TEMA 1.

A EUROPA FEUDAL
IDADE MEDIA: perodo comprendido entre finais do sculo V (fin da Idade Antiga) e finais do sculo XV (inicio da Idade Moderna co descubrimento de Amrica,no 1492). Entre os sculos V e X o territorio europeo foi invadido dominado e conquistado por:
-

Xermanos: finais do sculo V. establecronse nos territorios do I.R. e

formarn os primeiros reinos medievais. Da mezcla das sas tradicins e modos de vida cos dos romanos xurdirn moitos elementos caractersticos da poca medieval.

Musulmns: o Islm xurde no sculo VI co profeta Mahoma. sua

norte continuarn as conquistas a un ritmo moi acelerado ata mediados do VIII. Dominaron Siria, Palestina, Persia e Exipto. 711 chegan P.I. conquistando o reino visigodo.
-

Normandos: pobos do norte de Europa. Entre os sculo VIII e X.

Expedicins de conquista e saqueo polas costas europeas. Controlaron o comercio da poca pola sa destreza como marieiros e os seus barcos ben preparados.

O IMPERIO DE CARLOMAGNO
CARLOMAGNO, rei dos francos proclamouse emperador no ano 800 e unificou as terras de Europa Occidental. Intentou ser o sucesor do Imperio Romano, para iso: Elaborou leis (capitulares) Organizou a administracin do territorio dividindoo en: o Condados, gobernados por condes. o Marcas, para defender as terras fronteirizas, dirixidas por un marqus. Provocou transformacins sociais e econmicas: o Consolidou unha economa agraria con base na aldea. o Concentracin da propiedade da terra nas mans duns poucos seores. o Progresivo sometemento dos campesios libres aos grandes propietarios. Con Carlomagno inciouse a idea de que os reis tan o poder pola gracia de Deus. A cambio de que o papa recoecese o poder do rei, este deba protexelo dos inimigos. Favoreceu a actividade cultural, creando a Escola Palatina de Aquisgrn, dirixida por Alcuino de York. Creronse escolas nos mosteiros. Perodo de esplendor cultural coecido como renacemento carolinxio.
1

O FEUDALISMO
Sistema poltico, econmico e social que se formou en Europa occidental a partir dos sculos IX e XII. Orixe: - Descomposicin do Imperio de O VASALAXE Carlomagno. A dependencia persoal d obrigas - Situacin de inestabilidade provocada mutuas naca dun acto solemne: a homenaxe. Quen reciba o feudo polas sucesivas invasins de xermanos, convertase en vasalo e xuraba musulmns e normandos. fidelidade ao seor na cerimonia de - Os monarcas, incapaces de defender o vasalaxe que, esencialmente, consista nun xuramento de territorio entregaban as terras (feudos) a fidelidade e obediencia do vasalo ao seores feudais, para que as gobernases seor, quen a cambio lle outorgaba a no seu nome, a cambio estos deban sa proteccin e a concesin dun feudo (Na ceremonia de investidura) converterse nos seus VASALOS, xurarlles para que o gobernase e vivira del. fidelidade e axudarlles nas empresas militares. Trazos xerais: - Actividade predominante, a agricultura. De subsistencia, cultivo de cereais, pouco desenvolvemento tecnolxico. - A posesin da terra, era a principal fonte de riqueza e marcaba a posicin social. - Os seores, foron facndose coas terras e o dereito a administrar xustiza nelas. Eran o estamento privilexiado formado pola nobreza que loitaba e defenda e o clero que reza pola salvacin. - Os campesios: dependan dos seores, eran a meirande parte da poboacin. Obrigados a pagar numerosos imposto aos seores. - Organizacin piramidal, no cume estaba o monarca e na base o campesiado. - Poder poltico moi fragmentado, xa que os reis pasbanlle aos seores funcin de goberno nos seus territorios a cambio dun xuramento de fidelidade. - Profundo sentido relixioso da vida que dominaba as mentalidades.

A EXPLOTACIN DO TERRITORIO E O RXIME SEORIAL.

Na poca feudal a economa estivo dominada pola actividade agrcola, fundamentalmente de subsistencia. Haba escasos intercambios comerciais, e as cidades estaban en decadencia. O feudo estaba formado polas terras outorgadas polo rei ou por un nobre a outro seor feudal. A maiora das terras pertencan a seores (laicos e eclesisticos) Gran parte destas terras usbaas o seor para caza e os campesios para lea e alimento de gando a cambio de pagos de impostos e servizos. O seor feudal reservbase as mellores terras para el, a reserva seorial, e eran traballadas polo servos. Nelas situbase o Castelo, os prados, e bosques propios.

O seor feudal posua ademais sobre todas as terras do seu feudo o Dereito de Xurisdiccin, dicir: - Poda ditar ordes e leis. - Impartir xustiza. - Controlar todos os servizos (Pontes, muos, fornos, etc) - Cobrar impostos por estes servizos. - Impoer tributos. O Manso, era o lote de terra (con casa) que o seor entregaba aos servos ou aos campesios libres, a cambio do pago unhas rendas. As rendas acostuman pagarse en especie unha parte da colleita- ou en traballos persoais nas terras do seor. Ademais no feudo podan existir terras que eran propiedade doutros campesios libres e da Igrexa (mosteiros). No Castelo traballaban artesns: tecedores, ferreiros, carpinteiros Que facan ao seoro autosuficiente.

AS RELACINS NUN FEUDO

Entre o rei e os seores. Estaban vencellados polo acto de vasalaxe. Entre seores. Tamn haba entre eles actos de vasalaxe. Cabaleiros que prestaban servizos ao seor a A ENCOMENDA cambio de sustento. Chmase as relacin de Entre seores e campesinos. Sistema dependencia entre seores e de encomenda, os campesios libres servos porque encomendaban convertanse en vasalos a cambio da a persoa do servo e os seus proteccin do seor e duns servizos e bens a un seor, entregndolle todas ou parte das sas terras pago de rendas e taxas. Si a ou pagndolle taxas e dependencia se faca hereditaria os impostos. campesinos convertanse en servos.

A PIRMIDE FEUDAL
1. SOCIEDADE ESTAMENTAL. Segundo o seu nacemento ou funcin as persoas pertencan a un grupo ou estamento. Era unha sociedade desigual, cunha estrutura piramidal: Cspide: o rei. Segundo nivel os seores feudais (nobres e clrigos) Base: o resto da poboacin que traballaba. Privilexiados: grandes propietarios de terras, non pagaban impostos, cobraban rendas, tian leis especiais para seren xulgados e eles mesmos podan xulgar aos habitantes dos seus feudos e seoros (dereito de xurisdicin). o Nobreza (bellatores), privilexiados por nacemento. o Clero (oratores), privilexiados por funcin. Non privilexiados: o resto da poboacin. A sa funcin era traballar e manter aos outros dous estamentos. Estaban sometidos a eles e carecan de calquer dereito. Segundo a actividade que desenvolvan diferencibanse en: campesios e artesns.
3

Xurdicamente haba: libres, servos e escravos. Conforme avanzou o feudalismo distinguanse unicamente entre propietarios e non propietarios. 2. O REI O rei estaba na cspide da pirmide, a igrexa cristi estableca que os monarcas eran representantes de Deus na terra, coa misin de gobernar ao seu pobo e manter unido o reino. Tia poucas atribucins exclusivas. As mis importantes eran: Dirixir campaas militares. Os vasalos deban acudir coas sas mesnadas. Pedir impostos para pagar vodas, guerras, coroacins. Exercer de xuz supremo en litixios e preitos, sen interferir nos feudos dos seus vasalos. Contaba para reinar coa axuda da Curia ou Consello Real, formado por un grupo de notables (bispos, abades, condes, duques ou marqueses) que o aconsellaban para tomar decisins. O rei era recoecido como o primus inter pares ( o primeiro entre iguais). Os seus iguais eran os seus vasalos, a gran nobreza: condes, duques, marqueses E as principais autoridades relixiosas bispos e abades, con eles o monarca comparta o goberno do reino. Os monarcas medievais non tian unha residencia fixa. Vivan nos castelos que Terras e habitantes de posuan e trasladbanse dun a outro para reguengo: controlar a sas posesins. Eran terras sobre as que o monarca exerca directamente O rei sempre estaba rodeado por un squito a sa autoridade. O rei era o de persoas, que formaban A CORTE: familia, propietario e non foron cedidas amigos, guerreiros e conselleiros. a seores. 3. OS QUE DEFENDEN: A NOBREZA. Os fillos das familias nobres eran educados e entrenados coma guerreiros. Primeiro servan coma paxes e logo coma escudeiros de outros cabaleiros. Aos 18 anos eran armados cabaleiros nunha cerimonia na que reciban as sas armas: a espada, o escudo, as espuelas e a cota de mallas. A partir dese momento, formaran parte da orde de cabalera e deberas ser valentes, leais ao seu seor e defender aos febles e s mulleres. Os nobres facan a guerra para defender o seu territorio ou enfrontarse a outros nobres, ou porque tian que axudar ao monarca ou a outro seor ao que deban obediencia. A guerra proporcionballes, si a gaaban, terras e riquezas (cartos, produtos, xoias) e isto aumentaba o seu poder.

A sa funcin social permita nobreza vivir como privilexiados. Non tian que Os seoros: traballar, non pagaban impostos e eran As terras pertencan a un seor, e os habitantes dependan da sa os nicos que podan portar armas e autoridade. exercer con elas o control sobre o resto Os seores exercan no seu feudo da poboacin. os seguintes dereitos: Vivan en castelos, residencias - O exercicio da xustiza. fortificadas e lugar de refuxio para os - Cobrar rendas en especie a dieiro. habitantes do feudo (campesios, Elixir prestacins persoais para artesns e clrigos) no caso de ataques realizar traballos na reserva do ou invasins. seor: labrar, sementar Moitos castelos, ao principio foron - Cobrar polo uso de mono polios sinxelas torres rodeadas dun muro ou que obrigaban aos campesios a usar o forno, muos, lagar, empalizada, feitos en madeira, propiedade do seor posteriormente amplironse e - Os seores tamn cobraban edificronse en pedra. polo uso das pontes (pontaxe) Os luxos e comodidades eran escasos os camios (peaxe) e a entrada nos castelos: algns tapices para cubrir nas ciudades (portaxe). as paredes, algns mobles, e uns xergns de palla. Cando faca fro s as chemineas aportaban algo de calor e pola noite iluminbase con fachos. Na mesma habitacin durman diferentes persoas da familia. O servizo e os animais durman aos ps das camas. Nos castelos o nobre: Reciba aos seus vasalos. Conversaba cos amigos. Imparta xustiza. Recadaba tributos e alimentos que lle entregaban os seus servos. s veces celebrbanse festas ou banquetes nos que xograres e trobadores contaban historias, facan malabarismos, cantaban romances ou interpretaban pequenas pezas musicais. Unha das distraccins favoritas dos nobres era a caza. A cabalo e acompaados de manadas de cans, perseguan, axudados polos servos, xabars, cervos, ou zorros ao que abatan coas sas lanzas. Tamn eran afeccionados aos xogos de armas especialmente aos torneos. 4. OS QUE REZAN: O CLERO. Os homes e mulleres dedicados Igrexa eran o outro grupo privilexiado da sociedade feudal. Existan grandes diferenzas: os altos cargos (cardeais e bispos e abades) disfrutaban dos mesmos privilexios que os nobres, pero os curas e monxes levaban unha vida similar dos campesios. O Alto clero: formado polas altas autoridades, os seus membros pertencan a familias da nobreza. Os bispos e os abades actuaban como autnticos seores feudais nas sas posesins. O Baixo clero: proceda de familias campesias. Os curas deban obediencia ao bispo, atendan as parroquias e vivan nelas xunto aos seus vecios. Os monxes e monxas facano en mosteiros dirixidos polos abades e abadesas.
5

Os mosteiros formados por edificios para cubrir as necesidades dos monxes. O centro era a Igrexa e arredor dela organizbase todo o resto. O comedor (refectorio), a cocia, e a biblioteca eran espazos comns. A igrexa exerceu unha gran influencia ideolxica, era quen daba as normas da moral e os costumes, a que vixiaba que as leis se axustaran aos principios relixiosos. 5. OS QUE TRABALLAN: CAMPESIOS E ARTESNS. Os campesios nacan e morran con esa condicin e distnguense das categoras: Campesios libres (vilns e aldens) que podan ser propietarios da sa terra (pouco frecuente) e dispor libremente de si mesmos: casar, abandonar o feudo, adicarse a un oficio, etc. Os servos: non tan liberdade persoal e estaban ligados terra do seor. Non podan abandoar as terras, nin casar, nin deixar a herdanza sen permiso do seor. Os campesios (libres ou servos) deban traballar duro para sobrevivir. A economa campesia era de autoconsumo (vivan do que producan) e eles mesmo tecan a roupa, tallaban a madeira, etc. Poucas veces compraban algn produto como a sal e utensilios de ferro ou cobre. O rendemento da terra era escaso e practicbase a rotacins bienal e trienal: traballbase a metade das terras ou un terzo e a outra parte deixbase en descanso (barbeito). As tcnicas e instrumentos agrcolas eran moi rudimentarios: azadas, fouces, rastrillos, arados sinxelos Vivan en pequenos pobos ou en casa esparexidas. Nos pobos viva algn artesn e algn pequeno comerciante que atenda a taberna, o muo o forno e a forxa As casas eran sinxelas, con unha ou das habitacins e, s veces, un almacn ou unha corte (os animais estaban na casa). O solo era de terra, e un fogar serva para quentar, iluminar e cociar. O mobiliario reducase a un colchn de palla, uns escanos para sentarse, unha tboa que faca de mesa, unhas poucas cuncas de barro ou madeira e unha gramalleira de metal para cociar. 6. AS MULLERES NA POCA FEUDAL. A sociedade feudal estaba dominada polos homes e as mulleres eran consideradas de inferior condicin.
-

Estaban sometidas aos homes. S escapaban, en certos aspectos, as vivas e as monxas. O seu papel estivo definido pola Igrexa. As mulleres deban cumprir a misin encomendada por Deus: ser nais e esposas obedientes e fieis. A muller sempre estaba nun nivel inferior, sometida ao pai, o marido. Cae sen dereitos e a lei considerbaas menor de idade na sa capacidade legal. Traballos especficos de mulleres: fiado ou tecido, mesoneiras, cocieiras, enfermeiras, lavandeiras, tendeiras nos postos do mercado, nas salgaduras do peixe. Caso a parte eran as escravas, usadas masivamente para os traballos domsticos. A muller campesia, participaba nas faenas do campo co resto da familia e tamn a esposa do artesn. As sas vestimentas eran moi similares s dos homes, cunha roupa funcional que lles permitira traballar. As mulleres dos nobres, vivan case sen sar das sas casas ou castelos. Adicaban o tempo a rezar, coser, bordar, sobre todo os enxovais das noivas.

Moitas mulleres viviron case toda a vida como monxas en conventos e mosteiros anda que non sempre tian vocacin senn que eran doadas por seus pais ao conventos ou ben as vivas elixan eses lugares para retirarse.

Este esquema esta realizado a partir do contido do libro de texto para 2 da ESO do Consorcio Editorial Galego e da PPT sobre a Europa Feudal realizada por M Vitoria Landa Fernndez.