Está en la página 1de 77

Proxecto Artello

Galego Lxico 2

Edicin: Carlos L. Medrano Martnez


Ilustracin: Xess Mara Arana Garca, Fernando Llorente, Daniel Montero, Bernal Prieto
Correccin: Mara Xess Gmez Sanjurjo e Francisco Lestn Villar
Cuberta: Lus Vilardell Panicot
Preimpresin: MACROM
Rodeira-grupo edeb, 2006
Depsito Legal: C.2840-2006
Edicin non-venal

ndice
1. Os animais . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. As plantas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13

3. A paisaxe natural . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19

4. O tempo meteorolxico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

27

5. O tempo cronolxico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

33

6. Tradicins, festas e ritos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

39

7. O medio rural . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

45

8. O medio urbano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

51

9. A vida administrativa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

57

10. Topnimos e xentilicios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

65

Lxico

Os animais
Substantivos
Mamferos
alce
antlope
alpaca
ao/a [cordeiro/a]
armadillo
armio
arroaz
asno/a [burro/a]
bacorio/a [rancho/a, leitn]
balea
baleato
becerro/a [xato/a, vitelo/a,
pucho/a, cuxo/a]
bisonte
boi - vaca
bfalo
burro/a [asno/a]
cabalo - egua [besta]
cabrito/a
cabuxo/a
cachalote
cadelo
camelo
can - cadela
candorca
canguro
carneiro - ovella

castor
castrn [cabrn, chibo] - cabra
cazapo
cebra
cervato

cervo/a [veado]
chacal
chimpanc
chinchilla
coala
cobaia
cocho/a [porco/a, marrn/]
coello
coiote
cordeiro/a [ao/a]
corzo
cuxo/a [pucho/a, vitelo/a,
becerro/a, xato/a]
delfn [golfio]
donicela [donia]
donia [donicela]
dromedario
elefante/a
esquo
foca
fua [gardua]
furn
gacela
gamo
gardua [fua]
gato/a
golfio [delfn]
golpe [raposo/a]
gorila
guepardo
hmster
hiena
hipoptamo
iac
lebre
lebracho
leirn
leitn [bacorio/a, rancho/a]
len mario
len - leoa
leopardo

lince
lobeto
lobo
londra [lontra]
lontra [londra]
macho - mula
manat
mandril
mapache
marmota
marrn/ [porco/a, cocho/a]
marta
mofeta
mono/a [simio]
morcego
morsa [vaca maria]

mufln
mula
murao [musaraa]
musaraa [murao]
u
orangutn
ornitorrinco
oso/a
oso formigueiro
ourizo cacho [porco espio]
pantera
poldro/a
porco/a [cocho/a, marrn/]
porco bravo [xabaril]
porco espio [ourizo cacho]
porco teixo [teixugo]
pucho/a [cuxo/a, vitelo/a,
becerro/a, xato/a]
puma

rancho/a [bacorio/a, leitn]


raposo/a [golpe]
rata
rato
reno
rinoceronte

simio [mono/a]
tapir
teixugo [porco teixo]
tenreiro - tenreira
tigre
tonia
toupa
touro - vaca
vaca
vaca maria [morsa]
veado [cervo/a]
vicua
visn
vitelo/a [becerro/a, xato/a,
pucho/a, cuxo/a]
xabaril [porco bravo]
xaguar
xato/a [pucho/a, cuxo/a, becerro/a, vitelo/a]
xeneta
xibn
xirafa
xovenco/a
Aves
abelleiro
aguia
alcaravn
andoria
arao

Os animais

Lxico
avelaiona
avestruz
azor
azulenta
bilurico [pldora]
bubela
bufo
cacata
calandra
canario

capn
carrn
carriza [carrizo]
carrizo [carriza]
casuario
cegoa
cerceta
chirlomirlo [estornio]
cisne
colibr
cndor
corvo
corvo mario
cotova
cuco
cullereiro
escribente
estornio [chirlomirlo]
faisn
falcn
ferreiro [ferreirolo]
ferreirolo [ferreiro]
flamengo
gabin
gaivota
galo - galia
ganso
garza
gorrin [pardal]
gralla
grou - gra
ibis

kiwi
lagarteiro
lavandeira
laverca
malvs
marab
mascato
mazarico
mergo
mergulln [somorgullo]
merlo
miato
moucho
movella
noitarega [noitebra]
noitebra [noitarega]
and
ouriolo [vichelocrego]
pao
papagaio
papamoscas
paporrubio
papuxa
pardal [gorrin]
parrulo [pato]
pato [parrulo]
paspalls
pavo
pavn
pega
pelicano
perdiz
periquito
peto [piquelo]
picafollas
picapeixe [martio peixeiro]
pldora [bilurico]
pllara
pingn
pintasilgos [xlgaro]
piquelo [peto]
pita do monte
pito [polo] - pita [pola]
pomba
pombo [torcaza]
quebraosos
reiseor [rousinol]
rousinol [reiseor]

rula
somorgullo [mergulln]
torcaza [pombo]
tordo
tucano
verderolo
vichelocrego [ouriolo]
voitre
xlgaro [pintasilgos]
zopilote
Peixes
abadexo
aceda
agulla
alcrique
anchoa
angua
angula [meixn]
arenque
atn
bacallau
barbo
barbo de mar [salmonete]
bertorella
bocareo [bocarte]
bocarte [bocareo]
bonito

buraz [pancho]
cabala [rincha, xarda]
cabalio de mar
carioca
carpa
castaeta [palometa]
cazn
celacanto
cherna
chicharro [xurelo]
congro
corbelo
curuxo
dentn
doncela [xulia]

dourada
escacho
escarapote
esturin
faneca
faneca brava
lamprea
linguado
lirio
lorcha [lorcho]
lorcho [lorcha]
lucio
manta
maragota
marraxo
maruca
meiga
meixn [angula]
melga
melgacho
morea
muxe
ollomol
palometa [castaeta]
pancho [buraz]
parrocha [xouba]
peixe bobo
peixe espada
peixe lapa
peixe martelo
peixe sapo [rabada]
peixe voador
pescada [pixota]
piarda [pin]
pinto
pin [piarda]
piraa
pixota [pescada]
quenlla
rabada [peixe sapo]
raia
rapante
rmora
reo
rincha [cabala, xarda]
robaliza
robalo
rodaballo

salmn
salmonete [barbo de mar]
sanmartio
sardia
sargo
serrn
solla
troita
xarda [rincha, cabala]
xouba [parrocha]
xulia [doncela]
xurelo [chicharro]
Anfibios
cabezolo [cgado]
cgado [cabezolo]
pntega [salamntiga]
ra

salamntiga [pntega]
sapo
tritn
Rptiles
anaconda
spide
boa
caimn
camalen
cobra [cbrega]
cbrega [cobra]
crocodilo
crtalo
escncer [liscanzo]
iguana
lagarto
lagarto arnal
liscanzo [escncer]
sapoconcho [tartaruga]
serpe [serpente]
serpente [serpe]
tartaruga [sapoconcho]
vbora
Invertebrados: moluscos
ameixa

berberecho
buguina [corno]
caracol
caramuxo [mincha]
choco [xiba]
corno [buguina]
lapa
lesma [limacha]
limacha [lesma]
longueirn
lura
mexilln
mincha [caramuxo]
navalla
ostra
peneira
polbo
pota
vieira
zamburia
xiba [choco]
Invertebrados: crustceos
boi
camarn
cigala
gamba
lagosta
lagostino
lumbrigante
cangrexo comn
cangrexo de ro
centola
ncora
percebe
queimacasas
santiaguio
Invertebrados: insectos
abella
abelln [abesouro]
abesouro [abelln]
avelaa
avespa [avspora]
avspora [avespa]
barbantesa [parraguesa]
besbello
bolboreta [papoia, paxarela]
cabalio do demo [liblula]
cadela de frade [forcadela]

carracha
carricanta [cigarra, chicharra]
caruncho [couza, traza]
cascuda
chicharra [carricanta, cigarra]
chinche
cigarra [carricanta, chicharra]
cochinilla
couza [traza, caruncho]
crislida
escaravello
escaravello da pataca
escornabois [vacaloura]
forcadela [cadela de frade]
formiga
grilo
gurgullo
lagosta
larva
liblula [cabalio do demo]
lucec [vagalume]
mosca
mosca tse-tse
moscardo [tabn]
mosquito
papoia [bolboreta, paxarela]
parraguesa [barbantesa]
paxarela [papoia, bolboreta]
piollo
pulga
pulgn
reirrei [xoania]
saltn
tabn [moscardo]
trmite
traza [couza, caruncho]
vacaloura [escornabois]
vagalume [lucec]
verme da seda
xoania [reirrei]
zapateiro
Outros invertebrados
caro
alacrn [escorpin]
araa
augamar [medusa]

cemps
coral
eiruga
escolopendra
escorpin [alacrn]
esponxa
estrela de mar [estrelamar]
estrelamar [estrela de mar]
lombriga [mioca]

Os animais

Lxico

madreprola
medusa [augamar]
mioca [lombriga]
ourizo do mar

tarntula
verme
Grupos de animais
avespeiro
banco [cardume, touza]
bandada [bando]
bando [bandada]
camada [niada, rolada]
cardume [banco, touza]
enxame
fato
formigueiro
grea
larada
manda
niada [camada, rolada]
rabao

Os animais

Lxico
recua

galopar

rubir [agatuar, gabear]

cacarexar

rolada [niada, camada]

hibernar

rumiar [remoer]

cantar

touza [banco, cardume]

incubar [chocar]

saltar [choutar, brincar]

chiar [rechouchiar]

Verbos

libar

serpear [cobreguear]

croar

Accins

matar

tecer

grallar

agatuar [rubir, gabear]

medrar [crecer]

trabar [morder]

gruir

aletargar(se)

morder [trabar]

ladrar

aniar

morrer

maiar [miar, miaar]

atacar

moscar

mear [bear]

axexar [espreitar]

murar

miaar [miar, maiar]

brincar [choutar, saltar]

nadar

miar [miaar, maiar]

cazar

osmar [ventar, rastrexar]

muar [bradar, bruar]

cheirar [ulir]

pacer [pastar]

transformar(se)

ornear

chocar [incubar]

pastar [pacer]

trotar

ouvear

choutar [saltar, brincar]

perseguir

turrar [escornar]

piar

cobreguear [serpear]

pescar

ulir [cheirar]

rechouchiar [chiar]

correr

peteirar

ventar [osmar, rastrexar]

rinchar

crecer [medrar]

piafar

vixiar

roar

desbocar(se)

picar

voar

ruxir

desovar

poer

Sons

zumbar [zunir]

enxamear

rabuar [gaduar]

arrolar

zunir [zumbar]

escaravellar

rastrexar [ventar, osmar]

asubiar

escornar [turrar]

remoer [rumiar]

bafexar

espreitar [axexar]

reproducir(se)

bear [mear]

gabear [agatuar, rubir]

reptar

bradar [bruar, muar]

gaduar

rillar [roer]

bruar [bradar, muar]

galar

roer [rillar]

bufar

Actividades
1.

Descubre o insecto que se agocha detrs de cada adivia.


Ten un candil de luz verde
que, cando de noite, o acende.

Se a tes cando a buscas;


se non a tes,
nin a queres nin a buscas.

..................................
..................................

Cal a ave que voa,


sin sangue nin corazn,
e que aos vivos d dozura
e aos mortos resplandor?
..................................

Actividades
Indica por escrito as dez diferenzas entre o debuxo A e o debuxo B.
A
Os animais

2.

Diferenzas
1.

............................................................................................................................... .....................................................................

2.

............................................................................................................................... .....................................................................

3.

............................................................................................................................... .....................................................................

4.

............................................................................................................................... .....................................................................

5.

............................................................................................................................... .....................................................................

6.

............................................................................................................................... .....................................................................

7.

............................................................................................................................... .....................................................................

8.

............................................................................................................................... .....................................................................

9.

............................................................................................................................... .....................................................................

10.

............................................................................................................................... ..................................................................

Actividades
3.

Agrupa e ordena as slabas de cada cor ata formar o nome das diferentes aves debuxadas.

Os animais

lo
par

vo
guia

cu
o

do
ga

xa
mou

o
ba

ca
rei

rru
cor

pe
a

cho
vo

ri

gai

pom

ri

mas

ru

to

pa

or

ma

an

se

ta

cor

bu

vo

dal

ra

fo

B: .......................

C: .......................

A: .......................

F: .......................

E: .......................
D: .......................

G: .......................
I: .......................
H: .......................

L: .......................

M: .......................

: .......................

4.

N: .......................

O: .......................

P: .......................

Fai corresponder os animais da seguinte serie cos nomes das sas cras.
cabra - vaca - ra - lobo - coello
cabalo - can - galia - ovella - porco

xato - ................... poldro - ..................

lobeto - ..................

cazapo - ................... bacorio - ...................

pito - ................... cgado - ................... cabuxo - ................... cadelo - ...................


10

cordeiro - ...................

Actividades
Resolve este encrucillado centrado en accins propias dos animais.
Os animais

5.

Desprazarse algns animais


arrastrando o corpo.

Atacar un animal cos seus cornos.

Dar calor unha ave aos ovos,


deitndose sobre eles para
que nazan os pitos.

Chuchar un insecto o nctar


das flores.

Mastigar os ruminantes por segunda vez os alimentos, devoltos do estmago boca.

Vivir certos animais en estado


de sono profundo, con descenso das funcins vitais e da actividade, para pasar o inverno.

Comer o gando a herba.


Observar con atencin e con
coidado de non ser visto, por
exemplo, os animais cando cazan.
Aplicar un animal o sentido do
olfacto para percibir algo.
Facer o nio as aves.

Escribe oracins combinando, con sentido, algns dos verbos anteriores.

6.

............................................................................................................................... ..............................................................

............................................................................................................................... ..............................................................

............................................................................................................................... ..............................................................

............................................................................................................................... ..............................................................

............................................................................................................................... ..............................................................

Repara nas palabras subliadas nos enunciados, todas designan grupos de animais. Despois completa cada enunciado co nome do animal axeitado desta serie.
ovellas - cabalos - pitos - lobos
peixes - abellas - bacorios - pombas

Un cardume de ....................

Un rabao de ....................

Un enxame de ....................

Unha grea de ....................

Unha manda de ....................

Unha rolada de ....................

Unha bandada de ....................

Unha niada de ....................


11

Actividades

Os animais

7.

8.

Localiza na sopa de letras silbica da esquerda seis nomes de peixes e na da dereita seis sinnimos
dos anteriores. Emparllaos no centro.
AM

PUN

ZO

LA

CA

BES

VOI

LU

CE

BA

XU

RE

LO

XOU

LA

CA

BAR

BAN

TE

PI

BA

US

EM

RRO

XO

PA

RRO

CHA TON

TA

...................

- ...................

...................

- ...................

...................

- ...................

...................

- ...................

PEI

CHI

SAL

TA

TE

XE

CA

GA

CAR

NA

SA

LOU

BO

LU

BOIS

PO

RA

OU

XAR

DA

BO

PA

GRI

FU

COR

CA

PI

PES

LOU

NA

...................

- ...................

RE

GA

VOI

CA

BOIS

...................

- ...................

TRE

RA

BA

DA

Reescribe estas oracins corrixindo os castelanismos que conteen.


Quedei marabillado cando o xilgueiro do vecio se puxo a trinar.
............................................................................................................................... .......................................................................

Os furados que hai pola horta non son de texns, senn de topos.
............................................................................................................................... .......................................................................

As vacas non rebuznan. Rebuznan os burros e as vacas muxen.


............................................................................................................................... .......................................................................

O neno buscaba saltamontes entre as herbas e acabou atopando unha babosa.


............................................................................................................................... .......................................................................

9.

Fai corresponder estas frases feitas cos seus significados.


Frases feitas

Significados

A. Ser un can vello.

Conseguir algo pero sen beneficio, sen que mude nada.

B. Buscarlle tres ps ao gato.

Descubrir algo rendible, do que se pode tirar proveito.

C. Ascender de cocho para rancho.

Ser astuto e precavido grazas experiencia.

D. Ser o galo do poleiro.

Empearse en buscar ou pretender un imposible.

E. Caer da burra.

Decatarse dun erro, recoecer un erro.

F. Atoparlle o teto vaca.

Ser quen domina a situacin dentro dun grupo.

Crea un breve texto no que introduzas, con sentido, algunhas das expresins anteriores.
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................

12

Lxico

As plantas
Substantivos
Herbceas
abeluria [estalote, sanxon,
croque]
abrtega
adelfa [loendro]
alfalfa
alga [olga]
apio
aquilea
rnica [herba cheirenta]
asente
avea
azafrn
azalea
brizo
buo
cacto

cadrifollo
camomila [macela]
cana
cnabo
canelo
cardo
carriza [mofo]
cebada [orxo]
chantaxe [correola, herba
dos torneiros]
chapizo [herba dos amores]
charouva
chicoria
chuchamel
chumbeira
cicuta
correola [chantaxe, herba
dos torneiros]

correola [rubideira, saltasebes]


croque [estalote, sanxon,
abeluria]
durmideira
espadana
esprrago
estalote [abeluria, sanxon,
croque]
estramonio [herba do gurgullo]
estruga [ortiga, herba do
cego]
fento [fieito, folgueira]
fieito [fento, folgueira]
folgueira [fento, fieito]
grama
herba abelleira [melisa]
herba cheirenta [rnica]
herba do cego [ortiga, estruga]
herba de san Xon
herba de santa Mara
herba do gurgullo [estramonio]
herba dos amores [chapizo]
herba dos torneiros [chantaxe, correola]
herba lusa
herba piolleira
hortensia
iuca
labaza
lavanda
leituga [mexacn]
lio
lique
lirio
loendro [adelfa]
loto
lpulo
macela [camomila]
madreselva

magarza
maiorana
malva
malvarisco
mandrgora
melisa [herba abelleira]
menta
mexacn [leituga]
millo
mirasol [tornasol, xirasol]
mofo [carriza]
mostaza
nbeda
nenfar
olga [alga]
ortiga [estruga, herba do
cego]
orxo [cebada]
ourego
papiro
papoula
pensamento
perexil [pirixel]
pimpinela
pirixel [perexil]
regalicia
rcino
rubideira [correola, saltasebes]
ruda
saltasebes [correola, rubideira]
sndalo
sanxon [abeluria, estalote,
croque]
saramago
seixebra
tomio
tornasol [mirasol, xirasol]
trevo
xenciana
xenxibre

xeranio
xirasol [mirasol, tornasol]
xoio
xunca [xunco]
xunco [xunca]
Arbustos
abrueiro [espio]
acivro [xardn]
albedro [rbedo]
amorodeira [moroteira]

arandeira
bieiteiro [sabugueiro]
breixo [uz, torga]
buganvlea
buxo
camarieira
cancereixo
carpaza
carqueixa
carrasco [queiroga]
cepa [vide]
cimbro
codeso
rbedo [albedro]
espio [abrueiro]
mandioca
mirto
moroteira [amorodeira]
piorno
queiroga [carrasco]
rododendro
romeu
roseira
sabugueiro [bieiteiro]
sanguio

As plantas

Lxico

14

silva [silveira]
silveira [silva]
t
torga [uz, breixo]
toxo
trobisco
uz [breixo, torga]
vide [cepa]
xara
xardn [acivro]
xarxa
xesta
rbores
abeleira [abraira]
abeto
abraira [abeleira]
acacia
acieira
lamo
albaricoqueiro
alcipreste [ciprs]
ameixeira
amendoeira
ameneiro [amieiro]
amieiro [ameneiro]
araucaria
bido [bidueiro]
bidueiro [bido]
cacao
caoba
carballo
castieiro
caxigo
cedro
cerdeira
cerquio
chopo
cidreira
ciprs [alcipreste]
claudieira
coco
corticeira [sobreira]
datileira
bano
eucalipto
faia
figueira
freixo
granadeiro

guindeira
lamigueiro
laranxeira
limeira
limoeiro
loureiro
maceira [pomar]
magnolia
magnolio
marmeleiro
melocotoeiro
mimosa
nespereira
nogueira
oliveira
olmo [umeiro]
palmeira
pereira
pexegueiro
pieiro
plataneiro
pltano
pomar [maceira]
pradairo
rafia
rebolo
salgueiro
salgueiro chorn

sequoia
sobreira [corticeira]
tamargueira
tamarindo
teixo
tileiro
umeiro [olmo]
vimbieira [vimieiro]
vimieiro [vimbieira]
Flores
abeluria [croque, estalote,
sanxon]
alel
amarelle [narciso]
azar

azucena
begonia
cadrifollo
camelia
caravel
chorima
chuchamel
crisantemo
croque [abeluria, estalote,
sanxon]
dalia
estalote [croque, abeluria,
sanxon]
gardenia
gladolo
hortensia

lila
lirio [lis]
lis [lirio]
loto
magnolia
malva
margarida
mirasol [xirasol]
narciso [amarelle]
nardo
nenfar
orqudea
papoula
pensamento
petunia
rosa
sanxon [abeluria, croque,
estalote]
tulipn
violeta
xacinto
xasmn
xeranio
xirasol [mirasol]
Grupos de plantas
abeledo
alameda

ameneiral [amieiral]
amieiral [ameneiral]
arboredo
bidueiral
bosque
cafeal
canaval [canedo]
canedo [canaval]
carballeira
carqueixal
carrasqueira [queirogal]
castieira [souto]
codesal [codesaira]
codeseira [codesal]
eucaliptal
faial
fental

figueiral
foresta
fraga
herbal
laranxal
loureiral
maleza
mato [matogueira]
matogueira [mato]
milleiral
oliveiral
palmeiral
pieiral
piorneira
plantacin
pomar
queirogal [carrasqueira]
silveiral
souto [castieira]
touza
toxal [toxeira]
toxeira [toxal]
uceira [uzal]
uzal [uceira]
xestal [xesteira]
xesteira [xestal]

xunqueira
Partes e elementos de
plantas e rbores
abrocho [gomo, xema]
acha [racha]
acio
albume
mago [medula]
arume [frouma]
baga
bulbo
cliz
canoto [carozo]
carozo [canoto]
casca [tona]
casula [vaa]
cerna
clorofila
cortiza
envs
espiga [mazaroca]
espia
espora
estame
estigma
estrume [mulime]
face
fasca
filamento
flor
folla
froito
frouma [arume]
galla [pla, rama]
gomo [abrocho, xema]
gran
lea
madeira
mazaroca [espiga]
medula [mago]
mulime [estrume]
nervio
palla
pau
ptalo
pistilo
pla [rama, galla]
pole

racha [acha]
raz
rama [pla, galla]
resina
restroballo [restrollo]
restrollo [restroballo]
spalo
tboa
taco
talo
toco

tona [casca]
torada
toro
tronco
vaa [casula]
xema [gomo, abrocho]
zume
Adxectivos
arborizado/a
aromtico/a
asollado/a
caducifolio/a
caduco/a
carnoso/a
curvado/a [empenado/a]
danio/a [prexudicial, nocivo/a]
descolorido/a
empenado/a [curvado/a]
engurrado/a
enxoito/a [seco/a]
espiento/a [espioso/a]
espioso/a [espiento/a]
exuberante
florecido/a
fresco/a
frondoso/a
hmido/a
leoso/a
liso/a
louzn/

maduro/a
medicinal
mesto/a
murcho/a
nocivo/a [prexudicial, danio/a]
nodoso/a
nu/na
oloroso/a
perenne
perfumado/a
pestilente
podre
prexudicial [nocivo/a, danio/a]
raro/a
rastreiro/a
recendente
resinoso/a
robusto/a
rubideiro/a
seco/a
serodio/a [tardo/a]
silvestre [ventureiro/a]
sombro/a
tardo/a [serodio/a]
tempern/
ventureiro/a [silvestre]
verde
vizoso/a
Verbos
agostar [secar]
agromar [brotar, xermolar]
apaar
apodrentar
arraigar [enraizar]
asombrar
brotar [agromar, xermolar]
chantar [cravar, espetar]
cheirar [ulir]

colleitar
cortar [tallar]

cravar [chantar, espetar]


crecer [medrar]
debullar [degraar]
decotar [demoucar]
degraar [debullar]
demoucar [decotar]
enraizar [arraigar]
enroscar(se)
enxertar
esfollar
esparexer
espetar [chantar, cravar]
espiar
florecer
grelar
inzar
libar
madurar [madurecer]
madurecer [madurar]
mazar
medrar [crecer]
merar
mirrar [murchar, rechumir]
murchar [rechumir, mirrar]
pastar
perfumar
plantar
podar
podrecer
polinizar
rarear
rebentar
recender
rechumir [mirrar, murchar]
repoboar
rodrigar
rozar
secar [agostar]
segar [seiturar]
seiturar [segar]
sementar
serrar
sombrear
tallar [cortar]
transplantar
ulir [cheirar]
vendimar
xermolar [agromar, brotar]

As plantas

Lxico

15

Actividades

As plantas

1.

Repara nos debuxos e asocia, cos nmeros adecuados, cada flor coa sa definicin.
1

Xasmn. Flor pequena de delicado recendo. Presenta cinco


ptalos brancos unidos nunha
soa peza.
Papoula. Flor de catro grandes ptalos que adoitan ser
dun vermello vivo, s veces
con ton negro na sa base.
Chorima. Flor pequena e recendente de cor amarela brillante. Aparece en acios entre
as espias do arbusto onde se
d: o toxo.
Pensamento. Flor de tres ptalos, polo xeral, tricolores:
branco, prpura e amarelo.

2.

10

Tulipn. Flor composta por seis


ptalos cerrados en forma de
globo ou de camp invertida.
Pode ter gran variedade de cores: rosa, amarelo, laranxa,
prpura...
Chuchamel. Flor moi olorosa
con ptalos en forma de tubos
de cor rosada ao comezo e
branco e amarelo ao final.
Destes tubos tamn saen os
seus longos estames.
Margarida. Flor cun gran nmero de ptalos brancos que
estn unidos, formando un crculo, a unha coroa central de
cor amarela.

Estalote ou abeluria. Flor


coa corola en forma de dedal
cunha cor entre rosa e prpura. Aparece pendurada con
outras a xeito de acio.
Caravel. Flor moi olorosa de
ptalos dentados de forma
irregular, de cor rosado-prpura nas especies silvestres.
Camelia. Flor que adoita posur varias fileiras superpostas
de ptalos formando a corola.
bastante grande (pode medir mis de 12 cm). As sas cores poden ser branco, prpura,
vermello, rosa, amarelo ou
mesmo bicolor.

Escribe estas oracins corrixindo as interferencias do casteln que haxa.


A hiedra unha planta trepadora que pode chegar ata os trinta metros de lonxitude.
............................................................................................................................... .......................................................................

Esquecn botarlles auga aos claveis e agora estn marchitos.


............................................................................................................................... .......................................................................

Preto do ro haba sauces, abeduis, fresnos e mesmo algn roble.


............................................................................................................................... .......................................................................

Creo que este ano a vendimia vai ser temprana porque eu xa vexo os racimos a punto.
............................................................................................................................... .......................................................................

16

Actividades
Resolve o encrucillado, composto polos nomes das rbores s que corresponden estas follas. Dmosche xa algunhas letras como axuda.
As plantas

3.

B
P

4.

Repara nas seguintes plantas. Investiga e indica a que outro produto, derivado delas, lle dan nome.
azafrn

asente

lio

1. Planta.
2. .....................................................................

macela

1. Planta.
2. .....................................................................

.........................................................................

.........................................................................

1. Planta.
2. .....................................................................

regalicia 1. Planta.
2. .....................................................................

.........................................................................

.........................................................................

1. Planta.
2. .....................................................................

papiro

.........................................................................

mostaza 1. Planta.
2. .....................................................................
.........................................................................

1. Planta.
2. .....................................................................
.........................................................................

cicuta

1. Planta.
2. .....................................................................
.........................................................................

17

Actividades
5.

Localiza nesta sopa de letras un antnimo de cada un destes adxectivos referidos s plantas. Emparllaos dereita.

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

Encadea estas fichas de domin de xeito que coincidan xuntos verbos sinnimos.
demoucar

seiturar

arraigar

degraar

segar

plantar

muchar

crecer

sementar

xermolar

debullar

enraizar

medrar

decotar

grelar

... ... ... ..

... ... ... ..

,.. ... ... ...

.... .... ...

.... .... ...

.... .... ...

... ... ... ..

,. .. .. .. ..

..

.. .. .. .. ..

,...........

7.

...........

mirrar

...........

6.

,...........

As plantas

caduco - hmido - murcho - pestilente - tempern - raro

.... .... ...

.... .... ...

.... .... ...

Explica cal , na ta opinin, o significado destes refrns.


O que a boa rbore se acolle, boa sombra o cobre.

Significado: ............................................................................................................................... ..............................................


Da rbore que est no chan, todos sacan un ramallo.

Significado: ............................................................................................................................... ..............................................


18

Lxico

A paisaxe natural
Substantivos
Formas e elementos
do terreo
aba [faldra, p]
abanqueiro [cadoiro, salto,
freixa, fervenza]
abismo
abra
acantilado [cantil]
afluente
albufeira
altiplano
aluvin
area
areal [praia]

aresta
areas movedizas
arnela
arquiplago
arrecife
atol
aveso
baca [conca, cunca]
bada [baa]
baa [bada]
baixamar [devalo]
baixo [banco de area]
bancada [bancal, socalco]
bancal [socalco, bancada]
banco de area [baixo]
barranco [precipicio]
beira [ribeira, marxe,
orela]
beiramar [maria]
boca

bocana
bocarribeira
burato [furado]
cabo
cachn
cadoiro [abanqueiro, salto,
freixa, fervenza]
cala
caldas
callao [seixo, coio]
camio
canal
canle [quenlla]
cann
cantil [acantilado]
carreiro [vieiro, verea, senda]
catarata
caudal
caverna [pala, espenuca,
gruta, cova]
cavorco
cerro [cua, outeiro]
chaira [planicie]
chousa [zarra]
cima [cspide, cumio, cume]
coio [seixo, callao]
congostra [corredoira, corga]
con
conca [baca, cunca]
confluencia
cordal [cordilleira, serra]
cordilleira [cordal, serra]
corga [congostra, corredoira]
corredoira [congostra, corga]
corrente
costa [litoral]
costa [pendente]
cova [pala, espenuca, gruta, caverna]

crter

estreito

cua [outeiro, cerro]

estrema [lindeiro, linde]

cume [cima, cumio, cspide]

estuario [esteiro]
faldra [aba, p]
falla
faralln
fenda [fsgoa, regaa, greta]
fervenza [cadoiro, salto,
freixa, abanqueiro]

cumio [cima, cume, cspide]

fiorde

cunca [baca, conca]

fsgoa [fenda, regaa, greta]

curota [picouto, curuto]

fondal

curso

fonte

curuto [picouto, curota]

fosa

cspide [cima, cumio, cume]

foxo

delta
depresin

freixa [abanqueiro, cadoiro, salto, fervenza]

descampado

furado [burato]

desembocadura [foz]

furna

deserto

gabia

desfiladeiro [garganta,
gorxa, engroba]

garganta [gorxa, desfiladeiro, engroba]

foz [desembocadura]

devalo [baixamar]
devasa
duna
encalco [presa, represa, encoro]
encoro [presa, represa, encalco]

glaciar

encrucillada

golfo

engroba [garganta, gorxa,


desfiladeiro]

gorxa [garganta, desfiladeiro, engroba]

enseada
escarpa

greta [fenda, fsgoa, regaa]

espenuca [pala, caverna,


gruta, cova]

gruta [pala, caverna, espenuca, cova]

estalactita

iceberg

estalagmita

illa

esteiro [estuario]

ill [manancial]

A paisaxe natural

Lxico
iIIote
insua
istmo
ladeira
lago
lagoa

lastra [laxe, lousa]


laxe [lastra, lousa]
leito
linde [lindeiro, estrema]
lindeiro [linde, estrema]
litoral [costa]
lomba [touticeira]
lousa [laxe, lastra]
macizo
manancial [ill]
mar
marco
marea
maria [beiramar]
marisma
marxe [ribeira, beira, orela]
mato [matogueira]
matogueira [mato]
meandro
meseta
mina
miradoiro
montaa
monte
noiro [ribada, ribazo]
ocano
ola
onda
orela [ribeira, beira, marxe]
outeiro [cua, cerro]
pala [gruta, caverna, cova,
espenuca]
pantanal
pantano
pasadoiro [paso]

20

paso [pasadoiro]
p [faldra, aba]
pedra
pena [rocha, penedo]
pendente [costa]
penechaira
pennsula
picouto [curuto, curota]
planalto
planicie [chaira]
plataforma
portela/o
porto
poza [charco]
pozo

praia [areal]
preamar
precipicio [barranco]
prego [dobra]
presa [encalco, represa, encoro]
promontorio [punta]
punta [promontorio]
quenlla [canle]
rada
rampla
rpido
regaa [fenda, fsgoa, greta]
regato [regueiro]
regueiro [regato]
relanzo [remanso, vaira]
remanso [relanzo, vaira]
represa [encalco, presa, encoro]
ra
ribada [noiro, ribazo]
ribazo [ribada, noio]
ribeira [orela, beira, marxe]
ro
rochedo
rompente

salina
salto [abanqueiro, cadoiro,
freixa, fervenza]
sebe
seixo [callao, coio]
senda [carreiro, verea, vieiro]
serra [cordal, cordilleira]
socalco [bancal, bancada]
solleiro
terrapln
terreo
tmbolo
torrente
touticeira [lomba]
vaira [remanso, relanzo]
val
valga [valgada, valia]
valgada [valga, valia]
valia [valgada, valga]
vao
varga
verea [vieiro, carreiro, senda]
vertente
vieiro [verea, carreiro, senda]
volcn
xerfa
zarra [chousa]
Tipos de terreo
agra

agrelo
agro [leira, terreo, veiga]
arboredo
arr [cmaro]
barbeito [poula]
bosque
bouza
braa [tremedal, lameiro]
campa [campa]
campa [campa]
campo

canteira [pedreira]
coial [coieira, seixal]
coieira [coial, seixal]
cmaro [arr]
couto
cuncheiro
deserto
devesa
eira
ermo
estepa
estivada [roza, senra, seara]
foresta
fraga
gndara
graa
herbal [herbeira]
herbeira [herbal]
lameiro [tremedal, braa]
leira [agro, terreo, veiga]
oasis
pampa
panasco
pramo
pasteiro
pasto
pedreira [canteira]
peneda
poula [barbeito]
pradara
prado
regado
restreba
restrollo
rochedo
roza [estivada, senra, seara]
sabana
seara [senra, estivada, roza]
secao [sequeiro]
seixal [coieira, coial]
selva

senra [roza, estivada, seara]

Lxico
taiga
terreo [agro, leira, veiga]
touza
tremedal [braa, lameiro]
tundra
vaganto
varcia [varxa]
varxa [varcia]
veiga [terreo, agro, leira]
xungla
Adxectivos
abisal
abrupto/a [esgrevio/a, fragoso/a, escarpado/a]
accidentado/a
acuoso/a

afastado/a [arredado/a,
lonxincuo/a]

costo/a [costento/a, pendente]


crepuscular
chairo/a [chan/ch]
chan/ch [chairo/a]
desrtico/a
doce
elico/a
ermo/a [inculto/a]
escarpado/a [fragoso/a,
abrupto/a, esgrevio/a]
escuro/a [fusco/a]
esgrevio/a [fragoso/a,
abrupto/a, escarpado/a]
fluvial
forestal
fragoso/a [esgrevio/a,
abrupto/a, escarpado/a]
fusco/a [escuro/a]
illado/a
illn/ [insular]
inaccesible
inculto/a [ermo/a]
insular [illn/]
lacustre
lamacento/a

agrario/a
aluvial
areento/a [areoso/a]
arredado/a [afastado/a,
lonxincuo/a]
arxiloso/a
asilvestrado/a
augacento/a
autctono/a
aveso/a [sombrizo/a]
campesio/a
campestre
campo/a
contaminado/a
costeiro/a
costento/a [costo/a, pendente]

lonxincuo/a [afastado/a,
arredado/a]
manso/a
mareiro/a
mario/a
martimo/a
meridional
mesto/a
monteso/a
natural
occidental

oriental
pantanoso/a
pendente [costo/a, costento/a]
ptreo/a
poeirento/a
potable
prximo/a
revolto/a
salgado/a
salino/a
setentrional
ssmico/a
solleiro/a
sombrizo/a [aveso/a]
torrencial
turbio/a
volcnico/a
Verbos
abalar
aboiar [flotar]
abrochar [agromar]
abrollar [manar]
acoutar
acugular
aflur
afondar
afundir
agrelar [xermolar]
agromar [abrochar]
anegar [asolagar, inundar]

asucar [sucar]
atravesar [cruzar]
baixar [descender]
coller [apaar, colleitar]
conflur
contaminar
crecer [medrar]
cruzar [atravesar]

A paisaxe natural

sequeiro [secao]

decotar [derramar]
decruar [anovar]
derramar [decotar]
descender [baixar]
desembocar
desertizar
devalar
discorrer
encorar
ermar
escalar
flotar [aboiar]
flur
fumegar
inundar [asolagar, anegar]
lindar
manar [abrollar]
medrar [crecer]
mergullar [somerxer]
nacer
percorrer
podar
queimar
recoller [apaar, coller]
somerxer [mergullar]
subir
sucar [asucar]
vadear

anovar [decruar]
apaar [coller, colleitar]
arder
arrolar
asolagar [anegar, inundar]

viaxar
xermolar [agrelar]
zumegar

21

Actividades
Resolve o encrucillado cos nomes dos elementos sinalados con tringulos de cores nesta paisaxe
costeira.

2.

Crea unha oracin con cada unha destas palabras. Consulta un dicionario se o precisas.

A paisaxe natural

1.

montaa - outeiro

............................................................................................................................... .....................................................................

............................................................................................................................... .....................................................................

lago - lagoa

22

............................................................................................................................... .....................................................................

............................................................................................................................... .....................................................................

Actividades
Asigna estes significados s palabras que lles corresponden. Escribe tamn unha oracin para cada
caso.
Lugar moi profundo e insondable

Grao mis alto ao que se pode


chegar, auxe

Orixe, causa ou principio


dalgunha cousa

Grande abundancia ou concorrencia


de cousas, persoas...

Gran separacin ou diferenza


entre persoas, cousas, ideas...
Parte mis elevada dunha montaa

A paisaxe natural

3.

Curso natural e permanente


de auga doce
Lugar onde mana auga da terra

cume
Significado orixinal: .......................................................................................................................................................................
Oracin: ..................................................................................................................................................................................................
Significado figurado: .....................................................................................................................................................................
Oracin: ..................................................................................................................................................................................................

ro
Significado orixinal: .......................................................................................................................................................................
Oracin: ..................................................................................................................................................................................................
Significado figurado: .....................................................................................................................................................................
Oracin: ..................................................................................................................................................................................................

abismo
Significado orixinal: .......................................................................................................................................................................
Oracin: ..................................................................................................................................................................................................
Significado figurado: .....................................................................................................................................................................
Oracin: ..................................................................................................................................................................................................

fonte
Significado orixinal: .......................................................................................................................................................................
Oracin: ..................................................................................................................................................................................................
Significado figurado: .....................................................................................................................................................................
Oracin: ..................................................................................................................................................................................................

23

Actividades

A paisaxe natural

4.

Le atentamente este texto e localiza nel os nomes dos elementos da paisaxe definidos.
A ruta comeza no aparcadoiro da base militar do monte Iroite, e segue pola pista de terra que nos leva s chairas do Barbanza. Para chegar a este punto tomamos como referencia o lugar de Moimenta,
que se atopa no quilmetro 7,5 da estrada de Noia a Boiro. Neste lugar debemos achegarnos ao cruzamento do que parte a estrada que sobe ao monte Iroite. A 100 metros do inicio hai unha pista asfaltada man esquerda que leva a Cadarnoxo. Segundoa uns 150 metros hai unha fermosa fervenza
xunto ponte do regato de Lamas. Se tedes tempo, paga a pena facer unha breve visita anda que implique separarse do camio. Retomando a pista principal iniciamos unha forte ascencin (de 490 m
en 8,5 km) entre plantacins de pieiros e eucaliptos. Podemos deternos en varios puntos para ollar as
fermosas vistas do val do ro Coroo e, ao fondo, a ra de Arousa. Tamn pasaremos (no km 0,9) por
unha fonte, xusto onde a estrada corta unha vella pista empedrada. Acadando os 500 m de altitude
(no km 4,2), nunha curva pechada esquerda, chegamos a un pequeno montculo do terreo que forma un miradoiro natural desde onde se domina un amplo sector das terras que rodean a serra. Uns
poucos metros mis adiante, a nosa pista mellora considerablemente. Moi preto hai un camio de terra que, man esquerda, baixa cara ao lugar de Casamea. Esta pista est en moi mal estado, mais o lugar ten interese botnico por posur varias especies de rbores exticas e ornamentais coma o carballo americano (Quercus rubra), o pieiro de Weymouth (Pinus strobus), o pieiro do Himalaia (Pinus
patula) e o loureiro real (Prunus laurocerasus) entre outros. Por fin (no km 8,5), coroamos o monte Iroite, onde est situada a EVA 10. Ao final da zona militar cmpre fixarse nas rochas que van aflorando
en sucesivas bandas e nas sas formas de erosin. Tamn cmpre destacar a existencia de zonas de mato atlntico moi interesantes.
www.sgea.org/rota_mamoas (adaptacin)

Salto de auga causado por un brusco desnivel


de terreo. ........................

Curso de auga moi pouco voluminoso.

Depresin xeogrfica entre montaas.

Grande extensin de terreo chan.

........................

Lugar onde mana a auga da terra.


........................

Curso natural de auga doce, constante e de


certa magnitude, que fle por un leito e vai
dar ao mar, a un lago... ........................
Lugar elevado desde onde se poden observar
vistas panormicas. ........................
Sucesin de montaas enlazadas entre si.
........................

........................

........................

Pedra de gran tamao que destaca na terra ou


no mar. ........................
Elevacin natural e importante do terreo.
........................

Elevacin pequena do terreo, outeiro.


........................

Esteiro ou tramo final dun val fluvial asolagado polo mar, provocado polo feito de afundirse a codia terrestre. ........................

Escribe oracins combinando as palabras anteriores.


............................................................................................................................... .................................................................
............................................................................................................................... .................................................................
............................................................................................................................... .................................................................
............................................................................................................................... .................................................................
............................................................................................................................... .................................................................
24

Actividades

6.

Agrupa e ordena as slabas de cada cor ata formar o nome das diferentes partes ou elementos
dun ro que aparecen nos debuxos.
mu

fer

me

gan

re

pa

in

en

ven

ro

nan

re

va

an

cial

to

dro

ma

ro

ta

sua

sa

co

gar

za

doi

ga

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

A paisaxe natural

5.

Reescribe estas oracins corrixindo os castelanismos que conteen.


Temos que subir ata o mirador que hai no alto da colina.
............................................................................................................................... .......................................................................

Aquela paisaxe era moi triste: unha enorme llanura polvorienta.


............................................................................................................................... .......................................................................

No medio daquel fiordo noruegus vimos un islote cheo de focas.


............................................................................................................................... .......................................................................

Nese alexado valle hai un fermoso bosque de faias.


............................................................................................................................... .......................................................................

Vin un lagarto no peasco que hai preto daquel riachuelo.


............................................................................................................................... .......................................................................

25

Actividades
Fai o salto do cabalo neste taboleiro e descubre, slaba a slaba, seis nomes de tipos de terreo segundo a sa vexetacin. Comeza polo recadro marcado cun punto.

A paisaxe natural

7.

BOU

VEI

RA

DE

GN

ZA

GA

BRA

SA

GA

VE

DA

FRA

Anota, coa axuda dun dicionario se o precisas, o significado de cada tipo de terreo.
Tipo de terreo: ..................... Significado: .........................................................................................................................
Tipo de terreo: ..................... Significado: .........................................................................................................................
Tipo de terreo: ..................... Significado: .........................................................................................................................
Tipo de terreo: ..................... Significado: .........................................................................................................................
Tipo de terreo: ..................... Significado: .........................................................................................................................
Tipo de terreo: ..................... Significado: .........................................................................................................................
8.

Asocia cada frase feita co seu significado.


Frase feita

Significado

A. Darlle golpes ao mar.

Provocar aflicin ou mgoa.

B. Ter montes e moreas.

Ir contra o sentir maioritario ou o costume.

C. Ir contra corrente.

Malograrse un asunto ou un negocio.

D. Facer chorar as pedras.

Posur algo en abundancia.

E. Ir por mal camio.

Deixarse levar pola mala vida.

F. Ir polo mar abaixo.

Perder o tempo nunha cousa que non d resultado.

Escribe un texto no que introduzas, con sentido, algunhas das frases feitas anteriores.
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................................................................

26

Lxico

O tempo meteorolxico
Substantivos
aire [ar]
aireada [ventada]
airexa [brisa]
alisios
alustro [lstrego, relampo]
anemmetro
anticicln
ar [aire]
arco da vella [arco iris]

cadorno [lazo]
calixe
calma
calmizo [bochorno]
calor
cancula
carambelo [carambo]
carambo [carambelo]
carazo [xeada]
ceo
chaparrada [balln, chuvascada, chuvasco]
chea [enchente, riada]

escampada [esteada, estiada]


esteada [escampada, estiada]
estiaxe
estiada [esteada, escampada]
falopa [folerpa, farrapo]
farrapo [folerpa, falopa]
fogaxe [bochorno, calmizo]
folerpa [falopa, farrapo]
friaxe
fro

choiva [chuvia]
chuvascada [chaparrada, balln, chuvasco]
arco iris [arco da vella]
ardenta
arrefriamento
arroiada [enxurrada]
atmosfera
auganeve [torba]
aurora austral
aurora boreal
vrego
axada [refacho]
babuxa [poalla, chuvisca, orballo, barruzo]
balln [chaparrada, chuvascada, chuvasco]
barmetro
barruzo [poalla, chuvisca,
orballo, babuxa]
btega [tromba]
bochorno [calmizo]
bonanza
borrasca
borraxeira
brtema [nboa, neboeiro]
brisa [airexa]
bruma

chuvasco [chaparrada, chuvascada, balln]


chuvia [choiva]
chuvisca [orballo, poalla, barruzo, babuxa]
cicln
cifra [xistra]
cirro
clima
climatoloxa
coriscada [corisco]
corisco [coriscada]
cmulo
depresin
diluvio [dioivo]

dioivo [diluvio]
embate [golpe de mar]
enchente [chea, riada]
enxurrada [arroiada]

frira
fronte
furacn
galerna
golpe de mar [embate]
gota [pinga]
grao
humidade
isoterma
lazo [cadorno]
lstrego [alustro, relampo]
mar
maraxe
marea
mareira
maremoto
marusa
mera
mistral
monzn
nboa [brtema, neboeiro]
neboeiro [brtema, nboa]

nevada [nevarada]

nevarada [nevada]
nevarisca [nevisca]
neve
nevisca [nevarisca]
nimbo
nords [nordeste]
nordeste [nords]
nube
nubeiro
nubosidade
onda [vaga]
orballo [poalla, chuvisca, barruzo, babuxa]
pedra [pedrazo, sarabia]
pedrazo [sarabia, pedra]
pinga [gota]
pluvimetro
poalla [orballo, chuvisca, barruzo, babuxa]
precipitacin
presin
raio
raiola [raxeira]
raxeira [raiola]
refacho [axada]
relampo [alustro, lstrego]
relento [sereno]
remuo
reso [rosada]
riada [enchente, chea]
roibn
rosada [reso]
sarabia [pedrazo, pedra]
seca [secura]

O tempo meteorolxico

Lxico
secura [seca]
sereno [relento]
sieiro
siroco
solsticio
tempestade
temporal [tormenta]
termmetro
terral
tifn
tormenta [temporal]
trompa [btega]
tronada
trono
torba [auganeve]
tornado

anubrado/a [cuberto/a, toldado/a, nubrado/a]

solar

rido/a

sombro/a [aveso/a]

rtico/a

sufocante

asollado/a [solleiro/a]

tebroso/a [tenebroso/a]

aveso/a [sombro/a]

tenebroso/a [tebroso/a]

bochornoso/a

tpedo/a [morno/a]

borrascoso/a
bretemoso/a [neboento/a]

toldado/a [cuberto/a, anubrado/a, nubrado/a]

brillante

tormentoso/a

brumoso/a

torrencial

clido/a

trrido/a

calmo/a

variable

caloroso/a

ventoso/a [airoso/a]

chuviento/a

xeado/a

chuvioso/a

xlido/a

claro/a [despexado/a]

Verbos

cuberto/a [toldado/a, nubrado/a, anubrado/a]

aclarar [clarear, despexar]

desagradable

alagar [asolagar, inundar,


anegar]

despexado/a [claro/a]

28

agostar [azamelar]

ecuatorial

alustrar [lostregar, relampar]

elico/a

amainar

estrelado/a

anegar [asolagar, inundar,


alagar]

difano/a
treboada [trebn]
trebn [treboada]
tromba [btega]
trono
vaga [onda]
vagalln
vendaval
ventada [aireada]
vento
virazn
viruxe
xeada [carazo]
xeo
xistra [cifra]
Adxectivos
abrigoso/a
agradable
airoso/a [ventoso/a]
alpino/a
antrtico/a

solleiro/a [asollado/a]

fresco/a
fro/a

anubrar [nubrar, toldar, cubrir]

glacial
hmido/a
iluminado/a
intempestivo/a
mollado/a
morno/a [tpedo/a]
neboento/a [bretemoso/a]

arrefriar

nival

asolagar [anegar, inundar,


alagar]

nubrado/a [cuberto/a, toldado/a, anubrado/a]

asubiar

pesado/a

azamelar [agostar]

poeirento/a

azoutar

polar
seco/a

barruzar [chuviar, poallar,


orballar, faiscar]

semicuberto/a

bruar

calmar(se)
cambiar
chover
chuviar [poallar, orballar,
barruzar, faiscar]
clarear [aclarar, despexar]
cubrir [toldar, anubrar, nubrar]
despexar [clarear, aclarar]
escampar [estiar, estear]
escurecer
estalar
estear [estiar, escampar]
estiar [estear, escampar]
faiscar [chuviar, poallar,
orballar, barruzar]
gotear [pingar]
inundar [anegar, asolagar,
alagar]
lostregar [alustrar, relampar]
merar
nevar
nubrar [anubrar, toldar, cubrir]
orballar [chuviar, poallar,
barruzar, faiscar]
pingar [gotear]
poallar [chuviar, orballar,
barruzar, faiscar]
quecer
quentar
refrescar
relampar [lostregar, alustrar]
sarabiar
soprar
toldar [anubrar, cubrir, nubrar]
tronar
ventar
xear
xistrar
zoar

Actividades
Repara no significado destes smbolos meteorolxicos.
VENTOS
Frouxo
Despexado

Nubes e claros

Anubrado

Moi anubrado

Chuvia
Moderado

O tempo meteorolxico

1.

Forte
Orballo

Chuvasco

Treboada

Neve

Nboas

Debuxa no mapa de Galicia os smbolos que corresponden a esta predicin meteorolxica.


Predicin para ma
O sistema de baixas presins que se sita sobre o mar do Norte
aumentar progresivamente a sa influencia sobre Galicia.
Deste xeito, durante todo o da de ma continuar a inestabilidade. Agrdanse ceos anubrados na metade oriental do pas,
mesmo con precipitacins que podern ser de neve por enriba
dos 1200 m. Na metade occidental irn alternando nubes e claros con posibilidade dalgns chuvascos ocasionais.
Tamn haber nboas costeiras, mis probables no litoral das
Ras Baixas. Os ventos continuarn de compoente oeste, frouxos na costa norte galega e moderados no resto.

Tendo en conta o modelo anterior, escribe a predicin do tempo que representa estoutro mapa.
Predicin para ma
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................
.......................................................................................................................

2.

Resolve estas adivias relativas a elementos da meteoroloxa.


No ceo son de auga,
na terra de po,
na igrexa de lume
e unha tea nos ollos.
.........................

Voo sen s,
asubo sen boca,
azouto sen mans
e nin me ves nin me tocas.
.........................

Alta coma as torres,


branca como hai flores,
todo o cobre, todo o cobre
ags o ro, que non pode.
.........................

29

Actividades

O tempo meteorolxico

3.

Escribe de novo estas oracins reordenando os adxectivos destacados. Todos eles foron cambiados
de oracin.
Os montaeiros resgardronse nas sas tendas para fuxir do fro sufocante.
............................................................................................................................... ......................................................................

O da era solleiro, de chuvia e moito vento, pero ns demos igual o noso paseo.
............................................................................................................................... ......................................................................

No invernadoiro estabamos a corenta graos e haba moita humidade. Aquilo era abrigoso.
............................................................................................................................... ......................................................................

Eu, para baarme, prefiro a auga rida. Nin moi fra nin moi quente.
............................................................................................................................... ......................................................................

A chuvia morna provocou esta fin de semana grandes asolagamentos en Nicaragua.


............................................................................................................................... ......................................................................

Fixeches ben comprando este xersei de la: moi intempestivo.


............................................................................................................................... ......................................................................

Impresionoume visitar o deserto do Shara pola sa paisaxe tan torrencial.


............................................................................................................................... ......................................................................

Haba un da glacial, as que decidimos poer os baadores e irmos praia.


............................................................................................................................... ......................................................................

4.

Relaciona cada refrn co seu significado.


Refrn

Significado

A. Nunca chove a xeito de todos.

As desgrazas non duran eternamente.

B. Vento e ventura pouco dura.

Convn ser precavido e estar preparado para todo.

C. Deus d o fro segundo a roupa.

mellor non darlles voltas a cousas que xa pasaron.

D. O que foi e xa pasou, o vento o levou.

A unanimidade moi difcil de conseguir.

E. Nunca choveu que non escampase.

A boa sorte non dura moito.

Escribe un dilogo no que introduzas coherentemente algns dos refrns anteriores.


............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................

30

Actividades
Resolve este encrucillado.
O tempo meteorolxico

5.

Calor ou aire quente que produce sufocacin.


Espazo breve de tempo en que
loce o sol nun da de chuvia.
Mar moi axitado, que pode facer perigosa a navegacin.
Falta de chuvia durante unha
tempada longa.
Chuvia ou neve acompaada
de vento forte e xlido.

6.

Golpe de vento producido por


un cambio brusco na sa direccin.

Cada unha das porcins de auga conxelada que caen cando


neva.

Luz breve e moi intensa que se


produce por unha descarga
elctrica na atmosfera durante unha tormenta.

Estado do ambiente cando a


temperatura inferior a cero
graos, o que fai que se conxele a auga.

Nboa pouco espesa, especialmente a que se forma no mar.

Rudo forte que acompaa o


lstrego ao producirse unha
descarga elctrica na atmosfera.

Vento particularmente fro,


forte e molesto.

Clasifica estas expresins coloquiais segundo signifiquen chover moito ou chover pouco.
Mexar os paxaros.

Caer auga a xerros.

Chover a cachn.

Chover a fo.

Chover miudio.

Caer auga mida.

Chover s cuncas.

Caer unha faiscada.

Chover pouco

Chover moito

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

31

Actividades

O tempo meteorolxico

7.

Agrupa e ordena as slabas de cada cor ata formar os verbos que corresponden a cada definicin.
te

so

gos

tar

ar

la

tol

dar

re

nar

es

gar

mai

cla

ar

Facer perder a claridade do ceo. .......................


Cubrir de auga. .......................
Secar no vern un ro, unha fonte... .......................
Diminur a intensidade do vento, da chuvia... .......................
Tornar claro o ceo. .......................
Deixar de chover. .......................
8.

Ofrece a forma galega correcta dos seguintes castelanismos.


Incorrecto
copo

9.

Correcto
....................

Incorrecto
escarcha

aguaceiro

....................

sequa
pedrisco

Correcto
...................

Incorrecto
nublado

Correcto

roco

...................

lluvioso

...................

....................

granizo

....................

templado

...................

....................

carmbano

...................

soleado

...................

...................

Identifica cun X o significado correcto destas expresins coloquiais.


Ver o ceo aberto.

Coma quen oe chover.

Descubrir un segredo.

Amosarse intranquilo.

Enfadarse moito.

Sen facer caso.

Sentir un alivio inesperado.

Con gran paciencia.

Andarlle o vento polas plas.

Pasarlle o sol pola porta.

Ter ideas tolas, non ter sentido.

Estar preocupado.

Ter sono.

Esquecer algo.

Andar moi amodo.

Perder unha boa oportunidade.

Crea un breve texto no que introduzas, con sentido, algunhas das expresins anteriores.
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................

32

Lxico

O tempo cronolxico
Substantivos
Partes do da
abrente [amencer, amaecer, aurora, alba, alborada, rompente]
alba [amencer, amaecer,
aurora, abrente, alborada, rompente]
alborada [amencer, amaecer, aurora, abrente, alba,
rompente]

ocaso [crepsculo, solpor]


rompente [amencer, amaecer, aurora, abrente,
alborada, alba]
sern
solpor [crepsculo, ocaso]

tarde
tardia

amaecer [amencer, alba,


aurora, abrente, alborada, rompente]
amencer [alba, amaecer,
aurora, abrente, alborada, rompente]
anoitecer [bocanoite, luscofusco, noitia]
atardecida
aurora [amencer, amaecer,
alba, abrente, alborada,
rompente]
bocanoite [anoitecer, luscofusco, noitia]
crepsculo [solpor, ocaso]
luscofusco [anoitecer, bocanoite, noitia]
madrugada
ma
maancia
media ma
media noite
medioda
noite
noite pecha
noitia [anoitecer, bocanoite, luscofusco]

Perodos de tempo: das


[orde cronolxica]
luns [segunda feira]
martes [terceira feira]
mrcores [cuarta/corta feira]
xoves [quinta feira]
venres [sexta feira]
sbado
domingo

vern [esto]
outono
inverno

aniversario

Perodos de tempo:
outros [de menor a
maior]
segundo
intre
minuto
instante [momento]
hora
xeira [xornada]
da
quincena
mes

axenda

antigidade
atraso [demora, tardanza]
badalada
cabodano
calendario [almanaque]
camp [sino]
cancula
centenario
cincuentenario
cronmetro
cuarto crecente [abalo]
cuarto minguante [devalo]
data
demora [tardanza, atraso]
devalo [cuarto minguante]
diario
efemride
espertador

Perodos de tempo: meses [orde cronolxica]


xaneiro
febreiro
marzo
abril
maio
xuo [san Xon]
xullo [Santiago, a sega]
agosto [santa Mara]
setembro [san Miguel]
outubro [outono, san Lucas]
novembro [santos, san Martio]
decembro [Nadal]

corentena
bimestre
trimestre
estacin
cuadrimestre
semestre
ano
bienio
trienio
cuadrienio
quinquenio [lustro]
sexenio
dcada [decenio]
sculo
milenio
poca [era]

Perodos de tempo:
estacins [orde
cronolxica]
primavera

Medida e control do
tempo
abalo [cuarto crecente]
almanaque [calendario]

eternidade
fin de semana
frecuencia
futuro [porvir]
horscopo
idade
inverna
la chea
la nova
milenario
pasado
porvir [futuro]
predicin [prognstico]
presente
prognstico [predicin]
quenda [rolda, vez]
reloxo
rolda [vez, quenda]
rutina
tardanza [demora, atraso]

O tempo cronolxico

Lxico
tempo
sazn
sino [camp]
vacacins
veraneo
vspera
vez [rolda, quenda]
Adxectivos
abrileiro/a
actual
anterior [previo/a]
anticuado/a

antigo/a
anual
atrasado/a [demorado/a]
bianual
bienal
bimensual
bimestral
bisesto
breve
centenario/a
cclico/a [peridico/a]
constante [permanente, incesante, continuo/a]
contemporneo/a
continuo/a [permanente,
incesante, constante]
cotin/
cuadrimestral
demorado/a [atrasado/a]
diario/a
dirno/a
dominical
efmero/a [fuxido/a, fugaz, pasaxeiro/a]
estival
eterno/a
festivo/a
frecuente [usual, habitual]
fugaz [efmero/a, fuxido/a,
pasaxeiro/a]
futuro/a

34

fuxido/a [efmero/a, fugaz, pasaxeiro/a]


hbil
habitual [frecuente, usual]
incesante [permanente,
constante, continuo/a]
infrecuente [inusitado/a,
inslito/a]
inslito/a [infrecuente, inusitado/a]
interino/a [provisional,
transitorio/a]
inusitado/a [infrecuente,
inslito/a]
invernal
laborable
lectivo/a
lento/a
lixeiro/a [rpido/a]
marzal
matinal [matutino/a]
matutino/a [matinal]
mensual
milenario/a
moderno/a
natural
noctmbulo/a
nocturno/a
novo/a
outonal
pasado/a
pasaxeiro/a [efmero/a, fugaz, fuxido/a]
perecedoiro/a
peridico/a [cclico/a]
permanente [constante, incesante, continuo/a]
posterior
precoz
prematuro/a
previo/a [anterior]
provisional [interino/a,
transitorio/a]
primaveral
quincenal
quinquenal
rpido/a [lixeiro/a]
recente
rutineiro/a
sabtico/a
santo/a

secular
semanal
semestral
sempiterno/a
serodio/a [tardo/a]
simultneo/a
tardo/a [serodio/a]
tempern/
transitorio/a [provisional,
interino/a]
trimestral
usual [frecuente, habitual]
vello/a
vespertino/a
vindeiro/a
zodiacal
Verbos
acabar [rematar, conclur,
terminar]
acostumar [adoitar]
adiantar [anticipar]
adiar [aprazar, pospoer,
postergar]
adoitar [acostumar]
agoirar
alborexar [amaecer, lumbrigar, clarear]
amaecer [lumbrigar, alborexar, clarear]
anoitecer
anticipar [adiantar]
aprazar [adiar, pospoer,
postergar]
apresurar [apurar, bulir]
apurar [apresurar, bulir]
atardecer
atrasar
bulir [apurar, apresurar]
clarear [amaecer, lumbrigar, alborexar]
comezar [iniciar, empezar]
conclur [acabar, rematar,
terminar]
continuar [seguir]
demorar
durar
empezar [comezar, iniciar]
hibernar
iniciar [comezar, empezar]
invernar

lumbrigar [amaecer, clarear, alborexar]


madrugar
pasar [transcorrer]
pospoer [adiar, aprazar,
postergar]
postergar [adiar, aprazar,
pospoer]
predicir [prognosticar, presaxiar]
presaxiar [predicir, prognosticar]
presentir
prever
previr
prognosticar [predicir, presaxiar]
rematar [acabar, conclur,
terminar]
retardar
seguir [continuar]
tardar
terminar [rematar, conclur, acabar]
transcorrer [pasar]
trasnoitar
veranear
Adverbios de tempo
acoto [decote, decoto]
a deshora [a destempo,
tarde]
a destempo [a deshora,
tarde]
a diario
agora
anda

a mido
antano
antes
antonte
ao mesmo tempo [asemade]
arestora
arreo
asemade [ao mesmo
tempo]

s veces [de cando en cando, de vez en cando, por


veces]
a tempo
axia [pronto]

cedo
daquela

de cando en cando [de vez en


cando, s veces, por veces]
decontado [deseguido, enseguida]
decote [decoto, acoto]
decoto [decote, acoto]
deseguido [decontado, enseguida]
despois [logo]
de vez en cando [de cando en
cando, s veces, por veces]
endexamais [nunca, xamais]
enseguida [deseguido, decontado]
entn

entrementres [mentres, namentres]


hogano
hoxe
hoxe en da
logo [despois]
ma
mentres [namentres, entrementres]
namentres [mentres, entrementres]
noutrora [outrora]
nunca [xamais, endexamais]
onte

outrora [noutrora]
pasadoma
por veces [s veces, de cando
en cando, de vez en cando]
pronto [axia]
sempre
tarde [a deshora, a destempo]
trasantonte
xa
xamais [nunca, endexamais]

O tempo cronolxico

Lxico

Actividades
1.

Crea unha oracin con cada unha destas palabras. Consulta un dicionario se o precisas.
bimensual - bimestral

............................................................................................................................... .......................................................................
............................................................................................................................... .......................................................................
previr - prever

............................................................................................................................... .......................................................................
............................................................................................................................... .......................................................................
centenario - sculo

............................................................................................................................... .......................................................................
............................................................................................................................... .......................................................................
hogano - hoxe

............................................................................................................................... .......................................................................
............................................................................................................................... .......................................................................
2.

Ordena cronoloxicamente estes nomes de partes do da. Ten en conta que algns son sinnimos.
noite - tardia - ma - amencer - solpor - medioda - abrente - luscofusco
alborada - anoitecer - maancia - sern - tarde - madrugada - noitia

madrugada - ............................................................................................................................... ...............................................


............................................................................................................................... ...........................................................................

35

Actividades

O tempo cronolxico

3.

Asocia cada adxectivo definicin que mellor lle acae. Deste xeito formars seis series de sinnimos.
tempern - fuxido - frecuente - serodio - fugaz - precoz - duradeiro - inusitado - efmero - asiduo
continuo - pasaxeiro - adiantado - permanente - habitual - constante - tardo - cotin - inslito

Que pasa axia, de curta duracin.

.......................

.......................

.......................

.......................

Que non cesa, que dura no tempo.

.......................

.......................

.......................

.......................

Que sucede antes do acostumado.

.......................

.......................

.......................

Que sucede tarde, despois do


momento preciso.

.......................

.......................

Que ocorre moi poucas veces.

.......................

.......................

Que ocorre de forma regular, con


frecuencia.

.......................

.......................

.......................

.......................

Inventa oracins nas que introduzas, con sentido, algns dos adxectivos anteriores.
............................................................................................................................... .................................................................
............................................................................................................................... .................................................................
............................................................................................................................... .................................................................
............................................................................................................................... .................................................................
4.

Agrupa e ordena as slabas de cada cor ata formar seis adverbios de tempo.
ton

tro
ce

ta
de

an
da

co
t

ou
con

la
a

o
do

te
que

do
ra

Adverbios: ............................................................................................................................... ................................................


Agora completa convenientemente cos anteriores adverbios as seguintes oracins.
Ese castelo foi ....................... residencia do conde de Lemos.
Convn que comamos hoxe os xurelos, porque xa os mercamos ....................... .
Chegaches moi ....................... e anda non teo a cea lista.
Espera un pouco, que Mara vai vir ....................... .
Xon e os seus amigos van ....................... ao ftbol para apoiar o seu equipo.
Se non lembro mal, ....................... eu tia o pelo curto.
36

Actividades

bulir

adoitar

prognosticar

pasar

comezar

seguir

conclur

predicir

transcorrer

aprazar

acostumar

terminar

continuar

apurar

pospoer

iniciar

... ... ... ..

... ... ... ..

.. .. .. .. ..

.. .. .. .. ..

...........

... ... ... ..

...........

...........

... ... ... ..

.... .... ...

6.

O tempo cronolxico

Encadea estas fichas de domin de xeito que coincidan xuntos verbos sinnimos.

...........

5.

.... .... ...

.... .... ...

.... .... ...

... ... ... ..

... ... ... ..

Identifica, rodendoos cun crculo, os adverbios de tempo que hai nestes refrns. Despois explica
coas tas palabras o significado de cada dito popular.
Anda non me deron a carne e xa me piden os sos.

Significado: ............................................................................................................................... ..............................................


Amor, tempo e fortuna axia mudan.

Significado: ............................................................................................................................... ..............................................


Antes que acabes, non te gabes.

Significado: ............................................................................................................................... ..............................................


Quen chega tarde paga, non chega cedo a nada.

Significado: ............................................................................................................................... ..............................................


O tempo nunca ten prsa, pero sempre chega.

Significado: ............................................................................................................................... ..............................................


37

Actividades
Clasifica estas expresins coloquiais de acordo co seu significado.

O tempo cronolxico

7.

Xa choveu.

Cando mexen as galias.

Nun tristrs.

Cando as ras cren pelo.

Nun chiscar de ollos.

Onde vai.

A boas horas.

Btalle un can.

Meu dito, meu feito.

Xa medraron os carballos.

Tarde piaches.

Cando chova para arriba.

Inmediatamente,
decontado

Pasou moito tempo

Xa tarde

Nunca

...........................

...........................

...........................

...........................

...........................

...........................

...........................

...........................

...........................

...........................

...........................

...........................

Escribe oracins nas que introduzas algunhas das expresins coloquiais anteriores.

8.

............................................................................................................................... ...............................................................

............................................................................................................................... ...............................................................

............................................................................................................................... ...............................................................

............................................................................................................................... ...............................................................

Observa estas correspondencias entre os nomes cultos e os nomes populares dalgns meses.
Nome culto

Nome popular

xuo

san Xon

xullo

Santiago

setembro

san Miguel

outubro

san Simn

novembro

Santos ou san Martio

decembro

Nadal

Investiga e completa correctamente estes refrns populares utilizando os anteriores nomes populares dos meses.

.............................

das uvas, moito me tardas e que pouco me duras.

Polo ............................. a sardia molla o pan.


Por ............................. pinta o bago.
Por ............................. cada ovella ao seu curral.
Por ............................. proba o vio, o porco por ............................. .
38

Lxico

Tradicins, festas e ritos


Substantivos

santo [da onomstico]

Tradicins, festas e ritos


de ciclo anual
Reis
Entroido
enterro da sardia
Coresma
Semana Santa
maios
San Xon
vendima
magosto
matanza do porco
Nadal

verbena

Outras tradicins, festas


e ritos
aniversario [da dos anos]
bautizo
cabodano
casamento [voda, casorio]
casorio [voda, casamento]
confirmacin
da dos anos [aniversario]
da onomstico [santo]
enterro

voda [casorio, casamento]


vodas de ouro
vodas de prata
Entroido
anteface
boteiro
careta [mscara]

choca [chocallo]
chocalleiro [choqueiro]
chocallo [choca]
choqueiro [chocalleiro]
cigarrn [peliqueiro]
cocido
comadre
compadre
comparsa
coresma
disfrace
filloas
lacn con grelos
mscara [careta]
mascarada

exequias [funeral]
festa
festa gastronmica
festa patronal
festexo
festn
funeral [exequias]
misa
primeira comun
romara

orellas
pantalla
peliqueiro [cigarrn]
perruca
piata
xeneral
Maios
armazn
copla
cuberta

decoracin [ornamentacin]
fincho
flor
hedra
laranxa
maias
maiola
ornamentacin [decoracin]
ovo
rei/raa do maio [xefe/a do
maio]
solista
xefe/a do maio [rei/raa do
maio]
Vendima
acio [pia]
adega [bodega]
augardente
augardenteiro/a
bagazo
billa
bocoi
bodega [adega]
borra [pouso]
botella
cangallo
caste [variedade]
cepa [vide, videira]
cesto
cuba
embude [funil]
espicha
funil [embude]
fustalla
lagar
lagarada
mosto
pia [acio]
pipa
pipo [pipote]
pipote [pipo]

pouso [borra]
prensa
uva
variedade [caste]
vendimador/ora
vide [cepa, videira]
videira [vide, cepa]
via [viedo]
viedo [via]
viateiro/a
vio branco
vio clarete
vio tinto
Magosto
castaa
castaa boleca [castaa oca]
castaa folga [castaa verde]
castaa maia [castaa seca]
castaeiro/a
castieiro
fincho
fogueira
lume
magosteiro/a
ourizo
Matanza do porco
adega [bodega]
anlise
androlla [botelo]

bao [salgadoiro]
barreo
boche [livin]
bodega [adega]
botelo [androlla]

Tradicins, festas e ritos

Lxico
cacheira [cachucha]

manueis

igrexa

cachucha [cacheira]

misa do galo

invitacin [convite]

chourizo

noite de Reis

invitado/a [convidado/a]

cocho [porco]

Noiteboa

matrimonio

coitelo

Noitevella

namoramento

corazn

panxolia [vilancico]

noivado

cortello

polvorn

noivo/a

curral

Reis

padrio - madria

espiazo [so]

turrn

pedida

facho de palla

vilancico [panxolia]

pretendente

figadeira

xaneiras

proclamas [amoestacins]

graxa

Vodas

prometido/a

lacn

adro

regalo [agasallo]

gape [banquete]

restaurante

agasallo [regalo]

sacerdote [crego, cura]

altar

sancristn/

amigo/a

sancrista

amoestacins [proclamas]

s [catedral]

arras

testemua

livin [boche]

banquete [gape]

torta nupcial

lombelo [raxo]

brinde

lume

camareiro/a

maseira [pa]

catedral [s]

matachn/ina [matador/ora]

chea [enchente, farta]

matadoiro

chofer [condutor/ora]

matador/ora [matachn/ina]

cocieiro/a

morcilla

colexiata

xulgado

pa [maseira]

comensal

valse

porco [cocho]

compaeiro/a

vecio/a

rabo

condutor/ora [chofer]

votos

raxo [lombelo]

confesor

Enterros

roxn

convidado/a [invitado/a]

alivio [consolo]

salchichn

convite [invitacin]

salgadoiro [bao]

crego [cura, sacerdote]

atade [cadaleito, caixa,


fretro]
buraca [tumba, sepultura,
cova]

sangue
so [espiazo]

cabodano

unto

cadaleito [atade, caixa,


fretro]

veterinario/a
xamn

cadver

zorza

40

Nadal

cura [sacerdote, crego]

caixa [atade, cadaleito,


fretro]

aguinaldo

desposorio

campa

aninovo

dote

camposanto [cemiterio]

badaladas

enchente [chea, farta]

cemiterio [camposanto]

beln

enxoval

cinsas

cantos de Reis

esponsais

coche fnebre

da dos inocentes

estrao/a [descoecido/a]

condolencia [psame]

da de Reis

farta [chea, enchente]

consolo [alivio]

coroa de flores
cova [buraca, tumba, sepultura]
crego [cura, sacerdote]
cripta
cura [sacerdote, crego]
defuncin [pasamento, falecemento, morte, bito]
defunto [morto, finado]
d
enterrador/ora [sepultureiro/a]
epitafio
exequias [funeral]
falecemento [pasamento,
defuncin, morte, bito]
fretro [atade, cadaleito,
caixa]
finado [defunto, morto]
funeral [exequias]
lpida
loito
mausoleo
mortalla [sudario]
morte [pasamento, falecemento, defuncin, bito]
morto [defunto, finado]
necroloxa
necrolxica
nicho
bito [pasamento, falecemento, defuncin, morte]
panten
prroco
partilla
pasamento [falecemento,
defuncin, morte, bito]
psame [condolencia]
sacerdote [crego, cura]
sarcfago [sartego]
sartego [sarcfago]
sepulcro
sepultura [cova, tumba,
buraca]
sepultureiro/a [enterrador/ora]
sudario [mortalla]
testamento
tumba [sepultura, cova,
buraca]
tmulo

Lxico
Festas e romaras
abada [reitoral]
alal
andas
baile
banda de msica
barraca [caseta]
cabalios
cadeiras voadoras
campanario
campo da festa [terreiro]
capela
capeln
carballeira
carrusel
caseta [barraca]
coches de choque
crego [cura, sacerdote]
cruceiro
cura [sacerdote, crego]
ermida
exvoto
fogos artificiais

foguete
fogueteiro
foliada [xolda]
fregus/esa
freguesa [parroquia]
gaiteiro/a
grilanda
lambonada [larpeirada]
larpeirada [lambonada]
mosteiro
muieira
multitude [xento]
nora
ofrecemento [promesa]
orquestra
palco
pandeirada

pandeireteiro/a
parroquia [freguesa]
peregrino/a
polbeiro/a
procesin
promesa [ofrecemento]
plpito
reitoral [abada]
romeiro/a
rosquilla

rosquilleiro/a
sacerdote [crego, cura]
santo/a
santuario
tamborileiro/a
terreiro [campo da festa]
tmbola
xento [multitude]
xolda [foliada]
Adxectivos
aconfesional
alegre
algareiro/a
animado/a
antigo/a
anual
cerimonioso/a
clerical
confesional
cristin/
divertido/a
enloitado/a
entretido/a
farto/a
festeiro/a [trouleiro/a]
festivo/a
fnebre
funerario/a
gastronmico/a
laico/a
ldico/a

lutuoso/a
maduro/a
mxico/a
mortuorio/a
necrolxico/a
novo/a
pagn/
piadoso/a
popular
porcino/a
relixioso/a
retranqueiro/a
rexoubeiro/a
sagrado/a
santo/a
satrico/a
supersticioso/a
tradicional
triste
trouleiro/a [festeiro/a]

compadecer [condoer(se)]
comungar
condoer(se) [compadecer]
confesar
conmemorar
consagrar
convidar [invitar]
cortar

Tradicins, festas e ritos

velorio

decorar
destilar
disfrazar(se)
divertir(se)
enterrar [soterrar, inhumar]
falecer [finar, morrer]
festexar
finar [falecer, morrer]
gozar
inhumar [soterrar, enterrar]
invitar [convidar]
matar
misar
morrer [falecer, finar]
namorar(se)
oficiar

verde
vincola
xovial

orar [rezar]

Verbos
abillar
acompaar
adobar
agasallar [regalar]
alugar
amoestar
axeonllar(se)
bailar
bautizar
beber
bendicir
cantar
carrexar
casar
celebrar
cociar
comer

pisar

organizar
persignarse
predicar
prensar
prometer(se)
regalar [agasallar]
reservar
rezar [orar]
salgar
sangrar
soterrar [enterrar, inhumar]
tocar
troulear
vendimar
venerar
xaxuar
xogar

41

Actividades
Identifica, cos seus nmeros, os nomes dos diferentes elementos desta festa ou romara popular.

Tradicins, festas e ritos

1.

10
12

13

14
11
15

3
4

16
17

6
19

18

20

santo .....
carrusel .....
grilandas .....
capela .....
polbeira .....
2.

procesin .....
rosquilleira .....
caseta de tiro .....
fogueteiro .....
romeiro .....

gaiteiro .....
andas .....
baile .....
foguete .....
banda de msica .....

exvoto .....
palco .....
crego .....
campo da festa .....
nora .....

Escribe unha oracin con cada unha destas palabras. Consulta un dicionario se o precisas.
festeiro - festivo

............................................................................................................................... .......................................................................
............................................................................................................................... .......................................................................
fnebre - funerario

............................................................................................................................... .......................................................................
............................................................................................................................... .......................................................................
42

Actividades
Resolve este encrucillado.
Tradicins, festas e ritos

3.

Expresin de dor ou pesar polo falecemento de algun.


Roupa negra que se leva como
sinal exterior de dor, pola morte dunha persoa.
Caixa onde se coloca o cadver
que vai ser enterrado.
Terreo descuberto onde se enterran os mortos.

4.

Cerimonia con que se acompaa o enterro dunha persoa ou


se honra a sa memoria.
Aniversario da morte dunha
persoa e cerimonia que se celebra.
Galera ou capela subterrnea
dun templo onde se enterraban os mortos ou onde se custodiaban as reliquias.

Lousa con algunha inscricin


gravada para que a xente recorde algo ou a algun, en especial as que se poen sobre a
sepultura.
Inscricin na lpida dunha tumba en memoria dun defunto.
Reunin de persoas para velar
un defunto pola noite.

Fai corresponder estas palabras con cadanseu significado.


enxoval - esponsais - Coresma - choqueiro - partillas - xaneiras

Cantigas populares propias do Aninovo. .........................


Promesa de matrimonio feita entre futuros esposos. .........................
Individuo disfrazado de forma descoidada, con calquera roupa e con careta. .........................
Conxunto de pezas de roupa e mobles que os noivos levan ao matrimonio. .........................
Perodo de corenta e seis das que vai do mrcores de Cinsa ata o da de Pascua. .........................
Parte da herdanza que lle corresponde a cada un dos herdeiros. .........................
Completa adecuadamente os ocos coas palabras anteriores.
No Enterro da Sardia, xusto cando comeza a ......................... , a min gstame ir de ......................... .
Onte reunronse os meus tos con todos os seus fillos para facer as ......................... .
O que mis me gusta do Nadal escoitar como cantan as ......................... a xente da vila.
Xa estn feitos os ......................... , as que cmpre ir preparando o teu ......................... para a voda.
43

Actividades

Tradicins, festas e ritos

5.

Le este texto e localiza nel as palabras que corresponden a cada unha das definicins posteriores.
Cando chegaba o tempo da vendima en Paizs, parecame estrear un corazn novo. O limpar a adega e a fustalla eran os comezos. Logo o ceo participaba tamn na gran festa. Unhas nubes cor de borra do vio, dun morado case translcido, estirbanse, altas, contra o fondo de nacre, coma escualos
preguiceiros. O aire era ambario, un suave vento de trmino de vacacins axitaba de vez en vez as rbores, e a abeleira antiga faca decer devagario todo o seu ouro. De vez en vez, tamn, caan as breves chaparradas de outono, que reflectan o aire e deixaban tras delas un embriagante e forte cheiro
a terra mollada e ozono.
Haba que apresurarse entn a cortar os acios, antes de que as choivas os apodrecesen, e todo era un
bulir e bulir de cestos, cantares e tesouros. Despois via o transo de pisar o vio, e prensalo baixo a vella prensa de carballo, e levalo bodega. De todos os que bailaban apretando cos ps nus os acios
para que espremesen o mosto, os mis chistosos eran Xon de Senn e Manuel Cancelas, que facan
unhas reviravoltas de ribeir moi graciosas, coma se estivesen na romara das Dolores de Vedra que caa por aquelas datas. Das mozas, ulindo a campo e a mosto, coas sas pernas mouras, xiles e repiniqueiras, os ollos brillantes, o cabelo solto e o xustillo desatado, levaba a palma Florinda. En torno a
elas, voaban zoadoras avespas e abellns borrachos de mosto.
Era logo moi gustoso o ver deitar a prensa aquel vio vermello, anda mosto, que esparexa un cheiro
de gloria, e que suba dende a adega pouco a pouco, e a aromatizando os cuartos todos da casa durante das. O vio de Paizs tia sona pola antigidade das castes e o mosto lobano os vendimadores
e a xente de paso pola sa aromtica dozura. Despois fervan as pipas cun son cantarn; eu gustaba
moito de destapar as tapas frouxas dos pipotes e aplicar a orella a aquel encanto, coma se estivese ondo violns.
Xos Mara Castroviejo, Memorias dunha terra (adaptacin)

Grupo de plantas ou animais que comparten


unha serie de caractersticas comns que permiten distinguilas doutros individuos da mesma especie. .......................
Operacin de coller as uvas das videiras, e poca do ano en que se realiza esta operacin.
.......................

Zume de uvas que non sufriu a accin do fermento, polo que non ten alcol. .......................
Parte da casa, xeralmente subterrnea, ou
construcin independente onde se fai ou se
garda o vio. .......................

Recipiente de madeira destinado a conter vio, mis pequeno ca o bocoi, cunha capacidade entre 250 e 500 litros. .......................
Mquina que serve para comprimir, por exemplo, certos froitos (olivas, uvas, mazs...) para
que solten o lquido que conteen.
.......................

Conxunto de recipientes de madeira (barrs,


bocois, cubas, toneis...) en que se envasa o vio dunha adega. .......................
Conxunto de uvas presas a un talo.

.......................

Resume en das lias o contido esencial de cada pargrafo.


Pargrafo 1: ............................................................................................................................... .....................................
............................................................................................................................... ................................................................

Pargrafo 2: ............................................................................................................................... .....................................


............................................................................................................................... ................................................................

Pargrafo 3: ............................................................................................................................... .....................................


............................................................................................................................... ................................................................

44

Lxico

O medio rural
Substantivos
Dependencias e elementos adxacentes casa
labrega
abellariza [alvariza]
adega [bodega]
afumadoiro
alboio [pendello, alpendre,
cuberto]
alpendre [alboio, pendello,
cuberto]
alvariza [abellariza]
baca [maseira]
bebedoiro
bodega [adega]
cabazo [hrreo, piorno]

canceira
cancela
cancelo
casal [casaro]
casaro [casal]
celeiro
coelleira
colmea [trobo, cortizo]
colmo
comedeira [manxadoira,
presebe]
corte
cortello
cortia
cortizo [trobo, colmea]
cuberto [pendello, alpendre, alboio]
curral
curro
eira

eirado
esterqueira
fonte
forno
galieiro [poleiro]
granxa
hrreo [cabazo, piorno]
horta
lagar
lavadoiro
manxadoira [comedeira,
presebe]
maseira [baca]
meda [palleiro]
muro
pallar [palleira]
palleira [pallar]
palleiro [meda]

pendello [alpendre, cuberto, alboio]


pa
po
piorno [hrreo, cabazo]
poleiro [galieiro]
pombal
pozo
presebe [comedeira, manxadoira]
quinteiro
sebe
silo
tendedeira
terreiro
trobo [cortizo, colmea]
tulla

valado [valo]
valo [valado]
Apeiros, utensilios e
mquinas
acea
adival [trelo, sedeo]
aixada
ancio [angazo]
angazo [ancio]
apeiro [aveo]
arado

aveo [apeiro]
bocal [bozo, buceira]
bozo [bocal, buceira]
brosa [machada]
buceira [bozo, bocal]
canzo [canizo]
calzo [forra]
canada [canado, muxideira]
canado [canada, muxideira]
canastra
canastro
canga [traba, torga]
canga [xugo]
canizo [canzo]
carabelo
carro
cesta
cesto
coleiro
colleitadora
corda [trela]
espeque [estaca]

espeto
estaca [espeque]
estadullo [fungueiro]
forcada [galleta]
forra [calzo]
fouce [foucio, gadao]
foucia [foucio]
foucio [fouce, gadao]
foucio [foucia]
fresa
fungueiro [estadullo]
gadaa
gadao [foucio, fouce]
galleta [forcada]
grade
legn
legoa
machada [brosa]
machado
macheta
machete
malladoiro
malladora
mallo
moa
muo
muxideira [canada, canado]
muxidoira
nora
pa
patela
paxe
peneira
picaraa
pico
podn
queipo
quenlla
rabela
rao

Lxico
rapa [rebola]
rebola [rapa]
romana
O medio rural

rozadoira
sacha [sacho]
sacho [sacha]

sedeo [adival, trelo]


segadora
sementadora
torga [canga, traba]
traba [canga, torga]
tractor
trela [corda]
trelo [adival, sedeo]
trollo
vencello [vincallo]
vetillo
vincallo [vencello]
xugo [canga]
As leiras e os seus elementos
agra
agro [leira, veiga]
arr [cmaro, toutizo]
barbeito [poula]
camio
carreiro [verea]
cercado
chanta [chanto]
chanto [chanta]
chousa [zarra]
cmaro [arr, toutizo]
corredoira
espantallo
estacada
estrema [estremeiro]
estremeiro [estrema]
invernadoiro
labrado
leira [agro, veiga]
linde
marco

46

pista
poula [barbeito]
regado
regato
rego [suco]
regueiro
secao [sequeiro]
sequeiro [secao]
serventa
servidume de paso
suco [rego]
terrn
toutizo [cmaro, arr]
veiga [leira, agro]
verea [carreiro]
vilar
zarra
O traballo agrcola
alcacn [ferraa]
anada [colleita]
arrenda [bima]
batume [estrume, mulime]
bima [arrenda]
cava
ceifa [sega, seitura]
colleita [anada]
cultivo
enxerto
esterco
estrume [mulime, batume]
feixe [gavela, mollo]
ferraa [alcacn]
fertilizante
gandara
gandeiro/a
gando
gavela [feixe, mollo]
labrego/a
lentura
malla
moenda
mollo [gavela, feixe]
montn [morea]
morea [montn]
mulime [estrume, batume]
poda
recoleccin [recolleita]
recolleita [recoleccin]

rega
roza
seca
sega [ceifa, seitura]
seitura [ceifa, sega]
sementeira
vendima
xurro
Adxectivos
abundante
agrario/a
agrcola
anegado/a [asolagado/a]
rido/a
asolagado/a [anegado/a]
augacento/a
aveso/a [sombrizo/a]
baldo/a [ermo/a]

bravo/a [bravo/a]
bravo/a [bravo/a]
ceibo/a
chairo/a [chan/ch]
chan/ch [chairo/a]
choco/a
costento/a [pendente]
enxoito/a [seco/a]
ermo/a [baldo/a]
escaso/a
estremeiro/a [lindeiro/a]
frtil
fertilizante
florecido/a
fresco/a
fro/a
gandeiro/a
hortcola
hmido/a
labrego/a
lamacento/a
lento/a
lindeiro/a [estremeiro/a]
louzn/

maduro/a
manso/a
murado/a [valado/a]
murcho/a
pendente [costento/a]
podre
raro/a
rico/a
seco/a [enxoito/a]
serodio/a [tardo/a]
solleiro/a
sombrizo/a [aveso/a]
tardo/a [serodio/a]
tempern/
valado/a [murado/a]
verde
vizoso/a
Verbos
abacelar [amontear, aporcar]
abrir
abrollar [manar]
achaiar [achanzar]
achanzar [achaiar]
agromar [xermolar, brotar]
alagar [inundar, asolagar,
anegar]
amontear [abacelar, aporcar]
amontoar [amorear]
amorear [amontoar]
anegar [inundar, alagar,
asolagar]
apaar [coller]
apodrentar
aporcar [abacelar, amontear]
arar [labrar]
arrendar
arrincar
asolagar [inundar, alagar,
anegar]
atar
axofrar
axotar [escorrentar, espantar]
bater
bimar
botar [sementar, plantar]
brotar [xermolar, agromar]

Lxico
carrexar [carretar]
cavar
ceibar [soltar]
cercar
cerrar
chocar [incubar]
colgar [pendurar]
coller [apaar]
colmar
cortar
cribar
cultivar
debullar [degraar]
decotar [demoucar, podar]
degraar [debullar]
demoucar [podar, decotar]
derramar [estragar]
desbravar
empoleirar(se)
encerrar
enrestrar
enxertar
escorrentar [axotar, espantar]

esfollar
esgallar [esgazar, rachar]
esgazar [esgallar, rachar]
esmagar [machucar]
espantar [axotar, escorrentar]
esparexer
estabular
estercar
estonar [mondar, pelar, parar]
estragar [derramar]
estremar [lindar]
fertilizar
fumigar
gadaar
gradar
grelar
incubar [chocar]
inundar [asolagar, alagar,
anegar]
labrar [arar]
lindar [estremar]
machucar [esmagar]
mallar [trillar]
manar [abrollar]

mirrar [murchar, rechumir]


moer
mollar
mondar [estonar, pelar, parar]

rachar [esgazar, esgallar]


rapar [tosquiar]
rarear
rebentar
rechumir [murchar, mirrar]
regar
rozar

O medio rural

carretar [carrexar]

sachar
segar [seiturar]
seiturar [segar]
murar [valar]
murchar [mirrar, rechumir]
muxir
padexar
parar [mondar, pelar, estonar]
pelar [mondar, parar, estonar]
pendurar [colgar]
peneirar
picar [trinzar]
plantar [sementar, botar]
podar [demoucar, decotar]
podrecer
queimar

sementar [botar, plantar]


soltar [ceibar]
sulfatar
tosquiar [rapar]
transplantar
trillar [mallar]
trinzar [picar]
trollar
valar [murar]
varrer
vendimar
vesar
xermolar [agromar, brotar]

Actividades
1.

Asocia estes nomes de terras de labor co seu significado. Consulta un dicionario se o precisas.
chousa - agra - barbeito - secao - horta - agro

Terra de labor de pouca extensin prxima


casa onde se cultivan legumes, hortalizas...
...........................

Terra de labor moi seca, que non regada.


...........................

Terra de labor, polo xeral de pouca extensin,


que pertence a un s dono. ...........................

Terra de labor que se deixa descansar unha


tempada sen sementar. ...........................
Terra de labor cercada de pouca extensin, xeralmente preto da casa, dedicada a cultivo de
cereal ou a pasto. ...........................
Conxunto de terras de labor. ...........................

Crea oracins nas que introduzas, con sentido, algunhas das palabras anteriores.
............................................................................................................................... .................................................................
............................................................................................................................... .................................................................
............................................................................................................................... .................................................................
47

Actividades
Localiza nesta sopa de letras o nome de todos os elementos sinalados no debuxo. Despois asocia
cada nome co seu nmero.

O medio rural

2.

14
18
9
16

13
8

15

10
4

12
11

17
2

48

1. .........................

6. .........................

11. .........................

16. .........................

2. .........................

7. .........................

12. .........................

17. .........................

3. .........................

8. .........................

13. .........................

18. .........................

4. .........................

9. .........................

14. .........................

5. .........................

10. .........................

15. .........................

Actividades
Indica as palabras que corresponden s seguintes definicins. Despois usa esas palabras para completar o texto que che ofrecemos.
Aparello para moer e triturar produtos como
cereais ou olivas e edificio onde est instalado
algn destes aparellos. ........................

Estrutura de paus, canas ou vimbios con diversos usos: soporte para curar chourizos, suxeicin
lateral da carga do carro... ........................

Lugar cuberto e cerrado que forma unha construcin parte ou que est no interior doutra,
onde se garda o gando. ........................

Cantidade de gran que se moe de cada vez.

Pedra do muo, que xira sobre outra fixa chamada p, para triturar o gran ou as olivas.
........................

Pequena canle de madeira, nun muo de auga, por onde cae o gran que chega moa.
........................

O medio rural

3.

........................

Conxunto de materias orgnicas formado por


restos vexetais mesturados ou non con excrementos animais, que se lle bota terra para
que sexa mis frtil. ........................
Muro feito xeralmente de pedras ou terrns,
que cerra unha propiedade ou separa das.
........................

Brazado atado de trigo, herba seca, vides...


........................

Canle longa e pouco fonda que se fai nun terreo, para sementar, ao aralo. ........................

As cousas que ela faca todos os das eran para min grandes aventuras. Parecame un milagre ter na
man a corda que gua as vacas e que animais tan grandes obedecesen os meus nerviosos tironcios.
Sentronme un da no .......................... e tia a sensacin de ir esvarando por un mar de terra, sobre as
ondas dos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . No tempo da malla carrexamos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e rasqueime coma un can
a comechn das espigas na pel suada e renegrida. Ao pasar un . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , rabueime nas silveiras e tiven que lamber o sangue. Logo fomos baarnos no ro, un ro vexetal, verde, espeso de herbas de auga que xa na superficie agromaban con florias brancas. Estabamos as das soas, espidas,
cmplices, rindo e salpicndonos, protexidas polas rbores. Unha vez, na casa da ta nai, preguntei
polo retrete e todos riron, e al fomos as das, na . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , agachadias, a facelo entre os
animais, coa saia recollida sobre o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . No . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , cos ollos pechos, aprendn a
distinguir as farias co tacto das xemas. A faria de trigo como a seda; a do centeo, como a la; a
do manzo, como o lio. Se metes as mans na caixa chea de . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xa non queres volver sacalas. O muo era un lugar mxico. Podiamos pasar unha eternidade hipnotizadas polo movemento da .......................... e da .......................... , mentres chegaba o gurgullo da auga polas orellas do chan.
E indo de ac para al coa ta nai, escoitei falares, fortes blasfemias e doces cantigas, que endexamais ora, coma se o alto muro do pazo fose tamn feito adrede para que non pasasen as palabras da
aldea. unha dona misteriosa a memoria. Ns non escollemos os recordos. Eles viven a sa vida. Van
e veen. s veces, vanse para sempre. E hai recordos que se apegan a ns maneira do lique pedra.
Manuel Rivas, En salvaxe compaa

4.

Emparella os castelanismos incorrectos da esquerda coas formas correctas que lles corresponden.
establo - rastrillo - surco - sembrar - azada
desbrozar - cobertizo - ordear - finca

rego - muxir - angazo - corte - rozar


alpendre - leira - sementar - aixada

Incorrecto

Correcto

Incorrecto

Correcto

Incorrecto

Correcto

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

49

Actividades
Resolve este encrucillado cos verbos que designan as diferentes accins debuxadas.

O medio rural

5.

Indica agora os apeiros, utensilios ou mquinas que se empregan en cada labor.


............................................................................................................................... .....................................................................
............................................................................................................................... .....................................................................
............................................................................................................................... .....................................................................

6.

Asocia estas frases feitas co seu significado.


Frases feitas

Significados

A. Vir ao rego.

Ter o mando ou o control nunha situacin.

B. Poer o carro diante dos bois.

Estar distrado, non decatarse de algo evidente.

C. Non dicir nin arre nin xo.

Precipitarse, facer algo antes de tempo.

D. Ter a vara e a besta.

Ter moito traballo adiantado.

E. Ter moito millo no hrreo.

Or os consellos e convencerse do erro en que se estaba.

F. Estar na horta e non ver as verzas.

Ser indeciso.

Completa estes breves textos coa expresin anterior que mellor lles acaia.
Non sei para que lle preguntas a Marta. Ela . . . . . . . . . .
....................................... e ao final sempre temos que decidir ns.

50

Non fagas reservas para viaxar en xuo se anda non


sabes se ters vacacins. Eu
penso que . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
........................ .

Ao principio Xon negbase; mais, finalmente, despois de falarmos con el,


................................................. e
accedeu a repetir o exame.

Lxico

O medio urbano
Substantivos
Ncleos de poboacin
aforas [arredores, periferia,
arrabaldes, alfoz]
aldea [lugar]
alfoz [arrabaldes, arredores,
aforas, periferia]
arrabaldes [alfoz, arredores,
aforas, periferia]
arredores [aforas, periferia,
arrabaldes, alfoz]
barriada
barrio
bisbarra [comarca]
bloque de vivendas

capital
casal [casaro]
casaro [casal]
centro
centro histrico [zona vella]
cidade [urbe]
comarca [bisbarra]
concello [municipio]
distrito
ensanche
freguesa [parroquia]
localidade [poboacin]
lugar [aldea]
metrpole
municipio [concello]
parroquia [freguesa]
periferia [alfoz, arrabaldes,
arredores, aforas]
poboacin [localidade]
rueiro
suburbio

urbanizacin
urbe [cidade]
vecianza
vila
zona vella [centro histrico]
Vas de comunicacin
atallo
autoestrada
autova
avenida
bulevar
calzada
camio
canella [canelln]
canelln [canella]
carreiro [vieiro, verea, senda]
carril
congostra [corredoira]
corredoira [congostra]
estrada
pasarela
paseo
paso a nivel
paso elevado
paso subterrneo
ponte

ra
ra cega
travesa
senda [vieiro, verea, carreiro]
tnel
va
viaduto
verea [vieiro, senda, carreiro]
vieiro [verea, senda, carreiro]

Edificios e
establecementos
aeroporto
albergue
asilo [residencia de ancins]
banco
bar
biblioteca
cadea [crcere, prisin]
cafetara
cmping
camposanto [cemiterio]
canceira municipal
capela
crcere [cadea, prisin]
casa da cultura
casa do concello
castelo
catedral [s]
cemiterio [camposanto]
centro comercial
chabola [choupana]
choupana [chabola]
chal
chal acaroado
chal pareado
clnica
colexio
comercio [tenda]
comisara
conservatorio
edificio [inmoble]
embaixada
escola
escola infantil
estacin
estadio
estafeta [oficina de correo]
facultade
gardara [xardn de infancia]
gasolineira

hospital
hostal
hotel
igrexa
inmoble [edificio]
instituto
lonxa
mercado
mosteiro
museo
oficina de correo [estafeta]
oficina de turismo
palacio [pazo]
pavilln
pazo [palacio]
pensin
piscina municipal
porto
pousada
prisin [cadea, crcere]
quiosco

raaceos
residencia de ancins [asilo]
saln de xogos
sanatorio
s [catedral]
tanatorio
tenda [comercio]
universidade
xardn de infancia [gardara]
xulgado
zoolxico
Outros elementos
urbanos
aglomeracin

O medio urbano

Lxico

52

alameda
aparcadoiro [estacionamento]
rbore
asento [banco]
aseos pblicos
atasco [embotellamento]
balbordo [barullo, bulicio,
rebumbio]
banco [asento]
barullo [bulicio, rebumbio,
balbordo]
beirarra
beirava
bifurcacin
boca de rega
bordo
bucina
bulicio [barullo, rebumbio,
balbordo]
cabina telefnica
caixa do correo
cascallo [cascote]
cascote [cascallo]
chafariz
chafrn
charco [poza]
circulacin [trnsito, trfico]
cloaca
colector [contedor, depsito]
contaminacin [polucin]
contedor [colector, depsito]
costa [pendente]
cruzamento [interseccin,
encrucillada]
cuneta [gabia, foxo]
curva
depsito [colector, contedor]
descampado
desviacin [desvo]
desvo [desviacin]
domicilio [vivenda]
embotellamento [atasco]
empedrada
encrucillada [cruzamento,
interseccin]
enderezo
escaparate
esquina
estacionamento [aparcadoiro]

estanque
estatua
fachada
farol
firme [pavimento]
focha [fochanca]
fochanca [focha]
fonte
foxo [cuneta, gabia]
gabia [cuneta, foxo]
galera
garaxe
glorieta
guindastre
indicador
interseccin [cruzamento,
encrucillada]
local
marquesia
miradoiro
monumento
multitude
muralla
muro [valo]
panel publicitario
papeleira

parada [paraxe]
paraxe [parada]
parque
parqumetro
pasaxe
paso de pens
pavimento [firme]
peaxe
pendente [costa]
pen [viandante]
plano
polucin [contaminacin]
portdego [portaxe]
portal
portaxe [portdego]
poza [charco]
praza

rampla
rebumbio [balbordo, barullo, bulicio]
recanto [recuncho]
recuncho [recanto]
rede de sumidoiros
rotonda
rudo
sebe
semforo
silencio
sinal
soar [terreo edificable]
sumidoiro
terraza
terreo edificable [soar]
toldo
trfico [trnsito, circulacin]
trnsito [trfico, circulacin]
valo [muro]
vao
viandante [pen]
vivenda [domicilio]
xardn
Adxectivos
achegado/a [prximo/a]
afastado/a [distante]
alto/a
amplo/a
ancho/a
antigo/a
asollado/a [solleiro/a]
aveso/a [sombro/a]
baixo/a
bulicioso/a
calmo/a [tranquilo/a]
catico/a
cntrico/a
chan/ch
concorrido/a
distante [afastado/a]
espazoso/a
estreito/a
grande
interurbano/a
local
longo/a
mbil
moderno/a

municipal
navegable
novo/a
numeroso/a
peonil
pequeno/a
privado/a
provisional
prximo/a [achegado/a]
pblico/a
ribeirego/a [ribeirn/]
ribeirn/ [ribeirego/a]
ruidoso/a
ruinoso/a
rural
silencioso/a
solitario/a

solleiro/a [asollado/a]
sombro/a [aveso/a]
suburbano/a
tranquilo/a [calmo/a]
urbano/a
vello/a
Verbos
abrir
acelerar
andar [camiar]
aparcar [estacionar]
asfaltar
atallar [cortar]
atravesar [cruzar]
avariar(se)
avisar
baixar
bordear [flanquear]
camiar [andar]
carrexar [carretar]
carretar [carrexar]
circular
comerciar
comprar
conducir [guiar]
cortar [atallar]

Lxico
emigrar

morar [residir]

telefonar

deambular [errar, vagar]

entrar

pasear

torcer [virar, xirar]

demoler [derrur, derrubar]

envorcar

percorrer

traballar

derrubar [demoler, derrur]

errar [vagar, deambular]

perder(se)

transitar

derrur [derrubar, demoler]

escorregar [esvarar]

poboar

transportar

estacionar [aparcar]

reconstrur

trasladar(se)

esvarar [escorregar]

rehabilitar

tropezar

flanquear [bordear]

residir [morar]

urbanizar

frear

restaurar

vagar [deambular, errar]

guiar [conducir]

rodear

vir

habitar

ruar

virar [xirar, torcer]

desaloxar

indicar [sinalar]

sar

visitar

desviar(se)

inmigrar

sinalar [indicar]

vivir

edificar

ir

subir

xirar [virar, torcer]

O medio urbano

cruzar [atravesar]

Actividades
1.

Reescribe estas oracins ordenando os adxectivos destacados. Todos foron trocados de oracin.
O rpido crecemento prximo est a destrur algns fermosos lugares naturais das aforas.
............................................................................................................................... ...................................................................

A praza estaba moi peonil por culpa do concerto, por iso tardei case dez minutos en cruzala.
............................................................................................................................... ...................................................................

Esta ra concorrida. S poden acceder a ela os coches que teen aqu o seu garaxe.
............................................................................................................................... ...................................................................

boa idea vivir nese piso, porque est moi cntrico estacin de tren e de autobuses.
............................................................................................................................... ...................................................................

Na Corua estivemos nun hotel urbano, as puidemos ir a p a todas as partes.


............................................................................................................................... ...................................................................

2.

Agrupa e ordena as slabas de cada cor ata formar seis verbos sinnimos dos destacados en cada
oracin.
bu
rar

rru
ta

ta

cio
ar

bar

de
es

de

llar
vi

bor
am

nar
de

lar

Para chegarmos axia estacin de autobuses, o mellor cortar ( ........................ ) por esta ra.
Din que van derrur ( ........................ ) ese edificio tan antigo.
Tes que xirar ( ........................ ) dereita e despois xa atopas onde aparcar ( ........................ ).
Hoxe penso flanquear ( ........................ ) a costa e chegar ata o faro.
O neno estivo a vagar ( ........................ ) varias horas polas ras ata que o atoparon.
53

Actividades

O medio urbano

3.

Observa con atencin estes dous debuxos e describe por escrito as doce diferenzas que hai entre
eles.
A

Debuxo dunha ra de cidade cunha pequena pracia. Distnguense dez diferenzas co debuxo do
lado. Son as destacadas en negria:

Debuxo dunha ra de cidade cunha pequena pracia. Distnguense dez diferenzas co debuxo do
lado. Son as destacadas en negria:

Nun garaxe entra un coche de cor marrn (1). Un


varredor varre na beirarra (2). Nun comercio hai
un toldo verde (3). Tamn hai un farol (*farola)
dunha altura media (4). Hai unha tapa de sumidoiro dereita do farol (5). Nun lugar da ra hai
unha focha (*bache) (6). O gundastre leva un coche de cor laranxa (7). O paso de pens que hai
na ra ten oito bandas brancas (8). Hai un colector de papel que reborda (9). Hai unha papeleira de cor vermella (10). Unha seora bota unha
carta caixa do correo (*buzn) (11). Na pracia hai un chafariz de seis canos (12) botando auga.

Nun garaxe entra un coche de cor verde (1). Un


varredor, no mesmo lugar que o anterior, varre
na ra (2). Nun comercio hai un toldo azul (3). Tamn hai un farol (*farola) mis alto ca o anterior
(4). Hai unha tapa de sumidoiro esquerda do
farol (5). No mesmo lugar da ra non hai focha
(*bache) (6). O gundastre leva un coche de cor
amarela (7). O paso de pens que hai na ra ten
sete bandas brancas (8). Hai un colector de papel que non reborda (9). Hai unha papeleira de
cor verde (10). Un seor bota unha carta caixa
do correo (*buzn) (11). Na pracia hai un chafariz de catro canos (12) botando auga.

Pode haber outros elementos comns exactamente iguais: algns pens, cabina de telfonos,
soportais...

Pode haber outros elementos comns exactamente iguais: algns pens, cabina de telfonos,
soportais...

Diferenzas
1.

............................................................................................................................... .....................................................................

2. ............................................................................................................................... ......................................................................
3. ............................................................................................................................... ......................................................................
4. ............................................................................................................................... ......................................................................
5. ............................................................................................................................... ......................................................................
6. ............................................................................................................................... ......................................................................
7.

............................................................................................................................... .....................................................................

8. ............................................................................................................................... ......................................................................
9. ............................................................................................................................... ......................................................................
10. ............................................................................................................................... ....................................................................
11. ............................................................................................................................... ....................................................................
12. ............................................................................................................................... ....................................................................
54

Actividades
Reescribe estas oracins corrixindo os castelanismos que conteen.
A localidade riberea de Allariz ten un casco histrico moi ben conservado.
............................................................................................................................... .......................................................................

Meu av a camiando pola aceira e tropezou nunha tapa de alcantarilla.


............................................................................................................................... .......................................................................

O medio urbano

4.

Ten coidado cando chegues co coche a aquel cruce porque est cheo de baches.
............................................................................................................................... .......................................................................

O pabelln de deportes est tan alonxado que nos leva media hora chegar ata al.
............................................................................................................................... .......................................................................

Xa sei a direccin de Antn: ra Barcelona, 12. unha ra peatonal.


............................................................................................................................... .......................................................................

5.

Marca cun X o significado correcto destas palabras.


alfoz

Lugar alto desde onde se


aprecian vistas panormicas.

viaduto

Barrio dunha poboacin situado nos arredores.

Ponte con que unha estrada ou


va frrea salva unha depresin,
un lugar habitado, outra va...

Rudo provocado na ra polo


trfico e o xento.
choupana

Casa pequena e run construda con madeiras, cartns, plsticos, canas...

Espazo nas marxes dunha estrada.


chafrn

Camio en direccin oposta


daquel polo que se vai.

Sinal ou letreiro que indica o


nome dunha ra.
Praza, terraza ou construcin
semellante de forma circular.
Cuberta que protexe das inclemencias do tempo nas paradas do autobs.

Fachada dun edificio que substite unha esquina.


Aparello do autombil para
facer sinais acsticos.

Capa de pedra ou asfalto que


consolida o piso dunha estrada.
marquesia

Sistema de canalizacin de auga que salva un val ou depresin.

Espazo cuberto que algns edificios teen nas fachadas.


canella

Paso subterrneo aberto para facer unha va de comunicacin.


Ra moi estreita entre valos ou
casas.
Pequena construcin ao aire libre para a venda de peridicos.

Crea un pequeno texto no que combines, con sentido, todas as palabras anteriores.
............................................................................................................................... .....................................................................
............................................................................................................................... .....................................................................
............................................................................................................................... .....................................................................
............................................................................................................................... .....................................................................
............................................................................................................................... .....................................................................

55

Actividades

O medio urbano

6.

Indica as palabras que corresponden s seguintes definicins.


Interseccin de camios, ras ou estradas.
........................

Ra longa e ancha, xeralmente adornada con


rbores s beiras. ........................
Aparello que se fai soar nos autombiles para
facer sinais. ........................
Planta de tamao grande, con tronco leoso e
elevado que se divide en plas a partir de certa altura. ........................
Conducir, dirixir un vehculo. ........................
Vehculo utilitario de catro rodas movido pola accin dun motor. ........................
Ir polo bordo ou polas proximidades dun lugar.
........................

Espazo urbano amplo, sen edificar e rodeado


de edificios, onde adoitan conflur varias ras.
........................
Poste de sinalizacin, con luces de cores que se
acenden e apagan automaticamente, para
orientar e ordenar o trfico nas ras e nas estradas. ........................
Movemento ou circulacin de vehculos.
........................

Construcin grande dedicada a vivendas ou a


outros usos. ........................
Gran concentracin de vehculos nun punto
dunha estrada ou ra dificultando ou impedindo a circulacin. ........................

Completa agora este texto coas palabras anteriores.


Na cidade sucedanse os ciclos de calma e crispacin. Unha enrxica muller maior sacaba un brazo e a
cabeza pola xanela do seu ........................ escangallado, color verde vincha; na chapa, grandes reas pintadas de gris verdoso. A vella, coa sa voz rouca e impotente baixo a barafunda do ........................ , protestaba. Unha muller moito mis nova, impasible ao volante do seu ........................ carmn granza, agardaba que a vella se retirase marcha atrs. E a vella berraba.
Os ........................ atascados detrs da muller vella e mais da nova tocaban a ........................ , e os condutores bracexaban e berraban imprecacins inauditas. E algn baixaba do ........................ , disposto
a poer orde, pero apenas outro se desprazaba das cuartas no ........................ , o rbitro xa volva sentar ao volante renunciando sa misin pacificadora. Por fin a vella, sen parar de falar ela soa mentres
forcexaba para ........................ , acabou de retirarse. Segundo me afastaba do ........................ , puiden
ver como a cola de ........................ se a estirando e pouco a pouco recuperaba o ........................ a sa
fluidez normal, dicir, a fluidez dunha columna de tartarugas peregrinas.
Optei por ........................ a ........................ en direccin contraria s agullas do reloxo. Agardaba no
........................ unha muller cunha recua de nenos, todos collidos da man. Un dos nenos sorra. Miraba
o ........................ sen velo, sen decatarse de que estaban diante dun ........................ , e sorra dunha forma que me contaxiou dez ou doce segundos de calma. Cruzamos e o conxunto de muller e nenos torceu noutra direccin. Quedei parado un intre a mirar as sas cabezas radiantes afastarse mentres ran
e falaban, gozosos coma pardais.
A ........................ , demasiado estreita, afogaba entre os ........................ desmesurados, coa colaboracin
do ........................ . As sas ........................ raquticas estaban tan asoballadas naquel ambiente inimigo
de calquera forma de vida que realmente eran irrecoecibles. Aquelas ........................ vivan por defecto, milagrosamente alentadas por escasas racins de aire limpo, sol e auga que reciban do ceo coma unha esmola. Lembrei que noutro tempo existiran ........................ de maior tamao e corpulencia
naquela ra, quizais laranxeiras ou camelios, pero foran taladas e substitudas por estoutras varas peladas que, sen dbida, nunca chegaran a medrar o suficiente como para molestar as autoridades.
Xos Cid Cabido, Panificadora (adaptacin)

56

Lxico

A vida administrativa
Substantivos

conivencia

indemnizacin

mbito xudicial
absolucin
acareo
acatamento
acordo
acusacin

contencioso

indicio

culpabilidade

indulto

custas

inmunidade

defensa

inocencia

delito

instancia

demanda

instrucin

demandado/a

interpelacin

demandante

interrogatorio

denuncia

investigacin

denunciado/a

laudo

denunciante

lei

dereito

letrado/a [avogado/a]

desacato

lexislacin

descargo

litigante

desestimacin

litixio [preito]

detencin

maxistrado/a

acusado/a [inculpado/a]
adiamento [aprazamento]
adianto
agravante
alegacin
aleivosa
alleamento
antecedente
apelacin
aprazamento [adiamento]
arbitraxe
arquivo
artigo
asaamento
audiencia
auto
avogaca
avogado/a [letrado/a]
casacin
causa
citacin
cdigo civil
cdigo penal
comisin
comparecencia
conciliacin
condena

segredo profesional
sentenza
sobresemento
sospeita
sospeitoso/a
sumario
suspensin
testemua
testemuo
tribunal
venia
veredicto
vista
vulneracin
xuz/xuza

mediacin
minuta
nulidade
partido xudicial
pena
preito [litixio]
dilixencia

presuncin de inocencia

ditame

prexuzo

dolo

prisin

execucin

proba

eximente

procesamento

falta

proceso

feito

procurador/ora

fianza

protesta

fiscal

querela

fiscala

recurso

forza maior

recusacin

fraude

reincidencia

imputacin

requirimento

imputado/a

resolucin

incoacin

responsabilidade

incomparecencia

sala

inculpado/a [acusado/a]

secretario/a

xuzo
xulgado
xurado
xuramento
xurisdicin
xurisprudencia
xurista
xustiza
mbito econmico-empresarial
aboamento
acredor
acta
aduana [alfndega]
aduaneiro/a [alfandegueiro/a]
albar
alfndega [aduana]
alfandegueiro/a [aduaneiro/a]

A vida administrativa

Lxico

58

alugamento [arrendamento]
alugueiro/a
amortizacin
anticipo
arancel
arrendador/ora
arrendamento [alugamento]
arrendatario/a
asalariado/a
asegurador/ora
asinante
auditor/ora
auditora
aval
axuda de custo
ben
beneficiario/a
bolsa
bolseiro/a
bonificacin
cadro de persoal
capital
cheque
clusula
cobramento
comiso [confiscacin]
comit de empresa
competencia
compravenda
confiscacin [comiso]
contabilidade
contable
conta [importe]
contrato
contribunte
convenio colectivo
cooperativa
cota
crdito
currculo
custo
dbeda
debedor/ora
declaracin da renda
defensa
dficit
depsito
derrama

desafiuzamento
desempregado/a
desemprego
despacho
despedimento
doazn

embargo
empregado/a
empregador/ora
emprego
empresa
endebedamento
enquisa
escritura
exercicio
expropiacin
extracto
facenda
factura
facturacin
fiador/ora
fideicomiso
financiamento
firma [sinatura]
folga
folla de reclamacin
foro
franqua
garanta
gratificacin
gravame
herdanza
herdeiro/a [legatario/a]
hipoteca
importe [conta]
imposto
inmoble
insolvencia
inspeccin
inspector/ora
interventor/ora
investimento

legatario/a [herdeiro/a]
letra de cambio
liquidacin
liquidez
lucro
montepo
morosidade
multa
mutualidade
negociacin
nmina
orzamento [presuposto]
pagamento
patrimonio
peor
peoramento
perito
permuta
persoal
plusvala
pliza
poxa

poxador/ora
presidente/a
prstamo
presuposto [orzamento]
rateo
recadacin
recibo
rdito
renda
rescisin
retribucin
secretara
secretario/a
sede
selo
sinatura [firma]
sociedade
subrogacin
subscricin
subsidio

substitucin
taxa
taxacin [valoracin]
taxador/ora
tesourara
tesoureiro/a
testador/ora
testamento
usufruto
usufrutuario/a
valoracin [taxacin]
vencemento
venda
vicepresidente/a
vogal
xerencia
xerente
xunta
xuro
xustificante
mbito poltico-lexislativo
abstencin
acta
adiamento/a [aprazamento]
administracin
admisin
adxudicacin
alcalde/esa
alcalda
anteproxecto
apercibimento
aprazamento [adiamento]
aprobacin
asemblea
asesor/ora
asesora
cabido [concello]
casa consistorial [casa do
concello]
casa do concello [casa consistorial]
catastro
cdula
certificado
cesamento
circunscricin
comisin
comit de empresa

compulsa
comunidade autnoma
concellara
concelleiro/a [edil]
concello [cabido]
concello [municipio]
concurso de mritos
concurso-oposicin
confrara [gremio]
congreso dos deputados
consellara
conselleiro/a
constitucin
Cortes
delegacin
delegado/a
demora [dilacin]
denegacin
deputacin
deputado/a
derrogacin
despacho
dilacin [demora]
disposicin
documento
edicto
edil [concelleiro/a]
eleccins
emenda
empadroamento
enquisa
escano
escritura
escrutinio
estado
estado civil
estatuto
estatuto de autonoma
excedencia
exencin
expediente
firma [sinatura]
funcionario/a
goberno
gremio [confrara]
impugnacin
incompatibilidade
incumprimento

infraccin
infractor/ora
inhabilitacin
instancia
legalidade
legalizacin
lexislacin
lexislador/ora
lexislatura
maiora absoluta
maiora simple
mandato [orde]
ministerio
ministro/a
mocin
mocin de censura
municipio [concello]
nomeamento
normativa
notara
notario/a

rexistro
secretara
secretario/a
seguridade social
selo
silencio administrativo
sinatura [firma]
solicitude
suborno
titular
tramitacin
trmite [xestin]
urna

oposicin
opositor/ora
orde [mandato]
orde do da
ordenanza
padrn
papelame
parlamentario/a
plebiscito
pleno
portavoz [voceiro/a]
presidente/a
protocolo
proxecto de lei
queixa
ratificacin
real decreto
reconto
referendo
regulamento
revogacin

Adxectivos
amigable
acreditativo/a
adicional
administrativo/a
adxunto/a
alleable
alleo/a
arancelario/a
bancario/a
bilateral
catastral
cautelar
civil
coercitivo/a
competente
comunal
conforme
constitucional
consuetudinario/a
conxugal

vacante
validacin
vicepresidente/a
voceiro/a [portavoz]
votacin
voto
xestin [trmite]
xunta

criminal
culpable
decisorio/a
defensor/ora
delituoso/a
derrogatorio/a
desconforme
dilatorio/a
disciplinario/a
electoral
estatal
estatutario/a
exento/a
extraxudicial
falso/a
fidedigno/a
fiduciario/a
financeiro/a
fiscal
flagrante
foral
forzoso/a
funxible
ganancial
hereditario/a
hipotecario/a
ilegal
ilcito/a
improcedente
improrrogable
inalleable
inapelable
incompatible
incompetente
inocente
insolvente
instrutor/ora
interino/a
inxusto/a
irrevogable
legal
lexislativo/a
lextimo/a
lcito/a
lquido/a
literal
local
mercantil

A vida administrativa

Lxico

59

A vida administrativa

Lxico
moroso/a
municipal
notarial
numerario/a
oneroso/a
orixinal
orzamentario/a
pagadoiro/a
parlamentario/a
pecuniario/a
penal
pericial
plenario/a
poltico/a
preliminar
presunto/a
preventivo/a
privado/a
privativo/a
probado/a
probatorio/a
procedente
procesual
pblico/a
reincidente
retroactivo/a
salarial
sobresido/a
social
subsidiario/a
sucesorio/a
suposto/a
territorial
testamentario/a
tributario/a
vacante
vixente
xeral
xudicial
xurdico/a
xurisdicional
xusto/a
Verbos
aboar
absolver
abster(se)
acarear
acatar

60

actuar
acusar [inculpar]
adiantar
adiar [aprazar]
aducir [alegar]
alegar [aducir]
allear
alugar [arrendar]
amoestar
amortizar
anular
apelar
apercibir
aprazar [adiar]
aprehender [comisar, confiscar]
arbitrar
arquivar
arrendar [alugar]
asinar [firmar]

ater(se)
axuizar [xulgar]
casar
certificar
cesar
cominar
comisar [aprehender, confiscar]
comparecer
compulsar
conciliar
concorrer
confiscar [aprehender, comisar]
corrixir
cotexar
cubrir
cumprir
datar
decretar
deducir
demandar
denegar

denunciar
derrogar
desafiuzar
desaloxar
desestimar
dimitir
ditar
embargar
emendar
empadroar
empregar
endebedar(se)
escrutar
estipular
executar
eximir
expirar
expoer
expropiar
financiar
firmar [asinar]
fiscalizar
formalizar
ganar
gravar
habilitar
herdar
impugnar
imputar
incoar
incorrer
inculpar [acusar]
incumprir
indemnizar
indultar
infrinxir
inhabilitar
inhibir(se)
inspeccionar
instar
instrur
interpelar
interpoer
investigar
investir
lexislar
licitar
liquidar [saldar]

litigar [preitear]
mediar
nomear
orzar [presupostar]
penalizar
peorar
perder
poxar
preitear [litigar]
prescribir
presupostar [orzar]
procesar
promulgar
prorrogar
querelar(se)
ratear
ratificar
recadar
reclamar
recorrer
recusar
regular
reincidir
requirir
rescindir
resolver
revogar
saldar [liquidar]
selar
sentenciar
sobreser
subornar
subrogar
subscribir
taxar [valorar]
testar
tramitar
usufrutuar
validar
valorar [taxar]
vulnerar
xulgar [axuizar]

1.

Localiza na sopa de letras os nomes de todos os elementos sinalados neste debuxo, que representa un xuzo. Despois asocia cada nome co seu nmero.

A vida administrativa

Actividades

1
3

2
4

10

8
9
6

11

1.

............................

7.

............................

2.

............................

8.

............................

3.

............................

9.

............................

4.

............................

10.

............................

5.

............................

11.

............................

6.

............................

61

Actividades

A vida administrativa

2.

Completa adecuadamente estes fragmentos de noticias tiradas da prensa galega coas seguintes
palabras, propias da vida administrativa.
oposicin - delito - investimento - escano
querela - voceiro - beneficio - asaamento
xuro - reconto - emenda - poxa

Admitida a trmite a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
presentada pola Asociacin para a
Defensa Ecolxica de Galiza (ADEGA) contra o Grupo EXLABESA.
www.galiciadigital.com (28-2-2004)

O Parlamento aproba unha proposta para potenciar a carga de traballo en Izar-Fene. O texto definitivo
aprobado incluu unha .......................
do PP. A Nosa Terra (12-5-2003)

Triunfo de Barcel e Chillida nunha


....................... londiniense. O cadro de
Barcel Pase de peito vendeuse por
806 625 euros, unha das obras mis
caras da sesin. Galicia Hoxe (26-62004)

Alfredo Vzquez Dorado, ......................


do PSOE na corporacin celanovesa,
e os demais representantes dos grupos municipais da ....................... piden
que se depuren responsabilidades.
A Nosa Terra (6-6-2005)

O fiscal pide 32 anos para quen decidiu raptar a Ortega Lara. A fiscala
considera que os feitos son constitutivos dun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . de detencin ilegal coa agravante de
....................... . Galicia Hoxe (6-6-2005)

A Xunta financiou a redaccin de


proxectos de xestin forestal en
mis de 170 000 hectreas de montes, cun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . superior aos
cinco millns de euros. Galicia Hoxe
(4-6-2005)

Camilo Nogueira, do Bloque Nacionalista Galego, quedou finalmente


sen o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . no Parlamento
Europeo tras o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . dos votos realizado durante as ltimas horas. Galicia Hoxe (30-6-2003)

O ....................... do primeiro trimestre


do ano 2004 do Grupo La Caixa obtvose nun contorno caracterizado
por tipos de . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . en mnimos histricos. Galicia Hoxe (7-62004)

Clasifica as palabras anteriores segundo o seu mbito.

62

mbito
xudicial

mbito
econmico-empresarial

mbito
poltico-lexislativo

......................

......................

......................

......................

......................

......................

......................

......................

......................

......................

......................

......................

......................

......................

......................

Actividades
Resolve este encrucillado, composto por verbos propios do eido da xustiza.
Rexeitar nun proceso
xudicial a algun por
considerar que non
rene todas as condicins necesarias para
a sa intervencin.
Emitir un xuz ou xuza, ou un tribunal,
unha sentenza.
Citar ou presentar algo como proba, defensa ou xustificacin
nun xuzo.
Dar por terminado ou
paralizar unha autoridade xudicial un proceso cando se dan
certos supostos que
impiden continualo.

Considerar e declarar
a algun libre dunha
culpa ou pena.
Redimir ou perdoar,
total ou parcialmente, o castigo por un
delito a un reo.

A vida administrativa

3.

Formar unha causa


contra unha persoa
ante un tribunal de
xustiza.
Poer cara a cara unha
persoa con outra durante un proceso xudicial para que fagan
declaracins particulares sobre determinados feitos, para poder tirar nova luz sobre eles.

Escribe un texto no que introduzas coherentemente algns dos verbos anteriores.


............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................

4.

Reescribe estas oracins corrixindo os castelanismos que conteen.


Como chegamos a un acordo amistoso sobre o pago do alquiler, xa non iremos ao xuzgado.
......................................................................................................................................................................................................

A recaudacin da subasta benfica ascendeu a tres mil euros.


......................................................................................................................................................................................................

Teo que consultar uns documentos nos archivos da cofrada.


......................................................................................................................................................................................................

Tras o seu cese, o ex-conselleiro querellouse contra os que o acusaron de soborno.


......................................................................................................................................................................................................

63

Actividades
5.

Reescribe estas oracins ordenando os adxectivos destacados. Todos foron cambiados de oracin.

A vida administrativa

Na reunin da comunidade esixronlle vecia orzamentaria que pagase as sas dbedas.


............................................................................................................................... ...................................................................

A sentenza foi dura porque o acusado era fidedigno: xa fora condenado con anterioridade.
............................................................................................................................... ...................................................................

Ela foi profesora preventiva moito tempo, mais este ano por fin aprobou as oposicins.
............................................................................................................................... ...................................................................

Xon non pode dar un testemuo privativo do que ocorreu porque non estivo al.
............................................................................................................................... ...................................................................

Os recursos do seu avogado teen un fin reincidente: s busca atrasar a aplicacin da sentenza.
............................................................................................................................... ...................................................................

No meu edificio, todos podemos usar o patio. Non de uso dilatorio de ningn vecio.
............................................................................................................................... ...................................................................

O xuz declarou prisin interina ante o risco de que o acusado fuxise do pas.
............................................................................................................................... ...................................................................

Os concelleiros da oposicin criticaron a poltica morosa da alcalda.


............................................................................................................................... ...................................................................

6.

Investiga os significados destes pares de palabras e despois crea unha oracin para cada unha.
minuto - minuta

............................................................................................................................... ........................................................................
............................................................................................................................... ........................................................................
acto - acta

............................................................................................................................... ........................................................................
............................................................................................................................... ........................................................................
testemuo - testemua

............................................................................................................................... ........................................................................
............................................................................................................................... ........................................................................
custo - custas

............................................................................................................................... ........................................................................
............................................................................................................................... ........................................................................
64

Lxico

Topnimos e xentilicios
Estados: frica
Estado
Alxeria
Angola
Benin
Botswana
Burkina Faso
Burundi
Cabo Verde
Camern
Chad
Cimbabue
Comores
Congo
Costa do Marfil
Djibuti
Eritrea
Etiopia
Exipto

Xentilicio
alxeriano/a
angolano/a
benins/esa
botswaniano/a
burkinense
burundiano/a
caboverdiano/a
cameruns/esa
chadiano/a
cimbabus/esa
comoriano/a
congols/esa
marfils/esa
djibutiano/a
eritreo/a
etope
exipcio/a

Marrocos

marroqu

Mauricio

mauriciano/a

Mauritania

mauritano/a

Mozambique

mozambicano/a

Namibia

namibio/a, namibiano/a

Nxer

nixerino/a

Nixeria

nixeriano/a

Rep. Centroafricana

centroafricano/a

Rep. Dem. do Congo

congols

Ruanda

ruands/esa

So Tom e Prncipe

sotomense

Seicheles

seichelense

Senegal

senegals/esa

Serra Leoa

serraleons/esa

Somalia

somal

Suazilandia

suazi

Sudn

sudans/esa

Surfrica

surafricano/a

Tanzania

tanzano/a

Togo

togols/esa

Tunisia

tunisiano/a

Uganda

ugands/esa

Zambia

zambiano/a

Estados: Amrica

Gabn
Gambia
Gana
Guinea
Guinea Ecuatorial
Guinea-Bisau
Kenya
Lesoto
Liberia
Libia
Madagascar
Malaui
Mal

gabons/esa
gambiano/a
ganense, gans/esa
guineano/a
ecuatoguineano/a
guineense
kenyano/a
lesotense
liberiano/a
libio/a
malgaxe
malauiano/a
maliano/a

Estado
Arxentina
Bahamas
Belize
Bolivia
Brasil
Canad
Chile
Colombia
Costa Rica
Cuba
Ecuador
Estados Unidos
Guatemala
Giana
Hait

Xentilicio
arxentino/a
bahams/esa
belizense
boliviano/a
brasileiro/a
canadense
chileno/a
colombiano/a
costarriqueo/a
cubano/a
ecuatoriano/a
estadounidense
guatemalteco/a
gians/esa
haitiano/a

Topnimos e xentilicios

Lxico
Honduras
Mxico
Nicaragua
Panam
Paraguai
Per
Rep. Dominicana
Salvador, O
Suriname
Trinidad e Tobago
Uruguai
Venezuela
Xamaica

hondureo/a
mexicano/a
nicaraguano/a
panameo/a
paraguaio/a, guaran
peruano/a, quechua
dominicano/a
salvadoreo/a
surinams/esa
trinitense
uruguaio/a
venezolano/a
xamaicano/a

Estados: Asia
Estado
Acerbaixn
Afganistn
Arabia Saud
Armenia
Barein
Bangladex
Brunei
Butn
Cambodia
Cazaquistn
China
Chipre
Corea do Norte
Corea do Sur
Filipinas
Iemen
India

Xentilicio
acerbaixano/ana, azer
afgn/
saudita
armenio/a
bareinita
bengals
bruneiano/a
butans/esa
cambodiano/a
Cazaco
chins/esa
chipriota
norcoreano/a
surcoreano/a
filipino/a, tagalo/a
iemen, iemenita
indio/a, hind

Lbano
Malaisia
Maldivas
Mongolia
Nepal
Omn
Paquistn
Qatar
Rusia
Singapur
Siria
Sri Lanka
Tailandia
Taiwn
Taxiquistn
Timor Oriental
Turkmenistn, Turquestn
Turqua
Usbequistn
Vietnam
Xapn

libans/esa
malaisiano/a
maldivano/a
mongol
nepals/esa, nepal
oman
paquistan
qatar
ruso/a
singapuriano/a
sirio/a
srilanks/esa, cingals/esa
tailands/esa
taiwans/esa
taxisquistano/a
timorense, maubere
turcomn/
turco/a, osmanl
usbeco/a
vietnamita
xapons/esa, nipn/oa

Xeorxia
Xordania

xeorxiano/a
xordano/a

Estados: Europa

Indonesia
Irn
Iraq
Israel
Kirguizistn
Kuwait
Laos

66

indonesio/a
iraniano/a, iranio/a
iraqu
israel
kirguiz
kuwait
laosiano/a

Estado
Albania
Alemaa
Andorra
Austria
BIxica
Bielorrusia
Bosnia-Hercegovina
Bulgaria
Cidade do Vaticano
Croacia
Dinamarca
Eslovaquia
Eslovenia
Espaa

Xentilicio
albans/esa
alemn/
andorrano/a
austraco/a
belga
bielorruso/a
bosnaco-hercegovino/a
blgaro/a
vaticano/a
croata
dinamarqus/esa, dans/esa
eslovaco/a
esloveno/a
espaol/ola

Lxico
estoniano/a
finlands/esa, fins/esa
francs/esa
britnico/a
grego/a
hngaro/a, maxiar
irlands/esa
islands/esa
italiano/a
letn/oa
liechtensteinense

Lituania
Luxemburgo
Macedonia
Malta
Moldavia
Mnaco
Montenegro
Noruega
Pases Baixos [Holanda]
Polonia
Portugal
Repblica Checa
Romana
San Marino
Serbia
Suecia
Suza
Ucrana

lituano/a
luxemburgus/esa
macedonio/a
malts/esa
moldavo/a
monegasco/a
montenegrino/a
noruegus/esa
neerlands/esa, holands/esa
polaco/a, polons/esa
portugus/esa, luso/a
checo/a
romans/esa
sanmarins/esa
serbio/a
sueco/a
suzo/a, helvtico/a
ucrano/a

Estados: Oceana
Estado
Australia
Illas Fixi
Kiribati
Micronesia
Nauru
Nova Zelandia
Papa-Nova Guinea
Samoa
Tonga

Xentilicio
australiano/a
fixiano/a
kiribatiano/a
micronesio/a
nauruano/a
neocelands/esa, maor
papa
samoano/a
tongano/a

Tuvalu
Vanuatu

tuvals/esa
vanuatiano/a

Algunhas cidades
do mundo
Cidade
Ads Abeba
Alexandra
Alxer
msterdam
Anveres
Atenas
Bagdad
Baa
Barcelona
Basilea
Beirut
Beln
Belgrado
Berln
Berna
Bogot
Boloa
Bordeos
Boston
Brasilia
Bruxelas
Buenos Aires
Cabul
Cairo, O
Caracas
Cidade de Mxico
Colonia
Cracovia
Damasco
Dubln
Edimburgo
Estocolmo
Estrasburgo
Florencia
Frankfurt
Friburgo
Goteburgo
Habana, A
Haia, A
Hannver
Helsinqui
Katmand
Liexa
Lima

Xentilicio
adisabebano/a
alexandrino/a
alxerino/a
amsterdams/esa
anveresino/a
ateniense
bagdad
baiano/a
barcelons
basiliano/a
beirut
belenita, betlemita
belgradino/a
berlins/esa
berns/esa
bogotano/a
bolos/esa, bononiense
bordels/esa, burdigalense
bostoniano/a
brasiliano/a
bruxels/esa
porteo/a
cabuls/esa
cairota
caraqueo/a
mexicano/a
colons/esa
cracoviano/a
damasquino/a
dublins/esa
edimburgus/esa
estocolms/esa
estrasburgus/esa
florentino/a
frankfurts/esa
friburgus/esa
goteburgus/esa
habaneiro/a
haiano/a
hannoveriano/a
helsinqus/esa
katmanduano/a
liexs/esa
limeo/a

Topnimos e xentilicios

Estonia
Finlandia
Francia
R. U. da Gran Bretaa
Grecia
Hungra
Irlanda
Islandia
Italia
Letonia
Liechtenstein

67

Topnimos e xentilicios

Lxico
Lin
Lisboa
Londres
Madrid
Manila
Marsella
Meca, A
Medelln
Miln
Mdena
Monrovia
Montevideo
Montreal
Moscova
Mnic
Npoles
Narbona
Nazar
Nova York
Palermo
Pars

lions/esa
lisboeta
londiniense
madrileo/a
manilense
marsells/esa
mecano/a
medellins/esa
milans/esa
modens/esa
monroviano/a
montevideano/a
montreals/esa
moscovita
muniqus/esa
napolitano/a
narbonense, narbons/esa
nazareno/a
neoiorquino/a
palermitano/a
parisiense

Tirana
Trpoli
Tunes
Turn
Varese
Varsovia
Venecia

tirans/esa
tripolitano/a
tunesino/a
turins/esa
varesino/a
varsoviano/a
veneciano/a

Verona
Viena
Wshington
Xenebra
Xnova
Xerusaln
Zrich

verons/esa
viens/esa
washingtoniano/a
xenebrino/a
xenovs/esa
hierosolimitano/a
zuriqus/esa

Localidades, concellos
e comarcas galegas

Parma
Pequn
Perche
Pisa
Porto
Quebec
Quito
Rif
Ro de Xaneiro
Roma
Salnica
Santiago de Chile
Santiago de Cuba
So Paulo
Siracusa
Sucre
Tnxer
Tesalnica
Tetun

68

parmesano/a
pequins/esa
perchern/ona
pisano/a
portuense
quebequs/esa
quiteo/a
rifeo/a
carioca, fluminense
romano/a
salonicense
santiaguino/a
santiagueiro/a
pauleiro/a, sampauleiro
siracusano/a
sucreo/a
tanxerino/a
tesalonicense
tetuan

Localidade

Xentilicio

Abadn
Abegondo
Agolada
Alfoz
Allariz
Ames
Amoeiro
Ancares, Os
Antas de Ulla
Aranga
Arbo
Ares
Arnoia, A
Arousa
Arteixo
Arza
Avin
Baiona
Baixo Mio
Baleira
Baltar
Bande

abadinense
abegondense
agolense
alfocs/esa, alfocense
allaricense
amesn/
amoeirs/esa
ancarao/
ulln/
arangus/esa
arbense
aresn/
arnoin/, arnoiao/
arousn/
arteixn/
arzun/
avionense
baions/esa
baixomioto/a
baleirense
baltareo/a
banduense

Baa, A
Baos de Molgas
Baralla
Barbads
Barbanza, O
Barcala, A
Barco de Valdeorras, O
Barreiros
Barro
Beade
Beariz
Becerre
Begonte
Bergantios
Bergondo
Betanzos
Blancos, Os
Bobors
Boimorto
Boiro
Bola, A
Bolo, O
Boqueixn
Bveda
Bretoa
Brin
Bueu
Burela
Cabana de Bergantios
Cabanas
Caldas de Reis
Caldelas de Tui
Calvos de Randn
Camarias
Cambados
Cambre
Campo Lameiro
Cangas

baense
molguense
barallense
barbads/esa
barbancs/esa
barcals/esa
valdeorrs/esa
barreirense
barrs/esa, barrense
beads/esa
bearicense
becerreense
begontino/a
bergantin/
bergonds/esa
betanceiro/a, brigantino/a
blanquense
boborense
boimortense
boirense
bolense
bols/esa
boqueixons/esa
bovedense
bretos/esa, britoniense
brions/esa
buenense
burelao/, burelense
cabans/esa, cabanense
cabans/esa, cabanense
caldense
caldeln/a
randinense
camarin/, camaris/esa
cambads/esa
cambrs/esa
campolameirn/
cangus/esa

Caiza, A

caicense

Capela, A
Carballeda de Avia
Carballeda de Valdeorras
Carballedo
Carballio, O
Carballo
Cario
Carnota
Carral
Cartelle
Castrelo de Mio
Castrelo do Val
Castro Caldelas
Castro de Rei
Castroverde
Catoira

capeln/
aviao/
valdeorrs/esa
carballeds/esa
carballis/esa
carballs/esa
caris/esa
carnotn/
carrals/esa
cartells/esa
miense
valense
caldelao/
castrexo/a
castroverdense
catoirense

Cebreiro, O
Cedeira
Cee
Celanova
Cenlle
Cerceda
Cerdedo
Cerdido
Cervantes
Cervo
Cesuras
Chandrexa de Queixa
Chantada
Coirs
Coles
Corcubin
Corgo, O
Coristanco
Cortegada
Corua, A
Cospeito
Cotobade
Courel, O

cebreirego/a
cedeirense
ceense
celanovs/esa
cenlls/esa
cercedense
cerdedense
cerdidense
cervantego/a
cervense
cesurn/
chandrexao/
chantadino/a
coirense
colense
corcubions/esa
corgus/esa
coristanqus/esa
cortegao/
corus/esa, herculino/a
cospeitense
cotobads/esa
courelao/

Topnimos e xentilicios

Lxico

69

Topnimos e xentilicios

Lxico

70

Covelo
Crecente
Cualedro
Culleredo
Cuntis
Curtis
Deza, O
Dodro
Dozn
Dumbra
Entrimo
Esgos
Estrada, A
Fene

covelense
crecentense
cualedrao/
cullerdense
cuntiense
curtiense
dezao/
dodrense
casterxo, castrense
dumbris/esa
entrims/esa
esgosense
estradense
fens/esa

Ferrol
Fisterra
Folgoso do Courel
Fonsagrada, A
Forcarei
Fornelos de Montes
Foz
Frades
Friol
Gomesende
Gondomar
Grove, O
Guarda, A
Gudia, A
Guitiriz
Guntn
Illa de Arousa, A
Incio, O
Iria Flavia
Irixo, O
Irixoa
Laln
Lama, A
Lncara
Laracha, A

ferroln/
fisterrn/
courelao/
fonsagradino/a
forcaricense
fornelense
focego/a, focense
fradense
friols/esa
gomesends/esa
gondomareo/a
grovense, groveiro/a
guards/esa
gudiao/
guitiricense
guntins/esa
arousn/
inciense
iriense
irixense
irixos/esa
lalinense
lamense
lancarao/
larachs/esa

Larouco
Laxe
Laza

laroucao/
laxense
lacense

Leiro
Limia, A
Limia Alta, A
Limia Baixa, A
Lobeira
Lobios
Lourenz
Lousame
Lugo
Maceda
Malpica de Bergantios
Manzaneda
Man
Marn
Maria luguesa
Maside
Mazaricos
Meao
Meira
Meis
Melide
Meln
Merca, A
Mesa
Mezquita, A
Mio
Miranda
Moaa
Moeche
Mondariz
Mondoedo
Monfero
Monforte de Lemos
Montederramo
Monterrei
Monterroso

leirense
limiao/
altolimego/a
baixolimego/a
lobeirn/
lobiense
laurentino/a
lousamin/
lugus/esa, lucense
macedao/
malpicn/
manzanedense
maons/esa
marinense
mariao/
masidao/
mazaricn/
meas/esa
meirao/, meirego
meisio/a, meisense
melidao/, melidense
melons/esa
merquense
mesiense
mesquits/esa
miense
mirands/esa
moas/esa
modestino/a
mondaricense
mindoniense
monfers/esa
monfortino/a
montederrams/esa
montederrense
monterrosino/a

Moraa
Mos
Mugardos
Muos
Muras
Muros
Muxa
Narn
Navia de Suarna
Neda
Negreira
Negueira de Muiz
Neves, As
Nigrn
Nogais, As
Nogueira de Ramun
Noia
Oia
Ombra
Oleiros
Ordes
Oroso
Ortigueira
Ourense
Ourol
Outeiro de Rei
Outes
Oza dos Ros
Paderne
Padrenda
Padrn
Palas de Rei
Pantn
Parada de Sil
Paradela
Pramo, O
Pastoriza, A
Pazos de Borbn
Pedrafita do Cebreiro
Pereiro
Peroxa, A
Petn
Pino, O
Pior
Pobra de Brolln, A
Pobra de Trives, A
Pobra do Caramial, A
Poio

moras/esa
mosense
mugards/esa
muiense
muresn/
muradn/
muxin/
narons/esa
naviego/a
nedense
negreirs/esa
negueirs/esa
nevense
nigrans/esa
noguense
ramuinense
nois/esa
oiense
oimbrao/
oleirense
ordense
orosn/
ortigueirs/esa
ourensn/, auriense
ourols/esa
outeirn/
outiense
ocense
paderns/esa
padrends/esa
padrons/esa
palense
pantons/esa
silense
paradelense
params/esa
pastoricense
pacense
cebreirego/a
pereirense
peroxense
petins/esa
pinense
piorense
pobrense
trivs/esa, pobrense
pobrense
poiense

Pol
Ponteareas
Ponte Caldelas
Ponteceso
Pontecesures
Pontedeume
Pontedeva
Pontenova, A
Pontes de G. Rodrquez, As
Pontevedra
Porqueira
Porrio, O
Portas
Porto do Son
Portomarn
Portonovo
Punxn
Quintela de Leirado
Quiroga
Rbade
Rairiz de Veiga
Ramirs
Redondela
Rianxo
Ribadavia

polense
pontearen/
caldeln/, pontecaldeln/
pontecesn/
cesureo
eums/esa, pontedeums/esa
pontedevs/esa, pontedevense
pontenovs/esa
ponts/esa
pontevedrs/esa
porqueirs/esa
porris/esa
portense
sonense
portomarinense
portonovs/esa
punxins/esa
quinteln/
quirogus/esa
rabadense
veiguense
ramirense
redondeln/
rianxeiro/a
ribadaviense

Ribadeo
Ribadumia
Ribas de Sil
Ribeira
Ribeira de Piqun, A
Ribeiro de Avia
Ris
Riotorto
Rodeiro
Rois
Rosal, O
Ra, A
Rubi
Sada

ribadense
ribadumiense
ribasilense
ribeirense, ribeirn/
ribeirego/a
ribeirao/
riense
riotortense, riotorteo/a
rodeirense
roisense
rosals/esa
rus/esa
rubiao/
sadense

Topnimos e xentilicios

Lxico

71

Topnimos e xentilicios

Lxico

72

Salceda de Caselas
Salns, O
Salvaterra de Mio
Samos
Santo Amaro
San Cibrao das Vias
San Cristovo de Cea
Sandis
San Sadurnio
Santa Comba
Santiago de Compostela
Santiso
Sanxenxo
San Xon de Ro
Sarreaus
Sarria
Saviao, O
Silleda
Sober
Sobrado dos Monxes
Somozas, As
Soutomaior
Taboada
Taboadela
Teixeira, A
Teo
Terra Ch, A
Ton
Tomio
Toques
Tordoia
Touro
Trabada
Trasmirs
Trazo
Triacastela
Tui
Valadouro, O
Valdeorras
Val do Dubra

salcedense
salnesn/
salvaterrense
samonense
amarense
cibrense
ces/esa
sandiao/
sadurniense
santacombs/esa
santiagus/esa, composteln/
santiss/esa
sanxenxino/a
ris/esa
sarreaus
sarriao/
savidigo/a
silledense
soberino/a
sobrads/esa
somocense
soutomaiorense
taboads/esa
taboadelense
teixeirs/esa
teense
chairego/a
toens/esa
tomis/esa
toquense
tordoiense
tourense
trabadense
trasmireo/a
tracense
triacastelao/
tudense
valadours/esa
valdeorrs/esa
dubrs/esa, valdubrs/esa

Valdovio

valdovis/esa

Valga
Vedra
Veiga, A
Verea
Vern
Viana do Bolo
Vicedo, O
Vigo
Vilaboa
Vila de Cruces
Vilagarca de Arousa
Vilalba
Vilamarn
Vilamartn de Valdeorras
Vilanova de Arousa
Vilar de Barrio
Vilar de Santos
Vilardevs
Vilario de Conso
Vilarmaior
Vilasantar
Vimianzo
Viveiro
Xallas
Xermade
Xinzo de Limia
Xove
Xunqueira de Amba
Xunqueira de Espadanedo
Zas

valgus/esa
vedrs/esa
veiguense
vereense
verins/esa
vians/esa
vicedense
vigus/esa
vilabos/esa
cruceo/a
vilagarcin/, arousn/
vilalbs/esa
vilamarins/esa
vilamartins/esa, valdeorrs/esa
vilanovs/esa, arousn/
barris/esa
vilasants/esa
vilardexense
vilaris/esa
vilarmaiors/esa
vilasantars/esa
vimiancs/esa
viveirense
xalleiro/a
xermads/esa
limiao/, limego/a
xovense
xunqueirao/
xunqueirao/
zaense

1.

Investiga e indica o nome do pas ao que corresponde cada bandeira. Escribe tamn o seu xentilicio (masculino e feminino).

Pas: .........................

Pas: .........................

Pas: .........................

Pas: .........................

Xentilicio: ......................... Xentilicio: .........................

Xentilicio: .........................

Xentilicio: .........................

Pas: .........................

Pas: .........................

Pas: .........................

Xentilicio: ......................... Xentilicio: .........................

Xentilicio: .........................

Xentilicio: .........................

Pas: .........................

Pas: .........................

Pas: .........................

Xentilicio: ......................... Xentilicio: .........................

Xentilicio: .........................

Xentilicio: .........................

Pas: .........................

Pas: .........................

Pas: .........................

Xentilicio: ......................... Xentilicio: .........................

Xentilicio: .........................

Xentilicio: .........................

Pas: .........................

Pas: .........................

Pas: .........................

Xentilicio: .........................

Xentilicio: .........................

Pas: .........................

Pas: .........................

Pas: .........................

Pas: .........................

Xentilicio: ......................... Xentilicio: .........................

Topnimos e xentilicios

Actividades

73

Actividades

Topnimos e xentilicios

2.

Resolve este encrucillado formado por xentilicios de cidades de todo o mundo que gaaron novos
significados.

Raza de cabalo de tiro orixinaria de Francia, de gran tamao e corpulencia.

Verso de catorce slabas dividido en dous hemistiquios de


sete slabas cada un.

Tipo de queixo italiano de sabor intenso moi usado en pasta e en pizzas.

Raza de can orixinaria da China, de pequeno tamao, con


moito pelo e focio chato.

Balanza porttil de brazos desiguais.

Salsa feita con carne picada,


tomate, aceite, cebola e outros ingredientes, moi usada
para acompaar pasta.

Peza de carne empanada en


ovo e pan relado.

Tipo de persiana formada por


finas lminas horizontais que
poden xirar para graduar o
paso da luz.

3.

Especie de laranxa pequena e


mis aromtica ca a laranxa
comn.

Nome do himno nacional de


Francia.

Localiza nesta sopa de letras silbica dezaseis topnimos de localidades galegas. Clasifcaos despois segundo o seu significado.
DE

GAI

POR

GRE

CAL

DAS

DE

REIS

CHI

CA

XIN

TO

LLU

AS

OU

MU

SOU

TO

MA

IOR

NO

DEI

TEI

ROS

FRI

BOU

CAR

RI

NAS

VO

RO

PON

MON

RREI

BA

AS

DE

CAR

VOL

TE

CA

DA

LLO

BA

REI

BA

MON

RRO

VE

VIA

RI

FOZ

NA

LLI

XU

SO

LAS

DRA

VAL

DO

VI

Formas do terreo: ............................................................................................................................... ..................................


Arredor dos ros: ............................................................................................................................... ....................................
Plantas e flores: ............................................................................................................................... ......................................
Construcins humanas: ............................................................................................................................... .......................
74

4.

Resolve estes xeroglficos. Cada un representa o nome dunha localidade galega. Sinala tamn o
xentilicio correspondente a cada unha.
A

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

5.

Topnimos e xentilicios

Actividades

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

Agrupa e ordena as slabas de cada cor ata formar oito xentilicios de localidades galegas (poden
ser masculinos ou femininos). Despois indica a que localidades corresponden.
den

pon

ren

li

re

ou

lal

se

bs

vei

te

se

guar

fis

or

de

rrn

te

vi

ren

mia

sa

vi

Xentilicio: ........................... Topnimo: ...........................


Xentilicio: ........................... Topnimo: ...........................
Xentilicio: ........................... Topnimo: ...........................
Xentilicio: ........................... Topnimo: ...........................
Xentilicio: ........................... Topnimo: ...........................
Xentilicio: ........................... Topnimo: ...........................
Xentilicio: ........................... Topnimo: ...........................
Xentilicio: ........................... Topnimo: ...........................
75

Actividades

Topnimos e xentilicios

6.

Completa adecuadamente estes fragmentos de noticias tiradas do xornal Galicia Hoxe. Debers
usar xentilicios galegos e do resto do mundo.
O crioulo ....................... ( de Cabo Verde)
ser lingua oficial en Cabo Verde dende
o 2005. Medio milln de persoas falan o
idioma, co que canta a maiora dos seus
temas Cesrea vora. (4-11-2004)

Morre un operario de Clesa na factora de


Caldas de Reis. O traballador, de 55 anos,
resida no lugar de Follente, na parroquia
....................... ( de Caldas de Reis) de Bemil. (10-3-2005)

O tren de aterraxe do avin das lias locais de Usbequistn que se estrelou antonte cerca de Tachkent non se abriu, segundo explicou onte o fiscal xeral
....................... ( de Usbequistn), Rachitdjon Kadirov. (30-3-2004)

Moy est pletrico no Roland Garros.


lex Corretja, Galo Blanco e Tommy Robredo tamn logran a clasificacin para a
terceira rolda no torneo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (
de Pars). (27-5-2004)

Edmilson, a un paso do Bara. O club azulgrn chegou a un principio de acordo co


Olympique de Lyon para fichar o xogador
....................... ( do Brasil). (28-7-2004)

Expectacin ante a ltima aterraxe do


Concorde. Nada menos que unhas
250 000 persoas esperan polo prximo da
24 no aeroporto ....................... ( de Londres) de Heathrow para veren a aterraxe
do ltimo voo comercial do Concorde.
(13-10-2003)

O Parlamento designa como senadores


aos populares Manuel Cabezas e Corina
Porro, e ao nacionalista Anxo Quintana,
ex-alcalde ....................... ( de Allariz). (313-2004)
Os Estados Unidos liberaron o ano pasado cinco prisioneiros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( de
Arabia Saud) da base de Guantnamo a
cambio de que Arabia Saud puxese en liberdade cinco britnicos. (5-7-2005)

Novo terremoto en Irn. O sismo, de magnitude 5,5 na escala Richter, sacudiu a costa norte ....................... ( de Irn), causando polo menos trinta mortos e arredor de
cento cincuenta feridos. (29-5-2004)

76

Un infarto acaba coa vida do alcalde de


Muros. O rexedor ....................... ( de Muros) tia corenta e oito anos e gobernaba
na localidade coruesa desde 1996. (146-2004)
A sala de exposicins do Forum das Picoas
de Lisboa inaugura unha interesante exposicin de pintura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ( de
Angola). (25-11-2003)

A candidatura ....................... ( de Moscova) propn uns Xogos Olmpicos concentrados nunha soa cidade, que rene
tanto as sedes deportivas como as instalacins dedicadas aos atletas e aos xornalistas. (6-5-2005)
Cmprense cincuenta anos da publicacin
de Merln e familia, de lvaro Cunqueiro.
Os concellos de Mondoedo e Ferrol estn a preparar os actos en homenaxe ao
escritor ....................... ( de Mondoedo).
(28-11-2004)

Rafael Snchez Bargiela rescata no libro


100 aos de luz elctrica en Ponteareas a
nova dos actos que tiveron lugar o 13 de
xuo de 1895, cun fragmento da informacin que publica o xornal .......................
( de Tui) La Integridad. (3-6-2005)

También podría gustarte

  • Voces Por Animal
    Voces Por Animal
    Documento10 páginas
    Voces Por Animal
    GloriaOteroDasilva
    Aún no hay calificaciones
  • Blo Ques
    Blo Ques
    Documento1 página
    Blo Ques
    Anonymous Bp1Ntm2BS
    Aún no hay calificaciones
  • 11 o Raposo e o Lobo
    11 o Raposo e o Lobo
    Documento8 páginas
    11 o Raposo e o Lobo
    Nerea Limia
    Aún no hay calificaciones
  • REFORZO2º. Bloque 1
    REFORZO2º. Bloque 1
    Documento14 páginas
    REFORZO2º. Bloque 1
    Sara Barcala
    Aún no hay calificaciones
  • Teoría Substantivo
    Teoría Substantivo
    Documento1 página
    Teoría Substantivo
    elseñor e9232901
    Aún no hay calificaciones
  • TEMA 5 - Natus
    TEMA 5 - Natus
    Documento6 páginas
    TEMA 5 - Natus
    Patricia
    Aún no hay calificaciones
  • Língua t9-10
    Língua t9-10
    Documento4 páginas
    Língua t9-10
    Dana Scully
    Aún no hay calificaciones
  • Animais 2º de Primaria
    Animais 2º de Primaria
    Documento6 páginas
    Animais 2º de Primaria
    lechugadorada
    Aún no hay calificaciones
  • 12 Hipopótamo
    12 Hipopótamo
    Documento8 páginas
    12 Hipopótamo
    Nerea Limia
    Aún no hay calificaciones
  • Mamiferos Xures
    Mamiferos Xures
    Documento186 páginas
    Mamiferos Xures
    sam caride
    Aún no hay calificaciones
  • OS ANIMAIS Vertebrados
    OS ANIMAIS Vertebrados
    Documento11 páginas
    OS ANIMAIS Vertebrados
    laura
    Aún no hay calificaciones
  • 04 Monos Asiáticos
    04 Monos Asiáticos
    Documento6 páginas
    04 Monos Asiáticos
    Nerea Limia
    Aún no hay calificaciones
  • Gallego
    Gallego
    Documento77 páginas
    Gallego
    aldaraporto
    Aún no hay calificaciones