A Pennsula Ibrica entre os scalos VIII e IX

Tema 4

2 ESO

TEMA 4 A PENNSULA IBRICA ENTRE OS SCULOS VIII E IX

1.-AL-NDALUS. O TEMPO E O ESPAZO (711-1031) 1.1.-A !"#$%&'( )! '*++%'!+%! (711-7,-) 1...-O */%+('! %")*0*")*"'* (7,--1.1) 1.3.-O (2%3('! )* C4+)!5( (1.1-1031) ..-O 6OBERNO E A ECONOMA DE AL-NDALUS ..1.-O 7!5*+"! )* */%+*& * (2%3(& ....-A !+7("%8( %4" '*++%'!+%(2 ..3.-A& 5(&*& * !"4/% (& 3.-A SOCIEDADE E A VIDA COTI 3.1.-A )%9*+&%)()* &! %(2: +*2%;%!&( * <'"% ( 3...-A %")$/*"'(+%( 3.3.-A *)$ ( %4" 4.-O LE6ADO CULTURA E ARTSTICO DO CALI=ATO 4.1.-A $2'$+( >%&0("!/$&$2/? 4...-A (+'* (2%3(2 ,.-OS N@CLEOS DE RESISTENCIA (7..-103,) ,.1.-O "A 2*! ("'?5+% ! ,...-O& "A 2*!& 0%+*"(% !& -.-A OR6ANIZACIBN DOS N@CLEOS DE RESISTENCIA -.1.-A +*0!5!( %4" * ( )*3*"&( )! '*++%'!+%! -...-A& ( '%9%)()*& * !"4/% (& -.3.-A %)()* * ( 9%)( %)()? 7.-A CULTURA E A ARTE NOS N@CLEOS CRISTIS

10

A Pennsula Ibrica entre os scalos VIII e IX

Tema 4

2 ESO

7.1.-A (+'* 0+*++!/?"% ( 7...-A (+'* +!/?"% ( C.-6ALICIA ENTRE OS SCULOS VIII E IX C.1.-O +*%"! )* 6(2% %( C...-O C(/%D! )* S("'%(7! C.3.-A ('*)+(2 )* S("'%(7!

1.-AL-NDALUS. O TEMPO E O ESPAZO (711-1031) 1.1.-A !"#$%&'( )! '*++%'!+%! (711-7,-) No ano 711, os musulmns cruzaron o estreito de Xibraltar e, dirixidos por Tari , derrotaron aos !isi"odos na batalla de #uadalete$ %n poucos anos dominaron a maior parte da Pennsula, territorio ao ue denominaron A&' (ndalus$ 1...-O */%+('! %")*0*")*"'* (7,--1.1) A e!oluci)n poltica de Al'(ndalus pasou polas se"uintes etapas* a+ , -aliato .711'7/0+, na ue Al'Andalus era un1a pro!incia mis do cali2ato ome3a de 4amasco, dirixida por un -al ou "obernador$ b+%mirato independente .7/0'565+* 7oi establecido por Abderramn I, ue se proclamou emir e lo"rou a independencia poltica respecto dos cali2as de 8a"dad, anda ue reco9eca a autoridade relixiosa destes$ , emirato ti!o ue 2acer 2ronte a di!ersos problemas como a ameaza de cristins e 2rancos, e as suble!aci)ns de mulades ou con!ersos ao islam, ue sentan discriminados$ 1.3.-O (2%3('! )* C4+)!5( (1.1-1031) :ali2ato de :)rdoba .565'1;<1+* 7oi instaurado por Abderramn III ao proclamarse cali2a, inicindose o perodo de esplendor da Al'(ndalus$ :oa o =a>en II alcanzouse o maior 2lorecemento cultural$ , seu sucesor, =ixan II, dele"ou o "oberno en Almanzor, a cuxa morte o cali2ato entrou nun perodo de crise$ d+,s reinos de tai2as .1;<1'1;?0+* , cali2ato desinte"rouse en pe uenos reinos de tai2as, o ue 2oi apro!eitado polos cristins para intensi2icar os seus ata ues e con uistar Toledo .1;?/+$ Ante iso, os reinos de tai2as pediron axuda aos estados musulmns do norte de (2rica, ue acabaron dominando Al'(ndalus$ ..-O 6OBERNO E A ECONOMA DE AL-NDALUS

10

A Pennsula Ibrica entre os scalos VIII e IX

Tema 4

2 ESO

..1.-O 7!5*+"! )* */%+*& * (2%3(& , poder poltico absoluto recaa nos emires e cali2as$ %stes @ltimos ti9an ademais o poder relixioso como Aprncipes dos crentesB$ A administraci)n central estaba dirixida por un primeiro ministro ou 1ac1ib, ue controlaba aos altos 2uncionarios, c1amados !isires$ ....-A O+7("%8( %4" '*++%'!+%(2 A administraci)n territorial or"anizbase en pro!incias c1amadas Coras "obernadas por -ales e a administraci)n de xustiza con2iouse a xuces ou cades$ Todo iso completbase co cobro de impostos e a or"anizaci)n militar$ ..3.-A& 5(&*& * !"4/% (& A a"ricultura 2oi a base da economa$ Nos seca9os culti!banse cereais, !ide e oli!eira$ ,s re"ados per2eccionronse con ace uias, pozos e noras, culti!ndose produtos trados de ,riente, como a cana de azucre, arroz, laranxa ou al"od)n$ A "andara baseouse na cra de cordeiros, cabalos e !ermes de seda$ A artesana destacou na 2abricaci)n de tecidos de al"od)n, li9o e seda, as como no traballo da cermica !idriada, o cristal e o papel$ , comercio bene2iciouse da estratxica posici)n xeo"r2ica da o'(ndalus, destacando o mantido con ,riente, o norte de (2rica e a %uropa cristi$ 3.-A SOCIEDADE E A VIDA COTI 3.1.-A )%9*+&%)()* &! %(2: +*2%;%!&( * <'"% ( %staba or"anizada en dous "randes "rupos* a aristocracia ou Dassa, e a masa de poboaci)n ou amma$ A aristocracia comprenda nobreza de san"ue, inte"rada pola 2amilia do cali2a e os rabes, ue ocupaban os altos car"os e posuan extensas propiedades, e nobreza de ser!izo de orixe, mis 1umilde$ A poboaci)n 1ispano!isi"oda manti!o nal"@ns casos a relixi)n e os costumes cristis .mozrabes+, pero na s@a maiora rematou adoptando a relixi)n e os costumes musulmns .mulads+$ A amma inclua ao resto de 1abitantes, e estaba 2ormada por campesi9os, "rupos urbanos como comerciantes, mdicos ou artesns, e escra!os ue traballaban en duras condici)ns$ 3...-A %")$/*"'(+%(

10

A Pennsula Ibrica entre os scalos VIII e IX

Tema 4

2 ESO

,s 1omes !estan camisa de li9o ou al"od)n no !ern e lo"o o substit@en por un1a t@nica e pantal)ns lixeiramente en"urrados nas coxas .clz)ns+$ No in!erno abri"banse con zamarras e c1alecos de pel$ Tamn cubran a cabeza con cas uetes de 2eltro ou "orros de l, lo"o popularizouse o turbante$ As mulleres !estan t@nicas cin"uidas cintura e enol!an as pernas con bandas de seda$ Para sar r@a, usaban un mant)n e to uillas de brocado, cubran a cabeza cun1a touca e tapaban o rostro cun !eo ue adoitaba cubrir a cara a"s os ollos$ Ademais depilbanse, tin"uan o pelo, per2ilaban os ollos, pintaban os labios e mascaban "oma para ter bo alento$ , calzado !ariaba se"undo a estaci)n$ No !ern usaban sandalias, babuc1as e alpara"atas$ 3.3.-A *)$ ( %4" %sti!o ao alcance de "ran parte da poboaci)n de Al'(ndalus$ As ensinanzas bsicas recibanas os nenos e nenas dende os seis ou sete anos nas escolas cornicas onde aprendan a ler e escribir e recitar o :orn, al"un1as noci)ns de matemticas e de "ramtica$ A ensinanza era por transmisi)n oral$ , ensino superior realizbase nas madrasas ou uni!ersidades de acceso mis restrinxido$ , anal2abetismo era escaso$ 4.-O LE6ADO CULTURAL E ARTSTICO DO CALI=ATO 4.1.-A $2'$+( >%&0("!/$&$2/("( Al'Andalusdi2undiu na %uropa cristi a cultura clsica "re"a$ , maior esplendor cultural alcanzouse coa o =a>en II, na poca do cali2ato$ Nas letras, o rabe imp@xose como idioma, no ue escribiron importantes 1istoriadores como Ibn Eald@n, e 2il)so2os como A!empace$ Nas ciencias predominaron as disciplinas prcticas, como a astronoma, na ue destacou Abulcasim Faslama, e o medicamento, onde sobresau o cirurxin Abulcasis$ 4...-A (+#$%'* '$+( * ( &A( )* !+( %4" :aracterizouse polo uso de materiais pobres como o ladrillo ou o 3eso, a utilizaci)n de di!ersos tipos de arcos, como os de 2erradura e lobulados enmarcados nun moldura denominada al2iz$ A decoraci)n dos edi2icios utilizaba moti!os !exetais .atauri ue+, xeomtricos .lacera+ ou epi"r2icos .escritura rabe+$

10

A Pennsula Ibrica entre os scalos VIII e IX

Tema 4

2 ESO

,s edi2icios mis destacados 2oron as mes uitas, como a de :)rdoba, os palacios, como o de Fedina Aza1ara, e as 2orti2icaci)ns, como as alcazabas de Almera e Fla"a$ ,.-OS N@CLEOS DE RESITENCIA (7..-103,) ,.1.-O "A 2*! ("'?5+% ! Nas zonas monta9osas cantbricas e pirenaicas xurdiron n@cleos de resistencia cristins ue se con!erteron en estados independentes* na zona cantbrica or"anizronse o reino de Asturias' &e)n e o de :astelaG na zona pirenaica, o de Na!arra, o de Ara")n e os contados catalns$ , reino de Asturias 2ormouse tras a !itoria do caudillo Pela3o sobre os musulmns en :o!adon"a .766+$ Al2onso III le!ou a 2ronteira at o 4ouro e ,rdo9o II trasladou a capital de ,!iedo a &e)n, dando lu"ar ao reino de &e)n$ , nacemento do reino de :astela produciuse un1a !ez ue o conde casteln 7ernn #onzlez lo"rase a independencia, e o territorio 1erdseo de Hanc1o III o Faior de Na!arra .1;</+ o seu 2illo 7ernando I, ue se impuxo a &e)n$ ,...-O& "A 2*!& 0%+*"(% !& ,s n@cleos de resistencia pirenaicos en2rontronse presi)n musulm polo sur, e dos 2rancos polo norte$ , reino de Na!arra xurdiu no Pirineo occidental ao librar os !ascones Pamplona do dominio musulmn e do dominio 2ranco$ , reino alcanzou o seu maior esplendor con Hanc1o III o Faior .1;;;'1;</+, ue anexionou a Na!arra os condados de :astela e Ara")n$ , reino de Ara")n xurdiu no Pirineo central, e esti!o dominado primeiro polos 2rancos e posteriormente por Na!arra$ Ao morrer Hanc1o III o Faior, o territorio pasou ao seu 2illo Iamiro I, con!ertndose en reino independente$ ,s condados catalns xurdiron no Pirineo oriental, 2ormando os 2rancos un1a pro!incia 2ronteiriza ou Farca =ispnica$ A 2inais do sculo IX, Vi2redo o Velloso, conde de 8arcelona, reuniu os condados baixo a s@a persoa e estendeu o seu territorio, e no sculo X os seus sucesores independizronse dos 2rancos$

10

A Pennsula Ibrica entre os scalos VIII e IX

Tema 4

2 ESO

-.-A OR6ANIZACIBN DOS N@CLEOS DE RESISTENCIA -.1.-A +*0!5!( %4" * ( )*3*"&( )! '*++%'!+%! 4enomnase recon uista ao a!ance dos n@cleos cristins cara ao sur, conta dos territorios con uistados o'(ndalus$ Para consolidar o dominio destes territorios, procedeuse repoboaci)n ou instalaci)n de poboaci)n cristi sobre eles, mediante o sistema de apropiaci)n pri!ada da terra .presura ou aprisi)n+$ %sta 2oi realizada por campesi9os, mosteiros e nobres acompa9ados dos seus ser!os e colonos$ , "oberno pasou a mans de reis con carcter 1ereditario, e a condes no caso cataln$ Todos eles concentraron o poder e axudronse de 2uncionarios para "obernar$ A administraci)n do territorio encomendouse a dele"ados do rei ou do conde a cambio de terras$ -...- A& ( '%9%)()*& * !"4/% (& As acti!idades a"rarias 2oron dominantes$ Nas zonas monta9osas predominaba a "andara, e nas zonas c1airas ad uiriu importancia a a"ricultura baseada na rotaci)n de cereais e barbec1o$ -.3.-A %)()* * ( 9%)( %)()? As acti!idades urbanas, como a artesana e o comercio, ti!eron escaso desen!ol!emento at o sculo XI$ A maiora das cidades eran centros relixiosos, onde resida o bispo, e posuan !arias i"rexas e mosteiros$ Tamn eran lu"ares onde se celebraban mercados nos ue se !endan os produtos a"rarios da zona$ %stes mercados atraeron artesns$ As cidades principais eran Hantia"o, &e)n e 8arcelona$ A !+7("%8( %4" &! %(2 , "rupo dos pe uenos propietarios libres 2oi o predominante, debido a ue a repoboaci)n dos territorios con uistados 2a!oreceu a apropiaci)n da terra polos campesi9os$ A aristocracia estaba 2ormada por nobres, ue recibiron dos reis o encar"o de administrar as terras repoboadas, aos ue se sumaron os bispos e os abades dos "randes mosteiros$ A cultura concentrouse nos mosteiros, onde os monxes copiaban libros$

7.-A CULTURA E A ARTE NOS N@CLEOS CRISTINS

10

A Pennsula Ibrica entre os scalos VIII e IX

Tema 4

2 ESO

7.1.-A (+'* 0+*++!/?"% ( , prerromnico asturiano desen!ol!euse en Asturias entre os sculos VIII e comezos do X$ :aracterzase por obras ar uitect)nicas, como a i"rexa de Han Fi"uel de &illo e o palacio de Hanta Fara do Naranco, e pola ouri!ara$ A arte mozrabe caracterzase pola mestura de elementos musulmns, como arco de 2erradura, e elementos cristins e pola construci)n de pe ue9as i"rexas, como a de Han Fi"uel de %scalada .&e)n+$ 4estacou tamn a miniatura, ue ilustraba os libros copiados a man, como o beato de &ibana$ 7...-A (+'* +!/?"% ( A arte romnico desen!ol!euse durante os sculos XI e XII, e caracterzase polo uso do arco de medio punto e a b)!eda de can)n$ A ar uitectura ti!o dous 2ocos principais* 'o cataln, onde destacan as i"rexas de Han :lemente e Hanta Fara de Ta1ull .&leida+$ 'o do :ami9o de Hantia"o, onde sobresaen a colexiata de Han Isidoro de &e)n e a catedral de Hantia"o de :ompostela$ A escultura concentrouse nos capiteis e nas portadas das i"rexas, sobresando o P)rtico da #loria da catedral de Hantia"o de :ompostela$ A pintura sobre todo mural, destacando as de Han :lemente e Hanta Fara de Ta1ull e as do pante)n real de Han Isidoro de &e)n$ C.-6ALICIA ENTRE OS SCULOS VIII E XI C.1.- O +*%"! )* 6(2% %( A presenza dos musulmns 2oi escasa$ A mediados do sculo VIII #alicia estaba inte"rada no mbito da monar ua astur'leonesa$ #alicia era "obernada por un conde ue representaba ao monarca$ 4ende 2inais do sculo IX sucedronse re!oltas da nobreza contra os monarcas astur' leoneses ue se intensi2icaron no sculo XI e deu lu"ar a separaci)n de Portu"al en 1161$ C...- O C(/%D! )* S("'%(7! A orixe da ruta rem)ntase ao ano ?1< cando un ermitn descubriu en #alicia un1a tumba ue se identi2icou co ap)stolo Hantia"o$ 4ende ent)n or"anizronse pere"rinaci)ns dende toda %uropa$

10

A Pennsula Ibrica entre os scalos VIII e IX

Tema 4

2 ESO

Ao lon"o do cami9o a pere"rinaci)n 2a!oreceu o desen!ol!emento da artesana e comercio e o 2loreceremento das cidades e a construci)n de pontes, 1ospedaxes, 1ospitais, mosteirosJ C.3.-A ('*)+(2 )* S("'%(7! A catedral de Hantia"o 2oi o maior templo de %spa9a cristi$ Iniciouse no ano 1;7/ e rmeatou no ano 1611$ Vi9eron moitos artistas a traballar nela como o mestre %steban na porta das Prateras e o Festre Fateo no P)rtico da #loria$ K une exemplo de i"rexas de pere"rinaci)n con tres na!es, deambulatorio, numerosas capetas$ A 2ac1ada principal a do ,bradoiro non romnica pois de estilo barroco$

10

A Pennsula Ibrica entre os scalos VIII e IX

Tema 4

2 ESO

TEMA 4
PRE6UNTAS DE EXAME

1.-C(")! &* %"% %!$ ( !"#$%&'( )( P*"E"&$2( %5<+% ( 0!2!& /$&$2/?"&F E;02% ( #$*" 2*9!$ ( (5! ( !"#$%&'( * #$* %"'*" %4"& '%D( * !/! +*/('!$ !"#$%&'( (&* '!)( ( P*"E"&$2( * !& ("!& #$* '(+)!$. C!/! 22* >(/(+!"F
..-C(2 $2( !& ("!& #$* )$+(+!" ! */%+('! %")*0*")*"'* * ! (2%3('!. I")% ( #$*" 3!% */%+ %")*0*")*"'* * #$*" 3!% (2%3(. 3)G$* 3%;! A5)*++(/?" III * #$*" 3!+!" !& &*$& &$ *&!+*&F U" )*2*& >*7!$ ( &(#$*(+ B(+ *2!"( * S("'%(7!: #$*" 3!% * #$* ( !"'* *$ '+(& ( &A( /!+'*F 4)G$* < ! +*%"! )* '(%3(& * ("'!& >!$5!F ,)E2(5!+( !& /(0(& )( !"#$%&'( /$&$2/?. -)G$* )%3*+*"8( >(% *"'+* $" */%+ * $" (2%3(F 7)C(2*& *+(" (& ( '%9%)()*& * !"4/% (& )* A2-A")(2$&F C)G$*" *+(" !& 5*+*5*+*& * #$* !"&'%'$E("F 1)G$*" *+(" !& /!8?+(5*& * !& /$2()E&F E2(5!+( ( 0%+?/%)* &! %(2 )( ( '%9%)()* - )( 0?;%"( 103.

10)G$*" +* %5E( (& *"&%"("8(& 5?&% (& * #$* &* (0+*")E(F 11)O")* &* +* %5E( ! *"&%"! &$0*+%!+F

10

A Pennsula Ibrica entre os scalos VIII e IX

Tema 4 1.)A !"&'+$ %4" /?%& %/0!+'("'* )( (+'* E;02% ( (& 3(&*& )( &A( !"&'+$ %4". 13)I")% ( (& 0(+'*& )( /*&#$%'( )* C4+)!5(H C!"'( (& "(9*& #$* '*" "( &(2( )* !+( %4" C%'( (& 0(+'*&.

2 ESO (2%3(2 3!% ( M*&#$%'( )* C4+)!5(.

P!+ #$* +*& #$* ( /*8#$%'( )* C4+)!5( '*" $">( ('*)+(2 "! %"'*+%!+F

14)O")* (0(+* *+!" !& "A 2*!& )* +*&%&'*" %( +%&'%? !"'+( !& /$&$2/?"&F 1,)O")* &* 3!+/!$ ! R*%"! )* A&'$+%(& * #$*" 3!% ! &*$ )%+%;*"'*F G$* 3%;*+!" !& &$ *&!+*&F 1-)C(2*& 3!+!" !& !$'+!& "A 2*!& 0%+*"(% !& #$* ;$+)%+!"F C!2!+*( ! /(0( %")% (")! ()( +*%"!. 17)U" 3*%'! %/0!+'("'* 3!% ( +*0!5!( %4" * ( )*3*"&( )! '*++%'!+%!H ()E" #$* !"&%&'%$ ( +*0!5!( %4"F 5)G$* $">( (+'( 0!5+(& * #$* &* 3%;(5( "*2(F )C(2 3!% ! &%&'*/( )* +*0!5!( %4" /?%& $&()!F E" #$* 0(+'% %0!$ "*2F !"&%&'%$F#$*"

1C)R*&$/* ( 0?;%"( 1C. 6(2% %( *"'+* !& &< $2!& VIII * XI * 3(2( )! +*%"! )* 6(2% %(: )! C(/%D! )* S("'%(7! * )( C('*)+(2 )* S("'%(7!.

10

A Pennsula Ibrica entre os scalos VIII e IX

Tema 4

2 ESO

10