Ortografia1 ProxectoArtello

Proxecto Artello
Galego Ortografa 1
Edicin: Carlos L. Medrano Martnez

Ilustracin: Xess Mara Arana Garca e Jos Toms Daz Teijo
Correccin: Beln Rodrguez Surez
Cuberta: Lus Vilardell Panicot
Preimpresin: MACROM
Rodeira-grupo edeb, 2006
Depsito Legal: C.2841-2006
Edicin non-venal
ndice
1. Os signos de puntuacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A coma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
O punto e coma. Os dous puntos. Os puntos suspensivos. O punto . . . . . .
Os signos de interrogacin e exclamacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
2. Regras xerais de acentuacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
Principios de acentuacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
Regras de acentuacin grfica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
17
3. Acentuacin diacrtica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
4. Ditongo, tritongo e hiato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25
5. Uso de b e v . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
29
6. Uso de h . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
33
7. Uso de s e x . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
37
8. Uso de x, ll e i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
41
9. Grupos consonnticos cc e ct . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
45
10. Terminacins zo, za . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
49
Ortografa
Os signos de puntuacin
A coma [,]
A coma indica unha pausa breve, dentro dunha oracin.
sase a coma
1. Para separar os elementos dunha enumeracin (ags os que van unidos por conxuncins: e, ou)
O barco trouxo hoxe fanecas, xurelos, sardias, douradas e robalizas.
2. Para introducir aclaracins ou incisos nunha oracin.
Xon, o irmn de Cristina, volveu onte da sa viaxe.
3. Cando invertemos a orde lxica nunha oracin.
Aos trece anos, meu av marchou para a Arxentina.
4. Para indicar que nunha oracin se omitiu ou suprimiu un verbo.
Eu teo vinte e dous anos; Mnica, dezanove.
5. Para separar do resto da oracin o nome da persoa que nos diriximos (vocativo).
Pnsao ben, Carme, que unha decisin moi difcil.
6. Para separar lugar de data (nas cabeceiras das cartas) ou nmeros enteiros de
decimais.
A Corua, 28 de decembro de 2005
Custa 3,25 euros.
7. En ocasins, para marcar unha pausa antes (e, s veces, despois) dalgunhas conxuncins como pero, mais, non obstante, anda as, polo tanto, daquela, porque,
anda que...
Xa aforrei doce euros, anda as, non teo suficiente para mercar ese DVD.
Nunca se usa coma
Separando suxeito e predicado

Incorrecto: *Os alumnos, fan o exame.
Correcto: Os alumnos fan o exame.
Actividades
1.
Sinala, co nmero correspondente, a regra de uso da coma que se aplica nestas oracins.
Oracin
2.
Regra
Dixen que calsedes, rapaces.
.....
Toda a mia familia, includo meu pai, estaba de acordo.
.....
Podes levar a mia cmara de fotos, mais ten moito coidado.
.....
Eu quero ir a Lisboa; eles, a Barcelona.
.....
Mis tarde, vou buscar o teu amigo.
.....
Malpica de Bergantios, 25 de outubro do 2005.
.....
Votaron a favor Dinamarca, Holanda, Blxica e Alemaa.
.....
Pon as comas que faltan nestas oracins e indica, co nmero axeitado, a regra que aplicaches.
Oracin
3.
Regra
Fun ao mdico farmacia ao mercado e ao banco.
.....
Xusto s seis apareceu Xon pola porta.
.....
Ramn estuda no seu cuarto e Ana no saln.
.....
Aquela carteira a que me mercaras ti moito me durou.
.....
Comprei esa caixa de lapis moi barata: s custou 120 euros.
.....
Oe Afonso podes axudarme con isto?
.....
Ela come moito pero non engorda.
.....
Completa estes enunciados coas enumeracins que correspondan. Coida o uso da coma.
Para a tortilla de patacas necesito: .................................................................................................................
Os meses do inverno son: .......................................................................................................................
Estas son as comidas do da: .......................................................................................................................
Os cinco continentes son: .......................................................................................................................
4.
Escribe estas oracins poendo en primeiro lugar a parte destacada. Aplica a regra de uso da coma que convea.
Eu xogo s cartas co av s veces.
....................................................................................................................
Poderemos ir ao cine se volves cedo.
....................................................................................................................
Vou regalarlle este reloxo a Carlos.

....................................................................................................................
Teu irmn chegou onte.
....................................................................................................................
5.
Tendo en conta o estudado sobre o uso da coma, introduce correctamente estes incisos ou aclaracins nas oracins que che propoemos despois.
mrcores
a obra mestra de Rosala de Castro
a Cidade Eterna
a mia noiva
que pertenceu a John Lennon
o vecio do segundo
Actividades
A Marta gstalle moito o teatro.

............................................................................................................................... ...................................................................
Follas novas foi publicada en 1880.

............................................................................................................................... ...................................................................
O vindeiro da 12 inaugrase o novo supermercado.

............................................................................................................................... ...................................................................
Xon vai todos os das ao ximnasio.

............................................................................................................................... ...................................................................
Esa guitarra debe valer agora unha fortuna.

............................................................................................................................... ...................................................................
Roma unha das capitais europeas mis fermosas.

............................................................................................................................... ...................................................................
6.
Escribe continuacins para estas oracins. Ten en conta que debes inventar a partir dunha coma.
alt
ur
Te
ad
oc
o
m
pa
ics
rq
de
ue
Spi
der
ma
n
Xinzo de Limia
ado
oid
c
e
con
rm
e
a
c
C
du
o;
Con
d
ga
vo
a
ier
v
Xa
...
...
...
..
...
...
..
..
...
..
..
...
...
....
....
...
...
....
..
...
...
...
...
....
..
...
....
...
....
...
...
....
....
....
....
..
....
....
............................................................
....
....
....
...
....
...
....
...
....
...
....
...
....
....
...
....
...
....
...
....
...
....
...
....
...
....
...
...
...
...
...
...
...
...
...
Actividades
7.
Pon as comas que faltan neste texto. En total son doce.

Despois de escoitar as ltimas noticias do da como faca decote Ramn Rama o Seisdedos foise deitar. s atoutiadas acendeu a morrienta luz da lmpada da mesia de noite para non molestar a Mercedes a sa muller que xa durma. Estaba a punto de dar a media noite. Espiuse preguiceiramente e
pendurou a camisa a gravata e mais o traxe nunha cadeira que tia al adrede para iso. Os calcetns
deixounos nos zapatos. Pousou o paquete de tabaco e mais o acendedor na mesia de noite. Finalmente vestiu o pixama e meteuse na cama. Axustou nas orellas os auriculares dun reloxo espertador
para escoitar o programa deportivo da noite e inexplicablemente sentiu receo dos nmeros vermellos que o vixiaban con olladas de lume. Desacougado sacou os auriculares e apagou a radio. Axia
prendeu nel un sono quedo nervioso fuxido.
Pepe Carballude, Romaxe de desventuras
8.
Comenta a diferenza de significado entre estas oracins. Explica tamn o diferente uso da coma
que se fai en cada caso.
Xon vn ac. / Xon, ven ac.
............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
Mnica, chamoute Lus. / Mnica chamoute, Lus.

............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
Se me chamas ma, dgocho. / Se me chamas, ma dgocho.

............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
Apuremos ou non colleremos o autobs. / Apuremos ou non, colleremos o autobs.

............................................................................................................................... ...................................................................
............................................................................................................................... ...................................................................
9.
Escribe as oracins que presentamos deseguido pondolles unha coma, de xeito que modifiquen
o seu sentido.
Non quero mis.
Por fin chegou Antn.
....................................................................................................................
....................................................................................................................
Ana Mara e Ins irn no teu coche.

....................................................................................................................
Al haba moitos homes mozos tamn.

....................................................................................................................
O punto e coma [;]
Os dous puntos [:]
O punto e coma indica unha pausa de duracin

media, maior ca a da coma e menor ca a do punto.
Os dous puntos indican unha pausa semellante

do punto.
sase o punto e coma
sanse os dous puntos
1. Para separar elementos dunha enumeracin

cando dentro deles xa hai algunha coma.
1. Para introducir ou citar textualmente as palabras de algun (estilo indirecto).
Esta a aliacin: de porteira Xoana; na

defensa Clara, Luca, Neves e Iria; na media
Paula, Ana, Marta e Ins; na dianteira Carme e Tareixa.
2. Para separar proposicins xustapostas, especialmente cando nestas se usou a coma.
O neno, eufrico, saltou e berrou; o seu
equipo acababa de marcar un gol.
3. Diante de conxuncins como: non obstante,
mais, pero, en cambio, as que, polo tanto, daquela..., especialmente en oracins longas.
Os xogadores preparronse intensamente
durante todo o mes; non obstante, os resultados non foron os que o adestrador
agardaba.
Os puntos suspensivos [...]

Os puntos suspensivos serven para indicar que
unha oracin queda interrompida ou en suspenso.
Ortografa
Entn el dixo: Voume, que tarde.

2. Para dar comezo a unha enumeracin.
As provincias galegas son: A Corua, Lugo,
Ourense e Pontevedra.
3. No encabezamento ou sado das cartas.
Querida amiga:
4. Para introducir a causa, consecuencia ou conclusin do que se acaba de dicir.
Medroume moito o pelo: teo que ir cortalo.
O punto [.]
O punto indica unha pausa na lectura. Existen tres
tipos de punto: o punto e seguido, punto e parte e punto final. Despois de calquera clase de punto escrbese maiscula.
sase o punto e seguido
sanse os puntos suspensivos
1. Para interromper unha oracin expresando temor, dbida, reticencia, intriga, emocin...
Para separar oracins dentro dun mesmo pargrafo.

sase o punto e parte
Non sei... Non sei... Xa veremos.

2. Para indicar que unha enumeracin est incompleta ou queda aberta.
Os principais escritores galegos firmaron
ese manifesto: Manuel Rivas, Suso de Toro,
Xos Carlos Caneiro...
3. Para indicar que se evita unha palabra malsoante.
Non te quero ver diante. Vai m...!
4. Para sinalar a eliminacin de parte dun texto
que se cita, normalmente entre parnteses.
Que din os rumorosos (...) ao raio transparente do prcido luar?
Para pechar un pargrafo, cando o texto contina noutra lia.

sase o punto final
Para conclur un texto.

O Arsenal de Londres acaba de fichar o dianteiro galego Xurxo Bouza. Este xogador foi, na ltima tempada, un dos mximos goleadores das
ligas europeas.
Segundo o seu novo adestrador, todos confan
en que o club londiniense acade grandes xitos
coa contribucin da nova fichaxe.
Despois dos puntos suspensivos...

punto e seguido
Pdese escribir calquera outro signo de puntuacin ags o punto.
punto e parte
punto final
Cando decidas a marca, o modelo, a cor...,

acompote a buscar coche.
Actividades
10. Sinala, co nmero correspondente, a regra de uso do punto e coma que se aplica nestas oracins.
A tenda, deberas de sabelo, pecha s oito en punto; ters
que volver ma.
....
No encontro destacaron tres xogadores: Xos, que defendeu

moi ben; Carlos, que marcou dous goles; e Lourenzo, que
parou un penalti.
....
Eu xa che dixera que, se suspendas, iras a clases particulares; polo tanto, agora non protestes.
....
11. Escribe estes enunciados intercalando entre eles as conxuncins que che damos deseguido. Coida
o uso do punto e coma e da coma.
daquela - en cambio - non obstante - polo tanto
A mia irm sempre puntual - hoxe chegou tarde.

............................................................................................................................... ..............................................................
Quero que a festa sexa unha sorpresa - non comentedes nada.

............................................................................................................................... ..............................................................
A bicicleta que quero comprar moi cara - xa podo ir aforrando.

............................................................................................................................... ..............................................................
Eu creo que tedes poucas posibilidades - non perdedes nada por intentalo.
............................................................................................................................... ..............................................................
12. Indica, co nmero axeitado, a regra de uso dos dous puntos que se aplica nestas oracins.
Foi o xeneral romano Xulio Csar quen dixo: cheguei, vin e
vencn.
....
Ola Xon:
....
Como che vai todo por Alemaa?
10
Naquela librara haba de todo: libros, xornais, cmics...
....
A cama cmoda: durmirei ben.
....
Actividades
Te
o
mo
ita
Gsta
fam
nme
e
moit
as fro
itas
iguel
Ola M
u
rro
e
b
ra
o
s
fe
ro
p
na
t
n
E
...
...
...
..
...
......
......
...
...
...
...
...
...
.....
......
......
...
...
..
...
...
......
...
...
...
...
......
......
...
...
...
..
...
......
......
...
...
...
...
...
...
...
...
.....
......
......
...
..
...
...
......
...
...
..
......
......
...
...
13. Escribe continuacins para estas oracins. Repara en que debes inventar a partir de dous puntos.
......
......
..
......
...
14. Sinala, co nmero conveniente, a regra de uso dos puntos suspensivos que se aplica nestes casos.
O rapaz entrou naquela escura estancia do castelo. Sentiu
algo s sas costas e era... Unha pantasma!
....
En palabras de Rosala: Adis, ros; adis, fontes (...) non

sei cando nos veremos.
....
Ela anoxouse e berroulle a Paulo: parvo do c...!
....
Coezo varias capitais europeas: Londres, Lisboa, Pars...
....
15. Escribe un texto no que introduzas, con sentido, varios exemplos de uso dos puntos suspensivos.
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ..........................................................................
11
Actividades
16. Escribe este texto pondolle todos os puntos e as maisculas que lle faltan. Ten en conta o esquema que che presentamos.
O texto ten: 7 puntos e seguido / 2 puntos e parte / 1 punto final
Atopabmonos en ruta cara a un punto da rbita de Urano a nosa nave, a Kosmos VIII, era a mis perfecta das creadas ata daquela no noso pas para viaxes a longa distancia era capaz de acadar velocidades que s dez anos atrs resultaran impensables as distancias do espazo aberto semellaban cada
vez mis curtas no mbito do noso Sistema Solar pouco a pouco sentimonos donos de mis mundos
pensabamos que xa nos quedaba pouco por descubrir antes de dar o gran salto cara aos espazos da
Va Lctea era un pracer gobernar unha nave como a Kosmos VIII como sabedes, eu era o comandante un total de cinco persoas formabamos a misin tres ordenadores de resposta real axudbannos
Joan Manuel Gisbert, Historias secretas do espazo
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ...........................................................................
............................................................................................................................... ............................................................................
............................................................................................................................... ............................................................................
17. Descubre a que signo de puntuacin corresponde cada cadro de cor: punto e coma [ ; ], dous puntos [ : ], puntos suspensivos [ ... ] ou punto [ . ]. Despois completa o texto cos signos adecuados.
Querida Carme
....
....
....
....
Escrboche nada mis chegar a Pars Isto precioso A sensacin de estar xa

aqu Non sei como dicilo Emocionante! Durante a viaxe en coche tamn visitamos unha chea de cidades bonitas Santander, Donosti, Bordeos
Eu pensaba que descansariamos algo o primeiro da non obstante, esta tarde
xa imos visitar o Museo do Louvre Ma temos varias cousas programadas
ver o barrio latino, co seu ambiente bohemio ir Torre Eiffel, coas sas panormicas da cidade e pasear en barco polo Sena
A verdade que non me importa volver cansa levaba moito tempo agardando
esta viaxe a Pars E como dica meu av mis vale tarde ca nunca
Unha forte aperta
Alicia
12
Os signos de interrogacin [?] e exclamacin [!]

Os signos de interrogacin e exclamacin emprganse na escrita para marcar a entoacin
interrogativa ou exclamativa.
sase o signo de interrogacin [ ? ]
Para marcar onde remata unha pregunta.
Ortografa
Cando volves?
Fostes festa?
sase o signo de exclamacin [ ! ]
Para marcar onde remata unha exclamacin.

Que sorpresa!
Estou farto!
Usos especiais
1. Para facilitar a lectura e evitar ambigidades pdese marcar o inicio da pregunta ou da exclamacin cos signos [ ] ou [ ], respectivamente.
Eu quedo, ou queres que marche?
Eu quedo, ou queres que marche?

2. Se se suceden varias preguntas ou exclamacins, poden separarse por comas; nestes casos s a primeira comeza por maiscula.
Onde estabamos?, que sitio estrao era aquel?, a onde nos levaran?
Se os consideramos elementos independentes, poden ir sen comas e comezan sempre por
maiscula. Despois do signo de interrogacin e do de exclamacin nunca pode escribirse
punto.
Onde estabamos? Que sitio estrao era aquel? A onde nos levaran?
3. O signo de interrogacin entre parnteses pode usarse para indicar dbida sobre un dato.
Ese escritor emigrou a Cuba en 1912 (?)
4. O signo de exclamacin pode ir duplicado cando se desexa reforzar a expresividade da oracin: mis sorpresa, mis alegra, mis enfado...
Calade xa!!
13
Actividades
18. Completa os globos deste cmic con oracins que leven signos de interrogacin ou de exclamacin.
Son
as dez e
cuarto.
19. Copia estas oracins corrixindo os erros que conteen.

Ei, Xurxo!. Agarda por min!
.............................................................................................
Calade!, Quero durmir!
.............................................................................................
A quen elixo? a Xurxo? a Carme?
.............................................................................................
20. Pon os signos de interrogacin e exclamacin que faltan neste texto.

Eu non estaba interesada en xogar ao domin, as que lle preguntei, xa bastante nerviosa:
Como podo sar de aqu
O vello non fixo caso da mia pregunta e, coma se eu aceptase xogar a partida, achegoume unha cadeira similar sa para que me puxese cmoda.
Evidentemente non sentei e, aproveitando os segundos de pausa que o vello empregou para tomar
alento, insistn de novo.
Dgame, como podo sar de aqu
Ah, esquecame exclamou, mirando distrado para o reloxo de parede que penduraba do teito
Disps de cinco minutos... Non. Xa s che quedan catro. Disps de catro minutos para elixir o obxecto
axeitado, contestar a pregunta e, se acertas, poders marchar. Pero, entrementres, senta aqu e xoga
unha partida comigo.
Pero, de que demos me est a falar preguntei fra de min. Que obxecto teo que elixir Cal a
pregunta que teo que contestar Como podo sar deste maldito dado se non ten nin portas nin fiestras Contsteme dunha vez, por favor
Milagros Oya, O dado de lume
14
Ortografa
Regras xerais de
acentuacin
Principios de acentuacin
A slaba
Denominamos slaba cada golpe de voz con que pronunciamos unha palabra.
caf ca - f
espello es - pe - llo
Slabas tnicas e tonas
Non todas as slabas das palabras se pronuncian coa mesma intensidade. A slaba tnica dunha palabra a que se pronuncia con maior intensidade; as demais
son slabas tonas.
caf ca (slaba tona) - f (slaba tnica)
espello es (slaba tona) - pe (slaba tnica) - llo (slaba tona)
As palabras dunha nica slaba (monoslabas) poden ser tnicas ou tonas.
ti (-pronome-, tnica)
a (-artigo-, tona)
Tipos de palabras segundo a posicin da slaba tnica
Atendendo situacin da slaba tnica na palabra, podemos distinguir palabras

agudas, graves e esdrxulas.
As palabras agudas teen tnica a ltima slaba:
xamn, comedor, papel, al...
As palabras graves teen tnica a penltima slaba:
barco, difcil, discoteca, mesa...
As palabras esdrxulas teen tnica a antepenltima slaba:
mxico, mecnica, xlgaro, mdico...
Actividades
Regras xerais
de acentuacin
1.
2.
Agrupa e ordena as slabas de cada cor ata formar seis palabras distintas. Despois rodea cun crculo a slaba tnica de cada palabra.
a
mor
zo
re
mal
ga
zar
bra
res
co
mar
ce
ri
al
mr
cr
da
ni
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
....................................
Separa en slabas estas palabras e sitaas nos recadros que lles corresponden. Coida que nos cadros brancos coincidan slabas tonas e nos de cor as slabas tnicas.
pantalns - lstrego - aparellador
semforo - libro - felicidade - bicicleta
frigorfico - soar - camisa
3.
16
Clasifica as palabras das das actividades anteriores neste cadro. Sublia a slaba tnica en todos
os casos.
Agudas
Graves
Esdrxulas
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
..........................
Ortografa
Palabras agudas
Levan acento grfico cando rematan:

En vogal: ma, aqu, caf...
Regras xerais
de acentuacin
Regras de acentuacin grfica
En -n: curmn, meln...

En -s: cants, comps...
En -ns: curmns, algns...
Non se acentan cando son monoslabas (el, si, non,
fe...), cando acaban en ditongo decrecente (cantei,
seguiu, ademais, papeis...) ou cando acaban noutra
consoante que non sexa -n ou -s (papel, arroz, nariz...).
Palabras graves
Levan acento grfico cando rematan:

En consoante distinta de -n ou -s: rptil, carcter, clmax, alfrez...
En grupos consonnticos distintos de -ns: frceps, bceps, cmping...
En ditongos decrecentes: ambeis, hckey....
Non se acentan cando rematan en vogal, -n, -s ou
-ns (mapa, lapis, canon, dolmens...).
Palabras esdrxulas
Levan sempre acento grfico:

vspera, mdico, ndega, psicloga...
17
Actividades
Localiza nas sopas de letras os nomes dos elementos debuxados. Cada nome aparece nunha sopa
distinta en funcin de se unha palabra aguda, grave ou esdrxula.
Regras xerais
de acentuacin
4.
graves
agudas
esdrxulas
Escribe as dez palabras anteriores, co acento grfico se o precisan, e explica razoadamente por
que o levan ou por que non.
18
Palabra
Xustificacin
....................
........................................................................................................... ...................................................
....................
........................................................................................................... ...................................................
....................
........................................................................................................... ...................................................
....................
........................................................................................................... ...................................................
....................
........................................................................................................... ...................................................
....................
........................................................................................................... ...................................................
....................
........................................................................................................... ...................................................
....................
........................................................................................................... ...................................................
....................
........................................................................................................... ...................................................
....................
........................................................................................................... ...................................................
5.
Resolve este camio silbico. Para facelo debes poer, slaba a slaba e no sentido que marcan
os tringulos de cores, as palabras que se corresponden con cada definicin. Observa que xa che
damos algunhas slabas como axuda.
Que se expresa con poucas palabras ao escribir ou falar.
Xogo de mesa.
Pata dianteira do porco, despois de matado e despezado.
Aplicar sulfato a unha planta ou a unha

plantacin.
Regras xerais
de acentuacin
Actividades
Axente nomeado por un goberno para

defender os seus intereses nun pas estranxeiro.
Unin sexual.
Dise do pobo, persoa ou animal que non
ten morada fixa.
Que se move, acta ou realizado en

pouco tempo, con celeridade.
Localidade luguesa.
Relativo democracia ou conforme a ela.
Dise da persoa libertina cargada de vicios.
Que ten dez patas.
Vaso sagrado onde se fai a consagracin

do vio durante a misa.
Perda, total ou non, do movemento nalgunha parte do corpo.
FA
PI
PO
CO
CR
Clasifica as palabras que forman o camio silbico segundo sexan agudas, graves ou esdrxulas.
Agudas
Graves
Esdrxulas
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
....................
19
Actividades
Regras xerais
de acentuacin
6.
Fai os cambios de nmero de cada palabra e indica se a nova forma aguda (a), grave (g) ou esdrxula (e). Ponlles acento grfico cando corresponda.
Plural
Singular
Plural
cctel (g)
....................
(... )
....................
monitor (a)
....................
(... )
espcime (e)
....................
(... ) canbales (e)
mandril (a)
....................
7.
Singular
....................
(... )
(... ) cmaras (e)
....................
(... ) chineses (g)

....................
(... )
(... ) infants (a)
carcter (g)
....................
(... )
avestruz (a)
....................
(... )
Clasifica en agudas, graves ou esdrxulas estas palabras. Logo completa correctamente con elas as
oracins que seguen.
parque (.................... ) - parqu (.................... )
Cando limpes o ...................... da casa faino con este produto especial para madeira.
Os nenos renense acoto no ...................... para xogar pelota.
revlver (.................... ) - revolver (.................... )
De cando en vez tes que ...................... o guiso para que non se pegue.
O shriff desenfundou o seu ...................... e os bandidos fuxiron de al.
antigs (.................... ) - antigas (.................... )
As casas desta ra son as mis ...................... e fermosas da vila.
Ante o perigo dos gases txicos, os bombeiros levaban mscaras ...................... .
lucido (.................... ) - lcido (.................... )
O meu av, a pesar da sa enfermidade, est ...................... e segue a gobernalo todo.
O vestido desa actriz pareceume pouco ...................... porque tia un deseo anticuado.
porqu (.................... ) - porque (.................... )
Necesito saber o ...................... da ta decisin. Non acabo de entender as tas motivacins.
mellor que vaias hoxe ao banco ...................... ma festivo e precisamos os cartos.
8.
Pon os acentos grficos que faltan nestas oracins.

Coecin o teu avo cando eu era arbitro de balonman.
Maa comeza o setimo congreso sobre avances tecnoloxicos na industria textil.
O capitan do equipo hungaro retirase hoxe do futbol.
De supeto, avariouse a helice do helicoptero no que viaxaba o consul xapones.
Os ladrons daquel automobil estan xa no carcere.
O crater daquel volcan tia cando menos dous quilometros de diametro.
Un astronomo chines acaba de descubrir un novo satelite de Xupiter.
Simon foi ao medico porque se sente debil e ten dores no torax.
20
Ortografa
Acentuacin diacrtica
Sen acento
Con acento
a (artigo; pron. tono; preposicin)

as (artigo; pron. tono)
besta (animal)
bola (peza de pan)
ca (conxuncin)
cha (che + a)
chas (che + as)
co (con + o)
cos (con + os)
compre (de comprar)
compren (de comprar)
da (de + a)
das (de + as)
do (de + o)
e (conxuncin)
fora (de ser ou de ir)
ma (me + a)
mais (conxuncin)
no (en + o)
nos (pron. tono)
o (artigo; pron. tono)
os (artigo; pron. tono)
oso (animal)
pe (letra)
pola (galia; por + a)
por (preposicin)
presa (dique, prendida)
se (conxuncin; pron. tono)
so (preposicin)
te (pron. tono; letra)
ven (de ver)
ves (de ver)
vos (pron. tono)
(a + a artigo; das aves)

s (a + as artigo; das aves; da baralla)
bsta (arma antiga)
bla (esfera, pelota)
c (conxuncin ca + artigo a)
ch (plana)
chs (planas)
c (conxuncin ca + o)
cs (conxuncin ca + os)
cmpre (de cumprir)
cmpren (de cumprir)
d (de dar)
ds (de dar)
d (compaixn, loito; nota musical)
(de ser)
fra (adverbio)
m (mala)
mis (adverbio)
n (atadura)
ns (pron. tnico; ataduras)
(a + o)
s (a + os)
so (do corpo)
p (do corpo)
pla (rama)
pr (poer)
prsa (apuro)
s (sede eclesistica; imperat. de ser)
s (adv. e adx.)
t (infusin)
vn (de vir)
vs (de vir)
vs (pron. tnico)
Actividades
Completa os ocos destas novas de xornal coas palabras adecuadas de cada par.
1.
oso - so
compren - cmpren
pe - p
presa - prsa
te - t
do - d
fora - fra
cha - ch
O Ministerio de Medio Ambiente paralizou

a construcin da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . de Narla, na
provincia de Lugo, cunha Declaracin de Impacto Ambiental negativa, segundo anunciou
onte a ministra de Medio Ambiente, Cristina Narbona.
En Espaa son varias as especies en perigo de

extincin: o salmn atlntico, o .......................
pardo, a foca monxe ou a aguia imperial.
Galicia Hoxe (9-9-2004)
Pola neve e o xeo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . cadeas no

porto de Poio (Lugo) e a DXT recomenda
precaucin nalgunhas estradas de Lugo, de
Pontevedra e da Corua.
A Xunta de Galicia decretou tres das de

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . oficial, de luns a mrcores, pola morte de Xon Paulo II.
A ra Xeneral Pardias acolle desde hai uns

poucos meses un local que promete facer as
delicias dos afeccionados ao mundo das infusins, e mis en concreto, ao mundo do
....................... .
Galicia ten saldo de mobilidade laboral negativo. O nmero de traballadores que saen
de Galicia para traballar noutras comunidades supera en case 4 000 persoas os empregados que chegan de ....................... para traballar na nosa comunidade.
A Terra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . acolle os restos de Manuel Mara nun sepelio no que mis de tres
mil persoas enmudeceron co adeus, en Outeiro de Rei, ao poeta da patria.
Os colectivos pesqueiros de Galicia manifestronse onte en Santiago para pedir o cambio na actual normativa pesqueira. Os afectados pola crtica situacin da anchoa do Cantbrico estn en ....................... de guerra.
Crea oracins combinando as palabras de cada par que non usaches.
22
............................................................................................................................... ...............................................................
............................................................................................................................... ...............................................................
............................................................................................................................... ...............................................................
............................................................................................................................... ...............................................................
2.
Substite a palabra destacada por outra sinnima. Ten en conta que esta nova palabra pode levar
ou non acento diacrtico.
O tenista protestou porque, segundo el, a sa pelota ( ..................... ) entrou.
Estamos a agardar polo tren que procede ( ..................... ) de Lugo.
Non te entreteas tanto, que teo apuro ( ..................... ). Se non saio xa, perderei o autobs.
Eu convidei a Uxa festa, pero ( ..................... ) ela non quixo vir.
Actividades
Enriba daquela rama ( ..................... ) do castieiro hai un nio de reiseor.

Cando merque ( ..................... ) o meu coche novo irei de viaxe mis a mido.
A nosa egua ( ..................... ) pariu onte un poldro precioso.
Meu av marieiro e sabe facer mis de vinte ataduras ( ..................... ) diferentes.
3.
Completa este texto. Ten en conta que as palabras que corresponden en cada oco poden levar ou
non acento diacrtico.
Chucho Monteiro detense . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . beira do camio de Castrilln. Remontou amodo a encosta da
carballeira, levando na man unha . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . de loureiro verde, e agora senta nas pedras do valado
a carn do camio. Pasear sen ..................... polo monte ..................... unha cousa que o corpo lle pide, e
un dos labores que . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . tempo lle ocupa. Coloca a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . de loureiro debaixo do brazo,
frega ..................... mans para sacudirlles o po, saca tabaco e mistos, fai un pito ..................... acndeo. Desde al divisa o val de Riba, e ao lonxe, ao ..................... dos montes de Lendo, os lugares da Raposeira, o
Muo e o serradoiro de Pitoques.
Xurxo Borrazs, Criminal
4.
Pon o acento diacrtico que falta en cada oracin.

O home co xersei azul maior co teu pai.
A irm da ta amiga da moitos paseos.
eme ben! Se bo, se queres que che deixe ir ao cine.
O av ven nese autobs, pero os netos non o ven chegar.
No zoolxico, un oso polar rompeu un oso.
Impresionoume ver despregadas as as dos voitres.
Eva quere mais froita, mais s peras e uvas.
Ela dxome que fora fora para ver se chova.
Eu como menos ca ti pero bastante mis ca avoa.
Por que lle das a ta boneca amiga das tas irms?
Apoiei o p no chanzo da escaleira para facer o no do zapato.
Xos e Neves din que esa pelcula e aburrida.
Quen vos dixo que vos seriades titulares na dianteira?
Compre que Xurxo compre no supermercado todo o que lle encargamos.
23
Actividades
5.
Explica as diferenzas de significado entre estas mensaxes, segundo as palabras destacadas tean
ou non acento diacrtico.
No banquete, uns maleducados andaban a tirar bolas de pan polo aire.
............................................................................................................................... ...................................
No banquete, uns maleducados andaban a tirar blas de pan polo aire.

............................................................................................................................... ...................................
Oe, ten coidado coa besta, non te vaias mancar.

............................................................................................................................... ...................................
Oe, ten coidado coa bsta, non te vaias mancar.

............................................................................................................................... ...................................
Non podemos baixar en piragua polo ro con tanta presa.

............................................................................................................................... ...................................
Non podemos baixar en piragua polo ro con tanta prsa.

............................................................................................................................... ...................................
Os investigadores non esperaban atopar tantos osos naquel lugar.

............................................................................................................................... ...................................
Os investigadores non esperaban atopar tantos sos naquel lugar.

............................................................................................................................... ...................................
Atopeite con mala cara cando as para o oculista. Ves ben agora?
............................................................................................................................... ...................................
Atopeite con mala cara cando as para o oculista. Vs ben agora?

............................................................................................................................... ...................................
6.
Pon os acentos diacrticos que faltan neste texto.

Das voltas e mais voltas sobre os teus pes como unha buxaina para ficar queda de speto e sentir como o mundo xira ao teu redor. Sobes ao alto do cabozo ao que eu lle tia pavor, para saltar dende arriba e sentir ese verme que anda pola barriga. Das pinchacarneiros. Fas o pino. Saltas en marcha da randeeira que che preparou o to Ramiro pendurada da pola mais grosa da mazaira, coma se foses lanzarte a voar. Encntache pendurarte das pernas da viga de madeira que cruza o alboio coma se foses
roupa tendida. As veces, a avoa quixase e di que estas cousas so as fan os nenos. Despois fita para ti
cos ollos hmidos e brillantes, cllete polas das mans, achgate ao seu regazo e di: A ta nai era mais
tranquila e non daba tanta guerra.
Leticia Dotras, Voa, cascuda!
24
Ortografa
Ditongo, tritongo e hiato

Ditongo e tritongo
Hiato
Ditongo
Hiato
Dicimos que hai ditongo cando das vogais

contiguas se pronuncian na mesma slaba: piano pia - no.
Dicimos que hai hiato cando das vogais contiguas se pronuncian en slabas diferentes: alegra a - le - gr - a.
Tipos de ditongos
Tipos de hiatos
A. Crecentes: vogal pechada (i, u) + vogal

aberta (a, e, o):
piano pia - no
frecuente fre - cuen - te
B. Decrecentes: vogal aberta (a, e, o) + vogal
pechada (i, u); ou das vogais pechadas (i, u).
noite noi - te
viviu vi - viu
Tritongo
Dicimos que hai tritongo cando tres vogais

contiguas se pronuncian na mesma slaba. En
todos os ditongos, a vogal central aberta (a,
e, o) e as outras pechadas (i, u).
Uruguai U - ru - guai
cambiou cam - biou
Acentuacin grfica
en ditongo e tritongo
Os ditongos e os tritongos levan acento grfico segundo as regras xerais de acentuacin. O

acento grfico sitase sempre na vogal aberta
(a, e, o).
piano (grave)
dilogo (esdrxula)
anunciunolo (esdrxula)
Excepcin:
Non levan acento grfico as palabras agudas

rematadas en ditongo decrecente ou en tritongo.
adeus (aguda)
sociais (aguda)
A. Das vogais abertas (a, e, o):

coello co - e - llo
perdoar per - do - ar
B. Unha vogal aberta (a, e, o) tona e outra
pechada (i, u) tnica:
alegra a - le - gr - a
bal ba - l
C. Das vogais pechadas (i, u), sendo a segunda tnica:
muo mu - - o
vivo vi - - vo
Acentuacin grfica en hiato
Os hiatos de tipo A acentanse seguindo as regras xerais de acentuacin.

ocano (esdrxula)
faran (aguda)
Os hiatos de tipo B levan acento grfico na vogal pechada tnica (anda en contra das regras
xerais de acentuacin):
alegra (grave)
bal (aguda)
Os hiatos de tipo C levan acento grfico na segunda vogal pechada, que tnica (anda en
contra das regras xerais de acentuacin):
muo (grave)
posur (aguda)
Actividades
Pronuncia o nome dos elementos debuxados e escrbeos despois, slaba a slaba e cos acentos adecuados, no lugar que lle corresponda. Repara en que os cadros en laranxa conteen ditongos e os
cadros en verde, hiatos.
2.
Pronuncia estas palabras e clasifcaas segundo contean ditongos ou hiatos. Copia os acentos grficos adecuadamente.
1.
rudo - puiden - azuis - destrur - xuzo - Tui
..........................
Como muo
(hiato: mu - - o)
..........................
..........................
Como puido
(ditongo: pui - do)
..........................
..........................
..........................
escribiu - dividiu - dirno - vivo - recibiu - orindo
..........................
Como mido
(hiato: mi - - do)
..........................
..........................
26
..........................
Como partiu
(ditongo: par - tiu)
..........................
..........................
3.
Repara nas seguintes palabras: os smbolos de cor representan hiatos de vogais abertas. Relaciona
con frechas cada smbolo co hiato que lle corresponde.
farn
ocno
cllo
nb
petrl
ptico
perdr
camaln
aldn
plla
Hiato
Smbolo
ae
ao
ea
eo
oa
oe
Actividades
Completa agora a seguinte tboa con cada unha das palabras anteriores.
Palabra
faran
4.
Slabas
Leva acento
grfico
fa - ra - n
Non leva
acento grfico
Xustificacin
Palabra aguda rematada en -n.
................
................
....
....
................................
................
................
....
....
................................
................
................
....
....
................................
................
................
....
....
................................
................
................
....
....
................................
................
................
....
....
................................
................
................
....
....
................................
................
................
....
....
................................
................
................
....
....
................................
Le en voz alta estas oracins pronunciando ben os encontros de vogais destacados. Acenta correctamente os hiatos.
Raul toca moi ben a frauta.
Eu continuo con graves problemas de suor.
A mia tia marcha ma de viaxe.
Entn apareceu un transeunte e freei.
Precisamos un cuarto con duas camas.
Que fan eses paus dentro do baul?
A Eva delle moito o oido dereito.
Xon dixo que ia comprar un iate.
El posue uns cincuenta bolgrafos.
Eu nunca vira tan furioso o meu tio.
Ainda necesito outra caixa.
El comeu toda a nosa froita: un egoista.

27
Actividades
5.
Escribe o verbo que falta en cada oracin.

Eu xa o (saber: P1, copretrito, indicativo) ......................... todo antes de que mo contases.
Eu tamn (contribur: P1, pretrito, indicativo) ......................... vitoria do equipo.
Eles (amontoar: P6, pretrito, indicativo) ......................... o lixo e logo botrono no colector.
Onte eu (cambiar: P1, pretrito, indicativo) ......................... unha roda traseira do meu coche.
Debemos falar baixo ata que os nenos (estar: P6, presente, subxuntivo) ......................... durmidos.
Esta noite (comer: P1, futuro, indicativo) ......................... o resto do guiso.
Ela (continuar: P3, pretrito, indicativo) ......................... durmindo, anda que soou o espertador.
Ela non (poder: P3, pretrito, indicativo) ......................... durmir polo barullo que haba na ra.
Espero que eles me (deixar: P6, presente, subxuntivo) ......................... a sa pelota.
Se el tivese cartos dabondo, (ir: P3, pospretrito, indicativo) ......................... de vacacins a Australia.
Sublia de azul os ditongos, de negro os tritongos e de vermello os hiatos. Comproba que estn correctamente acentuados en cada caso.
6.
Pon os acentos grficos que faltan neste texto. Todos eles afectan a ditongos e hiatos.
O 3 de agosto de 1977 entrei a traballar como botns nun banco en Santiago de Compostela. Acababa de facer vinte anos. O curso acadmico entretivrao entre algunhas clases na facultade s que asistia pouco motivado, e unhas reunions para estudantes cristians nas que se mesturaba a accion poltica a favor dos mis humildes con certo tufo psicoterapeutico de alivio emocional. Dirixia as sesions
un cura chamado Luis Vilasuso, home agradable e prctico como o demostrou que, co paso dos anos,
acabase exercendo de coengo na catedral compostel. E foi en parte grazas a el que entrei no banco.
Miguel Surez Abel, O repenique de Beatriz Goldar
7.
Pon todos os acentos grficos que faltan nestas oracins. Ten en conta a presenza de ditongos, tritongos e hiatos.
A raia dixo entre bagoas que viaxaba a Suiza por un problema de saude.
A Luis perdooo porque o accidente que provocou foi involuntario.
Hai dous dias, Lucia sentia unha forte dor no oido dereito.
Xoan Bieitez, o profesor de Bioloxia, sabe moito sobre os pingins.
A miudo camio pola beira do rio ata o muio.
Ese dianteiro do Paraguai intercambiou a sua camiseta cun xogador rival.
unha magoa, pero con esta neboa non poderemos xogar o partido de beisbol.
Acaban de construir unha estatua dedicada heroina Maria Pita.
As baleas grises non son moi habituais nesta parte do oceano Atlntico.
Que o xuiz condenou o alcalde arzuan soubeno hoxe mesmo.
28
Ortografa
Uso de b e v
sase b
sase v
1. En interior de palabra, despois de m: lombo, cambiar, pomba...
1. En interior de palabra, despois de b, d

e n: obvio, advertir, inverno...
2. En todas as formas dos verbos rematados en

-bir (escribir, recibir, rubir, prohibir, subscribir...): escribo, recibas, rubir, prohibiron...

-servar (reservar, conservar...) e -versar (conversar, terxiversar...): reservade, conservo,
conversaron...
Excepcin:
vir, vivir, servir e os seus derivados.

-bur (atribur, distribur, contribur...): atribun, distribes, contribuirn...
4. En todas as formas dos verbos beber, caber,
deber, haber, lamber, saber e sorber: bebo,
coubo, deber, lamba...
5. Nas terminacins do copretrito (pretrito
imperfecto) de indicativo dos verbos da 1.a
conxugacin: falaba, cantabas, bailabamos...
6. Nas palabras que comezan por bu-: bubela, bufanda, buscar, budista, burla...
Excepcin:
vulgo, vulnerar, vulto, vulva, vurullo e

os seus derivados.
7. Nos casos en que o son [b] vai seguido doutra consoante: absterse, sbdito, branco, pblico...
Excepcin:
acivro, vrego e ovni.

8. Nas palabras cos prefixos biblio- (libro), biou bis- (dous), bio- (vida), sub- (baixo):
bibliografa, bimotor, bioloxa, subatmico...
3. En toda a conxugacin dos verbos estar, ir,

ter, servir, ver, vir e vivir: estiven, vou, tivera, vexas, vivn...
Excepcin:
o copretrito do verbo estar (estaba,

estabas...).
-ver (absolver, ferver, mover, ver, volver...):
absolveron, ferva, moveu, vers...
Excepcin:
beber, caber, deber, haber, lamber, saber, sorber e os seus derivados.

5. Nos nomes dos nmeros: nove, vinte, vinte
e un...
6. Nos adxectivos rematados en -ave, -avo/a,
-eve, -evo/a, -ivo/a: grave, oitavo, leve, nociva...
Excepcin:
rabe.
7. Nas palabras que comezan por di-: divagar,
divino, dividir, diversin...
Excepcin:
dibsico/a.
9. Nas palabras derivadas ou compostas doutras que tamn se escriben con b: polbo
polbeira, brazo antebrazo...
8. Nas palabras co prefixo vice- (cargo de rango inferior) ou co sufixo -voro/a (comer):
vicepresidenta, insectvoro...
10.Por criterios etimolxicos, en: abel, autombil, bafo, balde, baleiro, beira, billa, bolboreta, biscao, fibela, gabia, gabin, marabilla, mbil, nobelo, polbo, rebentar, ribeira, trobar, trobador, Xabier e os seus derivados.
9. Nas palabras derivadas ou compostas doutras que tamn se escriben con v: inverno
invernadoiro, vento papaventos...
10.Por criterios etimolxicos, en: acivro, av,
avoa, avogado, caravel, chuvasco, covarde,
Cristovo, escarvar, escaravello, Estevo, esvelto, garavanzo, gravar, gravata, pavilln, trevo, varanda, varredor, varrer, vasoira, vermello, verniz, verza, voda, voitre, vulto, xavelina e os seus derivados.
Actividades
Uso de b e v
1.
Indica, co nmero adecuado, a regra de uso de b que afecta s palabras destacadas destas oracins.
Ese escritor colombiano est a escribir a sa autobiografa.
.....
.....
.....
Fun buscar biblioteca un libro sobre trobadores galegos.

.....
.....
.....
.....
.....
O adestrador comentaba aos xornalistas que Xon debe contribur mis ao xogo do equipo.
.....
2.
.....
.....
Sinala agora, co nmero axeitado, a regra de uso de v que afecta s palabras destacadas destoutras oracins.
Ela e mais eu conversamos sobre a divertida escena do tranva da pelcula que vimos onte.
.....
.....
.....
.....
Segundo eles, o peor de vivir en Noruega son os continuos chuvascos e o fro invernal.
.....
.....
.....
O vicecnsul pronunciou un emotivo discurso de mis de vinte minutos.

.....
3.
.....
.....
Substite as consoantes destacadas por b ou por v e forma outras palabras.

orella ....................
mido ....................
cerrar ....................
alga ....................
cazar ....................
ciscar ....................
salgada ....................
tpedo ....................
saleiro ....................
dieiro ....................
rumor ....................
susto ....................
alpino ....................
afondar ....................
calor ....................
afogar ....................
afinar ....................
sentido ....................
zoo ....................
demorar ....................
outear ....................
Crea oracins combinando algunhas das palabras con b e con v que formaches.
30
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
Actividades
Localiza na sopa de letras os nomes dos elementos debuxados. Todos eles levan a letra b.
5.
Resolve este encrucillado cos nomes dos elementos debuxados. Todos levan a letra v.
6.
Crea oracins combinando con sentido palabras das das actividades anteriores.
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
Uso de b e v
4.
31
Actividades
7.
Pon b ou v nos ocos deste texto segundo convea.
Uso de b e v
Gust. . . . ame a. . . . rir aquela chocolatina con sumo coidado procurando non romper nada. Inmediatamente despois do papel . . . . ermello tia un papel de seda . . . . ranco e despois outro prateado que me
ser.... a para ir engrosando a mia .... la de papel de prata. Finalmente apareca a cati.... adora e arrecendente chocolatina. Entre o papel de seda e o de prata ha.... a un cromo que, ao chegar casa, garda.... a con outros de anteriores .... isitas nunha caixa de lata que por fra tia uns cara.... eis pintados. A
coleccin de cromos cham.... ase As mara.... illas do uni.... erso. Os temas eran moitos e moi .... ariados.
Desde a.... ins, su.... marinos, a historia da radio, o cine, a tele.... isin, os reis do mar... e moitos mis que
non lem.... ro agora.
Leticia Dotras, Voa, Cascuda!
8.
Completa adecuadamente as oracins coa palabra de cada par que convea.

rebelar - revelar
basto - vasto
Que non se che ocorra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . a nin-
Ese tecido para o vestido parceme moi
gun o meu segredo.
Manuel dixo que non atura mis e que hoxe se

vai ............................ contra o seu xefe.
O fotgrafo est a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . no seu laboratorio varios carretes de fotos.
............................
. Prefiro outro mis fino.
A Antrtida un ............................ e xeado territorio que anda est por explorar.
Gaou a partida de brisca porque na ltima

man tia un ............................ e dous ouros.
bocal - vocal
balor - valor
Se tes un problema ............................ , o mellor
Se non gardas ese queixo na neveira, vai coller
acudir a un laringlogo.
obrigatorio que os cans leven ............................

pola ra.
............................
destes terreos aumentou

moito desde que pasa por aqu a autova.
............................
Cmpre ter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . para lle dicir iso a

Paula na sa cara.
9.
Completa estas oracins poendo nos ocos b ou v segundo convea.

Gustoume moito a gra.... ata .... ermella que le.... a.... as onte na .... oda.
Chama a Este.... o e dille que esquecn uns .... otes de .... erniz no porta.... ultos do seu coche.
....
ieito ten que .... ol.... er ao mercado porque esqueceu comprar os gara.... anzos e as .... erzas.
Despois do .... anquete ti.... en que desa.... rochar a fi.... ela do cinto porque re.... entaba.
Cristo.... o quedou oita.... o na pro.... a de lanzamento de xa.... elina.
Mia a.... oa est en o.... ser.... acin no hospital porque lle descu.... riron un .... ulto no .... razo.
s .... eces, as cantigas dos tro.... adores medie.... ais critica.... an os no.... res pola sa co.... arda.
Aquela muller es.... elta disfrazada de .... ruxa con .... asoira a mia a.... ogada.
O autom.... il en.... orcou cando chega.... a ao pa.... illn de deportes.
32
Ortografa
Uso de h
sase h
1. En todas as formas de verbos como haber, habitar, habituar, herdar, homenaxear, honrar, hospedar e humillar: hai, habitaba, herdou, honrade...
2. Nas palabras que comezan polos prefixos gregos: hex- ou hexa- (seis), heptou hepta- (sete), hendeca- (once), hect- ou hecta- (cen), helio- (sol), hemi(metade), hemo- ou hema- (sangue), hetero- (diferente), homo- (idntico), hipo- (cabalo), hipo- (baixo), hiper- (superior ou moito), hidro- (auga), hipno- (sono), hepat- (fgado): helistato, hemiciclo, heptaslabo, hectmetro, heterodoxo, hidroloxa...
3. Nas palabras que comezan por hum-: humidade, humilde, humano...
Excepcin:
mero.
4. Nas palabras que comezan por horr- ou por hosp-: horrible, hospital, hspede...
5. Na palabra alcohol (anda que tamn se admite alcol) e nos seus derivados: alcohlico, alcoholemia...
6. En moitas interxeccins: ah, bah, eh, ho, hurra, oh, ouh...
Excepcin:
ai, ola, ei.

7. Nas palabras derivadas ou compostas doutras que tamn se escriben con h:
habitar deshabitar, home xentilhome...
8. Por criterios etimolxicos, en palabras como: harn, harmona, harpa, hasta
(pau, corno), hedra, Helena, hlice, helmo, Henrique, herba, hirto, histeria, home, hora, horta, hoxe e os seus derivados.
Non se usa h
1. Por criterios etimolxicos, en: achar, ata ou at, baa, encher, ermida, ermo,
inflar, inchar, irmn, ombro, oco, orfo, so, ovo, trun e os seus derivados.
Actividades
1.
Indica, co nmero adecuado, a regra de uso de h que afecta s palabras destacadas destas oracins.
Uso de h
Ah, es ti! Que susto! Pensei que non haba ningun na casa.
.....
.....
Calquera ser humano pode ter problemas hepticos.

.....
.....
Hoxe lin que Ourense ten xa mis de cen mil habitantes.

.....
.....
Foi un horror ver aquel accidente no hipdromo.

.....
.....
Bah! Eu non te creo. Ti non sabes nada de hipnotismo por moito que digas.
.....
.....
Ela actuou coma unha harpa: chamoume alcohlica.

.....
2.
.....
Resolve este encrucillado cos nomes dos elementos debuxados. Uns levan h e outros non.
Crea oracins combinando algunhas das palabras con h e sen h anteriores.
34
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
Actividades
Completa estas oracins con palabras derivadas de historia, heroe, herdar e harmona. Despois
clasifcaas segundo a sa familia lxica e engade outras novas.
O ....................... protagonista deste cmic pode voar e facerse invisible.
Como sigas actuando en contra de teu pai, el vaite ....................... .
Intersame moito a ....................... de Galicia, sobre todo os petrglifos e as mmoas.
Uso de h
3.
Hoxe na reunin houbo un ambiente moi ....................... : ningun discutiu nin berrou.
Segundo moitos, a lextima ....................... do trono de Castela era Xoana a Beltranexa.
Se non queremos estragar o noso futuro, cmpre ....................... urbanismo e natureza.
Segundo ese ....................... , o castelo de Vimianzo foi construdo entre o sculo XII e o XIII.
O home que rescatou os nenos do incendio foi recoecido polo seu ....................... .
4.
Familia lxica de
historia
Familia lxica de
heroe
Familia lxica de
herdar
Familia lxica de
harmona
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
Rodea cun crculo a palabra correcta de cada par.

proibir - prohibir
baa - baha
bafo - baho
menir - menhir
veculo - vehculo
prodo - prohdo
exibir - exhibir
boemio - bohemio
Crea un breve texto no que introduzas, con sentido, as palabras correctas anteriores.
............................................................................................................................... ......................................................................
............................................................................................................................... ......................................................................
............................................................................................................................... ......................................................................
............................................................................................................................... ......................................................................
............................................................................................................................... ......................................................................
............................................................................................................................... ......................................................................
35
Actividades
5.
Completa este texto poendo h onde convea.
Uso de h
Estevo arrimou a lmpada ao corpo da sa ....irm. Estaba enchoupada en suor. A nena bata dente con
dente na ....inconsciencia da febre. A bruxa apartou a basta tea que a cubra e deixou ao aire o brazo
da picadura. Estaba ....orriblemente ....inchado desde o ....ombreiro ata os dedos. ....aba un crculo negro no lugar onde a vbora lle cravara os dentes e del ....irradiaba unha profunda cor morada. A bruxa tocouno e apertou cos dedos aqu e acol.
Minio Rodrguez Cueto, A pedra da serpe (adaptacin)
6.
Completa adecuadamente as oracins coa palabra de cada par que convea.

abano - habano
Mia nai trouxo un .................. porque saba que
a - ai - hai
..................
..................
aqu non hai aire acondicionado.
Para non molestar co fume do seu .................. ,

o padrio foi fumar ao xardn.
dez anos ao lado desta praia non se

va ningn chal.
! Ten coidado. Acabas de pisarme no

p que teo mancado.
As chaves da casa estn . . . . . . . . . . . . . . . . . . mesmo, ao

teu carn.
as - s - has
a ver - haber
cando vs por Lugo, que teo moitas ganas de verte.
Ti . . . . . . . . . . . . . . . . . . facer exactamente o que eu che
Eu creo que agora mesmo no teatro debe
Se tes o .................. de ouros, gaas esta man e
..................
..................
unhas cincocentas persoas.
diga.
a partida.
Xa son .................. das e media.
7.
Completa estas oracins con h s nos ocos onde sexa necesario.

Naquel lugar tan .... ermo apareceron novos .... achados pre.... istricos.
A esta antiga armadura .... olandesa faltballe unha .... ombreira e o .... elmo.
Un .... irmn de .... elena toca a .... arpa na orquestra fil.... armnica.
Que quedases .... orfo non xustifica que sexas un tru.... n e que leves unha vida bo.... emia.
O .... spede da casa rural quedou marabillado polo ex.... uberante xardn cheo de .... edras.
Vela.... tes unha foto do palacio .... ind que estamos a re.... abilitar.
Eu non vin ao .... ospital por unha fractura de .... mero senn por unha .... emorraxia.
Ana non se .... ospedou nese .... otel porque estaba pro.... ibido fumar en todas as partes.
Un dos meus an.... elos .... erdar o veleiro do av e navegar con el pola ba.... a.
A media .... ora andando desde esta .... ermida podemos topar un antiqusimo men.... ir.
36
Ortografa
Uso de s e x
sase s
sase x
1. Nas palabras escusa, estrao e escavar; e nos

seus derivados: escusar, estraeza, escavacin...
1. Nas palabras co prefixo ex- que significa fra de ou que foi e xa non : exculpar, ex-ministra...
2. Nas palabras que comezan por estra- (non

sendo este prefixo): estrafalario, estratexia,
estragar...
2. Nas palabras co prefixo extra- que significa

fra de ou moi: extraterrestre, extrafino...
Pode usarse s...
3. Nas palabras cos prefixos hexa- e sex- que significan seis: hexaedro, sexteto...
3. En lugar do primeiro x cando este apareca das veces entre vogais: osxeno, asexar... (pero tamn vale oxxeno, axexar...).
Levan s
Levan x
biscoito
escepticismo
escptico
escisin
esculcar
espectacular
espectculo
espectador
esplndido
espoliar
espontneo
espremedor
espremer
estender
estranxeirismo
estranxeiro
estraar
estrao
lapis
mesquio
mesquita
xasmn
arxila
bixutera
cervexa
cornixa
enxalzamento
enxalzar
enxiva
excelente
exceso
expectacin
extensin
extenso
extremidade
extremo
graxa
paixn
xarampn
xastre
xintosmo
xintosta
xordo
Actividades
Uso de s e x
1.
2.
3.
Completa estas palabras con extra- ou estra-. Ten en conta que extra- un prefixo que significa
fra de ou moi, mentres que estra- non ningn prefixo.
...............
ordinario
...............
ditar
...............
da
...............
gar
...............
nxeiro
...............
vertido
...............
eza
...............
uterino
...............
sensible
...............
xudicial
...............
dense
...............
lo
...............
polar
...............
texia
Completa estas palabras con ex- ou es-. Ten en conta que ex- un prefixo que significa fra de
ou que foi e xa non , mentres que es- non ningn prefixo.
...............
portar
...............
drxula
...............
prito
...............
cursin
...............
premer
...............
-conselleira
...............
-presidente
...............
pertar
...............
propiar
...............
culpar
...............
pectculo
...............
cusa
...............
poer
...............
pulsar
Completa estas oracins coas palabras das actividades anteriores axeitadas. Coida o uso de s e
de x.
Os nenos do colexio farn ma unha ............................ s Ces.
Van ............................ varias leiras nesta zona para construr un centro mdico.
Aquel dianteiro marcou un gol ............................ : caneou cinco xogadores e mais o porteiro.
A palabra automtico ............................ .
Xurxo ten un carcter moi ............................ : gstalle falar e sempre coece xente nova.
Que tiveses moito traballo non me parece ............................ para faltar voda de Antn e Clara.
Este telfono ten unha antena ............................ que permite maior cobertura.
Os avogados das das partes chegaron a un acordo ............................ para resolver o conflito.
Bill Clinton, ............................ dos Estados Unidos, dar ma unha conferencia en Compostela.
Se imos facer zume para todos, hai que ............................ polo menos tres quilos de laranxas.
Onte fomos ver ao teatro un ............................ de maxia.
Non lle deas golpes ao meu ordenador porttil, anda o vas ............................ .
Din que van ............................ a Carlos do colexio polo seu mal comportamento.
A ............................ que vai de Valdovio a Cedeira est chea de curvas.
Ese empresario dedcase a importar e
38
............................
todo tipo de mercadoras.
Actividades
Localiza nesta sopa de letras as palabras definidas. Todas elas levan s ou x.
S
Dise da persoa que oe pouco ou que non oe

nada. .........................
Extraer terra dun lugar facendo un oco grande no terreo. .........................
Raro, diferente de como adoita ser.
.........................
Flor en forma de funil, branca e moi recendente. .........................

Enfermidade contaxiosa producida por un virus, que se manifesta pola presenza de manchas rubias na pel. Tamn se di sarampelo.
.........................
Uso de s e x
4.
Aparello que serve para espremer laranxas,

limns e outros froitos semellantes.
.........................
Polgono de seis lados e seis ngulos.

.........................
Substancia untuosa contida en certos tecidos

animais e vexetais: sebo, manteiga, aceite...
.........................
Persoa que se dedica a facer roupa para home, sobre todo traxes, e s veces para muller.
.........................
Conxunto musical de seis membros.
.........................
5.
Ofrece palabras da familia lxica das seguintes.

graxa
........................................................
........................................................
escavar
........................................................
exceso
........................................................
........................................................
........................................................
........................................................
estrao
........................................................
Crea oracins combinando con sentido algunhas das palabras anteriores.

............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
............................................................................................................................... ................................................................
39
Actividades
Uso de s e x
6.
Escribe unha oracin con cada unha das seguintes palabras. Despois le as oracins en voz alta pronunciando estas voces adecuadamente.
testo - texto
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
esperto - experto
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
misto - mixto
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
sesta - sexta
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
esterno - externo
7.
............................................................................................................................... ....................................................................
............................................................................................................................... ....................................................................
Completa estas oracins poendo s ou x onde proceda.

Durante a e.... cavacin deste e.... tenso castro atoparon uns ob.... ectos e.... traos.
Para facer este tra.... e, o .... astre e.... tendeu sobre a mesa, sen e.... a.... erar, tres metros de tea.
O rudo desa e.... cavadora e.... pertoume da se.... ta e case me dei.... a .... ordo.
Ese camareiro e.... tran.... eiro preparoume un zume de laran.... a cun e.... trao e.... premedor.
Hai que e.... tremar a limpeza na cocia, por iso ur.... ente limpar a gra.... a do e.... tractor.
Anda que padezo verti.... e, desde esta corni.... a ve.... o unha e.... tensa panormica do val.
Acabamos de fichar un e.... celente e.... tremo dereito, pero hai que ser e.... i.... ente con el.
Parceme e.... cesivo que no hospital che qui.... e.... en e.... tirpar o e.... fago.
O presti.... ioso violinista do se.... teto de corda precisou o.... .... eno despois da actuacin.
Grazas aos e.... tintores, o incendio non se e.... tendeu mis al da vi.... .... imose.... ta planta.
40
Ortografa
Uso de x, ll e i
Levan x
Levan ll
conxugal
cnxuxe
conxuntura
conxuntural
dexeccin
disxuncin
enxesar
exaculacin
exacular
inxeccin
inxectar
maxesttico
pelexa
pexorativo
proxeccin
proxectar
proxectil
proxecto
proxector
subxacer
subxugar
traxecto
traxectoria
xacente
xacer
xaxuar
xaxn
xema
xenro
xeso
xugo
xugular
xustaposicin
xustapoer
agasallo
agulla
alleo
allo
antollar
antollo
aparellador
aparellar
atallar
atallo
bacallau
baralla
barallar
brillante
brillar
brillo
burbulla
callado
callar
cella
cerralleiro
coello
espello
estropallo
falla (fallo ou
carencia)
gargallada
lentella
mallo (apeiro)
mexilln
migalla
ollal
olleiras
palla
Levan i
pallaso
parella
partilla
semellante
semellar
tallo
tella
tellado
vasilla
aboiar
abraiar
alboio
alfaia
alfaiate
apoio
baioneta
boia
croio
ensaiar
ensaio
escaiola
escaiolar
faia (rbore)
faiado
ianqui
iate
Iemen (pas)
iemen
ien (moeda xaponesa)
iodo
ioga
iogur
iogureira
ioi
laiar
laio
maio (mes)
maionesa
maior
maiora
maiscula
minisaia
papagaio
paraguaio
pararraios
praia
raia
raiar
raio
saia
uruguaio
xoia
xoiara
xoieiro
Actividades
Resolve o encrucillado cos nomes dos elementos debuxados. Todos levan x, ll ou i.
2.
Substite as consoantes destacadas por x, ll ou i e forma outras palabras.
Uso de x. ll e i
1.
tema
abrazar
aseo
infectar
bota
barata
tesa
bate
................
................
................
................
................
................
................
................
Completa estas oracins coas palabras con x, ll ou i anteriores.

Ela lanzouse ao mar desde o .................... , nadou ata a .................... e logo volveu.
Noto, polo tacto na .................... dos dedos, que esa .................... nova.
Non te podes .................... dese xeito: ese un problema .................... que a ti non che afecta.
Non sei por que me teen que .................... unha vacina porque me caese unha ................... no p.
42
Actividades
Le as seguintes palabras e descubre a letra que corresponde a cada crculo de cor.
....
....
....
maonesa
estropao
pioo
Baona
oeiras
ugular
boa
acer
traectoria
migaas
auar
gargaada
Noa
oal
Uso de x. ll e i
3.
Escribe algunhas oracins combinando as palabras anteriores. Repara no uso de x, ll e i.
4.
...............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................
Completa as oracins con palabras derivadas de brillo, raia, proxecto e maior.

O lquido ....................... que me recomendaches bosimo: o meu parqu loce como nunca.
O presidente espera obter o apoio ....................... do Parlamento.
Por sorte, o ....................... disparado polo tanque non feriu a ningun.
Manuel contribuu con ....................... vitoria do seu equipo: marcou tres goles.
Algn canalla dedicouse a ....................... o meu coche cunhas chaves pola noite.
Meu av xogaba ....................... de dianteiro, anda que tamn foi porteiro.
Ese escritor naceu no concello de Lobios, ....................... con Portugal.
Os sindicatos estn en desacordo co ....................... de lei que prepara o goberno.
Clasifica as palabras que escribiches pola sa familia lxica e engade outras novas a cada unha.
Familia lxica de
brillo
Familia lxica de
raia
Familia lxica de
proxecto
Familia lxica de
maior
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
43
Actividades
Uso de x. ll e i
5.
Completa as oracins coa palabra conveniente de cada par. Despois leas en voz alta coidando a
pronunciacin.
faio - fallo
Levade esas caixas vellas ao ....................... , que aqu estorban.

Por cada ....................... no exame, a profesora restounos medio punto.
oio - ollo
O oculista dixo que me aumentou lixeiramente a miopa no ....................... dereito.

Fala mis alto, que non ....................... ben con este rudo.
vaia - valla
Estamos a buscar un coche que ....................... , como moito, sete mil euros.
Cando ....................... a Roma, visitarei o Vaticano.
faia - falla
Neste monte vese moita ....................... e tamn moito carballo.

Tiven algns problemas en Londres pola mia
.......................
de costume de falar en ingls.
maio - mallo
Antes mallbase manualmente o cereal co ....................... para separar o gran da palla.

Estaremos de viaxe ata que remate o mes de
6.
.......................
Completa estas oracins poendo x, ll ou i onde proceda.

O noso .... ate quedou abo.... ando co motor avariado, ata que nos remolcaron ata a pra.... a.
Ma pro.... ectarn unha pelcula .... emen no castelo de Soutoma.... or.
Hoxe estou de anto.... o: de primeiro quero lente.... as; de segundo, coe.... o; e de sobremesa, .... ogur.
Quedei abra.... ado ao verme no espe.... o con aquel disfrace de pa.... aso.
Durante o roubo, o meu .... enro foi ferido cunha nava.... a preto da .... ugular.
Polo seu aniversario, os cn.... u.... es compraron agasa.... os nesa xo.... ara.
No poema dese autor urugua.... o sub.... ace o tema do imperialismo .... anqui.
A ma.... ora da xente da vila sabe que este ata.... o o tra.... ecto mis curto ata a fonte.
A profesora de .... oga recomendoume un da de .... a.... n para eliminar as mias o.... eiras.
No pasado mes de ma.... o, un incendio provocado por un ra.... o destruu aquel bosque de fa.... as.
44
Ortografa
Grupos cc e ct
a, e, o + cc / ct
Despois de a, e e o, mantense o grupo consonntico completo: accin, abstracto, seccin, adxectivo, obxecto, respecto, occidental, noctmbulo...
Excepcin:
algunhas palabras mudaron o primeiro c por

i ou u: doutor, doutoramento, oitavo, reitor, reitorado, reitoral, reitora, seita...
i, u + cc / ct
Despois de i e u, na maiora dos casos, suprmese a

primeira consoante do grupo: aflicin, ditado, vitoria, deducin, introducin, produto...
Excepcin:
mantense o grupo consonntico con algunhas palabras tcnicas e cultas pouco frecuentes: edicto,
ictericia, succin...
i, u + c / t
abducin
abdutor
acueduto
aducin
adutor
aflicin
aflito
beneditino
conducin
conduta
conduto
condutor
conflito
constricin
constritivo
construcin
construtivo
construtor
contradicin
contraditorio
contricin
i, u + cc / ct
deducin
dedutivo
delito
delituoso
destrucin
destrutor
dicionario
distrito
ditado
ditadura
ditame
ditar
estrito
estrutura
flutuacin
flutuante
flutuar
frutfero
frutificar
frutuoso
gasoduto
inducin
indutor
instrucin
instrutivo
instrutor
interdito
introducin
introdutor
introdutorio
lutuoso
obstrucin
obstrucionismo
obstrucionista
obstrutivo
oleoduto
predicin
producin
produtivo
produtividade
produto
produtor
reconstrucin
reducin
reduto
redutor
reproducin
reprodutor
restricin
restritivo
salvoconduto
sedutor
traducin
tradutor
usufruto
usufrutuario
viaduto
vtima
Vtor
vitoria
vitorioso
xurisdicin
adiccin
adicto
conviccin
convicto
dectico
diccin
dctil
ductilidade
edicto
eructar
eructo
ficcin
ficticio
friccin
friccionar
ictericia
ictrico
ictiografa
ictioloxa
ictiomancia
indiccin
invicto
lictor
miccin
pictografa
pictogrfico
pictograma
pictrico
ricto
succin
succionar
veredicto
vindicta
Actividades
Grupos cc e ct
1.
Completa as seguintes palabras segundo convea. Se o precisas, repasa as listaxes da pxina anterior.
adxe...... ivo
exa........ o
condu...... or
di........ ado
obxe...... o
pi........ rico
o........ idental
v........ ima
produ........ o
do........ or
a........ in
tradu........ in
fi........ in
o........ avo
Clasifica as palabras anteriores nesta tboa.

Despois de a, e, o,
cc e ct
Despois de i, u,
c e t
.........................................................
.........................................................
.........................................................
.........................................................
Excepcins:
.........................................................
2.
.........................................................
Resolve o encrucillado. Algunhas das palabras que o compoen perderon o primeiro c no grupo
cc e o c no grupo ct e outras consrvano.
Decisin dun xuz ou dun tribunal sobre

un caso concreto.
Que nunca foi vencido.
Accin contraria lei.
Persoa que se dedica a expresar nun
idioma determinado algo dito ou escrito noutra lingua.
46
Excepcins:
Imaxinario, non-real.
Libro que contn palabras dunha lingua
nunha determinada orde e acompaadas da sa definicin.
Limar, prlogo.
Resultado a favor obtido nunha loita ou
competicin.
3.
Asocia e ordena as slabas de cada cor ata formar seis palabras distintas. Clasifcaas despois segundo mantean ou non os grupos cc ou ct.
a
tor
du
du
suc
cin
pro
con
des
vic
cio
so
du
tar
tor
ruc
to
cin
tuo
cue
re
tru
con
lu
nar
Grupos cc e ct
Actividades
Palabras con cc ou ct: ............................................................................................................................... ....................

Palabras con c ou t: ............................................................................................................................... ........................
Crea agora unha oracin para cada unha das palabras anteriores.
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
4.
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
Completa coherentemente as seguintes oracins con palabras derivadas de ditar, estrutura e produto.
Se non hai vontade real de chegar a un acordo, este dilogo resultar ......................... .
A profesora hoxe fixo un ......................... para que melloremos a ortografa.
O escritor explicou que decidiu ......................... a sa novela en dez captulos.
A violencia un problema ......................... da sociedade: afecta a todas as idades e clases sociais.
Ese actor de Hollywood ser ......................... e director do seu prximo filme.
Estou a ler un libro sobre a represin durante a ......................... franquista.
Clasifica as palabras que escribiches neste cadro e engade outras da mesma familia lxica.
Familia lxica de
ditar
Familia lxica de
estrutura
Familia lxica de
produto
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
.......................
47
Actividades
Grupos cc e ct
5.
Rodea cun crculo a palabra correcta de cada par. Despois completa as oracins coas palabras correctas adecuadas.
gasoduto - gasoducto
seita - secta
drogadito - drogadicto
dicin - diccin
reitor - rector
beneditino - benedictino
reducin - reduccin
fricin - friccin
As autoridades pesqueiras acordaron unha .......................... das capturas de sardia.

O mosteiro .......................... de San Salvador de Lourenz foi fundado no ano 969.
A mia empresa est a construr en Lugo un .......................... de seis quilmetros.
Moitos pobos prehistricos conseguan lume mediante a .......................... de dous paus secos.
Non que eu tea problemas de .......................... ; que estou a falar cun caramelo na boca.
O .......................... da universidade pronunciou un emotivo discurso na sa despedida.
Esa ONG dedcase a ofrecer axuda e asesoramento a .......................... e aos seus familiares.
Ese home foi acusado de dirixir unha .......................... moi perigosa.
6.
Escribe estas oracins corrixindo os erros que afectan aos grupos cc e ct. O nmero entre parnteses indica os erros por oracin.
Dxenlle ao xuz, con respeto, que dubidaba da obxeitividade do seu veredicto. (2)
........................................................................................................................................................................................................
O produto que me receitou o doctor para deixar de erutar bosimo. (2)

........................................................................................................................................................................................................
O acueducto romano de Segovia unha das construccins mis espetaculares que coezo. (3)
........................................................................................................................................................................................................
Esta a octava victoria consecutiva do noso equipo: somos o nico equipo invicto. (2)
........................................................................................................................................................................................................
As vtimas do acidente entre os tratores ofrecen versins contradictorias. (3)

........................................................................................................................................................................................................
O reitor da universidade anunciou a construccin dunha nova facultade de Traduccin. (2)

........................................................................................................................................................................................................
A profesora dictounos un texto sobre un planeta ficticio e eu escribn mal dous adxetivos. (2)
........................................................................................................................................................................................................
48
Ortografa
Terminacin zo, za
-zo, -za (solucin patrimonial)

andazo
avinza
cansazo
cobiza (cobizar,
cobizoso etc.)
crenza (descrenza)
diferenza (indiferenza; pero diferenciar)
doenza
espazo (espazar,
espazoso)
estanza ('estrofa')
finanza
(financeiro; pero
financiar, financiamento)
graza (desgraza;
pero gracioso,
agraciar, agraciado)
habenza
influenza ('gripe')
licenza (pero licenciar, licenciado,
licenciatura)
nacenza (renacenza)
novizo
perseveranza
pertenza (xunto ao
cultismo pertinencia, con significado diferente)
postizo
preguiza (preguiceiro,
preguizoso)
presenza (pero
presenciar)
prezo (desprezo,
menosprezo,
prezar, desprezar; pero
aprecio, apreciar)
querenza (benquerenza, malquerenza)
sentenza (pero
sentenciar)
servizo (servizal)
tenza (mantenza)
terzo (terza, terz,
terzar)
xuzo (axuizar,
prexuzo)
xustiza (axustizar,
inxustiza, xusticeiro)
-cio, -cia (solucin culta)

acacia
anuncio (anunciar)
aprecio (apreciar)
artificio
(artificioso)
audacia
avaricia
(avaricioso)
beneficio
bulicio (bulicioso)
cartapacio
cilicio
comercio (comerciar)
consorcio
contumacia
delicia (delicioso)
desperdicio (desperdiciar)
divorcio (divorciar)
edificio
eficacia
estancia ('cuarto')
exercicio
falacia
farmacia
ficticio
hospicio
(hospiciar)
ictericia
impericia
influencia (influenciar)
inmundicia
malicia (malicioso)
maleficio
milicia
necio
negocio (negociar)
noticia (noticioso)
nuncio
oficio (oficioso,
oficiar)
orificio
palacio
patricio
pericia (pericial)
perspicacia
pertinacia
precipicio
prefacio
propicio
(propiciar)
sacerdocio
sacrificio
silencio (silencioso,
silenciar)
socio (asociar)
suspicacia
vicio (vicioso,
viciar)
xentilicio
Actividades
Terminacin zo, za
1.
Agrupa e ordena as slabas da mesma cor ata formar oito palabras. Clasifcaas segundo rematen
en zo, za ou en cio, cia.
za
2.
pre
xu
cia
zo
ne
za
fi
cri
fi
cio
far
zo
bi
sa
ma
be
zo
sa
pre
co
cio
can
sen
des
Rematan en zo, za
............................................................................................................
Rematan en cio, cia
............................................................................................................
Completa estes textos, tomados de xornais e revistas electrnicos en galego, coas palabras adecuadas da seguinte serie.
sentenza - prezos - terzos - espazos
grazas - xustiza - diferenzas - servizo
O informe elaborado por tcnicos de Consumer o pasado mes de xuo serviu tamn para constatar o que xa sabido: os .......................... que rexen nas reas de .......................... son superiores aos
que o usuario est afeito a pagar en establecementos semellantes (tendas, bares, restaurantes)
fra delas. Os datos indican que o men do da nun restaurante destes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . para descanso do automobilista custa 9 euros de media, chegando ata os 11 euros de media na AP-7 que
une Barcelona con Valencia.
revista.consumer.es
A Sala do Social do Tribunal Superior de .......................... de Galicia desestimou o recurso de suplicacin interposto polo Concello de Mos contra a .......................... ditada polo Xulgado do Social N.
4 de Vigo, no que se declaraba despido improcedente o do traballador do Grupo Municipal de
Intervencin Rpida (GRUMIR).
www.apeneira.com
Dos once millns de euros recibidos no perodo 2000-2006 en concepto de Fondos de Cohesin,
Catalua e Madrid recibiron 7,2 millns, ou o equivalente a dous .......................... . Esta reparticin,
lonxe de reducir as .......................... internas entre os estados e favorecer a competitividade, agrandou as desigualdades. A inxeccin de cartos nesas das comunidades axudou a que creceran mis
que a media europea, ao ser mis atractivas para a instalacin de novas empresas. De feito, Madrid foi a terceira rexin en crecemento econmico de Europa nos ltimos sete anos. ..........................
aos investimentos europeos, a comunidade madrilea deixou atrs a 34 rexins e situouse na posicin 39 das 210 existentes antes da ampliacin.
www.anosaterra.com
50
3.
Resolve o encrucillado. As voces que o compoen rematan en zo, za, cio, cia ou son derivadas
de palabras con estas terminacins.
Capacidade para divertir ou facer rir

que ten algo ou algun.
Establecemento dedicado venda de
mercancas ao pblico, polo mido.
Dar valor a unha cousa, estimar.
Ausencia de calquera rudo ou son.
Suceso negativo ou sorte contraria.
4.
Terminacin zo, za
Actividades
Extenso, amplo, folgado.

Que est sempre disposto a axudar e colaborar cos demais.
Frialdade, desinterese, apata.
Mediar nun trato, nunha negociacin,
nunha disputa.
Recoecer ou sinalar a diferenza entre
dous elementos.
Escribe oracins combinando, con sentido, palabras traballadas nas tres actividades anteriores.
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................
51

Ortografia1 ProxectoArtello

Cargado por

Información del documento

Título original

Derechos de autor

Formatos disponibles

Compartir este documento

Compartir o incrustar documentos

Opciones para compartir

¿Le pareció útil este documento?

¿Este contenido es inapropiado?

Copyright:

Formatos disponibles

Ortografia1 ProxectoArtello

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

Proxecto Artello

Edicin: Carlos L. Medrano Martnez

O punto e coma. Os dous puntos. Os puntos suspensivos. O punto . . . . . .

Os signos de interrogacin e exclamacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Regras xerais de acentuacin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Regras de acentuacin grfica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4. Ditongo, tritongo e hiato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10. Terminacins zo, za . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Separando suxeito e predicado

Dixen que calsedes, rapaces.

Toda a mia familia, includo meu pai, estaba de acordo.

Podes levar a mia cmara de fotos, mais ten moito coidado.

Eu quero ir a Lisboa; eles, a Barcelona.

Mis tarde, vou buscar o teu amigo.

Malpica de Bergantios, 25 de outubro do 2005.

Votaron a favor Dinamarca, Holanda, Blxica e Alemaa.

Fun ao mdico farmacia ao mercado e ao banco.

Xusto s seis apareceu Xon pola porta.

Ramn estuda no seu cuarto e Ana no saln.

Aquela carteira a que me mercaras ti moito me durou.

Comprei esa caixa de lapis moi barata: s custou 120 euros.

Oe Afonso podes axudarme con isto?

Ela come moito pero non engorda.

Poderemos ir ao cine se volves cedo.

Vou regalarlle este reloxo a Carlos.

Teu irmn chegou onte.

a obra mestra de Rosala de Castro

que pertenceu a John Lennon

A Marta gstalle moito o teatro.

Follas novas foi publicada en 1880.

O vindeiro da 12 inaugrase o novo supermercado.

Xon vai todos os das ao ximnasio.

Esa guitarra debe valer agora unha fortuna.

Roma unha das capitais europeas mis fermosas.

Pon as comas que faltan neste texto. En total son doce.

Mnica, chamoute Lus. / Mnica chamoute, Lus.

Se me chamas ma, dgocho. / Se me chamas, ma dgocho.

Apuremos ou non colleremos o autobs. / Apuremos ou non, colleremos o autobs.

Por fin chegou Antn.

Ana Mara e Ins irn no teu coche.

Al haba moitos homes mozos tamn.

O punto e coma [;]

Os dous puntos [:]

O punto e coma indica unha pausa de duracin

Os dous puntos indican unha pausa semellante

sase o punto e coma

sanse os dous puntos

1. Para separar elementos dunha enumeracin

1. Para introducir ou citar textualmente as palabras de algun (estilo indirecto).

Esta a aliacin: de porteira Xoana; na

Os puntos suspensivos [...]

Entn el dixo: Voume, que tarde.

sanse os puntos suspensivos

Para separar oracins dentro dun mesmo pargrafo.

Non sei... Non sei... Xa veremos.

Para pechar un pargrafo, cando o texto contina noutra lia.

Para conclur un texto.

Despois dos puntos suspensivos...

Pdese escribir calquera outro signo de puntuacin ags o punto.

Cando decidas a marca, o modelo, a cor...,

No encontro destacaron tres xogadores: Xos, que defendeu

A mia irm sempre puntual - hoxe chegou tarde.

Quero que a festa sexa unha sorpresa - non comentedes nada.