKn Vr AmAy bleln/ "yAo/ elAekr KAen
"etAmr Bey k<Apeb. etAmr zAir eVx,
26
kreb ik zAi pAeb n. etAmr kwr pr eysb m o Byr G]i,t kAj kreC t edK.

ek jIibt o pAiley yAy tAo es inejr spi%r


kAeC iPer yAeb n. kAr dzRn smS jntAr
j. tA yid ekAn bYi) jIibt pAlAy tAet
er BAl ebAD kreb n.
14
"tAr elAekedr sAbDAn kret iz[ bAjAeb.
elAekr yuer j St heb. ik tAr yu
kret yAeb n. kAr Aim smS jntAek edKAb
Aim kt *u. 15z tAr trbAir iney zherr
bAer reyeC. erAg o (uD zherr meDY. yid ekAn
elAk eTek yAy teb k zesn tAek htY
kreb. yid es zher TAek teb (uD o erAg tAek
DbMs kreb.
16
"ik ikC elAk pAlAeb. bizXr pAhAe
edQe yAeb. ik tAr suKI heb n tAedr pAepr
j >K ebAD kreb. tAr GuGur mt egA[Aeb.
17
elAek tAedr hAt &ulet LA o >K ebAD kreb.
tAedr p jelr mt iziTl men heb. 18tAr
ezAkbS preb bM Bey AC heb. &uim tAedr
mueK l edKet pAeb. tAr tAedr ezAk bY)
kret mAT kAmAeb. 19tAr tAedr repA rASAy
Cue ePleb. tAedr esAnAilek* enAMr bSAr
mt |An kreb. kAr Bu e*ADAiVt hel sb
ijins tAedr r(A kret pAreb n. sb ijins
Ar ikC n ekbl elAkek pAep ePlAr P<Ad.
sb ijins elAkedr A, kreb n Tb
tAedr epwo BrAet pAreb n.
20
" elAekr tAedr sur lAr bYbhAr ker
itm geiCl. tAr itmAr ibxey gbR keriCl.
tAr tAedr Byr itm geiCl/ sb enAMr
ijins bAineyiCl. tA Aim :Vr tAedr enAMr
bSAr mt Ce ePlb. 21Aim Agk elAekedro
tAedr Dnspd iney eyet edb. Agkr tAedr
iney WA kreb. X elAekrA tAedr esAn o
rep iney cel yAeb. 22Aim tAedr eTek AmAr
muK iPirey enb/ tAedr idek tAkAb n. Agkr
AmAr mir DbMs kreb/ tAr pib^ g]ehr
egAgnSAen Fek t Zic kreb.
23
"bIedr j ezkl qtrI kr? kAr htY
krAr j bM Aeyr prAeD b elAkek zAiS
edoy heb. 24 kAre, Aim jAitr m
elAekedr iney Asb. Ar m elAekr
SAeylIyedr smS bAiGr iDkAr kreb. Aim
blbAn smS elAekedr gbR c,R krb. jAitr
elAekr etAmAedr pUjAr smS SAn iDkAr
kreb.

repA esAnA w esAn o repAr qtrI pdATR mUi%$ilek


ebAJAet pAer.

pib^ pAez
tAAbAr j.

Tb "AmAek AmAr pib^ SAn eTek

763
10

tA Aim eBter igey tAkAlAm Ar edKlAm


ibiB Dre,r srIs]p o jedr mUi%$ yAedr kT
ic kreto G] , je es sbelA bM
S A ey l Iy e dr sm S mU i %$ il edKlAm. sb
edoyAel sb pZedr Cib eKAdA kr iCl.
11
tArpr Aim l(Y ker edKlAm ey zAPenr
pu^ yAsiny o SAeyelr Aer 70 jn bI, es
SAen elAekedr se pUj kriCl. tAr elAekedr
sAmen dAieyiCl. Ar etYk entAr kAeC iCl
tAr inejr DUpdAnI. l DUepr eD<AyAr es sug
per WiCl. 12tKn V r AmAy bleln/
"mnu`sAn/ SAeyelr entAr kAer ik ker
t ik &uim edeKC etYk jenr tAr inejr mUi%$
pUjAr j AlAd k( reyeC. elAekr inejedr
meDY blAbil ker/ 'Bu AmAedr edKet pAebn
n. Bu edz tYg ker egeCn. 13tKn Vr
AmAy bleln/ "rpro &uim sb elAekedr
Aro kt G]i,t kAj edKet pAeb?
14
tKn Vr AmAek Bur mierr ebz peTr
idek iney cleln. drjAiw %r idek biSt
iCl. esKAen Aim mihlAedr bes bes k<Adet
edKlAm. tAr tuexr mUi%$r j ezAk kriCl?
15
Vr AmAy bleln/ "mnu`sAn/ &uim ik
sb Byr ibxyil edKC AmAr se el
r ecey Aro KArAp ibxy edKeb? 16tArpr
itin AmAek Bur mierr iBterr Ae, iney
egeln. esKAen/ Aim 25 jn elAkek pu hey
pUjA kret edKlAm. tAr iCl mier eFAkbAr
jAygAwAet. ik tAr Bul idek muK iPer iCl?
pUbRidek idt sUeyRYr pAsn krbAr smy tAedr
pAez AmAr mierr idek ePrAen iCl.
17
tKn Vr bleln/ "mnu`sAn/ &uim ik sb
edKet pAeCA tAr smS enAMrA ijinx KAen
kreC w ik BAel zhr ihMsA k GwnAy
pU,R. Ar AmAek ibr) ker &ulet tAr sbRdA
bYS. edK/ orA AmAy Il it kreC. 18Aim
tAedr AmAr e*AD ik t edKAb. tAedr it dy
krb n. tAr AmAr kAeC At$nAd kreb ik
Aim Znet SVIkAr krb?
tKn Aim Znet eplAm ey/ ey entAr zhrek
zAiS edbAr dAiye iCl/ Vr tAedr fAkeCn.
etYk entAr hAet iCl tAr injSV mAr,AS.
2
tArpr Aim ctr Pwk eTek Cyjnek hAwet
edKlAm. Pwkiw iCl %rmuKI. etYekr hAet
iCl tAr injSV mArA k S. kjn mAnuexr
pren iCl misnr kAp. tr ekAmer eg<Aj iCl
kiw elKnI o kAilr kiw edAyAt. elAekr
mierr iptelr ebdIr kAeC igey esKAen dAAl.
3
tArpr SAeyelr Verr mihmA krb dUtge,r
mDY eTek eW l. esKAen itin iCeln. tArpr

iyihel 8:10-10:3

es egQrb prA*m mierr drj py$ egl.


ecQkAeWr kAeC igey itin TAmeln. tArpr Bur
mihmA misn kAp pr bM elKnI o edAyAt
ekAmer b<AD elAkiwek fAkeln.
4
tKn Bu :mihm tAek bleln/ "ejrzAelm
zherr mDY idey yAo. essb elAk yAr zherr
elAekedr Byr kAjkem$r j >K ker bM
mnmr tAedr etYekr kpAel dAg dAo.
5- 6
tArpr Aim ZnlAm Vr bAkI elAekedr
bleCn/ "Aim cA etAmr Tm mAnuxiwek nusr
kr. ey sb bYi)r kpAel icH en tAedr etAmr
b htY ker. tAr bI, ehAk/ yubk b yubtI/
izZ b mAeyr ehAk tAet ikC Aes yAy n. ekAn
rkm dy ediKo n. ekAn bYi)r j >K ebAD
kerA n. KAen AmAr mir eTek Zr kr.
tA tAr mierr sAmen ey bI,r iCl tAedr
idey Zr krl.
7
Vr tAedr bleln/ " mir Zic kr.
r An m]tedh idey pU,R kr? Kn yAo?
tA tAr igey zherr elAekedr htY krl.
8
elAekr yKn zher igey elAk htY kriCl
es smy Aim esKAen iClAm. Aim mAiwet pu
hey pe ek<ed bllAm/ "eh Bu/ AmAr sdABu/
ejrzAelemr it etAmAr e*AD kAz kret ik
&uim SAeyelr bizX sbAek htY kreb
9
Vr AmAek bleln/ "SAeyl o iyhd
pirbAr b jG pAp kAj kereC. edezr sbR^/
elAekedr htY kr heyeC. Ar zhr prAeD pU,R
hey egeC? ekn kAr elAekr inejedr meDY
blAbil ker/ 'Bu zhr tYAg kereCn bM
cel egeCn. tA Amr ik kriC t itin edKet
pAebn n. 10Ar Aimo ekAn dy edKAb n.
elAekedr j Aim nuezAcno krb n. tAr
inejrA inejedr opr osb eneC. Aim ekbl
elAekedr tAedr pAon zAiS idiC.
11
tArpr es misn kAp pr Ar elKnI o
kAilr edAyAt ekAmer b<AD elAkw bleln/ "Apin
y A| kereCn t Aim keriC.
tArpr Aim krb dUtedr mATAr operr
pAe^r idek tAkAlAm. pA^iwek nIlkA
mi,r mt pirAr nIl edKAiCl. Ar es pAe^r
oper isMhAsenr mt ikC kw edKet eplAm.
2
tKn ey bYi)iw isMhAsen besiCeln itin misn
kAp pr mAnuxiwek bleln/ "krb dUetr nIec
ey cAkAil reyeC tAr meDY Fek yAo. krb dUetedr
mAJKAn eTek mueW ker l kyl &uel iney
t ejrzAelm zherr pr Ce dAo.
mAnuxiw AmAy it*m ker egeln. 3 mAnuxiw
yKn tAedr idek ehew egeln es smy krbdUtg
mierr di(, idek dAieyiCeln. emeG iBterr

10

iyihel 10:4-11:13

764

A, pirpU,R krl. 4tArpr Bur mihmA mierr


drjAr ecQkAeWr kAeC iSt krb dUetedr meDY
eTek eW l. Ar emG mir pU,R krl Ar
Bur egQrebr l Ael smS A, pU,R krl.
5
krb dUetedr fAn JApwAenAr z mnik
ekbAer bAerr Aeno ezAn eyet lAgl. es
zer c AoyAj eymn Vr sbRzi)mAn
bejr reb kT beln.
6
Vr/ es misn kAp pr elAkiwek k
A| ideyiCeln. Vr beliCeln cAkAilr meDY
krb dUtedr mAJKAen igey ikC grm kyl iney
Aset. tA elAkiw esKAen igey cAkAr pAez
dAAeln. 7krb dUtedr kjn hAt bAiey tAedr
meDYr l eTek % kyl &uel ineln. tArpr
t es mAnuxiwr hAet eFel ideln. Ar mAnuxiw
SAn tYAg kreln. 8:krb dUtiwr fAnAr tlAy
mAnuexr hAetr metA edKet ikC iCl.
9
tArpr Aim esKAen cAriw cAk edKet eplAm.
itiw krb dU etr pAez kiw ker cAk.
cAkAilek SVC hlud re[r qby$Ymi,r met
edKAiCl. 10cAriw cAk iCl bM tAedr etYekr
k rp. edeK men hiCl eyn cAkAr meDY cAk
reyeC. 11tAr gmn krAr smy ey ekAn idek eyet
pArt. ik gmn krAr smy krb dUetr muK
eGArAt n. tAedr mAT ey idek muK ker TAkt
es idek eyt. clAr smy pAez iPrt n. 12tAedr
edehr sbR^ ecAeK pU,R. tAedr ipeW/ hAet/ fAnAy
o cAkAy ecAeK pU,R. </ cAr cAkAo ecAeK pU,R iCl?
13
Aim ZnlAm es cAkAilek ek cIkAr ker
bll/ "GU,RYmAn cAkA.
14-15
etYk krb dUetr cAriw ker muK iCl.
Tm muKiw krebr muK. itIyiw mAnuexr muK.
tIyiw isMehr muK/ Ar c&uTRiw gelr muK. tKn
Aim buJlAm dzRen ey pZedr Aim kbAr ndIr
DAer edeKiClAm t krb dUt iCl?
tArpr es krb dUetr AkAez Wl. 16Ar
cAkAilo tAedr se Wl. yKn es krb dUtil
fAn &uel bAtAes l tKn cAkAil pAezo Gr
u At
17
n. krb dUetr AkAez el cAkAilo tAr
se eyt. krb dUetr iSr hey dAAel cAkAilo
iSr ht. kAr cAkAilet es A,Iedr A
iCl.
18
tArpr Bur mihmA mierr ecQkAW eTek
eW es krb dUetedr per bSAn krl. 19krb
dUetr fAn &uel AkAez e egl. Aim tAedr
mir tYg ker cel eyet edKlAm. cAkAilo
tAedr se egl. tArpr tAr Bur mierr
pUbRidekr drjAy es TAml. SAeyelr Verr
mihmA zUe tAedr per iCl. 20tKn Aim kbAr
ndIr DAer edK dzRenr es pZedr kT Sr

krlAm; yAr SAeyelr Verr mihmAr nIec iCl.


Ar buJet pArlAm ey tAr krb dUt iCl. 21TRA
etYk pZr cAriw ker muK/ cAriw fAn Ar fAnAr
tlAy mAnuexr hAetr mt edKet hAt iCl. 22krb
dUtilr muKil iCl dzRen kbAr ndIr DAer edK
cAriw pZr mueKr mt. Ar tAr ey idek eyt
esAj es idek tAkAt.
tArpr A AmAek Bu r mierr
pUbR idekr drjAy bey iney egl. drjAr
muK pUbRidek eyidek sUy$ oeW es drjAr mueK
Aim 25 jn purx edKet eplAm. sUerr pu^
yAsiny sb elAkedr se iCl. bnAeyr pu^
iwy esKAen iCl. jn iCl elAekedr DY(.
2
tKn Vr AmAy bleln/ "mnu`sAn/ rA
es elAekrA yArA zherr meDY m
pirknil kreC. tAr sb smey elAekedr
m kAj kret bel.
3
elAekr bel/ 'Amr Kub zI AmAedr
bAIGr bAnAb. Amr hlAm rAAr hAir eBtr
mAMesr mtn. 4tA &uim b AmAr hey
elAekedr kAeC bleb. mnu`sAn/ yAo elAekedr
kAeC igey BAbbA,I kr.
5
tKn Bur A AmAr kAeC l. itin AmAy
bleln/ "tAedr bl Bu kTAil beleCn
SAeyelr g]h/ &uim b b pirkn krC. ik
Aim jAin &uim ik ic krC. 6 zher &uim
enk elAk htY kerC. zherr rAS m]tedeh
Birey ideyC. 7Kn Bu AmAr sdABu kT
bleCn/ ' m]tedhr mAMs Ar zhrw pA^. ik
nbUKdainsr etAmAedr r meDY eTek ebr ker
An heb? 8etAmr trbAirr Bey BIt. ik Aim
Ar kAer ny/ ZDu etAmAr ibre trbAiriw
AniC. Bu/ AmAedr sdABu kTAil
beleCn.
9
Vr Aro bleln/ "Aim etAmAedr zherr
bAer iney yAb. Ar ibedzIedr hAet &uel edb.
Aim etAmAedr zAiS edb? 10etAmr trbAirr GAey
mAr yAeb. Aim SAeyelr sImAet etAmAedr
zAiS edb/ eyn etAmr jAn ey Aim etAmAedr
zAiS idiC/ Aim Bu. 11</ jAyg rAAr
pA^ hey Web n. Ar etAmr tAr meDY pAk
kr mAMs heb n. Aim SAeyelr sImAet
etAmAedr zAiS edb. 12tKn etAmr jAneb ey
Aim Bu. AmAr A| etAmr l[Gn keriCel.
etAmr Amr pT nusr, krin. pirbe%$/ etAmr
etAmAedr cAridekr jAitedr pT nu s r,
keriCel?
13
Aim ey Verr kT bl ezx krlAm/ bnAeyr
pu^ iwy mAr egl. Aim mAiwet pe eglAm.
pu hey mAiwet muK eWikey ejAer ek<ed eW

11

765
Aim bllAm/ "eh Bu/ AmAr sdABu/ Apin ik
bizX SAeylIyedr sbAek spU,RBAeb DbMs
krebn
14
ik tKn Bur bAkY AmAr kAeC l. itin
bleln/ 15"mnu`sAn/ SAeyelr pirbAril
TRA etAmAr BAeyedr/ yAr S Aeyl edziw CAet
bADY hey i Cl tAedr Sr, kr. ik Kn
ejrzAelemr iDbAsIrA bleC/ 'Bur kAC eTek
tArA b dUer cel igeyiCl. edz AmAedr
edoy heyiCl w AmAedr?
16
"tA elAekedr ibxyil bl Bu
AmAr sdABu beln/ 'w stY ey Aim AmAr
jAedr dUerr edez eyet bADY keriClAm. Aim
tAedr b edez Ciey ideyiClAm. ik smeyr
j sb edez Aim tAedr mir hb. 17ik
&uim sb elAekedr b bleb ey Bu AmAr
sdABu tAedr iPirey Anebn. Aim etAmAedr
b jAitr meDY Ciey ideyiC. ik Aim etAmAedr
AbAr k jAygAy sMh krb bM sb jAitr
meDY eTek iPirey Anb. SAeyelr BUim AbAr
etAmAedr kAeC iPirey edb? 18Ar AmAr jAr
iPer el tAr KAen Kn eysb Byr enAMr
mUi%$ reyeC es sb DbMs kreb. 19Aim tAedr k^
krb. Aim tAedr n&un A edb. Aim tAedr
pATerr hdy sirey esKAen k]t hdy SApn krb.
20
tKn tAr AmAr ibiDil pAln kreb. tAr
AmAr A|Ail pAln kreb. Aim tAedr y blb
tAr tA kreb. tAr k]t AmAr elAk heb/
Ar Aim tAedr Vr hb.
21
tKn Vr bleln/ "ik Kn tAedr mn
iDkAr ker AeC sb Byr enAMr mUi%$r.
Ar elAekr ey m kAj kereC tAr j
b Aim tAedr zAiS edb. Bu AmAr sdABu
sb kT beleCn. 22tArpr krb dUetr tAedr
fAn oWAl Ar AkAez e egl. cAkAilo
tAedr se egl. Ar SAeyelr Verr mihmA
tAedr oper iCl. 23per Bur mihmA ngerr mAJKAn
eTek eW igey ngerr pUbRidek pAhAer oper
igey eTem egl. 24tArpr A Aiw AmAy &uel
iney AbAr bAiblen es sb elAekedr kAeC/ yAr
S Aeyl CAet bADY heyiCl/ esKAen iPirey Anl.
Aim sb VrIy dzRen edKlAm. tArpr yAek
Aim AmAr dzRen edeKiClAm itin zUe eW cel
egeln. 25tKn Aim inbRAsen yAr iCeln tAedr
kAeC Bu AmAy y y ediKeyiCeln t bllAm.
tKn Bur bAkY AmAr kAeC l. itin
bleln/ 2"mnu`sAn/ &uim ibe@AhIedr meDY
bAs krC? tAr sbsmy AmAr ibrAcr ker.
Aim tAedr it y keriC t edKAr ecAK tAedr
reyeC/ ik tr essb edKeb n. Aim tAedr y

12

iyihel 11:14-12:16

beliC t ezAnbAr kAn tAedr reyeC ik tAr


AmAr Aedz Zneb n. kAr tAr ibe@AhI. 3 tA/
mnu`sAn/ etAmAr ijinsp^ egAwAo. mn iBny
kr eyn &uim bdUr edez yAC. edK/ elAek eyn
etAmAek t kret edeK. hyt tAr etAmAy edKeb
ik tAr ibe@AhI.
4
"idenr eblAy etAmAr ijinsp^ bAer ebr
ker en yAet elAek edKet pAy. tArpr ibekel
mn iBny kr eyn inbRAist hey bdUr edez
cel yAC. 5elAekr yKn edKeC es smy edoyAel
kw gt$ kr Ar es gt$ idey bAer ebirey
yAo. 6 rAet es ijinsp^ k<AeD ker cel yAo.
muK eFek ePl yAet edziw edKet n pAo. kAr
Aim etAmAek SAeyl pirbAerr kAeC dAhr
ihsAeb bYbhAr kriC.
7
tA AmAek eyrkm A| kr heyiCl Aim
es mt kAj krlAm. idenr smy Aim AmAr
ijinsp^ &uel iney mn iBny krlAm eyn
bdUerr edez cel yAiC. es sYAy Aim hAt
idey edoyAel kw gt$ krlAm. rAetr eblAy
Aim ijinsp^ GAe ker SAn tYAg krlAm. Aim
sb elAekr sAmen t krlAm.
8
perr idn skAel Bur bAkY AmAr kAeC l.
itin bleln/ 9 "mnu`sAn/ &uim ik krC t ik
ibe@AhI S Aeyl sAenr ij|As kereC? 10tAedr
bl ey Bu/ tAedr sdABu sb kT beleCn.
bAt$iw ejrzAelemr entAedr j bM
SAeyel bAskArI smS elAekedr j. 11tAedr
bl/ 'Aim etAmAedr skelr sAmen k
dAhrSVrp. Aim y keriC t sitY etAmAedr
it Gweb. bI ihsAeb sitY etAmAedr dUr edez
eyet bADY kr heb. 12etAmAedr ent tAr k<AeD
tAr tiel rAKeb. es rAetr eblAy edoyAel
kiw gt$ ker pAiley yAeb. es tAr muK FAkeb
yAet elAek tAek icnet n pAer. es ecAeK edKet
pAeb nA es ekATAy yAeC. 13Aim tAek Drb. es
AmAr P<Aed Dr peb. Ar Aim tAek bAibel
kladIyedr edez iney Asb. zr tAr ecAK ewA
pe eneb. tA es edKet pAeb n ekATAy celeC.
es bAibel mAr yAeb. 14Aim rAjAr elAekedr
S Aeyelr cArDAerr A edzilet TAket bADY
krb. Aim tAr qsedr bAtAes Ciey edb Ar
z esnAr tAedr epCen DAoy kreb. 15tKn
elAek jAneb ey Aim Bu. tAr jAneb ey Aim
tAedr edez eyet bADY keriClAm.
16
''ik tbuo Aim tAedr meDY ikC elAkek
jIibt rAKb. ek ek eegr hAt eTek r(
pAeb. ikCelAk nAhAer mArA yAeb n. ek b
AbAr yue eb<ec yAeb. Aim tAedr b<AcAb yAet
tAr edr blet pAer tAr AmAr ibre ik

iyihel 12:17-13:15

766

Byr kAj keriCl. Ar ZDumA^ tKn tAr


jAneb ey Aim Bu.
17
tKn Bur bAkY AmAr kAeC l. itin bleln/
18
"mnu`sAn/ mn iBny kr eyn &uim BIx
BIt. etAmAr KA AhAr krAr smy Bey k<Apeb
bM i o icit bSAy jl pAn kreb.
19
&uim sADAr elAekedr sb b bleb. bleb/
'Bu AmAedr sdABu ejrzAelem o SAeyelr
A Mez bAskArI elAekedr beleCn. etAmr
etAmAedr KA eBAjn krAr smy Kub iAS
TAkeb. jl pAn krAr smy BIt heb. kAr etAmr
edezr sb ikC DbMs kr heb. esKAen bsbAskArI
sbAr it zr tY inur heb. 20etAmAedr
zher Kn enek bAs ker/ ik sb zhr
DbMsA heb. etAmAedr smS edzek DbMs kr
heb. tKn etAmr jAneb ey Aim Bu.
21
tKn Bur bAkY AmAr kAeC l. itin bleln/
22
"mnu`sAn/ S Aeyel elAek ekn CAiw bel
d$z Aseb n cw ker/
dzRnel Pleb n er.
" elAekedr bel ey Bu tAedr Vr tAedr
CAiw TAimey edebn. SAeyl sVe Ar tAr
osb bleb n/ ik Kn CAiw Ab]i% kreb
23

d$z Aseb zI.


dzRnel sb Pleb oer.
24

"sitY sitY SAeyel Ar ekAn imTY dzRn


Tkeb n. Ar ekAn jAkr TAkeb n/ yAr imTY
ker Bib` sVe bel. 25kAr Aim Bu Aim
y blet cA t blb/ Ar tA Gweb. Ar Aim
smy dIG$ het edb n. sb eB$Ag Kub zIG
AseC etAmAedr jIbnkAel. oeh ibe@AhI bMz
Aim yKn ikC bil/ t Gew. Bu AmAr sdABu
sb kT beln.
26
tKn Bur bAkY AmAr kAeC l. itin bleln
27
"mnu`sAn/ SAeyelr elAekr men ker ey
sb dzRn Aim etAmAy idiC t sudUr Bib`etr.
tAr men ker &uim mn ibxey kT blC y Kn
eTek b bCr per Gweb. 28tA &uim b tAedr
sb kT bleb/ 'Bu AmAr sdABu beln Aim
Ar edrI krb n. yid Aim ikC Gweb bel bil
teb t Gweb? Bu AmAr sdABu sb kT
beleCn.
tKn Bur bAkY AmAr kAeC l. itin
bleln/ 2"mnu ` s An/ &u im AmAr hey
S Aeyelr BAbbAdIedr b kT bleb. sb
BAbbAdIr k]tpe( AmAr hey kT bel n.

13

sb BAbbAdIr inejr y blet cAy tA- bel.


tA &uim tAedr b kT ebAel/ 'Bur
bAt$ ezAn? 3Bu AmAr sdABu kT beln.
oeh mUKR BAbbAdIr/ etAmAedr it ml Gweb.
etAmr inejr inejr A Ar nugm, krC. etAmr
dzRen k]tpe( y edKC t elAekedr kAeC blC
n.
4
'"S Aeyl etAmAr BAbbAdIr epAe bAIr meDY
edQe yAoy izyAelr metA heb. 5etAmr BA
AcIerr kAeC qs emAtAeyn krin. SAeyl
pirbArek r( kret AcIr qtrI krin. tA yKn
Bur kAC eTek zAiSr idn enem Aseb etAmr
yue hAreb.
6
'''imTY BAbbAdIr bel tAr dzRn edeKeC.
tAr tAedr jA ker imeTY imeTY osb Gweb bel
beleC. tAr bel Bu tAedr pAiWeyeCn ik
t imTY kT. tAr Kn tAedr imTY kT sPl
heb eBeb bes AeC.
7
"'imTY BAbbAdIr dl/ etAmAedr edK dzRn
sitY ny. etAmr etAmAedr jA bYbhAr ker
Bib`et ik Gweb belC. sb imeTY kT. etAmr
belC Bu sb kT beleCn. ik Aim etAmAedr
ekAn kTA bilin?
8
tA Kn Bu/ AmAr sdABu beln/ "etAmr
imeTY kTA belC. etAmAedr edK dzRn sitY ny.
tA Aim Kn etAmAedr ibre? Bu/ AmAr
sdABu elA beleCn. 9 Bu beln/ "ey sb
BAbbAdI imTY dzRn edeKeC o imTY beleC Aim
tAedr zAiS edb. Aim tAedr AmAr jAedr mDY
eTek eCd krb. SAeyelr pirbAerr nAemr
tAilkAy tAedr nm TAkeb n. tAr kKno SAeyl
edez Ar Aseb n. tKn etAmr jAneb Aim
Bu bM sdABu?
10
"bAr bAr sb BAbbAdIr AmAr jAedr kAeC
imTY beleC. BAbbAdIr beleC zAi AseC/
ik zAi Aesin. AcIr emrAmt ker elAkedr
yuer j St hoy ict. ik tAr BA
AcIer ekbl cn
kAm kereC. 11oedr bel ey Aim
izl o bl b]iX pAWAb. bAtAs blBAeb beb
Ar GUi,RJ Aseb. tKn AcIr eBe peb.
12
AcIr eBe pel elAek BAbbAdIedr ije|s
kreb/ 'cnkAm kr edoyAelr ik hl 13Bu
AmAr sdABu beln/ "Aim e*ADAiVt bM
etAmAedr ibre J pAWAb. e*AeD Aim bl
b]iX pAWAb. e*AeD Aim AkAz eTek izl b]iX
pAWAb bM etAmAedr spU,RBAeb DbMs krb.
14
etAmr edoyAel cnkAm kerC ik Aim smS
edoylwAek DbMs krb. Aim t mAiwet ePel
edb. es AcIr etAmAedr oper peb. tKn
etAmr jAneb ey Aim Bu. 15Aim es AcIerr

767
it o ey elAekr tAr opr elp lAigeyeC/
tAedr it AmAr e*AD kAz ezx krb. esKAen
Aim blb/ 'edoyAlo en Ar tAr opr elp
lAgAenAro ek en.
16
"S Aeyelr imTYA BAbbAdIedr it sbikC
Gweb. BAbbAdIr ejrzAelemr elAekedr kAeC
kT bel. BAbbAdIr bel zAi heb ik zAi
hy n. Bu AmAr sdA Bu sb kT beleCn.
17
V r beleCn/ "mnu ` s A n/ S Aey e lr
BAbbAidnIedr idek edK. smS BAbbAidnIr
AmAr hey kT bel n. tAr inejr y cAy tA
bel. tA &uim b AmAr hey tAedr ibre
kT bleb. &uim b sb kT tAedr bleb.
18
'Bu / AmAr sdABu sb kT beln
BAbbAidnIr/ etAmAedr it ml Gweb.
elAekedr hAet b<ADAr j etAmr kAper tAibj
bAineyC/ elAkedr mATAy b<ADbAr j etAmr kiw
ibezx mATr pAgI qtrI kr. etAmr bel TAk
sb ijinesr yAr mt (mt reyeC. eyn etAmr
elAekedr jIbn cAln kret pAr. ekbl
inejedr A, b<AcAet etAmr sb elAekedr P<Aed
ePl? 19etAmr elAekedr BAbet ezKAo ey AmAr
Aed ekAn r en. keyk mueW bAil$ o riwr
wkerAr j etAmr AmAek sAn kr etAmr
AmAr jAedr kAeC imTY bl Ar tArAo imTY
kT Znet BAelAbAes. yAedr b<Ac ict tAedr
etAmr emer ePl Ar yAedr m]&uY hoyA ic
tAedr etAmr b<AcAo. 20tA Bu AmAr sdABu
etAmAedr kT beln etAmr sb kAper
tAibj elAkedr P<Aed ePlet qtrI ker TAek.
ik Aim tAedr mu) krb. etAmAedr ht eTek
sb tAibj iCe enb/ Ar elAekr mu) heb.
tAr P<Ad eTek e yAoy pAKIr mt heb? 21Ar
Aim sb mATAr Abr iCe etAmAedr hAt eTek
AmAr jAedr b<AcAb. elAekr etAmAedr P<Ad
eTek pAlAeb Ar etAmrA jAneb ey Aim Bu.
22
"etAmr BAbbAdIr imTYA kTA bl. etAmAedr
imTY BAel elAekedr AGAt ker. sb BAl
elAekedr Aim AGAt kret cAin? etAmr m
elAekedr p( smTRn kr Ar tAedr KArAp kAj
kret sAh dAo yAet tAedr A,hAin hy. 23tA
etAmr Ar yT dzRn edKeb n/ Ar jA kreb
n. Aim AmAr jAedr etAmAedr hAt eTek b<AcAb.
Ar etAmr jAneb ey Aim Bu.
SAeyelr ikC bI, AmAr kAeC es
AmAr se kT blAr j bsl. 2 Bur
bAkY AmAr kAeC l. itin bleln/ 3 "mnu`sAn/
elAekedr hdey Kno tAedr enAMr mUi%$el
reyeC. ey ijinxil tAedr pAepr peT iney
igeyiCl esel tAr Kno ereK ideyeC. tAr

14

iyihel 13:16-14:14

Kno mui%$elAr pUejA ker. sutrAM prAmezRr


j ekn tAr AmAr kAeC eseC tAedr ezr
%r edoy ik AmAr ic n? 4ik Aim tAedr
kiw %r edb. Aim tAedr zAiS edb. sb
elAkedr &uim sb kTAelA b bleb Bu
AmAr sdABu beln yid ekAn SAeylIy/ ey
enAMr mUi%$il rAeK bM pUej ker/ kjn
BAbbAdIr kAeC yAy bM AmAr kAC eTek prAmzR
enbAr kT bel/ yido tAr enAMr mUi%$il
rAeK tbu Aim tAedr %r edb. tedr kAeC essb
enAMr mUi%$ TAkelo Aim tAedr %r edb. 5 kAr
Aim tAedr hdy SpzR kret cA. Aim edKAet
cA ey Aim tAedr BAelAbAis/ yido tAedr enAMr
itmAr j tAr AmAy pirtYAg kereC.
6
"tA SAeyl pirbArek sb kT bel.
tAedr bel/ 'Bu AmAr sdABu beln etAmrA
enAMr mUi%$ eCe AmAr kAeC iPer es. sb
Byr mUi%$ eTek dUer ser yAo. 7yid ekAn
S AeylIy/ Tb S Aeyel bsbAskArI AmAek
krbAr j ekAn ibedzI BAbbAdIr kAeC yAy/ Aim
tAek %r edb. yido es AmAek tYAg ker TAek
bM ey sb enAMr mUi%$il tAek pAepr peT
eWel iney igeyiCl esil rAeK bM pUj ker
tbuo Aim tAek %r edb. Ar Aim tAek
%r edb. 8Aim es bYi)r ibre eW dAAb.
Aim tAek DbMs krb/ elAekedr kAeC es
dAhr SV rp heb. elAek tAek edeK hAseb. Aim
tAek AmAr jAedr mDY eTek eCd krb. tKn
etAmr jAneb ey Aim Bu? 9 Ar yid ekAn
BAbbAdI tAirt hy bM ikC bel/ tAr mAen/
Aim/ Bu/ BAbbAdIek WikeyiC. Aim tAek
zAiS edb. Aim tAek DbMs krb bM Aim tAek
AmAr j S Aeyelr mDY eTek sirey enb. 10tA
es prAmzR ATRI kArk o %rkArI BAbbAdI
jen k zAiS pAeb. 11Aim w krb yAet
S AeylIyr AmAek Ar eCe n yAy. Ar tAhel
AmAr elAekr tAedr pAep Ar enAMr heb n.
tKn tAr AmAr ibezx elAk heb. Ar Aim
tAedr Vr hb. Bu AmAr sdABu sb kT
beleCn.
12
tKn Bur bAkY AmAr kAeC l. itin bleln
13
"mnu`sAn/ ey jAit AmAek pirtYAg kreb
o AmAr ibre pAp kreb tAek Aim zAiS
edb. Aim tAedr KAer eyAgAn b ker edb.
Aim iB$( en es edz eTek elAkjn o
pZedro dUr ker idet pAir. 14yido enAh/ dAineyl
o eyAb esKAen bAs keriCl tbu Aim es edzek
zAiS edb. sb mAnux tAedr DAim$ktAr j Ae,
eb<eciCl/ ik tAr smS edz b<AcAet pAerin.
Bu AmAr sdABu sb beliCeln.

iyihel 14:15-16:8
15

768

Vr beln/ "Tb Aim b jedr es


edez pAWAet pAir Ar tAr edezr sb elAk htY
kret pAer. Pel ekAn elAk b jedr j
es edezr mDY idey yAeb n. 16yid enAh/ dAineyl
o eyAb esKAen bAs krt teb Aim o itnjn
DAim$kek b<AcAtAm. itn bYi) tAedr inejr A,
b<AcAt. ik AmAr jIbenr idbY tAr elAekedr
A, b<AcAet pArt n. tAedr inejr eCelemeyedro
n? es m edz DbMs hetA. Bu AmAr sdABu
sb kT beleCn.
17
Vr beln/ "Tb Aim edezr ibre
kiw zesn pAWAet pAir. zr edziw DbMs
kreb. es edz eTek Aim smS elAkjn o pZ
sirey edb. 18enAh/ dAineyl o eyAb esKAen bAs
krel Aim itn DAim$kek r( krtAm.
itnjn tAedr inejr inejr A, b<AcAt ik AmAr
jIbenr idbY tAr edr A, b<AcAet pArt n.
mnik tAedr eCelemeyedro n. es m edz
DbMs ehAt. Bu AmAr sdABu sb kT
beliCeln.
19
Vr bleln/ "Tb Aim edezr ibre ekAn
erAg pAWAet pAir. Aim elAekedr opr AmAr
e*AD eFel edb. Aim smS elAk o pZ es edz
eTek dUr krb. 20yid enAh/ dAineyl o eyAb
esKAen bAs krt/ teb Aim itnjnek b<AcAtAm
kAr tAr DAim$k. itnjn inejr A, b<AcAet
pArt. ik AmAr jIbenr idbY tAr elAekedr
jIbn b< AcAet pArt n. mnik tAedr
eCelemeyedro n. AmAr Bu sdABu sb
kT beliCeln.
21
tKn Bu AmAr sdABu bleln/ "eBeb edK
tAhel ejrzAelemr pe( t kt mljnk
heb cAriw zAiSr sb kwA Aim tAedr ibre
pAWAb. Aim zherr ibre qs/ (uD/ erAg o
b pZ sbkiw pAWAb. es edz eTek Aim
elAkjn o pZpAKI eCd krb? 22es edz eTek
ek ek pAlAeb. tAr tAedr pu^/ k iney
etAmAr kAeC sAhAeyYr j Aseb. tKn &uim edKet
pAeb ey elAekr k]tpe( kt m bM
ejrzAelemr ibre Aim ey sb ml eniC
t etAmAr kAeC yTATR men heb. 23&uim tAedr
jIbnyApn o tAedr m kAjil edKet pAeb.
Ar tKn &uim buJeb ey Aim yTATR kAre,
elAekedr zAiS ideyiC. Bu AmAr sdABu sb
kT beleCn.
tKn Bur bAkY AmAr kAeC l. itin
bleln 2"mnu`sAn/ @A(AltAr kAeWr
Kel benr b]e(r eCAw k<Aw fAelr eTek ekAn
Mez %m 3@A(AltAr es kAW ik ekAn ikC
qtrI krAr j bYbhAr kr yAy n? es kAW

15

idey ik TAlA eJAlAenAr j kIlk qtrI kr


yAy n? 4 elAek es kAW ekbl AlAnI ihsAeb
bYbhAr ker. kAWilr ikC ikCr sAmen ipCen
An Der. mAJKAenr Mzo Aen kAel hey
yAy ik kAiWiw spU,Rrep epAe n. es epA
kAW idey ik ikC qtrI kret pAer n? 5 6yid
epAAbAr Aeg t idey ekAn kAj n hl teb
w init ey epAAbAr pero t ekAn kAej
lAgeb n. tA @A(AltAr kAeWr wkerAel benr
b] e (r kAeWr w k erAr mt. elAekr es
wkerAel Aen ePel edy Ar An t puiey
edy. esBAeb/ Aim ejrzAelem bAskArI
elAekedr Aen Ce ePlb. Bu AmAr sdABu
sb kT beleCn. 7"Aim elAekedr zAiS
edb. ik ikC elAk es lAiWr mt heb y spU,R
d* hy n tAedr zAiS helo tAr spU,Rrep
DbMs heb n. etAmr edKeb ey Aim elAekedr
zAiS ideyiC/ Ar etAmr jAneb ey Aim Bu.
8
Aim edz DbMs krb kAr elAekrA AmAy
pirtYAg kereC. Bu AmAr sdABu sb kT
beleCn.
tKn Bur bAkY AmAr kAeC l. itin
bleln 2 "mnu ` s A n/ ejrzAelemr
elAekr ey smS G]i,t kAj kereC es sVe
tAedr bl. 3&uim b bleb/ 'Bu AmAr sdABu
ejrzAelmek sb kT beln etAmAr idek edK.
&uim jeiCel knAen. etAmAr bAb iCeln emArIy/
etAmAr m ih%IyA. 4 ejrzAelm ey idn etAmAr
j hy/ etAmAr nAi kAwAr j ekAn jAyg iCl
n. ek etAmAr gAey lb Ciey etAmAek pirAr
krAr j SAn krAy in. ek etAmAy kApe
emAAyin. 5 ejrzAelm/ &uim spU,R k iCel.
ek etAmAr j >K ebAD kerin/ etAmAr y o
enyin. ejrzAelm etAmAr jiden/ etAmAr
iptAmAt etAmAek e(et Ce ePel ideyiCl. tArA
rkm keriCl kAr, tAr etAmAek G], krt.
6
''tKn Aim :Vr esKAn idey yAiClAm.
Aim etAmAy re)r meDY CwPw kret edKlAm.
&uim re) FAk iCel ik Aim bllAm/ ''b<Ac?
</ &uim re) FAk iCel ik Aim bllAm/ ''b<Ac?
7
Aim etAmAek mAeWr gAeCr mt ebe Wet sAhAyY
krlAm. &uim bAel/ ebe eW kjn yubtI hel
etAmAr mAisk het lAgl/ Sn iw ebe Wl/ cl
b hl. ek etAmAr it eS hBer tAikey etAmAr
pit mAy ker etAmAr ekAn y enyin. ik tbuo
&uim l o ibbS iCel. 8 Aim etAmAr idek
tAikey edKlAm/ etAmAek em krbAr smy heyeC.
tA Aim etAmAr opr AmAr kAp ibCAlAm bM
etAmAr lt Abt
] krlAm. etAmAek ibey krAr
it|o krlAm. etAmAr se ibeyr ci)o hl/

16

769
Ar &uim AmAr hel. Bu AmAr sdABu sb
beleCn. 9'''Aim etAmAy jel S An krAlAm. etAmAr
r) DulAm o etAmAr gAey etl mAilz krlAm.
10
etAmAy sur epAzAk o pAey cAmAr juet
prAlAm. Aim etAmAr mATAy misnAr pi o iser
mAT FAk idlAm. 11tArpr etAmAy ikC lAr
idlAm/ etAmAr hAet bAl o glAy hAr idlAm.
12
etAmAr nAek idlAm nT/ kAen l/ Ar sur
mukuwo pret idlAm. 13etAmAy rep o esAnAr
ghnAy ebz sur edKAiCl; mnik etAmAr misn
is o kAj kr sAy sAjel. &uim sb eTek
%m KAbAr eKet. &uim Kub surI hey Wel. &uim
rA,I hel? 14etAmAr repr j &uim hel ibKYAt
kAr Aim etAmAy surI keriClAm. Bu AmAr
sdABu sb kT beliCeln.
15
Vr bleln/ "ik &uim etAmAr esQey$r
opr inB$r kret Zr krel. etAmAr sunAm bYbhAr
kret Zr krel o AmAr it ibVS hel. ey
yAy tAr se &uim ebAr mt bYbhAr krel. &uim
tAedr skelr kAeC inejek ibikey idel? 16&uim
es sur kAp iney etAmAr pUjAr SAn sAjAel.
Ar essb jAygAy ebAr mt Acr, krel. rkm
kw bYApAr Aeg kKno hyi n/ pero Ar kKno
heb n. 17tArpr Aim etAmAy ey sur lAr
ideyiClAm t &uim inel. tArpr es rep o
esAn bYbhAr ker purx mAnuexr mUi%$ qtrI krel.
tArpr tAedr seo eyQn kAj krel? 18tArpr
&uim es sur kAp iney sb mUi%$r j kAp
bAnAel. Aim etAmAy ey sb sugi o DeU n ideyiClAm
t &uim sb mUi%$r sAmen rAKel. 19Aim etAmAy
riw/ mDu o etl ideyiClAm/ ik &uim oelA
sb mUi%$edr inebdn krel. &uim essb etAmAr
mUi%$edr sX krbAr j sgR krel. </ &uim
tA keriCel. Bu AmAr sdABu sb kT
beleCn.
20
Vr beleCn/ "etAmAr bM AmAr sAn iCl.
ik &uim AmAr sAnedr iney egel. mnik
&uim tAedr htY krel bM tAedr sb mUi%$edr
idel. sb mUi%$edr kAeC yAoy bM tAedr se
ebAr mt Acr krbAr eceyo w ink]X kAj
iCl. 21&uim AmAr sAnedr bil idet tAedr
mUi%$edr ee Aenr mDY idey it*m krAel.
22
&uim AmAy pirtYAg keriCel bM sb Byr
kAj keriCel. &uim kKno etAmAr eyQbnkAl Sr
krin. Sr krin ey etAmAek yKn Aim K<uej
epeyiClAm tKn &uim r) jAen bSAy l
hey peiCel bM zUe,Y p CuiCel.
23
"sb m kAejr pr/ hAy ejrzAelm/
etAmAr pe( BIx mldAyk heb? Bu AmAr
sdABu sb kT beleCn. 24"sb krAr pr

iyihel 16:9-39

&uim iFib qtrI krel mUi%$ pUj krAr j.


it rASAr ekAe sb mUi%$r pAsnAr SAn qtrI
krel. 25etYk rASAr mATAy mATAy iFib qtrI
krel. BAeb etAmAr esQyY$ nX krel. piTkek
DrAr j &uim t bYbhAr krel. &uim etAmAr
kAper nIecr BAg oWAel yAet etAmAr p edK
yAy; tArpr &uim sb elAkedr se ebAr mt
bYbhAr krel. 26tArpr &uim etAmAr itebzI
imzer egel yAr eyQnA b b. tArpr AmAek
*u kret bbAr tAr se eyQn i*y sp
krel. 27tA Aim etAmAy zAiS idlAm? etAmAr
jimr iDkAerr Mz iney inlAm. Ar etAmAr
z pelXIyedr kAedr zhr etAmAedr it tAedr
y C tA kret idlAm. mnik tArAo etAmAedr
m kAj Zen cmek eWiCl. 28tArpr &uim
zUrIyedr se eyQn i*y kret egel. etAmAr
i ikCet hl n. 29tA &uim knAenr idek
iPrel/ tArpr bAibelr idek. tbu etAmAr mn Brl
n. 30etAmAek idey osb kAj krAbAr j etAmAr
hdye k b bRl het heb. &uim kjn dApwmyI
ebAr mt Acr, krel. Bu AmAr sdABu
sb kT beliCeln.
31
Vr beliCeln/ "ik &uim iWk ekbAer
ebAr mt iCel n. &uim etYk b rASAr mATAy
o etYk gilr ekAe pAsnAr j iFib qtrI
keriCel. sb elAekr sAeT eyQni*y keriCel
ik ebAr mt tAedr kAC eTek ebtn nAo in.
32
&uim bYiBcArI nArI. etAmAr SVAmIr sAeT ny ik
Agkedr se Zet &uim BAelAbAes. 33ebzIr
BAg ebA purxedr ebtn idet bADY ker; ik
&uim etAmAr eimkedr TR idel. &uim cArDAerr
smS elAekedr ebtn idel etAmAr se eyQn
kAejr j. 34ebzIr BAg ebr ibprIt &uim.
iDkAMz eb purxedr ebtn idet bADY ker
ik ey purexr etAmAr se eyQn i*y ker
tAedr &uim ebtn dAo.
35
eb/ Bur bAt$ ezAn. 36Bu AmAr sdABu
sb kT beln "&uim etAmAr wAk Krc ker
etAmAr eimkedr o enAMr edbtAedr etAmAr
lt ediKeyC bM tAedr se eyQn kAj kerC
bM tAedr etAmAr eCel-emeyedr r) ideyC.
37
tA Aim etAmAr sb eimkedr je krb.
&uim yAedr BAelAebesiCel o yAedr G], keriCel
es smS elAkedr Aim je krb Ar etAmAr
lt edKAb. tAr etAmAek spU,R l edKeb.
38
tArpr Aim etAmAy zAiS edb. Aim etAmAy
nrGAtekr o bYiBcAirnIr pyu) eyQn pAepr
zAiS edb. &uim k e*ADAiVt o x$AiVt SVAmIr
Ar zAiS pAeb. 39 smS eimkedr hAet etAmAek
edb. tAr etAmAr iFibel DbMs kreb. etAmAr

iyihel 16:40-17:4

770

pUjAr SAnel Ailey edeb. tAr etAmAr kAp


iCe ePel etAmAr sur lAr iney eneb. tAr
etAmAy in>SV o l ker eCe yAeb es bSAy
ey bSAy Aim etAmAy epeyiClAm. 40tAr jntAr
iB je ker pATr Ce etAmAy emer ePleb.
tArpr tAedr trbAir Ar etAmAek wker wker
ker kAweb. 41tAr etAmAr g]h :mir Ailey
edeb. etAmAy zAiS edeb yAet mihlAr t
edeK. Aim etAmAr ebAr mt jIbnyApn b krb.
etAmAr eimkedr ebtn edoy b krb. 42tArpr
AmAr e*AD o x$ inb]% krb. Aim zA hb.
Ar e*AD krb n. 43ekn sb Gweb kAr
etAmAr eyQbnkAel ik GewiCl &uim t men rAeKAin.
&uim sb m kAejr Ar AmAek *u keriCel.
tA etAmAr sb m kAejr j AmAek etAmAy
zAiS idet hl. ik &uim Aro ByAbh ibxeyr
pirkn krel. Bu AmAr sdABu sb kT
beleCn.
44
"etAmr ibxey eysb elAek kT bel tAedr
Aerkw kT blAr TAkeb. tAr bleb/ 'm eymn/
emey etmn. 45&uim etAmAr mAeyr emey. &uim etAmAr
SVAmI bM sAnedr j ekAn ic ker n. &uim
etAmAr ebAenr metA. etAmr jen etAmAedr
SVAmI o sAnedr G], kret. etAmr etAmAedr
m bAbAr metA. etAmAr m iCeln kjn ih%Iy
Ar bAb iCeln kjn emArIy. 46etAmAr b
ebAn zmiry tAr kAedr iney etAmAr %r idek
TAkt. Ar etAmAr eCAw ebAn sedAm tAr kAedr*
iney etAmAr di(e, TAkt. 47tAr eysb Byr
kAj keriCl tAr sbelA etAmr keriCel.
mnik tAedr eTeko KArAp kAj keriCel?
48
Aim Bu bM sdABu. AmAr jIbenr idbY/
&uim o etAmAr kAr eysb m kAj kereC/
etAmAr ebAn sedAm o tAr kAro t kerin.
49
Vr beliCeln/ "etAmAr ebAn sedAm o tAr
kAr gibRt heyiCl/ epw Ber eKet epeyiCl
bM tAedr hAet cr smy TAkt. tAr grIb/
shAy elAekedr sAhAyY krt n. 50sedAm o tAr
kAr Kub gibRt hey eWiCl bM AmAr sAmen
bM Byr sb kAj kret Zr keriCl. Ar
Aim tAedr t kret edeK tAedr zAiS
ideyiClAm.
51
Vr beleCn/ "Ar &uim eysb m kAj kerC/
zmiry tAr eDRko kerin. etAmAr Byr
kAjel zmiryr kAejr ecey enk ebzI
KArAp? etAmAr m kAjil Asel etAmAr ebAn
zmiryAek BAel iheseb edKAy. 52tA &uim etAmAr
l beb. &uim etAmAr ebAnek etAmAr ecey
kAedr TRA/ b zhriwek iGer TAk Amil.

%m mA kerC. &uim ByAnk kAj kerC tA


etAmAek b l epet heb.
53
Vr beliCeln/ "Aim sedAm o tAr cArpAezr
zhr DbMs keriClAm. Ar tAr pAezr zmiryo
DbMs keriClAm. Ar ejrzAelm Aim etAmAy
DbMs krb. ik zhril AbAr inm$A krb.
Ar ejrzAelm etAmAeko Aim AbAr inm$A krb.
54
Aim etAmAy sAn edb. tKn &uim etAmAr kr
ByAnk kAjel men kreb Ar lit heb.
55
tA etAmAek o etAmAr ebAnek AbAr n&unBAeb
g heb. sedAm o tAr cArpAezr zhrilek
bM zmiry o tAr cArpAezr zhrilek bM
etAmAek o etAmAr cArpAezr zhrilek AbAr
g heb.
56
Vr beleCn/ "tIet &uim gibRtmn iCel
o etAmAr ebAn sedAmek iney WA kret ik
&uim Ar t kreb n. 57zAiS pAbAr Aeg &uim t
keriCel/ etAmAr itebzIr etAmAek iney mj
krAr Aeg keriCl. edAm o pelXIeyr kAr/
yAr etAmAek G], ker/ tArA Kn etAmAek iney
WA kreC. 58Kn &uim b etAmAr k]t Byr
kAjilr j zAiS pAeb. Bu kT beleCn.
59
Bu AmAr sdABu beln/ "&uim AmAr se
eyrp bYbhAr kerC Aimo etAmAr se esrp
bYbhAr krb? &uim etAmAr ibbAehr itit
eBeC. &uim es k]t ci)r sAn krin. 60ik
etAmAr eyQbenr smy ey ci) heyiCl t Aim
Sre ereKiC. etAmAr se Aim k icrkAlIn
ci) keriClAm? 61Aim etAmAr ebAnedr/ eCAw o
b Byek etAmAr kAeC Anb bM tAedr
etAmAr k krb. w ci)et iCl n ik Aim
w etAmAr j krb. tKn &uim etAmAr Byr
kAjil Sr kreb Ar lit heb. 62sutrAM
Aim etAmAr sAeT AmAr ci ) krb Ar &uim jAneb
ey Aim Bu. 63Aim etAmAr it sdy hb sutrAM
&uim AmAy men kreb/ bM etAmAr m kAejr
j t lit heb ey ikC blet pAreb n.
ik Aim etAmAek Zic krb/ &uim Ar kKno
lit heb n? Bu AmAr sdABu kT
beln.
tKn Bur bAkY AmAr kAeC l. itin
bleln 2 "mnu`sAn/ S Aeyl pirbArek
gw bl. tAedr ij|As kr r TR. 3 tAedr
bl heC y AmAr Bu/ AmAr sdABu beln
kw b gl tAr b b pAK semt
ilbAenAen l. es gelr fAnil b be,$ rit
iCl.
4
es gl rs gAeCr mAT eBe t knAen
iney l. es gl bYbsAyIedr zher es zAK
rAKl.

17

iyihel 17:5-18:3

771
5

tArpr gliw knAn eTek ikC bIj iney


l. es tAedr BAl jimet erAp krl. es tAedr
kiw BAel ndIr tIer kiw bAzI gAeCr mt
erApn krl. %m ndIr tIer lAgAl.
6
bIj eTek cAr ebe @A(Alt hl. es k
%m @A(Alt/ yA Kub <c iCl n ik enk
jAyg jue ibS]t hl. ltAel kAe pir,t
hl. r fAlpAlAel dIG$ hl.
7
tArpr dIG$ fAn ibizX Ar kiw gl es
@A(Alt edKet epl. gelr edeh iCl sMKY
pAlk. @A(Alt cAl eyn n&un gliw tAr
y eny. tA es tAr mUl gelr idek bAet
idl. tAr zAKAil es gelr idek esAj hey
egl. ey jimet erAp kr heyiCl esKAn eTek
zAKAel enk dUer cel egl. @A(Alt cAl
eyn n&un gl tAet jl esc ker.
8
es @A(lt %m BU imet erAp kr
heyiCl. cr jelr kAeC t erAp kr heyiCl.
tAet zAK o Pl het pArt. t %m @A(lt
het pArt.
9
Bu AmAr sdABu kTAil beleCn
"etAmAr ik men hy es gAC k]tkAy$ heb n?
n&un gliw t mAiw eTek &uel ePleb. Ar
pAiKiw es gAeCr mUlel eBe ePleb. es sb
@A(AelA eKey eneb. tKn n&un pAtAil k<uke
yAeb. gACiw Kub bRl hey peb. gACiwek izk
semt pe ePel idet blbAn bAr b prA*mI
jAitr eyAjn heb n.
10
eyKAen erAp kr heyeC esKAen ik gACiw
bAeb n? pUbRIy bAyu beb Ar es gAC Zikey
mer yAeb. eyKAen esw erApn kr heyiCl/ eyKAen
ep<At heyiCl esKAen w mAr yAeb.
11
Bur bAkY AmAr kAeC l. itin bleln/
12
" Gwn SAeyelr elAekedr kAeC buiJey bl
tAr sbsmy AmAr ibrAcArI. tAedr kTAil
bl bAibelr rAj ejrzAelem esiCeln bM
rAj o A entAedr iney egeln. itin tAedr
bAibel Aneln. 13tArpr nbU K da insr
rAjpirbAerr kjn elAekr se ci) kreln.
rAj ejAr ker es elAkiwek idey itit
krAeln. tArpr elAkiw nbUKdainserr it
ibVS hbAr itit krl. itin tAek iyhdr
rAj kreln. tArpr es iyhdA eTek smS
zi)zAlI elAekedr ebr ker idl. 14tA iyhdA
bRl rAejY pir,t hl/ y rAj nbUKdainserr
ibre eyet pAer n. nbUKdainsr iyhdr
nUtn rAjAr se ey ci) kreln elAekr t
mAnet bADY hl. 15ik/ yAehAk n&un rAj
eymn ker ehAka/ bAibelr rAjAr ibre ibe@AhI
hbAr ecX krl. es imzer sAhAeyYr j dUt pAWAl.

n&un rAj b eGA o qs cAl. Kn/ &uim ik


men kr ey iyhdAr n&un rAj k]tkAy$ heb &uim
ik men kr ey n&un rAj es ci) eBe
ePel zAiS Aet yeTX zi)mAn heb
16
Bu AmAr sdABu beln/ "AmAr jIbenr
idbY/ es n&un rAj ey bYi) tAek rAj kereC
es eyKAen TAek/ esKAen mAr yAeb. ik es
rAj tAr ci) B kereC. n&un rAj tAr
itit B kereC. 17imzerr rAj iyhdAr
rAjAek b<AcAet smTR hebn n. itin enk qs
pAWAelo imzerr mhAzi) iyhdek b<AcAet pAreb
n. bAibelr rAjAr qsr zhr iGer ereK zhriw
berAD kreb bM zherr AcIerr opr pyRY
kiw mAiwr rAS bAiney zher ebz kreb. enk
elAekr m]&uYo heb. 18ik iyhdAr rAj pAlAeb
n. ekn kAr es tAr ci) ep( keriCl. es
tAr ci) B keriCl. 19Bu AmAr sdABu
itit kern "AmAr jIbenr idbY idey bliC
ey Aim iyhdAr rAjAek zAiS edb. kAr es
AmAedr ci) A keriCl. es AmAedr ci)
eBeiCl. 20Aim AmAr P<Ad pAtb r es tAet
Dr peb. Ar Aim tAek bAiblen iPirey en
esKAen tAek zAiS edb. es AmAr ibre egeC
bel Aim tAek zAiS edb. 21Ar Aim tAr qs
DbMs krb. tAr bIredr DbMs krb. Ar bizXedr
hAoyet Ciey edb. tKn etAmr jAneb ey Aim
Bu Ar Aim sb beliClAm.
22
Bu AmAr sdABu sb beliCeln
"Aim lV rs gAeCr k zAK enb. es
lV gAeCr eTek k eCAw zAK enb. Ar Aim
t inej Kub <c pbRet p<utb.
23
Aim inej t SAeyelr <c pbRet erAp
krb. es zAK b]e( pir,t heb. tAet zAK
p heb o Pl Dreb. Ar t sur rs b](
hey Web. tAr zAKAy b pAiKr es bseb. tAr
zAKr CAyAy b pAiK bAs kreb.
24
"tKn gAeCr jAneb ey Aim A
<c b](edr mAiwet ePeliC/ Ar eCAw gAeCedr b
b]e( pir,t keriC. sbuj gAeCedr Aim Zken
keriC Ar Zken gAeCedr sbuj keriC. Aim
Bu/ yid Aim ikC krb bel TAik teb t krb?
Bur bAkY AmAr kAeC l. itin bleln
2
"etAmr ekn SAeyl edziw sVe
bAd bAkY bl etAmr bel TAk

18

iptAmAtAr wk @A(A Pl eKeyiCl


ik tAr Pel sAnedr dAt wekeC.
ik Bu AmAr sdA Bu beln/ "AmAr jIbenr
idbY ey SAeyelr elAekr Ar bAd bAkYek
3

iyihel 18:4-31

772

stY bel mAneb n. 4etYk jenr se Aim


k rkm bYbhAr krb. es bYi) ipt ehAk Tb
pu^ ehAk n ekn. ey bYi) pAp ker es mAr
yAeb.
5
"yid ek s hy teb es b<Aceb. es BAl
elAk blet tAek ebAJAeb ey etYk bYi)r se
AyY Acr kreb. 6 itmAedr ee sgRIk]t
KAer BAg pAbAr j es pbRet yAy n. S Aeyelr
enAMr mUi%$elAr kAeC es ATRnA ker n. itebzIr
SIr se es bYiBcAr ker n. mAisekr smy es
tAr SIr se eyQn kAej il hy n. 7 es elAk
perr bSAr sueyAg eny n. ek DAr cAel es
bk iney tAek DAr edy. Ar DAr ezAD krel
tAek es bk iPirey edy. es (uDAt$ek KA
edy. bShInek bS edy. 8 es kAek wAk DAr
idel sud eny n. es s elAk Kl het SVIkAr
ker. itiw bYi)r se es AyY Acr ker.
AyYBAeb JgAJ<Aiw imiwey edbAr j elAek tAr
pr inB$r kret pAer. 9es AmAr ibiDil pAln
ker. AmAr isAil es ic kreb bM AyY
o inB$reyAgY het iz( kreb. es s elAk/ tA
es b<Aceb. Bu/ AmAr sdABu el beleCn.
10
"ik es s elAekr ekAn pu^ TAket pAer
ey s kAejr ekAniw kerin. es ecAr b
nrGAtk het pAer. 11Tb es pu^ m
kAjilr ekAn kiw kret pAer eymn mUi%$edr
ee sgRIk]t KA eKet pbRet yAoy/
itebzIr SIr se bYiBcAer il hoyA/ 12grIb
shAy elAekr se Ay bYbhAr/ perr bSAr
sueyAg enoy/ ek DAr ezAD krel tAr bk
iPirey n edoyA. es m sAn enAMr mUi%$r
kAeC ATRnA jAnAet o jG kAj kret pAer.
13
es X sAn suedr elAeB - idey sud idet
bADY kret pAer. es e(e^ es X pu^ b<Aceb n.
es jG kAj kereC bel tAek m]&uYd edoy
heb. bM tAr m]&uYr j es dAyI heb.
14
"Kn es X elAekr ekAn sAn TAket
pAer ey iptAr m kAj edeK esBAeb jIbnyApn
kret SVIkAr kreC. es BAl sAn hyet AyY
bYbhAr ker. 15es hy e tA mU i %$ e dr ee
sgRIk]t bilr Mz eKet pbR et yAy n.
itebzIr SIr se bYiBcAer il hy n. 16es
BAl sAn hyet perr bSAr sueyAg eny nA.
bk idey DAr edy AbAr DAr ezAD krel bk
iPirey edy. es hyet (uDAt$ elAkek KA edy
bM bShInedr bS edy. 17es hyetA grIbedr
sAhAyY ker/ ek DAr cAel tAek DAr edy bM
sud cAy n/ es hyet AmAr ibiDskl pAln o
tAr nuDAbn ker/ es %m sSAn tAr iptAr
pAepr j m]&uYde dit heb n/ es b<Aceb.

18

tAr ipt elAekedr AGAt o cir ker TAket


pAer/ AmAedr jAedr it ekAn mljnk kAj
n ker TAket pAer. es ipt tAr inejr pAepr
j mAr yAeb.
19
"etAmr kret pAr/ 'ekn iptAr pAepr
j pu^ mAr yAeb n r kAr/ es pu^ s
jIbnyApn o BAl kAj keriCl. Kub sAbDAntAsh
es AmAr ibiDil pAln kereC tA es b<Aceb.
20
ey bYi) pAp ker ekbl es mAr yAeb. pu^ek
tAr iptAr pAepr j zAiS eBAg kret heb n;
AbAr iptAeko tAr pue^r pAepr zAiS eBAg
kret heb n. BAl elAekr DAim$kt tAr inejr
hAet; etmn m elAekr mtAo ekbl tAr
iDkArgt.
21
"Kn yid ekAn m elAk tAr jIbn pirbtn
$
ker/ teb es mreb n/ brM b<Aceb. es bYi) m
kAj eTek ibrt hey y shkAer AmAr ibiD
pAln kr Zr ker AybAn o BAl hey Wet
pAer. 22ese(e^ Vr tAr k]t m kAjil men
rAKebn n. ekbl tAr %mt Sre rAKebn Ar
tA es bYi) b<Aceb?
23
Bu AmAr sdABu beln/ "X elAekr mr
ehAk Aim cA n. Aim cA tAr eyn jIbn
pirbt$n ker bM b<Aec.
24
"ik yid ekn BAl elk BAl hoyA eTek
ibrt hey XelAekr mt Acr ker/ Ay ker/
nAn Gi] ,t kAj ker tAhel es ik b<Aceb ese(e^
Vr tAr pUebRr skAjil Sre Anebn n.
es ey stY l[Gn o pAp kereC tAr je mAr
yAeb.
25
Vr beln/ "etAmr ey bel TAk/ 'Bu AmAr
sdABu AybAn nn? ik eh SAeyl pirbAr
ezAn Aim AybAn/ etAmrA tAr yAr AybAn
no. 26yid ekAn BAl elAk pirbit$t hey X hey
oeW/ teb es tAr m kAejr j b mAr
yAeb. 27Ar yid ekAn X bYi) pirbit$t hey BAl
o AybAn hy teb es tAr jIbn b<AcAeb. es b<Aceb?
28
es bYi) inejr mt edeK bueJ AmAr kAeC
iPer esiCl. es tIet ey sb m kAj krt
t Ar ker n/ tA es b<Aceb/ mreb n.
29
SAeyelr elAekrA bel/ "w iWk ny? Bu
AmAedr sdABu AyibcAr kreCn n.
Vr beln/ "Aim AybAn? etAmrA AyibcAr
krC n? 30kAr SAeyl pirbAr/ Aim etYk
bYi)ek tAr km$AnusAer ibcAr krb. Bu AmAr
sdABu beln/ "tA AmAr kAeC iPer s/ m
kAj Ar ekAr n? sb Byr mUi%$ eyn etAmAedr
pAep n ePel. 31etAmr ey sb m ijinx kerC
t Cue ePel dAo. etAmAedr hdy o A Ar
pirbt$n kr. eh SAeylbAsIrA/ ekn etAmr

773
inejedr m]&u Y efek Aneb 32Aim etAmAedr htY
kret cAn. etAmr iPer es/ b<Aec. Bu AmAr
sdABu kT beln.
Vr AmAy bleln/ "SAeyelr entAedr
sVe &uim b ezAekr gAn gAeb.
2
'''etAmAr m eyn isMhedr mAeJ Zey TAk
k isMhI. es yub isMhedr mAeJ Zet egl Ar
enk zAbekr m hl.
3
tAr k zAbk eW dAAl/ es hey Wl k
z) smTR yub isMh. es tAr KAbAr izkAr kret
izeK egl. es kiw elAkek mArl bM tAek
eKl.
4
elAek tAr gj$n Znl bM tAek kiw K<AcAy
Brl. tAr yub isMhiwr nAek kiw AMw prAl
bM tAek imzer iney egl.
5
'''m isMhIr Az iCl ey tAr zAbk entA
hey Web. ik Kn es tAr sb Az hAirey
ePeleC. tA es tAr zAbkil eTek Aerkiw
zAbkek inl. tAek isMh hbAr iz(, idl.
6
es pU,AR isMhedr se izkAer egl. es kiw
zi)zAlI yub isMh hey Wl. es izkAr Dret
izKl bM kiw elAkek eKl.
7
tArpr rAjbAwIel A*m, krl. es
zhril DbMs krl. edezr etYek kT blet
By ept/ yKn tAr tAr gj$n Znt.
8
tArpr tAr cArDAerr elAekr tAr j
kiw P<Ad pAtl bM tAr tAedr P<Aed tAek
Drl.
9
tAek AMwA prAl bM tAl b ker rAKl.
tAr tAek tAedr P<Aed AwkAl. tA tArA tAek
bAibl rAjAr kAeC iney egl bM tAek esKAen
ereK idl yAet SAeyelr ekAn pbRet tAr gj$n
Znet n pAoy yAy.
10
'''etAmAr m kiw @A(AltAr met/ yA jelr
kAeC erAipt. tAr kAeC iCl enk jl. tA es
enk sbl @A(Alt jAet eperiCl.
11
tArpr es b b zAKsmUh jAel. tArA
iCl clAr Cir mt z). tArA iCl rAjder
mt. @A(Alt *em ebe Wet lAgl. tAr
enk zAK-zAKA iCl bM tAr emG py$ ep<QeC
egl.
12
ik rAeg @A(AltAiwek izk semt pe
ePlA hl. bM mAiwet ePel edoyA hl. pUbRIy
\bAyu tAr opr bey egl bM tAr Pl Zikey
egl. yKn sbl zAKAel eBe egel tAedr
en ePel edoy hl.
13
Kn es @A(Alt erAipt heyeC mrBUimet.
esiw kiw tY Zk o \At$ BUim.
14
ibrAw zAKAilet An lAgl bM t Ciey
egl bM A zAKAilek o Plilek DbMs

19

iyihel 18:32-20:12

krl. tA esKAen rl nA ekAn z) hAwAr Ci.


esKAen rl n ekAn rAjd.
iw iCl m]&uY iney k ezAk gAT r t
ezAekr mt ker gAoy hl.
kidn keykjn bI, Bur prAmzR jAnet
AmAr kAeC es AmAr sAmen bseln.
w iCl inbRAsen TAkAr s m bCerr pm mAesr
dzm idn.
2
tKn Bur bAkY AmAr kAeC l. itin bleln/
3
"eh mnu`sAn/ SAeyelr bI,edr kAeC
kT bl/ 'Bu AmAr sdABu kT beln etAmr
ik AmAr kAeC prAmezRr j esC yid es
TAk teb Aim t edb n. Bu AmAr sdABu
kT beln. 4&uim ik tAedr ibcAr kreb eh
mnu`sAn/ &uim ik tAedr ibcAr kreb teb tAedr
iptAr ey jG kAjil kereC tAr kT iny
tAedr bl. 5etAmr b tAedr bleb/ 'Bu
AmAr sdABu kT beln eyidn Aim
SAeylek ebeC in/ Aim yAekAb pirbAerr opr
AmAr hAt &uel imzer tAedr kAeC itit
keriClAm bM beliClAm/ "Aim etAmAedr Bu o
Vr. 6 Aim tAedr imzr eTek ebr ker iney
yAbAr bM ey edz tAedr im edb s BUimet
iney yAbAr itit ideyiClAm. es edz b %m
ibxey pirpU,*
R bM bedezr ecey BAel?
7
"Aim S A ey l pirbArek tAedr jG
mUi%$ el Ce ePlet beliClAm. beliClAm
imzerr smS enAMr mUi%$ Ar tAr eyn inejedr
Zic n ker. Aim etAmAedr Bu o Vr. 8ik
tAr AmAr ibre igeyiCl/ AmAr kT Znet
cAyin. tAr tAedr jG mUi%$el ePelo edyin/
imzer eCeo Aesin. tA Aim :Vr tAedr
imzer DbMs krAr pirkn krlAm eyn tAr
AmAr e*AeDr pU,R mA^ buJet pAer. 9ik Aim
tAedr DbMs kirin. Aim AmAr sunAm r( kret
eceyiClAm. Aim cAin ey AmAr nAm tAedr
cArpAezr jAitelAr meDY klit ehAka. Aim
ecey i ClAm ey jAitil jAnu k ey Aim
SAeylIyedr imzr eTek ebr ker AniClAm.
10
Aim SAeyl pirbArek imzr eTek ebr ker
eniC/ tAedr mrBUimr meDY pircAilt keriC.
11
AmAr ibiDil tAedr ideyiClAm/ ey smS ibiD
AmAek jAnet tAedr sAhAyY kreb eselA tAedr
beliClAm. yid ekAn bYi) es smS inym pAln
ker teb es b<Aceb. 12Aim tAedr ibAemr ibezx
ibezx idenr kTo beliClAm. es smS Ciwr

20

es pirp,
U R A(irk eTR/ "kiw edz eyKAen D bM
mDu bey yAeC.

iyihel 20:13-34

774

idnel tAedr o AmAr meDY ibezx icHSVrp


iCl. tAr ebAJAt ey Aim Bu Ar Aim
tAedr AmAr ibezx j ker &ueliC.
13
"'ik SAeyl pirbAr mrBUimet AmAr
ibre egl. tAr AmAr ibiDil mAnl n/ AmAr
ibiD mAnet SVIkAr krl. sb ibiD pAln krel
elAekrA b< Aceb. tAr AmAr ibAemr ibezx
idnilek mA kerin/ sb iden Aro ebzI kAj
kereC. Aim tAedr mrBU imet DbMs krAr
pirkn keriClAm/ eyn tAr Amr e*AeDr pU,R
mA^ buJet pAer. 14jAitg AmAy SAeylek
imzr edz eTek ebr ker Anet edeKiCl. Aim
Amr sunAm nX kret cAin tA SAeylek
elAkedr sAmen DbMs kirin. 15 elAkedr se
mrBU imet Aim Ar kiw itit ker
beliClAm ey edz Aim tAedr idiC tAet tAr
p rAKet pAeb n. es edz %m bM b %m
ibcAer pirpU,R/ sb edezr ecey sur?
16
'"SAeyelr elAekr AmAr ibiD mAnet
SVIkAr keriCl/ tAr AmAr ibiDskl pAln
kerin/ ibAemr idnek ekAn r edyin. tAr
sb kereC kAr tAedr hdy es sb enAMr
mUi%$r iDkAer. 17ik Aim tAedr j >K ebAD
keriC tA tAedr mrBUimet spU,Rrep DbMs
kirin. 18Aim tAedr sAnedr kAeC beliClAm/
"etAmr etAmAedr iptAmAtr met hey n. tAedr
enAMr mUi%$ Ar etAmAedr kluixt ekAer n. tAedr
A|Ar nusr o Aedz pAln ekAr n. 19Aim
Bu etAmAedr Vr/ etAmr AmAr ibiD pAln
kr o Aedz r( kr. etAmAedr y bil tAkr. 20AmAr ibAm idnek r ido. men ereK
ey/ sb etAmAr o AmAr meDY ibezx icHSVrp
heb eyn etAmr jAnet pAr ey Aim etAmAedr
Bu.
21
"'ik sAenr AmAr ibrAcr krl.
tAr AmAr ibiD pAln o Aedz r( krl n.
Aim tAedr y beliC tAr t kerin. sb ibiD
melr j. yid ekAn bYi) t pAln ker es
b<Aceb. tAr AmAr ibAemr ibezx idnek ekAn
r edy i n. tA Aim tAedr mrBU imet
spU,r
R ep DbMs krAr isA ineyiClAm eyn tAr
AmAr e*AeDr pU,R mA^ buJet pAer. 22ik Aim
TAmlAm kAr jAitg AmAy S Aeylek imzr
eTek ebr ker Anet edeKiCl. Aim cAin ey
AmAr %m nAm DbMs ehAk tA sb jAitr
sAmen SAeylek DbMs kirin. 23tA mrBUimet
tAedr se Ar kiw it| ker beliClAm
tAedr Aim ibiB edez/ ibiB jAitr meDY Ciey
edb.
24
"'S Aeyelr elAekr AmAr ibiD pAln kerin.

tAr t A keriCl. tAr AmAr ibAemr


ibezx idnek ekAn r edyin. tAr tAedr
iptAedr enAMr mUi%$il pUej kereC. 25tA Aim
tAedr mn A| idlm y mljnk ny. mn
Aedz idlAm y jIbndAyI ny. 26tAedr phAer
tAedr Zic het idlAm. mnik tAr tAedr
TmjAt pu^edr bil idet Zr krl. eyn Aim
tAedr DbMs kir Ar tAr jAen ey Aim Bu.
27
tA/ eh mnu`sAn/ Kn &uim SAeyl pirbAr
smUehr kAeC kT bl/ 'Bu AmAr sdABu
beln SAeyelr elAekr AmAr sVe Byr
sb kT bleC bM AmAr ibre ibe@Ah kereC.
28
ik tbu Aim tAedr ey edz edb bel it|
keriClAm esKAen eniC. tAr eyKAen eyKAen
pAhA o sbuj b]( edeKeC esKAen esKAen pUej
kret egeC. tAr tAedr bil o e*AD e%jk
qneb* iney sb SAen egeC. tAr SAen esQrB
p ker mn bil ideyeC o epy qnebo
sgR kereC. 29Aim S Aeyelr elAekedr ije|s
keriClAm ekn tAr sb c SAen yAy ik
essb c SAn Ajo KAen reyeC.
30
Vr beleCn/ "SAeyelr elAekr sb m
kAjil kereC. tA SAeyl pirbAerr kAeC bl/
Bu AmAr sdABu kT beln/ 'etAmr
etAmAedr pUbRpurxedr mt kAj ker inejedr
enAMr kerC/ etAmr ebAr mt bYbhAr kerC
bM AmAek eCe etAmAedr pUbRpurxedr sb
jG edbtAedr meDY TAket egC. 31etAmr es
k Dre,r phAr idC. etAmAedr edbtAedr
kAeC phArSVrp etAmr etAmAedr sAnedr
Aen idC. etAmr Ajo sb enAMr mUi%$ Ar
inejedr enAMr krC. SAeyelr pirbArsmUh/
etAmr ik men kr pedz cAbAr j Aim
etAmAedr AmAr kAeC Aset edb Aim Bu o
sdABu; AmAr jIbenr idbY/ Aim etAmAedr er
%r edb n; ekAn pedzo edb n. 32etAmr
bl ey etAmr jAitr met het cAo bM
etAmr tAedr mt jIbnyApn kret cAo. etAmr
kAW o pATerr edbtAr esb ker TAk. esw
b hoyA ic ny?
33
Bu AmAr sdABu beln/ "AmAr jIbenr
idbY/ Aim etAmAedr opr rAj hey rAj krb.
Aim AmAr blbAn bA iWey etAmAedr zAiS
edb. etAmAedr it AmAr e*AD kAz krb?
34
Aim etAmAedr sb jAitedr meDY eTek bAr
ker en jAitge,r meDY Ciey ideyiClAm. ik
Aim AbAr essb edz eTek etAmAedr sMh
e*AD e%jk qneb elAek ek ''ml qneb blt.
ik iyihel KAen WA ker bleC ey KAbAr Vrek ZDu
*u krt.

iyihel 20:35-21:12

775
ker Anb; teb AmAr blbAn bA Ar tAedr
zAiS edb. etAmAedr it AmAr e*AD kAz krb.
35
Aim Aegr mt etAmAedr mrBUimet cAilt krb/
es jAyg eyKAen jAitg bAs ker. Aim
sAmnAsAmin hey etAmAedr ibcAr krb. 36etAmAedr
pUbRpurxedr imzerr lAegAy mrBUimet Aim
eyBAeb ibcAr keriClAm/ esBAeb etAmAedr ibcAr
krb. Bu/ AmAr sdABu kT beleCn.
37
"Aim ibcAer etAmAedr edAxI sAbYS krb o
beAbS nusAer etAmAedr zAiS edb. 38eysb elAk
AmAr ibre eWeC o pAp kereC/ tAedr sbAek
Aim dUr ker edb. tAedr Aim etAmAedr edz
eTek dUr krb. tAr Ar kKno SAeyel iPer
Aseb n. tKn etAmr jAneb ey Aim Bu.
39
Kn eh SAeyl pirbAr/ Bu AmAr sdABu
kT beln/ "yid ek tAr enAMr mUi%$ pUej
kret cAy teb es tAr pUej krk ik eyn men
n ker ey per es AmAr kAC eTek prAmzR pAeb?
etAmr Ar AmAr pib^ nAm pib^ kreb n
mnik etAmAedr enAMr mUi%$elAek phAr dAn
Aro ny.
40
Bu/ AmAr sdABu beln/ "elAekr b
SAeyelr pib^ <c pbRet AmAr esb kret
Aseb? smS S Aeyl pirbAr tAedr BUimet TAkeb
Ar tAr AmAr kAeC pedz cAet pAer. es
SAen etAmr etAmAedr qneb AmAr kAeC Aneb.
etAmAedr Pselr Tm Mz o smS pib^ phAr
es SAen AmAr kAeC Aneb. 41Aim etAmAedr
b jAitr meDY Ciey ideyiClAm ik Aim AbAr
etAmAedr sMh ker AmAr ibezx j ker &ulb
bM tKn etAmAedr sugyu) bilr mt A krb
Ar sb jAit t edKeb. 42Aim etAmAedr
pUbRpurxedr ey edz edb bel itit keriClAm
es SAeyl edez yKn Aim etAmAedr Anb tKn
etAmr jAneb ey Aim Bu. 43es edez etAmr
etAmAedr kr m kAejr kT men kreb Ar
lit heb. sb m ibxy etAmAedr Zic krt.
44
S Aeyl pirbAr/ AmAr sunAm r(Ar j ey zAiS
etAmAedr ApY t Aim etAmAedr edb n. tKn
etAmr jAneb ey Aim Bu. Bu AmAr sdABu
kT beln.
45
tKn Bur bAkY AmAr kAeC l. itin bleln/
46
"eh mnu`sAn/ di(e,r idek muK ker/ bM
enegeBr ibre kT bl. enegeBr bnBUimr*
ibre BAbbA,I kr. 47'Bur bAkY ezAn. Bu AmAr
sdABu kT beln/ 'Aim ben An AlAbAr
je qtrI. es An smS sbuj o Zk b](

DbMs kreb. ilt izK enBAen heb n. di(,


het %r idekr smS BUim Aen el yAeb.
48
tKn elAek edKeb ey SVyM Bu i ilt
kereCn. es i enBAen heb n?
49
tKn Aim bllAm/ "eh Bu/ AmAr sdABu?
yid Aim sb kT bil/ elAek bleb ey Aim
D<AD< qtrI keriC?
Bur bAkY AbAr AmAr kAeC l. itin
bleln/ 2 "eh mnu`sAn/ ejrzAelemr
idek tAkAo o tAr pib^ SAnilr ibre
kT bl. AmAr hey SAeyl edezr ibre kT
bl. 3 SAeyl edezr it bl/ 'Bu sb kT
beln Aim etAmAr ibre? Aim KAp eTek trbAir
Kuel BAl o m sb elAkek etAmAr kAC eTek
dUr krb? 4Aim yKn BAl o m By kAr
elAkek etAm het eCd kir tKn KAp eTek
trbAir ebr ker t di(, eTek %r idekr
elAekedr ibre bYbhAr krb. 5 tKn smS elAk
jAneb ey Aim Bu. Ar o jAneb ey Aim
KAp eTek trbAir ebr keriC. AmAr trbAir kAj
ezx n kr py$ tAr KAep iPer yAeb n.
6
Vr beln/ "eh mnu`sAn/ mn eBe egeC
mn mAnux eyBAeb ezAk ker/ elAekedr sAmen
esBAeb ezAk kr. 7 tKn tAr etAmAy ije|s
kreb/ 'ekn &uim sb AoyAj krC tKn
&uim bleb/ 'ezAekr sMbAd AseC bel. Bey
etYekr A bRl hey yAeb/ smS hAt bRl
hey peb/ etYk A Ao bRl heb bM sbAr
hAw jelr mt hey peb. edK es KArAp sMbAd
AseC. sb GwnAo Gweb. Bu AmAr sdABu
sb beln.

21

trbAir qtrI
Bur bAkY AmAr kAeC l. itin bleln/
9
"mnu`sAn elAekedr kAeC AmAr hey kT
bl/ 'Bu Amr sdABu beln
" edK/ kiw trbAir bM trbAiriwet zAn
edoy heyeC o pAilz kr heyeC.
10
htYAr j es trbAir DArAel kr heyeC.
tAet DAr edoy heyeC mnBAeb eyn t cmkAy.
'"eh mnu`sAn AmAr zAiS edbAr lAiWr kC eTek
etAmr edQe pAileyC. ebetr AGAt eKet etAmr
SVIkAr kerC.
11
tA trbAiriwek Gs-mAj kr heyeC bM
DAr edoy heyeC/ Kn t bYbhAr kr yAeb.
trbAir Ges emej DAr edoy heyiCl. Ar Kn
t GAtekr hAet edoy yAeb.
8

12

enegeBr bnBU im sbt> Vr mj kreCn. enegB heC


kiw mrBUim l/ enegeB ekAn bnBUim en.

'"eh mnu`sAn/ ickAr kr. tI( ze


ickAr kr? kAr AmAr jAedr o SAeyelr

iyihel 21:13-22:4

776

zAskedr ibre es trbAir bYbhAr kr heb.


zAsekr yu cAt/ tA trbAir el tAr AmAr
jAedr se TAkeb. >K kAz krbAr j etAmAr
jAe c emer AGAt kr. Ar etAmAr ezAk
kAz kret c z kr? 13w ekbl prI(
ny. etAmr Cir Ar zAsn A keriCel tA
etAmAedr zAiS idet Aim Ar ik bYbhAr krtAm
trbAir. Bu AmAr sdA Bu sb kT beln.
14
Vr beln/ "mnu`sAn/ hAttAil dAo/ AmAr
hey elAekedr kAeC bl.
"</ trbAirek bAr/ mnik itnbAr Aset
dAo. trbAir mAnux htYAr j/ t mhAhtYAr
j. trbAir tAedr wker wker ker ePleb?
15
tAedr hdy Bey gel yAeb Ar b elAk
pitt heb. ngerr drjAr kAeC Kg Ar belAk
ht heb. </ Kg bejr mt cmkAeb/ htYAr j
tAet zAn edoy heyeC?
16
trbAir zAi,t ho? fAnidek eCd kr.
esAjAsuij ekew cl/ bAm idek eCd kr. etAmAr
trbAir ey idek cAy yAk?
17
"tKn Aimo AmAr hAet tAil edb. AmAr
e*AD inb]% krb. Aim Bu kT bliC.

pirArBAeb edK yAeC. etAmr AmAek Sr


kret bADY kerC ey etAmr edAxI; tA etAmr
zedr hAet Dr peb. 25Ar oeh SAeyelr
X entAr/ etAmr ht heb. etAmAedr zAiSr smy
eseC/ ezx dz Giney AseC?
26
Bu AmAr sdA Bu beln/ "izrSAn Kuel ePl?
mukuw Kuel nAo? pirbt$enr smy eseC. g,YmA
entAedr nt kr heb Ar yAr sADAr tAr g,YmA
ent heb. 27Aim zhriw spU,Rrep DbMs krb.
rkmiw Aeg kKno hyin/ ik Aim mn
kjnek zhriw edb yAr iw dAbI krbAr iDkAr
AeC.

eAenr ibre BAbbA,I


Vr bleln/ "mnu`sAn/ elAekedr kAeC
AmAr hey kT bl/ 'Bu AmAr sdABu
eAenr iDbAsI o tAedr lAkr edbtAedr
ee sb kT beln
"trbAir? kiw trbAir? es trbAiriw tAr
KAepr bAer AeC. tAek pirAr ker Gs mAj
heyeC. trbAiriw htY krAr j St? ibY
cmekr mt tAek pAilz kr heyeC?
29
etAmAr dzRnil ekAn kAejr ny. etAmAr
ejrzAelemr idek pT menAnyn
yA etAmAy ekAn sAhAyY kreb n. t ekbl imTYAr
18
Bur bAkY AmAr kAeC l/ itin bleln/ Jui. Kg Kn X elAekr glAy. zI tAr
19
"eh mnu`sAn/ iw rAS Ak y idey bAibelr m]tedeh pir,t heb. tAedr smy Giney eseC.
rAjAr trbAir SAeyel Aset pAer. iw rASA mer ezx hbAr smy heyeC.
k ngrI bAibl eTek eseC. tArpr rASAr
bAibelr ibre BAbbA,I
mAT eTek zhr py$ kw icH Ak. 20icHw
30
bYbhAr kr trbAir ekAn rAS bYbhAr kreb t
"'trbAir :bAibl &uel t KAep iPirey rAK.
ebAJAet. kw rAS eAnIyedr zhr rbbAr idek bAibl &uim eyKAen s]iX heyiCel/ ey edez etAmAr
egeC. pTiw egeC iyhdAr idekr suri(t zhr j heyiCl/ esKAen Aim etAmAr ibcAr krb.
ejrzAelem? 21ey jAygAy rAS AlAd hey 31etAmAr ibre AmAr e*AD eFel edb. grm
egeC esKAen bAibelr rAj eseC. bAibelr rAj bAtAesr mt AmAr e*AD etAmAy Ailey edeb.
Bib` jAnAr j yA icH bYbhAr kereC. es Aim etAmAek ihMS/ htYAy pw mn elAkedr
tIr iney nAAcA kereC/ pAirbAirk edbtAr kAeC hAet &uel edb. 32etAmr AlAnIr mt heb.
ij|As kereC bM yk]etr idek tAikeyeC.
etAmAedr r) p]iTbIr gBIer beb; elAek Ar
22
" icHil tAek fAnidekr pT Dret beleC/ etAmAedr Sr kreb n. Aim Bu kT
ey pT ejrzAelemr idek yAeC? es AcIreBdk beliC?
y AnAr pirkn kreC. A| epel tAr qsr
ejrzAelemr ibre iyiheelr BAbbAnI
htY kret Zr kreb. tAr yuer isMhnAd kreb
bM tArpr zherr cArDAer mAiwr AcIr geb.
Bur bAkY AmAr kAeC l. itin bleln/
2
AcIr py$ yAbAr kw jAAl qtrI kreb. zhr
"mnu`sAn/ &uim ik inDn zhrilr ibcAr
A*me,r j kwA kAeWr imnAro qtrI kreb. kreb tArA eysb Byr kAj kereC es sVe
23
SAeyelr elAekr sb yA iceHr mAen buJeb ik tAek bleb 3 &uim b bleb/ 'Bu AmAr
n. tAr tAr kAeC kw itit keriCl/ ik sdABu beln/ zhriw nrGAtek pU,R/ tA tAr
itin tAedr pAp sVe Sr krAebn. tKn zAiSr smy Aseb. es inejr j enAMr mUi%$smUh
SAeylIyr bI heb.
qtrI keriCl Ar essb mUi%$ tAek enAMr kereC?
24
4
Bu AmAr sdABu kT beln/ "etAmr
"'ejrzAelm inbAsIr/ etAmr belAkek
enk m kAj kerC. etAmAedr pApel htY kerC/ enAMr mUi%$ qtrI kerC. etAmr edAxI
28

22

iyihel 22:5-31

777
Ar tA etAmAedr zAiS edbAr smy eseC.
etAmAedr ezx dz piSt j jAit
etAmAedr iney WA kreb o etAmAedr edeK hAseb.
5
dUerr o kAeCr elAekr etAmAek iney mj kreb
kAr &uim ibz]ltAy pU,$ hey etAmAr sunAm nX
kerC. edK c hAisr z ezAn yAy.
6
"'edK? ejrzAelem SAeyelr itiw zAsk
pr elAkek htY krAr j inejek blbAn
kereC. 7 ejrzAelemr elAekr tAedr iptAmAtAek sAn ker n; tAr es zherr ibedzIedr
AGAt ker o nAT bM ibDbAedr WkAy. 8 etAmr
AmAr pib^ ibxyil G], ker TAk o AmAr
ibAemr ibezx idnek ekAn my$Ad dAo n.
9
ejrzAelemr elAekr ined$Ax elAkedr htY
krbAr j tAedr sV e imeTY kT bel. elAekr
mUi%$r pUjA kret pbRtilet yAy Ar shBAgItAr
eBAj eKet ejrzAelem Aes.
"'ejrzAelem elAek enk eyQnmUlk pAp kAj
ker. 10tAr tAedr iptAr SIr se eyQn pAp
kAj ker/ mAisekr smy tAedr SIedr opr
blAkAr ker. 11ek ek itebzIr SIr ibre
Byr pAp kAj ker; ek tAr pu^bDUr se
eyQn kAj ker tAek Zic ker; AbAr ek ek
tAr inejr ebAenr opr blAkAr ker.
12
"'ejrzAelemr elAekr/ etAmr htY krAr
j TR iney TAk/ DAr idey tAr opr sud iney
TAk/ sAmA eTRr j itebzIek Wikey TAk.
etAmr AmAy Buel egC. Bu AmAr sdABu
sb kTA beleCn.
13
"'Vr beln 'Kn edK? Aim sze hAt
nAimey etAmAy TAmAb; elAk WkAen o htY krAr
j etAmAy zAiS edb. 14es smy etAmAr ik sAhs
heb ey smy Aim zAiS idet Ais es smy ik
etAmr blbAn TAkeb n? Aim Bu/ Aim
kT bliC Ar y y beliC tA is krb.
15
Aim etAmAedr ibiB jAitr meDY Ciey edb/
b edez eyet bADY krb. zherr enAMr ibxyilek
Aim spU,Rrep DbMs krb. 16ik ejrzAelm
&uim sb edAex pib^ heb Ar jAitge,r
sAmen sb Gweb; tKn etAmr jAneb ey Aim
Bu.
S Aeyl
bYbhAy$ jAelr metA
Bur bAkY AmAr kAeC l. itin bleln/
18
"mnu`sAn/ repAr &ulnAy iptl/ elAh/ sIs
bM iwn mUlYhIn. SV,RkAr An idey rep K<Aiw
ker; rep tAep gel egel t eTek KAd AlAd
ker. SAeyl jAit AmAr kAeC es bYbhAy$
KAedr mt hey eWeC. 19Bu/ AmAr sdABu beln/
'etAmr mUlYhIn jAelr mt hey egC/ tA Aim
17

etAmAedr ejrzAelem je krb. 20SV ,kR Ar rep/


iptl/ elAh/ sIs o iwn Aen ePel Pu< idey
t grm krel DA&u eymn glet Zr ker/ es
kBAeb Aim etAmAedr AmAr e*ADrp Aen
ePel glAb. 21Aim etAmAedr AmAr es e*ADrp
Aen ePel tAet Pu< edb Ar etAmr glet Zr
kreb. 22rep Aen gel egel SV,RkAr eyBAeb
t sMh ker/ es kBAeb etAmr zher gel
yAeb. tKn etAmr jAneb ey Aim Bu Ar o
jAneb ey Aim etAmAedr ibre AmAr e*AD
eFel ideyiC.
ejrzAelemr ibre iyiheelr BAbbAnI
Bur bAkY AmAr kAeC l. itin bleln/
24
"eh mnu`sAn/ SAeylek bl ey es Zic ny.
ngerr per AmAr e*AeDr iden t b]iX Ar Zic
hyin. 25ejrzAelemr BAbbAdIr X pirkn
kereC; tAr gj$nkArI isMehr mt izkAr Der b
A, nX ker; b mUlYbAn ibxy hr ker; esKAnkAr
b mihlAek ibDb ker.
26
"yAjkr sitY AmAr iz(Aek AGAt
kereC; tAr AmAr pib^ ibxyilek yTATR my$Ad
edy n/ r o edy n. tAr pib^ ibxyilek
men ker n pib^ bM Zic ibxyilek Zicr
metA edeK. tAr elAekedr ibxey iz(Ao edy
n. tAr AmAr ibAemr ibezx idnek sAn edy
n bM mn Acr ker eyn AmAr ekAn r
en.
27
"ejrzAelemr entAr enker mt izkAr
Der KAeC. sb entAr Denr elAeB elAekedr
A*m, o htY ker.
23

28

"BAbbAdIr elAekedr sAbDAn ker n. tAr


stY eFek rAeK. tAr esrkm kmRIr mt yAr
edoyAl emrAmt ker n/ ekbl gt$ ebAjAy. tAr
ekbl imTY dzRn pAy; m pe imTYBAeb Bib`
bel. tAr bel/ 'Bu AmAr sdABu sb kT
beleCn ik essb imTY kT Bu tAedr se
kTA beln in?
29
"sADAr elAekr bSAr sueyAg iney ek
prek WkAy o cir ker. tAr grIb shAy
iBKArIedr sAhAeyY DnI hy/ ibedzIedr WkAy; tAedr
sAeT AyY bYbhAr ker n?
30
"Aim elAekedr tAedr jIbnDAr pirb%$n
kret bM ngr r( kret beliClAm. Aim tAedr
edoyAl emrAmt kret o edoyAelr sb get$r
sAmen dAiey ngr r(AeTR yu kret beliClAm
ik sAhAeyYr j ek Aesin. 31j Aim
tAedr opr AmAr e*AD eFel edb; tAr ey m
kAj kereC tAr j tAedr zAiS edb kAr sb

iyihel 23:1-30

778

tAedr edAx. Bu AmAr sdABu sb kT


beleCn.
Bur bAkY AmAr kAeC l/ itin bleln/
2
"mnu`sAn/ zmiry o ejrzAelmek iney
gw ezAn. ebAn iCl/ tAr k mAeyr
emey. 3 tAr imzer eyQbnkAel eb hey Wl.
imzer Tm tAr em krl o purxedr idey
tAedr cck ewpAt o Sn Dret idt. 4b emeyr
nAm iCl hl* Ar tAr ebAenr nAm iCl
hlIb.* tAr AmAr SI hl Ar AmAedr
sAnsit hl. :hl k]tpe( zmiry Ar
hlIb k]tpe( ejrzAelmek ebAJAy.
5
''tArpr hl AmAr it ibV S hl. eso
kjn ebAr mt jIbnyApn krt. es tAr
eimkedr cAet lAgl; nIl epAzAk pr zUrIy
qsedr it es kAmAs) hl. 6 VAerAhI yubkr
sbA tAr AkAit ibxy hl. tAr sbA iCl hy
ent nyet DY(. 7hl inejek sb yubkedr
kAeC idey idl. zUrIy qsr sbA iCl bAC
bAC qs. es tAedr sbAek cAl bM tAedr
enAMr itmAedr Ar kluixt hl. 8 CAAo
imzerr sAeT tAr em eTek es ipCp hl n.
imzerr j eyQbnkAel tAr em esiCl/
imzer iCl es Tm eimk ey tAr eyQbenr
Sn SpzR keriCl. imzr tAr it tAr imTY em
eFel ideyiCl. 9 tA Aim tAek tAr eimkedr
hAet eCe idlAm. es zUrIyek eceyiCl/ Aim
tAek t idlAm. 10tAr tAek blAkAr krl/ tAr
sAnedr iney egl Ar Kg bYbhAr ker tAek
htY krl. tAr tAek zAiS idl yAr ibxey mihlAr
Kno AelAcn ker.
11
''tAr eCAw ebAn hlIb sb Gwet edeKo
tAr ebAenr cAet ebzI pAp ker cll/ hlAr
cAeto es Aro ibVS hl. 12es zUrIy entAedr
o DY(edr cAl; VAerAhI nIl epAzAk pr
qsedro cAl. sb yubkr sbA iCl tAr
ist bS. 13Aim edKlAm mihlA k
Bul Ar tAedr jIbn DbMs kret celeC.
14
''hlIb AmAr it ibVS hey cll.
bAibel es edoyAel eKAidt purexr Ak]it edKl.
Ak]itil iCl lAl epAzAk pr kladIy
purxedr. 15tAedr ekAmer iCl ekAmrb/ mATAy
iCl pAgI. sb elAekedr edeK men ht eyn
VAerAhIedr iDkAirk; tAr iCl kladIy/ bAibel
tAedr j. 16Ar hlIb tAedr cAl. es bAibel

tAedr kAeC dUt pAWAl. 17tA sb bAibelr


purexr tAr em zyYAr pAez es tAr sAeT
shbAs krl. tAr tAek bYbhAr ker t enAMr
krl ey es tAedr it ibr) hey Wl.
18
''etYek edKl ey hlIb ibVS. tAr
n edhek es tjnek peBAg kret idl ey
Aim tAr it ibr) hey WlAm/ eymn tAr ebAenr
it heyiClAm. 19bAr bAr hlIb AmAr it
ibVS hl. tArpr es imzer tAr eyQbnkAelr
eemr kT Sr krl. 20es gADAr mt iz o
eGAAr mt BAisey edoy bIy$Y sp eimkedr
kT Sr krl.
21
''hlIb/ &uim etAmAr eyQbnkAelr SV
edKel/ eysmy etAmAr eimkr etAmAr Senr
eb<Aw SpzR krt o eyQbenr Sn Drt. 22eh hlIb/
Bu AmAr sdABu tA sb kT beleCn/ '&uim
etAmAr eimkedr it indAr ibr)/ ik Aim
es eimkedr KAen Anb Ar tAr etAmAy
iGer ePleb. 23Aim smS purxedr bAibl eTek
Anb/ ibezx ker es kladIyedr. Aim epekAd/
ezAy bM ekAy eTeko elAekedr Anb. Ar
zUrIy eTeko elAekedr TRA es entAedr o
AiDkAirkedr Anb. VAerAhI AiDkAirekr o
bACA kr VAerAhI qsr sbA iCl etAmAr
AkAit yubk. 24 jntAr BI etAmAr kAeC
Aseb. tAr eGAAy o reT ecep etAmAr kAeC
Aseb. b elAk tAedr FAl o izrSA iney etAmAr
cAiridek je heb. Aim tAedr blb &uim AmAr
it ik kerC Ar tAr tAedr eCmt etAmAek
zAiS edeb. 25Aim ey kt x$AiVt t etAmAy
edKAb. tAr etAmAr it it *u hey AGAt
ker etAmAr nAk/ kAn ekew ePleb. tAr etAmAy
Kg Ar htY ker/ etAmAr sAnedr Der iney
yAeb bM bizX y TAkeb tAet An lAigey
edeb. 26tAr etAmAr BAl BAl kAp o
lArel iney yAeb. 27Ar imzer bsbAesr
smy eTek &uim ey smS kukm$ o bYiBcAr keriCel
Aim tAr smAi GwAb. &uim Ar kKno tAedr
eK<Aj kreb n/ Ar kKno imzrek Sr, kreb
n.
28
Bu AmAr sdABu sb kT beln/ "&uim
yAedr G], kr Aim tAedr hAet etAmAy &uel
idiC. yAedr iney &uim tI/ tAedr hAet &uel
idiC. 29Ar tAr ey etAmAy kt G], ker t
edKAeb. etAmAr piremr Ar pAij$t sb ikC
tAr iney yAeb Ar l o ibbS bSAy etAmAek
pirtYAg kreb. elAek SpX etAmAr pAp edKet
h l nAemr TR "tAbu. iw sbt> es pib^
pAeb. etAmAr ebAr mt bYbhAr o X SV dzRno
tAbuek ebAJAy eyKAen SAeyelr elAekr Verr pAsn
tAr edKeb. 30AmAy tYAg ker jAitr epCen
kret eyt.
epCen Cew yAbAr smy &uim sb m kAj kret.
hlIb nAemr TR/ "AmAr tAbu tAr edezet.

23

779
tAedr enAMr mUi%$ pUej kret Ar krAr per
&uim sb bAej kAj krel. 31&uim etAmAr ebAenr
pT nusr ker tAr metA jIbnyApn kerC.
tA Aim/ tAr BAgY eymn heyiCl esrkm kX
etAmAek pAoyAb. 32Bu AmAr sdABu kT
beln
"&uimo etAmAr ebAenr epyAl eTek pAn kreb.
es epyAliw mAep ebz b o gBIr. etAmAr pAn
kr edeK elAek hAseb Ar etAmAek phAs kreb.
33
&uim kjn mAtAl elAekr mt wleb. etAmAr
zrIr muiC$t hey peb. epyAl DbMesr o
eCedr j. etAmAr ebAn zmiry yAet pAn
keriCl wA tAr mt.
34
es epyAlr ibx &uim pAn kreb/ tAr tlAin
py$ pAn kreb. tArpr es pA^ Cue ePel
eBe wker wker kreb Ar keX etAmAr Sn
iCe ePleb. Aim Bu o sdA Bu bliC w Gweb/
Ar Aim sb beliC.
''tA Bu AmAr sdA Bu beln/ 'ejrzAelm/
&uim AmAy Buel egC. &uim AmAy dUr ker kAkI
ereK egC. AmAek pirtYAg krAr j o ebAr
mt jIbnyApn krAr j etAmAy tA kX eBAg
kret heb. etAmAr edK X SVer jo etAmAy
kXeBAg kret heb.
35

hl o hlIbr ibpe( ibcAr


Bu Amy bleln/ "mnu`sAn/ &uim ik hl
o hlIbAr ibcAr kreb teb tAr ey ByAnk
kAjil kereC t tAedr bl. 37tAr bYiBcArmUlk
pAp kereC. tAr dAh$ prAeD prADI. tAr
kjn ebAr mt Acr, kereC. tAedr enAMr
mUi%$elAr se TAkbAr j AmAek tYAg kereC.
tAedr kAeC AmAr ey sAenr iCl/ tAedr tAr
ejAr ker Aenr meDY idey hAwet bADY kereC
yAet tArA tAedr enAMr mUi%$elAek KA eyAgAet
pAer. 38tAr AmAr ibAemr ibezx idn o
pib^SAnek ekAn r edy in. 39tAr tAedr
mUi%$elAr j tAedr sAnedr htY kereC bM
es k iden AmAr es jAygAwAek Zic kereC.
edK/ tAr smS AmAr mierr meDY kereC?
40
"tAr dUerr purxedr efek eneC. &uim
elAekedr kAeC dUt pAiWeyiCel Ar tAr etAmAek
edKbAr j esiCl. &uim tAedr j SAn krel/
etAmAr ecAeK kAjl idel o gyn prel. 41&uim
rAjkIy ibCAnAy bes tAr sAmenr ewibel AmAr
edoy sugI o etl sAijey rAKel.
42
"ejrzAelemr z Zen men hl eyn eBAej
Amit jntAr BI. es eBAej enek l;
elAek mrBUim eTek AsiCl bel pAn kret

iyihel 23:31-24:6

kret AsiCl. tAr es SIelAkek bAiw o


sur muku w idl. 43tKn Aim bYiBcAer ey SIelAkiw
jI,R hey peeC tAr sAeT kT bllAm. tAek
ije|s krlAm/ 'tAr ik tAr se eyQn pAp
ker cleb Ar eso ik tAedr se kreb
44
ik elAek eymn ebAr kAeC yAy esBAeb
tAr tAr kAeC eyet TAkl. </ tAr bArbAr
X SIelAk hl o hlIbAr kAeC eyet TAkl.
45
"ik DAim$k elAekr tAedr edAxI kreb. tAr
SIelAkek bYiBcAr o htYAr pAep edAxI
kreb. kAr hl o hlIb bYiBcArmUlk pAp
kereC bM eysb elAekedr tAr htY kereC
tAedr r) Kno tAedr hAet eleg reyeC?
46
Bu AmAr sdABu sb kT beleCn/
"elAekedr k jAygAy je kr/ tAr hl o
hlIbAr zAiS idk. elAekr SIelAkek
zAiS edeb o tAedr iney bY kreb. 47tArpr
tAr pATr Ce tAedr emer ePleb Ar Kg
idey SIelAkek wker wker ker kAweb.
tAr SIelAekedr sAnedr htY ker tAedr
GrbAI Ailey edeb. 48BAeb Aim edezr
l dUr krb Ar tAr ey kAj kereC
SIelAekr es lAjnk kAj het sAbDAn heb.
49
etAmAr k]t m kAejr j tAr etAmAy zAiS
edeb. etAmr enAMr mUi%$ pUej krAr jo zAiS
eBAg kreb. tKn etAmr jAneb ey Aim Bu o
sdABu.

36

hA i o mAMs
Bur kTAil AmAr kAeC l. w iCl
inbRAsen TAkAr nbm bCerr dzm mAesr
dzm idn. itin bleln/ 2"mnu`sAn/ Ajekr
idenr tAirK o kTAil elK ' iden bAibelr
rAjr qsr ejrzAelm iGer ePeliCl. 3
Gwn es pirbArek bl yAr bADY het SVIkAr
ker. tAedr ibxyil bl/ 'Bu AmAr sdABu
kT beln
"'hA iw Aen bsAo/ hA iw bsAo. Ar tAet
jl FAelA.
4
mAMesr wkerAel tr meDY dAo. etYkwA
BAl wker tAr meDY dAo/ r o GAer mAMesr
wkerAil. sbecey BAl hAer wkerA idey hAiiw
Bit$ kr.
5
pAelr esr pZel nAo. h A ir nIec
kAWelA je kr. mAMs es kr/ mnBAeb
es kr eyn hAelo pirpO hy?
6
"Bu AmAr sdABu kT beln
"ejrzAelemr pe( w A,nAzk heb. inDn
zherr pe( w heb mljnk. ejrzAelm
mrec p hAir mt. mrecr dAgil emAC

24

iyihel 24:7-25:4

780

yAeb nA? es pA^ pirAr ny. tA &uim b


hAir eBterr etYkw mAMesr wker ebr ker
eneb? mAMs eKo n? Ar yAjkedro es m
mAMs bACet ido n.
7
ejrzAelm mrec p hAir mt. kAr
htYAkArIedr htYAr r) Kno esKAen reyeC. es
r)eKAl pATerr pr ereKeC/ mAiwet eFel
t mAiw cAp edyin?
8
Aim tAr es r)eKAl pATerr oper ereKiC
eyn t FAk n hy. Aim mnw keriC eyn
elAek *u hey ined$Ax elAkek htY krAr zAiS
tAek edy.
9
"tA Bu AmAr sdABu kT beln
'htYAkArIedr zherr pe( heb mljnk?
Aim Aenr j cr kAW je krb.
10
pAe^r tlAy kAW ebAJ ker rAKb. An
AlAo/ BAel ker mAMs rAA kr? mzl emzAo
mnik hAielAo pue yAk.
11
tArpr KAil pA^iwek kylAr opr rAK.
owAek mn mnBAeb % het dAo yAet tAr
dAgeleto An Der yAy. dAgel gel
yAeb o mrec pe DbMs heb.
12
" dAgel Duey ePlet ejrzAelmek cr
KAwet heb. ik es mrec yAeb n? ekbl An
:zAiS es mrec dUr kret s(m heb.
13
"&uim AmAr ibre pAp ker pAepr dAeg
dAgyu) heyiCel. Aim etAmAy pirAr krAr j
Duet cAlAm. ik es dAg Wl n. Aim Ar
eDAbAr ecX krb nA/ yt( n AmAr c e*AD
etAmAr per ezx n kir?
"'Aim Bu/ Aim beliClAm etAmAr zAiS
Aseb Ar Aim t GwAb. Aim zAiS edoy
eTek ibrt hb n. etAmAr j nuezAcnAo ebAD
krb n. etAmAr m kAejr j Aim etAmAy
zAiS edb. Bu AmAr sdABu kTAil
beleCn.
14

iyiheelr SI r m&
] u Y
tArpr Bur bAkY AmAr kAeC l/ itin
bleln/ 16"mnu`sAn/ &uim etAmAr SIek Kub
BAlbAs/ ik Aim etAmAr kAC eTek tAek iney
enb. etAmAr SI hWA mAr yAeb ik &uim etAmAr
>K kAz kreb n/ ejAer ejAer ek<ed n.
17
ecAeKr jl ePel ik in>ze. m]t SIr j
cSVer ek<ed n. sADAr,t> ey kAp per TAk
tA pr. etAmAr pAgI b<AD/ juet pr. ezAk
kAz kret etAmAr eg<AP eFek ereK n Ar
mAnux mAr egel elAek sADAr,t> y KAy tAo
eKey n.
15

18

perr idn skAel Vr y beliCeln t Aim


elAekedr bllAm. es ibekel AmAr SI mAr
egl. perr idn skAel Vr y Aedz keriCeln
Aim es nusAer kAj krlAm. 19tKn elAek
AmAy ije|s krl/ "&uim ekn sb krC sebr
mAen ik
20
tKn Aim tAedr bllAm/ "Bur bAkY AmAr
kAeC l; 21SAeyelr pirbArilek kT
belA. Bu AmAr sdABu kT beln 'edK/
Aim AmAr pib^ SAn DbMs krb. &uim SAn
sVe gibRt o r sVe ziS gIt egey TAk.
etAmr es SAn edKet BAlbAs o stY tAek
BAelAbAs. ik Aim es SAn DbMs krb Ar
yue ey izZedr etAmr eCe esiCel/ tAr ht
heb. 22ik etAmr es k kAj kreb eymniw
Aim AmAr m]t SIr ibxey keriC. etAmr etAmAedr
ezAk kAz kret eg<AP FAkeb n. mAnux mAr
egel elAek sADAr,t y KAy t KAeb n. 23etAmr
etAmAedr pAgI b<ADeb/ juet preb ik ezAk
kAz krbAr j ek<edA n. etAmr etAmAedr
pAepr kAre (I o bRl hey peb. ek er
kAeC gBIrBAeb At$ n Ad kreb. 24iyihe5l
etAmAedr kAeC kiw icHSVrp. es y y kereC
etAmrAo tA kreb. zAiSr es smy yKn Aseb
tKn etAmr jAneb ey Aim Bu.
25-26
"mnu`sAn/ Aim elAekedr kAC eTek es
inrApd SAn :ejrzAelm iCiney enb. es sur
SAn tAedr An edy/ tAr t edKet cAy o
tAek k]t BAlbAes. ik es smey Aim
elAekedr kAC eTek zhr o tAedr sAnsit
iCiney enb. ejrzAelemr j >sMbAd iney
bizX ek kjn etAmAedr kAeC Aseb. 27es
smy/ etAmr elAkiwr se kT blet s(m
heb bM cp ker TAkeb n. BAeb/ &uim tAedr
kAeC kiw icHSVrp heb. tKn tAr jAneb ey
Aim Bu.
eAenr ibre BAbbA,I
Bur bAkY Amr kAeC l. itin bleln/
2
"mnu`sAn/ eAn sAnedr idek edK
Ar AmAr hey tAedr ibre kT bl. 3eAn
elAekedr bl AmAr Bu/ AmAr sdABur bAkY
ezAn? AmAr Bu sdABu kT beln yKn
AmAr pib^ SAn DbMs heyiCl tKn etAmr
Anit heyiCel. SAeyelr BUim klUixt hel
etAmr tAr ibre egel. iyh d A pirbAerr
elAekedr bI ker iney yAbAr smey etAmr tAedr
ibre egel. 4esj Aim pUebRr elAekedr hAet
etAmAedr sep edb Ar tAr etAmAedr BUim iDkAr
kreb. tAedr qsr etAmAedr edez tAedr izibr

25

iyihel 25:5-26:12

781
geb. tAr etAmAedr meDY bAs kreb/ etAmAedr
Pl KAeb o etAmAedr D pAn kreb.
5
"'Aim rbb zhriwek ewr cAr,SAn o eAn
edzek emxrA eyKAen ibAm eny esrkm kw
SAen pir,t krb. tKn tAr jAneb ey Aim
Bu. 6 Bu kTAo beln/ "ejrzAelm DbMs
hel per etAmr Anit heyiCel. etAmr
hAttAil ideyiCel o p dAipeyiCel. etAmr
SAeyelr BUimek iney b|Ash WA keriCel.
7
esj Aim etAmAedr zAiS edb. etAmr yue
luW kr mUlYbAn sAmIr mt heb. etAmr etAmAedr
iDkAr hArAeb. bdUr edez etAmAedr m]&uY heb.
Aim etAmAedr edz DbMs krb? tKn etAmr jAneb
ey Aim Bu.
emAyA b o esyI err ibre BAbbA,I
Bu AmAr sdABu kT beln/ "emAyAb o
esyIr bel/ 'iyhd pirbAr jAitedr mt.
9
Aim emAyAebr k<AD ekew enb. tAr sImAr zhril
iney enb/ BUimr egQrb qb-iyzIemAt/ bAla -imeyAn
o ikiryATiym. 10Ar es zhrel pUbR edezr
elAekedr edb. tAr etAmAedr BUim iDkAr kreb
Ar Aim pUbR edezr elAekedr Ar eAenr
elAekedr DbMs krb. tKn sbA Buel yAeb
kT ey eAn bel k jAit iCl. 11tA Aim
emAyAbek ibcAr nusAer zAiS edb. tKn tAr
jAneb ey Aim Bu.
8

edAemr ibre BAbbA,I


Bu AmAr sdABu kT beln/ "edAemr
elAekr iyhd pirbAerr ibre eW itezAD
inet igeyiCl/ tA tAr edAxI. 13Bu AmAr
sdABu Aro beln/ "Aim edAmek zAiS edb/
tAedr elAkjn o pZedr DbMs krb. Aim qtmn
eTek ddAn py$ spU,R edAm edziw DbMs krb
Ar edAmIyedr yue inht krb. 14Aim edAemr
ibre itezAD inet AmAr j SAeylIyedr
bYbhAr krb. BAeb S Aeyelr elAekr edAemr
ibre AmAr e*AD kAz kreb. tKn edAemr
elAekr jAneb ey Aim tAedr zAiS ideyiClAm.
Bu AmAr sdA Bu kTil beleCn.
12

pelXIye dr ibre BAbbA,I


Bu AmAr sdABu kTAil beln/
"pelXIyr itezAD enbAr ecX keriCl/ tAr
tY inur heyiCl bM e*AeD b smy eleC?
16
tA Bu AmAr sdABu beln/ "Aim pelXIyedr
zAiS edb; </ Aim kerTIy elAekedr DbMs
ker edb. smue@r pkUel bsbAskArI elAkedr
Aim spU,Rrep DbMs krb. 17Aim elAekedr
15

zAiS edb itezAD enb. AmAr e*AD tAedr iz(


edeb Ar tKn tAr jAneb ey Aim Bu?
esAr sV e ezAkbAtA$
inbRAsenr kAdztm bCerr mAesr Tm
iden Bur bAkY AmAr kAeC l. itin
bleln/ 2"eh mnu`sAn/ esAr ejrzAelemr ibre
bAej kT beleC/ beleC 'sAbAs? ngerr elAkjn
r( ker ey drj t DbMs heyeC. drj
AmAr j Kuel egeC. zhr et DbMsA/ tA
tAr eTek mUlYbAn ijinsil Aim Anet pAir.
3
tA Bu AmAr sdABu beln/ "esAr/ Aim
etAmAr ibre. Aim yu krAr j etAmAr ibre
b jAitek Anb/ tAr smue@r tew iPer As
eFeyr mt bAr bAr Aseb.
4
Vr beln/ "es zesnAr esAerr AcIr
DbMs kreb o tAr Sil ewen mAiwet nAmAeb.
Aimo tAr BUimr operr mAiwr Sr ecec ePel
esArek kiw n pAxAe pir,t krb. 5 esAr
smue@r DAer mAeCr jAl ibCAbAr jAyg heb. Aim
kT beliC? Bu AmAr sdABu Aro beln/
"esAr yue luW kr mUlYbAn sAmIr mt heb.
6
tArpr tAr knYAr yAr mAeW TAkeb tAedr htY
kr heb. tKn tAr jAneb ey Aim Bu.

26

nbK
U da irsr esAr A*m, kreb
Bu AmAr sdABu kTAil beln/ "Aim
%ridk eTek esAerr ibre k z Anb.
es z nbUKdairsr/ bAibelr mhAn rAj? es
tAr se Aneb ibrAw qsbAihnI Ar tAet V/
VAerAhI qs o enk pdAitk qs TAkeb?
qsr enk jAit eTek Aseb. 8 nbUKdairsr
etAmAedr inkewr :eCAw eCAw zhril DbMs kreb.
es zhr A*m, krbAr j b imnAr geb.
etAmAedr A*m krbAr j es kiw jAAl
qtrI kreb. es tAr qsdlek FAl idey r(
kreb. es jAAliw AcIr py$ yAeb. 9 es AcIr
eBdk y iney Aseb o tI( S idey etAmAedr
imnArel eBe ePleb. 10tAr eVr sMKY t
heb ey tAedr pAeyr DUel etAmAy eFek ePleb.
bAibelr rAj ngerr Aer ebz krAr smey
VAerAhI qser/ zkw o reTr ze etAmAr AcIr
k<Apeb. 11bAibelr rAj eGAAy ce etAmAr zherr
meDY idey Aseb Ar tAr eGAAelAr ze smS
pT dilt heb. es trbAirr Ar etAmAr elAekedr
htY kreb/ etAmAr zherr # TAmel BUimsA
heb. 12nbK
U dairserr elAekr etAmAedr Dn edQlt
iCiney iney yAeb. etAmr y ib*I kret eceyiCel
tAo tAr iney yAeb. tAr etAmAedr AcIrelA
o menArm bAielAek DbMs kreb bM etAmAedr
7

iyihel 26:13-27:17

782

pATr/ etAmAedr kAW bM etAmAedr mAiw smue@


ePel edeb. 13Aim etAmAr Aner gAn TAimey
edb/ elAek Ar etAmAr bI,Ar z Znet pAeb
n. 14Aim etAmAy kiw n pAxAe pir,t krb.
&uim smue@r DAer kiw jAl ibSAr krbAr jAygAr
mt heb? etAmAek AbAr g heb n? kAr Aim/
Bu kT bliC? kTAil Bu/ AmAr
sdABu beleCn.
jAitg esAerr j k< Adeb
Bu AmAr sdABu esAerr it kT
beln "BUmDYsAgerr pkUelr edzel etAmAr
ptenr ze k<Apeb. etAmAr meDYkAr elAekr
AGAt epel o ht hel ik t Gweb n 16tKn
pkUelr edzilr entAr tAedr isMhAsn eTek
enem es >K kAz kreb. tAr tAedr sur
rAjkIy bS tYAg ker '^Aesr bS preb. tAr
mAiwet bes Bey k<Apeb. etAmr kt cw ker
DbMs hel es eBeb tAr cmek Web. 17etAmAr
sVe tAr ezAkgAT gAeb
"'esAr/ &uim kiw ibKYAt zhr iCel. &uim ibKYAt
iCel Kn &uim sb hAireyC? &uim smue@ blbAn
iCel Ar etAmAr meDY bsbAskArI elAekrAo tA
iCl. mUl BUKe bAskArI sbA etAmAr Bey BIt
iCl.
18
Kn etAmAr ptenr iden pkUelr edzel
Bey k<Apeb. &uim pkUel b pinebz SApn
keriCel. BIt heb elAekr etAmAr ptn hel?
19
Bu AmAr sdABu kT beln/ "esAr
Aim etAmAek DbMs krb Ar &uim purAen zU
zher pir,t heb. ek esKAen bAs kreb n.
Aim smu@ek etAmAr opr idey bey eyet edb/
c eF etAmAy ACAdn kreb. 20Aim etAmAy
gBIrtm get$ pAWAb eyKAen m]etr reyeC. bpUebR
yAr mAr egeC/ &uim tAedr se eyAg edeb. Aim
etAmAy eD SAenr jget es purAen zU zher
pAWAb. &uim pAtAlgAmIedr sAeT eyAg
edeb. &uim Ar kKno jIibtedr edez iPer Aseb
n? 21Aim etAmAek DbMs krb bM &uim icrter
ibgt hey yAeb. elAek etAmAek K<ujeb ik tArA
Ar kKno etAmAek K<uej pAeb n? kT Bu
AmAr sdABu beleCn.
15

&uim bi,k. Bu/ AmAr sdA Bu kTil beln


"'esAr &uim inejek Kub surI BAb?
4
BU mDYsAgr etAmAr zherr sIm. etAmAr
inm$AtAr etAmAek sitY surI ker geiCl. es
jAhAjelAr mtn/ yAr etAm het pAi edy.
5
etAmAr inm$AtAr t)A qtrI krAr j snIr
pbRt eTek rs kAW en bYbhAr krt. tAr
ilbAenAenr rs gAC bYbhAr ker etAmAr mASl
qtrI krt.
6
tAr qbW qtrI kret bAzenr ok kAW bYbhAr
keriCl. jAhAejr kuWrI qtrI krAr j sAAesr
pAn kAW bYbhAr keriCl. tAr TAkAr jAygAw
sAijeyiCl hAitr dAet.
7
etAmAr pAl qtrI kret bYbht heyiCl
imzerr qtrI rIn misn. es pAl iCl etAmAr
ptAk/ etAmAr kuWirr ACAdn iCl nIl o ebnI
re[r. osb sAAs lIz pkUl eTek esiCl.
8
sIedAn o bRedr elAekr etAmAr j enQk
ebey esiCl. esAr/ etAmAr |AnI elAekr
jAhAejr nAibk iCl.
9
gbAelr bI,r o |AnbAn elAekr t)Ar
mAeJ eCd emrAmetr j jAhAej iCl. smue@r
sb kiw jAhAj o tAedr nAibekr etAmAr se
bYbs krAr j esiCl.
10
''pArs/ lUd o pUewr elAekr etAmAr esnAdel
eyA heyiCl. etAmAr edoyAel tAr tAedr FAl
o izrSA Juiley rAKt. tArA sAn o egQrb
en etAmAr zherr ezAB bDRn keriCl. 11bRd o
eheleKr* elAekr etAmAr zhr iGer ey AcIr/
tAek pAhAr idt. etAmAr ceAelA iCl gAmAedr
iDkArBu). etAmAr zherr cArDAerr edoyAel
tAr tAedr FAl Juiley rAKt. tAr etAmAr
esQy$ek pU,R rp ideyiCl.
12
''etAmAr %m bi,kedr meDY tzRIz iCl
kjn. tAr rep/ elAh/ dS o sIs idey
etAmAr pUbR ijinsil iknt. 13Is/ &Ubl bM
emzk-r elAekrA etAmAr se bYbs krt. tAr
*ItdAs o iptelr ibinmey etAmAr ijins iknt.
14
etAgm$ jAitr elAekr V/ yuer V o gDRB
idey etAmAr ijins iknt. 15ddAenr elAekrAo
etAmAr se bYbs krt. etAmAr ijinsp^ &uim
b jAygAy ebcet. elAek hAitr dAt o Abluz
kAW idey etAmAr dAm emwAt. 16etAmAr b %m
@ebYr j rAmo etAmAr sAeT bYbs krt. tAr
pAnA/ ebin kAp/ buiw edoy kAp/ imih msIn/
bl o prAg mi idey etAmAr ijins iknt.
17
''iyhd o SAeyelr elAekrAo etAmAr se
bYbs krt. gm/ jlpA/ kic fmur/ mDu/ etl o

esAr smeu @ bYbsAr mhAn ek


Bur bAkY AbAr AmAr kAeC l/ itin
bleln/ 2 "mnu`sAn/ esAr sVe
ezAekr gAn gAo. 3 esAerr sVe kTAil
bel
"esAr/ &uim hel smue@r idek igey yAoy
pT. smue@r pkUl brAbr b pjAitr j ehelK Tb "etAmAr qsr.

27

iyihel 27:18-28:12

783
mlm idey tAr etAmAr ijinesr dAm emwAt.
18
dezk etAmAr kjn BAl e*t iCl. etAmAr
kAC eTek b cmkAr ijins iney es etAmAr
se bYbs cAlAt. sb ijinesr j tArA ihlea bAn
eTek @A(Ars o sAd pzm iney Ast. 19dezk
bM xl eTek IsIy elAekr etAmAr kAC eTek
ijinx iknt. tAr epw elAh/ kAz o AK iney
Ast.
20
ddAenr j BAl bYbs ht. tAr etAmAr
sAeT ijenr nIecr kAper bYbs krt. 21Arb
o ekderr entAr emxzAbk/ emx o CAgl idey
etAmAr @bY iknt. 22izb o rAmAhAr bi,ekr
etAmAr sAeT bYbs krt. tAr smS %m mzl/
mUlYbAn pATr o esAn idey etAmAr ijins iknt.
23
hAr/ kI/ dn bM izb/ zUr o iklamedr
binkrA etAmAr se bYbs krt. 24tAr sUecr
kAj kr nIl kAp/ b re[r gAilc/ z) ker
pAkenA di bM rs kAeWr i idey bYbs
krt. 25etAmAr ebec edoy ijinsil tzRIezr
jAhAjil bey iney eyt.
"esAr &uim mAlbAhI jAhAejr kiwr mt.
&uim smue@ b Denr BAer BArI.
26
etAmAr dAIr etAmAek gBIr smue@ iney
egeC. ik bl pUbRIy bAyu Ar smue@ etAmAr
jAhAj DbMs heb.
27
etAmAr Dnspi% sb smue@ iCiwey yAeb.
etAmAr Dnspi% y &uim ebec eken t smue@
Ciey yAeb. etAmAr nAibekr/ k,RDAerr o iC@
emrAmtkArIr sb smue@ iCwek peb. etAmAr
zherr bi,kr o qsr sbA smue@ feb yAeb.
etAmAr DbMesr iden w Gweb.
28
''etAmAr nAibkedr kA Zen DAn BUKiw
Bey ek<ep Web?
29
etAmAr jAhAejr smS kmRIr smue@ J<Ap
edeb. dAIr o nAibekr jAhAj eTek J<Ap idey
pAer idek sAtAr kAweb
30
tAr etAmAr sV e >K kreb. tAr kAAkAiw
ker tAedr mATAr pr DeU l iCwAeb o CAey gAgi
edeb.
31
tAr etAmAr j mAT kAmAeb o ezAk bS
preb. m]t bYi)r j ezAk krAr mt etAmAek
iney ezAk kreb.
32

34

ik Kn &uim smu@ o tAr gBIr jelr


Ar c,R heyC. etAmAr bAinijYk p,Y o etAmAr
smS nAibkdl etAmAr se feb egeC.
35
pkUel bAskArI sb elAek etAmAr sVe
ibiSt. tAedr rAjAr ByAnkBAeb BIt. tAedr
muK es ibSy kAz ker.
36
edezr bi,ekr etAmAek iney izs edy.
kAr &uim ezx hey egC/ Ar kKno etAmAy pAoy
yAeb n.
esAr inejek eV rr mtn men ker
Bur bAkY AmAr kAeC l; itin bleln/
2
"mnu`sAn/ esAerr zAskek bl/ 'Bu
AmAr sdABu kTAil beln
'''&uim BIx gibRtmn? bel TAk/ ''Aim
edbtA? Aim smue@r mAeJ edbtAedr Asen
bis. ik &uim Vr no/ mAnux? &uim ekbl inejek
edbtA BAb.
3
&uim inejek dAineyelr eceyo |AnI men kr?
men kr sb ibxy &uim ebr kret pAr?
4
dzRn o |An Ar &uim etAmAr Dn pAj$n
kerC. etAmAr DnBAAer esAn o rep jm kerC.
5
etAmAr mh | o bYbs Ar &uim Dnspi%
bAieyC. Ar Kn sb Denr j etAmAr mn
gibRt.
6
'''tA Bu AmAr sdABu kT beln
esAr &uim inejek edbtAr mt men kret.
7
Aim etAmAr ibre yu krbAr j ibedzIedr
Anb. tAr jAitge,r meDY b Byr. tAr
KAp eTek trbAir ewen ebr kreb bM etAmAr
sur ijinsilr opr/ eyil etAmAr | eTek
ij$t/ tAr opr bYbhAr kreb. tAr etAmAr
egQrbo DbMs ker edeb.
8
tAr etAmAy ewen kber nAmAeb. &uim smue@
mAr egeC mn nAibekr mt heb.
9
es bYi) etAmAy htY kreb. tAo ik &uim
bleb/ ''Aim edbtA n? es etAmAek tAr zi)r
DIn kreb. &uim edKet pAeb ey &uim Vr no/mAnux?
10
etAmAr se ibedzIedr* mt Acr kr
heb bM &uim pirictedr meDY mAr yAeb.
smS GwnAelA Gweb kAr Aim rkm A|A
ideyiClAm? Bu AmAr sdABu sb beleCn.

28

''tAedr es BArI kAAr meDYo tAr etAmAy


11
iney ezAk gAT gAeb o k<Adeb.
Bur bAkY AmAr kAeC l. itin bleln/
12
''esAerr mt Ar ek AeC? tbu esAr hl DbMs
"mnu`sAn/ esAerr rAjAek iney ezAekr
smu@ mAeJ?
gAnw gAo. tAek bl/ ''Bu AmAr sdABu
33
etAmAr bYbsAyIr smu@ pArApAr krl/ etAmAr kTAil beleCn
ibpul Den o pe,Y &uim belAkek &uX krel.
p]iTbIr rAjAedr DnI krel?
ibedzI A(irk eTR/ "yAr sukr hyin.

iyihel 28:13-29:8

784

'''&uim kjn AdzRbAn elAk iCel/ |Ay pU,R


o sbRA sur.
13
&uim Verr An den iCel. etAmAr kAeC
sb Dre,r mUlYbAn pATr cin/ pItmin/ hIer/
qby$Ymi, egAemdk sUy$kA/ nIlkA/ hiri o
mrkt iCl. itiw pATr SVn$Kict iCl. etAmAr
s]iXr iden &uim esQey$Y BUixt heyiCel.
14
Aim ibezxBAeb etAmAr j kjn krbek
etAmAr kjn iBBAbk iheseb inyu) keriClAm.
Aim etAmAek Verr pib^ pbRetr opr SApn
keriClAm. Aenr mt ckcek mi mAinekYr
meDY idey &uim yAtAyAt kret.
15
etAmAek yKn s]iX keriClAm tKn &uim DAim$k
o s iCel. ik tArpr etAmAr meDY Xt pAoy
egl.
16
&uim bYbsA ker ibrAw Dn lAB krel. ik
t etAmAek ihMS ker &ull bM &uim pAp krel.
tA Aim etAmAek kiw Zic bSr mt bYbhAr
krlAm. Aim etAmAek Verr pbRt het Ce
ePllAm. &uim krb dUtedr ibezx kjn iCel.
etAmAr fAnA AmAr isMhAsn eFek rAKt. ik
Aim etAmAek Aenr mt cka mkakArI mi mAinkY
eTek ejAr ker ebr ker idlAm.
17
etAmAr esQy$Y etAmAek gibRt keriCl.
etAmAr egQrb etAmAr | nX krl tA Aim
etAmAek mAiwet ACA mArlAm. Kn rAjAr
etAmAr idek tAikey edeK.
18
sADu bYbsAyI ihsAeb &uim b Ay kAj
keriCel. BAeb pib^SAnil Zic krel. tA
Aim etAmAr meDY eTek An bAr krlAm. Ar
t etAmAek Ailey idl o &uim pue CA hel.
Ar Kn sbA etAmAr l edKet pAeC.
19
etAmAr y bS hl t edeK jAitr
elAekr ibiSt. &uim l(Y keriCel/ By epey
igeyiCel bM ezx hey igeyiCel.
sIedAn sV e bAtA$
Bur bAkY AmAr kAeC l; itin bleln/
21
"mnu`sAn/ sIedAenr idek tAikey AmAr hey
es SAenr ibre kT bl. 22bl/ 'Bu AmAr
sdABu kTAil beln
"'sIedAn Aim etAmAr ibre? etAmAr
elAekr AmAy sAn kret izKeb? Aim sIedAnek
zAiS edb. tKn elAek jAneb ey Aim Bu/
Aim pib^. Ar esBAeb AmAr se bYbhAr
kreb.
23
Aim sIedAen erAg o m]&uY pAWAb Ar zherr
meDY b elAk mAr yAeb. Kg zqs zherr
bAerr b elAkeko htY kreb. tKn tAr jAneb
ey Aim Bu?
20

S Aeyl
jAitek edeK Ar ek hAseb nA
"'SAeyelr cArDAerr edzel yAr tAedr
G], keriCl/ tAr SAeylek AGAt kret Ar
AlAjnk l b k<Awr mt heb nA. tKn tArA
jAneb ey Aim Bu/ tAedr sdABu.
25
Bu AmAr sdABu kTAil beln/ "Aim
SAeyelr jng,ek A jAitr meDY Ciey
ideyiClAm/ ik Aim AbAr tAedr pirbArek
k^ krb. tKn jAitr jAneb ey ekbl
Aim pib^ bM AmAr sAeT es nusAer bYbhAr
kreb. Aim AmAr dAs yAekAbek ey edz
ideyiClAm/ SAeyelr jng tKn es edez bAs
kreb. 26tAr es edez inrAped bAs kreb/
GrbAI bAnAeb o @A(A gAC lAgAeb. cArpAezr ey
jAitr tAedr G], krt/ Aim tAedr zAiS edb.
tKn SAeylbAsI inrAped bAs kreb/ Ar jAneb
ey Aim tAedr Bu o Vr.
24

imzerr ibre bAtA$


inbR Asenr dzm bCerr dzm mAesr
:jAnuyA rI Adz iden Bur/ AmAr sdA Bur
bAkY AmAr kAeC l. itin bleln/
2
"mnu`sAn/ imzerr rAj PerQe,r idek tAikey
tAr ibre o imzerr ibre AmAr hey
kT bl. 3 bl/ 'Bu AmAr sdABu kT beln
"'imzerr rAj PerQ/ Aim etAmAr ibre.
&uim nIlnedr mAJKAen Zey TAk es sAmui@k
dAnb. &uim bel TAk/ "w AmAr ndI? Aim r
s]iXkt$?
4
ik Aim etAmAr ecAyAel b<iz idey ib<iDey
edb. nIlnedr mAeCr etAmAr Aez Dr peb.
5
'''Aim etAmAek mACZ ndI eTek fAAy &uel
Anb. Aim etAmAek sebeg inj$n Aer Cue
ePel edb. &uim mAiwet pe TAkeb/ ek etAmAy
&uel kbr edeb n. Aim etAmAek KASVrp b
pZ o pAiKedr kAeC edb.
6
tKn imzer bsbAskArI sbA jAneb ey Aim
Bu. "'Aim ekn sb krb kAr SAeyelr
elAekr sAhAeyYr j imzerr opr inB$r keriCl.
ik imzr heC kiw pAtl KAegr lAiWr mt.
7
yKn SAeyl etAmAr se eleg rl/ tKn
&uim eBe pel bM es etAmAr GA mwek idl.
yKn SAeyl etAmAr opr ehlAn idl/ &uim eBe
pel Ar oedr ePel idel. ik imzr ekbl
tAedr hAt o k<AD ib kereC. tAr sAhAeyYr
j etAmAr opr BAr ideyiCl/ ik &uim tAr
k<AD muce eBe ideyC.
8
tA Bu AmAr sdABu kT beln "Aim
etAmAr ibre trbAir Anb/ bM etAmAr smS
elAkjn o pZpAiK DbMs krb.

29

iyihel 29:9-30:12

785
9

imzr zU o DbMs heb/ tKn tAr jAneb


Aim Bu.

tKn eh iyihel Aim etAmAek tAedr kAeC kT


blet edb Ar tAr jAneb ey Aim Bu.

Vr bleln/ "ekn Aim sb kAj krb


kAr &uim belC/ ' ndI AmAr/ Aim r inm$At.
10
tA Aim :Vr etAmAr ibre. Aim etAmAr
nIlnedr b zAK-zAKAilro ibre. Aim
imzrek spU,Rrep DbMs krb. imgaedAl eTek
AsoyAn py$ mnik kUz edezr sImAn py$
zhril zU heb. 11ekAn elAk mnik pZo
imzerr meDY idey yAtAyAt kreb n. 40 bCr Der
ek tAr meDY idey yAebo n/ bsbAso kreb n.
40 bCr Der zhril DbMsSp hey pe TAkeb
12
Aim imzr DbMs krb. zhrel 40 bCr Der
DbMesr meDY pe TAkeb. Aim jAitge,r meDY
imzrIyedr Ciey edb/ ibedez tAedr Agekr
mt krb.
13
Bu AmAr sdABu kT beln/ "Aim
imzerr elAekedr b jAitr meDY iC iB krb.
ik 40 bCr pr Aim elAekedr AbAr sMh
krb. 14Aim imzrIyedr bI dz ePrAb/ tAedr
jBUim peTAex iPirey Anb ik tAedr rAjYo
tAr r hArAeb. 15A rAejYr eTek es rAjY
sbecey km r p,
U R heb. esw Ar kKno A
jAitr per inejek t kreb n. Aim tAedr
mn nUYn krb ey tAr Ar jAitge,r per
kt$] kreb n. 16SAeyl pirbAr Ar kKno
imzerr per inB$r kreb n. SAeylIyr tAedr
pAp Sr kreb tAr Sr kreb ey tAr imzerr
idek sAhAeyYr j iPeriCl :Verr idek ny.
Ar tAr jAneb ey Aim Bu bM sdABu.

bAibelr qs
sr imzr A*mn kreb
Bur bAkY AbAr AmAr kAeC l/ itin
bleln/ 2"mnu`sAn/ AmAr hey BAbbA,I
ker bl/ 'Bu AmAr sdABu kTAel beln
"'ickAr ker bl/ ''es Byr idn AseC.
3
es idn inkew? </ Bur es ibcAerr idn
inkew. es idn heb emGAC k idn/ esw heb
jAitge,r ibcAerr idn?
4
imzerr ibre kiw trbAir Aseb bM tAr
ptn heb? tA edeK/ kUz edezr elAekrA Bey
k<Apeb. bAibelr qsr imzerr elAekedr bI
ker iney yAeb. imzrek tAr iBi% eTek pAwn
krA heb?

bAibl imzr lAB kreb


inbRAsenr sAtAztm bCerr Tm mAesr Tm
iden Bur bAkY AmAr kAeC l. itin bleln/
18
"mnu`sAn/ nbUKdairsr bAibelr rAj esAerr
ibre blBAeb tAr qsedr idey yu
kireyiCeln. tAr etYk qser mAT kAimeyiCl.
BArI mAl bhn kr kAlIn Gx$n Ar etYk qs
n heyiCl. nbUKdairsr o tAr esnAdl esArek
prAijt kret keWAr pirm keriCl ik tAr
es sb keWAr pirm Ar ikC lAB kerin.
19
tA Bu AmAr sdABu kT beln/ "Aim
imzr edz bAibelr rAj nbUKdairsrek edb Ar
es imzerr elAekedr bhn ker iney yAeb. eswA
heb nbU K da irserr esnAdelr ebtn. 20Aim
nbK
U dairsrek tAr keWAr piremr purS Ar ihsAeb
imzr edz ideyiC. kAr tAr AmAr j kAj
kereC. Bu AmAr sdABu sb kT beleCn?
21
es idn Aim S Aeyl pirbArek zi)zAlI krb/

30

"'b elAk imzerr se zAi ci) keriCl/


eymn kUz/ pUw/ lUd-r elAekrA/ ArbIyrA sbA/
bM ilibyr elAekr. ik tAr DbMsA heb
bM yAr ci) keriCl es smS elAekrAo*
DbMsA heb?
6
Bu AmAr sdABu kTAil beln "yAr
imzerr Ser mt tAr pitt heb. tAr prA*emr
ey gbR tAr ezx heb. imgaedAl eTek isebnI py$
imzerr elAek yue ht heb. Bu AmAr sdABu
sb kT beleCn?
7
eysb edz DbMs heyiCl imzr tAedr se
eyAg edeb. imzerr zhrel zUnY zhrelAr
meDY TAkeb.
8
Aim imzer k An lAgAb/ Ar tAr smS
sAhAyYkArIr DbMs heb. tKn tAr jAneb ey Aim
Bu?
5

17

'''es smy Aim bAt$AbAhk pAWAb/ yAr


jAhAej ker es >sMbAd iney kUz edez yAeb.
kUz Kn inejek inrApd BAeb ik imzrek
zAiS epet edeK kUz Bey k<Apeb. es idn
AseC?
10
Bu AmAr sdABu kT beln ''Aim
imzr DbMs krAr j bAibelr rAj nbK
U dairsrek
bYbhAr krb.
11
nbUKdairsr o tAr elAekr smS jAitr
meDY ByAbh. Aim imzr DbMs krAr j tAedr
Anb. tAr imzerr ibre tAedr Kg ebr ker
edz zeb pU,R kreb.
12
Aim nIl ndek Zk BUimet pir,t krb.
tArpr es Zk BUim Aim X elAekedr kAeC
yAr elAekrA TRA iyhd.

iyihel 30:13-31:13

786

ebec edb. Aim es edz zU kret ibedzIedr


bYbhAr krb. Aim Bu kT beliC?

ibiB edez Ciey edb. tKn tAr jAneb ey


Aim Bu?

imzerr miU %
$ il DbMsA heb
Bu AmAr sdABu kT beln "Aim
imzerr mUi%$edro DbMs krb. Aim enAP eTeko
mUi%$el dUr krb. imzer ekAn ent TAkeb n
Ar Aim imzr edez By s]iX krb.
14
Aim peTxek zU ker edb. Aim esAyen
An lAgAb. Aim iTbasaek zAiS edb.
15
bM Aim imzerr gR ebiXt zhr sIenr
ibre Amr e*AD eFel edb. Aim iTbasa-r
elAekedr DbMs krb?
16
Aim imzer An lAgAb. sIn zhr Bey
CwPw kreb. qsr iTbasa ebz kreb Ar
itidn enAeP n&un n&un sms edK edeb.
17
Aebn o pI-ebzetr yubekr yue mAr peb.
Ar SIelAkedr bI kr heb.
18
es idn/ idenr eblAy tPnaehex kr
enem Aseb. kAr Aim es SAen imzerr (mt
eBe edb. imzerr iniB$ktAr gbR ezx heb. kwA
emG imzrek eFek edeb Ar tAr kAedr bI
kr heb.
19
sutrAM Aim imzrek zAiS edb. tKn tAr
jAneb ey Aim Bu.

ibzAl rs b(
]
inbRAsenr gAerAtm bCerr tIy mAesr
Tm iden Bur bAkY AmAr kAeC l.
itin bleln/ 2 "mnu`sAn/ kTAil imzerr
rAj PerQ o tAr jAedr igey bl.
"'&uim t mhAn? etAmAr se Aim kAr &uln
krb
3
zUrIy hl ilbAenAenr kiw rs be] (r mt.*
tr zAKAskl sur/ Gn CAy ibizX Ar qdeG$Y
ebz lV hoyAy tAr mAT iCl emeGr meDY?
4
jel es gAeCr b]i ht. gBIr ndI es
b](ek AerA lV keriCl. eyKAen b](iw erAp
kr heyiCl es jAygAr kACkAiC ndIiw bey
eyt. bM ndIiwr es BAg eTek eCAw eCAw jlDAr
jimr A gACilr kAeC bey eyt.
5
tA es b(
] e(e^r A be] (r ecey ctAy
lV iCl. Ar tAet enk zAKAo jAl. enk
jlo iCl tA gAeCr zAKAil Ciey egl.
6
AkAezr smS pAiK es gAeCr fAel bAs
b<ADl. Ar mAeWr smS pZ es zAKAr tlAy
sAn sb krl. smS mhAn jAit es gAeCr
CAyAy bAs krl.
7
es b]( it sur/ it b]h o lV fAl
yu) iCl. tAr mUlil cr jlo ept?
8
mnik Verr bAgAenr rs b](o t b
iCl n. edbdAr gAeCro telA zAK iCl n.
mnik eAn b]e(ro t zAK iCl n. Verr
bAgAenr ekAn b]( t sur iCl n.
9
Aim tAek enk zAK ibizX o sur krlAm.
edeK/ denr b](il/ eyil Verr bAgAen
iCl/ x$AiVt hey Wl.

13

imzr icridenr j bR l hey peb


inbRAsenr gAerAtm bCerr Tm mAesr sm

iden Bur bAkY AmAr kAeC l; itin bleln/


21
"mnu`sAn/ Aim imzerr rAj PerQe,r bA
B keriC. piw idey ek tAr es hAt eb<eD
edeb n. t AerAgYo heb n tA es hAt trbAiro
Dret pAreb n.
22
Bu AmAr sdABu kT beln/ "Aim
imzerr rAj PerQe,r ibre. Aim tAr ewA
hAt eBe ePlb/ z) hAtw Ar ey hAtw
itmeDY eBe ePl heyeC eswAeko. Aim tAr
hAt eTek Kg ePel edb. 23Aim imzrIyedr
jAitge,r meDY iC iB ker edb. Aim tAedr
ibiB edez Ciey edb.
24
Aim bAibelr rAjAr hAt z) ker tAr hAet
AmAr trbAir edb. ik Aim PerQe,r hAt eBe
edb. tKn PerQ bYTAy ickAr ker k<Adeb eymn
kjn m]&uY pTyA^I Aht mAnux k<Aed. 25tA
Aim bAibelr rAjAr hAt # krb ik PerQe,r
bA Kes peb bM tKn tAr jAneb ey Aim
Bu.
"Aim bAibelr rAjAr hAet Kg edb Ar es
imzr edezr ibre t bYbhAr kreb. 26Aim
imzrIyedr jAitge,r meDY Ciey edb bM tAedr
20

31

tA Bu AmAr sdABu kT beln "es


gAC b hl/ tAr mAT emG Cel Ar t t <c
bel tAr men gbR hl? 11es j Aim kjn
zi)zAlI rAjAr hAet es b]e(r opr inyBAr
idlAm. es zAsk tAr m kAejr j es b(
] ek
zAiS idl. Aim es b](ek AmAr An eTek
&uel ePllAm. 12ibedzIr p]iTbIr Byr elAekr
t ekew tAr zAKAil pAhAe o ptYkAy Ciey
idl. tAr BA fAlil es edezr mDY idey
bAiht ndI BAisey iney egl. es gAeCr tlAy
Ar CAy n TAkAy elAek tek pirtYAg krl.
13
Kn es pitt b]e( pAiKr bAs ker; b
pZr tAr pitt zAKAil mAiey yAy.
10

zr
U Iy mt Tb "kiw emAcAkAr b]( ibezexr kT
BAeb. n? ilbAenAenr kiw rs b]e(r kT BAeb.

iyihel 31:14-32:16

787
14

''Kn/ jelr DAerr Ar ekAn gAC rkm


b kreb n. tAr Ar emG py$ ep<QCAet
cAeb n. eysb b]( jl pAn ker/ tAedr ek
Ar lV bel bA kreb n. kAr tAr sbA
m]&uYr j inript. tAr sbA izoel cel yAeb.
r/ yAr m]&uYr per gAD get$ enemeC tAedr
se tArA eyAg edeb.
15
Bu AmAr sdABu kTAil beln/ "es
idn yKn es b]( izoel egl/ Aim elAekedr
k<AideyiClAm. Aim tAek gBIr smu@ Ar eFek
ePllAm/ ndIilr bAh b ker idlAm yAet
jl Ar bAiht het n pAer. Aim ilbAenAnek
tAr j ezAk krAlAm/ sb gACelA b
gACiwr j >eK suS hey pl. 16Aim es
b]e(r ptn GwAlAm Ar jAitg tAr ptenr
ze Bey ek<ep Wl. Aim es b](ek m]&uYr
SAen pAWAlAm eyn t igey/ yAr pAtAel ebz
kereC mn sb elAekr se eyAg idet pAer.
tIet/ denr sb gAC/ ilbAenAenr sebRAk]XrA
es jl pAn krt. es smS b]( gAD ghber
zAi epeyiCl. 17</ b b](iwr se b](rAo
m]&uYr SAen enem egl. tAr yue inht elAekedr
sAeT eyAg idl. es b b](iw b](edr blbAn
krl. b](il jAitger meDY b b]e(r CAyAy
bAs keriCl.
18
''eh imzr/ den enk b o blbAn b](
iCl. tAr meDY ekAn b](iwr se Aim etAmAr
&uln krb tAr sbA tl ghber cel egeC
bM &uimo pAtAel ibedzIedr* se eyAg edeb.
&uimo esKAen yue ht elAekedr meDY pe TAkeb.
''</ PerQe,r it w Gweb Ar t Gweb
tr se TAk elAekr opr? Bu/ AmAr sdA Bu
sb kT beln.
PerQ isMh n dAnb
Adztm bCerr inbRAsenr Adztm mAesr
Tm iden Bur bAkY AmAr kAeC l.
itin bleln 2"eh mnu`sAn/ imzerr rAj
PerQe,r sVe ezAekr gAn egey tAek bl
"'&uim inejek pjAitr meDY idey ehe w yAoyA
yub isMehr mt men kret. ik Asel &uim hedr
dAnebr mt. &uim jleSAetr meDY pT ker iney
igey eyet/ etAmAr pA idey &uim jl kAdAmy
ker &ulet. &uim ndIilek AelAit ker
idet.

32

Bu AmAr sdABu kTAil beln


"Aim b elAkjn k^ keriC. bAr Aim
3

ibedzI A(irk eTR/ "su kr hyin mn elAk.

etAmAr per AmAr jAl Cb. tArpr elAek


etAmAy ewen &uleb.
4
tArpr Aim etAmAy mAiwet ePel edb. Aim
etAmAy mAeW Ceu ePlb. AkAezr smS pAKI yAet
etAmAr opr ibAm ker es bYbS Aim krb.
smS b pZr es nA hoy py$ yAet
etAmAek eKey eny tAr bYbS Aim krb.
5
Aim etAmAr edh pbRetr per Ciey edb.
ptYkAil Aim etAmAr m]tedeh pU,R ker
edb.
6
Aim etAmAr r) pbRetr pr eFel mAiw
iBijey ePlb. ndIil etAmAr Ar pU,R heb.
7
Aim etAmAek # ker edb. Aim AkAz
eFek ePel tArAilek kArmy krb. Aim
sUy$ek emeGr epCen luikey rAKb. Aim etAmAr
smS AelAek kAr ker edb.
8
keykiw AelA AeC y AkAzek AelAikt
ker/ ik etAmAr kAeC esel yAet kAr edKAy
Aim tAr bYbS krb. Aim etAmAr sm S
edzilek kArmy ker edb. Bu AmAr
sdABu sb kT beln.
9

''Aim yKn etAmAedr bI iheseb ey edz


etAmr jAn n mn k edez pAWAb tKn b
elAk >iKt o icAS heb. 10pjAit etAmAy
edeK bAk hey yAeb. Aim yKn AmAr trbAiriw
tAedr sAmen edAlAb tKn tAr etAmAr dr, Bey
k<Apeb. etAmAr ptenr iden/ it muet$ rAjAr
Bey k<Apeb/ etYek tAr inejr jIbenr j
BIt heb.
11
kAr Bu AmAr sdABu beleCn "ey bAibelr
rAjAr trbAir etAmAr ibre yu kret Aseb.
12
Aim etAmAr elAekedr htY krAr j
sb qsedr bYbhAr krb. qsr Byr
jAitr elAk; imzr y iney gbR ker t tAr
DbMs kreb. imzerr elAkjno DbMs heb.
13
imzerr ndIr DAer yt pZ AeC Aim tAedr sb
DbMs krb. Pel elAekr tAedr pAey pAey Ar
jl eGAl kreb n/ pZedr (uerr Aro jl
Ar eGAl heb n. 14TRA Aim imzerr jl
zA krb. tAedr ndIel AeS AeS etelr
mt beb. Bu AmAr sdABu kT beleCn.
15
"Aim imzrek kiw zU SAen pir,t krb.
edziw sb ikC hArAeb. imzer bAskArI smS
elAkek Aim zAiS edb. tKn tAr jAneb ey
Aim Bu.
16
'' jAitr elAekrA o kAr ezAekr
gAn gAeb. imzr o imzerr elAekedr sVe tAr
ezAekr gAn gAeb. Bu AmAr sdA Bu sb
kT beleCn.

iyihel 32:17-33:9

788

imzr DbMesr j reye C


inbRAsenr Adztm bCerr Tm mAesr
pdz iden Bur bAt$A AmAr kAeC l. itin
bleln/ 18"mnu`sAn/ imzerr elAekedr j
k<Ad. imzr bM es zi)zAlI jAitedr kberr
idek pircAilt kr; tAedr pAtAelr idek
pircAilt kr. eyKAen tAr A gt$gAmIedr
kAeC yAeb.
19
''imzr &uim kAro ecey k]X no? m]&u Yr
SAen yAo/ smS ibedzIedr se igey ezAo.
20
''yue yAr inht heyiCl imzr tAedr kAeC
yAeb. yue imzr inej inht heyiCl. zrA tAek
bM tAr smS elAkek ewen ineyeC.
21
''blbAn o zi)zAlI elAekr yue ht
heyiCl. sb ibedzI elAekrA m]&uYr SAen enem
igeyiCl. SAen yAr ht heyiCl tAr imzr
bM tAr sAhAyYkArIr sAeT kT bleb.
22-23
''m]&u Yr es SAen zUr o tAr smS qsr
reyeC; tAedr kbr reyeC es gBIrtm get$.
sb zUrIy qsr yue ht heyiCl Ar tAedr
kbril tAr kberr pAez reyeC. jIibtkAel
tAr elAekedr BIt krt ik Kn tAr sbA
zA tAr sbA yue inht heyeC.
24
''lm esKAen reyeC; tAr qsr tAr kberr
cArpAez reyeC; tAedr sbA yue inht heyiCl.
ibedzIr gBIrtm get$ igeyeC. jIibtkAel
tAr elAekedr BIt krt ik tAr tAedr l
semt gBIr get$ igeyeC. 25yue inht smS
qs o lemr j tAr ibCAn epeteC. lemr
qsr tAr kberr cArpAez reyeC. sb ibedzIr
yue inht heyiCl. jIibtkAel tAr elAekedr
sS krt ik tAr tAedr l semt gBIr
get$ igeyeC. tAr inht sb elAekedr se
reyeC.
26
''emzk/ &Ubl bM tAedr sb esnAr KAen
reyeC; tAedr kbro tAr pAez. sb ibedzIr
yue inht heyiCl rA jIibtkAel elAekedr
BIt krt. 27Kn tAr bpUebR ey sb zi)zAlI
elAekr mAr igeyiCl tAedr sAeT zAiyt. tAr
tAedr yuer S semt kbrS. tAedr Sil
tAedr mATAr nIec ik pAp tAedr hAer meDY
kAr tAedr jIbnkAel tAr elAekedr BIt
keriCl.
28
''imzr/ &uimo DbMs heb bM sb ibedzIedr
pAez zyn kreb. &uim sb qsr/ yAr
yue inht heyiCl tAedr sAeT zyn kreb.
29
''edAmo esKAen reyeC; tAr rAjAr
entAedr se esKAen reyeC. tArAo zi)zAlI
qs iCl ik Kn tAr yue ht A elAekedr
se zAiyt. tAr KAen ibedzIedr pAez zAiyt.
17

gBIrtm get$ yAr egeC tAedr sAeT tAr esKAen


reyeC.
30
''%err zAskr sbA esKAen rey e C.
sIedAenr sb qsr esKAen reyeC. tAedr zi)
elAekedr sS keriCl ik Kn tAr sbA
lit. ibedzIr yue inht elAkedr
sAeT zAiyt. tAr tAedr l semt gBIrtm
get$ igeyeC.
31
''yAr m]&u Yr SAen igeyeC PerQ tAedr edKeb.
PerQ o tAr elAekr edeK sAn lAB kreb.
</ tAr smS qs yue inht heb. Bu AmAr
sdABu kT beleCn.
32
"PerQ, tAr jIbzAy elAekedr By
ediKeyiCl. ik Kn es ibedzIedr se zyn
kreb. PerQ o tAr qsbAihnI yue inht
qsedr se zyn kreb. Bu AmAr sdABu
sb kT beleCn.
rV S Aeye lr hrI ihsAeb
iyihelek menAnIt kreln
Bur bAkY AmAr kAeC l/ itin bleln/
2
"mnu`sAn/ etAmAr elAkedr kAeC kT
bl/ 'Aim edezr ibre yu krAr j zesn
Anel elAek hrI ihsAeb kjnek menAnIt
kreb. 3 z Aset edKel es hrI iz[ bAijey
elAkedr sAbDAn kreb. 4ik es sAbDAn bA,I
Zen yid ek t A ker teb qsr tAedr
bI ker iney yAeb Ar es mAnuxiw inej tAr
m]&uYr j dAyI heb. 5 es izAr Aoyj Zeno
t ep( keriCl tA tAr m]&uYr j tAek
dAyI kr heb. ik es yid es sAbDAn bA,Ir
idek menAeyg idt teb tAr jIbn b<AcAet pArt.
6
'"ik o het pAer ey hrIiw z qs
edeKo iz[ bAjAyin. es hrIiw elAekedr
sAbDAn ker edy in. qsr yid elAekedr bI
ker iney yAy tAhel eswA tAedr pAepr kAre,
heb ik ese(e^ tAedr m]&uYr j hrI dAyI
heb.
7
"Kn eh mnu`sAn/ SAeyl pirbAerr j
hrI ihsAeb Aim etAmAek menAnIt kriC. &uim
yid AmAr muK eTek ekAn bAt$ ezAn/ teb AmAr
hey elAekedr stk$ kerA. 8 Aim hyt etAmAy
blb/ ' m elAekr mreb. tKn &uim b
es bYi)ek sAbDAn kreb. yid &uim es X bYi)ek
sAbDAn n kr o tAr jIbnDArAr pirb%$n kret
n bl teb es X elAk tAr pAep mAr yAeb;
ik Aim etAmAek tAr m]&uYr j dAyI krb.
9
ik &uim yid es X elAkek sAbDAn ker bM
jIbnDAr pirb%$n kret o pAp het ibrt het
blelo yid es X elAk pAp kret TAek/ teb

33

789

iyihel 33:10-31

es tAr pAep mreb ik &uim etAmAr A, r( 19Ar yid k m elAk m kAj kr eTek
kreb.
ibrt hey s o AyprAy,BAeb jIbnyApn ker/
teb es b<Aceb? 20ik etAmr tbu bl ey Amr
rV DbMs kret cAn nA
pT AyY ny ik Aim etAmAedr sitY bliC / eh
10
"sutrAM eh mnu`sAn/ AmAr hey SAeyelr SAeyl pirbAr etYk elAk tAr k]t kem$r Ar
pirbAerr kAeC kT bl. elAekr hyet bleb/ ibcAirt heb?
'Amr pAp keriC o ibiD mA keriC. AmAedr
ejrzAelm dKl hey igeye C
pAp bhenr pe( tY BArI. pAepr j
21
Amr (y pAiC. b<Acet hel Amr ik krb
inbRAsenr Adztm bCerr dzm mAesr pm
11
iden
ejrzAelm eTek kjn elAk AmAr kAeC
''&uim tAedr bleb/ 'Bu AmAr sdABu beln
'AmAr jIbenr idbY/ ekAn elAekr m]&uYet Aim l. es yue(^ eTek pAiley esKAen esiCl.
ekAn An nuBb kir n; mnik kjn X es bll/ "zhriw DbMsA heyeC?
22
elAekr m]&uYeto ny. Aim cA n ey tAr mAr
es elAkiw AmAr kAeC AsAr pUebR ibekl
yAka. Aim cA eyn X elAekr iPer Aes. ebl Bu AmAr sdABur zi) Amr opr l.
Aim cA ey tAr tAedr jIbn DArAr pirb%$n Vr AmAy ebAbAr mt kreln ey smy es bYi)
krk bM kiw sitYkAerr jIbnyApn krk? AmAr kAeC l es smy Bu AmAr muK Kuel idey
tA AmAr kAeC iPer s? m kAj kr eTek AbAr kT blet ideln. 23tKn Bur bAkY AmAr
ibrt ho? oeh SAeyelr pirbAr/ etAmr ekn kAeC l/ itin bleln 24"eh mnu`sAn/ S Aeyelr
mreb
DbMist zher ikC SAeylIy bAs kreC. es
12
"mnu`sAn/ etAmAr elAekedr bl 'tIet elAekrA bleC/ 'AhAm ekbl es kjn yAek
ekAn mAnux yid BAl kAj ker TAek teb per es Vr smS edz ideyiCeln. Kn Amr bjn/
m helo pAp kret Zr krelo tIetr es sutrAM inyBAeb edz AmAedr?
25
BAl kAj tAek r( kreb n. ik yid ekAn
''&uim b tAedr bleb ey Bu AmAr
mAnux m het ePer teb tIetr kr m kAj sdABu kT beln/ 'etAmr r) Z mAMs
tAek DbMs kreb n. sutrAM men ereK pAp kret eKey ePl/ sAhAeyYr j mUi%$r idek ecey TAk o
Zr krel tIetr k]t BAl kAj kAek r( htY ker TAk/ sutrAM Aim ekn etAmAedr es
kreb n.
edz edb 26etAmr etAmAedr trbAirr pr inB$r
13
''Aim yid ekAn DAim$k elAkek bil ey es kr. etYek ByAnk kAj ker/ itebzIr SIr
b<Aceb ik yid es bYi) men ker tIetr k]t sAeT bYiBcArjAtIy pAp kAj ker/ sutrAM etAmr
BAl kAj tAek r( kreb Ar m kAj kret edziwr iDkAr pAeb n.
27
Zr ker teb Aim tAr tIet kr BAl kAj
'''etAmr b tAedr bleb ey Bu o
Sr krb n. es m kAj kret Zr kereC sdABu kT beln/ "AmAr jIbenr idbY idey
bel mreb?
Aim it| ker bliC ey elAekr trbAir
14
''Tb Aim k m elAkek blet pAir ArA DbMist ngerr meDY ht heb? yid ek
ey es mreb ik es tAr jIbn pirb%$n kret ngr eTek mAeW yAy teb Aim pZedr Ar tAek
pAer. es pAp kr eTek ibrt hey siWkBAeb htY krb Ar tAr tAek KAeb. yid ek egRr
jIbnyApn kret pAer bM DAim$k o AyprAy b hAr meDY lukAy teb esKAen es erAeg suS
het pAer. 15wAk DAr krAr smy ey ijins bk hey mAr yAeb. 28Aim es edzek zU o nX
ereKiCl t iPirey idet pAer. es cir kr krb. edz tAr smS gbR krAr ibxy hArAeb.
ijinesr mUlY ePr idet pAer. ey A| jIbn SAeyelr pbRtil zU hey yAeb. es jAyg
edy/ t pAln kret pAer. sb m kj eTek idey Ar ek yAeb n. 29 elAekr b ByAnk
ibrt het pAer ese(e^ es bYi) b b<Aceb/ kAj kereC. esj Aim es edzek zU o
es mreb n. 16tIet es ey m kAj keriCl Abj$n SVrp krb. tKn elAekr jAneb ey
t Aim men rAKb n. es eb<ec TAkeb kAr es Aim Bu.
30
Kn siWk peT cleC o AyY kAj kreC?
''Kn eh mnu`sAn etAmAr ibxey. etAmAr
17
elAekr
edoyAel ehlAn idey TAek Ar drjAy
''ik etAmAr elAekr bel/ 'ow kr iWk
dAiey etAmAr sV e kT bel. tAr ek prek
hyin. AmAedr Bu kKn mn het pAern n?
''ik elAekrA AyY Acr kreC n. 18yid bel/ ''cl igey Zin Bu ik bleCn. 31tAr etAmAr
kjn DAim$k elAk BAl kAj kr b ker pAp kAeC mnBAeb Aes Ar etAmAr sAmen mnBAeb
kret Zr ker teb es inejr pAep mreb. bes men hy eyn tAr AmAr j. tAr etAmAr

iyihel 33:32-34:25

790

kT ezAen ik &uim y blC tAr t pAln kreb


n. tAr ekbl tAedr eyw BAl ebAD hy eswA
ker. tAr ekbl elAk Wikey TR pAj$n kret
cAy.
32
'' elAekedr kAeC &uim BAlbAsAr gAn gAey
CA Ar ikC no. tAedr kAeC etAmAr gl
BAl/ &uim BAl bAjnAdAr. tAr etAmAr kT Zneb
ik &uim y blC t tAr kreb n. 33ik &uim
eysb ibxeyr kT blC t k]t Gweb. Ar
elAek emen eneb ey sitY &uim kjn BAbbAdI.
S Aeyl
emx pAelr mt
Bur bAkY AmAr kAeC l. itin bleln/
2
"mnu ` s A n/ AmAr hey S Aey e lr
emxpAlkedr ibre kT bl. Bu/ AmAr
sdABu yA beln t hl 'etAmr/ SAeyelr
emxpAlekr ekbl inejedr epw BrAC; w
etAmAedr pe( tY KArAp heb. etAmr
emxpAlekr emxedr ekn KAoyAC n 3etAmr
hXpuX emxil eBAjn kr Ar tAedr pzm idey
inejedr j kAp qtrI kr. etAmr hXpuX
emxilek emer ePl ik emexr pAlek KAoyAo
n.
4
etAmr bRledr sbl kr in/ suSedr y
nAo in/ AGAt Aedr (tSAn eb<eD dAoin.
emxedr meDY ek ek pTX hel etAmr tAedr
iPirey AenAin. etAmr hAirey yAoy emxedr
K<ujet yAoin. n/ etAmr inur o k menABAb
ediKeyC esBAeb etAmr emxedr pircAln
kret eceyC?
5
'''Ar Kn emexr iC iB kAr ekAn
emxpAlk en. tAr sbrkemr b pZr KAe
pir,t heyeC/ tAr iC iB hey egeC. 6 AmAr
emxpAelrA smS pbRt o ppbRet Geu r ebieyeC/
tAr p]iTbIr sbR^ Ciey igeyeC; tAedr eK<Aj
krAr o t%AbDAn krAr j ek en.
7
tA eh emxpAlekr/ Bur bAkY ezAn/
Bu AmAr sdABu beln/ 8 "AmAr jIbenr idbY/
Aim etAmAr kAeC itit kriC. b pZr
AmAr emx Der iney egeC. </ AmAr emxpAl
b pZr KA heyeC kAr tAedr k]t emxpAlk
en. AmAr emxpAlekr emxpAelr y enyin.
n/ tAr ekbl emxedr emer eKeyeC. tAr
AmAr emexr pAlek crAet iney yAyin.
9
j oeh emxpAlekr/ etAmr Bur bAkY
ezAn? 10Bu/ AmAr sdABu kT beln/ ''edK/
Aim emxpAlkedr ibre/ Aim tAedr hAt eTek
AmAr emxedr sMh krb Ar tAedr pAlekr
kAj eTek sirey edb. tKn emxpAlekr
inejr Ar eKet pAeb n. Aim emexedr tAedr

34

muK eTek b<AcAb; Aim tAedr Ar emxpAlkedr


KA het edb n.
11
Bu AmAr sdABu kTA beln/ "Aim inej
tAedr emxpAlk hb. Aim AmAr emxedr K<uej
tAedr edKb. 12ekAn emxpAlekr emxr pTX
hel es eymn tAedr K<uej ebAy/ es kBAeb
Aimo AmAr emxedr K<uej ebAb. Aim AmAr
emxedr r( krb. kAr o emGl iden tAr
hAirey igey eyKAen eyKAen Ciey igeyiCl/ Aim
esKAn eTek tAedr ePrt Anb. 13Aim tAedr
jAitge,r mDY eTek iPirey Anb. edzil
eTek Aim tAedr sMh ker tAedr inejedr
edez ePrt Anb. Ar Aim tAedr SAeyelr
pAhA/ ndI o eyKAen jnbsit AeC esKAen
crAb. 14Aim tAedr GAes Br mAeW iney yAb.
tAr SAeyelr <c pbRetr pr eW esKAnkAr
%m BUimet ezAeb o GAs KAeb. tAr SAeyelr
pbRet sbuj GAes Br mAeW creb. 15</ Aim
AmAr emxpAledr crAb o tAedr ibAemr SAen
iney yAb. Bu AmAr sdABu kT beln.
16
"Aim hAirey yAoy emxedr K<j
u b. ey emxr
Ciey igeyiCl tAedr iPirey Anb. ey emexr
AGAt epeyiCl tAedr AGAetr SAn eb<eD edb.
ik hXpuX blbAnedr emxpAlkedr DbMs krb.
tAr ey zAiSr eyAgY tA idey tAedr epw BrAb.
17
Bu AmAr sdABu kTAil beln/ "Ar
ey AmAr emxpAelr/ Aim emexr meDY ibcAr
krb. Aim emx o CAegr meDY ibcAr krb. 18etAmr
BAl jimet ey GAs heyeC t eKet pAC/ tbu
ekn emexr ey GAs KAy t dlC etAmr
cr pirAr jl pAn kret sueyAg pAo/ teb
ekn emexr pAn krAr jl eGAlA krC 19AmAr
emxpAledr etAmAedr pAey dlenA GAs eKet o
eGAlA jl pAn kret hy.
20
tA Bu AmAr sdABu tAedr ee beln
"Aim inej emAw o erAg emxedr meDY ibcAr
krb? 21etAmr etAmAedr zrIerr pAz o k<AD idey
Fu mArC. etAmr smS bRl emxedr etAmAedr izM
idey Fu emer ePel idC. tAedr ejAr ker ebr
ker n edoy py$ etAmr tAedr eWlC. 22tA
Aim AmAr emxedr r( krb. b jr r
tAedr Der iney yAeb n. Aim k emexr sAeT
emexr ibcAr krb. 23tArpr Aim tAedr j
kjn emxpAlkek inyu) krb; es AmAr dAs
dAydU . es tAedr KAoyAeb o tAedr emxpAlk heb.
24
tKn Aim/ Bu tAedr Vr hb Ar AmAr dAs
dAyUd zAsk hey tAedr meDY bAs kreb. Aim/ Bu
kT beliC.
25
''bM Aim AmAr emxedr se kiw ci)
krb bM tAedr meDY zAi iney Asb. Aim edz

791
eTek ihMS pZedr tAiey edb. tAhel emexr
Aer inrAped TAkeb o benr meDY Geu mAet pAreb.
26
Aim Amr emxedr o AmAr pbR etr
ejrzAelemr cArpAezr SAn AzIbRAd yu) krb.
Aim iWk smey bi] X Anb. tAedr per AzIbRAedr
DAr enem Aseb. 27mAeWr gACel Pl p
kreb. p]iTbI Psl p kreb. tA mAeWr emexr
inrAped TAkeb. Aim tAedr eyAyAl eBe ePlb.
ey elAekr tAedr *ItdAs bAiney ereKiCl Aim
tAedr zi) KbR krb. tKn tAr jAneb ey Aim
Bu. 28jAitg Ar kKno tAedr A*mn kreb
n. pZr Ar tAedr B( kreb n. tAr
inrAped bAs kreb; ek tAedr BIt kreb n.
29
Aim tAedr sur bAgAenr j ikC jim edb
Ar tAr es edez (uDAy kX pAeb n. tAr
jAitge,r Ar pmAen pmAinto heb n. 30tKn
tAr jAneb ey Aim tAedr Bu o Vr Ar
tAr o jAneb ey Aim tAedr sAeT AiC. Ar
SAeyelr pirbAr jAneb ey tAr AmAr j.
Bu AmAr sdA Bu kT beleCn.
31
''etAmr AmAr emx/ AmAr cr,BUimr emx.
etAmr mAnux mA^/ Aim etAmAedr Vr.
kT AmAr Bu sdABu beln.
edAemr ibre bAtA$
Bur bAkY AmAr kAeC l; itin
bleln/ 2 "mnu`sAn/ esyIr pbRetr idek
tAkAo bM AmAr hey tAr ibre kT bl.
3
tAek bl/ 'Bu AmAr sdA Bu sb kT beln
"'esyIr pbRt/ Aim etAmAr ibre? Aim
etAmAek zAiS edb; etAmAek kiw zUnY km$,Y
BUim ker edb.
4
Aim etAmAr zhr skl DbMs krb. Ar &uim
zU heb. tKn &uim jAneb ey Aim Bu.
5
kAr &uim sbsmy AmAr jAedr ibre.
SAeyelr sewr smy &uim tAedr ibre Kg
bYbhAr kerC/ mnik tAedr crm zAiSr smey t
bYbhAr kerC.

35

tA Bu Amr sdABu beln/ "AmAr jIbenr


idbY/ Aim etAmAek m]&uYr hAet &uel edb. m]&uY
etAmAek tA ker ebAeb. etAmr htY kr G],
kerAin tA m]&uY etAmAedr ipCen tA kret
TAkeb. 7Ar Aim esyIr pbRtek zU o DbMs
SAen pir,t krb. es zhr eTek yArA ebirey
Aseb o yAr zher eyet cAeb tAedr etYkek
Aim htY krb. 8Aim tAr pbRtil zeb pU,R
krb Ar es m]tedhil etAmAedr pbRt/ ptYk
o nd-ndIr cArDAer Ciey pe TAkeb. 9 Aim
etAmAy icrkAelr j zU krb. etAmAr zher
6

iyihel 34:26-36:5

Ar ek bAs kreb n; tKn etAmr jAneb ey


Aim Bu.
10
etAmr beliCel/ '' jAit o edz SAeyl
o iyhd A AmAedr heb/ t AmAedr injSV iDkAer
TAkeb.
ik Bu esKAen reyeCn? 11bM Bu AmAr
sdABu beln/ "etAmr AmAr jAedr it
x$AiVt iCel. etAmr tAedr it e*AD o AmAr
it G],Ar menABAb ediKeyiCel/ tA AmAr
jIbenr idbY idey Aim itit ker bliC &uim
eymnBAeb tAedr AGAt kerC/ etmnBAeb Aim
etAmAedr zAiS edb. Aim etAmAedr zAiS idel
AmAr jAr jAneb ey Aim tAedr sAeT AiC.
12
Ar etAmrA o jAneb ey Aim etAmAedr sb
in ZeniC. etAmrA ejrzAelemr pbRetr ibre
b m kT beliCel; beliCel/ 'SAeyl DbMs
heyeC? Amr tAedr KAer mt icibey KAb?
13
etAmr gibRtBAeb AmAr ibre kT beliCel.
etAmr b bAr bka bka kerC Ar Aim etAmAedr
etYkwA kT ZeniC. </ Aim etAmAedr kT
ZeniC.
14
Bu AmAr sdABu kT beln/ "yKn
Aim etAmAedr DbMs krb tKn smS p]iTbI
Anit heb. 15SAeyl edz DbMs hbAr smy
&uim Anit heyiCel. Aim etAmAedr se
krkm bYbhAr krb. esyIr pbRt o smS edAm
edz DbMs heb. tKn etAmr jAneb ey Aim
Bu.
S Aeyl
edz AbAr g heb
"eh mnu`sAn/ AmAr hey SAeyelr
pbRtge,r kAeC kT bl. SAeyelr
pbRtg,ek Bur bAkY Znet bl? 2 tAedr kAeC bl
Bu AmAr sdABu kT beln/ 'z etAmAr
ibre m kT beleC. tAr beleC/ bAh? Kn
AcIn pbRtel AmAedr heb?
3
''tA AmAr hey SAeyelr pbRtge,r kAeC
kT bl. tAedr bl Bu AmAr sdABu kT
beln/ z etAmAr zhr DbMs keriCl bM sb
idk eTek etAmAy A*m, keriCl eyn &uim
jAitr ho. elAek etAmAr sVe iPsa iPsa ker
kT beleC.
4
tA eh SAeyelr pbRtg/ Bu/ AmAr
sdABur bAkYil ezAn Bu AmAr sdABu
bAkY pbR tge,r/ jleS A t skelr o
ptYkAilr/ zU DbMsS A n o pirtY)
zhrilr eyKAen luW kr heyeC bM yAedr
iney tAr cArpAezr jAitil hAsAhAis ker/ tAedr
ee beln. 5 Bu AmAr sdABu beln/ "Aim
itit kriC/ Aim AmAr $AlAy kT blb.

36

iyihel 36:6-31

792

edKb eyn edAm o jAitr AmAr e*AD


nuBb kret pAer. jAitg tAedr inejedr
SVAeTR AmAr edz hSgt kereC. edezr it
G], pkAz krAr idnel tAedr BAelA ekeweC.
es edz tAr ekbl DbMs krAr j iDkAr
keriCl?
6
''tA/ SAeyl edz sVe kTAil bl.
kTAil pAhA/ pbR t/ jleS A t o
ptYkAilek bl. tAedr bl/ Bu AmAr sdABu
kT beln/ 'Aim AmAr $AlA iney kT
blb. kAr sb jAitr pmAn etAmedr s
kret heyeC.
7
tA Bu AmAr sdABu kT beln/ "Aim
es ey itit kerC/ Aim idbY idey bliC/
etAmAr cArDAerr jAitek sb pmAenr j >K
eBAg kret heb.
8
"ik SAeyelr pbRtr/ etAmr n&un gAeCr
j edeb Ar AmAr SAeylIy jAedr j
Pl p kreb. AmAr jAr zI iPer Aseb.
9
Aim etAmAr se. Aim etAmAy sAhAyY krb.
elAek etAmAr BUimet cAx o bIj bpn kreb.
10
etAmAr meDY b elAk bAs kreb. smS SAeyl
pirbAr o tAedr sbA esKAen bAs kreb. zhrilr
meDY elAkjn bAs kreb Ar DbMsA SAnil
n&un ker ge etAl heb. 11Aim etAmAedr meDY
b elAk o pZek bAs kret edb. tAr b]i
pAeb/ tAedr enk sAnsit heb. tIetr mt
etAmAet bAs krAr j Aim b elAk Anb.
Aim t tIetr eTeko %m krb. tKn etAmrA
jAneb ey Aim Bu. 12</ Aim b elAkek
pircAilt krb/ AmAr j SAeylek etAmAr
edez pircAilt krb. &uim tAedr spi% heb Ar
tAedr sAnedr eke eneb n.
13
Bu AmAr sdA Bu kT beln/ "eh SAeyl
edz/ elAek etAmAr sVe m kT bel. tAr
bel &uim etAmAr jAedr DbMs keriCel. tAr
bel &uim etAmAr jAedr sAnedr tAedr kAC
eTek eke iney igeyiCel. 14ik &uim Ar
jAedr DbMs kreb n. tAedr sAnedr Ar
iney yAeb n. Bu AmAr sdABu sb kT
beln. 15"sb jAit ey etAmAek pmAn ker t
Aim Ar het edb n. sb elAekedr Ar &uim
Ar AGAtA heb n. &uim Ar etAmAr elAekedr
sAnedr iney yAeb n. Bu AmAr sdABu
sb kT beln.

Zic krt. AmAr #iXet tAr mAisekr dr


Zic SIelAekr mt hl. 18es edezr jAedr
htY ker tAr mAiwet tAedr r) iCiwey idt.
tAr tAedr mUi%$ Ar es edz Zic krt. tA
Aim tAedr it AmAr e*AD kAz krlAm. 19Aim
tAedr jAitge,r meDY Ciey idey i C bM
edzsmUehr meDY Ciey ideyiC. tAedr m kAejr
j Aim tAedr eyAgY zAiS ideyiC. 20ik sb
ibiB jAitr meDYo tAr AmAr sunAm nX kereC.
ikBAeb sb jAitr bel/ 'tAr Bur elAk/
ik tAr tAedr edz pirtYAg kereC bM tAedr
Vreko?
21
''SAeylIyr eyKAen egeC esKAen AmAr
pib^ nAm pib^ ker. tA Aim AmAr sunAm
r( kret yAiC. 22tA SAeyl pirbArek bl/
Bu AmAr sdABu kT beln/ 'eh SAeyl
pirbAr/ etAmr eyKAen igeyC esKAen AmAr
pib^ nAm pib^ kerC. Aim wA b krAr bYbS
kriC. SAeyl Aim t etAmAedr j ny ik
inj pib^ nAemr j krb. 23Aim jAitg,ek
edKAb ey AmAr mh nAm stY pib^. sb jAitr
meDY etAmr Amr %m nAm nX kerC. ik
Aim edKAb ey Aim kt pib^. AmAr nAmek
etAmAedr sAn kret ezKAb Ar tKn sb jAit
jAneb ey Aim Bu. Bu AmAr sdABu
kT beleCn.
24
Vr beleCn/ "Aim etAmAek sb jAitge,r
kAC eTek ebr ker en k SAen je ker
etAmAedr edez iPirey Anb. 25tArpr Aim
etAmAedr pirSAr krbAr j o mUi%$smUh pUj
ker etAmr ey Zt epeyiCel esw Duey
ePlbAr j Aim etAmAedr opr pib^ jl
eCwAb.
26
Vr beln/ "Aim etAmAedr k n&un A
edb bM etAmAedr icADAr pAew edb. Aim
etAmAedr edh het pATerr hdy ebr ker esKAen
nrm mAnuexr hdy SApn krb. 27bM AmAr A
etAmAedr meDY SApn krb. kbAr Aim etAmAedr
hdy pirb%n
$ krel etAmr AmAr ibiDil pAln
kreb. sye AmAr ibiD emen cleb. 28tKn Aim
etAmAedr pUbRpurxedr ey edz ideyiC esKAen
etAmr bAs kreb. etAmr AmAr elAk heb bM
Aim etAmAedr Vr hb.
29
Vr bleln/ "CAAo Aim etAmAedr pir^A
krb bM Zic hoyA eTek r( krb. Aim
A| krb eyn zs Pel Ar etAmAedr edez
Bu tA r snu Am r(A krebn
iB$( Anb n. 30Aim etAmAedr cr zs/ Pl
16
tKn Bur bAkY AmAr kAeC l; itin bleln/ o e(t BrA Psl edb eyn ibedez etAmr (uDAr
17
"eh mnu`sAn/ SAeyl pirbAr tAedr inejr j lAy n p. 31etAmr etAmAedr k]t m
edez bAs krAkAlIn m kAejr Ar es edz kAjil Sr kreb bM buJeb ey essb BAl

793
krin. tKn etAmAedr pAp o etAmAedr k]t Byr
kAejr j etAmr inejrA inejedr G,
] kreb.
32
Bu AmAr sdABu beln/ " kAj Aim AmAr
inejr melr j kriC/ etAmAedr j ny
kTAwA etAmr men rAeK w Aim cA. eh S Aeyl/
etAmr eyBAeb jIbnyApn kerC tAr j etAmAedr
lit o ibx hoy ict?
33
Bu AmAr sdABu sb kT beln/ "eyidn
Aim etAmAr pAp eDAb/ es idn Aim AbAr elAekedr
zher iPirey Anb. essb DbMist zhr AbAr
g heb. 34elAekr AbAr es jnbsithIn zU
jim kx$, kreb. tA er pAz idey egel
DbMsSp edKet pAeb n. 35tAr bleb/ 'tIet
edz DbMs hey igeyiCl ik Kn t edAn
Aenr mt. zhrel DbMs hey igeyiCl. esel
DbMsSAn o zU hey igeyiCl ik Kn t suri(t
bM elAek esKAen bAs kreC.
36
V r bleln/ "tKn ey jAitr Kno
etAmAedr cArDAer reyeC tAr jAneb ey Aim
Bu bM Aim sb DbMsSAn AbAr eg<eTiC/
P<Ak edez AbAr erAp keriC. Aim Bu bliC
bM Aim sb GwAb?
37
Bu mAr sdABu sb kTAil beln/
"Aim SAeyl pirbArek AmAr kAeC Aset edb
bM sb ibxeyr j tAedr AmAr kAeC nuerAD
kret edb. Aim tAedr bsMKYk ker edb Ar
tAr kiw emexr pAelr mt heb. 38pib^
sbilr smy ejrzAelm eymn emxpAel o
CAgpAel pU,R hey yAy/ es kBAeb zhrel o
DbMsSpel elAkjen Ber yAeb; tKn tAr
jAneb ey Aim Bu.

iyihel 36:32-37:19

eFek edb. tArpr Aim etAmAedr in>VAs bAyu edb


Ar etAmr jIbn iPer pAeb; tKn etAmr jAneb
ey Aim Bu bM sdABu.
7
esj Aim Bur hey tAr bAkYAnusAer
iSelAr kAeC kT bllAm. Aim yKn kT
bliClAm es smy Kub ejArelA kwA z ZnlAm.
iSel KwaKwa z ker ek perr se yu)
het Zr krl. 8esKAen AmAr ecAeKr sAmen/
izr o epzI iSelAek eFek idl/ per cAmo
eselA eFek idl. ik tAr in>VAs inet Zr
krl n.
9
tKn Bu AmAr sdABu AmAy bleln/ "eh
mnu`sAn/ AmAr hey bAtAsek bl/ Bu AmAr
sdABu kT beln 'eh bAyu cAiridk eTek
es m]tedhilr meDY ebz kr. tAedr meDY
ebz krel tAedr jIbn iPer Aseb?
10
tA Bu eymniw beliCeln/ tAr hey Aim
bAtAesr sAeT esBAeb kT bllAm Ar es
m]tedhilr meDY A l. tAr jIben iPer
es eW dAAl es k ibzAl esnAdl?
11
tKn Bu AmAr sdABu AmAy bleln/ "eh
mnu`sAn/ iSel smS S Aeyl pirbAerr
mt. SAeyelr elAekr bel/ 'AmAedr iSel
Zikey egeC. AmAedr Az ezx heyeC. Amr
spU,RBAeb DbMs heyiC? 12tA/ tAedr bl Bu
AmAr sdABu kT beln/ 'AmAr SV pe( kiw
BAbbAnI. tAedr bl/ 'oeh AmAr elAekr/ Aim
etAmAedr kbrel Kuel edb bM etAmAedr ebr
ker Anb? tArpr Aim etAmAedr S Aeyel iPirey
Anb. 13eh AmAr jAr/ Aim etAmAedr kbr
Kuel ebr ker Anel etAmr jAneb ey Aim
Bu. 14Aim etAmAedr meDY AmAr A SApn
Zken iSr dz,
R
krb Ar etAmr AbAr jIbn iPer pAeb. tKn
Bur prA*m AmAr pr l Ar t Aim etAmAedr AbAr inejr edez iPirey iney
AmAek bhn ker zherr bAer iney igey yAb Ar etAmr jAneb ey Aim Bu. etAmr
ptYkAr mAJKAen en dA krAl. es ptYk jAneb ey Aim y y beliClAm/ t- GiweyiC.
m]etr iSet pU,R iCl. 2 es ptYkr mAiwet Bu sb kT beliCeln.
enk iS peiCl. Bu es iSr cArpAez
iyhd A o S Aeyl
AbAr k hl
AmAek hAwAeln. Aim edKlAm iSel tY
15
Zken.
Bu r bAkY AmAr kAeC l/ 16"eh
3
tKn Bu / AmAr sdABu bleln/ "eh mnu`sAn/ kw lAiW iney tAr per bAt$
elK ' lAiW iyh d A o S Aey l Iy e dr
mnu`sAn/ iSil ik jIbn epet pAer
Aim %r idlAm/ "Bu AmAr sdABu/ iDkArBu). tArpr Aerkw lAiW iney tAet
elK 'Piyemr lAiW eyAexP o tAr bu
er %r ekbl Apin idet pAern.
4
Bu AmAr sdABu bleln/ "Amr hey sb S AeylIyedr. 17tArpr lAiW pueb; etAmAr
iSr kAeC kT bl. bl/ 'oeh Zken hAegA/ hAet es ew eyn kw lAiWet pir,t hy.
18
Bur bAkY ezAn? 5Bu AmAr sdABu etAmAedr
''etAmAr elAekr r bYAKY jAnet cAel
19
kT beln 'edK Aim etAmAedr meDY jIbenr
tAedr belA ey Bu AmAr sdABu kT beln/
VAsVAs punrAy SApn kriC? 6 Aim etAmAedr 'Aim eyAexePr lAiWiw enb eyiw Piym bM
izr o epzI idey gb o etAmAedr cAm idey tAr bu SAeylIyedr hAet AeC; tArpr es

37

iyihel 37:20-38:16

794

lAiWr sAeT Aim iyhdAr lAiWwA jue idey kw


lAiWet pir,t krb. AmAr hAet tAr kw
lAiWet pir,t heb?
20
''ey lAiW iwet nAmel ileKiCel esel
&uim etAmAr hAet nAo bM tAedr sAmen Der.
21
elAekedr belA/ Bu AmAr sdABu beln/
'S Aeyelr elAek ey ey jAitr meDY Ciey igeyeC
Aim tAedr esKAn eTek Anb. Aim tAedr cAridk
eTek je ker tAedr inejedr edez iPirey
Anb. 22SAeyelr pbRtmy edez Aim tAedr k
jAitet pir,t krb. tAedr sbAr k rAj heb.
tAr Ar iw jAit hey TAkeb n Ar rAejY
ibB) hey TAkeb n. 23tAr tAedr A edbedbI/
Byr mUi%$il o prAD Ar inejedr bmAnnA
kreb n. ik Aim tAedr es smS SAn eTek
r( krb eyKAen tAr pAp krt. Aim tAedr
Duey Zic Z krb. tAr AmAr elAk heb bM
Aim tAedr Vr hb.
24
'''AmAr dAs dAyUd tAedr rAj heb. tAedr
skelr kiw mA^ emxpAlkAeC. tAr AmAr
inym emen cleb o ibiD pAln kreb bM AmAr
kT nusAer kAj kreb. 25Aim AmAr dAs
yAekAbek ey edz ideyiClAm es edez tAr bAs
kreb. etAmAedr pUbRpurexr ey edez bAs kretn/
AmAr elAekr esKAen bAs kreb. esKAen tAr/
tAedr sAnrA o tAedr epQ^-epQ^IrA bM tAedr
Bib`etr smS j bAs kreb Ar AmAr dAs
dAydU heb tAedr icrkAelr ent. 26Ar Aim tAedr
se kiw zAir ci ) krb. es ci ) heb icrkAlIn
ci). Aim tAedr AzIbRAd krb Ar tAr sMKYAy
b]i pAeb bM AmAr pib^SAn icrkAl tAedr
meDY TAkeb. 27AmAr pib^ tAbu tAedr sAeT
TAkeb. </ Aim tAedr Vr hb Ar tAr AmAr
elAk heb. 28 jAitr jAneb ey Aim Bu
Ar o jAneb ey AmAr pib^SAn icrkAelr
j S Aeyelr meDY ereK Aim es jAitek AmAr
ibezx elAk ker &ueliC.
egAegr ibre bAtA$
Bur bAkY AmAr kAeC l/ 2 "eh
mnu`sAn/ mAegAg edez egAegr idek edK.
es emzk o &Ubl jAitr ibKYAt ent. AmAr
hey egAegr ibre kT bl. 3tAek bl Bu AmAr
sdABu kT beln/ 'egAg &uim emzk o &Ubelr
ibezx r pU,R ent ik Aim etAmAr ibre.
4
Aim etAmAy bI ker iPirey Anb. etAmAr
esnAdelr smS elAkjneko iPirey Anb. Aim
etAmAr V o V qs iPirey Anb. Aim etAmAr
mueK b<iz ib<eD etAmAy iPirey Anb. smS esnAr
sAj epAzAk pr bSAy tAedr FAl/ trbAir semt

38

iPer Aseb. 5 pArs/ kUz bM pUewr qsr bm$


o izrSA per tAedr se TAkeb. 6esKAen egAmr
tAr esnAdelr sAeT TAkeb. sudU r %err etAgeRr
kul o tAr esnAdlo TAkeb. es bIdelr
kuckAoyAj kr elAekr sMKYAy b.
7
'''qtrI TAk/ < inejek bM etAmAr sAeT
ey esnAdl eyAg ideyeC tAedr qtrI rAK. etAmAr
b njr rAK o St TAk eyAjn. 8b
idn per etAmAek kAej fAk heb. perr bCrilet
&uim es edez iPer Aseb/ ey edz yuer (t
eTek suS heyeC. es edezr elAkedr b jAit
eTek je ker SAeyl pbRet An heyiCl.
tIet S Aeyelr pbRt bAer bAer DbMs kr helo
jAitr mDY eTek iPer AsA elAekr sbA
inB$ey bAs kreb. 9 ik &uim tAek A*m, kret
Aseb. smS edzek emeGr Gn kAel AkAez
eFek ePlAr mt eFek ePel/ &uim Jer mt Aseb.
&uim bM etAmAr qsrA yAr ibiB edz eTek
k^ heyiCl tAedr A*m, kreb.
10
Bu AmAr sdABu beln "es smy etAmAr
men k ic Aseb/ &uim X pirkn kret
Zr kreb. 11&uim bleb/ 'Amr igey es AcIrhIn
zhr A*m, krb. elAekr zAiet bAs ker/
inejedr inrApd men ker. tAedr r(Ar j zhr
AcIer eGr ny. tAedr drjAy tAlAr bYbS en/
mnik/ kpAw bleto ikC en. 12etAmAr iBAy
. Aim elAekedr prAijt krb o tAedr
mUlYbAn ijins eke enb. DbMs hey igeyiCl ik
punrAy elAkjn ArA iDk]t lilr ibre
Aim yu krb. Aim SAeylIyedr ibre yu
krb yAr ibiB jAit eTek es k^ heyiCl.
elAekedr egApAl o A Dnspd reyeC.
tAr p]iTbIr ek bAs ker. blbAn jAitedr
zi)zAlI edez yAbAr j SAn idey m kret
hy.
13
''izb/ ddAn/ tzRIezr smS bYbsAyIr bM
Ar ey ngerr sAeT tAr bYbs ker tAr es
ije|s kreb/ 'etAmr ik mUlYbAn @bY sAmI luW
kret esC etAmr ik etAmAedr esnAdl iney
sb %m ijins iCiney enbAr j o esAn/
rp/ gr/ emAx o spi% luW kret esC etAmr
ik smS mUlYbAn ijins iney inet esC
14
Vr bleln/ "mnu`sAn/ AmAr hey egAegr
sAeT kT bl. tAek bl Bu AmAr sdABu
kT beln 'AmAr jAr ey smy zAiet o
inrAped reyeC essmy etAmr AmAr jAedr
A*m, kret Aseb. 15&uim etAmAr sudU r %err
inbAs eTek bjnek sAeT ker Aneb. tAr sbA
eGAAy ce Aseb. &uim k ibzAl o blbAn
esnAdl heb. 16etAmr SAeyl/ AmAr elAekedr

795
ibre yu kret Aseb. etAmr JAr emeGr
mt es edz eFek ePlAr j Aseb. yKn smy
heb/ Aim etAmAedr AmAr edezr ibre yu krbAr
j Anb. tKn smS jAit jAneb ey Aim kt
zi)zAlI? tAr AmAek sAn kret izKeb bM
jAneb ey Aim kt pib^. etAmAr it Aim y
krb t tAr edKeb?
17
Bu AmAr sdABu beln/ "es smy/ elAek
Sr kreb ey Aim tIet etAmAr sV e
beliClAm. tArA o Sr kreb ey Aim AmAr
dAssmUh/ BAbbAdIedr bYbhAr keriClAm. tAr Sr
kreb ey tIet SAeyelr BAbbAdIr beliCl ey
Aim etAmAedr ibre etAmAek iney Asb.
18
Bu AmAr sdABu beln/ "es smey egAg
S Aeyl edezr ibre yu kret Aseb Ar tKn
Aim AmAr e*AD kAz krb. 19AmAr e*AeD o
j$ AlAy Aim itit kriC S Aeyel k
c BUimkp heb. 20es smy/ smS jIbj
Bey k<Apeb. smue@r mAC/ AkAezr pAiK/ mAeWr
pZr bM smS srIs]p Bey k<Apeb. pbRtil
pe yAeb/ ceel DbMs heb Ar AcIrelA
mAiwet eBe peb?
21
Bu AmAr sdABu beln/ "Ar SAeyelr
pbRet Aim egAegr ibre sbrkemr At Anb.
tAr qsr t BIt heb ey ek prek A*m,
ker htY kreb. 22Aim erAg o m]&u Y Ar egAgek
zAiS edb. Aim izlAb]iX/ i bM gk egAegr
it o bjAit eTek sMg]hIt tAr esnAdelr
it bx$Ab. 23tKn Aim AmAr mh o pib^tAr
mA edb. tKn enk jAit AmAr pircy epey
AmAek Bu bel jAneb.
egAg o tAr esnAdelr m&
] u Y
"mnu`sAn AmAr hey egAegr ibre
kT bl. bl Bu AmAr sdABu beln/ 'eh
egAg/ &uim emzk o &Ubelr r pU,R ent ik
Aim etAmAr ibre. 2Aim etAmAek bI ker
ePrt Anb. Aim etAmAy sudUr %r eTek
SAeyelr pbRetr ibre yu kret Anb. 3 ik
Aim etAmAr bAm hAt eTek Dnuk sirey edb Ar
fAn hAt eTek etAmAr tIril Kisey edb. 4 &uim
SAeyelr pbRet inht heb. &uim/ etAmAr esnAdl
bM etAmAr ser smS elAkjn yue inht heb.
Aim etAmAek sb rkemr pAiK o b pZedr KA
ihsAeb edb. 5&uim zher ebz kreb n. etAmAek
eKAl mAeW htY kr heb. kT Aim beliC.
Bu AmAr sdA Bu kT beleCn.
6
Vr beleCn/ "Aim mAegAg o smue@r pkUel
bsbAskArI smS elAkedr per An pAWAb.
tAr men ker ey tAr inrAped AeC ik tAr

39

iyihel 38:17-39:19

jAneb ey Aim Bu. 7 Aim AmAr pib^ nAm


SAeyel |At krb/ Aim tAedr Ar AmAr nAm
Ar pib^ het edb n. jAitg jAneb ey
Aim Bu/ Aim S Aeyelr pib^ kjn. 8edK/
es smy AseC yKn t is heb? Bu sb
kT beleCn. es idenr kTA Aim bliC.
9
''es smy SAeyelr zher bsbAskArIr
bAer mAeW yAeb. tAr zedr FAl/ Dnuk/ tIr/
lAiW o bzR smS S sMh ker t puiey
ePleb. tAr sAt bCr Der es smS kAW AlAin
ihsAeb bYbhAr kreb. 10tAedr Ar mAW eTek kAW
kuAet b bn eTek kAW ekew Anet heb n
kAr tAr S-zS lAin ihsAeb bYbhr kreb.
tAr luW kret As qsedr kAC eTek tAedr
mUlYbAn @bY eke eneb. Bu AmAr sdABu
kT beln.
11
Vr beln "es smy/ Aim egAgek kbr
edbAr j S Aeyel kiw SAn ebeC enb. piTkedr
ptYkAy/ ey SAn m]t sAgerr pUbR idek biSt
esKAen tAek kbr edoy heb. t piTkedr pT
berAD kreb. kAr egAg o tAr esnAdl esSAen
kbrS heb. elAek es SAnek 'egAg r qsedr
ptYkA ihesebo iBiht kreb. 12edz Zic krAr
j SAeyelr pirbAr sAt mAs Der tAedr kber
edeb. 13edezr sADAr elAk sb z esnAedr
kbr edeb. Aim eyidn inejek egQrbAiVt krb
esidn elAekr ibKYAt hey Web. Bu AmAr
sdABu kT beleCn.
14
Vr beln/ "kmRIr smS idn Der m]t
qsedr kbrS kreb yAet edz Zic hy. km$Ir
sAt mAs Der pirm kreb. per m]t edehr j
idek oidek nusAn kreb. 15essb km$Ir
K<ujet K<ujet DAer oDAer yAeb. tAedr meDY yid
ek k wker iS edeK teb tAr DAer icH
idey rAKeb. yt( py$ n kbr eK<AAr elAk
es egAg esnAedr ptYkAy t kbr n edy
es py$ es icH edoy TAkeb. 16m]t elAkedr
ngerr nAm heb hAemAn. BAeb tAr es edz
Z kreb.
17
Bu AmAr sdABu kT beln/ ''eh
mnu`sAn/ AmAr hey smS pAiK o b pZr
sAeT kT bl. tAedr bl/ 'KAen s? KAen
s? es cArDAer je ho. etAmAedr j Aim
ey bil St keriC t B( kr. SAeyelr
pbRet k mhAy| heb. s mAMs KAo/ r) pAn
kr. 18etAmr blbAn qser edh het mAMs KAeb
o p]iTbIr entAedr r) pAn kreb. tAr skel
bAzenr p<AW/ emxzAbk/ CAgl o emAw esAw xA.
19
etAmr ytw cAo ttwA emd eKet pAer/ pU,R
n hoyA py$ r) pAn kret pAer. Aim etAmAedr

iyihel 39:20-40:17

796

j ey bil hnn keriC t etAmr KAeb o pAn


kreb. 20AmAr ewibl eTek KAbAr j etAmAedr
j cr mAMs TAkeb. TAkeb V/ rTcAlkg,/
blbAn qsr bM sb eyAAr. Bu AmAr
sdABu kT beleCn.
21
Vr bleln/ "Aim jAitedr AmAr
kAj edKAb Ar tAr AmAy sAn kret Zr
kreb? zedr ibpe( Aim ey zi) bYbhAr keriC
tAo tAr edKeb. 22esidn eTek S Aeyl pirbAr
jAneb ey Aim tAedr Bu o Vr. 23jAitg
jAneb ekn S Aeyl pirbArek bI ker edez
iney yAoy heyiCl. tAr jAneb AmAr elAekr
AmAr ibre eWiCl bel Aim tAedr eTek
Geu r dUer igeyiClAm. Aim tAedr z Ar prAijt
het idlAm bel AmAr elAekr yue inht hl.
24
tAr pAep inejedr Zic krl/ tA tAedr
kAejr j Aim zAiS idlAm. Aim tAedr eTek
dUer eglAm o tAedr sAhAyY kret SVIkAr
krlAm.
25
tA Bu AmAr sdABu kT beln "Kn
Aim yAekAebr pirbArek bI eTek iney Asb.
Aim smS S Aeyl pirbAerr it dy krb. Aim
AmAr pib^ nAemr pe( eAgI hb. 26tAr sbsmy
ey AmAr ibrAcr krt l elAekr
Buel yAeb. tAr inejedr edez inrAped TAkeb
ek tAedr By edKAeb n. 27Aim edz eTek
AmAr jAedr iPirey Anb. Aim zedr edz
eTek tAedr sMh krb/ tKn b jAit edKet
pAeb ey Aim kt pib^. 28tAr jAneb ey Aim
Bu/ tAedr Vr/ kAr Aim tAedr Gr bAI
eCe edez bI iheseb eyet bADY keriClAm.
Ar Aim tAedr AbAr k^ ker tAedr inejedr
edez iPirey eniC. tAedr kjno epCen pe
TAkeb nA. 29Aim SAeyl pirbAerr pr AmAr
A eFel edb Ar es smeyr per Ar kKno
AmAr jAedr kAC eTek muK iPirey enb n.
Bu AmAr sdA Bu sb kT beln.

es elAkiwr hAet mApAr j iPet o lAiW iCl.


itin Pwekr DAer dAiey iCeln. 4 es purx
AmAy bleln/ "eh mnu`sAn/ etAmAr ecAK o
kAn bYbhAr kr. sb ijinesr idek edK o AmAr
kT ezAn. Aim etAmAy y edKA tAet mn dAo
3kAr etAmAek sb edKAbAr j KAen An
heyeC. &uim y edKeb t b S Aeyl pirbArek
jAino.
5
Aim kwA edoyAl edKlAm y mierr bAer
mirek cArDAer iGer iCl. es purxiwr hAet
iCl mApAr mApkAiW. lV hAetr mAp nusAer t
iCl 6 hAt lV . purxiw yKn edoyAelr S mApelA
t k mApkAiWr smAn hl Ar AcIerr ctAo
k mApkAiWr smAn hl.
6
tArpr es purxiw pUbR idekr drjAr kAeC
igey isi idey per eW es drjAr mueKr
coAw mApl/ t mAep k mApkAiW hl. 7 r(Iedr
Gril iCl mAep lVAy k mApkAiW o coAy
k mApkAiW. Grilr meDYkAr edoyAl coAy
5 hAt iCl. ebz peTr bArAAr idekr muKiw
eyiw mierr idek muK ker iCl tAo eS k
mAp kAiW. 8tArpr es purxiw bArAAiw mApeln.
9
t lVAy 8 hAt hl. purxiw drjAr DAerr
edoyAlo mApl. etYk pAezr edoyAl coAy
2 hAt hl. bArAAiw mierr idek muK ker ebz
peTr ezex iCl. 10ebz peTr DAer itniw ker
eCAw eCAw Gr iCl. etYkwA Gerr mAp k bM
tAedr pAezr edoyAlelAo mAep k iCl.
11
purxiw ebz peTr muKiw mApl. eswA iCl eS
10 hAt bM lV Ay 13 hAt. 12etYkiw Gerr sAmen
kiw nIc AcIr iCl; es AcIr qdeG$Y o eS
iCl 1 hAt. Grel iCl bgRAk]it. itiw edoyAl
iCl 6 hAt.
13
purxiw kiw Gerr CAedr ekA eTek pr
Gerr CAedr ekA py$ ebzpTiw mApel t
mAep 25 hAt hl. etYkiw drj pr drjAr
ibprIt iCl. 14purxiw pAezr edoyAlilr
etYkiw pAz/ mnik gAIbArAAr DAerr
n&u n mir
edoyAlilo mApl. sbRsemt mAp iCl 60 hAt.*
inbRAsen yAbAr p<icztm bCerr Zret TRA 15bAerr drjAr iBterr DAr eTek dUerr bArAAr
mAesr dzm iden Bur zi) AmAr pr Aiw iCl 50 hAt. 16sb kiw r(Iedr Gerr oper
l. hl bAiblIyr ejrzAelm iDkAr krAr pAezr idek edoyAel o ile eCAw eCAw jAnAl
ecQ bCr perr kT. es idn Bu dzRen AmAek iCl. jAnAlAilr co idkw rASAr idek muK
esKAen iney egeln.
ker iCl. pAezr idekr edoyAlelAet bM Jul
2
kiw dzRen/ Vr AmAek SAeyl edez bhn bArAAy eKjur gAeCr Cib eKAdA ker Ak iCl.
ker iney igey k <c pbRetr kAeC nAimey ideln.
Ae,r bAerr idk
es pbRetr opr AmAr ecAeKr sAmen zherr
17
3
tArpr purxiw AmAek bAerr Ae, iney
mt edKet kiw Ailk iCl. Bu AmAek
egl.
Aim es Ae,r cArDAer i^ziw Gr o
esKAen iney egeln. esKAen/ Gs mAjA iptelr
mt ckacka kreC mn kjn purxek edKlAm. pd 14 pd r TR Kub init.

40

iyihel 39:20-40:17

797

iyihel 40:18-44

798

pATer b< ADAen BU im edKet eplAm. Gril


edoyAelr DAer o Ser b<ADAen BUimr idek muK
ker iCl. 18drjAiw lVAy ytKAin/ Ser b<ADAen
BUimiw eS ttKAin iCl. pATer b<AD BUimiw ebz
peTr eBterr idekr ezx py$ ibS]t iCl. w
iCl nIecr zAn b<ADAen jAyg. 19purxiw nIecr
ebz peTr eBterr idk eTek eBterr Aenr
bAerw py$ mApel t mAep pUbRidek o %er
100 hAt hl.
20
tArpr/ es purxiw bAerr An iGer ey
edoyl/ es edoyAelr %r idek ey Pwk iCl
t qdeG$Y o eS mApl. 21 ebz pT tAr
pAezr itnew ker Gr bM tAr bArA sb
emep Tm drjAwAr mt hl. ebz pTiw qdeG$Y
50 hAt o eS 25 hAt hl. 22r jAnAlAil/
bArA bM eKAidt eKjur gAeCr ice^r mApejAk
sb Aegr drjAr mt iCl. bAerr idk eTek
sAtiw DAp es drjAr kAeC ep<QeC idt bM r
bArA iCl ebz peTr iBterr idkwAr ezx
py$. 23Ae,r %r idekr drj brAbr iBterr
Ae, KAbAr j kiw drj iCl. drj
pUebRr idekr drjAr mt iCl. purxiw eBterr
idekr edoyAelr drj eTek bAerr idekr
edoyAelr drj mApl. drj eTek drjAr mAp
iCl 100 hAt.
24
tArpr pu r xiw AmAek di(e,r idekr
edoyAel iney egl. esKAen Ar kiw Pwk iCl.
purxiw eswAr pAezr edoyAlilr o bArAAr
mAp inl. edr mAp drjAilr mAepr smAn
hl. 25ebz peT o tAr bArAAy ebz
Arilr mt jAnAl iCl. ebz pTiwr mAp qdeGY$
50 hAt o eS 25 hAt. 26 ebz Ariwr sAmen
sAtiw DAp iCl. r bArAiw iCl ebz peTr
eBterr idk eTek ezx py$. drjAr peTr
DAerr edoyAel eKjur gAeCr Ak]it eKAdA kr
iCl. 27eBterr Ae,r di(, idek kiw ebzAr
iCl. es purxiw eBterr idekr edoyAelr drj
eTek bAerr idekr edoyAelr drj py$ mApel
t drj eTek drj py$ 100 hAt hl.

Ae,r gAey. ebz peTr pAezr edoyAel


eKjur gAeCr ic^ eKAdA kr iCl. Aww isir
DAp pAr hel es drj.
32
tKn es purxiw AmAek pUbR idekr iBterr
Ae, iney cll. es ebz Ariw mApel t
ebz Arilr smAn hl. 33r Gril/ pAezr
AcIr o bArAAr mApil ebz Aerr smAn
iCl. ebz peTr o bArAAr cAridek enk jAnAl
iCl. ebz pTiw lVAy 50 hAt o coAy 25 hAt
iCl. 34bM ebz peTr ezex iBterr Ae,
iCl r bArA. ebz peTr pAez iCl eKAdA
kr eKjur gAeCr Ak]it. Awiw DAp pAr hel
es drjAy ep<QCAen eyt.
35
tKn es pu r xiw AmAy %r idekr
ebzAerr idek iney cll. esw mAp hel tAr
mAp Arilr smAn hl. 36r Gril/ pAezr
edoyAl o bArAr mApilo Arilr smAn
hl. ebz peTr o tAr bArAAr cArDAer enk
jAnAl iCl. ebz pTiw mAep qdeG$Y 50 hAt o
eS 25 hAt. 37bM r bArAAiw iCl ebz peTr
ezex bAerr Ae,r gAey. ebz peTr pAezr
edoyAel eKjur gAeCr Ak]it eKAdA kr iCl.
Awiw DAp pAr hel es Pwk.

bil St
krAr Gril
esKAen kiw Gr iCl yAr drj Kulel
Pwekr bArAAy es pe. hl es jAyg
eyKAen yAjkr ehAmbilr j pZ eDAy. 39
bArAAr idek drjAr DAer iw ewibl iCl.
ehAmbil/ pApemAcn qneb/ bM prAD emAcn
qneber j pZedr ewibel htY kr ht.
40
bArAAr bAer drjAr it pAez iw ker
ewibl iCl. 41sutrAM iBterr edoyAelr idek cAriw
ewibl bM bAerr edoyAelr idek cArew ewibl
emAw Awiw ewibl yAjkr qneber inime% pZ
bil edbAr j bYbhAr krt. 42ehAmbilr jo
pATr ekew qtrI kr cAriw ewibl iCl.
ewiblil mAep 1.5 hAt lV/ 1.5 hAt co o 1
hAt <c. ewibelr per ehAmbil o A
qneb inim% pZ bil edbAr ypAito rAK ht.
43
iBterr pA ,
jAygAy edoyAelr gAey mAMs eJAlAbAr j
28
itn
i lV AMwsmUh iCl. segRr mAMs
tArpr es purxiw di( idekr ebzAr
idey AmAy iBterr Ae, Anl. es ebz ewiblilr opr rAK ht.
pTiw mApel t iBterr Ae,r AsAr
yAjkedr Gril
ebz Arilr smAn hl. 29r lAegAy Gril/
44
pAezr edoyAl bM bArAAr mAp o drjAilr
iBterr Ae, yAjkedr j iw Gr iCl. *
smAn hl. ebz peTr o bArAr cAridek jAnAl kiw %ridekr Pwekr pAez di(, idek muK
iCl. ebz pTiw qdeG$Y 50 hAt o eS 25 hAt ker. iw di(, idek Pwekr pAez %r idek
iCl. 30bArAAiw eS 25 hAt o qdeG$Y 5 hAt iCl.
31
bM r bArA iCl drjAr peTr ezex bAerr iBterr iCl Tb "gAykedr j Gr iCl.
38

799
muK ker. 45es purxiw AmAy bll/ "di(, idek
muK ker ey Griw esiw mierr c er esbAy rt
yAjkedr j. 46ik %r idek muK kr Griw
essb yAjkedr j yAr ebdIet pircy$Ar kAj
ker. yAjkr elbI pirbAregAIr ik yAjkedr
itIy dl sedAekr %rpurx. tAr kmA^
yAr Bur esbAeTR bil ebdIet bey iney eyet
pAer.
47
purxiw iBterr A,iw mApel edK egl
t k k]t bgRe(^. qdeG$Y t 100 hAt bM
eSo t 100 hAt iCl. ebdIiw mierr sAmen
biSt iCl.
mierr bArAA
tArpr es bYi)iw AmAy mierr di(
gAI bArAAy iney igey DAerr edoyAl mApl.
it pAezr edoyAl iCl 5 hAt pur o 3 hAt
coA. bM tAedr mDYkAr bYbDAenr mAp iCl 14
hAt. 49bArAAiw eS 20 hAt o qdeG$Y 12 hAt/ dz
DAp isi eW igeyiCl bArA pyRY. bArAAr
pAezr edoyAlilr j it edoyAel kiw
ker/ emAw iw TAm iCl.
48

mierr pib^ SA n
rpr es purxiw AmAy pib^SAenr idek
iney cll. es es Gerr DAerr edoyAl
mApl. it pAezr edoyAlil 6 hAt pur iCl.
2
drjAiw eS 10 hAt bM drjAr sueKr pTiwr
DArilr it pAez 5 hAt iCl. purxiw es Griwr
mAp inel t lVAy 40 hAt bM coAy 20 hAt
pAoy egl.

41

mierr sbR Aep( pib^ SA n


tArpr es purxiw ezexr Ger egl bM
drjAr pTiwr DAerr edoyAelr mAp inl. etYk
pAezr edoyAl 2 hAt pur o eS 7 hAt pAoy
egl. drjAr idekr rASAiw eS 6 hAt iCl. 4tArpr
purxiw es Griwr qdG$Y mApel bM t iCl
lV Ay o coAy 20 hAt mAepr. es purxiw AmAy
bll/ "iw sbRAep(A pib^ SAn.
3

iyihel 40:45-41:22

mierr edoyAelr se tAedr ekAn eyAg iCl


n. 7 mierr cArDAerr pAVR kAmrAilr itiwr
emeJ tAr nIecr tlAr emeJr eTek co iCl.
mierr cArDAerr kAmrAilr edoyAlil perr
idek yt Wl tt sr het TAkl Pel perr
tlAr kAmrAil co iCl. nIecr tl eTek pr
tl py$ mAeJr tl idey kw isi eW egiCl.
8
Aim o edKlAm ey mierr emeJr cAridk
<c. w iCl pAezr kAmrAilr iBt/ bM ctAy
6 hAt. 9 pAezr kAmrAilr bAerr edoyAlel
iCl 5 hAt pur. k eKAl jAyg mierr pAezr
kAmrAilr o 10yAjkedr kAmrAr mAeJ iCl. w
eS 20 hAt bM mierr cArDAer ibS]t iCl.
11
pAezr kAmrAr drjAil <c jimet Kult.
%r idk idey o di(e,r idk idey ebz pT
iCl. <c jimiw cArDAer coAy 5 ikibw iCl.
12
mierr pim idek/ sImAb SAniwet*
kiw Ailk iCl. Ailkiw eS 70 hAt o
qdeGRY 90 hAt mAepr iCl. Ae,r edoyAl
cArDAer 5 hAt ker pur iCl. 13tArpr purxiw
es miriw mApl. miriw mAep 100 hAt lV
hl. dAlAn o edoyAl semt jAygAiwo lVAy
100 hAt hl. 14mierr sAmen pUbR idekr sImAb
jAygAiw lVAy 100 hAt iCl.
15
pu r xiw pimidek/ sImAb S A niw
AilkAiwr mAp inl. k edoyAl eTek pr
edoyAl py$ t mAep 100 hAt hl.
sbRAep(A pib^ SAn/ pib^ SAn o gAI
bArAAwAr ey idkw eBterr Ae,r idek muK
ker iCl 16tAr edoyAel kAeWr t) smUh iCl.
smS jAnAl o drjAr DAer sr ker kAW lAgAen
iCl. drj peT mierr emeJ eTek jAnAl pyR
bM edoyAelr Mz pyR drj peTr oper
kAeWr t) iCl. 17mierr iBterr o bAerr
kAmrAilr edoyAel krb dUt bM eKjur gAeCr
Ak]it eKAdA kr iCl.
18
krb dUtilr mAeJ iCl eKjur gAC. itiw
krb dUetr iw ker muK iCl. 19krb dUetr kiw
muK iCl mAnuexr mt y eKjur gAeCr idek muK
ker iCl. muKiw isMehr mt y pr idekr
eKjur gAeCr idek muK ker iCl. sb Ak]it
mierr cArDAer eKAdA kr iCl. 20emj eTek
drjAr pr py$ pib^SAenr smS edoyAel
krb dUt o eKjur gAeCr Ak]it eKAdA kr iCl.
21
pib^ SAenr DAerr edoyAlel iCl
bgRAk]it. pib^tm SAenr sAmen kiw ijinx iCl
y edKet 22enkw kAeWr qtrI kiw ebdIr mt
y ctAy 3 hAt o lVAy 2 hAt bM coAy 2

mierr cArpAezr kAmrAilr kTA


tArpr es purxiw mierr edoyAelr mAp
inel t 6 hAt pur pAoy egl. mierr cArDAer
pAez pAez enk kAmr iCl yAr eS 4 hAt
iCl. 6 pAVR kAmrAil iCl kwAr oper Aerkw
bM BAeb itniw ibiB tel iCl. itiw tlAy
30iw ker Gr iCl. mierr edoyAliw mnBAeb
g ey tAet sI,R tAk iCl. sI,R tAekr
sImAb SA n kiw SAn eyiw ZDumA^ yAjkedr j sImAb
per pAezr kAmrAil qtrI kr heyiCl/ ik iCl.
5

iyihel 41:23-43:7

800

Grel ebezr ibiB pTiCl yAet elAekrA


edoyAelr DAer eKAl c err sr rASidey KAen
ebz kret pAer.
13
es purxiw AmAy bll/ "sImAb SAenr
pAezr bM opAezr %err o di(e,r kAmrAil
pib^. kAmrAil essb yAjkedr j yAr
Bur ee qneb sgR ker. esSAen
yAjkr pib^ qneb eBAjn ker bM esSAen
tAr pib^ qnebil rAeK kAr SAn pib^.
pib^tm qnebil hl zs qneb/ pApemAcn
qneb bM prAD Kn qneb. 14ey yAjkr
pib^SAen ebz ker tAedr b bAerr Aen
yAbAr Aeg pib^SAen esbAr kAp Kuel rAKet
heb. yAjkg, yid mierr Mez/ eyKAen
yAjkr reyeC esKAen eyet cAy/ teb tAek
yAjkedr kAmrA
Ger igey epAxAk pret heb. tAedr
tArpr es purxiw %r idekr ebz Aerr rkm b kret heb kAr, tAedr esb bS heC
meDY idey AmAek bAerr Ae, iney l. pib^.
es AmAek pim idekr enk kAmr reyeC mn
bAerr A,
k Ae, iney cll eyiw inix jAygAr piem
2
15
bM %err Ae,r idek iCl. pATerr qtrI
es purxiw mierr iBterr Mezr mAp
bAIiw lVAy 100 hAt o coAy 50 hAt iCl. enoy ezx ker AmAek pUebRr idekr drjAr kAeC
elAkjn Ae,r %r idk idey et ebz krt. en es smS jAyg mApl. 16es pUebRr idk
3
pATerr qtrI bAIiw iCl itntl <c bM tAet kw mApkAiWr sAhAeyY mApel t lVAy 500 hAt
Jul bArA iCl. 20 hAt mAepr iBterr A,iw pAoy egl. 17itin %r idk mApel tAo qdeG$Y
iCl bAI o mierr mDYSAen. idekr 500 hAt hl. 18di( idk mApel tAo lVAy 500
kAmrAil bAerr Ae,r zAn b<ADAn jAygAiwr hAt hl. 19pim idkwAo lVAy 500 hAt hl.
idek muK ker iCl. 4 ebz pTiw %r idek TAk 20tArpr itin mierr cArDAerr cAriw edoyAl
se%o/ eS 10 hAt o qdeG$Y 100 hAt kiw rAS mApl. edoyAliw lVAy 500 hAt bM coAy 500
A,iwr di( pAz brAbr cel igeyiCl. 5-6eyeh&u hAt iCl. iw pib^ SAniwek sADAr, SAenr eTek
dAlAniwr ctAy itntl ibizX iCl bM tAet AlAd ker ereKiCl.
bAerr Ae,r mt TAm iCl n tA perr
Bu tAr jAge,r meDY bAs krebn
kAmrAil meDYr o tlAr kAmrAilr eTek ipCenr
idek iCl. perr tl eS meDYr telr ecey
es purxiw AmAek pUebRr idekr ebz
bM meDYr tl eS nIecr telr ecey sr iCl
Aerr idek iney cll. 2 esKAen pUbR idk
7
kAr es SAen Jul bArA iCl. tAr bAer iCl eTek SAeyelr Verr mihmA es piSt hl.
k edoyAl/ y kAmrAilr sAeT smArAlBAeb Verr rb smue@r gj$enr mt men hl bM tAr
bAerr Ae, brAbr igeyiCl. kAmrAilr sAmen mihmAr AelAy BUim AelAikt hl. 3 dzRniw
t 50 hAt py$ ibSt
] iCl. 8ey kAmrAil bAerr iCl esiwr mt yKn Aim edeKiClAm itin
An brAbr iCl tAr qdeGY$ 50 hAt yido mierr ejrzAelm zhr DbMs kret esiCeln bM kbAr
idekr dAlAniw spU,R qdeG$Y 100 hAt iCl. ndIr DAer Aim ey dzRn edeKiClAm eswAr mt.
9
dAlAniwr pUbR idek kAmrilr tlAy iCl 4pUbR idekr drj eTek Bur mihmA mierr meDY
ebzpT Ar tA elAek bAerr A, eTek l.
5
et ebz kret pArt. 10ebz pTiw iCl
tArpr A AmAy &uel iney eBterr
Ae,r gAey edoyAelr Are.
Ae,r meDY iney l. Bur mihmA mir pirpU,R
di(, ideko/ eKAlA c er keykiw Gr iCl hl. 6 Aim kAek mierr eBtr eTek AmAr
bM keykiw iCl Grilr sAmen. 11 sAeT kT blet ZnlAm. es mAnuxiw tKno AmAr
kAmrAilr sAmen kiw sr rAS iCl. qdeG$Y o pAez dAieyiCl. 7mierr eBtr eTek As es
eS smAn iCl bM k bSAen k rkm rb AmAy bleln/ "eh mnu`sAn/ AmAr isMhAsn
drj iCl ilet. 12bAiiwr pUbRidek di(e,r o pAdedz semt AmAr SAn. Aim SAen

hAt. r DAril bM iBi% kAeWr qtrI iCl.


purxiw AmAy bleln/ "iw es ewibl y Bur
sAmen reyeC.
23
pib^ SAen o sbRAep(A pib^ SAen ejA
drj iCl. 24itiw eCAw drjA inejr eTek Kuel
eyet pArt. itiw drjAy k]tpe( iw c*AkAer
Ab%$nzIl drjAr hAtl iCl. 25CAAo pib^
SAenr drjAilet krb dUt o eKjur gAC eKAdA
kr iCl. il edoyAel eKAidt Ak]itr mt
iCl. gAI bArAAr sAmen iCl kAeWr CAd.
26
esKAnkAr jAnAlAilr cArDAer kAWAemA iCl bM
bArAAr By pAezr edoyAel bArAAr CAed o
mierr cArDAerr Grilet eKjur gAeCr Ak]it
iCl.

42

43

iyihel 43:8-44:5

801
SAeyelr elAkjenr mAeJ icrkAelr j bAs
kir. SAeyl pirbAr AmAr nAm punrAy klit
kreb n. rAjAr o tAedr jAr mUi%$ pUj kreb
n TbA SAen tAedr rAjAedr m]tedh kbrS
ker AmAr nAmek lit kreb n. 8tAr AmAr
ecQkAeWr pAez tAedr ecQkAW bM AmAr drjAy
K<iu wr pAez tAedr drjAr K<iu w lAigey AmAr nAmek
lit kreb n. tIet ekbl kiw edoyAl
tAedr AmAr kAC eTek p]Tk krt. tA etYkbAr
pAp kAj ker o Byr sb kAj ker tAr
AmAr nAmek pib^ kereC. esj Aim *u
hey tAedr DbMs keriClAm. 9Kn tAr tAedr
eyQn pAp* tAedr rAjAedr m]tedh AmAedr kAC
eTek dUer sirey iney yAka/ tAhel Aim icrkAl
tAedr se bAs krb.
10
"Kn eh mnu`sAn/ SAeyl pirbArek
mierr sV e bl. tAhel yKn tAr es mierr
pirknAr sVe jAneb tKn tAr tAedr pAp
sVe lit heb. 11Ar tAedr k]t smS m
kAejr j tAr lit heb. tAr es mierr
nkaz sVe jAnuk. jAnuk ikBAeb t g yAeb/
ebz Ar o SAnAr ekATAy essb bM mierr
smS nkzAwA jAnuk. tAr ibxey ey ibiD o inym
reyeC/ tAo tAedr iziKey ido. bM etYek eyn
edKet pAy bM mierr ibiDsmUh pAln ker
esj il etYekr j elK. 12mir sV e
hl ibiD sImAnAr mDYbt$I ey pAhA/ tAr
ceAr smS jAygAwAo it pib^. mir sVe
ibiDil
ebdIr ibxey
"lV mApkAiW bYbhAr ker hAt ebdIr mAp
rkm. ebdIr egAAy cAridek ey gt$ eK<A
reyiCl tAr gBIrt 1 hAt/ eS it DAer 1
hAt. tAr DAerr kAn bue Aul eTek ke
Auelr ey dUr tAr smAn. Ar ebdIiw ctAy
rkm- 14mAiw eTek tlAr A py$ egAAr
mAp 2 hAt/ eS 1 hAt bM eCAw DAr eTek b
DAr mAep 4 hAt/ eS 2 hAt. 15ebdIet pib^ Aenr
jAygAw ctAy 4 hAt. cAr ekA izMeyr AkAerr.
16
ebdIet Aenr ey jAygAw t mAep qdeG$Y 12
hAt bM eS 12 hAt/ AkAer ekbAer bgRe(^.
17
g eTek ebr hoy sr tAkiwo AkAer bgeR (^/
mAep lVAy 14 hAt o eS 14 hAt. r DAriw
eS 1/ 2 hAt. :r iBi% y ek iGer reyeC t
hl eS 2 hAt. ebdI py$ ey isi cel egeC t
pUbR idek.
18
tKn es purxiw AmAy bll/ "eh mnu`sAn/

Bu AmAr sdABu kTAil beln 'ebdIr


j hl An/ ey smy &uim ebdI inm$A kreb
essmy ehAmbil sgR o r) iCwAen nusAer
ekAr. 19&uim sAedAk pirbAerr j pApATRk bil
ihsAeb kiw yub xA edeb. elAekrA elbI
pirbAregAIr yAjk. elAekrA AmAr kAeC
sgR en AmAr esb kreb. Bu AmAr sdA Bu
kT beleCn. 20"xAer ikCw r) iney t
ebdIr cAr ekAe,r cAriw isM- lAgAeb bM tAr
cAridekr DAero lAgAeb. BAeb &uim b ebdI
iwek Zic kreb bM tAek h,eyAgY ker etAl.
21
tArpr pApATRk bilr j es xA iney t
mierr bAerr c err pyu) jAygAy epAAeb.
22
itIy iden &uim k ined$Ax puM CAg sgR
kreb. t heb pApATRk bil. eyBAeb yAjk xA
bYbhAr ker ebdI Zic keriCl esBAeb tAr
w idey ebdI Zic kreb. 23yKn ebdI Zickre,r
kAj ezx heb tKn &uim ined$Ax k yub xA o
tAr sAeT k ined$Ax puM emx en t sgR
kreb. 24tArpr &uim t Bur sAmen sgR kreb.
yAjkr tAr per nun iCwAeb. tArpr yAjkr
es xA o puM emxek ehAmbil iheseb Bur ee
sgR kreb. 25sAtidenr etYkidenr pApATRk
bilr j &uim CAg sgR kreb. CAAo &uim
kiw yub xA o pAelr puM emx qtrI ker rAKeb.
sb pZr eyn ined$Ax hy. 26sAtidn Der yAjkr
ebdIiwek Zic kreb yAet Verr pAsnAr j
t St hy. 27sAtidenr pr Xm iden yAjk
b ehAmbil o shBAgItAr bil ebdIet sgR
kreb. tKn Aim etAmAy h, krb. Bu AmAr
sdABu kT beln.

13

eyQn pAp w hyt mUi%$ pUjAek B$U) kret.

eV rr pib^t
tArpr es purxiw AmAek mierr c err
pUbRidekr drjAy iPirey Anl. Amr
drjAy iClAm o drj b iCl. 2Bu AmAy bleln/
" drj b TAkeb bM w eKAl heb n.
ek r meDY idey ebz kreb n kAr Bu
SAeyelr Vr. r meDY idey ebz kereCn
bM esj t b rAKet heb. 3ekbl zAskr
Bur sAmen eBAj KAbAr smy tAr drjAy bset
pAer. es b ebz peTr bArA idey ebz
kreb bM es pT idey bAer yAeb.

44

mierr pib^t
tArpr es purx AmAek %r idekr drj
idey mierr sAmen Anl. Aim edKlAm Bur
mihmAy mir Ber eWeC/ Aim pu hey mAiwet
,Am krlAm. 5Bu AmAy bleln/ "eh mnu`sAn/
y shkAer edK? etAmAr ecAK o kAn bYbhAr kr.
4

iyihel 44:6-30

802

ibxyil edK bM Bur mierr inym o


ibiD sVe Aim y bil t menAeyAg idey ezAn.
mier ek ebz kret pAreb bM ek pAreb n
es sVe inymil sy menAgeyAg idey ezAn.
6
tArpr SAeyelr smS bADY bM AmAr ibiD
b|AkArI elAekedr bAt$ bl. tAedr bl/
'Bu AmAr sdABu kT beln eh SAeyl
pirbAr/ etAmr pUebR ey smS enAMrA ijinx kereC
esil etAmAedr b kret heb? 7 etAmr
ibedzIedr AmAr mier enC Ar es elAekr
k]tBAeb sut iCl n tAr inejedrek
spU,RBAeb AmAek edyin. BAeb etAmr AmAr
mir pib^ kerC. etAmr ci) eBe jG
kAj kerC Ar tArpr riw/ cibR o re) qneb
AmAek ideyC. 8etAmr AmAr pib^ ibxyilr
pib^t r( krin. n/ etAmr ibedzIedr per
AmAr pib^ SAenr dAiy ideyC.
9
Bu AmAr sdABu kT beln/ "ey ibedzI
k]t eTR sut ny/ es AmAr mier Aseb n
mnik SAeyelr meDY SAyIBAeb bAskArI ekAn
ibedzIo ny. tAek b sut het heb bM
mier AsAr Aeg es eyn inejek spU,RBAeb
AmAr hAet edy. 10tIet SAeyl AmAek eCe
ibpeT egel elbIyro AmAek pirtYAg keriCl.
SAeyl tAedr mUi%$edr nusr krAr j AmAy
tYAg keriCl. elbIyr tAedr es pAepr zAiS
pAeb. 11AmAr pib^ SAenr pircy$A krAr j
elbIyedr menAnIt kr heyiCl. tAr mierr
ebezr drjAil pAhAr idt/ mier esb krt.
tAr segRr je pZbil idt bM jAedr
j ehAmbil sgR krt. jAedr sAhAyY o
esb krAr j tAedr ebeC enoy heyiCl. 12ik
elbIyr jAedr AmAr ibre pAp kret
sAhAyY keriCl. tAr elAkedr mUi%$ pUejAy sAhAyY
keriCl? tA Aim tAedr ibre itit
kriC 'tAedr pAepr j tAr zAiS eBAg kreb.
Bu AmAr sdA Bu kT beleCn.
13
"tA AmAr ee yAjkIy kAj krAr j
elbIyr AmAr kAeC qneb iney Aseb n. tAr
AmAr pib^ ekn ikCr kAeC Aseb n. tAr
tAedr jG kAjkm$ilr l bhn kreb.
14
ik Aim tAedr AmAr mierr y inet edb.
tAr mierr eyKAen y kr kt$bY tA kreb.
15
"yAjkr sbA elbI pirbAregAIr helo
SAeyelr jAr AmAr eTek tAedr muK iPirey
inel ekbl sAedAk pirbAerr yAjkrA AmAr pib^
SAenr y int. tA ekbl sAedAekr %rpurxrA
AmAr j qneb sgR kreb. tAr emd o r)
sgR kret AmAr sAmen dAAeb. Bu AmAr
sdABu kT beln? 16"tAr AmAr pib^SAen

ebz kreb Ar AmAek esbA krbAr j AmAr


ewibelr kAeC Aseb. Aim tAedr hAet y ideyiC
tAr t r( kreb. 17Ae,r drj idey eBter
o mier ebz krAr smy tAr eyn msInAr
kAp per bM iBterr Ae,r drjAy o mier
esb krAr smy tAr eyn pzemr qtrI ekAn ikC
n per. 18tAr mATAy msInAr pAgI b<ADeb o
msInAr jAiy preb bM mn ikC preb n
yAet GAm hy. 19bAerr Ae, elAkedr kAeC
yAbAr smy pircy$ krkAlIn ey kAp pret hy
t eCe ePleb. kApil pib^ Ger ereK
Aseb bM kAp preb. BAeb tAr
elAkedr pib^ kApilr SpzR lAB kret edeb
n.
20
" yAjkr tAedr mAT kAimey ePleb n
Tb clo lVA kreb nA. t krel men heb
tAr >iKt/ Buek esbA krAr sueyAg epey tAr
Anit ny. yAjkr ekbl cl kAwet pAreb.
21
ekAn yAjk eBterr Ae, AsAr smy
@A(Ars pAn kreb n. 22yAjkr kKn ibDb b
tYAgp^ edoy heyeC mn ekAn mihlAek ibey
kreb n. tAr ekbl SAeyl pirbAerr ekAn
kumArIek ibey kret pAer Tb mn ekAn ibDbAek
yAr m]t SVAmI yAjk iCeln.
23
"yAjkr b AmAr elAekedr pib^ o
sDAr, ijinesr meDY eBd ik t iz( edeb.
ekAniw Zic/ ekAniw Zic t jAneto tAr b
elAekedr sAhAyY kreb. 24yAjkr ibcArsBAy
ibcArk heb; jAedr ibcAr krAr smy AmAr ibiD
nusr kreb. tAr AmAr smS pebR AmAr ibiD
inymil pAln kreb. tAr AmAr ibAemr ibezx
idnek sAn kreb o t pib^BAeb yApn kreb.
25
tAr ekAn m]t bYi)r kAeC igey inejedr Zic
kreb n. ik m]t bYi) yid tAedr bAb/ m/ pu^/
k/ BA Tb ibbAiht ebAn hy teb tAr
Zic het pAer. 26Zic hel per yAjkedr sAtidn
ep( kret heb. 27tArpr es es pib^SAen
iPer eyet pAer ik eyidn es pib^SAenr pircy$
kret eBterr Ae, yAeb/ esidn tAek inejr
j pApATRk bil sgR kret heb. Bu AmAr
sdABu kTAil beleCn.
28
"elbIyedr iDkAer ey jim AeC tAr sV e
Aim tAedr spi%; &uim SAeyelr elbIyedr
ekAn spi% edeb n. SAeyel Aim tAedr
AiDkAr. 29tAr zs qneb/ pApATRk qneb o
edAxATRk qneb KAbAr j pAeb. S Aeyelr elAek
Buek y ikC edy t tAedr heb. 30Psl
etAlAr pr/ smS rkm ze`r Tm Mz yAjkedr
hy. etAmr o etAmAedr Tm ze`r BAg yAjkedr
edeb. kAj etAmAedr g]eh AzIbRAd Aneb.

803
31

iyihel 44:31-45:24

SVABAibkBAeb mAr egeC b b pZet kAme hy. 12k ezkl 20 egrAr smAn. k imn 60
iCeeC mn ekAn pAiK b pZr mAMs yAjkr ezkelr smAn/ t b 20 ezkl eyAg 25 ezkl
b KAeb n.
eyAg 15 ezkelr smAn hy.
13
" ibezx qnebil etAmr b edeb
pib^ kAej bYbhAerr j BU im bn
etYk ehAsr gm eTek 1/6 P gm dAo.
"SAeyl pirbAerr j etAmAr jim bn etYk ehAsr bAil$ eTek 1/6 P bAil$ dAo.
14
kr ic.* es smy/ jimr kiw Mz
it ekAr oilB etelr j 1/10 bAt pirmA
p]Tk ker rAKeb y Bur j pib^ heb. es oilB etl. men ereK dz bAet k ehAsr hy.
jimr mAp qdeG$Y 25/000 hAt o eS 20/000 hAt dz bAet k ekAr hy.
15
heb jimr sbwA heb pib^. 2 qdeG$Y o eS 500
SAeyelr cAr BUimet cer mn itiw 200
hAt ker kiw cArekA, jAyg mierr j emx eTek kiw ker emx.
bYbhr kr heb. mierr cArDAer 50 hAt co
kiw eKAl jAyg TAkeb. 3 es pib^ jAygAr
" ibezx qnebil zs qneb/ ehAmbilr
meDY &uim kiw 25/000 hAt dIG$ o 10/000 hAt qneb o shBAgItAr qnebr j. sb qneb
eSr jim mApeb mirw jAygAet heb. elAekedr Zic krbAr j. Bu AmAr sdABu
kT beln.
mierr jAygAiw heb pib^tm SAn.
4
16
pib^ SAenr Mziw yAjk o mierr
"ngerr etYek phAr edbAr j
B]tYedr j; yAr Bur esb krAr j igey SAeyelr zAsekr se eyAg edeb. 17ik ibezx
Aes. esw yAjkedr Gerr j o mierr j. pib^ idenr j y eyAjn t b zAsk
5
Aerkiw SAn y mAep 25/000 hAt dIG$ o 10/000 edeb. zAsk b sebr idnilr j/
hAt co t heb elbIyedr j/ yAr mier mAbs o inSArpebRr j/ bM SAeyelr
esb ker. es jim elbIyedr iDkAer TAkeb pirbAerr smS ibezx sebr j ehAmbil/ zs
qneb bM epy qnebr eyAgAn edeb. SAeyl
bM bAs krbAr j tAedr zhr heb.
6
"es zhrek &uim 25/000 hAt lV o 5/000 pirbArek pib^ krAr j ey pApATRk qneb/
hAt co kiw e(^ edeb. wA heb smS S Aeyl zs qneb/ ehAmbil o shBAgItAr qnebr
pirbAerr j. 7 pib^ SAenr By pAeVR bM eyAjn t b eyAgAeb.
18
zhriwr jimr kiw BAeg zAsekr Mz TAkeb.
Bu AmAr sdABu kT beln/ "Tm
es SAniw heb pib^SAenr pAez o pUbR o pim mAesr Tm iden &uim kiw inK<ut xA eneb;
zherr sImAnA. SAeyelr ekAn pirbAregAIr mir pib^ kret t bYbhAr ekAr. 19yAjk
iDkAerr jim yt co/ jimo iWk ttwA pApATRk bil eTek ikCw r) iney t mierr
co heb. t pim sImA eTek pUbR sIm py$ ecQkAeW/ ebdIr cArekAe bM eBterr Aenr
ibS]t heb. 8 jim heb SAeyelr zAskedr drjAr ecQkAeW lAgAeb. 20es mAesr sm ideno
spi%. esj zAskedr AmAr jAedr jIbn &uim |Aet ey bYi) pAp kereC o ey ebAD tAr
kXkr ker etAlAr eyAjn heb n. ik tAr j k kAj kreb. BAeb &uim es mir
es jim SAeylek tAedr pirbAregAIr j Zic kreb.
edeb.
9
inSA rpebR r qneb
Bu AmAr sdABu kTAil beleCn/
21
"SAeyelr zAskr/ yeTX heyeC Ar AmAr
"Tm mAesr 14tm iden &uim inSArpbR pAln
elAkjenr it ihMS ehAey n? S Aeylek tAedr kreb. KAimribhIn riwr eBAejr pbRo es smy
pirbAr egAIilr jim dAo. Bu AmAr sdABu Zr hy Ar sAtidn Der cel. 22es smy zAsk
kTAil beleCn.
inejr j o S Aeyelr elAekedr j pApemAcn
23
10
"elAk WkAen b kr. siWk pA o mAp qneb ihsAeb kiw xA sgR kreb. sebr
bYbhAr kr. 11PAr :Zken ijins mApAr j sAtidenr etYkidn zAsk inK<ut sAtiw xA o
pA^ o bAt :trl ijins mApAr pA^ r mAp kiw puM emx srbrAh kreb. esil Bur ee
eyn k hy. bAt o P eyn Bey eyn 1 /10 ehAmbil rep sgR kr heb. CAAo/ etYkidn
ehAmAr hy. mApil eyn ehAserr mAp nusAer tAek kiw ker24puM CAgo b sgR krbAr
j idet heb. zAsk etYk xAer sAeT zs
qneb ihsAeb k PA bAil$ bM it emexr
S Aeyl
ic A(irk eTR/ "jim iDkAr krbAr j
sAeT k P pirmA bAil$ edeb. zAsk etYk
G<uiw cAelA. elAekedr meDY yTATRBAeb jim bn krbAr w
PAr zesr sAeT k ihn pirmA etlo edeb.
kw T iCl b pAy iCl.

45

iyihel 45:25-46:20
25

804

inSArpebRr sAt idn zAsk k kAj kreb. se b eyn k ihn pirmA etl idet
sm mAesr 15tm iden sb Zr hy. heb.
12
qnebil heb pApATRk qneb/ ehAmbilr qneb/
"zAsk yKn Bur ee inejr CAnusAer
zs qneb o etl sgR.
phAr Aen tKn t ehAmbil/ shBAgItAr bil
b menr CAnuyAyI sgR het pAer r j pUbR
inSA rpebR r qneb
idekr drj eKAl TAkeb. zAsk inSArpebRr mt
Bu AmAr sdABu kT beln/ "iBterr tAr ehAmbil o shBAgItAr bil sgR kreb bM
Ae,r pUebRr idekr drj sAeh kAj es cel egel drj b ker edoy heb.
krAr Cy idn b TAkeb ik inSArpebRr idn o
it idenr qneb
mAbsAy t Kuel edoy heb. 2zAsk es drjAr
13
il idey igey ecQkAeW dAAeb. yAjk tKn
"itidn &uim kiw ined$Ax k bsr byS
zAsekr es ehAmbil o shBAgItAr qneb sgR emxzAbekr eyAgAn edeb. t Bur ee ehAmbil
kreb. zAsk ik drjAr mueK pAsnA kreb bM rep sgR kr heb. it skAel tAr eyAgAn
tArpr bAer yAeb. sUyRYAS py$ es drj b edeb. 14tACA itidn skAlebl emxzAbekr
kr heb n. 3 sADAr elAekrAo inSArpebRr iden se zs qnebo sgR kreb. gm eBjAbAr
o mAbsAr iden es drjAy dAiey Bur pAsn j it 1/6 P gemr se 1/3 ihn pirmAn
etlo etAmAek idet heb. heb Bur ee
kreb.
4
"zAsk inSArpebRr idn Buek sgR krAr it idenr j sgRIk]t zs qneb. 15tAr
j b Ciw ined$Ax emxzAbk o inK<ut puM icrkAl it skAlebl emxzAbk/ zs qneb/ o
emexr eyAgAn edeb. 5 qneb ihsAeb emexr sAeT etl ehAmbil sgR krAr j edeb.
tAek k P zs idet heb teb emxzAbekr
zAskedr %rAiDkAr spik$ t ibiD smhU
sAeT edoy zs qnebr pirmA zAsekr
16
CAnusAer heb. ik it P zesr sAeT itin
Bu AmAr sdABu kT beln/ "yid zAsk
b k ihn pirmA etl edebn.
tAr jimr ekAn Mz tAr pu^ek edy/ teb es
6
"mAbsAr idn tAek k ined$Ax yub xA/ Ciw Mz pu^edr spi% heb. 17ik zAsk yid es
emxzAbk o kiw puM emx sgR kret heb. jimr Mz phAr ihsAeb tAr ekAn k dAsek
7
zAsk it xAer sAeT o it puM emexr se edy teb t ekbl mui)r bCr* py$ es dAesr
k k P zs Aneb. emxzAbekr sAeT ey iDkAer TAkeb tArpr t zAsekr kAeC ePrt
zs qneb idet heb tAr pirmA zAsekr CAnuyAyI yAeb. ekbl zAsekr pue^rA phAerr SAyI
het pAer ik it P zesr se tAek b iDkArI het pAer. 18zAsk elAekedr ekAn jim
k ihn pirmA etl idet heb.
eneb n b tAedr ejArpUbRk jim eCe eyet bADY
8
"eFAkAr smy zAsk b pUbR idekr drjAr kreb n. zAsk ekbl mA^ tAr inejr jimr ikC
bArAAy ebz kreb bM es idk idey ebirey Mz tAr pu^edr edeb bM BAeb AmAr elAekr
tAedr jim CAet bADY heb n.
Aseb.
9
"ibezx pebRr smy sADAr mAnux yKn Bur
ibezx rAAr Gr
se sA( kret Aes/ tKn ey bYi) pAsn
19
krAr j %err drj idey ebz ker es di(e,r
es purx AmAy drjAr pAezr ebz peT
drj idey bAer yAeb Ar ey bYi) di(e,r cAilt ker %r idek yAjkedr j ey pib^
drj idey ebz ker es %err drj idey Gril AeC esKAen iney egeln. esKAen pim
bAer yAeb. ey peT ebz kr heyeC es pT Aer sr rASAiwet Aim kw SAn edKlAm.
idey ek eyn bAer n yAy. etYk bYi) eyn 20es purxiw AmAy bll/ "SAen yAjkedr
esAj pT cel bAer bAr hy. 10zAsk elAkedr edAxemAcenr bil o pApemAcenr bil b es
meDY TAkeb. elAekr eBter ebz krel zAsko kret heb. tAr zs qneb epAeb/ tA tAedr
sb qneb Ae, iney AsAr drkAr heb n.
ebz kreb bM tAr bAr hel eso bAr heb.
11
"pebRr smy bM ibezx ibezx smAebezr tAr sb pib^ ijinx bAer Aneb n eyKAen
smy itiw b]x -besr se k P zs qneb elAekrA TAek.
bM it puM emexr seo k P ker zs
qneb sgR kret heb. emxzAbekr sAeT zs m ui ) r b C r ek 'juibil o bl hy. it 50 bCer
qnebr pirmA ey bYi) iw sgR kreC tAr SAeylIyedr tAedr *ItdAsedr mui) idet ehAt yid tAr
SAeylI ehAt. CAAo elAekr smS jim iPirey idt es
CAnuyAyI het pAer ik tAek it P zesr SAeylI pirbArek yAr Aidet jimr mAilk iCl.

46

iyihel 46:21-48:7

805
tKn es purxiw AmAek bAerr Ae, en
Ae,r cArDAer cAilt krl. Aim b A,iwr
cAr ekAe eCAw eCAw A, edKet eplAm. 22it
Ae,r ekAe kiw ker eCAw eGr jAyg iCl.
itiw eCAw A, lVAy 40 hAt o coAy 30 hAt
ker iCl. cAriw SAenr mAp k. 23 itiw eCw
cAr bArAAr cArDAr <ewr edoyAel eGr iCl. <ewr
edoyAel SAen SAen rAAr jAyg iCl. 24es
purxiw AmAy bll/ " rA Grilet/ mierr
esbkr elAekr ey sb sgRil Aneb esil
es kreb.
21

TAkeb. 11ik p< A ekr jAy g o eCAw eCAw


jlABUimil pirAr heb n/ t enAnt hey oWAr
j eCe edoy AeC. 12ndIr DAer sb rkemr
Pelr gAC jAeb. tAedr pAt kKno Kes peb
n. gACil Pl edoyo b kreb n. gACilet
it mAes Pl Dreb kAr gACilr j ey jl
eyAjn tA mir eTek Aes. gACilr Pl KA
iheseb bYbhAr kr heb bM tAedr pAtelA
erAg AerAgY krbAr j bYbht heb.
ibiBn pirbAregAIr j jimr BAg
Bu AmAr sdABu kT beln/ "&uim
SAeyelr bAer pirbAregAIr meDY sIm
nusAer jim BAg kreb. eyAexePr j Mz
TAkeb. 14&uim jim smAn BAeg BAg kreb. Aim
jim etAmAedr pUbRpurxedr edb bel itit
ideyiClAm bel t etAmAedr idiC.
15
"jimr sImAn rkm %r idek t
ihelAenr peT BUmDYsAgr py$ yAeb eyKAen rAS
Geu r egeC hmA/ sdAd/ 16berAT/ isiym :y dezk
o hAetr sImAr meDY biSt bM hsrh%IekAn/ eyw ehQre,r sImAnAy biSt. 17sutrAM
es sImAn smu @ eTek dezekr sImAnAr
%ridek biSt hesAr nn py$ yAeb. Ar
hmAetr sImA heC %r A.
18
"pUbR idekr es sIm hesArnn TRA ehQr
o dezekr mDY eTek igilyd o SAeyl edezr
meDY yn
$ ndIr DAr brAbr pUbR smue@r idek kdm
tAmr py$. heb pUbR sIm.
19
di( idek/ sIm heb tAmr eTek mrIb
kAedezr d py$. tArpr t imzerr ndI eTek
BUmDYsAgr py$ yAeb. wA heb di( idekr sIm.
20
"Ar pim pAe BUmDYsAgr ekbAer lIeb
hmAetr sAmen py$ sImASVrp. wA heb piemr
sImAn.
21
"BAeb etAmr SAeyl pirbAregAIr j
etAmAedr meDY jim Bg ker edeb. 22etAmAedr
spi% ihsAeb w etAmrA etAmAedr meDY bM
etAmAedr meDY ey ibedzIr bAs ker yAedr sAnsit AeC tAedr meDY bn ker edeb.
ibedzIr esKAnkAr bAis tAedr SAeylIy bel
g heb. SAeyl pirbAregAIr meDY tAedr &uim
ikC jim BAg ker edeb. 23es bAisAr eyKAen
bAs ker/ esKAnkAr pirbAregAI tAedr ikC jim
edeb. Bu AmAr sdABu kT beleCn.
13

mir het bAhmAn jelr DArA


es pu r xiw AmAy AbAr mierr
ebzSAen iney l. Aim mierr pUebRr
drjAr nIec idey jl bey Aset edKlAm.
:mierr suKBAg pUbR idek muK kr. jelr
DAr mierr di( idk eTek bey ebdIr di(
idk py$ yAiCl. 2es purxiw AmAy %r idekr
drj idey iney igey pUbR idekr bAerr drjAr
bAer cArDAr edKAeln. jl drjAr di(, idk
eTek biCl.
3
es purxiw kiw mApAr iPet iney pUbR idek
hA wl. tArpr 1000 hAt dUr emep AmAek jelr
meDY idey es SAen ehew eyet bll. esKAnkAr
jelr gBIrt egAAil py$ iCl. 4es purxiw
Aro 1000 hAt emep AmAek es SAen jelr
meDY ehew eyet bll; esKAen jl AmAr hAw
py$ Wl. tArpr es Aro 1000 hAt emep
es SAen AmAek jelr meDY ehew eyet bll.
esKAen jl AmAr ekAmr py$ Wl. 5 tArpr
es purxiw Aro 1000 hAt mApl/ ik esKAnkAr
jl pAr hey yAbAr pe( Kub gBIr iCl. jl
esKAen ndIr mt bey yAiCl/ sAter yAbAr pe(
yeTX gBIr/ ik pAr hey yAbAr pe( Kub ebzI
gBIr. 6 tKn es pu rxiw AmAy bll/ "eh
mnu`sAn/ &uim y edKel t ik menAeyg shkAer
edeKC
tArpr es purxiw AmAy ndIr DAer iney egl.
7
Aim es ndIr DAr idey ehew eyet eyet es
jelr DAer enk gAC edKet eplAm. 8 es purxiw
AmAy bll/ " jel pUbR idek rAbA tlBUim
py$ bey yAeC. 9 jl m]tsAger bey yAeC
bM esiw es smue@r jlek pirAr o setj
ker &uleb. jel enk mAC TAkeb bM ndIiw
ey smS jAyg idey bey egeC esKAen sb rkemr
S Aeyl
pirbAregAIr jim
jIbj bAs ker. 10&uim na-gdI eTek na-iym
1-7
py$ ndIr DAer ejeledr edKet pAeb. &uim
"%r idekr sIm pUbRidek BUmDYsAgr
tAedr jAl ePel ibiB rkemr mAC Dreto edKeb.
het ihelAn o hmAetr peT bM ezex
BUmDYsAgerr metA m]t sAgero b kAerr mAC hsr nn py$ egeC. w dezk o hmAetr

47

48

iyihel 48:8-35

806

mDYbt$I sImAet. delr pirbAregAIr jim %er o di(e, 250 hAt/ pUbR o piem 250 hAt.
sImAr pUbR eTek pim py$ yAeb. %r eTek 18pib^ SAenr DAer pUebR o piem 10/000 hAt
di(e, KAnkAr pirbAregAIr hl dAn/ Aezr/ ker ey jAyg pe TAkeb t zherr kmRIedr
nAil/ mn>iz/ Piym/ reb, o iyhdA.
j KAer eyAgAn edeb. 19zherr kmRIr jim
cAx kreb. kmR I rA S Aey e lr ey ekAn
jimr ibezx Mezr kTA
pirbAregAIr het pAer.
8
20
"jimr prbtRI Mz ibezx ee bYbhAr
"jimr ibezx Mz heb kiw bgRe(^
j reyeC. jim iyhdAr di(e, biSt. r eyiw lVAy o coAy 25/000 hAt heb. pib^
e(^ %r eTek di(e, lVAy 25/000 hAt bM Mziw bM zherr Mziw jimr B$U)
pUbR eTek piem r co ttwA ytw jim heb.
21-22
pirbAregAIr iDkAer. jimr mDYBAeg
"es ibezx jimr ikC Mz zherr zAsekr
miriw reyeC. 9etAmr jim Bur ee j TAkeb. jimr ibezx Mziw bgRe(^ lVAy o
sgR kreb. r mAp lVAy 25/000 hAt bM coAy 25/000 hAt. jimr ikC Mz yAjkedr/
coAy 20/000 hAt. 10jimr ibezx Mz yAjk ikCw elbIyedr bM ikCw mierr j.
jimr meDY mir TAkeb. jimr bAikw edezr
gn o elbIyedr meDY bn ker edoy heb.
"yAjkr jimr k Mz pAeb. es jim zAsekr. ibAmIn o iyhdAr jimr meDY ey jAyg
%er lVAy heb 25/000 hAt/ coAy piem 10/000 t zAsk pAeb.
23-27
hAt/ pUbR idek coAy 10/000 hAt bM di(e, lV Ay
" pUebb$AiK jAitil mt bizX
25/000 hAt. jimr meDY Bur miriw heb. jAitr es k pUbR o piemr sIm pAeb.
11
jim sAedAekr %rpurxedr j. %r eTek di(e, pirbAregAIil hl
elAekr AmAr pib^ yAjk ihsAeb menAnIt kAr ibAmIn/ izimeyAn/ xAKr/ sbUlUn o gAd.
28
tAr eysmy SAeylIyr AmAy pirtYAg ker/
"gAedr jimr di( sIm tAemAr eTek
es smeyo tAr AmAy esbAy rt iCl. elbI mrIb kAedezr jlAzy bM tArpr imzerr
pirbAregAIr elAkedr mt sAedAekr pirbAr AmAy eSA t eTek BUmDYsAgr py$ yAeb. 29bM jim
pirtYAg ker yAyin. 12jimr pib^ Mezr &uim SAeyl pirbAregAIr meDY BAg ker edeb.
BAg ibezxBAeb yAjkedr j. jimr eswA etYk dl pAeb. Bu AmAr sdABu
kT beln.
bSAn elbIedr jimr pAez.
13
"yAjkedr per elbIedr j jimr ey BAg
zherr Aril
TAkeb t lVAy 25/000 hAt bM coAy 10/000
30
hAt. tAr mAep sbwA pAeb TRA qdeG$Y 25/000
"zherr Pwkilr nAm S Aey l
hAt o eS 20/000 hAt. 14elbIyr jimr pirbAregAIr nAmAnusAer rAK heb. zherr Pwkil
ekAn Mz ibi* b t iney bYbs kreb n. heb KAen bin$t Pwkilr mt.
"zhr %r idek lV Ay heb 4500 hAt 31Pwekr
jim tAr ibi* kret pAreb n bM edezr
Mzek wker kret pAreb n. kAr jim sMKY heb itniw rebe,r Pwk/ iyhdAr Pwk o
Bur wAr ibezx mUlY reyeC/ t edezr %r elbIr Pwk.
32
Mez biSt.
"zherr pUbR idk lVAy heb 4500 hAt.
esKAnkAr itniw Aerr nAm heb eyAexePr Ar/
zherr smi] BAg
ibAmIenr Ar bM dAenr Ar. 33zherr di(
15
"yAjk o elbIyedr edbAr pr 25/000 hAt idk lVAy heb 4500 hAt bM tAr itniw drjAr
qdeG$Yr o 5/000 hAt eSr mAepr jim bizX nAm heb izimeyAenr Ar/ xAKerr Ar bM sbl
U eU nr
TAkeb. jim zherr j b pZedr ,BUim Ar.
34
b GrbAi bAnAenAr j TAkeb. sADAr elAek
"zherr pim idk lVAy heb 4500 hAt.
jim bYbhAr kret pAer. zhrw r mAJKAen
esKAeno itniw Ar TAkeb. tAedr nAm heb
heb. 16zherr mApil %ridek t heb 4500 gAedr Ar/ Aezerr Ar o nAilr Ar.
35
hAt/ di(e, 4500 hAt/ pUebR 4500 hAt bM piem
"zherr cArDAer dUr heb 18/000 hAt Ar
4500 hAt. 17zher ,BUim TAkeb Ar t heb Kn eTek zherr nAm heb 'Bu t^.

807

dAineye lr pu Sk
dAineyl
ek bAibel iney yAoy hl
iyhd Ar rAj iyehAyAkIemr rAje r tIy bCer
bAibelr rAj nbU K da i nsr ejrzAelem
esiCeln bM tAr qssmUh idey zhriw iGer
ePeliCeln. 2Bu nbUKdainsrek iyhdAr rAjA
iyehAyAkImek prAS kret ideyiCeln. nbK
U dainsr
mir eTek keykiw bAsn-ekAxn o A ijins
bAibel iney igeyiCeln. itin esil tAr ArADY
edbtAr mier rAKeln.
3
tArpr rAj nbK
U dainsr tAr npuMskedr DAn
Spnsek S Aeyelr rAjbMzIy keykjnek bM
SAeyelr r pU,R pirbArsmUehr keykjnek
Anet Aedz jAir kreln. 4 itin mn keykjn
yubkek eceyiCeln/ yAr inl supurx/ buimAn/
izi(t/ pli kret s(m bM yAr tAr kAj
kret pAreb. rAj Spnsek bleln o yubkedr
kladIy elAekedr BAx o rcn iziKey idet.
5
rAjAr ibezx suKA eTek nbUKdainsr kw
inid$X pirmA KA o pAnIy yubkedr ideyiCeln.
itn bCerr iz(AnibzIr ezex tAr yAet rAjAek
esb kret pAer itin es bYbS kret eceyiCeln.
6
iyhdAr pirbArbegRr yubkedr meDY iCeln
dAineyl/ hnAiny/ mIzAeyl o siry.
7
Spns edr etYekr bAibelr BAxAy
nAmkr kreln. dAineyl hl ebwzsr/ hnAiny
hl z@k/ mIzAeyl hl qmzk o siry hl ebda neg.
8
ik dAineyl iSr kreln ey rAjAr ezQKIn
KA o pAnIy h, ker inejek Zic krebn nA
bM bYApAer itin Spnesr numit cAeln.
9
Vr dAineylek Spnesr k]p o kr,Ar
pA^ kreln. 10ik Spns bleln/ "Aim AmAr
minb/ rAjAek By kir. rAjAr Aedz nusAer
Aim yid etAmAek KA o pAnIy n id tAhel
etAmAek hyt
A yubkedr &ulnAy bl
R edKAeb.
et itin AmAr opr *u het pAern bM AmAr
mAT ekew ePlet pAern. bM w heb etAmAr
bM etAmAr b uedr edAex.
11
rpr dAineyl/ hnAiny/ mIzAeyl o sireyr
opr l(Y rAKAr j Spns r(I ineyAg kreln.
12
dAineyl r(Iek bleln/ "dy ker AmAedr ZDu
zs o jl dAo. 13dz idn pr eysb yubkr rAjkIy
KAbAr KAeC tAedr se AmAedr &uln kerA.

edK kAedr ebzI SVASYbAn edKAy bM tArpr eymn


edKeb etmnBAeb etAmAr B] tYedr se bYbhAr
kreb.
14
tA dAineyl/ hnAiny/ mIzAeyl o siryr
opr r(I dz idn Der iw prI( kret rAjI
hl. 15dz idn pr/ ey smS yubk rAjAr ibezx
suKA KAiCl tAedr eTek dAineyl o tAr buedr
ebzI SVASYbAn edKAiCl. 16tA r(I dAineyl/
hnAiny/ mIzAeyl o siryek rAjAr edoy KAbAr
n idey zs KA idet lAgel.
17
Vr dAineyl o tAr itn b uedr |An bM
smS rkemr sAihtY o izi(t elAekedr elK
ebAJbAr mt (mt ideln. dAineyl smS rkemr
SV o dzRn buJet smTR heyiCelA.
18
itn bCr iz(AnibzIr ezex Spns smS
yubkek nbUKdainserr sAmen piSt kreln.
19
rAj tAedr sbAr sAeT kT blAr pr edKeln
ey smS yubkedr meDY dAineyl/ hnAiny/ mIzAeyl
o siry sbecey BAl. tA cArjn yubkek
rAjAr ibezx B] tY kr hl. 20yKn rAjAr biu mAn
pedezr eyAjn ht/ tKn in edKetn tAr
tAr rAejYr yAkrg, bM ibc(, bYi) smUehr
ecey dzn BAl. 21tA dAineyl ekArs rAjAr
rAje r Tm bCr py$ rAjB]tY hey reln.
nbK
U dia nserr SV
nbUKdainserr rAje r itIy bCer itin mn
ikC SV edeK i heln ey tAr Geu mr bYAGAt
Gwl. 2sutrAM rAj tAr SV buiJey blbAr j
meb%/ mAyAib/ yAkr bM kladIyedr Aedz
ideln. tA tAr rAjAr sAmen esiCl.
3
tArpr rAj tAedr bleln/ "Aim kiw SV
edeK i heyiC. Aim SViwr sVe sb ikC
jAnet cA.
4
tKn kladIyr rAmIy BAxAy rAjAek bll/
"mhArAj dIG$jIib hn? Amr ApnAr nugt.
Apin nuh ker ApnAr SVer kT blun yAet
Amr tAr bYAKY kret pAir.
5
rAj nbUKdainsr tAedr bleln/ "n/
AmAr isA. etAmrA AmAek SV i w sV e bleb
bM tAr bYAKY edeb. etAmr yid w n kret
pAerA teb Aim etAmAedr ekew wker ker ePlAr
Aedz jAir krb. Aim Aer kiw Aedz edb

dAineyl
2:6-32

808

yAet etAmAedr Gr-bAi jAelr Sep pir,t


hy. 6ik etAmr yid AmAr SV o tAr TR
AmAek bl/ tAhel Aim etAmAedr cr purSAr
o sAn dAn krb.
7
ik es |AnI bYi)r rAjAek nuerAD krl
tAr SVer kT Ar kbAr blet yAet tAr
eswA bYAKY kret pAer.
8
tKn nbUKdainsr bleln/ "etAmr jAenA ey
AmAr kTA Aedz bM Aim jAin ey etAmrA
Aer smy lAB kret cAC. 9etAmr jAen ey
AmAr SV ikesr sVe iCl t blet n pArel
etAmr zAiS pAeb. etAmr itmeDY AmAek imTY
kT blbAr c*A kerC. etAmr BAbC ebzI smy
inel Aim AmAr Aedezr kT Buel yAb. tA
Kn AmAek bl AmAr SV i w ik yAet Aim bJu et
pAir ey etAmr r siWk TR bYAKY kret pAreb?
10
%er kladIyr rAjAek bll/ "p]iTbIet mn
ekAn elAk en ey rAj y cAeCn t kret
pAer. mnik sbecey mhAn o sbecey zi)zAlI
rAjAo ekAn meb%A/ yAkr Tb ekAn kladIyek
kKno rkm kTA ij|As kern in. 11rAj mn
kiw kiWn kT bleCn y bSt> sb. ekblmA^
edbg,/ yAr mAnuexr meDY TAekn n/ mn kT
blet pAern.
12
yKn rAj kT Zneln/ itin c ereg
egeln. tA itin bAibelr smS |AnI elAekedr
htY krAr Aedz ideln. 13nbK
U dainserr Aedezr
kT eGAx, kr hl. rAjAr nucrrA dAineyl o
tAr sIedr htY krAr j nusAn kret lAgl.
14
rAjesnApit ireyAk yKn bAibelr |AnI
mAnuxedr htYAr j qtir hiCeln tKn dAineyl
tAr kAeC es ibebcekr mt nBAeb kT bleln.
15
dAineyl ireyAkek ij|AsA kreln/ "ekn rAjA
mn inur Aedz jAir kreln
tKn ireyAk rAjAr SV er bYApAer smS b%
] A
dAiney l ek bu i Jey bleln. 16dAiney l rAj
nbUKdainserr kAeC egeln bM tAr kAC eTek
sA(AkAerr smy idet bleln yAet itin rAjAr
SVer bYAKY ker idet pAern.
17
dAineyl bAi iPer es tAr sI hnAiny/
mIzAeyl o siryek sb Kuel bleln. 18dAineyl
tAr bu edr SV egRr Verr kAeC ATRn kret bleln
yAet Vr dy ker edr kAC eTek y luikey
rAK heyeC t tAedr beln. tAhel dAineyl o
tAr sIedr bAibelr A |AnI mAnuxedr se
mret heb n.
19
rAi^ebl k dzRen Vr es ingU ibxy
dAineyelr kAeC kAz kreln. tKn dAineyl
Vrek tAr dyAr j DbAd idey tAr ,gAn
kreln. 20dAineyl bleln/

"Verr nAm icrkAl D ehAk? (mt o |An


tAr IBUt?
21
itin smy o -&usmUh pirbt$n kern. itin
rAjAedr ineyAg kern bM itin tAedr sirey
edn. itin rAjAedr (mt edn o tAedr kAC
eTek (mt eke enn? itin mAnuxek |An edn
yAet tAr |AnI hey oeW/ itin tAedr iz( edn
yAet tAr |An lAB ker.
22
itin essb gBIr o ibxy kAz kern
eyelA ebAJ z). itin Ael Der TAekn/ tA
itin jAenn kAer ik AeC.
23
AmAr ippurexr Vr/ Aim etAmAek DbAd
jAnA o etAmAr zMs kir. &uim AmAek |An o
(mt ideyeC. Aim etAmAr kAeC y jAnet eceyiC
tA &uim AmAr kAeC kAz kerC. &uim AmAedr
rAjAr SVer kT belC.
dAineyl
SV er TR bYAKY kreln
tKn dAineyl ireyAekr kAeC igey bleln/
"bAibelr |AnI mAnuxedr htY krebn n. AmAek
rAjAr kAeC iney clun. Aim rAjAek tAr SV o
r TR ik bYAKY ker blb.
25
ireyAk se se dAineylek rAjAr kAeC
iney egeln. ireyAk rAjAek bleln/ "Aim
iyhdAr inbRAistedr meDY mn kjnek K<uej
epeyiC ey rAjAr SVer TR bYAKY kret s(m
heb.
26
rAj dAineylek ij|As kreln/ "&uim ik
AmAek blet pAreb AmAr SViw ik o tAr TR
ik
27
dAineyl %r ideln/ "rAj nbUKdainsr/
Apin ey ijinxilr kT jAnet eceyeCn
tA ekAn |AnI/ ekAn yAibd b ekAn ejYAitxIr
pe( bl sb ny. 28ik SVegR kjn Vr
AeCn iyin mAnuexr kAeC ibxy kAz kern.
Vr rAjAek tAr SVer mADYem ediKeyeCn dUr
Bib`et ik Gweb. wA iCl Apnr SV bM
il Apin ibCAnAy Zey edeKiCeln 29mhArAj
Apin ibCAnAy Zey Zey BAbiCeln Bib`et ik
heb. Vr mAnuexr kAeC kT kAz kern bM
itin ApnAek ediKeyeCn Bib`et ik heb. 30Vr
AmAeko kT jAineyeCn. tAr TR
ny ey Aim Aedr &ulnAy ebzI |AnI. itin
kT AmAr kAeC kAz kereCn yAet Apin
ApnAr SVer TR buJet pAern o ApnAr menr
ic buJet pAern.
31
"mhArAj/ SVe Apin ApnAr sAmen k
ibzAl mUi%$ek edeKiCeln. es mUi%$iw iCl kA
bM ckacek. mUi%$ edKel ey ek ibSey tAr
ecAK ibSAirt ker ePleb. 32mUi%$iwr mAT iCl
24

809
K<Aiw esAnAr/ buk o hAtel bM kryugl iCl
rpAr. epw o r iCl iptelr. 33pAeyr inecr
idk iCl elAhAr. es mUi%$iwr pAeyr pAtA iCl
elAhA bM mAiwr imen qtrI. 34mUi%$iwr idek
tAikey TAkAkAlIn Apin k w k er pATr
edeKiCeln eywA kw pbRt eTek ekew ebr kr/
ekAn bYi)r Ar ny. es pATerr wkerAiw es
mUi%$iwr elAh bM mAiwr pAey AGAt krl bM
tAedr spU,r
R ep eBe idl. 35rpr elAh/ mAiw/
iptl/ rp o esAn sbikC kse eBe[ wker
wker hey egl. tArpr elA IkAlIn zsAid
mAAbAr jAygAy ikC ePel n ereK &uexr met
bAtAesr se e egl. tArpr es pATerr Kiw
k ibrAw pbRetr AkAr inl o sAr p]iTbI eFek
ePll.
36
" iCl ApnAr SV. Kn Amr ApnAek
blb r TR ik. 37mhArAj/ Apin heln smS
rAjAedr meDY sbRe. Vr ApnAek rAj /
prA*m/ zi) o mihm ideyeCn. 38eyKAen mAnux/
bnY pZ o pAKIr bAs ker Vr ApnAek es
smS jAygAr opr zAsn krbAr (mt ideyeCn.
mhArAj Apin heln es mUi%$r esAnAr mATAiw.
39
"ApnAr per ey rAejYr An heb t hl
es mUi%$r rpAr Mziw. ik es rAjY ApnAr
mt mhAn heb n. rpr kiw tIy rAjY Aseb.
iw hl mUi%$r iptelr Mziw. iw puer p]iTbIr
opr zAsn kreb. 40c&uTR rAjY elQhb # heb.
c&uTR rAjYiw Ar smS rAejYr DbMesr kAr
heb eymn elAh sb ikC wker wkerA ker eBe
edy.
41
"Apin edeKeCn ey mUi%$iwr pAeyr pAtAr
KAinkw iCl kuemAerr mAiw idey qtrI bM KAinkwA
elAhAr qtrI. r TR hl w heb kw ibB)
rAjY kAr, Apin mAiwr se elAhr imn
edeKeCn. 42tA c&uTR rAjYiwr kw Mz heb
elAhAr mt # o pr Mziw heb mAiwr mt
Bur. 43Apin mAiwr sAeT elAhAr im edeKeCn
ik mAiw o elAh spU,RBAeb emez n. tA c&uTR
rAejYr elAekrA ibbR Ah kreb. ik tAr kYb
elAekr mt heb n.
44
"c&uTR rAejYr rAjAedr smy SVegRr Vr Ar
kiw rAjY SApn krebn. rAjYiw icrkAelr
j TAkeb. iw DbMs heb n bM iw es
jAtIy rAjY heb n eyw kiw jAit eTek Ar
kiwek edoy heb. rAjY smS rAjYek
DbMs ker ePleb ik inej icrSAyI heb.
45
"wA hl es pATerr wkerAw eyw Apin
edeKiCeln. Apn Apin pbRt ekew ebirey
esiCl bM tArpr elAh/ iptl/ mAiw/ rep o
esAn sb ikCek wker wker ker eBe ideyiCl.

dAineyl
2:33-3:10

BAeb Vr ApnAek ediKeyeCn Bib`et ik


heb. SViw sitY o Apin r bYAKYAek siWk bel
ibVs kret pAern.
46
tKn nbUKdainsr mAT nIc ker dAineyelr
sAmen ntjAnu heln bM dAineylek sAn
jAnAbAr j sugi qneb sgR kret Aedz
ideln. 47tArpr rAj dAineylek bleln/ "Aim
init ey &uim bM etAmAr buedr sbRe Vr
heln sbecey prA*mI. bM itin sb rAjAr Bu.
mAnux y jAnet pAer n Vr t bel edn. Aim
jAin w stY kAr &uim AmAek ibxy
kAz kret s(m heyeC.
48
tArpr rAj dAineylek sAint kreln bM
tAek cr
bmUlY phAr ideln. nbK
U dainsr tAek
sm bAibl edezr zAsnkt$ iheseb ineyAg
kreln. tAek bAibelr smS |AnI mAnuexr iDpit
kr hl. 49dAineyl rAjAek bleln z@k/ qmzk
o ebda-negAek edezr zAsnkAey$ ineyAg kret
bM dAineyl eymn eceyiCeln rAj tA kreln.
bM dAineyl inej rAjAr kjn r pU,R bYi)
iheseb rAj Aer TAkeln.
esAnAr miU %$ o ik u
rAj nbUKdainsr kiw esAnAr mUi%$ qtrI
kreln. mUi%$iw iCl 60 hAt <c bM 6 hAt
coA. tArpr itin es mUi%$iw bAibl edez dUr
smtelr opr SApn kreln. 2 tArpr rAj
AedzIy rAjYpAl/ cpdS sAmirk kmRcArIg,/
pedzkg,/ ekAxADY(g,/ ibcArkg,/ zAskg,
bM A cpdS km$ c ArIedr mU i %$ r
sgRIkr, nuAen Aset Aedz ideln.
3
tA tArA sbA eln bM nbUKdainserr
SAipt mUi%$r sAmen dAAeln. 4 tArpr rAjAr eGAxk
cke bleln/ "eh ibiB edz o nnA BAxibdg
a ,
etAmr AmAr kT ezAn. etAmAedr Aedz
edoy heC 5 ey mUet$ iz[/ b<Aiz/ bI, bM
A smS bAyer AoyAj Zneb tKn
etAmr ABUim nt heb bM rAjAr SApn kr
mUi%$r pUej kreb. 6yid ekAn bYi) ABUim nt n
hey pUej ker/ tAek se se ikue ine(p
kr heb.
7
tA/ ey mUet$ iz[/ b<Aiz/ bI, bM A
bAyer z ezAn egl/ smS edzsmUh o smS
BAxibdag, ABUim nt hl bM nbUKdainserr
itit mUi%$r pUjA krl.
8
essmy/ ikC kladIy elAekrA rAjAr kAeC
l bM dIedr ibre kTA blet lAgl. 9 tAr
rAj nbK
U dainsrek bll/ "mhArAj dIGj
$ Iib ehAn?
10
mhArAj Apin Aedz keriCeln ey iz[/ b<Aiz/
bI, o bA yer bAdn ezAn mA^ sklek

dAineyl
3:11-4:5

810

mAT nt ker esAnAr mUi%$iwr pUjA kret. 11Apin


Aer beliCeln ey yid ek mUi%$r pUjA n
ker tAhel tAedr ikue ine(p kr heb.
12
ik eh mhArAj/ ikC dI ApnAr Aedz mA
kereC. Apin pUebR tAedr r pU,R km$cArIr ped
bhAl keriCeln. tAr hl z@k/ qmzk o ebdaneg. tAr ApnAr edbtAr pUj ker in. tAr
ABUim nt hyin bM ApnAr itit esAnAr
mUi%$iw pUej ker in.
13
tKn rAj BIx *u hey z@k/ qmzk o
ebda -negAek efek pAWAeln. tAedr rAjAr sAmen
An hl. 14nbUKdainsr elAekedr bleln/
"z@k/ qmzk bM ebda-neg/ w ik sitY ey
etAmr AmAr edbtAedr pUej kr n Ar etAmr
ABUim nt ho in bM AmAr itit esAnAr
mUi%$ek pUej krin 15bAr yKn etAmr iz[/
bI, o A bAyer z Zneb tKn etAmr
mAT nt ker esAnAr mUi%$r pUj kreb. yid etAmr
mUi%$r pUj kret rAjI TAek teb BAl/ nyet
etAmAedr ikue ine(p kr heb. tKn ekAn
edbtA etAmAedr AmAr hAt eTek r( kret
pAreb n?
16
z@k/ qmzk o ebda-neg rAjAek bll/
"r bYAKY edoyAr eyAjn AmAedr en. 17yid
Apin AmAedr ikue ine(p kern tAhel
Amr ey edbtAr pUjA kir itin AmAedr r(
krebn. itin CA krel AmAedr ApnAr hAt
eTek r( kret pAern. 18ik yid AmAedr Vro
AmAedr r( nA kern/ tAhelo Amr ApnAr
edbtAr esb krb n bM ApnAr itit esAnAr
mUi%$r pUjAo krb n.
19
tKn nbUKdainsr BIx ereg egeln bM
z@k/ qmzk o ebda -negAr idek BsRnApU,R #iXet
tAkAeln. itin ikuiwek sAt ebzI %
krbAr Aedz ideln. 20tArpr nbUKdainsr tAr
sbecey zi)zAlI qsedr keykjnek z@k/
qmzk o ebda -negAek eb< eD ePel tAedr
ikuer meDY Cue ePel idet Aedz ideln.
21
tA qsrA A[rAK/ pAyjAm/ wip o A
beS pU,s
R it z@k/ qmzk o ebda -negAek eb<eD
ePll bM l ikuer meDY ePel idl.
22
rAjr Aedz t inur iCl bel bM ikuiw
t % iCl bel ey qsr z@k/ qmzk bM
ebda-negAek iney igeyiCl tArA An pue
mAr egl. 23z@k/ qmzk o ebda-negAek #BAeb
eb<eD Aen ine(p kr heyiCl.
24
essmy nbK
U dainsr ibSey lAiPey Weln.
itin tAr pedzkedr ij|As kreln/ "w ik
iWk ey Amr mA^ itnjnek eb<eD iku e ine(p
keriClAm

pedzkr bleln/ "</ mhArAj.


rAj bleln/ "edK/ Aim edKiC cArjn mAnux
Aenr eBtr ehew ebAeC. tAr b<ADnmu) bM
tAr ek Aen pue yAeC n. c&uTR jnek
edKet eyn kjn edbdUetr met.
26
tKn nbK
U dainsr iku er mueKr kAeC igey
ickAr ker bleln/ "prApr Verr nugt z@k/
qmzk o ebda -neg etAmr KAen ebirey es?
tA z@k/ qmzk o ebda -neg Aenr eBtr
eTek ebirey elA. 27tAr ebirey AsAr pr
AedzIy rAjYpAl/ cpdS km$cArI/ iDpit o
rAjAr pedzkr tAedr iGer Drl. tAr edKl
ey An z@k/ qmzk o ebda-negAr A[rAK
Tb ikC/ mn ik tAedr mATAr kw clo
epAAyin bM tArA ey Aenr kAeC iCl mn
ekAn go tAedr g eTek eberAiCl nA.
28
rpr nbUKdainsr bleln/ "z@k/ qmzk o
ebda-negAr Verr zMsA ker. itin tAr dUt
pAiWeyeCn bM tAr dAsedr An eTek r(
kereCn. itnjn elAk tAedr Verr it
ibV S iCl. tAr AmAr Aedz mA ker m]&u Ybr
kreto rAjI iCl/ ik tbuo tAr ekn
edbtAr ArADn kret rAjI hyin. 29tA Aim
inym krlAm ekAn edezr bM ekAn BAxAr
ekAn bYi) yid z@k/ qmzk o ebda -negAr Verr
ibre ekAn kT bel teb tAedr wkerA wkerA
ker ekew ePl heb. tAedr bAi-Gr sbRsADAre,r
ezQcAly hey Web kAr ekAn edbtA tAr
elAekedr BAeb b<AcAet pAern n. 30tKn rAjA
z@k/ qmzk o ebda-negAek Aer r pU,R
kAejr BAr idey bAibl edez pAWAeln.
25

kiw gAC iney nbK


U dia nserr SV
p]iTbIr ibiB Ae bsbAskArI enk edz o
nAn BAxAr mAnuexr kAeC nbUKdainsr iciW
pAWAeln.

iBbAdn
2
prApr Vr AmAr j ey cmkAr o
Ay$Y sb kAj kereCn t Aim etAmAedr
kAeC blet eper KuzI.
3

Vr b Ay$Y sb kAj kereCn. Verr


zi) kAz epeyeC ibSykr ijinex.
Verr rAjY icrn/ Verr zAsn purxAnu*em bjAy TAkeb.
Aim nbUKdainsr/ AmAr AsAed sAPlY
iney zAiet iClAm. 5Aim kiw SV edeK
BIt hlAm. Aim yKn ibCAnAy ZeyiClAm
4

dAineyl
4:6-26

811
tKn AmAr men ic esiCl bM Aim
AmAr men mn dzn
R epeyiClAm y AmAek
6
BIt ker &ull. tA Aim bAibelr smS
|AnI mAnuxedr AmAr kAeC iney AsAr Aedz
idlAm. ekn yAet tAr AmAr SVi wr tApy$
blet pAer. 7 yKn yAibdrA/ mAyAbIr/
kladIyr bM Bib`b)Ar el/ tKn
Aim tAedr SVer kT bllAm. ik tAr
r TR blet pArl n. 8bezex dAineyl
l. :Aim AmAr edbtAr nAmAnu s Aer
dAineylek ebwzsr nAm ideyiC. pib^
Vredr A tAr meDY bt$mAn reyeC.
Aim dAineylek AmAr SVer kT bllAm.
9
Aim bllAm/
&uim hC ebwzsr/ meb%Aedr rAjA.
Aim jAin ey pib^ edbtAedr A etAmAr
meDY bt$mAn. Aim jAin mn ekAn
ibxy en y &uim buJet pAreb n. iCl
AmAr SV. bl r TR ik. 10yKn Aim
ibCAnAy ZeyiClAm tKn Aim SV dzRn
keriClAm p]iTbIr eke Aim kiw gACek
dAiey TAket edeKiClAm eyiw Kub <c iCl.
11
gACiw dIG$ o mjbut hey ebe eWiCl o
tAr pirBAg AkAzek SpzR keriCl.
p]iTbIr ey ekAn SAn eTek gACiwek edK
eyet pArt. 12gAeCr pAtAil iCl sur o
gACiw suSV A Pel Ber iCl y sklek py$A
pirmAe AhAr ejAgAn idt. b A,IrA es
gAeCr tlAy Ay ineyiCl bM pAKIrA tAr
fAel bAs eb<eD iCl. itiw A,I gAC
eTek tAr KA ept.
13
Aim yKn ibCAnAy Zey sb ijins
edKiClAm tKn edKlAm SV gR eTek k pib^
dU t enem AseCn. 14itin ickAr ker
bleln/ 'gACiw ekew ePl bM r fAlilo
ekew ePl. r smS pAt Kisey dAo o
Plilek Ciey ePel dAo. ey smS pZr
gAeCr tlAy reyeC tAr pAiley yAeb r
gAeCr fAel ey pAKIr reyeC tAr e
yAeb. 15ik r kA o izkilek mAiwet
TAket dAo. w elAh o iptelr izkl
idey iGer dAo. kA o izkil mAeW GAesr
meDY eTek yAk. es mAeWr meDY b A,I o
gAeCedr se TAkuk Ar izizer iBej yAk.
16
es Ar mAnuexr mt ic kret s(m heb
n. tAr mn heb kiw pZr met. rkm
bSAy TAket TAket/ sAtiw -&u ezx hey
yAeb.
17
pib^ dUt zAiSiw eGAx, kreln.
ekn yAet p]iTbIr smS elAk jAnet pAer

ey/ prApr/ mAnbjAitr rAj ilr opr


zAsn kern. Vr ey bYi)ek cAn tAek es
rAj edn.bM Vr ibnyI elAekedr
rAjYilr zAsenr j menAnIt kern.
18

el Aim/ nbUKdainsr AmAr SVe


edeKiClAm. Kn ebwzsr AmAek bl r TR
ik. AmAr rAejY ekAn |AnI mAnux SVer
bYAKY idet pAern in. ik ebwzsr/ &uim r
bYAKY idet pAreb kAr etAmAr meDY pib^
edbtAedr A reyeC.
19
tKn dAineyl (e,r j cp
ker reln.
itin y BAbiCeln tAet itin i heln. tA
rAj bleln/ ''ebwzsr/ SViw bM tAr TR
blet By epey n.
tKn ebwzsr rAjAek %r krl/ "SViw
eyn ApnAr zedr ibxey hy. Ar r TRo
eyn hy tAedr j yAr ApnAr ibpe( reyeC.
20-21
Apin SVe kiw gAC edeKiCeln. es gAC
mjbut o ibzAl hey ebe eWiCl bM tAr mAT
Cey igeyiCl AkAzek. ek p]iTbIr ey ekAn
SAn eTek edK yAiCl. et iCl sur pAt o
cr Pelr sAr. r Pl eTek sbA cr KAo
pAiCl. w iCl b jedr bAs o r fAel
iCl pAKIr bAs. wA iCl es gAC y Apin
edeKiCeln. 22mhArAj Apin heln es gAC.
Apin mhAn o zi)zAlI hey eWeCn. Apin
es dIGk$ Ay gAC yAr mAT AkAz eCAy Ar ApnAr
(mt p]iTbIr dUr-dUrAe ep<QeCeC.
23
"mhArAj Apin kjn pib^ dUtek SVgR eTek
enem Aset edeKeCn. itin bleln/ 'gACiwek ekew
ePel bM tAek DbMs kr/ ik tAr kAer
cArpAez elAh bM eptelr kiw ezkl dAo
bM kAiwek bM r izkilek mAiwet TAket
dAo. mAeW GAesr opr wAek TAket dAo yAet
izizr pe ow iBej yAy. b jedr meDY es
eb<ec TAkuk bM BAeb sAtiw -&u ezx hey
yAeb.
24
"mhArAj hl ApnAr SV e r TR .
prAperr A|A nusAer ApnAr se il
Gweb 25rAj nbUKdainsr/ ApnAek mAnuexr kAC
eTek dUer eyet bADY kr heb. ApnAek b pZedr
meDY TAket heb o eg-pAelr mt GAs eKet
heb. bM Apin izizer iBej yAebn. sAtiw -&u
epirey egel ApnAr iz( heb. Apin izKebn
ey prApr mAnuexr opr kt$] kern bM itin
yAek cAn tAek rAj edn.
26
"kA bM izkilek mAiwet ereK edoyAr
A|Ar TR hl ApnAr rAjY ApnAr TAkeb.
w heb tKn yKn Apin jAnebn ey prApr

dAineyl
4:27-5:11

812

elAekedr ecey enk ebzI (mtAzAlI. 27tA/ eh


mhArAj/ nuh ker AmAr pedz Znun. Tb
ApnAr BAelAr j pAp kAj b krn bM
BAel elAk ehAn. m kAj b krn bM dir@edr
it dy edKAn. tAhel Apin zAiet TAket
pArebn.
28
el sb nbUKdainserr ibxey Pel egl.
29-30
SV edKr bAer mAs pr rAj nbK
U dainsr
yKn bAibel tAr AsAedr CAedr opr hAwiCeln
tKn itin bleln/ "bAibelr idek tAikey edK?
Aim ibzAl zhr qtrI keriC. w hl AmAr
AsAd? Aim ibzAl AsAd AmAr (mtAy
ge &ueliC yAet ebAJ yAy Aim kt mhAn?
31
tAr kTelA yKn mueKr meDY iCl tKn
kiw kSVr SVgR eTek bll/ "rAj nbUKdainsr/
Vr etAmAek iw beleCn rAj iheseb etAmAr
(mtA etAmAr kAC eTek iney enoy hl. 32etAmAek
mAnuexr kAC eTek dUer cel eyet bADY kr heb.
&uim b pZedr sAeT bAs kreb. &uim kiw grr
met GAs eKey jIbn DAr, kreb. iz( epet
sAtiw -&u epirey yAeb. tKn &uim jAneb ey
prApr mAnuexr rAje r opr kt$] kern bM
itin yAek cAn tAek rAj edn.
33
sbikC t(uin Gew igeyiCl. nbUKdainsr
mAnbsmAj eTek dUer cel eyet bADY heyiCeln.
itin grr mt GAs eKet Zr keriCeln. tAr
zrIr izizer iBej igeyiCl. tAr cl lV hey
gl pAKIr pAlekr met hey igeyiCl bM tAr
nK pAKIr neKr met ebe igeyiCl.
34
tArpr es smeyr ezex Aim/ nbUKdainsr/
SVegRr idek ibnItBAeb tAikeyiClAm bM Aim
Ar kbAr k]itS hlAm. tKn Aim prAperr
,gAn keriClAm. Vr iyin njIib/ tAek
zMs o sAint krlAm.
kAr, V e rr zAsn icr n . t A r rAj
purxAnu*em SAyI.
35
p]iTbIr mAnux bSt r pU,R ny. SVgRIy
(mtsmUh o p]iTbIr mAnuxedr it Vr y cAn
tA sb itin kern. mn ek en ey tAr zi)zAlI
hAtek TAmAet pAer bM tAr kAj iney &ulet
pAer.
tA es smey Vr AmAek ZB bui
iPirey ideln. itin AmAek rAjAr sAn
o (mtAo iPirey ideln. AmAr pedXg,
o rAjbMzIy elAekr AbAr AmAr kAeC
pedezr j esiCl. Aim Aegr eceyo
Aer mhAn o ebzI prA*mI hey eWiClAm.
37
Kn Aim/ nbUKdainsr SVegRr rAjAr
zMs o smAdr kir. itin y kern tA
36

siWk o AyY. bM itin hArI mAnuxedr


ibnyIet pir,t kern.
edoyA l ilKn
rAj eblazsr tAr 1/000 cpdS km$cArIr
j k eBAjsBAr AeyAjn keriCeln o
tAedr se itin @A(Ars pAn keriCeln.
2
@A(Aresr BAeb itin tAr B] tYedr Aedz ideln
es sb esAnAr o rpAr pA^il Anet eyil
nbUKdainsr/ tAr iptAmh* ejrzAelemr mir
eTek se ker iney esiCeln. rAj eceyiCeln
tAr rAjbMzIyr/ p Ir o pp IrA eyn osb
pA^ eTek @A(Ars pAn ker. 3 tA tAr
ejrzAelem biSt Verr mir eTek esAnAr
pA^il eyil iney As heyiCl esil iney
el. bM rAj o tAr km$cArIr/ tAr p IrA o
pp IrA es pA^il eTek pAn keriCeln. 4 tAr
@A(Ars pAn krAr smy esAn/ rp/ iptl/ elAh/
kAW o pATerr qtrI edbmUi%$r ,gAn kriCeln.
5
rAj yKn tAkAeln/ tKn hWA kiw mAnuexr
hAt AibB$Ut heyiCl bM bAitSer kAeC
edoyAelr ep<AcAr opr ilKet Zr keriCl.
6
rAj eblazsr # edeK t BIt hey
peln ey tAr muK Bey sAd hey egl bM tAr
hAwet hAw eWAkAWik eleg egl. tAr p t bRl
men hl ey itin eW dAAeto pAreln n. 7 tKn
rAj smS yAibdg,/ Bib`b)AsmUh bM
kladIyedr tAr kAeC fAkeln. itin |AnI
elAekedr bleln/ "yAr AmAek elK pe
tAr TR bYAKY ker idet pAreb Aim tAedr purS Ar
edb. Aim tAedr ebnI re[r bS edb/ tAedr
glAy esAnAr hAr edb bM tAek AmAr rAjY tIy
zAsekr pd edb.
8
tA rAjAr smS |AnI bYi)r jeA hl.
ik tAr elKAiw pet bA tAr TR blet pArl
n. 9 rAjA eblazsr By epey egeln. tAr muK
icAy o Bey sAd hey egl. rAjAr kmRcArIr
ibA hey pl.
10
tArpr rA,I es eBAjsBAy eln. itin
rAj o rAjkm$cArIedr kT Zen bleln/ "mhArAj
dIG$jIib ehAn? Bey ApnAr muK sAd het edebn
n. 11ApnAr rAejY kjn mAnux AeCn yAr meDY
pib^ edbtAedr A ibmAn. ApnAr iptAr
smey/ itin ediKeyiCeln ey itin kT buJet
s(m. itin o ediKeyiCeln ey itin edbtAedr
mt |An o buiet pU,R iCeln. iptAmh ek
smS |AnI mAnux/ yAibd o kladIyedr iDpit

iptAmh Tb "ipt. Amr initBAeb jAin n ey


eblazsr sitY nbUKdainserr nAit iCeln ik n. KAen
"ipt ziw hyt "pUebRr rAjAr kT ebAJAy.

dAineyl
5:12-6:4

813
ker ideyiCeln. 12Aim ey mAnuxiwr kT bliC
tAr nAm dAineyl. rAj tAr nAm ideyiCeln
ebwzsr. ebwzsr Kub biu mn bM itin enk
ibxy jAenn. itin SVer tApy$ bYAKY kret
pAern/ ibxy kAz kret pAern bM kiWn
smsAr smADAn kret pAern. itin edoyAl
ilKenr TR bel edebn.
13
tA dAineylek rAjAr kAeC An hl. rAj
tAek ij|As kreln/ "etAmAr nAm ik dAineyl
yAek AmAr ipt bI ker iyhdA eTek KAen
iney esiCeln 14Aim ZeniC ey etAmAr meDY
edbtAedr A ibmAn. Aim o ZeniC ey &uim
kTA buJet s(m bM etAmAr enk bui
AeC bM &uim Kub |AnI. 15 edoyAelr ilKn
pe tAr TR bYAKYA krbAr j AmAr kAeC |AnI
bM yAibdedr An heyiCl. ik tAr w kret
s(m hl n. 16Aim ZeniC &uim ey ekn ijins
bYAKY kret pAerA bM ey ekAn smsAr smADAn
kret pAerA. &uim yid edoyAelr elKA pe
tAr TR AmAr kAeC bYAKY kret pAerA tAhel
Aim etAmAek ebnI re[r bSAid dAn krb o
etAmAr glAy kiw esAnAr hAr pirey edb. rpr
&uim heb AmAr rAejYr tIy r pU,R zAsk.
17
tKn dAineyl rAjAek %r idl/ "ApnAr
dAn ApnAr kAeC TAkuk b owA Apin kAek
idey idet pAern. Aim tbuo ApnAek elKA
pAW ker tAr TR bYAKY ker edb.
18
"mhArAj/ prApr ApnAr iptAmh
nbUKdainsrek kjn mhn o prA*mI rAj
bAineyiCeln. tAek Vr k r pU,R SAn
ideyiCeln. 19enk edezr bM enk BAxAr
elAekrA nbUKdainsrek By ept. ekn kAr
prApr tAek k r pU,R rAj bAineyiCeln.
nbUKdainsr kAek mAret cAel emer ePletn
Ar b<Aicey rAKet cAel b<icey rAKetn. itin
yAedr r pU,R kret cAetn tAedr kretn bM
itin yAedr r hIn kret cAetn tAedr r hIn
kretn.
20
"ik nbUKdainsr ejdI hey Weln bM
dAikBAeb bYbhAr kret lAgeln. tA tAek
(mtAcYt ker tAr kAC eTek isMhAsn o tAr
smS egQrb eke enoy hl. 21nbUKdainsr
elAekedr eCe cel eyet bADY heln. tAr
mAnisktAek kiw pZr menr mt kr heyiCl.
itin b gADAedr sAeT bAs kret lAgeln bM
grr met GAs eKet lAgeln. tAr zrIr izizer
iBej egl. sb ttidn py$ Gwl ytidn n
itin buJeln ey prApr smS mAnuexr rAje r
opr kt$] kern bM yAek KuzI rAjY edn. 22ik
eblz
a sr Apin nbK
U dainserr epQ^/ Apin yido

sb jAenn tbu Apin ibnyI hnin. 23tAr bdel


Apin SVegRr Verr ibrAcr kereCn. Apin
Bur mir eTek An pAe^ ApnAr rAjkm$cArI/
ApnAr p I o pp Iedr @A(Ars pAn krAr
Aedz ideyeCn. Apin esAn/ rp/ iptl/ elAh/
kAW o pATerr qtrI essb edbtAedr zMs
kereCn. tArA ikC edKet pAy n/ Znet pAy n
b buJet pAer n. ik Apin es Vrek sAn
edn in yAr ApnAr jIbn o kem$r opr iny
reyeC. 24t/ kAre, Vr hAtiw edoyAel
elKbAr j pAiWeyiCeln. 25 hl es kTAelA
y edoyAelr opr elK iCl
imen/ imen/ tekl/ bM pArsIn/ :gi,t/
gi,t/ &ulet pirimt o Kit
26

" hl es sb zer TR imen Vr


ApnAr rAje r ezx idn g,n kereCn.
27
tekl
ApnAek &ulAde pirmAp kr heyeC bM
edK egeC ey ApnAr meDY yeTX DAimRkt en.
28
bM pArsIn
ApnAr rAjY ibiC hey eBe yAeC. t
Kn mAdIy o pArsIkedr meDY bn kr heb.
29

tKn eblz
a sr dAineylek ebnI beS BUixt
krAr Aedz ideln. tAr glAy esAnAr hAr pirey
edoy hl bM tAek rAejYr tIy ctm zAsk
eGAx, kr hl. 30es rAet bAibelr elAekedr
rAj eblazsr ht heln. 31mAdIy dAiryAbs/ iyin
Ay 62 bCr byS
iCeln itin rAje r BAr ineln.
dAineyl
o isMhrA
dAiryAbs BAbeln ey 120 jn rAjYpAlek tAr
spU,R rAje r dAiy edoyAw buimAenr kAj
heb. 2 bM itin 120 jn rAjYpAlek t%AbDAn
krbAr j itnjn DY( inyu) kreln. dAineyl
iCeln itnjenr kjn. rAj edr inyu)
keriCeln yAet ek tAek Wikey rAejYr (it n
kret pAer. 3 dAineyl tAr k]X cire^r j
ey ekAn DY( Tb rAjYpAelr ecey tAr
ped BAelA bSAy iCeln. et rAj t sX
heln ey itin dAineylek sm rAejYr zAsk
iheseb ineyAg krebn bel iSr kreln. 4 ik
DY( o zAskrA Kbr Zen x$AiVt hl.
tA dAineyl rAjAr j ey kAj kriCeln tAr
meDY tArA edAx K<uej ebr krbAr ecXA kriCl.
ik tAr tAr kAej ekAn edAx-iw K<uej epl
n. dAineyl iCeln ibVAsI. itin kKno eC ker
Tb Buelo ekAn Bul kAj kern in.

dAineyl
6:5-26
5

814

bezex es elAekr edKl ey dAineylek


edAxAerAp krAr met ekAn kAr tAr K<eu j pAeb
n. tA tAr iWk krl ey tAr rAjAr kAeC
dAineyelr Verr nIit spikRt bYApAer iBeyAg
kreb.
6
tA jn DY( o zAskr dl eb<eD rAjAr
kAeC igey bll/ "mhArAj dAiryAbs icrjIib ehAn?
7
smS DY(g,/ r pU,R rAjkm$cArIg,/ mIg,
bM rAjYpAlr kiw inid$X bYApAer kmt hl.
Apin ibxyiwek kiw Aedz ihsAeb cAr
krn y skel mAneb. Aedziw hl ey prbtRI
30idenr meDY ek yid rAj CA ekAn edbt
bA mAnuexr kAeC ATRn ker teb tAek isMehr
K<AcAy ine(p kr heb.
8
mhArAj Apin Aedz elK kAgjiwet
SVA(r ker Aedziw pirbit$t rAKAr bYbS
krn/ eknn mAdIy o pArsIkedr inymAnusAer
ekAn An b Aedz bAitl b pirbt$n hy n.
9
tA rAj dAiryAbs Aedzp^iw sA(r
kreln.
10
dAineyl/ etYkidn itnbAr ker ntjAnu hey
Verr kAeC ATRnA kretn bM tAr ,gAn
kretn. yKn itin A|Ar kT Zneln itin
tAr bAIr eBter igey ejrzAelemr idek eKAl
jAnAlAr kAeC egeln bM ntjAnu hey itidenr
met Verr kAeC ATRnA kreln.
11
tKn osb elAekr dl eb<eD dAineyelr bAi
egl bM tAek ATRnA kret bM Verr kAeC
sAhAyY cAet edKet epl. 12tA tAr rAjAr kAeC
igey tAek tAr Aedezr kT Sr kirey idey
bll/ "mhArAj Apin kiw Aedz jAir kereCn
ey prbtRI 30 idenr meDY yid ek rAj CA
ekAn mAnux b edbtAr kAeC ATRnA ker teb
tAek isMehr K<AcAy ine(p kr heb. bM Apin
Aedziwet SVA(ro kereCn.
rAj %r ideln/ "</ Aedziw mAdIy o
pArsIkedr kiw Aedz. Aedz kKno bAitl
kr bA bdlAen yAy n.
13
tKn elAekr bll/ "dAineyl nAmk o
bYi)iw ApnAek Tb ey Aedz pe^ Apin
SV A(r kereCn/ tAek ekAn r ideC n. dAineyl
iyhd A eTek An bIedr kjn bM es ApnAr
Aedz mAneC n. es Kno erAj itnbAr ker
Verr kAeC ATRnA kreC.
14
rAj kT Zen Kub >K epeln o muxe
peln. itin dAineylek r( kret eceyiCeln
bM es j sUyRS pyR itin dAineylek r(
krAr pAy BAbet lAgeln. 15tKn o elAekr
rAjAr kAeC ke^ igey bll/ "mhArAj men rAKebn
mAdIy o pArsIkedr inymAnusAer ekAn An b

Aedez yid rAj SVA(r kern teb t bAitl b


pirbt$n kr yAy n.
16
tKn rAj tAr B]tYedr dAineylek Anet
Aedz ideln bM tAr tAek Anl. rAj
dAineylek bleln/ "Aim Az kir ey Vrek
&uim nbrt pAsnA krC itin etAmAy r(
krebn. 17kiw b pATr An hl bM hAmueK
rAK hl. rAj o tAr km$cArIr es pATriw
tAedr AMiw idey sIlemAhr kreln/ yAet ek
nA pATr srAet pAer bM dAineylek hA eTek
ebr ker Anet pAer. 18tArpr rAj tAr AsAed
iPer egeln. itin rAe^ ikC KAnin Ar kAek
Aset ednin bM tAek menArn kret ednin.
itin GuemAeto pAern in.
19
pridn skAel Ael ePAwAr se se itin
hAr kAeC Cew egeln. 20itin hAr kAeC igey
tY iS
V er dAineylek fAket lAgeln. itin
bleln/ "eh dAineyl/ jIb Verr esbk/ &uim
sbsmy tAr esb kr. etAmAr Vr ik etAmAek
isMehr hAt eTek r( kret s(m heyeCn
21
dAineyl %r idl/ "mhArAj dIG$jIib ehAn?
22
AmAr Vr AmAek r(A krbAr j tAr dUt
pAiWeyeCn. dUt isMhedr muKelA b ker ideyeCn.
isMehr AmAek AGAt kerin kAr Vr jAenn
Aim ined$Ax. Aim kKen ApnAr it ekAn Ay
kirin.
23
dAiryAbs Zen Kub KuzI heln bM tAr
B]tYedr Aedz ideln dAineylek isMehr K<Ac
eTek ebr ker Anet. dAineylek yKn isMehr
K<Ac eTek ebr ker An hl tKn tAr zrIer
ekAn (t pAoy egl n. isMhr dAineyelr ekAn
(it kerin kAr itin Ver ibVAsI iCeln.
24
tKn rAj dAineyelr opr edAxAerAp krbAr
j elAkelAek isMhelAr hAr kAeC Anet
Aedz ideln. itin tAr B]tYedr SI o sAnsh
tAedr or meDY ePel idet Aedz kreln. tAr
hAr emeJ SpzR krAr Aeg isMehr mueK pl.
isMhr tAedr edehr mAMs eKey inl bM tAedr
smS hAelo e ker ePll.
25
tArpr rAj dAiryAbs ibiB edzsmUh o
ibiB BAxAsmUehr elAekedr kAeC iciW ilKeln
"ZeBC?
26
Aim kiw n&un An qtir kriC.
Aniw AmAr sm rAejYr elAekedr j
qtrI. etAmr sbA dAineyelr Vrek By
o Bi) ker cleb.
dAineyelr Vr heln jIb Vr. Vr
icrjIib? tAr rAj kKen ezx heb n/ tAr
zAsno ezx heb n.

815

dAineyl
6:27-7:21

rAK hl. kjn AcIn rAj isMhAsen bseln.


tAr epAzAk iCl &uxAr Z. tAr mATAr cl iCl
emxzAbekr pzemr mt sAd. tAr isMhAsn iCl
Aenr qtrI bM isMhAsenr cAkAil iCl
iizK eTek bAnAen.
10
es AcIn rAjAr sAmen idey k Aenr
ndI bey yAiCl. l( l( elAk tAek esb kriCl
cAriw pZ sV e dAineye lr SV
bM ekAiw ekAiw elAk tAr sAmen dAieyiCl.
bAibelr rAj eblazserr rAje r Tm rAjsBA Zr het yAiCl bM bil eKAl iCl.
bCer* dAineyl ibCAnAy Zey GuemAenAr smy
11
kiw SV edKeln. 2 itin SVe yA edeKiCeln t
"yt(, Aim l(Y kriClAm/ eCAw izMiw d
ileK rAKeln bM tAr sArmmR bleln. itin bleln kAz kriCl. Aim edKet TAklAm yt( n
"Aim rAe^ kiw SV edeKiC. SVe cAiridk c&uTR jiwek htY ker tAr zrIrek ibnX kr
eTek ejAer hAoy biCl bM smu@ek zA hl bM l Aen ine(p kr hl. 12
ker &ueliCl. 3Aim cAriw b j edeKiClAm jedr kAC eTeko k%$]e r (mt eke enoy
yAr etYek etYekr eTek AlAd. tAr sbA hl. ik tAedr ikC smeyr j eb<ec TAkAr
iDkAr edoy hl.
smu@ eTek eW elA.
4
13
"Tm jiwek isMehr met edKet Ar tAr
"Aim rAe^ ey SVdzRn krlAm tAet mAnuexr
gelr met fAn iCl. Aim yKn tAikey iClAm/ met edKet k bYi) AmAr sAmen eln. itin
tAr fAnAil ewen &uel ePlA hl. jiwek mAiw AkAezr emeGr meDY eTek ebirey es es AcIn
eTek etAl hl bM tAek mAnuexr mt pAeyr rAjAr kAeC eln bM tAr tAek tAr sAmen
opr dA krAen hl. bM tAek kiw mAnuexr iney elA.
14
mn edoy hl.
"es mAnuexr met bYi)iwek k%$] / mihm
5
o
spU
,R zAsn (mt edoy hl. smS edz o
"tArpr Aim itIy jiwek edKet eplAm
yAek edKet BAluekr met. tAek tAr epCenr smS BAxAr elAekrA tAr pAsn kreb. tAr
pAeyr opr etAl hl bM tAr mueKr meDY dAetr zAsn o rAj icrSAyI heb. t kKen DbMs heb
P<Aek itniw prAiS iCl. tAek bl hl/ 'cAiley n.
yAo/ etAmAr yt eC mAMs KAo?
6
c&u TR AnI spik$ t SV i wr bYAKYA
"tArpr Aim AmAr sAmen Aerkiw jr
15
idek tAkAlAm. iw iCl kiw ict bAeGr met
"Aim/ dAineyl icit o ibt heyiClAm.
edKet ik r ipeW cAriw fAn iCl. fAnAil SVdzRn AmAr mnek i ker &ueliCl.
iCl pAiKr fAnAr met bM jiwr cAriw mATAo 16yAr esKAen dAieyiCl Aim tAedr kjenr
iCl. ek k%$] krAr (mt edoy hl.
kAeC es ij|As krlAm sebr TR ik. tA
7
"tArpr/ Aim AmAr SV dzeR n c&u TR jiwek es AmAek sb bYAKY ker bll. 17es bll/
edKlAm. jiw iCl ibBIixkAmy/ Byr bM 'cAriw mhAn j hl cAriw rAj . o cAriw rAj
BIx, zi)zAlI. iwr iCl b b elAhAr dAt. p]iTbIet Aseb. 18ik yArA Verr pAsnA ker
jiw tAr izkArek ipex ePel eKey inl bM tAr iDkArBu)/ tAr rAj pAeb bM
bM tAr izkAerr y ikC bizX iCl tAek p rAj icrkAelr j eBAg kreb.
19
idey mAiey idl. c&uTR jiw AmAr edK
"tKn Aim jAnet eceyiClAm c&uTR jiw
smS jr ecey AlAd iCl. ro dziw izM ik o tAr TR ik c&uTR jiw iCl smS jr
iCl.
eTek iB. ow iCl Byr. jiwr iCl
8
"Aim yKn izMilek kAC eTek edKiClAm/ elAhAr dAt o iptelr nK. j tAr izkArek
izMilr meDY Aerkiw izM gijey Wl. ipex ePel eKey int bM izkAerr bizX BAegr
izMiw eCAw iCl bM et mAnuexr ecAK iCl. opr idey mAiey cel eyt. 20bM Aim c&uTR
izMiwr kiw muK iCl/ eyiw d kAz ker yAiCl. j i wr mATAr dziw izM-r kT jAnet
o izMiw Aro itniw izMek pe ePll.
eceyiClm. Aim eCAw izMiwr bYApAer jAnet
eceyiClAm eyiw per gijey eWiCl bM itniw
c&u TR A,Ir ibcAr
izMek pe ePeliCl. eCAw izMiwr c(usmUh
9
"Aim tAikey TAkAkAlIn/ keykiw isMhAsn iCl bM kiw muK iCl eyiw sArA( d kAz
krt. iw nYedr ecey Byr edKet iCl. 21Aim
bAibelr bCer iw sbt> KIXpUbR 553
27

Vr mAnuxek sAhAyY kern o r( kern.


Vr SVegR o p]iTbIet icH-kAy$Y bM Ay$Y kAy$Y
kern. es Vr iyin dAineylek isMehr hAt
eTek b<AiceyeCn.
28
bM dAineyl dAiryAbs o pArsIk rAj
ekAresr smy sPl heyiCeln.

dAineyl
7:22-8:19

816

yKn edeK yAiClAm tKn eCAw izMiw Verr


ibezx elAekedr se yu kriCl bM tAedr
prAijt krl. 22w clet lAgl yt( nA AcIn
rAj eln bM Verr ibezx elAekedr SVpe(
rAy ideln. AcIn rAjr eGAixt ibcAr tAr ibezx
elAekedr tAedr rAj epet sAhAyY krl.
23
"itin AmAek buiJey bleln 'c&uTR jiw
hl c&uTR rAjY y p]iTbIet Aseb. rAjY
sb rAejYr eTek AlAd heb bM iw sAr
p]iTbIek As kreb. 24dziw izM hl dzjn rAj
yAr Aseb. edr per Aerkjn rAj Aseb
ey AegkAr rAjAedr eTek AlAd heb. es
itnjn rAjAek prAS kreb. 25 rAj prAperr
ibre bleb bM Verr ibezx elAekedr iny$Atn
kreb. rAj inript smeyr bM bYbSAr
pirbt$enr ecXA kreb. Verr ibezx elAekr
rAjAr DIen 3 1/2 bCr kAwAeb.
26
"'ik SVegRr ibcArsB ibcAr kreb bM tAr
(mt eke eneb. tAr rAjY DbMs kr heb bM
esiw icrkAelr j ezx hey yAeb. 27tArpr Verr
ibezx elAekr p]iTbIr smS rAejYr elAekedr
opr k%$] kreb. smS rAejYr elAekrA edr
sAn o esb kreb.
28
"wA iCl SVdzRenr bYAKYAr ezx. Aim/
dAineyl t BIt heyiClAm ey Bey AmAr muK
sAd hey igeyiCl. bM Aim y edeKiClAm o
ZeniClAm t elAekedr jAnAin.

ep<QCl/ es Kub ereg iCl. CAgliw emexr izM iw


eBe[ ePll. tAek emxiw AwkAet pArl n.
tArpr puM CAgliw emxiwek et emer mAiwet
ePel idl bM tAek pddilt krl. CAgelr hAt
eTek emxek b<AcAbAr mt ek iCl n.
8
tArpr puM CAgliw AerA ebzI zi)zAlI
hey Wl. ik es yKn sbecey ebzI zi)zAlI
hey Wl tAr b izMiw eBe egl bM tAr
jAygAy cAriw izM gjAl. cAriw izMek shej
edK eyt bM r cAriw iB idek muK ker iCl.
9
rpr o cAriwr meDY kiw izM eTek kiw
eCAw izM gjAl. eCAw izMiw di(, o pUbR idek
bM sur BUimr idek be Wl. 10tArpr
eCAw izMiw t b hey egl ey SVegRr dUtsmUh
pyR ep<QeC egl bM keykjn dUt o keykiw
tArAek mAiwet nAimey Anl bM tAedr mAiey
idelA. 11es eCAw izMiw BIx zi)zAlI hey Wl
bM es dUtsmUehr iDpitr ibre dAiey egl.
es elAekedr intY qneb eTek ibrt krl bM
mirek BUpitt krl. 12es eCAw izMiw intY
qnebr pirbet$ pAp kAeyRY il heyiCl. es Dme$ k
BUpitt krl. es y ikC keriCl tAet sAPlY
lAB krl.
13
tArpr Aim pib^ dUtedr kjnek kT
blet ZnlAm. tArpr Aim Aerkjn pib^ dUtek
Tm jenr kTAr %r idet ZnlAm. Tm jn
bll/ "ktidn Der sb ijinx cleb ktidn
qdink sgR kr b TAkeb ktidn ByAnk
kiw emx o CAgl spek$ dAineye lr SV d znR
pAp SAyI heb ktidn Der mir bM dUetr
eblazserr rAje r tIy bCer AmAr AhIn BAeb pddilt heb
14
SV d zn
R heyiCl. iw iCl Amr Tm SV d zn
R
pr pib^ bYi) bll/ " Gwn 2/300
2
hbAr per. SVe Aim edeKiClAm Aim lm idn Der cleb. tArpr pib^ SAniw sArAenA heb.
edezr rAjDAnI zUzen ly ndIr DAer dAiey
dAineyl
ek SV d zeR nr bYAKY edoy hl
AiC. 3 Aim oper tAkAlAm bM kiw izM
15
ibizX emxek ly ndIr DAer dAiey TAket
Aim/ dAineyl SVdzRn keriClAm bM
edKlAm. tAr iw izM lV ik kiw priwr tAr TR ebAJAr ecX keriClAm. yKn Aim
ecey ebiz lV bM lV izMiw izMiwr per SVdzRenr kT BAbiClAm tKn kjn mAnuexr
gijeyiCl. 4Aim edKlAm emxiw tAr izMel met edKet bYi) es AmAr sAmen dAAl.
<c ker piem/ %er bM di(e, A*m, kreC 16tArpr Aim ly ndIr opr eTek kjn
bM ekAn j tAek TAmAet pAreC n. jedr mAnuexr SVr ZnlAm. es SVr bll/ "gAieyl &uim
ek b<AcAeto pArl n. emxiw tAr Cmt kret elAkiwek SVdzRenr TR bYAKY ker dAo.
17
lAgl bM BIx zi)zAlI hey Wl.
tA mAnuexr met edKet es dUt gAieyl
5
Aim yKn emxiwr kT BAbiClAm tKn AmAr kAeC l. Aim Bey mAiwet pe eglAm.
edKlAm ey pimidk eTek kiw ibrAw izMyu) ik gAieyl AmAek bll/ "eh mAnux/ bueJ nAo
puM CAgl AseC. puM CAgliw t ejAer edQe SVdzRn y hl ezx smeyr sVe.
18
l ey tAr p mAiwet Ay eWkl n.
yKn gAieyl kT blet Zr krl tKn
6
es puM CAgliw izMyu) emexr kAeC elA Aim |An hey eglAm bM mAiwr opr muK Kube
yAek Aim ly ndIr tIer d Aiey TAket pe eglAm. ik es gBIr Gum eTek gAieyl
edeKiClAm. puM CAgliw tAr BIx rAg iney emexr AmAek ewen &uel inejr pAey dA krAl.
idek ete egl. 7 yKn puM CAgliw emexr kAeC 19gAieyl bll/ "Kn Aim etAmAek SVdzRniw

dAineyl
8:20-9:15

817
bYAKY krb. Verr e*AeDr ezx smey ik heb t
Aim etAmAek blb. kiw inid$X smy smAi
Aseb.
20
"&uim iw izM ibizX kiw emx edeKeC. o
izM iw hl mAdIy o pArsIk edezr rAjYy.
21
CAgliw hl Is edezr rAj bM tAr ecAeKr
mAJKAenr b izMiw hl Tm rAj. 22es izMiw
eBe[ tAr jAygAy Aer cAriw izM gjAl.
cAriw izM hl cAriw rAjY y Tm rAjAr edz
eTek Aseb. ik cAriw edz Tm edziwr
met zi)zAlI heb n.
23
"o rAjYilr ezx smey kjn keWAr o
ind$y rAj Aseb ey heb BIx DUt$. w Gweb
yKn oKAen enk enk pApI elAk heb. 24
rAj BIx (mtAbAn heb ik (mt tAr
inejr eTek hy in. rAj Byr DbMs GwAeb.
es y kreb tA sPl heb. es zi)mAn elAekedr/
mnik Verr ibezx elAekedro DbMs kreb.
25
" rAj heb BIx c&ur o DUt$. es tAr
imTYel elAkek ibAV s krAeb. es inejek ibezx
r pU,R bel men kreb. es hWA elAekedr DbMs
kreb. es mnik rAjAr rAjAek yue il kret
cAeb. ik ekAn mAnuexr Ar es inur rAjAr
(mt DbMs kr heb nA.
26
"Aim es smey ik Gweb t iney SV d zeR nr
ey bYAKY idlAm t stY. ik SVdzRenr opr
sIlemAhr ker dAo. il Gwbr Aeg enk
kAl ekew yAeb.
27
Aim/ dAineyl SVdzRn krAr pr BIx
bRl o suS hey plAm. tArpr Aim eser
eW AbAr rAjkAey$Y eyAg idlAm. ik Aim o
SVdzRenr bYApAer Kub ibA iClAm. Aim
SVdzRenr TR buJet pAirin.
dAineye lr ATnR A
bAibelr rAjA dAiryAbesr rAje r Tm bCer
Gwnil GewiCl. dAiryAbs iCeln mAdIy
bMzjAt. dAiryAbs iCeln heVrezr pu^. 2 tAr
rAje r Tm bCer Aim/ dAineyl keykiw b
peiClAm. Aim b pe jAnet eperiClAm ey
Bu iyrimyek beliCeln 70 bCr pr AbAr
ejrzAelm puninm$A, heb.
3
tKn Aim Vr/ AmAr Bur kAeC sAhAyY
bM kr,Ar j ATRn keriClAm. ATRnAr smy
Aim epAs ker/ ezAkepAzAk per bM mATAy
CA emeK besiClAm. 4 Aim AmAr Vr/ Bur
kAeC ATRnA ker smS pAp SVIkAr ker beliClAm/
"Bu/ &uim es mhAn r
V . &uim yAedr BAelAbAes
bM yAr etAmAr Aedz pAln ker tAedr se
etAmAr kr, o ci) bYAht rAeK.

"ik Bu/ Amr pAp keriC/ enk KArAp


kAj keriC. Amr etAmAr ibrAcr keriC.
Amr etAmAr A|A bM siWk isAer iberAiDt
keriC. 6 Amr BAbbAdIedr kTA Zinin. AmrA
ek etAmAr esbk/ BAbbAdIedr kTA Zinin. tArA
etAmAr hey kT bel. tAr AmAedr rAjAedr
se/ entAedr se bM iptAmhedr se kT
beliCl. tArA SAeyelr smS elAekr se kT
beliCl. ik Amr BAbbAdIedr kT ibumA^
Zinin.
7
"Bu/ &uim iWk bM DAim$kt etAmAr?
AmAedr iyhdA o ejrzAelemr elAekedr lA
hoyA ic. AmAedr/ SAeyelr elAekedr yAedr
&uim kAeCr bM dUerr edzilet Ciey ideyC/
tAedr l hoy ic. ekn kAr Amr etAmAr
ibre ibe@Ah keriClAm.
8
"Bu etAmAr ibre pApAcAer emet oWAr j
AmAedr etYekr lit hoyA ic. AmAedr
rAjAedr/ entAedr bM pUbR pr
u xedr lit hoy
ic.
9
"ik Bu/ &uim sitY dyAlu. &uim elAekedr
KArAp kAj (m kr. bM Amr sitY etAmAr
ibre cel igeyiClAm. 10AmrA AmAedr Bu
V r ek mA keriC. Bu r nu g AmIsmU h /
BAbbAdIedr mADYem AmAedr j y ibiD keriCeln
t Amr ek emen cilin. AmrA Bur inym
bM ibiDek mA keriClAm. 11S Aeyelr kjn
mAnuxo etAmAr iz(Aek mA kerin. tAr etYek
etAmAek mA ker etAmAr ibre cel igeyiCl.
Buek mA krAr zAiSr ibDAn smS iliKt
itit emAizr ibiDpuSek :emAiz Verr dAs
elK iCl. Anek mA krAr Pl AmrA BugiC.
Bur ibre kr smS pApAcAerr zAiS iBzAp
iheseb AmAedr jIben bix$t heyeC.
12
"Bu AmAedr o AmAedr entAedr jIben
y y GwAbAr kT beliCeln tA itin GiweyeCn.
itin AmAedr opr Byr ml eneCn.
ejrzAelemr met rbS Ar ekAn zherr hy
in. 13emAizr ibiD puSek eymniw elK AeC etmin
smS ml AmAedr jIben Gew igeyeC. ik
tbu Amr Buek sAhAyY krAr j ATRnA kirin.
tbu Amr pApAcAr eTek inejedr sirey inin.
tbu Amr Bur sttAr idek mn idin. 14Bu
AmAedr j smS ml qtrI ker ereKiCeln.
bM esil AmAedr jIben GiweyeCn. Bu
siWk kAjwA keriCeln ik Amr tbuo tAr
kT Zinin.
15
"Bu/ AmAedr Vr &uim etAmAr (mtA eyAg
ker AmAedr imzr eTek iney eseC. Amr
etAmAr elAk. &uim Ajo esj ibKYAt. Bu/
5

dAineyl
9:16-10:8

818

Amr pAp keriC bM kukm$ keriC. 16Bu/ etAmAr


pib^ pbRetr opr biSt etAmAr pib^ zhr
ejrzAelemr it etAmAr e*AD inb]% ehAk.
ejrzAelemr opr e*AD eTek ibrt ho kAr
&uim dyAlu bM dAr. Amr bM AmAedr
pUbRpurxr etAmAr ibre pAp keriClAm bel/
AmAedr cArpAezr elAekr etAmAr elAekedr iney
phAs ker.
17
"Bu etAmAr dAesr ATRnA ezAn. sAhAeyYr
j AmAr ATRnA ezAn. etAmAr inejr j etAmAr
pib^ miriwr idek/ eyiw DbMsA heyeC/
nuehr #iX dAo.* 18AmAr Vr/ AmAr kT
ezAn? ecAK Kuel edK AmAedr jIben ik ik Byr
Gwn GeweC? edeK etAmAr nAmAit zherr ik
rAbS? Aim bliC n ey Amr BAl mAnux. esj
Aim etAmAek kTAil bliC n. Aim etAmAek
kTAel bliC kAr Aim jAin &uim dyAlu.
19
Bu/ AmAedr kT ezAn? Bu AmAedr (m
kerA? Bu AmAr kT ezAn? etAmAr inejr j/
Ar edrI ker n kAr, etAmAr elAekrA Ar
etAmAr zhr etAmAr nAem pirict.
R
70 sA h sV e SV d zn
BAeb Aim Vrek AmAr ATRnAr meDY
idey o kTil bliClAm. Aim AmAr pApsmUh
bM SAeyelr elAekedr pApsmUh SVIkAr kriC.
Aim Verr pib^ pbRetr j ATRnA kriClAm.
21
AmAr ATRnA kAel gAieyl nAem k bYi) es
piSt heyiCl. iCl es gAieyl yAek pUebR
Aim AmAr SVdzRen edeKiClAm. gAieyl eyn
hAoyy e esiCl. sYAkAlIn qnebr smy
es esiCl. 22es AmAr se kT bll bM
Aim yAet buJet pAir esrkmBAeb sAhAyY krl.
gAieyl bll/ "dAineyl/ Aim etAmAek ebzI |An
idet esiC. 23&uim yKn Tm ATRnA kret Zr
keriCel tKn Vr AmAek A|A ideyiCeln
etAmAek ezKAbAr j. tA Aim etAmAek jAnAet
esiC kAr Vr etAmAek Kub BAlbAesn? &uim
A|A bJu eb/ tArpr &uim SVd zn
R o bJu et pAreb.
24
"Vr etAmAr jAit bM etAmAr pib^ zherr
j 70 sAh inDRAr, kereCn. ibxyilr
j 70 sAh smeyr Aedz edoy heyeC smS
KArAp kAj b krbAr j/ pAp kAj b krbr
j/ elAekedr Z krbAr j/ DAimRktAek AnbAr
j eywA icrkAelr j bYAht TAkeb/ SVdzRn
o BAbbAdIedr opr zIlemAhr kr bM Kub pib^
SAniw sgR kr.
25
"dAineyl ibxyil bueJ nAo/ ejen nAo.
20

etAmAr dAo A(irk eTR/ "etAmAr mierr it etAmAr


muK l kr.

ejrzAelmek puninm$A krAr j kw bAt$


Aseb. bAt$iw AsAr sAt sAh per kjn
entA inbRAcn kr heb. tArpr ejrzAelm puninim$t
heb. ejrzAelem AbAr kiw u) bgRe(^
TAkeb bM zherr sur(Ar j tAr cAiridek kiw
pirK TAkeb. 62 sA ehr meDY ejrzAelm punrAy
qtrI heb. ik o smey enk sewr mueK
pet heb. 26bAxi sAehr pr inbRAict bYi)ek
htY kr heb bM tAr ikC TAkeb nA. tArpr
Bib` entAr elAekrA zhriw bM tAr pib^ SAn
DbMs ker edeb. smAi Aseb bAr met. sb
ezx n hoy py$ yu cleb. SAniw spU,r
R ep
DbMsA heb.
27
"tKn Bib`etr zAsk enk elAekr se
kiw ci ) kreb. ci )iw k sA h pyR bYAht
TAkeb. eDkR sA ehr j sgR bM qnebsmUh
b heb. bM kjn DbMskArI Aseb. ik Vr
Aedz ideyeCn es Byr DbMesr kAj kreb. ey
DbMskArIiw spU,Rrep DbMs heb.*
ihekl ndIr Ar dAineye lr SV d znR
pAresr rAj iCeln ekArs. rAj ekAresr
rAje r tIy bCer dAineyl Verr kAC
eTek kiw bAt$ pAn. :dAineyelr pr nAm hl
ebwzsr. bAt$iw Kub stY. dAineyl bAt$Aiw
buJet Kub kX kreln bM bezex itin dzRniw
buJet pAreln.
2
dAineyl bleln/ "bAt$iw yKn AmAr kAeC
el/ tKn Aim itn sAehr j ey bYi)r bu
Tb pirbAr mAr egeC/ tAr mt ezAk kriClAm.
3
itn sAhkAelr meDY Aim ekAn suSVA KAbAr
Kin/ mAMs eBAjn kirin/ @A(Ars pAn kirin/
mATAy etl mAiKin.
4
"Tm mAesr 24tm iden Aim ihekl
mhAndIr tIer dAieyiClAm. 5 esKAen dAAenAr smy
ecAK emel sAmen tAkAet edKet eplAm e(QmbS
piriht bM ekAmer K<Aiw esAnAr ekAmr b nI
piriht kjn bYi) AmAr sAmen dAiey AeC.
6
tAr zrIr iCl ms] o l pATerr met.
tAr muKml iCl ibYBAr mt. tAr iw ecAK
iCl Aenr l izK. tAr bAy bM pdyg
u l
iCl l iptelr met. tAr SV r iCl eyn hAjAr
elAekr imilt ekAlAhl.
7
"Aim/ dAineyl/ kmA^ bYi) ey SVdzRn
edKet epeyiClAm. AmAr sIr es SVdzRn
eTek bit heyiCl/ ik tAr BIt heyiCl.
tAr By epey edQe pAiley igey luikey peiCl.
8
tA Aim kA SV d zn
R keriClAm. Aim AmAr

10

ey heb Tb " sb ijinsil Byr DbMesr fAnAy


Br ker Aseb.

819
(mtA hAirey ePeliClAm. AmAr muK m]t mAnuexr
mueKr mt sAd hey igeyiCl bM Aim shAy
hey peiClAm. 9 tKn Aim Znet eplAm ey
bYi)iw SVdzRenr mADYem kT bleC. Aim tAr
SVr ezAnAr per gBIr Guem AC hey igey
mAiwet luiwey peiClAm.
10
"tKn kiw hAt AmAek SpzR keriCl. wA
yKn Gwl tKn Aim AmAr hAt bM hAwr oper
Br idey eW dAlAm. Aim t By epey
igeyiClAm ey Aim Bey k<ApiClAm. 11SVdzRen
mAnuxiw AmAek bel Weln/ 'dAineyl/ etAmAek
Vr Kub BAlbAesn. ey kTil Aim etAmAek
blb esil iney gBIrBAeb ic kreb bM bueJ
eneb. eW dAAo/ AmAek j etAmAr kAeC
pAWAen heyeC. bM yKn es kTAil bleln/
Aim eW d AAlAm. yido tKn Aim Bey
k<ApiClAm. 12tKn es elAkiw SVdzRenr meDY
idey AbAr kTA blet Zr kreln. itin AmAek
bleln/ 'dAineyl/ By epo n. ekbAer Tm
eTek yKn &uim buJet ecX keriCel bM Verr
sAmen inejek ibnyI keriCel/ Vr etAmAr ATRnA
ZeniCeln. t se%o/ etAmAr ATRnAr sA idey
Aim Aset Zr keriClAm.
13
ik pAresr yubrAj 21 idn Der AmAr ibre
yu keriCl. es AmAek etAmAr kAeC As eTek
ibrt keriCl. tKn mIKAeyl nAemr kjn
r pU,R yubrAj AmAek sAhAeyYr j igey
el. kAr Aim esKAen k pArsrAejr Ar
Awek peiClAm. 14edK dAiney l / etAmAr
elAekedr Bib`et ik heb esw bYAKY krbAr
j Aim esiC. SVdzRn Bib`etr kiw
smeyr se spkRyu).
15
" elAkiw AmAr se kT blAr smy Aim
ABUim nt heyiClAm. Aim ekAn kT blet
pAriClAm n. 16tKn mAnuexr mt edKet es
kjn AmAr o SpzR kreln bM Aim AbAr
kT blet s(m hlAm. Aim AmAr sAmen dAAen
es kjenr se kT bllAm/ 'mhAzy/ Aim
SV d zeR n y edeKiC tA iney Kub iSr bM icit.
Aim shAy ebAD kriC. 17mhAzy/ Aim dAineyl/
ApnAr B] tY. AmAr Bu/ AmAr mt kjn ibnIt
elAk ApnAr se ik ker kT blet pAer
AmAr smS zi) in>ezixt bM AmAr pe(
in>VAs enoyAwA kiWn hey dAieyeC.
18
"tKn mAnuexr Ak]it ibizX es bYi) AmAek
punrAy SpzR kreln bM Aim Aegr eTek BAl
nuBb kret TAklAm. 19tKn itin bleln/
'dAineyl By epo n. Vr etAmAek tY
BAlbAesn. etAmAr ekAn (it heb n. Kn
zi)zAlI hey oeW.

dAineyl
10:9-11:10

"yKn itin AmAr se kT bliCeln tKn


Aim sbl hey WiClAm. Aim bllAm/ 'mhAzy/
Apin AmAy sbl ker &uleln. Kn Apin
kT blet pAern.
20
"tKn itin bleln/ 'dAineyl/ &uim ik jAen
ekn Aim etAmAr kAeC esiC Kub zI Aim
pAresr yubrAejr ibre yu kret iPer yAb.
yKn Aim yb tKn ybenr yubrAj Aseb. 21ik
dAineyl/ Aim yAbAr Aeg/ AmAek ibzdBAeb bel
eyet heb stY-e ik elK AeC. sb X
yubrAjedr ibre/ k mIKAeyl CA Ar ek
AmAek sAhAyY kerin. mIKAeyl heC etAmAr
elAekedr opr zAsn kt$ es yubrAj.
mAdIy rAj dAiryAbesr rAj kAelr Tm
bCer pAresr yubrAejr ibre yu krAr
j Aim mIKAeyelr pAez igey dAieyiClAm.
2
'"Kn tAhel dAineyl etAmAek Aim stYiw
blb. pAres Aro itnjn rAj zAsn kreb.
rpr Aseb c&uTR rAj. es c&uTR rAjA heb
pAresr sb eTek DnI rAj. Kub zi)zAlI hey
oWAr j es tAr Dnspd bYbhAr kreb. bM
Is rAejYr ibre yu krbAr j es sklek
Ck ker &uleb. 3tKn kjn zi)zAlI o ib%bAn
rAjAr AibB$Ab Gweb. es Aer zi) idey zAsn
kreb. es y cAeb tA kret s(m heb. 4es
rAjAr AibB$Aebr pr tAr rAjY cAr BAeg ibB)
heb. tAr eCelemeyr o nAitnAtinr tAr rAje r
BAg pAeb n bM tAr rAjYil tAedr puerAen
zi) iPer pAeb n. kAr tAr rAejYr MzIdAr
hey Web mAnuexr.
5
'"di(, edezr rAj blbAn hey Web. ik
tAr kjn DYe(r hAet tAr prAjy Gweb.
tKn es DY( zAsn kret Zr kreb. tAr
rAjY heb kiw Kub zi)zAlI rAjY.
6
'"ik keykbCr per tAedr jenr meDY
kiw ci) sA(irt heb. ci)iw itp krbAr
j di(, edezr rAjAr kA yAeb %r edezr
rAjpu^ek ibey kret. GwnAbzt> tAek bM tAr
B]tYbgR yAr tAek eniCl/ tAr sAn bM es
kjn ey tAek sAhAyY keriCl tAedr sbAek
tAr, kr heb.
7
'"ik yubrA,Ir pirbAerr k bYi) es
di(e,r rAjAr SAn h, kreb. bYi) %err
rAjAr qsbAihnIek A*m, kreb. es %err
rAjAr egR ebz ker yue jylAB kreb. 8es
tAedr edbtAr mUi%$ iney yAeb. rpr es Ar
%err rAjAek tY) kreb n. 9 %err rAj
AbAr di(e,r rAjDAnI A*m, kreb ik
prAijt hey punrAy inejr rAejY iPer yAeb.
10
%err rAjAr pu^r bAr yuer j St heb.

11

dAineyl
11:11-32

820

tAr kiw ibzAl esnAbAihnI sMgiWt kreb. es


esnAbAihnI bAr met t pT pir*m kreb.
tAr di(e,r rAjAr gR A*m, kreb. 11tKn
di(e,r rAj *u hey %err rAjAek A*me,r
ee ebr heb. %err rAjAr ibzAl esnAbAihnI
TAkeb/ ik es di(e,r rAjAr qsbAihnI Ar
prAijt heb. 12ibrAw qsbAihnIek prAijt krbAr
pr di(e,r rAj gibRt hebn bM itin l( l(
qs htY krebn/ ik itin (mtAzAlI TAkebn
n. 13kAr rpr %err rAj AbAr Aegr eceyo
Aro ibzAl esnAbAihnI St kreb. keyk bCr
pr AbAr es tAr ibzAl esnAbAihnI iney A*m,
kreb. qsbAihnI heb jS SDArI. tAr
yuer j St TAkeb.
14
'"es smey enk elAk di(e,r rAjAr
ibre ibe@Ah eGAx, kreb. etAmAr inejr
keykjn elAk yAr yu kret BAlbAes tAr
eyAg edeb bM di(e,r rAjAr ibre ibe@Ah kreb.
tAr SVdzRnek stY ker &ulet ecXA kreb/ ik
tAr yue jylAB kreb n. 15rpr %err rAj
Aseb bM kiw zi)zAlI zhr iDh ker
eneb. di(e,r qsr yue puerApuir prAS hey
peb. mnik di(e,r bIr qsro tAedr zi)
idey %err qsedr eWkAet pAreb nA.
16
'"%err rAj y KuzI tA kret pAreb.
ek tAek TAmAet s(m heb n. tAr hAet sur
edziwr (mt TAkeb. bM edz DbMs krAr
met yeTX zi) tAr hAet TAkeb. 17%err rAj
di(e,r rAjAek prAijt krbAr j tAr rAejYr
sm zi)ek Anet iSr keriCl. di(e,r rAjAr
se es kiw ci) kreb. bM eswA itp
kret tAr k knYAek di(e,r rAjAr se ibey
edeb. ik pirkn kAy$YkArI heb n.
18
'"rpr %err rAj smu @ pku lbt$ I
edzelAr idek menAeyAg edeb. yue ebirey es
ebz ikC zhr jy kreb. ik rpr kjn
esnADY( %err rAjAr smS gbR c,R ker edeb.
es esnADY( %err rAjAek lit ker &uleb.
19
'"esiw GwbAr pr/ %err rAj punrAy tAr
inejr edezr egR iPer yAeb. ik es ibRpAek
peb bM mAr yAeb.
20
'"%err rAjAr psAre,r pr tAr SAen
k n&un zAsk eW Aseb. zAsk tAr jAge,r
kAC eTek kr sMehr j tAr shkArIedr pAWAeb.
ik keyk bCr per es zAsk DbMs heb. teb
es yue mAr yAeb n.
21
'"es zAsekr pr/ Ar kjn n&un zAsk
heb. zAsk heb tY inur bM hI,m bYi).
bYi) rAjkIy pirbAerr sAn pAeb n. es
cAwkAirtAr ekQzl blVn ker zAsk hey yAeb.

es mn kw smy zAsk heb yKn esKAen zAi


AeC. 22es ibzAl qsbAihnIek/ mnik ci)r
entAeko prAijt kreb. 23enk edz es inur
bM G],Y bYi)r se ci) spAidt kreb. ik
tAedr sAeTo es cA&urI kreb. imeTY bel tAedr
tAirt kreb. es zi) sy kreb ik sAmA
ikC mAnux tAek smTRn kreb.
24
'"es zAir smy/ es DnI edzilet Aseb.
tAr pUbRpurxr yA kernin mn sb ijinx es
kreb. es DnI edzilr zAskedr b phAr bM
mUlYbAn ijinx edeb. es tAedr gRil prAijt
krbAr pirkn kreb. prAijt rAXil eTek
es mUlYbAn ijinsp^ iney es tAr nugAmIedr
hAet esil &uel edeb. eB$ o kiWn zhrileko
prAijt krAr pirkn kreb zAsk. ikC
smeyr j es sPl heb.
25
'"es it inur bM G],Y zAsekr ibzAl
esnAbAihnI TAkeb. es tAr zi) edKAenAr j
esnAbAihnI iney di(e,r rAjAek A*m, kreb.
di(e,r rAjAo k ibzAl esnAbAihnI sMgiWt
ker yue J<Aipey peb. ik rAjAr ibre TAk
keykjenr egApn pirknAy di(e,r es yue
rAj prAijt heb. 26di(e,r rAjAr buebzI
zrA xy ker tAek yue prAijt kreb.
di(e,r rAjAr iDkAMz qs yue(e^ mArA yAeb.
27
By rAjA prSperr (it kret ecXA kreb.
k ewibel beso jn jnek imeTY kT bleb.
ik tAedr imTYAil tAedr ekAn kAej Aseb
n. ik Vr itmeDY tAedr psAre,r smy
iWk ker ereKeCn. 28 %err rAj enk Dnspd
iney inejr edez iPer yAeb. tKn es/ yArA pib^
ci) mAen tAedr (it krAr pirkn kreb bM
inejr edez iPer yAeb.
29
'"siWk smey %err rAj punrAy di(e,r
rAjAek A*m, kreb. ik bAr es Aegr
bAerr met sAPlY pAeb n. 30pim eTek smS
yu jAhAjil tAr ibre yu krbAr j Cew
Aseb. es pib^ ci)r ibre e*AD edKAeb bM
yAr pib^ ci) mAn b kereC tAedr sAhAyY
kreb. 31%err rAj ejrzAelemr mir nX
kret tAr qsbAihnIek pAWAeb. mier intY
qneb idet As elAekedr esnAr TAimey edeb.
tAr mierr eBter es Byr ijinxiw rAKeb/
eyiw DbMesr kAr.
32
'"%err rAj dIedr edKet pAebn yAr
pib^ ci)r iberADI. itin tAr BAn/ Cl-cA&urI
bM ibrAm imTYA Ar tAedr smTRn pAebn. ik
ey skl dIr tAedr Vrek zi)mAn bel
ibVAs krebn tArA zi)zAlI hey eW punrAy
yu kret s(m hey Web.

821
33

'" skl |AnI iz(ekr edr ik GweC


t ebAJAet sAhAyY kreb. ik Dm$ibVAesr
j tAedr iny$Atn s kret heb. tAedr meDY
ebz keykjnek trbAirr AGAet htY kr heb.
keykjnek puiey emer ePlA heb bM AerA
keykjnek kArAgAer bI kr heb. tAedr meDY
keykjenr GrbAi luW kr heb. 34yKn sADAr,
elAekrA ehA cw KAy tKn |AnI iz(ekrA sAhAyY
kret igey Aes. ik tAedr meDY keykjn/
yAr tAedr se eyAg edeb tAr heb kpwAcArI.
35
keykjn |AnI mAnux ehAcw KAeb bM Bul kreb.
tArA zAiS pAeb/ ik w tAedr BAel elAk ker
edeb. kAr yAet tAr ezx smey inejedr K<Aiw/
zi)zAlI bM iwhIn ker ge &ulet pAer.
tKn/ siWk smey/ es smeyr smAi Aseb.

dAineyl
11:33-12:8

hAt eTek r( pAeb. 42%err rAj enk edz


A*m, kreb. mnik imzro %err rAjr hAt
eTek r(A pAeb n. 43imzerr smS esAn/ rep
o Dnspd tAr h Sgt heb. lubIeyr bM kUzIeyr
tAr nucr heb. 44ik pUbR o %r edz eTek
As Kbr Znet epey %err rAj BIt hey
peb bM es rAg kreb. es enkil edzek
puerApuir DbMs krAr ee *u hey yA^ Zr
kreb. 45es smu@ o sur pib^ pbRetr mAJKAen
tAr rAjkIy tAbu K<AwAeb. ik ezx py$ inur
rAjAr m]&uY Gweb. tAr m]&uYr smy tAek sAhAyY
krAr j esKAen ekAn bYi) piSt TAkeb n.
"SVdzRen AibB$Ut bYi) bll/ 'dAineyl/
es smey es mhAn dUt mIKAeyl eW
dAAeb. mIKAeyl etAmAr elAekedr r( kreb.
tKn esKAen mn sw edK edeb/ y Aeg kKno
hyin. ik dAineyl/ es smy puSek etAmAr
jAitr meDY yAedr nAm elK TAkeb tAr r(
pAeb. 2 smAiDS m]tedr meDY enek punrAy ejeg
Web/ tAr AbAr jIbn iPer pAeb. tAr mr
pAeb. ek ek AbAr ejeg Web lAr o
n G],Ar jIbenr ee. 3|AnI bYi)r
AkAezr met l hey Web. yAr
elAekedr ezKAy ik ker BAel jIbnyApn kret
hy/ tAr n(e^r mt icrkAl lBAeb ckacka
kreb.
4
'"ik dAineyl/ &uim bA,I b tY
egApen rAKeb. &uim puSk b ker rAKeb.
smAi smy n As py$ &uim t egApn rAKeb.
|Aenr j sMKY mAnux idk oidk eGArAGiu r
kreb. bM r Pel sitYkAerr |Aenr b]i
heb.
5
"tKn Aim/ dAineyl/ sAmen tAkAlAm bM
jn bYi)ek edKlAm. kjn ndIr pAer
AmAr kAeC dAiey reyeC bM jn ndIr
opAer. 6tAedr meDY kjn/ e(QmbS piriht
jelr opr dAiey TAk elAkiwek bll/ 'ibSykr
GwnAil Gwet Ar kt smy lAgeb kKn t
setY pir,t heb
7
"e(QmbS piriht mAnuxiw ndIr jelr opr
dAiey tAr hAt SVegRr idek &uel Drl. bM
Aim Znet eplAm es Verr nAem zpT iney
bleC/ 'smy/ smy bM $ smy.* pib^ jAitr
(mt spU,Rrep DbMs heb bM smS ibSykr
GwnAil bezex setY pir,t heb.
8
"Aim %rw Znet epelo tAr TR buJet
pArlAm n. tA Aim ij|As krlAm/ 'mhAzy/
sbikC setY pir,t hel ik Gweb

12

ey rAj inej inejr zMsAy pmK


u
'"%err rAj y cAy tA kret pAreb. es
inej inejr kAejr bA ker ebAy. es inejr
zMsAy inej etA ey inejek es Verr
eTeko b men ker. es y bel t Ar ek
ekAnidn ezAenin. es Vr spek$ y t bel
ebAy. yt(, pyR n Vr iSr krebn ey
ByAnk smy ezx heb/ %err rAj bYApAer
sPl hebn. kAr ik Gwet yAeC t Vr pUebR
pirkn ker ereKeCn.
37
'"%err rAj tAr pUbRpurxedr edbtAedro
mAneb n. SIelAkedr kAmnAr edbtAr mUi%$eko
es mAneb n. es ekAn edbtAek r edeb n.
es ZDu inejr ,gAn egey ebAeb Ar inejek
smS edbtAedr ecey r p
,
U R men kreb. 38%err
rAj gRilr edbtA bYtIt Ar ekAn Verr
pAsnA kreb n. ik %err rAjA gRsmUehr
edbtAedr phArSVrp esAnA/ rpA bM mimAinkY
edeb bM tAek sAn jAnAeb. edbtA tAr
pUbRpurxedr |At iCl.
39
'"%err rAj |At ibedzI edbtAr sAhAyY
iney # gRilek A*m, kreb. A edezr
zAskg tAr sAeT eyAg idel es tAedr sAint
kreb. es tAr enk jAek skl zAskedr
esbAy ineyAijt kreb. zAskedr pAiretAixk
iheseb enk jimjm idey edeb.
40
'"bezex di(e,r rAj %err rAjAr ibre
yu kreb. %err rAjA tAek A*m, kreb.
%err rAj rTsmUh/ VAerAhI mAnux bM yu
jAhAjsmUh idey A*m kreb. %err rAjAr
qsr bAr jelr met bAiht heb. 41%err
rAj sur edzek A*m, kreb. %err rAjAr
kAeC enk edz prAijt heb. ik edAm o
emAyAb bM eAn edezr enb] %err rAjAr smy/ smy bM $ smy TRA "sAe itn bCr.
36

dAineyl
12:9-13
9

822

"es %er bll/ 'dAineyl/ &uim etAmAr jIben


iPer yAo. bA,I lukAenA TAk. smAir smy n
As py$ t egApn TAkeb. 10enk elAk Zic
bM pirAr hey yAeb. ik X o zytAnr
inejedr krkm rAKeb. bM X elAekr
kT bJu et pAreb n. ik |AnI elAekr bJu et
pAreb. 11intY qneb b heb. tKn eTek mier

ByAnk ijinxiw rAKAr idn pyR 1/290 idn TAkeb.


12
yAr 1/335 idn qDy$Y Der ep( ker TAket
pAreb/ tAr tY suKI heb.
13
"'dAineyl/ etAmAr jIbenr ezx idn py$
eb<ec TAekA. &uim etAmAr ibAm pAeb. smeyr ezex
&uim m]&uY eTek ejeg Web bM etAmAr ApY
AzIbRAdsmUh pAeb.

823

ehAezy BAbbAdIr pu Sk
ehAezyr mADYem Bu eV rr bAtA$
Bur bAt$Aiw ebirr pu^ ehAezyr kAeC
esiCl. ixy/ eyATm/ Ahs bM ihiy r
yKn iyhdAr rAj/ es smey bAt$Aiw esiCl.
smy eyAyAezr pu^ yAribyAm SAeyelr rAj
iCeln.
2
ehAezyr kAeC wA iCl Bur Tm bAt$.
Bu beliCeln/ "yAo/ kjn pittAek ibey kr
yAr ebAb]i%r drn sAn heyeC. ekn kAr
edezr elAekr pittAedr metA bYbhAr kereC.
tAr Bur it ibVS heyeC.

Bu rV itit kereCn ey S Aeyl


Iye dr
sMKY bi] pAeb
10
"Bib`et/ S Aeyl
jAitr elAksMKY smue@r
bAilr met sMKY heb. &uim bAil pirmAp kret
pAr n Tb tAr sMKY neto pAr n. tKn
w eyKAen tAedr bl heyiCl/ 'etAmr AmAr
elAk no/ es jAygAet tAedr bl heb/ 'etAmr
jIb Verr sAn.
11
"tKn iyhdAbAsI bM SAeylbAsIr ki^t
heb. tAedr meDY eTek tAr kjn zAskek inDAR r
kreb. bM edezr BUKer jnY tAedr jAit
heb enk b?* iyixe yelr idn stY mh heb.
iyixe ye lr j
"tKn etAmr etAmAedr BAedr bleb/ 'etAmr
3
AmAr elAk. bM etAmr etAmAedr ebAenedr
esj ehAezy idbl
a Aiyemr kA egAmrek ibey
krl. egAmr gB$btI hl bM ehAezyek kiw bleb/ 'itin etAmAedr it k]pA dzRn kereCn.
pu^ phAr idl.
4
Bu S Aeyl
jAitek bleCn
Bu ehAezyek bleln/ "tAr nAm iyixeyl
2
rAeK. ekn kAr ikC(e,r meDY Aim iyixe yelr
"etAmAr mAeyr se tk$ kr. tk$ kr? ekn
ptYkAet r)pAetr jnY eyhr pirbArek zAiS kAr es AmAr SI ny? Aim tAr SVAmI n? tAek
edb. tArpr Aim SAeyelr rAjYek DbMs krb. ebAr mt het bAr kr. tAr Sn iwr mDY eTek
5
bM es smey/ iyixeyl ptYkAy SAeyelr tAr eimkedr sirey inet bl. 3yid es tAr
Dnuk BAb.
bYiBcAr b kret SVIkAr ker/ tAhel Aim tAr
sAjepAzAk Kuel tAek n ker edb. tAr jer
el-rhAmAr j
iden es eymn iCl es bSAy Aim tAek tYAg
6
tArpr egAmr AbAr gB$btI hel bM kiw krb. Aim tAr elAekedr iney yAb bM es jnhIn
kA sAenr j idl. Bu ehAezyek bleln/ Zk mrBUimr met hey yAeb. \Ay yAet es
"tAr nAm el-rhAm rAeK. ekn kAr Aim mer Aim es bYbS krb. 4Aim tAr sAnedr
SAeyl edzek *mAgt (m kret pArb n. it ekAnrkm kr, krb n. kAr tAr pittAr
Aim Ar tAedr (m kret TAkb nA. 7 ik Aim sAn. 5 tAedr m pittr metA bYbhAr ker. tAr
iyhdA jAitr it kr, edKAb. Aim iyhd kAejr j tAedr mAeyr l pAoy ict. es
jAitek r( krebA. Aim tAedr r( krAr j beliCl/ 'Aim AmAr eimkedr kAeC yAb. AmAr
Dnuk Tb trbAir bYbhAr krb n. Aim tAedr eimkrA AmAek KAbAr bM jl edy. tAr AmAek
r( krAr j yuer eGA TbA qs bYbhAr pzm bM iser kAp edy. tAr AmAek @A(Ars
krb n. Aim AmAr inejr (mt bel tAedr bM jlpA etl edy.
6
r( krb.
"esj Aim :Bu etAmAr :S Aeye lr rAS
k<Aw idey Awek edb. Aim kiw edoyAl qtrI
el-ir j
krb. tKn es Ar tAr pT K<uej pAeb n. 7es
8
el-rhAmAr lAln-pAln ezx krAr pr/ tAr eimkedr epCen Cweb/ ik tAedr Dret
egAmr AbAr gB$btI hl. es kiw izZ pue^r smTR heb n. es tAr eimkedr K<uej ebAeb/
ik tAedr K<uej pAeb n. tKn es bleb/ 'Aim
j idl.
9
tKn Bu bleln/ "tAr nAm el-i rAeK. AmAr Tm SVAmIr :Vr kAeC iPer yAb. yKn
ekn kAr etAmr AmAr elk no. Aim etAmAedr
e d e z r b A(irk eTR/ "tAr BUK eTek ebe
Vr n.
Web.

ehAezy 2:8-4:4

824

Aim tAr se iClAm tKn AmAr jIbnw Kub


BAl iCl. KnkAr ecey tKn jIbnw Kub BAel
iCl.
8
"es :SAeyl jAnt n ey Aim hiC es
Bu ey tAek zs/ @A(Ars bM etl idtAm.
Aim tAek enk ebzI ker rep bM esAn idey
egiC. ik SAeylbAsIr bAelr mUi%$ krAr smy
o sb rep bM esAn bYbhAr keriCl. 9 esj
Aim :Vr iPer Asb. Psl kAwAr smey Aim
AmAr zsk,Ailek iPirey enb. @A(Ael qtir
hbAr smey Aim AmAr @A(Ars iPirey enb.
Aim AmAr pzm bM msIn bSo iney enb. es
yAet tAr n edh ACAidt kret pAer esj
Aim tAek o ijinsil ideyiClAm. 10Kn Aim
tAr sAj-epAzAk Kuel edb. es n heb yAet
tAr sb eimkrA tAek edKet pAy. AmAr zi)r
Aot eTek ek tAek r( kret pAreb n.
11
Aim :Vr tAr sb AemAd eke enb. Aim
tAr Ciw/ tAr mAbsAr sb/ tAr ibAemr
idnilek TAimey edb. tAr sb ibezx eBAjn
sbelAek TAimey edb. 12Aim tAr @A(A bM
fmur gACelAek DbMs krb. es beliCl/ 'AmAr
eimkrA ijinsel ideyiCl. ik Aim
tAr bAgAnelAek bdel edb. bAgAnel gBIr
jel pir,t heb. b pZr Aseb bM o
jelr gACpAl eTek AhAr sMh kreb.
13
"es bAl-edr pircy$ keriCl. esj Aim
tAek zAiS edb. es bAl-edr DUp inebdn keriCl.
es inejek lAr o nAekr gy n
ideysAijeyiCl. tArpr es tAr eimkedr kAeC
igeyiCl bM AmAek Buel igeyiCl. Bu
kTAel beleCn.
14
"sutrAM Aim :Bu tAr se knAsUt
kT blb. Aim tAek mrBUimr idek iney yAb
bM esKAen tAr se nrm suer kT blb. 15esKAen
Aim tAek @A(Ar e(til edb. Aim tAek AzAr
etAr, ihsAeb AeKAr ptYk edb. tKn es tAr
eyQbnkAel eymnBAeb AmAr se kT blt bM
es yKn imzr eTek ebirey esiCl esBAeb AmAr
se kT bleb. 16Bu kTAil beleCn.
"es smey &uim 'AmAr SVAmI bel AmAek
seV ADn kreb. &uim AmAek 'AmAr bAl bel fAkeb
n. 17Aim tAr muK eTek bAl-edr nAm eke enb.
tKn elAek Ar bAelr nAm cAr kreb n.
18
"es smey/ Aim SAeylIyedr jnY meWr
jedr se/ AkAezr p(IsmUehr se bM
mAiwet hAmAi edoy A,Iedr se kiw ci)
krb. Aim yuer Dnku / trbAir bM S-zS eBe
edb. edezr meDY ekn S-zS pe TAkeb n.
Aim edzwAek ibpdmu) krb/ yAet SAeyelr

elAekrA zAiet GuemAet pAer. 19bM Aim :Bu


icrkAelr j etAmAek AmAr nbbDU krb. Aim
DAim$ktAy/ AyibcAer eem o k]pAy etAmAek AmAr
nbbDU ihsAeb qtir krb. 20Aim etAmAek AmAr
ibVS nbbDU ihsAeb qtir krb. tKn &uim Buek
yTATRBAeb jAnet pAreb. 21bM es smey/ Aim
%r edb. Bu kTAel beleCn.
"Aim AkAezr se kT blb/ bM tAr
p]iTbIet b]iX en edeb.
22
p]iTbI Bu @A(Ars bM etl pAdn kreb.
tAr iyixeyelr eyAjn emwAeb.
23
Aim tAr jimet b bIj bpn krb. elrhAmAek Aim k]p edKAeb. elA-iek/ Aim
blb/ '&uim AmAr elAk bM tAr AmAek bleb/
'Apin AmAedr Vr.
ehAezy egAmrek dAs eTek iken Aneln
tKn Bu AbAr AmAek bleln/ "egAmerr
enk eimk AeC ik etAmAek b tAek
BAelAebes eyet heb. ekn kAr esw Bur metA
kAj. Bu SAeyl jAitek BAlebes yAeCn
ik tAr edbtAedr pUjA ker celeC. tAr
ikzimezr ipeW eKet BAlbAes.
2
esj Aim egAmrek 6 As rep bM 9
buezl bAil$ idey iken inlAm. 3 tArpr Aim tAek
bllAm/ "etAmAek b enkidenr j AmAr
se TAket heb. pittAr met Acr ekAer
n. &uim mAnuxedr seo TAket pAreb n
bM Aim etAmAr sA(I hb.
4
kBAeb/ S Aeyl
bAsIr rAj Tb entAedr
CAA bidn kAwAeb. tAedr sgR Tb Sr
S TAkeb n. tAr yAjkedr ibezx epAzAk
ePAd Tb g]hedbt CAA TAkeb. 5rpr
SAeylbAsIr iPer Aseb. tArpr tAr tAedr
Bu/ tAedr Vr bM dAyUd/ tAedr rAjr eK<Aej
yAeb. ezexr idnilet/ tAr Buek bM tAr
DAim$ktAek sAn edbAr j Aseb.

S Aeye lr pr Bu *
u
SAeylbAsIr/ Bu r bAt$ ezAn? eysb
elAekr edez bAs kreC Bu tAedr ibre
inejr yui)el blebn/ " edezr elAekr
stY Vrek jAen n. elAekrA Verr kAeC ibV S
bM nugto ny. 2elAekr idibY edy/ imTY bel/
Kun bM cir ker. tAr bYiBcArmUlk pAp kAj
ker Ar tAedr bAc reyeC. elAekr bAer bAer
Kun ker. 3 m]etr j elAek eyBAeb k<Aed esBAeb
edziwo k<AdeC bM edezr sb elAekr bRl.
mnik mAeWr pZ/ AkAezr pAKI bM smue@r
mAeCrAo mAr yAeC. 4 ekAn elAekr pr kjenr

ehAezy 4:5-5:11

825
se tk$ kr b tAek edAxI kr ict ny. oeh
yAjk/ AmAr tk$ etAmAr se? 5 yAjkr/ idenr
eblAy etAmAedr ptn heb. rAi^eblAy BAbbAdIrAo
etAmAedr se pe yAeb. Ar Aim etAmAedr
mAtAek DbMs krb.
6
"AmAr elAekr ibnX heyeC kAr tAedr ekAn
|An en. etAmr izKet SVIkAr kereC/ esj
Aimo etAmAedr AmAr yAjkedr kAj idet
SVIkAr krb. etAmrA etAmAedr Verr ibiD Buel
igeyC/ esj Aim etAmAedr sAnedr Buel yAb.
7
tAr hArI heyeC? tAr AmAr ibre %erA%r
Aer pAp kAj kereC/ esj Aim tAedr mh%ek
lAy rpAirt krb.
8
"yAjkr elAekedr pAp kAejr se eyAg
ideyeC. tAr enk ebzI pirmAe, pAp kAj
kret eceyeC. 9esj yAjkr elAekedr ecey
ekAn Mez iB ny. tAr eysb kAj kereC tAr
j Aim tAedr zAiS edb. tAr ey Bul kAj
kereC tAr j Aim itezAD enb. 10tAr KAeb/
ik tAr tAet heb n? tAr eyQn pAep
il heb/ ik tAedr ekAn sAn heb n. kAr
tAr Buek eCe ideyeC bM pittAr mt TAek.
11
"eyQnpAp/ tI pAnIy bM n&un @A(Ars
kjn elAekr esAjAsuijBAeb ic krAr (mt
nX kreb. 12AmAr elAekrA pedezr j kAeWr
Kek ij|As kreC. tAr BAbeC/ o kAiWel
tAedr %r edeb. kAr pittAr metA tAr
mUi%$elAr epCen CewiCl. tAr tAedr Vrek
eCe ideyeC bM pittAr met hey egeC. 13tAr
pbRetr opr sgR inebdn ker pAhAer opr
ok gAC/ JA gAC bM edbdAr gAeCr tlAy DUp
AlAy. gACilr CAy Kub sur edKAy/ esj
etAmAedr emeyrA pittAedr met gAeCr tlAy
Zey TAek bM etAmAedr pu^bDur eyQn pAep il
hy.
14
"etAmAedr kAr pittAr met TAek bel
Tb etAmAedr pu^bDUr eyQn pAp kAj kreC
bel Aim tAedr edAx edb n. elAekr pittAedr
kAeC yAy bM tAedr se Geu mAy. tAr pittAedr
se yAy bM mier tAedr se edbtAek sgR
edy. Pel/ ebAk elAekr inejedr DbMs kreC.
S Aeye lr lAjnk pAp kAj
"SAeyl &uim kjn pittAr met kAj
krC; ik bel iyhdAek edAxI het ido n.
iglagel Tb qb-Abn eyo n. itit edoyAr
smy Bur nAm bYbhAr ekAer n. kKno ebAel
n/ 'jIb Bur idbY? 16Bu SAeylek b
ijins ideyeCn. itin mn k emxpAlekr mtn/
iyin tAr emxelAek cr GAes Br mAeW iney
15

yAn; ik S Aeyl
heC ejdI. S Aeyl iWk kw
bACerr met ey bArbAr Cew pAlAy. 17Piym
itmAilr se sMyu) heyeC. kAej tAek k
TAket dAo.
18
"Piymr mAtAl hel ebAr mt bYbhAr
ker. tAr ekAc BAlbAes bM tA dAbI ker.
tAedr zAskr tAedr elAekedr lr kAr hy.
tAedr eimkedr se TAket dAo. 19bAtAs tAr
pAK idey tAedr ibr) ker. tAedr sgR tAedr
kAeC l Aneb.
entArA S Aeyl
bM iyhd Aek pAp kAj krAeC
"yAjkg,/ SAeylIyrA bM rAj-pirbAerr
sdsYrA/ AmAr kT ezAen ibcAer etAmr edAxI
sAbYS heyC? etAmr imSpAr P<AdelAr met.
etAmr eyn tAebAer jimr pr ibiCey TAk jAelr
met. 2 etAmr enk enk KArAp kAj kerC.
esj Aim etAmAedr sbAek zAiS edb? 3Aim
Piymek jAin. SAeyl AmAr kAC eTek luikey
TAket pAer n. Piym/ Kn &uim iWk pittAr
met Acr, kr. SAeyl tAr pAepr j Zic
hey egeC. 4SAeylbAsIr b KArAp kAj kereC
bM o KArAp kAjel tAedr Verr kAeC
iPer yAoyr pe( bAD hey egeC. tAr sbsmy
ikBAeb A edbtAr epCen eCAw yAy tAr kTA
ic ker. tAr Buek jAen n. 5SAeyelr
hAr tAedr ibre kiw sA(I. SAeyl
bM Piym tAedr pAep ehAcw eKeyeC. iyhdAo
tAedr se ehAcw eKeyeC.
6
"jnsADAre,r entAr Bur eK<Aej yAeb. tAr
tAedr se 'emx bM 'grileko eneb; ik
tAr Buek K<eu j pAeb n. ekn kAr itin tAedr
eCe cel egeCn. 7 tAr Bur it ibVS iCl n.
tAedr sAnr ekAn pirictjAt. ik Kn
itin Abr tAedr bM tAedr edz DbMs krebn.

S Aeyl
DbMesr Bib`bA,I
"igibeyAet eBrI bAjAo. rAmAet &urI bAjAo.
qb-Aben stk$bA,I dAo. ibAmIn/ z etAmAr
epCen.
9
zAiS edoyAr smey Piym zU hey yAeb.
Aim :Vr SAeyelr pirbAredr bel stk$
ker idiC ey/ o bYApArel stY Gweb.
10
iyhdAr entAr ecAredr met/ yAr
elAekr spi% cir krAr ecX ker. esj Aim
:Vr tAedr opr jelr met AmAr e*AD eFel
edb.
11
Piym zAiS pAeb/ @A(Ar met tAek ecep
ipex ePl heb. kAr es enAMr ijinsek nusr
kreb bel iWk kereC.
8

ehAezy 5:12-7:10

826

12

pt eyBAeb kAper w k er nX ker/


esBAeb Aim Piymek DbMs krb. kiw kAK
eymn pcen (yA het TAek Aim esBAeb
iyhdAek DbMs krb.
13
Piym tAr suSt edeKiCl bM iyhdA
tAr AGAt edeKiCl; esj tAr zUerr kAeC
sAhAeyYr j igeyiCl. tAr mhAn rAjAek tAedr
smsr kT beliCl. ik rAj etAmAedr AerAgY
kret pAreb n. itin etAmAedr AGAt inrAmy
kret pArebn n.
14
ekn kAr Aim Piyemr kAeC isMehr met
hb. Aim iyhdAbAsIedr kAeC yubk isMehr mt
hb. Aim </ Aim :Bu tAedr wker wker
ker iCe ePlb. Aim tAedr dUer bhn ker iney
yAb. ek tAedr r( kret pAreb n.
15
Aim AmAr inejr jAygAy iPer yAb. yt(
py$ n jnsADAr SVIkAr kreC ey tAr edAxI/
yt( py$ n tAr AmAek K<ujet AseC. </
tAedr ibpedr smey tAr AmAek K<uej epet
AA, ecX kreb.
Bu r kAeC iPer AsAr pru S Ar
"es/ cl Amr Bur kAeC iPer yA. itin
AmAedr AGAt kereCn/ ik itin AmAedr
AerAgY krebn. itin AmAedr Aht keriCeln/
ik itin AmAedr :(tSAnilek piw idey eb<eD
edebn.
2
idn bAed itin AmAedr jIbn iPirey edebn.
tIy iden/ itin AmAedr oWAebn. tAhel Amr
tAr sAmen eb<ec TAket pArb.
3
s/ Bur sV e Amr |An sy kir. Buek
jAnbAr j AA, ecX kir. eyrkm initBAeb
Amr jAin ey eBAr het celeC esrkmBAeb
Amr init ey itin AseCn. Bu AmAedr
kAeC bi] Xr met Asebn/ bser bi] Xr jl eyBAeb
mAiwek is) ker.

elAekr ibV S ny
"Piym/ etAmAr se Aim ik krb iyhdA/
etAmAr se Aim ik krb etAmAr ibVSt et
eBAerr kuyAzAr met/ etAmAr ibV St et izizerr
met/ y skAel imiley yAy.
5
tA Aim tAedr BAbbAdIedr ArA ekew
ePeliC. AmAr Aedez tAedr htY kr heyeC;
yAet nYAy etAmAr kAC eTek AelAr met ebirey
eyet pAer.
6
kAr/ Aim ibVAspU,R BAelAbAs cA/ sgR
ny. Aim cA elAek Vrek jAnuk/ ehAmbil sgR
ny.
7
ik elAek ci ) eBe[ iCl/ iWk Adm eyBAeb
4

eBe[ iCl. tAedr rAejY tAr AmAr it


ibVS.
8
igilyd Dm$cArIedr zhr. esKAnkAr elAekr
cAlAik ker edr htY kereC.
9
fAkAetr luikey TAek/ peT kAek A*m,
krAr j ep( ker. kBAeb/ yAjkr
iziKemr rASAr opr ep( ker bM pTcArIedr
A*m, ker tAr enk Ay kereC.
10
SAeyl jAitr meDY kiw Byr ijins
edeKiC. Piym Verr it ibVS iCl. pAep
SAeyl enAMr hey egeC.
11
iyhdA/ etAmAr j Psl kAwAro kw smy
AeC. yKn Aim AmAr elAekedr bI dz eTek
iPirey Anb/ tKn w Gweb.
"Aim SAeylek AerAgY krb? tKn elAekrA
jAnet pAreb ey Piym pAp keriCl. elAek
zmiryr imTY jAnet pAreb. ey ecAerr zher
As-yAoy ker elAekrA tAedr sVe jAneb.
2
o elAekr ibVAs ker n ey Aim tAedr
prAD Sr krb/ tAedr m kAjil cAiridek
reyeC. Aim tAedr pApelA SpX edKet pAiC.
3
tAr tAedr entAedr imTYAcAr idey KuzI ker.
tAedr A edbtArA tAedr entAedr KuzI rAeK.
4
kjn riwoyAl riw bAnAenAr j mydAr
tAl qtir ker tA nuen rAeK. riw Puel Wel
riwoyAl nuenr Ac Ar bAiey edy n. ik
SAeylbAsIrA esrkm ny. SAeylbAsIr sbsmy
tAedr Aenr Ac bAiey ideC.
5
AmAedr rAjAr iden @A(Aresr %Aep entAr
suS hey peeC. esj rAjA ib@pkArIedr
ibre hAt sAirt kereCn.
6
elAekrA tAedr egApn PI Aew. e%jnAy
tAedr hdy nuenr met el. sArArAt Der tAedr
e%jn el; bM skAleblAyo es e%jn
Aenr met BIx grm.
7
tAr sbA grm nuenr mtn. tAr tAedr
zAskedr DbMs kereC. tAedr sb rAjAr BUpitt
heyeC. tAedr meDY ek sAhAeyYr j AmAek
fAekin.

S Aeyl
jAen n ey es DbMs heb
"Piym jAitsmUehr se imzeC. Piym
ekka-r mt yAr idk s<Ak hyin.
9
piricetr Piye mr (mt DbMs ker; ik
Piym es ibxy ikC jAen n. Piyemr opr
pAk cl
Ciey edoy heyeC; ik Piym sebr
ibxy ikC jAen n.
10
Piyemr hAr ekblmA^ tAr ibre kT
bel. sADAr mAnuexr enk ibpd-Apd egeC;
ik tbuo tAr Kno tAedr Bu Verr kAeC
8

827
iPer yAy in. elAekrA Verr idek sAhAeyYr j
tAkAy in.
11
esj Piym ebAk GuGu pAiKr metA hey
egeC/ yAr ebADbui en. elAekrA sAhAeyYr j
imzrek efekiCl. elAekrA sAhAeyYr j zUer
igeyiCl.
12
tAr sAhAeyYr j o edzelAet yAy/ ik
Aim tAedr P<Aed ePlb. Aim AmAr jAl tAedr
pr Ce ePlb bM AkAezr pAKIedr met
Aim tAedr nIec nAmAb. tAedr ci)r j Aim
tAedr zAiS edb.
13
w tAedr pe( KArAp heb. tAr AmAek
pirtYAg kereC. tAr AmAr Aedz mAnet SVIkAr
kereC; esj tAr DbMs heb. Aim o elAekedr
r( keriC; ik tAr AmAr ibre imeTY kT
bel.
14
tAr kKenA AmAek puerApuir AirkBAeb
fAekin. pirbe%$ tAr zsY bM n&un @A(Aresr
jnY tAedr ibCAnAy Zey At$nAd kreC. tAr bnY
pZr met tAedr mUi%$smUehr kAeC At$nAd kreC.
ik tAr AmAr ibre igeyeC.
15
Aim tAedr iz(, ideyiClAm bM tAedr
hAt zi)zAlI keriClAm; ik tAr AmAr ibre
Ay PI eweC.
16
ik tAr iCl kiw bk Dnuekr* mt.
tAr iPeriCl/ ik AmAr kAeC iPer Aesin.*
tAedr entAr tAedr *u kTAbAt$Ar drn tAedr
trbAirr AGAet inht heb. tKn imzrbAsIr
tAedr edeK hAseb.
miU %$ peU j DbMesr idek iney yAy
"etAmAedr eW<Aew iz[A rAeK bM iz[A bAijey
stk$ ker dAo. Bur g]ehr opr gl pAKIr
met ho. SAeylbAsIr AmAr ci) B kereC.
tAr AmAr ibiD mA kerin. 2 tAr AmAr idek
tISV e r ickAr ker/ 'AmAr V r / Amr
S Aey l bAsIr ApnAek jAin? 3ik
SAeylbAsIr BAel ijins inet SVIkAr ker;
esj zr tAedr epCen tA ker.
4
S Aeyl
Iyr tAedr rAjAedr menAnIt kereC; ik
tAr AmAr kAeC prAmzR inet Aesin.
SAeylbAsIr entAedr inbRAcn ker; ik yAedr

bk Dnku iw kiw b<Ak lAiW eyiw pAKI izkAerr j


bYbht hy. yKn iw iWkBAeb eCA hy iw mAiwr kAeC
oe bM opridek eb<ek yAy. Ayz> ey bYi) iw eCAe
tAr kAeC iPer Aes. A(irk eTR/ "ine(p krbAr Dnuk.
tAr Aesin Tb tAr iPeriCl ik $ mueK ny/
Tb "tArA edbtAedridek iPeriCl n. r TR heC
tAr/ elAekr ey mUi%RelAr pUej krt es mUi%$ elr
idek iPeriCl.

ehAezy 7:11-8:14

Aim jAin/ tAr tAedr inbR Acn kerin.


SAeylbAsIr inejedr j tAedr esAn o rp
idey mUi%$ bAnAy. sutrAM tAr DbMs heb. 5-6 eh
zmiry mUi%$ Vr etAmAedr egAbs mUi%$ h, kret
SV I kAr kereCn.* V r beleCn/ 'Aim
SAeylbAsIedr ibre Kub *u . SAeylbAsIr
tAedr pApkAejr j zAiS pAeb. ikC kmRI
mUi%$ilek qtir kreC/ tAr Vr ny. zmiryAr
bC r w k er w k er ker eBe ePl heb.
7
SAeylIyr inebRAeDr mt kw kAj keriCl
bM eswA iCl eyn bAtAs erAp krbAr ecXAr
mt. tAr ekbl kX pAeb. tAr ekblmA^
sAeLAenr mt zsY pAeb. mAeW zs bAeb; ik
es zs ekAn KA edeb n. mnik yid ikC jAy/
teb piricetrA t eKey eneb.
8
SAeyl DbMs heyiCl. SAeylIyr jAitr
meDY Ciey peeC eyn ekAn KAbAr eywA kAer
BAl lAegin bel ePel edoyA heyeC.
9
Piym tAek etAxAemAd keriCl. b gADAr
mt es Guret Guret zUrIyet igey ep<QeCiCl.
10
S Aey l Iy r jAitge,r meDY tAedr
'eimkedr kAeC igeyiCl. ik Aim SAeyl
jAitedr ki^t krb. ik tAedr es bl
(mtAbAn rAjAr eTek tAedr ikCw kX eBAg
kret heb.
S Aeyl
rV ek Bu el igeyi Cl
bM miU %$ peU j keriCl
11
Piym enk ebzI ker pUejA ebdI qtir
kereC bM esw qtir krAw pAp heyeC. es
pUejA ebdIel Piyemr pAepr pUejA ebdI.
12
mnik yid Aim Piyemr j 10/000 ibiDo
rcn kir tbu eselAr idek es mn ecAeK edKeb
eyn esel ekAn pirictedr j rict heyeC.
13
SAeylbAsIr bil sgR kret BAlbAes.
tAr mAMs sgR ker bM t KAy. Bu tAedr
sgR h kern n. itin tAedr pApel men
rAeKn bM itin tAedr zAiS edebn. bI iheseb
tAedr imzer iney yAoy heb.
14
S Aeyl
rAjAedr AsAd qtir ker; ik tAr
tAedr inejedr inm$AtAek Buel egeC? Kn iyhdA
gR qtir kreC; ik Aim iyhd Ar zhrelAr je
An pAWAb; bM es An tAr gRel DbMs
ker edeb?

z m i r y k e r e C n
zmiry iCl SAeyelr rAjDAnI.
SAeylIyrA egAbesr mUi%$ bAineyiCl bM esel dAn o
qbeTelr mier ereK ideyiCl. mUi%$il Bu Tb A
edbt ikn t SpX ny. ik Vr tAedr mUi%$il
rAKet idet cAetn n.

ehAezy 9:1-10:3

828

inbR Asenr >K


SAeyl/ etAmr jAitr met sb
ekAer n/ Anit hey nA? etAmr pittAr
metA bYbhAr kereC bM etAmr r
V ek pirtYAg
kereC. etYk mAAeyr jimet etAmrA eyQn
pAp kAj keriCel. 2ik o mAAeyr jim eTek
pAoy zs yeTX pirmAe SAeylek KA edeb
n. esKAen S A ey e lr j yeTX pirmAe
@A(Arso TAkeb n.
3
SAeyl jAit Bur edez bAs kret pAreb
n. Piym imzer iPer yAeb. ey KAel tAedr
KAoy ict ny/ es KAil tAr zUrIyet
KAeb. 4 SAeyl jAit Buek @A(Ars qneb edeb
n. tAr tAr kAeC bil sgR kreb n. tAedr
sgRIk]t KA ezexr smykAr KAer met men
heb. tAr y KAeb t pirC heb. tAedr riw
Bur mier yAeb n t tAedr inejedr eKet
heb. 5tAr :SAeyl jAit Bur Ciwr idn Tb
sebr idn dayApn kret pAreb n.
6
SAeyelr elAekrA es edz tYAg kereC tAr
kAr zr tAedr sbRSV iney ineyeC. ik imzr
elAkelAek eneb. emAP tAedr smAiht kreb.
tAedr repr ekAxAgAer AgAC jAeb. eyKAen
SAeylIyrA bAs krt esKAen k<AwAgAC jAeb.

S Aeyl
k] t BAbbAdIedr bAitl kereC
BAbbAdIr bel/ "S Aeyl
/ ibxyil etAmr
ezeK zAiSr smy eseC. etAmr ey m
kAjel keriCel tAr eKsArt edbAr smy
eseC. ik S Aeye lr elAekrA bleC/ "BAbbAdIrA
inebRAD. Verr A ibizX bYi)iw ibk]t
miSk. BAbbAdIrA bleC/ "etAmAr KArAp kAejr
je bM etAmr G],Ar jo &uim zAiS pAeb.
etAmAr kuist pAp o G,
] Ar j &uim zAiS pAeb.
8
Vr bM BAbbAdIrA heC pAhArAoyAlAr metA
yAr Piyemr opr njr rAKeC. ik peT enk
P<Ad pAt AeC. elAekrA BAbbAdIedr G], ker.
mnik/ Verr AbAesr meDYo elAekrA BAbbAdIek
G], ker.
9
igibyAr smeyr mt SAeylIyr X. Bu
S Aeyl
jAitr pAp kAj men rAKebn. itin tAedr
pAepr j zAiS edebn.
7

ijinesr :mUi%$r metA hey Wl yAedr tAr


BAlbAst.
S Aeyl
jAitr ekAn sA n heb nA
kiw pAKIr metA Piyemr mihm e
yAeb. esKAen Ar ek gB$btI heb n. ekAn j
heb n/ ekAn izZ TAkeb n. 12ik yid ekAn
SAeylIyr tAedr sAnedr lAln-pAln ker
tAhelo es tAedr ekAn sAhAeyY Aseb n. Aim
tAedr kAC eTek izZedr iney enb. Aim tAedr
tYAg krb/ bM JAeml CA tAedr kAeC Ar
ikC TAkeb n. 13Aim edKet pAiC ey Piym
tAr sAnedr P<Aedr idek iney yAeC. Piym
tAr sAnedr htYAkArIr idek iney yAeC. 14Bu/
Apin y cAn tA tAedr idn. tAedr mn kiw
jrAyu idn yAet sAn DAr n ker. tAedr mn
Sn idn y D idet pAer n.
15
tAedr sb mt iglagel reyeC. Aim esKAen
tAedr G,
] kret Ar keriC. Aim tAedr AmAr
bAi CAet bleyAg krb kAr tAr sb pAp
kAj kereC. Aim tAedr Ar kKen BAlbAsb
n. tAedr entAr ibe@AhI/ tAr AmAr ibre
egeC.
16
Piym zAiS pAeb. tAedr mUl Zikey yAeC.
tAedr Ar sAn heb n. sAenr j hyt tAr
idet pAer/ ik tAedr zrIr eTek ey iy sAn
s]iX heb tAedr Aim htY krb.
17
o elAekr AmAr Verr kT Zneb n.
esj itino tAedr kT Znet SVIkAr krebn.
tAr g]hhIn hey jAetr mAnuexr meDY Guer
ebAeb.
11

S Aeye lr Dn tAek miU %$ pj


U Ar idek
igey iney igeyi Cl
SAeyl kiw @A(A gAeCr met/ y cr
pirmAe Pl p ker. ik SAeyl
yetA ebzI ebzI pirmAe ijins epeyeC/ tetA
mUi%$edr sAnAeTR es Aer ebzI ker ebdI qtir
kereC. tAedr edz AeS AeS BAelAr idek
egeC/ esj eso mUi%$edr sAnAeTR edbAr j
BAel BAel pATr biseyeC.
2
tAedr AnugtY ibB) hey igeyiCl. ik Kn
tAedr inejedr prAD SVIkAr kret heb. Bu
miU %r$ pj
U A krAr j S Aeyl
DbMs heye C
tAedr pUejA ebdI-elAek eBe[ ePlebn. itin
10
ey smy Aim SAeylek eplAm/ es smy tAedr Sr Selo DbMs krebn.
tAr iCl mrBUimet pAoy wAwk @A(Ar met.
S Aeyl
jAitr Ay isA
il
tAr -&u sUcnAy gAeCr Tm fmurilr metA iCl.
3
ik tArpr tAr bAlipeyAerr kAeC l bM
Kn SAeylIyrA bel/ "AmAedr ekAn rAj
bdel egl/ tA tAedr AmAy pec yAoyA Pelr en. Amr Buek sAn kir n? bM tAr rAjA
mt Cue ePel idet hl. tAr es Byr AmAedr ikC kret pAer n?

10

829

ehAezy 10:4-11:12

S Aeyl
Bu ek Bu el egeC
Bu beleCn/ "SAeyl yKn izZ iCl tKn
Aim tAek BAelAebesiClAm; Aim AmAr
pu^ek imzr eTek efek ineyiClAm.
2
ik Aim yet ebzI ker SAeylIyedr
efekiC tetA ebzI ker S Aeyl
IyrA AmAek eCe
egeC. SAeylIyrA bAledr ee bil ideyiCl.
tAr mUi%$ilr sAmen DUp AileyiCl.
3
"ik Aim Piymek hAwet iziKeyiClAm?
Aim SAeylIyedr AmAr bAr meDY ineyiClAm?
Aim tAedr AerAgY keriClAm? ik tAr t
jAen n.
4
Aim tAedr di idey pT ediKeyiClAm. ik
es di iCl BAlbAsAr di. Ar Aim tAedr
kAeC es elAekedr mt iClAm yAr GA eTek
eyAy A l iWey eny . Aim nIc hey tAedr
KAoyAtAm.
5
"SAeyl jAit Verr idek iPret SVIkAr
keriCl. esj tAr imzer yAeb? zUr rAj
tAedr rAj heb. 6 trbAir tAedr zherr ibre
S Aeyl
ek tAr pAepr ml
U Y idet heb
Gr
u eb. es trbAir tAedr zi)zAlI elAekedr htY
9
kreb.
esw tAedr entAedro DbMs kreb.
SAeyl/ &uim igibyAr smy eTek pAp kAj
7
kereC. :o elAekr esKAen pAp kAj cAiley
"AmAr elAekr Az ker ey Aim tAedr
egeC. igibyAet sitY o m elAekr yuer kAeC iPer yAb. tAr SVegRr Vrek fAkeb/ ik
mueK peb. 10Aim tAedr zAiS idet Aseb. Vr tAedr sAhAyY kreb n.
qsr ki^t hey tAedr ibre yu kret
Bu S Aeyl
Aseb. tAr SAeylek tAedr By pAepr je
ek DbMs kret cAeCn nA
8
zAiS edeb.
"Piym Aim etAmAek CAet cAiC n.
11
Piym kiw iz( edoy bACerr metA ey SAeyl/ Aim etAmAek r( kret cA. Aim
zs mAAeyr jimr pr idey hAwet BAlbAes. etAmAek damAr met het edb n? Aim etAmAek
Aim tAr GAer pr dAse r kw BAel ejAyAl sebAiyemr met het edb n? Aim etAmAr mn
rAKb. Aim Piyemr pr di rAKb. yKn iyhdA bdlAiC . etAmAedr it AmAr BAelAbAs Kub
jim cAx kret Ar kreb. yAekAb inej tI.
9
jimwAek eBe[ edeb. 12&uim yid DAim$ktAr bIj
Aim AmAr Byr e*ADek kKn jyI het
bpn ker/ teb &uim k]t BAlbAsAr Psl pAeb. edb n. Aim AbAr Piymek DbMs krb n.
etAmAr jim cAx ker/ teb &uim Bur se Psl Aim Vr/ Aim mAnux n. Aim es pib^jn/
&ulet pAreb. itin Asebn/ bM b]iX pAr met Aim etAmAedr se AiC. Aim e*AD kAz
etAmAr oper DAim$kt bx$ krebn?
krb n.
13
10
ik &uim s ijins bpn kereC/ bM
Aim isMehr mtn gj$n krb. Aim gj$n
Psl iheseb zAi epeyeC. &uim etAmAr imTYAr krb bM AmAr sAnr Aseb o AmAek nusr
Pl eKeyiCel. kAr &uim etAmAr zi)et bM kreb. AmAr sAnr Bey k<Apet k<Apet pim
etAmAr qsedr opr ibVAs kereC. 14esje idk eTek Aseb.
11
etAmAr qsr yuer ekAlAhl Zneb bM etAmAedr
pAKIr mtn k<Apet k<Apet tAr imzr eTek
sb gRil DbMs heb. w es smeyr met heb Aseb. zUrIy edz eTek tAr GuGu pAKIr met
yKn zlamn qb-ebb$l DbMs keriCl. es yuer k<Apet k<Apet Aseb; bM Aim tAedr g]eh
smey/ mAeyr tAedr sAnedr se inht iPirey enb. Bu kTA beleCn.
12
heyiCl. 15bM etAmAedr e(e^ qbeTel esrkm
Piym tAr mUi%$edr ArA AmAek iGer
Gweb. kAr etAmr enk ZB kAj keriCel. ereKeC. SAeylbAsIr AmAr ibre igeyiCl.
yKn es idniw Aseb/ tKn SAeyelr rAj bM tAr DbMs hey egeC? ik iyhdA elr se
spU,Rrep DbMs hey yAeb.
Kno GureC. iyhdA es pib^edr kAeC ibVS.
tAr itit kereC ik tAr ekbl imTY
kTA bleC. tAr tAedr ititil rAeK in?
tAr A rAeXr se ci ) ker. Vr o ci )il
pC kern n. ibcArkr eyn/ lA[l edoy jimet
gijey oW ibxA) AgACAr mtn.
5
zmiryr elAekr qb-Abenr bACredr pUjA
ker. o elAekr stY k<Adeb. o yAjkr stY
k<Adeb. kAr tAedr sur mUi%$ cel yAeC. mUi%$iwek
iney yAoy heyeC. 6wAek zUrIyedr mhn rAjAr
phAr iheseb iney yAoy heyeC. itin Piyemr
lAkr mUi%$ ereK edebn. mUi%$r j
SAeyl lit heb. 7 zmiryAr A edbt DbMs
heb. esw jelr opr idey eBes yAoy kAeWr
Ker met men heb.
8
SAeyl pAp kreC bM b cSAn qtrI
kereC. Abenr cSAnil DbMs heb. k<AwAgAC
bM AgAC tAedr ebdIr opr jAeb. tKn tAr
pbRtedr bleb/ "AmAedr eFek dAo? bM
pAhAelAek bleb/ "AmAedr opr eBe pe?
4

11

ehAezy 12:1-13:12

830

S Aeye lr ibre Bu
Piym tAr smy nX kreC S Aeyl
sArAidn
Der "hAoyAr epCen CweC. jnsADAr Aer
ebzI ker imTY bleC. tAr Aer ebzI ci r kreC.
tAr zUerr se ci ) kereC/ bM tAedr jlpA
etl imzer bhn ker iney yAeC.
2
Bu beleCn/ "S Aeye lr ibre AmAr blbAr
ibxy AeC. yAekAb tAr kAejr je b zAiS
pAeb. eysb KArAp kAj es kereC tAr j es
b zAiS pAeb. 3mn ik yAekAb yKn tAr
mAeyr geB$ iCl/ tKn eTek es tAr BAedr
ibre c*A kret Zr ker ideyiCl. yAekAb
kjn zi)zAlI yubk iCl; bM es smey es
Verr se lA keriCl. 4 es Verr dUetr
se lA keriCl bM ijetiCl. es ek<ed nuh
eceyiCl. qbeTel Gwn Gew. esKAen/ es
AmAedr se kT beliCl. 5 A</ qsbAihnIr Vr
heCn iyehAb. tAr nAm iyehAb :Bu. 6 esj
etAmr etAmAedr Verr kAeC iPer es. tAr
bzbtIR ho/ siWk kAj kr? sbsmy etAmAr r
V ek
ibVAs kr?
7
"yAekAb kjn pAk bYbsAyI elAk. es tAr
buedro tAr, ker? mnik tAr dAipAo
iWk en. 8 Piym beliCl/ 'Aim kjn DnI?
Aim k]t Dn K<uej epeyiC? ekAen bYi) AmAr
prAD spek$ jAnet pAreb n. ekAno bYi)
AmAr pAepr sVe jAnet pAreb n.
9
"ik imzerr BUimet etAmr ytidn iCel
ttidn Aim etAmAedr Bu/ Vr iClAm. Vr
smAgm tAbuet TAkAr smeyr metA Aim etAmAedr
tAbeu t bAs krbAr bYbS krb. 10Aim BAbbAdIedr
se kT beliC. Aim tAedr enk dzRnzi)
ideyiC. AmAr iz( etAmAedr edoyAr j Aim
BAbbAdIedr enk pT ediKey i C. 11ik
igilydbAsIr pApI. esKAen enkel Byr
mUi%$ AeC. iglagelr elAekrA xAer kAeC bil
sgR ker. o elAekedr b pUejAr ebdI AeC.
cx jimet Abj$nAr sAirr mt esKAen ebdIr
sAir qtrI heyeC. 12yAekAb rAemr edez pAiley
igeyiCl. es jAygAy SAeyl SI pAbAr je
kAj keriCl. Aerkiw SI pAbAr j es emxilr
edKAezAnA keriCl.
13
"ik Vr kjn BAbbAdIek bYbhAr ker
SAeylek imzr eTek ebr ker iney igeyiCeln
bM SAeylek inrAped rAKAr j Bu kjn
BAbbAdIek bYbhAr krebn. 14ik Piym Buek
tY *u ker &ull. Piym b elAkek htY
keriCl esj es tAr prAeDr zAiS pAeb. tAr
r :Bu tAek tAr bmAnn s kret bADY
krebn.

12

S Aeyl
inejek DbMs kereC
"Piym SAeyel inejek Kub r pU,R
ker &ueliCl. Piym kT blt bM
jnsADAr Bey k<Apt. ik Piym pAp keriCl/
es bAlek pUej kret Ar keriCl. 2 Kn
S Aeyl
jAit *mz> Aer ebzI pAp kreC. tAedr
inejedr j tAr mUi%$ qtir kreC. mjuerr rep
idey o esQKIn mUi%$el qtir kreC. tArpr o
elAekr tAedr mUi%$ilr se kT bleC. o
mUi%$ilr je tAr bil sgR kreC. tAr o
esAnAr bACrelAek cmu KAeC. 3esje o
elAekr zI # hey yAeb. tAr heb eBAreblAy
As kuyAzAr metA. kuyAzA eymn Aes bM
tAtAi # hey yAy. SAeyl jAitr BUixr
metA heb y mAAeyr Gr eTek e yAy. SAeyl

jAit heb eD<AyAr mt/ eyw icmin eTek oeW bM


# hey yAy.
4
"yKn eTek etAmr imzerr mAiwet AeC tKn
eTek Aim etAmAedr Bu Vr. etAmr AmAek
CA ekAn Vrek icnet n. Aim CA Ar
ekAn ^A,kt$ en. 5Aim es mrBUimet etAmAedr
icntAm Aim es smtl Zken mAiwr edez
etAmAedr icntAm.
6
"Aim SAeyl jAitek KA juigeyiC; tAr
es KA eKeyeC. tAr epw Ber eKeyeC bM KuzI
heyeC. :tArpr tAr hArI heyeC bM AmAek
Buel egeC?
7
"esj Aim tAedr kAeC isMehr metA hb.
Aim ictAbAeGr metA rASAy ep( krb. 8Aim
tAedr BAuekr met A*m, krb yAr bAcAedr
eke enoy heyeC. Aim tAedr A*m, krb
tAedr bukelAek kwAen icer ePlb. Aim isMh
Tb b jIb-jedr metA izkArek iCe iCe
KAb.

13

eV rr e*AD het ek S Aeyl


ek
r( kret pAreb nA
9
"SAeyl/ Aim etAmAek sAhAyY keriClAm;
ik etAmr AmAr ibre egeC. esj Kn
Aim etAmAedr DbMs krb? 10etAmAedr rAj
ekATAy etAmAedr ekAn zher es etAmAedr r(
kret pAreb n? etAmAedr ibcArekr ekATAy
etAmr tAedr eK<Aj ker bleCA/ 'AmAedr kjn
rAj bM ikC ent dAo. 11Aim *u heyiClAm
bM Aim etAmAek kjn rAj ideyiClAm. tArpr
Aim yKn Kub *u heyiClAm/ tKn tAek iney
igeyiClAm.
12
"Piym tAr edAx luekAbAr ecX keriCl.
es eBebiCl/ tAr pApel egApn ibxy ik es
o kAejr j zAiS pAeb.

ehAezy 13:13-14:9

831
kjn SIelAk sb krAr smy ey y,
nuBb ker/ tAr zAiSo esrkm heb. es kKenA
|AnI pu^ het pAreb n. tAr jAbAr smy Aseb
bM es eb<ec Tket pAreb n.
14
"Aim tAedr kbr eTek r( krb? Aim
tAedr m]&uYr hAt eTek mui) edb? m]&uY/ etAmAr
erAgil ekATAy kbr/ ekATAy etAmAr ibnX krAr
(mtA Aim ezAk kAz krAr ekAn kAr ediK
n?
15
SAeyl tAr BAeyedr se b heyeC. ik
pUbR idk eTek kiw zi)zAlI J Aseb Ar
mrBUimr idk eTek Bur J beb. tKn SAeye lr
kuey Zikey yAeb. tAr jelr J,RAil Zikey
yAeb. SAeyelr ekAxAgAr eTek y ikC mUlYbAn
tAr sbikC bAtAs iey iney yAeb.
16
zmiry b zAiS pAeb. kAr es tAr
Verr ibre egeC. SAeyl jAit trbAirr
sAhAeyY inht heb. tAedr sAnedr wker wker
ker iC ker edoy heb. tAedr gB$btI emeyedr
iCe ePlA heb.
13

Bu r idek tYAbtn$
SAeyl etAmAedr ptn heyeC bM Verr
ibre etAmr pAp kereC. esj
etAmAedr Bu/ Verr kAeC iPer es. 2&uim ey
kTAel bleb tAr sVe ic kr bM Bur
kAeC iPer es. tAek bel/
"AmAedr pAp dUr ker idn. Amedr BAelA
kTAil h krn. sgR iheseb Amr AmAedr
o idey ApnAek zMs bAkY inebdn krb.
3
"zUr AmAedr r( kret s(m heb n.
Amr yuer eGAAy cApb n. ey ijinsel
Amr inejedr hAet qtir keriC eselAek

14

AmrA 'AmAedr Vr blb n. ekn kAr


Apin kmA^ esjn iyin nATedr it k]pA
edKAn. ekblmA^ Apin AmAedr r( kret
pAern.
Bu S Aeyl
ek (m krebn
Bu beln/ "AmAek pirtYAg krbAr j Aim
tAedr (m krb. eyeh&u Aim *u hoy eTek
ibrt heyiC tA Aim tAedr mu)men BAelAbAsb.
5
Aim SAeyelr kAeC izizerr met hb.
S Aeyl
ililr met Su iwt heb. es ilbAenAenr
isfAr gAeCr met heb.
6
tAr izkil bAeb bM tAek kiw sur
jlpA gAeCr mt edKAeb. ilbAenAenr isfAr
gACelA eTek ey sur g Aes eso esrkm
sur g heb.
7
SAeyelr jnsADAr AbAr AmAr Aey
TAkeb. tAr zesr mt bAeb. tAr @A(A gAeCr
mt muku ilt heb. tAr ilbAenAenr medr mt heb.
4

S Aeye lr miU %
$ il sV e Bu stk$ kreCn
8
"Piym/ mUi%$el iney AmAr Ar ebzI ikC
krbAr TAkeb n. Aim es 'k iyin etAmAedr
ATRnAr %r edn. Aim es ey etAmAedr opr
njr rAeK. Aim es PAr gAeCr mt eywA icr
sbuj. AmAr kAC eTek etAmAedr Pl Aes.
sbR ezx pedz
kjn |AnI bYi) ibxyel bJu et pAreC.
kjn cwkdAr mAnuxek b ibxyil
izKet heb.
Bur pTskl siWk. BAel elAekrA es peT
b<Aceb. pApIr tAr ArA mAr yAeb.
9

832

eyAeyl
BAbbAdIr pu Sk
ppAel Psl DbMs kreb
pTUeyelr pu^ eyAeyelr kAeC Bur bAt$
2
eh bIe,r/ kTAw ezAn? edez bsbAskArI
skel ezAn. etAmAedr jIbnkAel r Aeg ik
kKno rkm Gwn GeweC n? etAmAedr
ippurxedr smeyo ik rkm ekAenA Gwn
GeweC n?
3
etAmAedr sAnedr sV e bel. etAmAedr
sAenr tAedr sAnedr bluk . AbAr tAedr
sAenr tAedr prbt$I jek bluk.
4
kAwer ppAl y ereK egeC t J<Aekr ppAl
eKey egeC. Ar J<Aekr ppAl y ereK egeC t
lAPAen ppAl eKey egeC. Ar lAPAen ppAl
y ereK egeC t DbMskArI ppAl eKey egeC.

ppAl l
oeh mAtAelr oW/ k<Aed? oeh mpAyIr/
imiX @A(Aresr j hA-tAz kr? kAr t
etAmAedr muK eTek eke enoy heyeC.
6
k ibzAl o zi)zAlI edz AmAr edzek
A*m, kereC. esKAen gint qsnY iCl. tAedr
Sil isMehr dAetr mt DArAelA bM isMehr
ecAyAelr mt zi)zAlI.
7
iw AmAr @A(e(^ o fmur gACelA DbMs
kereC. iw fmr
u gAeCr CAl CAiey iney t ePel
ideyeC/ tA tAr zAKAil sAd hey egeC.
5

elAekr *n
yAr yubk SVAmI mAr egeC/ es yubtI mihlAr
mt cewr epAxAk per k<Aed.
9
Bur mier Ar qneb o pAnIy sgR kr
hy n. tA yAjkg? Bur dAesr/ ezAk kAz
ker?
10
e(^il ibnX hey egeC/ mAiw Zikey egeC.
smS zs nX hey egeC. n&un @A(Ars Zikey
egeC. wAwak ilB etl ezx hey egeC.
11
oeh cAxIr etAmr >K kr? @A(Ae(e^r
cAxIr hAhAkAr kr? gm o yebr j k<Aed? kAr
e(etr Psl DbMs hey egeC.
12
@A(Alt Zikey egeC. fmur gAC mArA egeC.
fAilm/ tAl o Aepl mnik e(etr smS gAC
Zikey egeC. sitY elAekedr meDY ey suK iCl t
Zikey egeC.
8

13

ehyAjkg/ cewr epAxAk per cSV er k<Aed.


etAmr yAr ebdIr pircArkr cSVer k<Aed. eh
Verr dAesr cewr epAzAk per Guimey TAekA.
kAr Verr mier sgR krAr j ekAn zs
qneb o epy qneb TAkeb n.
ppAelr Ar By nk DbMs kA
pbAesr j kiw ibezx smy eGAx, kerA.
ibezx sBAr j elAekedr k^ kerA. edezr
smS elAk o entAedr k^ kerA. tAedr sbAek
etAmAr Bu Verr mier iney s bM sAhAeyYr
j Bur kAeC Kub ejAer kAAkAiw kr.
15
ibmx$ ho? kAr Bur es ibezx idn sikw.
es smy eTek Vr sbRzi)mAenr kAC eTek
A*me,r Ay zAiS Aseb. 16ik suSpX ny ey
AmAedr ekAn KA en wA ik suSpX ny ey
An bM suK AmAedr Bur mir eTek cel
igeyeC 17AmAedr zs bIj mAiwet pec nX hey
igeyeC. dAmel DbMs hey igeyeC. AmAedr
egAlAbAielA zUnY bM eBe peeC kAr,
AmAedr zs Zikey egeC bM m]t.
18
pZelA k<AdiCl? grr pAl Gue r Gue r
ebAeC. kAr tAedr KAbAr GAs en. mnik
emexrAo kX pAeC kAr Amr pAp kAey$Yr j
prADI. 19Bu Aim sAhAeyYr j etAmAy fAkiC/
kAr Aerr cAr,BUim Aen pue egeC bM
eKAl mAeWr smS gAC tAet Jles egeC. 20mnik
pZrAo etAmAr kAeC k<Adeb kAr jelr J,RAel
Zikey egeC Ar An sbuj e(e^ Ciey pe
tAedr mrBUimet pir,t kereC.
14

Bu r Agmenr idn
iseyAen iz[A bAjAo. AmAr pib^ pbRet ejAer
ickAr ker. edezr smS bAisAr Bey ek<ep
Wk. kAr Bur idn AseC bM tA sikw.
2
esw k kAr/ ibx idn heb. wA kAr
bM emGl idn heb. kAr eyBAeb pbRet eCey
yAy esBAeb ibzAl o zi)zAlI qs edK yAeb.
r Aeg kKno mn hy in. Ar r pero
mn heb n.
3
An tAedr sAmen As kreb bM iizK
tAedr pAet leb. tAedr sAmenr edz heb
eyn k edAn An. ik tAedr pAet edz

eyAeyl
2:4-27

833
eyn zU mrBUim. ekAn ikC tAedr iey yAeb
n.
4
tAedr edKet eGAAr mt. Ar yuer eGAAr
met tAr edQAy.
5
ezAn pbRetr opr tAedr reTr z. es
z K AlAen Aenr zer met bM kiw
zi)zAlI qs bAihnIr mt yAr yu kret AseC.
6
qsdelr sAmen elAekr Bey k<ep. tAedr
muK Bey ibb,R heb.
7
tAr t edQAy bM eyAAedr metA tAr
AcIer cet pw. tAr kuckAoyAj ker sAmen
igey yAy. tAr tAedr pT eTek ser yAy n.
8
tAr ek er se DAOADAiO ker n. etYk
qs tAr inejr peT cel. mnik yid kjn
qs Aht hey pe r iWkBAeb kuckAoyAj
ker cel.
9
tAr zherr meDY edQe yAy. tAr t AcIerr
pr oeW. Gerr meDY eW pe. jAnAl idey
ecAerr mt Fek pe.
10
tAedr sAmen eyn p]iTbI o AkAz ek<ep
oeW. sUy$ o cA d kAr hey yAy. tArrA ltA
kAz b ker.
11
Bu inej tAr qsedr ickAr ker fAkeCn.
tAr izibr Kub b. sitY es qsr tAr Aedz
mAen. tAr Kub zi)zAlI. Bur idn heb sitY
tI o ByAnk; ek t s kret pAer
pirbte$ nr j elAekedr kAeC Bu r AhbAn
12
Bu bleln/ "Kn etAmr sbRA>kre, AmAr
kAeC iPer s. pbAs/ erAdn o iblAp kret
kret s?
13
Ar etAmAedr hdy iC kr/ etAmAedr bS
ny. etAmAedr Bu Verr kAeC iPer s. kAr
itin k]pAmy.
itin cw ker ereg oeWn n. itin mh dyAmy.
hyet itin ey melr pirkn keriCeln es
ibxey tAr mn pirbt$n krebn.
14
ek jAen/ Bu hyetA tAr mn pirbt$n kret
pAern. mnik itin hyet etAmAedr j pAet
AzIbRAd ereKo eyet pAern. tAhel etAmrA Bu/
etAmAedr Verr ee bil o epy qneb sgR
kret s(m heb.
Bu r kAeC ATnR kr
iseyAen iz[A bAjAo. pbAesr idn iWk kr.
ibezx sBAr idn eGAx, kr.
16
elAekedr k^ kr. ibezx sB fAk. byS
elAekedr k^ kr. izZ o bAcAedr k^ kr.
br o kenr tAedr zyYA Gr eTek ebirey
Asuk.
15

bArA o ebdIr meDY yAjekr/ Bur dAesr


k<Ak. tAedr sbA bluk "Bu etAmAr elAekedr
it k]pA kr. etAmAr elAekedr lAy pet
ido n. edezr elAekedr etAmAr elAekedr
iney WA kret ido nA. edezr elAekedr
ehes blet ido n/ 'oedr Vr ekATAy
17

Bu AbAr edz pnu >SA pn krebn


tKn Bu tAr edezr j x$AkAtr hebn
bM tAr elAekedr dyA krebn.
19
tKn Bu tAr elAekedr se kT bleln/
bM bleln/ "Aim etAmAedr kAeC zs @A(Ars
o ilB etl pAWAeb bM etAmr cr pAeb o
tAet etAmrA sX heb. Aim Ar edzek
etAmAedr kKno pmAn kret edb n.
20
Aim %r edzIy elAekedr etAmAedr kAC
eTek bdUer pAWAb bM Aim tAedr Zk o
DbMsA edez inbRAsen pAWAb. Aim tAedr
ikCek pUbRidekr smue@ bM ikCek piemr
BUmDYsAger pAWAb. tArA pec yAeb bM tAedr
pUi%$g oper Web/ kAr tAr enk (it
kereC?
18

BU imek nbAiyt
kr heb
eh edz/ By ekAer n. An nuAn kr
kAr Bu mh mh kAj krebn.
22
mAeWr pZr By epey n kAr Aerr
BUimet AbAr GAs jAeb. gAeC AbAr Pl Dreb/
bM fmur o @A(A gAeC AbAr %m Pl heb.
23
iseyAenr elAekrA etAmrA Bu Veret
An nuAn kr. kAr itin tAr dArtAr
icH ihsAeb b]iX bx$Aebn. tACAo itin Aegr
metA etAmAedr Aeg Aeg b]iX o ezexr idek
b]iX edebn.
24
Ar eFikr emeJil zesser yAeb/ ilB
etel o @A(Ares ipepel Ber pec peb.
25
"Aim etAmAedr ibre ey smS J<Aekr
ppAl/ lAPAen ppAl/ DbMskArI ppAl/ bM
kAw e r ppAl TR A AmAr mhAqsr
pAiWeyiClAm yArA es bCr etAmAedr zssMs
kereC t Aim pirezAD krb.
26
etAmr cr KAbAr eKey heb bM Bu
etAmAedr Verr nAemr zMs kreb. kAr itin
etAmAedr j elQikk cmkAr kAj kereCn.
Bu beln/ AmAr elAekr Ar kKno lit
heb n.
27
Ar etAmr jAneb ey Aim :Bu S Aeyelr
meDY bAs kir. Aim etAmAedr Bu o Vr Ar
ekAn Vr en. AmAr elAekr Ar kKno lit
heb n.
21

eyAeyl
2:28-3:21

834

rV smS elAekedr tA r A edebn


"Kn eTek Aim AmAr A sbAr meDY
eFel edb. rPel etAmAedr eCelemeyr BAbbA,I
bleb. byS elAekrA SV edKeb Ar etAmAedr
ki,erA dzRn pAeb.
29
Ar es smey Aim mnik/ etAmAedr
dAsdAsIedr opero AmAr A eFel edb.
30
Aim AkAez o p]iTbIet icH edKAb. r)/
An o eD<AyAr S edK yAeb.
31
sUy$ kAr hey yAeb/ cAd re)r mt lAl
hey yAeb. Ar tArpr Bur es mhAn o Byr
idn Aseb?
32
Ar yArA Bur nAm fAek tAr r(A pAeb.
kAr Bur bAkYAnusAer smS elAekrA iseyAn
pbRet o ejrzAelem eb<ec TAkeb. hY/ smS
eb<ec yAoy elAekr/ yAedr Bu efekeCn tArA
iPer Aseb.
28

iyhd Ar zedr it Bu r zAiS


"es smy Aim iyh d o ejrzAelemr
elAekedr bI dz het iPirey Anb. 2 Aim
smS edzek k^ ker iyehAzAPewr ptYkAy
iney Asb. esKAen Aim tAedr ibcAr krb. es
edezr elAekrA AmAr SAeyelr elAekedr iC
iB keriCl. tAr tAedr edezr meDY bAs
kret bADY keriCl. esj Aim essb edzek
zAiS edb. sb edz AmAr edzek inejedr meDY
BAg keriCl. 3 tAr AmAr elAekedr j ilbAw
bYbhAr keriCl. tAr k ebAr j eCelek
bM pAn krbAr j @A(Aresr ibinmey emeyek
ibi* keriCl. mn ik tAr
4
"eh esAr o sIedAn bM pelXIyedr smS
l AmAr it etAmAedr menABAb ik ekAn
ikCr j ik etAmr AmAy zAiS idC etAmr
ik men kr AmAek AGAt krAr j ikC kret
yAC zI Aim etAmAedr kAejr Pl iheseb
etAmAedr zAiS edb. 5 etAmr AmAr rep o esAn
iney igeyC bM AmAr it k]X ijinsil
etAmAedr mier iney igeyC.
6
"etAmr iyhdAr o ejrzAelemr elAekedr
Ikedr kAeC ibi* ker ideyC/ eyn tArA tAedr
edz eTek b dUer iney eyet pAer. 7tAedr ey ey
SAn ibi* hey egeC Aim tAedr esKAen eTek
iPirey Anb bM Aim etAmAedr KArAp kAejr
j zAiS edb. 8Aim etAmAedr sAnedr iyhdAr
elAekedr kAeC ibi* krb bM tAr bdUerr
izbAyIy elAekedr kAeC tAedr ibi* kreb. Bu
kTil beleCn.

yeu r Si t
etAmr jAitge,r kAeC kT eGAx, kr
etAmr yuer j inejedr St kr? blbAn
qsedr jAigey etAl? smS eyA yue ebz
krk.
10
etAmAedr lAl eBe Kg qtir kr bM
kAeS eBe bzR qtir kr. bRl ey/ eso bluk/
"Aim kjn blbAn eyA.
11
eh cAiridekr jAitg/ etAmr tAAtAi s
bM KAen es je ho? eh Bu etAmAr blbAn
qsedr Aen?
12
jAitg ejeg oW? iyehAzAPewr ptYkAy
s? Aim esKAen bes cAiridekr jAitr ibcAr
krb?
13
kAeS lAgAo kAr zs skeC? s dln kr
kAr @A( mAbAr ku pU,R? ipep Ber pec
peC kAr, tAedr Xt mhAn.
14
dA|Ar ptYky cr elAekr BI kAr
dA|Ar ptYkAy Bur ibezx idn igey
AseC.
15
sUy$ o c kAr hey yAeb/ AkAezr n(^o
Ar Ael edeb n.
16
Ar Bu Vr iseyAn eTek gj$n krebn
bM itin ejrzAelm eTeko ickAr krebn.
Pel AkAz o p]iTbI ek<ep Web. ik Bu
Vr tAr elAekedr pe( k inrApd Ay
bM itin SAeyl sAnedr pe( # gR
hebn.
17
"tKn etAmr jAneb ey Aim Bu etAmAedr
Vr/ Aim AmAr pib^ pbRt iseyAen bAs kir.
Ar ejrzAelm pib^ heb. ibedzIr Ar tAr
meDY idey yAtAyAt kreb n.
9

iyhd Ar j n&u n jIbenr itit


"es iden pbRt eTek imX @A(Ars Jer peb
bM ppbRt eTek eDr eSAt beb. iyhdAr
smS zU ndI jel pU,R hey beb. Bur mir
het k s ebr heb/ y Akizy ptYkAek
jl eyAgAeb.
19
imzr DbMsSAn heb bM edAm DbMist Aer
pir,t heb. kAr tAedr inurtA iyhd Ar elAekedr
ibre edKAen heyeC. tAr ined$Ax elAekedr
tAedr edez htY keriCl.
20
ik iyhdAet sbRdA elAek bAs kreb/ elAek
b bMz prprAy ejrzAelem bAs kreb.
21
o elAekr AmAr elAekedr htY keriCl
tA sitY sitY Aim tAedr elAekedr zAiS edb?
Bu Vr iseyAen bAs krebn?
18

835

AemAx BAbbAdIr pu Sk
BU imkA
AemAexr bAt$. tekAy zher AemAx nAem
kjn emxpAlk iCeln. ixy yKn iyhdAr
rAj iCeln bM eyAyAezr pu^ yAribyAm yKn
S Aeyelr rAj iCeln es smey AemAx S Aeyl
spek$ dzRn epeyiCeln. GwnAw BUimkp hbAr
bCr AegkAr kT.

qPnIikyr j zAiS
Bu kTAel bleCn "Aim b esAerr
elAekedr tAedr b dAh$ prAeDr j zAiS
edeb. ekn kAr tAr kiw sm jAitek sirey
iney igeyiCl bM *ItdAs iheseb tAedr edAem
pAiWeyiCl. tAr tAedr BAedr :SAeyl se
imilt hey ey ci) keriCl t tAr men rAeKin.
10
esje Aim esAerr edoyAel An edb. es
An esAerr rAjAsAdilek DbMs kreb.
9

rAemr j zAiS
AemAx bleln iseyAen Bu isMehr metA
edAmbAsIedr j zAiS
gj$n krebn. ejrzAelm eTek tAr ker cSVr
11
gij$t heb. emxpAlkedr sbuj ,BUim Zikey
Bu kTAel beleCn "Aim b
bAdAmI hey yAeb. mnik ki$elr izKr Zikey edAemr elAekedr tAedr b dh$ prAeDr j
yAeb.
zAiS edb. ekn kAr edAm trbAir iney tAr
BAedr :S Aeyl epCen tA ker CewiCl. edAm
3
Bu kTAel beln "Aim b ekAn k]pA edKAyin. edAemr e*AD sAr jIbn Der
dezkbAsIedr tAedr b dAh$ prAeDr j bYAht iCl. b pZr mt SAeylek es ekbl
zAiS edb. ik ekn kAr tAr elAhAr qtrI iCe celeC. 12esje Aim qtmen An edb.
zs mAAeyr y idey igilydek m$n keriCl. es An bSAerr <c imnArel DbMs kreb.
4
esje Aim hsAeyelr bAIet :rAm An
eAnbAsIedr j zAiS
lAigey edb bM es An ibna h dedr
13
rAjAsAdilek DbMs kreb.
Bu kTAel beleCn "Aim b
5
eAenr
elAekedr tAedr b dh$ prAeDr
''tACAAo/ Aim dezekr egewr z)
izkel BA[b. Abenr ptYkAet ey bYi) j zAiS edb. ekn kAr tAr igilyed gB$btI
isMhAsen bes AeC tAek Aim sirey edb. qb- nArIedr htYA keriCl. eAnbAsIr kAjel
den ey rAj rAjd Der AeC tAek Aim iney keriCl j yAet tAr tAedr rAjY inet pAer
cel yAb. rAemr elAekr prAS heb bM bM tAedr rAjYek Aer b kret pAer.
jnsADAr tAedr kIr rAejY iney yAeb. Bu 14esje Aim rbbAr edoyAel An edb. es
kTel beliCeln.
An rbbAr <c imnAr DbMs kreb. GU,RI Jer
mt tAedr rAejYr meDY ibpd es Fkeb. 15tKn
pelXIye dr j zAiS
tAedr rAj bM entAedr inbRAsen iney yAoy
6
Bu kTAiw beln ''Aim sitY GsAbAsIedr heb. tAedr sbAek kse iney yAoy heb.
tAedr b Ay kAejr j zAiS edb. ekn Bu kTAel beliCeln.
kAr tAr kiw edezr smS elAkek ineyiCl
emAyA ebr j zAiS
bM tAedr *ItdAs ihsAeb edAem pAiWeyiCl.
7
Bu kTAel beleCn "Aim b
esje Aim GsAr edoyAel An pAWAb.
emAyAebr elAekedr tAedr b dh$ prAeDr
An GsAr <c imnAr DbMs kreb. 8 bM Aim
saedAedr isMhAsen ey bYi) bes AeC tAek sirey j zAiS edb. ekn kAr emAyAb edAemr rAjAr
ker ideyiCl. 2esj Aim
edb. iS elAen ey rAjAiw rAjd Der AeC tAek hAelAek puiey cn
Aim iney cel yAb. Aim e*Ae,r sADAr mAnuxedr emAyAeb An AlAb bM es An kireyAetr
zAiS edb. tKn pelXIyedr meDY yAr Kno py$ <c imnAr DbMs kreb. esKAen Byr ickAr bM
jIibt bSAy eb<ec AeC tAr mreb. Bu Vr iz[Ar z ezAn yAeb bM emAyAb mAr yAeb.
3
kTAel beliCeln.
esje Aim emAyAebr rAjAedr ezx ker edb
2

AemAx 2:4-3:10

836

bM emAyAebr sb entAedro Kun krb. Bu


kTAel beliCeln.
iyhd Ar j zAiS
Bu kTAelA beleCn "Aim b
iyhdAek tAedr b dh$ prAeDr je zAiS
edb. ekn kAr tAr Bur Aedz mA kret
SVIkAr keriCl. tAr tAr Aedz pAln kerin.
tAedr pUbRpurexr imTY ibVAs keriCl. bM o
k imTYr j iyhd AbAsIrA Vrek nusr kr
eCeiCl. 5tA Aim iyhdAet An lAgAb bM
es An ejrzAelemr <c imnArel DbMs
kreb.
4

S Aeye lr j zAiS
Bu kTAelA beleCn "Aim b
SAeylek tAedr b dh$ prAeDr j zAiS
edb. ekn kAr tAr sAmA repAr j BAel
bM ined$Ax elAekedr ibi* keriCl. kejA
juetAr bdel tAr grIb elAekedr ibi* keriCl.
7
tAr o grIb elAekedr mAiwr opr pu ker
ePel idey tAr opr idey ehew igeyiCl. tAr
sADAr elAekedr keXr kT ezAnAo b keriCl.
k SIelAekr se ipt o pue^r eyQn spk$
iCl. tAr AmAr pib^ nAm DbMs keriCl. 8 tAr
grIb elAekedr kAC eTek jAmAkAp ineC bM
tAr ebdIet pUjA krAr smy o kAp-ecAper
oper bseC. tAr grIb elAekedr wAk DAr
ideyeC. bM se se tAedr kAp-ecApel
bk ihsAeb iney ineyeC. tAr sADAr elAekedr
jirmAn idet bADY keriCl. bM es wAk idey
tAedr edbtAedr mier bes inejrA pAn krAr
j @A(Ars ikeniCl.
9
''ik Aim tAedr sAmen emArIyedr DbMs
keriClAm. emArIyr rs gAeCr metA dIG$edhI
iCl. tAr ok gAeCr metA zi)zAlI iCl. ik
Aim tAedr oprkAr Pl bM ineckAr izkel
nX ker ideyiClAm.*
10
"Aim es Vr iyin etAmAedr imzr edz
eTek iney esiClAm. 40 bCr Der Aim etAmAedr
mrBUimr mDY idey pT ediKey iney igeyiClAm.
emArIyedr edz iDkAr kret Aim etAmAedr
sAhAyY keriClAm. 11Aim etAmAedr eCeledr
keykjnek BAbbAdI bAineyiClAm. Aim etAmAedr
ikC tredr nAsrIy keriC. SAeyelr elAekrA/
ezAen/ sitY kTAw heC . Bu kTAel
beliCeln. 12''ik etAmr nAsrIyedr @A(Ars
pAen As) keriCel. etAmrA BAbbAdIedr
6

Aim ideyi ClAm


emeyr.

r TR iptAmAt bM tAedr eCel-

BAbbA,I kret ibrt keriCel. 13etAmr eyn AmAr


kAeC BArI ebAJAr met. itir) K ebAJA
mAlbAhI gAir metA Aim BAerr cAep nIc hey
egeyiC.
14
ekAn mAnux pAlAet pAreb n i(tm
edQbIro n. zi)zAlI elAekr Ar zi)zAlI
TAkeb n. qsr tAedr inejedr r( kret
smTR heb n. 15tIr-DnukDArI mAnuxo r( pAeb
n. ttm mAnuexrAo pAlAet pAreb n. eGAAy
c mAnuxo pAiley b<Acet pAreb n. es smey/
Kub sAhsI qsr py$ pAiley yAeb. mnik tAr
jAm-kAp pyR pret smy pAeb n. Bu
kTAel beliCeln.
S Aeye lr it stk$ bA,I
SAeylbAsIr/ bAt$Aiw ezAn? SAeyl/
etAmAedr j Bu kTAel beliCeln.
bAt$Aiw etAmAedr sb pirbAerr :S Aeyl je
yAedr Aim imzr edz eTek iney esiClAm.
2
"p]iTbIet enk pirbAr AeC. ik ibezxBAeb
jAnbAr j kmA^ etAmAr pirbArek Aim ebeC
ineyiClAm. bM etAmr AmAr ibre igeyiCel.
esj Aim etAmAedr sb pAp kAejr j zAiS
edb.

S Aeye lr zAiSr kAr,


kmt n hel jn elAk kKenA hAwet
pAreb n? 4 kiw pZek DrAr per kiw yub
isMh re,Y gj$n ker. yid kiw isMh tAr hAy
gj$n ker tAr mAen hl es ekAn izkAr DereC.
5
mAeWr meDY ibCAenA jAel yid ekAn KA n TAek/
teb ekAn pAKI e es tAr meDY peb n.
jAelr muK tKn b heb/ yKn tAet ikC Dr
peb.
6
yid iz[Ay stk$ b<AzI ebej oeW tKn ik
mAnux sitY Bey k<Apet TAkeb n yid zher
ibpd Aes/ tKn buJet heb Bu t GiweyeCn.
7
AmAr Bu/ AmAr sdABu ikC krAr j mniSr
kereCn. ik ikC kAj krAr Aeg/ itin tAr
esbk BAbbAdIedr tAr pirknAil n bel
TAkebn n. 8yid ekAn isMh gj$n ker/ teb elAek
By pAeb. yid Bu kTA beln teb BAbbAdIrA
BAbbA,I kreb.
9-10
saedAedr bM imzerr AsAedr oper yAo
bM bAt$Aiw eGAx, kr ''zmiryAr pbRet cel
s. esKAen &uim ibrAw ibz
] l edKet pAeb. kAr
elAekr jAenn ik ker siWkBAeb jIbnyApn
kret hy. tAr elAekedr it inur iCl.
tAr elAekedr kAC eTek ijins iney int
bM o ijinsel tAedr AsAed luikey rAKt.
3

837
ejAr ker eke enoyA ijinselAet tAedr
ekAxAgAr pU,R hey igeyiCl.
11
esj Bu beleCn/ "k z es edez
Aseb. es z es etAmAedr zi) hr kreb.
etAmAedr <c imnAer etAmr eysb ijins luikey
ereKeC t es iney yAeb.
12
esje Bu beleCn/
"kiw isMh ekAn emxek A*m, krel bM
kjn emxpAlk emxiwek r( krAr ecX krel
emxpAlkiw emexr ekblmA^ ikC Mz b<AcAet
pAreb. es hyt isMehr muK eTek emexr ew p
Tb kAenr kiw Mz ewen inet pAreb.
kBAeb/ SAeyelr iDkAMz elAk r( pAeb
n. zmiryAy yAr bAs kreC tAr hyt ibCAnAr
ekblmA^ kw ekA r( kret pAreb/ Tb
zyYAr cAderr k wker.
AmAr sdABu/ Bu sbRzi)mAn Vr
kTAel beleCn " ibxyil sVe yAekAebr
pirbArek :SAeyl stk$ ker dAo. 14SAeyl
pAp kAj kreC bM Aim tAedr pAp kAejr
j zAiS edb. yKn Aim t krb tKn qbeTelr
ebdIilo DbMs krb. ebdIr z]il ekew edoy
heb bM esel mAiwet pe yAeb. 15Aim
zItkAelr bAIr se se grmkAelr bAIo DbMs
krb. hAitr dAetr bAIilo DbMs heb. b bAI
DbMs heb. Bu o kTAil beliCeln.
13

AemAx 3:11-4:13

SAeyl/ &uim kAjel kret BAlbAs; es


j yAo bM esel kr. Bu kTAel
beliCeln. 6AmAr kAeC etAmr yAet Aes tAr
j Aim enk kAj keriClAm. Aim etAmAedr
ekAn KA eKet id in. etAmAedr ekAn zhero
Ar ekAn KAbAr iCl n. ik etAmr AmAr kAeC
iPer AesA in. Bu kTAel beliCeln.
7
''tACA Aim b]iXo b keriClAm bM esw
Psl etAlAr itn mAs AegkAr kT. esj ekAn
zs jAy in. tKn Aim kiw mA^ zher b]iX
het ideyiC/ ik ekAn zher ny. edezr
kiw Mez b]iX peiCl/ ik edezr Mezr
jim Kub Zken hey igeyiCl. 8esj iw Tb
itniw zherr sADAr mAnuxr jl pAoyAr j
zher kX ker igeyiCl ik esKAen etYk
mAnuexr j yeTX pirmAe, jl iCl n. tKno
py$ etAmr AmAr kAeC sAhAeyYr j AesA
in. Bu kTAel beliCeln.
9
"etAmAedr Pslel erAd bM %Ap idey
Aim emer ePeliC. Aim etAmAedr bAgAn bM
@A(e(t DbMs keriC. ppAelr etAmAedr fmr
u
gAC bM jlpA gAC eKey ineyeC. ik tKno
py$ etAmr AmAr kAeC sAhAeyYr j AesAin.
Bu kTAel beliCeln. 10Aim etAmAedr
ibre sM*Amk bYAiD pAiWeyiC/ imzer eyrkm
Aim keriClAm. Aim trbAir Ar etAmAedr
yubkedr htY keriC. Aim etAmAedr eGAAelAek
iney ineyiC. Aim etAmAedr tAb
u elAek zb edehr
gRe Ber ideyiClAm. ik tKno py$ etAmr
sAhAeyYr j AmAr kAeC AesA in. Bu
kTAel beliCeln. 11sedAm bM GemArek Aim
eyBAeb DbMs keriClAm etAmAedro esrkmBAeb
Aim DbMs keriClAm bM zhrel spU,r
R ep
DbMs hey igeyiCl. etAmr tKn An eTek
ewen An l kAeWr metA heyiCel. ik
tKno py$ etAmr AmAr kAeC sAhAeyYr j
iPer AesAin. Bu kTAel beliCeln.
12
"esj SAeyl/ Aim etAmAr se
kAjel krb. Aim etAmAr je kAjiw
krb. SAeyl/ etAmAr Verr se sA(A krbAr
j St ho. 13Aim ek Aim hiC es/ ey
pbRtelAek qtir keriClAm. Aim etAmAedr
mnelAek s]iX keriClAm. Aim elAekedr iz(
ideyiClAm ik ker kT blet hy. Aim xAek
kAer pirbit$ t keriC. Aim p] i TbIr
pbRtelAr opr idey hAiw. Aim ek AmAr nAm
heC iyehAb/ qsdelr Vr.*

ey nArIr em BAelAbAes
zmiryr pbRet bAzenr ey gABIr cer ebAeC
etAmr ezAn. zmiryAr DnI nArIedr kTA bl
heC. bAzn y$n ndIr pUbRtIer biSt kiw
jAyg. elr b b xA o gr ibKYAt.
etAmr grIbedr AGAt krC. etAmr o grIb
mAnuxedr sbRnAz krC. etAmr etAmAedr SVAmIedr
blC/ ''AmAedr j ikC pAnIy Aen.
2
AmAr Bu/ AmAr sdABu kiw itit
keriCeln/ itin tAr pib^tAr Ar itit
keriCeln etAmAedr kAeC ibpd Aseb. elAek
AMwAr sAhAeyY etAmAedr bI iheseb iney yAeb.
etAmAedr sAnedr iney yAbAr j tAr b<iz
bYbhAr kreb. 3 etAmAedr zhr DbMs heb. SIelAekr
zherr edoyAelr PAwl idey ebirey inejedr o
m]t edehr Sepr opr ine(p kreb.
Bu kTAiw beleCn/ 4''qbeTel yAo bM
pAp kr? iglagel igey Aer ebzI ker pAp kr.
skAel etAmAedr bil sgR kr. it itn idenr
sebr j etAmAedr zesr k dzmAMz iney
es. 5 KAimr idey qtir ekAenA ijins idey DnYbAd
AmAr rV w sADAr,t> " Bu Vr sbz
R i)mAn iheseb
sgR dAo. etYkek eSVCA segRr kTA belA. nuidt hy.

AemAx 5:1-22

838

S Aeye lr j >eKr gAn


SAeylbAsIr/ gAniw ezAn. iblAepr
gAniw etAmAedr je.
2
SAeyelr kumArI nX hey egeC. es Ar
Web n. es kAkI enAMrAr pr pe AeC.
tAek oWAbAr j ekAn elAk en.
3
Bu AmAr/ sdABu kTAel bleCn
''qsnYrA yAr 1/000 elAkek iney zhr tYAg kreb
tAr ZDu 100 jn iney iPer Aseb. 100 jn
iney yArA zhr eCe bAer yAeC/ tArA ekblmA^
10 jn elAk iney iPreb.

iPer AsAr j Bu S Aeyl


ek
sAiht kreCn
4
SAeylbAsIek :SAeyelr rAjpirbAerr
elAekedr hyet it kr heyeC. Bu
kTAiw bleCn "AmAr eVx kr bM jIben
b<Ac.
5
ik qbeTelr idek tAiko n. iglagel eyo
n. sImA epiro n bM ebra-ezbAet eyo n.
iglaglbAsIedr keydI ihsAeb iney yAoy heb bM
qbeTl DbMs heb.
6
Bur kAeC yAo bM eb<ec TAek. yid etAmr
Bur kAeC n yAo/ teb eyAexePr bAIet An
lAgAet Zr kreb. es An eyAexePr g]h DbMs
kreb bM ekAn mAnux qbeTelr es An enBAet
pAreb n.
7-9
sAhAeyYr j etAmAedr Verr kAeC yAoy
ic. V r i e y f s bM oironek* s] i X
keriCeln. itin kArek eBAerr AelAet
pirbit$t kereCn. itin idnek kAerr rAi^et
pirbit$t kereCn. itin smue@r jlek AhbAn
kereCn bM p]iTbIet tAedr eFel ideCn. tAr
nAm heC iyehAb :Bu. itin es iyin zi)zAlI
zher ihMs bAAn. itin es/ iyin kwA suri(t
zhrek ihMsA k prAD ArA DbMs het edn.

bAnAC. ik etAmr kKn o bAielAet bAs


kret pAreb n. etAmr sur @A(Ae(t qtrI
kreC. ik etAmr kKn @A(Ae(t eTek
qtrI pAnIy ASVAd kret pAreb n.
12
ekn kAr/ Aim etAmAedr b prAeDr
Kbr jAin. etAmedr pApAcAr Kub KArAp. eysb
mAnux BAl kAj kreC tAedr etAmr AGAt kerC.
prAD cAp edbAr j etAmr TR inC. etAmr
grIb elAekedr tAedr mAmlAilr suibcAerr j
AdAlet AnAr sueyAg do n.
13
es smey/ ib| iz(kr nIrb hey yAebn.
ekn kAr/ smyw KArAp.
14
etAmr bel ey/ Vr etAmAedr se AeCn.
esje BAl kAj kr/ KArAp kAj ny. tAhel
etAmr b<Aceb bM Bu sbRzi)mAn Vr sitY
etAmAedr se TAkebn.
15
y m tAek G], kr bM y BAl tAek
BAlbAesA. AdAlet AyY ibcAr bYbS iPirey iney
es. hyetA tAhel Bu sbRzi)mAn eyAexePr
pirbAer yAr eb<ec AeCn tAedr it dyAprbz
hebn.
b >eKr smy AseC
AmAr sdABu sbRzi)mAn Vr beln/ "elAek
jnsADArenY iblAp kreb. sADAr elAk rASAGAew
k<Adeb. elAekrA epzAdArI iblApkArIedr BA ker
Aneb.
17
@A(Ae(et sADAr elAekrA ickAr ker
k<Adeb. kAr Aim es pT idey yAbAr smey
etAmAedr zAiS edb. Bu kTAel
beliCeln.
18
etAmAedr meDY keykjn Bur ibcAerr ibezx
idniw edKet cAeC. etAmr ekn ibezx idniw
edKet cAeC Bur ibezx idniwet kAr
iney Aseb/ Ael ny.
19
etAmr mn mAnuexr met heb ey isMehr
A*m eTek pAlAet pAer ik BAuekr Ar
A*A hy ? etAmr mn kiw elAekr mt heb
ey inrAp%Ar j bAIet yAy Tc edoyAel ehlAn
idel sAp tAek kAmAy?
20
Bur ibezx idniw >eKr heb/ Aner ny?
kAerr idn heb/ AelAr ny. t qnrAer idn
heb imwimew Aelo esKAen TAkeb n.
16

S Aeyl
bAsIr ey mel kereC
etAmr DAim$ktAek ibex pirbt$n kr bM Ay
ibcArek htY ker t BUpitt kr.
10
BAbbAdIrA jnsADAre,r kAeC yAy/ bM sADAr
mAnux ey KArAp kAj kreC tAr ibre kT bel.
ey BAbbAdIr Ay bM shj stY ezKAy elAek
tAedr G], ker bM elAekr BAbbAdIedr G],
Bu S Aeye lr pAsnA tYAKAn kreCn
ker.
11
21
etAmr grIb elAekedr kAC eTek AyBAeb
"Aim etAmAr Ciwr idnel G], kir? Aim
kr inC. etAmr tAedr kAC eTek cr pirmA, tAedr SVIkAr kreb n? Aim etAmAedr DmRIy
gm inC. etAmr pATerr wker idey ezQiKn bAi sBAel peBAg kret pAir n?
22
mnik AmAek sgR krAr j yid ehAmbil
sgR
bM zesr sgR dAo Aim esel h
ie yf
s bM oironek iw ibKYAt n(^C.

AemAx 5:23-7:4

839
krb n? mnik Aim SlkAy pZelAr idek
tAkAeb n y &uim ml qnebr j sgR kr.
23
etAmAedr ickAr kr gAnel KAn eTek
iney yAo. Aim etAmAedr bI,Ar suro Znet cA
n.
24
etAmAedr edezr meDY sbR^ suibcAerr DAr
jelr metA shej bey eyet dAo. DAimRktA
eSAetr mt bey yAk eyw kKno Zikey yAeb n.
25
SAeyl/ etAmr 40 bCr Der AmAr je
mrBUimet sgR bM qneb ideyiCel.
26
ik etAmr etAmAedr rAj isOU bM
ikyUenr* mUi%$o bhn kerC. bM etAmr inejr
etAmAedr edbtAedr j tAr bAineyiCel.
27
esje dezekr opAer bI ihsAeb eyn
etAmAedr iney yAoy hy tAr bYbS krb. Bu
kTAel beliCeln. tAr nAm sbRzi)mAn Vr?
S Aeye lr kAC eTek ss
u myw k u
iney enoy heb
iseyAenr etAmr yAr Kub ArAem jIbnyApn
krC bM zmiry pbRet yAr inrAp% nuBb
krC tAedr j KArAp smy AseC. sbecey
r pU , R jAitet ''r pU , R entsmU h .
S AeylbAsIr etAmAedr kAeC sAhAeyYr j Aes.
2
klanIet igey edeK. esKAn eTek b]h zhr
hmAet yAo. pelXIyedr zhr gAet yAo. etAmr
ik rAjYil eTek ebzI Bl AeC n. tAedr
edzil etAmAedr edzilr eTek b.
3
etAmr yAr KArAp smy iey eyet cAC/
tArA ihMsAr zAsn *mz> kAeC iney AsC.
4
ik Kn etAmr sbrkm Arm peBAg
krC. etAmr hAitr dAetr KAew Zey AeC bM
etAmr zyYAy hAt-p Ciey ideyC. etAmr
ASAbl eTek bACr bM emexr dl eTek eCAw
eCAw emxel en KAeC.
5
etAmr etAmAedr bI, bAjAeC bM dAyUedr
mt/ bAjn bAjAen BYAs krC.
6
ezQKIn epyAl eTek etAmr @A(Ars pAn
krC. bM sbecey BAel sugi bYbhAr krC. bM
eyAexePr pirbAr ey nX hey yAeC tAr j emAew
i no.
7
o elAekr Kn tAedr zyYAy zrIr iley
ideyeC. ik tAedr susmy ezx heb. tAedr bI
ihsAeb ibedzI rAejY iney yAoy heb. bM tAr
heb Tm iney yAoy bI elAekr dl. 8Bu AmAr
sdABu tAr nAm bYbhr kereCn bM itit
kereCn
"ey ijinesr j yAekAb gbR ker es ijinsek

isOU bM ikyeU nr il zUrIy edbtAedr nAm.

Aim G], kir. Aim tAedr AsAdilek G],


kir. tA Aim zedr zhr bM r meDY
sbikC eAr kret edb.
S Aeyl
jAitr meDY keyk jn eb< ec TAkeb
9
es smey/ ekAn bAIet yid dz jno eb<ec
TAek teb tArAo mAr yAeb. 10bM yKn ek mAr
yAy tKn kjn A Iy es edh inet Aseb
yAet es m]tedh ebr ker iney igey dAh kret
pAer. A IySVjn iSelAek iney yAbAr j
Aseb. Ar Gerr ipCen TAk ekAn elAkek e
ker ickAr ker bleb/ ''KAen ik etAmAr kAeC
ekAn m]tedh AeC
es bYi)iw %er bleb/ ''n?
tKn es elAkiwr A Iy bAD idey bleb/
"cp ker Amr Bur nAm bYbhAr kret cA n.
11
edeK/ Vr Aedz edebn bM b]h bAIil
wker wker hey eBe peb bM eCAw bAIil
eCAw eCAw Ke eBe peb.
12
eGAAr ik AlgA pATerr pr idey eCAew
n? elAekr ik lAl edoyAr j grelAek
pATerr opr bYbhAr ker n? ik etAmr sbikC
ew ePel. etAmr DAiRktAek ibex pir,t
keriCel. Ar Ay ibcArek it) ibex pir,t
kr.
13
etAmr el-edber* An kr. etAmr blC/
"Amr AmAedr injSV zi)bel kAen$m iDkAr
keriC.
14
''ik SAeyl/ Aim etAmAedr ibre kiw
jAitek pAWAb. es jAit etAmAedr smS edezr
meDY gegAelr s]iX kreb. eleb-hmA eTek
ArbAha-k py$ sbw jue. Bu sbRzi)mAn
Vr o kTAel beliCeln.
ppAl ibxyk dznR
Bu ijinsiw AmAek ediKeyiCeln yKn
itIybAr zs bAet Ar kereC es smey
itin ppledr qtrI keriCeln. rAj Tm zs
ekew enoyAr pr w iCl itIy zs cAx. 2yKn
ppAl edezr smS GAs DbMs ker ePeliCl/
tKn Aim beliClAm/ "eh Bu/ AmAr sdABu/
dy ker AmAedr (m krn? yAekAb ikBAeb Ar
pAeb es t (u@? kAr es Kub bRl?
3
tKn Bu ibxey tAr mn pirbt$n ker
bleln/ "rkm Gweb n.

Aenr dznR
Bu AmAr sdABu ibxyil AmAek
edKAeln Aim edKlAm Bu Vr ibcAerr j
4

el-edbr kiw jAygAr nAm. r TR "ikC n.

AemAx 7:5-8:10

840

pAk Pelr dznR


Anek fAkeCn. es An gBIr sAgrek DbMs
Bu AmAek rkm edKAeln Aim edKlAm
keriCl bM BUimeko As kret Zr keriCl.
5
k Jui Ier Pl. 2 Bu AmAy bleln/
tKn Aim bllAm/ "eh Bu Vr/ dy ker (A
ehAn. yAekAb ikBAeb r( pAeb kAr es (u@.
"AemAx &uim ik edKC
6
Aim bllAm/ "k Jui IkAlIn Pl.
tKn Bu ibxey tAr mn pirbtn
$ ker bleln/
tKn Bu AmAy bleln/ "AmAr elAk
" GwnAo Gweb n.
SAeyelr pir,Am es egeC. Aim Ar tAedr
oln dir dznR
pAp ep( krb nA. 3 mierr gAnil zbyA^Ar
7
Bu AmAek dzRn edKAeln Bu tAr hAet kr gAen pir,t heb. Bu AmAr sdABu AmAy
oln di iney k edoyAelr DAer dAieyiCeln. kTAel beleCn. cAiridek zbedh/ nIreb
8
elAek essb zb edh bhn ker en Sp ker
Bu AmAy bleln/ "AemAx/ &uim ik edKC
ePel rAKeb.
Aim bllAm/ "kiw oln-di.
tKn AmAr sdABu bleln/ "edK/ Aim
SAeyelr elAekr meDY oln-di rAKb. tAedr S Aeye lr bYbsAyI r ekbl wAk pAey sAhI
4
'sADutek Aim Ar PsakAet edb n. Aim
etAmr yAr shAy elAekedr dAibey cel/
9
kAel dAgil* sirey edb. sahAekr c yAr edezr dir@ elAkedr DbMs kret ecX
SAnil DbMs heb. SAeyelr pib^ SAnel krC/ AmAr kT ezAn?
5
pATerr iFibet pir,t kr heb. Aim yAribyA emr
etAmr bYbsAyIr bel TAk/ "kKn mAbs
pirbArek A*m, ker trbAir Ar htY krb.
gt heb yAet Amr AbAr ebcekn kret pAir
kKn ibAmidn ezx heb yAet Amr gm en
misy AemAxek TAmAet ecX kreln
ebcet pAir tKn Amr dAm bAAet pArb bM
10
misy/ qbeTelr DAn yAjk SAeyelr mAepr pA^ eCAw kret pArb.* Amr ojenr
rAj yAribyA emr kAeC bAt$ pAWAeln "AemAx ehr ePr ker elAk WkAet pArb.
6
ApnAr ibre c*A kreC. SAeyelr elAekrA
grIbr tAedr -, ezAD kret pAreb n. tA
yAet pnAr ibre yu ker es tAr ecX kreC. Amr tAedr *ItdAesr mt iken enb. osb
es t kT bleC ey tAr sb kT edz Der shAy elAekedr Amr kejA juetAr dAem
rAKet pAreC nA. 11AemAx bleC/ 'yAribyA m trbAir iken enb. Amr mAiwet pe yAoyA gm ibi*
Ar inht heb bM SAeyelr elAekedr bI krb.
7
ihsAeb tAedr edz eTek ebr ker iney yAoy
Bu tAr nAem itit kreln/ yAekAebr
12
heb. Ar misy AemAxek bll/ "eh dzRk gbR.
iyhdAy cel yAo/ esKAen KAo dAo Ar cAr
"sb elAekr eysb kAj kereC t Aim
kr. 13ik qbeTel Ar kKno BAbbA,I kr n. kKn Buel yAb n.
8
hl yAribyA emr pib^ jAyg/ S Aeyelr mir?
smS edz sb ibxeyr j ek<ep Web.
14
tKn AemAx %er misyek bleln/ "Aim edez bsbAskArI itiw elAk m]tedr j *n
kjn epzAgt BAbbAdI n; mnik BAbbAdIedr kreb. imzerr nIl nedr mt smS edz TAl
pirbAr eTeko n. Aim egA-pAln kir o fmur pAtAl kreb.
9
gAeCr y in. 15Aim kjn emxpAlk iClAm.
Bu Aro beleCn "es smy Aim sUy$ek
ik Bu emxpAl t%AbDAenr kAj eTek AmAy pu r eblAet S g t krb. AkAz pirAr
efek ineln bM bleln/ 'yAo bM AmAr elAk TAkelo p]iTbIek kArAC krb.
10
S Aeylek Bib`A,I kr. 16tA Bur bAt$ ezAn.
etAmAedr Ciwr idnelAek m]tedr j
&uim AmAy SAeyelr ibre ekAn BAbbA,I blet ezAekr iden pir,t krb. etAmAedr smS gAnil
o sahAk pirbAerr kAeC cAr kret inexD kerC. :m]tedr j iblAp gIet pir,t heb. etYk
17
ik Bu beln/ 'etAmAr SI ngerr meDY eb elAkek ezAkbS prAb o etYekr mATAy wAk
heb. etAmAr pu^-kAedr trbAir Ar htY kr pAb. kmA^ pue^r ibeyAegr ezAekr mt ezAk
heb. elAekr etAmAr jim hSgt ker krAb. Ar ezxw b it) heb.
inejedr meDY BAg ker eneb Ar k ibjAtIy
edez etAmAr m]&uY heb. SAeyelr elAekedr
initBAeb edz eTek bI ihsAeb iney yAoy
heb.

kAel dAgil A(irk eTR/ "Aim oedr in]it edb n.

tKn pArb
krb.

A(irk eTR/ ''P eCAw o ezkl BArI

AemAx 8:11-9:15

841
eV rr kTAr j bl Aku itr smy AseC
11
Bu beleCn
"edK/ mn idn AseC yKn edez iB$( heb.
elAek tKn riwr j (uiDt b jelr j
ippAist heb n. n/ elAek Bur bAekYr j
(uiDt heb.
12
elAek Verr bAekYr j m]t sAgr eTek
BUmDY sAgr py$ bM %err edz eTek pUebRr
edz py$ Geu r ebAeb. elAekr Bur bAekYr eK<Aej
KAen esKAen Guer ebAeb ik t pAeb n.
13
es smy sur/ tr o tr,Ir \Ay |An
hey peb. tAr zmiryr pAepr* nAem zpT
keriCl/ bel/ 'eh dAn/ Amr etAmAr edbtAr
nAem zpT keriC. Amr etAmAr edbtA ebr-a ezbAr
nAem zpT kriC. ik tAr pe yAeb bM Ar
kKen Wet pAreb n.
ebdIr sAmen dAym
An Bu r dznR
Aim AmAr sdABuek ebdIr pAez dAiey
TAket edKlAm. itin bleln/
"Ser mATAy AGAt kr tAhel smS Ailk
ne Web. mnik ecQkAW py$ pe yAeb. es
S elAekedr mATAy eBe ePl Ar tAo yid
ek ek eb<ec TAek teb Aim trbAirr Ar
tAedr htY krb. pAlAelo/ kjno r( pAeb
n.
2
tAr yid pAtAl py$ gBIr gt$ K<ue tAr
meDY yAyo Aim tAedr esKAn eTeko ewen ebr
ker Anb. tArA AkAez eW egelo esKAn eTek
Aim tAedr nAimey Anb.
3
ki$l pbRetr cAy luikey TAkelo Aim
esKAen tAedr K<uej ebr krb. bM esKAn eTek
iney Asb. yid tAr smue@r tlAy igey AmAr
kAC eTek luekAbAr ecX ker/ teb Aim esKAen
sApek Aedz krb Ar es tAedr kAmAeb.
4
yid tAr bI het zedr sAmen yAy teb
esKAen Aim trbAirek Aedz krb Ar t tAedr
htY kreb. </ Aim tAedr pr njr rAKb
edKb ikBAeb tAedr pr ml Anet pAir/
ml ny.

iBi%r opr SApn kereCn. itin smue@r jlek


fAekn bM b]iXrep t edezr opr eFel edn.
iyehAb tAr nAm.
S Aeye lr ibnAz sV e Bu r itit
Bu kT beln
"eh SAeyl/ &uim AmAr kAeC kUzIyedr met.
Aim SAeylek imzr edz eTek ebr ker
eniClAm. Aim keAr eTek pelXIyedr bM
kIr eTek rAmIyedr ebr ker eniClAm.
8
Bu AmAr sdABu pAppU,R rAjY/ SAeyelr
idek ecey AeCn. Bu beln/ ''Aim p]iTbIr buk
eTek SAeylek pAwn krb ik yAekAebr
pirbArek spU,RBAeb DbMs krb n.
9
Aim SAeyl jAitek DbMs krbAr Aedz
idiC. Aim SAeyelr elAekedr smS jAitr
meDY Ciey edb. yKn es cAlinet zs JAe tKn
BAel zsil cAlinr eBtr idey nIec pe ik
KArAp eflAil Dr pe. yAekAebr pirbAerr
seo etmniw kr heb.
10
AmAr elAekedr meDY pApIr bel/ 'AmAedr
ekAn m Gweb n . ik tAedr sbAek trbAirr
AGAet htY kr heb?
7

zAiS DbMs py$


AmAr sdABu sbRzi)mAn Bu edzek SpzR
krel t gel yAeb. tKn edez bsbAskArI skel
m]tedr j ezAk kreb. edz imzrIy nIl nedr
met TAl pAtAl kreb.
6
Bu tAr operr Grel AkAezr iDktr
ec qtir kereCn. itin tAr elAekedr p]iTbIr

rAjY pnu >SA penr j eV rr itit


"dAyUedr tAbu* pitt heyeC. ik es smy
Aim AbAr t SApn krb. Aim edoyAelr
gt$el sArAebA. Aim r DbMsSp eTek AbAr
gb. Aim tAek pUebR eymn iCl esBAeb AbAr
ge &ulb.
12
tArpr/ tArA/ yAr AmAr nAem iBiht hy/
tArA edAemr bM edezr A bizX Mezr
s% h kreb Bu beln/ itin el
kern.
13
Bu beln/ "es smy AseC yKn hAlbAhk
zs eCdekr se tAl imiley p ePleb. @A(
md$nkArI/ @A( cynkArIek CAiey yAeb. pbRt
bM ppbRt eTek imX @A(Ars Jer peb.
14
Aim AmAr elAekedr SAeylek bI dzA
eTek iPirey Anb. tAr DbMs hey yAoy zhril
AbAr geb bM esKAen bAs kreb. tAr
@A(e(t SApn kreb bM tAedr p @A(Ars
pAn kreb. tArA bAgAn kreb bM t eTek Pl
Ahr, ker KAeb.
15
Aim AmAr elAekedr tAedr edez SAyIBAeb
bsbAs krAb. ey edz Aim tAedr ideyiC/ esKAn
eTek tAedr Ar kKno ibiC kr heb nA. Bu
etAmAr Vr sb beleCn.

zmiryA r pAp zmiryAr bACr edbt.

d A y Ue d r t A b u
iyhdAr edz.

11

r TR het pAer ejrzAelm zhr Tb

842

obidy BAbbAdIr pu Sk
edAm zAiS pAeb
obideyr dzn
R . AmAr Bu sdABu edAm sV e
kTAel beleCn.
Amr SVyM Bu Verr kAC eTek kiw Kbr
ZnlAm. ibiB jAitr kAeC kiw bAt$A pAWAenA
heyiCl. es beliCl/ "cel/ edAemr ibre yu
kir.
Bu edAemr se kT bleln
"edAm/ Aim etAmAek (u@tm jAitet pir,t
krb. etYek etAmAek G], kreb.
3
etAmAr hAr etAmAek oper &ueleC. &uim
es sb hAy bAs kr/ eyil dUrAerAh <c pAhAe
biSt. etAmAr bAI pbRetr eTek ebz enk
oper. esje &uim men men bel/ 'ek AmAedr
nAmAet pAer n.
2

10

lAy etAmr cAp peb bM etAmrA


icrkAelr j DbMs hey yAeb. ik ekn kAr
&uim etAmAr BA yAekAebr se tY inur Acr
kerC.
11
&uim S Aeyelr zedr se hAt imileyiCel.
ecn mAnuexr S Aeyelr Dn iney egeC. ibedzIr
S Aeyl zherr drj idey ebz keriCl. essb
ibedzIr G<uiw ecel iWk keriCl/ ejrzAelemr
ekAna Mzw tAr dKl kreb. bM &uim tAedr
se iWk esKAen inejr BAgiw ebeC enbAr j
ep( keriCel.
12
&uim etAmAr BAeyr ibpedr smey ehesiCel.
esw kKno etAmAr krA ict hyin. yKn zrA
iyhdA DbMs kriCl es smey &uim KuzI iCel.
etAmAr kKno esw kr ict hyi n. tAedr ibpedr
smy &uim bA keriCel. etAmAr kKno esw
kr ict hyin.
13
etAmr AmAr jAedr zherr drj idey
ebz keriCel/ bM tAedr sms edeK etAmr
ehesiCel. tAedr smsAr smey etAmAedr kKno
esw krA ict hyi n. tAedr ibpedr smey etAmr
tAedr Dnspd iney ineyiCel. etAmAedr kKno
esw kr ict hyin.
14
ecQmATAr emAe etAmr dAieyiCel bM eysb
elAekr pAlAbAr ecX kriCl tAedr etAmr htY
keriCel. etAmAedr kKno esw krA ict hyin.
eysb elAekr jIibt bSAy pAlAiCl etAmr
tAedr DeriCel. kKno es kAj etAmAedr kr
ict hyin.
15
sb jAitr opr Bur idn AseC. etAmr
edr it y KArAp kAj keriCel/ etAmAedr
ito esil Gweb. o k KArAp ijinx
etAmAedr mATAeto peb.
16
o k m ibxyil etAmAedr mATr opr
es peb. ekn kAr etAmr AmAr pib^ pbRetr
opr r)pt Giwey C . tA A jAitr
etAmAedr r)o JrAeb.* etAmr ezx hey yAeb.
men heb eyn etAmAedr ekAn iS iCl n.
17
ik iseyAn pbRet ikC elAk jIibt eTek
yAeb. tAr ibezx elAk bel g,Y heb. yAekAebr

edAmek nIec nAmAen heb


Bu Vr kTAiw beleCn "&uim yido
gelr met <ce t oe bM tArAedr meDY etAmAr
bAs ker rAeK/ tAhelo Aim esKAn eTek etAmAek
nIec nAmAb.
5
sitY etAmAr ibnAz heb? ecAerr etAmAr kAeC
Aseb? Ar/ fAkAetr rAi^eblAy Aseb? o
ecAerr y cAy tAr sb iney yAeb? yKn imkr
etAmAedr e(et @A(AsmUh sMh ker tArA t
keykw @A(A ePel ereK yAy.
6
ik zr exQr :edAemr iDbAsIr exQr
bMzDr luekAen Dn t t ker K<ujeb bM
tAr sb K<uej pAeb.
7
eysb elAekr etAmAedr shkArI tAr sbA
etAmAedr edz eTek ejAr ker ebr ker edeb.
etAmAedr r burA etAmAedr se cAlAkI
kreb bM etAmAedr Ay kAj kret bADY
kreb. etAmAedr sIr etAmAedr P<Aed ePlbAr
pirkn kreb. tAr bel/ 'itin ikC seh
krebn n?
8
Bu beleCn/ "idn Aim |AnI elAekedr DbMs
krb. Aim exr pbeR tr biu mAn elAekedr DbMs
krb.
9
qtmn/ etAmAr zi)mAn mAnuxil Atit
heb. exQr pbRetr etYkiw mAnux DbMs heb. kAr JrAeb A(irk eTR/ "eyeh&u etAmr AmAr pib^
pbRetr opr @A(Ars pAn keriCel eseh&u A jAitr
enk elAkek htY kr heb.
Amr pAnpA^ eTek pAn kreb.
4

843
bMzDerr inejedr iDkArBu) ijinsel
iPirey iney yAeb.
18
yAekAebr pirbAr Aenr mt hey Web.
eyAexePr jAit heb iizKAr mt. ik exQr
pjAitr heb e,r mt. iyhdAbAsIrA edAmek
puiey ePleb. iyhdAbAsIrA edAmek DbMs ker
edeb. tKn exQr pjAitr meDY ek jIibt
TAkeb n. ekn kAr Bu Vr kTAiw
beleCn.
19
tKn enegB-r elAekr exQr pbRet
bAs kreb bM pAhAer pAdedezr elAekr
es pelXIyedr edzil iDkAr ker eneb.

obidy 18-21

o sb elAekr Piyemr bM zmiryAr


edez bAs kreb. igilyd ibAmIenr iDkArBu)
heb.
20
SAeyelr elAekr tAedr bAI CAet bADY
heyiCl; ik o sb elAekrA sAirP py$
knAnIy edz iDkAr kreb. iyhdAr elAekr
ejrzAelm tYAg ker sPAred igey bAs kret
bADY heyiCl. ik tAr enegeBr zhril iDkAr
kreb.
21
ibjyIr iseyAn pbRetr per yAeb. bM
eysb elAkjn exQr pbRet TAek tAedr zAsn
kreb o rAjYiw Bur iDkArBu) heb.

844

eyAnA BAbbAdIr pu Sk
eV rr AhbAn Ar eyAnAr plAyn
Bu im%eyr pu^ eyAnAr se kT beliCeln.
Bu beliCeln/ 2''nInbI kw b zhr. Aim
ZeniC/ esKAnkAr elAekr nAnArkm KArAp kAjkm$
kreC. kAej es zher yAo bM elAekedr bl
tAr eyn es KArAp kAj kr b ker.
3
eyAn Verr Aedz mAnet cAnin esj eyAn
Bur kAC eTek pAlAenAr ecX keriCeln. eyAn
yAePAet egeln. eyAn esKAen kw enQk edKet
epeyiCeln eyw enk dUerr zhr tzRIez yAiCl.
eyAn enQkAet eW yAbAr BA ideln. Verr
kAC eTek pAiley yAbAr j eyAn enQkAy tzRIz
pyR m, kret eceyiCeln.

kir/ itin es Vr iyin smu@ o BUim s]iX kereCn.


10
eyAn elAkjnedr bleln/ itin Bur kAC eTek
pAiley yAiCeln. elAekr kT ejen Kub
By epey egl. eyAnAek tKn tArA ije|s krl/
"&uim etAmr Verr ibre ekn mn Byr
kAj kerC
11
bAtAs o smue@r eF *mz> zi)zAlI het
Ar keriCl. tA elAekr eyAnAek ije|s krl/
"Amr AmAedr r( krAr j ik kreb smu@ek
zA krbAr j AmrA etAmAr it ik kreb
12
eyAn elAekedr bleln/ "Aim jAin Aim
Bul keriC. esje smue@ J eseC. AmAek
smue@ Ce ePel dAo. tAhel smu@ zA hey
yAeb.
13
BArI J
ik elAekr eyAnAek smue@ Ce idet cAl
4
ik Bu smue@ kw b rkemr J AnAeln. n. elAekr enQkAiwek tIer iPirey AnAr ecX
bAtAs smu@ek Kub r( ker &ulel. Jw t kret lAgl. ik tAr sPl hl n. c bAtAs
zi)zAlI iCl ey enQkAiw eBe wker wker hbAr bM %Al smue@r eF Aro zi)zAlI hey Wet
p*m hl. 5feb yAoyAr hAt eTek r( krAr lAgl?
j elAekr enQkAiwek hA kret ecX krl.
eyAnAr zAiS
esj tAr enQkAr mAlel Cue smue@ ePel
14
idet Ar krl. mAiJr Kub By epey egl.
esje elAekr Bur kAeC ickAr ker
etYek tAedr edbtAr ee ATRnA kret Ar bll/ "Bu Amr elAkiwek tAr KArAp kAejr
krl. eyAn enQkAr ekbAer pAAeg cel egeln j smue@ Ce ePel idiC. kAej dy ker
bM itin Zey peln o GuemAet egeln. 6enQkAr blebn n ey Amr k ined$Ax elAkek emer
DAn mAiJ eyAnAek edKet epl bM bll/ "eW ePlAr j edAxI. tAek emer ePlAr j dy
pe? &uim ekn GumAeC &uim etAmAr edbtAr ker AmAedr emer ePlebn n. Amr jAin Apin
kAeC ATRnA ker? edbtA hyet etAmAr ATRnA heCn Bu/ bM Apin y cAeCn t sbikC
kret pAern. ik dy ker Apin AmAedr it
Znebn bM AmAedr r( krebn?
sdy ehAn.
15
Jer kAr ik iCl
esje elAekr eyAnAek smue@ ePel idl.
7
tKn elAekr ek prek bll/ "Amr J eTem egl smu@ AbAr zA hl? 16elAekr
b G<uiw ecel jAnet ecX krb ey$AgelA Gwn edeK By epey egl bM tArA Buek
ekn AmAedr BAegY GweC.
Kub By ept. tAr Bur nAem ibezx zpT inl
esj elAek G<u iw cAll bM edK egl/ eyAnAr bM q neb sgR krl.
17
je ey$Agel GweC. 8tKn elAekr
Ar Bu eyAnAek igel ePlAr j kw
eyAnAek bll/ "edK/ etAmAr edAex Byr b mAC iWk ker ereKiCeln. eyAn mAeCr epewr
J AmAedr BAegY GweC? esj AmAedr bl meDY itnidn o itnrAi^ reln.
&uim ik kereC etAmAr epz ik &uim ekAT
mAeCr epewr meDY TAkAkAlIn eyAn Bu/ tAr
eTek AseC etAmAr edz ekATAy etAmAr
Verr kAeC ATRn ker beliCeln/
2
elAekr kArA
"Aim Kub KArAp bSAr meDY iClAm. Aim
9
eyAn elAekedr bleln/ "Aim kjn Iy Buek sAhAeyYr j fAklAm bM itin AmAek
%r ideln? Aim kberr Aer gBIer iClAm
:dI. Aim Bu/ SVegRr Verr pAsnA

eyAnA 2:3-4:4

845
Bu/ Aim ApnAek ickAr ker fAklAm bM
Apin AmAr rb Znet epeln?
3
"Apin AmAek smue@ ePel ideyiCeln.
ApnAr zi)zAlI eF AmAr pr ACe peiCl.
Aim gBIr/ it gBIr smue@ feb eglAm. AmAr
cAiridek ekbl jl iCl.
4
tKn Aim BAbiClAm/ 'Kn AmAek bADY hey
esKAen eyet heb eyKAen Apin AmAek edKet
pAebn n. ik Aim sAhAeyYr j tbu ApnAr
pib^ mierr idek eceyiClAm.
5
"smue@r jl AmAr cAiridk iGer Drl. jl
AmAr muK eFek idl/ Aim in>VAs inet pAriClAm
n. *mz> Aim gBIr eTek gBIrtr smue@ cel
eyet TAklAm. smue@r qzbAl AmAr mATAr cAiridk
jiey egl.
6
Aim smue@r tledez iClAm/ eyKAn eTek
pAhAel Ar heyeC. Aim eBebiClAm Aim
kArAgAer sAr jIbenr j bI hey egiC.
ik Bu AmAr Vr/ AmAek AmAr kberr mDY
eTek ebr ker Aneln? Vr/ Apin AbAr AmAek
jIbn dAn kreln?
7
"AmAr A A sb Az eCe ideyiCl. ik
tKn Aim Buek Sr krlAm. Bu/ Aim ApnAr
kAeC ATRnA keriClAm. bM Apin ApnAr pib^
mier AmAr ATRnAil ZeniCeln.
8
"keykjn elAk mUlYhIn mUi%Rr pUej ker.
ik mUi%$il kKn tAedr sAhAyY kreb n.
9
pir^A ekbl Bur kAC eTek Aes? "Bu
Aim ApnAr ee sgR krb bM Aim
ApnAr zMsA krb o ApnAek DbAd jAnAeb.
Aim ApnAr kAeC ibezx itit krb bM
eyil krb bel Aim itit keriClAm essb
kAjel Aim krb.
10
tKn Bu o mACiwr se kT bleln bM
mACiw bim ker eyAnAek Zken jimr pr ePll.
rV fAkeln bM eyAn A| pAln kreln
tKn Bu AbAr eyAnAr se kT bleln/ 2 ''
b]h zhr nInbIet yAo bM Aim etAmAek y
bil tA cAr kr.
3
tA eyAn Bur A|ApAln kreln bM
nInbIet egeln. nInbI iCl ebz b zhr. zhrwAet
Guret kjn elAekr itnidn smy lAgt.
4
eyAn zhriwr ekSel igey jnsADAr,ek
Dem$Apedz idet Ar kreln. eyAn bleln/ ''Ar
40 idn pr/ nInbI DbMs hey yAeb?
5
nInbIbAsIr Verr kAC eTek bAt$ epey
ibVAs krl. elAekrA ikC smeyr je KAoy
dAoy b ker tAedr pAp kAj sV e ic krl.
elAekrA tAedr >K kAz krAr j ibezx Dre,r

jAm-kAp prl. zherr sb elAekrA t krl


mhAn eTek sADAr skel.
6
nInbIr rAj kTAel Zneln bM itin
inejo tAr inejr KArAp kAejr j >iKt heln.
esj rAj tAr isMhAsn eCe ideln. tAr ibezx
epAzAko eCe ePleln bM itin ey >iKt t
edKAbAr j ibezx Drenr epAzAk preln. tArpr
rAj CAeyr meDY bseln. 7rAj kiw ibezx
bAt$ ileK bAt$Aiw sAr zher er, kreln
rAj bM tAr zAskge,r Aedz
ikC smeyr j elAekrA bM pZrAo
b ikC KAeb n. pZr pAlek mAeW cret
edoy heb n. nInbIet jIibt ikC ekAn
KA b pAnIy jl KAeb n. 8ik etYk
elAk bM etYk pZ tAr >K kAz krAr
j kiw ibezx epAzk preb. elAkek
Verr kAeC cSVer k<Adet heb. etYk
elAekr jIbnyA^Ar pit pirbt$n kret
heb bM tAr KArAp kAj kr b kreb.
9
tKn Vro hyet pirbit$t hebn bM
itin ey kAj krAr kTA eBebiCeln t krebn
n. hyet Vro bdel yAebn bM *u
hebn n. tAhel Amr (yA hb nA.
10

elAek ey sb kAj kereC t Vr edeKiCeln.


Vr edKeln ey/ elAek KArAp kAj kr b kereC.
kAej Vr bdel igeyiCeln bM y eBebiCeln
t kreln n. elAkek Vr zAiSo ideln n.
eV rr k] pA eyAnAek *
u krl
eyAn BAbeln w Kub KArAp ey Vr zhriw
r( kereCn. eyAn *u heyiCeln. 2eyAn
Buek iBeyAg ker bleln/ "Aim jAin sb
GwnA Gweb? Aim AmAr edez iClAm bM Apin
AmAek KAen Aset beliCeln. es smey/ Aim
jAntAm ey Apin m zherr elAekedr (m
krebn. esj Aim iWk keriClAm tzRIez pAiley
yAb. Aim jAin ey pin Kub dyAlu Vr? Aim
jAin ey Apin elAekedr (mA kern bM kek
zAiS idet cAn n? Aim jAin ey Apin kr,Ay
pirpU,R? Aim jAin ey yid elAekr tAedr
m kAjkm$ b ker/ tAhel Apin tAedr DbMs
krAr pirkn pirbt$n krebn. 3esje Kn
ApnAek ij|As kriC/ Bu dy ker AmAek
htY krn. AmAr pe( eb<ec TAkAr ecey m]&uY
BAel heb?
4
tKn Bu bleln/ ''&uim ik men kr ey/ Aim
o elAekedr DbMs krlAm n bel etAmAr rAg
kr iWk heC

eyAnA 4:5-11

846

sb bYApAerr j eyAn *u hey reln.


esje es zhr eTek cel egeln. eyAn zherr
kAeC pUbRidek kw jAygAy igey hAijr heln.
esKAen eyAn tAr inejr j kw Ay qtrI
kreln. tKn itin esKAnkAr CAinr tlAy CAyAet
bseln bM zher ik Gweb t edKAr j ep(
kret lAgeln.
5

ku me gAC o kIw pt
t(,A Bu kiw kume gAC hoyAr Aedz
ideln bM esiw eyAnAr opr Kub tAAtAi eyAnAr
mAT CAiey ebe Wl. tAet eyAnAr pe( ArAem
TAkbAr j kiw WA jAyg qtrI hl.
gACiwr j eyAnA Kub KuzI hl.
7
perr idn skAel/ Vr kiw kIwek o gACiwr
Mz KAbAr j pAWAeln. kIwiw gACiw eKet Ar
krl bM gACiw mer egl.
8
sUy$ yKn mDY AkAez el tKn Vr pUbR
idk eTek grm hAoy bey ideln. eyAnAr mATAr
6

iWk oper sUy$ Kub grm hey Wel bM eyAn


Kub bRl hey peln. eyAn mrbAr j Verr
numit cAeln. itin bleln/ "AmAr eb<ec TAkAr
ecey mer yAoyA brM BAel.
9
ik Vr eyAnAek bleln/ ''&uim ik men kr
ey ZDumA^ gACiw mer yAbAr je etAmAr rAg
kr iWk heyeC
eyAn %r ideln/ ''</ AmAr rAg krA ict?
Aim etA *u ey mret cA.
10
bM Bu bleln/ "&uim o cArAgACwAr j
ikC kr in? tAek &uim bAiey etAlin? rAi^eblAy
cArAgACw ebe eWiCl bM perr idn skAel
mer egeC. Ar Kn &uim o gACwAr j >iKt?
11
&uim yid o cArAgACwAr j t mn>(u het
pAerA/ tAhel b Aim b zhr nInbIr
j >K ebAD kret pAir bM tAek (m kret
pAir. o zher b elAk bM jIbj AeC.
sMKYAy 1/20/000 ebzI mAnux o zher eC/ bM
tAr tAedr m kAejr sVe jAnt nA.

847

mIKA BAbbAdIr pu Sk
zmiry bM S Aeyl
zAiS pAeb
Bur bAkY mIKAr kAeC l. w iCl eyATm/
Ahs bM ihiy rAjAedr rAje r kAl.
r iCeln iyhdAr rAj. mIK iCeln emAerXIeyr
bAis. zmiry bM ejrzAelemr sVe mIKAr
dzRn heyiCl.

oeh elAekr/ etAmr ezAn? p]iTbI bM p]iTbIr


smS ijinx/ etAmr ezAn? AmAr Bu sdABu
tAr pib^ mir eTek Asebn. AmAr Bu
etAmAedr ibre sA(I ihsAeb Asebn.
3
edeK/ Bu tAr SAn het ebr hey AseCn.
itin p]iTbIr c SAnilr pr idey ehew yAbAr
j AseCn.
4
tAr pAeyr tlAr pbRtil glet Zr kreb/
eymn emAm Aenr sMSpezR es gel yAy.
ptYkAil ePew yAeb bM <c pAhA eTek p
jelr met nIecr idek bet TAkeb.
5
ik ekn kAr hl/ yAekAebr pAp bM
SAeyl jAitr pApsmUh.

zmiryAr (etr ekAn rkm AerAgY sb ny.


tAr erAg :pAp iyhdAet CieyeC. Ar t AmAr
jAedr drjAr kAeC es ep< Q eCeC. ezex
ejrzAelemr sbR^ CAeC.
10
kT gAet ebAel n. AeOAet ek<ed n.
qb-il-PAr DUelAy inejek giey dAo.
11
zAPIer bsbAskArI etAmr n o lit
bSAy rASA pAr ho. sAnen bsbAskArI elAekr
bAer Aseb nA. qb-selr ezAk ibh etAmAedr
kAC eTek tAr sAn iney eneb.
12
BAel Kbr AsbAr ep(Ay eTek merAetr
elAekr bRl hey igeyiCl. ik ekn kAr
Verr/ kAC eTek ejrzAelm zherr drjAy ikC
KArAp ijins enem AseC.
13
eh lAKIz k/ &uim reTr se kiw tgAmI
eGA jue dAo. iseyAenr pApel lAKIez
Ar heyiCl. ik ekn kAr/ &uim SAeyelr
pAepr pT nusr kerC.
14
esj &u im ibdAy I phArel b
emAerx-gAek edeb. ka xIebr bAIelA
SAeyelr rAjAedr tAirt kreb.
15
etAmr yAr mAerzAet bAs krC/ Aim
etAmAedr ibre kjn elAkek Anb. es
elAkiw etAmAedr iDkAerr ijinsel iney eneb.
SAeyelr mihmA :Vr em Aseb.
16
esj inejedr cl ekew ePl/ mAT wAk
ker ePl. ik ekn kAr &uim es smS sAnedr
j k<Adeb yAedr &uim BAlbAes. etAmAedr cl
ekew ePl bM gelr met inejedr mAT wAk
ker ePel etAmAedr >KkAz ker. ik ekn
kAr etAmAedr sAnedr etAmAedr kAC eTek iney
enoyA heb.

zmiry / pAepr kAr,


ik kAre yAekAb pAp krl zmiry tAr
kAr. iyhdAet ArADn krAr c SAn ekATAy
ejrzAelm ik es jAyg ny?
6
es kAre,/ Aim zmiryAek kiw pATerr
Sp bAiney edb bM @A(A e(etr j qtrI
kiw SAn. Aim zmiryAr pATrelAek nIecr
ptYkAy eWel edb/ Pel ekbl tAr iBtw pe
TAkeb?
7
tr sb mUi%$il wker wker ker eBe
edoy heb. ebAbi] % ker ey TR zmiry erAjgAr
keriCl tAo Aen puiey edoy heb. Aim
elAekedr X pirkn A smhU
tAr sb A edbedbIr mUi%$el DbMs krb. ik
yAr pAp krAr pirkn ker tAedr eLz heb.
ekn kAr AmAr it ibVS hey zmiry tAr
o elAekr ibCAnAy Zey Zey X pirknil
Dn lAB kereC. tA AmAr it ibV S elAekrA
ker. tArpr skAelr Ael Puwel tAr essb
AbAr es sb iney eneb.
pirkn nuyAyI kAj ker. ik ekn kAr,w
mIKr gBIr >K
shj/ tAr eyw cAeC esw krbAr (mt tAedr
8
y Gweb tAet Aim Kub >iKt hb. Aim AeC.
2
juet bM jAm-kAp CAA yAb. Aim ezyAelr
mAWel tAedr drkAr hy/ esj tAr esil
met cSVer cIkAr krb; pAiKr met ezAk iney eny. tAedr bAir drkAr hy/ tA tAr esil
krb.
iney eny. tAr ekAn kw elAkek Wikey tAr

mIKA 2:3-3:8

848

bAiw iney eny/ AbAr kw elAkek Wikey tAr jIibt bYi)edr ki^t ker Aneb. eymn
jim iney eny.
emxedr emxeK<AyAe ki^t kr hy/ emxpAl
eymn crAenAr mAeW ki^t kr hy/ esBAeb
elAkek zAiS edbAr j Bu r pirkn A
Aim tAedr ki^t kreb/ tKn jAygAiw b
3
esj Bu kTAil beleCn "edeKA/ Aim elAkjenr ekAlAhel Ber yAeb.
13
pirbAerr ibre melr ic kriC. etAmr
tArpr "cn
kR ArI* bYi)iw pT Kuel edeb bM
inejedr r( kret bYTR heb. etAmAedr hAr tAr elAekedr sAmen yAeb. tAr drjAel BA[eb
kr b heb. ekn kAr KArAp smy AseC.
bM zhr eCe cel yAeb. tAedr rAj tAedr
4
tKn elAek etAmAedr ibxy iney gAn kreb. se Aeg Aeg hAwebn Ar Bu tAr elAekedr
tAr >eKr gAniw gAeb 'AmAedr sbRnAz sAmen TAkebn.
hey egeC? Bu AmAedr edz iney ineyeCn bM
S Aeye lr entAr Aeyr j edAxI
edr t ideyeCn. </ itin AmAr jim AmAr
kAC eTek iney ineyeCn. Bu AmAedr jimil
tKn Aim bllAm/ "Kn yAekAb kuelr entAr
BAg ker zedr idey ideyeCn.
bM SAeyl jAitr zAskr ezAn. etAmAedr
5
esj Amr Ar jim jirp kret bM t jAn ict Ay ibcAr ik?
2
Bur elAekedr meDY BAg ker idet pArb n.
ik etAmr BAelek G], kr bM mek
BAelAbAs? etAmr elAekedr cAm CAiey nAo/
mIKAek cAr kret inexD kr hl
tAedr hA eTek mAMs iCe nAo?
6
3
elAekrA bleC/ "AmAedr Dem$Apedz ido n.
etAmr AmAr elAekedr DbMs krC?* etAmr
AmAedr sVe sb KArAp ibxyil ebAel n. tAedr cAm &uel inC bM tAedr hAegA eBe
ekAn ikC KArAp AmAedr it Gweb n.
idC. etAmr mAMesr met tAedr hAelAek
7
ik eh yAekAebr bMz/ AmAek b kuicey pAe^r meDY rAKC?
4
kTAel blet heb. etAmr eysb KArAp kAj
esj etAmr Bur kAeC ATRnA kret pAr;
kereC tAr je Bu tAr qDy$ hAirey ePeleCn. ik itin etAmAedr %r edebn n. n/ Bu
yid etAmr iWk BAeb jIbnyApn kret tAhel etAmAedr kAC eTek tAr muK luekAebn. ik ekn
Aim etAmAedr kAeC BAel kT blet pArtAm.
kAr etAmr Ay kAj krC?
8
ik AmAr jAedr kAeC tAr eyn zr
imTYu k BAbbAdI
mt. eysb elAekr etAmAedr sAmen idey pT cel/
5
tAedr jAmAkAp etAmr cir kereC. osb
keykjn imTuYk BAbbAdIr Bur elAekedr
elAekr BAeb ey tAr inrAped AeC. ik etAmr kAeC imeTY kT bel. Bu BAbbAdIedr sVe
tAedr kAC eTek mnBAeb ijins iCiney nAo kT beleCn
eyn tAr yuer bI keydI.
" BAbbAdIr tAedr dr Ar pircAilt hy.
9
etAmr AmAr elAekedr SIedr ibbAh ibeCd yKn elAekr tAedr eKet edy tKn tArA zAir
kireyC bM tAedr ArAemr g]h eTek ebr ker itit edy. yid tAr n KAoyAy tAr yue r
ideyC. tAedr izZedr kAC eTek etAmrA AmAr itit edy.
6
spd icrkAelr j eke ineyiCel.
esje bSAw etAmAedr kAeC rAetr
10
oeW/ cel yAo? w etAmAedr ibAemr jAyg kAerr met. Bib`et ik Gweb t etAmr
ny . kAr etAmr jAygAiwek DbMs kereC? edKet pAo n. BAbbAdIedr oper sUy$ S
etAmr ek Zic kereC/ esj ek DbMs egeC; tA Bib`et ik Gweb tAr t edKet pAy
n. esj bSAw tAedr kAeC kAerr metA.
kr heb? esw k Byr ibDbMsI kA heb?
11
7
sb elAekr AmAr kT Znet cAy nA/
tA BAbbAdIrA lit. Bibx Y b)Ar
ik yid ekAn elAk imeTY kT blet Aes tKn lit heb. tAr Ar ikC bleb n. ekn
ik tAr tAek emen eneb. tAr kjn imTY kAr/ Vr tAedr se kT blebn n.
BAbbAdIek emen eneb yid es Aes bM bel/
mIK eV rr kjn s BAbbAdI
"Bib`et susmy AseC/ tKn @A(Ars o surAr
8
ik Bur A AmAek (mt/ DAim$kt
bAlY heb.
bM zi) idey pirpU,R kereCn. ekn kAr/ Aim
Bu tA r elAkedr ki^t krebn
cn kR ArI es- ent Tb eszAyA.
12
</ yAekAebr elAekrA/ Aim etAmAedr sklek
e t A m r k r C A(irk eTR/ "tAr AmAr elAekedr
ki^t kreb. Aim SAeyelr yue bizX mAMs KAy.

849

mIKA 3:9-4:13

yAekAbek tAr prAD sVe bM SAeylek tAr pu hey igeyiCl. ejrzAelmek Ce ePel edoy
pApelAr sVe blet pAir?
heyiCl. ejrzAelmek AGAt kr heyiCl bM
pu ker edoy heyiCl; ik Aim tAek AmAr
S Aeye lr entAedr edAxI sAbYS kr hl
kAeC iPirey Aneb.
9
7
yAekAb kuelr entAr bM S Aeyelr zAsekr/
"pu zherr elAekrA bizX TAkeb. o
AmAr kT ezAn? etAmr jIbnyApenr siWk pTek zherr elAekedr ejAr ker zhr eCe eyet bADY
G,
] kr? yid ekAn ijins esAj TAek tKn etAmr kr heyiCl; ik Aim tAedr kiw zi)zAlI
tAek eb<ikey dAo?
jAitet pir,t krb. Bu tAedr rAj hebn.
10
sADAr elAekedr htY ker etAmr iseyAn itin iseyAn pbRt eTek icrkAl tAedr zAsn
eg<eT etAl? etAmr r)pAt Giwey ejrzAelm krebn.
8
geA.
etAmr/ yAr pAlskelr gR/* etAmAedr smy
11
Aseb.
iseyAenr pAhA oePl/ &uim AbAr
AdAlet ek ijteb t iWk krAr j
ejrzAelemr ibcArkr Gux iney tAedr sAhAyY kt$] kArIr Asn hey Web. </ AegkAr met
ker. ejrzAelemr yAjkr iz( edy kAr tAr ejrzAelm AbAr rAje r SAn heb.
tAr j ebtn pAy. Ar BAbbAdIr wAk pysAr
S Aeye lr pe( bAibel yAoy Abk ekn
j Bib` sVe belA. tArpr entAr Bur
9
sAhAyY Az ker. tAr bel "Bu KAen AmAedr
Kn/ ekn etAmr cSVer k<AdeC etAmAedr
se AeCn/ tA ml ikC AmAedr it Gweb rAj ik cel egeCn etAmr ik etAmAedr entAek
n.
hAireyeC etAmr sbkArI SIelAekr metA ynA
12
entAr/ etAmAedr j iseyAn DbMs heb. pAC.
10
jAygAw lA[l cx mAeW pir,t heb. ejrzAelm
iseyAn k/ y, nuBb kr. etAmAr 'izZek
pATerr Sep pir,t heb. ey pbRet mir iCl j dAo. etAmAedr b zherr
esw ekbl eJAp jel Ber yAeb.
:ejrzAelm bAer eyet heb. etAmAedr mAeW
bAs kret heb. Aim blet cAiC etAmr bAibel
ejrzAelm eTek ibiD Aseb
yAeb. ik etAmr jAyg eTek r( pAeb.
ezexr idnilet/ Bur mierr pbRtiw Bu esKAen yAebn bM etAmAedr Ar krebn.
Ar smS pbRetr ecey <c hey Web. bAehr itin etAmAedr zedr kAC eTek dUer iney yAebn.
mt esKAen enk elAk eyet TAkeb.
2
Bu jAitek DbMs krebn
smS jAitr elAekrA esKAen yAeb. tAr bleb/
11
"es? celA yAekAebr Verr mier yAoyA yAk.
b jAit etAmAedr ibre lA krAr j
tKn Vr tAr jIbnyApenr iz( AmAedr edebn eseC. tAr bleC/ "oek pib^ het dAo/
bM Amr tAek nusr krb. Verr ibiDil/ AmAedr #iX iseyAenr pr puk?
12
<A/ Bur bAt$ ejrzAelem iseyAn pbRetr oper
o elAekedr inj inj pirkn AeC ik
Zr heb bM p]iTbIr sb jAygAy Ciey yAeb.
tArA jAen n Bu ik pirkn kreCn. kiw
3
tKn Vr sm jAitr ibcArk hebn. itin ibezx ee jnsADAr,ek Bu KAen
dUr edezr b mAnuexr yui)-tek$r smAi GwAebn. eneCn. zsek eyBAeb tAr mAAenAr jAygAy
o elAekrA yuer j S bYbhAr kr b kreb. ACAen hy/ esBAeb o elAekedr ipex ePl
tAr tAedr trbAir eTek lAl qtrI kreb bM heb.
bmilek gACpAl kAwAr S ihsAeb bYbhAr
AB kreb
kreb. elAekrA er se lA kr b kreb S Aeyl
tAr zedr prAijt ker jyl
13
Ar kKn yuer j nuzIln kreb n.
"iseyAn k/ oeW bM o elAekedr ipex
4
ePl?
Aim etAmAek Kub blbAn krb. edeK men
etYkiw elAk tAr @A(A bM fmur gAeCr
nIec bseb. ek tAedr By edKAeb n. ekn heb/ etAmAedr elAhAr izM bM iptelr (ur reyeC.
&uim b elAkek wker wker ker mAreb. &uim
kAr/ sbRzi)mAn Bu beleCn mnwA Gweb?
5
A sb jAitr elAk tAedr inejr inejr Bur kAeC tAedr spd Aneb. smS p]iTbIr
edbtAek nusr ker; ik AmrA AmAedr Bu Bur kAeC &uim tAedr spd Aneb.
Vrek icrkAl/ nkAl Der nusr krb?

rAjYek iPirey Anet heb


Bu beln/ "ejrzAelm AGAt epeyiCl bM

pAlskelr gR Tb "imgedl dr r TR ejrzAelemr


kiw Mz. entArA emxpAlekr met izKr eTek emxel
l(Y kreb.

mIKA 5:1-6:7

850

11
Kn/ oeh zi)zAlI zhr/ etAmAedr qsedr
etAmAedr rAejYr zhrilek Aim DbMs krb.
ki^t kr. tAr tAedr lAiW idey SAeyelr Aim etAmAedr gRil pe ePlb.
12
ibcArekr gAel AGAt kreb.
etAmr Ar ekAn yA edKAenAr ecX kreb
n. Bib` blAr je etAmr Ar ebzI kAek
qbelhem mzIh jAebn
pAeb n.
2
13
ik qbelhm-PAT/ &uim iyhdAr sbecey
etAmAedr mUi%RelA eyelA etAmr BulBAeb
eCAw zhr. etAmAr pirbAr egAnAr pe( Kub eCAw. Kict kereC eselA Aim DbMs krb. etAmAedr
ik AmAr je ''SAeyelr zAsk etAmAr mDY mUi%$elAek men rAKbAr j ey pATrelAek KA
eTek birey Aseb. tAr pi% AcInkAl eTek/ kerC eselA Aim eBe crmAr ker edb.
b AcInkAl eTek.
etAmAedr hAet g Ar ekAn ijins etAmr
3
tb ytidn n SIelAkiw tAr izZ/ pUjA kreb n.
14
itt rAjAek j edy ttidn Bu tAr
pUjAr inim% AezrAr K<iu welAek Aim DbMs
elAekedr eCe edebn. tAedr bAik BAeyr krb. Aim etAmAedr zhril DbMs krb.
15
SAeyelr elAekedr kAeC iPer Aseb.
ikC jAit AmAek mAnet SVIkAr ker. tA
4
tArpr SAeyelr zAsk Bur zi)r opr jAitilr ibre Aim AmAr e*AD edKAb
bM Bu/ tAr Verr cmkAr nAemr opr inB$r bM itezAD enb.
kreb o tAr emexr pAlek KAoyAeb. esKAen zAi
Bu r iBeyAg
TAkeb. kAr es smey/ tAr mihm p]iTbIr ezx
A py$ ep<QCeb.
Kn ezAn Bu ik beln pbRtelAek etAmAr
5
idekr bYApArel bl. pAhAel etAmAedr
esKAen zAi ibrAj kreb. </ zUrIy qsr
AmAedr edz A*m kreb bM AmAedr g Znuk.
2
dUgRilek pddilt kreb. ik SAeyelr zAsk
tAr inejr elAekedr ibre Bur kiw
sAtjn emxpAlk o Awjn ent menAnIt iBeyAg AeC. oeh pbR t r/ etAmr Bur
krebn.
iBeyAg ezAn. p]iTbIr iBi%-skl etAmr Bur
6
tAr kiw trbAir idey zUrIyedr zAsn kT ezAn. itin mA krebn ey/ SAeyl Bul
kreb. tAr trbAir hAet iney ineAedr edz zAsn kreC.
3
kreb. o elAekedr zAsn krAr je tAr trbAir
Bu beln/ "AmAr elAekr/ AmAek bel
bYbhAr kreb. tKn S Aeyelr zAsk AmAedr es Aim ik keriC? Aim ik etAmAedr ibre ekAn
zUrIyedr hAt eTek r( krebn; yArA AmAedr Bul kAj keriC Aim ik etAmAedr jIbnek Kub
edzek pddilt kret Aseb.
kiWn ker &ueliC %r dAo?
7
4
tKn yAekAb pirbAer eb<ec TAk elAekrA b
Aim ey kAjel keriC t etAmAedr bleb?
jAitr meDY Ciey peb. tAr heb Verr kAC Aim etAmAedr kAeC emAiz/ hAerA bM mirymek
eTek As izizr ibur mt y kAer opr inB$r pAiWeyiClAm. imzr edz eTek Aim etAmAedr iney
ker nA. tAr heb GAesr pr p b]iXr met esiClAm/ etAmAedr dAs eTek mui) ideyiClAm.
5
yAr kAerA j ep(A krAr eyAjn hy n.
eh AmAr elAekr/ emAyAebr rAj bAlAekr
8
m
pirknAilr kT men kr. men kr/ ibeyAerr
jAitge,r meDY yAekAb pirbAerr bizXAMz
yAr/ tArA re,Y bnY jedr meDY isMehr mt pu^ ibilym bAlAkek ik beliCl. AkAisy eTek
heb. emxpAelr meDY yub isMh eymn tAedr etmn iglagelr meDY ik sb GewiCl t men kr. o
edKAeb. yKn isMh tAedr mDY idey yAy tKn es bYApArel men kr tAhel etAmr jAneb/ Bu
tAr eyKAen KuzI hy esKAen yAy. es yid ekAn AyY?
pZek A*m, ker teb ek es pZek r(
AmAedr kAC eTek rV ik epet cAn
kret pAreb n. bizXAMezr bSAo rkm
6
heb.
Bur se edK kret AsAr smey AmAek
9
ik
Anet
heb $S Vrek nt hey ,Am krAr
etAmr etAmAedr zedr ibre etAmAedr
smy AmAek ik kret heb Aim ik Bur kAeC
hAt &uleb bM tAedr DbMs kreb.
ehAmbil inebdn krbAr j k bCerr egAbs
elAek eV rr opr inBr$ kreb
iney Asb
10
7
Bu beleCn/ "es smey/ Aim etAmAedr
1/000 emx bM 10/000 etelr ndI epey ik
eGAAelAek iney enb bM etAmAedr rTel Bu KuzI hebn AmAr A Ar j pAp qneb
DbMs krb.
iheseb Aim ik AmAr Tm sAnek bil edb

mIKA 6:8-7:10

851
Amr edehr Pl/ AmAr sAnek ik AmAr A Ar
mUlYSVrp pAp qnebdY edoy ic
8
oeh mAnux/ Bu etAmAedr beleCn BAel blet
ik ebAJAy. esiw Bu etAmAedr kAC eTek cAeCn
A elAekedr se AyY Acr kr. dy bM
AnugtYek BAlbAesA. etAmAedr Verr se
nBAeb bAs kr.
S Aeyl
Iyr ik kriCl
Bur rb zhrek fAk idl. |AnI bYi)r Bur
nAmek sAn ker. tA/ zAiSr der it bM
iyin diw Der TAekn tAr it menAeyAg dAo.
10
KArAp elAekr ik Kno cir kr mUlYbAn
ijinsp^ luikey rAKeC es KArAp elAekr ik
Kno Kub eCA wkrI idey elAk WkAeC <?
sb Gwn Kno GweC?
11
sb elAekedr ik AmAr (m kr ict/
yAr cir ker bM elAekedr tAirt ker yAr
Kno elAekedr Bul Til o Bul mApny idey
tAirt ker tAedr ik AmAr (m kr ic
n?
12
o zherr DnI bYi)r Kno inur. o
zherr elAekrA imTY kT bel? </ orA tAr,ApU,R
kT bel?
13
esj Aim etAmAedr zAiS edoy Zr
keriC. etAmAedr pAepr j Aim etAmAedr DbMs
krb.
14
etAmr KAeb/ ik etAmAedr epw Breb n.
etAmr (uDAt$ bM KAil bSAy TAkeb. etAmr
elAekedr inrApd Aey AnAr ecX kreb. ik
etAmr yAedr r( kreb/ elAek tAedr trbAirr
AGAet emer ePleb.
15
etAmr etAmAedr bIj bpn kreb; ik
etAmr KA sMh kret pAreb n. etAmr
etAmAedr jlpA ipex etl ebr krAr ecX kreb/
ik ekAn etl pAeb n. etAmr etAmAedr @A(A
dlAeb ik imiX @A(Ars pAn krAr j py$A
rs sMh kret pAreb n?
16
ekn kAr etAmr ir ibiD mA keriCel/
AhAebr pirbAr eysb KArAp kAj ker/ etAmr
essb KArAp kAj ker TAk. etAmr tAedr
iz(AmAlA nusr ker TAk. esj Aim etAmAedr
DbMs het edb. elAekrA t bAk heb ey izs
edeb yKn edKeb etAmAedr zhr DbMs heC. tKn
etAmr AmAr elAekedr l bhn kreb.
9

jnsADAre,r KArAp kAej mIK


mAniskBAeb ibpy$ S
Aim mAniskBAeb ibpy$S kAr Aim eyn gAC
eTek epe enoy Pelr met/ eysb

@A(Ael gAC eTek etAl hey egeC iWk tAedr


met. KAbAr j ekAn @A(A esKAen en. y
Aim BAelAbAis es n&un gjAen fmur py$ en.
2
Aim blet cAiC/ sb ibVAsI elAekr cel
egeC. edez Ar ekAn BAl elAk pe en.
etYk elAk prek htY krAr j ep(
kreC. etYk bYi) tAr BAek P<Aed ePlAr ecX
kreC.
3
elAekr Kn hAet KArAp kAj kret d(.
<c pdS km$cArIr Kn Gux cAeC. ibcArkr
AdAlet tAedr mt pirbt$enr j wAk ineC.
'g,YmA entAr BAel bM AyY mtAmt edy
n. tAr y ikC C eswA kreC.
4
mnik tAedr meDY ey sbecey BAl eso jw
pAkAen k<Aw eJAepr ecey enk ebzI p<YAcAel.
zAiSr idn AseC
BAbbAdIrA beliCl ey idniw Aseb;
etAmAedr pAhArAdAredr* idn es egeC. Kn
etAmr zAiS pAeb? Kn etAmr ibA hey yAeb?
5
etAmAedr itebzIek ibVAs ker n? b uek
ibVAs ker n? mnik etAmAedr SIedr seo
eKAlAKuilBAeb kT bel n?
6
inejr bAIr elAekrA mAnuexr z heb. pu^
tAr iptAek sAn kreb n. k tAr mAtAr
ibre yAeb. kjn bDU tAr VAZIr ibre yAeb.
Bu pir^AtA
esj Aim sAhAyY pAbAr j Bur idek
tAkAeb? Aim r( pAbAr j AbAr Verr
ep( kreb? AmAr Vr AmAr kT Znebn.
8
AmAr ptn heyeC. ik z AmAek iney
phAs ker n? Aim AbAr Wb. Kn Aim
kAer bes AiC. ik Bu Amr j
AelAkSVrp hebn.
7

Bu (m kern
Bur ibre Aim pAp keriClAm. tA itin
AmAr it *u heyiCeln. ik itin AdAlet
AmAr j AmAr mAmlAy tkR krebn. itin AmAy
ined$Ax mA, krebn bM AmAek AelAy iney
Asebn. Aim tAr AyprAy,t edKb.
10
AmAr zr w edeK lit heb. kAr
AmAr es zr AmAek beliCl/ "etAmAr Bu
Vr ekATAy Aim tAek iney mj krb. rASAr
kAdAr met elAekrA tAr opr idey ehew yAeb.
9

pAhArAdAr BAbbAdIedr Ar kiw nAm. r eTek ebAJ yAy


ey BAbbAdIrA iCl es hrIedr mt yAr zherr AcIerr
opr dAiey TAkt bM l( rAKt dUr eTek ekAn ibpd
AseC ikn.

mIKA 7:11-20

852

dIr iPreC
smy Aseb yKn etAmAr edoyAlel AbAr
eg<eT etAl heb. es smey/ edezr sIm dUer
yAeb b piriD bAeb.
12
etAmAr elAekrA etAmAr edez iPer Aseb.
tAr zUr eTek bM imzerr zhril eTek iPer
Aseb. etAmAr elAekrA imzr bM PrA ndIr
opAr eTek Aseb. tAr pim idekr smu@ het
bM pUbRidekr pbRt het Aseb.
13
edezr iDbAsIr edez bAs ker tAedr m
kAejr Ar edz DbMs kreC.
14
tb d idey etAmAr elAkjnedr zAsn
kr. zAsn kr etAmAedr iDkArBu) elAkjnedr.
es pAl kAkI ki$l pbRetr mDYbt$I ben bAs
kreC. es pAl Aeg eymn bAzn bM igilyed
bAs krt Kno es iw jAygAet bAs kreC.
11

tY( kreb bM tAr lit heb. tAr tY(


kreb ey tAedr 'zi) AmAr &ulnAy ikC ny.
tAr bAk hey yAeb bM tAedr mueK hAt edeb.
tAr ikC Znet cAeb n. 17sAepr met tAr
DUelAet buek Br idey yAeb. tAr Bey k<Apeb.
tAr kIw-ptedr met tAedr gt$ eTek mAeW
ebirey Aseb bM AmAedr Bu Verr kAeC
es tArA etAmAedr By o sAn kreb?

Bu r zMsA
etAmAr met Vr Ar ekATAo en. &uim
elAekr prAD hr, kr. eysb elAk eb<ec egeC
tAedr Vr (m kern. itin icrkAelr j rAg
ker TAkebn nA. kAr itin ibVS TAket C
kern.
19
Bu AbAr iPer Asebn bM AmAedr ArAm
edebn. itin AmAedr prAD c,$ ker edebn bM
S Aeyl
tAr zedr prAijt kreb
AmAedr smS pAp gBIr smue@r meDY Ce ePel
15
Aim yKn etAmAedr imzr edz eTek ebr edebn.
20
ker eniClAm tKn enk elQikk kAj
Vr yAekAebr it wl TAkebn. dy ker
keriClAm. Aim orkm Aer enk elQikk Apin ApnAr dy AhAmek edKAn eymniw Apin
Gwn etAmAedr edKAeb.
b Aeg AmAedr pUbRpurxedr kAeC itit
16
bjAitr elAekr es elQikk GwnAel ideyiCeln.
18

853

nhm
BAbbAdIr pu Sk
12
biwet laekAzIy nhe mr dzn
R reyeC. nInbI
V r iyh d Aek kTAil beliCeln
zherr sVe w k >Kjnk bAt$.
"zUrIyr elAekedr puer sAmirk zi) AeC.
tAedr b qs AeC; ik tAedr sbAek ekew
nInbIr opr Bu Kbu *
u
ePl heb. tAr sbA ezx hey yAeb. AmAr
2
Bu heCn x$AprAy Vr. Bu edAxI bYi)edr elAekr/ Aim etAmAedr y, idiC; ik Aim
zAiS edn. Bu e*ADzAlI/ itin tr zedr zAiS etAmAedr Ar kXeBAg kret edb n.
13
edn. zedr pr tAr e*AD bjAy TAek.
Kn Aim zUrIy (mt eTek etAmAedr
3
Bu qDy$YzIl. ik itin Kub zi)zAlI? Bu sbAek mui) edeb. Aim etAmAedr k<AD eTek
edAxI bYi)edr zAiS edebn. itin tAedr mu) hey es eyAyAl sirey edb. ey z]lil etAmAedr
cel eyet edebn n. Bu KArAp elAekedr zAiS Der ereKeC esil Aim iCe ePlb.
14
edbAr j AseCn. itin tAr (mt edKAbAr
eh zUerr rAjA/ Bu etAmAr sV e Aedz
j GU,RI hAoy bM J bYbhAr krebn. Bu ideyeCn; "etAmAr nAm Der rAKbAr j kjn
emGmAlAr opr idey hAewn?
%rpurx &uim pAeb n. Aim etAmAr mier eKAdA
4
Bu smue@r se rBAeb kT blebn bM kr mUi%$ bM DAtb mUi%$il DbMs ker edeb.
t Zikey yAeb. itin smS ndIilek Zikey Aim etAmAr j kbr qtrI kriC. kAr zI
edebn? ki$l bM bAzenr bRr jimil DIer etAmAr ezx smy AseC?
15
DIer Zken bM nubRr hey yAeb. ilbAenAenr
iyhd / edeK? oidek edeK/ pbRtelAr opr
Pulel Zikey Jer yAeb.
idey kjn AseC. su s mAcAr iney kjn
5
Bu Asebn/ Ar pbRtil Bey AeAilt bAt$AbAhk AseC. es bleC/ oKAen zAi reyeC?
heb bM ppbRtil gel yAeb. Bu Asebn iyhdA &uim etAmAr ibezx sebr idnel pAln
bM p]iTbI Bey k<Apeb. p]iTbI bM p]iTbIS ker. iyhdA ey kAjil &uim kreb bel it|
keriCel esel ker. KArAp elAekr AbAr
etYkiw elAk Bey k<Apeb.
6
ekAn elAk Bur Byr e*AeDr sAmen es etAmAek A*m kreb n; kAr essb
dAAet pAreb n. tAr e*AeDr ByAbht ek KArAp elAkel DbMs hey egeC?
s kret pAreb n. tAr e*AD Aenr met
nInbI DbMs heb
leb. yKn itin Asebn tKn pATrel c,
iR bc,
R
kjn z etAmAek A*m, krAr j
hey yAeb.
7
AseC. esj etAmAr zherr z)
Bu mlmy/ sewr smey Aeyr j itin
inrApd SAn. eysb elAk tAr pr AS rAeK jAygAilek pAhAr dAo. rASAy njr rAeK. yuer
j qtrI ho. sMAemr j St ho?
itin tAedr y enn.
8
2
ik itin spU,Rrep tAr zedr DbMs
</ Bu yAekAebr mAhA Y pAew edebn. tAr
krebn. bAr met itin tAedr Duey edebn. itin SAeyelr metA heb. zr tAedr DbMs kereC
tAr zedr kAer tAiey edebn.
bM tAedr @A(Ae(til DbMs kereC.
9
3
Bur ibre etAmr ekn xyer pirkn
sb qsedr bm
$ el lAl. tAedr id$el
krC itin ekbAer DbMs ker edebn tA l lAl. tAedr rTel yuer j sAir
itIybAerr j Ar ibpd Aseb n.
idey dAiey AeC bM Aenr izKAr met
10
etAmr kiw pAe^r nIec pueC mn kiw ckacka kreC bM tAedr eGAAel yAbAr j
k<AweJAepr mt spU,RBAeb DbMs heb. Zken St.
4
AgACAil eyBAeb tAAtAi Aen pue yAy/
rTel rASAr opr e%r mt egAeC.
esBAeb etAmr Kub tAAtAi DbMs heb.
zS jAygAy tAr eAi ker sAmen epCen
11
zUrIy/ kjn bYi) etAmAr kAC eTek yAeC. tAedr l mzAelr met cka ceka edKAeC.
eseC. es Bur ibre Ay xy keriCl k jAyg eTek Ar k jAygy ibYetr met
Jles WeC?
bM KArAp pedz ideyiCl.

nhm
2:5-3:13
5

854

zp( tAr sbeTek BAel qsedr fAkeC.


ik edQe eyet igey tAr ehAcw KAeC. tAr
AcIerr idek edQe yAeC bM berAD y
bsAeC.
6
ik ndIr DAerr drjAel eKAl reyeC bM
zr r meDY idey bAr met ebz ker rAjAr
bAI DbMs kreC.
7
zr rA,Iek iney cel yAiCl. tAr
*ItdAsIr GuGu pAiKr mt >eK iblAp kriCl.
>K ebAJAbAr je tArA tAedr buk cApAiCl.
8
nInbIr bS jlAzeyr met/ yAr jl nd$m
idey bey cel yAeC. jnsADAr tISVer gj$n
kreC/ "TAem? pAiley eyo n? ik tet ekAn
BAl Pl heC n?
9
qser etAmr yAr nInbI DbMs kereC/ tAr
rep iney yAo/ esAn iney yAo? enbAr enk
ikC AeC. KAen enk spd AeC.
10
Kn nInbI zU. sb ijins cir hey egeC.
zhriw DbMs heyeC. jnsADAr tAedr sAhs
hAireyeC. tAedr hdy Bey gel yAeC/ tAedr
hAwel Wka-Wka z ker k<ApeC. tAedr zrIr
k<ApeC/ tAedr muK Bey sAd hey egeC.
11
isMehr hSVrp nInbI Kn ekATAy eyKAen
purx bM SI-isMehr TAket tAedr izZrA By
ept n.
12
isMh :nInbIr rAj tAr bAcAedr bM isMhek
KAoyAbAr j b elAk htYA kereC. es tAr h
:nInbI mnu`edh idey Ber ideyiCl. ey nArIedr
es htYA keriCl tAedr edhil idey tAr h
pU,R kereC.
13
sbRzi)mAn Bu beleCn/ "nInbI/ Aim etAmAr
ibre? Aim etAmAr rTelAek Ailey edeb.
yue Aim etAmAr isMh zAbkedr emer ePleb.
&uim p]iTbIet kAek izkAr kret smTR heb n.
elAekrA Ar kKn etAmAr dUetedr kAC eTek
ekAn KArAp Kbr Zneb n.

yAy n. elAekrA m]tedhilr opr ehAcw eKey


peC.
4
nInbIr j sb ikC GeweC. nInbI iWk
eyn ebAr met ey kKn yeTX ikC pAyin. es
Aro Aro eceyeC. es inejek b jAitr kAeC
ibi* ker ideyiCl. tAr mAyAbI yA idey es tAedr
tr dAs bAiney ePeleC.
5
sbRzi)mAn Bu beleCn/ "nInbI/ Aim etAmAr
ibre/ Aim etAmAr jAm kAp etAmAr mueKr
opr &uel edeb.* Aim jAitedr kAeC etAmAr
n edh edKAeb. rAjYel etAmAr lA edKeb.
6
Aim etAmAr opr enAMr ijins Ce edebA.
Aim etAmAr se G],Y Acr kreb. elAek
etAmAek edeK hAseb.
7
etAmAek edeK etYek cmek Web. tAr
bleb/ 'nInbI DbMs heyeC. ek tAr j k<Adeb
Aim jAin/ nInbI etAmAek sAvn edoyAr j
kAek pAoy yAeb n.
8

nInbI/ &uim ik nIl nedr kuel biSt TIbesr


ecey BAel n. TIbesr cAirideko jl iCl.
TIbsa tAr zedr hAt eTek r( pAoyAr j
jl bYbhAr kret. A r(Ar edoyAelr
met es es jl bYbhAr krt. 9kUz bM imzr
TIbsea k enk sAmTRY yuigeyiCl. sudAn bM ilbIy
tAek smTR n keriCl. 10ik TIbsa prAijt
heyiCl. tAr iDbAsIedr ibedez keydI ihsAeb
iney yAoy heyiCl. rASAr etYk emAe qsr
nInbIr eCAw eCAw bAcAedr emer ePeliCl. tAr
G<uiw ecel edeKiCl ekAn g,YmA bYi)edr kAr
*ItdAs ker rAKeb. tAr TIbesar sb g,YmA
bYi)edr ezkl idey eb<eDiCl.
11
esj nInbI mAtAl elAekedr met etAmAro
ptn heb. &uim luekAenAr ecX kreb. zedr
hAt eTek inejek dUer rAKAr j &uim kiw
inrApd SAn K<ujeb. 12ik nInbI etAmAr smS
zi)zAlI jAygAil fmur gAeCr met heb. n&un
fmuril yKn pAek/ kjn elAk Aes Ar
gACiwek nA edy. fmuril es elAkiwr mueKr
meDY pe. es esel eKey ePel Ar fmurel
KAen ezx.
13
nInbI/ etAmAr sb elAk eyn SIelAekr met
bM zpe(r qsr tAedr iney yAoyAr j
St. etAmAedr edezr drjAel zedr
Fek pAr je zSBAeb eKAl. Pwkilr
AAi kAeWr grAdel pue igeyiCl.

nInbIyr pe( KArAp sMbAd


es Kuenedr zherr pe( w Kub KArAp heb.
nInbI mn k imTYAy pU,R zhr. edz
eTek iney As ijins idey zhr Bit$ kr
heyeC. zhriw htY o luW kr eTek kKno ibrt
hy n.
2
etAmr cAbku mArAr z/ cAkAr z/ eGAAedr
wgabigey yAbAr z bM rTelAr lAiPey yAoyr
z Znet pAeCA.
3
V A erAhI qsrA A*m, kreC; tAedr
trbAirel l-l ker WeC bM tAedr
bzAR el cka cak kreC? esKAen enk m]t mAnuexr Aim edeb ihet iw kiw kTAr eKl. ih ziwr
TR wAo hy/ "kw edzek DbMs kr bM tAr elAkilek
edh/ m]tedhil SpIk]t/ til edh ey egAn bI ker edez iney yAoy.

855
14

jl iney es etAmAr ngerr eBtr jimey


ereK dAo. ekn kAr zpe(r qsr etAmAr
zherr cAiridk iGreb. tAr ekAn elAkek
ngerr meDY KAbAr Tb jl Anet edeb n.
etAmAr itr(Ailek Aer zi)zAlI ker
ge etAl. ebzI <w bAnAenAr j mAiw nAo. cn/
bAil/ surik emzAo. <w qtrI krbAr j cI
ejAgA kr? 15etAmr sb kAj kret pAr/
ik An etAmAedr spU,Rrep DbMs kreb? bM
trbAir etAmAek htY kreb. etAmAr edzwAek
mn edKAeb eyn ppAelr J<Ak es sb eKey
iney egeC.
nInbI/ PiM-r J<Aekr met/ ppAelr delr
met ebe celiCl. 16b bYbsAyI elAk etAmAr
kAeC AeC yAr nAn jAygAy igey ijins eken.
tAr eyn AkAezr n(e^r met sMKY. tAr

nhm
3:14-19

eyn ppAelr met/ yAr eKet Aes ey py$ n


sb ezx hy. tArpr tAr eCe yAy. 17bM etAmAr
srkArI km$kt$Aro ppAelr met. tAr WAAr
iden pATerr edoyAel bs ppAelr met. yKn
sUy$ oeW pATrel grm hy tKn sb ppAlel
e yAy bM ek jAen n tAr ekATAy? etAmAr
srkArI km$cArIrAo iWk rkm.
18
zUerr rAj/ etAmAr emxpAlkr gBIrBAeb
Giu mey peeC. essb zi)zAlI elAekr Geu mAeC
bM Kn etAmAr emexr dl :elAekrA pbRetr
cAiridek Guer ebAeC. tAedr iPirey AnAr j
ekAn elAk en. 19nInbI/ &uim KArApBAeb AGAt
epeyeC/ ikC etAmAr AGAt sArAet pAreb n.
yArA etAmAr DbMesr kT ezAen/ tAr hAttAil
edy. tAr sbA KuzI. ekn kAr &uim sbsmy ey
sb bYT idey TAk t tAr sbA nuBb kereC?

856

hbka kU k BAbbAdIr pu Sk
eV rr kAeC hbka kU ekr iBeyAg
bAt$iw BAbbAdI hbka kUkek edoy heyiCl.
2
Bu/ Aim ApnAr kAeC ickAr ker *n
ker celiC. kKn Apin AmAr kT Znebn
Aim tYAcAerr ibxey ApnAr kAeC ek<ediClAm.
ik Apin AmAek sAhAyY krbAr j ikC kern
in. 3 elAek ijins cir kreC bM edr AGAt
kreC. jnsADAr tk$ bM mArAmAir kreC. sb
Byr ijins ekn Apin AmAek edKAeCn 4ibiD
bRl bM esw jnsADAre,r kAeC AyibcAr Aen
n. s elAekr BAel elAekr ibre yue jyI
hy. esje ibiD p(pAtzU ny. AyibcAr Ar
jylAB kreC n.

zhrilek prAS kreb. 11tArpr tAr A


zherr ibre yu krbAr j bAtAesr mt igey
yAeb. kiw mA^ ibxy y bAiblIyr pAsn kreb
t hl tAedr zi).
hbka kU ekr itIy iBeyAg
rpr hbkakUk bleln/ "Bu/ Apin heCn
nkAlIn jIibt Bu. Apin AmAr pib^ Vr
iyin mr. Bu/ y kr ic tA kret Apin
bAiblIy e dr s] i X kereCn. AmAedr izlA/
iyhdAbAsIedr zAiS edoyAr j Apin tAedr
s]iX kereCn.
13
ApnAr ecAKil Kub Z? Apin ik ker
mer idek tAkAet pArebn elAekrA ey pAp
ker tA Apin s kret pAern n. tAhel
s elAekr ey jyI heC t Apin ik ker
edKebn Apin yKn edeKn ey BAelA elAekr
AmAedr eceyo X elAekedr Ar prAijt heC
tKn ekn ekAn itkAr kern n
14
"Apin mAnuxek eyn smue@r meDY mAeCr mt
qtir kereCn. tAr eyn entAibhIn eCAw eCAw
sAmui@k jIb.
15
z b<iz bM jAl idey tAedr sbAek
DreC. z tAedr jAl idey Der ewen iney yAeC
bM z y DreC tAet Kub KuzI.
16
tAr jAl tAek DnI elAekr met jIbn DAr
kret bM sb eTek BAl KAbAr peBAg kret
sAhAyY kreC. esj z tAr jAlek pUejA ker.
tAr jAlek sAn edoyAr j sgR Ar Dp
U -DeU n
edy.
17
es ik jAl idey spd sMh krAr iByAn
cAiley yAeb es ik ekAn kr, n ker elAkek
DbMs ker yAeb
"Aim hrIr met dAiey TAkeb bM l(Y
rAKeb. Bu AmAek ik blebn t edKAr j
Aim ep( kreb. itin ikBAeb AmAr er
%r edn t jAnbAr je Aim ep( kreb.
12

hbka kU ekr kAeC eV rr %r


Bu %r ideyiCeln/ "A jAitilr idek
tAikey edeK. tAedr BAelABAeb l(Y kr/ tAhel
&uim AyRY hey yAeb. Aim etAmAr jIbnkAel
mn ikC krb yA etAmAek ibSyAiBBUt kreb.
eswA ibAV s krbAr j etAmAek t b edKet
heb. etAmAek es ibxey ek blel etAmAr ibVAs
heb n. 6 Aim bAiblbAsIedr zi)zAlI jAitet
pir,t kreb. sb mAnuexr Kub nIc bM
zi)zAlI eyA. tAr p]iTbIr k A eTek
pr Ae dAipey Guer ebAeb. perr GrbAi
o zhril tAr iDkAr ker eneb. 7 bAibel
elAekrA A elAekedr By edKAeb. bAiblbAsIr
y cAy tA kreb bM eyKAen eyet cAeb esKAen
yAeb. 8 tAedr eGAAel ictAbAeGr ecey enk
tgAmI heb; sUyA$ eSr smeyr enker eceyo tAr
ebzI inur heb. tAedr eGAsoyArr enk dUerr
edz eTek Aseb. (uDAt$ gl eymn Acmk eCA
emer AkAz eTek enem Aes esrkm tAr tAedr
zek t A*m, kreb. 9tAr sbA kiw ijinx
cAy esw heC ihMsA k kAy$YklAp. mrBUimr tI
hAoyAr met tAedr qsr t kuckAoyAj ker
yAeb. bAibelr qsr bAlu k,Ar mt sMKY elAkek
bI ker eneb.
10
rV hbka kU kek %r ideln
"bAibl qsr jAitr rAjAedr edeK
2
hAseb. ibedzI zAsekrA tAedr kAeC WAAr met
Bu AmAek %r ideln/ "Aim etAmAek y
men heb. bAibl qsr zherr lV bM z) edKA t eleK. yAet elAekr shjBAeb pet
edoyAl edeK hAseb. qsr <c edoyAelr ce pAer tAr j pirAr (er ilKeb. 3 bAt$Aiw
py$ shej mAiwr rAS qtrI ker shej Bib`etr k ibezx smeyr j. bAt$Aiw
5

857
smAi spekR. wA sitY Gweb. men het pAer
ey smyw kKno Aseb n. ik qDy$ Der bM
r j ep( ker. es smy Aseb/ edrI
heb n. 4 yAr Znet AhI ny/ tAedr bAt$Aiw
sAhAyY kreb n; ik ey bYi) iWk kAj ker es
tAr AnugetYr j eb<ec TAek.
5
Vr bleln/ "md kjn elAkek ebAk
bAnAet pAer. kBAeb/ kjn zi)zAlI elAekr
gbR tAek ebAk bAnAet pAer; ik es zAi pAeb
n. m]&uYr mt/ es kKno sX TAkeb n. es
A jAitedr prAS krAr j lA cAiley
yAeb. es o sb elAekedr bI ker iney yAbAr
kAj cAiley yAeb. 6ik Kub zI o sb elAekr
tAek edeK hAseb. tAr tAr prAijt hbAr bYApArw
g ker bleb. tAr hAseb Ar bleb/ hAyer?
mAnuxw t ikC ijins ineyo esil tAr kAeC
rAKet pAreb n. es - sMh ker inejek D,I
ker &ueliCl.
7
"zi)zAlI purx/ &uim elAekr kAC eTek TR
ineyC. kidn o elAekr sectn hey Web
bM ik GeweC t bJu et pAreb. tKn tAr etAmAr
ibre dAAeb. tKn tAr etAmAr kAC eTek
ijinsp^ iney eneb bM &uim Kub By epey
yAeb. 8 &uim b jAitr kAC eTek ijinx cir kerC
esj o elAekr etAmAr kAC eTek enk ikC
iney eneb. &uim b elAkek htYA kerC. &uim b
jAyg bM zhr DbMs kerC. esKAnkAr sb
elAekedr htYA kerC. 9 </ Ay kAj ker ey
DnI heC tAr pe( esw Kub KArAp heb. es
elAkiw inrApd jAygAy b<AcAr j o kAjil
kreC. es BAbeC ey tAr kAC eTek elAekedr
cir kr es b kreb; ik tAr BAegY KArAp
GwnA Gweb.
10
"&uim b elAkek DbMs krAr pirkn kerC;
ik skl pirknAy &uim lit heb. &uim
enk m kAj kerC bM &uim etAmAr jIbnwAek
hArAeb. 11pATerr edoyAlil etAmAr ibre
ickAr ker Web. mnik/ etAmAr inejr bAIr
kAeWr CAedr ki-brgelo SVIkAr kreb ey
&uim Ay kerC.
12
"ey entAr Ay kAj ker bM ngr inm$A,
kret elAekedr htY ker tAedr pe( w Kub
KArAp heb. 13sbRzi)mAn Bu iWk kereCn ey
elAekr inm$Ae,r j ey kAj kereC tAr sbikC
Aen DbMs kreb. tAedr sb pirm b]TA yAeb.
14
tKn Bur mihmAr kT sb jAygAr elAekr
jAnet pAreb. smu@ eTek jl eymn Ciey yAy
esrkmBAeb KbrwAo cAiridk Ciey yAeb.
15
etAmrA yArA surApAn kirey etAmAedr itebzIedr
mAtAl ker dAo tAedr Kub KArAp pir,it heb.

hbka kU k 2:4-3:3

rAegr ecAew etAmAedr itebzIedr mAtAl kret


etAmr etAmAedr @A(Ars eFel dAo yAet etAmr
tAedr l bSAy edKet pAo.
16
"ik es elAkiw Bur e*AD kAek bel t
jAnet pAreb. es e*AD Bur fAn hAetr k
kAp ibexr metA. es elAkiw es e*AeDr SVAd
eneb bM mAtAl elAekr metA mAiwr opr pe
yAeb.
"s zAsk/ &uim es kAp eTek ibx pAn
kreb. &uim l pAeb/ sAn ny. 17&uim ilbAenAen
b elAkek AGAt kereC. &uim esKAn eTek b
jIbj cir kereC. tA &uim/ yAr mArA egeC
es elAekedr kAre, bM edez &uim ey KArAp
kAj keriCel tAr j By pAeb. o zherr
it bM esKAen bsbAskArI jnge,r it &uim
ey sb m kAj keriCel tAr j &uim BIt
heb.
miU %$ sV e bAtA$
es elAkiwr A edbt tAek sAhAyY kreb n.
kAr esw ekbl mUi%$ y DA&u idey emA. w
ekblmA^ mUi%$. esj ey elAkiw mUi%$ qtrI kereC
es mUi%$r kAC eTek sAhAyY pAbAr Az kret
pAer n. es mUi%$iw kTAo blet pAer n. 19w
es elAkiwr pe( Kub KArAp heb ey kAeWr mUi%$ek
bel/ "eW pe? w elAkiwr pe( Kub KArAp
heb ey/ ey pATr kT blet pAer n tAek bel/
"ejeg oeW? sb ijins tAek sAhAyY kret
pAreb n. es mUi%$iw hyet esAn bM repr
Ar Ab]t het pAer ik es mUi%$et ekAn A,
en.
20
ik Bu heln rkm? Bu tAr pib^ mier
AeCn. esj smS p]iTbI inS heb bM Bur
sAmen sAn dzRn kreb.
18

hbka kU ekr ATnR A


izigeyAenAetr opr BAbbAdI hbkakUekr kiw
ATRnA
2
Bu/ Aim ApnAr sV e ZeniC. Bu/ tIet
Apin ey zi)zAlI kAjel kereCn tAr
sVe Aim iBBUt hey egiC. Kn AmAr ATRnA
ey/ Apin AmAedr smeyo mh kAj
krn. nuh ker AmAedr bt$mAn kAelo
Apin kAjel krn. ik ApnAr kAejr
e%jnAr meDY AmAedr k]pA krbAr kTAo men
rAKebn.
3
Vr qtmn pbRt eTek AseCn. es pib^jn
pAr pbRt eTek AseCn.
Bur mihm SV geR k ACAdn ker. tAr zMsAy
p]iTbI pU,R hy.

hbka kU k 3:4-19
4

858

tAr hAt eTek tI/ l AelAr rir Cw


ebirey AseC. es hAetr meDY krkm (mto
luikey reyeC.
5
mhAmArI t A r Aeg Aeg celeC bM
DbMskArIr tAr ipCen nusr kreC.
6
Bu dAiey p]iTbIr ibcAr kreln. itin smS
jAitr elAkedr idek #iXpAt kreln bM tAedr
Bey izhirt kreln. b bCr Der ey pbRtel
#BAeb dAieyiCl; tArA wker wker hey eBe
peeC. b purAen purAen pAhAel pe egl.
Vr sbsmy rkm.
7
Aim kU zn zhrilek ibpi%r meDY
edeKiClAm. imidyenr edziw Bey k<ApiCl.
8
Bu/ Apin ik ndIilr pr *u heyiCeln
jleSA etr opr Apin ik *u heyiCeln smue@r
it Apin ik *u heyiCeln Apin yKn eGA
bM reTr opr ce jyI heyiCeln tKn Apin
ik *u heyiCeln
9
Apin ApnAr ekAx eTek Dnuk ebr kern.
sX n hoyA py$ Apin ApnAr tIr bYbhAr
kern. ndI Ar Apin p]iTbI ibB) kern.
10
pAhAel ApnAek edeKiCl bM ek<ep
eWiCl. jl jimr opr idey bey igeyiCl.
smue@r jl gj$n keriCl eyn es jimr opr
tAr (mt hAirey ePeliCl.
11
sUy$ bM c tAedr lt hAireyiCl.
tAr yKn ibYetr l Jlk edeKiCl/ tKn
tAr tAedr lY hAirey ePeliCl. es ibYetr
Cw bAtAesr meDY Ce edoy bm bM tIerr
met edKAiCl.
12
*u hey Apin p]iTbIr opr bRArBAeb
ehewiCeln bM jAitg,ek zAiS ideyiCeln.
13
Apin ApnAr elAekedr r( krAr j

eseCn. Apin ApnAr menAnIt rAjAek jeyr


j en idet eseCn. Apin edezr ng,Ytm
bYi) eTek sbecey gmA,Y bYi) py$ etYk X
pirbAerr entAek htY kereCn.
14
Apin qsedr mSk tAedr inejedr tIr
Ar ib keriCeln/ yrA GUi,RJer mt e
esiCl AmAedr iCiB krAr j. ek eymn
kiw dir@ bYi)ek egApen eKey ePel/ iWk eymn
kiw b j tAr hAy ker/ Apin esBAeb
sb dayApn kreln.
15
ik ApnAr eGAel gBIr jelr meDY
mAiw AelAit ker Cew igeyiCl.
16
Aim g Zen Kub e%ijt heyiClAm.
Aim ejAer izsa ideyiClAm? Aim AmAr hAer
meDY bRlt nuBb keriClAm. Aim esKAen k<Apet
k<Apet dAieyiClAm. tA DbMesr idenr j Aim
qDy$ Der ep( krb/ yKn tAr elAekedr A*m,
kreb.
sbR dA Bu et An kerA
hye t fmr
u gAeC fmr
u bi] pAeb n. @A(AgAeC
@A(A heb n. jlpAgeC jlpA jAeb n.
mAeW zs heb n. eK<AyAelAet hyetA ekAn emx
TAkeb n. ekAn gbAid pZ hye tA egAlAbAIelAet
TAkeb n.
18
ik Aim tbu Buet An krb. ey Vr
AmAr pir^AtA/ Aim tAet An krb.
19
Bu/ AmAr sdA Bu/ AmAek zi) edn. hire,r
met t edQbAr j itin AmAek sAhAyY kern.
itin AmAek pAhAer oper inrAped cAln kern.
17

sIt pircAlekr it/


AmAr tArbAe.

859

sPiny BAbbAdIr pu Sk
Bu bAt$Aiw sPinyek ideyiCeln. AemAenr
pu^ eyAizy yKn iyhd Ar rAj/ es smey sPiny
bAt$Aiw epeyiCeln. sPiny iCeln kUizr pu^.
kUiz iCeln gdileyr pu^. gdily iCeln mireyr
pu^. miry iCeln ihieyr pu^.

fAkeb. zherr A jAygAr elAekr k<Adeb bM


pAhAer cAiridek eysb ijins DbMs kr heC
tAedr ibzAl AoyAj jnsADAr Znet pAeb.
11
jnsADAr/ etAmr yAr zherr inel TAek/
etAmr k<Adeb. ekn kAr/ sb bYbsAyI bM DnI
bi,kr DbMs heb.
12
"es smey Aim kw dIp enb bM
ejrzAelemr eBtr K<j
u b. yAr nIcBAeb jIbnApn
kreC Aim tAedr K<eu j ebr krb. essb elAekr
bel/ 'Bu ikC kern n. itin AmAedr sAhAyYo
kern n bM (ito kern nA? Aim essb
elAkedr K<uej ebr krb bM tAedr zAiS edb?
13
tKn A elAekr tAedr spi% eneb bM
bAIil DbMs kreb. es smey/ elAek ey sb
g]h qtrI kereC tAet tAr bAs kret pAreb n
bM mAeW ey @A(AgAC lAigeyiCl es @A(A eTek
tAr @A(Ars pAn kret pAreb n A elAekr
essb eBAg kreb.
14
ibcAr krAr j Bur ibezx idn zI AseC?
esidniw kAeC es peeC bM tAAtAi AseC.
Bur ibcAr krAr ibezx iden elAek Kub ibxAdmy
z Znet pAeb. mnik zi)zAlI qsrAo iblAp
kreb. 15es mUet$ Vr tAr e*AD kAz krebn.
smyw heb Byr sewr bM DbMesr. smyw
heb kAerr smy kAel/ emGAC bM Jer
idn. 16esw yuer smeyr met/ yKn elAekrA
itr(Ar egR bM suri(t zhrelAet iz[
bM eBrIr AoyAj Znet pAeb.
17
Bu beliCeln/ "Aim elAekr jIbnek Kub
kiWn ker &ulb. elAekr eymn jAen n
tAr ekATAy GureC/ esBAeb elAek cAiridek
hAte ebAeb. ekn kAr elAekr Bur ibre
pAp kereC. belAk ht heb. tAedr r) mAiwet
claek peb. mAiwet tAedr m]tedhel egAberr
mt SpAkAr kr heb. 18esAn bM rep tAedr
sAhAeyY Aseb n? es smey Bu tAr e*AD
kAz krebn bM puer p]iTbI DbMs ker edebn.
p]iTbIr sbAek spU,Rrep Bu DbMs krebn?

jnsADAr,ek ibcAerr j Bu r idn


Bu beleCn/ "Aim p]iTbIr opr sb ikC
DbMs krb? 3Aim sb mAnux bM pZedr DbMs
krb. AkAezr pAKI bM smue@r mACeko Aim
DbMs krb. Aim X elAk bM ey smS ijinx
tAedr pApkAej erAict ker tA DbMs krb.
Aim p]iTbI eTek smS mnu` jAitek sirey edb.
Bu kTAel beln.
4
Bu beleCn/ "iyhdA bM ejrzAelem eysb
elAk bAs kreC tAedr Aim zAiS edb. Aim
jAyg eTek sb ijinsel dUr krb. Aim
bAl pUejAr bAkI icHil sirey edb. Aim
yAjkedr sirey edb. 5 elAekr sb A
yAjkedr sVe Buel yAeb bM yAr tAedr CAed
igey tArksmUehr pUej ker tAedr sirey edb.
ikC elAk bel ey tAr AmAek pAsnA ker.
sb elAekr AmAek pAsnA krAr j itit
keriCl/ ik Kn tAr mAlkAemr mUi%$ pUej
kreC. esj Aim sb elAekedr jAyg
eTek sirey edeb. 6ikC elAk Bur pT eTek
ser igeyiCl. tAr AmAek nusr kr eCeeC.
elAekr Bur kAC eTek Ar sAhAyY cAy n.
esj Aim sb elAekedr es jAyg eTek dUr
ker edb.
7
AmAr Bu/ sdA Bur sAmen nIrb TAekA? ekn
kAr zI jnsADAr,ek ibcAr krAr j Bur
idn AseC? Bu tAr segRr AeyAjn kereCn
bM itin tAr inmit itiTedr St hey TAket
beleCn. 8Bu beleCn/ "Bur segRr iden/ Aim
rAjpu^edr bM A entAedr zAiS edb.
edzsmUh eTek pAoy epAxAk yAr per Aim essb
elAekedr zAiS edb. 9 es smey ecQkAeWr opr
yAr lAPAy tAedr Aim zAiS edb. yAr tAedr
rV elAkek jIbnyA^ pirbtn$ kret bleCn
Bur g]h bn o ihMSt idey Birey rAeK
tAedr Aim zAiS edb.
oeh inl$ elAekr/ K eymn kidenr meDY
10
# hey yAy etAmr esrkm hoyAr Aeg/
Bu Aer beleCn/ "es smey/ jnsADAr
sAhAeyYr j ejrzAelemr msAerr sAmen es Bur e*ADAi etAmAedr opr pAr Aeg/ 2 Bur
2

sPiny 2:3-3:9

860

e*AeDr idn etAmAedr opr es pAr Aeg/


etAmAedr jIbn yA^Ar pirb%n
$ kr? 3 smS elAekrA/
etAmr yArA ibnyI/ tArA Bur kAeC es. etAmr
skel tAr Aedz pAln ker.
Bu S Aeye lr itebzIedr zAiS edebn
ek gAjAet pe TAkeb n. iSelAn DbMs
heb. puerr meDY jnsADAr,ek saedAd CAAr
j bl eyAg kr heb. e*A, KAil hey yAeb?
5
smue@r inkw bsbAskArI pelXIyedr j Bur
bAt$A. knAn/ pelXIyedr edz/ DbMs krA heb.
ekAn elAk esKAen bAs kreb n? 6 emxpAlk o
tAedr emexr j smue@r DAer etAmAedr edz zUnY
mAW hey yAeb. 7tKn es jAygAiw iyhdA eTek
jIibt bSAy pAiley As elAekedr iDkAer
Aseb. iyhdA eTek As elAkedr Bu Sr
krebn. tAr kiw ibedez keydI hey reyeC.
ik Bu tAedr iPirey Anebn. tKn sb mAeW
iyh d AbAsIr tAedr emxedr GAs KAoy A eb.
sYAeblAy/ tAr iS elAenr KAil bAIelAy Zey
peb.
8
Bu beleCn/ "emAyAb bM eAnbAsIr ik
kereC t Aim jAin. elAekr AmAr
elAkjnedr SViSet ePeleC. elAekrA tAedr
inejr edzek bAAbAr j tAedr jim ineyeC.
9
tb/ Aim AmAr nAem zpT ker bliC ey/
sedAm bM GemArAr met emAyAb bM eAnbAsIrA
DbMs heb. Aim Bu sbz
R i)mAn/ S Aeyelr Vr
bM Aim itit keriC ey icrkAelr j
edzilek DbMs krb. edzil k<Awy Ber
yAeb. tAedr edz kiw lbe,r ghber pirnt
heb. jIibt bSAy pAiley As AmAr elAekr
es edzwAek bM eysb spd tAr meDY rey
egeC tAo iney eneb.
10
emAyAb bM eAen il Gweb kAr tAr
iCl gibRt bM sbRzi)mAn Bur elAekedr it
inur bM tAedr pmAn keriCl. 11sb elAekr
Bur Bey BIt heb. ekn kAr Bu tAedr
mUi%Rilek DbMs krebn. tKn dUr edezr elAekro
Bur pAsn kreb. 12oeh kUzIyr/ heb
etAmAedr pirnit. Bur trbAir etAmAr elAekedr
jIbn nAz kreb. 13Bu %er Guer yAebn bM
zUrek zAiS edebn. itin nInbIek DbMs krebn
es zhriw zU bM Zken mrBUimr met hey
yAeb. 14tKn ekbl emx bM b A,IrA ibDbS
zher bAs kreb. ey Sil dAiey AeC esilr
pr ep<c o kAekr bseb. kAel pAKIr KAil
bAiilet bseb. 15nInbI Kn Kub gibRt. iw
kiw suKI ngr. ngerr jnsADAr BAbeC tAr
inrAped AeC. tAr BAbeC/ p]iTbIr meDY nInbI

heC es mhAn jAyg. ik edziw DbMs


heb. ngriw mn kiw KAil jAyg hey yAeb
eyKAen b A,IrA ibAm inet yAy. elAekrA yAr
jAygA idey yAeb tAr yKn edKet pAeb ik
ibIBAeb zhriw DbMs heyiCl tKn tAr izx
edeb Ar bAk hey mAT nAAeb.

ejrzAelemr Bib`
ejrzAelm/ etAmAr elAekrA Verr ibre
yu keriCl? tAr edr AGAt keriCl bM
etAmAek pAep klit kr heye C. 2 etAmAr
elAekr AmAr kT ezAenin? tAr AmAr iz(
h, kerin. ejrzAelm Buet ibVAs kerin.
ejrzAelm tAr V e rr kAeC yAy in.
3
ejrzAelemr entAr gj$nkArI isMehr met.
tAr ibcArekr (uDAt$ enker met ey enke
sYAeblAy emxedr A*m kret Aes Ar edeK
skAleblAy ikC pe en. 4tAr BAbbAdIr Aro
iDktr ijinex iDkAr pAoyAr j sbsmy
egApn pirkn kreC. tAr yAjkr pib^ bS
mnBAeb bYbhAr keriCl eyn tAr pib^ ny.
tAr Verr ibiDr ibre Acr keriCl.
5
Vr Kno py$ es zher AeCn bM itin
Kno tAedr it nugt. Vr ekAn Bul kAj
kern n. itin tAr jAedr sAhAyY ker yAn.
itidn skAel BAelA isA enbAr j itin
elAekedr sAhAyY kern. ik KArAp elAekr
tAedr KArAp kAejr j emAew lit ny.
6
Vr beliCeln/ "Aim puerA jAitedr DbMs
keriC. Aim A r(Ar AilkAil DbMs keriC.
Aim rASil DbMs keriC bM Kn Ar ek
esKAen eyet pAer n. tAedr zhril zU bM
esKAen Ar ek kKno bAs ker n. 7Aim
etAmAedr kTAil bliC eyn etAmr r eTek
iz( pAo. Aim cA etAmr AmAek By pAo
bM AmAek sAn kr. yid etAmr t ker/
tAhel etAmAedr bAI kKn DbMs heb n. yid
etAmr kAj kr/ tAhel Aim etAmAedr kKenA
AmAr pirkn nuyAyI DbMs krb n. ik
KArAp elAekr k Dre,r KArAp kAj Aro
ebzI ker kret cAeC/ y tAr itmeDY kereC?
8
Bu beleCn/ "esje kw ep( ker/
yAet Aim dAiey etAmAedr ibcAr kret pAir.
bjAitr eTek elAk An bM etAmAedr
zAiS edbAr j tAedr bYbhAr kr b
kt$bYAmAr. Aim etAmAedr ibre AmAr e*AD
edKAenAr j elAekedr bYbhAr kreb. Aim
tAedr Ar edKAb ey Aim ktKAin mAniskBAeb
ibpy$S bM puerA edziw DbMs hey yAeb? 9tKn
Aim A jAitr elAekedr pirbt$n krb yAet

861
tAr Z mueK/ Z BAxAy Buek fAek. tArA
k<AeD k<AD idey 'kjn elAekr mt imilt heb
bM AmAek pAsn kreb. 10kUz edezr ndIr
opAr eTek elAkjn srAsir cel Aseb. cAiridek
Ciey p AmAr elAekr AmAr kAeC Aseb.
AmAr pAsnAkArIr AmAr kAeC tAedr phAr
iney Aseb.
11
"tKn ejrzAelm/ eysb KArAp kAjel
etAmAr elAekr AmAr ibre kereC tAr j
Ar etAmAek lit het heb n. ekn kAr
Aim ejrzAelm eTek essb KArAp elAkedr
dUr ker edb. Aim essb hArI elAkedr sirey
iney yAeb. AmAr pib^ pbRet sb hArI
elAekedr ek TAkeb n. 12yAr n o ibnIt
ZDumA^ essb elAekedr Aim AmAr zher bAs
kret edb bM tAr Bur nAem ASA rAKeb.
13
S AeylIyrA yArA eb<ec AeC/ tAr m kAj kreb
n. tAr kKn bit krAr ecX kreb n.
tAr emexr mt heb yAr KAy Ar zAiet Zey
TAek bM ek tAedr ibr) ker n.
kiw Aner gAn
ejrzAelm/ KuzI ho bM peBAg kr.
SAeyl Ane ickAr ker. ejrzAelm sueK
TAek bM mj ker.
15
ekn kAr Bu etAmAedr zAiS edoy b
kereCn? itin etAmAedr zedr zi)zAlI c
14

sPiny 3:10-20

AilkAil DbMs keriCeln? SAeyelr rAj?


Bu etAmAr se AeCn. ekAn Gwenr ibxey
etAmAr i krAr drkAr en.
16
es smey/ ejrzAelmek bl heb/ "z)
ho/ By epo n?
17
etAmAr Bu Vr etAmAr se AeCn. itin
zi)zAlI qser met. itin etAmAek r( krebn.
itin edKAebn itin etAmAek ktw BAelAbAesn.
itin etAmAr se ktw suKI t edKAebn. itin
etAmAr opr t KuzI hebn ey/ itin gAn gAebn
o nAcebn.
18
Bu beliCeln/ "Aim etAmAr lAek dUr
ker edeb. Aim sb elAkedr etAmAek AGAt
kr eTek TAmAeb.
19
es smey/ eysb elAk etAmAek AGAt ker
tAedr Aim zAiS edb. Aim AmAr AGAt pAoy
elAkedr r( krb. eysb elAekr Cew pAlAet
bADY heyiCl tAedr Aim iPirey Aneb. bM
Aim tAedr ibKYAt ker &uleb. sb jAygAr elAk
tAedr zMs kreb.
20
es smey/ Aim etAmAedr iPirey Aneb.
Aim etAmAedr sbAek kse iPirey Aneb.
Aim etAmAedr ibKYAt ker &ulb. sb jAygAr
elAk etAmAedr zMs kreb. Ar esw tKn
Gweb yKn Aim keydIedr etAmAr inejr ecAeKr
sAmen idey iPirey Aneb. Bu kTAel
beliCeln.

862

hgy BAbbAdIr pu Sk
mir inmA$ e,r smy l
dAiryAbs rAjAr rAj kAelr itIy bCerr x
mAesr Tm iden Bu hgy BAbbAdIr mDY idey
srbbAibelr o iyehAzUeyr kAeC kT bleln.
srbbAibl iCeln zwIeyelr pu^ bM iyhdAr
rAjYpAl bM iyehAzUy iCeln mhAyAjk. hl
es bAt$. 2 sbRzi)mAn Bu kT beln/ "iyhd Ar
elAek bel ey Bur mir pun>inm$A, krAr smy
Kno Aesin.
3
hgy AbAr Bur kAC eTek bAt$ epeln.
4
"etAmr ik men kr etAmAedr sur bAiet bAs
krAr wA smy/ yKn ikn Bur mir
DbMsSAn hey reyeC 5 Bu sbRzi)mAn beln/
'inejr pT spekR stkRBAeb icA kr? 6etAmr
enk bIj bpn kerC bew ik Psl &uelC.
etAmr KAo-dAo ik ho n. etAmr pAn
krC bew ik m% hC n. etAmr kAp prC bew
ik \ hC n. ey wAk pAy ker es eC
Tilet wAk rAKeC.
7
sbRzi)mAn Bu kT beln/ "etAmAedr
bYbhAr o iB|t sV e ic ker? 8 oW/ pAhAe
igey ikC kAW iney es AmAr mir qtrI ker.
Bu beliCeln/ 'tAhel Aim mir iney KuzI hb
bM tAet sAint hb.
9
sbRzi)mAn Bu beleCn/ "etAmr Bur
Pselr Az keriCel ik sMh krel.
Ar es Psl etAmr etAmAedr Ger AnbAr
pr Aim t P<u idey iey idlAm. r kAr ik
sbRzi)mAn Bu beln/ r kAr AmAr g]h DbMesr
meDY pe AeC yKn ik n etAmr etYek inejr
inejr bAI iney bYS. 10j etAmAedr kAre,
AkAz b]iX edeb n bM BUim Psl p kreb
n.
11
Bu beln/ "Aim BUim o pAhAek A|
idiC eyn t Zikey yAy. zs/ n&un @A(Ars/
ilB etl bM p]iTbIet y ikC p hy es
sb DbMs hey yAeb. elAkjn o pZr bRl hey
peb. elAekedr smS keWAr pirm bYTR heb.

smS jng tAedr Vr Bur k bM BAbbAdI


hgeyr kT ZeniCl. elAekr tAedr Bu Verr
it By o sAn edKAelA.
13
hgy iCeln kjn dUt yAek Bu Vr
jnge,r kAeC tAr bAt$ ep<QeC edbAr j bAt$AbAhk
iheseb pAiWeyiCeln. Bu beln/ "Aim etAmAedr
se iC?
14
per Bu Vr zwIeyelr pu^ srbbAibl iyin
iyhdAr DY( iCeln tAek/ iyehAxAdekr pu^
iyehAzUy mhAyAjkek o elAkedr A Aek e%ijt
kreln. tA tAr elA bM tAedr Vr/ Bu
sbRzi)mAenr mir gWenr kAj Zr krl.
15
dAiryAbs rAjAr rAj kAelr itIy bCerr x
mAesr 24tm iden tAr kAj kret Ar
keriCl.

Bu elAkedr sAiht kreln


Bu tAr BAbbAdI hgyek sm mAesr 21tm
iden bAt$ ideyiCeln. 2 "iyhdAr DY(
zwIeyelr pu^ srbbAibelr se iyehAxAdekr
pu^ mhAyAjk iyehAzUyr se bM smS elAekr
se kT bl. tAedr bl 3"etAmAedr meDY mn
ek reyeC ey mirek tAr pUebRr egQrb mit
bSAy edeKiCel etAmAedr ik men hy Tm
miriwr &ulnAy miriw ik edKet ikC
ny 4ik Kn/ srbbAibl/ Bu beln/ 'sAhs
hAirey n/ z) ho. iyehAxAdekr pu^ mhAyAjk
iyehAzUy/ 'sAhs hAirey n/ z) ho. edezr
smS elAkek Bu kT beln/ 'sAhs hAirey
n/ z) ho. kAj ker yAo kAr Aim
etAmAedr se AiC? Bu sbRzi)mAn kT
beln?
5
Bu beln/ "etAmr yKn imzr edz tYAg
keriCel es smy Aim etAmAedr se kiw
ci) keriClAm. Ar Aim AmAr es itit
ereKiC. AmAr A etAmAedr se reyeC. sutrAM
By epo nA. 6 kAr Bu sbRzi)mAn kTAel
bleCn? ikC(e,r meDY Aim AkAz o p]iTbIek
nA edb. Aim smu@ o Zken jimeko k<Aipey
n&u n mier kAj Zr hl
&ulb. 7Aim etYkiw jAitek nA edb bM tArA
12
Bu zwIeyelr pu^ srbbAibelr se bM smS jAitedr smS spd iney etAmAr kAeC
iyehAxAdekr pu^/ mhAyAjk iyehAzUyr se kT Aseb. tKn Aim mir mihmAy pU,R krb.
blAr j hgyek pAiWeyiCeln. elAekr bM Bu sbRzi)mAn sb kT bleCn. 8 rep AmAr/

863
esAnAo AmAr/ sbRzi)mAn Bu kT beln.
9
miriwr egQrb Tm mierr egQrebr ecey
enk ebzI heb. sbRzi)mAn Bu kT beleCn.
SAen Aim zAi dAn krb/ sbRzi)mAn Bu
kT beleCn.
kAj Zr heye C AzIbR Ado Aseb
rAjA dAiryAbesr rAj kAelr itIy bCerr
nbm mAesr 24tm iden Bu BAbbAdI hgyek
bAt$A ideyiCeln. 11Bu sbRzi)mAn beln/ ilr
sVe An ik bel esw yAjkedr ij|As kr.
12
"yid ekAn elAk tAr kAper BAej mAMs bhn
ker bM tAr epAxAk ikC p<Ariw/ rA kr
KAbAr/ @A(Ars/ etl Tb ekAn KA SpzR
ker tAhel ik ijinxil pib^ hey yAeb
yAjkr %er bleln/ ''n.
13
tKn hgy bleln/ "yid ekAn Zic bYi)
sb ijins SpzR ker teb t ik Zic hy
Ar yAjkr %er bleln/ "t Zic hy.
14
tKn hgy bleln/ "Bu beln/ ' elAekr
bM jAit AmAr sAmen pib^ ny. tAr
y ikC kAj ker bM y ikC mier Aen eselAo
Z.
15
Kn/ Aeg y GewiCl eselAr sV e BAeb.
Bur mier kiw pATerr opr Ar kiw SApn
krbAr Aegr smeyr kT BAeb. 16tKn etAmAedr
ekmn bS iCl yKn kjn elAk 20kAW
pirmAe,r j zesr Sepr kAeC esiCl tKn
es ZDu 10kAW epet smTR heyiCl. yKn kiw
elAk 50 ebAeym @A(Aresr j @A(Aresr jAlAr
10

hgy 2:9-23

kAeC esiCl/ esKAen iCl ZDu 20 ebAeym. 17ekn


kAr, Aim etAmedr zAiS ideyiClAm. etAmrA
etAmAedr hAt idey ey sb ijinx qtrI keriCel
esel DbMs krbAr j Aim erAgsmUh o izlAbi] X
pAiWeyiClAm ik tbu etAmr AmAr kAeC iPer
Aesin. Bu il beliCeln.
18
Bu beln/ "Aj nbm mAesr 24tm idn.
etAmr Bur mierr iBt SApenr kAj ezx
kerC. bAr l(Y kr Ajekr idenr pr eTek
ik Gew. 19etAmAedr egAlAy ik ikC zs bizX
AeC n. @A(Alt/ fmurgAC/ ebdAn o ilB
gAeCr idek edK/ tAr ik Pl ideC n.
ik Ajekr idn eTek Aim etAmAedr AzIbRAd
krb?
20
mAesr 24tm iden Bur kAC eTek hgeyr
kAeC Ar kiw bAt$ l. es bAt$ 21"iyhdAr
DY( srbbAibelr kAeC igey bl ey Aim AkAz
o p]iTbIek k<ipey &ulb. 22Aim enk rAj o
tAedr rAjYek ew ePlb. Aim sb rAejYr
elAkedr zi)eko KbR krb. Aim tAedr rT o
reTr AerAhIedr DbMs krb. tAedr yuer eGA
o eGAsoyArIeko Aim DbMs krb. es smS
qsr Kn prSperr im^ ik tArA ek perr
ibre eW trbAir idey ek prek htY kreb.
23
Bu sbRzi)mAn sb kT beln. zwIeyelr
pu^ srbbAibl/ &uim AmAr dAs. Aim etAmAy
menAnIt keriC. es smey Aim etAmAek
"emAhrAit AMiwr* mt ker edb. Aim ey
sb keriC tAr mA &uim heb.
sbRzi)mAn Bu sb kT beln.

emAhrAit AMiw AMiwr opr tAr mAilekr nAm Tb


nkaz iCl. iw mAiw Tb emAemr opr cAp ht. w
mA, krbAr j ey/ ey bYi)iw iw DAr kreC iw tAr.

864

sKiry BAbbAdIr pu Sk
rV tA r elAekedr tYAbtn$ cAn
ebiriKeyr pu^ sKiry Bur kAC eTek
bAt$ epeyiCeln. w GewiCl pAresr rAj
dAiryAbesr rAje r itIy bCerr Xm mAes
:sKiry iCeln ebiriKeyr pu^/ iyin iCeln BAbbAdI
eAr pu^ bAt$Aiw iCl
2
Bu etAmAedr pUbRpurexr pr Kub e*ADAiVt
heyiCeln. 3 sutrAM etAmr b elAekedr
kTAil bleb. Bu beln/ "etAmr AmAr kAeC
iPer s/ tAhel Aimo etAmAedr kAeC iPrb.
sbRzi)mAn Bu kT beleCn.
4
Bu beleCn/ "etAmr etAmAedr pUbRpurxedr
met heyA n. tIet/ BAbbAdIr tAedr kAeC
bletn/ 'sbRzi)mAn Bu cAn etAmr etAmAedr
s jIbnyApenr DAr bdel dAo Ar ekAn m
kAj kerA n? ik etAmAedr pUbRpurexr AmAr
kT ezAenin. Bu kTAil beleCn.
5
Vr beleCn/ "etAmAedr pUbp
R r
u exr Aj Ar
en. es BAbbAdIr icrkAelr j eb<ec TAekin.
6
BAbbAdIr AmAr dAs iCl. AmAr ibiD o
iz(mAlA sVe etAmAedr pUbRpurxedr kAeC
jAnAbAr j Aim tAedr bYbhAr krtAm. bezex/
etAmAedr pUbRpurexr iz( h, ker beliCl/
'Bu heln sbRzi)mAn/ itin y beliCeln tA-
kereCn. AmAedr m kAejr j o sBAeb
jIbnyApenr j itin AmAedr zAiS ideyeCn.
BAeb tAr Verr kAeC iPer esiCl.

%r idl/ "p]iTbIr cAiridek idk oidk yAbAr


j Bu eGAAelAek pAiWeyeCn.
11
tKn sugI eJApJAer meDY dAiey TAk
Bur dUtek tArA bll/ "Amr p]iTbIr idkoidk Guer ebieyiC bM l(Y keriC ey sm
p]iTbI zA o iSr.
12
tKn Bur dUt bleln/ "Bu/ ejrzAelm o
iyhdAr zhrelAek SV iS idet Apin Ar kt
edrI krebn Apin 70 bCr Der zhrelAr
it ApnAr e*AD ediKeyeCn.
13
tKn Bu AmAr se keTApkTnrt
edbdUtiwek enk sdy o SV iSpU,$ kT bleln.
14
tKn Bur dUt AmAek elAekedr kT blet
bleln Bu sbRzi)mAn beln
"ejrzAelm o iseyAenr j AmAr kiw
gBIr nuBUit AeC.
15
bM ey jAitrA inejedr inrApd bel
men ker/ tAedr it Aim itzy e*ADAiV t.
Aim yKn etmn ereg iClAm nA/ tKn Aim
jAitedr bYbhAr keriClAm AmAr elAekedr
zAiS idet. ik jAitelA (it sADn
kereC.
16
tABu beln/ "Aim ejrzAelem iPer Asb
bM tAek SV iS edb. Bu sbRzi)mAn beln/
"ejrzAelmek AbAr g heb Ar esKAen AmAr
g]ho inm$A kr heb.
17
edbdU etrA bll elAekedr bl "Bu
sbRzi)mAn beln/ 'AmAr zhr AbAr DnI hey
cAriw eGAA
Web. Aim isey A nek SV iS edb. Aim
7
rAj dAiry A besr rAje r itIy bCerr ejrzAelmek AbAr AmAr ibezx zhr ihsAeb
kAdztm mAesr 24tm iden sKiry Bur kAC menAnIt krb.
eTek Aerkiw bAt$ epeln. bAt$Aiw rkm
cAriw izM Ar cArjn kArIgr
iCl
8
18
rAe^ Aim kiw dzn
R eplAm. es dzeR n Aim
tKn Aim perr idek tAikey cArew izM
kiw elAkek kw lAl re[r eGAAr opr edKet eplAm. 19tArpr Aim AmAr se
edKlAm. es ptYkAy ikC sug p^ibizX er AlApcArI es dUtek ije|s krlAm/ "
eJAepr meDY dAieyiCl. tAr epCen iCl lAl/ izMilr TR ik
KeyrI bM sAd rM r eGA. 9 Aim ije|s
itin AmAek bleln/ " izMil hl es
izM yAr S Aeyl o iyhd Ar elAekedr ibedez Ciey
krlAm/ "mhAzy/ eGAAil ikesr j
tKn ey edbdUt AmAr se kT bliCeln/ ideyiCl.
20
itin bleln/ "Aim etAmAy edKAiC eGAAel
Bu AmAy cArjn kArIgr edKAeln. 21Aim
ikesr j.
tAek ije|s krlAm/ " cArjn kArIgr ik kret
10
tKn elAkiw sugI eJApelAr meDY dAiey AseC

865

sKiry 2:1-3:10

itin bleln/ " izMil es jAitilr


itiniD kreC/ yAr iyhdAr elAekedr A*m,
keriCl bM ejAr ker &uel tAedr inbRAsen
pAiWeyiCl. tAr tAedr ibedez Cue ePel
ideyiCl. ik cArjn kArIgr cAriw
izMek By edKAet bM tAedr Cue ePel idet
eseC?

bAs krb. Ar &uim jAneb ey sbRzi)mAn Bu


AmAy etAmAr kAeC pAiWeyeCn.
12
Bu ejrzAelmek tAr ibezx zhr iheseb
AbAr menAnIt krebn. iyhdA heb pib^ BUimet
tAr Mz.
13
etYek nIrb ho? Bu tAr pib^ AbAs
het AseCn.

ejrzAelm mAp hl
tArpr Aim ecAK &uel ecey edKlAm mApAr
iPet hAet kjn mAnux. 2Aim ije|s
krlAm/ "Apin ekATAy yAeCn
itin AmAy bleln/ "Aim ejrzAelm emep
edKet cA t qdeG$Y o eS ktKAin.
3
tKn ey edbdUtiw AmAr se kT beliCeln
itin cel egeln bM Aerkiw edbdUt tAr se
kT blbAr j igey eln. 4 itin tAek bleln/
"edQe igey es yubkedr bl ey ejrzAelm mApAr
pe( itzy b. tAr kAeC igey kTAel
bl
'ejrzAelm heb AcIribhIn kiw zhr kAr
ejrzAelem bsbAskArI mAnux o pZr sMKY heb
enk.
5
Bu beleCn/ 'Aim zherr cArDAer kiw
Aenr AcIr qtrI ker tAek r( krb. bM
es zherr mihmA Any, krbAr j Aim esKAen
bAs krb.

mhAyAjk
edbdU tiw AmAek mhAyAjk iyehAzU y e k
edKAeln. iyehAzUy Bur dUetr sAmen dAAeln
Ar zytAn tAr fAnidek dAAl. zytAn iyehAzUye k
m kAj krbAr j edAxAerAp keriCl. 2 tKn
Bur dUt bleln/ "Bu etAmAek B$sn kreCn
bM itin etAmAek itrSAr kret TAkebn? Bu
ejrzAelmek tAr ibezx zhr iheseb menAnIt
kereCn. An eTek ewen ebr krA kiw l
kAiWr mt itin zhr r( kereCn.
3
iyehAzUy es edbdUtiwr sAmen dAiey iCeln.
iyehAzUeyr pre, iCl enAMr kAp-ecAp. 4tKn
edbdUtiw tAr kAeC dAiey TAk pr edbdUtedr
bleln/ "iyehAzUyr miln bS Kuel nAo. tKn
es edbdU t iyehAzUye k bleln/ "Kn Aim etAmAr
pAp dUr ker ideyiC bM Aim etAmAek n&un
AiDkAirk beS sAjAb.
5
tKn Aim bllAm/ "or mATAy kwA pirAr
izrSA, pirey dAo. sutrAM/ yKn Bur dUt kAeC
dAieyiCeln/ tAr pirAr jAmAkAp o izrSA,
idey tAek sit kreln. 6 tKn iyehAzUyek dUt
bll/
7
Bu sbRzi)mAn beln/ "Aim y bil t ezAn
bM AmAr pedz mt jIbnyApn kr. tAhel
&uim AmAr mierr t%AbDAyk heb bM mir
Ae,r y eneb. bM kAeC dAiey TAk
edbdUtedr mt &uimo mierr eBtr etAmAr
CAnuyAyI eyet pAreb.
8
oeh mhAyAjk iyehAzUy bM etAmAr sAmen
ey mhAyAjekr bes AeC/ sbA dy ker ezAn.
dUr Bib`et AmAr ibezx dAsek yKn Aim
Anb tKn ik Gweb t edKAbAr j elAekr
tAr dAhrSVrp. tAek 'zAK nAem fAk
hy.
9
edK/ Aim iyehAzUyr
sAmen kwA ibezx Dre,r
pATr rAKiC. pATrwAr sAtw idk reyeC. Aim
kiw ibezx bAt$ tAet eKAdA krb. wA edKAeb
ey Aim kiden edezr itiw pAp dUr krb.
10
sbRzi)mAn Bu beln/ "es smy elAekr
tAedr b ubAb o itebzIedr se ke^ bseb.
tAr ek prek fmur gAC o @A(AltAr tlAy
bsbAr j inm, jAnAeb.

rV tA r elAekedr bAIet AhbAn kereCn


6
Bu beleCn/ "tAAtAi kr/ %er biSt
edziw tYAg kr? </ w sitY ey Aim etAmAr
elAekedr c&ui$ek Ciey ideyiClAm.
7
oeh iseyAenr elAekr/ yArA bAibel bAs krC/
etAmAedr A, b<AcAet jAyg eCe yAo.
zhr eCe pAlAo? sbRzi)mAn Bu kT
beleCn. itin AmAek es jAitilr meDY
pAiWeyeCn yAr etAmAedr luW keriCl. itin AmAek
pAiWeyeCn etAmAedr kAeC sAn Anet.
8
kAr etAmAedr AGAt krA/ Verr ecAeKr
mi,ek AGAt krbr &ulY.
9
bAibelr elAekr AmAr elAekedr kArAr
keriCl bM tAedr *ItdAs bAineyiCl. ik Aim
tAedr AGAt krel tAr AmAr elAekedr dAs
hey yAeb. tKn etAmr jAneb ey sbRzi)mAn Bu
AmAy pAiWeyeCn.
10
Bu beleCn/ "iseyAn/ An ker bM suKI
ho? kAr Aim AsiC bM Aim etAmAr zher
bAs krb.
11
es smey b jAit AmAr kAeC Aseb.
tAr AmAr elAk heb bM Aim etAmAr zher

sKiry 4:1-6:4

866

bAitdAn o iw ilB gAC


ey edbdUtiw AmAr se kT bliCeln/ itin
AmAek jAgAbAr j AmAr kAeC eln. es
muhe t$ Aim iClAm Gm
u eTek sdY ejeg oW kjn
2
mAnuexr mt. tKn edbdUt AmAy ije|s kreln/
"&uim ik edKet pAeCA
Aim bllAm/ "Aim kiw inerw esAnAr
bAitdAnedKet pAiC. es bAitdAen sAtiw bAit
reyeC bM bAitdAenr oper reyeC kiw pA^.
es pA^ eTek sAtw P<ApA nl ebirey eseC
bM etYkiw bAitet igeyeC. nlil pA^ eTek
bAitet etl bhn ker. 3 pA^iwr pAez iw ilB
gC/ kiw fAn idek/ priw bAm idek. gAeCr
bAitr j etl p ker. 4 tKn Aim AmAr
se ey edbdUtiw kT bliCeln tAek ije|s
krlAm/ "mhAzy/ sebr TR ik
5
edbdUtiw bleln/ " ijinsel ik t ik
&uim jAen n
Aim bllAm/ "jAin nA mhAzy.
6
itin bleln/ " hl srbbAibelr kAeC Bur
bAt$ sbRzi)mAn Bu beln/ 'etAmAr zi) o
prA*m etAmAy r( kreb n. etAmAr sAhAyY Aseb
AmAr A eTek. 7 oeh < c pbR t / &u im
srbbAibelr kAeC ikC no. tAr sAmen &uim kiw
smtlBUimr mt. es miriw geb bM yKn
sbecey r pU,R pATriw esKAen SApn kr heb/
tKn elAekr ecicey Web/ 'cmkAr? pUbR?
8
Bur bAt$ AmAek AerA bll/ 9 "srbbAibl
AmAr mierr iBi% SApn kreb. es mierr
kAj spU,R kreb. tKn &uim buJet pAreb ey
sbRzi)mAn Bu AmAek etAmAr kAeC pAiWeyeCn.
10
Zret kAj helo elAek tAet lit heb
n Ar tAr oelAn di hAet srbbAiblek edeK
or Kub KuzI heb/ ey smA hoy inm$A kAj
prI( kreC bM mAp-ejAk kreC. pATerr ey
sAtiw DAr &uim Kn edKel/ t Bur c(uSVrp
y sb idek njr ereKiCl. p]iTbIr sb ikC
tAr edKet py.
11
tKn Aim :sKiry tAek ije|s krlAm/
"bAitdAenr fAn o bAm idekr jlpA gACil ik
ebAJAy 12Aim tAek Aro bllAm/ "esAnAr nl
iwr pAez Aim jlpA gAeCr iw zAK edKlAm.
eyelAr meDY idey esAnAlI re[r etl beC
esilr b TR ik
13
tKn dUt AmAek bleln/ "&uim ik jAen n
sebr TR ik
Aim bllAm/ "mhAzy jAin n.
14
itin bleln/ "r TR hl r es bYi)ek
yArA smS p]iTbIr Buek esb krAr j menAnIt
heyeC/ tAedr itiniD kreC.

hAet elK piu< T


Aim AbAr ecAK &ullAm bM edKlAm ey kw
hAet elKA p<uiT bAtAes eC. 2 edbdUtiw
AmAek bleln/ "&uim ik edKC
Aim bllAm/ "kiw egAwAen hAet elKA p<uiT
eC/ eyw 20 hAt lV bM 10 hAt co.
3
itin AmAy bleln/ " egAwAen hAet elKA
p<uiTet iBzAp elK reyeC. hAet elKA p<uiTr
kpAez ecAredr j iBzAp elK bM
pAez essb elAkedr j iBzAp elK yAr
imTY itit ker. 4Bu sbRzi)mAn beleCn
"Aim ecAredr bAI bM yAr AmAr nAm bYbhAr
ker imTYA zpT ker tAedr bAI p<uiT pAWAb.
p<uiT es bAIilet TAkeb bM tAedr DbMs
kreb. mnik pATr o kAeWr pA^ilo iw DbMs
kreb.

SI elAk bM Ju i
ey edbdUtiw AmAr se kT bliCeln itin
bAer egeln bM bleln/ "edK/ ik AseC
6
Aim bllAm/ "Aim jAin n/ w ik
itin bleln/ "ow mApAr Jui. itin Aro
bleln/ " edezr elAekr pAp mApAr j
Jui.
7
Juir sIsAr qtrI FAknAw eKAl hel edK
egl tAr meDY k SIelAk. 8 edbdUtiw AmAy
bleln/ " SIelAkiw Dm$ek itiniD ker.
tKn edbdU tiw SIelAkiwek eWel Juir meDY Fikey
tAr FAknAiw b ker ideln. 9tKn Aim operr
idek tAikey sArs pAKIr mt* fAn semt
jn SIelAkek edKet eplAm. tAr nIec e l
bM tAedr pAKAr bAtAesr sAhAeyY es JuiwAek
&uel inl. tArpr tAr JuiwAek bhn ker bAtAesr
meDY idey e egl. 10tKn AmAr sAeT AlApcArI
edbdUtiwek Aim ij|AsA krlAm/ "Juiiwek tAr
ekATAy bey iney yAeC
11
edbdUtiw %r ideln/ "tAr izinyr edez
kw bAI qtrI kreb bM JuiwAek tAr es
bAIr eBter rAKeb.
5

cAr rT
tArpr Aim AbAr oper tAikey edKlAm cArew
rT/ tAr iw iptelr pbRetr mDY eTek ebr
hey AseC. 2 Tm rTiw wAniCl lAl re[r eGAA.
itIy rTiwek wAniCl kAel re[r eGAA. 3 tIy
rTiwek wAniCl sAd re[r eGAA Ar lAl ibu
ibu dAgoyAlA eGAAil wAniCl c&uTR rTiwek.
4
ey edbdUtiw AmAr se kT bliCeln tAek
Aim ije|s krlAm/ "mhAzy r TR ik

sArs mt ihet r TR "nugt SIelAk.

sKiry 6:5-8:5

867
5

edbdUtiw bleln/ "r cAriw bAtAs/ tArA


p]iTbIr Bur kAC eTek s eseC. 6 kAel
eGAAil yAeb %r idek/ lAl eGAAil yAeb
pUebR/ sAd eGAAil yAeb piem bM lAl ibu
ibu dAg edoy eGAAil yAeb di(e,.
7
lAl ibu Kict eGAAr tAedr Mez p]iTbIet
yAbAr j bY hey Wl/ tA edbdU t tAedr bleln/
"yAo etAmr sAr p]iTbI Guer esA. tA tAr
p]iTbIr cAridk Guret egl.
8
tKn Bu AmAek ickAr ker bleln/ "edK/
ey eGAAil %er igeyiCl/ tAr tAedr kAj
ezx ker iPer eseC. tAr AmAr A Aek zA
kereC tA Aim Ar *u n?
yAjk iyehAzy
U e k mku u w prAen hl
tKn Aim Bur kAC eTek Aerkiw bAt$
eplAm. itin bleln/ 10"ihlady/ ewAiby o iydAy
bAibelr bI dz eTek iPer eseC. es elAekedr
kAC eTek &uim rep o esAn sMh kr bM
sPineyr pu^ eyAizeyr bAI yAo. 11es rep o
esAn bYbhAr ker kiw mukuw qtrI kr bM
iyehAxAdekr pu^/ mhAyAjk iyehAzUye k muku w mit
kr. tArpr iyehAzUyek ibxyil bl
12
Bu sbRzi)mAn kTAil beln 'zAK
nAem k mAnux AeCn/ itin zi)mAn hey Webn/
itin Bur mir g<ATebn.
13
itin Bur mir g<ATebn o sAn h
krebn. itin isMhAsen bes zAsn krebn. Ar
kjn yAjk tAr isMhAsenr pAez dAAeb.
jn ksAeT zAiet kAj kreb.
14
"ihlady/ ewAiby/ iydAy bM sPineyr pu^
eyAizeyr j kiw SArk iheseb mukuwiw tAr
mier rAKeb. 15dUredez bsbAskArI elAekrAo
es mier inm$A kreb. tKn etAmr initBAeb
jAneb ey Bu AmAek etAmAedr kAeC
pAiWeyiCeln. Bur kT nusAer kAj krel
ibxyil Gweb.
9

Bu kr, o k] pA cAn
pAresr rAj dAiryAbesr rAje r c&u TR bCerr
nbm mAesr c&uTR iden sKiry Bur kAC eTek
bAt$ epeln. 2qbeTelr elAekr zersr/
ergelk o tAr elAekedr Bur kAeC kw
ije|s kret pAiWeyiCeln. 3 tAr sbRzi)mAn
Bur mierr yAjkge,r kAeC bM BAbbAdIedr
kAeC eln. elAekr tAedr ije|s krl
"enk bCr Der Amr mir DbMs hey yAbAr
dr, ezAk keriC. etYk bCerr pm mAes Amr
pbAesr j ibezx smy ideyiC. Amr ik
nuzIln cAiley yAb

Aim sbRzi)mAn Bur kAC eTek bAt$


eplAm 5 " edezr yAjkek bM elAekedr
bl s%r bCr Der etAmrA pm o sm mAes
pbAs kerC. es pbAs ik sitY AmAr je
n? t ny. 6Ar etAmr yKn eBAjn pAn krel
eswAo ik AmAr ee krel t ny/ brM
etAmAedr BAelAr je. 7 k ijinx dAn
kret Bu tAr BAbbAdIedr bYbhAr keriCeln.
ejrzAelm yKn t o jnmAneb pU,R iCl tKno
itin kTil beliCeln. yKn Vr kTAil
beliCeln tKn ejrzAelemr AezpAezr zhr
enegB bM piemr pAhAer pAdedez elAkjn
iCl.
8
sKireyr kAeC Bur bAt$
9
Bu sbRzi)mAn beleCn "y ikC iWk bM
Ayst etAmr b t kreb. etAmr ek
perr it b dyAlu o k]pApU,$ heb.
10
ibDb/ dir@/ ibedzI o nATedr opr
pIn ekAer n. perr ml krbAr icA
ekAer n.
11
ik essb elAekr Znet SVIkAr krt.
itin y cAetn t kret tAr SVIkAr krt.
tAr kAn b krt bel Verr kT Znet epet
n.
12
tAr iCl key. Bu sbRzi)mAn tAr A
Ar BAbbAdIedr mADYem elAekedr kAeC bAt$
pAWAetn. ik tAr Znet n. tA sbRzi)mAn
Bu *u heyiCeln.
13
sbRzi)mAn Bu bleln/ "Aim tAedr fAkel
tAr %r idl n. tA Kn yid tAr AmAy
fAek/ Aim tAedr %r edb n.
14
Aim tAedr ibre jAitelAek Jer mt
iney Asb. sb jAitedr tAr jAnto n. tAr
edziw it*m ker egel esiw DbMsSep pir,t
heb.
4

Bu ejrzAelmek AzIbR Ad krAr


itit kreln
sbRzi)mAn Bur kAC eTek bAt$ l.
2
Bu sbRzi)mAn beleCn/ "Aim iseyAn pbRtek
BAelAbAis. Aim tAek etA BAelAbAis ey es
AmAr it ibVS n hel Aim tAr opr Kub
ereg WlAm. 3 Bu beleCn/ "Aim iseyAen iPer
esiC. Aim ejrzAelem bAs kriC.
ejrzAelmek bl heb ibVS zhr. Bur pbRtek
bl heb pib^ pbRt.
4
Bu sbRzi)mAn beleCn/ "bIn bYi)edr
AbAr ejrzAelemr rASy GAew edK yAeb. dIG$
jIbn lAB kreb bel elAekedr hAwAr j lAiWr
eyAjn heb. 5eCAw eCAw eCelemeyedr eKlADUlAr

sKiry 8:6-9:9

868

ekAlAhel rASAelA Ber TAkeb. 6bizX yAr


TAkeb tAr wAek ibSykr bel g,Y kreb?
Bu sbRzi)mAn kT beleCn?
7
Bu sbRzi)mAn beln/ "edK pUbR o piemr
edzil het Aim AmAr elAekedr Ar krb.
8
Aim tAedr KAen iPirey Anb/ tAr
ejrzAelem bAs kreb. tAr AmAr elAk heb
bM Aim tAedr ibVS Vr hb.
9
sbRzi)mAn Bu beleCn/ "zi)mAn ho?
sbRzi)mAn Bur mierr Sr SApn krbAr smy
BAbbAdIr bAt$ cAr keriCeln. Ajo etAmr
es k bAt$ ZnC. 10es smeyr pUebR elAekedr
mjur b gbAid pZ BA krbAr wAk iCl n.
elAekedr pe( m, b yAtAyAt krAo inrApd
iCl n. sMkw eTek elAek ekAn smey inSAr
ept n. Aim itiw elAkek nY elAekedr iberADI
ker &ueliClAm. 11ik Kn esrkm ny. bizX
yAr reyeC tAedr j esrkm heb n. Bu
sbRzi)mAn sb kT beln.
12
" elAekr zAiet erAp kreb. @A(Ao
PlAen heb. edez BAl Psl heb bM jim py$A
pirmA, b]iX pAeb. Aim sb ikC AmAr
elAekedr edb.
13
" jAitg, iBzAp edbAr j SAeyl
o iyhdAr nAm dAhr,SVrp bYbhAr krt. ik
Aim SAeyl o iyhdAek r( krb bM tAedr
nAm AzIbRAdjnk hey Web. sutrAM By epo n/
zi)mAn ho?
14
sbRzi)mAn Bu beleCn/ "etAmAr pUbp
R r
u exr
AmAy *u keriCl/ tA Aim tAedr DbMs krb
iSr keriClAm. Aim AmAr isA pirbt$n
kirin. sbRzi)mAn Bu kTil beleCn.
15
"Kn Aim AmAr mn pirbt$n keriC Ar
ejrzAelm o iyhd Ar elAekedr ml krbAr ibxy
iSr keriC. sutrAM By epo n. 16ik etAmedr
b el kret heb etAmAr itebzIek
stY kTA bel. AdAlet elAekr ibcAr krbAr
smy mn isA eneb y stY/ iWk bM y
elAekedr meDY zAi Aen. 17etAmAr itebzIek
AGAt krAr j ekAn pirkn kerA n. imTY
itit ekAr n? sb kAj ker An epo
n kAr Aim sb ijinx G,
] kir? Bu sb
kT beleCn.
18
Aim sbRzi)mAn Bur kAC eTek bAt$
eplAm. 19sbRzi)mAn Bu beln/ "c&uTR/ pm o
dzm mAesr ibezx iden etAmr pbAs kret
TAekA. essb ezAekr idn Aner iden pir,t
heb. essb idn/ Aner heb o AzIbRAd D
hey Web. stY o zAiek etAmAedr BAelAbAs
ic?

sbRzi)mAn Bu beln/ "Bib`et b zhr


eTek elAekr ejrzAelem Aseb.
21
ibiB zherr elAekr ek prek BYTRn
jAnAeb. tAedr meDY ek ek bleb/ 'Amr
sbRzi)mAn Bur kAeC ATRnA kret o tAr pAsnA
kret yAiC. rA bleb/ 'etAmAedr se AmrAo
ik eyAgdAn kret pAir
22
enk elAk bM enk blbAn jAit
ejrzAelem sbRzi)mAn Bur pAsn kret o
t A r nu ehr eV x , kret Aseb. 23Bu
sbRzi)mAn beleCn/ "es smy/ ibedz eTek ibiB
BAxABAxI dzjn ibedzI kjn dIr kAeC es
tAr kAp ewen Der bleb/ 'Amr ZeniC ey Vr
ApnAr se reyeCn. Amr ik es ApnAr
se pAsn kret pAir
20

jAitedr ibpe( ibcAr


Verr kAC eTek kiw bAt$. hl h@k
edz bM tAr rAjDAnI dezekr ibre Bur
bAt$ / "S Aey l pirbAregAIrA kmA^
pirbAregAI ny yArA Vr sV e sectn. etYek
sAhAeyYr j Verr idek tAkAy. 2 bAt$Aiw
hmA-r ibre. hmA h@k zherr sIm.
bAt$Aiw esAr o sIedAenr ibre yido es edezr
elAekr |AnI bM d(. 3esArek kiw egRr mt
ker inm$A, kr heyiCl. esKAnkAr elAekr t
rep sMh kereC ey t DUelAr mt gi,t bM
esAn o mAiwr mt sADAr hey peeC. 4ik Bu
AmAedr sdABu tAr sbwA iney enebn. itin
tAr zi)zAlI enQbhr DbMs krebn bM zhriwek
An Ar DbMs krebn?
5
"iSelAenr elAekr sb edeK By pAeb.
GsAr elAekr Bey k<Apeb. e*Ae,r elAekr
sb Gwet edeK smS Az hAirey ePleb.
GsAy Ar ekAn rAj TAkeb n. iSelAen ek
bAs kreb n. 6qbD sAenr saedAedr rAj
hey bseb. Aim pelXIyedr dpR c,R krb. 7tAedr
muK Ar dAt eTek Aim ey mAMset tKno r)
elegiCl bM A inix KAbAr sirey ePlb.
bizX pelXIyr AmAr elAekedr kiw Mz
bel g,Y heb. tAr iyhdAet Aerkiw pirbAregAI
heb. iybx
U Iyr eymn keriCl/ etminBAeb e*Ae,r
elAekr AmAr elAekedr kiw Mz heb. 8AmAr
mirek r( krbAr j Aim qsedr ibre
mierr cAiridek izibr SApn krb. Aim z
esnek r opr idey it*m kret edb n.
Aim Kn AmAr inejr ecAK idey l(Y rAKiC.

BAbI rAjA
iseyAn/ As kr? ejrzAelemr elAekr/

sKiry 9:10-11:5

869
Ane ickAr kr? edK/ etAmAedr rAj etAmAedr
kAeC AseCn? itin es DAim$k rAj/ itin
es ibjyI rAj. ik itin n. itin kiw Kcerr
ipeW ce AseCn. kiw BArbAhI gADAr bAcAr
opr ce AseCn.
10
rAj beln/ "Aim Piyemr rTil bM
ejrzAelemr Vileko sirey ePlb. Aim yue
bYbhAr krbAr Dnu eBe ePlb. rAj jAitilr
kAeC zAir sMbAd Anebn. itin sAgr eTek sAger
rAj krebn. PrA ndI eTek p]iTbIr dUrtm
A py$.
Bu tA r elAekedr r(A krebn
ejrzAelm/ etAmr c i ) re)r meDY
sIlemAhr kr heyiCl. tA Aim etAmAr bIedr
zU ADAr eTek r( keriC.
12
bIr/ etmAedr mABUimet iPer yAo? Kn
etAmAedr AzAr ikC bAkI reyeC. Aim AbAr
itIybAr bliC Aim etAmAedr kAeC iPer AsiC?
13
iyhd A/ Aim etAmAek Dneu kr mt bYbhAr krb.
Piym/ Aim etAmAek tIerr mt bYbhAr krb.
SAeyl/ Aim etAmAek Iesr ibre yu kret
trbAirr mt bYbhAr krb.
14
Bu tAedr sAmen dzRn edebn bM tAr
tIril ibYetr mt Cebn. Bu AmAr sdABu
iz[A bAjAebn Ar esnAr mrBUimr DUelAr Jer
mt sAmen eDey yAeb.
15
sbRzi)mAn Bu tAedr itr( krebn.
esnAr pATr idey zedr prAijt kreb. tAr
tAedr zedr r) @A(Aresr mt bAiht kirey
tAedr htY kreb. w heb es re)r mt y
ebdIr ekAelAet Ce ePl hy?
16
es smey/ eymn kjn emxpAlk tAr
emxedr r( ker etminBAeb Bu tAr elAekedr
r(A krebn. tAr tAr kAeC tY mUlYbAn heb.
tAr hAet tAr heb cAkickYmy gynAr mt.
17
sbikC mlmy o sur heb. zs bM @A(A
heb cr/ bM smS yubk-yubtI esel eKey
bM n&un @A(Ars pAn ker zi)zAlI hey Web?
11

Bu beln/ "Aim emxpAlkedr it tY


*u. Aim tAedr zAiS edb. entAr AmAr
elAekedr j jbAbidih kret bADY. :iyhdAr
elAekr Verr pAl. Vr tAedr y enn/ iWk
eymn kjn qs tAr sur yuer eVr y
eny.
4
"ekAe,r pATr/ tAbur kIlk/ yuer Dnu bM
AiDkAirkrA kse Aseb. 5 tArA heb eyAAr
z qsbAihnIr opr rASA GAew kAd mAiey
cel yAbAr mt. tAr yKn lA kreb Bu tAedr
se TAkebn. tAr VAerAhI qsedro hArAeb.
6
Aim iyhdAr pirbArek blbAn krb. yu ejtAr
j Aim eyAexePr pirbArek sAhAyY krb. Aim
tAedr inrAped iPirey Anb. tAedr mn sAvn
edb men heb Aim eyn kKn tAedr eCe yA
in. Aim Bu tAedr Vr tAedr sAhAyY krb.
7
Piyemr elAekrA eyAAedr mt KuzI heb/ yAr
pAn krbAr j cr @A(Ars epeyeC. tAedr
eCelemeyrAo As kreb. tAedr hdy Buet
Anit hey Web.
8
"Aim izsa idey tAedr sbAek fAkb. Aim
tAedr sMh krb. Aim tAedr sitY r( krb
bM tAr tIetr mt bMzb]i kreb. 9</ Aim
AmAr elAekedr ibiB jAitr meDY Ciey ideyiC.
essb dUrbt$I SAen tAr AmAy Sr kreb. tAr
o tAedr sAenr jIb iPer Aseb. 10Aim
tAedr imzr o zUr eTek iPirey Anb/ tAedr
igilyd o ilbAenAn el iney Asb. bM tAedr
jnY yeTX jAyg TAkeb n 11:itin ey$AgpU,$
smu@ pAr hebn bM r jlrAizet AGAt
hAnebn. nIl ndIr gBIrtm jl itin Zikey
ePlebn. zUerr gebRr ptn heb bM imzerr
(mt iney enoy heb. 12Bu tAr elAekedr
zi)zAlI krebn bM tAr tAr k%R]e bM nAem
b<Aceb. Bu sb kT beleCn.
3

rV A jAitedr zAiS edebn


ilbAenAn/ etAmAr Pwkil eKAl/ An
etAmAr rs b](il puiey ezx ker idk .
2
b]h rs b](ilek puiey edoy heyeC
bel edbdAr b](r k<Adeb. sb # b](ilek
iney yAoy heb. bAzenr ok gACil ebzY
bn ekew ePl heyeC bel k<Adeb.
3
ezAn emxpAlkr k<AdeC kAr tArA tAedr
pZcArBUim hAireyeC. yub isMhzAbkilr gj$n
ezAn. y$n ndIr DAerr Gn bniw DbMsA heyeC.

11

Bu r itit skl
Bur kAeC bskAel b]iXr j ATRnA kr.
Bu bj pAWAebn bM b]iX peb. etYk
bYi)r e(et zsY bi] r j Vr bi] X edn. 2elAek
mUi%R o yAr mADYem Bib` jAnet ecX ker.
ik esw ekAn kAejr ny. yAkrr sbsmy tAedr
SV o dzRn spek$ kT bel ik esel sb
4
inCk imTY. tA elAekrA sAhAeyYr j Bul peT
Bu AmAr Vr kTil beln/ "ey
cAilt emexr mt idk oidk Guer ebAeC bM emxilek htY krbAr j pAln kr heC tAedr
tAedr cAln krbAr j ekAn emxpAlk en.
y nAo. 5yAr esel eken o htY ker tAedr

10

sKiry 11:6-12:12

870

zAiS edoy heb nA. ey sb bYbsAyI emxel


ib*I kereC tArA bel/ 'Bur zMs kr/ Aim
DnI hey eWiC? emxpAlkr tAedr emxedr j
>iKt hy in. 6Aim edez ey elAekr TAek
tAedr it shAnuBUitpU,Ro hb n Bu sb
kT beleCn/ "Aim etYkek tAr itebzI o
rAjAr Ar pbYbht het edb. Aim tAedr edz
DbMs kret edb. Aim tA b krb n?
7
tA Aim es sb htBAgY emexr y inlAm/
yAedr htY krAr j pAln kr heyiCl. Aim
kAejr j iw lAiW inlAm. kiw lAiWr nAm
idlAm menArm/ Ar iwr nAm idlAm kY. tArpr
Aim emxedr y inet Zr krlAm. 8 k mAesr
meDY Aim itnjn emxpAlkek brKAS krlAm.
Aim emxedr it qDy$ hlAm bM tArAo AmAek
G], kret Zr krl. 9tKn Aim bllAm/ "Aim
cllAm/ Aim etAmAedr y enb n. ey sb elAekr
mret beseC/ tAr mrk . yAr DbMs het celeC
tAedr DbMs ehAk . bM yAr bAkI TAkeb tAr
ek prek DbMs krk . 10rpr Aim "menArm
nAmk lAiWwA inlAm bM t eBe ePllAm. smS
elAekedr se Verr ci) ey eBe crmAr hey
igeyiCl t edKAbAr j Aim w krlAm. 11tA/
es iden ci)iw bM es htBAgY emexr yAr
AmAek l(Y kriCl/ tAr jAnl ey bAt$A
Verr kAC eTek esiCl.
12
tKn Aim bllAm/ "&uim yid AmAy ebtn
idet cAo et dAo/ n&ub ido n? tA tAr
AmAy 30iw repAr mu@ idl. 13tKn Bu AmAy
bleln/ "tAedr ecAeK Aim rkm mUlYbAn.
wAk mierr TRBAAer Ce ePl. tA Aim
es 30iw repAr mu@ iney Bur mierr TR
BAAer Ce idlAm. 14rpr Aim kY nAmk lAiWwA
iney wker ker BA[lAm. iyhdA o SAeyelr
meDY ey Ar kY en esw tAedr ebAJAbAr j
Aim w krlAm.
15
tKn Bu AmAy bleln/ "Kn essb ijins
nAo y ekblmA^ kjn mUKR emxpAlk bYbhAr
ker. 16wA eTek tAr buJeb ey Aim AmAr
edez kjn n&un emxpAlk Anb. ey emexr
mArA yAeC tAedr y yubk inet pAreb n. es
Aht emxedr suS kret pAreb n. yAr eb<ec
reyeC tAedr es KAoyAet pAreb n. suS sbl
emxedr emer ePl heb bM tAedr mAMs spU,r
$ ep
eKey ePlA heb. ekbl tAedr (urel pe
TAkeb.
17
oeh AmAr km$,Y emxpAlk/ etAmr AmAr
emxedr tYAg kerC. oek zAiS dAo? or fAn
ecAeK o hAet trbAir idey AGAt kr. tAr fAn
hAt inkm$ hey yAeb. tAr fAn ecAK heb.

iyhd Ar cAiridekr jAitsmhU spekR dznR


SAeyl sVe Bur kr bAt$. Bu
AkAzek ibS]t kereCn bM p]iTbIek tAr
iBi%r opr biseyeCn. itin es jn iyin
elAekedr meDY A ereKeCn. Ar Bu sb
kT beleCn. 2 "edK/ ejrzAelmek Aim tAr
itebzI edzelAr kAeC kiw ibexr pAe^ pir,t
krb. edzel ejrzAelm zhrek A*m,
kreb. sm iyh d br heb. 3Aim
ejrzAelmek kwA BArI pATerr mt ker edb.
ey ek tek inet ecXA kreb es eBe wkerA
wkerA hey yAeb. tAr kAw peb bM tAr Ar
tAedr Ac lAgeb. tbu p]iTbIr smS jAit
ejrzAelemr ibre yu kret ke^ Aseb.
4
es smey Aim eGAAedr BIt krb bM
eGAsoyArr AtS heb. Aim zpe(r
smS eGAAek ker edb/ ik AmAr ecAK
eKAl TAkeb Ar Aim iyhd A pirbAerr pr njr
rAKb. 5 iyhd A pirbAerr entAr elAekedr sAiht
kreb. tAr bleb/ 'Bu sbRzi)mAn AmAedr
Vr. itin AmAedr blbAn kern. 6es smy/
Aim entAedr bnBUimr kiw Aenr mt ker
edb. An eymn Kek puiey DbMs ker/ iWk
etminBAeb tAr tAedr zedr spU,Rrep puiey
edeb. tAedr cAiridekr zedro tAr DbMs kreb.
yAet ejrzAelemr elAekr ArAm kret pAer.
7
Bu Tem iyhd Ar elAekedr r( krebn/ Ar
tA ejrzAelemr elAekr Ar ebzI bA kret
pAreb n. dAy U e dr pirbAr o ejrzAelem
bsbAskArI elAekrAo bA ker blet pAreb
n ey tAr iyhdAr elAekedr cAet BAl.
8
ik Bu ejrzAelemr elAkedr itr( krebn.
mnik sbecey jbrj[ elAko dAyeU dr mt mhAbIr
qs hey Web. dAydU pirbAerr elAekr edbtAedr
&ulY heb. Bur dUtedr mt/ tAedr yu e(e^ igey
edeb.
9
Bu beln/ "es smey ejrzAelemr ibre
yu kret eysb jAit Aseb tAedr Aim DbMs
krb. 10Aim dAyUedr o pirbAerr sdsedr bM
ejrzAelem bAskArI elAekedr Aim (mAzIl o
dyAy Br A A edb. tAr AmAr idek tAkAeb/
es kjn yAek tAr ib keriCl bM tAr
iblAp kreb. kmA^ pue^r ibeyAeg elAek eymn
ezAk ker tAr esrkm tIBAeb k<Adeb. kjenr
TmjAt pue^r m]&uYet elAek eymn ezAk ker/
tArA etmn ezAk kreb. 11essmy ejrzAelem
erAdn o mhAezAekr idn piSt heb. migeAn
ptYkAy hdda -ireAe,r m]&u Yet elAek eymn erAdn
keriCl smy esrkm heb. 12itiw pirbAr inej
eTek >eK ezAk kreb. dAyUd pirbAerr purx

12

871
sdsr inej eTek ezAk kreb bM tAedr SIr
inej eTek erAdn kreb. nATn pirbAerr purx
sdsr inejr eTek ezAk kreb bM tAedr
SIr p]Tk p]Tk BAeb k<Adeb. 13elibr pirbAerr
purx sdsr inejr eTek ezAk kreb o tAedr
SIro inej eTek k<Adeb. izimyn pirbAerr purx
sdsr inej eTek ezAk kreb bM tAedr SIro
inej eTek k<Adeb. 14A pirbAregAIr e(e^o
es k bYApAr heb. purexr o SIelAekr inej
eTek k<Adeb.
esidn dAyUd pirbAerr sdsedr j o
ejrzAelem bsbAskArI A elAekedr
j k n&un J,R eKAl heb. J,Riw heb pAp
o Zi eTek Zikre,r inim%.

13

A BAbbAdI Ar ny
sbRzi)mAn Bu beleCn/ "essmy Aim p]iTbI
eTek mUi%$smUehr nAm ekew edb. A BAbbAdIedr
Ar Z A Aedr sirey edb. elAekr mnik
tAedr nAmo men kreb n. bM Aim A BAbbAdI
o Zic A Aedr p]iTbI eTek dUr krb. 3yid
ek BAbbA,I bYAht rAeK/ teb tAek zAiS epet
heb. mnik tAr iptAmAto tAek bleb/ 'Bur
nAem &uimo imTY kT blC. es BAbbA,I kreC
bel tAr mAt iptA tAek ib ker htY kreb.
4
es smy/ BAbbAdIr tAedr dzn
R o BAbbA,I sV e
lit heb. tAr inejedr BAbbAdI bel snA)
krbAr j BAbbAdIedr inim% emAw epAxAk preb
n. tArA elAkek WkAbAr j epAxAkel
preb n. 5tAr bleb/ 'Aim kjn BAbbAdI n.
Aim kjn k]xk/ bM eCAw ebl eTek Aim
mAeW k]ix kAj keriC. 6 ik elAekr bleb/
'ik etAmAr hAetr AGAtil ikesr es
tKn bleb/ 'Aim AmAr b u r bAI mAr
eKeyiClAm.
7
sbRzi)mAn Bu beleCn/ "Amr trbAir
emxpAlkedr AGAt krk? eswA AmAr buek
AGAt krk? emxpAlkedr AGAt kr bM
emexr plAyn kreb. bM Aim es (u@g,ek
zAiS edb. 8edezr -tIyAMz elAk AGAet mAr
yAeb ik k-tIyAMz bizX TAkeb. 9tKn Aim
bizX k tIyAMz elAekedr prI( krb.
Aim tAedr ibiB sMkew ePlb. esel heb
tAedr iprI(Ar mt iWk eymn elAekr An
bYbhAr ker repek K<Aiw kret Tb esAnA K<Aiw
ikn t prI(A kret. tKn tAr AmAr nAem
fAkeb Ar Aim tAedr fAek sAA edb. Aim
blb/ 'etAmr AmAr elAk . Ar tAr bleb/
'Bu AmAedr Vr.
2

sKiry 12:13-14:15

ibcAerr idenr b,nR A


edK/ ibcAerr j Bur ibezx idn AseC.
Ar ey spd &uim luW krC t etAmAr zher
BAg kr heb. 2 ejrzAelemr ibre yu krbAr
j Aim smS jAitek je krb. zr zhr
iDkAr kreb bM Gr bAi DbMs kreb. SIelAkedr
opr blAkAr kr heb bM eDRk elAkek bI
ker inbRAsen iney yAoy heb. bAdbAkIrA epCen
pe TAkeb. 3tKn essb jAitr se yu krbr
j Bu inej yAebn tIet eymn itin yu
keriCeln. 4 es smy itin qj&un pbRetr oper
dAAebn/ ey pbRt ejrzAelemr pUebR biSt.
qj&un pbRt icer yAeb bM pbRetr kBAg %er/
prBg di(e, ser yAeb. pim eTek pUebR k
gBIr ptYkAr s]iX heb. 5 es ptYk etAmAr
inkwbt$I hel etAmr pAlAbAr ecX kreb.
eymn iyhdAr rAj ixeyr smey BUimkepr iden
etAmr edQeiCel esrkm edQe pAlAeb. Vr
Asebn/ bM tAr smS pib^ elAekrA tAr se
TAkeb.
6-7
es idn heb ibezx idn. es idn Ael/
WA b ihm bel ikC TAkeb n. ekbl Bu jAenn
t ikBAeb heb/ ik idn b rAt bel ikC TAkeb
n. sADAr,t> kAr yKn enem Aes es
smyeto Ael TAkeb. 8 es idn ejrzAelm eTek
jIb jelr DAr beb. es jlDArA iw eSAet
BAg hey k BAg pUbR idek m]t sAger bM pr
BAg piem BUmDYsAger beb. es jelr DAr
sArA bCr Der TAkeb/ ik Ie/ ik zIet. 9es
smy/ Bu smS p]iTbIr rAj hebn. es idn Bu
hebn kjn. tAr nAm heb kiw. 10es smy/
ejrzAelemr cArDAr mrBUimet pir,t heb. egb
eTek enegeBr ireA, py$ mrBUimr mt hey
yAeb. ik ejrzAelemr puerA zhriw Abr inm$A
kr heb. ibAmIn Pwk eTek Tm Pwk :ekAe,r
Pwk py$ bM hnenelr gR eTek rAjAr @A(
ku py$. 11ekAn z Ar tAedr DbMs kret
esKAen Aseb n. ejrzAelm inrApd heb.
12
ik ey smS jAit ejrzAelemr ibre
yu keriCl/ Bu tAedr zAiS edebn. tAedr mAeJ
itin eg erAgiw pAWAebn. jIibtkAel tAedr
mAMs pcet Zr kreb. tAedr ecAKelA ekAwer
pceb Ar ijb mueKr meDY pcet Zr kreb. 13-15
mArA k erAg z izibrilet Ciey yAeb. es
mArA k erAg tAedr eGA/ w bM gADAedr meDYo
Ciey yAeb.
es smy/ elAekr sitY Buek By pAeb.
etYkiw elAk elAekr hAt ewen Dreb Ar
tAr ek perr se lA kreb. mnik
iyhdo ejrzAelemr ibre yu kreb. smS

14

sKiry 14:16-21

872

elAekr kAC eTek esAn/ rep o kAp ecAp


je krAr pro w Gweb. 16ejrzAelem yArA
yu kret esiCl/ tAr eTek eb<ec TAk elAekr
it bCr es rAj iyin sbRzi)mAn Bu/ tAr
pAsn kret Aseb. bM kuiwrbAs pbR pAln
kret ejrzAelm pyR yAeb.
17
Ar p]iTbIr ekAn pirbAr yid ejrzAelem
sbRzi)mAn Bur pAsn kret n yAy teb Bu
tAedr b]iX edebn n. 18yid imzerr ekAn pirbAr
kuiwrbAs pbR pAln kret n Aes teb Bu
z jAitedr e(e^ eymn keriCl etmin
tAedro es mArA k erAeg A*A krebn. 19
zAiS heb imzrIyedr j bM ey ekAn jAit

yAr kuiwrbAs pbR pAln kret n Aes tAedr


j.
20
es smy/ Bu sb ikCr mAilk hebn. mnik
eGAAr glAr Giileto elK TAkeb/ 'Bur
j pib^.* Ar Bur mier bYbht smS bAsnekAxn ebdIr bAwIr mt pA^ilr metA r pU,R
heb. 21k]tpe( ejrzAelm o iyhdAr itiw
pAe^ kT elK TAkeb. Bu sbRzi)mAenr
j pib^. qneb sgR kret ey smS elAk
esiCl es es smS pA^ iney tAet tAedr
ibezx KAbAr rAA kreb.
es smy/ sbRzi)mAn Bur mier ekAn
bYbsAyIek Ar edKet pAoy yAeb nA.

Bu r pib^ mier bYbht smS ikCr oper zil


elK TAkt. et ebAJ eyt ey il Bur ijins bM
kmA^ ibezx kAej bYbht het pAer. elebl Aw
TAlAil yAjkr ekblmA^ pib^ SAen bYbhAr kret pArt.

873

mAlAiK BAbbAdIr pu Sk
mAlAiKr mADYem SAeyelr it Verr k
BAbbA,Irp bAt$A.

rV S Aeyl
ek BAelAbAesn
Bu beleCn/ "Aim etAmAedr BAelAbAis.
ik etAmrA ije|s kr/ "Apin ey AmAedr
BAelAbAesn tAr mA, ik
Bu beln/ "ex ik yAekAebr BA ny tbu
Aim yAekAbek BAlebesiC. 3 ik Aim exQek
G], krtAm. Aim tAr pbRtil DbMs keriC
bM tAr edzek izyAelr bAsSAen pir,t keriC.
4
edAemr elAekr blet pAer/ "yido Amr
DbMs heyiClAm ik Amr iPer igey AbAr
AmAedr zhrel gb.
ik sbRzi)mAn Bu kT beln/ "tAr
AbAr get pAer ik Aim AbAr t eBe
ePlb? tA elAekr edAmek bleb kiw X
edz bM kiw jAit yAek Bu icrkAelr ter
G], kern.
5
etAmAedr ecAK t edKeb bM etAmr bleb/
"Bu mhAn/ mn ik SAeyelr sImAr bAero?
2

elAekr rV ek sAn ker nA


sbRzi)mAn Bu beln/ "pu^ tAr iptAek sAn
ker bM dAs tAr minbek sAn ker. ik Aim
yid ipt h teb ekn Aim sAn pAeb n
Aim etAmAedr Bu. ik ekn etAmr AmAek
sAn kr n etAmr/ yAjekr Amr nAmek
sAn krC nA.
ik etAmr bl/ "Amr ik mn ikC keriC
y mA, ker ey Amr ApnAr nAmek sAn kir
n
7
Bu beleCn/ "etAmr AmAr ebdIet Zic
riw iney Aes.
ik etAmr ij|As kr/ "ik ker Amr
ApnAek Zic keriC
Bu beleCn/ ''Bur ebdI Ar pyu) ny
bel etAmr AmAr ebdIek sAn krC n.
8
w ik KArAp kAj ny ey etAmr sgR krAr
j pZedr iney Aes etAmr segRr
j yKn eK<A o suS pZ iney Aes/ eswA ik
KArAp kAj ny etAmAedr rAjYpAlek suS
pZsmUh edbAr ecX ker edK etA/ itin ik tA
6

h, krebn itin ik etAmAedr opr KuzI hebn?


sbRzi)mAn Bu kT beln.
9
"yAjkr/ etAmr Buek AmAedr it BAel
het nuerAD kr. ik itin etAmAedr kT ezAenn
n. etAmrA r j dAyI. sbRzi)mAn Bu sb
kT beln.
10
"etAmAedr meDY ek mierr drj b ker
idka yAet etAmr AmAr ebdIr opr ekej
Ael AlAet nA pAerA. Aim etAmAedr opr
sX n bM Aim etAmAedr hAt eTek ekAn
qneb eneb n. sbRzi)mAn Bu kT beln.
11
sbRzi)mAn Bu kTil beleCn "smS
p]iTbIet elAek AmAr nAm sAn ker bM AmAr
j Z DUp bM qneb smUh iney Aes. kAr
AmAr nAm smS jAitr meDY sAint.
12
"ik etAmrA 'Bur ebdI Z kT bel
edKAo ey etAmrA AmAr nAmek kr n bM
ebdIr opr inebdn kr KAo etAmrA cAo n/
et etAmrA AmAr nAemr it edKAo.
13
etAmr o bel/ ik Apd? sbRzi)mAn Bu
kT beln/ etAmr mn pZ sgR krAr
j phAr SVrp iney As y cir kr/ eK<A
Tb suS. etAmAedr hAet ker An phAr
ik Aim h krb Bu kTAil beln.
14
"es tArk iBz/ yAr pAel purx pZ reyeC
Ar t idet mAnt kr se%o es Bur ee
mn pZ sgR ker y edAx yu). Aim
kT bliC kAr Aim zi)mAn rAj bM smS
jAitr elAk AmAek By ker. sbRzi)mAn Bu
kT beln.
yAjkedr j inym
skl
"Kn oeh yAjekr/ inym etAmAedr j.
2
yid etAmr r bADY ho bM AmAek sAn
krAr eyAjnIy bYApAriwek yid r n dAo
teb Aim etAmAedr ibre iBzAp pAWAb/
sbRzi)mAn Bu kT beln. etAmr AzIbRAd
idel Aim t iBzAep pir,t krb/ Ar Aim
tAedr iBzAp ideyiC kAr etAmr ibxywAr
opr r dAo n.
3
"edK/ Aim etAmAr %rpurxedr zAiS edb.
Aim etAmAedr mueK sb qneb eTek jedr
bI elep edeb bM etAmAedr oelAr se
Cue ePel edoy heb. 4tKn etAmr jAneb ey

mAlAiK 2:5-3:9

874

Aim Aedz idiC yAet elibr se AmAr


ci ) clet TAek. sbRzi)mAn Bu kT beln.
5
Bu beleCn/ "elibr se AmAr ci) iCl
jIbn o zAir ci). es AmAy sAn ker bM
AmAr nAem BIt hy. 6 elib stY iz( ideyeC. es
kKno m ijins ezKAy in. es iCl s bM
zAi BAlbAst bM es enk elAkek m kAj
kr eTek iPirey eniCl. 7Aim sb bil kAr
elAek |Aenr eyAjen yAjk eK<Aej Ar Verr
A|A iz( kret tAr tAr kAeC yAy/ kAr es
etA Verr bAt$AbAhk.
8
ik Bu beleCn "yAjekr AmAr pT eTek
ser igeyiCl bM enk elAkek ibiD SVIkAr
kret bADY kereC. etAmrA elibr se AmAr ci)
DbMs kerC. sbRzi)mAn Bu kT beln.
9
"eyeh&u etAmr AmAr pTil nusr krin bM
AmAr nIit iz(Ay p(pAit kerC eseh&u Aim
etAmAedr SVIk]t bM pmAint krAb?
iyhd eV rr it ibV S
AmAedr skelr es k ipt. k Vr
AmAedr qtrI kereCn. tAhel ekn elAek tAedr
BAedr Wikey Vr ey ci) tAedr pUbRpurxedr
se keriCeln tAek sAn ker 11iyhdAr
elAekrA ibVAsGAtkedr mt bYbhAr keriCl.
ejrzelm bM SAeyelr elAekrA mArA k
ijinx kereC. iyhd Ar elAekr Verr pib^ mir/
eywAek Vr BAlbAsetn/ nX kereC. iyhdAr
elAekr ibedzI rmnIedr ibey keriCl yAr ibedzI
edbtA smUehr iDkArA bM sb ibedzI
edbtAedr pUej Zr keriCl. 12Bu yAekAebr
pirbAr eTek smS elAekedr sirey edebn.
mn ik yido es bYi) sbRzi)mAn Bur ee
phAr Aen. 13etAmrA k<Adet pAerA bM Bur
ebdI ecAeKr jel eFek idet pAer/ ik Bu
etAmAedr phAr h, krebn n bM etAmr y
ikC Aen tAet itin KuzI hebn n.
14
Ar etAmr bel TAek/ "r kAr ik
kAr etAmrA etAmAedr SIr ibre ey sb m
kAj kerC t Bu edeKeCn. es SI yido etAmAr
ibVS sI iCl bM etAmAr inyemr SI iCl tbu
&uim tAr se tAr, kerC. 15Vr cAn ey SVAmI
o SI kedh o k A AibizX ehAk. teb tAedr
pib^ sAns i t heb. su t rAM es Ai k
kA t r( kr. etAmAr SIek Wiko n. es
etAmAr eyQbenr SI.
16
SAeyelr Bu Vr beln/ "Aim ibbAh
ibeCd bM purexr ey smS inur kAj ker tA
G], kir.* sutrAM ibVS hey n/ etAmAedr
inj inj A Aek sAbDAntAsh r( kr.
10

ibcAerr j inript smy


etAmrA Bul iz( ideyC. es Bul iz(Ail
Buek Kub LA kereC. etAmr iziKeyC ey/ ey
sb bYi) kukm$ ker Bu tAedr BAlbAesn. etAmrA
blC ey Vr men kern es elAekrA BAel bM
etAmrA iziKeyC ey kukm$ krbAr j Vr elAekedr
zAiS edn n.
Bu sbRzi)mAn beln/ "edK Aim AmAr
bAt$AbAhkek pAWAiC bM es AmAr Aeg Aeg
AmAr j pT pirAr kreb. etAmr ey Bur
eVx, krC/ itin hWA tAr mier Asebn. </
n&un ci)r bAt$AbAhk yAek etAmr cAo/ itin
AseCn.
2
"ik itin yKn Asebn tKn ek t s
kret pAreb Ar itin dzn
R idel ek eW dAAet
pAreb kAr itin ezADn krAr Aenr mt o
eDApAr (Aryu) sAbAenr mt. 3 erQpYkAr eymn ker
rep inKAd ker etmn ker itin elbIy
%rpurxedr Z krebn. itin sAnedr esAn
repAr met pirAr krebn Ar tAr Buek
iWkmt qneb sgR kreb. 4 tKn iyhdAr o
ejrzAelemr DAim$ktAr phAril Bu A
krebn/ eymn b Aeg tIet ht. 5Aim etAmAedr
kAeC ibcAr kret Asb bM yArA yAib BYs
ker/ yAr bYiBcArI/ yAr imTYBAeb itit ker/
yAr mjuredr WkAy/ ibDb o ipInedr yAr sAhAyY
ker n/ yAr ibedzIedr it Ay ker Ar
AmAek By pAy n tAedr ibre sA(I edb?
sbRzi)mAn Bu kT beln.
17

eV rr kAC eTek phr,


"Aim Bu/ AmAr pirbt$n en. etAmr
yAekAebr sAenr tA spU,Rrep ibnX hC n.
7
etAmAedr pUbRpurxedr smy eTek etAmrA AmAr
ibiD bYbS eTek dUer ser peC. sbRzi)mAn
Bu beln/ "etAmr AmAr kAeC iPer s tAhel
Aimo etAmAedr kAeC iPer yAb.
ik etAmr blC/ "ikBAeb iPrb
8
"ekAn elAk ik Verr kAC eTek cir kret
pAer ik etAmr AmAr kAC eTek cir krC.
etAmr bl/ "Amr etAmAr kAC eTek ik cir
keriC etAmAedr ijinxelAr eTek k dzmAMz
AmAek edoy ic iCl. etAmAedr ic iCl
AmAek ibezx phAr edoy. ik etAmr AmAek
esil dAoin.
9
etAmAedr puerA jAit AmAr kAC eTek ijinx
cir kereC. etAmr sbA iBzAep zApS.
6

Aim kir A(irk eTR/ "ey mAnux ihMStAr epAzAk


per tAek Aim G], kir.

mAlAiK 3:10-4:6

875
10

etAmAedr p zesr/ pZpAelr bM Aeyr


k dzmAMz ekAxAgAer iney es yAet mier
seyr ejAgAn TAek. Ar et AmAy prI(
ker edK Aim AkAezr drj Kuel etAmAedr py$A
pirmAe AzIbRAd kir ik n. 11Aim (itkr
kIwptek etAmAr e(^ DbMs n kret Aedz
edb. tAr etAmAr e(etr Psl nX kreb n.
@A(AltAil @A( p kreb. sbRzi)mAn Bu
kT beln.
12
"smS jAitr elAekrA etAmAedr zMs kreb
kAr etAmrA kiw sur bM cmkAr edz pAeb.
sbRzi)mAn Bu sb kT beleCn.
ibcAerr j inript smy
Bu beln/ "etAmr AmAr ibre k k
kT belC.
ik etAmr ije|s krC/ "ApnAr ibre
Amr ik beliC
14
etAmr blC/ "Bur pAsn kr b]T. Bur
kT nusAer Amr kAj keriC bew ik t
ekAn pkAer Aesin. eYiX i*yAr smy elAek
eymn ezAk ker Amr AmAedr pAepr j
etmin ezAk keriC ik tAet lAB hyi n. 15AmAedr
men hy yAr gbR ker tArA suKI; X elAekrA
k]tkAyRY bM itit hy. tAr m kAj ker
Verr qDy$Y prI( ker Ar Vr tAedr zAiS
edn n.
16
tKn Verr nugAmIr prSperr se kT
bll Ar Bu oedr kT Zneln. Bur sAmen
kiw ibbr,I puSk AeC yAr meDY yAr tAek A
keriCl bM tAr nAmek sAn keriCl tAr nAemr
tAilk AeC.
13

Bu beliCeln/ "yKn Aim p]iTbIek ibcAr


krb elAekr esidn AmAr heb. es smy
Aim tAedr it dy krb/ eymn ker ipt tAr
esbAy rt pue^r it ker. 18tKn etAmr AmAr
kAeC iPer Aseb bM DAim$k o eXr meDY pATRkY
kret izKeb. Verr esbAkArIedr se yAr tAr
esb ker n tAedr tPAt buJet pAreb.
"ibcAerr es idn AseC. es idn heb t
cIr mt. smS gibRt elAkedr zAiS edoy
heb/ es X elAekr Ker mt leb. es idn
tAr eJAepr mt Aen leb kwo zAK ik
ezk bizX TAkeb n. sbRzi)mAn Bu
kT beln.
2
"ik etAmrA yArA AmAek nusr, kr tAedr
opr DAimRkt sUey$Adeyr mt l heb. t sUey$r
ikre,r mt AerAgY (mt Aneb. eK<AyA eTek
eCe edoy bACerr met etAmr mu) o Anit
heb. 3 tArpr etAmr X elAekedr pAeyr tlAy
ipex edeb. X elAekrA etAmAedr pAeyr tlAy CA
hey yAeb. yKn ibcAerr smy Aseb tKn Aim
smS ijinx GwAb. Bu sbRzi)mAn sb
kT beln.
4
"emAizr ibiD-bYbSA pAln kr. emAiz AmAr
dAs iCl. ehAerb pbRet Aim tAek sb ibiD o
inymil ideyiClAm. ibiDil SAeyelr sb
elAekedr j.
5
Bu beliCeln/ "edK/ Aim BAbbAdI ilyek
etAmAedr kAeC pAWAb. itin Bur es Byr
ibcAerr idenr Aeg Asebn. 6ily iptAmAtAedr
tAedr sAnedr kAeC Aset sAhAyY krebn. w
b Gweb n&ub Aim :Vr es etAmAedr
edz spU,RBAeb DbMs krb?
17

También podría gustarte