I . E . S .

M A N U E L

G A R C A

B A R R O S

A Es t r ad a - Pon t e v e d r a

DIVES GALLAECIA
PREMIOS S BOAS PRCTICAS DE INNOVACIN EDUCATIVA 2013 REA DE HUMANIDADES E CIENCIAS SOCIAIS
MODALIDADE C: USO INNOVADOR DAS TIC QUE INTRODUZAN CAMBIOS METODOLXICOS

Autores Profesores do equipo de Dives Gallaecia Apellidos *Prez Vilario Otero Lpez Bugallo Snchez * Coordinador A lista completa de integrantes do equipo, que incle aos alumnos que participaron, pode verse en nesta listaxe da web. Nombre Alvaro Jos Maria Luisa Luis Miguel Especialidad Latn, TICs Lingua Galega e Literatura Lingua Galega e Literatura

Sinopse
Un traballo colaborativo sobre a romanizacin da Gallaecia. Unha recompilacin de material audiovisual con imaxes de calidade e vdeos en HD. Un xeito de colaboracin coa Galipedia e Wikimedia Commons. Un punto de encontro con outros profesores, con documentos e bancos de preguntas descargables para Aulas Virtuais da plataforma Moodle.

I E S M G B - r a d a C u l t u r a s / n - A E s t r a d a Te l f o n o : 9 8 6 5 9 0 1 0 4 h t t p : / / w w w. d i v e s g a l l a e c i a . o r g

NDICE
Contextualizacin
Centro vinculado Contexto Breve resumo do proxecto Xustificacin 4 4 4 5 5 7 7 7 8 8 9 9 9 10 10 10 11 11 12 12 13 13 13 13
Memoria do proxecto Dives Gallaecia

Actualizacins desenvolvidas
Lograr unha dinmica de traballo colaborativo na Aula Creacin de materiales educativos de calidade Colaboracin coa edicin da Galipedia Ensinar ao alumno a reunir, mostrar e compartir informacin de forma visualmente atractiva Recompilacin de documentos e artigos de prensa Respecto aos dereitos de autor mbito temporal Portal web bilinge Dives Gallaecia 2012 Tpicos creados en Scoop-it lbumes fotogrficos en Flickr de imaxe de alta calidade Vdeos en alta definicin (HD) aloxados na plataforma Vimeo Edicin de entradas na Galipedia Subida de imaxes de alta calidade a Wikimedia Commons Vdeo-leccins creadas coa aplicacin Educreations

Recursos e materiais utilizados

Google Sites Google Docs Google Maps
I . E . S . M a n u e l G a r c a B a r r o s!

Educreations Scoop-it Flickr Vimeo Galipedia Wikimedia Commons

14 14 14 15 15 15 16 16 16 16 17 17 18 18 18 19

Instrumentos de Avaliacin e indicadores de logro

O traballo colaborativo Google Apps Scoop-it A Filmacin e edicin de imaxes e vdeo en HD A edicin de entradas na Galipedia As nosas imaxes en Commons

Propostas de continuidade e mellora Conclusins finais Bibliografa

I . E . S . M a n u e l G a r c a B a r r o s!

Memoria do proxecto Dives Gallaecia

Contextualizacin
Centro vinculado I.E.S. MANUEL GARCA BARROS Titularidade: centro pblico. Cdigo do centro: 36002335 R/ da Cultura, s/n. 36681 A ESTRADA - PONTEVEDRA Correo-E: ies.garcia.barros@edu.xunta.es Tfno / fax: 986 59 01 04 CIF: Q8655280I Contexto O IES Manuel Garca Barros un centro de ensino pblico que presenta no curso 2013/ 2014 a seguinte oferta educativa: Ensino Secundario Obrigatorio e Bacharelato (nas modalidades de: Ciencia e Tecnoloxa / Humanidades e Ciencias Sociais / Artes Plsticas, Deseo e Imaxe / Artes Escnicas, Msica e Danza). O centro ten xa unha longa vida pois creouse no ano 1967 como Instituto Nacional mixto de Bacharelato. Pasou por diferentes denominacins ata chegar ao actual de Instituto de Educacin Secundaria Manuel Garca Barros da Estrada (Pontevedra). Recibiu este nome en memoria do escritor estradense Manuel Garca Barros, mestre de Berres, parroquia da Estrada (mis informacin esta seccin da web do Centro). O edificio (1.639 m2) comprende dous grandes mdulos unidos por unha escaleira central, uns prticos (567 m2), un ximnasio (342 metros cadrados) e pistas deportivas (1581,5 metros cadrados). O recinto total que est pechado (permetro de 390 metros), comprende un total de 1,02 ha. A inauguracin do edificio foi no ano 1983 e tivo das ampliacins sucesivas (nos anos 1988 e 1990 ). O centro est situado na chamada zona escolar, na ra d cultura s/n, ao seu carn estn os outros dous institutos da poboacin: o I.E.S. n 1 (que oferta a E.S.O. unicamente) e o I.E.S. Antn Losada Diguez (que oferta ISO, Bacharelato e un ciclo de F.P.). Na actualidade un centro medio en canto a capacidade, pois a baixada da natalidade e a creacin doutros centros para cursar a ESO e o Bacharelato deixaron o seu nmero de alumnos en 452. Neste ltimo curso 2013/2014 houbo 3 grupos de 1 ESO, 3 grupos de 2 ESO, 3 grupos de 3 ESO, 3 grupos de 4 ESO, 3 grupos de 1 de Bacharelato e 3 grupos de 2 de Bacharelato. O centro conta este curso con 49 profesores. O persoal de Administracin e servizos (PAS) conta con dous administrativos e dous conserxes. Hai tamn unha persoa encargada da cafetera. Nos ltimos anos foron varios os premios acadados, como se pode ver nesta seccin da web do Centro. Aqu destacaremos o premio Crearte 2010 convocado polo Ministerio de Cultura, pola repercusin que tivo neste proxecto, como veremos mis adiante.

I . E . S . M a n u e l G a r c a B a r r o s!

Memoria do proxecto Dives Gallaecia

Breve resumo do proxecto O proxecto Dives Gallaecia est formado por un grupo de profesores e alumnos do I.E.S. Manuel Garca Barros da Estrada, onde, baixo a gua do profesor, o alumnado constre os seus materiais educativos coas ferramentas que hoxe en da a rede pon nosa disposicin. Este labor faise desde o respecto aos dereitos de autor e desde a colaboracin estreita coa Galipedia e Wikimedia Commons. Buscamos ser tamn un portal aberto a outros profesores, ofrecendo documentos e actividades descargables para as sas Aulas Virtuais. Dives Gallaecia un proxecto de traballo colaborativo na rede sobre a romanizacin da Gallaecia. Unha base de datos de material audiovisual, con vdeos en alta definicin e imaxes de alta calidade con licenzas CC. Unha forma de colaboracin coa Galipedia e Wikimedia Commons. Un xeito de descubrir, hic et nunc, en que medida somos anda romanos hoxe: nas festas de recreacin histrica, no teatro, na toponimia, no ftbol, na universidade, na prensa, no lxico da poltica e sociedade. Unha visita virtual aos xacementos arqueolxicos e museos mis importantes de Galicia. Unha reflexin sobre a conquista militar romana, a explotacin dos recursos, a organizacin administrativa, as vas de comunicacin. Un punto de encontro para compartir con outros profesores documentacin e actividades deseadas para a plataforma moodle. Xustificacin Logo da consecucin do Primeiro Premio no certame CREARTE 2010 (BOE 15/03/2010), o noso Centro puido contar por primeira vez cun material audiovisual de calidade que nos permita pensar en novos proxectos. As naceu a idea de DivesGallaecia 2012. Un traballo de documentacin sobre a romanizacin de Galicia que nos levase tamn creacin dunha gran base de datos audiovisual, en fotografas de alta calidade e vdeos en alta definicin, posta a disposicin de todos, mediante o uso de licenzas CC e a colaboracin estreita coa Galipedia e Wikimedia Commons. Pensabamos ademais que o feito de unir aos nosos alumnos nun proxecto colaborativo grazas s ferramentas que hoxe nos proporciona a rede, poda supoer un estmulo extra no da a da das aulas. O feito de que, grazas ao labor dos coordinadores TICs, o Centro contase coas ferramentas gratutas de Google Apps para educacin, que lle proporciona a cada alumno unha conta de correo Gmail e por conseguinte o acceso a varias das aplicacins Google (en concreto a Google Sites, Google Drive e Google Maps), poa ao noso alcance unha ferramenta gratuta, fcil de usar e que permita o traballo colaborativo de forma tremendamente xil e sinxela. Era, sempre o , o momento tamn dunha defensa dos estudos clsicos fronte s sucesivas reformas educativas, unha reivindicacin da educacin humanista fronte mercantiliI . E . S . M a n u e l G a r c a B a r r o s! Memoria do proxecto Dives Gallaecia

zacin dos fins educativos. Destacar en que medida seguimos hoxe sendo romanos e promover que os nosos alumnos coezan mellor o seu patrimonio constituan as lias guas que completaban a nosa idea. As tarefas eran mltiples: recompilar informacin sobre as festas de recreacin histrica, as edicins dos festivais de teatro e concursos de tema clsico, investigar a toponimia de orixe latina ou os latinismos na prensa, e o mundo do ftbol e a universidade, estudar a etimoloxa do lxico da poltica, as regras de evolucin fontica do latn ao galego e casteln, e coecer e documentar grficamente os principais lugares de interese arqueolxico e os museos de Galicia. Necesitabamos un nome para o noso proxecto. A Dives (rica) Gallaecia da que nos falaron os historiadores antigos podera servir: un smbolo da riqueza da herdanza romana na nosa cultura e o valor e o respecto pola conservacin dos nosos yacimientos arqueolxicos e dos nosos museos. E unha data: 2012. Unha data que pretenda ser a de finalizacin do proxecto, pero que afortunadamente non se cumpriu, porque, anda que no 2013 a maior parte do mesmo si est finalizado, anda nos quedan partes por facer, seccins que perfeccionar. E dicimos afortunadamente porque o aproveitamiento didctico dos nosos alumnos foi () tan grande, que temos e teremos material de traballo para uns cantos anos mis.

I.E.S. Manuel Garca Barros - A Estrada

I . E . S . M a n u e l G a r c a B a r r o s!

Memoria do proxecto Dives Gallaecia

Actualizacins desenvolvidas
Lograr unha dinmica de traballo colaborativo na Aula Mediante unha contorna de aprendizaxe dinmica e colaborativa, creada a partir das ferramentas que hoxe en da a web pon nosa disposicin, o noso obxectivo foi conseguir a participacin activa do alumno na creacin do seu material de estudo e o control e xestin da sa propia aprendizaxe. Crear, en definitiva, o que hoxe en da se coece como PLE, unha Contorna persoal de aprendizaxe. Perseguiamos aumentar o interese e a implicacin do alumno na asignatura e a valoracin do seu propio traballo trala sa exposicin pblica na aula e posterior publicacin na rede. Creacin de materiales educativos de calidade Portal web sobre la romanizacin de Galicia Mediante o traballo na Aula de das promocins de alumnos de Latn de 4ESO e de Latn de 1 e 2 de Bacharelato, baixo a direccin do profesor lvaro Prez Vilario, pretendase a creacin dun portal web no dominio http://www.divesgallaecia.org Neste sitio web, con versins en casteln e galego, atoparemos as seccins seguintes: Hic et nunc: en que medida somos anda hoxe romanos. Festas de recreacin histrica: Arde Lucus, Festa do Esquecemento. Festivales de teatro latino de Lugo Concursos de Cultura Clsica: Concurso Odisea Toponimia galega de orixe latina Latinismos e o seu uso actual. O latn na prensa. O latn no ftbol e na universidade. Evolucin fontica do latn ao galego e casteln. Lxico de orixe latina na poltica e na sociedade. Loci. Descricin dos principais emprazamentos arqueolxicos de Galicia Pontes Romanas: Cigarrosa, Bibei, Navea, Freixo Mansins: Aquis Originis Campamentos militares: Aquis Querquennis, Ciadella Castro de Viladonga Muralla, Domus Oceani e Termas de Lugo Torre de Hrcules Villas romanas: de Cambre (A Corua), Toralla (Vigo), O Grove (Pontevedra) Museos de Galicia. Ficha tcnica dos museos e descricin das pezas principais. Museo do Castelo de Santo Antn Museo de Lugo Museo de Ourense
I . E . S . M a n u e l G a r c a B a r r o s! Memoria do proxecto Dives Gallaecia

 Museo de Pontevedra Exercitus. Estudo da ocupacin militar e conquista da Gallaecia. A conquista As guerras cntabras. O monte Medulio Aurum. Investigacin sobre a explotacin mineira e de recursos. Ordo. Estudo da organizacin administrativa do territorio e principais vas de comunicacin. Provinciae Viae Base de datos fotogrfica de alta calidade Outro dos nosos obxectivos foi colaborar activamente na creacin dunha base de datos de imaxes de alta calidade sobre a romanizacin de Galicia e poelas a disposicin de todos os usuarios da Galipedia desde a plataforma Wikimedia Commons. Filmacin e edicin de vdeos en Alta definicin Queriamos documentar en formato vdeo os diferentes aspectos tratados na web, as que a idea era desprazarnos a cubrir as diferentes edicins das festas de recreacin histrica, festivais de teatro, concurso Odisea, museos e emprazamentos de interese arqueolxico. Creacin de actividades para a Aula Virtual Elaboracin de actividades para a plataforma Moodle, instalada en todos os Centros dependentes da Xunta de Galicia. Trtase de preguntas sobre os temas tratados na web e descritos anteriormente con preguntas tipo test, de verdadeiro e falso, completar ocos, emparellamentos, etc. Pretndese realizar unha base de datos de preguntas para implementar nos cuestionarios da plataforma e poelos a disposicin do resto de profesorado para a sa descarga e importacin sa Aula Virtual (son fcilmente exportables en formato *.xml de modo que poden ser utilizadas por outros profesores nos seus cursos. Na web existe unha seccin especial para estas descargas, chamada O recuncho do profe Poden verse as actividades creadas no curso de Moodle Dives Gallaecia 2012. nombre de usuario: boaspracticas2013 contrasea: innova Colaboracin coa edicin da Galipedia Aportar o noso gran de rea na edicin de entradas sobre toponimia, latinismos e museos de Galicia. Creacin de entradas ex nihilo sobre o festival de teatro de Lugo e o Concurso Odisea. Ilustracin de entradas xa realizadas coas nosas fotografas subidas a Commons. Ensinar ao alumno a reunir, mostrar e compartir informacin de forma visualmente atractiva Filtrar, agrupar e compartir nun formato web todas as novas que van aparecendo na prensa sobre a romanizacin de Galicia e os latinismos na prensa mediante un servizo de Curacin de contidos, Scoop-it.
I . E . S . M a n u e l G a r c a B a r r o s! Memoria do proxecto Dives Gallaecia

Recompilacin de documentos e artigos de prensa Pretndese a creacin dunha seccin na web que funcione como unha base de datos que poida ofrecer descargas de documentos e arquivos. Respecto aos dereitos de autor Todo o proxecto est encamiado a conseguir que o alumno valore e respecte o uso de materiais con licenza CC, e que se afaga nun futuro a realizar sempre os seus traballos baixo estas premisas. De a tamn a nosa pretensin de crear un gran banco de material audiovisual (fotos e vdeos) que poida estar a disposicin de toda a comunidade educativa e dos usuarios da Galipedia. Tamn os vdeos ou a B.S.O. destes estn realizados con esta mesma filosofa. mbito temporal Comezo dos traballos: Primavera 2011 Finalizacin: Outono 2013 Sesins de traballo Clases de Latn e Tics entre os cursos 2011/12 y 2013/14 Desprazamentos dos profesores no seu tempo libre.

As sesins de traballo tiveron lugar nas clases ordinarias de Latn e Tics. Normalmente reservbase unha hora semana na aula de Informtica (caso da asignatura de Latn), onde o profesor reparta e dirixa o traballo dos alumnos. Moitas veces os alumnos completaban as tarefas desde as sas casas mediante a edicin compartida que nos permiten as ferramentas Google. Os profesores, no seu tempo libre, realizaron os desprazamentos aos principais museos e xacementos arqueolxicos de Galicia para realizar as filmacins de fotografa e vdeo (no caso da Festa do Esquecemento de Xinzo de Limia, en pleno mes de agosto).

I . E . S . M a n u e l G a r c a B a r r o s!

Memoria do proxecto Dives Gallaecia

O noso espazo na rede A da de hoxe, que recordemos que o proxecto, felizmente, anda non acabou, consolidamos a nosa presenza na rede nos espazos seguintes: Portal web bilinge Dives Gallaecia 2012 http://www.divesgallaecia.org Tpicos creados en Scoop-it Latinismos na prensa. Recopilacin de latinismos e aforismos latinos na prensa escrita. A romanizacin de Galicia. Novas relacionadas coa pervivencia do legado romano en Galicia. lbumes fotogrficos en Flickr de imaxe de alta calidade Grupo (pool) DivesGallaecia 2012 en Flickr lbumes do usuario DivesGallaecia Teatro de Lugo 2013 Museo Arqueolxico de Ourense Ponte Navea Campamento de Aquis Querquennis Mansio de Aquis Querquennis Aquis Originis Teatro Lugo 2012 Via Nova - Portela de home A Corua romana Festa do Esquecemento 2011 Arde Lucus 2011 Ponte do Bibei lbumes do usuario IES MGB Aquis Querquennis Festival de teatro de Lugo 2013 Concurso Odisea 2013 Via Nova / Aquis Querquennis 2012/13 Visita ao museo provincial de Lugo Concurso Odisea 2012 Romanos en Galicia Teatro de Lugo 2011 Torre de Hrcules

I . E . S . M a n u e l G a r c a B a r r o s!

Memoria do proxecto Dives Gallaecia

10

Vdeos en alta definicin (HD) aloxados na plataforma Vimeo Festival de Teatro grecolatino de Lugo 2011 http://vimeo.com/35500594 Festa do Esquecemento 2011 http://vimeo.com/33653883 Concurso Odisea 2012 http://vimeo.com/36822348 A ponte sobre o ro Bibei http://vimeo.com/39254287 Fiesta de Arde Lucus 2011 http://vimeo.com/41283868 A Corua romana. Museo do Castelo de San Antn http://vimeo.com/43662703 Via XVIII - Via Nova http://vimeo.com/51663753 Aquis Querquennis http://vimeo.com/53929045 Museo Arqueolxico de Ourense http://vimeo.com/56086272 Ifixenia en ulide (Eurpides). Festival de teatro grecolatino Lugo 2013 http://vimeo.com/61611633 Csina (Plauto). Festival de teatro grecolatino Lugo 2013 http://vimeo.com/62257506 Festa do Esquecemento 2011 http://vimeo.com/33653883 Museo Provincial de Lugo. Romanizacin de Galicia. http://vimeo.com/65038363 Museo Provincial de Pontevedra. Romanizacin de Galicia. *en proceso de montaxe Edicin de entradas na Galipedia Creacin de entradas novas na Galipedia: Creacin dunha entrada sobre o Festival de Teatro Grecolatino de Lugo Creacin dunha entrada sobre o Concurso Odisea Creacin dunha entrada sobre a Festa do Esquecemento Dentro da categora Locucins latinas, creamos ex nihilo as seguintes pxinas:
I . E . S . M a n u e l G a r c a B a r r o s! Memoria do proxecto Dives Gallaecia

11

in dubio pro reo nihil novum sub sole in vitro memento mori in vino veritas in articulo mortis mens sana in corpore sano Engadimos unha ligazn externa aos resultados filtrados do noso tpico en scoop-it a cada unha das locucins latinas presentes nesta categora da Galipedia. Engadimos os vdeos dos museos como ligazn externa s seguintes pxinas: Romanizacin de Galicia Museo do castelo de Santo Antn Museo provincial de Lugo Museo arqueolxico de Ourense Editronse moitas entradas de topnimos para engadir a etimoloxa latina. Listaxe de entradas de topnimos latinos editadas. Engadimos unha ligazn externa ao noso tpico sobre novas da romanizacin de Galicia en scoop-it nas seguintes pxinas: Romanizacin de Galicia Subida de imaxes de alta calidade a Wikimedia Commons Pxina de usuario en Commons Vdeo-leccins creadas coa aplicacin Educreations Evolucin fontica das vogais latinas Evolucin fontica das consoantes latinas

I . E . S . M a n u e l G a r c a B a r r o s!

Memoria do proxecto Dives Gallaecia

12

Recursos e materiais utilizados

A nosa intencin foi desde o principio traballar con aplicacins en lia, gratutas, e que permitisen de forma rpida e sinxela o traballo colaborativo. Dado que no noso centro todos os alumnos contan, desde 1 de ESO, cunha conta propia de Gmail dentro do dominio http://www.iesgarciabarros.org, todas as ferramentas de google (Sites, Maps, Drive, etc), estaban sa disposicin desde o primeiro momento. Google Sites Foi a ferramenta elixida para a edicin do sitio web. O profesor crea a estrutura de pxinas e o men lateral e a continuacin outorga permiso de edicin (Compartir) aos alumnos integrantes do proxecto. Desea tamn o tipo de pxina necesario para cada seccin: Anuncios na portada, elementos de lista ao final de cada pxina con bibliografa web ou informacin bsica de museos, arquivador no apartado de Documentacin. Nunha breve sesin inicial o profesor explica a Normas de estilo comns para todos: tipo de letra a utilizar, uso de encabezados e listas de vietas, emprego de imaxes propias ou con licenza CC. Os alumnos, organizados por grupos, editarn as partes da web que lles correspondan. Esta plataforma presenta moitas vantaxes hora de almacenar a informacin con respecto aos blogs. Son moitos (e bos) os traballos dos alumnos que se perderan na orde cronolxica dos blogs de aula. Nesta web recuperronse entradas sobre latinismos no ftbol e nos emblemas da universidade procedentes de entradas anteriores publicadas no blog de aula Viam Stratam. Google Sites permite tamn realizar con facilidade unha copia de todo o sitio para facer por exemplo unha versin bilinge, no noso caso, en galego / casteln. Google Docs Nun cartafol compartido co profesor da sa unidade de Google Drive os alumnos preparan, de forma colaborativa, documentos de texto que servirn de borradores antes de pasar web. O profesor, que tamn accede edicin de documentos, corrixe mediante comentarios marxe. As presentacins, que tamn permiten a edicin compartida, sanse para exposicins no aula ou como gua-resume dunha pxina, como o caso das presentacins elaboradas sobre a toponimia galega de orixe latina. Noutros casos as presentacins son realizadas polo profesor para servir de manuais de rexistro e edicin da Galipedia. Google Maps Con esta outra aplicacin Google creouse, de forma colaborativa, o mapa de Galicia sobre toponimia de orixe latina. Os alumnos colaboran engadindo lugares cuxo topnimo de orixe latina, explicando a etimoloxa do mesmo e engadindo unha imaxe. Esta tarefa foi realizada polos alumnos de 2 de BAC. Outro mapa creado con esta ferramenta o chamado Dives Gallaecia. Unha vez creado o mapa polo profesor, este comprteo cos alumnos e eles van engadindo a localizacin dos museos e xacementos arqueolxicos principais de Galicia, coa informacin bsica e unha ilustracin, utilizando a informacin dispoible na nosa web. Neste caso foron os alumnos de 4 de ESO os responsables do seu mantemento.
I . E . S . M a n u e l G a r c a B a r r o s! Memoria do proxecto Dives Gallaecia

13

Educreations Esta aplicacin gratuta para IPAD permitiunos gravar as vdeo-leccins sobre a evolucin fontica do latn ao galego e casteln (vogais, consoantes) e logo colgalas na web. Unha vez explicada a materia en clase reprtese o traballo entre os alumnos. Cada un deles ter que gravar un vdeo explicando unha determinada regra de evolucin. Trala apertura dunha conta en Educreations, o profesor crea un vdeo novo e prepara uns fondos realizados mediante capturas de pantalla da sa presentacin. O alumno, provisto dun lpiz especial para a escritura na tableta, empeza a gravar sobre os fondos a sa explicacin oral da regra fontica correspondente vez que vai escribindo na pantalla exemplos de palabras en galego e casteln que resultan da evolucin do timo latino. Unha vez finalizado o proceso anterior a aplicacin proporciona un cdigo embebido (embed) para incrustar o vdeo na web. Scoop-it Con esta ferramenta realizronse as compilacins de novas sobre a romanizacin de Galicia e os latinismos na prensa actual. O profesor abre unha conta en scoop-it e a continuacin crea os dous Tpicos antes apuntados. Os alumnos abren a sa conta e sguenos (Follow). A partir de a van creando entradas (Scoops, primicias) que deben logo seren admitidas polo profesor, que acta como administrador (curator) da pxina. Vanlle chegando ao seu correo as distintas propostas de entrada (suggestions). Se todo esta correcto acepta a publicacin da mesma, e se esta presenta algn erro, rexeita a edicin e indica ao alumno o que debe corrixir. Ao poder realizar un filtrado de contidos mediante etiquetas (tags), utilzanse posteriormente as urls resultantes para completar as entradas da Galipedia referidas a latinismos ou romanizacin de Galicia. Ao final das mesmas engadimos unha nova lia na seccin de ligazns externas que nos levar aos resultados do noso tpico en scoop-it, unha vez aplicado o filtro correspondente. Flickr Foi a plataforma elixida para albergar a coleccin de imaxes. Os fotgrafos do proxecto foron os profesores Miguel Bugallo e lvaro P. Vilario. Foron os encargados de desprazarse aos xacementos arqueolgixos e os museos, a maiora das veces sen alumnos e no seu tempo libre. Isto permite unha maior comodidade e liberdade hora de realizar o traballo fotogrfico. Ademais, en moitos museos este ten que realizarse nun horario pechado ao pblico e trala solicitude correspondente. Unha vez realizadas as fotografas en formato raw, revlanse no ordenador mediante o programa Lightroom e sbense plataforma Flickr, organizadas en lbumes e categorizadas por etiquetas. Engdese un ttulo personalizado a cada fotografa e unha descricin da mesma. Todas levan unha licenza CC. A continuacin, usando o propio cargador de Flickr (Flickr Uploader) as imaxes envanse en bloque ao Grupo (pool) de Flickr DivesGallecia 2012 e ao grupo do Colectivo Chiron, unha agrupacin de profesores de Clsicas na rede, para que poidan seren utilizadas polo maior nmero de usuarios. Para rematar sbense base de datos de Wikimedia Commons.
I . E . S . M a n u e l G a r c a B a r r o s! Memoria do proxecto Dives Gallaecia

14

Se atopamos algunha fotografa que rene os requisitos necesarios, proponse como Imaxe de Calidade para Commons. Algunhas das nosas imaxes son ou foron imaxes da semana na Wikipedia Galega. Vimeo Nesta plataforma onde aloxamos os vdeos creados polo noso equipo. Os encargados da filmacin foron os profesores Marisa Otero e lvaro P. Vilario, que, como no caso da captura de imaxes, desprazronse aos xacementos arqueolxicos, museos e festas de recreacin histrica, a maiora das veces sen alumnos. Posteriormente os clips de vdeo son descargados no ordenador do Centro e organizados nos cartafoles correspondentes. O profesor de Tics, que tamn o de Latn, lvaro P. Vilario, crea un novo proxecto no programa Final Cut e organzao por secuencias (Museo de Lugo, Arde Lucus, etc.). Unha vez formado o equipo de alumnos que levar a cabo o traballo (un mximo de 3 persoas), organzaos para ir editando o material filmado, creando os ttulos e os crditos e buscando a banda sonora no servizo de msica Jamendo, sempre con temas que tean licenza CC. Unha vez finalizado todo este proceso, os vdeos son subidos plataforma Vimeo, onde se lles asigna un ttulo, descricin, etiquetas e licenza CC. A continuacin son incrustados na web mediente a insercin do cdigo embebido proporcionado pola plataforma. Galipedia En primeiro lugar iniciamos o proceso de Rexistro na mesma. Cada alumno crea unha nova conta co seu nome de usuario e contrasinal e crea a sa pxina de usuario. A continuacin procede a verificar a sa conta de correo. Todo o proceso est explicado nun manual de rexistro creado polo profesor e colgado na web. Para empezar a editar o profesor crea outros dous manuais: un para a edicin de entradas sobre toponimia e outro para a edicin de entradas de locucins latinas. Neles detllanse os pasos a seguir: editar unha pxina, realizar hipervnculos internos, aplicar normas de estilo (cursivas, negrias, etc.), acompaar un resumo das modificacins realizadas, categorizar as entradas (caso dos latinismos), ilustrar con imaxes de Commons, engadir referencias ou notas ao p, etc. Google Drive permtenos unha cmoda edicin bilinge tamn das presentacins coa opcin de crear unha copia. Wikimedia Commons As mellores imaxes capturadas son subidas a esta plataforma para poelas a disposicin de todos os usuarios da wikipedia e ilustrar entradas da mesma.

I . E . S . M a n u e l G a r c a B a r r o s!

Memoria do proxecto Dives Gallaecia

15

Instrumentos de Avaliacin e indicadores de logro

Agora que o noso proxecto creceu o suficiente, estamos en condicins de realizar unhas reflexins sobre o conseguido. O traballo colaborativo En primeiro lugar queriamos destacar as vantaxes dunha dinmica de traballo colaborativo na aula. O mero feito do reparto por grupos, a responsabilidade persoal que conleva a cada alumno e as espectativas que se crean neste pola exposicin pblica do seu tra-, ballo, primeiro perante os seus compaeiros, e despois na rede, motivan de xeito extraordinario aos nosos rapaces e fanlles render ao mximo das sas posibilidades. As aplicacins Google permiten este xeito de traballar dun modo simple e eficaz. S necesitamos que o alumno tea unha conta de Gmail e ter todo un mundo de posibilidades ao seu alcance. Axuda, e moito, que desde o propio Centro se lle cre ao alumno esta conta. Google Apps Desde a creacin de documentos de texto e presentacins compartidas co profesor e cos seus propios compaeiros de equipo, ata a elaboracin de mapas conxuntos, manuais e publicacin de pxinas web. De todo isto hai sobradas mostras no noso proxecto. Que o alumno poida realizar unha presentacin desde a sa casa, editando a mesma simultneamente cos outros membros do equipo, unha vantaxe impensable fai algns anos, que debe cambiar a nosa forma de suscitar o traballo na aula. Scoop-it Outra ferramenta usada con xito, baixo estas mesmas premisas, a aplicacin web Scoop-it de curacin de contidos. Xa non ten sentido que sexa o profesor o que busque exemplos de latinismos ou de noticias sobre a romanizacin na prensa cando algo que se pode facer entre todos cuns resultados moito mellores. Parece evidente que conseguirn moito mis e en menos tempo vinte persoas traballando de xeito coordinado que unha soa. Por exemplo, no noso tpico sobre Latinismos na prensa temos recollidos xa preto de 1.000 entradas! De como un traballo de Aula pode chegar a ser tremendamente divertido dan fe as vdeoleccins creadas co IPAD e a aplicacin Educreations. Deixando aparte os nervios dos primeiros momentos, os alumnos gozan escribindo na tableta mentres explican as regras fonticas apresas en clase, conscientes de que o seu traballo estar exposto publicamente na web e que ser visto por varias xeracins de alumnos nos cursos posteriores. A nosa amiga e compaeira Ana Ovando resmeo maxistralmente nestas palabras: Hay que cambiar el modo de trabajo, que tiene que ser colaborativo, porque todos aprendemos, porque ahorra tiempo, porque los resultados son de mayor calidad, porque es ms divertido, porque nos sentimos ms respaldados, porque no tiene sentido desaprovechar los recursos que ofrece la red, porque podemos llegar ms lejos, porque las dudas se resuelven, porque nadie es poseedor de la verdad absoluta y mucho menos los profesores, porque nuestros alumnos disfrutan vindonos aprender. En realidad, una vez que se prueba, es imposible pensar en una manera distinta de trabajar.
I . E . S . M a n u e l G a r c a B a r r o s! Memoria do proxecto Dives Gallaecia

16

A Filmacin e edicin de imaxes e vdeo en HD Con respecto creacin dunha base de datos de imaxes de alta calidade temos que dicir que isto non sera posible sen o equipo fotogrfico adecuado, e iso algo que, desgraciadamente, non est ao alcance de todos os centros. Ns tivemos a sorte de contar con el e intentamos sacarlle o mximo partido. Foi esta unha tarefa levada a cabo exclusivamente polos profesores. imposible poder realizar unha boa reportaxe fotogrfica si ao mesmo tempo tes que coidar de 40 adolescentes nunha visita a un museo ou a un xacemento arqueolxico. As que neste punto sacrificamos o noso tempo libre e o noso dieiro para desprazarnos s diferentes localizaciones que se detallan na web. O revelado das imaxes e a subida e organizacin das mesmas no portal Flickr, tamn foi realizado polos profesores Miguel Bugallo e lvaro P. Vilario. Requrense uns coecementos mnimos de tcnica fotogrfica e edicin e retoque de imaxes, un equipo de calidade e bastante tempo. Para a filmacin e edicin de vdeo as premisas son semellantes, con todo aqu contamos coa sorte de que o profesor de Latn lvaro P. Vilario, tamn profesor da materia de TICs de 1 de Bachillerato. Grazas a esta feliz coincidencia todos os vdeos foron editados polos propios alumnos de Tics baixo a direccin do profesor. Formronse equipos de alumnos voluntarios, de 2 ou 3 membros. Descargaban as imaxes no ordenador, editbanas e poan a banda sonora, sempre con msica con licenza CC. Queremos recalcar aqu que a edicin de vdeo en HD (alta definicin) non algo que se poida facer en calquera ordenador. Necestase un procesador rpido e moita memoria RAM. Ns, grazas consecucin dun premio anterior, contabamos con el. Do mesmo xeito foi importante a formacin dos tres profesores implicados, en materia de edicin fotogrfica, de vdeo e de son e msica, para as facilitar a aprendizaxe do alumnado nestes campos. A edicin de entradas na Galipedia Xa o poeta antigo Horacio falbanos da inmortalidad da obra literaria: exegi monumentum aere perennius..: (Odas, III-30) Pois ben, anda que poida parecer un pouco esaxerada a comparacin, temos que dicir que o grado satisfaccin que o alumno experimenta ao ver o seu traballo final publicado neste medio s comparable ao do que o dirixiu. Porque si, este un traballo no que se precisa como nunca a direccin dun profesor. unha constante labor limae, onde se ha de pur a entrada ao mximo, gardar as normas de estilo na edicin, acompaar referencias ou imaxes de commons, ligazns externas, etc. Foron varias as recomendacins ou correcins recibidas por parte dos administradores da Galipedia. Como eles mesmos advirten, a enciclopedia non est pensada para ser obxecto de traballo escolar, pero con alumnos ben dirixidos, pode conseguirse. E creo que ns, logo de moitas probas e moitos erros, fixmolo. Unha recomendacin: o profesor debe familiarizarse co medio antes de empezar a traballar cos seus alumnos. Os manuais creados coas presentacins de Google contriben en gran medida a simplificar os pasos de rexistro e edicin. Como un gran xito podemos considerar a creacin, ex nihilo, das pxinas referidas ao festival de Teatro Grecolatino de Lugo e o Concurso Odisea. Antes non exista ningunha
I . E . S . M a n u e l G a r c a B a r r o s! Memoria do proxecto Dives Gallaecia

17

referencia aos mesmos. Hoxe son unhas entradas completsimas que abranguen todas as sas edicins. As nosas imaxes en Commons Para ns, os profesores que realizamos as imaxes, un motivo de satisfaccin tamn poder compartir o noso traballo con todos aqueles que precisen unha imaxe de calidade sobre a romanizacin de Galicia, xa sexa para o seu uso na propia Galipedia ou calquera outra Wikipedia existente, un traballo escolar, unha publicacin web. As licenzas CC as llo permiten a calquera usuario. Se a esto se engade que varias das nosas imaxes foron recoecidas desde Wikimedia Commons como imaxes de Calidade e imaxes destacadas, a satisfaccin completa, como foi o caso desta imaxe dun lexionario romano no Arde Lucus 2011 ou esta outra da Torre de Hrcules.

Propostas de continuidade e mellora

A idea orixinal era acabar o proxecto no ano 2012. Con todo, dadas as caractersticas do mesmo, foi tarefa imposible e houbo que atrasar a sa finalizacin un ano mis. Anda as, hai partes que anda se poden ampliar e mellorar. En primeiro lugar falta imaxes propias dalgunhas localizacins (Ponte da Cigarrosa, Villa de Cambre, Villa de Toralla, etc.) ou museos por visitar (Museo de Vigo). Neste pasado mes de setembro realizamos a visita s novas dependencias do museo de Pontevedra. Agora mesmo estamos editando e subindo as imaxes rede e montando un novo vdeo. Estamos abrindo na web seccins novas como o latn na Publicidade, polo que, felizmente, como explicamos noutra seccin, o Proxecto permanecer inacabado durante un tempo que esperemos sexa longo, xa que as poderemos continuar con esta metodoloxa que tantas alegras e satisfaccins nos deu. Asimesmo, seguiremos creando novos cuestionarios moodle para as actividades da Aula Virtual.

Conclusins nais
O proxecto Dives Gallaecia est concibido como un grupo de traballo colaborativo onde, baixo a gua do profesor, o alumnado constre os seus materiais educativos coas ferramentas que hoxe en da a rede pon nosa disposicin. Esta forma de traballar fcilmente exportable a calquera mbito do currculo escolar. As ferramentas utilizadas no noso proxecto, gratuitas e de fcil manexo, poderan valer para calquera asignatura. No caso de Google sites vemos que tamn permite a creacin dun portal web bilinge, como o noso caso, en galego e casteln. Na colaboracin coa Galipedia repetimos o devandito anteriormente: anda que en principio non un traballo dirixido a escolares de secundaria, con alumnos ben dirixidos e un pouco de experiencia no medio do profesor, pode conseguirse, polo que tamn un aspecto do proxecto que pode ser levado a cabo desde calquera disciplina.
I . E . S . M a n u e l G a r c a B a r r o s! Memoria do proxecto Dives Gallaecia

18

As actividades Moodle que figuran no apartado de Documentacin (O recuncho do profe) permiten ser descargadas e incorporadas s Aulas Virtuais doutros profesores. Son cuestionarios con varios tipos de preguntas sobre os materiais didcticos do portal web. Con respecto creacin dunha base de datos de imaxes de alta calidade temos que dicir que isto non posible sen o equipo fotogrfico axeitado, e iso algo que, desgraciadamente, non est ao alcance de todos os centros. Ns tivemos a sorte de contar con el e intentamos sacarlle o mximo partido. Queremos recalcar tamn que a edicin de vdeo en HD (alta definicin) non algo que se poida facer en calquera ordenador. Necestase un procesador rpido e moita memoria RAM. Ns, grazas consecucin dun premio anterior, timolo.

Bibliografa
As nosas referencias bibliogrficas, ademais de todos os hipervnculos presentes no texto, estn recollidas na seccin de Documentacin da nosa web.

I . E . S . M a n u e l G a r c a B a r r o s!

Memoria do proxecto Dives Gallaecia

19