Está en la página 1de 37

PHILIPS, Georges: Du Droit Ecclsiastique dans ses principes gnraux , Jacques Lecoffre (1855) Paris.

Reste examiner une dernire hypothse, celle du pape coupable d'hrsie: les canons, dit-on, portent que, dans ce cas l'Eglise condamnera le pape !e point de "ue o# l'on place est celui-ci: la $oi est la "ie de l%glise& si donc le pape perd la $oi, il perd la "ie: et comment un che$ mort pourrait-il 'tre le che$ d'une Eglise "i"ante( )armi les canons de la collection de *ratien, il en est particulirment deux, les canons Oves et Si Papa, qui, dans le cas d'hrsie, soumettent le pape au +ugement de l'Eglise, tablissant ainsi une exception au principe Prima Sedes, etc ,e semblables dclarations sont attibues par la tradition aux papes -naclet et .ymmaque, et /nnocent /// exprime et rpte ce m'me principe /l y aurait de trs-$ortes ob+ections le"er contre plusiers de ces autorits: la lettre d'-naclet est apocryphe, la citation de .ymmaque est douteuse, le canon 0"es est du pseudo-/sidore, le canon .i papa n'est pas non plus d'une trs-grande autorit: on l'attribue une martyr nomm 1oni$ace, et alors m'me qu'il nous "iendrait du glorieux ap2tre des peuples germaniques, ce ne serait tou+ours qu'une opinion pri"e de cet illustre ap2tre, laquelle son insertion dans le dcret de *ratien n'a pu donner l'autorit qui lui manque 3ais quoi bon discuter la "aleur de ces documents( 0n peut laisser toute la $orce qu'ils auraient naturellement si leur origine et leur authenticit n'taient pas douteuses, puisque, aprs les a"oir re+ets, il resterait encore le tmoignage d'/nnocent /// 4e grand pape dit: !a $oi m'est tellement ncessaire que, quant toute autre pch, ,ieu seul est mon +uge, tandis que, par un pch contre la $oi, +e tombe sous le +ugement de l'Eglise 0r, "oici le sens de ces paroles: /nnocent "eut dire que si, par impossible, le pape errait dans la $oi, l'Eglise, dans ce cas unique et exceptionnel, de"rait le +uger: d'o# il dduit la ncessit absolue de la $oi pour le pape 0r, 5sus-4hrist a pour"u cette ncessit& il a pri pour )ierre a$in que sa $oi ne d$aille +amais /nnocent ///, qui ne doutait pas de ce secours immdiat de 5sus4hrist, ne $aisait qu'exprimer d'une manire plus "i"e et plus saissante cette presant ncessit de la $oi pour lui et par lui pour l'Eglise, par cette hypothse que, s'il errait dans la $oi, l'Eglise aurait le +uger 6uoi qu'il en soit, en thorie, de cette supposition qui ne se ralisera +amais, il est certain que si le pape, )ER.077E!!E3E78 et en tant que docteur particulier, peut tomber dans l'erreur& que si, dans ce cas, et le sacr collge et les e"'ques sont obligs, par de"oir, de l'a"ertir et de le redresser, en sa qualit de docteur suprme de l'Eglise, et comme tel, il n'est pas possible que le successeur de )ierre tombe dans l'erreur& nous en a"ons pour garants et la prire de 5sus-4hrist et l'exprience des sicles, qui en sont encore $aire attendre un exemple d'un pape enseignant l'erreur comme pape, ou m'me tombant dans une erreur purement personnelle +usqu' l'hrsie9 pag ;<=>;<;? :8 /,

BALLERINI, Petri: De Potestate Ecclesiastica Summorum Ponti icum et !onciliorum "eneralium li#er una cum $indiciis auctoritatis Ponti ici% contra opus &ustini 'e#ronii, Librari Asche !orffia (185") #o asterii $est%ha&oru'. Remedium in casu h@resis, in quam )onti$ex incideret, promptius et $acilius suppetit 4asus h@resis quoad .ummos )onti$ices non ille intelligitur, quo aliquis eorum ex o$$icio de$iniens aliquod dogma $idei, errorem de$iniret: id enim ex constitutis singulari libro de eorum in$allibilitate in de$iniendis contro"ersiis $idei accidere nequit 7eque eum casum respicit, quo iidem opinando circa aliquam qu@stionem nondum de$initam errarent in materia $idei: qu@ enim ante de$initionem Ecclesi@ in libera opinione "ersantur, h@resis "itio carent -d eum itaque casum tantummodo pr@sens qu@stio re$erri potest, quo )apa pri"ato +udicio deceptus crederet, et pertinaciter propugnaret aliquid contrarium cuipiam articulo $idei e"identi, aut de$initio, quod h@resis proprium est Aoc autem in casu :quem, licet a de$initione $idei et a nostro proposito alienissimum, ,ei tamen pr@sidio nunquam e"enturum con$ido? non pauci etiam ex ipsis )onti$ici@ auctoritatis "indicibusB +us generalis concilii in )apam a $ide de"ium, seu h@reticum asserunt& quia credunt talem )onti$icem ex ipsa h@resi ab Ecclesia se+unctum atque pr@cisum, a )onti$icatu penitus decidisse, hacque in hypothesi +us generalis concilii $ore in eum, qui )onti$ex amplius non est, nec primatu $ruitur 4ur "ero in pr@sentissimo omniumque gra"issimo periculo $idei, quod ex )onti$ice h@resim pri"ato licet +udicio propugnante impendens, diuturniores moras non pateretur, remedium ex generalis synodi non ita $acili con"ocatione expectandum credatur( 7onne etiam in$eriores quicumque in tanto $idei discrimine superiorem suum correctione $raterna commonere queunt, in $aciem eidem resistere, atque re"incere, et, si opus sit, redarguere ac ad resipiscentiam urgere( )oterunt id 4ardinales, qui ipsi a consiliis adstant& poterit Romanus 4lerus& Romana etiam synodus, si expedire +udicetur, congregata poterit 6uemcumque "el pri"atum respiciunt illa )auli ad 8itum :8it 4 ;C " ;=?: Hreticum hominem post unam et alteram correctionem devita, sciens quia subversus est, qui ejusmodi est, et delinquit, cum sit proprio judicio condemnatus 6ui nimirum semel et bis correctus non resipicit, se pertinax est in sententia dogmati mani$esto aut de$inito contraria, hac sua publica pertinacia, cum ab h@resi proprie dicta, qu@ pertinaciam requirit, excusari nulla ratione potest, tum "ero semetipsum palam declarat h@reticum, hoc est a $ide catholica et ab Ecclesia "oluntate propria recessisse, ita ut ad eum pr@cidendum a corpore Ecclesia nulla cu+usquam declaratio aut sententia necessaria sit )erspicua hac in re est . Aieronymi ratio in laudata )auli "erba Propterea a semetipso dicitur esse damnatus, quia fornicator, adulter, homicida et cetera vitia per Sacerdotes ex Ecclesia propelluntur; hretici autem in semetipsos sententiam ferunt, suo arbitrio de Ecclesia recedentes, qu recessio

propri conscienti videtur esse damnatio )onti$ex ergo, qui post tam solemnem et publicam 4ardinalium, Romani 4leri, "el etiam synodi monitionem sese ob$irmatum pr@$erret in h@resi, et de Ecclesia palam recessisset, +uxta pr@ceptum )auli esset "itandus& et ne aliis perniciem a$$erret, in publicum pro$erenda esset e+us h@resis et contumacia, ut omnes similiter ab eo ca"erent, sicque sententia, quam in se ipsum tulit, toti Ecclesi@ proposita, eum sua "oluntate recessisse, et ab Ecclesi@ corpore declararet a"ulsum, atque abdicasse quodammodo )onti$icatum, quo nemo $ruitur, nec $rui potest, qui non sit in Ecclesia Dides igitur in casu h@resis, cui )onti$ex pri"ato sensu adh@reret, promptum et e$$icax remedium absque generalis synodi con"ocatione: qua in hypothesi quidquid contra ipsum ageretur ante declaratam e+us contumaciam et h@resim, ut ad sanum consilium adduceretur, caritatis, non +urisdictionis o$$icium esset: postea "ero mani$estato e+us recessu ab Ecclesia, si qu@ sententia a concilio in eundem $erretur, in eum $erretur, qui )onti$ex amplius non esset, neque superior concilio .ed h@cB hypothesis nullo $acto comprobatur& siquidem nullus "el pri"atus error cuipiam )onti$ici adscriptus contra ullum dogma e"idens aut de$initum hactenus in"entus est, aut $uturus putatur 6uid igitur in mera hypothesi laboremus pluribus(9 :pag ;EF>;EG? :B?Ha"et huic sententi@ /nnocentius /// sermone tertio habito su@ consecrationis scribens: /n tantum $ides mihi necessaria est, ut, cum in ceteris pecatis ,eum +udicem habeam, propter peccatum, quod in $ide committitur, possim ab Ecclesia +udicari Dide .yl"ium in E E . 8hom@ tom C q CI art C conclus E9 :pag ;EF? :B?Aypotheticam quidem causam tantummodo pr@$erunt duo antiqui textus, qui Romanum )onti$icem ab in$eriorum +ure exemptum a$$irmant hac exceptione, nisi deprehendatur a $ide de"ius, uti traditur can .i )apa ex actis 1oni$acii 3oguntini apud *ratianum dist F= c G "el nisi a recta $ide exorbita"erit, quemadmodum legitur in concilio D sub .ymmacho: qu@ tamen hypothesis non de de$initionum, sed de pri"at@ opinionis errore circa $idei intelligenda ex dictis initio pr@sentis num < colligere licet 0biter porro loco monebo canonem .i )apa, de quo in actis hactenus notis . 1oni$acii -rchiepiscopi nullum indicium est, nullaque apud canonistas ,eusdedit antiquiores occurrit mentio, incert@ admodum esse auctoritatis ac $idei: concilium "ero D Romanum sub .ymmacho "ulgo legitimum habitum, omnino supposititium probasse nobis "idemur in tractatu ,e antiquis canonum collectionibus, qui prodiit tom C nostr@ editionis Denet@ 0perum . !eonis Dide part C, c G n J, pag E;J9 :pag ;EK>;EG? AI!HNER, (i'o e: !ompendium &uris Ecclesiastici cum singulare

attentione ad leges particulares $i !on$entionis ()III$a Augusti *D!!!L) cum Sede Apostolica init% in Imperio Austriaco $igentes , )*%is $egria is (18+,) -ri.i i.

,emun qu@stio, an )apa h@reticus "el schismaticus ad +udicim trahi et exautorisari possit, mere hyopthetica est atque chimerica Enim"ero cum ecclesia supra petram @di$icata sit, sal"a di"in@ promissionis "eritate contingere nequit, nec unquam contingit, ut totum ecclesi@ @di$icium de suo $undamento dimo"eatur, seu ut omnes "el plerique episcopi in negotiis $idei aut in legibus condendis ab illo $undamento recedant, quod ad reliquos in centrum unitatis attrahendos a 4hristo ,omino positum est9 :pag JG>JJ? Ergo casus non datur, quo episcopi etiam conciliariter congregati supra Romanum )onti$icem se sublimare aut contra illum quidquam statuere "aleant, quod utrumque a genuina indole monarchi@ longe abhorret9 :pag JJ? B+,I(, /o'i icus: -ractatus de Papa u#i et de !oncilio Ecumenico , Lecoffre 0i&io et (ociis succesoribus (18+1) Parisiis. )ars 8ertia, 4aput /// ,e 4asu )ap@ h@retici 7eque: ob hunc casum )apa concilio sub+icitur9 :pag GKK? )r@notanda L ;M 4asus h@resis quoad summos )onti$ices non ille intelligitur, quo aliquis eorum ex o$$icio de$iniens aliquod dogma $idei, errorem de$iniret Aoc modo nunquam h@reticus esse potest ullus Romanus )onti$ex, ob concessam ipsi ex cathedra docenti in$allibilitatem, prout certum et omnino tenendum proba"imus, secunda pr@sentis tractatus parte .ed agitur dumtaxat de casu quo )apa, tanquam pri"atus doctor, crederet et pertinaciter propugnaret aliquid contrarium cuipiam articulo $idei e"identi aut de$inito, quod h@resis proprium est L EM -d hunc casum $identer pro"ocant ad"ersarii, id est, *allicani systematis sequaces, ut concludat concilium esse supra )apam .ic nempe argumentantur: )apa, etsi ex cathedra h@resim docere nequeat, saltem ut doctor pri"atus potest h@reticus $ieri: atqui necesse est ut )apa h@reticus a concilio generali deponi possit, ac proinde ut concilium +us in )apam habeat: ergo in hoc saltem casu )apa concilio sub+icitur Au+us syllogismi ma+orem, id est, dari posse casum )ap@ h@retici, negant auctores catholici multi, inter quos -lbertus )ighius :de Eccl Aierarch 4ap D///?& quorum sententia haud le"ibus momentis nititur, ita ut "el sola impediat ne peremptoria sit ad"ersariorum argumentatio 3inore autem, id est, in casu )ap@ h@retici concilio competere +us in )apam qui hic et nunc )apa sit, tanquam certo erroneam re+icit communis catholicorum doctorum sententia Equidem 4onstantiensis concilii aliquandiu postea, reperire est in nonnullis auctoribus, c@teroquin catholicis, haud pauca minus considerate dicta& prout contingere solet qouties no"iter exorta qu@stio scholarum disputationibus excutitur Derum postea probati quique auctores communi sententia certum ac omnino tenendum docuerunt, in dicto casu :posito quod possibilis sit? )apam, nisi +am per h@resim exciderit, concilio non sub+ici /n hoc quidem "ariant, utrum )apa sit ipso $acto per h@resim depositus, an deponendus, an tandem nec depositus nec

deponendus .ed in hac triplici opinione pariter negatur posse a concilio ullum +urisdictionis actum in )apam excerceri 6uoad primam et tertiam, per se patet& si quidem +uxta primam )apa +am )apa non est, ac proinde concilium, ipsum +udicando, non +udicat )apam, sed ex )apam: et +uxta tertiam, +udicari a concilio nequit, nec deponi 8andem +uxta secundam opinionem, deponi quidem potest ac debet, sed per meram declarationem de ipsius h@resi& qu@ declaratio non est +urisdictionis actus in )apam& sed, ea posita, )onti$ex a 4hristo ipso deponitur& sicut, posita legitima electione, ab ipso 4hristo creatur 6uibus pr@notatis, exponemus primo "arias illas sententias doctorum catholicorum, qui concordant in deneganda concilio qualibet auctoritate supra )apam 8um con$utabimus erroneam opinionem, qu@ )apam concilio sub+icit ob dictum h@resus casum9 :pag GKC>GKF? )R/3- .E78E78/- qu@ negat dari posse casum )ap@ h@retici L ;M 6uibus rationibus nitatur sententia h@c, sic paucis exponit )ater 3artin .ocietatis 5esu: NN,ici potest Romanum )onti$icem esse non posse etiam pri"atim h@reticum: tum ex "erbis istis, 4hristi: Ego roga"i po te ut non de$iciat $ides tua, etc , qu@, licet directe pertineant ad )etrum ut docorem Ecclesi@ publicum, simpliciter tamen accepta, exprimum etiam hoc pri"ilegium, ne unquam de$iciat $ides ipsius personalis et pri"ata -tque idem colligi potest ex aliis 4hristi "erbis, 8u es )etrus, etc , quibus in remunerationem con$essionis di"initatis 4hristi, ipsi promittitur inconcussa $idei soliditas& non tantum ut per eam sustineat Ecclesiam, sed etiam ut ipse semper hanc $idem intime teneat ac pro$iteatur, qua Ecclesia sustenet 8um etiam qui summus )onti$ex continuo debet et in$allibiliter "eram $idei docere& et cum ipso ut centro unitatis catholic@, et cum $idem quam docet, con"enire debet tota Ecclesia )orro, licet absolute "eram $idem docere posset )onti$ex pri"atim h@reticus, ad id tamen requireretur, pr@ter supranaturalem assistentiam promissam )onti$icibus etiam recte credentibus et sentientibus, miraculum speciale et extra hu+us assistenti@ ordinem positum, quo )onti$ex h@reticus pronus esset ad h@retice docendum Ergo requireretur extraordinaria assistentia et motio di"ina )orro recurri non potest ad istam motionem extraordinariam 7am 4hristus, pro sapientia sua, in regimine Ecclesi@ su@, licet supernaturali, statuere debuit et reipsa statuit ordinem, qui naturelem ordinem per$iceret et ele"aret ad conditionem supernaturalem, non "ero perimeret aut ipsi ad"ersaretur& ex ordinis istius necessitate apta"it propria media $ini, seu instituit media apte ordinaria ad $inem statutum )orro ad $inem, qui est ut summus )onti$ex continuo "eritatem doceat, non aliud est medium ordinarium, seu apte per se ordinatum et ordinabile, quam ut summus )onti$ex ipso pri"atum credat quod docet, et doceat, et doceat id quod credit& pr@restim cum pr@dicatio et intimatio "er@ $idei sit etiam per se actus $idei, quo scilicet creditur id quod docetur /gitur ordo postula"it ut summus )onti$ex id semper crederet quod docere continuo deberet& et per id solum 4hristus accomoda"it assistentiam supernaturalem ordini et conditioni hominis& et sua"iter, prout

agit di"ina pro"identia, simul ac $ortiter egit& et exclusit omnem "iolentiam qua res qu@libet agit contra propriam inclinationem et motionem, Ergo summus )onti$ex debet esse semper catholice credens, ut sit semper catholice docens Ergo summus )onti$ex non potest esse unquam pri"atim h@reticusOO :8ractatus de Ecclesia, autographice editus, p C;E? :pag GKK>GKG? Auic sententi@ non contradicit, sed prorsus concordat octodecim s@culorum experientia NN.iquidem, ait 1allerinus, nullus "el pri"atus error cuipiam )onti$ici adscriptus, contra ullum dogma e"idens et de$initum, hactenus in"entus est, aut $uturus putaturOO Et paulo ante idem auctor de casu )ap@ pri"atim h@retici dixerat: NN,ei pr@sidio nunquam e"enturum con$idoOO :de )otestate Eccl cap /P, QE, n <? Eidem sententi@ tanquam c@teris omnibus probabiliori adh@sit .uaresius Equidem ex pro$esso aliam propugna"it, "idelicet: )apam h@reticum non esse ipso $acto depositum& deponi autem posse et debere, non per ullum actum +urisdicionis concilii in )apam, sed per meram declarationem de ipsius h@resi& qua declaratione $acta, )onti$ex ab ipso 4hristo immediate deponitur, sicut per 4ardinalium electionem, ab ipso 4hristo immediate creatur A@c, inquam, sententia propugnata est a .uaresio& sed hypothetice dumtaxat, id est, in hypothesi quod possibilis sit casus )ap@ h@retici: NN6u@ certe omnia, inquit, probabiliter dicta sunt: procedunt tamen supponendo "erum )onti$icem posse incidere in h@resim 6uod licet multi "erisimiliter a$$irment, mihi tamen bre"iter, et magis pium et probabilius "idetur, posse quidam )apam, ut pri"atam personam errare ex ignorantia, non tamen ex contumacia 6uam"is enim e$$icere ,eus possit, ut h@reticus )apa non noceat Ecclesi@, sua"ior tamen modus di"in@ pro"identi@ et ut, quia ,eus promisit )apam de$inientem nunquam erraturum, consequenter pro"ideat ne ille unquam h@reticus sit -dde, quod hactenus in Ecclesia nunquam accidit, censendum ex ,ei ordinatione et pro"identia accidere non posseOO :de Hide, disp P, sect D/, n ;;?9 :pag GKG? Eamdem sententiam sic exponit et tuetur Herraris :1ibliotheca canonica, "erbo )apa, art E n GE?: NN)apa probabilius, etiam ut persona pri"ata, non potest in h@resim incidere et in $ide de$icere /ta -lbertus )ighius, lib /D :de Eccl hierarch c D///?, *ra"ina , 8irinus , Hargosus , 5oannes Diggers , 5adertinus , .uareR :de Hide, disp P, sect D/, n ;;? 1ellarminus :de )onti$ice, lib /D, c D/?, 3atth@uccius :4ontro" D/, c /, n C? et alii plures Et hanc sententiam "alde probabilem censet etiam 1arbosa& et probabiliter tenent plurimi alii, contra 8urrecrematam, 4anum, 4a+etanum, .otum, 1anneR, Dalentiam, 4astropalaum, 8urrianum, et plurimos alios )robatur autem nostra conclusio ex "erbis a 4hristo dictis di"o )etro: Ego autem roga"i pro te ut non de$iciat $ides tua& et tu aliquando con"ersus con$irma $ratres tuos :!uc PP//?& qu@ "erba non personaliter ad solum )etrum, sed ad omnes succesores in e+us cathedra pertinere ostendimus supra Snde cum constet )etrum sic a ,eo $uisse con$irmatum, ut e+us $ides etiam personalis minime posset de$icere, ut clare denotant ill@ particulare pro te et tua, idem dicendum est etiam de aliis

Romanis )ontiibus e+us succesoribus /deo enim tale pri"ilegium est illis impetratum, ut $ratres suos in $ide con$irment .ed quomodo con$irmabunt, si sunt ipsimet "el h@retici, "el in$ideles( -n in aliis eam $idem stabilient, quam ipsimet animo execrantur et impugnant( 8um quia cum )onti$ex sit "i"a regula, quam omnes $ideles sequit et pr@ oculis semper habere debent, oportere muniri singulari aliquo pri"ilegio, quo ab errore, in iis qu@ sunt $idei, non solum sedes ipsa, sed etiam ipsius persona pr@ser"etur -lias, si et ipsum )apam in h@resim labi et a $ide de$icere admittamus, quid aliud sperari poterit, nisi quod c@cus ipse nos c@cos simul in $o"eam trahat( principaliores et antiquiores habuerunt Episcopos& Ainc h@c de Romana Ecclesia pr@ omnibus aliis pr@dicatur excellentia et pr@rrogati"a singularis, quod omnes ali@ Ecclesi@, non solum h@reticos, sed etiam h@resiarchas "idelicet )aulum .amosatenum& -lexandrina -ntiochena

,ioscorum& 4onstantinopolitana 7estorium et 3acedonium, et sic de reliquis & Ecclesia "ero Romana nunquam Ex tot enim Romanis )ontiicibus, quam"is aliquibus subinde moribus utcumque dyscolis, nemo unquam repertus $uit, qui in h@resim "el apostasiam $uerit prolapsus Et expresse id testatur -gatho )apa, in epistola ad 4onstamtinum imperatorem, qu@ lecta est in sexta synodo, actione /D, et postea actione D/// ab omnibus approbata Hc est, inquit, ver fidei regula, quam et in prosperis et in adversis vivaciter tenuit apostolica hristi Ecclesia, qu per !ei gratiam a tramite apostolic traditionis nunquam errasse probatur, nec hreticis novitatibus unquam depravata succubuit, quia dictum est Petro" Simon, Simon, ecce Satanas expetivit vos ut cribaret sicut triticum# Ego autem rogavi pro te, ut non deficiat fides tua# Et tu aliquando conversus confirma fratres tuos# Hic !ominus fidem Petri non defuturam promisit, et confirmare eun fratres suos admonuit; quod apostolicos Pontifices me exiguitatis prdecce sores confidenter fecisse semper cunctis est agnitum 7ec "alet ob+icere quod si omnis )apa, ut . )etrus, neque ut persona pri"ata posset in h@resim incidere et a $ide de$icere, hoc esset de $ide, et consequenter essent h@retici contrariam sententiam tenentes& quod non est dicendum, cum illam teneant clarissimi doctores tum canonist@, tum theologi& non "alet, inquam, quia etiamsi dicatur id esse de $ide, ut "olunt aliqui :inter quos 3attheuccius, ontrov D//, cap /, n G? utpote re"elatum saltem implicite et "irtualiter in illa propositone, ego rogavi pro te ut non deficiat fides tua , adhuc tamen contrarium sentientes non essent h@retici, quia propriam opinionem sustinent cum pertinacia, ut requiritur ad h@resim, sed parati sunt parere Ecclesi@ de$initioni9 :pag GKJ>GK<? 0b+icitur;M - 0pinio h@c habet contra se communiorem et antiquiorem doctorum schol@ sententiam Respondetur: /d "erum est .ed in qu@stionibus nondum de$initis et liber@ scholarum disputationi permissis, contingere potest ut sententia recentior et minus communis, "era sit et ut talis agnosci tandem debeat9 :pag GK<?

0b+icitur EM - Aabet insuper contra se auctoritatem /nnocentii ///, cu+us h@c sunt "erba in sermone tertio pro anni"ersario consecrationis su@: $n tantum fide mihi neccesaria est, ut, cum cteris peccatis !eum judicem habeam, propter peccatum quod in fide commititur possim ab Ecclesia judicari :"ide .yl"ium in //a //@ . 8hom@, tom ///, q PPP/P, art C, concl E? Respondetur: Equidem ibi supponit /nnocentius ///, posse Romanum )onti$icem tanquam personam pri"atam labi in h@resim .ed ita locutus est /nnocentius ///, sequens opinionem suo tempore magis receptam& nec id pronuntia"it tanquam )onti$ex $idem de$iniens& unde dici potest ipsum in hoc errase Aic autem e+us error non est h@resis, quia propositio ista, Papa nequit etiam privatim hreticus fieri, etiamsi "era sit, non tamen est -R8/4S!S. H/,E/ e"idens aut de$initus /gitur citatum /nnocentii /// dictum, $a"et quidem sententi@ qu@ tenet )apam posse pri"atim h@reticum $ieri& "im tamen peremptoriam non habet9 0b+icitur CM - 4anon Si Papa :ex actis 1oni$acii 3oguntini, apud *ratianum dist P!, c D/? )apam ab in$eriorum +urisdictione exemptum a$$irmat cum hac exceptione: %isi deprehendatur a fide devius Et in simili documento concilii quinti sub .ymmacho )apa legitur: %isi a recta fide exorbitaverit /gitur in remota etiam antiquitate indubitata "igebat doctrina, posse )apam h@reticus $ieri9 Respondetur: ,e duobus illis documentis sic adnotat eruditus 1allerinus: NNmonebo canonem .i )apa, de quo in actis hactenus notis . 1oni$acii -rchiepiscopi nullum indicium est, nullaque apud canonistas ,eusdedit antiquiores occurrit mentio, incert@ admodum esse auctoritatis ac $idei: concilium "ero D Romanum sub .ymmacho "ulgo legitimum habitum, omnino supposititium probasse nobis "idemur in tractatu !e antiquis canonum collectionibus, qui prodiit tom C nostr@ editionis Denet@ 0perum . !eonis Dide part C, c G n J, pag E;JOO :de )otestate Ecclesiastica, cap /P, Q < sub $inem?9 :pag GKI? .E4S7,- .E78E78/- qu, supponens Papam posse fieri hreticum, tenet eum per hresim ipso facto deponi - Eam de$enderunt 8urrecretmata, -ugustinus de -ncona, )aludanus, ,riedo, 4astillio, .ymmanchas, 5acobatius, .almeron )r@cipua e+us momenta h@c $ere sunt: ;M Hides est $undamentum necessarium cu+uslibet +urisdictionis ecclesiastic@ Ergo papalis +urisdictio stare nequit cum h@resi Ergo )apa labens in h@resim, hoc ipso )apa esse desinit, seu deponitur - EM )lures sanctorum )atrum textus aperte indicant, non posse quemquam qui $ide caret +urisdictionem in Ecclesia habere :"ide citationes apud .uareR, de &ide, disp P, sect D/, n E? - CM A@reticus membrum Ecclesi@ non est& ergo nec caput L FM A@reticus debet "itari :epist // . )auli ad 8itum, c P///, " ;=?& et non debet salutari :epist // 5oannis? Ergo a $ortiori ei non debetur obedientia )apa "ero cui non debetur obedientia, +am )apa non est, sed )apatu excidit Ergo )apa labens in h@resim, ipso $acto papalem potestatem amittit9 :pag GG=?

/mpugnatur sententia illa rationibus sequentibus: ;M .i )apa ob h@resim ipso $acto deponeretur, id $ieret "el +ure di"ino, "el +ure humano -tqui neutrum 7am cum poena depositionis gra"issima sit, ut +ure di"ino incurerretur, deberet id in +ure di"ino exprimi 7ulla autem reperitur +uris di"ini dispositio, qu@ id statuat, si"e generaliter de h@reticis, si"e specialiter de Episcopis, si"e specialissime de )apa 7eque de hoc habetur ulla certa traditio -liunde neque per +us humanum potest )apa h@reticus ipso $acto despositionem incurrere 7am legem illam tulisset, "el concilium, "el )apa pr@decessor .i prius, in"alida lex $oret, utpote lata ab in$eriore in superiorem .i posterius, esse adhuc in"alida, utpote lata ab @quali in @qualem L EM Ecclesi@ summ@ perniciosum $oret, si ob h@resim )apa ipso $acto deponeretur 7am id intelligereturm "el dumtaxat de h@resi notoria et publica, "el etiam de h@resi externa occulta, "el de interna 6uoad h@resim publicam et notoriam, incideret dubium, quanta esse debeat notorietas seu in$amia, ut )onti$ex censendus sit )apatu excidisse /nde sequerentur schismata, et perpleca $orent omnia, pr@sertim si, non obstante notorietate allegata, )apa per "im "el alio modo sedem retineret et plures muneris sui actus exerceret 6uoad h@resim externam quidem sed occultam, adhuc ma+ora exurgerent detrimenta 7am omnia )onti$icis sic occulte h@retici gesta nulla $orent et irrita, idque nonnisi paucis innotesceret 6uod incon"eniens adhuc ma+us $oret si per internam h@resim )apa ipso $acto deponeretur, ut patet Snde supponi nequit 4hristum "oluisse )onti$icem propter h@resim papatu excidere, nisi $orte postquam Ecclesiam declara"erit )apam esse re"era h@reticum - CM Hides non est necessaria, ut homo sit capax spiritualis et ecclesiastic@ +urisdictionis, possitque exercere "eros actus talem +urisdictionem exigentes 7am in extrema necessitate sacerdos h@reticus potest absol"ere, ut docetur in tractatibus de poenitentia et de censuris& qu@ tamen absolutio +urisdictionem exigit et supponit )r@terea, potestas ordinis, qu@ prestantior suo modo est, stare potest sine $ide seu cum h@resi& ergo et ecclesiastica +urisdictio - FM /nsuper, amittitur $ides per solam internam h@resim, et tamen nullus est catholicus doctor qui unquam tenuerit ob solam internam h@resim Episcopos aut Romanum )onti$icem +urisdictione sua pri"ari& ergo stare potest +urisdictio sine $ide - KM -d textus )atrum, quibus docetur, non posse quemquam qui $ide careat, +urisdictionem in Ecclesia habere, respondetur: id intelligendum eo sensu, quod sine $ide nequat +urisdictio ecclesiastica con"enienter exerceri, et eo sensu quod h@reticus +urisdictionis pri"ationis mereatur& "el etiam intelligendi sunt aliqui e+usmodi textus, de +ure canonico pri"atos Episcopos respiciente, quo scilicet ipso $acto depositi decernuntur - GM -d argumentum, Papa hreticus non est membrum Ecclesi, ergo nec caput , respondet .uareR: NN)apam h@reticum non esse membrum Ecclesi@ quoad substantiam et $ormam qua constituuntur membra Ecclsi@& esse tamen caput quoad o$$icium et in$luxum 6uod non est mirandum, quia TGG;U non est primum et pr@cicuum caput sua "irtute in$luens, sed quasi instrumentale et "icarium primi capitis, quod potens est in$luxum spiritualem, membris

tribuere "el per caput @neum )roportionali enim ratione per h@reticos interdum baptiRat, interdum etiam absol"it, ut dicum estOO :de &ide, disp P, sect D/, n K? H,",ENIN, Lu!o2ico: Expositio *et.odica &uris !anonici studiis

clericali#us accomodata, Gau'e et socios (18",) Parisiis. 6u@ritur an R )onti$ex ab Ecclesia per +udicium deponi possit 4onclusiones dedunctur ex principiis antea stabilitis 8riplex casus supponitur: ; )onti$ex incertus amo"eri potest, +uxta illud: )apa dubius, )apa nullus -ttamen istu axioma intelligendum est de )onti$ice qui numquam habuit +us certum, neque est applicandum magno schismati, cui libera renuntiatio )onti$icis accepti $inem imposuit E -lter casus esset h@resis in quam incidisset )onti$ex, non ut ,octor Ecclesi@, sed ut pri"atus Equidem dubitatur an possit etiam ut pri"atus incidere in h@resim proprie dictam 4oncessa hu+us lapsus possibilitate, plerique contendunt illum +ure di"ino esse pri"atum )onti$icatu, nec amo"endum ab Ecclesia per sententiam +udiciariam& etenim ille qui membrum Ecclesi@ +am non est, caput illius esse nequit9 :pag ECG? /gitur in qualibet hypothesi applicandum est istud: NN7on est nostrum +udicare de .ummo )onti$iceOO9 :8 /, pag ECJ? PAL*IERI, /o'i ico: -ractatus de Romano Ponti ice cum prolegomeno de Ecclesia, )*%ogra%hia Po&*g&otta (.3. !e Pro%aga !a 0i!e (18"") 4o'. 6u@ri solet a )onti$ex, ut pri"ata persona est, cum actu non $ungitur munere ,octoris Ecclesi@, errare possit in $ide 6u@stio propria est de errore circa articulum $idei iam de$initum ita ut si "oluntarius sit "era sit h@resis 6uidam negant cum 1ellarmino :,e Rom )ont ! /D 4 G?: Derum cum id $ieri posse "eteres supposuerint, ipsique )onti$ices idem satis signi$ica"erint :c$ /nnocentium /// .erm EM de 4onsecratione sua NN/n tantum $ides mihi necessaria est, ut cum de ceteris peccatis solum ,eum iudicem habeam, propter solum peccatum quod in $ide commiterem possem ab Ecclesia iudicariOO et -drianum // allocutione CM lecta in .yn D/// act JV? permiserintque in ,ecreto ,ist P! c G legi "erba 1oni$acii -rchiepiscopi 3oguntini: NN4ulpas :Rom )onti$icis? istic redarguere pr@sumit mortalium nullus, quia cunctos ipse iudicaturus a nemine est iudicandus, nisi $orte deprehendatur a $ide de"iusOO: censemus non oportere nos, plusquam ipsa Romana .edes, sollicitos esse de hac pr@rogati"a asserenda successoribus )etri -llata quidem "erba accipienda sunt de )onti$ice pri"antim errante in rebus iam de$initis aut @qui"alenter traditis in Ecclesia :Q PP/, n D//?& nam circa alia nullum iudicium instituti posset9 :pag GC=>GC;?

6u@res quid de eorum 8heologorum et 4anonistarum sententia dicendum sit, qui aiunt in casu h@resis )onti$icem deponi posse Respondeo ;? casum esse hypotheticum, qui $orte nunquam realis $uit aut erit: E? admissa hypothesi, ea sententia sic accipienda est, ut )onti$ex obstinatus in h@resi :obstinatum inquam: si enim ipse Ecclesi@ monenti cedit, nihil superest agendum? non ab homine sed ab ipso ,eo deponatur au$erente ab eo iurisdictionem datam: Ecclesia "ero tantum declaret ipsum esse h@reticum, ideoque a ,eo iurisdictione spoliatum :.uareR l c c J n K?9 :pag GC;? 6u@res an probari possit immunitas pri"ata ab errore quoque materiali in rebus nondum de$initis ex "erbis 4hristi !uc@ PP// hac ratione 4hristus ait: Ego roga"i pro te ut non de$iciat $ides tua, et ut aliquando con"ersus con$irma $ratres tuos& porro ibi duo distinguuntur, nempe con$irmatio $ratrum, qu@ $it per publicam $idei pr@dicationem, et inde$icientia $idei, ea exhibetur "eluti consequens, h@c est antecedens& unde inde$icientia $idei exorata et impetrata a 4hristo pr@cedit ipsam publicam pr@dicationem: idcirco non est tantum in$allibilis cum ,octoris $ungitur munere, sed semper et in iis qu@ nondum sunt de$inita, et possunt ab eo de$iniri9 :pag GC;? Respondeo necesse non esse ut $ides inde$iciens sit re distincta a Hratrum con$irmatione, sed satis est quod ratione distinguatur 7imirum si pr@dicatio $idei authentica et sollemnis est in$allibilis, potest con$irmare $ratres, unde eadem est $ides in$allibilis et con$irmans, qu@ propter proprietatem in$allibilitatis habet et "im con$irmandi 6uare cum inde$icientia $idei impetrata sit )onti$ici in hunc $inem ut con$irmet Hratres& ea tantum ex "erbis 4hristi necessario colligi potest, qu@ illi $ini necessaria est et su$$icit: huiusmodi porro est in$allibilitas authentic@ pr@dicationis9 :pag GC;? Ea tamen pri"ata immunitas saltem ab h@resi $ormali, qu@ a 1ellarmino asseritur )onti$ici, non esset pri"ilegium con$irmationis in gratia seu iustitia& quia cum $ide potest esse peccatum: neque esset quoad e$$ectum pri"ilegium adeo singulare& plurimini enim sunt $ideles qui nunquam in h@resim labuntur9 :pag GCE? LEB+,!HER, Augusto: -ractatus de Ecclesia !.risti speciali cura exactus ad normam recentium declarationum S/Sedis et !onc/ )aticani , -reche et )ar&a (18"") Paris. .cholion 4um +us au$erendi aliquam potestatem omnino connectatur cum +ure illam con$erendi, sequitur potestatem Rom )onti$icis non nisi ab ipso 4hristo posse au$erri ,uo autem sunt casus in quibus theologi multi contendunt Rom )onti$icem deponi posse )rior est casus, quem putamus impossibilem, in quo )onti$ex publice $ieret h@reticus 8unc, aiunt theologi, deponitur )onti$ex "el in eo instanti quo $it h@reticus, "el, quod multo probabilius est, quando aliquod concilium declarat eum esse h@reticum9 :pag EC;?

!RAISS+N, /. : *anuale totius &uris !anonici, (oci5t5 G5 5ra&e !e Librairie 3atho&ique (1885) Paris. 6u@rit GM Strum )apa in h@resim lapsus, ipso +ure, a )onti$icatu decidat( Resp 4um R de 3 :in suis /nst +ur canon t ;, p EGK?: NN,u@ sunt opiniones, ait -Ror quarum una a$irmat esse quidem +ure di"ino pri"atum ponti$icatu, sed Ecclesi@ sententia postea declarandum ob crimen h@resis a )onti$icia dignitate cecidisse, hanc sententiam tuentur )aludanus, etc A@reticus est extra Ecclesiam ac proinde Ecclesi@ membrum non habetur: quomodo igitur caput Ecclesi@ potest esse qui membrum Ecclesi@ non est( /dem "idetur deduci ex cap 'uod autem& cap (cacius& cap (udivimus, caus EF, q ;, etc 9 .ecunda opinio negat generatim )apam $actum h@reticum esse +ure di"ino sua potestate amotum, sed amo"endum: qu@ sententia est 4a+etani, etc crimen declaratur, interim "alent qu@ agunt 7on enim c@teri Episcopi statim ac sunt h@retici, ipso +ure de+ecti censentur ,onec saltem eorum - 4oncilio *enerali amo"endus esset )apa si in h@resim labereturOO Dide insuper in$ra dicenda :G;EC?9 BAR"ILLIA-, #iche&: Pr%lectiones &uris !anonici, -erche et )ar&i Parisiis. /n casu schismatis, si )apa sit dubius, et contendentes generale concilium con"ocare renuant, potest $ieri con"ocatio a collegio 4ardinalium, quoniam, cum sint in possessione eligendi Romanum )onti$icem, eo ipso ad eos spectant omnia qu@ sunt consequentia ad electionem9 :8 /, pag KK=? /n hoc tamen concilio non portest alia causa pertractari nisi electio .ummi )onti$icis, seu determinatio illius qui "erus est )onti$ex L 6uod si neuter ex contendentibus sit legitimus& tunc, post sententiam concilii, 4ardinales iterum procedent ad )onti$icis electionem, ut tenent ,octores cum Schmal)grueber, !e offic# *ud# Ord 7 ;G9 :8 /, pag KK;? 'ERRERES, Jua -autista: Instituciones !an0nicas con arreglo al no$1simo (1161)

!0digo de Pio ( promulgado por Benedicto () 2 a las prescripciones de la disciplina espa3ola, (ubira a (111") -arce&o a. 4omo cesa la +urisdicciWn del )apa di"ulgada9 :Dol /, pag ;E<? BLA-, A&berto: !ommentarium -extus !odicis Iuris !anonici , Librer7a !e& 3o&&egio A ge&ico (1111) 4o'. c? y por incurrir en here+Xa notoria y pYblicamente

.icut in can E;I unice $acta $uit mentio de canonica electione, qu@ in Ecclesia semper $uit habita, ut modus designandi "erum )etri succesorem& ac silentio pr@termissa est qu@stio: num Rom )ont .ibi designare queat legitimun succesorem modo sibi bene"iso& pari$ormiter loquitur can .ubsequens EE; de modo amittendi .ummum )onti$icatum ex historia con$irmato, nullam $aciens mentionem, an quid idem contingat, si persona illum )rimatum tenens in amentiam $ortassis perpetuam inciderit, "el ut pri"ata persona h@resim amplecteretur, idque ipsum $ieret publici iuris A@c esse possibilia nullum negandi moti"um apparet, ast quam"is ab -uctoribus qu@stiones huiusmodi tractentur, "identur non carere quadam curiositate, si electi ad . )onti$icatum persona perpendatur, atque ,i"ina )ro"identia "igilans indubie ac e$$icaciter bono Ecclesi@ su@ atque Romani )onti$icis custodi@ uti membri pr@cipui illiusZ :!iber //, pag ;GK>;GG? PR4**ER, /o'i icus #.: *anuale Iuris !anonici in usum clericorum pr%sertim illorum qui ad instituta religiosa pertinent , 8er!er 9 3o. (11::) 0riburgi -risgo2i. )er h@resim certam et notoriam )apam amittere suam potestatem, auctores quidem communiter docent, sed utrum iste casus re"era posibilis sit, merito dubitatur .upposito autem quod )apa ut homo pri"atus :nam ut )apa nequit errare in $ide, cum sit in$allibilis? in h@resim incideret, quomodo tunc pri"aretur sua potestate, a di"ersis di"ers@ sententi@ sunt excogitat@& quam tamen omnes non excedunt limites probabilitatis 4ertum est, hucusque nullum exemplum in tota historia in"eniri, quod "erus )apa incideret etiam ut homo pri"atus in mani$estam h@resim $ormalem - .ummun )onti$icem non posse propter alia "itia quantum"is enormia amittere suam potestatem nec deponi, certum est apud omnes scriptores catholicos9 :pag ;C=? SIP+S, (te%ha us: Enc.iridion Iuris !anonici, )*%ogra%hia 8a&a!;s (11:+) P5cs. 4essatio potestatis Rom )onti$icis 4essat potestas ponti$icia d? )er h@resim pri"atam

notoriam et palam di"ulgatam ipso $acto, ante omnem sententian declaratoriam Derus et indubitatus )apa, nec a concilio generali, nec a collegio 4ardinalium, nec ab Ecclesia, nec a principibus deponi potest NN)rima sedes a nemine iudicaturOO9 :pag ;JG>;JJ? )ER*EERS!H, A. < !RE,SEN, J.: Epitome Iuris !anonici cum commentariis, 8. /essai (11:") #ech&i i < 4o'.

.altem iuxta communiorem sententiam, R )onti$ex ut doctor pri"atus in mani$estam h@resim incidere potest 8unc, sine sententia declaratoria :nam suprema .edes a nemine iudicatur? ipso $acto a potestate decideret, qua $rui non potest qui membrum Ecclesi@ iam non est 4asus tamen, ob di"inam de Ecclesia pro"identiam, omnino improbabilis habendus est9 :8 /, pag EEE? BILL+-, Lu!o2ico: -ractatus de Ecclesia !.risti si$e continuatio -.eologi% de )er#o Incarnato, Po tificia = i2ersitas Gregoria a (11:") 4o'. 8hesis PP/P ,uobus itaque in tuto positis tanquam extra omnem dubitationem exstistentibus, tertia tandem restat celebris, qu@stio de casu in quo )onti$ex per apostasiam, schisma, "el h@resim de$iceret ab Ecclesia )er apostasiam quidem, ut si )apa $ieret 8urca )er schisma, ut si cum Ecclesia catholica communicare iam nollet )er h@resim, ut si pro$iteretur se personaliter non credere aliquod dogma hactenus su$$icienter propositum et ab omnibus $idelibus chistianis $irma $ide tenendum, puta di"initatem 4hristi, realem pr@sentiam eius in sacramento, immaculatam conceptionem ,eipar@, aut si quid aliud huiusmodi Derum ex tribus p@dictis hypothesibus, du@ priores adeo in"erosimiles existunt, ut apud theologos "ix ac ne "ix quidem in considerationem "eniant Et ideo qu@stio integra solet reducit ad casum pap@ qui $ieret personali pro$esione h@reticus9 Aac igitur suppositione semel $acta, concedunt omnes au$erendum $ore "inculum communionis et subiectionis, propter auctoritates di"inas qu@ expresse iubent separationem ab h@reticis, 8it ///-;=, E /oan ;=, etc .ed aliqui cum 4aietano "olunt it papa $actus h@reticus subsit potestati ministeriali Ecclesi@ in ordine ad depositionem, dicuntque hanc esse unicam exceptionem in generali doctrina paulo super asserta et declarata -lii "ero statuunt quod talis ipso $acto a ponti$icatu sed solum sententi@ declaratori@ de "acatione sedis NN,e modo quo papa propter crimen h@resis deponitur, "aria est opinio 6uidam dicunt quod hoc $it propter de$ectum subiecti .ubiectum namque papatus dicunt esse hominem $idelem, ac per hoc, sicut de$iciente "ita corporali per mortem, desinit papa, per h@resim desinit subiectum papatus Hundatur h@c opinio super hoc, quod $ides constituit "iatorem in hoc quod est esse membrum Ecclesi@ 4hristi Auic enim adiuncta alia propositione, scilicet quod negatio prioris inducit negationem TGEIU posterioris in essentialiter ordinatis ordine caus@ $ormalis :qu@ patet inducti"e: si enim non est animal, non est homo, et si non est color, non est albedo, et sic de aliis?, subiungunt: sed esse membrum et esse caput sunt sic essentialiter ordinata, quod esse membrum est prius quam esse caput, ut patet, quia caput oportet esse membrum sed non e con"erso& quod igitur non est membrum, non est caput Et sic homo carens $ide, qualis h@reticus, non est membrum Ecclesi@, igitur non est caput eiusdem, ac per hoc, cum papa

nihil aliud sit quam caput Ecclesi@, eo ipso quo $it sine $ide, $it non papa Et hoc est quod sub aliis "erbis ab aliis dicitur, quod cum papa $ir h@reticus ipso $acto iure di"ino quo $it distinctio $idelium ab in$idelibus, est pri"atus papatu Et quando per Ecclesiam propterea deponitur, non iudicatur neque deponitur )apa, sed qui iam iudicatus est, et qui iam depositus est, dum propria "oluntate translatus est extra corpus Ecclesi@ $actus in$idelis, declaratur iudicatus et depositusOO :4aietanus, 8ract ; de auct )ap@ et 4oncilii 4ap ;J? )orro ex duobus dicendi modis hic posterior "idetur unicam premere "iam in qua certissima ecclesiastic@ constitutionis principia adhuc illaesa ser"antur Et $acile apparebit perlegenti opinionem, $rustra laborans in ostendendo quomodo tria h@c possit stare simul, "idelicet: 'uod papa factus hreticus non est ipso facto, divino aut humano iure depositus# Et quod papa manens papa, non habet superiorem in terris# Et quod papa, si a fide deviat, est nihilominus ab Ecclesia deponendus .ed contra est, quia si in casu h@resos potest papa adhuc manens papa ab Ecclesia deponi, unum de duobus necessario consequitur: quod depositio non arguit superioritatem deponentis respectu deponendi, "el quod papa manes papa habet re"era pro aliquo saltem e"entu superiorem in terris /nsuper, semel ac depositioni aperitur "ia, nulla amplius adest ratio si"e ex natura rei si"e ex iure positi"o, cur depositionis possibilitas ad solum TGC=U casum h@resos restringatur /am enim con"elluntur omnia principia quibus repugnantia eius generaliter adstruitur, et nihil remanet nisi "oluntaria regula cui arbitraria quoque adiungitur exceptio9 4@terum, rationes ex quibus reiicit 4aietanus modum dicendi suorum ad"ersariorum "ix alicuius ponderis sunt: NN3onstratur, inquit, quod nec iure di"ino nec humano papa h@reticus, est ipso $acto pri"atus :ponti$icatu?, tali ratione: -lii episcopi si sint h@retici, non sunt ipso $acto pri"ati iure di"ino aut humano, ergo nec papa .equela patet, quia papa non est deterioris conditionis quam alii episcopi -ssumptum probatur sic Episcopus discredens contra $idem solo actu interiori est "ere, proprie, et per$ecte h@reticus et non est pri"atus ipso $acto /n hoc processu sunt du@ propositiones )rima est quod solo actu interiori constituatur per$ect@ h@reticus, et h@c est mani$esta per se .ecunda autem probatur , quia talis h@reticus non est excommunicatus& non enim potest Ecclesia excommunicare quod non potest iudicare Ergo multo minus est pri"atus iurisdictionis potestate qu@ est ab hominis commissione, etcOO :4aietanus, ubi supra, cap ;I? Sbi "ides $undamentum 4aietani esse unice in hoc quod ad h@resim su$$icit actus interior, et quod ratione h@resis interioris nunquam iurisdictio amittitur .ic enim procedit argumentum: )ropter h@resim interiorem ac per se occultam non excedit episcopus a sua potestate: ergo nunquam episcopus $actus h@reticus, episcopali iurisdictione ipso $acto pri"atur, ergo nec papa qui deterioris conditionis non est -t "ero considerandum quod non agitur in pr@senti de h@resi pr@cise in quantum peccatum est contra "irtutem $idei in $oro interno ,ei et conscienti@, sed pure et simpliciter de h@resi

quam "im habet pr@dicendi hominem a "isibili corpore Ecclesi@, et directe opponitur exteriori pro$essioni religionis catholic@ Eiusmodi autem h@resis non est h@resis interior "el occulta, sed sola exterior et notoria, ut late expositum est in 6u@st J, thes ;; Q E 7on TGC;U enim occulte discredens, sed apert@ pro$itens se discredere ea qu@ $idelibus christianis catholica $ide tenenda proponuntur, "inculum abrumpit quo ad "isibilem societatis ecclesiastic@ compaginem pertinebat, et ex consequenti amittit statim rationem membri cum omnibus titulis qui hanc rationem essentialiter pr@supponunt Hacta ergo hypothesi pap@ qui $ieret notori h@reticus, incunctanter concedendum est quod ipso $acto ammiteret ponti$icalem potestatem, dum propria voluntate transferretur extra corpus Ecclesi, factus infidelis, sicut bene dicunt auctores quos inmerito, ut "idetur, con$utat 4aietanus9 ,ixi, $acta h+pothesi .ed quod hypothesis ipsa sit mer hypothesis, nunquam ad actum reducibilis, longe probabilius apparet, iuxta illud !uc PP// CE: Ego autem rogavi pro te ut non deficiat fides tua, et tu aliquando conversus confirma fratres tuos A@c enim esse intelligenda de )etro eiusque in perpetuum succesoribus, "ox totius 8raditionis est, et ex pro$esso declarabitur in$ra, ubi de in$allibili Romani )onti$icis magisterio& interim "ero tanquam certissimum assumitur 7unc autem, etsi "era e"angelica respiciant principaliter personam publicam docentis ex cathedra, ad personam quoque pri"atam ponti$icis, quod attinet ad pr@ser"ationem ab h@resi, necessitate quadam sese extendere dicenda sunt 4ommittitur enim ponti$ici ordinarium munus con$irmandi c@teros in $ide, et ad hoc ipsum impetratur ei a 4hristo qui in omnibus exauditus est pro sua re"erentia, donum $idei inde$ectibilis -t cui, qu@so, impetratur( -n person@ abstract@ et metaphysic@, an potius person@ reali et "i"enti a qua esse debet con$irmatio c@terorum( -ut $orte dicetur inde$ectibilis esse $ides in eo qui errare quidem non potest in determinando quid ab aliis credendum sit, adhuc tamen personaliter nau$ragium circa $idem pati potest( Et nota quod licet )onti$ex in notoriam h@resim incidens, ipso $acto a ponti$icatu excideret, nihilo tamen minus laberetur in h@resim prius natura quam amitteret potestatem, et ideo de$ectibilitas in $ide semper componeretur cum munere con$irmatioris $ratrum, quod promissio 4hristi "idetur omnino excludere - /nsuper, si spectata ,ei pro"identia, $ieri nequit ut TGCEU )onti$ex incidat in h@resim occultam "el mere internam, multo minus in exteriorem et notoriam qu@ secum traheret incon"enientia longe longeque maiora -tqui, quod )onti$ex summus et particularis persona h@reticus esse non possit, etiam mere interne amittendo $idem, id prorsus requirit ordo di"initus institutus NN 7am )onti$ex non solum non debet nec potest h@resim pr@dicare, sed etiam debet "eritatem semper docere, et sine dubio id $aciet, cum ,ominus illi iusserit con$irmare $ratres suos -t quomodo, qu@so, con$irmabit $ratres in $ide, et "eram $idem semper pr@dicabit )onti$ex h@reticus( )otest quidem ,eus ex corde h@retico extroquere "er@ $idei con$essionem, sicut "erba posuit quondam in ore asin@ 1alaam -t "iolentum erit, et non secundum

morem pro"identi@ ,ei sua"iter disponentis omniaOO :1ellarminus, l F de Rom )ont c G? - ,enique, "eri$icata hypothesi )onti$icis qui $ieret notorie h@reticus, ad tot et tales angustias Ecclesia de"eniret, ut "el a priori credibili sit, ,eum nusquam id esse permissurum9 !+N"AR, #.<J: 2o> (chis'e e : )A!AN-, A. < *AN"EN+-, ?. < A*ANN, ?.: Dictionnaire de -.ologie !at.olique contenant l5expos des doctrines de la -.ologie !at.olique, leurs preu$es et leur .istoire , Letou>e* et A 5 (11@6) Paris. !es thologiens, sau$ -lbert )ighi, ont admis unanimement, la suite du ,ecret de *ratien, part /, dist P!, c D/, d Hriedberg, t ;, p ;FG, la possibilit, pour le pape, de tomber dans l'hrsie: toute hrsie impliquant schisme, on admettait par le $ait m'me la possibilit, pour le pape, de de"enir schismatique 8ous n'ont pas t aussi unanimes admettre la possibilit, pour le pape, de de"enir schismatique en dehors de toute chute dans la $oi, par un schisma purum 4ette possibilit, cependant, l'en"isager d'une manire purement thorique, ne para[t pas douteuse 4a+etan, dont toute la doctrine, en cette question comme en celle du pape hrtique et de sa dposition, repose sur la distinction entre la $onction de la papaut et la persone du pape, s'attache tablir la possibilit du schisme par un argument priori $n Sum# ,heol //a - //@, q PPP/P, a ;, n G Doir aussi 8urrecremata loc cit , c P/& Ditoria, loc cit , n F, p EJE-EJC, qui rsume bri"ement 4a+tan& .uareR, loc cit , n E, p JCC-JCF, qui est encore plus bre$, et *rgoire de Dalence, op cit , disp ///, q PD, punct ;, quarta prop , col JKC-JKF !es cas concrtement en"isags par ces thologiens sont ceux o# le pape re$userait de communier a"ec l'\glise, ou cesserait de sa conduire comme son che$ spirituel pour agir en pur seigneur temporel, ou encore s'il re$usait d'obeir la loi et constitution donnes par le 4hrist l'\glise et d'obser"er les traditions tablies depuis les ap2tres dans l'\glise uni"erselle& ou en$in, a+oute 8urrecremata, "isiblement hant des sou"enirs du *rand .chisme, si dans un con$lit pour la tiare o# la legitimit du "rai pape elle-m'me para[trait douteuse des esprits srieux, celui-ci re$usait de $aire le ncessaire pour rtablir l'unit9 :8 P/D>;, col ;C=G? D,BLAN!H6, ?'i&e: 2o> In ailli#it du Pape e : )A!AN-, A. < *AN"EN+-, ?. < A*ANN, ?.: Dictionnaire de -.ologie !at.olique contenant l5expos des doctrines de la -.ologie !at.olique, leurs preu$es et leur .istoire , Letou>e* et A 5 (11@6) Paris

0n rencontre dans le !ecretum de *ratien cette assertion attribu saint 1oni$ace, arche"'que de 3ayence, et de+] cite sous le nom par le cardinal ,eusdedit :^;=<J?, ainsi que par _"es de 4hartres !ecretum, " EC, que le pape peut d$aillir dans la $oi " Hujus -i#e# pap. culpas istic redarguere prsumit mortalium nullus, quia cunctos ipse judicaturus a nemine judicandus, nisi deprehendatur a fide devius ,ecretum, part /, dist P!, c G 9 :col ;J;F? ,ans la suite cette m'me doctrine se retrou"e +usque cheR les partisans les plus con"aincus du pri"ilge ponti$ical /nnocent /// s'y r$re dans un de ses sermons: $n tantum fide mihi necessaria est ut cum de ceteris peccatis solum !eus judicem habeam, propter solum peccatum quod in fide committitur possem ab Ecclesia judicari ) ! , 8 44PPD//, col GKG !es grands thologiens scolastiques ont gnralement nglig d'en"isager cette hypothse, mais les canonistes des P//e et P///e sicles, connaissent et commentent le texte de *ratien 8ous admettent sans di$$icult que le pape peur tomber dans l'hrsie comme dans toute autre $aute gra"e: ils se proccupent seulement de rechercher pourquoi et dans quelles conditions il peut, dans ce cas 'tre +ug par l'\glise 4'est pour quelques-uns la seule exception l'in"iolabilit ponti$icale 4'est pour quelquesuns la seule exception l'in"iolabilit ponti$icale 7on potest accusari nisi de h@resi, est-il dans la Summa /ipsiensis :a"ant ;;I=? ,'autres quiparent l'hrsie le schisme, la simonie, l'inconduite, mais le pch contre la $oi demeure tou+ours le cas typique qui leur sert rgler la procdure /l doit 'tre question d'une a$$aire int'tre question d'une a$$aire intresant toure l'\glise Ru$in :"ers ;;GF-;;J=? rsume ainse les opinions de son temps: $n ea -causa. qu totam Ecclesiam contingit judicari potest, sed in ea qu unam personam vel plures non !e m'me auteur prcise qu'il $aut entendre cette rgle de l'hrsie obstin Prima sedes a nemine judicatur a quoquam nisi in fide articulis pertinaciter erraverit 4e qui suppose, pour 5ean de HaenRa que le pape coupable t secundo et tertio commonitus: /l n'y a plus lieu dans ce cas d'in"oquer la primaut: pour Auguccio :^;E;=? le pape est alors minor quolibet catholico9 :col ;J;F-;J;K? - partir du P///e sicle, les ,cretalistes ont tendance s'en tenir des cas similaires !es premiers rser"ent donc le +ugement du pape pour le seul cas d'hrsie %isi in crimine hresis, dit 1ernard de )a"ie :^;E;C? Excepitur unum solum crimen super quo Papa accusari possit, prononce le clbre Aostiensis :Aenri de .egusio ^;EJ;? 3ais l'"entualit de ce dernier cas est tou+ours pr"ue sans la moindre hsitation Restreinte ou largie la pense de *ratien a domin tout le droit canonique du moyen `ge 9 :col ;J;K? E -u P"e sicle la m'me doctrine persiste encore cheR de nombreux auteurs, qui, comme leurs de"anciers, a+outent que le pape est, en ce cas, immdiatement dchu de la dignit ponti$icale ou depos par le $ait m'me, 8orquemada, Summa de Ecclesia, ; //, c P//, Rome, ;FGI, sans pagination .elon d'autres thologiens, le pape peut, en ce cas, 'tre +ug par un concile 7icolas 8udeschi, ou )anormitanus :^;FFK?, ommentaria in !ecretal

! /, tit /D, n C, Denise, ;G;J, t /, p ;=<& 8homas 7etter ou aaldensis :^;FC=? !octrinale antiquitatum fidei Ecclesi catholic, l //, a C, c <=, Denise, ;K;J, t /, p CIJ9 :col ;J;K? C -u commencement du PD/e sicle, l'opinion du cardinal 8orquemada est reproduite par 4a+tan, !e romani pontificis institutione et auctoritate , c P///, Opuscula Omnia, t /, tr ///, 8urin, ;K<E, p IC sq et par .yl"estre de )ririo, Summa s+lvestrina, art )apa, n F, !yon ;KIF, t //, p EJG - l'encontre de cette assertion, )ighi, a$$irme que, selon la promesse de 5sus-4hrist, prise dans toute son tendue, 3atth PD/, ;<, il est impossible que le pape soit hrtique, parce que, le $ondement de l'\glise $aisant alors d$aut ou cessant d''tre uni a 5sus-4hrist, il serait "rai dire que les puissances de l'en$er ont pre"alu conre l'\glise )ighi con$irme sa conclusion par ce $ait pro"identiel, certainement dmontr, dit-il, qu'il n'ya eu +usque-l aucun pape hrtique, ce qui autorise conclure qu'il n'y aura point +usqu' la $in des sicles Hierarchi ecclesiastic assertio, l /D, c D///, 4ologne& ;KC<, $ol 4PPP/ sq 4ette a$$irmation de )ighi $ut aussit2t combattue par 3elchior 4ano, qui, aprs a"oir re+et la plupart des explications donns par )ighi pour +usti$ier papes au su+et de la $oim conclut que l'on ne peut nier que le sou"erain ponti$e puisse 'tre hrtique, puisqu'en $ait il y a un exemple ou peut 'tre deux !e locis theologicis, l D///, c D///, Denise, ;JKI, p ;J= 4ano $ut sui"i par ,ominique .oto, $n $0 Sent , dist PP//, q //, a E, Denise, ;KJK, t /, p ;=F=& *regoire de Dalence, (nal+sis fidei catholic, part D///, /ngolstadt, ;K<K, p C;=& 1anneR, ommentaria in $$am $$, q /, a ;=, dub //, Denise, ;G=E, col ;;K sq 9 :col ;J;K>;J;G? )ighi eut cependant quelques d$enseurs 1ellarmin soutint comme probable cette proposition extraite de )ighi: il est probable et l'on peut croire pieusement que le sou"erain ponti$e, consider comme personne pri"e, ne peut 'tre hrtique en adherant a"ec opini`tret une erreur contraire a la $oi 4ette proposition est montre con$orme l'ordre pro"identiel que celui qui doit, selon l'ordre tabli par ,ieu, con$irmer tous les autres dans la $oi, soit lui m'me tou+ours l'bri de toute d$aillance pri"e .ans doute, ,ieu peut d'un coeur hrtique tirer la con$ession de la "raie $oi, comme il mit autre$ois des paroles "raies dans la bouche de l'`nesse de 1alamm 3ais ce serait "iolent et non selon l'ordre habituel de la di"ine )ro"idence disposant toutes choses a"ec sua"it !'assertion est d'ailleurs corrobore par les $aits 8outes les ob+ections historiques tires de prtendues erreurs dans la $oi enseignes par plusieurs papes sont discutes une une, de manire prou"er la conclusion propose par le sa"ant contro"ersiste !e 1omano Pontifice, l /D, c D/ sq 9 :col ;J;G? F -u PD//e sicle, l'opinion de )ighi et de 1ellarmin $ut d$endue comme probable par plusieurs thologiens, notamment par .uareR !e &ide, tr /, disp P, sect D/, n ;E& *ra"ina :^;GFC?, atholic prscriptiones adversus hreticos, q //, a K, dans Rocaberti, t D///, p FGE sq & ,ominique de la .ainte-8rinit, !e summo pontifice romano, sect /D, c PD&

dans Rocaberti, t P, p FK<& d'-guirre, (uctoritas infallibilis et summa cathedr sancti Petri, tr //, disp PPD, sect /, n E, .alamanque, ;G<C, p CGE9 :col ;J;G? 4ette opinion $ut aussi considere comme probable par quelques thologiens dont la pr$rence tait pour le sentiment de 4ano, particulierement par 7ugno :^;G;F?, ommentarii ac disputationes in $$$am S#,hom, q PP, a C, dans Rocaberti, t D///, p EKG& 8anner, $n Summam S#,hom, t ///, disp /, q /D, dub D/, dans Rocaberti, t /, p CJ& ,u"al :^;GC<?, !e suprema romani pontifice in Ecclesia potestate , part //, q /, )aris ;<JJ, p ;== sq & 8hophile Raynaud :^;GGC?, orona aurea super mitram romani pontificis , Epilegomena, //, J, Opera, t P, p ;FG sq & Dincent Herr :^;G<E?, ,ractatus de virtutibus theologicis, t /, q P//, dans Rocaberti, t PP, p CIK sq & 1rancati de !auria :^;GIC?, $n $$$ Sent , !e virt# ,heol , disp D///, a K, dans Rocaberti, t D/, p ;;; sq & et les theologiens de .alamanque, ursus ,heologicus, !e fide, disp /D, dub /, n sq 9 7ous arr'tons nos indications la $in du PD//e sicle, parce que, depuis cette poque, la contro"erse thologique prsente peu d'intret, les positions restant les m'mes, et la question n'ayant le plus sou"ent, cheR les thologiens, qu'une br"e mentionZ :col ;J;G? !LA6ES B+,,AER-, 0. A SI*EN+N, G.: 7*anuale &uris !anonici ad usum seminariorum, Prostat a%u! Auctores (11@,) Ga ! et Leo!ie si. -lter casus, +uxta communiorem sententiam, possibilis est, in quantum )onti$ex ut doctor pri"atus ageret 8unc, absque sententia declaratoria :cum )rima .edes a nemine +udicetur, c ;KKG?, ipso $acto a potestate decideret 7ullum "ero exemplum in historia reperitur, quod "erus )apa incideret, etiam ut homo pri"atus, in h@resim $ormalem9 :pag EEE? -AN8,ERE6, A!. < B+RD, J.-.: S2nopsis -.eologi% Dogmatic%

'undamentalis, /esc&5e et (ocii (11@") Parisiis < )or aci < 4o'. :a? 8heologi disputant num )apa, ut pri"ata persona, possit in h@resim incidere, scienter et obstinate adh@rendo errori contra $idem Eum posse errare in $ide ex ignorantia omnes $ere concedunt, sed multi negant, attenta ,i"ina )ro"identia, eum posse pertinaciter errare, ita ut "ere $iat h@reticus :b? !ibenter hac in re assentimus opinioni quam sic eximie .uareR exponit, ,e $ide, disp P, sect D/, n ;;: NN!icet multi "erisimiliter a$$irment, mihi tamen et magis pium et probabilius "idetur posse quidem )apam, ut pri"atam personam, errare ex ignorantia, non tamen ex contumacia 6uam"is enim e$$icere ,eus possit ut h@reticus )apa non noceat Ecclesi@, sua"ior tamen modus di"in@ )ro"identi@ est ut, quia ,eus promisit )apam de$inientem nunquam erraturum, consequenter pro"ideat ne unquam ille h@reticus sitOO /nutile igitur censemus inquirire quid agendum

esset si )apa, ut persona pri"ata, in h@resim incideret, cum hactenus nunquam $actum acciderit9 :pag K<<? !HEL+DI, Boa es: Ius !anonicum de Personis/ Pr%missis Notioni#us de

Iure Pu#lico Ecclesiastico/ De Principiis et 'onti#us Iuris !anonici , Po t. B st. =triusque Buris (si e !ata) 4o'. ?!itio e' BBB cura2it Pius 3BP4C))B. 4essatio: d? )er lapsum notorium in h@resim 6uam hypothesim negant sane quidam a priori, at nulla ratio est speculati"a qu@ eam absolute excludat )apa enim in$allibilitate non donatur qua doctor pri"atus Et si per$acte ac publice "eritatem dogmaticam deneget, non est amplius membrum Ecclesi@, ideoque nec eius caput esse potest, et ipso facto +urisdictionem amittit 6uod iure di"ino $it& quare sententia, quam in casu pro$erret Ecclesiam non esset depositionis sed mer@ declarationis 4um autem nec ex natura rei nec ex positi"ia di"ina lege ullum aliud crimen pri"ationem ponti$ici@ potestatis secum$erat, mani$estum est R )onti$icem, cuiuscumque $acinoris reus $iat, usquam et a quonam iudicari "el deponi nequi9 :pag EFI? -ltera contro"ersia est de )onti$ice h@retico /nnoc /// aperte concedit casum dare posse 6uo admisso, canonist@ in "arias abierunt sententias, quarum du@ extrem@ sunt: altera a$$irmantium "el ob h@resim mere occultam )apam iurisdictione excidere, altera contendentium ne ob publicam quidem ea pri"atum existere aut pri"ari posse Straque improbabilis hodie censetur Et idem iudicium $erendum est de tertia, quam olim complures etiam magni nominis doctores :4aietanus, .uareR? tenuerunt, secundum quos )apa publice h@reticus non ipso $acto depositus sed ab Ecclesia deponendus esset 4ontradicit enim certo iuris principio: papam legitimum nulli human@ potestatis subesse 9 :pag EFI>EK=? !+!!HI,Gui!us: D!ommentarium in !odicem Iuris !anonici ad usum sc.olarumD, #arietti (11,6) )ori o. 4essatio o$$icii et potestatis R )onti$icis 6uid si R ) ut pri"ata persona palam h@resim amplectatur( 6uinque dantur ,, sententi@: a?sunt qui negant )apam posse ut pri"ata persona h@reticus publicus $ieri, quam sententiam aernR "ocat piam et probabilem, non "ero certam& b? sunt qui dicunt )apam etiam per pri"atam sed occultam h@resim amittere ipso $acto o$$icium, nam $it extra Ecclesiam quam ergo regere amplius nequit& $also tamen asseritur per occultam h@resim aliquem prorsus ab Ecclesi@ corpore separari& c? sunt qui "olunt neque per notoriam h@resim )apam amittere suum o$$icium, quam sententiam "alde improbabilem "ocat 1ellarminus& d? sunt qui "olunt non excidere ipso $acto ab o$$icio sed deponi debere per sententiam declaratoriam criminis, quam sententiam iure

1ellarminus docet de$endi non posse& e? 1ellarminus :et communiter omnes? censet eum ipso $acto excidere a suo o$$icio et potestate& nequit enim esse caput qui non est amplius membrum Ecclesi@, at )apa qui palam h@reticus $ieret, desineret ipso $acto esse membrum Ecclesi@ 7obis "ero a$$irmandum hodie omnino "idetur, attenta tot s@culorum experientia, de speciali )ro"identia di"ina, casum )ap@ publice h@retici :ut persona pri"ata? contingere non posse9 :!iber //, pag EG>EJ? 'ERN9NDE: RE"A-ILL+, ?!uar!us: Institutiones Iuris !anonici, -ib&iotheca 3o'i&&e sis < (a& )err (11,1) (a ta !er. )er h@resim di"ulgatam( ;V .ent )apa neque ut doctor pri"atus potest esse h@reticus )ia, sed parum $undata EV Etiam per h@resim occultam Halsa, nam h@reticus occultus membrum Ecclesi@ potest esse CV 7eque ob h@resim publicam /mprobabilis FV 0b h@resim publicam per sententiam .ed quis hanc dabit( )rima .edes a nemine iudicatur :c ;KKG? KV 0b h@resim publicam, ipso $acto 4ommunior& quia non esset membrum Ecclesi@, ergo multo minus caput9 :8 /, pag E=C? ;ERN:, 0ra cisco Ea2. A )IDAL, Petri A A",IRRE, Phi&i%%o: Ius !anonicum, Po tificia = i2ersitas Gregoria a (11,@) 4o'. FKC )er h@resim notoriam et palam di"ulgatam R )onti$ex, si in illam incidat, ipso $acto etiam ante omnem sententiam declaratoriam Ecclesi@ sua potestate iurisdictionis pri"atus existit 6ua de re quinque existunt sententi@, e quibus prima negat suppositum totius qu@stionis, sc )apam etiam ut doctorem pri"atum posse incidere in h@resim 6u@ sententia sane et pia et probabilis, sed certa e communis dici nequit Ainc qu@stio, admisso supposito, est sol"enda9 :pag K;J? /taque secunda qu@dam opinio tenet Romanum )onti$icem etiam propter occultam h@resim ipso $acto excidere sua potestate 6u@ sententia a 1ellarmino merito dicitur laborare $also supposito, sc A@reticos occultus prorsus separatos a corpore Ecclesi@ 4$ )almieri, ,e R )onti$ice p F= 8ertia sententia putat Rom )onti$icem ne ob mani$estam quidem h@resim sua potestate ipso $acto excidere nec ea pri"ari posse per depositionem /sta assertio optimo iure a 1ellarmino dicitur NN"alde improbabilisOO9 :pag K;J? 6uarta sententia cum .uareR, ,e Hide disp ;=, sect G, n G sq , 4aietano aliisque contendit )apam propter h@resim etiam mani$estam non esse ipso $acto depositum, sed illum posse et debere deponi per sententiam saltem declaratoriam criminis NN6u@ sententia meo iudicio de$endi non potestOO ait 1ellarminus9 :pag K;J? ,enique est quinta sententia 1ellarmini, qu@ ab initio in assertione exprimitur et a 8anner aliisque merito tanquam magis probata et communior de$enditur 7am is, qui non

est amplius membrum corporis Ecclesi@, i e Ecclesi@ ut societatis "isibilis, nequit esse caput Ecclesi@ uni"ers@ -t )apa, qui incideret in h@resim publicam, ipso $acto desineret esse membrum Ecclesi@& ergo etiam ipso $acto cessat esse caput Ecclesi@9 :pag K;<? )orro )apa publice h@reticus, qui ex mandato 4hristi et -postoli et ob periculum Ecclesi@ est "itandus, potestate sua pri"ari debet, ut omnes $ere admittunt -t potestate sua pri"ari non potest per meram sententiam declaratoriam9 :pag K;<? Etenim omnis sententia iudicialis pri"ationis supponit iurisdictionem superiorem in illum, contra quem $ertur sententia /am "ero 4oncilium generale in sententia ad"ersariorum non habet iurisdictionem superiorem quam )apa h@reticus /s enim ex suppositione illorum ante sententiam declaratoriam 4oncilii generalis retinet suam iurisdictionem papalem& ergo 4oncilium non potest $erre sententiam declaratoriam, qua R )onti$ex pri"etur sua potestate& esset enim sententia lata ab in$eriore in "erum Romanum )onti$icem9 :pag K;<? 6uare omnimo dicendum est ipso $acto R )onti$icem h@reticum excidere sua potestate .ententia "ero declaratoria criminis, qu@ tanquam mere declaratoria non est reicienda, illud e$$icit ut )apa h@reticus non iudicetur, sed potius iudicatus ostendatur, i e 4oncilium generale declarat $actum criminis, quo ipse )apa h@reticus sese ab Ecclesia separa"it suaque dignitate pri"a"it9 :pag K;<? FKF .cholion 4rimini h@reseos merito @quiparatur schisma 4$r 8anner, ,e spe et carit q G, dub E )ropter h@resim nullum existit crimen, ob quod Romanus )onti$ex, aut ipso $acto suam iurisdictionem amittit, aut per sententiam iudicialem deponi potest 4$r .uareR, ,e Hide, disp ;=, sect G, n ;F sq Etenim "erus et indubitatus )apa propter aliud crimiem suam iurisdictionem ipso $acto amitteret aut ex positi"a ,ei ordinatione aut ex natura rei Auiusmodi positi"a ,ei ordinatio non existit, et ex natura rei pr@ter casum h@resis iurisdictio ponti$icia non au$ertur 7am )apa, etiam inquissimus propter alia delicta, semper manet membrum corporis Ecclesi@9 :pag K;<>K;I? St autem per sententiam iudicialem "erus et indubitatus )apa deponi posset, omnino requireretur auctoritas, qu@ post cognitam causam cum "era potestate coacti"a de illo $erret sententiam iudicialem -t R )onti$ex "i sui primatus a nulla auctoritate humana iudicare potest, sed solo a ,eo 4ui rationi ex natura primatus petit@ accedit traditio et praxis Ecclesi@ 8ota enim traditio constanter tenuit hoc principium: NN)rima sedes a nemine iudicaturOO, ut patet ex causa .ymmachi et )aschalis // )orro 4onciliis generalibus "el 4ollegio 4ardinalium "el /mperatoribus, de quibus unice qu@ri posset, ius in )apam esse constanter ab Ecclesia negatum est 4$r " g causam Eugenii /D /psi quoque Rom )onti$ices nunquam sponte sese "ero iudicio coacti"o submiserunt, sed tantum iudicio discretionis 4$r causam ,amasi, .ymmachi et !eonis /// 7eque paritas est inter signatio R )onti$icis ministerio hominum& at inde non sequitur )onti$icem etiam per hominis posse deponi 7am per electionem $it R )onti$ex& per depositionem exercetur

auctoruitas omnino non data in eum, qui actu iam est R )onti$ex Ergo depositio etiam inqui )ap@ nec licite nec "alide $ieri potest 3edia autem iusta contra iniquum )apam iuxta .uareR, ,e$ensio $id 4ath l D/, cap G, nn ;J>;< sunt uberius auxilium grati@ ,ei, singularis protectio angeli custodis, oratio uni"ersalis Ecclesi@, secreta "el etiam publica admonitio si"e correctio $raterna, iusta de$ensio, si"e physica si"e moralis $uerit "iolentia eius9 :pag K;I>KE=? !+N-E A !+R+NA-A, #attheus: Institutiones Iuris !anonici ad usum utriusque cleri et sc.olarum, /o'us ?!itoria&is #arietti (11,") )ori o. C;G EM -missio o$$icii R )onti$icis c? A@resi notoria L 6uidam negant suppositum:

dari nempe posse R )onti$icem h@reticum9 )robari tamen nequit R )onti$icem, ut doctorem pri"atum, h@reticum $ieri non posse, e g , si dogma antecedenter de$initum contumaciter deneget& h@c impeccabilitas ipsi nullibi a ,eo promissa est /mo /nnoc /// expresse admittit dari posse casum .i "ero casus accidat ipse ex iure di"ino ab o$$icio, sine ulla sententia, ne declaratoria quidem, decidit 6ui enim h@resim palam pro$itetur se ipsum extra Ecclesiam ponit et non est probabile 4hristum su@ )rimatum Ecclesi@ tali indigno ser"are )roinde si R )onti$ex h@resim pro$iteatur ante quamcumque sententiam, qu@ impossibilis est, sua auctoritate pro"atur9 :8 /, pag CJC? &+,RNE-, 3har&es: L5<glise du )er#e Incarn/ Essai de -.ologie

Spculati$e, /esc&5e !e -rouFer et 3ie. (1151) Paris. EP4SR.S. /P !'ammision du ponti$icat 4omment le ponti$icat, une $ois "alidement possd, peut-il se perdre( -u plus, de deux manires a? !e premire - au $ond, nous l'allons "oir, c'est l'unique manire - par "anouissement, par disparition du su+et lui-m'me: soit la suite d'un "nement in"itable :la mort, ou cette espce de mort que serait la perte irrmediable de la raison?, soit a la suite d'une libre renonciation au ponti$icat, comme celle de saint 4lestin, NN che fecce### il gran rifiutoOO !e pape tait consider comme dmissionaire, en certains circonstances qui le mettaient dans l'impossibilit d'exercer ses pou"oirs: NN/l semble qu'en ces temps-l, quand un "'que etait cart de son sige par une sentence capitale :mort, exil, relgation? ou par une mesure qui"alente manant de l'autorit sculire, le sige tait consider comme "acant 4st dans ces conditions que l'Eglise romaine remplaba, au ///e sicle, )ontien par -ntros, au D/e .il"re, para Digile, au D//e, 3artin par EugneOO ! ,uchesne, Histoire ancienne de l2Eglise, t ///, p EEI, note /

b? !a seconde manire serait la dposition .i deposition signi$ie, au sens propre, destitution par une +urisdiction suprieure, il est "ident que le pape, ayant sur la terre la plus haute +urisdiction spirituelle, ne pourra +amais, au sens propre TGEKU, 'tre dpos 6uand dons on parlera de dposition, ce ne sera qu'au sens impropre ,es cas sont ici examiner ,'abord le cas de la dposition d'un pape douteux 3ais le pape dont l'lection reste douteuse n'tant point pape, il est e"ident qu'il ne s'agitait pas alors, proprement parler, d'une dposition de pape Ensuite le cas trs debattu du pape hrtique )our bien des thologiens, l'assistance que 5sus a promise aux successeurs de )ierre les emp'chera non seulement d'enseigner publiquement l'hrsie, mais encore de tomber, comme personnes pri"es, dans l'hrsie /l n'y a pas, ds lors, introduire de dbat sur la dposition "entuelle d'un pape hrtique !a question est tranche d'a"ance .aint Robert 1ellarmin, !e 1omano Pontefice, lib //, cap PPP, tenait de+ cette thse pour probable et $acile d$endre Elle etait pourtant moins rpandue de son temps qu'au+ourd'hui Elle a gagn du terrain cause, en bonne partie, du progrs des tude historiques, qui a montr que ce qu'on imputait certains papes, tels Digile, !ibre, Aonorius, comme un $aute pri"e d'hrsie, n'tait au "rai rien de plus qu'un manque de Rle et de courage proclamer, et surtout prciser, en certains heures di$$iciles, la "raie doctrine 7anmoins, de nombreux et bons thologiens du PD/e et du PD//e sicle ont admis qu'il $ut possible que le pape tomb`t, en son pri", dans le pch d'hrsie non seulement occulte mais m'me mani$este !es uns, comme saint 1ellarmin, .uareR, ont alors estim que le pape, en se retranchant lui-m'me de l'Eglise, tait ipso facto dpos, papa hreticus est depositus /l semble que l'hrsie soit considre par ces thologiens comme une sorte de suicide moral, supprimant le su+et m'me de la papaut 7ous re"enons ainsi sans peine la toute premire manire dont nous a"ons dit que le ponti$icat pou"ait se perdre !es autres, comme 4a+etan, 5ean de .aint-8homas, dont l'analyse nous para[t plus pntrante, ont estim que, m'me aprs un pch mani$este d'hrsie, le pape n'etait pas encore dpos, mais qu'il de"ait l''tre par l'Eglise, papa hreticus non est despositus, sed deponendus 4ependant, ont-ils a+out, l'Eglise n'est pas, pour autant suprieure au pape Et ils ont recouru, pour le montrer, une explication de m'me nature que celles dont nous a"ons us dans l'Excursus /D /ls $ont remarquer d'une part que, de droit di"in, l'\glise doit 'tre unie au pape comme le corps la t'te& d'autre part que, de droit di"in celui qui se mani$este hrtique doit 'tre e"it apr3s un ou deux avertissements :8it , ///, ;=? /l y a donc une antinomie absolue entre le $ait d''tre pape et le $ait de pers"rer dans l'hrsie aprs un ou deux a"ertissements !'action de l'\glise est simplement d3clarative, elle mani$este qu'il y a pch incorregible d'hrsie& alors l'action autoritative de ,ieu s'exerce pour dis+oindre la papaut d'un su+et qui, persistant dans l'hrsie aprs admonition, de"ient, en droit di"in, inapte la dtenir plus longtemps En "ertu donc de l'\criture,

l'\glise d3signe et ,ieu d3pose ,ieu agit a"ec l'\glise, dit 5ean de .aint-8homas, un peu comme agirait un pape qui dciderait d'attacher des indulgences la "iste de certains lieux de plerinage, mais laisserait une ministre le soin de dsigner quels seront ces lieux, ////, qu /, disp E, a C, nMEI, t D//, p EGF !'explication de 4a+etan et de 5ean de .aint8homas - ce n'est plus l'hypotse d'un pape douteux qui ser"ait clairer les agissements du 4oncile de 4onstance - nous ramne, son tour, au cas d'un su+et qui, partir d'un certain moment, commence TGEGU de"enir, en droit di"in, incapable de dtenir da"antage le pri"ilge de la papaut Elle est rductible, elle aussi, l'ammision du ponti$icat par d$aut de su+et 4'est bien, en e$$et, le cas $ondamental, dont les autres ne reprsenteront que des "ariantes :8 /, pag GEJ? !e la possibilit3 d2un pape schismatique / !es anciens thologiens :8urrecremata, 4a+etan, 1aceR?, qui pensaient, la suite du ,cret de *ratien, pars /, dist PD, c D/, que le pape, in$aillible comme docteur de l'\glise, pou"ait cependant pcher personnellement contre la $oi et tomber dans l'hrsie, admettaient plus $orte raison que le pape pou"ait pcher contre la charit, m'me en tant qu'elle $ait l'unit de la communion ecclsiastique, et tomber dans le schisme9 :8 //, pag <CI? !'unit de l'\glise, disaient-ils, subsiste quand le pape meurt Elle pourrait donc subsister m'me quand un pape cderait au schisme9 :8 //, pag <CI? 3ais, demandaient-ils, comment le pape serait-il schismatique( /l ne peut se sparer ni du che$ de l'\glise, sa"oir lui-m'me, ni de l'\glise, car o# est le pape, l est l'\glise9 :8 //, pag <CI? - quoi 4a+etan rpond que le pape pourrait rompre la communion en renonbant se comporter comme che$ spirituel de l'\glise, dcrtant par exemple d'agir comme pur prince temporel )our sau"er sa libert il liderait alors les de"oirs de sa charge& et s'il y mettait de la pertinacit, il y aurait schisme 6uant l'axiome: o# est le pape, l est l'\glise, il "aut lorsque le pape se comporte comme pape et che$ de l'\glise: autrement, ni l'\glise n'est en lui, ni lui en l'\glise9 :8 //, pag <F=? E 0n dit par$ois que le pape, ne pou"ant dsobeir, n'a qu'une porte d'entre dans le schisme ,es analyses que nous a"ons $aites, il rsulte plut2t qu'il peut, lui aussi, pcher de deux manires contre la communion ecclsiastique: ;M en brissant l2unit3 de conexi4n, ce qui supposerait cheR lui la "olont de s'arrecher l'in"asion de la gr`ce en tant qu'elle est sacramentelle et $ait l'unit de l'\glise& EM en brisant l2unit3 de direction, ce qui se produirait, selon la pntrante analyse de 4a+etan, s'il se rebellait comme personne pri"e contre le de"oir de sa charge, et re$usait l'\glise, - en tenant de l'excommunier tout entire ou simplement en choissant dlibrement de "i"re en pur prince temporel -, l'orientation spirituelle qu'elle est en droit d'attendre de lui au nom d'un plus grand que lui, du 4hrist m'me et de ,ieu9 :8 //, pag <F=?

C !a supposition d'un pape schismatique nous r"le da"antage, en le cernant d'un +our tragique, le mystre de la saintet de cette unit d'orientation qui est ncessaire l'\glise& et peut-'tre pourrait-elle aider l'historien de l'\glise, - ou plut2t le thologien de l'histoire du Royaume de ,ieu -, illuminier d'un rayon di"in les plus sombres poques des annales de la papaut, en lui permettant de montrer comment elle a t trahie par certains de ces dpositaires9 :8 //, pag <F=? 4'est en re$usant d''tre che$s spirituels et en se comportant en purs princes temporels que les papes, au dire des anciens thologiens, taient tents de $aire schisme -+ourd'hui ce danger para[t aboli En "ertu de sa loi gnratrice, l'\glise tend de"enir la $ois tou+ours plus "isible et tou+ours plus indpendante des $ormations temporelles9 pag <F=><F;? !APPELL+, 0e&i. #.: Summa Iuris !anonici in usum sc.olarum concinnata , = i2ersitatis Gregoria (1151) 4o'. 6uidam -- addunt quoque lapsum in certam et insanabilem amentiam, et lapsum notorium in h@resim Straque causa, hypothetice et in abstracto loquendo, "era est -t practice et in concreto, omnino excludenda, ob peculiarem ,ei pro"identiam erga 4hristi Ecclesiam: utraque enim causa in maximam Ecclesi@ perniciem cederet9 :pag E=<? ,RDAN+:, )eGfi&o: +#ras de 'rancisco de )itoria/ Relecciones -eol0gicas/ Edici0n cr1tica del texto latino, $ersi0n espa3ola, introducci0n general e introducciones con el estudio de su doctrina teol0gico = >ur1dica , -ib&ioteca !e Autores 3ristia os (11+6) #a!ri!. -dem]s, puede haber presbXteros y obispos que pueden caer en la here+Xa, incluso el .umo )ontX$ice como persona pri"ada& pero ste no de+arXa sin m]s de ser cabeRa de la /glesia, ni por lo tanto miembro de ella9 El maestro soslaya aquX la soluciWn insistiendo en la "erdad catWlica de que los here+es est]n $uera de la /glesia 7o parece, sin embargo, que desconoRca la respuesta a tan espinosos puntos 4ayetano, en su opYsculo tan conocido de Ditoria, los habXa tratado y dado a ellos satis$acciWn cumplida En nuestro caso concreto, ensecaba que el )ontX$ice que incidiera personalmente en here+Xa no quedarXa excomulgado hasta su deposiciWn, que debXa ser e$ectuada ministerialmente por la /glesia misma: )apa, h@reticus incorregibilis, esset deponendus 3as por la here+Xa no se pierde el car]cter bautismal, y el bautismo es lo primero que incorpora a la /glesia y constituye al bautiRado en miembro de ella E$ecto de la incorporaciWn real que no puede ser suplido ni aYn por la $e "i"a )ero la here+Xa ha puesto un obst]culo a ese e$ecto de incorporaciWn que produce de suyo el bautismo, :8 //,

porque destruye el "Xnculo de unidad y sumisiWn a la potestad social de la /glesia !os here+es bautiRados - acadXa 4ayetano - NNno de+an de ser totalmente miembros de 4ristoOO Est]n esencialmente $uera de la /glesia, y sWlo imper$ectamente - secundum quid - se conser"an miembros de ella, pues si bien se han apartado de su comuniWn y "Xnculo con la autoridad, retienen, aunque a la $uerRa, el sacramento de $e o car]cter bautismal )or eso, el obispo o pontX$ice here+es quedarXan ya $uera del campo de los miembros de 4risto, y por lo que debXa ser segregado de los mismos por la deposiciWn del o$icio y las penas de excomuniWn9 :pag E=E? !os Ynicos casos en que es lXcito a la /glesia o al concilio llegar a la deposiciWn del )ontX$ice son los de here+Xa contumaR de ste - en que l mismo se depone por separarse de la /glesia - y el caso de NNambigdedadOO, o de )apa incierto o mYltiple, como ocurriW en el cisma de 0ccidente& acade 4ayetano que, en el caso de demencia incurable del )apa, la /glesia, por medio de los cardenales, puede proceder a nue"a elecciWn9 :pag FEJ? En las circunstancias anteriores, el concilio reunido no +uRgaba autoritati"amente al )apa, sino que, en "irtud de su potestad ministerial, la /glesia cumplXa con el derecho di"ino de deponer y separar de la /glesia al )apa hertico y de proceder a una nue"a elecciWn !a glosa y comentarios de algunos canonistas que extendXan la $acultad de deposiciWn a los dem]s crXmenes, era contraria al texto del decreto9 :pag FEJ? Entre ellos Tse re$iere a los remedios propuestos por 4ayetano a situaciones extremas de la /glesiaU se incluye el de la con"ocaciWn del concilio, a cuyo medio no es opuesto el gran teWlogo en la $orma excepcional de concilio general imper$ecto a la que l apela para la deposiciWn en caso de here+Xa o para la soluciWn de un cisma o una elecciWn dudosa9 :pag FE<? DELLA R+!!A, 0er a !o: Diritto !anonico, 3?/A# (11+1) Pa!o2a. !a "acanRa della sede apostolica si pue a"ere non solamente per la morte del ponte$ice ma anche per rinunRia - per la cui "alidit non occore l'accettaRione dei cardinali o di altre autorit :c EE;? - e per totale o inguaribile paRRia o per notoria eresia pri"ata del ponte$ice9 :pag E==? AL+NS+ L+B+, Arturo: !omentario a& ca o ::1 e !ABRER+S DE AN-A,

#arce&i o A AL+N+S+ L+B+, Arturo A AL+NS+ *+R9N, (abi o: !omentarios al !0digo de Derec.o !an0nico con el texto legal latino 2 castellano , -ib&ioteca !e Autores 3ristia os (11+@) #a!ri!. -lgunos equiparan a la renuncia "oluntaria la here+Xa y el cisma en que teWricamente pudiera incurrir el )ontX$ice& cosa que parece insostenible teolWgicamente9 :8 /, pag KGG?

!LA6ES B+,,AER-, 0.: 2o> Ponti e Romain e

NA:, 4aou&: Dictionnaire de

Droit !anonique contenant tous les termes du Droit !anonique a$ec un Sommaire de l?Histoire et des Institutions et de l?tat actuel de la discipline , Letou>e* et A 5 (11@5<11+5) Paris. !es auteurs en"isagent l%une ou l%autre hypothse qui entra[nerait la cessation de la $onction: sa"oir la $olie perptuelle et l%hrsie $ormelle !a seconde hypothse pourrait se "ri$ier, d%aprs l%opinion de la ma+orit des auteurs, si le pape, en tant que docteur pri", tombait dans l%hrsie ,ans ce cas il ne pourrait 'tre +ug :can ;KKG: )rima sedes a nemine +udicatur?, mais il perdrait de plein droit sa charge supr'me ,%ailleurs aucun exemple de ce cas n%est connu dans l%histoire et il est sinon de $oi, du moins thologiquement certain, que ,ieu pargnera cette preu"e son \glise9 :8 D//, col EJ>E<? @4N", 8a s: Estructuras de la Iglesia, ?!itoria& ?ste&&a (11+5) -arce&o a. En esta perspecti"a, las de$iniciones del )rimer 4oncilio Daticano no han modi$icado la situaciWn +urXdica Esto lo prueban los manuales de ,erecho 4anWnico, los cuales, incluso despus del 4oncilio Daticano, tratan con m]s o menos solideR de cessatione potestatis 1omani Pontificis 7os atendremos aquX al manual cl]sico del clebre canonista romano, consultor de las 4ongregaciones y miembro de la 4omisiWn para la codi$icaciWn del 4odex /uris 4anonici, H P aernR, quien, rector de la Sni"ersidad )onti$icia *regoriana, $ue elegido general de los +esuitas .u obra maestra en seis "olYmenes, $ue editada con modi$icaciones por ) Didal y trata relati"amente a $ondo de la cessatio potestatis 1omani Pontificis, apoy]ndose en las ensecanRas cl]sicas, sobre todo de 1elarmino y .u]reR 9 :pag EKK? AERE5f-: Per hresim notoriam et palam divulgatam 1# Pontifex, si in illam incidat, ipso facto etiam ante omnem sententiam declaratoriam Ecclesi sua potestate iurisdictionis privatus existit# !a idea de que un papa, no sWlo cuando habla ex cathedra, sino tambin de otro modo :a tXtulo de doctor privatus? no pueda incurrir en here+Xa, aernR-Didal la consideran como pia et probabilis, pero no como certa et communis .e re$ieren a la opiniWn del cardenal 1elarmino, segYn la cual el here+e notorio no puede ser miembro y, por consiguiente, no puede ser ya +e$e de la /glesia uni"ersal En cuanto here+e notorio, hay que e"itarlo: Porro Papa publice hreticus, qui ex mandato hristi et (postoli et ob periculum Ecclesi est vitandus, potestate sua privari debet, ut omnes fere admittunt )or tanto, por el hecho de la here+Xa, el )apa cesa, ipso $acto, de ser )apa El concilio, mediante su reprobaciWn, no hace sino a$irmar que el )apa es un here+e, que por

tanto se ha separado l mismo de la /glesia y ha perdido sus plenos poderes: Sententia vero declaratoria criminis, qu tanquam mere declaratoria non est reicienda, illud efficit ut Papa hreticus non iudicetur, sed potius iudicatus ostendatur, i#e# oncilium generale declarat factum criminis, quo ipse Papa hreticus sese ab Ecclesia separavit suaque dignitate privavit .u]reR, por el contrario, de$iende el punto de "ista segYn el cual, un papa here+e no queda depuesto inmediatamente por ,ios :contra 8orquemada, -gustXn de -ncona, )aludanus, ,riedo, .almerWn y otros?, sino que sWlo de+a de ser papa por sentencia humana que declara su culpabilidad :con 4ayetano, 3elchor 4ano, ,omingo de .oto y otros?: si papa sit hreticus et incorrigibilis, cum primum per legitimam Ecclesi iurisdictionem sententia declaratoria criminis in eum profertur, desint esse papa# Est communis !octorum; colligitur ex lemente $, epistola prima, ubi ait Petrum docuisse hreticum papam esse deponendum# &undamentum autem hoc est, quia gravissimum foret nocumentum Ecclesi talem habere pastrorem, nec posse sibi subvenire in tam gravi periculo; prtera contra dignitatem Ecclesi facit subditam manere hretico Pontifici, neque posse illum a se depellere 9 :pag EKJ>EKI? 4/.3-: rimini hresos merito quiparatur schisma - un papa cism]tico debe, por tanto, +uRg]rsele y trat]rsele igual que a un here+e aernR-Didal, en este caso, no dan detalles m]s amplios 8ambin en este punto .u]reR concreta y hace declaraciones importantes que conciernen a la nociWn de cisma ,e estos enunciados se deduce claramente que en el caso de un papa cism]tico, no se trata simplemente de un antipapa& ste como tal, no es papa en absoluto y, por tanto, no plantea problema alguno desde nuestro punto de "ista9 :pag EKI? )ara .u]reR, el cisma, en el sentido especX$icamente teolWgico, es una di"isiWn de la Ynica /glesia )or tanto se puede incurrir en cisma sin que exista here+Xa, por e+emplo, cuando alguien est] en posesiWn de la "erdadera $e, pero en sus actuaciones y su manera de "i"ir, no quiere guardar la unidad de la /glesia )uede existir cisma de dos maneras: ;M separ]ndose del )apa: no se niega que el )apa sea el +e$e de la /glesia :se tratarXa de un cisma que al propio tiempo serXa una here+Xa?, pero se le desautoriRa sin consideraciWn en un caso particular, o se actYa como si no $uese el +e$e :elecciWn de un antipapa, con"ocaciWn de un concilio sin su autoridad? EM .epar]ndose del resto del cuerpo de la /glesia y rehusando sostener con l ninguna comuniWn en los sacramentos, de esta manera el )apa tambin puede ser cism]tico: por e+emplo, si no mantiene con la totalidad del cuerpo de la /glesia la comuniWn y necesaria uniWn, o si intentara excomulgar a la totalidad de la /glesia, o si quisiera trastornar todos los usos eclesi]sticos conser"ados por la tradiciWn apostWlica9 :pag EG=? /gual que es deber de la /glesia mantener la comuniWn con el )apa, de igual modo es deber del )apa mantener la comuniWn con la /glesia Sn )apa que se separara, debido a un cisma, de la /glesia uni"ersal, perderXa su ministerio Sn )apa que excomulgara a la

totalidad de la /glesia, se excomulgarXa a sX mismo de la /glesia& no serXa la /glesia sino a l mismo a quien colocarXa en la ilegalidad, cargarXa el mismo con la $alta del cisma9 :pag EG=? 8odos los casos tratados por los canonistas muestran hasta qu punto es errWneo el agra"io hecho a la /glesia catWlica, como si la /glesia entera estu"iera entregada en manos de papas de doctrina y "ida contrarios al E"angelio En un con$licto entre la /glesia Sni"ersal y un papa here+e, la /glesia tiene per$ectamente el poder e incluso el deber de oponerse a ese papa Es inimaginable totalmente que la "erdadera $e, que la /glesia, puedan estar presentes en un solo miembro, o sea en el )apa, mientras que la /glesia Sni"ersal a la que se dirigieron en primer lugar todas las promesas del .ecor, se encontrarXa en el cisma o la here+Xa9 :pag EG;? .i un papa seme+ante $uera remiso a la dimisiWn, la /glesia deberXa poner remedio de otra manera )ero he aquX la cuestiWn di$Xcil: quis iudicat( Aemos "isto las respuestas que generalmente dan los canonistas: el concilio ecumnico, los obispos :antaco se mencionaba tambin el colegio cardenalicio? en todos los casos debe aportar el remedio a la cuestiWn de saber quin deberXa asumir la reprobaciWn de un papa seme+ante )ero, cuando el )apa here+e, cism]tico o dbil mental, se niega gcWmo con"ocar un concilio( .u]reR, responde: 6uiR]s no serXa necesario con"ocar un concilio ecumnico& podrXa bastar con que las di$erentes regiones, los arRobispos o primados con"ocasen concilios pro"inciales o nacionales y que, siguiendo un procedimiento parecido en el +uicio, todos estos concilios se pusieran de acuerdo9 :pag EG;? .egYn los datos canWnicos del problema, no se puede esperar, precisamente, la soluciWn, por parte del )apa 7aturalmente en una crisis penosa de esta clase, no se puede excluir a priori, como soluciWn +urXdica9 :pag EGC? )ara entender correctamente la sentencia declaratoria en el sentido que hoy le dan los canonistas, hay que insistir sobre dos puntos: es una sentencia legXtima - y por lo tanto no es una sentencia que contenga una declaraciWn g6u signi$ica esto( Es una sentencia legXtima Es un +uicio legXtimo de consecuencias +urXdicas concretas 4orresponde al siguiente +uicio concreto: este hombre que era papa no puede considerarse ya como papa, y ste, reconocido por todos, sucede entonces legXtimamente al primero :aYn "i"o, es cierto, pero pri"ado de su ministerio? - $alta de una sentencia seme+ante, nada de esto se sabrXa en la /glesia o, cuando menos, no se sabrXa normalmente de una manera cierta se trata de un $allo que no constituye, que no crea el hecho +uRgado como tal, sino que lo proclama y declara asX pYblicamente y por "Xa de autoridad 7o es ella por tanto quien hace que este hombre que era papa ya no sea papa, sino que a$irma que ste que era papa ya no es papa de ahora en adelante& igual que la certi$icaciWn de $allecimiento - no produce la muerte, sino que la constata9 :pag EGF?

PALA::INI, Bose%hus: 2o> Romanus Ponti ice, e

PALA::INI, Pietro:

Dictionarium *orale et !anonicum, Cfficiu' Libri 3atho&ici (11++) 4o'. d? per heresim notoriam et palam di"ulgatam& )apa enim publice hereticus non iam esset membrum Ecclesi@, quare neque caput eius esse potest9 :pag KJC? !+N"AR, H2es: Eclesiolog1a/ Desde San Agust1n .asta nuestros d1as , e S!H*A,S, #ichae& A "RILL*EIER, A&ois < S!HE''!:6@, Leo: Historia de los Dogmas, )o'o BBB 3ua!er o @ c<!, -ibi&ioteca !e Autores 3ristia os (11"+) #a!ri!. !a tesis de la posibilidad del papa-here+e es un]nimemente mantenida en el siglo P//, sobre todo por los canonistas, como por lo dem]s, durante toda la Edad 3edia !a importancia eclesiolWgica de esta tesis es grande: hace m]s sensible el hecho de que no se puede separar al papa de la Ecclesia y que su posiciWn de supra ha de concebirse en el interior de su situaciWn in y cum :pag ;;C>;;F? *+RRIS, ?uge e (.: -.e in alli#ilit2 o t.e Apostolic See in &uan de -dem]s esta tesis lle"a consigo lWgicamente un cierta distinciWn entre sedens, que puede engacarse y la sedes, que no se equi"oca9

-orquemada +P, )he )o'ist, Io&. ,+ (118:) %ag. :,: ss. 8he second case hich tempers the papal theology o$ his .umma is the case o$ the heretic )ope -quinas had not discussed such a case and had merely suggested in the 6uodlibetum /P that the Aoly .pirit could speai his truth e"en though an unconscious or unhorthy instrument -s 8homas /Rbicii has shohn, 8erreni carried his position on the di"ine pre"ention o$ a heretical papal pronouncement into iey texts o$ his commentary on *ratian /n glossing the texts ZSi papaZ, ZSecundum ecclesiamZ, Z(nastasiusZ, Z%unc autemZ, and ZHaec est fidesZ, 8erreni explains ahay all the historical cases and states simply that the pope can no publicy err because *od hould somehoh impede him $orm doing so /n glossing the same texts in ;FGF as hell as in .E ;;E 8orquemada admits that the pope can publicy err on basis o$ the case o$ -nastasius, traditional canonistic concepts and the recent experience o$ the aestern .chism /n this case the pope $alls $rom o$$ice and is the duty o$ the cardinals, then the princes, and $inally the prelates to call a 4ouncil to declare this $act /n the Summa 8orquemada expounds the assistance o$ the Aoly .pirit to the o$$ice o$ pope, then maies the point gi"ing his ohn explanation: NN si Romanus )onti$ex incideret in h@resim damnatam, et ita e$$ectus est h@reticus, ipso $acto cadit a $ide )etri, cadit a cathedra et sede )etri et per consequens iudicium quod $aceret talis

h@reticus, non esset iudicium apostolic@ sedis /mmo nec iudicium alicuius auctoritatis esset dicendeum, aut momenti& quia cum per h@resim cecidisset a pr@latione, per consequens auctoritate iudicandi pri"atus essetOO T.E //, ;;E& p EG="& c$ 4omm -d 4 EF q ; c ;FU9 :pag EG;? Hurther, 8orquemada, in spite o$ the polemical $ormation o$ his system, had to con$ront the historical and canonical e"idence about the reality o$ the church, and so included important statements about the counsel the pope must reci"e $rom the rest o$ the church and about the possibility o$ a heretical pope /n these he ultimately succeeds in mo"ing the picture o$ the pope closer to a more integral "ieh o$ the papal ministry hhitin the hhole o$ the church's hearing, li"ing, and preaching o$ the aord o$ *od entrusted to her by 4hrist her Aead9 :pag EGC? D,LA!, 4a*'o !: La !olegialidad Episcopal en el !oncilio )aticano II , ?!icio es !e& 3ru>a'a te (118,) -ue os Aires. %otas ; )ersonalmente, estimamos irrealiRable la hipWtesis de un )apa hertico, de una here+Xa pro$esada a$uera: no solamente en raRWn de la protecciWn prometida por 4risto a )edro, sino en raRWn de las condiciones psicolWgicas y +urXdicas requeridas, entonces, para un pecado que serXa un delito -quellos que citan a 1ellarmino y a .u]reR en sentido contrario no han leXdo, en el texto de esos grandes autores los "ariados pasa+es en los que examinan esta hipWtesis9 :pag E=K? !AS-ILL+ LARA, 4osa&io: La !ommunion ecclesiale dans le nou$eau !ode de Droit !anon, 3o''u icatio es, Io&. EIB J. : (118,) %ag. :,: ss. !e )onti$e Romain ne peut s'carter de la communion a"ec l'Eglise sans perdre par le $ait m'me son o$$ice de )asteur .upr'me .i par hypothse il tombait dans l'hrsie ou l'apostasie, il se mettrait certainement en dehors de la communion, mais aussi de sa charge supreme9 :pag EKF? "HIRLANDA, Gia fra co: Il Diritto nella !.iesa mistero di !omunione/ !ompendio di diritto ecclesiale, ?!i>io e Pao&i eK?!itrice Po tificia = i2ersitL Gregoria a (1116) 4o'a. !a cessaRione della potest del Romano )onte$ice su ha per cesaRione dall'u$$icio, cio: ;? morte& E? paRRia certa e perpetua& C? notoria apostasia, eresia o scisma& F? libera rinuncia 7el secondo e nel terRo caso il Romano )onte$ice per il diritto stesso decaderebbe dal suo u$$icio primaRiale e perderebbe ogni sua potest, perch non s"olgerebbe pi# la $unRione

per la cuale costituito !a ragione di questo risiede in quello che abbiamo detto poco sopra circa il c CCC, QE )er il $atto, poi, che il Romano )onte$ice non pue essere giudicato da nessuno :c ;F=F?, egli non pue essere deposto da nessuno, quindi in caso di rottura della communione si a"rebbe solo una dichiaraRione del $atto .i tratta di un caso da ritenersi improbabile nella realt per l'assistenRa della di"ina )ro""idenRa, ma pre"isto in dottrina& tutta"ia di$icile determinare chi dichiarebbe il $atto e come9 :pag K=E? 'RAN!ES!A-+, #osM: Il Sommo Ponte ice, e AA/))/ Il diritto nel mistero

della !.iesa Io&. BB, Nua!er i !i A%o&&i aris 1, P=L (1116) 4o'a. /l Romano )onte$ice cessa dal suo u$$icio per la morte, per la rinuncia, che NNsia $atta liberamente e che "enga debitamente mani$estataOO, ma NNnon si richiede in"ece che qualcuno l%accetiOO :can CCE Q E? 8eologi e canonisti hanno trattato pure i casi di cessaRione dell%u$$icio primaRiale del )apa per una $orma di paRRia certa e perpetua e per eresia notoria9 :pag KG=? *AN:ANARES, Ju&io: Il Romano Ponte ice e la collegialitA dei )esco$i e AA/)). DIl !odice del )aticano II/ !ollegialitA e Primato, ?/- (111@) -o&og a. i sono autori che non accettano che il papa possa incorrere in un2eresia, neanche come dottore privato -per esempio Pr8mmer, 1egatillo# Si tratta di una situa)ione poco probabile, ma che ha un valore ecclesiologico rilevante" il papa 9 nella fuori della hiesa, non al di sopra della hiesa, alla cui comunit: credente appartiene# Ebbene, chi professasse pubblicamente un2eresia, si collocherebbe da solo hiesa# E se costui non fosse membro, difficilmente potrebbe essere capo, ;;Poco importa qui il particolare di questo capitolo di ecclesiologia# Per noi il fatto interessante 9 che la perdita dell2autentica fede degli (postoli significherebbe la perdita dell2autorit: apostolica<<9 :pag G=? ,RR,, A ge&o: Suprema AutoritA della !.iesa, #i&&e iu' 4o' < P=() (1115) 4o'a. *li autori hanno sempre discusso sull'ipotetico caso del )apa che, come dottore pri"ato, di"enta eretico $ormale in modo notorio, senRa che la questione sia stata risolta con appello, (ugustine, (lonso /obo.# 5a l2opinione pi6 oronata, helodi, comune lo accetta; tra i suoi difensori sono" 7ern), 0eermersch,

certeRRa .econdo loro, in tal caso il .ommo )onte$ice decaderebbe dal suo u$$icio perch il 4apo della 4hiesa non pue essere uno che si separa dalla genuina dottrina di essa9 8utta"ia, secondo la legislaRione attuale non c' nessuna autorit canonica di tipo personale o collegiale che abbia il potere di certi$icare che il .ommo )onte$ice totalmente impedito dall'eserciRio dell'autorit ponti$icia, che secondo una legislaRione, si potrebbero pre"edere nell caso della .ede -postolica impedita9 :pag EC>EF? !+--IER, Georges: Sa$onarole dans la pense du !ardinal &ournet, Jo2a et Ietera, LEEB a 5e, JO@ < Ju&&iet<(e%te'bre 111+, %ag. :1K@,

Aypothse d'un )ape hrtique 0n tiendra compte encore d'un quatrime principe: NN0n reppellerait l'enseignement des grands thologiens de la $in du moyen `ge et de l'`ge barroque sur la thse de la possibilit d'un )ape personnellement hrtique ou personnellement schismatique, thse qui ne contredit en rien la thse, solennellement proclame au 4oncile du Datican, de l'in$aillibilit du )ape d$inissant ex cathedra la doctrine de l'Eglise .ui"ant 4a+etan, un )ape dcide d'agir a"ant toute comme prince temporel et qui, en consquence, luderait a"ec pertinacit les de"oirs de sa charge, serait schismatique Est-ce qu'-lexandre D/ ne pou"ait para[tre tel beaucoup( )lusiers cardinaux, parmi lesquels le $utur )ape 5ules //, le croyaient hrtique& et un an aprs la morte de .a"onarole, les ambassadeurs d'Espagne et de )ortugal lui dclareront, Z il n2etait plus chef l3gitime de l2EgliseZOO 9 :pag E<? .ur cette question, deux courants di"isent alors les theologiens )our les premiers, a"ec 4a+etan, un )ape hrtique ou schismatique n'est pas encore dpos, mais doit l''tre 4'est dans ce sens ce comprennent les /ettres aux Princes dans lesquelles .a"onarole demandait la con"ocation d'un 4oncile, non pas qu'il m[t le 4oncile au-dessus du )ape, mais a$in que le 4oncile, de"ant lequel il prononcerait ses accusations, dclara[t l'hrsie ou le schisme d'-lexandre D/ comme personne pri"e ,ans ce cas, selon 4a+etan, la sentence du 4oncile n'est pas auctoritative, elle est simplement d3clarative d2un fait /l dclare que tel su+et, djment a"erti, s'est rendu, en droit di"in, inapte conser"er le ponti$icat9 :pag E<? ,'autres thologiens estimaient que si un )ape tombait personnellement dans l'hrsie, il serait, du $ait m'me, dpos !e 4oncile n'a qu' le constater )ar l'hrsie, le )ape s'2te lui m'me sa propre dchance En reniant de la $oi, il a css d''tre membre de l'Eglise 9 :pag EI? ,ans les deux cas, qu'on adopte l'opinion de 4a+etan ou l'opinion des thologiens dont s'inspirait .a"onarole, il ne s'agissait pas, qu'on "euille bien le noter, de con"oque un 4oncile sans le )ape ou contre le )ape: une assemble constitue dans ces conditions ne serait +amais qu'un conciliabule /l s'agissait - et c'est ainsi que 4a+etan explique le sens du

4oncile de 4onstance - d'une Eglise sans )ape, qui se reunit en 4oncile pour dcider du seul point qui r"le alors de sa competence, sa"oir uniquement pour lire un )ape, et non point pour entreprendre, sans le )ape ou contre la )ape, quelque chimrique R$orme de l'Eglise 9 :pag EI? *+LAN+, ?!uar!o: !omentario a& ca o @@: e AA/)). !omentario

Exegtico al !0digo de Derec.o !an0nico, ?=J(A (111") Pa'%&o a. !a prdida del o$icio papal se puede producir por "arias causas !a m]s comYn es la muerte, y es tan e"idente que el 4/4 no se ha sentido en la necesidad de mencionarla ,e+ando aparte otros posibles supuestos considerados por la doctrina L como la amencia psXquica, o las hipWtesis de here+Xa, cisma o apostasXa -, el canon CCE Q E se re$iere sWlo a la renuncia como caso posible de la prdida de la potestad9 :8 //>;, pag KJJ? ARRIE-A, Jua Bg acio: Diritto dell?+rganiBaBione Ecclesiastica, GiuffrM

?!itore (111") Iarese. - causa della speciale natura della carica, all%u$$icio primaRiale non sono applicabili alcune delle cause giuridiche di perdita degli u$$ici ecclesiastici ammesse in generale nell%ordinamento canonico :can ;<F Q ;? 0ltre il decesso, in pratica pre"ista soltanto la rinuncia $ormale alla carica mani$estata dallo stesso )onte$ice eletto9 :pag ECE? -nche se il can CCK 4/4 accenna all%ipotesi di .ede romana totalmente impedita9, e alla necessit di seguire in tale caso le leggi speciali emanate9, non sono state rese pubbliche norme in argomento9 :7ota EC? Riguardo la perdita dell%u$$icio primaRiale per eresia notoria, e per quanto concerne l%e"entualit di sede totalmente impedita, "edi 5 3anRanares, $l 1omano pontefice :pag ECC? B,SS+, Arie& /a2i!: Autoridad Suprema de la Iglesia, ?/=3A (111") -ue os Aires. 7otoria apostasXa, here+Xa o cisma: en este caso, como en el anterior, son los 4ardenales quienes declaran el hecho, seguido de la reuniWn del 4Wncla"e .e trata de una situaciWn poco probable, pero el R) est] dentro de la /glesia, no sobre ella y por una here+Xa se separa de ella como lo harXa cualquier otro $iel ,e hecho -dice 3anRanares- si este no $uese miembro, di$Xcilmente podrXa ser +e$e9 :pag E<? e la collegialit: dei vescovi , cit , pp G= s p G= 9

HEI*, -ru o -er ar!: L5Araldica nella !.iesa !attolica/ +rigini, usi, legislaBione, Librer7a ?!itrice Iatica a (:666) 3ittL !e& Iatica o. 0ltre alla rinuncia "olontaria "i sono solo due altre ragioni per la cessaRione della potest papale /l 4odice non le menRiona, perch esse traggono origine dalla natura del caso !a prima di esse potrebbe essere costituita dalla certi$icaRione di totale in$ermit mentale, che sarebbe l'equi"alente della morte :aernR //, //, pp CKC, CKF? !a seconda, ancor pi# ipotetica, potrebbe essere costituita dalla notoria personale eresia da parte del papa Sn papa eretico do"rebbe essere ipso $acto pri"ato dei suoi poteri& dal momento che egli si porrebbe al di $uori della 4hiesa, non potrebbe continuare ad esserne il capo :aernR, cit ?9 :pag I;? HER)ADA, Ja2ier: Elementos de Derec.o !onstitucional !an0nico , ?=J(A (:661) Pa'%&o a. ((egu !a ?!iciG ) -lgunos autores solXan acadir que tambin se perderXa el o$icio de Romano )ontX$ice en el hipottico caso de que el )apa cayese en here+Xa notoria, se sobreentiende que como persona pri"ada, pues en actos propios del o$icio existe la garantXa di"ina de la in$alibilidad9 :pag EJ=?

También podría gustarte