Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Galego Lxico 2
ndice
1. Os animais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. As plantas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
3. A paisaxe natural . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
4. O tempo meteorolxico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
27
5. O tempo cronolxico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
39
7. O medio rural . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
8. O medio urbano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
51
9. A vida administrativa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
57
65
Lxico
Os animais
Substantivos
Mamferos
alce
antlope
alpaca
ao/a [cordeiro/a]
armadillo
armio
arroaz
asno/a [burro/a]
bacorio/a [rancho/a, leitn]
balea
baleato
becerro/a [xato/a, vitelo/a,
pucho/a, cuxo/a]
bisonte
boi - vaca
bfalo
burro/a [asno/a]
cabalo - egua [besta]
cabrito/a
cabuxo/a
cachalote
cadelo
camelo
can - cadela
candorca
canguro
carneiro - ovella
castor
castrn [cabrn, chibo] - cabra
cazapo
cebra
cervato
cervo/a [veado]
chacal
chimpanc
chinchilla
coala
cobaia
cocho/a [porco/a, marrn/]
coello
coiote
cordeiro/a [ao/a]
corzo
cuxo/a [pucho/a, vitelo/a,
becerro/a, xato/a]
delfn [golfio]
donicela [donia]
donia [donicela]
dromedario
elefante/a
esquo
foca
fua [gardua]
furn
gacela
gamo
gardua [fua]
gato/a
golfio [delfn]
golpe [raposo/a]
gorila
guepardo
hmster
hiena
hipoptamo
iac
lebre
lebracho
leirn
leitn [bacorio/a, rancho/a]
len mario
len - leoa
leopardo
lince
lobeto
lobo
londra [lontra]
lontra [londra]
macho - mula
manat
mandril
mapache
marmota
marrn/ [porco/a, cocho/a]
marta
mofeta
mono/a [simio]
morcego
morsa [vaca maria]
mufln
mula
murao [musaraa]
musaraa [murao]
u
orangutn
ornitorrinco
oso/a
oso formigueiro
ourizo cacho [porco espio]
pantera
poldro/a
porco/a [cocho/a, marrn/]
porco bravo [xabaril]
porco espio [ourizo cacho]
porco teixo [teixugo]
pucho/a [cuxo/a, vitelo/a,
becerro/a, xato/a]
puma
simio [mono/a]
tapir
teixugo [porco teixo]
tenreiro - tenreira
tigre
tonia
toupa
touro - vaca
vaca
vaca maria [morsa]
veado [cervo/a]
vicua
visn
vitelo/a [becerro/a, xato/a,
pucho/a, cuxo/a]
xabaril [porco bravo]
xaguar
xato/a [pucho/a, cuxo/a, becerro/a, vitelo/a]
xeneta
xibn
xirafa
xovenco/a
Aves
abelleiro
aguia
alcaravn
andoria
arao
Os animais
Lxico
avelaiona
avestruz
azor
azulenta
bilurico [pldora]
bubela
bufo
cacata
calandra
canario
capn
carrn
carriza [carrizo]
carrizo [carriza]
casuario
cegoa
cerceta
chirlomirlo [estornio]
cisne
colibr
cndor
corvo
corvo mario
cotova
cuco
cullereiro
escribente
estornio [chirlomirlo]
faisn
falcn
ferreiro [ferreirolo]
ferreirolo [ferreiro]
flamengo
gabin
gaivota
galo - galia
ganso
garza
gorrin [pardal]
gralla
grou - gra
ibis
kiwi
lagarteiro
lavandeira
laverca
malvs
marab
mascato
mazarico
mergo
mergulln [somorgullo]
merlo
miato
moucho
movella
noitarega [noitebra]
noitebra [noitarega]
and
ouriolo [vichelocrego]
pao
papagaio
papamoscas
paporrubio
papuxa
pardal [gorrin]
parrulo [pato]
pato [parrulo]
paspalls
pavo
pavn
pega
pelicano
perdiz
periquito
peto [piquelo]
picafollas
picapeixe [martio peixeiro]
pldora [bilurico]
pllara
pingn
pintasilgos [xlgaro]
piquelo [peto]
pita do monte
pito [polo] - pita [pola]
pomba
pombo [torcaza]
quebraosos
reiseor [rousinol]
rousinol [reiseor]
rula
somorgullo [mergulln]
torcaza [pombo]
tordo
tucano
verderolo
vichelocrego [ouriolo]
voitre
xlgaro [pintasilgos]
zopilote
Peixes
abadexo
aceda
agulla
alcrique
anchoa
angua
angula [meixn]
arenque
atn
bacallau
barbo
barbo de mar [salmonete]
bertorella
bocareo [bocarte]
bocarte [bocareo]
bonito
buraz [pancho]
cabala [rincha, xarda]
cabalio de mar
carioca
carpa
castaeta [palometa]
cazn
celacanto
cherna
chicharro [xurelo]
congro
corbelo
curuxo
dentn
doncela [xulia]
dourada
escacho
escarapote
esturin
faneca
faneca brava
lamprea
linguado
lirio
lorcha [lorcho]
lorcho [lorcha]
lucio
manta
maragota
marraxo
maruca
meiga
meixn [angula]
melga
melgacho
morea
muxe
ollomol
palometa [castaeta]
pancho [buraz]
parrocha [xouba]
peixe bobo
peixe espada
peixe lapa
peixe martelo
peixe sapo [rabada]
peixe voador
pescada [pixota]
piarda [pin]
pinto
pin [piarda]
piraa
pixota [pescada]
quenlla
rabada [peixe sapo]
raia
rapante
rmora
reo
rincha [cabala, xarda]
robaliza
robalo
rodaballo
salmn
salmonete [barbo de mar]
sanmartio
sardia
sargo
serrn
solla
troita
xarda [rincha, cabala]
xouba [parrocha]
xulia [doncela]
xurelo [chicharro]
Anfibios
cabezolo [cgado]
cgado [cabezolo]
pntega [salamntiga]
ra
salamntiga [pntega]
sapo
tritn
Rptiles
anaconda
spide
boa
caimn
camalen
cobra [cbrega]
cbrega [cobra]
crocodilo
crtalo
escncer [liscanzo]
iguana
lagarto
lagarto arnal
liscanzo [escncer]
sapoconcho [tartaruga]
serpe [serpente]
serpente [serpe]
tartaruga [sapoconcho]
vbora
Invertebrados: moluscos
ameixa
berberecho
buguina [corno]
caracol
caramuxo [mincha]
choco [xiba]
corno [buguina]
lapa
lesma [limacha]
limacha [lesma]
longueirn
lura
mexilln
mincha [caramuxo]
navalla
ostra
peneira
polbo
pota
vieira
zamburia
xiba [choco]
Invertebrados: crustceos
boi
camarn
cigala
gamba
lagosta
lagostino
lumbrigante
cangrexo comn
cangrexo de ro
centola
ncora
percebe
queimacasas
santiaguio
Invertebrados: insectos
abella
abelln [abesouro]
abesouro [abelln]
avelaa
avespa [avspora]
avspora [avespa]
barbantesa [parraguesa]
besbello
bolboreta [papoia, paxarela]
cabalio do demo [liblula]
cadela de frade [forcadela]
carracha
carricanta [cigarra, chicharra]
caruncho [couza, traza]
cascuda
chicharra [carricanta, cigarra]
chinche
cigarra [carricanta, chicharra]
cochinilla
couza [traza, caruncho]
crislida
escaravello
escaravello da pataca
escornabois [vacaloura]
forcadela [cadela de frade]
formiga
grilo
gurgullo
lagosta
larva
liblula [cabalio do demo]
lucec [vagalume]
mosca
mosca tse-tse
moscardo [tabn]
mosquito
papoia [bolboreta, paxarela]
parraguesa [barbantesa]
paxarela [papoia, bolboreta]
piollo
pulga
pulgn
reirrei [xoania]
saltn
tabn [moscardo]
trmite
traza [couza, caruncho]
vacaloura [escornabois]
vagalume [lucec]
verme da seda
xoania [reirrei]
zapateiro
Outros invertebrados
caro
alacrn [escorpin]
araa
augamar [medusa]
cemps
coral
eiruga
escolopendra
escorpin [alacrn]
esponxa
estrela de mar [estrelamar]
estrelamar [estrela de mar]
lombriga [mioca]
Os animais
Lxico
madreprola
medusa [augamar]
mioca [lombriga]
ourizo do mar
tarntula
verme
Grupos de animais
avespeiro
banco [cardume, touza]
bandada [bando]
bando [bandada]
camada [niada, rolada]
cardume [banco, touza]
enxame
fato
formigueiro
grea
larada
manda
niada [camada, rolada]
rabao
Os animais
Lxico
recua
galopar
cacarexar
hibernar
rumiar [remoer]
cantar
incubar [chocar]
chiar [rechouchiar]
Verbos
libar
serpear [cobreguear]
croar
Accins
matar
tecer
grallar
medrar [crecer]
trabar [morder]
gruir
aletargar(se)
morder [trabar]
ladrar
aniar
morrer
atacar
moscar
mear [bear]
axexar [espreitar]
murar
nadar
cazar
cheirar [ulir]
pacer [pastar]
transformar(se)
ornear
chocar [incubar]
pastar [pacer]
trotar
ouvear
perseguir
turrar [escornar]
piar
cobreguear [serpear]
pescar
ulir [cheirar]
rechouchiar [chiar]
correr
peteirar
rinchar
crecer [medrar]
piafar
vixiar
roar
desbocar(se)
picar
voar
ruxir
desovar
poer
Sons
zumbar [zunir]
enxamear
rabuar [gaduar]
arrolar
zunir [zumbar]
escaravellar
asubiar
escornar [turrar]
remoer [rumiar]
bafexar
espreitar [axexar]
reproducir(se)
bear [mear]
reptar
gaduar
rillar [roer]
galar
roer [rillar]
bufar
Actividades
1.
..................................
..................................
Actividades
Indica por escrito as dez diferenzas entre o debuxo A e o debuxo B.
A
Os animais
2.
Diferenzas
1.
............................................................................................................................... .....................................................................
2.
............................................................................................................................... .....................................................................
3.
............................................................................................................................... .....................................................................
4.
............................................................................................................................... .....................................................................
5.
............................................................................................................................... .....................................................................
6.
............................................................................................................................... .....................................................................
7.
............................................................................................................................... .....................................................................
8.
............................................................................................................................... .....................................................................
9.
............................................................................................................................... .....................................................................
10.
............................................................................................................................... ..................................................................
Actividades
3.
Agrupa e ordena as slabas de cada cor ata formar o nome das diferentes aves debuxadas.
Os animais
lo
par
vo
guia
cu
o
do
ga
xa
mou
o
ba
ca
rei
rru
cor
pe
a
cho
vo
ri
gai
pom
ri
mas
ru
to
pa
or
ma
an
se
ta
cor
bu
vo
dal
ra
fo
B: .......................
C: .......................
A: .......................
F: .......................
E: .......................
D: .......................
G: .......................
I: .......................
H: .......................
L: .......................
M: .......................
: .......................
4.
N: .......................
O: .......................
P: .......................
Fai corresponder os animais da seguinte serie cos nomes das sas cras.
cabra - vaca - ra - lobo - coello
cabalo - can - galia - ovella - porco
lobeto - ..................
cordeiro - ...................
Actividades
Resolve este encrucillado centrado en accins propias dos animais.
Os animais
5.
6.
............................................................................................................................... ..............................................................
............................................................................................................................... ..............................................................
............................................................................................................................... ..............................................................
............................................................................................................................... ..............................................................
............................................................................................................................... ..............................................................
Repara nas palabras subliadas nos enunciados, todas designan grupos de animais. Despois completa cada enunciado co nome do animal axeitado desta serie.
ovellas - cabalos - pitos - lobos
peixes - abellas - bacorios - pombas
Un cardume de ....................
Un rabao de ....................
Un enxame de ....................
Actividades
Os animais
7.
8.
Localiza na sopa de letras silbica da esquerda seis nomes de peixes e na da dereita seis sinnimos
dos anteriores. Emparllaos no centro.
AM
PUN
ZO
LA
CA
BES
VOI
LU
CE
BA
XU
RE
LO
XOU
LA
CA
BAR
BAN
TE
PI
BA
US
EM
RRO
XO
PA
RRO
CHA TON
TA
...................
- ...................
...................
- ...................
...................
- ...................
...................
- ...................
PEI
CHI
SAL
TA
TE
XE
CA
GA
CAR
NA
SA
LOU
BO
LU
BOIS
PO
RA
OU
XAR
DA
BO
PA
GRI
FU
COR
CA
PI
PES
LOU
NA
...................
- ...................
RE
GA
VOI
CA
BOIS
...................
- ...................
TRE
RA
BA
DA
Os furados que hai pola horta non son de texns, senn de topos.
............................................................................................................................... .......................................................................
9.
Significados
E. Caer da burra.
Crea un breve texto no que introduzas, con sentido, algunhas das expresins anteriores.
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
12
Lxico
As plantas
Substantivos
Herbceas
abeluria [estalote, sanxon,
croque]
abrtega
adelfa [loendro]
alfalfa
alga [olga]
apio
aquilea
rnica [herba cheirenta]
asente
avea
azafrn
azalea
brizo
buo
cacto
cadrifollo
camomila [macela]
cana
cnabo
canelo
cardo
carriza [mofo]
cebada [orxo]
chantaxe [correola, herba
dos torneiros]
chapizo [herba dos amores]
charouva
chicoria
chuchamel
chumbeira
cicuta
correola [chantaxe, herba
dos torneiros]
magarza
maiorana
malva
malvarisco
mandrgora
melisa [herba abelleira]
menta
mexacn [leituga]
millo
mirasol [tornasol, xirasol]
mofo [carriza]
mostaza
nbeda
nenfar
olga [alga]
ortiga [estruga, herba do
cego]
orxo [cebada]
ourego
papiro
papoula
pensamento
perexil [pirixel]
pimpinela
pirixel [perexil]
regalicia
rcino
rubideira [correola, saltasebes]
ruda
saltasebes [correola, rubideira]
sndalo
sanxon [abeluria, estalote,
croque]
saramago
seixebra
tomio
tornasol [mirasol, xirasol]
trevo
xenciana
xenxibre
xeranio
xirasol [mirasol, tornasol]
xoio
xunca [xunco]
xunco [xunca]
Arbustos
abrueiro [espio]
acivro [xardn]
albedro [rbedo]
amorodeira [moroteira]
arandeira
bieiteiro [sabugueiro]
breixo [uz, torga]
buganvlea
buxo
camarieira
cancereixo
carpaza
carqueixa
carrasco [queiroga]
cepa [vide]
cimbro
codeso
rbedo [albedro]
espio [abrueiro]
mandioca
mirto
moroteira [amorodeira]
piorno
queiroga [carrasco]
rododendro
romeu
roseira
sabugueiro [bieiteiro]
sanguio
As plantas
Lxico
14
silva [silveira]
silveira [silva]
t
torga [uz, breixo]
toxo
trobisco
uz [breixo, torga]
vide [cepa]
xara
xardn [acivro]
xarxa
xesta
rbores
abeleira [abraira]
abeto
abraira [abeleira]
acacia
acieira
lamo
albaricoqueiro
alcipreste [ciprs]
ameixeira
amendoeira
ameneiro [amieiro]
amieiro [ameneiro]
araucaria
bido [bidueiro]
bidueiro [bido]
cacao
caoba
carballo
castieiro
caxigo
cedro
cerdeira
cerquio
chopo
cidreira
ciprs [alcipreste]
claudieira
coco
corticeira [sobreira]
datileira
bano
eucalipto
faia
figueira
freixo
granadeiro
guindeira
lamigueiro
laranxeira
limeira
limoeiro
loureiro
maceira [pomar]
magnolia
magnolio
marmeleiro
melocotoeiro
mimosa
nespereira
nogueira
oliveira
olmo [umeiro]
palmeira
pereira
pexegueiro
pieiro
plataneiro
pltano
pomar [maceira]
pradairo
rafia
rebolo
salgueiro
salgueiro chorn
sequoia
sobreira [corticeira]
tamargueira
tamarindo
teixo
tileiro
umeiro [olmo]
vimbieira [vimieiro]
vimieiro [vimbieira]
Flores
abeluria [croque, estalote,
sanxon]
alel
amarelle [narciso]
azar
azucena
begonia
cadrifollo
camelia
caravel
chorima
chuchamel
crisantemo
croque [abeluria, estalote,
sanxon]
dalia
estalote [croque, abeluria,
sanxon]
gardenia
gladolo
hortensia
lila
lirio [lis]
lis [lirio]
loto
magnolia
malva
margarida
mirasol [xirasol]
narciso [amarelle]
nardo
nenfar
orqudea
papoula
pensamento
petunia
rosa
sanxon [abeluria, croque,
estalote]
tulipn
violeta
xacinto
xasmn
xeranio
xirasol [mirasol]
Grupos de plantas
abeledo
alameda
ameneiral [amieiral]
amieiral [ameneiral]
arboredo
bidueiral
bosque
cafeal
canaval [canedo]
canedo [canaval]
carballeira
carqueixal
carrasqueira [queirogal]
castieira [souto]
codesal [codesaira]
codeseira [codesal]
eucaliptal
faial
fental
figueiral
foresta
fraga
herbal
laranxal
loureiral
maleza
mato [matogueira]
matogueira [mato]
milleiral
oliveiral
palmeiral
pieiral
piorneira
plantacin
pomar
queirogal [carrasqueira]
silveiral
souto [castieira]
touza
toxal [toxeira]
toxeira [toxal]
uceira [uzal]
uzal [uceira]
xestal [xesteira]
xesteira [xestal]
xunqueira
Partes e elementos de
plantas e rbores
abrocho [gomo, xema]
acha [racha]
acio
albume
mago [medula]
arume [frouma]
baga
bulbo
cliz
canoto [carozo]
carozo [canoto]
casca [tona]
casula [vaa]
cerna
clorofila
cortiza
envs
espiga [mazaroca]
espia
espora
estame
estigma
estrume [mulime]
face
fasca
filamento
flor
folla
froito
frouma [arume]
galla [pla, rama]
gomo [abrocho, xema]
gran
lea
madeira
mazaroca [espiga]
medula [mago]
mulime [estrume]
nervio
palla
pau
ptalo
pistilo
pla [rama, galla]
pole
racha [acha]
raz
rama [pla, galla]
resina
restroballo [restrollo]
restrollo [restroballo]
spalo
tboa
taco
talo
toco
tona [casca]
torada
toro
tronco
vaa [casula]
xema [gomo, abrocho]
zume
Adxectivos
arborizado/a
aromtico/a
asollado/a
caducifolio/a
caduco/a
carnoso/a
curvado/a [empenado/a]
danio/a [prexudicial, nocivo/a]
descolorido/a
empenado/a [curvado/a]
engurrado/a
enxoito/a [seco/a]
espiento/a [espioso/a]
espioso/a [espiento/a]
exuberante
florecido/a
fresco/a
frondoso/a
hmido/a
leoso/a
liso/a
louzn/
maduro/a
medicinal
mesto/a
murcho/a
nocivo/a [prexudicial, danio/a]
nodoso/a
nu/na
oloroso/a
perenne
perfumado/a
pestilente
podre
prexudicial [nocivo/a, danio/a]
raro/a
rastreiro/a
recendente
resinoso/a
robusto/a
rubideiro/a
seco/a
serodio/a [tardo/a]
silvestre [ventureiro/a]
sombro/a
tardo/a [serodio/a]
tempern/
ventureiro/a [silvestre]
verde
vizoso/a
Verbos
agostar [secar]
agromar [brotar, xermolar]
apaar
apodrentar
arraigar [enraizar]
asombrar
brotar [agromar, xermolar]
chantar [cravar, espetar]
cheirar [ulir]
colleitar
cortar [tallar]
As plantas
Lxico
15
Actividades
As plantas
1.
Repara nos debuxos e asocia, cos nmeros adecuados, cada flor coa sa definicin.
1
2.
10
Creo que este ano a vendimia vai ser temprana porque eu xa vexo os racimos a punto.
............................................................................................................................... .......................................................................
16
Actividades
Resolve o encrucillado, composto polos nomes das rbores s que corresponden estas follas. Dmosche xa algunhas letras como axuda.
As plantas
3.
B
P
4.
Repara nas seguintes plantas. Investiga e indica a que outro produto, derivado delas, lle dan nome.
azafrn
asente
lio
1. Planta.
2. .....................................................................
macela
1. Planta.
2. .....................................................................
.........................................................................
.........................................................................
1. Planta.
2. .....................................................................
regalicia 1. Planta.
2. .....................................................................
.........................................................................
.........................................................................
1. Planta.
2. .....................................................................
papiro
.........................................................................
mostaza 1. Planta.
2. .....................................................................
.........................................................................
1. Planta.
2. .....................................................................
.........................................................................
cicuta
1. Planta.
2. .....................................................................
.........................................................................
17
Actividades
5.
Localiza nesta sopa de letras un antnimo de cada un destes adxectivos referidos s plantas. Emparllaos dereita.
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
Encadea estas fichas de domin de xeito que coincidan xuntos verbos sinnimos.
demoucar
seiturar
arraigar
degraar
segar
plantar
muchar
crecer
sementar
xermolar
debullar
enraizar
medrar
decotar
grelar
,. .. .. .. ..
..
.. .. .. .. ..
,...........
7.
...........
mirrar
...........
6.
,...........
As plantas
Lxico
A paisaxe natural
Substantivos
Formas e elementos
do terreo
aba [faldra, p]
abanqueiro [cadoiro, salto,
freixa, fervenza]
abismo
abra
acantilado [cantil]
afluente
albufeira
altiplano
aluvin
area
areal [praia]
aresta
areas movedizas
arnela
arquiplago
arrecife
atol
aveso
baca [conca, cunca]
bada [baa]
baa [bada]
baixamar [devalo]
baixo [banco de area]
bancada [bancal, socalco]
bancal [socalco, bancada]
banco de area [baixo]
barranco [precipicio]
beira [ribeira, marxe,
orela]
beiramar [maria]
boca
bocana
bocarribeira
burato [furado]
cabo
cachn
cadoiro [abanqueiro, salto,
freixa, fervenza]
cala
caldas
callao [seixo, coio]
camio
canal
canle [quenlla]
cann
cantil [acantilado]
carreiro [vieiro, verea, senda]
catarata
caudal
caverna [pala, espenuca,
gruta, cova]
cavorco
cerro [cua, outeiro]
chaira [planicie]
chousa [zarra]
cima [cspide, cumio, cume]
coio [seixo, callao]
congostra [corredoira, corga]
con
conca [baca, cunca]
confluencia
cordal [cordilleira, serra]
cordilleira [cordal, serra]
corga [congostra, corredoira]
corredoira [congostra, corga]
corrente
costa [litoral]
costa [pendente]
cova [pala, espenuca, gruta, caverna]
crter
estreito
estuario [esteiro]
faldra [aba, p]
falla
faralln
fenda [fsgoa, regaa, greta]
fervenza [cadoiro, salto,
freixa, abanqueiro]
fiorde
fondal
curso
fonte
fosa
foxo
delta
depresin
descampado
furado [burato]
desembocadura [foz]
furna
deserto
gabia
desfiladeiro [garganta,
gorxa, engroba]
foz [desembocadura]
devalo [baixamar]
devasa
duna
encalco [presa, represa, encoro]
encoro [presa, represa, encalco]
glaciar
encrucillada
golfo
enseada
escarpa
estalactita
iceberg
estalagmita
illa
esteiro [estuario]
ill [manancial]
A paisaxe natural
Lxico
iIIote
insua
istmo
ladeira
lago
lagoa
20
paso [pasadoiro]
p [faldra, aba]
pedra
pena [rocha, penedo]
pendente [costa]
penechaira
pennsula
picouto [curuto, curota]
planalto
planicie [chaira]
plataforma
portela/o
porto
poza [charco]
pozo
praia [areal]
preamar
precipicio [barranco]
prego [dobra]
presa [encalco, represa, encoro]
promontorio [punta]
punta [promontorio]
quenlla [canle]
rada
rampla
rpido
regaa [fenda, fsgoa, greta]
regato [regueiro]
regueiro [regato]
relanzo [remanso, vaira]
remanso [relanzo, vaira]
represa [encalco, presa, encoro]
ra
ribada [noiro, ribazo]
ribazo [ribada, noio]
ribeira [orela, beira, marxe]
ro
rochedo
rompente
salina
salto [abanqueiro, cadoiro,
freixa, fervenza]
sebe
seixo [callao, coio]
senda [carreiro, verea, vieiro]
serra [cordal, cordilleira]
socalco [bancal, bancada]
solleiro
terrapln
terreo
tmbolo
torrente
touticeira [lomba]
vaira [remanso, relanzo]
val
valga [valgada, valia]
valgada [valga, valia]
valia [valgada, valga]
vao
varga
verea [vieiro, carreiro, senda]
vertente
vieiro [verea, carreiro, senda]
volcn
xerfa
zarra [chousa]
Tipos de terreo
agra
agrelo
agro [leira, terreo, veiga]
arboredo
arr [cmaro]
barbeito [poula]
bosque
bouza
braa [tremedal, lameiro]
campa [campa]
campa [campa]
campo
canteira [pedreira]
coial [coieira, seixal]
coieira [coial, seixal]
cmaro [arr]
couto
cuncheiro
deserto
devesa
eira
ermo
estepa
estivada [roza, senra, seara]
foresta
fraga
gndara
graa
herbal [herbeira]
herbeira [herbal]
lameiro [tremedal, braa]
leira [agro, terreo, veiga]
oasis
pampa
panasco
pramo
pasteiro
pasto
pedreira [canteira]
peneda
poula [barbeito]
pradara
prado
regado
restreba
restrollo
rochedo
roza [estivada, senra, seara]
sabana
seara [senra, estivada, roza]
secao [sequeiro]
seixal [coieira, coial]
selva
Lxico
taiga
terreo [agro, leira, veiga]
touza
tremedal [braa, lameiro]
tundra
vaganto
varcia [varxa]
varxa [varcia]
veiga [terreo, agro, leira]
xungla
Adxectivos
abisal
abrupto/a [esgrevio/a, fragoso/a, escarpado/a]
accidentado/a
acuoso/a
afastado/a [arredado/a,
lonxincuo/a]
agrario/a
aluvial
areento/a [areoso/a]
arredado/a [afastado/a,
lonxincuo/a]
arxiloso/a
asilvestrado/a
augacento/a
autctono/a
aveso/a [sombrizo/a]
campesio/a
campestre
campo/a
contaminado/a
costeiro/a
costento/a [costo/a, pendente]
lonxincuo/a [afastado/a,
arredado/a]
manso/a
mareiro/a
mario/a
martimo/a
meridional
mesto/a
monteso/a
natural
occidental
oriental
pantanoso/a
pendente [costo/a, costento/a]
ptreo/a
poeirento/a
potable
prximo/a
revolto/a
salgado/a
salino/a
setentrional
ssmico/a
solleiro/a
sombrizo/a [aveso/a]
torrencial
turbio/a
volcnico/a
Verbos
abalar
aboiar [flotar]
abrochar [agromar]
abrollar [manar]
acoutar
acugular
aflur
afondar
afundir
agrelar [xermolar]
agromar [abrochar]
anegar [asolagar, inundar]
asucar [sucar]
atravesar [cruzar]
baixar [descender]
coller [apaar, colleitar]
conflur
contaminar
crecer [medrar]
cruzar [atravesar]
A paisaxe natural
sequeiro [secao]
decotar [derramar]
decruar [anovar]
derramar [decotar]
descender [baixar]
desembocar
desertizar
devalar
discorrer
encorar
ermar
escalar
flotar [aboiar]
flur
fumegar
inundar [asolagar, anegar]
lindar
manar [abrollar]
medrar [crecer]
mergullar [somerxer]
nacer
percorrer
podar
queimar
recoller [apaar, coller]
somerxer [mergullar]
subir
sucar [asucar]
vadear
anovar [decruar]
apaar [coller, colleitar]
arder
arrolar
asolagar [anegar, inundar]
viaxar
xermolar [agrelar]
zumegar
21
Actividades
Resolve o encrucillado cos nomes dos elementos sinalados con tringulos de cores nesta paisaxe
costeira.
2.
Crea unha oracin con cada unha destas palabras. Consulta un dicionario se o precisas.
A paisaxe natural
1.
montaa - outeiro
............................................................................................................................... .....................................................................
............................................................................................................................... .....................................................................
lago - lagoa
22
............................................................................................................................... .....................................................................
............................................................................................................................... .....................................................................
Actividades
Asigna estes significados s palabras que lles corresponden. Escribe tamn unha oracin para cada
caso.
Lugar moi profundo e insondable
A paisaxe natural
3.
cume
Significado orixinal: .......................................................................................................................................................................
Oracin: ..................................................................................................................................................................................................
Significado figurado: .....................................................................................................................................................................
Oracin: ..................................................................................................................................................................................................
ro
Significado orixinal: .......................................................................................................................................................................
Oracin: ..................................................................................................................................................................................................
Significado figurado: .....................................................................................................................................................................
Oracin: ..................................................................................................................................................................................................
abismo
Significado orixinal: .......................................................................................................................................................................
Oracin: ..................................................................................................................................................................................................
Significado figurado: .....................................................................................................................................................................
Oracin: ..................................................................................................................................................................................................
fonte
Significado orixinal: .......................................................................................................................................................................
Oracin: ..................................................................................................................................................................................................
Significado figurado: .....................................................................................................................................................................
Oracin: ..................................................................................................................................................................................................
23
Actividades
A paisaxe natural
4.
Le atentamente este texto e localiza nel os nomes dos elementos da paisaxe definidos.
A ruta comeza no aparcadoiro da base militar do monte Iroite, e segue pola pista de terra que nos leva s chairas do Barbanza. Para chegar a este punto tomamos como referencia o lugar de Moimenta,
que se atopa no quilmetro 7,5 da estrada de Noia a Boiro. Neste lugar debemos achegarnos ao cruzamento do que parte a estrada que sobe ao monte Iroite. A 100 metros do inicio hai unha pista asfaltada man esquerda que leva a Cadarnoxo. Segundoa uns 150 metros hai unha fermosa fervenza
xunto ponte do regato de Lamas. Se tedes tempo, paga a pena facer unha breve visita anda que implique separarse do camio. Retomando a pista principal iniciamos unha forte ascencin (de 490 m
en 8,5 km) entre plantacins de pieiros e eucaliptos. Podemos deternos en varios puntos para ollar as
fermosas vistas do val do ro Coroo e, ao fondo, a ra de Arousa. Tamn pasaremos (no km 0,9) por
unha fonte, xusto onde a estrada corta unha vella pista empedrada. Acadando os 500 m de altitude
(no km 4,2), nunha curva pechada esquerda, chegamos a un pequeno montculo do terreo que forma un miradoiro natural desde onde se domina un amplo sector das terras que rodean a serra. Uns
poucos metros mis adiante, a nosa pista mellora considerablemente. Moi preto hai un camio de terra que, man esquerda, baixa cara ao lugar de Casamea. Esta pista est en moi mal estado, mais o lugar ten interese botnico por posur varias especies de rbores exticas e ornamentais coma o carballo americano (Quercus rubra), o pieiro de Weymouth (Pinus strobus), o pieiro do Himalaia (Pinus
patula) e o loureiro real (Prunus laurocerasus) entre outros. Por fin (no km 8,5), coroamos o monte Iroite, onde est situada a EVA 10. Ao final da zona militar cmpre fixarse nas rochas que van aflorando
en sucesivas bandas e nas sas formas de erosin. Tamn cmpre destacar a existencia de zonas de mato atlntico moi interesantes.
www.sgea.org/rota_mamoas (adaptacin)
........................
........................
........................
Esteiro ou tramo final dun val fluvial asolagado polo mar, provocado polo feito de afundirse a codia terrestre. ........................
Actividades
6.
Agrupa e ordena as slabas de cada cor ata formar o nome das diferentes partes ou elementos
dun ro que aparecen nos debuxos.
mu
fer
me
gan
re
pa
in
en
ven
ro
nan
re
va
an
cial
to
dro
ma
ro
ta
sua
sa
co
gar
za
doi
ga
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
.........................
A paisaxe natural
5.
25
Actividades
Fai o salto do cabalo neste taboleiro e descubre, slaba a slaba, seis nomes de tipos de terreo segundo a sa vexetacin. Comeza polo recadro marcado cun punto.
A paisaxe natural
7.
BOU
VEI
RA
DE
GN
ZA
GA
BRA
SA
GA
VE
DA
FRA
Anota, coa axuda dun dicionario se o precisas, o significado de cada tipo de terreo.
Tipo de terreo: ..................... Significado: .........................................................................................................................
Tipo de terreo: ..................... Significado: .........................................................................................................................
Tipo de terreo: ..................... Significado: .........................................................................................................................
Tipo de terreo: ..................... Significado: .........................................................................................................................
Tipo de terreo: ..................... Significado: .........................................................................................................................
Tipo de terreo: ..................... Significado: .........................................................................................................................
8.
Significado
C. Ir contra corrente.
Escribe un texto no que introduzas, con sentido, algunhas das frases feitas anteriores.
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
26
Lxico
O tempo meteorolxico
Substantivos
aire [ar]
aireada [ventada]
airexa [brisa]
alisios
alustro [lstrego, relampo]
anemmetro
anticicln
ar [aire]
arco da vella [arco iris]
cadorno [lazo]
calixe
calma
calmizo [bochorno]
calor
cancula
carambelo [carambo]
carambo [carambelo]
carazo [xeada]
ceo
chaparrada [balln, chuvascada, chuvasco]
chea [enchente, riada]
choiva [chuvia]
chuvascada [chaparrada, balln, chuvasco]
arco iris [arco da vella]
ardenta
arrefriamento
arroiada [enxurrada]
atmosfera
auganeve [torba]
aurora austral
aurora boreal
vrego
axada [refacho]
babuxa [poalla, chuvisca, orballo, barruzo]
balln [chaparrada, chuvascada, chuvasco]
barmetro
barruzo [poalla, chuvisca,
orballo, babuxa]
btega [tromba]
bochorno [calmizo]
bonanza
borrasca
borraxeira
brtema [nboa, neboeiro]
brisa [airexa]
bruma
dioivo [diluvio]
embate [golpe de mar]
enchente [chea, riada]
enxurrada [arroiada]
frira
fronte
furacn
galerna
golpe de mar [embate]
gota [pinga]
grao
humidade
isoterma
lazo [cadorno]
lstrego [alustro, relampo]
mar
maraxe
marea
mareira
maremoto
marusa
mera
mistral
monzn
nboa [brtema, neboeiro]
neboeiro [brtema, nboa]
nevada [nevarada]
nevarada [nevada]
nevarisca [nevisca]
neve
nevisca [nevarisca]
nimbo
nords [nordeste]
nordeste [nords]
nube
nubeiro
nubosidade
onda [vaga]
orballo [poalla, chuvisca, barruzo, babuxa]
pedra [pedrazo, sarabia]
pedrazo [sarabia, pedra]
pinga [gota]
pluvimetro
poalla [orballo, chuvisca, barruzo, babuxa]
precipitacin
presin
raio
raiola [raxeira]
raxeira [raiola]
refacho [axada]
relampo [alustro, lstrego]
relento [sereno]
remuo
reso [rosada]
riada [enchente, chea]
roibn
rosada [reso]
sarabia [pedrazo, pedra]
seca [secura]
O tempo meteorolxico
Lxico
secura [seca]
sereno [relento]
sieiro
siroco
solsticio
tempestade
temporal [tormenta]
termmetro
terral
tifn
tormenta [temporal]
trompa [btega]
tronada
trono
torba [auganeve]
tornado
solar
rido/a
sombro/a [aveso/a]
rtico/a
sufocante
asollado/a [solleiro/a]
tebroso/a [tenebroso/a]
aveso/a [sombro/a]
tenebroso/a [tebroso/a]
bochornoso/a
tpedo/a [morno/a]
borrascoso/a
bretemoso/a [neboento/a]
brillante
tormentoso/a
brumoso/a
torrencial
clido/a
trrido/a
calmo/a
variable
caloroso/a
ventoso/a [airoso/a]
chuviento/a
xeado/a
chuvioso/a
xlido/a
claro/a [despexado/a]
Verbos
desagradable
despexado/a [claro/a]
28
agostar [azamelar]
ecuatorial
elico/a
amainar
estrelado/a
difano/a
treboada [trebn]
trebn [treboada]
tromba [btega]
trono
vaga [onda]
vagalln
vendaval
ventada [aireada]
vento
virazn
viruxe
xeada [carazo]
xeo
xistra [cifra]
Adxectivos
abrigoso/a
agradable
airoso/a [ventoso/a]
alpino/a
antrtico/a
solleiro/a [asollado/a]
fresco/a
fro/a
glacial
hmido/a
iluminado/a
intempestivo/a
mollado/a
morno/a [tpedo/a]
neboento/a [bretemoso/a]
arrefriar
nival
asubiar
pesado/a
azamelar [agostar]
poeirento/a
azoutar
polar
seco/a
semicuberto/a
bruar
calmar(se)
cambiar
chover
chuviar [poallar, orballar,
barruzar, faiscar]
clarear [aclarar, despexar]
cubrir [toldar, anubrar, nubrar]
despexar [clarear, aclarar]
escampar [estiar, estear]
escurecer
estalar
estear [estiar, escampar]
estiar [estear, escampar]
faiscar [chuviar, poallar,
orballar, barruzar]
gotear [pingar]
inundar [anegar, asolagar,
alagar]
lostregar [alustrar, relampar]
merar
nevar
nubrar [anubrar, toldar, cubrir]
orballar [chuviar, poallar,
barruzar, faiscar]
pingar [gotear]
poallar [chuviar, orballar,
barruzar, faiscar]
quecer
quentar
refrescar
relampar [lostregar, alustrar]
sarabiar
soprar
toldar [anubrar, cubrir, nubrar]
tronar
ventar
xear
xistrar
zoar
Actividades
Repara no significado destes smbolos meteorolxicos.
VENTOS
Frouxo
Despexado
Nubes e claros
Anubrado
Moi anubrado
Chuvia
Moderado
O tempo meteorolxico
1.
Forte
Orballo
Chuvasco
Treboada
Neve
Nboas
Tendo en conta o modelo anterior, escribe a predicin do tempo que representa estoutro mapa.
Predicin para ma
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
2.
Voo sen s,
asubo sen boca,
azouto sen mans
e nin me ves nin me tocas.
.........................
29
Actividades
O tempo meteorolxico
3.
Escribe de novo estas oracins reordenando os adxectivos destacados. Todos eles foron cambiados
de oracin.
Os montaeiros resgardronse nas sas tendas para fuxir do fro sufocante.
............................................................................................................................... ......................................................................
O da era solleiro, de chuvia e moito vento, pero ns demos igual o noso paseo.
............................................................................................................................... ......................................................................
No invernadoiro estabamos a corenta graos e haba moita humidade. Aquilo era abrigoso.
............................................................................................................................... ......................................................................
Eu, para baarme, prefiro a auga rida. Nin moi fra nin moi quente.
............................................................................................................................... ......................................................................
4.
Significado
30
Actividades
Resolve este encrucillado.
O tempo meteorolxico
5.
6.
Clasifica estas expresins coloquiais segundo signifiquen chover moito ou chover pouco.
Mexar os paxaros.
Chover a cachn.
Chover a fo.
Chover miudio.
Chover s cuncas.
Chover pouco
Chover moito
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
...................................
31
Actividades
O tempo meteorolxico
7.
Agrupa e ordena as slabas de cada cor ata formar os verbos que corresponden a cada definicin.
te
so
gos
tar
ar
la
tol
dar
re
nar
es
gar
mai
cla
ar
9.
Correcto
....................
Incorrecto
escarcha
aguaceiro
....................
sequa
pedrisco
Correcto
...................
Incorrecto
nublado
Correcto
roco
...................
lluvioso
...................
....................
granizo
....................
templado
...................
....................
carmbano
...................
soleado
...................
...................
Descubrir un segredo.
Amosarse intranquilo.
Enfadarse moito.
Estar preocupado.
Ter sono.
Esquecer algo.
Crea un breve texto no que introduzas, con sentido, algunhas das expresins anteriores.
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
32
Lxico
O tempo cronolxico
Substantivos
Partes do da
abrente [amencer, amaecer, aurora, alba, alborada, rompente]
alba [amencer, amaecer,
aurora, abrente, alborada, rompente]
alborada [amencer, amaecer, aurora, abrente, alba,
rompente]
tarde
tardia
vern [esto]
outono
inverno
aniversario
Perodos de tempo:
outros [de menor a
maior]
segundo
intre
minuto
instante [momento]
hora
xeira [xornada]
da
quincena
mes
axenda
antigidade
atraso [demora, tardanza]
badalada
cabodano
calendario [almanaque]
camp [sino]
cancula
centenario
cincuentenario
cronmetro
cuarto crecente [abalo]
cuarto minguante [devalo]
data
demora [tardanza, atraso]
devalo [cuarto minguante]
diario
efemride
espertador
corentena
bimestre
trimestre
estacin
cuadrimestre
semestre
ano
bienio
trienio
cuadrienio
quinquenio [lustro]
sexenio
dcada [decenio]
sculo
milenio
poca [era]
Perodos de tempo:
estacins [orde
cronolxica]
primavera
Medida e control do
tempo
abalo [cuarto crecente]
almanaque [calendario]
eternidade
fin de semana
frecuencia
futuro [porvir]
horscopo
idade
inverna
la chea
la nova
milenario
pasado
porvir [futuro]
predicin [prognstico]
presente
prognstico [predicin]
quenda [rolda, vez]
reloxo
rolda [vez, quenda]
rutina
tardanza [demora, atraso]
O tempo cronolxico
Lxico
tempo
sazn
sino [camp]
vacacins
veraneo
vspera
vez [rolda, quenda]
Adxectivos
abrileiro/a
actual
anterior [previo/a]
anticuado/a
antigo/a
anual
atrasado/a [demorado/a]
bianual
bienal
bimensual
bimestral
bisesto
breve
centenario/a
cclico/a [peridico/a]
constante [permanente, incesante, continuo/a]
contemporneo/a
continuo/a [permanente,
incesante, constante]
cotin/
cuadrimestral
demorado/a [atrasado/a]
diario/a
dirno/a
dominical
efmero/a [fuxido/a, fugaz, pasaxeiro/a]
estival
eterno/a
festivo/a
frecuente [usual, habitual]
fugaz [efmero/a, fuxido/a,
pasaxeiro/a]
futuro/a
34
secular
semanal
semestral
sempiterno/a
serodio/a [tardo/a]
simultneo/a
tardo/a [serodio/a]
tempern/
transitorio/a [provisional,
interino/a]
trimestral
usual [frecuente, habitual]
vello/a
vespertino/a
vindeiro/a
zodiacal
Verbos
acabar [rematar, conclur,
terminar]
acostumar [adoitar]
adiantar [anticipar]
adiar [aprazar, pospoer,
postergar]
adoitar [acostumar]
agoirar
alborexar [amaecer, lumbrigar, clarear]
amaecer [lumbrigar, alborexar, clarear]
anoitecer
anticipar [adiantar]
aprazar [adiar, pospoer,
postergar]
apresurar [apurar, bulir]
apurar [apresurar, bulir]
atardecer
atrasar
bulir [apurar, apresurar]
clarear [amaecer, lumbrigar, alborexar]
comezar [iniciar, empezar]
conclur [acabar, rematar,
terminar]
continuar [seguir]
demorar
durar
empezar [comezar, iniciar]
hibernar
iniciar [comezar, empezar]
invernar
a mido
antano
antes
antonte
ao mesmo tempo [asemade]
arestora
arreo
asemade [ao mesmo
tempo]
cedo
daquela
outrora [noutrora]
pasadoma
por veces [s veces, de cando
en cando, de vez en cando]
pronto [axia]
sempre
tarde [a deshora, a destempo]
trasantonte
xa
xamais [nunca, endexamais]
O tempo cronolxico
Lxico
Actividades
1.
Crea unha oracin con cada unha destas palabras. Consulta un dicionario se o precisas.
bimensual - bimestral
............................................................................................................................... .......................................................................
............................................................................................................................... .......................................................................
previr - prever
............................................................................................................................... .......................................................................
............................................................................................................................... .......................................................................
centenario - sculo
............................................................................................................................... .......................................................................
............................................................................................................................... .......................................................................
hogano - hoxe
............................................................................................................................... .......................................................................
............................................................................................................................... .......................................................................
2.
Ordena cronoloxicamente estes nomes de partes do da. Ten en conta que algns son sinnimos.
noite - tardia - ma - amencer - solpor - medioda - abrente - luscofusco
alborada - anoitecer - maancia - sern - tarde - madrugada - noitia
35
Actividades
O tempo cronolxico
3.
Asocia cada adxectivo definicin que mellor lle acae. Deste xeito formars seis series de sinnimos.
tempern - fuxido - frecuente - serodio - fugaz - precoz - duradeiro - inusitado - efmero - asiduo
continuo - pasaxeiro - adiantado - permanente - habitual - constante - tardo - cotin - inslito
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
Inventa oracins nas que introduzas, con sentido, algns dos adxectivos anteriores.
............................................................................................................................... .................................................................
............................................................................................................................... .................................................................
............................................................................................................................... .................................................................
............................................................................................................................... .................................................................
4.
Agrupa e ordena as slabas de cada cor ata formar seis adverbios de tempo.
ton
tro
ce
ta
de
an
da
co
t
ou
con
la
a
o
do
te
que
do
ra
Actividades
bulir
adoitar
prognosticar
pasar
comezar
seguir
conclur
predicir
transcorrer
aprazar
acostumar
terminar
continuar
apurar
pospoer
iniciar
.. .. .. .. ..
.. .. .. .. ..
...........
...........
...........
6.
O tempo cronolxico
Encadea estas fichas de domin de xeito que coincidan xuntos verbos sinnimos.
...........
5.
Identifica, rodendoos cun crculo, os adverbios de tempo que hai nestes refrns. Despois explica
coas tas palabras o significado de cada dito popular.
Anda non me deron a carne e xa me piden os sos.
Actividades
Clasifica estas expresins coloquiais de acordo co seu significado.
O tempo cronolxico
7.
Xa choveu.
Nun tristrs.
Onde vai.
A boas horas.
Btalle un can.
Xa medraron os carballos.
Tarde piaches.
Inmediatamente,
decontado
Xa tarde
Nunca
...........................
...........................
...........................
...........................
...........................
...........................
...........................
...........................
...........................
...........................
...........................
...........................
Escribe oracins nas que introduzas algunhas das expresins coloquiais anteriores.
8.
............................................................................................................................... ...............................................................
............................................................................................................................... ...............................................................
............................................................................................................................... ...............................................................
............................................................................................................................... ...............................................................
Observa estas correspondencias entre os nomes cultos e os nomes populares dalgns meses.
Nome culto
Nome popular
xuo
san Xon
xullo
Santiago
setembro
san Miguel
outubro
san Simn
novembro
decembro
Nadal
Investiga e completa correctamente estes refrns populares utilizando os anteriores nomes populares dos meses.
.............................
Lxico
verbena
choca [chocallo]
chocalleiro [choqueiro]
chocallo [choca]
choqueiro [chocalleiro]
cigarrn [peliqueiro]
cocido
comadre
compadre
comparsa
coresma
disfrace
filloas
lacn con grelos
mscara [careta]
mascarada
exequias [funeral]
festa
festa gastronmica
festa patronal
festexo
festn
funeral [exequias]
misa
primeira comun
romara
orellas
pantalla
peliqueiro [cigarrn]
perruca
piata
xeneral
Maios
armazn
copla
cuberta
decoracin [ornamentacin]
fincho
flor
hedra
laranxa
maias
maiola
ornamentacin [decoracin]
ovo
rei/raa do maio [xefe/a do
maio]
solista
xefe/a do maio [rei/raa do
maio]
Vendima
acio [pia]
adega [bodega]
augardente
augardenteiro/a
bagazo
billa
bocoi
bodega [adega]
borra [pouso]
botella
cangallo
caste [variedade]
cepa [vide, videira]
cesto
cuba
embude [funil]
espicha
funil [embude]
fustalla
lagar
lagarada
mosto
pia [acio]
pipa
pipo [pipote]
pipote [pipo]
pouso [borra]
prensa
uva
variedade [caste]
vendimador/ora
vide [cepa, videira]
videira [vide, cepa]
via [viedo]
viedo [via]
viateiro/a
vio branco
vio clarete
vio tinto
Magosto
castaa
castaa boleca [castaa oca]
castaa folga [castaa verde]
castaa maia [castaa seca]
castaeiro/a
castieiro
fincho
fogueira
lume
magosteiro/a
ourizo
Matanza do porco
adega [bodega]
anlise
androlla [botelo]
bao [salgadoiro]
barreo
boche [livin]
bodega [adega]
botelo [androlla]
Lxico
cacheira [cachucha]
manueis
igrexa
cachucha [cacheira]
misa do galo
invitacin [convite]
chourizo
noite de Reis
invitado/a [convidado/a]
cocho [porco]
Noiteboa
matrimonio
coitelo
Noitevella
namoramento
corazn
panxolia [vilancico]
noivado
cortello
polvorn
noivo/a
curral
Reis
padrio - madria
espiazo [so]
turrn
pedida
facho de palla
vilancico [panxolia]
pretendente
figadeira
xaneiras
proclamas [amoestacins]
graxa
Vodas
prometido/a
lacn
adro
regalo [agasallo]
gape [banquete]
restaurante
agasallo [regalo]
altar
sancristn/
amigo/a
sancrista
amoestacins [proclamas]
s [catedral]
arras
testemua
livin [boche]
banquete [gape]
torta nupcial
lombelo [raxo]
brinde
lume
camareiro/a
maseira [pa]
catedral [s]
matachn/ina [matador/ora]
matadoiro
chofer [condutor/ora]
matador/ora [matachn/ina]
cocieiro/a
morcilla
colexiata
xulgado
pa [maseira]
comensal
valse
porco [cocho]
compaeiro/a
vecio/a
rabo
condutor/ora [chofer]
votos
raxo [lombelo]
confesor
Enterros
roxn
convidado/a [invitado/a]
alivio [consolo]
salchichn
convite [invitacin]
salgadoiro [bao]
sangue
so [espiazo]
cabodano
unto
veterinario/a
xamn
cadver
zorza
40
Nadal
aguinaldo
desposorio
campa
aninovo
dote
camposanto [cemiterio]
badaladas
cemiterio [camposanto]
beln
enxoval
cinsas
cantos de Reis
esponsais
coche fnebre
da dos inocentes
estrao/a [descoecido/a]
condolencia [psame]
da de Reis
consolo [alivio]
coroa de flores
cova [buraca, tumba, sepultura]
crego [cura, sacerdote]
cripta
cura [sacerdote, crego]
defuncin [pasamento, falecemento, morte, bito]
defunto [morto, finado]
d
enterrador/ora [sepultureiro/a]
epitafio
exequias [funeral]
falecemento [pasamento,
defuncin, morte, bito]
fretro [atade, cadaleito,
caixa]
finado [defunto, morto]
funeral [exequias]
lpida
loito
mausoleo
mortalla [sudario]
morte [pasamento, falecemento, defuncin, bito]
morto [defunto, finado]
necroloxa
necrolxica
nicho
bito [pasamento, falecemento, defuncin, morte]
panten
prroco
partilla
pasamento [falecemento,
defuncin, morte, bito]
psame [condolencia]
sacerdote [crego, cura]
sarcfago [sartego]
sartego [sarcfago]
sepulcro
sepultura [cova, tumba,
buraca]
sepultureiro/a [enterrador/ora]
sudario [mortalla]
testamento
tumba [sepultura, cova,
buraca]
tmulo
Lxico
Festas e romaras
abada [reitoral]
alal
andas
baile
banda de msica
barraca [caseta]
cabalios
cadeiras voadoras
campanario
campo da festa [terreiro]
capela
capeln
carballeira
carrusel
caseta [barraca]
coches de choque
crego [cura, sacerdote]
cruceiro
cura [sacerdote, crego]
ermida
exvoto
fogos artificiais
foguete
fogueteiro
foliada [xolda]
fregus/esa
freguesa [parroquia]
gaiteiro/a
grilanda
lambonada [larpeirada]
larpeirada [lambonada]
mosteiro
muieira
multitude [xento]
nora
ofrecemento [promesa]
orquestra
palco
pandeirada
pandeireteiro/a
parroquia [freguesa]
peregrino/a
polbeiro/a
procesin
promesa [ofrecemento]
plpito
reitoral [abada]
romeiro/a
rosquilla
rosquilleiro/a
sacerdote [crego, cura]
santo/a
santuario
tamborileiro/a
terreiro [campo da festa]
tmbola
xento [multitude]
xolda [foliada]
Adxectivos
aconfesional
alegre
algareiro/a
animado/a
antigo/a
anual
cerimonioso/a
clerical
confesional
cristin/
divertido/a
enloitado/a
entretido/a
farto/a
festeiro/a [trouleiro/a]
festivo/a
fnebre
funerario/a
gastronmico/a
laico/a
ldico/a
lutuoso/a
maduro/a
mxico/a
mortuorio/a
necrolxico/a
novo/a
pagn/
piadoso/a
popular
porcino/a
relixioso/a
retranqueiro/a
rexoubeiro/a
sagrado/a
santo/a
satrico/a
supersticioso/a
tradicional
triste
trouleiro/a [festeiro/a]
compadecer [condoer(se)]
comungar
condoer(se) [compadecer]
confesar
conmemorar
consagrar
convidar [invitar]
cortar
velorio
decorar
destilar
disfrazar(se)
divertir(se)
enterrar [soterrar, inhumar]
falecer [finar, morrer]
festexar
finar [falecer, morrer]
gozar
inhumar [soterrar, enterrar]
invitar [convidar]
matar
misar
morrer [falecer, finar]
namorar(se)
oficiar
verde
vincola
xovial
orar [rezar]
Verbos
abillar
acompaar
adobar
agasallar [regalar]
alugar
amoestar
axeonllar(se)
bailar
bautizar
beber
bendicir
cantar
carrexar
casar
celebrar
cociar
comer
pisar
organizar
persignarse
predicar
prensar
prometer(se)
regalar [agasallar]
reservar
rezar [orar]
salgar
sangrar
soterrar [enterrar, inhumar]
tocar
troulear
vendimar
venerar
xaxuar
xogar
41
Actividades
Identifica, cos seus nmeros, os nomes dos diferentes elementos desta festa ou romara popular.
1.
10
12
13
14
11
15
3
4
16
17
6
19
18
20
santo .....
carrusel .....
grilandas .....
capela .....
polbeira .....
2.
procesin .....
rosquilleira .....
caseta de tiro .....
fogueteiro .....
romeiro .....
gaiteiro .....
andas .....
baile .....
foguete .....
banda de msica .....
exvoto .....
palco .....
crego .....
campo da festa .....
nora .....
Escribe unha oracin con cada unha destas palabras. Consulta un dicionario se o precisas.
festeiro - festivo
............................................................................................................................... .......................................................................
............................................................................................................................... .......................................................................
fnebre - funerario
............................................................................................................................... .......................................................................
............................................................................................................................... .......................................................................
42
Actividades
Resolve este encrucillado.
Tradicins, festas e ritos
3.
4.
Actividades
5.
Le este texto e localiza nel as palabras que corresponden a cada unha das definicins posteriores.
Cando chegaba o tempo da vendima en Paizs, parecame estrear un corazn novo. O limpar a adega e a fustalla eran os comezos. Logo o ceo participaba tamn na gran festa. Unhas nubes cor de borra do vio, dun morado case translcido, estirbanse, altas, contra o fondo de nacre, coma escualos
preguiceiros. O aire era ambario, un suave vento de trmino de vacacins axitaba de vez en vez as rbores, e a abeleira antiga faca decer devagario todo o seu ouro. De vez en vez, tamn, caan as breves chaparradas de outono, que reflectan o aire e deixaban tras delas un embriagante e forte cheiro
a terra mollada e ozono.
Haba que apresurarse entn a cortar os acios, antes de que as choivas os apodrecesen, e todo era un
bulir e bulir de cestos, cantares e tesouros. Despois via o transo de pisar o vio, e prensalo baixo a vella prensa de carballo, e levalo bodega. De todos os que bailaban apretando cos ps nus os acios
para que espremesen o mosto, os mis chistosos eran Xon de Senn e Manuel Cancelas, que facan
unhas reviravoltas de ribeir moi graciosas, coma se estivesen na romara das Dolores de Vedra que caa por aquelas datas. Das mozas, ulindo a campo e a mosto, coas sas pernas mouras, xiles e repiniqueiras, os ollos brillantes, o cabelo solto e o xustillo desatado, levaba a palma Florinda. En torno a
elas, voaban zoadoras avespas e abellns borrachos de mosto.
Era logo moi gustoso o ver deitar a prensa aquel vio vermello, anda mosto, que esparexa un cheiro
de gloria, e que suba dende a adega pouco a pouco, e a aromatizando os cuartos todos da casa durante das. O vio de Paizs tia sona pola antigidade das castes e o mosto lobano os vendimadores
e a xente de paso pola sa aromtica dozura. Despois fervan as pipas cun son cantarn; eu gustaba
moito de destapar as tapas frouxas dos pipotes e aplicar a orella a aquel encanto, coma se estivese ondo violns.
Xos Mara Castroviejo, Memorias dunha terra (adaptacin)
Zume de uvas que non sufriu a accin do fermento, polo que non ten alcol. .......................
Parte da casa, xeralmente subterrnea, ou
construcin independente onde se fai ou se
garda o vio. .......................
Recipiente de madeira destinado a conter vio, mis pequeno ca o bocoi, cunha capacidade entre 250 e 500 litros. .......................
Mquina que serve para comprimir, por exemplo, certos froitos (olivas, uvas, mazs...) para
que solten o lquido que conteen.
.......................
.......................
44
Lxico
O medio rural
Substantivos
Dependencias e elementos adxacentes casa
labrega
abellariza [alvariza]
adega [bodega]
afumadoiro
alboio [pendello, alpendre,
cuberto]
alpendre [alboio, pendello,
cuberto]
alvariza [abellariza]
baca [maseira]
bebedoiro
bodega [adega]
cabazo [hrreo, piorno]
canceira
cancela
cancelo
casal [casaro]
casaro [casal]
celeiro
coelleira
colmea [trobo, cortizo]
colmo
comedeira [manxadoira,
presebe]
corte
cortello
cortia
cortizo [trobo, colmea]
cuberto [pendello, alpendre, alboio]
curral
curro
eira
eirado
esterqueira
fonte
forno
galieiro [poleiro]
granxa
hrreo [cabazo, piorno]
horta
lagar
lavadoiro
manxadoira [comedeira,
presebe]
maseira [baca]
meda [palleiro]
muro
pallar [palleira]
palleira [pallar]
palleiro [meda]
valado [valo]
valo [valado]
Apeiros, utensilios e
mquinas
acea
adival [trelo, sedeo]
aixada
ancio [angazo]
angazo [ancio]
apeiro [aveo]
arado
aveo [apeiro]
bocal [bozo, buceira]
bozo [bocal, buceira]
brosa [machada]
buceira [bozo, bocal]
canzo [canizo]
calzo [forra]
canada [canado, muxideira]
canado [canada, muxideira]
canastra
canastro
canga [traba, torga]
canga [xugo]
canizo [canzo]
carabelo
carro
cesta
cesto
coleiro
colleitadora
corda [trela]
espeque [estaca]
espeto
estaca [espeque]
estadullo [fungueiro]
forcada [galleta]
forra [calzo]
fouce [foucio, gadao]
foucia [foucio]
foucio [fouce, gadao]
foucio [foucia]
fresa
fungueiro [estadullo]
gadaa
gadao [foucio, fouce]
galleta [forcada]
grade
legn
legoa
machada [brosa]
machado
macheta
machete
malladoiro
malladora
mallo
moa
muo
muxideira [canada, canado]
muxidoira
nora
pa
patela
paxe
peneira
picaraa
pico
podn
queipo
quenlla
rabela
rao
Lxico
rapa [rebola]
rebola [rapa]
romana
O medio rural
rozadoira
sacha [sacho]
sacho [sacha]
46
pista
poula [barbeito]
regado
regato
rego [suco]
regueiro
secao [sequeiro]
sequeiro [secao]
serventa
servidume de paso
suco [rego]
terrn
toutizo [cmaro, arr]
veiga [leira, agro]
verea [carreiro]
vilar
zarra
O traballo agrcola
alcacn [ferraa]
anada [colleita]
arrenda [bima]
batume [estrume, mulime]
bima [arrenda]
cava
ceifa [sega, seitura]
colleita [anada]
cultivo
enxerto
esterco
estrume [mulime, batume]
feixe [gavela, mollo]
ferraa [alcacn]
fertilizante
gandara
gandeiro/a
gando
gavela [feixe, mollo]
labrego/a
lentura
malla
moenda
mollo [gavela, feixe]
montn [morea]
morea [montn]
mulime [estrume, batume]
poda
recoleccin [recolleita]
recolleita [recoleccin]
rega
roza
seca
sega [ceifa, seitura]
seitura [ceifa, sega]
sementeira
vendima
xurro
Adxectivos
abundante
agrario/a
agrcola
anegado/a [asolagado/a]
rido/a
asolagado/a [anegado/a]
augacento/a
aveso/a [sombrizo/a]
baldo/a [ermo/a]
bravo/a [bravo/a]
bravo/a [bravo/a]
ceibo/a
chairo/a [chan/ch]
chan/ch [chairo/a]
choco/a
costento/a [pendente]
enxoito/a [seco/a]
ermo/a [baldo/a]
escaso/a
estremeiro/a [lindeiro/a]
frtil
fertilizante
florecido/a
fresco/a
fro/a
gandeiro/a
hortcola
hmido/a
labrego/a
lamacento/a
lento/a
lindeiro/a [estremeiro/a]
louzn/
maduro/a
manso/a
murado/a [valado/a]
murcho/a
pendente [costento/a]
podre
raro/a
rico/a
seco/a [enxoito/a]
serodio/a [tardo/a]
solleiro/a
sombrizo/a [aveso/a]
tardo/a [serodio/a]
tempern/
valado/a [murado/a]
verde
vizoso/a
Verbos
abacelar [amontear, aporcar]
abrir
abrollar [manar]
achaiar [achanzar]
achanzar [achaiar]
agromar [xermolar, brotar]
alagar [inundar, asolagar,
anegar]
amontear [abacelar, aporcar]
amontoar [amorear]
amorear [amontoar]
anegar [inundar, alagar,
asolagar]
apaar [coller]
apodrentar
aporcar [abacelar, amontear]
arar [labrar]
arrendar
arrincar
asolagar [inundar, alagar,
anegar]
atar
axofrar
axotar [escorrentar, espantar]
bater
bimar
botar [sementar, plantar]
brotar [xermolar, agromar]
Lxico
carrexar [carretar]
cavar
ceibar [soltar]
cercar
cerrar
chocar [incubar]
colgar [pendurar]
coller [apaar]
colmar
cortar
cribar
cultivar
debullar [degraar]
decotar [demoucar, podar]
degraar [debullar]
demoucar [podar, decotar]
derramar [estragar]
desbravar
empoleirar(se)
encerrar
enrestrar
enxertar
escorrentar [axotar, espantar]
esfollar
esgallar [esgazar, rachar]
esgazar [esgallar, rachar]
esmagar [machucar]
espantar [axotar, escorrentar]
esparexer
estabular
estercar
estonar [mondar, pelar, parar]
estragar [derramar]
estremar [lindar]
fertilizar
fumigar
gadaar
gradar
grelar
incubar [chocar]
inundar [asolagar, alagar,
anegar]
labrar [arar]
lindar [estremar]
machucar [esmagar]
mallar [trillar]
manar [abrollar]
O medio rural
carretar [carrexar]
sachar
segar [seiturar]
seiturar [segar]
murar [valar]
murchar [mirrar, rechumir]
muxir
padexar
parar [mondar, pelar, estonar]
pelar [mondar, parar, estonar]
pendurar [colgar]
peneirar
picar [trinzar]
plantar [sementar, botar]
podar [demoucar, decotar]
podrecer
queimar
Actividades
1.
Asocia estes nomes de terras de labor co seu significado. Consulta un dicionario se o precisas.
chousa - agra - barbeito - secao - horta - agro
Crea oracins nas que introduzas, con sentido, algunhas das palabras anteriores.
............................................................................................................................... .................................................................
............................................................................................................................... .................................................................
............................................................................................................................... .................................................................
47
Actividades
Localiza nesta sopa de letras o nome de todos os elementos sinalados no debuxo. Despois asocia
cada nome co seu nmero.
O medio rural
2.
14
18
9
16
13
8
15
10
4
12
11
17
2
48
1. .........................
6. .........................
11. .........................
16. .........................
2. .........................
7. .........................
12. .........................
17. .........................
3. .........................
8. .........................
13. .........................
18. .........................
4. .........................
9. .........................
14. .........................
5. .........................
10. .........................
15. .........................
Actividades
Indica as palabras que corresponden s seguintes definicins. Despois usa esas palabras para completar o texto que che ofrecemos.
Aparello para moer e triturar produtos como
cereais ou olivas e edificio onde est instalado
algn destes aparellos. ........................
Estrutura de paus, canas ou vimbios con diversos usos: soporte para curar chourizos, suxeicin
lateral da carga do carro... ........................
Lugar cuberto e cerrado que forma unha construcin parte ou que est no interior doutra,
onde se garda o gando. ........................
Pedra do muo, que xira sobre outra fixa chamada p, para triturar o gran ou as olivas.
........................
Pequena canle de madeira, nun muo de auga, por onde cae o gran que chega moa.
........................
O medio rural
3.
........................
Canle longa e pouco fonda que se fai nun terreo, para sementar, ao aralo. ........................
As cousas que ela faca todos os das eran para min grandes aventuras. Parecame un milagre ter na
man a corda que gua as vacas e que animais tan grandes obedecesen os meus nerviosos tironcios.
Sentronme un da no .......................... e tia a sensacin de ir esvarando por un mar de terra, sobre as
ondas dos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . No tempo da malla carrexamos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e rasqueime coma un can
a comechn das espigas na pel suada e renegrida. Ao pasar un . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , rabueime nas silveiras e tiven que lamber o sangue. Logo fomos baarnos no ro, un ro vexetal, verde, espeso de herbas de auga que xa na superficie agromaban con florias brancas. Estabamos as das soas, espidas,
cmplices, rindo e salpicndonos, protexidas polas rbores. Unha vez, na casa da ta nai, preguntei
polo retrete e todos riron, e al fomos as das, na . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , agachadias, a facelo entre os
animais, coa saia recollida sobre o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . No . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , cos ollos pechos, aprendn a
distinguir as farias co tacto das xemas. A faria de trigo como a seda; a do centeo, como a la; a
do manzo, como o lio. Se metes as mans na caixa chea de . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xa non queres volver sacalas. O muo era un lugar mxico. Podiamos pasar unha eternidade hipnotizadas polo movemento da .......................... e da .......................... , mentres chegaba o gurgullo da auga polas orellas do chan.
E indo de ac para al coa ta nai, escoitei falares, fortes blasfemias e doces cantigas, que endexamais ora, coma se o alto muro do pazo fose tamn feito adrede para que non pasasen as palabras da
aldea. unha dona misteriosa a memoria. Ns non escollemos os recordos. Eles viven a sa vida. Van
e veen. s veces, vanse para sempre. E hai recordos que se apegan a ns maneira do lique pedra.
Manuel Rivas, En salvaxe compaa
4.
Emparella os castelanismos incorrectos da esquerda coas formas correctas que lles corresponden.
establo - rastrillo - surco - sembrar - azada
desbrozar - cobertizo - ordear - finca
Incorrecto
Correcto
Incorrecto
Correcto
Incorrecto
Correcto
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
49
Actividades
Resolve este encrucillado cos verbos que designan as diferentes accins debuxadas.
O medio rural
5.
6.
Significados
A. Vir ao rego.
Ser indeciso.
Completa estes breves textos coa expresin anterior que mellor lles acaia.
Non sei para que lle preguntas a Marta. Ela . . . . . . . . . .
....................................... e ao final sempre temos que decidir ns.
50
Lxico
O medio urbano
Substantivos
Ncleos de poboacin
aforas [arredores, periferia,
arrabaldes, alfoz]
aldea [lugar]
alfoz [arrabaldes, arredores,
aforas, periferia]
arrabaldes [alfoz, arredores,
aforas, periferia]
arredores [aforas, periferia,
arrabaldes, alfoz]
barriada
barrio
bisbarra [comarca]
bloque de vivendas
capital
casal [casaro]
casaro [casal]
centro
centro histrico [zona vella]
cidade [urbe]
comarca [bisbarra]
concello [municipio]
distrito
ensanche
freguesa [parroquia]
localidade [poboacin]
lugar [aldea]
metrpole
municipio [concello]
parroquia [freguesa]
periferia [alfoz, arrabaldes,
arredores, aforas]
poboacin [localidade]
rueiro
suburbio
urbanizacin
urbe [cidade]
vecianza
vila
zona vella [centro histrico]
Vas de comunicacin
atallo
autoestrada
autova
avenida
bulevar
calzada
camio
canella [canelln]
canelln [canella]
carreiro [vieiro, verea, senda]
carril
congostra [corredoira]
corredoira [congostra]
estrada
pasarela
paseo
paso a nivel
paso elevado
paso subterrneo
ponte
ra
ra cega
travesa
senda [vieiro, verea, carreiro]
tnel
va
viaduto
verea [vieiro, senda, carreiro]
vieiro [verea, senda, carreiro]
Edificios e
establecementos
aeroporto
albergue
asilo [residencia de ancins]
banco
bar
biblioteca
cadea [crcere, prisin]
cafetara
cmping
camposanto [cemiterio]
canceira municipal
capela
crcere [cadea, prisin]
casa da cultura
casa do concello
castelo
catedral [s]
cemiterio [camposanto]
centro comercial
chabola [choupana]
choupana [chabola]
chal
chal acaroado
chal pareado
clnica
colexio
comercio [tenda]
comisara
conservatorio
edificio [inmoble]
embaixada
escola
escola infantil
estacin
estadio
estafeta [oficina de correo]
facultade
gardara [xardn de infancia]
gasolineira
hospital
hostal
hotel
igrexa
inmoble [edificio]
instituto
lonxa
mercado
mosteiro
museo
oficina de correo [estafeta]
oficina de turismo
palacio [pazo]
pavilln
pazo [palacio]
pensin
piscina municipal
porto
pousada
prisin [cadea, crcere]
quiosco
raaceos
residencia de ancins [asilo]
saln de xogos
sanatorio
s [catedral]
tanatorio
tenda [comercio]
universidade
xardn de infancia [gardara]
xulgado
zoolxico
Outros elementos
urbanos
aglomeracin
O medio urbano
Lxico
52
alameda
aparcadoiro [estacionamento]
rbore
asento [banco]
aseos pblicos
atasco [embotellamento]
balbordo [barullo, bulicio,
rebumbio]
banco [asento]
barullo [bulicio, rebumbio,
balbordo]
beirarra
beirava
bifurcacin
boca de rega
bordo
bucina
bulicio [barullo, rebumbio,
balbordo]
cabina telefnica
caixa do correo
cascallo [cascote]
cascote [cascallo]
chafariz
chafrn
charco [poza]
circulacin [trnsito, trfico]
cloaca
colector [contedor, depsito]
contaminacin [polucin]
contedor [colector, depsito]
costa [pendente]
cruzamento [interseccin,
encrucillada]
cuneta [gabia, foxo]
curva
depsito [colector, contedor]
descampado
desviacin [desvo]
desvo [desviacin]
domicilio [vivenda]
embotellamento [atasco]
empedrada
encrucillada [cruzamento,
interseccin]
enderezo
escaparate
esquina
estacionamento [aparcadoiro]
estanque
estatua
fachada
farol
firme [pavimento]
focha [fochanca]
fochanca [focha]
fonte
foxo [cuneta, gabia]
gabia [cuneta, foxo]
galera
garaxe
glorieta
guindastre
indicador
interseccin [cruzamento,
encrucillada]
local
marquesia
miradoiro
monumento
multitude
muralla
muro [valo]
panel publicitario
papeleira
parada [paraxe]
paraxe [parada]
parque
parqumetro
pasaxe
paso de pens
pavimento [firme]
peaxe
pendente [costa]
pen [viandante]
plano
polucin [contaminacin]
portdego [portaxe]
portal
portaxe [portdego]
poza [charco]
praza
rampla
rebumbio [balbordo, barullo, bulicio]
recanto [recuncho]
recuncho [recanto]
rede de sumidoiros
rotonda
rudo
sebe
semforo
silencio
sinal
soar [terreo edificable]
sumidoiro
terraza
terreo edificable [soar]
toldo
trfico [trnsito, circulacin]
trnsito [trfico, circulacin]
valo [muro]
vao
viandante [pen]
vivenda [domicilio]
xardn
Adxectivos
achegado/a [prximo/a]
afastado/a [distante]
alto/a
amplo/a
ancho/a
antigo/a
asollado/a [solleiro/a]
aveso/a [sombro/a]
baixo/a
bulicioso/a
calmo/a [tranquilo/a]
catico/a
cntrico/a
chan/ch
concorrido/a
distante [afastado/a]
espazoso/a
estreito/a
grande
interurbano/a
local
longo/a
mbil
moderno/a
municipal
navegable
novo/a
numeroso/a
peonil
pequeno/a
privado/a
provisional
prximo/a [achegado/a]
pblico/a
ribeirego/a [ribeirn/]
ribeirn/ [ribeirego/a]
ruidoso/a
ruinoso/a
rural
silencioso/a
solitario/a
solleiro/a [asollado/a]
sombro/a [aveso/a]
suburbano/a
tranquilo/a [calmo/a]
urbano/a
vello/a
Verbos
abrir
acelerar
andar [camiar]
aparcar [estacionar]
asfaltar
atallar [cortar]
atravesar [cruzar]
avariar(se)
avisar
baixar
bordear [flanquear]
camiar [andar]
carrexar [carretar]
carretar [carrexar]
circular
comerciar
comprar
conducir [guiar]
cortar [atallar]
Lxico
emigrar
morar [residir]
telefonar
entrar
pasear
envorcar
percorrer
traballar
perder(se)
transitar
escorregar [esvarar]
poboar
transportar
estacionar [aparcar]
reconstrur
trasladar(se)
esvarar [escorregar]
rehabilitar
tropezar
flanquear [bordear]
residir [morar]
urbanizar
frear
restaurar
guiar [conducir]
rodear
vir
habitar
ruar
desaloxar
indicar [sinalar]
sar
visitar
desviar(se)
inmigrar
sinalar [indicar]
vivir
edificar
ir
subir
O medio urbano
cruzar [atravesar]
Actividades
1.
Reescribe estas oracins ordenando os adxectivos destacados. Todos foron trocados de oracin.
O rpido crecemento prximo est a destrur algns fermosos lugares naturais das aforas.
............................................................................................................................... ...................................................................
A praza estaba moi peonil por culpa do concerto, por iso tardei case dez minutos en cruzala.
............................................................................................................................... ...................................................................
Esta ra concorrida. S poden acceder a ela os coches que teen aqu o seu garaxe.
............................................................................................................................... ...................................................................
boa idea vivir nese piso, porque est moi cntrico estacin de tren e de autobuses.
............................................................................................................................... ...................................................................
2.
Agrupa e ordena as slabas de cada cor ata formar seis verbos sinnimos dos destacados en cada
oracin.
bu
rar
rru
ta
ta
cio
ar
bar
de
es
de
llar
vi
bor
am
nar
de
lar
Para chegarmos axia estacin de autobuses, o mellor cortar ( ........................ ) por esta ra.
Din que van derrur ( ........................ ) ese edificio tan antigo.
Tes que xirar ( ........................ ) dereita e despois xa atopas onde aparcar ( ........................ ).
Hoxe penso flanquear ( ........................ ) a costa e chegar ata o faro.
O neno estivo a vagar ( ........................ ) varias horas polas ras ata que o atoparon.
53
Actividades
O medio urbano
3.
Observa con atencin estes dous debuxos e describe por escrito as doce diferenzas que hai entre
eles.
A
Debuxo dunha ra de cidade cunha pequena pracia. Distnguense dez diferenzas co debuxo do
lado. Son as destacadas en negria:
Debuxo dunha ra de cidade cunha pequena pracia. Distnguense dez diferenzas co debuxo do
lado. Son as destacadas en negria:
Pode haber outros elementos comns exactamente iguais: algns pens, cabina de telfonos,
soportais...
Pode haber outros elementos comns exactamente iguais: algns pens, cabina de telfonos,
soportais...
Diferenzas
1.
............................................................................................................................... .....................................................................
2. ............................................................................................................................... ......................................................................
3. ............................................................................................................................... ......................................................................
4. ............................................................................................................................... ......................................................................
5. ............................................................................................................................... ......................................................................
6. ............................................................................................................................... ......................................................................
7.
............................................................................................................................... .....................................................................
8. ............................................................................................................................... ......................................................................
9. ............................................................................................................................... ......................................................................
10. ............................................................................................................................... ....................................................................
11. ............................................................................................................................... ....................................................................
12. ............................................................................................................................... ....................................................................
54
Actividades
Reescribe estas oracins corrixindo os castelanismos que conteen.
A localidade riberea de Allariz ten un casco histrico moi ben conservado.
............................................................................................................................... .......................................................................
O medio urbano
4.
Ten coidado cando chegues co coche a aquel cruce porque est cheo de baches.
............................................................................................................................... .......................................................................
O pabelln de deportes est tan alonxado que nos leva media hora chegar ata al.
............................................................................................................................... .......................................................................
5.
viaduto
Crea un pequeno texto no que combines, con sentido, todas as palabras anteriores.
............................................................................................................................... .....................................................................
............................................................................................................................... .....................................................................
............................................................................................................................... .....................................................................
............................................................................................................................... .....................................................................
............................................................................................................................... .....................................................................
55
Actividades
O medio urbano
6.
56
Lxico
A vida administrativa
Substantivos
conivencia
indemnizacin
mbito xudicial
absolucin
acareo
acatamento
acordo
acusacin
contencioso
indicio
culpabilidade
indulto
custas
inmunidade
defensa
inocencia
delito
instancia
demanda
instrucin
demandado/a
interpelacin
demandante
interrogatorio
denuncia
investigacin
denunciado/a
laudo
denunciante
lei
dereito
letrado/a [avogado/a]
desacato
lexislacin
descargo
litigante
desestimacin
litixio [preito]
detencin
maxistrado/a
acusado/a [inculpado/a]
adiamento [aprazamento]
adianto
agravante
alegacin
aleivosa
alleamento
antecedente
apelacin
aprazamento [adiamento]
arbitraxe
arquivo
artigo
asaamento
audiencia
auto
avogaca
avogado/a [letrado/a]
casacin
causa
citacin
cdigo civil
cdigo penal
comisin
comparecencia
conciliacin
condena
segredo profesional
sentenza
sobresemento
sospeita
sospeitoso/a
sumario
suspensin
testemua
testemuo
tribunal
venia
veredicto
vista
vulneracin
xuz/xuza
mediacin
minuta
nulidade
partido xudicial
pena
preito [litixio]
dilixencia
presuncin de inocencia
ditame
prexuzo
dolo
prisin
execucin
proba
eximente
procesamento
falta
proceso
feito
procurador/ora
fianza
protesta
fiscal
querela
fiscala
recurso
forza maior
recusacin
fraude
reincidencia
imputacin
requirimento
imputado/a
resolucin
incoacin
responsabilidade
incomparecencia
sala
inculpado/a [acusado/a]
secretario/a
xuzo
xulgado
xurado
xuramento
xurisdicin
xurisprudencia
xurista
xustiza
mbito econmico-empresarial
aboamento
acredor
acta
aduana [alfndega]
aduaneiro/a [alfandegueiro/a]
albar
alfndega [aduana]
alfandegueiro/a [aduaneiro/a]
A vida administrativa
Lxico
58
alugamento [arrendamento]
alugueiro/a
amortizacin
anticipo
arancel
arrendador/ora
arrendamento [alugamento]
arrendatario/a
asalariado/a
asegurador/ora
asinante
auditor/ora
auditora
aval
axuda de custo
ben
beneficiario/a
bolsa
bolseiro/a
bonificacin
cadro de persoal
capital
cheque
clusula
cobramento
comiso [confiscacin]
comit de empresa
competencia
compravenda
confiscacin [comiso]
contabilidade
contable
conta [importe]
contrato
contribunte
convenio colectivo
cooperativa
cota
crdito
currculo
custo
dbeda
debedor/ora
declaracin da renda
defensa
dficit
depsito
derrama
desafiuzamento
desempregado/a
desemprego
despacho
despedimento
doazn
embargo
empregado/a
empregador/ora
emprego
empresa
endebedamento
enquisa
escritura
exercicio
expropiacin
extracto
facenda
factura
facturacin
fiador/ora
fideicomiso
financiamento
firma [sinatura]
folga
folla de reclamacin
foro
franqua
garanta
gratificacin
gravame
herdanza
herdeiro/a [legatario/a]
hipoteca
importe [conta]
imposto
inmoble
insolvencia
inspeccin
inspector/ora
interventor/ora
investimento
legatario/a [herdeiro/a]
letra de cambio
liquidacin
liquidez
lucro
montepo
morosidade
multa
mutualidade
negociacin
nmina
orzamento [presuposto]
pagamento
patrimonio
peor
peoramento
perito
permuta
persoal
plusvala
pliza
poxa
poxador/ora
presidente/a
prstamo
presuposto [orzamento]
rateo
recadacin
recibo
rdito
renda
rescisin
retribucin
secretara
secretario/a
sede
selo
sinatura [firma]
sociedade
subrogacin
subscricin
subsidio
substitucin
taxa
taxacin [valoracin]
taxador/ora
tesourara
tesoureiro/a
testador/ora
testamento
usufruto
usufrutuario/a
valoracin [taxacin]
vencemento
venda
vicepresidente/a
vogal
xerencia
xerente
xunta
xuro
xustificante
mbito poltico-lexislativo
abstencin
acta
adiamento/a [aprazamento]
administracin
admisin
adxudicacin
alcalde/esa
alcalda
anteproxecto
apercibimento
aprazamento [adiamento]
aprobacin
asemblea
asesor/ora
asesora
cabido [concello]
casa consistorial [casa do
concello]
casa do concello [casa consistorial]
catastro
cdula
certificado
cesamento
circunscricin
comisin
comit de empresa
compulsa
comunidade autnoma
concellara
concelleiro/a [edil]
concello [cabido]
concello [municipio]
concurso de mritos
concurso-oposicin
confrara [gremio]
congreso dos deputados
consellara
conselleiro/a
constitucin
Cortes
delegacin
delegado/a
demora [dilacin]
denegacin
deputacin
deputado/a
derrogacin
despacho
dilacin [demora]
disposicin
documento
edicto
edil [concelleiro/a]
eleccins
emenda
empadroamento
enquisa
escano
escritura
escrutinio
estado
estado civil
estatuto
estatuto de autonoma
excedencia
exencin
expediente
firma [sinatura]
funcionario/a
goberno
gremio [confrara]
impugnacin
incompatibilidade
incumprimento
infraccin
infractor/ora
inhabilitacin
instancia
legalidade
legalizacin
lexislacin
lexislador/ora
lexislatura
maiora absoluta
maiora simple
mandato [orde]
ministerio
ministro/a
mocin
mocin de censura
municipio [concello]
nomeamento
normativa
notara
notario/a
rexistro
secretara
secretario/a
seguridade social
selo
silencio administrativo
sinatura [firma]
solicitude
suborno
titular
tramitacin
trmite [xestin]
urna
oposicin
opositor/ora
orde [mandato]
orde do da
ordenanza
padrn
papelame
parlamentario/a
plebiscito
pleno
portavoz [voceiro/a]
presidente/a
protocolo
proxecto de lei
queixa
ratificacin
real decreto
reconto
referendo
regulamento
revogacin
Adxectivos
amigable
acreditativo/a
adicional
administrativo/a
adxunto/a
alleable
alleo/a
arancelario/a
bancario/a
bilateral
catastral
cautelar
civil
coercitivo/a
competente
comunal
conforme
constitucional
consuetudinario/a
conxugal
vacante
validacin
vicepresidente/a
voceiro/a [portavoz]
votacin
voto
xestin [trmite]
xunta
criminal
culpable
decisorio/a
defensor/ora
delituoso/a
derrogatorio/a
desconforme
dilatorio/a
disciplinario/a
electoral
estatal
estatutario/a
exento/a
extraxudicial
falso/a
fidedigno/a
fiduciario/a
financeiro/a
fiscal
flagrante
foral
forzoso/a
funxible
ganancial
hereditario/a
hipotecario/a
ilegal
ilcito/a
improcedente
improrrogable
inalleable
inapelable
incompatible
incompetente
inocente
insolvente
instrutor/ora
interino/a
inxusto/a
irrevogable
legal
lexislativo/a
lextimo/a
lcito/a
lquido/a
literal
local
mercantil
A vida administrativa
Lxico
59
A vida administrativa
Lxico
moroso/a
municipal
notarial
numerario/a
oneroso/a
orixinal
orzamentario/a
pagadoiro/a
parlamentario/a
pecuniario/a
penal
pericial
plenario/a
poltico/a
preliminar
presunto/a
preventivo/a
privado/a
privativo/a
probado/a
probatorio/a
procedente
procesual
pblico/a
reincidente
retroactivo/a
salarial
sobresido/a
social
subsidiario/a
sucesorio/a
suposto/a
territorial
testamentario/a
tributario/a
vacante
vixente
xeral
xudicial
xurdico/a
xurisdicional
xusto/a
Verbos
aboar
absolver
abster(se)
acarear
acatar
60
actuar
acusar [inculpar]
adiantar
adiar [aprazar]
aducir [alegar]
alegar [aducir]
allear
alugar [arrendar]
amoestar
amortizar
anular
apelar
apercibir
aprazar [adiar]
aprehender [comisar, confiscar]
arbitrar
arquivar
arrendar [alugar]
asinar [firmar]
ater(se)
axuizar [xulgar]
casar
certificar
cesar
cominar
comisar [aprehender, confiscar]
comparecer
compulsar
conciliar
concorrer
confiscar [aprehender, comisar]
corrixir
cotexar
cubrir
cumprir
datar
decretar
deducir
demandar
denegar
denunciar
derrogar
desafiuzar
desaloxar
desestimar
dimitir
ditar
embargar
emendar
empadroar
empregar
endebedar(se)
escrutar
estipular
executar
eximir
expirar
expoer
expropiar
financiar
firmar [asinar]
fiscalizar
formalizar
ganar
gravar
habilitar
herdar
impugnar
imputar
incoar
incorrer
inculpar [acusar]
incumprir
indemnizar
indultar
infrinxir
inhabilitar
inhibir(se)
inspeccionar
instar
instrur
interpelar
interpoer
investigar
investir
lexislar
licitar
liquidar [saldar]
litigar [preitear]
mediar
nomear
orzar [presupostar]
penalizar
peorar
perder
poxar
preitear [litigar]
prescribir
presupostar [orzar]
procesar
promulgar
prorrogar
querelar(se)
ratear
ratificar
recadar
reclamar
recorrer
recusar
regular
reincidir
requirir
rescindir
resolver
revogar
saldar [liquidar]
selar
sentenciar
sobreser
subornar
subrogar
subscribir
taxar [valorar]
testar
tramitar
usufrutuar
validar
valorar [taxar]
vulnerar
xulgar [axuizar]
1.
Localiza na sopa de letras os nomes de todos os elementos sinalados neste debuxo, que representa un xuzo. Despois asocia cada nome co seu nmero.
A vida administrativa
Actividades
1
3
2
4
10
8
9
6
11
1.
............................
7.
............................
2.
............................
8.
............................
3.
............................
9.
............................
4.
............................
10.
............................
5.
............................
11.
............................
6.
............................
61
Actividades
A vida administrativa
2.
Completa adecuadamente estes fragmentos de noticias tiradas da prensa galega coas seguintes
palabras, propias da vida administrativa.
oposicin - delito - investimento - escano
querela - voceiro - beneficio - asaamento
xuro - reconto - emenda - poxa
Admitida a trmite a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
presentada pola Asociacin para a
Defensa Ecolxica de Galiza (ADEGA) contra o Grupo EXLABESA.
www.galiciadigital.com (28-2-2004)
O Parlamento aproba unha proposta para potenciar a carga de traballo en Izar-Fene. O texto definitivo
aprobado incluu unha .......................
do PP. A Nosa Terra (12-5-2003)
O fiscal pide 32 anos para quen decidiu raptar a Ortega Lara. A fiscala
considera que os feitos son constitutivos dun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . de detencin ilegal coa agravante de
....................... . Galicia Hoxe (6-6-2005)
62
mbito
xudicial
mbito
econmico-empresarial
mbito
poltico-lexislativo
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
......................
Actividades
Resolve este encrucillado, composto por verbos propios do eido da xustiza.
Rexeitar nun proceso
xudicial a algun por
considerar que non
rene todas as condicins necesarias para
a sa intervencin.
Emitir un xuz ou xuza, ou un tribunal,
unha sentenza.
Citar ou presentar algo como proba, defensa ou xustificacin
nun xuzo.
Dar por terminado ou
paralizar unha autoridade xudicial un proceso cando se dan
certos supostos que
impiden continualo.
Considerar e declarar
a algun libre dunha
culpa ou pena.
Redimir ou perdoar,
total ou parcialmente, o castigo por un
delito a un reo.
A vida administrativa
3.
4.
63
Actividades
5.
Reescribe estas oracins ordenando os adxectivos destacados. Todos foron cambiados de oracin.
A vida administrativa
A sentenza foi dura porque o acusado era fidedigno: xa fora condenado con anterioridade.
............................................................................................................................... ...................................................................
Ela foi profesora preventiva moito tempo, mais este ano por fin aprobou as oposicins.
............................................................................................................................... ...................................................................
Xon non pode dar un testemuo privativo do que ocorreu porque non estivo al.
............................................................................................................................... ...................................................................
Os recursos do seu avogado teen un fin reincidente: s busca atrasar a aplicacin da sentenza.
............................................................................................................................... ...................................................................
No meu edificio, todos podemos usar o patio. Non de uso dilatorio de ningn vecio.
............................................................................................................................... ...................................................................
O xuz declarou prisin interina ante o risco de que o acusado fuxise do pas.
............................................................................................................................... ...................................................................
6.
Investiga os significados destes pares de palabras e despois crea unha oracin para cada unha.
minuto - minuta
............................................................................................................................... ........................................................................
............................................................................................................................... ........................................................................
acto - acta
............................................................................................................................... ........................................................................
............................................................................................................................... ........................................................................
testemuo - testemua
............................................................................................................................... ........................................................................
............................................................................................................................... ........................................................................
custo - custas
............................................................................................................................... ........................................................................
............................................................................................................................... ........................................................................
64
Lxico
Topnimos e xentilicios
Estados: frica
Estado
Alxeria
Angola
Benin
Botswana
Burkina Faso
Burundi
Cabo Verde
Camern
Chad
Cimbabue
Comores
Congo
Costa do Marfil
Djibuti
Eritrea
Etiopia
Exipto
Xentilicio
alxeriano/a
angolano/a
benins/esa
botswaniano/a
burkinense
burundiano/a
caboverdiano/a
cameruns/esa
chadiano/a
cimbabus/esa
comoriano/a
congols/esa
marfils/esa
djibutiano/a
eritreo/a
etope
exipcio/a
Marrocos
marroqu
Mauricio
mauriciano/a
Mauritania
mauritano/a
Mozambique
mozambicano/a
Namibia
namibio/a, namibiano/a
Nxer
nixerino/a
Nixeria
nixeriano/a
Rep. Centroafricana
centroafricano/a
congols
Ruanda
ruands/esa
So Tom e Prncipe
sotomense
Seicheles
seichelense
Senegal
senegals/esa
Serra Leoa
serraleons/esa
Somalia
somal
Suazilandia
suazi
Sudn
sudans/esa
Surfrica
surafricano/a
Tanzania
tanzano/a
Togo
togols/esa
Tunisia
tunisiano/a
Uganda
ugands/esa
Zambia
zambiano/a
Estados: Amrica
Gabn
Gambia
Gana
Guinea
Guinea Ecuatorial
Guinea-Bisau
Kenya
Lesoto
Liberia
Libia
Madagascar
Malaui
Mal
gabons/esa
gambiano/a
ganense, gans/esa
guineano/a
ecuatoguineano/a
guineense
kenyano/a
lesotense
liberiano/a
libio/a
malgaxe
malauiano/a
maliano/a
Estado
Arxentina
Bahamas
Belize
Bolivia
Brasil
Canad
Chile
Colombia
Costa Rica
Cuba
Ecuador
Estados Unidos
Guatemala
Giana
Hait
Xentilicio
arxentino/a
bahams/esa
belizense
boliviano/a
brasileiro/a
canadense
chileno/a
colombiano/a
costarriqueo/a
cubano/a
ecuatoriano/a
estadounidense
guatemalteco/a
gians/esa
haitiano/a
Topnimos e xentilicios
Lxico
Honduras
Mxico
Nicaragua
Panam
Paraguai
Per
Rep. Dominicana
Salvador, O
Suriname
Trinidad e Tobago
Uruguai
Venezuela
Xamaica
hondureo/a
mexicano/a
nicaraguano/a
panameo/a
paraguaio/a, guaran
peruano/a, quechua
dominicano/a
salvadoreo/a
surinams/esa
trinitense
uruguaio/a
venezolano/a
xamaicano/a
Estados: Asia
Estado
Acerbaixn
Afganistn
Arabia Saud
Armenia
Barein
Bangladex
Brunei
Butn
Cambodia
Cazaquistn
China
Chipre
Corea do Norte
Corea do Sur
Filipinas
Iemen
India
Xentilicio
acerbaixano/ana, azer
afgn/
saudita
armenio/a
bareinita
bengals
bruneiano/a
butans/esa
cambodiano/a
Cazaco
chins/esa
chipriota
norcoreano/a
surcoreano/a
filipino/a, tagalo/a
iemen, iemenita
indio/a, hind
Lbano
Malaisia
Maldivas
Mongolia
Nepal
Omn
Paquistn
Qatar
Rusia
Singapur
Siria
Sri Lanka
Tailandia
Taiwn
Taxiquistn
Timor Oriental
Turkmenistn, Turquestn
Turqua
Usbequistn
Vietnam
Xapn
libans/esa
malaisiano/a
maldivano/a
mongol
nepals/esa, nepal
oman
paquistan
qatar
ruso/a
singapuriano/a
sirio/a
srilanks/esa, cingals/esa
tailands/esa
taiwans/esa
taxisquistano/a
timorense, maubere
turcomn/
turco/a, osmanl
usbeco/a
vietnamita
xapons/esa, nipn/oa
Xeorxia
Xordania
xeorxiano/a
xordano/a
Estados: Europa
Indonesia
Irn
Iraq
Israel
Kirguizistn
Kuwait
Laos
66
indonesio/a
iraniano/a, iranio/a
iraqu
israel
kirguiz
kuwait
laosiano/a
Estado
Albania
Alemaa
Andorra
Austria
BIxica
Bielorrusia
Bosnia-Hercegovina
Bulgaria
Cidade do Vaticano
Croacia
Dinamarca
Eslovaquia
Eslovenia
Espaa
Xentilicio
albans/esa
alemn/
andorrano/a
austraco/a
belga
bielorruso/a
bosnaco-hercegovino/a
blgaro/a
vaticano/a
croata
dinamarqus/esa, dans/esa
eslovaco/a
esloveno/a
espaol/ola
Lxico
estoniano/a
finlands/esa, fins/esa
francs/esa
britnico/a
grego/a
hngaro/a, maxiar
irlands/esa
islands/esa
italiano/a
letn/oa
liechtensteinense
Lituania
Luxemburgo
Macedonia
Malta
Moldavia
Mnaco
Montenegro
Noruega
Pases Baixos [Holanda]
Polonia
Portugal
Repblica Checa
Romana
San Marino
Serbia
Suecia
Suza
Ucrana
lituano/a
luxemburgus/esa
macedonio/a
malts/esa
moldavo/a
monegasco/a
montenegrino/a
noruegus/esa
neerlands/esa, holands/esa
polaco/a, polons/esa
portugus/esa, luso/a
checo/a
romans/esa
sanmarins/esa
serbio/a
sueco/a
suzo/a, helvtico/a
ucrano/a
Estados: Oceana
Estado
Australia
Illas Fixi
Kiribati
Micronesia
Nauru
Nova Zelandia
Papa-Nova Guinea
Samoa
Tonga
Xentilicio
australiano/a
fixiano/a
kiribatiano/a
micronesio/a
nauruano/a
neocelands/esa, maor
papa
samoano/a
tongano/a
Tuvalu
Vanuatu
tuvals/esa
vanuatiano/a
Algunhas cidades
do mundo
Cidade
Ads Abeba
Alexandra
Alxer
msterdam
Anveres
Atenas
Bagdad
Baa
Barcelona
Basilea
Beirut
Beln
Belgrado
Berln
Berna
Bogot
Boloa
Bordeos
Boston
Brasilia
Bruxelas
Buenos Aires
Cabul
Cairo, O
Caracas
Cidade de Mxico
Colonia
Cracovia
Damasco
Dubln
Edimburgo
Estocolmo
Estrasburgo
Florencia
Frankfurt
Friburgo
Goteburgo
Habana, A
Haia, A
Hannver
Helsinqui
Katmand
Liexa
Lima
Xentilicio
adisabebano/a
alexandrino/a
alxerino/a
amsterdams/esa
anveresino/a
ateniense
bagdad
baiano/a
barcelons
basiliano/a
beirut
belenita, betlemita
belgradino/a
berlins/esa
berns/esa
bogotano/a
bolos/esa, bononiense
bordels/esa, burdigalense
bostoniano/a
brasiliano/a
bruxels/esa
porteo/a
cabuls/esa
cairota
caraqueo/a
mexicano/a
colons/esa
cracoviano/a
damasquino/a
dublins/esa
edimburgus/esa
estocolms/esa
estrasburgus/esa
florentino/a
frankfurts/esa
friburgus/esa
goteburgus/esa
habaneiro/a
haiano/a
hannoveriano/a
helsinqus/esa
katmanduano/a
liexs/esa
limeo/a
Topnimos e xentilicios
Estonia
Finlandia
Francia
R. U. da Gran Bretaa
Grecia
Hungra
Irlanda
Islandia
Italia
Letonia
Liechtenstein
67
Topnimos e xentilicios
Lxico
Lin
Lisboa
Londres
Madrid
Manila
Marsella
Meca, A
Medelln
Miln
Mdena
Monrovia
Montevideo
Montreal
Moscova
Mnic
Npoles
Narbona
Nazar
Nova York
Palermo
Pars
lions/esa
lisboeta
londiniense
madrileo/a
manilense
marsells/esa
mecano/a
medellins/esa
milans/esa
modens/esa
monroviano/a
montevideano/a
montreals/esa
moscovita
muniqus/esa
napolitano/a
narbonense, narbons/esa
nazareno/a
neoiorquino/a
palermitano/a
parisiense
Tirana
Trpoli
Tunes
Turn
Varese
Varsovia
Venecia
tirans/esa
tripolitano/a
tunesino/a
turins/esa
varesino/a
varsoviano/a
veneciano/a
Verona
Viena
Wshington
Xenebra
Xnova
Xerusaln
Zrich
verons/esa
viens/esa
washingtoniano/a
xenebrino/a
xenovs/esa
hierosolimitano/a
zuriqus/esa
Localidades, concellos
e comarcas galegas
Parma
Pequn
Perche
Pisa
Porto
Quebec
Quito
Rif
Ro de Xaneiro
Roma
Salnica
Santiago de Chile
Santiago de Cuba
So Paulo
Siracusa
Sucre
Tnxer
Tesalnica
Tetun
68
parmesano/a
pequins/esa
perchern/ona
pisano/a
portuense
quebequs/esa
quiteo/a
rifeo/a
carioca, fluminense
romano/a
salonicense
santiaguino/a
santiagueiro/a
pauleiro/a, sampauleiro
siracusano/a
sucreo/a
tanxerino/a
tesalonicense
tetuan
Localidade
Xentilicio
Abadn
Abegondo
Agolada
Alfoz
Allariz
Ames
Amoeiro
Ancares, Os
Antas de Ulla
Aranga
Arbo
Ares
Arnoia, A
Arousa
Arteixo
Arza
Avin
Baiona
Baixo Mio
Baleira
Baltar
Bande
abadinense
abegondense
agolense
alfocs/esa, alfocense
allaricense
amesn/
amoeirs/esa
ancarao/
ulln/
arangus/esa
arbense
aresn/
arnoin/, arnoiao/
arousn/
arteixn/
arzun/
avionense
baions/esa
baixomioto/a
baleirense
baltareo/a
banduense
Baa, A
Baos de Molgas
Baralla
Barbads
Barbanza, O
Barcala, A
Barco de Valdeorras, O
Barreiros
Barro
Beade
Beariz
Becerre
Begonte
Bergantios
Bergondo
Betanzos
Blancos, Os
Bobors
Boimorto
Boiro
Bola, A
Bolo, O
Boqueixn
Bveda
Bretoa
Brin
Bueu
Burela
Cabana de Bergantios
Cabanas
Caldas de Reis
Caldelas de Tui
Calvos de Randn
Camarias
Cambados
Cambre
Campo Lameiro
Cangas
baense
molguense
barallense
barbads/esa
barbancs/esa
barcals/esa
valdeorrs/esa
barreirense
barrs/esa, barrense
beads/esa
bearicense
becerreense
begontino/a
bergantin/
bergonds/esa
betanceiro/a, brigantino/a
blanquense
boborense
boimortense
boirense
bolense
bols/esa
boqueixons/esa
bovedense
bretos/esa, britoniense
brions/esa
buenense
burelao/, burelense
cabans/esa, cabanense
cabans/esa, cabanense
caldense
caldeln/a
randinense
camarin/, camaris/esa
cambads/esa
cambrs/esa
campolameirn/
cangus/esa
Caiza, A
caicense
Capela, A
Carballeda de Avia
Carballeda de Valdeorras
Carballedo
Carballio, O
Carballo
Cario
Carnota
Carral
Cartelle
Castrelo de Mio
Castrelo do Val
Castro Caldelas
Castro de Rei
Castroverde
Catoira
capeln/
aviao/
valdeorrs/esa
carballeds/esa
carballis/esa
carballs/esa
caris/esa
carnotn/
carrals/esa
cartells/esa
miense
valense
caldelao/
castrexo/a
castroverdense
catoirense
Cebreiro, O
Cedeira
Cee
Celanova
Cenlle
Cerceda
Cerdedo
Cerdido
Cervantes
Cervo
Cesuras
Chandrexa de Queixa
Chantada
Coirs
Coles
Corcubin
Corgo, O
Coristanco
Cortegada
Corua, A
Cospeito
Cotobade
Courel, O
cebreirego/a
cedeirense
ceense
celanovs/esa
cenlls/esa
cercedense
cerdedense
cerdidense
cervantego/a
cervense
cesurn/
chandrexao/
chantadino/a
coirense
colense
corcubions/esa
corgus/esa
coristanqus/esa
cortegao/
corus/esa, herculino/a
cospeitense
cotobads/esa
courelao/
Topnimos e xentilicios
Lxico
69
Topnimos e xentilicios
Lxico
70
Covelo
Crecente
Cualedro
Culleredo
Cuntis
Curtis
Deza, O
Dodro
Dozn
Dumbra
Entrimo
Esgos
Estrada, A
Fene
covelense
crecentense
cualedrao/
cullerdense
cuntiense
curtiense
dezao/
dodrense
casterxo, castrense
dumbris/esa
entrims/esa
esgosense
estradense
fens/esa
Ferrol
Fisterra
Folgoso do Courel
Fonsagrada, A
Forcarei
Fornelos de Montes
Foz
Frades
Friol
Gomesende
Gondomar
Grove, O
Guarda, A
Gudia, A
Guitiriz
Guntn
Illa de Arousa, A
Incio, O
Iria Flavia
Irixo, O
Irixoa
Laln
Lama, A
Lncara
Laracha, A
ferroln/
fisterrn/
courelao/
fonsagradino/a
forcaricense
fornelense
focego/a, focense
fradense
friols/esa
gomesends/esa
gondomareo/a
grovense, groveiro/a
guards/esa
gudiao/
guitiricense
guntins/esa
arousn/
inciense
iriense
irixense
irixos/esa
lalinense
lamense
lancarao/
larachs/esa
Larouco
Laxe
Laza
laroucao/
laxense
lacense
Leiro
Limia, A
Limia Alta, A
Limia Baixa, A
Lobeira
Lobios
Lourenz
Lousame
Lugo
Maceda
Malpica de Bergantios
Manzaneda
Man
Marn
Maria luguesa
Maside
Mazaricos
Meao
Meira
Meis
Melide
Meln
Merca, A
Mesa
Mezquita, A
Mio
Miranda
Moaa
Moeche
Mondariz
Mondoedo
Monfero
Monforte de Lemos
Montederramo
Monterrei
Monterroso
leirense
limiao/
altolimego/a
baixolimego/a
lobeirn/
lobiense
laurentino/a
lousamin/
lugus/esa, lucense
macedao/
malpicn/
manzanedense
maons/esa
marinense
mariao/
masidao/
mazaricn/
meas/esa
meirao/, meirego
meisio/a, meisense
melidao/, melidense
melons/esa
merquense
mesiense
mesquits/esa
miense
mirands/esa
moas/esa
modestino/a
mondaricense
mindoniense
monfers/esa
monfortino/a
montederrams/esa
montederrense
monterrosino/a
Moraa
Mos
Mugardos
Muos
Muras
Muros
Muxa
Narn
Navia de Suarna
Neda
Negreira
Negueira de Muiz
Neves, As
Nigrn
Nogais, As
Nogueira de Ramun
Noia
Oia
Ombra
Oleiros
Ordes
Oroso
Ortigueira
Ourense
Ourol
Outeiro de Rei
Outes
Oza dos Ros
Paderne
Padrenda
Padrn
Palas de Rei
Pantn
Parada de Sil
Paradela
Pramo, O
Pastoriza, A
Pazos de Borbn
Pedrafita do Cebreiro
Pereiro
Peroxa, A
Petn
Pino, O
Pior
Pobra de Brolln, A
Pobra de Trives, A
Pobra do Caramial, A
Poio
moras/esa
mosense
mugards/esa
muiense
muresn/
muradn/
muxin/
narons/esa
naviego/a
nedense
negreirs/esa
negueirs/esa
nevense
nigrans/esa
noguense
ramuinense
nois/esa
oiense
oimbrao/
oleirense
ordense
orosn/
ortigueirs/esa
ourensn/, auriense
ourols/esa
outeirn/
outiense
ocense
paderns/esa
padrends/esa
padrons/esa
palense
pantons/esa
silense
paradelense
params/esa
pastoricense
pacense
cebreirego/a
pereirense
peroxense
petins/esa
pinense
piorense
pobrense
trivs/esa, pobrense
pobrense
poiense
Pol
Ponteareas
Ponte Caldelas
Ponteceso
Pontecesures
Pontedeume
Pontedeva
Pontenova, A
Pontes de G. Rodrquez, As
Pontevedra
Porqueira
Porrio, O
Portas
Porto do Son
Portomarn
Portonovo
Punxn
Quintela de Leirado
Quiroga
Rbade
Rairiz de Veiga
Ramirs
Redondela
Rianxo
Ribadavia
polense
pontearen/
caldeln/, pontecaldeln/
pontecesn/
cesureo
eums/esa, pontedeums/esa
pontedevs/esa, pontedevense
pontenovs/esa
ponts/esa
pontevedrs/esa
porqueirs/esa
porris/esa
portense
sonense
portomarinense
portonovs/esa
punxins/esa
quinteln/
quirogus/esa
rabadense
veiguense
ramirense
redondeln/
rianxeiro/a
ribadaviense
Ribadeo
Ribadumia
Ribas de Sil
Ribeira
Ribeira de Piqun, A
Ribeiro de Avia
Ris
Riotorto
Rodeiro
Rois
Rosal, O
Ra, A
Rubi
Sada
ribadense
ribadumiense
ribasilense
ribeirense, ribeirn/
ribeirego/a
ribeirao/
riense
riotortense, riotorteo/a
rodeirense
roisense
rosals/esa
rus/esa
rubiao/
sadense
Topnimos e xentilicios
Lxico
71
Topnimos e xentilicios
Lxico
72
Salceda de Caselas
Salns, O
Salvaterra de Mio
Samos
Santo Amaro
San Cibrao das Vias
San Cristovo de Cea
Sandis
San Sadurnio
Santa Comba
Santiago de Compostela
Santiso
Sanxenxo
San Xon de Ro
Sarreaus
Sarria
Saviao, O
Silleda
Sober
Sobrado dos Monxes
Somozas, As
Soutomaior
Taboada
Taboadela
Teixeira, A
Teo
Terra Ch, A
Ton
Tomio
Toques
Tordoia
Touro
Trabada
Trasmirs
Trazo
Triacastela
Tui
Valadouro, O
Valdeorras
Val do Dubra
salcedense
salnesn/
salvaterrense
samonense
amarense
cibrense
ces/esa
sandiao/
sadurniense
santacombs/esa
santiagus/esa, composteln/
santiss/esa
sanxenxino/a
ris/esa
sarreaus
sarriao/
savidigo/a
silledense
soberino/a
sobrads/esa
somocense
soutomaiorense
taboads/esa
taboadelense
teixeirs/esa
teense
chairego/a
toens/esa
tomis/esa
toquense
tordoiense
tourense
trabadense
trasmireo/a
tracense
triacastelao/
tudense
valadours/esa
valdeorrs/esa
dubrs/esa, valdubrs/esa
Valdovio
valdovis/esa
Valga
Vedra
Veiga, A
Verea
Vern
Viana do Bolo
Vicedo, O
Vigo
Vilaboa
Vila de Cruces
Vilagarca de Arousa
Vilalba
Vilamarn
Vilamartn de Valdeorras
Vilanova de Arousa
Vilar de Barrio
Vilar de Santos
Vilardevs
Vilario de Conso
Vilarmaior
Vilasantar
Vimianzo
Viveiro
Xallas
Xermade
Xinzo de Limia
Xove
Xunqueira de Amba
Xunqueira de Espadanedo
Zas
valgus/esa
vedrs/esa
veiguense
vereense
verins/esa
vians/esa
vicedense
vigus/esa
vilabos/esa
cruceo/a
vilagarcin/, arousn/
vilalbs/esa
vilamarins/esa
vilamartins/esa, valdeorrs/esa
vilanovs/esa, arousn/
barris/esa
vilasants/esa
vilardexense
vilaris/esa
vilarmaiors/esa
vilasantars/esa
vimiancs/esa
viveirense
xalleiro/a
xermads/esa
limiao/, limego/a
xovense
xunqueirao/
xunqueirao/
zaense
1.
Investiga e indica o nome do pas ao que corresponde cada bandeira. Escribe tamn o seu xentilicio (masculino e feminino).
Pas: .........................
Pas: .........................
Pas: .........................
Pas: .........................
Xentilicio: .........................
Xentilicio: .........................
Pas: .........................
Pas: .........................
Pas: .........................
Xentilicio: .........................
Xentilicio: .........................
Pas: .........................
Pas: .........................
Pas: .........................
Xentilicio: .........................
Xentilicio: .........................
Pas: .........................
Pas: .........................
Pas: .........................
Xentilicio: .........................
Xentilicio: .........................
Pas: .........................
Pas: .........................
Pas: .........................
Xentilicio: .........................
Xentilicio: .........................
Pas: .........................
Pas: .........................
Pas: .........................
Pas: .........................
Topnimos e xentilicios
Actividades
73
Actividades
Topnimos e xentilicios
2.
Resolve este encrucillado formado por xentilicios de cidades de todo o mundo que gaaron novos
significados.
3.
Localiza nesta sopa de letras silbica dezaseis topnimos de localidades galegas. Clasifcaos despois segundo o seu significado.
DE
GAI
POR
GRE
CAL
DAS
DE
REIS
CHI
CA
XIN
TO
LLU
AS
OU
MU
SOU
TO
MA
IOR
NO
DEI
TEI
ROS
FRI
BOU
CAR
RI
NAS
VO
RO
PON
MON
RREI
BA
AS
DE
CAR
VOL
TE
CA
DA
LLO
BA
REI
BA
MON
RRO
VE
VIA
RI
FOZ
NA
LLI
XU
SO
LAS
DRA
VAL
DO
VI
4.
Resolve estes xeroglficos. Cada un representa o nome dunha localidade galega. Sinala tamn o
xentilicio correspondente a cada unha.
A
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
5.
Topnimos e xentilicios
Actividades
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
Agrupa e ordena as slabas de cada cor ata formar oito xentilicios de localidades galegas (poden
ser masculinos ou femininos). Despois indica a que localidades corresponden.
den
pon
ren
li
re
ou
lal
se
bs
vei
te
se
guar
fis
or
de
rrn
te
vi
ren
mia
sa
vi
Actividades
Topnimos e xentilicios
6.
Completa adecuadamente estes fragmentos de noticias tiradas do xornal Galicia Hoxe. Debers
usar xentilicios galegos e do resto do mundo.
O crioulo ....................... ( de Cabo Verde)
ser lingua oficial en Cabo Verde dende
o 2005. Medio milln de persoas falan o
idioma, co que canta a maiora dos seus
temas Cesrea vora. (4-11-2004)
O tren de aterraxe do avin das lias locais de Usbequistn que se estrelou antonte cerca de Tachkent non se abriu, segundo explicou onte o fiscal xeral
....................... ( de Usbequistn), Rachitdjon Kadirov. (30-3-2004)
Novo terremoto en Irn. O sismo, de magnitude 5,5 na escala Richter, sacudiu a costa norte ....................... ( de Irn), causando polo menos trinta mortos e arredor de
cento cincuenta feridos. (29-5-2004)
76
A candidatura ....................... ( de Moscova) propn uns Xogos Olmpicos concentrados nunha soa cidade, que rene
tanto as sedes deportivas como as instalacins dedicadas aos atletas e aos xornalistas. (6-5-2005)
Cmprense cincuenta anos da publicacin
de Merln e familia, de lvaro Cunqueiro.
Os concellos de Mondoedo e Ferrol estn a preparar os actos en homenaxe ao
escritor ....................... ( de Mondoedo).
(28-11-2004)